;

>3M
<

|
t

cjCvCui c<o<^c<cc rcc <c<Cc<' cc- " CCCcCO<3CV< ~CC<Cc Cc<C<cC<CC UC (((( CftC^CC^ OCCO C CC CCCC CC<< Ccatc<<Oo c CC CC C< dCC.(( Oc <C<C CC^ cccc <ccc CC<OC<~Ccc!C0CO c CCcC <K1BC1CC(CCC5 CCccC C<C OCHlC <CX'<c C tcCCC c>< CCccc <CC 0 CC<f CCC CC~<cC0< CCC CC <C< CC < cc C<t~ CCQC" C "CC( <C CC cc c CC cC ( CC C <C 'XC < CC< c <c CCC cc CC<C C C<C<CC C< cc c C <& Q- C \C <LC C C OC* <(> C C C c <C C < C OC c C C C C
c<
<
.

C'(C(^(. CCC
c-

C
<
<

<kc<

'

<
'

<

<<>

<

'

<

<

<

<

'

'

C(

"

-.

<

<cc

ij
H5K

C(<;'C

C<CC
CCC
<m

C (C'<

CC<

inKL^ms
5CCC Cc
te-c<
,

'4LJC

cc

(CO
((((

c
c

(( cccc
<Tu

CC" C CC< C <

((

CC (CCCc' (C
(

C CC CO
(
'

mftmmi
c
f

C ccccco
CCCCc
o<p<~

ccc coo cc 'CCC c c 0CC0< :cC CCCO T'^

:

Cu C<cC< Cccc cCc CC

<

cc

cccc

<cC

<C:C('CCC'

< cC

'CXO (<<?<< C C( ClCCCCC ccC(CC'(C C<( CC^ <uc<XCC(CC cc C' c (C c <C vCCCCCCCCC CCCCCCC*' CccC CCC C <0CC"<tC<g}
(

'

<

'

<

CCC(

<^<-C'C(CCfi

'C

C XJ
'

~C

^ cc ccccccc
<-<&

cccoccc co c cCo< ICCc c<3C JCC CiCd

C

C_ci
VILLANOVA COLLEGE LIBRARY
Villanova,

cccc> CCCCC
CC-c <CCCC <C C< 'cC C <C|CCCC v 'C cC
! (

o
c
(

Pennsylvania

e.

CCccCC C
(

,r
'i

(
i

< (
<

ClCCv
This book

<

was donated

C<
v

<
:

<8^CCC
CCcCcct
7
Ci'
( (

i
c
<c

'<"

(( cc

CC( -C CC C^c
C<sr

3-4-49
by

c C
<<i
j

c c

<j

cc.

CCC

C
cc

<

r
<

"CIc

CcCct <C<

Cc

ec

igPOC
c
(
'

<

c cccc
(
<

Rev

ll

..j.;.,...Sulii.v^ix,....o^S,-A,

ccccr
C-

o<d<C' c c c JCCCCCcC' c <x c c-CC:<C C <X C

'

c
c

C(C
(

^C<(C ((CCC <CdC(C

'

<sHC cC CCC

cc (CCCCCc C"CF< <^ CC^CCCCC

'

CC

CCC<CcC ccc^CcSCCcck ^rp.CC<^.C<X&<?c4g <^CccO^C<C" C ( >Cdc c CCCSCC C< <t<C'CCcC(( .dtT'CCCC<*p ^C r 4L " CCCCc Ccc CCjC c CIjCC C C CCCCC <C^<CCC<^CC:(C((r. CCCCC<CP C '.( CCCcf CC CC' cm c<dc<JOCcc c%&c<:c3i^c<i c cccapccc' cc ccc<c<ccl <c>ccc- c c<^ccrcc3Ccj:Cc-'CX rc cc <cccc C (COSSC c cc CC <c^cc<LcCc<C( CCC CCC C Cc CcC-CGCC*! C<
;

<CjC C'C^:CCC1C?C c Cf K CZ^0 c f

<

(<^^CcCCC C';CCC< C r^CCCCdccc (< CBCCCC CCCCCC'CB

c<r^ccc<crctcc: c< cc c

cCCCC
O^i

<

>

<

'

'

.-

<

c
'

<

<

'

'

CCCCC ccc
c

CCM iC CCcC<CP
1

Cc

<

<

<

ecCCO

"<^C'C

'

C CC C-C<C<cc <7C
'

CC

cc'ccc

cCcctSC

Cc<
1

<M<(C

CCJC CcC

CCC

((

CCC C CCCCC

CL
-C<c
(C

cccccr
C
:

ITd
<

(f

'

'

CCC 'CCCC c< (

(

C' Cc
(

ccc<c

<

C CC

CcCcCCCCL CCCCCO cC(CC<CCC<Cc<5 ccCCC CCCCCC C'CC4C o C

<<

:<

<

'

'

<

^<SCCC<5
Scccjcccc*

CC cc<C'<Ccc(cCC

<CC

CC

CCTO cCC'CCC

CCCCCCCCC^

mm

:ff:^Z>::

<< c

<

<^cucccr

ccc

C<s

cc c^ccc
ccccc<
ccc

<

<

CCC

CC

c c cccccc<T'
c

circ^c

r,r

crc
cc
<
'

<

fXCTCCCC

Cc
%'

CCCcC <t
CfXjc

<r

'

7 C C?CCcc<ccfSS
c<

CCCc.CC cccrccc CCCC CC

CC

c c c r C

c c
C
'

C
c

cc

<<
"" < c c C. C C< rc
(

C'CCCfc<
c
;

CCCCCCccC
ccac <cr
c<TCC"e<

Cr C
r"

CccCc .<C<c<C'
cc
'

cc cc^r Cc
cr c CSC
CtCc

CC~ c CC
C

crcr
;
i

(C
<"<

cccccc cecccx rcc cccc cr ccccce c r

fT^

j^ CC CcC: ^c

r
cr
-

CC rC cc< r<

ccc

C
A

cc
c r^

<c

$WCdM'<'<T < QKCCCC

CCfrcc ?
acr
C CC
cc
Ccx
cxC

<& <c&cmrcccc <cc c^wnrccc^czcsxmrcsicc cc

<oc

C'C'C c cic

i
t

ccc ccc
CC
c

crcfccc^rcccc Cc cc^ccrcS3CCS^' c
'

r (c

^ CCC

<

cCC
'

<

cC
-

cc

''
i

rCjfcC

ccCKCC<jC c<jCCc2cc Ci'( c x-c ccC^^CXCCcSC^cK^CCCf? c OCCX <^srccjccccc cc cc/ c c< x^c
c
(

(
v

<C

<

k<

Q C
cC
<

CCCcCcc cccc cc<rcccccg ccccr:

c
'

:x<sc^^cx^ ccr cc ^Ccccj 'ccccc ccc:

<
<

c: cc
.

<

<

p
-

Cc Cc
cr

CCcc C CCC "< c c: C C c <<c~: <rcx cc C <r x CC dtCC< Ca- X <C

'

c ccrctcK^s
(

<C CCC<KCCT<rcC CCC" CCCC(C -c.cccccjccccr: cccccc

f

CCC ccc <c ccc^ c C<cc< CCc<CCC!C

<

c
c

<

Cc<

C
<
<

'CCCCJCjCC^C
<

"-''.'

ec

c
c:

<c

c:

c cSTx ccx

cfCCC'CC<<

Cc< crcc
c
<
"

ec

.c cc

'CCClCOCC

C
;'.:.'

o
'

cc

'CCCCCC
''.

CvCcc

C< <

cccc <c e <ccsor<s<t<

'

c
f:

c ',

.d_( c< CcCf<G-C Cv <J< -<icc Cr O(C f <CiCCC '< ^CcCCCc LC:

CXCCC CcCcCc

CCCCC CCCCA

cc

ccccr ccc
cu

JZ

^.CGC
ccc<i:

<

C C( CC OCCcC C'cC|'C4C'
C'Cf C
rc
(
' ' <

cc CCC< CcX^ccccc r ccr^ XcC cccr ccc CCc.C c CCC ^cc cccr Cccrrcr^cc vccsccr r <z<z<cm CCCC^Cc^cCcc c< cCcCCC CC< C< ^crcc^
( <

CCCc

-CCC'cccc:cC

^
Cc c
<

^
>
'

iCcc

<: <ii

C
c cc
"<c
i

CCCC4

CCc^cC - CCcd X c
cccc^

c>

c4C7c CJC'
'

cO C cccccccccc
.-lc

C
.

cc

cccc
'"
'

cc^cCc ';'<ccci
r

^ccCCCc <c ^C' ccc.ci<stc'cclo cc ^c^crcCC cc CCC <Jj(C <-* rTex x<\ er cccs:c<c,c\(c ccc
<

G<4&g:- '-<
c
<

CcC^CC*:

',

CCcc
Cc

cccr;

cccc CC^

CCccCcC CC
c

<

<.,

CCC <C
(

CCC3L-

<

Cc:

^ cc c;
c

rcccc

c
t

>

^Cg

CCco
f

C
<c

CCCCjML
C c CC
("'C^Kic C

cc c-< c<r> C

JCjcjCccCC STc

ccc

mgB
<at2cc

(.Ccci.

CCccccti
cccC^cc^'

<

jCCecCCCSrCc <C<Mc CCCC

' :

<cC

<C

^CC
^<cscc
cciccrc
c<

ccc

cccc

ccr

cccc c

o r

5-CCtl

cCC'

<cr'(

crccc^

^c crccr^
CCCCC CC C<X
-

,'CCM C- CS^CCIiC.cc CctCC3cJ

lcccCCC C/CC:CC5-.CCC C CCC.C CCsCCU C< C

c C: =c c cr c CccXd Xl 'd r ccccc 'CC<c<rccccccc:c5 rccr< c c c'c;c cc cccccc 'cCC^CXlCC <u C C CCCCc CCx dccc Cc<3C^CC cC' Cc C CCCC CCc cc C CCCCCCC CJCc cc <cc.<CcC<Cr ic cccc c c<rcc'c< < x ccc<ccccr<'<ccic CCCCCccCc CcccCC- CCCcC c <r< cCCCcCC cc .cC<tcCCc< c< CC.CCC<JiS,C.CCCcCC'C C 'C 'C.. cc <c *X!~l<CJ CCccdC' C Cc c cc ccr c- c a etceb c cxxi <c a
'

c^C ^fccc ^ccr cc

1 <rc crc
'

cc

c c
c
<

c
c

cccc
c<

a
-

C"
c

<

ccccrc cccrc cc cccr c <cc

c

cccrc

ccccr

<

C
<

<

<

<

CCCC
<TC<fi

v^^ CCCC<Ci ^C

t c

<.

CCCCOS:< Cc c c ^C CcC^Tu C< C C

'

<

C'C
(
(

c
(

'
.

c
c
(

CX
(,c
<

oc c

((

cct<?

o
<

c Cccc
c

C OC
c

ccc

^^ CC

S' 1 C C<c<'
'

CC

Zcc

CJccx <0

'

C ^Cccc
f

CCcC

^CCCCCC CCC

<

cC4dCCc?cC

vC ccc CSCTc CC-C cCc CCCC <(. C <CC CcC.CC OE C5<CCcc< ccCc c ,C CCi, c< c vcc^ ,<t C Cc <^c t^cCCcCcccCC<CC c c < ccc c CcC C CCCCv C v cc

.CCCCcCC cc CsC.CCCCCCcC crcccccc cx v rc cccvccJ ^cCCCCCcCc xCv-Ccc CCCCCf

'

CC
Cc

<

C4 C C i
i

<

ACTA

SANCTOKUM

PARISIIS.

KX TVPIS

V.

GOCPY, VIA GAtRANClfeBB,

Parisiis&Rome.apvd Victorem Palmem.dccc.lx vii

ACTA

SANCTORUM
quotquot
IX
toto'

orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur

LATINIS

BT (iR^CIS,

ALIARUMQUE GENTiUM ANTIQUIS MONUMENTIS

A

COLLECTA, DIGESTA, ILLUSTRATA

Joanne STILTINfiO, Constantino

JOANNE
E

SUYSKENO,

Joanne

PERIERO

CLEO

SOCIETATE JESO

EDITIO NOVISSIMA. CURANTE JOANNE CAHNANDET

SEPTEMRRIS TOMUS SEXTUS

i}W DIES DECIMUS
NONIIS, VIGESIMUS, VIGKSIMIS PltlHUS, VIGK8IMUS 9ECUNDUS,

YTGFSMUS TERTIUS

ET VIGESIAIUS
1'R.LM

QXAKTUS CONTlNENTUR.
JAi.OBO

ITTITUR DI3SERTAT10 DF FRATRIBBS DOMINI

JOSEPHu

l>

ET SIHONB

QUA QUERITUR AN ULLUS EX ILLIS FUERIT INTER APOSTOLOS DUODECIM

PARISIIS ET
apud

ROM^
bibliopolam

VICTOREM PALME,
1S67

/','in

//.

J3/fr,-Ant
I'-,

wi

(:

Sfa/fiu

///.-/;

JcutyeM

MARLE AMALI^
REGI/E

PRINCIPI

HUNGARI/E,

BOHEMI/E, CROATI/E
ETC.

SLAVONI/E,

DALMATI/E,

ARCHIDUCI AUSTRI^E
DUCI RURGUNDLE, RRARANTLE, LUXEMRURGI, GELDRLE STYRLE, CARINTHLE CARNIOLLE, MEDIOLANI, ETC, COMITI FLANDRLE ^

HANNONLE
NAMURCI, TYROLIS, ETC, ETC

ura

volumina

de

Actis

Sanctorum Serenissimis

* Fratribus
^ter
v

ac Sororibus Tuis dicata,

modo ad Te reverenut
sextuni

accedimus, SEREIYISSIIIIA

ARCHIDUX,

mensis Septembris tomum, totius Operis quartum et qua-

dragesimum, nomini Tuo dicatuni, venerabundi dpferamus.

Hunc speramus
ipsos

eo

Te accipiendum
es,

favore

quo

nos
affa-

olim excipere

dignata

quando non solum

bilitate

ihi(*

bilitate

Tua

recreati

sumus

sed

mira ctium
superabat,
oblato
,

vcrborum
in

gratia,

qme tencllam

notatcm

longe
in

admi-

rationcm rapti.

Habcbis

autcm

voliiminc

nunnpro

mcrosam
pcrio

legionem

fortissimorum
gesserunt, pro

militum
fidc,

qui

pro

Romano arma
ad
sed

pro

pictatc,

justitia

mortcm
reliqui
sive

usque
etiara

strenue
Sancti,

dccertarunt.

At

non

hi
viri

soli,

dc quibus agitur, sive

illi

fuerint

mulieres;
;

sive

juvenes sive
vitam

scnes

sive

pauperes sive
sive

divites

sive

ssecularem
,

duxe-

rint

ecclesiasticam

aut

monasticam
bellatores.

pra?stantissimi
vita

fuerunt
nostra

milites,

robustissimi
sit

Cum cnim
et

super

terram

perpetua militia,
qui
legitime

nemo ad
;

coronam perveniat,
Sancti
bella
sibi

nisi

certaverit

omnes
sibi

gerenda

censuerunt,

omnes arma
fortitudine
excelsa
sit

idonea

corripuerunt,

omnes admirabili

hostes

animae suse superarunt. Quanta

quamque

San-

ctorum fortitudo,
cis

SEREMSSIMA ARCHIDUX,
in
lacertis
illa

nequit pauin

cxponi.

Non

sita

est,

neque

viribus
re-

eorporis;
sistitur,

sed in animi
virtutes
,

firmitate,

qua omnibus

vitiis

omnes
fi

proteguntur. Tanta vero ha3c fuit

Sanctorum
enervaretur
terreretur

rm itas

dMno

blanditiis,

nuHis

perieulis

nullis

frangeretur

-ppliciis, nee morte ipsa superaretu,

^^ ^^ ^ ^ ^^ ^
cederet
illecebris
,

uullis

Longum

-e,

esset iuqui-

qnibus eonatibus ad sublimem adeo virtutem ascen-

derint Dci
.

amator es.

Variis

enim modis ro moais p diverso

!

mstituto ineensum

vitre

Dei amorem in eordibu, . toraibus sms accendere

magisque

niagisque semper inflammarc studucrunt. Ut vero

divinus contra omnia advcrsantia fortior
bustior
virtutis
,

amor

illc

evaderet et

ro-

terrenarum rerum cupiditates

hostes,

perniciosas verse

primum expugnare

et

ejicere

laborarunt.

Avaritiam

qua multi ad interitum pertrahuntur,

opum
ra-

contemptu expulerunt. Superbiam, vitiorum venenatam

dicem,

perpetuo
luxurise

oppugnarunt, debilitarunt, exstinxerunt.

Blandam

voluptatumque tyrannidem

qua innucontinue-

meri mortales misere pereunt, constanti

runt,
runt.

vigilia

vitaque austera et corporis macerationibus eliminaCalcatis viriliter

mundanis

studiis, superatisque

divi-

tiarum,

honorum, voluptatum, commodorum

cupiditatibus,

gravissima pro Dei honore certamina intrepide subiverunt,

in iisque eximia patrarunt virtutis facinora* Juvabit pauca

producere specimina ex tomo Tibi dicato,

PREXCEPS RE-

GIA. Sanctus Apostolus

sto,

Jflatthwus

primum, vocante Chriut paupatria,

patrem domumque

et opes paternas reliquit,

perein
in

cum Jesu vitam

duceret.

Deinde,
est,

relicta

^Ethiopiam

longe dissitam profectus

ut fidem gen-

tilibus

prsedicaret.

Quanti animi erat,

solatio

virum pauperem
itineri

omnique humano
mittere
sine

carenteni,
sine

tanto
,

se

com-

sine

pecunia,

supellectile

sine

jumentis,

ullis

peregrinantium commodis? Quantse

fortitudinis,

adire

gentem
et

barbaram
ut

et

ignotam

rituum

suorum

amantem

tenacem,
,

eam ab

avita

superstitione ad

veram religionem

ad

novos

ritus ,

ad

fidem

Christia-

nam

traduceret ?

In itinere

sibi

augurari poterat extre-

mam

mam

paupertatem

renim omnium
labores

iiidigcntiuin

viaruin

incognitarum
alia

diflieultates,

insuperabiles,
ipsa

sexoenta

incommoda

et

perieula.

In

Evangclii

pnedieapetu-

tione nihilo leviora

lantis

exspcctanda

noverat,

videlicet

plebeculae

irrisioncs,

contumelias, calumnias,

male-

dicta,

aliorum sinistra judicia, detractiones, impugnatioiies;

persecutioncs; prin-

sacerdotum gentilium invidiam, odia,

cipum indignationein,
carceres,
poenas,

iracundiam,

crudclitateni,

indequc
in-

mortem ipsam
aliaque

violentis
similia,

cruciatibus

ferendam.
tura,

Haec omnia,

quae sibi

obven-

Christo

praedicente,

dudum

intellexerat,

deterrere

a coeptis

potuissent
S.

virum minus fortem.

At

amor Dei

animum
fecerat.

Jflatthwi

omnium periculorum metu majorem

iter

Eximia igitur animi magnitudine

perpetua
inter

laboriosum
pericula
confir-

suscepit,

incommoda

ac

mortis

fidem praedicavit,
mavit.
res
et

eamque demum
S.

fuso

sanguine
imitati

Eximiam

Matthwi virtutem
qui et

sunt

plu-

fidei

praedicatores,

patriam suam reliqnerunt,

et

gravissimos susceperunt
periculis,

labores,

caput

sunm

mille

objectarunt

ut

gentiles ad

veram

perdueerent
et

religionem. Tales fuerunt

sus

Andochius presbyter
studio

Tkyr-

diaconns,
profecti,

fidei

dilatand*
inter

ex

Asia in Gal-

Ham
Bati.

illustrique

labores

nmrtvrio
qui

eoropatria

Talis

fuit

E mmera mmus

antistes,

eum

aedem

episcopalem deseruit ad
;

fidem in Hungaria

d ieandam

P ra3

detentusque in
addixit;

mbns

Bavaria, apostolicis pr.dieatio-

se

mort

gloHosam gionosam

o consecutus

est.

Talis

Talis fuit

Gerardus, Chanadicnsis in llungaria cpiscopus,

qui patrise similiter nuntium remiserat ad cxcidendas genlililia-

superstitionis in

Hungaria

reliquias, ubi et

palmam

martyrii

per furibundos gentilcs

adeptus

est.

Tales fere

fuerunt

Theodorus, arcbiepiscopus Cantuariensis, qui pain

Cilicia,

triam habuit Tarsum

in

prsedicationis

palsestram
,

Britannia

Chunialdus

et

Gisilarius
in

presbyteri

qui
hi^

fidem
etiamsi

Christianam

dilatarunt

Bavaria.
sublati,

Nam

et

violenta morte

non fuerint

multos susci-

pere labores,
runt.
Si

plurimis se exponere periculis non dubitaantlstitum,

modo aliorum

qui sedes

habuerunt,

ubi Christiana religio erat stabilita, res gestas attente inspe-

xerimus,

luculenter

videbimus,

illis

quoque gravia non

constantia stetisse
S.

defuisse certamina, in
invictos.

iisque admirabili

Unicum

brevitatis

causa

producam

Liberium

Papam, ex cujus
fiet

virtute de aliis Sanctis

non improbabilis

conjectura. Pontificatum Liberius gessit annis quatuordolis

decim ? totidem adversus Arianos, multitudine, potentia,

fraudibus, violentis consiliis metuendos, constanter decertavit.

Vix dignitatem Pontificiam adeptus

erat,

quando Ariani

cum

ipso imperatore Constantio instare coeperunt

S. Athanasii,

apud Lifictitiis

berium, ut in condemnationem
criminibus insimulabant,
prsevidere

quem

suo suffragio consentiret.

Facile

poterat

quanta futura esset imperatoris indi,

gnatio

si

resisteret

cum Athanasius
tamen
pro

accusaretur

ut im-

peratoris
stitis

inimicus
,

stetit

invictus
fidei

pro sancti anti?

innocentia

imo

et

causa
**

quse

istis

cuniculis

eunieulis

oppugnabatur.

Laceratur
,

itaquc famtt

Pontificis

apud

populum Romanum
tcrrctur.

Pastoris sui

amantcm

scd
;

illc

non

Congregantur
alli

ab impcratorc
>i

concilia,

in
co-

quibus antistitcs

apcrta

Athanasium damnarc

guntur,
illorum

alii

cxsilio

mulctantur. IVcc
Liberius.

borum
a
et

exsilio,

nec

lapsu

flectitur

Romam

Constantio

mittitur Eusebius eunuchus

qui promissis

comminatio-

nibus

tentat

Pontificem
,

at

nec

blanditiae

virum con-

stantcm emolliunt

nec minae
qui

frangunt. Trahitur

tandem

ad

imperatorem
Ipse
dicit,

omni

molimine
accusat,

laborat

Liberium
universo
;

permovere.

Athanasium
quanto eum

ab

orbe

damnatum
instat,

odio prosequatur, declarat

urget,

exsilium
vir

intentat.

At adeo

prudenter

ad

omnia respondit
ratoriam
tise

fortissimus,

ut nec majestatem
;

impe-

laeserit,

nec Athanasium deseruerit

exsilium.

sed constantulit

praemium

habuerit

Pari

fortitudine

diuturni exsilii
haereticis

incommoda. Pari constantia post exsilium

restitit,

quando

decepti

ab

Arianis

erant

in

concilio

Ariminensi
opposuit,

antistites.

Nam

Liberius

cum

paucis

fortiter se

Ananorum triumphos
lapsos

reddidit irritos,

Yiilnus

Ecclesise sanavit,
fuit

ad poanitentiam revocavit.

Tanta

perpetuas inter
etiamsi
illa

Arianorum molitiones Liberii

fuerit

constantia,

calumniis

obscurata

tanta

sanctorum episcoporum omnium., qui pro

titer certare, exsiliaque et carceres,

fide et justitia for-

mortemque ipsam per-

ferre

non recusarunt. Oculos

in

modo,

SEREMSSIMA AR-

CHIDLX,

sanctos martyres tantisper conjiciamus. Praeter

tcr

alios

complurcs

intucbimur sex fcre Thebaeae legionis

fortissimos,
fide

millia,

viros
et

omncs

qui

miro

conscnsu,

pari

virtute

gloria

pro

et justitia

fortitcr

pugnarunt,

vicerunt,

triumpharunt.
incolumitate
,

Militabant
belli

fideliter

pro

Romani
,

impcrii

neque
quoslibet

pericula

detrectabant

parati contra hostes

arma sumere. Verum cum

acerrimus
inimicus
,

Maximianus
opcra
uti

Christianorum

corum
;

vellet in Christianis

ad supplicia perquirendis
ejusmodi

negant

sibi

per Dei leges licitum esse

se

exsequi
erat

mandata,

et Christianos

fatentur.

Durum quidem
,

generosis militibus

detrectare imperium

cum

rebellionis

notam
rarent.
poenae

sibi

inurendam, poenamque infligendam, non ignolex divina, a

recedit,

At

qua

vir fortis

nec ignominiae nec

metu

liberum Christianis militibus dictavit

igitur

responsuin.

Maximianus

legionem

decimari jubet,
iterari.

occisoque quolibet
tissimi

decimo, impia mandata

At

for-

milites,

nec visa commilitonum

caede,

nec proprio

pcriculo terrefacti, sacrilega ministeria obituros se negant.

Rursum decimus
]\ec

quisque, inspectantibus

aliis,

trucidatur.

moventur

ferali spectaculo viri constantes,

nec ad

vitee

suae

defcnsionem
sed laudant,
acceptis

excitantur

non

deflent

mortem SocioMaxiac

rurn,

eosque

sequi

desiderant. Itaque
responsis,
piis

mianus,

iterum

eorum

seque
Illi

modestis et liberis, reliquos omnes mactari jubet.

gloriosa
virtute,

vero

morte ad praemia evolarunt sempiterna.

simili constantia, reliqui

Eadem

Martyres, de quibus agi-

mus,

per ignominias,

contumelias, cruciatus varios, mor-

temque

martyrii pervenerunt. Neque temquc eruentam, ad palmam SEREMSSIMA ARCIIIrfrorom hc tantnm est gloria,
se pari fortitudine invictas DIJX. Tenell etiam virgines scrvaret ilhcsam, praBbuerunt. S. Thecla, ut virginitatem
ursis ac leonibus

devoranda

objici

non timuit
erat,

ad conspe-

ctum flammarum,
Bis

quibus exurenda
erepta,

non exhorruit.
corrupta

morti

divinitus

deinde

adversus

mundi

judicia,

dfemonum impugnationes,

carnis illecebras,

felicissime

dimicavit.

Pomposa, Susanna, Bigna, Merila,

vcram Brosis, omnes xirgines, illustri martyrio docuerunt,

virtutem nec principum iracundia, nec tyrannorum crudelitate,

nec suppliciorum acerbitate

malis
perstare,

superari

sed invictam
constanti

in

quibuslibet

ac

de

omnibus

patientia

triumphare.

Accedunt et

aliae

heroides,

Sala-

berga abbatissa, Lutrudis, Maura, pluresque virgines, quae

fidei

gladio

armatse,

et

spei clypeo

protectsc,

per

viam

angustam, multisque hostium

ccelorum perruperunt.

insidiis infestam,

ad regnum
multis

Hisce perpetuum

cum

ho-

stibus fuit bcllum, crebra

cum

pravis

animi

aflectionibus

pugna, frequens cum insanis mundi amatoribus conflictus.

Mitto

jam

dicta
fortiter

certamina,

quibus

avaritiam,

superbiam,

luxuriam
stanti in

expulerunt.

Non exponam, quam con-

omncs homines amore invidiam penitus exstinxepotenter

rint;

quam

gulam

coercuerint,

necessariaque

dumtaxat alimenta corpori indulserint. Non recensebo perpetuos labores, utiles occupationes, statas orandi cselestia-

que meditandi aut legendi

vices,

quibus desidiam, otium,

obmurmurantemque

obmurmurantemque frequenter commodorum libidincm

fugam egerunt, nulloquc apud
stere. se

in

loco passse sunt

consi-

Prseteribo austeram vivendi rationcm, crebra proli-

xaque jcjunia, habitationis lcctique paupertatem ac duritiem,

somni omnisque quietis parsimoniam,

silentii et solitudinis

amorcm, innumeras

alias afflictiones corporis,

quod multis

modis animre imperio subesse, eique accurata divinse Le^is

observatione cogebant obedire.

Dnum

illud,

SEREXISSIMA
Christiailli

ARCHIDUX,
nam

breviter

expendam, quam

fortiter

caritatem,

qua omnes homines,

sive

amicos

se

exhibeant sive inimicos, jubemur habere proximos, contra

insurgentes iracundise indignationisque

motus protexerint,
vindictse
,

quam
longe

virili

animo

odium omnemque

libidinem

a se

amandirant.
alia

Cum

stultorum

sive

hominum

improborum, qui
quibus

omnia sectantur in mundo.

felicitatem

quam
,

veram

seternamque
,

consequi
/

possent
,

teste Ecclesiaste

infinitus sit

numerus

fieri

nequit

ut

Sancti, qui per

iniquitate

vias

multum

diversas gradiuntur, illorum

illis

aliquando non exerceantur. Alii ex

aegre

existi-

mant

et

ferunt

vana studia sua contrariis Sancto-

rum moribus
tum saltem

improbari. Alii non considerant, probis tanlicentiae

concedendum
sibi

esse

ad prsecepta Dei

observanda, quantum

arrogant

impii ad offendendam
aliae

divinam Majestatem. Accedunt plurimse

ex improboaliisque vitiis

rum

avaritia,

superbia,

invidia,

iracundia,

occasiones, quibus in Sanctos nihil mali meritos sic inflam-

mantur

ut absentes

ealumniis

impetant,

praesentes probris

bris

afficiant

ct contumcliis,

ant

graviora ctiam

infcrant

innocentibus mala.

Quid

in

ejusmodi occasionibus Sancto-

rum

caritas? Liberasne iracundise effundet

habcnas? calum-

niasne

calumniis referet,

contumclias contumcliis, probra

probris?

An

poenas meditabitur data occasione

inferre,

sumendas?

An

fortasse, quae nequit

mala gravissima inimico

:

precabitur ? Mhil

horum noverunt Sancti

sunt,
vincit,

neque enim
et

vi-

rorum fortium
quos
ira

illa

sed imbecillium

ignavorum,
prostratos

confestim
laxlit

primoque
lsedere

impetu
valeat

multo

gravius

quam

inimicus.

At

Sancti, qui contra indignationis

motus pugnare didicerunt,

vincunt, mentis tranquilli-

iracundiam reprimunt,

animum

tatem servare laborant, totisque viribus enituntur, ut caritatem

niis

tueantur illsesam. Itaque nec probris aut calumstudent superare,

adversarium

nec ultionis desiderio

accepta3 injuria^

poenas

cogitant expetere,

nec
:

Deum

po-

scunt aut desiderant ultorem

tumelias,

sed aut

calumnias et con-

quibus

laedi se

non existimant, generoso animo

si

perferunt, aut modesta utuntur defensione,

fortunisve suis consulendum censent.

famte, honori,

Quin

et

longius pro-

greditur robustissima Sanctorum caritas.

rint,

Cum enim

nove-

tanto gravius la^di homines iniquos,

quanto atrocioeosque

res inferunt injurias;

ad opem

miseris ferendam,

ad meliora reducendos consilia excitantur.

Hunc
est

igitur in

hnem

beneOciis

et

ra onitis,

si

qua spes

homiues ab

iniquitate ad probitate ra

convertendi, benignisshne impro-

bos aggrcdiuntur,

bona reddunt pro malis, benevolcntiam

pro

pro odio,

beneficentiam

pro damno. Si

vero

peripiclmmt

tantam

essc

adversariorum perversitatem, tantam improbi-

tatem, tantam in violcntis consiliis pertinaciam, ut nullum ex suis beneficiis emolumentum, nullum ex laboribus
fru-

ctum sperare valeant, homines miserrimos luctu

et

lacrv-

mis prosequuntur, eorumque emendationem ac salutem humillimis precibus

omnipotenti

Deo commendant.
dicitur

Itaque
;

Sanctorum

caritas

merito

fortis

ut

mors

neque
nec

enim
ulla

ullis

terroribus aut periculis ab

officio

recedit,

hominum improbitate

exstinguitur

quemadmodum

mortis impetus nulla

hominum

industria, nulla arte, nulla

potentia frangitur aut superatur. Adumbravimus breviter,

SERENISSIIWA PRINCEPS, insignem Sanctorum

bus, in

in labori-

doloribus, in periculis, in adversis quibuslibet ma-

gnanimitatein,
tiae

quam

et justitise et prudentise et

temperan-

legibus

conformem
?

esse facillime

demonstrari potest.
fortes
?

Nam

pro Deo

cui

et

se et

omnia debent,

se

ex-

hibuerunt Sancti. Quid

hac virtute justius

Pro

sempi-

terna corona in cselo obtinenda breves non timuerunt subire

labores.

Quid hac

fortitudine prudentius ?
>

Maluerunt
,

gravia quselibet perpeti

quam

aut

Deum

offendere

aut

homini

vel

minimo justam praebere

?

offensionis

causani.

Quid hac magnanimitate temperantius

Sic eleganti nexu

cum
tudo,

aliis

etiam

virtutibus conjuncta est Sanctorum forti-

omnesque

tuetur et sustentat.

Si vero

enumerare

voluero amplissima prseniia, quse fortibus Sanctorum gestis

reposita sunt
in celo ?

finem dicendi

non inveniam. Qua-

cumque

cumque
cedat
illi

igitur

rationc

Sanctorum virtutcm considercmus,

ncccssc est omnis alia

hominum

fortitudo.

Qua-

propter

REGIA PRINCEPS,
bellica

Augustissimi
virtute

Majores et Ge-

nitores Tui,

quidem

prjeclarissimi fuerunt,

frequenter restiterunt, et gloeaque potentissimis hostibus

riose
et

etiamnnm

resistunt, ut loquuntur relatse in

Bohemia

Lusatia victoriaj;
prosperis

fortitudinem tamen

Sanctorum, qua

quis in

et adversis

Deo

fideliter servit,

semper

prjetulerunt,

et constanter praeferunt, suoque

cxemplo Te
IVos

ad sequendum invitant,

hortantur,

impellunt.

vero,
offe.

dum

praesens

volumen devotissimo animo venerabundi

rimus,

Deum

oramus, ut Te Sanctorum virtute roboratam

Parentibus et Serenissimis Fratribus et

cum

Augustissimis

Sororibus

diu

incolumem servare dignetur.

SERENISSIMA ARCniDUX

SEREMTATIS TVM ARCHIDUCALIS

Devotissimi Clientes

JOANNES STILTINGUS CONSTANTINUS SUYSKENUS JOANNES PERIERUS JOANNES CLEUS

SOCIETATIS JESU.

SYNOPSIS
IOMI SEXTl

DE ACTIS SANCTORUM

SEPTEMBRIS
Prodit
mus
de Actis Sanctorum lomus quadragesiSociis martyrio coronatus Puteolis in Campania.

quartus, complecteos dies sex a decimo

Januarium civem suum non immerito credunt

Neapolitani, qui et corpus ejus olim possederunt,
et post aliquot

nono Septembris; Sanctos aut Beatos, quo-

rum nomina

innotuerunt, ultra centum et quinmillia.

translationes,
et

iterum possident,

quaginta.Anonymorum veroaliquot
fixa
est

Prae-

quemadmodum

caput et sanguinen, perpetois

Socii
in

collectioni

Actorum

Dissertatio,

qua

prodigiis celebrem.

martyrio fuerunt

elucidatur

ac

defenditur
et

sententia

Majorum

Sosius diaconus Misenas, Festus diaconus et

siderius

De-

nostrorum de Jacobo
dictis,

Juda, fratribus Domini

lector Beneventani,
et

Pro&dus diaconus,

a Jacobo Alphaei et Juda Thaddaeo distin-

Eutyches

Acutius Puteolani.

De

hisce

omnibus

guendis.

diligenter actum, editaque

monumenta complura.

Unicus ex Veteri Testamento occurrit Jonas

propheta, de cujus gestis, praedicatione et cultu
disseritur.

Edita similiter sunt Acta Alexandri, incertae civitatis episcopi,

est.

qui via Claudia in Etruria coronatus

Italiae

Pauciora fueruntdisserenda de reliquis

episcopis,

nimirum de Theodoro Veronensi, de

;

EX STATU ECCLESIASTICO.
Primum
et

Joanne Spoletano, quiet martyr occubuit

cerio

de Gly-

hic locum

damus

Matthaio, apostolo
est

Mediolanensi

de Septimio .Esioo, martyrii

evangelistae,

qui alio

nomine vocatus

palmamconsecuto; acde Projecto Foro-Corneliensi.

Levi,

patremque habuit Alphceum,

Hinc frater

Ex

Germaniae

et vicinae Galliae episcopis

primum

creditur Jacobi Alphcei,

neoterici, qui nolunt

quod tamen multi negant

Jacobum Alphaei a Fratre

ponimus

Emmerammum

patria Gallum. Apostolica

praedicatione in Bavaria, martyrioque etmiraculis

illustrem, cujus

Domini distinguere.

De Evangelio

a Matthceo

Actageminacum
De

libris

miraculo-

Hebraice scripto consentimus Patribus, de praedicatione in variis provinciis,maxime in jEthiopia,

rum

edita et illustrata. Goerici episcopi Metensis

edita.

gemina item Vita

Mxleto Trevirensi sola

disserimus,

uti

et

de corporis translationibus.
sed parum
fidei
iis

fere agunt Martyrologia. Eustochius quoque Turo-

Acta gemina damus,

at-

nensisnon nisipaucisgestisinnotuit. Plusculasubministrarunt Arnulphus Vapincensis, Laudo Constantiensis,

tribuimus. Tres Pontifices

Romanos tomus

offert,

videlicet Linum, S. Petri successorem, qui vitam

Castor Aptensis

pauciora

Rusticus

martyrio

finivit

Agapetum,
gestis

qui
et

Pontificatum

Arvernensis,quorumomniumgesta

collecta et exa-

non diuturnum egregiis

ctitate illustravit.

morum

sanet

minata. Anglia Theodorum veneratur Cantuarien-

Tertius est Liberius,

quem

sem praesulem, de cujus

gestis

multa fuerunt

Patrum

elogia,

et

vetusta

Martyrologia

com-

disserenda; Vita vero auctorem habetvenerabilem

mendant. At hunc Pontificem, quantumvis rebus

praeclare gestis illustrem, infamarunt haeretico-

Bedam. Minus notus

celebrat

est Lolanus,

quem

Scotia

episcopum.

Gerardus, Chanadiensis in

rum
ipsius

et

schismaticorum
confictae,

calumniae,
supposita

Epistolae
S.
Hilarii

Hungaria episcopus, gloriam praedicati Hungaris

Evangelii auxit martyrii

nomine

palma. Acta ejus, ab

nomine Fragmenta, interpolata qusedam sancto-

Anonymo suppare
ediderat Surius,

conscripta, quae mutato stylo

rum Patrum Opera.

ut medii aevi credulitas paset

damus ex codice Ms. Aliam

sim asseruerit, ipsum Arianorum communione

S. Athanasii

damnatione maculatum

fuisse.

Neu-

Vitam, quae postmodum fabulose composita est, prorsus improbamus, pluresque opiniones ex ea

trum

satis esse probabile,

antiquorum auctoritate

cultum aut aliunde nalas refellimus. In Polonia

habuit Joannes Prandotha, Cracoviensis antistes,
cujus

conati

sumus evincere,

et

ad omnia argumenta

respondimus. Inter alios

est Januarius,

Italiae anlistites iltustris

Vita

compendium

editum,

multisque

episcopus Beneventanus,

cum sex

aliunde collectis illustratum.

Ex quatuor martyribus

tyribus yEgypUis,

qui

in

Patestinri

metalhs
traditi,

EX STATU SECULAKl.
Ingens hic se offert Militum numerus Agauni coronatus, videlicet tota fere Legio
Vallesia

laborantes, ducis svitia

Qammia foerunt

duo fuerunt
presbyler,

opiscopi,

Pelm

et

Wfcn,

tertius
in

quem Eliam vocant

Graeci,

quartus

Thebaoa, qua3 suo cxemplo praeclaro docuit,

joris

mamor-

vero

dictus. haciusct laicus, Patermuthius

Mektius

csscanimi fortitudinisgravia

quffilibet

celebrantur, ut cpiscopi in in Fastis Graecoruni Hisceex secundo sacerdotii ordine

temque ipsam pro Deo sustinerc, quam hostes

vincere.

Cypro

insula.

Ex

hisce Martyribus prae cctcris noti

accedunt Chunialdus

ct

Gisilarius presbyteri, qui

in

cum

S.

Ruperto fideni prcedicarunt

Bavaria

campidusunt Mauritius primicerius, Exupcrius Candidus scnator militum, Victor miles

ctor,

coluntur. aliisque vicinis regionibus, ac Salisburgi

Florcntius item presbyter
in
fuit in Gallia,

veteranus, Innocentius

ct

Vitalis

militcs.

Noini-

vixitque

nantur et

alii

complurcs

in locis, ubi coluntur.

monte Glonna ducatus Andegavensis. Hujus

Celebres in Gallia

scripla corpus frequenter translatum, Acta etiam

Acta conscripsit S. Eucherius antistes Lugdunenhominis sis, eaque cdita et contra objectiones
heterodoxi, qui ipsum quoque Sanctorum

etedita, licet dubia3 sint fidei.

mar-

sunt Andochius

presbyter

et

Thyrsus diaconus,

tyrium iniquo consilio oppugnare voluit, diligenter sunt defensa.

quiex Asia

in

Galliam missi sunt ad fidem pra;diS.

Magnum quoque

inter martyres

candani, non a
fuit,

Polycarpo, ut diu creditum

nomen

est Eustathii,

queni recentiores passim

sed a Polycrate Ephesino episcopo. ut pro-

Eustachium vocant, passi Roma3

uxore, et
filiis

cum

Thcopiste

babilius credimus.

Hac enim

ratione

tollitur

Agapio

et

Theopisto.

Horum Acta

praecipua Actorum difficultas. Passi sunt hi Martyres, et

Graeca, etiamsi non videantur fabulis carere, data

sunt,
et

cum
in

iis

Felix, in Gallia adjunclus,

apud

Martyrum memoria aliunde

illustrata.
et

Sidolocum

territorio

Augustodunensi.
Meliora sunt Acta Graeca

Trophimi, Sabbatii

Dorymedontis

martyrum.

Horum

duo Priores

EX STATU MONASTICO.
Inter vetustiores hujus ordinis Sanctos repe-

Antiochiae in Pisidia fortiter pro fide certarunt,

ibique Sabbatius martyrium complevit. At Tro-

phimus Synnadis
rymedontem

in

Phrygia socium accepil Doibique

riuntur aliquot abbales egregii. Galliam illustravit

senatorem,

simul

palmam

condito monasterio in territorio Lingonensi Sequanus, a S. Gregorio Turonensi laudatus, cujus

adepti sunt. Phocas hortulanus martyriocoronatus

est
lis.

Synope

in Ponto,

multisque inclaruit miracu-

Vita a scriplore incerlae setatis composita. Alter

in Gallia

Martyribus etiam accensetur Gerulphus adoTrunchinii in Flandria lethali vuloere

abbas

floruit

Geremarus Flaviacensis,
lescens,
uti et

cujus Acta similiter a nobis edita,

tionis historia.

Transla-

percussus, pieque defunctus, ac miraculis clarus.

Non minus

illustris

est Ysarnus,

Addo

breviter, ob loci anguslias, plures variain

abbas

S.

Victoris

Massiliensis,

cujus

Vita

ab

rum regionum martyres,

Italia

hoc tomo celebratos.

et

auctore synchrono fideliter et eleganter scripta

est.

habet Nuceriae

Felicem

Constantiam,
:

Adamnanus abbas Hiensis

iu

Iona Scotiae

Romae
Parisiis

Pamphilum

Pisauri

Terentium
:

Gallia

insula

magnam
et

rebus gestis

famam consecutus

Paxentium et Albinam

Africa Andream;

est, scriptis

etiam nonnullis Opusculis. Jonas

mo-

nachus
S.

Joannem, Petrum et Anlonium. Ecclesia Orientalis

presbyter in Palaestina monasterium

incoluit,

jam

recensitis addit Theodorum, Philippam

matrem

Sabae

virtutibusque

et

miraculis

ejus, Socratem et

Dionysium, Pergae

in

celebratur.

Quinque anachorelae
habitasse dicuntur,
et

Pamphylia

in Sicilia

prope

Messanam

passos; Faustam, Evitasium et forte

Cyzici
in

nimirum Nicander,
Hellesponto;
Elisabetha.

Maximinum
et

Gregorius, Petrus, Demetrius

Dionysium, Privatum

Horum
dubiae.

forte

etiam Vita scripta, sed

fidei est

admodum

Dorotheum in Phrygia; Joamiem iEgyplium

Thaletem et Priscum

in Palsestina. Artemidorum,
colit

Accedunt Beati duo ex Ordine Praedicatorum, Marcus Mutinensis, Pisauri in Italia defunctus,

Constanlinopolis.

Accedunt

confessores,

de cujusgestis pauca innotuerunt;

quorum pauciora innotuerunt

Constantii, qui

gesta.
pietas

et Dalmatius

Eximia
praecipue

Monerius, qui Gerundae in Catalonia obiit.

Anconae

floruit,
:

Hujus
innotuit

Acta ex variis collecta. Paphnutius martyr, cui centenos aliquot Socios Acta attribuunt, in
iis

ex
In

S.

Gregorio

corpus

translatum

Venetias.

hac urbe cultum etiam promeruit

vocatur anachoreta.
losa,

Verum Acta magis

sunt fabucerti

Petrus Acotantus, misericordia in pauperes insignis. Leprosii

quam

ut

de numero Sociorum

Biturigum in Gallia coluntur Sil-

esse

possimus, aut de statu Paphnutii.

vanus et Silvester confessores

cum Rodena

virgine.

EX

EX FEMINEO SEXU.
Illustrissimum intor virgines

DroiU virgo, qoae Socias martyrii forsan ffMDqM

habuit,

cclcbratur a

CbryfiOttomo, Ignota
ut

fae

semper

fuit

no-

eunt gesla Sophim, qua?

in Sicilia colitur.

yirgo martyr Sortini

men

Theclce, licet

Acta ejus prima fucrint fabulis

Acccdunt mulicres, qoas \ir-

inquinata, nec
scripta.
(jui

ulla

deinde

satis

fideliter

con-

tutum merito ad caelum evolarunt. Intcr

\m

pr

Defectum Actorum supplcnt sancti Palres,

Theclce

ceteris notissima est Salaljerga abbatUsa,

cujua

praeclara

certamina

multis

elogiis

Acta

dudum

fuerunt cdita. Celebru etiam

Maura

celcbrarunt, cultusque vetustissimus et miracula.

virgo Trecensis, quae antistitem habuit virtutum

Martyr

mcrito dicitur
martyrii

quamvis

fortasse

non

Buaram praeconem. Lutrudis

si

virgo, quae indioece-

obierit in

certamine.

Illustris

quoque

Catalaunensi defuncta, Vilae scriplorem nacla

virgoet martyr Pomposa sanctimonialis, passa sub

est incerlae aetatis. Illius soror

lae colitur,

Ama, quae

Jovisvil-

Mauris Cordubae
S. Eulogius.

in Hispania, cujus

Acta

scripsit

ex Actis sororum

innotuit. Cultu notae

Acta Grseca Susannce

Eleutheropoli
in

virginis,

quae

sunt Lucia de Monte virgo Sampiniaci in Lotha-

coronata

est

Palaestina,

non
sunt

nngia,

Gunthildis

anciila

virgo

in

episcopatu

videntur repudianda.

Dubiae magis fidei

et

Eustadiensi, et

Hekna

ab Oleo, vidua Bononiensis.

iis

Acta, quae dantur, Dignm

Merilm (aut Emeritce),

iliustrarunt.

Ultimae non defuerunt praecones,sed

non

fidi-

quae virginitatem

Romae martyrio

mus.

FACULTAS
ET

R.

P.

PROVINCIALIS

SOCIETATIS JESU ELARDKO-BELGIOE

SUMMA PRIVILEGII C^SAREI

Cum

Edictis Philippi II Hispaniarum Regis, deinde Serenissimorum Archiducum Alb rti et Principum, rursumque Philippi III, ac novissime Caroli II Regum, confirmatis 2 Decembris 1692 et 19 Julii 1694-, Provincialibus Societatis Jesu, per Flandrobelgicam pro tempore futuris potestas facta sit eligendi Ujpographos et bibliopolas, qui, ad aliorum quorumcumque exclusionem, soli imprimere ac reimprimere, et vendere possint libros et Opera quxlibet, rite approbata, curantibusque ejusdem Societatis Patribus ediia autporro edenda, sub consueto sita> Majestatis Privilegio, non aliter impetrando, quam in scriptis obtenta et prseexhibita licentia preedicti Provincialis idque sub gravibus poenis, in coniraventores aut aliter impy^essa importantes statutis ut latius in ipsis patentibus litteris apparet cum etiam sua Ceesarea Majestas idem valere voluerit in ditioniIsabellse, Belgii
; :

bus, S. R.

Imperio subjectis

Ego infrascriptus Societatis Jesu per Flandrobelgicam Prxposittts Provincialis, potestate ad hoc mihi facta ab Adm. R. P. N. Prxposito Generali Aloysio Centuriono, concedo Bernardo Alberto vander Plassche facultatem sic imprimendi, et per se aliosque vendendi infrascriptum Opus, ex more nostnv Societatis (quod hisce attestor) recognitum et approbatum videlicet. Tomum sextum de Actis Sanctorum Septembris, collectis et illustratis per Joannem Stiltingum, Constantinum Suyskenum, Joannem Perierum, et Joannen Cleum, Societatis nostr<e presbyteros Theologos. In quorum fidem hasce, manu propria subscriptas, consuetoque nostri officii sigillo munitas, dedi Antverpise iv Octobris mdcclvii.
;

JOANNES BAPTISTA TTBEEGHEEN"

SUMMA

SUMMA

PRIVILEGII

REGI

die xxvi Septembris

anno mdcclhi.

^.^

IIENB iCY.

A 70 Joannes

Stilling Societatis Jesu permitto

sextZdeActsanctolm

Tomuni Bernardo Alberto vander Plasscheut ipsum vnpressum, pubhcet. Datum Septembris, nostro permissu apud

Antverpiee iv Octobris mdcclvii.

A P P R

BAT

OBDINARII

egi

hunc

Tomum
de quo

sexlum

mensis

Septembris,

continentem

dies
,

mft,
et

usque

ad 24 Septembrts
qui tn

tnclusive, inc

idem censeo,

quod de

duobus prmcedentibus

dignissimum proinde,

publicum prodeat.

Datum

Antverpice iv

Octobris mdcclvh
J.

F.

DE BRUYN

Praefes

Seminarn

Episcopalis,

S. Theol.

Licentiatus,

cathed. Ecclesiae Antverpiensis Ca-

nonicusGraduatus,ExaminatorSynodalis, librorum Censor.

PROTESTATIO AUCTORUM
Quod
identidem protestati
velle

sunt decessores

nostri
;

servatas

Urbani Papae VIII Constitutiones

in hoc de Actis Sanctorum neque suis, aliorumve hic

Opere
relatis
:

se

Comidem

mentariis aliud pondus tribui,

ante hunc sextum

quam sit historiae, ab hominibus tomum Septembris denuo protestamur.

errori

obnoxiis scriptae

INDEX

DISSERTATIO
De Fratribus Domini
an
ullus

Jacobo, Josepho,
illis

Juda

et

Simone

qua quartiur,

ex

fuerit

inter

Aposlolos duodecim.

P R/E
Occasio hujus Dissertationis,
Occasio hu

FATI
et status controversise

expositus

jus Disserfa
lionis,

enschenius noster, quando ad i Maii illustranda susceperat Acta S. Jacobi Apostoli, qui eo die cum S. Philippo in Ecclesia Latina cotitur, examinandam suscepit ditbitationem notabilem, utrum S. Jacobus Alphsei, qui certo est ex numero duodecim Apostolorum, idem sit cum Jacobo, qui Frater Domini passim vocatur, et primus fuit episcopus Hierosoiymitanus. Itlos distinxerant nonnulli B ante Baronium, quorum sententiam doctissimus Annalisia breviter refellit , et magisrejicit, quam

quos Evangeiia Fratres Domini nominant, duodecim Apostotorum coiiegio adscriptum fuisse, illudque sufficienterprobariposseex ipsis Evangeliis secundum interpretationem sanctorum Paquasi

hanc esse sententiam Patrum omnium, quos sequi nos decet.Itaque argumenta illa, qu& ex sacra Scriptura bretiter insiintellectis, et

trum

nuavit Henschenius, latiusdeducam, et allegandos

sacree Scripturee textus

ex mente sanctomm Pa-

operose examinat ad annum 44 num. 35 et seqq. Baronii sententiam operosius examinavit et refutavit Florentinius in Exercitatione 2 ad
Vetustius Martyrologium, S. Hieronymo attributum, a pag. 95, ubi distinguit inter Jacobura Alphffii et Jacobum Fratrem Domini, et affertauctoritatem aliquorum non contemnendam. Itaque Henschenius, cum perspiceret sententiam il-

trum exponam.Horumverogravissimamauctori tatem pro sententia nostra iterum produc simulque expendam responsa Tiliernontii, et argumenta ipsius examinabo tam fideliter, ut non dicam idlam ipsius rationem, sed ne verba quidem idia ad quwstionem spectantia sira prseterraissurus. Verumtamen, ut disputationi no$tr& plus perspicuitatis et ordinis accedat, non recensebo
Tliiemontii dicta eo ordtne, quo ea ipse protulit; sed ad argumenta nostra singula docebo, quid ipse ad ea infirmanda protuierit deinde argumenta referam, et quam sint ievia, ostendam. Demion, si quid ab aliis Tilte-montii dictis additum repe:

lam Ftorentinii verisimillimam

esse,

multisque

auctoritatibus confirmari posse, non solum ex Pairibus, sed etiam ex sacra Scriptura, ejusmodi de ea controversia ex sacris Litteris, ex Patribus, et ex aliis monumentis vetustis concinnavit Dissertationem, ut ea videatur sufpcere

rero, similiter sedulo iliud discutiam.

3

Hisce dictis de ordiae Disserlationis,

restat,

etstatuseon

posse viris eruditis ad eam sententiam amplectendam, sicut revera non pauci eam amplexi sunt. Verumtamen eamden non pauci ctiam, duce Tillemontio, aut refutare conati sunt, aut certe sequi noluerunt, suamque oppositam ita pro certa tenuerunt, ut statini sine multo examine, sine idoneis rationibus aliis, tamquam improbabile et fundamento destitutum rejecerntt, quidquid in Actis Sanctorum aliorum nequit componi cum illa opinione de Jacobo Alphasi et q Jacobo Fratre Domini non distinguendo. cumvariis 2 Hoc incommodum expertus sum quando ad Sanctonan XXI Septembris illustrare cceperam Acta S. Mat,

utpauca quoquedicamus destatuquxstionis.Henschenius ad i Maii disputavit de soto Jacobo Fratre Domini, ut ostenderet, hunc necessario distia-

trotxrsUe*-

po

'lt

"i^,

guendum a Jacobo
Acta ibidem

Alphsei, cura

iliorum sol

illustraret.

Ego autem disseram de

in Evangelio Fratres Domini vocantur. Horum nomina exponuatv.r Matth. 13 V 55 hoc modo Nonne hic est fabri filii ISTonne mater ejus dicitur Maria; et fratres ejus Jacobus, et Joseph, et Simon, et Judas? In textu Grseco pro Joseph scriptum est Joses, uti etiara F v ;j Ua recenset: apud Marcum, qui eos cap.
:

omnibus quatuor, qui

Nonue
et

hic est faber, hlius Mariae, frater Jacobi,

*'-*

qui alio nomine dicitur Levi Alphrei ex quo cognomine atiqui credunt fratrem fuisse Jacobi Alphrei, viam huic opinioni sternentibus Chrysostomo et Theodoreto. Etenim adverti, illam opinionem censoria gravitate a variis rejithsei Apostoli,
:

Hos quatuor *fiw >cr nominari Fratres Domini agnoscit TiUemoatius

Joseph*, et Juda?, et Simonis?
:

ci,

tamquam

attentione indignam, et facile de-

p?-ehendere potui, id hac maxime de causa jleri, quod Jacobus Alphaei credatur Frater Domini, quod si verum est, certo non est frater Matthiei. Major etiam orietur necessitas aliquid certi de itla controversia stabiliendi ad xxv Sepiembris, ubi agetur de S. Cteopha, qui Fratrum Domini, certe aliquorum, pater creditur, et de quo adversarii nostri conjecturas, nescio quas, facere coguntur ac maxime demum ad xxvm Octobris, quando coluntur SS. Simon et Judas Apostoti, quos ambos alii, aliisolum Judam inter Fratres Domini numerant. Nos vero existimamus, nullum ex iis,
:

nec idlus aiius notus est eo nomine. Itaque hi quatuor ubique videntur designari, quando generatim vocantur Fratres Domini, ut rariis locis fit in Evangeliis et in atiis saow Scriptutw locis. Henschenius autem, etiamsi de solo Jacobo disputacerit ad i Maii. aliis tamen locis abiauie
declaravit

mentem suam
itlis

deaiiisFratribn?.,

rum nullum cx

fuisse ia uuaiero duodecim

Apostotoruai. Jaai rero de laudatis Domiui Fratribus non examiaabo, quare honorificum iitud nomen obtinuerint, aut in quo consanguiaitatis gradu cum Jesu esseat connexi; negue i)iquiram,

anomnes fueriat fratres gcrmaai ,ex eodem patre

et

matre

nati, de

quo dubitaat nonmdii. Iilud

sanctis

unum

inquiro,

utrum sac*\r ScriptHTX et

Patribus satis consona videatur senteatia iliorum, qui Jacobum, aut Judam, aut Simouem duodecun
1

Septembris Tomus VI.

Apostotis

DISSERTATIO
II

ivcToni

U
;

mm

TAeonlin ,,, T 0Se

J.S.

^lT^AmstZ
I

ait Opera Doaltcaata solum expendo. Primum scd istos latebant, DUoipulos
:

uU

rum

nullus id

nomen haoeaU

me rabat
rum,
ct

Domini Disciputominus Apostolorum numero; sed illos

eo tempore Fratres

CAPUT
Ex
Evangeliis

ostenditur

et

Actis

clarissimeadiscipidis distinxit ob incrediditatem Chrysostomus Hom. 48 ab Evangelista assertam. ostenderat, Fratres (alias 47; in Joannem ubi verbisdedisse incredithtatis signa,
Christi in ipsis
illis
:

Apostolorum,

nullum

Fratri-

duos ex

ita scribens

laudat ab emendatione post secuta, Tu vero Christi virtutem considera:

bus Domini fuisse inter Apostolos

Domini non
Fratres

fuit Jerosoex his enim, qui talia diccbant, primus episcopus, beatus Jacobus, de quo Paulus lymorum

duodecim.

Primum argumentum, quod vel solum sufflcere videtur ad controvcrsiam decidendam, decredebant in sumo ex Evangelio Joannis cap. 7, ubi hcvc legunOirkium,
tur: Post htec ambulabat Jesus in Galilseam, non enim volebat in Judaeam ambulare , quia quae-

i/uando
Apottoli

Alium autcm Apostolorum vidi neminem, Dicitur et Judas a nisi Jacobum fratrcm Domini. mirabilis fuisse. Plura ex Chrysostomo adducam, postea hic solum observo, nec Jacobum, nec Juclam, necultumexFratribusDominiab ipso Aposupra stolis annumeratum, idqucoblocumJoannis
dicit:

rebant

eum

Judsei interficere. Erat

festus

autem

in pro-

datuni, ut ipsefatetur Tiltemontius. Consentit S. Cyritlus Alexandrinus inJoannem lib. A-pag. 398

ximo

dies

Judseorum,

Scenopeg-ia.
:

Dixe-

eumdem exponens
commode Fratres nondum
porro

locum,

et hsec

scribens

Notat
ejus

runt autem ad eum Fratres ejus Transi hinc et vade in Judaeam, ut et discipuli tui vidcant opera tua, qupe facis. Nemo quippe in occulto quid
facit, et qu;erit ipsc in

sapientissimus Evang-elista,

palam esse

si

haec facis,

manifcsta te ipsum mundo. Neque enim Eratres

ejus credebant in

in eum credidisse. Absurdissimum enim esset, eos tam frigidorum verborum reos esse, si jam per fidem Deo congruentcm de ipso cognitionem hausissent. Sed postquam, intellecto

eum. Nidlus negabit, aut certe

;

mag-no

illo

mysterio, crediderunt,

eo pietatis ac

negarepoierit, duodecim Apostolos fttisse etectos, antequamhtvc contigerunt nam Judcvi qumrebant

virtutis evehuntur,

ut et Apostoli vocati sint, et

pietatis laude mirifice inclaruermt.

His verbis

in-

Jesum interficere qucV scelerata eorum cogitatio non suscepta est, nisi postquam Jesus Apostolos diu elegerat. At probatio clara et evidens reperitur apudipsum Joannem cap. 6; ibi enim postquam Jesus disputaverat de Corpore et Sanguine
;

sinuat Cyriltus, nullos ex Fratribus excipere se

suo fidelibus dando,

a Jesu recessisse, subdititrque ? 68 Dixit ergo Jesus ad duodecim (Apostolos utique :) Nuraquid et vos vultis abire? Kespondit erg-o ei Simon Petrus Domine, ad quem ibimus? Yerba vitse seternre ha1?
.-

67 dicuntur multi

ab illa incredulitate, sicut nec Augustinus, nec Chrysostomus ullum excepit: nam qaipostea Apostoli vocatisunt, pr@e ceteris sunt Jacobus et Judas. 6 Ne quis porro dicat, Cyritlum credidisse, ex duodecim Apostolis fuisse istos Fratres; audi, lector, quid paido ante pag. 392 dicat in verba Peiri superius data, Et nos credidimus etc. Mira inquit, est sanctorum Apostolovum fides, fervida
confessionis ratio,
sio.

et

Cyrillo

Alexandrino
generatim
Apostolorutn

nunuro excluduntur.

eximia

et

prsecellens consen-

bes

quia tu es Christus Pilius Dei. Respondit eis Jesus Nonne ego vos duodccim elegi et ex vobis unus diabolus est? Dicebat autem Judam Simonis Isca:

et nos credidimus, et cog-novimus,

hic cnim erat traditurus eum, cum esset unus ex duodecim. Hcec dicente Domino, electi certo erant duodecim Apostoli, de quibits repetita
riotera
:

duodecim Apostolis annumerari Fratres Domini, qui paulo post dicunturnon credidisse. Itaque exmente laudatorum Patrum argumentum deduco hoc modo. Fratres Domininoncredcbant, quando duodecim Apostoli
credebant, excepto Juda, qui aut fidem aut certe

Vidit igitur, nonposse

seqituntur verba data Posthseo etc; ut nullum possit csse dubium, quin Joannes dicat de tempore, qito electi duditm erant Apostoli: Neque enim Pratres ejus credebant
fit
:

mentio.

Mox autem

morum

innocentiam jam tum perdiderat et Christumerattraditumis.ErgoYrntresDomim^ion erant de numero duodecim Apostolorum. Judam
,

in

eum. Fatentem hic habcmus Tillemontium tom. 1 Noia 1 in Jacobum Minorem, ubi de his disserit et agnoscit anno ante mortem Christi hxc facta esse; electionem vero Apostolorum figit annis

excipit Christus ipse, quando dicentipro omnibus Petro; Et nos credidimus etc. respond.it: Nonne erg-o vos duodecim elegi? Et ex vobis unus diabolus est; ut observat Chrysostomus Hom. 47 his verdixerat, Et nos credidimus, exex numero Judam. Existimabat Petrus, omnes credere; sed unum excipit Christus, ut advertit etiam Cyrillus pag. 394 et Augustinus tract. 27. Quid ad istud argumentum recte responderi possit,plane non video. 1 Titlemontius tamen atiquid saltem dicere bre- QttK nil hoc viier conatur, dissimulans magis vim argumenti argumentum quam aliquid apte respondens. Natalis Alexan- rsfioudie der tom. 2 Historix ecctesiasticx TillvmonrecuscV pag 16 tiua, parttm Tillemontio inhxrens, responsum ejus
ille

bis:

Quia enim

duobus ante Domini mortem. Quid autem

sponsi atlulerit,
luihtmerant
elucti,

cipit {Christus)

re-

mox dicam.

clarissimi Patres colligant ex allegatis verbis. '/(' ub AuS. Augustinus Tract. 2S gustinu, Joan. Evang. bi illa verba Transi Qtrysostohinc, et vade in Juda^am, ut et discipuii tui videant mo, opera tua, qua? facis scribit sequentia Opera
ideo-

Verum prius audiamus, quid

Dommi
stura

discipulos

non latebaut, sed

istos

late-

bant. Isti

mus opinari (id est, <\r opinione solum dicere); modo audisto nimirum verba illa Neque I>atres cjus eredebant in eum Plura disserit Avgustmus, inqmrens causam incredulitatis Fratrum Dommi, aux prxtermitlo.
: : .

autem m cuni i psa propinquitate fastidierunt Diotum est inEvangelio; non enim hoc nos
aude-

enim Eratres, id est consang'uinei, Chriconsanguineum habere potuerunt,

credere

At verba jam

Latine sic Joannes Chrysostomus Homilia 5 in Matthamm, Jacobum Jerosolymorum episcopum ex eo rum numero esse ait, qui in Jesum Christum non crediderunt ante illius Resurrectionem, quod in Eyangelioscriptumsit: Fratresejusnon credebant eum sed cum S. Judam apostolum excipere necesse sit, cur non et S. Jacobum Minorem exci piamus? Hic est sensus Tillemontii, qui tamen
effert: S.

apcrte falsa

nuitt.

duo

DE FBATBIBU8 HOMINI JACOBO, JUDA BTC

A duoaut tria addit, nimirum omnefl, quantum existimat, consentire, excipiendum esse S. Judam
numero Fratrumnon credentium, etsententiam
Chrysostomi non cohserere cum opinione veterum de Jacobo ordinato episcopo Eierosolymitano ante Pentecosten; demum aliquos e Fratribus siatim crederepotuisse,alios diu manereincredutos.il. r<Tillemontius et Alexander. Quam vero inepta sit
totailla responsio, atlentus lector statim percipiet,

III

qua osten&am, nih.u insacris Litteris reperiri, em quo uUut Palrum,

jurcta Iltc, o, qtti itlvA argumentum ip8eposteaimprobamt) deducerevoluit, apo* stotum ex duod& im fuisse Jacobuia aut Jtufeun; nihil, ew quo id per mnam dialeeticam deduci possit sed miserum esse tophisma, quod pro sua opinione attegant a&oersarii. Quapropter non
(e.r.ropht
;

docebti tota hsec Dissertatio,

Primo non capio illum disserendi modum, quo

asserit,omncsconsentiTe,interduodecimApostolos

dnhUo *!<: dhi '}'<U <-,,>< ,<<>> ' r< c/jho, '/>/, -jn-et 'i,eam omni fundamento carere insacra Scriptura, ei non modo a Patribus non fuisse assertam, sed U$
esse contrariam.
9 Postprseclarv/mistud responsum Tillemontius Ezafa consequenter subjungit Juec verba Nihil igitur habetur in sacra Scriptura, guod impedit, quo minus credamus, S. Jacobum Hierofiolymitanum epi:

numerandumesseJudam,fratremJacobi,quandoquidem scivertt, Chrysostomum et Henschenium,

contra quos disserit, id negare; ipseque contra eos
tentet Nota 2 in S. Judam. Quam inepte sine auctoritate sanctorum Patrum et omnino

E-

idprobare
contra

Patrum auctoritatem Judas apostotatum ibiprobarevetit, suo loco ostendam. Hic solum observo,falso asserere Tillemontium,de Judaownes
consentire, nec ignorasse se falsa dicere. Quidigitur virum alias eruditum in ejusmodi scopulos impegit, nisi inopia respondendi? Liceat candide

scopum esse eumdem cum S. Jacobo Alphffii. Attamen muttos alios ex sacra Scriptura textus
allegaverat Henschenius in S. Jacobo 2, ad quos Tillemontius nihil respond.it. Quapropter secun-

dum ex iis argumentum desumo. Apud Matthseum

cap. 12 i 4G heec leguntur Adhuc eo loquente (Jesu nimirum) ad turbas, ecce Mater ejus etFra:

verum

dicere; respondere aliquid verisimile

non

potuit, tacere tamen noluit. Hinc fucum saltem B facere conatus est, et assumpsit ut admissum ab omnibus, quodab illis ipsis, quos oppugnabat, di~

tres stabant foris, quaerentes loqui ei. Dixit

ei

autem

sertenegabatur. Secundo quod asserit de Chrysostomo, Jacobum non credidisse, nisi post Resurrectionem Christi, ab illoDoctore non asseritur, saltem tam clare, ut aliter nequeat exponi. Verba
ipsius

Hom.h inMatthasum

hseesunt de omnibus
vitu-

Domini Fratribus ;Namquiillum (Chrutum)

Ecce Mater tua, et Fratres tui foris stant quserentes te. At ipse respondens dicenti sibi, ait Quse est Mater mea, et qui sunt Fratres mei? Et extendens manum in Discipulos suos, dixit : Ecce Mater mea et Fratres mei etc. Eadem referuntur apud Marcum cap. 3 >. 31 his verbis Et veniunt Mater ejus et Fratres et foris stantes miserunt ad eum vocantes eum, et sedebat circa
quidarn
: : , :

perabantviventem, itapost mortem ipsum admirati sunt, ut cum alacritate magna vitam pro ipso profunderent qusevirtutem Resurrectioniscumprimisdemonstrant. Hsec, inquam, verba, quee dicunturoccasione illius textus : Neque enimFratrcs ejus credebaritm eum;7ioninsinua7it satisclare ,post Resur:

eumturba
est

et dicuut ei

Ecce Matertua

et Fratres
:

tui foris quaerunt te. Et respondens eis, ait

Quae

rectione)n solu^n credidisse

Nam

Jacobum et Fratres. Chrysostomus opponit tempus, de quo illud

Joannesdeincredulitateasseruerat,temporiposteriori Resurrectione Christi, et ipsorum incredulitatem sxvmmse eorumdem fidei, quam virtuti Resurrectionis attribuerevidctur;sed77iini7)ie edicit, utrumnumquam credere cospissent, vive^ite Chri-

mei? Et circumspiciens eos, qui in circuitu ejus sedebant, ait Ecce mater mea et Fratres mei. Qui enim fecerit voluntatem Dei, hic frater meus, et soror mea et mater est. Rursum apud Lucam cap. S y 19 Yenerunt autem ad illum ilater et Fratres ejus, et non poterant adire eum prae turba. Et nuntiatum est illi Mater tua, et Fratres tui stant foris, volentes te videre. Qui respoudens, dixit ad eos Mater mea, et Fratres mei hi sunt, qui verbum Dei
et Fratres
: :
: :

Mater mea

sto.Veru7nhcecproexplicandamenteChrysost077ii,
quse alias ad propositum nostria^i
omnta vcro
dcstituta

Jam

vero responsimi ipsum Tillemontii

:

non perHinent. et A-

fnndamento,
et

lexa7idri excutia^nus. Dicit ge7ierati77i Joan7ies

Pairibua

contrariu.

Apostolus Neque enim Fratres ejus credebant in eum. Fratres Christi quatuor enumeraverant Mattheeus et Marcus, laudati num. 3; 7ieque id ig^iorare poterat Joa7ines, qui post alios Eva7igetistas swnpsit Evangeliii77i. Przctera prse ceteris S. Jacobus in Epistola ad Galatas vocatur Frater Domini. Joamies ta^nen post o^nnia illa scribens

Evangelhon, ge7%erati7n edicit Neque enim Fratres ejus credebantin eum. At,-inquiunt, oportetexcipe7^e Judam, et C07iseque7iter licet excipere Jaco:

audiunt et faciunt. Hxc apud taudatos Ecangetistas leguntur satis diu post electionem Apostolorum nec ullum esse existimo, qui electionem duodecim Apostolomun non prxponat historue 77iodo retatce. Consentit certe ipse Tillemontius tom. i in Jesu Christo art. 9. At nos mentem sanctorum Patrum scrutemur, 10 Chrysostomus Hom. 44 (atias 45J in Matthae- Fratrts Domhu, eUtfis U77i agit de attegato loco, laudatque textum alium jam Apottode Fratribus Jesu, qui Matth. 18 y. 55 ita sonat Us, nccdum Nonue Mater ejus dicitur Maria; et Fratres ejus, Ja- fuisse ex iftis, cobuset Josepk, etSimon, et Judas? et sorores ejus nonne omnes apud nos sunt? Marcus cap. 6 f
: :

Eadem

his dicit ve7'bis

Nonue

hic est faber,

Filius Marire, frater Jacobi, et Joseph, et Juda?,

bum. Qusero

ego, cujus auctoritate illos excipere

liceat, et nxdta^n inve^iio.

sti7ius, 7ion S.

Non

excepit S.

Augu-

Chrysosto^nus, non S. Cyriltus, qui locum exposuerunt no7i excepit idtus sanctorum Patrum mihi notus, aut ab ipsis allegatus. Qua igitur auctoritate ipsi excipiunt? qua etia^n ratio7ie? qua 7iecessitate? Nutta certe ultius Patris auctoritate, cum nidtum pro sua exceptione produca7\t. Nulla similiter ratione, cum recta; fationi cons07iW7i non sit existimare, Evangelistam generatim dixisse de Domini Fratribus, quod verum non erat, nisi de duobics ex quatuor. Necessitatem quoque nullam esse itlius excepti07iis
: t

Simonis? Nonne et sorores ejus hic nobiscum sunt? Jat7i vero non est yiecesse, opinor, niultis p7*oba7*e, illos kic nominari Fratres, qui supra cum S. Maria dicuntur foris stetisse, quando ad
et

discipulos suos turbamque congregatam loquebatur Jesus, S. Epiphanius Ear. 78 pag, 1041
aperteedicit,
illcs,

qui cum S. Maria foris

stete-

runt, fuisse Jacobum, Jose, Symeonem, Judam. S. Hieronymus in Matthsei cap. \Z,explicans illa

verba Christi : Ecce Mater mea, et Fratres mei. Quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei, qui in cselis cst ipse meus frater, et soror, et mater est: post aliqua huc minus spectantia, sic ha:

bet:

DISSEETATIO
IV
UTTOll
I. s.

bct

Apostolos oogoatteni profttiUt

ut et

HOS in

gchstn
it

Ktcum midisscnt
temMV nmi
:

stti

(>iur<il>>Iia Christi),
:

l>

dieolmnt rnim

Quoninni

in

Et

Lrc.r

Fratribus,

<juos rhtrc wm

langeho
oap.
1

Bt quia (Jesus) emndem toewm ilta Majestatis virtutc loqueretotum istud in pstern Fraforis a Matre atque a

toeph

et Judffi. 5.

ffrtar

m Mattluvnm
:

eowmento^ttr

MrtTH 6 furorem versus est (in tv.rtu (h\vcoklioTY\ Hocalii forsan dicchan/, ct certe est tvtt exoWBit). co?ninon dixit sanrtisshna Virgo. Attamen illa potcrat, ne ilh tata est Fratres Domini, ut faccrc

tur,nuntiantisibiquod

in discipulos extentribus expectaretur, manura Matremque respondit, dens, eos sibi Fratres esse voluntati patern^ obsecutus esset et

quicumque

eum

conditiouc(?)

propinquitatum omnium jus atque uomen Ecelesire non de contentione * nascendi, sed de jam communione retinendum. Et post alia, quibus
stituens,

mam

formatrem esse et fratrem et sororem et ag-endi sentieudiquc conscipsum universis

quid forte de Tillemontius eo mati etiam ipsi suspicabantur. hunc locum de ipsc in saitclissima Virgine art. S.Maria et Fratribus Domini exponit cum alns passim interpretibus. At obtitus est hic excipere Jacobum et Judam, quos facit Apostolos Apostoipsi contra

Jcsum exccderent,

si

lorum enim non erat domi manere, et exire ad Jesum a prxdicatione avocandum, aut certe timoris alicujus eausa, cum ipsi Jesummelius nossent,

sequerentur

et

audirent.
ttd (n oadetn
ttrbr habi-

a Chriostendit, Matrcm non fuisse contemptam typica ratio sersto Est autem etiam, inquit, in eo vata ut Mater ejus et Fratves foris starent, cum
:

utique ing-rediendi ad eum haberent, ut ceteri, potestatem. Sed quia in suavenit, et sui eum non receperunt; in Matre ejus ac Eratribus synag-og-a et Israelita? prasfig-urantur, ingresBU ejus atque
aditu abstinentes. Similia quoque observant Hie-

VZPorro quoniaminexponendasaora Scriptura Patres sequor, audiamus etiam Origenem in tocum num. 10 datumMatth. 13, ubiquatuor Fratres nominantur. Itletom.Snovissimx editionis pag. Ib3 qux noverat de istis Fratribus, ita exponit: Jacobusautemisest, quem sc vidisscPaulnsprofitcturin EpistolaadGalatas,dioens Alium autem Aposto:

tatU

cum

icmctt$$tma
I

'irghw ;

lorum
mini.

vidi

ncminem,

nisi

Jacobum Eratrcm DoV,

:

B romjmus loco mox allegato et S. Ambrosius in Lucam cap. S ?. %\,clare item insinuans, ab Apostolis se distinxisse Fratres, qui cum Matre Do:

Tum

refert ea, qutvde Jacobo scripsit Jo-

miniforis stabant. Nam subdit Itaque qui se inpropter divinum in terras venisse mysterium, Ecclesiasque conventum, relictis navem asceudit parentibus; id est Matre et Fratribus sive
:

sephus Heb)\vus, et ad Jndnm pergit hoc modo Et JudasEpistolamscripsit,paucorumquidemvcrsuum, pleuam vero efficacibus verbis p Ta ti;c caelestis, qui
Judas Jesu Christi servus, fratcr autem Jacobi. De Joseph autem et Simone nihil habemus compertum. Ita inlocum Matth.vide quatuor DominiFratribuscommentatur Origenes, qui Jacobi
dixit initio

tellig-eret

consanguineis. Ait,
disse, quia id sequitur

Christum in navim ascen-

apud Lucam. Non

disputo,

aut Judae apostolatum inter duodecim

cora referat,et de Joseph
et

si novisset,

an id statim sit factum; sed solum expono mentem Ambrosii de illis Fratribus, quos ait relictos fuisse, utique extra navem, cum mox Apostolos cum Christo in navi collocet, ut certum sit, illos ab Ambrosio non existimatos Aposlolos.
qui Cftristum
sequebantur,-

minime de eo siluisset, cumptwcipua ipsorum

de-

11 Liceat

modo

post laudatos Patres, a quibus

dissentientem reperi Patrem nidlum, ostendere, Fratres illos, qui cum sanctissima Virgine Matre veniebant adJesum, discipulis suispreedicantem , et foris stabant,non fuisse ex duodecim Apostolis.

Simone nihil sibi compertum fateatur. At mox clarhts etiam insinuat, nullum illorum duodecim Apostolis fuisse aggregatum,dumsequentiaverba Et sororesejus nonne omnes apud nos sunt? ^ae^omY .-Videturmihi tale quidpiam sig-nificare Nostra sapiunt, non ea, quaa sunt Jesu, neque quicquam inusitatum et novum
:
:

habent eximiae

intellig-entiae,

Jesus.HcVcexpositio,

quemadmodum habet quamad omnesextendit Orinonpoterat Origeni

in-

Etenim illud, extendensmanum inDiscipulos insinuat, Apostolos fuisse prope Christum,

suos, ideo-

genes; dicens mox, quod nihil cuiquam cognato-

rum

simile haberet Jesus,

que certo distinctos a Fratribus foris stantibus. Deinde Apostoli passim aderant prtedicationibus Christi; at Fratres illi aliunde cum sanctissima Virgineadveniebant ad loquendum cum eo.Itaque Fratres illi non videntur Jesum secuti fuisse, ut sequebantur Apostoli idque clarius etiam insinuat atter tocus, ubi omnes recensentur Nonne Mater ejus dicitur Maria? et fratres ejus Jacobus, et Joseph, et Simon et Judas? Et sorores ejus nonne omnes apud nos sunt? Insinuant heec, omnes illos Christi cognatos in eadem civitate habitasse cum Sanctissima Matre, necJesumpr&dicantem secutos fuisse usque ad tempus, quo illa dicebanrut. Hinc Chrysostomus inJoannem Hom. 23 (al. 22) qu/rrens, cur venerit Capharnaum cum Matre et Fratribus, ut dicitur Joan. 2 1 12, ita loquitur Ut mihi quidem videtur, quia paulo post iturus erat Jerolosymam, ideo tunc abiit, ne Matrem et
: : :

cidere, nisi

omnes Apostolorum numero exclusos

voluisset,cumsaltemApostoliilludaccepissentprw ceterishominibus a Jesu, etcum eo similehaberent, quodpatrarent miracuta. Malim tamen illud Matthasi, apud nos sunt, et Marci, hic nobiscum sunt, sensu magis obviode habitationeintelligere. Atex
et

eadem urbe, dum Jesus Galibvam Judcvam cum Apostolis peragrabat, non minus certo colligitur, Fratres illos non fuisse Apostolos. 13 Hoc rursum confirmatur ex Evangelio Joanhabitatione in
7,

ut

rursum

ubi Christus invitatus a Fratribus, ut simuiirent Hierosolymam, eo cum ipsis profinis cap.
illi discesserant, profectus est. Priora verba dedi num. 5. Deinde 1 Shcvc leguntur Vos ascendite, inquiebat Jesus Fratribus, ad diem festum hunc, eg*o autem non ascendo ad diem festum istum quia meum tempus
: :

colligitur ex
loco, ubi Fra-

ciscinoluit; posteatamen,

dum

trcs sitte Jcsu

aii

fcsttimac-

ccdunt.

TVatresubique secum traheret. Abiens igitur, illicque in "Matris honorem paulum commoratus,
ite-

nondum impletum est. Hseccum dixisset,

in Galilsea.
,

ipse

mansit

rura miraculaag-greditur,

cum

Demum si addamus causam, cur sanctissima Maria

illam ibi reliquisset.

Ut autem ascenderunt Eratres ejus, tunc et ipse ascendit ad diem festum non manifeste, sed quasi in occulto. Chrysostomus Hom. 4-9 (al.

cum

dictis

Fratribus venerit adJesum,prout

Marcum cap. 3 ? 21 nullum remanere videbitur dubium, quin Fratres distinguanturab Apostolis, et eo tempore cumsanctissima Virgxne habitarent. Nam ita habet Evan-

exponitur apud

Joannem ad verba data notat sequentia r (ut ascenderunt Eratres ejus) sig-nificant, lpsum noluisse cum illis ascendere. Quamobrem
48; in

Heec

ibi

manet, neque sese manifeste ostendit,

explicat

licet id illi

suaderent. CyrillusinJoannempag. 401 locumsic : Negat Dominus aperte tandem, se cum

Judaeis

DE FRATIUJJUS JJOMINl JACOJJO, JUDA KTC

A
Judreis festurn celebrare velle, aut una proficisci, umbraticam Uetitiam sirnul cum ullis (Ulis) perafe

pturum. Quod cnim ad paucos dictum est, qui Fratres habebantur, ad totum Israelitarum g-cnus sigmificatione pertinet. Hsec ubi confirmaverat, docueratque, Christum non odio Fratrum, sed festivitatisJuddiCcV, noluissead festum proficisci, ita rursum loquentem ad Fratres inducit Vos ig-itur, inquit, qui umbram arlhuc diligitis, quique crassius et Judaico more de his sentitis, ascendite ad celebritatem typicam et umbratilem etc. Deinde pag. 104 observat, Christum deinde profectum esse Rierosotymam, non ut fcstum una cum ipsis (Ju~
;

Actibus Apontolorum cop. eaumjrrantur AyrtUAi undeeim, qui ingressi sunt in eaenaeukm Mtf
i

Ascensionem,utximut orarerit,et SpirUum sanctum acciperent. Uadecim auUrm AfOttoU dicuntur ibi orasse cum waMeribuM, <-\ M^ri^ Matrf:
Chi
'

.ti

Jesu, et Fratribuy ejus, Jesu nimirum, ul iiqueteai Grceco, ubiillu/la\^ est tanov, Chrysontrjmv*

Hmc

Horn.

:i

in Aeta Apoetoterum
:

ad iUa verba,

feribua e$QB, ail

De

bant in eum.
rios,

Jam

loquitur,qui priub aen credevero tubet inter-rogore adce-rmiis

dceis) celebraret, sed ut

cum

eis dissertaret

et ita

recte

tollit

apparentem conlradiclionem. Nunc

cur S. Lucas dicat generalim, undetim Apostolosibifuisse cumFratribusJesu, siex iUu undecim duoerant Fratres, aut tres, ut nonnuUi crediderwU, qui etiam Simonem Apostolis duoc annumerarunt ? Tres illi ibidem a Luca vocamtor,
JacobusA]phaei,etSimonZelotes,etJudasJacobi.^i Fratres Domini fuissent illi tres, aut ex illis dv/j, an non videtur istud insinuaturus fuisse Lucas, ne lector Fratres Dominiabillisperperam distingueret, ut distinxit attentissimus ad omnes sacrse Scriptureeapices Chrysostomus? Certe nequeo ego

vero edicant adversarii,anverisimile sit ,Christum noluisse proficisci cum Apostolis suis, autpermisisse, ut Apostoli sui celebrarent festicitatem Ju-

quam ipse celebrare nollet. An ipsietiam Apostoli voluissent, relicto Jesu, adfestum se conferre ? Hoc certe nequaquam est verisimile, cum paido ante Joan. 6 jf 68 roganti Christo, Nuxnquid et vos vultis abire? omnium nomine respondisset
ddicam,

judicare ita

Petrus
AHud argumcntum ex

Domine, ad quem ibimus

Verba

vitae

ajterna? habes.

$um
f 7
:

14 Al Fratres iltos non fuisse Apostolos, rurclare insinuant verba Christi ad iltos Joan.7
:

Lucam scripsisse, ut intra paucos versusbiseasdempersonasponerelmodisdiversis, et Fratrcs Domini,quieotemporenotissimi erant, generatim Apostolis adjungeret, si duosaut tres E ex ipsis in numero Apostotorum recensuisset.
16

Non potest mundus odissevos me autemodit. Quis enim credat discipulos primarios non po-

mum

Pergamus modoadsingulos Fratres, acpri-

quideoi Jacobum ab apostolo Jacobo Alphasi distinctum, alio etiam argumento ostendamus.

prima dutingvmdi
Ratio
jJari
trt

Jaeobum AU a Fra-

illis, quioderantMagistrum ? Certe Christus Joan. 15 f 18 Apostolos suos attoquitur his verbis Si mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit. Si de mundo fuissetis,

tuisseodio esse

mundus, quod suum

erat, dilig*eret

quia vero de

mundo non

estis,

sed ego elegi vos de mundo,propter-

DuodecimApostotienumeranturMatth. 10, Marc. 3, et Luc. 6. Et post lapsum Judae proditoris, reliquiundecimrecensentvr inActibusApostolorum cap. i. Ubiqv.e Jacobus Alphtei sine ulla nominis mutatione in dictis catalogisponilur. At extra catalogos Apostolorum de Jacobo Alphsei numquam

AmW,

eaodit vos mundus. Rursum Joan. 17 y liorans pro Apostolis, Patremita alloquitur ;Ego dedi eis sermonem tuum, et mundus eos odio habuit etc.

Non

erant igitur Apostoli, quando eis dicebat Christus :Non potest mundus odisse vos. Clariora heec esseputo, quam utnecesse sit Patrum verba adducere,ticetAugustinus,ChrysostomusetCi/ritlus opportuna

Solum

ad propositum nostrum adjecerint. itaque ex Chrysostomo Hom. 48 observo, Christum dixisse Fratribus,Tos ascendite ad diem

Festum...,ut permitteret Judaicos servare ritus. Et ex Cyrillopag. 2>^,postnotamipsorum iilius temporis incrediditatem, desubsecuta eorumdem fide,

sequentia

Fratres enim, inquit, qui ante fideni

spreverant, et verbis

modo

allatis vociferantes in

cum Alphaei cognomine. De Jacobo autem Fratre Domini oiodis multum diversis mentio fit in Scripturis. Apud Marcum cap. 15 i -40 vocatur Jacobus minor, Grtece Jacobus parvus. In Epistola ad Galatas cap. i f 19 dicitur Jacobus Frater Domini, qualis fuissedicitur Maith. 13 1 55, et Marc. 6 v 3. Deoxuoi in Actis Apostolorum variis vicibus Jacobus nude iwo/iotttur. Xiroc prioiuoi qussrere mihi Uceat, qua de causa in omnibus Catalogis Apostolorum tam sollicite semper ponatur Alphasi cognomen, nisi ad distinctionem alioruoi et cur numquam ibi vocetur Frater Domini, quo titulo ab omnibus clarissime fuisset distinctus? Sane, qui Catalogos istos texuerunt, MatUueus, Marcus et Lucas, Frain Scripturis fU mentio, certe
;

eum propemodum
" per

iusurrexerant, congregati sunt

fidem, et locuti sunt bonadeipso, caeteris opitu-

tres Domini non ignorabant, et duo priores om- F nium nominarecensuerant. Lucas cero de Jacobo

lantes, ac fidei doctrinam tuentes.

Non autem

exiTil-

Fratrc Domiui

crebram facturus erat mentione

i

stimo, eos solumcredere ccepissepost Resurrectio-

nem

Christi, ut

Chrysostomum maleexposuit

ut faciie possent ipsum eo titulo in catalogis Apostolorumareliqu s J acobis distinguere. Qua igiiv.r

lemontius, sedetiam antePassionemDomini. Cum enimMatth.%ly 56 etMarc. 15 V 40 intermidieres,

Christi passionem de long*e aspicientes, recensealurMaria Jacobi Minoris et Josephmater, qiicvjam Christum secutacumaliis diciturin Galiltea, verisimillimum est, matre ipsorum Jesum sequente, simititer secutos fuisse fllios, quos cum Apostolis etiam in ccenacuio fuisse, et cum ipsis Spiritum sanctum accepisse videbimus ut satis appareat verisimile, Fratres illos deinde fuisse inter Discipulos septuagintaduos. Nam etectio horum discipulorum videtur posterior omnibus illis, qiuc de Fratribus Domini adductasunt. Ittamtamen qusestionem hic examinare noto, quia nihil certi reperio in sacra Seriptura.
;

de causa id ipsos non fecisse diceoius, nisi quia Jacobus Alphaai et Jacobus Frater Domini erant hooiines divcrsi, ut aliis argumentis jam probavi, et veneranda Patruoi antiquitas tradidit ? 17 Secundo Jacobus Alphan ideoi est ac tilius aitemnon frf"rt " Alplnei, quemadtnodum Jacobus Zebeda^i, Simon * Joaunis, et alio multa ejusowdi noniina. Consentientem habeo AugusHnum in libro Locutionum Genesis tom 3 Operuoi part. i col. 889, ubi hoc ipsum adducit esoemplum, ita scribens Sicut cum dicitur Jacobus Alphffii, quamvis nondioatur filius, et niulte suut tales locunihil aliud mtollig-itur
:
:

tiones Scripturarum, ubi filius tacetur, et iutelliiritur. De hac veritate non dubitarit etiaoi Chrt/so-

aiiud ex Ac-

^5

Res t a t argumentum aliud ad omnes Domini

imt ~
lorum

Fratres ab Apostolis duodecim distinguendos. In

stomus, qui Hom. 3:2 (al 33) in Mattluvum, explicans catalogum Apostolontm, Judara Jacobi a proditore distinguit, et ita loquitur Erat euim
:

alius

DISSEBTATIO
VI

**>
J- S.

oognominabatur Tftadalius Judas Lebb;rus, qui ait Luoas, dioens daus, quem Jocobi esse filium quidem solumlegttur toe&jfcv JudasJacobi. Qrxce
:

to o apostolo, non solum dtstiuxibusomnesFratrcs Domini ah Apost.nl s et.iam h unc JM&xm dtstmgut, WIIS se</ nominatim
t

evincunt

argumenta^uu

Jacobi dioit esse. Al wrfv e2vi, ad verbum quem negaverit reridebiturmeritoab omnibus, siquts ItaqueJuda*3 acooi cteabinterpretemxmi exponi. Jacobi, cuj AChrysostomo idcmest ac filius filius Alphffii- AA?w* Alpbaei es<

sacraScriptura satis innuit, prmertim

conferamus. Apostolui Judas,

s%

aucto-

ritatemnegesippiMcinpartepassimadmissam,

quemcwm

bratre

Domini eumdem
TlK.dda-us, uti et

oK^/no Jacobus dicitur fuisse films ntt/to ex Fratribus Domini Jacobi, imo denullo alio Alphxo Alphari ouf filius

Apostolorum varie Marc.

catalogis vull Tillemontius, in 10 dicitur nominatur. Matth

3.

Jacobi.

Jam

G et AcLl Judas Augustino, Uirysovero, tcstibus

At Luc.

apoin Scripturis, nisi dc paSreMatthffii fit mentio idem sit apostoli, sive is stoli, et de patre Jacobi
inquiro, sive
adqunmadvenariinonnuuainepse.

Alphxus etpaterutriusqueapostoli,qnodhicnon duo fuerint Alphiei, ambo alicujus

t

apostoli patres

num. 17, stomo et Hieronymo laudatis sacrarum Littcrarum regutam ex consuetudine acsi diceretur statuunt, Judas Jacobi idem est, Fuit igitur Judas apostolus Judas filius Jacobi. nullus alicujus Jacobi atius ignotL Atqui
fiiius

qui

eam

Verum n0 \0jne inimmensum

18

huic argumento

multum

inhaerere
.

Wfl

aliquidsaltcm ex omnibus, quse dicuntur, verum non esse esse posse, eaque de causa argumentum edicam, quidresponineluctabile. Itaquebreviter deant.Respondet TiUcmoniius Notai, certum non
esse Jacobum dici Alphsei,

mim respondentur a b adversariis,

crescat disputatio Tamvaut videam

Judam Fratrem hactcnus, quantum novi, dixit prorsus Domini filium esse alicujus Jacobi. Idque Evangelia igitur, sine fundamento fingeretur. distinctum etiam nominatim de Juda insinuant,
esse a
;

quiacog-nomina

illa variis

quod Alphaei esset fitius, de causis imponi possunt,

Juda Apostolo. De Simone nihil affero,msi ommbusbrasilentium Scripturarum nam de est, non fuisse illosex tribus abunde probatum comnumeroduodecim Apostotorum, eumqueesse
consensum, deinde luculente Atprius videamus, quid Tiilcmontius E ostendam. attuient. pro sua opinione ex sacris Scripturis

munem Patrum

inquit. Laudat pro ea ratione S. contraEelvidium.At loco illo, quem assignat, Hieronymus plane dicit contrarium, et Helvidio dilemmaproponens, ita loquitur: Apostolumvisesse, annon? Si apostolus est, Alphffii filius erit etc. Itaque inepta est illa Tillemontii responsio, et Hieronymo cvque ac Augustino et Chrysostomo contraria. Secundo respondet, Jacobum apostolum non necessario distinguendum a Fratrc Domini, etsi credatur filius Alphsei, idque se ait ostensurum

Hieronymum

CAPUT
Excutiuntur
et

II.

refutantur argumenta,

Nota 2. Hocautem iocoallegat Bedam, dicentem, Cleopham, quem aliqui Patres Jacobi patrem dicunt, posse eumdem esse cum Alphseo, additque nonnullos eruditos credere, idem in iingua Orien-

qu*

Tillemontius ex sacra Scri-

ptura afferre voluit.

Tillemontius, ui aliquid possct afferre ex sacra Observamw Scriptura pro sua opinione, adoptavit argu- nonnuBa rfc menta S. Hieronymi contra Helvidium. Ut autem ^'g"^.
studiosus lector intettigat, ratiocinia illanon de- ronymxa bere majoris esse auctoritatis, quiaea aliquando

nomen Alphasi et CleophEe. At hsec de eodem nominejam refutata sunt a Papebroehio notali esse

aiiafjxic

sine

ad xxvi Maii in Alphseo num. 6, nec admissa ut satis verisimilis, responsio de gemino Alphsei aut Cleophse nomine. \$ Tertio ait Tiliemontius, dici etiam posse,
stro
est,

protxditS.Hieronymus,paucaveniuntobservanda.

tdoneo fun-

beaiissimxVirqinis Marize priJ" damentoremisnuptits mantum haouisse Atphcvum, ex eoque ipondeni. genuisse Jacobum, post moriem vero Alphaei nuptias contraxisse cum Cieopha. Hsec conjectura q prcvcedentibus minus displiceret, si necesse esset facere conjecturas,eo quod aliunde constaret, duos
.
.

Mariam sororem

illos

Jacobos, de quibus disputatur,

eumdem esse

hominem. At aliunde constat deopposito. Quarto

ait credi

Cleophse,
pluvi. Ai

ab aiiis, Mariam Cieophse fuisse filiam primi mariti S. Annse, uxorem vero Al-

primo argumentum, ex Apostoli verbis 19 sumptum, sotvit deinde ipse Uieronymus, quando scripsiti?i Epistolam ad Gaiatas, ut fatetur Tiilemontius. Secundo aliud ratiocinium ex comparatione Minoris ad Majorem, quod similiter ab Hieronymo mutuatur Titiemontius, lusus potiusvidetur Hieronymi imperitum adver- p sarium confundcntis, quamargumentum serium. Respondebat enim ad ilia Hetvidii verba Ecce
Gat. 10
>'

Nam

Jacobus

et

Joseph

filii

Marias, iidem, quos Judasi

itcvc inepta rursum est conjectura, rejectaque apudnosadix Apritis inS.Maria Cleophse, et idterius ad xxvx Jutii in S. Anna. Hsec ilie ibidem, rediens tandcm ad Alplueum, cujus fiiium

Fratres appellaverunt. Ecce Maria Jacobi Minoris et Josetis mater Minoris autem Jacobi ad distin:

ctionemMajoris, qui erat filius Zebedaeie^c. Ita loquebatur Helvidius post allegataloca sacree Scriptura?, in quibus

Jacobum mavxdi credere, quam Cleophse. Itaque, ne prolixior fiam, generatim ad omnes istas conjecturas observo, nutlum haberi in sacris Litteris fundamentum,nuiium in Operibus sanctorumPatrum, quo conjeciurse ilise fuiciantur; nuliamque essenecessitatemAlphwumaliquemconsanguineis Christiaddendi. Quam enim leviasiniargumenta, qusc ex sacris Litteris adduxit Tiliemontius ad Jacobum Alphaei statuendum unum e Fratribus Domini, mox exillorum refutatione ptanum fiet. 2 De Juda Fratre wlauZ est sanctis Patribus,Domini minu $ disputatum a quia minus inctaruit, licet Yuda"upZoh
ex Stri-

commemorantur Fratres Do-

quam impie inferret, Mariam iltam, JacobiMinoris etJosetis velJoseph

matrem,esseipsamMariamDeiGenitricem,cujus virginitatem impugnabat. Tertio ex illa comparatione MinoriseZMajoris advertere poterat Hiero-

mini, ut non minus imperite

nymus,duos tantum Jacobos imperito Helvidio

in-

notuisse, cumquesciret aliudesse docere discipulum, aliudadversarium vincere, ut ipse loquitur in

fueritinter virosApostoiicos,etsubindenominatusApostolus. Hunc autem distingui a Juda Thad-

Apoiogia pro libris contra Jovinianum num. 13, notuit incidentem quasstionem de duobus aut tribus Jacobis penitius examinare.Namex duobus

soium Jacobis admissis luculente consequebatur, ut neutersit filius sanctissimx Virginis

Maruv

:.

OK PKATKIHUS DOMIXJ JACOJJO, JUDi KTC A

S.Josephi,cum alterius pater sit Zebedeeus, alterius Alphwus. Ea igituropinio admodum erat opportuna S. Hieronymo ad cavitlationem Helvidiipenitusdestruendam non item alterade tertio Jacobo, cum hujus pater ex sacris Litteris non innotescat. Quapropter si S. Hieronymus certam credebat sententiam de duobus tantum Jacobis, debebat eam fortiter asserere, et> quampoterat, firmissime stabilire. Hoc tamen non facit, nec umrisset
f

VII

ex

I/etvidii verbis itlatas prryposv^rit,

cwn

con-

stet,

Sieronymumpostea

noitrarn varit
'

Jl
fpseaano.

cuisse sententiam, ut ostendam scit Tillemontius.

8;

et

21 Quod autem spectat ad argumenta, qum verbis nonnihil mutatis prqposuit TUTemontius, ho-

rum

quam clare asserit, duossolum fuisse Jacobos,aut Jacobum Alphsei etFratrem Domini eumdem esse; sed sotum interrogando et ratiocinando aliqua
profert, quze eo videntur conducere. proscntemia 22 Ipsa S. Hieronymi verba ex tibro contra HelTiiiemontia- vidium num, 13 huc transfero Nulli dubium est, naargumen{n qU ft duos f u sse Apostolos Jacobi vocabulo nunL * tanvmwest, T cupatos, Jacobum Zebedsei et Jacobum Alphsei.
: i

infirmitatem studiosus lectar, audito TVMmontio, statimperspu-iH. S. I[ieronvma<*,2n//wii propugTiat contra IIHvidium, Pratrem Domini esse

:..,-

Jacobum

Alphiei, cum sit certum per S. Paulum quod sit Apostolus. At ex S. Paulo soMem nequit certum fieri, FratremDom, ^.

im

Apostolis, ideoque locus

cum non qweratur, an

S. Pauli nihil probat, fuerit Apostolus, sed an

ille

Istum, nescio quem, Minorem Jacobum, quem Marise filium, nec tamen Matris Domini, Scriptura commemorat, Apostolum vis esse, an non? Si Apostolus est, Alphaei filius erit, et credet in Jesum, et non erit de illis Fratribus, de quibus scriptum est : a Neque enim tunc Fratres ejus cre

fuertteo;duoa^mApo8tolis,idemquemmJaco*o Alphaii. Apostolum autem fuisse, sednon ex duodecim, docet ipse Hieronymus in Commentario in Epxstotam ad Gatatas, ubi tocum S. Pauliexponit. In hoc autem Commentario ^y^:,^; seribit ad Paulam et Eustochium in qv.o scribendi ae:

nere aperta

frons, et, ut ita dicam, ingenuitas necessaria est, ut ipse ait loco supra allegato ad

debant in eum.
nescio

>

Si

non

est Apostolus, sed ter-

Pammachium. Eumdem ad Galatas iocum

bts

tiuSj

quis Jacobus;
et

Domini putandus,

quomodo est Frater quomodo tertlus ad distin,

suerunt SS. Augustinus, Chrysostomus, aliique Patres complures; sed nutlus eorum ex Pauli verinferre
votuit,

expo-

ctionem Majoris appellabitur Minor, quum Major et Minor non inter tres sed inter duos soleant
prEeberc
sit,

<

unum fuisse ex duodecim

25 Hisce observatis,

Jacobum Fratrem Domini E

Apostolis.
ab ipto Eierorv/mo tcJu:

audiamus Tillemontium,

distantiam; et Frater Domini Apostolus Paulo dicente Deinde post trienniura veni
:

non proHieronymo scribentem, sedcontra Hiero-

nymum:

Jerusalem videre Petrum, diebus quindecim. Alium

.

mansi apud illum autem Apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum Fratrem Domini? b. Eestat conclusio, ut Maria ista, quse
et
. .

tum Posset ad hoc responderi, inquit, per S. cntm Hieronymum ipsum, qui (in Epistolam ad Gatatas, cap. i 1 19) nos docet, nomen Apostoli

Jacobi
Cleopha?

Minoris scribitur mater, fuerit uxor Al-

datum fuisse omuibus illis, qui Christum viderant viventem, et doctrinam ipsius pnedicabant post

mortem
genti
;

ejus,

et

qui, ut

minimum,

phaei, et soror Mariae Matris

Joannes

Domini, quam Mariam Evangelista cog-nominat. Hoc

in

erant quin-

idtimum tamen inferius relinquit ambiguum,

ita scribens
:

Verum

funem non

traho. Alia fuerit

et Josetis,

Maria Jacobi

hac parte contentiosum Maria Cleophae, alia dummodo constet, non

Josetis esse,

idem quoque nomen postea datum fuisse iis, qui electi erant a duodecim Apostolis modo particulari ad regendara Ecclesiam, nimirum, quan-

tum videtur, episcopis. Heec ittede mente S.Hieronymu At non dixit S. Hieronymus, quingentos,
ut

minimum,

fuisse,

eamdem Mariam

Jacobi et

quam

qui Christum viventem vide-

Matrem Domini. Nihilo magis contendisset Hieronymus, opinor, ad matrem Jacobi Minoris uxorem Atpfuvo attribuendam, aut FratremDomini eidem Alphivo filium, modo admisisset Helvidius, illum filium non fuisse Josephi et
u
magis

rant, et eum postea prxdicabant eo modo, ut Apostoli vocarentur. Hoc Hieronymo attribuit Tillemontius sine idoneo fundamento, et deinde

dam.

assumit ad observationem S. Hieronymi refutanNam ita pergit ; Verum difiiculter dici potest, illam observationem tam esse congTuam loco

quv

stionem pro ponens,

ijnam senlentiam su

am

Marice. 23 Nultibi enim clare sententiam suam de duobus aut tribus Jacobis edicit videturque adversariorum opinionem potius ex Helvidii assertis inferre, quam docere. Siquis igitur considerare
,

S. Pauli, quam sit vera. At ynihi congrua non mi~ nus videtur observatio S. Hieronymi, quam vera, F quia docet, qua de causa, esceptis duodecim, qui-

edicens

voluerit ea,

qux

scripsit S.

Hieronymus

in

Apo-

logiapro libris adversus Jovinianum num. 18, ubi

ait aliud esseyj{rj7.Gziv.Cjzse\'ihe\'e, a\iu&doyy.z7i/.'7>:,

non existimabit, sententiam

S.

Hieronymi

satis

nosciposse exverbis modo altatis. Nam in priori ait vag-am esse disputationem et adversario respondentem, nunchaec, nunc illa proponere argumentari, utlibet; aliudloqui, aliud ag"ere; pauem, ut dicitur, ostendere, lapidem tenere. Et post multa ad hoc propositum allata, muttorumque addacta exempla, utitur hisverbis: Turbre parabolas, discipuli audiunt veritatem. Proponit Dominus Pharisxis qusestiones, et non edisserit. Aliud est docere discipulum, aliud adversarium vincere. Itaque videant adversarii, an S. Hicronymus nonproposuerit potius qiuvstiones Hetvidio, quam atiquid docuerit verbis allegatts, quts tam avide
,
:

dam vocentur Apostoli. Hos vero, ut um, quingentos fuisse ex iis sotum, qui Christum viderant, nec dicit S.Hieronymus, necvere dixisset, opinor. Nam quingentos cx iis, qui Domino convixerant, in diversas orbis partes profectos fuissead fidem prxdicandam, aut saltem n\ una aliqua civitate prwdicasse episcopali auctoritate, quemadmodum Hierosolymis fecit S Jacobus,
non ostendet umquam
utlus Tiltemontii vindex.

Ex dicti illius falsitatecotliget xquus tector,quam

inania sint, qux contra Hieronymum raiiocinari pergit pr&cipua enim ratio impugnandi obser:

vationem S. Hieronymi ex Verba audiamus.

ilto

figmenlo petitur

26 Nam primo, inquit, S. Paulus ibi loquitur fah* deapostolatu S. Jacobi, sicut deapostolatu S. rotri. "

Respondeo hoc falsutn esse, si eumdem plane Apostotatuw utrique attributum velit, utostendo sequenti exempio. Siquis nobitis viator di,
Deinde post tres annos veni in Galliam videre Ludovicum, et mansi apud eum diebus quindecim alium autem regum vidi neminem,uisi Stanislaum
Poloniit

-r, l.\

arripuerunt.Admeum veropropositumparum inaliquando adversariorum sententiam in juventute Hieronymus, an qtuvstiones

terest, tenueritne

YIU
Polonisr rogem. Si alter direret
J. S.
:

IBTATIO
Profeetus

sum
.-

vit

Alter ne insinuaret quidem, fuisset improprie. Bavaruv regem esse; nec tamen ullus

(Vrmaninm vi.lere Aufrustum Poloni ueminem, nisi blectorem alium autem reg-um vidi Stamslaum Bawi. Primus non significaret, regia in Polonia, qua qaudere eadem auctoritate tamen locutus naudet Ludovicus in Gallia; nec
,

rcp-.n

icmpora, et mam28 Itaque distinqucnda suni Tillemontiansr fariic drprchm tasobseiwtionis

iiiis,

miomodo

Id

via

vidiss.t

DomiBUm

etc.

detur. Ordinatus est

Barnabas una cum Pauto

I, Aposioluspermanus impositionemAct.Vi 1 8< quod Tillemontius ipse in Chronotaxi suafigit agimus. At S. fttoto septcnnio post ea, de quibus
.1

Electorem

ait

quia Elereprehenderet modum illum loquendi, habet aliquid splendoris regii. Seotmdd, ctor ille tunc Tittemontius, cum S. Paulus mausent

Petro, diffiquindecim diebus Hierosolyinis cum S. nullum ibi ab ipso visum ex culter eontendi potest,

JesumChristum quingentis discipulis, quividcrant At illa observatio non ferit S. Hieresuscitatum. ronymum, qui solum observat, eos fuisse vocatos et eum postea Apostolos, qui Christum viderant, quingentos non dicit. prwdicabant, quos fuisse
Multos autemeo temporefuisseHierosolymis,qui Christumprtcdicabant, non facile quispiam ostenmunus acceperant, id det. Qui enim Apostolatus Hierosolymisobirenondebebant, cum ibi Jacobus
episcopus relictus, sive ad prsedicandum esset constitutus. Preeterea si S. Paulus minus late sumpsisset significationem vocis Apostolus, quam innuunt data Hieronymi verba, id nihilprodesset Tiilemontio, cum saltem in eadem Epistoia se
Apostolis annumeret, ideoque voce Apostolorum

montius cum surrectionem Christi. Itaque Jacobus erateotempore Apostoius, non item Bamabas; Jacobus erat Jeinter eos, de quibus Pautus dicit Ncquc veni ad antecessores mcos ApostolosfwVte//rosolymam cet statimpost conversionem, licet postea venerit ad Petrum,et Jacobum viderit ;)nam apostolatum
.-

cobus ordinatus erat apostolus, sive episcopus TiiicHierosolymitanus, ut rursum narrat ipse non multo post Hesanctis Patribus,

acceperat multis annis antePaidumetBarnabam.

argumentum, quod tanti fecit Tillemontius, miserum est sophisma nam Jacobus eo loco vocatur Apostolus, non quia erat ex
Quare totum
iilud
:

non solos duodecim primos significet.

argumentumquenovo ratiocmw
juvare

duodecim; sed quia ordinatus erai episcopus sive Apostohis Hicrosolymitanus sicut Pauius et Barnabas ipsi post ordinationem suam statimAct. 14teApostoli nominantur. Anautem S.Barnabas fuerit intcr septuaginta duos, ui pauci ceieres voluerunt, hic operose non inquiraoi, cwm parum E faciat ad propositum nostrum. Solum observo, contrarium esse probabilius, cum Act. 4 i '61 legatur agrum habuisse et vendidisse, ideoque
;

07 Tertio, inquit,
.

Lucas Act. 9 est, a i 27 et 28, de quo nullus dubitat, certum Paulo ibi visum esse Barnabam, cui Ecclesia
{d

si

iter

illud

HierosolymitaS.

potius videatur conversus inter

primos post Re-

d describlt

surrectionemDomini,ut dictum est adejus Acta, xi Jimii data. Dicta responsio de Aposioiaiu S.Jacobi mox magis illustrabitur. At prius audiamus
sequentia Tiiiemontii ratiocinia. 29 S. Hieronymus, inquit , allegat etiam co- Aliud Tillt " gnomen Winoris quod a S. Marco datum est -Jacobo 3'',''"^"
filio

hodie Apostoli nomen mag-is tribuit, quam ulli alteri, qui non est ex duodecim, post S. Paulum, et qui erat unus ex septuaginta secundum plures
antiquos. Hae-c ratio, inquit, tam efficax videtur personiseruditione etjudicio proestantibus, ut exis-

timeut, debere illam praevalere cunctis rationibus cunctisque auctoritatibus, quas Bollandus coacer-

vatad sustinendam opinionem Grsecorum hodiernorum. Ita intrepide Tillemontius contra omnes sanctos Patres, qui hanc quxstionem attigerunt. Pro sanctis autem Patribus sibi adversantibus personas substituit eruditione et judicio preestantes, de quibus nescimus, an linguam Latinam noverint, anScripturas umquam legerint, andialecticam vel a limine satutarint } cum neminem illorum nominet. Velsic tamen sententiam HenC schenii, quem perperam vocat Bollandum, ubique vocat recentiorum Grsecorum opinionera, quamvis agnoscat,eam esse Gregorii Nysseni, Chrysostomi, Theodoreti, Epiphanii, Cyrilli Hierosoiymitani, Eusebii et Hieronymi, contra nonnidlos tamen ex
posterioribus excipere conatus.

Marise et Fratri Josetis, et quod nobis dat locum credendi, non nisi duos Jacobos fuisseintcr diseipulos. Erai ea observatio alicujus acuminis dum fluebat ex caiamo S. Hieronymi, imperitum adversarium inpropriis verbis capientis. At hoc tempore nc trium quidem mensium dialecticc digna est; preesertim cum constet, Gnece legi
t

,'

,idicu-

fum.-

MtKpou parvi, ideoque

cognomen Minoris eamdem

habere significationem in sacris Litteris. Medio eevo inducta est consuetudo Jacobum Zebedeei Ja-

cobum Majorem vocandi, et Fratrem Domini JacoMinorem. Tiiiemontius ipse Nota 6 in S. Jacobum Minorem ait, probabiiius a statura, quam abullaalia causa, Minorem sive Parvum dictum ^ esse Jacobum. Audiamus tamen sequeutia ipsius verba Nam, inquit, quod respondetur in textu GrEeeo non appellari Minorem sedParvum facile est

bum

.-

advertere, duo
in

Verum

excutiatanti

mus rationem a

viso

Barnaba petitam,quam

nomina (Minor ct Parvus) idem adjunctis significare. Et, licet cognomen illud hailla

fecerunt viri illi eruditi. Respondeo itaque, Barnabam tunc revera a Paido visum Hierosotymis,

buisset, quia corpore parvus erat, ut fieri potest, illud saltem verisimiliter habebat, ut disting-ueretur

cumAct.S)

27

Barnabas dicatur Paulumduxisse

ad Apostolos, nisi Apostolus loquatur de alio itinere Hierosolymam instituto,de quo dubitatChrysostomus Hom. 21 in Acta Apostolorum. At laudatus

ab uno Jacobo, non a duobus. Ignoscat benignus risum continere nequeam ad ejusmodi ratiocinia, qum vet pueris grandiuscidis risum
tector, si

Chrysostomus observat, necdum eo tempore

moverent.Adeofrequentiasuntexemplahominum qui cognomento parvi, aut niagni, aut sapientes,

aut simplices fuerunt dicti, ut sit simplicitatis planepuerilis contendere, aut Carolum imperato-

inter Apostolos

numeratum fuisse velPaulumvel Bamabani.Hocipswn probaturex sacris Litteris.

Nam

Act.

26 dicitur

Cum autem

venisset

\Saulus sivePaulus) in Jerusalem, tentabatse jungere discipulis, et omnes timebant eum, non
cre-

dentes, quod esset discipulus. Barnabas prehensum illum duxit ad Apostolos

Petrum

autem ap(utique ad
et narra-

et

Jacobum Fratrem Domini,)

rem dictum fuisse Mag-num, aut Pipinum regem Brevem, aut Carolum alterum Sapientem, alterum Simpheem, ut singuli ab uno tantum, non aplunbus, distinguerentur: nec alia est ratio Jaoobi Mmons aut Parvi, cum Jaeobus Zebedxi numquam Major dictus legatur in sacris

WPost dataverbasubjungitTillemontius: Dua-

Litieris

bus

DE FBATKIBU8 DOMINI JACOBO, JUD4

ntia rjuBilfrn

BTC.
prseputii,

bus his rationibus

sufficientes,

w
skut
et Petro

quas

S.

Hieronymus

eredidit

mfiocinia,

tumeetmihi Evan^elium

addi potest, quod,

S.

quantumcumque
Jlic-

auctoritatis

Jacobo prseberet episcopatus

rosolymitanus, ipsum tamen parem non faecret Apostolis. Nihilominus videmus, ipsum a S. Paulo saltem aequari eum primis Apostoii.s, quando dicit,

circumcisionis, (qui enirn operatus est Petro in Apostolatum circumcisionis, operatus est et mibi inter

gentes;)et

Jacobum

Cepham

et

Joannem
est,

visos

eBfle

columnas
catur

Ecclesiae.

At clarum
sive

eoguovissent gTatiam, quse data Cephaa, et Joannes, qm videbantur colurnmi: esse, dexteras mihi dederunt et Barnaba: societatis; ut nos in g-enteij, ipsi
est mihi, Jacobus, et

cum

ipsum etiam

autem

pra^latum essc S. Judse, quia hic Apostolus vo-

Judas Jacoiu,

fiiateu Jacobi

quoniam Deus dederit S. Jacobo auctoritatem, quam eminentem inter Apostolos dieew
Itaque

ex S. Paulo, videtur illa non potuisse aliud habere fundamentum, quam dignitatcm Apostolatus, prasertim cum id magni sit momenti ad conciliaudum
et

possumus, ut liquet ubique ex Actis

tantum ut pauperuin rnemores essemus,- quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere. Si quis modo locum hunc recte consvlerare voluerit, non inveniet, cur Jacobum Zebedsei, fratrem Joannis, memoraium neget erat enim Jacobus Zebedici inter tres prsecipuas Ecclesise columnas. Unica ratio, quse Hieronymum in contrar
:

in

circumcisionem

*** pr**tUme ^6**

**'

Epistolse

ab ipso

scriptae auctoritatem

et fidem,

quam
*

imo Hen-

chenius

Et sane Bollandus * vult, eamdem ipsi cum duodecim Apostolis fuisse auctoritatem, elevatumque fuisse ad apoScripturis.

divinis

debemus

riam impulit opinionem, ea fuit, quod mortuum credideritJacobum Zebedxi,dum memoratiApostoli Paulo et Barnabm dextras dedcrunt societatis, ut ipsi gentilibus prsedicarent.

insinuant, hoc ante

contigisse.

mortem

stolicam dig:nitatem vocatione extraordinaria, sicut S. Paulum et S. Barnabam quod videtur etiam dicere Elorentinius. At recentes illi auctores rem
:

Etenim

in

At varia Zebedwi A<tis Apostolorum cap. 10

S. Jacobi

tantam asserunt sua auctoritate sine ulla probaB tione. Nullo sacrae Scripturse loco extraordinaria
hsec vocatio relata est, sicut narratae sunt vocatioS. Pauli et S. Barnabae. Nihilo magis credo, illam probari posse ullo sanctorum Patrum textu claro. Itaque deducenda est per sequelas,

nes S MatthEei,

quse semper sunt

religionis,

admodum

periculosa? in materia

prsedicatam, m ultosque conversos Pervenitautem sermo ad aures Ecclesiae,quse erat Jerosolymis supcr istis et miserunt Barnabam usque Antiochiam. Et v. 25 Profectus est autem Barnabas Tarsum, ut
. :

narratur conversio Cornelii conturionis gentilis; ct mox cap. xi S. Petrus indignantibus de ejus admissione Judeeis rationem reddidit, probavitque etiam gentiles ad fidem admitttendos. Tum subditurv. ZQ, fidem Antiochise etiam gentilibm E

quando Ecclesia non loquitur. Hactenus Tillemonthis, qui tot nugas nobis non venderet, si posteriora sua verba serio considerasset, et
sequi voluisset. Certe sancti Patres, quos pro interpretatione sacrarum Litterarum debebat sequi,

Saulum quem cum invenisset, perduxit Antiochiam. Et annum totum conversati sunt ibi in ecclesia, et docuerunt turbam multam, ita ut cog-nominarentur primum Antiochiag discipuli, Chriqua?reret
:

non norunt nova ipsius

ratiocinia, et in tota

hac sua Dissertatione ne ullum quidem Patrem pro sua interpretatione allegat,prseter locum Hieronymi contra Helvidium, ab ipso Hieronymo postea in Commentariis revocatum. Quare merito de Tillemontio dicere hic possum, quod de imperito

stiani. In his r^utem diebus supervenerunt ab Jerosolymis prophetse Antiochiam et surgens unus ex eis nomine Agabus, sig-nificabat per spiritum famem magnam futuram in universo orbe terrarum, quae facta est sub Claudio. Discipuli autem, prout quis habebat, proposuerunt sing-uli in ministerium mit:

tere habitantibus in Judsea fratribus

quod

et fece-

quodam

obtrectatore dixit

Hieronymus
:

in

homo

Epistola ad Domnionem, col. 238 Voluit scilicet peritissimus, ut veteranus miles, uno rotatu
gladii percutere

runt mittentes ad seniores per manus Barnaba? et Sauli. Tum cap. 12 sequitur mors S. Jacobi Zebedsei,

Hiei^osolymis per Herodeut occisi.

Ex

hisce

inquibus
rerta pro
certis

in

sanctos Patres) et ostendere populis, quod, quidquid ipse vellet, hocScripturasentiret. 31 Nunc singida Tillemontii ratiocinia et dicta
et

utrumque (Henschenium

examinemus. Quod ait, S. Hieronymo suffecisse duas rationes jam refutatas, falsum est nam illa ipsa verba, quse pro fundamento sui ratiocinii
:

autem colligo, dextras ab Apostolis datas Paulo et Barnabse ante mortem S. Jacobi Zebedai. Xam id facere potuerunt dum illi anno integro docuerunt Antiochiiv, per litteras aut per Christianos, Hierosolymis Antiochiam tendentes. Et res
,
<

allegat Tilleniontius,Helvidio etiam objecit S Hie'.

ronymus. Quod autem spectat ad ratiocinia Tillemontii, in omnibus miscet incertapro certis, aut falsa pro veris. Incertum est enim primo, an S. Jacobus, qui cum Cepha et Joanne memoratur
Gal. 2v9 &t episcopus Ilierosolymitanus. Divisi sunt ea de re sancti Patres. S. Hieronymus favet Tillemontio, quia credidit, S. Jacobum Zebedsei occisum fuisse, antequa)n factasunt, qxueibinarrantur a S Paulo. At S. Augustinus in Expositione Epistolse ad Galatas existimat, a Paulo ibi indicari S. Jacobum Zebedwi, Juec scribens : Petrus autem et Jacobus et Joannes honoratiores in Apostolis erant, quia ipsis tribus se in monte (temt

pore

scilicet transfigurationis)

Dominus

ostendit.

tempore ob ea Pauli verba : p Tantum ut pauperum memores essemus. Xam hsec Apostolorum commendatio effevisse videhtr, utAntiocheni per Paulum et Bamabam eleeniosynas miserint Iiierosolymam. Si qius tatnen voluerit, dextras prsesentibus Paulo et Barnabx datas, res peracta fuerit Hierosolymee non muUo ante mortem Jacobi,dui,\ illicum eleemosynis eo venerunt. Quapropter nihil est us, S. Jacobiun Zebedsei cum SS. Petro et Joanne a S. Paulo in dicto ad Galatas loco nominatum, prout illa verba: Qui videbantur columnse cs.^e, o/jmiuo insinuant.Sic etiam inveniemus, qua decausa S.Jacobus ante ipsum Peirum Apostoiorum principem fuerit nominatus, nimirum guia Apostolatui martyrium adjunxerat, et inter triumphantes in aefo erat, viventibus Petro et Joanne, dum ad Galaillo
,

peracta videtur

Eamdem sententiam insinuat Ambrosiaster in diPauli loeum : neque ullus negare potest, tres illos Apostolos prae ceteris omnibus a Christo honoratos fuisse. Locum objectum cum antecedentibus et scquentibus huc traduco. Sed econtra (ait Paulus Gal. 2 v. 7) cum vidissent, quod crediSeptembris Tomus VI.

tas scribebat S. Pautus.

lector, qualis sit tota structura Tillemontiana, quamque ruinoso nixa fundamento. Cum hoc enim stare ncqueat, Altestructura simul tota concidat, m\ ratiocinii Tillemontiani fundamentum mailla
.

Ctum

S.

3'6Ex his colligat studiosus

mm

gis

DIS5ERTA3TO
erta ruinm obnoanum nam pro re < gis etiam e Judam, ponit, JudamJaeobi Apostolum, c( Jacobi HierosoFratribus Domini, sive fratrem non ignoraret, id lymitani, eumdem esse; licet Henschenio et S. Chrysostomo, contra negaH ab posset ex sanctis quos disserit nec ullum allegare
est
:

J. S.

mum

niusiquod
phseii

HenscheScripturis innotuit, sotum affirmavit Scriptura indictum reliquit de voca-

Jacobtim Altione S. Jacobi, simititer tacuit. Ita

Thomam, Judam Thaddmum

dicit;

et

Simonem

Scridicimusex duodecim Apostolisfuiss,; quia id

ptura

vocationem tacemus, quia Scnptura

Velunam Patribus, qui iddixerit, aut crediderit locutionem, qua coemsacris Litteris talem peto gnomine in genitivo frater alicujus designetur, ut voeibus Judas Jacobi fratrem Jacobi designahis

tum vult Tillemontius. Verba S.Augustini, dicentis

in similibuslocutionibus filium inteltigi, allegavit ipse Tillemontius Nota 3 inS. Jacobum Minorem, ubi locum Augustini exprimit Gallice, ut ad ver-

r o,Chritacet.Novimus tamen ex S.PauloiCorA stumSticoboparticulariter apparuisse anteAscenvisus cst sionem suam namquodait 1. 1, Primlo de Jacobo Jacobo, passim exponunt interpretes data Fratre Domini. Chrysostomus Hom. 38 in Fratri verbasic commentatur : Mihi videtur dicere impoIpse enim (Christus) dicitur ei manum
:

suo.

suisse, ac

ipsum ordinasse,

et

primum episcopum
dicit S.
1.

fe-

bwn Latinereddo

Dicit (S.

Augustinus) his

voci-

cisse Jerosolymis.

ldem fere

Ilieronymus
loquens
:

bus Jacobus Alpluei, nibil aliud intellig-i, nisi S. Ja-

in Epistotam

ad

Gal. cap.i

19, ita

cobum fuisse filium Alphffii. Si autem vocibus Jacobus Alphaei, nihil aliud intelligatur nisi filius
Alpluci, ut

Sed
sute

prfflCipue hic Frater dicitur,

cui filios Matris

generatim asserit S. Augustinus,

ve-

lim cognoscere ex quocumque Tillemontii patrono, cur vocibus Judas Jaeobi aliud intelligatur, quam filius Jacobi; et cujus sayicti Patris auctori-

debeamus. Vel tamen Tillemontius illud variis vicibus pro B certo obtrudit, quod sacrarum Litterarum consuetudini, et sanctorum Patrum auctoritati contratate hic fratrem Jacobi intelligere

sic

ad Patrcm vadens Dominus commendaverat. Epiphanius IIvr.lS,pag. 1039, de Jacobo Fratre Domini ait Idem ille primus episcopalem cathedram cepit, cum ei ante caeteros omnes suum in terris thronum Dominus tradidisset. Eamdem rursus opinionem insinuat Chrysostomus Hom. 3 in Acta, ubi agit de electione Matthnv, dicitque Vide autem Jacobi modestiam. llle namque Jerosolymorum episcopatum accepit, et tamen hic nihil
5.
:

riumest,ideoqueimprobabile.Itaquefundituscor-

loquitur.

H<vc taudati Patres, illisque consentiens

ruuntomnia, qucvexejusmodi assertis, queeneprotjuaqiie

ad

p7'Opositnm
ip$iu$ suiit
inutilia
:

bare quidemtentavit, ratiocinando elicere studuit. 31 Verumtamen fingamus vera esse, qu<v de insigni auctoritate S. Jacobi Hierosolymitani disputavit Tillemontius neque enim negare volo, magnam fuisse S. Jacobi auctoritatem; cum. illa ex Aciis Apostolorumatiis locis innotescat. Si S. Pau.-

Tillemontius in S. Jacobo Minore art. K Atii tamen volunt, ab Apostolis ordinatum fuisse Jacobura episcopum. Quam qusestionem aliis liben-

luspnvclaregestiset virtutibus Apostolicis tantam venerationem fidelium promereri potuit, ut non modo midtis Apostolorum par habeatur, sed etiam pterisque prveferatur, etiamsi non fuerit ex duodecim; quis prudens negaverit, etiam S. Jacobo

Hierosoiymitano,ab episcopatu,ab eximia sanctitate, a laboribus Apostolicis, a cognatione Christi Domini, tantarn conciliari potuisse auctoritatem, quantam ipsi attributamlegimus? Ad evincendum contrarium inutilia semper erunt qiitvcumque ratiocinia. Tale est illud, quod ait de auctorilate concilianda EpistoUe S. Jacobi ea enim ratio nequit influere in majorem aut minoreyn alterutrius senteutitv probabilitatem. Deinde Epistola S. Jacobi non habebit plus auctoritatis si fuerit unius ex
:

duodecim Apostolis, quam si fuerit Jacobi Fratris Domini, qui Spiritum sanctum cum Apostolis
accepit,
et

decidendam relinquam, ut pergamus ad ea, quee disserit ad Judam fratrem Jacobi duodecim Apostolorum numero inserendum. 36 Agit de eo Tiltemontius Nota 2 in S. Ju- Titlvmontius dam, ubi statim agnoscit, contrarium sibi esse dc s Jud<1 ,3serc Chrysostomum Hom. 47 in Joannem, subditque "f * contraOin,.. * ^Ongenem ut minus faventem At hunc quoque sostomum satis aperte contrarium dicere potuisset cum aliis Patribus. Verum audiamus, quam belte Chrysostomum refutet. Quod spectat ad Chrysostomum, inquit, admodura vtrisiraile est, ipsum non attendisse hoc loco ad illud, quod ipi;e a^noscit in alio loco, nimirum, Judam Thaddseum, unum ex duodecim Apostolis, eumdem esse cum Juda Jacobi, ut discimus ex S. Luca, qui illud a^serit duobus locis. Verisimiliter non dubitasset, quin hic Judas Jacobi idem sit cum Juda fratre Jacobi, Epistokc Canonicoe scriptove. Omnes, ut credo, conscntiunt, F hunc Jacobum esse episcopum Hierosolymitanum, dictum Fratrem Domini. Et quomodo post hajc dubitari potest, quin Judas, frater ipsius, idem sit
ter
-

,.

Apostolicam
et

auctoritatem habuit,

cum

Barnabas. Certe Evangelia Marci et Lua~e, Actaque Apostolorum et S. Pauli Epistolv non carent debita auctoritate, etiamsi non fuerint conscripta ab idlo ex duodecim Apostolis.
prout etiam

quemadmodum Paidus

Juda, qui cum S. Jacobo inter fratres Domini ponitur? Connexio omnium harum rerum

tam naturalis est, ut Elorentinius non timeat dicere, indubium esse, Judam Jacobi unum fuisse
Tillemontius, ratiocinari potuisse nisi viderem , ipsum ubique pro certo obtrudere, Judam Jacobi esse fratrem Jacobi. Attamen ejusmodi ratiocinium simplicibus et imperitis imponere potest, et iis maxime, qui nequeunt textus ab ipso in margine assignatos, et infideliter Galtice retatos, consulere. 37 Verum ridicule admodum contra Chrysosto- wsum ex ea omnia texuntur, ut statim tiquebit ex illo f^o V rinciipso Chrysostomi loco, qui allegatur ipmm Hom 32 (at pio 9nal vppi 33; in Matthcvum, ubi sic habet Erat enim
ex duodecim Apostolis. Hactenus

quem non crederem tam stupide

,

faho

et

fri-

vole earpit

Heusehe-

fimm.

35 Demumquodait Tillemontius de extraordinaria vocatione Jacobi per Henschenium asserta, minime est accuratum. Nam Henschenius to?n.i Maii pag. 755, quem locum assignat, asserit extraordinariam vocationem S. Paidi, pari cum duodecim Apostolis ad regendam Ecclesiam potestate donati, additque de S. Jacobo hsec verba Quam potestatemetiam in Jacobo lYatre Domini ag-noscimus. Ai non explicat ibi, itlamne potestatem acceperit Jacobus ordinaria, an extraordinaria vo.-

mum

'

'

catione, quia id nidlibi in Scripturis dicitur.

At

ipsapotestas Apostolica S. Jacobi satis clare asseriturAct. 5 nequeillam negat Tillemontius. Ttaque caute locutus est Henschenius, eumque immerito carpere studet Titlemontius.Nam
:

(prcvter proditorem) alius Judas Lebbaius, qui co-

quodex

gnommabatur Thaddaeus, quem Jacobi esse filium o V Wt&fiou <^; v E i vai> quod interpres recte exposuit) zit Lucas, Judas Jacobi. Sicenimvocatur a Luca in Evangelio cap. 6 et in Actis Apo(Grcvce

stotorum

DB PRATRIBUS DOMIXI JACOIJO, JUDA

Altegataverba assignat Tillemontius, ideoque aut locos a se allegatos non intetlewit, aut nonpotuit nonvidere, Judam Jacobi, idem esse Chrysostomo, ac Judam filium Jacobi. Noverat etiam Tiltemontius eamdem regutam statui ab Augustino, cujus verba dedi num. 17, et quidem generaliter, nam assignata Augustini verba ipse quoque assignat Nota % in S. Jacobum Minorem. Debuit simititer legere Hieronymum, de his consentientem in tibro adversus Helvidium num. 13, ubi de Jacobo Minore dicit Si Apostolus est, AlphBi filius erit. Nam ecc eo Hieronymi toco argumenta sua desumpsit Nota i in Jacobum. Qua igitur fide, aut quo stupore ait, non dubitaturum fuisse Chrysostomum, si ad verba sua attendisset, quin Judas Jacobi, sive filius Jacobi, esset idem ac Judas frater Jacobi? An igitur Chrysostomus credere debuit, eumdem esse filium et fratrem Jacobi? Itaque Tiltemontius non debuit ut certum assumere, et sine xdla probatione asserere contra Chrysostomum, id diserte negantem, contra Hieronymumipsiconsentientem, et contra generalem S.Augustird regutam, ex sacris Scripturis sedulo pertectis haustam, Judam Jacobi, esse idem ac JuB dam fratrem Jacobi Hoc erat probandum, autpotius acquiescendum erat eruditissimis Patribus, qui contrarium asserunt. Detecta autem fatsitate illius asserti, sequentiaipsius ratiocinia infumos abeunt; cum in iisduo Jacobidiversi, nimirum Jacobus pater JudEeapostoii,et Jacobus Hierosolymitanus episcopus, pro uno obtrudantur, et sic nectantur ambages nih.il significantes. Qvidadditur de Ftorentinio, verum est, ipsum credidisse, Judam fratrem Domini fuisse apostoium. At nosnon requirimus auctoritatem scriptoris neoterici, licet in alio studiorum genere satis eruditi; sed sanctorum Patrum, qui dies noctesque impenderunt adsacram Scripturam recte intelligendam. ttmulta h38 p 0S moa refutata ratiocinia, Tillemontius muja c\ yertit cantra Henschenium, et nihito melius, * lur contru quam ratiocinatus est contra Chrysostomum, adHenscfiemwm, versus ipsum sic declamat Sat novi, Henscheniuni
i.
:
.

J/K.

xi

A slotoram cap.

saltem

Epiphaniuin diserte ibi consentientem in causaS. Judayipsius. Audi, lector, locuni a$HS.

gnatum,

et

mirare hominem

alia

pro

aliis obtru-

dentem. Dc quibus adeo mihicornmotus videtur in apostolo Jnda Bpirituo sanctus, hoc est in Oatholica
ipsius Epistola

queetiam Dornini

Jnda.s \\\o poiro est, qui Jacobi atfrater appellatus est. I:,quaper

Apostoli vocem etc. Nescio, quid ex dllegatu verbi* pro se surnere vetit Titlemontius adeo ineptm est ad propositum totus locus. Si velit Fratrem
;

Domini

Judam Jacobi, ineptissima est non dicitur Judas Jacobi, sedasseritur frater Jacobi et Domini. Quod ex verbis Latinis satis liquet, id indubitatum est ex ipsis
hic dici
objectio, quia

Epiphanii verbis Grsecis

piov/.tyiy.;>',;,

aBsXfb^ lazd&ov *au K.-

adverbum,

Frater Jacobi et Domini

dictus. Sifortasse

insinuarevotuerit,Jada.mFra-

trem Domini Apostolum vocari ab Epiphanio, nihit id facit ad allegatam reguiam.Prxterea idargumentum, ab Apostoli nudo nomine desumptum,

non vatere in controversia nostra, agnoscit ipse Tiltemontius Nota i in Jacobum Minorem, ubi ait, adducere seposse nonnutlos Patres, qui Jacobum Fratrem Domini nominarunt Apostolum. Tum
addit
illa probatiominus est valida, quan- v Epiphanius, qui idem facit uno loco, ubi fuse admodum loquitur de S. Jacobo, in alioloco
:

Verum
S.

doquidem

eumdem satis cUire

excludit

numero duodecim Apo-

stolorum. Itaquenihilpro Tiitemontio habet S .Epi-

phanius, necidtum attegavit regulee S. Augustini et Henschenii repugnantem. Nihil tamen ipsum

ad evertendam laudatam reex Nota 2, ubi eumdem lapidem inutili tabore rursum versat. Cum enim nuilum in sacris Litteris locum invenire posset sibi faventem, recurrit ad Josephum Hebrzeum, qui in Vita sua pag. 989 meniionem facit de quodam Matthia, Simonis Psetli filio, isque ab eo dicitur,
diligentix omisisse
cotiigo

guiam,

MarOt?;

iizAirj \ty6fj.tvoz,

ad

titteram, Matthias

Ephlii (aut Ephtise) dictus.

Verum hoc exemptum

nihilmagisostend.it, quam Tillemontium inutiliter quxsivisse,ut generalem S.Augustiniregutam

everteret.

contendcre, Judam Jacobi et Judam fratrem Jacobi duas esse personas diversas, quia pro regula assumit, quod Judas Jacobi alirequeexpi-essiones similes insinuant semper filium. Verum cum reg-ulam illam

Nam exemplum

ptane
f

est dissimite

db

ponat sua auctoritate sine ulla probatione alii credent, sibi non minorem esse auctoritatem ad illam C n^andam, quam ipsi ad afifirmandam et existimo,
;
:

adjunctam voce)n'/.Ey6uzjoi<lii:t}i? quce ostenditesse cogaomen aiiunde acceptum. Non quaerit taudatus Augustinus, quid indicet cognomen, quando vox dictus aut alia simitis additur, sed quxrit,
quid simitibus tocutionibus Jacobus Alphaei, Judas J Jacobi, Levi Alphaai, JacobusZebedaei, Simon Joannis aut Jome, significetur, et generatim edicit, nihil aliud inteltigi, quam filium. Clamet modo TiUemontius, aut quisciunque ipsius patronus, quantum piacuerit. Longe majori jure inutiles illos clamores contemnemus, quam ille auctoritatem sanctorum Patrum in tota hac qu tvstione contempsit. Mitto qiuvdam Henschenio perperam
objecta, sed

non pauciores

fore

illis

consentientes,

quam

ipsi,

ex omnibus, qui huc usque scripserunt. Qua fide

dixerit Tillemontius, regidam ittam ab Henschenio propria auctoritate positam, ptane non video. Nam, si credidit se vera dicere; ubi viri

memoria? Ut modo mittam Chrysostomum et Hieronymum, altegavit ipseNota in S. Jacobum

regutam ab Augustino protatam
telligitur filius
;

his verbis

In-

huc non spectantia, ut ad tdtimum

sicut

cum

dicitur Jaeobus Alpluei,

nihil

Tiltemontii

argumentum veniamus.
inquit, ^ttd
n

quamvis nou dicatur

tur etc.

filius,

aliud intelligi-

40

Ut

redeamus ad Chrysostomum ,

TUie-

17. Si autem ejusmodi tocutionibus, quam fitius, auctore Augustino, id non sua, sed Augustini et atiorum auctoritate Henschenius asse7'uit et Titlemontius non debuit fratrem inteltigere, aut sattem fateri, id se facere contra auctoritatem Patrum. Quod addit,muttos consensuros itlis, qui satis auctoritalis sibi arrogabunt

Dedi retiqua verba num.

existimo, posse

efiamnum
qui

ex S. Paulo probari

nihil aliud intellig-itur in

apostolatum

S.

Juda? Fratris Doiuini.

Aam

itor. 9

^cu/u,,,

mulieres secum ducey. baut, satis clare uumerat Fratres aliquosDomiui. Hoc referendum non est ad S. Jacobum lliuorem,
5) inter Apostolos,

Itaque

habebat habitatiouem Hiero=olymis. S. Juda intelliffere de alium habemus Apostolum, qui Frater neque cnim
qui

fixam

oportebit illud

addictam regutam negandam,nonprobavit hactenus, nec illorum auctoritas movebit viros in sacris Litteris eruditos, qui norunt, Scripturas esse
Bpiphannim

Domini fuisse dicitur. 'IVrtullianus, Origvnes, et major pars aliorum Patrum, qui citarunt Epistolam S. Judfe, ut videbimus Nota 4, ipsi dederunt titulum Apostoli. Ita Tillemonlius, p>\v ino-

exponendas ex mente sanctorum Patrum. Habubunt '69 Addit fundamento rursum nidlo
:

pia mctiorum reduccns argumentum de nudo

Apostoli

DISSEETATIO
\ll
AtCTOAK

fassus crat Anostoli nomine, quodantca

aitod

mmus
xn-

sotrit ob,<-ctiom>m,

J.S.

^umAuamaHtemrtoiMdufnsitargumentufn,
ex S. Pauli verbis Pauti verbis, qu<v subtorqutt, patebit ex ipsisS. habemus potestatem muhejungo .-Numquid non owteri Aporem sororem circumduoendi, sicut ct Domini, et Cephas? Aat cgo solus, Fratrea
stoli, et

ridio

contra Chrysostomum

aaw* IxamesseS. Hieronymi scntcutiatu, quia utcuiquc dcfvmht, sariorum opinionem juvenis senc.cscripsit, huc translubct alia quoque qu,v
t

quam instar problemMis Hel- D duproposuerat. Nc quis tawm c.rtstimct

ferre

43 Itaque

S.Hierwiymus

lib.b

Commentario-

stotus,
lis,

etBarnabas,non habomuspotestatem hocopcrandi? dicat ApoPratrea Domini numero plurali nomine, ab Apostocosquc scparet, sattetn

Fraineptus esset, qui ex eo loco vellet inferre Aposlolos ex duodecim. tres Domini fuisse
pro Apostolatu S.

ita rum in Isaiam, explicans cap. 17 V. 5 et 6 itc Duas olivas, ct tres, et quatuor, et qul loquitur mI que, quatuordecim Apostolos intcrpretantu (Irciinuin est, duodecim, qui clecti sunt, et tertium Paulum Jacobum, qui appellatur irater Domini,
:

^*WW m
'

'i

,l,

"''7"'

fruatra
mtnttir
pcrc,

caeacci-

Judx

contraOiry-

sostomum.

At longe magis ridiculum est, ex pluribus generatimnominatis Apostolatum unius infcrre non nominati particulariter; prout hic facit Tillemontius. Quare audiamus potius Chrysosto41
,

mum,

contra

quem tam

ridicule disserit,Hom. 21
:

hsec quoque Apostolum vas electionis. Clarissime distinguunt a duodeHieronymi verba Jacobum cimApostolis, cum illumfaciant tertium decimum. Negat tamen novissimus editor Veronensis, eam annoesse Hieronymi sententiam, ad verba data

in i Cor. in allegata verba disscrentem Vide sapientiam Coryphaeum ultimum posuit nam, quod iuter capita fortius est, tunc ponit. Neque enim ita
:
:

tans sequentia
noster

Eusebii aententia est,

et in

quam

ipse

ex Origeue cxpressit,

quam tautum

abcst,

ut

miraudum
primum,
et

erat,

alios

ostendere id

facientes,

ut

eum,
:

cui traditae sunt

claves regui

Hieronymus concesserit (quod putavitMontfauconius in Notis ad liunc Euscbii locum) ut cam sub aliorum nomine huc referat, et jamdiu ante in
Helvidium reprobaverit, ILvc editor, dans ipsa quoque Euscbii verba, qum ab Hieronymo data coniendit. At ea observatio prorsus mihi videtur improbabilis, primo quia multis
libro contra

cselorum. Caeterum non solum ponit, scd omues,

acsidiceret

Sive inferiores quasras.sive superiores,

omnium

posita sunt exempla.

Ktenim FratresDo-

mini a priore incredulitate liberati inter clarioves erant, etsi ad Apostolos non pervenerant, ideoque in medio illos posuit, summis utrimque positis. Hactenus Chrysostomus. Itaque concludere licet, nihil ex sacra Scriptura invenisse Tillemontium pro apostolatu 8. Juda? Fratris Domini, prseter duas illas voces Judas Jacobi, quas voluit suo sensu exponere contra auctoritatem sanctorum

quoque aliis locis Hieronymus insinuat sententiam nostram, itt certum videatur, hanc ipsius omnino fuisse opinionem, prioremque mutatan;, si illam tamen firmiter contra Hetvidium tenuerit. Secundo non ita exacte opinionem Eusebii expressit Hieronymus, ut dici possit solum commentatoris officio functus, cum Eusebius Paulum
preeponat Jacobo, Hieronymus vero Paulum recenseat post Jacobum. Itaque sicut eum saltem ordinem in Eusebii verbis mutavit; sic poterat pro Jacobo Barnabam substituere: aut saltem in~ dicare debebat, Jacobum perperam exciudi numero duodecim Apostolorum, nisi ipse credidisset, omnino exciudendum esse, ne lectores saos in erroreminduceret.Tillemontius quoque observat,
S.

Patrum. Nullum quoque adduxit Patrem sibi consentientem. Solum observavit, ab atiquibus Apostolum vocari, quod argumentum ipse fatetur minus validum, quodque plane ineptum essc,
postea ostendam.

CAPUT
trum
et

III.

Hieronymum

in

secunda ejusdem

loci exposi-

Probatur auctoritate sanctorum Pa-

tione (qiicV allegorica est tib. 7 cot. 2S0) interApostolos

veterum monumentorum,

quatuordecim cum Paulo posuisse Barnabam. Verum id est, sed nihitfacit ad propositum,
quia ihi duas olivas ex licat Pauium ct jjarnabam, P et congruenter, quia iltisimul ad munus apostolicum ordinati sunt. Potest Barnabas eeque ac Jacobus primariis Apostolis annumerari sed
.

nullum
c

Fratrum Domini

fuisse

ex duodecim Apostolis

SentmttxnoIfr* patroui

suntSS. Auyuslinus,

Patrum in qiicvstionibus maximi ponderis esse debet, ut nemo ignorat,prsc.sertimquando magno consensu
uctoritas sanctorum
Scripturisticis
in

sicut

Barnabam primo

loco

non recenset inter

duodecim, etsi de itlo tacet; sic nec secundo loco Jacobnm; sed nunc hunc, tumalterum ponendo
insinuat,
cos,

ambiguum

Avibrosiuf,

WLirius,

idem conspirant, ut fit in controversia, quam examinamus. Hac decausa, etiamsi multos jam adduxerim, ut ostenderem, nos sacram Scriptu-

ram exponeyv,sicutitiiexposuerunt,plures etiam

accumidaboTillemontiancVsententicVadversantes ostendam, nullum ex omnibus adductum esse ipsi, saltem clare, faventem. Verba S. Augustini dedi num. 5, dicentis, non credidisse in Christum Fratres Domini, eosque a discipidis Christi
et

Rieronymiloutprudens lector perspiciat, Hieronymum in nostra sententia constantem fuisse in omnibus Operibus post iibrum adversus Hetvidium scriptis. Hieronijmus lib. i adversus Jovinianum, allaturus testimonium ex epistolaJ&c6b\,itainlaudem ejus prcvfatur Transeamus ad Jacobum, qui Frater Domini dicebatur, tantaj sanctitatis, tanta3:

UVerum

esse, uter przcferri debeat.

ROn solum
in

lubet plures attegare

Commenin
scd

tariis

Isatam,

rtiam

di-

stinguentis, quando, fatente Tittemontio, Apostoii

dudum erant electi. Hoc autem Augustini testimonium tanto gravius est, quanto ctarius ab
ipso

ex sacra Scriptura colligitur.

et

Ambrosii

verba, uti

Hitarii, recitavi num.\0,ostendi-

que justitise, et perpetuje virginitatis, ut Josephus quoque historicus Judaeorum, propter hujus necem Jerosolymam subversam referat. Hic primus epi scopus ex Judans Jerosolymae credentis ecclesia? ad quem Paulus cumTito Barnabaque
quitur in Epistola sua. Lubet
perg-ebat lo-

que ab utroque Fratres Domini ab Apostotis fuisse distinctos. Ibidem simititer dedi verba Hieronymi, Apostolos a cognatione sive Fratribus Christi generatim distinguentis. Alia rursum Hieronymi verba recitavi nunu 25 ubi

versamos, an satis serio qui Jacobum celebrat, ui

modo interrogare 'adcredant, ab Hieronymo

Fratrem Domini dictum' utsanctum, ut justum, ut virginem, utprimum

fwosolymitanumepiscopum,utvisitatumaPauto cum Tiioet Bamaba, omissum fuisse Apostoti

titutum

DE PEATEEBUS DOMINI JACOBO, TUDA BTC

titulum

XIII
quae contro, Ilelri/Iium &e
I
%.

tamquam
?

inutitem, si

bal debitum jure strictissimo,

hunc Jacobo credequod fuisset ex

ut dicamus,

omnia

itla,

duodecim
elore

Cascri-

talogo

ptorwn

ec-

clesiastico-

45 Hoc argumenium fortius urget in lihro de Viris illustribus, sive de Scriptoribus ecclesiasticis, ubi S. Tlieronymus certo non debuit omittere,

Apostolatu Jacobi MlnoT\adisseruera/ S.IIieronymus, in <$uotm& Operibus postscriptis xaltem lacite revocata fuisse. Neque contendent, Op&nw, ojlxersarii,

rum.

ex duodecim Apostolis fuisse Jacobum Fratrem

Domini, et Judara ipsius fratrem, si revera existimabat, Apostolos ex duodecim fuisse. Agit in illo libro de omnibus Ajiostolis, quorum scripta habemus, nec in ullo prxtermittit titulum Apostotatui debitum De Petro cap. i sic loquitur Simon Pe.

nihit Hieronymum discere potuisse, qv/A ignorabat, quando juvenis scripsit contra Helvidium, et sincero veritatis amore mutare sentratiam, quamanteaaut veramaut satis prohabitem

crediderat. In Commentariis in Matthxum, aliquot annis post librum jam laudatum scriptis,

rursum Fratres Domini numero Apostolorum

excludit

trus, filius Joannis, provinciaeGalileae, e vico Beth-

saida, frater Andreae apostoli, et princeps Apostolo-

cum Evangelio. lib. 2 in Matth. cap. 12 in illa verba Christi, manum in Discipulos extendentis, quando Mater ejus et Fratres foris
stare dicebantur
etc. ita

Nam

rum

etc. De Matthazo cap.%: Matthseus.qui etLevi, ex publicano Apostolus etc. De Paulo cap. 5 Paulus Apostolus, qui ante Saulus, extra numerum
:

commentatur

quotidie in

Ecce Mater mea, et Fratresmei Isti sunt Mater mea, qui me credentium animis gcnerant. Isti aunt
:
:

duodecim Apostolorum etc. De Barnaba cap. 6: Barnabas Cyprius, qui et Joseph Levites, cum Paulo g-entiurn Apostolus ordinatus etc. De Joanne demum cap. 9 Joannes Apostolus, quem Jesus amavit plurimum, filius Zebedtei, frater Jacobi
:

Fratres mei, qui faciunt opera Patris mci.

Xon

erg-o

juxta Marcionem et Manichaeum Matrem ncgavit, ut natus de phantasmate crederetur; sed Apostolos

cognatione praetulit etc. Et post pauca

sicut in libro,

Xos autem,

quem

contra Helvidium scripsimus,

Apostoli etc. Vides, opinor, studiose lector,

sollicite S.

quam

continetur, Fratres Domini,

Hieronymus

observaverit, quidquid

B de
et

dignitate Apostolica singulorum dici poterat, ne illud quidem prsetermisisse, quod Petrus et Joannes fratrem singuli habuerint Apostolum.

non filios Joseph, s-ed consobrinos Salvatoris, Mariae liberos intelligimus materterae Domini, qnae esse dicitur mater Jacobi Minoris, et Joseph, et Judse, quos in alio Evangelii

Itaque, nisi decipere nos voluit, quod nefas est suspicari, nec Jacobum nec Judam, de quibus agi-

mus, credidit Apostolos stricte dictos, cum nihil de iilorum apostolatu commemoret. De Jacobo

Domini legimus appellatos. Quare his omnibus consentientia scripsit Hieronymus in Isaiam, quando tertium decimum inter Apostolos posuit Z&QohxiTfi Fratrem Domini.
loco Fratres

47

De

sententiaS. Epiphanii, gui

>>

>icitiajun-

V :.-'rim
(entiam do-

enim cap.

Jacobus, qui appellatur Frater Domini, cognomento Justus, ut nonnulli existimant, Joseph ex alia uxore, ut autem mihi videtur, Mari&e sororis Matris Domini, cujus Joannes in libro suo meminit, filius, post passionem Domini statim ab Apostolis Jerosolymorum episco:

2 ita orditur

Hieronymo, et ipso cetate major erat, nullam litem nobis movet Titlemontius. Quapropter satis erit unum ipsius locum adducere ex Panario, in quo Heer. 79, pag. 1060, ita
ctus fuit
S.

cum

centSS.

Epiphanm*,

Post haec Petrus et Andreas Jacobus, loquitur et Joannes, Philippus et Bartholonneus, Thaddaeus*
:

lege

Mat-

pus ordinatus
tibus. Nihilo

Nidla hic occurrit vox, qum insinuet Apostolum fuisse, nec magis in sequenetc.

magis cap. 4, ubi de Juda agit, alterutrius apostolatus insinuatur, sed simpliciter dicitur : Ju:las, frater Jacobi, parvam, quoe de
septem Catholicis est, epistolam reiiquit. Si heec non sufliciunt adperspiciendum, qualis fueritde illis S. Hieronymi sententia, nescio, quid tandem adversariis nostris possit sufficere : nam omnia, quee de Jacobi apostolatu visus erat inferre contra Helcidium, hic siientiopremit, et tacite retractat, aut potius jam ante retractarat, quando commenC tabatur in Epistolam ad Galatas. 46 Objecerat Hetoidio locum Apostoli ad Gal. i inEpistolam ad Galatas, v. l'J: Alium autem Apostolorum vidi neminem, et in ErunnisiJacobum Fratrem Domini interrogando tageliwn Mat:

Jacobus Alphsei, et Judas Jacobi, et Simon Cananaeus, et Matthias, ad supplendos duodecim suffectus: illi, inquam, omnes et Apostoli delecti sunt,ac toto terrarum orbe sacram Evangelii functionem administrarunt, cum Paulo et Barnaba ac caeteris iidemque mysteriorum auctores atque conditores fuerunt, una cum Jacobo Domini Fratre, primo Hierosolymorum episcopo. HcVc Jacobum Fratrem Domini clare distinguunt a duodv Apostolis, cvque ac Paulum et Barnabam. Qu3 subdit Grmce Epiphanius, Latine ad verbum exprimo A quo cpiscopo, et pra?dictis Apostolis constituta? suut suecessioues episcoporum et presbyterorum in domo Dei. Hivc rursutn non hiinus
et
:

ihxas

ctare

st/'icte

tfmi.

men magis

et disserendo,

quam

docendo. At in

Jacobum episcopum numero Apostolorum dictorum excludunt. Laudatus patcr Hxr. 78 plurima disseritde S.Jacobo Hierosolymitano,

Commentariis ad illum locum obseroat, etiam alios quosdam, exceptis duodecim, vocari Apostolos, et sic innuit, exdicto Apostoli loco validum non sumi argumentum pro apostolatuJ acobi inter duodecim. In elogio autem Jacobi eadem verba ru?*sum allegat, sed non ut probet ipsum ex duodecim fuisse Apostolis, quod alias de ipso ceque diceret ac de reliquis. Contra Helcidium dicit Si Apostolus est, Alphsei filius erit. At hic nec Alpbaei cognomen ipsi tribuit, nec Alphasum ejus patrem videri, insinuat quod tamen ibi interrogando et disserendoinferre tentaverat. Contra Helmdium tuserat in cognomine Miuoris et Majoris, arripiens occasionem ab imperito homine oblatam. At hic decognomine Minoris ne meminit quidem in elogio StiCobiFratrisDomini, nec inJoannedecognomine Jacobi Majoris, quod an usitatum fuerit apud antiquos, necdum inveni. Quapropter necesse est,
:
:

etnonnulla etiam de Josete aut Joseph, et de Simone ac Juda, quos omnes credidit filios S. Josephi ex priore quadam uxore, omnesque Apostolorum numero excludit, aut potius ne minirnam quidem de iliorum apostolatu inter duodecim suspicionem insinuat. 48 Chrysostom um jam frequenter laudaci, cla- Ouysostorissimaque ipsius verba protuli pro nostra sen- mus mulas locis. qurm tentia. Noii negavit quidem Tillemontius,Chrym sostomum nobis patronum esse, nonnulla tamen disputat, quibus contendit, eum non infuvsisse firmiter nostnv sententuv. Itaqueaitprimo, Chrysostomu?n in Commcntario |V) Epislolam adGahUas cap.i ad illa verba: Alium Apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum Fratrom Domini,t>AV/v<j/r,$. Jacobum a S. Paulo vocari honoris causa Frairem Domini, etiamsiproprie Fratcr Domini non esset. Itaque, si credimus Tillemontio, poterat simile quid
..

U-CTORL
J.

Fratrem Pomini, sednon vocabat quidem, dicebat Jacobum Apostolum. Innuebat Apostotum esse, aut stricte aut latedictum, sed necApostolum essc late dictum negabatChrysostomus, ncc omnia ubique repetere debebat. Velsic

DISSHETATIO ctalia, ILvc rursum pcrcuthtnt Tillemontium uti quidobscrvarededignitateXvoMohipsiattributa, habct num. 2, ubi observat dc S. Joqux ibidem Kcspoxdco WOttWW nisi Apostolum crcdidisset. Mari<v, ipsum ante omncs crahnam Paulus Jacobum cocabat sepho sponso esse cavillationcm Dominiprictcriin Christum, Fratrumque disse Apostoluui, nec
\l\
,
:

tam incredulitatem opponit,

ita

scribcns

Pra-

Nonpotribus vero dicebat Christus(/oaw. 7 v. 7) :me autem odit. testmundusodisse vos

Hunc
t

tamen eo loco significaint sentcntiamsuam,quando Eteuim si tautum iudicare vodixit sequentia nota luisset eum. de quo loqueretur, poterat alia
;

declarare,
rou lv/ wra
)

si

dixisset Jacobuin Cleopa? (Grazce tov

quod cog-nomen posuit Evangelista. Nam

Alphffii

ipsumlocum adduxi num. It ad ostendendum Fratres Domini non fuisse Apostolos. Atia Chrysostomi verba, nominatim Jacobum ct Judam non credentibus annumerantis, dedinum. 5. Rursum ejusdem recitavi verba num. 38, ubi dicit, Fratres Dominimtcv clariores fuisse, etsi adApostoIosnon
Homitia 5 in MatUuvumjam textum adduxiadversariis nostris clare contrarium num. 1. Adjungo alium, qui ibidem legitur num. Mariae de3, ubi Chrysoslomus virginitatem B. et objectionem solvit ex Fratribus Domini fendit,
pervenerant.

dixisset

Jacobum

vocari potuisse, ut vo-

Ex

catur in Evangeliis, si eumdem credidisset. At Jacobum Domini Fratrem cum multis aliis filium Cleophse existimavit, quia Joan. 19 y.25 soror sancHssimae Virginis Mariac vocatur Maria
Cleopha?. Tillemontius ipse hunc locum adduxit Nota 2 in Jacobum, ut ostenderet, secundum Chry-

sostomum CleophsB filium

tur vitilitigandi libidine

esse

ex

illo

Jacobum. Quaigiipsoloco, in quo

Fratrem Domini a Jacobo Alphaei clare ipso cognomine distinguit, contrariwn ratiocinando

Quo pacto erg-o, inquies, petitam, ita scribens Jacobus et alii ejus Fratres appellantur? Quemadmodura et Joseph vir Marire esse existimabatur. Multa enim erant posita velamina, ut hujusmodi partus occultaretur, ideoque Joannes illos
:

sic (id est

Fratres) vocabat his verbis

Neque

evincere nititur Tillemontius? Altera ipsiusobjectio scque frivola est, et petitur ex Homilia 26

Chrysostomi in Acta Apostolorum, ubinum. 2 ad illa verba Act. 12 1 2, Occidit autem (Herodes) Jacobum fratrem Joannis gladio; ita animadvertit Chrysostomus Quia vero alius erat Jacobus, frater Domini, ideo designavit, dicens: Fratrem Joan:

enim Pratres ejus credebant in eum . Attamcn admirandi et prseii, qui prius non crediderant, clari postea exstiterunt. Quaudo erg*o dog-matum causa Paulus Jerosolymam ascendebat, Jacobum statim adiit, qui ita admirandus erat, utillius urbis episcopatum primus acciperet. Mitto alia, ne lectoritasdium augeam, quod ex accumulatione tosententise Ermbius S. nostree concedit Tillemontius, etiamsi de eo nul- Javobum an

fru$tra facere stuilet

Addit Tillemontius Non dicit, tertium fuisse Jacobura. At neque necesse erat de tertio loqui, quia tertius ille, sive Jacobus Alphsi, non erat Hierosolymis. Agebatur autem depersecutione ab Herode Hierosolymis excitata, ubi erant duo illi Jacobi, et de utroque fit mentio in eodem capite. Accurata igitur est observatio Chrysostomi de altero Jacobo in eadem Homilia sajpius memorando, et frigidissima animadversio Tillemontii, Patrum verba frequenter sine adjunctis considerantis, et sic non raro corrumpentis. 49 Demum ad infirmandam Chrysostomi aunis.
:

corumjam nunc concipere potuit. 50 Eusebium asgre etiam patronum

esse

lum debeat

dubium. In Historia

ecclesiastica

mimerat

|0-

ptuagintadi

lib. 1 cap. VI editionis Valesiana?, ubi agit de septuaginta discipulis, italoquitur de Jacobo Fratre Domini Inde Jacobo illum apparuisse testatur. Unushic exseptuag-inta discipulorum numero, ac
:

ctoritatem
tates

ait,

ipsum parum examinare difficul-

TitUmontius

ejusmodi historicas, assignans ha?c sancti Doctoris verba ex Homilia 33 in Acta Apostolotorum Sive hic, sive ille sit, non ulterius inquirendum. Verum nullus est sanctorum Patrum, qui subinde qiuvstiones historicas nonpreetermittit, et nidlus videtur magis sollicite examinasse dicta omnia sacra? Scriptura? de S. Jacobo et Fratribus Domini. Audiamus speciminaaliqua et ordiamur ab ipsa Homilia laudata. Initium est deS. Jacobo
:

Domini fuisse perhibetur. Paulo liberius ha?c Latinesunt reddita, et Valesius in Annotationibus ad liunc locum observat, Grascas voces nonnultas in variis codicibus Mss. omissasesse; sed integrum textum se dedisse ex codice regio. Quapropter ipsa verba Greeca adducam, cum ut examinemus, an verisimile sit, voces Grsecas, quas in variis codicibus non haberi notat Valesius, non fuisse scriptas ab Eusebio, tum ut interpretationem demus ad verbum elq <5s y,ai ol-o$
praeterea ex Fratribus
:

r&>y Cf-EpQ^ii/wv to\j loiz-of,oz /LtaGyjrwv,

<f.wy

aM.

[j.r,v y.y.i

adtl-

r v.
t

Exhis inaliquotcodicibus omissasdicitse:

quentes voces :^.a5y]r&>v, dlla fiiiv xca, ut inilliscodicibuslegi debeat el? dk xal qItq$ t&v epouevuv tou

episcopus erat in Jerosolymitanaecclesia: ideoque postremu.s loquitur. Etmox de eodem .-Vide

tale
:

llic

autem et hnjus prudentiara, qui ex novis, et ex veteribus Propheticis sententiamsuamconfirmat.Non

Nunc utramque tectionem ad verbum reddam Latinam, ut inteltigamus, quxnam sit improbanda. Priorhabet: Unus vero et hio
loiznpoz d$eX<p&v %v.

enim poterat aliquod opus (praedicatse in variis

provinciis
fidei) ostendere,

Et post pauca

ut Petrus, ut Paulus. observat, a Jacobo antiqui pro-

dictorum Salvatoris discipulorum, praeterea et Fratrum erat. Hic sensus optimus est, quia egerat de

septuagintadiscripulis,etpaucatantumdeapparitionibus Domini interposuerat Dicit autemnon exmente aliorum, sed omnino affirmatEusebius,
.

pheta? testimonium adduci, quod autiquus non esset, sive exprimis Apostolis,) ideoque minorem haberet auctoritatem. Hunc locum, ut sibi contrarium, allegavit ipse Titlemontius. Rursum

unum ex

septuaginta discipulis fuisse Jacobum FratremDomini. Accipe, nunclector studiose, et

al-

Hom.

46 inAct. 21 y. 18, ubi mentio fitde Jacobo, ait: llic Frater erat Domini, et episcopus Jeroso-

terius lectionis interpretationem, et vide,

sit

quam ilta

lymorum,vir mag-nus et mirabilis. RursumHom. 3 in Acta num. 1 in ittud Act. 1 i. 14, Et Fratribus ejus, Grwce, et cum Vratribus ejus, Christi nimirum, qui cum Apostolis ingressi sunt in ccenaculum; haec observat De iis loquitur (Lucas,) qui prius non credebant in eum, scilicet Joan. 7 y 5
:

adulterinaetplaneridicida. Unus vcro et hic dictorum Salvatoris Fratrum erat. Non agebat Eusebius de Fratribus Domini, nec ullum de illis

ver-

bumprohderat,quomodoergo dicerepoterat. Unus veroethic dictorum Salvatoris Fratrumerat? Mihi certe clarum apparet, sic loqui non potuisse virum prudentem, corruptosqueessecodices, in
quibusilla leguntur.

QuodautemRuftnus ilta non habeat,ve-

rum

, ,

DB FBATB1BU6 DOMIN] JACOfiO, JCDA BTC.

XV
J,
I

rum

rem facit, cum Rufinus multa alia omiserit, truncarit, addideritque et mutarit. Attamen ex eo nemo suspicetur, Rufinum credidisse, Jacobum Apostolis annumeranest,

sed id parum ad

dum. Sicenim habet:

vatoris appellabantur.

Post etiam dicit,

eumvisum

esse Jacobo, qui erat unus ex his, qui Fratres Sal-

quenter meminit apud Eusebium, qui aeriptaeju* habuit et magni fecit, ipsaque ejus verba rariis tocis recitavit. Laudatus autem HetjHuppw. /! t Jacobo, Juda et Simone ita semper toquitur, ut numquam Apostolos nominet, et omnino credidi&te videatur, Apostolos non fuisse. Primo apud Euse<

bium
libro

lib. 2

cap. 23 ex quinto

Commentariorum

Eusebius porro Jacobum Fratrem Domini Apostoloduodecim Apostolorum numero clarissime exclurumnumero Isaiam prophetam, editis a viavc exclu- dit in Comentariis in dit. De S. Montfaucono, pag. 422, ubi exponit caput 7 y. 6, Jtida et olivis quatuordecim comparat Apostolos, ita Ex quorum numero duodecim quidem scribens primos Apostolos esse dicas, et illia non virtute minorem Paulum, qui et ipse vocatus Apostolus est, et Jacobum Fratrem Domini, qui primus Jerosolymitanae ecclesiae episcopus ab Salvatore constitutus memoratur. Cum ex his de sententia Eusebii certo constet (neque enim quidquam ullibi scripsit contrarium certe suo nomine) plura de Jacobo non adduco; sedpaucade aliis duobus Domini Fratribus, Juda nimirum et Simone vet Simeone. De Juda lib. 3 cap. 19 mentioB nem facit, ita scribens Cum vero idem Domitianus (imperator) universos, qui a Davide generis
f.t

duodeclm

51

ejus verba recitantur : Ecclesiae administrationem una cum Apostolis suscepit Jacobu.-* frater Doraini, qui

hxc

jam inde a Christi temporibus ad nostram usque aetatem Justus cognorainatus est. Nam multi quidem eodem nomine Jacobi vocabantur. Tum amplum subdit elogium de sanctitate ipsius, et in eo martyrium fuse enarrat. In ilto autem elogio frequenter repetit nomen Jacobi et cognomen Justi; at numquam vocat Apostolum. Quis igitur credat ab Hegesippo Apostolum fuisse existimatum Jacobum, cum ilte referat prwcipua ipsius decora a puerxtia usque ad mortem, et de Apostolatu, inter prima memorando, altum sileat? At non modo de Apostolatu silet; sed satis aperte innuit, Apostolum non fuisse,
,

quando

sui originem ducerent

interfici jussisset,

vetus

fama

est,

posteros Judae ejus, qui

nem

Frater Christi fnerat,

secundum cara quibusdam baereticis

administrationem una Jacobus Frater Domini. E Nisi enim ab Apostolis eum distinguere voluisset, saltem dixisset, cum reliquis Apostolis. Pr&terea illud, Multi Jacobi vocabantur, insinuat, inter
dicit
:

Ecelesias

cum

Apostolis suscepit

esse delatos,

oriundi,

et.

utpote quia Davidis stirpe essent ipsius Christi propinquitate fulg-erent.

viros Apostolicos primee Ecdesiee piures fuisse Jacobos, quam duos iltos, quiduodecim Apostotis

Et haec quidem testatur Heg-esippus. Tum plura subjicit ex Hegesippo postea laudando. Rursum
lib.

3 cap. 32 sic loquitur

Alios prasterea nepotes

unius ex Domini Fratribus, cui nomen erat Judse, ad hoc usque Traiani imperium vitam produxisse, idem scriptor (Hegesippus) refert. Ha?c mihi sufut liqueat de mente Eusebii : ficere videntur neque enim de S. Juda lam frigide et sine ullo honoris titido locutus fuisset, si unum credidis,

annumerati sunt. Idem dictum ostendit quam nultonitatur fundamento persuasio iila Tiltemontii, qua contra usum Scriptura; et Patrum auctoritatem, cognomen Judae Apostoli, qui Judas iacobi dicitur, nititur explicare de fratre et non de patre, acsi non potuissent plures esse Jacobiapud
,

Judcvos, et plures JudcV

set

Simone

fratribus
ilu loquilur,

ex duodecim Apostolis. De Simone aut Simeone Fratre Domini quem ipse quoque Tillemontius non fuisse Aposto52

51 De Juda autem Fratre Domini lib. 3 cap. 20 Juda el SiHis tempori- mone fratrirecitantur ha?c verba Hegesippi 'ni,u/ nobis bus (sub Domitiano) adhuc supererant quidam clare fawot. nepotes Judae illius , qui ex cog*natione Christi
:

secundum earnem Frater

Christi vocabatur.

Rur-

sum

tumfaleiur, plura profert Eusebius, quiasecundusfuit episcopus Hierosotymitanus. Lib. ocap.xi nilnl sit sude etectione ipsius hsec scribit Post rnartyrium sptcatus. S. Jacobi ait convenisse Apostolos, ut fama est, aliosque Discipxdos Domini una cum propinquis Christi secundum carnem, ex quibus ptures etiam tum superfuisse ait, de successore Jacobi consuc luisse. Omnes itaque, inquit, uno consensu Symeout dc

eorum

Apostolalu

apud Eusebium Hegesippus de Simeone ita scribit Ex eodem heereticorum numero quidam Symeonem Cleopa? filium detulelib.

3 cap. 32

runt

quod ex

stirpe

Davidis oriundus et Chri-

stianus esset. Atque ita Symeon,

cum annos

cea-

ac viginti natus esset, martyrium subiit etc. Paido inferius Simeon dicitur 6 IxBeiov rcC Kuotou

tum

natus ex patruo Domini

et utoq EQctfra filius Clopae,

nem filium Cleopae, illius, cujus in Evangeliis fit mentio, episcopali sede dig'num judicaverunt. Creautem Symeon patruelis fuisse Servatoris. Nam Cleopam fratrem fuisse Josephi testatur Heg*esippus. Dein lib. 3 cap. 32 agit de martyrio S. Symeonis episcopi sub Trajano. Ubi enim dixisset persecuiionem excitatam subdit In qua Symeon CleopiB filius, quem secundum ecclesia? Hierosolymitanae episcopum constitutum esse docuimus martyrio vitam finiisse memoratur. Hxc rursum satis deciarant, Simeonem non fuisse habitum ab Eusebio pro uno ex Apostolis duodecim. Itaque nccesse non est, multa de Simeone ratiocinari, cum eruditi hodie passim consentiant, non fuisse eum ex duodecim Apostotis, ipseque in primis
ditur
,
:

alias Cleopae Grsecis, et Latinis Cleopha?. Docet ibidem Eusebius, Mariam Cleophae fuisse matrem

Simeouis.

Verum
rs-J

Valesius ibi male interpretatur,

Mariam

K/wrri filiam Clcopae,

cum uxorem

di-

cere debuisset, ut saltem coliigere poterat ex com-

muni utriusque

filio

Simeone.
S.Gregarhu
Syssenus
nosttre$tf mt
ct

Xyssenus Orat. 2 in Resurrectionem Domini ad propositum nostrum sic ioquitur Marcus autem (capAb i. 40J Jacobi Parvi et Josae matrem eam vocavit, quoniam alter erat
55 5. Gregorius
:

Cyn/iw

Hterosolijiiotanus.

Jacobus Alpbaei , mag-nus idcirco , quia duodecim Apostolis connumeratus erat. ^"am Parvus non erat de numero eorum. S. Cyrillus Hierosolymitanus Catech. Unum. 21, expiicans rerba Deindo visus Jacobo, S. Pauti i Cor. 15 >\ 7 Fratri quidem suo, primo vero paroesubdit
: :

Hegesippus
"(.-

toqttitur

deSS. Ia<obo,

Tillemontius tom. in S. Simone Apostolo et tom. 2 in S. Simeone episcopo Hierosolymitano martyre, hac de re consentiens disputatis apud nosde S. Simeone ad xvni Februarii. 53 Hegesippus antiquissimus scriptor, et vicinus temporibus Apostolorum, ut Eusebius ct Hie\

cia3 hujus episcopo. Cum igitur talis episcopus principaliter Christum Jesum resuscitatum videes, ne fidem abneges. rit, tu qui discipulus ejus

ronymus

consentiunt, de Fratribus

Domini

fre-

Si Apostotum credidisset Cyritlus, ipsius in episcopatu successor, non dicei*et talis episcopus, nse de Apostotatu ejus taceret. Simiiiter tamen ab eo titulo abstinuit Catech. 4 num. 2S ubi sic habet :

Xam

piSNKKTATKi
\\\
IVCTORfc

J.S.

sunt oblati), Nam de hujusmodi eibis, fawi idolis Ipsia Apostocd jnui non mihi solum hoc tempore, olim episcopo studium US e1 Jacobo hujus eooleei*

Alplwi,
cis,

et

Apostolis

annumeratumr

Qttt

de

uda

scripsit, ipsius csse

unam

e.c h'pistn(is

Canom-

an non oque

dt.rissel, in

Catalogis Apostoto-

swpsrarfdt^, rffeffl Ajxwtoto ctawus iMs disUnetus, et quidem tamquam ab Apostohsrt Grxce wA rafe dhwewMifi kJ fcxotep, et
frfur,

ei

oum

fuit.

flfe

stffom Apostoii

Mwfcw

sed Jaeobus

rum alias Thaddajum, alias Judnm Jacobi vocari, credidit si in ea fuisset opinione? An Simonem
Apostolum, qui ait> nihil sibi de eo esse oompertum? Ilac ultima observatione utitnr ipse Tillemontius Nota in Simonem, idosteudaf, Simonem einon essevisum Apostolum. Poteral idm faten Frade Jacobo et Juda, et gcneratim de ommbus adjuyxctis mxDomini, cum Origenes in iis
tribus

nisi distinJacobo. Bis certe ponebat Jacobum,

ctum
quem fruttwlcl Tilk-

credidit.

Tillemon56 Cyrillum nobis concedere detrectat Cijrillum prx ceteris omnibus tius. Fatetur,

montius.

obstjnetumfuisseprohonoreecclesuesiuvadagnoscendum Apostolatum S. Jacobi, primi illiuspasloita respondit ris. Attamen ad secundum locum
:

nime debuisset ipsorum Apostolatum

Apostolos credidisset.

silere,

si

Verum
verbis
:

illis neseio, quid inveniatur difflcultatis in mihiqne videtur iis naturaliter uti debuisse

etiam homo, cui persuasissimum erat de Apostolatu respondet Si quis S. Jacobi. Ad priorem locum ex eo loco colligat, S. Jacobum non fuisse ex
;

et 58 S. Cyrilli Alexandrini verba dedi num. 5, ubi docct, Fmtrcs Doalia cvque clara num. 14, postca rrcdimini, qui ante fidem sprcverant (utique Apostolis) opitulantes ac fidisse, caeteris
,

S. OyrilluM

Alrxandrinu$, S. hi-

dorus Pclusiota.

oportebit duodecim quandoquidem trum

,
,

similiter
S.

excludere
dicat
,

S.

Pe-

Paulus

Jesum
:

doctrinam tuentcs. S. Cyrillo contemporaneus lib. i in JEgypto fuit S. Isidorus Pelusiota, qui insinuat, de Epist. 98 mentem suam de his satis Apostolatu Jacobi silendo. Epistolam, cum perdei

Christum apparuisse Cephse , deinde duodecim quod S. Cyrillus etiam narrat. Utraque responsio quid est frigidissima. Non vidit Tillemontius,

lateat contra se diffwidtatis in verbis objectis.

At

vidit

eam diffcultatem novissimus editor Operum

.-

S. Cyrilli, Antonius Augustinus Touttee, qui ad Catechesin 14-pag. 216 heec observat Notandum, sive in hoc loco, in quo sancti Jacobi auctoritatem
et digfnitatem maxime extollit Cyrillus sive Cat. 4 num. 2S sDlam illi episcopalem digmitatem tribui, nusquam Apostolicam imo eum utrobique ab Apo: :

totamrecito. Nolite multi magistri rieri, fratres, scribit Justus Jacobus. Nolite multi magil.-idorus, stri erfici, monachi, scribo eg'0 minimus probus monachus, at certe Jacobi au- K etsi minime ditor. ^lquum itaque fuerit, vos, etiamsi auditoris vilitatem rejiciatis; at certe justam viri justi ac
brevis
sit,

sapientis sententiam vereri. Poterat certe Isidorus

Apostoli titulo auctoritatem Jacobi

mendare, quam

tituto Justi et

magis comsapientis, 5* ApoTticodorclwi.

stolissecernere videtur.

Quod ait deinde Tillemon-

tius de S. Petro similiter excludendo, si exclu-

damus ob

allata verba Jacobum, ineptum est quia S. Cyrillis de Cepha solum recitat verba S. Pauli iisque nihil addit; sed de S, Jacobo multa addit nec Episcopum vocare debebat sine mentione digyiitatis Apostolicx, si volebat, ut nos
,

stolum credidisset. 59 Theodoretus in Epistotam S. Pauli ad GalaAlium autem tas cap. i v. 19, explicans illud Apostolorum vidi neminern , nisi Jacobuin Eratrem Domini, heec scribit Vocatur quidem Erased nec fuit Joter Bomini, sed non erat natura
:

sephi filius

No$tri item
sunt S. Pro-

clw, Oritjtnes,

crederemus, Apostotum fuisse Jacobum, quod nobispro honore ecclesuv siue in aliquo saltem Opusculo suo debebat manifestare. Aliter ipsum sine ulla affectatione loqui potuisse,jam ostendi. 57 S. Proclus Constantinopolitanus antistes, et Chrysostomidiscipulus, in tractatu de Traditione divinze Missec pag. 5S0 Operum, editorum a Vincentio Riccardo, clare item Jacobum Fratrem Do-

quidam existimarunt e\ priori matrimonio natus; sed erat quidem Cleoplne filius; Domini autem consobrinus. Habuit enim matrera Matris Domini sororem. Hsec quidem satis clara sunt, cum Jacobus Alpbsei non sit Clcoph*, sed Alpha?i /Uius. Clarius tamen Theodoretus utrumque distinguit in Psahnum 07 pag. 059, ubi primum loquitur de S. Paulo Apostolo deinde de aliis pluribus, quam duodecim, scribens in ilta
,

ut

verba

mini excludit numero duodecim Apostolorum, ita scribens Multi quidem et alii divinae Eccle;

pastores et doctores, qui sacris successerunt Apostolis, sacrosanctse Misste editionem scriptis desiae

Principes Juda duces eorum, principes Zabulon, principes Nephtalim, ubi sic habet Ex his namque tribubus ceteri Apostoli orig-inem duxerunt. Et illi quidem, qni vocabantur Fratres Domini, ex tribu Judae plane g-enus traxerunt. Pe; :

trus autem,
et Philippus

mandantes tradiderunt
iiqueprEeclarissimi

quorum primi censentur, beatus nimirum CleEcclesia?

:

et Andreas, et Jacobus et Joannes, ex vico Bethsaida fuerunt ]\latt]ia;us

:

mens, summi

illius

Apostolorum Principis

di.scipu-

lus etsuccessor, qui, sacris Apostolis ei dictantibus, illam edidit; et divus Jacobus qui Jerosolymita-

nam mus
sto

ecclesiam nactns est in sortem, ejusque pria primo magnoque illo summo Pontifice Chri-

Deo nostro fuit constitutus episcopus. Verba Origenis, de quatuor Fratribus Domini varia

dedi num. 12. Fatetur Til, jam lemontius Nota 2 in S. Judam, Origenem agere de Jacobo et Juda fratribus , nec quidquam dicere de ipsorum Apostolatu, nihil tamen etiam dicere contrarium. At mihi satis aperte insicoacervantis

nuare videtur Origenes, nec Jacobum Fratrem

Domini

dam

se confudisse cum Jacobo Alphaii, nec Juaut Simonem cum Apostolo cognomine. Qui enim de Jacobo observat, eum commemorari

(nempe Atpheei) dicti sunt habitasse Capharnaum. Simon Zelotes Cananajus dictus est. Omnia autem hsec loca Galila? sunt. Zabulon autem et Nephtalim ibi suam habuerunt sortem. etc. Hunc tocum ut sibi contrarium allegavit ipse Tillemontius et clarum est duos pnvter Fratrem Domini inter Apostolos numerari Jacobos, eosque ex tribu Zabulon aut ex tribu Nephtalisecundum Theodoretum, Fratres vero Domini ex tribuJuda. Uti autem Theodoretus ait, Jacobum Alphiei habitasse Capharnai; ita Chrysostomus Hom. -H in Mattluvum (at. S8J Jacobum Alphasi dicit fuisse publicanum, quod certe nemo dixerit de Jacobo Fratre Domini. GU S. Prosper in Chronico (col. 703 Operum
et Jacobus
:

Prosperi) de ordinatione
Ecclesias

S.

Prospcr

S.

S.Pauto Gal. i v. 19 a n non multo magis annotasset, rpsum in Evangelio Mattluvi, quod
;

Jacobi sic toquitur

Ambrosiaslcr

nebat,

jam

expoante cap. 10 vocatum fuisse Jacobum

Jerosolymorum primus episcopus ordinatus est Jacobus, qui habitus est Eratcr Domini Deindecol. 704 de morte ejusdem Jacobus Frater Domrai, quem omnes Justum appellabant, a Ju;

da^is

DE FRATRIBUS DOMINI JACOUO, JUDA

A
thronum Simcon secundus assimiitur. Cur Apostolum non nominat Prosper, si apostolum credidit ? Certe in aliis Aposlotis, de quibus agit, titulum illum minime omittit, sed sxpe repetit de Petro, de Paulo et de Joanne, ut videri potest a col. 703 usque ad 708. Idem observat in S. Marco, quem bis nomidffllfl
:

I/K.

XVII
i

lapidibus opprimitur

in cujus

non

primo honoris gTadu inter w tendisse, sed Jacobum cogTiomine Joftom solymoruin episcopum elegi 11;/ certe
idcirco de
I

-..-.<-.

<

pm-in.nt

(!>>, ;>

Tiibnou,
:

Aojiuimus sequentia Idezn, inquty Eu$ebme f septimo ejusdcm Operis libro haec de illo etiam
dicit
*
:

ftJacobo, inquit, Justo, et Joamri et

nat, sed

non sine

titulo Euangelistse.

Cur ergo in

Dominus post resurrectionem ecents donum

impcrtiit
:

solo Jacobo titulum

Apostoli omittit, nisi quia

Apostotum non credidit ? Sic Apostotum non facit Simeonem, de cujus morte eol. 708 ita toquitur Simon filius Clcophae, qui iD Jerosolymis epiacopatum tenebat, crucifigitur. Antiquus auctor Latinus, qui Epistotas S. Paxdi exposuit, et multis secutis pro S. Ambrosio habitus est, nunc vulgo Ambrosiaster dictus, in Epistolam ad Galatas cap. i > 19 ad verba S. Pauti ait Jacobum vidit
f
.

vero Barnabas, tradiderunt. Ceterum duo fuere Jacobi; " alter, cog-nomento Justus, oni ex templi fasti g-io praecipitatus et a fullone fu^te percussus
illi

quod

ceteris

Apostolis,

hi

Beptuaginta Discipulis, quorum unus

fuit

interiit; alter,

quicapitetruncatusest.

>

Porro Ja-

cobi illius Justi

Hierosolymte, quia
dicit

illic

erat constitutus ab Apostolis

meminit etiam Paulus, ita scribens " Alinm autem ex Apostolis vidi neminem, praeter Jacobum Fratrem Domini. i Hactenus Clernens apud Eusebium.
63

episcopus, qui et ipse prius fuerat incredulus, sicut

Jam

vero, lector, considera,

quatem contra
Tille-

aUegat in

et

dmum

Martyroio-

mftma

^
B

Euangelista Quia nec Fratres ejus, inquit, adhuc credebant in eum. Hunc quoque locum sibi contrarium agnoscit Titlemontius. 61 Ex Martyrologio Hieronymiano apud Florentinium ad xxn Junii hsec solum adduco : In Persida natalis S. Jacobi Alphei Apostoli. At Jaco:

agmen sanctorumPatrum militemproducat

Opere fahulis

montius. Quis patienter audiat fabutas iltas, quas narrat de dono sapientia; Jacobo, Joanni et Pelro

nvjuina-

to,

per Christum impertito,per tres

stolis,

bus Frater Bomini ad xv Martii annuntiatur Hierosotymis et aliis quoque diebus commemoratur, ut satis expositum est ab Henschenio. Ad Martyrotogium Hieronymianum, in quo S. Jacobus Alphsei collocatur inPerside, respondet Tiliemontius, multa in ilto Martyrologio mt nda reperiri. At menda illa saltem nequeunt evincere, collectores iitius Martyrologii et interpolatores non credidisse, Jacobum Alphaei distinctum esse a Jacobo Fratre Domini; cum in omnibus fere antiquissimis apographis illa annuntiatio Jacobi Alphffii legatur; et unicuique vel mediocriter docto
,

Jacobum Fratrem Domini Hierosolymis esse passum. Prcetermitto Constitutiones Ajjostolicas, aliaque monumenta fidei non satis
constaret,

omnes medio seculo v posteriores, et sacros Greecorum et atiarum gentium Fastos, ne prolixior fiat Dissertatio.
probatse, uti et scriptores

CAPUT
Examinantur
c
ea,

IV.

quse Tillemontius

pro sua sententia adferre studuit.

TUicnwhtius

CUmentem
Atexandnopinime

O Om hac controversia, nolim idccquus

z

paupertatem Tiliemontianam ostenderimus

tectorattri-

buat ignorantiec ipsius, qui vetusta monumenta e ^ P era sanctorum Patnwn satis diligenter per*scrutatus est; sed causcV, quam defendendam sumpsit,extremse inopise.Primum, aut potius solum,
in aciem educit Ciementem Alexandrinum, non ex Opere aliquo ad nostra usque tempora conservato, sed ex verbis aliquot ab Eusebio recitatis. Clare perspicitur, inquit, S. Clementem Alexandri-

illos ceteris Apoper Apostoios septuaginta discipulis; cum constet, omnes Apostolos et multos saltem ex septuagintadiscipulis,donumsapientice maximeaccepissepermissionemSpiritussanctiindiePentecostes? Si ejusmodi nugas in dictis Institutionum vel Hypotyposeon Ubris narravit Clemens, non immerito illos graviter accusat Photius,fabutisqueet btasphemiis mtdtis inquinatos dicit; imo nec mmerito dubitat, utrum ipse Clemens ea scripserit, an quis alius, ejus personam indutus, cum in atiis Operibus eumdem rectius scripsisse observet. Verum parum interest ad propositum nostrum, Ciementisne sint allegata verba, an alterius neque enim umquam ex illis probabitur, Jacobumi^mtrem Domini ab auctore confusu m esse cum J acobo Alphaei. Observat ille quidem, duos fuisse Jacobos, sed non negat fuisse etiam tres, neque affirmat, duos itlos. quos memorat, ambos fuisse ex duodecim Apostotis. Non tam accuratus in loquendo fuit auctor itlius Operis, multa perturbate miscenssecundumPhotium,utexduobusassertisJacobisinferre debeamus, tertium ab eo ignoratum. 64 Sic Gregorius Nt/ssenus, cujus verba num. 52 dedi, occasione unius Jacobi Parvi, sire Fratris Domini, ait, Quoniam alter erat Jacobus Alphsei. An dicemus, ipsi ignotum fuisse S. Jacobum Zebedici, quia ibidem de iito non meminit? Xon faciet hoc idlus Tillemontii defensor. Rursum Chrysostomus, num. 45 laudatus, occasione occisi Jacobi Zebedcei advertil, etiam aiium esse Jacobum Fratrem Domini dictum. Nitebaturexilla observatione inferre Tillemontius, tertium Jacobum tunc quasi ignotum fuisse Chrysostomo. Atjam ibi ostendi, quam inanis sit eaconsecutiOy quia deduobustantum meminissedebuit,quod sotumduoHierosolymis tunc versarentur, vet quod duo in eodem Actorum capite commemorarentur. Simili de
:

**qotamen.
"

jolut
ctudi.

earn-

num non ag-novisse uisi duos

SS. Jacobos Apostolos, fratrem Joannis, et episcopum Hierosolymitanum. Verum mihi tam ciarum id non videtur. Qua-

propter omnia, quse ex Ctemente recitat Eusebius lib. 2 cap. i, huc transfero. Clcmens certe in
sexto Institutionum libro ita tradit. Ait enim, post Salvatoris ascensum Petruni, Jacobum et Joan-

causa de duobus meminisse potuit Clemenseoloco, vel quia duo martyrio coronati sunt Hierosoiymis, velquia duo magis innotuerunt ex Acdbus Apostolorum, vel alia quapiam decausa nobis ignota; vel etiam sine causa atia. quam quod >>cccsse non we neque enim credidit omnes simut co<> causam, cur Nyssenus Jacobiun aliam invenio Fratrem Domini diserte distinxerii a Jacobo Alphsei, et indictum retiquerit Jacobum ZeWikei.
:

nem, quamvis Domiuus ipsos Septembris Tomus VI.

caeteris prtetulisset,

justam ita loquemli causam quod cx aculso textu cognohabuerit Ciemens,

Quidquid
sit,

sive

S(

Wlll
iir.Tot

DISSEUTATIO
sive ila locutus sit sine
pietatis laude nuutet Apostoli voentisint, ct Marcus et S. Lucas Aporitice inelaruerint. Sic S. auctore antiquo et docto Synostoli vocantur ab qy& S. Athanasio fuit psis sacrx Scriptur.v Athanasii pag. 202. attributa, tom. 2 Operum S. et Judas Non qiuvritur ergo, utrum SS. Jacobus appetlati Apostoli a nonnutlis aliquando fuerint quod faeile Patribus aut scriptoribus antiqms, an in iis adjunctis fuerint dtctt fatebimur; sed ittos credidisse ut Patres videantur
l>

J.S.

Quod
cobus

S. Ja
ali-

tjvando no~

minatur
Apostolus,

causa ex scere nequimus, certumest, neqligentia altqua accurateloquendi; concludt, Jacobum non possc e.r rcrbis tpsius recte cum Fratre Domtnu AlphaM ab ipso confusum esse quemperperam 65 Uni CtcmentiAlexandrino, pardubia solum ratione allegatum, aut certe contrariam pertractum jam vidimus, tem nobis ex sannonpotuit adjungere Titlemontius idlum omnt modo ticet ctis Patribus ut sibi faventem, occidtare, et conatus sit inopiam sententise sxuv defectum auctoritatis, modo modo verbis supplere nomina saltem allegare voluerit. Possent, inquit,

ctos

Apostoli,

numero. Quare fuisse ex duodecim Apostolorum

allegari plures Patres

niitano

tribuunt

Apo<=toli

qui S. Jacobo Jlierosolytitulum sine expliea-

tione, aut rcstrictione, ut S.

Ajgustinus, qui
,

illani

quam S. Jacobi dat auctori Epistolse Canonicie ut monachi nullus dubitat Hierosolymitani esse
,

Tillemontiuspoterat iltud argumentum non cum ne minus validum, sedptane nullum dicere, attingat. statum quidem controversiw de S. Hie67 Pergit iile midtipticare nomina, ; S. llieronymus dcdita ronymo hxc subjiciens
llelvidmin, opera sustinuerat in Tractatu contra Alphaei esse Fratrem Domini. VerumtaJacobum videtur contrarium tenere in Commentario Epistolam ad Galatas. Quin imo deinde in prima in capitis 17 Isaiae, diserte Fratrcm Do-

modo

Eiitnn

Hif.
ut

rnmjmus,
non favet.

ipto fntctur,

Constantinopolitani in libello supplici, scripto anno cdxxx, ubi ipsum quidem nominantante S. Joan-

men

nem, ut Vita authentica S. Euthymii cap. xvi. Verum hffic probatio minus est valida, cum S. Epiphanius, qui idem facit in uno loco, ubi fuse admodum loquitur de S. Jacobo, ipsum alio loco satis clare numeroduodecimApostolorum excludat. LaudosalB tem candorem Tillemontii, quod fateatur, nomina se afferre rebus destituta. Poterat addere S. Hieronymum num. 40 laudatum, ubi inter Apostolos quatuordecim primarios statim post dnodecim ipsumponit tertium decimum ante S. Paulum, sicut quartum decimum ponit Eusebius. Poterat et

expositionc

mini
cim.

cum S. Paulo locat extra numerum duodeVerum in secunda mutavit hunc locum et
,

Jacobo posuitS. Barnabam. Attendat, obseHieronymus, E cro, studiosus lector. Sustinuerat S. igitur Tiilemontius , S. Hieronyinquit. Vidit mum mutasse sententiam neque ea de re ultum potest esse dubium attento lectori. Nam S. Hieropro
S.
:

quiab illo titulo pluribus, quamduodecim tribuendo, non magis abhorrent,

alios allegare Patres,

quam

S.

Paulus, qui se ipse frequentissime Apo-

stolum vocat, quamvis non sit ex duodecim prioribus tempore. At non se solum, sed et plures alios S. Paulus vocat Apostolos, ut ostendere juvabit,

quianonnulli scriptores, qui statum controversise hujus parum videntur intelligere, ubi S. Jacobum Fratrem Domini inveniunt Apostolum nominatum, continuo credunt id suffcere ad eumdem
ei

contrarium ex negtigentiaaliqua nec immemorerat eorum, quse contra Helvidium allegaverat nam in ipso ingressu expositionis illius loci, Alium autem Apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum Fratrem Domini meminit libri adversus Helvidium scripti, et approbat ea, quse ibi scripserat de Fratribus Domini, nimirum ad ostendendum, ittos non esse sanctissinitV Virginis Marive filios, etsi Eratres Domini fuerintvocati. Deindepost aliqua in iaudem S. Ja-

nymus non

scripsit deinde
:

cobi prolata, studiose incipit ostendere, exallegatis

commune

rtt

mm ttlUt
H

duodecim Apostolis annumerandum 66 Epistola utraquead Thessalonicenses scripta est nomine SS. Pauli, Silvani, et Timothei, ha.

rit

Apostoli verbis non consequi, ut Jacobus itte fueex duodecim Apostolis, cum alii etiam fuerint

mtiltis;

betque hoc initium

Paulus, et Silvanus, et Tietc.

nihil favit

pro opinione
Tittemomii.

motheus,

ecclesise

Thessalonicensium
heec teguntur
:

In prima
sed facti
si

Hieronymus argumentum, quodjuvenis Hetvidio objeeerat et si cum Hieronymo discere voluisset Tillemontius nontanti fecissetillud argumentum,ab Hieronymo
Apostoli vocati. Itaque solvit ipse
:

autem cap.

i.

Cum possemus
:

vobis oneri esse, ut Christi Apostoli

sumus parvuli

in

medio vestrum, tamquam

nu-

trix foveat filios suos.

Nomen

Apostoli hic datur

et

non

soli

Paulo, sed etiam Silvano

S.

Timotheo.
:

injuventute adhibitum, et postea ?'eprobatu?n, et omnibus aliis Patribus incognitum, etiamsi plerique laudata Apostoli verba in commendationem S. Jacobi attegarint. Porro quod observat Tillemontius de substituto Barnaba pro Jacobo in secunda
expositione capitis 1 7 Isaise, nihil facere ad propositum nostrumjam observavi num. 40 cum enim Apostolos solum quatuordecim cum quatuordecim olivis comparare vetlet, merito dubitare poterat, utrum preeter duodecim primos, et S. Paidum, deberet inter quatuordecim primarios numerare, Jacobum an Bamabam; sicque alterum primo, alterum secundo loco iis annumeravit. 68 Pergo ad vei-ba Tillemontii necdum examinata, omissis iis, qutcjam ante refutavi. Ait, nullam esse necessitatem distinguendi S. Jacobum Alphaeia Fratre Domini, quoniam antiqui, inquit, et
:

Paidus Philip. 2 y. 25 ait Necessarium autem existimavi, Epaphroditum fratrem, et commilitonem meum, vestrum autem Apostolum, et ministrum necessitatis mese, mittere ad vos. Epaphroditum hie a S. Pauto vocari Apostolum^aw observavit S. Hieronymus in Epistolam ad Galatas cap. i > 19, ubi et rationem hanc altegat
f .

Rursum

Paulatim vero, tempore procedente, et alii ab his, quos Dominus eleg-erat, ordinati sunt Apostoli et eumdem allegat locum. Barnabas quoque Act. 14 et aiibi, wque ac Paulus, vocatur Apostolus. Itaque minime mirari debemus, si nomen Apostoli etiam sancli Patres subinde latius extenderunt,
:

Alia

dtcta

TiltcmontH

quam ad duodecim primos;

neoterici in ea controversia sunt divisi. Viden, lector

si

Fratres Domini,

studiose, arte Tillemontiana

quos S- Paulus i Cor. 9 y. 5 Apostolis latius sumptis annumerat, uti et se et Bamabam, a sanctis Patribus glorioso Apostoionim nomine quandoque fuerinthonorati. Certe S. Cyrillus Alexandri-

nuda nominajam

in

auctoritatesexcrevisse?Dumsingutosexhibet,?ion

audetnisiunumCtementemAlexandrinum,utsibi
aperte faventem exhibere, et quidem perperam, utsupra ostendi; addit tamen nomina Augustini, etaliquot monachorum, agnoscens non valere argumentum, quod ab itlis mutuari posset ; Hierony-

nus in Joannem cap. 7 V. 5, ubi Fratrum Domini, tunc non credentium, quando credebant Apostoh, facit mentionem, statim addit, eospost-

modum crcdidisse,

mum

eoque

pietatis ac virtutis eve-

quoque ?iominat, ut faventem uno loco, ptumbus vero et posterioribus sibi contrarium, etjam
aliud.

lm FBATBIBU8 DOMINI JACOBO,

A aliudagendo agmen
instruxit,

JJJDA

i.TC.
ix

XIX
Imo
Merjokjfiijrn,
l

quod clanssimo-

gone) qui

Bcripsit eeulo

rumPatrumauctoritatipossitopponereJamaurtet
pronuntiare, antiquos in illa controversia fuisse divisos. At egoamaniiorveritatis esse cupio, quam ut facile credam dicenti Tillemontio, etnihitprobanti. Quare diserte nego, ullum ex antiquis Patribus fuisse sententiae Tiliemontianee aut idprobariposse etiam de Clemente Alexandrino Hieronymi vero auctoritatem tanto magis nobis favere dico, quanto minus sine solida ratione sotent Patres aliique scriptores opinioni ante assertae contraria docere, quam amplecti opinionem aliquam, de qua nihil dixerunt. De recentioribus vero litem non movebo Tillemontio lubens agnosco, ipsius sententiam medio ecvo fuisse rcceptam, et nostram penefuisse desertamapud Latinos. Atinfra ostcndam, ex quo fonle ilta profluxisse videatur opinio, nimirum ex fabidosa Historia Apostolorum, AbdicV Babylonio attributa, ex qua in omnium Apostolorum Vitas innumeree fluxerunt fabulee. 69 Redeo ad verba Tillemontii. Notum est, quot errores ejusmodi vig-eant apud Grsecos recen, :
.

secnlo x conrinnaturo jussu

imperatoris Basilii,

grneratim habet, ipsum praidicasse EvaDg^Hum ludsBis et Gracis; et tandem Juda:os, (qui non dominabantnr Ostraeina;, post ilJata ipsi multa tor-

menta fustibus

ei

rnortein

intulisse.

Qme

facile

possunt esse sumpta ex martyrio Jacobi Hhtosolymitani. Si auderemus disliDguere Jacobum Alphsei a Fratre Domini, potius sequeremnr Martyrolog-ium S. Hieronymi nominc insignitum, in

quo

aliquod

figitur in Perside, quia Martyrologii exemplar exscriptum dicitur a mille annis ex alio antiquiore. Yerum,
illius

S.

Jacobus Alphaei

tributa,
ipsi,

quantacumque sit antiquitas huic Martyrologio non caret tamen multis mendis et
:

atilli

bum

qui illud adducuut ad di.stin^ruendum JacoAlphaei a Eratre Domini, rejiciunt assertum

martyrium. Alia exemplaria assignant Galliam, quod similiter non admittitur. Pearsonius credit, omnino probabile esse, Jacobum Alin Perside

examinantnr
>

phaei

eumdem

esse

cum

episcopo

Hierosolymi-

tano, et

tiores. ^Ethiopes, qui seque ac

illi

creduut,

Jacobum

Hierosolymitanum distinctum esse a Jacobo Alphsei,id existimantob auctoritatem Constitutionum, quas venerantur ut sacra? Scripturee librum. Pearsoniusexistimat,illamopinionem quasi communem apud Graecos causa illarum Constitutionum. De hisce fidem habebimus Tillemontio et Pearsonio,dum quis melius probaverit, Grazcos et Mthiopes id non poiuisse ex sanctis Patribus discere, et ex sacra Scriptura per scictos Patres exposita. Post allegatum Cotelerium, dicentem, quod sacra Scriptwra potius faveat sententicB Tillemontianae quam nostree, allegat pro se Chronicon Alexandrinum sive Paschale, in quo re~ verapag.213 Jacobus Alphaei,FraterDomini secundum carnem, qui dictus est Justus, Apostolis annumeratur, et uterque Jacobusconfunditur. Non negabo Tillemontio patronum illum, cui ingentem
esse factam
,

hanc esse Eusebii sententiam. Hactenus Tillemontius, qui non producit plura pro vindicando Apostolatu S. Jacobi Fratris Domini; pro Juda vero fratre ipsius ne ullius quidem antiqui scriptoris auctoritatem altegavit; sed sotum observavit, a quibusdam antiquis Patribus, qui Epistolam S. Judae lauda?nint, Apostolum fuisse vocatum, quod invalidum ipse agnoscit, et refutatum est num. 62 et 63.

Gr&corum numerum opponere posse?n, si nonpuderet ad scriptores medii

eevi,

eosque fabulisple-

nos, quale est Chronicon Paschale,pro controver-

siasacreeScriptureerecurrei*e. In

eadem Apostolo-

rum enumeratione
C

ibidem undecimus ponitur Simon Canauites, dictns Judas Jacobi, ut habent Greeca. Ibi duoApostoli, nimirum Simon, et Judas Jacobi in unum confunduntur. Decimus ponitur
Thaddaeus, qui et Lebaeus, cog-noininatus Barsabas. lltoserrores nerefutationequidemdignoscredidit Tiltemontius, qui Chronicon Paschalenobis obtrudit, ut

71 Jam vero expendamus, quam infirma sint <*i*nfa*t*r, ultima illa Tiilemontii ratiocinia. Quodpaucainnotuerint de gestis sive pratdicationibus S. Jacobi Alphasi, eaque non admodum certa appareant, id S. Jacobo commune est cum plerisque Apostolis. Adeat curiosus lector ipsa Monumenta historiee ecclesiasticas Tillemontii tom. i, legatque attente, qux ibidem disseruit de preedicationibus sanctorum apostolorum Thom<v,Philippi,Bartholom&i, Matihsei, Simonis, Judse Thaddaei, Matthiae, imo et Andreae et Jacobi Zebedaei; et clare videbit, quampauca et diversa de ipsorum preedicationibus et morte fuerint conscripta, quamque omnia illa incerta sintvisa Tillemontio.Ineditione Parisiensi anni 1701 de S. Andrea, relatis iis, quae leguntur in sacris Litteris,pag.o\9 subjungit : Id fere totum est, quod pro ipsius Historiahabemusindubitatum. Simile quid asserit pag. 327 de S. Ja- p cobo Zebedxi, cujus martyrium in sacra Scripturaest relatum. De S. Thomapag. -357 ait: Ye-

attentione
sibi

Cur itaque

aliquadignum inhac qxuestione. non objecit exeadem pagelta Ce-

rumtamen nihil particulare inuotuit de iis, qua? fecit in praedicationeEvang*elii. DeS. Philippo pag 3S i
.

et

prorstis

inuliliu

^hvLm,quiinterdiscipulosseptuagirdaenumeratur his verbis : Cephas Petro cog*noininis,cuin quo congressus est Paulus de Judaismo. Agit Tillemontius de S. Petro per S. Paulum reprehenso Nota 36 in S. Petrum.Atne nominat quidem laudatum Chronicon,quod facere ta?nenpoterat,siinhisceatiquaattentione dignumcensebat. Quare inopitc Titlemontiicondonabimus, quodauctorem fidei tamexiguee protuierit in hac qiuvstione; et idtro adjungemus Abdiam Babylonium, ipsi similiter faventem. r o Titlemontius mox ita proseqvitur llisce adderc debemus, nihil apud antiquos inveniri de Jacobo Alphaei, si ipsum distin^uamus a Jacobo Hicrosolymitano. Quod enim Grseci modo asserunt, ipsum praedieasse Eleutheropoli, Gazte, Tyri, in reg-ionibus circumvicinis, et in iEgypto, ac
t

quod de ipso invenimus in Evangelio, dicique potest, totum esse, quod de ipso iuuotuit. Nota o in S. Bartholomaeum hoc tituio insignitur, Quod nihil innotucrit de vita et de morte S. Bartholomfei, De S. Mattheeopag. 391 ait Hoc totum, quodde ipsoreperimusin Evang*elio, ettotum,quod asserere possumus iudubitatnm esse pro Historia vita? ejus, nisi velimus adjung-cre, quod ^sserit Clemens Alexandrinus de abstinentia a carnibus, non de praedicatione. Nihil quoque certi invenit de praedicationibus SS. Simonis, Juttes ct Matthiae, ut apud ipsum videri potest. Itaque istud argumcntum Tillcmontii, quod pauca innotuerint de Jacobo Alphivi, et nihil de prmiicationc apud antiquos sit relatum, nullius plane est ponderis : nam Nicetas David, qui seculo ix de omlloc totum est,
:

tandem
e*st

crucifixum esse

Ostracince

qure

civitas

in limine JEgypti versus Palaestinam,

scriptoris antiquioris Niceta

non sunt Davide (alias Paphta-

nibus Apostolis coacervare studuit, quantum pode aliis plerisque plura nonattulit, quam de S. Jacobo Alplwei, quem sub initium Orationis di~ scrtis verbis distinguit a Jacobo Zebed/vi et a Jacobo
tuit,

W
'

DISSERTATIO
inS. MatUuvo insinuat, a mo kldia mderi sumptam NadlaudatoFortunato -riritatemnemininotam t ubidicebatessecor\ nxn ait, mortem pus S. Matthm; et rursum pag. 898 videatur Abdiam ut sic narrari a Floro,
side Sfmiliter pag, 391
{

kVCTOH
J. s,

GrwwboFratreDomini, QundicitdeMenologio P<^"f> jurarc

figatinPerBcarm LSS.SimoniseUudromorte*

l>

cu m

in

Tillemontius^nihilipsum Eierosolymttanus iUo Menologio Jaoobus

gemino clogio, et utroquemultum simedistinguaturaHcobo alpfani, ut mdertpotest ad xxx Aprilis et xxui Octobris. Quare contratpIhepugnant Menologia Qrmcorum mque ac ronymianaMartyrologia. Pearsonio demum creprobabilem esse si v, opinionem Tiltemontii
f

diverso, clarts-

Matthmi
secutus

Rursum Nota

8 in S.

Bartholommum

su-

tpicatur.lMinosmartyrologosaliosquemednsm quod mortem S. historicos ex Abdia snmpsisse,

Bartholomxifigantmlnd\&:nequedubitaripotcst, Maitluvo a quin pleraque de SS. Bartholomwo et relata ex Abdia fluxerint, ut ipse recentioribus deprehendi in itlustrandis uiriusque Apostoli gestis.In S. Thoma Nota -\Nicephorum quoque fabulas quasdam de S.

quis talem probabili ratione ostendit. inveni, bus Tillemontii ratiociniis nihil hactenus

Atinomni-

quod eam probabilem facere

Primus
ctor
flii-

videatiir.

72

Primus

scriptor, qui tres Fratres

Domim,

Tille-

montianx
f.ententix vi-

vidclicet Jacobuni,

Simouem

et

Judam duodecim

dctur
ttias

Ab-

Apostoiisannumeravit, videtur fuisse Abdias Babytonius nec adversarii nostri, quantum exi:

Thoma ex Abdia hausisse suspi-

Babylo

stimo, ostendent antiquiorem. illius sententiee patronum. Certe pseudo-Abdias de tribus his, ut

catur; quod tamen de scriptore Grwco minus est probabile, quam de Latinis. Simitia suspicatur Nota 2 et rursum Nota 3 in S. Andream. Jam vero
si

Fratribus in Historia Apostolica agit lib. 6, quemsic orditur Siinon, Cananseus cognomiue, ac Judas, qui et Thaddams, et Jacobus, quem Fratrem Domini quidam appellant, fratres g-ermani fuerunt, ex Cana Galilgeas oriundi, pareutibus Alphseo et Maria, Cleophae filia. Quorum postremus
vult,
:

Tillemontius probabili ratione credat, midta fabxdosa, qiuT de Apostolis narrarunt scriptores Lanon iini, ex fabulosa Abduv Historia profluxisse,
est,

ex cadem matre, sed patre diverso natus fuit, Josepho scilicet Justo, eo, cui desponsata beatissima Dei Genitrix Maria fuit unde et Frater Domini,
:

quoad carnem, Jacobus appellatus est, quia Joseph Jacobi pater, desponsatam, verum minime nuptam, Mariam Virgrinem habebat, quseSalvatorem Spiritu sancto postea imprseg^nata mundi Christum Jesum Dominum nostrum Virgo peperit. Itaque ob hujus viuculi oecasionem a
subintellig-e,
,

cur sectatores ipsius inficiari veiint, non minusesseprobabile, confusionem duorum Jacoborum ex eadem origine natam esse, cum teque sacrte Scriptura? ac Patribusvideatur contraria. E 74 Non tamen inficiabor, Latinos medii sevi illn itcmpropntjata videscriptores ex alio etiam Opere opinionem suam tur cx Isidohaurire potuisse, nimirum ex Opere de Sanctis, ro de Vita quod S. Isidori Hispalensis nomine cditum fuit, ct vwrlc San~ quodque laudatus Beda etiam se secutum faieiur, ctorum, ita scribens Porro Isidorus arbitratur, hunc Si:

Christo inter discipulos tres hi Mariae Cleopha?

filii

recepti sunt, et posterius ad Apostolatus fastig-ium

sublevati etc.

Non

est

ullum dubium, quin hic

(Apostolum) esse, qui post Jacobum fratrem Domini Hierosolymorum rexit ecclesiam, ac sub Trajano crucis martyrio coronatus est, cum centum et vigfinti esset annorum quem etnosolim in primo Actus Apostolorum libro sccuti sumus,

monem

omnes dicantur Apostoli, et fratres asserantur uterini. Quod autem Jacobo non Alphseum, sed S. Josephum patrem attribuat auctor imperitus non minus, quam mendax ignorantise ipsius
,

non

ea, qua? scripsit, scrupulosius, discuticntes, sed

videatur ignorasse, Jacobum Alphasi, non aliunde quam a Patre suo cognomen Alphoei habuisse, ac credidisse Pratrem Domini dicinonpotuisse,nisiJosephum habuisset patrem. Similiter ignorasse videtur, Simonem et Jud;im dictos fuisse Fratres Doinini, ideoque ipsis
est,

imputandum

cum

quod haec veterum historiis didicerit. Quod ne adhuc quidem negare audemus, maxime cum ille [pseudo-Abdias) qui praefatas Apostolorum Passimpliciter ejus dictis auscultantes, rati,
ipse de certis

siones scripsit, ipse se certissime incerta et falsa

attribuisse,
fuit pater.
dicit

patrem Alphaeum, qui Jacobi

Alphagi

Omnium matrem facit Mariam, quam filiam Cleophaa, cum Cieophtv uxor fuerit

dico, licet et heec

secundum Hegesippum. De patria Cana nihit non videatur convenire omnibus

73

Heret Beda ambiguus inter auctoritatem pseudo-Abdim et Isidori. Hunc tamen non carpit, ut falsa scribentem, sed magni fecisse videtur. Nam, retractata et alia opinione, quam ex Hieronymo posuisse se dicit, /uvc subjungit Non autem mihi imputandum errorem reor, ubi auctoritatem magmorum sequens doctoscripsisse prodiderit.
:

tribus.
tcriptor fabulosus,
ijtta

rum, quea in illorum Opusculis inveni, absque scrupulo suscipiendacredidi. Hsec ingenue Beda,

Quod autem prsecipue

est.

ex

tllam ac-

nostrum, illud

adpropositum Quidquid fere medio sevo de

spectat

ex cujus dictis colligere possumus, quem przecipue auctorem secutus sit in cap. i Actorum, ubi
Jacobum Alphtei eumdem facit cum episcopo
Hierosoiymitano,
et

ceptssr vi-

dcnlur Latii
.*

Apostolisaliquibus tradiderunt scriptores,magna ex parte ex Abdiee Babylonii Historia depromp-

Simonem ac Judara fratres

inquam, Apostotis, quorum gesta erant obscuriora, quod de eorum prxdicationibus

est,
iis,

tum

ipsius et Apostolos,

de

quemadmodum etiam

habet

parum apud sanctos Patres. Hoc quilibet clarevidere poterit, maxime in gestis SS. Barthoiommi,
Mattluvi, Thomse, Simonis et JudcV, aliorumque nonnullorum, scriptis ante exortam severiorem crisim. Itaqueexeodemfontead Latinos

nihil legatur in sacra Scriptura, et nihil aut per-

Isidoruslib.de Sanctis circa finem. Pro confundendo autem utroque Jacobo Beda etiam secutus est S. Hieronymum contra Hetvidium, quemlaudat non solum, sed cujus argumenta etiam repetit, Itaque Beda in contrariam nobis sententiam

mediicwi

scriptores fluxisse videtur confusio Jacobi AlphaM

cum Jacobo Fratre Domini. Beda ipse Retract. in Acta Apostot. cap. 1 1 13 insinuat, se ex Historia Apostolorum fixisse mortem SS. Simonis et Jud cv apostolorum in civitate Suanir quod
:

expseudoAbdiaprofluxisse, quod Venantius Fortunatus lib

coitigit,

ut desumptum ex Historia apocrypha. Hinc Tillemonttus inS. Simone Apostolo

ibi retractat,

partim ob disputata Hieronymi contra Helvidium, ab ipso Hieronymo postmodum improbata, partim ob Isidorum, cujus exempto tres fratres Domini Jacobum, Simonem^ Judam/m* Apostolos, sicut etiam Abdias fecit. At de Simone noluit Bedce assentiri Tillemontius. 75 Recepta semel a Beda tali de tribus Fratribus opmione, mirari non possumus, eamdem inconcessit,

quod opus
noncarcterroribua
'iw,

apud Latinosposteriores, apud quos magnaeratBedcvauctoritas, etAdonem, Usuardum ahosque martyrologos Bedee exempio non memivaluisse

va-

Bedx

tamen

cum

nisse

DE PBATBTBU8 DOMIXI JACOBO,

Abdia prmtuxit.

JUU

BTC.

XXI
*
8*

Jacobo Alph;ei. Si autem Tillemontio tanta non sil auctoritas Bedic, Latinorumque plurimorum,quiBedamsecutisunt, pro S. Siinone, ac pro Jacobo et Juda; nobis quoque sufflcere non debet reccntiorum aucloritas, ut contra Patrum fere
nisse de
S.

Jacobo,et multos versus sine Commen\tc f , tramsilire. In Retractatione vero in Aeta Apostolontm cap. i ad verba Luae de Fratribus Dominicr/ma-

cutum ingressis eum Apostolis, ita scribit Curavit namque beatus Lucas intimare Ie#entibu#, quia
:

aut Jacobumaul Judam Apostolisannumeremus, prsesertim cumconstet, illam opinionem ortam post fabulosas Abdiie et Isidori Historias de Apostolis, Bedamque fateri iis usum se esse Historiis, uti et argumentis Hieronymi contra Helvidium utitur. Quamporro profligaUe fidei, et fabulis plena sit Historia personati Abdise Babylonii, notum hodie est eruditis passim omnibus, et multis locis indicat Tillemontius ipse, prout et nos indicavimus adxxvAugusti in S.Bartholomieo Apostolo. De opusculo Isidori,cui Beda multum auctoritatis tribuisse videtur ,quod crederet esse S. Isidori Hispalensis, non multo melius sensit Tillemontius. Nota G in S. Jacobum Majorem ait, in illo Opuscido Isidori de Vita et morte Sanctorum, esse multa mendacia, indig-na, quae attribuautur S. Isidoro llispalensi,e vocari a Baronio

omnium consensum

Eratrcs Domini eo ternpore fidei ejus erant participes, de quibus ante passionem eju.s dictum erat;
a Neque enim Fratres ejus credebant in eum. Attendat studiosus leetor, qua ratione heec seribere potuerit Beda, si tres ex quatuor Fratribus credebat Apostolos, uti Apostolos credidU Jacobum,

Judam

et

Siraonern,

guando primum

scripsit in

iderncaput Actorum. Anfortequis

losfuisse et

dicet,

Aposio-

non credidisse? At resistet ipseBeda in caput 1 Joannis, ubi adoptat multa S.Augustini verba Opera Domini Discipulos non latebant, sed
:

istos latebant. Isti

nei,

enim Fratres, id est, consanguiChristum consanguineum habere potuerunt

:
:

credere autem in eum ipsa propinquitate fastidierunt ideo continuo EvangeUsta secutus est Neque

pseudo-Isidorum, nimirumadannumSlG.Notaiin S. Philippum de eodem Opuscuto sic pronuntiat : Hoc certum est, Tractatum illum nimiis mendis et mendaciis plenum esse, ad rationem illius haben-

enim Fratres ejus credebant in eum. Quare in eum non credebant? Quia humanam gloriam requirebant etc. Pteraque hcec sunt ipsa S. Augustini verba. Neque tamen Beda alios Domini Fratres
i
<

dam,

et

ad credendum magni illum esse

S. Isidori

Hispalensis. Et, quamvis illius etiam esset,

set esse

non pos-

magnse

auctoritatis,

cum Sanctus ille obierit

vn multum provecto. Baronius similiter in Annotatis ad Martyrologium Romanum xxv Julii observat, merito in controversiam trahi, an Opusculum illud sit S. Isidori, cum complura in eo inseculo

quinoti sunt inEvangelio, Jaco- E bus, Joseph, Judas et Simon, ut ipse clare indicat in caput ?>Marci. Itaquenecessario dicendum est, aut Bedam secum pugnantia tradidisse diversis locis, quod minus attenderet ad omniasacreeScripturse loca invicem conciliandwm, aut retractasse tacite sententiwm, qua tres Domini Fratres Aposomniavit,

quam

digna Isidoro reperiantur coagmentata mendacia. Hsec illi, fortasse justo severius neque enim historicum statim mendaciorum arguendumcensuerim, si in aliquot inciderit errores. Alii revera
:

annumeraverat nequeenim dequatuorFratribus generatim observarepoterat,ipsos antePassionem, id est, in uttimo Tabernaculorum festo,
stolis
.-

sive septem ciraitermensibusante

non

credunt, Opuseidum esse S. IsidoriHispalensis,ut videri apud nos potest ad xxv Julii in S. Jacobi Majoris prcedicatione 7 at illi etiam non negant, varios in illud Opusculum irrepsisseerrores historicos, sive quod auctor nimis fuerit credulus, variaque coltegerit ex auctoribus minus probatis,
;

mortem Ch/nsti, ex illis credebat Apostolos. Marty77 Quodmodo spectat ad przecipuos martyrolo- "^ r gos, nimirum Bedam, Florum, Rabanum,Wan- pr ^l J delbertum, Adonem, Usuardum, Notkerum, et ho- Brevtarm diernum Martyrotogium Romanum ubique ad insertaat. Kalendas Maiivideas Jacobum Fratrem Domini cum S. Philippo Apostolo annuntiatum; sed nullibi invenias ullam vocemadditam, exquaconsecredidisse, si tres
l ;

sive atia de causa nobis ignota.

Mihi

satis est

quitur, ut fuerit confusus

cum

S.

Jacobo Alphsi.

ostendisse, illum praeluxisse venerabiti Bedse, et utrumque verisimiliter recentioribus pturibus;

indeque factum videri, ut opinio

invaluerit.

illa

apudLatinos
illa,

C
Aaamen
U-

76

Verumtamen ne velsicquidem
C reditur Jacobus Alphfei

sententia
et

laopinioge-

q Ua jd em

min ^ communem umquam

Frater Doapud Latinos con-

TJpTZ"' sensum
<'st,

obtinuit, nec umquam videtur preecipuis Martyrologiis aut libris ecclesiasticis inserta,

Breviario Romano, Eadem cautio adhibita inserta est, qux non congruat soli cui nutla vox Jacobo FratriDominuImo si quis lectiones de SS. Phitippo et Jacobo conferat, itlas nostras potius quam adversariorum sententuv faventes repeinet. Nam lectio quarta de Phitippo sic orditur Philippus Bethsaidae natus, unus ex duodecim Apostolis etc. Quinta de Jacobo tale habet initium : Jacoest in
.-

tamquam indubitata. Beda in Acta Apostolorum

tempore, cap. iostendit,controversiam fuissesuo Putant quidam duos id est, seculo vin, ita scribens
:

bus Erater Domini, cognomento Justus etc. Nec Alphici ponitur cognomen, nec ex duodecimApostolis dicitur, imo ne Apostolus quidemvocatur.
Itaque, sicut negare nolo, S. Jacobum Alpha?i in
dictis Martyrologiis etBreviario omissum videri, quod suspicio invaluisset, eumdem essecum S.Ja-

Jacofuisse Apostolos Jacobi vocabulo nuncupatos, videlicetZebedaei et Jacobum Alphtei, tertium

bum

vero Jacobum Fratrem Domini, non Apostolum, sed

episcopum fuisse Hierosolymorum. Hanc quidem opinionem refutare ex Hieronymo contra Helvidium, cui consentientem habebat Isidowm et pseudo-Abdiam suam verojam ante in Commenstabilire. tariis ad evangelia assertam, conatur suspicor, Bedse postmodum Vehementer tamen
;

cobo Fratre Domini, ita nultus merito negaverit, nominis Alph?ei,e duodecim Apostotorura numein Jacobo ri, nullam videri mentionem factam

innotuisse infirmitatem opinionis suse, et de ejus Epiveritate saltem dubitasse nam scribens in de viso S. Jastolam ad Galatas cap. i, ubi agitur
:

Fratre Domini, quod minime certwn nderetur t unumeumdeuique^o\>\\mittroquenominefiu$se designatum.Fuit quidem in ea opinione Eminentissimus Baronius; nec tamen ausus est opinionem suam Martyrologio aut Breviario Romano Ayitialibus ad annttm inserere. Ducitquidem /n num. 36 hxc verba contra sententiam noslram:
Sed
satis

visicobo Fratre Domini, et de Petro per Paulum multapossetallegareexS.Hieronymo tato, etiamsi de Petro et in illum locum, maluit nihit dicere

ad ejus sententiie coufutationom esse virepetatur origo. Exredetur, si, uude estdeducta, illisClementisnomiue scriptis Kecog^iijectis cnim tionum

xxu
J. S.

DISSE RTATH).

scmel tionum libris de tribus Jacobis auctoritas propagata. sumptain noumillos est inconsultissime senAt hxc refutatione non indigent, cutn uostra Patribus, qui Uiam ex sacra tentia tradatur a Scriptura coilegerunt, et verisimiliter Recogni-

tionum libros

numquam

viderunt.

Non

ita osten-

Domini ante seriwn fotinscontroversi.v examen in ipso autem examine TUlemontius magisrnlc tur fuisse sollicitus ad qussrendas quatescumque rationes, quibus ad gravissimam, Patrum auctoritatem utcumque responderet, quam ad ponderanda utriusque opinionis momenta. Verum si
:

I)

dent adversarii, suam opinionem nonfuisse prxcipue exortam ex fabulosa Apostolorum Historia, cum a nullo Patrum tradita videatur, nisi dubitanter ab Hieronymo contra Hctvidium, a quo nostram sententiam aperte postmodum variis locis traditam ostendimus. 7s CettTumsi cui hasc Dissertatio longius protracta videatur,

quis voluerit sine ulloprayudicioet serio veritatis studio expendere sac?\v Scripturw locos utrimque
allcgatos,i?iveniet certissime, illosomnes,
t

quipro

nostra sententia atlegantur eo expositos modo, quo a sanclis Patribus cxponuntur pro locisvero a Titlemontio altegatis, quatenus iltos nobis con;

Tothu

Dis-

t?*arios

scrtationu
conclusio.

quam

necesse fuerit pro contro-

trum auctoritatemreperiet,

exhibere nilitur, nultam sanctorum Panisi Ilieronymi con-

versiapr&senti, consideret tVquuslector,agendum

fuisse contra homines contentiosos, qui sacram Scripturam exponere volunt, non ex mente San-

tra Hetvidium disserentis, et postea conirarium

docentis. Totam quoque antiquitatem nostrx favorabilem, et sententuv Tillcmontiame oppositam deprehendet, si auctoritates aliegaias utrimque mature expenderit. At hxc satis de tota hac con-

ctorum Patrum, sed secundum opinionem p?\vconceptam, Imbiberant verisimiliter illi opinionem de Jacobo AlphEei non distinguendo a Fratre

troversia.

B K

INDEX

SAN GT O RUM
AD

TOMUM

VI

SEPTEMBRIS

Achilles, ut Mauritius
Abundius
tius etc.

fertur,
etc.

inter

MM.

Thebaeos. Vide

Abbo. Vide Goericus.

inter Thebaeos numeratus.

24 Andochius presb., Thyrsus diaconus et Felix MM. apud Sidolocum in territorio Aug-ustodunensi in Gallia. Comm. Pr^v. i. Celebris Sanin sacris Fastis memoria notitia palaestras eorum Actorum varia apographa 003.

Vide Mauri-

ctorum

Acutius M.
23

cum Januario etc. Vi&eJanuarius. Adamnanus vel Adomnanus, presb. et abb.

Scotife insula.

in

Iona
tiatio

rum

Comm. Hist.

men; cum
:

i.

Sancti no-

ad varios diesanuunOfficium ecclesiasticum hoc die et cultus

alio confusio, et

n. Acta edenda Fausto adjudicantur eruditopro iisdem emendandis sentenfe expenduntur 665. iii. Sanctorum in Gallias missio a Polycrate Ephesino probabilius facta
:

proponitur

monachatus
642. n.

et prselatura

in monasterio Hiensi

668, iv. Aliquot alia

Legationes ad Aldfridum regem Northumbriaj ab ipso obte Romana Paschatis observantia ab eodem suscepta et aliis
:

m
kYb

nantur
:

Actorum asserta exami:

tempus martyrii
dicata:

ecclesia3 et

monaste:

ipsis

cium

tio

non tonsura, nec Kegula Benedictina: scripta ejusdem, tempus emortuale, et ^emina translaat

praedicata;

reliquiarum translatio ecclesiasticum 672. Acta,

Offi-

nymo, ex pervetusto codice, Ms. S. Beniqni * Uivionensis

auctore ano-

MM
"

Adorananus. Vide

645

Adamnanus

tiuT

Theb!EiS annumeratus Vi de
-

Maurt
.

20 Ag-apetusIPapa Conf. apud Constantinopolim Sylloge Hist. Cmtica. i. Actorum

S.Agapeti apud scriptores chronotaxis a variis varie tradita 16,3. u Examinatur, quo mense et die S. Ag-apetus Cathedram ascenderit et mortuus sit. Ejusdem in Fastis sacris memoria
.

21 Alexander episcopus mart. via Claudia in Itaha Comm. P^ v Memoria in pagtis gacr s Acta quaha; tcmpus ac locus martyrii 227 ActI
.

Makttw,

auctore

Crisentiano
i,

teste oculalo,

presbylero,
aliis
,

LT ^^ noL T
S>m
polim

167 S

Mss.
Al
n

ex codice membraneo cum

collato.

P AI

330.

PAES

n, 232. 1>4M UI

fP res

Appendix De rebus gestisConstantinopoli ab Agapeto Papa'

1Dld em gests, obitus 174.

iD It3lia 17 - $ IV " C t0: eJUSiter Eoma Constantino-

*-

Theb!EiS

tlus ttc.

aMUmerat -- Vide Maurt

Alverius

Theb^is annumeratus. Vide Mauritius

JOViSVilliB in

^oir'
Affaphis

Camnania Oallicana.

cum

Euataftioeto. Vide

MteW

"
ff
.

Amor cum

Viatore inter Theb.os. Vide

MauriZ
23Andreas

A!)
2fi

TOMUM

VI 8EPTEMBEI8

Andreas Joannes, Petrus et Antonius Mart. in Afriea. Syllooe ex Martyrologriis, maxime Menaeis Crsecorum. Acta, exMenasis impressis La-

tum Vcnetias; cultus 040. Elogidm, ex S. QregorioMagno Dialogorum tib. 1. cap. v. 64]
Cucuphas, ut fertur, inter Thebaeos. Vide Mauritius.

tinereddita. Interprete Octavio Caietano S. 7. 650 AntoninusPIacentinus, ut martyrThebseushabitus. Vide Mauritius, etc.

Antonius cura Andrea. Vide Andreas etc. 19 Arnulphus episcopus Vapincensis Conf. Comm. Pilev. Locus depositionis, cultus, tempus aditi
episcopatus, obitus, Acta edenda 95. Vita, auctore anonymo, ex Ms. D. Andrese du Chesne

Cosmog. regis Christ., cum quopene adverbum convenit Ms. monasterii SS. Trinitatis Vindocinensis, excusum a Mabillonio in Actis SS. Ord. S. Bened. Sec. vipart. 2. Cap. i. S. Arnulphi natales, vita monastica et praeclarEe virtutes 97. Cap. ii. S. Arnulphus ad episcopalem cathe-

24T-Nalmatius Monerius conf., ex Ordine FF. Prae-L^dicatorum, Gerundae in Catalonia. Comm Hist. . 1. Acta a quibus conscripta, et quo modo hic exhibenda 750. u. Beati natales studiamgressus m Relignonem vitae asperitas
;
j

virtutes

Favores Beato divinitus concessi; miracula ante obitum 754. $ iv. Beati obitus et
752.
111.
.

jura Ecclesise defendit et mira99 20 Artemidorus etThalesaut Thalelaeus mart. culti Constantinopoli, ex Fastis Grtecis 148 Asterius Thebaeis MM. annumeratus. Vide Mauri:

dram promotus

culis clarus moritur

Dalmatius inter Thebaeos

secuta miracula,- cultus primordia 755. $ v Cultus immemorabilis Borase approbatus; desi^natum Officium cum lectionibus et oratione propriis; concessae indulgentiae 757

hunc

MM.

Mauritius etc. Defendens M. Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius etc.

numeratus. Vide

tius etc.

Demetrius cum Nicandro etc. Vide Nicander. Demetrius inter Thebeeos. Vide Mauritius
Desiderius lector rius etc.

etc.

cum

Januario

etc.

Vide Janua-

Desiderius M. Thebaeis annumeratus. Vide Mauri-

Benigmus

inter Thebseos
etc.

MM.

numeratus. Vide

ritius etc.

Mauritius

22 Dig;na et Merita vel Emerita

W.
:

MM.

Komai.

Bessus Thebeeis annnmeratus. Vide Mauritius etc. Besutius M. inter Thebaeos. Vide Mauritius etc

Comm. Vkmv. logiis : Acta haec edenda

302.
11.

1.

Sanctarum memoria inMartyroalia dubia,

alia fabulosa,
:

tempus martyrii
.-

quorum earum altera

iguota

verisimilius Merita dicta

cetera g-esta

Coemeterium Sanctarum verisimillime

:

repertum
servata
:

tumba

et

corpora

a Tiberi intacta

eorum

portio aliqua

Coesarius annumeratus MM.

ritius, etc.

Metas translata:

Thebaeis. Vide

Mau-

CandidusM. Thebaeus cum Mauritio

ritius.

etc. Vide Mauutvolunt. 21 Castorepisc. conf. Aptae Juliee in Provincia Gallise. Comm. Pilev. 1. Memoria Sancti in Martyrolog-iis antiquus ejus in ecclesia Aptensi cul-

quidde S. Emeritae reliquiis Vallisoletanis et Cadomensibus censendum 304. Passio, auctore ano-

Candidus

alter,

nymo, ex Mss. Vallicellensi et S. Mari& Majoris Romae 397

DionysiuscumTheodoroetc. Vide. Theodorus.
20 Dionysius, Privatus et forte Dorotheus mart. in

tus

Officia ecclesiastica 239.

u.

Vitae

non
:

satis certae auctoritatis,

ex quibus una edenda

:

Phrygia, ex Martyrologiis Dorymedon cum Trophimo mus, etc.

150
etc.

Vide

Trqpki-

Sancti patria, gestaque in statu seoulari ccenobium ab eo conditum, et obtenta a S. Joanue Cassiano Orientalium monachorum Reg*ula 241. iii. Non geminum, sed unicnm, idqueindicecesi Aptensi, ccenobium a S. Castore conditum fuisse

Dorotheus forte
sius.

cum

Diouysio

etc.

Vide Diony-

22 Drosis V. M.

quinque, Antioex Fastis Gr&corum, et S.Joanne Chrysostoaio 300

aliis fortasse

cum

chiae in Syria. Syllog-e. Critica;

ostenditur245.
et g-esta

. iv.
:

Tempus

episcopatus ipsius

quaedam annus obitus incertus circiter assig-natur 247. Vita Brevis, ex editione Dionysii

Sammarthani tom.

1.

Gall. Christ.

249

Chrysogonus, ut fertur, inter MM. Thebseos. Vide Mauriiius, etc. 24 Chunialdus et Gisilarius presb. Salisburgi in Germania. Syll. Hist. De cultu, translationibus et
gestis

Elias

presb.

Elisabetha

Emerita vel
22

cum Peleo etc. Vide Peleus etc. cum Nicandro etc Vide Nicander. Merita cum Dignaa. Vide Digna.
mart., iu Helffeudorf BavaCoira. Pk_ev. $
i.

Emmerammus episc.

708

riae vico in dicecesi Erising-ensi.

Ciriacus inter Thebaeos, ut fertur. Vide

lius.

Mauri-

Sancti primus biog-raphus Cirinus sive Aribo;

ejusdem

Vitae exornator Meg-infredus, utriusque

:

Cirus inter Thebasos, ut volunt. Vide Mauritius.

Vide Glycerius. Constantia mart. cum Felice. Vide Felix, etc. Constantii plures Thebaeis annumerati. Vide MauClicerius.

Opusculum edendum libriduo demiraeuli? aliaqueab Arnolfo et aliis scripta, ex quibus aliqua
edenda 454.

11.

Sancti patria Pictavium Aquita-

nia?civitas,episcopatusejusdemsedesuonPictavii,
sedalibiin incerta Gallia* civitate 458.

ritius etc.

m,

_\b-

Constantinus M. Thebaeis annumeratus. Vide

ritius, etc.

Mau-

dicatio episcopatus et exccssus epatria adpra*di-

candum Avaris
nam,
et

23 ConstantiusConf., Anconaein Italia.CoMM.Pii^v. Aliquot Sancti g;esta ex S. Gregorio Magmo nota;

in Pannonia adventus RatisboBavarorum conversio suscepta 4l>2. iv.

:

memoriain

Eastis recentioribus; corpus transla-

Sancti martyrium, causa martyrii et adjuncta discutiuntur pahrstra, loca obitus et primffi sepulturte

|\PKX SANOTOIII M
tunv

tempus emortuale
i

trauslatio olesiaa amplifioatio

464. v. Sacri oorpons eoRatisbonam;monastcrii ercet.o et

aliss

Sanotorum

Martyrum nomlna
:

varie

soripta

anaformosoPP.canoniEatns et elevatus sit, 468. vi. Sanoti ipaiuseoolesiaab eodem dedioata

,nWoriainMartyrologiis,Offlciaecclesiastica,cul-

oorporis eleyationes; et

illorum Acta varia neo videntur, ferunt auotorem Sanotls ooaBvum,

Groa,quB3 habemus, pra

utoertetotafabulosa, rejioienda L06. n.Bxpen-

tusetecclesia^plnruiusinlooism.TiTA.aMCjore ex codicc MuAribone, Frisingensi episcopo,

dunturargumentapetita ab antlquitate iotorum flde taiquius auctori 108. 111. Nota erroris ln Proforuntnr, qU83 ulterius Acta utimping-ilur.

Pannonine convertenpatus profeciioad Avaros criminis sponte dos apostolatus in Bavaria alieni
: :

Ms. 6, cum aliis collato. sei nostri signalo Q. patria, pia adolescentia et episcoCap. i. Sancti
:

oumqueoommendareviaentur,Btatuiturdenique, et quoloco haberi possintlK. iv. S. Eustathii oultus Sociorum in Eastis sacris antiqua memoria, Examinantur variis inlocis, reliquiee L14. v.

inceptum 471. admissa invidia iter Roinanum ipsa restupri accusat Cai\ II. Ota Sanctum in Helffendorf crudeli marSanctus legatur ad affectus, dum adhuc spirans vehitur
:

tyrio

piamolimina Athanasii Kirohcri oiroa Gustathianam Ilistoriam, antiquumque cultum sancti MarRomae tyris in ecclesia B. Marise de Vulturella ct Medicwo regis Fran117. Acta Fabulosa, exMs. cix, auctore anonymo, qui se comvumprofl,'tur,

Locus vicum Afchaim, inviamoritur477. CAr.m.

emortualis illustratus
nifices,
:

cum

divina ultio in Sancti car:

aliis collata, suppleta, el

versione exMss. nostris antiquis cum hinc inde emendata.

Lantpertum, ejusque posteros Martyris corporis sepultura,translatio palsestrje honorata qucedam post et elevatio 480. Cap. iv. Miracula facta 482. Vita Alteua, auctore Sancti obitum
:

Meginfredo pr&posito Magdeburgensi, ex

edi-

Vochtione Henrici Canisii. Epistola Arnolfl burgensis, ad Burchardum abbatem de Vita et Miraculis S. Emmerammi^. Epistolaet Prologus Meginfredi, Parthenopolitani magistri et
prtepositi,

Prologus.Cap. 1. S. Eustathius mirabili Salvatofiris inter cornua cervi apparitione vocatur ad dem, baptizatur cum Uxore ac Filiis, ad cgestatem redig-itur, et profugus Uxorem et Pilios amittit 123. Cap. ii. Eustathius imperatoris jussu ubiquequagsitus,invenitur,copiis pra^ricitur, Uxo-

rem

et Liberos recuperat, belloquc feliciter functus, quodidolis sacrificare nollet, martyrio cum
I

ad Arnolfum S. nachum, eumdem et prwpositum atque magistrum. Karissimo suo A. M. salutem in Chri: :

Emmerammi mo-

;il1 Uxore etFiliiscoronatur. 19 Eustochius episc. conf. Turonis in Gallia. Syl-

loge

26

sto. Incipit

episcopatus

Prologus 488. Cap. i. Sancti patria et iterad Avaros convertendos Bavari

:

EutychesM. cum Januario etc. Vide Januarius. Exuperius M. cum Mauritio etc. YkleMauritius.

ab eo exculti
peregrinatio
:

alieni criminis invidia suscepta

Komana

489. Cap.
:

ii.

Iniqua Sancti

accusatio crudele martyrium sepultura et translatio : parricidarum pcense loca pahestrae et obi:

20"Tjausta, Evilasius et forte Maximinus aut

tus illustrata 492. Libeu

de Mikaculis, auctore Arnolfo Vochburgensi,- ex editione Eenrici Canisii collata cum codice Ratisbonensi, Arnolfi
i

autographo. Prologus. Cap.

varia erecti
:

i.

Episcopatus in Ba-

Sancti corpus ad honorificentiorem

:

Ma-T ximus mart. Cyzici in Hellesponto. Comm. Pr^ev. 1. Sanctorum Martyrum apud martyrolog-os memoria. Acta edenda qua3 et cujus fidei 140. 11. Lucensium et Narnieusium de sacris
S.

tumulumtrauslatum

pellex ad frug-em reducta

:

Faustae exuviiscontentiodiscutiturl42. Passio,

collato

vir e servitute liberatus

puella alimenti sumendi

ii.

Imperatorum et principum munifica in sanctum pietas Arnolfi imperatoris victoria,illiusope obtenta eidem infacultate donata 495. Cap.
: :

ex Ms. S. Maximini Trevirensis Ms. nostro

19 Felix etConstantia mart., etforte
ltalia.

cum
144

alii

Nucerite in
q

Ex Martyrologzis

jurii castig'ati

maris tempestas sedata expulsi poena posterorum ex energumenis daemones Lamperti498. Cap. ni. Perjurium et injustitiain
: :
:

cum Andochio etc. Vide Andochius, etc. Pelix, inter Thebseos, ut fertur. V ide Mauritius. Eestus diaconus cum Januario etc. Vide JanuaEelix
rius, etc.

variis vindicata

reprehensa

infidelium perfidia ab auctore contractus erectus injuste ablata,

: :
:

Sancto vestituta
aliquot KXLimto

auctoris epilogus 503.

ii,

Miuacula

auctore eodem Arnolfo Vochburgensi, ex editione Henrici Canisii, coltata cum Arnolfi autographo. Procemium 506. Caput unicum. Paralysis, oculorum malum et febriscurata captus pcdibus gressu donatus bona mo:

%% Plorentius presb. Conf. in Glonna, monte Galliae. Comm. Pk^v. 1. Locus emortualis, memoria in Eastis; Acta 410. 11. Vetus S. Elorentii mona,

sterium a summis principibus ditatur; a Britoni-

nasterio vindicata 508. Officium Piloprium, au-

ctore Alnolfo Vochburgensi,

ex ejusdem codice

5^2 Etolus M. Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius

etc.

Ratisbonensi

bus incenditur;restauratur 413. m. Destruitur secundo monasterium Glonnense; monachi cum corpore S. Plorentii fugriunt ad Bituricensem provinciam; deinTrenorchium in Burg-ondia 416. iv. Corpus sancti Trenorchio Salmurum deferturet in basilica ibidem constructi novi monasterii
deponitur 418. v. Glonnensis co3nobii restauradestructio Salmurieusis; primordia hodierni prope Salmurum, etfacta hic translatio
tio
;

EventiusM. Theboais annumeratus.Videil/awnYzw^

etc.

reliquia-

rum

421.

Evilasiuscum Fausta. Vide Fausta. 21 Eusebius mart. in Phcenicia, ex Martyrologiis Latinis et Grsecis. 237 Eustachius M.\iteEustathius.
20 Eustathius, Theopiste uxor ejus, Ag-apius et Theopistus filii mart. Komse. Comm.
Piuev. 1.

Boyam,
Litis a

vi. Translatio reliquiarum et Eoya iterum Salmurum

Salmuro

423.

vn

Royensibus intentae abbati et monachis Salmuriensibus amica compositio et reliquiarum

divisio 425. viii. Solemnis reliquiarum exceptio Hoyse, cultus annuus ibidem et in locis aliis 426. Acta dubi*; fidei, auctore anonymo

secido

ix scripta,

ex quatuor Mss. Pholoqus 428. Paus

..

AD TOMUM
Pars
429.
i.

VI BEPTKM/iJifS
264. Miracula,

Sancti adventns in Gallias; accessus ad

;

S. Martinum

ex Ms. oodioe Trunchinvmzi

2*5$

Pars
430.

ii.

sacerdotium , miracula, obitus Miracula et beneficia post morin

Gilius Theteifl annumeratus. Vide

Ging^ulphus Tliebais
ritius etc.
Gisilarius presbyter

tem

Sermo

Mauritim etc. MM. annumeratus. Vide Mau-

Vitam

S. Florentii, auctore

Marbodo

episcopo Redonensi, ex codice membraneo Ms. vetustissimo. Paus i. S. Florentius martyr desiderio et in omni virtutum exercitio confessor egregius 432. Paiis ii. Sanctus viriutibus cardinalibus ceterisque inde profluentibus

cum Chunialdo. Vide Cku-

nialdus.
20 Glyceriua seu Clicerius episc. Conf. Mediolani in Insubria. Sylloge.

ornatissimus 434. Pars iii. Sancti imitatio remedium adversus omnia peccata 436 Fortunatus inter Thebasos MM., ut fertur. Vide

19 Goericus seu Abbo episc. conf. Metis in Belgica prima. Comm. Pr*;v. S. Goerici in Fastis
sacris

memoria
;

Acta edenda
prosapia

Vitae et

aliqualis
;

chronotaxis

Sancti

posteritas

Mauritius

etc.

Q
24 /~* erardus episc. mart., prope

miracula 42. Vita prima auctore anonymo , edita a Surio ex vetustissimo codice Ms. ecclesise TrajectensisM. Vita Altera, auctore ano-

Danubium

in

i. Acta S. Geab auctore suppare breviter conscripta Acta alia a "Wione edita, quae multis erroribus et fabulis sunt inquinata alii de g-estis Sancti scriptores 713. n. Chronotaxis Vitae, supplementum ex aliis scriptoribus, et asserta variorum examinata 715. ui. Posthuma Sancti gdoria ex corporis translationibus, canonizatioue, cultu,

vJTHungaria. Comm. Pr^ev.

nymo, exMs. S. Maximini Trevirensis, cum Mss. Accinti monast. et Spinal.

collata
et alio

anomjmo

rardi

Cap. i. S. Goericus variis in seculo dignitatibus functus, visum amittit, prodigioee recuperat et Metensis episcopus consecratur.

miraculis

iv. 719.

Vita, auctore

anonymo sup,

pare, ex Ms. Corsendoncano, collato curn ediiione Cracoviensi 722. Elogium auctore Petro de Natalibus, ex editione Vicentina anni mccccxciii, 725. Lectiones Officii antiqui ecclesise Muranse, exeditione CL Viri Flaminii Cornelii part. n Eccl. Torcel. 726 24 Geremarus abbas, Flaviaci in Insula Francise. Comm. Pr^v, i. Memoria in Fastis; Acta; illustres natales; vitae chronotaxis 692. n. Varia Flaviacensis coenobii vicissitudo ; ejus per

Ejus virtutes episcopales 48. Cap. ii. S. Goericus ecclesiam pretiosa supellectile locupletat, transfert corpus S. Arnulphi decessoris et meritis plenus moritur 52 Gregorius cum Nicandro etc Vide Nicander. 22 Gunthildis ancill* V quae colitur in Piber. .

bach in episcopatu Eustadiensi. Comm. Hist. De

cultu et
g^estis

530

]|

H
tius

Telena ab Oleo vidua, Bononiae

Syll. Hist. Crit.

in italia.

655

destructio sub annum dcccli corGeremari translatio Bellovacum 694. Relatio partis reliquiarum Bellovaco ad restauratum Flaviacense coenobium ; cultus Sancti utrobique insigmis 697. Vita, auctore anonymo perantiquo , ex editione Mabillonii in Actis Sanctorum Ord. S. Bened. Sccc. n. Paks i. Sancti natales ; virtutes vocatio ad aulam ; conjux ac liberi consilium valedicendi mundo G98. Pars ii. Secessus a seculo et g*esta reliqua usque ad sanctum obitum 701. Historia Translationis, auctore anonymo seculi xn mo-

Normannos
poris S.

19 Tanuarius episc, Sosius, Festus et Proculus J diac Desiderius lect , Eutyches et Acu. ,
.

MM
.

Puteolis in

Campania

Pelice

Pb*e-

De documentis Neapoli collectis 761 Comm. Pr^v. 1. Celebre nomen S. Januarii et Sociorum in Fastis aliisque monumentis aneatio

annuntiantur diebus pluribus, et subinde 11. Acta varia primorum collatio et examen 765 111 Acta a Joanne Diacono ex antiquioribus composita,
tiquis
:

aliqui seorsum 762.

nacho Flaviacensi, ex Ms.

Bellovacensis.

bibliothecae ecclesix

una cum Translatione S. Sosii plura translationum Acta, et quo ordine omnia edenda; Acta
:

704

Graeca fabulosa
Acris de S
.

Vita? recentiores
est

769

rv

21 Gerulphus mart. Trunchinii in Flandria. Comm.

colitur

Januarii patria

controversia
:

PrjEv. i. Notitia loci, ubi Sanctus obiit et memoria illius in Martyrolog-iis ad tres
:

varios dies, quibus

Trunchinii Officio celebra-

tur
quae

alius eultus ibidem 250. n. Vita Sancti,

exstat, seculo x scripta a

monacho
:

Belg;a.

Translatio et miracula edenda

natalis, parentes
,

tempus

et

ejusdem Iocus setas, in qua ociii.

:

cisus est,

et

sepultura 252.

Translatio

corporis

Trunchinium seculo x
:

aliae

ejusdem

trauslationes

corpus a Calvinianis seculo xvi

dissipatum, praeter cranium Trunchinii asserva-

tum

255. Vita, auctore

anonymo, ex Ms. Beraliisque collato.

:

tiniano,

cum Trunchiniensi
i.
:

inter Beneventanos et neapolitanos priorum arg:umenta expenduntur 773. v. Arg*umenta Neapolitanorum , diuturna traditione natales S. Januarii urbi suse vindicantium horum sententia videtur sequenda 777 vi Xobilitas initium episcopatus incertum S. Januarli de locis, tempore, aliisque adjunctis martyrii ipsius et Sociorum disseritur 779. vn. Sepultura translatio prima S. JaS. Jauuarii et aliorum nuani, et omnium Sociorum 7 S 2. viu. S. Januarius multis miraculis Neapoli clarus, transfertur Beneventum, et cum Festo ct Desiderio, ad urbem translatis, deponitur 7S5. ix. Reliquise
:

Prologus 259. Cap.

pia pueritia

Sancti parentes et patria

Sacramentum Confirmationis
.

ipsi

collatum

csedes et sepultura miraculis clara et

.
.

aliqua? Januarii, Proculi, Eutychetis et Acutii seculo ix, ut fertur, delat ad Aug-iam divitein: SS. Eutychetis et Acutii translatio Neapolim,
uti

de invidis vindicata 260 Cap n Sancti corpus post varias ipsius apparitiones Trunchinium miracula auctoris epilogiis 262. translatum Adventus Reliquiarum , auctore anonymo ex codice Trunchiniensi cum aliis collato
:

etiam S. Sosii
:

1^'t.

x. S.

Januarii favor in
,

Neapolitanos
derii

corpora ipsius

Festi

ac Desieccle-

transferuntur Benevcnti ad
,

uovam

siam
791
.

deinde ad Montis Virginis monasterium Corpus S Januarii in monasterio xi

.

Septembris Tomus

VI.

Montis

. .

[Xl)K\

SANCTOIU M
Pesti Draoontio judioe 875. Uap. n. Januarii, oertamina Nolm eoram novo pra> ct Desiderii ducti, ubi side Timothco. Trcs illi Puteolos frustra bestiis objeoti, oapite ocedun-

nde NeapoMontis Virginia inventum, et c Sancti benefioia798. lim translatum: recentiora

et rohecclesiis, sacellis, altaribus, 797. Januarii, quaa vaiiis loois servantur quiisS. ecclesiis \iii. Proseoutio ejusdem materise de fi

xii.

De

omnes,

Januarii et Sociorum martyruin Socio801. xiv. Prosecutio de S. Januarii et

et reliquiis
S.

ni. Inventio oorporifl S. tur 877. Cav miraoula secuta 879. et Translatio Ncapolim
. :

Sosii

IiOMlLIA DE MIRACULIS
Collectione

S.
,

JaNUAIUI, CX Ms.

805. xv Variffl festivitates Neapoli, aliaque ad eulS. Januarii tum ipsius eiiam per totam Eeclesiam speotan-

rum

reliquiis, ecclesiis

etc

cum codioe Caraccioli et Falconii Vaticano et editionibus 884. TltANSLATIO SS. jANUAltM, FllSTI
Chioccarelli
coltata

tia

patronus totius regni Neapolitani habetur

et Desideiui, auctore anonymo Beneventano , ex Ms Chioccaretli , collata cum atiis cum codice Vaticano et cum Neapolitanis editionibus Caraccioli et Falconii 888. Tkans.

807. xvi.

De numismatibus aliquot in honorem Utrum ecclesia S. Januarii cusis Sll xvn

.

Neapolitana aliquando habucrit episcopum Grsecum Latiuo subdituni, qui Grsecorum haberet curam 814. xvui Inquiritur, quo loco caput et sanguis S. Januarii fuerint conservata
. :

LATIO SS. EUTYCHETIS ET ACUTII, ailctOre Raynerio, ex duobus Mss.,cotlatis cum editis
Caraccioli et Falconii Innocentius M. Thcbasus

892

oratorium apud ecclesiam cathcdralem seculo ix a S. Athanasio constructum, eique illatas dictas reliquias, non probatur 818. xix. Inquiritur, Jautrum ecclesia cathedralis aliquando S nuario, cujus nomcn seculo xn et xni gressit, caput et sanguis Sancti ibidem fuerit dicata servata, incertum a quo tempore S23. xx. Ca.

cum

Mauritio

etc.

Vidc

Mauritius
tis

etc.

20 Joannes /Eg-yptius mart. in Palaestina,

ex Fas147

Gnecorum et Eusebio Joannes cum Andrea etc. Vide Andreas

etc.

19 Joannes episc. mart. Spoleti in Umbria. Comm. Pk.ev. Sancti mentio apud recentiores ; Acta
corporis

put

S.

Januarii pretiosa theca inelusum, uti et

sr

translationes

cultus

28

Pass o
i

constructum ferculum, quo sang-uinis ampulla? circumferuntur, et antiquum Thesauri sacellum S26. xxi. Caput S. Januarii in pervigilio translationis ad aliam
altera ampullse sanguinis

et miracula, auctore Joanne monacho Casinensi , ex Lectionario Ms. Spoletano 30. Mikacula ex eodem Le-

Tkanslatio corpokis

ctionario

Ms.

32

ecclesiam ferri solitum

et

rcferri

ad cathedrapri-

lem sine sanguine

an epocha sanguinis

Joannes inter Tkebaeos, ut fertur. Vide Mauritius. 21 Joannes Prandotha episc. Conf. Cracovi in

mum

Hquefacti ex eo aliisque

utcumque

colligi

possit S28. xxii. Mirabilis S. Januarii sanguinis liquefactio et ebullitio, cujus initium nequit
certo assigmari 830.
xxin. Novum Thesauri constructum 835 xxiv Pacta conventa inter archiepiscopum et civitatcm de reliquiarum expositione eorumdem

sacellum ex

voto

translatio

in

novum Thesauri sacellum,

Comm Piuev i Cultus immemoActa 279. n Beati illustre g-enus; promotio ad episcopatum , araor justitiae , constantia et fortitudo in vindicanda ecclesite suae injuria 2S1. iii. Canonizatio S. Stanislai episcopi martyris obtenta, curante B. Joanne Prandotha alia hujus praeclare gesta usque ad
Polonia
rabilis;
. . .
.

dili-

lationes 837. xxv.

rii

gens conservatio, annuse in processione transTestimonium authenticum

de conservatione capitis ac sanguinis
aliisque ad illa spectantibus 840
.

S.

Janua

xxvi

Exponuntur vicissitudines aliquot liquescentis

Januarii sanguinis, mutationesque subita3 843. xxvii. Ex Diario Neapolitano referuntur expo sitiones extraordinariffl , partim faetae in g-ratiam illustrium personarum, partim ob necessiiates
S.

beatum obitum 284. \itm Compendium. ex archivo Cracoviensis ecclesite cathedralis depromptum et anno 1606 typis vulgatum a Martino Baronio 287 21 Jonas presb monachus in monasterio S Sa. .

bae in Palaestina.

Sylloge. De

Saucti
21 Jonas Propheta, in Palsestina.

1.

cultu et gestis 070

Comm. Hist.
memoria
11.

S. Jonae,

qui typus Christi fuit,

publicas 846. xxvm. Eventus varii in expositionibus sanguinis S. Januarii per dies statutos ab anno mdclix, 849. xxix Ostenditur
.

in Fastis ecclesiasticis, cultus 186, luntur opiniones aliquse de tempore

Refel-

praedica-

luculentissimis

rum

testimoniis g-ratiam miraculoperseverasse in Ecclesia inauditae calumniae Joannis Clerici id impudenter neg-antis
:

tionis Jonse. Ejus historiae pars 188. 111. Jonas, a pisce in littus ejectus, praedicat Ninivitis.Eorum

xxx. Resolutio et ebullitio sang-uinis Januarii miraculum est, quod natura? vires excedit 857. xxxi. Befellitur ultima

852.

Prophetae immitis dolor a Deo reprehensus 191. Addenda de S. Jona 894. Jorius Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius etc.
:

poenitentia

S.

21 Isacius et Meletius episc. in Cypro,

rum

ex Grzeco238 Vide

Menologiis

et

Meneeis

objectio,

oontra miracula S. Januarii reliquaque omnia acriter intorta S63 Acta, auctore anomjmo,
.

Julianus

ut volunt, inter Thebaeos.

Mauritius
tius etc.

etc.

eco

codice nostro Ms. s

et altero
.

collatis

cum

aliis

Mss

et editis

Rubemvatlis, 866 Appen.

Juvenalis M. Thebseis annumeratus. Vide

Mauri-

ex editione Falconii, cum tribus Mss. collata- Prima omnium translatio, maxime tamen Festi et Desiderii 869. Acta Mendosa ex
nix,

editione

cum editionibus Surii et Falconii Pkologus 874. Ctt. i. Gesta S. Sosii et amicitia cum B Januano captus Sosius fortiter se gerit, uti et Proculus, Eutyches et Acutius, eoram
tatis
:

MazocMi 870. Acta S. Pkocdli etc ex duobusMss. Puteolanis 872. Acta, auctore Joanne diacono ecclesix S. Januarii, ex Ms Neapohtano et Romano tabularii Vaticani coU

22

j"

audo vel Lauto episc. Constantiensis

Inferiori
.

-L^Normannia
Sancti

in
1.

Comm. Hist

nominis variatio , memoria in Marty' rolog-ns ad varios dies et cultus; Vita non probata gesta aliqua et tempus sedis 438
, .

Sancti corporis translatio Rotomagum , cultus et ecclesia, a Rotomag-ensibns aliisque asserta 442. 111. Proponuntur rationes, quibus Tutelenses

AD TOMUM VI 8EPTEMBBIS
telenses ac Andegavenses ejusdem Sancti
cor-

pus

sibi

vindicant

444-. iv.

An

Toarcii in pro-

M
M. inter Thebaeos , ut fertur. Vide Mauritius etc. Ma#nus M. Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius etc.

vincia Pictaviensi ejus corpus sit, ut vult Bailletus. Possessoris episcopi Gonstantiensis cultus

Macarius

dubius
23 Liberius

447

Papa Conf. Romae Comm. CriticoHist. i. Memoria Liberii Patrum laudibus celebrata, et inscripta Fastis sacris Latinorum et Gnecorum 572. n. Utrum Fragmenta, S. vulg-ata, censeri possint ex Hilarii nomine Opere S. Hilarii collecta 574. m. Examinantur quatuor Epistolse, nomine Liberii vulg-atse,
et supposititiae ostenduntur 580. iv. S. Liberii Pontificatus, et gvsta in eo usque ad an-

MarchioM.
tius etc.

inter Thebaeos, ut volunt. \"Aa

Mauri-

21

Marcus Mutinensis, conf. Ord. Praxlicatoram, Pisauri in ducatu Urbinate. Syllogf.. De g-estis ejus g-eneratim et cultu

Martinianus M.Thebaeis annumeratus. Vide

ritius etc.

Mau-

num
berii

ccclv,

585.

v.
:

Infelix exitus tyrannici

exsiliura leg-atorum Li-

21 Matthaeus Apostolus et Evangebsta, in ^thiostis

concilii Mcdiolanensis
:

hujus ad exsulantes Epistola 589. vi. Egregia Liberii certamina Romae cum Eusebio

Comm. fkT. i. Memoria Sancti in Favariarum g-entium diversis diebus annuntiata Acta plura, aliaque de Sancto monumenta
pia.
:

eunucho abductus violenter Mediolanum, pari fortitudine Constantii dicta refellit, et exsilio relegatur 591. vii. Quo tempore ab exsilio reversus sit Liberius qua de causa eum remiserit Constantius 594. vnr.
Constantii
:
:

Utrum Liberius videatur

fidei

subscripsisse formulae

ab Arianis compositae, aut contra S. Athanasium? Loca ex Operibus S. Athanasii afferri solita, non sunt Athanasii 598. ix. Examinantur objecta ex Operibus S. Hieronymi, et aliis scriptoribus 605. x. Examinantur seorsum sententiae eorum, qui primaB, secundae aut tertiae for-

enumerantur 194. n. S. Matthaei vocatio ex Evangelio cum observationibus Patrum aliquot controversiae ad Sanctum spectantes 199. iii. Evangelium scriptum spectantia ad lllud examinantur 202. iv. Praedicatio S. Matthaei et martyrium 206. v. De translationibus corporis quod inventum in Lucania transfertur Salernum, ac brachium deinde Beneventum 210. vi. Corpus iterum inventum Salerni, et ad
: : ,

novam ecclesiam translatum

neficia 213.
tae
:

varia Sancti be-

vn. Eeliquige variis locis servaloca aliquot sacra S. MatthEeo dicata 217.

An

mulse Sirraiensi Liberium subscripsisse volunt. subscripserit anathematismis xn concilii An-

Acta, ex codice Vaticano 11S8 inter Latinos,

auctore incerto. Prologcs 220. Cap.

i.

Praedi-

cyrani 610. xi. Concilii Ariminensis infelix exitus Liberius ei se opponens latuisse dicitur
:

catio Sancti in Judaea, deinde in Jithiopia, ubi

non

fuit ei

tum

Pontifex substitutus Eelix615.

concilium Ariminense usque ad mortem Constantii gvsta Liberii ad episcopos Ecclesise reeonciliandos leg-atos tunc
xii. Persecutio post
: :

reg^em totamque fere regionem convertisse ad fidem dicitur 221. Cap. n. Mortuo reg:e, successor Hirtacus, petitis frustra Ephig^eniae nuptiis,

ecclesiam turbat et Matthoeum oceidit.

videtur habuisse

SS.

Eusebium Vercellensein,

Luciferum Calaritanum, imo etS. Hilarium 617. xiii. Utrum Lucifer Calaritanus, quando iu Sardiniam se recepit videatur in schisma lapsus C22. xiv. Epistolae Liberii ad Athanasium, episcopi Orienet hujus ad illum supposititiae tales Semiariani legatos mittunt ad Liberium,
, :

receptaque fide Nieaena

Liberio
625.
,

ad communionem a

ab omnibus Catholicis recipiuntur Sermo Liberii apud S. Ambrosium basilica Liberiana nunc S. Mariae Majoris dicta; mortis S. Liberii annus et dies, sepulturaet

xv.

rursum floret ecclesia in .EthioActa Altera auctore Metaphraste , interprete Sirleto, ex editione Latina Lipomaniet Surii 225 21 Maura virg Trecis in Campania Gallise. Cojqi. pr^v. i. Sanctae g;esta a Prudentio , episcopo Trecensi synchrono, relata in Sermone quem dabimus 271. n. Sanctse parentes et cultus et saerse repatria tempus emortuale liquiae 273. Vita, auctore Prudentio episcopo 275 Trecensi, exeditione Nicolai Camuzati 22 Mauritiu;; primicerius , Exuperius campiductor, Candidus senator militum, Victor miles
At, eo defuncto,

pia 223.

queetc.
23 Linus

veteranus,

Innocentius, Vitalis, aliique milites

(i:^

Papa Mart. Romse. Syll. Hist. i. Pontificatus S. Lini, et martyrium ab objectio-

legionis Theboea?
pr/Ev.

i.

MM.

Agrauni iu Vallesia. Coiin.

desi riptio
:

Paleestnv

martyrium
:

nibus Tillemontii vindicatum 539. n. Traditiones Volaterranorum de patria et g-estis Sancorpus ipsius Roma? , variis locis reliquiae, cti cultus, noraen pluribus diebus in Eastis sacris 542 22 Lolanus episc. Conf. in Scotia. Sylloge de cultu 533 et tempore, quo vixerit Longinus Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius. 19 Lucia de Monte V. Sampiniaci in Lotharing-ia. 101 Sylloge Lucianus M. inter Thebaeos numeratus. Vide Mau:

sanctorum Thebteorum martyrum oppugnatum Anglo - Sabaudico a Duborda'0 ministello is quomodo et unde refutandus 308. n. Probatur martyrii SS. Mauritii et Sociorum veritas et antiquissimo illorum in Ecclesia eultu et
celebri
ritii

et

initio

saeculo v, 311. iii. S. MauSociorum Thebaaorum martyrum cultus scculi vi, 311. iv. Sanctorum Thebaeo-

memoria

rum

cultus seculo vi a

S.

Gregrorio Turoucnsi,
v. Anti-

Eortunato assertus 31t>. quissimum de Sanctis Ag-aunensibus

et Veuantio

mouumen-

ritius etc.

tum. Eorum memoria

in Martyrologriis classieis

22 Lutrudis V., in dicecesi Catalaunensi Campauise

Gallicae.

319. vi. Refellitur hypeivritica

Dubordaei, ve-

Comm.

prjev.

Memoria

in Eastis; translocis

ritatcm martyrii Sanctorum Thebseorum impug-nantis a dubio de tcmpore, quo coronati sint.

latio corporis;

reliquise variis

honoratae;

Acta 448. Acta, auctore anonymo, ex Ms. Pas451 sionali Bodecensi

Proponitur ejusdem arg-umeutum neg-ativum et calumnire aliquot rcfutantur 321. vu. Convellitur

Hubordau arg-umentum neg-ativuin admartyrii

S.

versus veritatem

Mauritii ct Socio-

rum,

l\Di:\

SANCTOftUM
trocinio
tia
,

AtfauFranoisco Chiffletio S. J. prinensium mmn, ao delnde a Ruinartio edita, scrtpta sint Diluuntur a S. Euoherio Lugdunensi episcopo.
a

rum paragrapho pracedenti totortum an Acta Banotorum vm, Bxaminatur,

,

324,

militaris
,

Ordo

in

confirmatio

prSBTOgativffl

Sabaudia, Ejus inia PontirioibuH

Petro

prinoipibusque obtentrc 372. xu. PJa sodalitla sub S. Mauritii patrooinio instituta in Italia; dc
sanctis Mauritiis,

qui Ticini

DabonH

sophismata

3^6.

ix.

Rcfelluntur

pago Serrc coluntur, eorumquc

Pignaroliii et in reliquiis 370.

PasDuhordssi argrumenta, quibus contendit, nostram perperam S. Eucherio Lugdusioncm nensi tribui S89. x. Dissolvuntur alia miniEuchcriastelli sophismata adversus Passionem

Cultus et raliquice S, Mauritii Augustffl Prastori, Verccllis, Astre, Mcdiolani, Mantu, Roma; et in aliis Italise- urbibus 378. xiv.
xin.
S. Mauritii

et

Sociorum martyrum

anonymo-

nam cnsa
bordaai,

331.

quod componi non possit cum liistoria et annis Maximiani 332. xn. Examinatur Tillemontii et
Bailleti criflea de Actis

XI. ftetunditur assertum Dumartyrium Legionis Thebaem

reliqui ac veneratio in llispania, Lusitania, et Brasilia 380, xv. Antiqua erga

rum

Eucherianis, et inqui-

Sanctos Thebffios vcncratio Viennensium ct Turonensium. Discutiuntur asserta de ampnllisTuronensi, Andegavensi et Condatescensi 388.

an martyrium Sanctorum Agaunensium mag-nae persecutioni illigari non possit. Duborritur,

dseani circa

hfiBC

errores 336. xiu.

Examinan-

tur Acta interpolata et Tillemontii ac Bailleti de illis censura. /Etas scriptoris, qui Sigismundi, Ambrosii et S. Innocentii mentionem Actis anctore S. incerta est 340. Passio adjecit Eucherio Lugdunensi episcopo , edita a Peiro Francisco Chiffietio S. J., et a Ruinartio
,

Sanctorum Thebmorcliquam Galliam 3^6. xvii. SS. Mauritii et Sociorum Thcbaeorum martyrum reliquise per Belgium, quaxvi.

fteliquim et veneratio

rum Andegavi, Remis

et per

rum magna pars Colonia

390.

et Treviris allata est

I

xviii.

Exstructum ab Ottone
S.

impe-

ratore

Magdeburgcnsc
reliquias,
fuit

Mauritii eaenobium,

quod dciude

in archicpiscopium evehitur. Illatae

eo S. Mauritii

quarum ctiam

Ilalis

Mss. collato. Epistola Eucherii Episc. Salvium 342. Passio interpolata, ex Ms. ad
aliis

cum

Saxonum pars

non exigua 301. xix. Sa-

crse S. Mauritii exuvise

Hadamariam

translatce;

S.

Maximini Trevirensis
et

t collato

cum

eclitis

Mss. Fuldensi, S. Salvatoris Ultrajectensi, et Marchianensi. Cap. i, Thebsei Mi-

a Surio
,

litcs

ex Oriente subsidio
sacrilega
bis

missi

Maximiano
offerre,

ejusdem cultus in urbe Ehinga et reliquiaa in variis Germanire locis 395. xx. Submissa a P. Mauritio Chardono analecta alia de Sanctorum Thebieorum cultu per Germaniam 397. xxi.
Celebres S. Mauritii nomine gladii vexilla. Lancea ejusdem inter imperii insignia quondam in magno honore habita 399. xxn. Appari,

renuentes

sacrificia

idolis

decimantur 345. Cap. ii. Sancti Martyres, nihil territi Sociorum caedibus, omnes necantur. Iis ad laureolam accedit Victor. Inventio

Agauni

prodigiosa corporis
348.

S.

Innocentii,

i.

ejusque

402.

tiones S. Mauritii a scriptoribus aliquot assertse Appendi X . Ad Gloriam posthumam S.

et

translatio

Gloria Posthuma.
Mauritii

Inven-

Mauritii
i.

Sociorum

Thebzeorum Martyrum.

tio corpovis S.

quandonam

et ubi con-

tigerit.

Viennensium

in

Gallia traditiones di-

scutiuntur 349.

n. Submissa ad nos instru:

menta de monasterio Agaunensi

Walafridi Strabonis et Marbodi Rhedonen sis episcopi carmina de sanctis Thebaeis Martyribus 895. n. Vetustus S. Exupcrii cultus

charta ejus-

dem

restaurationis

correctior illa,

quam Sam-

marthani ediderunt 352. iii. Thesaurus sacer Agaunensis monasterii et varise ibidem asservatjE sanctorum Thebseorum Martyrum reliquiaB.

De prodigioso

lapide,

super quo trucidatus

Gemblacensi ejusque ibidem et in lom. S. Candidi reliquice. Examinatur, an S. Candidi, senatoris militum in Legione Thebsea, corpus possideant Hispani in monasterio S. Cucufatis 900, iv. SS. Viin abbatia
cis aliis reliquise 898.

di-

citur S. Mauritius, cultuque et reliquiis Sanctorum in urbe Sedunensi 355. iv. Cultus et reliquise S. Mauritii

ctores in aliquibus Martyrologiis hodie

nati, plures

gemi-

Sociorumque ejus in

dicecesi

Friburgensi, Solodorensi, Basileensi et Lucernensi in Helvetia 357. v. fteperta in pago Schoz, in

Lausanensi,

in

pagia seu cantonibus

hinc incerta fere, qua? pro S. Victoris reliquiarum possessione Senonenses, Belgse, et Hispani proferunt 902. v. S. In:

synonymi

nocentii sacrae exuviae ab Ottone

Magno MagdeMartyris

burgum

conventu Lucernensi anno mcccolxxxix ducentorum corpora , qui pro Martyribus ex S.

,

delatae. Partes sancti ejus corporis variae in variis ecclesiis et ejusdem sancti

ibidem cultus 905.

vi.

S. Vitalis,

qui in Fa-

Mauritii
aliqua

Societate

habiti

fuerunt.

Beneficia
S.

Mauritii,

ibidem impetrata 358. vi. Brachii ejusque et Sociorum veneratio

in

stis sacris antiquis passim nominari solet post S. Innocentium, cultus et reliquia? 907. vn. Plerique Sancti sequentes non indubie pro Thebseis

Eremitarum ccenobio pagi

tia et territorio S. Galli in

Suitensis, et in abba-

Occasio

qua reiiquia

S.

Helvetia 360. vn. Mauritii a Vallesiis

videntur haberi posse. SS. Abundius, Longinus Astenus, Cfesarius, Maurus,

Demetrius in

cce-

per Sabaudise ducem requisitae fuerunt. ftenitentibus Agaunensibus, non nisi

nobio de Caramania; Albanus, Jorius et Gilius Pedemontio; Alexander et Tiburtius

culti.

Edita a

ft.

rum

dimidiam ea-

D. Gratiolio

partera obtinent Taurinenses 362. viii Translatio solemnis reliquiarum S. Mauritii Taunnum aliquot beneficia, qua? tum temporis narrantur contigisse 364. i X Inspectio sacra:
.

impugnamur

Besutii lucubratio, qua

Gratiolii
S.

908.

vm. Examinatur

rum rehquiarum earumque in urbem Taurinensem cum solemni pompa illatio 366 & x Be neficia, qu* narrantur in translatione
et postea

impetrata. Discutiuntur aliqua Baldesani supe rius asserta. De brachio S. Mauritii, quod pndem habmsse se, gloriantur

xi. Institutus sub

Taurinenses 369.

S.

Mauritii

nomine

et pa-

x Eossani et Thehasis annumerati. Discutiuntur, qua. de SS Amore et Viatore referuntur 914, xi. De Ss!

qua modo parum verisimili narrari 911. SS. Alvenus et Sebastianus culti

Passionem S Ale sandri excerpserit ex Actis auctioribus Ber*omensibus, indeque praeciderit, quse nos medto diximus postea superaddita fuisse, in iisque
ali-

neglecta fuit 909. ix. Ostenditur, neutiquam esse vensimile, quod Mombritius

cntica circa Passionem Bergomensem xandri, qure in Opere nostro, ut

Ale-

intcrpolata

Antonino,

AJ)

TOMUM

VI

SEPTEMWUS
aubinde correcta. Cap.
i.

Antonino, qui Placentise, Benigno, qui Taurini, et Besso, qui Eporediai, ut Thebfei Martyres, coluntur. Prodigia aliaque suspccta, fabulflB quaj de hoc narrantur a Baldesano 915. xn.
S. Constantii et

Prima
:

S.

Paphnutii

Sociomm

cultus Dronerii apud

Salutias.

Fabulosa sunt verisimiliter, quse de

eorum roartyrio proferuntur, uti et alia non pauca ad inventionem sacrarum reliquiarum pertinentia. Socii assig-nantur ipsi Victor,

certamina quadra^inta Martyrum, in carcere conversorum, pa., jio 680. Cap. n. Paphnutius multos convertit et ad martyrium perducit: variis affectus cruciatibus, ad lmperatorem mittitur, palm&eque affixus
moritur.

cum Ariano

praside

Theodorus, Magnus, Pontius, Desiderius, Dalmatius et

Constantinus.

Patermuthius M. cum Peleo etc. Vide Peteus etc 23 Paxentius et Albina MM. Parisiis. CommevtaRius.

Sancti

ignoti

De

antiquis

S.

Constantio, qui Coloniae coliincerta sunt et fere

martyrologis.

Acta eorum fabuiosa,

tur 917. xin. Praeter

Italiam celebrem,

cultum per Occidentalem minus

reliquise et cultus insi^nis.

verisimilia, quse de S. Defendente, inter Thebaeos

Martyres ab aliquibus numerato, referuntur. Ejus Socius creditur fuisse S. Etolus 919. xiv.
SS. Eventius, Constantii duo, Gingulphus, Juve-

19 Peleus, Nilus episc, forte Elias presb., Patermuthius et forsan alii mart. in Palaestina. Sylloge. Eusebio et

Ex

Martyrologiis Latinis ac
,

(jrsecis

Lucianus, Stephanus, Macarius, Marchio, Martinianus, Julianus, Besutius, Menas, Mombus seu Mombotus, diversis locis culti, plerique satis
nalis,

23 Petrus Acotantus Conf. Venetiis. Comh Pilev BeaU notitia unde accepta; cultus immemorabilis ; Acta 651. Sermo, auctore anonymo,

ex

edi-

Legioni Thebaeae ab auctoribus adQuilici seu Quirici etCandidi cultus aliaque ad illos pertinentia, nixa pleraque relationibus traditionibusque non antiquis 922 xvi. Sancti Thebeei aliis diebus in Marscripti. 920. xv. SS.

levi ratione

tioneexcellentissimidomini Fiaminii Cornelii

senatoris Veneti, Decadeipag. xcvn

cum Andrea etc. Vide Andreas etc. Petrus cum Nicandro etc. Vide Nicander'. Philippa cum Theodoro etc. Vide Theodorus.
Petrus
22.
PR.EV. 293.

654

tyrologio

Romano

Phocas hortulanus mart. Sinope in Ponto.CoM*

nuntiati. S. Tegrulus Eporediae

cultus. SS. Valeriani duo, Cirus, Joannes,

Cucu-

phas, Chrysogonus, Ciriacus, ^elix, Eortunatus, Achilles, Valerius aBaldesauo Thebaeis annumerati.
924-

ACTA52^0RATIOEXCOMUSTICA,aW^Ore Astenoepiscopo ex editione Combefisii. Prologus. Memoria Sanctomm utUis virtutem

colenti-

bus celebritas S. Phocae 291. Cap. tna: vitae institutum virtutes,

:
:

i.

Sancti pa-

et

Maurus inter Thebaeos numeratus. Vide Mauritius

etc.

martvrium
297

295. Cap.

ii.

Sancti gloria posthuma

19Pomposa Virgo

sanctimonialis mart.

Maximinus aut Maximus forte cum Fausta etc. Vide

Fausta.
Meletius
tius.

in Hispania. Sylloge prjevia.

De

Cordubse Sanctae cultu in

cum Isacio. Vide

monasterb Pinna-Meilariensi,
Isacius.

vita, et

tempore
Sancto93

Menas, ut volunt, inter Thebaeos.

Merita

Vide Mauri-

martyrii 92. Vita et Passio, auctore S. Eulogio presb. mart. t ex ejusdem Memoriali

rum,

lib. 3,

cum Digna.

cap. xi

Vide Digna.

79 Meletus episc, conf. Treviris in Belgica

prima
27

Pontius M. Thebffiis annumeratus. Vide Mauritius

etc.

Mombus

seu

Mombotus M.
etc.

inter Thebeeos, ut fertur.

Vide Mauritius

20 Priscus mart. cultus Constantinopoli, ex Menxis aliisque Grsecorum et Latinorum Fastis

149

N
19 ~\p canaer Gregorius, Petrus, Demetrius et -LN Elisabetha anachoretee prope Messanam
>

cum Dionysio. Vide Dionysius. Proculus diac. cum Januario etc. Vide Januarius
Privatus M.
etc.

in

Sicilia.

Comm. prev.
hoc

i.

Horum memoria
non
est

23Projectus episc. Conf., Foro-Cornelii seu Imolse in Italia. Comm. Hist. 1. Pauca de veris Sancti g-estis nota sermo in laudem ejus ac decessoris
;

in Martyrologiis

die, qui

eorumdem

dictus a S.

Petro Chrysolog-o,

11.

qui

consecravit

natalis
ridei,

danda tamen
: :

Vita ex Grseca Latine versa, sublestae 83. n. Examinantur quaedam

episcopum 633.
vel falso
illi

Eeliqua g-esta vel incerta

111,

adscripta 635.

SS. Projecti et

de Sanctis asserta notitia specus, in quo habitarunt eorum aetas incerta S. Nicandri ecclesia
:

Maurelii

reliquiae
:

variis temporibus occultatse

ac translatae

sacella et altaria ipsis erecta

637

et

monasterium Sanctorum postrema

:

translatio,

miracula et cultus
Grceco,

85.

Vita, auctore

anonymo
et

ex editione Octavii Cajetani,

Vide Peleus
etc.

Salerni
Nilus

Petri 88

cum Peleo etc.

Quilicus

aut Quiricus inter Thebeeos MM., ut vo-

lunt. Vide Maitritius etc.

K
2j

"pamphilus mart. Romse.

-L

Sylloge.

De

me-

moria in Martyrolog*iis, cultu

et reliquiis.

236 24 Paphnutius et Socii MM. in Thebaide. Comm. pr^v. Sancti hi variis diebus ac diverse memorati
in Fastis Graecis ac Latinis
:

Rodena V. cum Silvano etc. Vide Silvanus. 24 Rusticus episc. Conf. Arvernis in Gallia. Commentarius. Memoria in Fastis antiquis et recentioribus; gesta partim certa ex S. Gregorio Turo689 nensi, partim dubia ex aliis; cultus

Acta Graeca, quae

jam Latine

edita sunt, multis fabulis sunt inqni-

nata 631. Acta fabulosa, Latine reddita ex editione Surii, collata cum Ms. Grteco Vaticano, et
Sabbatius

i\i)K\

SANOTOBUM
compendinm 516 inquinata: brove Actorum asseruerunt de S. Ihcda, n Quib SS. Patrcs ExhisSanotffl gesta pro vcris admittenda sunt. 555. (m, NomenSanctfB utonmaue Ihnotesount
Martyrolofflis adsoriptumj TheoISB antiqulssimis dicbus variis 555. iv. Sepulorum
et

abbatius
etc.

cum Trophimo
abbatissa,

eto.

Vide Trophimus

quidem

LauJuni in Belg*ica sesancti Comm. PBv. I. S. Salaberg memoria apud martyrologos consaiiffninei Locus Sancta? naActa biographi tetas 516. n.
Salaber-rn
-.
:

AualectaexVitisSS.Eustasiiet Agili. AcVita, auctore torum chronotaxis reliqua 519. Mabillonn, Seanonymo suppari, ex editione Benedicti, a pag. culo a Sanctorum Ord. S.
talis

ccccxxn, collata

cum Ms.

Accincti monasteru.

educatio, sanatio Cap. i. Illustres Sanctse natales, Desiderans virginitateni servare a miraculosa.

translatum 503. vn. ex Oriente in ffispaniam apparitionibus, ecolesiis, reliquns, Bpicilegium de 5 aliisque ad Sanctam spectantibus. AngUa. couf., Cantuariffl 111 lOTheodorusarchiep. Hlustria apud sonptores 1.

SeleuoiaminIsauria:oeleberrimns Sanotae prope scculo iv aut ibidem cultus ccclesia ipsius eius a Zenoue rm-ta 5.7. citius struota: alia cidem ex Basiho Seleu& v Beneficiaet miraoulaSanctffl Theol seoulo xn ciensi 55S. vi. Brachium S.
:

parentibusmaritojungitur, quo post duos menses

traditur, mortuo, jussu regis Dagoberti secuudo suscipit 521. Cap. ii. ex eoque quiuque liberos recedit, monaS. Salaberga a viro consentiente insigneLauduniconstruit,piisque monitis sterium

Comm. Piuev. Theodon elogia, ejus S

Pastis,

memona
,

sacris

maritum
trata

seculi periculis subducit 525. Cap.

:

iii.

Sanctae obitus

miracula ante

et post

illum pa-

miaflio m Anusque ad susceptum episcopatum, Anglia a S. Iheodoro gliani 55. n. Bes in sanctis Ccadda, praclare gestse, dissidia cum sub S. Iheodoro Winfrido et Wilfrido concilia gestarum ni. Chronotaxis rerum
:

cultus

et

natalcs

vitffl

institutum

527

convocata60. a Wilfridi expulsione usque

Sebastianus inter Thebaeos numeratus. Vide

ritius etc.

Mau-

22 Septimius episc. mart. JDsii in Piceno. Comm.

epochoe

ad synodum Romanam in causa turbarum Anglicarum sub Agathone Papa celebratam 64. iv. Kiguntur propter turbas conciliorum Itomani
j

Pr^v.

i.

Saucti, antiquis scriptoribus ignoti.

Acta, corporis inventiones, cultus 108. Acta,

lectionibus propriis

Officii

impressis

ex anno
409

mdcxxiv

19 Sequanus abbas conf. in territorio Lingoneusi in Gallia. Comm. Pr^v. Sancti memoria in Eastis,

Anglicas coacti, et Hertfeldeusis in Anglia sub Pcenitentialis illi S. Theodoro celebrati. Liber auctore venerabili Beda, adscriptus 63. Vita, ex Historia Ecclesiastica gentis Anglorumexcerpta. Pars i. S. Theodorus ordinatur episco-

nomen, cultus. Acta edenda an ab auctore synchrono et iudubitatse fidei scripta 33. Vita, auctore anonymo incertee cetatis, ex Ms. et Mabillonio, a quo textus Ms. Chiffietii in paucis verbis discrepat. Prologus 3G.Cap. i. Acta S. Sequani usque ad fundationem monasterii Segestrensis 37. Cap. ii. Reliqua S. Sequani gesta, miracula ab ipso patrata, obitus 10. Appendix: S. Gregorii Turonensis Libri de Gloria Confessorum Cap. lxxxviii. De S. Sequano abbate 11 22 Silvanus et Silvester conf., et Rodena V. Leprosii Biturigum in Gallia. Comm. Memoria in Pastis, Acta ex Breviariis, cultus, reliquiae 40-1 Silvester cum Silvano. Vide Silvanus. Socrates cum Theodoro etc. Vide Theodorus. 23 Sophia V. M. Sortini in Sicilia 571 Sosius diaconus cum Januario etc. Vide Januarius
etc,

pus a Vitaliano Papa et mittitur in Angliam. Ejus labores et curse initio episcopatus. Ex lib. 3 cap. xxix et xxx, et lib. 4 cap. 1 et 11, 73.
Paiis
11.

S.

Theodorus concilia celebrat,

episcopos ordinat:
diceceses

vapar-

riisque
titur.
111.

locis

Ex lib. 4- cap. v, vi et xn, 77. Pars Theodorus concilio Hcrtfeldensi prfflflidet, rebusque in Anglia prseclarissime gestis, sancte moritur. Ex lib. 4 cap. xvn, xvm, xxi, et lib. 5
cap. viii
Hist. Critica.

31

19 Theodorus episc. Veronensis in Italia. Sylloge

De

ejus cultu et tempore sedis

23

20

Theodorus,

Philippa mater ejus, Socrates et

Dionysius mart. Pergse in Pamphylia. Sylloge

ex saeris Fastis maxime Grsccorum 137 Theodorus M. Thebaeis annumeratus. Vide Mauritius etc.

Stephanus M. Thebajis annumeratus. Vide Mauritius etc.

cum Eustathio etc. Vide Eustathius. cum Eustathio etc. Vide Eustathius. Thyrsus cum Andochio. Vide Andochius etc.
Theopiste

Theopistus

20 Susanna V. M. Eleutheropoli inPalsestina. Comm. Pr^kv. Memoria Sanctse in Fastis maxime Graecis:
cultus
:

Tiburtius Thebseis annumeratus. Vide Mauritius

etc.

Acta Graeca edenda 151. Vita, auctore

Cl.V. Franc. Olivarii,

19

Trophimus,

anonymo, exmembranis
interprete J, S.

Antiochiae in Pisidia,

Sabbatius et Dorymedon mart. et Synnadis in Phrygia.

153

Comm. PitvEv. Sanctorum in sacris Eastis memoria et cultus Acta fidelissima Graico-Latina edenda: alia Metaphrastee olim edita obser:

Tegulus

Thebaus

MM.

annumeratus. Vide

Mau-

ritius etc.

24TerentiusM., Pisauri in ducatu Urbinate. Comm. Paav. Cultus insignis; Acta sublestte fidei 678. Acta sublestaj fidei, ex officio proprio, edito ad

Acta, auctore anonymo, ex codice Medicxo bibtiothecw rcgise Parisiensis, interprete J. S. Cai\ i. Probo ecclesiam persequente, capiuntur Trophimus et Sabbatius Trophimus multa patitur Sabba; tius post tormenta moritur Antiochiffl Pisidioe
9.
:

vationes aliquot pragvise

annum mdxch

Trophimus Synnada missus,

patitur 12. Cap.
ii.

iterum

Thales autThalelaeusM. temidorus.

679

plurima

cum Artemidoro. Vide Ar-

mum

Dorymedon senator Trophi-

invisit:

23 Thecla V. M. Seleucto in Lsauria. Comm. CriticoHist. 1. Acta variaS. Thecla, se d omnia

fabulis

yiter forquetur:

Christum confessus, capitur et graTrophimiw rursum cruciatur

his parcentibus,

Martyres feris objecti,

minuuntur

capite

17
Valeriani

AD TOMUM

VI SEITEMIHUS
rinum Massiliense, et hujus in monachi et pogsessionibus sub eo abbate incrementum quid de dedicata a Benedicto IX Papa eccteftfa S. Victoris senticndum 780. ni. Sancti itcr Hispanicum pro redimendis captivis Lcrinensibtu
:

inter Thebseos MM., ut volunt. Vide Mauritius etc. Valerius intereosdem. Vide ibidem. Viator cum Amore inter Thebseos. Vide Mauri-

Valeriani duo

tius etc.

Victor

M. cum Mauritio

et Thebseis.

Vide Mauri-

confectum reditus Massiliam beatua et hujus annus assignatus ejusdein epitaphium 783. Vita, auctore anonymo suppari, ex editione Mabillonii , cottata cv/m
feliciter
;

obitus,

tius etc,

Ms. Massiliensi. Pbologcs.

pueritia et adolescentia
:

Victor alter Thebseis

tius etc.
Vitalis

annumeratus. Vide Maurietc.

Cap. i. Sancti patria, pia fuga a parentibus :

:

monachatus susceptus
Vide Mauri-

Massilia;

ejusdem
:

loci

M.Thebseus cum Mauritio

tius etc.

prioratus et praelatura invito impoita 737. Cap. ii. Sancti Abbatis eximiae virtutes diaboli

adversus eum irriti conatus insignes viri a Sancto in disciplinam admissi 739. Cap. m.
.-

Injuriae

24 Ysarnus, abbas
tyrologiis
et

S.

Victoris, Massiliae

i.

in Pro-

Sancto illatse divinitus castig-atse miracula aliquot in ipsius gratiam facta 742. Cap. iv. Sancti sufrragium a defunctis implora,
:

vincia GalliBe. Comm. Piuev.

Sancti in

Mar:

tum

memoria,

Officium

ecclesiasticum

dem

antiquus cultus in monasterio suo Massiliensi Vita a synchrono eleg-anter et fideliter scripta
728.
ii.

mira equi in eumobservantia 745. Cap. v. Sancti iter in Hispaniam pro redimendis captivis monachis, felici successu secuto reditus Massiliam, supre:

spiritus ejus propheticus

Sancti ingressus in monasterium Victo-

mus morbus

et obitus

747

N D

EX

CHRONOLOGICUS
ANTE NATUM CHRISTUM.
onas Propheta in Paleestina
186
I.

Inter 285
ritius

et 305, passi Agauni in Vallesia Mauprimicerius, Exuperius senator, Candi-

dus campiductor, Victor miles veteranus, Innocentius, Vitalis, aliique legionis Thebseae milites

J
S.

SECULO
Matthseus
apostolus,
in

308, 337, 338 et seq.

iEthiopia

defun-

SECULO
Hoc

rv.

ctus

194
passi SS. Eelix et Constantia Nucerise
6

Sub Nerone
in Italia

Probabilius anno 67, martyrio coronatus

Papa

Hoc aut sequente

defuncta

seculo, S.

Linus 539 Thecla virgo martyr 546

S.

secido inchoato, passus iEsii in Piceno S. Septimius Episc. Mart. 40S Sub Dioctetiano, passi in Thebaide S. Paphnutius et Socii martyres 681 c Circa 305, Martyrio coronati SS. Januarius Ep., Sosius, Festus Proculus diaconi Desiderius
,

lector,

Eutyches

et Acutius Puteolis in

Campa761

SECULO

nia
II.

Inter 305 et 311, Martyres sunt Cyzici in Hellesponto SS. Fausta, Evilasius, et forte Maximi-

Circa 11S, martyrio coronati SS. Eustathius, Theopiste uxor ejus, et filii Agapius et Theopistus
106 c

nus vel Maximus

140 b, 142 e

Anno

Hoc

seculo, passus S. Alexander episcopus via

310 Martyres iEgyptii Peleus et Nilus episcopi, presbyter forte Elias dictus, Patermuthius
et alii inPakestina coronati
21

Claudia in Italia

229 d

Eodemanno, Joannes iEgyptius

natus

in Palfsstina coro-

SECULO

III.

14S
">

Probabilius sub Caracalla, passi in Gallia SS. Andochius presbyter, Thyrsus diaconus et Felix
673 abc Circa 220, martyrio coronati dicuntur Pergae in Paraphylia SS. Theodorus, Philippa maier ejus. 137 c Socrates et Dionysius Hoc seculo, ut fertur, passus S. Terentius Mart.
Pisauri in Italia

Anno Anno

352, S. Liberius creatus Pontifex

5

">

353 aut 354, habitum concilium Arelatense

viabc
et seq.

Anno

355,

habitum conciliabulum Mediolanense

~'>-1

Catholicis contrarium

Eodem
Anno

anno,

S.

Liberius Papa

exsilio relegatus

592 b et seqq.
358, reversus ab exsilio
S.

Liberius Papa

678

Sub imperio

Valeriani, Romffi martyrio coronatse Digna et Merita virgines ,302, 304 a Circa 227 Passi Trophimus, Sabbatius et Doryme-

Eodem anno ante Pascha, habitum

cyranum

594 c d et seqq. concilium An602 b

infelici

Anno
Anno

359,

concilium

Ariminense

exitu

don MM. Antiochiae Phrygia

in

Pisidia,

et

Synnadis in 12 d

celebratum
362,

615 aet seqq.

mense Novembri, habitum coneilium

Atexandrinum

1NDK\ OHEONOLOGICUS
Alexandrinum

619d e

Aiurlia

63

Sub

Anno Hoc seculo, corpus S. Mauritii et aliquot Socio850 b et seq. rum martyrum inventum Sub finem hujus seculi aut initium sequentis,
translatum oorpus S. Jauuarii episcopi martyris
781-

aut SGS, Eteutherocoronata S. Susanna poli in Palffistina rnartyrio 151 f virgo dofunctus S. Liberius Papa 572 b, 631 d e 866,
Juliano, sive

anno

MZ

Anno

690 defuuctus S. Thoodorus ttohlepleoopua

Cantuariensis

W<

SECULO
Anno
in

VIII.

lona Scotia? insula Anno 789 aut serius, elevatum corpus

703 vel 704, defunctus S. AdamnaniiR nbbns (i ,!) ^ e f

S.

Einme'

b et seqq.

rammi

episcopi Mart.

,,,!

''
*

SECULO

V.

Circa medium hujus secidi, SS. Chuniuldus et Gi708 silarius prcsbyteri obierunt
Circa medium hujus seculi ante 757, occisus S. Gc254 c rulphus martyr Trunchinii in Flandria Inter 757 et 767, translata corpora SS. Dig*nsB e
Meritae

Circa initium hujus seculi, defunctus in Glonna 410 monteGallireS. Florentius presbyter
Inter 419 et 426, defuuctus
Apta? Julias
S.

Castor episcopus

306 e

Circa 438, defunctus

diolanensis

S.

2 *8 d e f Glycerius episcopus Me-

438
fit

Anno

444, S. Eustochius

episcopus Turonensis 27 d

Circa 770, reliquile SS. Eutychetis et Acutii Nea789 e f et seq. polim translatas Anno 773, translata corpora SS. Chunialdi et Gi709 c silarii

Sub medium hujus

seculi, defunctus S. Rusticus

SECULO
Sub initium hujus

IX.

episcopus Arvernensis in Gallia

689 a

Hoc
S.

seculo, verisimiliter post

medium, defunctus
seq.

seculi, defunctus S. Jonas

mo-

Projectus episcopus Foro-Corneliensis 635 d et

Anno

461,

S.

Eustochius

episcopus

moritur Circa 470,

Turonensis 27 d
28 a

270 nachus Sabaita in Palasstina Hocseculo non multum provecto, translatum cor306 pus S. Joannis Ep. M. Spoletini Hoc seculo post 817, corpus S. Januarii transfertur

obiit S. Miletus episcopus Trevirensis

Beneventum
seculi, defuncta S.

787

Circa

medium hujus
851,

cd Maura

SECULO
Circa hoc secidum defuncta
lae

VI.
S.

Anno
Anno
S.

273 d incensum a Normaunis coenobium Flaviacense 695 a

S53, Corduba3 in Hispania martyrio coronata

virgo Trecis in Campania

Ama virgo Jovisvil691 640 a e

in

Campania Gallica

Pomposa Virgo

93 e

Hoc seculo verisimiliter, defunctus Anconae S. Constantius confessor

Eodem

Probabilius anno 535

Agapetus

Pontificatum accepit S. 168 d e 169 c d episcopus

30 a b
territorio

anno, destruitur in Gallia a Normannis Glonnense S. Florentii mouasterium , et corpus ejusdem Sancti transfcrtur in Bituricen-

sem provinciam, deinde Trenorchiurn 416

Post

et

Anno 536, defunctus S. Ag-apetus Papa Circa medium hujus seculi, S. Joannes
martyr Spoleti in Umbria Item, S. Sequanus abbas in

seq.

medium

seculi, translata

maxima

pars cor-

poris S. Andochii

M.

674 c d

Lingonensi

Anno Anno

864, Corpus S. Lutrudis virginis translatum

36bcd
Circa 568, defunctus S. Laudus sive Lauto episcopus Constantiensis in Gallia 438, 442 b

Corbeiam Saxoniae
871,
reliquiae

449 d e
SS.

Proculi,

Eutychetis

et in et

Hoc

seculo, defuncta Catalaunensi

S.

Lutrudis virgo in dioecesi

44.8 c

martyrum Puteolanorum, translatae Germaniam ad abbatiam Aug-iensem 787 e

Acutii,

seq.

SECULO
Anno
sis

VII.

Circa finem hujus seculi late sumptum aut inium sequentis, martyrio coronati in Africa Andreas, Joannes, Petrus et Antonius 650
43 e

625,

S.

Goericus factus episcopus Meten-

Anno

SECULO
Anno
Imolensis

X.

642 vel 643, defunctus S. Goericus aut episcopus Metensis

S.

Abbo

Circa 649,

Emmerammus

44 a venit in Bavariam,
4(33

903, occultatae reliquire S. Projecti episcopi

ibique detinetur

Anno

652, occisus S. Emmerammus, episcopus Ratisbonensismartyr 454 ab, 467fetseq. Circa 658 defunctus S. Geremarus abbas in Gallia
S.

692 Salaberga abbatissa 516 a, 520 de Anno 673, habitum concilium Herudfordiense in Anglia 62

Circa 665,defuncta

537 c Circa 910, inventum corpus S. Sosii M. et Neapolim translatum 791 a b c Inter 923 et 932, translatum in Flandria corpus S. Gerulphi 256 d e Circa 950, corpus S. Florentii presbyteri Salmurum ad ecclesiam novi monasterii translatum

Anno

418 d
994,

inventum

Anno

apostoli,

677, expulsus e sede

sua

S.

censis episcopus

Anno

Wilfridus Ebora65 a b c et seq.

^ewium
Anno

Lucania corpus S. Matthan indeque translatum ad alia loca et deinde

in

211etseq.

678 S. Wilfridus proficiscitur in

Frisiam

993, translata iterum corpora SS. Chunialdi etGisilarii

709de

Anno
ferlia

P-m

679,

67betseq. habitum concilium Hertfeldense in Ant

..

SECULO
Anno
*

X.

Anno

71 c

684,

habitum concilium Twyfordiense in

1030, translatum iterum in Flandria corpus S Gerul P hi 257abcd

Eodem

AD TOMl*M VI REFEEMBBI8
Eodem
Anno
anno, corpus 8.Florentfi ad sterium iSalmuriense translatum

novum

moDfl
122 e

Piwdicatoram

Anno

ygg

1353, reIigui**S. ProcuH,

EutychetM

1032, occultatai itcruin rcliqui^ SS. Projecti

et

Acud
e

etMaurclii

Wfd
Royam
trans-

tiimartyrum Prag-am translatoe

>5bc

Anno Anno
pus

1035 dicitur corpus S. Florentii

latum
in

423 d e llungaria
71:3 b,

BECDIO XV.
Anno
1415, translatum corpus S. Trecis in Campania

1046, martyrio coronatus S. Gerardus cpisco-

718

ef

Anno

1048, aut

fortelMl,

obiit S.

Ysarnus abbas

Maune

rirginis

728 a, 734 c f, et seqq. Ante medium hujus seculi, ut fertur, defunctus S. Lolanus episcopus in Scotia 533 Circa 1065, episcopus Vapincensis creatur S. ArMassilise

274 c d e f Anno 1439, visitata Leprosii Biturigtim corpora SS. Silvani, Silvestri et Eoden 406 f et seqq. Anno 1475 aut 1476, reliquiae S. Florentii Roya

nulphus Inter 1070

pincensis

Salmurum

translatse

9r;

424

bcd

et

1080,

defunctus S. Arnulphus Va-

Anno Anno

1479, caput S. Geremari abbatis in

novam

Anno

96 c d 1072, translatum rursus corpus S. Gerulphi

257 e 1085, corpus S. Matthaji iterum inSalerni 213 e f, translatumque ad novam
et

thecam translatum

7 d e 1489, inspectum denuo corpus S. Theodori episcopi Veronensis 24 f

Inter 1075

Anno Anno

1496, Eeliquiae S. Florentii dividuntur inter

et

ventum

Eoyenses

Salmurienses

425 c

214 b c Circa 1083, corpus S. Gerardi episcopi martyris Chanadii in Hungaria elevatum 720 c
.

ecclesiam

1197, translatum corpus S. Januarii a Monte-

Anno

Anno

1088, rursus translatum corpus S. Gerulphi

257 f

Virginis Neapolim 794 f 1499, defunctus Pisauri B. Marcus Mutinensis, Ordinis Praedicatorum 2S9 f Anno 1500, lustratum corpus S. Joannis episcopi martyris Spoletani 30 b

SECULO
Anno
lata

XII.

SECULO XVI.
1129, corpora SS. Januarii, Festi et Desiderii
trans-

martyrum Beneventi ad novam ecclesiam

792 a b
1132, corpus S.Geremari abbatis solemniter

Anno

1520, defuncta B. Helena ab Oleo Bononise

Anno
Anno Anno

655

lustratum
cardia translatum

697 a b

1152, dicitur corpus S. Florentii Royse in Pf-

493 b c 1159, translatum, ut fertur, in monasterio Salmuriensi, innovam thecam corpus S. Florentii presbyteri 423 ab
652 b.

Tntra 1527 et 1543, translatum corpus S. Theodori Veronensis 25 b Anno 1565 aut circa 15S0, inventfe reliquiae SS.
Felicis et Constantise

Circa 1180, defunctus Venetiis B. Petrus Aeotantus

Hoc aut sequenti seculo, corpora SS. Januarii

et Desiderii

Gerulphi pro majore parte ab haereticisablatum B58 c d Anno 1590, reliquiae multse martyrum Thebaeorum 302 d et seqq. Taurinum translatse Anno 159S, corpora SS. Digna? et Merita? ab inun-

Circa 1569, corpus

S.

Festi

Benevento ad Montem-Virginis trans793

datione Tiberis prodigiose servantur intacta 306 f,

307

lata

abc
seculo xvn.
Anno
1611,

ab

seculo xm.
Circa 1226, aperta arca, lustratum est corpus S. Theodori episcopi Veronensis 24 e f

inventa

gorii,

Petri,

corpora SS. Nicandri, GreDemetrii et Elisabetha? in Sicilla

87 c

Anno Anno

1242, B. Joannes Prandothacreatus episcopus

Oacoviensis
1249, reliquias S. Geremari abbatis in
translatae

282 c d

Anno
Anno Anno

1613, translatum corpus B. Dalmatii Monerii

novam
Spoletini

758c
1619, Translatum corpus S. Joannis Ep.

thecam

Anno Anno
Anno Anno

1250,

visitatum

695 d corpus B. Petri Acotanti

M.

30 c

652

de

1623, corpus S. Septimii martyris honestiori

1253, decreta canonizatio S. Stanislai episcopi

martyris
1257, corpus S. Gerulphi

284 e f

M.

in

novam thecam
257 f

translatum
scopus Cracoviensis

409 a b montis Vesuvii patroAnno 795 d et seqq. cinio S. Januarii sedatae Anno 1035,incendium exstinctum iujecta in flammas
1631, terribiles xninse
S.

tumulo conditum

1266, defunctus B. Joannes Prandotha, epi-

Januarii imagine

2S6 d e

Anno
Anno

799 &li 1644 visitatum corpus B. Helenre ab Oleo

SECULO XIV.
Circa 1305, absconditum corpus B. Petri Acotanti 652 c Anno 1305 aut 1306, caput S. Januarii pretiosa theca inelusum S26 c de

1645, Ep. M., et anno 1669 argentea? theca* inelusum 470 a

inventum corpus

S.

656 bc Emmerammi

1647, caput et sangruia 5. Januarii iu novum B38ef Thesauri sacellum translata Anno 1650, corpus B. Helen ab Oleo sub altari

Anno

depositum

656 b
totius regui Neapoli-

Anno 1340, inventum corpus B. Petri Acotanti 668ef Anno 1341, obiit B. Dalmatius Monerius Ordinis Septembris tomus VI.

Anno
tani

1663, S. Januarius decreto Pontilicio confir-

matur patrouus primarius

810 ode
5

Anno

INDEX CIIRONOLOGICUS
Anno
patroci169S, diuturuus moutis Vesuvii furor 796 d subito sedatus nio S. Januarii

Anno
lis

patrociuio S. Jamiarii subito cessant 1721, npprobatus llomro cultus

700 e

immemora-

SECULO

XVIII.

759 b c B. Dalmatii Mouerii Dalmatio MoAnno 1726, concessum officium de B. c nerio

^d

Anno 1707,vehementia a monte Vesuvio pericula

NOTITIA FIGURARUM
OBNANTIUM HUNC TOMUM

Operis Frontispicium.
Effigies

Marise Amaliae archiducis ante

dedicationem.
Monterella,

Optica projectio

rupis et ecclesiae Deiparae de

tabulae

pag.
pag.

119.
120.

Typus

anliquissiinae

qua exhibetur dedicatio

ecclesiae Eustachianae,
reliquiae,

Statua dimidiata S.

Mauritii martyris Thebaei,

cui inclusae

pag.

394. 530.

Repraesentatio vitae S.

Gunthildis ex variis tabulis,

etc.

pag.

Chrorographia regionis Neapolitanae, Puteolanae

pag.

761 798.

Marmorea
Effigies

S.

Januarii
S.

M. protome,
Ep.

Puteolis in Ecclesia

Capucinorum servata, pag.

gemina

Januarii

M. pag.

799.
800.

Delineatio arae, sub qua S.

Januarii corpus quiescit, pag.

S.

Numismata varia

in

honorem
altaris

Januarii

cusa, pag.
veteris in

811,812,813.
cathedrali Neapolitana, pag.

Pictura vetustissima
S.

S.

Salvatoris

824. 826.

Januarii protome,

in

qua sacrum ejusdem Sancti caput includitur, pag.

Ampullae cruoris S. Januarii M. pag.

827
pag. pag.

Ferculum ampullarum cruoris

Conspectus absidis Thesauri S.

S.

Januarii M.

828
837.

Januarii

M.

ACTA

ACTA SANCTORUM

SEPTEMBRIS
TOMUS SEXTUS

DECIMA NONA DIES

SANCTI QUI XIII KAL. OCTOBRIS COLUNTUK

Sanctus Felix M.
S. ConstantiaM.
S.

Nucerise in
Italia.

S.

Miletus episc. conf. Treviris in

Belgica prima.

Trophimus M.

Antiochise in
Pisidia, et

S. Joannes episc. mart. Spoleti in

S. Sabbatius S.
B

M. Dorymedon M.

Umbria.
S.

Synnadis
Phrygia.

in

Sequanus abbas

conf. in terri-

torio Lingonensi in Gallia.

e
conf.

S. Januarius episc. S. Sosius diac. S. Festus diac. S. Proculus diac.

MM.
lis

Puteo-

S.

Goericus seu

Abbo

episc.

in

Cam-

Metis in Belgica ptima.

S. Theodorus archiep.
tuariae in Anglia.
conf.

pania Felice.

Can-

Acta impriS. Desiderius S. Eutyches

lect.

menda
S. Acutius

circa

S. Nicander

finem tomi.
S. Pileus episc. S. Nilus episc.
S. forteElias presb.
Palaestina.
\

S. Gregorius

anachoretse

prope
in Sici-

S. Petrus S. Demetrius

>

Messanam
lia.

\
'

MM.

in

S. Elisabetha

S. Patermuthius et

S.

Pomposa Virgo

Sanctimonialis

forsan
S.

mart. Cordubse in Hispania.

alii.

Theodorus episcopus Veronensis

in Italia.

S.

Arnulphus episcopus Vapincensis conf.

S.

Eustochius episc. conf. Turonis

in Gallia.

S.

Lucia de monte Sampiniaci

Lotharingia.

in

PR^TERMISSI ET
Sancti Amandi
actum
l a(

IN

ALIOS
pressum

DIES
est

RELATI

elevatio hodie est in Florario

Ms., in pluribus Fastis postridie.

est in S.

De

illa

Amando

Trajectensi episcopo
vi februarii.

S. Seznius, abbas in Armorica, ad huncdiemrefertur ab Alberto le Grand in Opere Gallico

nomen, sed Kortila legitur ibidem episcopo?mm Verdensiumcircafinem inCatalogo Operis. In spicilegio ecclesiastico GertnanuB tom. 5 pag. 895 datur Catalogus episcoporum Verdensium, ibique sextus ponitur sanctus Kortyla. Similiter

inalio Catalogo
titulo Sancti.

apudnosMs.

de Sanctis Armoricee pag 379, ubi Vitam enarepiscopum nominat. At in fine observat, S. Seznium coli etiam die quo de ipso apud nos vimartii. actumest
.

rat, et

Kortilse Verdensis episcopi elevatio signatur in

Menologio Scotico Dempsteri, et in Annotatis Catalogi generalis apud Ferrarium. Sextus dicitur fuisse episcopus Verdensis apud Albertum Krantzium in Metropoli lib. i cap. 29, qui
gente Anglorum aut Scotorum fuisse; ibiimsed nihilfere de ipso innotuisse. Rortila
dicit, e

Plura hic non sextus ponitur cum quod non satis constet de cultu investigo, tum ecclesiastico neque enim auctoritas Dempsteri pro certa hasufficit ad elevationem corporis bendam tum quodab iisdem ynartyrologis memoreturdie, quo jam aliqua inPraiermissis dicta sunt, quoque plura dicipoterunt in Supplemento Operis, si de cidtu et gestis plura inxxvra Martii. notescant
:
;

'

in Beati episcopi sine assignatione loci mentiofit

Hieronymianis

PK.KTERMKSSI

Siermymianis morenHnii,

et

in codtce

Cor-

tionc

rimaretur,

qunlilcr

deflgUiatum

Inedia

cognitum. Forteerxt ctori suo non satts/Uisse

S. Beatus,

Betftim beiensi. Omissio loci ostendit,

Mum au1X

de qito actum s Mariani confessork memoriaestmtrtousauUsuardini apud Ctis codicibus Martyrologii

Sollerium, annuntiaturque in territorio addicensi; in quarto, qui est codex Rosweydi,
tur episcopi, ut etiam
cedenti,

Mau.

sustiuciv, (JbrpUB ipsius tantam vigiliam pOSSOt per adverrespondit: Ego olim aliquoties hic duloi santis teutationcs et insidias soporatus, prcssus quod dum ageretur, subito fui requie
:

serpcntium
replevit,
tes et
sibilis

multitndo

totam

cellulam

mcam
irruen-

Bituri-

cum

iu

me circumquaquc

quemadmodum

Marianus hodie in

apud Grevenum dieprxibi dictum est. Idem territorio Bituricensi memo-

et in Florario Ms. sine loco. eremita territorii Bituricensis, De S. Mariano qui sepultus est et colitur in vico Evahonensi, actum est apud nos ad 19 Augusti, ubi dubi-

raturaMaurolyco,

aggressibus vulnus mihi mox galea salutis armatus, et crucis vexillo signatus, ut ad orationem redii, fugientes nunquam comparuerunt. Unde postmodum nullo excubiarum temet

torvis

lethiferum minitarentur,

pore sopore depressus sum. Deinih oum post aliquod tempus Tetradius Bituriccnsis ponti1

tavit Sollerius noster,

an distinguatur ab ho-

fex basilicam ipsius Sancti dedicasset, et cum presbyterii honore vellet insignire, abnuit, di-

dierno, et illius rei

examen ad hunc locum

remisit. Qua de causa, omnibus consideratis, hic declaro, eumdem videri Marianum, qui ad 19 Augusti, et ad IQSeptembris, in variis Fastis memoratur. Rationes hse sunt. Primo Bernardus Guidonis, cujus verba in Mariano num. i< adduxit Sollerius, aperte insinuat, Marinnum jam suo tempore duobus locis cultum fuisse, videlicet apud Euvahonium in diae-

cens TsTon propter honorem saeculi, sed propter humilitatem, cujus sublimitas Christus esf, se
:

vastam solitudinem expetiisse. Et cum ipse pontifex certam sibi caritative pecuniam offerret, velut noxia venena contingercnoluit. Anno denique, quo polorum alta conseendit, Terentia abbat-issa partem barbae ipsius Sancti, quam radi
fecerat, in nitida capsula pro singulari pnesidio

in Dei

nomine tamquam pretiosissimas reliquias E

pectus

Vicus est cum prioratu dicecesis Lemovicensis in confinibus trium provinciarum, nimirum Bituricensis, Lemovicensis
cesi Lemovicensi.

super

suum

recoudidit

propter

quam

Evahonium aut Evahonum vidgo Evaux en Combraille. In hoc loco sepultus est Sanctus, secundum
et ArverniCcC, dictus

in

Convallibus,

postmodum multas virtutes Deus operatus est. Hactenus elogiitm, quod non wque certum est pro singitlis factis, ac illa, quse de S. Mariano scribit Turonensis. Nihil tamen continet, qitod neqxteat verum esse. De Faterio et Animio,
etiamsi vocentur Sancti, nihil alibi invenio, uti nec de Princiaco monasterio, aut de abbatissa
Terentia.

Bernarditm Guidonis, corpusque ibidem serubi reclususvixit. iVammultos, inquit, usque hodie
vocat ad reclusorium
ricensi. Vixit

vatur. Colitur item,

eodem

teste, in loco,

suum

iu

territorio

Bitu-

Cointius ad

autem Marianus eremita apud

num.

6;

De hisce plura similiter non invenit annum 512, ubi de S. Mariano agit nec Dio?iysius Sammarthanus tom. 2 De
S.

Spinolaium vicum. An hic sit Espineul vicus aut oppidum dicecesis Bituricensis in ducatu Borboniensi, ut suspicor, certius noverint incoUv. Quidquid sit de loco habitationis, certe S. Gregorius Turonensis clare insinuat,
esse

Gallice Christiance in abbatiis dioecesis Bitu-

ricensis col. 120.

Mariano plura vide ad

SS. Timothei, Agapii et Theclae

livstina hodie

MM.

xix Augusti. Gazse in Pa-

non

sepultum in eodem toco,, ubi eremeticam vitam duxerat. In uno igitur modo colitur propter habitationem, in altero propter sepulturam. Secundo nihil dicit S. Gregorius Turonensis de Mariano sito, quod non facile possit
consistere citm
in elogio
sit,
iis,

memoria est in Synaxario Greeco, quod Sirmondi olim fuit. Verum in aliis plerisque Fastis et apud nos sunt xix augusti.
et

SS. Euphemiae, Dorotheae, Theclaa et Erasmae, vir-

ginum

martyrum,memoriam

repetit Ferra-

mox dando,

quee narrantur de Mariano ut nequaquam veresimite

S.

rius in utroqite Catalogo suo, eumque secutus est Castellanus. Nos de iisjam egimus cum ipso

duos fuisse Marianos, ambos eremitas, ambos in eadem provincia et eodem tempore neque enim ulla est ratio id asser endi ex
:
t

Ferrario et Martyrologio Romano ad iii Sept. Materni episcopi confessoris memoria est in ati-

quati-

Agitur apud nos de

cumquediversitateetogiorum,cumS.Gregorius Turonensis paucissima tantum memoraverit, maxime de Sancto invento mortuo, quod stxtdiose omitti potuit in elogio Breviarii. Itaque, sicut Galli pterique Marianos non distinxeruni,

quot auctariis Usuardinis, et in Florario Ms. S. Materno xiv Septemb.

^V^^^nomenaliisimmixtummartyribussine
loco occurrit in apographis Eieronymianis. Existimo nomen esse repetititm celeberrimse Euphemiae, cujus Acta clata ad xvi Septemb. S. Eerreolus M. redit in Hieronymianis, de quo ad xviii Septemb.

itaetnosdistinijuendosnoncredimus.Elogiiim

tamen ex Labbeo tom 2 Bibtiothecm pag 432, ex Breviario vctusto ecclesix Bituricensis quia , necdum datum est, hucpro sitpplemento transfero: Marianus ingenuis parentibus Bituricse urbis procreatus, a primawis florentibus annis
.

De Januario, tamquam beato confessore, meminit Primus Aloysius de Tattis inMartyrotogio Novocomensi. Verum ex iis, quas affert in Annotatis,

sponsam suam cum omnibus muudi hujus illecebris derelinquens, Deo se summa mentis inper sex annos sub S. Faterio in monasterio Princiaco monachus exhtisset, apud Spinolaium vicum per xliv annos eremcticara vitnm ducens, illic Deo omnipotenti oratiombus, jejuuiis, ac vigiliis vacans, multis claruit miraculis. Cumque ibidem quadam vice S. Animius uepos ejus ab eo sollicita percunctategritate devovit; ct

cum immemorialem,aut etiamnum perseverantem. Verba, quibus laudatus auctor Januarium annuntiat, hivc sunt Biogi apud
:

nequeo satis certo colligere cultum publi-

cum

Mellum

in

Valle TellinaB.Januariiconfessoris, cujuscorpus sub ara majori ecclesias S. Joannismaxima connuentium extotaYalle populorum vencratione, praesertim tempore siccitatis, quo indicta quan-

doque supphcatione delatum

est,

quidem msinuant cultum publicum Januario ahquando delatum fuisse; quando corpus

colitur.fec
ipsius
in

, ,

DIE DECIMA

XOXA SBFPBMBBIfl
ravit.

in agmine supplicantzum circumferebatur Sed nescimus, rjuandonam id factum sit, et an continuatum post decreta Urbani VIII cultum
.

Lubet eximio/m

rAtze

wnctttatem, qua D

non satis antiquum abrogantia, prccsertim cum laudalus scrvptor in pnefatione ad Historiam suam Novocomensem insinuet, iis decretis factum esse, ut cultus plerorumque, qui particulariter in dicecesi Novocomensi erant in veneratione, omitteretur. Prscterea, ut

floruit Sirnon CaTnaldulenMs, tonfrrmare tentimonio scriptoris rontemporanei e.r Ord.ine Mi-

auctor observat

in Annotatis

ad Martyrotogium, aliqui crediderunt, Januarium iltum unum esse ex septem

fratribus
10 Julii
,

norum, qui scripsit Vitam B, Hvmilianae de Cerchis, datam tom. iv Maii ad diem xix. W&m in Laudata Vita pag. 895 nuni. 36 %m leguntur Amabilifl dilectrix Sponsi (B. Humitiana) omnes veros amatorefl ipsius fideliter diligebat et illum magis quem sciebat majori caritate fervere. Quapropter quemdam sanctum virum
: ,

qui coluntur eo quod in monte, qui Biogio immi.

fdiis

Felicitatis

net, olim exstaret ecclesia,

eorumdem Sanctorum fratrum nomine nuncupata. At magis credit Tattius, Januarium fuisse eremitam tertii Or~
dinis S. Francisci, vitamque duxisse solitariam apud praecitatam sanctorum septem fratrum ecclesiam Probatur hoc nobis , inquit , 11011 so.

Ordinis Carnaldulensis, nomine Sirnonem, quem numquam viderat sed quia intellexerat eum amore divino ardere non modicum diligebat cujus reverentia volens scire aliquod ejusdem
, ,

sanctitatis vestigium, orationi

insistere, ut

cxBpit

affectuose

Deus benignus

suae benignitatis gra-

tia aliquid illius sibi ostenderet sanctitatis. Cujus Deus vota esaudiens, ostendit ei prsedictum

Virum

seniorum testimonio qui Lazaro Carafino episcopo Comensi (anno \G29J id ipsum in prima dicecesis suae visitatione jurati detulerunt; sed etiam ex ccenobio, quod Biogi inhabitabant tertii Ordinis
,

lum

traditione

majorum

et

rutilanti facie decoratum valde, duobus candentibus et deeoris angelis ad laevam et dexteram sociatum de cujus propera visione
,

Religiosi.

Tum

ecc

Francisco Bordono in Chro,

nico

( )rdinis S. Franipsum confirmat aitque ex eodem Januarium dictsc religioni nomen dedisse, solemni edita professione anno Domini mcdviii. Addo retiqua Multis multa prsestitit Deus beneflciaB. Januarii intercessione, quorum nonnulla attigit memoratus episcopus in prsedicta sua visitatione anniMDCxxix. In iis primum sibi

Fratrum et Sororum tertii

cisci id

Iocum vindicat pluvia

colis exorata,

totius

vallis Tellinse in-

dum segetes et vites insueta soli tabescerent Quod ohitus vel depositionis certa dies exciderit, ad decimam nonam
ariditate
.

Septembris diem

martyrem

qua sanctum episcopum et , Januarium Neapolitanorum patro,

num

universalis Ecclesia veneratur consueverunt Mellenses B. Januarii festum recolere. Meminit hujus beati idem Lazarus Carafinus in Catalogo Sanctorum et Beatorum , quorum corpora in civitate et dioecesi Comensi requiescunt.
.*

Hactenus dicta moribus et virtutibus ornatum fuisse Simonem. Attamen titutum Sancti aut Beati eidem non ausirn attribuere, non e solum quia ab eo titulo abstinuit Fortunius; sed magis quia Papebrochius noster anno 1662 Camaldulum cum Henschenio invisit, summaque humanitate exceptus, opportunitatem habuit omnia investigandi, quee spectant ad eultum Beatorum et Sanctorum ibi quiescentium, nec tamen invenit cxdtum venerabilis Simonis. Prcvterea Andreas Vallemanius Ordinis Camaldidensis, abbas S. Laurentii Massacii, de cultu Beatorum Camaldidensium multa humaniter et diligenter Mojoribus nostris submisit; sed nihit de cultu Simonis, licet hunc laudet ut Virum sanctum. Idem observo in Opere Italico SilvaniRazziide Sanctis et Beatis Gamalduiensibus nam fol. 74 in B. Peregrino hunc quidem Simonem laudat, utsanctitate ornatum, sed a tiest etc.

gaudio magno repleta

satis ostendunt, sanctis

tulo Beati, ecque ac Vallemanius, religiose absti-

Hactenus Tattius nec plura novimas de Januario. de cujus perseverante cultu solum dubitamus. Simonem , aut Simeonem monachum et eremi-

Idem et nos facimus vel sic tamen spectanadSimonem hic lector collecta inveniet Alphonsus de Orozco, Ordinis Eremitarum S. Aunet.
tia
:

gustini vir sane insignis, multis laudibus orna,

tam Camaldidensem, cum titulo Sancti ad hunc diempricdieantmartyrologi Benedictini, Wion, Menardus, Dorganius. Ferrarius in Catalogo generati his verbis eum annuntiat Camalduli beati Simeonis eremitse. Poterat saltem sufjicere titidus Beati, quem Simoni item attribuit Thomas de Minis Florentinus in Catalogo Sanctorum et Beatorum Ordinis Camaldutensis pag. 15, ubi de ipso pauca hvec scribit B. Simon eremita sacrre eremi ohiit anno mccxcii, die
..-

Alphabeto Augustiniano pag. 4 et 25, ac in gemino epitaphio ibidem recitato dicitur obiisse anno 1591, hac dield Septembris. Corpus etiam anno 1024 de- F centiori toco fuitposilum. Plura dici poterunt, si quando Alphonsus auctoritate Apostolica
Beatis adscribatur. Agnetis etDelphinre, mrginum Ordinis Minoymm,
fit

tur, et beatus vocatur in

mcntio

in

Mss. odditioyiibus Cartusue Bru-

ad Grevenum. At iltie 7ieapud Franciscanos quidem ynayHyy^ologos hoc die memoxellensis

xvn Septembris

(lege xix) sepultus in

sacra

eremo, ut dominus Augustinus in Hist. Camald. Ipsa iaudati Augustini Quievit item, Fortunii verba huc transfero inquit, et placida morte ipse venerahilis Simon eremita, inclusus in cella D. Papce, mira sanpart. 1 lib. 2 cap. 50.
.-

rantur. Alphonsus a ralonznela, cx Ordiyie Mi7ioru77i episcopus Ovelensis, memoraturcum tituloBeau, sed sine cultu, in Martyrologio F)wwisca7io apud Ariurum a Monaste7*io, ubi et plitrcs ex Ordine Fra7iciscano sequuntur. UUimx du<v ejusdem Ordinis sunt ^noniales, dc quibus idem

ctitatis insignia pree se ferens, xiii Cal.

Octob.

auctor etiam consxdipoi

Servatius, Ordinis

mcvceo.
,

mccxcii..

Fuit sacerdos, et confessarius B. Peregrini, de quo apud nos actum est die 3 Junii, ut liquet ex laudato Fortunio, qui paido ante

Prmlfeatorum

Lovanii

in

Peregrinum visionibus gavisum esse mirabilibus , quas, inquit, alteri venerahili eremagna itidem sauctitate viro mitse Simoni qui ejus confessiones audiebat, scorsum enarrefert, B.
,

Brabantia, cum titulo Beati ad h wnc diem refertur apud M<n\-]n>siu77li7i Diario Damim otnO. et apud Laf07W\ in An7\o Do7ninicano. Ctcrque

beatum i'oca7'i ab 07imibxts historioasserit graphis sui Ordinis, At 7xon aliud cidetur esse funda7ne7itx>.m illius tituli, qxiax^i qttod in Gun,

tipratano

,,

PB BTBEMISSJ

IBtoo de Apibus cap l num^ tipratano etahum ejusdem Orfc^wfc"- Vidi <fe Servatio (ZowmJ in eodem loco nis (Prmdicatorum) et nomine, dilectum valde milu Servntium et emeDe isto beatissimo
lib. 1
:

vit secreto. Ipsa

outem revorsa ad patrem

re-

amicitia speoialem.

rito

valdc viro fratres

qui

cum

eo

Or-

dine Prasdicatoruin triffinta

quinque annis fue-

llex narravit ei, quidquid sibi accidorat. n-oni jussit eam crucian usque ad furorc accensus ligari eaudis mortem. Cutlosum autem jusait montes usquc ad per equorum, eumque raptari corpus ipaius Post quam rescideruut mortem. in montibus, ut projeccrunt
,

veritate testatissinia referebant, rant conversati, temporis spatio , ex quo mtraq nod in tanto

carnes

partes, et edercntur. A1 ; D a volatilibus cajli ejus nlntilihus c presbyteris quibusdam sauDominus revelavit
tres
ctis, et

verat Ordinem

numquam

fratrem

numquam

ministris Ecclcsiac, qui

:

omurs nnrlunm

pertubashominem ex sua culpa aut incuria tantffl fuit, mansuetudinis set. Humilitatis et
quantae

numquam hominem meminerim me

vi-

et tempore iverunt ipsumquc relucebat tamquam nix, ctum quod posueruntque involverunt iu pannis candidis,

collegerunt

corpus san-

et caritatem erga prodisse. Compassionem vero vehementem habebat. Hic mormiram et

in

monumento quodam

sccreto.

Hactenus

elo-

ximos
tis

exitui

debilitate

corporis

appropinquans

oculis et

manibus

cselestibus inhiabat.

Cum

au-

videbitur ut qium. Hocautem si cui sufficere Sanctis MarCutlosus et Acsua annumerentur de ittis ad nos tyribus, habebit hic omnia, quev

tem a

fratre

quodam
:

rogaretur, ut sibi super

responderet, dixit statu pacis suae cpnscientiae Pax certa et firma est inhumiliter et devote nec ullo ter me et nostrae salutis Auctorem diutius ab ejus contemplatione frustrabor.
:

pervenerunt. At mihi neque hoc elogium suffiAlexandrinm Ecclesix. cit, neque Fasti Martyrologio Arabico terea non leguntur illi in quod in gratiam P. Athanasii Kir-

Pr&

Mgyptio,
cheri

modo

Latinum ex Arabico

fecit

Gratia Simo-

De pluribus

viris et mulieribus, ob virtutes ve-

nius Maronita.
sequitur in FaJulius Akfahasensis sine alio titulo et apud Castellaapud Ludolfum,
stis laudatis

nerabilibus, consuli possunt laudati scriptores. Raissius in Auctario Molani Servatium refert

ad

18 Octobris t

sedsolum ut venerabitem.

num. In Menologio nostro

Coptico,

quod bar-

Cotolas frater Acsui

memoratur

in Fastis sacris

ecclesicV Atexandrime per Ludolfum editis quos secutus est Castellanus non sine errore,

Julio addunbaro sermone Latine redditum est, martyres. In ctogio etiam Synaxarii tursocii quod melius Latine redditum est, martyrii socios habet

cum

Acsui habeat pro fratre Cotolee, et venerabilem vocet. At si qua fides danda libris ritualibus

Theodorum

filium, et

Junium

fra-

Mthiopum, Acsui fuit soror ipsius, et cum ipso simul annunliatur. Sic ambo ad hunc diem annuntiantur in Menologio Coptorum quod nobis minus perite Latinwn fecit aliquis linguarum Orienialium peritus, qui dicit San,

trem, in Fastis Ludolfi similiter notos, servos, aliosque plurimos ad numerum millequingentorum. Verum elogium istud tam fabutosum est t utnihil umquam ineptius tegerim nampr&ter
:

aliasfabulas dicitur Julius ipsemortem minatusprsefecto urbis, nisi mortis sententiam in se

et alios diceret.

ctus Cutalias et sancta

Acsua soror ipsius. Quin et elogium ipsorum Latine redditum habemus ex Synaxario, in quo Cutlosus vocatur. Totum, lector, accipe. In hac die martyrio coronatus est S. Cutlosus una cum sorore sua Acsu. Hi Sancti erant tilii Saporis, regis Kzototensis. Hic rex ignein et solem colebat, cruciabatque Christianos. Pilius autem ipsius Cutlosus habebat amicura, nomine Thetidem, Christianum. Factum est autem, ut Cutlosus, cum cognovisset Thetidem esse Christianum mitteret ad eum Hipparchum quemdam , ut eum examinaret. Hipparchus cum cognovisset Tethidem esse Christianum, jussit eum projici in fornacem
,

Prxterea non legitur Julius

ille

Acfasius, ut in laudato elogio scribitur,

inMar-

tyrologio Arabico-sEgyptio, quod melioris utcumque notse est, quodque nullos hoc die mar-

tyres continet prseter quinque aliunde etiam

notos, de quibus

agemus.
et

Aristus sequitur

apud Ludolfum,

apud Ca-

stellanum, ubi additur in ^Ethiopia. Hunc ego in aliis Fastis Orientalibus non invenio. cum titulo Sancti memoPlebffius, nescio quis
,

ratur a Camerario in Menologio Scotico, ubi solum addit De eo Dempsterus et alii. At nec in Menologio Dempsteri, nec alibi Plebfeura in:

venio.
Victorinse et Pretiae ejus
lia
filiae

ignis ardentis

qui statim exstinctus remansit.

:

memoriam

in Gal-

Miratus est autem Cutlosus, dixitque Tethidi

Quomodo
spondit
ei

didicisti

hanc artem magicam? Re,

Tethis

dicens

Non
quaj

est

ars

ma:

gica hrec, sed

Si

virftis

Dei

datur

credendixit

generatim annuntiat Ferrarius in Catalogo generati; sed in Annotatis satis insinuat, separumde iis fuisse instructum.Saussayus inMartyrologio Gallicano Preciam et Victorinam cetebrat, ut filias S. Goerici episcopi Metensis,

tibus in Christo. Hffib audiens Cutlosus,

ego credidero
:

luec, similia

faciam? Kespon-

Irao majora his. Credidit propter haec itaque Cutlosus in Christo, accedensdit ei Tethis

de quo hodie agitur; idemque facit Arturus a Monasterio in Gynseceo, ubi utramque ut San-

que ad ignem, signavit cum

statim ignis reversus
chus, scripsit
regi
est.

signo

crucis, et

Hsec videns

Hipparquid-

Sapori,

narrans

ei,

quid acciderat sanctis Tethidi et Cutloso. Bex autem jussit ad se mitti Sauctos. Quo facto,
jussit

statim obtruncari caput Tethidis; Cutlosum autem cruciavit variis cruciatibus postremotradiditeum iu manus cujusdam praefecti; misitque ad eum sororem ejus Acsu in carce:

rem, ut eum dimoveret a fide Christiana. Sed contrarium accidit nam ipse Cutlosus convertit eam ad Christum raisitque post pre:

ctam annuntiat. Adeat igitur studiosus lector Acta S. Goerici hodie danda, ubi dicetur, si quidcertireperiatur de Victorinae^ Precia. S. Januarii martyris, passi Romse, memoria annuntiatur in Martyrologio Mediolanensi Varisii ob corpus ibi servatum. Nomen Januarii commune est plurimis martyribus, inter quos Romaspassi sunt nonpauci. Certe jam decem Romani Januarii in Operenostro memorati sunt t si distinguantur omnes qui variis modis in Hieronymianis annuntiantur.
,

sbyterum quemdam, qui eam statim baptiza-

Sophia abbatissa Ordinis Cisterciensis in Hoven dia3cesisColoniensis,utbe&UcetebraturinMenologio Cisterciensi impresso, uti etiam

apud Henriquez

DIB DBCIMA

NONA 8BPTBMBBI8
Lueii, Martialis et Luciani

riquez et Chalemot. Gelenius in sacris et piis Fastis Agrippinensibus ad hunc diem Sophi item meminit, ut venerabilis virginis. Arturus

censentur in Mss. addiiionibus Cartusim

xellensis a/l

maHyrum nomina r*- b Brw

Grevenum.

Gyna>ceobeaUm vocat more suo. Totumfundamentum Beatam vocandi videtur petitum ex

in

OpereCxsarii Heisterbacensis, qui lib. 10 cap. 16 Sophiam celebrat, defunctam anno pr&.ce-

Quadraginta martyres Csesare* annuntiantvr in Martyrologio Ms. Trevirensi 8 Martini Qua> lescumque illi fuerint, ad hunc diem non pertinent.

queedam de ipsa narrat. Verum nullum uspiam invenio cultus indicium, Balsamus, monachus Italus Ordinis Cisterciensis,
dente, et mirabilia

w^beatusmemoratur apud Henriquez sed sine argumentis

\

in Clara-valle defunctus, similiter

publicas venerationis. Monicge, ut virginis martyris ,meminit Ferrarius in Catalogo generali, ubi eam annuntiat Cordubse in Hispania, laudatque Mariettam lib. 4

Dominici confessoris commemoratio est in Martyrologio Ms. S. Maximini Trevirensis. Plures sunt Dominici, sed nullus spectat ad hunc diem. QolumbnTius episcopus in Scotinannuntiatur a Ferrario, quisecutus est Thornam Dempsterum,ut liquet ex Annotatis. Ast nullus Columbanus^ectat ad hunc diem, nec umquam, opinor, talis
^

fuit,

qualem

illi

memorant.

de Sanctis Hispaniaz, acsi ibi diceret Monicam aliquam Ordinis S. Benedicti monialem anno 855 martyrio fuisse coronatam. Ferrarium secutus est Arturus a monasterio in Gyneeceo, sinealio examine,opinor. At Monicam necapud Mariettam invenio, nec alibi, ut cogar suspicari, ex solo errore natam esse. Cum autem ad

Saturnini in Martyrologiis Rhinoviensi et Richenoviensi ita fit mentio, acsi ad S. Januarium

spectaret, et Neapoli annuntiaretur Verum in aliis codicibus Saturninus, aut Saturus, spectat
.

ad
S.

illos,

de quibus hodie agitur in Peleo, Nilo

et Sociis.

ZenonisAf. mentio fit in multis auctariis Martyrologii Usuardini, uti etiam in Ms. Florario

hunc diem memoretur

S.

Pomposa virgo mar-

Ordinis Benedictini monialis, de qua agit Marietta lib 4, cap. 26, forte ex Hispanica voce monja, monialis, nomen Monica sibi confinxerit Ferrarius. Albertus, nobilis Belga, et aliquot monasteriorum conditor, hac die ut venerabilis, et vitse sanctitate conspicuus, commemoratur a Fiseno in Floribus ecclesiee Leodiensis, quia in dicecesi Leodiensi condidit Rodam, monasterium Ordinis S. Augustini, quod etdeinde usquead mortem rexit per annos octodecim. Obiit autem, ut invetusta Vita Ms. quamante me habeo, simplioi stylo narratur, anno ]122,c?2exrx Septembris, uti etiam scribit Fisenus, qui Vitee dat compendium. Miror non invenisse me hujus Alberti memoriam apud Belgicos martyrologos, Molanum, Mireeum, Raissium. De ipso tamen etiam scribit Dionysius Sammarthanus in Gallia Christiana tom. 3 cot. 1003. Verum nescio, unde acceperit, quod scribitde conditaper hunc Albertum abbatia Clari-Fontis in Theorascia, et in dicecesi Laudunensi. Certe deea fundatione altumsilet Vita venerabilis Alberti et illustrissimus Hugo in Annalibus Ordinis Prwmontyr, et
} :

Sanctorum, et apud Maurolycum, sed ubique sine loco, et sineadjunctis, ex quibus posset innotescere. In uno codice et in secunda Belini
editione Genonis, in alio codice Beonis scribitur; at idem ubique insinuatur. Nomen Zenonis

commune

est multis

Martyribus, quorum

unus fuerit a

loco suo avulsus, et

ad hunc diem

translatus, ut non raro contingit,

Florentii episcopi

meminit Florarium Ms., ut etiam Bedse vidgatum nomine Martyrologiam, ubi additur, etmartyris. Idem est in Calendario

Stabidensi, et postridie recurrit in Greveni

Martyrologio. At
sit z^teElorentius.

cum

nihil addatur, quo inno-

tescit, diffictdter dici potest,

quis ex pluribus

Hereme, aut Hermei, aut Heremitis, mentio est in Hieronymianis apud Florentinium. Vide dicta nostra ad hunc diem in SS. Felice et Constantia.

Clarii col. 515 alium abbatise fundatorem assignat. Digna esset Vita venerabilis Alberti, quse locum haberetin Opere nostro, nisi modo propositum nobis esset de aliisnon agere, quam qui cidtu honorantur publico, quo Albertum coli non invenio. Itaque de eo videripotest Fisenus jam laudatus.

stratensis tom.
fontis

MM. meminitGrevenus in auctariis Usuardi. Eosdem habent Martyrologia varia Hieronymiana, ibiquejunguntur cum Peleo et AT ilo episcopis, de quibus hodie agitur. Itaque de his consuli possunt dicenda in Peleo, Nilo, etc. Turgii episcopi, Pii diaconi cum aliis cliv, mentio estapudSollerium nostrum in Auctariis Usuardi ex codice Rosweydi. Ex Greveno item memoria est Turgi episcopi et confessoris. At in Hieronymianis Trogus vocatur et annuntiatur ut martyr cum nudtis aliis, d^quibus hodie agitur
SS. Demetrii, Niceti et Castoris
S.

Rolandus

aut Rothlandus , archiepiscopus Arelatensis, videtur annumerari sanctis aut beatis episcopis Arelatensibus tom.ijanuariipag.2b in Historia translationis S. Honorati. Verum, licet ibi sepultus dicatur

in mox dictis Peleo, Nilo etc. Eustachii M. hodie meminit Wandelbertus in Martyrologio suo metrico. Apud alios paucos addituruxor Sancticum filiis. Spectant adse-

quentem diem

xxSeptemb.

atiquot episcopis Sanctis, cultu caret, et merito. De obitu ejus hoc die videri potest Aimonius lib. 5 c. 23. Theodorus monachus memoratur in Ephemeridi-

cum

Privati mentio est in variis apographis Hieronymianis apud Ftorentinium, ubi in uno Privata?
legitur.

dem

redit Privatus postridie in codicibus, et inaliis longepluribus, ut

Verum

iis-

bus Moscorum figuratis sed nobis ignotus est nec credimus, ipsum coli a Catholicis. Eusebii Constantinopolitani episcopi memoriam habet auctor Ftorarii Ms., sed ex errore, cum inter episcopos Constantinopolitanos mdhis reperiatur Eusebius prseter Eusebium Arianum hcvreticum, quiante erat Nicomediensis episcopus et in sedem Constantinopolitanam male
;

nino spectet
S.

omad diem sequentem, quo agemus de

^^ Septemb. Meneeiset sed in plerisque Fastis etiam
est in

SS. Dionysio et Privato,

Susannje V.
in

M. memoria hodie
:

Synaxario Qrxcis die sequenti. Castellanus hoduv memorat Susannam, qiuv virili habitu sexum occtdtabat. At illud ipsutn narraturdeS. Susanua V.M.,

quamcum Romano dabimus ad

Theodori

intrusus fuit.

M. memoria

xx Septemb. occurrit in Usuardo Bruxellensi

PRJITERMISS]
Cartusi.v xellensi, et in Mss. additionibus
xellensis

Bruavui-

suo ad Grevenum. Verum a die wfaeritinamverisimiliterdesmvtorS.Tteoagemus cum Martyrolodorus, de quo postridie

Col- n dario Stabutensi apud Martenium tom. Existinw, uon Ivrtionis amplissim.r rol. <;7<i. aliamesse,quam$. Eustochium, dr qua agvtur wvin Scptcmb. a(l
S.

Ordinis B. M. \ de Maria de Corvelione, virgo in Hispania, annuntiatur Mercede, Barcliinono Romano, quod anno 1746 im.

gioRomano

?W

in Martyrologio
est

Bavonis confessoris Gandensis mentio est in gemino Martyrologio Ms. Antrcrpiensi, altero At abbati<v S. Michaeiis, altero S. Satvatoris. 1 Octob. Bavone agemus ad de S.

Antverpuv. Festivitas vero celebraxxv Sept. Vita dabitur ad tur, et CalenEustochise virginis mentio est in antiquo

pressum

Eligii episcopi confessoris

meminit Grevenus
est,
l

si

Noviomensis, ut verisimile

Vita dabitur Deoembris.

DE
j.s.

SS.

FELICE ET CONSTANTIA
MART. ET FORTE ALIIS

NUCERI.E
Ex
B

I IV

ITAL.IA

Martyrologiis
fij

SddNerose.
Fclix
et

Qui hodie in

Martyrologio Romano leguntur

stantiusawi! Constantinus de
:

Con
sub

Felix et Constantia, in antiquissimis

quidem

slantia,

Neroncmartyrcs,

Fastis inveniuntur, sed tanta

cum

varietate

quibusagam inferius 3 Nunc ex Hieromjmianis Fioreniinii subjungo diversas annuntiationes huc spectantes Adxv Se:

Alii

quidam

ibidcm vidni-

in apographis Hieronymianis, ut eos vix satis discernerepossemus,siopem non afferrent mar-

ptembris

medio sevo floruerunt. Ado ipsos ctare ad hunc diem annuntiat, ita scribens Apud Nuceriam, natalis sanctorum martyrum Felicis et Constantise, qui sub Nerone passi sunt. Adonis verba repetiit Usuardus. Notkerus modice verba mutavit, ita scribens Apud Niceriam (tege Nucetyrologi, qui
:
:

Et in Nocera Campaniae uatalis sancti Constauti. Epternacense habet EtinNuceriaCampanice natalis Constanti. Eodem fere modo Corbei:
:

tur

ense, sed in fine, sancti Constantii, Sic Constantii nomensine ullo socio huc spectante reperitur in

riam) sancti martyris FelicisetConstantiEe, quisub Nerone passi sunt. Eadem de his Martyribus, omisso tamen martyrii die, habet Bellovacensis
Qcap. oG.Apud Florum, sitamenea suntFtori, quod nondefinio, adpreecedentem diem heec legunlib.

omnibus contractioribus et in Rhinoviensi acRichenoviensi locus additur, in Nuceria. Ad diem xvn in textu Florentinii laudatus martyrvidetur sociumhabere. Nam ibihcec leguntur lu Nocera natalis sanctorumConstautini. Sanctini./?? Corbeiensi In Nuceria Natalis sanctorum Constantii.
, : :

talis Constantise et Sanctiae.

tur: Et passio sanctorum Felicis et Constantii; qui

passi sunt sub

Nerone imperatore. Vides, opinor,

non modo diem mutatum, locumque martyrii omissum, sed etiam Constanstudiose lector, hic

In Epternacensivero Et in Niceria naIn Rhinoviensi et in Richenoviensi omittitur socius, et solum legitur In Nuceria, Constantise. Attamen rursum mentio fit Sanctini in tribus Martyrologiis, in quibus locus
Sunctini,
:
:

omittitur, videlicet in Gellonensi,

Augustano

et

tium dici illam, quccapudatios vocatur Constantia. Ex eo colligimus depravationem summam, quee modo eirca hos Martyresregnat in codieibus Hieronymianis, vetustam esse. Attamen, consideratis diligenter omnibus, nihil invenio probabilius,

Labbeano.
Florentinius ad textus allegatos utroque die varias producit conjecturas, non ineptas iitas qui1<

diversts dfc*

bus

adjccti.

sed, utfit in similibus, aliis alias magis verisimiles, omnes incertas. Priusquam illas exa-

dem,

in

Bicrony-

mianis ad
varios dics
rcpctiii.

quamquodRomanoMartyrologioinseruitdehisce Baronius ex Adone, Usuardo et Notkero, dum ita scripsit Nuceriffl natalis sanctorum martyrum Felicis et Constantia;, qui passi sunt sub Nerone. 2 Etenim de nomtnc Eelicis nullum oritur du:

minem,daboetiam
clarius spectantia.

alia,

adFelicem e/Constantiam
xix Septe?nbris in textu
et

Ad
:

Fiorentinii legitur
alios

In Nocere Hereme,

post

maie

interjectos. Felicis et Constantise, qui

vero Constantise toties recurrit in Hiero nymiamis,ut illud videatur omnino retinendum, ac pro mendis habenda nomzna Constantini et Constantii, sicubi illa junguntur cum Pelice. Pro die similiter sequendi videniur Ado, aliique martyrologi ipsum secuti,ticet martyrii dies minus sit certus cu?ndetaudatisMartyribusadquatuorforsan dies diversos mentio fiat in Hieronymianis, nimirumad xv, xvn, xix et xx Septembris, et ult

Nomen

^:::j ^^z^
i

tur

passi sunt

sub Nerone.

Tum

sequitur

Privati,

*****>

-* *; illo coniextu sunt mixia. Non minor est corruptio codicisCorbeiensis, in quo septemmartyres videntur Nucerim attribui, cum non nisi duo aut tres
sint Nucerini. In Nuceria, Ilermei, Beati episcopi, Eelicis, Coustantiaeefc. Mitto aiios aliunde notos, et

* -. w^*.

m.

Eu-

timo etiam die bis repetaniur, Tot repetitiones niihiminimepersuadent,gem.inandosesse?\\Mm

et

Constanl iam Necsatuprobabileputo, alium fuis-

seConstantinum vel Constantium, aliam Constantiam. Video tamen, magis essedubium, anprwier

Pehcem

et

Constantiam non fuerint alii quidam

^artyrescircaeosdemdiespassi,interqueeosCon-

huc non spectantes, sicut huc non spectat Beatus Florentinium clare alio relegatur his verbis, et alibi Beati episcopi,- imo ne ad hunc quidem diem pertinere Beatum in Pnetermissis observavi. Epternacense Martyrologium paulo mehus sic habet In Nucerua Ueremitis, item Felicis etCoiistantiseete. In codicibus eontractioribus de Nucerims martyribus nihit ad hunc diem legitur sed redeunt ad diem sequentem. SApud Florentinium in textupost martyres

nam apud

magna cum
variefatc
ct

rientales,acsiadillosquoquespectarent,itabisre-

pctuntur

corrupdone

DIE DECIMA
petuntur
i

NONA 8EPTBMBBI8.
ris

Constanfe. Feliois. Constantise, qui passi sunt sub Nerone. Epternacense etiam non sine mendis hoc modo : Et in Nuceria Felicis, PrlFelicis.

apud Nuceriam civitatem

passi sunt. Qui,

rftl)

dicti CEesarisinChristianosfrra.ssaDt/^dMmClirih-tum

J 5.

vati, Constantiai, item Felicis,

itera Constantiae.

repetuntur, ut ctarum est, Privatus vero, de quo postridie agetur cum Dionysio, non est martyr Nucerinus. In codice Corbeiensi prius post

Duo

Orientalesponuntur,deinde recte seorsum. Verba subjungo Felicis, Constantiae, item Felicis. In Nu:

non dubitassent, jrladio capite czesi, martyrium consummaverunt. Ilaec Ado. AtAdo non habet, pjresbyterum fuisse Felicern, aut capite c&sos esse Martyres nostros, ita ut videatur laudatm Petrus ilia solum ex incertis conjectun $e, neque haberi possint pro compertis, Conjecturm
conflteri

jam

ceria natalis SS. Felicis et Constantia;, qui passi sunt

dictas adoptavit Ferrarius in Catalogo Sanctorurn Italiie hoc die, tocumque proprius desi-

sub Nerone. In codicibus Rhinoviensi

viensiN\iceri<iomittitur,sed mentio
Felicis_pos
fit

et

Richeno-

Constantini,

gnat, in quo Martyres credidit passos, ita scribens Felix presbyter etConstantia mulier ob fidei
:

martyres Orientalis Ecclesiee. ItaConstantia et Felix retiquis immixti cernuntur in Gellonensi, AugustanoetLabbeano.Hactenus Martyrologia nam mitto pauca, qusede his leguntur in Martyrologiisper Martenium et Georgium editis, cum nihil faciant ad amovenda dubia ex hisce orta. Verum necesse modo est, subjungere aliquas observationes, ex omnium collatione fluentes.
:

Cbristianffi

confessionem inNeronis imperatorispersecutione Nucerise in Picentinis martyrio coronati sunt. Cum enim coraprehensi diis renuerunt immolarej sed fortes in fidei proposito persisterent, gladio

animadverti jussi sunt, xiii Kal. Octobris. Ita Ferrarius ex Adone, inquit, et aliis. Piura de hisce Martyribus narrat Jacobillus in Opere Italico de Sanctis Umbriee tom. \, pag. 728; sed ipse satis
ostendit, nulta sibi prseluxisse
sta.

scd

illi

non

Primo de

Felice et Constantia Nuceriee passis

monumenta

vetu-

lam clare memoruntur, ut non

potuerint

nullum superesse videtur dubium. Passos quoque sub Nerone, Martyrotogia unanimi consensu testantur. Secundo non seque certum est, anpr&ter B Constantiam Nucerise passus non sit aliquis Constantinus aut Constantius, qui ad xv solus, ad xvn cum Sanctino memoratur. Si autem admittatur
Constantius, admittendus simititer videtur Sancti-

Quapropter necesse nonputo examinare pro-

lixius, que ille depatria, de gestis, de a/ljunctis

nus socius iprgecipua enim ratio disiinguendi Constantii a Constantia est socius Sanctinus, cum Constantia soczwm habeat Felicem. Distinctionem certe utcumque insinuat ille socius; at non or.inino persuadet,

nedum certum facit. Cum enim nidlus me-

dii <vvi martyrologus Sanctinum illo die memoraverit, aut Nucerise attribuerit; verendum est, ne ex vocis sanctus aut atterius corruptione natus, aut ab alio dieperperam ad illum. sit transiatus,prsesertim cum Sanctinus non constanter in omnibus compareat apographis, neque in omnibus eo die legatur Constantius aut Constantinus; sed in tribus Constantia. Quarenon ausim Constantium certodistinguere a Constantia, neque Sanetinum, ut satis probatum et certum, Operi nostro inserere, licet nolim prorsus improbabilem dicere conjecturam Florentinii, in Annotatis adxv existimantis, Constantium aliquem aut Constantinum Nucerinum a

martyrii, sine idoneis testibus asseruit. 7 Quod vero spectat ad tocum martyrii, dissentit Jacobitlus a Ferrario, Sanctosque Umbriaesuse adscribere nititur. Etenim preeter alias Italix civitates, quce latine Nucerise fuerunt dictee, duse ejusdem nominis civitates episcopales, ambsevuigari nommeNoceraf/icta?, aitera in Umbria, attera in Campania sive in Principatu Citeriore, inter Neapolim et Saiernum, hosce Martyres sibi attribuerenituntur.Ughellus Quodmireris,uti iqueNucen&Felicem ^Constautiam attribuit. Nam tom.i secundx editionis cot. 1064 ex Felicis et Constantiae martyrio sub Nerone, quod ibi figit Nuceriae in
% }

de cu/iuloeo
distenliunl
--

& /r

)&&&

tam

Umbria, probare vuit, fidem Nucerix preedicafuisse tempore Apostolorum. Rursum tom. 7 coi. 525, agensde Nuceria Paganorum deinde cognominata, quam in Campania inter Neapolim et Saiernumsitamjamdixi,eodemutiturargumento ut ibidem Apostotorum tempore fidemprwlicatam fuisseostendat.Attamennon credidero, Ugheilum ejus fuisse sententise, ut Martyres geminos fuisse,
et

utroque loco passos crediderit; sed utroque loco

inhcesisse opinioni iiiomim, de

quorum

civitate

Constantia distitiguendum, Atia tamen Florentinii conjectura, qua in Annotatis ad xvn suspicatur,

ortrt cx o-

minum

cor-

7'uptione

pro Nocerise tegendum esse Dronerii apud Salutias, quia ibi passus legitur aliquis Constantius, magis mihi apparet improbabiiis. 7 Tertio alia oritur dubitatio ex Hieronymianis ad hunc diem xix Septembris, ubi alia aut alius

scribebat;necmeminissepriorissententicV,quando secundam proferebat. Idem contigit nupennmo sciHptori Francisco Ortendio i?i Orbe sacro et profano nampart. 2 lib. 3 cap. xi num. 3 palccstram horum Martyrum facit Nuceriam UmbricV; et
:

part. 2 lib. 4 cap. xi num. 4 NuceiHam Paganorum. Itaque horum scriptorum auctoritas non

repctitioni-

bus.

martyr videtur Nuceriae attribui, in textuFtorentinii Herene, in Blumiano Heremas, in Corbeiensi Hermei, in Epternacensi Heremitis nomine insinuatus. ObservatFtorentinius, nomen iilud in omnibus Hagiologiis fuisse prxtentum; idque ipsum
experior, considtis tonge pluribus Martyroiogiis, quam edita erant Ftorentinii tempore, aut ab ipso visa. Vel hac sola de causa pro certo martyre

prodest ad controversiam dirnmendam. lQl7iutilcporroesset,qucVrcreomnesscriptores,

aut alteri civitati prcvdictos Martyres atqui tribuerunt.Magisqiuvrendumest,utricicitatiantiquiorafaveantmonumenta.MartijrologiaHieronymiana ad xv Septembris, quo Constantium forte
itni

Xuceriz Pa-

ganorum
*ucumqsie

favtnt Hie-

ron yifihirui.
el traditio :

ipsum habere nonpossumus, cum notus non

nisi in codicibus iilo ipso loco

sit,

non distinguendum a Coustautia, solum memorant, magis favent NucericV Paganorum,cum ibi Nuceriam Campaniae nominent. Vetwn hoc argu-

maxime

corruptis.

mentum muito

Itaque solos habemus martyres ex hisce NuceriGestaSS.Fclicis ct

Con

stanlix igno
ta

prxter

nis satis certos Felicem et Constantiam. 8 Acta vero horum nulla innotuerunt, vel quod numquam fuerint conscripta,vel quodperierint in persecutione forsan Diocletiani, qui omnes Chri-

fortius esset, si eo die Felix et Constantia annuntiarentur simul; nunc solum vaiet ad Constantium atiquem, aut Constantiani (si hssc

murtyrium

stianorum iibros aboiere conatus est. Petrus de Natalibus lib. 8 cap. 96 soium de SS. Felice et Constantia hcec scribit

Felix presbyter et Constantia martyres tempore persecutionis Neronis imperatoSeptembris Tomus VI.
:

eademsit) una cum Pelice aHribuendvm Nueeria Paganorum. Interim nuUum taic argutnmUum inveniopro Nuceria Umbrix, nec admodum verisimileest,duasNuceriasdiversas in locis tam cicinis Martyrotogii memoratas sine ulla additione, qua secunda a prima distingueretur. Ptwterea Antonius Beatiltus scriptor Societatis nostiw />vquenter 6
,

8
AIXTOItt
J. s.

MM. DB Sa KBLIGE ET COWSTANTIA,

Boltan:

Operc laudaius, annoimad In civitate dum misit obscrvationcm sequentem est eoolesia Nucerias, quie dicitur Pag-anorum,
ter tn hoc

deposita translata. Addit ibidem, corpora fuisse in sacrario, atque exponi in alia thcea, locataque publicv fidelium vencrationi in festivitate ipso-

eo sacellum, scu oaS Mari Annunciatas, et in Virginis, ubi super altare pella S. Sfariffi de Monte inscriptione Hic est marmor albi coloris cum hac
:

rum,etpertotam Octavam.Eodem teste, festivitas celebraturaclero Nucerino, non die xvn, quo ante
inpriore Opere coronatos dixerat, sed xix Sepperatembris, quo passos hic dicit Officium vero
:

est locus
pro Nuccria

sanctorum Felicis et Constantiae.

Hvc

Umbrix
multadicuntur,

qux ne-

favent Nuceruv Paganorum. magis 11 Contra Nucerinis in Umbria longe Jacobilli, si Juvc idofaverent asserta Ughelli et neis documentis probari possent. Lubet Latma
Ughelli verba, quibus fere consona sunt Italica Jacobilli, huc transferre Hkc (inquit de Nuceria) prima civitatum Umbria? digna reperta est, quaa
:

ad gitur ritu duplici cum Octava. Quod spectat non tota fuisse incorpora, agnoscit Jacobillus, venta.-solum dicit ossa fuisse inventa cum parte unius capitis; de altera vero capitis illius parte
credi,eamservariinmonasterio Corporis Christi,
Ordinis S. Clarse, Pisauri. 13 Alterum caput cum parte corporis attribuit Nuceruv Paganorum, cujus incolcV, inquit, dirrf

queunt probari,

rnliquir

itcm habcn-

pro Servatore Christo per sanotos Felicem presbyterum Constantiamque matronam sanguinem profuuderet.

tur Nucerix

mam
tione,

tulere maxtyrii sub

Hi enim Nucerini cives illustrem palprima Neronis persecu-

cunt, illud se habere in ecclesia sua cathedrali, et Paganorum, festivitatem eodem die celebrant. Addit Jacobitlus, in territorio Nucerino erectam fuisse eccleswn,SS.Felici etConstantise dicatam, in villa, qucV vulgari nomine vocatur il Molino di Chiorre, ibi-

anno a reparata Salute lxix, die xvn mensis Septembris, uno tantum milliario plus medio a civitate procul via Flaminia, quem etiam nunc
incolre

locum Neronis Turrim appellant. Eorum Martyrum corpora ibidem tumulata sunt in ecclesia quam hodie S Marise Magdalense sacram B Nuceria veneratur. Anuo mdxc eadem in cathedrale templum intulerunt, uniusque ipsorum caput Pisaurum transtulerunt, ubi ingenti fidelium veneratione asservatur. Ractenus Ughellus. At quse dicuntur de anno, die et loco martyrii, imo etiam de loco primw sepultursc, sine idloidoneo testimonio affirmantur, ideoque non proderunt apud eruditos ad Felicem et Constantiam Umbriae attribuendam. prxttrtram12 Jacobillus plura addit, asseritque diu perlationcm alidita fuisse corpora SS. Felicis et Constantias ; sed
, .

que etiam celebrari festivitatem ac demum imaeorum videri pictas in choro ecclesicV cathedralis Nucerinee cum hisce inscriptionibus S. Foelix presbyter et martyr de Nuceria. Sancta Con- G stantiaNucerina martyr. Hccc Jacobillus decultu. Namqitcvibi de adjunctis martyrii et sepidtunc protulit, non assero, quia conjecturee sunt gratis assertcV, ne mera dicam somnia, cum de illis nihil ex antiquis innotuerit, quam passos NucericV sub Nerone. Ceterum facile credam, reliquias Sanctorum fuisse translatas ad ecclesiam cathedralem
;

gines

Nucerinam, ibique honorari. Verum necdum certoprobatum est, illas fuisse Felicis et Contantia?, de quibus disputamus. Ait quidem Jacobillus,
inventa fuisse cum inscriptione, qiuv insinuabat, illorum esse Martyrum: nec tamen inscriptionem ipsamproducit. Nomina autem Felix et Constantia
talia sunt, qualiaattribuisolent

quam

reliet

quiarum
cultum;

inventa circa

annum

1580, regente ecclesiam

Nuci-

cerinam Hieronymo Manellio episcopo, prope

vitatem in loco, dicto Mercato, ubi vestigia sunt vetustse ecclesise. Hsec ille in Sanctis Umbrise tom. upag. 729. Rursum scripsit de SS. Felice et Constantia in Opusculo Italico de Nuceria, impresso serius, nimirum anno 1653, tbique affirmat, corpora fuisse inventa die u Aprilis anni 1565, et ab episcopo ad ecclesiam cathedralem

martyribus, quo-

rum proprium nomen ignoratur. Quidquid sit, cum Jacobillus ipse NucericV Paganorum tribuat
partem reliquiarum
SS. Felicis et Contantiaj,

ex

inventione reliquiarum nihil concludi potest de loco martyrii contra Nuceriam Paganorum, cui antiquiora monumenta magis favent.

DE

DEEJ

DECIMA NONA 8BPTEMBBIS.

j.s.

DE

SS.

TROPMMO, SABBATIO
ET DORYMEDONTE MM.
IN

ANTIOCHLE

PISIDIA ET SYNNADIS IN

PHRYGIA

COMMETVT^YRITJS
Sanctorum
in

PR^VIUS
et

sacris

Fastis
:

memoria,

cultus

Acta fidelissima
edita
:

Graco-Latina edenda
tiones aliquot preevise.
-W^aronius ad hunc diem
tres

alia

Metaphrastse olim

observa-

Cicca

Martyres,

di-

Erat

hsec S. Pauli ecclesia Constantinopoli, ut vi-

l-everszs diebus et locis passos, Martyrologio Hodicrni Romano inseruit his verbis : Eodem die sanctorum martyrum Trophimi, Sabbatii, et Dofafolat. quorum Sabnu et Qrs- rymedontis, sub Probo imperatore
ccLxxvm.

\J

deripotest apud

Cangium in Constantinopoli Chri-

cUmemora- batius Antiochise (in Pisidia) jussu Attici prseu, sidis tamdiu flagris caesus est, donec emitteret

pag. 114, ubi docet, secundum Theophanem SS. Petro et Paulu dicatam fuisse; sed a I pluribus recentioribus soli Paulo sacram dici. In illa igitur ecclesia preecipue Sancti colebantur
stiana
lib.
4-

Constantinopoli. Attamen non dubito, quininaliis

spiritum

Trophimus vero, Synnadam

ad Pe-

rennium prajsidem missus, post multos cruciatus cum Dorymedonte senatore capitis decollatione martyrium consummavit. Hoc elogium, ex Menologio Sirletiano concinnatum, in pauculis emendari poterit secundum Acta inferius danda. Longius elogium ex Actis contexuit Galesinius; sed non sine aliquot mendis, quse facile corrigi poterunt. Molanus eosdem Martyres breviter sic annuntiavit Die decima nona sanctorum martyrum Trophimi Sabbatii
:

cum Offlciumde ipsis hoc die prsescribatur in Meneeis, et in novissimis quoque Grcecorum libris ritualibus, impressis anno 1738.
etiamcuUifuerint,
3 Apud martyrologos Latinos medii sevi de Trophimo, Sabbatio et Dorymedonte vixquidquam reperio. In Hieronymianis tamen apographis memorati sunt : sed magna cum varietate et confusione in istis codicibus modo leguntur, et diebus variis. Sabbatius cum aliis numquam jungitur, sicut revera et ante illos passus est, et in alia civitate. De S.Trophimo apud Florentinium fit mentio ad xviii et xix Septembris, sed non sine mendis. Ad xvm, quo passus est cum Dorymedonte, ut habent Acta, in omnibus fere apographis
'

Hxrmy-

" 1,an " *

^^^

et

Dorymedontis.

Hoc eodem

die laudati
,

Mar~

tyres

annuntiantur in

Menzeis

Menologiis

Typicis, Synaxariis, aliisque Qrsecorum libris

ritualibus, uti et in Fastis

Moscorum. Verum
erroris

pleraque elogia
tinent.

aliquid levioris

con-

reperitur, sed civitatibus adscribitur diversis. In textu Florentinii legitur In Alexandria natalis
:

Nam

in Menologio,

quod Sirletus La-

tinum fecit, et Henricus Canisius edidit, Sabbatius tamdiu flagris caesus dicitur, donec emitHisce consensit Baronius, consonantque Mencea impressa, et res peracta dicitur Antiochiae, acsi passus esset Antiochuv in Syria. At ex Actis constat, Sabbatium Antiochix in Pisidia ungulis ferreis in lateribus et ventre tanto tempore excarnificatum esse, ut non mxdto post tormenta fuerit defunctus, non tamen in
teret spiritum.

sanctorum Trophimi, in codice Blumiano, S. Trophimi, uti etiamin Corbeiensi. Quemadmodumin

hisce codicibus Atexandrise, sic in aliis nihilo rectius Chalcedoni Trophimus attribuitur, videlicet

in Epternacensu in Rhinoviensi, in Richenoviensi

et in

cet

Rabani Martyrotogio. In aliis tribus, videliGellonensi, Augustano et Labbeano, Trophimi

fit

similiter

mentio, sed sine loco, ut in illispas-

ipsis cruciatibus.
cultique

sim contingit. In multis auctariis Martyrologii Usuardini, et apud recentiores aliquot martyrotogos Trophimus conjungiturcum Oceanoet Sixto,
ut in Prxtermissis

ZMenologium

Basilii imperatorisjussu compo-

ad

xviii

Septembris observa-

apud GrxOS.

situmillasatis recteexponit; sedaliumcontineterrorem, quem adoptavit Galesinius. In eo enim Do-

rymedon dicitur Christianus factus, quando venit ad Trophimum. AtActahabent, Christianum antea
fuisse, etpietate prxstantem. Dictis tamen erroribus caret elogium,quodeodemdielegiturin Synaxario Constantinopotitano Sirmondi,frequenter a nobis laudato. Nam iltud Actis plane est conforme, sed breve,et minime necessarium, cum omnia in Actis abunde expositahabeamus.Quapropter finem dumtaxat illius elogii huc transfero, qiua

tum phimum iltumdistinguendum esseaTro^himosocio Sabbatii et Dorymedoutis. Verum, cum ex Actis

constet,
esse,

est. Florentinius in Annotatis conjicit, Tro-

Trophimum nosbntm die xvm passum magis credo, transcribentium negligentia dicicontigisse, ut Trophimus a Dorymedonte socio repetcretur, et civitatibus deretur,duobus diebus Martyres attribuerctur, ubi alii passi erant id inusitatum est in Fastis Ihcronynequc enim dies simitia demianis, in quibusad singulos fere
:

py^ehenduntur.
etrur$um*d xix Septembris, quo tres Mar xnamummaximecoluntur upv.d GrxcoS,Thxo rioxwr Trotyres nostri phimus recte annuntiatur Synnadis aut Synnadx ^ imuS *d Apud Flo- ** n> Do~ in Phrygia, scd nomine ubique luxato. Tr***-* rentinium in textu est: In Synada Frigia nataiis

assignat ecctesiam, in
rai dt
'h

qua Sancti coluntur.

Tikii-

^Adhunc diem

i*ry o*vva&s kv

xat xopu<&aiou ixkggzo^ov

:w gi-k-m ajrcffroXeiw rov dylov HauAou iv rq)op<pai/orpo<pei(p. Ce-

lebraturveroipsorumfestivitasinvenerandaecclosia sancti et primarii apostoli Pauli in Orphanotrophio.

sancti

10
AUCTOHK
J. S.

DE

88.

TUOHUMO,

SAI31UTIO KT
:

DORYMEDOOTE, MM.
-

Corbetensi sancti 'Vrofi,pro Trophimi. In natalissanotiltaphi, 2 Synnada Phrygi*.

Et in

^er-

hoc modo : nlcensinomen magis est deformatum gwantamcuEtSinnadaltigiaAlotropi. esse dubiqueeorruptumsit nomen, nullapotest

Sebasto et Ale gusti breviter data sunt, qtuv de leguntur. dro in Martyrologits DorymedontiS C Acta SS. TrophimL Sabbatii ct

Acta havtn-

P^m,

quin designetur Trophimus, apparet, Doryniedontem, dontis. Attatnenmirurn diepassus est, in apographisa Tropluquieodem mopamfwj,*mnstafwmgwe ad sequentem dtem,
tatio,

soeius Dorymc-

Metaphra- mnt Mctanon alia hactenusedita sunt, quam qux pn- phrtulm ex vetitstioribus concinnavit. Edidit ea stes deinde recudit Su- ilmulit alia mum Lipomanus tom. 6, ac vrtunta ct Titlemontius rius ad hunc diem xix Septembris. itirata.
iti

U8

cdita

Monumentorum in articulo de S. FelicePapaagitdeMartyribusnostrissccunihu dUiaMeiom. 4

Certe apud ubi et alios videtur habere socios. xx in textu hsec leguntur Siuada Florentinium ad Dorothe. civitate natalis sanctorum Dormidoni.
:

Epternacensi Privati. Felicis. Constantias etc. In corpauciores sunt, sed ibi etiam urbis nomen Syria Friffia (Synnada ruptum est hoc modo ln Phrygiw) natalis Doromis Dionysii. Corbeiense haSynuada Phryg-iffi, natalis sanctorum Dormibet doni, Dorothei, Privati etc. Quamvis nomen Dory:

taphrastx Acta, quwaliquid pulchri habere dicit, Utrumqueve^ et exvelustioribus composita credit. rum est; nam prse manibus habeo Acta vetustissima et accuratissima Grseca; necdubitare possum t
quin ea Metaphrastx prseluxerint, cum facta omnia in iis relatasatis bene expresserit; in dictisvero

Martyrum

et

tyrannorum ptuscidum

libertatis

sumpserit. Dictaenim utrimque suo ingenio exornare votuit, necpauca addidit, nec pauca omisit,
et ptura etiam mutavit. Contra Acta illa Metaphrastseduotantumobjecit Tillemontius, quodcrederet, ea nonfuisse in Actis vetustis reperta ; reliqua vero omnia admitti ut veraposse existimavit. At illa ipsa etiam reperiuntur in Actis vetustis,

medontis varie corruptum sit, etiam in Hieronymianiscontractioribus,etincodicibusRhinoviensi in Synnada, et Richenovicnsi legaturin Syria, pro

tamen justa ratio dubitandi, quin insinuetur S. Dorymedon socius Trophimi, die xvin tortum B Septembrispassus. Nomen quidem varie Doromi in est, sic tamen ut cognoscatur, dum duobus, in aliis Dormidoni, in uno Dormidioni, in

non

est

quseaccuratissimamihiapparent.Namomniafere
videntur profluxisse ex Actis notariorum aut potius ipsa Actanotariorum ab aliquo tam fideliter
t

uno rursum Josmidoni

et

urbis additum, eumdem ubique prsedicari. Quod vero spectat ad Socios Eelix et Constantia, martyres Nucerini,
t

ordo

nomen fit mentio. Nam et nominum clare insinuant,

connexa sunt, ut non nisi paucissima addantur, eaqueadconnectendanotariorum Actaomninonecessaria. Hinc ne sepultura quidem Martyrum in
Actisrelataest.
nihil refertur, nisi verbis

satis ostendunt, aliquos perperam , et

ex sola con-

De tormentisvero Martyrum fere tyrannorum ea impe-

fusione fuisse adjunctos. De Dionysio et Privato, qui inter illos reperiuntur, agetur ad diem xx, quo annuntiantur. Verisimile est, aliquos Christianos innotuisse tyranno occasione martyrii
aut sepulturse Martyrum nostrorum, et non diu post coronatos, ac fortasse simul cum Dorymedonte sepultos aut cidtos. At de his suo loco. et fortaste 5 Quod modo spectat ad S. Sabbatium, qui dieSabbatius nd bus nonpaucis ante alios passus est Antiochise in xxvn AuPisidia, ubi captus fuit cum S. Trophiino, hunc in gusti. Hieronymianis annuntiari existimo ad xxvn Augusti, idemque suspicatus est Ftorentinius in An-

rantium aut Martyres alloquentium,quse conscrnpta fuerunt anotariis. Itaque } ut eruditus quis videatfidelia essehsec Acta,tantum necesse est legere.

Attamen respondendum est ad objectiones Titcum hisce Actis non minus repugnent, quam Actis Metaphrastse. Observat ille primo, in Actis mentionem haberi de mandatis imperatoris ad persequendum Christianos, et respondet potuisse quidem casu aliquo Martyres nostros pati sub imperioProbi, quod tenuit ab anno 276 usque ad 282; non esse tamen admittendam sub Probo
7

In

iiis

asseri

temontii,

tur pcrsecutio

sub Pro-

bo,

ad xvin Septembris. Etenim ad xxvn Augusti apud Florentinium hsec leguntur In Annotatis
:

persecutionem.Fateor,hancquasico7nmune?nesse opinionem eruditorum posterioris sevi. At, si fun-

damentum
seculi iv,

illius

opinionis perscrutemur, facile

sanctorum Sabasti. Alexandri abbatis. In Corbeiensi In Antiochia natalis sanctorum Sabasti. Alexandri abbatum, Emeritae. In Epternacensi: In Antiochia Sabbati, et Alexandri. Idem Sebasti nomine Autiochiaa annuntiatur in Rhinoviensi et Richenoviensi , ac in minori Corbeiensi. Sabastus item aut Sebastus primo loco ponitur in Augustano, Labbeano et Gellonensi, acinduobus vetustis Martyrologiis qum edidit Martenius tom. 3 Anecdot., in quibus o?nnibus nulla fit mentiochia natalis
: ,

videbimus, non aliudesse,

quam quod scriptores nimirum Lactantius, Eusebius, atiique Probum persecutoribus Ecclesise non annumera- E verint. Verum illi similiter tacuerunt de pluribus aliis quorum persecutio aliunde innotuit. Sotum igitur inquirendum est, an idem dici non debeat
de persecutione subProbo. & Sanctus Leo Papa, qui floruit secuto v, ctarissimis verbis asserit persecutionem sub Probo, in Sermone 2 dePentecoste cap. 6 de Manete hseresiarcha hsec scribens Manes ergo minister
:

(juam

simili-

ter agnovit S.

Lcopapa.

tio Alexandri, licet hic in aliis

tamquam socius ad-

jungatur. In Rhinoviensi tamen pro Alexandro sequitur Alexandria civitas. Porro omnibus illis consideratis, vehementer suspicor, non alium esse a Sabbatio nostro, qui Sabastus, Sabbatus et Sebastus vocatur in laudatis Fastis, sociumque Alexandrum, aut ex confusione et errore additum esse, aut quia deinde cum Sabbatio cultus est Alexander aliquis. Conjecturse mece favent Acta, secundum
quee Sabbatius

fal-

sitatis diabolicse, et

conditor superstitionis obscenaj,

eo tempore damnandus innotuit, quo post resurrectionem Domini ducentesimus et sexag-esimus

impletus
sulibus,

est,

annus Probo imperatore, Paulinoque con-

passus est Antiochise in Pisidia diebus nonpaucis ante Trophimum et Dorymedontem, die xvm Septembris coronatos.

rum <jjerum computatione martyrium

facile incidere potuit in xxvn ab eo die non longe abfuerit.

Nam
S.

ex

itlo-

Sabbatii

Augusti, aut certe

hsec conjectura nonsit

Verumtamen cum

Probo imperatore. Utrum vero ilta octava sit persecutto dicenda, an nona t aut potius appendix

octova jam in Christianos persecutio innumera martyrum millia ipsis suis victorus probavissent, impletum esse, quod Dominus promiserat, dicens Cum autem tradent vos nohte cog.tare, quomodo aut quid loquamini' Dabitur enim vobis in iUa hora, quid loquamini etc. Clara sunt Leonis verba de persecutione sub
ebulliret, et
:

cum

omnino certa, ad xxvn Au-

ad octavam

vel

nem

mtrn tnchoavit,

nonam, quam Aurelianus sub fiquamque Probus instaurasse

videtur

DIE DECIMA
videtur,
tiunt.

NONA
re.

SEPTLMIJIUS.

II

non inquiro.

Nam

scriptores in enurne-

randis persecutionibusdecemnon omnino consen-

Annus quidem

Verum, quidquid sit de Tacito, Acta Martyrum nostrorum mihipersuaflent, Probumvoluiste

serse Christianse

non

recte

exprimitur in verbis atlegatis, (quod mirum non est,cum annianatoChristo necdum numerarentur tempore S. Leonis) consulatus tamen Probi imperatoris et Paulini designat annum Probi secun-

Aureliani vestigiis insistere, et excitatam ab eo persecutionem, si fuerat interrupta, instaurare. Fortasse non diu duravit renovata per Probum
persecutio, quod mentem mutaverit : nam pauci sub ipso reperiuntur Martyres. At renorofa,u fuisse, Acta fidetia docent, idque confirmat S.Leo neque a moribus Probi, quantumcumque tawlati

dum, vulgaris eerse 211, ut modo consentiunt eruditi. Qua de causa mirum mihi apparet, viros
eruditos,Pagium dico,Ruinartium, aliosque, qui laudata S. Leonis verba produxerunt, ea interpretatos esse de persecutione Aureliani, quam paucorum mensium fuisse credunt, et extinctam ante Probi imperium. Ea enim interpretatione S. Leonem erroris arguunt; cum hic dicat, anno secundo Probi persecittionem ebulliisse. 9 Ptuscuhtm attentionis merebantur eaS. Leonis verba. Nam silentium aliorum antiquorum de persecutione sub Probo exigui potest esseponderis
y

apud

gentitesprincipis, abhor-ret

mandatum de

cogendis ad sacrificandum Christianis; sed iUud ingenio ipsius omnino videtur conforme.
11 et superstitiosus deorum gentilium AurtUmi cultor erat Probus, et a sanguine humano minime anuco, cupu

Nam

lltam per*e-

abhorrebat, ut satis liquet ex Vopisco. Hoc teste mfjriinuomnmo ampag. 239, ad senatum misit coronas aureas, quas yruti.

omnes

cutionem

non

recte

Galtise civitates ipsi obtulerant.^Ethas, inquit in litteris suis ipse Probus, Jovi optimo ma-

negarunt
nrotcrici,

cum mdluseorum omnes persecutiones exacte

ximo cseterisque diis deabusque immortalibus vestris manibus consecrate. Eodem rursum testante Vopisco pag. 240, gladiatorum paria trecenta simul uno die depugnare, sive sexcentos homines mutuis confici vulneribus jussit. Prseterea maximo in pretio apud Aurelianum fuit Probus, ut verisimile sit, non sine hujus consilio persecutionem ab
fuisse motarn. Similiter Probus, non omnem quidem crudelitatem Auretiani, sednimiam certe ejus severitatem sedulo imitatus est. HincJuliaillo

cum Auretiani

persc-

culio

enumeraverit. Omnes videntur tantum decem persecuiiones numerare voluisse, indeque factum,ut nonnullas tamquam aliarum appendices prseterierint. S. Augustinus lib. 18 de Civitate cap.hl H persecutiones fuisse plures, quam decem, solide probat ; vulgares vero decem ita enumerat Primam quippe computant, a Nerone quse facta est, secundam a Domitiano, a Trajano tertiam, quartam ab Antonino,aSevero quintam, sextam aMaximino, a Decio septimam, octavam a Valeriano, ab Aureliano nonam, decimam aDiocletiano etMaximiano. Deinde ostendit, mxdto plures fuisse. Orosiuslib.l cap. 23 similiter nonum inter persecutores Ecclesiseponit Aurelianum. Ruinartius in Prsefatione generali adActa martyrum sincera, etiamsiAurelianum pag. lviii annumeret persecutoribus Christianorum, persecutionem tamen illiits in numero decempersecutionum nonponit,quia brevissimam fuisse credidit, opinor. Brevissima certe fuisset, si cum Aureliano simul sublatafuisset persecutio. Nam Lactantius de Mortibus persecutorum cap. 6 de celeri pcena Aureliani sic loquitur Aureliairam pei crudelibus factis lacessivit.Verum nus illi ne perficere quidem, quse cogitaverat, licuit;
: :

nus apostatata in Cazsaribus pag. 837 Sitenum inducit Probi severitatem his verbis carpentem: Tu vero, qui nihil umquam cuiquam condonasti, cum
in tota tua ratione longe severior et asperior,

quam

iniquam, sed tamen meritam calamitatem pertulisti. Hoc dicit, quia fuit a militibus
erat, fueris,

par

suis occisits. Verum ad propositam nostrum, si nemini quidquam condonavit Probus, non debemus mirari, quod neque Christianis contemptum tegum et deorum (ut gentiles loquebantur de religione Christiana) condonare voluerit, quodque persecutionem ab amico suo Aureliano coeptam
aitt

continuaverit aut instauraverit. Itaque sieut

Dioctetiani persecutio multis annis continuata est

sed protinus inter initia sui furoris extinctus est. Nondum ad provincias ulteriores cruenta seripta pervenerant, et jam Coenofrurio, qui locus est
Thracise, cruentus ipse humi jacebat, falsaquadam suspicione ab amicis suis interemptus. De brevi-

tate temporis, qito superfuit Aurelianits post edicta contra Christianos data, consentiunt et alii

sub i?nperatoribus sequentibus, aut sicut Decii instaurata est a Galto; sic Aureliani persecutio a Probo continuata fuerit aut instaurata indeque contigerit, ut non modo multi in ea Martyres oc* cubuerint, sed ut ipsa quoque pei secutio inter decem prsecipuas fuerit numerata ab Augustino, etaliis ejusdem temporis scriptoribus. F 12 Attera objectio Tillemontii contraActa Meta- 1'iform
: %

scriptores.
videalur

10

Ex dictis igitur liquet et consentiunt eruditi

phrastx, nostris in illo capiteconsona,petitur a vicario, coram quo Antiochise in Pisidia comparuerunt SS. Trophimus et Sabbatius. Asserit taudatus
auctor, vicarios
et

Actis

ralus

contimiata

aut

instau-

ruta sub

Proho,

Aurelianum non nisi exigito tempore vixisse post edicta adversum Christianos tata. Contra multi Martyres dicuntur passi in per*secutione Auretiani. Quapropter non tot Martyres, vivente Auretiano, videntur coronam adepti, qitot in ejus persecutione passi leguntur, xtt dicendum
neoterici,

primum
altegat

institutos a Diocletiano,

Opus Lactantii de Mortibuspersecutorum cap.l. At Lactantius ibisolutn dicit, ministros imperii muttiplicatos esse a Diopro ea opinione
dicit institutos,

cletiano,interque eos numerat vicarios prsvfecto-

post sit, eamdem persecutionem etiam durasse Aurelianum etProbum mortem Aureliani. Inter post interregnum dhttumum imperavit Tacitus

sed muttipticatos. uUerius obQuare, omissa in Notitia itnperii, quam Pancirolus Comservo,

rum, quos non

inutili illa objectione,

mentario illustravit, inter vicarios i?nperii Orientalisprimo toco recenseri vicarium diteceseosAsiaprovincix, nse, sub cujus dispositione erant hsv Carin, Lycia, Lycaonia, Pisidia, Pamphylia, Lydia,
Phryg'ia Pacatiana, Phryg-ia Salutaris. R<v quidem omnesAsicvMinorisprovincuvsuoshabebantpiw-

tantum mensibus. An toto illo tempore continuata fuerit Aureliani persecutio edicere nequeo nullum hactenus sub Tacito inveni Martyrem. Imo Metaphrastes in Vita S. Charitonis apud Surhtm ad xxvm Septembris asserit, Charitonem in persecutione Aureliani captum fuisse et exc?*uciatum,sedecarcere dimissum edicto successoris, qui fuit Tacitus. An id satis probabile videatur nam de S. Charitone , examinabitur suo loco auctoritas Metaphrastse exigui est momenti ea
aliquot
,

ut fectos, sedvicario subjectos, ita

magna vicariovicario

rum

esset

dignitas et potcstas. Neschmts tamen,

an temporeProbitotprovinciseessent sub
:

diceceseos Asianse nam noiw atiquot subinde accesserunt provincise ex divisione unius in plures.

\$Hinc

12
AUCTOM
J. s.
ti

Pkrygta

Saiutaris

ma

temport
Probi
:

9 scribit de Constantino stantiuusimperatorPhrjgiamSnlutaromprovincmm contrasiverum esset, Actis videretur

:

DORYMEDONTE, MM. TROPHINO, SABBATIO BT prwsertim cum D lentio adncganda in Actis relata, formari objectio. Nam 13 Sinc alia potest c omnia apte cohs&reant, omniaque modo ^storta^t^ in hisce Joannes Malala in Chronicasua maxime verisimiti enarrentur. Magno Idem Con

ss.

fecit

Hoc

rium. At auctoritas illius magna, autpotius bus Conslanlininonpotcstesse multis seculis sitposterwr, et erronulla est, cum non quse scribit, committat imiumeros,

scriptoris pro

tempon-

Ceterum detoco et tempore martyrii nonest magna difpcultas. Probus imperium adeptusest anno 276, ittudque sexennio tenuit. At, cum magis
14.

temptatna*.
101

^'-

sedintotaHisolum Acta nostra storia sua, Qua de causanon asserta prxferenda sunt Joanni MalaUv; cujus plena; sed etiam silentio scnerroribus

res in

iis,

modo

circa temporaConstantini,

persecutiovideatur continuasse aut instaurasse novam excitasse, sub ininem Aureliani, quam causa tium imperiifactum istud videtur, eaque de nostrorum martyrium fixi circa anSayictorum numVtn, quo S.Leopersecutionem viguisse docet. geminusplane indubitatus est : nam S. Sab-

Locus

ubique

ptorumantiquorum,apudquosnonpotuiinvenire usitatum nomen Phrygix Salutaris seculo Phrygiee Magnrn duasjam tunc fuisse

fuisse,aut

improvincias. Etenimdivisionemprovinciarum
perii Romani non satis perspectam habemus tribusprimis sere Christianx seculis, necsolidum
pptest haberi

pro
si-

Synnadis, Phryguv Salutaris metropoti, palmam adeptusestcum S. Dorymedonte, qui ibidemprmsidis jussu post cruciatum iterum S. Trophimuni

Antiobatius certamen suum inchoavit et finivit chnv in Pisidia, cujus est metropolis. In eadem urbe S.TTophimuscaptus fuit et prima vice excruurbe ciatus; sed missus in vicinamPhrygiam in
1

argumentum ex

solo

scriptorum

comprehensus

fuit.

A G T A
E

Auctore anonymo

Ex

codice Medicceo bibliothecce regiw Parisiensis, interprcle J.

S.

CAPUT
multa patitur;
Sabbatius post

I.

Probo ecclesiam persequcnte, capiuntur Trophimus

tormenta

et

Sabbatius

Trophimus
Pisidice
:

moritur

Antiochice
t

Trophimus Synnada missus, iterum phtrima patitur

Mota pcrsccuiione,
tiochix

Imperante Probo
o

An-

caesare, lex per totum orbem transmissaest. Legisvero taleerat argnmentum.

Bao lAZVQVToq IIpoou rou

nfe
roMcvry).
fflaq,
o\%ovjj.ivf\q

Katoapo;, k%,ip&tv 7ta& oXr/?

r v 3k r
t t

v6(xoq

7rep*0X'fl

rou vou.ov

Phidia,

Imperator Probus augustus, tribunitia? potestatis, provinciarum praefectis et consiliis, et omnibus

BaoiAeug npocos Atfyouoros, oWapyixJfc ifyv7olc, xara &nap%iav apyovai xai |3ou).eury;piot^ t
rof;

hanc legem videntibus,salutem.

Cum multam pa-

xai

7rao-t

lv7vy/avovGi rwo^s rw vo^tw,

71

^aipstv.
v.a.\

cem
dite

et stabilitatem
iis,

per nos et deos obtineatis, obe-

quse vobis maudainus, et studiosi estote

et si

%aoa Jeuy Tuy^avovre?, retQap^care 7olz

ilOAAyji tp>-y/j; y.a\ ziiGTaOzl.ac,
7a770fj.ivoiq
vfj.lv
,

r\u.W

rwv

Tzap'

Y,{j.orj

tzoogri?5

contrareligionemChristianorum, ut cog-atis ipsos

diis sacrificare
:

x.al

orroudafot
,

ylvzaBe

xara

<

quidem parere
solvatis.
Si

velint, sacri-

Gpy;oxta?
G-Jety

rwv ^ptffrtavuv
y.a\,
zl

xaroft/ayxa^ovres
7reia0rfvai,

iau7obc,

t o b

ficantes

omni periculo

qui vero con-

toIc, BeoIc,

pzv SD.oizv

Qvo-av-

tradixerint, hos jubet divinitas nostra a, variis cruciatos tormentis, vita privari. Valete. Ubi

Ta-

avrovq anolvziv axtv6*uv&i5

rourou^
xeAeuet
r,

et

di

tivzc,

dvTili-

yottv,

vipirspa

Getoryj^

atxt^ivou;
euru^efoi

prsesides per totam provinciam b mandata illa acceperant, relictis publicisnecessitatibus,persecutioni Christianorum vacabant. Exorta itaque magna persecutione in toto orbe, multisque propter nomenDo-

aixio-u.ofc
rs.

^tatpdpot; riJs ^ayjq a7rooTEpeiff0ai

$zip.{j.ivot

$k

xara 7raoav

ZTzapytav

apvovre?

mini nostri Jesu Christi vita privatis, contigit, ut Antiochiaj in Pisidia Apollinis celebrantur natalitia.

ra Trpoo-ray^-ara, xaraA^^avre; ra; oVoota; XP t'*Si irepl.rov dtoyyixov rwv xpiOTiavSv r^/p^r^av. Atwy[j.ov

oe

yevo^cvo-j fj.zya.lov ev r.aar, nj

7r,c,

otxou^eV/;, xat
ovofj.a^oc,

TToAAwv

Trophimus autem

%$$$

dnoG7c.po(j.ivoiv urrkp

rou

rou

aliquis et Sabbatius, venientes

ex

Kuptou %.wv
Ilto-tota;
[xoc dz rifi

terra pereffrina, et ingredientes civitatem, videruut fumum maximum in civitate, audiveruntque sonum

XptoroO, eru/ev iv 'Avrto^ta Ti)$ yzvifJMa rou 'AitOAAmoq eTrtreXefoOat. fpo^t'I-/]o-ou

organorum instrumentorumque musicorum

xal IaZfid7ioq, HB6vTeq dito Uvnq, xat ziozllO^OV

mum

et

sum-

QoVTZq Zlq TY,V 7T0/tV,

ultro citroque cursitautium

V.aHVOV [J.iyt<770V iv
v.al

ty)

murmur,

7roXef

et alios

xal Hxovq rmvo-av

$po{J.r,v

opydvw

aliter

laudantes deossuos.

Travo^ouptarwv, xai dia-

paybTW
tovc,

ev r>5 rrdXet,

v.a\

allovg

Ut PCrSpexit beatus Trophimiw errorem satan*, * gemens et dam ans, cum laerymia dixit &,,. Deus seculorum! Deus Ang-elorum O Filii tui THphimui

nS

(JOWTaq

dU^

eucpy,-

Ozovq aurwv.

intcrrogatu*

Jmu

dilecti

Adhuc oo ^ te> concursus aupa *: et comprehensos abduxerunt

Uiristi Pater! erue servos tuos

:o
Tratdo;

S 0swp>i(7 S ^e d rou oarava, rj7tvdlaq

pa^p^
Tral

Tp6 9

t^

rhv vldvnv

ab omni errore

rou; dou^ouc oou

/3^, ^era ^axpuwv efHeo; rwv atoWv 6 0eo ayyeXwv 6 rou s rwv oou rou ^arr^evou 'I^oO Xptorou Wa^hp. puoat
arro Trao"^

ipsos usque ad

^dvr.q

ert

urou,

otn^po^ rwv aupaptW

*& ;.>ouvro 5

yevero- xat

xpar^avre;
aurou^,

; :

DEE DECIMA X0\.\ 9EPTEMBBI8

aurous,
Tryjyov

13
:

w; rou irpxtTaptov rov (3ocapL_ '.OV,

771-

P0WVT{
vzyy.vj

ayve

ot/.affra, npStTtlBt Ttpb

.

\%umto$

v.ar a

rwv
fl&veu.r,

fcpoffuAwv rourwv

eiffeAOwv Xe^yjvto; T t; xwpwffos,

acclamantes Ca^te judex, procede ad tribunal contra sacrilegos istos. Ingredieng

vicariJ,

pratonum

a.

rw

fii/aptw
9e
t

r Izyov.tva

vitb

rwv aupaptwv.
'

dw&pwoq
atrtav
r>y.fjyj

dvrziitziv o

veroSeleniusquidamcuriosus^retulitvicariodicta aurariorum. Vicarius, non valens contradicere,

fledit

padcptoq, bw&kadvi flpi

etTTfiv

^y-a7ro.av
Bitrov

to? 6V,uoffia

xal KaOeffOei;,

publice pro tribunali, sedensque dixit aurariiii

rot; aupapiot;
ot
6*e

eTrt^epere

ro?s av0pw7rot; rourot;;

ov,

zv^uovvTOiv toi; Seot;, ourot ot kpoav/.ot liyovrzc, Xptffre pucat dou>ou; aov a7io

Quid crimini datis hominibus OIm? Uli vero dixerunt Nobis deo.s laudantibus, sacrileg-i illi clama:

/.pa7raffyj;

runt, dicentes
errore.

Christe, erue servos tuos

ab omni
illos, et

At nos

id audientes,

7tXavr ;
x.at

a/.ouffavr;

oe

apprehendimus

Yjuetc

ffwtX.acoy.~ra
'Arrt/.o;

aurojc,

7rapffr^ffa/;.v r>5 07; ^t^avOpwTrta.

*

H/cod)lr\-

6"wpo; fiw&ptoq ziizzv

6\a;<;wpiffavT;
.

aurou;

stitimus clemcntiae tuae. Atticus Heliodorus vicarius dixit Separate illos, et singnlos mihi .si.stite. Ut vero
:

ajr'

>wv, eva

rov.Tp6
to
pio;

zal Iva uot 7rapaffr>iffaTe

.ov,

Trophimum adduxerunt, Athamas adjutorcommentariensis e dixit

:

w; oe Ttpotrfyayov
eTirey*ffr>psev
;

AOdiia;
o-ou.

Adstat Trophimus, rogr>

jSoyjjo;
6

xouivrwv

Tpo<p_uo S ,

ffeojxai

fitxaptoq

erev rt; y.alr^at

xa}.ouuat
.

xara

ffapJCa

ovc-ua
et

Quod tibi nomen ? [Trophimua respondit^ :] Nomine secundum carnem Trophimus vocor.
carius dixit
:

te f.

Vi-

Tpo'<ptuo;
;

6
*

(_ok_-

Vicariua dixit
dixit
.

enrev

Trota;

ruyyj;

Tp6<ptuo;
euyevfls
,

e.Trev

6ouAo;
.

6Y auaprtav,
6

lAeu&epog 0
*

x.at
t

ota

Xp-ffTfl'v

(itxapto;

Cujus es conditionis? Trophimus Servus sum per peccatum liber vero et nobilis per Christum. Vicarius dixit Cujus es conditionis et
:

etTTev

Tro-ac

ruyy;;

xat

3pyiff/.et'a;

religioniri^impiissimePTrophimusdixit^Christianus

avofftwrar;
o-ta;

Tpoipt^o?
6

elirev

t^;
Etrrev
*

xa^o>.txr;;

exx3br7rpoff-

sum

Ecclesiae CathoLicae. Vicarius dixit

:

Legistine

/pto-riavo;.

(Stxapto;

aveyvw; ra

7v.yy.arce.

rov cao"t>w;;

Tpo^t^o;
ojv

e.Trev

vai dvzyvuyj.
oi

(Stxapto; et7Tv

mandataimperatoris?Trophimusdixit Etiamle^i. Vicarius dixit Eac igitur, sicut praceperunt mo:

TTOlyjffov

>ca0_.s
3-of;.

7Tp0ff_racjav

narchse; et sacrifica
et

diis.

Trophimus

dixit

At non

avrotopa.ropz^

y.a\

Qvaov

toicj

Tpotptuo; etwev
t

B dlX
twv
3
Itov,

oportet nos obedire mandatis hominum peccatorum h

oii

det

h\i.ac j

av0pw7rwv aptaprwXwv xat

6'rt

aff 3,ffra-

itpoGTa.yp.aaiv urraxoueiv,

^ptffrtavot ffuv qou(_afft?iw;.

impiissimorum, quia Christiani sumus, servi E Jesu Christi, magm' Imperatoris.

3 Vicarius dixit Auferentes ipsi pallium, et exten- ior ltuqw w dentes ipsum ex quatuor partibus, nervis bubulis "" "*.
:

/ot Tyjffou

Xptorou, rou
i7ry
"

r zydlov

'O (itxapto;

aurou t6 7ra/xat TetvavTe; auTov ex Teero"apuv, y_pr,aaaBz aurw

7rpte/o'vT;
.

Tof;
t7rev

pouveupot;

w;

5e

e?eTetvav

auTov,

(Stxapto;

Tt

o-ot

p>).aafY, r ziv;

xecpa^, toj; auroxparopa^ Tpo^t^o; etTrev iyw ojx ipWqttj/iJiffa,

eao;ev, xaxyj
eiiroif
*

a.a

fliXiiQeiav

ti;

/ap

oux o!ov

6Vi

ot
;

u-/i

utimini. Ubi ipsum extenderant, vicarius Ut quid tibi visum est, malum caput, monarchas blasphemare ? Trophimus dixit Xon blasphemavi, sed veritatem dixi. Quis enim nescit, impiisin
dixit
:

eum

ccnstantem

ytvwcxovTe;
(3txapto;

rbv

'Qlyjra

0e6v aazciuTaroi
rujrreo-fiat,
*

etctv
o*e

b^e

simos esse, qui viventem

bant, dixit ad

Deum
:

ig-norant? Vicarius

exeAeuo*ev
etTrev

aurov
6

w;

TU77T5V

vero jussit ipsum verberari

et

dum ipsum

caede:

auT&v

auTw

jSV/.apto;
Trt

&vaov awrjt
y/j;.

eum

vicarius

Sacrifica, insensate

ydp

oTt to atu:a

aou peer

t/;;

Tpocpt^o; ewrev

vides enim, sanguinem

ex;(u0-/7 (?)

av to atwia ^.ou iyyySy

U7rep tou vjou-aroc, tou

Xpt-

mus

dixit

Si sangiiis

tuum humi defluere. Trophimeus effundatur pro nomine

incidet in
:

CTOu, oyx av

>i

^u/7i piou t; atwvtov y.olaaiv

y\v.Zv
'

eio-eXS^ot,

Christi,

anima mea non

xaOw; yeypaTfTat
aiKjjlrpai,

auu.tf.ept

tva ev
ptou

twv

|Lte>wv ptou
ei;

sicut scriptum est nobis

pcenam ceternam, Expedit, ut pereat unum

:

xat

ptr,

67ov

to

o"wpta
*

r lnOr}
pt>?ye,

yey.ai

evvav nupo;. 6 jStxapto;

Xeyei
"uffov
,

ei?rev

yziaaaOt
,

avrou

avoffte

Tpotptpt e

eide

'Eptvtw

Atovuffw
ttw

tw

r,ye

r 6vt

$puyt'a;
tt;;
eirt

^a/ouTapta;
c^wv:;

Kapaizku.*

et non totum corpus meum mittatur in grehennam ignis. Vicarius dixit Parcite ipsi ; dicitque Sacrifica, impie Trophime. Nisi id feceris, Herennio Dionysio i, Phrygise Salutaris prae:

membrorum meorum,

u^a;,

tva
'

XoAaffa;,
ou /novov

upta; a7ra/ia;-/i

fecto, vos transmitto,

piat.
:

ut puniens vitam vobis eri-

Tpo^tpto; t7Tv eav

'6vo

tou r.yeptovoc, aAAa Xal

ro

tw

(3afftAet
roij

TrapaTre^y;; ^ptaCj oux dovnaotxeOa

ra

Qeov,

Trophimus dixit Non solum si ad praesidem, sed etiamsi ad imperatorem nos transmiseris, numquam neg-abimus Dei nomen.
Pendite illum, et latera ipsius fortiter radite. Ubi vero erat suspensus, vicarius dixit Viden, versipellis, adstantes, qui tibieximent
:
:

F
$e

4 'O
j3txapto;
oi

|3ixapto;

vw; ^effars

KpepdaarE avrav xat euroaurou ra; TrAeupa; w; 6*e v/.pz r daQrlt 6

etTrev
'
*
*

4 Vicarius dixit

pnbet

et

carcfr*

ctadUur

etTrev

opa;

o^oAte
;

ozt

7tapLarr]KStadv

aoi
v.ai

fikXkovreq ecEvrept^etv

wpto>o'yyjffov
eirrev
'

g6v Svaat,
vo r iar,c.^
'

intestina? Consenti igitur ad sacrificandum, et liberaberis.

sirae, te

ditaXlaynBr.ar,.

Tpotptpto;

r r>

dypo-

Trophimus

dixit

Noli existimare, insanis:

veffTare, exfpojSefv pte o^ta

dtov

eipti

twv arrstXwv aov ov ydp itaidvvdutvov auffrepia /oywv av0pw7rwv aira(3txap(o; ettrev
, '

Trftrlvat. 6

aiJ;ao-0

avrov twv TrXeupwv.

avrov
ffou.
6
,

w; de E^ero
uovov
eiTrev
ffou;

"

cpwvyj

ovok

u.ia
t

r]xovzro

ei

ptri

XotffTi

fioriQei

r ot
uer'

^eovn; aurov

).eyT
'

tw dou^w aurw 7rou

euou
etrrtv,

jStxapto;

mihi terrorem minis tuis illaturum neque enim puerulus sum, ut decipi valeam austeritate verborum humanorum. Vicarius dixit Tangite latera ejus. Quando radebatur, nulla ejus vox audiebatur prseter hanc Christe, adjuva me servum
: :

eariv 6 Xptffro;

Tpotptuo; etirev

xat Trapeffryjxev

uot. ovoinoTi

ydp rwv

i6"twv

tJouXwv dizolziitzrai
'

itdpzaTtv

f3oy]^wv

avTol^. '0 ^tv.dptoc, tittev

avrov

'

xat xarevevxav aurov, ^ai Xeyt

r)

dXkd ydaaaQz aurw * 2"ut;

'

tuum. Vicarius dixit Scalpentes eum, ipsi dicite Ubi estChristustuus? Trophimus dixit Mecumest, et mihi assistit numquam enim servos suos deserit
:

Tpocptpu,
^affOat
;

xal iTtpac, (Saffavou; erotuw; e/et;

*

u7roo*e-

Parcite sed adest illos adjuvans. Vicarius dixit Sacrificasne, ipsi. Et dimiserunt illum. Dicit ei Trophime, an alia etiam tormenta sustinere paratus
:
:

Tpocptpto; etTrev

ov

r 6vov jSaffavtffOyivai, dl),a

ovouaro; rou Ku'

xat aitoQavslv etoiuw;

ptou

^w
"

U7rep rou
6

uou

Tyjo-ou
7"

Xptffrou

(3txapto; elirev

ouro; uev

es? Trophimus dixit Non solum cruciari, sed etiam mori paratus sura pro uomiue Domiui mei Jesu Hic quidem recipiatur in Christi. Vicarius dixit
:

ava X>] cp Oy5

ev

rw

cJeffuwryjptw,
cJe

GA^Oel;

t;

Ttaaapa

carcere, conjectus in

uervum quatuor foramiuum

:

k.

xvryiuara. 7rpoffa/Grw

erepo;.

Adducatur vero
"

aller.

5 A5aua; Aeyet
vptffTtavo; t,

|3oyjS-6;

xouevrwv
*

ffT);'xV

2acff,

artoc, oio r ai aov. 6 /3txapto; etirev

ei

ovx ecetcx^w

AAa

ry;v

a^tav aov ov)>o r ai

r aZtiv,

5 Athamas adjutor commeutarieusis dixit Adstat Sabbatius, rogo te. Vicarius dixit Nou iuterrogt) te, au Christianus sis; sed tuam dignitatem volo
:

discere

u
Sabbatius,
diutissime
tortus, /'"-

lPTA A( IA ss
'

TIIOPIIIMI,

MM. SABBATH ET DOETMEDONTIS, < ai * 2S6r. 0{ ita

"

T'"

Xp '"
r

I)

h post mori
(w.
l

Liatus paratus sum, et Et mortem contemnere Unde, si U sustentare proptei Chvistum. mentorum torque.Egoenim execrando

diis. incidas, sacrifica

Sabbatms

dmt

L.a/ Jtf*>

O^ov

rot,

S.ot.

2SSr
_5to

0s

fov

M?.**

placettormentainferre,
tuo dogmati repug-no.
dixit
:

^os.v 56,./* Ltv&.v, fanbCi

yaar. vr.r<rf.<

'

Xpurrv
7*

Euschemon commentanensis coutemmt triRespondet, quia ipsi parcis, et

:

Bwxrtr
*!,<>(
o
.

WMfUwyJmH ^
!>

* f'T

*l wu
,

'

LkP
&

ivst.

*.
rO

ri

.
?*"
fc
*

bunaltuv,m.Vicariusdixit:Suspenditeeummligno. Consenti dixit Quando suspensus erat, vicarius periculum fecens cruoutpublice sacnficare, nec Quod vis, hoc et fac. Spero tuum. Sabbatius dixit me etiam tortum victoenim in Patre Christi mei, sug-gent suggent de diabolo, qui illa tibi riam ri am de te, et Ungularum >psi mferte dixit Vicarius
:

ow

oWnspfou

tl

<

** *";
X
ff

E
,

M o re
oi ri

*M
p-B*

roO

?0X OU

p a
'

0,

6<rVv.

26Sar.o,

ih

Tei

*.

, ou
x vra

5-. xi or.
oro.

rr *fl

relaturum.

~^^
7p
;

#
w

nar p *
<7.
.

xpi
f
_

<Um.
u

Satrav.So>sv

v.xu

np

* w

8lltti

B fc

w
^

vicariusdixit Quare cruciatus. Ubiveroradebatur, dixit Non tibi ex voto accifiep impie? Sabbatius secundum animam fleam dat' imprudcntissime, ut defecenam hoc corpus lutum est et fluit. Postquam
:

IHcro, o

todpn sto
'

Mn
xa^ ;>
oi

6an

slmv
m;
chtv

fri

kUuc ****% typovkwn, Iva

**
iaru

yU^ ta
xai peet
pot

^yf, ?ou

rotro yxp 70 <Tf*a miXfc

ranttortores

m, disruptis jam

ejus lateribus, prsece-

& Mm*
<xi>76v
.

ut scalperet ipsum pit vicarius alteri ordini, scalpebatur, dixit vicarius autem
tre.

m ven:

nhvp^v auroS ^epp^fxevwv, kxitevw

vyj

wBoriovxpiQh J 6 6ixpw<;erc.

km
E

Dum

Quid

znl

7W

y.oilUv

w; ok Bitt70

lucraris, miserrime, crucians

:

animam tuam ? Sabbapunitus fuero, in die

'tciY^oc.

dmv
j

ri

ca^eieis

rpiadQhe rifuap&i
'

rw

tius dixit Si pro Cbristi nomine suprema requiem aeternam consequar. long-o

(jsauTou
U.0L70C

\vx%v

^agoano;
,

tlitev

eav uirip

7ov ovo-

Cum

vero

XptffTOO Ttawpr^O)

6V

tempore raderetur, tortores defecerunt. Per:

naufftv atwvtov

eupw

EffX^ *PP? * V *" iwU* *e wpav ^o,aevou

T$
.

spiciensigiturvicariussenihilproficerejussitipsum dixit Nihil tibi dimitti. Eo autem dimisso, vicarius

urou,
/apto;',

oZ

xueffrtovaptot
ort

wvrpav

Gewp^tra; ouv
aurov

6t-

ou^ev

tjxpeXee, iKeXeuixev

xarevexetwev
.

quem profuit, miserrime, neque tibi opem tulit, confessus es. Accede igitur, et sacrifica neque enim cedo tibi n. Non poterat respondere Sabbatius, quia auimo vires defecerant erant enim etventer ejuset
:

3-r>at

oo;

^e y.^hiyy.ctv auTOV,
rpto-aO?.te,

St/.apto;

ow-

&v
oot.

tre

w^e^o-ev
.

ouoe eSoijoVev
fiuffOV
.

ffot,

ov wfio-

Ao'yy;o-a;
g-jv.

TrpiJffeAde

ouv,

xai

ov yctp

M&apl
Stct
r;

r,dvvr]SY}

31
rr;v

diroxpi^Hvat
'|u^>iv
.

ZaoSarto;

latera disrupta.

Ubi

vidit vicarius

mori ipsum,

jussit

napxdtdovoLi

aurov

iv yxp zai
.

KOiAfe
6 6t-

eum

foras eijici.TJt vero elatus est,illa

ipsahora, sicut

aurou xat ra irXsupa

zapto; e;w.
,

dteppyjy/xeva
,

^eup>ioafi

os

agnus innocens, tradidit spiritum. Egressus autem princepso, nuntiavit vicario, obiisse Sabbatium.

oti

7ro8v)5ffxei

exeXeuffev

kutov

exXj0^vai

e$eve^8evTos oe

aurou,

aur^ rp upa, w; apvtov

xal eSeX&wv
d 7rptyxtt|i,

axaxov,

i7reo*wxev ro irveu/xa.

kdriltovzv
Trop/itmus
mittifurSi/n-

6 Bixit vero vicarius principi

clavicularius p, ut

Pac, paratus

sit

rw Stxaptw rsOvavat rov 2accartov. 6 Et7:ev o^e rw Trptyxiwt' erotptov r.oir ctov 7ov
t

xaTri-

nada,

V
n

impium Trophimum mittam ad prsesidem Phrygiae Salutaris Pecit autem talem

.

xXaptov
riyeuLovi

07rw;

tov

avoVtov Tpdqptp.ov
.

TrapaTrejut^u

tw
2a-

^Ppvyiaq

SaAourapta;

7rot7]<7

5e

ava<popav

causae relationem q Vicarius prEestantissimo prassidi Phrygia? Salutaris salutem. Summa et spectabilis
:

T0tauT))V

(Stx.apto;
'

rw x.pauarw ryiuovi
r,

'1'puyia;

Xouraptas yafoetv

pLefftffry]

xat TTtpto/eTrro; etouffta

zl]iSi70
7rafft
roi<;

dominorum mundi potestas legem dedit omnibus sub

sole positis, ut, qui religiouis sunt
diis sacrificent,

rwv ^eoTrorwv
ev rvj utpyjAfw,

rv^;

otxoupivy]; vou.ov
rv;;

Christianorum

xai

^pyjffx.Eta;

rwv ^ptffTtavwv Ou-tv

aurou;
.

aut vita priventur. Adducto autem

rot; Scoic,

>i

rv);

i^wy;; a7roo"repet'ff0at

TrpocayGev-

impio Trophimo, et

me quidem
ut,

cog-ente

ipsum ad

sa-

toc di tov dvoGiov Tpo<ptfJLOu, xat zv.ov fxev

(^ovro;

xaravayxaira-

crificandum, ipso vero nolente, transmisi

tuam jurisdictiouem,

eum ad siquidembono animomandata perag-ere voluerit, vita fruatur, sin minus, vitam
amittat. Vale. Postndie venit irenarcha r, ut a vi-

aurov

ottw;
r>5

Swvi

xat

p.r]

|3ouXy]0vro;,
et

peTre^tj/a

aurov
v

ff^

xaOofftwffet,

ottoj;

u.kv

OiXouv
'

euyvwptovr ffai
ei

Ttpo;
r/jc

ra xeXeuffdevra,
a7roorep>j0eiy]
6
'

Cwv^;
*

a7ro},auff/]
.

de

/^riye,

i^wvi;

Sppwoo

r/i

o"e

carioacciperetrelationem causa^. Praecepitvicarius, utinduereturTrophimuscalceisferreis,intus habentibus fibulas acutas, mandans, ut

illis

e^;

'fi/xepa

vi/Oev

etpyjvap^o;
7rpoffTae

Xa(3etv

r^v avatfopav
utto^e-

TTaoa rou
Brtvctt

(3txapt'ou

dl

(3txapto;

non exuere-

tov

Tpdcptjnov u7ror5v]ptara

ffio*jpa,
l

e^ovra effwGev

tur, donec ad memoratura prsesidem venisset. Acceperunt ig-iturTrophimum irenarcha et clavicularius; et posteaquam ejusmodi calceis eum induerant, iter

7repdva; d;et;,

TrapayyetXa^
7rapaffrvj
.

u:h

vTiolv$r va.i aurdv, ew;

6*e
,

orou
^tfxov

rw

iiyeptdvt

riapa/a6dvre;
xa7rXtx?.apto;
,

rdv Tpd-

re etpvjvapxo; xat

xai uttocJv]vnodr]rdv viye vjyeTQV CtyiOV

instituerunt ad prsesidem. At Christi gratia erTusa est in sanctum ipsius martyrem Trophimum, ita ut

ffavrec
fiova.
vj

aurdv
ije

r<z

vizodr]u.ara

w^euffav
e7rXv]0uv5-/] ]

7rpo; i;
TTt

rou Xptorou /apt;

obstupescerent omnes, cernentes

teniTrophimum

in

nequaquam cedenprogrediendo, incedentem ipsum

omnino cruciatum non
,

cum
tem
:

alacritate, et

auTou fiaprupa Tpd^tp.ov, wore ex7rAjjTrefft3a t 7ravra;, Sewpouvrac p) ev^id^ovra tov Tpdcptpto ov Trporpe^etv,
ai/rov oaot^ovra TrpoOu^ta,
u.r]d'

sentien-

equos ipsorum in via prsecedebat. Itaque, instituto trium dierum itinere perveniunt
et

nam

6'Xw; atffOavo>evov Davdptevov

gaoavwv.
ttouc

rwi rwv
trr-

ydp

ev

rv5

ddw 7rpocp0avwv xat rou;

ovv

Synnada f urbem Phrygiae, ubi degebat praeses.

7

avT&v

drJoTropyjo-avre;

$tu

xarayovrat

ev 2uvaidot; TrdXet

r
,

:pwv,

r^; $puyt' s

evSa

d viye-

Postridie irenarcha, praeside sedente pro tribu-

ptwv ^irrjteu.
^7

nali,

nigressusmonstravitcausaerelationem vicarii.

Ka\
irt

Tfi

i^c

ziptvapyoc, xaSei^ofxevou roO fysevecpaviffev

ryjv

u.ovoc

rou (Svi^aro;, etoeXQwv,

avatpopav

: :

DIE DECIMA

NONA SEJTEMBRIS.
Lecta, ea
prffiflee ju.s.sit si.sti

fOpav TOV
o-ev

pjtv.apiov

avayvov;

&
eZ

15

hyi\J.wj

foctttu-

itapaxpty*
Jtouevrcov

conthrao Tropbimum.
:

ffrtfvat

tov Tpiytpov.
effryjxev
'

r**rsD.

Av-pt>jrpw

6on-

Sdc

et7rev

Tpotpipto-;,

8iopal

vov
.

Atovuejtoc
^/o;;

v.yeij.w

et-rev

o-u

d d

izyou.vjo;
cTouioi-

TpcW
0eoi3
r.o).).oi

DemetalB8 adjntop connnefftariensiu dixit Adstat Tpophimua :rogote. DfcraysiiM prsese^diztt : Tone
es,

Atqne

mr-

fttn jv.$mt

qui

vooerl

Tpdcpi'./o;

si**cv

eyw

IVophimnsPTrophmnw dmt:
:

gip*-

rou
fcrt

i.-o fda

Atovuertoc

Y,yz{j.r',)v

dirzv
r/jc

otoac,
'Corr,c,

a.V/ts

6ia

rd

sumsnrvu.s IH. Dionytfne prsesefl dixit Nosti, rniser, multos propter illud nomen vita privatosesse?

6vo\j.a

tovto

dmoTtyr/jr^a-j
/,/iou

tfSev

Ovrjov,
hityr,;.

tva

\j;h

Sa-ravto-Osi;,

rfc

yzyyo; tov
o-j

yaxaotfre
*po6*j-

Tpdtptuo*;

elnev

'

our-

evrpafn-icrouai,

rac GaejaVoui- aov, oure rov npduxatpov Bavarov

Sifcouat
.

KaTS<pp6vY\aa

yap tov uov Sav&rov,

Atovuorto*;
,

Quare sarnficir., r,- cruciatus,lumen80li8relin Trophimus dixit Neque te curabo, neque craciatns tuos, neque temi.orariain mortem fonnida temno rmim mortem tuarn, indutus homintm immor:

Ivdvec-

talem. Dionysius prajses di-rit

causvoc tov ABdvaTov avBpamov.

7rev
*

Bxtendentes ipsmn

r,yiv.w

exquatuorpartibus,
lis,
:

retvavrec

aurov ex

Ttoa&pw

eurdvco;
roie;

r J-rr-rcaert/i*:
|Sa*ri)ia

roi^ 6ouveupotc,
TTpocrrayttacriv

/eyovrsc aurco
TpdcptuO';

TrstSou
syco
tpcorot;

,ubadicentes ipsi Obedi impcratis mandatis. Tropitfmus dixit Eg-o Imperatorem habeo illum, qui ven:

fortiter verbera:

sIttsv

rfcv

tov ueAAovra xai

ep/so-Qat

ptsra

aTtJiou xpivac

turus est cum lumine sempiterno ad judicandum vivos et mortuos, et dandum unicuique
:

secundum

c^wvra;

ys>cpout*,

xat

airooouvat
eirrev
'

exaarcp Jtara
"peteracrSs
*

ra

eoya aurou. Atovucto;

r.yztj.^rj

aurou,

w; de etpstVavra aurou,

Atovucrto*;

strrsv

r-odo-s/Os, xai

opera sua. Dionysius praeses dixit Parcite ilii. Lt veropepercerunt ei, Dionysius dixit Accede et sacrificia, miserrime, et liberare multis cruciatibus, et
:

Bvuov

Toi*c

5eotc,

7rava0?.ts,

xat

a7i/).arroj 7ro/).cov
Tpdtptuo*;
ai
eiTTev

|3o*vcov,
eyti)

xal

ueytVryjc.

rtucopiat;.

rac
o"ou

Satravou; erou ou
Trpderxatpoi
ouerat

cpoj5y-(iy;crouai
,

yap
,

(3-

cravot

eue uev
rbv
ty,;

t&ipsAouern/

tva

7rftto*euoptevo5
tre
c?e

y.d/j.ov

*po6y)0cji

a/y-Getac.
'

0eov,

pcenamaxima.Trophimusdixit Egocruciatustuos non timebo cruciatus enim tui temrjorarii mihi quidem prosunt, ut iis institutus magis timeamverum Deum- te vero condemnant ad poenam sempiternam. Dionysius pra-ses dixit Ferte acetum et
: : :

xaraxptvoueriv ei;
*

ry;y

ateovto-/
tT^o^

xoJ.acrtv

Atovupteut-

cnoc.

-/yeucov et7rey

eveyxavre^

xai

trtvyprt

synapi simul mixta, et effundite in nares ipsius. Trophimus dixit Acetum et synapi tuum mihi fa- E
:

yusva,
etTrev
oi
*

eyyiaTz xara rwv

ro 6;oc xai to
U7TY]perat

fxuxnjpcav aurou.
crou
epiot

Tpotpt-xo; eiaiv
'

tuitas est

nam

tibi illudunt ministritni.

ctvyjTrt

ptcopta

yap

cou
ettrev

xocratTat^ouertv
*

cot.

8 Atovucrto;
pa;

II&ot7ra;ar

aurov

rw

2u).w

8 Dionysius dixit

Applicate

eum

ligno, ipsum* variu

latera ejus.
L't

lnodi*

xat eurdvw? (Sao-avio-ar aurov, ItovTt; aurou rac nrXeu.

que vehementer cruciate, scalpentes

:

crucmlur.

w;

*5e

expe^jtacrdvi
*

ayto;

TpotptptG

Atovutrto;
rr,v
,

yjweatav

etTrev
J

et;

Trore

ovdpcorre

rtucopv^

ceauxai

rou

4,U X''' V

w^toXoyyjcrov

etcat

roc-;

jSact/eutrt
*

suspensus erat sanctus Trophimus, Dionysius prseses dixit Quo usque animam tuam crucias, o homo? Patere, cessurum te imperatoribus et lucrare t
,

xEpdyjerov

ra; jSacavou;. Tpdcptuo^

eptaurou

et7rev

e-/w ou rty.w-

pw

ry;v

tpu^yjv

'

a/^a cw^co
r&iv

avrr,v f
,

xa0&js eav ouv

Trophimus dixit Eg-o noncrucio animam meam- sed ipsam servo, sicut scriptum est Multae
cruciatus.
:

yeypaTTrai

*TO^Aal

aX

&Xfystq

cTtxatcov

tribulationes justorum. Si ergo hic aitligimur, seterna

evrauBtt S"/i6wuv, ra atcovta

TTicrro;

ayaOa

xXyjpovoptyjffopteu

yap

e7ra-/yet/ay.evo; aTrooouvat '^utv,

otp9aXxapcTtav

bona hereditate obtinebimus. Fidelis enim est, qui promisit daturum se nobis, quae oculus non vidit,
nec auris audivit, nec in cor homiuis ascenderunt,
quse prseparavit Deus
iis,

pto;

oux

etcTsv,

xai ouc oux oxouaev,

otra yrroiptacev o
*

xat

stti

av6pa)7rou ouz ave>j,

7iwa"iv
t

0eo;
etrrtv
'

roi";

aya-

qui diligunt illum. Dio-

aurdv
6

Atovucrto^ etTTSV

Trora

ayaS"a, a
avaTrautjtv
icovi;
tpc7j;

r Toiij.a<jzv
y.al

0eo;

u/jicov

Todcpiuo;

stTrev

Qualia sunt bona, quse Deus vester praeparavitPTrophimusdixit Requiem etsalutem,

nysius dixit
:

trcorripiav,

rputpyjv

TrapacTstcrou

xai

trrecpavov

attovtou,

'ivdvfxa

acp^apffta; xai xotruov

evaperov,

apttavrov,
eerrtv

Opdvou; ooy;;, xai pacrtXstav oupavcov raura

coronam vitae seternae, iudumentum corruptioni non obnoxium et ornamentum praestantissimum, lumen purum, thronos glorise,
delicias paradisi et
et

ra ayaSa,

a eTrayyetXaro
Gucrov xai

"

yjfitv

0eo;

yjptuv.

regnum

cselorum. Haec sunt bona, quse annun-

Aiovucrio?

irveueov etTfeV'
cocpe^croucriv

arraAAay^t
.

oucJev

tiavit nobis

Deus

noster. Dionysius prases dixit

:

yap

cre

at

uuOo/oytat aurac

ri;

yap
eiJyj-

etrriv d

aveXOcov eic rov ovpavov, xat xare^Ocov, o;

Acotrev

ra

exet

dvra

'

Tpdtpipto;

eirrev

aXA*i yjutv
'

at

ypacpat

rou 0eou

vip.wv

rJy^oucriv,
6'0ev
,

xai 7Ttcrreuou6v

ou

yap
ttcov

effrtv ^sutjry); d

0eoc.

^etpeov crou yevoptat evco-

rou (3/;ptaro; Xptcrrou

AiOotcj
7rpoc"xuv/;c7co.

eav xaraXet'J/a-; rdv i^covra

nihil enim tibi proderunt faQuis enim in caelum ascendit et rursum descendit, qui nuntiavit ea, qute ibi sunt ? Trophimus dixit At nobis illa annuntiant Seripturre Dei neque enim est mendax Deus. nostri et credimus pejor fiam quam tu coram thbunali Christi, Unde

Sacrifica et liberare
istae.

buke

0edv,

si,
tietTare r/j;

relicto

Deo

vivo, lapides adoravero.

et fortissi-

9 Atovucrio; /oliaac,
pag,
liyoVTc, aurco
,

etrrev

avrov ra; Tr^euueoptat;

'

9 Dionysius iratusdixit: Kadite latera ejus, di-

'

aTra/Aarrou

co; cTe

centes

Desiste a stultitia. Ubi vero cruciarunt ejus mwH

txt.

teprx-

xarecpepov ra;
uevr;;
,

TrXsupa-;

auroC,

cpoovvj-;

u>ire

utac ytvoyjcrOou

latera, uulla voce prolata, Dionysius prteses dixit

Atovucrto;
;

rr/{J.oiV

etTrev
*

outJeTrco

rcov

Non

sentis cruciatus

Trophimus

dixit:Si tu sedens

jSaffaveov
aierGav/]

Tpdtptuo;
,

etTrev

eav

eru

avTOv xaOe^duevoc
Atcvu-

aXyyjcldva;
etrrev
erri

oureo;

xayco aicrOavouat.
erepot d
c^e

cnoc

y^yeutuv

TrpotreXOdvre;
oVvr(xv(ut*x,
,

xuecrrtovaptoi

^ecrare

aurdv
eic

ra
rcov

Tpdcptuo-;
*

avaaooy]-

egosentio. DionysiuspraeAccedentes alii tortores, radite ipsnm in ses dixit tibiis. Trophimus vero aspiciens incielum.siclocutusest OAdjutoreorum, qui carent auxilio! o inibi dolores sentis, ita et
:

Qe^ac
0y;Teov

rdv
d
,

ovpavov

ourco;

Gtrrev

rcov

firmorum Aledice

o peccatorum Judex

Rex

(SoyjOd-;,

acrOevouvrcov iaTpoc, 6 rtov

^ptcrriavtov
rviv

apxperrtfi/e-

reo/oov

xptr/)c

rcov

(SactXeuc

^ov e^ ovpavov,
|3t'av

xal dta

tcJe

ra-reiveotrtv

uou,

xat rftv
Tracr^co
'

yov

'

oti

rd
*

6vo[j.d

trou

raura
ffjog
.

Atovucrto; yjyeucov

etVev

eviyzavre;

xai

aAa;

j5a'

Christianorum, respicede cselo, et vide humilitatem meam, et vim mihi illatam, quoniam propternomen tuum haao patior. Dionysins praeses dixit Ferentes acetum et salem regium, fricate latera ejus. Trophimus dixit Per Cliristum Eilium Dei, uon sen:

cuyludv,

/pttrare

aurou ra; 7rAeupa;

uidv

Tpdtpcuoc etirev

ua
uou

rdv
/)

Xptordv rov
V)

tov

0eou

avx
"

aterflaverat

anima mea nequecaro cruciatus tuos. At, habes ultcrius, excogita. Credo enim Patri
sit

si

quid

Christi

^u^y; outJe

crap^ reov (3acravGov crou

aAA'

si

ex l *

Septembris Tomus VI.

mei, quod, etiam cruciatibus afiectus, te sim victurus 7

lfi

Kwmm.

ru Sj

et

TROPHIMI, SABBATH BT DOBYMED. MM. n irAeov, tarfmf jwtrf. tibi contra patrem tuum Satanam, qui ista

vrn

ss.

dtdl nos suLerit Dionysius prases

JZLri
rous diiit
otaveris

gnwto-

orov ^ou,

fe

Trophituo oruoiatus excoffitabo. etiam excogitaveris et jaQuosoumque

Dionysius praeses dixit
:

rep aou rov

ww ^^ ro feta
tye^v
efcrsv

x.

fi*w*^m n,
riprf
?*P

eJrcev
o-ou.

yp r$ Ilarpi roC Xpi*l ffc

w-

<rot

x0 4fow

rCr

Atovuo-to;

xt rourwv

ocourrom^qurocogitMtmeenimQiriAffterte

(3ao-avou; bcivalna P ;

stusconfortat

oan-

&r kkv Swo0s ***

xfi,
<rro S

x*w*.
&rriv

u7rav

TP d

x Xereo;

efasv

ffOU

Tat Ka *

Trophimus dixit : quiacontumeliisaffectus tesupcraboper Requiesco ad hanc quseChristi nomen. Benedictus Deus, qui
delas etapplicateadlateraejus.

I?

smvosis

'

evoWo^v M e
eveyxavre;
.

Xpt*

Atovutno;

^ye^v
rt

xv*eA,

irpotwtyars

vrow
ftri

TrXeupat;

Tptyftoc

contiteamur stionem uos vocavit, ut nomen ipsius corambominibus. Dionysius pweses dixit Dimittite
:

etairauopu
roO Xpiorou.

atxtd>svos vtxw
<Je

<re

o\ rou ovofzaro;
eTrt

eu^oyyjros
raury]v,

0eo; xaXka; v^a;

Atovuffto;

ipsumeligno.Postquameumdimiserunt,Dionysius
prpesesdixit:Interimquidemrecipiaturcarcere, invehemenjectus in quatuor nervi foramina, donec
tiores in

rfr

ttfrow
evt&fftov

tva ro

6Vop aurou dfxoloyr,tfyew&v

<Je

psv

rwv

vOpwv.
rr/ipw
,

smwv

xarsvsyxars aurov tto

urov,
ev

rou u}gu

w;

xareveyxav

ipsum cruciatus prseparentur.

Atovuffto;

b&kv
ei;

rswg pev

W^Gfrt
aurw.

rw

(Jeffu.wryjpt

pAv^ei;
j3ao"avot

reffffapa xevryjfxara

ew;

6'rou

/jLet^drepat

ETrtffxeuaffOufftv

ANNOTATA.
&Id
est, dii

admodum

nostrijubent. Eratprobus, ut dictum est in Commentario, in cultu falsorum superstitiosus. Hinc eorum auctoritate utitur contra Christianos.

deorum

B imperio Romano
bant.

h Voatenapxl* significat prscfecturam; auf provinciam, ut exposuL Forte tamen hic sumiturpro ut sensus sit per totum imperium c Aurarii sunt taudatores, sive adulatores, quales erant illi, qui falsorum deorum laudes celebra;

d Curiosus vox Latina est

ad Grmcos translata, ut

et

vox

vicarius,

multseque

alise similes,

quibus

officia aut dignitates signipcabantur. Cum enim Greeci subessent Romanis, coactisunt uti vocibus Latinis ad officia designanda, quae Grsecis vocibus exprimere non poterant. Curiosorum autem varia

erant officia, interque alia, ut nuntiarentprincipibus autpreefectis, siqua nova contigerant. Reos etiam aliquando adducebant, ut liquet ex Chrysostomo, qui a Curioso adductus est, dum in exsilium expellebatur, ut ipse scripsit ad Innocentium Papam. Plura de Curiosis videri possunt apud scriptores, qui agunt de officiis et dignitatibus imperii Romani, et in utroque Glossario Cangii. e Commentariensis est unus ex custodibus carceris 7 qui captivorum nomina et delicta in commentarios referebat, et alia qusedam curabat. At adjutor commentariensis videtur tantum esse servus illius aut adjutor, qui reos adducebat ignobiles, non nobiles aut senatores, ut infrapatebit. iUlud, oeop:ai gov, licet tantum videatur vox salutantis, tamen a me expressum est rogo te. Etedem voces semper recurrunt in Actis probatissimis SS. Tarachi, Probi et Andronici apud Ruinartium, sed ibi in textu Latino illse voces, ut plures alise, neglectse sunt. g- Voces illcv Trophimus dixit, in apographo nostro sunt omisste, sed minime dubitandum, quin ad:

fuerint.

h Nimirum, quando contra Beum aliquid prxcipiunt, ut hicfiebat. Apud Metaphrastem vocatur Dionysius Perennius. Hic infra ubique Dionysius tantum. At hoc loco scribitur Epivtw Aiowc^pro Atovufftw, quod nolui corrigere. De vero ipsius nomine nihil
i

venio.
:

alibi in-

k lllum locum Metaphrastes sic exponit Extenditur in quatuor foraminibus ligni ad torquendum com Hoc qmbusdam factum esse, docet Eusebius lib. 8 cap, 10 ita scribens Quidam etiam post tor C mentain nervo jaeuerunt, pedibus ad quatuor usque foramina divaricatis, ita ut supini esse eo-irentur F eum ob recentesplagarum cicatriees, quos toto eorpore gerebant, stareomnino non possent. Anud Rui nur,,,,,,,,,, x , S s. T,,,riu, ProbietAndronici num. %idem ,
parati.
:

rummulahsdicaur hoc modo

Vertl

^, IfZnr' mrU P maxima cum ^ * mZT' n ^"l9neum,quodah uan^

:

P teSt
t0

'

'

1U

Actisnostris, sed ',!, s quod u,ri aaap< ahrhv sMnbl e per u a tuor loca nervorum q hunc" PCT qUatU r Ugni aut nervi foramina hunc ex di te. Omnibus

scrl

poZocZ

nervo protulerunt , rem ita concipfo. Instrl-

onstmngebanlur, srcut nervis. Nervus poterat solos constringerepedes, quandoZtZumhabe bat /oranuna; poterat etmanus, quando quatuor foramina habebat.poteratet collum dTm 9 Jn!ue erantforanuna. Mnergo ^nnervo erant, solis pedibus per duo foramina divariZTs AiZerTeZa 6 C9 tUr Ut de S Tr phimo ** sana,sMa,l,j>ibuserat eacorponspositio, prxsertim cum vulneribus
eo

ZttTsZZttZ^Tcfr

'

^2Tmoti:^m1>aTum
et

Z7?qT:^

doloribus essent vleni

FrZ

^esTZ^Z!:^ pV^lpmecS^ ^7^^

ctisutroque loco satis liquet,

"T^c

utsuspiciomihi incMeQuid 1 md sit exadjun>

impmeit alapam\Tc.

^^
*>*
significat

Se esse

extrema

affectum

contumelia, et
eos, qui

g^sZr$^
o
I

V0CeLatim

^'
CtU

significat carnificem,

torquentem

SncS! vox Lattna, ad Greccos ettam translata, T :

S5K&S

^'

Se Vi t0riam de C rclatu eum, qui in re quapiam prxcipuus est.

Hic

1)1

DECIMA XONA SEITKMIJRIB.

,

7
A.

A Hicautem

designal principem offlcii, rjui pvwcrat relirjuis offit talibus, cf, agenda disponebal. InNotitia imperii, quando recenselur officium, sive ministri omnes prwfecti prcelovio, pvoconsulum com U um aut ducum, qui provinciis pr&erant, vicariorum, consularium, prxsidum, sempev primc loco inier ministros recensetur princeps.

p Vox Grwca rtamKk&ptoQi et Latina clavicularius, signifleat unum ex carceris custodibus, eum nimir rum, cui commissse erant ctaves. Atiqui confundunt commentariensem et clavicutavium, fw >ia inminovibus civitatibus utrumque officium idem homo obibal; at distincta fuisse officia, hsec Acta
clare insinuant.

q Vox Grxca dva&opd apud cem iransmittitur ut hic sit.

,

jurisconsultos significat relationem causce, quando reus

ad alium judi-

Latine Irenarcha, erat magistratus inferioris ordinis, ad concordiam servandam contumultus debebant compescere irenarchx, et deliquentes capere, et ad judicem pevdw cere. Videri potest Pitiscus in Lexico antiquitatum Romanarum, ubi de ivenavchis ptuva suggevit. f De Synnadis, apud scviptoves ecclesiasticos fvequentev Synadis, jam locutus sum in Commentavio
r Eipy;vap/o;

stitutus.

Nam

num.

] 1.

tSic habent Grccca ad litteramest

Lucrare cessationem cruciatuum.

CAPUT
Dorymedon senator Trophimum
b
viter
invisit:

II

Christum confessus, capitur,

:

et

grahis e

torquetur

Trophimus rursum cruciatur

Martyres

feris objecti,

parcentibus, capite minuuntur.

A"pta
rw
z).Qmv

dz

to d-nzvzyQfjVai tov

pt axaptov

Tpdqnptov kv

Quo tempore B. Trophimus abducebatur ad

omnem de
tus

car- s D-ryme-

(jEcrpiwTyjptco,

AopupticWv
y.al
,

rt;,

TTpwro;
rov

rou [3ou-

AEuryjptou,
zv

dvr p
t

eucreSr,;

cpocouptsvoc

Qzov zla\j.av.dp\ov

tw
k/.

i?crp<.WTy;piw
,

avz-^vyzv

tov

cerem.Dorymedon primarius senator, vir pius ^"m et timens Deum, ingrediens in carcerem, recreabat reauatades! beatum Trophimum ex cruciatibu^, promittens, se sefetiogeneo

^^

Too^ipov
aQat

rwv |3ao\zvwv
zhv
knl r>5

Tiapayyzilac aurw rotfwcrr

curam habiturum,

ut exsultaret bea-

tdixim >

rracray

knt[j.z),ziav,

dyd/.lzaOat TQV pta-

y.dpiov

Tpo^tuov
rtvwv
7/j

ETrtpteXeta
,

Aopuyic^ovroc
yzvzQ).ia
*

r.pte-

pwv di
aQat
zv

dizlQojvoyj

kyzvzro

z~itz\zI-

^uvadewv
vjyeptwv

TToXet
etti

rwv Atoov.oupwv
(Sou/turyipiov

xai dick,

Trophimus ob sollicitudinem Dorymedontis. Elapsis vero aliquot diebus, celebrata sunt in urbe Synnadorum natalitia Castoris et Pollucis a,misitque prseses cursorem ad senatum, dicens Yenite secun:

arzO.zv

to

xoupcrwpa

liyav
QvaaTZ

cTevre
yjpt.LV
.

xara to
y.a\

7Tpdcrra-/pLa

rou (jacn?iw;,
aurco
TravrE;

cruv-

dum maudatum imperatoris, et mecum sacrificate. Abierunt cum illo omnes ad prsetorium prasidis.
Prteses vero dixit
:

arry;AB"0v
,

avv

t;

to

Ubi

est

7rpaircopiov
eftrev
'

tov

fyzy.ovoc,

arroxpt^ei;

dz

rysf/.wv,

senatuPIlli responderunt,
vidissent.

quodipsum

Dorymedon, primus in eo die non

:

r.ov
ot

ecrriv

Aopupuciwy, d jrpmro? rou fiovlzvTr,[xfi

piov
6

dz 'yr,aav,
t

ewpaxevat avTov Ty fpzaa

*

exelvrt,

31 r,y ucov ditio-TzO.z xoupccopa, )iycov

'

ziTtz

Aopu-

e^cov cruvOutiov r,^tv xara rw TroAtreuofXEvco 6 6'z y.ovpaoip, zvro npoGTayua rwv avTov.paTopoiv avyiyya^EV aurw ra imb tov pwv tov Aopuptc5ovra
ptecTovrt
'
,

At Prseses misit cursorem, dicens Dic Dorymedouti reipublicae admiuistro, ut veniat nobiscum sacrificaturus secundum praceptum monarcharum.Cursor invento Dorymedonti nuntiavit dicta
prasidis.
sidi
:

Hsec dicit

Dorymedon vero reposuit: Abi, etdicpraeDorymedon Ego Christianus sum, F

:

'hyzpovoz
Et7re

XiyQzvza
'

'

6 dz Aopupt(5wv
rat?

eftrav
'

'

aTTE^S-wv

rw tyz^ovi
eipti,

liyzi AopufXEtJwv

eyw X9 l ~
ovv
v.aTa7Tpocr-

est dignisenator civitatis Christi, quse omui ornata relinquere istum nobilitate. Nequeo igitur

tate et

GTiavoc,

/SouAeurv;; rv;; ttoXewc rou

Xptcrrou, 7racra
L

senatus pra^sidem, et

hominum mandatis

obedire,

ata
fetyai

xai

Euyeveta

Tvyyavti
rvj;
'

'

ov

(5uva aat

tov apxovTa
UTraxouEtv

(3ouXyjc,

zai avS-pcoTrwv

neque sanctum, relinquere Nam neque justum Abiit et daenionia mortua adorare. Deum viventem,
est

rayptao-tv

oure
,

yap
x.ai

Siv.aiov ecrri, oure ocrtov,

(Jatfxovtoic

v,aTalzl^ai

^wvra 0e6v
0ufxw5sic

vZKpoiz TTpocr-

xuvetv. o ds xoupcrwp aTrsAQwv,

rco
Yiyepidvi.
c5e

ec^yiXwcrev

7ravra raura

omniaque ista prsesidinuntiavit. Iratus prpriecipiens ilhs, ses, misit ad ipsum singularios b, ut eum velociter adse perducerent.
cursor,

fyzpw

eTre^ev

zn\

avTbv Giyyovlapiov;, itapayyzilac, avTolq zv

tov aai 7rp6c aurdv.

rax^ u ~
^ittev

11

'i>?

6*e

arryiyayov
7rotac

aurov
evszEv

Trpo;

aurov,
,

aurw
Trev
touto
eav

yjyeptwv

7rpo(pacrEWc

dzvTzpov

aTrocrreiXavrdc piou Trpo; oe,

eTretd-/) eTrt

oux vipx ou ^ Aopu^uecTwv elTrpdoraypta acre(3et'a; ExaXet; fM, 5ta

Aiovucrto; elTrev
*

Ubiipsumadduxerant,dixitad eum prases: non yeCujusprmtextus gratia, bis ad me vocatus, impmm mandanisti?Dorymedondixit: Quia ad lmideo non veni. Diouysmsdixit
11

^w

*r

^^ ^
stiamim
professus,

tum me vocasti

blawitius,

ovk

fipx6[J-Ylv.

acrepEta
EiTrev

ecrrtv,
*

rt;

7rpocrxuvy;

rot";

Qeoi;

AopufiefJwv

ov

^dvov acreeta xai

vto; to

aptaprta,

d)la
,

eyxaraXef^at
7rpocrxuvet"v
,

0e6v t^wvra

xat Savaro; xai xrio-fxacrtv av*

atw-

^pwTTWV

xaw;

yeyparrrai

prt

rravra

ra eicTwXa twv

t9vwv

dpyvpiov xai xpucrtov,

ov

zoya

X61

"

pwv avSpwTTWV

crrdpta exoucrtv, xai

ot{/ovrat

laMaovaw
gxouffc,

09-

SaAptou; exoucrt, xai oux

wra

xai oux

Dorymedon dixit ^on pietasne est adorare deos? artersolumimpietasetpeccatum, sed etiam mors Deum viventem, et opera hom!na est, relinquere omma . simunum adorare, sicut scriptumest,quia aurum, opera mauuum argentum et lacra gentium loquentur: oculos horainum. Os habent, et non videbunt aures habent, et non au habent, et non odorabunt: manus dient- nares habeut, et non habent,
: :

1S
A.iNOlUMO.

VCTA
:

SS.

MM. TROrilUM, SABBATIl ET DOIIYM.

non
dxouffoufft
' %&pfvas ^x oyffi ** 1 ou * ocppavSvjffovrat TTooas e'xoufft , xai xai ov ^yjAafpiffouffi pS ^ouffi (fwvyjffoufftv ev rw lapvyyt aurwv. ou TreptTraryiffoufftV ou
' ,

pedes faabent, et habent, et non palpabunt ffutture BUO. Siambulabunt uon elamabunt in
:

^esillisfi^quif^
s

quam

prroses dixit dunt in eta. Dionysius musque in diem crastinum, ut n ea1 sub oustodia c Kostimportuuoilla fecent. fcelligam, quo pwetextu sacrificaverat pueses: postn,

Hodie ma-

ouotot

aurwv yEvotvro
ht'

ot

ttoiouvtes

aura xai^ Trdvus

y,yu U y
r/rs

01

ntnoiOoTU
ff

(M>
w tt

Aiovuffws

etTrev

'

r^V
iv*

>iuepov
wfipl

yeveffGw urro
irofefi

ypovpdv

ews

Opiov

yjw

trpc^dffews dxatpou
r/j

r/.v e'yo-rfftv

raustyfr

illo

diedamoniis

advocatisque senatonbus die sedit pro tribunali, maxime quia ju dixit: Nunc ite, hortamini illumj

np
uwv

Tro t >io-ro.

vjpepa exetvy)

eSuoev d
rrpo
ot"s
'

rots

oatptovtots,

ryj

e&fe exaOea-Qv)

|3y)uaros

vuv dnzl-

eortv.

ot

oe

aTreAuoyr&s,
ff

tfps
,

senatus injuria ne afficias j sed vadas ffiquo aliis civitatibus. sacrifices, ne et nos ludibrio simus Discedite a dicens Dorymedon vero eis respondit,
:

auimo

et

uavtav

ot
;

Geot

knoTtoav
tst

tv

tovto
(J.ri

to

droTryjaa
evu-

dtotnpexlr,

6pn.ilofj.kv

tqvc;

Qzovq,
*

TeXvio"/;.;

gpto-at
aTreXS-e,

rr,v

Jtav rou (3ou/unjpiou

aXX' euyvo^ovw;

me consiliarii tenebrarum, et ignis feterni hasredes. paterervos ad bona Si cofrnosceretis verum Deum, hortantes.PerChristicoronam non patior vos; nequeformidabo humanas contumelias, neque
ficabo damioniis.
Illi

xat

Ovaov

l'va

fxv?

xai r^tlc ye>w; eo-wu.eG Trexptvaro

Tt;
ro?s,
Ki
t>5s

a//ais

TTOAeo-tv.
'

dz AopuuiiJwy
aTr'

au-

/eywv
Trupos

a7roffT>)re

epov o-uf/couXot <tmtov$,

et

sacri-

alwviou

xXy]povd/iiot.

yap eytvwo-xere rov

u/^wv (TUf*(3ou/eu-

vero abeuntes, prassidi illaipsa

alriQdac 0e6v,
ptot
oiiy.

apa.

rvtaxo^v
ovdi
x

nuntiarunt.

dvrwv
OTOU,

eVi

ra

ayaQa. pa r6v cretpavov tov Xptuptwv,

(po6y;0>io-o^at
ot

avao"ip}J.a\.

aixi-

o-uous avGpw7TLvou;, ovdl

Qgvt-z,

Oucw u iuoviots. dntyystAav -aura rw r,yiy.6vl.

t3e

ds t:sa-

B
mtnfff

12 His auditis, prseses dixit officio

Afferatur

li-

12 'Axouo"as

y,yeuwv

raura,

Eiirev
'

T>j

Tacei

'

con-

tumcliis,
i

rw

Kitibus

tmtutus

bersenatus Synnadorum. Eo allato, Dionysius praesesdixit: Impius Dorymedon excidat dig-nitate senam monarchas eum sic illi eongruit natoria honorarunt. Ipse vero superbe contempsit illos, qui dederunt nobilitatem. Quare per adjutorem com: :

e^gvevOvi-w ro ^ovloypd^tov Juvao^ewv

Atovuffiog

w;

dl r,vEyOr

v^yeuwy
'

etTrev

yeveaOw d dvoaioc AopuaeTrpeTret

o^s
'

dwv a7rdou/os
ot

ourws ydp aurw

'

tovtov ydp

uroxoaTopEs eriuy;o-av
dtdoy.oTac

auros

uTrepyicpavEuaaTO
6'Osv

tous

auTW
,

-y;v

euyevetav
6*>ipuo;,
*

o^ia

tov

mentariensem, utplebeius,introducatur. Demetrius

adjutor commentariensis dixit
:

j3oy)0ou

twv xouevrwv
Atovuato;

ws

eto-a/Oyirw.

Awpty]-

Adstat Dorymedon,

rpios fcorfioc xoaevrwv etTrev

fj.ai

^trryjxev Aopuw-eo^wv,

dio-

rogote. Dionysius pra?ses dixit: Indigne et impie,

quid heri animoconcepisti, ut pertinaciter nolueris
obedire mandatis imperatoris?

o"ou

r,yeuwv

etTrev

ava^te
p'h

xal dvo-

cte,

tI vjQvfj.r^z\c vfi

yOzc

>?w-epa,

eveo-ry;s

Tikrpac
j

Dorymedon
tali

dixit

nt&apyfiaai
aeo^wv
etTiev

toZc
'

npoardyfiact Tvyyavto

tov

(3aotAews
y.aXeic
'

Aopu-

Pulchremeindignum
sto indignus
fio, si

vocas,

cum

dignitate sim

xaAwc ae
dvdc,ioc

dvd\wv
'

zrc

ydp
eav

indignus, quiadig-nitasmeaincselisest. TJndeChri-

TOtauryjs

a;t's

o~t

tfiyj

dlia ev

timcam minas

tuas, et dEemoniis

oupayots eotiv, o5ev yevoaat dvdctoc tov Xptorrou,

tpoyi3"w

sacriticem. Dionysiuspraeses dixit:Percutite ipsum,

ras

aTretXas ffou

xat datuoytots
rouv^yiffare

T7poo-/.uvy;ffw.
,

Nerespondeas cum audacia et arrogantia. Dorymedon dixit Audaeia mea Christus est,propter eum cum libertate respondeo. Neque enim eg*o sum
dicentes
: :

Atovuoios r,yeawv

etVev

'

aurov

Xsyovreg

aurw
dt

'

ayj

aera Spaffou; xat

EtTrev
'

aAa^oveias djzoy.pivov.

AopuaetJwv
ov xai

ro

eaov

S-pao-os 6

XptGToc eoriv,
*

qui loquor

sed Spiritus sanctus est, qui loquitur in

prseses dixit
:

7rappy|artaouevos

Troxptvoaat

ov

ydp eyw

Per iEsculapiuin, impie, nisi mihi morem gesseris, vehementer cruciatum feris projiciam, in exemplum hujus civitatis. Dorymedondixit:PerChristum Reg-em seculorum, cruciando me riihil proficies, neques vinces me comminationibus tuis Christus enim, cui servio, adjuvat me.
:

me. Dionysius

etai d >.awv,
eaot.

dXkd zb Ilvsuua
r.yeuwv
eittev

to aytov ro Aalovv ev
fj.d

Aioyuotos
fxoi

tov

AffxA//7rt6v,

avdo-te, etuy}

-KziuOrc, [iao-avhac az
'faidzt^tv

eurovwg, Oyiptots
ttoaews-

TrapaoaAW

ets
*

rauryjs
,

ryis

Aopuae-

owv
(Jta

et7rev

fj.d

tov Xpiorov

rov

fiaaiXia

rwv atw-

vwv, ouo^ev wse/yio-eis

(Saoayt^wv
'

ue,

ovat viy.r^ztc ue

twv aTT-tAwv cou

,

yap Xptords aou, w /arpeuw,

et7iev

|3oyj.3

Et"

aot.

fortistitnc se
>l<ni.

Dionysius prases dixit: Obeliscos igne candentes facite, et latera ejus comburite. Dorymedon dixit: Chiste Jesu, paratusesto ad horum insipientiam, et veni ad opem mihi ferendam, ut, me tolerante,hi omnes cognoscant, te solum esse Deum,
L8

13
oxous,
eiTrey

AtovJo-tos

r,yeuwv

Trupwffavres

oSeAt-

rdc

itlzvpdc
'lyjffou,

avTOv

y.aza^licazt.

AopuuEuwv
ryjy

Xptffre
acppoo-uvyjv,

7rapao-xeuac0-ATt

7rp6s

rouVva

rwv
|uou
6,

xat
,

eAOe

ets

ro

fioyjOyja-at

aot,

xaprepwavros
udvos,

non alterum. Dionysius pra^ses dixit Suspendite eummhgncet.nferteipsicruciatus.utvideamus, anvemat Christus ad eum adjuvandum. DorymeB I ^tetp^tlliqne adfinem,uttibiostendam,vanuintees S e,etvanis
et
:

xp^.,
^alous,

auTov

todrt:^
:

^p
:

urw xai ^Oer

v

uot
,

servire.DionyeiusprffisesdixitrBaditeejuslatera, dicentes Ne contumelia afficias eos, qui te honora-

^r|

P ^eo-aTE

Wv eL W J, eZXm L k ^aev XpTXw? Aopuu^v L^IZ a Mh ^o*^. A ^a ^v

,

yvwot

Wes

ourot

au

e?

xai

o6 x erepo,.

Atovufftos

xai

et

e PX e a e^ev xai

LfreAouc

?v
t

:w

o-t

p.aTatos

W?

efe.,
*

aurov
tous

Dorymedon dixit Honor et dignitas mea ChristuB est, quem honoro et honorabo usque ad firunt.

E7ri
ffe

ras 7TAeups
rtuyio-avTas
.

Aeyovres urw

uyj

artua^e

Aopuued^wv

etTrev

nem. Nara

temporaria potius mihi nomihi proderit. Dionysiusprsesesdixit: Radite ejus latera, dicentes Ne cito obloquaris. Dorymedon dixit: Per Christum Dei PiHum,quamdiu
cebit, et nihil
:

dig-nitas illa

/iyEuoiv Et7rv

'

ieffaTE

aurou

ac,

Tiktvpdc

AEyovrss

amma mea

aurw
Jwv
h

in me est, non tacebo unum verbum amentia. tua^ oppositum. Dionysius prteses dixitDimittite eum de ligno,et constituite supra carbones

etTrev

^u^

Aopuptetov Xptordv rdv utov roO 0eoO, 'ews ov fiov eortv ev euot ov <rto7r/iffw 'iva loyov
*

uyj

eu^Ewg

aynraoo-dueyos

yQiyyov.

fj.d

npbq

fj^

T-hv

(ppoouv^y

ff

ou dvrirao-o-daEyos. Atovufftos 'hyt-

awv

1'IK

MKCIMA NONA 8EPTEMBEI8

ignitos
dico,

uwv
7rev
*

e^TTEv

ffryJffaTe

xareveyxavres avTov dnb tou ;u7ou ewtaurdv in\ &v$pomat; ZtovTtXf. Aopu/zeffwv s77(7)

xal

Trpwt etTtov, xal vuv

/yjcet;

$Mcatfftw ue
vmvjffgu
rrjy

Xey ort oWev w-peJuvaros yap effrtv d Xpiorro$

crou.

Ot
7rev

e//.ou

uavtav
r/jv

Atovuo"to$

ytyeuwv

el-

dlxit: Et ante dixi, et nunc A kvniw* lucraturum cruciando me potest enim Christua per me vincere insipientiam tuam. DSonyfliufl prsesefl dixit Vellite caput et barbaia ipaiusdicentes : Qnimonarohafl contnmalfattfflghmt,
niliil

Dorymedan
te

n/Aers aurou

xecpaXyjv xal rov

n&ywec,

li-

hffic

yovTzc,

aurw

ot

ari//.aCovT; tou;
etjrev
*

auroxparopag, ourw
Xptffrdv rov uidv

Tiao-yovjLv

Aopuuidwv

/xa rdv

patiuntur. Dorymedon dixit Per Christum Dei Filium, qui potest inutare hoc tempus, si his etiam pejora mihi feceris,nonnegabo nomen ipsius,
:

neque

rou u.ov

Atovuffto; r.yeuwv etTOV

iva
oi
r>5

avaAyjepSyjrco ev
0y]piOjWa;p$ffyj,

tw
xat

illius

sunt

relig-ionis.

foffucoryjp/cp,
cTi*

iJptoy

yjpiepa

aurou Travre;

ryfc
c?e

Spyjffxeta; rauTYjs cpo&jSwffu/. d

14 Ilapacmjra)

erepog,

jrapaireutpOete,

7rapa
goryj-

rou /3txapfou. Ayjuyjrpws /3oyjos xouevrav etTrev xev Tpdcptp.o; cfeouai cou Atovufftog iyzy.w
,

rio.

14 Sistatur vero alter, qui transmissus est a vica- Troptdmo Demetrius adjutor commentariensisdixit Adest rurtum diu
:

etjrev

TretffOyjTt,

Tpdcptue

xat

Guffov

etija;

rotg

Trpooraerretca

yu.avi twj

auroxparopfay. Tpdcptuo; ewrev

eyw
/.at

Trophimus, rog-o te. Dionysius prases dixit Obedi, Trophime, et sacrifica, cedens mandatis monarcharum. Trophimus dixit: E^o mihi persuasi, ut,
:

torto,

euawov
7rev
*

tva coffTTep /pto-rtavd; eyewyjfiyjv,

(3fou

ojtw

arraX-

>\aw tou uaraiou

rourou. Atovuffto; vjyeuwv et//.-/;

quemadmodum dam a vana hac

te, nisi

Christianus factus sum,

vita.

ita et disce:

Dionysius prseses dixit

Seito,

eidw;

effco,

6Yi,

eav

Ouff/;;,

dwifofg

cre

/ara-

ppwua

7rapadwffw ptera rou ojxoiov cov Aopuue&ovro^,

'

cibum dandum bestiis una cum Dorymedontesimilitui. Trophimus dixit: Non

sacriticaveris,
si bestiis,

Tpocptuo; et7rev
Trapadwffyj;
p./i

ou

ptdvov
/x^

Oyjptot;,
(

a^/La

/.at

Truoi

eav
ouo^e

solum,

sed

igrni

quoque

si

tradideris nos,

yjua;,

ou

apvy ffwu.eGa rov 0eov,

nonnegabimusDeum: neque confundemus gratiam

Christianorum. Quae enim nobis
erit utilitas, si ti-

xaratff^uv&>w:ev ry;v /aptv

r3v

^ptffrtavtov

rt;

yap
ffou;

y]/xwv utpeAeta eo-rat,

/.'

eav

(potyjSevre;

^vaff^oueda

mentes revereamur te? Etsi modico adhuc viveremus

tempore, et in hoc ludibrio essemus, ac deinde g-ehennae ig-nis traderemur. Per crucem Christi non

av o)xyov
effcop-eda

yap
,

7Ti6iwff6)fzev

^povov,
ttj

zat rouro ye-

Aco;

xa)
.

//r7retra

yeevvyj

rou

Trupo;
*

7rapa7rucp0etVf f/ev
/lt/)

fjta
//.-/;

rov

oraupav rou Xptffrou

t

oii

cpoSyjSco,

oucTe

S-Jffw oat uovt'ot;. oucTe eyxo:raXetrr/zu.orj

,

timebo neque sacrificabo daemoniis, neque derelinquam Deum viventem. Dionysius prseses iratus
:

tpco

t^wvra

0eov,

Aiovuffto;

^oAeffag
etTrev

etTrev

'

dixit

xpe//.affare

avrov.
Trota;

w;

(5e

k/.pzu.aaOrt
/;'

7ra>tv

o'

prasses dixit

Suspendite eum. Ubi vero pependit, rursum Cujus causa^ aut praetextus gratia diis
:

r ytu.wj
l

Svexev

atrta;

Trpo^affew;,

avoffte,

sacrificare detrectas, impie

ou ^eXet; S"uffat rof; ^eof;;

ot

Oeoi Yjucov. v;rrove; rou

Trotoufftv,
*

0eou
vw,

ffou

etffiv;

oix opa; ota; evepyeta;

XeyoyfftV
'
;

xat
TrXa-

7rpoyvcoffet;

ol'a;

Tpo'<ptuo;

etTrev

u-r,

? an dii nostri Deo tuo suntdeterioresPNon nosti,quamenTcaciaoperentur, quantaque prtedicant? Trophimus dixit Ne erres, amentissime. Omnia enim illa fabulse sunt, et ho:

acppovffTare

raura yap Travra

*

uudot
effrt

etci,

xai

minum inventa. Nam

nullus futura novit, nisiverus

avS"pw7rwv xaraffXEuaffuara
cryj;,
et
cTk
fjtvi

ouoei; yap

Tipoyvw-

o r/;;

aAyjSeta; 0eo;, x.aOw; yeyparrrat r,uiv'

ffou

ourot

oi 3"eoi
'

effwQev p.ev

eiffL

7ry;/o;,

e;wGev 8t

Deus, sicut scriptum est nobis. llli vero dii tui intus suntlutum, foris8es, nec umquam vixerunt. Dionysius prseses dixit Ostende mihi Scripturas vestras.
:

yaAxou;

/,at
*

ou (Sectw/.afftv ou6*e7rore. Atovucrto; yjye-

ut et nos
dixit

illas

leg-amus, et sciamus, quis

aurou

uwv etTrev cTet^ov /.utv ra; yoa^a; u/xwv, tva xal y.uei"; avayvwuev, xai yvca/xev, rt; 6 0eo; u/zwv, xal rrota dvvot.u.iz avot^ov ryjv aurwv * effrtv. Tpdcpt uo; et7rev
*
(

vester, et qualis potestas ipsius

:

Aperi cor tuum, et

sit Deus Trophimus invenies oracula Domini

sit.

mei. Dionysius praeses dixit

dicentes ipsi
:

Radite plantas ejus,

prseee-

xapcTtav,
ffto;

/.ai

eupyjffetg
etTrev
*

ra loytz rou Kuptou uou. Aiovura rri^uara aurou, Aeyovnpoffsraay,

Quemaclmodum imperatores
:

vjyeutdv

;effare

perunt, sic facite nec sapite supervacanea. Trophi-

re;

aurw
xai

xaSw;
*

oi

(3acriXer;

ourw;
'

ttoi-

mus

etre

urj

7reptffffacppovetre.
ot

Tpocpiuo; et7rev

uuef;

7reptffffacppovefTe

TaAtTrdvre;,

xa\
*

tol
ei

yap rov 0eov rdv iv aoyr\ o-jtol xa'ipycx. ra tcJta Trpoff/.uvouvr;;, TreXa(3c*VT^ Hu).a

dixit Vos sapitis supervacanea nam derelinqueudo Deum ab initio existentem, et opera vestra adorando supervacanea sapitis. Cum enim vos, ac:

ceptis lignis sculptisque lapidibus, similitudines

ptffffacppovefre

yap vpzU

xal
xal
xai
etTTSV

),t'Gou;

hominum

efformetis, easque adoretis; cinis est co-

yAu^avre;
xuvefre

errotyjffare
,

dptotwptara
yj

avOpwrrwv
uucSv
,

Trpco-

g;itatio vestra, et lig"no

infiimius vitae vestrae insti-

aurof;
6

ffrrotJd;

7rivota

ivlov
*

(jaBooTtaoc,

(3t'o;

uuwv. Aiovufftoc r)yzu.w

,

xa-

tutuin. Dionysius prseses dixit: Dimittite eum de ligno et obeliscis ignis oculos ejus pungite. Tro:

revevxare ;yi
vot;

arrd

rou ^u/\ou

xa\

doe/iff/ot;

TreTrupw/^eetTrev
'

dcpOa^uou;

avTov exxevTyjcrare,
6 Trar/ip rou

Tpdcptuo;

euXoy/jrd; d
ffrou,

0ed;
uou

Kupiou

r,u.wv 'Iyjffou

Xpt-

ort xaryj^twffev fxe UTTCp rou

exxevryjfiyjyat.

6-jou.aToz

aurou rou;
etTrev

Benedictus Deus, Pater Domini nostri hac me gratia dignatus est, ut pro nomine ipsius oculi meiexpuugerentur. Dionysius pneses dixit Recipiatur in carcere, suryensque

phimus
Jesu

dixit

Christi, quia

dcpOaXp;ou;

Atovucrio;

yjyeu.wv

avaAyjcpS^rw ev rw ^effuwryjptw'
(3>;uaTO;,
Xl7Tt

xat avaffra;
,

arro rou

a tribunali, abiit in pratorium diceus principi Volo die crastina venationes videre, et impios illos
,

aV/jASev
r>7

iv

rw Trpatrwpiw

etTrwv

rw noiy0wpy;ffai,

publice punire.

j3ouAoptat

aupiov r.uioa
l

y.vvnyia

xat rou; avofftou;

exetvou; Sr u.oo'ix rtuwpyjffaoOat.

,

15 Kal
a; xai
cTe

avacrra;

aTryjAB^ev

yj
t

aptva

Trpoffi a-

rou; ^uaprupa; rou 0eou ayOr vat

a^ia

xaOiffavro;

aurou
.

rw

d'^/\
cTe

exe/euffev

tou,

dyiovz

a-

autem ahiit ad arenam, datis quoque mandatisdeadducendisDei Martyribus. Qbiconsederat cum turma populi, jussit indnci Sanctos. ilisce
15 Surgrens e

ambo Murtyrts ferit

intUT,

iuqms paretntibuSy Je

ySyjvat
ypacpet

eiffa^Oevrwv

aurwv

ev r^)

ffracTiw,

vTto-

d
tyjv

^yeucov

ujroypacpyjv
'

aOedryjro;
eTr'

e7rtcp'epouevyjv

aurot;

aTrdcpafftv
y;ri;
Trofftv

xa^ ot7ro/\uerai

aurou;

dp-

xro; cTetvoTaryj,
exuv/jffe

e^eXOouffa,

dpouaiz yevouewj,
AopuuecJovros
.

TTpocr-

veroinstadiumdeductis, subscribit pneses scriptum impium, continens ipsorum sententiam f. Mox solvitur contra ipsos ursa ferocissima, quae egressa cucurrit, ct advoluta est pedibus sancti Dorymedoutis.

cotiantur.
f

rot;

rou

ayiou

cTe

Dorymedonveroapprehendens auricnlas

ursffijtraxit

eam,

AGTA
A.*konwo.

SS.

TROPHIMI, SABBATE ET DORYMED. MM.

cc&xrou Aoouueowv eTrtXacduevoc rwv wriwv rfo ftLrfifi rou tr.v avalUU rov yjv aTtaMdfy xev iiriiv, ottw; OuuwOefcra
px.ro:
/i,'

TT +-irniia cam.utiraiascvitawIvercty.Upsaveio ut At prssses trnhebatur, non resisteus.

^
o

D
'

>7

<?e

ran^oSussitaiiam
pardum, fceininam l Trophimi vulnera
faeta,

wc apviov *xav.ov,

effupero uvj
'erepov

avrtreivouffa.

ferocissimam,
linxit.

qu*

egressa,

SuuwOeic

&
ol

Obstupescente

omm po-

UecBai

$\

tyeuwv dnilvcav
-

i*Weuw
err'

^npiov azro-

aurouc rcdpdov

Snliiav
0U

abnt, nullo pardus femina ad caveam pulo ad vero prases, pnefectumSanctis illato malo. Iratus ca^dens, jussit aliam que bestiarum nervis bubalis solvit sfflvum Ille vero prsesidis metu emitti bestiam. egredi nolleonem. Cum leo e cavea sua admodum leonem, ut est, vocavitque let, evocator egressus Egressus auegrederetur contra sanctos Martyres. g*ladiatorem vero tem leo,sanctosquidemnonattig-it;

dzivordrw, *

&W*ki

zov A 7 iw
de

PW

rOW
Ttav-

uwXaTrac pittiX. Jffauu^ovroc

roc
eTri

rov

o X lov

rote ytvouevotc, 4

irapuWel* avaaraaa,
aotxyjffaffa rouc

afftfA-

Sev

sic

rov
c^e

^wypdv,

p*

aytou;.

Wu|3ouo

uwOetc

6 r,yeucbv,

xa\ rov eTrtffraryjv

rwv Supfov
arroXueffOat

veuptVac,

Trpoo-era^ev

Srepov

^ptov

Si

arreptum

occidit;

moxque

rediens, in

caveam m-

quid faceret, lra gressus est. Prases vero, nesciens et diabolica, jussit duos higredi carnifices, incensus Et sic beati amputare. capita sanctis Martyribus sacra urbe Martyres in Christo obdormiverunt, in quarto Kalendas Octobris, id Synnadorum, decimo mensis Septembris die decimooctavo,regnante
est,

aTreAuffev Xeovra xaAeTrov dia rdv ipoSov rou rjyeudvoc &ro rou rou <Je Xeovroc urj (3ouXouevou sgtfMv vravu. jrpoffStpwvet TQV c^wypou, 7rpoff<pa>vyjrvjs sKAOsv, xai /ewv Xeovra s&XSefv nrt rouc ayiou 5 uaprupa;. 6

e?eX06>v,

r<5v

uev aytwv ou/ ifyaro,

'

rdv

XouJapiW
eic^rov
7rpaet,

xaraAaSwv
coypov

avettev
6

xat
oe

sudeae

u7ro<7rpetJ;ac

eiffyjXSev.

vtyeuwv
,

ur

ei<?wc

Suu'w rov ffarava

xat

AvjcpOet;

exeXeuo-e

oW

Kueortova-

rwv aytwv ^apruptav ptot;' xareAOeiv, xal ra<; neyateq

aTToreuefv
o-rco

Domino nostro Jesu

honorque

Ckristo, cui gloria et

imperium

ourwc

oi

uaxapioi uaprupe^
tepa 2uvac3ewv 7rdAet,

ev
rvj

XptTrpouy]vt

una cum Patre principii semper, et in experte, et vivificante spiritu, nunc et B ssecula sseculorum. Amen.
et adoratio,

ev.otu^S-yjffav,

ev rvj

Jexareo-ffapwv
ffeTrre/7.(3ptc.>
itj r)

KaAvo*wv
,

dxrwfSptwv

rour'

egtiv

|3afftXeuovro5

roO Kupiou ^uwv

ri

'Iyjffou

XpiGTov,
v.uvy]fftc,

cJd^a xal ro xparo^, ripjre zat

rrpoff-

apa rw avap^w
x.at

Ilarpi xai rco i^woTrotw Ilveu-

uart,
d{J.Y V.
t

vuv

aei

xai

et?

rouc aiwvac rwv

atwvwv

ANNOTATA.
a tfr^ceAtdffxoupot, quasi Jovis
tiles
filii,

utpassimvocantur Castor et Pollux, quos imaginariis

t

diis gen-

annumerarunt,

b Sing-ulares aut singularii in noiitia imperii Romani noti sunt De eorum ofpcio latius disputat adducendos. Pitiscus in Lexico. Ex hoc loco satis liquet, singularios etiam fuisse adhibitos ad reos dignitati senatoris, de quo ad voluntatem c Sub custodia quideni, non tamen in carcere. Dedit hoc suam reducendo speni necdum abjecerat. d Gr cvce in apographo legitur aurwv eorum, forte exscribentium errore, nisi prseses ipse solitus de diis loqui, lapsu linguse sic dixeriU e Nimirum prseses sequenti die abiit ad arenam, sive ad amphitheatrum ad spectandum pugnam Sanctorumcum bestiis, autpotius, (cum Martyres feris non solerent repugnare) quomodo Sancti ab
}

illis
f

lacerarentur et occiderentur. Sententia sive condemnatio prsemittitur quia eratpcenamortis* At collector tentiam verisimiliter non habuit.
,

Actorum illamsen-

g Tale quid se facturum, scribebat S. Ignatius martyr in epistola ad Romanos, ut videri potest tom. i Februarii pag 26. Ex eadem Epistola liquet, non raro contigisse, ut feree sanctis martyribus parcerent. ubique legitur ap-/.oc, quod lapsa exscribentis li In exemplari nostro exscripto pro ci.py.Toq ursus, factum existimo, et ut mendum satis clarum correxi.
.

DE

DiE DECIMA

NONA SEPTEMBRLS.

21
tCCTOU
J. 8.

DE

SS.

MARTYRIBUS ^EGYPTIIS

PELEO ET
ELIA

]\IL0 EPISCOPIS
ET AL

PRESBYTERO FORSAN

DICTO,
IN

PATERMUTHIO
PAL^STINA

SYLLOGE
Ex Eusebio
An
cccx.

et

Martyrologiis Latinis ac Gracis.

confessores ex JEgypto in Palsestinam ad metalla missi sunt, ut habet Eusebius cap. 8, atque illis omnibus sinister per nervorum excisione et adustione deMlitatus est, et dexter oculus mucronibus
confossus, et cauterio perustus, ut latius dixi in S. Paphnutio episcopo jEgyptio, qui eamdem pee-

ExMarlyribus JEgypliis, in

Pa-

Ixstina labo-

rantibus

metaUU,

logiis commemoratur, duobus locis recenset Eusebius in Historia ecclesiastica prout ea edita est a Valesio. Primo lib. 8 cap. 13, ubi agit
,

artyres aliquot JSgyptios in Palsestina passos, qui magna cum varietate in Martyro-

de prsesidibus ecclesiarum qui variis locis pro fide passi sunt, ita habet Sed et quidam ^Egypti sacerdotes (id est Episcopi, ut habet vox Grseca) Peleus ac Nilus cum aliquot aliis illic (in Palsestina) flammis absumpti periere. Tempus, quo laudati Martyres agonem suum compleverunt, et
,

namsustinuit, tom. iii Septembris pag. 779. Itaque verisimiliter biennio fere laudati Martyres in laboribus metallorum versati erant nee dubitandum videtur, quin dictas quoque alterius pedis
:

debilitationes et mutilatioyies oculi alterius susti-

alia

spectantia, exponit Eusebius in iis, quse post librum 8 edita sunt de Martyribus

ad eos

Palsestinse cap. 13, ita ordiens : Septimus jam persecutionis annus ad exitum verg-ebat, et res nostrae, sensim sine sensu calumniantium molestia
liberatae,

cum Eusebius, paulo inferius agens JEgyptiis, illas rursum commemoret, tamquam reliquiscommunes. Tertiopresbyter ille, qui in editione Eusebii non nominatur, sed ita Grsece exprimitur; stat 7:oi>jz-J7cooi txlloq, et alius
nuerint, prsesertim
aliis

de

ad octavum usque
in metallis seris

annum

processerant.

presbyter, forte Elias dictus fuerit. Certe illud

Cumque

apud Palaestinam maxima

confessorum multitudo in

congregata, incredibili libertate frueretur, adeo ut ecclesias etiam

exstruerent; prseses provincise

unum
,

non satis congruam fonnat dictionem, cum nullum ante nominasset auctor presbyaXkoc. alius ibi

improbus, ut ex
sit,

iis,

atque quse adversus Martyres gesvir

ssevus

perspici facile potest, illuc delatus audita illorum vivendi ratione, rem statim ad imperato,

rem

retulit,

qusecumque

ipsi

visum

fuerat, calum-

niose in eos scribens. Dehinc praepositus metal-

lorum eo adveniens, velut ex imperiali prsecepto confessores varias in turmas distribuit; et alios quidem apud Cyprum, alios in Libano jussit incolere
sos,
:

terum, longeque perfectior esset phrasis, si legeretur Kkixc ut etiam observavit Tillemontius Quidquid sit, in Grsecis Martyrologiis Eliam hisce annumeratum videbimus. % Quas modo ex Eusebio dedimus, quatuor tan- Multo plures tum insinuant Martyres simulpassos, et igne tan- cum illis m Hieronymiadem consumptos. Verum plures illis adjunguntur nis Alexanin quibusdam Martyrologiis tam latinis quam driaannun Grsecis. Hoc autem factum existimo, quia multo tfati, plures ex illis, qui ad metalla damnati fuerant, F
,

reliquos per varia Palsestinse loca disper-

circa
licet

quatuor
lecli

$e-

pcr dutnilitim

eem
tur.

igni tradun-

diversorum operum molestiis vexari omnes mandavit. 2 Quatuor deinde ex illis selig-ens, qui ceteris qui militariantecellere videbantur , ad ducem bus copiis illic prseerat, eos mittit. Horum duo erant jEgyptiorum episcopi, Peleus ac Nilus tertius presbyter quidam quartus fuit Patermuthius, vir ob prolixam erga omnes benevolentiam cunctis
, :
:

idem tempus martyrii palmam adepti sunt, non eodem plane loco, nec eodem forsan die.

Nam

longe plures occisos Eusebius ipse deinde testatur. Apographa Hieronymianaapud Floren-

tinium ita habent : In Alexandria natalis sanctorum Dimetri. Palei. Nili. Parimadi. Heli. Castoris. Saturi. Niceti episcopi. Ad eamdem classem videntur pertinere, qui ibidem post alios interpositos sequuntur hoc modo Et alibi natalis sanctorum
:

quibus cum dux ille postulavisset, ut religionem suam abnegarent; repulsam passus, flammis eos absumi prsecepit. Hactenus Eusebius, ad cujus verba observationes nonnullas adjungam. Primo octavus persecutionis annus, quo hi Martyres coronam adepti sunt, concurrit cum
notissimus.

Trog-i episcopi, Pii diaconi. Quapilei. Nili. Paterni. Musiciicum aliiscun. Annuntiantur Alexandri?e,

non

in PaLvstina, verisimiliter quia omnessi>,ml Alexandru-e colebantur , quod pleinque essent

anno serm Christianse 310. Hoc igitur anno martyrium ipsorum figendum. Verumjam ante diuturnum sustinuerant martyrium, cum damnati essent ad metalla effbdienda. Nam hi non modo midtoslaboreset serumnas perferebant sed membris etiamquibusdamsolebant mutilari, antequam
;

hiceaepresso Graevidebimus. Interim corum Fastos consentientes observandum, reliquoscodices, quibus utitur F/o-

JEgyptii.

Numero Martyrum

rentinius in Annotatis et pro lectionibus variantibus,

quoadlocumcultus, etnumerum Martyrum

licet

satis consonare,

nomina multorum varie

torta et luxata ronymianis.

sint, ut

passim fit in codicibus Hie-

eo relegarentur. Sexto persecutionisannoplurimi

Quare hic solum obscrvabo variationes nominum,

aa
AUCTOHK
t

DE

SS.

PELEO KT NILO EPISCOPIS MM.

idololatris

ETC.
l>

modo num, omissis nominibus qum ubiqueeodem

sunt expntssa. Pro Demetri,
in codiee

J.S
-<t

Corbeiensi

cisisque

comprehensl, eflbsso dextro oculo, prresinistri pcdis artioulis ct ncrvis, gladio

vivcndi

nomma

i-ariorutn
htxiita.

Fhreniinius
dice ieherius

eodemeonotat legi Dttnetm, sed em Demetrii. Pro Palei, ut ettam edidit

mutilantur. Deinde in caininuin injeoti

gstinCorbeiensiapudAcherium t
notavit legi Pallei
;

ewEptemacensi
Eusebio
Pelei.

"'

hgmdum

c.r

non ita hsec tincm faciunt. Observa hic, Icctor, illa suppliciaeodem intelligenda csse, acsi omnia Martyribus essent illata. Nom dcxtens
tempore
nervis sinistri cruris mulctati sunt t postea vero anteqliam mitterentur ad metalla; aliud vohtit, combustisunt Si Menotogii collector Quinquagmta certo erravit. At reliqua audiamus. orti, propter Christum autem alii, ex Palasstina
oculis
et

IVo Nili, miano ^ili^mJunctonimiruminitiov^isseguen' Cortiscum Nili nomine. Pro Parimadi et lieli in unica vow ^Tadihelii, in Blumiano Madi beiensiest Parimadi et Heli. Pro ct Beli, Epteimacensis habet Saturi, in Corbeiensi Saturiui, in Eptermcensi
Saturni.

Btuin Corbeiensi legitur Mlipaci, in

eadem

passi, supplicia, ac Socii, a reguonis prfflfeeto

:

Pro

Niceti episcopi, in solo

Corbeiensi

Ceti episcopi, Casti, Julii, qui

alio

leguntur. Deindepro

Trog-i episcopi

duo ultimi in nullo inEpier-

deindc cum ceteris reis truduntur in carcerem damnantur. Postrcmo ad tribunal ducis ad metalla minis ad producti, cum modo hortationibus, modo

nacensi Georg-ii episcopi. Pro Quapilci, in CorbeiensiC^ilel, in Epternacensi^Qu^ili. Pro^ili,

in Fpternacensi, Mili. Pro Musicicum aliis cliii, in Corbeiensi, Musci cum aliis centum quinquaginta in Epternacensi, Nurci, et aliorum cl In hac collatione Blumiano, Muscii cum aliis cl.
:

neg-andum Christum , et sacriticandum idolis stimularentur, nec ad id faciendum induci possent,

succenlata sententia, ut flammis tradercntur, in

sam ing-entem fornacem

hvjccti,

gaudentes Deum-

Ex

Clare hic auctor traditos esse; sed itade asserit, omnes flammis

que g-lorificantes occubuerunt.

quinquaginta Martyres simui annuntiari, et ubique primo loco poni Demetrum vel Demetrium, qui similiter in Hieronymianis contractioribus occurrit cum aliquot Sociis. Verum, cum in brevioribus illis Fastis ubique tantum pauci ex toto numero recitentur, missa
liquet, idtra

centum

et

InFustis
Grarcit crn-

lum etquinjinKjini-i

fe-

rc Mortyres

vicmvntntur.

Inierim conjicio Demetrinm faisse unum ex Martyribus ad metalla damnatis, et cum multis aliis passum esse, quando ingens ille Confessorum numerus in varias turmas divisus est, ut num. i ex Eusebio diximus. 5 Pro numero Grseci consentiunt cum Hieronymianis. Nam eorum Fasti habent, centum autplures ex JEgypto, ex Paieestina vero quinquaginta passos esse. In Menologio Sirletiano memorantur ad xvii Septembris hoc modo. Eodem die natalis sancti Petri (alias Pelei) et Nili, quid apud Paliestinam martyrium compleverunt. Commota siquidem adversusChristianospersecutione, ex /Eg-ypto comprehensi suut Petrus et Nilus episcopi, et duo
illa facio.

Mgyptiis loquitur, acsi credidisset, non fuisse ad metalia missos. Itaque vel erravit, rel voluit idem dicere de omnibus supplicia certe, damnatis ad metaiia infligi tum solita, de JEgyptiis etiam com- E memoravit. non in 7 Brevius elogium habetur in Synaxario ConSynn tarin stantinopoliiano, quod Sirmondus olim commu- Strmondi. nicavit Majoribus nostris. Nam ad hunc quoque
:

a.1

diem xix

heec ibi leguntur

"A01y,glc rJiv aytwv

v.y.i

Yltz/.z-

}iuc, NzO.o-j, Ucf-iyj.oj^lo-j, H/ta,

rov 7revnjwa.

rwv Gjvajry

Certamen Sanctorum Pelei, Nili, et Sociorum ipsius centum et Patermuthii, quinquaginta. Tum sequitur taie elogium T^rwy
Elife,
:

oi [j.v 'iy.ct.T0V a.TC

'Aiyvirzov

6pjj.(j)iJ.zvoi, dtoc r/,v

dyaizYCJ -ovq

di&ovz i^opv/pkvztc

6^0a),(J.oi/c,

dc Xptorov y.a\ zac rwv

TrupJ

apiGTEpwv nod&v dyyvlac Eiyei dia.-urfjivzzc, xal

y.a.Taq,liyiv-tc,,
r/j

roiv

(j.ZTa).oiv
z/.

y.ay.onaOzia.
l
i

napzdoQYr
Ofj-oia r.a-

cav. Ot

(5e

nzvTYy.ovTa.
vric.

X[aXcr.iGTY jY c, oi

~d

Sovtzc., 7r[

yo)07.c ZwJyr, ac V Talc, zpyao-iaic

T&v

(Jie-

ra/cov Q.YiO'zvtzc, zai

Y.aX
\J.Y,

vGTZpov irpOGayOzvTZc,
Tiupt

:w

dovy.i,

celeberrimi Patremateus (alias Patermuthius) et

Elias, et

TtZlvOzVTZC,

TOi

Tia.padoz;kvTZc

7c/luS'yi-

una cum

illis

centum
illi

Viri,

ex Palasstina

vero quinquaginta.

Cumque

centum persuaderi

centum quidem, ex /Eg'ypto oriundi, postquam pro Christi amore dexteri effossi erant
crav.

Ex
,

hisce

non possent, ut
oculis,
et ad

Christi tidem abneg-arent, effossis

oculi
sectee

et sinistrorum

pedum

curvitates g-ladio dis-

metalla traditi, ita beatum tinem acceperunt. Heeo minus accurate Latina sunt fa-

ig-neque

exustse,

duris metallorum labori-

quantum apparet, quia eadem leguntur in Menieis Grtccis, ubi quatuor nomina, cum in etogio, tum in versiculis additis, sic exprimuncta,

bus fuerunt addicti. Quinquag-inta vero ex PaJa;stina, similia passi, in loco Zooro metallorum operibus traditi, ac deinde ad ducem perducti,

cum

tur: Peleus, Nilus,Patermuthiuse/EIias..V<#tere& additur in Menseis, sinistri pedis curvitates omnibus gladio concisas et igne adustas fuisse, prout

nollent obedire, in ig-nem conjecti flnem vita^ habuerunt. Hic soli quinquaginta posteriores dicuntur combusti, finis vero centum Mgyptiorum
taceiur.

ante dictum est de damnatis ad metalta. Attamen illud etiam Menseorum elogium imperfectum est,

de ultimo Sanctorum agone. In solis illi, qui nominantur, combusti dicuntur, uti et quinquaginta Martyres ex PaIxstina. At centumJEgyptii dicuntur capite truncati, ut rnodo dubium fiat horum suppticium :
sileat

cum

versiculis quatuor

Qua de causa subjungo etiam versiculos, qui Martyribus leguntur ad xvn Septembris in Menseis impressis. Primo de centum Martyri8

Vasiculi

de

iliis

Mcnxorum,
centum capi!<'

JinnUtOS.

bus JEgyptiis hi ponuntur

Asxac
diy.a.TT/.Y,

rclirjuoscoin-

papTvpoiv 'AiyvKTiw

buslos

irs.vr-

Mia

/CECpa/ac TzpvtTai -Kpozr^ia.

runt.

nam
</iii

in atiis

rursum Fastis omnes asseruntur

flammis
omnes

traditi.

comhiMlQ$' Mrunfur in
Menologio
Batiliano,

Menotogium Basitianum omnes eodem ignis suppticio sublatos tradit, et eorum memoriam ad
6

Decem decades Martyrum .'Egyptiorum Una capitibus minuuntur alacritate. Sequuntur in sanctos Peleum et Nilum episcopos duo similiter versiculi; sed iam obscuri, aut mendose im.pressi, ut totos exponere nequeam,
fine colligatur in
licet

xix Septembris ita annuntiat

Certamen Sanctorum centum et quinquag-inta martyrum, Nili, Pelei, llelise et Sociorum ejus (imo ipsorum, Grzece a-j7uv.) Subjungo elogium,prout in Urbinate editione redditum est Latine, corrigendum iamen, ubi erit necesse. Horum Sanctorum Martyres quidem centum ev .K-vpto erant, qui, cum
:

ex

medium

ig-nis

quo constat ex Eusebio. Tum subduniur aiii duo *nMartyresPalcestinos,quorumhicesttituiits.Ek

tojc zv
fj.c' ^apr^ac, id est, in Martyres in Palaistina quadraginta sex. Insinuant heec verba,

ingressos esse, de

Wal^TrWn

Christiani
[ideo]

essent

Chnstumque

libere pradicarent,

ittossotumquiriquiigintavocari^quiaferesuntquitiquaginta.Verisimite est, Mgyptios parimodo

ab

centum,

iicet

dici fortasse pauto plures aut pauciores

fuerint.

DIE DECIMA XOXA SEPTEMBEIS.

28

fuerint. Versiculi porro de secc hi sunt

:

illis

quadraginta

et

tQ<ppQVOVVT6q &.v$pE- i%
Tlvpbq X&TXyllQVOvaiv

leum simititer et Xilurn fprc qyo Linus irreprit) cum Tyrannioneet pluribm ante c&mmemoraverat, hic

zvfio-j),l a $,

rursum habet Item

:

in Palaestina, sancto-

ic, zI>to).ij.Ic.;.

rum

Quidivinasapiunt Viri bono Ig-nem contomnunt prudenti

consilio,
fiducia.
:

Tandem

in SS. Patcrmuthium et Eliam

77) X.a|LuV;),

rnartyrurn Pcloi et Xili episcoporum, qui tempore persecutionis cum plurimig eleriCM pro Chisto igme conanmpti rant Notkerus ad xx Februarii

ipsum Usuardi mendum, quo Linum habet pro

Nilo, adoptavit, et hod<>- adjungit Marcurn, nisi scriptum fuerit martyrum, ut mihi magis sii simile. Verba ipsiusita sunt impressa: Eodem die

n&SZplJ.rj-jJlO; itJ.T.fJWJ
Hfjoc, 'Qf\)fjv ivo

'jtoCvh toj 'H/tav.

Patermutliius in rog-um incidens, Ad zelum aiqualem hortaturEliam.

Hactenus
insinuant

versicuti, qui reliquos igne

;

absumptos

in Palesna (lege Paltestina) natalis sancti Marci (forte SS. Mart.) Palei etXili episcoporum, qui per-

at

centum JEgyptios capite truncatos.

secutione Diocletiani

cum. plurimis

clericis

Hoc certum videtur ex Eusebio, Peleum, Nilum,

Pathermuthium, et alium, qui hic Elias vocatur, duci militari traditos fuisse et combustos. Eidem duci atio die tradi potuerunt qitadraginta et sex PaUvstini, et similiter comburi; sed de horum mortis genere tam certa auctoritate non constat, uti neque de supplicio centum JEgyptiorum. Apud mar~ 9 Martyrologi Latini, exceptis Hieronymianis tyroiofjosi*an i e laudatis, tantum istorum Martyrum numetinos Pcleus n rum non o^gnoscunt. Auctor Romani parvi, per ei Nttas bu Rosweydum editi, de his ad hunc diem solum dimemorati, c#:EtPelei, et Xili. Ado ex Rufino lib. S cap. 14 ita habet Eodem die in Palsestina, natalis sancto, .
.

pro
fpi&us ex

Christoigni consumpti sunt.

10 Hoscescriptoresprsecipue secutus est Baronius in martyrologio Romano sed Eliam a/ldidit ex Gr/Bcis; ex quibus Patermuthium^zn: modo su:

GrzciM EUas
in

Romanrj

jungtiur.

mere potuisset. Verba ipsius heec sunt stina sanctomm martyrum Pelei, Xili et
scoporum
Diocletiani

.-

In PalaEEliae epi-

iEgypti

qui

tempore persecutionis

cum

plurimis clericis pro Christo igTie

consumptisunt./am dixi, Eliam ex Grascis desumptum; episcopatum tamen ipsi adscriptum noninveniapud antiquos. Ceterum Tillemontius tom. 5 Monum. pag. 4-61 observat, apud S. Epiphanium.
hser. 68, quie est schis?na Meletii,

pag.

71 S inter

rum martyrum
secutione

Pelei et Nili episcoporum, qui per-

Diocletiani

cum

plurimis

clericis

pro

Christo ig-ne consumpti sunt.

Verum

hic martyro-

logus Peleum ac Nilum etiam commemoravit ad xx Februarii cum Tyrannione episcor et sociis multis, ut ad illum diem apud nos obse, catum est in Tyrannione. Cum autem Tyrannionem apud Grxcos nullibi nominatim expressum reperiam, poterit ille esse cum multis sociis inter anonymos
>

martyres et confessores nominari Peleum, tamquam ejusdem sententise eum Meletiode neganda lapsis venia. Verum non constat, an idem sit Peleus, quem nominat S. Epiphanius nihilo magis constat, an priori opinioni ille usque adschisma inhseserit. Imo satis certum videtur, aut alium fuisse Peleum hodie/^num, aut memoratum ab Epiphanionon esse factum schismaticum t cum hodiernus Martyribus sit annumeratus.
:

hodie Peleo

et aliis adjunctos.

Usuardus, qui Pe-

DE

S.

THE0D0R0

EPISC. VEROIV.

IN ITALIA

SYLLOGE HISTORICO-CKITICA
De
Sanetus
hic

c. s.

ejus cultu et tempore sedis.

cele2.

triginta et

sex episcopis, quosvetusta

Theodorus episcopus

Veronse

decimus

S.

antiquum

martyroh(jtipmeujnotns

brisque Italix civitas Verona, velut sanctos cultu _JsiicV sedis antistites variis diebus annuo honorat, multiin Opere nostro datijam fuere,et hodie unus denuo occurrit S. Theodorus, cujus uti sacra antiquaqaeveneratio certaet indubitata

Alauro in episcopatu suffectus est, vir eximia in Deum pietate et omnibus episcopalibus virtuti,

<"'*>-

bus

insig-nis.

Vir acri judicio in rebus decernendis

prseditus,

erga se adeuntes perhumanus, ac mo-

ordo et tempus sedis, gestaque plane incompertasunt. Philippus Ferrarius in Catatogo

est, ita

ribus optimis exornatus, et ecclesiastica eloqueutia clarus, pra? ca?teris virtutibus sobrietatem ma-

generali Sanctorum itlum ad hunc diem sic annuntiat: VeronaS. Theodori episcopi. In annotatis autem inter atia laudat Martyrologium Maurotyci; verum Theodorus ille, qui sine sedis nomine in eo legitur, haud dubie non est episcopus
tferonensis, sed Cantuariensisarchiepiscopus,de

ubi autem ecclesite sute summa cum aliquandiu przefuisset, cessit e vita xiii Kal. laude Octobris, in tede S. Stephani sepultus, ex qua

xime

coluit

quo hoc eodem die in Martyrologio Romano, aliisque frequens fit mentio, et in Opere nostro agitur. Idem Ferrariusin Catalogo Sanctorum Itatue ad preecitatumdiemejusdemS. Theodori Veronensis elogium texuit ex monumentis, ut ait, ecctesiee Veronensis et libello Augustini Vaterii episcopi subdo. Veronensis de Sanctis ittius ecclesuv, quod
Septembris tomus VI.

postea corpus ejus in cathcdralem basilicam beat;e et ab Urbano III Virg'ini Deiparte dicatam , unanimi totius cleri et Pont. Max. consecratam, populi couscnsu tran^latum est, et in marmoreo sarcophag-o reconditum. ILrc ipse, ex quibus qiur
tuto admitti possint, c.r infra dtcendis apparebit Inter ceteros martyrologos nutlum reperi t gui ipsum memoret, pr&ter Casteilanum, idque tantum in Tabula seu Indive Sanctorum, ubi notat, Theodorum Veroneuscm in Martyrotogio suootnis-

sum, ad diem xtx Sepiembris memorari. De

S

anti-

quissimo

24
U-CTOM
C.S.

DE
sanctt

THEODORO, EPISCOPO VKUON'KNSL

gUMSXm twcn qusdim

*fff*&
;

Carptts rjus

waftmwiu S. Stopiiani eccletiu

tf

Velonvphrws Panvinius Jib. Antiquttatum *<7^ <* *** S ronensLi, cap. paulo unam evetustissimis Veronx ecclesas uam
i

M ^
1

requieverit.Augustmus pore in cathedrali ecclesia qtwrttm cllcctiouc tllcitsnstsl, tm.wnV.dcritts.rcl Vrrrtlns in Antiquis monu/Inpluirl U.xvda rl quique Mos senwnlis Sanctorum Veronensium, loFerrarius supra relalus, sie dubie
rutits fuit

l)

extra portam

Tridentina xdificatam, et observat, cathedratm olim fuisse> extraditione quamdam tabulam ejusdem affimam marmoream
in

via

muro

iaudat, in

qua inter sacras ejusdem ecdesix

quuntur,quasi eadem translatio s.vpe dwtam cathedmcatam ab Urbano III Papa non anteseculum^ jam lemccdesiam, adeoque Sed 'l^quulhacin decrepitum, peracta fuisset. Maffeio, senserint, malo eruditissimo narteipsi
antiquitatis sedulo scrutatori,

non msiposdedi-

tam affirmate asse-

recensetur. reliquias corpus S. Theodori nostri tabellam nsJuverit hancvenerabilis antiquitatis quibus eam Panvinius exhibuit, hic

demverbis,
attexuisse.

IX. HAO. BCOLKSIA. SAXCTORUM CONFESSOllUM. HUJUS. CIVITATIS

est,quod Qllludvero animadversione dignum corpus in marmorea venerabile sancti Episcopi hominis profanicujusdam, acverisimilius gentilis ejusdem conjugis Attne ValeJidiiApollonii,vel
rise sepulcrali

rcnti credere.

vt in

profana

urnadepoiittun;

unde

irtodubio

COBPORA. EPISCOPORUM. REQUIESCUNT SCILICET. SIMPLICll. PETRONlI, INNO

CENTlI. FELICIS. SALVINI. THEODORI

urna depositum, midtorumque an-

SENATORIS. PROBI. ANDRONICI

qux norum spatio sine ulla exteriori inscriptione, servatum sanctum illum thesaurum indicaret, qui de eo egerunt, testantur.
fuerit, uti

omnes,

MAURl. ET. ETrAM. MAMMAE. CON

FESSORIS. ATQUE. VTRGINIS. CHRIS
TI.

BaProfanam hanc inscriptionem ex Raphaele

gata exhibet Ughellus tom. col. 693 hoc modo
:

5 ItaluB

sacrx recusse

VENERABILIS. PLACIDIAE. ET. RELIQUIAE. DE LIGNO. CRUCIS

15

DOMINI. DECAPILLIS. VIRGINIS

Actise Valerise P. Julius Apollonius sibi et Obsequentissime vivus paravit,

MARIAE.

ET.

S.

STEPHANI. PRO

Conjugi Ejusque corpus

in arca condidit, et locuni

TOMARTVBIS. ATQUE. ALIORUM

Servio dedicavit.

QUADRAGINTA. MARTYBUM. ET

dia tlcposi-

tum, ab
uuot

ali-

CAETEBARUM. INNUMEBABILIUM SANCTARUM ^lllustrissimus aceruditissimus vir Scipio Maffejusin Verona illustrata parte i, lib. XI, col. 342

Augustinus Valerius; pro sed pro Acfe, habet Attise obsequentissimse reponitmenobsequentissime,e^o ejusque corpus

Eamdem

recitat laudatus

etc' dose, ut apparet, et ejusque dei corp. scriptionis differentia, quidquid sit de hac

Verum
qumad^

ueuUl

nd vutltvdrufcffl

de eadem tabula cum laude mcminit ,eamque cum nullam temporisnotam adscriptam habeat, ex omnibus indiciis seculi undecimi aut duodecimi esse credi posse existimat, sic tamen, ut negare nolit, eamdem non paulovetustiorem esse posse.Raphael Bagata et Joannes Baptista Perettus in Antiquis monumentis sanctorum episcoporum Veronensium, eorumdemque Vitis ab Aitgustino Valerio, ejusdemsedisepiscopoaepostea Cardinali,contextis, scribunt, sacrum illud corpus ibidem in crypta midtis annis
in

propositumnilfacit,manifestum est,ex hujusmodi^ inscriptione suspicionem oriridebuisscdeprofani acgentilis hominis corpore potius , quam desancti
Episcopi venerandis reliquiis in arca asservatis. inusita7 Licet enim antiquioribus Christianis adfideliumetiam tum non fuerit,gentilium urnas sanctorum martyrum corpora recondenda adhihac

apma
cum

teculo xin,

corjms

in&criptione

cum tamen incisa marmori inscriptio nil nisiethnicumautprofanum sonaret, merito sane
bere,

rcpertum
cst.

cum insigni monumento et altari

cuisse, laudantque

eadem confessione in ejus honorem erecto ja~ antiquum ecclesise cathedralis Lectionarium in ejus Vita. Exhisce ergo habemus,
S.Theodori Veronensis episcopicorpusintersacras
ecclesicc S.Stephanireliquias habitum

prudentioribus religio injectaestatque consilium de eadem inspicienda. Factum hoc Onuphrius, Bagata vel Augustinus Valerius, aliique ad episcopatum Jacobi reponunt, quem laudatus Ughel-

fuisse.Idem
se-

Jacobum de Bragantia appellat. Panvinius idem itlud ad annum 1226 retulit: at alii Veronenses scriptores uno anno citius collocarunt,
lus col. 838
teste

corpusdeinde adecclesiam, qusejam a multis

culis cathedralis est, et sanctissimiv
cselos

Mafjeio superius laudato. Aperta arca, in- V

Dei Matri in

spectaque, omnisjusti dubii ratio cessavit: inventa

assumptce dedicata, translatum fuit } ubi

enim

hodiedum religiose honoratur .Laudatus illustrissimus Mafjeius col. 343 inier vetusta Mss. ejus-

dem cathedralis

eccleside,

quseinter

1200 exarata fuisse conjectat,

annum 900 et unum admodum

in ea fuit una cum sacro corpore plumbea lamina, quse istud S. Theodori esse docebat, et, si Bagatx vel Valerio credimus, etiam manifesta episcopalia insignia. Inscriptio laminse ptumbese

incisafuvcerat: HocestcorpusS.Theodoriepiscopi.

traruiafum
fuit,

notabilem esse ait Ordinem Veronensem, Carpso dictum, et a Stephano presbytcro et cantore compilatum. In hoc autem observat, non modo depositionem S. Theodori, verum etiam translationem annotatam, cujus Sancticorpus certejam aprincipio anni 1100 in laudata S. Marise nunc cathedrali ecclesia, ac probabiliter etiam non paulo antejacuisse asseverat. 5 Argumentum, quo nititur, non allegat nisi forte id ex memorati codicis, sive Ordinis Vero;

Eruditissimus Maffeius col. 344 prseterea docet, hujus rei gestse memoriam saxo incisam fuisse, cujus fragmentum, longi temporis edacitate corrosu?n, in obscuri loci pariete casu quodam sub oculos cecidit. Fragmcntum istud ibidem col. 368, instrumento 63 sic recenset
:

DIE VINT. MADIO

APTA FUIT ARCA SCI DEODORI EPI

nensis vetustate evinci, voluerit indicare. Porro cum in supra recensita S. Stephani ecclesia idem

corpus ibidem requiescere dicatur, consequenter inde merito confirmat ejusdem tabutsc antiquita-

tem quse certe non ad seculum duodecimum, sed ad summum ad undecimi finem referri potest, si sacrum illud pignus jam inde ab assignato tem;

corpus in eadem arca permansit, quando, testeBagata,Peretto, vel Valerio, nesimite dubium deinde oriretur, eadem arca denuo inspecta est, et in ipso ejusdem operculo sequentes versus incisi fuerunt
ttsque

S Post hsec S. Theodori

et

seculo xv

ad annum 1489

ita

versus arcx
incisi
:

alta-

re ipsi erc-

ctum

Theodori corpus Verone prassulis almi

Hoc

DIK DECIMA
IIoc jacct in tumulo, consceuditspiritua astra. Sie est, utclerus vidit, populusque fidclis,

NONA

BEPTBMBBIfl

i'>

codice nulta pariter fuerit, sive quod erudUmvir eas potius omittendas esse censuerit. Porro cum

'.

Mille qii.-nlrin^cntis novera et octoginta sub annis.

omnes antiphonx
no.sl.ro

istse nihit

singulare de 8ancto

doceaat,f.aqne tantum contineaftt,

QU&

<:ui-

De loco, quem
tus obtinuit,

in pr&dicta.S. Marise Virginis cathedrali ecclesia, cuttuque, quem ibidem antiqui-

libet sancto

apud s&pe laudatum Augustinum Vatcrium hsec legere est Corpus S. Theodori ex
: ,

episcopo confes&ori po ,.",d adaptari, neque ego operee pretium duxi eas hic excwlere. Ceterum existimo, annuam ejusdem memoriam

ecclesia S. Stephani translatum

positum

fuit in

monumento marmoreo
clesiae (S.

in Australi parte ipsius ec-

Mariee

scilicet) et ante

monumentum
honorem
,

al-

tare decenter statutum in ipsiufl

ut ex

praedicto
thcilralis,

Lectionario,

nempe antiquo

ecclesias ca,

ut prsemiserat, habetur. Nescio

sit,

an

istud altare

tleinde

ad
ei
li.

tacelhim
altare

Maristrant

fatum

esl.

de quo Maffeius cot. 314 in quodam libro titurgico legi asserit Consecratum fuit altare beati Thcodori, additque annum 12C4. 9 Seculo decimo sexto idem sacrum corpus in sacellum B. Marise Virginis, quod ineadem ecclesia est, denuo translatum fuit, qua de re apud Valerium ita legitur Sed postea nostris temporibus sub Joanne Matthaeo Giberto, episcopo Yeronensi, inde translatum fuit cum eodem monu: :

perdicecesimVeronensemetiamabomnibusutriusque sexus religiosis personis Offlcio ritus duplicis cetebrari; cum hic intereos sit, quos congregatio synodatis anno L603, ac deinde Joannes Matthwus Gibertus episcopus sic honorari prsecepit , uti apud laudatos Bagatam et Perettum vvUre est. 12 Quod ad Sancti gestaattinet, ea antiquitatis tenebris involuta, penitus latent. Laudat quidem Panvinius tib. i Antiq. Veron., cap. 22 Gesta S. heQ(\or\, ejusdemqueVitam ex antiquo Lectionario ecctesiie cathedralis citant Bagata et Perettus apud Valerium; verum hanc suspicor eamdem esse cum ilta, in qua de Jacobo de Bragantia, Ve~
r

SuiiamSan-

^ v'^fwy

mento marmoreo in altare capellae S. Mariae VirB ginis in eadem ecclcsia cathedrali, erecta effigie S. Theodori in palla cjusdem altaris S. Mariae, et in eadem ecclesia est titulus S. Theodori. Sic Joannes Matthams Gibertus ad Veronensem episcopatum evectus fuit anno 1524, ejusque possessionem adiit anno 1527, ac eumdem deniqueanno 15 moriens reliquit, teste Ughello in Italia sacra tom 5, col. 958 et sequentibus intra quos annos postrema hxc translatio consequenter debuit contigisse. Jacet ibidem hodieque snb ejusdem
\:'j ;

ronensi episcopo, mentionem fieri ait Ughellus tom. 5 Itatiee sacrse auctae col. 838; quseque propterea secuto decimo tertio antiquior esse nequit, nec in Sancti gestis enarrandis magnx essepotest

Sed neque gesta illius in eadem con- E argumento est AugustiniValerii, quiVitas sanctorum episcoporum Veronensium a Bagata
auctoritatis.
tineri,
et

Peretto collectas contexuit, altum de iisdem sitentium, quippequi nonalia habet,quam queeFerrarius supra num. 2 ex ipso recensuit. Ittustrissimus quoque Maffeius col. o42, quw circumferuntur, eorumdem episcoporum Vitas gnas rejicere non dubitavit. velut
fi.de

indi-

sanctissimte
10

Deipanv Virginis

ara, ut habet laucitato.

datus marchio Maffeius loco supra

Rcliquivejits
alibi, aliu

13 Nihit pariter luce dignum ac inparte inve- tttiquaa %Ut. nisse dicendus est supra laudatus Btanchinus, qui cum Veronensia de Sanctis suis monumenta dili-

cultus

indi-

sacris reliquiis alibi asservatis, laudatus Valerius vel Bagata aut Perettus, h&c denuo ait In consecratione altaris S. Jacobi eccle:

De ejusdem

genter scrutatus

sit,

de S Theodoro tamenprxter

siae

sanctorum Apostolorum repositse fuerunt etiam

Theodori episcopi Veronensis. In eccle-

reliquiae S
sia,

seu monasterio S. Sylvestri, et in ecclesia S. Michaelis ad Portas, inter reliquias, quaj ibi asservantur, sunt etiam reliquiae sancti hujus Episcopi. Ex codem denique discimus, secido decimo

Officiumnum.prasced. memoratum nihil nobiscum communicavit. Quapropter si aliqua alia exstet ejus Sancti Vita, crediderim eam unam ex illis esse, de quibus Atoysius Lipomanus, Veronensis episcopus, tom. 1 Vitarum Sanctomm in

quinto Veronte jam fuisse pium quoddam sodalitium, sub ejus etiam invocatione erectum, et a Callisto IHPapa sacris indulgentiis ditatum, ac

Pnefatione sic ait Licet ergo in hac sancta insignique ecclesia ( Veronensi,) quod pene incredibile videtur, triginta trium episcoporum sanctorum celebris agatur memoria, et anniversaria festa cumsolennibus Missis recolantur, nullius tamen eorum
:

C ejusdem denique festum hoc

ipso die xix Septembris ibidem celebi^ari soluisse. Sic enim habet Calixtus Papa III concessit indulgentiani societati
:

per certum aliquem virum Vita describitur, sed omnia incertis authoribus edita proferuntur. Quinimo quffi de eis habentur Histori, tanta barbarie,
ut tantaque rusticitate ac inconcinuitate plena? sunt, gravis pcenitentia sit, sed pudor eas leg-ere nedum
vel

S.
\

Mariae Novelke,

S.

Theodori, et

S. Sebastiani, si-

in Bulla apud tse iu ecclesia cathedrali Veronre, ut Mariae in Organis, die 2 Januarii monasterium S.

maximus.

mcdlviii, ubi dicitur

Die xix Septembris, in festo

haec civi- ra luce indi14 Sanctos mea; eeclesire non solum veneratur et suspicit; gna videtxtr. tas, sed pene totus mundus

Hisce antiquior est quidam Ordo S. Romanus, quem Maffeius ibidem sub imperatoribus Ludovico et Lothario scriptum esse ait, et in bibliotheca capitulari Veronw asservari, atquein eo in certis Sanctorum invocationibus sub finem
Theodori
etc.

sed

eg-o

eorum
,

Vitas, quales habentur

si

in

me-

dium proferrem, non modo contra institutum meum agerem verum etiam omnibus ridendum sit, me exponerem. Qua autem id ratione factum meorum Vitce vel luculento, vel ut Sanctorum
,

etiam S. Procidum, S.Zenonem,

recenseri,
Officiwn

et S.

Theodorum

proprium sine lectionibus.

11 Ad manum quoque mihi est S. Theodori Offtcium proprium Ms., quod eruditissimus simulac humanissimus pater Josephus Blanchinus, Ro-

mani Oratoriiin

Vallicetlapresbyter, intervaria

Mss. de Sanctis Veronensibus nobiscum communicodice cavit. Officium hoc ipsius manu propria ex ecclesiccVeronensis descriptum, Invitatorium, antiphonas omnes ac responsornahabetpropria; Matutinum in tres Nocturnos partitum est; sedmd-

non fuerint, aut saltem ecclcsiastico stylo scriptaa non dubito) cur (quod fateri omnino si fuerint si quis me interroget, iu manibus non habeantur, omnia corrodit et consuimt, seu id vestustati, qiue istius cladxbus adscribam, etiam tot tautisqne urhis chartulffl solum manu script, s qua non 1 famosa theatra, templa puk-herrima,
alta palatia,
a-dificia, jam inde a Longobar.loc-vloquc ivquata potemporibus, qui in ea multis annis rerum

rum
titi

sauctorum

igitur sunt, cecideruutetperierunt.Doleamus patrum nostrorum, qui eeclesiam hanc

lam tectionem propriam

habet, sive

quod in

eo

miriricisexemplis illustrasuis e-regiis doctriuis et b runt,

DE

S.

THKODOKO BPISCOPO \KKONENSI.

tamen secido quarto posieriorem esse, D numenec inter octo primos ojus sedis cpiscopos JjJjJ"
18 Itlum

cs.

nmt, vitas minime reperiri deaoriptes. Emc Lipomanus^eaquibusomnibushaotenusaUatisabunde S. Theodori liqttet, laborandutn mihi non esse pro
Vita comparanda.

randum,omninoverisimiiefaciiaucioranonymxis,
requi tempore Pippini, Caroli Magnifilii, Italiiv Veronx descriptionem compogis, rhythmicam decimo ex Lobiensi suit, qitam Ratherius, seculo

rfftM

uWg-

tm

incompet15 Obscurutn, mquo ao gesta, tempus acordo ihmmmch- es f cathedram tenuit. n q lt Sanctus Varonensem t,,m tib.4-Antiq. Veron,,cap. 7 ipsum CertePanvinius inter eos nominat, quos, quia ad certum tempus et successionis seriem referre non poterat, ordine atphabetico recenset. Maffeiusverojam sxpelaut

monasterio cpiscopus Veronensis, ad monasterium

suum

rediens,

Lobiam

attulit,

exejusque codice

datuscol. 341 deepiscopis Veronensibus sequentia habet sermone Italico In mouumeutis Ycronensibus nec diptychuni, nec catalog-us oecurit:quam ob rem variis (episcoporum Veronensi um) nomiuibus es monumeutis variarum ecclesiarum colleOtis, eorumdem tenipus, successio et ge^ta disposita
i

fuere pro arbitrio ingenioque eorum, qui seculo decimo quinto et sequenti historiam nostram ecclesiasticam concinuare coeperunt. Deinde integra series in Italia sacra relata est; quam erronee, colligi potest conferendo episcopos, quos hactenus

hisce porro monumentorum tenebris orta est ordinis, quo sederint, in variis

memoravimus.
iabuiis,

Ex

quas

vidi, diversitas.

B
q,ticop'atum

Alexandrum Canobium aJoanne Bapiista Peretto anno 1588 edito,

16

Nam

in eatalogo post

Vcronensem
gesiu,

in quo prteier atiquot alios ordine aiphabetico re-

Mabilloniustom.iVeterumAnalectorum excudit. Eamdem etiamexhibet Maffeiusinsupra laudata afprmare epistola sua ad Nicolaum Coletus, ubi eadem re instrumennon dubitat, nullum hoc de tum vetustius sinceriusque a se repertum esse, additque, eidem plane consonare Joannem ecclesim Veronensis diaconum, qui plus quam ducentis annis, ut asserit, ceteros ejus argumenti scriptores prxcessit. Eic anonymus octo primos Veronenses episcopos, ordinemque, quo sibi invicem proxime successerunt, diserte recensens, nullum inier eos Theodorum numerat,etoctavum statuit Zenonem, gui non videtur alius fuisse, quam is, cujus S. Ambrosius meminit in ejristola ad Syagrium ejusdem successorem. Ambrosii verba habes in Operenostro tom. 2 Aprilis pag. 69, ubi deeodem actum est. 19 Seculo quinto et scquentibus usque ad Luit- neotnterocro r "" os ^ vrandi reqis tempora, sive usque ad octavum seculum, tam incerta est eorumdem episcoporum se- mC run<iu$.
?'
1*

censentur episcopi centum et septem, qui cum subnominibus suis numeroque in aula synodali Veromv depicti visuntur; in hoc, inquam, Catalogo S. Theodorus, velut unus ex illis centum ae septem, decimo loco memoratur, quo ipsum etiam
jectis

?nes, ut nescias,

cui loco in tanto

temporum

et

antistitum numero Theodorus rectius inseripossit. Maffeio in Verona illustrata col. 342 multum cre-

auctorem tabuloc, quam num. 3 exhibuimus, in sanctis episcopis, qui in ecclesia

dibile apparet,

Ferrarius supra num. % sedisse affirmaviL At vero in alio Catalogo per eosdem auctores confecioauctoque, et anno 1602 edito, idem S. Theodorus
vigesimus sextus et inter annum 531, et 585 recensetur. Ughellus tom. 5 Italiae sacrse auctcV, coL
693

S. Sebastiani quiescebant, recensendis,

ordinem

eumdem

in ordine

decimum

tertium, sed sine

tempore statuit. Nicolaus Coieius, qui Ughellianum Opusauxit, decimum quintum fuisse ibidem

inmargine annotavit sed horum omnium nullus rationes, quibus nititur, producit. Neque vero in tam spissis vetustatis tenebris produci posse exi:

temporis observasse, quo ipsi, intermediis tamen aliis, episcopatum obtinuerint ;sicutS. Theodorus post SS. Simplicium, Petronium, Innocentium, Felicem, Salvinum, et ante Senatorem, Probum, Andronicum et Maurum collocandus sit, licet inter hos ipsos etiam alii intercesseynnt Confirmari id existimat ex eo, quod anonymus Pippinianus, de quo mox meminimus, Simplicianum, qui in
.

eadem tabulaprimus

stimo, meritoque ab erudito Maffeio supra dictum esse, catalogos illos ex compilatorum arbitrio,

occurrit, inter octo primos episcopos tertium collocaverit. Verum non habeo, unde eruditi viri opinionem confirmem, et eorum-

concinnatos fuisse. Fatemuritaque, nos nec ordinem, nec tempus, quo S. Theodorus Veronensi episcopatu funC ctusfuerit,posse assignare, cumipsum seculum,
,

nempe cum monumenta

dem episcopomim
anonymus

deessent

aetas incerta est. Ceterum idem inter sanctos episcopos in memorata ecclesia depositos etiam Probum, Andronicum et

Maurum,

quo floruerit, incompertum

sed alio ordine recenset, sed de Theodoro et sex aliis silet.

sit.

DE
j.c.

S.

EUSTOCHIO EPISC. TIIRON.

S

YLLOOE
Deum, ex
lus.

Anm)

Cntiisu

Prmter ea,

tMimonium

kS.Emto- postquudrag-esimuni septimnm episcopatus defuncto sanctus Eustochius successit,

sanctitatis vir.

piam nobis mnotuit. Ejus meminit lib. 2 Rist. Francorum cap, his verbis Cui (Briccio)
i
:

qum de S. Eustochio paucis complectiturS.Gregorius Turonensis, vix

quid-

g-enere senatorio. Hunc ferunt instituisse ecclesiasper vicos, Brixis, Iciodorum, Luccas, DoJ^dificavit etiam

ecclesiam infra muros

ci-

annum

mag-nific<e

Ejusdem

libri cap. 14

annos episco-

patusejusita determinatet successorem in Turonensem cathedramassignat Apud urbem vero Turomcam, defuncto Eustochio episcopo septimo decimo sacerdotn suianno, quintus post beatum Marti:

sanctorum Gervasii et Protasii martyrum coudidit, quaj saucto Martino de Italia sunt delata?, sicut S. Paulinus in epistola sua meminit. Sedit autem annos septemdecim et
basilica, quam Briccius episcopus super sanctum Martinum struxerat. Ha>c paucis perpendemus proposita prius S. Eustochii in
,

vitatis, in

qua

reliquias

sepultus est in

numPerpetuusordinatur.Z)en^^. num. 5 breve hoc illius texit clogium

stochius ordinaturepiscopus, vir

10, cap 31 Quintus Eusanctus et timens

sacms fastis memoria. 2 Martyrologium Romanum ita Sanctum nostrum hoc die annuntiat Turonis S. Eustochii episcopi mag-uarum virtutum viri. Consentiunt in
:

^ejnsdem

Auciariis

!>!!;

DECIMA NONA 8EPTBMBBI8

amifyquos
,

A Auclariis Usuardinis codices Antverpiensis, Antverpiensis Maximus, Ultrajectinus Lovaniensis, Bruxeiiensis et alii plurimi, nisi quod corrupte, ut advertit Sotterius, Eustachius pro Eustochio scribant,

27

(ircgoriusponit medios. EemchenU epocham secutisunt Cointius inAnnatibus, J nes Maan in Ecclesia Turonensi,
Baitletus hic,

J.C

venus, correxit antiquo ecclesise Turonensis, quod edidit Martene tom. 3. Anecdotorum,nuliam fieri de S. Eustoehio urbis iltius episcopo mentionem. Baronius Nota g*

quem errorem secutusest GreMolanus. Miror in Martyrologio

Grandamicus, Historue Litterar. Francix

et

ptores tom. 2 pag. (>] o aliique, reclamantibu* Pagio, Gervasio pr&posito S. Mariini Turcmensis
aliis

non paucis. Ego hactenus Henschenio cum

laudatisscriptoribusadhaereo, statuoqueS. Eusto-

Bedamcitat,sedauctum:deSanctoenimsitetnoster et Dacherii metricus.Eadem deSancto habet Fto-

rarium nostrum Sanctorum cum Moiano Breviarium ecclesise Turonensis impressum anno Christi
.

1612 Officium deS. Eustochio prsescribit ritu semiduplici, Lectio 4, quse soia est de Sancto propria, eaipsa continet, quse ex Gregorio recensui. Bre-

chium annoiU Turonense-msvl*-,,, adiisse atque ex illa in c&lum migrasse anno 46] ah hac sententiarecessurus, si aliorum rationes prievaluerint, quod ad Vitam S. Martini examinabitur. 4 CircadictaS. Gregorii observandumest^.Yn- pauca in S. stochium^.2 cap. UpostS. Martinum quartum G**.**M '"*na *da statui Turonensem episcopum, librovero 10 31
;

viarium atiud ejusdem ecciesicV annis post 23 ediium eamdem Lectionem recitat, sed indicitur recitandum Ofjicium ritu duplici et hanc preeterea adjicit Orationem propriam Propitiare, quaesumus, Domine, nobis famulis tuis per hujus sancti
:

cap. in ordine quintum. At Gregorius secundo loco a

Gratianoseriemorditur,noncompv.tatisJustinia-

no et Armentio, qui Turonis sederunt, exputso perinjuriam 5. Briccio, S. Eustochii^a?cessor<>; libro autem 2 ordinem ducit a Briccio, quarto

confessoris tui atque pontificis

Eustochii, qui in

prsesentirequiescitecclesia, merita gloriosa, ut ejus pia intercessione ab omnibus semper protegamur

Turonensium episcopo, inter quem et S. Eustochium locum dat duobus itlis episcopis, quibus in ordinem receptis, recte statuitur Sanctus noster quartus aS. Martino; necvitiosus videtur locus,
ut putavit Henschmius in S. Perpetuo. Ceterum E pagos, ubisanctusRuRtovhiusecciesiasinstituitiita

B
anwuobUu
ei

adversis.
3

PerDominum

etc. S.

Annum emortuaiem
t

Eustochii S. Grego-

uditi epi-

scopatm.

r i us Turonensis ita designavit libro i de miracu fo s g Martini cap. 6. Anno sexagesimo quarto
post transitum gloriosi

domim

Martini beatus Per-

petuus Turonicfesedis cathedram sortitus est digrnitatis. Sancto nostro successit S. Perpetuus igi:

contrarium suadeat, eodem illo anno sancti Eustochii obitus iliigandus est. Porro Henschenius noster tom. i. Aprilis ad diem vinin Vita S. Perpetui annum hunc cum Christi anno 461 composuit ex epocha mortis S. Martini, quam ad Kalendas Februariiante Vitam S. Sigibertiregis Austrasiorum vn ostenderat contigisse anno Christi 397 unde ad prtvdictum annum fluunt
tur,

cum

nihii

enumerat et designat Ruinartius in Notis Brixis Vatesio est Brisag, Iciodurum Iseure infinibus Turonum et Pictonum, LucccV, Loches, locus celebris ad Andriam,VIn<iTe.~Do\us denique iocus haud procutabeodem fluvio. Obsen-at deinde ibidem epistolam S. Paulini, quse hic, libroi de gtoria Mar.-

tyruyn cap. 47, laudatur, periisse. Interfuit S. Euanno 453 celebrato. Sancti Episcopi corpus in ecclesia Turonensi S.
stochius concilio Andegavensi

Martinilongo tempore honoratum,menseMajoan1562 aCaloinistis profanatum etdireptum fuit, sicut docet Gervasius in Inventario, quod Vitse S.Martini ex instrumentis authenticis subnectit.

DE

8.

MILETO
J. C.

EPISCOPO TREVIRENSI
IN BELGICA PRIMA
ancti Mileti Trevirensis episcopi varie luxatum nomen hodie sacris Fastis inscriptum le^Jgitur. Hieronymiana apographa Fiorentinii,
renses. De Tabidis ittisquidquidsit, certum esthoc

Annocirciteh cccclxx.
5. Slilrtiepi-

die Treviris coli

sanctum Miletum, quo de

illo

in-

ter Officiapropria dicecesis prcescribitur ix Lectio

scopi Trevirensis,

certatim in civitate Triveris S. Militi episcopi depositionem nuntiant. Labbeanus codex in Opere nostro excusus tom. vi Junii in Append.partis 2 ita habet Niceti, Castoris Militis, Trogi etc. Augustanus 2'fo'tt:CastorisMilitis, Trecse, corupte ex Trog-i.
;

ex communi Conf. Pontif. 2 Porro Miletum, ^nr* Melitum, Melitium, Mili- ntj**Mjntum, Meletium et Myletum legendum duxi, tum T^Jufl quod interilla Officia, tum etiam in vetustioribus stis mfmona
catalogis itascriptum Sancti nomen inceniatur. Ceterum nuda est ubique sancti Mileti annuntiatio,

Interpunctione posita, legendum pz^oCastoris, Militis quod nomen Sancti nostri ex Militi ab amanuensi corruptum sit. Certe inter Bedse auctaria tom. iiMartiiprcvfixa codex Barberinianus eam:

soius pro

more Saussayus prolixius elogium

dempeneinflexionemadhibei,dum his verbissanc^Miletia^^memoWrtw.-Ti^everiscivitatedepositio S. Miletisepiscopi. Deinde in Hieromjmianis apographis Militi passim Trog-o prcvponitur, nec fuit
Castor miles.

ex iis, opinor, magis, qiuv conjeinvenit sunt enim sancti Virigesta omnino obscura. Browerus Annal. Trevir. tib. 5 fol. 306 pauca fucc de illoscribit Miletus per id tempus (cttm Ckildericus Francoillius contexuit,

ctat accidisse,

quam qiuv facta

.-

rumrex varias
vorum
fastis

Galluvditiones subjugaret) Trevi-

Sanctum hoc die habent etiam ex Usuardinis Auctariis piurima, et Fiorarium no-

innoeenter acta in Diris naturre concesserat, vita

strum Ms.cum Galesinio, Canisio, Ghinioetalzis. Ejusdem etiam meminit Ferrarius inCatalogo,sed die tantmnwvSeptembris, secutus Tabidas Trevi-

venerandus.

Quod

ad undevig-esimum Septembris diem si ita est, colligere iicct, San-

ctiobitum contigisse Chitderici temporibus non primis. Chitdericus aliis anno 470, aliis biennio post

DES. MILETO EPISOOPO TBEVIRENS]

ircront

vost regnare et riccrc desiit.

Cum

aliunde incer-

J.C.

tumsii^
thedram
adierit,

sanctusPrvmlTrcnrcnsemca-

centiat sediisetiamvirtutibus porum calamitates in tanto Prmsule requirebant.

emicuisse,quastem- D

quo inde ad Superos excesserit,

Ceterum

censuif ejus mortem circa

ChristiannumMO

figi

Milotus a Wilhelmo Juliacensi et Petro sunt Mrrs:n> hillist. Archicp. Trcvir., quos secuti
S.

Sawmarthani,

P
getta obtcn-

S Vixit itaque et

Trevirensem rexit ecclesiam

in CatalogO ponitur ordine 42 ilarchiepiscopus. Gesta Trevirorum exliussedis

col.

n iuaf.

sanctusmietvsdifficiUimisluctuosissimisquetemomnisque virporibus, quibus urbs Trevirorum non semel ferro flammaque vastata est regio,

cusaaCalmeto ad calcem tom.iHist. Loth.

cum

ferocia Francis, barbarica adhuc superstitione bus. Credibileest,

Volusiano; lau12 Miletum successorem assignant datiSammarthani,cumhistoriaTrevirc>ts<\ quam mcdws Dachcrius Sptcitcgii sui tom. 1:2 iiisenttt,

SanctumPrmulemoblatamoc-

casionem exercendx Christianx fortitudinis et charitatisavide arripuisse, et non sola vit&inno-

Hildolphum et Sevennum, quohictuminaliis catalogis nudafere sunt rum tum nomina.

illis

interponitnt

DE
J. P.

S.

JOAMVE EP1SC0P0 MART.

SPOLETI IN UMBRIA

COMMENTARIUS
B

I>R^EVIXJS
E

Sancti mentio apud recentiores; Acta; corporis translationes; cultus.

ClKCAU&DIl M

Secvi.

Memorin
Sancti

Loco non uno quorum hactenus discussa fuerunt Acta, hujus sancti Episcopi martyris facta est mentio in Opere nostro, ex instituto autem tom. i mensis Julii pag. 5 inter Prwtermissos ; quia nimirum Ludovicus Jacobilhts in OpereltalicodeSanctiset Beatis Umbrise tom. 2 de eodem agit ipsis Kalendis dicti mensis, tamquam martyrii ipsius propriis.At quiatumipseJacobillustum Ughellusin Episcopis Spoletanis tom. i col. 1256 Italiee sacree secundce editionis asserunt recoli festum S. Joannisdtexix Septembris, ad hunc ipsum remittere tumvisumfuit examen gestorum ejus. Preeiverat

occasione aliorum Sanctorum,

dit;

qui illum lanceis confossum obtruncant. Cor-

pus,

cum milites recessissent, a clericis non sine laerymis et ingentibus suspiriis apud urbem sepelitur, ubi,

cum ad centum annos

Gothis a Narsete,
:

delituissct, excaelesti

actis ex Italia

inditio

repertum

est

nam cum

cselum, quasi ignea colum-

na, super locum noctu coruscare videretur, odores suaves exhalarentur, cantusque resonantes exau-

direntur
S.

Gondecara nobilis femina monnsterii Euphemia? abbatissa, tot signis excitata, noctu comitata, pergit ad eum locum, sublatisque lapidi; ,

bus, sacras reliquias latcntcs invenit, et in suam transtulit ecclesiam. Quod ubi civitati innotuit,

etiam Ferrarius in utroque Sanctorum Catalogo (nam in Fastis saeris antiqitioribus Sancti memoriam non reperi) eodem die Septembris ipsum an-

tumulus sancti Martyris venerationi esse ecepit, multissuperdiversis movbis laborantibus miraculis subsecutis. Hactenits Ferrarius ex monum, et lectionib. eccles. Spoletinse.

nuntians in generali SanctorumCatalogo his verbis Spoleti sancti Joannis episcopi et Martyris, sub Theodoricorege; id est,qui floruitsub Theodorico, ut infra ex ipsomet patebit: in annotatis vero, unde ejus notitiam nactus sit, indicat sequentibus Ex Tab,eccles.Spolctame, ubi Acta illius Ms. leg-imus, Vitamque in Catalogo nostro SS. Italise trans:

leti

scripsimus.
apud Ferrarium

SHenscheniusnoster una cum Papebrochio Spofuit sub annum 1GG0, ibidemqite, sicut ipse indicat tom.% Martiipag. 80, deperditos intellexit tres libros permagnos et antiquos, quisolebant exstarein archivo episcopati cathedralis ecclesim Spoletanse, et Lectionarii seu Passionarii nomine appellari, quod ex iis lectiones ad Matutinum recitarisolerent,edeqite frequentius continerent Pas-

ex Mss. Spo
letinis;

j?

2 Ut Vitse Sancti

beat tectorjuverit
transtulisse
;

pr&viam ahquam ideam haeamexlaudato Ferrarioetiam

,

sic habet

nime obscuro natus

Joannes Spoletii loco mia puero in Christiana reli:

gione educatus, ct sacris Litteris adolescens eruditus, totum se divino miuisterio mancipavit, in clericorum numcro adscriptus, et ab ecclesia non
recedens. Eactus arcbidiaconus, postea Meletio archiepiscopo ex liumanis sublato successit, cui

etiam in archidiaconatu successerat. In munere autem cpiscopali adeo praiclare se g-essit, ut non in Umbria tantum, sed etiam per totam fere Italiam fama sanetitatis illius pervagaretur ; erat pau-

perum

pater, et

oppressorum advocatus

Martyrum. Equidem vix ditbito, qitin memoratilibrieademsint monunienta^qutvcitat Ferrarius, ex quibus vitam S. Joannis a se transeriptam esse asserit, qucvque dein deperdita sunt neque enim video, quid cohibuisset Spoletanos, quominus ha?c, antea Ferrario concessa, exhiberent Majoribus nostris. Hancjacturam utcumque compensavitlaudatussupra Jacobillus, quiiisdem Majoribus nostris Fulginii hospitantibus cum jam tunc absotvisset tres tomos memorati Operis sui, copiam collectionis Ms. concessit ex iisdem librisextractx sub hoc titulo Ex archivio episcopasiones
,
:

facul-

tates suas alcndis egenis, et ecclcsiis

reficicndis

insumcns. Floruit sub Theodorico rege, cujus gratiam consecutus, multa iinpetravit, et multis profuit. At sub Totila multa passus, populum ta-

tus in cathedrali Spoleti in tribus libris pcrmag-nds antiquis, ex archivio per D. Bartholoraeum Tiberium

Spoletinnm extracta.

men

orationibus

sublevavit.
iter

lorum limina, vix

Visitaturus Apostoaggressus, in milites inci-

4Ea collectione Ms., qux plurimas Sanctorum UmbriseVitas continet, utcumque, inquam, jacturam compensavit Jacobillus non plene nam ab imperito librario tammisere deturpata est, totque
; :

Artu

ejtis

mendis

DIE DECIMA

\ONA BEPTEMBRIS.
struit de consecrationc Sancti facta per

M
8ymma500, id erroris convincitur
eo<

A mendis passim scatet,

ut segre ssepe, etiam conje-

ctando, ad auctoris sensum valeas pertingere. Eas inter Vitas complectitur etiam Sancti nostri Pas-

chum Papam anno

i. r.

Actis synodi primie sub

iem Papa

Ronw

nemfmtlm
o, ll(Vitnme%

sionem, corporis translationem

cuta,

et

aliquot mira-

cete-

desumpta ex tomo primopag. 110 dicti Lectionarii seu Passionarii; sed non omnia in iis teguniur, quss tegimus supra in Ferrario,qUccque refert Jacobiltus, quamquam hic dictum Lectionarium et ex eo Vitam Sancti citet in margine, uti ostendam, postquam pauca disseruero de auctoris nomine, statu ac cetate. Nomen ac statum suum prodit sub finem prologi ita Sanctum invocans Sancte Joannes martyr Christi pro Joannis monachi peccatoris intercede delictis. Deinde se Casinensem monachum insinuat,talemque fuisse asserit Jacobiltus, habitasseque in quodara monasterio prope civitatem Spoletinam. 5 Haud multo difjicilius est reperire astatem; scr {p S n enim, sicut in eodem prologo significat, rogantibus monialibus et Berta abbatissa monasterii ^poletini, quod ante a S. Euphemia nomen habuerat, tum vero a S. Joanne episcopo martyre appeliabatur postquam nimirum sacrum hujus corpus a Gunderada, una ex iis, quee nominatse
:

iporum diserte legitur Joannes Spoletanus, ut viden poiest a/pud Labbeum tom. 4 Concitiorum cot. 1315, dein eodem nomineoccurrit etiam inter episcopos $ubbratie, ubi inter subscriptio>><

"^^^,

scriptos Actis synodi tertiee et Joannes Spoletinus inter scriptiones ad Acta quartae, quintie aesextae

etqmndo
conscnpta
:

synodorumsubeodempontifice celebratarum. Itaque Joannes eratepiscopus ante Katendas Martias anni 499, quando dictaprima synodus celebrata est; et hinc non tantum erroneum esse sequitur, quod scribitJaxobitlus deanno consecrationis,sed omnino dubium, an eadem consecratio facta sit a Symmacho vel dum hic pontificatum tenebat, ad quem tantum evectus fuit mense Novembri anno 498. Porro titulum archiepiscopi non solus Jacobillus sed et Ughellus et Campellus S. Joanni attribuunt eum in veet Campellus quidem tustissimis imaginibus cum pattio archiepiscopali depictum esse ait, atque inVita S. Joannis Para; ,

B Bertx in abbatissai munere pr vcesserat, translatum fuisset. in dicti monasterii ecclesiam tempoc

nensis apud Mombritium appellari Metropolitam. Accedit etiam Ferrarius in Catatogo Sanctorum Itatiee ad diem xvi Decernbris ,quo recolit memo-

riam

S. Meletii, et ubi
:

sequentem annotationem E

ribus Ottonis secundi imperatoris, uti denuo ipsemet ctare significat, itaque senescente seculo decimo .Sed monasterium iltud,quod derelictum esset, concessum fuit abHenrico II imperatore sub annum 1012 Heriberto Spoletino episcopo, quiexeo

subjicit

Ecclesia Spoletana seu Spoletina olim

:

metropolitana fuit pluresque habuit archiepiscopo3, quibus uti suffrag-anei Nursinus, Trebias, Mevanas,
Hispellas, Eulginas et
alii

episcopi subjecti erant.

In

iis

Meletius, Joannes, Laurentius post Britium

patatium episcopale

sibi construeret, uti scribit

floruere.

Jacobillus.Jacobillo consonantUghellus in episcopis Spoletanis et Augustinus Lubinus in Notitia

abbatiarum
notet
1015,-

prwterquam quod hic annum uterque vero perperam scribat HenriItalise,

;

cum tertium

atque hincsequitur,scripsisseaucto-

rem nostrum subfinem seculi lOvetsub initiumxi, ac proinde plus quam seculis quatuor post Sancti
obitum,quem et ipse et alii recentiores contigissesignificant sub medium seculum sextum. Nidlibi indicat,

8 Vitam Joannis Paranensis, in qua Joannem nostrumMetropolitamappellariaiebatCampellus, nempe quia auctor de Spoleto loquens civitatem metropolim compellat, ex Spoletino aliisque Mss. ac Mombritio ediderunt Majores nostri tom. 3 Martii pag. 31 unde nonnulta, quee ad Sanctum nostrumpertinent,et a biographonostro similiter
:

ViUi

utrum velexquibus monumentisantiquioribusgesta Sancti ac Martyrium a se descripta deilta sint.

omissa sunt,juvat transcribere. Narratprimum auctor, S. Joannem Paranensem ex Syria venisse in Italiam, circa civitatem metropolim (Spoletum
indigitarimoxvidebitur),angelojubentequievisse

prompserit, nec consequenter, quanta fide digna

^uxdam
in

ns omissa

adduntur

6 Pauca, quse de Sancti vitse gestis et martyrio exaravitjam designatus biographus, quantum ex n0 stro coltigere possum, aliirecentiores,prout superius innui, auxerunt adjunctis aliquot. Sic C itte nude dicit, Sanctum natum esse in civitate

factum diciturmenseDeceminventum et interrogalumfuisseatranseuntibusvenatoribus:acdenium prosequitur his verbis : Attendeutes autem ad

sub arbore, quee

(id

&yfloruit sicut lilium, illic

arborem (arbor vero fulgebat sicut

g-uoveruut
viri,

iilium) tunc coillo,

quia

Dominus erat cum

et

nun-

Spoletina; adduntJacobillus inVitaltalicaetBernardinus e comitibus de Campello tom i Historise Spoletinm pag.ZoQ ex nobili familia. Ille paucissi-

Spoletiaverunt hoc factum B. Joanni episcopo dum hoc audiaset B. Joanues tanse civitatis. Et

misverbisrelatoejus studio sacrarumLitterarum etpietatis, mox subdit, ad sacerdotalem infulam pra>mitdig*uis praconiis sublimatus est; ipsi vero dignitate prius tunt, Sanctum archidiaconatus decoratum fuisse in cathedrali Spoletina,acmor-

exurgens Doperrexit ad locum, ubiB. Joauues servus Dei vidissent se invicem, minum deprecabatur. Et dum Et pr gaudio lacrymas fuderunt ad Dominum. Joannes de omuibus his, quae inquisivit ab eo B.
episcopus, repletus est gaudio

magno

et

imo tuo Meletio antistiti suo fuisse subrogatum; Jacobillus, ipsum ut talem confirmatum adjicit archiepiscopi a fuisse et consecratum cum titulo

Tunc omnes, qui aderaut egerunt Domini autem mi^ericordia collecta mulgratias; et habititudo populi a:dificavit ibi monasterium
scripta sunt.
,

in eoloco tavit ibi cunctis diebus vitse suse, etsedit

Symmacho Papa anno 500. Denique biographus ipsi ne nomen quidem exprimit Theodorici regis Sanctum ab hoc rege sicut et Ughellus, dicunt, Ariano gratias ac favores consecutum fuisse.Credere fas est, horum aliquaab incurio tibrarioprxtermissa fuisse in nostroso Ms. vel certeexmonuj

annis quadraginta quatuor. Martii in Catatogo s.Jwnn,* 9 Ferrarius ad diem xix

ecSanctorum Italim laudans denuo monumenta monasterium illud a Sancto noctesicv Spotetincv,

idemque stro exstructumesseassenut,

in Martyrologio ad diem llic in Spoleti S. Joanuis confessoris.

eumdem,

ita

Gatesimus scnbens:
ortus.
;

Syna

per mentis Spoletinis accepta et adjecta fuisse quia Ferrarius, nominatos scriptores.Prxsertim utsupra hisce anterior, eadem hdbetpene omnia, testaturque, se Acta Ms. legisse Spoleti, vidimus,
Vitamque transcripsisse.
7

Dei admonitu veuit ubi Italia ad urbem Pinnensem Joannem Spoleti episcopum exa>monasteriosibiper
dificato,quatuoretquadragiuta auuis pie sam-teque
vixit.

Verum undeundeacceperitJacobillus,quodad-

Citatautemin Notationibus suis Usuardum, Adonemac Bedam; et sane priores duo longwn deduJoannis Paranensis dant elogium ex Actis ctum;

30
AVCTORt

DE
at neutcr

S.

JOANNE EPISCOPO SPOLETINO.

ejusdem Petri occurrit memoria. Quapropter doncc certa spccialis cultus a/feruntur indieia, GQn*
suli possunt prseter

ctum;

J.P,

illms (JoanniS JuvtvrologioCremoncnsi pluribus qu* I Joanne episcopo Paranensis) Vita narratur,
Spoleti scripta putatur,

episcopiSp^ mcminit S. Qalmntusi&ri m lethu. Subdit demum idem

^f
et
fit,

laudatum Jacobitlum Cam-

pettus

Postremumhoc,
Vita

inteUe-

ctum
tii

scilicet

de Sancto nostro,

constanter apMombritii" tum in Ms. Spoletino episcopus, quo titulo se pellatur Beatus Joannes improbabiie ; imo omnino ipse non erat omaturus Paranensis,imperante Jusiiniano, est si Joannes
ut siatiiit

excusa, minus verisimile

tom 3 Marquia tum apud

etUgheltus. Accipe interim breve ipsius margine ctogium ex Vita S.3onimis,quodtaudat in Plurimi vero archiepisooporuin Jacobiilus

idem

quibus unus Petrus ipsiusiequa sanctitatepollebant, virtutes marmofulsit, cujusopera ct sanctissimus uli.quc tabulis lirica versificatio manifestat;
reis
olarificati nonnulli simili carmine signis et prodigiis pace quiescunt. in beati Petri apostoli aula serena

Ferranus

vel Justino seniore, ut vult

:

apud Adonem, Usuardum monasterium annis quatuoi et aliosque dictum mors ejus statui quadraginta dicatur gubernasse, omcerte ante annum 560, quojuxta nonpoterit
in Vita et in elogiis

venent Campellus, tantum inltaliam

nam cum

Hactenus biographus noster. Pas13 Hmcautem huc transtuli, quiapartem Ms. mojorem, luvc et similia de sionis seu Vitas varas episcopis aliis, de ducibus Spoietanis, deque
coniineniem, SpotetancV civitatis vicissitudinibus

Acla quomodo rccudrnda.

nium

pus utpote

episcocalculos diu vivere desierat Joannes quorum reoccisus a Gothis Arianis,

gnum
fuit.

in Italia diu ante

annum

560 exstinctum
,

rescindendamputavi tum quiaadSanctigcsta et martyrium vix aut ne vix quidem pertinent, tum adquia, ut monui, iam vitiose descripta sunt, ut frequentissima correctione scgre hibita etiam restaurari queant. Ceterum utpars alia ad San:

Tcmpus
tnartijrii;

convenit inter laudatos scnptores de noanno martyrii; Ughellus et Jacobillus annum

10

Non

eum modum

ctumpropriespectans,utcumqueaptafieretprelo, servavi: ciariora librarii, qui yel

corpus ter(io

translu-

tant 541, Campellus differt in

scilicet et

tum

ut

captum a Totiise quam biographus vero noster obscurius loquitur, queam atque idcirco exeo quidquam statuere
:

postobsessum exercitu Spoletum;

5-17,

negligentissimus fuit vetvixprimis Grammaticm rudimentis imbutus, menda correxi ipse, dubia vero notavi in margine, et qum restaurare ncquivi, reticto spatio, prcetermisi; idem servaviin miracuiis, Vitse

i:

obitum supra latiussignavicircamediumseculum sextum. De loco autem ac modo martymi et sepulinventione ac turx, et de prodigiosa corporis primatranslationejactacircafinemseculidecimi, convenit inter nihil addo, quoniam de illis saiis

seu Passioni subnectendis.

PASSIO
TRANSLATIO CORPOEIS ET MIRACULA

eosdem auctores, sufficienterque instrui potest lectorex Ferrariiverbisnum. 2recitatis, et ex Vita

debitisannotatiselucidanda.Restatigitur,ut,qux paucis mede reliquiis ejus et cultu addunt alii, morem. Servatum est itaque sacrum ejus corpus
et variis

qux similiter a biographonodabimus, claruit in monasterio, stro descripta

miraculis,

Auctore Joanne monacho

Casinensi

primum S. Euphemixetdein S. Joannis appeliato,

usque ad tempora Heriberti episcopi Spoletini et multum provecto S. Henrici imperatoris, non secxdo xi, quando, ut supra dixi, idem monaste-

rium inpalatium
nunc servatur in ccclrtia

episcopale transiit.
teste Jacobitio,jussu

Ex

lectionario

Ms.

Spoletano.

S. Petri

apostoli

11 Tum autem, Heriberti episcopi translatum est ad antiquam ecclesiam cathedralem, quse extra civitatem sita erat et dedicata S. Petro, depositumque in veteri monumento lapideo; in hoc autem

ejusdem sacrum corpus

Profogmauo sacratissimum collegium Compellitis me una cum devotione Bertse ductricis vestrae prfe. coenobii sancti martyris Joannis, quod ab imo fundatum in honore beatissimgg virginis Eupheinise a devotissima Gunderada recolimus abbatissa, ut si- p gna et virtutes atque miracula praefati Martyris,
,
,

servatum fuit usque ad annum 1500, quo Franciscus Herutus episcopus Spoletinus id aperuit ac visitavit. Anno demum 1619 die xxi Martii per Laurentium Castruccium episcopum item Spoletinum,assistente,utiaddit Campeiius ,magistratu,
translatum fuit sacrum corpus in monumentum honoriflcentius, repositumque sub ara principe ejusdem ecclesiw, ubi usque nunc honoratur una cum corpore S. Petri ejusdem civitatis episcopi. ItafereJacobillus,qui deinde subdit Sanctinostri quotannis in civitate ac dioecesi recoii memoriam ritu duplici die xix Septembris cum Missa et Oflicio deponti/ice marlyre; Campeilus vero ait, eum haberi intcr jnwcipuos patronos, unamque e duodecim urbis regionibus illius nomine appetlari. ia De Petro episcopo mox memorato facta est mentio apud nos inter Prxtermissos diei xxix Junii tom. 5 pag. 3^7. Agii de ipso etiam Jacobiltus tom. i Operissui addiem xxi dicti mensis, eademque de corpore ejus, anno 1619 sub araprincipe reposito, repelit, qusejam

cujus assidue custodire corpus meremini, stilo proprio propalare

injung-itis opus, sed devotionis

rum

a....

non denegem. Periculosum quidem prasmium profutused quia Christus pauperrimos magis

piscatores elegit,

quam

dialecticos et rhetores fa-

leratosque superbos, confisus in eo aggrediar, quod rogatis, speratus* ab eo remedium, cujus signa

sperans

pandere studuistis. Sancte Joannes martyr Ghristi pro Joannis monachi peccatoris inet miracula...

tercede delictis.

Amen.
tl
-

cum corpore
Petri
ffjrfseo-

2 Itaque vobis... urbe praedicta b ortus et ali- Sauctigesta tus est, et ab ipsa pubertatis infantia sacris Lit- el e v kco v lus. teris eruditus, sacrseque religionis vitam omni co-

pi Spoktini.

namine concupiscens ad sacerdotalem infulam dignis prseconiis subliraatus est. Totus se Deo omni hora committens jejuniis et orationibus,operibus misericordiae et pietatis die ac nocte

vacabat

c.

Cum

memoravimus; sed

autem

non indicat, an dies aliquis eius cuttui sit proprius, vel ancetebretur Officiumnnnuilis etiam Fastis sacris, ne in Ferrarii quidem Catalogis,

his operibus esset intentus, subito rumor perditionis ut super sonuit d. Quo terrore concussi omnes, ut valebant, praesidium evadendi pe-

tiverunt

inter quos et ipse beatissimus velut ro-

busstissimus

DIR DECIMA

NONA

SEPTKMUIUS.

bustissimus eonsolator intcrclausus <?, lacrymis et gemitibua assidue Dominum deprecans, permanebat. Oum vcro aliquantis diebua Ita porag-eret,

31

ANNOTATA.
a Quie hic subdunlur ad rectum sensum reducere nerjuivi, ac proplerea prmtermisi, quod

Gotlinrntn

ingenlo maligmitatis et insidia; quasi terrorc transacto, in pcrpatulis locis ad capiendos innocentes Getulorum * catervas permanebant.
vcro, quia Sanctus sc vidcbat peragrare Sanctorum ccclesias morc solito non posse, ar3

Marlyrivm.

Jam

a me factum meminerit lector,

toties

quoties similiapun-

matus fidc, sig-noque salutis roboratus, ut fortissimus pncliator, dcprecaturus Dominum pro tanta) calainitatis pcriculo, maccratus jejuniis innumeafflictus suspiriis , egredicns raartyrum corpora frcquentabat intcntus. His vero peractis Operibus , sacrisque mysteriis celebratis , cum revcrterctur /', occupatus insidiis, et videlicet mansuetissimus aries subsistens jugulationis mortem intrepidus cxspectabat. Subito autem circumdatus

ctaoccurrerint. Porro per pra>,termissa t quantum cothgo, suam ad scribendum incapacitatem cau, satur, quodantiquis

risquc

biographissatiscommuneest. b Spoleti nimirum, de qua civitate post prologum dissemt multis, a me recisis ob rationem in fine Commentarii prxvii allatam.
c Lege operibus misericordiae et pietatis die ac nocte vacabat. Hanc enimperiodum non emenda-

tam

cxlum

oanibus, ludcntium lanceolis undique perfossus, ad ultimum capitc plcxus, ut sacris erat indutus orationibus, ipso inbivio, anima penctrante caelo *, sanctissimum ejus derelictum est corpus. Quod postca, scdato pavore, ipso in loco cjus concives antiquissimo calatho g nimium gemcntes locavcrunt.

reliqui ut ex eo specimine librarii imperitiam agnoscat lector. d Procul dubio auctor voluit dicere, ut superius dictum est, personuit, nempe rumor de adventu
t
^

exercitus Gothorum, Italiam devastantium, de quibus, sub nomine Saracenorum, meminerat in

parte,
e

quam

preetermisi; vide

lit.

et in

Com-

ment. num.l%.
testibus Campello, et Jacoecclesia S. Petri apostoli, extra civitatem sita, ea tempestate esset cathedralis, ita ut biobillo,

Notandum, quod,

U
Cor))oris

Anno quoque

post

haec

pene centesimo h,
loca

cum jam
quaque
crescente

post ruinam praedictas civitatis circum-

prodigiosa
inventio

omnipotens
populo,

Dominus

Sanctorum

graphi sensus hic esse videatur, quod Sanctus, appropinquante hostium exercitu, cum reliquis
se in civitatem receperit.

reiedificarc

concederet,

coepit

ipsius sanctissimi Martyris pignus ipso in loco,

H&c

ita

exponunt Ferrarius
,

et Jacobillus,

ubi sepultus erat,

urbom, eo quod prope erat

acsi Sanctus iter ingressus

Romam ad
.

limina

quasi stadia duo, stupentibus sigmis clarescere. Nam frequcnter locus ipse videbatur taelitus coru-

Apostolorum

haud procul

Spoleto a militibus

interceptus et occisus fuisset

Sed verisimilius

aliquando vero cantus niraiae suavitatis ibi audiebatur. Nonnumquam quasi columua ig^nis corusco fulg-ore usque caelum erecta mirabiliter visa est Nullius quoque viantium pondus aut sarcinam sanctissimum ipsius Martyris recipiebat sepulcrum. Vasculis namque... longe ab ipso saspius projcctis, plurimi sunt experti quique
scare luminibus
:
:

quas civitate egrediens freqaentabat, intellexit ecclesiam cathedralem S. Petro, et aliam S. Paulo dedicatas et extra civitatem sitas. g Calathus proprie corbem seu vas aliquod sonat; hic tumidum designare debet. h Totidem annos notant etiam Ferrarius et
ecclesias,

Campellus per Sanctorum

etiam innumera alia sig-na alterutrum referentes multis coram positis confitebantur. Quando enim luminibus locus ipse fulg-ebat, nullus nocturuo in

tempore ejus sepulcrum transire ausus est; sed concussus timore long;e extra viam iter suum fug*-iendo perficiens.
eltrunslittio.
*

forte ultro

citraqut*

cum multa * Sanctus ipse claresceret, conati suut citraque aliquanti tam pretiosissimum pignus clancule rapere, suisque in ecclesiis deccnter locare. Sed noluit omnipotens Deus tanto salutis dono sacratissimse
7 Ilis

vero signis atque virtutibus

Campellus cum igitur secundum allata in Commentariopassus sitSanctuscirca mediumseadum sextum, primordia eorum, quee mox narrantur, statuenda sunt circa medium seculum septimum. regnante Ottone secundo ista i Facta sunt dicitur, ac proin post medium secusicut mox lum decimum;Jacobillus signat annum 975. TJnde colligas, sacrum corpus, postquam relatis signis
; , ,

virg-iuis et

martyris Eufemiae frustrare coenobium, ut et urbs Spoletana per ipsum permaneret incolumis et omnes in ea habitantes meritis et intercessionibus ejus ab omnibus inimicorum insidiis Visum est itaque stabiles et securi consisterent
.

clarescere cceperat, eodem in loco relictum fuisse plusquam tribus integris secidis. k Vox ista contracte scribitur in Ms. Epatum, perque eam, etiam alibi eodem modo expressam,

Gunderadae nomiue, prseDeo ut sanctissimum corpus in eccledicti monasterii,

dilectse abbatissa?,

episcopatum designat librarius. Sednonsatis inquam intra telligo, cur ecctesia S. Marixjuxta civitatem situm erat monasterium S. Euphemise postea S. Joannis, eo titulo veniat tempore, quo scripsitauctor, existente nimirum etiam tum dicto
monasterio.
cathedralis esset, nam hsec acsita extra civitatem nec S. Peiro dicata erat, qui ecclesia S. Marix , secundum Jacobillum , Spocitat in margine instrumenta archivii varia nisipostquam destruletini, factaest cathedralis, monasterium S. EuphemUv seu S. Joanms

Non quod

quce devotissime siam suam transferret ccenobii hora noctis silentii, duabus vel tribus virginiin bus adhibitis, suoque simul venerabili sacerdote
:

linteaminibus pretiosis et thimiamatibus accesserunt ad corpus facta itaque oraest tione, tanta celeritate tegmen sacri levatum robustissimus viderctur corporis, ut sexus femineus collecto virilisque; subito miris odoribus respersae, pig-nore, cum exultatione lsetitiffl ad propria sancto
ministro,

cum

cium

Quapropter exitransiit in palatium episcopale. esse mendumhbrarn, rd stimem, vel hic denuo

altare sunt reversa3z,statimque inito consilio, juxta monabeatissimfe virg-inis memoratte in pnefato
k
ultari

appellan episcopatum dictam ecclesiam ab auctore pertinebat episcopalem; quia ad episcopum seu commorans ibidem dtvtaa aut quia is in civitate
Officia celebrabat.

quodjuxta episcopatum k Genitricis Domini altare * constructo in partibus nostri situm est, regnante Ottone, stuAquilonis, secundo piissimo
sterio,

<2D
9

diosissime locaverunt.

MIRACULA

Septembris Tomus

VL

32

MIRACUU

S.

JOAXXIS KPISCOn SPOLKTINl

bus
horrida vooiferatione extentus etllluminacum tus est. Hora vero matutinnlis iinmincbnt, jubilnnte coBtu oongregatiQnis ln heBO fierent, et choro, g-lorinm Deo mag-is nc maffis oum exulta[et]
I)

MIRACULA
Ex
Prxfhtio

tionc dederunt. Sequitur alterius miracidi nar-

eodem Lcclionario Ms.

ratio,

ex qua

curvus,
ad
;

cum

quod vir enormiter intclligo sncratissimum corpus atting-eret, ter,

miracvla

subnectuntur aliquot J miracuta,qu&patrocinanteSancto t patrata$unt co tempore, quo sacritm ejus corpus in ecclesia monasterii S. Euphemuv servatum fuit, et,quantum conjicio, ab eodem auctore collecta, sed et

am

recitatis Actis

mox

quodque nobilis quidamprovincise, qui sub idem tempus causa rcfrigcrii et sanitatis illuc adveniens, comitibus suis promiribiliter sit erectus;

serat, fore, ut,

si

miracuhtm aliquod

videret,

))iU7iusecclesuvimpertiretitr,agnitohocnw*acitlo,
votunx persolverit et incolumis abierit.

ab eodem librario multis locis tam turpiter corrupta, xtt cum aliquando verba verbis connectere non valerem, ad assequendum auctoris sensum operam dederim et alio charactere rem ipsam ewpresserim omissis adjunctis Sic preefatur
, .

Nec minori quidem miraculo operam dnre quiescam. Auconitnnus quidam cum nullo modo
5
nisi terratenus

minantur

pergeret, ut ipsemet, seriatim pan-

auctor

tatis ejus

His itaque gestis, coepit beneficiis sanitumulus exuberare, nam diversis jegroafflicti,

sepulcrum deductus, et, impetravit, ipsumquc etiam sanum conspcximus et valentem. Orbatus
dere studuit, ante ejus
ut egrederetur incolumis,

tationibus

cum

namque
coepit,

praeterea

et

Tudertino

comitatu satus
cogritare

devotione

fidci

venientes ad
febricitantes,

eum, sauabantur. Paralytici vero vel

et alitus, auditis tanti Martyris signis,

Christo adjuvante, ejus adhrerentes sepulero sanati sunt. His vero virtutibus pollens, per aliquot an-

qualiter sepulcrum illius adire potuisset;

B norum spatia quievit; sed quia eum Conditor omnium ad majora et stupentiora mirabilia provehit, recentiores et novas illius virtutes, quas plurima (plurimas vel plurimi legendum) ex ipsa
civitate mihi, et

saspius hoc in animo revolveret, die quaegressus domo, sic ad Orientem couversus, oravit dicens Deus asterne, qui es verum lumeu et ductor recti itineris, perduc me ad domum

cumque

dam

Martyris tui
perg-ere

maxime

illius sacri ccenobii

grex

qui csecus sum , et nescio , quo , debeam. Ad hanc vocem subito, qui num-

conglobatus, detulerunt, voto nostras parvitatis propalare ag*grediar.

crvraconfracia UUco
restrluuntur.

quam

viderat, conspecto ordine casli et terrse, pr83

:

narratione hunc sensum colligo. Unus e judicibus civitatis Spoletina?, visione in somnoaccepta, intellexit, corpus S. Joannis non satis decenter esse tumulatum : quapropter

Em primi miraculi

gaudio mag-na voce clamabat nus, Eex omnium seculorum

bris

Benedictus Domi.
qui

me

illuminat

meritis martyris sui Joannis, quia

eram,

et

semper in tenemodo video. Ad hoc factum omncs

g*lorificantes

vicini

ejus convenerunt,

Dominum

expergefactussummomanetumulumnovumplaustro imponijussit

ad ejus ecclesiam devehendum. Plaustrum autem nonjumenta protrahebant, sed homines atque hos inter verisimiliter etiamjudex
ipse; at

Jesum Christum, mirabilia facientem in ccelo et in terra. Subduntur aliqua, quibus significatur ilhtminatus perrexisse ad Sancti ecclesiam, ut
gratias persolveret.
6

cumprope ecclesiam perventum

:

Quaedam itaque post

esset,

sub

plaustro cecidit, etapertranseunte rota utrumque ei crus confractum fuit invocato autem

liercula, ejus

tumulum

ista ex long-inquo muvidere cupiens, est egressa.

mulicr brachio

Hujus enim brachium

ita

Martyris

pendens inhseserat

lateri,

auxilio, illico in pedes se erexit, ac velocissimo cursu in ecclesiam ingressus est,

contracti;

signum damjussit, etconvocati clerici Dominum laudantes corpus sacrum tumulo imposuerunt 3 Hie aliqua interjicit auctor de multitudine miraculorum, qumibi patraiasunt, acsecundum his verbis exponit: Quidam vero omnibus membns dissolutus, totus contractus et

a monialibus

ut videretur ab omnibus omnino brachium non habere; cujus etiam indumenta nec foramen
ali-

quod ex illa videbantur habere parte. Hasc staret hora Matutini in ecclesia, subito uni ex
ribus exclamavit
:

dum

mdumenta

soroArripe, inquit, cultrum, et hic scindere festina, quia mox ut

omnium

long-inquis regionibus advectus est. Nocte

fflomeratus ex

domo cujusdam juxta monasterium

Hic
in profundas noctishora

quadam
et

scebat.

illud quie

lum atque Joannem nimio cum splendore

testatus est, qui subito

Petrum

Pau-

se vidisse

eum

arripientes

verticem aliique per pedes maxima extenderunt, ita ut experg:efacta

unus ner
virtute

cum

quam prasdixerat, hora salvata est, elevatoque brachio, totum apparuit cruentatura, qum llhco vociferando beneficia Conditoris omnibus ostendebat. Additur alterius mulieris swnaiio sedaquo morbo et quo pacto, ne conjecturando guidem assequor.
et ea,
7

Sanctorum Matutinum decantare cceperitis, salva ero. Arrepto itaque ferro, mox, ut petierat, fecit

tt

cxci

Puncta designant prxtermissa, q\ m ad perfectumsensumreducerenonpotui 4 Nec tacendum est; alius de

cessit

clamoresetstridore S illiussurrexere...g T tes Deo meritisque beati Joannis; qni stmodnm. iterum contractus tibia reversus est, sannsque

domus familia ad

Quidam namque artubus

atias^
re-

ctus ammalibus, incedere

debilitatus, nisi ve-

ct

vtr

mcmvuu

per ahquot dies ibi vaseulo vinario, ubi quiescebat, acc ipere mermt, ita ut ante ipsum vasculum

num

non valebat; cum autem maneret, subito sanitatis do-

bris dcbilis ;

puellu
orba,

mveniretur erectus, qui

mox

(forte de Fulgmate territorio seu) comitatu qLiter sal tu

:

fulgenti

f ctam ecclesiam, apparuit

cens
ille
:

eum

Pse

quiesceret in
ei

qui gressu et luce careo? Et Sancti Sanctus

etpropem ad rae in ecclesia. Et Quomodo, inquit, Domi ine, venj vemre possum,
,

domo juxta prie disanctus Martyr d!

,

rens, firmis gressibus latus abscessit. Et hoc me morare, non mirum audientibus g-audium prastare cred.mus. Puella qu^edam utrisque orbata U p p ,1 nutnce ducente, long-o fatigata '

mane faeto gratias Christo refe-

Cumque portam
ecce

spatio

gradlbat
q Ua

civitatis

intrarent

Laurentn nuncupatur;

b a
e

dixit matri
.

omnes

istas

Excita

emm

domos conspicio

su*' CTma
sine

'

mcedere possum.

eju, perrexerunt ad aram. Mo.xque

tyns vemens gratias agebat; clar,srec U perata*l U minib

us
8 Horridus

Q UiE

iul e e mox ad tumbam Ma

mox
recedens illS
*

quidam gravi'laborabat

/.

rcstilut

lepraj

pe-

riculo

DIE DECIMA

A
vtrbprai*
'

riculo,

cum autem semptam

aquam

NONA SEPTEMBRLS
suorurnque operatus est Christus Domim] luaBideoscriberevitamTw, ne prolixitate

[septa

haud

dubie)

circuirct ccenobii, vas

olesiam,

paraltjnipi

cussas,

cffllitus

quoddam lapideum ante eccontinens, respiciena stetit. Subito instigatus, stabilitua fide, ac

uum salutem

fide-

iCCTOU

p.

perlotus,

mirabiliter est mundatus, qui et ipse gratias sancto rcfcrcns Martyri, sanus gaudensque
Bt hoc

pretium operis

dam admpdum
sanctitatie

recessit, cst stilo currente referre quinobilis pro vitm suae remcdio pau:

animus audientium fastidiat, aut legentibus studio8is in odium vertatur. De multis enim pauca narravimus quod sufflcere ad gloriam
Dei, suique martyris Joannis, vel ad salutem credentium apc stohcorum nullus credere dubitet. Post pauca, qua> facile restaurare nequeo, ita tandem concludit

verbonaa

****

""^"

pcrrimum confovebat nutrioium. Cum autem fama huc illucque sancti Martyris pervolasset

quadam

per jocum... affatus est inopem! Vadc, inquit, et cx mca parte dic, ut sanet te sanctus Joannes. Qui statim, ut erat simplici animo, perrcxit, et mox ut accessit ad tumulum, sanus
exilicns, qui fucrat paralyticus et contractus, gra-

die, quasi

r;Translatio
:

ejus celebratui iv

Septembrarum consecratio quoque

lis

Calendarum
venerabi-

illius

altans, re^nante Jesu Chtisto

tiam pro dono rependens, cum gaudio et exultatione ad suum reversus est nutritorem.
9

qm cum Patre sanctoque Spiritu vivit et regnat per infinita secula seculorum. Amen. Festum S. Joannis, uti in Commentario dum colitur die
Octobris.

Domino nostro

dictum

est,

hodie-

19 Septembris seu

xm

Kalendas

Multa sunt

ct

plurima

dilectissimi fratres,

DE
B

S.

SEQUANO ABBATE
LINGONENSl
IN

W TERRITORIO

BURGUNDIA
E
j. c.

COMMENTAEIUS PR^VIUS
Sancti memoria in Fastis,

nomen,

cultus.

Acta edenda an ab auctore

synchrono
ClRCA
Ml.li.

et indubitatae fidei scripta?

Sbc.vi.
S.

Sequanut

in Fastis sucris.

nuntiat : In territorio Ling-oniccecivitatis S. Sequani presbiteri; supple depositio utest inMarty.

"\erritorium Lingonense veneratur hodiepeculiari cultu S. Sequanura, quem ita Usuardus

rologiis

Hieronymianis non

nullis apographis

horum aliqua post Sequani interjiciunt abbatisplurimje justitias, aliqua monachi. Ado ad hunc diem
ita habet In territorio Lingonica? civitatisS. Sigonis
:

presbyteri,
sty^o

ex

qitibus, nifallor,

nomen Grevenus
:

attribuit,

duplex Sanctonodum ita ad hunc

diem
nius,
ille

loqititur In territorio Linguonicse civitatis S.Sequaui (seu Sigonisj-pvesbyteTi. DubitatFlorenti-

idem sit sanctus Fastis Sigonus, Seg:onus, Sego, Sigtmius, Seg-omus, Seg*omius, Segruncus, Siguus, imo et Sequatius appellatur. Dubium Flosatis correcte; anscilicet
Sig"0,

an

qui in

aliis

rentinio movisse potuit, non tam nominis varietas, a qua, qui arguere voluerit, sex facite hic sibi di-

versos Sanctos

figet,

quam

Flori de
et

S. Sig-one

ad

omniapene adhunc diem Adoniana et Usuardina variis nomiMartyrologia loquuntur nutla fiat mentio terri- * i&><fctoriumque et monasterium, ubi obiisse diem dici- 9natur tur, ita utlum indigitent, ut illisoli conveyiire videantxtr. Neque tanta est reliquorum duorum apographorumauctoritas utFlorentiniidubiopondu$ addant scriptorem quippe Bruxellensem ticentissime suitm interpolasse, variaqueexvariiscorrasisse,omnibus in comperto est,et singulas pene probantpaginsc. Neque amplhts tribuendum videtur primo illi, qui et passim frequentissimis mendis scatet ,et hicS. Sigonem ,quemex Ftorohauserat,ad prxcedentem diemejusexemptoreduxit, ac deinde S. Sequanum, aliossecutus codices,diei subsequenti annexuit. Umbram illis fecisse errantibus potuit p diversitastu7nnominis,quodSanctotribuitur,tum territorii et civitatis, ubi ejus depositionem commemorant, quodmendose, atiaqueetalia inflexione scriptumrepereruntiniisvoluminibus,undesuum
, t
y

aliorum lectio codicum, qui Sanctitm dupticare videntur. Ftorus ad prsedictum diem xvin ita habet In territorio

diem xvni Septembris memoria,

num

compilarunt. Sane unum eumdemque S. Sequadiversis illis nomenclaturis designari, con-

Lingouicae civitatis, monasterio Segestro, depositio

Sigonis presbyteri et confessoris. De S. Sequano apitd illum nxtlla est mentio. Inter Fastos alios
S.

hoc modo nuntiat Martyrologium S. Sabini de Levitania Eadem die (xvm SeptembrisJ in terri:

stans et communis est inter eruditos opinio, cui pariter adJuvrebo, donec tale quid proferatur de S. Sigone, quod non apprime, et soli quidem Sequano congruere videatur. Huic, si vixit itte Sigo, cocevus fuit, vel post illius floruit tempora, cum

manifestum

sit, S.

Sequanum monasterium Sege-

torio Long-anicsecivitatis monasterio Setg'estro depositio S. Seg-onis

presbyteri confessoris; et
:

mox

die

subsequenti xix In territorio Lingonico depositio S. Sequani abbatis. Ita Bruxellense In territorio Lingonicaj civitatis depositio S. Sequani abbatis,
:

strense condidisse,primosque ibi monachos instires iltuisse. Atque inde tot inter scriptores, gui pertractarunt, facilior fiet litts loci et temporis perquisitio, qvue dum minus dubitantibus sitcce-

et S. Sigonis plurimsB justitiaB presbyteri,

ubima-

nifeste distincti duo, etin S. Sabini de Levitania

eorum silentium nobis favere pergeL Porro si conjectare liceat, posset attributi du3 plicisnominis [Seqwmit'/ Se-onis, ad qiuv derivata
dit,

de Hs amjectura
-

ad diversos quidem diesrelatu exprimuntur. % Quod ad Ftorum spectat, ego transpositionem

illamamanxtensiumoscitantiw,vetejitsipsiuserroSequano, quem ri adscribo, cum apud illum de S.

Segestre,

ratio aliqua adfcrri. reliqua facite reducuntur) plerique veteres scribunt, locits est ut

non procid situs ab ore ceteberrimi fluminis SeqxianXjitbimonasteriumsinimSanctusconstruxit, ubique

34
J. c.

DB

S.

SKQUANO ABIUTE.
Sigrstro dedientio ooolesirc S. Mnri;r-et
;>

floruH. Proubiquc doctrin.v ct virtutum fiuna terrttono a pronomrn prium itaque Sanoto

S. vScquani.

D
Vita rilitait

^o

cilc
S

istius toci ab eopotuit Sego, herilis condiHibidm monasteni tianus didipotuiiet

dommus,

adfuvrere, sitb Auctori abbatis Sequani appcllatio r o temporum iUorunt more,apudcirgua

Vitam et Acta S. Seguanijsrfoivs integra ediKcowaihisis, cap. 3 dit in Vita S.Joaua/s abba/is noster em oodice Ms. ejusdem mopag. 31 Roverius AnnaL ecnasterii. Hanc commcntatur Gointius Franc. tom. \ ad annos Chr. 518 et 534. Eamcles. dem c.r aliO Ms., non nihil a Roveriano discrcpante,

tdomUi

eumjacentium oomobiorum monachos rcnerit, ab Sancto noiisquc ad nos tfansierit Quod si mavis

Mabilhnius inter Acta SS. Ord. S. Bened. BailSeci, fol. 2fi3, ex eaque suam concinnavit
dedit
letus tom. 3, xix Septembris.

Sequanum fuisse, estet undeeum onemcognomina&umopiner;Segoenim aSegeS ubi stre deductum videtur. Tcrritorii certe pars,
stro nomen natale
S. Sequanus instituit, Seg*estra3 nominegaudebat, illique hereditario jure debebatur,ut recte em nostro Ms.,male ex eo,quod Mabillonius edidit. colligitur. Jam vero quid vetat aproprio istius loci nomine, vel quia illum suo seeessu

Geminum

aliud ha-

suum asceterium

bemus Ms. t olim ad Majores nostros missum, de quo Sollerius in suo Usuardo ad hunc diem. Unum a Petro Francisco Chifflctio cxaratum est, et notatur in margine
lojicvo
:

neoli et Divionensi.

Ex Ms. Accincti monast. et CarHoc in paucissimis a Mabil-

et

condito ibidem coenobio nobilitavit, vel quia

UU

hereditarius fwndus erat, Segonem dictum fuisse. Frequenter profecto jam olim agrorum suorum

fundorumque nominibus homines designabantur. Sed et Sequana, ut recte notat Ruinartius, non
raro Segona et Sigona appetlatur a Fredegario. Unde pariratione Seg-o reJSigo, uta SequanaSequanus, Sanctus appellari potuit. 4 Antiquissimum esse S. Sequani cultum testanin f ur apographa Hieronymiana antiquissima, quibus ejus fit memoria; testaturVita S.Benedicti abbatis Anianensis, scripta a S. Ardone initio seculiix, ubiejus monasterium ante annos 40 jam tum S. Sequani nomine insignitum dicitur. De illo S. Gregorius Turonensis eap. 88 libri de Gloria confessorum, quem elucubravit secido vi, toquitur utde Viro magmv virtutis miraculisque, dumviveret, et post obitum celeberrimo. An autemjam tum cultusfuerit, mihi incertum est. Celebrari illum quotannis die festoper totum territorium asserunt SammarthanitomAGaUiteChrist.col.SQS. SanctcV ejus exuvise in monasterio, quod condidit, hactenus conquiescunt, magnoque accolarum concursu celebrantur. Fuisse jam olim ecclesiam S. Sequano dicatam, ejusque appellatam nomine, li-

diversum .illustrabo , et cum illo conferam. Ms. alterum brevius muito est, iiaquepriefertx Ex Ms. D. Belfortii. Ex adverso autem, in limbo paginx habetur Descripsit hrec D. Belfortius ex Ms. Long*-pont et paulo infra Eadem, quje in Reomaensi, extatin Ms.79 reg-inae Suecias. Belfortianum ex primo nostro contractum videtur, muttisque
: :

B
Cititus

San-

ciiantiquis-

quet ex veteri charta,

quam ex Mabillonio ad VitamSanctiin Act. 88. Ordin. S. Bened,Sec. i fol. 263 refero. Godefridus episcopus etc. Diu habita est controversia inter monachos S. Sequani et Albertum dominum villae, quae Dreez dicitur. Ad pacis

bonum

reformata

est.

Est in Magnimontensi

annis eo recentius apparet. Paucula ex illo observata dabo. Mabillonius et quotquot post illum de Actis et Vita S. Sequani egerunt, existimarunt ab auctore synchrono, ejusdem Sanctidiscipulo, conscripta esse. Et laudatus quidemjam sccpe Mabillonius hsec prdefigit capitiVitx S. Sequani Auctore anonymo aequali, ut ex num. 13 apparet. Idem asserit in Annal. tom. i, lib. 7 ad ann. Chr. 580 foL 179, num. 8. Hlum secuti sunt Bailletus, in Tab. crit. tom. 3, et Benedictini S. Mauri in Hist. lit. Franc. tom. 3 sec. vi,pag. 367, indeque inferunt, de auctoritate horum Actorum dubitari nou posse. 6 Ego tanLv, tamque cerUv auctoritatis fundamentumnon invenio videamus quo nitatur Mabillonius, et erroris originem investigemus. Numerus apud iltum 13, ubi auctorem cvqualem apparere asserit, est hic Caspit ex illo famosissimus esse (Sequanus) et divulg-ari celeberrime miracalis, mag-is quam fuerat. Multa quidem innumerabilia in conspectu populi sui sanitatum perfecit miracula sed quae vidimus succinctae brevitati sufficere, ea in hoc curavimus digerere volumine. Prse cunctis vero, quae ad monasterii usum atque utilitatem Sequanus vir sanctissimus instituit, ecclesiam quoque laboribus propriis fabricatus est, in qua nunc ejus ossa pacifice requiescunt, prse:

" vidctur
scr 'P lae8se

clore

verbis'

C comitatu multae

antiquitatis possessio, Valeriacus

nomine, et in ea beati Sequani ecclesia, et nomini dicata et juri subdita. Intra fines hujus villam superius nominatam Dreez videlicet, cum capella
,

nostro Jesu Christo, qui est honor F insecula seculorum. Amen. Quis, queeso, inde auctorem synchronum eruat? Perpendi consideravique attente omnia, neque tamen tale quid
etg-loria,

stante

Domino

aedificavit dictus

Albertus.

Hanc capellam

uti in

finibus parochise sua? sitam, a nobis

monachi repe-

tebant, Albertus autem contra nitebatur etc. Godefridus episcopus Lingonensis, cujus hsec charta

reperirepotui. Nimirum deceptus, ni fallor, fuit vir eruditissimus voce vidimus, cujus ibidem significationem, ut ut obviam, et ex adjunctis
cla-

ram, elabisibi passus

loco

est.

Certe in eo hallucinati

pagus ab

est,floruitpaidopostinitiumseculixu.Valeriacus indi genis Verri hodiedum dicitur, seu Verri sous Dreez, ut distinguatur ab alio cognomine, qui aliquot centenis passibus inde dtstat. Eo

sunt Historix titterarim FrancicV scriptores,

secessitprimumS. Seciuanns flagransdesiderio austeriorisvitcV,cujusibidemadhucpuerfundamenta posuisse creditur. In hujus memoriam eo lociilti ecctesiam erectam fuisse suspicor. Meminerunt etiam supra laudati Sammarthani Translationis

citato asserunt, profiteri hujus auctorem, nihil se scribere, praeter ea, quorum oculatus testis fuisset. ln eumdem errorem, ceteris in

supra

dum Vte

eo cautior, quod vidimus ad sola miracularestringat, impegit Bailletus,inNotis crit. adhuncdiem

dicens

quam recoliaiunt 2 Januarii.An autem exaltatio S. corporis facta, anpars ejus alio avecta andeniquetotussacerittethesaurusexunoloco
S. Sequani,
}

Discipulum hunc S. Sequani ea tantum miracula narrare, quse propriis oculis spectasset. 7 Itaque non se alibi cvquatem profitetur
:

in alium translatus sit, eaque quo tempore quave occasione contigerint, non edicunt. In codice Pratensi, teste Bouillartio,

addiem xxm Majirecen-

horicharactere Usuardo ad.scriptum legitur: Loco

scnptor, neque occurrit aliquid, unde idmagis deducipossit,quam exhoc loco Sed quse vidimus succinctas brevitati sufficere etc. Mediocriter autem tingua Lahna znstructis manifestum esse debet verbum vidimus i&wn hic significare, quod judicavimus; sensumque esse sed ea, quoe judicavimus existimavimus, succinctae brevitati sufiicere, ea in
:
:

Vitm

dubia

est

rtas scri/iForfc.

hoc

Dl

I-;

DKfJIMA

XONA

SKI'TK\fBRI8.
erant statuta canonica Magnimontensi clero,eum
^('-([u^numvelideoeorumt/a,r,f/rcr;.soremperinvi-

hoeciiravimu.s digerere volumine. Profecto in ea, quam eruditissimi scriptores illi afflngunt, significatione,

**

sumi non potest, nisisubsequentia verba

cupiant, itaque

diamarguerent.Ceterum,anito,sentiens Roveriv*
episcopiilliusLingoncnsis,quisquisfurrit,fojn;siet observantice erga Rornanam sedem satis eo-nsuUd,

suecinotffl brevitati sufficere, deleta

muiilaium auctoris sensum insuum detorqueant. Igitur, cum certi nihil inde habeamus, examinemus reliqua. Quod stylum spectat, quo Vita hmc etActa conscripta sunt, concisus est, et non ubique sibi constans nunc altius elata phrasi assurgens, nunc humili depressus et repens; pterumque
:

non indago Remigium,

certe

mox atio

confugit,

sanctumoue

ante preefixum tempus ordinatos insuisubsidium, et synehroni fidique scriptoris defensionem advocat.

et atios

studio exquisitis verbis, iisque nonsatis propriis, contortus. Narratio factorum, preeter illorum

Idem hoc facit MabiUonius Nota B. Verum ut in pra>ctarissimis sanctissimisque illis viris ordinandis statutum tempus
pr&veniretur,urgebatnecessita$ecctesiarum,quibuspastores et episcopi, non obseura Dei votuntate destinabantur. Nihil id in sancto Sequano magnopere exigebat neque enim magna fuit in Magnimontensi oppido sacerdotum penuria, ubi depree;

temporum
,

et

synchronorum auctorum morem,

brevis prolixior luxuriansque tocorum et simi-

lium muttumque ornata descriptio. Indulget haec supra laudata Historia literaria Franciee scriptori candido, boneeque fidei, qui tantum ea traderet, quacpropriis oculis vidisset. Ego, etsi in eo hallucinatos eruditissimos auctores ostenderim, scriptori tamen huic nostro neque candorem, neque bonam fidem erepta cupio. Verum cum de tempore, quo Acta scripta sunt, ambigere ticeat,

positosibiSequ&noquidamclericiconquerebantur. Deinde non existimo S. Sequanum, qui, mortuo Eustadio, statim inde recesserit, addictissimos sibi popuios sufficientibus pastoribus destitutos reticturum fuisse. Denique Sequanus hic anno suo 15 diaconus ordinatus dicitur, quod nulli ilto-

incertumque sit, quavia S. Sequani Vitaad itlum pervenerit, qucedam subjicio, quse dubium aliquod B de narratorum veritate ingerere possunt iis, qui non facilem prodigiis fidem adhibent, nisi indubitata aiiundefide probentur.

rum sanctorum

in

tam tenera puerilique

eetate

narrato-

nm

vcntus

8 Antequam e paterna domo S. Sequanus reced ere t dicitur ita memoria tenuisse totum Psalte%

rium, ut

similis

illi

minime

reperiri.

in recitatione posset quispiam Seceditin villam, cui nomen Vaetsi

leriacum,... ubi septa,

propria construxit...

vilissima,..

manu
salu-

Cumque ibidem

se...

concessum legitur, indeque majorem preerogativam magis mirari licet, si non negare acceptam. p 10 Sunt et alianon pauca, necminus stupenda, etpueriu qusedeveritatenarratorumscrupulumaliquemin- xtau jicere natasunt .AntequamLeviticum ordinem adipiscereturQ<\M&ti\is,aliquo tempore Eustadio convixit, illudque oportuit non admodum brevefuisse, ut prudenter Eustadiijussuconvocatipopidi,talia de eximia Sequani virtute et sanctitate fquam non
invenio

per tres fere annos oblectaret, ad tantam corporis tabe et fceditatis macie perductus est necem, ut... arida cutis ejus ossibus
..

berrimis jejuniis.

tum temporis prodigiis probatam fuisse)

Lingonensem episcopum

testiynonia dederint, quas

Ducitur ad Eustadium presbyterum Magnimontensem, virum sanctissimum, qui ejus

inhsereret.

capitis verticem
tonditj... et

Dominico charactere sig-natum. toex eo tempore coepit religiosissimus Sequanus Eustadio presbytero morigerari, et pedissequus ejus fieri;... denique convocatis populis
ejus ecclesige

moverint, ut statuta sacromtm canonum infringeret, nihilque sibiab intentatis eorum transgressoribus censuris et pcenis metuens, toto plane decennio fixum ordinandis tempus pr&veniret. Demus itaque duos minimum annos, quibus Sequanus

(Magnimontensis) quoniam
,

et ipsi

apudEustadiumagens,singutaremsuamconstantemquevirtutem usu Magyiimontensibus probaverit, ita ut annos circiter tredecim natus, tonsura
Derao iltis fere tres, quos ante in villa Valeriaco solitudini consec?wit, habeoque decennem fere puerum, totumjam pridem Psatterium ita edoctum, ut ittudde memoria recitaret integrum indies, o?nnesque fida recitatlone superaret. Habeo infantem pene, tam constantertantoquecumardoreclericatusofficiumpoclericali insignitus sit.

experti fuerant tantje sanctitatis atque abstinentise fructus in Sequano,

eum

Levitico ministerio con-

secraverunt apud episcopum testimoniis. Erat autem beatissimus Sequanus, quando Leviticam gratiam estadeptus, annorum ferequindecim;... gessit

autem Leviticum officium annis quinque. Deinde... adpresbyteriigratiam pTomoYetm^annosciticetejus C vigesimo. Stupenda narrantur hic paucis mutta.

Erat annorum fere quindecim cum diaconatu insignitus; quod est contra expressam sacrorum canonum auctoritatem, qui annum omnino vigesimum quintum requirebant, trigesimum vero, ut
,

quis ad presbyterii promoveretur Ordinem, quem Sequanus anno wtatis vigesimo consecutus memoratur. Insigne enimvero privilegium, quodpaucis admodum, et vix umquam sine prasvio manifesto divinse voluntatis testimonio concessum legitur, quando destituti pastore greges, ingensque
cx nw>m;>r*-

stutantem, ut contrariis parentum votis et curis obniteretur strenue, necxdteriusreputsamferens, decennis ex eorum domo recederet, ipseque sibi propria manu septa construeret, inquibuspertres annosdelitesceret. Etveroquomodo parentes ejus, qui filium suum tenerrime diligebant, eo quoduni-

cum eum haberent, fugam

sperantes per illum suse stirpis

mortalis g-ermina pullulare, secesstan

hunc

si

non

potius, solitariam tenelli pue?n vitam, je-

matura or-

Christianx rei bonum tale exigebant 9 p r{C r0 era hic descripta S. Sequani ordinatio p p vexavit quotquot hanc Vitam illustrarunt et eos maxime, qui indubitatam us Actis danaam fiaem existimabant. Cointius adann. Chr. 518 pag. 308 rotunde negat, hsec ita contigisse, corrigendumque in eo biographum censet. Roverius Annot. 60
pag.^>l1conjectat,interdictaetpcenascano?ium,aat

junia, vigitias, corporisque vexationes vnmodicas otiosi spectarunt ? Neque enim cerosimite est, iUaomniaignorasseillos,quiconspicuihaberentur

Magnimontensi oppido, unde 1 lcnacuspagus uno dumtaxat milliari Gaitico distabat. Profecto nonpersuadebit mihi Bailietus vgerrime tutisse hcccparentesejusjulisse tamen, nemcerore aflicerent fitium, quem tenerrimo amore prosequebantur sicenimamor ilie ccecusnimium et prwpostein
(
:

nondumnotaibidem,autnondumfuisseobservata,

maxime cum Sozimus suspensionem ab officioepiscopis

immaturos ordinantibus comminatus qui-

dem

esset, sed

nondum

inflixisset.

Verum nota

rus fingitur. 1 His adjice nec miranda minus, qiuv dicuntur <t a\,i$ rmaik de finitimisillius loci, quem Sequauo Thiolaifus quod humanis camiibus etcruoostendi; nimirum re vescerentur bestiarum more; qux tam sunt int

credibilia

36
n-croftK
J. S.

DE

S.

SEQUANO ABBATE.
ct pauca seadjicere, caput 106 de S. Radegunde, concludit. Porro Gregorius quentia, quibus illum

^ibiUa^tquidenarratommven^
; nonaudebant> tamenhmemetaphortsetfiguraUslo utferoceshomtnesnobts cuHontlmsadscripserintt r^sentarent.Similibusdictiontsornamenttsan^ subjicio Lrat numerarepotuissent etiam ea, quev
:

7tfam,^^aongumnumquamviolatapervum

adquodSeq^missBgrepenetrans Qnippe(spelseum t

agens, nawat miraculum, cap. S8 de S. Scquano tamquam ejus sepidcrum acciderat. Eo quod ad viri, iram Guntad asylum confugerant tres rex eos catechramni regis veriti ; quo comperto, nocte lux in basihca, hunis vinciri iubet. Media

dasmonumatpervenerat) diversorium sasvientium spirituum immundornm. quelatrouum,...latibiilura

illud-.n postconstructionemmonasterh, spatium.multitudo ad locum pust multum temporis Sequani vin est monachorum, opinione oongregata quse a quatuor elioitamundipartibus; prudentissimi sinonpotius fabelnonminushyperbolensapiunt,

manatuccclarior,exoritur:dissiliuntcatenx,vincti

laxantur.

Ex quo suspicor,
:

aliquot

Tum

uon

las,utsolentejusmodide daemonibus narrationes, Certe non capio, nisi indubitata fide asserantur.

quomodo

eo

tam

cito

monachiex quatuor mundi

partibusadvolarint.Atqueexhisstatuatlector,quo hmc Actaloco habendasint: nos dicamusaliquidde

aliquianno quo S. Sequanus e vivis decessisse ab busmemoratur. medium seculi 12 Initio hujus commentarii late
,

uthuvindictam de ablato cornu venatorioexigit, licerct tutis esse ad Sanjus furti insimulatisnon sacriscaperenctorum sepulcra, sed in locisetiam vincidis stringerentur alia enimfuit tur, ibique sanctique regis crgasacra omyita
:

videtur enim prodigium ilfuisse S. Sequanum Guntchramm lud referendum ad prima tempora libido tam gravem regis dum venandi immodica

annis,

cum

Juvc scriberet Gregorius,

jam tum mortuum

Valde inrer-

tum

e$t,

S.

Sequanttm
obiisse

ratus certi sextiS. Sequani depositioniassignavi, prcctereanihil figiposse.Mabillonius tamen, Bailreferunt culi.An satissolidis rationibusnixi, conjecturam hancsuamstabiliant,examinemus. Sequanus, Mabillonio teste, in
:

postmodumpii anno 561; veneratio. Regnumadiit Guntchramnus anteannos mortuojam hixc contigerint paulopost, longxvam magis aliquot S. Sequano, quo deinde quoque citius morconcesseris S. Sequano mton Joantuumstatueris,eopropius ad sexagesimum
:

letus,Historineliterariseauctoresetaliiejusobitum ad annum circiter octogesimum sexti se-

nostn in Reonis annum reduces moram Sancti maensimonasterio, in quo certe sacra disciphna videtur fuisse, antequam S. Joannes

ad Lirinense ccenobium clam Coinaufugit. Heec Joannis Reomaensis fuga

Mabillonio acciUit initio seculi 6, litteras enim Gregorii Lingonensis episcopi ad illum Lirini degentem datas, statuit anno Chr. 507;
tio et

instructus latendi studio

Ms. coenobii Cheminonensis dicitur plenus dierum quievisse in pace ergo quadragintaanniscircitersupervixit S. JoanniReomaensi. Itajamlaudatus scriptor conjicitadnumerum
13 Vitx Sancti nostri,
qui.

quem secuti videntur reliRatiocinium suum firmare nititur Mabillo-

itaque octogenarius Joannes in ignotus interjuniores vixit, quod

illo

monasterio

nius ex eo, quod Seqnanus adhuc juvenis Johannis abbatis Ileomaensis disciplinse se tradiderit. Verum, quam debile sit inde deductum argumen-

tum, quis non annos natum quadraginta (nemo, opinor, plures requiret, qui ejus Vitam legerit) monasterium Reomaense condidisse his adjiciamus (ut pergamus
videat
?

Demus enim

S.

Joannem

an idem ilte S. Gregorius sit, cathedram adiit, hic non discutio. Certe difficile creditu est, Joannem natum annos 88 ignotum apud Lirinenses delituisse quod admittendum est ab iis, qui 120 annos natum anno 539 obiisse statuunt. lllud interim mihi certum manet, quod chronologica nutla nota ex Vita S. Joannis Reo:

an verumsit, et qui anno 506 eam

maensis vet Actis

S.

Sequani petita cogat hujus

liberalesesse)vigintialios,quibussensimdoctrina } monasticcedisciplinteperitia,virtutisetsanctitatis famaitaclaruerit, ut nomen ejus cunctas peragrarit provincias, et S.

mortem

post

annum

540 figere.

doctorem.quierentemeoallexerit.Seq\iciiio

Sequanum spiritualis sibivitee cumiUuc

1

T A
incertae

se recepit, setaiem concedamus, quampossumus infimam, itaut vigesimusquintusejusannus cum se-

Auctore anonymo.
aetatis

xagesimo Joannis concurrat.Vixit hic ut iidem testantur auctores, etex ejus Vita manifestumest, annis centum viginti. Residuos itaque sexaginta annos Joannis Reomaensis adde viginti quinque annis Sequani, Reomaum ad sexagenariumJoannem accedentis et utrumque eodem anno Christi 53'.), quo, ut figit Mabillonius, Joannesobiit, mortuumfinge nonne sic dici poterit Sequanus, pene nonagenarius senex, plenus dierum quievisse in pace ? Quod si lubet quadraginta alios superaddere, cavene nimios illi dies tribuas. Certe ad centum viginti quinque annos Sequanum perveyiisse, ex conjectura undequaque arbitraria non admit}
:

Ex

Ms.
.

et

Mabillonio,
in

a quo
paucis

textus
verbis

Ms

Chifflelii

discrepat.

PKOLOGUS.

Quamquam beatissimorum vita virorum, quae attestante

tali libro

tent Historiae literariae eruditissimi scriptores,

Domino

spiritali

articulo in

qui tom. Spag. 285 non videntur S. Joanni Reomaensi centum viginti annorum senium concessuri, id nisi evinceret indubitata auctoritas.
annocii
>!<
\

conscribitur, mortalium

immormonimentis non

80

seculi

$exli.

Ceterum quamvis nihii sit, quod certopersuaillo circiter abbatis Reomaensis anno sexagesimo potius ,quam aliis posterioribus, contigisse S. Sequani tyrocinium,paucula tamen suadent, il1

egeat literarum; est tamen operaspretiurn, voluminibus eam quoque commendare chartarum,- facundissimo enim vetustatis studio inventum est, stylo et
opere literarum actus prastereuntium personarum oculis nescientium offerre ut sirldes adsit scriptis,
j

deat,

id sit lcgere,

quod videre.

lumcircaseculisexthnediumvetetiamanteobiisse.
S. Gregorius Turonensis librum de Gloria confes-

sorumscripsitcirca annum 590, teste Mabiltonio, forte etiamante,potuit enimjam pridem scripto

(20
CAPUT
I.

DIE DECIMA

NONA

m.i-.

[BEIS.

tonsionern casta osculacapiti atque labiis ejua infi-A*> gcns, benedixit eum, dicens: Adsit tibi, Fili, nostri potentia Salvatoris, cujus te jam praeventum yideo

hm

CAPUT
nem monasterii
S. Scquani

I.

m munerc majestatis. Admoneo

Acta S. Sequani usque ad fundatioSegestrensis.

te, dilectissime, ut I>aululum abstinentiaeparcas, et obediens apostolicis praeceptis modico vino propter stomachum et propter frequentcs tuas infirmitates utaris: cibis quoque, qui possunt exile corpus tuum reparare,

indulge. 3 Ex eo itaque tempore ccepit religiosissimus midaruk Sequanus Eustadio presbytcro morigerari, et pe- eon ^*;tt

Sequanus
gratia,
a, est

itaque vir moribus probatissimus, Dei

ortus,
calio,

eduseces-

sus insolitu-

priusquam praeventus: ab
populis

materno utero formaretur ipsis autem cunabulis pene

in

dissequus ejus in Dei gratiafieri. Insistentibus ergo illis frequentissime in excubiis Domini, et orationibus atque jejuniis, revelatum est sanctissimo Eustadio, quod pater futurus esset Sequanus popu-

u ?

atnt*~

dincm.

universis

fructuosis

operibus

cognitus,

a
b c

Magnimontensi b oppido

ortus, atque

ibidem Chri-

stianisest parentibus ceducatus. Divina ergo providentia, sancti Spiritus inflammatus ardore, infantili

lorum raultorum, ad requiem praedestinatorum. Denique convocatis populis ejusdem ecclesiae, quoniamet ipsi expertifueranttantae sanctitatis atque
abstinentise cultus* in Sequano,
sterio,

adhuc impeditus
pectoris

aetate,

robustissime intra sui

recessus

praecepta

Domini

complebat

Salvatoris,

Postquam autem annos

infantiles exce-

dens, ad puerilem

gradum

profectus est, sic Psal-

eum Levitico miniconsecraverunt apud n episcopum testiraoniis. Erat autem beatissimus Sequanus, quando leviticam o gratiam est adeante annos
setatis suas,

Mab. fm-

ctus

terium omne, subsequente ei memoria, tenacissime adeptus est, ut similis ei d in recitatione posset quispiam minime reperiri. Parentes vero ejus,
B eo quod eum unicum haberent, tenere eum diligebant, et sperantes per illum suae stirpis mortalis gerrnina pullulare , a clericatus officio prohibebant.Verum ille, per quem spleudidissimae sobolis palmes propagandus fuerat spiritualis, videns suis
votis vota

ptus,

annorum fere quindecira qui ita honoris sui dispensare ccepit sine offensione dignitatem, ut nul;

larum querimoniarum aetatis immaturas occasionem E quaerentibus hominibus praestitisset *. Senioribus * Maba. reverenter obsequium sui gradus,sodalibus caritatis praEsiaret
affectum, populis vero devotissimse humilitatis reddere non desinebat onicium. Ita igitur omnibus se

parentum opposita, secedens paululum a

in villa, cui

omnia exhibebat, ut se et ad exemplum sui

pectora provocaret
:

sanctitatis respectu ornaret,

totius ordinis atque aetatis

communi habitatione,
riaco'e,
*

nomen

est Vale-

in

quem
est
,

procul
:

dubio

ille

septam *

sibi vilissimam, sanctitati

tamen

Mab. corvilissima

sermo Prophetae impletus

principes suos sicut se, et
doceret.

rcetius, sep.
ta

atque

utilitati ejus

congruam, manu propria conin

presdicto

Ut erudiret seniores suos prudentiam

dicentis

struxit f, ccepitque

loco

continuatis

f
*

Mab. dc-

vota

Mab.

le-

orationum libamina Christo ofimpuberes artus, et molle adhuc corpusculum macerare; neque enim prius cibum sumebat, quam Psalterium totum in oratione perseverans recitasset. Gerebat autem sub ipso habitu laici mores monachi lenissimi *, et sub in-

momentis votiva

;: "

4 Gessit autem leviticum oGicium annis quin- qumquennw

que; deinde peracto quinquennio, propter suae humilitatis ac continentiae
post ad pret-

ferre, et abstinentiis

byicrium

fulgidum decus ad presbyterii gratiam promovetur. Tunc quidam clericorum Magnimontensis oppidi , aetate primi moribus
,

promovttur.

tamen
dotii

ultimi, videntes sibi praeponi secundi sacer-

ctissimi

tonsi capitis crine tonsi pectoris frugem.

Cum

se

honore p Sequanum, contra

eum musitare

cce-

erg'o saluberrimis jejuniis, et fructuosis parcitati-

perunt, et obliquis

eum

obtutibus intuentes, quasi

bus per

tres fere

poris tabe, et foeditatis

annos oblectaret, ad tantam cormacie perductus est necem,

ut coutracta atque ahda cutis ejus ossibus inhaereret.

Tonsura ricorum
signitur

cle-

in-

Eustadio:

2 Quodam igitur die, dum eum parentes ejus viribus effoetum, atque mortali pallore aspicerent ab circumseptum, cum ejulatu nimio prorumpentes,

dixerunt: Si tonsuram desideras, et ob hanc tui vigorem corporis amisisti, ipsi te nunc horum crinium, ut putas, onere sublevamus. Tunc quidam ex vicinis ejus, qui eorum comitatui g adhasrebat, procax ac

temerarius

forficem
Viri

rapiens,

nitebatur
resecare
:

caesariem

sacratissimi

manibus

sed

cum

vibratis forficibus suae palmae

canonumtransgressoremredarguerenitebantur.Sed ille Vir bonus, atque sincerae doctrina caritatis caelitus eruditus, uon solum illis mala pro malis non reddidit, verum etiam pro malis bona retribuit. Eere in diebus illis, quibus haec acta sunt, beatus Eustadius de terris migravit ad caelum. Tunc Deo ^ placitus Sequanus decrevit ecclesiasticum ofiicium relinquere et monachicam vitam silentio amicam arripere: sed quoniam monasticarum expers fuerat Eegularum, vota ipsius sunt paulisper a dispositione propria demorata. Per dies itaque siugulos sagaci indagatione archimandritam quaerebat, qui eum vitam monasterii doceret, et sanctissimorum patrum collationibus atque institutionibus magis
ac magis erudiret.
5 Erat autem in dicbus illis in * Tornodorensi a s. Joanne arnobio CUJUS monasterio * abbas q, Joannes vocabulo nefinarnsi siusrularis sanctitas universas provincias peragra

digitos supcr verticem antefati Viri extenderet, illico sinuosis anfractibus in prsecordiis ejus gelidus

timor illapsus, tremore quodam forfices de manu ejus excussit h; et factum est primum claritatis cjus miraculum, calyps de manu dirigentis excussus. Tunc vero parentes illius, novo stupore attoniti,

facnf

titteris

rat

sacerdotem devoverunt accersiri

*

qui,

praeinissa

Mub.

in-

benedictione, caesariem reverentissimi Juvenis inciderunt*.Eratautem tum temporis in Magnimontensi oppido presbyter

ad eum ergo, llhus opinioms comperta signa- etprxefpiit cula, Sequanus sauctissimus declinavit. Quo cum rtHghm wsumma lretitia suscepto, puro mentis affectu r, re- tx tnftilutMS. TiMincrre gulari solertia ita eum brevi tempore imbuit, et
:

Mab.co-

cideret

Eustadius

moribus et setate, nomine Deo dignus atque sanctissimus, ad quem pareutes beatissimi Sequani ad tondendum
i,

vir

inejus cordis iutima luraen veritatis infudit,ut spetmto culum esset cunctis bene viventibus, et ad Deum Kfomaus 7 tota mentis devotione tendentibus. Sequanus ergo

eum cum laetitia adduxerunt h; qui cum precibus Deo profusis, ejus capitis verticem Doniinico charactere signatum l totondit, et post devenisset,

postquam se vidit omuium divinadogmatibus instructum et rum monasterii laudabili diligentia eruditum, locum fabricandi sibi monasterium aptum frequentissime
vir venerabilis,

Scripturarum

scrutabatur

3S
i.woimio. scrutabatur;

VITA

8.

SEQUANI ABBATIS
oppidum quondam eomitatus
ut liquet exvetericharta,
titulo insignc fuit,

coucumque per momcuta siugula suorum notiamicorum finia loea circuiret et ad perduoeret, quidam tiam voluntatis sme deoretum

quam exMabillomo dedi

CommentariiprtVviinumA.Spectariibidemetiam-

uomine, dixit propinquorum suoruin, Tiolaifus miiue, et cousilia tua sunt Quia sciscitatuses ei

num collapsx arcis rndera, et virorum illustrium

sepulcra, testatur jamjam laudaius scnptor. IIodie ignobilius est quam ut de eo in Lexicis geographicis fiat mentio. Secundum mappam D. de Lisle quarto milliari Gallico a Segestrensi monasterio
t

Mab.

eci

hi sinceriter depalata,

pandam

tibi

sanctissime

tissime

locum, atque ostendam, iu quo adimplere. Dei ardoreinita suat, quas praeparas tibi s, ni fallor, jure Est denique locus haereditario more perdebitus, sed loci illiua finitimi bestiarum humanis ac cruoribus depascuntur, ita ut carnibus multitudine stinulli sit facilis trames per eos, nisi
si

poteris consistere,

distans, quinto infra

Divionem in finibus Burgun-

locum eonttruendo

patus fuerit armatorum. 6 Ad quem beatus Sequanus

di:rsitumest.Districtumolimhabiuta?nplissimum qui monasterium Segestrense complecteretur, ut patet ex Prwcepto Caroli Crassi apud Sammarthanos tom. 4 instrumento 10 ecclesuc Lingonensis.
c Patrem S. Sequani comitem Magnimontensem faciuntcontinuatoresGalliseChristianxtomAcol. 696, legique id aiunt in Sancti nostri Vita seculo i

Tu tantum

niihi

monasterio
quxrit,

locum cognitum demonstra,

et si

Divinitatis iu-

ferocitas stinctu mea sunt vota concepta , omnis in columba^ simplicitatem delinita conillorum profevertetur. Assumptis ergo secum comitibus,

pervenerunt ad locum, de quo concionati fuerant. Erat autem sylva longuni nunquam violata per sevum, cujus arborum summitas paene nubes pulsabat. Tunc requirentibus illis aditus, quibus
cti

SS. Ord S.Bened.pag. 263. Ego paginam itlam totamque Vitamvolvi revolvique scepius, neque taie quid offendi, unde suaderi vel per umbrampossit, quod asserunt; imo ex Mabillonii Actis, ubi tibi prmiermissum est, ne tiquet quidem parentes Sancti nostri habuisse sibi pr&dia propria illud
;

possent sylvas penetrare secretum, callis quidam

enim
d

HDereditario jure perdebitus, asque

ad Thio-

B
*

Mab. an-

artuosus eorum refulsit obtutibus, tantum angustior * atque sentuosus, ut difficile possent plan-

laiphum,

gustus

uniuscujusque per eum aequiparo gradu incedere, sed prolatum vix pedem pes sequebatur, impediente densitate ramorum. Attamen, licet non
tse

quam ad S. Sequanum referripotest. Monui in Commeniario, reponenda hasc esse E inter exaggerata prodigia, nisi scriptor Actorum

sine suo iabore, neque vestimentorum discerptione in asperrima sylvas penetralia pervenerunt. Tunc curvantes se solotenus, perspicuo visu tenebrosa latibula investigare cosperunt. Eixo ergo in uno

obtutu diutius inhaerentes, aspexerunt speltei cu-

comparationem insiitutam velit Sequanum interet adolescentes paulo provectioris cetatis. e Valeriacum, Vernacuie Verri sous Drees, uno milliario versus Sequani monasterium a Magnimontensi oppido dissitum, forte ex prtedio vel villa, ut hic appellatur, inpagum sensim excrevit. f Qiitccumque hic de S, Sequano narrantur severioris vita> initia,

jusdam angustissiinas fauces labruscis ac filicibus obumbratas: desuper autem ita impliciti inter se ramorum frondes tenebrosum reddiderant spelaeum, ut illius etiam ferae formidarent accessum erat
:

tam sunt similia

iis,

quie in

quippe spelunca latronum et latibulum spirituum

atjusfunda-

sihutc duos pueros socios, illi inferiorem aliquot annis eetaiem adimas, una ex alteris desumpta suspiceris. Qute ex iismiratus sum maxime Commenest, ut,

Vita S. Joannis Reomaensis legere

menta ponil
in tilva.

immundorum. 7. Cumque ad eum appropiarent, Sequanus vir Deo amabilis in ejus ingressuni curvatis poplitibus, toto se corpore vepribus superjac.iens lacri-

tariiprsevii

g Comitis
eo,

numero pemdtimo collegi. titutus primo derivatus videtur ab quod ex intimis regum principumque familia: :

mabilis preces Deo effudit, dicens: Domine, qui fecisti ctelum et terram et omnia, quae in eis sunt,
qui das votum optandi et benedicis annos justi, a quo est omne boni principium, et sine quo va'

ribus essent, eosque ubique comitarentur unde illud Taciti Comitatui principis adjectus est,pro
in

aulam

titulo,

ejus est ?*eceptus. Verum qui Comitum prout hodiedum sonat, eos omnes conde-

Mab. con-

cua sunt, quee humana temeritas nititur, si jubes me in hac eremo conservari *, ostende, quseso, obtutibus famuli tui, et effectui
nis cta

vcrsari

mancipa devotio-

mese a te mihi concessum exordium. Perfeautem oratione, surrexit et oculorum aciem lacrymis humectatam cum palmis ad caelum ex*

quorum comitatui adheeret, nse ille sibi Comites facit eos omnes, quorum consortio utitur comitatus enim et consortium idem est Ciceroni et omnibus Latinse linguae peritis. Inutilis visa fuisset kasc Nota, nisi eruditissimos Galliee Christianas continuatores in ea voce hallucinatos F suspicarer, dum parentes S. Sequani Comitum
corat,
:

Mab.

te-

tcndit
t

tendit *. Cognoscens ergo se, duce potentia Salvatoris, ad squalidam sylvam fuisse delatum t, bene-

titulo insignes fuisse asserunt.

dictione prsemissa, extemplo parvae cellulae, in loco genua ad orationem fixerat, fundamenta
litus est: cujus

quo mo-

Mab. cor-

advcntus rumore pennigero ad aures est delatus circumhabitantium possessorum, qui adorantes * se certatiin, nutu divino compulsi, pro
fecti

reclius ad-

hortanles

sunt ad eum quo viso cominus, ita ex lupis mansuetissimi, ac sioves, effecti sunt, ut, qui erant dudum causa terroris, illicofierentministrijuvami:

h Quid sibi vetint hcvc, non satis assequor. Vicinus certe ecclesiasticum interdictum nxdium vioiavit exempla enim non pauca istius temporis suppetunt Sanciorum virorum, qui contra Ecclesise prscceptum incidi sibi a taicis crines non tulissent. Quinimo omnino in usu fuisse et ticitum, patet ex Thomassino de vet. et nov. Eccles. discip. tom i,
:

part.

i,

lib. 2,

cap. 37 et seq.; neque

enim
,

sola ca-

pitis tonsione

magis olim

clerici fiebant

quam

ea

nis.

Factus est autem ille locus ex eodem tempore habitaculum innocentium, qui fuerat diversorium
saevieutium

fiunt hodie. Tonsurati, si qui a la/icis essent, deinde ab episcopis ei sacerdotibus, quorum est

aliquem

daemonum atque latronum.

in hereditatem

Domini

adlegere, clero aggrega-

ANNOTATA.
a Scriptoris simpticitati ignoscendus est hic loquendi modus, non satis ad rigidioris Theotoqicv
trutinam exactus. b Magnimontensis pagus, indigenis Maimont,

bantur. Igitur, quihictemeritatis et procacitaiis pcenas luere dicitur, vei non solum tondere Sequano caput meditabatur, sedpresbyterorum munus sibi msuper arrogabat, vetjoco et ludibrio remsacris

destmatam tractabat, vei Deus hoc miraculo non tam illius audaciampunivit, quam ostendit, veile se, S. Sequauum servis suis adlectum, vel denique

DIE DECIMA

NOXA 8EPTEMBEI8
mine continentur, iique cum ipsa tonsura conferebantur. Subdiaconatus autem in diaeonafa
comprehendebatur, utimdereest apud Morin* de sacris Ordin., Thomassinum ci alic
p Variat hic in codinbus lectio et obscurum sensum relinquit. Roverianus habet Videntes sibi pra-poni seeundi sacerdotem honoris Sequanum Mabiiionianus, prjeponi Sequanum secundi ordinis
:
:

A nique etiam
i

reponenda sunt. Alius est hicEustadius ab eo, quiprimus abbas fuit S. Benigni, quique paulo post hmc tempora floruit. Eusiadius Magnimontensis in eo oppido
obiit,

hssc inler fabellas

pa&m

4***,

videturque

eoc toto

hoc contextu presbyter

secularis et pasior istius loci fuisse.

videtur dubium, quin olim presbyteris, saltem iis, quibus cura alicujus ecclesiee commendata esset, potestas fuerit tonsuram conferendi, eosque, quos velleni, in clerum assumendi. Roverius et Cointius in hanc rem proferunt canonem 18 concilii Emeritensis ubi carpuntur iipastores t qui negligentiores essent in adsciscendis suse ec1<
:

Non

cleside clericis,

hoc tenore : Sunt enim nonnulli (Parochitani presbyteri, ut paido ante dixerat) qui

Belfortianus, pneponi Sequacontracte de more, omissis retiquis. Noster videlur correctior, ibi sensus essepotest Videntes sibi proponi Sequanum gemina ordinatione, vel potius dignitate presbyterii, quod secundum sa:

sacerdotii honore

num

cerdotium non raro appettatur, ut episcopatis

dignitas
q

primum.

ecclesiarum suarum res ad plenitudinem habent, et solicitudo illisnulla est habendi clericos... proinde instituit hcec sancta synodus, ut omnes parochitani presbyteri juxta ut in rebus sibi adeo creditis sentiunt habere virtutem, de ecclesiEe suae familia clericos sibi faciant, quos etc.

Joanne Reomaensi egit Boliandus die xxvin Jan. Ejusdem Sancti Acta et Vitam habes in Actis SS. Ord. S. Benedict. Sec. i pag. 633 ex Ms. S. Germani Pratensis, diverso ab eo, quod Roverius edidit. Inpostremo hoc adventus S. SeS.

De

Sed vereor, ut ibi tam certo parochitanis presbyteris collata tonsurandi

facultas probetur,
ritia,

quani in monasterium Reomaense ita describitur

nobili intentione praeventus, Sequanus nomine, comperta famuli Dei Joannis fama, in institutione priorum Patrum; quain et ipse flagTanti sitiebatamore, quadamnocte apartibusMagnimon- E tensium inter densa tenebrarum adveniens, basili-

Vivquidam

quam carpaiur aiiquorum ava-

qui pecunias ecciesiasticas corradebant,

B parcoquecleroinsuisecclesiisutebantur,neplures
ex suis proventibus ^alere tenerentur. Ut ut est, res hsec ex concitiorum Carthaginensium canonibus satis liquet apud eosdem auctores.
Fuisse autern illam rasum caput ambiret, colligitur ex Gregorio Turonensi Vit. Pat. cap. 17, ubi heec habet de S. Nicetio Trevirorum episcopo S. Nicetius ab ipso ortus sui tempore
1

cam

latenter introiit,

communem Dominum orationi-

Id

est,

corona

clericali.

buspulsans. Quod divinitus viroDei (sancto Joanni) revelatum est. Citoque ministro imperat, ut concito

in speciem tenuis circuli, qui

gradu
frater

perg-at, tactoque sig-no sodales excitet, quia

communis Sequanus abscondite fores ecclesia? penetrans, Dominum orationibus pulsat. Quod ita
esse, certissima est inventione

compertum,

et vene-

partu fuisset effusus, omne caput ejus, ut est consuetudo nascentium infantum, a capillis nudum cernebatur in circlericus desig-natus est.
:

Nam cum

cuitu vero modicorum pilorum ordo apparuit, ut

putares, ab iisdem coronam clerici fuisse sigmatam.

m Commentarii preeviinum. 7 monui, Bailletum testimonium oculatum ad sola miracula restrinxisse.

rando Pamulo Dei per plurimum ardentissima fratrum charitas olficium debitum hospitalitatis persolvit. Ad qiuc studiose inquirit Roverius, ad quid de nocte et clam eo Sequanus accesserit, conficitque id factum, ut a primo ingressu sciret Sequanus, rem sibi esse cum viro, quem nihil lateret et cui dwinitus cuncta reveiarentur.
x

Neque volent, opinor,

reliqui, qui illudper-

Regulam

peram ad Acta

tatius extenderunt,

queecumque

nes, earaque S. Sequanus ab eo

scripsit, facta

sancti Macarii sequebatur S. Joanacceptam suis prse-

nem Eustadii, ejusque

dent, ne,

hic narrantur pro authenticis haberi, sed oratioadhortationem synchroni,

tamen aliqua

in iis mutatione, ut

apparet ex paralytico, quem in ecciesiam ad Mis-

ut ipsi arbitrantur, scriptoris inventioni conce-

sam
pit,

et

Communionem

ipso die festo

Paschx rece;

dum

S.

Sequanum iam longxvum senem

faciunt, multo plures annos concedere cogantur perpetuo huic Sancti comiti, qui res ab eo in in-

quod Reomaensibus Regulis erat vetitum expetenti enim Agrestio, ut ab ore Joannis corpus
conseeratum Christi mereretur
accipere,...

egre-

fima pueritia gestas viderit, visasque post ejus

dere, inquit Joannes, Agresti foras... ne videamur

C mortem

fideliter literis
S.

n De preematura

dixi in Comm, fuerit episcopus Lingonensis, de quo hic agitur. Aliqui arbitrantur fuisse S. Gregorium, queman-

mandarit. Sequani ordinatione satis prsevio. Porro incertum est, quis

sauctorum patrum

irrita prrecepta facere,

neve

pra?-

sumamus reg'ularem Iaxare censuram. Macarianam Regulam diu tenuit utrumque monasterium, deinde Benediciinam ampiexum est, quare uterque sanctus fandator Sanctis Ordinis S. Benediannumeratur ab ejus instituti scriptoribus s Quod additur hic, tibi , restringit sensum, qui ambiguus est in Mabiltonii codice. In eodem omissa sunt illius opinionis comperta sig-nacula puro meutis affectu in ejus cordis intima lumen vericti
:
:
:

no

6 seculi sexti

ad illam cathedram eveetum sta-

tuunt;

eumdem ipsum, a quo datas literas asserunt

Joannem Reomaensem, cum e latibulo suo Lirinensi ad suos Reomaiim redire abnueret. Verum hde merse conjectursc sunt, ne quidem satis iidem enim ipsi abbaiem Reosibi eohcvrentes maensem annos natum 120, seculi sexti anno 39 diem obiisse tradunt. Igitur anno primo episcoad
S.
:

tatis infudit

ad

Deum

tota mentis devotioue ten-

dentibus, et alia

non pauca

his simiiia

in

us

patus Gregorii Joannes agebat octogesimum octa-

vum

viisesuae. Facilisprofecto fideisit,quicredal

noster magis cw>> Roveriano congruit. Ms. Belfortii hic est vatde contractum, iisdem deindepene verbis ornatissimam illam syliw descriptionem

nonagenarium senem, tanto tempore apud Lirinenses monachos inter juniores deputatum fuisse
incognitum egisse. Sequanus hic a tonsura, seu clericatu, ad Leviticum gradum seu diaconatum assumitur, more iliis temporibus valde usitato, ut liquet ex Cxsario Arelatensi et atiis apud Roverium Nota 59. Nimirum minores Ordines omnes sub ctericatus noet

prosequitur. t Territorium, ubi Sequanus sui ceenobii constructionem orditur, Seg-estre, et antiquitusSiaxstvedictum,ditioniser<it .\I<i<i<tn,tonU>nsisoppidi, ut liquetex Preecepto Caroii Crassi : deinde mo-

nasterium multorum <vdificiorum accessione au~ ctum excrevit inoppidum, qruodS. Sequani, Gallice S. Seine,

appeltatur.

Suam
10

sibi

monasterium

Septembris Tomus VI.

jurisdictionem.

: : ,

YIT.Y S.

SEQUAlSn ABBATIS
ac noote jugiter

40
v

w*

B jurisdictionm seo.-sum a oppidum Mud, tum* nuit cui subjacml tum

^*T.

Domino

effudisset,

intrn

brevifl-

1)

icus

recepit, simum tempus visum, qui non videbat, pro tanti luminis muncre iu eodem decrevitque

Tunc, monnsterio Dco servitium exhibcre.

laici

unde Segestria, stramiSegete deriratnm esse;

habitu

cum moribiw commutato,

cstsociatus.

catervaj

monaPuraUjtico

r^lMhmeirormairruntpridem.

chorum

quispotent, silvam lonSi ita est, magis mirari violatam per tvvum, spelxis abdinum numquam non admodum spatissimis horrentem, in agro luxurianteque segete nomen tioso, cui a numerosa Divione millianfuerit. Monasterium hoc distat fere a Magnimontensi bus quinque, totidemque in comitns pago. Ejus abbatesjus sessionis habent
generalibus Burgunduv.

10 Paralyticus

beatissimi

quoque quidam, oomperta fama *, qum Sequani, et sanitatum miracula

mnilatcm
niUUt.
'

P er

Jesus Christus frequentissime quibus cousanguionerabatur, deprecatus est eos, ad Sequnnum sannitate proximus erat, ut eum qui adquiescentes precibus ctum deportarent virtutibus adduad prrefatum Yirum cunctis

eum Dominus

Mnb.

HJC-

Um

miracu .

eius,

CAPUT
Reliqua S.
*

quando delaxerunt pnecipuum d. Erat autcm, autem dies vigiliarum Pasch. Vir tus est, sanctus solemmtate diei, beatissimus Sequanus, tam pro
oraparalytico fidentissime sibi adlato, tota nocte pertionibus atque excubiis Domini

II.

quam

Sequani gesta, miracula

vigilaus perseveravit, et

quemadmodum Deo

fre-

ab ipso patrala, obitus.

operis, ii, qui adpars fundaminis solidare juncturas, pars parietes erigere, pars autem umbrosae sylvse nemora detruncare et futuris monachis ha-

Instabant autem structores

venerant, finitimi
;

coniif

mo-

tuscaeterorum languentium perungebat, paralyad secludendam valetudinem artus singulos, invocato Christi notici quoque nocturna Vigihamine, perunxit. Perfec.ta autem Vir et diei festi radiante fulgore,

sanct.ificati olei liquore

rum

celebritate,

naifenum.

beatissimus libamina certo diei

tulit.

tempore Deo ob-

non post multum tempobitaculum praeparare multitudo ad locum congregata est ris spatium, monachorum opinione a Sequani viri prudentissimi, a quatuor elicita mundi partibus. IUe autem
:

Sacrificn temErat autem coram altaribus toto paralyticus supplici mcnpore hic, queni dixi, itaque Sacrificioriim te prostratus. Consummato Eucharistiam Domini corporis, atque cruoofficio,

ris

probatissimus Vir, sapientiae munere singularis,

ita eo

laticem ori jacentis paralytici Sequanus beaigitur cortissimus praerogavit. Post perceptionem
poris et sanguinis

tempore venientem ad se monachorum mul-

Domini

nostri Jesu Christi, sur-

3fa6. in

titudinem erudivit, ut propositi eorum continentiam atque obedientiam, sacrarumque literarum augnientum csetera nimis * monasteria mirarentur.

Vir sanctissimus oculos erigens, signum CruCujus vigor cis imposuit super membra jacentis. pcnetravit, ut se numquam puita in ejus ossibus

sum

cjus

camo-

bio

Pacta est igitur celeberrima in omnibus Galliae finibus "tfiri sanctissimi fama. Omnes autem, qui vario morbo vel languoribus tenebantur afflicti, aut
pedibus se suis portantes, aut aliorum vectati cervicibus, Viri beatissimi monasterium appetebant

tasset morbosae segritudinis

lixitate
:

statim

autem,

ut

impeditum fuisse proCrucis signaculum

aegrotus recepit, fesso vires, medullae ossibus, nervis conjunctio restituitur; contracta cutis exten
ditur,
tui

plantarum bases consolidantur; verus vulsecluso pallore, redditur, et

quos fructuosis gernitibus, nomine Domini invoet vexillo Crucis fronti eorum imposito cato
,

color,

membro-

oleo sanctificato b perungens, sanitati pristinse re-

formabat.
vexati

Si

quando ad eum

spiritibus

immundis
eis

rum omnium vis ad antiqua reparatur officia; et qui portitorum manibus ad sanctum delatus fuerat Sequanum, vestigiis propriis nitens, cum Dei laudibus ad suos tripudians penates revertitur. 11 Sed nec illud justum esse reor praeterire miraculum, quod non impari est Dei munere caeteris muneribus propagatum. Cum jam temporis qualitate faenum in pratis maturesceret, et ad metendum se sua quodammodo maturitate manus mortalium
invitasset
,

veniebant, usque adeo se

cum

salu-

berrimis jejuniis,

nec non et orationibus affligebat, quousque inventorem malorum excluderet, et quod erat habitaculum dsemonis, templum faceret Christi gloriosissimi Pedemptoris. Quidam autem eorum, qui sanitatem recipiebant, regre-

Tampestatcm
scdut.

diebantur,
Christo,

quidam vero

orationi instantes, ibidem

proficiscitur

una

cum

suis

per cujus gratiam

sanabantur,

perpe-

tuo
tur.
Gixo visum
restituit.

servituri,

monachorum
igitur

consortio jungeban-

Quidam

temporali

cassatus

lumine,

dieique hujus privatus fulgore, prsesentatur obtutibus, quo viso, interrogavit eum, dicens Quid vis,
:

monachis ad metendum fsenum vir laudahilis Sequanus. Pariter ergo pergentes ad pratum, quo tendebant, venerunt. Tunc de more laborantium extensis uncis falcibus cum rotato ictu fseni segetem ad terram dejicerent, ecce subitoacta turbinis modo
tempestas irruit, et vertigine ferocissima terram voranset fseni manipulos per aerem sparg"ens"x'com*

ut faciam tibi? Csecus autem respondit Bonse opinionis tuffi meis auribus odor fragravit, propterea
:

Mab. com-

muues messores
vitae

positos exanimavit, et ad

nimiam

muuis.

huc delatus sum, ut per tuas orationes lumen

cipiam. His auditis, se
te
illico

re-

Vir beatissimus solo prosternens, his verbis Christo orationem effudit

cum

Deus, qui ab hoc

buisti,

mundo aspiciendum prav

caecorum,
et

ad loquo monachi pariter cum praefato Viro labori operam dabant, sicco aere, nubibus desistentibus, mirabile
procellae procacitas

desperationem perduxit.

Cum autem
in

devenisset,

ut

aperires

oculos

educequi in

dictu e\ in

imbrem tempestas conversa

est.

Qui ve-

res vinctos de tenebris ad lucem,

et eis,

ro affuerunt vicini pectora tondentes, videntes hsec

umhra

tetriferi,

c, fugatis umbris splendorem redderes claritatis, da, quaeso, huic lumine privato, per invocationem nominis tui, visum recipere, et imaginem tuam, quam

mortis constituti fuerant

signa, obstupuerunt admirantes; postea autem in se conversi, dixerunt Vere hic Vir sanctissimus est,
:

cui enim aliquando talia concessa sunt, ut ssevientium tempestatum vertigines in liquidissimam plu-

mendoic.
celc-

inlecebritatis *

nisum

est

vitium deformare, perdie

viamcommutaretPCoepitex
et divulgari

illo

Rov. in

famosissimus esse,

bri parle

spicuse visionis pulchritudinem lucemque saeculi hujus aspicere. Cumque haec et his similia

celeberrimis miraculis
et

magis quam
ctu

fuerat.

Multa quidem

innumerabilia in conspe-

DIE DECIMA

NONA SEPTEMUIUS

41 >>?-

populi sui sanitatum perfecit miracula; sed, quae vidimus succinctae brcvitati sufficere, ea in hoc curavimus digcrere volumine. Prse cunetis vero,
quae ad monastcrii

Sanctus Sequanus hic dicitur post morlem patrasse miracula, de unico speciatim eonstat nobis ex S. Gregorio Turonensi, quod subjicio.

usum

atque utilitatem Sequanus

vir sanctissimus instituit, ecclesiam

quoque labo-

ribus propriis fabricatus est, in

pacifice

rcquiescunt,

quanunc ejusossa prsestante Domino nostro

S.

APPEXDIX
GREGORII TURONENSIS
Libri de Gloria Confessorum

Jesu Christo, cuiest honor etgloria in sseculasseculorum. Amen.

ANNOTATA.
fama sumitur, seu passive,pro quam homines de S. Sequano habebant. b De oleo sanctificato, quo et hic infirmos, et
a Opinio hic pro

ea,

CAPLT LXXXVIII

infra diciturS. Sequanus paralyticum inunxisse, multis discurrit Roverius Nota 63 et 64 pag. 519. ostenditque fuisse oleum in hunc finem benedictum. Conside,si lubet, Gretzerum nostrum lib. 2 de benedictionibus cap. 22 et seqq. c Multo contractior est Mabillonii codex; noster, tum hic, tum alibi, ut superius monui, ubi prolixior est, magis ad Roverianum accedit. d Prsecipuum, quod in nostro et Roveriano ha-

De

S.

Sequano abbate

Magnae

autem virtutis fuit et ille Sequanus, Lingonici abbas territorii, qui vivens saepe homines a vinculo diabolici nexus absolvit, et post
revinctos, liberos meritis suis abire permisit. Deni-

obitum a ad sepulchrum suum ergastuiari catena

que Guntchramnus

rex, cornu, cujus voce vel

mo-^

betur, vel abundat, vel

nomen est

istiusparalytici

lossos collig-ere, vel illa corneorum b arboreorum

proprium. e Conqueri merito hicposset aliquis,inter innumerabilia,quse S. Sequanus perfecit miracula, talia a scriptore seligi, quas solis verbis mira videan-

armenta
didit
:

effug-are consueverat, furto

ablatum per-

quse resmultosinvincula conjecit, nonnuilos

:

facultate privavit

Confessoris

tur.Equidem midtum dubito,an, quod hic describitur, apud omnes prodigii loco hal -ndum sit. Quantum ex congestis verbis maleque contortis periodis assequor, in diversapartepratimaturum fcenum secabant rustici, in adversa monachi. In
rustici tenebant, turbo seu tempestasincubuit, tateque disjecit omnia, qui in adversam, ubi cum suis S. Sequanus metebat, desinens, in imbrem resolutus est, et vento a circum ditapsis nubibus repulsus Sanctum nostrum ejus-

memorati quo rex comperto, jussit eos catenis atque compedibus necti; factum est ita. Media nocte vero lux in basilica
ex quibus tres
petierunt
viri

monumentum

humana luce clarior oritur dissiliunt ferrearum pedestrium repagula, catenarumque disruptis baccis c, vincti laxantur. Quo audito, rex exterritus ve:

eam partem, quam

locius eos liberi arbitrii potestate donavit.

ANNOTATA.
a Laudati Sccpius Mabillonius et Bailletus, hic in vita S. Sequani, ille in Nota ultima affirmant,
S. GregoriumhoccapiteSSasserere, S.Sequanum

que monachos et

maturumjam siccumque foznum

aspersit; quod an illi beneficio, etnos prodigio apponere debeamus, asserere vix ausim* f Post ad suos tripudians penates revertitur, omisso ultimo mxraculo,ita pi^osequitur et desinit codex Ms. ccenobii Cheminonensis apud Mabillonium Nota ultima His et aliis multismiraculis et virtutibus beatus Sequanus fulsit in sseculo dum viveret, et post mortem etiam multa miracula C fecit Christus per Eamulum suum, et plenus die:

jam tum multis miraculis post mortem claruisse. Forte quia idem miracidum pluribus factum innuitur.

b Cervorum, quorum comua speciem

runt ramorum.
c

prsefe-

Bacca quandoque sumitur pro gemma. Hasc

dedisse potuit annulo, cui inseri so-

nomen suum
leret ;

quievit in pace, et sepultus est cum g-loria et honore in ecclesia, quam fundaverat. Multa

rum

indeque hic baccapro annuloponi. Exempla alia dat Cangius in Glossario.

DE

\<T\
42
J. c.

SANCTORUM

DE

S.

fiOERICO
IN

SEU

ABBONE

EPISCOPO CONF. METIS

BELGICA PRIMA

OOMMEIVTARIUS FR^EVIUS.
S.

Goerici in Fastis sacris

memoria; Acta edenda,

Vitse

aliqualis

chronotaxis;

Sancti prosapia, et posteritas;

miracula.

ArooCunisTi
DCXLll VEL

ancti Goerici seu Abbonis,

]

quem trigesimum

DCXLHI
S. Goertci

$cn Abbonis

wtalogi statuunt Metensium episcopum, freest in sacris Fastis recentioribus memoria ad hunc diem. Ita illum in Additionibus

quens

buntur sequentes antiphonse in primis Vesperis ad Magnif. Almi Patris in natalitio

:

Usuardinis, nuntiant apographa Hagenoyense, Bizunticense , Lubeco-Coloniense et Grevenus. Metis S. Goerici episcopi et confessoris paulo aliter Florarium nostrum Ms. : apud Metim
,
:

Hilarescat cselestis unio, Psallatclerus ferventi studio Et sic crescat plebis devotio.

V.

Spinalensis exultet natio

civitatera

Goerici
:

episcopi
S.

sius
fuit

Molanus
qui

Metis

et confessoris fuGoerici episcopi et con:

Tanti Regis fulta praesidio. Ad benedict.

Adolescens orans in carcere

eognomento Appo et omnibus sibi commissis amabilis. Sanctum nostrum ita celebrat Martyrologium ecclesise cathedralis Metensis Cifessoris,

vitae sanctitate

adniirabilis,

Vinculorum attritus onere Sanctum sibi videt assistere, Cujus vincula solvuntur munere, Fores patent, carcer evomere
Deglutitos-cogitur prospere,

vitate

Meti depositio
:

S.

Goerici episcopi

et

con-

fessoris

Germanicum vero

Canisii

Metis sancti

episcopi et confessoris Goerici, cognominati Appo,

fortis etcelebris bellatoris, orti in

Aquitania.

Cum

plurimas de barbaris hostibus victorias retulisset,

Disponuntur omnia prospere Et ad fugam custodes cedere Et a morsu bestia parcere. In 2 Vesp. ad Magnif.

quod patienter tulit. Angelico Metim, ubi a S. Stephano sanatus est, et sacerdos consecratus. Successit S. Arnulpho in episcopatum, et, postquam populo suo exemplo et doctrina longo tempore praafuisset, dormivit in pace. Amplissimo elogio S. Goericum etiam Saussayus prosequitur, ejusqueest apud Martyrologos Gallos passim obvia memoria ad hunc diem. Chronicum Metense apud D'acherium tom. 6 pag. G52, quod Stephani sedentis tempore conscriptum est, ut liquet ex epitogo, adeoque seculo xn,
csecus factus est;
ivit

qui rore spiritali

monitu

Corporalis

ignem mali

Sanas potentissime, Prece tua redime Nos ab igne gehennali,

Quo cremantur
Oratio denique
:

animse.
et prsedicationiseffica-

Deus, qui beatum Goericum ponti-

ficemtuum scientifelumine
cia clarescere voluisti,

da populis tuis tanti intercessione Pastoris suorum veniam peccatorum ettuse pietatis adipisci gaudia sempiterna. ILvc eadem ha-

decimum octavum Kalendas

Octobris S. Goerici decessioni assignat; repugnant Mss. nostra et instrumenta reliqua, qua> omnia Sancti obitum hoc die consignant. Sed istius Chronici fides va-

tum etiam hic, ubi Goericum Metis sedentem exhibet sub Apostolis Vitaliano et Adeodato; quorum ille Romanam cathedram non
cillat seepius atibi,

adiit ante

annum

Christi 657, illique

anno
,

ejus-

demsecidi 72 deinde Adeodatus successit dudum e vivis ad Superos translato S. Goerico; ita ut morari hsec nos non debeant. Ceterum, qui in
laudatis Martyrologiis Appo, alibi Abbo, Addo,

beturprima inter tres preescriptas cum communi conf pontif in Missali Virdunensi typis edito Parisiis 1551. Lectiones novem, quee leguntur in Breviario citato Tullensi, ad verbum conveniunt cumMs. nostro Spinalensi, terminanturque Actorum, secundo loco dandorum, medio numero tertio, ad haec domique reportabat. De cultu antiquo S. Goerici nullum relinquit dubium VitaAdalberonis secido 10 ab ejus sequali conscripta, ubi consecratum a Theodorico primo Metensium episcopo Sancto nostro templum memoratur, cujus etiam meminerunt Acta nostra numero ultimo.
3

Abdo, Albo et Adbo corrupte cognominatur , ejusque etiamprimum nomen quandoque variat,

Res gestas

S.

Goerici Vincentius Bellovacensis

Edita *unt

cum
in $acris Fatti*

Godericus et Gohericus a reperiatur.

mcmo2 Kalendario,

quibusdam dictus

suoSpeculoHisto?naruminseruitparte%libSdcap. Uetsefjq., quas S. Antoninus in Summam suam

Hist.

Acla ejus

ria.

quodprsefixum estBreviario antiquissimonostro manuscripto, inscriptus quoque

die xix Septembris legitur S. Goericus, de eoque exstat Offlcium novem Lectionum in Breviario ecclesice Tullensis, impresso Parisiis anno 1535. Prxter commune Confessoris pontif prxscri-

ad diem xix Septembns ejusdem Sancti Vitam edidit ex vetushssimo Ms. codice ecclesuv Trajectensis, cum
quo, ipso etiam teste,correspondet pene ad verbum illa,qux est in VincentiiSpecuto. Vitxalterius Ms.
in sua Hist. Loth. aucta

tit.

13 cap. 6 12 transtulit. Surius

T^T
vac. Sitriam
elc.

Sancti-Montis meminit eruditissimus Calmetus lib. 9 coL 412, Notal at

:

et

DIE DEOIMA

NONA SBFTEMBBIS.
Adhibita aChifftetio vn s '-jcnfMri degcHbendo signandisque tectionibus variantibus diligentia
facit, ut

ejus verbis colligo, in paucis prgedictis discrepat. Ruerus in Antiq. Vosag. Actts, quev apud Surium tegerat, subjungit ali-

et ilta,

quantum ex

ctom
i.

C.

qua ex traditionibus
tetur,
;

et aliis

Mss., quee, ut proji-

asservabantur in avnobiis Vosagi montis. Sunt autem tatia In puritate vitEe ducens (S. Goericus, inquit lib. hpag. 71) dies suos tandem voluit
inflifltere

vestigiis felicis aancti,

pryedecessorem et

quem institutorum exemplum habuerat conversatiq-

nis, sanationis, professionis et dig^nitatis, nihil ne-

gligens, quod couduceret ad perfectionem Christianam. Igitur scnsim aulae negotiis se subducens, ad

alteram Vosag-i solitudinem secessit ad Mosellseri-

pam, ubi mox monasterium

exstruxit,

quod sancto

Mauricio dedicavit, in gratiara filise suse nomine Praeciae, quara sacro virginitatis velo ornaverat. Cujus tanta fuit integritas, ut cum plurimas congreg-asset virg;ines, iisque praefuisset

tuto et Regula S. Columbani, Sancta?

rit,

sub patris instinomen merue-

credam codicem,quemprse oeulis kabv.it, fuisse satis antiquum o;,d<: ,ta {) sam itlivisam non contemnandam. CumMs. S. Maximini, quod excudam, fere consonat; discrepantiam indicdbo moneboque in Annotatis tectorem, ubi Ms. nostrurn anonymumdesinat.Prsemittam tarne-n Acta S. Goerici a Surio ex vetustissimo, ut testatur, Ms. edita. Apographis nostris contraetiora sunt, at qusecumque apud itlum et Vincentium Bellovacensemde S. Goerico leguntur, tam sunt similia iis, quse sparsim inMss .nostris narrantur uteasdem periodos et verba eadem non raro reperias. Hinc certum mihi fit alterutra ex alterutris contracta esse vel coagmentata at an Suriana ex nostris excerpta sint, an nostra ex ittis apud interpolatorem quempiam coaluerint,discemereomnino non possum. Sunt,qui in similibus tamquam regulam
\

hodieque, ut Pater ejus, sancta veneratione

celebretur, non ab incolis tantum,sed ab aliis etiam,

statuunt, biographos brexiores rebus gestis viciniores esse; at, quarn non sit generatiter acci-

qui pic visitant sanctas exuvias. Heec paulo fusius recensui, quia infra de Prsecia recurritsermo. In-

pienda, ostendunt Acta innumera, quee passim in Opere nostrooccurrunt,queeque,quamvis amplio-

terim, quse memorat hic de S. Goerici secessu in w B eremum post gestumepiscopatum, unde hauserit, nescio sane Acta reliqua innuunt Sanctum Metis ad Superos assumptum esse.
;

genuina tamen et contractioribus pr&ferenda ex certis signis dignoscitur. Ea quidem, qux E Mss. nostra, prseter illa, quae Surius narrat,conra,
esse,

tinent, luxuriantispuerilisque eloquentiwpanegy-

hftbemm

nmpUora ex
Mss. auctorc

anonymo,

habeo Mss. exemplar ^ a ^ u0 Yitsc S. Goerici olim ad Majores nostros v n _ n missa, et a Boschio s/epius prcvnuntiata in Commentario ad Vitam S. Arnidphi. Horum alteri, quod unde et a quo desumptum sit, mihi non innotuit, pnvfixum legiiur Collatum cumMs. S. Maximini Treviris. Habebatur in Ms. D. Belfortii, sed videbatur contractior non contuii. In marginenotantur ea, in quibus Ms. S. Maximini ab altero discrepat. SecundaActa Mss. diligentissipii deque Sanctis optime meriti Chiffletii nostri manu exarata sunt, atque hanc notam infronteprseferunt. Ex Monast. Accinti, et ex Ms. Spinalensi utriusque paritervaria lectio in limbo foliiindicatur. Ms.S. Maximini Trevirensis laudat Calmetus, illudque, ex iis, qucvviderat, optimum arbitratur. Est ha.

^ Pr<vter hsec ad
t

manum
.

rim magis

redolent, quarn narrationem historicam,sedeaipsacausaessepotuit,curillaSuriusvel alius quispiam ,quem secutus est,prseciderit Denique, quam fuerit iis ferme seculis incompta styli luxuries in usu,nemoest, qui nesciat.Igitur nihil ego hicdefinio, Actis Surianis nostra subjiciam ex
t

quod sciam, editis longe prolixius, cum eoque passim Mss. tria reliqua conveniunt. Quo autem auctore hsec Vita scripta fuerit, est omnino incompertum, cum nec seipsum prodat uspiam, nec ab aliquo detegatur. Certum est, si ab eodem, C prout illa habemus, sint scriptaActa integra,biographum vixisse post initium seculi xi miminit enim Spinalensis monasterii, gwo^Deodericus Mactenus,
:

Ms. S.Maximini Trevirensis,collato cum Mss.tribus reliquis, utfacilius sit suum cuique dehac re judicium. At prius veniunt observanda aliqua. 6 Difficidtatem, quam Acta S. Goerici iltustra- Adicit s. turo mihi parere debebat tempus mortis ordoque Gomw*ptgopani successionis inMetensem cathedram.peneomnem Sfetensem sustidit Petrus Boschius noster, dum Commenta- anno 623. riiprsevii ad Vitam S. Arnidphi tom. iv Julii ad diem xvni pag. 423 ni num. 29 et seqq. plausibitibus argumentis probavit, S. Arnulphum sacris infulis 07'riatum fuisse anno Christi 610, illasque post annos 15 dies 10 transttdisse in S. Goericum; qucV epocha in annum 625 excurrit. Restat levior dissensio circa annum, quo S. Goericus episcopa-

tum cum

vita deposuit,

quam

indicavit etiam

laudatus Bosehius, sed reliquit intactam, quod inde nihil contra chronotaxim suam conficiposse arbitraretur Huc autem qucvstio recidit.Catalogi
.

jor

MetensisepiscopusfundavitinpagoCalmmontensi.Certe, qui Deodericum Majorem appellavit,

novisse debuit,

minorem seu secundum

quocum

episcoporum Metensiumpassim S. Goerico octodecim annos episcopalus concedunt; Actaejus Mss. 3 Vita S. Clodulphi, tum nostra, quam dedimus
viii

Atqui comparatusalterMajorseusenior Theodoricus secundus ante annum Deodericusseu 1005 sedem Metensem non occupavit, ut ex Ms.
dictussit.

Junii num,

18,

tum

illa,

quam

edidit

Ma-

billonius in Actis SS. Ord. S. Bened. sec. 2 pag.

forte cx

codice S- Vincentii aliisque instrumentis apxtd Calmetum patet restat igitur, ut ante illum annum non scripserit, adeoque certo biographus totis peneseculis quatuor S. Goerico sit posterior. Su5 Ex duobus nostris exemplaribus Mss. pri:

septemdecim tantum annis Metis sedisseS. Goericum asserunt. Ethxcquidem viderentur facile conciliari posse, incompletos catalo1044

num.

17,

gis, plenos

rianis

coag-

mum, quodcumcodiceS. Maximi

Trevirensiscol-

vero Actis si concedas. Verv.vi adverht Boschius Chronica et Catalogos in computu annorum, quibus reliqui sederunt pr<vsules, amussoGoelidis superaddere menses et dies reliquos,qui
rici

mcntatu.

Edcnda
ulriujuc

latum est, non habet in fine epocham, quee a tempore Deodoricimajoriser^uitur, tota enimHranslatio corporis S. Goerici et fundatio Spinalensis mo nasterii ibidem prsetermissa est, unde ceteris Mss

episcopatui nulli assignantur, unde censet an-

poterit

quibusdam videriantiquius, de quo non lubetlitigare.MendagrammaticaliaoccurruntiniUo

nos octodecim designari vel omnino, vet proxime integros.Catalogos illos non unis mendis deturpa* tosessejamduduvicruditisKivoiuitj.idenonest, quod tuto eorumfidestetur. SedMajorem Mss.nostrisActisnonconcessero,quippeqiuvseculisforte qitinque,utsupraostendi,postsanctipr<vsitli$obi-

plurimaetperiodiimperfectw:res,qucvinaliis,ibi-

demecvdemnarrantur.DecodicumantiquitateundecomivdesumptcVSunt,nihitnihicompertumest. r

tum conscripta

sint.

Nec denique suis

vitits catet

xdraque S. Clodulphi Vita, ut ibtdem notat Boschtus

u
tectoH J.C.

DK

s.

GOBBICO SEU ABBONE EPISCOPO

videtur omnino ccleris pr.vfcrcnda, cum suffragentur illi testimonia antiqua non pauca necaml>

fidei instrumenschius. Igttur.cum de incertx nec altunncto oppositis, agaturt tis, sibi

hmc de occurra taliquid, unde

illis

prcrfcrantur,

temnendeepenitusaui

toritatis.

AuctorVit&S. Clo
:

annum
natw
sti
ftittf

642 vel 643

S.

QoSrioo

emortualem

assi-

^TNec
graphi;
vel

annustocusque, quoS. Goericus

mundo

dulphi, in Opere nostro tom. % Junii fot. 126 ab Eensckenio illustratm cap. num. Z ita scribit Aruoaldus patrem habuit Ansprrtum, qui ditatus
i

mwm Chri
565 rt
575.

natuseshcertodeterminaripossunUAquttantam scribunt bioquidem natale Sancto solum fuisse amplissimxregioniscivitatem aliquam at

uon solum rcrum opulentia, vcrum fratrum

dig*ni-

Sautate ctconsocialiexccllentia gloriosus effulsit. Motensium pontiiieem, ex ctumnamquc Aigulfum

locum certum non i?idicant. Verisimile est, natum fuisse sanctum Prsesulem inducatuAtbiensi, ubiplurimosexAnsbertinafamiliaortos esse, menatus morant scriptores. Tempus, quo S. Goericus biographi, nec ex gestis, sit, uou magis docent Arnarrant, certo eruipotest. Non credo S.

filiaChlodoveircgisprocreatum dicunt... Deotarius Arisidipoutifex, et Firminus Ucetiro itidem pontifex,

Goerici preesulis genitor, et Remfridus, fratreshujus Ausberti cxtiterunt. Acta autem S. Armdphi secundo loco excusa tom. v
et

Gamardus

S.

qum

nulphumadsacrosOrdinesetMctensesinfulaspromoturum fuisse virumplus quam sexagenarium

:

Juliipag. 444 num. 19 manifestius adhucloquuntur et rem confirmant his verbis Contigerat au;

tem
lius

illis

diebus, utvir illustris

nomine Goericus,

fi-

necnarratorum ordosinitopinari, minoremquinquagenariofuisseSanctum dum episcopus consecratusfuit,utconsideranticuilibetluculentumfiet.

Gamardi, fratris avi paterni hujusbeati Arnulphi, ab Aquitania monitu angelico devcnisset. Luculenta sunt bina hmc biographorum testimonia

Cum autem anno 625 S. Amulphus

Metensisede

Gamardo genitum fuisse

,

S.

Goericuin

horum

fi-

recesserit, illamque Sanctus noster adierit, dici

possetnatusinterannwnWoetolj.Sicquidemstatuiturpaucisannis S. Arnulpho, cuiin cathedram successit, senior; sed illud non videtur incongruum, si illo fuerit una generatione ex eodem proavo Tonantio Ferreolopriorquod exgenealogia Ansbertina, multis acribusqueeruditorum dissertationibus inclyta, determinari debet. Fatentur
porro scriptores esse ibi tenebras plusquam cimmerias, quas tot disceptationes minime dissiparunt. In illis palpare non lubet. Quapropter ea tantum attingam, ad qum me Acta nostra compellent, illam

de, qui stare noluerit proferat meliora; certe id apud prudentes obtinere debent t ut prmponderent conjecturis multo incertioribus et magis novis. 10 De rebusgestis S. Goerici anteadUum episcopatum succedunt dicenda aliqua. Si Mss. nostris

K
AclaS. Arniil
pfii,

Ctntlulp/ti

credimus, fuerunt per

quam

illustria

ea

admo-

tt jlfcs.

noatra

dumparce

recenset

anonymus Surii biographus,

S. Goih'ico
gis (ituhan

n-

nimirum Ansbertinie

genealogice

diciturfuissc
filius

partem,qua S. Goericusarf S. Arnulphum reducitur, sic tamen ut partem illam ipsam supponam potius, quamprobem, velpro probata habeam. 8 Itaque tres potissimum apud defensoj^es genealogue Ansberthice opinionessunt circa gradum consanguinitatis, quo S. Goericus S. Amulphum attigit. Prima est eorum, qui statuuni Ferreolum patremquinquefratrum, inter quos Ansbertussit
S.

Ga-

mardiy

Amulphi

avus,

S. Goerici genitor. Alii

Gamardus Ansbe?Hi frater et Gamardo Godinum filium,

Goericumnepotem assignant.Aliidenique hiec invertunt omnia, itaque gencalogiam texunt, ut Gamardum faciant S. Arnulphipatrem, sanctum vero Goericuiu fratrem Ansberti, atque
etexillo S

solamque laudat ejus fortitudinem bellicam, et patientiam in tolerandis ccecitatis incommodis. Noster inter ?nutta,per varios militide titulos Sanctum ad solium evehit, connubiojungit et duas illi filias Prteciam et Victorinam natas asserit. Quia id (inquit noster num. 2) primores regni dcprehenderant, eosperunt eum (S. Gocricum) summatim per gradus rnilitaris officii promovere ac primum militaribusarmis militaribusque vestibuseum adornant et patribus parem efficiunt donec antiqua Dei bomtatepost comitatus dig-nitatem, post ducatus ordinem, ultimo Galliae Aquitanicse rege defuncto, ex. genere parentibusque regiis fascibus commuui assensu, communique devotione omnis ordo, omnis aetas, omnis conditio omnisque sexus sublimare festinant, acDeum benedicentes, qui semper in benefactis Sanctorumbenedicitur, magnificaturac Deus
:

tribuunt,

Amidphipropatruum. Uancpostremamopinionem qui teneat, inveni hactenus neminem, refert tamen illameruditissimus Calmetus Historiee
itaS.

Lotharing. auctge lib. 9

col. 412, et

validissime im-

pugnatexeo,quodtongscva nimis rntas S. Goerico adscribi deberct, ut nepoti suo propatruus inepiscopalem sedem successisse intelligeretur. Secun-

damsequuntur Gemelli Sammarthani in Historia

Geneat. lib.ticap.i; subdubie Dominicius Choletus lib. i cap. 20 aliique; sed nec illa satis firmo fundamentonititur videturquetantumconfictainmo7iu, y

patrum elevaturetexalquid quasso regis titidus,quid paternum seu patrum solium, quid fasces regii? Contendit quidem Dominicius in Fam. Ansb. red. cap. 7, duces quandoque reges, provincias regna appeltatafuisse, quod, ex prolatis ab eo testimoniis, inducor ut credam, quamvis rarissime coniigisse, idque nonnisinuda regis vel regni voce adhibita. Verum cum iis adjunctis depictam ducis dignitatem invenit, opinor, alibi nuspiam. Progioriosus pnedicatur, solio

tQXuv.Qiuv tenebrse

fectoqui inaugwatummonarcham lectoribus suis exhibere vellet, vix habet, quibus id prtvstet ,verba
clariora. Deinde num. 3 talia commemorat biographus, ut S. Goericum nobis reprsesentet pacis bellique leges pro imperio moderantem. 11 Sed demus hsec biographo, eo forte scribenti tempore, quo, ut contendunt aliqui, toti erant scriptores in exornanda Ansbertina familia, certe dignitatem hic nobis depingit, ad quam promotus fuerit Sanctus noster, qutv uno mi-

mentis, qua? ejus patroni adferunt, ut S. Goericus uno gradu consanguinitatis aS. Arnutpho remotior, illipropriorsittempore, commodiusque succederepossit; contraenimmilitatepistola S. Abbonis nostriad Desiderium Cadurcensemepiscopum,
qu.v recusaextat

qni forte lutius

sumi

dc-

bet

pro duck

dignitatc,

apud Boucquetium Scriptorum Gallia>tomAfolA(>, ubi Gedenum, quiprocut dubio

Godinusilleest,gemianumsuumS.Goericusappel-

qui probabi-

Uus

propu-

truus fuil
S.Arnulplii.

lat,quiqueproindeejuspaterstatui non potest. 9 Pri?nam denique ex recensitis opinionibus amplectuntur itlustrissimus Meurissiusin episcopis Metensibus lib. 2 fot. 125, Dominicius in FamitiaAnsbertiredivivacap. 7 et alibi, Jordanus noster %n Critica aliique plurimi, estque ea, quse

nimum gradu vulgarium ducum ordinem superarit, cum ex illo cum tanto molimine et primorum sufjragio ad aliud quoddam munus
evectus
sit.

Majoratum domus

prsefecturam

palatii vel similem dignitatem vetat intelligere silentiu?n omniwn historiographorum qui res
,

tempo?Hs presse sequunturcalamo, quique simitium magistratuum, eorumque potissimum

illius

qui

DIE DECIMA
qui virtute
et fortitudine belliea

NONA SEFTBMBEI8
biographus, eui, utpote incertse setatis anonymo iniquum esset auctoritaiem <' ftdem tribuere magis, quara Desiderio viro sancto et st riptori contemporaneo, secundum cujus asserta chrOrVOtaxU reliqua non <vgre fluit. Dem us quippe S. Go< -lim Chlotarii,universajam Gatliarum monasrchia potitiyper tres quatuorve annos aulam frequentasse,

ciaruerunt, fre-

w*x

quentermentionemfaciunt.Fueritigituraliaqusepiam S. Gocrieo collata dynastia, quam administrans dici potuerit Rex officio, ut loquitur S. Arnulphi biographus. At quse illa fuit ? Eruditi Historise Occitanise scriptores tom. 1 lib. 6. num. 95. fol. 327 opinantur S. Goericum in Albiensem prsefecturam suffectum fuisse Siagrio ad Massitien-

"

anno

semducatum translato. Verumhsecopiniononsubsistit. Prseterquam enim quod contradicant biot

circiter 6 B eseeitate taborare ccepisse, atgue biennio post Metas ad S. Amulphum properasse, inteltigetur, quomodo Siagrius Goerico in Albien1

grapho nostro,qui
successisse
;

disertis verbis ait Mortuo illum

statuunt Siagrium anno Christi 625 Massiliensibus datum, quo eodem anno S. Goericus

infulasMetensesaccepit,necproindeducaiumadivit atiquem.At in eorum computu Sanctus noster

tantum anno 627 Metensem ecclesiam regendam suscepit. Id quidem evertitur ex bene stabilita chronotaxi Boschii demus tamen ita esse. Ergo biennii spatio prsefecturam adiit, multa gessit in
:

sem ducatumsuccedereac deinde ad Massiliensem promoveri potuerit, cohserebunt etiam quoad chronotaxim reliqua biographorum asserta, ubi, si contra censueris, Thodoberto adhuc regnante, Sanctum oculorum usu privatum Metas icisse, longa ejus eo loci tredecim vet quatuordecim annorum mora videbitur minus verisimitis. 14 Ceterum pro asserenda S. Goerico Albiensis comitalus jprsefectura facere videtur, quod legitur
in Vita S. Segolense scripta ab auctore sequali et Sanctse famitiari excusaque in Opere nostro tom. v Julii ad diem xxiv ejusdem mensispag. 630 et
seqq.,

fy**p<atr
f rU fuU

bello prseciare,visu

orbatus fuit,varia dedit Chri-

$^Zj^

Metas ad S.Arnulphum properavit, a fundamentis exstruxit ecclesiam S. Petri et consummavit, divinitus sanatus sacris Ordinibus initiatus, ac denique episcopus consecratusfuit; queeomnia ita conglomeratanemo,opistianse patientise indicia,
,

ibidem capite 4 sic scribit auctor: Quodam autem tempore, cum esset dies Litaniarum venerabilis,

qua? in

unum

plures Christianos collegeejus,

B nor, tam arcto temporis spatio credet contigisse. on videtur 12 Deinde repugnant hsec iis, quse in Vitaprima uisu orbatus numero primo dicuntur: Eo tempore (cum angelus Metasubiissc dudum cseco Goerico apparuit) regnabat in Gallia Theodobertus, in Metensi urbe prsesidebat pontifex beatus Arnulphus. Is cathedram Metensem adiit, utprobavit Boschius, anno Christi 610. Theodobertus in Gatlia, Austrasia scilicet, regnavit usque ad annum 612, quo, post acceptas binas a fratre Theodorico in Tullensi

rat, erat ibi

dux g-ermanus

Babo nomine, t

nobilitate et sapientia pollens, qui per Albica arva

incolas

g*entes

regebat. Quis fuerit

et

non deciderunt Mabillionius

ille Babo Cuperus noster,

nequevideturcertodecidiposseproptertitubantem instrumentorum fidem, ortasque inde crassastenebras in familia S. Goerici adornanda. Gamardum
S. Goerici patrem Babonem cognominatum fuisse disertissimisverbistestanturgenealogiseducvanti-

Campania

et

ad

Tul-

quse

apud Dominiciumin Appendice ad FaraUiam

Igitur angeli apparitio contigit, si quse biographo inter duos illos annos fides, qualem illi scriptores laudati habere videnturnon inftmam.Quamquam epochahic assignata segre videtur componi posse cum verbis Desiderii

biacum clades

interiit.

Ansberti redivivam. Bdbo S. Segolenac frater si Gamardus Abbonis parens fuerit isque idem dux Albiensis, patri mortuo, seu, ut biographus loquitur i7iy&tvi\im$o\i\imsiiccederepotiiitGoeri(:us } pro quo tempus, quo id contigisse debuit, initium sci}

Cadurcensis episcopi. Is apud Chesnium tom. i Scriptorum Gallise pag. 878 sic scribit ad Abbonem nostrum. Rogamus ergo, ut istum famulum

ticetseculiseptimisatisquadrat.AtineademS.segotense Vita cap.Z. Babonis pater Chramsicus,fra> ter Sigibaldus episcopus cap.o vocantur : quant

harum

optarem.frequenter,

si possibilitas arrideret,

sacris vestris interesse colloquiis, ut sicut nos sub seculi habitu in contubernio serenissimi Elotarii

nomina differunt a Tonnantio Ferreolo etFirmino Useciensi, Deotario Arisitensi, Aigulpho Mctensiepiscopis, quorum hi fratres Gamardi, ille
hsec

principis mutuis solebamus relevare tabellis, ita jam nunc, illa ad plenum deposita vanitate, dulcia lice-

pater statuitur in stemmate Ansbertino! Fateor, F

necomni destitutus

testimonio, asserere velimTo*

retChristi ruminare prtecepta... proinde effusa gratulatione peroro, ut, quem nunc et affatibus bonis
et benigna charitate consolastis, semper in memoriam vestri interni intimum tencatis. Hsec, inquam, difficulter componuntur cum biographi asserto, maxime ab iis, qui opinantur Goericum in Austrasia prsefecturam gessisse, simulque verba Desiderii ita accipiunt, acsi iis conficeretur, Desiderium cum Abbone in Chlotarii regis aida con-

nantiumFerreolumsimulChramsicum,etaliquem e fratribus episcopis Sigibaldum agnominatum

fiiisse,atillis,qidperturbataschronologicasseries et non uno loco sibi invicem oppositas negligunt,
suspicionemmeamqitaleynciurt<ii>ch<h)<it 1,/tlirare, ut si forte instrumentis itlis credant, Gamardum

simul Babonem nominatum fuisse, quod id unanimiterasserant,licetdiscrepent.inretiqiiis,Cltram-

vixisse.

Quippe non satis verisimile videtur Goericum, magistratum aliquem in Austrasia gerentem,in inimici regis aula, superstite Theodoberto,

sicum illumetSigibaldum detegant,quod cum hic instituti nostrinon sit, ad S. Gocrici Acta redeo.
1 5 Vincentio Bellovacensi et Surio parnter ignota

Dicitur S.
1

Hf

<fC-

nuisse duas
fitias

versatum

fuisse.

sunt, quse habent Mss.nostrade fdiabttsS. Goeriei. Fxpresso nomine designantur in omnibus ewe

Prtet

tinm

Vi-

13 Chlotarius ante Theodoberti mortem et anante regmim Chtotarii fa num ChristiGlSrerum in Austrasia nonest])otiAustrasia.

ptaribxis,xtnaquePriecia,aUeraVictorinac(H-atur.

cii.rinarn.

UxorisSanctinomennuUibicomparetnequeexprimitiir^quo^postqitamMctasaPaircf/rdiu/a-csscnt confirmatcvqueinvityinitatissetvandcvproposito,

tus,

adeoque posthunc

annum referendum

videri

potest Goerici

cum Desiderio in aida illius regis contubernium: quce profecto pugnant cum biographo asserente Theodobertiregis tempore Goericum
visu orbaium fuisse,post quse certe ad Chlotarii aulam non accessit Itaque nisi Desiderii dicta degenita accipiaSfUt inteiligas soiumilium, alibi
.

Abbone, apud Chiotarium versatum atque hujus errasse litteris recreatum fuisse } censendus est
te

ww s adjicitPrseciam sacro veto ornatam a Parente, monasterioS.Mauritii prsepositam jhxUn} sancte obiisse, atque suo tempore cultam ut Sanctam Meurissnts in Hist. lib. 2pag. 120 hausta, nifathr,ex Ruero vel Actis, tiberius paulo atque ornatius mernorat, additque confluentibuseo sacris multis

demum evaserint filim. Ruerus cit.

cirginibus

tt
AIXTflftk

DE

S.

GOBMCO SEU AJBONE KIMSCOPO

clareseerct,
in

c.

virginibus, aliisque cirewn septa sensim xdifL coacantibus domos, Spinafcnsm inde urtan Goericodtww Aasce /Hfas biograluisse.Natas^. phonostro credere licet, ctm nihilaliundeproduMeucatur, quod ejus elevet testimonium at, qiuv per S. Goericura Spinalensi rissius de condito
:

BurgTindiffl ounctis

finibus cladcs

pessima multidudinem mnximnm populorum invamiserabili sil, qua manibus pedibusque ardentcs hic utroque truncatus pcena, hic perdito uno pede, hie medio adustus, aliquis tunc primum aduri incipiens non multum sero veniens, audito
,

monasterio commentatur, sustineri nullo modo possunt etenim in Actisnostris num. ultimo, et in Vita Adelberonis scripta a synchrono disertis verbis dicitur Deodericus Major, qui anno 964 ca:

riotis

sancto Pontificis rumore, innitentes baculis, aut car* undecumque devecti confluebant. Laudat

aliat plini-

deinde Adelberonis humilitatem caritatemque, quamiserorumlavabatfcetentiavulnera, et conQuse idcirco dixerimus, ut in una eademque re duorum sacerdotum duo facta memorin' dignissima pra?dicaremus, ct posteris imitanda vcl admirauda traderemus, dum in beato Goerico virtutum
chtd.it
:

slris t;r/ilir

dis

thedram Metensem
quartwn
pritna fertur esse

adiit,

monasterium

illud

Deo

etS. Goerico erexisse. 16 Jlsecne ita interpreleris, ut dicas comcibium

primo a
a

scriptoris verba, uti et HenDevtriutqw nimium utriusque Confirmatio apud Calmetum tom. icolum. culiu rici II

Aprincia.

Goerico exstructum, labascens deinde Deoderico restauratum fuisse, obstant clara

S.

insignia, et in

domino Adelberone abjectionis

ora-

nisque vilitatis humana^ appctcntiam et

summum
etincorporia

565

monasterh Spinalensis, quod

divae

memoriae
1

amorem demonstraremus. 18 Aliud prodigium quod

,

contigit
.

ad reliquias

[verba sunt Chartsc) Theodoricus episcopus in ho-

norem Sanctissimi martyris Mauritii sanctique Goe

S. Goeriei, dcscribitur in Historia episcoporum UOW , t, Tullensium cap. 4-6 his verbis Rursum quoque
:

^tramla-

rici confessoris a fundamentis ibidem erexit pariter et oonsecravit. Quibus similia repetuntur ssepius

inlnstrumentis,qitseibidemlaudatusscriptorsubnuspiam mentio fit antiquioris originis B istius parthenonis.Qu<v idterius dePrsvcianarrat Ruerus, unde habuerit, non scio. Traditiones aliquas et instrumenia monasteriorum Vosagi apjicit et

(Deodericus seu Theodoricus) egregii confessoris Goerici corpus transtulerat, ac in coenobio sanctimonialium Spinalocare deubi honorifice veneraretur lensium ad hoc peragendum consortem creverat atque
prselibatus

Mediomatricorum

pra^sul

nostrum pontificem (S. Gerardum Tullensem episcopum) in\itnvera.t. Erg'o binis pramaratis thesibi
cis,

pellat : at

illa cujus fuerint fidei, quis dicat ? Frustra scrutatus sum phtrima, ut illi titto consentirem. De Pr/vcia in antiquis sacris Fastisnuspiam

ubi beata? servarentur reliquiae, una exteriore arg*enteorum fulg-ida nomismatum decoramine altera interiore ferri nexa lig-amine, sacra deferun,

verbum.In indice tamen Martyrologii itniversalis Sancta Praecia (Aita legitur ad diem xxn Junii
:

tur pignora ad

locum destinatum, praeeunte ac sub-

MetisadS. Clementis. Nomina quidemhsec satis videntur propinqua,at eademne iis designetur discernere nonpossum debile enim nonraroest argumentem a sola nominis propinquitate petitum. Pauca de S. Aprincia tom. iv Janii ad diem xx dedit Papebrochius ex transmissa ad illum scheda ex Monasterio S. Clementis Deinde ex relatione Wilthemii capsam describit, qua sacrse itlius exuvise cum aliorum Sanctorum reliquiis continentur, aitque S. Aprincise effigiem argenteam, qua deforis ornatur lypsanotheca, quasi abbatissam sanguinis regii corona pedoque insignem reprsesentare.Hsec quidem suspicionem non levem injicere nata sunt, at utinam talia de
princia) quse colitur
,

sequente mag-na lsetantium frequcntia populorum. Sed insperato repentina suboritur moestitia qua? prfesentium perturbavit pectora paulo ante exul,

tatione redundantia; qui

cum minor

thcca debuit

majori juxta

morem

inseri,

reperta est interior

quantitate enormi,

dum

suram utramque incaute

coopereulum ad

improvidus opifex mendirexerit, nec argentum

mensuram pedis claudi valuit. Cunctis ergo hinc non modice moestificatis bea,

tus noster pastor

Gerardus)

ag-endis prreparatristitia

turMissis, atque pro prsesentium

num

Domiautem ab eo clausula sanctae Consecrationis ^ta voce proferretur, antequam ad Dominicse verba orationis perveniatur subito illud male prominens
supplicibus exorat votis.

Dum

quem ex solo fere Ruero obscure didici,nobis monumenta submittantur ,ut certius
S. Prsecise cultu,

aliquid dicere liceat

nobis

scrinium suo loco stabilitur hians cooperculum, nullis imminentibus, cum mag-no collisum frag*ore, sua sponte clauditur prsesentium mcestitia conver,
:

non
S,

cotutut. Jfi-

racula ud
Goeriri

tu-

imdttm

adhuc obscurioria sunt, quse ad Victorinam pertinent. Itlam cum sorore a Ferrano, Saussayo et Arturo memorari, in Praetermissis ad hunc diem dictum est pari nobiscum omnes penuria, ad probandum cultum laborasse videntur, nec enim quidpiam adferunt prseter ea, quse jam dixi, quseque ex Actis S. Goevici proferuntur,
17 Mitlto
;

titurin g-audium:

indubium ibidemChristum adesse propitium quod licet in beati Goerici possit reputari meritis, tamen non exstat incrcdibile
fit

cunctis
:

affuisse virtutem nostri sancti prasulis (Gerardi) cujus piae preces vultum adierunt omnipoillic

tentis Altissimi.

nec sufficere vidcntur, ut specialem inter Sanctos

pro instituto nostro locum inveniant. Ceterwn plurima et illustria fuisse miracula ad S. Goerici tumulum patrata testatur biographus Adelberonis apud Labbe tom. i BibliotheccV Manuscriptse
scribens pag. G&Z Et beatus Goericus nostris temporibus memorabilis miraculorum opcrator ibidem
:

19 Historia episcoporum Tullensium, unde hsec desumpta sunt, excusa est apud laudatum sxpius Calmetum tom. i Hist. Loth. primse edit.

ptttrnta;e)us

rtHqnix Metis.

pag. 83 inter instrumenta , crediturque scripta ab Hermirico, quem dicunt circa finem seculi decimi floruisse, variisque ccenobiis prsefuisse.

Ceterum apud Meurissium

nio,

humatus

caput

cst. In Antiphona ad Benedictus, prsescripta in Breviario Tultensi, de quo supra nxtm. 2, atiqua confuse narrantur, quse ibidem, si tubet,

S. Goerici

et Calmetum inveetiamnum asservari Metis

vide. Alia nec

magis distincte commemorat laudatus biographus Adelberonis fol. 673. Sanctus conpromeruerit, quid apud Deum valuerit, cunctis miraculorum signisetprodigiisdeclarans, fama sui long-e lateque crebesecnte, populis gentibusque muotuit. Ut ergo gloria Dei nota fieret,
et mag-mficentia bonitatis ejus plus plusque manifesta

fessor Christi Goericus (inquit) quid in vita sua

in ecclesia S. Symphoriani, ubiprimum conditus fuerat sanctus Prsesut reliquas vero sanctas exuvias ad Spinalensem parthenonem translatas esse dignoque honore haberi et coli. In Vita S. Romarici apud Mabittonium in Actis SS. Ord. S. Benedicti Sec. 2 pag. 420 narratur diaconus vidisse S. Goericum inter Ccetztes illu,

strem sanctumque Romaricum in ccetum excipientem. Nuncsubnecto utramque S.Goerici Vitam dubxse fidei, utpote ab auctore anonymo incertse setatis conscriptam. VITA
,

DIJE

DBCIMA NONA SEPTEMBElfl

i/

T A

P R

cuncta necessaria praesentem Deumnostrum. Hoe autem Sanctus audiens, corpus sanctum illuc verti

falft.

omnesque sequi

iraperat.
Jfira* *

Auctore anonymo
Edita a Surio ex vetustissimo codice Ms. eeclesiw Trajectensis.
S. Goi-ricus

4 Cerneres tantam in eundo esse velocitatem, ut cmod unius diei integri spatio vix perag-i credere posses, duabus vel tribus horis
mirareris.
visiflB

Uhv!re **~
-

Cumque

impletom Jlf*"

a/1

villam pervenissent , cere-

Oanctus Goericus primo quidem

miles

egTe-

militiam

sc-

cutim cxcita
te

affligitur

Og-ius de Aquitania, corpore, non voto, saecull actibus serviens, cum apud Deum et homines
in

mag-na honestate

floreret, licet, qua? pacis

sunt

sectaretur,
infestatio

quandocumque tamen pag-anorum a

,

ex abundantissime est satiata. Quievit autem in pace vir Domini xiu Kalendas Octobris, quo die ejus festum celebratur/; actumulatus est in ecclesia Me:

homo, ministris eonferencomperit. Et iterum nde repletna, sancti Goerici meritis et precibus hoc comraittit qui nota prassidia petens Deum suorum nece>.sitatibu.s subvenire postulat tantaque populi multitudo
tibus,
:

parum

se habere

parvo liquore (quod vix credibile

est)

tensi.

perurgebat primus aciei militari se opponens, barbaricam rabiem, Dei fretus auxilio, potentissime devincebat et spolia amplissima reportabat. Denique subito oculorum et visus amissione percellitur, virtute tamen patientige undique munitus, Deo gratias ag-ens dicebat Sicut
:

AXXOTATA.
a Varia circa illa tempora cum barbaris bella gesta sunt. Anno circiter 500 Childebertus Warnos rebellantes maxima elade repressit. Paulo post Hunni Turingiam invaserunt Theodobertus cum fratre Wascones debellavit anno circite-r GO-Z; aliquot annis post cum Alamannis et Scueonibus

factum est etc. Eo tempore reg-nabat in Gallia b, Theodobertus , in Metensi B urbe praesidebat pontifex B. Arnulphus. Tunc sanita

Domino

placuit,

cto viro Goerico in silcntio

grelus

noctis quiescenti au:

pugnatum

Serve Dei excelsi, venit tempus, quo moeror tuus in g-audium transferatur, quo etiam lux amissa tibi restituatur.
,

Domini

affuit

dicens

est. Denique Gothicon f ermini, etAquitania ferocibus cincta populis potuerunt s&pius exercendm virtutis bellicse occasionem Goerico subministrare.

2 Ergo Metensem civitatem ag-grcdere, et limina beati Stephani devote ingredere, Deoque secratnr Me preces ibi funde, et recipies ilico visum et tofensts episco pus. tius corporis sospitatem. Arnulphus autem tibi
naturetctui
\
.

divinilm sa

carus amicus et propinquus ibi pontifex residet, sanctus te ilico affuturum prsemonstrabit, et quidquid Deus tibi impositurus est, macui Spiritus
nifestabit. Experg-efactus erg-oVir sanctus, mihtes convocavit, et de Aquitania ad praefatam urbem
iter

b Hcvc innuere videntur, S. Goevicum jam pricivcitate afftictum, sub Theodoberto regeangeli monitis recreatumfuisse. Theodobertus vitam cum regno amisit anno Christi612, biennio, postquam S. Arnulphus Metis sedere cceperal. Eo igi-

dem

S.

tur intervallo apparitio illa contingere debuit, et Goericus pluribus annis ctecus apud S.Amulegit, vel aliquot

arripuit. Cui
et

phus adfuit,
ctione,
cti

eum

appropinquanti sanctus Arnuldataque benediin domum induxit. Qui obtentu sanfacta' oratione

Stephani visum et totius corporis sanitatem recepit plenissimam. Posthaec sanctus Arnulphus spiritali mentis intuitu videns , Goericum suc-

cessorem
clero
et

sibi

fore
,

dignissimum
constituit,

consentiente
deside.

populo

eum

et diu

tantum annis postquam diAmulphi locum assuraptus est; ab hac enim epocha ad annum 6-Zb, quo S. Arnulphus infulas in S. Goericum transtulit, anni fluunt minimum tredecim, et plures aliis, qui anno tantum 627 initium ejus episcopatus fi~ gunt. Quomodo ergo anno 625 Siagrio suffectus est dux Albiensis? Vide qutv cfrca hanc epocham observavi, Commcnt. prwv. num. 12 et seqq. c Praemonui in Commentario prcevio num. 1,
vinitas convaluerat, in S.

pham

ratam eremum petiit. Igitur Goericus, qui alio nomine dicitur Albo c, pastorali cura adstrictus, vocibus et moribus caeteros informabat, et quoniam ante episcopatum corpus districtissimis jejuniis attriverat, enarrare fas non est, quam dura
jejunia cumulabat, quot etiam dies incibatus usque in diem alterum pertransibat quantum biduanas
:

Goericum,2?a hic Albo dicitur cognominatus, in Mss. Appo, Addo, Abdo dici, vitio, ni fatlor, F amanuensium pro Abbo, quod nomen sancio Viro
S.

aliis

passim

tribuitur.

et triduanas

alacri

vultu et

mente abstinentias

d Sedebat tum temporis Virduni S. Paulus, de quoactum estin Opere nostro addiem 8 Februarii. Tullensibus vero p?*seerat episcopus Theodefredus, qui Theodefridus, Theufridus et Teupectus. Vide

celebrabat.
S.

Rosenum

tom. 3

Stemmatum

Loth.

Arnulphi

corpus tranfert Metas

in eremo, beatus Goericus, assumptis Tullensi d et Virdunensi episcopis, sanctum corpus ad sedem, cui

3 Defuncto autem sancto Arnulpho

Hist. cap. 48, Analecta post Vitam S. Sigiberti

1 Februarii 3 num. 19, Caimetum tom. 1 Hist. Loth. col. 413. e Vincentius Bellovacensis in Spccuio Hist. lib. 23 cap. 78 hominem hunc Cunitam rocat, cjusque

cum

tom.

transferret, sole ad occasum verg-ente, villam iniqui et incesti hominis e offenderant, quam intrare volentes sacrarum reliquiarum

praefuerat,
forte

portitores divinitus, retenti repente subsistunt. Sau-

ctus

iniquum

autem Arnulphus, dum viveret, prsefatum saepe ut resipisceret, commonuit, nec quid efficere potuit, idcirco nunc ejus hospitium subire contempsit. Quia vero nox imminebat
,

et nulla alia villa tantae multitudini

erat
*

orante
:

sancto

Vinc

liel-

ves, quidixit

apta prasto Goerico, affuit quidam diEst mihi *praesidium in hac patria,
,

viilam in pago Calvomontensi coliocat, secutus scriptorem Vitse S. Arnxdphinu-. 89. iNonne hinc merito conjectare ticet, Vitam non exiguo temporepost mortem SancHscriptcan cssc ? Porro sepultus est S. Goericus m ecelesia S. Sgmphroniani, uthabent Mss. nostra et Vita Adelberonisapud Labbeum tom. 1 Bibliothecce Mss. * # *

iov. Prac-

dium

leg't.

vobis quidem non satis contiguum Septembris tomus VI.

sed novi ad

#
11
\
I

TA

48
A.

YITA ALTBBA

S.

GOEBICJ SEU

OBONI9
,

EPISC.
-festinant
,

WOMMO.

que sexus

subliraarc

ac

Deum

be-

VITA ALTERA
auctore

anonymo
col-

Ex

Ms. S. Maximini Trevirensis

lato

cum Mss.

Accinti monast. et

qui semper in bcnefactis Sanotorum nedioentes prsabenedicitur, magnificatur, ac Deus gloriosus elevatur et exaltatur. Vidioatur , solio patrum gloria, quanta honestate derc miruin erat, quanta decore adeptum offloium illustraverit quantoque dum per datam a Deo et prasclarum reddiderit, quasque erant virtutum sapienti moderationem mundanarum rerum justa insignia, qureque erant subditis documenta, ipse prius opere complens, exhortatione sedule monere non admonitionum
,

pia

desistebat.

Spinal, et alio anonymo.

in

3 Et licet

mullu quae pacis sunt, semper sectarctur

cdit

omnibus

invicem et in omnes et pacem sequeretur nemiet sauctimoniam, sine qua sciebat

posse Deo
necessitas
infestatio

cum

ipecimina
fnrtitudinitt

betliex

CAPUT
S. Goericus variis in
tibus functus,

nem
belli

quandocumque ingruebat, quandocumque pagaplacere,

tamen

norum
seculo
dignitaque

latere,

et ut

perurgebat (nam dextro sinistroplus dicam, undecumque Deo

visum

amittit, prodi-

gentes Saracenorum f, Gothorum, Wasconum ceterarumque diabolicarum pestium, vaadversse stissimo turbine tum temporis Aquitaniae regnum egregius et et tota Erancia quatiebatur) hic Miles primus inter primos acie militari gloriosus

giose recuperat et Metensis episco-

pus consecratur. Ejus

B
scopales.

virtutes epi-

Kex

ausese opponens, barbaricam rabiem, Dei fretus potentissime devincebat, et spolia amplisxilio,

sima de hoste triumphans

tabat
S.
:

patriae

domique reporet

eratque

mirum

dictu, inter seculi ct diver-

Gocricus

Sanctus
Deo

igitnr ac venerabilis Goerieus

vir in

sarum

provinciarum

populorumque multam

pietate ct
scientia pro-

ct in

Christo

ejus

magni

et

prseclaris-

maximam

frequentiam, inter quotidianarum

ratio-

simi meriti, hanc a tantae nobilitatis generositatem

fidei integritate et pietatis

beinstructus.

devoiione transcendens,

et in ipsis puerilis aetatis

rudimentis

Deum amare

discernendas causas, inter militaris officii coaequandas res inter varii vulgi quotidiana judicia hinc inde sedanda, assiduus et verissimus Dei cul-

num

Spinalei\$e

quia id Infantis dulcissima indoles expetebat, a sanctis parentibus * literarum studiis

incipiens,

Patrilms

committitur iubuendus
tis

et quia eum omnipoten, Dei gratia suae sanctae Ecclesise praeviderat at,

etquae sunt Dei Deo perfectissime reddens, quac etiam mundi erant, pro injuncto sibi divinitus officio, proque etiam rerum opportunitate justissitor,

mus

justissime pertractabat,
ille

et,

ut

quondam
*

san-

que constituerat prseficiendum

docibilitas,

crescebant in eo indies et virtutum insignia et literarum permagna

ctissimus

patriarcha simul et propheta David,

et defatiga

sedulis seculi occupationibus defisus

tus,

Mss. reli-

sensimque Dei gratia perfundebatur, ut a Deo et hominibus plenissime amaretur. In quantum enim tenera aetas ferre poterat, sollicitudini fraternae, infirmantium compassioni, lectionis et orationis assiduitati, jejuniorum et abstinentiae
rigori,

multimoda etiam praeliorum ac seditionum

vel cor, vel

^uadcfessus

infestatione depressus et circumvallatus, a Dei ta-

men opere numquam

mentem

relaxans,

media semper nocte ad confitendum Deo surgebat in die autem septies laudes debitas Deo omnipotenti reddebat super judiciajustitiae ejus.

ctioni,

vigiliarum continuationi, majorum subjeomniumque virtutum stipendiis studium

evidentibus documentis
,

exhibens,

cunctis

qui

eum
c
*

nosse poterant, quis et qualis futurus erat,

4 Quod autem omnino rarum est, in multa elo- virtutumquc quentia erat verbo verissimus, in discernendis cau- plnrimarum, etduasfilias, sis justissimus, in acceptis responsis promptissimus,
Deo dcsponfide rectissimus,

innotescebat.

Cumque

faelicibus

omnium

votis in

spe certissimus, caritate diffusus,

corde
ac se
diligens, pro-

Mbs.

reli-

se * faelix et beatus in virile robur paulatim succresceret, et per a^tatis

tat.

qua ipsc

incrementum

in juventutis au-

Deum tota virtute, totoque ximum quoque non minus

bat. His et

spicium Deo praesule trausurgeret, vera dicimus, plus virtutum culmine, quam non solum horarum

amare stude-

hujusmodi virtutum insigniis Vir bea-

etmomentorum
miiitiz appli-

tus perfectissime pollens et decentissime perlustraet Deo hominibusque acceptissimus, quia id regia poscebat * dignitas, nobilissimi generis du-

profecerat tempore.

tus,

Sic ergo

annuente eo

catur, dbten-

qui cuncta justa et

toque comitis
et

dueis

ti-

tulo.

ab fonte omnis scientise omnisque sapientiie suavissimaj debriatus, jam illa viva aqua, quam promisit Dei Filius Sanctis in se credentibus seque puro corde sequentibus , saliente in eo in vitam teternam, jam quia multum sischolis recedens,
tierat, et

honesta

annuit,

Deo jam

videlicet

omnipotente,

Anonym.

xit

uxorem g, ex qua filias duas forma speciosissimas, Deo donante, suscipiens in sanctitatis proposito eas perseverare deliberavit, et castitatis ac virginitatis splendidissimum decus eas servare instituit
:

mnjcstas

quarum una

Praecia * h, altera Victorina

Spinul.

quia post sitim biberat, profluentibus ex ventre ejus aquis vivis, quia id primores b patriae
deprehenderant, cosperunt eum summatim per gradus railitaris otficii promovere. Ac primum militaribus armis militaribusque vestibus eum adornant, ct patribus * parem efficiunt, donec antiqua Dei bonitate post comitatus c dignitatem, post ducatus ordinem, ultimo Gallia; Aquitanicae rege defuncto, ex genere parentibusque regiis e fascibus communi assensu, comraunique devotione omnis ordo omuis setas, omnis conditio, omnis,

est dicta. Certe

amori Christi

numquam quicquam
agros et quicquid

Prmtia
h
i

praeferens, sed parentes, filios,

vel haberi, vel concupisci potest, licet

pore,

necdum

cor-

mente jam plene despiciens

,

spernens

maluit

filias

ad perfectum dilectissimas Christo Doet

Spm
c
<l

pari-

Jms

mino cselesti sponso desponsari et consecrari, quam geuerorum mortalium caduco ac per hoc vano
gaudio, prsesentialiter
}

collaetari.

Itaque transeunt

tempora k transeunt dies, et beatus vir Goericus corpore, non vero seculi actibus serviens, Deum vero tota mente et vero corde diligens , claudo-

rum

pes efFectus,

oculus

caecorum

pater

or-

phanorum

>

DECIMA NONA 8EFEBMBBI8

trit

49
A. ktimw,.

phanorum, baculus senum/fraterque structionum,

omnibusomnia
et aDeoprobutur
crcitatc

factus erat,

utomnes

lucrifaceret,

ac fovet] beatus Arnulfus in Dei rebusspectatissimus residebat o, qui se suosque sapientia ef

sanctitatedi
jmereg"en.s, longe lateque, faana
et

ad viam vcritatis ac salutis, quos poterat, et quantum poterat, advocaret. 5 Cum autem jam constitutum tempus adesset,

prodcntc,

innotuerat,

.supra

sanctae Ecclesiae

quo supernse praedestinationis provisio implcretur,

quffi ex beato Viro divina prffiscientia impleri decreverat, populis et mundo palam fieret, et ut
et,

mirabile candelabrum lucerna lucidissima lucebat. T)um crg-o, ut ad coepta redeam, beatus Goericus
in infirmitatibus libenter gloriaretur, ut inbabitaret

meritum sancti Viri per ignem passionum, et per flammas tentationum, velut aurum, quodper ignem probatur, dccoctum undccumque clarescerct ac rutilaret, ut quondam beatissimus Job et sanctus
Tobias, ad
g-loriffi,

eo virtus Domini nostri Jesu Christi, nam (ut beatus Apostolus] virtus in infirmitale perfi citur, et gratia Dei in co vacua non e
in

ait

sempcr
erat,

in

eo maneret, ct gTatia Dei esset, quod

dum jam

tentationum

finis

et

remuneratio-

cumulum
rcrum

perfectionis et ad

augmentum
corporis

num tcmpus
in

faelicibufl votis

adesset, sancto Viro

hic

amissione

et

totius

silentio noctis quiescenti, et per

usquead putredinem
'

infirmitate praegravatus, ille

dormiendum membris

relaxatis *,

sumnum ad Angelus Domini

Aechut.

hxc dcsunt

in Ms. ano-

nymv

oculorum cfficitate multatus, [nam* ex hoc a Deo dicitur, non est similis ei in terra, vir justus et
timens Deum et recedens a malo, alter autem per Archangelum et caelestis militiae inter principes principem visitari ac sanari meruit.] Beatus Goericus dum apud Deum et homiucs, dum mundo caeloque in magna honestate simplex
ac

adcst, ct in haec verba ora relaxans, Venit, inquit,

EtMttii

tempus Serve Dei altissimi, venit tempus, quo maeror tuarum infirmitatum in gaudium et laetitiam transferatur, quo lux amissa clarior puriorque plus

umquam

tibi restituatur.
ilelai profieaeittir,

dicam quaeque jubebo velocissime implens, Metensem civitatem aggredere, etlimina

y Ergo, quae

Pa-

multoque seculi splendore fulgeret, et, quod majus est, sanctitate ac pietatis proposito quaqua terrarum decentissime polleret, ac bono odore suavissimeredoleret, subitaoculorum etvisus amissione percellitur l, et quod gravissimum erat, inter regales aulas, interdeliciarum abundantissimam copiam, interque militum et multorum populorum maximam frequentiam bonis prsesentium rerum uteretur nou utens, et frueretur uon frucns ei tamen hac infirmitaus molestia
floreret,

et mag-nis divitiis

trtm

protomartyris Stephani, cruore p ejusdem sancti Martyris insignita, pia devotione ingredere, preces intentissimas Deo inibi funde, delicta juventutis et ignorantias tuas tibi remitti deposce, fra-

comi-

tantAuM
cla et

Pn-

Victo-

rina.

tribus spiritualibus et proximis in Christo pecca-

torum veniam expete,

nitatem
carne
civitate
illico

ct fidcm in et

Deo certissimam
corporis sa-

retinens noveris te visum

totius

et

receplurum. Arnulphus venerabilis, sangnine q tibi propinquus, in eadem

pontificali

sedi

praesidet

ct

infulas

sa-

durissime oppressus et gravissime constrictus virtutc paticntiffi uudecumque muuitus, undecumque

conseptus, gratias
in

cerdotales,

dum

adornatur, adornat. Huic Deus et

Spiritus
li'co

sanctus adventum

tuum

revelans, te

il-

Dco referens, benedicebat Deum omni tempore semperque laudes Dei in ejnsore

te

affuturum praernonstrabit, et quicquid erga pielatis et misericordije Dei antiqua bonitas

est, manifestabit.

resonabant.
quempattentisshnr
s(

impensura

Expergefactus igitur

G Magnificabat in idipsum, sicut

ei

Deum,

et exaltabat

nomen
sit

ejus
:

cum
:

beato Job fideliter aiebat

Vir beatus cubicularios excitat, miiites convocat, actutum parari jubet, et iter injunctum
ulia dilatione

sanctissimr
tolerat.

Domino

placuit, ita

factum

est,

nomen

Sancta namque beati Viri Domini bencdictum anima nullo pacto meritorum detrimentum pati sciens, sed per tcntationum fornaccm, non ut palea
uri,

viam dilectissimam moram pati Aquitaniam -/, ingTessus nescius, est Fraueiam, et sic, annueute Deo, urbem di,

arripit. Transiit

sed

ut

aurum

ut virtutum ceret. Sane eleemosynarum

probari festinans elaborabat profectus in eo plus plusque profilarg-itas, fraternae

monstratam,

lectissimam et per angelicam visionem sibi pralsetus pervenit. Adduxit secum duaissima rum filiarum Deo consecratarum
"audia, Praeciam videlicet et Victorinam, quibus

com-

passionis aflabilitas, orationum instantia, jejuniorum continuatio, vigiliarum pernoctatio, omnis-

in

eundo

salutis

monita dulcissime inculcans, ut

|

in virginitatis proposito, sicut coeperant,

que boni

operis

dcvotio in

dies

in

beato Viro

rarent, pius Pater argucns, obsecrans, increpans

effiagitabat.
9

effervescebant,

ct ad seternse patriae

gaudia

totis

F
civitati,

nisibus totisque votis et omni anhelitu suspirans,

Appropinquante autem co

adest ob-

5.

Ar-

tendcbat
corporis

nec

erat

quicquam
et

spatii

praeter

nccessarios

inevitabiles

usus,

quin

aut psalleret, aut lectioncs sacras coram se legere faceret, et quajque sunt instituta divini servitii aut impleret, aut, dum implcaut
oraret,

viam beatus Arnulfus, decus orbis, lumen patrise, stabilimentum populorum, gloria sacerdotum, lucerna iu tenebris sedentium, ornamentum non suffi
solum, sed etiam
et in

nitusprxmonito <>

time exctptus,

omnium sanctarum
g-aiulio

ecclesiarum,
sancto

oscula,

prae

plena fletibus, ruens,

aures Vir 'Deo acceptissimus, Vir apponeret.

rentur,

studiosissime

cordis

et

corporis,
erat,

quseque etiam acta

et dicta erant, Spiritu

cum quo Deus

revelante,*se scire referens,

domum,

quse erat et est

Anrjcli

mo-

nilu

'

Anonym.

Theudeberieo
*

His temporibus in Gallia Bclgica, quae Sequanae fluvio a Meridie et Rheno ab Aquiloue circum clauditur, quae ob bellorum assiduitatem Belgica sivc Bellica m, Francia autem ob animorum ferocitatem est nuncupata, regnaute g'loriosissimo rcge Theudebcrto *, in Mctcnsi urbc, nomine Mediomatricum dicitur, quffi * altcro
7
[

caput civitatis, facta oratione et data benedictione, sanctus Sanctum inducit. Beato Arnulfb siasticas divinam et humanam procurante ctissimc gubernante, S.Goericus orationum instant

tia et

bonorum opcrum

vigilantia,

qu

sibi pro-

miserat Dci omuipotentis misericordia. dep non desistebat. Sane sanctus Angelus, dumperdivinam rcvelationem de adipiscenda sanitatcbcatum

iul'-r,riUi

(lesunf

in

Anonymo,
n

quoniam quidcm circumfluentibus duobus fluviis Mosella et Sallia (nam ipsum murum pene lambere videntur) ipsa media, ut mater nobilissima, statuta est n. Vel Mediomatricum dicitur, quia
Tullo, Virduno ac Treveri, civitatibus circumpositis,

Vhuni, quid agerct, prmoneret, hsec inter

!

cae-

ad destinata loca t er a sug deveniret, ecclesiam, in honore beati Petri apostoloruin principis cx propriis sumptibus ffidifi-

Quamprimum

caret, et posscssiones
sibi

ipsa

media mater

filias

opulentia rerum enu-

c\ paterno maternoqu ad dotem sanctae ecclesiffl comcompctentcs pouendaiu

50
A- AXOMMiv

V1TV ALTKK.V
Iegali testamento

S.

GOflBlOI SEU

ABBOOTS EPISC.
verum diu adhuo
in laicaH proposito
l)

ponendam aub
traderet, qui

Deo omnipotenti pro seproqueaternavitaadipisoenda

diffnitatem,

constitutus, ipsis etiain palatii fascibus defatigatus eremi solitudinem conoupierat, et solus soli Deo placcrc votis omnibus dcsideravcrat. Jam sacris monitis et

ncftructaque
S. Pctro ecclesitt.

perpetua ounota relinquentibus centuplicata.ethaw reddere novit 10 Mox certe ot advenit, paueis admodura diebus
demtigata memnra quiete aliquantula refooillans, duci ad looum, quo basilica coustruenda crat, sc docente petit, et ut erat non videns, dictante et

dulcibus alloquiis beatum Komari-

cum

cc

terrcna despicore et

amare

cfielestiainstru-

xerat, jam venditis omnibus, usibusque pauperum cunctis, quffi posscderat, dispersis, ut haberet the-

manibus fuudamenta componens, quia divino lumine intus et in anima

Spiritu sancto, ipse propriis

saurum perennem
rat, et

in cjeIis

Christum sequi instituerxsequt

tuit,

summa
palam

claritate fulgcbat, praesentibus futurisque fiebat. Insistitur itaque coepto operi s, et

ad eremum fugere fecerat. 13 Sancto Goerico post receptam sanitatem Dei servitio se totum devovente et tradente, ac quo-

stu~

impe-

trataquo &

Accinct.

viderc erat, quanta velomirum operis citate quantaque prosperitate fabrica divini * sese votis telicibus exurgebat, et in perfectum
dictu

mirumque

Pioveclum

dilatabat. Perficitur

ergo opus honestissimum,

et,

ut hodie cernere potest Sanctis dignissima, cunctis gaudentibus cunotis-

domus Deo

et

omnibus ejus

que

domus

Quse etiam major ex tunc appellatur, ad relationem alterius ecclesiae, quae a beato Clemente primo Metensis urbis episcopo, in honore pii maketantibus,

completur.
t

sancti Petri

operum exhibitione sibi Deum fidelissime complacante, beatus Arnulphus spirituali mentis intuitu videt affore dignissimum sibi successorem, et ob idem tempus adesse, quo relictis cuuctis mundi indumentis, Christum paupeiem pauper et nudus scqui potuisset. Paratis ergo sumptibus regem Dagobertum y aggreditur, et pro his, quibuspatrem ipsius Clotarium saepe precibus defatitidiana

uula

tictmtia.

gistrii (sancti Petri) constructa,

Minor domus sancti

Petri denominatur

in cujus contiguo

domus

est w,

quae sancti Clementis fuisse a cunctis circumma-

nentibus dicitur.
S. Stephani,

cujus ibidcm
prttiosx reliqutit atter-

vantur,

in-

tercetsionc

vitum
pit
'

reci-

11 Consummato autem faelicis templi opere, et maximis pnediorum copiis sancta ecclesia, quse est sponsa Christi abundantissime dotata, tandem Deus etpatcr Domini nostri Jesu Christi, [pater* misericordiarum et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra, qui est

gaverat, depulsans, item itemque petit dari sibi missionem, quo libere Deo servire ac Domini verba per Psalmistam raonentis impleri possit, dicentis Vacate et videte, quoniam ego sum Deus, eumdem- E que Psalmistam imitari valeret Deo canentem Ecce elongavi fugiens et mansz in solitudine; exspectabam eum, qui salvum me faceret. Rex,
:

quem idem
et

veuerabilis pontifex z
sic

omnia sapientia

omni honestate

imbuerat, sicque nutrierat ut

nemo

eo sapientior, neque prseclarior

umquam

in

Sicambria * gente praecesserit, masrore usque ad

Anon,

ct

dcsunt

iit

adjutor in opportupitatibus, in tribulatione, qui, an-

anonymo.

tequam invocetur,

dicit,

Ecce adsum],

S.

Goerico

oranti et sanitatem animae et corporis deposcenti

manum
excrit

porrigit salutarera, et

ad auxiliandum,

dexteram divinitatis obtentuque sancti Ste-

phani dilectissimi protomartyris Christi, visum et eorporis et animae intimam et plenissimam

*

dctideruit-

tUT mul

Anonymum

claritatera. Dum vero sanctus Vir, donante Deo, [cujus * oculi semper super justos sunt, et cujus aures semper sunt in preces Sanctorum,] lumen ac visum recepit, et dum continuis precibus Jesum filium David, ut sui misererelur jam

reddidit

mirabilem lacrymarum effusionem tactus et attridulcibus primum verbis ab inteutione coepta revocare nitebatur dehinc sic nou praevalens, minas inferrenonerubescens, primofilium ejusdem venerabilis patris occidere minitans aa> dehinc armis et gladio eum appetere ausus est; sed ab adstantibus militibus, rcgina etiam intercurrente, prohibitus, non solum, quae voluerat, non implevit, verum etiam cum eadem Deo devota regina teme
tus,
:

spinal.

Si-

catnbrica

et pedibus sancti sese prosternens,

veniam

sibi dari

summa devotione

postulabat.

'

Inonym,

fixerat *,
te

jamque
fecit,

ei

dixerat

respice,

fides

tua

Flexeral

salvum

dicere possibile

non

est,

quantus

14 .... bb Dataque sibi licentia et impetrata de episcopaJos eligendo sibi successore auctoritate, exiit, bene- infulas in S. GoSricwn dicto rege atque regina, et iter versus propriam truitsfcrt sedem, quam cito poterat, accelerat, veniensque bb

concursus populorum, quantus strepitus in accurrendo virorum ac mulierum, nobilium et ignobilium, Iaicorum et clericorum, scnum, ju-

clerum

et

gnum

ut elig-ant

non posse,

populum convocat, sacerdotem sibi dicommonet se plus moram pati quin ea, quas Deo dudum iu juvenili
:

c venum,

infantium, vocibus et cordibus,

Deum quam

et

sanctam Trinitatem

excelsis,

quam

devotis

poterant, collaudanthim, quia

mcn
]wt qwt
tjttutl

exaltatum est nocjus solius, et contessio ejus super caelum et

est.

eremi solitudinem autem undecumque confluentibus, undecumque accurrentibus in lacrymas acnimiosclamores irrucntibus, quanto
et

aetate devoverat, impleret,

se velle arripere denuntiat. Cunctis

terram
S.
Arnttljilttts,

tludunt

1 Sanctus autem Arnulfus venerabilis prassul, quia diebus suis visitavit Dcus plebem suam, et

dolore quantoque mserore dulcissimi patris abseutiam ferrent, et quam indignos se tanti viri bene-

dictionibus judicarent, videre poteras. Beatus au-

coneeperat
nuntc.

quia Propinquo suo Deus miserans sanitatem corporis et animffi reddidit, oblitus dignitatis, oblitus ofheii accurrit, et lacrimis usque in pedes acterram

tem Arnulfus maestitiam multitudinis

alloquiis piissimis et paterna affabilitate compescens, quse instabant, ut agerent, commonet, et sanctissimum

defluentibus, adest, et mutuis amplexibus sibi invicem adstringentes muture consolationis pietate sese

lougissima,
episcopali

et consolabantur, orationeque dulcedo mentis subministrabat, effusa, insertis manibus alter alterum cousolans,

demulcebant

quam

virum Goerienm, qui etiam Abbo altcro nomine cognominabatur, pontificem sibi eligerent, quia Deus sibi pramuntiaverat; cunctisque licet proprii pastons recessu meerentibus et usque ad cordium

mtenora dolentibus, recuperata

domui iuducit; ubi dc

divinis diu tracta-

tum

est

ctquod ab ipsismundi.initiismultaafuerint

tribulationes justorum, et de omnibus his liberavit eos Dominus, aacris verbis revolutum. His ita peractis, tempus aderat, quo ea, quie beatus pontifex

spe, quia non impar meriti Pastor eis dabatur, favent votis, favent dictis, favent factis, et beatum virum Goericum,

qui et

Abbo

dicebatur, elevatis in ctelum

manibus

Arnulfus diu mente pertractaverat, implerentur, et

affcctus sancti desideru eflfectum

inclamant, et plausibus humanis angelicisque, ceelo gaudente, terra plaudente, episcopali cathedra, ut supersederet,
collocatur cc.
15 Felix et beatissima

et vocibus,

pastorem

sibi fore

plenissimum con-

sequerctur

nam non solum post adeptam sacerdotii

mater

ecclesia,

dum

or-

bata

MK
A
qui

DECIMA NONA SEPTEMBBLS.

gratiain obnixepetentes
c Comites

5]

grcgam

sunm cxemplUetdoctri-

na,

batapatrc sanctissimo, non rainoris sanctitatis, sed ej US( i em meriti ejusdemque pietatis meruit Pasto*, rem reolpere; dum Sanctus sancto, justus justo succcdit! Exaltatus igitur votis omnium solio pontilicatus et infula sacerdotali decentissime circum amictus, jam quidquid boni operis egerat parvi pendcns et ut nihil deputans, co3pit novus homo fieri, et qui interim seque suamque animara ad
.

cum

rege trariHigcrc.

a.

mn

passim

Civitatibus,

Duces provinciit

vel civitatibus aliquot et

ut notatex Attaserra Cangius.

comitibus p/rsefecti erant, Hinc illud Fortutibi

nati

Qui nunc dat Comitis, det

jura Ducis.

Dubium

J)ei

servitium omnino delegaverat, nunc pastorali cura adstrictus subditos vocibus ac moribus, factis
ut idem agerent, informabat, quotidianaque prajdicatione divini verbi semina sulcis fidelium cordium disseminabat et pluviis divinse scienet dictis,
tiae

dulcissime irrigabat et qui ante episcopatum corpus et membra districtissimis jejuniis et nimia parsimonia attriverat, enarrare fas non est, quam
:

ad quam his altiorem dignitatem, Gocricum o/nonymus noster evehat. d Albiensis forte ducalus hic designatur ; rex mortuus Gamardus Goerici genitor. Consule Comment,prsev. num. li. At ne vel sicquidem combinantur biographi asserta. Lahierus noster in Scheda a Cupero ad Vitam S. Segolense tom. v Julii pag, SZOproducta Sanctum Proregis Aquitaest,

nia? titulo

multipliciajejuniisjejunia cumulaverit, quamassi-

paupcres
largissimis

noMeit pascit.

due cibos etiam concessos ori et ventri subtraxerit, quot dies incibatus usque in alterum diem pertransierit, et quod majus est, non solum quotidianas, verum etiam biduanas et triduanas alacri vultu et mente abstinentias celebraverit. \w Nec ut quique arrogantes incultis pilis et in CU ita facie , ut appareret bominibus jejunans, incedebat, sed lotis et decoris genis, acsi omnibus divitiis satiatus et adprime refertus se videntibus monstrabat. Cura gaudentibus congaudebat,

condecorat, qui cum insolitus sit, ut credatur coltatus, certius requirimus, quam biographi nostri testimonium. e Simile habes in Vita S. Desiderii in Bibliotheca Labbeana torn. ipag. 701, ubi dicitur Siagrius jam in fascibus constitutus, hoc est alicui provincise
f

dux

prsefectus.
nisi integro post hsec

Est hic non obscurus Biographi anachronis-

mus. Neqae enim Saraceni,

seculo, in Galtiasirruperunt. Gothi Meridionalem

Aquitanise tractumseu SeptimaniamPirenseos inter et Mediterraneum mare sitam eamquepene to-

cum cum

lugentibus lugebat,

cum

divitibus dives erat,

,

et proximorum pauperibus pauper erat bona vel mala sua sestimans damnis vel lucris in Cbristo fratrura, acsi sibi provenirent, aut con,

gaudebat, aut compatiebatur

oriens vel

Vix

umquam
idem

sol

occidens vidit
die, aiit

eum iratum;
natalitiis,
:

vix, nisi
sol

tam orammaritimam usque ad Rhodani ostia obtinebant. Vascones seu Wascones, gens Hispanix Tarraconensis sub Chlotarii primi fitiisac nepotibus Novempopidanamprovinciam, Pyrenseis vicinam, rnediam regna Francorum inter et Gothorum magna exparte occupaverant, eamquea suo nomine Wasconiam seu Vasconiam appeltamnt.
Aliis Aquitania tertia et Auxitania provincia, Gallis la Gascogne vocitatur. Ita fere Valesius in

Dominica
cibus
ei

Sanctorum
comedisse
,

luceus viderat

eum

hordeacius panis

aqua potus habilissimus erat; divina mysteria pene omni die celebrans, indefessis lacrymis et suspiriis ex imo corde procedentibus id peragere maximi habebat; nec patiebatur spiritum Deo deditum aliqua hora pene quotidianus
vel

NotUia Galliarum. Theodobertus

et

Theodoricus

ingenti Cladeanno circiter 602 Vascones attrivere sibique tributarios fecere, imposito illts duce Geniali. At sscpius posteajugum excutere tentarunt, et partem Aquitanise Australem excursioni-

momento quapiam
aut oraret
,

quin aut ecclesiarum subditorum solers incumberet instaurandarum ruinis resarciendis propensius insisteret. Gaudebat populus, gaudebat clerus, gau,

desidia vel corpore devinci, aut psalleret, aut utilitatibus

bus infestammt. gDeilla nullum uspiam verbum potui reperire. h Prteciam, ut sanctam coli asserit Ruerus; ejus nobis cidtiuii, si ab Aprincia diversa est, probari desideramus. Vide Cotaraentarii prsev. num. 15
et seqq.
i

debat omnis setas omnisque sexus, continuis beati

pontificis faelicissimique patris Goerici benedictio-

Neque Victorinw hujus uspiam apud antiquos

C per

nibus jocundati, alloquiis ad bene agendum semsuasi, et ut in meliora semper proficerent adDeumque benedicentes , ut tanti Patris hortati longiturna vita frui mererentur, intimis precibus
,

inveni vestigium.

k Phrasis hcecsatis aperte innuit plus uno alte- p rove anno provinciam gubernasse S. Goericum, secus ac scriptores Hisloruv Occit. contendunt. Consule sis
1

exorabant.

num. 12 etseqq. Comment. pr& mi num Suspicatus sum

Comment.
prsev.

13 an-

ANNOTATA.
a Faltor, nisi hinc conjectare liceat deesse Mss. exordium : videtur enim prsemisisse ano-

no circiter6\S csecitate afllictum fuisse S. Goericum, postquam forte aliquot annis, Chlotario II
Aquitaniamobtinente,Albiensibusduxpr^/)>erat. m Varias Origines vocis Belgicse dat Valestus in Notitia Galliaritm, ubi explodit Guilielmi Brittonis ridiculum

nostris

nymus aliqua de stemmate et majoribus S. Goerici, ad quie pronomen hanc referatur. De Ansbertina
familia
et S. Goerici prosapia videri possunt Dominicii, Cantarelli Fabri, Chocetii,Jordaninostri opuscxda, et quw observavi Comment. prsev. num.
8, et

commentum Belgarum nomena

Bergue seu Bergis S. Winoci, quod est oppidulum distans, sesqui mitliari in Meridiem Dunkerca derivantis. Cecujusque vix seculo 8 fitmentio,

seqq.

terum quam Galliam Belgicam

inteiligat

anony-

b Exempla non desunt, quse nos doceant primo-

rum suffragio tum temporis aliquos adprsBcipuas

dignitates evectos fuisse

mus noster satis ewplicat, cum pauto superius Rheno autem a illam Sequana flumine a Meridie,
Septentrione claudit.

habe, quse id confirment ex Fredegarii chronico cap. 54. Chlotarius, inquit, cum proceribus et leudibus Burgundire Tre:

Mettas n Mediomatricum, Dtvodurum,

et

Me(-

tosnonraroduhon

tlU 'cnies.

Etymon,quod hujus

cassis conjuugitur,

cum

eos sollicitasset,

si

vcllent

mortuo Warnachario, alium in ejus honoris gradum sublimare. Sed omnes unanimiter denegantcs
se

nequaquam

velle

Majorem-domus

eligere, regis

loco ridet laudavocis adfcrt biographus secundo Vatesius; primum nonrecenset, sednon rm tus tur censuram mitiorcm. Est porro Salia seu SalLinliafluvius Belgicieprimse, oriturque ex lacu

drensi

i_

52

viTA aLEERA

S.

GOEBIC] SEU ABBONIS EPISC.

drmtsi haut proeul Friburgo,

Zrii tf*U 1
Z)e itfo

md* 20 circiter tfoMtan A0 Metaseffluit

8 cam.
fluit

^tmDagob^tumindu<dU
quia Lta

Dileotissimi

fllii tul,

1)

adimssum habet,

nisi
illi

nobisoum
filiosnatos

consistas.

Fortunatus

lib*

Huio dextra de parte

ctlib.
i.

quiSallia fertur,

Seu qui Mcttin adit de sale nomen habens. De his plura qui desiderat adeat Valesium inNoPrwfationc titia Galliarum, et Meurissium in historica 1,&0*3. 12. o Consule qux dixi Comment. prxv. num. etseqq., ubi Dcsiderii Cadurcensis episcopi verba

ex Doda num.li horumS. CloduVphus.cujus uxore Vita cxstat in Opere nostro vm Junii natumajor fuit Alterum Ansigisum sive Anchisnw Paulus
caput amputabo. Et duos
scribit

diaeonus aliique vocant. Pergit deinde laudatus biographus cap. 2 num. 1S furorem rcgis atiaque itidem 2 hsec fusiusexponere. Umno autem cap. adstantem S. Audoenum regisque sedanmtm. 18 tem iras exhibet. Videntur cx alterutro non

dubium faciunt an S. Goericus Angeli monitu abieritj regnante adhuc Theodoberto. p Adluec ita Saussayus cx Meurissio; Metis...
in basilica protomartyris silex, quo in capite per-

pauca huc translata esse. bb In omnibus exemplaribus nostris vidcntur deesse aliqua, sensus enim claudicat. cc Anno 625, ut in Commentario pr&vio ad sxpe citatam
ster.

cussus

fuit inclytus ille Chxisti testis,

ejusdern ad-

S.

Amulphi Vitamprobat Boschiusno-

liuc tinctus cruore ac aliquot capillis adg*lutinatus,

multa servatur. Supposita AnsbeHinm familise genealogia, q probabiliorem videri eam opinionem, qum S. Arnidphum statuit S. Goerici expatruo Ansberto abrelig"ione

CAPUT
S.

II,

nepotcm, dixi Commcnl. pr&vio num. t Sic non male iter Albia Metas deseribitur.
s

9 et seqq.

Qusceumque hic Metis, antequam ad episcopales infulas S. Goericus assumptus esset, gesta
narrantur, commode sexcennii spatio illigaripossunt.

Goericus ecclesiam pretiosa supcllectile

locupletat,

transfert
et

corpus
meritis

S.

Arnulphi decessoris

Madaurensis episcopus in S. Goerico addit his; ecdesiam illam etiam S. Petri adimagines, GalUceS. Pierre aux images, appellari. Corrupte tamen, ut ipse arbitratur pro S. Petri ad homat
,

plenus moritur.
nterim sanctus pontifex Goericus mente peret quotidiana visione cernens virtutem

gia, S. Pierre aux hommagres.

Proditumenim

inve-

Suoffl preiinsis

nerat Mss.
est ecclesia,

et

traditionibus, eo loci, ubi conOita

I.tractans
nulfus

muneri-

Med iomatricos Romanis fidemjurarc

marmorea, qum

beati Arnulfi predecessoris sui,

tione arg-cntei disci a,

quam

in

redibi-

solitos et tributa solvere in tabula

etiam ejus tempore ibidem speclabatur. Valeat hmcejus obsermtio, quantum Mss. et traditionum
fides,

ecclesi.r
hj,\>
1

bis

nititur. Ceterum dedicationem illius ad diem xvi Novembris annuntiat Mar',))',, <<<lesi<v caUiedralis Metensis hisver* Dedicatio eeclesia S. Petri Majoris mfra do1

qua

mum, quam

sanctus Goericus construxit episcopus.

u Hmcreferenda sunt ad ecclesiam S. Petri Majoris, testibus Meurissio et Saussayo, quisubdii In qna Mystarum collcg-ium instituit (S. Goericus)
.

quem olim idem beatus Arpauperibus distribuerat, et eodem anno mortuo feneratore, qui vocabatur Hugo, quod a Clotario rege sancto Stephano, cujus fuerat, redditus sit cupiens semper, quae poterat honoris et decoris in domo Dei addere et utilia providere, discum alterum ejusdem metalli cjusdemque pondcris coustruere studuit, qui hodieque imprcssis literis nomine ejus insig-uis habetur b prior
; :

enim discus septuag"inta librarum

cti

in Gestis san-

Arnulfi esse describitur; qui uterque discus ob

canonicorum Majorisdomus S. Petri conspicuum. Porro, quvehic narrantur de S. Clemente ut S. Petri discipulo, exami'/",)/uvenientaddie)n\\uiNovembris,quoS.Clementis Metensis episcopi nomen aliqitot Martyrologiis inscrvptum legitur. Interim vonsulipossunt Meurissiuspag etscqq.ellaudatusswpeCalmetus in Dissertatione de episc. Mctensibus, quas prmfixa esttom. i Sistorim Lothar. colum. xin. x De S. Eomarico agendum erit ad diem viii Decembris. Qum huc fachtnt vidc in Actis S. Arnulphi tom. tv Julii diexxtn p<i<j. 435 num. 6, et Notam intercalarem Boschii nostri littera f. De
titulo sodalitii
i

nunc usque

divinum honorem cruce domiuica

cum

crucifixo

aureo miri fulgoris et mag*nitudinis iu altum collocata, dextra laevaque statuti consistunt.

Ut enim

homo

dispensator in

magni

patris familias

domo F

constitutus, tritieum ct quae sunt sanctie ccclesiae

compendia juste dispensans, spem retributionis apud Deum reponcre posset, satagcbat viribus cunctis ct omni conamine thesaurum indeficientem et pecunias, quas duplicatas Christo Domino reportaret, mercari; ut conductis nummulariis et honam usuram c faeliciter mercatus, quia super pauca fidelis fuerat, in g-audium Domini sui supra multa constitutus intrare raeruissi t.
asternye

eodem egi in Comment. prtev. num. ultimo.

y Ejo\snom inis primum, quem Chlotarius pater anno (S;>2 Austrasiis regem dederat. z Muliis sciticet curis in aula Chlotarii regis detinebatur: huc spectant hmc anonymi comviin Vita prmcitata num. 16: Quibus reliotis (literis, quas S. Amulphus adillum dederat,) mox Clothariusrex non modicis repletur ang-oribus ab omni se auHliodestitutum clamitans, si S. Arnulphus a frcquentia palatii cessasset. Sicambri porroseu

18

Nam cum

alimoniis

pauperum

et

usibus

exornat
clr *' (l ">-

subditorum cuncta distrahere putaretur, tanta in

ta etiam

struendis monasteri is et ecclesiis impertiebatur, tanmunera vel ornamcnta iisdem confere-

tantam viri sedulitatem in recreandis pauperibus cernebat, aliquid ecclesiis posse conferre diffiderct; et item qui tantam ejus solcrtiam
bat, ut qui

gens Sicambrica Vahalis, Mosm et Rkeniaccola, smpius eum Francis et Austrasiis confunditur, ut

in ordinandis monasteriis intuebatur, aliquid posse dare pauperibus, omnino non crederet. Et cum virtute humilitatis cunctis bouis csset subjectus,

lmparemque

se meritis. et inferiorem cunctis pia

sic in reseoandis
si

Browerus apud Boschium Nota b. aa Laudatus S. Amulphi biographus

notat

astimatione judicaret,
yitiis erectus erat,

pravorum
intus et

ut

adesses, et euin

ita

lo-

in

ammo

non cognosceres,

nihil humilitatis et pietatis

!>ll<:

DKCIMA NONA 9EPTBMBEIS

dentium
velut
!

V.

habere putares. Denique cum sancto sanctus erat, et cum viro innoccnte innocens erat,
tatis

eum

qui

omnes non quasi extinctum, sed *

colloquentem se recipere

vivum

et quasi sibi

et

cum

electo electus erat

ita

ut sicubi servos

laetabantur.

Dei, quamvis remotioribus locis, habitare comperisset, statim adesse, et eorum dulcibus alloquiis ad caelcstia desideria et ad oeterna

munera

capescenda animari

et accendi festinaret. Inter hos et inter

21 Nec defuere superna miraeula, sed comitantibus utriusque sacerdotis meritis, quod Psalmista longe ante Deo cantaverat, plenissime implebatur Suscipiens mansuetos Dominus, humi:

namque

sacros discursus,

servorum Dei

frequentem visitationem

sanctum

Arnulfum

praedecessorem suum, qui corpore adhuc in terris degens, animo et bona conversatione cselestibus

autem peccatores usque ad terxam. In uno siquidem eodemque miraculo et sanctorum virorum merita, et cujusdam iniqui hominis pravitas
lians

plenissime innotuit
venire fidelem

jam

intererat, et

ctitate et

beatum Romaricum e itidem sannimia bonitate pollentem, duo mundi cla-

rissima lumina, sancti Helise et beati Joannis Ba-

Mortui S.

Arnulphi
vorpus,

eremi et vastae solitudinis inhabitatione piissimos sequaces saepissime visitabat, et seminando carnalia spiritualia et sancta metebat. 19 Nam quia pro seternae remunerationis summa intentione mundum, et ea quse mundi erant cuncta reliquerant, et Christum Deum, qui in terris deg-ens ubi caput reclinaret non habuerat, perfectissime secuti fuerant, hujus viri sanctissimi, videlicet Goerici pontificis, subsidiis et adminiculo B jugiter refocillabantur et sustentabantur. Sane adveniente tempore, quo laborum merces et beata
ptistse,

nec aliquid pertinere aut connec esse aliquam societatem inter lucem et tenebras, aut conventionem Christi ad Belial nullam esse luce ipsa clarius palam erat nam ex Vosago exeuntes et Calvomontensis h regionem intrantes, cum jam sol ad occasum festinans diei finem dare acceleraret, beatus Goericus pontifex cum reliqua vulgi multitudine,
:

cum

infidele,

glebam

sancti Arnulfi ferente, mansione et hospitio indulgere decernit, et membra fessa quieti dare imperat. Sed forte villam iniqui hominis et incestuosi

offendunt

quam

iutrare

cupientes

dum

sanctarum reliquiarum primi portitores jam pene ingrederentur, divinitus fixi subsistunt et quianon est in hominis potestate via ejus, in sese caelica E
:

remuneratio beato Arnulfo condonaretur et beatus ascenderet, quo jugibus praecibus et longis suspiriis faelix tetenderat, margaritum cseleste ex pulvere terreni contagii assumptum, in reg'iam seternam translatum et collocatum
spiritus illuc tripudians
est.

virtute coacti deprehendunt.

Certe

dum

beatus

Arnulfus adhuc in hac vita subsisteret, et pastorali auctoritate virum, cujus villa erat, ut ab iniquitate resipisceret saepe commonuisset, ut

viam

melioris vitae susciperet,

corripuisset,

ut scelera

Anima quoque sanctissima, maximis Angelorum

intermitteret et caste honesteque abhinc viveret,

eflicere

frequentiis comitantibus, caelo inducta est, venerahile corpus in ecclesiola,

omnino non

potuit.

quam idem
est.

beatus

vir,
si-

22 Idcirco
tur, et
rati vectores

dum

ejus beata

membra

portarenet scele-

Metaitrant-

omni paupertate contentus, ad serviendum Deo

"bi

ad possessionem ejusdem pessimi

devenirent, vir beatus,
retinebat,

^*1 '

paraverat, sepulturae traditum

Sancto Ro-

cujus

ani-

cum multa mouachorum et pauperum, qui semper sua maxima cura fuerant, adveniente et
marico
lacrymisque inedicibilibus inclamante * Accinct. spiritus caelo, corpus terroe commendatur. Latuit * Expleto aubeati Arnulfi sanctissimum corpus in loco, quo tem fere est, unius anni spatio quo tempore unius anni conditum spatio, me- toto beatus Goericus pontifex gloriosus, ejusdem inoria disancti Arnulfi successor inclytus, de translatione gnus bcatus cogitabat, et qualiter ad propriam sedem, Metenetc. sem videlicet urbem sanctissimi viri gleba revehevocibus
:

mam

jam coelum

hospitium
ei
est,

iniquum

subire contempsit, et quia

jam

inhaeserat, qui

non solumbonus, sed etiam bonitas

justus, sed etiam justitia est,
catoris

non solum
pecpor-

intrare recusabat.

domum iniqui et Ergo dum ii, qui

viri,

tabant pignora sancti et justi moveri non possent, populus

stupefactus stabat attonitus
:

loco

omnino

quidem miraculo sanctus autem Goericus praesul venerandus, rem bene considerans, dicebat coepiscopis et consacerdotibus reliquaeque
plebi sanctum Arnulfum detestari consortia pravitatis, et

retur,
quodperannutn exiguo
in
sacelio

seduloanimo revolvebat.

20

Tandem

sanissimo reperto consilio

/*,

mitTul-

quem

corrigere vivens non poterat, nec

ei

tens accersiit duos venerabiles

episcopos,
:

unius noctis spatio

cohabitare

dignari.

Quo

lensis videlicet civitatis et Virdunensis

harum-

quieverat,

que trium civitatum clericis et monachis, divitibus et pauperibus concurrentibus, beatus Goeritumuloque effosso cus Vosagum iter aggreditur
:

vero se verterent, quid agerent, consilium non habentes (nam mox imminebat, et villa nulla alia tantae multitudini apta praesto erat) sanctum Goericum sollicitare ca?perunt, quo effusa prece Deum,
a quo omne consilium et omnis sapientia est, peteret dare de cjblis auxilium i, et aestu longissimi diei multum decui impossibile nihil est, et
fatigatis diverticulum quietis praestare dignaretur

saftctum corpus novis et pretiotissimis panuis induit, et feretro g ex more super imponit. Aguntur per totam noctem vigiliae,
psalmi,

decantantur Deo

funduntur preces, funduntur orationes. crastinum vero ab episcopis reliquisque sacerIn inferiores vero gradus dotibus dicuntur Missae consuetas oblationes offerunt thura vero et mul: :

exoraret, obnixe deprecantur. Orante sancto Goerico,

mora

nulla fuit quin divinum solatium ad-

esset,

et fidelibus suis

opportunum auxilium im-

mirifici odores accenduntur. Eit per auras nebula suavissima, et fragantia fumi delectabiliter redolentis per aera late sese diffun-

torum aromatum

pertiret.

debat. Peractis erga corpus beati viri, quae perti-

23 Huic itineri Notho dux venerabilis, sapientia et divitiis famossissimus intererat, qui divina inspiratione tactus et ad fidem accensus, Est mihi,
inquit, praedium
satis

cj^p^-

^'^

nent ad divinum cultum, postque

ria refectioni corporali

caelestia

mysteiter

sese indulgentes, et inter

hac in patria, nobis quidem non contiguum, sed novi Deum nostrum ad

epulas Deo

magnas

gratias agentes,

tandem

citius poterant,

assumunt Metensibus ex tunc faelicissimum, et quam unde venerant, redire festinant. quanta vox quantus populorum concursus! quantus plausus maDeum collaudantium
!

nuum

quantus strepitus pectora percutientium quanta multitudo flentium et inter fletus gau!

cuncta necessaria atque utilia prrcsentem, qui longum iter potentia sua breviare praevalet et sub velocitate, quo tendimus, pius perducat. Beatus autem Goericus hsec audiens gaudio repletus, et sciens omnia possibilia esse credenti, g-lebam sancti Arnulfi illo vertere jubet, omnesque ut subsequautur impcrat. Cerneres tantam in euudo esse
velocitatem

64

VITA ALTBRA

S.

GOEBICI SEU ABBONIS EPISC.

ummio. velocitatem, ut

sie dinon currere, verum (ut pealis nou poteraut, cam) avium more, quia inteet quod unius dibus volare putarcs, duabus aut peragi posse crederes,

ma

datori, et pace et beatissima quiete spiritum i uieniun reaturnrum Creatori ipsc faelix et beaadquisita pramna, tus reddidit, et piis laboribus

Sanctis omnibus consociatus,

oali palatio fauici-

ori roatio vix

"

Anonym.
k

Curia

impletum multum mirareris. Pervequae ex nomine possessons iiiunt igitur ad villam, * vocabatur et vocatur, et quia Nothonis k Curtis est, cervisise paviuiferax omnino patria non
Tribus horis

referentibus habere idem dux, ministris sancti Goerici sed item fide repletus comperit Goencus precibusetmeritis id committit. Sanctus

non est, terintromissus, recepit. Enarrare possibile populorum, quantus fletus et quantus concnrsus piissirai Pastons g-emitus pro dulcissimi Patris et monachorurn, cleet transitu fuerint, pereg;rinorum virorum ac muhcrum, qui
ricorura et laicorura,
et ommno omues clamabant ac diccbant miseros se Pontificis non mererentur conindignos, qui tanti

rum

se

Christus ejus oranota prmsidiapetens, ut Deus et subvemsancti Arnulfi populi necessitati tionibus
ret, exposcit.
in templo

deineeps tuberuio frui et affabilitate benignissima

uti
j

ad

24
est~

SS. ApostoIqs honorifi

subventum diu oratum est, sub celeritate multitudo ex parvo liquore, et tanta populi

Non

Virum fatebantur se verisimile scire beatum et fselices pro meritis sterna prasmia recepturum, mauipulosin messem Christi reportaturum sed heu
;

ce condit.

satiata est. quod vix credibile est, abuudantissime quod miraculum idera liberalissimus dux Propter suis possessionem ipsam cum omnibus appeudentiis tradere festinavit- Paucis saucto Arnulfo

qui tali Patre orbati morsibus gravissimorum luporum forte laniandi relinquebantur, etincursibus maligmorum hominum, ut timebant,
se
infaelices,

paterent.

Deo

et

intercurrentibus diebus

summa

alacritate urbi ap-

propinquant, beati viri

membra portantes; et ecce et Eetatis, concursus populorum promiscui sexus

ordinis et conditionis faelices se
:

clamantium

et di-

Domiui. centium Benedictus qui venit in nomine cruces et Evang-elia obviam deAccenduntur cerei,
plausibus primo portantur, mag-nisque gaudiis et civitatis, civitatietdomui, qua; est caput ejusdem
protoniartyris inBasilicaj videlicet sancti Stephaui

27 Recessit beatus Goericus xiii Kalendarum moritur wx SeptmbrU. Octobrium, anno episcopatus sui xvn, pJenus sanctitatis et pie dierum n et virtutum, plenus sepultatis, plenus honestatis et magnificento, tusque est extra urbem ad plagam Meridiauam Chri- E iu monasterio sancti Symphoriani martyris
sti

ubi per

Sanctorum Crispini et Crispiani; multos annorum decursus frequentissimis et potentissimis claruit virtutum insig*niis et qua?, quantum, quid apud Deum ejus faelicissima
retro altare

ducuntur
et datis

celebratisque

et altero die

cum magma

nocturnalibus vig-iliis, reverentia dictis Missis

anima posset ad ejus tumulum sacrum fatebantur cseci illuminati,

contracti erecti, surdi audi-

oblationibus, xv Kalendas Augusti idem corpus sancti Arnulri ad ecclesiam, quae tunc temdeportant poris ad l sanctos Apostolos vocabatur, tradunt. Sic expleta seet sepulturae honestissimje

tum

recipientes, energ-umeni curati, dissenterici et

febricitantes pristinae sanitati restituti. Post o

ta vero

mul-

annorum

curricula

Deodericus major Me-

popupultura, venerabiles sacerdotes reliquusque adpropria cum magno gaudio redeunt. lus Nondiupntt 26 Translationem autem beati Arnulfi huic opusculo inserere utile judicavimus, quo sollicitudinem saucti Goerici ergaiujunctum orficium et benevoleutiam erga praedecessorem et consang-uineum

tensium antistes gloriosus inter caetera bonorum operum insignia, quibus episcopatum honorifice decoravit, iu pag*o Calvomontense locum quemdam inter Mosellam, et montem qui iu devexo
sui castrum habens, ex accidenti rusticorura lingua Spinal vocatur, divino famulatui aptum re-

sanctissimum prresentibus et futuris palam faceremus. Dum enim beatus vir Goericus non est
passus
strari

periens monasterium construxit, consecrans illud Deo et sancto Goerico, cujus sacra ossa ab urbe
vit, et patriae
vit.

populum

sibi

comraissuin

proprio

fru-

Metensi transferens digna veneratione collocapatrocinium fselicissimuni praepara-

patrono, sed quam citius potuit eum, qui pro Dei et Christi ejus amore pauper et pereg-rinus, dumviveret, effectus fuerat, defunctum etiam
caeli

In omnibus

et

per omnia laus et

g-loria

Deo

Patri, et Filio, et Spiritui sancto, qui in unitate

Trinitatis vivat et reg"nat

Deus per omnia

saecula

incolam, civibus civem reddere studuit; quan-

ta vis dilectiouis et caritatis in Deum et in servos ejus fervcsceret luce ipsa clarius innotuit.

saeculorum.

Ameu.

ANNOTATA.
a Hsec eadem narrantur ab anonymo Gestorum Arnulphi scriptore num. 14 et eodem numero

Multarum

erg-o

virtutum

et

perfectissimorum me-

ritorum exercitiis plenissime approbatus,

etomnibus sanctis ejus dilectissimus

vitae sanctitatis
tis sinceritate

et couvcrsationis

jam Deo jam puritate et meneffectus,

S.

supcrnorura civiura consocialis effectus, jam bonorura operum et dierum plenitudiue

consummatus,

ecclesiasticis

rebusbene depositis et

optimc ordinatis, subditisper sapientiam a Deo sibi datam sumraa pace collocatis, et mutuse dilectionis aftabilitate invicem conglutinatis

apud Umnonem. b Nonne hinc liquet biographum esse Sancto non paucis annis posteriorem ? Uterque biographus S. Arnidphi dicit discum fuisse 7 2 librarum. Ex alterutro tum hsec, tum non pauca alia noster
hausit.
c Intellige

m,

corporis

molestia tactus lectulo illo nobili, cineribus et cilicio decentissime ad animaeutilitatem ornatoatque
decorato decubat.
mcritis
p(e-

apud antiquos
larii

censum,pro quo vox usura nonraro venit. Campsores autem Nummu-

26 Et corpus quidem lang:uore depriraitur, spiritus

imi

tus ad

autem quia semper bene proprios rexerat arDeum et ad ea, quse Dei sunt, vivacissime intendebat, et ab oratione neque cor, neque os, neque manus cessare permittebat. Cumque per dies, aliquot languor sensim incresceret, ac pondus asgritudinis spiritum, quo semper intenderat transire cog-eret, in ipso etiam sui transitus ar-

vocantur apud Cangium in Glossario. d Locuni ad quem se recepit S. Arnulphus descriptum vide a Ruinartioin Notis ad Fredegarii caput 58 et Mabillonio in Annal. ad annum Chri-

ticulo a divinis laudibus minirae cessans faslicissi-

num. 62, citatis a Boschio Commentarii ad VitamS. Arnulphinum. 40. ePr&erat tum temporisS. Romaricus monasterio Habendensi, quod a situ et ejus nomine postea Komaricimons, Gallis Kemiremont dictum est. f Quo hmc anno contigerit transiatio certo statui non ^iotest. Sigebertus mortem S. Amulphi anno
sti 627

: .

DJU DECIMA

NO\A

Sh!'i

K\M;i;l

;.

A anno

040 collocat, sequenti videtur illam iltigare Umno. Alii anno 681, alii denique 639 ejus obitum

Curia scribit

anonymi Ms.

auclor, quod itidsm, a

signifieat.

prxdium rusticum, non raro

reponunt.

Videiur

g Feretrum apudCangium in Gtossario passim sarcophagum, ssepius etiam capsam seu lypsanoihecam significat. Putem hic sumiinpropria significatione pro eo instrumento, cui tocutus superponitur. h Pagum Calvomontensem, qui etiam comitatus CalvoraontissEe dictus est, opinatur Valesius in notiiia Galliarum, fuisse tractum ad Mosellce ripam, ubi hodie urbs Spinatensis est, vet haud procui inde situm. Desiderantur sequentia in Ms. S. Maximini i Trevirensis, qusc ex aliis exemplaribus supptevi. Porro quipaulo infra Notho, idem in Vita S. Ar~ mdphi num. 30 vocatur Noddo, ibique paulo aliter hsec omnia narrantur. k Curtis seu Cortis, inquit Cangius in Gloss. scriptoribus inferioris sevi est villa , habitatio rustica eedificiis colonis, servis, agris et ad rem

biographus nosier hancvocempronomineproprio male accepisse.

1

Saepelaudatus
S.

Madlaurensis p/rsesul ecclesiam

Evang-eli.stae,

illam vocat

Joannis

qtue deinde

sacms
ccepit.

S.

Arnulphi exuviis ejus nomine insigniri

m Si translatio S. Amulphi anno 641 contigit pauco admodum tempore supen;ixit S. Goericus. n Juxta chronotaxim nostram potuit S. Goeriad superos translatus
tariiprieviinurn.
o
7.

cus fussse septuaginta rirciter annos natus cum est. Vide si lubet Commen-

habet Ms. anonymum, quse sequuntur usquead in omnibus, ut prsenotavi num. 5. Ceterum totidem pene verbis leguntur haec in Vita Adelberonis tom. 1 Jtiblioth. Mss. Labbeamepag. 673, unde, nifallor, huc translatasunt.
p Vide, silubet, ea, quse observavi de Deodorico secundo Metensium episcopo Commentarii prxtrii

Non

agrestem necessariis instructa, aliasCo\onia.dicta.

num.

4.

THE0D0R0 ARCHIEPISC.
CANTUARLE
IN ANGLIA

COMMENTARIUS PRJEVIUS
I.

j. c.

Illustria

apud scriptores S. Theodori

elogia,

ejus

memoria

in sacris

Fastis, cultus et natales, vitae institutum usque ad susceptum episcopa-

tum, missio in Angliam.

Anno

DCLWW.
S. Theodo-

Sanctum

rus landatur

Theodorum, sextum a S. Augustino Dorovernensem seu Caniuariensem archiepiscopum summis laudibus extolluntnon scriptores Catholici tanium, sed et heterodoxi pene omnes qui cum aliqua eruditionis fama illu,

dam

nutriculain familiare philosophiae domicilium

* cr h> torilM>

effecerint.

strissimse

gentis Anglorum res antiquas pertractarunt. Nimirum monumenta vix xdla eruderant antiquitatis amantes , quse Theodorum

non loquantur ex Italia cum Romana fide scienscholas tias ad Anglo-Saxones deferentem gymnasia instituentem, totamque insulam sacra profanaque doctrina imbuentem. Adeo .ut ad illum tamquam ad inductarum scientiarum feliciorumque temporum auctorem, precciarissimarum academiarum suarum exordia referenda esse eruditissimi scriptores Angli non Ut innumeros mittam et pauci contendant inter illos venerabilem Bedam, cujus prolixiora
, , ,
.

2 Quse ille ut usquequaque detrita omnibusque notissima , pressius stringit , fusius Gervasius monachus Dorobernensis , qui si Twisdeno in Przefatione Collectionis suee credimus, scripsii circa annum 1170, in Actispont. Cant. prosequitur. Theodorus autem, inquit moxperagrata An^lia lubentissime ab omnibus suscipiebatur, et audiebatur Rectum enim vivendi ordinem et Pascha celebrandi, Adriauo cooperante, dissemiuabat isque primus in archiepiscopis erat, cui omnis Angiorum
,
.
:

pene ownu6i

-p

dare consentiret. Et quia literis sasecularibus abundauter ambo erant cris simul et instructi, congregvita discipulorum eaterva, scienecclesia
tise

manus

salutaris cotidie flumina irrigandis

eorum

cor-

Theodoro elogia inter Acta inferius referam ita de illo scribit Wilhelmus Malmesburiensis lib. i de Gest. reg. Angl. cap. i sub At vero filius ( Ercomberti regis Canfinem tuariensium) Eg"bertus per annos ix patrio throno retento nil memorabile fecit tam brevi imperii compendio, nisi quis adventum Theodori archiepiscopi et Adriani abbatis temporum illorum doctorum virorum et qui omimputet gloriae nem literaturam imis medullis combiberant; quod, libenter perg-enisi esset usquequaque detritum rem referre, quantum lucis tunc per eos orbi Bri-

de S

dibus emanabant; ita ut metrica; artis, et astronomiae, et arsmeticEe* disciplinam inter sacroruni apicura volumina suis auditoribus contraderent Neque umquara prorsus, ex quo Britanniara expu-

arahmetfc*.

gnaverunt Angli,
ris

feliciora fuere tempora,

dum

et

fortissimos Christianissimos haberent reg-es, barba-

nationibus formidabiles, et quicumque lectiouibus sacris cuperent erudiri, haberent in prom-

ptu mag-istros, qui docercnt. Birchingtonus apud Whartonum in Vitis arch. Cant. ita brcve sed mendisplenum texit elogium Theodorus natione Eoraanus, monachus, Tharsis Siciliie natus suooes:

hic Grreca et Latina ling-ua eruditus ob harum eminentiam vocatusest Mag-nus Theodorus. Neque
sit.
.

tannico infulserit, quomodo hinc Graeci, hinc Lacertantibus studiis, in palaestras literarum tini
,

inferiorfuit S.Theodori apud exteros existimatio certe tanti iltum fecit pontifex Romanus Agatho,

unum

contuleriut, et insulam tyrannorurn quonSeptembris tomus VI.

ut

synodum Romanam contra Monothelitas cogendam 12

50

DE
Thcodorus
e.r

8.

Tiii:onouo ATUilTKrrSC.
si

gendamlongiusdistuleH^sperans/uturumutad
J.S.
l

sol

Theodorus
et

a sole justitiae illustratus.

S.

Hsec
illi.

Angtia remearet. Jd teshtfur

de virtute

eruditione

Theodori auotores

Christi ipseAgathoapud Baronium ad annum imperatorem, in qua dxlam 680 in epistola ad tionemredditt his verbis: Sperabamus coeBritannia Theodorum confamulum atque de
x

virulentum Solus, quod scio, in S. Theodorum strinxit mendaeissimus Balrus. Spurci calamum hominis stygias calumnias pudet referre. Igitur
transeo ad sacros Fastos, quibus
S.

Thcodori ceteEjitn in
stit

iim nostrum,
q)

tjui
tjlix

res

An-

piscopum, et deoausahuo litatem nostram conjungerej ethao concilium distulimus.Afc'onn catholicorum usque Iptorum elogia passim obvia sunt. Verum si illustrius est ab hoste laudari, et ea
3

Britannia arexinde ad humiphilosophum...

insula

magn

Romanunt Mnrtyrologium Baronn S. diem Theodorum nostrum inter Sanctos ad hunc Qalesinius et Wion. Memoratur etiam recensent Georgius Adoni in Katendario Vaticano, quod
5 Prseter

bratur sanctitas.

Fu-

sdcris

mcmorkt

txi-

cfttm;

deniquevera lausest, quam prwclara virtus ab ipinvitis velut eatorquet, audiamus heterodoatos Prsesulis hujus virtutem doctrinamque sossancti

suhne.ruit et in Florario hostro Ms. a Greveno apud Sollerium in Auctariis Usuardi his rerbis

celebratur: Tn Angiia bcati Theodori archicpiscopi

Cantuariensis et oonfessoris. hic (testc Bcda lib. fy natus Tarso Ciliciae, divina et humana literatura
Latine Grreceque instructus, probis moribus et setate venerandus, cum csset anuorum sexaginla sex a Vitaliano papa Dorovernensis seu Cantuarienecclcsias sis episeopus consecratus, totius Angliffi exemplo et doctrina replens, plenus dierum quievit in pace.

Weuerus in Monum.pag. dignum aeteraft memoria ob insignes vitutcs Spelmannus in conciliis Angluv pag. 152 cum moribus, tum iiteris illustrem admodum et laudatum. De eo ita scribit Camdenus in sua Britanfliapag. 94 Incredibile est quantum Cantuaria
deprsedicantes. Iilum
2:2!'

vocat
:

floruit,

cum

archipiscopali dig-nitatc,tum

meliorum
Deni-

His consonat Molanus,

citet.

nisi

quod in

literarum schola,

quam Theodorus

instituit.

fmc Bedam

i;

que ne infinitus sim, Usseriumque, Foxum,ali~ osque pcne innumeros congeram, sufficiat duo addidisse illustrium Anglicec sectic scriptorum de S. Theodoro testimonia. Horum alterum est Goduini in Vita hujus sancti Prsesulis niun.1, ubi italoquitur: jSumquam ante hsec tempora (S.Theodori in Angliam adventum) tot simul homines viditAnglia, Iiteris et eruditione praestantes quorum tamennumerus breviposteavehementcr auctusest.
:

Protixius est sancti Prsesulis in Martyrologio Anglicano elogium. Cantuariae depositio S. Thcodori archiepiscopi illius sedis et

qui natus Tarsi in Cilicia nobilibus parentibus, fa^tus estmonachus venerabilis ordinis Benedicti, et postca ordinatus est arehiepiS.
confessoris,

scopus Cantuariae et illuc missus Roma a Papa Vitaliano. Celebravit duas provinciales synodos in nostra insula, unam Hartfordiae, alteram Hertfeldire de Reformatione cleri in Anglia. Et postquam sancta et devota conversatione g-ubernasset pra^dictam sedem Cantuarias xxii annis, sanctissime tandem requievit in
et

Scholam
cere

dicitur hic Prassul erexisse, nisi

;

mavis

di-

academiam apud Crecoladam

(ut

ita

nimirum

dictam

nonnulli autumant.) a Graecis ibi loci Grae-

cas litcras docentibus; qui

tandem inde migTantcs Oxoniam, academia celeberrima? postmodum enatas fundamenta jecisse conjectura sane haudquaquam
absurda cxistimantur. 4 Alterum est Parheri, de
S.

sepultus est Cantuariae. In

Domino, circa annum Christi dclxxxx, Ms. Mhrtyrologio ad

,

usum

Ecclesise Salisburiensis ut in titulo prse-

eltam

Itetc-

Theodoro nostro

rodoxis.

ehgium

in ejus

Vitanum,

apud auctorem Flodisciplinis

,

rum
bis:

Historiee ecclesiasticse gent. Angl. his ver-

fert, quod deinde excusum est Londini anno 1526, auctore Richardo Wilford, ita Anglice Sancti nostri fit memoria. Pestum etiam S. Theodori archiepiscopi Cantuariensis, qui in Angiiam missus est a Papa ad instruendum populum, ubi multas

Erat

Thcodorus
litcris

iisdcm

instru-

scholas erexit,

tum

GrsecaB

tum

Latinse ling^uag, et

otuSj quibus diximus

in sacris
et

Adrianum (quem, virum omni disciplinarum genere in-

sancta vita et mag^nis miraculis raultum sedificavit

structissimum paulo ante appellarat) vir setate etiam venerandus. Ilic bibliothecam copiosam tam

EcclesiamChristi. Denique eeleberrima est ejus in Benedictinorum sacris Fastis omnibus memoria.
6. Antiquissimum S. Theodori cultum esse manifestum fit ex Historia Translationis reliquiarum S. Augustini Cantuarensis archiepiscopi et Sociorum ejus, ad rcnerdbitem Cantuariensem archiepiscopum Anselmum, scripta a Gocelino monacho anno septimo ab ea Translatione et Christi 1097. Illam edidit in Opere nostro Papebrochius tom. 6 Maji ad diem xxvi illius mensis pagMl et seqq.Ibi hsec de S. Theodoro lib. 2 cap. 3 pag. 438 num.%\ leguntur. De plurimis electissimi primo transferuntur quinque Cantuarice archicultns

secum in Angliam advexit, quorum nonnulli Graco idiomate conscriptiapudnos manent. Huic omnis ecclesia Angiiex Grwois,
Latinis libris

quam

caua libenter se subjccit, isque, peragrata tota insula, Pascas celcbrationem reliquosque Romanos ritus ubique stabilivit, tantumque abfuit,
ut aliquid
ut ejus
a

Romana

Ecclesia alienum
contentiose

faceret,

nimis putetur propugnasse, llujus Viri virtutes vulgares nonfueruut. Post Britanniam ab Augiis occupatam felioiora tempora, et eruditione ditiora, non fuerunt,

autboritatem

prsesules,

velut

quinque

qunm

Dominicse

auloe

prse-

cuin

ille

Cantuarise prsesidebat. Prse-

tores;

prfecluentissimus scilicet ac

sanctissimus

post

ter reliquas ejus virtutes, eximie doctus fuit, ac mortem in disoipulis, qui multi erant et prav

Apud Twynum citatum ab Al669 italegitur: Theodorus archiepiscopus Cantuariensis, per omncs chronicas comclari,

quasi vivens.

fbrdoadannum

mendatur, luciferosradios rationis unas cum Adriano abbate orbi Britannico infulsisse, et infulam quondam nutriculam tyrannorum in familiare philosophi domicilium contulisse. llorum ubique rationis evidentia,

Theodorus, suiquc sancti successores. Deinde numero sequenti: Prsenominatissimi autem Theodori remoto in translatione tumbae operculo, sua omnibus affatim satisfccit thurificatio, ita ut in claustrum Pratrum etiam haec erumperet oblectatio. Jacebat uti aprimordio erat depositus, integrafor-

ma

metropolitani Sacerdotis, pallio et monachili

memoria reducitur modernorum

per illam villulam, quo> laus Graeoornm Greekeslade>B Theodori dieoiplma, ubi scholas primitus
tenuit,

obductus cuculla. Tanta erat gratia, ut arbitraretur adhuc solida vig-ere carne et appositis manibbus Fratres eum niterentur velut integ-rum
assumere.
tis

tantum

mmcupatur. Iu

illo

cuim

Verum antea immotus pulvis integ-ritaprsetendebat imag-inem, tactus autem probavero gratiam sanctitatis

lacu, refulsit qua-

vit resolutionis fidcm, resolutio

DIE DECIMA XOXA 8EPTEMBBIS.

57

otitatis addiilit venerabiliorem.

Nam ille

pretiosis-

temporis hujus resquegesta

t

\oridelucidarU,

___
J -'-

simus

oiniSj grlori beatas resurreotionis destinatus,

vernabat fragrantia, vit ex tritura solcnt prorsus redolerc aromata. Excipit itaque theca plumbea illa sacro-sancta pignora, attcntissime pro yemmis optimis collecta induitur prseoipuis ornatibus, imponitur ferctro a duobus quam leviter fratribus; verum non ca levitatc effertur. Intonatur Kcsponsale pr_econium, procedit solemne collegium invadunt electi quatuor Fratrcs exponendum iucis ferculum h_erct humi gleba, quasi radicata duplicatur auxilium; nitun:

ita cx tactu potentiori

hic8equar notisque demore iUustrabo. Apud 8_t> laeum in Wighardo inveni Ldandum eitantemMbellum de Vita Th> odori, quem frusti a
<-.r
,

Beda desumptasunt omnia, quod ibidem Le> landu innuit, ./ difficiteeo carm dori Gesta exeodem Beda collegit in epi
tuarieni
il

0&
:

/ v#

tur totis viribus

cum

precibus, et octonis

hume-

risvix assumitur: gravissimc evchitur, etiam summo labore vix ad gradus presbyterii pervenitnr. Ibi

tandem omnium ferentium

natus et robur
concidit
:

vel succurrcntium co-

Quaznotatu digna apud ill>- m ><< urrent,Commentario huic interseram prius tamen aliquapr&mittcnda sunt, ne intercalares Notee mstrm lc gius excurrant. Tarsi CH " *.< <>rlma S. Theodorurn c.rprcssis UrriGUti, verbisscribitveneralntisBeda.Tar r uliapch natxu M s Theodoru$ stoii patria, urbs est Asi vni ique ultra osi.fi'.,> miUiaribus imposita, totius
1

omnes prEeponderans

Ciiicice^florentissimasquondamregioniSyTnetropO'
lis.Sct ibitStrabo,civiti
,. ,

omnes

quo plures successerant, eo inaniori nisu anhelantes velut exanimcs reddidit. Jamque obruendi crant sua sarcina, cum tandem ad preces
fixit;

losisstmam

et lacrimas conversi, pectus tundere, mdijrnitatem

suam
tse

accusare, veniam poscere, emendationem viccepere;

spondere

tautum Sanctus pateretur

B
antiquus,

efferri se.
7 His ille placatus votis, continuo fit levis, et ad principale altare locumque paratum gestatur a paucis, qui paulo ante non poterat a cunctis. Mi-

tantumque philosophue ceterarumqueejusmodidist iplinisscientiarumfloruisse, utAtkenas Aieccandriamqueea fama superaverit. Quatuorfaeitemtlliaria,quantumL n.lMin. AsUc Min.ex murorum ruderibus coUigere Xicuit, suo ambitu complectebatur. Hodie Turcis paret,
et

preepotentem,

tantumqueantiqusenobilitaiisai
bis

mxamplius mereatur. Pauca,qu3e supererani

<

pristini splendoris indieia,eodi

et

teste,anno
\ede

rantur g-audentes Dei

templum

et Spiritus sancti

h ujus seculih excisa sunt, tocumque segetifecerunt

habitaculum tam grave vacuis, tam suave devotis effectum. Recouditur itaque in dextro latere altaris,

miibuscasis.Anno GSl archiepiscopali insigniserat; subscribitenim synodo <>

a?6

quaaduobus taut"<n Fratribus deponitur cum plumbea theca. Ex quibits facile colligitur, Theodorum jam tum in Anglia ut Sanctum habitum et cultum fuisse an autem ante, et jam a temporibus Bedse, quod videtur innuere
in

tumba

parata, iu

Mabillonius*sacer illi honor delatus sit, certo asserere non ausim. Theodori sanctitatem pluribus passim extollii ille; verum nec parcior estin laudandis aliis prasclaris episcopis abbatibusque, qui, cum Juvc scriberet, certe nondum ut Sancti cotebantur. Denique neque S. Theodori memoriam uspiam inveni in Martyrologiis, quie Bedse nomen prccferunt, quibus cur insertus noit sit, sijam tum cidtus illi deferebatur, non est facile judicare;

Thcodorus misericordia Dei cpiscopus Tarsi metropolis priniEe Cilicise. Porro secuii septimi anno % natus ibidem est S. Theodorus noster, ut ex verbis Bedse et reliqua vitse ch\ luculentum ftet. IQWiisonusinMartyroiogioAngiicanoprcecitato inartuman Theodorura nobitibus Tarsi parentit 'm -*'/'scribit.Idundeacceperit,nonindi
1

defacileestassequi.Sanenobilisilliuspr

nt-

spiam vestigium ullum invenire potui. Vereor, ne

pium idWilsonifigmentumsit,ejusmodiscriptores
imitantis, qui, dum deesse aliquid ad Sanc laudem, nescio quastutta opinione seducti, existiajomant nisi prseclaro orti sanguine et l />!>>> serie illustres exhibeantur, emendieatis a phantasia titulis et conficta nobiiitatc natales eorum condecorant quodquantum est a veralaude tevatet alienum, tantum auctomm iUui-tt>>< prodit inepUas.Igiturcumnihilsit^quodnobUidomo natumesseS.TheQ&oTumcertopersuadeat, imo p ne suadeat quidem, malim rem illam incertam ref
:
.

maxime cum Beda Martyrologium suum

vitsescripsisse dicatur.

in fine

Sanctum nostrum ad hunc

diem nuntiari

in Mariyrologio ecclesise Christi

C Lambethana,

Cantuariensis Ms. quod servatur in Bibhotheca asserit Whartonus in Anglia Sac. part.i pag. 93 verum cum nesciam, cujus illud sevi et auctoritatis sit, xdierius inde pro antiquitate cultus S. Theodori conficere nihil possum.
;

linquere,

quam

vel conjecturis stabilire id,cujus

admodumparum

interest Stabuni

<a-

diesctaimiis
emortualis,
viltt svripio-

8
.

Ceterum

dum
.

scribit

Beda; Anno autem post

nunC) q U0 Ceadwalla Bomre defuuctus est, proximo, _ _ t t\ id est sexcentesuno nona<resimo incarnationis Dominicse, Theodorus beatas memorise fuuctus est, tam distincte sancti Prsesulis emortualem annum designat, ut nullum retinquat dubium. Neque minus certus est dies depositionis ejus cx epitaphio, cujus partem recitat idem Venerabitis scriptor tib.
5 cap. 8 cujusque versus hic penultimus,

ctoPrsesuli suaprseclara doctrinae virtutumque fama,ardorisApostoli iexcellentiaetiUustrissan-

ctitatisgloriasineconquisitisabincertostemmatis
Tlla igitur prosequamur. Uha& IS. Boi ZachariasPapaepistoiadecin 11 Moguntinensem archiepiscopum et Ger- ****** facium

splendore adImin iculis.

Namque diem nonam decimam September

bebat,

ha-

et manise apostoium, unum nos docet, qu\ alii siluerunt Primum capitulum, inquit, pro synodo provincia?, in qua natus et nutrituses, quam.. novissime tuis temporibus Theodorus cx Grawo Laeruditus, Rotinus, ante philosophus etAthenis
1

Cum
hunc diem

caruis claustro spiritus egreditur,

indicai,

quo ejus in sacris Fastis memoriam agit Ecclesia.Porro Vitam ejus et Acta ab
accurate describit Bedalib. 3, 4, et 5 Historise Ecctesiastiav gcntis Anglorum. Quse ibi sparsa sunt, collegerunt Capgravius, Surius, etMabillonius, quiea adjecitActis SS. Ord. S.Bened. See. Zpag. 1080. Surii cotlectiottcht qnutt selegerit aiiqua adjeccritque cx Beda, qum historiam
inito episcopatu
,

pallio sublimatus , ad prffifatam m_e ordinatus Britanniam trausmissus judicabat et gubcruabat. Kx quibus constat, S. Theodorum scientias, qax restaurain sua jam forte patria languerant tis reflorescentibusque post Justiniani imperato,
,

ristempora

</

euras Athenis,

<r

^.Sttbphi-

losophi autem appcttatione rem aliam ambiguam i-t'lit/ttit,(p'.,rspectat ad riLvinstitutum sanctiPrsssulis

antequam ad monachos

accesserit, de

quo
ncc

5S
LMTOU
J.C.
,

PE

S.

THEOnOEO ARCHIEPISC.
tanta potestate in Angliam, ubi fidei primordia vixdum adoteverant, legasset virum, de cujus vero
1>

Sectamnehic, nec gliquid aliunde nobis innotuit. professionem pubhcam per phitoseu certse sect* dicere nonpossophi nomen designare voiuerit, significationem swn cumaliam eamquenon unam Non crcdo inhabeat et interpretationempatiatur.
,

Catholicoque sensu et doctrina merito prudenterque dubitasset. Tale igitur nihil neque de Theosuspicari doro, neque de Romano Pontifice illo

mtam monasticamhicphilosophuBnomme

ausim neque tamen contendo, hunc fuisse omnino

de

usurpant, venire,dum enim antiquipro ea illud

tatiapassimadjiciuntV.G.C\ivist\,sncvaetc.,unde

h-cflmhrvideas^aliudomninoeavoce^quampro-

fanam eruditionem designari. Itaque vel propter eadmiam in philosophicis disciplinis exceilentiam,
velquia ante illam scientiam, forte Aihenispro illorum temporum more professus fuisset, philosoAtonachus
fuit forte

securum. Erat Theodorus novus homo inter Latinos, Vitaliano hactenus ignotus, Grsecus ipse educatus etversatussemper inter Grsecos, ubi tum temporis
ilio

iiU so( ius ssisteret } ordi-

11

natur,

Orientalis

phum hic a Zacharia Papa appcllatum arbitror. 12 De tota S. Thcodori setate rebusque gestis usquead annum ejus sexagesimum sextum, prseErat enim ea setate venerandus, quando illum S. Adrianus a qua Vitaliano Pontifici ordinandum obtulit
ter conjecturas dici vixaliquidpotest.
\

plurimi errores colluctabantur et pessimse grassabantur /uvreses, a quibus poterat aliquid Sancto nostro- etiaminscio,adhcesisse.HcVC profecto nata erani levem aliquam suspicionem, vet timorem po}

tius injicere Vitaliano, viderique debebant aliqua cautela indigere. Deinde meritoveritus fuit cautis-

epocha yxarrationemsuamdeSanctonosiro orditur venerabilis Beda. Docet autem statim initio fuisse illum monachum: scribit enim Erat ipso tempore Romse monachus Adriano notus, nomine Theodorus.
i

simasPontifex, ne Theodorus haud dudum Latinos ritusinstitutaqueedoctus,Orientaliumceremonias multum aRomanis Angticisque diversas, induxisset in eam insutam, quse novitate sua eos populos percellerent, turbasque excitarent in novello Christi

grege, quinon

unajam

in simitibus controver-

sia

miserrime fuerat tuxatus. Certe hunc sensum

:

Deindepostpaucainnuit, illum Orientaliuyn instiB tutis, forte sub aliqua SS. Basilii vel Athanasii Regula, adJuvsisse quippe Subdiaconus ordinatus per quatuor menses expectavit, donec illi coma cresceret, quo tonderi posset. Habuerat enim tonsuram
:

facile Gervasii ferunt verba, nec

spuunt
et

veritati

enim

fidei

Bedse omnino renon raro dicuntur ea B

contraria, quse in levioribus etiamabEcciesiseusu

consuetudine receduni.Miileenimsunt tociobvii,

ubifides consuetudinem et

morem Ecclesise sonat.

more Orientalium S. Pauli Apostoli. De Tonsura hac consuli potest Alfordus Ann. Eccles. AngloSax. tom i ad annum Christi QQ4< num. 12 et seqq., ubi prolixe seque ac docte de illa agit. Ex illis

pauca

accipe. Orientales toto capite rasi, in eo

imitari se Apostoium dicebant, quemNazarseorum more Hierosolymis tonsum fuisse Acta Apostolo-

mitiorem hunc postremum sensum amplectaris, sive ex prioribus etiamaliquid Vitaiianum movisse censeas, ut hanc cautelam adhiberet, stat suapura et integra Theodoro fides, et commendaturRomani supremique Pastorisvigilantia, commisso sibi gregi undequaque et quantum po-

Verum

sive

terat
15

rum probant, quemque hanc

tondendi formam clericis suis prescripsisse, vel suo saltem exemplo commendasse contendebant. De eo quidquid sit, ex
S. Isidoro

cautum volentis. Neque erat hsec etiam

quare

quaiisci&txque suspicio

et

per Gal

toia ratio et causa,

illi

Adrianum comitem
:

lias,

apud Thomassinum

sibihanc tondendi normam ro hic mos ne ad Occidentales pervaderet, et in ipsam penetratret Angliam, ubi haud ita pridem
dissensiones
et

peculiarem Grsecos habuisse.Porliquet,

pactus sitPontifex. Addit enim Beda Eo quod jam bis (Adrianus) partes Galliarum diversis ex causis adiisset, et ob id majorem hujus itineris perag-endi
notitiam haberet, sufficiensque esset in possessione

hominum propriorum, apud quos

hospitio excipi,

turbse

ex diverso iondendi modo

ortse fuerant, cavit Vitatianus; ideoque S. Theodo-

rum ea insignivit, qusc erat Oecidentalium communis et S. Petri dicebatur, cujus usum Britanniee episcopos contra S. Colmannum ejusque Scotos

etpro dignitate haberi poterant, turbatis Ebroini Ujrannide miserum in modurn Gallise rebus, ecclesiasticis seque ac secuiaribus Denique stetit his conditionibus S. Adrianus, et S. Tbeodorus ordinatus est, a Vitaliano Papa anno Dominicx Incar.

C
ea
lege,

ut S.

ostendit. 13 Verbis ultimo loco superius citatis prsemiserat Beda : Ilunc (Thcodorum) offerens Adrianus

muitum propugnasse laudatus Alfordus

Adriunus

Duospost hscc men- E Romse Theodorus et Adrianus egerunt tandemque xx vn Maji Massiliam, Narbonensis Gattise emnationis 66S die xxvi Martii.
ses

PontinVi, ut episcopus ordinaretur, obtinuit; bista men conditionibus interpositis ut ipse eum per:

duceret in Britanniara,... et ut

ei doctrinre cooperator existens, dilig-enter attenderet, ne quid ille

poriumnobiie, navigarunt, et inde terrestri itinere Arelatem profecti,ad Joannem illius urbis episcopum, commendatitiis Vitaiiani iiteris muniti, diverterunt.

De Joanne

illo

pauca admodum, vixque

contrarium voritati fidei, Gnecorum more, in ecclesiam, cui prfeesset, introduceret. Benedictus etiam cog-nomento Biscop, teste Gervasio in Actis Pont. Cant., natione Ang-lus, vir prudens cum eo missus est, ne Anglicanas institutioues Graeca commu-

nisi hoc Bedse tesiimonio fulta, proferuntur. Ab eruditis Gallise Christianse auctoribus primus ejus

Ex his non pauci deducunt, fuisse Theodorum, non tantum instituto Grsecum, sed etiam Vitaliano Papse eo nomine in fide suspectum. Illis totum se opponit Alfordus ad ann.
taret novitate.
S.

nominis, Arelatensium prsesuium vigesimus octavus numeratur : in Dypticis illius ecciesisv apud Mabiltonium in Anatectis venit ordine trigesimus octavus; Petrus Saxius inter Scriptores rerum

Germanicarum Menkenii Joannem hunc secun-

dum nomine, quadragesimum primum in serie recenset.

contenditque Pontificem nihil adversi de Sancto nostro suspicatum, vel veritum

(167

Christi
fu/sse;

num.

Ex hac varietate liquet, quam incerta

sint

3,

comitestamen addidisse, sicut prudentes reges legatis suisjungere viros graves solent, qui consilio juvent auxilio sustentent , ac denique
,

piurimorum Ay^eiatensium episcoporum series et successio, de quo jam apud nos dictum est aliquid ad diem v Martii, agique ulterius poterit xxix Decembris, ubi discutienda venient Acta S. Trophimi, primi itlius sedis episcopi. Interim narrantem Bedam, Sanctosque nostros in itinere sequamur. 16 Excepitnimirum humanissime tantos hospites Joannes, tamdiuque apud se habuit, donec

spiendorem eomim comitatui addant. Verumpluscutum ahquid Bedse verba innuunt, quapropter malim media interutrosque via incedere.Non sine

ubi diutius

moratus

maxima quidem imprudentix nota Vitalianus cum

profectionemurgentibuscopiamprosequendiitineris

apud

S.Agil-

bertum,

DIE DECIMA NONA 8EPTEMBRIS,

Ebroinus, vir vaferrima crudelitate et insatiabili ambitione notissimus. Habebant sancti Advense, unde sibi timerent ab eo homine t qui haud ita pridem S. Ennemundum
nefaric trucidari curaverat, cuique per fas et nefas tantum non regnanti, ornnia non poterant non esse suspecta. Cautissime itaque Joannes S. Theodoro et Adriano consuluit, iisque ab Ebroino veniam impetravit, quaqua vellent per Gallias discurrendi. Ea munitus Sanctus noster Parisios, alio divertente S. Adriano, profectus est. Sedebat eo tempore Parisiis S. Agitbertus, obitisjam tum per 21' facile annos inter Britones Saxonesque apostolicis laboribus clarissimus. Ad illum S. Theodorus, sicut procid dubio a Pontifice in mandatis habebat, se recepit. Nemo Agilberto melius

ris fecisset Major-domus

institutionera

sacrorum

canonum

suscepta

e*t,

mk
J
'-

habeto.
19

Ex

auctoritate

rum

principis,

cui a

autem beati Petri ApostoloDomino Deo potestas data

rftiMfa*,

est ligandi atque solvendi

in caelo et in terra, nos, licet immeriti, ejusdem beati Petri clavigeri

regni caelorum vicem tenentes, tibi, Theodore, tuisque successoribu^, sicut ab olitanis temporibus fuerunt condonata, ita in perpetuum in ipsa tua

metropolitana sede,
rovernia,

qua

sita est in civitate

Do-

immutilata

quis vero, quod

non

detinenda. Si optaraus, contra hanc nostrae

concediraas

Apostolici difiinitionis privilegii auctoritatem venire temptaverit, si quidem episcopus, vel presbyter,

ArchiepiscopoCantuariensi,homini extraneo consiliis monitisque prodesse poterat, quippe cui res Anglise longo recentique adhuc usu probe perspectteerant.Oblataoccasione wsusTheodorus, multos

aut diaconus fuerit, ex hac Apostolica auctoatque decemimus, ut episcopus ordine prsesulatus careat, et presbyter vel diaritatc statuiraus

menses apud illumtransegit, gentisque Anglorum

mores, ecctesiarum consuetudines, dissensiones, per varias provincias et regna statum et pericula, aliaque quse profutura sibi prtevideB bat et studiosius indagare poterat, perdidicit. crcditur 17 Arbitratur Alfordus in Ann. Eccles. Ang. ad pnvUegmm annum Christi GG9 num. 12 (unde suum numerum pnmatxis 6 aa hunc annum, ut passim atxbi aha, nullo citato scriptore, desumpsit PagiusJ ad hoc tempus referendayn esse epistolam Vitaliani Papce, qua Theodoro primatum omnium in Anglia Ecclesiareligionis

conus se noverint a suis Ordinibus dejectos: ex numero autem laicorum tam ex regibus quam principibus, sive magna vel parva persona fuerit, sciat se alienam a participatione corporis Domini nostri Jesu Christi. Hanc autem privilegii pagi-

nam

suffultam auctoritate beati Petri Apostolorum

principis, cujus ministerio

fungimur,

tibi,

Theo-

dore, tuisque successoribus

......

dam delegamus. Deus te dilectissime frater. De hoc priviiegio

ret sermo.

inperpetuum obtinenincolumen custodiat,

infra recur-

20 Dum apud S. Agilbertum S. Theodorus morabatur, nuntius in Angliam pervaserat ad Ecg-

in

Bri

^-

n ,am
.

appd~

rum, amplissimamque
S.

in illa insida in

omnes

bertum regem, venisse tandem in Gallias episcopum,quem tanto tempore Roma ar/^issnneexpetierat et exspectabat.

clericos potestaiem concedit.

Suspicatur enim,

Mone

ulterioris impatiens

Theodorum ex sancto Agilberto intellexisse, Gregoriumniagnum Augustino Dorobemensium primo antisHti plurima indulsisse Pontificiae auctoritatis privitegia, quibus illi in omnes Britannise ecclesias jurisdictio concessafuisset: eam-

rex,pro

eo,

quoeraterga Catholicam religionem

virosque ecclesiasticos et cvangelii prascones animo, statim in Galliam prxfectum aulge suse Redfridummisit, qui destinatum Cantuariensi ecclesix Antistitem cum honore exciperet, et in An~

dem illam aVitaliano petiisseTheodov\xm,ab eoque, cum adhuc Parisiis degeret, impetrasse. Quamquam hcvc epistola ulterius differenda videatur post adventum S. Theodori in Angliam, dum in
ipsis statim initiis Apostolici

muneris judicavit

S.Theo&ovusJantamsibipotestatem contra aliquot durioris ceroicis homines omnino utilem fore, Vitaliani tamen litteras hic annecto,ne rerum gestarum ordinem postea interrumpam. Recitat itlas Malmesburiensis lib. i de Gestis Pontif. Angl. pag. 209, sotusque eas, quod sciam, Wilkinsus nuper suse conciliorum Coltectioni inseruit ex ^ Ms. Cott., hoc tenore. 18 Dilectissimo fratri Theodoro Vitalianus epia Vitaliano Pp<* scopus, servus servorum Dei. Inter plurima, quce
nobis per vestras syllabas intimari jussisti, cognovimus etiam desiderium vestrum pro confirmatioue dioecesis, quas tua? subjacet ditioni, quia in

gliamtransveheret. Redfridus cwmParisios pervenisset, sui regis mandata Theodoro et Ebroino exposuit. Consensit hic in illius abscessum, sed Adrianum diutius retinuit, susj)icatus habere itlum ab imperatore, qucV apud Britannice reges adversus nefarias suas molitiones pertractaret. Adriano itaque relicto, Theodorus cum Redfrido iter in Angliam aggressus, Quentavicum, urbem

quo?idamPicardicV7naritimamadCanticVfiitminis ostium, deductusest. Hic tantisper infirmitatedetentus,

tandem

solvit in

Angtiam, quo cum

feli-

citerapputisset, a rege amicissime exceptus, sexto denique Kalendas Junias, secundo postquam con-

secratus fuerat anno, ecclesLv SUS3 datus est. WlMirum videripotestintotaillaitinerisapud Bedam descriptione de S. Adriano agi passim et

s
Bi

neiticto

scopo,

omnibus ex nostne Apostolicae

:

auctoritatis privi-

nos vero vestrse pelegio splendescere desideras titioni annuentes, quia congTuit pastorali sollieitudine circa ecclesias Dei, quse apriscis temporibus ab hac Apostolica sede statuta intelligimus, irrefragabili voluntate volumus, ut sicut a nobis et a
nostris successoribus perpetua stabilitate
tur.

nullum de S. Benedicto Biscopo, quem Theodoro a Vitaliano comitem datum fuisse superius Ger~ vasius scribit, verbum uspiam fieri. In Vita S. Be~ nedicti, eodem Beda auctore, apud Mabillonium Sec. 2 pag. 1002 haec habentur ,qiuv nulium dubium retinquunt. At vero Papa Apostolicus, ne legatariis
obeuntibus legatio religiosa fideUum fructu conpetente careret, initio consilio elegit de suis, qucm Britannias archiepiscopum mitteret, Theodorum videlicet seculari simul et ecclesiastica philoRophiaprffiditum virum, et hoc in utraque liugua
Grseca scilicet et Latina, dato et collega et consiliatore, viro aeque strcnuissimo ac prudeutis^irao

munian-

Unde nobis visum est te exhortari, ac in praesenti commendare tuse sagacissimae sanctitati omnes ecclesias in insula Britannije positas. Omnia
ergo, quse a saucto Gregorio prEedecessore nostro
sincello suo statuta sunt atque firetiam per sacrum usum pallii coucessa, mata, vel nos tibi in sevum concedimus, et Doroverniam civitatem, ubi primitus per revelationem Jesu

Augustiuo

Hadrianoabbate;

et

quia venerabilem Benedictum

sapientem, iudustrium.religiosum ac nobilem virum fore conspexit, huic ordinatum cura suis omnibus

commendavit Episcopum, prrecepitque, ut

reliota

Christi

Domini

nostri

fides

Catholica secuudum

peregrinatione, quani pro Christo susceperat, com-

modo

00
UCTttRK
J. C.

DE
alterioris
ei

S.

THEODORO, ARCHIEPISC
docto-

modi

intuitu

patriam

rsus,

Hos

inter

unus

<<

Quarto-decimanis Asiaticis, ut
,

l)

rem

sedulo queesierat, addupergenti, vel ibidem docenti eeret. Cui, vel Olo erepossel etductor. Feeit, pariter interpre smit SUSCejusserat; venit Cantiam gratissime ut conscendit, BeTheodorus sedem episcopatus
vcritatis,

quem

videtur, profectus, dudum fideles vexaverat, viros Oliunde summos s.vpe inricem comniiscrat itliqne

pti.

apostoli ad nedictus suscepit monasterium B. Petri cujus postea praefatus Adrianus feotus endum,
est abl
nlicto
Qnilia
in S.

2-1

Airiano.

dicto ea,quse

Atque his consonant de S.Theodoro et Beneleguntur in Sermone in Natali sjus-

Augustinus secutique iUumadhcVc usquc tempora prsssules multum sed frustra laborarerant. Spcctabat isritumcelebrandi Paschatis, quod Scotis Bri/oHihusque non paucis atio, quam Romanis, die recurrebat. 4 Contendebant quippe illi, celebrandum Pascha eoDominicodie,quidecimam quartam inter
erellenda sauclus
%

qmmdam

tnveterat08

inAngliaer7-ores cxslir-

et

vigesimam lunam occurreret, reclamantibus

juxtaque

pat.

detn sancti abbatis, qui inter

Opera venerabilis

Bedir

ditionis
col

tom.l

W4 num.

Basiteensis anni L563 habetur 50 his verbist Ibi (Romse)

in ergo eruditus (8. Benedictus) in Christo, illis partibus (Lirini) attonsus, ibi cst monasterialibus

lunatu dccimnm Hinc autem fiebat, ut quartam excludentibus. quando decima quarta luna in Dominicum incidebat, Scoti cumsuis solemnem et Paschalem haaliis,

Romanum morom

berent

eum diem, qui

reliquis

Palmarum

erat

imbutus institutis, ibitotum vitffl prohiberet aurus, si non Apostolica domini Papae qui eum propter ducendum in Britanniam ctoritas,
sanotsa recordationis

subb erat exactu-

unde incommoda maxima contentionesque nascebanturt quse sopitse saepius et repressae identidem repidlulobant S. Theodorus itaque id iotis viribus contendit, uterrorem radicitus exscinderet ; quod
.

episcopum Theodorum

in pa-

triam redire praecepit. Dekacquidem homiliadubitat laudatus Mabillonius, quia in anUquissimis

quidem tam feliciter assecutus

est, ut,

condito ea
,

siiper re in Henidfordiensi concilio ca no)te oaines

omnibus BecLv Martyrologiis nullafit mentiode S. Benedicto, gui eo sermone ut Sanctus exhibe15

per totam Britanniam unanimi consensu Pascha

Romano
iit,

ritu celebrarent. llis ita statutis fixisque

tur,

cuiquehmc fit panegyris. Bollandus tamen nosler ad diem wiJauuarii illam indubix Bedx

fideiet unitatis fundamentis,

ad ea curasconver-

quse

ad rituum ecclesiasticorem splendorem

adscribit. Certe ejus stylum perfectissime prsefert. Quidquidsitt ex iis, quseprimum attidi et

ex Florentio Wigomiensi certum est, cum S. Benedicto dwcforeS.Theodorum nostrum inAngliam pervenisse. Ceterum cum constel ex S. Benedicti Vitajllum in Britanniam reversum, biennioprsefuisse monasterio S. Petiri, et Beda scribat lib. 4 cap. i Statim ut ad illum (S. Theodorum) pervenit Adrianus dedit ei monaslerium S.Petri apostoli... prascepevat enimThcodoro abeunti domnus Aposto:

majestatemque facerent. Hunc infinem, cum ipse sufficere nonpossett aliunde viros accersivit qui Anglos modum cantandi in ecclesia docerent, itautnon immerito venerabilis Beda scribat, numquam feliciora tempora vidisse Angliam, quam ea, quse in illam Theodorus adduxit.

omnibus

25

Verum, ut se habenthumana quse

numquam

Durior-isre(jiminis

),

lieus, ut in dicecesi

sua provideret

et daret ei

locum,

in

quo cum

suis

apte dcgere potuisset, oportet

Adrianum

toto fere

biennio in Gallia ab Ebroino

sunt undequaque perfecta, inter resEcclesise tam prseclare gestas a S. TJieodoro, irrepsit aliquid, quodtaitio nominimaculum inussisse aliquam plurimis scriptoribus videtur. De eo ita Malmesburiensis lib, i de Gestis pontif Angl. Eum (S.Theodorumj ab Apostolica Sede missum Beda coninie:

ac-

cusalur

detentum fuisse,

vel illud sioXim latius extenden-

morat primum omnium Antistituin Cantuame

Denique

vi-

dum

est;

quod potius suadent ejusdem Bedse

g-orem pontiiicalem in tota Britannia esercuisse.

et citra et ultra Humbram episcopos hos pro beneplacito abeg-isse, hos posuisse. In ipsaEboraco aliarum urbium praesules consecrasse, et, ut in

verba, asserentis S. Adrianum in apostolicis laboribus S. Theodorn <d> ipso siatim ad cathedram

adventu socium

et

codperatorem fuisse.

Vita beati Wilfridi legitur, ejusdem civitatis pontifices Ceddam et ipsum Wilfridum, seu ratione, seu

II.

Res

in

Anglia a S. Theodoro
gestae,

prseclare

dissidia
et

cum
Wil-

videlicet quantalibet quis sanctitate polleat,

:

Ubi videri potest humana miseria, quod non ad plenum pervicaees mores exuat quia illi duo
vi expulisse.

sanctis Ceadda,

Winfrido

oculi Britanni controvcrsias inter se egerint. Si-

quidem Theodorus Wilfridum

injuste,

frido: concilia

sub S. Theodoro

stra hahet conjectura, ejecerit, Wilfridus

quautum noEomano

convocata.

Papai Ag-athoni, multis ante periculis jactatus, querelam detulerit. Modeste sanc, ut nec abApostolica

S.

Theoilo-

Vixpedem

rw&rimiam mox famam

consecutus

Anglia fixerat S. Theodorus, cum universam percurrens insulam, suam omniin

Sede directum, accusationibus urg-eret, nec tamen innocentiam suam fluctuare permitteret ita ille.
:

bussanctitatemprobaviteteruditionem.Dumenim artem metricam, astronomiam, rationes ecclesiastici computus, linguarum Grsecseet Latinse prmcepta sacris institutionibus intermiscuit atqueiis,
t

quibusplurimumexcellebatt scientiisavidameruditionis gentem imbuii. Cictcstem <!<><!, -ntam suaviuspopulorumanimisinstillavit,tantamquebrevi eruditionislaudemexeaqueauctoritatemconsecutusest,ut ab omnibus et lubentissime audiretur suscipereturque, primusque esset in arehiepiscopis,
cuiomnisAnglorumecclesiamanusdareconsentiret.

Theodorum nostrum in causa maxime Wilfridi perstringit Eddius, quem sequuntur aliinonpauci, sancti Prsesulis nostricidpam nimium exasperantes.Visum est dissidiorum causas paula fusius percensere, ut prudens lectori stetjudicium in re, ubi Sancti unius excusatio
S.

Durius

alterius Sancti accusatio videri debet. 26 S.Theo&oTojurisdictionem fuisse

concessam

tcriplori-

in

omnesAnglorum ecclesias Vitaliani Papse osten-

bus, sed iniquhut,

Hac prxrogativa fretus liberrime inseciabatur

tia,

vi-

qua> non pauca nec exigua

pserant, tum ab idololatria inhxserant, dissidia componebat arbiler,erroresfunditus exstirpabat.

tum de novo

irre-

dunt UtersB t quas prsecedentiparagrapho, num>18 et seq. retuli. Concedit in iis pontifex Theodoro qusecumqueolim Gregorius S.Augustino largitus fuerat privilegia, quse sunt sane amplissima, ut videre est apudBedam lib. i Hist. cap. 29, ubi Eboracensis episcopus etiamsi pallii prerogativa gaudeat,Archiepiscopo Cantuariensi jubetur subjici,

ac

DIE
ac deinde dicitur
:

DEODO

\0\.\ 8EPTEMBEI8.
studio et

61

Tua vero

fraternitas dod

solum

cos episcopos, quos ordinavcrit, neque hos tangui perEburacaj episcopum fumntordinati, sod etiam omnes Britannia sacerdotes habeat, Deo Domiiio nostro Jesu Christo auctore, subjectos.

tnmmodo,

Gregorii epistola archiepiscopis Cantuariensibus concedunt Bonifdcius, Honorius et Formosus. Ex quibus ita scribit Baronius ad annum Christi G76 pag. 518 Ex his autem majores crevere S. Theodoro labores, cui non solum Dorovernensis ecclesias sed totius Angliae a Ro:

Eadem pene ex

amore pii labori, m mauo sua levavit in equum, quia riimiruin sanctum esse virum comperit, atque equo vehi, quo eseet neeeme, compulit. In quibus satis elucessit S. 13 pietas et paterna cura ut nihit iniqtue famm timeat ab eo, quodjurcprimum mlt-erw s. < damgesserat.
,
,

mcnm
'

<

Ua wf,^ J^^^deposiUoni8Wini matus Wulfndum nominat ill

:

uem
cap
6-

*w*.
v Mm***(

m4

inobedientiam aliquam tradit

lib.

\,

Pontifice veluti Apostolicse Sedis leg-ato cura credita erat, adco ut ejus penderet arbitrio
,

mano

quem

queenam, quaveinre fuerit, nuspiam' explieai repemo. Verisimillima est Whartoni

at

velletepiscopumsedere, vel sede moveri. Denique concessam illi fuisse potestatem, quas velletjusta de causa dividere cathedras, non vidi quinegent at non pauci arbitrantur, quod sanctus noster obtenta facultate imperiosius usus sit, quodporro
etcnim vUla-

quam insuaAnglia Sacra

Tnde desumenda
ferunt. Igitur
dit.
ita

cum Winfrido, Wilfridoquenonparum

i

conjectu part. ipag sunt aliqua, quse controversue

lucu

em laudatus Whartonus expeCrescenteindies fi him

tur S. Cead

dam jure de
posuisse

inquirendum. 27 Tres sunt potissimum episcopi, propter quo~ rum depositionem duriorisregiminis S.Theodorus passim arguitur. Sanctum Ceddam, qui Ceadda a Beda ei aliis plerumque nominatur primum , Malmesburiensis commemorat De illo scribit
restat
.

videbaturTheQ&ovophr, ordinare episcopos, qui propius gregemsuumpascerent, magisque curas suas contraherent. Animum deeosuum
ipsis inttiis sui archiepiscopatus ostenderat,

tumab
/

congregatisinHerutfordiensiconcilioprxsulibus manifestarat. llinc ibidem capituto nono tracta-

tum

est,

B Beda
dit

in Vita,

quam damus, num.

7.

Rem

ut plures episcopi, crescente fidelium nu:

ita tra-

Eddius

in Vita S. Wilfridicap. 14.

Quodam

adhuc sancto Wilfrido episcopo Oswiu rex, male suadeute invidia, hostis antiqui iustinctu, alium praaarripere
trans mare non veniente,

igitur tempore,

sedem suam edoctus consensit ab his, qui Quartadecimanam partem contra Apostolicse Sedis Kcg-ulam sibi eleg-erunt, ordinantesque Servum Dei relig*iosissimum Ceadda, adhuc eo ignorante, iu sedem episcopalem Eboracse civitatis
inordiuate
.
.

mdeturomnino contemnenda suspicio nec enim concilii verba prmferre videntur, nec in versione Saxonica inveniuntur. Putem tamen vere concilio adscribi, ne totum illud capitulum exclud ,/, qux enim
,

mero, aug-erentur. His concilii cerbis additur Sed E de hac re ad pra^sens siluimus,$a?aft alio quopiam adjecta esseputat Whartonus; nec

indocte coiltra canones constituerunt, Et cap. 15 Postquam erg-o... Thcodorus... primo ingTessu illius reg-iouis rem contra canones male g-estam a veris testibus audivit, quod pra^donis more episcopus alterius episcopi sedem praeripere ausus sit, indi:

meram narrationem potius, quamconciliiactasapiunt.Atsimiliahincezinde interaliarum synodorum Utror itaque, agentem de multiplicandis sedibus in concilio Theodorum episcopos aliquos experi esseobnitentes,quodsuisrebusplus&quotimerent.
i

prsecedunt, eeque

QUtutest,ea mensB.rheo6ofoconstanterin- *.
hsesit,ut episcoporum numerum augeret, prrnci- n im oHg pue in Merciorum provincia, quse dimidiam fere ^* m *i*"-

g-neque ferens,
jussit deponi.

Ceaddam episcopum de aliena sede Acerbior paulo enarratio eam cau-

sam
essel

depositionis Ceaddaeinnuit,

quam suspicatur

Alfordus,

ab

iis,

nare, vel scure signifwat, fuisse in ipsa Ordinis substantia peccatum, cum S. Theodorum exhibeat arguentem, quod Ceadda non esset rite consecratus et mox addat; Ipse ordiuationem ejus denuo Catholica
ratione consummavit.

nempe quod in alienamsedem intrusus quorum non essct episcopos vel Qrdiecclesiis prmficere. CerteBedanon ob-

Angliam tum temporis complexa, unico antistiti subdebatur. Quod igitur desperabat communi
consensu
fieri posse, decrevit

caii0

refragantibus ne-

quidquam episcopis, ex concessasibiabApostolica sedepotestati et perficere. Necin eo,quod

tot fidelium necessitas exigebat, suojure dorus abusus ridetur ete
:

S.

Theo-

nda-

quodolim adS.Augustinum Qregorius Papa rescripserat. Epistola habetur apud Bedam lib. i
bat,

At quis

ille

error fuerit non

cul/pam a

cap. 29,

quam supra

citavi, ubi enixe*

lat

lubet divinare,
ub Eburucensi
rfra.

Pontife.r, ut episcqpales sedes multiplicentur, do-

2s Sufficere haec debent, ut

omnem

authe-

S. Thcodoro amoveant, qui, quem illegitime ordinalum compererat, ne quidem db episcopali digni-

rejiciendum putavit, sed reordinandum quam fueratintrususcontra S. Wilfridi jura, sede, alteri cuipiam ecclesise prsefitate
,

relictaque,in

ciendum curavit, ut clarissimis apud Bedam S. Theodorus profitetur. Quod autem nec peculiari aliquo in virum sanctum seductus odio talia fecerit tum hcBO ipsa probant, tum quee sanctus idem historicus lib. -i cap. 3 narrat. Eo tempore provinciae Merciorum rex Wulphere praefuit, qui, cum mortuo Jarumnnno sibi quoquc, suisverbis
,

que a Theodoro episcopum dari peteret, non eis voluit ordinare episcopum, sed postulavit a rege Osuio, ut illis episcopus Ceadda daretur, qui tunc in monasterio suo... quietam vitam ag-ebat... et quia moris erat eidem reverentissimo autistiti,

novum

nec Northanymbrorum regnum ad tredecim episcoposnumeraret. Quod tum S. Augustinus perficerenonpotuerat, Theodorus fretus auctoritate, quavalebat plurima, motitus est, atque h<v<- origo videtur fuisse variarum diss \umepiscopinon nisi segerrime patiebantur, aUp quamasuisdioecesibusaveUi,pc mqueearu quandoque maximam in duos tret ,,,/bui. Atque contra /wcTheodori consilium offendit, nifallor, Winfridus, dum Archiepiscopo, imm* sam provinciam ejus dividerecupienti,sese opposuit; quapropter Lichfeldensx tus sit, suffecto in locum ejics Sexuulfo,qui paulo post partem suee provincue cessii novm Berefordiensi sedi. Verum in hisomnibus nihilest,quod S.Theo-

doro Apostolica secuto

mandata

vitio vertipossit.

ISMagis

intricata sunt dissidia

cum

S. Wii-

rpiscopaiium
seditim.

opus Evangelii

niag-is

perficere, jussit

ambulando, quam equitando eum Theodorus, ubicumque lon-

fridogesta, necquseundequaqueculpaein S. Theodoro suspicionem amoliuntur. Eorum causee in

eamdem

illam

g-ius iter instaret, equitare,

multumque renitentem

voluntatem recidunt.

dividendarum dimcesium Theodori Namque si fbrte non inde

maxime

niKODORO, ARCHIEPISC.
MKTOM
J.

maanme sedad Ermenburgm reginm invidia

ava-

nimbriffl sedfi.

Postrema hmc, siverasunt, muttum

I)

c.

s<?nc/t>s Eboraritiaqueprofecta sunt mala, qtuv pluribus annis pertulit, credo censis episcopus ,n inde occasionem suis furtis atque patroci-

de culpa S. Thcodori quam jam agnovi, decedit. Sic nimirum S. Witfridus maxima quidem pro-

nium reginam qwesivisse, quod

dudum propen-

sum

in

diridcnda egregix Eboracensis ecclesim in

S.

plures episcopos bona

que Wilfridum

vidisset.

Theodorum, renuentemAt rem omnem ab anti-

vincim sum parte spoliatur at relinquititr ilii Lindisfamensis ecctesia portioque possessionum non exigua. Relictam S. Wilfrido hanc sedem utcumque etiam innuit Mahnesbitriensis ipse citatus supra, dum inter prmtextus, quibus ini,

quis potius scriptoribus accijriamus. lllam venerabilis Beda paucis enarrat Ub.Xcap. \1,totamque

micos S.
tos

Wilfridi illatam

illi

injuriam tegcre
tan-

voluisse asserit, fatetur dixisse

illos, sufficere

malorum causam

in

Ecgfridum regem

rejicit

nulla facta S. Theodori mentione : eamdem proubi liatior Eddius acri stylo describit cap. U,

postquam reginam apud maritum a nimiis opibus

possessionibitsque etfastu contra Witfridumperorantem, captumque talibus illiciis regem exhibuit, itaprosequitur Ad auxilium sua? vcsanise archie:

sumptus tantaeque dicecesis circuitum quatuor juxta qum, tribus novis, quos Beda episcopis enumerat, accensendus S. Wilfridus videtur, nisi dica,s pro causm subsidio ita hujus jactari
:

divitias,

qumpluribus etiam, quam creati fuerint,

t

piscopum Theodorum cum muneribus, qua? excaecant etiam sapientum oculos, quasi Balach Balaam contra Dei voluntatem invitaverunt. Venienteergo Archiepiscopo ad eos, quid mente agerent in contcmptu
ejus pitefaeientes, et sine aliquo culpandi periculo

cpiscopis sufflcere possent. Quidquid sit, videtur sive S. Theodorus hic aliquid humanitus passus non poterat, frantota sede sua, quem flectere

gere volens

Wilfridum expulerit

sive parte

bonorum

qum

ipse sibi episcopus Eboracensis

inique damnare (quod ahsit) consensit.

Acerba

est

hmc

oratio,

quam paulo etiam amplius exacuenGest. pontif, Angl.

dam censuit Mahnesburius de

B
quamacriuB
urgebat.

comparaveratjSive divitiis omnibus (qitod ex ipsa Theodori infra recitanda confessione verisimilius apparet) spotiari permiserit. Certe totum ejus in hac causa agendi modum non probavit Pontifex, atque adeo nec ego illum penitus excusa-

lib.

Spag.

262.
crg-o,

tum
inqait

citpio.

E
qum
S. Wilfridi in
culpa lultem

82 Cucurrit

tam

invidiosa relatio

34 Duriora adhuc sunt ea,

Ecgfridi regis) ad archiepiscopum Cantuariensem Theodorum. Is non moratus, sed xeniorum obtentu vig-orem animi enervans, inet

(Ermenburgm

Romano

concitio absolutionem (de

quo plura

nimisconnivcntix
el ic~

sequenti) S. Theodoro vel connivente vel coope-

rante, secuta sunt.

Namque

reversus

Roma

piditalis

in

consulto Wilfrido, tres alterius reg'ionis episcopos

in ejus diceccsim introduxit. Prastendebant

Angliam Wilfridus vexillum

victorias ferens,

(Ed-

autem

causam unus tnmebat

justitiro, ut
:

inde tres alerentur episcopi, unde

dii verba sunt cap. 33j hoc est Apostolicse Sedis judicium secum deportans, pacifice salutans regem
adiit,

sufficere tantos

sumptus tantseque

reg-ique humiliter scripta Apostolicas Sedis

dicecesis circuitum,

quatuor episcopis. Et hrec quidem

judicia,

cumtotius syuodi consensu

et subscriptione

recte dicta possent videri, si

omniaconquisivernt, vel ceret, vel saltem cum consensu ejus ag-eret.

eum, qui sua industria non omninospoliatum deji-

ostcndens,

cum

Bullis et sigillis signatis reddidit,

Hmc

quidemilli; atut candide fatear, quodsentio, videtur Eddius, exacerbato ut erat mS. Theodorum animo, plusculum hic suo affectui indulsisse, eum.quesecutus Malmesburiensis. Enimvero quamvis

Deinde omnibus principibus ibidem habitantibus, nec non servis Dei in locum synodalem accersitis, ad audienda salutifera consilia ab Apostolica Scde
causa pacis ecclcsiarum transmissa. Verum vel sic magis regis et aulicorum animum exacei^bavit cum enim vidissent,
nihil profecit, quin potius
:

non contendam, ab omni prorsus vulpm nmvo in

S. Wilfridi vausa

qumdam

difficilia et

suis votis contraria iis conti-

immunem fuisse S.

Theodorum,

non facile tamen Virum sanctum tam improbum mihi eoshibebo, qualem atrato suabile penicillo mihi Eddius depingit. Credo passum humani in eo aliquid sanctum Pnvsutem, at illum tam improbum mihi finyere non possum, ut avaritia seductus, muneribus aliquot S. Wilfridi bonajura, quietem, et tantum non ipsam vitam improbe et sacrilege vendiderit, quo nihit minus dicere videtur Eddius. Suspicor potius.B. Theodorum, cum minus faventem suis votis de multipticandis catliedris comperisset Wilfridum occasionem arripuisse, ut quasi vi faceret, quod cum ejus consensu srroiifeclitritm difftdebat. At cel sic peccasseTheO'
,

neri, contumaciter respuerunt, causantes scripta pretio coempta esse et fraudulenta. Quin imo jussione regis etejus consiliatorum, cum consensu epi-

scoporum, qui ejus episcopatum tenebant, in custosine ullo honore donec divina ultio sacritega reginm furta repressit ; omnibits enim affticta membris, matoque vexatadmmone, horrorem regi aulmque faciebat, cum terrificm vindictm causam detexit sancta mitlier jEbbe. Cui rex obedicns... sanctissimum sacerdotem resolutum, cum sanctis

diam ducere,

et

novem menses
:

custodire censuerunt

reliquiis et suis sociis congregatis, a se libere discedere concessit, et reg-ina sauata est. Sed vel sic ta-

dorum agnosco, maxime si, quodaiunt, summum jus summa injuria est Poterat enim dicecesis dividi, relecta sua S. Wilfrido Eboracensi sede, a qua non nisiper injuriam (ut advertit jam paulo mitior Mahnesburius) videtur expelli potuisse
.

cum de injuria empostutanti adferri nonpotuerit culpa, qum tale quid mereretur.
NonexcuKt
tur ab itmni

hanc meam opinionem pridem tradidit monachus Dunelmensis in Historia episcoporum Dunelmensium in Tuda, ait enim Anno
33 Atque
:

S. Wilfridus in sedemsuam, etjura pristina non est restitutus at pluribus adhuc annis exsul, regum iras, incommodaque innumera perpessus, occiso Ecgfrido anno Alfridi qui post itlum regnavit, secundo bona sua ac deinde Eboracensem cathedram recuperavit. 35 S. Theodori in his omnibus silentium et conniventiam nihil attinet extenuare, culpam ipse
:
, ,

men

nin S. Wil/i
tli

crputsio

confessus est, gloriosaque retractatione reparavit. Deeo narrantem audiamus Eddium Ste-

suam

nc.

dcmum 678Theodorus archiepiscopusCantuariensis,

qui Wilfridum de pluribus episcopis in ampljssima Northanimbrorum provincia constituendis siepius

incassum interpcllaverat, assentieute Ecg-frido reg-e,

tresepiscoposauctoritatepropriaordinavit,...relicta WilfridoLiudisfarne, antiqua episcoporumNortha-

phanum, quem paulo antevidimus erga Sanctum nostrum animo acerbiore, unde non est, quod adulantem suspicemur. Eodem quoque tempore (inquit, quo nimirum Cedwalla ad regnum evectus
plurimisbeneficiisS. Wilfridum cumularat)Theodorus gratia Dei archiepiscopus auctoritatem Apostolica3 Sedis,

a qua missus fuerat,

metu agitante
honorificaus

DIE DECIMA NTONA SEFTEMBRIfl

Wilfrido episcopo nostro diu exule spoliato vere amicitiam inire diuhonorificans,

cum

63

beato

semper
Iongo

fecisti,

quandiu vivas, impendas

quia
inJ.C.

tiusmoratus non

distulit.

Nam cum

Theodorus

archiepiscopus in senecta uberi frequenti infirmitate anxiatus est, ad Londoniam civitatem Wilfri-

tempore propriis orbatus ter paganos in Domino multum idcirco ego Theodorus, humilis

.substantiis

Jaboravit.
,

Et

dum
lib.

et Ercenwoldum (Erkenwoldus et Earconwaldus alibi dicitur, de quo videri potest Beda

J3 , decrepita atate hoc tuae beatitudini suggero, quia Apostolico hoc velut sanctis commcndat auetori-

tas,

ut

llle

4 cap.

6)

suos episcopos ad se invitavit. Venien-

supra nominatus sanctissimus in patien-

tibus
vitas

autem illis, Archiepiscopus sapienter totius cursum cum confessione coram Domino pure
:

Et hoc maxime scrupulum me sanctissime episcope, commisi, consentiens regibus, sine causa peccati prote,

revelavit, dicens premit, quod in

animam suam injuriarum sibi injuste inrogatarum (immemor) humilis et mitis oaput suum

tia

sua, sicut dicit Scriptura, possideat

Dominum
:

Salvatorem sequens, et medicinam expetens et si inveni gratiam in conspectu tuo, licet tibi pro
longinquitate itineris durum esse videatur, oculi mei faciem tuam jucundam videant, et benedicat tibi
fili

priis substantiis spoliantibus te, et, mcerentibus subjectis tuis, in ldngum exsilium exterminantibus (heu proh dolor!) omnis mali. Legit hic

Mabil-

mi,

fili

lonius exterminantes, verum ita non restituit sensum, qui videtur insuper aliunde mutitus.
Illam tdmen

anima mea, antequam moriar. Age ergo mi taliter de illo supra fato viro sanctis-

36 Et tunc

(pergit Theodorus

quatcmcumconfiteor que culpam

apud Eddium)

Domino et sancto Petro apostolo, et vos, sancti episcopi mei, testes estote, ut cunctos amicos meos regales e t principes eorum ubique
ad

mulad salutem. Vale in pace, vive in Christo, dege in Domino, Dominus sit te-

simo, sicut te deprecatus sum. Quod si Patri tuo non longe de hoc seculo recessuro obedieris,

tum

tibi

proficiet

cum.

amicitiam tuam, pro remissione peccati mei, per B omnem modum volentes nolentesque constringens

enim post hunc annum appropinquantem vitae meae terminum, secundum Domini
atraho.
Scio

revelationem, et ideo adjuro te per Dominum ct Petrum mihi consentire, ut in sedem meam archiepiscopalem superstitem et haaredem vivens te constituam, quia veraciter in omni sapientia et
S.

ad JElfledam et Alfridum reTheodorus de eodem argumento dedit, desiderantur. Credibileest, non minoris fuisse ponderis et efficacim ; quippe eodem Eddio teste, Aifridusrex sapientissimus S. Wilfridum episcopumde exilio, secundo anno regni sui, veiierabilitersecundum prasceptum Archiepiscopiad seinvitavit, eique

39 Literm, quas
S.

gem

abunderepc
ra "*-

in judiciis

Romanorum
S.

eruditissimui

te

vestra?
\

Wilfridus episcopus dixit Det tibi S. Petrus remissionem omnis controversiae commissas, et ero pro tua confessione
orans, pro te amicus in perpetuum. Et modo primitte nuntios cum literis ubique ad ami-

gentis agnovi.

Tunc Dominus et

in Hrypis ac deinde Eboracensem cedentibus reliquis episcopis, provinciam reddidit universam. Ita nimirum S. Theodorus studuit illatam Wilfrido injuriam reparare, ut ambigi possit, an non expedierit, iltum exhu-

monasterium
et

sedem,

mum
et

cos tuos, ut nostram reconciliationem iu Domino, me olim innoxium exspoliatum agnoscant, et

ita tabi, utexdivina misericordia gloriosius resurgeret. Tantum enim, si non amplius, ex Christiana hic demissione animi, sin-

mana fragilitate

mihi per tuam adjurationem iu Domino, secundumque praeceptum Apostolicae sedis partem aliquam substantiae meae restituant, et postea, Deo
volente, quis dignus sit

cera confessione peccati, publicaque nimite conniventise et teporis condemnatione propria, ilti
laudis et gtorite accedit, quantum mx aliis ptwclaris factis consequi potuisset. Certe qui in ceteris

sedem episcopalem post

te accipere, cum consensu tuo in majori consilio consulemus. since?'a con37 Deinde archiepiscopus post pactum verae fessione, pacis inituni, ad Alfridum regem Aquilonalium scriptisque ad reges li- misit literas, per quas adjuravit eum, ut propter leris timorem Domini, prasceptaque Apostolicoa sedis c praesulum, et pro redemptione animaB Egfridi regis , qui prius episcopum nostrum privatum omnibus de patria innocentem exterminavit, reconciliare sub fosdere pacis ad multorum salutem cum eo dignatus sit. j\Ton solum autem huuc regem archiepiscopus ad concordiam excitavit, sed sibi ubique amicos, quasi prius inimicos, facere
,

omnibus sublimis excelluit, exhibuit hicse in humilibus summum. Atque hinc ad alia redeamus,
qiuv pro fide Catholica fortiter et prmclare gessit

Theodorus,^ resumamus tempora, undelongius ut continuata serie totam illam S. Wilfridi causam prosequeremur. 40 Ut CathoUcam fidem; quam tot tantisque laTriacondUa boribus fundabat in Anglia, magis magisque con- habuu. Twysolidaret, et Evangelii prsecones unanimi consilio / brrf* in doctrinam divinam disseminandam incumbe- t cta rent, varia S. Theodorus concilia convocavit. Ex
S.

discessimus ,

'

his tria sunt preecipua,

Primum habitum

est

quorum meminit Beda. Serudfordix anno Christi

diligenter excogitavit. Nam ad ^lfledam sanctam virginem et abbatissam suas literas emisit, in quibus commendans secundum auctoritatem Aposto-

pacem cum sancto Wilfrido episcopo sine dubio iniret nec non ad Ethelredum regem Merciorum adjurans, et in sua et Christi charitate, secuudum quod prius in mente habelicae sedis,

ut

673, diexxiv Septembris Indictione i, in qv.oepiscopis quinque una cum eis, qui canonica Patrum statutaet diligerent et nossent, magistris ecclesiee pluribus... ea, quae unitati pacis ecclesiasticffl congruerent. qureque decreta ac defiuita sunt a sauctis et probabilibus Patribus... et canonice autiquitus
. .

bat, suscipere
pit.

eum

decreta custodienda proposita sunt, a subsignantibus omnibus confirmata fuere. Decem hujus conciliicanoncs habes in Vitanum. 12, inter quos

his sequentibus dictis praeceet

proS.

1! ~it-

38
regi

Gloriosissimo

excellentissimo Ethelredo

fridi j-cslilu(ionc inEbo-

racememcuthedram.

Merciorum Theodorus, gratia Dei archiepiscopus, in Domino perennem salutem. Cognoscat itaque, fili mi dilectissime, tua miranda sanctitas, pacem me in Christo habere cum venerando episcopo Wilfrido, et idcirco te, charissime, paterna dilectione aramoneo, et in Christi charitate tibi
prsecipio, ut ejus

unus est de congreganda singulis minimum annis synodo. Concilium aiiud coegit Theodorus HertfHdiee ex Agathonis Pontificis mandato per Joannem arckicantorem S.PetHad ipsumperlato, quamvis ejits occasio et causa ad solum Sanctum nostrum, ut illius prsesidem apud Bcdam referatur. Tertium denique anno (84 a Theodoro coactum est ad Aiaunum fiuvium, ubi Tioyfbrd oppidum, a quo conciiium Twyfordense dictum
in Ottadinis
est,

sanctas

res adjuvant,

praestante

devotioni, quantum viDeo patrocinium sicut

,

inquit Atfordus.

41

Septembris Tomus VI.

Miratur idem in Annal. adannum Christi

13

684

64

DE
satis accurate
collegit,

S.

THEODOBO ARCHIEPI8C.
privilegium acceperat, et eam occasioncm non est passus. interfuerunt, 43 Alios episcopos, qui illi synodo
elabi

D
ift

mckm
J.C.
qux
sunt,

mclarissimumSpelfnannum t quiceterasomnes
synodos

Twyfbrdensem

quo

iio

tujter-

sunt

spuria

sentiapiissimi
taa

tamen ubique dicatur non parya co.rmrmd Tllms ,.,,,,, e tplures eo episcopi Mhbertt hts verbis Nec ninit Beda in Vita S. non parva subpramulto post, congregata synodo cuibeaac Dco dilecti regis Egfridi,
t :

fait

confir-

subscriptionibits putat Alfordusdignosciposse eco monasterii Medamsthedensis. Yerum privilcgii

matutn privilcijtnmHfontuterii

priesidebat, memorise Theodoras archiepiseopus

unanimoomniuxn consensu Cutlibertus ad episeopaEthb. 4 tum ecclesiffi Lindisfarnensis electus est. Conti-it, ut congregata synodo 28
Eistorisecap.
:

nullamomninoftdemmereturilludscriptum proad annum pter rationes, quas allegat Pagius alias non paucas. Eodem Christi 679 num. 7; et ibidem substituit loco reponendum est aliud, quod quamAnglicano tom. i pag. 67 ex Monastico
t
:

Mc-

ilamsthedcn8iSi

juxta non parva, sub prassentia regis Egfridi, vium AIneinloco,qui dicitur Adtuisirdi,quodsignimemoria; Theodocat Ad duplexvadum, cuibeatae Unde credo, Spelarcbiepiscopus prsesidebat.
flu-

quam enim illud non tot fabellis scateat, non tamen iis caretn<Tvis,quibus falsitatem suam mamEtenim subscripti leguntur WilfnRofensis dus, Waldherus Londinensis et Putta tamen eo tempore, quo concilium episcopi nec
festeprodit.
:

rus

mannum non ignorasseistamsynodum, rationem autem, cur illius non meminerit, credo fuisse, auodkcta Uliusnulla invenerit, quselocum in Colmererentur. Ea in suam nuper retulU Wilkinsus ex Monastico Anglicano tom. ipag. 46, sed profecto talia sunt, ut nemini facile fidem faciant, quodobservavit Henschenius noster tom.m Martii in Vita S. Cuthberti Comment. prsev. i
lectione

Anglia Hertfeldense celebratum fuit, adesse in anWilfridus potuit, quisedit in Romana synodo nec Waldherus no mferia 3 Pasohatis habita; Londinensem cathedram adiit ante annum 687, etiamnum illam tenebat Erconioaldus, cui
quo
deindesuccessit; nec Putta Rofensi ecclesuv prgefuitpostannum 676, ut testatur Beda lib. 4 cap. Adria12. Deindeinter episcopos ita subscribit

num. 4 prmfigitur enim annus Christi^Sh, cum pr/ccedenti habitam fuisse synodum constet. Sub* scribunt Cedd Orientalium Saxonum, Ceadda
;

nus: Eg-oAdrianus Apostolicus legatus et comes

suffrag-aneus reverentissimo Theodoro,

et

subscriptio

qux mihi E insolita, nec eam apparet admodum

Lichefeldensis episcopi,quorum hic tredecimante annis, ille etiam prius, vita excesserant. Atque hsec, ut alia taceam, aperta sunt falsitatis indicia. Porro c.r iis, qum circa tempus hujus synodi con-

sapiens ictalem. H<vc omnia et alia, qute occurrunt, omnem videntur illi fidem adimere. Credo interim aliquaprivilegia, rogante Wilfrido, concessisse

quodde Tomtigisse narrat Beda, verosimile berto scribit Godwinusin Cat. episc. Dunel. Tumberto, inquit, persynodum Twyfordiaecongreg-atam
est,

Agathonem dicto monasterio, qusedeinde ab Edilredo, ac postea ab episcopis confirmata

fuerint.

(quam ob causam nescio) exauctorato, Cuthbertus

illi

substitutus est.

$. III.

Chronotaxis rerum gestarum

nec habcrmu

Acta inUgra
synoiii lliii feldcntt,

Quod ad concilium Hertfeldense spectat, certum est, non habere nos illius Acta integra, dicente Beda Et post multaejusmodi, quae ad rectse
42
:

a Wilfridi expulsione

usque ad
causa tur-

confessionem pertiuebant, hiec quoque sancta synodus suis litcris addidit Suscepimus etc. Quse
fidei
:

synodum Romanam

in

barum Anglicarum sub Agathone

multanemo, quod sciam, hactenus protulit, nisi Papa celebratam. quis rctit fuisse Acta synodi Martini papse, quse in Angliam Joannes detulerat. Harpsfeldius Sec. 1cap.$&. pag. 82 ab eademsynodo Merciam in Supersunt alia spectantia ad concilium Hertfelquinque episcopales sedes discretam fuisse teste WUhinso in Notis, conjicit ex Ranulpho Higdeno scribente Quo in tempore (concilii Hertfeldensis,) provinoia Merciorum, quam solus Scxvulphus tunc regebat, divisa est in quinque parochias una apud Ligecestriam, alia apud "Wigorniam, tertia apud Lichefcld, quarta in Lindeslia apud Sideneiam, quinta apud Dorccstriam sed Putta mansit apud Herefordiam quondam institutus pcr Sexvulsum.
: ;
:

Circaannum
habili cojici-

dense, qiuv sunt satis intricata, et de quibus non convenit inter scriptores. Concurrunt scilicet

lu Herlfcldensis aliquu

in paucos annos quatuor

minimum

concilia, quo- apparent

confusa

rum altera ab alteris secundum res actas quodammodo dependent. Constantinopolitanum, Romanum magnum, Romanum alterum et Hertfeldense
nunc egimus atque iterum sequenti agemus. Confundant aliqiti utrumque Romanum, illudque anno 680 vel 679 affigunt; alii eodemanno 6S0 Romanum illigant cum Hertin Anglia, de quo

Nec est conjectura improbabilis, S. Theodorum id tandem per concilia fieri curasse, quod, dum ex suo jure tentabat, innumeras ubique difficuLtates ewperiebatur. Certe itaetiam Twyfordensi
synodo episcopatuum divisio superius adscribitur. Adconcilium Hertfeldense referenda etiam videtur confirmatio privilegii, quod nuper S.Benedictus Biscopus Roma attulerat. De illo Beda
in Historia Abbat. coenobii sui Missis Romam monachis tcmpore recordationis Papae Serg'ii, privilegium ab co pro tuitione monasterii instar illius, quod AgathoPapa Bcncdictodederat, accipit (Ceolfridus) quod coram synodo patcfactum, proesentium episcoporum" simul et mag-nifici regis Ald:

feldensi

fridisubscriptioneconfirmatumestj quomodo etiam prius illud sui temporis regem et episcopos in syuodo publice connrxnasse non latet, synodo enim
et

Hertfeldensi rex et Joannes archi-cantor adfuere procul dubioetiam Benedictus, quirecens hoc
y

quod rursum aliipreecedenti anno celebratum contendunt, aliis iterum Romanum ad 679, Hertfetdense vero adsequentem rejicientibus. Ex diversis illis opinionibusmagase in istampartem historicv Anglicse, res^ueTheodori et Wilfridi condensantur tenebnc, quas (teste Pagio in Crit. ad annum Christi 077 num. J nemo satis depulerat. Itaque chronotaxim texere nisus est ipse Pagius, et ex. illa res, qu<v Wilfridi expulsionem secutge sunt, illustrare. Neque irriti ejus conatus fuere, maxime in iis, ubi Chiffietium nostrum ductorem habuit. Sed cum in ceteris illi ubique consentire nequeam, visum est, quod ad Acta S. Thcodori nostri proxime pertineant, accuratius indagare epocham exputsi WUfridi, atque ex illa cum subsecutorum conciliorum epochis chronotaxim aliquam elicere. 45 Itaque videturin annum sexcentesimum septuagesimum

DIE DBCIMA

NONA 8EPTBMBEIS.
eaetiammultum
siiUofHui orifjiiui
18

A ptuagesimum seplimum
tx rerumij?

incidisse exputsio S.

faciunl, quse superiori dedi$di.i

>

MCSOU
J.

stamm

cir-

Wilfridi ab Eboracensi cathedra, nam Beda alii que passim scriptores omnes, qui ejus memine-

ca ea tcmpo ra ordinc

diualvonda.

Eodemanno
cxpulsus

ortam dissensionem epiTheodorum nostrum, quo scopum illum inter et S. per trimestre apparuisse asserunt cometam, quem
runt eidem anno
}

illigant

dolxxvix,

Porro notat Pagius hic in catalogo an etnon dclhtoi, utediderai Seldenmin j^"' Scriptoribus Anglim pag. V-> ex Epistola SimeonU Dunetmcnsis, legendum esse, cumannu duodeci*

wm tero te"*

etiam dissidiorum illorum pramuntium aliqui

faciunt. Manifestissime Bedalib. 4 cap. 12. Anno, inquit, Dominicse Inearnationis sexcentesimo sep-

mus episcopatus Wilfridi qui ibidem a cum 678 concurrere non possit. Mitto
t
i

ur,

ex

tuagesimoseptimo [vulgaria Bedm exemplaria habentClS) quiestannusregisEcgfridi oetavus, apparuit mense Augmsto stella, quse dicitureometa. Quo etiam anno orta inter ipsum reg-em Ecgfridum et re"Wilfridum dissentione, verentissimum pulsus est idem antistes a scde sui episcopatus. Et in Epitome ad calcem suse Historice Anno sexcentesimo septuagesimo septimo cometa apparnit Wilantistitem
: :

Anastasii Bibtioth. libro de Gestii Rorr, norum ocha Pontiftcum, quem pro nosU a hae <>> urget laudatus Chiffletius,quifi,opi nor pai um f aut nihitcerti inde conficiposse. Demus enim, nec est -atamenundequaque certum, Donum /. thedram ascendissei Novembris 676j non inde recte
<

concludetur

id,

guod

accidit

electus esset, quie verba Anastasii sunt

mense Auyusto cum ad ann

t

sequentemessereducenda, cumejuselectioaliguot

fridus cpi.scopus a sede sua pulsus est ab Ec&frido

mensibus,dumabexarchisimperi

ba-

rege. Utramque rem eidem pariter anno innectunt Ranulphus Higdenus, in Pohjchronico aliique passim scriptores, qui res illoimm temporum Bri,

retur, ordinationem pr&cesserit, in quodtempus sicometse apparitio incidisset, vera essent Anastasii verba,

tannicas scriptis /nandarunt; ita ut dubitari vix possit, quin eodem anno visus fuerit cometa, et B Wilfridus sua sede deturbatus. ctt s. wn46 Bedse autem, cometse apparitionem anno 677 fridvs, quo scriptores alii suffraganflgen ti non pauci etiam ' tur. Sigebertus Gemblac. in Chro)iograph. adanparitio co num Chrisii 677 scribens Ab Augusto per tres metrr; menses stella radiis caelos penetrans a parte Oriens
:

cometaqueannoOlG illigandus esset, quo, hunc ipsum, nisifallor, ob locum, fflum reposuit Hermannus Contractus ex Anastasio. Sed ea,
quaeprius ottulimus, sufficiunt, v.t constet eodem annoreponendaesseortum infesti sideris WUfri- E doque iltatamab Ecgfrido injuriam IUum autem mcidisse in w nsem kugustum a ni sewcentesimi
t

septuagesimi septimiapertissima, quxjam

testantur plurimorum scripto stat igitur, ut eodem anno 6"!
i
i

attuli,

>e-

tis

a galli cantu usque in

mane

apparebat, et masu"b"<
:

xima mortalitas a parte Ohentis

quuta

est.

ph i ab Eboracensi cathedra Wilfridum statuamus,

Westmonasteriensis in Floribus Hist. Anno gratia? sexcentesimo septuagcsimo septimo Donus Papa sedit in cathedra Homana, anno uno, mensibus tribus, diebus decem; et cessavit sedes mensibus decem, diebus quindecim... Sub his quoquc diebus cometapertres menses apparuit et uno quoque die mane velut sol resplenduit. Chronicon Alberici

Contrasic/Unm cpocham eup/dsionis S. WilfHdialiquafaeerem'dentur% QM3smntpridempleraquealaudatisChiffletioetPagiorepulsa. Quod

49

^"^l
mend
Be
rja .

co nlra

am homm enim in citatisexBeda locis tam in Sistc Recapitulatione legendum sit annoDctxxviic/ non dclxxviii, iit vidgata ekemplaria hdbebant, ex manuscriptis suis optimm notas codicibus Chiffletius ostendit, petitoque

editum a Leibnitzio Anuo sexcentesimo septuage:

simoseptimoAgathoPapaannisquatuoretdiraidio...

plane

evicit. Scribit

ex ipso Bcda testimonio enim racrabilis auctor lib. -4

Incarnationis sexcentesimo

Ab Augusto per

tres

menses

stella radiis

trans etc, ut Sigebertus,

ruit

Appaquo etiam anno, orta inter ipsum regem Ecgfridum et reverentissimum antistitem "VFilfriduni dissensione,
:

quem citat. Wigorniensis ad eumdem annum 677

mense Augusto
stella

cados peneFlorentius

cap. 5;

Anno Dominicae

comctes,

septuagesimo, qui est annus sccundus, ex quo Britanniam vcnit Thcodorus, Oswi rex Northanymbrorum pressus est infirmitate, qua et mortuus est anuo a?ta-

tissua3Lvm...QuidefunctusdiedccimaquintaKalendarum Martiarum Ecgfridum filium regm baeredem

Ye\\(\\\\tJgititrannusregtiiEr<jfridioctnr)'sinchO'

pulsus est idem antistes sede sui episcopatus. Qu& cum singida ex Beda desumpta sint, et ad annum 677 relata, patet, corruptam fuisse notam chronologicam, quam vulgata Bedse exemplaria
hic pricfercbant 47 Accedit aliud

atur mense Februario anni 677, eodemgue mense sequentis anni 678 terminatur, ac promde, quse

onno

tciii&n

Chrfsti 077,

n iumex ex Ms. Epistolarum Tvonis episc. Carnot. tom, i Biblioth. Manuscriptorum pag. 3:i edidit nem:

Catalogo pr&sul. Eborac,

pro eodem anno 677 testimoquem Labbeus

eodemtoco,quomendose 678 ponitur, Wilfridieah pulsio dicitur contigisse anno n <j*\i E< -gfridi octamensis vo, ad praecedentem reducenda est cum Augustus awm'678 cum anno Ecgfridi octavoneuM

tiquani, et

pe: lnterea Oswio rege mortuo, successit filius ejus Hegfridus in regnum, qui post beatam Etheldritam, quam nominetenus conjugcm primo duxerat, Ermenburgam sortitus est in matrimonium,
in cujus corde

non nisi cum prmcedenti vulgaris aerx oque concurrere possit. Atque hoc detecto epocha <>[>! smptores errore, focile emendatur hacparte itlos, qui eamdem ex Bedse Historia, mendosaet corrupta, in sua Opera transtulen
50

Quamquam

sunt,
x

qui contra

annum
"'

67?

ndati
ricm nihil

malignus hostis sibi hospitium fecerat, ubi odiorum et invidiae contra beatum Wilfridum couriciens fomenta, per linguam mulieris incendit animum regis ad expulsionem usque ponSed quia rex pontificem de sua sede praeter consensum Thcodori archiepiscopi pellere nequibat, mandavit archiepiscopo, ut adessct. Auditis, quas accusatores fiuxerant, causis, pulsus est ab
tificis.

seu Bedee emendationcm, difflouitateti textibus aliis duobus, ( h roni

S

tintpe

habet *
:

adannum

Christi 678. liic apparuit coracta stella

suo per Wilfridus autem episcopus ab episcopatu Ecgfridum regem puisus est. Paraphrosis autem turBedmioSaxonica Alfredi regis Ua con num. 46 Erat autem ancum ex UbA cap. 5, de quo nuscircitersecundus.cx quo Btheleardus Mercioram
:

episcopatu Wilfridus anno ab Incarnatione Domini sexcentesimo septuag-esimo septimo, qui est an-

esl anuus rex Cantii terram diripult, isque nonufi imperii regis Ecgfridi, et apparuit mense Auirusto

nus sui episcopatus duodecimus, et per decennium quiaad exsulavit. Qiuv paulo fusius huc transtuli,

In omnibus vero excmplaribus Bedaanm Historuv, etiam correctis, eodem capite 1-1 paulo ante
stellaetc.

00
Arcrois
J. C.

Di; s.

XHEODOEO AECHIEPISC.
U. Ronuv deinde apud Agathonem Pontifisuam cem mense Octobri coram concilio exhibet agentem ibid. num. 10. Interimocciditur causam 679 Dagobcrtus Ilnum. VZ et seq. Consignat anno contra Monothelitas feria 3 synodum Romanam
8,

Incaniatiom, ante dicitur: Anno autem Donunic* cum Athilred sexto, Bexcentesimo wptuagesimb exercitu, Cantiam Merciorum, adducto malig-no rex annum 678 remittcnda vastaret... etc. Igitur ad Wilfridi expulsio, qu<v sunt ortus cometm et post Cantuv circiter post annum 670, seu

et

ibid. Paschatis, seu die v Aprilis habitam,

num.

Verumduvastationcm, contigisse mcmorantur. Saxonici. Nutla biusvideripotest locus Chronici

potuit enim facile ex amanuensium oscitantia et sub huic numero unitas accessisse. Possunt eadem nota res gestx duorum annorum compreitlud hendi,neque atiquid vetat credere, Chronicum excmpiar exactum fuisse. Ita ad mendosum Bedw
queat. ut inde, vetparum, velnihil deduci
aliunde
tc-

biennio

ibidem inannorum seriefit mentio

anni 677;

quam

Austrasiam, Fri15. Eodem anno reversumper Wilfridum in Britanniam mense Novemsiamque Concilium bri reducit; ibid. num. 17 et seqq. mense Septembri Hertfeldense sequenti anno 680

ad annum Christi 679 denique anno 6S7 inpnstinum. 6. S. Wilfridum namdignitatem Eboracensis cathedree post decencollocat
:

ibid.

num.

26 et

nii exsilium restituit

$limonia

lau51 Ad versionem Saxonicam opinatur saepe datus Pagius in Crit. num. 10, indubiumrevocari debere, an Beda, cum de dcpositione Wilfridi ab

num. H, et ad annum Christi 677 num. 12. Ilorum pleraque videntur non posse admitti: aliqua enim meris nituntur conjecturis levibus admodum, necpauciora adver:

ibid.

EboracensisedeagitJncarnationisDominiccVepocham expresserit, aitque moveri se ex eo, quod verisimile

non sit, Alfredum regeminventum in Historia Incarnationis annum expuncturum fuisse, utperegrinama Cantii depopulationepetitam epo-

santur manifestis cosevorum scripiorum assertis, quod brevibus ostendere conor, expulsum Witfrid ii7)i seeuiuruSi 54 Cum Pagius scriberet adannum Christi 679 num. xi in fine, Wilfridum de sede pulsum Janua- ^IZTZ ruan() rio vel Februario mense anni 677, non nisi eo an-

^*^ Z ^

cham substitueret priori illi vxdgatissimee.

ponere
ticeat,

Conjeop-

h cturaest,necipsasatisverisimilis, cuialteram

no in finem vergente, navem conscendisse, excideratviroprudito, quidpauczs ante foliis statuisset : E

aliunde nihil suppetat, v.nde certi aliquid eruatur. Credo ego in codice, quem prx manibus Alfredus habuit, expressum fuisse Incarnationis annum, sed mendose, ut vulgaria Bedse exemplaria habent, sexccntesimum septuagesimumoctavum credo, doctissimumregem ad-

cum

nimirum ad annum

Christi 677

num.

xdt.

Mal-

5 cap. mesburiensi (inquit) consentit Beda conscendisse flante 20, ubi ait, AVilfridum navem Favonio et pulsum esse Fresiam, indeque colligo,
lib.

vertisse

annum illum componi nonposse cum anno

octavo regni Ecgfridi, cujus initium circa xv Kalendas Martias anni 670 consignatum apud Bedam invenerai, alqne ideo posteriorem epoeham annorum Ecgfridi,primcV, seu annis Incarnationis aceo/,n,tnth'ssrj-! nonum, jtro oehirojjnetn apud Be-

dam

invenerat, substituisse

ubi contra Incarna-

epocham ad Ecgfridi annum octavum exigcndam esse, superius num. 49 ex Chifftetio

tionis

demonstravi.
qux expuliionemillnm
in

52 Atque hcvc, nisifallor, opinio multo estverisimilior,

vetle,

annum

quam Pagii

conjectura: divinare enim

eum, ineunte autumno, mense scilicet Septemdepositum fuisse, et ante Kalendas Novembres in Frisiam appulisse. Ita ille, sicque aperte S. Wilfridi e cathedra depositionem mense Septembri figit, quam paido post ad Januarium vel Februarii initium reducit. Aitenim citatonumeroundecimo Porro cum Ecg-fridi reg-is annus nonus die xv Eebruarii hujus Christi anni (679J desinat, et decimus inchoetur, non solum Elfuinus ejus frater ante diem illum periit, sed etiam anno dclxxvii, eodem die, quoElfuinus hoc anno (679) vitam amisit, Wilfridus de sede pulsus est; qui tamen non nisi anno in finem vergenteRomani profect.urus ad appellationem suam prosequendam navem conscendit. Quse eequivalent
bri,
:

tequentem
tlifferunt.

cur

in Paraphrasi alio quidpiam

cetur, quam in textu inveniatur, apparet

modoexplimihi om-

ninoinsolens nimiumquedcbile fundamentum,cui aliquid superstruatur certe in Versione illa Saxonica, ut inparaphrasi assolet,plurima aliis notis exprimuntur, quam Latina Bedse vcrba, imo
:

et

soisus ferant, a quibus, editore

deflectit.

teste,

non raro

multum

Quid mirum

igitur, si hic notis

chronologicisvulgatis alias easque propius arebus

AnglitV petitas ,suffectas invenimusl'Utrumque interim etevand\v difficuUati sufficit, sive Pagiiconjecturam sequai*is, sive meam quippe si Alfredus prsefixam epocham non invenit, sed cx propria opinione, quod suspicatur Pagius, adjecerit, itla nos morari non debet, contra tot aliorum scriptorum aperta testimonia; si vero invenit quidem,sed midavit(quodegoopinor)errasseittumconsequitur ex iis, qitcV ex ipso Beda attuli. Assertis itaque an:

huic ratiocinio Eodemmense et die biennio ante ab aula repulsus est Wilfridus,quo Eifuinus anno 679 occisus est: sed hujus cscdes anno 679 ante medium Februarium, quo finitur annus Ecgfridi nonus, contigit; igitur et Wilfridus biennio ante mense Januario velprimis Februarii diebus a sua sede depositus repulsam in aulapassus est, 55 Viderat sciiicet, menses aliquot exturbato ab Eboracensi cathedra Wiifrido concedi debere, quos apud Edilredum Merciorum regem trans:

F
a*nt Cfuisti
ff77,

egerit t atibiquesuis consolandis monachis, rebus-

Theodorum interet Wilfridum dissidiis ad rerum gestarum seriem redeo, circa quam
no 677
S.

que disponendis insumpserit, antequam ex Anglia solverit in Frisiam; vexabatque iilum dies csedis Elfuini, qui ex Eddii et aliorum narratione anniversarius esse debuit ittius, quo aulee proceres expidso Wilfrido et de illata sibi injuria conquercnti cachinnisinsidtaverant; quareWilfridus eis imminentem, ex cadaveris occisi Elfuini eodemanniversario die aspectu mceroremminatus fuerat. Hcvc vero in chronotaxi, quamjam adort

S.WUfrtdut
ubEboracenII S( t/c

recedentem a Chiffietio Pagium deserere cogor. 53 In huncmodum chronotaxim suam adomat Pagius, Statuit Wilfridum illoanno 677 suasede a S. Theodoro, mense Januario vel initio Februarii

dcturbatum,noniamenanteextremumautumnum
ex Anglia navigantem in Frisiam ad annum Christi 679, num. xi. Profcctum inde mense Februario sequentis anni 078 sistit ante medium mensemMariiumapudregem Dagobertum II in AustrasiaAdrhenana: adannum ChristiQ78num.
:

naverat,componinonpoterant:morsenimElfuini apud Bedam consignatur anno regni Ecgfridi nono, qui, inchtatus xv Februarii anni Christi 678, eodem ejusdem mensis die sequentis anni 679 terminatur: cumautem ex prima ejus opinione Wilfridus poenam proiervue minatus sit proceribus Septembri vel Octobri mense, iisdem debuisset contigisse mensibus Eifuini cladcs , quse eodem anniversario die Wilfridi vaticinium sequeretur. At menses iilinoni Ecgfridi anni concurrere

DIE DECIMA

NONA SEPTEMBRIS.

91

currere nonpossunt cum anno Christi 679, quam epocham Beda in Epitome, aliique passim omnes veteres Anglisc scriplores eidem Etfuini csedi adscribunt.Igiturad Januarium et Februarium anni 679, qui soli menses cum nono Ecgfridi anno fluere possunt, fuit rejicienda Elfuini cmles, et illataWilfrido abaidicis injuria,reducendaque ad initium anni 677 Wilfridi exputsio, ut iis mensibus vaticinari posset mcerorem aulz ex Elfuini clade obventurum, anniversario aliquo die, qui nonnisi in illos menses incidere poterat.
ted circa
il-

queatjuveriltamenopinionem nostram vUerim confirmare, sparsimque refettere, quse ccmlra movet. Ac primo quidem scribit Eddius cap. 23, S. Wilfridumcircumstantibus regem adulator&nu
auticis,querelas suas explodentibus. minatum esse invidiee pcenam, eodem hoc anniversario die iUis

i. c.

imminentem, et pergit deinde narrare, quam misereillis cesserit sancti viri vaticinium Et sic
.

secundum prophetiam
delatum
est;

Sancti evenit nam eo die anniversario Elfwini regis occisi cadaver in Eboricam
:

Uus fincm,

Novembri
toiticei vel

Decembri.

Et ita quidem nodum tacita retractatione utcumque sotvit Pagius, sed alium aliunde stringit. Beda ceterique omnes Wilfridi depositionem cometse apparitioni subtexunt,prseponit nemo: unde non obscure deducitur, hanc illi prtecessisse imo memorant alii inimicum sidus dissidia S. Theodorum inter et Witfridum portendisse. At in Pagii
56
:

omnes populi amarel acrymantes vesticomam lacerabant. Exhtsitaarguitur: Beda nonoregni Ecgfridi anno, etiam in correctissimis exemplaribus, et anno Christi 679
menta
et capitis

cscdem Elfuini coyisignat. Hse duie epocfise concurrere nonpossunt,nisi duobus primis mensibus anni$l, ut supra num. 55 ostensum est. Igitur
oportet
S. Wilfridum Januario vet Februario anni 678 in Angtia fuisse, ut vere prsedixerit hoc anniversario die mortem Elfuini, quae uno ex iis mensibus anni 679 contigit, petulantes cachinnos in luctum versuram.
,

chronotaxi Witfridi expulsio totis minimum sex mensibus cometee apparitionem preecessit, atque adeo cometa portendit id, quod semestri ante contigerat.

Multo profecto tutius est Chiffletiivia incedere, ubi singida, servato scriptoribus naturali
,

U ubique verborum sensu sibi apte succedunt hoc ordine. Mense Novembri vel Decembri anni 677, postquamper tres menses visus fuerat cometa ab}

sens Wilfridus de sua sede deponitur Nam tres episcopos (inquit Eddius cap. 23) aliunde inventos et non de subjcctis illius parochiae in absentiapontificis nostri in sua propria loca episcopatus sui no:

59 Eo ratiocinio nihil videtur simplieius, nec vemoumpotamenarridetPagio,quiaaliquotmensibusprseter re$apinau, ejus chronotaxim Wilfridum in Anglia moratur. ** Quinimo contendit, hunc esse fontem erroris, in quem lapsi sunt omnes recentiores historici chronologique, quiS. Witfridi expulsionemin annum 678 differunt. Audiamus, hunc quomodo fontem

viterinordinate solus (Theodorus) ordinavit. Agebat fprte Wilfridus in Medeshamstedensimonasterio,

muneris officiis vacabat, cum aditlum infaustus nuncius perlatus est.Eo autem accepto Eboracum rediit, examinavit sedulo omnia, cum amicis episcopis monachisque contulit
vel alibi pastoralis
,

consilia, atque interim

Non eo anno
tamen ex
Anglia

57 S.

Anni sequentis Wilfridus regem

annus 677 etapsus est. C78 initio, Januario mense,

et

Verum (inquit num. 14j nequaquam hoc (csedem Elfuiniannoproxime vaticiniumsequenti accidisse) asserit Eddius, sed tantum anniversarium diem sua; depositionis futurum illis, qui cum cachinno insultabant, diem mroris et tristitiae, quod verum fuisset, etiamsi decem annis integris a Wilfridi depositione, eodem, quo dignitate dejectus est, die Elfwinus occisus esset, aut cadaver ejus in urbem illatum. Certe inter Sermones S. Leonis Magni
obturet.

Archiepiscopum

adiit, in-

terrogans, quid causae esset, ut sine aliquo delicti

peccato suis substantiis, a regibus pro Deo donatis,

praedonum more defraudarent. At illi ita de injuriarum causa expostulanti responderunt {pergit narrare Eddius) famosum verbum coram omni populo, dicentes Nullam criminis culpam in aliquo
:

quatuor habemus, quorum titulus, tam in editis, quam in Mss. plerisque est in anniversario die assumptionis ejus ad Romanae Sedis culmen et onus, quos nullus dicet, uno eodemque die post annum
ejus ordinationis recurrente, habitos fuisse. Atque hac observatione totam illorum auctorum opinio-

nem
60

in ventos difflat.
'

adscribimus, sed tamen statuta de te judicia non mutamus. Ille vero episcopus noster (Wilfridus) tali judicio fraudabili non conten-

nocendi

tibi

tus,

cum

consilio coepiscoporum
:

suorum judicium
sicut Paulus apo-

Apostolicae Sedis ruagis elegit

stolus sine causa damnatus a Judseis csesarem appel-

Deinde autem sanctus pontifex noster conversus a tribunali regali, adulatoribus cum risu gaudentibus dixit: Hoc anniversario die, qui nunc ridetis in meam pro invidia condemnationem, tunc in vestraconfusione amare flebitis. Atque ita digressus, post unum alterumve mensem solcit in Frisiam quse omnia aptissime inter se cohserent, et conveniunt cum scriptorum dictis : sicque inchoatur Wilfridi expulsio, cum episcopi in ejus absenlavit.
:

Notum est omnibus, qui vel primis digitis utouenduur amt, a pa Lexica volverunt,anniversarium diem non solum eum esse, qui elapso primo, sed etiam qui sequentibus recurrU annis. At nec difflteri potest Pagius, F quod proprie etiam proxime sequentis anni recurrentem diem significet, maxime ubi idterius anni epocha nulla adjecta lcgitur ut fiteo Eddii tibro. Contrarium tamen probare debebat, si quid evictum volebat nituntur enim illi, quos impugnat, aliorum etiam non omnino recenUum scriptorum testimonio, asserentiummortem Elfuini proxime sequenti anno contigisse, atque de eo ink-Uigen,

dum Eddium. Eadmerus

scribit
:

in Vita S.

Wilfridi
prospe-

Intuens autem quosdam

satis foedo suis cafilii,

sibus insultare cachiimo, et 0, inquit,

ritate ducatis
:

tis cathedram locantur, finiturque, quando Britanniam deserit quinimo ita etiam conciliantur Historici, quorum alii Wilfridi expidsionem an:

tempora longa sed noveritis, quantociussors infesta resolvet gaudia vestra: nec prius hunc aunum transisse videbitis, quain istas, quas
luatis. super me derisiones habetis, acerbo inoerore facta est. Eadem habet FnQuajprophetia veritas degodus; nec minus aperta Malmesburiensis lib. 3 de Gestis pontif. Ang. pag. i^ ita loquentem Witfridum inducens : ilsec derisio, quam de meo abscessu modo facitis, in magnum mitrorem vobis
,

no 677,
navigavit

Wilfridua
in

sequenti innectunt. 58 Insurgit in hanc opinionem Pagius in Critica ad annum ChristiQll num. 9 his verbis: llsec Chifalii

Frlsiam

ud

emendatione exemplarium vulgatorum BedcPj qui tamen discessum "Wilfridi ex Anglia perperam distulit usque in annum sequentem. Satis rotunde sed utinamsua tam sotide probaret, quam asserit confidenter. Idvero quamparum hicprselistet, quamquam ex iis, qum jam dixi, abunde
fletius : (de
:

commutabitur futuro anno, hoc eodem die. 61 Ayitiquos vero scriptores hos omnes errasse solus dicatPagius. Egojudico ab apertis testitnoniis

ibiquesametus prxtul

(is

m
mrum
i

S.

THEODOEO
t

A.RCHIEPISC.

,i/m<i

Mtji-

nns

quiresgestaspropiusatHgerunt ea

dohoctemporeoperamprsestantem,sedposteaejus D
vestigiis insistentem.

que, quse

Mt ea>aliisforteetiam
t

mom
)

Falsum

est lertio,

Avcam in

hocitiuere S.

S^iiW-iw***
dum
gra visgue

idrattosuadeai mtenon potuit manet hts fides madferre statuitw Wilr argumento nostro, vt
t

qmm

(teste

Witfrido sociinn fuisse, utpote qui Rivardo Hagus/aldensi de Sf-atu epis. Ha-

dilecti

gust. cap. M') in pueritia in clero sanctissimi ac Dco Bosan Eboracensis archiepiscopi mitritus atfuit.

cx Angha nafiillumsequor cum resibidem gans iu Frisiam quo etiam vhronotaxim confirment, itaque, concilia deducendam. Eddius inde ad adventum regiAlpostquam Wilfrkli in Frisiam ita pergxti lunc aiso gratissimum memoramt,
anni fridus verno tempore
; x

Bosa tantum anno prseterito labente in Eboracensem sedem a S. Theodoro consevratus est,ergo hoc tempore Acva adsummum comitaius est erat in pueritia, nec S. Wilfridum
queeruditus

Romam.
teFalsum est quario, Bedam lib. 5 vap. 20 tradere Wilfndum in Frisia vum S. TT dhbrordo hiemem exegisse. Ecve ejus verba... llonoririoe
susceptus (Wilfridus) a barbaris acrege illorum Adelg-iso, praedicabat eis Christum ct multa illorum
millia verbo veritatis instruens, a

dudum
vrnis8et

antf-

statiiM

licentia regis sanctus pontifex noster cum quotidie presdicavit... demde verbum Dei g entibus

St

WiUibror
tltfS.

omncs principes, eo armo, accepta praidieatione, in nomme Doexccptis pauoie, et multa millia vulgi

mim

baptizavit.

pontifex in

Et cap.%1 Postquam Deoamabihs Deo Freis hiemaverat, populum multum

:

peccatorum suo-

tempore adveniente cceptum iter, ad Sedem Apostolicam cum comitiDeo adjuvante, tres bus carpebat. In Pagii sententia vix ultra Frisones ad Chrimenses vonvedi potest Wilfrido
lucratus, verno

sordibus fonte Salvatoris abluit, et, quod postmodum Wilbrord reverentissimus Christi pontiicx

rum
in

magna devotione

oomplevit, ipse primus

ibi

opus

cumcirca Kalendas Novembres in Aueo appulsum, medioque Februario inde B strasiam profvvtum velit. frlAl quis credat tantillum temporis spatium

stum

convertenti,

Evangelicum cceuit. Nisi multum fallor, jjostmodum futurum seu suvvedens tempus denotai, et qui complet, habet aliquid inchoatum, et S. Willibrordus dicitur hic postea perfeeisse, quam S.
Witfridus inceperat barbarorum conversionem. Quinto denique falsumest, ea, quseBeda scribit lib. 3 cap. 13 huc spectare. Locus, qui virum eru^

favtamentione alicujus epochse, ad quam referri debeat? Huic adde, quod sic nimis prodigiose operositsexhibeohu^.Wilfridus,qxiitriummensium eorumque brumalium spatio, multa millia
}

annum appeUari ab Eddio,

co anno, nulla uspiajn

ditissimum his erroribus implicuit, est hic: Dcnique revereutissimus antistes Acca solet referre, quia cum Komam vadens, apud sanctissimum Erisonum
g-entis

episcopum Wilbrordum cum suo

antistite

oarbaroru m
taribus fidei

eorumprincipespene omnes salumysteriis imbuerit. Id quamvis non

et

Wilfrido moraretur, crebro

frtdiiter, sed

eum

audierit etv. Hiec,

negem peculiari modo cooperante Deo, fieri potuisse, non tamen factum admisero, nisi indubitato testimonio asseratur.

Quapropter credopoi

parte in Frisonum vonversione laborasse sanctum preesulem cui opinioni non obscure patrocinatur Beda lib. 5 vap. 20: Ibi ergo, inquit, hicinem cum nova Dei plebe (ergo jamante Christo per baptismumasserta,) feliciter
tius

maxima anni

inquam, non sunt rvferenda ad preesens S. Wilad aliud posterius quando post 20 favile annos iterum sua sede pulsits, sub Sergio et Joanne Pontificibus eadem via Romam remeavit, quod testantur Eddius et Ricardus, quipari,

ter asserunt,

Accam

in

illo

itinere S. Wilfrido
satis,

comitem fuisse. Atque de his plusquam vhronotaxim redeo.

ad

exig-ens.sic

Romam veniendi

Lter repetiit.

Antequam

cum Wilfrido Romam propero, corrigendus hiv obiter Mabillonii error, quo Eboravensi prsesuli adjutores in Frisonum prima conversione addit, atque itaelevat vim argumenti, quod a brevi temporeiltis conrertcndis impenso,deduxi.Seo, 4 AcC torum SS. Ordinis S.Benedicti parte i pag. 691 ad eum locum Eddii, ubi Wilfridi moram in Frisia memorat,hanc Notam Mabillonius subnwtit Toto hoc intervalio Wilfriduspro Frisiorum conversione mnltumcolhiboravitcum S.WiHibrordo.utcanitFridegodus. Kt quidcm comitante Acca, ex Bed lib. 8
:

% IV. Figuntur epochse conciliorum

Romani propter turbas Anglicas

coacti, et Hertfeldensis in

Anglia

sub S. Theodoro celebrati. Liber

Poenitentialis
illi

adscriptus.
Ante conci

Juxta deduvtam usque huv vhronotaxim nostram

S.
,

cap. 13: qni rursus in lib. 5 cap. 20 tradit, Wilfri-

Wilfridusreliquumannum 67S interFrisones lium Romuagit sequenti vere per Austrasiam profecturus nummagnum

duin in Prisia
intenru

cum

Willibrordo

hicmem

excgisse.

fnc
t C

aimo

cgit

Hssc,inquovm ,/" udatus sxpescnptor male huc retulit.Namprimo falsunt est,quod S. Willibrordo
t)'6

RomamadAgathonemPapam,vausamsuamdivturus, sessurusque in magno vonvilio vontra MonoSynodus haec 125 episcoporum celebrata est in sancto Pascha tertia die, ut loquitur
thelitas voavto.

annn 680 celebratum

multos

U-

lisliii]iti:mis

hoc tvmpore in Frisia vollaboraverit Wilfridus. Ipse Mabitlonius Sec. 3 partei pag. 608 in Obs. prtev. advertit, S. Willibrordum natum esse anno Christi 06$, proindeque hoc anno agebat cctatis decimum quintum, nev eo potuit vottaborare S. Wilfrido,vum,ut aperte in Willibrordi Vita divitur, is antv o$ ivtatis su<y, qui Christi anno 606 respondet, noyi navigarit in Frisiam. Falsum est secundo, idcanere Fridegodum habe versus, qui
:

Eddius Stephanus in Vita S. Wilfridi, qiti ibidem, eodem teste Eddio, Apostolicam Sedem appellans
et

ab hac potestate absolutus, et cum aljis 125 coepiscopis in synodo judicii sede constitutus pro omni Aquilonali parte Britannise et Hibcrnias insulis...

et Catholicam rldem confessus est et cum subscriptione sua roboravit. Baronius el quotquot fere ante Pagium de prxdicta synodo scriptores

veram

huv faciunt. Wa&idus Post modieum multis tribucns * baptisma

lutis.

sa-

Etfundavit eas Wilbrordus, quas habct arces, Equiparans tantum fidei fcrvore mag-istrum.

anno Christi 6S0 illigarunt. Baronii sine ulla prorsus ratione ad antecedentem reduxit, ne scilicet juxta vhronotaxim suam Wilfridum per tres fere annos Romx morari cogeret. Cum Avta non supersint,
egere, itlam
criticus

eamdem

ubi non exhibet S. Willibrordum sociam Wilfri-

exquibits nova Pagii opinio verto convelli possit,

DJGE
sit t

DECIMA \o\a BEPTEMBBI8.

09

nostro utemurjure, et Baronii ceterorumque sententiam, quamnullis argumentis impugnavit,

nedum expugnavit

scopos, ut cum iUU coanoseat de dissidiis easorfo in Angiia, quorum relationem tum ore ft

<.

aliudibidcm
in quo auditus fuit S.

crihcus, sequemur, concilium hoc Romanum anno 080 reponenies. Al ante iUud qusedam RonicV in causa Theodorie/ Wilfridi acta sunt qux difflcultatem pariunt 66 S. Wilfridum Romde in concilio coram Aga}

tum scriptis alioi licU apud Eddiumet Malmcsburium se accepisse. I, Spelma xem
tium, plari respondent Andreas

Clarum constat
dig-ent.

universis,

et Joann quod raulto

opi
pontificalis

Wilfridut,

Papa causam dixisse et absolutum fuisse tradit Eddius, tum verbis superius protatis, tum
thone
fuse cap.
1!

successu ecclesiEE in Britanuia insula positae inditer

ViLv

illius sancti

Eboracensis epi-

postquam ejus adventum Rornam descripseral, dicit, Agathonem congregasse episcopos et presbyteros plusquam quinquaginta, ut cum illis ageret de ortis Theodorum inter et Wilfridum dissidiis. Acta in illo conventu deinde subnectit Eddius. Beda ejusdem rei etiam meminit
scopi, ibique,
lib. 5

Primum quidem, quod 'li~.^ensio ibidem insanctissimum Theodorum archi m et ceteros ejusdem provinUcs (deest forte orta sitjquam cum Dei prasidio solapo~-it Apostolica
;

auctoritas mitig-aix-. Hiec apud Eddium muUum diversasunt, iidem perorant quidem episcopi, sed post aliquot taudes Romamc Sedis ita referunt:

Verum

cap. 20 his verbis

erg-a quod nobis est injunctum ab Apo^tolica vestra censura, ante hos dies, consedentibus nobis

Ibi erg-o (in Frisia) hie-

mem cum nova Dei plebe feliciter exigens, sic Romam veniendi iter repetiit, et, ubi causa ejus ventilata et prresente

una cum

mus

Agathone Papa

et pluribus epi-

scopis,

universorum judicio absque crimine accusa-

nostris coepiscopis et confamulis, relegisingula scripta, quse de Britannia insula directi Apostolico vestro Pontificatui detulerunt, tam ea, quse, ex persona Theodori reverentissimi archiepi-

tus fuisse et episcopatu esse dig-nus inventus est.

tempore idem Papa Ag-atho, cum synocongreg-aret Romas cxxv episcoporum adverB sus eos , qui unara in Domino Salvatore volunin

Quo

scopi illic ab Apostolica Rede olim directi, mi^.-a sunt, aliorumve cum eisdem scriptis relationes ad-

dum

versus quemdara episcopum subterfugientem, ut asserunt, quem huc venisse arbitrati sunt, quam ea, quse a Wilfrido Deo Pmabili episcopo Eboricge
sancta^ ecclesias oblata sunt, qui de sua sode ejectus a pra?nominato Sanctissirao, Apostolicam Sedem

tatem atque operationem dogmatizabant , vocari jussit etWilfriduin, atque interepiscopos consedentera dicere fidem suam etc. Malmesburiensis de Gestis pontif. Angl. lib. 3 in Wilfrido de synodo, in qua absolutus est, agit, ejusque ibidem Acta producit; quibus recitatis, sic pergit : His decretis gloriabundus episcopus (Wilfridus) etiam jussu Papae jussus est residere in numcro sanctorum epicl, qui agitabant concilium contra illos, operationem prsedicant iu duabus naturis Domini nostri Jesu Christi. 67 Duo itaque procid dubio concitia, quo tempore Romse egit Wilfridus, habita sunt. Illud, in quo absolutus est Wilfridus, anno integro ante aliud collocat Pagius, creditque mense Octobri anni 67S celebratum fuisse an recte, infra videbimus. Porro hujus concilii Acta circumferuntur duplicia. Altera Eddius et Malmesburiensis iocis citatis ediderunt; altera Spetmannus siuv Colletioni conciliorum AngiicV ex antiquo, ut testatur, Manuscripto eruta inseruit. Altera appello, quse plerique hactenus ejusdem synodi Acta atquea se

appellans huc usque pervenit. 60 Laudant deinde Wiifridi modestiam, asse-

nlia

a Spei-

scoporum

runtque, falsis criminationibus impetitum fuisse manno et Pontificis sententiam exquirunt. Advertis, ni fallor,iector,queecumque Eddius recitat ad S. Wilfridum seu ejus cum S. Theodoro dissidia speciatim et unice pertinere, ubi contra in Actis Spel-

qui

unam

manni nulla fitWitfridi,

nulla e

<

mentio.

convocatum
fuit.

Acla

alia,

Eodem tramite proccdunt religua: respondet apud Spelmannum Agatho, urgendam esse exsecutionem eorum, quse diu ante a S. Gregorio pro Britannia decreta et a synodis statuta atque a Romana Sede approbata etconfirm int. Apud Eddium
dicit Pontifex,

morari prse foribus Wilfris

dum

postulantem admitti pctitionem suam qum deinde omnibus annuentibus a Joanne notario
concilio pr3elegitur t estque satis

'

H tota

invicemtantumavutsacrediderunt.Exstantautem

tum

tocisciiatis,

tum etiamapud Labbeum tom.

col. 579; ubi,

qiuv ex Malmesburiensi coliegit, vix

differunt ab Eddii verbis.

Antequam pluribus proaperire,juverit paucis

adversus injuriam sibia S. Theodoro illatam. Pro his in Speimanni Actis Crescens episcopus ecclesicV Vinonensis et Juvenatis Albanensis episcopus dixerunt Cousideratis omnibus atque tractatis qmeque ex diversorum venientiura relatione cognovimus, qureque ex scriptorum diversis vocibus huc ad Apostolicara Sedcmdirectorum collig-ipotuerunt,
:

sequor
lectori

meam conjecturam
,

solicitius

fiagitantea

prarvidimus

communi
. . .

conMamacria roh

utrorumque Actorum, si forte ad manum non sunt analysim tradere. Spelmanni itaque Acta (sic ea voco, qiicV primus ipse ex Ms. edidit,) sic inchoantur In nomine Doraini Salvatoris no:

stri

Jesu Christi

iraperantibus

dominis

nostris

piissimis Aug-ustis, Constantino mnjore iraperatore

anno vicesimo
decimoj sed
et

sexto,

post consulatum ejus anno

Heraclio atque Tiberio novis Augrustis ejus fratribus vicesimo secundo, Indictione septima, mense Octobri, proesidente Agathone...
in basilica

Domini

nostri

Jcsu Christi, qua; appelepiscopis

:

latur Constantiniana,

consedentibus...

ab Eddio
Stephano
et

qui deinde sedecim, cum presbyteris 35 enumerantur, omnes nomine proprio. GS Pro his habet Malmesburiensis Ag-atho sanctissiraus Papa concilium quinquag-inta tam episco:

Malmesburicnsi,

porum, quam abbatum, in basilica Salvatoris, quae appellatur Constantiana, coeg*it. Atque his similia Eddius. Perorat deinde eodem fere tenore apud omnes Pontifex, docetque convocasse se epit

sensu hanc dcfinitionisseutentiam promulgare. 70 Unde ex auctoritate bcati Petri definimus atque statuimus ut unumquodque reg*num in Britannica insula constitutum baoeat serundum moderaminis mensuram provinciarum episcopos, ita statutos, ut simul omncs cum archiepiscopo duodecim ecclesiarum pra^sulcs numercntur, quos archiepiscopus, qui pro tempore ab hac Apostolica Sede pallii honore dccoratur, provrhat, atquc sacenlotali g-radu eos canonice ordinet, ipsiusque tantum sint ordinationi subjecti, hac dispositione interposita, ut nullus audeat de episcopis in alterius pwasulis jura semetipsum immergerej ^cd illibata sua unumquemque servare et inadmoneudos ctconvertendos populos studere. Prohibetur prteterea, nc cfcrici amiis u/onti/r, cithcr.rdas imbcont, Symphoniam, jocos aut ludos coram sc cxluberipermittant.Juverit hic observasse, statuta h vcomnia S.Theodoro imprimis favere,gui muIHplioandos episcopos omni nisu contenderat,et Ceadam,ab iis
,

e-T

ptoeditasunt,
ijnx

paucii

quorum

DK
70
ifCTOftl

'

THEODOEO AHCHIEPISa
fl ptessa

ordinare, tnrusum auonon non erat opiscopum

ndmq

acdeniqueid,quoddealiaordinationeet ad

U^ ^^
.

-^

J.C.

j^,
eju$demcon
cUii

^^"^^
cum
adjutores

iU enim

ntLiu,

t<

;;j. m,

, /tfi.oQ/)

facileno

Acta

universasynodus^.. dixit. iatientia.n hnularat, Deo amobilis atque decernhnus, ut episcopatum, quem nupcr haWilfridus episcopus ordmata definitione superuis buit recipiat, salva

nSStaM
S
quos

elefferit sibi

con^regandi consensu concilii ibidcm deepiscopos, cum quibus

supe-

ou^nZbobu

iisdem verbis exponmtur,

non ad

secundum regulam beat pacifice conversari Archiepiscopo^proa sanctissimo rius coustitutam, expulsis procul dubio e s,

tinentquxeliamindwersissynodiseadcmessepo

^Ne^eEddnMegataverbaquidptameffictunt
nisi forte ante anno condita fuerint ahaprxte innui, decreta ahqua perius non possum in 74 Eqo sane inducere nulla in -quarum

mo ti

qpxm

innormi er missi sunt Sus absentia in episcopatum finiuntur Acta. Rogmat Posthecc solita clausula zn looum petitione Wilfridus, ut suffecti
in sua

ordinentur,

^u^ rwmn

ammum

eadem parochia, peUerentur. Et si rursus in salpresules adhibere provident, prarfui, inqwt, cnm qmpromovendos, tera tales jubeas providere concordia pacifica atque tranquilla possim bus unanimiterdeservire, quo B iuter nos obtinente, Deo
,

suum a Theodoro

episcopi

Apostohco mandato

res tamdisparatas,

ut ut

ifatuifurgue
divcrsi concilii sctt

sct-

oui

mum sit vestigium, ooUigataspnmumaodemde^ reskngl^saX

se inviccmavulsasfuisse.Imocredo

sionis

specialiterpertinent, lum, tem auw ad Wilfridum Spelmannus Sessio, cujus Acta

cZZZussei

potissimum spectat
qant
ha>c,

concilii

responsum. Quo ver-

RoZ

non penitus pcrspectas exlubet, eelebrata fuit sane ea de Agathoni et episcopis fuisse;
,

ordinata, et Salva definitioue superius certumviSecundum regulam superius ordinatam,

ita turUs inAnglia exortis nominetur nuspiam Wilfridus ibi

Qener^ma^
nedum

detur
studio

Spelmanni nisi partium minus abreptusEddius, quxdam Wilfndo

ad Acta

scilicet

jamproWlejucausa discutiatur. Enimverov Roma mxttectur decisumerat, antequam

frido
nihil

ir inttfcem

est, hic terminatur faventia prmtermiserit. Ut ut Malmesburiensem synodus. apud illum et quse reciIn exemplari Spelmanni post ea,

avittsu

eccleAgatho censet saluberrimum fore, si de serie episcoporum et siasticis statutis in Anglia, de Anglo-Saxonum cognosceretur. Andreas

tavi

inAngliam Joannes, eur illi Hertfeldensi cu Ztt? Cur Joannes in concilio pcrfeat nihil pro Wilfndo interfuit, non solum pro quidem? Erat ibi sane locus secl ne tentavit Romaagendi, si jam ante concihum

demandatum

de fide

ejus eausa inter quos num deciderat, expellendos episcopos,

Ostiensis et Joannes Portuensis aiunt

Verum
,

est

ut injunctum est enim, quod vestrie Sanctitati decretalis disApostolica censura ex hinc illic hrec prudentem et idopositio per epistolas ac virum dirigatur ad Theodorum neum et bene imbutum reverendissimum atque sanctissimum episcopum

dimserat, atque Theodorus Eboracensem dicecesim delectu sufflaendos, alios in concilio ex Wilfridi assent. Quod si in ut numero nostro 71 Eddius tentatum simile quidHertfeldensi concilio fuit Stephanus qui piam, cur Beda, cur ipse Eddius Wilfndo laudi tam operose collegit quxcumque S.
cedunt, illud omisit? 75 Repeto, quod dixi, credo,

Cantuariorum,.. ut ipse Theodorus illis in synodali tibus ex tua sancta auctoritate et nostra universis fiunitate concilium congreget, et cum totius Sadelibus, senioribus majoribusque natu
xonia; publicam

par-

Romaprofectum

fuisse,

Joannem jam antequam Wilfndi causa

Acta
sic

csse,

ut,

qux
con-

Spchnannus
vilidit,

cecumenicamque faciant synodum.

adeo concicoramPontifice agitata fuerit,atque mihiperinde esl) Sessionem, cujus lium seu (quod

dita sint

epiPlacuit id consilium Agathoni et congregatis cceperuntque simul omnes unanimiter qusescopis,

3

Acta Spelmannus edidit.prius

altero,

imo ante-

rere et invenenmt, Christo auspice

virum vene-

rabilem Joannem archicantorem ecclesise sancti Marapostoli Petri et abbatem monasterii beati Roma per jussionem Papse Agatbonis tini, qui a
in Britanniam est directus. Sequitur, quam bonam spem ex his decretis patres conceperint, deinde

quam Romam advenisset Wilfridus, celebratum V mihi ex altero fluere fuisse. Horum certe alterum Neque enim credibile est, Wilfridum, si
videtur.

Romx tempore prioris synodi adfuisset, non auditum

vel
:

consultum fuisse non fuisse autem perexpulsione, suadet mihi altissimum de illo illiusque
qiuv

turbarum Anglicarum erat origo prsecipua,

syno-

Agatho synodum

beati Martini papffl conscriptam...

,

prsefato religioso abbati Joanni tribuens

ut se-

cum in Britanniam veniens beato Theodoro arnon solum ad suze lcgatiochiepiscopo affcrret nis testimonium atque confirmationem, sed etiam
,

silentium. Atque hxc, quxpro distinguendis protuli.sinonomnino dis seu sessionibus hactenus certo evincunt, quod cupio,certe prxponderantramea tionibus, quas aliipro uniendis allegant.

Ex

quidquid sauctus Theodorus

.
.

archiepiscopus

cum

profuturum melius ac religiosius sapientibus in Christo invenire potuissent, cum praedicta auctoritate roborare atque trauscribere commenda.

itaqueopinionechronotaximproducerepergo.Quo tempore apud Frisones Wilfridus agebat anno 678, Romse prima synodus, illa, inquam, cujus apud

Spelmannum Acta
notis ehronologicis

sunt, fuit coacta.

Exprxfixis
scilicet

dux, annus decimus

et Tndictio

verat.
creditasunf.
Jte/iUiutfur

giw pro uni

Xafe j4cfo-

Et sic terminantur Spelmanni Acta, in omnibus pene, ut consideranti patet, diversa ab aliis, a quibus tamen tantum avulsa esse plerique opi78

post consulatum Constanlini mense Octobri in hunc annum Christi 678 conveniunt, dissident reliqux, tum ab his. tum inter se

septima

omnes
i

igitur

ad has duas reducendx sunt, ut conilli

rum

re/b-

ru(ur,

nantur. Pauca sunt, qusc itlorum opinioni in speuinsque ciem favere possint, idem scilicet in utrisque nuxaem saticei merus episcoporum congregatorum, iidem pero-

tendit Pagius, in quo

facile assentior.

76 Stabilitam i*uwhw wm.Hww/<i^.. 011*1/ hactenus concilii Romani

<

epocham
.....

nnno 678,
aoen*eati/tue
in Frisia

rantessemelAndreasQstiensisetJoannesPortuensis episcopi, quxpiam in initio iisdem verbis ex-

porro confirmare aggredior ex epocha concilii HertfeldensiscircaquamrursusaPagio cogorrecedere. ls enirn, ut sux chronotaxi consulat illud ad

WHfrido,

DIE DECIMA

NONA

SEPTEMURTS.
cilii

7]

A ad annum 680
contendo
:

differt,

ego prxcedenti illigandum

rationes accipe. Beda lib. 4. Historia* cap. 17 sic Hertfeldensis concilii sub Theodoro, preesente Joanne Archi-cantore, celebrati Acta

orditur: Imperantibus Dominis piissimis nostris

Ecg-frido reg-e

epochas, quas clarum este/ epistola tynodaU exscripsisse Bedam.Demus tamen etiam tum has, tum ittas eodem prrobabitito u\ gradu eanei illegitime adhuc ex uno alterove loco contra fre$
\

vel

Hymbronensium anno decimo regmi

quatuor alioseosque conjunctos pugnaretur.

decima quinta Kalendas Octobres, Indictione octava, Edilredorege Mercinensium, anno sexto regniejus, et Adwlforege Estanglorum,anno
decirao septimo regni ejus et Hlotario rege Cantuariorum, regni ejus anno septimo. Notse hseomnes
concilii Hertfeldensis Actis

ejus sub die

Hic autem apudeumdem Bedam pro anno mstat

octava Indictio, ut probavi, consjnrant etiam annusdecimus Ecgfridi etLotharii } ,timus,nec dissentit Adulphi decimus septimus accedunt aliunde Henrici Huntindoniensis, Alfredi regt VersioneSaxonica, abbatis Jomalensis et oJ> antiquorum fere omniumpro anno G79 suffragia corrigendi sunt zgiturloci, tot epochis contrarii,
< .

prxfixw,

unam

si

forte excipias, in

Christi 679 conspira?it. Porro lib. 4 Historise cap. 18 sic scribit Beda Intererat huic synodo ( Hertfeldensi pariterque
:

annum

etmanet anno ChristiGlO fixum Hertfeldense sub

S.

Theodoro concilium,
79

decreta firmabat vir venerabilis Joannes archicantor ecclesioB sancti Petri et abbas monasterii
fidei

Romanum vero prmcedenti

PiOmx awlit\u et abto-

innexum,
cavit S.Theodorus,

beati Martini, qui nuper venerat a

nem Papse

Agathonis.

Roma per jussioIgitur concilium Romanum,

a quo Joannes mense Octobri rnissus fait, anno certe preccdenti adeoque 678 celebratum fuit. At Pagius in Critica ad annum Christi 670 num, Hertfcldensem synodum a pr&fixis notis chronologicis fcre omnibus avulsam et ad sequentem B dilatam cupit. Audiamusquibus argumentissuam opinionem stabiliat. et xi menat77 Beda inquit, utitur Indictione Constantiniabusanleconna, qucvdie vigesima quarta scptembris exordium cithtm ffertfcldemc, habet Acta Hertfeldensis concilii id habitum testantur xv Kalendas Octobres seu die xvn Septembris, Indictione octava. At hsec in Bedas computu inchoatur xxiv Septembris anni ChristiG7$,atque adeo dies xvn Septembris hidictionis octavse anno 680, neutiquam aidemprsccedenti venit. Verum est indictionem Constantinianam secutum esse Bedam, idque ex ejus ipsius verbis demonstravit Pagius. Sed non est hic, de quo agitur, Bedse computus, at concilii Hertfeldensis. Etenim ci'

anno, quo synodum in Anglia convoRomas auditus et absolutusest S. Wilfridus. Is enim in mea chronotaxi, post-

Eodem

lutiu fuit

quam anno circiter

WVfridu*.

integro in Frisio j rat, verno tempore anni 679 inAustrasiam Adrhenanam ad Dagobertum II regem pern

&At;\mtwr
"'<//

'V'''''*

fi

humanissimeexceptuset, non midtisibi tronsactis mensibus, per Campaniam seu L ig uriam cum socio et ductore Dcodato Dagoberti episcopo, utloquitur Eddius, Romam missus est. Contra Pagium probare non tubet, quod WitfridusannoblSDagobertum Austrasue regem convenire potuerit notum
;

quam illeannoNS illigat, probabilissime a non paucis adannum&SO differri. A Deodato, quem Wilfrido socium Dagoest, illius

enim

regis ceedem,

bertusdedit, contra chronota.nm nostram etiam arguitur. In concilio Romano, cujus Acta S/>el-

mannus

edidit, inter alios episcopos

numeratur

tato lib. 4 cap. 17 Historix sic scribit Quarum literarum (ab ea synodo conditarum) istud est
;

Deodatus Tullensis. Hunc eumdem fuisse rolunt Dagoberti episcopum, qui Wilfridum Romam perduxerat; unde infemint, Eboracense*. pr lem eopervenisse, antequam synodus Spelmanni celebrata sit. Eumdem essc Tullensem Deodatum,
cui Dagobertus Wilfridum in itinere commisit, conjectura est, cui non lubet refragari ; at certe il-

In nomine Domini nostri Jesu Christi Salvatoris. Imperantibus Dominis piissimiset\, qu3B superius recitavi. Undc luculentum fit, ipsas liieras synoddles authenticas nobis exhiberi a Beda, atque adeo a peculiari ejus computandi ratione perperam hic contra usitatissimum et communem in Anglia morem a mense Septembri inchoandarum Indictionum arguitur. Nonigitur fefellit Baronium aliosque Indictio Octava cum die xvn Septembris; quae hoc anno (679) a Kalendis Septembns in cursu fuit, sed sua ipsum Pagium inconsiderantia, dum notas chronologicas ab ipsa synodo adscriptas, tam quam a Beda adjectas,

exordium

legitimeinde infertur, Wilfrido adhuc

agente,

in

Frisia

Deodatum Romse non fuisse. Quasivero is inde in Galtias ad conciiium ibi convocatum re-

gredi, atque eo celebrato,

gnum synodumreverti

cum Wilfrido ad mononpotuerit.

contm hanc
citronotaxim

ex
quod
Ckrtsti

illius

compidandi ratione sumendas reprse-

sentat.
679 concilii epocham

qm eodem'

l&Melius contra fixam superius Hcrtfeldensis arguit Pagius ex locis aliis ipsius ^e ^- ^s in Recapitulatione syyiodum, de qua agimus, apertis verbis anno Christi 6S0 innectit. Deinde EdilredusrexMerciorumtantum regnare
ccepit

anno Christi

675, ut
.-

testatur

idem Beda

80 Unica restat nec minima difficultas, quse contradeductum hactenusduobus ^ rerum gestarum ordinem moveri potest. S. Wilfridus iu Cataiogo prxsutum Eboracensiuoi edito a Labbeo in Bib. Mss., ex quo num. 4-7 verba excerpsi, diceturper decennium exsutasse. Sede sua pulsus est sanctus antistesanno 677, vel si decessum ejus ex Anglia pro exsilii initio sumpseris, 678 igitur cx computu laudati Catalogi, in sedem suam dici debet restitutus anno 6S7 vel sequenti. Atque hoc sine scrupulo admittit Pagius in Critica ad annum Christi 677 et 687 sunt tamen aliqua, qiuv <tiutius protrahendam Wilfridi in sedem suam restitutionem suadere videntur. Beda /Auribus locis S. Theodori mortem illigat anno 690, atque cum illo circa
j
,-

scribens in Epitome Anno sexcentesimo sexagesimo quinto, Wolfere rex Merciorum, postquam septemdecim annis regnaverat, defunctus, Edilredo

hanccpocham conveniunt
vidi, ita ut
sit.

non

nisi temere in

scriptores omnes, quos dubium vocaripos-

imperium. Unde fluit,annum regni ejus sextum, quiinter notas chronologicas concilii superius assigyiatur, non nisi anno 680 inchoari. Respondeo fatentibus omnibus eruditis, atquc ipso inter illos Pagio, suspecUe sunt notse chronotogise Bcdse, quas alii valde deturpatas ab amafratri reliquit
:

Eddius Stephanus, ubisatwdo,^ pacem sanad S. Wilfridum inducit S. Theodorum nostrum Scio enim post hunc annum appropinquantem vitremeae terminum secnmlum Dominirevelationem, undcscquividetur, quodS. Theodorusamio 690 /nortuus, prxeedenti anno G89 S. WUfrido reconciliatus
ctos illos inter episcopos enarrat, sicloguentem
.

nuensibus,aUiabinterpotatoreposterioreadjectas, etperperam historico illi attributas censent. Parum igitur aut nihil inde evincipotest contra con-

fuerit.

Jam
in

vero ante

nondum

suam sedem

reconciUationon itlam restitutus fuerat EboraWilfri-

censisepiscopus,

nam eodem tempore pro

Septembris Tomus

VL

do

DB
72
kocrou

THEODOEO ARCIUEPISC.
deseribit debeat, mirabili etdiscretaconsidcratione vel ejus minide his, qum episcopus

do od EdUredum

J.C

scripsit Theodorus. M< autempost accc-

idus

Idem Regino

striinsuodistrictuvetterritorioinquireredebeant pervicos^pagosatqueparoecias suas cap. 95 seu

docet An haultimo parochum interrogandum vel a Theodoro episooPcenitentiale Roraanum, beat Beda ed.tura Unde aut a venerabili presbytero
:

in

nmdiu

onorificc ln exsilio

degmt, xnquit

po,

conficias,

inotx.

Sx-

jienduntur
S.

JntfsSmus

siSKw a** * "* Alfridus sm secundo anno regm

:

res sa "

S.

Wilfridum

Theodori

pra3ceptum vei erabiUter secundum cum possesSavit, etprimum coenobium Id se Hagustaldes* mdu gens bus adln^ntibus in secundum beatissimi intervallum temporis

Archiepiscopi

Reginonis tetate S. Theodon In Chromlcmlibrum multum celebratum fuisse. DicetoetJoannis Bromtom eadem cis Radulphide habentur. Martene seu fere,qu,v apud Reginonem Spicilegn AcheBarrius potius in nova editione in Observat. rianitom i pag. 486 et Mabillonius

Pvmtentia-

ln
"t

ost

e honisApostolic* Sedis Prssulis

saneta>syin

ejus prxv. ad Vitam S. Theodoria^rm^, laudatum fuisse. tentialem librum a Beda UAcherius tom. 9 Specilegii sui in Prxf. num.
6

Poem-

jiim

olim in

Ecclcsia ce~

difficultatem non Hca civitate.. reddidit, sed Kxc annus secundus cum mnitus tollunt. Alfridi regis quidem, et sicpost deanno ChristiQSI concurrit exsilium finitum ahquo modo ccnnium Wilfridi partem possessionum suadici possct, quando in atque cumhis suam rumrevocatus est, Ucet omnes, recuperasset. At Eboracensem scdem nondum prxceptum, secunillud archiepiscopi B auodnam invitavit? dum quod Wilfridum ad se Alfndus apud reges facti pomttentem pridem

propriam nodi iudicium

sedem ep.scopa em

Ebo-

unoquoque tiumjudicia, quantis scilicet annis pro smpsit, quis penitere debeat, mirabiliter peccato
qua>nuspiamegopotuireperire,utinecmentxonem aliquamdetibroPcenitentiali locis a Mabillomo pmnitentiali edito a Spetet Barrio citatis. In mannoatqueiterumaDavide Wilkinso Collectiom inconcxtiorum.magnse Britannim tom. icol. 115 episcopo, Eboracensi serto, quem ipsi Egberto Theodorus saualiiBedcB tribuunt, cap. 2 dicitur. banc lectionem ctus et pius episcopus constituit exemplum et doctrinam omnibus illis, qui delicta Legisua apud Deum emendare volunt, et dixit Poenitentiali, quod poenitenlia facienda sit mus iu

Bedx hcvc de Theodoro verba

retulerat

Peccan-

kbnrrimus.

Suspicarer

Theodorum pro Eboracensi episcopo

cius iamen,

cgisse, effica-

deret

ab exsilio reductus ceperit Wilfridus, sicque jam posteriores autem Theodori literas effedicatur, Eboracensemreceperit at
cisse

Alfridum

cumjammortemsibiimminentemviTheodon ad ad priora tempora spectare ex quo partem bonorum repnvceptum,

vel tres pro capitalibus criminibus aunum vel duos inpane etaqua et pro rainoribus criminibus heb:

utsedemdeinde

orans obstat Wilfridus num. 36 ut aliquam partem subapud amicos intercedat,

stantiffi
r/c

Theodorum, ut

ejusrestituant.
:

domadamvelmensem. At hasc satis ambiguasunt, nec sufficientia ad probandum Pcenitentiatem librum a Theodoro compositum fuisse, neque ego uspiam alibi manifestius pro hac re testimonium apud Bedam invenio. Unde inhcvret mihi aliquatis dubitatio,

mortema

82 Hcvreo

si

Theodori de morte sua vaticinium

prttfUctiones.

siclatius extendas, itJpost

hunc annum

significet

Inter luen-

brationes

quodfecit Eadinstant ultima tempora vitae mece, apud audientes addet diparum ponderis

merus,

Viri senis, innuvina revelatio asserta vaticinio fracti, asserentisque se post anmeris laboribus

an nonforte inter libros plurimos Grzecos, quos secum in Angliam invexit, Poe~ nitentialis liber Orientalium quispiam fuerit, cui, quod eo S. Theodorus quandoque uteretur, quodque illum in Decretis aliquoties citaret,
Theodori tamquam auctoris nomen adhseserit. Nescio enim, an consultum Archiepiscopo homini Grseco atque eo nomine Pontifici utcumque.suspecto, videri potuerit, quod taynen illi laudi ad,

num

moriturum,

si illud post

ad

tres

quatuorve

atiosextendereliceat.AnnonfortedealiisTheodoTi
perat, Witfrido

amicis,quamderegibus,aquibusjamatiquarecesermo est ? Quidquidsit, ad magis sanede morte S. Theodori vaticinium restriclum refcrendasunt, qum habet Beda lib. 5, cap. 8. Anno,
inquit, sexcentesimononagesimo IncarnationisDominica^ Theodorus beatse memoriae archiepiscopus

scribunt pturimi posteriores scriptores, regidarum pcenitentialium usum, qui nutlus adhuc

fuerat in Latina ecclesia, in Occidentem invehere.

85 Quidquid sit, abunde

ex Reginone liquet

insi-

Hodie Capitula aliqua

senexetplenus dierum, ld
octo, defunctus est;

est,

annorura octogiuta

gnem fuisse

quem

se

numerum annorum

fuissehfibiturumipsejamdudumsomniirevelatione edoctus suis praedicere solebat. Nunc aliqua de Batcvus S. Theodori scriptis dicenda supersunt.

Scriptorum Britannnv Centuria Y&sic illa enumerat Summam Pcenitentialem lib. i; Priorum Pa:

nomine S. Pcenitentialem librum. Morinus in Precfatione ad codicessuos Mss. Pcenitentiatium ait, unicum se legisse Spetmannum, qui testaretur S. Theodori Pcenitentialem Ms. se vidisse in celebri bibliotheca S. Benedicti Cantabrigiensi. Baronius tamen in Annalibusad annum 51 num. 24 scribit: Sed quod
in Ecclesia

Theodori nostri

trum canones

tib. i;

Ordinationes sui cleri

;

lib. i;

pertiuet ad suffocata, in antiquo Theodori Pcenitentiario,

De fide contra Eutychen lib. i Commentaria queedam lib. i; Epistotas ad diversos lib. i.
S. Theodoro

quod habemus apud nos Ms., injunctam

pce-

tribulus
liber

cst

Gapitula fl/^waS.Theodori

^IIivcsinguta,ubirepererit,nonvacatindagare. et Decreta atlegantur

Pteni-

fentialts

aBurchardo, Ivone,Gratianoet ThomaRudborne in Uistoriamajori Wintoniensi, alia etiam alibi occurrunt Pneter ea, quee a concitiis, quibus prse.

nam invenimus his, qui vesci preesumpsisset suffocatis. De Poznitentiati, quem Spebnannus viderat Cantabrigise sic infit Cum prolixior sit, quam ut commode hic inseratur, nec facile coneedaturvenia
,
:

transcribendi totum codicem, nos Capitula solum-

sedit, conditq ipsi

tribuuntur, inter ejus Opera

modo, vel potius Capitulorum fastigia annectemus, quod moxprcvstat tom. i Concitiorum Angtuvpag.

siquc-vsunt alia, celeberrimus est liber PcenitentialisiUius nomine inscriptusk Isjamolim in Ecclesia insignis fuit
.

Ad annum

Christi GlQscribit
:

in Chronico Regino abbas Prumiensis Theodorus archiepiscopus peccantium judida, a quantis

scilicet annis pro

unoquoque peccato quis pcenitere

enumerans, abunde liquet, quam exiguam partem taudati Operis Ms. habeamus. Ingemuit sane antiquitatis amaior Acheriusj quod Spelmannus librum non ediderit integrum et tam celebre monumentum orbi literario
155,

Capitula septuaginta

et

octo

Po?*ro ex his Spetmanni verbis

elabi

DIE DECiMA

NONA SEPTEMBRI8.
ante habuit.

W
*ti

elabipassussitjpsejacturam, quantumpotuit, reparaturus ex- Burchardo, Ivone, et Gratiano, tum

etiam exPoenitentialiMs. Corbeiensi et Sangcrmanensi selegit redegitque in ordincm Capitula 120 Spivilegio suo tom. 9 inserenda. Capitula hzec ultetino<j rius divisa aiictaque viginti posterioribus, aut altero interjecto,ex vetusto codice septingentorum annorum emendata, notisque ex Martenii Spicilegio schedis illustrata, recudit Barrius in apud Acherium, 8. Theotom. ipag. 486, ubi, sicut nomine inscripta sunt, sic tamen ut ejus Ca><<'

Ae denigue e& rum virum, si unum Capitulis si et\W confUUum PetUi, ni Martenii in Hi$t. fattor, secundum, a Natali Alewandro
Ecctes. seq. 7 cap. 4 articulo L0 citatfom* Preabyter fornicans, si postquam cornperturn fuerit, baptizavcrit, iterum baptizentur
Si quis presbvti.-r ordinatua
,

baptizatum , baptizetur omnes, quosprius bapti/.avit. 88 Uiec enimvero Evangetio

illi, quos baptizartt. doprehenditse non esse et et ordinetur iV-Tum

t

et

Eeclesix decre-

^^
,

tanrtoH do-

dori

pilula,
s.

non vero

Pcenitentialis liber vocentur.

tis manifeste contrariu, Qrsecanicos & roresntmts fl utmo p rr aperte sajnunt, ut Anglis a S. Theodoro, inspe- ,u ad*cri-

Theodori

86
riis

Sub

titulo PcenitentialisVbzo&ovi,
,

qu& exva-

nominc

Mss. corradere potuit in lucem edidit duobus cujus tomis Jacobus Petit Parisiis anno 1677, ad manum non habeo. CeUlerius lucubrationem jAuribus tom. 17 Historise Scriptorum sacrorum de ilta agit, affirmatque, pleraque a Petito corrasa,
inter Acherii Capituta reperiri.

ctante Adriano, prcescripta credantur. Prsesedit sanctus archiepiscopus noster concilio Herudfordiensi, ubi hic est canon decimus pro conjugiis.

nlur

Ut

nulli liceat nisi

legitimum habere connubium

De eodem

Petiti

Opere non paucis etiam agunt Caveus et Oudinus etpueriliter in Theodoro, ubi commissos invicem videre licet. Qucccumquc igitur hactenus rixantes haberi possunt, edita sunt, non nisi pro laciniis S. Theodori librum nec habemus laudatum multum Pcenitentiatem integrum, si sincerus est, quem Spelmannus vidit Cantabrigiensis Ms codex
,
.

nullusincestum faciat; nullus conjugem propriam, nisi ut sanctum Evangelium docet, fornicationis causa relinquat. Quod si quispiam propriam expulerit conjugem, legitimo sibi matrimonio conjunctam,
si

Christianu.s esse recte voluerit, nulli alteri

copuletur, sed ita permaneat, vel propria^ reconoiTheolietur conjugi. Ecce Catholicon* veramque S. doctHnam, dori de divortiis secundisque nuptiis

haustam,quantum apparet, exconciHi Milemtani canone 17, qui reperitur etiam in Codice canonum
ecdesiee Afrkanse. Ab hac, quom est aliena iUa, quc-espuriisin Capitulis continetur, tam manifestum est hivc perperam sancto Prsesuli nostro
,

Iltumfrustra qusesivisse videtur Caveus, veretur Mabillonius certe ut uspiam supersit in Anglia. Ordin. S. Benedicti ad calcempartis i Sec. 3 SS.
Theodoro familiaris et in Additionibus scribit Argumento est id, qnod legiturin carus fuit lledda.
:

pro instituto nostro satis nunc sancti Viri gesta ex Bedde Historiacotligo.
tribui.

Verum de

his

acadePoenitentiali Ms. collegii Corporis Christi in

mia Cantabrigiensi, in quo post Responsa Gregohsecsubduntur rii M. ad Augustinum Te nunc sancte speculator,
:

VITA
Auctore venerabili Beda

Heddi, pie prasul, precor, Pontificum ditum decor, Pro me tuo peregrino, Preces funde Theodoro. PceniEx quibus verbis colligo, Theodori librum nuncupatum. Ita tentialem Heddae nostro fuisse
Mabillonius. Laudatum hunc Pamitentialem brum Ms., sieditus non est, examinare possent, qui Spelmanni negligentiam incusant. codex Ms., 87 Cujus auctoritatis sit, qualisque nescio; inquiri citatus laudat
li-

Ex

Historia Ecclesiastica gentis

Angloram

excerpta.

circumfe-

PAKS.

1.

nuuur,
te7-

q m-cTt uliqua

dubiumevelh; etiam id posset atque u a Oudino asservetur in bibliotheca vix enim dubito quin sunt Capitula, qiuv C Vallicellensi. Ceterum talia canonibus, taudavi, ut cento videantur ex hactenus Reguhs, et tam mritualibus pcenitentialibusque
ut non nisiperpecerLv offcinx laciniis consutus, censeam S. Theodoro nostro ram, saltem omnia, c diameadscribiposse. Capitulum 10 et 26 Barrii tanta Acherianis 7 et 14 adversantur, idque tro vixstatucre ambiguitate, ut quid alteri preeferas, citatur in peraudeas. Theodorus etiam inter illa

quem Baronius

S.

Theodortts ordinatur

episcopus

a f

Vitaliano

Papa

et mittitur in
et

An-

gliam. Ejus labores

episcopatus.
et

curw

initio
.

Ex

lib.

3 cap
1
et

29

30,

et

lib.

4 cap.

2.

sona

tertia,

tamquam pondus ReguUv addens

.

TheoNecsanus quispiam,opinor,sinescrupulo. qum subdo Capitulum 140 apud doro tribuet, sic habet: Barrium, quod Acherio fucrat 113, cum consensu epiLaicus, a quo recessit mulier,
accipiat; si in captiscopi post duos annos aliam ducta est, post annum aliam vitatem per vim

eg-es

Ang-lorum
se

nobilissimi, sive provineue

et Ecg-bert

^*'^
r,,^,,,,

^Nortkanymbrorum,

Cantuanorum,

habito inter

consilio,

quid de statu ecclesia Papa

(intelleserat enim vcAnglorum esset ag-endum, educatus a Seobs qu.a taolter Oswi , quamvis

Bomana

accipere potest. Ibidem 113, Acherio et aliam acciuxor fornicata, licet eam dimittere alium aecipere. pere, mulieri non licet fornicantem quod apud Barrium solum invenio 31

116: Cujus

Catholica et Apostohca et consensu saucte assumpserunt eum electione virum bonum et aptum clesi^ gentis Anglorum
esset

Ecclesm

nomine episeopat^i presbyterum,

et
;

y.ghardum

b,

Accedat,

potest repeCui uxorem hostis abstulerit, et non quam licet ei aliam accipere; melius est tereeam, non debet nam si postea redeat uxor, fornicari accipiet alteeam, si aliam habeat. Ipsa
:

episcopi, ue clero Deusdedit quatenus accepto .pse dnm Romam miserunt Catholicos per omnem archiepiscopatus,

hunc ordman-

. r adu Sritanniam
'

Ang:lorum ordinare posset Wig-hardus Komam perveuiens, antistiles. Vcrum posset, morte priusquam eonsecrari in episcopatum
ecclesiis

recipere

'

prsreptus

. ,

74

VITA
et

S.

TIIEODOIU AROHIEPISC.
Oswi
pestilentiffi,

pnvreptus est,

hujusmodo

literffl

reg

quo

et

Colman episcopus unanima

I)

cxcellentisBritMmiam miBSB sunt. Domino Vitalmnus Episimo nlio Oswio regi Snxonum,

Desidcrabiles hteras soopua servus servorum Dei. vestrsa suscepimus, quas relegentes
excellenti

Catholicorum intcntionc superatUS ad suos rcversus est, Deusdedit n scxtus ecclesiaa Doruvernensis Scd et episcopus obiit, pridie Iduum Juliarum
:

cognovimus ejus piissimam devotionem ferventissimumque aniorem, quem habet propter beatam vitam. Et quia, dextera Domini protegente, ad

veram

et

ut, sicut in

Apostolicam fidem sit conversus, sperans, sua gente regnat, ita et cum Christo
. . .

Erconberh rex Cnntuariorum eodem mense ac die defunctus, Ecgbcrto filio scdem regni rcliquit, quam ille susccptam per novemdccim annos tenuit. 4Tunc cessante non pauco tempore episcopatu, missus est Romam ab ipso simul et a rcge Northanymbrorum Oswio, ut pracedenti paucis libro
diximus,
petentibus
ordinari
:

Vitulianus mnrttio,

ijutm angti

cimiccran-

Quamobrem oportet vede futuro conregnare utpote membrum existens stram celsitudinem Christi, iu omnibus piam regulam sequi perenuiter
,

Wighardus presbytcr,
doctissimus, de
ecclesiae

sticis disciplinis

iu ecclesia- dttm miscgenere Anglorum, rantf Wivir

ghardv,

hunc

Anglorum episcopum
non paucis
postquam
.

principis Apostolorum, sive in Pascha celebranda, sive in omnibus, quoe tradiderunt sancti apostoli

missis pariter Apostolico Papse donariis

et aureis atque argenteis vasis

Qui

Petrus et Paulus, qui, ut duo lumina cseli illuminant mundum, sic doctrina illorum eorda hominum
quotidie illustratcredentium...
Scribit atl

ubi pore
sui

Eomam
illo

pervenit,
praefato

cui

Sedi
,

Apostolicas temitineris

Vitalianus

praeerat

Osivium re-

yem Norlhawjmbro-

rum

% Hominem denique docibilem et in omnibus ornatum antistitem, secundum vestrorum scriptorum tenorem, minime valuimus c nunc reperire, Profecto enim, dum pro longinquitate itineris hujusmodi apta repertaque persona fuerit, eum
.

Papas Apostolico patefecit, non multo post et ipse et omnes pene, qui cum eo advenerant, socii ejus, pestilentia superveniente, deleti sunt. At Apostolicus Papa, habito de his

causam

iustructum ad vestram dirigemus patriam, ut ipse et viva voce, et per divina oracula omnem inimici zizaniam ex omni vestra insula cum divino nutu eradicet Munuscula a vestra celsitudine beato principi Apostolorum directa pro seterna ejus memoria suscepimus, gratiasque ei agimus, ac pro ejus incolumitate jugiter Deum deprecamur
.

Anglomonasterio Niridano o, quod est non longe a Neapoli Campaniae, abbas Adrianus p, vir natione Afer, monasterialibus sacris literis diligenter imbutus
consilio,

quaesivit sedulus,

quem
:

ecclesiis

rum archiepiscopum

mitteret

erat

autem

in

simul et ecclesiasticis disciplinis institutus, Grsecae pariter et Latinas linguae peritissimus. Hunc ad
se accitum

Papa

jussit, episcopatu accepto, Brise tanto

tanniam venire. Qui indignum

gradu
,

re-

cum

Christi clero. Itaque, qui hasc obtulit

de hac subtractus est Apostolorum , pro quo valde sumus contristati cum hic esset defuuctus... Paterna itaque affectu salutantes vestram excellentiam, divinam jugiter precamur clementiam, quse vos vestrosque omnes iu omnibus bonis operibus auxiliari dignetur, ut

munera, luce, situsque ad limina

spondens, ostendere se posse dixit alium cujus magis ad suscipieudum episcopatum et eruditio conveniret et agtas.
5 Cumque monachum quemdam de vicino virginum q monasterio, nomine Andream Pontifici
,

omis episcojiale

diUre-

offcrret, hic

ab ononibus, qui ne episcopus

fieri

eum

novere, dignus

clantibut

Adrlano

et

episcopatu judicatus est;

infirmitatis,

verum pondus

corporeae Andrca,
'/

cum

Christo regnetis in futuro seculo.

Incolumem

posset, obstitit.

vestram gratia superna custodiat Eodem tempore provincise Oricntalium Saxonum

excellentiam
post

rursum Adrianus ad suscipiendum

Et episcopatum

Swithelmum d

praefuere reges Sighere e et

Sebbi
f
!i

quamvis

ipsi regi

Merciorum Wulfhere^

actus est, qui petiit inducias, si forte alium, qui episcopus ordinaretur, ex tempore posset invenire. Erat ipso tempore Iiomae monachus Adriano notus,

subjecti.

Quffi videlicet provincia,

cum

praefatae/t

nomine Theodorus, natus ex Tarso

seculari
et

Cilicise

vir

mortalitatis clade prcmcretur, Sighere cum sua parte populi relictis Christianae fidei Sacramen,

Latine instructus, probus moribus, et aetate venerandus,

,

divina

literatura

Graece

et

tis,

ad apostasiam eonversus

et plurimi de

est. Nam et ipse rex plebe sive optimatibus, diligentes

id est, annos habens aetatis sexaginta sex. Hunc offerens Adrianus Pontifici, ut episcopus ordinaretur,
sitis.

hanc vitam et futuram non qujerentes, sive etiam non credcntes, cceperunt fana, quaj derelicta erant,
restaurare, et adorare simulacra, quasi per hzec possent a mortalitate defendi Porro socius ejus ac cohaeres regni ejusdem Sebbi , magna fidem
.

obtinuit
ipse

his

tamen conditionibus interpo-

Ut quod jam
adiisset
,

perduceret in Britanniam, eo bis partes Galliarum diversis ex causis

eum

perceptam
et
Orfcnlafn
Saxones, qui
_

cum
(ut iu

suis

magna
3

lem

felicitate

sequentibus complevit.

omnibus devotione servavit, i dicemus) vitam fidevide-

et ob id majorem hujus itineris peragendi notitiam haberet, sufficiensque esset in possessione hominum propriorum et ut ei doctrinae
:

cooperatorexsistens, diligenter attenderet, ne quid

ille

Quod ubi rex Wulfhere comperit, fidem

a fide dtftccrant, a Ja-

runumno
convertuntur.

ex parte profanatam, misit ad corrigendum errorem revocandamque ad fidem veritatis provinciam Jarumannuni k episcopum, qui successor erat Trumhere l qui multa agens solertia, juxta quod mihi presbyter, qui comes itineris
.-

licet provinciae

Grsecorum more Qui subdiaconus ordinatus quatuor exspectavit menses, donec illi coma cresceret, quo in coronam tonderi posset. Habuerat enim tonsuram more Orientafidei,

contrarium veritati r

in ecclesiam, cui praeesset, introduceret.

cooperator vcrbi exstiterat, referebat. Erat et bonus vir, longe lateque omnia pervagatus, et populum et regcm prfefatum ad
illi

et

lium^S. Pauli apostoli. 6 Qui ordinatus est a Vitaliano Papa anno Dominicae

ordinat S.

enim religiosus

Incarnationis

viam

rcduxit; adeo ut rclictis sive destructis fanis arisque, quas fecerant, aperirent ecclesias, ac nomen Christi , cui contradixerant,
justitiae

confiteri

gauderent, magis cum fide resurrectionis in illo mori quam in perfidiae sordibus inter idola vivere cupientcs. Quibus ita gestis, et ipsi sacerdotes doctoresque eorum domum rediere
,

lastantes.

memorato prsfat*

Anno

eclipsis

et

mox

sequentis

octavo, sub die Dominica. Et ita una cum Adriano sexto Kalendas Junias in Britanniam missus est. Qui cum pariter per mare ad Massiliam, ac deinde per terram Arelatem pervenissent , et tradidissent Johanni t archiepiscopo civitatis illius scripta commendatitia Vitaham Pontificis, retenti sunt ab eo, quousque Ebroinus Majordomus regia? copiam pergendi quoquo vellent tribuit eis. Qua accepta Theodorus profectus est ad Agilbertum Parisiorum episco,

sexcentesimo sexagesimo Thcodorum septimo Kalendarum Aprilium, episcopum

Gintuarien&em, quiper
Gallias

pum

DIE DECIMA
pum,
et

NONA SEPTBMBB]
scedo
:

75
A.

ab eo benigne suseeptus, et multo tempore habitus est. Adriamis vero perrexit primum ad Emme Senonum, et postea ad Faronem Meldorum episcopos, et bene cum eis diutius fuit coegerat enim eos imminens hiems, ut, ubicumque potuissent, quieti manerent. Quod cura nuntii
:

certi narrassent regi

Ecgberto, scilicet episcopum, Antistite, in regno Erancorum esse, misit illo continuo Eedfridum praefectum suum ad adducendum eum. Quo cum peradsumpsit Theodorum cum Ebroini 11venisset centia, et perduxit eum ad portum , cui nomen Quentawic u; ubi fagitatus infirmitate, aliquanti-

quippe qui neque me umquam hoc esse dignurn arbitrabar, 8ed obedientiae causa jussus subire, quamvis indignus , consensi. At ille auflien.H responsionis ejus humilitatem, dixit, non eum episcopatum dimittere debere sed ipse onlinationem ejus denuo Catholica ratione consurnmavit. Eo autem tempore, quo, defuncto Deusdedit, Do:

mu

quem

petierant a

Romano

rovernensis ecclesiae episcopus quaerebatur ordinandusque mittebatur, AYilfridus quoque de Britannia in Galliam ordinandus est missus aa. Et quo-

niam ante Theodorum

presbyteros
et

rediit, ipse
,

etiam in Cantia

diaconos

usque
,

dum

Archiepi-

sper moratus est. Et

rn

cum convalescere

coepisset, na-

vigavit in Critanniam.
Angliam
7

scopus ad sedem suam perveniret ordinabat. At ipse veniens mox in civitate Itofi bb, ubi, defuncto Damiano cc, episcopatus jam diu cessaverat,
ordinavit

u
et

Adrianum autem Ebroinus

retinuit,

quoniam

virum magis

ecclesiasticis

disciplinis

proficiscitur

ubi

mox

suspicabatur
ratoris

la-

huribus

eum habere aliquamlegationem impead Britannise reges adversus Galliae regnum, cujus tunc ipse maximam curam gerebat. Sed cum tale nihil illum habere vel habuisse veraciter comperisset, absolvit

institutum et vitae simplicitate contentum,

in seculi rebus strenuum, cui

quam

nomen

erat Putta dd,

maxime autem modulandi in ecclesia more Romanorum, quem a discipulis beati Papae Gregorii didicerat, peritum.

misit.

eum, et post Theodorum ire perQui statim ut ad illum pervenit, dedit ei monasterinm B. Petri w apostoli ubi archiepiscopi Cantiae sepeliri solent. Praeceperat enim Theo,

ANNOTATA.
a

B doro abeunti Domnus Apostolicus, ut in dioecesi sua provideret et daret ei locum, in quo cum suis commode degere posset. Pervenit autem Theodorus ad ecclesiam snam secundo, postquam consecratus est, anno oc, sub die sexta Kalendarum Juniarum, Dominica; et fecit in ea annos viginti et ununi, menses tres, dies viginti sex. Moxque peragrata insula tota, quaquaversum Anglorum gentes morabantur, (nara et libentissime ab omnibus suscipiebatur et audiebatur) rectum vivendi ordinem, ritum celebrandi Paschae canonicum per omnia comitante et cooperante Adriano , disseminabat. Isque primus erat in archiepiscopis, qui omnis Anglorum ecclesiamanus dare consentiret. apontoticis se 8 Et quia literis sacris simul et secularibus, ut
,

De hoc

suce Historize. Tbid. cap. 25

rege Oswio multa passim Beda lib. 3 Qui nimirum Oswi,

:

inquit

a Scottis edoctus ac baptizatus, illorum , etiam lingua optime imbutus, nihil melius, quam

quod illi docuissent, autumabat ideoque cum illis de celebratione Paschatis et tonsurse forma consentiens, a consuetudine Romame Ecclesiae recesserat; errore intellectus scilicet, non pervicacia
:

voluntatis. Przemisit enim pulcherrimampro unitate et concordia prtefationem inconventu Strea-

neshaldensi, quo super iis materiis Scoti Romanique disputaturi advenerant. Victo Colmanno, qui

dcdil, do-

ctrina clarescit,

$um-

mamqite
uuctorilalem

condiximus abundanter ambo erant instructi gregata discipulorum caterva scientia^ salutaris quotidie flumina irrigandis eorum cordibus emanabant ita ut etiam metricae artis, astronomicae,
,
, , :

Scotorum partes tuebatur, Oswius "Wilfrido subridens (scribit Eddius) interrogavit omnes, dicens Enuntiate mihi, utrum major est Columcille, qitem ut illius ritus auctorem adduxerat Colmannus, an
:

Petrus apostolus in regno caelorum? Respondente synodo, Dominus judicavit, qui dixit Tu es Petrus.... tibi dabo claves regni coelorum etc resum: ,

obtmens

et arithmeticae ecclesiasticae disciplinam inter sa-

crorum apicum volumina suis auditoribus contraquod usque hodie supersunt derent. Indicio est de eorum discipulis, qui Latinam Graecamque linguam, aeque ut propriam, in qua nati sunt, norunt. Neque umquam prorsus, ex quo Britanniara
,

psit Oswius Ille estostiarius etclavicularius, contra quera colluctationem controversiae et judiciorum
:

ejus in vita
tio.

mea non

facio,

nec facientibus conseny

petierunt Angli, feliciora fuere tempora, dum fortissimos Christianosque habentes reges , cunctis

barbaris nationibus essent terrori, et omnium vota ad nuper audita caelestis regni gaudia penderent,

quicumque lectionibus sacris cuperent erudiri, haberent in promptu magistros, quidocerent. Sed
et et sonos cantandi in ecclesia,
tia

a Scotorum ritibus 7*ecessit muttaque deinde prwclare gessit, et sancte obiit anno Christi 670. Inter Pr&termissos ad 15 Februarii breviter de ilto actum est. b Miserat Ecgbertus, inquit Beda in Hist. Abb. monasterii Wiremuthensis electum ad episcopatus officium virum nomine Wighardum... cupiens eum sibi Romae ordinari cpiscopum, quatenus suae gentis et linguae habens autistitem, tanto perfectius

Atque

ita

-p

quos eatenus in Can-

cum

subjectis sibi populis vel verbis irabueret fidei

tantum noverant, ab hoc tempore per omnes

ecclesias discere coeperunt
:

vel mysteriis, quanto hsec,

tein, sed

nempe non per

viri

iuterpre-

primusque, excepto Jacobo y, de quo supra diximus, cantandi magister Northanymbrorum ecclesiis Eddi co-

Anglorum

per cogniti

et contribulis

linguam

gnomento Stephanus

fuit,

invitatus de Cantia a

simul manuraque susciperet. Exteri sciticet fuerant hactenus vix non omnes episcopi Caniuarienses sperabantque i^eges, fore populis suis
,

reverendissimo viro Wilfrido, qui primus inter episcopos, qui de Anglorum gente essent, Catholicum vivendi morem ecclesiis Anglorum tradere
didicit.
variis locis

utilius, totique clero gratius, si

quem depopula-

ribus suis prwsulem haberent. Cetenoa, Lclaado juniore teste, erat Wighardus a literis /anltum commendatus, variaque swipsit Opuscula, quo-

cpiscopos
constituit.

9 Itaque Theodorus perlustrans universa , ordinabat locis opportunis episcopos , et ea, quoe minus perfecta reperit , his quoque juvantibus corrigebat. In quibus et Ceadda z episcopum, cum

rum et ipsi tituli interierunt c Mirum videri potest,quod illo tempore tam destituta esset Ecclesia viris idoneis,ut repcrirc non potuerit Pontifex, quem in Angliara raitteret ar-

argueret non fuisse rite consecratum, renspondens ipse voce humillimaj Si me, inquit, nosti episco-

patum non

rite suscepisse,

libenter ab officio di-

chiepiscopum. Quamquam credo id ^nunerisdetrectasse pturimos, causatos, quod innuit Yitatianus, longinquitatem itineris; nisi forte aliquetn de

Anglorum

VITA
YKSKft
11 1 i*v

THEODOBI ARCHIEPISC.
satis aliundeliquet^ Vitaliano cautelam viden y Circa adhibitam a i num. 14, ubt potest Commentarius prmvius contrarium fideipaulo mitius exphdixi itiud, veritus sit, non candum vidcri, ita ut Vitalianus in fideper Angham nuidem ne Grxcanicos errores hisque simtlia in sparqeret, sed ne ritus Grsecos unde discordix nasceillam inveheret ecclesiam,

Hum vicinum virginum, non

rentur
s

S.'nde,

si lubet,

Malmesburium de
est

Gestrs

vii

"f^fsZoactum

apud nos ad

x A-

pulchemmus est etiam disceptatum est dudum, ubi inter aliahis verapud Eddium cap. 45,
loeus
bis

num.

CommenlarnprxDehac tonsura egipaucis qua

13.

de Circa tonsuram Scotorum,

aLSouodl

ejus

sZs.siobus

nomensacrisFasUsmse^,et fraterSi9 berUPar m

etiam norninis inPeada per AutAfl. uxo-

expostulantem Wilfridum inducit

Nonne

et

eg-o...

^Tmatituiouisubvaria

mina eradicarem, ad suram in modum coronse

plantatioms gercuravi, ut Scoticse virulenta verumque Pascha, et ad ton,

quae antca postenon

Jlnvnit,

Wedaseu

capitis parte abrasa vertice,

secundum Apostohcae

^r^TZckrisHanams^
le

Sedisrationem... permutando converterem? de Joanne Arelatensi t Prseter ea, quse dixi, Commentarii prsevii num. ] episcopo
vertit

deinde sucseptemdecimannistenutt. Cui quo se efnderet Ethelredus frater. Porro,

ubi Bollandus in suis Annotatis httera k, numero sequenti etiam plura de iis, qu<e hoc et
occurrunt, qiuv, silubet, consule. Quantiseu Quentavicus seu Quentovicus, quasi
vicus, nobile

rennum Orientalium B rumrcges Wulphero

Saxonum quomodoque
,

eo-

posubjecti fuemnt, mderz cit. htterae. ioKt anud Malmesb. 1 Tmortalitaiis illius seu pestilenUx luequ* hb. depopuiata totam late ij.uiam Christi 664 illigat. anno 3 cav 27, ubi illam ad hunc annum, agunl Westmonasteriensis

quondam

fuit

emporium,

sic

dictum

M^eda w
hbn 4 impen
Che-

eadfm
i

Huntindonius

lib. 3 et

ahi.

cujus ore sesqui a Quantia, sive Cautseia fluvio, a Picardia> fluvius miliari distabat. Porro Quantia Occidentales terortus in Artesia circa fines est, versus Meriritorii Albiniacensis. Arcuato mox reflectitur atque HediAlveo in Occidentem

diem

totum caput 2 S. Sebbi laudibus

num novum

secat,

unde atiquot auctus amnibus

Angdicus, inquitThomas de episcopis Conv.et Lichf., sterfetd in Historia ordinatus, post Trumphere a Scottis episcopis Merciorum anms iv, sub re^e rexit episcopatum

""umannus

anno Doimm dclxvii. MerciorumWlfero, et obiit vacavit sedes,cujus xnPost ejus obitum biennio Wiifridus, Ceadda Eboracen-

inde in OecidenMonasteriolum Momilliari Oceano Britannico immergitur. tem nasteriolum autem inter et proxima maris litora, ad txvam Quantix, medium fere est camobium cujus Septen^ S. Judoci, vernacxde Saint Josse, a etiammum rudera, antiqui trionali latere mulia
alluit, tertioque

Quentavici retiquias, spectari asserunt incotse.

wDe
ad
6
est, et

monasterio S.Petrivideri possuntplura

illius

terimcuram gessit Ceaddam dcposuit sem cathedram occupante. Wdfrido Eboracensi eccleTheodorus, redditoquc Merciis dedit episcopum. DeJasuv, paulo post

Januarii, ubi de S. Petro

abbateactum

apud Bedamlib.

cap. 33.

rumannopluraBedalib.cap.Z. cap Uhb. 3. Tnbus De Trumhere agit Beda ecclesiam, obntque anno annis rexit Merciorum
1

x Advertit Bollandus littera k, mate scripsisse Westmonasteriensem,advenisse in Angliam Theodorum post biennium a consecratione, quia anno
669, dies sextus

Chesterfeld. inquit Westmonastenensis , ecliAnno mensc Majo (hora circiter diei C nsis solis facia est " cap. 27) et secuta est decima, ut habet Beda lib. 3 quam Beda in Epitome pestimortalitaa inaudita, et Hibern.am , teste lentiam vocat : Britanniam magna stra-e devastavit, ex eaque lluntindonio

062 testecitato

Thoma

in

664-,

Kalendarum Juniarum, incidit Dominicam, non autem anno sequenti sexcentesimo septuagesimo. Rectius hic Beda anno secundo consecratus enim fuerat Theodorus a Vitatiano 26 Martii seu septimo Kalendas Apriies. Obscurus est apud eumdem locus lib. 4 cap. 5 Anno Dominicae Incarnationis sexcentesimo septua: :

g-esimo, qui est

Colmanno egit scopiobierunt. Ceterumde sancto 18 Februarii pag. 83 et Henschenius ad diem cetebratione Paschatisperseqq Conflictum super in tib. 3 cap. 24, Eddius Stephanus censent Beda
VitaS. WilfridicapW. Julii, ad quem diem, u Colitur S. Deusdedit 15 nostro. in Opere si tubet, plura vide nihit potuireperire, quod o De monasterio illo fluxisse non videatur. Mabilloex hocBecke toco Niridanum statuit non ita nius in Notis prmviis a Cassino monte. provul illustravit Bollandus die 9 p S. Adriani Gesta

Ceddus Londinensis

et

Tuda

Lindisfarnensis epi-

venit Theodorus, Oswi rex

annus secundus, ex quo Britanniam Northanymbrorum, pressus est infirmitate, qua et mortuus cst. Si enim Oswius obiit 15 Februarii, quo die ejus est in Martyrologio Anglicano memoria, non facite intelligitur, quomodo mortuus sit anno secundo, exquo Britanniam venit Theodorus, nisivenissejam tum censeatur, cum iter in Britanniam aggressus est,
vet

annos civiles hic Beda compuiet. y De illo ita Beda lib. 2 cap. lUtimo in fine Keliquerat autem (Paulinus) in ecclesia sua Eboracensi Jacobum diaconum virum utique ecclesiasticum et sanctum..., qui quoniam cantandi in
: ,

ecclesia erat peritissimus... etiam mag-ister ecclesiasticae cantionis,

est. Cum Januarii, quo sacris Fastis inscri])tus cohxreant cum Actis S. Theoejus gesta midtum Ortetiusin dori, vide Bollandi Notas. Cur autem

juxta

morem Bomanorum seu

Cantuariorum, multis cspit existere.

sione, vide

Thesauro S. Adrianum vocet episcopum Neridani, nonfaciledixero. coenoq Quis fuerit Andreas ille, quodve

De hac Ceaddx ab Eboracensi cathedra expidCommentarium prxvium 2 num 28. Fuerat Ceadda, mortuo Deusdedit, ad quem ordiz

nandusveneratyConsecratusaWiniOccidentaiium

Saxonum

DIE DECJMA

NONA 8EPTEMBBI8.
Christo,

77
a.

A Saxonum

Hic Simoniace sedem Londinensem pecunia emerat a Wulfero Merciorum

cpiscopo.

rege, ut scribit Malmesburiensis de Gest. ponlif. Angl. lib. 2 in initio, et de Gestis reg. Angl. cap. 3.

nos juxta morexn cade necessariis Ecclesiaj negotiis. Convenimus autem die xxiv b mensis Septembris, Indictione prima, in loco qui

placuit convenire

ran.
,; * *

nonum

venerabilium,

tractaturis

aa Posiquam S. cesserat, noluit in

episcopis Scotis et

Colmannus Eboracensi sede

dicitur

Heorutford
indig-nus,

eam ordinari S.Wilfridus ab Britonibus, eo quod a commu-

quamvis

c. Ego quidern Theodorus, ab Apostolica Sede destinatus

nione ApostoliccV Sedis rescissi et schismatici haberentur. Igitur navigavit in Galliam, ibique a S. Agilberto, adstantibus undecim aliis episcopis, consecratus est anno Domini G61>. Atque inde sequenti vel alterius initio rediit in Britanniam. At occupata yer S. Ceaddam sedeEboracensi, ad monasterium Ripense recessit, unde accersitus ab Ecgberto Cantuariorum rege,presbyteros in Cantia atque inter illos Puttam ordinavit.
scribitur,

Dorovernensis ecclesiae episcopus, et consacerdos ac frater noster reverendissimus liisi Orientalium Ang-lorum episcopus, affuimus; cum quibus etiam
frater et consacerdos noster Wilfridus

Northanymd

brorum gentis episcopus d per

affuit
:

proprios legatorias

affuerunt et fratres^et consacerdotes nostri Putta episcopus Castelli e Cantuariorum, quod dicitur Rofecester, et Leuterius

<

f episcopus Occidentalium Saxonum, "vTinfridus g episcopus provinciae Aferciorum.

12 Cumque in unum convenientes juxta ordinem suum quique resedissemus Rogo, inquam, dilectissimi fratres, propter timorem et amorem
:

f
sr

bb Quod hic Rofi, alibi Roffi. Rhofi, Roffa et Rofa oppidum est, Malmesburio, situ nimiurn

ubidectm
u ">*-

ang-ustum, sed quod in edito locatum, fluviovolantissimo alluitur, hostibus sine periculo non accessibile.

*"*"

Redemptoris nostri
definita

ut in

Hodic Rocestria appeltatur,

estque urbs

nostra fide tractemus,

ut

communi omnes pro quaecumque decreta ac

Angliev Meridionalis in Cantio ad Meduvacum fluvium, qui 5 milliaribus Anglicis infra in Tha-

sunt a sanctis et probabilibus Patribus,

mesis eestuarium se exonerat

media inter Can-

incorrupte ab omnibus nostris serventur. Haec et alia complura quae ad charitatem pertinebant uni,

B tuariam ad Ortum
20 in Lexico.

Londinum ad Occasum, miliaribus ab utroque distans. Ita Baudrandus

et

tatemque Ecclesiae conservandam, prosecutus sum. Cumque explessem prolocutiouem interrogavi E unumquemqueeorum per ordinem, si consentirent
,

cc Fuit quintus Roffensium episcopus, de quo nihil in serie, preeter

ea, quae a patribus

nomen, profert Willelmus. Ex

creta,

custodire. ^Vd

canonice sunt antiquitus dequod omnes consacerdotes

:

Gervasio et Beda lib. 3 cap. 20 constat,fuisse degenereWestsaxonumordinatumque a Deusdedit. dd Eadem pene de illo Malmesburiensis et atii. Cantum ecclesiasticum a Paulino forte,velJacobo diacono didicerat. Hic certe usque ad Bedse tempora supercixisse dicitur lib. 2 cap. 16.

Optime omnibus sanctorum canones Patrum, nos quoque omnes alacri animo libentissime servare. Quibus statim protuli eumdem librum canonostri

respondentes, dixerunt

placet, quae definierunt

num

h, et

loca notaveram,

ex eodem libro decem capitula, quae per quia maxime nobis necessaria

/,

sciebam,

PARS

II.

illis coram ostendi, et ut haec diligentius ab omnibus susciperentur, rogavi. 13 Primum capitulum Ut sanctum diem Paschae eonduniur in commune omnes servemus Dominica post quar- ?**"
:

S. Theodorus concilia celebrat, variis-

tam-decimam lunam primi mensis. n Ut nullus episcoporum parochiam

vadat, sed contentus
plebis.
sit

alterius insibi

gubernatione creditae

que

locis episcopos
.

ordinat: dice-

ceses partitur
et

Ex

lib.

4 cap. 5, 6

12.

c
Mortuo rege

Oswh,

A nno Dominicge Incarnationis sexoentesimo -^Xseptuag-esimo, qui est annus secundus, ex quo in Britanniam venit Theodorus, Oswi rex Northanymbrorum pressus est infirmitate, qua etmortuus est anno setatis suae quinquag-esimo octavo
:

iii Ut, quae monasteria Deo consecrata, nulli episcoporum liceat ea in aliquo inquietare, nec quidquam de eorum rebus violenter abstrahere. iv Ut ipsi monachi non migrent de loco ad locum, hoc est, de monasterio ad monasterium, nisi per dimissionem proprii abbatis; sed in ea permaneant y obedientia, quam tempore suae conversionis pro-

qui in tantum eo tempore tenebatur amore

Ro-

ab infirmiibique ad loca sancta vitam finire disponeret, Wiliridumque episcopum duccm sibi itineris fieri, promissa non parva peeuniarum donatione, rog'aret. Qui defunctus die decima quinta Kalendarum Martiarum, Ecg;fridum filium reg-ni heredem reliquit. Cujus

manae
tate

et Apostolicae institutionis, ut si

salvaretur,

etiam

Romam

venire,

miseruut. v Ut nullus clericorum relinquens propriumepiscopum, passim, quo lubet, discurrat, neque alicubi veniens absque commcndatitiis literis sui praesulis suscipiatur. Quod si semel susceptus est, et noluerit invitatus redire; et susceptor, et is, qui susceptus
est,

excommuuicatioui subjacebit.
episcopi atque clerici peregrini contenti hospitalitatis munere oblato, nullique iUoullum otrlcium sacerdotale absque per-

vi
sint

Ut

rum

liceat

missu episcopi, iucujus parochia esse cognoscitur,

ag-ere.

anno reg;ni tertio a Theodorus cog-it concilium episcoporum una cum eis, qui Catholica Patrum
}

statuta dilig-erent et nossent,

Magistris Ecclesiae
diligenter

pluribus.

Quibus pariter

cong-reg-atis,

ea, quae unitati pacis

eo,

ecclesiasticae

congTuerent,

anno synodus congregretur. Sed quia omnibus in comdiversa3 causte impediunt, placuit Augusti in loco, qui appellatur mune, ut Kaleudis Clofeshooh i, semel in auno congreg-etur.

vn Ut

bis in

quo Pontificem decebat animo, ccepit observanda docere. Cujus Synodicae actionis hujusmodi
textus est.
s. Tlieodo-

Utnullusepiscoporum se praeferat alteri per ambitionem, sed omnes aguoscant tempus et ordiviii

nem

consecrationis suae.
in

rusconvocat

sywdum,

Domini Dei et Salvatoris nostri Qjjyjgti, regnante in perpetuum ac g-ubcrj egu ^^^^ guam Ecclesiam eodem Domino nostro Jesu
11 In nomine

ix Capitulum

commuue tractatum

est, ut plu-

nugrereures episcopi, crcscente numero fidelium, tur k. Scd de hac re ad praesens siluimus.

lOPro

VITA

S.

TEEODOBI AECHEEPISO.
tesimo septuagesimo sexto, cum Edilred rex Merciorum, adducto malig-no cxcrcitu, Cantiam varespectu staret, ct ecclesias ac monastena sme vel divini amoris fsedaret, civitatcm quoque pietatis

Lw.
*"

x Pro conjugiis. Ut nulli incestum tacmt, nullus habere connubium, nullus

Hceat nisi legitimum

D
ordinatepi-

oonjugem propriam,
docet

nisi

ut sanctum

Evangelmm
si

fornieationis causa relinquat.

Quod

quis-

legitiino sibi quampropriam expulerit conjugem, vosi Christianus esse recte matrimonio junctam, copuletur, sed ita permaneat, aut nulli alteri
luerit,

qttibus

om-

propriae reconcilietur conjugi. 14. His itaque capitulis in

commune

tractatis

quamvis eo Rhofi, in qua erat Putta episcopus, tempore absens, communi clade absumpsit. Quod vidclicet suam, rcbus ille ubi comperit, ecclesiam divertit ad Sexwlfum ablatis omnibus, depopulatam, accepta ab eo possessione Merciorum antistitem, et
ecclesiae

nes subscri-

bunt

deinceps ab aliquo nostrum ttc definitis, ut nullum scandalum, aut alia pro aliis oriatur contentionis

unusdivul<rentur, placuit, ut, quse definita sunt, nostrummanus proprise subscriptione conquisque Quam sententiam definitionis nostrse Tifirmaret
tillo
l.

cujusdam bb et agelli nou g-randis, ibidem in pace vitam finivit, nihil omuino de rcstausupra rando episcopatu suo agens quia sicut diximus, mag-is in ecclesiasticis, quam in mundanis
:

notario scribendam dictavi.

scriptis.

Actum

in

mense
nostra

et Indictione supra

Quisquis igiturcontra

solum ecclesia Deo serviens, ubicumque rog-abatur, ad docenda ecclesiastica carmina divertens. Pro quo Theodorus
rebus erat industrius; sed in
illa

hanc sententiam juxta decreta canonum,

in civitate Bhofi

etiam confessione ac subscriptione manus nostras confirmatam, quoquo modo minuere, eamque infringere tentaverit, noverit se ab

pum. Sed

illo

Wichelmum cc consecravit episcopost non multum temporis, pras

omni

oflicio sacer-

inopia rerum, ab episcopatu decedente, atque ad alia loca secedeute, Gefmundum ald pro eo substituit antistitem.

dotali et nostra societate separatum. Divina nos gratia in unitate sanctae Ecclesise suee viventes cu-

stodiat incolumes.

tione

Eacta autem est hsec synodus anno ab IncarnaDomini sexcentesimo septuagesiino tertio,
Julio

Incarnationis sexcentesimo DitaMtacu s 0l ^ septuag-esimo septimo ce, qui est annus imperii regis Ecgfridi octavus, apparuit mense Aug-usto
17

Anno Dominicse

stella, quae dicitur

cometa, et tribus mensibus perhoris -oriebatur,

et

quoannorexCantuariorumEcgbertm mense obierat, succedente in regnum fratre n Lothere,

quod ipse annos undecim et menses septem tenuit. Bisi autem episcopus Orientalium Anglorum, qui in
prsefata synodo fuisse perhibetur, ipse erat successor Bonifacii o, cujus supra meminimus, vir mult33
sanctitatis et religionis.

excelsam radiantis flammse quasi columuam prseferens quo etiam anno orta inter ipsum regem Ecg-fridum ff'et reverentissimum autistitem Wilfridum dissentione,

manens matutinis

ff

pulsus est idem antistes a sede sui episcojmtus, et duo in locum ejus substituti episcopi, qui Nor-

Nam Bonifacio

post

decem

danbymbrorum geuti
qui Deirorum, et Eala

prseessent,

Bo&ngg

videlicet,

etseptem annos episcopatus sui defuncto, episcopus ipse pro eo, Theodoro ordinante, factus est. Quo adhuc superstite, sed gravissimainfirmitate ab administrando episcopatu prohibito, duo sunt pro illo
Acci et Baduiai p electi et consecrati episcopi ex quo usque hodie provincia illa duos habere solet
:

qui Berniciorum provinciam g-uberuaret. Hic in civitate Eboraci, ille iu Augustaldensi ii, sive Lindisfarnensi ecclesia ca-

M,

thedram habens episcopalem, ambo de monachorum

collegio in episcopatus g*radum adsciti.

Cum

qui-

bus

episcopos.
tlrir:h rt<riis tocis

et Eadhed hk quam nuperrime rex

in provincia

Lindisfarorum,

15

Non multo

post heec elapso tempore, offensus

aWinfrido Merciorum episcopo per meritum cujusdam q inobedientise Theodorus archiepiscopus, dcposuit cum de episcopatu post annos accepti episcopatus non multos, et in loco ejus ordinavit episcopum Sexwlfum r, qui erat constructor et abbas monasterii, quod dicitur Medesnamsteni in reg-ione Girviorum s. Depositus vero Vinfrid rediit in monasterium suum, quod dicitur ad Barue t, ibique in optima conversatione vitam finivit. Tunc etiam Orientalibus Saxonibus, quibus eo tempore prsefuerunt Sebbi et Sigheri, quorum supra meminimus, Earconwaldum u constituit episcopum in
civitate
et ante

Ecgfrid, superato in bello et fugato Wlfere, obtinuerat, ordinatur episcopus. Et hunc primum eadem proviucia accepit proprium prsesulem, secundum Ediluinum, tertium Eadg*a-

rum,
habet.

quartura

Cyniberctum,

quem

in

praesenti

Habebat enim ante Eadhedum antistitem Sexwlfum, qui etiam Merciorum et Mediterraueorum Auglorum simul episcopus fuit, uude et expulsus de Lindissi, in illarum provinciarum regimine

permansit. Ordinati sunt autem Eadhed, Bosa et

Lundonia, cujus videlicet viri in episcopatu episcopatum vita et conversatione fertur

EataEboraci ab archiepiscopo Theodoro qui etiam I post tres abscessionis Wilfridi annos 11 horum numero duos addidit antistites, Tunbertum ad ecclesiam Augustaldensem, remanente Eata ad Lindisfarnensem , et Triumvini nn ad provinciam Pictorum, quae tunc temporis Anglorum erat im:

mm

sicut etiam nunc caelestium signa virtutumindicio sunt. Quartus Occidentalium Saxouum autistes Leutherius fuit. Si quidem primus Birinus w, secuudus Agilberctus x, tertius exstitit Wini. Cumque mortuus esset Coinwalch y, quo regnante idem Leutherius episcopus factus est,
fuisse sanctissima,

perio subjecta.

Eadhedum de

Lindissi reversum, eo

quod Edilfred provinciam recepisset oo, Bhipensi

ecclesise praefecit.

AISNOTATA.
est, corrigendum ex aliis Bedee lolegendumque quarto, nisivelis fquod eegre intelligitur) annos tantum completos designari. Ecgfridus enim regnum adiit medio Februario anni 670, unde eo mense anno 673 terminatur annus ejus tertius et quartus inchoatur.

acceperunt subreguli regnum g-entis, et divisum inter se tenuerunt annis circiter decem ipsisque rcg-nantibus, defunctus est ille, et episcopatu functus est Heddi z pro eo consecratus est a Theodoro in civitate Lundonia. Cujus episcopatus tempore, devictis atque amotis subreg-ulis, Cedualla aa susccpit imperium, et cum duobus annis hoc te: :

Mendum

cis,

nuisset,
reliquit,

tandem superni reg'ai amore compuuctus eodem adhuc praesule ecclesiam g-uber-

Romam abiens, ibi vitam finivit, ut in sequeutibus latius dicendum est. 16 Anno autem Dominicse iucarnationis sexcennante, ac

b Dissonant hic notae chronologica>. Conspirant pro anno 672 annus Ecgfridi 3, et indictio 1 nec obsunt anni$ Ecgberti,qui Ercomberto anno 664,
:

die 14 Julii successerat, si ultra eum diem anniQl% superfuiL At infra aperte Beda concilium et Egberti mortem anno sequenti illigat, et in Epi-

tome

DIE DECIMA
\.

NONA SEPTEMBMS.
i

79

tonie scribit;

Anno

dclxxiii Egbert rex Cantua-

riorum obiit, et synodus facta est ad Herudforda, quee repugnant reliquis epochis. Non est operee pretium visum multis disceptare, utrie alteris prseferendm sint. Scribit idem Beda UbAcap. 26: Quo videlicet anno, qui est ab Incarnatione Domi-

Alias Ciovesho, Clyff, Clif, Clobeshoas et LoXine Clovcshovia. De ejus situ nihit certi occurrU'. Alfordus asserit fuisse in Cantia. Porro de conciliis juxta hsec statuta tempore S. Theodori habitis, altum est silentium. Varia postmodumeo con-

nicaccLxxxv Hlotheri Cantuariorum rex, cumpost Ecgbertum fratrem suum, qui ix annis regnaverat, ipse xn annis regnasset, mortuus erat viii Idus Eebruarii. Exeo computu, si anno 672 obiisset Ecgbertus, annum 13 menseJulio anni 684 inchoasset Lotharius.' Igitur indictionem 2 substitue, et Egfridi annos, neglectis 7 mensibus, (quod ego non ausim) computa, vel pro 8 repone 4, et cum
Alfordo ceterisque synodum anno 673 illigabis. Chiffletius cum c Ita Paraphrasis Saxonica
;

vocata fuere sub Cuthberto, Mthelardo, Wulfredo archiepiscopis Cantuariensibus, quorum Acta exstant

apud Spelmannumet

alios.

secundMmposterioremperiodi partem dubitant aliqui, cum ea non habeatur in Saxonica Versione. Verba sint Theodori, epistola synodali Acta concilii cum clero communicantis.
1

kDe hoc Capitxdo

Omissa sunt apud Mabillonium usque ad Quis-

quis, typothetse, opinior, incuria.

reliquis Herudford. Alii scribunt Thedford, Heortfort, et Hereford. Camdeno aliisque non paucis solaarrident Herudford seu Herford, quod nomen,
inquit,
alii

Rubrum vadum,

alii

Cervorum vadum

mtev^retsMtuv, poniturque ab eo in Cattieuchlanis. d Quare ad primam illam synodum non venerit ipse S. Wilfridus, non liquet.

m In regnum successerat patri Ercomberto anno 664, illudque 9 annos solidos tranquille tenuit. n Alias Hlotere, et Lotharius. Qua sorte fraternum regnum adierit, neglecto Ederico Ecgberti filio, incertum est. Ab eo variis appetitus bellis Lotharius, tandemjaculo transfixus occubuit.
o

De

Bisi vix aliqua occurunt alibi.

De

Bo-

Tum forte

rese-

nifacio paucisegerat

Beda lib.Z cap.M.Ortus erat

dificanda ornandaque Pauliniana Eboraci basilica detinebatur. e Id est Roffa, quod, quare Cantuariorum castellum hic dicatur, vide adpartem preecedentem
littera
f

in Cantia, ordinatusque ab Honorio anno circiter 651. Bregilsus etiam et BeYtgilsusappetlatur. p Apud Malmesburiensem Heta, alibi ^Ecca, sedit Dumvici. Bedwinus, qui eBadwini, Baldwi-

bb

et

Camdenum

in Cantia.

nus
buit

et

De Leutherio seu Eleutherio in Episcopis Win-

Eadewine dicitur, sedem episcopalem haapud Elmham seu North-Elmham, in agro

toniensibus agit Malmesburiensis, cujus integrum hic transfero, quia plura continet ad hanc partem Historiat Anglicanse pertinentia. Ita scriMt: Post eum (Birinum) Agilbertus natione Gallus
provincise praasulatum tenuit. De cujus adventu et abscessu in Beda latius lecturus, hic cognosces com-

Norfolciensi, sanctamque Ositham sacro velo induit,ut in ejus Vitanarratur.

q Conjecturam ex rebus gestis

illius

temporis

perquam probabilem dedi Commentarii prsevii 2 num. 29.Tribus circiter annis Merciis prsefuit }
ordinatus anno 672 velsequenti. r Sexwlfo curam construendi istiusmonasterii,

pendio. Sub introducto in episcopatum Wintonias Wine vocabulo, homine Anglo, sed apud Gallos ordinato,

absessit infensus.

Nec diu invasor

fovit

quoddeindePetriburgumappellatum fuit, demandarant Peada, ac deinde Wlferus Merciorum reges. Constructo

otium, sed ejusdem regis tyrannide pulsus ad "Wlferium regem Merciorum fecit confugiuni, emptoque

primus abbas datus

est,

indeque

ab eo episcopatu Londonioa dies vitse residuos comsumpsit, saivo exemplo posteris, ut non facile discernas majore peccato et infamia, an illius, qui rem sacram vaenum proposuerit, an illius qui emeexoratus a rege ut rit. Tum Agilbertus per nuntios rediret, excusavit adventum, quod Parisiaci episcopatusvinculisteneretur adstrictus. Ne tamen spem postulantis eluderet, misit nepotem Leutherium, qui prono provincialium assensu exceptus, et a Theodoro archiepiscopo consecratus, septem annis

ad pastorales infidas assumptus a Theodoro. f Popidi, qui palustria in Northamptonensi comitatu habitabant. Lindissi, inquit t Id est, Ad nemus, in provincia qui Eddio WulfriBeda lib. 4 cap. 3. Winfridus,
dus dicitur, anno 67S navigavit in Galliam, forte de injuria apud Pontificem Romanura conquestuhostirus. At a S. Wilfridi Eboracensis episcopi spoliatus bus, deceptis errore nominis, captus, et omnibus, nudus humi misere derelictus est. Rem

West-Saxonum rexit ecclesiam. Quod ideo non tacui, quia de annis episcopatus ejus Beda nihil expressum reliquit, mihi ex Chronicis cognitum dissimulare silentio prgeter religionem videbatur, g De Winfrido, prmter ea, quee infra

narrat Eddius cap. 14. u Ejus Acta illustrata habes in Opere nostro ad

diemxxx

Aprilis.

damus,

Inter Sanctos coliturS.Wmnus, Martyrologio Romano inscriptus die ZDecembris.Eximias laudes paucis colligit Malmesburiensis de

ejus

hsec habet

Beda

lib.

4 cap. 3

In cujus (S. Ceaddee)

locum ordinavitTheodorus Winfridum virum bonum etmodestum, qui, sicut praedecessores ejus provinet ciis Merciorum et Mediterraneorum Anglorum
Lindisfarorum episcopatus offlcio praeesset... Erat autem Winfridus de clero ejus, cuiipsesuccesserat, antistitis, et diaconatus ofncio sub eo uon pauco tempore fungebatur. h Videtur fuisse codex aliquis, in quo Canones conciliorum et sanctorum Patrum vel redacti in ordinem, vel certe erant compacti. Neutiquam autem canones ab ipso Theodoro conditi. Neque enim illi iis assensum episcoporum rogaverat, neque capitula dederant. Ceterum, quse subjiciuntur
10

Gest.pont. Itb. 2. x Agilbertus, qui et

.Egilbertus,

Aglibertus,

Agleberius non raro 041 demque ordinatus episcopus, anno circiter inHiberniam, indequead Orientales Satrajecit

scribitur, oi*tus in Gallia ibi-

xones profectus est, ubi et episcopalem sedem deinde nuit per annos facile decem; expulsus Streaneshalensi S.Colmananno 664, in conventu paulo de Paschate concione vicit,ac
obti-

dicta supertus htpost remeavit inpatriam. Vide

num in celebri
tera f
'

Saxonum regnum per annos obiitque circa annum 673.

z

y Comtvalch,aliasKene^\cluu6,OccidentahHm
facile

30

tenuit,

quoad verba
illo

et

apices

eadem non

sunt, quse

Hedda,

alibi

Headda,

in libro

notaverat Theodorus , sed tantum secundum circumstantias deducta factisinde que et locis particularibus applicata.

coliturque die

7 Julii,

Hedde appellatur, ad quem de illo actum est

et

in Operenostro.

Alfordus anaa Cedualse regniinitium reponit

15

Septembris tomus

VL

no

80
\.

VITA
GS6.

S.

TIIKODOIU AllCIMEPISC.
tensam fuisse, habuisseque urbem Lindocolinem nomine. Ha c si vera sunt, facile inducor, ut credam.Lindissi hodiernum fuisse comitatum Lincolj

MMl

no

Ejusnomen recentioribus aliquod Marty-

BlPA.

rologiis inscriptum legiturwAprilis.Censuerunt nostri, cultum ejus antiquum non satis

Majores

probari, quapropter inter Prictermissos

ad illum

diem relictus est. bb Ad h<vc ita Warthonus tom. i Ang. Sac. pag. 424: Sexulfus igitur, qui Winfridum excepit, ut Thcodoro morem gereret, episcopalem sedem apud Hcrefonliam instituit anno 676, et institutfe prasfecit Puttam, cui tantillam dioecesis suae partem larg-itus est.
ille

niensem, Lindocoluiam vero, Lindum hodiernum comitatus caput. sequcntis initio. 11 Anno scilicet 680, vel Trumbertus vocatur, brevique admoram Alibi dum tempore episcopatum gessit, depositus in

synodo Twyfordensi. Ceterum difflcxdtatem sibi

fecerunt aliqui circa locum istius episcopatus. Lubinus in Notis ad Martyr. Tab.ipag. 9 arbitratur, Augulstadiam seu Hagulstadiam urbem fuisse sitam in insida Lindisfarnensi, de qua litt.
ii:

Ex

Godioino, nifallor, id collegit,atque

ex Malmesburiensi, apud quem de Gest. pontif Ang. lib.4. primus Herefordensium episcopus ponitur Putta. Verumidemne hiccumRhoffensi? Multum dubito certe non idsuadet Beda, dissuadct omnino Gervasius in Chronico } ubi paucis post relictam sedem annis illum obiisse tradit. Sedet ipse Mabnesburius scribit Putta... ad Sexwulfum... secessit Cujus liberalitatis munere ecelesiam campestrem et agellum adeptus, quod
>

in

in Lexico.

quam opinionem etiam inclinat Baudrandus Verum id est omnino a vero alienum,

quomodo enim exigua adeo insida episcopales sedes duas habuisset ? Beda sane in Vita S. Cuthberti cap. 16 suspicatur,

mirum

aliquibus, quod ibidem prteter episcopi

videri debuisse sedem ab-

batiafuisse memoretur. Aitenim: Nequealiquis

miretur, quod in eadem insula Lindisfarnea, cum permodica sit, et supra episcopi, et nunc abbatis et monachorum esse locum dixerimus: revera enim ita est, namque una eademque servorum Dei habitatio utrosque simul tenet, imo omnes monachos tenet. E Sed illorum auctorum errorem apertius confutat Ricardus Prior Hagustaldensis, quiseculo 1-2 floruit, scripsitque de statu antiquo et novo suee ecclesice, quse Seldenus Collectioni suee colum 289 et seqq. edidit. Ibi Agidstadia seu Hagulstandia, incolis Hestoldesham et Herham in Nortanymbrorum provinciajiaudprocida Tina flumineadAustrum

reliquum erataevipacifice consumpsit. Ex quibus non videtur ad aliarn postmodum cathedram admotus.
cc De Wichelmo, quem Malmesburiensis B chelmum nominat, obscura sunt cetera.

Qui-

dd Gebmundus annis pluribus Roffensem rexit

enim obiit anteannum 693. legendum esse et non octavo, ut habent vulgata Bedse exemplaria, ostensum est in Commentario Snum. 49. ff Beda, ubicumque illorum dissidiorum meminit, causam cidpamque in Ecgfridum regem conecclesiam, nec
ee Septimo
jicit,

vixfacta S. Theodori mentione. Reverentise erga tantum Antistilem Bed<v silentium plerique tribuunt. Vide Commentarii prosvii 2 num. 32
etseqq.

sita dicitur. Villa primum fuerat, quam S. Wilfrido Ethelreda regina cesserat. Amplissimum ibidem ccenobium condiderat exornaveratque

Wilfridus
qui
et

(teste

Eddio

et aliis)

quod in episcopaerexit prmfecit. Con-

Bossa et Boza dicitur, subtimide locum inter Sanctos dedit Henschenius, ad diem Martii, tantumque Beati titxdum tribuit. Aliqui mortem ejus anno GS6 illigant at si vere Malmesburiensis de Gest. pont. Angl. lib. 3 narrat Bosam, expidso iterum e sua sede Wilfrido substitutum fiisse, debuit usque ad seculi Sinitium, vel alterius certe finem supervixisse maxig-g Bosa?,
; ,

lem sedem, ad
S.

normam Lindisfamensis
Tumbertum

Theodorus, illique

sule,si

9 et seq.

lubet,Monasticum Anglicanum tom.%pag. Porro videtur Hagustaldensis ecclesia

15 circiter milliaribus

Eboraco abfuisse, inquit

me cum innuatur paulo

ante secundam Wilfridi

restitutionem obiisse. lili Eata, qui et Mtn, Martyrologiis recentioribus aliquot et Anglicanis inscriptus est ad diem 26 Octobris, ubi dispiciendum crit, an inter San-

ctos locandus

ejus obitum
fjositiuit. cst

sit. Ricardus Prior Hagustaldensis anno 6S5 consig?iat. Corrige interim

hunc Bedm locum, ubi inverso ordine, Hic, ille Bosa enim Eboraci sedit, Eata in
:

llauguaiatdcnsi cat/icdra,
ii

Lindisfarna, Anglis Holyisland, ztfe^Iusula

sacra, sita est in

fluvio,
:

NorthumbrHa; littore, Lindoque unde nomen traxit, objicitur. De illa Beda

tib. 3 cap, S Yeuiente igitur ad se episcopo (Aidano) rex (Osualdus) lodum sedis episcopalis in insula Lindisfantensi, ubi ipse petebat, tribuit. Qui

Harpsfeldius pag. 97. nn Picti, gens bellicosissima, hodiernee Scotix partem Meridionalem incolebant. Vide Commentariumpreevium ad Vitam S. Niniani Pictorum Apostolilft Septembris. oo Circa episcopatum Lindissi, ut tum solebant cum regnis mutari episcoporum cathedra, plurima paucis annis gesta sunt.Senescenti Wlfero extremisque regni annis 673 vel sequenti, Ecgfridus rex Lindissiensem provinciam eripuerat. Sexivlfus anno 676, regnante post Wlferum Edilredo, Merciis, expidso Winfrido, datus est episcopus ejus deinde anno sequentijurisdictioni erepta fuit provincia Lindissiensis, ubi consecratus fuit episcopusEadhedus, sedemque habuit Sidnacestriee, quse urbs Alfordo sita fuit t ubi Trenta fluvius Gainsborouw oppidum alluit. Anno deinde regni Ecgfridi nono et Christi 679 initio, conserto gravi
:

prselio,

videlicet

locus recedmtr

rheumate

bis quotidie

.instar insulu'

maris circumluitur undis, bis renudato litore contigmus terrae redditur. Circuitumsex

milliarium Anglicorum itli adscribit Baudrandus in Lexico.

Lindissi

kk Lindisfarorum provincia, Liudisch etiam et Anglo-Saxonibus vocitata, si Martiniero

asseritque

Lindisfarorumprovinciam victor Edilreregnoque Merciorum adjunxit: unde coactus fuit Eadhedus recedere. Atque eodem annopost concilium Hertfeldense,consentiente Edilredo rege, in episcopales sedes quinque amplissimse Merciorum ditiones divisse fuerunt, seditque Ethelwinus in Lindissiensi provincia, unde exdus
recepit,

in lexico credimus, est hodiernis Britannis Licolnshire. Confutat ibidem Bailletum,

cesseratEadhedus,quiporro Ripponensi ecclesix,

in agro Eboracensi prwfectus est.

Erat

sciticet

scribere

las,ab Ilumbro flumine in

Bedam,provinciam,quam Liudissi appelMeridiem admarepro-

ibiccenobium celebre,quod S. Wilfridusexstruxerat, de quo Beda lib. 3 cap. 5 et Eddius swpius.

PAIiS

DIE DECIMA

NONA SBPTEMBEISnodum, quse

facta est in urbe

Hl

Roma,
.

in

tempore

A.mn
Bcr*4.

PARS

Papae Martini beatissirai, Indictione octava, imperante Constantino piissimo anno nono suscepi-

III.

mus,

ct

glorificamus

Dominum nostrum Jesum

Christum, sicut

tes vel subtrahentes, et

Theodorus concilio Hertfeldensi prcesidet,

rebusque in Anglia prceclarisgestis, sancte

sime

moritur.
et

Ex
lib.

lib.

4 cap
cap.

17,

18, 21,

Congregata
Hertfcldiie,

curante

temporibus audiens Theodorus fidem EcConstantinopoli per haeresem Eutychetis multum estfe turbatam, et ecclesias Anglorum, quibus praeerat, ab liujusmodi labe immunes perdurare desiderans, collecto venerabilium

His

addenanathematizamus corde et ore, quos anathematizaverunt, et quos susceperunt, suscipimus; glorificantes Deum Patrem sine initio, et Filium ejus unigenitum, ex Patre generatum ante secula, et Spiritum sanctum procedentem ex Patre et Filio inenarrabiliter, sicut praedicaverunt hi, quos memoravimus supra, sancti Apostoli, et Prophetae, et Doctores. Et nos oranes subscripsimus, qui cum Theodoro archiepiscopo fidemCatholicam exposuimus. 21 Intererat huic synodo pariterque Catholiet isti glorifieaverunt, nihil
cae fidei

A^

&**

clesise

decreta firmabat vir venerabilis Johan-

liea expotiia

sacerdotum doctorumque plurimorum coetu, cujus essent fidei singuli sedulus inquirebat, omniumque unanimem in fide Catholica reperit consensum et hunc synodalibus literis ad instructionem
:

nes archicantor c ecclesiae sancti Petri et abbas monasterii beati Martini, qui nuper venerat a Roma per jussionem Papae Agathonis, duce reverentissimo abbate Bisi d episcopo, cognomine Benedicto, cujus supra meminimus. Cum enim idem

Benedictus construxisset monasterium Britanuiae, in honorem Apostolorum principis, juxta ostium

fluminis Wiri
e,

commendare B memoriamque sequentium

curavit.
est.

venit

Romam cum
f,

cooperatore

Quarum
vatoris,

videlicet literarum istud

exordium

ct
te

pr&sidenS. Theodo-

19 In nomine Domini
frido rege

nostri Jesu Christi

Sal-

ac socio ejusdem operis Ceolfrido ejusdem monasterii abbas fuit,

ssepius

qui post ipsum

ro, synodiis,

imperantibus dominis piissimis nostri EcgHymbronensium anno decimo regni ejus, sub die quinta decima Kalendas Octobres, Indictione octava, Edilredo rege Meminensium, anno sexto a regni ejus et Adwlfo rege Estranglorum, anno decimo septimo regni ejus, et Hlo,

facere

consueverat

(quod g et ante atque honorifice a

:

beatae memoriae
petiitque et
tis,

Papa Agathone susceptus est accepit ab eo in munimentum liberta-

tate Apostolica firmatam, juxta

thario rege Cantuariorum, regni ejus anno septimo prsesidente Theodoro Dei gratia archiepisco
:

h ex auctoriquod Ecgfridum regem voluisse, ac licentiam dedisse noverat, quo concedente, et possessionem terrce largiente, ipsum

quod

fecerat, epistolam privilegii

po Britannias insulae

et civitatis Doroveruis,

una

eo sedentibus caeteris episcopis Britanniae in sulae viris venerabilibus, propositis sacro-sanctis Evangeliis, in loco, qui Saxonico vocabulo Het-

cum

monasterium fecerat. Accepit et praefatum Johannem abbatem Britanniam perducendum, qua tenus iu monasterio suo cursum canendi annuum, sicut ad sanctum Petrum Roniae agebatur, edoceret, egitque abba-Joannes,

ut jussionem acce-

feld b nominatur, pariter tractantes, fidem rectam noet orthodoxam exposuimus, sicut Dominus ster Jesus Christus Incarnatus tradidit discipulis suis, qui praesentialiter viderunt et audierunt ser-

perat Pontificis, et ordinem videlicet, ritumque canendi ac legendi viva voce prafati monasterii cantores edocendo, et ea, quae totius anni circulus in celebratione dierum festorum poscebat, etiam
litteris

mones
/.

ejus, atque

Sancice

bolum, et generaliter
les synodi,
clesia?

sanctorum Patrum tradidit Symomnes sancti * et universa-

sterio servata, et

mandando, quse hactenus in eodem monaa multis jam sunt circumquaque

ipsius

et omnis probabilium Catholicae Ecdoctorum chorus. Hos itaque sequentes

transeripta.
-

22

Non solum autem idem Johannes

mo-

t$tabuua
'"

nos pie atque orthodoxe, juxta divinitus inspiratam doctrinam eorum professi credimus consouanC ter, et confitemur secundnm sanctos Patres, proprie et veraciter Patrem et Filium et Spiritum sanctum, Trinitatem in unitate consubstantialem, et

verum de omnibus pene ejusdemprovinciae monasteriis adaudiendum eum,

nasterii fratres docebat,

j Q,a

Ah~

qui cantandi erant periti, confluebant. Sed et ipsum per loca, iu quibus doceret, multi invitare curabant. Ipse autem, excepto cantandi vel legendi

unitatem in Trinitate, hoc est, unum Deum in tribus subsistentiis, vel personis consubstantialibus,
aequalis gloriae ethonoris.
in

munere,

et aliud in mandatis ab Apostolico Papa acceperat, ut cujus esset fidei Anglorum ecclesia, diligenter edisceret, Roniamque rediens referret.

qua con

tra

Mono-

thelitarnm
h.ircsim

20 Et post multa ejusmodi, quae ad rectae fi sancta dei confessionem pertinebant, haec quoque Suscepimus sanctas suis literis addidit svnodus
:

Nam

et

synodum

beati Papa?

Martini

centum

quinque episcoporum consensu non multo ante

Romae celebratam, contra eos maxime,

qm unam

nniversales quinque synodos beatorum Deo acceptabilium Patruin; id est, qui in Niccea congregati fuerunt, trecentorum decem et octo, contra
et

Arium impiissimum et ejusdem dogmata; et in Constantinopoli centum quinquaginta, contra vesaniam Macedonii et Eudoxii et eoruin dogmata; nequissiet in Epheso primo ducentorum contra mum Nestorium et ejusdem dogmata et in Chalcedone ducentorum et triginfa contra Eutychetem et Nestorium et eorum dogmata; et iterum in
;

in Christo operationem et voluntatem praedicabaut, secum veniens attulit, atque iu pnefato religiosissimi abbatis Benedicti monasterio transcribeudam commodavit. Tales namque eo tempore Coustanturbaveraut, tinopolitame ecclesise fidem multum et victi sunt. sed Domino dante proditi jam tunc Unde volens Agatho Papa, sicut in aliis proviuetiam in Britanuia, qualis esset status
ciis,

ita

ecclesice,

quam ab

hsereticorum contagiis castus,

Constantinopoli, quinto congregati sunt concilio, Theodoin tempore Justiniani minoris, contra et Ibae epistolas et eorum rum et Theodoretum,

hoc negotium reverentissimo abbati Joanni Brittanniam destinato iujunxit. Quamobrem, collecta pro hoc in Brittannia syuodo, quam
ediscere,

dogmata contra Cyrillum. Et paulo post

Et sy-

diximus, iuvcnta est iu omnibus fides Cathoiicaiuperviolata, datumque ei excmplar cjus Roinani

ferendum.

82
\. TKXKn
BtOI

T\

S.

IMIKODORl AKCllIEPISC,
Wulfero fratri successit in regnum anno 075; unde ejus annus quintus tantum inchoatur anno 679, quem exreliquis cpochis huic synodo pindicamus in Commentario 3 num. 74 et seqq. hAlias Hedtfelt et Ilartfeld. Plurima loca eo nomine appellata fuerunt; existimat tamen Alforcto

ferendum. Verum
to
te,

ille

postquam-oceanum
ac defunctus
est,

patriam revertens, non multransiit, arreptus infirmitacorpusque cjus ab amicis pro-

pter
erat,
est.

amorem

sancti Martini, cujus monasterio prte-

Turonis delatum atque honorifice sepultum

Nam

et benig-no ecclesiae illius hospitio,

iret,

cum

Brittanniam
ret,
ftis

cxceptus

est,

rogatusque multum
illo

dus, Hatfeldiam, Anglis Bishopshatfeld, forte ab eo

a fratribus, ut

Romam

revertens

itinere veni-

episcoporum conventu, in Cattieuchlanis

fordidc comitatu designari.
(
t

et

Hert-

atque ad

eam

diverteret ecclesiam.

oliisque

23 Denique ibidem adjutores itineris et injuncti

operis accepit, qui etsi in itinere defunctus est, ni-

jtrxciange-

hilominus exemplum

Catholicae

fidei

Anglorum

perlatum est, atque ab Apostolico Papa, omnibusque, qui audiere vel legere, gratantissime susceptum. Anno reg-ni Ecg-fridi nono k, conserto g*ravi praslio inter ipsum et Edilredum regem Merciorum juxta fluvium Treanta l, occisus est Elfuini,
frater reg-is Ecgfridi, juvenis circiter

Romam

c Qu v hic de Joanne narrat Beda habcs fere in Actis synodi Romame Spelmanni, de qua in Commentario preevio 3 num. 68 et seqq. d Ita editio Chiffletiana, sed mendose; neque

enim uspiam memoratur fuisse episcopus. Lege itaquecum reliquis exemplaribus Abbate Biscopo, quod sancto illi viro nomen passim Beda aliique attribuunt proprium. Ejus nomen 12 Januarii
Martyrologio Romano inscriptum est, ubi ejus Acta illusirata habes a Bollando. Alia ex Bcdas Historia de Abbatibus monasterii sui dedit MaMllonius Seculo 2 pag. 1001. e Wirus, "Were, seu Vedra Ptolomxo, fluvius ex tribus rivulis coalescit circa Northumbrise fines, indeque multis auctus fontibus in ortum prorumpit, medioque Dunelmensi episcopatu ad E antiqui Vinovii rudera cursum inflectit in Aquilonem, et quinque infra Tinas ostium milliaribus in mare se exonerat. Ad Septentrionalem Wiri ripam monasterium suum S. Petro exstruxit Benedictus,ut testatur Beda. Et ita scribit Wilielmus Malmesburiensis de Episcopis Eliensibus : Hic (Benedictus) Wirae amnis utrasque ripas. monasteriis pra3texuit,sub apostolorum Petri et Pauli nomine. Quomodo, hmc si vera sunt, S. Pauli coenobium ad Tinam fluvium situm fuit, eo loci, ubi nunc Iarrouw cernitur, ut Mabillonius et alii autumant ? Nonne in eorum opinione utrumque ccenobium eamdem Wiree ripam Aquilonarem occupat ? f Ceolfridum, qui fuerat in exstruendo Wirmuthensi monasterio adjutor, exstructo coenobio S. Pauli preefecit Benedictus. De illo vide, si lubet, plura apud Mabillonium laudatum. g* Referenda sunt hsec ad ea, quee prmmiserat de itinere Romanojam enim ante ter Romampro.

annorum,

utrique

provinciae

decem et octo multum amabilis.

materies belli

Nam

et

sororem ejus, quse dicebatur Osthrid, rex

Edilret habebat uxorera.

Cumque

acrioris et inimicitise longioris inter reges

popu-

losque

feroces

videretur

exorta, Theodorus I)eo

dilectus antistes, divino fretus auxilio, salutifera

B exhortatione coeptum tanti periculi funditus extinguit ineendium; adeo ut pacatis alterutrum regibus
ac populis, nullius aniraa hominis pro interfecto
regis fratre, sed debita
ni3 regi ultori daretur.

solummodo mulcta pecu-

Cujus foedera pacis multo exinde tempore inter eosdem reges eorumque regna durarunt.
sancte mori-

(IV Thcodorus.

24 Anno autem post hunc, quo Cedualla Roest, proximo, id est, sexcentesimo nonag-esimo Incarnationis Doniinicas, Theodorus bea-

ma3 defunctus

tas

memoriae archiepiscopus senex et plenus dierum, id est, annorum octoginta octo, defunctus
est,

ipse

quem se numerum annorum fuisse habiturum, jam dudum somnii revelatione edoctus suis

prasdicere solebat. Mansit

autem in episcopatu annis vig-inti duobus, sepultusque est in ecclesia sancti Petri, in qua omnium episcoporum
Dorover-

nensium corpora sunt

sepulta vivet in generationes et generationes. Ut enim breviter dicam, tantum profectus spiritualis tempore prsesulatus illius eccle-

deposita, de quo, una cum consortibus ejusdem sui gradus, reete ac veraciter dici potest, quia corpora ipsorum in pace

sunt et

nomen eorum

fectus fuerat Benedictus.

h De Privilegio num. 43.

illo

egi in

Commentario

sias

Anglorum, quantum numquam antea potuecoeperunt. Cujus personam, vitam,

re,

astatem,

etobituraepitaphiura quoque monumenti versibus heroicis triginta et quatuor

cide cunctis
illo

m ipsius

i Acta scilicet conciliiLateranensis, Romx anno 649 sub Martino Papa eetebrati. Eorumdem meminit synodus Romana Spelmanni.

palam ac luvenientibus pandit; quorum primi

sunt
llicsacer in

k Anno dclxxix, inquit Beda in Recapitulatione sudeHistorise, Elfuini occisus est : igitur pugnatum
est

tumba pausat cum corpore Prsesul Quem nunc Theodorum lingua Pelasg-a vocat.
felix,

jus

mense Januario vel Februarii initio, cu15 die illius anni inchoatur annus reqni

Princeps pontificum,

Limpida
Ultimi vero
bat,
:

summusque sacerdos

diseipulis dog-mata disseruit

Ecgfridi decimus. IFluvius estAnglige Boreatis, qui Lincolnix fines rigat, quam provinciam a victo Ecqfrido recepit Edilredus.

Namque diem nonamdecimam September

habe-

m Situm sepidchri S. Theodori habes in Icone tom.QMajiin Gestis S. Augustini Cantuariensis

epzscopi; de S. Theodoro sexque ejus antecessoribus ibidem conditis, est Tetrasticon vetus

Cum carnis claustro spiritus egreditur.

Alma
novoB scandens felix consortia Civibus ang-elicis junctus in arce
vitse,

poli.'

Septem Primates sunt Anglis et Proto-patres Septem Rectores, septeraque per

a-thra

Trio-

ANNOTATA.
a

nes;

Legendum est,

quinto. Edilredus

Septem sunt

enim defun-

Stellas, nitet his haac area cellae ' fceptemCisternasvitsB, septemque Lucerna?.

DE

DIE DECIMA

N0NA

SEPTEMBRIS.
*rC7'/*l

c.s.

DE
PETRO,

SS.

NIGANDRO, GREGORIO,

DEMETRIO ET ELISABETHA ANACHORETIS

PROPE MESSANAM
1N SICILIA,

COMMENTARIUS PR^EVIUS.
I.

Horum memoria
natalis
:

in

Martyrologiis hoc die, qui non est

fidei,

eorumdem

Vita ex Grseca Latine versa, sublestee

danda tamen.

ffic dies,

quo

recentio-

ribus Marttj'
roloaiis

in variis recentioribuls Martyrologiis consignatam reperio. Franciscus Maurolycus, Messa-

H
:

orum quinque sanctorum Anachoretarum memoriam ad prassentem Septembris diem

logio suo universali insereret, Messanse, inquiens,

S.Nicander abbas, cujus exstat ecclesia, ejus nomine dicata, prope eam urbem.
3

E
< i

Verum

in hisce Ferrarii assertis

nensis abbas, in Martyrologio suo eos sic annuntiat Messanse in freto Siculo, sanctorum Nicandri abbatis et sodalium, Gregorii, Petri, Demetrii et
Elisabethse, qui sub

displicet Octavio Cajetano, vet qui hujus

tro Salerno.

non unum Opus de

tionem cor-

Vitis Sanctorum Siculorumperfecit ediditque, Pe-

porum
tutut.

iruti

Nam quod hucspectat, asserit, horum

(

quodam specu

solitarii vixere,

inediam, sitim, sestum et algorem pro Christotolerantesj ubipariterinpacequieverunt. Eademprorsus in una et altera Usuardini Martyrologii, aucti per Molanum, editione leguntur apud Sollerium nostrum in ejusdem Usuardi auctariis.

omnium emortualem diem ignorari, diemquexu. Septembris eorumdem sacr v meraoricV, non ob
natalem in Ccvlis, sed ob corporum inventionem dicatum esse. Probat id ex Grcvco anonymo, de quo infra agemus, qui in elogio, qitod Commemoinscripsit, et in

Accedit Felicius in Kalendario historico ad eumdem diem, ubiltalice ait Nicandcr abbas cumso:

rationem inventionis SS. Nicandri, Greg"orii, etc. quo diem mortis eorum ignotum
;

esse agnoscens, ait

Institutus dies est, quo die

fe-

ciis, Greg-orio,

Petro, Demetrio et Elisabetha, qui

sta celebritate sacer clerus ac pius Christianorum

hi Sancti in-

scripti sunt,

non est eorumnataHs,

quodam specu propre Messanam, ibidem mag-na cum sanctitate in Christo obierunt. De iisdem hoc pariter die agunt Octavius Cajetanus in Martyrologio Siculo, Franciscus Carrera in Pantheo item Siculo, Arturus a Monasterio in Gyneceo sacro, et qui suo Ordini eosdem vendicare volunt, Arnoldus Wionius in Ligno Vitoc, Beneclictus Dorgainus in Kalendario Benedictino, et Gabriel Bucelinus in ejusdem Ordinis Menologio. % Phitippus Ferrarius eosdem etiam hodie memorat in utroque Catalogo ; sed in horum altero, quem de Sanctis Italiee edidit, icj singulare habet, qicod solum S. Nicandrum hoc die vita functum esse vetit, ceteros autem quatuor eodem simid dieproptervitcv, nonmortis, societatem hononorari. Verba ejus accipe : Nicander una cum Gregorio, Petro, Demetrio et Elisabcth sociis apud Messanam in scopulo asperam vitam duxit. Ibi enim ecclesia et cellulis exstructis, vitam plane
pcenitentiam ag-entes in
coelestem in jejuniis, orationibus, vigiliis, meditationibusque ag-ebant, Nicandro tamquam patri ob-

populus prseclaram sanctorum corporum inventionem coleret. Hunc porro diem Cajetanus ait esse xix Septembris, eoque ipsos coli ab ecclesia Messanensi. Atque hac quidem in parte Cajetano libenter assentior ; cum tam ex tota horum Sanctorumhistoria, quametiam ex iis, qucvalii deiis-

dem scripserunt, satis superque manifestum sit, eorumdem tempus emortuale omnino ignotum
et, si qua fides Actis habenda, etiam semper ignotum fuisse.De Ferrario sermo recurret, E 4 Eorumdem gesta non alia habemus, quam Sanctorum Vita seu tUtprcvdictus Gr vcus anonymus, Basilianus verisigiumabanomititer monachus,recensuit in oratione, quam in mjmo annua illorum corporum inventionis festivitate ad fratres suos dixisscvidetur ,quamque ex Grseca Latine redditam ab Aitgustino Ftorito, Societatis Jesupresbytero, Octavius Cajetanus ejusdem Societatis sacerdos, vel ejus, ut supt a dixi, editor Petrus Saternus, tom. 2 de Vitis Sanctorum Siculorum vulgavit cu:m. hoc titulo Commemoratio in-

esse

'

ventionisSS.Nicandri,Greg-orii, Petri, Demetrii et

Helisabethoe. Fertcm

dolendum

est f nihil vetustius

temperantes. Qui post multa virtutum et sanctitatis sig-na (ob quoe non Messanse modo, sed et in locis Siciliae finitimis, mag;nam vcnerationem habet) xiii Kalendas Oetobris migxavit ad Christum. Tum
laudatis Maurolyci Martyrologio
ecclesine
cii

certiusque de ipsis haberi, quam instrumentum itlud, cujus auctor ab eorumdem Sanctorum temporeadmodum remotus, et antiquioribus monumentis, quantum apparet, destitutus, carebat ne-

et

monumentis

Messanensis, sequentia annotat Etsi soettemporibus mig*rarunt, hac taeorum simul memoria ob societatem (quod men die inaliisSanctisetiamusu venit)celebratur. Suspicor t ex hoc Ferrarii loco inductum fuisse Castettanum,
diversis diebus

ut ad

eumdem diem solum S.Nicandrum Martyro-

ad iHorumgestaposterorun/ memoricvcommendanda.lta antemejudicavit Cajetanus vel Saternus, in Animadvcrsionibus ad eamdem Commemorationem, ubi horum alter de prcvdictoscriptoresequentem censuram tulit. 5 Monumentum hocsanctorum Ascetarum Gnece Crrco mexstat in Ms, membranis bibliothecae monasterii *cnf
cessariis adjumenfis
S.

Salvatoris

; ;

DE
C
s.

SS.

NICANDRO, GEBOORIO, PBTBO, BTC.

redditum

Messauam, Latiue S. Salvatoris juxta Sooietatii Florito nostr a P. Au^ustiuo AscetEe hi sanctissimi tempore, quove prinoipe neque ex habui;

flomerint/nondumexplomttnn

trandam. *vi intererant patrim, parentum, fd co^nitionem

ad ctaonologiam illuore lux ulln effulget omma, qu* Obscure enim ab eo tradita

Sanctorum odoreque suavissimo percellitur, et reperit. Nec mora, corpora miro modo fulgentia eodem admoepiscopus (cujus nomen tacetur,) ab monachisque etpopuio accurrit; nitus cum clero, ingressus, sepulchrum aug-ustissimum
antrumque
t'&."rf C

mreperi7,scatenssuavissimisodoratissimisque

liquorem inde liquoribus, et suavissimi odoris

hau-

vero Siciliam navigarunt. Id coruni, e quibus iu sed temporum verminime quidem scriptoris vitio, abfuerit ab excessu santerim quod scriptor longe collegit eaque in panegryrim ctomm Vscetarum, tradita eerto per 'manus suam, qum a senioribus Hcvcipse; a quibus ego
;

episcoporum aut commemorantur, ut duorum

explicat principum. Necque

nomma eorum qm
lo.

curantur. Fit maximus fiderit, quo varii morbi specum concursus, beneficiaet lium adeumdem

male omnes miracuia cumutantur. Verum cum xd Patronorum habebat, quod ne nomina quidem miraS. Nicandri pater, fama

suorum

novissent,

cutorum etiam per Itaiiam

inter ceterosreligionis ergo

late didita exciius,

iiluc

opportune adve-

Sabant.

*"*"
ille
_

admodum
dubix fi&i
eit;

ipseper tradztzoeaTanJn scripserit, de quibus sibi persuadebat. nem satis certo constare cuicumque traditioni 6 At vero eumdem illum
satis

tiam sipostrema

sie accipias, ut

anonymus

amissum, agnovit, nieyis, Filiumsuum, totannis quis esset, edocuiL populumque, 9Neque id satis sed ex magnitudine corporum
;

**

(sociorum

iliius)

eorumquefacie, propne unmscu-

abunde indicat, dum S NiNicolai Myrensis,ubera candrum, instar magni quarta sextaque non msi semei
credulum
fuisse,

dijusque, dig-na monumentis sempiternis, nomina uxorem suam de reivericebat. Idem denique, ut

matris suev feria affirmans, traditiosub vesperam sugere soluisse audivi verbis Dicam enim, quod

tateconvinceret,asancti Filiisuimanu digitum, absciin quo notum sibi signum deprehenderat, Indigenee vero ipsam secum asportavit.
dit, et

nem laudat his cum non desint,

tument,
l ia

ad templum eedificarunt, sacrasque Anachoretarum

auqui patrem id postea tradidisse fidem nobis velit acproinde nemo sit, quin

festum reliquias in lipsanotheca incluserunt, et

Habes inventionis diem ceiebrandum sanxerunt.

hic, erudite tector, totius Vitee

adhibendam Ecce hic certam fidem sibi Pueriprodigio, quod non contendit de isto sancti patre qui autumarent, istud ad ejusdem
bere
deessent,
illa traditio,

compendium, ex

qua consequitur, qucvcumque de

horum Sanctoitlo epi-

rum

gestis

usque ad eorumdem ab ignoto

traditum fuisse. Et eratquidem Nicandn patre aliquam fidem invenire posset, a

repetenda, sine cujus testimonio

ut

secundum

ipsius

a scopo discessum, anonymus enarrat, ea omnia oportere, ut a S. Nicandri patre tradita fuisse Messanensibus scriripotuerint. Sed necipsepater

anonymi narrationem

nihil tale sciri potuerat

eorumdem maximam partem,

nisi

ex eodem

itlo

verumcum idem scriptor a Sanctorum seiatelonge referat, quse remotus, etiam alia tamquam certa
magnasdiffieultatespatiuntur, non potest etiam opinio de non suspecta esse ea aliquot hominum

ignoto ionginquee regionis episcopo, ad quem sanctus Filius ejus fugerat, ejusve familiaribus, potuit addiscere quod ita factum esse, anonymus
;

auctore,cuitamenanemine preedicicV traditionis negandam esse afflrmat. Porro ut id confidem

quod assero, totum istud elogium breviter percurrendum est. Tlllorum omnium patria, ipsoteste,Itaiiafuit,
stet,
m

nusquam insinuavit. 10 Ponamus tamen, eadem exprivdicti

:

episcopi ostemUmr

u(i

ex ejus-

auia ad patris notitiam pervenisse quis facite credat, eumdem iliumpatrem ex magnitudinecorporum, eorumque facie, uniuscujusque... nomina edixisse? lllorum scilicet, quos filiusejus Nicander in longinqua et extera regione, ad quam, cum primum pubesceret, insciis parentibus confugerat, etubi dudum exercitatus sacerdotio fuerat initiatus, sibi socios adjunxeratet in Siciliam secum ave-

dem narra- sed nullus Italise locus, nulla civitas, nidla provintione

nobilibus piisque pacia assignatur. S. Nicander preedictam a rentibus ortus, in ipsa infantia per futuree sanciitatis mmaterno lacte abstinentiam aparentidedit. Cumprimumpubesceret,

dicium aversatus, bus ad nuptias destinatur; quas ipse

in

xerat. Quis,inquam, biographo, ab illorum setate tamremoto,facile credat, exieros iilos, a S. Nican-

dat se caute dissimulat, eaptaiaque opportunitate,

(\\\pairenumquamvisos,etanachoreticcVviteeaspe-

fugam,

et

proficiscitur.

in longinquam exteramque regionem Ibi ab ejus toci episcopo (tam hune

ritateinrudispeiuncahauddubienonparumema- p ceratos, exsoto cadaverum conspectu ab eo notos

fuisse
?

ilium divinandum reliquit anonymus) cui occurrebat, benigne detinetur, et post data forte

quam

Nempe

hsec traditionis sapiunt vuigi, ani-

iilustris sanctitatis

specimina ad sacerdotium,

libusfabulisnimisScVpepermixtas.Devitainspecu illo actapauca quidem habet anonymus sed quee

;

multum

reluctatus, promovetur; celebratisque

nec a Nicandri^a^e, necab

atiis discerepotuit, si

saeris primitiis gratia curandi morbos omnes divinitus dotatur. Posth<vc honorum fugitans tres
,

sibi sociosjungit, Gregorium sciticet, Petrum atque Demetrium, adquos accessit etiam Elisabetha

vidua,
in

cum iisque in Sicitiam apputsus, specum, quo solitariam vitam cum suis ageret, eligit, Specumingressi, Deum orant unanimi prece, ut, quos eadem vitee ratio junxerat, eadem quoque hora, idemque temporis momentum, ex hac vita
emitteret.

quam describit, anachoretispassimusitatasit.exfaciiiconjecturaeam potuit referre, excepta tamen prece pro uno eodemque omnibus communi mortis momento imperatio,

tam ignoii hominibus Attamen cum ea vitee

vixerint, uti ipse insinuat.

more panegyricum conscribens, in laudandis Sanctis suis

hyperbotico pius tvquo indidsisse videtur cujusreiinter aliaargumentoest, quod assererenon
stilo
:

trando, de qua sermo infra recurret. 11 Adhsec anonymus ille, oratoris

Eadcm tamen
Vita Latine

lantum recudewki.

compcndiose
relata,

Vitam ibiin perpetuis asceiiceeviteeexercitiis, quee anonymus reeenset, sub Nicandro sanctissime
8

dubitarit,

S.

Nicandrum,

dum

ratum episcopum
fuisse, utvix
illi

degeret,

etiam apud memotum eximise virtutis

sit.

traducunt,
nihil habet

et

inter

corporum

afflictationes casle-

umquam

aut ante aut post

stibus deliciis recreantur.

De eorumdem morte

par aut

fuerit,

aut futurns

quisquam Ceterum seta-

anonymus; sed de corpommi inven-

tione sic piuribus prosequitur.

Non

midtis post

annis quidam pastor hiemali tempore

suis in

cum ovibus

specum

se repiciens, mirabiti splendore,

tem suam anonymus ille nusquam indicat, nec habet, ex quo aliud de ea erui jiossit, quam quod ab illorumtemporibuslongeabfuerit. Heec porro paido iatius deducenda statui, ne cui etogium

quidquam

DIE DECIMA XONA SEFPEMBBIfl

elogium isiud tam incerti dubuvque fidei auctoris, sublesLv fidei temere arguisse viderer. Hinc licet Grtecum ejusdem exemptar ex bibliotheca monusterii S. Salvatoris Messanensis habeamus, operge pretium non arbitramur, illud Latine denuo vertere; prsesertim cum vitiosissime scriptum sit f lectuque difficile; ideoque Augustini Ftoriti versionem Latinam ex Octavio Cajetano tantum dabimus. 12 Inter varios recentiores, qui in Opusculis suis de iisdem Sanctis meminerunt, prsecipuus est Antoninus Laguidara Messanensis ,utriusquejuris doctor, qui Vitam illorum, in tres libros partitam, Italice conscripsit, annoque 1685 Messanensibus typisvulgavit. Verum hic ejusdem anonymi asserta ex conjecturis ingenioque tam audacter amplificavit, et liberiori stilo tam enucleate exposuit, ut, licet ipse rebus gestis dictisque prsesens fuisset, non potuisset ea penitius explicare. Nec hujus igitur Opusculum ad eorum gesta illustranda utile mihi essepotest,nisi in quantum habet aliqua ad eorumdem cultum spectantia, et aliunde petita. Exstat quoque eommdem elogium

',

ac receptacula praepotentis beataeque Trinitatis,quae sacrorum novi Testamenti mysteriorum inirjifltroa

' "

quibus sane verbis iwlicare videtur, eos quoque aliquo sacro Ordine insignitos fuisse. Et pro sacerdotio quidem favet titulus, Elogio jrrsfixus in nostro Grseco exemplari, quem subdo y-no^/Tiij.a ei$ rr,v tvpurn rw itityww rv wwwt
effecerat
:

Ka\

Upiw

ISixavopsu,

Tpnyopieu,

Qerppv

vjxx

^ilt,-

Tciov, y.cd r/.q Gffia; 'E/tcafcr; %d est,

Commemoratio

Alisewum
ilcm Viix
r<

in inventionem reliquiarum

tum

rmfiorer.

sanctorum et sacerdoNicandri, Gregorii,Petri ac Demetrii et sancta?

Elisabethae.

15 Contra quo minus sacerdotium ad omnes f*rmtprtquatuor extendamus, suadet idem anonymus,qui *?"" &+ rationem reddens, curS. Xicander ceteris pr&fue- lurnotu '* rit, ipsius sacerdotium mox allegat, sic inquiens
.-

Ex

his Sociis et in sancto proposito commilitonibus

primas tenebat Nicander, ut qui sacrosancto sacerdotio, ut diximus, esset insig-nitus. titulo Greeco

Ex eodemforte

in Latina Floriti versione voces et sacerdotum non leguntur) Rochus Pirrus lib. 4 Sicilice sacrse, Notitia tertia, et Bucelinus in

(nam

Menologio Benedictino, eosdem quatuor presbyteros appellaverunt.

apud Franciscum Carrera in Pantkeo Siculo, verum hoc non est aliud, quam supra dicti anoB nymi Greeci panegyrici compendium. Nonnullos
alios auctores sequenti

Verum

ego ex tam incerto inloco,

strumento nihil ausim affirmare. De

quem g

Sanctiilliinhabitarunt,certioratwbisreliquittra-

laudabimus.

ditio,perreligiosumcultumcontinuata.Augustum istud antrum seu specum, circa quem limpidus

torrens fluebat, fuisse in collibus maritimis, qui Europje partem e regione spectant, scribit biographus. Cajetanus in animadversionibus eumdem

II.

Examinantur quaedam de san:

ctis asserta

notitia

specus in quo
setas

specum
:

habitarunt

eorum

incerta

mille fere passibus in Septemtrionem a Messanensiurbe abesse asserens, de eodem sic lo~

S. Nicandri ecclesia et

monaste-

rium
latio,

Sanctorum postrema transmiracula

et cultus.

Ut(juitl(irx

Diximus

wspieio de

Snnclorum
patria.

supra SS. Nicandrum Sociosque ejus ab anonymo Grseco in Italia natos dici, nulla certa Italitc civitate aut regione assignata. At vero Antoninus Laguidara in mox citato Opusculo divinat Corfinium, quodvetustaPelignorum civitas fuit, Straboni et Paterculo apud Cluverium lib. 2 Italiee antiquee Italica etiam dicta, S. Nicandro patriamobtigisse. Rationem, cur ita sentiat, libro 3 hanc allegai. Existimat, veram de
S.

quitur Sane cum torrens, tum proxima vicinia (haud quidem, ut ait Ferrarius, castrum nullum enim est in toto territorio Messanensi castrum S. Nicandri) nomen a S. Nicandro habet specusMessana distat mille fere passus versus Septentrionem. lfi De eodem specu agit Antonius Laguidara in Vita Italica lib. 2, ubi primo ait, non admodum procul a muris Mcssanensibus inchoari viam,jucundis hortis edibusque ornatara, qum illuc ducit, et a S. Nicandro nomen habet. Dcinde
;
:

" 7"<> *a>cti ltabitast$

speluncam

ipsam

his

verbis

describit.

Porro

quam habitaculum etiam -silvestre, appellandus erat; cum praeter obscurum horrorem admodum profundus esset, ita ut, antequam ad ejusdem solum perveniretur, per declive
specus, sepulcrum potius,
seque
esset.

prsruptum ac obscurum,

descendendum p

Nicandri socior^umque gestis relationem, quam Messanenses ab illiuspatre acceperant, dominantibus in Sicilia Saracenis deperditam esse, in eaque scriptum fuisse Italica, qiuc vox deinde multo post tempore ob similitudinem vocabuli in

Idem, prout hodiedum videtur, similiter angustus potius quam amplius est ; nam prajter spatium, quod duodecim g-raduum scalae occupant, longw non est, quara sex perticis (pertica >><en-

surw genus

est,

apud

varios varise longitudinis.)

:

a Grxco illo anonymopro tota regione accepta. Verum hoc sine ullo fundamento divinare est. Deinde quatuor Nicandri Soltalia

commutata

sit, et

Altitudo vero latitudinem remulari videtur

quem-

admodum enim

cii, si

quid in eadem relatione verum

sit,

alterius

civitatis, imo et regionis fuisse dicendi sunt, quos tamen omnes, ceque ac Nicandrum, anonymus jn

ab initio tres circiter perticas extendatur, semper tamen mag-is angustatur, douec intra sex palmos constrinp-atur; ita etiam illa initio ad sex cubitos elevatur, et deinde circa finem (veluti ad orationem invitaretj non
hrec, licet

Italia

reg-ione
feraci

selectissima,

ampla

et

bonorum

patitur
cedere.

omnium
Inccrttun
i'St,

natos esse asseverat.

hominum, nisi g-enibus flexibus ultra Idem specus humidissimus pariter

hieme vero pluviarum

proest.

qninnm
illis

14 Nicandrnm multi, ut suprajam vidimus, abbatem appellant, quod tamen non alia de causa

etiam ina>state; in
potius est,
les

distillatio

ax

factumvidetur, quam quodis quatuor suis Sociis ad anachoreticam vitam dux auctorque fuisse et inter eosprimatum tenuisse inVita dicatur.Eumdem sacerdotio initiatum fuisse, in eadem diserte asseritur. Gregorium de vitec sanctimonia tantum laudat idem anonymus, sed de Petro ac Deinetrio
sic dubie loquitur
:

repag-ulum; quia aqute pluviamontis penetrantes per superiora antri versus illiufi sinum confluunt, ibique exiguo lacu sponte formato, illud stillis suis contiuue exa-

quam

in venas

H otnissc crr17 In hoc itaque specu hi quinque Sancti anadnntur choreticam rttn,,> dx.risse et beato finecoronasse creduntur, uti

Petrus et Demetrius, dufe sedes

communis Messanensis

tradiHo, locique

s<;

DE
t

SS.

NICANDRO, G$EGOBIO, PETRO

ETO.
I)

U'CTORl

lociquc veneratiopersuadet

G.S.

Einc CajetanusPhiUppum Ferrarium etLaguidaraRochumPirrum

I

errorisarguunt, quod hic lib. Sicili.v sacra\ notitia 3 SanctOS ibidem in tugurio, istc vero supra
nutn. IrelatuSy

improbabiicjudicem exalioram hominum, etiam sanctorum, communi exempio, qui, etsi simul vivant, variis iamen temporibus e vita solent migrare. Non probatur autem, in S. Nicandri sodalitio aliter

eosdem

in ecclesia et cellulis exstru-

contigisse.

ctis, vixisse affirmasscnt.Porro si Laguidara credimus,sancti nostri AnachoreLv severioris solitu-

20 Gcstis etiam obscuriora sunt tempora, qui- lnccrtumest. quo secith bus Sancti ilii florucrint ; nec quidquam tradit

montibus illis ab inciccm sccreti aiiquo antc mortem tempore vixerunt, sic tamen,
dinisdrsidcrio
in

ut

adeumdem communemspecumderebusdivinis

conferendi gratia statis temporibus convenirent. QitcV tamen loca singuli incoluerint, fatetur ignorari, prseter

biographus, unde sattem aliquod secuium probabiiiter erui possit. Nullum quoque instrumentum hactenus repertum novi, ex quo de eorumdem setateuicumque statuiqueat; atque hincdivinandi
iocus historicis Sicuiis 7*elictus est. Franciscus

florwrinr,

locum

S.

Demetrii,

quem a communi

specu

unum

dem nomini
exstabant.
rit;

milliare dissitum, ecclesiaque ejusdicata olim illustratum fuisse affir-

mat, cujus aliqua vestigia suo tempore etiam

Verum scriptorille multa leviter asseideoque non possum hsec secreta Sanctorum

habitacula, ipsi sine teste credere;

quamquam res

ipsa a verisimiliiudine minime abhorreat, et in S. Elisabetha etiam decentior videatur.

Non
satii

probatur,

eotdem omne$

18 Laudatus Laguidara et ante ipsum Cajetanus volunt, hosce quinque Anachoretas in eadem spelunca uno eodemque temporis momento Vita

functos esse. Ita asserunt, nixi anonymo Grscco, qui apud nos in Vita num. 10 id Sanctos a Deo precatos fitisse scribit, cum in Siciliam recens appulsi,

speluncam primum intrarent. Quapropter

Cajeianus in Animadversionibus dicta Ferrarii, qui num. 2 relatus illos variis diebus obiisse dixerai, his verbis excepit
:

Vir doctus hic longe errat,

dignusque excusatione, qui Vitam non leg-erit; nam uno simul die, horaque ac puncto demortui, quod
precibus a Deo impetraverant. Ita Acta, ita ceteri
scriptores;

nes) Cabillonensis episcopus, et

cus.

nempe, quossubdit, Primus (imoJoanabbas Mauroly-

Sed ea ipsa Sanctorum petitio, qua isthsec sententia nititur, merito in dubium revocari potest.

Nam Grsccus ille

floruit,

Maitrotycus lib. i Sicanic<v Historisc, cum de S. Conone, monacho Basiliano in Sicilia, dixisset, hunc sub Rogerio rege anno 1136 obiisse, de S.Nicandro subdit Praaterea aut huicsynchronum, aut antiquiorem facio (certum enim tempus non leg*o) Nicandrum abbatem, qui cum Gregorio, Petro, Demetrio et Helisabetta sodalibus, specum juxta Messanam incoluit, cujus memoriam xix Septembris Messenii recolunt. Laudati S. Cononis Vitam ex Grseca Latine edidit Cajetanus seu Saternus tom. 2 de Vitis Sanctorum Sicidorum, et apud nos ad diem xxvm Martii, quo colitur, ex eodcm Opere recusa est. Sed in ea S. Conon, non anno V. 1136, sed toto seculo serius, nempe anno 1236 obiisse dicitur, ideoque Mauroiycus, vcl ejusdem librarii hac in parte erroris arguuntur ab eodem Cajetano in animadversionibns. 21 Josephus Frassica, a Cajetano in Animad- nliis eos ad seculum 12. versionibus laudatus, S. Nicandrum sub Rogerio aliisantean regi pariter vixisse, annoque 1140 obiisse statuit. num 800 Ad seculum duodecimum eumdemsic dubierefert probabilius Josephus Bonfitius inHistoria Sicanica apudLaguidaram, ut addat, forte muito ante floruisse, Contra Cajetanus existimat, si S. Nicander sociique secido duodecimo vixissent, eorumdem certam distinctamque historiam apud Majores suos
:

orator, incerto quidem, sed

non

certe longo post

tempore

eorumdem Sanctorum obitum neque usquam insinuat, antiqua

ac prseterea nimise

monumenta
suspectus

fuisse. Hinc mavult ipsos 800 reponere, cum nondum, ut ait, Sicilia ab hoste Sarraceno vexata, pace fruebatur
facile

perituram

ante

annum

sibi prseluxisse,

sua. Cajetano consentit

credulilatis, ut
est.

supra ostendimus, haud injuria Difficiic autem captuest, quomodo

J iaudatusLaguidara.I orro

Messanenses, aut ipse orator tum preces ipsas pro morteeodem simul momento temporis obeun-* da, tum hujusmodi socialem mortem, dedicerint, si, utiiidem volunt, tam ignoti hominibus vixerint, ut, nisi S. Nicandri pater Sanctorum cadavera agnovisset, ne nomina quidem eorum Messanenses rescituri fuissent.
uno eodmquc
die

exrelatis opinionibas eaadmttti nonpotest, qusc sanctos anachoretas nostros synchronos facit S. Cononi, qui ex supra dictis anno 1236 obiisse in sua Vita dicitur uti nec ea, quse S. Nicandri mor;

illigavit. Ratio est, quod infra ostensuri simus, monasterium, S. Nicandrum appellatum, anno 1131 apud sscpe memoratum spe-

tem anno 1140

cumjam

exstitisse.
rcferoniibtts

19

Mihi saneperquam verisimile apparet,

sanctos
illos

ue

ejus-

momcnto
obtiite.

modi opinionemexmlgitraditioneortamfuisse;
Confessores uno die coli videret, uno etiam eodemque die ex voto suo mortuosesse credideril, Non fuisse autem biographum a rulgaribus traditionibusadmittendisalie-

22 Cajetani sententia verisimiiior apparet,nullasque difficidtates patitur; sed tamen certa non

tncerlum
etiam,
a?)

qui

cum

Sancti potuerint etiam secido nono ante Saracenorum in Siciliam adventum quem Pagius
est,

cum

monuclti fucrint.

in Criiica inter
set;

annum
ibi

824 et 829 figendum cen-

autetiamiisdem
vixisse.

jam

Hsectamennoneo amedictasunt, quod Ferrarii assertum pro indubitato habeam^sed

Quod ad duos alios scriptores,aCajetano laudatos, spectat; horum prtmus apud eumdem sic habet: Messanae apud vallem Septemtrionalem in specuNicander cum Demetrio, Petro, Gregorio et Elisabetha sociis anachoret;esimul migrant. Sccundi, Maurolyci scilicet, verba num. i dedimus. Verum hujus ex voces ubipariter in pace quieverunt, non necessario de eodem mortis die accipienda sunt cum adverbium pariter seque societatem ioci, quam temporis obitus possit indicare. Simili modo exnlicari queun pnoris dicta; aut, si nonpossint, isauctor recenttor est, quam ut rem certam facere possit.
:

num, sahs

consiat ex dictis.

dem

dominantibus,

ibi-

Verum cum pro eorumdem

setate

certo secuto affigenda

in dubio reiinquo, donec erudih Sicidi certiora e monumentis suis eruennt. JEque supervacancum esi quscrere, an iidem monachi, et cujus ordinis fuerint; cumpro neutra parte idlum exstet monumentum. Mihi tamen istudS.nhzbeth&cumceteris contubernium quod inVitaasseritur,pene persuadet, eosdemnuliius monastem monachos fuisse. Interim Amoldus

tum produci possit, rem

nuUum solidum argumen-

Womus xn ItQnoV^DorgamusinKalendaHoM

^nusznMenologioipsosBenedictinosfachmt,
qiabuseonsonans Arturus a Monasterio in sacro ,S.Ehsabetham^^/^/nam r xit.AtveroliQs&nmz inquit laudatus Cajetanus, etiam monachi Basiliani ut suos sibi

^n^

^,^

^
ex

quodZn

vindicant,

DIE DECIMA
ex eo fortasse, quod
S.

NONA SEFTEMBBIS.
invcnta, inde ad

S7

Nicandri ecclesia, quae super specum horum Sanetorum a;dificata, plures ante annos Ordini S. Basilii attributa est Nuncid unum
superest, ut de eorumdem cultu agamus. Ecclaia 23 Auctor Vitse edendsc asserit, post inventa apud eoram Sanctorum corpiora, ecclesiam ipsis exstructam,
spccum
cta,

magnurn

S. Salvatori^

MeManenae

ccenobium

magma cum

celebritate tran.sferuntur.

tCTO C.8.

cre-

eorumdem reliquias lipsanothecse inctusas, fidelium venerationi expositas et diem

sacrasque
,

quo eorum memoria celebraretur indictumfuisse, ut supra vidimus. Ad prsedictam ecctesiam, quse super veljuxta ssepe memoratum specum condita erat, accessit etiam monasterium, a S. Nicandro appellatum. Josephus Bonfilius lib. 1 DcscriptionisurbisMessanensis,quseaLaurentioMosheimio ex Italica Latina facta exstat in vol. 8 Thesauri Antiq. Sicilise, per Joannem Georgium Grsevium vulgato, deea sic scribit Iupago S. Nicandri ab,

eadern reperta fuere, atia/jue, gus deinde secuta sunt, citatus Laguidara ewp prsefatus tamen, nec hsec, nec ipsa reperta corpora authentice recognita, probataque fui. 26 Rem autem sic factam narrat sermone Tia- pou trmam. hco Haud ita procul a Sancti ecclesia quidam appariUonobilis Messanensis habebat pradium, in quo qui- nem, S. Si
:

Modum, quo

dam

ergaSanctum pie affectus, hcet in ejusdem palatio aurigs munere praecipue fung-eretur, frequenter commorari solebat, illuc
missus,

fidus servus illius,

'andri

modo

velut prsefectus operariis, fidusque

rerum domini sui curator, modo ad equorum pascuapro officio suo curanda. Hnic ibidem degenti
gioriosus S. Nicander quadam nocte in somnis apparuit, veneranda majestate cselestique

batia ejus nominis, in fastigio collis sita conspicitur. Observant autem hae tres abbatise (nempe prseter hanc abbatise S. MarUe a Massa, et S. Gregorii,

splendore conspicuus, visusque ipsi est manu sua prehensa se prope exteriorem ecclesiae suse murum, qua Meri-

quas prsemiserat) instituta Graeca S. Basilii; nec quidquam in sc memorabile, quum exiguae sint,
continent,praetervenerationemprincipisilliusoptimi
(prsemisit Rogerium comitem, velut abbatiarum B S. Marise sancti Gregorii fundatorem) qui eas
condidit, et
S.
additaque
abbatia, dc

diem respicit, deducere, eumdemque locum digito commonstrans, imperarc, ut ad primam lucem consurg-ens, vicini monasterii (S. Sahatoris Messanensis) abbati indicaret, suum suorumque Sociorum sacra corpora sub eo loco abscondita jacere.

memoriam
et

austerse et solitariae vitse

Experg-efactus auriga, somnii sui rccordatus est, sed parere minime curavit, non quidem ex defectu
pietatis

Nicandri
24-

De eadem

Sociorum ejus. S. Nicandri abbatia pluribus agit

erga Sanctum; sed quia illud non aliud

qva quatdam
observanlur.

RochusPirrus lib. 4 Sicilise sacrse, Notitia tertia sed quo tempore ea condita fuerit, non constat. Exstabat tamenjam illa anno 1131, ar forte diu ante exstiterat, ut habemus ex diplomate, in quo

nocturnse agitationis partum reputaquod sibiin somno fuerat exhibitum. 27 Verum secunda nocte eadem visio aurigas jam dormienti denuo contigit; quam cum simili
bat,

quam merum

eadem ?xfnimari jubentis.

modo

nihili fecisset, in

causa

fuit,

ut Sanctus

cum
ipse

Hugo

episcopus Messanensis, rogatus a Rogerio

rege, S.

intolerabili luce et

veneranda severitate

tertio vi-

Nicandrum de Messana cum ceteris omnibasejusdem instituti abbaiiis archimandritse S. Salvatoris Messanensis subjecit, prout apud taudatum Rochum Pirrum legere est in Notitia prima. Rursus ibidem in diplomate ejusdem Rogerii anni 1134 S. Nicander apud Messanam inter
Sicilise-

dendum
sibi

sese

illi

praBbuerit. Videbatur

autem

non solum de negligentia sua ab illo increpari, sed etiam percuti. Mandavitque ipsi sevcrissime, ut sacrum corpus suum ex praedicto loco exhumaret, et mandata sua comminatiouibus tirmavit, et ex oculis evanuit. Surrexit auriga, non uti
biduo ante, sed quodam gelido pavore nec vulgari tremore concussus. Deinde cum primum illucesseret, sine ulteriori mora ad regium patrum Basilianorum monasterium se contulit, et illius
abbati omnia exposuit.
Xli pii Pieligiosi,

monasteria recensetur, quse archimandritse S. Salvatoris sic subjecta erant, ut tamen apropriis abbatibus gubernarentar Deinde anno
illa
.

mcdlxxix, inquit idem Pirrus in Notitia prima, monasterium Basilianum extra Messanae muros (id
est

re audita,

Nicandri, ut habet in Notitia tertiajpcene collapsum, factis a Sixto PP., et a FerS.

monasterium

cum

ipso

tempore de velocitate certabant, cum nec

vel temporis

punctum otiosum

elabi permiserint.

dinandorege facultatibus, adprecessenatus Messanensis Leontius ( archimandrita S. Salvatoris)

archimandritatui univit, ct novis
etc.
oedificiis

Ad desiguatum locum

concesserunt,

omniaque,

qua3 auriga dixerat, vera esse compcrerunt. Subdit

construxit
t

deinde Laguidara, Messanenses ingenti Lvtitia

festisque inventionem illam cetebrasse, et Sanctos quoquesua in miseros contuiisse beneficia, de qui-

Perrexit tamen abbates suos habere eodem Pirro teste sed nunc, ut ibidem addit eidem inserviunt duo tantum monachi, qui subjiciuntur ab anno mdxcviii eorum abbati generali, eligunturque
, ,

a monachorum ccetu.
Corpora diu
abscondita,

25

Horumporro Sanctorum corpora longo tem-

dtmtorcpcr-

pore sub terra latuerunt, donec tandem denuo

inventa sunt. Qua vero occasione, quove tempore humo condita fuerint, ignoratur. Laguidara lib. 3 id dominantibus in Sicilia Saracenis factuni fuisse non maniter suspicatur Inventionem eorumdem anno 1611 affigit, laudans Bonfilium,

bus sic denuo prosequitur. 28 Solo horum sacrorum ossium, aut ipsius loci, in quo reperta fuerant, attactu teterrima acutissimaque mala ex humanis corporibus cvanuerunt, et infeliccs energumeni, vix in conspectum
ecclesiaa,

fnter alios

xgrot paratyticus sana-

(ur.

cet

in qua sacra cprpora asservabantur, lieminus adducti, stridore suo et horndis vo-

cibus satis manifestarunt, quantum maligni spiritus timerent prassentiam harum sacrarum rcliquiarum, per quas cx obsessis corporibus subito erant ezpellendi. Franciscus Pizzinga (cujus frater senex, di-

equitem Messanensem synchronum, in Historia 3, lib. 5, addensque, id etiam se accepisse ex ore aliorum, qui inventioni interfuerant. Atque hinc Rochum Pirrum redarguit, qui in Notitia tertia asserit, inventionem illam in
Sicilise part.

caudri, hsec

ctus Paulus, qui natus est vixitque in agro S. Niomnia oculatas tcstis mihi narravit)

annum

1597 incidisse, hscc scribens

Horum

sane

gravissimaparalysicorrcptus, longo tempore in lecto, velut iu equuleo, omnibus eorporis motibus destitutus jacuerat. Audita post hiec Sanctorum

Sanctorum ossa eodem in tumulo pervetusto ex cujusdam viri pii revelatione sub anno mdxcvii, abbate generali Ordinis Basiliani Theodoro de Judice, die xix Septembris, cum festum celebratur, Septembris iomus VI.

miraculorum frequcntia, iteratis ut ad locum, ubi reliquia' reQuo cum adductus perta? fuerant, deferretur. esset, conspecta scrobe, ex qua Sanctorum corpora
inventionc,
et

precibus

institit,

10

exhumata

88

DE

ss

\|C\NDRO. GREGORTO, PETBO, ETC.

uoo
c- s.

ouravit lese cxhumata omnt, plenus viva fide, somno suaviter dulci eadem sorobe deponi, ibique molhbus noctem non secus ac in

tamen ad miralatim deinde convaluerit; quod utique faciebat. Post fuvcproculum asserendum
fitetur, se

midta alia miracida brexntatis causa

oppressus,totam
raane,

tensus J5Ulibcrum
restitutis,

mansit.

Deinde expergcfactus

se

tam

atroci raorbo deprehendit

exsiliitque e scrobe

cum membris naturah agihtati ejusque etuna cum omni populo Deum
_

prxtermittere Sanctorum Officio ec32 In fine Opusculi sui de Dominus Calamatus, pms clesiastico heec habct
:

'm
XaS.w

Failcm cor-

pora

Sanctoslaudavit. temporis spatio <p>ro29 Elapso interim aliquo ad moBasilianis patribus visum est sequitur Laguidara)

in Collectione Oi- cnndrL doctus sacerdos Messanensis, Officium 8. Nicanficiorum de Sanctis Siculis, Festum S. Ni. Die xix Septembris. sic notat
et

dri
.

nasteriumS.
Salvatoris
sullata.

Sanctorum corpora ad vicinum suum

(S.

Salva
n

eo sacro venerantoris) monasteriura referre, ut etiam rethesauro propius gauderent; uti doque reliquiae hoAtque ibi sanctaB illffi
ipsa fecerunt.

Deraetrii et Elisabetha candri, Gregorii, Petri, non pontificum, semidiividuas, confessorum, confess. non pontit., plex. Omnia de Communi
lectio
i

diedum splendide asservantur.

De

translatis illuc

eorumdem lipsanis consonat Rochus Pirrus verConsonat et pater bis, quivnum. 25 recitavimus. Apollinaris Agresta, qui, teste Laguidara, in ultima editioneViLv S. Basilii, fol. sacras reliquias, quse in laudato monasterio honorantur, sic ait Prasterea quinque corpora integra
:

In seNocturni de Scriptura occurrente. loco ra cundo et tertio, qua3 habentur secundo qui Communi confes. non pontif. Oratio, Deus, confessorum nos beatorum Nicandri et Sociorura propitras, annua solemnitate la?tificas, concede colimus, etiam actiones lmiut, quorum natalitia
alias

576 enumerans

sanctorum confessorum, Nicandri abbatis, Gregorii, Petri et Demetrii fratrum, et S. Elisabethffi sororis. Utrum tamen hi fratres acsoror fuerint, non inquiro. Ab hisce Laguidara progreditur ad eorum Sanctorum cultum, quo suo tempore, id est, seculo xvn penedecrepito, apud Messanenses gaudebant,
miraculis etiam tum, uti asserit, illustrari solito. Verba ejus ex Italicis Latine subjungo. 30 Dies Sanctis nostris sacer celebratur xix Septembris, concurrente quotannis Messana, ut devoto fervore sese accendat, considcrando eam aspe-

deniquc temur. Per Dominum etc. Subdit ut ait, S. Nicandro, ex antiquissimo, orationes de Gatticano et Messanensi, quarum Missali Sunt autem etiam in Breviario haberi affirmat. Nicandri confessoris hujusmodi. Prima: Sancti qusesumus, Domme, tui atque abbatis merita nos, quibus tuse Majestatis opera in

pnmam

pretiosa tueantur,

Sanctorum
et

prjBdicantes,prffisensetfuturumcapiamusauxihum. tibi, DoPer Dominum etc. Secunda Grata sit sanctus mine, noste servitutis oblatio, pro qua et nobis desiNicander abbas intercessor existat, etc. derata intercedendo obtineat. Per Dominum
:

SJKTHS

Tertia

veneratio,

menta

Divina, Domine, qua? sumpsimus, Sacranos ab omni crimine et adversitate defendant,

:

ram

vitam, quara Sancti tam fortiter tolerarunt,

etB. Nicandro abbate apud misericordiam tuam

intercedente, et postulata concedas, et choris csele-

venerandoque devotissime eorumdum speluncam, in qua erectura altare est cum antiquissima sanctaa vidure Elisabethae, S. Nicandri sociae, imagine^
in

stibusclementeradjunge. Per Dominum etc. Plura de hisce Sanctis non habeo, ideoque eorum qua-

quo etiam Missa celebratur. Beneficia, quse horum gloriosorum caeli Principum opem a Deo impetrantur, quotidiana sunt. Dico specum illum non modo a piis honorari, sed etiam frequentari ab segris, illuc accurrentibus, ut Sanctos supper
plici

lemcumque Vitam subjungo.

VITA
Auctore anonymo Grseco

precc exorent, et ex creta (speluncse) acciHffiC

piant.

creta adversus quoslibet

effectus

morbos de;

vote adhibita mirabiles

producit

qua-

propter vulgata per

cretre
S.

Mesanam fama
nominis
S.

cst de virtute

Nicandri. Sola

Nicandri ex
iinagi-

sincero affcctu invocatio pios clientes ejus qua-

Ex

editione Octavii Cajetani, et Petri

cumquc adversitate liberat. Per mensuram C nura ejusdcm fiuntmirabilia.

hmr/iriis

Salerni.
F

31

Id

cg'0

ipsc

scio,

qui

per

efficacissimam

oofiflrmata;

S;mcti

opem fratrem

vivere agnosco, Hic validis-

Oportebat a enimvero,
pellente,

auditores,

nemine im-

A ucloris
prxfalio.

simo morbo conflictatus,

tia;

cum

tanti mali violen-

natura amplius resistere nequiret, in singula

mortualitatis nostrse tributura sepulcro
erat,

momenta
pensurus

ad sanctorum nos Ascetarum laudationem nostrapte sponte percurrere; sed cum forte fortuna nimium rerura fluxarum studium,

Verum quod terrenis remediis nullo modo fieri poterat, id per S. Nicandri opem facile fuit. Ad Sancti itaque patrocinium recursum est, et cura fide forsitan tam viva quam successus desperandus videbatur, mensuram Sancti illius velut
exanimi corpori

tamquam
diamque
ita

necessario

cum

ignorantia

conjun-

ctum, rerum ante

creaverit,
cogitis,

gestarum oblivionera soeorage jam in posterum, quando

ardeutissimo
audiendi
desi-

nos

et

derio

flagratis,

demandatam

hanc

provinciam
socordijeque

imposuimus.

Cum

ecce

statim

suscipientes,

foedissimum

corporis

post hsec, coutrectatae

manus pectusque moribundi

aliquantulum ealere deprehensa sunt; corpus omni vigore jam ante destitntum, melioris vitfe
signura cura aliquo

supremce

ad ictum clausi jam erant, pro omnimoda nocte solis lucem denuo
illius

motu

dedit, oculique, qui

separationis

conspexerunt. Miraculum tanto fuit manifestius, quanto mutatio fuit magis repentina, nobisque

argumento

ccenum excutiamus, sanctorum Ascetarum prius ope subsidioque implorato b. Et sane pulchra, ad quse neque mens, nec oculorum pertingit obtutus, si menti nostrae aptentur, firmum stabilemque sui amorem excitare consueverunt; perinde atque paratum fomitem corripiunt admotse flamma^; quin eos animo stimulos injiciunt, ut, qui omni disciplinarum genere sunt destituti,
ii,

fuit,

ex quo magnitudinem

tam

Sancti,

quam

vel qua3 negata sunt viribus humanis,

explicare.

non
si

nostrse obligationis agnoscerenius.

ille

Non

satis

dubitent balbutiendo

hic explicat auctor, an seger

Quo

fit,

ut,

subito,

an pau-

pro dignitate Sanctos hosce ad finem usque nostra

DIE DECIMA

NONA 8EPTBMBBI8
ret
ille vero tum episcopi moDitis, tum suapte k.kvniWi spontc multo magis, tamquam fructuosus ac raaxime fertilifi ager subactus ac multiplici calore fotus, tempestivos fructus edere maturabat. Percu:

stra laudaverit oratio, iisdcm sint gratise merito persolvendse rursus, si quid peccetur, {utpeccan:

dumomninoreor)
roea3
Sancti
hi //-

id veroomneaudacia;, inscitireque tribuendum putetis. 2 Et vero patria Sanctis hisce, de quibus est in-

lit

animum

episcopi tanta

tamque insignis

sancti

lia nati :

Ni-

cander nobiUter genitus,

stituta panegyris, Italia c agnoscitur, regio selectissima, ampla, et bonorum omnium ferax. Sed ut a

Yiri in ferendis laboribus tolerantia, adeo ut

omni

sacerdote famuloque Dei integerrimo exordiura sumanus (deinceps enim de reliquis dicetur) parentibus ille natus est piis et orthodoxis, non minus divitiis, quam nobilitate insignibus;

Nicandro

qui se Christo mancipare statuerunt nobilitas minime quidem ex genitorum splendore metienda est. Adulatorum isthaec sunt lenocinia, et qui in fluctuoso corruptse hujus vitse oceano misere natant. "Verum ii profecto quidem nobiles sunt censendi, qui imaginem ac similitudinera Dei ab omni foeditate intactam ad finem usque navitas conservare studuerunt; utpote ad divinam accedentes, atque adeo ipsius Dei turam proxime

quamquam eorum,
,

ope ab eo contenderet, ne se sacris Ordinibus initiari ullo pacto recusaret, aut in aliud ternpus differret. Ille graviter molesteque rem ferre, moerore se conficere, nec anceps animi aliud dictitare, quam eo se munerc indignum omnino atque minime idoneum, qui immortalis ac vivifici Corporis se ministrura aliquando exhiberet, ac instar Seraphin se praestaret in terris, semperque viventem beatissimae
illius

ac feiicissima? Divinitatis

gemmam

suis ipse

manibus coutrectaret.
6

Eorum tamen,

Nicandrum nolentem
dotis dignitate

qui praeerant, vis et suffragia et recusantem regia sacer-

intiiatu*,

randl

mor

cohonestandum declarant. Itaque

per adoptionem participes

effecti.

Sed jam eo rever-

episcopus non diaconatus tantum munere insignivit, sed ad sacerdotii etiam celsitudinem evexit,
ut caslestem viventemque Hostiam Deo offerret licet vix sero id potuerit impetrare. Proinde gravis incessit Hominem ardor spiritualium exerci-

tatur oratio nostra, unde digressa fuerat, sequaturque sua3 laudationis cursum.
adhuc infans miramabstiTientiam scrvat;

3 Ille igitur, ubi in hujus lucis

usuram

venit,

cumque adhuc in cunis infautium more vinciretur (dicam enira, quod audivi, cum non desint, qui
patrem
autument, ac proinde nemo sit, quiu fidem nobis vclit habere d t etiam qu83 supra vires ac praster opinionem nostram sunt, Deus optimus maximus cum et omnia prastare possolonutu sit, et mirabilium sit rerum architect.s, uti nos in aui rapiat admiracontinuo perficit
id postea tradidisse
,

tationum ac certarainura, spe prasmiorum,

ca3lo asceticis athletis proposita esse sciret.

quffi in

Ad

hasc

labores laboribus, defatigationibtis defatigationes cumulabat; totum caalestem ac pene materia? carnisque expertem praebens, ac maximo studio nitens

illum in suo corpore profligare, qui corporea? molis particeps non esset, ope tamen subsidioque sanctm Crucis. lgitur simul sacerdotio est inauguratus, ac
pie religioseque iucruentam

tionem) quarta

ille

ac

sexta feria

quemadmo-

Yictimam puramque

dum de magno Nicolao accepimus, semel in die, idque suh vesperam , parentis ubera attingebat;
omen constante
ac solitari vitas, quam in pervivendi instituto ad antiquum sanctorura Pafecto trura excmplum rite educatus, esset traducturus. Verum cum primum pubesceret, parentes ejus,
cogitare ut qui in eo omnes spes haberent suas, ratione Filius jam a^tate grandior coeperunt, qua

Hostiam magno cum timore ac reverentia Deo optimo maximo obtulit, mox vis quaadam ac potemorbis omnibus depellendis crelitus Nicandro concessa esse visa est. Hinc infinita prope hominum multitudo ad illum confiuebat, ut monitis ac ad salutis viam prseceptis salutaribus informata
stas in
,

dirigerentur.

uxorem duceret.
adolcsccns

nuptias fugiens in lon

ginquam
gionem,

rc

post4 Sed Adolescens solitudinis studiosissimus, consilia quam diligenter rem est subodoratus , nisua rite silentio tegens, simulansque animum quin sibi gratas juhil a nuptiis abhorrentem
,

Etenim videre erat non hominem quidem, sed omnis virtutis exemplum ac documentum, normamque vivendi omnibus numens absolutam, ita ut vix umquam aut ante aut post quisquam illi par aut habens fuerit aut futurus sit f. Sed seipsum semper
7

et

virtutibu*

*p !&*-$<-

^j^
f

suspectum, cordis

sui

desideria

diligenter

ex-

cundasque futuras, tempus fugae opportunum exdat se pectabat, et nactus jam idoneum tempus, fugam, et in longinquam exteramque regio in

nem

proficiscitur.

Eo

loci episcopus e

integerrimus

pendebat, ac veluti sedulus gubernator eo omnem operam ponebat suam, ut navim in salutis portum F incolumem perduceret; maguo cum timore et ne ab absurdarum cogitationum tremore vigilans,
procellis aliquid caperet

ac Deo

hominis
litas,

acceptissimus forte illi occurrens, quae erat mansuetudo, et in pastorali munere sedu-

tenebat illud
obscurat bona
transvertit
sibi

Salomonis
,

detrimenti; probe enim Eascinatio nugacitatis

concupiscentite

precibus a Nicandro enixe contendit, Nicander conse manere ne gravetur. Ibi magnus interdiu sastanti alacrique animo se noctu atque Literarum comraentationibus exercere, ac

apud

et

inconstantia
sine raalitia.

sensum

Itaque uihil aliud

faciendum

statuit,

quam

ut tres alios asseclas

crarum

cibo potupenitus dedere se spiritalibus studiis, ac ad ultimum tempus que abstinere, humi cubare, duritie atque acerstare, in summa denique vivendi spiritus imperio subjicere, continencarnem
bitate
certatibus laboribus et perpetuis cum adversario sibi propitium minibus Deo adhasrere , illumque

cum ac in Christo fratres sibi conjungeret, simul sanctissima ac prudentissima femiua Helisabetta. Atque ii tam arcto inter se vinculo firmaque societate coaluerant, ut

quamvis quinque essenl persoimagine diversa?, una tamen omnino nae vultu atque idem propositum, erat omnibus anima, unum atque
quo
rite

Deo vacare statuerant, ac

totis

viribus

conciliare studens, in

animo

contrito et spiritu hu-

ub episcopo
benigne dcti
netur,
et

$u

militatis, ut loquitur propheta. Nicandri 5 Yerum ubi praeclaras fervidasque exercitationes sanctissimus episcopus cognovit, vas pra> electionis futurum, non dissimulanter omnibus

totisque prcecordiis illura exquirore, pravlaro inducipare, illiusque gratia, tamquam

illi

uniseman-

mento
8

tegi.

cerdolio

dicavit.

Mox hominem

hortari, docere,
ii

admonere;
vitffl

quos enim

initio ferebat labores,

futurae

san-

sociis atque in sancto propocornmilitonibus primas tenebat Nicander , ut sito qui sacrosancto sacerdotio, ut diximus, esset msignitus , maximaque animi contentione ad prse-

Atque ex his

^f^

mm

tribus

ctimoniam integritatemque portendebant. Etenim assiduarum semen in fertilem terram projiciens studebat, ut centum reddeadhortationum cultura
,

Dei cultum se totum dedisset ac devoDeinde Gregorius in sui custodia vigilantissiraus, in divinis contemplatiouibus assiduus,
potentis
visset.

Deoque

90
*

VITA

S.

MCAXniU, GREGORII, PETRI,

ETC.
,

UTOHTHO.

sanet.ss.nu Deoque adiunctissimus. Post hos

et

vm

Demetrius, duea sedes ac Petrus qum sacroruni pnepotentis Deateque Trinitatis, mysteriorum ministros effecerat^. noyiTestamenti memorabilis HehPostrerao beata et omni asvo eloquar prudens ac sabetta femina, ut verum Evangelii Anna, qui quidem vidua
,

receptacula

velut altera

cum cum

csset,

eorruptibilem

ac terrenum

amorem
coiumu-

ad 11 Ilnhita hujusmodi ad Deum oratione certamina sedulo se comparant, perspiritualia purgantesquc internos animffi oculos, quo ceelestes melius reciperent, in divina contemplatione radios congressu et in acerrimo cum nefariis hostibus rcportarent. Nune quid refecertara victoriam ram de summa omnium contentione, qua in perfacere studebant? fectae veritatis via progressus
prsecatioIntegris noctibus pedibus stare, assiduas

D
vitamibidem
tanctts&imc
cxigit.

sempiterna caelestique pulchritudine

tovit,

stabili eaque se lege in eorum societatem

constautique sententia insinuavit,

in divo Paulo, floridum esset inter

ut necessitatiest

bus Sanctorum communicans, quemadmodum

mulieres pra-

divinum Numen sibi propines Deo affundere vitium ac benignum reddere parce duriterque de jejuniis dicam vere, ut nihil de laboribus , deque humicubationibus , utque vitam exigerent
,
,

tum ae paradisus, suavis regiorum sublimiumque thalamorum odor, et sponsa ornatissima ad cselestes nuplias destinata.
in Siciiiam

in vigiliis, in

Non

deerat

fame et siti, in frigore et nuditate. tamen k caelestium consolationum esca

,

atque ambrosia

quce

sicuti

Elise

vati sanctis-

appulsus. in

tpecum in~
grcditur,

sane omnes navigii velis, alisque animorum expansis, navigantes, ac snperatis fluctibus maris, ventarumque tempestatibus, pericuIli

simo CEelitus delatam a divina Providentia sacris ita iis perpetuo suppeditabaLiteris accepimus
,

tur, quasi fructus

cum

Utaue

losissimi freti augustias trajicientes, ad praeclaris-

tutis

simam

Sicilise insulam appulerunt. Hic quietem tranquillitatemque suis exercitationum studiis idoneara invenere. Etenim in collibus maritimis,

ad praemium tam egregise virQuid enim caussae est, cur hujusmodi epularum deliciis eos Deus optimus non remuneraretur, qui fluctuosissimum, omnibusque laboribus ac mysteriis * refertissimum hujus seculi mare
l.

B qui Europae partem e regione spectant, rupis foatque ibi torrentera forte nacti , eo loci ramen habitare decreverunt, angustissimuraque antrum h, aptam sibi domum dixerim melius sepulchrum
, ,

velocissimis

desiderii

alis

fugientes

ut tutissi-

mum

salutis

portum

Christique obsequium sese

E
m
Pustor spe-

receperuntm. 12 Quse cum

ita essent,

non multis post annis

existimantcs; Ilaec

dicebant, carissima, jucun-

contigit, ut pastor,

nescio quis, per

montem

iter

cum
sus

iuarcs-

ct

miro

dissimaque nostra sit domus, hoc tabernaculum, quo duce cselestis Hierusalem cives incolasque nos aliquandofore speramus. Vilis hsec tenuisque nullis architecti fabricata manibus, sed felicissima ac
beatissima habitatio prffipotenti Deo nos sedulo vacantes excipiet. Hvec aliaque id genus summo gaudio delibuti dictitabant, ac procumbentes in

haberet, ubi sacrosanctum ac beatum Sanctorum sepulchrum condebatur. Is propter hyemis frigorisque
ssevitiam in
:

fulyorc percnlsus,

penetrat

ibi

antrum cum ovibus suis se cum esset, partim metu ac tremore,

genua ad precationem, Domine Deus, inquiunt, oui humanas earnis indumento tegi (ea enirn nostri te cepit commiseratio) grave ac vile minime fuit, qnique tuae Divinitatis societate despectam
abjectamquc nostrse naturaa conditionem ad Deitatis, ut ita loquar, dignitatem evexisti, in spiritali hac piarum cxercitationum palaestra da fortitudincm atque constantiam, uti nos hujus mortalitatis sarcina impediti

partim insolito aestu et calore percellitur. Nam derepente oblata est ei species inopinata atque quse aeternis literarum monuinsolita, dignaque mentis consignetur. Statiru veluti ex quodam foramine, remoto repagulo, purissimus ac lucidissimus splendor exsilire per totum antrum videba,

tur, et odor

suavissimus exhalare. Haerere

homo

rusticus; nec quid consilii caperet

scire.

in prsesentia,

Aspiciens vero in antri latus, perterrefactus

ac pene examinatus, vidit condita

jam Sanctorum
,

corpora splendentia ac micantia

adeo ut solem

cum

adversariis spiritibus
et

ipsum superarent.
rei novitate

Homo
,

agrestis ac plane rudis,

cum

victoria

dimicemus ad laudem

gloriam

sanetissimi et gloriosissimi nominis tui,

immense
uni-

in subitam

expersque principii Pater, una

genito,
ritu

cum

Pilio tuo

teeum mundi imperium tenente, ac Spisancto, bonitatis vitseque rebus omnibus auFove nos, benignissime Deus, educa atque
verbo
oris
tui;

perterritus animoque consternatus amentiam incidebat, nisi virtus auxiliumque Sanctorum praesto esset, sauamque illi mentem flrmaret. Quippe vidisses hominem sudore toto corpore manantem, surrectisque capillis ha3rere,

ctore.

Dnim }urmtus.unnnwt
riiam

10

enutri

simul
rsnfur,

et

quemadmodum com-

mon

muni omnium sensu quinque numero animi uno eodemque caritatis tuae vinculo arctissime colligati sumua te unum super omnia bonum ama,

animique angi. Tandem resumpto animo, se adhortans, paulJoque audentior factus, relicto autro, quoad potest, se dat in pedes, ad civitatis episcopum n, universumque populura de iis, quse viderat, edocendum.
13

episcopum
udvocat
:

fjuieoi-um

corpora
venit,

in-

bilemque fortissimo proposito expetentes,

ita

etiam

ubi vero de tanto prodigio narratum est, mox universi congregantur, sacer clerus, piaque Religio-

atque etiam a te petimus, ut unum idemque sit tempus, dies, hora, punctus nobis omnibus, cum

sorum virorum monasteria, consequente

Christiani

infinita

populi

multitudine

ex hujus

i>rocedebantque

vitaj miseriis

felioitatem evocaveris,

ad tuam misericordiam et unus oommunisque omni-

psalmos sacrosque

jam

bus vita3 cxitus eveniat placidissimus atque jueundissimus ad tuffi pulchritudinis splendorem commigrantibus. Ne siveris, misericordiarum Pater,

hymnos pie decantantes. Et nemorosum locum, ubi veneranda spelunca latebat, incedunt ibi antrum ingressi, sepulchrum
in
:

augustissimum o reperiunt,
odoratissimisque
liquoribus.

scatens suavissimis

ac Deus totius consolationis, nostram hanc societatem, conjunctioncmque separari aut in varias distrahi partes; sed sicuti in hoc carnis contubernio conjuncti sumus, ita in caelestes delicias

peractis , quse in ejusmodi oelebritatibua fieri consueverunt, ceremoniis, conciuentesque gloriam in prcepotentis

Tum

'

iranslatos

translati * neutiquam divelli aut sejungi patiare. Tu enimexutero matris Deus noster es, tua immensa bonitate nos ad te trahens. Itaque tua curse

Dei honorem ac laudem, suavissimi odoris liquorem a perenni fonte hauriunt, quo caesi visum, claudi incessum reciperent, foedissima lepra contaminati emundarentur, liberarentur energumi,

atquecustodiienon oranes tradimus atque committimus i.

omnes denique mortales, quibuscumque

morbis, curarentur.
1-4

vexati

Mox

tanti miraculi

fama ubique divulgata innumerabilem

DIE DECIMA
upuil
r/Uff

XONA

SEI"l 'EMBKI8.

91
a.

puer ad
tur

uim revoca-

innumerabilem hominum multitudinem ad sacram cicbat, atque cx ingenti concursu nullus vr omnino erat, quin recuperata valetudine rever-

tumbam
teretur,

enim, incredulum esse mulierum genus, ac plerumque, quse oculis vidcntur, coneaeviue in dubium vocare. Itaque cum animadverteret, Xati digitum
certo

***.

ac fiducia plenus sacras reliquias inviseret. Quin sanctissimi vatis Helisei miracula p, (quae in sui amantes studiososque praepotentis
fide

modo

alqueimmutabili signo notatum esse, statuit hunc ad uxorem perferre, quasi indicem ac testem rerum gestarum; statirnque illum a sanctissima

Dei munificentia semper esse solet) ea tempestate denuo coruscavere. Muliercula enim obscuro loco nata, quaa omnes spes vivendi suas in uno filio collocarat, eo, misella, fato concedente, orbatur femina ardentissimis desiderii facibus inflammata
ac
firmissima
fide

manu gladio recidens, ingentique gaudiodelibutus, et ardentissimis araoris facibus incensus,

Filii

qua decuit reverentia, una cum suayissimis odonbus in capsula reponens, in domum suam reditum ornat, ferens secum ipse sacrosanctas ac sibi lugubres Tsati reliquias, et

praedita,

id

cepit

consilii.

Simul animam edidit puer, cadaver juxta sanctorum corpora compositum maxima cum spe ac fiducia locat, fore enim, ut numquam desiderio frustraretur suo ex illa sanctissimorum

tum et nostra tempestate certissimum sanctorum corporum indicium. Atque

hinc quotidianis

hominum

investigationibus, quae

ardentissimo desiderio de cognoscendis Sanctorum

corporum propinquitate ac conjunctione. Protinus praeter omnium expectationem vivus exurgit filius, ac confestim parenti mandat, esurientem
idoneo cibo recreet, viresque confirmet. Sic puer ad pristinam vivendi rationem firmus valensque est
revocatus.
multique
tegri

nominibus assidue fiebant, modus aliquis factus est. 18 Ille enim rei veritatem cuicumque scisci tanti apariebat. Quin ex magnitudine corporum, eorumque facie, propria uniuscujusque, digna mo numentis sempiternis, nomina dicebat r. Sed profecto quis parentis lacrymas ac suspiria possit
oratione explicare,

rwrraX
*
(irsnit

fe~

tnten-

nitur.

cum

haec aliis enarrabat'' Quip-

15 Cujus etiam prodigii

fusus,

rumor

in

omnes

dif-

sanrm-

lur. Nicantlri

pater in-

prope dixerim hominum vim, non incolarum modo, sed ab exteris etiam regionibus ad Sanctorum corpora pertraxit, qui tametsi variis morborum generibus essent affecti, sacrosanctum sepulchrum pie ac cum fide tangentes , pristina valetudine donabantur. Sed illud omnes dolebant, quod Sanctorum nomina ignorarent (neque enim id ullse literae demonstrainfinitam

pe cui viva defuncti imago Filii in oculis atque adeo in animo semper obversaretur nam e durissimis etiam saxis, ut ita dicam, lacrymas ex;

torquebat, et certe ibi diutius consedisset, nisi de re omni certiorem facere conjugemstatuisset. Cum itaque de Sanctorum nominibus nihil pneterea
esset,

bant) quibus scilicet scriptis tabellis collata in se beneficia gratis animis testarentur. Verum enimvero cum tantae tamque admirandse rei, ut dice-

de quo ambigeretur, institutus dies est, quo die festa celebritate sacer clerus ac pius Christianorum populus praeclaram sanctorum corporum inventionem coleret f, extructo templo t } aedificataque theca, qua vencrandae reliquiae inclusae ad curanda

quiccumque morborum genera, augendamque populi pietatem rite servarentur u.

bamus, fama per omnes regiones divagata, Italiam etiam pervaderet, ita ut omnes eo confluendi ingenti desiderio inflammarentur, forte contigit, ut naturalis Nicandri pater ad Sanctorum reliquias

Quamquam

par-

ticulae aliqute variis ecclesiis distributae sunt, ut

ubique Sanctorum beneficia in omnes dimanarent adlaudem et gloriam sanctissimae Trinitatis, Patris
et Filii

pie visendas pedes adventaret. Is in

sus,

antrum ingres-

una cum

Spiritu sancto in secula seculorum.

sancto tumulo precaturus propius accedere non dubitat, accensas faculas manu gestans. Cum vero quinque numero corpora videret, ccepit Filii

Ajnen.

ANNOTATA.
a Titulum, qui

peregrinationem memoria

repetere, nec
j

non

in-

ter quinque initam olim societatem

fuisse
ilhtr

atque inter hos

cum

in Latina versione
in

advc-

uicns

fiirte

pei

specta

mulierem. Tum Sanctorum aspectus accuratius inspicere, eorumque lineamenta considerare, num reinter hos Nicander filius etiam reperiretur,perfecta* certo comperit, Filium que diligentius exclamare homo, ibi suum conditum esse. Tum instar rivi alicujus affatim ex oculis mitlacrymas
16
tere, in

Octavium Cajetanum, tum huic panegyrico prgefixus Commentario prsevio num.

apud Ms. nostro Grceco legitur, dedimus in

4<et 14.

b Ex hisce liquet, auctorem, quem Basilianum monachum fuisse suspicor, eloghon hoc in ipsa
verisimiliter

annua

festivitate inventionis sacro-

rum corporum ad concionem

dixisse; nisi forte

capillos involare

q,

humum

facie verbe-

rare

eamque ne juvante rerum omnium

:

assiduo fletu irrigare.

Tandem

be-

stilumsuum tantummodo c Hisce satis indicat anonymus,

voluerit exercere.

se de Sancto-

Opifice Deo,

vix do-

potuit conloris acerbitatem consolationis freno illorum enim, quse vehementer amamus, tinere prfesentia solet esse assidua dolorum recordatio,

rum patria parum instructumfuisse, cum nullam LaguiItalise civitatem aut provinciam assigaet. darse opinionem vide in Commeniario num. 1-3.
d Adi Commentarium num. 6. quave in rivitate e Quis hic episcopus fuerit, sedem suam habuerit, divinandum autregione non alia, credo, de causa, reliquit anonymus quod a Sanctorum setate longe remotus, id
;

eorumdemque aspectus mentem animi

acrius in-

flammare, instar silvse facibus injectis.sic speincredicies per oculos ad animum transmissa,
bile est,
lat.

quam graviter Verum qui optimis

facili

cor afficiat atque percelstudiis

quam
est,

ab ineunte

aetate

ipse nesciverit.
sta

se exercuerunt,

negocio in calamitatibus, adversisque fortunae ictibus consolationem invejactuniunt, feruntque aequo animo quamcumque contra ignavi inertesque in contrariis forram; procelloso mari, tunae casibus, perinde atque in
miserejactantur.
17

Verum hinc mirandum magts unde S. Nicandri cum ignoto illo episcopo geipse prm eidem tamperspecta fuerint, quam
. .

se fert.

iHyperbole hwc videtur,

uti in

Lommentano

/Nhim suum
agnoscit. et

Verumtamen pater animi pendebat, qua

ra-

eorum

gesta

novisset, conjugi rite nuutione, quae ipse liquido u t illa, ut crederet, adduceretur. Sciebat tiaret aaeo

et Consule Commentarium num. hoc specu prope Messanam, additaque h De egimus in ecclcsia et monasterio, variis in locis

num.

xi observavi.

15.

Commentario.
i

Difficile

A.

92

VITA

SS.

XICANHKl, Q RECiOIUl,

PttTJBI,

ETC.

captu est, unde has i DifPcile Commentanum biographusdidiceril. Vide

l

WJJ num.
in edito vitiose

praeparatum,

in eo conditos, ut aliisque factum leg-imus. S.Clementi, S. Catharime, ambigcrcm, si per certiorem scriptoet a coelitibus

Neque ego
t

Vocem hanc

substilui;

nam

rem quam Grxcus noster

tissimo
illo

sit,

de invento augus-

sejndcro certo constaret.

capio, an hic velit, an corporeis cibis, dtvicxlestibus animi deliciis,

'T"S
Regum,

Sanctos hosce

cati

Sunamitidis advitamrevov Nempevelpueri per atta4 Regum cap. 4; vel mortui

tib.
t

omnia acceperU sehabeant, non liquet, unde ea , bioqraphus. obimAgendum hocloeo fuerat de Sanctorura
,
.

corvorum cap. 17, urgente fameper Verum utut nisterium aliquamdiu alitus fuit.

Postremum nitusoblatis, pastos fuisse. 8 Elise prophetx, qui hb. adduclum exemplum

insinuat

ctum ossium ipsius

q In suos
r

ibid. cap. 13 resuscttatu

scilicet, id est t Csepit

prm

dolore ca-

mi-

hxc

de quo etiam in nostro Greeco hic Messanensis episcon Sivera narrat, fuerit tempus mvenpus; sed tam hujus nomen t quam
tu,

Ms. nihil dicitur.

narratio non Tota hxc de Nicandri patre in Commentano potest non esse suspecta t prout num 9 et sequenti ostendimus. Septembris, eumque a s Diem hunc esse 19 in Messanensibus celebrari, affirmat Cajetanus

pillossibi vellicare.

tionis

omnino ignotum
i

est.

vet hujus ediior o Ad heec notat Cajetanus, ASalernus Nenio ambigat, sanctissimis Petrus angeloruni ope defunctis, sepulcrum
scetis,

Animadversionibus. 23 et seqq. t Consule Commentarium num. u Quid de augustissimo illo sepulcro factum fueforte quia rit t nec anonymus, nec alii tradiderunt; reliquiarum numquam exstitit. Aliam harum
translationem vide in Commentario num. 25 et
seqq*

una

DE

S.

POMPOSA,

VIRGINE SANCTIMONIALI
E

ET MARTYRE

c.s.

CORDUBiE IN HISPANIA SYLLOGE PR^VIA

De
Sanctae cultu, monasterio Pinna-Mellariensi,
et
vita,

tempore martyrii.
Quamquam porro
et natalis in cmio

ANNOnOiCLUI.

D diem xvn hujus mensis dedimus S. ColumbamMtainTabanensimonasteriosanciissime acta, deinde martyrio quoque late celebrem. Hujus exempium alteram virginem martyrem, Pomposam nomine, mox peperit, vita pariter ac martyrio ipsi plane similem, et sepulturze denique sociam. De ea Romanum Martyrologium Baronii ad hunc diem sic habet Cordubre in persecutio-

Hoc

div

fn

Martyroltigiis rectc

rc-

sit,

hic dies ipsi vere emortualis ut ex laudato S. Eulogio

tata;

probabimus, non hunc tamen sed xxn ejusdem mensis ipsi apud Cordubenses suos sacrum esse, discimus ex Kalendario apud Martinum de Roa libro
deFestiset Sanctis Cordubensibuspreefixo.Decultu vero ex ejusdem titulo constat, qui talis est Kalendarium Festorum et Sanctorum, de quibus scribitur in hoc libroj ad dies, quibus eos celebrat
:

-p

tyris.

ne Arabica, sanctse Pomposas, Virginis et marDe eadem more suo paulo prolixius egei-at Galesinius in Romano item Martyrologio eodem,

que

die, verbis, quse subdo. Cordubai in llispa-

nia, sanctai

Pomposai Virginis

et

martyris, qua3

In eo autem Kalendario, ut xxn Septembris legitur S. Pomposa virFuit die xix. Ceteg-o et martyr; additur tamen rum ne eadem crebro repetere cogar, ad hancpaecclesia Cordubensis.

dixi ad
t

parentum admirabili

pietate, sanctitatisque studio

riter spectant ,quse deOfficiismartyrum

Corduben-

permota, fluxis rebus humanis abjectis, in relig-ionem Deo dicata, in ccenobio S. Salvatoris vitam,
virg'inalem

cum

assiduis vigiliis, jejuniis, precibus,

studiis

sacrarumque Litterarum

conjunctam egit;

martyrii vero desiderio liagrans, divine factum est,

ut ad judioem Arabicum, tidei hostem veniret, apud quem rclig'ionem Christiauam libere professa, datis pro Christo oervicibus, Ita ipse ex S. Eutogio,
crelesti

corona redimitur.
in

sium a Sede Apostolica approbatis ad diem xv in SS. Emila et Hieremia, num. 6, 7 et 8; ad diem xvi in SS. Rogellio et Servio-Deo, num. 3, et ad diem xvn in S. Cotumba, num. 8, ex Martino de Roa retuiimus. Plura tamen, quam hsec de S. Pomposa3 cuitu non invenimus. 3 Diximus supra, S. Pomposam S. Columbse civi sux vitaplane similem fuisse. Certe prout hsec in
Tabanensimonasterioafratre,sororeethujusconjugeerecto, vitam monasticam vtrtutibus claram coluit ita et ipsa in Pinna-Meilariensi ccenobio, a parentibus suis in ipsius t ut videtur, gratiam
;

Parentc&eju$

condant

C(E ~

quem etiam Baronius

noblum

Annotatis laudavit.
Cordub.r
r<i-

mon

eotaur

nedictinis,

Ad eumdem diem eam in Martyrologiis Betamquam sui Ordinis virginem martyrem, Wionius, Bucelinus, Menardus et Dorgdi2

condito,

monacha

simiiiter ceteris preiuxit.

nius retulei^unt. Atios neotericos ?nartyrotogos

prseterco
in vetustioribus autem, puta Adone et Usuardo, nulla ipsius memoria exstat, uti nec in hujus quidem auctariis apud Sollerium nostrum.
;

Res

ipsainVitaseu Eiogio dandosatisexplicabitur;at

demonasteriisituceterisqueeQspectantibusaliqua
hic annotanda sunt.
rentes ejus,

De eo S. Eulogius

sic ait; Pacce-

distracto patrimonio,

prjefatum

nobium

miS PKCIMA

XONA SLPTKMBRI8.
ctorum martyrum Georgii et Aurelii,qu% ibidem sepultajacebant, Usuardo, cetebris Martyrotogii
auctori, et Oditardo ejus socio concessit, Parisios
agctom c 8
-

A nobium

construcntes in eo loco, qui ex eo, quia

in
illa

rupe apum industria favos, qui usque hodie permanent, majores nostri viderunt, Pinna Mellaria vocatus est. Haec Eulogii verba Ambrosius Morales in Scholiis ad preedictam Vitam sequenti observatione illustrat. Permanent etiam, inquit, usque in hoc tempus, in quo haec scribimus. Neque enim dubium est, quin de eo sublimiore colle et rupe divusEulog-ius intclligat, qua? quarto ab urbe milliario in vicinorum montium vertice supereminet, supra nobilem fundum, qui dicitur el Alexcelsiori
BATfDA.
Pinna-Mcitarteme, cu
ftU
i

ab antiquitus cong-estos

transferenda, prout loco supra mox citato legere est. Set ut ad S. Pomposam nostram redeamus,

ex hoc

ccenobio, audito S. Columbee marlyrio,

ad urbem etjudicemper male obseratamportam,

facto

4 Saxum ipsum , Sancii Mirandae rupes appela t ur xbi apcs in petrse foraminibus quotannis mel,

Christum confessura perrexit; mirabili quidera sed cujus exemptum S. Digna, cujus martyrium in Opere nostro ad diem xiv Junii retatum habes, ac deinde etiam Columba jam dederant, quodque ad sancti Spiritus impulsum referendum est, ut in ejusdem S. Cotumbse Commentario observavimus. Certe S. Eulogius in Vita num. 4 illam incuriam monachi, portam male ob;

lificant.

Ad culminis ejus radices fons dimanat permagrius, qui vicinos hortos, citriorum omnis generis arboribus consitos, rig^at. Situs est monasterio admodum opportunus, et vestigia sedificiorum
non uno loco apparent. Meminisse autem oportet, cap. viii divum Eulog-ium hoc monasterium haud procul ab urbe constituisse ideo hanc rupem ipsum sig^nare credendum est. Alioqui insigTiem locum ad Gaudiati fluminis ripas intellig-ere potuimus, qui ab apum per rupes mella conficientium multitudine, Apiaria vulg*o nominatur. Sed locus viseg:imo ferme ab Corduba distat milliario. Hactenus Morales ; et recte. Nam apud S. Eulogium cap. 7, (pro quo 8 perperam
ruinis,
:

serantis,divinse providentiae adscribit, ut Virgini ad martyrium dudum anhelanti, et eo usque a suis prohibitas, via panderetur. Consule etiam Com-

cum

mentarium de laudata S. Columbanum. 21. 7 Vitam Sanctae, utjam seepe insinuavi, S. Eulogius, Cordubensis presbyter et ante martyrium
electus archiepiscopus Toletanus, auctor synchro-

Acta a S - Eu '

^JZ^lVru,

nus, suo Memoriali Sanctorum

lib. 3

cap. xi

m-

j$

seruitJaudansFelicemmonachum et abbatem monasterii Pinna-Mellariensis, in quo ipsa vixit;

prsetermisit,ut

in laudatis scholiis assignatur) monasterium istud S. Salvatoris... haud procul a civitate Cordubse
in parte Septentrionis ad radicem Mellaris pinaculi
notitia du-

situm dicitur. Hisce addo

et

alterum argu-

addensque septuradeeaexeodem di<Jicisse,quce E ad enarrandum ipsius martyrium festinaret. Martyrii vero tempus hoc modo signavit: xm Calendas Octobris, Era dcccxci idest, die xix Septembris anni eerse Christianm vulgaris 853. Atque ita quidem in editione Francofurtana, studio et opera Andreee Schotti, qua utimur, legitur; verum Ambrosius Morates ibidem in Scho;

mentum ex ipsa SanctcV Vita petitum. 5 jn ea a pud nos num. 4 scribit idem Eulogius,
properaret,post persolutas nocturnas Deo taudes, ex monasterio suo egressam, ante lucis crepusculum ad urbem

liis

sequentia observat

Era dcccxcvii:

ita

aperte

fuit in vetusto codice, sed describentis vitio

Pomposam,

dum ad martyrium

festo

siquidem

S.

maniColumbse martyrium Poraposam

eodem

ipso die concitavit; et capite etiam sequenti

Cordubensempervenisse,eamque clarescente mane ingressam esse. Id autem quam facite de quatuor Hispanicorum milliarium itinere intelligi potest, tam parum de viginti milliarium distantia credibile est, prsesertim in Virgine, quse viam pedes instituebat; nisi quis velit hic atiquod prodigium intercessisse; quod prius probandum foret. Hisce denique addo et Aimoinum monachum S. Germani a Pratis, qui in Translatione SS. Georgii et Aurelii, lib. i cap. 2, num.lO in Opere nostro ad diem C xxvn Julii,pag. 462 ejusdem ccenobii ab urbe Cordubensi distantiam sic notavit: Disparabatur a civitate plus minus milliariis quinque. Hsec de situ sufpciunt. Fuisse autem etiam hoc monasterium duplex, quale Tabanensein Commentario prsevio ad VitamS. Columbeenum. 12 et duobus sequentibus fuisse ostendimus; virorum scilicet ac mulierum, Uquet tum ex ipsius S. Pomposa? Vita danda, in qua de fratribus ibidem habitantibus, deque Pelice monacho ejusdem ccenobii abbate expressa tum ex eodem S. Eulogio ejusdem lifit mentio bri 3 cap. 7, ubi S. Fandita, postea martyr, in Tabanensi ccenobio monachus, diu implorantibus ac rog-antibus monachis ccenobii S. Salvatoris, quod haud procul a civitate Cordubae iu parte Septentrio,
;

lapsus plane convincitur. Sic ipse et meenim 12 Eutogius scribit,S.Abundeum presbxjterum, decem mensibus interjectis a S.Pomis scriptoris

rito: capite

posse

martyrio, passum esse v Idus

Julii,

Era

anno Christi 5S4, adeoque ipsam JEra Hispanica dcccxci coronatam fuisse dicere voluit. Preeterea S. Eulogius xin
dcccxcii, id est, die xi Julii

Calendas Octobris JErse Hispanicee dcccxcvii sive xix Septembris anno Christi 859 in vivis non supererat, martyrio coronatus die xi Martii ejus-

ostensum

demanni,prout ad dictum diem in Opere nostro est. Passa autem est Sancta nostra sub F
t

Mahomado Maurorumin Hispania rege

suo Habdarrahgmano,qui7^egiam
habebat, in

qui patri

suam Cordubse

regnum successerat.

VITA

ET PASSIO

Auctore S. Eulogio presb.,

mart.

Ex

ejusdem Memoriali Sanctorum,

lib.

nis ad

radicem melliaris pinaculi situm

est,

ad

ofia-

3, cap. xi.

in

hoc ipsa

vixit usf/uc

ad martxj-

cium sacerdotale ibide?n obeundum prteelectus invitee^ promotus dicitur. 6 Quid autem causcv fuerit, ob quam non eeque jl0a ac Tabanense monasterium a Sarracenis tum emp 0r is destructum jam fuerit, uti de Tabanensi in S. Columba vidimus exploratum mihi non est. Extabat tamen adhuc anno 858, quando ejusdem abbas Samson presbyter corpora sanf;

cum ad multorum notitiam ipso die rumor / mo&w consummati martyrii prasdictje virg-inis a perve- Wmw imnwi nisset, et non solum totam civitatem, verum etiam n viciuioraloca iuserperet,virg-o qiuedam venerabilis, nomine Pomposa, ex ccenobio S. Salvatoris, quod ad radicem Pinnse Mellariste constitutum est, quo
Ig-itur

dudum

se

cum

parentibus, fratribus et cogiiatis, Christo

VITA ET PASSIO

S.

POMPOS.E VIUC. MAKT.

gladio trueidandam decerfundens, confestim ille exempto fores palatii constituta, nit sicque ante Calendas Octobns h, consternatur cinite

xm

^^
coUaturtCOt

vVn nnncxoit Cujuscadavcr

"

in

flumen projicientes, putdmiqm

fo-

c^versatiouem,

propinquorum sanetam Vir^beata paren.um et gerebant m Corduba qua.n

eraut
progeniti,

Srumdam

vTwn-estuni

meiveuariorum studio in quadam * dosuper multo pulvere tumulatur

***
*

nua ient

cernens;

confestim avida

Iex quo

Zm

cum his simul muuali s/votoassignans, integritatem proimtsp-rit, l^ent^a deserit, nititur conatu apmansuraque perenniter toto
patnmomo,

Sti

bcate virgims Eulalia IrTsractum, ad pnndictum

ministeno et religiosorum

industria

post dies pene, terum, Christo favente, monachorum inde

quorumdam

^
gcsto

con.

petere.

** * | Quapropterparentes ejus, distracto eo lo o construentes m *% pwfatum ccenobium congestos in illa

antiquitus qui ex eo f quia ab hodie apum industria favos, qui usque celsiori rupe viderunt, Pinna Mellana majores nostri

ad pedes S. Columba. di^ nihilominus divina credimus matum est. Quod sua tanta vita pensatioueperaotum; ut, qua. se sepultura nd idilexerant, morte etiam ac charitate regnante Domino Jesu Chnsto visae manerent l,

nen,
^cTtus
monasticce

secula seculorum.

est.

nta Ibidem autem se ad exeroitmm tradunt beatani hanc Virgicollocantes,

c^eteris excenentiori

ANNOTATA.
virgine pariter Cora Loquiturde S. Columba, martyriumcap prtecedubensi, cujus vitam ae nos ad diem 17 hujus dente conscripserat, quod

pulchnorem nem inter illum suorum conventum ultimum per sanctitatis floruisse; et qu*
^ratia

^tatem gradum tenebat,

fit

merito subliculmine innocentias ac simplicitatis Scripturarum meditatioue fortismata Tantoque in

diebus, ut, si fieri posset,non

B sima permanebat,

non

mensis,quocontigit,dedimus. bDemonasteriohoc, quod deinde

PmnaMeUaE

noctibusalectionevacaret,nisiquarumdammgruenprocelhs. Si quid tium tempestatum impediretur sentiret injunam, llla, forte ad suam exaggeratum gratia prominebat,cuncta paquffi macte humilitatis jejuuns sustinebat. Instabat vigiliis, ticnti animo crebrius incubabat, quibus favente orationibus
et

Sanctx famiha exstructo ria appellatur,a pia ista Syllogen prxviamnum. 3 et inhabilato, consule dicenda in hac ipsa sequentibus, uti et mox
et

Domino

inviolabiliter

votum posset conservare

pro-

missum. referente SPlura sunt, quse de ejus sanctitate, admartyru ejusdem cce,.. exempiu nobis famulo Christi Felice monacho, obtentu evitandi S; Colwnbs nobii aD bate, cognovimus, quas eam sine fastidium reliuquentes, ad illud, quod
dnbio
CBSlo

n a Tabanensis primum in monastemo Martino abbate S Columbxfamilia fundato, sub inviinde ad Pinna-Mellariensepene monachus ibidem sacerdotis munere tus translatusest, ut hoc ac denique martyrio coronatus fungeretur, die 13 Juna,ad 853 ipso, quoB. Pomposa, anno quem de eo consule Opus nostrum.
, .

Vita.

c Fuit is

praemisit,

quam

propere festinamus.

gereret, Cura enim summas sauctimouiae studium Deo fideliter, mox ut B. Columbae serviretque comperit, illico interius igne conflagrata

martyrium

ad hsec lectod Ambrosius Morates in Scholiis Hsec omnia usque ad studia et sarem sic monet usque crarum Litterarum meditationem, (id est, meditatione etc.) ad, Tautoque in Scripturarum ut in veteri exemplari iuere corrupta,
:

tanto opere

martyrii.fit

admodum

laetior, tali

nuntio recreata;

nullus pene sensus eliceretur.

passibus, tacito et quibus ad id possit pertingere cogitamine ruminat. Et o miram vocaet singulari

Nos quoquo modo emendavimus, unum atque alterum verpotuimus, "bum superaddentes. Hactenus Morales.
nonquilibet preedestinatus; sed quilibet ad martyrium pr&destinatus, ejus gloria non fraudatur. iDistabatantem monasterium Pinna-Meltarie

tionem Domini patefactum, quo

,

et supernae

dispositionis

aditum
martyrii
teneri

Id

est t

nullus
\

prasdestinatus
ccetui

gloria dcfraudatur e

quo nemo

Sanctorum

adscriptus

humana

potest illaqueatione

Perunt namque, quod multtf satis ante hoc tempushaec Virgo admarlyrium convolasset, nisi qui-

busdam snorum impediretur

custodia
mQammata,
noctuegret-

repagulis, qui

eam

ense quatuor aut quinque milliaribus Corduba, ut in Sylloge prsevia dictum est. g Mahometum scilicet, cujus impietatem Ma-

causa sffivientium persequutionum alta servabant

^
4,

eem propcrat.

Sed quid in se potest habere custodiae conQ m i sera bilis, quando, sicut scriptum est, Nisi "Dominus custodierit, in vanum vigilant, qui humaniter se quippiam custbdire arbitrantur? Etenim ipsa auperveniente nocte, consummata in Dei laudibus nocturna vigilia, unus e fratribus suis cseteris quiescendi gratia regredientibus ad cubile,
quasi divinitus moneretur et certe non sine providentia Domini* arrepta clave portam monasterii

homad Maurorum rex, qui regiam suam Cordubse habebat, cum suis sectabatur. h Ambrosio Morales in Chronico generati, lib. H; cap. 22, visum fuit, sententiam illam pridie, nempe die 18 latam, die vero 19, ut hic dicitur, exsecutioni primum mandatam fuisse. Ita sensisse videtur, quia putabat, S. Pomposam
nocte

martyrium S. Columbee, quod die 17 acciderat, proxime subsecuta, monasterio excessisse,

atque ita postero mane die \%judici se stitisse. Verumid Eulogii narratio nec exigit, nec ipsi satis conforme est. Itaque tempus sic ordinandum puto. Die 17 Pomposa intclligit S. Coluynbeemartyrium, ejusque exemploadsimilemgloriam accensa,viam e monasterio evadendi meditatur haec autem secunda post nocte quse inter diem 18 e19 interces;

inconsuetus aperuit, minimoque tantummodo

superposito,
retrusit.

clavo

Ad quam

illa

silen-

ter accedens, et clam ostium reserans, vadit per tenebras noctis cffilesti lumineillustrata; totumque illud iter vasta horridum solitudine aute lucis crepusculum transieus, clarescente mane urbem ingreditur /', seseque obtutibus judicis praesentari non
differt.

ex cujusdam monachi incuria sese offert, eaque ipsa usa, mane Christum coramjudice confessa est, ac moxdecollata. Similiplane ratione cum
sit,

5
g

Ad quem

sanctae fidei

rationem proponens,

S.
i

vatemque impudicum g simplici exhortatione con-

Cotumba actum fuerat. In veteri exemplari, quo usus

est

Morales in
editione

; ,

DIE DECIMA

NONA SEITEMBRIS.
Vitam num. 15. diem in Martyrologio Hispanico
ipsius
reeitat

05

cdiiionesua, eodemteste, iegebatur^To. dcccxcvii ; sed manifesto describentis vitio, prout in Sylloge prsevia num. 7 cum eo probavimus Mra autem recte substituta cum anno Christi b53 concur.

Tamayus ad hunc ipsum

epi-

I)

gramma Cypriani archipresbyteri Cordubensis de S. Pomposse martyrio, communique cum laudata

virgine seputtura.

rit.

Verum Nicolaus Antonius tom. i

k Passim creduntur mercenarii illi Christiani fuisse, aut a Christianis condueti, ut venerabile corpus flumini Bseti subductum, humi mandarenL
1

Bibliothecee Veteris Hispaniee istud inter supposititia rejiciendum docet. Ceterum S. Columbie corpus deinde alio translatum in Commentario ad ejus Vitam prsevio vidimus; sed quid de S. Pomposse venerandis exuviis factum sit, ignoramus.

De

S.

Erag-ellas,

Cotumba in basilica S. Eulaliee, in vico nunc ignoto, honorificesepulto, consule

DE

S.

AMDLPHO

EPISCOPO

VAPIMEM
i. c.

COMMENTARIUS PRJEVIUS
Locus
depositionis,
cultus,

tempus

aditi episcopatus,

obitus,
B
iNTtiA

Acta edenda.
brachium a Sancti corpore secaextra sepulcrum retentum posteromm

annum

hlxx et
wlxxix Locus
ttonts

posi-

f\rcvter morem nostrum locum nullum, unde IJs. Arnulphus ad ceelos transierit, prgefixi rationem accipe. Martyrologium Parisiense ^ hunc diem Sanctum nostrum nuntiat Romse ad Sanctam Priscam S. Arnulphi ex monacho
.^
:

veritatis notitiam

retur,

et

memoria? servaretur. illa videturfuu 3 Verum ex his ne liquet quidem, qusenam unde **** ecclesia, ubi fuerit S. Arnulphi tumulus, sit
preesectxtm brachium Armandus abstulit. Ahbi id ad maforte indicat Vapincense Proprium, quod ut conjicio, parum num non habeo. Quamquam, laudati illud mihi esseiprofuturum; etinem ssepe

Vindocinensi Vapincensis episcopus. Qtue, ne aliud quidpiam , quam Sancti ibidem depositionem significare censeantur, ita explicantur in indice : Arnulphus episcopus Vapicensis mortuus Komae

ad Sanctam Priscam. Fuerat scilicet illa ecclesia cum monasterio , ubi duodecim monachi habitare debebant juncta ccenobio Vindocinensi, cujus abbaies, ut ostendit Mabillonius in An,

Sammarthani ita articulum Armandi ordiuntur. Armandus ex religioso ad episcopatum provehitur,

conqui D. Arnulphi decessoris sui sacra lipsana, ut
xiii jectura est, transtulit in pulpitum ecclesiae, trig-esimo anno a felici obitu sancti Pra>sulis. Junii Qitibusnonobscureinnuunt,relata omnia non nisi

nalibus ad annum Christi 1066 num. 32 et 100, Cardinalis dignitate tituloque S. Priscse perpetuo gaudebant. In illo Romano monasterio

Alexander II morari jusserat S. Arnulphum Vindocinensem monachum, antequam ad insulas Vapincenses promoveretur, in illa deinde mortuum asserit martyrologus Parisiensis. At nisi

conjecturisniti, quee an vel ipsas satis sintprobabiquamvirieruditi tes, quis dicatUn hac caligine, unum id dicere licet; dispellere non tentarunt,

videri

sacrum

S.

Arnulphi corpus indeposiea translatum

.

quo nihii uspiam reperi, ilii repugnant C Sammarthani fratres, tom. 3 Gall. Christ in 13 asserentes episcopis Vapincensibus num Arnulphum tunudatum esse in eede S. Joannis S.
fuerit, de
.

Arnulphi corpus ibi primum deposit* ubi sacrum brachium a retiquo corpore fuisse, ablatum est, atqueibidem etiam loci fuisse asserneque enim fingenda esi translatio, cujus
S.

vatum nullum

exstat uspiam vestigium. quseprse manibus habeo, numero

Jam

vero Acta,

U assemtnt, tum
:

S.

Armdphi

Rotunda, quam illis consentiens Mabillonius apud Vapincum collocat. 2 Dionysius Sammarthanus, qui Galliam Christianam auxit, de Sammarthanorum asserto videtur dubitasse, quippe tom. 1 col. 460 prtesules Vapincenses recensens, ea verba expunxit solumque refert S. Arnulphi obitum ad hunc diem.
,

in Vate?nporisS. Arnulphi prodigiosum brachium unde non pincensi ecclesia ostendi solitum fuisse depositas incongrue conjectare licet,ibidem etiam Sanctiexuvias. Si insuper eo loco fuisse reliquas

dubium subortum fuerit, nescio; si fuit, miror virum domesticis monumentis divitem rem ulterius non indagasse. Certe quwcum-

Unde

id

illi

Arnulphum credas, ubi sepidtum suspiSammarthanis assentieris. Certe cgo hactecaris, faveat. nus nihit inveni, quod martyrologo Gallo Amulplu cultu di- at,tur ru Certiora iis sunt, qucc de S. teste P*. cendaveniunt.Ad huncdiem xix Septembris,
obiisse S.
\.

que aliunde de Sancti reliquiis adferuntur, aliaque, talia sunt, ut nihil inde pro re prsesenti concludi certo possit. Et Sammarthani quidem, quteex illis ad Mabillonium et Dionysium transierunt hsec referunt ex Proprio Vapincensi
:

ejits in \aMabillonio in Observationibuspnvvns, ritu dvphecclesia festivitas celebratur pincensi anmut, 1 mcultu illius agit memoriam

cis.

Pari

monastenum, docinense celebre Benedictinorum nosterprcvclarisrirtutum exemphs quod Sanctus Breviarium ecclesiw Foro-Julicnsis
illustravit.

Episcopus, qui tum praeerat, Armandus noinine, vita pius, habitu monachus cum clero devotus accessit ac orationi incumbens, tumuli lapidem requo veneranter amoto, et illato in volvi prsecepit
:

Orationem proprtam etiam die sex Lectiones et nostris desumpt<v videnpriescribit. Illee exActis

anno 1529

nostrohoc typis editum,deS. Arnulpho

hwc ita recitatur: Deus, qui B. Arnulphum Conct in fessorem tuum in terris vita laudabili decorasti,
tur;
cffilis

monumentum

lumine, veste incorrupta, integruni ad invenit corpus. Tunc astantibus visum est, ut

gloriaseterna sublimasti, ejus, qua^sumus, suf-

Septembris Tomus VI.

frag"antibusmeritis,vitanostraapudtecommendetur. Sacris 17

96
1VCT0U
J. C.

DE

ymiLPIlOKHSCOPO VAPINCENSI
Gregorii VII Leodegausque 1079, quo in epistola
episcopus invenitur, rius Vapincensis
et

znterquem

C
epitcopatutn
adiit

0t*i ad hunc diem locum habet. sacras mTZroVaprncum, ubi S. ArnulphuB

oV
firf

satis ccriis Arnuiphum non eruiiur medius ex Ripertus Vapincensis episcopus monumentis. At VictoriMassdiensi dediteccleanno Christi 1060 S. atque tterum anno 1075 siam S Petri de Rionia, donationem faoxt in Bemardo abbati S. Victoris vocatur, ad condendum quod Traselens

casteUo

ZTserium

e/iam, e indttfcnw

Gap

dtcitur,
ct

tTscHptorel Guapmcensem

unde Latini ali Gapensem rtai

:ZLs
ab
se

Samcontra movet Dionysius tom. , col. 461, atque propter SimoHildrebando Victoris II legato
:

ita

^tum ^n

Lvlabem

sede expulsum

^itraUcrrursusm
intcr

seurivo, quemBcne apud ager Ebredunensi ciaurio apposita. Vapincensis sejungitur a Provmcia diurab Ortu, a Meridie
miltiari infra rivus, qui

Blauium vocitatum? epe-

riemepiscoporimtreducit,postqueS.Avm\i^m anno 1000. nostrum denuo sedentem exhibet mirum videri posse, non compa8 Respondeo
:

'

annwn
ct

1070

1079.

secundo cxrcxter Durantixfluminisaquis, quibus

rerechartasitlasRipertiinterlnstrumentaVapincensis vel Massiliensis ecclesix,

3

Vapincum

alluit,

nms-

mirum non

indi-

proscetur.Rationejurisdictionis ecciesiasticsead

possint.Earum cari locum ubi legi et examinari mentionemnoninveniapudBoucheuminllistona,

vinciamNarbonensemsecundametAquarumbexa tretiarummetropolimpertinet. Vapincum jam

decim facileseculis suosnumerat quippe incerta ouorum iamen series est valde agimus,aSammarthanis reS Vrnulphus, de quo
:

Guesneum

sacros prassules;

B pus Dionysius

censeiurordinedecimusiertiusiiiiusurbiseptscovero in Gallia Christiana aucta

certius decimum octavum in serie collocat. Nec adiemt, anno Sanctus noster illam cathedram quo sit. Sunt, qui opiindeque ad Superos assumptus episcopum nentur, S. Arnulphum Vapincensibus 1055, eamque dignitatem depodatumfuisseanno
est,

Henncum MassiCollectione amplissima tom.i, bonorum ommum liensium episcopum nuper cum Annahbus, qui defunctum, Mabiilonium in luctu monasterium tamen res ad Massiliense S. Victoris tractant, vel ita attinspectantes, vel exprofesso chartas et diptogunt ut plurimas donationum monasterio iiia tempora prxfato mata, qua> circa

in Cassiano illustrato,

Martemum

in

interveniente , suisse, vel morte, vel alio certe casu

anteannwn1060:aliicontraarbUrantur,illumVatantumpincinon sedisseante annum circiterlQGl, circiterpost ad Superos translatum que decennio

fuisse.
anno
ter

concessa fuerunt, vel citent, velsuis disquisitione inserant. Quamquam non est magna sinceras esse, opus demus enim laudatas chartas nobis prima, quse anno 1060 data iegitur, nihil mera Dionysii conjectura, Rienim
oberit.

etiam Openbus

Est

pertumjam anteab Hiidebrando, quipostea Gregorius VII fuit, puisum fuisse, et ad annum usque 1065 Vapincensem ecclesiam suis criminibus non maculasse. Quodsi id etiam supponas verum Vapincenesse, potuit exputsus Ripertus episcopi
chartis sis titulum retinuisse, si hic illiin laudatis iegitur, et non est alius ab eo diversus. adscripius

cim

106,

sequitur Dionysius bammarlhanus tom.iGallix Christianse auctse colum. in 460 in Episcopis Vapincensibus, ubi asserit,
6

Primam opinionem

SanctiVitalegi,consecratumetVapincummissum
fuisse illum a Victore secundo, qui

Romanam

ca-

thedramabanndChristiWo^adWoloccupavit.At
Arnulnescio, in qv.a id legerit vir eruditissimus S. Actis, tum nostris, tum Mabillophi Vita. Certe in

Atque hzec sufflciunt, ut etiam secunda charta, meee qua> anno 1075 data ab illo tegitur, opinioni

nianis,tumaiiisaliundecitatis,nuilumuspiamverbum ftt deVictore, sed ubique disertissimis verbis, nonsemel, atpluriesdiciturabAlexandro secundo morari Ronitvjussus, atque deinde Vapincensi ecclesiee datus episcojms quie funditus everiunt illius opinionis fundamcntum, eum Alexander II
:

non repugnet. Acta edenda 9 Restant nunc de Actis edendis eorumque aumnt scripta ctore dicendapaucuta. Acta Mss., qute prse mani- n biographo, bus habeo, olim adMajores nostros missa fuerunt, ve?-oslmiliter Ex Ms. D. dudum po et hanc prwferunt verticalem notam
:

DuChe^ne cosmographi regisChristianissimi. Cum Mabilloillis tam in omnibus conveniunt ea, quse
nius edidit in Aciis SS. Ord. S. Benedicti Seculo vi part. 2 ex Ms. monasterii SS. Trinitatis, ut vix in paucissimis verbis discrepent. Biographi nomen et wtatem fatetur laudatus editor fuisse sibi incomperta, neque mihi occurrit aliquid, unde alterutrum certo eruatur. Observo tamen, non fuisse anonymum nostrum biographum S Arnulpho cvquatem, ut manifestum sit ex iis, qusc narrat num. 14. In cujus sceleris testimonium, inquit, multo post tempore, cum sanctum corpus erigere.

sieriore

ChristiEcclesiam non cwperit regere, ante annum Christi 1061, ante quem proinde Vapinci, quiab Alexandro consecratusdicitur episcopus,nonsedit 8. Arnulphus. Melius fuvc componuntur cum chronotaxi

Sammarthanorum
:

et

Mabillonii, statuen-

imlequc ad

Supcros
tramUitus
ffl

tium anno circiter 1005 S. Arnulphi episcopatus initium sancto enim Arnulpho paucos saltemani nos,quibus sub Alexandri II Ponf 'firal u Ronwvad S. Priscam moratus sit, antequam ad sacras infulas promoveretur, concedendos recte arbitrantur. 7 Iidem laudati Sammarihani opinantur, Vapinci sedisse S. Arnulphum annis circiter 10, mortuumque circa annum Ch? isti 1074. Menardus Sancti obitum anno 1070 illigat. Mabillonius nihil
%

tur de terra (si de

contigit

prima eievatione sermo est, iila anno trigesimo post Sancti obitum, post quod proinde tempus huec scripta sunt) repertum est sanctum brachium cum pelle et carne integrum... in "violenti percussoris testimonium brachii mutilatione cum sanguine purpureo, ac si recenter fieret, eminente, quod adhuc (hinc non obscure
sequitur,

definit et fatetur,

annumincertum esse.Dionysius

SammarthanitsjamstVp(>laudatus,contenditS.kvnulphi mortem ante annum 1000 figendam esse, nisiforte deposueritpedum, antequam e vivis excesserit. Tutissimum est in hac caligine Mabillo-

nium

sequi neque enim occurrit aliquid , unde emortualis Sancti annus certo determinari possit
,

quod asserui quo enim magis particulam adhuc extenderis, eo longius biographum a S. Arnulphi temporibus removebis) in ecclesia Vapiensi cernere volentibus ostensum est. Imo, quee deinde numero 17 et seq. scribit, videntur sua:

quamquam indubitatumvideatur, illum in idtemporis intervallum incidisse, quod Commentario proefixi. Certe nihiivetatillud extendere adannum

dere, ilium aiiquot etiam forte secuiis post

S.

Ar-

nulphio&i^m

scripsisse

etenimjampridem ante
et

iltum Acta Sancti nostri scripserant Vapincenses t

DIE DECIMA

NONA

SEPTBMBBIfl

91
J.

et Vinclocincnses, inter

qum non erat,quod nar:

probant, saltem ejus antiquitatcm ostendunt, et an-

rat miraculum ex paret, non admodum recenti, subditque

traditione vel relatione, ut ap-

Locum

autem, quo factum est istud miraculum, Cappam antiquitas nominavit. Viaprofecto proavorum astas
recte antiquitatis nomine venit. judicium de Actis, qum subjiciam. lacrymm Vm10 Porro occurrit ibi prodigiosm
seculi docinensis mentio, circa quam sub hujus acrem contentionem suscitavit Joannes initium autem Baptista Thiersusnotuscriticus. Narrant ad resuscitandi Lahanc Christi lacrymam,cum angelo zari cadaver Salvator lacrymaretur, ab

tiquam Vindocinensium nostrorum possessionem ab origine monasterii (anno 1032) assertam, etbonara (quam turpissime impugnarat Thiersus) eorum
fidem.

Atque ex his esto

Quodest sane verissimum. Atque fiSBC pro re nata brevibus dicta hic sufficiant. Plura qui desiderat, taudatos scriptores consulat.

Hiatoria lu-

crymx Vtndotinensis,

VITA
Auctore anonymo,

ampulla exceptam fuisse, datamque Marim Lazarisorori.IndequomodoVindocinumpervenerit,

variant, qui

eam tuentur.Volunt

plerique, prodi-

giosam guttam ab ipsa S. Maria Magdalena deportatam in Gallias fuisse t datam S. Maximino primo Aquensi episcopo, atque ab ejus obitu in ea
servatam ecclesia usque ad Constantini tempora, sit, ibiquo imperante, Constantinopolim relata annum circiter 104&, tum que custodita usque ad datam memorant a Michaele Paphlagone

Ex

Ms. D. Andrece du Chesne Gosmog. regis Christ., cum quo pene

ad verbum convenit Ms. monasterii

SS. Trinitatis Vindocinensis excuMabillonio in Actis SS. Ord.
E

enim

sum a

imperatore Gaufrido Martello,VindocinensismoHenrico I Galhm nasterii conditori ad illum ab contra Sarege cum militum manu in subsidium qui aiunt, Thiersunu racenos misso. Sunt autem, demonstrasse, utjuita hujus commenti ineptias Mabillonius, ejus defensionem tuto sudicaverit

S. Bened. Sec.vipart. 2.

CAPUT

I.

isVindoemensium scipi nonposse.Defendit tamen discercausam quamvis ita, ut magis rigidas pro regulas evertat, nendis veris reliquiis Thiersi ipsamprobet, velprobandam suscipiat,

S. Arnulphi natales, vita monastica

prceclarce virtutes.

et

quam rem

epistola, qum data ad illustrissimum Blesensem 361, interejus Opera posthuma tom. 2 pag. exstat refert. historiam ibique ita famosm lacrymm theAurem capsm sunt, in quibus servatur sacer insigmtm. Alia est saurus variis inscriptionibus capsulm recluantiqua fabrica arcuata, sub qua elaborata iconibus. Utraque mri duntur, variis Bened. pag. 53o incisa exhibetur tom. 4 Annal. conjectat\,sanctam lacrymam seq. Atque ex his
et

Sicut

g-emmas,
mites, sic

emittit Proxmmm fructiferas vinea fertilis nutrit et in palvitesque uberes prorumpunt

sacrje Heligionis
et ordinis monastici

atque magmficos, gratia viros nutrit industrios humilis sanctitatis, caudidae casacrae obedientiai ,

dogmatibus nususcipit alumnos, divinis Hujus vinese, id est hujus Rehgionis, et triendos. excellens incola emtuit sacri Ordinis praseipuus et pater et dux, meritis et
stitatis

primum, postea a Maria Lazari sorore acceptam

adpatriarchamquempiamConstantinopolitanum velHierosolymitanumpervenisse.^Imperatorem, equitibus nescioquem, illam dedisse quibusdam atque ab iis Frisingam dedeseoptimemeritis, Nitkarium illius urC latam fuisse. 3 Nitkerum seu thesaurum obtuhsse Henbis episcopum sacrum primo illius nominis Gallim rico cuidam, forte IIIposteaimperatonAAbaltereoi velHenrico ejus Agnetem, rutro ad Gaufridum vel conjugem
oppiHjnatu a
Thierso
et

clamsimus monachorum beatos homines imnomine Benedictus, quipostse

et colla semper buit regulis artis animos retundi, tam Domini subjugare. Ille vero Benedictus, iu-o divinaopitulante per se quam per suos discipulos, diversa monastena cono-ratia, per mundi climata r sequacibus recte vestigia struxerat; suis autem mente quamvis non habitu, patris imitantibus, monachorum sacram con-

Mttbillonin

defensa.

illum atque ab his ad Vindocinenses quas ex inscri11 His aliisqueprobationibus, laudata epistola exstantes ptionibus deductas in adjicit. Chartas scihcet vocat literarias ibidem etBurchardi comitis, conditas sub Joannis Crassi deinde atque his sifinem seculi xn, anathemata
_

transnsse.

ad honorem pnedicti ^dincandum monastenadebosancti Benedicti ad devoconferre dig-natus fuerat, nis qua3 Deus eis
versationem
conspicientes,

tamen

religiosi

homines

meritorum et tissime contulerunt, ut fieri mererentur. eorum participes est, de hujus ex*no De hac nemne vinea, id
per sione relig-iosi Ordinis,
dixerat:

orationum

Yindocinenlii

Prophetam Deus pn*

montmt-

milia, unde

crymam
niiim.

tempore sanctam lacultam futsse ac deVindocini religiose

constet,

ex

illo

nique subjicit

hoc ipsum anonymi

nostri testimo-

Adhmc itarespondit Thiersus, data etiam epistola ut tauad eumdem Blesensem prmsulem

propag-ines ejus Ifcqut ad et usquc ad flumen B. Bencdictr sanctoflumen cxtendit propagines cum divino m.racu nimquc virorum KeHgio, per mdividuie Trmitatis sub nomine sancta, et monastenum cst cou-

usque ad^ Extendit palmites suos

mar^

noninepte dixerat, datus Mabillonius,qui prius ahquot histomcos non esse qumvis propter errores prodigiosm lacrymm apphcarat, reiicienda, atque Missm myst. auod olim Innocentius III lib. 4 de dixerat Mehus prmputio cap 30tfe Jesu Christi aliud temere defiDeo totum committere, quam est
:

Sdum a fluvium Vindocini monasterii

tum Hujusautem
Gaufridus b

diviuo.prasmo.

ni\us o^aculo fuit

fundator .am venerab.hs

^is
tifids,

comes Andegavorum
ibi

quam cum
lou-

Ign ete uxore sua,

diebusClementisc

Bomam

posueruntque

vcnerabiles monachos

Annalibus loco citato rem omnem nire vostea in erudito candidoquevirodignissimis concludat his satis lacrymse Christi veritatcm non
verbis

nuihus et dederunt Odencum d eosque ditavit venerabilem abbatem provisioue mouastern sijcomes pro victu et
}

patrem rehgiosum virum

H*c si

98
A.imio.

VITA

S.

ARNULPIII EPISCOPl VAPINC.

consuleret,

vero Papa e pricicntibus redditibus. Alcxander Deus autem suae sauctae vflegiifl pnecellentibus, prasdicti venelachrynue/" douo, pcr ministeriuin abbati vero praecipuum rabilis comitis decoravit, decus et honor, exemfilium et patrem, qui patri fratribus exhiberet. Hic enim operum lumen

sine

omnia

faceret, et nullus

eo nihil ageret, sempcr seoura propinquior ei esset. Non

sicut adulatores, qui, ut possint obtinere administrationcs monasterii, proficere student abbati, sed
in

omni

fidelitate,

magis quam

sibi, reliquis et rei-

plie

Arnulphus Vindocinensis monachus et alumnus, postea vero Vapiensi in ecclesia a pra?dicto AlexandroRomano pontifice Dei gratiaprasul
fuit beatufl

publicse monasterii proficere laborabat. Non ordinationem mandatorum nostri patris sancti Benedicti

prEevaricari, vel

sibi

mulcere vel minuere

datus.
darit vrtus
natatibut,

satagebat, sed etiam augebat.Timebat enim semper, quod sme saluti anima3 satis laborare non posset,

Hic itaque beatus Arnulphus, Vindocini claris parentibus ortus, ab annis puerilibus literis traditus fuit imbuendus. Coepit itaque circa religiosos
3

juxtaillud, quod in Evangelio scriptum est Cum feceritis orania, qute praecepta sunt vobis, dicite,
:

Servi inutiles sumus.

7 Eo tempore venerabilis abbas Odericus propter Cum abbute 0da ico n negotium h monasterii Romam adiit, ut cum Alemumnrohci, , ., i a xandro papa haberet colloquium; nam idem Ale- scilur xander dictum monasterium curae multum habebat, eo quod in diebus suis divino miraculo constructum fuerat, ut praecipue abbatem et monachos diligeret. Duxit autem abbas secum beatum
'

cum

incolis sanctae

et

individuae Trinitatis

mo-

nastcrii conversari, non sicut solent caeteri, quos doctrina: vel gratise defectus cogit ad vicos, spectacula, vel theatra decurrere, sed bonorum et

simplicium consortium sequebatur, nec

siguum

malum
enim
piens

in actibus suae pueritiae videbatur. Poterat

in ejus vultu,

nec non et actibus signum fu-

tura? indolis praenotari, juxta hoc,

:

quod

dicit Sa-

Arnulphum, merito

sibi

casteris

plus

dilectum.

Ex

studiis

suis cognoseetur puer. Videns

in

Cum

vero adessent, et Papae consortium frequen-

autem abbas venerabilem

contemplansque

Puero simplicitatem,
teneri Pueri

morum

in

animo

ma-

B
g

eum ad se benigniter accersivit, et ei collobium g tradidit monachale, non prece, nec pretio, nec amicorum, vel magnatum suavis favoris motus alloquio, sed sola Dei gratia, quae abbatis maturam prudentiam, et bonitatis eminentiam
turitatem,

Alexander Papa beatum Arnulphum elegantem et placidum, bonaeque conversationis religiosum virum et eum corde ccepit diligere.
tarent, vidit
,

Quoniam
luit,

fuit

honesta dilectio, celare diutius no-

sed abbati benigniter indicavit. Petiit itaque,

ut beatus Arnulphus prope

utili

mansionem suam

rao-

raretur, ut sancti Viri visione et ejus grato

necnon

commovebat.
alumnut
s.
fit

4 Adducitur igitur Puer bonse indolis et volunta |j s a(j m onasterium, spe comitatur claustralium ,. consortmm, non ut dommetur, sed ut serviat, ut jejunet, non ut comedat, non ut praeeat, sed ut obediat, non ut ditetur, sed ut pauper fiat. Et cum
.
'

Armtr

phus.ubivariis

colloquio ssepius frueretur. Est enim ibi satis prope ecclesiam beatorum Petri et Pauli ecclesia i, in honore Dei ac beatae Priscae virginis et martyris *in monte Aventino dedicata, qu33 data

'

majorcm aitatem conscenderet, eo magissatagebat, ut virtutum apici semper ejus animus inhagreret. Ita beatus Arnulphus de mundo eripitur, in monafontem vivus inducitur, ut de fonte vivus hauriatur, et in fontem insurgat, et ca3sterio inseritur, in
teris fontibus

fuerat monasterio sanctas et individuaa Trinitatis. In hac ecclesia petiit Alexander Papa, ut beatus Arnulphus monachus moraretur, cujus petitionibus abbas humiliter obedivit. 8 Mansit igitur beatus Arnulphus Romae in prae-

et rivulus latices

adaugescat, de

la-

brusca botrus

in vineam, de deserto lilium proferatur in viridarium, ut plus fructificet, et odorem

suum longius
est
:

hinc exhalet. Hic est, de quo scriptum Justus florebit, in domo Domini plantatus; et iterum Justus ut. palma florebit, sicut cedrus Li:

Romani Pontificis. Gaudebat enim dictus Pontifex de affinitate ipsius ac consortio, et quanto plus Beatus ipsius consortium frequentabat, tanto plus Papa sanctum Arnulphum et ardentius diligebat. O

dicta

ecclesia

prope mansionem Alexandri

ndrisecun
^0?'

,biaue Ale -

'

quam amandaet venerabilis

castitatis procurat operatio,

estdilectio,quamsolius

plicatus fuit,

bani multiplicabitur. Sieut cedrus Libani multicum in monasterio prse cunctis Fra-

nec prosapias sublimitas, nec divitiarum fallacitas, nec munerum aut conviviorum prodigalitas, sed solius charitatis incomparabilis bonitas. Iste vero beatus Arnulphus non erat de genere regum ortus vel principum k, F nec divitiarum pomposus affluentia, sed sola Dei
gloriosus erat gratia.
vilibus,

tribus scientia et Dei sapientia, cunctisque virtuti-

bus enituit et ad meruit promoveri.

moxfnUjH
^

summum gradum

sacerdotii

5
in

Cum

igitur incepisset sic beatus

operari, ut
pietatis

Arnulphus
indolis

domo Domini
erat

nihil bonae

Pauperenim erat et modicus, utdecetmonachum, protectus vestibus eo

:

(leficerct.,

enim

rore propitius,

pru-

dentia strcmius, Immilitate gratiosus, castitate et pudicitia gloriosus, sobrietate succinctus, quietus et paoifious, pervigil in orationibus, carnem jejuniis macerabat, corpns spiritui servire cogebat, in obcdientia primus, in patientia placidus, in omni familiaritate conspicuus, diligebat pauper-

magis religiosus Pontifex religiosum Monachum diligebat, quem tum humiliorem spiritu et viliorem
habitu conspiciebat. Ejus grato et amabili gaudebat colloquio, ejus sancto et utili fruebatur consilio.
Ipsius consilii sermonem apud se dicebat auctoritatem, in eis maxime, quas ad Deum pertinent et ad ammarum salutem. Non propter tanti viri

summi

tatem, perpendens in omnihus honestatem, niliil propter corpua agebat, in omnibus ad salutem
ani-

mas laborabat, amore Dei fervebat, fervore charitatis

obsequium, suum sanctum mutavit propositum, sed magis ac magis cum humilitate se servabat molitum, in paupertate conspicuum
tatisflonbusdecoratum,nihilterrenum, nihil carnale concupiebat, sed ca^lestera patriam totis viribus anhelabat,

Pontificis

casti-

abbatem

et Fratres

omnes

pr.-ecipue diligebat,

nullumljedens, nullum diffamans, nulli detrahens^ sea cum timore Dei cuuctorum obsequio promptus
erat.

vulutum nnmemit

6 Tnlibns, ut praediximus,
et

ANNOTATA.
placere meruit
est-

lectus

hommibus, juxta id, quod scriptum Deo et hormnibus, cujus

Deo
Dibe-

neduHione est. Talem Deus illum exhibuit, ut abbas prudenterFilium diligeret, in

memoria

in

omnibus illum

a Gallice le Loir, Latine L&dus et aliis Ledericus fluvius est comitatus Andegavensis ab Ortu in OccidentemAndegavumversusfluens. IUialiquot ab ortu milliaribus Vindocinum impositum
est.

DB
A est,unde Ftexiam

DECIMA XONA SEPTEMliJUS

viris,

mdigenis Vendome, castrum est, quod Qaiiise trdctunnBelsiaprovincia nomendedit, ducatusque

gaudettitulo. Vindocinensis ager agro Pertico a Septentrione, Blesensi ob Ortu, provincia Turo-

devehitur. Vidocinum porro

99
.

runt.
i

altareSS. Trinitati, et monaste-riurnxdifica- A 4wino.

S. Pri-

De Vaticana agitur, quse procut abest a

nia a Meridie et Cenomanensi clauditur ab Occasu.Ita fere Baudrandus. Monasterii ibidem conditi initia ad annum 1032 refert Mabiilonius inAnnal. tom. kpag. 378. b Gaufridi Martelti, de quo hic agitur, gesta pluribus descripta habes tom. 10 Spicilegii AcherianiinterActa consulum Andegavensium.Agnes

Hinc mihihsec suspecta sunt. k Nisi hcec interpreteris de S. Amulpho, quise jam omnibus exuerat, hinc coiiigi videtur, non fuisse Sanctum parentibus ortum admodumclaris, quod ahqui facile conjectarent ex num. 3.

sccvecctesia.

CAPUT

II.

ejusuxor comitissa, primum nupta fuerat Willelmo Magno Pictonum comiti, ex quo Agnetem filiam susceperat, Henrici III uxorem. Mabilionius ait, incesto conjugio junctam iliam fuisse Gaufrido, a quo deinde toro exputsafuit. De his plura qui desiderat, Mabillonium adeat in Annal.

Arnulphus ad episcopalem cathedram promotus jura Ecclesice defendit et miraculis clarus moritur.

ad annum 1032 num.

c

2 et satpe aiibi.

Animadvertit laudaius Mabilionius, biographum nostrum maie Vindocinensis monasterii exordiasub Ciementis Pontificatu figere, cumille

tantum anno 1046, sexcennio scilicet post jam dedicatam ecctesiam, Romanam cathedram adiverit. d Odericum, quem etiam Orricum et Auricum B appeiiatum invenio, Sancti titulo condecorat Ferrarius in Notis ad suum Sanctorum Catalogum, hoc die xix Septembris. Itto ceteri abstinent, neque ejusnomen zdtis sacris Fastis inscriptum reperi. Laudatus sxpe Mabittonius in Annatibus acl annum Christi 1040 nitm. 21 putat, Odericum anno

um i itur oeatae memorise Alexander secunv-^dus Apostolico fung-eretur officio ac Vapiensium ccclesia, Simoniaca reperta intronizatione cujusdam a, jamdudum attrita ingluvie,

Vapinecnsi

eccUsut przficilur

ralis curae careret

consilio,

clerus

pastouniversi populi habito supradictae ecclesiaj prtememoauxilio,

10U successisse Rainatdo, qui primus fuit Vindocinensismonasteriiabbas; ibidem tamenpag. 466 Rainaldi mortem anno 1045 illigat cum initio prsesuiatus Oderici, quem ad tringinta octo annos
extendit, ticet iterum tum referat.
e

et honestis ipse volens satisfacere, circumspexit animo diligenter, qucm inveniret, qui tali sacerdotio fun-

laboranti eorum misereri dig-naretur basilica;, non inexauditis precibus postulavit. Quorum justis petitionibus

rati papse przesentiam adiit, et ut

Nec invenft in conscientia, divina cum disponente gratia, beato Arnulpho honestate, moribus et sapientiadig-niorem. Consideraus igitur
geretur.
illo

anno Christi 1082

ejas obi-

De Alexandro

II,

dere

ccepit, hsec intellige, ut

sis verbis scribit. Itle

qui anno 1061 Romee sedeinde num. 9 expresporroprseter alia beneficia,

Evangelium, quod ipsius ore Veritatis diNemo lucernam accendit et in abscondito ponit, sed super candelabrum, ut, qui in domo sunt, lumen videant, Vapiensibus tradidit beatum Arnulpimm, erat enim lucerna lucens intentionis bonEe, nec non operationis lumine, qui doillud
citur,

manam S. Priswe confirmavit, ejusque abbati Oderico et successoribus in

Vindocinensibus monachis datam ecctesiam Ro-

ctrinae et pnedicationis suis fulgeret

ritate.

sermonis claS.Jrnuiphus, ei
vicia

perpetuum presbyteri Cardinalis dignitatem sub ejusdem S. Prisae titulo concessit. Consute, si tubet, Bultam tom. 4 Annaiium Benedict.in Appendice recusampag. 752.
f Vide, si tubet,

lODehociterum recte dicitur, Beatus ille servus, constituit Dominus super familiam suam. Susceperunt igitur Vapienses beatum Arnulphum

quem

m-

Commentarii prmvii num.

10 et

seq.

g-audentes et laudantes Doniinum, cujus gratia taiem meruerunt habere patrouum, Ipse vero beatus Arnulphus pondus suscepit
pontificii,

episcopum

g' Colobium a Grseco /oAo/3^ curtus vel mutiius, inquit Cangius in Gtossario, erat tunica absque

non honoris

fastigium

ambiens, non
suis
carnali-

divitiarum

cumulum

cupiens, non

manicis saitem longis, quee ultra cubitum pertingerent. Fuit vestis aliquorum monachorum propria; unde Cassianus de Habitu monachi cap. 5. Colobeis quoque lineis induti, quse vix ad cubitorura ima pertingunt, nudas de reliquo circumferunt manus.

bus bona

ecclesise vel prjebendas proebere carna-

Iiter intendens, non vana raotus g-loria, sed sola motus Dei g-ratia, Romanique Pontificis obedientia; non ut praeeat, sed ut obediat, non ut dominetur, sed ut serviat. Onus suscepit, non honorem, non

hFuit negotium

iilud,

quod secundo Odericum

requiem, sed laborem, juxta prieceptum Apostoli dicentis Qui episcopatum desiderat, bonum opus
:

Romam
fecit, ut

impulit,verosimiiiter vexatioaliqua,quce

desiderat,

non

utprtesit, sedutprosit.

confirmationem privilegiorum sui monasterii apud Pontificem sotticitaret. Confirmavit illa amptissime Alexander II, Bulla citata ad tit. e, dataque 8 Idas Maji, Pontificatus ejus anno Z,
Christi 1063. Qucvomnia conspirant, utinitiumepi-

11 Ig-itur pontificali cathedra sublimatus,

cum

animi farH
tudine jura
Ecctesur defendit

suscepisset dignitatem,

tatem, sed simplex et

bilis,

non mutavit animi pauperhumilis, raisericors ct ama-

scopatus S. Arnulphi anno circiter 1065 statuatur. Vide comment. prxv. num. 5. et seq. Ceterum mi-

studens omnibus proficere, sibi nihil g-estiens sed sui g-ratiam laborat in omnibus acquircre Conditoris ovibus. In omni suo judicio
attribuere,
librara rectam dilig-ere satagit justitiae, nec timet homines, sedpropterjustitiam multapericula, multos lacescentiura latratus sustinuit et labores.

racuium, quo constructum Vindocinense monasteriumhicmemoratbiographus, non aliud videturfuisse a msione, quie construendo occasionem potius iribuit, narraturque in Acherii Spicitegio tom. 10 pag. 482. Aspectantibus scilicet sidera Gaufrido et Agneti visee sunt tres stellse puteo iltabifSuperquem, consuttis religiosis deea visione

Cum

vero tunc temporis censura^ ecclesiasticse satagrerent contraire, ipse fortis Athleta lorica circumtectus justitia,

non permittens pravorum pedibus

jus et censuram Ecclesiaa conculcari, saucti Spiritus accinctus gladio, suaa eruditiouis clvpcuni,

non

100
A.iionrto.

VITA

S.

ASNULPHI BPISCOPJ VAPINC.

Arnulphus gaudens
et 0lis

non desesaut remissus virilitcr iisobjecit. Intereos claves sanctae erat quidam malignus persecutor,
matris ecclesise vilipendens.

et confidens

terrae

corpus d,

I)

Cum

in

eum

saepius

excommunicationis sententiam intulisset, et sanctum Episcopum ct ipsius sententiam contempsisset b. vili morbo arreptus, et subita morte turpiter rapitur ad extrcma. Sic

angelis sibi sociantibus, ubi bravium vitaesuscepit immortalis. Ad sancti corporis ipsius tumulum illuminati sunt caeci cumvenientes, surdi, claudi, muti, leprosi, et
firmi gavisi sunt, se restitui sanitati. Ater

aniraam,

eam

omnes inmorbus

occulto Dei judicio

ipsius

meritorum

solo

medicamine radicitus cradi-

factum

est,

ut

quemquam

ulterius

non moveret
beato Arnulinsul-

tur et curatur, sunt et vitse mortui restituti.

praesumptio, sanotionibus,

maxime

pho
tare.
ttmukis

pontificalis cathedrae tenente reginien,

ctitos

12 Ut vero divinis illuminata radiis beati sanPontificis clarius emineret, voluit divina

de miraculis istius sancti Poutificis E}m].aiUo fuisset, quia nimirum necesse ffufeswtfhtranstulimus describendum, eo fuit, ad ultimum quod a Vapieusibus, quibus fuit pontifex, et qui noverant, caetera inter descripta miracula nullate16

Unum

cum praeponendum

dispensatio

Servum suum miraculis multimodis deitaque quadam die sanctus Arnulcorare. phus manus ablueret, venit ad eum quidam cae-

Cum

nus reperimus e. Vindocinenscs euim de ipsius actibus conscripserunt, sed tamen usque nunc, hujus

cus suppliciter postulans, ut

ei

benedictionis sub-

sidium

largiretur,

videlicet,

ut eo

subveniente,
ipsius

qui solvit compeditos et

meritis visum recipire se

caecos illuminat,

gauderet. Audita ora-

tionecaeci hominis, Sanctus ex aqua,

quam maniil-

bus acceperat, cum

lico caaci

digitis infundit in oculos, et

fama miraculi a nemine delata et pium est credere, tot et tantis meritis tantum miraculum evenisse. Estenim miraculi talis famosa relatio. Cum beatus Arnulphus Vapiensis ecelesiae cathedrae sumpsisset regimen a Komano Pontifice, venit Vindocinum. Ut autem erat benignus et obediens et affiuens visceribus charitatis, quatenus ab abbate
:

vigor divinitus respiravit.

tes clcrus et populus Deo, qui

Quod videnper Sanctum suum

B caecum

illuminaverat, gaudentesgratiasretulerunt.

Interea fuit sanctiraonialis multis diffamaia crimini-

bus, uno quidem pessimo crimine inter cetera perpetrato, solo Dei judicio,
fuit sic arrepta a daemonio furibunda, ut necessario catenis ferreis vin-

ciretur.

Quam

oratione,

signo

sanctus Arnulphus conspiciens, fusa Crucis d&monem expulit, sanet,

et benedictionem et licentiam acciperet, et Pratribus suis dilectionis et charitatis osculo potiretur, et se eorum orationibus commendaret. 17 Cum igitur accessisset ad introitum castri Vindocini, vidit juxta ripam fluvii Legdi quemdam puerura nudum et defunctum, qui casu fortuito, cum in aqua lasciviendo corpus immergeret, submersus fuerat, et cunctis cernentibus mor-

E
;
,

u - ad

vi-

tamrwocefi-

tuus apparebat.
ricors,

Quod videns

pius Vir et mise-

timonialem
miraculii

dissolvit,

a ifeo impetrata venia,

ecclesiam
consecra-

motus visceribus

pietatis et miserens,

nudo

restituitsanitati.

cadaveri
Pontifex

13 Cura
ret, accidit,

sanctus
ut

bebat,

quoddam pretiosum pallium, quod haexposuit, et eo cadaver operuit nudum. Quo

Viro sancto

quidam temerarius

in altum conscen-

facto, tantse charitatis operi

deret, qui

cum

inordinate conscendendo se gereret,

nis suae

Deus volens dilectiosignum certum ostendere,

lapsu gravi corruit in terram, et sic graviter membris totoque corpore lapsus est. Quod beatus Ar-

animam

corpori defuncto restituit, et cunctis cernentibus apparuit puer vivus. Sanctus vero pal-

nulphus audiens, accurrit velociter, et pietate motus,

pro eo rogavit
et,

Dominum, ut miseri

misereretur,

facta oratione, miser et fractus illico restitui-

tur sauitati,

Cum

vero inimici quidam Ecclesiae,

Ecclesiaa depriraere satagerent,

lium monasterio sanctae Trinitatis obtulit, et de eo cappa f facta fuit. Locum autem, quo factum est istud miraculum, Cappam antiquitas in ejus memoria nominavit, praestante Domino nostro Jesu
Christo, qui

imo Dei, censuram

cum

Patre

et

Spiritu

sancto vivit

Deum
tris
riliter

prae oculis

non hahentes, sacrosanctae ma,

etregnatDeusper omniasaeculasaeculorum. Amen.

Ecclesiffi

claves vilipenderent
,

Dei Viro

vi-

obsistente

aecidit

ut

quidam temeraseductus

rius

filius

iniquitatis,

spiritu

ANNOTATA.
a Ripertus hic designatur Vapincensis pseudo-

dsemo-

C
chru>
*

nico iu sanctum Patrem inanus dirigeret violentas et, arrepto gladio, brachium rautilavit.
]
|,

u cu j us sce i er j s testimonium

multo post

tenipore,

repertura est sanctum brachium

cumsanctum corpuserigeretur de terrac, cum pelleet carne

pelli
pilis,

episcopusy qui usque eo Simoniaca labe infectus fuit, ut teste Honorato Bouche in proverbium
abierit Simonia Kipertina.

Quo anno eam

cathe-

integrum, luerentibus
et in

ac

si

viveret,

violenti

percussoris

te.stimonium

brachii
si

mutilatione

cum sanguine

purpureo, ae

recen-

ter fierct, cminente,

quod adhuc in ecclesia Vapiensi cerncre volentibus ostensum est. Noctu sequente diera, quo sanctus Pontifex mutilatus est
braehio, arreptus estmorte subitairapius percussor, et gehennae daemonibus raancipatus. Nam, sicut ait poeta, Semper enira Deus injustas ulciscituriras
:

incertum est. Mabillonius hic Feraldum illi prsecessorem assignat, Dionysius Sammarthanus Radulphum illis medium inserit. Consule Comment.preev. num. 5
et seqq.

dram

invaserit, cuive successerit

hFortene
sius
S.

is

ipse est, de quo ita narrat Diony?

Sammarthanus

Communionem

interdixit

ut sanctus Vir agnosceret, quali vindicta, vel quali justo judicio Dens pastorera ulciscitur,'
et

im-

nomine Laidet, domino de Charance, qui canonicum ecclesiae Vapincensis acerbius tractaverat; qui etsi delicti veniam Roma> obtinuisset, postea tameu, cum in S. Arnulphum
militi

Arnulphus cuidam

pium

ei

per visum gehennae incendio

damnatum
car-

perpetue revelavit.
15 Evitatis
nis
illccebris,

mundanis
effugatis

latebris,

superatis

errorum tenebris, hostis

autiqui pulsis insidiis,

cum

divimc dispensationi

placuit, sancti Pontificis dies affuit, qua talentum sibi traditum ab eo Deus expetiit, et ad se Ser-

cEx his numero ultimo Commentarii prxvii deduxi, biographum nec S. Arnulpho contemporaneum nec forte supparem
t

debacchatus esset, fortuito casu canterii mox intemt miserrime. Sed nec satis conveniunt omnia nec adfert sui asserti vadem.

fuisse.

benigniter accersivit. Keddidit igitur pater venerabilis et sanctus pontifex

vum

bonumetfidelera

dlncertumest, quoannoobierit.Nihilvetat episcopatum ejus usque ad annum 1078 extendere ut

ostendi
t

CommenLpraeviinum. 7 et seq. eFatlor, nisi exhis omnibus sequatur, biographum.

DIE DECIMA

NONA SEPTEMBRIS
f

101
ilJ. c.

A phum

longe Sancto posteriorem esse. Vide Com9.

Notat Mabillonins Vindocinenses cappam

ment, prcvvii num.

lam hodieque inter sacras reliquias asservare.

DE

S.

LUCIi DE MONTE \IRG.

SAMPINIACI IN LOTHARINGIA

SYLLOGE
ignota

mur-

tyroiogis

dassm*ifi

s Luciucoutur Sampiniaci in

anctcV Lucise nostree nuspiam mentionem in^^venio in Martyrologiis vulgaribus. Dem\Jpsterus Historitv ecclesiasticse gentis Scotorum tibrum undecimum orditur abejus elogio. Camerarius libro de Scotorum Pietate ad diem xxi
/~>i

Lampas

inextinguibilis,

Luce refulsitfidei. Sexus oblita fragilis, Manum misit ad fortia,

Signis et vita nobilis,

Septembris de

Lotharmgta.

u^ ctorum ScoticV et Hibernuv, qitos habemus plurimos, unum reperi olim missum ad Rosweydum a P. Sebastiano Vito, in quo S. Lucia hodie nuntiatur. Pater Franciscus Lahier in Menologio sanctarum Virginum, edito Insulis anno pr vteriti seculi 45, tom. %pag. 393 locum Sanctm nostree dedit, ejusque laudes ex monumentis loci, Camerario et aliis prosequitur, atque eodem cum Camerariodiexxi Septembris obiissesanctamVirginem tradit. At, nisi dies ille Sampiniaci S. Luciae festus est, rationem ignoro. Certe infra num.S disertis verbis decimo tertio Calendas Octobris ad Superostranslatadicitur .Porro idem Lahierus anno deinde KjiSxxJuliiepistolam dedit adBollandum, cujus, quod huc spectat, tale est fragmentum Habemus in Lotharingia Sampiniaci, ubi vitam exegit (S. Lucia,) sacrum ejus corpus. Ibi ecclesiam habet, et peregrinatio frequens est ad montem. Officium festiVitam continet in Lectionibus. Titulus
t

Lucia aliqua collegit ex Officio, se testatur perantiquo. Inter catalogos SanS.

Cooperante gratia.
Simplici laus essentiae,
Patri, Proli, Paraclyto,

Qui nos conformet gloriae, Pro sanctae Luciae merito. Antiphona ad Magnificat 3 Sponsa Dei Lucia memor * ... esto catervae, Quae tua gesta canens, a te petit auxiliari
: :

txantiqvo
codieeadnot
otim

Natalis

dum

grata tui solemnia pollent,

E
'

forU no-

Et

te

quaerentesscelerum fac peste carere. Ad Matutinashoras invitatorium

:

strx

machina subjacet orbis, Qui sibi sacravit Luciam dote beatam, In labiis hujus memores et corde canamus. Spetiosa virgo Lucia, In i Nocturno Antiphona
Praecelso Regi, cui
:

dum

carnales sprevit illecebras, superni Regis pro-

meruit gratissimos amplexus. In 1 Nocturno responsorium Beata virgo Lucia, * praestita sibi divinitus a primaeva aetate gratia,
:

immaculato corpore, nec non mente Christo perpetuum exhibuit famulatum.

Officium beatse Luciae virginis de Monte, Ad Matutinas, adMissametad utrasqueVesperas. Offiest

;

Qnam

faelices tantae

sobolis genitores, quae in

o/pcinm
Sancta,

cium, quod transmissurum se laudatus Lahierus spondet, pridem anno 1643 a clarissimo viro Joanne Jacobo Chiffletio ex Ms. codice montis S. Luciaeacceperat Bollandus, ut ipse in margine annotavit. Ex illo,vel simili desumpserunt pene omnia, quteq cumque Dempsterus, Camerarius Lahierus de S. Lucia prohderunt de 2 Paucula, quee apud ipsos nova sunt, subjiciam at in aliorum instrumentorum penuria prius exhibeo Officium eo ordine, quo transcriptum est : omissis tamen iis, qucV ex communiVirginum sparsim interjecta sunt. Responsorium in piumis Vesperis Extremum peragens felix Lucia laborem, Virgo Beatorum merito perrexit in arcem, Qua divina videns diademate virginitatis Fulgebit semper. * Tua nunc solatia praebens
; :

hoc * Immaculato
4
In*

saeculo praecipuarum vinculis ligata virtutum.

etc.
:

Nocturno responsoria Advenisse Mon- mi^manti p tem ejus sacrum corpus Virginis in regione iatere non potuit. Tamquam audirent vocem ejus de ex%
celso
:

* Salus

sum omnium

venite qui laboratis

adme.
3 r? Tu nostris adhuc miseris animabus et corporibus sanitatem imploras. * Salus sum etc. Flos sudans rorem ascendit ad montis honorem, * Et super hunc florem Deus iuspiravit odo-

rem.
Flos,

virgo,
tis.

ros,

grata salus, odor, aura salu-

Sydereum Regem nobis deposce

favere.

* Et super hunc etc. Gloria Patri etc. Ix 3 Nocturno. Antiph. dulci medicamine vulnera curans, Multorum AulaDeiradians, doraus et Deitatis amica, Fer curam nostri, nobisque benignefaveto.
adoleIn 3 Nocturno responsoria Carnis terens quierens notitiam, * Regnum scentiam, Dei tantum
:

Versiculus : Implora veniam, cura nos, cuncta secunda, Ore jugi mala nostra fuga, pete commoda solers,

Lolinquens, notos et patriam, gressum vertit in

tharing*iam.

* Tua nunc

etc.

Gloria Patri

etc.

IIymnus

Sanctae Luciae praeconia

Voxuna promatomnium, Laude redundcnt labia, Vocem prasformet gaudium.

Virgo prudens et humilis,
In vase custos
olei,

Optans Christo sponso conjungi, voluntarie mundanam vicit gloriam. * Regnum Iinquens etc. lampasEcclcsia? rivum fundens olei, me2 r\ grati-r, nutrimontum fidei*Tutelam praedicina sta pavidis, calorem miuus fervidis, languidis medelam. In te veritas oliva fructifera, cujus lucet puritas, * Tutelam praesta etc. et resplendent opera.
6

Ad

102
UTCTORE
J.
et

DE
Ad Laudes antiphon^

S.

LUCIA DE MOOTE VIBGINE.

et

Venerabilis virgo
floribus,

ecclesia per totam vitam suara dcvotis

orationibUS

c.

prudens Lucia, spretis inundi

Regis ffiterm

Lectiones

habctproprias,

promeruit gTatassima fieri famula. Chnsticolffi Gaudia festiva? prsecurrant ora diei virgineum decus ad lauquffi lasta
plebis, celebrat

servitium exhibuit, Viet obsequiis Deo humilher corpore pudtco scmper, sed uon solum
Xit

^*^
et

o_

autem

llMootelfawi
exstruit.san.

etanimo,

fidei,

charitatis ac spei vinculis radicata,

dem Domini Luciam.

te spenso Hsec est Virgo nitens, quffi clara jam processit, factura perenniter illi obsequii obviam

pensum, Divis sociata choraeis. Aula capax lucis, verique domus pia solis, fovebas; Quffi medicante manu miseros compassa petimus, nostris occure per omnia morNunc,
bis.

quadrag-inta annis. Defunctaest in seculo amplius dierum tertio decimo Kalendas Octobris, vero plena sita, in mehumataque in pace in basilica in monte * Post transitum beatae virdio ejusdem ecclesiae. lampas assig-nata serginis Luciffi sepulchro ejus
fontis olei viebat, quffi instar scaturientis

ctemoritur
miraculis

futget.

Lcct.

<>

nvos de-

nos pondere pressos Exonera, et fessos raordacibus exue culpis, ^theris et pateat, te supplice, janua nobis. Antiphona ad Benedict. Gloriosam Christi Sponsam
felix Ancilla Dei,

dertvatum rivabat, accedente quoque miraculo, curabat, iu oleum lang-uentium dolores mirabiliter Arsitemm tantum pariter in melius mutatanatura. consumptionera, lamig-nis in lampade praeter olei fontem olei in medicinam. Itaque de
pade mutata in opemiraculo corporis lampadis miracula corporum

nobilemque virginem g-lorificemus Luciam laudibus, postulantes, ut,

paradisi

eadem supplicante, mereamurgloriaper saecula.

:

perfrui

Ad Magniticat

virgo Lucia antiphona honesta Begrotos cura, moestis virgo prudens solatia prsesta, cum prece devota famulatum suscipe et vota, et cffili porta per te sit nobis
et
,

animarum ratur in terris, sed veriores rivos sinibus etsuperefinfundit, de mensurabona et coagitata est , ut fluente in cselis. Quapropter jam dignum suppliciter podignis eam laudibus glorificemus, nostrostulantes, ut, ea intercedente, a peccatorum

rum
Qui
9

vinculis in saeculo sic absolvamur, quatenus, tribuente Christo, requie perenni perfrui mereamur.
vivit etc.

E
hsec qualiacumque Acta
Dc Actorwn
wrtf "*-

B
qax sanctx
getta

aperta.

Porro exiguam fidem

conti-

ncnt.

Ex

Dei G * Venerabilis virg-o beata Lucia, ancilla reg-is Scotiae filia devotissima, a primseva devota,
setatis infantia in

merentur, ut soient, quee in Lectionibus dudum post Sanctorumobitum scribi solitis, reperiuntur,

{[*
"
est

$tatw

pu-

terna Scoti.r
atila
*

palatio

parentum honorifice

fuit

nutrita, ac eleemosynis
1

larga, in vigiliis et ora-

Lect.

tionibus

continua

in jejuniis et

bonorum

ope-

rum

exhibitionibus

perfecta

ecclesias Dei fre-

quentans, jug-iter in laude Christi permanens. A sacerdotibus et ministris Christi frequenter requi*

Lcct.

rebattotadilcctionemandatorum Dei viam.*Quadam die, dum esset in ecclesia, audivit verba sancti Evangelii przedicare; Si vis esse perfectus, vade quse habes et da pauperibus et vende omnia et veni sequere me. Et alias Araen amen dico vo, ,
:

desumpta sint, quod hic Antiquusquidem codex erat, scireneuiiquamlicet. quem vidit Camerarius, at ut ex codicis antiquitate de Actorum merito caute judicaretur, sciri certe deberet tempus, quo Sancta obiit. Atque hoc tamen tam est incertum, ut frustra quis divinare tentet. Nihil occurrit uspiam, unde vel ad ducentos annos cunjectura restringipossit. Solus nominatur Theobatdus, qui tam est ignotus alibi, ut nullum ejus vestigium inveniatur. Nec enim volet, opinor, quispiam Theobaldum hunc sibi fingere
nisiconstet, undeprimitus

bis,

quod vos, qui

,

reliquistis orania et sequuti estis

me

centuplura accipietis et vitam ffiternam pos-

sidebitis.

Qua

de rc toto corde succensa, totam se

subegit servitio Christi, ut tantse consors esse raereretur promissiouis.

abnegare

s,

Ab illo ergo die cogitavit patriam derelinquere et alienam termoram

facio? In

ram
clam aufitgit
ct

adire.

* Quid amplius
arripuit
,

nomine Dei
,

Barricomitem^inHistoriaLotharingieecelebrem, quietliberospostsereliquit,etseculo xiii vixit. Undecumque Acta profecta sint, verisimile est scriptorem Sanctse tempore propinquum prseteriturum nonfuisse regis nomen, cujus filiamprdedicat ceteraque adjuncta plurima, ut contemporanei et suppares solent. Qiice cumubiquedesint,suspicari licet, Acta tam concisa et vaga midtis forte etiam
}

Sam- iter
mira-

Eranciam pertransiens
pervenit.

Lotharinest au-

piniaci ttubsistit

friam,
tera

Domiuo ducente,
supra

Eactum

secidis posteriora esse, unde eorum fides vacillare potest. Profecto vereor, ut solo incerti hujus scri-

culorctcnta,
*

dum

Lcct. o

staret, quasi

Mosam in episcopatu Virdunensi ex miraculo divino aquuj creverunt in

ptoris testimoniosatisprobetureruditis, S.Luciam ^ fuisse regis cujusdam Scotuefiliam, atque ex Catholica

gisse.

tantnm, quod ultro transire nequiens, in monte ibi propinquo hospitari voluit. Ibidem vero quem-

parentum aula Sampiniacum clam aufuSuntenim nonpauci, qui, nec plane imme-

dam virum Dco devotum

invonit, qui

nomine Theobaldum

eam benigne

recepit, ac sibi de bonis

merito, suspecta habent, qusecumque ex iliis oris huc, incertis vectoribus, nec debitis munita testi-

Deo collatis abundanter distribuit. Et beata virgo Lucia cum bono viro per longa tempora perraansit, nec non in bonis operibus semper intenta extitit , juxta verba Apostoli, dicentis Qui non laborat, non manducet. Nara gloriosa Puella de die
a
:

'

Loit. I

oves pasceliat, et de nocte secreto loco nere vole* Per lapsum vero temporis divina disponente gratia, hospite ejus, uxore ac eorum liberis
bat.
,

moniis transvehuntur Eorum suspicionibus indulgere non lubet, cum nihil occurrat, quod, utut dubiam Actorum, fidem aliquo modo elevet. Illud ex iis, qusejam dixi et ulterius proferam, certum est, coli Sampiniaci sanctam virginem Luciam, multis miraculis claram.
.

10Sampiniacumpor7*o indigenisSa.var}\gni,fuit
t

Certu$iamm
ctdt " s esL

olim castrum non

defunctis, beata Lucia sola in bonis temporalibus eoruradem successit. Teraporalia in spiritualia convertens, ecclesiam in
Trinitatis, Patris et

una bellica expeditione celebre.

honorem

sanctffi et individuse

Eilii et Spiritus sancti, glorio-

sasque Virginis Mariae, beatorum Petri et Pauli apostolorum in propria domo aedifioavit. Dicta autem ecclesia nunc in honore beatse Luciffi virginis

Eodiepagus est in Occidentali Mosse ripa, et extremis Virdunensis dicecesis finibus ad Meridiem. Haudprocul inde collis visitur, cujus vertici imposita est ecclesia, in qua S, Lucite sacra> reliquiee quiescimt, multoqueaccolarum concursucelebrantur.Ab illo colle,ubi RR.PP. Ordinis S Francisci de Pauta, quos Minimos vocant, domicilium ha.

conse-

crataest, ac in
Lccl. 5

illis

partibus a Christi fidelibus so-

lenniter venerata.

8 *

Dum

adhuc viveret in corpore in

prffidicta

sa^icta Virgo, dum viveret, virtutipost obitum miraculis iltustravit, cognomentum, opinor, deMonte sortita est. De^npsterus

bent,

quemque

bus

et

laudatus

DIE DECIMA

NONA

SEPTKMIilMS.
aliud his addit Lahierus

104

laudatus refert, fontem ex ejus sepulchro natum varios languores sanare, illique subscriptos legi versus tres Flos sudans rorem ascendit ad montis honorem, Et super hunc florem Deus inspiravit odorem, Flos, Virgo, ros, grata salus, odor, aura salutis.

mimirum eoloei, ubigre- D

gem pascere solebat

lignum

Sancta, crescere u&que hodie

natum, ut creditur, ex 8. Lucife colo terrat infixa, atque revirescente. Faciunt, eodem teste, ex eo tigno gtobutos jrrecatorios indigenas, iisque contra varios utuntur morbos, Sanctamque manu colum tenentem ovesque
insolitze speciei,

Iltene fons etiam hodie scaturiat in ecclesia S. Luciae

dicata,

mihi incompertum

est.

Prodigium

pascentem passim depingunt. Quorum omnium sit apudlaudatos scriptores fid.es.

DIE VIGESIMA SEPTEMBRIS

SANCTI, QUI XII KAL. OCTOBR. COLUNTUR.

Eustathius

S. Artemidorus

MM.

culti

0S.
ejus

Theopiste uxor
\

MM.
Romae.

S. Thales aut

Constantinopoli.

Thalelseus

S. Agapius filius B S. Theopistus filius S.

)

S. Priscus martyr, cultus Constantinopoli.

Theodorus
j

MM.
Pemse
1

S. Dionysius
j

MM in
r>u

S. Philippa mater ejus S. Socrates S. Dionysius

S. Fausta

in

S. Privatus

\ (

Phrygia.

Pamphylia.

etforte S.Dorotheus
S.

Susanna Virg. M. Eleutheropoli

in Palaestina.

MM.
Cyzici
intlelles-

S. Evilasius
et

S.

Glycerius

seu

Clicerius

episc.

forte S.

Maximinus

Conf. Mediolani in Insubria.

S. Agapetus

aut

Maximus

ponto.

Papa

Conf. apud Con-

S. Joannes ^Egyptius martyr in Palsestina.

stantinopolim.

PR^TERMISSI ET
ancti

IN

ALIOS DIES RELATI

nantur. Si vero alius est Quiriacus, a die sibi propria fuerit avutsus, nec assignari potest in tanto numero. Vide itaque dicta de S. Quiriaco vi Martii. presbytero ad S. Eulog-ii 2)resbyteri et martyris Cordubensis hodie memoriam annuntiavit Usuardus. Deeo cum Romano Martyrologio actum est xi Martii. Cuthberti episcopi memoria est apud Grevenum. ColiturS. Cuthbertus episcojnts Lindisfarnenxx Martii. sis, et Acta ejusdata siod, die S. Landelini elevatio recolitur apud Dorganiv.m. xv Junii. Vita Sancti data ad
S.Salvii episcopi et confessoris elevatio

Amandi episcopi Trajectensis

elevatio
est,

vi Februarii. ut dictum ad ejus Acta die V. translatio memoratur apud S. Walburg-is Dorganium. Vita apud nos data est ad

pturibus Fastis recentioribus inserta

xxv Februarii.
S.

Quiriaci presbyteri et confessoris transtatio annuntiatur in duabus editionibus Usuardi, et in

Florario Ms. In codice Hagenoyensi Quiriacus idem Trevirisannuntiatur,acsiesset natalis.At omissio vocis translatio efficere nequit, quominus idem sit ubique Quiriacus, de quo actum
est die vi Martii.
S.

Quiriaci apostoli et raaret Quiriaci

apud

Va-

tyris in

Usuardo Colonise impresso,

philosophi et martyris

fit menPlurimi quidem reperiuntur martyres, notio. mine Quiriaci aut Cyriaci, quod idem est. Attamen cum sine loco annuntietur, ideoque parum videatur cognitus fuisse illorum Martyrologiorum coltectoribus, non alius forte fuerit ille Quiriacus, uno loco apostolus, altero phi-

apud Grevenum

Hannonia memoratur in Florario Ms. Sanctorum. De S. Salvio, qui Valem cotitur, tamquam episcopo martyre, actum est
lentianas in
x-xvi Junii. apud nos ad S.Navitus Tungrensis episcopus memoratwr in Florario Ms. adhunc diem, qm S. Navitum obiisse etiam scribit Claudius Robertus in episcopis Leodivnsibus. Apud nos de S. NavitoactafM

losophus, utroque raartyr dictus,

cus presbyter,
:

quam Quiriacujus transtationem modomemo-

estad

vu

Julii.

ravi nam in tilulos Sanctorum non raro er~ rores irrepunt, et ex erroribus aliquando gemiSeptembris Tomus VI.

S.Vincentii Madclg-arii translatio celebratur apud Molanum, aliosque recentiores maxime Benedictinos, Sonegiis in Hannonia. Acta S. Vin-

1S

centii

Pli.fiTERMISSl
104
centii data sunt

ad

xiv Julii.

Hus> hodie signatur in tyrologiiAnglicaniJomnisWilsont^nsemnda

30 Junii. vero editione kabetur die

pnma

edttione

Mar-

martyres Nucenm hodie SS. Telix et Constnntia Fastis Hieronymianis. Vide disrepetuntur in
putata de
Candida?
itlis

Actum de ea

est

ad

*vni Septem.

ad

*ix Septem.

ipsum dicat mus, quin eumdem

7 Augusti, ubi

Cum autem non dubitanepotcm S. Colurabas, designet cum Camerarw ad

eum
in Scotia

ut Virginis et martyris,

memona ad
est
virg-in.s et

Romano adscripta hunc dicmMartyrologio

his verbis
S. Candidffl

episcopum et l lctoPrmterea suspicamur,ex rum apostolum Anglicanum MarCamerario aut Dempstero in de cultu fuisse transtatum, ideoque
facit.

Carthag-ine : imperatore plamartyris, quse sub Maximiano dilacerata, martyno coronacis toto corpore Galcsimum Annotatis Baronius allegat
tur.

et tabulas ecclesiie

tyrologium Prseteriehementer dubitamus, ut dictum est in

missis ad S Vv\Yi\tus episcopus Gabalitanus
et

vii Auprusti.

martyrhodie Canisium m memoratur apud Maurohjcumet xxi Augusti. Romano et apud nos ad
:

Candidam
ecclesiie

Cordubensis ab illo laudatas y Gautnullum videaturducem habuisse prseter ipse in Annotatis ait, lesinium. At Galcsinius tabuhsque se habere ex Breviario
Cordubensis
;

In

et

nihil preterea allegat.

SS. Bonosi et

Maximiani

MM.

mentio

est tn

Mar-

tyrologio Ms. Trevirensi Martyres spcctant ad

S.

Maximini. At hi

Castellanus in Martyrotogio Universaliad ginem observat; Candid&m non reperiri in Cainquilendario Carthaginensi; ego vero idtcrius
rens, in nullo

mar-

Aug-usti.

S.Avitus Claromontensis in Arvernia episcopus

memoratur apud Ferrarium, et apud Saussayum in Supplemento. Apud nos datus est
xxi Aug-usti.

ante Galesinium MartyroGalesinius allogio reperirepotui. Itaque, cum tabulas et Breviarium Cordubense, tegaverit consuluiopus Hispanicum Martini de Roa So-

eam

hoc cietatisJesude Sanctis Cordubensibus, nec in

in~ etiam Opere utlam de Candida mentionem auctor scripserit de Sanveni, cum tamen ille igitur cotligo ctis, qui Cordubcvcoluntur. Exco ibi Candidam coli; et consequenter sunullam de errore, quod tamquam ex Corspectum
fit

SS.

Ptolemams et Romanus MM. ad hunc diem leguntur in Mss. additionibus Cartusisc Bruxelxxiv tensis ad Grevenum. De illisjam actum ad
Aug-usti.

SS. Uypatii episcopi et Andreie presbyteri,

mar~

tyrum pro defensione sacrarum imaginum sub Leone Isaurico, memoria hodie annuntiatur apud Grsecosin Menseis impressis, in Menologio Sirtetiano, in Synaxario Ms., et in aliis quibusdam Fastis. De iis actum est apud yios cum x\ix Aug-usti. Martyrologio Romano ad
jEmiliani et Geronii

memoriam

in Hispania an-

dubensiBreviarioproduxit Galesinius; prseseriim cum Roa in Opuscido Latino egerit deMartyribus et Breviario Cordubensi et antiqua omnia illius ecctesisc Breviaria viderit. Joannes Tamayus Salazar in Martyrologio Hispanico Candidam memorat cum Susanna et Martha, et omnes ex supposititio Chronico FlaviiDexte,

nunciat Galesinius, et in Annotatis ait, eos se habere cx CalendarioCordubensi. Attamen Martyres illos

ri Hispanise attribuit.
legat varia,
si

Hic quidem scriptor at-

tamquam ex Breviario Corduben:

Calendario Sanctorum, quorum festa particulariter Cordubse celebrantur, quod Martinus de Roa exhibet ante Opus suum de Sanctis Cordabensibus nisino-

non invenio in

deprompta

passam

fuisse Carthagine in Hispania,

ut contra Galesinium ostendat, non in

Africa. Verum,

Suspicionem meam Martyribus in Catendario Cordubensi non parum auget Joannes Tamayus Salazar in Martyrotogio Hispanico adhunc die>)}. Nam, ut evincat, admittenda esse verba Qalesinii, non ipsum adducit Calendarium Cordubense\ sed fictitia scripta Dexteri et Jidiani, et scriptores reccntiores, qui figmenta illa secuti sunt. Nicolaus Antonius in Scriptis posthumis, qiicT. communicata habemus, apud nos pag. 78 suspieatur, Emike et Ilieromifle martyrum Cordubensium reproduci corrupta no-

mina multum
de

sint luxata.

iKDi inventis his

dum ex illo Breviario Evelasium idolorum sacerdotem a Candida conversum fingit, Candida3que in certamine conjungit Susannamet Martham, aperte ostendit, sibi non modo Chronica supposititia prscluxisse, sed etiam Breviaria scque fictitia. Etenim Candidse affingit Acta S. Faustse, quse Evilasium aut Eveiasium idolorum sacerdotem adfidem convertit, Y et cum eo Cyzici coronata est, ut vicleri potest
in eorum Actis hodie dandis. Prseterea S. Susannam, quse non pertinet ad Hispaniam, ut liquet ex Actis hodie item edendis, in Hispaniam perperam trahit, et Martham ipsius matrem, quse nec martyr est, nec Sancta, Candid sociam facit. Nimis aperta sunt illa figmenta, ut dudum observavit Nicolaus Antonius in scri-

mina, itf alios quooue' credidisse, observat ipse Satazar. Emila enim ab aliis etiam- .Emilianus fuit dictus, Ilioremins, HispanicV Goremias, potuit deformari in CJeronium. Quidquid sit de illa
conjectura,

cum

nullus noverit

Catendarium

ptisposthumis, quorumexemplar habemus scriptum, eaque de causa non plus fidei merentur Breviaria, quse hoc loco taudat ille martyrolo-

Cordubense, in quoleguntur ^n\\\van\x% etGeronius; certum cst, iltos a nobis admitti non posse,et aliquid erroris obrepsisse Galesmio,sive deceptus fuerit falsaalicujus relatione, sive nominum corruptione repetierit ^Kinilam et Hieivniiam, dc quibus actum est ad xv Septembris.
8&,

Rogelli etServidei
in

rium

apud FerraCatatogo Generali. Acta data sunt ad

est

memoria

quam ipsa fictitia Chronica. Itaque nihil de Candida habemus prseter assertmn Galesinii, quem secutus est Baronius, cumque Roa nihil de itta videatur invenisse in Breviariis Cord.ubensibus; cogor dubitare, an non prolata sit ex errorea Galesinio; autcerte, szCandida aliqua revera Carthagine sit passa, quod de se satis est credibite, plura de illa non novimus. T u\ogius presbyter ineremo Scytopolis annuntiagus,
l

xvi Septemb.

Tobiam Hierosolymitanum episcopum annuntiat Ferrarius. Vide dicta de Tobia in Pr&termissis t a( xvn Septemb. S. Richardis imperatrix^nemoratur a Camerario.

turapud Maurolycum, apud Ferrarium rectius

in .Eg-ypto

apud Scetim

eumdem etiam

habet

Felicius.

Hi ducem habent Petrum de Nata-

libus, qui Eulog-ium illum presbyterum brevi ornat elogio tib. S cap, 99. In vitis Patrum a-

pud

DIE VIGESIMA SEPTEMBRIS

106

apud Rosweydum

tib.

2 cap. 14, pag. 472

pro

lixius ejusdem Eulogii est etogium, ibique in

moratur ut beata in Martyrologio Novocomensi apud Primum Aloysium de Tattis. Verum nvXUi
proferuntur pubtici cultus indicia vet argumenta. Ladislaus ab Ilungaria, Ordinis Minorum, in Martyrologio Franciscano I3eatus vocatur, ut retiqui omnes, etiamsi ecctesiastico cultu careant. Reliquorum nomina et gesta ibidem videri possunt. Ivo Mayeuc ex ordine Prsedicatorum, episcopus Redonensis, cum titulo Beati memoratur apud
est anno non totiscentum annis ante bidlam Urbani VIII, qua irnpedimur, quo minus Beati titulum Ivoni, licet virtu-

Annotatis assignatur Sozom.enus lib. 6 cap. 28, Nicephorus tib. xi cap. 84, Historia Tripartita lib. 8 cajo. i. Agunt ilti omnes cum laude de Eulogio presbytero, tamquam occulta hominum peccata cognoscente. At nullus eorum Sanctum nominat; nec memoriam ittius Eulogii antiquis Fastis Grsecorum aut Latinorum insertam invenio Dorothei aut Dorothese nomen est in atiquot apographis Hieronymianis sed forte corruptum est ex Diouysio, ut hodie dieetur in Dionysio et Privato, quibus addi videtur. Clemens Collianus canonicus, cum duobus parochis, uno monacho, et pluribus laicis, qui simul anno 1569 occisi sunt a Calvinistis Domitiaci in ducatu Nivernensi et dioecesi Autissiodorensi, memoratur a Castellano pag. 738 ad hunc diem, abi beatos martyres vocat. At nulla affert publici cultus indicia prseter honorificam corporum translationem ad atiam sepult ;

Lafon

in

Anno Dominicano. Defunctus

1541, die 20 Septembris, et sic

tibus

priusquam hunc

miracutis, attribuamus, titulum Sedes Apostotica concesserit. Casteltanus \\onzmannuntiat ut venerabilem. Plures venerabiles taudantur apud
floruerit
et

ei

Lafonum

et

Marchesiam.
Yillarii

Franco de Laken, conversus Cisterciensis,

in Brabantia

turam, anno 1578 factam. Sed hsec ad cuttum

ut beatus,

memoratur apud Henriquezium apud Saussayum rectius interpios.

variorum monasteriorum
refor-

non sufficit. B Gerardum eremitam laudat Grevenus, ut Sanctse memoriae. Eadem in Martyrologio Germanico
Canisii est expressio, eaque sane tolerabilis.Al nimis teviter alii Sanctum nominarunt, et ut talem annuntiarunt hoc die, quales sunt Galesinius, Ferrarius, Wion, Menardus, Dorganius. Etenim verisimite non est, Gerardum umquam cultum fuisse utSanctum vel Bcatum.Natus fuit Gerardus in dicecesi Coloniensi, profectusque in JEgyptum, vitam ibi vixit solitariam. Mors ipsius revelata est S. Lidwinee
virgini,visionibus tto\#,spiritumque ejus S.Lid-

Joannes cognomento Eustachius,a&&as OrdinisCisterciensis, et

mator, ut beatus celebratur apud Henriquezium et ChalemoUtm in Menotogiis Cisterciensibus, item apud Menardum in Benedictino, apud

Saussayum in Galticano, apud Raissium in Belgico. At Mirseus in Fastis Betgicis rectius

venerabilem vocat. Michael princeps Zernichoviensis, aut Czernihoviensis, et Theodorus ej us famutus memorantur hodie in Ephemeridibus Moscorum figuratis.
:

wina

vidit

evolantem ad aethera. SanctcC liben-

ter credimus,

Gerardum ad cwtum fuisse transquse ipsa de absentibus

latum,
terat

cum omnia,

dixit, vera fuerint reperta,

quando veritas poGerardum pro Sancto habeamus, insuper requiritur publicus in Ecclesia cidtus. Quapropter de Gerardo eremita curiosus lector consulere poterit Vitam S. Lidwinse tom .% Aprilis pag 351 et "6^1, ubi dicitur
cognosci. At, ut
.

At non constat nobis, Cathoiicine fuerint an schismatici. Non coli tamen apud Catkoticos, habemus ex notitiis Polonicis. Eunobius quidam cum titulo Sancti et confessoris memoratur apud Casteltanum in .Ethiopia. In Fastis Atexandrinis apud Liulolplmm ponuntur Eunobius, et mox Andreas fiiius ejus. Neutrum satis novimus, neutrum invenimus eo
in aliis Orientalium Fastis annuntiatv.v. Dubito tamen, an non sint Hyatius et Andreas, qui hodie apud G>vvcos annuntiantur, quique etiam reperiuntur in Martyrotogio ArabicoJEgyptio quod Gratia Simonius Maronita, deinde episcojms Tripolitanus,Latinum reddidit in gratiam Kircheri nostri, et in altero Co- F ptico, quod alius Maronita magis mendose Latinumfecit. Quidquid sit, non novimus Eunobium et Andream, nisi forte sint Ilypatius et Andreas, de quibusjam egisupra.
,

modo

obiisse millesimo

quadringentesimo vig-esimo sexto Domini anno, die duodecimo mensis Octobris. Idem obitus dies designatur in primaVita S. Lidwinse, ubi de Gerardo agitur pag. 291
et 292.

Florentii episcopi et martyris

meminit Grevenus,

sed sine

aliis adjunctis, ut

jam

die prsecedente

dictum est. Susannam gemi?iam, utramque cum socia Martha, ad hunc diem in Martyrologio Hispanico me~ morat Joannes Tamayus, alteram Carthagine Spataria, atteram Gadibus. At unica hodie est Susanna, de qua agimus, eaque matrem habuit Martham; sed hsec minime Sancta est. Quapropter mera sunt figmenta, quse de Susaunis et Marthis suis prsedicat Tamayus ex Chronicis aliisque scriptis supposititiis; eaque hausta partim sunt ex Actis SS. Faustse et Evitasii, de quibus disputamus infra; partim exiis, quse in
Martyrologiis leguntur de S. Susanna, ejusque matre Martha et patre Arthemio idolorum sacerdote

Ipbigenia virgo hodie est

apud Ghinium; sed

in

Romano ad
S.

xxi Septemb.

Isaacum episcopum M. in Cyproad hunc diem

sine necessitate memorat Ferrarius ,cum postrixxi Septemb. die sit in Martyrologio Romano Melctii episcopi memoria est in Menseis imS. pressis, sed redibit postridie in pluribus Fastis
\\\ Septemb.
S.

Matthtei vigilia in muttis Catendariis, in auctariis Usuardi, et in plerisque Fastis re-

centioribus memoratur. Festivitas celebralur xxi Septemb.

Tecla martyr repeiitur inFastis ecclesuv Alcxandrinx. Si sit famosa Thecla Iconiensts spectat
SS.

Guilielmus Estius, doctor Duacenus scriptis Operibus notissimus, inter pios ad huncdiernrecensetur a Raissio in Auctario Motani. Candida, patria Novocomensis, virgo Ordinis
S. Augustini,

anno\zVoBrixise defuncta, me-

XXH * Septemb. Damiani ecclesiye dedicatio Romie celebratur in Mss. additionibus Cartusise Bruxellensis ad Grevenum Cotuntur SS. Cosmas et Damianus die xxvn Septemb.

ad

Cosmae

et

Ainadanis

106

rR.ETERMISSI
abbatc Cisterregis conjux, ac deinde monialis in monasterio Calensi in territorio Parisiensi, hodie ut Sancta annuntiatur in Martyrologio Angticano secundse editionis. In prima editione eamdem

Vmadieus cpiscopus Lausanensis ex Cisterciensi ciensi memoratur in Kalcndario

rum

commeimpresso utbentus.Henriquez eumdem 7 Januarii, ubi a Majoribus nomoravit die remissusque stris in Prsetermissis laudatus est,
ad diem, quo
S.

obiisse

cultus latius examinabitur,

a variis scribitur, quoque xxvn Septcmb.

commemorat 23 Septembris, quo et Ferrarius in Catalogo Generali et Arturus in Gyruvceo

Hereswidam annuntiant, uti et Saussayus in Martyrologio Gallicano. Dorganius in Calendario Benedictino eamdem commemorat ad'S0 Decembris. At Bucelinas in Menologio Benedictino ad i Decembris sotum attribuit titulum vencrabilis, sicut etiam Castellanus ad 23 Septembris. Quare, etiamsi Ilereswida etiam sec. 2 Bened. in indice Sanctorum commemoretur a Mabilsiensis,

Eustochia

virg-inis

tncminit hodic Groccaus.

Non dubito, quin designetur S. Eustochium, in scriptis S. Hieronymi notissima,de qua agenxxvm Septemb. dum est ad
S.

Martini abbatis Vertavensis mcntio est in Kalendario Ms. abbatuv S. Salvatoris Antverpiensis.

Verum

spectat

S,

Martinus ad xxiv
Octobris.

Salama estinFastis Mthiopicis apudLudolpkum, qui in Annotatis ad finem num. 2 docet, S. Frumentium JEthiopix Apostolum eo nomine designari apud Habessinos. De S. TYumentio agi
poterit

ad

xxvn

Octobris.

SS. Martini

Pap<v martyris, Maximi confessoris, aliorumqne, qui cum ipsis contra Monothelitas certarunt, memoria hodie est in Menieis impressis Grsecorum. At,

Castellanus, utpote canonicus Paricidtum optime nosse potuisset, siquis esset, non audemus Beatis aut Sayictis Hereswidam annumerare. Beda quidem lib. 4< Hist. gentis Angl. cap. 23, agens de S. Hilda abbatissa, et Hcreswidse sorore, quas etiam in Calensi monasterio vitam degere cupiebat, de Hereswida ait Nam et in eodem monasterio soror ipsius Haeresvid, mater Adulphi reg-is Orientalium Antonio,

cum

cum

diebus diversis co-

gflorum,

regularibus

subdita

disciplinis, ipso

Maximo et Sociis quibusdam apud nos actum cst ad xiii Aug'usti. De S. Martino xn Novembris. Papa agetur ad
tantur, de
S.

Hercswida, S. Edwiniregis Northumbriseex Hererico fitio neptis, Ethelherii Orientalium Anglo-

Ex quo Decembris colligit, ipsam beate obiisse. At Juvc non sufficiunt. Res ulterius examinari poterit, siquis cidtum probaverit ad i Decemb.
tempore coronam expectabat asternam.

Eduardus Maihew ad

DE

SANCTIS
MARTYRIBUS

EUSTATHIO
FILIIS

UXORE EJUS THEOPISTE ET

AGAPIO ET THEOPISTO

ROM^
JPR^EVIXJS
;

j.c.

COMMENTARIUS
I.

Sanctorum Martyrum nomina varie scripta

qua3

illorum Acta varia

Graeca,

habemus,

prseferunt

auctorem

Sanctis

cosevum

nec
f

videntur, ut certe tota fabulosa, rejicienda.

Suil

ANMM
icrj

ConisTiomii.
Vuriv
l'iu

patsim

r^ancti Eustathii nomen, cujus hodie ex Romano Martyrologio gesta Hhistrandaveniunt, pluribus aliisafflne est; unde apudscriptores
aliquos orta, ut sotet, confusio. Grsecum est ab E.\itn&QEtconstanHa, atque inde pluribus Marty-

lectoremmonebo, ubiinfrasanctiMartyris memoriam in sacris Fastis indicabo. Nec minius varia

tanctorum
\farlyrum

nomina.

ribus commune. In Opere nostro ad diversos dies occurreruni hactenus Eustasii novem, marttjres prseter unum omnes, Eustathii sex, et ipsi fere omnes laurea coronati, <h;> Kustoehii. aorum
(J

nominum sanctorum Sociorum ejus. Sunt qui uxorem Theospitam et Theospitem, imo Philistam, et ante susceptum baptismumTvajmis.m nomincnt unde, ni fallor, nata est ea opinio,quse
est inflexio
:

sanguinem pro Christo dedit denique, tum apud nos tum apud Martyrologos seepius occurrunt nomina Eustochlum, Eustochia, ause illustri sancti Martyris nostri nomini mcina sunt. Eusta chios martyres tres apud nos designatos invenio, atque o^wi omnes fere martyrologos tum antiquos, tum r^-eyitiores ita sancti Martyris nostriRomaninomenscriptum reperio;maluitamen ex AcHsQrxeis, qum ceteris meliora visa
alter
;

Eustathium Trajani generum fingit. Fitiorum etiamalterum Ag-apitum, alterum Theospitum appettatum non raro invenies, quse ego ex Actis itidem Grcecis corrigenda duxi, vocandamque sanS.

vium.

ctamuxoremThQoplstam^quxante baptismum Tatiana dicitur; Filios vero Agapium et Theopistum quorum etiam a Grxco etymon est passim ob-

ZPorroo^ra^^miS.Eustathii^uPlacid*^
gestas illustraturo copia instrumentorum, unde-

Eorumdum
Acla hube-

siint,

Eustathium scribere, utiet Placidam, gentite

Vmwsummacuraconquisitorum,estadynanum '"'"';" ^'nfci-,,^, /,^ toWiflnaffiftofia

famosissima,eruditorum latajam olimde illajudicia. Dxstrumentapriusnostraenumero, relaturus aemdeopmzonesneotericoruminjudiciacontraria

mus
bus

in plu-

rimis codici-

erusdem nomen, pro Placido, quod alibi passim lego. De confusione ex tot vocum afflnitate orta

abeuntium

DIE VIGESIMA SEPTEMBRIS.

107

abeuntium,eorumquerationesdiscussurus. Martyrium itaque sancti Eustathii et Sociorum exhibent codices nostri Mss. quatuor, notati P 159, P 97, P 91 Q 5, satis antiqui omnes, atque inter hos unus egregius et pervetustus. Prieter haec habemus exemplaria tria Mss. ex variis desumpta codici,

idiomatis ratione luxurianti catamo, ut in similibus, ubi miranda facta, auctores ad scribendum impeltunt, fieri sotet, atiis illa atque aliis cotoribus exornavit, amptificavitque tatibus adjunctis, qui-

wbmo

bus.

Horum primum ex

S. Galli in Helvetia describi curavit nobis

codice veteri abbatiee et trans-

quam nostra ad dbleetandum legentem egebat historia. Solus jjanfo parrior Manzinus ex iis, quos vidi, non tam facta exaggerat,
bus nutta minus,

misit anno abhinc tertio P. Mauritius Chardonus

Societatis nostrcv.
bliotheca Bertiniana, collatumque

quam documentis moratibus illustrat. 5 Huc reduci potest Vita Latina Athanasii Kir- # omnia ex
cheri, novis
nullis

Secundum extraetumest exbicum Mss. UttraPaduano anonymo,

jectino S. Salvatoris, Trevirensi S. Maximini, codice Cardinalis Mazarini,

Osnatensi D. Schenckingk
verticales

Audomarensi, ut noLv indicant. Tertium desumpturn ex

et alio

Ms.

altero S.

Maximini

Trevirensis, enumeratis

et

exempia-

ribus Mss.,

hactenus contractius est, ejusque discrepantia cum Ms. monialium S. Joannis Capuse, signis marginatibus indicatur. ldem coltatum est cum Mss. Aquincinctino, tribus reginve Suecise, quorum unum initio et fine mutilum signatur num.l36,atterum num. 569, tertium denique 1601-. 3 Accedit hisce ex schedis Papebrochii nostri fra gmentum Vitfe S. Eustachii cogmomento Placidi, quse exstat in Ms. Cisterciensi, post librum Petri Alphonsi ex Judseo Christiani, comptexa versus circiter 550, hoc exordio Roma, Trajano sceptra regente, Claruit Vir, g'enus egregiuinducens ab utroque parente. Dum puer esset adhuc, virtute virum faciebat; Unde placens cunctis Placidus se nomen habe:

verborum phaleris exornata, et nonetiam aucta adjunctis, quse auctoritatem itli v * ... concitiare non possunt apud criticos. At de itla, cum multa in fronte promittat eruditis, venient dicenda inferius speciatim aliqua. Quod ad Acta Mss. attinet pleraque vix verbisa se invicem discrepant, saltem usque ad numerum penuttimum, ubi Ms. maximum S. Maximini Trevirensis,
,

rt,drm
fir ' c

manarunl.

ff/nU

avutso, nisifatlor, folio, mutilum est, et a retiquis discedit Ms. S. Gaiti. Ecgrapha duo sunt aliis contractiora,

rensis, et
aliis

secundum scilicet S. Maximini TreviCapuanum; at verba, non facta, quse in

narruntur, prsecisa sunt. A Latinis omnibus abest procemium, Actis Gr&cis tum nostris t tum Combefisianis prtvfixum. Ceterum in oeidos E

exuno omnia fonte, Actis nostris Gr&cis, opinor, vel similibus promanasse, verosimiliter etiam ante Metaphrastis tcmpora, vet certe priusincurrit,

quam ejus interpolatio ,qua Latina Mss.pura sunt,

manibus
Grcecis,

tereretur.

Denique resin omnibust<

tum Latinis eiedem plane narrantur ,qui-

bat.

Hactenus recensita omnia Latina sunt unicum habemus exemptar Ms. Grwcum ex Ms. Medicaeo
:

regusErancia?, ut in frontemoneor. Acta

sanctorum

nostrorum Martyrum

typis excusa exstant etiam

plurima, in varias etiam linguas translata. Latina habesapudLipomanum, Suriumetalios ex Grsecis Simeonis Metaphrastis versa. Athanasius Kircherus antiquitatis scnUator celeberrimus, qum prse oculis habuit ex Metaphraste, Baronio, S. Joanne Damasceno et Nicephoro S. Eustathii Gesta, suo stilo exornata exhibet pa)ie i Historise EustathioMarianee, quam Ronwe in tucem edidit anno prxteriti secull sexagesimo quinto. De itta duasetiam literasseripsitadMajoresmeos.qu.vadliuncdiem

C sepositx fuerunt. Piwter recensitos jamjam auctores ,pturimum usus videtur laudatus Kircherus
VitaS. Eustathii, quam tribus libris triginta cirannos ediderat Italico sermone Joannes Baptista Manzinus inde enim aliqua tantum viciter ante
:

bus etiam nituntur recentiorum lucubrationes preto ediLv -.proinde omnium sors una esse debet, quamdiu narratorum sinceritas, ex narratis ipsis seufactis, oppugnatur, vel defenditur. 6 Porro de Historia Eustathiana ita litigant eru- Bruditmim " d diti, ut si sufTraqiorum numero decidenda lis est, '''"f multo infemoressint, qu% illampropugnant,quam qui inter fabetlas aniles rejectam cupiunt. Inter alios Actorum sinceritatem vendicat Leo Altatius, contendens Grxcanostrahabereauc,\orem Sanctis synciironum. Talemetiara suo Ma rt yrio multoconatu accersere molitur Combefisius in Notis. Laudatus supra Kircherus nihil etiam non tentat, ut ex monumentis antiquis EustathiancV Histo* veritatem stabiUat. Ex adversa parte stant cum pluribus Tillemontius >/ Baitletus, quimisere h Acta proscindunt. Ad illos utcumque accedere wdetur Sollerius noster in Observationibus ad f Usuardum die 2 Novembris, ubi tamen in dandam Baronii ccusuram apparet pronior. Mitius de
1

S. Eustathii et

Sodorum Gestis sentiunt,et mediam

kic tom
i

dentur in
qus etiam
r '*''

Latinum sermonem

transiisse.

quasiviam ineunt Bamaifs

ster,

Ui
'

,"".\

linguis,

4 Mirabiiia sancti Martyris Acta Gallico etiam idiomate non semel prodierunt, testibus Combefisio et Tillemontio. Denique eadem Hispanice, Teutonice atque vernacuia etiam h<vc nostra lingua ex-

et PapebrochiusnoMaji ad Ephemerides Grwco-Moscas ita pronuntiat pag. xxwn Suntet

quorum

Latinis etGraecisceleberrimi ox A.ctis utraque ling-ua

conscriptis
tiouis

cusa comperi

ita

ut dici possit, Eustathiana

Historia vix esse inter sacras atiam toto orbe celebrHorem. Tnter Acta impressa omnia dignitate

quibus an non aliquid poeticae invenerit suo tempore discutiendum. Praa re,-a teai aeal issiui i(s Annaliuriiauctortpaulo tamen rigidiusjudicium suum, ad annum Christi
:

admixtum sit,
i

eminetMartyriumsanctorum^ustnXKii^heo^istes ac Liberorum ex Grxcis Mss. bibliothecce regia> erutum versumque in Latinum sermonem a CombefisiOy et Parisiis cum Notis subjectis inlucem datum anno 1G60. De illa taudandi siepius Combeficiilucubratione infra eritagendum uberius,pauca hic de enumeratis prius, tum Mss., tum impressisS. Eustathii Gestis prccnotare lubet, atque lectO' rem monere, quo singula apud me loco, quave sint

120

num.

1-,

ita

exprimens

Putamus tamen

eis

(Actis Eustathianis) multa superaddita esse. MUto alios pro hac, vcl illa parte scriptores recensere,

quodiisdemfere,quibusjamenumerati,rationibus
imnitantur, atque illasporro easamino: <>< primis, qui omnem indubie Actis illis fidem ne-

gataai rolunt.

De scriptoribus, quiHistoriam sancti Martyrispatriosermoneediderunt,dicigeneratim potest maximam esse, imo effrenam qliquorum sattem licentiam, dum quisque pro gentis sux et
auctoritate.
;

Laudatus Tillemontius \fonum. eccles.to iju- lup r1tt one, pag. 226 Historiam Eustathianam us$ dicio eorum omnium, qui a falsis vera discemere ^g"-^' norunt proscriptamcensctj'tqinn>s( <>n> utteri4ri
1
'

sudiscussione indigntn,* /,roaa_ntiet. Ea mit tamen pag. 5b5 in Notis ad Persecution Adriani\

los
fcUCTORK
J. c.

Adriani,occasione oblata Aetisatqueibidem tinum sermonem a Combefisio mcrito ab eruditis Hirursusdcfinit, tam ccrto ct esse,ut censuree storiam illam adfabcllas rcjectam rationem reddere sxtpervacaneum suxpecuUarem

EUSTATHIO, UXORE EJUS ET FILIIS. Martyrum nostrorum Actis adjecta et superaddita D cx cditis versisquein La-

OE

SS.

nonnulta sunt, qucV seipsa siatim rtfecrta r in m *-''"'<" Apparet inter cervi cornua Satvator, atprodunt. que Eustathium ad suscipiendam fidem hortatur. Paucissimis horis in fide instruuntur Eustathius
fuisse, intcr qticV
'

dumque itaLeonemAllatium,Combefisium, non Manzinum, Athanasium Kircherum, aliosque eradit, in explopaucos eruditorum suorumalbo
ducat;
erudito-^ dendis ActisEustathianis solo isto nititnr

ejus Theouiste, atque mox baptizantur, mox sacro-sancto Salvatoris Corpore et Sanguine pascuntur-,sic loquuntur de divinis, sic exempla
et

uxor

rum
tia.

longo ordine
letus

sibi judicio, fundato in sola succedentium eventuum mirabilium mira insolen-

Eadem machina Tillemontium

Historiam nostram

sequens Bail-

quatit; ac denique, quot-

fui

omnem

quot hactenus vidi illam impugnantes, hocpotissimum, et fere unicum telum intorquent, quo statim subruisse se omnem Actorum fidem rati, cetera velut ingloria rudera negligunt. 8 Verum hsec illorum censura posset videri ri-

doctrinasque ex sacris Litteris commemorant, ut agnoscas homincs non unius aut alterius diei Christianos. Implexa sunt maleque cohcvrentia, agnitione qiiiv Agapius ct Theopistus in mutua Parati sunt ex utraque fluminis commcmorant. ripa leo et lupus, qui hinc et inde Eustathii Liberos rapiant et incolumes accurrentibus rusticis
reddant. Theopiste feliciter eo loco atienigenee hortum custodit, quo Filii ejus mititaturi conveniunt, illos audit opportune suos sibi casus narrantes,

mdubie Eu-

^^r, s{ A c a sccundum omnes partes ita improt

Tcu$T<L n

bentur, ut nihil

eorum ab

illa

eximatur judice,

turque fundamentum ipsum Historia? fabulosum esse, quo nihil minus innuere videntur laudati critici. Certe quod tantum tribuere debuerint non discusso illi eruditorumjudicio, ut censuerint non solum Acta tota, quanta sunt, fabulosa esse, sed
t

nec digna, quee argumentis solitisjuxta critices regulasimpugnarentitr,possetnonstatimomnibus probari. Argui possct, quod sola mirabitium even-

tuum catena historise alicujus falsitatem certo non

evincat. Inveniri in sacris Literis Josephi. Estheris,Danielis, Susannas ,Jonx ct aliorum res gestas

et

aliquas quarumnonestminusmirabilisconnexio t continuata per insolentissimos casus successio,

t

quasquc tarnen divina auctoritas facit nobis omnino indubias. Reponant, similia non nisi eam fi~

dem

obtinere,

quam

facit asserentis auctoritas,

concludere possent alii, incertcV saltem fidei seu dubiee kaberi dcbere hujusmodi Acta, dum scriptoris fides incerta est;

cum

eo casu, ut nihil vetat

commovetur; differt tamen Magistrum militum convenitrogatura, utse extorrem inpatriam reducat; Maritum ex certis signis agnoscit, illique felicissime mox detectos a?nbos Fitios exhibet; quee omnia, utut possibilia, apparent tamen fide minus & digna, ni certo vade asserantur. 11 Suspiria Eustathii exsidis ad Deum aliaque inter dubis non nulla narrantur, qucVprofecto nescisse scri- fidci narraptor debuit, Sanctum errantem procut dubio non tcndu. comitatus ejus proinde inventioni tum hivc tum hujusmodi alia, atque imprimis oratio Eustathii jamjam igne consumendi, qua nescio an sit alia uspiam insulsa magis, sine scruputo adscribipossitnt, Qitod si hcvc ab Actis avulseris, reliqua videntur utcumque ut dubia defendi posse, sic tamen ut hsec ipsa etiam probare nemo possit, non esse non conficta, quod videtur non nisi inique exigi posse. Certe, si alia qiuvpiam ex atiis Actis, quibus tamen fabulas aspersas esse manifestum sit,ut probabitia desumuntcritici, non video qitare
agnoscit, visceribus
se manifestare atque
li
:

fuissenuttam,sicnecprobat aliquid,non fuisse non penitus contemnendam. Concludere, inquam, possent,propter incertamfidemscriptorisGesta qua?pi/nns/nibns similia alibi iarictis tcs/imoniis fir-

sit,

idprmcipuis HistoricV nostree partibusnegariposqux sane aliunde supra eas, ex quibus aliqua
admittitnt
viris
alii,

probabilitatis

tantum habet, ut a

matahabcmus,
afomptam
'"'""'"'

certo fabidosa judicari nonposse.

9 Difficile esset sic

similia

arguentibus respondere. At argumenta philosophorum potius sunt,

et

quam

criticorum, qui experientiie sucV

artis re-

prudentibus tota quanta est pro sincera et genuina recepta fuerit. Et hi quidem, qui Acta Eitstathiana defenderunt, qucV expendi et refutari saltem mereantur, argumenta protuterunt, qUfVporro audiamus.

gulis, utut dabiis,

non raro nec semper immerito

C tribuere amplus

solent, quam rationibus pkilosophicis,quas proindchicego proActis Eustathianis intorquere nolo.VeUemtamenHistoriam nostram

II.

metiori, et

cum aliis non ntdtis Actis communi loco

Acta alia, utmate cohwrentibus et absurdis

Expenduntur argumenta

r
petita

reliquissent laudati critici, soliti

ab antiquitate Actorum.

cumque
aspersa

fabulis

figmenta indicent, reliqua, nonpossint, dubia vel suspecta relinquant. Ccrte Honoratus a S. Maria in Observat. super Keg. Crit. Dissert. 6 art. 3 2 ex ipsius Tilsi evertere

sic rejicere, ut

^nostris prcvcipwe subsidiumrepetit. Antiqui- sm

tatemporro ittamveteremque inEcclesiaHistorix nostrcv cvstimationemostendere nititurex S.JoannisDamasceniOratione 3 delmaginibus, inqualocum satis prolixum ex illa totidemfereverbisrecitat, quem in Notis intercataribus indigitabo AdversushcVcobservarevideturTillemontius,SJoannemDamascenumscriptoremesseseculioctavi,qui
.

r^ombefisius stvpe taudatus ab antiquitate Actis ActamUqm

t,

lemonHi principiis demonstratS. Eustathii et SociointmPassionemcumaliquautiUtateinterdubicV fidei na7*ratioties recenseri posse. Huic quidem conctusioni ex alienis regulis dedxtctiv laudatus auctor non videtur assentitH, neque cgo Acta ilta secundum totam eorum latitudinempro mere dubiis haberi velim, quamris prcvrogativas aliquas
habeant,

qux rarissimc iu diis historiis

fabutosis

circa annitm 730 fioruit, sexnimirum secutispost S. Eustathii tempora, a citjus proinde

reperiantur, quasquepauio infra enumerabo.Pro dubiis tamen nihit vetat admittere ea, qum

parum aut nihil auctoritaiis narrationi huic accederepossit.EthcVcquidemrecte,sednoncontraeos> qui auetomtatem a S. Joannis Damasceni testimonio Actis non emendicant, sedantiquitatem. Facile Tillemontio in eo quilibet assentietur,
sit

testimonio

minus

commenta

sapiunt, qucvque videri possunt partes Passionis EustathiaricvpiwcipucV. 10 Itaque cum Papebrochio credo,

pohus cum Baronio suspicor, pturima sanctorum

atiqua,seu

quod non

sanctusitle accuratus in seligendis Actis, nec a

referendis

DIE VIGESIMA BEPTEMBR18,

109
*ccto
J

A referendisfabellisomninoimmunis:

atnonfacile

quisquam credet, usque eo imprudentem et incircumspectum illum fuisse, ut pro tuendo sacrarum imaginum cultu exempla retulerit ex recentibus instrumentis, quorum nulla tum esset in Ecclesia
saltem ab antiquitate commendatio. Itaque verisimile est, quod, cum Actis Eustathianis Iconoclastas impugnet S. Joannes, ea jam tum temporis pro antiquis et sinceris habita fuerint. Ceterum

quin utroque orbe Christiano florentissima, sumraeque veneranda ; sic augrusta, sic plena sic fucoomni carentia veneraturum, laudaturum ; iis ceu g-emma
(

pretiosissima ac pulcherrima amplissimos Annales suos ornaturum. Egregium enimvero

elogium,

Combefisius et LeoAllatiuscontendunt, Historiam nostram non solum habere auctorem antiquum, sed ipsi etiam S. Eustathio cosevum vel saltem supparem; aiuntque id ipsum scriptorem testari inprocemio. 16 Atque inde aroitr ^tur indubiam fidem tombSus Actis acce(iere opinati, ni fallor, omnia pro sinscrlptorcm cer is haberi debere, nisi mendacii et imposturse profucri $c coaevum scriptorem convincant, qui ejus narratio>

Quodad Baronium spectat, notat taudatus saepe Tillemontius, eodem m Combefisii editione prodigia admiranda insohtaque gesta narrari, qme habent Acta Meta'

quod utinam adopi.are Uceret

phrastis, quieque Baronius viderat et repudiarat; proindeque suspicatur, non mitius illum Combefisiana illa excepturum fuisse, contra quee eadem mititaret ratio 16 Atque horum
-

unwn est omnino certissimum, quippe si pauca excipias, eaque tevissimi momenti, non sotum nova non adjecit Mctaphrastes, ve-

cxActu,qu*
n>wedid\t,

rum

ea ipsa, quee in Combefisianis Actis

minus

nem ad commenta et fabellas relegant, velprobent,

aliqua postmodum primigenige Uistoriseab interpolatore assuta fuisse. Jurene, an injuria tales probationes a criticis exigant, infra videbimus interim Combefisium audiamus. Ecce ante omnia

locum, unde contemporaneum auctorem eticit: IIpo/SEvrat dz y.at i/. rfiv 0etwv ypam&v didxo~Ka/,tat itati-

id&iSvlq

y.al

7rpaeis

avSpav y-ay.aplwv

v.al

aoidtuay,

ot

Etkol/es riviq sitrtv 'iw]jv/at irp6c_ pLifivpa rfiv

dyah&v xaavxSsv aps-

ropStt^arwv, 7o r .cflov).ou.ivoic titeaQai

toZq,

7a.1t;

Ohokv ovv Y-Tov

r.pozSztj.r.v

Kpoa&sivai lyypdfaq rwv

y.at

ap^aicov
r){j.oiv

W^pw*

oiv$paya$ia$,

ra vvv

iv rof; xaipofg

xaropjwjevra,

Kpbz, euspyefftav y.zv rtv

axouovrow,
701-

ETTtorpocpyiv oe

twv

tpatrxGVriMV, jx^ dvvao-Qat, vvv ola

iv rofg r.alaiolc, %66votz.,
'iva

aura xaroproOo"0ai a
7ravTcc, tto); ov7i

yvcoat

ypovuv, ov7t xaipav ovvyjzpztat, ovdt

,

ayaorpotpr, dt:nyopzv[j.i:o-j (Ziov iy.nootov yiverat

xaropfiwffcv

7rpo;

rwvayaflwv tpymt

idv

yapSzlrpy

nc,

rpw-

rov

t\iatc

rw tpv&mip vo/v.&> in6[j.zvoc, in dz v.ai raf? $t$atxxarwv xpoztpr,u.iv(dv octwv 7rarep<av ay.olovOziv, padiav

Bvpycrei odov rife ivapi^ov 7roAireia.

mnciisMurtyHbus

14, Hsec ita vertit Combefisius: Quin ex divinis quoque Scripturis prostant doctrinae plurimse ; beatorura item ac clarorum virorum g;esta inclyta ac facinora, qui plane animata quaedam simulacra, semulationem virtutum, quibus praeclare egregiaque laude functi sunt, volentibus hsec illorum mag-i-

cohmrere videri possunt, ita disposuit exposuitque, ut appareat sensisse eum difficultatem, perceptamque tollere studuisse. Sed dubitari posset, an Baronius factorum insolentiam adeo suspectam habuerit,ut,si nactus fuisset fideisuee vadem auctorem supparem , censuram non mutasset cum inNotis ad Martyrologium, adducta antiqua constantique in utraque Ecclesia sancti martyris Eustathii et Sociorum memoria, satis se HistoiHse nostrse propitium exhibeat. Quamquam inutile E est similibus conjecturis diutius inh&rere ad Combefisii procemium revertamur. Recte observat idem Tillemontius,nihilexeopro antiquitate, saltem ea, quam inde deducere Combefisius tentat, Actorum confici posse. Si enim atlentius verba biographi, Perinde ig-itur mihi coustitutum, ut tum veterum heroum prseclara g-esta scripto consignem, tum eorum, qui nuper nostrisque temporibus virtutis laude claruerunt, quibus nititur laudatus editor, considerentur, manebit ad minimum dubium , veteresne heroes inter com* putandus sit Placidus, cujus gesta aggreditur scribere, anpotius eorum unus sit, quos suo tempore virtutis taude claruisse, anonymus scriptor
:

asserit.

17 Dico Manebitad minimum dubium, namperiodus non obscure innuit, Eustathium ad priscos
:

conficineaii

quampotett.

steria sequi, exhibeantur. Perinde ig*itur

mihi con-

stitutum, ut

scripto consig-nem,

tum veterum heroum praeclara g-esta tum eorum, qui nuper nostrisvirtutis laude claruerunt
:

seu antiquos referendum esse cum ejus Gestis procemium pricfixum sit, et ptane ex allatis verbis fiat verisimite, auctorem ab antiquorum
illos
;

que teniporibus

quo
ii

sci-

licet

auditoresquidemcommodum
qualia antiquis

sentiant,

vero,

qui oppido iuticiantur, posse nos

stare, ciant, sciantque onines,

modo

talia prce-

temporibus, errorem abji-

neque temporum, neque

articulorum molestias, neque vero projecta vitas anteactas rationes impedimento esse, quin praeclara quis desig^net, ac rite virtutem colat modo
:

enim animo constitutum habeat, ut primum naturalem leg-em, tumque etiam sanctorum, quos diximus, Patrum doctrinas consectetur, ejus discipliviam, quae virtute nitet, facilem nanciscetur. Ita, inquam, laudatus Actorum editor, qui deinde in subjectis Notis asserit,auctorem mqualem hisce prodereseet significare nec fatso, utait, se cotligere ex charactere viri Christiana simpticitate
nee
;

narrandis factis opus suum inchoasse. Unum hic maxime miror ,Combefisiur/i scilicet, qui Leonis Allatii Diatribam de Simeonum Scriptis ha- y buit, ut testatur, sibi deposilo traditam, a/que ex ea locum a suo Ms. diversum, unde id, quod tanto motimine contendebat, plausibili ratione confici videbatur, indicat, non hcvc ipsa Allatii Acta qtuv procut dubio obtinere facite potuit ,potius edidisse, quam sua, unde nemo scriptorem cocevum extundet. Quidquid sit ecce textum Allatii, quem proego
,

ducit in Diatriba p. 10S

Otxtc, y.at

Ovdzv ovv r-7ov -y.zzi-j.ry

d^Cpzya-

r.pou^r.vai 7xlc rcov doyaioiv dvophrj hyypdyoic,

7x vvv

Iv rolc

s/wizv*7x etc. xaipoiq YJfimv v.x7 r

:

pro quibus habet Combefisius

%iu.r,v Ttpoo-jzlvai

ov&v

oj^

;
,

.rr^

ffpoe-

iyypxyoii rav

dpyaiw dr,opw

dvoox-

yaOiaz,

v.xX

7a vvv

zv 7o'.c y.aipolc /i(&y

/arco.rwOivra.

is

Porro tum

hsec,

tum

alia, qtue

ibidem pro- Umcomen1

solertissimi.
""""<-

VerumiUud

Baronium, a se edita si ^ c ta vidisset, scripturum non fuisse, qutchabet in Annalibus adannum Christi 120 num. 4-. Putamus tamen eis multa superaddita esse sed pro suo
15 Confidit insuper,
;

fert,adverbumqua<Jf<!,it cum Ms.?wstro Medi- ^jjj?* *' x " cxo; undenondubito,qiun idem illud fuerit t quod ll<u , pn>. > nium nostrum pr&ocutishabuit.Qua i>ri>t e fere infegrutu, prout itto.it Latinum feci, hic
f

candore mitiori censura habiturum, seu potius digna, inquit, tanti Martyris Acta, cujus Romae memoria egreg;iis illnstrata monumentis, quin urbe
agroque Parisiensi tutela pignoribus charissima,

prwsento, utatoto contextu facilius de prgecitatorum verborum sensu judicari possit. Est itaque tate Ilabent homines nb ipsa natura ad egregium virtutum exercttium domesticam in se pahestram, quae docet, ea a quolibet facienda proximo, qiuv ipse
:

sibi

L1Q
IQCfOW
J. C.

di; SS.

GUSTATHIO, UXORE EJUS ET FILIIS.

om-

beneficiorum ab altero pr^stari vellet; illas esse, quas et nium larffitori Deo gratias referendas benefecerit, exigeret. PropoQUiSQUe ab eo, cui
sibi

rum

instructiones nuntur vero in divinis Soripturis beatorum ac illustrium virorura, rima? gestaque animatae ad a>mulationeni velut imagines quasdam iis, qui virtutes illorecte prseclareque factorum vokmt. Itaque (ecce verba in quibus imitnri

plu-

mcntionem mirandum magis, cclebrem D Historiam locum non invenisse apud Eitseadeo bium, Uieronymum aliosque sanctos Patres et antiquos scriptores ecclesiasticos,qui non videntur eam neglecturi fuisse inter plurima,quse adsemulationem Christianis proposuerunt virtutis et constantise exempla, si eo tempore extitisset. Sensit difficultatem ex hisce ortam contra scriptoris suoEustathii
,-

AllatiieinostrumMs.a Combefisiano differt) paantiquorum generoriter apud me statutum est, mandata sunt, etiam sis facinoribus, qu litteris
ea adjicere, quae nunc hac nostra
g-esta sunt, astate
,

rum Actorum
21

cvtatem Combefisius, turelevare in Notis.

camque

niii-

egregie

ad utilitatem audientium conversiovero eorum, qui existimant, non posse hoc nem tempore talia recte prtestari, qualia priscis tempoagnoscant ribus cum laude g-esta sunt; atque ut
omnes, neque
tempora, neque horum

Et quod ad profanos scriptores spectat, censet laudatus ediior, Romge Romanisque inrebus novum hominem esse ei peregrinum, qui nesciat abunde fuisse quod Christianse superstitionis
,

p'tHa aliundi

argumenta.
Fnrte Plaridus.

reusobierit Eustathius, ut

omnium etiam prsecla-

temporum

consuedifflcultates, neque rcprobse vitse pravam tudinem impedimento esse virtuti perfecte colendae.
ct

rissimorum facinorum memoria Phalaritico bove absorberetur Sane non est a verisimilitudine alienum et sine exemplo, quod ait, in id gentiles incubuisse, ut Christianorum tamquam rebellium et facinorosorum nomina monumentis exsularent,
.

nos habc
:

19 Quippe

si

modo

quis nitatur,

primum

naturoe

iisque

cumlaude

inscripta eraderentur, vel, quse

:

tmu M*s.

wJST'
B

legem sequens, deinde etiam sanctorum, quos dixi, Patrum praeceptis obsequi, facilem inveniet viam in disciplina prfleclarffi virtutis. Hic, inquam, contendit Allatius scriptorem se sancto Martyri cosevumautsupparemprofiteri, dum ait,scriptispri-

ipsi prscclare gesserant, aliis adscribcrentur

ita

dem

antiquorumprseclarisgestis ea subnexurum

utex hacparte, quamhabet Placidas cum nonnullis aliis communem,nihii Historise antiqiiitas pati videatur posse. Porro laudatus Combefisius secutus Baronium in Notis ad Martyrotogium, Pla- E cidffi nostri memoriam,quamapudgentiles scriptores penitus deletamagnoscit, a Fiavio Josepho repetit, cui ait Placidum in bello Judaico fuisse notissimum, utiet Trajano imperatori, quiineodem

se, quse vuv kv rots xatpotq fytwv, tunc sua setate, suo tempore contigerant t quic de gestis aliorum, quam

Eustathii, quibus etiam procemii materia apprime quadrat, inteUiginon possunt. Et hscc quidem satis probabilis cst eruditi rtri opinio, at non certa: qui enim prscoccupato adversus Historiam Eu-

decimam legionem ducebat. In Josephi Vita ad Ptolemaida cohortes duas et turmam equitum ducit
bcllo

editionis Basileensis anni 1559 pag. 565

stathianam animo ad examinandum prossmium accederet, posset, neque difficulter, non nihil am~ biguascriptorisverba eo deiorquere,utvera eum scripturum fuisse suadere vellet, eiiamsi dttobus et amptius seculispost Sanctorumnostrorum tempora vixisset. Arguere nimirumposset, non nihil obscurum esse, quos biographus antiquos nominet, quorum gestis cosevorum suorum prseclara facinora opponit Ta vvv iv xol^ xaipot^ tff*av xa-op5wOivravertis, inquiet criticus
aetate prceclarc g-esta
:

Placidus, multisque
tans.

velitationibus

cum

Josephi

copiis contendit, irruptioneni in Galilseam medi-

De

Bello Juddico

lib.

3 cap. 3 tribunus Pla-

cidus equites mille sexque milliapediium

regensa

Vespasiano mittitur subsidio Sepphoritis, et Josephicopias varie vexat.Cap A.Jotapatam iy^rito impetu primum tentat, at cap. 13 inter primos cum parentibus sibi cohortibus irrumpit et expugnat. 22 Libro deinde quarto cap. 2 Itaburio monte,
pulsis Judceis, potitur. Lib. 5 cap. 3 mittitur

F
Flavio iosa-

Quse nunchac nostra

sunt verumnihil vetat Nunc hic nostris temporibus sensum pati ampliorem. Certe si de antiquis illis tantum sermonem esse
dixeris,
sunt,

quorum gesta in

divinis Litteris expressa

non admodum incongrue asseres, plura C etiam secula, quin et totum illud spatium quodab Apostolorum temporibus fiuxerat, sub vw h roit

Vespasiano adversuseos,qui Gadaris aufugerant, iitos assecutus csedit, vicum Benihenabrum expugnat et diripit, Judseos, qui inde evaserant, ad ripam Jordani compulsos internecione delet, ac denique totam regionem trans flumen Romanis parerejubet. Hsec fere de Placido Josephus. Ve-

pho notus iii bello Judaico,

xatpotc

compretyendi. Profecto

dubium etiam

est,

quorum antiquorum Patrum

commemoret, cum nidlorum uspiam fecerit.

Tantam an
tiguitatem

nobis hic prsecepta ante mentionem

non mlimitnf

20 Quamquamvidetur Allatio retiquendus scriptor,qui se Sanctis coscvum vel supparemprofiletur, nulla enim cogit necessitas obvium magis sensuni ab ejus verbis averterc, maxime cum parum vatere debuerint exempla muitis seculis prseterita

Placidam nostrum esse, non Tribunus erat Josephi Placidus initio belliJuddici, cujus iniiium anno ChristiGQ juxta Pagii chronotaxim sed prsecedenti juxta atios innectitur. Adrianus, sub quo passus est S. Eustathius, imperium, mortuo Trajano, adiit xi Augusti anno Christi 117. Si tribuno Placido,
certo affirmaro.
,

rum eumdem hunc

tot bellicis

queannorum
tyrii

expeditionibus capacem viginti quinsetatem concedimus, Eustathio mar:

apud eos,qui negabant suo tempore tamprseclara prsestari posse, quos tamen anonymus dcdocendossuscipit.SaneqiLi ultcriuscontratantamActorum vetustatem moventur, non inepte refelli possunt.

lauream adipiscenii sub Adriano, tribuendi

erunt anni fere ocioginta

quse senectus forie videbitur quibusdam non convenire cum Fitiorum ejus et Uxoris setate,cum belti laboribus et ceteris,
quse narrantur paulo ante Eustathio gesta.

atque ncgativum iltud argumentum, quod difpcultatem non exiguam quibusdam

est

Unum

supremam lauream ab
idemtttnctits

creare

solet.

Altissimum

scilicet

illud pluribus

seculisde Historia nostra silentium inFastisomet monumentis tum secularibus etprofanis, tumeccUsiasticis etsacris. Et vero mirum videri posset de tot bellicis expediiionibus

nibus

23 Quod si quis tam decrepitse xtatis Virum Trajani exemplo,qui eodem tcmpore in Judmamihtaverat,et pauio ante subjugandoOrienti immortuus fuerat, belti incommodis ferendis idoneum judicavemt, videat is, ne fixam

Marttjr
ster est.

tifi-

victoriisque

de tam pneciari nominis duae verbum nulium nullam apudscriptores, qui gesta Trajani tempore descnbunt, occurrere uspiam
Placidas vel

quando Japham apud Josephum

Trajano omnium tongissimam annorumsexaginta triumvit&periodum excedat. Ccriesi natus est Trajanus, ut Pagiuset aiii contendunt, xvm Septembris anni 56,
iib. 3

cap.

ex-

pugnassel

DIE VIGESIMA SEFTEMBBI8.

A pugnasset xxv die mensis Junii anni Christi 67 annumastatis nondum complevisset duodecimum: quod, qui volet, admittat. Verisimiiius mihi est, quod conjectat Tiliemontius in Trajano, Josephi Trayanum hujus imperatoris patrem fuisse. Porro, qui Eustathiana Acta sic defendunt, ut hsec, quie contra Combefisii opinionem faciunt, pro suspectis habcant, possunt ex Josephi testimonio ut',

lli

cumque

nem
et

esse

conjectare, de Sancto nostro ibi sermoexigua enim est in nomine diversitas,

:

usque ad Adriani iempora non difficulter supervivere potuit Eustathius ctmartyrio coronari, licet non videatur verisimite, ea a tamprovectee setatis Sene gesta esse, quseforte illi a fabulatore

laudatus criticus, quorum itli stilus pro cote el normafuerit, ad quamcetera scripta probaretet in quo stilus itle a cotevorum aliorum auctorum methodo differat.Leonis Atlatii, Combefisii et aliorum de stilojudicium, quod hic speciatim rogandum duxi, Titlemontii opinioni, saltem ubi de Grcecis agitur, prseponend.um credo. Censent autem ilti, stilum anonymi nostri, abeo, quiprimorum seculorum Greecis etiam Catholicis erat usitatus, non esse alienum Ceterum nemo diffitebitur procemii stilum gravioremesse etsubtimemmagis eo, quo retiqua Historia exarata est. At quam fuerit
.

J.C

rit

omnis sevi scriptoribus maximequebiographis

anonymo
Contra Bistorix
anti-

afficta sunt.

24 Magis laborat Combefisius in evellendo scru-

p U io a silentio auctorum Cristianorum injecto.YiWmeminerunt, inquit,.. etiam Latini, Usuardus et Ado 2 Novembris, si tamen Ado, non ejus Appendix, ac quod Komanum vocant Eusebiauum. Mirum, nullam exstare in Rosweydiano Martyrolostathii

gio ejus memoriam,

si

modo

illud vere

antiquum
celebrior

Romanum
B
aliis

est...

Quamquam non

raro

locis

Sanctorum memoria atque Martyrum,

vixere seu functi ag'one sunt. Titu,

Grsecis, turn Latinis usitatum, inprsefationibusoratorio stilo assurgere, postea descendere et gesta sui Herois calamo ievi magis et fluido prosequi, norunt omnes, qui vei prirnis manibus similia monumenta tractarunt. Inepte igitur inde aliquid contra biographi eetatem movetur. 27 Baiiletus in Tabuta critica confidenter ita pronuntiat Allatius et Combefisius contendunt, Actorum scriptorem contemporaneum fui.sse S. Eustathio quod si recte probassent, potius persuasissent nobis, Sanctum una cum auctore vixisse sub
:
:

tum

ratumibus7 MC >9*

quam quibus
lus, qui

RomEe exstat Eustathii

quam

antiquus,

sent,

imperatoribus Constantinopolitanis, quam evicisutrumque floruisse sub imperatoribus Komanis Trajano et Adriano. Confidenter,

me

latet.

Haud

certe

illi

recentior, vel aperienda

si quis dicti jam Martyrolog-ii , seu etiam Gregorii in libro Sacramentorum silentio recentiorem illi Eustathii memoriam ac cultum contendit. Ita ilie, pro more satis ob::cure. Esse in vetustis aliquot Martyrologiis S. Eustathii memoriam 4 ostendam : de titulo ecclesias Romanse ejus nominis pariter agetur infra, ubiet instrumenta aliqua antiqua de ejus cidtu proferentur. At hsec omnia, ut ut antiquissima sint,

illius origo,

inquam,satis, sed sine probatione. Enimvero non video, ex quibus dialecticw regiUus conclusurus esset, biographum vixisse sub imperatoribus Constantino
posterioribus, si quis demonstret, iltum sanctis

Martyribus eequaiem fuisse. Non ex stito etenim Acta Grseca ne legisse quidem videtur. Fortene
:

probant quidem, exstitisse sanctum Martyrem,

Historise vero nostrse antiquitatem non evincunt, eum nuda passim sit ejus annuntiatio in Fastis,

quia tum latius serpere et liberius grassari coepit fabulandi licentia? At ita arguere philosophis est Principium peterc neque enim certis argumentisdemonstravitBaiiletus,EustathianaActafabulosa esse, secundum eorum partes prm n p'(as,quas saltemut dubise defendi possunt. Quod siid etiam
:

reliqua vero non nisi dubie ad priora pora retrahi possint.

non
efficac;-

illa

tem-

ter arguitur

a veternm
sitentto.

25 Plerumque argumenti hujusmodi negativi USU m suspectum habere prudentiores solent, non mQ exemv i edocti, eos ipsos, qui illo utuntur, non .. nj raro suismet pnncipiis irretiri. Et vero exigua conjecturam non exejus vis est et passim levem
.

tantisper demus erudUorum plurimoJ untjudicio, esse Historiam illam fabeitis aliquotab iaccatione petitis non soium vestitam:, sed etiam totam non nisi figmentis cohserere, nondum cohsercbit Baitleti

ratiocinium, nisi ostenderit, ante imperato-

rum

Constantinopotitanorum

fuisse fabutatores, nutlos in

tempora nullos Ecdesia corruptores

cedit, nisi arctis regulis circumscribatur. Inter

illas,

cum passim eam admittant

critici,

quod ab

iis, qui uti negativis argumentis voluerint, ostendi q debeat, factum, contra quod a scriptoris silentio arguunt, illi latere non potuisse, tum etiam, si perspectum habuerit, id scriptis suis debuisse in-

Actorum; quod est sane falsissimum. ZSMitto taudatum Bailietum sine ulla ratione etaiaaUega' ita anonymum nostrum criminari tamquam efn m frontem nimis et impudentem, quiressuitempo- (it ris fabellis plurimis corruptas ad imperatores p

/^

serere,

non multum a citatorum auctorum silentio Actorum antiquitas quatitur, cum non unam habeamus antiquiorem historiam, quam illi ignora-

runt, indeque conjectare liceat, facile acciderepotuisse, ut nec nostraheec ad illosperoenerit. Ceterum Stepe laudatus Titlemontius exstilo Actis Eustathianis probabilem illamantiquitatem, natam-

aliosiongequeanterioratempora retulcrtt ,d /'nisimut istorum secutorum homines fatuos omnes et stolidos exhibet, qui taiia commenta rebus sibi noorediderint, tis immixta pro veris habuerint et Credidisse enim et pro veris habuisse, suspican dixisulicet ex iis, queede S. Joanne Damasceno sunt, qui antiquitatem ActOrum perius. Porro Eustathianorum inde oppugnant, quod Magister

que ex scrvptore coeevo preerogativam adimere, vel certe extenuare conatus est ait enim Proccmii stilus neutiquam est ille, quo usi sunt Sancti, qui
:

secundo seculo scripserunt. Hisce, si recte mentem ejus assequor, duo innuit alium scilicet stilum pnvfationis esse, alium subnex<e Historiw. Secundo non fuisse eum, qui prooemii est, Sanctis, Citristianis, ni fallor, secundi secuti usitatum,
:

mititum creatus dicatur a Trajano imperatoretiumunus stathius. Contendunt iiii cum Pancirolo, Magistri milttum ab Atexandro seu digniiatem arguunt, Severo tantum fuisse institutum; unde post hujus tempora Passionem nostrum scriptam latinam obtifuisse. Atquetueceontraverstuxcm
nerefortealiquidpossimt,nihilautemcontra-Acta

etsi forte fuerit aliis

stiio,

ejusdem evi scriptoribus. Ciim Acta defendenda non susvcperini, non quot est operx pretium scrupuiosius inquirere, secundi seculi scriptores habuequosque Sanctos
0(3

primigenia Grveca, ubi pro Mag iatro militum legitur SrposDjXorw, qum 000 lnijRTalorem oxoivitus mititarem dignitatem .rque, et atiamquamcis fere Magtstertum mititum si non frequentius, quam
significat.

Maneat

Septembris Tomus VI,

igitur Eustathianis Actis svrtptor. L9

m
rcroRh

di; ss.

Bl

sTATHIO,

UXORE EJUS ET
t

FILIKS

P for,

sanctis Martyquiseprofiteatur supparem

t

J.C.

n^quorumgestaenarrat seupoHu^tnnumens
ornfintrnfisdeturpat.
29

ita quod sine ingenUbus congqstisque prodigiis regente, cuh.vreta/t, ut sola Dei jugi providentia

D
gitar iVI

intcr

i(l

nnonj/mi

Quamquam hocanonymi

scriptons testimocriti-

potuisse viintra solitum naturse ordinem fieri omnia, qucV narrantur. Etenim, si deantur fere
apparitionesaliquot
t

fabutasa alia

ptmliarc
hent,

lia-

de tua xtatc tcttimonium.

magis severos. Reponent enim illi, non uno ma.rime exemplo se edoctos esse, quodfabulatores astutisoleantse rebus t qu& narrant, propinquos auctoritatis saltem fingere ut tantum amplius apudsimplices homineset credulos suis figmentis nccrs-in/. Qitod si severioris eos censunv arguas
cos
,

apud nium, non magniponderisesseposset

pleraque insolentia miracida dempseris,

Juvrent,

duoqueveltrianonadmodum non sunt

acommunirerumordineexorbitantia, atque ita cosolum ut scrupulosissime scrutanti non

vix dum aliimpossibite nihil ineisoccurrerit, sed ex mirabili casuum variorum quid, unde natam

contendasque,

malam cujuspiam fidem debitis ar-

gumentis evdnci debere; facile responderipoterit, illum ex nota ejus consuetudine fabulandi, sine injuria hic etiam saltem suspectum haberi posse. Quotl si tamcn ardentius institeris atque preetensam setatem illi reliquendam contenderis, urgebunt, facerete tanto
rvnt, tjvi rcs sui

connexionesuspicionem commenti confirmes; ita nostrum oporteat ut, fabxdatoremanonymumhunc loca varia designarit, vatde prudentem fuisse, qui
sparsim tempora expresserit, itinera atque his siniilia, quev scopuli sunt t ad quos fere fabidatores allidunt, ita descripserit, id vix uspiam sui oblitus appareat; imo nihil adstruxerit, quod atiorum scriptorum, qv.i res illius temporis tradiderunt, conirarium assertis videatur, ut infra liquebit,

magis impudentem fabulato-

temporis tam insolentibus commenlis asperserit, totamque illis poemaiis speciem induerit, et quidem non exercendi procul dubio stili gralia, sed fallendi lectores studio, quippe quos instruere se, non tantum delectare,profitetur velle. Jurene hsec, an injuria dici possint,judicet lector profecto apud me, sivesupparem, sivepoB steriorrm Sanctis biographum statueris, non obtinebis, ut crcdam, omnia bona fide retata esse.
:

ubi Actorum Eustathianorum chronotaxim

quod vix

aliquam adomabo.

Unus est locus, qui cum eo, ad quem refertur, inter omnes non minime fabulam sapit, ubique biographus sui oblitus fabulatorem se prodere
32
,

uspiam
ptortui
tus

scriobti-

videtur. Colloquium scilicet Agapii et Theopisti

num. Wsuos sibi casus narrantium. Etenim numero 10 Eustathius, translato Filiorum uno in adversam ripam fluminis, ad alterum pariter transvehendum regreditur jamque mcdium alveum
,

III.

Nota erroris

in

fide rigidius

tenet,

cum

videt illum ab irruente leone rapi et in

auctori

impingitur.

Proferuntur

quae ulteriusActa

utcumque com:

mendare videntur

statuitur de-

nique, quo loco haberi possint.

Il.lfrsitis
II

Hesselius,

criticus

non admodum severusju-

rigidioribvu

argutmtur
Acta,

dice Tii/emontio, in Cens. Hist. cap. xi ita brevibus rem omnem expedit. Vita S. Eustathii, inqui/, quffl inoipit

sylvam abduci. Revertiiur mcestus Pater ad ittitm, quem vado transmiserat sed et hunc cernit a lupo abripi. Citato aidem num lfi narrat primogenitus Ag-apius, se a leone ablatum fuisse, additque, quid juniori Fratri in adversa ripa contigeritalupo, quse tamen nescisse debuit, jam scilicet prius abreptus a leone. Hsec pars narratiO' nis, qu3e de Theopisto est, a Grseco tum nostro tum Combefisiano abest, sed Latina omnia ita loquentem Ag-apium exhibent Lupus veniens rapuit illum minorem Eratrem meum et antequam ad me
:
:
:

In diebus Trnjani

... displicet.

Quia prffltepfebulosa.contraCatholicainfidemdicit: Quod, cum adoraret idola et daemonibus serviret, plcnus erat cunetis virtutibus, et quod dig-nus erat
vocnri a Deo, ct quod timebat
set
illi,

appropinquasset (Pater) subito de sylva exiliens leo rapuit me, quod facit, ut suspicer, illa etiam olim in Graecis fuisse, maxime cum respondeat
Theopistus 'Eyvwpnra yap, a (Jcyiyv-ffw fj.ot y.txl ol gpe yap dvff3pi']tzu.vjoi txuto. fiot sAsyov ori lx Xvxou eppuff/M0a. Novi enim, quse narrasti mihi, nam et
:

Deum

etacceptus

es-

et quod elegmosynffl ejus commemoratajessent in conspectu Dei, etquodesset alter Cornelius Penturio. Eesselii censuram admittit Tittemon-

illi,

lupo eruimus

qui educaverunt me, dicebant mihi; quia de te, quas non obscure talem Agapii

Hus, atque de ea ita Bailletustom. 3 col. 263 pronuntiat [nstructio, qua; videretur illius (Eustathianse Historiqe) finis vel fructus esse, non estsine periculo, si verum est, Opus Ulud plurima continere, quffl fidei adversaatur, ut notarunt eruditi aliqui.

sermonemprivsupponunt. Metaphrastes, utsuperius innui, hunc biographi errorem sensisse videconatus corrigere, ut dicat Ag-apius, dato utrosque seaferis raptosfuisse sed velsic parum intelligibile appaet ita

tur

tamquam uno signo

:

Plurima hujusmodi non invenio; sunt tamen

tlfnt
t

u;r }t

mm

ibi-

vrut/ius asscrfa,

ad rigorem theologicum exigantur, adstruere videntur meritum in operibus moralibus hominis cthnici. At simiiia, eHam sine periculo,
solent

qu&qM siwde

retquomodo fratris casus ex adversa ripa discere potuerit; maximecum in Actis Metaphrastis^x apud Surium magis etiam, qnam in nostris liqueat,

primum

natu

dudum
sit,

ante juniorem ra-

ptumfuisse.Quidquid

conniveri

ha>c procul dubio

biographis,

maanme

si ante hwreses, in

rumque

quas incaute impingere videntur, scripserint,eodicta miHori sensu possint accvpi. Sane

commentum amandari possunt. 33 Felicior alibi est anonymus usque ad

ad
Uf)pareat t siv

wmnosterEustf&hiioperacumCorneliicenturioms operibus comparet, videtur jam tum fidem in Deum agnovisse in Eustathio, utut exteriori forte
atihitv
</">'<><

notaxim ipsam circumspectus. Lubet hic aliquatoniexereMprudentiamejusetinfabtdandodexteritatemmireris, nisipotius suspiceris, historiam B. Buatethii pnmigeniam quampiam ipsepree oculis fuisse, quam in hisce caute secutus sit. Itaque

chro-

saa enarrans

vultui imlttiqru/i. Hoc sensu 'usupvrnonnuilitiu.siuuarvridentur-si anonymt dicta accipiantur, erunt utcunwue toieratoluz, ut tn Auuotatis ostendam
t,lm

itltihmuir

Trajanus imperium adivit mense Januario anni

ChrtstiQSMudquemenseAugustoa7inill7cumvita deposuit.

31

ea forte

HabentidAv/n Bustathiana pecutiare inter

bellum Dacicum passim anno mP^ejusquartofigUur,quodbiennioveltriennio

post secuta est expeditio alia, qua Decebalum fcederatasque dligentes debellavit, Daciamque et adjectas

Pnmum

omma, qu* i n falsi suspicionem

venerunt,

jectas aliquol regiones juris

DIE VIGBSIMA SEPTEMBBIS. II;; Romani fecit. Sub se mari Mag-no copulans in iliis partibus, in quibtw idem tempus Palma privfectus Syrtse Arabiam Eustaehius ab Uxore privatus et Filiis recessit dePetrseam subegit, qua de victoria Romiv ludi celesolatus. brati sunt. Anno deinde Christi 106 in Orientem 36 Sunt fapud Catmetum in tib. 1 Reg. cap. 5 profectusest Trajanus, sequentisque anni initio 1%) quiSyriam Damascumque lustra-ruM, assey
S. Ignatium Antiochitv condemnavit, atque ex Oriente, victis Armenis subjugatisque vicinis ali-

*.;cro
'

Tr *r***t*r*-

runtque nuttum se

^
"

***

numParpharetAlbana.

quot regionibus, ut censent hodiedum ex numismatibus eruditi, reversus est Romam, atque sub annum 112 iterum adversus Parthos processit, Adiabenen, Assyriam, totamquePersidem, et omnes sinus Persici accolas Romano imperio subjecit;

dumqueOceanumversusnavigaretsubannumWG,
Judsei aliique populi plurimi rebellarunt, adversus quos, tum ipse profectus est, tum varios duces misit,quivario successupugnarunt. Denique Trajanus, frustratentatoobsidione Atra, atii Agaram
legunt,

vestigium nomiibidem contra referunt,fluvium, qui Damascumsecal, etiamhod>e Farfar et Farfaro appellari. Albanam plurimi cum Oronte confundunt, plurimis iterum rectamantibus. Certe inter Monumenta recentia Missionum Orientalium tom. C pag. 120 in confiniis Damasciassignanturhiduofluvii,eorurnquecursus describitur. Cursus Oriontis in Tabuta D. de Uisle non muttum deviat a descriptione Atbame, quam dat hic Jacobus de Vitriaco. Apud Cetlarium
Alii

ibi invenisse

ptus,
tius
aliis.

Arabum munimento, Romamque reversurus,

cia extinctus est.

Hmc

segritudine correSelinunte in Citifere de Trajano Tillemonet

in Notitia orbis antiquitib. 3 pag\ 242 anonymus fluvius planitiem Arcadis seu Arceme, quodoppi-

ex Plinio, Dione, Xyphilino, Eutropio

dumPhceniciceest,attuit,atquehincinOccidentem labitur, et ad Tripolim mari immiscetur. At sive

utcumaiio-

rum rum

scripto-

34 Placidas ipso statim initio Actorum dicitur prsefectus militibus a Trajano imperatore; quod

anno imperiiejus secundo vet tertio, Christi 99 vet 100 contigissepotuit,quorumpostrernovelsequenti

si

mirabilem Eustathii corversionem

,

coltoces,

an-

numque unum infortuniis, quibusres

sticse

ejus dome-

difftuxerunt fugeeque JEgyptium versus concedas, iisque quindecim annosadjicias, quibus

Badyssiagrorumcustodemegit, ejus rrcognitioin Christi 116 excurret. Inde perductus est itinere quindecim dierum ad Trajanum, tunc in Oriente forteque in Arabia agentem, conscripsit

annum

mitiiem, adversus barbaros processit, Hydaspen fluvium superavit, in hostium interiorem regionempenetravit, et, gesto ubique feliciter bello, Romam cumvictore exercitu reversus est anno circiter Christi 118, cum ante illum annum

quispiam fuerit, cujusjam alveus vel exhaustus canatibusscrobibusque ad irrigandos agros et urbes refocitlandas effossis, de Phamicia, Antiochene vel Seteucide scriptori nostro sermo est, ubi si delituit Eustathius, commodecombinantur,qusehicinActisnarrantur. Atiiopinantur in Citicia, JEgypto,Arabia Petrcva ittumapputisse cum uxore et Libei -is, iisque deinde omnibus amissis, haud procul inde habitasse, in quorum etiam conjectura nihilest, quod narratisrepugnetjCumeo certetemporein Oriente, forteque in ipsa Arabia egerit Trajanus, ad quem dierum quindecim itinere non est proinde incredibite eum pervenire potuisse. 37 De barbaris, quos dcbellasse dicitur, pariter nitest, quod illorum temporum scriptoribus adversetur. Hydaspenfluviumsuperaritcumrictore
is,

sive aliis

alio aversussit,vel

snttemconjectando,

Romam non
ita sta-

venerit Adrianus, sub cujus imperii initium pas-

exercitu Placidas, atque in interiorem profligato7"um barbaroinim ditionem irrupit. Duplicem illius nominis fluvium ex scriptoribus delineant co-

sum S. Eustathium Acta satis innuunt.His

tutis,

smographi Indicum atierum, Indo fluvio, cuiimmergitur, Oricntatem alterum Persicum, quiSuirrigat, et Medus vocatur, quod in Medise finibus seu oriatur seupost meatum subterraneum erumpat .Is db aliquibus cum Choaspeet EuLvoconfunditur,distinguiturabaliis,ab omnibus locatur proximus Tigris ostiis. Deutro in Actis nostrissermo sit,si divinandum est, proPersico staredebet opinio Advers us Trajanum rebettaruntprocut dubiopopuli, sotos siforte Parthos Meseniosqueexceperis, quitate Susianam ambiunt, atquecontrahos F mittipotuitcumexercituVlacidd.s.UttraParthiam ab OrientevictoriassuasextcndisseTrajanum, non inde aiUem ad usque Hydaspen est satis certum Indicum nimium est terrarum spatium, ut eo Placidas penetivsse credatur. 38 Ceterum Ms. S. Galli ea parte, qua a reliquis com^mposdissidet, depostrema expeditionefZuzt&tkii habet : 9hu Et omues in fugam versi sunt et Pannonise fines sic liberati sunt quibus lucutenter innuitur Eustathio cum Dacis vet vicinis barbaris rem fuisse. Et Dacosquidem, etnupercum ittis victasproximas gen:

reliqua ferc obscuriora dilucidare poterit, qui voluerit conjecturis indidgere liberius. Acprimo quidem adillam~\&c\&&.perquisitionem anxie-

sianam

tatemque Trajani, qucvvidentur minus credibilia de fastuoso et ambitioso principc, qualem Trajanum scriptores passim depingunt reponere poterunt, mirum nihit kl apparere debere, magnaninum ceteroqui virum, tum animo concidisse ,cum tot annorum labores immensasque pecunias uniC versali fere devictorum populorum tumxdtu vidit
,

ad
fcsttmovus

nihit defluxisse.

de rebus

non minus iegritudine animi, quam corporis confectum fuisse Trajanum innuit Xyphilinus ex Dione, dum asserit, plurimum iltum aqua intercute laborasse, quam et inter p?'secipuas mortis causas assignat. Quin et Dio apud Baro35 Certe

nium ad annum

maximum

Christi 114 scribit, quod tsedium bellorum, post hos rebellantium unde-

quaque populorum tumtdtus Trajanuin invaserit, atque una varios numerat duces, Lusium, Maxi-

mum, Erucium Clarum, Atexandrum

atiosque,

quos sub idtempus ad reprimendos barbarorxmi impetus cum copiis misit imperator, inter quos forte Placidas copias ducendas acccpit. De Badysso palpatur in tenebris. Si quse Actis fides, videtur non procul abfuisse vicus ille a fluvio, ubi Liberos suos dicitur Eustathius amisisse. Circa hsec ita scribit Jacobus de Vitriaco in Narratione seu tib. 3 Hist. Orient. apud Martenium tom. 3 Anecdot. col. 273LibanusmonsestPhaniciie, a cujus radice Farfar et Albana tiuvii Damasci oriuntur. Montis Libani et planities Arcados transfluit Albana
,

conatos jugum exciderr Uomanorum, exXyphitinodisciynus.EstiH^isimilcetiamduinxdtuseos excitatos maxime fuisscpos/qroai r.r Pannonia, ubi cum copiisegerat, Adrianusanno Christi csi vet sequenti cum Trajano in Orientem abscesserat, atque adeo in id tempus incidisse, quo
tes Scvpius

postrema

S. Eustathii advei-sits rebetlcs

bay^baros

contigisse expeditio debuit. Si bellum iu

gessit illud
:

Pannonia

non protendit usquead Hydaspem fluin Susianai)i vel Indiam hostes repcllere et urgere, est tractum orbis terra-

vium inde enim usque

rum

: :

; ,

114

DE
f

S.

EUSTATIIIO,

UXOKE EJUS ET

FILIIS

ivm
J
t; -

rum immensum cum

exercitu percurrere

quod

aliquis eirca Pannotur bioqrapho nostro fluvius Hydaspis nomme veniam, Thraciam vel Mijsiam bellum gessit Eustatlnus, quo nit rel in Oriente a barbaro nauclero ejus conjuetiam perductam gem Theopisten, pronius esset credere, quam ex

nequeegocredtdero.Igifactum necActasuadent

innumera in sacris Fastis testimonia suffraganquse tur, asserentur? plane nutta. Igitur circa ea,
nonsignificavi sine scrupido prxcidi possejudiciumlectori retinquo, et Eustathiana Acta, ut farebidosa excudam Greeca ex Ms. codice Medicaeo priora esse et gis Gatlix, quse videntur omnium

Pannoniee Oriente, quo narigarant, advicinas

re-

gionesreductamfuisse. Utut est,exhisomnibustiscriquct nihitexActis nostris erui, quod eorum ptorumtestimoniiscontrarium sit, qui rerum tum
temporis gestarum nobismemoriamreliquerunt proindeque cx hac etiam parte habent atiquid, quod alibi in Actis aliis fabulosis et tam protixis

correctiora.VersionemLatinamadjungamparitcr vetustissimam ex codice nostro egregio et perantiquonotatoQMs. 5, quam,ubideficit, cumatiismamore nuscriptis conferam, vel ipse supplebo, et de
annotatis ittustrabo,ubiprxmisero, quee ctorum Martyrum cidtum spectant ac
,

ad sandeinde

Athanasii Kircheripia molimina examinavero.

vix reperias.

Omnam
ilubin
i/ni

ti/

rrlm

poMtnt

Ceterum inquirihic ulteriusposset, quscnam mihi Historise Eustathianse partesprxcipux illee sint, quasprxceteris interdubix fideinarrationes
39

III.

S. Eustathii et
sacris

Sociorum

in

rri,ctascupiam.Respondeo:Licetcertseaiiquredeterminari certo non possint, eas omnes mihipro dubiis esse, quse simpticiores sunt, et non habent

Fastis

antiqua

memoria,

cultus variis in locis, reliquise.

nimis apertam poematis superinductam speciem. ffujusmodi i/uaspiam sparsim hactenus enumeravi procul dubio adcommenta rejiciendas hisce arcfusmf, '//'/ rohtrritjtppariiiones, non rcfrttqabor; at cetera quoad rem ipsam, siquidem hinc et indemodum,quo narrantur facta,pertinaciusvolueris culpare, mihi saltem dubia remanent. Profecio in animum inducere non possum, imo, nec suspicari, totum historuv illius corpus falsum esse et a scriptoris inventione petitum, ne Eustathium ipsumejusque UtiOrem el Liberos mortalium albo <'rtittii,jitits,t;rt'tlaiitiiSfiucftiluii<i$oscaniptu'it uElysiorumheroes.EousqueprogressusvideturUsuarilt l 'ratensisedUor, dum ait in Observaiionibus ad huncdiem Cfflterwn nonmiror, quod UsuardusEustachium c suo codicc (nimirum xx Septembris) expunxcrit sed valde miror, quod umquam ft novem; /
:

E
S. Eustttt/iii

U:quam, utvoluntadxs. Septembrisexpunxerat,

reducit

ot

Socioi-um
re~

memoriam,
,

his verbis

Adriani imperatoris

Romse tcmporibus passio beatorum Eustathii

:

memoria
)>rritur

cognomento Placidi (Pratensis, editoreteste, habet Placidse) et uxoris ejus Theospis, cum filiis Agapio et Theospite, quorum miri Actus leguntur. Propriam hanc esse Usuardi annuntiationem, arbitratur Sollerius, sic tamen utnon neget, in antiquioribus monumentis Sanctorum reperiri memoriam. Florentinius ad diem i Novembris sic notat Ad Macedoniae sive dedicationem basilicse,
:

seu Martyrum memoriam, prseceditin Martyrolog-io Corbeiensi veneratio S. Eustachii martyris cum

hi-t\sii\dun\Xt'vv]HAMt'vitJJuibus,nifaUor,veli2)sum
Eustathii

Uxore

etEiliis, quse

tamen,

cum non exstet

in libris

"

'''""'
I

11

quM utfahvr
(

IUi(

nomen Fastissacris erasum cupit. Al ilf/\ iuijuain, ego consmtire nonpossum, (i e g_ Eusthathio tam antiquasit in Ecclesia,

nostris,

nequeinM. Antverpiensi, ejusque festum

Latinorum
Hag-iolog-iis,

tam

in

quam Grsecorum

tamquecetebrismemoria,quatemsequenti\proferam, queeque apudmefacit, ut credam certo Ilistof.flntjus fuutlituumtumverumessejicetsuspicer

Menologiis celebretur die xx Septembris, ex pia alicujus antiquarii devotione illic additum existima-

cum

rem. Notavit adheec Papebrochius Nonita de illo D'Acherius tom. 4 Spicil. pag\ 680, sicque nimirum
:

Baronio,esse iltipturima, ascriptoris inventionesuperaddita. Oper/e pra?tium esset ulterius indagare, an inter dubia ilta, nulla sint vera et

certa, et hsec idterius a suspectis aliis prxcidere attjtte illvtl ptvrslt/ ttrus uos ad hnnc diem, spopon-

non subscribere nec immerito nidla est enim ratio attata, quare hic Corbeiensem, quem non raro prse suis adoptat, rejiciat, quia scilicet altero die in Grxcis et
significat, se Ftorentinii judicio
:

disse videntur

Pa pebrochius

in

Ephemeridibus

Qraco Moscis ct Sotteriusin Observationibus ad Usuardum Novembris; quapropter Bailletus in ult>cessum,nescio an satis sineere,nobis gratias h'd'ueritreferendas.Majorummeorumidcumque
i

dubiispromissis, eteruditorum votis lubentcrsatisfacerem, verum candide fateor, impigre, sed frustra tamen id tentasse me ea destitutum erudi(( <>><<dongoqueannorumusuacquisitaexperientia
hic Majoribus meis videntur futttra fuissc; imo cum instrummta
</uc Arits nostris

Latinis Fastis memoratur namque hoc ipsum ptanefalsum est. 43 Etenim, ut Usuardina sileam fere omnia, quoe i vel % die Novembris S. Eustathium nuntiant, Hieronymiana apographa, et,quse eo reducuntur, ejusiltisdiebus agunt non pauca memoriam. Martyrologium laudatum Acherii ad Kalendas Novem;

in oimlibiis

ferc antiqu,is~

siims martyrolotjiis,

brissic

habet:^ yassioS.

Eustachii martyris

cum
Cor-

Uxore

etEiliis.

Consonat ad

eumdem diem

qum sola

adjumento

testimoniaantiquiora, et vel ad eorumxtatan accctlcnlta, atquee.r Hsipsisnonprofecta,non reperiantur. desunt meojudicioomnia,

beienseapudMarteniumAnecdot. tom. 'dcol. 1585, utietCorbeiensenostrumtom. vi Junii, nisiquod die 2 Novembris sanctorum Martyrum mentio fiat, quo etiam celebrantur in Richenoviensi ibi-

dem excuso,
martyrum.
test

his verbis

unde cum

(liipiit

probabilitate et certitudine fieripossit desi-

Ad Hieronymiana

Eustachii et Sociorum ejus

ilcrala iltscretio.

iliinusGr.Y1 I

i'<>c/leesset
:

<<t

et Ltitoui

exActisnudam quampiam

Liberos in belto amisisse, recepisse postmodum ac t

*tam cudere asserere Eustathium nobilem inmiUtiavirumfuisse, vocatum ad fidem, Uxoremet

histo-

Kalendarium antiquum monasterii Lyrensis apud laudatum Martenium Anecdot. tom. 3 col. 1605, quod fere sotum inter antiqua cum veteri Kalendano Neapotitano nuper invento xx SeptemS. Eustasii et Eiliorum meminit. Silet Bedx martyrologium metricum Acherii de Sanctis nostns, at Operenostro tom. tMartiiinter Flori Auctama exMss. Atrebatensi et Tornacensi ita memorantur.l V so die (Katendis Novembris) passio sanctorum

reduci pariter po-

bris

rnlaureaeum Uxoreet Uberiscoronatumfuisse. At qua hxcauctoritatcprxtersotum

^memtCh^timmmpossessio^ma^^

ultimum, cui

DIE VIGESIMA SEPTEMBKIS

sanctorum martyrum
uxoris ejus Theospidis et filiorum Agapiti et Theospidis, qui tempore Adriani imperatoris, cum nollent sacriet

116

Eustachii

montio, Sotlerio atiisque passim, cum errorem suum ipsum Kalendarium prodat, signans jam ante xvi memoriam SS. Lucise et Euphemiie

wm
J.C.

boven ig-neum ig-ni succensi sunt. In exemplari vero Barberiniano Et alibi depositio Eustachii militis cum Uxore et duobus
ficarediis, missi pariter in
:

filiis..
/jux

Hicrotri-

nymo
et
iji

btutnlw,

44 Ibidem notatur, priorem annuntiationem etin Lyrinensi ad sequentem diem reperiri. uti Apud Martenium Collect. amp. tom. 6 col. 652 et seq. tres antiqui Fasti, qui huc spectare possunt, sanctos Martyi-es celebrant. Kalendarium vetus Anglicum iv Non. Novembris S. Eu.stathii martyris memoriam recolit Consonat adeumdem diem MartyrologiuminsignisecclesiseAutissiodorensis, Romse passio S. Eustathii cum Uxore et duobus Filiis. Calendarium Stabulense ibidembis, nifallor, S. Eustathii memoriam renovat quippe ad diem i Novembris itanuntiat Passio S. Eustachii cum Filiis suis, prsemiserat autem ad xix Septembris S. Eustochiee corruptum nomen ex nomine Sancti nostri,7iisiforte contendat quispiam, S.Rustochium Turonensemepiscopum, dequoad diemprsecedentem, designari. Ut ut est, die xx Septembris ibidem B nuntiatur etiam S. Eustathius in Calendario veteri Verdinensi. Mitto alia, quae adBedam seuFto-

iam

proindeque monent corrigendum diem, tegendwmque xxi, imo xx. Porro idem sanctus Martyr noster cum Sociis in Martyrotogio de Peregrinis apud ittustrissimum de Aste in Notis ad Martyro* logium Romanum, et in manuscripto Casinensi nuntiatur xx Maji; apud Ludolphum vero in Fastis sacris ecctesiee JEthiopicx a Coptis celebralur xv hujus mensis Septembris Eustatius, ut ibidem inter Preetermissos dictum est, verisimititer idem ille, qui apud eumdem hoc die xx Sepiembris his
verbis indicatur
Eustathius cum Filio et Uxore. 47 Inter recentiores martyrologos Canisius bis,
:

tteratin

Maurolycus

sanctomim Martyrum mentionem reducit. Nostrum Florarium Mss. die xx Septembris ita habet Romse sanctorum martyrum Eustacii, cognomento Placidi, et Theopiste Uxoris eter
:

vicHnu, ioa

ii

Murtyret,

jus, Agapiti et Theopisti

rum mira

filiorum. suorum, quotemptatio, et ab invicem separatio, et

iterum mira

recog"nitio,

et

sub Adriano impera-

tore gloriosa passio legitur.

Horum

festivitas po-

tissime recolitur in crastino

Omnium Sanctorum;

ubi deinde

ita legitur

Romae temporibus Adria-

ni imperatoris

passio beatorum Eustacii, cog-noet

rumreferri sotent, monumenta recensere, ad Ado-

mento
liis

Placidi,

Uxoris ejus Theospite

cum

fi-

nem

descendo. Tres laudatissimi codices reginse Suecic e,qui Georgio iltustrandiconferendiqueAdor

Agapito

et Theospito,

quorum

miri actus

le-

nis Rosweydianiincitamentumsotaque fere causa

fuerunt,ad diem 2 Novembris unanimiter itaannuntiant RomEe passio S. Eustachii martyris, qui cum Uxore et duoantea Placidus vocatus est bus filiis Agapio et Theopiste, quorum miri Actus
;

Horum festivitas cum duodecimo Kalendas Octobris habeatur, hic tamen in eorum translatione plenius recolitur. Ceterum mitto martyguutur.

rotogoruraagmen ad diversos dies Sanctorum memoriam agentium. Grseciomnes, quos vidi,sacri

Fasticum Kaicndario Allatii,Menologio Basiliano

impresso, nostrisque Mss., Synaosario Sirmondi, Fastis JEthiopum duobus Seldeni, Ephemeridi-

leguntur.
BedxseuFhri

Apogra-

Ab his paucis verbis ita dissentit Martyrologium antiquum Fuldense, quod Georgius lauda45

phis, et pht-

ribus codici-

bus Atluniunis.

tuspost Adonemexcudit Romre natalls sancti Eustachii martyris, qui antea Placida vocatus est, cum Uxore et Eiliis, quorum mirae passiones leguntur. Ibidem brevibus etiam Eustathii meminerunt ad xx Septembris Calendaria Vaticanum et utrumque Mediolanense. Rosweydus inter Aucta:

bus Grsecse-Moscis apud nos excusis tom. i Maji, Anthologiis antiquo et recenter Venetiis recuso, hoc xx Septembris sanctos Eustathium et Socios
celebrant.

48
ita

Eodem die in Martyrologio Romano Baronii

:

in Fa*'-* '"B

ria Adonis sui Juvc retulit ad

eumdem diem

Ro-

mae natalis sanctorum martyrum Eustachii, Ag*apiti, Theopisti atque Philistae, et deinde 2 Novem~ Item passio S. Eustachii, Uxoris ac Filiobris rum ejus\ Ex tot tamque insignibus monumentis antiquis saltem scrupulus videtur suboriri debuisse iis, qui Eustathii et Sociorum etogium certo adjudicandum censuerunt Hieronymo seu Eusebio, Bedee, Floro et Adoni. Ego illud illorumnemini plane adscribendum contendo, assero tantum apparere id mihi utcumque dubium, falsum autem esse, quod Ftorentinius scynpserat, ad xxSeptembris S. Eustathium cetebrari in Fastis sacris, cwn Latini fere omnes antiquissimi vel iv Nonas Novembris, velipsis Kalendis, quibus eum suo Corbeiensi inscriptum legerat, sancti Marhjris memoriam locent. Illis suffragantur Acta Latina omnia, quse vidi, ut in Annotatis ibidem
:

Roma? passioSanctorum martyrum Eustachii et Theopistis Uxoris ejus cum duobus filiis Ag-apio et Theopisto, qui sub Hadriano imperatore damnati ad bestias, sed Dei ope ab iis nil Iaesi, in bovem teneum candentem inclusi martyrium consummarunt. Quse in Fastis Grsecis sunt, etogia passim cum Metaphrastis interpolatione mogis conveniunt. In Menseis ita canitur.
EuGTGcjtov firi~ mxyywri ax/.wjz tp^iyet,

nuntiantur

''nxcis
<t'.crad

xx Srjxembris.

K*t

nayyevri

ci>

rou QzoO trdfaiq Xoye,

v.y.j

EtzacJc E-<5Txri$; yvjir, ay.7. ev fei

z <\

Eustathium bos omnimode aeneus urit, Et tu omnimode, Sermo Dei, illum servas.
Vig-esima Eustathius

cum domo

tota

in

bove

comburitur.

Menotogium Basilianum tali Sanctos celebrat elogio Magnus martyr Eustathius, dux niilitias, Ro:

mae

claruit,

Trajano imperatore, eiquc prius novero

Tatiana.

men

erat

Placidas, Uxori

Ob

e-

videri
Apud unuti/rologos
alios ttd

licet.

di

versos
*

dieS;

xni Kal.

46 Ad alios pr&terea dies relata est S. Eustathii mentio. Wandelbertus ita canit Virtutis specimen patiendi et forma decusque. Martyrii Eustachius terno denoquc * triumphat.
:

jus autem eleemosynam voluit Deus illius saluti consulere. Visus est enim venanti EustathioChristus specie cervi inter cornua Cruccm solis radios

splendore vincentem habentis et in medio imag:inem Plaprodiitque ex cervo vox, inquiens Christi cida, quid me persequeris? Ego sum Jesus Christus.
:
:

Oclobris

In Kalendario antiquo gitur pagina mihi 137

Romano Frontonis
:

ita le-

Die xi mens. Sept. natal. S. Eustochii, (eadem reperiuntur in Katendario Altwillariensi apud Martenium tom. h Anecdotorum col. 76 littera \) quse ad S. Eustathium nostrum referenda esse censent Fronto cum Tilte-

una Domo. Adeo autem a diabolo oppug-natus fuit, ut non solum facultatum suarum jacturam fecerit, sed et Uxorem
49 Credens itaque
in

illum baptizatus est

nunttando
Elogia,
itxJt

cum Uxore

et Eiliis, totaque

qu*

captivam duci, Jfiliosque a

ro

feris rapi,

nudum

in terra aliena, et

seipsum vemercenaria opera vi-

ctum

"

n6
4
II

DE

SS.

El

STATHIO,

KOSE ETOS ET
excipias,

PILIIS
I>

J.C.

dcntem bovem

riderit At Deufl Uxorcm restituit quaesitus oniiii ab ei et Filios et divitias dignitatis ffradu collocatur. imperatore, in pristino Christianus esse.in asneum canSedpostea cog-nitus una cum Uxore et Filiis injectus,

ctuin quarere ooaotan

omnia propria de S. Eustathio atque ex ejus Actis desumpta. Ut autem est sanctorum Martyrum nostrorum ubique celrhcrrima memoria, itaplurimwpertotum Christianum orbem
sparseeecclesiseeorumsacras reliquiassibiQendi* certi cant. At prxnotasse juverit, deplerisque cum sit S. Eustathii nihil asseriposse; etenim nomen aliis etiam Sanctis commune et affine plucorporibus e ribus, imo forte tale, quod sanctis Romanis erutis, et, utvidgo dicvnus, camieteriis baptizatisjmponipotuii, facite cognominis Sanct
reliquicv obtentse vel inventse,
ditse

contracta sunt. deccssit. Hsec, ut liquet, ex Actis Ceterum,quscestin Martyrologiis Calendariisque

celeberrima SS. Eustathii et Sociorum memoria, inFastissaorisaUis illustrisesi, itidemque addir versosdiesretata. In anUquissimis duobusBreviaNo~ riis, qu<v hnbrmus Mss,. illorum mrntio fit'l

vembris, sic tamen ut de sanctis Martyribus nianhil sii in offlcioproprium, Spii 'ense impressum

utpassim
,

solct, cre-

Eustathium et Socios coLectiones prolit ritu semiduplici, habctque tres prias, continentes fuse ea omnia, quse in Actis nostris narrantur. In aliis etiam ecclesiis particula-

no 1478 eodem die

S.

ribus,idexCatendariisetBreviariisliquet,prieiUcto die 2 Novembris cultus prsescribitur, qui dein-

Novembris, ubi in vetustissimis Fastis et appendice Sacramentarii Gregoriani apud Gavantum nuntiatur, propter inductam festivitatem Omnium Sanctorum, in hunc diem retractus fuit, sic postea in dies alios propter occurrentem Commemorationem Fidelium defuncde, sicut a Kalendis

tomen suntceleberrimiMartyris quispiam ita dicta accipiat acsi ttsseram, nolim vel omnia, vel speciatim aliquas reltquias ex recensendis perperam credi esse sacra Eustatlui Romani martyris pignora; tantumfontem indico, exquo confusiopromanarepotuit, atque probationibuset instrumentis destitutus, qualecionque de illis dubium. Itaque, ne infinitus sim, quas habui obcias S.Eustathii reliquias aliquas enumero* 52 Soium Belgium nostrum plurimis ditatum Saera rtfdicitur apud Raissium in Hierogazophilacio, ubi ^^!* ecclesia S.Amati Duacena pag. 45, Epternacen- venmmu sispag. 212, Lsetiensispag. 380 sacris ejusossibus pkrxqueinnostri. Ilrc
.

cxstant,

uti

etin

torum rejectus est. Hinc in dicecesi Parisiensi ejusdem mensis in festo solemni S. Marcelli fit de sanctis Martyribus rommemoraiio 50 In Romanis tamen antiquis, quse habemus excusa Venetiis anno 1479 et 1518, uti et in recentioribus, constanterponitur eorum memoria xx Septembris. Observat circa hsec Bailletus ex Gavanto, usque ad medium seculum decimum sextum festum universaie per Ecclesiam non fuissr nisi simplex, imo Pium V Pontiftcem sustulisse Lcetionem de S. Eustathio, atque ejus loco reponi jussisse Homiliam de Vigilia S. Mat/uvi EvangelisUc Urbanum VIII postea anno 1625 festum ad riium semiduplicem, ac denique Clementem IX, imo X, die scilicet xxvi Januarii 16,71, ui noiat Meratius, adduplicem evexisse, quohactenus sancli Martyres colendi prsescribuntur in
:

gloriantur. S.Eustathii dentefn suissacris t/trsauris adscribit Colonia

certs

nmt.

Agrippina, atqucpartes duas

' / "' s

alias Sancti corporis

et 088.

In Germania t quse
illi

apudGeleniumpag. -310, 266, Sanctum nostrum Eu- E

loco erexit, partes bi-

stathium suos inter Auxiliatores veneratur, atque

eo

nomine aras

non uno

7ias sancti

corporis habet, qusc

numerantur

in Li-

psanojgraphiaBrunsvico-Luneburgicapag.&etSQ, In Diario sacrarum reiiquiarum ecclesise Pragensis in Phosphoro pag. 518 ad hunc diem numerantur a Pessina sancti Protectoris et Socio-

rum partes aliquot, unapra^cteteris insig-nis,

allatze

per Carolum anno mcccxxx. Aliseprocul dubio in aliis urbibus et ecclesiis honorantur, at singuias

percensere longum

esset.

Tamayus

in Notis

ad

Breviario Romano, ubi

contractse sunt de
illis

et tres

Lectiones ex Actis

prcprix. Sabemus Brevinrium Romanum completissimum impressum Venetiis per nobilem virum dominum Lueam de GiuntaPlorentinumannoanativitatedominiMDxxu, in quoad Septembris talis prsemittitur rubri-

C ca:InYig"ilia8. MathaeifitdeS.EustachioetSociis ejus tamquam de festo simplici. Festum S. Eustaciiii, si in Dominica venerit, transfertur, et fiunt de eo novem Lectiones, non obstnnte llubrica, quia
dictmn
el

Martyrotogium Uispanicum die xx Sepiembris monetyVidendum Hieronymum de Quintana Hist. Madritens.lib. 8 cap. 113 pagl 4M pro transtatione ewuviarum Sanctinostri Roma Madritum ad ccvnobium regate sanctimonialium excatceatarum, S. Clarse sacrum, atque adscribit in margine Corpus apud Madridium. Laudatam Quintanse Historiam ad manum non habeo considui Retationem historicam fundationis illius monasterii Hispanice scriptamaJoanne Carillo, Ordi:

esl sepe, quod nullum festum transeat propterCommemorationem. I,i sic estordinatum etiam
iii

nis S. Francisci de Observantia, ubi texitur catatogus sacrarum reliquiarum, quas regium csenothii nostri,

Fratrihus.

solemne,

Non tamen est festum uhique quamquam sit festum, quod non transit.
in Missali,

biumpossidet. Nuliaminter iilas reperiS, Eustanec credo sancti corpus post annum
1616,

Quare Ordinarium ponit

de
\ iffilia S.

Madnium deiatum
bis sacros

quo edita est jamjam iaudaia lucubratio,

esse.

quod missasit
S.

Mathsei et

Commemoratio de
din

Eusta-

Mlgitur Tamat/us, qui onmes fere

totius or- sanetiMarly

chio.

tSSL
miqnii

ide stachn, tunoic

** Dommica
S.

Lu

oc fcrtnn Eu-

tap. pro ipso festo

omnes numquam fuitfestum, cui Dominica ccssit velcedit, etetiam non habet propria Basponsoria,
nec est privilegiatum, nisi quod non mutatur de
loeo SU o.

millo modo rautabitur a Eustachii, quia secundum

ut cutgo dicimus, aui alterius cognominis Sanctirenquias,cum celeberrimi Eustathii nostri exuviis """" confudit. Certe Piazza in Hemerologio

Thesauros in Ilispaniam caiamo avehe- rkperperam r >in>* <<>renisusest,partemsancti corporis forir > ri, (l n lU corpus nominat, velex c&meteriis 7"'" baptizati
,

^ffp

Imo secundum Ordinarium antiquum

i)

adhuncdiemxx Septembris asserit, inecdesia, .anehma^nsEustathii^men^-;^^^-,^^^^;.

2

sacroparte

num, qmafestum simplex OLectionura occurrens uommicatnmsrerebaturetfieban* postea de

Lectiones. Quibus eonfirmatur
0// ''''"""'
'

testum nunus, quara sit festum simplex

est

Lectioin

eo 9

/Mii''/'"/ habel Lectiones novem,

iU d ibidem
et, si

Gavanti observaWxsoribitur,
et

pnncipe hastse militaris partem servari et Sanctorum nostrorum corpora. Secundum potiorem ettam partem tntelligej nam laudatus auctor subdit,S.AndretV mrnonte Quirinaii, et S.CieciiimecMonta basilicamS. Theopista; uxoris eju Sl sacris exuviis ditaias esse. Instrumenium marin

f ttm

es ^gloriosiinartyri

^t^^

capitula

versus

moreum

DIE VJGKSIMA 8EPTEMBRL morcum, de cujus fide dubitare non ausim, unde- Eustachium nominabat,
que probari possit, scculo duodecimo Sanctorum corpora adhuc in ecclesia Eustathiana fuisse sertitulare erat

117
cujusqv.fi

8ancH nfymsm

UCJtA
J
f.

vatajiabes apud laudandum ScVpius Athanasium Kircherum, Historioa Eustathio-Marianse parte 5 pag. 15S. Ibi dicitur Sub majori altari in capsa Oniohlna (in Conchina legit Martineltus) sunt corpora sanetorum cum titulo marmoreo Hic re quiescuntcorpora sanctorum martyrum Eustachii
:
:

sacrm cuipiam, mdicul& nteprope ecclesiam S. Agnetis. Quidquid sit, sacra tancU Marlyrienostripignora, qtus hodiequein Ulaecclesia coli asserunt, scribit Saussayus dexumpta fuisse ex lipsams Dionysianis, unde ex pr&ce-

dentibus esto de illisjudicium. WCeterur,, "j"',>onui,inFtorarionostro *B**l

Ms.

* et uxoris ejus Theopistae,

eorumque

filiorum

A^a-

piti

et

Theopisti.

<

Ego

Celestinus

Catholicse

Ecclcsiaicpiscopus

cum

pnedictis episcopis corpora

Sanctomm
condidi
uicrilnidsibi

et oculis vidi et

manibus tentavi (Mar-

Martyrum nostrorum OCCurrere memoriam. etaddiem quidem ZNovembris legi: Horum (S. Eustathii et Socioru/m) festivitas cum duodecimo Kalendas Octobris habeatur, hic
tamen in eorum Translatione plenius recolitur. De qua autem hic translatione sermo sit, hactenus
reperire nonpotui. Crassissimis tenebris involuta sunt, quwcumque de SS. Eustathii et Sociorum sacris exuviis, ante tempora Cailestini III, quianno Christi 1106 sancta corpora Romee inspexit, referuntur, ut ex iis, qu<e ex Kirchero sequenti proferam,luculentum fiet.Exstabatjam dudum ante, ut ibidem probabo, S. Eustathii nomine insignis

bis

Sanctorum

""""""

" ^
ffujr

(ran$Uu

tncrrU*

tinelius habet traetavi, nescio

an

fideliter) et realtari.

cum titulo antiquo in mausoleo sub

hsec

vendtcent,

fruntra contendentS)u$,

quantumappnrrt, Gallit

non advertit Bailletus, qui tom. 3 col. 262 numerum secundum ita fere orditur Dicitur corpus S. Eustathii conservatumfuisseRomBe in ecclesia ejus nominis usque ad seculum duodecimum, atqueporro sub hujus iyiitium inde translatum in Gallias, dcpositumque in abbatia S. Dionysii. Ad superius, inquam, instrumentum marmoreum non advertit etenim facta dicitur ibi54
.-

Ad

dem Eustathiance ecclesue consecratio anno Incarnationis ejusdem ( Jesu Christi) mcxcvi et anno vi D. Celestini Papae tertii in Indictione xiv in Dominica.

Eodem

certetempore, vel paido forte ante

contigit inspectio

sacrorum corporum, qUcV

testa-

tur Pontifex sub altari principe recondita a se fuisse. Quomodo igitur illius seculiinitio S. Eustathii corpus in Galliam translatum fuerat? neque enim est credibile Romam iterum intra illud tempus fuisse revectum. Certe idem Bailletus ex Dubleto refert sacra lipsana, qiicV S. Eustaihii credebantur, in regio illo ccenobio religiose servata fuisse usqueadannum 1567, quo a Calvinistis direpta fuerint, quie cum hisce non suis coheerent.

Romse ecciesia, certumque videtur, sacra cimelia ibidem semper servata fisse. Aliunde eo adtecta non credo cum Romas passifuerint sancti Martyres ubi et eorum corpora cum antiquo titulo marmoreo a prsefato Pontifice inventa et examinata fuerunt. De inventione illa seu elevatione, quse contigit Dominica, qua cantatur Modicum, non agitur hic. Igitur, qui Florarium nostrum scripsit, cum recurrentem eo die Sanctorum me;

moriaminvenisset, ea, quse de translatione sunt,

adjecit, nisiquis credere matit, ita

eum

in anti-

quioribus Fastis, quos prse oculis habuit, scri-

ptum

invenisse. At tum conjectari poterit, assertcV translationis auctorem, quisquis fuerit, occasio-

nem arrip\iisse

a reperta diversis consignata die-

bus in diversis Mortyrologiis Sanctorum nostro-

At qitid igitur, non credam sancti Martyris corpus in prselaudata abbatia, ubi sacellum ejus nomini dicatum fuit, quiecisse, dum id asserunt expt^essis verbis apud Dubletumpag. 317 et 318 chartse Guiliebni de Alneto annoWlS, et Philippi Augusti anno 1194, scriptee? Respondeo Pluris apud me vatet summi pontificis multorumque,
:

rum

mentione.

IV.

Examinantur pia molimina

Athanasii Kircheri circa Eusta-

thianam Historiam, antiquumque

cultum sancti Martyris
B. Mariae de Vulturella
Lucubrationis Kircherianae de
in ecclesia
et

qui prsesentes fuerunt,episcoporum testimonium, quam chartarum istarum auctoritas maxime, cum, qui eas condiderunt, sacra lipsana non inspexerint, atque adeo, illorum assertum sota c traditione nitatur, cui in simiiibiis rebus minus tribuisolet, quani testi oculato. 55 Jtaque credo, aliquas S. Eustathii exuvias eo quibusdam,
:

Romae.

dlud ante

loci venerationi expositas fuisse,

dm
sii

scciila

in S. Dionij-

abbalia

sirvatum
fuisse.

atque a tot vitHs variisque donariis dotatas. Quod si quis probet, corpus sacrum ibidem loci quievisse integrum,dicam,quod eratalterius forte
illustribus
cidtas,

Historia Eusta- n*wi prsenuntiavitPachio-Mariana discussione^ r nostncmst*pebrochius tom. i Moji in Epnefneriatous G/wco- rr de Hi$(0_ Moscis,ubi illius titulum integrum expressit.Eo rfa Eusiaei

viso, Tillemontius

Monum.

eccles.

tom.

pag. 5S6
rn-

eftfo-Jtofe-

in Notis

adPersecutioncm Adriani, Veremur,

"

cognominis Sancti creditum fuisse sancti Martyris nostri. Si vero concesseris, aliquam dumtaxat sacrarum reliquiarum partem ^wssedisse abbatiam S. Dionysii, facilius consentiam, non uno edoctus exemplo, partes cujusdam Sancti etiam exiguas passhn liberalissime Corpus vulgo vocitatas fuisse. Ceterum notat Saussayus in Martyrologio Gallicano ad hunc diem, Lutetuv Parisiorum infamosaS. Eustachii parceciati cvde gloriosi ipsius Christi Athietee pignorum haud exilemportionem ab atiquot annis asseiTari, QiicV de titulo istius cceiesicV feruntur, valde incerta sunt. Fuit olim S. Agncti sacra undeautem et quando sancti Eustathii illinomen adhcvserit, fatentur scri:

quit, ne pluspromiserit,

quam

possit pnestare. Sol-

lerius vero noster in Observationibus ad Csuardum ZNovembrisdeeodem illoKircheri Opusculo scribit

:

Non ig-noro, quanta

Kircherns ad tuenda

ea Acta raolitus sit, exstant hic etiamnum literie atejus de eo arg-umento ad Majores nostros dat;e Damasceno citentur, tamen licet a Nicephoro et nemo, opinor, contra Baronium evicerit, nou multa
:

prjedictis Actis, ut

minimum
t

superaddita fdisse,

quibus,

si fieri

potest, expurg-andis,

suo loco ope-

ptores Gallisese ignorare. Aliqui apud Bailtetum laudatum credunt, errorem natum, ex nomine vulgus S. Eustasii abbatis Luxoviensis, quem

ram dabimus. Dedi quam promiserat SoUerius operam, fassusque sum prxclusam mihi mderi undequaque viam ad id prsestandum, quod si spoponderat illi pariter fieriposset, faciendum assentior, rix aitt ne vix quidem contra Baronium, positivo saltem argumento, probari posse Historiam nostram undcquaque sinceram cssc.
t

nequc

118

I)E SS.

KUSTATIIIO,

UXORK

K.HIS

ET

FILIIN.
I>

>M
> C

possum cir* neque itti utcumgne obscure Klcherwn.Tcensuram, quam ,tun>Mera. u,s qM stumm*m
dissentire
tnn\ """'. mujvj ** meosdedit,atumento aa Majores nuas de eo arqumenio ad

'"^
quo/la-

Me,enn

ad vicennium deeo, jam omuiura recuopinione perdito, nil inuotuisset, spem ejus debuisse, nisi occulto qaodam perandi depone?*e

verum cumjam

fere

ll

Eustathio-Marianam potius amons amabilissimam Dei etnonrabat maximo, erga erga sanctum stram matrem, venerationisque critices rcgulas etoMartyrem, quam exactx ad
tjus

fuisset imanimi insiinctu ad eum quxrendum annosaddo, tantumpulsus. Vicenniohuicseptem num. 58, dem enim concedi debere, probavt supra

secundum ea o??inia, ditionis fcetum esse, saltem Sancti in Ecclesia cidtumproquce ad antiquum
bandumnonpertinent. alia, vel ipsis Athanam 58 Etenim quaecumque producit Kirchennm Adis ni igatis nituntur, quorum proinde sincenvidmtunniMesquc inde conpcinon possunt vel incerta g u*, rium a sunt:atqueinierhxc f iS anonpauca.Spcciminis prmia, sit HistorixEustathiansc,quamparte
_ ,

omniumjudicio vigesimum completum non vidit. pretium, hujus- V < / 60 Longitm esset, neque opere etiam modi alia recensere et refellere prwtereo ornatus adhibuit, non tam Eistoriee plures, quos speciem veritatem stabilientes, quam itli fabuLv id solum majorem appingentes. Ex hisce omnibus
:

Trajaquibus Kmtzfawantefugamoperamsuam Dacos probaverat habeoque Trajanum no contra scriptorum imperantem annis fcreW, quitamen
,

liqueat,

Kircherum Historiw illius veritatem sup-

posuisse magis,

loco

Statuiut monui, adomavit, asserta chronotaxis. bello Judaico fuisse equitum matur Placidas in de quo gister xn legionis sub Trajano ductore, initioprsevide, qude dixi 2 num. 23. Ipso statim

Placidam mittitur, tertio consulatus Trajani anno Dacorum rege?n, moxque convicisse Decebalum exercitum tra Persasprofectum ingentem eorum ad internecionem delevisse. At cum Persis, TraB jano imperante, bellum Romani non gesserunt
ante annum imperii ejus 9, qui Christiest 106, nisi quis velit, Persicum bellum vocare id, quo Autus CnritctiusPahna Arabiam Petraeam imperio Eomano subjecit, quodtempore postremm expeditionis Dacicse, atque adeo Trajani imperantis anno 6 vel sequenti contigit. Jiludcertum est, bellumDacicum secundum non ante id tempus absolutum
fuisse,

quam discutere aut confirmare Parte 2 Historix Eustachio-Marianx votuisse. Genealog-ia S.Eustachii aprirais llomanorum reg-um lemporibus in ultima aetatis nostrre tempora traducitur ex Octavia scilicet stirpe, ab Octavio Mamitio,Tarqui?iii Superbi genero, usquead Augustum Csesarem, atque inde cap. 2 ad usque Placi:

dam, hocordine. Erat RomcV anno salutisZO Faustinus Octavius, pater S. Cle?nentis I, a S. Petro adfidem conversus : deinde anno circiter 92, teste

utproindeS.~~ ustathii conversio non nisi anno imperii Trajani 7 possit hic statui contigisse. Porro hiscesi sedecim anni adjiciantur usque ad detecti Placidte exBadysso reditum, excurritur in annum Christi 120, cumjam a triennio Trajanus evivis excesserat. Eapropteribidempag. 27 asseritur Eustnthius non a Trajano, sedab Adriano,
qui
illi

Urbe Agapitus Octavius vir splendidus et senatorisc dig?iitatis, atque ex hoc natus estmagnus Eustathius noster, Quavia Agapitus ille Octavius ex Faustino Octavio descenderit,non dicitur. Quod si aute?n probationem requiras, himc ipsum S. Placidas nostri parente?n fuisse, accipies, ni fallor, testimo?iium Zazzarae tom.% de nobilitate Italise genealogiam prosapiae Eustathia?ia> texentis. Inde series, non satis tamen ubique eohwens, producitur usque ad Te?*tuttwn
Sabellico, floruit in
t

fuisse

(dequo S. Gregorius lib. 2 Dial. cap. 8.J quemque ex parentela S. Eustathii probatur ex eo, quod Tertullus filium suum, qui S. Be?iedicti Discijndus sanctitate
fuit, Placidi
S.

illust?*is et

?nartyrio co?*onatus

successerat, exccptus,
et

Persas

atque adversus JEgyptios missus. Mitto omnium scri-

ptorum antiquorum testimonio contrarium videri, qux hic de belto adversus Persas sub
Adriamt /inguntur, dum
locunduffl

no?nen imponivoluerit, in?nemoria?n Placidse nost?'i seu Eustathii. 61 Postremu?n hoceumdem iterum testem habet

nd proban,!,tm
fl>l

ea

r.r

Actis

ijjsis,

quibus

nititur Kircherus, satis corruunt.

Zazzaram, ex quibusdam a?itiquis monumentis ratioci?xantem. Atque hinc liquet, seriem illam Eustathianx stirpis,ut passi?n solent geneasolu?n

n(i

"'"^ h "

ciesiacultun

autem omnia, tum nostra, tum Metaeampartom, phrastis, lucutenter asserunt, exceptum a TraC jano reducem Plaoidam adversus rebeltes niissum cum exercitu, ac demum hunc imperatorem vita
59 Acta

betlum gereret, vel ab eo victor Homam reverteretur suffectum Trajano Adrianum nventurus. Nonminus avero alienum est, quod sequitur locat S. Eustathii et Sociorum
fintrf.un/,
itle

cum
i

vel

valde incertis. Certe S. Eustathium Agapiti Octavii fitium et ex Octavia stirpe oriundum fuisse, vellem efficacius probatum videre. Capite ibide?n 4 fam iliam Eustathia?xam ad co?nites Tuscula?ios protrahit

logice antiqticV, multis?iiti ut ?nini??iu?n

ex Wione

et

tes Signise, Anag?xicc,

eode?n Zazzara, atque hinc ad comiPoli et Val??io?ito?iis usque

antrttjriuni

subextremo Adriani imperantis tem:

ad a?inum ChristilC&l, atque ex ea ramum Neapolim ad illustrissima?n Afflictoru??i, a S.Eustathii

afflictionibus sic dictorum,

pore, subjicitque pag. 46

Nihilnue inde raelior

Curais volunet

do?num propagatum
?iostrihtec

factus (Adriantts) non multopost

taria venenj suingptiDne infami

contendit.

Non esthujusloci etinstituti

miseranda morte ultinmm vitffl terminum clausit. Non examino, qum kicdecausa mortiset loco asseruntur.Mortuus est Ad'rianus imperator x Julii anni Christi 138. Non videtur autem post data ad pniefectos

exami?ia?x>. Eustathianse fa?nitise

scutum gentilitium itaKirche?'us exhibet, utpars fceyaSS.Agaet

pium

Theopistum,
cassis

S. Eustathii

liberos, a feris

semigtutitos,

ve?*o ?nirabiie?n

Salvatoris
Varto

intra cervi cornua apparitionem rep?\vsentet.

suospro Christianis anno 126 ?*e$cripta ulio modo illis infensus fuisse. Quidquid tamen sit, uno alterove anno ante ejus obitum in chronotaxi Kircheri patitur Eustathius, qui bello Juddico adfuit,
proindeque betlum subAdriano supremum gessit, laureamque martyrii consecutus est fere centenarius de quo vide dicta 2, num. 22. Anachronismum atium habemus initio cap. 4, ubi scribit Kirchcrus,lrajanum, quandode barbarorum tumultibus nuntium acceperat, Placidi meminisse
:

MMagisadpropositumnostrumspectant,quce
laudatus Kircherus parte 3 tractat de loco conversionis Eustathii ad Christum, quem tam certo
detexisse se arbitratur, ut lectori nullum dubium superesse possit. Hunc porro ita indicat Tibur inter et Prasneste, i?iquit, altissimorum montium
i

Kir-

etorf circa.

tocum cu1 '~ """"""*

catenaexBoreainAustrum extenditur in altissimo horum montiura a Polo oppido trium millium passuum spatio ascendentibus GuadagnoIiuna, vulg-o Guadagnolo, intra rupem toto Latio

DIE 7IGESIMA SEPTEMBBI8

tiospcctabilem conditumoceurrit.Z)em^wra interjicit

lld

undique circurndatum, in qua propositj arguxnenti

ecclesia Deipars
lit

de pagi illius situ et incolarum moribus et prosequitur Ex Guadagnolio ad millc fere pasBUS per viam saxosam et declivitate diihYilnn laboriosamque versus Borcalcm plag-am descenditur in planitiem modicam, prsecipitiis undique et
:

obviara.

Prospectum

centium locorum in

tjeographica apud Kircherum ewpressum habes. Tabutam aUeram,

quse situm istius ecclesite exhibet, p08t laudati scriptoris exemplar represento kie lignoindsam.

Mappa

Optica Proiectio Rupis

et Ecclesise

Beiparm de Monterella una* cum circumiacentibus

locis

B h .nuncuta vetuttistima in D. Eustachij kointitina tcteribu* Qtrixtianis extructa. C.

D. Ftuura pcrquam

in crypta introitur

E.

Ecetesia Deipar*.

HRudera
nastcrii.
I.

veterizMo-

Porta lateralis Ee-

rtetir.

K. LutftcraquamHonasterio tuppedtians.

L.Porta Puctanum crfiu

V. V. 0. VricipMia.

P.Q. Atrium Ecdenr.

Sequenti lucubrationis siuv capite ita pergit Kircherus Post ecclesiam... xx circiter palmos dissita ing-ens illa rupes cernitur, in quam cervus in~ siliit. Rupem illam a se mensuratam, asserit 10C ferepalmis altam esse, et subdit Olim inaccessa C fuit Successu tamen temporis, ad devotionem Fidelium explendam, excisis hinc inde ad firmanda
:

non

videat.

NuUua

itaque (infert pag. 96

ex

iis,

quteprasmiserat) alius tara admirandae visionrs locusesse potuit, nisi quem descripsimus; quemque
in Tabida collem depictum habes). Quod ut luculentius pateat, jam sing-ula ordine testimouiis apertissime demonstrabimus, ne lectori dubium amplius de vero conversionis Placidianse loco supersit. Primum itaque hujus rei testimonium esse

vestigia cavitatibus, non nullum ascendentibus in apicem aditum prsebuit, quamvis laboriosum etpericulis
S. Biatathii

plenum.

conjectur,

G3 Tantum tamen valuit veterum Christianorum ut in summitate i n hunc locum pietas et devotio, rupis, quae nonnullam latitudinem admittebat, ad

64 loco possunt ipsa Placidi prffldia, villfflque huic propinquoe, uti ex praecedenti deseriptione patuit. Pnvmiserat laudatus Athanasius, cujus verba

j^^

^^
,

tonvidenta

contraho: Jerocomium seu Hierocomium, etiam hodie indigenis Jericomio, mlla fuit Trajani ceesa-

perpetuam tam miraculosae conversionis memoriam jediculam exstruxerint, in eaque totius rei
cujus tametsi subobscura picturae vestigia nonuulli cx senioribus hujus terHodie ritorii olim adhuc sese observasse testati sint. muros, nil aliud superesse tamen praeter quaternos

rismagnificentissima.DistatJerocomiumseptimo Media fere fere mUliari ab Eustathiana rupe

interjacet

historiam

depinxerint,

videas.

rumdem accolaram

Porro fissuram notatam D, C, aiunt eoalii, apertam fuisse ex terrse

motu, dum vitee et salutis Auctor in Cruce moreretur. Alii insolentius adhuc asserunt apud Fatorium ibid. pag. 90, illam prodigiose S. Eustlia-

Posuas etprxdia possedit Eustathius, districtus dominus. Asserti hujus postremi lani quondam Zazzara. Secunvades sunttraditio } nescio qiuv et est (tnquxt) dam probaiionem accipe Secundum interrupta jam a tonirrefrag-abilis et numquam Silvestri Pontificts temporx:

diedum

Polustia vetus, qum Poli nomen hordlas obtinet atque in hujus eonfinits
illis
:

tiowam prxbuisse,

vel

longam

ibi pcenitentiam

acturo, vel apparitores

eum ad martyrium quw-

diemperseverans traditw, qua bus in hunc usque efficacius quidpiam esse ad convincemlns vcritates neget criticus utcumque sepotest. Nullusest,qui
verus

stautini

Mag-ni et

hsec sint, hausta ex rentes declinanti. Cujusmodi hominum indoctorum traditionibus futilibus etiam antiquis, nemo est, qui forte non multum TomitS VI. So.nrowhris Septembris Tomus

modo

traditionis illius antiquxtas

satts

Kircherus affirostendatur. Atqtuv capite 4 part. 3 Joannem nimirmn, qui Placidam sacra

mat

'

^O

unda

MICTORF

J.C.

omnmo
Uect vald

tm

ex mera conjectoremfuisse cetcris Christianis, antisunt, nec proinde suffieiunt, ut ctura dicta .{i-.wenerationis initium satis solide stabiliant. probant 65 Jlfelius atiqualem ejus antiquitatem

EUSTATHIO UXORE EJUS ET KrLIIS stathii ad eainrupemmirabili conversione,non est D hanc rupcm au undaabluerat, vencrationis erga hanc ipsam Constantino extruendx eo

DE

S.

incredibile
loci sedis

sacrw causam fuisse. 6G Porro ecclesiam illam arbitratur Kircherus,

Illwl

ccrtum

pnbdtnlt*>

monumenta, qu,vproducit. Suntque

ipsa

<vdicula in

jam ante S. Benedicti tcmpora collapsam dirutamque, et ab eodem sancto cmnobiarcha ejusque
refectam auctamque fuisse, cum scilicet diille totus monasterio Sublacensi cessisset extestamento Tertulli, patris S. Placidi, quifuit S. Benedicti discipulus. Est et hocsatis credibile, maxime cum veteris ibidem monasterii rudera compererit, prout in Tabula nostra apparent. Vefitiis

vidctur,

hcis

iltis

rupe quondam a

Christianis extructa in qua

incertx

sint,

Mhtsreihistoriamdepictam olim fuisse narrarunt e senioribus aliqui Kirchero. 2 Sacellum Vutturelta S. Kusthatii in ipsa ecclcsia Deiparx de tholipartem a Constantino Magno, adsinistram ut contendit Kircherus,primitus cum ecclesia exquod pluribus deinde probare nititur. Acprimo quideminter innumeras, quas Deo Sanstructum
:

strictus

ctisque piissimus imperator exstruxit basilicas,

unam commemorari inquit apud Baronium in

ctam
in

Ca-

talogo auctoris anonymi, ab eo imperatoreexstrusciano Italis dicitur, cstque

turelli

monte ad vicum Pisanum, qui hodie Piad radices montis Vulseu scopuli S. Eustathii Orientem versus,

ut in chorographia,
licet.

quam

ipse exhibet, spectare

rum quacumque hactenus protulimus, merm conjectunv limites non excedunt, Duo re&tant productaaKirchero quibus xdterius probare contendit antiquum S. Eustathii eo loci cidtum, ejusque a Constantino Magno ct S. Silvestro Papa originem deductam. In sacello S. Eustathii, (inquit partis 4 cap. 4 i) quod ad levam chori e regione rupis constructum cernitur, aflixa videbatur vetustissima tabulaex querno Iigno compacta, in qua rudi, protemporum (Constantini Magni sciliquibus eam confectam arbitratur) arte insculpta prima hujus ecclesise dedicatio, a S. Sylvepria istorum
cet,

Hisce designari arbitratur basilicam olim erectam eo loci,ubi hodie Deiparm ecclesia est, in
R

memonam
eamque a
illis locis

mirabilis conversionis

S.

Placidre,

S. Silvestro dedicatam asserit. Si in

stro facta exprimitur,

montanis ecclesiam cedificavit Constantinus, peculiari ratione quapiam, et venerationis

peculiaris affectu ad id inductus fuisse credi debet. Cum vero nulla exstet illustris cujuspiam
facti ibidem memoria, quam eo monumento conservare venerarique voluerit ,prcvter traditionem,

ne tantse antiquitatis
lit,

quam postea dux monumentum situ

Polanus,
et squal"

-^

lore Ioci periretj in Polanae arcis bibliothecani intu-

rerum studiosis spectanda exponitur. Tabulse itlius producit typum, summa, ut asserit, fide pictum, quem et ego a xylographo nostro incidi curavi,
et exhibeo.

ubi et in hunc usque diera antiquarum

quibusdam

aliis

monumentis /irmatam, de

S.

Eu

Antiquissim?

Tabutx

TYPVS

quu Dedicatio Ecelesix Dciparx Emtachiav* a

S.

Sylvestro

Papa

faaia exhtbetur.

valde cetebretn.

pauca conlraho, neglectL

et 8 di9 itos Late * C, quLuri!Z lcctor BDw ? R n l" '^*^3 digitos. Opustotumex "npsosatisaspectudeprehendet TabuMatlTl aouu-e tate, a A querno hgno
iis,

C7 Pluribus deinde exponit sinqula,

qux

hic in

R r n ;,>,

<

^
,

anaglyphicum

est

pictura rudis, ut inconditarum

DIE VIGESIMA 8EPTEMBBIS

inconditarum imaginum habilus luculenter demonstrant. Imagines, quse supra tortuosas columnas spectantur notatse E G, sanctos, inquit, Pe* trumet Paulum reprsesentant, eadem prorsus forma, sub qua inrupiscavernasupra vetustissimam mensuiam, ui parle 3 cap. i docucrat, sculptse repertic sunt. Effigies Salvatoris, inter illas media E ejusdem penitus formse est, nisiquod benedicentis manum gestumque artis imperitia prsepedilus pictor stolidissime expresserit, ejusdem, inquam, formge est, Kirchero ieste, sub qua in dedicatione
aConstantino exstructai, poapparuisse traditur, ejusque sub hoc habitu ectypon passim, tum in dicteecclesise chori
ecclesiaj Lateranensis,

121

que sancto Huberto Cliristum inter conraa cenr

Crucifixum, et Kustatliio -suurn inter corTjua cerS;ilvatorem. Acta nostra luculenter assez-u.rd, apjparuisse formam sacrae Crucis supra claritatem
vi
i.

solis

Bplendentem;

illis

sieredere quis malit, quatn

insciti sculptoris picturse et ita tubentius prrirme

Kirchericonjectursesubscribat, nttUam S. Ifuberto facturus est, confido, injuriam, si itti apparen-

tem inter cervi comua Crucifixum eripiat, sanctoque Eustathio restituat. Ceterum in inferiori tabutse parte K pavimentum reprsesentare voluisse videtur rudis artifex, lenticularibus qua-

pulo

Romano
tum

Cruce Constantini, tum denique in qua portam Appiam respicit, omnibus intrantibus primafronte obvium cernitur. Quse sub duobus arcubus reprsesentantur, explicatione non indigent; liquet enim, altaris dedicationem per S. Silvestrum, cujusetiam nomenadscripsit sculptor ,exhiberi cumministris adstantibus. Inscriptionem, quse hic fronti altaris II insculpta legitur, pag. 126 iia Kircherus
fornice,

in

drangutaribusque concavitatibus intercisum : ac denique ad os cervi, nomensuum expressit. Hisce i/a piuribus explicatis, concludit Kircherus At:

frontispicio exteriori templi,

quc hajc est tabula vetustissima..., quse ecclesiam beatse Virginis de Vulturella a Constantino Magno fundatam atque a Sylvestro consecratam in hoc

eodem

loco, ubi Christus tanta

cum servo suo

Eusta-

thio miracula operari dig-natus fuit, ita clare et

si continuata jam a complurium seculorum omnis de hoc loco traditio deforet, illasola ad Historise veritatem demonstrandam

evidenter demonstrat, ut,

excudit.

sufScere possit.
70 Ita vireruditus, a quo cogor hic vet pene in- tnemorutm

MEN. OC. D. xxmi. DE DICATIO BEATE MAR

IE t

vitus dissentire, circa

nimiam tabuise laudatse an-

rt

ventratio

nem.

VVLTVILLA

tiquitatem; neque enim mihi apparet credibile, E asseremilicinumseuquercinum,cumpictu'raanaglyphica, tamdiu in toco humidissimo per tot teraporum varietates, ad nostra usque tempora totis quatuordecimseculisperdurasse.Contrariumsuadet etiam inscriptio Mag-ister Guilelmus fecit oc opus, quse profecto neutiquam tantam vetustatem

et

antiquam
ti

esse

pluri-

bus scctdis

68 Notatautem eamdem inscriptionem inmarmorea tabula pilse primse ad dexteram clathri altaris insertam conspici, unde illam sic exponit MENSE OCTOBRIS, DIE XXIV DEDICATIO BEAT.E MARL IN

prseferre videtur. Figurae, fateor, habitusque in~ concinni imaginum, Grsecorum more exhibita-

vultvilla. Pturibus deinde inquirit in significa-

tionem seu originem vocis "Vultvilla seu Vultilla, suspicaturquelegendum Vulturella, derivato montis nomine a multitudine vulturum, in scopulosis
desertisque locis quondam nidificantium Heec, utut valde incerta, apparent tamen mihi credibiiiora iis, quse testatur ibidem accepisse ex
illis

quodam

sacerdote asserente, se id

quondam

le-

gisse in libro Ms.;

nimirum; Quod cum de constru-

enda Deiparae in hoc loco ecclesia consultum esset, neque convenire possent, B. Virgo S. Sylvestro in
dixeritque, eo in loco sibi ecclecondi se velle, in quo Filius suus tanta cum siam servo suo Eustathio miracula operatus fuisset unde S. Sylvester divino monitus oraculo, ad rupem Eustathianam, ut construeretur, Constantino sua:

somno apparuerit,

sit

verum cum

loci

sanctum Pontificem

angustiam architectiobjicerent, dixisse, gedificetur, ubi Vultil-

rum, exigere videntur aiiquot seculorum antiquitatem neque illam egoprsefatse tabulse ereptam cupio, tubensque agnosco, multum ex ea ponderis traditioni accedere, saltem ad probandum antiquum eo loci S. Eustathii cultum, licet forte non usque ad Constantini tempora perductttm. Ilti etiam adstipulantur varise per totam ecctesiam primitus depictse imagines, quse Eustathianam Historiam atque prodigiosam imprimis Christi inter cervi cornua eo loci apparitionem exhibent. Post hsec, veteremque eo ioci atque recentem a se excitamChristianorumdevotionemvenerationemqueenarrata, parteb laudatus Kircherusprocedit ad cultum S. Eustathii in Urbe, quo itlum sequor, F llltaque fuit olimKomae, (inquit Emineatissi- S. EustatMi eccleiia, Ro mus Annalium auctor in Notis ad Martyrologium) mr et hactenus perseveratejusdemMartyris^w^aM") illustris ecclesia, cujits exordia non videntur certo satis tempore figiposse, In Actis nostris numero
ultimo dicitur Occulte vero Christiani tollentes corpora Sanctorum, deposuerunt in celeberrimo loet postquam sedata est persecutio, ibidem oraco torium construxerunt et deposuerunt eos. A memo: :

unde vox Vultilla coaluerit, ecclesiasque adhseserit. Hsec enim, quse Kircheri verbis recitavi, non facite, opinor, apud quemla, scilicet Deipara,

piam fidem
in inontc

inventnra sunt.

Vulturella
sancti
tyjis

69 Quod potissimum ad nostrum sanctum Martyremperti-

in iseva tabulse parte, I exprimitur,

quidam

rato axttem hic oratorio ecclesise iltius origtnem repetunt, conjectantque, iiiicdomum Plaubi cida3 fitisse intra Thermas Alexandri Severi,

Mur

net,estqueeffigiescerviintercornua gestantis ima-

ginemSatvatoris. Hincdeducit Kircherus,partem illius ecciesise seu sacellum in honorem S. Eustathii consecratum fuisse, discurriique deinde multis, quare non Cruciaffixus Christus exhibeatur,

hodie est ecciesia ejus nomini sacra,ubique ohm sacra ejits et Sociorum lipsana in cxstructo tumidtuario primum operesacello subterraneo recondita fuerunt At hsvc iterum pleraque antiquis testimoniis destituta fere, nescio qua, traditione
nituntur, neque satis certam
invenient.

quomodo ab omnibus passim scriptoribus Placidse apparuisse traditur; censetque, quod Salvatorem sculpserit artifex tali for?na, quse erat tum inter
Christianos notissima et ceieberrima, qusequeLateranensis est; veldenique, quod ita revera S. Eustathio visus fuerit, concluditque Relinquamusita:

apud

criticos fidem

Primum monumentum marmorextm consecratse Eustathianse ecclesise summa ditigenexscriptum, sic exhibet authentiKircherus pag. 153 In nomine Domini uostri cum Jesu Christi, anno lucarnationis ejusdem Mcxcviet anno
tia, ut testatur,
:

H2
IICTOM

m
vi D. Celestini

SS.

EUSTATHIp, UXOfiE EJUS ET FILIIS

lndictioue

anno

Papae

tertii in

xnu,

J.C

dedioata est in Dominica, qua cantatur Modicum, altaribus, quie sunt in ea, ista eum tribus
eoclesia

eodem D. Papa, cui quaa consecratio facta est ab coadjutores fuerunt hi episcopi OctavianusOstienJoannes Albanensis, sis, Petrus Gallocia Portuensis,
:

ccllum habet S. MiohaSlis, Jbique dfe dedioationls convcniunt cum nuditoribus RotflS et advocatis consistorialibus ad oelebrandum fcstum, et populus RomanusdieS. Eustathii venit ad feoiendam solitara oblationem calicis et ceroi, et pro JVliei exitu
belli Ferrariensis

votum

fecit offerendi singrulis an-

PetrosarchiepiscopusAg&erensiSjAnastasiusCaputaquensis, Nicolaus Forisemproniensis, et SabarisOius Badensis.

tantum
Crlntino
ctl

x\x Jannuarii isti ecclesica cum solemnitate et pompa pallium heteromallinum. Denique colleg-ianis
ta est et parcecialis.

72 In majori altari consecrato ab ipso D. Pa-

renovala a

pa

cui etiam astitit prtedictus episcopus

:

sunt

UAdhsec aliqua observanda sunt. Jam a GregoriiMagnitemporibusEustathianamin Urbeecclesiam inter Diaconias, ut vocant, adlectam fuisse, ego certo affirmarenon aitsim, citm nxdiam sanctiMartyris, ejusveecclesise apudGregorium mentionem inveniam. Inter Acta Leonis III in Catalogo dicitur In diaconia S. Eustachii fecit vestera
:

cxstitistc

Specialittan.
cti

Marlyrh

de ligmo Crucis Domini, de Sangmine ipsius, de spinea corona, de vcstimentis ejus, de reliquiis et vestimentis apostolorura Petri et Pauli, de costa 8. Andreae, dc arvina et carbonihie rcliquia?

bus sancti Laurcntii, de

reliquiis

sanctorum Eu-

etachii, Uxoris et Piliorurn ejus. Sub majori altari in capsa onichina sunt corpora Sanctorum cum ti-

marmoreo Ilic requiescuntcorpora sanctorum martyrum Eustachii et uxorisejus Teopistaeeorumtulo

:

que filiorum Agapiti et Thcopisti. Eg;o Celestinus Catholicffl Ecclesiffi Episcopus cum prsedictis episcopis corpora Sanctorum et oculis vidi et
,

atque iternm ibidem in Gestis Gregorii IV, qui anno Christi ncccxxvn, undecim post Leonem annis sedit : Hic praeclarus Antistes obtulit in basilica beati Eustachii martyris vestcm de fundato unam, habcntcm in medio historiam de chrysoclavo unde saltcm evincitur, ecclesiam illam esse seculo duodecimo multo antiquiorem.
de fundato
;
:

manibus tentavi, et recondidi cum titulo antiquo in mausuleo subaltari adcujusconsecrationis an:

nivcrsarium instituimus, ut quotquot ab ipso die

Probat hocipsum etiam laudalus ssepe Kircherus pag. 1G2, ex verbis in basilica S. Eustathii intercolumnari coronidi a latere sinistro in ingressu
templi insculptis, Ego Stefania pro
viri raei et filiorum

ad Octavam Pentecostes devote conveneduorum annorum remissiones suorum peccatorum habcant. HfflO consecratio anno et die

usquc

animamea

et

rint,

ad duas columnas erigere

feci

contendit enim,

Stephaniam hic designari senaquse sub finem seculi x matri-

supradicto facta cst studio et labore Petri archipresbyteri eog-nomento Saccoccia, clero et populo
auxiliante, cujus consecrationis celebritati usque ad hasc tempora nulla similis extitit. Ceterum ex hoc instrumento non vult Kircherus tum temporis,

tricem

Romanam,

monio juncta fuerit AlbericoII comiti Tusculano

principi consulique Romano.
75 Horum fides sit apitd Zazaram, ex guo suam probationem desumpsit Kircherus. Regioni, quse
ibidem
< nl-

ea!spirantescilicetseculoduodecimo f primum
fitisse

aS. Enstathnecclesianomensortita est, notat Piaz-

conditam

8 Eustathii ecelesiam illam, idut

tunc fuerit a Cselestino III consecrata, citatque Panciroli sibi patrocinantis verba, quas, quia aliqua adcultumSanctinostrispectantianosdocent,
Ltiiiiiti

facio.

cortum enim
rst,

lllamsci)

euto

quem errorem, inquit Eyppolitus Pancirolus Societatis nostrse in Thesauris absconditis

78 ln

zain Hemerologio, pro insigniesse cuputcervi, Crucifixum intercomuagestantis, additque, adS. Agnetisad forum Agonale eidcm sancto Martyri egregiam aram erectam esse. CeterumBaronius in Notisad Martyrologium monet, in Basilica S. Eustathii in memoriam tanti Martyris, qui cuncta sua in pauperes elargitus est, solemnes agapes frequentariconsuevisse, idque reperisse se in antiquoMs. Rituali, ubi et hsec Oratio legebatur Da, Domine, famulo tuo N. sperata suflragia
:

almse Urbis, adhuc lapsus est F. Santi, censens tum ab isto Papa [Cselestino 277)ecclesiam essetedificatam. Oportet
ter diaconias
I

autem multo

sitantiquior, curain-

gni

tempore.

lardinalium posita fuerit Gregorii MaEic recenset Pancirolus, quseex

et

obtinere,

ut, qui

pauperestuosintuaeanctaecclesiarecreavit'

Actis nostris prtemisi,

subdit: Ex multis vero

C capitibuseeleberrimaestistaecclesia 8. Eustathii. Primoex loco, quianomensuum oommunicavit toti

illi reg-ioni [Jrbis, et quia eo loci fuerunt famosissimse Neronis, ac deinde Alexandri 8everi thernnB,.. rt quarnm usque hodie aliqua vestigia spectantur. Adhuc illustrior pst illa ecdesia propter

martyrium S. Eustathii, q..i cum (Jxore et Filiis oomburendus injectus est in candentem bovem neum, asserunturque ibi quiescere

eorum venera-

biles reliquiffl....

Ibi

collcg-ium procuratorum

sa-

Sanctorum simul omnium et beati martyris Eustachii et Sociorumejusmereatur consortia, cujus nunc est exemplasecutus per Christum Dominum etc. F Ceterum, qusesuperius Pancirolus commemorat de efferendis in sede Eustathiana annis singulis ex voto donariis, populi Romani usque in hunc diem solemnis et rdigiosissima consuetudo approbat. Atque hsecsunt fere,qusede celeberrhno sancto martyre nostro Eustathio ejusque adtu repen; nunc Acta ipsa subjicio, procul ditbio midtis omamenhs ab inventione vestila, atque adeo hoc sensu inter fabitlosa
:

computanda.

ACTa

DIE VIGESIMA 8EPTEMBBI8.

a

ACTA FABULOSA

Ex

Ms. Medicceo regis Francice, auctore anonymo, qui se cocevum proftietur, cumversione ex Mss. nostris antiquis cum aliis collata,
inde emcndata.

suppleta, et hinc

PROLOGUS
"Tpdxeirat
-L-Lxefdv
Qcoo-tv,

y.h

roig

avOptoTrot;
Trpo;

xt

ez

yvffeaq

ot-

Tjabent homines ab
qiije

ipsa natura ad

egTegium

vir-

eMacrxaXetov
exetv

rhv t&v dptTtiv xToprto

-Lxtutum exercitium domesticam

sibi

Procmhm.

dteWxov

in se pala^stram,

ffoietv

TrXyjcWov,
,

&rep
re

au7ro-

docet ea a quolibet facienda proximo,

to;

ndo-yttv

qua

ipse

itap*

erepou

j3ouXerat

exe~va;

ab altero

praestari vellet,

illas

7rAy)pouv

avToq
6*e

rw euepyerv) 0e<3 ra^ tvyapto-Ttac,, &antp v.xi napd t&v e u ep 5/ rou|uivcov aizxiTil. IIpdxeiTai
ez.

beneficiorum

omnium

xat

rwv

Oetcoy

ypap&v

o*K"*ffxaXetat

jraprXyjolov

larg-itori Deo referendas gratias, quas et ipse ab eo, cui benefecerit, exigeret. Proponuntur vero etiam in divinis Scripturis instructiones pluri-

Gef;

xai 7rpaet; dvdp&v u.axapltav

xai

oiofyiGW,

etxdve$ rtve? BfUpiiX01 Trpo; (itpypw

rwv ayaGwv xaropTatq

aurcov apejrpootfyjvat
y.a).

mae, g*estaque beatorum acillustriumvirurum,velut imag-ines qua^dam animatse, ad aemulationem recte

praeclareque factorum, eorum virtutes imitari volentibus. Itaque apud me pariter statutum est, anti-

SwpaTorj
raf;.

rof;

|3ouAouptvot;

tneaQat

Ouaev ouv
v.atpolc

wrrov npoeospijy,

raf; apev ^iev

<Ju-

/aicov
rof; rcov

avBp&v eyypacpot; dvopayaQicac,

Y,v.yj

tx vuv

quorum generosis
egreg-ie

facinoribus, quce litteris

xaropQwSivra,
cj'

7rpd$

euepyeo*^av
/*>]

sunt, etiam ea adjicere, quae

mandata nunc hac nostra aetate

a

axouovrwv,
fiev

eiriOTpocpflv

rav yao-xdvrwv,
ot
Treo;

vatjQai
Xatoifi

rotaura

xaropSouerflat,
yvtocn
iravre;

|v

rot

tto-

yoovoic,

ha

oure

ypdvog,

oure xtpcov ouo^epetat,

vou (itou,
lw.ird6*tov

oure

avaoTpocpri

7n-yopeuue-

ytverat
&eAyi
rt;

7Tpd$

xardpSeoo-tv
rep

twv ayaXdyM

&5v epywv.
eTTOfievoc:,

'Kav

rrpwrov

cpuenxw

ert

xai raf;

cTtcWxaAtat; tmv
,

Trpoetpjjtteveav
dc56v
ifyifv

g"esta sunt, ad utilitatem a audientium, conversionem vero eorum, qui existimant, non posse hoc tempore talia recte praestari, qualia priscis temporibus gesta sunt, atque ut ag-noscant omnes, neque tempora, neque horum temporum diificulrates , neque reprobae vitae pravam consuetudinem impedimento esse virtuti perfecte colendae. Quippe
si

dfftwv

7raTpwv

axoXouSetv
Otot

padiav
xal

eupyjeret
oi

rvfe

modo

quis nitatur, primum naturae leg-em sequens,

evap-rou
xetw-evoi

-o/trsta;.
Trpo;

Eteriv,

vuv

rrpo-

diyjyyiotv

avcJpsc,

wv xai rdv

e;

ap^

(3iov avaypa<(/6>,

xi rpv rou reXou; etratvov ex ruv 7rp'

aurof; epycov

e7rtc?et';co.

deinde etiam sanctorum, quosdixi patrum, prseceptis obsequi, facilem inveniet viam in disciplina praeclarae virtutis. Tales sunt, qui nunc nobis ad historiam propositi sunt Viri, quorum et a 'principio

Vitam conscribam,
operibus exhibebo.

et

mortis laudem ex eorum claris

AOTTOTATIO.
2 Monui in Commentario prxvio 1 num. 5, abesse a Mss. Latinis omnibus procemium ibidem num. 1 indicavi etiam, discrepare nostrum, ab eo, quod Combefisius edidit. Discrepantiam ibidemex
:
1<

datis ejus verbis,si lubet, vide. Indededuari,perperam Combefisium Actts suis auctorem emendicasse, qui in nostro non obscure apparet.

synchromm

CAPUT
fldem, baptizatur

I.

S. Eustathius mirabili Salvatoris inter cornua cervi

apparUione

vocatur ad

cum Uxore ac

Filiis,

ad egestatem

rcdigitur, et proftujus

Uxorem

et Filios amittit.

Ev
xara
Xoiv

Tat";

Yifiepatq

rvjfe

pacrtAeta;

Toafavou,

rsfe

t-

c?coAoAarpst'a;

xparouOTjg,,
,

npotyJjY}

napa TOV
,

In

(5a-

lente fallacia a, erat

diebus Trajani imperatoris, diemonum praevaquidam b magister militum

S.Ensiaihius

adhuc

genti-

ctAico;

o-TpaTYjXccTYti;

6v6fj.<xTt
,

IIAa;acJa;

yivov;
,

tov

crap/.a

7rtcJd;ou

rrAouo-to;

o~^6dpa
y.TYjj.o.ot

u7rep|3A^pucxtco
Treptou-

nomiue Placidas, genere secuudum carnem iusijrnis, mrs erga opibus pollens et cunctis in honore [c tam in anima- miffros,

lfT|-

TzdvTac

roj; hjdo^ov;
xxl

iv

tz

xat

zat
o"ia,

dpyuoi^
lAXy)V

dvdpan6dot$,
viTYJpyzv

xai

Ty

Xotir^
ty,v

u-lv

ovv
ty.i

x.ai

ai>To;

Opyjoxetav,

quam in auro et arg-ento et mancipiis ac universis rebus substanti suae] prrecellens, sed et dsemonum d captus errore. Operibus vero justitia- et
libus,

a
6
c

{
e

Tot;

6h

kpyoi$

dtxxtoQ-vvY.z,

Travroto;

v/.zy.OGprjo,
tolc,

avrtXau.j3avdy.eyo; toyj
ddiy.ovu.ivQt.c,
v.xi

y.aTaKovoufxivGiv,
is.

o-vvviyoptav

ttoXAou;
l

tcov

$txaaTYipfov
7rept|3dXata

ypY,-

fj.xGtv

dvxY.a\ov[xVJoz
7rtvtoyra;

yufxy^reuouo-t

ya-

cunctis virtutibus erat prasditus et mcritis e. Subveniebat oppressis, patrocinabatur gravatis judicio, plures etiam a judicibusinjustedamnatos/*suisopibusrelevabat, nudosvestiebat, esurientes satiabat
:

pt^evo;,

cTtaTpe^cov,

xat

a7ra;a7rXu;, nafft

et ut vere

dicam, cunctis indig-entibns iu vita sua

dispensans

ACTA FABUL.

SS.

KUSTATHII, UXOEIS ET PIL.

]

Lmmm.

in Actibus dispensaas, ut (siout

Apo

orm
<

Totc

hmfooiAivois

xara

rov

/3(ov

ohovop&V ,

vios

temporibus tur Q) etinm in his

etur Habebat vero et n n" cultura exi,tontem,
rfti

Corneuus

sse vide

nc Kopvfhog
youffav,

iv rofc
fi.lv

Coiyugcm eadem sub d*moMased imilem monbus

vafxa xai aurr.v

optoiorpoTrcv

**ipoh dveyctivtTo. Et/e o*e Tvrfc rwv lltotov Opyjffxetac znapo rf,c dyaOrc. avrov yiripiK.

cabant

eis Filii duo, quos edusententi. Procreantur [Erat i autem \ ir parcs h propriie voluntati.

Tfcrovrai ouv auroi?

rvfe

Undn
'

Wo,
**

Jfi

averpecpov ov.oiovc,
rreptcpavric

Saurfiv
xal
<o;

Trpoatpiffewc

*
rotXt

roaovrov
*\mp*yleuc.

tamclarus

et celebris

atque bello fortissimi proaestimationem in omnibus fortuna utentis speraque plurimam daapud omnes haberet. Venationi etiam indies feras insequi.] Sed bat opcram, g-audebatque sibi diDeus, qui semper et ubique ad se
esset,

rum munerum nomen ejus terrori

ob egregia facinoractgestodignitates, ut ipsis barbaris solum

avhp

hB&mt
***
Trafftv

irx\

xai

dw*-

mbu&
rvxfi
tv

roc fwvcv

wroi? rou (3ap6apou S ex rou bvopaovra xai dt^ta cpogetffOat aurov, Txoltixty^rarov
eudoxtp.ouvra.

*Hv

<?

Kftl

rrepi

rf,v

$*tpav

ffTroudafoc
o

xara

Traffav

^ipav
eoc,

tffafi xuvyjywv.

'A)X
peftJev

<pt}av0pw7roc

xai dyaObi

7TaVrre

xai
7T-

TXttVTttyov

rouc

eauroO rac

atouc 7rpoffxa^ouu.evoc,

ou

misericors

qui

necvognosvocat,bona hujusnon despexit opera sine merbenig-nam et Deo dig-nam mentem k luit tenebris, sed secede deseri idololatria? contectam est, quod in omni gente, cundum quod scriptum operatur justitiam, acceptus est ei, pervenit ad
:

toutou

Eurrottac,

ovdt

fMfoiaw

rr,v

ayay)

$r,v

avTOv xai

a^tav 0eou
ffxorsi

yvvv.Y\v a.fitoOov

etvat
,

ly-

xaraAsKp^vat
yeypaptptevov,

r^;
7ravri

et^w^oAarpeta;
'eGvet

xara

to

ort

ev

^oSou/^evo? ^tov
ecp3"a.

xat
o-v

epya^optevoc
ie

dty.anouvvYp

o^exro; ajroi effrtv,

istum benig-na misericcrdia

et

eum

salvari tali voluit

xat et;

rourov

roi;

Xpy]ffroi;
rpofffj)

aurou
rotMtJe.
tri

GTilay-

modo.
tn vcnattone,

yvot; xai

cw^etv aurov

(3oiJ?.rai

3Exeunteeouna die consueto more ad montes grex Chritto, venari cum exercituet omni g-loria, apparuit ei cervorum depascens; et disponens solito more exerB citum, conabatur eos insequR Cunctisvero militibus circa captionem cervorum occupatis, apparuit unus cervorum vastus ultra mensuram totius greg-is
etspeciosus, quiresiliensagreg-e,

'E^eXOovro;

aurou

ptta

ruv

^epomf
rvi;

ra

opr,

Gyjpeucai ptera
a-jrou

rou CTrparoTredou
ffuvyi^e;,
wcpOy]

Trao"/;;

SepaTreta;
>.acpv

xara

r6

aur&i

dyi),Y)

(3offxojtjtev>i,

xai tJtaffryjaa;
ry;v

xara ro

o-yvriSe; tov ffrparrept

tov

7roty;ffaro
}

xara

ajrwv

(Jtcoftv...

oe rvjv

ffj>y;tj>tv

rwv

>,acpa>v,

JTrEppteyeOiffraro; 7raffy)^ r>i;

dyi-

impetum

fecit in

Ayj; ^yj;

xal tveidio~7Zpocj
(jpptyjce

ocrt; aTroffTracOeU tto

xpyjptvou
ev

r>5;

aye-

sylvam

et spissioribuslocis

quemvidensPlacidas

xara rou
xat

^affurepot;
ov

T07Toi?
o

eum capere, relinquens omnes, cum paucis militibus eum insequitur. Omnibus verolassatis, qui cum illo fuerant, solus perseveravit ad inet desiderans

t>75

uA))S

dvQ-d-ot(;
7rtGLipLy;o-ag
/j.er'

^wptot;

OcaffaptEvog

IlXaxtda^
^t7rwv

xai

ffuW.aSeffOat aurov,

xara-

Travra;,
dt
ry;

o^tywv

ffrpartwrwv
ffuvdvrwv
Trpovotav
{j.f
t

xarecJtwxev.

ssquendum. Providentia vero Dei nec equo lassante,

nec ipso propter difficultatem loci n desistente, sed diu in.sequente, long'ius remotus est a suo exercitu : cervus autcm ille rupisoccupansaltitudinem o stetit

'Arovtcavrwv
7rpoo"*xaprepet
ptyjre

Travrwv
<Jtwet.

rwv

ajrw,
6"e

pro'vo;

Kara

rou 0eou

tov i7nrov avTov dTOvftOavroc,

Tt dt aurou rrpo;
errt

ry;v
t?

dvayepetav

tov

tgtzqv

d.Ttov.vfaavToq,

txo).v

desuper. Propius vero Magister militum veniens

xaradiwxwv, y.d*pav tvpe^Yj tou ffrparoTre^ou avTOV,

de

sine comite, stetit, circumspiciens

undique

et con-

eAacpoc exEivo; xara?.a|3wv axpwpetav Trerpa; uttyjeffry]

siderans,

quemadmodum

posset capere cervum. Sed

Xoraryj;
TYjlaTYtq,

e7ravw auryjc. <J>5aaa; dh nlr,viov 6 Irpa-

totius sapientise et misericordiae Deus, qui cunctas

fj.Yidevoq

cuvdvroc a^rw,
eTrtXa^yjrat

EffTyjxev

TrepicxoTrwy

horainum providet, venantem venatus est non sicut Cornelium per Petrum, sed sicut Paulum insequenteraper suamosteusionem. Diu vero stanie Placida, et aspiciente cervum, et admirante vastitatem ejus, et defioiente circa captionem p, demonstrat illi Deus indicium tale, quod non timeret, neque supra susevirtutis esset magnitudinem sed sicutsubBalaam, tribuens asinaaverbum,
vias ad salutera
:
:

TravroGev
7ravo-ocpo;

Trotw

rpdrrw

rou

tldyov. '0 $k
doVjc.

xai otxrip^wv

Qeoc

Travroia?

7rp6;

ffwTy,ptav
3-yjpa,

avOpwrrwv

eTrtvowv,

ovx

wc

Kopvy;Xiov
o^ta

avnOypeuEt roiirov ev tyj cJta tov Ilerpou, dll' &$

eTrtcpavetac.
'E7rt
tto>Iu

IlauXov Otwxovra
0 tov

rnc,

tdiaq
,

ecrwroc *rou
'Aacf/ov,

IIAaxi^a

xal

arevi^ovroc

uev

ei^

S-aufxai^ovro?
rrotw

de

avrov ro
ETTtXacy)rai

f/.eyeOoc,

xai

dy.r,yavovvToc

rpoTrw

rou ova

eldyov,
dTxtty.bc

arg-uit ejus insipientiam, sic et

huic demonstravit

dehtwtrtv

Kuptoc
ryjc

TepdvTtov

rotourov,

inter cornua cervi

formam

sacrae Crucis supra cla-

ovde vixtp^atvov
wo-rrep
ETri

etinmediocornuumimag-inem Domini nostri Salvatoris Jesu Christi q. Qui etiam humanam vocem imponens cervo, advocat
Placidam, dicens
ei

ritatem solissplendentem,

avrov oWptewc ro yiyt^og dlV rw Balaay., Uyov evGeic r>5 ovvt, fMy&v

avrov Tfv avotav,

tni y.ev

ojrwc xai IvTavOa deUvvai tovtov rwv xEparwv rou kldtyov rov tvttov tov rtpttou
r-;,v Aa^.Trpdry;ra rou f liov MprtQVra, rwv xeparwv rfv eWova rou Oto^opov ffw^aroc,
t

OTaupou
{J.e<jovfe
ylv

u7Tp

oia

Tyjv

ffwryjptav -/)y.wv

avaXa|3efv

xare^aro, xal

9vrjV
rov,
ipst

avOpwTrtvyjv

ev0 i c

rw

eld^

TrpoffxaXetTai 6.

appQ-

rcnte

quas coram me steterunt et veni me ostendere tibi per istum cervum et venari te et capere te retibus misericordiae mese, non enim justum est , dilectum meum propter bona opera,
facis indig-entibus
,

insequeris? Ecce tui gratia veni, in animali isto ut appaream tibi. Eg-o sum Christus, quem ignorans r colis; eleemosynaa,
,

Placida, quid

me

Xiyav
'Q.

rttaxtfa
,

rt

fxt

oiwxeic;

ioou evexev

pet'p.i

oou

7ra-

tw ^ww rovra b^vat

8v

ffot.'Eyw

e^t

'Iyjcrouc o

Aptoroc,
^.offuvat

ayvowv ts&y
^c
TrotEic

at
tc

ydp

ebitottat xal

>-

o-ou,

touc

K*W
xat

^optevouc

Trapeo-ryi-

evwrrtdv u.ov, Ka! flOov i^avhoat <jot eptaurdv aTroxarao-rwac ota rou eXacpou rourou xai avrt^wtjt

Tpeuaat^
fjov

servire diemoniis

immundis

et vita carentibus et va-

cuis et insensatis.

Ob hoc

-ovyap
ep

xai o-u^Etv roic cJtxruotc rnc

effrtv

cptWWac
dtd tovto
y)1-

erg-o veni in

hac specie, sicut nunc

me

vides

humanum.

terram in salvare g-enus

ayaGwv
*OV

ym

HaBc audiens Mag-ister militum, timore repletus est maximo et cecidit de equo in terram. Hora vero transacta, ad se rediit et surrexit, et cautius volens videre, quod
,

lot, vExpot; xat xwcpotc xai vata-G,'rot;

rrpo^t^ dtd rwv Sovhvetv dai^tv d**MpTotc xai Et^wiy.oi

-

^txatov,

rdv

T^ y^ ^ eWeh
tv
yevoc..

g vGy

to rwv vGpwTTwv rc

^ TO ^^
6
g7r(Tv

Tavra ^ovvac
yvo

ctaculum, t mtra se

apparuerat

iU f
nznov eni

ffrpar^aarro
etc

xat

ei

spe-

e>cp & 6 0c
yy} v .

tov

Qu*

est ista [vox,

quam

TW
ayeoryj

^ ev05j
5
tcJeiv

^Q pac

^teXGouo-;

eavrbv

e/Gwv

axpioetjrepov

|3ojAo'ptevoc,

r6

DI B VIOESIMA SKPTKMIJIUS.
i

\V>
a.

to dcpSev ai/TM

Ozdpa xai
6 6

cf^ffi
'Lva

tic.

-'n

cpcovv),

%V axouco;
o*e,

aTroxa^ucpdv
r\iyzi
etjLtt

piot

laldv,
Kuptoc
,

Trtffreuffco

eic

Kat
ex

audior] Kcvcla te rnihi, qui loqueri, ut BicoTcdam Intende Placida. in te. Et dixit ad eurn Dominus
:

Trpdc
'lyjffouc

auTov

2uvec

Il/axida. 'Eyt6
t/,v

Ego sum Jesus

niliilo feci,

Christus, qui ctelum et teiTam ex

Xpiordc

tov
6

oupavdv xai

yflv

ptv)

Svtcov
o

truffTyjcrap.rvoc,

r/]V

aota/.ptTOv

ufo]V

cua-

lucem

oriri feci,

qui indiscretam raateriam distinxi, qui et tencbras divisi. Eg^o sum, qui

XptVac,
0-;.

to

cpwc.

avad*ei*ac,
flAtov

xai
t\$

ro

ffxdroc

d\a/copt-

'Eyco

eipti,

d r6v
tt,v

tpwg rvTs

fifi&potq

xaracpau-

ffxeuaffac
fftv

y.cd

ffe^vyjv o*uv Tofs

et/y.t,

aorpot;

etc

r/j; vuxtoc Taac. 'Eyco

xatpous xal /pdvou;

[solem ad lucem diei /"creavi et lunam cum stellis ad lumen noctis formavi.] Ego sum, qui tempora et dies et annos constitui. Ego sum, qui hominem formavi de limo terrae, qui propter salutem generis

xai r,p.pac xai

evtauTOuc

ffUffTy]ffap~.yoc..

'Eyw
t-/jv

el/Ul,

humani

in terris apparui in earne, qui cruci-

xai tov avQpwTrov ex yyjc otaTT/acrac, o ota

ptav tou
xi,

fftarj]-

fixus et sepultus, tertia die resurrexi. Uaec audiens

yEvouc.

rcov

avOpcorrcov

TTt

yyjc (pavecc

sv crap-

araupcoOeic xat Tacpetc xat

r>5 Tptr/)

yjptepa

eyep-

Magister militum cecidit itcrurn in terram, dicena: Credo Domine, quia tu es, qui fecisti omnia, qui
convertis errantes
t

0eic.

TauTcc dxovoac,
eirl

d ffrparyjXaTyiC:

ID.axt^a;
etc

TTpoo"TTEO"

[qui lapsos erigi.s] et vivificas

:

rraXtv ort ffu

ryjv

yyjv,

)iycov

IltcrTeuco

oi,

Kupte,

mortuos. Dicit ad

et,

Trot/jr/;; tgjv
,

arravTcov, xat errtffTpoipeuc: tcov

tcov
TrETTTCoxoTcoy
,

TreTrXayyjpiEvcov

xat

avopOcoTyic

xai

Si credis, perge ad civitatem et audi pontificem Christianorum, et quaere ab ipso baptismum gratiae.

eum Dominus

coorrotdc

tcov

TEGavaT6>pivcov.
tlq
eu.e,

Aeyet Trpdc aurov

arreAde
ei?
r/;v

Kuxal
Trap'

ptoc

Et

trtffTeuet;

TrdAtv

7Tpoffe).9e

rco

iepef tcov

XptffTiavtov,

xat

'Qrfzrpov

auTOu

tt,v

Bia
d

tov

[3aTrTi'ffpiaT0c
"

/aptv.
arrayyet/co
drrcoc

5 AeyEt
T>5

IIAaxtcTa^

Ke).euet;

raOYa

ruvatxt f/ou
elg

xai Tofc Texvot?

C7E;

ptou,

xai auroi

TrtffreuffWfftv

Aeyet

rrpdc

aurdv d Kuptoc. "Arrayvhv Iv Xptcrco ccppayiarrd

yetXov auTof?,

xat

dzct[xzvoi

da
xat

dict

tou

jSarrTtcru.aTo;

xa^aptcryicr^rEcrGe

twv

uoXucrptaTcov

twv

aptapTtcov

uptwv

xai
ffot

e/Se

ev5ac?,

d^S"y;o"optai

crot,

xai

u ir oddc]ofj.ai
ryj^

Ta pteAAovTa,

xai cpaveococco up;fv

ra

crcoTyiptai;

ptuo"Ty)pta.

KayjoN)

Taoag

(Je
,

ffTpanjAaTyje

ID.axtd^a;, d'^ia;
tvi

XotJTOV

Domine, si jubes me, ut renuntiem ista Conjugi meae et Filiis meis, ut et ipsi credant in te? Dixit ad eum Dominus Renuntia illis, et accipientes signum baptismi mundamini a pollutione idolorum , et veni huc, et rursus apparebo tibi et demonstrabo tibi futura, et patefaciam tibi salutis mysteria. Descendens ergo de monte, nocte facta, ccepit exponere Conjugi suee omnia, quoe vidit. Postquam vero explevit omnia, exponens
5 Kespondit Placidas
:
:

prodigion

ur

^ fcm
u

yevopcevyj;

f.a&zo

cTr/iyefcrGai

Tuva txi
a
xai Ta
/j

au~ou
'0; 'Q;

Ta
de

visionem et quaa
ejus, dicens
:

ei

dicta sunt, exclamavit

Uxor
vi-

pLeyaXa

,5'auptacria

tou

XptffTOu,
r/)V
6'pacrtv

ecopax.ev.

Domine mi, Crucifixum Dominum

cruyeT?>crev

e^y-,youp.evo^
rf}Q

lakr^zvTa
awrou,

avTVi

dict

6nTao~iac,

ave|3o'/)o*y

Tvvh

disti, quem Christiani colunt, illeenim solus est verus Deus, qui per talia signa vocat ad se credentes :

Aeyoucra
ov
ot

"ii

xupts ptou,
o"E(3oyTat
d
<?t
'

tov

effTupoo/Jtivov

i&fiay.zc,
d

XptcrTtavoi

auTO;

yap
xal

eo"Ttv

ftovog

aXyjS^tvd;

0ed;,

Totourcov
et;

ffyjpieicov

TTpocrxaXouu:TrXetov

vo? Tou^ 7TtffTeuovTs

Sor.o-arra
tql

auTOV

erri

avaxai
7ra'

llzytv

'E?iy]ffdv pte,

Kupte

Ty]crou Xpto"T,

[et altius exclamans, dixit Miserere mei, Domine Jesu Christe, et duorum Parvulorum meorum. ] Tunc dicit Viro suo Transacta nocte et ego vidi eum dicentem mihi Crastina ut et "Vir tuus et Pilii ego tui venietis ad me, [et cognoscetis, quoniam
:

dvo ptou ]N/>ta.

vi

Kat

Xeyet

tw

'AvcTpi

'Ev

zir)

peA^ouo-y)

e^eaffafiyjv xayco

aurov liyovza

poi

"Avpiov
o-ecrOe

ffu

xat
pte,

'Avrlp crou xat tcc

Texva uucov eXeu-

7rpd;

xai yvcoereffOe,
ouv
ev

dVt

eyw

eip

Tyjffou?

XptcrTOc.

'E(3ou>yj^n

toioutco

Q"$pa.Ti

xai

tco

sum] Jesus Christus. Voluit ergo sub tali figura mirandi spectaculi per cervum tibi apparere, ut eum. Veni ejus mirari posses potentiam, credens in impetremus sanctum igitur hac nocte et eamus et baptismum Christianorum; per hoc enim ejus proillam sunt x, qui in illum credunt. Dixit ad Hoc et mihi dixit ille, qui visus est mihi. Placidas Medio vero noctis spatio [clanculum assumptis duoad sacerLiberis et paucis e famulis] abierunt
prii
:

Trapac?dco S-eapiaTt (Jta rou eXatpou

ptacrac
Tr,v
r/5

croi otjj0yjvat,

tva Oau-

c?uvapttv

auTOU

Trtffreuffiis

et;

auTov.

Aeupo

ouv

ev

vuxTt Taur/;

rrpocreXS-coptEv
,

xai Tu/couev tou

j3a7TTtff^aT05

TUV Xptffrtavwv
ot
*

tJta

tovtov

yap

oixet-

ouvTat auTO>
tyiv
ptot.

TCtoreuoVTes et; avTOV.

Aeyet Trpd; avy.ot

bus dotem Christianorum.

rttaxtfJa;

Touto
vvwrbs
Ttav

yctp

xai

stTrev

dtp5etc

Mecrouo-y);

$i

XaSpaiwc

Aa(3ovTec

Ta
tovc

cfuo

N/jrrta

xai

d?.t'you;
lcTtaV
'

oixeTcbv

Trpoff^X^ov
e2co
rvjv

tco

iepef.
ot-

6
y.ZTac_

Kar
y.ai

yevopevoi
/etXav
tco

yaTalmovTZq
tepsi

6[Et

soli facti,

relictis

nd fores servis,] narra-

to Iftwf

Tracrav

yevofievyjv
erri

auTofc

OTTTao-iay,

xai dptoXoyyieravTe;
XplffTOV
,

rrtffTeuetv

tov

Kuptov
auTofc

'Iroouv
T7,v "ev

Tiapzy.dlso-av

av-ov

dovva*-

vel dicta ad verunt ei omnia, qua3 facta fuerant in Dominum Jesum se eos, et confestim credere dicentes, supplicaverunt ab eo, ut daret

^, ",L
a
pti . anlur

Christum,

eiim Fdn*.

XptffTW crcppayfaa dia tou

yevdptsvoc

(3a7TTt'cr^aTcc.

'O

6*e

7repty_apy;;

xai

d^o^acrac

tqv

Kuptov
ffcoJ-/7-

'Iyjffouv

vat

xai

Xptffrdv, tov ^eAovra rraVTa; av.pcoTrou; .myvcofftv a^Oeta; sASetv, Aa[3cov eic

xaTyj-

Qui alacri gaudio repleeis signaculum baptismatis. vult omnes g-lorificans Dominum Deum, qui tus et veritatis venire, acsalvos fieri et ad agnitionem eis mystenum cipieus catechizavit eos, et exponens
fidei

p.y]ffTyjptov rhc rrt'avTovc, EX^eptevoc aurofc zb X 6vou.a rov XlaTpbc, xb OTecoc, xat e6aTTTtffev avTovc z\c IIveu^aTO;. Tdv plv Ulaxat tov YtoD, xai toO aytou
y)ffev
r

xtoav ovoptatrac EuoraStov, t^v

Ttavyiv

dz Tuvafxa auTou

Ta-

pteTovoptao-a;

eoTrtOTyjv,

ra

oe

Texva

ctvTOV,

'Ayarrtov, rbv Sk ZTZpov tov ptev TrpcoTOToxdv dvo/nacrac (Jtere^xev avToXc tov dyiov dvoptacrac GeoTrtcrrov. Kat
ffcop-aTo;
'lr;cro-0

nomine sanctissima Tnmtaquidem vocavit Eustathmm, uxotis Et Placidam eorum, priremvero ejus Theopistam y, et filios et alterum Theopimogenitum vocavit Agapium, sacramentum Dommi stum Et contulit eis sanctum Domiet dimisit eos, dicens z
baptizavit eosin
Eilius Dei sit vobiscum, et nus et Jesus Christus cog-novi namque, quod donet vobis ^eterna regrna; nostri Jesu Christi
:

xai

tov
xat
effTco

Ttft.ou

cttyaTOc

tov

Kuptou
eirrwv

y-fxcov

XptffroO,

aTreXucrev
pteO' uu.tov,

ctvTOvc.,

'0 0eo.

manus Domini vobiscum

miniparadiso
Joannis,
Tjien3 v

sit.

xat d Xptffrd;

avTOv SafftXeiav
eortv
'Tptef;

eyvcov

x ptTi dpiv rvjv yap Sn %*? Kup 'ou ecp' upac

xai
(

[voluptatis,]

Vos autem cum fruemementote animie me

de 6rav

avli^TZ

ev

Tiapaoetffco t9,c t P u-

facto, acciita postulo vos. Mane vero ad Eustathius paucos equites secum, perrexit

montem

*c pttqTATHII UXOIUS ET ACTA pabul. m.

a. wonttft.

***.
_

Vlli.
{

montem,

et

prope

locum

*"?*
b

viderat, mieit

vestigand* venatiom*

^^JfZmu*
et so

bteIltu

n-

*"

^.

__1

._.

iirl

r:pd--.--0v

.poa .Uyo-V

______

*
toai pro-

\ivi, susChristus nlras -Dei

spp= .

FUiumetSpiritumsauctum,

^svsi.t^'* ^^ g
et creao^u^ u et nun

s.
<=

XP

S
'

-*S 6_

SM
s

*'

^
r_

^g^Z^rr.a&v-

.'.,_.
ras ti diabolum,

.^olit.fltp.

Modo supei.

roc,

modo

conculcast,

eum

qu rto de^

aou,

ceuerat

ffi
opera,
aboli

modo

spoliasti te corrupt.bilem

hom.nem

,
;

es mcor.uptibilem,
fide!

cula seculorum; modo

xt ,ou <^f^f ^. quoniam gj^,,, --...^ Jmj diaboli.eoquodinumreliqmsti.etfestinatomnem ^ ^. eo quod illum mm* movere a" inven.ionem
contia invidia cominoveb.tur
reliquisti.

tu*

P-*J*
,

^ ^L
xai
_,_

ry

^
.

^,,
d
"

M
...

al

fti-

_ 1 u..svt

&v

i_vos

*_. * fe? bj*-*

-- V ,.Ecea accipias coronam vi. anulta su. tinere, ut ^,modo negotns buju^,jc enim exaltatus es usque ergo^tam culiettemporalibns opibus. Oportet
necrespiciasadgloriam.qua.tib.fuera ; yi repugnans bommibus cupiebas

circa te

oportet^

p vauitate, et rursus exaltari liari de alta tua tus deficiat divitiis. Non ergo tua ritualibus pnu sed

~ W 'JZ^ M ^ ^ ^ ^ "P--^
TO ff v

,_._... ,.*.

^^ ^^,^,
fc6oAo 6 ,

*-< .ymoofc

_*-_-

_. vix>j?.

Tdou
j'

ui)>wQy;

c roS ^; ou rourou ~c i /,' _."_U__ r_ tou toO oe

i

B^
:

mKwi

r ,;, 5s

J,jurfp*rp,
i,ivoU ,

^,

^ m

n^
.

quemadmodum
sic et contra

imperatori festmans^pla ctor ostendi, mortali

,
mi-

^"TZ
ytfP

6^^

p<r,

diabolum strenue agere festma,

et

y wrai JjJJj "-,

bnytfa.

oS 5 xl xt toO 5 (6oXou
ejo! r

t^

Wt,

H<
. o __

ESSZFSUi priam
pere imminentem
tibi

enim bnmUitatus
te

v^,

fu eris,veuiamadte,etrursusrestitua_n gloriam. Et postquam hffic dixit

mpro-

Dominus,
vis acci-

^ STJK ^ ^ ^^ ^ M

^,
ywv tm EuaraGtw
vov
ffol

^
7r[paff/-L6v,

ascendit in cados, dicens Eustathio

Modo

ISCv f3ou>,Et Je&EffBai

rfiv

tov Trpoxeipfi-

temptationem, an in extremis
Supplico ouppnco
te, ie,

ein ffX TWV

r.p-pwv;

(arim 7 ua*
cxjteritur

diebus ? SDicit Eustathius 8 Dicit Jfiustatnius

.

Domme Jesu, .uuuixuc -^u,

o u*/ 8 Aiyet

o ^

E-Jffro-^.oe

.*-

r~
Aso/^ai
e

ffou

Kupie,
,

sl

ouz

sinon est possibile evitare, Q[ n0I1 e st

._

decreta quaea te nobis decreta

bnv

irapeXGeiv ra opiaueva
vnftr r.fj.di

?
,

'

r,uwv, vuv^ ua/Aov d

xa. xai
ri

: ...i^nnn t/_Tv.T.tn+inr.pm inhp temptationemjube, sunt, modo nos magis accipere da nobis virtutem susUnere, quae promissa aa et

ir^fi-vi affQai

rAu TT-p._r_i____7t__6v zbv Tretpao-uov

xeAeuaov,
tva

db$ dvvaOoc uuva

rt;
rriq

utv uTrevey/.etv
eire/Owv

ra

erraydueva
rv.v

Xoyto-uo;

adsunt, ne aliquotmalignum verbum adinveniens nostrum a tua fide. versarius, commoveat sensum

rrovyipo^

o-a^eua-/.

(Jtavoiav
d

r^Civ arro
*

eic o-e TT-ffreo;.

Myti
r,

npbq aurov

Kupto;
itrrat

'Aywvi^ou
usS'

Et

ait

Dominus

Concertare Eustathi, gratia enim

xat tVxue EuoraOte,

diatpuXaffffOUffa

yap xpi?
xai

fJ-ov

vpw, F
airo

C raea vobiscuin est, custodiens animas vestras, Descendens vero de monte et ingressus in doraum, renuntiavit Uxori
suffi

uuwv ra^

<\>v/ac.

KareA^wv
et
ty,v

5e

tou

opov^ 6

EuffraOto;

eiffeXS"&>v

oixtav,

omnia, qu&3

ei dicta

fuerant a

cMyyetAev

Domino,

et

Dominum,

simul flectentes g-enua, supplicabant dicentes Domine Jesu Christe, fiat vo:

ra lalrfiivra aurw, xai xA(yovara, e^&vro rou zou liyovzic,. T6 j&vavreg ra Xyjua ffou Kupte yeveffGw. 'Oliyav de ^uepwv <_ueArh ruvatx.i

luutas tua. Paucis vero diebus transactis, contig-it

a^gritudine pestifera affiigi

Qqugwv,

ffuvf3y]

voaov

_Aotutxr,v

evcrx^at
tqvc,

r>5

otxta

domum
Hoc

ejus, et

mori

aurou
ra;
Gto;

xat

reXeur^ffat

7iavra;

naldac, aurou
6

xat

omnes

servos cjus et ancillas.

facto, sentiens

TraitJiffxa*;.

Tourou 6z yvouevou, ^ffQero

aurro

Euffraxai euuy)

Eustathius pra^dictam sibi temptationem fuisse, et gratifice suscipieus, poscebat Uxoremsuam, ut non
deficeret tribulans, et post aliquod
vit

r6v

Trpouyjvu^ivra

Tretpaffuov etvat,
ttjv

Xaptorco; dzlay.zvoc, 7rapexaXet

Tuvaixa aurou

equos ejus et alia

tempus occupapecora aer quidam mortifer

:

utxpo^ux /.ffi. Kol uer'

-

6>.tyov

nva

xpovov z^Baae xa-

ra ruv
za

'imz<iv

aurou xai

rcov

aXXcov xr/ivwv ptotpa rt;

iravra ra
xrv.vyj

et

mortua sunt omnia, qua^fuerantilli.Etexcipiens

temptaiionera [cum gratiarum actione]

Qavartxr,

xai

7rapaxpv.ua aTreSavov
aur&i.

et istam

Trpooovra

Kai ouru?
ruvaixt xai

6^e;afxvo; xai

raury]v

discessit oeculte de
Filiis

domo

sua,
]

una cum Uxore

et

Wjv ffuucpopav tvyaaivTtoc., avexwpyjffe roq otxtac aurou

aeXti^otus,

[ad semotiorem
-_j

locum

Videntes autem quijr-

a^a rn

toIc, 5

Izxvoic, Texvotg

tic, elg

avadva-

dam

_ de malignis [discessum] eorum, aggressi per fjfjj _ __

^_ :

XExwptffpt.vov T07TOV.

Kai

GEaffaptevot rtye;

rwv xaxoupvuxri,
di-

noctem, diripuerunt omnia, quje possidebant

au-

rum

et

argentum

[et

mancipia] et vestes;

ita ut

ywv ryjv apxayhv

ev re

avaxwpyjfftv
e*roty;ffavro

auruv,
Trayr--V

?.Gdyr?
rcbv

Iv

uTrapxdvTuv
xai

aurou
iua-

nihil relinqueretur de substantia

eorum,

pra_ter ea,

%pvai<a
,

xat apyupt&j

xat

avtJpaTrdiJoii;
ryj;

quibus amicti fuerant.

tristitia,

Cum

essent ergo in ejusmodi

rtffuw
7r^y;y

u$

uyjijev

uTroXetTreffOat

ouffta?

aurwv
xai ffuuxat
u-

reliqua illorum possessio et substantia

ad

tov

_Tepiee6XyjvTO.
Traffa
r)

Totaurat^
aurcov

e7ry]petai.;

nihilum pervenit per fraudes inimici.

tpopaTs

xai

/\otrr_i

XT>5fft?

re

Trap^t^

DIE VIGESIMA BfESPTEMBEIfl

127
A. .0VTM6.

napfo

6t?

avuTiapiav Yucrihfyv k^

e7ri(3ou?,-o;

rou av9 In
illis

T.xetju.evou.

9 'Ev de

Tai; r^-epai;

exetvat;

O^OTeXou;

eopr/i;
''-i

diebus,

omni populo bb celebrante

feirti-

M^
'^J" ^' r
, jient

e7riTeXou/j.evy}; fcffiVlx.MV T/j;

xaTa rwv Flepawy vuuKj

XapfJtoffuvJis,

eixoSt

xal tov

xal tov 0fpmyftv Trpo JfavOTpaTyjAar^v fcvra x! tojv irapsivai r^ ioptf, w; Ve xat ob X wploxm. TrpwTOV r/j; oi^Xtfrou. Kal fcnrttw 6Vt oDro) ^ V *"* EX'i ava "** navT; ouv p^v uTToXet^vat TWV auTou, pfrt 01 xaipou poirii ouv 6 fiao-t/eu;, za. TtaVTOV eupEdxeaQat. 'EXuTr^/i xal Traoa foAipfe **avrov ff a ^ <nJyxXTo Trepi aup-per,xoToc. Toti Xeyei ff P o? aurov Tt X v 7T E pi tou Mexpt Ttvo; Treptv.vov.v VTau6a, KuA Tvvh avrov yap Aeupo XaSovTe; Ta Nifria rifiav, avra pte ptou ;
(3ao-i?.sa.

W &

W^K'

BOpTa^Siv auviSatve

vitatem cum feertide facta fuerat, oportebat etiam et Placidam vitatem suam facere iu praesentia, quippe cum esset magister militum et princeps senatus. Quserebatur, et inveniri non poterat cc. [ Omnes itaque te.nebat stupor, quod uno temporis momento ita res illorum dilapsae essent, ut nihil illis superesset eo-

imperatore pro victoria, quaj in Persi-

tt

a^x

rum, quae possederant] nec

ipse posset inveniri.Mceimperator, et omnis senatus de rore perculsus est acciderant ei. eo, et omnes stupebant de his, qu<e

Tunc
ipsi

dixit

ei

Uxor sua: Quousque exspectamus

hic? Veni et

a6va

TfepaeXetwrat
6ti
<?

fyuv,

avayuorpw.iv

rfc

xp;
^uac.

accipiamus duos Infantes nostros, enim tantum relicti sunt nobis, et recedamus

Taurr,;,

Nuxtoc
i6a?ti;ov

Bvsifa yeyovau-ev 67TlxaTaAa|3ou07js XaGovTe; Ta

err\

rot; yive&oxoOffiv

hinc, in opprobrium

enim

facti

sumus omnibus

co-

duo
oe
,

Nfata

d 5

njv

AtyuTTTov.

'Huipwv
r/j

Wo

njv

Trooe.av

Troty1 o-af/.evot

Trpoo-Ua6ov

aAao-<77?

xal u-

gnoscentibusnos. Et nocte superveniente, accipienPosttes duos Infantes, pergebant ad yEgyptum. quam vero duorum facerent dierum iter, appropinvoquantes mari, et invenientes navim adpiicatam, et navigare. Contigit autem, lebant ingredi in eam esset et immitis. ut dominus navis illius barbarus dominus navis Ingressi ergo navigabant, et videns decora facie, valde Uxorem Eustathii, quod esset mare, exiconcupivit eam. Et cum transfretassent

povTec
Oetv ei;

Ttlolov irpoffopu.v]ffav

rw

fcpfeu,

e&frouv eloeA-

W
r/iv

p 0V toO
etvat.

xai tov vauxfcjxa. TrAeuffai. 2uveS* oe (3pSapov Tiva, xat^av/^epov TrAotou exeiVou
ouv

xW
ftbu

*E^6avT;

Meov,
aurife.
,

Ssaff>evos 0 o^vau-

Tuvatxa
--ipaff

rou Eufffa&ou, ori

Apata

r/j

ff<poo>

Kal
Trap'

ev

to>

oWpaffat
to vaoAov.

auTOu;

M*

tv lueyovTwv 3e aurwv aTrodoOvat, vauev rrpo^affei O^Gev tou ta; vatxa rou EuoTaOtou eou).uffaTO a>a tou 6eaoao8ai > u toGto yap xai 'EttI tto/.u o^ avTi?.eMv- ai ow. 3-eAev a^odoOvat. TrapaxaXouvTo;, veuet o vauvovto; toO Euo-TaGtou xat to TreXayo; aurov axovx^po; Tat; vauTat; auTOu eE;
xaTo-xev
,

nv

0a/ffffav

^Tei

aurfiv

autem illis, gebat ab eis naulum. Non habentibus redderent.retinuit Uxorem ejus, tamquam pro unde coeperat, cum primum naulo, [hoc dd enim consilium eam reddere. illam contemplatus esset, et noluit contra moveret et obuiteretur Cum vero multum
nautis suis, ut Eustathius] innuit dominus navis illum projicerent. medium mare

Tiaai.

10 IVoO?
Ti

3e

EbazddiOi

, rw emSooAw woi
,

insidias eorum, reli10 At, ubi sensit Eustathius suam, et accipiens duos Infantes suos, quit Uxorem
:

K*w
f
'

o Wma,

ETtope^ro oJupoftWOS
6Vc
>i

aoi xi iufv,

MbirAp ^''

"\^V ,U" ^^" av?f" a/

"

"

Yse mihi et vobis, quia ibat ingemiscens et dicens alienigence marito. Pergens Mater vestra tradita est

Lto, DapnrffiMf wra^, ^8 T.va torifc x^ v

T orevaypoO f^

^v

roO
Bei-V

Umt

Midfaww ra
ro

5^0

(3a<:rai;v N^Tica
b>

5.eX-

pervenit ad quemdam vero cum gemitu et lacrimis, abundantiam aquarum non est fluvium, etpropter Filiis in aquam. Portans ausus ingredi cum duobus

rov orap.ov.

Baoraoa;
Irepov

oSv ro

a.roi, xaratnev

eVT.06ev

5 mniuS. I
Z 6 na.d-iov airoi,
Xcov

3P..
S

ttt^rA.tw^
,

M 8f*
X*f

humeros suos, vero unumlnfantemsuper transposuit Infantem, quem terum circa ripam, et et ibat ut reportaret et portaverat, super terram,
alterum. Cum venisset erat) intendens vidit, (nimis autem fluvius dilatatus ejus, et abiit in sylvas. etecce leo rapuit Filium in patientia, spem desperaus de eo, reversus est

reliquit al-

autem

in

medium numims

ef><rT&v

oWuo-a:
roO

v.ai

ro

i^arp^ev 09 eiaU.. rrifC * " ^ E

xai
Sr

J0 v
rh

^ora^oO
airoO

arevio-a;

M p E i,

fri

tow **
^au-

n.ov Xov C roO, mpp9fl. Kai 3 M pei o ,i, ? pov

xai

topevero.

f^

xai Oro

^ ^o

OroO eaa^evo; oiv t Tbcva xd^v t^ ? t-Mb d ofcpo^evo W.v OroO fcnw

^ W ^p.W

Kac tetMfi

piryev.
yevo^v,

"

"

Et habens

^ U M.
ip ro

Filium ejus, et abut et F literlupusrapuit alterum Et cum esset in medio non potuit eum consequi. capillos capitis sui, plangen fluminis, coepit eveUere
se projicere iu et ululans, voluit

alteriu.-;, et

cum

abiret, vidit

et ecce simi-

aquam, sed con-

U rov

xrS>,iv

rco

TO ra,oO.

W'0 5e

oL
'iv

roO

Etan
4v

Xecov

li J*t_Ihto

"PT"

"^-

5l 9 a?a;

Qeaaaaevoc 5e

SXaPii

xr
ro

*poWv
ettopevero

Bn
J
ff

providentia Dei, qu* iutuantem eum reddidU aqu. [victoque eo doloris .mpeU. P rovidebat ; servabat ml^um rapiens Puerum, exivit.] Leo vero superms fluv providentiam Dei [et transiens

vcrepco xai
.ocpceve;

WJ^.p
xa.

Epi(*ov.

r Z L

abiit iu

pa=tore, desertum.] Videntes autem

Ifa^

(3aar?o^vov uo
ro Z ouevoc
e_x

?ivro;

Sciv,

xi p-^ev

tivafa,

Puerum portari a leone vivum, provident.a Puerum ctum et"udicantes, divina eademque auxihan lum ervatum incolumem
,

[nulloque malo

affe1-

L
vo(;,

TTpo;

rd

e>e>ea6. uro ex rov

Splpcov rc,

^aSpOXqMc
aveycop.o-ev.

Kara ocxovopav 5e ro Xedvrc f,er x.vciv. n.Jov aov, x

o P'+^ py.v To de erepov n.5iov

^,

"

op.o lM ;

utto

iiwi,
oVep

SooOSou
11

eTc^p^ovre; p.er iWvre; r.ve; por-^pe; a4.^iv. cpei^avro iv roO lv,.ou ptfw _
oe
S<

a?W X 0 xi
re

urd

Otto

vhi

Ge,; Trpo-

iU

'Exrepo.

Tioc^eve;,

xl

oc

aprr)pe,

iTmrioue

Jf
t

SS 35

W^

sive aratores de er-o, sive pastores, P cipientesPueroseducav. ac nesciebat, sed ,nd se Hffic vero Eustathius

~~~

-J

Septembris Tomus VI.

*- ** ^

p^ptugensetlugenspariteret^d.eus:
xai

ravra

.oo

EUSTATIIII, UXORIS ET PIL. VCTA PABTO. SS. " f nrhores modo vero Uyw Ot>ot r$ nort SaMovri As
'

<$ev6>y

vuv|
,

nudntossnml

Efeu mihi,

fucrnm.modocaptivitatismoredesoatusbum.

^**^*^
eu

^qnimn^termilitum,^^

ss::^

In mder ^sme,needespiciaslaenmasmeas.

Filios

e-o iu amicos habuit compatientes ei, eg-o vero qute desertoimmitesferashabeoinconsolationem, rapuerunt. Ille etsi ramis caruit, sed
est ilU
Ille

possessionibus caruit, fieH vid o. Ille enira, etsi habuit, supra quod scdere conccssum tamen stcrcus veropcreffre endem patior tormenta.

E Z

ini

tc Domine, dic ntera te quoninm oportet aliquid in me sicut iob. Sed eeec plus

W^ k'W^ ^ ^;::^"?i^ c% .**u *-. *. $ ^ ^l W. U ^ p^ kt^ ** y^

vuvl

JZ* 7 ^
eiS

51

4?* *** W"*** ^/

P

<*

U(po .

r&c

e7

xrato, fl
KOpte
rov

ii*0*

Afcl
*e
-

p. Mip^at, A S x!

ppmt .
xl

ita

*Aeo

fe

y^r^

W
,

opfi,

Vufi* d
ett!

eyi

.* &

fa X EV

ecp

x
r

r*

sv,; r<

uimfow
xl
tt-

npapfe.

meos

ouvr S p pTraVavras.
?.?.
rr.v

'Exefvos tpttou;^

fajw

wpvppK*
eTrt

yrov,
'Exeivo?

eyu

*
xi

n WS
xAatfwv

eyds

rv

impqag,
eyevof*nv

radicemuxorisrespicienssecumconsolabatur;

eg-o

pRmtns
6

ruvatxos

(3Ae;rcov

^eO' eurou irap>jSxpifcos

nulvero infelix undique sine radice factus sum [ mei videns] sed sum silameescintillamgcneris

yopstro,

r7s

TravroOev

conmilisramis in dcserto, qui undique procellis

multiquassautur. Ne execreris, Domine, tui servi oportet. loquia, doleo enim, dum dico, quae non

pi& ar.cMpa yivovq pmi ayopwv, oUAa xA<Jou dUyp/ kv ep> lora/Aevou 7rovrxoSev ylovovfiau vnb XedUtto;
ro-3

irowjpov. MrJ
o-qv

ps

eyxaxijffyjs,

Kupte

'I^eroC

Xpi-

ore, r&v

doOlov jroAuAoyouvra,
/xi^

7rov&)

yap ayu^evos
y-ou, tvot

Pone,Domine, custodiamori meo [et ostium munitioiiiscircalabiamea,]utnondeclinetcormeumin

verba
malitise, et ejiciar a facie tua.

xwv Xeyw r
ixxXtvy

oeovra. 0ou, Kupte, (pu^a-^v ro> aroircpi

paxl pov, xat ^Jpav irepwxws

firi
-h

ra ytLh\

Da

vero jam,

y.zpdia.

pov

eig

Xoyovg

irovptas,

xai

B Domine,
/?"

requiem de multis tribulationibus meis. Et ha3C dicens cum Iacrymis et gemitu animi, abiit ad quemdara vicum, qui dicebatur Badyssus ff\ et in^redicnsineumoperabaturet acquirebatvictum. Commorans veroineoper plurimum tempus, postuejusdem
vici

dinopptycp tto ro-j

Xoiirov xaraTrautrtv

Trpoo-wTrou aov.

Ao; di pot, Kupte,

rwy ttoAXwv pov SXfyetw. Kat raura

^ywv
rtva

/Ara
,

crrevayfzou xat

^axpuwv ^u/vic, xareiagev

xat
eto-sJ.S-wv

xm/wjv

xaAoufAevyjv B6*iffffwv.
r/;v

ev
ev

uni

Btpya^ero
ery;

ecp^epov rpo^riv. Aidrpt^ac, dk

ts
xwfiy]c,

lavit

homines, et posuerunt

eum

cu-

un?

TrAefova TtapexaAetre rou?

xat xa-

stodire agros suos, et

mercedem

accipiens, degebat

reoryiffav aurov (puAarreiv rou; xapTrou;,

xai rov fj.tMv

ibi

annis quindecim

ryr/,

xo^t^o^svoc oi-^yev

em

erv;

te.

ANNOTATA
rr,z Etdw/.ouzviz:. Deinde nomine Placidas. Verum levioris momenti hujusmodi variationes cum Ms. Grrmco Combefisii passim pr/vteribo, uti et ea, quee in Mss. Latinis minus latine dicta sunt. Hellenismos enim solcecismos et hujusmodi orationis vitia facile lecior advcrtet, ct, si volet, corriget. Reliqua, quse fere sensum Grsecum exprimunt non nisi hinc inde obiter emendabo.

GrxcQ

in nostro est

Palsorum deorum cultu dominante,apw^ Combefisiwn

fuit

lege, ut est in

Medicceo: Praefectus

ab imperatore militibus

vir,

b SpTV)XTTj5, vertitubique noster Magister militum Lipomanus Dux exercitus. Vox Grxca utrumque fert sensum: quod noto, ne quis ex hac voce evictum cupiat, scriptorem vixisse post tempora Alexandri Severi, a quo magisterium militum primum institutum fuisse Pancirolus et aliicontendunt. Ms. nostrum Latinum, ceteraque passim omnia, tum hic, tumin sequentibus habent Placidus, pro quo ex Ms. uno reginse Suecice conformius ad Grsecum substituendum duxi Placidas. c Snppteviea, qua in Latino nostro desiderantur ex Ms. , contractiori S. Maximini Trevirensis C uh i>r<> ;niimalibus terje facultatibus, etpaulo infra ac ceterarum opum copia,^ro universis etc d Mehus Ms. Ultrajeetinum S. Salvatoris sed daemonum addictus servitiis e Emcomnia desunt apud Combefisium, usque ad mfcpwforw infra ad litteram i. Ceterum vrovter
:

c^eCathohce exphcahs. Quod si meritum

hic crudius sonet, asseratqne aliquis, opera ucuZle morahter bona nutio sensu proprie merita apud Theologos dici posse non retuctabor aTfaeTis eiiam debebit vulgarem satts esse et fuisse olim, ut testatur S.Augustinu lib, de Prsed capl simiLm

'acienselcemogynasmultasplebietdPnrP^n
ditaest oratio tua ct

IST^SS^SZ KV tfSS
.

T M m^iaJ^S^i^SS^^77^T an^ eleemosYnT^u^^r f ^

a
~'

JlomTL

itZZ'fnZZ% 1 ^"pa UCV

tell, V

^Z ^' T

PlUrim S

thest inclusa

^.

M jUdidis Suis P ibus "*<*<**

De

Cornelio Centurione agitur in Actis Avo autem q " idam in C area Eel,fflos " s ac tlmens D eum cum omni domo sua,

'

^^exau-

ul' 12

mmtii ad Petrum missl

arf e m.- Corneli,

31 at<

MS

gm si caruit Placidas,
P".*
'",""'-" S,
dici,

bona ejus

en

AugusUnL

ideo

"stum

POtest,
:

credere meruit quia v r tt, P lt cujus accepte sunt e quiuquid ig-itur et ante auIJ in Ph ? quam Chnstum

W iSS^ iS," ^7 lSpZt^lT?^tT

/'
'

elSJn* m
:

eXZL \ "f
?

crederet, et

^^ ^^
f

qW* hu
cum

habebat J am < Cornelius, Pl riS COmparati eX hae

:

Spectare Possunt Solet d de Corneli aate quam ^edidisset iu Chri-

crederet, et

cum

credidisset.

DJJ<;

VK;ksima 8BPTBMBEI8.

m
;

beneoperatusestCornelius, totum Deo dandum cst. Hic vulgarem loquendi formam habes, dum sensu slrictiori sumilur, a sancto patre improbatum, ne quis in similibus operibus meritum super-nfjy turale reponeret. h Ms. S. Maximini Treviriensis habet Quos educabantparespropriavoluntate:te#e exGrseco Quos educabant indole ct propensione sibi similes. i Pro eo in Mss. Latinis est Erat vero nobilis in justitia, et potens in bello, ut etipsi barbari subjug^aset,
:

rcnturabeo. Eratetiam venatione industrius pcromnes dies. k Sano hsec iterum sensu intellige, de dignitate scilicet improprw dicta, quo sensu non rarodicilur; quempiamv. g. hsereticum, probissimum esse, vivere instar Sancti, dignum esse conversione adveram fidem etc. eodem etiam interpretare, quse infra Salvator apparens, Placidffi exhibetur dixisse. 1 In exemplari nostro Grseco videntur atiqua amanuensis incuria omissa esse, quse ex editione Comr noivxbq ds zo j (rTparoni&ov mpl rhv vuXkijfyiv atr^oXou^evou, yatvereu %vra ilc t&v befisii ita suppteri possunt eXa(j>o)v efc, sicque cum Latinis nostris satis conveniunt. Quse hic narrantur a num. 3 ad usque medium quarti, Hsec audiens Magister militum etc, totidem fere verbis habet S. Joannes Damascenus Qrat. -j
: :

de Imaginibus. na Verte cum Combefisio

pit etc.

Per prterupta et densiora sentis

et

dumetis loca ac plane inacccssa erum-

n Solcecismum per cum aut postquam facile corriges. o Consule sis, si lubet, quse dixi Commentarii prsev.
locum.

4 de Athanasii Kircheri conjecturis circa

hunc

npb$ wuXkr^fw.Presshtsad p Conformius ad Ms. nostrum Latinum legit Combefisius nfjv y.u:r/vW.mo^ nostrumMedicseum verte Etcum esset concilii inops, quomodo cervopotiretur. q In Grseco est Imaginem diviniejuscorporis, quod pro salute nostra benigmssime assumpsit.
ffi
: :

exercendo opera justitise naturalis ex recto naturse instinctu, seu tatia, quse, si in me crederes, per gratiam meam evaderent meritoria vitse seternse. Consule, quse notavi superius. K f Suppleta sunt, quse deerant in nostro, ex Ms. primo S. Maximini. ret Hcec supptevi, quod in Latinis desiderabantur. Idem esto judicium de iis, quse virgutis inctusa peries, ubi non indicavero aliunde desumpta esse, u Corrige ex Grseco Et suscipientes sig-naculum baptismi in Christo, mundamini ab inquinamentis peccatorum vcstrorum. Etpaulo infra Pandamtibi mysteria salutis. x Oportet prima ilta visione probe de omnibus instructam fuisse Tatianam. qusc tam enucleate hic exponit plurima. Combefisius legit iva 3ttVfjta<Tff rhv &wap.iv fwu, marevoyq e^ Ifii, quse tatem sensum
r

Id

est,

adfaciunt Placuitigitur tali figura novoque hoc ac insolito spectaculo in cervo tibi apparere, ut meam et sic nova fingitur appamirata potentiam, in me crederes. Hsec sunt verba Christi ad Theopisten,
:

ritio.

Methaphrastis habent, Trajana y Ubique in Ms. nostris Latinis nomen ejus gentile omissum est. Acta nostris legitur, et Christianum ejus nomen in aliquibus Mss. Actis et Fastis saoris pro Tatiana, ut in Agapitus pro Agapio, et Theospitus Theospite scribitur, pro Theopiste seu Theopista. sed mendose uti et suspicor ortam opinionem, quse pro Theopisto. Ceterumex S. Theopistse mendoso nomine Trajana, alibi uspiam reperire quidpiam potui, quo nitereEustathium statuit Trajani generum nequeenim lubet, habes apud Dionem et alws tur conjectura tam insolens. Ex nominis propinquitate conjectare si tutorem, virum admodum potentem, adquem Tatianam referas. Tatianum, Adriani csesaris fecit sacro-sancti corporis et pretiosi sanguims z Ita Mss. Latina omnia. Grsece est Et eos participes postulo vos at deviat hoc Domini nostri Jesu Christi. Paido infra Mss. pleraque habent Joannes ego Joanni apostolo. modo majus S. Maximini Trev. Commendo autem vos S. nisi Inaym interpretan lubet inaa Legit Combefisius h:rn 01iu.ivz, qua3 indicta sunt, et correctius; .-Deeerta, cogitatio inimica; pro malignum verbum, et deinde tentare. In Latino inferius lege Ne qua
;
: :
:

Eustathi, et confortare pro concertare etc. de Persis festum cum pompa ageretur, bb Pressius ad textum Grmcum verte : Cum publicum victoriai imperatorem eum diem solemnem agere. Oportecontigit etiam et Raudium, ut par erat, esset maximum, Quem eo quod esset dux militiffl et princops senatus bat autem et Placidam ante alios adesse celebritati, dictu.Si divinannisi et illum commentus est, non est facde hic triumphum designare scriptorvelit, gaudium exrecenU de Perm nctodum est, suspicor, pridem institutam celebritatem quampiam,non '

riaatqueproptereaminstitutosludossign^^

sbd invaswnem Arabix Petrxte, quam prxtatumnonest, nisi quis velit Persicx victorix nomine venire Urbnin secundo Trajam subjecU. Ea quidem victoria txtitiam fec s SyrixPalmaimperio Romano Verum cum is ante annum ChrtsU 105 imper* 8 secundo ^iuZpho le Dacis non mediocriter auxit.

dTSnon triumpharit, luvc conjectura cura chronotaad nostra non cohxret. Igttur defesto qu,
annTo
qui meritis et

Z^tantum concedi sotitum,

nesmagistratusdignitateanteibatt etsijurisdic^ senatJLgit auieJens6rtisvetuste^ arbitno e mertits legendi competebat, guandoque viros atios egregios pro et antiquarios apud Samuelem hZbesscriptoresantiquosplurimos morem Breve est lidem Livii testimonium, scribentis Cornelius legerent Ifl T. primum censor ex iis, qui viverent, fuisset, eum Principcm
:

P^^

ut, qui

sed cum Neque tameu hanc consuetudinem sccutus est Sempronius, Maximmn ^sulem. fecit Principem in senatu Q. Eabium cc Mendose habent Mss. LaUna omma,
suisreliquisset
:

^^^^^ ^
a
1

^ ^^ PU.cu^U^ ^%^
n
Q

a i>
.

loi

qua^s

diu certatum es* t

erbis,

suo arbitno

Combefisius, Twv aurov

xPW*rw- Latina mce?

^^^JS^S
w

mom ento nullum de

satis ostendunt,

eajam otim

abfuisse. dd Discedit hic

non

nihil editio

-<** nosti o. Inanoaraphis Latinis siccorruptelegitur Combefisu a Ms. ,,^fm inapoy Yolens

ACTA FABUI,
A. -swy-o.

SS.

EUSTATHII. UXORIS ET PIL.

ro Mtem vidit i-u autem viai- Eustathius, nolebat Volens eam habere secum. Ut

eam

dare. Diu verocontradicente eo et sup-

, exhoc

It

lOCO, reperi.

vestigiaassignent,
*

quoddam Persi.v, at cum ahunde nulla ejus *.. __., Commentam nrwvii Videquxdixi Cnmmpntarii prtevn nonmagno fundamento mtitur eorum opinio.

Zt

fuisse qui cy/yn^, v rr &unc, ouieonjectent, oppidum '

LXi<r

/uc i Aft.

Mfrv

quos Badyssi mercenarius egit,

numero annorum, C*p M < i. Ceterum ex determinato hic Comment. pnev. 3 num. 33 et seqq. aliqualem chronotaxim statui

<to

CAPUT
Eustathius, imperatoris jussu ubique

II
invenitur, copiis prwfcitur,

qucesitus,

Uxorem

et

Liberos recuperat, belloque feliciter functus, quod idolis sacrifi-

care nollet, martyrio

11

cum Uxore

et Filiis

coronatur.
avrov
ry zrkpa dvzrpdyY.uav
xtdy-yi
pty)

Imminente
belto,

impc-

ratorit

Filii autem ejus educati sunt, sicut supra diximus, in altero vico, non cognoscentes alterutrum, quod essent fratres. Dominus vero navis ille
alienig-ena, accipiens

o:
hikauG
ort

Yioi
kv

xaSatq

7rpostpyj-

-*-

eTrtyivcooxovre;

dX-

thiv

atJeAcpoi.
ty,v

'0 $z vaux^yjpo; exefvog d

Uxorem

Eustathii, perduxit

aAAdtpuAog,

Aacwv
rf,v
td\'av

Tvvaixa rov
,

EuoraO.ou,

aixyj-

adsuam
omni

patriam. Domini vero gratia obumbravit

yayzv

ei;

itarpida
coore

xat TOtauTyj

X^P

lc

*~

Mulierem, utnon se illi illi tempore hoc enim et postulabat a Deo, ut custodiretur ab alienigense communione. Contigut vero, ilJum alienigenam mori, et ipsam esse
:

commisceret alienig-ena in

axixGzv

rf,

Tvvaiy.l,

ptrj

nXyiaidaai avrp zbv dXexeivoi;.

AocpuXov ey Traot toi;

>3TEfro
7rap'

yjiovoic,
vj

Touro

yap xat
$e

avrov Qiov
tyjc,

Tvvh tov dta^vlaypYjvcct

zat auTr;v en
y

avrkv

d-KO

tov

dl^oyvlov xotvuviaq. IvvkoY)

ddziac,

autem diesfactus estincnrsus hostium in illam terram, ubi erat Usor Eustaqui exeuntes plurimas invaserunt terras a Eothii manorum. In nimio erg-o tumultu cousistebat imperator de invasione hostium, et commemoratus est
suae potestatis. Post hos
;

rzltvT-oGai tqv dlloyvkov,

yztv.

$td-

Mztx
'

dz rdg r^zpac, zxzivaq zyzvzro ZTzavdaTaatc,

zy.zivwv,

twv dXl.oyvXuiv
Siiov

dq

o'vc,

yjv

~n

Tvvyi tov

Euara-

otnvzc

e_A0OVT$ noXXriV dyzilavro

oi/v

yotpav tuv
6 f$aat1ev$

Puuatwv. 'Ev koXXyj

7rept
Tr]q

ddr^ovia vn^p^zv
aAXotpuAcov,
6*ta

Placitlam,eoquodplerumquestrenue egisset contra ipsoshostes [et rcnovata sa^pius de eo mentione] tristabaturde subita ejus mutatione. Colligens autem
exereitum, et inspiciens omnes milites, de Placida exquircbat, qui cognovissent deeo,vivere, anmori?

eTravacTacsco; twv
7Tpi

x.ai

iitfd&tv

auTW

^vyjfjtyj

toO IlXaxttJa,

~o pta^tOTa 7rA_ixal
tt,c

craxt; dvdpayxQ-GGat
dvavzoivxq
ty,v

avrbv v.ard twv dXXoyvlvtv,

Tizpi

avTov

fxv^yjv,

3tr,T:6pzt

Trept
i

aS^poa; p-.zTa&oXnc, tov

Euo*TaOtou.

'2.TpaToXoyr o~a.c

>

ovv

Et dabat mandatum unicuique militum, ut inquirerent eura. Et misit per unaniquamque civitatem et
terram, quse erat sub imperio suo, ut requirerent eum, dicens Si quis eum invenerit et indicaverit
:

tovc vnb
u-zvoc,

ty,v

fiantkzixv aurou OTpancoTac, xal o"X7rTO7ro)if;.o-,

Tizpl 7Tipt
Y)

tov

EptavGavtV Trap' sxaorou a\j~

r.

tcov

tov IlXaxtiJa,

eyvtooav

Trept

aurou,

^v
Y.xzd

avroVj
ticotcov

TzQvdvai; xai

e_*i'o*ou

zvtoIxc, sxacrTto tcov o~roa%rj.

t

mihi, ampliorcs

rum augebo

solatia.

addam ei honores et emolumentoDuo vero quidam milites, no-

xvaQnTziv
icoliv

avTov

zi

Kat

a7r__TEt).

Trao-av
Z,YiTYi-at

mineAntiochus et b Achacius, qui aliquando ministraverunt Placidas, perrexerunt ad inquirendum

xad yfipav vnb rf v /3a_-tAetav aurou exavTov, etTrcov ^On ooTt; eav dvat.r^o-aq
ixrivvo"n

zvpri

xat

poi

eum et peYagrantes omnem terrain, qu_e sub Bomanorum essetimperio, venerunt in vicum illum,
:

7rpoo-0yjo-&>

avro} Tifiw ptet^odi

tivec, tcov
oi

va,

Y.ai

dvovxc

7r^et'ou; cov e^et.

Auo

ciTpattotz

Ttwrciiv, cov

ubidcMviKit i;ustatliius.[]r;ctereuntesautenilocuni
illum, ubi custodis

ra ovopaTa 'Axaxto; xai 'Avtio^oc,

vn-ripzTovvrzq
tco

ddtaXzi-nTOic.
et;

munus obibat Eustathius, dubitabant, nn illum interrog*arent.]

TilaABa
7 fiV

eTropeuOyjo-av

ava^Tno-tv
rfjv^

a_ToO

xai irepieAfloWes

G-xv

oixou^.yyjv,

%XQ 0V

6 J-

^^
etfi

ff^c^oy
EV

nd-

^ ^>.
tottou;

yev 6 Euo-TaOtoc
exetvou;,
ziq

Hapa7ropeuo>evoi

(Je

rovc,

o'k stpuAarrev d EuoraOto;,

r^opovv inz-

poirfaat aiirov.
mamlato
qwcritur,

13 Eustathius vero a longe cousiderans, ex cousuetudine incessus eorumrecognovit eos, et veniens

in ineinoriara prioris suce conversationis, ccepit per-

ex rov rponov rfq

l '0 dl Euo-Ta^to; TrdppcoSev Seacraptevo; avrovq xtvviffeco; auTwv _7reyvco avrovq, xai
tv5s

avapyj^oveuo-ae
ro Trpoo-euxEffOat
{>.w, 6 ex Trao-yj;

turbari, et orans dicere

7rpoT_pag
liyztv

Domine Deus

avrov

noster, qui

dtayayfe, f-p^.
d

de omni tribulatione eruis sperantes inte, quemadmodum istos prastcr spem vidi, qui aliquando mecum fuerunt; jube, ut videam ancillam tuam Conju-

xai

Kupte

Qli^ pud^evo;
Trap'

0eo;, . i^yjrovq ilnkovrac iizi

rovc, y'
pte

oe>

co;

rovrovq
p.ot,

zXnida
XotTrdv

'Aaadfopf,
^eaa-acrOat'

ttot,
t

quod propter pravitatem a feris commesti sunt. Da erg-o, Domine [Deus misericors, qui solus es verus Deus et Jesus Christus,] utvel in die

gerameara;

nam

ouvovTa;

xeXeuoov
rf,v

Irtfantes mei, scio,

mcam

doul^
Trta

>

o-ov

oi$a

oTt

ouoQvyov
T flV

p OV

y(Jp

& ha
d

yzyovx-tv.

Ao;

ouv,

tyfr Kupte d

y.^payiav
_;

^ %ptdUra
uovoc.

a i rf v

resurrectionis

Fihos mcos. Et luec dicente eo, audivit vocem de oalo.dicentem sibi Confide, Eustathi, in praaenti enim tempore remcabis ad tuum priorem statum
:

videam

lAe^,
*>

aXr&voc 0eo;

'Iyjo-ou;

XptOTo;,

ft-^

Wzpa

rr,c

avaoTaaeco;

Zear^
t

^ ^

Kat ravra hyovroq aurov,

Xzyovaav

yi VOf,at tcov MeXcov u.ov.

" 0apcr t| Euoi "raUte,

f xovatv 9 cov^v ovpdvoOzv ev yap Tw TraoovTt xatpcji

DIE VIGESIMA SKITKMHItlS

A
pco inavtltvfj-(i
r/)V

131

ei;

rr)v

7rporepav ffou X&rdvjOGiV,

v.al

etaccipies Uxorezn

tuam

et Filios. In reHUrTectione a

iwik,

ditolr^-fi
tv?

ruvatxa oou xai rou; Yiou; aov. 'Ev de

fr(*ei,

vero majora liorum videbis, et aeternorum

bonorum

avaaratjet fj.ti%woL rourwv

eupy;ffet;,

xai aiwviwv
trou

ayaOwv
xai

delectationem reperies, et

nomen tuum magnifica-

ditolavGiv
ev

xai rd Svopta

ueyaAuvOrifferat

yeveat;

yevewv.
,

Taura

axouffa;

Euffra^to;, de

bitur in generationem et erenerationem. Haec audiens Eustathius, terrore perculsussedebat. [Videns

eucpoSo;

yzvouzvoc,

exaOi^ero.

Geacrocuevo;

tou;

orpartwra; iyyiQovTac, aurw, xareAOwv

ou exaOeCero,
aurcov
effry)

7rd rou tottou,

c vero appropinquantes sibi milites, descendens e loco, ubi sedebat, in via contra ipso3 stetit, etpropior
Ulifl

erri

Tr)s

ddou avrtxpu aurwv, xai

eTreyvw aurou;.

factus] amplius coguovit eos. Illi

autem
:

TT^/joiov

ytv6utvoc, t

itkzlw
*

Au'

eum non

roi de

Kat Trpd; aiiTov st7rov ux eTreyvwffav aurdv Eiprjyy) uufy, aoeAXaipoi?, eratpe. '0 de rrpd; avTOvc^
'

cpoi.

Aeyouot

7rpd;

aurdv

Et7re

fif/Xv

et

eyvo);

ev-

rauOa Itvov rtva dvdpart IIAaxidav

duo Texvwvj
cot ^pyjuara.
'Qr^TtlTZ

p.Ta ruvatxd; xai

Kai

eav

UTrodei^r;;

rjufv

aurdv,

dwcouev
r,uwv

'0 de ^eyet rrpd; aurou;

;

Ttvd; tviv.tv
^>i^o^

aurdv
,

Oi

de

Xeyouffiv

aurw

'

cognoverunt; qui dixerunt ad eum Ave frater. At ille ait Pax vobiscum, fratres. At illi rursus dicunt ei Dic nobis si nosti hic peregrinum aliquem, nomine Placidam, cum Uxore et duobus Eiliis? Et si demonstraveris nobis eum, damus tibi pecunias. Quibus ille dixit: Quapropter eum quaeritis? Qui dixerunt ei Amicus noster fuerat et volumus eum videre post multos annos. Dicit ad
:
:

rvyydvzt

xai

OeXouev

ffuvruy^etv
d

aurco
'

dta

tto/Uwv

eos Eustathius

erwv. Aeyet Trpd; aurou;

toioutov
t;
vct>.

EuaraOto;

06 eyvwxa

avdpa ivravOa.
eviouat
oixov
'

ov

Tew; de opayu xaraXuffare xai ydo aurd; evo; TvyydEuoraOio; ditnyayzv

TrptaffOat
ei;

Talem hic virum non cognovi d. [Attamen huc succedite, in domum, in qua hospitor;] nam et ego peregrimis sum. Et assumens eos duxit in hospitium suum, et abiit emere vinum, ut
-.

Kai AaSwv aurou;

aurou,
xai

r/iV

potaret eos propter sestum.

eveiav

eTropeuSy]

otvov

dta

rdv

xauffwva.

14 Kai >eyet rw xupiw

rvcocJTOt
'r\xao~tv

rr;;

oixia; ev
oJrot,

yj

xaryiyero

uou

etcriv

ot

avOpwTrot

xai dta rouro

7rpd;
e/.

wde

'

Ttaodayov cuy uot rpocpa; xai otvov

xai aTrodwffw
crot
cje

aTrd/\aufftv

aurwv,

ev

rco

xatpco

11 Et dixit ad dominum domus, in qua hospitabat Noti mihi sunt isti homines, et propter hoc huc venerunt preebe ergo mihi cibos et vinum ut fruantur, et reddam ea tibi in tempore de mercede mea.
: : ,

intxnitur,*

ad iUum

rou

/jLioGou T7]; epyacria; ptou.

'0

7rpoQuao); -Kaotayzv

Ule vero

alacriter prsebuit eis, qua? fuerant necessa-

aurot;

ra

Trpd;

rr;v

^peiav.

QepaTreucov

5e

aurou;

ria. Beficiens

autem eos Eustathius, nonpoterat

:

sus-

EucxraOio; oux yicjuvaro

uTreveyxeiv evvowv rdv Trpdrepov

rot;

tinere, recolens

priorem vitam suam, sed perfun-

avTOv

fiiov,

dXkd o-jvdytTO
i\v> ex),atev,

oaxpufftv

'

baropEO-

ouevou de
oco7rov

aurou

xat a7revi7rrero rdv npodtyjxdvet

aurot';.
eTri-

aurou,

xa^ etoep^dftevo; rraXtv

r.olavTO
u.ZTa

debatur lacrimis plorabat autem foras egrediens, et lavabat faciem suam, rursusque ingrediebatur et ministrabat eis. Illi vero considerantes eum, cceperunl paulatim ad agnitionem visionis ejus venire, et

Oi de Setopouvre; aurdv, yvwo-tv T-r)q tdea; aurou ep^cOac,

AaT' 0UTO5
idiav

fxtxpdv et;
Trpd;

xai

aAAyjAou;
avJpcoTro;
st;

eAeyov

'

Tt

opoioc,

ruy^vet
Aeyet

d d

rou
*

^tTOvuivov 7rap'
oaoto;
avT<i>

r,ucov.

eratpco
eyco,

adalterumdicebant.Quam similis estiste homo illi, quem quEerimus! Unus autem ait socio suo Valde similis est illi scio autem ego, quod habet signum
: :

aurou

Ilavu

Tvyydvtt.
ev

Otda
et

de

ort ei^ev
TrAviyet;

o-uo-o-/;udv

riva ouAr,v

rco rpa/y;>.co

aurou,
'iyti

ev

rco

TroXeuco.
ev
rco

Gecopyiocouev ouv,

rd

o-uo-o-yiuov
eo-rtv,

exstvo

Toayr).o) aurou,
viucov.

ouro;_aurd;

aliquod cicatricisin cervice sua ex ictu belli. Consideremus ergo si habet signum in cervice sua, ipse est, quiquaeritur anobis.Considerantes verocautius, vident cicatricem in cervice ejus, et confestim exi:

^rouuevo;
Oecopouo-t

Trap'
(

KaTauaQovTtc, ovv km-

lientes osculabantur

eum,

et

cum lacrymis

inter-

ueXeo-repov

rr v ouXr,v ev rco

rpax^co aurou,
ueeirj

rogabant,
cebat

si

xai eu.^eco; ava7rnd>io-avre;,

xarecpO.ouv aurdv, xai

et

litum eorum
:

ipse esset, qui aliquando magister mifuerat. ille vero, profusis lacrymis, di-

ra daxpucov vipcorwv aurdv, 'O TnldTnc, avTWV IlXaxtda;

.

aurd;
de
'

rore crrpatoi$ daeyco.

Non sum ego. Demonstrantesvero illi signum

Gvay&k
ev
rco

xpucrtv

aTrexptvaro
de

aurot;
aurcov

liyuv
rd

^Ort oux etui

magister in cervice ejus et jurantes, quod ipse esset ejus et Filiis iuterromilitum Placidas. Et de Uxore

'E7rtdetxvuvTCov
Xo>

ffuffo-rjuov

rpaxyjeffrtv

avTov,

y.al

ilouvvuivoiv aurcov,
xai
rrepi

on

aurd;

gabant eum etaliaplura commemorabant ei. Tunc- p et Eiconfessus est, quod ipse esset et de Uxore
:

ffrparr^ary]; nXaxida;,

Tr)q

Tuvatxd; auroG
couo).o'yy]crev

xat twv Texvcov

eTrrjpcortov

aurdv.

Tdre

drt

aurd;

effrtv

'

Trept

de

rr^;

Tuvatxd; aurou xai

rsGvr>.ao-t.
ot

rcov

Te-

quomodo mortui essent. Et dum haec quasi ad sidicuntur, omnes illius vici homines, veniebant. Tunc ergo milites gnum et spectaculum
liis dixit
illis,

xvwv dTzriyyzilzv aurot;

youevcov,
ueyio-rco

drt

Kai

rourcov

h7Tl er
!

virtute Viri et [sedato tumultu] exponebant eis de

cruvedpauov Travrs;

ex

tyic,

xcou;,

&q

Oeauart. Tdre

ot

ffrparicoTat
Trepi

vaTaQTtilavT

nebant, dide priori ejus gloria. Audientes autem Quanta exaltatio Viri, qui nobis mercede
centes
:

TOV opu(3dv 6v
<; ty5;

s^youvro aurof;

r^; rou 'Avdpd; ape

servivit!

Tm
dpo;

x 'Av.ovtjavTZc, de ot e; xai rrk Trporepa; avTOv doZm. ~'Q. oiov yavpiaua 'Avwdupovro, Aeyovre; xwu-/];
"

utcOwrd; r uwv yzyovzv.

(

15
cpepovro
lit\

Tdrs

o-Tayua tov

ffrpartwrai eve<pavioav aurco rd 7Tpowv eTre(3afftXew;, xai eveduffav aurdv, zl

oi

iuariwv,

TrapaAa(3dvre;

de
ot

aurdv^ wpurjffav
aurou; aire-

rhv eaurwv dddv. Ilavre; de

TrpoeTreuTTov

ex rr}; xcourj; sxe(-

vy];

aurdv, 6 de TrapaxaXeoa;
de
,

Xucrev.

riopeuouevwv
rdv
rco

aurwv,
xai
,

dty]y>iffaro

ttw; Xdtv
Oto;
ev

X^kttov

ort

uerwvouaffOrj 7ravra

aurot^ Euoradt'

immilites insinuaverunt ei praeceptum optimis, acperatoris, et iuduentes illum vestibus viamsuam. Omues vecipientes illum pergebantiu cum eo ] ille verooscuro de vico [ procedehant vero illifl expolans dimisit eos. Ambulantihus quomodo vidit Christum, et quomodo desuit eis, baptismo, et qute connominatus est Eustathius in
15

Tunc

m^

;;-f'^

j3aTrrio-uart

xai

ra
^

o-uu(5avra

aurw diriyr,
pcov^dexaTrevre,
Odvre;

avTolq.

Kat dtavuffavre; dddv

Trpd;
,

rue-

vi^ov
6

rdv (3a<nAe,
ttw; tvpov
et;

xai

zicrzl-

arry)yyet/\av

auro>

rd

rdv

nAaxi-

ci, quemadmodum etingressi milites nuutiaverunt imperator mocinvenerunt Placidam. Et egressus

omnia exposuit eis. Transacto vcro qumvenerunt ad imperatorem, decim dierum itinere e,
tigerunt
ei,

dav

Kai e;aOwv
urov
(

(3afftXeu;

AuArvw*
eTruvOavero

cursum

ejus,

osoulatus est

cum

[et

multum

la-

xarecf/t Ar o-ev

xai

7roXXa

dav.pvaac,

crvmansl interrogavit J

eum

sua3 discessionis cau-

sam:

182
A. akoktmo
:

ACTA FABUL.
:

SS.
I

EUSTATHU, UXOMS ET
irp'

FIX.
Tfi

D
dvayoprfizac, avrov
xai
ffao-yj
"

imperatori et cuusam qui per sing-ula exposuit sua, [et Filiis il a] quocto scnatui. Bl de Uxore quomodo lihi sui a modo in mari relicta esset, et moBrorem snura exposmt. totum feris mpti Bunt, et inventione ejus /'. Facta est autem mag-na lffltitia in imperator eum consolatus est] et cingitur
I

avTov rhv airlav

Oe

xaS^yj; diYyfaaro

tw za
xai

auptf3avra

tm avTM

/3acrtAsi"

rrj

avyxM-

xal
ryj

ffspt

TYJq

Tvvatxoc avTOV,
xctrihrtzv aurrjv,
yevdvao-t,

xai twv Texvcov, ffw; ev

ffcoc
toc

Saldow

Tsxva
&Mtyt
zv

aurou
auTofl
rr)

Qriptd^ra

xat
ivT0

[Porro

nctocat

ry>

totyfa* awT r-

^7

militiam, ut aute majrister militum. Qui diseutiens ad compescendum hocogmoseens non sufficere
et

dl

yaoa

f/eyaXyj

aveupeaet.

npexa7e

dz u-

missi stium incursus, jussit tyrones collig-ere, [ct per omnes civitates et oppida Romani impesunt Contig-it autem, et rii, qui tyrones conscriberent.] sunt Filii ejus g, deillam terrain, in qua educati illius vescribi, ut darentdnostyrones. Cuncti vero peregrinos illos duos Juvenes, quippe ut cicultores decernentes, tradunt expeditionem facientibus h. Erant autem grandi statura et decora facie valde.

Cwvvurat xara to ffpdrepov arparov b fiaailzvc yvou; ph Kai lffiffxet|*a>eVOs rov crpaTOv, xat
xal
ry^aryj;.
sffapxefv
ItvtJtv
rrpo;

Hv

xaradpopjv

r&V

(3apapwv

exe;

njp<VVov yzvzoQat

xai eypacpno-av
ffef*<p0i$vai

xara

ffa-

oav Ttohv xat xwptyjv rfc Po^avt'; vac. owiQyi cTe xai ef; exetv^y ry>

ei; njpe&-

kw^v,

ei;

%V ave-

Tpd^o-av

oi

Tioi tov EuffT0fou, (^Oacrat

oi

tovc,

tU Cro

TZTaypzvovc. Ilavrec ovv

ex

tt,c

xu^yjs exetv/j; rovc,

Svo Nswrlpou?
7rapso*fi)xv

Congrcgatis vero cunctis tyronibus et adductis coram Mag-istro militum, quiomnesconsideranstaxavitin numeris. Videusvero illosduos Adulescentes,

w^ are evou$, ^9v;o-a^evoi, ^uva/Oevrwv oe ffavtou c-rpaTiwrat?

zxzivovc,

rcov

rwv ryipwvwv xat itpoaayOzvTt^v rw 2rparr]Xar>7, Geal/Tovc

Tovc,

atrdfjievoq

Travra;

xareraev

zlc

vovpipa.

'lo^wv

quod essent super omnes constituit eos primos in ministerio suo,

eis

decori specie et statura,

et

dz

zxzivovq

dvo Nswrepou^,
zlc rr,v

vitzp itdvzat;

zvrfizic,

videns in

xarsoTyjffev

avrovc

idiav

vnzpio-iav,

xat

xara-

in

generositatem morum, naturali affectu impulsus amorem eorum, jussit inter convivas mensae sua?

vowv aurwv ro euyevsg rv rpo'ffv, fvtratf nvt ydoaropyia zly.6iJ.zvoc ffpog tto^ov avz&v, exsAeucev auroii;

eos adnumerari.
15

uzTZyjiv

7r,c

rpa7re^y;5 aurou,

o-uvEffrtou;

avrovz

xar0"ry;aa;.

E
frh

Cmtra barbaro proficiicitw,

16 Et post dispositam militiam, ut solitum est,

16
pevQrt
?,avro

Kat
zk

zdlxc,

rrjv

crrparstav,
rr,v

u;

etwOei,

etto-

profectus est ad beilum, et terram quidem,

quam

rbv
oi

n67.zu.ov,

xai

pcev

^eopav
*

a(pet-

abstulerant barbari, liberavit; ipsis vero subjectis,

transiit fluvium,

ffpfflyjv

fldp&apot Y)Aeu9ep(BO"ev

aurou? dz rpo-

qui dicitur Hydaspis

i.

[Et recto

TttoGdpLZvoc zczitipaaz rov Ttorau-bv rov xaXouptevov

o-ffyjv,

Tda-

k penetrarunt in interiorem terram barbarorum, quos bello superatos, late vastata eorum regrione, penitus delere decrevit. Et, proviitinere procedentes

xa\

effi

ro

s/jtffpoo"Osv

ffpo/wpoGvre;

avs6y]0"av

st;

tvjv

so-wripav
y.ai

x&pav rwv
izdGav

(5ap6apv
rr,v

xaxetvou;

rpofftoo-auEVoc

zy.TtopOr]uac

%&pGtv aut?>c
6'ffou

dentia utique Dei illum evocante, eo pervenit, ubi

erat

rwv,
voiac
7)

IlepatTepct)

y.ztivat

e^ouAeuffaro,

rdya

rtpor\v

Uxor ejus, quse

sieut

tegente, ab alienigena? illius

diximus, Deo protyrannide prasservata

tqv

eou

xaAouoTj?
r,Tic,>

aurov

affeJlOetv,

Tvvv}
r'flc

aurou,

wc,

ffpoetpyjrat,

ta<pvlayQzio~a
y.aTo\

fuerat, atque, eo mortuo, discesserat, et sola habi-

ffo

rov txllofvAov

exetvou

rupavvtcTo;,

rtpo-

tabat in hortulo alicujus ex indig^enis, cujus gere-

votav

0ou
or/.zt

r&?>eury;o"ayro;
et;

avzov,
rtvo;

avayupyjcraTa,
otxyjropcov,

xaO'

batcuram, ubique, structo tabernaculo, fructus custodiebat.]

iavrhv
6ouo*a
ffou;.

xvlffov

rwv

sxXa-

Cum

igitur pervenisset in illum

vicum

zai

ffoi^cracTa

oxyjvyjv

ffapecpuJ.arrsv
xooptyjv

rou; y.apo

Mag-ister militum, castra raetatus est et habitavit ibi

tribus diebus repausans exercitum
' :

KaraXa(3cov ovv
xai
xai
ffoXiopxyjcas

rr,v

exetvyjv

SrpOTKjev

oportuna enim

Aaryj;,
auT-n,

aurr.v

effyjHsv

cpcocrffoerov
,

erat possessio ad

delectationem. Contigit l autem, ut tentoria ejus figerentur prope hortulum

omnem

ffaperetvev
,

Effi

yjptspa;

rpet;

(Jtavaffaucov

tov

0"rpar6v

co;

effiry](5etou

ovroq
tov
ov

rou

ycoptOU

ffpo;

ergo duo Adulescentes hospitaverunt in tabernaculo Matris suae,

Illi

illum,

quem

custodiebat Mulier.

affoAaucriv

aurcov.

2uve/]

dz

ffaffuXscova

aurou
v)

ffaywvat ffapa

r6v xyjffov

exefvov,
exetvoi

z^vlazzzv

Tvvy)
rr)v
r\

quod ipsa esset Genitrix eorum. Et, facto meridie, sedentes exponebant sibi invicem de iniantia sua habebant enim [subobscure] in meC moria eorum, quae contigerant eis. Mater vero eonescientes,
:

avTov.
Q-y.r\vhv

Ot
r;

ovv

NeavtV/.ot
ptyj

xarsXuoav
6'rt

st;

Tuvatxo;,

eto^ore;,

aury)

Eortv

{j-rj-hp

aurcov.

Kat

pteo-yjptgpta;

yevopivyq

xare^ofts-

vot

sedens e contra, intentius audiebat, qua? illi exponebant. Dicebat ergo frater major juniori Eg-o, dum infans essem, nihil aliud in memoria habeo, nisi hoc, quia Pater meus magister militum fuerat, Mater vero speciosa valde, et duosfilios habebant, me et alterum juniorem [flavis
capillis]
et ipsum nimis. Accipientes vero nos utrosque, egressi sunt de domo noctu, et ingressi sunt iu navim nobiscum, nescio, quo rolentes ire. Cum autem egrederemur de navi, Mater nostra
:

rum

ypv

E^youvro dXXr^otc, ~d ryj; ydp dfivfyav zv saurot;

r

vyjfftoryjro;

aurcov

str/,v

roiv

ffupt(3e6>jxo'r6)V

(IVy](iyiv.

c?e

rourcov
effoiefro

Myjrrip

xare^op.evy]

ffevaVTi
aurc7>v.

aurwv
"E/eyev

axpfSafftv

rwv XeyoptEvwv
adeAcpo;
ffpo;

itap'

ydp

ffpeo-ourspo;
vv^ffto;

rov

vecArey.vr}-

pov "Ort
pY}V
y)Vj

zyoy itdvv
Et

wv,
6

outfev

erepov et;

cpepw,
y)

speciosum

p-,

rouro,

ori

UaTY-p ptou CTparOd-r^

dz Myjryjp
zp.z

[j.ov

su^opcp&)Tar>j ffavu, y.a\ dvo

Texva
e/^tou,

zixpv,
i^av06v

tz

y.al

erepov
topafov

pteipaxwv
rv?

fitzporepov
crcpdc)pa.

Taic,

5pt?l,

etyei
Trjc,

Kai ^a-

nobiscum non erat uescio, quemadmodum in mari

relicta est.

6dvres r^dc, dfiyoTtpoi

eveSyjcrav
u-zvoi
ei;

z&aQov
yiptfflv,

otxta;
ot<?a
yjpta^

ev vv/.ri, xai

TrAofov ^eO'

oux

nov fiovloe?rt

drtelSziv.

'Ev dz

rw egeASeiv
p.eG'

rr;v

yf)v,

r)MyJTYip rl(j&v ovk

Mfof/uf
feli

^wv

'

xat oux. iffttrraptal

ntrr,,,sln.

17 Pater vero noster portans

ffw;

sv
f

nos duos,

TyJ

Qa).doo-ri

xars^ettpS-yj.

pergebat Pervenieus autera ad

transmeavit

flens

cum

fratre

meo

quitsupra ripam fluminis. Cum autem reverteretur "t et me acciperet, [lupus veniens rapuit illum mmorem fratrem meum, et antequam ad rae appro-

quemdam fluvium juniore, et me dereli'

17

(Je

naryjp
effopeuero.

yj^wv ^acrracra;

y^a; rou;
rtva

o*uo,

odupopeyog
e;effep ao-e

KaraAaScov
sv6;
jratcftou

^e

ffora^ov,

p.era

rou

rou

pttxpdrspou,

Ki
fftetv
r*s,

f^s

xareAtffev

evreuOev.
xapte,

Bou^dptevo;

ouv

avax.apt-^ffacre

7rp6

ro

XaSetv

Aev

Effe^wv

xi Effopeuero et; rov 5pu/y.6v

de ore leoms, otp

m SVWam

Past0res et nutritus sura iu

:

twv

e^etW
et; ffept

ffo^sve; ouv ffpoGa-

eruerunt rae

KMftJjv,
ffOV

possessione, in

tov Uovroc, xai averpa>y,v ei f,z S ry^v %v xai auro; effiorao-ai, xai oux ^vvwv >otrou narpo;, xE roO nat^tou, ro zi eyevovro.

Taura

DIE VKiKSIMA SEPTEMBBIS

Taura
vau.iv

ackAcpou

ve&repog 7rapa rou 7roeff(3urpou aveTriy^sy xWcov, xai Aeyoov" Ma rwv 3uN 7o0 Xptorou a6 }/,poc ffou Tvyydvoi, eyvwptffa
fo-yijati
juoi
jutoe
,

aicouffac

qua

yap,

v.a\

ot

-/

yap

v9pet[idfJievoi

raura
Myjr/jp

sAeyov,

6'ri

ex

Xuxou os tyfiva&fJL&ec. Kai

'A/.ouffaffa
r/,v
5'z

non potui scire de Patre meo factum, neque de Infante. Esbc audien junior, majore fratre dicente, eiiliena ecepit flere ct dicere Per Ueum Christianorum, ut audio, frater tuus sum e#o [Xovi enira, qufe narrasti mihi,]
ct ipse scis, et
sit

tnn

quid

7Tpt),aScov

aurov

xa^etptAet.

raura
rou

yj

aurcoy,
,

xai

yvu>pi~a~a

fjte^pt

7r?.o6c
/--tv,

0t>l*/y]O"tv

y.ai

~Toya~a.\tivr\
J

Trepi

aurcov ourojc

quoniam et qui educaveruntme, hecdicebant Quoniam de lupote eruimus. Et amplexi osculahantur se invicem. Audiens verohaec Mater eorum, et oon\

erraOev r/jv Lu"/r v ccpodoa,

*^va

*/.ai

eraparrero

ra

ff7r/ay-

siderans qua; cxposuerant usque ad navig-ium, [con-

aur yj5
xai xai

'

xat

f/a/.iffra

pAe7TOUO*a xaracpt).ouvra; aXeTrei/ev

jectansque

ita circa illos contigisse

omnia, valde

Av^ouc

y.Xatoyrac.

Kai

0copouo*a
eto*tv

auroug

animo movebatur]

et perturbabatur in visceribus

pa
rvjc,

dta?.o*-/top.evi'i,

/ayJTrcoc.

aurot

ot

Yioi au-

xai fj.d).iGTa 7repl roO XlaTpbq aurtov etrrovreov ort

r,y,
6*e

suis n; amplius etiam videns Adulescentes amplectentes se invicem et osculantes et flentes. Et tum

ffrpar/j/ar/jc
reAettpOyj.

z.at

6Yt ev ryj

Oalda~r,

rj

M>)r>7p

xa-

T/7

MTtouffv*

r,ptepa TrpoffvjXwev rfi 2rpar)"

considerans,diu tractare apud se ccepit, si forte ipsi essent Pilii sui, maxime propterea, quod de Patre
dixerint,

Xarv?

vi

jTuv/,,

liyovea

Aeofiat cou,
,

xupte f/ou,
elut

eyco
ev-

ex

y/ic
*

Pwptaio)v
OLva.ycf.yi

vndpyw
<j.z

xai
eic,

atyf-aAcoroc

quod mag-ister militum fuerat, et quia in mari Mater relicta est. Altera autem die interpellavit

raura
aurou,
va.jj.ivr\

ouv

ryjv

Trarptoa

f/.ou.

Kat
6V

raOra Xeyouca

rco

'Avo*pl

r,

jTuv/;,

xarevdet ra ffvjuefa
ecerao*at. M/)

xat ETrtyvouffa ecpoSeiro aurov

(Je
*

Magistrum militum, dicens Deprecor te, Domine, ego de terra Komauorum sum, et captiva adducta huc perduc me ad patriam meam. Et hsec
:
:

errt

TToAu

dvxo~yzGQai
ptou,

7rpoo*77CTQuo"a
pwj

aurco,

dicens, considerans, vidit signa, quae erant in

rito

Ma-

eXeyev

Aiouai cou, xupte

cJouAy-c
ffou,

ayavaxryjtry"? xa-

suo-

et cog^noscens, formidabat euminterro-

ra
-**

r/jc

a//' cuuevcoc ^xouarov, xai (ppaffov

7roXtrst'av.

gare.

Cum

vero diu continere senon posset, proci*

p.&t

r/iv

dpyaiav

o*ou

dens ante eum, dicebat Precor te, Domine, ne indigneris contra Ancillam tuam, sed propitius audi me, et expone mihi prioremvitam tuam.
(3a7rTio*fJta-

18 'Eyco yap voutco ce etvat r6v crparyjAaryjv IlAaxio*av,

rt,

r6v uerovofj-affOevra EuffraOtov ev rco

ocpfleVTOS
eic

tfortC;,

aurco rou Xptffrou ota rou eAa<pou,

7rtpao*f/.otc jreptTreo*o)V,

e7rt'o*reuo"v

aurov, xat
yj7t;

Xaav
TTat-

77,v
tjta,

Tuvaty.a auroO,
'AyaTTtov
*

tut
,

eyw, xat
e;topf/.yja"ev

7a

6*uo
ty,v

xat sdTrto^ov
v
rco

km

Atepte

yU7rroy
c)ta

xai

a7ro7r/erv

yiua;,

a7rco/eo"v

ro zbv vauxAyjpov
ocrt^
-fjyayiv
ftot

(3apcapov stvat,
eic
ryjv

xai

zarac/etv

/,

nazpida
ort

ra-j~r\v.

Kai

uaprupet

dff7ro'ryjc

Xptcrroc,

oure

exetvos
o*yj-

Efxtavev fi,

oure

aAAo;
rr,v

7t;

aAA' tui

ue/pt
Ei ouv

r/jc
ffu

azpov cpuAacao*a
yco

cwrppocuvyjv f^ou.
0*01 0*01

ei,

ov

ex

rcov

Trpocovrcov
TYiV
cTuvafjtiv

tryjuavTpcov yvcopt^co,

avay-

ystXov

uot
6

rou Xptcrou. 'Azouca; oe

raura

Euo*ra^to;
ro

Trap' aur/jc, xat auro; optoiajs evott-

18 Eg'0 enim puto, te esse magistrum militum &*n* F<~ Placidam.quicog-naminatusesEustathius [inbapti- hot ue> ?"* tubroignoti ,. ,. ., smo,] quem etiam dig*natus est Salvator lpse per cervum ad se vocare, ut crederet in eum, et incidens in temptationes, et accipiens Uxorem suam, quse sum ego, et duos Filios, Ag-apium et Theopistum, perrexit ad ^Egyptumj et cum navig-aremus, perdidit me, propter quod dominus navis barbarus esset [et me retineret, qui me in hanc patriam perduxit.] Et testis est mihi Christus, quia nec ipse polluit me, nec alter; sed usque hodie servavit Dominus castitatem meam. Et ecce, ego dixi tibi sig*na, et tu cognoscens indica mihi per virtutem Christi Salvatoris. Audiens autem htec Eustathius, et ipse similiter considerans speciem ejus, recognoviteam,
.

rpt^dptevo;
ffyeTfji

etdoc

auryjc,

BTrtyvous

au7r,v,

axaraet-

et incontinenti lcetitia lacrimas effundens, [inquit

AyjcpOei;

X a P?'
Sv

^axpua r
Xeyeic,,

ttoXXoj

izpoyzaz,

Ego

ipse

sum, quem

dicis

et surg"ens ruit in

am-

irev

"

'Eyoi

etpit,

xat ava~-ai
6*dav

-zouzXdy.Yi
avaitfipLTrovree

aurvj,
rco

xai

xareiptAouv

dllr}^;,
rco

plexus, et osculati sunt se invicem,] et dabant gloriam Salvatori Christo, qui in omui parte prodest
servis suis, et revocat et consolatur de multis tribulationibus. Tuuc dicit ei Uxor sua Dominemi, ubi
:

tJeo-Trdry;

Xptorto

Travroico;

euepyerouvTt

rouc

eauTOU cjou/ouc, zat avaxa?.ouu.vco ez ttoXXcov w/i^ecov.

C Kat

?iyet 7rp6;
rjf/.cov;

aurov

'/i

Tuvyj au70u

Kupte

7rou

eicrt

sunt

Eilii nostri?
ei

Cui dixit

feria rapti

sunt

et

-p

ra Texva
cTtyjyyj'o*aro

'0

tJe

ettrev

^yjpta/cora ynyovaai

xac
eAe-

exposuit

quemadmodum
:

perdiditeos. Et dixit ad
o

auryj
*

ttcoc

a7rco?.t7

ra

NvjTrta.

'H

cje

yev aurw
yctp
t

Eu^apto-rrlffcouEv rco suepyeryj Xptcrrco,

ra^a
irrtt

eum Uxor ejus Gratia.s ag-amus Christo, puto enim, quemadmodum Deus donavit 0, ut iuveniremus nos
invicem, donavit etiam recog"noscereFilios nostros. Dixit ad eam Eustathius Dixi tibi, quia a feris capti sunt. Dicit ad eum Uxor ejus Hesterna die sedens
: :

cb;

r,utv

e^apiffaro ro
x.at

eupetv

aAXyjAou; zai

yvcovat,

Trapi^et

ra Texva
7rp6;

r,fxcov
'

a7roXaofv Y (j.dc,.
0*01

Aiyzi
Xcora
Trj

7rp6;

aurr.v 6 EOoraS-joc

EtTrdv
y\

oti ^yjpta-

yzyovao-t.
r^ptepa

Aiyzi
r\y.outja
,

aurov

Tuv/i

aurou

in horto, audivi

quosdam duos Juvenes ad iuvicem

yOe;

Neavtcv.cov

rtvSv

irpog
rvj;

dXki\-

Jlouc

cTiaXeyoptevcov

e^/jyouyivcov

ra

vrfllt6xri-

ro$
etfftv

aurcov

xai

ejreyvuv

aurou;

6Vt

oi
6'rt

Ttoi

f.utiv

dll' ouoe aurot

et
ptyj

yj-Jetffav

aXXyj>\ou;,

etffi acj?.-

loquentes [ct narrantes] de infantia sua; et scio, quod Filii nostrisuut: nec ipsi invicem sciebant, quia fratres sunt, nisi per expositionem majoris" fratris [ag"novissent se hesterna die.]

901,
ffav

ex rvj;
rvj

otyjyyjffEco;

rou Trpeffouripou erreyvco-

a/\^yj'/\ou;

yfiz f^ipa.
ryj;

19 Ei ouv ptexpi
ttco;
>i

-f^azpov dyvoziq roOro, yvcoSt

19

Nunc ergo [cum

hoc

hacteuus

ig-uoras]

aaoosm,

7ro/uff7rXaxvt'a

rou 0eou

nftv

errtyv&jfftv

(i^Aii-

^otc e^aptffaro.

MaSe

npoffxaAsffaptevo*;
pou;,

ouv 7rap' aurtov, xai EpoOcrt ffot. ouv 6 Irpar/jXar/;; roug 6*uo Necore,

docognosce quanta sit pietas Christi, qui utnsque Disce ig-itur ab eifl^j et dicent navit agnitionem. Convocans ig-iturWagister milituui Adulescentibi.

^
p

znvvOdvzTo Trap' aurcov

aurot;.

rtvec

etev

zat

rt

ra
7a
et-

tes

[et quse sciscitatus cst ab eis, qui csseht,

illis

ffur/6avra
ffu-JtSavra
fftv

Kal
,

dtyjyyjffav^o

au7to

rrav7a

avroiq

xt

7Tyvco

aurou^i
>

6~t

au^ot

ot

Yioi

avr^v.
aurou;,

Kat

7rtAao o'f/.voc

EucraJto;

xaTBipiAyiffev

du.oteoc

dz

xat
y.al

17

Myjrr,p

aurwv
erri

omnia, quie facta accidissent?] Et exposuerunt ei supra exposuimus, et recognovit eos, fuerant, sicut quia ipsi essent Filii sui. Et amplexus Eustathius osculatus csteos: similiteret Mater amplexu osculata est, et [incumbentes super

7Tpt7rAExouev/j

xareytAet aOroO;,

'zmnz-ovTzq

aurcov fxera daxpucov rru/arous rpax>jAou; rwv Texvuv

q ccrvices Filiorum lacrymis gTatiasagebantbenignissimo suorum,cum Deo,

131.

A. MOJnrMt

magna, dumulta portantes et captivos plunmos et spolia reverteretur Eucentes. (Jontigit iffitur, antequam imperatorem, et stathius de bello, obiisse Trajanum pro eo imperatorem, uomine Adna alterum ram barbarorum,
reversi sunt

vero celebritatem propter iffmdie, instituit Eustatbius. Et postero tionem suorum Dora.no gratias referebat Deo invocato, cum laude ejusbenignitate et clemcntia.] Christo de maxima circum terPostquam vero subjecerunt universam
relatam.

nem

Deo de miranda agnitione rumor castra late percumt cunua ujue ad sextam congregaita ut miraretur orum, qu acoiderant, propter eorum inventioreitus et exultaret tusex propter victoriam r de barbans
maff.s,

A CTA FABUL. SS. sua. Ab bora autem

KUSTATUII, UXOIUS ET HL. pio-TOW rw cfcAavSpwTrw 0e$ sepeoec

ffl

r?

irapaeTofy vev-

awTMV.

'Atto
'

oe

tcov
i;

wpa; oeurepa; eu; wpa; Sxnj; ffupt|3Grixcorwv yr)yr\ xaSoAou rou

ffuvaOpotffOevra
errt

Trdvra

rov

arpardv

'

quam Maximam

fi iv

xal
eirt

dyalhdrjOai

rfl

dveupecret

aurwv

irMav;.*
ffTV]V

rji

ruv |3apSdpwv
ov

vfcwj.

'Eopr^v

7TOlOUU:evO<: 7Tt

Oto;,

xai

rvj

e&fa

rw dvayvwpcffftw aurwv d 0eov errcxaAeffd/xevo; xai eu/apcXptcrrw

errl

* WJEucrra-

xvaTnpiTTtov r&> fcffiwni

>

rvi

Ti

aiToC ^tXav^pcoTrta.

TpoTrwcrd.uevo; rraoav r&v

cum

victoria

Ttepl vixy,;

xtfxAu

X P* y

Pp6p M v,
re

uTrearpe^v ^era
7rt<pepou.evo;

^teydAr;;,

Idyvpa

TrcA/a

xat

iXpta^roufi ffAecova* 2wve(3>j tt, rov Euff-dScov ex rou Tro/eptou , re/eurr,ffat

Toatavdv,

Jrpiv eTraveASecv riv

pafft/ea

surgere
i

unperator, nt mos verso ergo Eustathio occurrit ei festivitatem celebravit. Et est Romanis, et victoriae
interrogans,

num,

V^^V^J^^^

xai SaffiAEUffat dvr' auroO erepov,

ovo>art

SZllov
7Tp0
o-jv

^tAewv
,

ru^dvovra. Xrrave/Sdvro;
Trotou^evo;
(

rou

Euora^tou

anavr^v

(3afft/eu;,

quomodo

in prselio viriliter gesserit, de

o.c

izoc

loriv Pwptacocs,
ev rco jroAefxw

foivuaov

eoprr v iyiv.^

Kat

extenagnitione Uxoris et Filiorum ejus, prolixius idoditconvivium. Altera die perrexit in templum oblaturus. Inpro victoria sacrificiurnidolis

y.aQ&v
TYjq

TW

avtjpaya5tav,
7rt

r>Jv re eupecrtv

Tvvatx6<; xat

rwv Texvcov aurou,

7rAetov

irape-

lorum

retve T73V eucoxtav.

Kal
to'ic,

wp^^crev eiq rov vabv imvixiov;

eicTco>ois.

non trante vero imperatore in templum Apollinis, ingressus est Eustathius, sed retrocedens cum illo B
nomam nforisstetit.

Oucrta;
ToiJ

aveveyxecv

Eiffep/o^evou

iJe

aij-

et;

rov vabv rou

'A7:dA/covo?,
a7ro7ry;tJr;ffas

ov <jvvzi<:r)Mv
eorrj
eHco.

av-

rco

o Eucrra^tos,

AT

E
eTruveccTcoAot;,

mnwmque
dua,
$

interrogavit, &0 Imperator vero convocans eum, diis propter victoriam, et quare non sacrificaverit

20

'0

dk

j3atrc/eus

TrpoffzaAsffafievo;
oi/%

aurov

BdvsTo 7rap' aurou,

e7raveA5(ov a7ro
ptffryjptou;
Tviv
ttjq

otarc
viy^c.

kniOvosv rotq
cre

Tc
n
citur -

7c!fiis

IZn' uJort
Fiiu* obji-

v ictimas t non obtulisset eis, maxime risinventionem etEiliorum. Qui dixit ad imperatorem Ego supplico Christum Dominum meum et humioffero incessanter ei preces, qui misertus est
;

propterUxo-

"EcTet

yap,

cp/]fft,

ivyatJta

ff7rovc!a; aya7Tjun|;ai

rot;

^eoc; ^caAtffra

aveupectv r^c Tuvatxd;

EucrraOto;
Aeyet

o~ov

xat rwv Texvcov

SacriAea
*

crou.

'0 dl

Trpo;

rov

Eyco rco

meae, et revocavit me de captivitate, et restimihi Uxorem et Filios alium vero Deum neque scio, neque colo, nisi u Deum caslestem, qui fecit mirabilia. Tunc imperator ira repletus, jussit ei solvi cingulum, et velut transgressorem astare pariter cum Uxore et Piliia, et sic faciebat contra eum
litati

Xptcrrco /xou ave7repnj;a,

cret;

xac

avaTreptTrw
r-/,v

a7raucrrco; dzr)raTretvcocrtu,

tuit

xai txervjpca;, ort eAevjerev ptou

fxe

xac
fxot

avex.aAecraro
r/;v

ryj;

ac^tta/coffta;

xai
'

aTrecTuxev

Tuxafxa

fxov xal Tovq

Yiovq
et
ptr^

ptou

erepov

yap 0e6v
Trotyjcrav-

oure ctaa, oure creoopLat,

riv 0eov rov

d

ra

evi

Adyu ra

izdvTa.
rr);

To're

xtktvti

j3afftAeu;
co;

dta7ra-

quaestionem. Considerans igiturimperator immuta-

(Je^Gr,vat

aurov arro

bilem ejus

in Cbristo fidem, jussit

eum cum Uxore

leonem.

yavov Trapacrrrivat
xvot;,

dp^q, aurov aua ryj

erroistro

xat

exe/suoev

Fuvatxi

xai roi; Tee^eracrtv.

Tvjq

et Eiliis introduci in

arenam,

et dimitti eis

xat ourco;
de
6

rfo
ro

xar' aurcov

Accurrens vero leo, et stans prope Beatos, submittenscaput et quasi adorans recessit, et coepit egredi
x

eacrap.evo;
et;

(SacrtAeu;

aptera^erov aurou
xat
ro
rv]V

Xptcrrov Trtcrrewc,

exeAeucrev avrbv
etcra^Orivai
eic

Euvatxa
xat
d

de arena. Tuuc ergo imperator videns mirabile spectaculum, quod non tetigisset eos fera, prrecepit
accendi

aurou xai
arroAuQrjyai

ra

Texva

crrac^tov,

aurof;

Aeovra.

llpoffcTpaptwv

dz

auroT;

bovem Bereum,

et ibi

introduci

Sanctos.

Aewv xai
uTrox/tva;

TrXvjcriov

ora; rwv Maxaptwv

xai
t

xai

aoiot^.wv,

Convenit vero universa plebs Eidelium et paganorum, exspectare Sanctos, quomodo introducerentur q in ffireum bovem. Introducti vero in machinam, supplicaverunt carnifices,utdarentorandi spatium. Et exstendentes manus suas [in cseium] oraverunt, dicentes Domine Deus virtutum, qui cunctisinvi:

rr^v

xe^aAy;v
,

rpoTrco

rtvt

7rpocrxuvyicra;

auroi; ave^wpyjcre
c^iou.

v.ai

wpy.r <jEv e;e^5etv ex tov ora-

Tdre

6 (3acrtXeu; ^eaffdptevo; rd Trapdo^o^ov

^ea^a,

ort

ou^ ^iparo aurwv

rd %r,piov,

a7ropy]0ei;

exeAeuffev

j3ouv

^a/xouv

Exxavjvat, v.dv.zl eptSAy]5vivat rou; 'Aytou;.

rrav rd
7rAvj9o;

2uvr]p^ero oe
Ar^vwv

rwv
dz

Trtcrrcov,

xai rwv eXev rco

sibilis,

nobis vero visus esse voluisti, exaudi nos

te.

^edffacrOat rou; 'Aytou;,

ep.6a/Ao/Ltvou;

deprecantes

Ecce enim votum nostrum peractum est, quia recipientes nos invicem, et [uniti] admeruimus sortem Sanctorum tuorum recipere.

/a/xoupy^art. npoffa^Oevre;
pexdAecrav
oi

rw

ptyj^av^ptaTt,

rra
cTco~

"Aytot rou;

dr^hvc, (Jouvat aurot;

ptav et; rd 7rpocreuqaffOat.

et;

Kat

Exretvavre; rd;
'

zlP

a*

rdv oupavdv TrpoffVjU^avro,

c^uvdftewv,
d
7rafftv

Aeyovre;
fipXv

Kupte d 0ed;
cTe

rcov

dopxToc,,

dpw/jievo;
*Io*ou

w;

vipou/r^v;;,
r)

e7rdxouffov vjptcov

c^eoptevwv

crou.

ydp

eu^yj

rjfiwv 7re7rXv]pwrat,

cJtort

aTro/a(3dvre; dllr),ovc
fxepftjos

xai
ffou

evwS-evre;

xaryj^tcoOvj^ev

ty^

rwv 'AytW

ru^eiv.

imiciiUsi

Mbr(yrM,fn

bati sunt, et
\

dZmtfr
y

[ Babylone ] per ignem pronon tedenegaverunt, sicetynosfinire nhe per istum iS*- [^ suscipiamur hoc igne

21

Sicut tres pueri

21
pd;

'Q,q

dz

rpef;
,

TratcTe;

ol

zv

Ba6u/wvt
cre

cTtd

7TU-

doxtfxacrOevre;

xat

ptr/

apvyjffaptevot

ourw; xai

fiwei;

cfymartyrti "i

hostiam

tibi toti

consumpti.]

Da

vero,

Domine,

^eivj^ev

reliquiis nostris

nostri fuerit,

lorum et mari aa, aut iu fiuvio periclitati fuerint, etinvocavennttc in nomiue nostro, liberenter
si in

gratiam z, ut omnis, qui memor partem nostri habeat in regno ca3super terram abundantiam; vel si in
de periculo et

reAetwOw^ev dix tov Trupd; rourou. Kai Trpoff^xrw Trupt rourw 6loY.avTovy.vjoi. Ad; Kupte
xai
Toi;

Xdptv

Aet^dvoi;

iyw

/3afftAet'a

twv

a Xn yipoc, iv

ty)
rij

oupavcbv,
ev

xai yr,; eu>/;vtav

xav

ev.

&aM<x<rri

xdv
ev

Troraptu

xtvduveuovre;

eTrtxaXecrwv-

val

cre

eJta

rou ovoyctToq

/jpttov,

pucrGwfftv ex
r-/j;

twv

xtv-

(Juvwv

peccatis inciderint, per humilitatem

rou^

d^apriat; did
eroi

nostram
,

raTretvwffew; Yi(J.tiv

TTpoffTriTrrovrd;

supplicantibus vcniam prajsta peccatorum

cruy^upjjfftv

%*Quiai

rwv

dptapcre,

et

o-

rtwv,

xai

TTdvrwv

rwv

pteptvnptevuv

xai do^ac^dvrwv

TTavri

dik vk;j:sima SKPTKMIililS.

iA
-

itetvTi

fioYiOb$

y.cd

tbepyirYis

ytvov,

Ao; di Kuote wxl

tl$
cTpOffOV
[XlTCf.-

TY,V

SCffSlA^V
y

TOU

dtlVOTZZOV

KUpbq

omnibusmemoriam nofltrihflbenttlra* etglorfflettattbus tc, auxilium prassta et subvcni. Da vero, Dominc, etbb (ornminationem fgnifl in ^rrorem trarwferri, et in hoc finire nosjube. Etcoinplace in cor* poribus nostvis, ut non separentur, aed hic simul reponi ea jube. Bt hffic illifl dicentibus, vox adeos
venit de cselo, dicens
plicastis, ct
:

*^n.
'>*

%lriO-/jvat
to.

xat

r,/;.a;

aurcji

rsXtiaB^VM,

EucjoV/jo-ov

ffap.ara

r,[j.w,

[x-h

^ta^fiaptcSvJTcafffltv,

a>X

dpoeu-

Ov[j.aobi/
t>a[j.ivrjyv

aura

x.a.TaTzQfivat
,

tvd6w\ffOV t
-fiASfsv

Kai raura
aTro

airwv
'

epeovy)

auroF;

Tv oupay.at 6*1

vcov,

"kiyovffa,

Ouro>; eorai

uptiv

xaGro; ytytv.^Oz

Ita erit vobis, sicut sup-

TttpiffffOTtoov

rovrw
[J.7i

ytVYtffZTai

jij.Iv.

"Ori a0/y,7at

pfou eysvsffQe 7ro^).ou; xal [j.zydiov; unaptelvavre^

paff[J.OVg
Ayjij/aptevoi
Y,a.\

itttCf.T.0-

bonam

amplius ab his fiet. Quiaccrtatoresper vitam facti eetifl, multas et mag-nas susti-

Y,T7y]3"V7;

0U7
vt/.r,;

tp//jr,
,

70u;

ffrstfavou;

7/;;

y.jj.w

xai

vri
aito-

nentes temptationes, et non victi estis, venite in pace rccepturi coronas victoriae, et pro temporali-

TY&

-Kpoffv.aipov

Y,a-/.oTta^ziaq

ei;

aieova;

atcoycov

bus malis
tis

/auffav^e; rcov VTToi^affpivcov

TaiJ7a
dy.ovffavTZq
7'o
,

dya^wj

toIz 'Aytoi;.

Kai

oi

Maxaptot

7Tpoupteo

eaurou; ita-

in ssecula sseculorum fruimini prteparabonis [Sanctis.] Et ha;c audientes Beatissimi, alacriter semet ipsos tradiderunt igni, [et illis im-

pz^w/.av

ffUpl,

xai eptfSXyjGevrcov airreov ev 7'o /a/tf

missis in Eeneam

machinam] statim comminatio

Y.ovpyY,[j.aTt

eusco;
rr,v

affStA^

tou
Y.a\

7-rupo;

KarSffraAVj.

ignis compressa est. Et g-lorificantes intemeratam,

Kat

cJoao*:zv7S;

a/oavrov

TravuptVTvrov
ev
sip/jvr,

Tptaoa,
7a;
5o-

ctffavrec

aoV,v

Ifftvtxiov

aTre.OBxav

etlaudabilem Trinitatem.et cantanteshymnum,reddideruntcum pace animas suas- et non tetig-it eos

ig*nis,neque capillus capitissensit odorem ignis. Post
tres

loyovq aurcov j>u-/a;

w.s*/jn

xal ou/

yjtparo

aurcov

7o ffup
ita-

xat
6

oi)Je

Tptyoc.

Kai

/7.s7a

rpets

r^/epa;
roffov
t'o
,
,

pzyivzTo
ixeASuorev
ffOai,

dfftfiiffTa.Toc,

fiaffO.zvc,

ziti
t

tov
r.pbc

xat

d.voty?,vat
7t

to ya)./.ovpyYy.a

Bedffaxat
eu-

ro

eysvovro

ra

fftj\[j.a-a

toyj

aurcov

autem dies venit impiissimus imperator in locum, et praecepit aperiri seream machinam, ut videret, quid factum esset de reliquiis Sanctorum, et videntes corpora eorum, putaverunt eos adhuc
vivere, et ejicientes, posuerunt eos super terram.

povre;

coa

rk

/et^ava rwv 'AytW,

ev
rvl

eveipttcrav

aurou;

taureacoro-

yjv,

x.at

e;evey*avre; affeSevro
iff%ev

*/r.
,

22 Oaupta dz
ours
rptyoc,

Kavraq

toL; 7repieffTeorac.
to
jtvp
,

ort

22 Admiratio autem cuuctos habuit circumstantes, quianeque ad capillum dominatus fuerat in eis

nanlur -

aurwv

v.a.TZ/.vpizvffz

a//'

rjffav

ra awwara auruv IdanovTx

Get; o

vr.zp

ytiva.

Kai
0

(pocrr
Tt\/f)Y\

avoffiMraro? [iact/iu;
'

ave^fiipyjffe.
\ffr\v

Ta
>:zi

dviv.pac_zv

"A/t;wo"); \J-iyac,

Gho; rSv XpiffTiaovy.

vwv,

et;

uovoc;

KAyj^tvo? 'Irjffou; Xpt*77o;,

zffTtv

aXXoc, o; e(puAOC^s 7ou; 'Aytou; avTOv, xat ou/ rpt/o; aurcov v.aTtv.vpizvfft 70 ffOp.

AaSpa

tJe oi

XptffTtavoi xAeipav-

T; 7a

ff(i>[}.a~a.

reov iyioiv

Maprupcov,

xa75evro aura

lv

eTTiffrjuco tottm, xat ^.e7a 70 ffauerflyjvai rov otco/^ov, otxov

euxT)jpwv oi/.odoy-Y]o~avTzc v.a-i^zvTo avTovc,, efftTSAOuvrs?

ryjv
ptvjjptyjv

7wv

aytcov Maprupcov
ii

r>5

eixao^t

rou 2ers-z-

6pt'ou

uyjvoe.

Aurrj

ffoXtreta
r*5cj

rwv aytcov xai dotoiywj

evdoHou aurcov aO/^o-eco;.
efftrsXetv
stej

splendentiasupernivem.Et formidans imperator abiit in palatium suum ; multitudo vero, quse circumstabat, exclamaverunt, dicentes Magnus Deus Christianorum. unus et verus Deus Jesus Christus, et non est alius, quia [servavit Sanctos suos, et] nec in capillis eorum dominatus est ignis. Occulte vero Christiani tollentes corpora Sauctorum, deposuerunt in celeberrimo loco cc, et postquam sedata est persecutio, ibidem oratorium construxerunt, et dcposuerunt eos, celebrantes memoriam reliquiarum Sanctorum Kal. Xovemb. dd. Illa est vita [sanctorum ac inclytorum
ignis, sed erant corpora
:

ee

dd

MapTupeov, 7outo to
IIav7; ouv,
rcov,
oi

reAoe.

Martyrum,]

et hic finis gloriosi

eorum

certaminis.

xaraiiioufjisvoi

rr v yvY\yr;j av;

xai

e7Ttxa>.eto*0at

auroj;

(3oii5etav,
c)txatot;

Tvyydvovfft
6\a
ttj?

Omnes erg-o, qui merentur celebrare memoriam eorum et invocare eos in praesidium, impetrant,quae
promissa sunt Sanctis, per gratiam Domini nostri Salvatoris Jesu Christi, cui est gdoria et potestas in
saecula sseculorum.

tcov

EffyjyyeAptevtov

ayaQcov rot;
'Iyjffoii

/^-

piro;

7ou Kuptou
ei;

Tf-Jtcov

Xptffrou,

co

r,

do^a xat

to xparos

tou; atcova; rcov atcovcov.

apiv.

Ameu.

ANNOTATA.
C J
quwcumque hic narraniur a Vide, qute de his dicta sunt Comment, prnev. 3 num. 34 et seq. Certe videntur a Trajani viri bellicosissimi glormque cupidissimi cfflgie, quam nobis antiqui valde aliena scriptores depingunt. Vide tamen quse ibidem observavi. (non gregarii, utapparet, milites,cum b Gnvce est Acacius et Antiochus. Quinamporro hi fuerint vocitent, nisi idper simulationem dictum asseras), frustra quis di&iinfra, Eustathium amicum suum nomina fuvc ut cetera plura, nare tentet. Certe Antiochinomennon videtur Romani hominis fuisse.At fabidator. Qum infra virgulis inclusa vides, ferme ex Combefisio supplevi. finxit, nisi fallor, quod in Mss. Latinis valde corruptus legeretur, c Locum hunc itidem supplevi. intcrrogationesKwstzihmmtura hic, tum infraa d Difficileessetrespondentemad Acaciiet Antiochi id motiri, maxime cum hsec scriptori relinqui debeant, et mendacio excusare. Operw pretium non est si qua adesse videretur fingendi ratio, fuisse omntno nihil cogat Sanctos credere a similibus peccatis,
tmmxines ? ut paulo xnfra Oriente, quomodo igitur ab illo Rom* coram senatu, e Aqebat tam imperator in asserLr,exceptusest?Respondeo-.Gr X ceestiyr patres significat, sednon raro ca, non solum senatumseu reipublicm Romamv '''^'.^"^sZ qmbuspotud BnstatIuuslos dubio bellanti Trajano adfuenmt, et coram rum etprocerum, quiprocul
.*

^,<l-'-

Porro imperator eum legat Combefisio; qui liberiore pauloversione delectatur, militumpr hortatus est, ut animos reoumeret ; illumqueMagisterii O, axe educatt dt> untu, ,us libeu. Grvce - Qui amat palpare in tenebris,divinet,quis hic locusfuent, ub> atgue su- accumulantur eventus iudoppidum prX reliquis primum pervenisse tribuni,

TsuppleYa sunt

eco

^f^^^TJ ^^
,

^JuZrZ
m
a

nllZel"rosuperiuslOetantecedentibuspa^^^
Septembris tomus VI.

l Efcomvulupoteratsenior

tum habere annos

circiter viginti tres

unum autalterum minusju-

'

^
'

rrv FABUI ACTAi.vuL

136
A.twoimiQ.

SS.

BUSTATHH, UXOIUS ET FIL. D utroam ,fiwmmtransmeare.Preetereanum.

^7

fe/c

, ^eseptm.cu^le^rjermr sequentem ewcurres, s<i

/ effld B8 seu

ros

^.^
t

nsLcon^iunt.

Ponese^t^jo^um^^

^ ^^
\ Da ?oiTYi
,

4,

d<

ofci 6<3px, qiuv citmLa-

retu.it.

Hieronymusvertil Jadason. Porro eodem \uidem agunt Strabo,

*f^ " ^ZlS^ZTe^onraur.

<fc

-,, ,-/*,

Indo flumim pro-

Hydaspes vero Septuaginta idem

unde *"9> Choaspes. Orlum habet in Media, 0*to*i P''"* de quo Curtius arf f qul optime conveniunt, cum rerstone
:

.2 fcrctf, con^W Oritortw ntimquam potest, eum eo Trajani tempore

G^. **

g* ^ V** fJjZor^o
' '
,

^
1

om' * ?'

Roma m pene^ artnU Meaus

.

denique Elymaidem prxterfliut; ac Syriaco De his qui plura desio 7 ,, c0 /m s C hoaspes ab Oecidente Ara-

^I

e0 imperante

B IteZTcomment.
I,

ex Arabia Petr.va mW nec lonqior est tractus in Cellarii Geographica hxc tam credibtlta ^untjuam Sed
prsev. 8

ad flumum

^.

W.
.

e'!
in

37 et seq.

Novi enim,qu83narrasti
cile est

..,,, h / Wt nbett apud Combefisium, sicque abejus Ms. abest \Totah X cperiodususquead^^r^.,omissa est . unus 7i07i exminime mirabilibus,casus. 3 lubet, Commentamum prvoium narrantur, non videntur satis coh,vrere. Consule, si Zbul hic ambobus manuscnptis Grxcis at cum ienum. 32. Absunt quidem hmc, qum uncis inclusa vides, ab nuspiam occurrunt multum suspicor, periantur in Latinis omnibus, ubi similes interpolationes dtibi Certepauloinfrareponitjunior: e uh <,n<pti>,h <>ptfrm forte subodorato, inQrmciseaypunctafuisse, pahuntur. Diflimihi, qiuv vicissim Latini 7ion habent, eteamdcm diffieultatem
,
t

Desuntin editione Combefisii hinc Mss. Latinismldeluxatasunt.

omniausquead^rr.i^o,,,.

Supplevi hic tterum,

qiuvm ?ZmZ*

melius cum Lahms nostns n Legit Combefisius fiUvato* tqvs Neou? mpiU^dvovvTat; all^ovc,, quse cfiivijpm unt Forsitan enim, qua pietate, ut r,u.< h et vertit o Pergit Combefisius IlapeSei xal r* Texva r^m 7roASeiy nostro 'Emyuvat alteralterum inveniremus, concessit, ut etiam liberos recipiamus, prsebebit quibus pro iuhorto sedens, quodest in Latinis, habet ilte interjice: Et ag-nosceremus. Ceterum paulo infrapro
:

nimirum sic fabulari,

ut nuspiam desipias.

ri^oiJ.ivr, tv to) >o5ttm.

wero figmento totam hanc Historiam habent, possunt scriptorem hic inscituv arguere. Enimverosifabutamtea;ereluberett nollemtalemMatremfingere, qiuv tenerrime filios diligat, dudum amissos doleat, ex signis indubiis subito tandem preesentes agnoscat, visceribus totis commoveatur, differatque tamen suum gaudium etamoremprodere, dum convenerit ignotum hactenus sibi hominem (ut ut statuatur etiamex audito Placida 7iomine aliquid suspicata) exercitus duceyn rogatura, ut se
p Qwi pro

v.rtonrm inpatriam reducat. q Variatpaulo ante Ms. Combefisii, sed

i7\

solis verbis.

Hic

ita

C seounda,

cohsereat

cum

discurrit,

nonvero cum

gratias agebant, ut vertit noster.

:

interpungendum duxi, ut abhora Porro post et expo- F

sueruntei, disoedit abaliisMs. S. Galli,etita ad finem usque prosequitur fama excrcitum, quod Placidus contra eos iret in praslium bellaior mag-nus,
sunt, et Pannoni83 fines sic liberati sunt. Eustathius est reversus
exivit obviain

Ad barbarorum
omnes

pervenit

et

in fug-am versi

cum

Eustathio revertenti
llle

tune

enm

victoria.

Dum
:

diis

suis in

gaudio. Adrianus csesar effectus templo offerret victimas et

:

militum sprevit cum suis idola. Tyrannus dixit ad eum nos Ueum colimus verum, qui fecit omnia, qui nos post tantam lsetari facit tristitiam, per quem speramus aeterna habere g-audia. Adrianus crudelis ira repletus est, et pxsecepit leonem mag-num ei dimittere. Ccepit bestia pedes Sanctorum ling-ere. Imperator leonem jussit occidere et bovem a^reum jussit ig-ni suecendere. Dum illi sereum bovem i-ni Buccenderant, Eustathius supplicavit ad Deum taliter Domine Deus, quod posco, tu mihi tribue. Nemn jam corpora nostra possit dividere, sed sub uno sepulti (forte sepeliri nam adverto, amanuensis incuria in exemplari nostro plurima luxata esse) cupimus cespite. Adhuc te Rex angelorum peto snppliciter, nemo jam corpora nostra possit dividere: tuum nomen quicumque per nos 1-iirni, rxnihl. preccs eorum, Pater piissime, ut liberati a malis vivant feliciter. Vox resonavit de olo Sic cxauditus es. Tunc toti quatuor missi in bovem sereum consummaverunt in bono martvnum suum, et meruerunt hahere Christi consortium, et in uno sepulti sunt omnes tumulo ubi in mums tlorent virtutibus. Hvc quantum sunt a Grxcis et Latinis aliis diversa, tantum discrepat stilus 00 U9, <!".< eodem Ms. prxmissa sunU et fere cum reliquis conveniunt ita ut meridiana luce ciwius sit, esse ea ahunde pridem quxsita, velpostmodum ab aliquo contracta. Scribendi methodus l> antiqmrum *Uatem prmferre videtur, sed oratio illa non est multo minus
adoraret
militia, Mag-ister
:

cum omni simul

Accede, immola.

respondit

In istis non est divinitas

risZda

Laiinis Si male hlf(^^y^^hiSsecunda usque ad luxata ^ebantur uinsto ab hora sextam propter

Incurvantes se supra Filios gratias ageinventionem eorum. Discurrit igitur fama

:

haec

Dl
A.

i;

VIGESIMA SEPTEMBRI8.

w
*

hmc pcr omnem exercitura et omnes congregati mirabantur, et exultabant in invcntione eorum, ampliu ctiam proptcr barbarorum expugnationem. Altera vero die maximam celebritatem facientes, Deo (rratias egerunt propter ma<rnam ejus pietatem. B Tn Grmcoest Gentilem ct ipsum quoque, et omnes retro imperatores irnpietatesuperantem. Adrianus imperium adiit xi Augusti anni Christi 117, quo proinde, vel sequenti, pa .><> tatbium Acta perhibent. t Lege Oportet enim, inquit, te in gratiarum actionem victimas ofTerc diis; maxinv- etc. u Grxce est Nisi Dcum, qui uno verbo cuncta creavit. Miror kic scriptorem nostrum institutam ab Adriano qusestionem suo calamo non adornasse. Forte trita ab aliis viaincedere notuit, doctus subti:
I

lius fabulari.

x Kircherus Hist. Eustathio-Marianee parte hpag.Wt scribit, asserere canonicos Romanos. S.Eustasaceilum, quod hodieS. Michaelis est, fuisse olimeidem Sancto sacrum, utpote impositum loco, ubi ante subterraneum Christianorum oratorium fuerat, et in quo sacra sancti Martyris nostri ei Sotbii

ciorum lipsana religiose culta fuerant. Addit ex traditione, ibidem etiam passos dici, ut et seputtum jacere seneum bovem, quem tandem sperat divina providentia ruderibus eruendum. At non facile, opinor, prudens quispiam in eo perquirendo operamponet. y Insulsa est satis heec comparatio, a qua fere stultam orationem orditur scriptor. Plura de his prxfatus sum Comment. priev. num. xi, quae, situbet, consule.
z Nisi vitio amanuensis corruptum sit exemplar nostrum, oportet hic mutilum esse Ms. Medicseum. Combefisii Acta habent Ao; de Rupie x*P w xat rolq XenJia/oi$ iaw, iva ttA? o pvqpovevftv iu.w ay$ uipoq, qum sensum perfectiorem faciunt, etcum Latinis conveniunt. a;t Hic terminatur Ms. S. Maximini Trevirensis, reliquis procul dubio iniquamanu avulsis. bb Antiphrasin Latinam ex Grxco corrige Ut minae saevissimi ignis vertantur in rorem. Sequentia
:

iv&frivm aurwv, cthiEc dicentibus illis. B apud Combefisium omissa sunt usque ad v.?\ eedibus illis sacris pturibus egi Comment. prsev. cc De Sanctorum nostrorum reliquiis et
-j/jj.

vide

etiam dicta hic adlit. x.

d&ItaMss. Latina omniacum Fastis nonpaucis itidem Latinis

:

inde transiit sanctorum Marty-

rum memoria apud Latinos ad diem sequentem. Hinc Usuardus Horum festivitas cum in Kalendis habeatur, bic tamen(iv

Nonas Novembris)

delium defunctorum insequentemet

pleniusrecolitur. Inde etiam posteaob Commemorationem fialio rejecta est At Grseci omnes cum Actis Grsecis, twnnostris,

tum Combefisianis et Fastis Latinis aliquot et- Romano moderno Martyrologio, xx Septembris S. Eustatbium et Socios ceiebrant. Porroexhac totaperiodo liquet, scriptorem aliquot certe annis post Sanctorum passionem scripsisse etenim Adriani persecutio recensita a Severo Sulpitio et Hieronymo, Christi annum 126, quo apologiis licet Adrianus nxdto novo edicto fideles vexaverit, non cessavit ante non solum rescripta dedit adprasfectos pro Christianis^ SS Quadrati et Aristidis fractus imperator, obscure innuat anosedetiam templa Christo erigere voluisse dicitur a Lampridio. Denique, cum non beneficixs alv Sanctos, post extructum illis oratorium, patrocinatos fuisse; obienhs nymus,pluribus 4-. quot etiam anni concedendi certo sunt. De Oratorio illo vide plura
:

J)E

SS.

THE0D0R0
ET

PHILIPPA MATRE EJUS, SOCRATE

PERG^: IN PAMPHYLIA

DIONYSIO M M

J.S,

Sylloge ex sacris Fastis

uatuorhosce Martyres, quossimid variis dieMenolo\bus memorant Grxcorum Merwva et
nius, ac
gio.

maxime Grsecorum.

ClilCA ccxx,

ut fbhtuh

duo posteriores nihil cum prioribus haberent commune. De Theodoro primum h<vc legmdur
acsi
:

Qualuor
u

lii

Martyrcs.

Buronio

Jgia, II ad diversos dies retulit primum Galesideinde Baronius in Romano Martyrolo-

Eodem
dori

Theodie coramemoratio sancti raartyris

ligno afhxus ac
su-

apud Perg-en Pamphyli, qui imperatore An-

scjuncff.

Perge in sanctorum Theodori et Philippae maParnphylia sub Antonino tris ejus, ac Sociornm martyrum nominat, imperatore. Duos Socios, quos hic non martyriiloco, dedit ad xix Aprilis, prxtermisso sequentibus verbis Eodem die sanctorum marty-

Ad hunc diem

Baronius

sic

habet

tonio et pr?eside Theodoto,

Dominum

ad spensus tribus diebus vixit, et postea migrravit reliquins unyurutiset ve:

cujus sanctas

confossi sunt. rura Socratis et Dionysii, qui lanceis

MenologiumSirletieffecit,ut Galesinius et BaroMartyres nius minus perspexerint, quatuor illos Graxos, tamquam simul reperiri conjunctos apud

ad xix Aprilis passos. Etenim in dicto Menologio annuntiantur, sed diversis elogiis, quidem
omnes

vulnerati, martyno Socratcs et Dionysius, lanceis Eodem modo primum Theodorusc^//? functi sunt. Philippa, et deinde pruii.ro viogio, mox breviter eadem brevitate seorsum Socrates et Dionysius

Jisrcliyiosiquidam viri curantes, sancta raarposucnmt. Tum sequitur Eodem die raater^lad^oconsumtyi-Philippa, sancti Theodori die sancti martyres raatur Et moxdealiis: Eodera
:

insigniloco de-

commemorantur in Mouris impressis ad xixAprilis.

; :

138
Aticront

DE
'

SS

TIIKOPORO, PIIILIPPA

MATRE EJUS

ETC.
I>

J.S.

de more lis. Singutis quoque consonant aui de qenere martyrii

adduntur versiculu jam datis Metnfenus reciZogiLrbis, et elogio Menxorum non intelligitur hoc elogio tondo Verum ex Socrateiu et Dionysium modo Philippam, sed etiam
,

septuaginta, annis septuaginta et sex, aut solum^ antiquiorem solum dubitanter Maraltero esse tyreshodiemossubAntonioElagabalofixi.Collatio legiturin Menseis. enim illa xtatis utriusque non diverso modo ibidem et alia qucedam
;

Elogtum

S.

4,

Verum

ftmjungunllir

uno

rlo-

Basiliano, in Idem colligitur ex Menologio annuntiatur soquo ad x\i Scptembris Thcodorus

2

occasione Theodori fuisse passos.

gin

Batilia:

lushis verbis
qui in
est.

no

Eiogium

Certamen sancti martyrisTheodon, passus Perge Pamphylia? urbe martyrium Grxeo-Lavero, quod ex editione
:

fideiiter Latireferuntur. Quare totum elogium subjicio, quale ibidem legitur ad num facio, et Imperante Autonino, et prjefecturam xix Apritis Pamphylia g-erente Theodoto, multi ju:

Theodori ex Mcnxis,

Perg-ffi in

veues elesantes
adlecti sunt.

et speciosi

ad ordinem tyronum

tina huc Latine

solum transfero, omnium contiexpositum Theodorus net martyrium, his verbis

:

martyrclaruit,
S.

Antonino Romanorum
natus.

cassare, ante

Thcodorum, qui Amaseffl martyrium

septuaginta sex
in

subnt,

aliis et beatus hic Cura ig;iad prafeetum perductus est. Theodorus sig*naculo et tur, ut ceteri, veste indutus fuisset raahoc rupit, dicens Eg-o sigmatus sum a ventre Christo, alteri impemese ab imperatore meo

Tunc cum

pluribus

tris

annos
et

Militavit
et

autem
flo-

ratori

non

milito. Praefectus vero dixit

?

Et quali
fecit
diis

ipse

rens, et
esset.

tyronum legione, quod statura magnus, et forma

ffltate

imperatori militasti

Sanctis dixit
:

Ei, qui

oris

vcnustus
ne-

caelum et terram. Praefectus dixit

strissacrificas?Sanctusdixit
dis
:

Neque

no-

Sed

cum

idolis

sacrificare

cog-eretur,

atque imperatore covruChristo ptioni obnoxio, Ego, inquit, caelesti regi terreno quo baptizatus sum stipcndia facio, cx
glecta terrestri
militia,
:

numquam
:

sacrificavi.

Dsemonibus immunTunc jussit ipsum oasdi

:

autem

servire nolo.

Quarc correptus a praiside

injicitur.

csesusque vehementer, constitutus est ad quzestionem. Dicit autem praafectus Modo respondere prudenter didiceris ? Sanctus reposuit :

verberibus

csesusque, in fornacem

Sed

cum

inde,

ne minimum ea resinilitcs duos, Socratem et Dionysium, miraculi magnitudine attonitos, ad fidem Christi perstatimque capite damnati sunt una cum traxit Philippa sancti Theodori matre, quse paulo ante vi:

quidem detrimentum passus, exiisset,

Utinam tu ipse cognoscas, ut eg"o, Creatorem tuum, et adores illuni Tunc in fervente craticula extentum, sulphure, pice, ceraque ignita ipsum consperserunt. Et illi quidem sic faciebant. ]3eus vero mag-num quid et obstupescendum eae!

sendi Filii studia venerat. Theodorus autem variis primum tormentorum g-eneribus excruciatus, novissirae in crucem actus, in crelos lretus evolavit. Hactenus istud Menologium. At fuvc non consonant in omnibus prolixiori elogio Mencvorum, nec elogio breviori, quod adxxi Septembris habetur in Syna-

Eacto enim ingenti sonitu, terraque in duas partes scissa, ubi ig*nis et craticula eraut posita, aqua ebulliens (o prodig-ium !) craticulam et omne extinxit incendium. Sanctus vero excatis ostendit.

surg^ens
disti,

omnino sanus,

dicit

pnefecto
Si

.*

Quod

vi-

proconsul, non est potestatis mea3 opus, sed

Christi, et Dei mei, cui servio.

ergo vis deo-

TluodoruB
Itif (171)118 7(

liamis dictlur
(inir

xario Ms. Constantinopolitano quod fuit Sirmondi, 3 Prseierea dubito, an apta sit interpretatio Latina in principio dati elogi. Itaque verba Grseca huc traduco 0eofo)po$ o (xaprup vmtp^EV iitl 'Avru,

rum tuorum

nosse potentiam, alium incende ro

g*um, et aliquis militum tuorum super craticulam

extendatur in nomine illorum et tunc scies insuperabilem Dei meipotestatem. 5 Milites vero mox dicta excipientes, Non sic,
inquiebant, feceris, domiue
:

Diosc07'u$
sa-

Thcoiorum .imatenum.

vlvov

xafaapog 'Puptafav, Trpoyevearepos ruy^avuv, rou

rou
ev

sed potius sacerdo- idolorum

versus
]>assus,
et

ayiov 0eo$upou,
e66*o^y|xovTae5-

'Apaceia (aaprupijffavros,

Ery)

tem deorum

denda

Quse mihi videntur sic Latine redTheodorus martyr claruit sub Antonino
cfiesare, 8.

Eomanorum

Theodoro, qui Amaseas mar-

tyrio coronatus est, annis septuaginta et sex antiquior. /Etas utriusque Thcodori

in Synaxario

mox
l

etiam confertur laudato, in quo hsec legun\it\

tur
poz,

Ouros

j-.r oyvj

'Avruvfvou,

. .

7rpoyeveore-

rov dyiov 0eo<3eoipou rov vj 'Ajuaffia

v.&X

Eyyairuv,

paprvpr.Gz:

xpb

tfruv

eSfo/xVixovra.

Hic claruit sub

est

craticula? impone. Illum utique ut sacerdotem exaudient et manebit illtesus. Hsec audiens praefectus, Adducatur sacerdos, inquit. Ubi autem coram illo sacerdotem stitissent; dicit ad ipsum pra^fectus Quod tibi nomen? Ille vero dixit, Dioscorus. Tum prsefectus Dic mihi. Dioscore, quia mag-ia utunturChristianicontra ig-nem, quandoquidem Thcodorus mansit illaesus ? Dioscorus dixit Christiani non sunt magi, absit; sed ubi Christi nomen enuntiatum est omnes praestig-ise
:
: :

rerdos con-

Antonino,... antiquior S. Theodoro, qui

seaj et

Ama-

et incantationes dissolvuntur, et

Euchaitnrum, annis septuag-inta ante coroiiam adeptus martyrii. Hisce autem si quid trihurmlihn sit, oportehit martyrium Theodori figere subultimo Antonino, sivesubilh,quem alii Heliogabalum, alii Alagabalum, alii Elagabalum cognominant. Nam hujus imperium Pagius orditur ab anno 218, et producit usque ad annum
222. Itaque, si

miscunt. Et praefectus

daemones contrePotentiorne est Christus

te,

Jove

Dioscorus dixit

Jupiter et ceteri sunt idola

surda, et sensu destituta. Quopropter rog-o

ne

me

cog-as craticulaa

me
:

imponere. At,

si

volueris

Jovis potentiam discere, pone. Tunc praefectus

:

passus

est circa

annum

220, ve-

rum fortasse erit, non nisi septuaginta et sex annos ante S. Theodorum Amasenum martyrio coronatum fuisse Theodorum Pergensem. Video quidem martyrium S. Theodori Amaseni ab aliquibus figi anno 806; sed non deprehendi, epochamillamtam bene firmatam esse ut nequeat ulterius examinari, an ,/brte passus non sit aliquot annis ante generalem persecutionem. Vecxamen remitto ad ix NovembSns quocolitur Theodorus Amasenus cumque auciontas Menologii aut ctiam Synaxarii non sit tanta, ut ex eo certum fieri possit, hunc Theodorum
istud
,

hunc rog*i craticulae imEt quis ausit hoc facere? Dioscorus dixit Eg-o tuo mandato lioc faciam et, si vindictam de me sumpserit, credam potentem esse. Et praefectus Nonne hactenus sacer:

dos es, ut quid talia profers ? Dioscorus dixit Mentis inopia eram sacerdos at videns B. Theodorum non potuisse a te superari, confirmatus sum
:
:

;
:

nunc ipsius commilito fieri cupio. Et prsefectus Quandoquidem ita loqueris, inquit, rog-um ascende, Tunc Dioscorus Sancti pedibus provolutus, Ora, inet
quit, pro

rum

me

Serve Dei. Oranteque Sancto, expansus

:

est Dioscorus supra rog-um craticulse, g-ratias ag-ens, et altavoceclamans Gratias

agotibi,

Domine Jesu

Christe,

Deus Theodori

Et Accipe spiritum
:

mcum

in pace. IIdsc dicens, tradidit

animam

Christo.

6Contiuuo

DIE VIOESIMA SEPTEMBB18.

139

A
convcr&i So-

rratetetDio-

nysiu$

Continuo comprehensus Sanctus , conjicitur in carcerem. Postridie indomitis equis constrictus pedibus, et ad currum alligatus est. Equi autcm
6

quse revera non suntprobabilia. Tormenta S. Theodoro illala ibi brevissime, sed eodem ordine et nu~

j.s.

mero recensentur; nimirum primo vehementer

fuisse verberibus csesum, secundo ferventi craticulie impositum, tertio equis indomitis aUigatum,

sinc ordine currentes, in pr;ecipitium lapsi perierunt. Sanctus vero divina virtute, oculis minime

percepta vinculis solutus, servatusque prorsus

laesus,

il-

omnes

reddidit attonitos.

Ex

his Socrates
alli-

et Dionysius,

qui

Sanctum equorum currui

gaverant, affirmabant, inusitatum et treraendum, equis concitatis, vidisse se spectaculum, quod et

intellectum et

quarto ardenti camino injectum, una cum Socrate et Dionysio; ac quinto demum cruci ajfta wn in eaque defunclumpost triduum. Duo quoque Socii,
t

mentem

percelleret.

se intuitos esse quasi igneurn c

quasi de caelo descendentem, qui g-atum vinculis solvit, ipsumque sustulit, et ex alto illEesura ad praetorium transtulit; equos vero

Narrabant enim urrum eumque et Sanctum reli,

et Dionysius, in camino lanceis confossi asseruntur. Philippa capite minuta similUer in Synaxario dicitur; sed occasio martyrii ipsius longe probabilius ibidem sic exponitur,post relatam Theodori mortem. Oj QeaaapivTi i pnrisp $iAunr<z

Socrates

SeccpevTas benenvevMTa, xcu

ri-j

XpujTw

xtfaxrjpv^ficca

0wv
et

a/.rfn-jvj , 7fi

dta

-bj;

rofiy ffweTeAst&fc},

tamquam ab

Quem

aliquo vi adactos in prEecipitium impulit. Qui hsec adstantes et credentes audiebant,

videns mater Philippamorte Deoplacitaexspirasse,

exclamarunt
fectus
et

Magnus Deus Christianorum

Prse:

una vitam

vero ipsos et Sanctum conclusit carcere

caminum acccndi jubet. Hoc facto, Sanctoque cum militibus in caminum injecto, ros superne
delatus ipsos refrigeravit
,

et cceperunt colloqui.

Sermo

autem

in

memoriam reducebat matrem

B S. Theodori. Cum enim a tribus annis illa fuisset. capta, et cum aliis multis ad terram peregrinam

modum, illam videre Domine Jesu Christe mirabilium Domine, ostende mihi Matrem iis, quibus nosti, modis; (nihil non potes) ut omnes noverint mag*na tua mirabilia. Hsec quidem erat colloabducta, narrans captivitatis
;

desiderabat. Et exclamabat

Chribtum prsedicans verum Deum, sectione gladii finivit. Hsec mors certe probabilis est, uti et mortis occasio, quse eodem fere modo refertur in Menologio Basiliano, ubi dicitur venisse ad videndum Filium. 9 Verum non nisipro fabulis habere possum, NowwOam quse supraex Menseis dicuntur de ejus captivitate, ^* de ejus subita adductione et ingressu in caminum, fabulota, uti et de oratione Theodori, ejusque cum aliis col- E loquio. Mors Socratis e^Dionysii, qui ubique lanceis transfixi dicuntur, prseterquam in Menologio Basiliano, ubi magis innuitur capite minutos fuisse, utcumque dubia videri potest. At magis

cationismateria.
ttd alios tres

credo, lanceis fuisse confossos, cum Menotogium huic mortis generi aperte non contradicat. Verum-

Ubi vero, extincta fiamma, somno fuerunt cor-

accedit

Phi-

repti; ang-elus adstans Sancto,

Ne

timeas, inquit,

lippa

Theo-

dori mater

Theodore
illa

adest enim

Mater

tua.

At

ille experg-e-

tamen non seque certum credo, idfactum esse in camino namipsaTheodoriincaminum injectio utcumque suspecta est, et minime certa, cum S. Theo:

factus visa narravit Militibus. Narratione

necdum ad finem perducta,

mater Philippa,
sic

in

autem medio camini

dorus Amasenus

taii

satis verisimile fiat,

supplicio vitam finiverit, et ab illo arfTheodorum nostrum

adstitit Sancti

nominata. Hsec

Pergensem

vero perspiciens Eilium,

sultavit

quem

cernere cupiebat, ex-

ipsumque salutavit

et Milites socios ipsius.

Deinde edoctus a Matre Sanctus, unde veniret; elatis ad eselum manibus debitas Deo egit gratias. Transacta nocte, ubi mane surrexerat, praefectus dixit Existimo, ne os quidem relictum esse in camino, in quem Theodorus cum Sociis suis conjectus
:

illud fuisse citm adjunctis fabellis translatum. Nihilo minus suspecta mihi sunt, quse asseruntur de Theodoro craticulsc imposito, et deinde equis indomitis alligato. Certe potiits

scenica videntur figmenta, quam facta historica, omnia illa, qusc post eraticulse supplicium num. 5 subjiciuntur, maxime de Dioscoro idolorum sacerdote, qui revera mdlibi hodiernis Martyribus annumeratur. Non minus fabulosa videtur tota

fuit.

Cum
,

hffio

dicebat

supervenit aliquis a ca-

miuo

talia

praefecto

nuntians
est

sum
ter

implorante,
ipsius
,

extincta

Theodoro Jeflamma; et Ma:

ex terra

niens, ingressa est in caininum

peregrina subito supervesedentesque ibi

:

num. 6, quse alteri supplicio subjungitur. His de cansis totum istud Menseorum elogium, ittpote majoriexparte fabuiosum, facile omisissem, nisi Papebrochius novisio Socratis et Dionysii, relata

tamquam

in cubiculo, colloquuntur de

Deo

suo.

ster alicubi dixisset, illud a nobis

dandum,

si

His auditis, exterritus est praefectus, veniensque eique diad camiuum vocavit Sancti Matrem Tune es mater Theodori? Eespondit illa xit Sum utique. Tunc prsefectus Persuade Filio tuo, et tu ut diis sacrificet, ne et ille male pereat orba relinquaris. Reposuit Philippa Pilius meus a
, , : : :

Acta

alia non inveniremus. occashmar10 Sola occasio martyrii probabilius exposita

videturinMenseis, quam inreliquis Fastis.Nam ibi militiam detrectasse dicilur, ut alii nonpauci fecerunt martyres, eaque de causa Christianum se
professus. In aliis vero militasse diciiur in legione tironum. At merito dubitatur, an ulla umquam fuerit legio, qiuv tironum habuit nomen. Contra magis videtur, nomen tironis h uic nostro Theodoro

%**"

te in

cium
vero.
onmes quatuor diversU
lii

crucem actus Deo suo verum offeret sacrifinimirum Domino meo Jesu Christo , Deo
:

8Etprcefectus

Si

igiturtu invenisti

mortem

Pi-

datum, quia tironibus adscribebatur, Porro

si-

modis occi-

duntur.

tui, hoc omniuo fiet. Mox autem jussit prajfectus sanctum quidem Theodorum de cruce suspendi; Milites vero in medio camini lanceis transfigi, et

gnaculnmmilitise^quodru^issediciturfheodoms, colto appensum, ut liqv.et ex Actis Maximiliani martyris apu l Ruinarsinceris S.

eratplumbum

Matris Sancti caput g-ladio amputari. Hoc modo corouam martyrii suntconsecuti. At sanctus Theodorus clavis confixus tribus diebus pependit vivus
:

tiumpag.-m, ubi MaaHmilianus, militiam signaculum Sfflculi trectans, ait Non accipio
:

de:

et

pendensque deinde ad Dominum transmigravit. Tunc aliqui ex fidelibus Sanctorum corpora un,

illud.... Nou Hcot mihi plumsi sig-naveris, rumpo etc. Utrum ilh plumbo insculbum collo portare ptafuerint qusedam idololatrim signa, an vero ob

guentis delibuta et linteis involuta, honesto in loquibus conco deposuerunt. Hactenas Mensea Ms. Sirmondi in prsecipuis sentit Synaxarium rerum capitibus, non item in adjunctis variis,
,

milites,

crebra idololatrisB pericula, quibus expositi erant a militiaabhorruerint Christiani, hicnon

inquiro. At certum
litia
est, CkrisHanos multosamiabhorruisseutpericulosa aut etiam illicita sub

IVCIDM
J. s.

bitandumcredo, licetmm <vque immento quis tmhiopependisse vivum. Ceterum Theodorus non sit idem cum dubitaret, anhic Nam Theodoro Amaseno, quia uterque tiro fuit.
illiduo abundcdistinguuntur,

TIIEODORO, PHILIPPA UATRE EJUS ETC Ceterum Joannes Tamayus in Martyrologio ffi- D obhsseThcodovum *u* oentilibus. Mortem in cruce spanico annuntiat SS. Theodorum ct Philippanij <lusupphcw omnesconsenthuUF.sd: nec de eo natos Oscae in Boetica Uispania; sedpas-

DE

SS.

cerlitm cnleatur,

tamquam

sos fatetur Perg,v in

illasunt

Pamphylia, At commenta quorumdam, quos ipsi Ilifabidalorum

cum hicPergx

in

coronatus,

sit Pamphylia, alter Amascv in Ponto martyrio te?nporibus, ac sub et diversis multum

spani eruditijam diu exploserunl. Inter alia istorumfurta, qiuv hodie plura sunt solito, hocquoque detexit, et fuse refutavit Nicolaus Antonius in scriptisposthumis. Etsane figmentum clarius
est,

Accedunt tres Socii, adjunguntur; non item Amaseno. qui hodiemo

diversis tyrannis sint passi.

quam utpluribus refutarimereatur.

DE
EVILASIO
ET

SS.

FAUSTA
NO VEL MAXIMO

FORT.E MAXI Ml
CYZICI IN

MM

HELLESPONTO

J.C.

COMMEIVTAjRIXJS DPR.3SVIXJS
i;

I.

Sanctorum Martyrum apud martyrologos memoria.

quse et cujus
fidei ?

Acta edenda

IlSTEIl

ANW U
CCCV

ClllllSTI

BT CCCXI.

Sanctontm
Fausf.r
Evila&ii

rimus inter martyrologos Latinos Beda vel Florus ad hunc diem Sanctorum nostrorum Martyrum Faustasetf Evilasii meminithis verCyzico natale sanctorum Faustffl virg-inis

bis;\\i

cum quo pene inter auctaria Usuardina codices Antverpiensis et maximus Lubecanus conveniunt, ita sanctos Martyres celebrat Cyzici in Propontide natalis sanctorum martyrum Faustae
: ,

etEvilasii sub
Evilasius,

Maximiano imperatore
esset

quam idem

cum

primus

palatii, jussit decal-

virg-inis et Evilasii, sub Maximiano imperatore quorum Eausta ab eodem Evilasio idolorum sa:

vari et radi ad turpitudinera, deinde suspendi ac

cerdote decalvata, et ad turpitudinem rasasuspensa

et torta est.

torqueri

quo tempore coruscatio de cslis facta inultosministrorumpercussit. Deinde jussit loculos

:

Deinde

cum
:

vellet

eam mediam

secare,

etcarnifices lasdere

non valerent, stupens Evilasius

adferrieteam immissam ac fixam, quasi lig-uumseraediam sed eam carnifices ferris laedere non valebant. Qua; inter stupens Evilasius Christocrecari
:

dere caepit; et hoc ubi imperatori nuntiatum est, misit

et dum ipse etiam imperatojussu fortiter torqueretur, Fausta capite terebrata, clavis totocorpore confixa, et sartagini ig-nita3 imposita, cum eodem, voce de coelovocata, trans-

in Christum credidit
ris

Prajfectum, qui

eum suspensum

fortiter torque-

ivit

ad Domiuum.

Qui etiam jussit Faustam nudam etsine mavorte educi de carcere, et ei caput terebrari ac clavis configi cui postmodum non solum caput et facies, sed et pectus et totum corpus usque ad tibias clavis impletum est. Post haec sartaginem jussit ig-niri,
ret.
:

Rabanus ad diem vn Januarii aliud san-

tum

Latinos.

elogium, illusquetertium Prwfectum martyrem adjungit. Habe ejus verba ex editione Canisii. Passio sanctae Faustae virg-inis sub Maximiano imperatore, qui Evilasium

ctis Faustae et Evilasia texit

aed hseo,

illa

psallente, refrigfuit. Haec inler veniens

et sic

primum

palatii tortorem
,

suum

patientia? sua3 vir-

vox de coelo vocavit eos,

octog-inta.
S.

tradiderunt spiritum.

Erat autem Fausta annorum tredecim et Evilasius Ubi juverit notasse , codices aliquot
Faustae sedecim
,

Evilasio septuaginta

tribuere, nec in metrico

annos Acheriano itlorum meUsuardo,

moriam
celebrit

nec non et Prsefectum, cui jussum est eam torquere. Quje suspensa ferramentis lacerabatur, postea bestiis tradita, a nulla earum contaminata est. Deinde clavis caput ejus confixum est. Postea ea in sartag-inem ferven-

tute convertit ad fidem

jteri.

tem pice missa, sed non

laesa

sicque

ut

2 Beda,

cum

Evilasio

ut notavit Sollerius in suo

apud

et Prajfecto in tormentis constituta,

iimiii/

rologoi

Rabanus ad hunc diem et Ado ita transcripserunt, ut textum ejus pene ad verbum referant. Usuardus contexuil paroius Sanctorum nostro-

reddidit spi-

ritum. Populi vero Christiani hasc audientes, sepelierunt corpora Sanctorum. Totidem verbis sancto-

rum

elogium. In Cizico, inquit, natalis sanctoFaustffi

rum martyrum
esset

virginis et Evilasii,
Evilasius,
jussit

sub

Maximiauo imperatore, quam idem

primus
palatii,

cum

rum Martyrum Notherus meminit, ad eumdem diem vn Januarii, quo etiam nuntiantur in MartyrologioS.Maximini Trevirensis et Carthus.Coibidem a Bollando in Prxtermissorum catatogo, et a Soilerio in Auctariis Usuardinis nolon. t ut

prirao

dehonestari,

suspendi, torquori, ac quasi lig-num secari mediam; Bed postea credens et ipse Christum, simul cum

tatum
4

est.

Fausta agonizatus

est.

Molanus

adjicit

Cum

carnifices scrris hedere non valebant, stupensEvilasiusChristo credere coBpit, ac deinde cum Beda prosequitur. Parcissime Romanum parmm in Qyzico, Faustea virginis et Evilasii

enim eam

gitur ilhrum elogium, quod vix aliud continet lisjungilw Maximinus ab m, quce ita eodem die leguntur in Menologio

nun- tum Grxcos hatur commemoratio sanctorum martyrum Fau- mcmoria, stae, Evilasii et Maximi, proliammque satis subjun- (ipuil '/08
Maximus.
seu

Grsecis in Menaeis die vi Februarii

i7-

memoriam

nuntiat.

Martyrologium

Baronii

Fausta Christi martyr, Maximiano imperatore, ex Cyzico urbe divitum piorumque pa:

Basihano

rentum

DIE VIGESIMA SEPTEMBIUS

^e,?iS 'T
transig-ebat,

SCenS Gt PU ' wuta es^et, seculi tamen voluptates spernens, in Jirginltate, jejunio, vigiliis et eleemosynifl dies

f?

M "*^
norum

Hl
(erat

autem sancta Tnfantula an-

circiter tredecira) rnittens

primum

palatii,

Dco

nomine Evilasium

inserviens

sacrorumque
ob rem,

rum

libro-

lectioni intenta.
atl

ma

Quam

cum

illius fa-

imperatorem pervenisset, misit ad illam Evilasium prflBtprem, qui ei persuaderet idolis

immolare. Ubi vero patrata ab illa miracula Evilasius vidit, in Christum credidit. Tunc mittitur

Maximus
conjecit.
et

pro-preetor, ut Faustam et Evilasium torqueret, qui in ferventem lebetem seneum Sanctos

Cyzicum etc. Smc apud Mombntium ita leguntur Sub Maxiraiano US1 . peratore in Cyzico Sanctorum metus pervenit ad aures ejusdera imperatoris quoniam quadara virgo, nomine Fausta, filia Gemelli proreetoria derehcta orphana a patre et matre, nutrita est in f hrsti jushficationibus. Erat autem sancta Puella anin
:
:

Sed cum eos

Christi
fide,

illaesos

cerneret, suscepta
in

norum tredeeim et mensium sex. Qo audito, Maximmnus Ev.lasium primura palatii

autem mag-istrurc militum, adesse prscepit, etmisit

u i, hoc est

ipse

ultro

scipsum

lcbetem

demisit, atque per sunt.

Acta corum

hunc modum omnes consumpti

5 Et hwc quidem hactenus sacri Fasti.Acta sanctorum Martyrum nostrorum prolixiora exstant,

tum Grsece, tum Latine scripta. Grseca producit LambeciusinCommentariisdebibliothecacxsarea Ub. 8 excodice Ms. xipervetusto, qui Mag-ni Menolog-ii

civitate, cui nomen erat Cyzico. Interpretatio vocis primi palatii, annisoji] ses sex mihi videntur plane commentatorem detegere, sive is translator ipse fuerit, sive alius quispiam antiquior. Certe non credo nostrum ut

eum

in

ut contractorem supponas,annostredecim et ses sex, per totidem circiter annos expositurum

Gnecorum mensis Februarius

inscribitur,

in quo pag. 53 sub hoc Hlido, Latine ni fallor,

fuisse.Atquecx his et ejusmodi plurirnis conjicio Acta nostra Mss. esse Mombritianis antiquiora,
qualia in antiquissimo Passionario membranaceo Ms archivii Laieranensis, undesuadesumpsit pleraque, extabant.
8
et forte

Martyrium sanctorum martyrum Faustse, Evelasii et Maximini, auctore Simeone Metaphraste, ita Sanctorum Acta inchoantur. Maprvptov rwy dylm 7tae\ hoiiwj TovXptarov paprvpwv ^v.in-y.z, %vy\kascripto,
eiov xa\ Ucf.Uu.bo-j. Kar' kxdvovq zovc, Koupovq $ r, dyia ^apr-j; roS ^jpttxxov $avo-ra tm Ma^tfitavov tov /Sac-c/.iw;
ev

Ceterum non est, quare Surianis Actis prtepo- '( r.demm. nantur: Hcet enim Passionarium itlud Latera- **toflia nensejam tum seculo decimo quinto Mombritio rWuiwi"
pervetustumvideri potuerit,est tame , an Grneca, unde Suriana translata sunt, non sint antiquiora.Lipomanus quidem, Surius,Baronius et alii ea Metaphrastse attribuunt, ittudque tam certum Tiltemontio visum est, ut asserat, cvgre de eo dubitari posse. Apud Allatium tamen in Diatriba de Simeonum scriptis non fit de hoc Opusculo, nequidem inter dubie Metaphrastse adscribenda, mentio. Discutere idpluribus non lubet fatentur omnes, ipseque etiam Tillemontius si a Metaphraste scripta smU uerosimililer illi prsctuxisse historiam vetustiorem, unde sua elogia Beda, seu Florus et alii contraxerunt. At ea
?

^'ur

Kugtxqi

z-f)

~61zi

etc.

Martyrium sanctorum

et

g-loriosorum Christi

martyrum

Faustse, Evilasii et

Maximini. In illis temporibus erat sancta martyr Christi Fausta in Cyzico civitate etc.,quodest ipsis-

simum exordium Actorum

quee dat Surius

S.Faustaee/ Sociorum,

ad diem vi Februarii. Testatur laudatus Lambecius, Grseca illa in reliquis omnibus cum Surianis convenire, quod nobis experiri licuit ex collatione exemplaris, quod habemus ex eodem codice bibliothecse cxsareee jam olim
descriptum. Eadem etiam sunt, quse exhibet Lipomanus tom. 5 pag. 518.
exstant
ritt

ua-

impressa

Mombritius Martyrium Sanctomm Faustse, Maximini etiamdescribit tom. ipag. 297, quod nescio, an idemdicam, an diversum ajam
G

Evilasii et

laudatis Actis. Certe phrasis multum differt, multum variant adhortationes coltoquiaque sanctamMartyrem interet Evilasium et Maximinum,

ex Metaphrastx interpolationibus excerpere velle etdestinguere, estoleum et operam perdere, Mss. nostra,si, ut conjicio, ex Passionario, quo usus est Mombritius, desumpta sunt, fortepriora a seri possunt temporibus Metaphrastis, ne secuio
15 Codex Lateranensis quadringentos annos vix superarit, atqueadeo valde antiquus videri non potuerit. Denique cum Facta ipsa a Swnanis w

atque aliqua hic expressius, adjectis etiam nominibus propriis, narrantur, quam ibi, licet facta asserantur eadem. Prseter hsec, Mss. exemplaria quatuor ad manum habeo, ex variis codicibus descripta, Primum notatur, Ex veteri Ms. Narniensi secundum, PassioS. Faustsevirginisetmartyris, cujus ossa Lucae sunt et hsec interse, ne verbo quidem differunt, midtum vero ab aliis omnibus. De illis agam infra, ubi de sacris sanctse Martyris
:
:

discrepent, nec meliora suppetant Manuscripta nostra ex Grseco translata, ut ipsa luculenter phrasis probat, hic excudam et itlustrabo. 9 Verumcum ex tcmpore, quo scripta supponunter, ccrla illis fides conciliari nequeat inda,
,

TiUemontu
dc Acti$
iUil

gandum
In
illa
,

restat

quantam aliunde mereantur.

Tertium Actorum exemplar desumptum ex Ms. S. Maximini Trevirensis quarium denique habeo in codice Ms., qui quondam fuit abbatiee Vercellensis Ordinis Cisterciensis, unde ad clar. virum Balthasarem Moretum, atque ab eo ad nos transiit. Postrema duo ita etiam inter se conveniunt, ut vix ad verbum varient. Ostendit phrasis, fuisse illa ex Graeco translata, videnturque Mombritiana ex iis vet similibus
retiquiis.
est
;

dem

gesta prodigiaque narrentur eacadit censura Tittemontii , quam tom. 5

cum

Monument. art. 63pag. 01 fert de Actis Surianis. Totam lubet hic Latine reddere. Ilabemus Acta
Sauctorum illorum, inquit, apud Surium. At censet Baronius,

esse a

Metaphraste conscripta, de

crevisse.
Mombritianis paulo

stro

contructiora sunt Mss

,

Conjectursc locitm facit, quod ubi in Ms. nonarrantur aliqua a Surianis diversa, eadem

auxhaiemus

apud Mombritium ita occurrant aucta, ut interpolatorem non obscure prodant. En bina ipso statim exordio specimina. Cum pervenisset (ita incipiunt Mss. nostra) ad aures Maximiani, quod quasdani virgo, nomine Fausta, filia Gemelli prorectoris, orbata parentibus nutriretur in Christiju-

quo regre dubitari pote.4. Fotuit illi pncluxisse historia quredam antiqua, fulta testimomis Beda*, Usuardi, Adonis et plurimorum aliorum Latinorura, qui satis ample loquuntur de Sanctis illis. At ex quocumque fonte fiuxerint, talia sunt, ut dicere liceat, nullam esse in illis veri speciem. Beda ipse, ceterique deinde Latini plura asserunt, quam ut illis fidem habeamus. De Maxi,

niino nullura verbum faciunt, traduntque Faustam et Evilasium spiritum reddidisse, postquara vox de caelo audita fuerat, quie illos eo evocabat, quod igiiorarunt Grseci. Addunt, Faustnm non nisi tredecim, Evilasium octoginta annos na-

tum

DE
142
n

SS.

MM. FAUSTA, BVTLASIO ETU

.^

EviBaronius didicerit, uesoio unde

nostra pmxenda subscribere,melioriloco Acta h<vc Grxcorum fide pro utcumque censeofit a suspecta

D
e^ibu^h

dubiisetsuspectisedenda. edendis Actis ego ju Atque ita quidem de

13

ex commentis adjecta; rli$ Marlyri dico- esse veris aliqua possint, suspecta bm accemc secerni omnino non

Su^
nwcum

T5* *-*

K
.

Tomb^
S.

qum ^Zlclasmctorum nostrorum Martyrum,

Faustam insurgit
a diis

etfalsa.Atqueadeo de singulis

Maxnmnus

Scele-

sacerausa es yeneranduin

relinquo. Certe, qu* cum cetcns narrat conveniunt, videntur Maximinum spectat,utut

nsqux

^* Bf f%*
u
tutiora.

maximis avellero? Zi rfe rtotem Evelasium procurans dWlnr I P se enim erat J eoae u inj ra infra Dix it autem ad -wHiifl f7 sacrifieia ommbu> dUS. mala et uli uata, eam pr^fectus (Maximinus,) deorum rapere et tracuTausa es sacerdotem fo Aironiu, Evilasmm dore Deo tuo? jfo A* idolorum, quod nescio qiwmofuisse sacerdotem potuent, nisi fo> te Acta do nescire Tillemontius quod ego multum suspicor: ipsa ne viderit quidem, martyrologis illi sermo sitfalnisi enim de solis asserit, ignorasse Grsesum est etiam illud, quod

?So

.-

et Grxcis bus, qum Latine exstant, jungitur, illum SS. Faust* el Evilasio cxsarem martyrologis tamen, tum quod a non expresso saltem nomine,mentio Swletiano Menologio Basiliano et in

Quod ad

j^^Z Mtofl

IJ^JJJj

flf^J*

Malimus vocetur,necejusMartyriumasseratupn^ adscmbenduni non nisi dubie SS.Faust* rfEvilasio Grmcos vi censui. Ceterum monui, Fastis suis nostrorum sanctorum Martyrum passi dicuntur memoriam agere.Eodem etiam die Lipomani et Surn. In Actis Actis Lambecii,

^uarn

B
appwt,
A<fc "

cxlitus vocatos ^ssejtUud cos sanctos Martyres magno Grzcorum, de quo enim in Menologio verbisafflrmatur : Lamdecius t disertissimiS

in martyrio coronati xn nostris Mss. asseruntur MartyrologiumRomaKalendas Octobris, quo,

* hir enil " Rabanus enim

ctum

n Necetiam Latini omnino silent de Evilasio

sanctis Faust* et
tecto licet

Maximmo

numdemoresecutideillishicagimus. Cireaan- E potest. Ccepzt numcertaminisnihil certo definiri

Prxfe-

Mcnoloqio Basiliano Menms et martyrium siletur a Grxeis etiam in conversio. TriChristum sola narratur ejus ad tredecim tantum annos buunt quidem Latini martyrio coronata est, forteque S Faustse. cum cum illam tredecim hallucinati sunt in eo, quod, invenirent, quando parentibus or-

nomine, Martyremjungit, qui xn Maximus vocatur, cujusque

Maximiano persecutio sub Diocletiano, instiganie anno quo procul dubio hic sermo est, Galerio, de
peratoris accepit, exuto socero

(Diocletiano, quod J tum demum furerecoeconUgitanno Christi 305

pit in

nomen imChristiSM. Maximianus, posteaquam

Christianospotissimum,teste Lactantio, cuante illud temjus hcvc verba sitnt. Certe quamvis est, id pus in Christianos ssevierit, credibile non

annorum fuisse

admortemejus bataest Sancta, eam wtatem sunt, eodem illam tulerint; vel arbitrati
pro Christo passam
fuisse.

trans-

minori cum fecisse Cyzici, qua> in Mysia antequam imperio esset, ad ipsum non pertinuit,

eum

anno At nec contrarmm

Diopotitus sit.Retinueratquippein partitione omnes illas provincias, qiuv trans cletianus

etiam ultro evincere Tillemontiusposset, et datus aliquid contra error, tevior est, quam ut inde
illa Actorum fidem repetatur. Et qusenam denique alii referunt, tanta, ut omnem sunt, quse Bedaet

Mgeum mare
ipse

erant. Inter illas verisimiliter Cy-^

Propontidi zicus fuit, civitas in Mysia minori, parebat Bythinia, ut adjacens. Certe Diocletiano

Praxagoras

consentit. Denique, si

quxActis

fidem superent
asserat
tdiem dubia
jcj

? Reperitne aliquid TUlemontius, non quodaliis sanctis Martyribus certa auctoritas

? Nonputem. Q Q rte ego in Actis

cum illi de ftdes, erat Maximianus imperaior, S.Fausta nuntiatum est.Igitur Sanctat martyrium^ eo spatio includendum est, quod annis Christi
305 et 311, quo

illis

nihil tale reperio.

et

Maximianus
et

interiit, interjacet.

rdi^inuht
' '

AccumuMa

sunt)

*'q tormenta, imperator Maximianus in scenam du^ plurima, adhortacitur, colloquia\intermiscentur

prodigia fate0 r, non pauca

$ II

Lucensium

Narniensium de
conten- f

tionesque sententiis sacris fartas et studio exquisiquam Ut; insolentia sunt, quse depicta imagine, minusverisimitia, quscdeprofteriYnnst&rogarat; posito piwmio illi, qui atrocissimum cruciatus ge-

sacris S. Faustse exuviis

tio discutitur.

nus excogitarel narrantur; at nescio, an taliasint, ut tuto ex illis cum Tillemontio inferri possit Ig'i,

De
De

stse reliquiis

pretiosis sanctde virginis et martyris Fau- Lucch&m h restai nunc dicendum aliquid. Narcienm

turexquocumquefonteillaAotafluxerintjinillainest illis veri species, quo, non video quid acerbius de

illis

Lucenses glorianiur apud Franciotum de

lucubratione quapiam historica dici possit Et vero colloquia adhortationesque passim scriptorum intentioni relinquendas, imperatores in Acta
:

Sanctis Lucensibus pag.260 etalibi. Narnienses S. Faustie Cyzicente sacras exuvias vel partem earum aliquam, sibivendicarevidentur, nequeenim

ab auctoribus

solitos compelli, ut

plas

illis

splen-

doris accederet, admittunt nobiscum plerique critici.InceterisPassionishujusstilusvaldeprcCcisus est, quod iilampossit commendare. Midtipticata

prodigia et tormentasi objeceris, hucilludtranslatumesto,quodait Tillemontius: Oedibiliasuntluec omniade potentia etmisericordiaDei, siGraecitestes
essent

utcumque autheutici. Laudatum criticum et Graecorum fidem non nihil plus eequo extenuasse, videri potest apud Honoratum a S. Maria tom. i Dissert. Z.Eruditissimi scripto?ns hujus rationibus,curunonpossimnon in hocpuncto
Metaphrastis

alteruirum distincte uspiam expressum invenio. Tantum itaconjicio exiis,quee Papebrochius tom.i Maji ad Acta S. Juvenatis pag \W expugillaribus suis, qucV coram Namisc viderat et notarat, reciiat, atqueego infra exhibebo. Certe, ut illi, sic hi sanctam Martyrem peculiari cidtu celebrant. Fatentur Lucenses, illudS. Fausta; corpus, quogloriantur, Namia Lucam transtatum fuisse. neque id Narnienses diffitentur. Translationis tamen occasionem modumque diversimode referunt, diversisque fabellis implicant Namienses contendunt, in Ms. veteri, quod Papebrochius citatus pag. 390 excudit, sacrum thesaurum trium sancto
.

rum

DIE VIGESIMA 8EPTEMBEIS.

rum
stee,

corporum, Juvenalis scilicet, Cassii et Fauablatum sibi fuisse ab Adelberto Tusciee mar-

148

sessionem probaret
licet,

atque inde etiam suspicari

ckione.
tibiretiqutoi

Longum

solius Jacobilti

satis

commentum
,

inventum

vide, si lubet,

a Papebrochio laudato explosum.

ni fallor, fabularum male coheerentium absurditatem, aliam sibiviam ineundam duxit. At tam infeliciter illi successit
15 Franciottus videns

18

Quod ad Franciottwa

esse, quod adfert, spectat, nuUiv.s pondn-

t:
-

n/tttrr ",t

forte invenienda fuisse veterade hac retestimonia, nisi ignis munuscrtpta absumpsissit. Mirum profecto esset ita inc>

ris est ejus conjectura,

rei tantce

negotium, ut merito miretur Papebrochius, virum, ceteroqui prudentem, tam absona commenta adornasse, vel a popularibus mutuata adoptasse. Ne actum agam, curiosum similium lectorem ad

memoriam et Lucee et Narniee e

nuspiam esset ejus vestigium, nisi in traditione populan, quee nescio, an tam antiqua sit,
ut

quam

laudatum Papebrochium remitto fabulam Franciotti propositam inveniet et refutatam pag\ 418 num. Wet seqq Porro Papebroclnus non dubitat,
:

persuadere nobis vetlet. Ut ut est, ejusmodi traditiones non raro erroribus nituntur, vel errores
ipsee generant. Certe hic alia insuper sunt,

qutn ea translatio contigerit, neque ego de ea, preccisis figmentis, ambigo. Credo corpora SS.Juvenalis Cassii et Faustee

proboMtissimum nobis faciant, non S. Faustae Cyziceme, sed alterius cognominis matronz corpus Narnia Lucam delatum fuisse. Exstat etiamnu?n Narniee, teste Papebrochio, sepulcralis lapis, cui heecverba insculpta leguntur Cassius immerito prsesul de munere Christi, Jlic sua restituo terrse, mihi credita, membra
: :

qux

Narnia Lucam

transiisse.

Veru?nnonhicheeretaqua:discutie?idumsuperest, illane S. Fausta virgo et martyr Cyzicena fuerit, cujus sacrum corpus Narnienses primum possederint, atque his ablatum Lucenses acceperint.
sunt, quee in contrarium judicium Papebrochium olim, aliosque plurimos traxerunt,
et
satictx
tta-,

Quem
Ante

Non pauca

meum
rog-a,

fato anticipans consors dulcissima vitse, in pace requiescit Fausta sepul-

chrum.

Tu,

me porro trahunt. Ex

quisquis ades, prece nos memorare

iis subjicio

aliqua.

Fan-

benig-na,
te noscens congrua factis. ANN. XXI. M. IX. D. X. EQ. IX PACE PUID. KAL. IVT. P. C. BASILII V. C. ANN, XVII.
SD.

Cyzicetu

vhulicant.

16 Narnienses n"on solum non probant, ante translationem sanctorum corporum Lucam, ossa S. Faustos Cyzicenee apud se quievisse, sedneultum quidem vestigiumostendunt alicujus cultus nostree Sanctee tum temporis delati. Inopiam suam in eo genere non ipsi solum candide, sedLucenses etiam fatentur ultro. Imo solus, quem vidi, Jacobillus tentavit viam assignare, qua Narnia,.i S. Faustse Cyzicenee corpus pervenisset. Facillimae hic fidei scriptor tom. 3 Sanctorum Umbrieepag. 262 duas mox sanctas Faustas distinguit, quarum sacra corpora Narnienses possederint, quarumque una

Cuncta recepturum

itaque Faustajuxta S. Cassit corpus se- vmoru pulta fuit; eamdem ante ejusde?n episcopatum S. Guni mortuam. se?*vata in conjugio co?iti?ientia, Virginem crediderwit, et credunt etia?n hodie Na?mien19

Ea

fuerit S. Cassii uxor, altera sancta Martyr nostra. Hujusporro reliquias dicit concessas fuisse
S. Cassioanno Christi 5i0,atqueab eodem,ut Fausteeuxoris suee sancto desiderio et pietati satisfaceret, translatas, ad ecclesiam cathedralem, ubi quieverint usque ad annum 910, quoLucam abtatee

fuerunt. Recte quidem duas hic Faustas discernit at, ut credamus, S. Faustce Cyzicenee corpus obtinuisse S. Cassium, et hujus, non alterius, postea sacra ossa Lucam translata fuisse, testem utrius-

ut Sa?icta culta fueint, nescio. summo in honore a Na?miensibus habita?n, cu?n aliqua sa?ictitatt's opinione, qua??i illis seculis interdum generabat sanctomtm viro? xu?n sola pene cum illis consuetudo fa?niliaris. Profecto si ve?*u??\ est, vel saltem creditum eo te?nporefuit, Faustam servasse virginitatern invonjugio, id unum sufficere tum potuit ut Sa?\ctee ?xo??ie?\ apud suos adipisce? etur maxi?ne, si suu??i ergaillam affectunietvenei^atmxemostenderit S. Cassius. Quidquid sit, de hujus Faustee corpore,quodco?istatS.Cassioconsepultumfuisse s post SS. Juve?ialis et Cassii ablata co?pora nihil
ses. Verisi?nilli?nu??i est, fuisse ea?n
, % ;

An umqaam

que asserti requirimus neque enim solemus, ubi antiqua illi testimonia desunt, Jacobillo fidere, C maxime, ubi reclamant in adversum aliqua. Vcrttm vide17 Porro non solum ilti adversatu?- Narnientur non sium silentium, sedaperta etiam Lucensium conS. Fausls fessio, se antiquis instrumentis, unde id probari possit, destitui.Audiamus F?-anciottum laudatum pag. 260, ejusque verba Latine reddamus. Post;

amplius auditum apnd Narnienses, aut Lucenses. Quo ergo co? pus illud, quod credibile nonest pla?\e ?ieglectu?n fuisse, evasit? Faltor, nisi prudens quisquejudicare debeat, iilud cum sac?Hs ossibus S. Cassii, quibus contumulatum fuerat, siniui ablatum fuisse, atque, cum alterius nuspiam ante p iita tempora ?ne?\tio exstet, eam ipsa?n Faustam
%

S. Cassii uxore??i esse, quee Lucee vet coli caepit

tunc primum, cu??i ejus corpus obti?iuerunt rel cujusjam Narniee p?nde?n cceptus cultus, ibi per,

scilicet

quamannum translationialium,quamJacobillus, annum 815 assig?iavit, ita subjicit Et nisi

:

severavit, quecque dei?ule Virginis et martyris

Cyzice?xee titulum consecuta
sit.

Lucae secuta fuissent incendia, maxinie in archivio

S. Frig-idiani, forte potuisset inveniri, quomodo et qua occasione corpus illud S. Faustse Cyzicenre fuerit latnm Narniam. Cum autem ibi non supersint scripta aliqua, non possum, nisi auctoritate antiqme tradi-

ZQCo^it^-ahasconjecturasaliquaoppoiiipossunt, Samia uqiue ?io?i diffiadter refelluntur.bi veten Ms .jptod camabtatum

Papebrochins ad

Vita??i S. Juve?ialis Narnie?isis fHitsr

episcopi excudit pag. 390, auctor

Namiensm
.*

tionis,

respondere objectioni aliquorum, qui suspi-

ejulatus et la?nenta in urbis su& ecscidio, et ita cives i?ige?ni?iantes exhibet, nu??i. 8 Faustaamantissima, nobiliset decora vultu angelico, virg-og-loriosa, fulgida nimis, spes optima, cur nos dimittis?

cantur, corpus illud non esse sanctae virginis et

martyris Cyzicenae, sed vel istius, quoe fuit uxor S. Cassii, quam ex ejus epitaphio manifestum est ibidemsepultam fuisse juxta corpus S. Cassii, qusaque Fausta nominabatur, vel alterius.i^mc UquetFranciotto, qui pro rei momento etsuo erga Lucensem
civitatem affectu, p?vculdubio et Narniee et Lucee sedido perquisivit omnia, defuisse i?\strumenta t unde vel per speciem antiquam Narnie?isiu?n f a qua Lucensiu?n causapendet, sancti corporis posSej)tc?nbris

vel tu

cum
I

tuis morere,

mori qua? in martyrio timida

tomus VI.

non fuisti Hic nimirum luculenter Ma?*tyr vocatur ea Fausta, cujus jam jam exuvias Adeibe?ius Tusciee co?nes Luca??i erat avecturus. Conjectatv hic nihil invidiosius htbet de Sancta quee in eode?n instmtmento alibi tantum semper Yi?-go appellatur, cujusque S. Cassius Pastor dicitur. At prcvterqua?n, quod variee sunt SS. Faustn*, etiam 23 Martyres
, ,

111

DE

SS.

FWSTA, KYTLAS10

BTO.

MM.
videnturLuca
I)

J.C.

laorem istum tribus

secu lis

quatuorpost rem gestam asserere Narscripsisse, ejus auctontas

vel

habent Fausta* rcliqnias, ea, qux l ape wvnisse. VI it i>>!cem, faciunt seeuli sr.mgesimo coram brochms annopr.rlrriU ahqua exiis relulit Narni.v in suos pugillares Majt pag. 406, Juvenalis recitat ad Acta S. recentiopere depiinter alia, vidisse se
:

tfwibusantiquamcorporisS.VwstaCy
possessionem non potest. Franciottus, hnuhiiis 21 Aliud contra movet
:

asseritque undeS. Juvenahs ctam in pariete sacellivetens, effgiem S. Fauste, cum corpus elcvatum fuerat,

hac eniqraphe

rntim " u
'.
i

Quamquam, wperius suis verbis ksec subjiciens moveafur tam levibus pius et prudens lector non esse lUam uxoverum primo supponat tantisper, (quam nimirum Lucenses colunt.) rera S Cassii Lucam perveCertum est, quod, sicut, quando est, duo illa corpora, in tabulas redactum
:
:

corde frequens. Visere et hanc debes, Narnia, civitatem diciUbi revisisse Fausta Narniensem rcdditvc inde ablatcV tur quia ejus reliquuv
_

Hanc

civisvirgo,

tum MartyrFausta,

revisit

deindecivmifuerunt,pt>oculdubioaLucensibus. NarnienQuod si ita est, multum vereor, ne quse fuerat, Luca inde rapta sis seu Virgo seu matrona
redierit

nerunt

unum
sic

illorum esse
si

8.

etiam,

alterum

Cassii episcopi Narmensis, fuisset Faustse uxoris ejus,

et per manus illud notandum fuisset, vulgandum altero. Consitradendum, sicut traditum fuit de

Martyr, etquidem Cyzicena. loco Ceterum de die, quo S. Fausta utroque conveniunt scriptores. Papebrocotitur, non satis agi xx Sedicit, Namise ejus memoriam

saeri rrfiquiii luiberi

capit.

chius

quod constet per antiquam tradideret secundo tionem numquam interruptam, et per vetustissima
:

semper Frigidianensis ecclesiae Manuscripta, quod Yirginis celebretur festum S. Faustae cum titulo

et martyris. Quffl duffl conditiones

non conveniunt

ulla Faustaa Narniensi, quae nec est Martyr, neque commendatur ut Sancta vel Beata. uspiam voce HocFranciottiratiociniumcursimeccplositPapefacile enim brochius num. 75, nec immerito contra ipsum invertitur, et ineptum sophisma quseritur; Quare Lucenses nacti sacra corpora, sicut litteris consignarunt, unum illorum esse S. Cassii Narniensis episcopi, etiam in tabulas
:

ptembris-JacobiUus illi diemxxvejusdem mensis, colitur, quo etiam a Lucensibus, teste Franciotto, S. Faustse, quse tum assignat; idque suadent Acta Namia, tumLuca accepimus. Eodem die in uno virgo alterove apographo Usuardino Fausta aliqua nuntiatur, de qua ad illumdiem erit inquirendum. De Actis porro, quse nobis inde submissa sunt, superesl dicendum aliquid. Utraque, ut superius monui, ad verbum conveniunt. Contractiora sunt retiquisomnibus, quse habemus, atque abiispturimum diffcrunt, ita tamen, ut aliqua ex Surii Actis et iis, quse excudam desumpta esse, manife-

stum

sit.

Majus

ceteris

omnibus scatent sententiis

non retuleruni; alterum

vi

esse

S.

Faustae, illustris

CyzicensemartyristCerteutriusquefaciendipar, minimum, imo major de S. Fausta Cyzicena erat ratio, quccpoterat popularibus esse ignotior.
22 Quod si id factum quidem fabuletur, sed instrumentaincendioperiisse:testemrequiro;atque idem contigisse instrumentis de Fausta Narniensi

sacris, aliorum prodigiis illud etiam additur, quod semel, iterum, ac tertio orantis S. Faustse

nr ilinnli

vincula soluta sint, fucritque in carcere concentu ccetesti recreata. Denique talia sunt, ut non difflcile sit judicare, esse ea edendis nostris nmlto
posteriora.

Voi nfonri
/lllS,

matrona confectis parijure rcplico. Et qiuvnam tandem sunt vetustissima instrumcnta ecclesise Frigidianensis, unde constet semper Isucse celebratum fuisse festum S. Faustse cum titulo Virginis
viaria, cetera

PASSIO,

Martyris ? Martyrotogia, opinor, vel Breenim monumenta antiqua ipso teste, igneconsumptasunt.At ibidemne asseritur, ejus FaustSB, Virginis et Martyris solcmnem meet
,

Ex

Ms. S. Maximini Trevircnsis

collato

cum Ms.

noslro.
F

moriam

agi, cujus sacrzc reliquise

Narnia Lucam

Valde antiqua sunl, noti piUcn

esse ? Si atque adeo nihil indepro seconcludere Franciottus potest. Traditiones allegat antiquas et numquam interruptas, at nnllo nixas fundamento, quarumque, quamvis initium assignari certo non possit, occasionem assignare non est admodum difficile. Putat Papeavectse fuerunt, atque
;

eam Cyzicenam

Cum

pervenisset ad aures

toris,

Maximiani imperaquod quEedam virgo nomine Fausta fllia

s.

Fausta
U(l,,uc

lenerx
xtutts

Gemelli protectoris a, orbata parentibus nutriretur in Christi justificationibus (erat

P uella

autem sancta
mittens
u
c

Infantula annorum b circiter tredecim)

brochius,

eam ipsam

fuisse,

quam

longo usu didi-

cerat muttis similibus erroribus prssbuisse ini-

tium. Arbitratur

scilicet,

censes induxisse in errorcn,

,

martyrologia ipsaLudum nacti corpus

Faustse Narnicnsis sacrumque se thesaurum adeptosrati, illum statim diem sacrum fecerunt, quo in suo Martyrologio cognominem Faustam

nomine Evilasium, in Cyzicum, jussit requiri Christi Sponsam ac suadere illi immolare diis. Si vero non consensisset, jussit, ut in fluctibus mergeretur d. Hic vero Evilasius venit in Cyzieum e et invenit Puellam valde delicatam et infantulam. Cumque adducta fnisset ad eum, cog-ebat eam sacrificare. Fausta vero ait ei
c palatii,

primum

(/

Evilasi

eg-o

talibus diis

non sacrificabo

qui
:

invenerunt assignatam unde sensim utraque con;

surdi et cseci et

opera sunt

manuum hominum

jjto S. 3/ r

fundi, et alterutrius gesta obtiterari cceperint. 23 Ssec conjecturse limites non excedunt qui-

(yrli

Oy

dem,

at illam

exempla innumera Papebrochio

eenx.

habeo enim Salvatorem Sponsum meum Jesum Christum, qui est in cselis, et non possum derelinquere eum, ne perdam mercedem meam, quam

fecerant, et faciunt nobis indies occurrentia probabilissimam. Ea, donec aliquis pro S. Fausta Cyzicena, saltem verisimiliora protulerit,

habeoapudeum.
2 Evilasius vero
ait

ad eam

Audi

me

Fausta

blanditii$

stabimus,

sicut patrem
crificare deo
et

tuum,

et cousenti mihi, ut possis sa- tcntaturah

(,8,ou '

credemusqueMc&nonesseatiasFaustxretiquias,
nisi iltius, quse S. Cassii uxorfuit. Quod ad Narnienses attinet, credo, in eodem illos errore esse

Apouini

Jovi, et invictissimo Marti, et Asclepio f scio emm , quoniam

\

magno

^'/.
cet
.

consenties mihi,

cum

didiceris, quse

adversum

te

data

Ml<;
:

VIQE8IMA SEPTEMBR]
uilii!

14fi

data cst sentcntia. Fausta dixit ci Ne putes, me unaxn ex insipientibus esse etsi ffitate parvula eum,
:

salutem imperatoris et omniurn deorum, quia

lffidam,
si

te

E-

mens mea perfeota omnimodo devota est Deo. Tunc Evilasius jussit eam decalvari ad turpitudi-

consenseris et sacrificaveris
:

nem

Cffilos

Et cum traheretur nihil dicebat, tantum intuebatur, Jesum Christum videns, quem amabat. Evilasius vcro ofncialibus ait Ferrag.
:

enim, quoniatD rluctibus rnerg-ar tui causa QOCeTC enirn ic non possum, laborocnirn, Deo repugnana.

Jam
6

i:nl;i
j

ande veritatem.
:

menta
milii

fabri

afferte ante

ta fuerit

aspcritatem

eam, nisi enim expcrhorum tormentorum, non

nit ad eum Evilaai, si dixero veritatem, et amplius iratus fucris, non d .-> po \mdere permitte me loqui. Et permiait earn loqni. Et ait Pauata Intende ct appone sen.=urn tuura,
:
:

lausta

Er.ilaiiam,
ih//rta

prodigm,

consentiet, sic ut sacrificet. Officiales vero

fecerunt praaceptum et attulerunt fcrramcnta. Tunc Evilasius ait Faustae Vidisti ferramenta, per quae
:

quaj enim dicentur, rnagnu: virtutis sunt, sicut vidisti. Celorius te euadebo esse rnccum in relig-ione
o.

crucianda es? Fausta rcspondit

Vidi, sed

mea non
Evilasi.
detndc
va/riis

cst perterrita.

crudelis et vir

anima sanguinum
et tor-

Audiens hfficEvilasius asancta Fausta, in remo[recessit, auditurus Sanctam Virginem, de salute sua verba cxhortatoria facturam,] vid'-n.squc seipsurn paganum esse et sacrificantem diis,

tum locum

tormcnlis, u
(juibus

EvUasius iratus jussit eam suspendi

queri valdc.

Cumque
:

suos in caelum et ait su Christi, qui affuisti tribus pueris in camino, qui eruisti Theclam i cx igme spectaculi, et Danielem de ore leonum, qui eduxisti Moysen per mare Ku-

torqueretur, sustulit oculos Deus pater Domini nostri Je-

in Christianorum vita se pene constituit. Ilaec audiensFausta, dicebat Evilasio Sic agit Deusomni:

potens,

cujus opera sunt super justos et bene operantes, qui idola interficit, et deos vestros dae-

monia

esse ostendit, et

ipse dclet lerrestria ct reprobat; caelestia

mundi mala odiohabet, et autem

et eos, qui ct

brum,

sicut per aridain, qui eduxisti Petrum illaede carcere et solvisti vincula ejus, qui respicis terram et facis eam tremere, propitius esto mihi

sum

amantes et virg-initatem custodientes, mandata ejus cog-noverunt, approbat,

bonis

summis

numquam

deficientibus ditat, quia

:

peccatrici. Et statim coruscationes

'

factffi

sunt de

ombri-

cffilo ita

ut plures morerentur *. Evilasius, ut vi-

Deus praiter ipsum autem vivimus.

hic

non est enim morimur, apud ipsum

tias habet,

mirarenUii
h

dit,

timuit, ne ars mag-ica esset, et interficereteuni,

sicut k ministros ejus, et

clamans ad eam,

ait ei

Fausta,
g-incm

illusisti

mihi, faciendo opera malefica et

:

mag-ica. Fausta ait

l

ei Evilasi, audi me, et fac imahabcntein similitudinem nief>m, et affer omnia ferramenta tormentorum, et fig*e ei. Evilasius vero g-avisus, credens aliquid se proficere, jussit

Audiens vero Evilasius superexcellentem tChrittifi7 misericordiam Dei, patefactum est a Spiritu san- dem convtrtit; cto cor ejus, et ccepit aperiri ad bonum, et jam non formidans imperatoris sententiam, minus curam gerebat prasfecturffi, et jussit eam in relaxatione esse. Currens vero unus puer Evilasii nuntiavit

imperatori,

dicens

Anteposuit

tibi

Evi-

imag-inem

fieri,

et ait ei

Ecce imago, secundum

quod
evudit
inro4-

voluisti,

facta est,

jam

dic mihi,

quse est

Christum, et Christianus erit, nisi cito apprehenderit eum majestas tua. Tunc clamans
lasius

cogitatio tua.

Fausta vero
rationabilis
:

ait

ad

eum
et per

Si

prudens esses

lumis. Hiiir

mugix arguitur

intentionem meam. salutem imperatorum, quia necdum adverti intentionem tuam. Jam dic mihi, quid est hoc ? Et Fausta respondit Evilasi, qui punit imaginem istam, quid ei noet
,

adverteres

Evilasius ait

Per deos

cet,

quod laborem tantum sibi facit? Eviladii, quod a Puella irrideor. Fausta sius dixit Xon te irridco, sed volui tibi vero ait ad enm ostendere, quia nihil proficis torquendo me. Quomodo enim hsec imago non sentit, cum torquenisi
: :

Maximianus imperator Prffifectum, ait ei Jura mihi per deos, quod te non tradas confitentibus illum Crucifixum. Et juravit Prsfectus, et missus est contra Evilasium in Cyzicum, ct interPessimum caput, quare aurog-avit eum, dicens sus es fallere deos, et dare te insensatis ChristiaPer filium Dei, si cito nis? Evilasius respondit ag-noveris de Deo vivcnte et permauente in sascula, beatus eris, dii enim * daemones sunt. AuiiGifrum diens autem Prsefectus ab Evilasio terribile sacra- Dsmoncf
:

mentum,
diis
:

expavit,

et

ipse

enim

erat

sacriticans onimsunl
isli.

iratus vero jussit

eum

suspendi et torqueri
Fausta, co-

quos

colis,

non

nec eg'o, cum torqueor vanum tibi laborem imponis amplius, quantum vis, fac; subc jacet enim tibi corpus meum, cujus habes potestatem, in anima autem mea Deus habet potestatem. Evilasius audiens dictum ejus, jussit locuafferri, et ibi eam mitti, et stunulis n aculum
tur,
ita
:

valde.

8 Evilasius autem clamabat, dicens

ijni et ipie

lumba voca Sponsum tuum pro me, qui

Christi, quffi
et

munda

immaculata
te

os, in- rutn

S. Fivi

multum

no-

tis clavari, et

secari

eam mediam.

Carnifices vero

fecerunt juxta prseceptum, et secabant tamquam in ligmo; sancta vero Fausta sic psallebat, cum esset
in loculo
:

per te enim ag"novi Filium Dei; fuisti mihi ducatrix in lumine, eruisti me de tenebris, libeaccipe et erig-e me in tuis hurasti me a diabolo et da mihi ubera, sicut filio; ne verecunmeris,
cui
: :

Non timebo mala, quoniam tu mecumes,

Domine.
ab Evilusio
rumguti
proditjime
servata,
;

5 Lassati vero sunt secatores et debilitabantur

ut itorumite-

a Spiritu saucto et iterum dicebat Jesu Christe, adjuva me miseram. Tunc recesserunt carnifices, euntesque renuntiaverunt Evilasio, dicentes ei Faeminam istam, quam nobis dedisti, ab hora
: :
:

quod senior sum, desursum volo esse jam, quod deorsum est, contemneus ne irascaris mimemorans tormentorum tuorum malorum, hi, obsecro te, Domina mea, hoc quffi in te exercui remcdium sit in die salutis. Audiens vero mihi
deris,
: :

prima usque sextam secantes nihil praevalere potuimus mutavimus enim serras, et non pervenerunt ad eam, et ig-nem apposuimus in loculo,
:

et ipsa psallebat, dicens

Etsi per

igmem

trans-

Fausta preces Evilasii, oblita pristinorum tormentorum, ait Deus meus, perfecta gratia remunera me, et excipe Evilasium iu g-regem ovium tuarum, et computa eum in numero Justorum. Auconversum Evidiens Pnefectus, a sancta Fausta vero euntes lasium, jussit eam adduci. Camifices Puellam orantem, multa p iuvenerunt delicatam
:

eam, non uret me. Haec audiens Evilasius, non parvo lassabatur cogitatu, propter ultionem, quffi Fausta, illusisti me illi proposita erat. Et ait ei sum enim aunorum octofacieus opera magica per g-inta, et nou vidi aliquando talia". Juro tibi
:
:

enim signa faciebatin

9 Et tollentes
et sine

carcere posita.
carnirices trahebant

eam

nudam

variis tor

uudc credebaut eam erubescere. veniebat ut Sponsa Illa vero currebat g-audens, PessiDixit autem Praefectus ad eam Christi.
mavortc
q,
:

mentis
tur,

affici-

ma

146
Rl Ms

PASSIO
ratiocinat.onem et scelerata contra
,

SS.

ma

fectus vero ait

re,

cruereet darc Deo tUO cerdotcm deorum a nobis Credo in Deum, qui Fausta vero ait Pnefecto patrem dremomorum, voravit Bvilasium, olim vocabit ad se. Pra> nunc filium veritatis, quiaette Ne putes tecum Evilasium age:

FAUST^),

EVILASn

ETO.

MM.
die xii Calendas Octo-

dio reddiderunt spiritum,

brisiP.

D
X
martyrio
cortmatitv-

13 Tunc Maximianus imperntor audiens, quid

deos suos, acciderit Evilasio et Praefecto, malcdixit

quoniam non potuerunt salvare homines suos a et Asclepius y: Christianis, maxime Apollo, Mars
audientes haec, populi vero Christi prresentes et sepelierunt corpora Sanctorum, et abieg-audentes
runt unusquisque in domum suam, Spiritum laudautes Dominum Patrem, Filium et
glorificantes et

modo enim carnes tuas

vis oonflteri.

non
bi
currectiut

ostendam, quem Subjacet tiFausta respondit

soli
:

Talos.

aucorpus meum, quod vis, fac. Praefcctus jussit ei clavos * terebrari et clatem indignatus sancta Dei Favos infigi. Et cum factum fuisset, sentiebat, possidebatur enim a divina

sanctum, cui

est

honor et gloria

et potestas

nunc

mula non

et semper et in ssecula sssculorum.

Amen.

nihil potentia. Videns Praefectus, talem ultionem

pnevalere, clamans ad
invenerit aliquam
tur.
u (juibu$prodifjiose

officia,

ait

Si

quis mihi

ANNOTATA.
a Alibipassim Prorectoris legitur, sed mendose. Protectores erant, qui latus principum prolegebant, seu corporis custodes, ut est in lib. 9 Cod. Theod. de Protectoribus. Ita Cangius in glossario y

maximam poenam, promovebiquidam, nomine

Claudius
:

10

Et

respondit

Feris mittatur. Et jussit Praefectus in crastinum feroces bestias procurari, et accedente eo ad spe-

ctaculum, ^anctam Faustam trahebant carnifices, et exspoliantes eam nudam velut a matre, statim dimiserunt ad eam leaenam, quae currens adoravit eam. Tunc videns Praefectus, jussit dimitti et omnes bestias ad eam, et currentes ad pedes ejus,

ubi protectorum dignitatem

sita, si lubet, vide.

et

munus

latius expo-

B accubuerunt.

novum miraculum, jussiteamtrahi nudam. Et cum traheretur, clamavit ad Dominum, dicens Domine Jesu Christe,
Praefectus vero videns
:

tege facturam tuam. Et statim nubes de caelo coo-

b Dixi Commentariiprseviinum. i, alicubisedecim annos S. Faustae tribui. Carpit Tillemontius Acta ex imbecilli nimium sanctze Martyris xtate, sed perperam videntur enim tredecim tantum anniS. faust^ tribui, cum parentibus orbata est, Quantum temporis inde usque ad ejus martyrium fluxerit,dicicerto nonpotest.Eodemkic annopas:

V,

peruiteam, sicutSponsam Christi. Praefectus autem dixit ad officiales Si quis invenerit mihi pessimam
:

ei

paenam, sicutjam dixi, in promotione erit, et ego addam annonas. Quidam autem, nomine Eu:

Da mihi potestatem in eam, suadebo sacrificare. Praefectus vero dedit potestatem in eam. Et adduxit clavarium cum mille
sebius, dixit Prsefecto
et

ego

ei

clavis, et clavavit ei caput, et frontem, et

faciem,

et pectus, et tibias, et clavata est sicut crepido

r mi-

litum.
tervantur.
lin

11

Et his

perfectis,

orabat
terra,

Sancta,

dicens

mottts

Domine Jesu
saecula,

Christe,

qui vivis et permanes in

in

Prxfrctu,

sol justitiae

qui

non

oecidis,

Sanctorum, qui et me peccatricem advocasti, da huic Praefccto 5, qui idola adorat, hoc scirc, quia non est Deus prseter te. Videns
qui
es corona

videtur innui. At desuntne exemplaplurimarum, quse ea fere zetate gloriose pro Christo certarunt ? c Id Mombritius exposuit Magistrum militum, non recte opinor, videtur enim, si munus aliquod designetur, illud magis ad curiam vel aulam imperatoriam, quamad militiam pertinuisse d Surius habet Sin minus (sacrificet idolis) projice eam in fluentum Mombritius, Quod si minus fecisset, ipsum Evilasium in profundo maris cum ipsa demergi faeeret at sic non cohseret sensus. Dubie Mss. nostra t anad Evilasium,aw ad Faustam referendum sit supplicium intentatum. Tale quid Evilasio, nisi S. 'Fau^iteexpugnasset animum, minatus videtur imperator dicit enim infra Evilasius num. 5 Scio enim, quoniam fluctibus merg-ar

sam fuisse apertius, quam alibi,

.-

autem Eusebius, quia

ibi

nihil

profecit,

victus
et

ab

tui causa.

Infuntula, jussit sartag-inem

adferri,

projecit

picem, et succendi jussit, et mitti ibi eam cura Evilasio quibus psallcntibus, sartago refrigrerata
:

e Cyzicus, quod Cisicum et Cizycum scriptum invenio, alias Spig*a, urbs est antiquissima Mysise et Propontidem, inter Rhyndaciet Esapi fluminum, instar insutee continentiponte conjuncta, media inter Apameam

minoris ad Hellespontum
ostia

est
('

t.

Tunc

Preefectus videns fidem Christianorum,

dixit: Deus, qui

annumerasti Evilasiura

cum

co-

lumba tua Fausta, et me computa cum duobus, ut cgo trinitatem compleam. Sancta Fausta dixit Ita Domiue ostende, quia immemor es raalorum,
et fac in

seuMyrleamurbemBithynicvetLampsacumejus

dem

ccleritate.

Et hasc dicente
et

ea,

statim

aperti sunt caeli, et visus est Filius Dei et

omuis
sicut

exercitus

angelomm,

orse. Ita fere illustrissimus Asteus in Notis. Tristissimam Cyziceni carceris imaginem vide apud Baronium in Notis ad Martyrologium. f HcVc deorum nomina in Actis aliorum expres-

Justi

splendcntes

lumon.
fldemampfo
rtitur. et

nim
't

i'itustit

r.ttitisio

12 Et vidcnsProefectus mysterium mag-num, clamavit ad Domiuum, dicens Accipe me sicut Evilasium in sinn Sponsie tuoe. Et currens venit
:

sa non sunt. Asclepius filius fuit Machaonis, et jEsculapii nepos apud S. August. lib. 8 de Civit.

DeicapM.HicipsesEscidapiussignificaturGrceca
voce
'Ao-xA/iTno;

quam non vertit

juxta sartaginem, et. clevavit oculos in caelum et dixit u In noraine Patris et Filii et Spiritus sancti
:

tapius insignis fuit medicus }

Ajjollinis et

translator. JEscuestque in fabuiis

filius.

Coronodis nymphev

Varia hain insula

vobiscum sum. Et Fausta gaudio repleta est, quod cxaudivit eam Dominus, et extendebat maet cg-o

buit sibi sacra delubra, et Tiberis. Vide Plinium.

Romse quidem

num

et adstring-ebat

eum

sicut Evilasium, et
:

non

tctigit

cum
in

ego sum

dolor. Fausta vero clamabat Ego medio, sicut vitis fructifera, sicut Do-

minus ait: Ubi suut duo vel tres congreg-ati in nomine meo, et eg-o sum in medio eorum; triplex enim funis non disrumpitur w. Et haec ea loquente, venit vox de caslo, diccns ? Venite,
opus VOS habct Pater;

g Baronius prolixam eruditamque de his Notam habet ad Martyrotogium suum, ostenditque ex sacrisprofanisque scriptoribus,turpissimum fuisse decalvari, Illum, silubet, consule. h Forte, quibuscandentibusmembra ustularentur, cel

comprimerentur.

\De

S. Thecla, (de

qua hicsermo

jam

est)

agendum

et heec audientes cura

gau-

nobis ent ad diem xxiii Septembris. Interim orationem hanc, ceterasque similes occurrentes, scri-

ptoris

DIE VIGESIMA SEPTEMBRIS.

117
fc

ptoris inventioni adscribe.

k Illnd Sicut
ctionem

fortc

exponendum

est

per conjunati:

calceamenti genus, cujus ligneae tabetlai suppcialespturibus clavis compingebantur.

f His Ms. nostrum habet Da mihi et Praefectum in hac hora, ut sciant, qui idola adorant, quoniam non est etc. Ceterum dixi in Commentariopraevio a Rabano Prsefectum sanctis Martyribusjungi, eumdemque Maximinum/jassem in La:

Et, ita ut intelligatur Evilasius sibi et suis

mortem

timere,

non vero

significet

illamjam

quibus vel fulgure territis, vel ictis accidisse secundum qusepaulo superius cum Mombritio legendumerit Mirarentur, non morerentur, uthabetnoster.

tinis Actis,

Maximum

Suriana Acta. Nemo non videt, quantum fabulam sapiant Illam Mombritius totidem fere verbis refert. ProYige ei, legit deping-e eam. Sensus saltem noster perfectior est m Loculus feretrum significat, at non raro sumi solet pro quavis arca, qua aliquid conditur. n Codex noster vocem hanc omittit, ita ut tamen ex voce acutis, quse sequitur, manifestum sit aliquid desiderari. Mombritius tantum habet, Et config-i intus. Quid porro significet seu Stunulis seu Stuvulis, vix enim discernere licet in M. alterutrum ab altero, nescio. Credo legendum Stimulis, quibus undequaque intus capsula seu arca horrebat,ut,quocumque severteretsancta Martyr,
1

Eadem

in Menotogio

Griecorum

hsec habent

appellari t Nescio, quare Tiltemontius studiose, ut apparet, notatum cupiat, Maximum a Grsecis dici mar-

tyrium cum

S. Fausta et Evilasio consummasse igne h ny&i<p. Certe in Menmis est iv ro> Trr/ivta, in sartagine.

u Sxpiusinter fabulas occurunt ejusmodi apparitiones caslestes. Ea, si revera hic contigit, procul dubio Maximinus mysteria fidei edoctusest, quse statim tam distincte profitetur. Porro h<ecita

narrantur a Surio Statimque currens, venitprope

:

sartaginem, ubi erat

cum

S. Fausta et S. Evelasius, et extendisset oculos suos in caelum et se signassetsig-no Crucis pertotum corpus, dixit In nomine
:

novis novisque plagis torqueretur.

o

Patris et Filii et Spiritus sancti, et eg-o vobiscum

SurianaActa hichabent S. Faustae exhortatiobene longam,

nem

quam

certe adornavit scriptor,

" si Evilasius

cum

S.

Fausta in locum

remotum

et

secretum auditurus secessit. Idem esto judicium de iis, quse noster, tum hic, tum infra subjicit san-

ctorum Martyrum verba. Quse post hsec uncis clusa sunt, non habentur in Ms nostro.

sum.Cumveroexuissetsuasvestes et rursus fecisset id, quod est in Christo sig-naculum, se jecit in sartaginem. Queesivera sunt, compelluntur Theologi recurrere ad peculiarem sancti Spiritus irnpulsum, ut factum Maximini, sponte in mortem
ruentis, excusent.

in-

wQuis
hic
illi

credat, talia protulisse

S.

T&ustam, qualia

De signis a S. Eausta est apud Surium.

p
tpoptov,

in carcere editis, nihil

q Mavors, Mafors, Maphorte etc. a Grseco pavelum seu tegumentum capitis significat, maxime feminarum. Vide Georgii Notas ad Martyrologium Adonis, et Cangium in Glossario. r Crepida legendum puto, a Grasco Kf^mc, estque

male contorta affinguntur? x Apud Greecos, ut in Commentario monui, dicuntur passi 4 Februarii. y Mombritius hic addit Et cog-noscens nihil
:
,

eos esse, jussit cessare persecutionem; quse si vera sunt, anno Christi 311 esset illigandum Sancto-

rum martyrium.

DE

S.

JOAME MYPTIO
IN

MART.
j s.

PAL^STINA
Eusebio,

Ex
AHHO
die
t:cc\.

Fastis Grsecorum et

Joannes ho-

nomina-

e multis martyribus, qui ad laborandum in \metallis mutilato prius ac debilitato corpore,

tim in iVtturis unnttiitiatiis,

damnati fuerunt, etpost laborem aliquot annorum demum gloriosa morte coronati; variisjam
inhocOpere.Adpreecedenteyndiem ex illis dedi Peleum et Nilum, episcopos JEgyptios, cum Patermuthio et alio, in Fastis Elia nominato, flammis traditos, quibus ingentem anonymorum numerum jungunt Fasti Gr-xcorum et Latinorum. Hodie Menxa Greeca producunt Joannem JEgyptium, cui et socios addunt quadraginta. Verba Grseca Latine reddita, quibus Joannes annuntiatur, huc transfero .-Etmemoriamaximi inter conlocis

I)

actum

est

deripotest tom. i Maiipag. 168. 2 Poterat eo loco Henschenius simid de Joanne agere iidem enim Socii, qui modo S. Joanni attribuuntur, erant sociiS. Silvani, uti et ipse quoque S. Joannes. Nam secundum Fusebium occisi sunt uno die triginta et novem Martyres, quorumprinceps erat Silvanusepiscopus, et inter quos egregiis
.-

titias

in pte-

Hsfjue Fnttii

nnt S. Sil'

tNHIO ter

an

>

mos.

Joannes Mgyptius. Malitit taS. Joannis elogium in hunc dicm differre, quod S. Joannem hodie nominatim Fastis Grcvcorum insertum mdereU Pordotibus eminebat
S.

men Hensrhcui'us particulare

fessores Joannis ^Eg-yptii.

Tum subditur breve eloOvtivoc

ri.v

nomen S. Joannis tantum expressum inveniam in Fastis suprn taudatis, ipsetamen in pr&cipuis Gr&corum et LatinorumMartyrologiis
ro, etiamsi

gium, his verbis concinnatum.

ur,

KapprpLav

interanonymosrepctit/srttHiKsniuiwttioh',-.
te quoties S.

<

iviyvMV

6 napav6{j.oc

Maltuiavoc, iy.tkzvatv avaipsQyvat

Silvanus cum quadraginta martyri-

auTOV piTO. ya\ a"kltov -zaQ-a.pay.ovTa. IIujUS Iibertatem non ferens impius Maximianus, jussit ipsum occidi

cum
ut

aliis

quadragunta.

Eadem

fere verba leguntur

in Synaxario

Collegii Parisiensis Societatis Jesu,

dudum vidit Henschenius noster, quando ad diem vi Maiicgit de S. Silvano, episcopo Gazensi, quadraginta, ut viet Sociis triginta novem aut

bus annuntiatur, inter illos comprchenditur S. Joannes JEgyptius. Itli autcm quadraginta S. Sitvano annuntiantur in Hieronymiano codice Epternacensi, atiisque pturibus huic consonis, t,i Martyrologiis Adonis, Usuardi, Notkeri, aliisque
recentioribus, utiet in hodiemo Romano. SimUiter apud Grnccos variis locis memorantur quadra-

ginta

L48

DE
t

S.

JOANNE

j.;<ai'TK>
solis
phct.-c

MAHT.

mter quos gmtailliautpotius triginta novmn

intelligrentia

rs

anwtem^
auemadmOi ?

i**6*
*>'<''* rsl in

,w,/ s. Joaunes, laudata coHechnne

oculia prseditum instar Pro- D oracula edere, et reliquis oorpore oujusdam

Mau. Uw Uenscheniide S. Silvanoet Sociisa<h\ solum addo CasteUanum, qui eco martyrologis Eodem Joanucm cum Sociis hodie sic annuntiat et quadraginta martyrium S. Joannis ^lgyptii
:

valcntioribus multo prEBStarej faoere quin Dcum summis laiulibus potui

,

omnino non
etferrem ac

ar^umenprsedicarem. Et evidens ac certiaainmm ceruere vidcbar, quo constarat, tum rcapsa mihi vcre cssc, non eum, qui in cxterna cor-

hominem

die,

tiMNtt

SSoan

' li *

aliorum cum ipso subMaximino Deza. SEusebius de Martyribus PaUvstiruc cap. 13, N postquam observaverat oetavum persecutionis
,

mo

porisspecie apparet, sed illum potius, qui in aniintelligentia residet. Quippe oorpore licet
et

inrisnem

annum, id est, annum 31 0, fuisse inckoatum, narde rat martyrium SS. Pelei, Nili et Sociorum, prmcedente. Mox pergit ad quibus egimus die deguibusad S- Silvanum Gazensemetejussocios, propositum nosirum hsec scribit Erant una cum
:

majorem facultatis suffi vini eximiis S. Joanac virtutem excrebat. Hactenus de

mutilato, nihilominus
nis dotibus.
5

Tum ad omnes redit Eusebius, heec subjiciens

'/-""
:

<*

Wui

illo

(Silvano) ^Bgyptii complures

'

inter quos fuit

seorsum degentes orationibus et jejuuiis, et hujusmodi cxercitationibus more solito incumbebant, Deus quidem beato ac
Porro supradictos Viros, qui
salutari exitu donare

^J^**
flnar,, 0(i

Joannes quidam, qui prai cunctis nostrae setatis hominibus memoria valuit. Et hic quidem jam antea luminibus erat orbatus. Nihilominus tamen in confessionum certaminibus, in quibus maxime enituit,

porrig-ens

jam parabat, adjutricem illis manum. Etpaulo post Sic igitur unde:

quadraginta homines jussu sceleratissimi Maximini

cum

ipsi perinde ac ceteris alter

pedum

can-

dente ferro debilitatus esset, oculi quoque, licet lumine orbati, cauterio perusti sunt; crudelitate

uno eodemque die capite truncati sunt. Hosce Martyres seorsum ab aliis, qui in metallis laborabant, degisse, paulo ante dixerat, quia ob sencctutem, aut

membrorum
morbos
,

debilitatem, aut propter

inhumanitate carnificum ad id usque feB ritatis ac diritatis progressa. Porro huuc Virum ob morcs quidem ct philosophicam vivendi rationem niliil attinet prsedicare, prffisertim cum hujus rei causa non tantum admirationis sit consecutus
scilicet et
,

varios corporis

ab opere faciundo

im-

quautum cx memoriae

prflestantia.

Quippe qui

to-

tos divina? Scripturffl libros

non

in tabulis lapideis,

quemadmodum

ait

divinus Apostolus, nec in

mem-

munes erant. Certe S. Joannem vel sola csecitas excusare poterat, et impedire, quominus operare- E tur. Locus Palxstinse, in quo Joannes cum reliquis capite truncatus est, non exprimiturab Eusebio; nec dies, quopassi sunt. Itaque solum novimus, in Paltcstina passos esse anno 310. Jussu autem Maximini, cui PaUestina tunc erat subjecta, occisosfuisse,clare edicit Eusebius. Quapropter corrigenda sunt Mensea, in quibus occisi dicunturjussu Maximiani. Potest tamen utcumque ipsorum martyrium sub Maximiano Galerio figi, quia ille tunc primiim inter imperatores habebat locum. Ceterum breviter observo, apudnosadxix Maii actum esse de S. Joanne martyre, cujus corpus Constantinopoli Venetias translatum est. De eodem agit Flaminius Cornelius senator Venetus in egregio Opere Latino, quod nuper de Ecclesiis Venetis in lucem emisit, tom. \pag. 1GS in Monasterio S. Danielis prophetee, ubi Joannis illius corpus etiammum integrum servatur. Verum non potui certa satis reperire indicia, quibus existimem, corpus esse S. J oannis hodierni, quod ibi-

branis animalium, aut chartis, quce vermibus et

Iongrinquitate temporis

carneis cordis tabulis,

consumuntur verum in in anima scilicet candida

,

etin purissirao mentis lumine perscriptos habuerit.

Adeo ut quotics vellet, interdum leg-is Mosaicse, interdum Prqphetarum lihrosj nonuunquam sacrae Eistoriffi locosj alias Evangelica et Apostolorum
scripta memoriter, velut cx literario
proferret.

quodam penu,
in

""""""
Buu&i

4 Fatcor certe, obstupuisse me,

frequcntissimo ecclesiit ccetu

cum illum medium stantem,

et

quosdam

divinse Scriptura: locos recitantem primi-

quamdiu quidem vocem duntaxat hominis audire mihi dabatur, quaedam illum, ut in ecclesiastico coetu morisest, leg-ere esistimatus vidi. Etenim
id quod res quidem, qui in circuitu C astabant integra oculorumacie pollere, illum vero
,

ham. Vcrum ubi proxime accedens

erat, deprehendi, ceteros

dem servatur; prout nec Papebrochius invenit, nec Cornelius. Nihilo magis probari potest, alteriusesse Joannis.

DE
ET
j.

SS.

ARTEMIDORO

THALE AUT THALEL0 M M

CULTJS CONSTANTINOPOLI

s.

Ex
Horum
Mtuti/ntm

Fastis Grsecis.

memoria

esse

Martyres in paucis Grxcorum Fastis et Ybrevissime hodie memorantur, ita utprimum suspicatussim, avulsos esse a diesibiproprio, et alio die celebrius annuntiari,velambos simul, au smgulos seperatim. Attamenpost diliqentem satis inquisitionem reparire non potui, hosce Martyres ad alium spectare diem, aut eosdem

uo

Quarebreviterdabopauca illa, quse de his apud Grsccosreperio.Menmaimpressahodiesichabent: T? aunj iixipz, ravdyim uap^pwy, Apre^owpou xad
ah>v,

Eodem

die,

sanctorum martyrum Artemi:

dori et Tbalie.

Mox sequunturduo hi versiculi Aprsptfwpoy Hal a\w * mlvet #<po S

,

&*$*

cum commemoratis

adalios dies synonymis

Mnwpoffxwvouyras "Aprefaw Eevoxrovoy.

Artemidorum

et

Thalem occidit gladius,

Non

I)II<;

VIGKSIMA SKPTKMBUIS.
interfectri-

\\u

Non adorantc.sDianampcregrmorum
cem.

ria

sanctorum martyrum Thalelffii et Arternidori. Agitur vero illorara ronventus in ipsorarn martyrio
intra ecclesiam S. Theodori
in

MBMM
J
%.

Versiculi indicanl, gladio occisos esseSanctos, eo

Cosmidio. Grseci

quodnollent cultum exhibere Dianse. Ilsec autem vocatur pcregrinorum interfectrix per allusionem

scriptores

mse

et

Cosmidum vocant monasterium SS. CoDamiani extra Constantinopolira, '/' quo

I

ad Dianam Tauricam,
rt

cui, si

credimus

poetis,

peregrini immolabantur.
cullus

consuli potest Cangius in Constantinopoli stiana UbApag.V,. Monasterium fuisse amplis*

Porro

coli

apud

Grsecos, aut saltem olim cul-

Constantinopoli.

simum, dbundeliquet ex

iis,

qusehabet exvariU

tos fuisse ,laudatos Martyres,liquet

ex Synaxario

Ludovici Magni Parisiis,

quod servatur in Coltegio et dudum Majoribus nostris communicatum fuit. Nam in eo annunConstantinopolito.no,

scriptoribus Cangius. Jtaque intra septa ittius monasterii fuerit aliqua ecctesia 8. Tkeodorosacra, uti ptures erant Constantinopoli et in itta
;

tiantur hodie, et locus, ubi fuerunt culti, assi-

ecclesia fuerit sacellum autaltare SS. Thalelseo et Artemidoro dicatum, ubi verisimiliter depositse

gnanlur sed Thales ibi vocatur Thalelaeus, et pri. mo loco ponitur. Verba Grseca huc transfero
;
:

Nlvr,pyi tCyj dyiorj (J.ao^joorj (-)y./,zlzlov

v.c/X

Apreut^upoi;*

ziti^-vx 01

rt

oVri tvdov 7o\j

r^ u.y.U7J0i\>.) y.j7-'->j, r<3 ayiov Qiodwooj, lv rw Kc7u.toc'o). MemogJj-jIil \v

avT&V

erant ipsorum reliquise; et in quo festivitas peragebatur. Maximus Cythereorum episcopus eosdem Martyres, tnemorat, Artemidorum et Thalem illos nominans, et verba Menseorum tanturn repetens.

DE
B

S.

PRISCO MRT.
CONSTANTINOPOLI
K
j. s.

Ex
S PfWSVttfi

Menaeis aliisque Grsecorum

et

Latinorum Fastis
et adorarent.

dem

ChrtSti

confcssus,

nius, Priscurn in Martyrologio Romano

riscum martyrem, quem postridie plerique Grsccorum Fasti celebrant, ad hunc diem retulit Galesinius,

Deum cruciflxum colerent

Quamobrem

huncque secidus

est

Baro-

exarsit vehementi iracundia praefcctus, ac milites inclamare ccepit, ut quam primum maleficum Pri-

memorans

scum adductum
pectitur,

torquerent. Correptus i^itur g-ra-

his verbis: ItemsanctiPriscimartyris, qui punctim pug-ionibus transverberatus, capite plexus est. Me-

vissime Cffiditur: deinde suspensus in lateribus de-

punctimque pugiouibus lancinatur

,

.-

po-

nologium Sirlctianiim ad sequentem diem de eodem sic habet Commemoratio sancti martyris Pri:

sci,

qui

cum viventem aquam

in corde g*estaret,

carnis incendium non pertimeseens, ad cffilesteni

siculis,

patriam translatus est. Ex duobus Menseorum verqui post brevissimam Prisci martyris annuntiationem ibidem sine alio elogio subjiciuntur, desumptavidentur verbajam data.Certe versicuii hi sunt:
<J>ptov

stremum capite plexus,mig'ravit adDeum. Uactenus Menologium cui quoad genus martyrii satis consentit Synaxarium Ms. Constantinopolitanum, quod servatur Parisiis in Coliegio SocietatisJesu; sed atia quseditm adduntur ad propositum nostrum. 3 Ipsum itaque textum Grsecum huc transfero

Coiimr Con
ttontmopoti
citm SS.

cum

inte'rpretatione nostra Latina:

y.xi

M//;;/

z-w,

ayttov u.aprupcov Yiolo"/.oj. y\y.ozi.JOj

dixfoirfjzvzzi
70-.Z

\i/.o)ioj. O-rot

MtrtinO
Sicotao.

et

e/\lr aiv, t

w; tqv iaTavpaifih/ov, Qsbv

xj7'Wj 7zz nXevpaq iw;
y.xl

uc?up av Hpiaxoq iv rp xapdiqc,

ot/.r/jrjo-j y.r,pjT70-j7ti. lio-j7y.i jt.'

'Ef/.7rpyj(7 y.6v
|

ou (Jedoixe ~bv tqv va.py.iov.

[tx'~oj; t

Fereus aquam vivam (id

in corde,

est,

fidem) Priscus

y.xl fj.-7z lizw'j

y.y.7y./.zj70J-j7xt t
t

7i/o; 7x:
o~J;y.i\i

Non timuit
et

carnis iucendium.

Videnturhsec innuere,Vriscumflammis traditum, incendio vitam finivisse, sed Menologium Basilianum et Synaxarium etiam laudandum,non sinunt nos eam opinionem amplecti, et fortasse poetaper incendiumcarnis generatim qusecumque

h Memoria sanctorum martyTum Prisci Martiui et Nicolai. Hi accusati apud g-entiles ab quod Crucifixum prffidicarent vcrum Deum
/.E^alzz x-07i>j.vo-J7xi. Tz).zt7xt oh r a*a7&>v

^ixyipjxi;.

ipsis in

lateribusprofunde raduntur, deiude

,

g-ladiis

transfig-untur

ac

demum

capite minuuntur. Cele-

bratur vero ipsorum synaxis in Blachernis.

Ex

his

habemus,
coli est

S.

Priscum

cum duobus

aliis Sanctis

Quidquid autem tormenta signiftcare voluit genus martyrii, quo Priscus ad coro*nam pervenit, rectius expositum crcdo in Menologio
.

Constantinopoli in Blachernis,qui locus

unum

voluerit,

Basilio.
varustormentis affe-

t!iw,demwn
capitc pta-titur.

2 Quapropter Sancti elogium inde huc transfero ex interpretatione, qusc habetur in postrcma editione Urbinate. Priscus Christi martyr, Dei amore incensus, sumuiaque divini baptismi cupiditate flagrans
,

posthabita patria impietate

Chri-

ex suburbiis Constantinopolitanis, Verumtamen non existimo, tres itlos Sanctos simul esse passos sed collectorem Synaxarii ex errore attribuisse omnibus tribussimul, qusede uno refcrenda mm^Prisco, quisolus ponitur in aliis om~ nibus Fastis. Oeeasio omnes conjungendi orta videturex cultu omnium trium simut; cultus vero tribus simut delatus wdetur, quod illorum reli;

stianusem\citur. Quare long"e latcque pervag'atus,

quise in
-{

eadem servarentur ecclesia.

i

Christum libere praedicabat, Christianorum omnium animos ad martyrium subeundum incendcns; Grsecorum etiam multos a se instructos et ad Christum conversos baptizans. Quae cum faceret, ab idololatris ad rcgionis prsefectum defertur, quod maximis diis contumeliam inferret, et neg-lectis

De constructa hac a Justiniatio

Procopius
\

pi

ratore ec-

abi

et eccte-

clesia
6

lib.i

de JSdificiis JusHniani cap,

siamhabet
sibietS.

itahabct

plum
zantii,

Post SS. Prisco ac Nicolao uovum tcm- coluo a^dificavit; quod frcquentare gaudent By- tam.

Si

dica-

partimoultu

et

admiratione Sanctorum

pra^-

imperatorum mandatis, auctor omnibus

esset,

ut

sentium (per reliquias,) partim voluptate Ulecti, quam ex aspectu capiuut concinnitatis tenipli. Sielicet

DE
loU
II

PltlSCO

MAKTYKE
utrique inler D S. Martinus

fOHl

illata vi

maris fluctibus

in alto

fessorfuit, non martyr. Qui vero ponitur Martinus, videtur omnino esse
fuit translatum, et

J.S

adxs DeiKrciUepost retatamconstructionem

p/ri
in Blachernis, uf

Papaet martyr, cujus corpus Constantinopotim

inElaohernis, ut in

veradubitandum
quin
stes,
sit S.

in Constantinopoh UirxHla ecclesia Cangius collegit, nec dubitat, stiana lib. 4 pag. 130 plura episcopi, prout requin esse S. Nicolai Myrensis non est.Quare etiam non dubito,

lai similiter

Nwofuisse ordo insinuet. De in Blachernis

SS. Pnsoi et

mWM

depositum in ecclesia Detparae Mmmisad xx Septembrisin

Martini elogio dicitur.

De Martino Papa rursum

in Menseis fit diebuscultusfuissevideaturin diversis ecclesiis. ago,de Martino Quidquid sit, de S. Prisco unice hic

mentio ad xxii Septembris ut variis

Nicolaus,

qui cum S. conisqueverisimititer ultimolocoponitur, quia

;

magnus ille Myrensis antiPrisco memoratur in Synaxarw

vero ad

xn Novembris.de Nicolao ad vi Decembris

plura examinabuntur.

DE
j.

SS.

DI0NYSI0
FORTE DOROTHEO

ET PRIVATO ET
r

MM

1N

PHRYGIA
E
in Itatia

Ex
Sumiiifi

Martyrologiis
rumque martyrium statutum Nucerim

& r

irequens in Martyrologiis SS. Dyonysii et Privati

Sonoiorwn
in

Fustisan

(iiyute

F
nisii

estmentio, sedprseternomina etregionem, reperire est. in qua passi sunt, nihil certi Usuardus sic eos annuntiat : In Phrigia SS. Dioet Privati.

Usuardum

secuti sunt

pene ad

verbum Beltinus, Maurolicus, Galesinius et cum aliis recentioribus Baronius in Martyrologio Romano, ad hunceumdem diem In Phrig-ia sanctorum Martyrum Dionysii et Privati. Addit idem Baronius in annotatis, Usuardo et recentioribus
:

consentire vetera manuscripta.

Memorantur quo-

que in Hieronymianis apographis sed confuse ad* modum. Privati nonien non modo hac die in omnibus legitur,verum etiamin multis die prsecedenii, sicut in PrMermissis ibidem significatum Dionysius in variis omissus est, vel uti visum estFtorentinio, expressus plane corrupto nomine. Textus apud Florentinium hic est: Sinada civitate
;

sub Nerone. Itaque ex omnibus, qui in recitatis Hieronymianis memorantur, duo tantum Dionysius et Privatus, ac forte tertius Dorotheus ad hunc diempertinent. Forte, inquam, quia sat verisimilis est conjectura Ftorcntinii, Dorotheum eumdem esse, qui db Usuardo et aliis Dionysius nuncupatur. Sane non tantum in textu Florentinii et in codice Corbeiensi, secl etiam in contractioribus multis Hieronymi apographis Dorotheus cum Privato conjungitur. omisso Dionysio. Augustanum ita habet Vigilia S. Matthaei. Josmidoni, Dorotei, Privati etc. Labbeanum : Dormidoni, Doro:

t\\e\,VnYa\\etc.Corbeiense brevius: SinnidaFrigise sanctorum Dormidoni, Dorothei, Privati etc. Get-

lonense
nysius

Privati etc.

apud Acherium Dormidioni, Dorothei, Verumtamen, quia et Dorotheus et Dioexpresse ponuntur non tantum in Epter: :

natalis
licis.

sanctorum Dormidoni. Dorothe. Privati. FeFelicis.

nacensi, sed etiam in Rhinoviensi et Richenoviensi

Constantiae.

Constantiae,

qui passi
:

sunt sub Nerone. Antverpiensis codex ita habet

In Syria Frigia natalis Doromis, Dionysii. Et in Nuceria Felicis, Privati, ConstantitE; item Felicis

item Constantiffl Corbeiensis vero sic : Sinnada Phrygise natalis SS. Dormidoni, Dorothei, Privati, Feliois, Constantire, item Felicis. in Nuceria natalie SS. Feliciset

Constanfe, qui passi sunt sub

Nerone.
et in ptcris-

que confnsn
nc muliln.

sint nomina tum tum in contractioribus Hieronymianis apographis jam satis observavimus ad diem prsecedentem^. ubi actum est de S. Dorymedonte una cum SS. Trophimo et Sabbatio, dictumque, martyrio coronatos esse hunc Antiochue in Pisidia, illos Synnadis in Phrygia. De Fetice et Constantia actum est simititer ad diem prcecedentem, eo:1

Quam perturbata acmutila

,

in his

hoc eodem modo ln Syria Doromi, Dionisii et Privati etc, ausus non sum dictse conjecturse plenum assensum prsebere maluique Dionysio et Privato, quos solos exhibent cum Usuardo Baronius et reliquisupracitati, dubitanter adjicere Dorotheum ex Hieronymianis. Contra, quamquam satis verisimile sit ex iisdem Hieronymianis, Sanctos nostros Synnadis, quse Phrygia? civitas est, cum Dorimedonte aut forte paulo post eum passos esse, quia tamen incertum id est, malui nultum figere tempus martyrii, hujusque patscstram cum U,

suar*do et aliis latius statuere in Phrygia. De pecidiari ipsorum cultu nihit reperi, prseterquam

in Ms. apographo Kalendarii Dotensis Parisiis

impressi anno 1519, ubi ad prsesentem diem tego sequentia Dionysii et Privati m. 3 1. unde conjicio,
:

eos coli officio trium lectionum.

DIE VIGESIMA 8EPTEMBEI8.

151

i.S.

DE

S.

SUSANNA VIRG.
ELEUTHEROPOLI
1N

M.

PAL/ESTINA.

COMMENTARIUS
Memoria Sanctse
in

FXUETV1TJ&.
Graecis
:

Fastis

maxime
edenda.

cultus

Acta

Grseca

SuB JlUANO. Susunna sivelocoin Ho-

Sancise

hujus Susannse memoriam ex Menologio Sirletiano hausit Baronius, et primus

:

mnno Mur(yrotvgic an-

nuntiala.

Martyrologio Romano inseruit, sed non sine aliquo defectu nam et locum mariyrii omisiU quod videret eum in laudato Menologio non recte
exprimi, ut conjicio; et ita verba Baronii fuerunt initio impressa, ut Martha, quee solum ut mater Susannae memoratur in Menologio, Susannse videretur adjungi ut socia. At posterior hic defectus, qui poterat esse imprimentium, cum observatus fuisset, correctus fuit in editionibus posterioribus, in quibus ita legitur Item sanctse
:

templum gentilium, precibusque effecisset, ut omnia idola corruerent. Hsec autem causa comprehensionis magis congruitcum temporibus Juesset

lianiapostatee, quibus
vis

passa

fuit

Susanna.Quaw-

enim in Actis Julianus non nominetur, omnia tamen insinuant, nonpotuisse Sanctam pati ante tempora Constantini Magni, et ne sub Licinio quidem, utnecesse sit dicere, passam fuisse sub

Juliano.
3 In aliis Grgecorum Fastis nonnulla adduntur, qurn similiter ex Actis videntur deprompta.

E
nata videtur
inb Afaxi-

Arthemii idolorum sacerdotis et Marthae. Locus caute omissus est a BaroniOj quia videbat, opinor, male Iieliotropolim scribi in Menologio. At alii Grtecorum Fasti, et Acta ipsa nos docent, Sanctam Eleutheropoli, qiuv urbs notissima est in PaLvstina, coronatam fuisse. Fabidatores nonnulli, qui Hispaniam, Sanctis undique qusesiiis implere conati sant, ex omissione loci in Martyrologio Romano occasionem sumpserunt Susa-nnnm pertrahendi in Hispaniam, eique et Martham addiderunt, ut martyrii
filise

martyris Susannse,

Primo mater Sanctce dicitur Martha fuisse vocata, genusque duxisse ex Judseis, tam in Menologio
qitam in Synaxario Constantinopolitano Ms. ln Menecis impressis, ubi primum annuntiatur ad xix Septembris cum adjuncto Carminejambico, et rursum xv Decembris cum longiori elogio, mater Sanctte Judsea fuisse dicitur, nomen tacetur. In Actis vero Martha non solum origine Judeea asseritur, sed filiam quoque Susannam dogmatis Judeeorum imbuisse. In laudato ad xv Decembris elogio Susanna dicitur fuisse sub Maximiano, quod de Gaterio intelligmdum puto, aut fortasse de Maximino, qui subinde etiam MasiSirleti,

iuianoaut

Maximino,
et

pnssa sub

Jaliano.

Sociam imo geminam eodem die Susannam geminamque Martham annuntiarunt. Verum inepta illa commenta acriter redarguit Nicolaus An;

mianus vocatur,
fuit,

et

cum
,

Galerio

Maximiano im-

perium administravit
tes Sanctcc

eique biennio superstes

tonius in

Scriptis posthumis,

cujus

habemus

anno 313 defunctus. Verum in Actis\ptaren-

commendatur in
e ogio

pseudo-Chronica , ex quibus illa profluxerunt, mdla esse fide digna; et de loco martyrii S. Susannse nullum superesse possit dubium, necesse non estplura de illisdicere. % In Menologio Basiliano ad xx Septonbris S. Susanna commemoratur, laudaturque elogio,
,

exemplar Ms. abunde constet

Cum auiem

eruditis Hispanis

Basitiano

Menologlo,
ut Passa

quod satis fidele continet Actorum compendium. Verba Latina subjungo exeditione Urbijtate Su:

dicuntur fuisse tempore imperii Maiimi; quod forte describentium incuria irrepsit pro Maximini aut Maximiani. Ex Actis ulterius liquet, non passam, sed natam fuisse Susannam sub Maximianirtz^Maximini imperio, ideoque non poterimus multis annis aberrare, si natam statuamus circa annum 310. In Actis dicitur ad fidem conversa, mortuis parentibus, et bona suapetiis-

sea

tutoribus,

Eleutheropoli

sanna sancta martyr ex regione Palaestiua? fuit, sacerdotis idolorum nomine Arthemii filia. Mortuis

id est, cirea 325.

quando annos habebat quindecim, Deinde distributis bonis sxtis in

paitperes, virilemsumpsithabitum, venitque Hie-

autem parentibus, verbum

peres suis facultatibus,
,

veritatis a Silvano pre-

sbytero edocta, baptizatur. Deinde erog-atis in pau-

mundum

relinquens, abiit

et monasticum institutum amin monasterium plexa est , virilem habitum ferens ; seque Joan-

rosolymam, et accessit ad monasterium Philippi abbatis, in quo viginti circiter annis vixisse dicitur, donec accusata, sexum suum prodere coacta est. Itaque credere possumus, ipsam circa 326 ad

nominavit; ne a quoquam agnosceretur. Cum autem pro viro haberetur, insimulata fuit a muliere

nem

quadam, diaboli suggestione commota, quod rem secum hahuisset et explorataa virgine inventaque
:

femina, magnum attulit accusanti dedecus. Post haec Eleutheropolim profecta, ob suam virtutem ab
episcopo diaconissa ordinatur. Quse eum libere Christum prcedicaret, correpta a pra^fecto, multumque
torta, et in carcerera detrusa,

monasterium venisse indeque recessisse circa 346, quando diaconissa facta est Eleutheropoli. Reliquum viiue tempus ibidem exegit,et dem m capta et martijrio coronata est, quod contingere debuit anno 362 aut 363, si vera sitnt, qiav in Actis narrantur. Si autem certo constaret, Susannam obiisse mense Septembri, quo colitur; figendum esset ipsius martyrium anno 362, qito imperabat Julianus nam hic ante Septembrem anni 363 oc,

migravitad Dominurn.

Dixi, hoc satis fidele esse Actorum compendium, Mxdta tamen omissa sunt; etcausa comprehensionis Sanctze modo utcumque diverso in Actis cxponitur : nam comprehensa dicitur, quod ingressa

cisus est. -% Tota hevc chronotaxis certior

non

est,

quam fi-

ActaSanctx.
qtiibusnonnullx difficutiutes obji-

des Actorum, exquibus

Septembris Tomus VI.

Acta vero severioribus criticis forte non videbuntur fidei esse indubiiatx, cum multa contineant mirabilia, de quibus alibi 24
fluit.

cipossunt.

152
iVCTORE

m
Untur
de Susanna,

S.

SUSANNA

VIIIG.

MAKT.
1)
:

alibi nihil

Qrxinvcnimus,prxterquamin Fastis

J.S.

maqiscommunis
peritur.
,,

Kl
.

difficidtas tanto duMoprofluxerint Dicta tamen ouanto fidm labefactare potest etiam Actis reet in optimis

intelliginius Phiad propositum nostrum nam abbatem, qualis in tippum fuisse magni nominis monasterio prscfuisActis describitur, ipsumque Hierosolymitano, et Juliani tempose in territorio Acta. Videjnus insuribus ut habent similiter Philippum fuisse amicum S. AUianasn, et

jr
Nam
\,!isi

per

est,

etsancti Patres

et

histonci antiqui

consequenter bene Catholicum

Jidiano
fixi,

et

chronotaxim

gesta, quw ex multa prcvtermiserunt Sanctorum

ivmn^cl

jl

mi,<ih>h,is.lt<thr,l-

mortem SancUv sub nostram, qua ex Actis solis confirmari, cum Phihppus egregie
Susanna. adhuc viveret, quando coronata est S. intelhgenQuod vero Rufinus dedit de Jerosolymis, dum est de territorio Hierosolymitano ex consue-

Susannre, etiamsi cotur Historiam vero hujus poterant omittere, quia gnitamhabuissent, facile erat imitanda, habitatio Virginis inter viros non utietvestis virilis gestatio.^ sed potius miranda, episcopo, qui Alia quoque oritur difficultas ab duxisse, postEleutheropolim

Sanctam

dicitur

extra urtudine illius temporis, quo monasteria bes construebantur. neque 6 Nunc Acta ipsa proprius inspiciamus;

quam
et

pam. tum Eteutheropolitanorum, quem texuit Lequie-

agnita eratmutier,cumnomineturC\eopiis, reperiam Cleointer Eteutheropolitanos nullum Augetur hsec difficultas ex catalogo preesucot.

enim

inficiari

possum de illarum

fide iniiio

me

Acta cx edjh vidcntur

scriptorisfc-

multum

dubitasse. Stylus est simplex et satis puperrus, ut omnino congruat seculo iv. Adjuncta Actis exposita sonarum et rerum tam enucleate in

re contem-

poranei,

nus in Oriente Christianotom. 3

G33 et seqq.

nam

videtur sufficientes seculo iv produxisse epicataloscopos. Verumtamen, omnibus recte in illo

contemsunt. ut ea prorsus videantur scriptoris supparis. Etenim scriptor aliquis lonporanei aut
ge posterior non expressisset nomina, conditionem et religionem utriusque parentis, et nomina
episcopi Eleutheropolitani, abbatis Philippi, Alexandri preefecti, AquiLv delatoris, multaque alia

go expensis, nihil obstare video, quo minus Cleopas aliquiscirca annum 350 Eleutheropoli sedere B potuerit cumque Cleopas solum nominetur in agnitione S. Susanna?; non item in ejus sepultura nomen episcopi exprimatur; potuit Cleopas paucis
;

minutim relata; aut certe, siquis omnia

dacio,

illa

con-

fingerevoluisset, facite deprehenderetur in

annis ecclesiam Eleidheropolitanam administrare, tantoque minus innotescere, quantobreviorem gessil episcopatum. Prueterea potuit geminum esse episcopo nomen, aiterumque usurpatum fuisse in his Actis, alterum in subscriptionibus conciliorum aut litterarum; et sic Cleopas posset esse unus ex illis, quos recenset circa medium secidi iv Lequienus. Quidquidsit, difficidtas illa mxdtumActis obesse nequit, quia nec locusprorsus deest Cleopee in Catalogo Lequieni; nec omnes, quos circa id

cum admodum

sit difficile

menomnia tam apte

comminiscide ~ebus diuprxteritis, utnihitreperiatur a temporibus et locis abhorrere. Miranda quidem est in Virgine assumptio vestis virilis, et
habitatio diuturna inter monachos,
ulla ratio dubitandi de illo facto,

nectamen

est

cum

constet, et

Miranda rursum fides omnia gentilium idola subito corruerent At hoc ipsum non magis est incredibile, quam quod eodem fere
alias plures fecisse simitia.

SanctcV,

qua

Deum

oravit et exoravit, ut
.

tempus profert , certis argumentis probantur Eteutheropolitani episcopi; nec idlus ex illis est,
qui alio nomine Cleopas dici non potuit; nec raro contingit, ut episcopus aliquis ex uno tantum mo-

tempore Juliano contigit propeAntiochiam, quandojussit corpus S. Babylsc transferri ex templo

Daphnitico, ut in eo sacrificaret Apoltini. Nam, teste Chrysostomo, qui adesse potuit et cuncta videre, simul ac loculus (S. Babylx) ad urbem protractusest, de caelofulmen instatua? (Apollinis)cvL-

numento
atiunde con-

innotescat.

finnuntnr,
uti rl

rlint-

notaxitdata:

Quapropter dicta in Actis de Cleopa initio quidem dubium mihi injecerunt de fide Actoram, quamdiu non inveniebam Philippum abbatem sub quo monasticam vitam professa es^Susauna. At illam difficultatem nidlius fere ponderis credidi, ubi uno tandem loco memoratum inveni Philippum abbatem ejusque monasterium circa medium secidi iv in PaUvstina, et in partibus Hierosolymitanis. Rufinus lib. xi cap. 2S hwc scribit
5
,

putimmissumcunctacombussit.P^rarfe/izsC/fr?/sostomus in Homilia de S. Babyla, et apitd nos ad xxiv Januarii. Mirari etiam possumus, Sanctam tormentis aliquibus, mortem alias inferre natis, vitam non amisisse; sed id rursum eidem est commune cum multisaliis martyribus,quiintertor- j

menta manserunt
7

illcvsi.

Juliani temporibus, velut relaxatis frenis, efferbuit

in

vero omnia, qum ad occasionem martyrii ipsumque Sanctas martyrium spectant, tamaccurate congruunt

Jam

optuncquc

congntunt

omnem

srevitiam feritaspag-anorum.

Ex quo

ac-

oidit,

utapud Sebasten Palsestince urbem sepulcrum mente rabida et funestis manibus iuvadcrent, ossadispergerent, atque ea rursum col.(oannis Baptista?

lectaigni cremarent; et sanctos cineres pulveri im-

mixtosperagros etrura dispergerent. Sed Dei providentia factum est, quosdam de Jerosolymis ex monasterioPhilippi hominis Dei orationis illuccausa per idem tempus venisse. Qui cum tantum nefas humanifl quidem manibus, sed ferina mente, fieri viderent, mori gratius habentes, qnam hujuscemodi
piaculo funestari, inter eos, qui ossa ad exurendum leg-ebant, mixti, diligentius, in quantum rcs patiebatur, ac religiosius congreg-antes, furtim stupentibus vel insanientibus subtraxere,
et

persecutione Jidiani, ut hac cum pcrsecaiwne Jitmaximedecausaexistimem, Actafide bonafuisse liani. conscripta. Nam, utnotum est ex scriptoribus,Julianusjussit aperiri deorum templa, iisque offerri sacrificia volebat; at Christianos ad sacrificandum necdum cogijusserat. Atqui secundum Acta

cum

Alexander prsefectus populum Eleutheropolitanum invitavit ad sacrificandum, non vero coegit,

aut notentibus pcenas interminatus est. Susannam vero comprehendi jussit, quia delata erat ob eversa idola, non quia erat Christiana. Eam-

demnon

se vel

invitavit ad cxdtum idolorum, nec dixit mandato imperatoris eidem offerenda esse diis sacrificia; sed interrogavit semper de Deo, quem
coteret, ut

ad

reli-

giosum patrem Philippum venerandas reliquias pertulere. Illesupra se ducens tantum thesaurum proprus servare vigiUis, ad pontificem maximum (Alexandmea ecclesia;) tunc Athanasium hostite immaculat ffi rehquias... mittit etc.

sis

ex liberis ipsius contra idola responoccasionem captaret ipsam puniendi. Sio

Hic tocus varia docet

omnino volebat Jutianus, ut Christiani non viderentur pro fide pati aut occidi, sed tamquam rebelles, aut alia de causa supplicio digni. Prseterea Julianus nullibi nominatur in Actis, atque hoc ipsum ejus persecutioni est congruam; cupiebat

DIE VIGESIMA 8EFTEMBBIS.

piebat enim, ut civitates etprxfecti Christianos persequerentur, teste Nazianzeno in Oratione i in Julianum pag. 74, idque, inquit, haud publico

m
J.s.

ctaSancfm autaliorum, qusein illis refervMur, eodem plane modo protata existimem. Magis opinor, scriptorem ea usum esse libertate, quampUnque scriptores, cum profani tum sacri, sibi

verum ex eo quod impetum audaciamque mimme reppimebat, velut proposita quadam lege non scripta, id se velle promulg-ans. Idem Orat. % in Julianum ait Provinciarum porro imperia non
edicto,
:

mdulserunt, ut loquentem induxerit Sanctam ahosque, prout secundum gestorum adjuncta

quendum
xnedita,

lo-

optimiset moderatissimis, sed crudelissimis hominibus raandabantur. Quodoptimecongruitcumiis,

quse in Actis dicuntur de Alexandro, et
lentia,
jussit.

ipsis credidit, aut prout fere locutos intellexerat. Ceterum Acta illa

cum viooccidi

qua sanctam Virginem vicc auditam

-

TcifuavL
'amretpro
tuttbus sint

Q uaP r0P ter Acta s

;

^usannag

minime repu-

dianda existimo

sedpro

factis saltem admitten-

edenda.

da, ut vetusta, ut locis, temporibus et personis congrua. Neque hic dixerit criticus aliquis,mirabilia in iis relata, discursusque Actis insertos, sty-

lum redolere Metaphrastis, ut solemne habuerunt nonnulli de Actis Greecis pronuntiare. Nam hiec Acta qui vellet Metaphrasti attribuere, vel hoc
ipso ostenderet, stylum Metaphrastis
esse cognitum
-

Acta assignanturcodice 1191 cum hac tamen initii mutatwne, ut ibi legatur v.y-a roi-? va,oovc,cum in exemplari nostro sit vard rbv vv.r^.Ceterum
observo, in exemplari nostro nonnullas voces vitiose scriptas. Itaque iectorem moneo,

eadem Acta haberi Romae in Bibliotheca Vaticana et Viennx in Csesarea. In Catatogo impresso bibliothecx regisePariensistom. 2 eadem
est,

Ci. V. Francisci Olivarii, ut tegitur in margtne. In Catatogo nostro Ms. Vitarum notatum

schedis

Grteca, hactenus Majores nostri acceperunt Parisiis ex

me menda
-

illa,

parum

sibi

cum horum Actorum

stytus longe

sit simplicior. Verumtamen non eo usque fidem B Actorum suspiciendam credo, ut ipsa quoque di-

sunt, correcturum; relicturum veroea, qute certa nequeunt corrigi sed aliquid de iis aut in margine aut in Annotatis monitu-

quse clara

et certo

rum: Latinam

vero interpretationem daturum,

quampotero, fidelissimam.

V
Ex Kard
Tponoiq,

T A
J.

Auctore anonymo

membranis,

Cl.

V.

Franc. Olivarii. Interprete

Imperante Maximo
lorum in partibus
mius, dives

S
SanctzparcnW*Vto"-

rbv v,atpbv rfj? (3ao"tXeis

Maliuov w/ n; hnjg XlaJ.ai^rhr^,

lotubq
6*s

a,

erat

pzvc, 7C0V ettfco/cov

ev zot- uspstrt

Palaestin

quidam sacerdos idonomine Arte,

bvouart 'Ap7uto;,
v.a\

77/ouo"to;

uev

o*cp6c3pa,

7015

zyOpoc,

diditvpoc,

tcov

Xptartavcov. OJ70;
'

'iyr)uzv yuvatjca

'IouoVtav,
v.ai

ovouan MapGav
r)

zrzv.zv dz

admodum, sed moribus perversus, et r fervens hostis Chnstiauorum. Hic uxorem duxit Judaeam, Martham dictam: peperit vero ipsi Filiam,
et

oa
*'J , a Sylvano
presbytero,

au7to Ovyaripa,

kv.d).ZQ-zv
zv.

ur,TYip rb

ovoua avrfc,

^cocavvav, ).syouo*a, ort

70 6'voua
avTYtC,,

rov eOvou; 7cov Karpcov SGTat

z).\f,voyj.

xat ovyi ex 7cov

avsVpecpsv $z

a-j7r v
;

f,

uf^r^p Tof; tcov louciatcov ffizui rz xal uaQfuaat'

eysvs^o Se TzXzvrfQ-at 70u; yovzic, rf^Ttaidb^ eVt v^rtta^ovar\q

'

kvzGTr)t7aro dz 6 Ttarr.p avrfc, 7S/\su7cov dvo 17:1706-

hanc mater nominavit Susannam, dicens: Ex gente Patrum nomen habebit, et non ex Gentilibus.Filiam mater educabat secundum Judseorum mores et dogmata. Verum contigit, ut Puellae papentes morerentur, dum adhuc erat parvula. Mop riens vero pater ipsius duos eidem constituit tutores,

7Tou; avrfi,
Qr)Q~av

ivrztlduzvo^ au70J; ev
xat

rfj otaSf,y.r

co; avc,r r

mandans

illis

in testamento,

ut ipsa,

dum

avrf.v,

ydp(d

7rpoo"out).>icrao*av,
vjv

70

7>-vtzau-

matupa
sbyter,
fidei,

esset et nuptiis illigata,

7a ev7o; yevscrOat

v.vpiav 7cov -(py)pia7cov.

7'^;

dz 7t; Trpe-

absoluta fieret
qui,
ipsis

bonorum suorum domina. Erat autem quidam pre-

G&vrzpoq, Qvo^ari lO.vavb^,

<T7taVC0V
(3tcj>,
*

ayta;

7rto"7co; 7cov

Xpt-

OVTOq, 7TpiC>V7C0V 7C0V yOVSCOV 7>5;

>^v,

TTatdo; SV 7C0
otV.cov. v.ai

nomine Silvanus b, sanctae Christianorum viventibus adhuc Puella? parentibus,

conversabatur, utpote in vicinia habi-

ev

cruv7J"La au7cov

coa7s

kv.

yzirovojv

cum

dri Xoitzbv, a*j>]0eto*yj; rfc, 2cocravv>;; jcai e-/ecppovo; ojcn;;,

tans. .Deinde,

cum

crevisset

Susanna

et

prudens

Gv%yaq avvrvyiac,

Ttoiovukvri 7rpo; 70v 7:popp)-0sv7a -rpscrojutt'

7epov 2.tlvavbv, eor^pt^e^o

C7tavcov' fjv.ovaz rov
(

avrov

zv

rf

Tiiarzt 7cov

Xpi-

Kjptou $ta rov kvayyzliov Asyov^o;'

r)

aptr v Asyco uf/tv, 0; acp^itsy oiv.iac,

riv-va,
f)

dypovc,,

>j

yovz\c,

v)

accedens ad prajdictum presbyterum Silvanum, confirmabatur ab eo in fide Christianorum audivit quoque Christum in Evang*eIio dicentem.- Amen dico vobis, qui dimiserit domus,
esset, frequenter
:

ddzlyovc,,

'iri

5e zat 7>jv eau70iv tyv^r.v,

v.al dp-(i

aut

iigros

aut parentes, aut

et

filios,

aut fratres,

tqv Q-ravpbv avrou,

Tzlaaiova
^cor.v
y.r tyzrai t

y.al dy.o\ovQ-/jt7Zt 67Ti'o"CO

uov, i-/.arovrade 7co

*-ts/U.0V7i

adhuc autem

animam suam;

et tollat

crucem
in

ev

7co

vuv atcovt,

ev

suam

et sequatur

me, centuplicia accipiet

hoc

aicovtov z?.>-povopt^o*ei.
7tut'cov p>;ua7Cov

2 Toj7cov toivuv 7cov

OV7CO;

e7raxouo"ao*a,

-q

Bzvrzpa

crtocppcov

2coo*avva,

y,ai

5so0sv -ca^avuyst-

seculo, et in futuro vitam seternam hrereditabit c. % Auditis ig-itur venerandis hisce verbis, cum ctabeodem continentia vere altera csset Susanna, excitata a ***>**#

C7a, a7T0"7[?>V

Va 7C0V

TTaic^COV 7COV 0"Uv6v7COV aU7>j, 7Tp6;

tov 7rpsajSu7pov 2iAuav6v,

dltovcrat i).0ziv rrpbq au7>jv

70U
tov.

dz

Ttapayzvouivov

u7Tav7>j-*ao-a

TTpoQzv.vvr^zv

av-

etTa

e7Tu;ausvo;, zvdOtQ-av duyorzpot,

dl]tovv

xai fpla-

Deo, unum ex servis secum habitantibus misit ad presbyterum Silvanum, ut dig-naretur ad se venire. Illo autem adveniente, obviam progressa ipsum dimisse venerata est. Postea, illo bene precante d,

baptu

ro

~h

Zwcravva

rbv TtpZGovrzpov

&-riAuo*at avrfj

ambo consederunt,

et ccepit

Susanna

rog*are pre-

sbyterum,

'

154
A.

VITA
ut leetorum

S.

SUSANN M
expone-

VI RG.

MART.
dvvaij.iv.

umm

bvtcrum
ret

verborum vim

sibi

: ,;, v dvocyvuttQivTMV ryjv

$t offto; xai

tlllioc,

1)

lactelorum. Beata, ubi illa audiverat, societatem Cbncrymis perfusa, rogabat, ut ad nonnihil differcns, stianorum adjung-erctur. At ille divina liturgia? introduxit lpsam post absolutionem baptisterium, perfectisque de more exorcismis,

Sanctusveroetvencrabilisvirei consequcnter ad amorcm Dei, ad cnstitaexplicuit, qmc spcctant et ad niisericordiam, ad paupertatem, tem ad

dvr.p xaOeri; tnilvrjtv avTrj toc rrepi nfa

ffy)S,

U eov ayd-

xai ayveta;,

xl

eAeyjf/offuv/;;

xal axr-ofAOffuvy-;,

xai ra
r)

ngnum

xayHvax

rwv oupavcov. Taura axouffaffa lov * aTtt " u,Tiy LLaxapia, Kai ffuyx^Oeiffa r r (J x P Tou tfe urreptcov Xpiffrtavcov 7Tpoff>iypf. ty)
rrepi ry;; [3afftXet'a;
*

Iv

Bepivov,

llzto.

r>,V arrd?.ufftv

T$' Oeta; Aetroupyta;, tiaxat acpopxtffa; avvhv

ayayoiv avvhv ev rco

cpconc-ryiptro,

xara r6

zQoc,

eoWv

avvh ro Xourpov

Tr^ aSavacna;,

in

baptizaus eidem tribuit lavacrum reg'enerationis, et Spiritus sanipsam in nomine Patris, et Filii, Corcti.Deinde sic eidem communicavit sanctum Sangruinem Domini et Dei et Salpus etpretiosum peccatovatoris nostri Jesu Cbristi in remissionem

(3aTrrt'ffa;

aurr,v ei;

to ovouia tov Ilarpo; xat tov Ytou

psrt&HCSV (inj xai toO dyiov IhttyaToq. xai dQ' ourco; Kuptou dyiov a*c6f*aro; xai tov rtpttou atfxaro; rou tqv
xat

0eou xai crwrwpo; r^wv

'lyjcrou

Xpiarou

etf

acfscriv

a^apncov.
3 Tourcov rotvuv oureo;
r 2cocra-va ev
t

rnm.
hona parcn-

Hisce

ig-itur

recte procedentibus, in

domum

7Tpooavrcov atcrtco;,

aTretcrt

tummorluo*

rum

a tuto-

ribus pelit,
ratfueobtcnia

his, abit Susanna, gaudens et exsultans de quibusdignata fuerat bonis. Domum reversa, advoEcce flos aetatis meae apcatis tutoribus suis dixit propinquavit: reddite modo mihi relicta a parentibus meis bona. Illi vero eidem responderunt

suam

rw

otxto

avrfic,
.

yatpovtra xai dyaXkiav.a\

fjtevyj

etp'

olq -^tcoOv] dyaQoic,

ilOovaa
,

ev
tyr,

T^ oixta,
aurof;
'

rrpocrxaAeaa^tevy!

rou;

emrpdTrou; aurvj;
rvjq

Domina,

noli irasci

ecce

enim bona tua salva

tibi,

pov yjyyixev (J.ol ipr^aTa dnb dnodoTk (J.OL Iovkov xa xaraXeKpOevra xupta, {xr, opyityv rcov yoviav ptou. Ot di tixov avrn
idol 6

xatpi;

r-/5;

axp^;

-fihxiaq

'

sunt: ecce servi tui ministrant

et

nos

ipsi su-

Idov ydp ra xp/jfxara

ot

crou

txcoa

etfftv

'

xal

ioov xat

mus

servi

tui.
:

Tum

illa

Non

est

nuncejusmodi

ohtTaL nov

UTT/Jpsroucrtv troi,
r,

xai t^tlc dt avTol dou'

sed restitutionem bonorum meorum B confestim facite. Illi seposuerunt: Audi, domimibi na pater tuus mandavit, ut legitimo juncta matriverbis opus
:

>ot crou ecxjuev.

dh

ecp/j

aurot";

oi/

XP t a yuv T v *~
rcov

'

ytav rourcov

dlld

r/,v
.

aTroxaracrrao-iv
6*e

xp^^arwv
7Tpoo*opX>i.

txov TtxYpq TTotvicraTe

6

ot

tircov aurv)

'

axoucov, xupta.
oe

monio bonorumtuorumperfectumdominium acquireres. Illa vero dixit: Quandoquidem Legislator Christus me Iiberaverit parcntum meorum imperio,

rrary-p

uov everetAaro,
to r//Vf/.aura
'

evvdf^M ydii-t^

cracrav,

evro; ytvizOai rcov ypr^fiaTtav

i/.t

'h

dt
r/j;

etTre

rou vop.o0erou Xptcrrou eXeu^epcocravrd;

rrareptov
lkov avayxyj;, ev
tu.o\

ex.

in

mea nunc

bere. Ecce, abstinuistis a nuptiis

restituite.

non nubona mihi Erat autem annorum quindecim, quando

potestate est aut nubere, aut
:

rcov

vvv a^dxetrat
l

at

r6

TzpoGQy.Llr.Gat

ydfxoi

xai
6*e

y.-h

npoo'OfJ.LAr ijai.

Tc?ou,
*

aTrecrxere* tov yd[JOV Ta

Lioi
'

xprip-aza ajroxaraa-r^crare

an forte

itasapiebatet agebat. Tutores vero, hsec audientes,

scientesque factam esse Chistianam,
rcstituerunt bona,
relictas.
iii

r,v

rJs

ercoy rdre
oi

rrevre xai
cTe

dixa, ore Tavza ecppd- d-6o~/tTt

dy.ovaavTtc, raura,
abslinetc

omnia eidem

vet

xai errparrev
6'rt

errtrpoTrot

tam pecunias qaam possessiones

xai yvdvre;

Xptortav/; yiyovtv t arrex.arear^cav auryj

t

Travra rare ypr ii.aTa.

v.ai
ri

zd

v.Tr\iiaTa

aya^.irrwc.
LttV

paupcres

diitribuit.

Tum,
petit

tumptO.

immobilia vendidit Beata, collcctoque auro multo et argento, noctu circuibat, cgenisque largiebatur. Mobilia vero, id est,
4 Hisce
acceptis,

4 "Artva Aaooucra
TreTrpaxev, v,a\
rreptet

it.av.apia,

dv.ivy]za

dia-

cvvayayovo-a yyvuiov
dttdiozt

iv.avov v.ai

dpyvpiov,

veete virlli,

ra; vuxra; xat

rof;

dtOLiivoLq.

Ta

5e

monoi- servos et ancillas libertatc donavit, leg-atisque diterium. tatosdimisit, diccns: Ego quidem vos, o filii, tem-

xtvyjra, rour' ecrrtv rou; rJouAou; aur/;;

xai ra; dovlac,,

VLt-dc,,
*

eAeuOepcocacra, aTre/ucrev aurou;, etTroucra* eyco llIv

co
c^e

poranca bac servitute libero

et

autem desideratis veram libertatem obtincre; accedite ad eum,

:

si

rexva,

rrj; Trpoffzatpou

rauryj; c^ouXeta; e^euOepco

et

fiovlzoSt xai

rr,; akvfiwiiq

eAeuOepta; a^tco9/;vat,Trpocr-

qui

nnimashominum

vere liberas facit, etille vos,

eXQare rco
Trcoy
'

ovrco;

eXeu^ep&uvrt ra; tyvydc, rcoy dvQpuiuf/a;

a peccato redemptos, ingenuos et liberos militiae sueb adscribet. Ubi vero et reliqua bona sibi relicta in paupcres
cersito
suit.

xat aii-bq

kcayopaGac,

r;/5;

apiaprta;, yvrj-

fftou; v.ai

eAeuOepou;
r)e

T.ponypd.']jtL

et;

vhv eaurou ffrpaavv/j

omnia

similiter distribuisset, accapitis sui

retav

ofzotco;

xai ra

v.azakzi^ivra

loind

tonsore,

comam

tonsa

depo-

yprifj.aza
/af/iyyj
v.ai

Travra et; rou; ktuy/qvc ayaAwffaca, p.erao*retiv.r paro

i

Mox, assumpta virili veste, profecta est Hierosolymam. Deinde ad monnsterium beati Philippi progrcssa, portnm pulsnvit monnsterii. Egrediens janitor, ubi ipsam vidit, credidit virum esse, et
introduxit.
niret.

v.oupia,

vhv

kqllyiV rvj;

xewakvjq avvhq,
eaurr.v

du.^iao-aLi.iv/}
*

o-yr^-a

avcJptxov,

erjcoxev
et;

knl

ra TepocrdXuaa

xai

6*7;

dnzlQQVQ-a

vhv uovhv zov

Tum

juaxaptou OtAtTTTrou, expouoey et; roy Tru/lcova rou uovaffryjptou

rogavit, quid vellet, et

dicit:

unde vebic

klzkOiiv 6e 6 2-upcop6;, xai .Sreaffa/itevo; aur/iv,

Illa

vero

Multum

desideravi

ecTo^ev

avrjpa

etvat,

xai

tiur^yayzv

avvhv tvdov
yTxet
.

etra

orare, et benedictionem vestram accipere. Janitor vero abiens, nuntiavit omnia beato Pbilippo, di-

eTryipo>ry)ffev, ri

av |3ouXotro, xai TrdOev

eu^aoOat

rj

dk liytc

rrdOov
Ovjyat

eoxov
rrap'

ttoAuv rou

Adest juvenis quidnm formosus dicens orationis causa se venire, et ut vestram obtineat benedictioncm. Illcdixit: Duc ipsum ad oratorium, deinde simili modo ad me. Feeit, ut jussus erat
:

cens

kv-avQa xai euAoyyjt

vllm.
f/axaptc.)

dt

5uDcopo; arreXS-wv, dvr yytLltv

Aeycov
*

dnavza

roi

<I>tAtTrTrco,

Trapeorty

tl-

veavicntoq tvttdhc,
yriSvivai
Trap'

cpaoxcov zvyyq ydptv

.

/fxeiv,

xai zvkoev

u/*tov

dz

etrrev
o'

ipsam similiter introduxit ad abbatem. Ingressa illa, venerata est beatum Philippum prostrata in terram deinde et adstantes. Beatus PhiHppus dixit: Bene venisti, frater: unde, et qua de causa venisti ad nos humiles? Tum illa, Veet post

Trpoffayaye aurov
r)e eTrot/jffev
.

rw
Oyj-

euxrr,ptw, etO' ourto; Trpo; pte.

J

co;

dteraxeiffeX-

et8

ourco; etffyjyayev auryjv rrpo; aurdy

TTpoffexuvy]ffev

-h

rJe

Sovna
xaAco;
hLLac,

rw

Li.av.apir,)

<MtTTTrco

erri

vr,v

yhv,
ecpyj-

erretra xai rot; rrapeffrcofft. d dt f-taxapio; '*|>cAtTrTro;

-?ilQtc,

ddzkyz.

irdOev,

neror

te, pater Caesareae in Palcestina vitales auras hausi, relictisque parentibus, huc venio, Deo me ducente, utfacias me sicut unum ex fratribus, qui tecum sunt, ct salva fiat anima mea. Dicit
:

xai rtVo; ydpiv yftOe; Trpo;

raTretvou; . yj 6*6 etrrev eyco c^eouat crou rrarep arro Katffapeia? ei^E r>5; IlaAatffryjv/];, xat aTro(3GXrjxco;

rou;

rou; -/evvyiffavrac, v-co vvv evrau^a rou

ffavro;,

0eou

llz

torJnyy]-

ha

Troty;ffr,;

ei

beatus

llz

co;
r)

Philippus:

Quod

eva rwv ac^eXcpwv rcov ovrcov

tyvyr}
rjov.
r,
.

tibi

nomen

est.

II-

ftera oou,

y.ai

la dixit:

Joannes vocor. Adstautes fratres dixe-

ocoOyJ rt

llov

liyei avvh 6 u.ax.d-

pto; ^tAiTTTro;

ro 6voiid

6e etTiev Toavvyj; xaAoCfAai

DIE VIOESIMA SEPTKMBKIS.

L5S
si

lovy.ai.oi oe Trapeffrwre;
l'/ztc , r

whlyA
t

zl-ov* xatev '6voya

.

idv

runt: Pulcrum habes nomen,

tate.

et

v.al

bonasia volun-

ry;v

-poaipzatv v.rr-r

5 Tore fyplaxo avrhv 6 yav.dptoz (bthmtot aytwv ypay&v vovOzrztv, mpl

vra/.onz,
b\a~loiq,

iv.

twv

TGLmiVOt-pOffvwfc,
v.a\
v.aX

mpl
dixav.atpov

pturis ipsam
tia,

nept

tynpanUlf, mp\ dypvnviac,

v.aOr]v:n

Tunc beatus Philippus ccepit ex sacris Scriadmonere de humilitate, de obedien-

Wtiiiypr/ftt,-

xaSwc
'

~apatv'z-ac avrr.v,
v.aX

admodum

v.a/.z-avroc,

zoorv.zv

avr-r)

rb

rwv yova.yoy/ dytov

Qy$p.&
rrj

r,Tic

a~y.n~zi,

uynya, inrzvoic -poaztyzv imdztv.vnyivn -&~av Ta-ztvovoo-vvr.v y.al

rb re
v.al

\a$ov~a

zyv.pdrztav,

aypvnvtav
3ocdztv

v.lavOybv,
coc

v.ai

aovvtoc
iv

Taiq zvyalc

-po-y.aprzpov-a,
TOV
iv
eryj
,

d~avrac

de continentia, de vigilia, et prorsus, fjuemdecet, ipsam adhortatus, tetnpoteqne monente, dedit ipsi sanctum monachorum habitum. llla, accepto habitu, omnibus viribus ad exercitationem suam incumbebat, ostendens omnimodam humilitatem et continentiam, vig-iliisque
et luctui dedita, et

tfjg opti

VtVti.

yaipziv

avrn

v.ai

Kupwv
nj
v.at

iyivzro 61

ypbvovz
no/\iT6ta t

omnes de ea
rent.

laetarentur,

Uavovc novoo-ai avrr,v

wc.

v.aD.ioTrt

ravrn
'

Optimum

mpimv

toc

zuo~l
yvSxifoa

impigTe precibus iusistens, ut et gloriam Domino dahoc vitae institutum Iongo tempo-

ovdzlc 'hdvvnSn

rw

to-

ffourw

ypovoi

ort
y.ai

yvvr,

vnnpyzv.
izpot.yya.Ti

\iv

di tlc

re continuavit, ut vig-inti fere essent evoluti anni nec ullus tanto tempore cog-noscere potuit,
:

KLTX^Tpid 7oJ Q^fuerc,

Qzpo-6).zo>c

ov

t$

dnb 'Eltv-

mulierem
peribus,

esse.

avrr, zOoc iaytv

eifftevat

iv

rw yova-rn.

ascetria

piw zvla&ziac yd.piv -pbc rbv yav.dptov $iXTJrov eifflovaa ovv y.a\ z^Lovva kv tw yova-rnpioi , iv gvvtvyla yzyovt xai tqv yav.apiac rauryjc. Swffavvy^ iv yid

Erat porro quaedam habitu, non oEleutheropolitana hsec sole:

rwv
U7T0

bat pietatis gratia ingredi monasterium ad beatum Philippum. Cum itaque monasterium ingrederetur et egrederetur, die quodam in societate
fuit beatfe

r,yzpoiv,

oOzv

y.al

zv),oynOzi~a

utt'

auryjc,

offare

dvdpotc.

'Oadv.iq

dv

zi-hoyzro iv
iv

:m

tiovaaTY\pi(p
v.aX

7rpoc.

rov yav.dpLov

<I>t/,tTrrrov,

-vvrvyia

buxkia,

hujus Susannse unde et benedictionem ab ea accepit, tamquam a viro. Quoties autem monasterium ingrediebatur ad beatum Philippum,
:

-Xa-vripa iyivzTO
opa,
'h

y.al

avr-nz,

oioyzvn
zv

avrhv zlvai dv-

cum

ipsa etiam diutius conversabatur et colloque:

oiz

iv.

rovrov
.

iyivzro avrrjc
i~i

hK&vyia ai-ypd
otatvtyvyr.v,
ftr)

batur, existimans virum esse

unde

et ejus libidi-

dr,Ozv

d-y.r-pta
v.ai

-oXkov

ovv ypbvov rovro

rr,v

ne excitabatur lasciva

illa

ascetriam praeferens.

vovyivr,,
piav.ouffa

~vpr.o).ovyivn
v.aipov

zvdoOzv

dz

zvSzrbv

7r).y;pwffat

rnc ^vyf.z

av-

rrq

ri)v

TrwAeiav, o-jy.oyavriac dpdpjx, imnlv/.zi rn ffu-

ypovL

v.al $iv.aia

2ao-dvvn,

oo-y.rz
y.al

7rpo7ce/*7rv avrr,v airo

long-um igitur tempus illud in mente volvens, flammam in anima nutriens; sedopportunam minime inveniens occasionem, qua in ruinam animse suse scelus meditatum perticeret, syet cupiditatis

Ad

tou yovaarnpiov,

^iaadiLzvoc

yQeipaz,

avrr]v.

cophantia? scenam instruit contra castam et justam Susannam, acsi comitans ipsam e monasterio, vim intulisset et corrupisset.
xaX

fi

Kal

$r,

iv u.id rviv nu-zpwj,

ilzlOovaa ex rou r o-

vao~r'npiov iizopzvzro Sztvtoc bdvpou.zvn v.al v.o~ro

(3o&jffa
,

r zvn

6 Et consequenter die quodam, cum e mo- Gttumnia nasterio fuisset egressa, per viam ibat vehementer a/tpeiitur

y.ard avy/.vpiav
wniVTyjffei;

u.dllov
o

dz

v.ar

oiv.ovov.iav

0eou,
6

aurr,v
v.a\

eTriffzoVoc

'EJ.euQepoTroAe&jc
/toTrrou.evyjy
y.al

lamentans, plang-ens et clamans, quando permittente aut potius dispensante Deo, occurrit illi episcopus
Eleutheropolitanus
sanctus

Sancta, ac$i

vinjinem
viulatiel,

ogioc

Klzdmaz,,

idw
aurv^
'

avrr.v
ri
o~oi

ourwc,

Cleopas

e,

xat
ri
r,

Opr,vovo~av,

timv

iariv, yvvai,

~z~ovOac y
oz
zlttzv
(j.ov

otl

ovroic

~Lv.p&z
'

~rzvo%zic

xai

/3oac;

6lo~vpoiu.ivri

dio r ai o~ov
'

dz-~0Ta, d/.ovdr.iov-a iv

-ov

ty)z

raXatTrwpou

zh]

iv.avov

tw

vidensque ipsam adeo plangentem et lugentem, dixit eidem Quid tibi est, mulier, aut quid passa es, quod tam amare gemas et clames? At illa ejulans dixit Rogo te, domine, audi me misellam.
: :

ptovaffryjpiM

rou xupou 'PtAtTTTrou eu^.oyta^ ydpiv, ovdzv

r,

-zr.ov^a dzivbv

dronov

r.ori.

Kat ra

vvv,

ovv.

olda
b-ziz

~60zv ')i;avro v-aviav zvzidn,

wc;

6voy.an 'Iwawyjv,
pte, v.ai

multo tempore benedictionis gratia adire soleo monasterium domni Philippi; nec umquam aliquid passasum grave aut absonum. At nunc, ne-

TTpo^affet
rr,v

7rpo7rfJt7TQ>v,
*

ectaffard
Ivexrt

z<pf$zipzv

u.ov

izapOzviav
6'ffio^

xa!

rourou

0py;vw.

dz

rtptto^

xat

eTriffxoTro;

KAtoTrac.,

rolc

-ziOavolc,

juvenem in monasterio exceperunt formosum, nomine Joannem, qui proetextu quodam comitans, vim mihi intulit, et virginitatem meam
scio unde,

avrric avrf,
'

~koyoic,

tiotXXov

dz

aTrary-AoT;,
etc

TrtffOt;,

IzyzL
z/.zl

abstulit

hac de causa lugeo. Venerabilis

et

sanctus
Re-

uTroffrpetps

cxua

iu.ol

ro yova~TY\gLov
*

episcopus Cleopas, persuasibilibus ipsius aut potius

fraudulentis verbis fidem habens, dicit eidem
vertere
:

ydp
ev

r.opzvoy.a.i

Gvvrvyjac
.

ydpvj

aai

nyayzv

auryjv
ev

rw

y.ovao~TnpLOi

etffeAGwv av

octo^

ETrtffzoTroc.

mecum ad monasterium; nam

:

eo tendo

t&}

y.ova-rnpioi rpbz
v.aX

rbv ya/.dpiov

<&iAi7TJroV

r.-nd-aro
o

avrbv ,

y.aSi-dvraiv

aurwv,

r,pc]cr.TQ

7ryxa^erv
'

eTTtffzoTro;

rw

yaxapuo
v.ai

^tAtTTTrco,

Izywv

ttJou

ydpL-

colloquii causa lpsamque duxit ad monasterium. Ingrediens igitur sanctus episcopus in mouasterium ad beatum Philippum, salutavit ipsum cumque
:

tl

Xptffrou Trevryix.ovra xat ~pbc

ovdziz.
7rto7rore

e.TY\

zyztc iv r&> y.ovvy]kov~zv nz-

consedissent, coepit episcopus arguere

:

beatum

Phi-

~TYjpioi rovroi,
p\

yav.ov tl

~ov,

Y)

Trspi
ot

roiv

oiv.ovvTOiv

ffuv
,

cot

zaV

r,ptetc

3z

avroi,

zat

xa^et; zpyoyzvoL

coc.

Trpo?

dv$paq 0ro

avaztptvou? ipypyzQa,

lippum, dicens Ecce per gratiam Christi quinquaginta/*eteo amplius annos habes in hoc monasterio; nec ullusumquam quid mali audivit de te, aut de habitantibus tecum et uos ipsi, et quicumque singulatim accedunt, venimus tamquam ad viros
:

Deo
7

intentos.
ille est,
i!
,

Kal

ri*s

Sffrtv
tyvy-rjc.

ovroz,

ov

zyztc.

iv r&i ptovaffrr pt&>

(

gov,
Offrti;

~0opia

dvay.ziyivns 0&i,
TrapQevov
v.aX

ovdptart Twavvyjv,
etouc,
v.a\

j3caffaro

rr,v

ry;v

^urwffav

vrau5"a euXoyta^ ydpiv,

ffa;

'iyOztpzv; r,v
urroffroe-j/a;,

v~avrrr
ivd-y.r,-

quem habes in monasteauimfe Deo unice intentie, nomine Joanuem, qui vim intulit virgini, beucdictiouis gratia huc venienti de more, ipsamque
7 Quis igitur
rio

OJ iiru

tuo, corruptorem

cpiscopo

Efcuthcroputitano ae-

lumta,

/3owffav

xat

zorrrOjUEvyjv

nyayov

raura. Kat
rptav
.

x.eAeuffev 6

errtffxoTro^

dy5rf,vat rr.v

'h

dz
ort

eXOouffa,

ravra
etpyj

etrrev

xat

erri

rou aj3j3a

corrupit? Hanc clamantem et lamentantem cum obviam habuissem, redire jussam huc duxi. Tum jussit episcopus adduci ascetriam. Ilrec vero iugressa,

<ItXtTrTrou,

ra xai ra
^tXiTrrro;

eTTOiTjffe

yoi 6 ptova^wv ~ov. o

coram abbate Philippo cadem

:

dixit,

nimirum

dh

yaxdpioc.

rw

e7rtffxo'7rw

dzoyai rov

haec et illa in

me commisit monachus

tuus. At bea-

dytov gqv dyyilov. 'Eyw ourw; e^w, ort xat euou

wvyd-

tus Philippus dixit episcopo

Veneror sanctum anS-eluui

loG
a. ikohtmo.

VITA
:

S.

SUSANN^
taros
xa.

VIRG. MART.
6

gelum tuum ego

sic

Fratrum ex lllis punctorum numero et in oculis maximis splendent virtutibus. Vigesimus est, qui ejus perenim jam currit annus, ex quo sanctis concessi: motus precibus monasticum ipsi habitum
nullus nec ullus in bono cespitantem deprehendit,
humiliationi, comotiosa Ioquentem: omnimodaj constanter fletui, et psalmorum cantui punctioni, nos 0in obedientia vero promptus est, ut insistit id sic evenit, mnes de ipso gaudeamus. Si vero coram mitto ipsum nunc ad vos et, ubi adstiterit si interrogando ipsum veritatem exquirite nobis,
:

fratres meos omm cente Peuin liberaturum dicitis, exiad Eratrem, de quo talia Ouod'spectat perfectorum et comvirorum stimo ipsum esse ex

miln pcrsuadeo, vel _

me

&>vros,

eofiJi*<?vterr*i

wfc ^90^^7:6
Trspi

rcav-

malo

y,av.ov

dlla

xoti

6 ddtlybq, reXetots *a'

*?'

ov

UyeTS raudv$pdev

VQtdZp
aurov

Toic

xaravevuy^evots

ctv

uffpx siv

fy**

iv

rwv aiJeAcpwv ydp

rots pteya^ws -/.aTOpOovatv ero;, acp* ov eu/ais avTov

vaffrtXOV GXniJM
'

lorfv.
offtats

Etxoorqv

dyet
\j.o-

JecJwxa aurco tq

Kl QUO*S

(JtacpopOuVa Hfi t&W aVTOV,

ev
Traoy.

ovti dpyokoyovvTa,

xaravu&t, xat
xai
peiv

dlX xXu0^

raTretvocppoffuvy.,

xat

* ai +aXfiu$i

TrpocrxaTepet,

tt'

Travras Ap* xirn vnaxov) de 7rp6Gu/*os, s avTov .' d os rouro ourw yeyovev, peraoreA'

lopat avTbv vvv

i/xptvovres

e<p'

ufjtwv

xai ws Traptorarat
affcpaAe;
7rap'

^pv,
.

aurov,

/xaGsre tq

avTOv

Kxl edv 6pa2yj vmvOvvoc,

pet,
QeAetfi,

acpatpw

aTT

ayrou ro ayri-

de^oxa
Trpa^at

aurw
et;
'

x[

e^ouffiav

aurou e^et;,
e7ri'ff)i07ro;

autem noxius

fuerit deprehensus, aufero

ei

habi-

aMv.
6

Aeyet
u.ev

aurco

tum, quem eidem dedi, et potestatem habes faciendi de ipso, quodcumque placuerit. Eeponit episcopus
:

d-KOvo-ov
t-},v

xupi
rat;

d&d
dyiatq

eo^
,

Hv
xai
<5e

Tiot^vnv
kv
TOtfi

aurou

ev

exxX>ja-iatfi

papTVxai
l

Audi,

servare potest

domne abbas gregem suum,

Deus quidem consive in sanctis ec-

ptotc,

iy.avoc,

eoriv ^tacpuXa^at

rbv

afxeXetas,
ot

faOv^ia^
Si-/.Y,v,

y.ai

axatpou

ou^aGeiafi ^etfi,
utto

clesiissive in martyriis eonstitutum ; sedneglig-enratiotise, pigritiae, et intempestivae indulgrentise

cjQsvre; 5p%etv
ort
ovy.

aurwv, aTratroupteGa
r^Xv

E7X t P rou @eou

vttq

"

kmpzltit, dyav xat 7T7rovyiy;evw; e^yjxo-

nem Deo

reddere oportebit nos, quibus invigilandi

est,

XvOrfia^zv

Toiq
.

napadoQeiatv
etTrev
u.ot

v.avbatv
'

rwv

B cura commissa
operose secuti
ctis Patribus.

quia non

admodum
:

solicite

et

ayttov 7rarepav

ouv,
,

TrapaxaAw

7rota wtpe-

sumus canones, nobis

traditos a sanutili-

>eta,

vi

noia

oiv.odoph

^x^
ev

%
Sr]

noioc,

xavwv

Trveu-

Dic ergo mihi, obsecro cujus aut cujus sedificationis animse est, quse vero lex spiritalis permittit, qualemcumque assuefacere mulierem ingredi [monasterium] virorum, qui se
tatis,

(j.aTtv.bq

ETrtrpeTret,

z&ifyui

oiav

nof

ovv yvvaixa

eio-iivat

rwv rw

0ew

eavTOvc, acptepwoavrwv,

xat rou
bravyjpy]-

xoVuou evwGevrwv,
uevwv
vwv
;

v.ai

r&vyia
ou^t
e'Go;

dtdyetv

xara to
to

tpatvoptevov
Trovyjpov

rwv
tovto

vuvi

xivou/xeet

Deo consecrarunt, qui

in

mundo sunt

peregrini,

ffxavtfaXwv

7rp6^evov;

qui in silentio degere elegerunt? Secundum ipsam apparentiam nonne motorum scandalorum mala illa consuetudo est causa ? Si enim jubemur parentes relinquere, non tamquam ipsos odio prosequeutes, sed ne ipsos magis quam Christum diligamus;

ydp

xaraXtTTctv rou; yewtfffavras

xe/eu6y.e0a, ov^

ws
7r6etff-

fiiffouvrefi,

akV w;

ptrj

U7rpaya7rav rou
jSAaj3yjc,

Xptarou,
yvvaiv.a

ow

iidXkov ^u/)7S
ev

evexa

levw
xat

otxt^etv

/-tovaffrrjptw

dvdp6bv t

otxeiouerSai

xat

GvvaTioklvo-Qat;

quanto magis ob animae detrimentum prohibemur peregrinam mulierem in domum virorum introducere, et familiarem facere, et cum ipsa perire ?
etvixnon
condemnato,

8 Vocetur igitur requisitus Frater, ut rem mau jfe ste cognoscamus. Advocata vero beata Susanna, venerata est episcopum prostrata in terram, et omnes adstantes deinde abbatem Philippum fratres, et stetit. At inhonesta illa et impudens, falsique nominis ascetria, perspiciens beatam Susaunam, leama; instar ferae currens, apprehendit pallium ipsius impudenter, clamavitque ad omnes
, :

8 KXy;0y;rw ovv
^ev
ro

e7rt^7]TOuptevofi

a^e^cpos,
jJ.ay.apia

tva

yvw-

oa^es

xXvjSetffa
eTrtffxoTrw

oe
e7rt

'h

2wffavva,
etOa
t<^

Trpoffsxuvyjffev

rw
,

tvjv

yy}v,

aoca
xat

$tXi7T7TW
.

xat

Trafft

rots

7rapeffrwfftv

atJeAcpoffi,

eory]
,

r)

dk aoeptvos
rviV

exetyyj

xat

dvaifrhq

^evda-

av.YiTpta

tiJoucra

fxaxapiav

2wffavvav,

dpaixovo~a

wffTrep

?iatva dypia, eTtiu^ev avzr.q tov izaX/dov avaiiJws

etti

xai e[36a
6

7ravrcov
eptyjs
.

our6; eortv 6 7r).avos, ouros effrtv

TrapSevtag,
'h

llic

est ille deceptor,

Jbio

est corruptor virgini-

fp^opeus ryis
liov
ty,v

ouros eortv 6

xtjAi^w-

tatis

mem,

hic est, qui

et casta

animam meam maculavit.

Susanna,

ffas

tyvxhv

de ovrws fJ.av.apia xat ffwcppwv

ev Lavrf,,

C At vere bcata
piscopus,
oisti,

Deum
:

in se ha-

_Swffavva,

rov 0e6v e^ouffa

viv

etar^xet aTapdTrpo;

bens, stetit animo

minime turbato. Ad quam etamquam ad virum dixit Pulchre fepietatis seet cor-

^o) /oytffu.w. Ilpos

e7Ttffxo7rofi, w<;

dvopa,

g<pyj

xa/ws
/3eta;

7re7rot'y)xas a^e).cpe,

ff/^/xa ra7reivwffews xi eu/a7rept(3e6^y]ptevofi,

.

Erater, habitu humiliationis et

xara

rov

a7rocrroAov
r/;v

)3tac7au.-

cundum Apostolum
ad illam
dicit

indutus,

vim inferendo

vos

xai cpQetpa;

napBzvov Taurrjv
e7rtffxo7ros
'

(Je

efftw7ra.
djiov.pi-

rumpendo hanc virginem.

episcopus
:

Illa vero tacuit.

Rursum

Ila/iv Aeyet
vet;
ti o-ou

7rpos

aurr,v 6

ouo^ev

Nihilne respondes? Quid illa contra te testatur? Tunc beata Susanna respondeus, dixit episcopo Venerorte, Domine. Non
:

zara^aprupet aUTyj;
etpyj

Tore ^ ^av.apia
d'eoii.at

2wcov,

crVV

aTToxptGetG-a,

rw

e7rtffxo7rw
v.av.bv

diuKQTa

ov

cvvoida E^aurw rt
.

TicTipa^evat eiq

sum mihi

conscius alicujus mali in mulierem illam patrati. Si vero feci etiam, ut dicit, veniam flagito
:

to yvvatov tovto
yvw/xv;v

ei

dh xai

eiroty]ff,

ws
rou

Aeyet,

cruy-

atrw

'

poenitentium est Dcus. Et, his dictis, accidit ad pedes episcopi, ut sibi ignosceret, rogans. Epi-

nam

yap 0e6s rwv p-.evavoouvrwv eort

izpoGineue
.

xat

raura

eirroucra,

Toiq

Trooi

cTrtffxoTrou,

atrouoa ffuy^wpyjcrtv
7rev
*

6
{J.ot;

de

eTrtffXOTros

Trpos

scopus vero ad ipsam dixit

auryiv et-

Ut quid mihi ad pedes provolveris"? Nescis, peccatum tuum minime simplex esse et vulgare? Nam scelus patatrum est
:

rt 7Tp0ff7Tffas
effrtv

ovx.

oidaq oti to du.dpTY\u.d

cov oux
euTtv

tiAws

xat ws 'iTvxtv;
*

mpt

c{/u^s ydp
crot

forte

tq xivoupevov,

r^ eraTretvwoas

in

animam, quam humiliasti, et non tibi solum miseriam affert et jacturam crimen conimissum, sed etiam omnibus in mouasterio habitantibus. Tunc beatus Philippus, magnopere indignatus et
vehementer constristatus
habitus monasticus ab ea,
auferretur.
9

xai ou povov

7rAouv

errtcpEpet

SAt^iv xal xaxwcrtv ro yeyovbq, dlld xai

ev

7rafft

rot; xarotxoufftv

rw

fiovaffryjptw

rore 6

ptaxaptos

Ot7t7T7ros fxeyaAws ayavav.Tr^aq,

xat AuTryjGeis ffcpocJpa,

aurvjfi

avaffras,

^ryjffev

dnapat

dn'

ro

y.ova/tx6v

surrexit,

petiitque,

ut

o"X"^ a , ws xaraxptSeiffyi^.

tamquam condemnata,
:

At ipsa ad illum

dixit

Exspecta paululum,

9 'H Je

et7rev

aurw

eTTtff^es o/tyov,

Trarep,

fxc

DIE VIOESIMA SEPTEMUKIS

y.al

157

c%

rhv MgttiJ tou Osou

rco

xl avaffra"ffa dnb rijg

crg

yiJSt

dmv

nrcoxfaqr ttapay.aha

6\a t&v Kuptov,

pater; et videbis g-Ioriara Dei. Et surg-ens rle tf;rra dixit episcopo : Obsecro te per Deum, domine,

teffTrora,
vtffffa;,

xUeuffW 6\a Ta^ou? TrapaysveffGat iJuo 6\axoxat ^uo 7rapSrvou; syco ydp rt avtxQiaBect avu//a; d&paiKuVei. o
6*e

jube velociter adesse

virgines
:

raie,

oTrep xat

fodaY.<mo$

dni~
ffuo

ffreiXev euOsco; ev 'EAeuflepOTTo^et, #yetv r6

rayo; ra;

^iaxovtffffa? xat ra; <Juo TrapSevou;

f-sycov,

rwv os TcapayzvoScoffawa,
a.Tretfft

TrapaXaSouca aura;-"/]
ev

u.a.y.apia

*
*

l.

aurcoy p.er

aura:

tw dtaxovtxw *
aurcov,
r/j

rou f/ovaffryjptou, xat

forte

aTroffuffaptevy)

'iy.irpoaQzv

(Jtaxovtco

*f

auTTi

GyjAfa

eort

cpuffet,

wffTrsp
eyevyyjQvj,

scJst^sv aurafg, ort xal xal ffuv7rapQevo; aurwv, w;

ffcoffS"/jvat

vndpyz t, xat evexey rou

ro

aur/j; ry;v

duas diaconissas et dua.s est enim aliquid ipsis intimandum, quod et vobis usui erit. Episcopus vero statim misit Eleutberopolim, ut velociter adducerentur dme diaconisste et virgines duse. Ubi vero h advenerant, cum ipsis abiit beata Susanna ad diaconiara monasterii, vestesque coram ipsis exuens, ostendit, et se natura feminam esse, et cum ipsis virginem existere, ut nata erat docuitque, se ad salutem anima3 suseobtinendam assumpsisse habitum illum
:

(ur,

muet

tirrtm

viryintm a-

K.

tyvyry fj.ZTrjXSzv
rcovouaffev

ayyeAtxov tovto
2coffavva

ffyvjua,
cJe

xai fUt6

ang-elicum
se;

iavrhv Twavvyjv,
.

xexArirat

oyo^a aur^;
xat

at

6*e

Ttpttat

yuvatxs;

sxetvat,

ttfouffat
cpcovyj

nomine mutato Joannem se dixisnomine Susannam fuisse vocatam. Honorabilep autem illae mulieres, postquam omnia
;

et

sed vero

axouffaffat

raura,

BXTT^ayetffat
o

ave(3Q*y]ffav

ista viderant et audiverant, attonitae voce

:

ueya)^, Aeyouffat
rotauryjv,
eTTtffXOTros,

u.eya;

0s6c,

6
6*e

$ovc,
TyjV

ffot

^aptv
o

xal uTTOptbvy)V. 'Axouffavre; xat

ot

(3ovjv

re

mag-na exclamaverunt, dicentes Magnus Deus, qui dedit tibi gratiam et tolerantiam tantam At episco!

\j.ovajo\,

xai

ot

Trapovre;

?,aot,

era-

pus

pd.yQrfiav TTavre; xat ffuveopaptov, yvcovat tt,v (3ov)V tyjv yevouevyjv. coovro yap, u>5 rt alo-ypbv xat et; raura;
e7re^etpy]ffev.
ro're

ai

cTtaxo'vtffffae

xal
*

at TTapQevot,
aAy]0co;

e>\i'c?o-

populus prsesens, ubi vocem audierunt turbati sunt omnes et accurrerunt, inquisituri causam vocis factce suspicabantur enim, et in ipsas fortasse quid turpitudinis molitum
,

monachi
,

et

joCffat
fj.ev

7rp6;

rov

e7Ttffxo7rov,

etVov

vuv

esse.

Tunc
:

diaconissse et virgines venerunt ad epi:

viav Itaaavvav
.

ffuxoc&avrta
>?

rotvuv

eart to Trpay,

scopum,

et dixerunt

\}.a

a yap
cJtxata

auryj

navaQlix

E7T0V7]peuffaTO

w;

av-

Susannam

et res tota

Enimvero novam vidimus non nisi pura est calumnia.

eg-it
,

6*pt,

xat ouc^ev

^votffev,

avreTryJyayev

dd?.w
y]

ryj

ffwcppo-

vt

x.at

raur/],
*

6*to

Truptxaucro;

tJ/eucJaffxyjrpta

Qua? enim miserrima illa malitiose quam in virum, et minime perfecit

lo objecit castse isti etjustse,

tam-

hsec dolidibinis

auryj

yeveff0at
rvj

rtuta yap auryj

xat ro
ffuuTrapGevo;
6'voua
aury:;,
rr,v

avQpcoTro;
vjutv

S>]/\ta

quod ipsa
illa

U7rap/et

cpuffet,

eortv,

xat

flamma
natura
ipsius

est incensa.
est

Nam
et

persona

venerabilis
et

Swffavva
to
6'voua

xaAetrat
aur/j;
tyjv

uerevdua^e 5e

femina

nobiscum virgo,

verum

Tcoavvyjv

Jta

et;

0e6v ayaB-hv
rotvuv

tfalida,

y.al

rwv ovpav&v SaotXetav. Taura

rtutwv
rrtffrtv,

nomen Susanna. Mutavit vero nomen suum cum nomine Joannis propter bonam in Deum spem
Hffic igitur

a/.oucavre;

aTravre; utto tcov

otaxovtffffwv

xat

et propter reg-num caslorum.

omnes

7rap3-evwv, Gauuaffavre; rr,v jtoAA^V

ffuvyjv,

xat ffwcppo(pwvat;
eupe.^yj

audientes

xat

ayvetav

ttj;

ptaxapta;

2wffavvyj;,
ort

bus,
stivis

a venerabilibus diaconissis et virginiadmirantes mag-nam fidem, prudentiam et

fe*

e7rtvixt'at;

avuuvouv rov 0e6v rov aytov,

ou^

castitatem beatee Susannee, vocibus et hymnis

ev auTV^

uw^o;

TTovyjpdc.

laudabant Deum sanctum, quod nulla mali labes in ea esset inventa.

ot

10 Tore
ffat

extvyjQyjffav

acJeAcpot
r/;v

Travre;

At3"oco/\^rj

10

Tunc

fratres

omnes commoti sunt ad obruenfalsi

Deinde

E-

xat aveXetV (3ouXyj9evre;

Tro^Xa

^eu^affxyjrptav

6*e

ptaxapta ^cocravva,
ffaca,

^eyjOetcra

aurwv xat
eTraucrsv
.

txereu-

xat

e7Tt

r/jv yyjv

rrpocTTrsffouffa,

auroj;
o*

rou rotourou (3ouX/juaro; xat eyy^etpyjuaro;

eTrt'ffxo7ro;

offto;

nominis asce- lentheropoli virginibm triam. At beata Susanna, multum ipsos obsecrans prarfeeta, et obtestans, et in terram se prosternens, talem m iracultt ipsorum voluntatem et conatam cohibuit. Verum etnrel :
lapidibus et occidendam

dam

KXewrra; TrepioouGrjGyivat aurrjv xat

evopta; sxstvyj; Trejrotyjxev.

expXyj-

sanctus episcopus

Cleopas curavit infamiam ejus

Gvjvat

rr);

Msra
ev

Sk

ro yeve-

ffGat

raura

7ravra, /\a6cbv 6 rptffdffto; eTrtffxoTro; ryjv p\a-

xaptay
xat

^wffawav, aTryjyayev auryjy

aurrv
^yeTffGat

'EAsuOspoTrd/et,
affxyjr/jptou
Trotyjffa;

xareffTyjffev
Tr7;

rou

rwv

illis ejici. Postquam omnia ista erant peracta, sanctissimus episcopus assumptam beatam Susannam duxit Eleutheropolim h ipsamque prseposuit asceterio virg-inum
,

vulgari, ipsamque e fiuibus

7rap.&ywy

ayiwrar/j;
rrj;

exx^yjffta;,

aur^y
Tifiiac,

sanctissimce ecclesioe, ejusdem etiam ecclesia? dia-

xai

tax.ovoy

avrr]~

dyia-

exx/\yjfft'a;,

eo;

conissam ordinans, quod honorabilis

esset, et

maxi-

xat euAaSsffraryj;
6*e

xat

7rapGevou
T'/j

uTrap^ouffr,;.
exstvyj,

rvwcrrov
Qo\a't\o-

me

religiosa et virgo.
illa,

Eactum

istud

innotuit in

eysvero rouro

ev 67 yj

yn

xat

yjy

omni terra

eratque in g-loria et in honore apud

usvyj xat Ttuwuevyj utto Travrwy* rroXAou; 5e

rwv tyovTtav
7roX/\ou;

irotxt7at; ydffot;

xat

affGsvstai;
'

cTta

rwv rauryj; rtutwv

xai
arro

su^wv

Kupto; tacraro

ouotw; de

Trveuuarwv axaGaprwv xai Troyyjpwv by\ovu\kvovc 6Y eu/yj;

exa3"vjpev
.

rcov re Trrw^cov STrtusXw; Trpdvotav srrotsrro,

rjv

xat aTra^aTrXw;
ro;,
utto

^ta^auTrouffa w; cpwcrr/jp c?tauyeffrarr}

@eou
6*

arroffraAetffa

X<>p&

sxstyy;.

11 Xpdvou

ttoAAou 7rpo(3avro;, srrs^yjuyjffsv ev 'EAeu-

OeporrdAet r^yeuwv, dvduart 'A/\eaycTpo;, c^stvo; xat aTryjvvj;

omnes. Multos vero ex illis, qui variis detinebantur morbis, per sanctasipsiusprecessanavitDominus similiter et multos ab immundis et malis spiritibus vexatos per orationem mundavit. Pauperum quoque diligentem habuit curam, eratque prorsus fnlg-ens, ut lampas lucidissima, divina providentia ad illum locum transmissa. Eleutheropolim 11 Transacto multo tempore venit prsefectus, nomin^e Alexander, vehemens, s;e:
,

idolis sacri-

xat Aotpto;
Trpwrou;
~x6),ei,
errt

rof;
rrl;

rpdTrot;.

Oi/ro;

irpoffxaXeffrfuevoe

rou;
sv T7)
ffGat

rroXew;
TxdvTa-

exsAsuffSv
ai/Tovc,

aurou;

xyjpuat
ffuvepy^e-

dc>Tt

~rpoQv{j.oic,

vus etperversus moribus. Hic, advocatis primariis r,:CCS civitatis viris, ipsos per urbem promulg-are jussit, omnia corut omnes alacriter convenirent ad templum Jo- ruunl
|

ficante, <ul

rov vaov

rou

cTto;

rou aTrocTouvat

S"ucria;

xat

Trpoffxuvyjffst; rot; ^eotg.

ITa'vrwv
urro

oe rrpoGu^w; ffuvrpe-

yovrcov

xara ro xeAsucrGev
xat
S"Uffta;

rou yjyeudvo;,

xat rwV
et-

ad offerendum diis sacrificia et adorationes. Omnibus prompte ad templum concurrcntibus secundum pra?fecti mandatum , adorationemque
vis

Trpoffxuvyjfftv

arro^t^dvrwv rof; uaratot;

r!

cTwAot;

axouffaffa

raura
xai

uazap t'a ^wffavva,

/\i'3"otg,

sc^pa-

uev

errt

rov

vaov,

tc^ouffa

rou; eu^u^ou; av3"pwerraSev

r>5

vanis idolis et sacrificia afferentibus , cum rem beata Susanna, ad templum cucurvidensque homines animatos inanimatis horit
intellexisset
,

ttou; TTpOffxuvouvra;

a^u/ot;
tcJtav,

^uxv?.

norem deferre lapidibus,

animo

commota est
nibus

etra arreXGouffa

xar'

xat Exrstvaffa ra;

x t P a ^

Deinde seorsum secedens, extensis in cajlum ma-

VITA
158
A. mwrcao.

S.

SUSANN/E VIRG. MART.

virtu*** ^w *k rto oupvov, npwiiJfcw irpfc* fk, 6 ra arravra Trotyjffa; (Juvauecov, Kupte 6 0ed; rcov rare dpr xi t adpara, erca<Ji toO /dyou crou, xai rur>7' nfe XP l a ff0U (xau &p xoutrtfv ra axaOapra xal Trapaxp^a n*vra ra etcWa
'

1)

nibus,

Denm

orav

DominePeus

nitus iugens, ita ut omnia in conspectu owui popull, c ciderunt idola lunc instar tenuissimi. Exorto factaque sunt cineris quidam turbatione magna, vir

^ Vwm O^^^^J
cs S

SHfffc

roniafecisti,tnmvisibiliaquam inutilem famulam

idola 1 mmunda ct inanitnnm ctjubeoinnialwfic solus et conteri, qui. tu 'confestim concidere

^^
OTl

xiXeuffOV

secula. Amen. Ub. ipsa. DeuTette decet gloria iu tonitru, et socomP leve rat auditum est rentnr et simnl omne exterre
:

tpux

UT

xar7rEffEtv

xai
yj

ffuvrpigyjvat,

CTOU

d
ryj

^ovo, 0ed;, -d . ^taRi

rrX.pcoffoffrj;

36la

ei;

rou; aicova;,
eyvero /3povxat rrap

**. E4
aura

unj

Tviv fuYYiv,

xat iyoc, piyac,

'

coffre

rravra;

Opo^vai
cp'

77Effov

ra

EtcJco/a

Travra

fyefft Travro;

rou
tto/-

m ulto

tumultu

et

Quid nomine Aquilas, dixit Susannam hic pr^esenEsoipsevidi Cbristianam nobis creavit invocans Deumsuum, hauc
:

frustra

turbamim

Aaou, xai lysvovTO co; vi Aou yevouevou xai rapay_yj;, avtfp

etjrev rl p.aryjv rpaffffffG; eyd>
crrtavr.v
/xev>]

xdvt; AeTrra.
rt;,

eopvZovdi
r/)V

6voftTi \Axu/a;,

aurd; ecopaxa

Xpt-

2wffwav

rrapouffav

evraura. Aurvj brixaAeffaejecvdv.

tcm. Illa
12

tov 0edv ur^e,

rouro uutv TrerrotVsv rd

molestiam.
Ainc fn/)fi
infwroj/a/tir,
JtfOTfl-

guc rwpondcns,

continuo currens, Alexandro Veneror te, domine. Est nuntiavit, dixitque rem Christiana, nomme nuffidam puella liic habitans

Tum

prsefecto

12 Kai TrapaurtV.a
rco

cJpaucov affiiyyetXev 'AXei-avtJpM

riyeudvt,

/eycov

o*eoptat

aov, xupte, effrtv

dvd uart
(

rt; xopy;
,

evrauOa olxouffa

Xptffrtavr,,

2coffavv

Trap-

ad Susinna instituto virgo, quffi veniens populo s^-incia insis a popalo inculsacriticia ipsis deorum, vidensque Deum, oblata, zelo correpta est, invocansque

S^SS?.
pate

templum

Trapapvo^vy,

rou 1 W Bt&v, *i i^ouffa ra; .^uffta; auro^; /^Oetffa, xi eTTi/.a/ffaf/evy] Trr&j; 7rpoffyopeva;,

M*
d"e

tov v(

a^XT-

^9

quem
nerem
15

colit,

omnes deos nostros

dejecit,

et in

ci-

rdv

0eov, ov ffecerat,
recppav

rou; Giou;
.

yj/utSv

Travra;

in furorem redegit. Prffifectus, his auditis

(SaXouffa,

7Tffot>jXEV

r.ye/Awv

axouffa;

sisti jussit. actus, comprehensam illam confestim pra3erant, duxerunt ipsam, et coram Qui missi

raura, xai eafzav/,; yevd^evo; exi/euffev

aur/,v rd ra/o;
7rapaffrv;ffat
(

ffuAA>)<p0cto*aV

oi

6*e

aTTOffra/evre; v;ya.

fecto constituerunt.
Virg-o, audivi

de

te, acsi

Hic eidem mag-na qu^dem,

conspectae dixit

yov

aurr,v

xai Trapeffrr ffav roi

etTrev

r.ye^dvt
r>.ouffrai

d oi

5eaffa-

et laude

y.evo;

aur/;v,

TrapOeve,

fxot

Trepi

cov t

ncquaquam digma
hi,

fueris operata.
;

Verum

dic
,

qualem

colis

Deum

quia hunc invocans

miut

w;

ort

w.yaAa rtva
df>to>;

xai

oux a;ta

erratvou

TrErrpa/a;

epya,

ei~ uoi, tzoiov

o'j;

0&dv

ffeorj,

ort rourov Effi-

dicunt, deos nostros dejectos in Audi, o prflBredeg-isti P At beata Susanna dixit qui fecit caslum et fecte. Egro famula sum Dei terram et mare, et omnia, qute in illis sunt. Ve: ,

cinerem omnes

xaUffauevr,,
eutp&ojffa;

tpaffiv,
.

rou; 0eou;
$k

r,f/.o~>v

xara(3a7ouffa
etrrev

7ravra;

r,

{nxxapla

Iwvawz
t/7.i

xouffov,

r,yifi<av

eyu oe dou/yj
xat rr,v
.

rou

0sou,

rou

Trotyjffavro;

xbv oupavov,
ev

yyjv,

xal ttjv 8eirre

u.ot

rumtamen, mihi
tui, ut

etiam dicito

talesne sunt

dii

/affffav,
ffu,

xai rravra ra

aurot;

o/y.co;

xat

a majore et vero Deo dejecti,

tu
dixisti
,

modum

non potuerint

sibi ipsi

quemadmoopem

TOLOvTOt,

daiv

ol

2rzoi

cou,

oti utto rou

p.tcvo; xai

ferre, sed facti sint cinis et pulvis? si dii sint, restituant et juvent se ipsi. Profecto risu et convitio
istis

0ou xaraS/yjOevrc;, to; ffu <p>7S, oux tff/uffav Eaurou; Soy]0yjfft, a//a yeyovafft recppa xat xovt^. Et
al-/\Qivov
eifftv Oeot, avaffrrir&jffav

xat (3oy]0y]ffT&)crv Eaurot;. AyjXotc?opt';

erri

digma sunt simulacra vestra. Tunc

verbis excandescens, dixit ministris
ipsara
:

praeses,

Qw; a^ta yiXtoro; xai

rdrs d yWeu&iv
rof;
urrripErat;

r ffpaffptara uptuv.
rourot;,
eiTrev

cite

ex
in

praitorio

Abduabscissasque mamillas
:

dpytffOei;
'

rot; /dyot;
eHco
,

apare aurr,v

rou Trpatrojptou, xai

ei;

ejus, projicite a volucribus caeli devoranda

ne-

xd^avre; rou; ij.acBovq auT>j;

Treretvoi;

pi^arE
oto;

(3opaV

rof;
ecp

que enim sum.

manritfarum
(ibstlSMOHC

conspcctu

meo punitam

videre pos-

rou oupavou,
TtfxopoUfxevyjv

ou

yap

re

eiptt

dpav

o^ect

ptou

aurr,v.
ry;v

13 Carnifices

autem abductag extra praetorium

13 Oi dt
rojptou,

dr^-toi

Xacdvre;

dfftav

;co

rou Trpatepp[']/av

mutctutur;

ml mox
Jitifiir

tli-

Xinrtffiduasmamillas absciderunt,illaquein escam volucribus caeli projecerunt. Verum simul atque

a7Tru.ov aurrj; rou;

dvo ftaffGou; xl
|3opav
.

rot; 7Trivot;

rou

oupavou

t;

xai ap-a rouro

cJuo

vinitus sa-

hoc
otffl

fieret,

ccce angelus Domini rapuit

ambas Sanfaciens

yiyovzv

itJou

ayye/o; Kuptou rpTracev rou;

pta-

inamillas, easque loco suo restituit,

ffOou; r/;; dffta;,

xai aTrexaTeffTyjtrev aurou; ei; rdv roTTOV

d>;

ipsam a;que snnam, ac ante

iutueutes
.

erat. Carnifices

vero

aurdiv,
p.ioi,

7rotrIffa; aurr,y uytyj,

rd Trpdrepov

oi

<?

$y;-

admirandum i.stud piodigium, et obstuNonne ambas ejus mamillas pescentes dixerunt nos ipsi abscidimus? Ecce sang-uis etiamnum in manibus nostris est. Sane, nisi magni Dei esset famula, nou tam facile is posset curam de ipsa habere, Prtefectus vero dixitministris
nistri,
:

iddvre; rd TrapatJo^ov Gaufxa, xai ev ex7r/r)^et yevdt7Tov

ptevoi,
rrj;

ouy^l ^p.et;

aurot EXd/auev rou; cJuo aurd aiua ev rat; Yepfflv

ptaffOou;;

xai
ptvj

icJou
yjv

axp.yjV

rjp.o>v.

ovrco; et

auryj pteya/ou

0ou

tJouAyj,

oux

av ourco; cuGeo); Trpdvotav aurv;;

f/.cov

eTrotrlffaro.

oe r,ye-

pessimi miilli

etTTEv rof;

u7rr,perat;

co
cJe

xaxtffTot urryjperat, rt d;ietrrov

quid susurratis intervos?At

dixerunt

Ouptc^are xaQ'

Eaurou;;

ot

arre/Oe acp'

r,^.cov,

Abi a nobis, inimice veritatis. Ab hoc enim tempore non amplius credimus fallacibus ct vanis idolis nec illa amplius colimus; sed vero et viventi serviemus Deo, qui venerabilem hanc Virginem ex tanto eruit supplicio. Ecce enim mantis nostras, ut vides, stillant sanguine mamillarum ejus; et illa sana est, quemadmodum prius induxeruntque ipsam in conspectum ejus. Prffifectus autem, cum sanctam Virginem videret sanam, pu:

ey^Ope r>J6 a/rjGeta;.

cJeot
ptev,

oux ert yap aTrd rou vuv rot; tbeuetc5co/ot;

xat

pa.TCf.ioic,

TretGdu.eS a,
C^covrt

rj

7Tpocrxuvou-

a//a

rco

a/r Givw xat

l

0to

cTou/euffouev,

rw
t

putrauevco rr,v rtutav raurr,v 7rapjevov ex r/5; ToiavicJou

Tr ; rtucopta;.

yap

at

x erP ?

fy&V,

co;

dpa;, 6ltiqeffriv
ecp'

UTx^ovGiv ra atuara rcov uaffOwv aurr);, xai aurrj

uyty;;,

/*.

coffTrep

HT.it

*
.

"o

Trporepov
31

xai Eiff^yayov aurr,v

rr,v

o^Ecriv
uyi-fl,

aurou
aio-

'IcJcov

r,yucov

oaiav

napZivov
Troxe-

X uvduEvo;

exe/euffev

rou;

urry;pra;

dore affectus, jussit decollari ministros, dicens, per hosce, si viverent, multos a diis avellendos. Cum vero occidendi abducerentur, dixerunt : Domine,

cpaXtffOrvat, eittcov,
ffrriffcofftv

ori eav ovtoi ^crcofftv, ttoX/ou; ttoerri

arrd rcov 0ecov. 'Arrayduevot dk

rd re/etco-

Or>at, etTrov Kupte d

pt'Op./iffov

Deus

ancillai tuai Susannae,

:

deutibus in te

nos enim,

annumera et nos creDomine bone et mise-

0ed; 7 yj; dou/yj; crou ^coffavv/j; ffuvxai ipdq uera rou; ei; ff rrtffreuovr; r,uet;
.

yap,

cJeffTrdra

cxyaOk xai cpt/avSpco7rE, acJtcrraxrco

Trtffret

7rpd;

DIE VIGESIMA SEPTEMHRIS

7rpo;
U7T0

<re

ipyoy.zSa
fytLOVq.
6*e

m
ad
te

xavTa

etTTovre;

re>.etw0y;c7ay

ricors, indubitatafide
tes g-Iadio

TOU

venimus. Et haec dicen-

14 Mera
^

raura npomalea&fjLWOG
loicdvvav
,

6
*

'A/e^avopo;

Tr,v

yav.aptav
eioiy
^

et7Tv

ayrvj

Svrw;

ptsydfc-

Susannam, eiquc

/at
n ot

at

p-.ayet'ai

oou,
etrrev

jc^,

xl
iy.r,

e^crryjcra;

r,^.a;.

Tipia

2wo"ayva
6

-t\

p.ayeta

vV/e/y.wv,

'Iyjffou;

ec-tv

Kupto;,

Yio; rou 0eoO rou gavzvg, 6

j3oyj9iv a

Tiavrayou
c)e

Trapwv, xai

e/y.oi

xai evtcr^uwv,
.

o-gu

xarapywv ra; X0 lJ a X't'7 x "Wgy f

'

ad se beatam Sane insig-nes .sunt prizstigi tuae, puella, et attonitos no.-i reddidisti. Venerabilis Susanna reposuit Ars mea mag-ica, prjefecte , est Dominus Jesus 1'ilius Dei viventu qui ubique prasens est, et me adjuvat et conibrdixit
: :

mortem oppetiverunt. 14 Postea Alexander accersivit

cruciat&nu

7rtvoia; zai rou; oatp-.ova;

'

6 de

5u-

'*

vuv
ex

tdw aprt

ei

puerat
ptou.

ce 6 0eo';

cou,

ecp'

6v TreTTotOa;,

rwv /etpwv
y.ai

Kai

7rpoc--

raev eve/Qyjvat >j3yjra yalv.ovv^

ev
auro"),
etO'

tuas vero irritas reddit inventiones et dasmoconatus. At ille exacerbatus dixit Modo videbo, an Deus, de quo confidis, e manibus
tat;

num

meis

^uOyjvat fj-oX&dov
zv

te sit liberaturus

ourw;

e7Tire0yjvat

ywvyjy

rw

o-r6fzar*
y_eG>jrvj

neum
bulum
latum

et
ori

plumbum

aur/;;, xai
l/ai

eve/0r>ai r6v p.6/\t6oov fSpa^ovra, xai

?.apuyyt
(Juyap.ei

jussitque afferri lebetem abein eo liquefieri, deinde infundial-

ev

rw
xal

Sanct imponi, plumbumque fervens

aurvj;.

Kai tovtov ytvopivov,

vjptwv Tyjcrou

ydptTi

tou Kuptou
iv

Xptorou,

oWep

udwp tyvypoTaTov
Tdre

xaipw xaucrovo;, ourw; xai

ot

6 ppao-y.b$ tov y.ol'&$ov eyevero ev rot; o-rr/ayyvoi; ryj;

ipsius infundi. IIoc peracto, gratia et virtute Domini nostri Jesu Christi, sicut aqua frig-idissima in tempore aastus, ita fervor plumbi
fa-

g-utturi

ayta; 7rap0vou.
ot

7ravr;

TTapeorwre;,
'

w; xai
f/iya; 6

vnr,ptTai
rvj;

ctus est in visceribus sanctse Virginis. Tunc omnes adstantes, uti et ministri, magna voce exclamarunt

cpwvv?
.

p.tydlr)

eooyjo-av

6'vtw;

0e6;
o

^wcrawyj;
rr>

xat TTpocrxa/lecrap.evo;

'A)>;avdpo;

vjyeptwv aurv?

aOAyjcpopov

rou

Xptcrrou
crriy

xat
6

paprupa,
6 6 zy.bc,
jLtta-

Vere magnus est Deus Susannae. Advocans autem Alexander priefectus gloriosam triumphis Christi Martyrem, eidem dixit Dic mihi, qualis est Deus
s

eittev

ei?T

y.ot y.opn,

izoloc,
; vj

0ed; cou,

avvtpyoiv

o*oi

raf; y.ayziaiq
v.vivatc,

oota
xai

EtTrev

0eo;,

r,yt[j.oiv,

daiy.oviy.alq

orrovcJat;

pat; oux eucSoxet, pat; ptareut,

7rovy;pot;

dlXa
errt

xap6\'at; dytynTotc, xai

xaa6^,

u;

Ouctat; a^-oiptot;

uptet;

ot

tecum operatur in mag-icis? Sancta respondit Deus meus, praefecte, nidoribus d&emoniacis et libaminibus execrandis non delectatur/sed accedit ad corda inculpata et pura, tamquam ad sacrificia immaculata. Vos vero, qui pravos in immundos
tuus, qui
:

xai

axaOaprot;
,

dat^ootv, w; Oeot;
ov dvvacQz

eTrav^py--

imyvwvai rov 6'vrtd; a^euo^yj 0eov xai cpcorodory-v ruv "^ux wv "^wv auro; ydp eo-rtv -aovo; a).y;0tv6; 0eo; xai auro; Trafivot
,

xai

^arpeuovre;

p-^et

roi;

ytvcooxouo-tv
To're

aurov riXeta
l

xat

dtytvdrj

ra

c^copyi^ara.
Oeto-av
i;ev

yokio-at; 6 r ytfj.oiv

exUeucrey
,

exraedory?

aurr.v

ruTrreo-Oat
,

paocJot; avy]Xeto;

co;

tje

ixavw;

e^etv

exc^eucrev
Trept
ryj

dnayOrivat auryjv ev
auryj;.
r,

deos, suscipitis et colitis, non veracem Deum, animarum nostrarum illuminatorem, ipse enim solus est verus Deus et ipse cognoscentibus eum dona largitur perfecta et vera. Tunc iratus prseses jussit ipsam extensam immisericorditer virgis caedi. Ubi vero abunde caesam credidit, eamdem ad carcerem abduci voluit, donec perpenderet, quid ag-endum de ea

da^mones,

tamquam

potestis cognoscere

cpu/\axyi,

ew; ov

-ffxei^yjrat
c?

esset.
6'vrw;
6o"to'ptap-

15 JLiazXQovaa
ru; xai

ev

cpu/\axyj

douXyj re^Eta Xptcrrou, xai aptv/j,

xat 7rapSvo;

^waavva,
Opcorrou

xAtvacra ra ayta yovaTa,

idtiTO

rou cptXavert

0eou, i:poa<5typr}vai auryj; ro 7TVupta. Kat

iv

15 Ubi carcerem ingressa erat sancta prorsus martyr, et perfecta Christi serva, etagna etvirgo Susanna flexit sancta genua sua, oravitque misericordem Deum, ut acciperet spiritum suum. Ad-

ductaque ad

carcerem,
orans moritar, et htmortfice sepelitttr.

TTpooeu^optevy-, xai ryj; euyvj; ovar\c,

ryj;,

rw

oroptart au<\>vyr,v

huc

orabat, et oratio versabatur in ore ejus, quan-

7rap#6)XV ryjv rtutav xat aytav auryj;

'

rco

0w
0eou
zv

yap ^uyai, co; cpy;o-t vj cocpta, v /etpt xai ou ptyj aurwv a^yjrat Oavaro; zdoc,av ydp
cjtxatwv
.

ocpQaXptof;
.

acppovwv reOvavat
ev
y.atpoi

'

ot

dz

eicrtv

et;

tov

atwva

$td tovto
y^to;
.

7Ticrxo7r>7;

avaAa^cofftv,
.

w;

xat

-avTa

[xzv

et;

rocovzov

ot

ouv

TTtcrreuo-avre;

6Y

aur/j;

rw 0ew,
evcJo^ov

eto-c/S^ovrE;

ev ryj cpu-

^axv^,

xal

yvwvre;
7rio-x67rw
t

ryiv
rrj;

aury]; xotptyjo-tv,
(

ayyj-

do venerabilem et sanctam animam Deo tradidit. Nam justorum animge, ut inquit Sapientia, in manu Dei; et non tanget ipsos mors visi sunt oculis insipientium mori illi vero sunt in secnlum. Quapropter in tempore visitationis fulgebunt ut sol. Et haec quidem huc usque. Itaque qui per ipsam in Deum crediderant, ingressi carcerem, et intelligentes gloriosam ejus dormitionem episcopo
.-

yayov rw
Aetwo-tv,

TroXtw; rr v ryi; a^yjcpopou reev ry) TroAit TreTrotyjrr,v xot^.yjcrtv'

civitatis

retulerunt

victricis Virginis transitum.

et

w; Tiapaypr ya y.ripvyQwat
rvj;

Episcopus autem continuo curavit, ut sanctae

gioriosse Victricis

xev 6

7rio*xo7To;,

octa; xai aS"Ayjcpdpou

iv ryj

obitus in

civitate vulgaretur.

avvzdpayov ovv Travre;

ryj;

cpu^axyj

7rtcrxo7ro;
,

Concurrebant igitur omnes ad carcerem, episcopus

civitatiscum reverendissimo clerosuo, et
lissimo et orthodoxo populo.

-ro^ew;

o~i>v

rco

euAaSeo-rarw aurou
.

xXyjpw

xai

cum

fide-

rco

TTtorwTarco xai

6po6w Aaw
aoto^tpto;

yjxouo-Oy;

dz xai ev

Auditum quoque

est

tw

ptovaoryjptw rou dyiov $t^t7rrrou,

o~~yrip.a
6'rt

xai ro ptoptaxapta

vayty.lv

etXyjcpi

vj

auryj
'

xal

in monasterio sancti Philippi, in quo venerabilis et beata Susanna monasticum habitum assumpserat,

2wcravva,
T;
ot

Xptarw
6ata

xxotptyjrai

xal

^yj/\Gov rrav-

yovayol,

ptra xai

xyjpwv ETrtxopti^optEvoi,
ryj

ipsam in Christo obdormivisse et exiverunt omnes monachi, ramos palmarum una cum candelis ge:

xai vj^Oov xat auroi ey 'EAeu^eporroXet ev

cpuAaxyj. xai
7rveu-

stantes;

ibantque et

ipsi

Eleutheropolim ad carpsalmis,

ourw; a7ravre;

ev

tyaXy.otc,

xai uptvot;
ev
.

xai wcJat;

cerem. Hoc modo omnes cum

hymnis

et

pLartxaT; dvr)yayov
7Tp7Touo-yj

aur/jy

ryj

xxA>jo-ia,
>j

rE^eta xat
xai

racpyj

7rapao6yr;
rrj;

TEXetrat o

Travrtjy.o;

canticis spiritalibus tulerunt ipsam ad ecclesiam i, perfectaeque ac decenti tradiderunt sepulturae. Per-

evcJo^o;

ptvyjptyj

dyiaq ocrtoptaprupo; xai

ptyjvi

3"auptao"ryj;

TrapOevou Dwo-avvyj;,
0"0U

^eTTre/itSptw tO, ey Xptcrrw Tyj-

rw Kuptw
rcj)

vjptwv,

pteO'

ou

rj

dot\a

gvv rw Ilarpi
vuv xai aei

agitur vero honorabilis et gloriosa memoria sacrosanctoe martyris et admirabilis virginis Susannse mense Septembri, die xix, in Christo Jesu Do-

xat

Travaytw xat

c^woTrotw

Ilveuptart,
aptyjv.

mino

nostro, cui est gloria

cum

Patre, etsaucto ac
et in secula seculo-

xai ei; rou; atwva; rwv atwvwv.

vivirico Spiritu

nunc

et

semper

rum. Amen.

Septembris Tomus VI.

25

ANMtTATA.

DE
160
A. AROMIKO.

S.

SUSANNA

VIIiG. MAttT.

ANNOTATA.

b Quis fuerit

Maxi Galerium aut Maxi.inum Silvanus presbyter, ^P

ille

Silvani.partnnepzscopi rinl seculoiv

conversatum cum
Uberos.

7etld

aul eorum ^^^'ffZntspe ^^^SS^SS^SSSL narratTheodoretus Historix Talemconvers^onemfilu f^JSSZSs cum diaconissa Antiochena, quxfilium convercum JuUano apostata imP us sacnficns
ipsos convertendi,
lib.

^^^^^s, ^^
ipsius
*
.

cum

varii fue-

Mirariporro non debemus, ipsum fuisse

3

t^dZ^t^^^pater
'.

auam maxime erat occupatus

monia

^flliw sS^pte" fector,

^cr^rP^muTvZ
deravit,
e-

tamen verum ^seas^n cvnoblticam indu X isse in Palxstinam. Potest

tertn,

a^

^'"

essetvetusUus,

auam

S.

Hlamoms,

TphulusZvenis in solitudinem se recepit circa finem seculi fortasse sic loquentem xnducxt eptsco% ZonZ auUumunosolum alterove socio. Verum auctor S suo prxfuisse; et forte non aons,
uttra annos quinquaginta puT^vta"ipumadhucanms superfuisse. monasterio

dzuque solus habitavit utfccit

ipsum deinde multis legendum suspicor ftvunv perfecit, quia ex antece Pro voce Grxca *w, quas mendosa videtur, nihil effectsse, aut eUam defectu B afnfZrcZsmZulierem quidem illam scelus meditatam fuisse, sed calummam. esse ad occasionis ientasse- eaque de causa delapsam

rosoiymam,etJudseamsubactam,nisifortasse

qua sedes habuit in ea parte Palsestmz> vel Judaise, conslat florentem fuisse seculo 4, et sitam fuisse habebat anno 325, quando Macnnus Eleutheropohtanus subscnpsit tribus Juda Episcopum certo Eleutheropolis, nec apud Ptoiemseum nec concilioMcamo At nec in sacris Litteris ullibi memorata est non extitisse seculo i, ante eversam a Tito Hieapud Josephum Hebrseum, ut admodum sit verisimiie alio nomine. Verum, si aho nonune exstitent, non

inter Hebronem et Eieutheropohm ciansfuitHebron, ut nonnulli crediderunt, cum S.Hieronymus Epiphanius mox allegandus. Aliqui primum Eleutheropolis episcopum stasime distinguat, uti et S. nos dictum est tom. 4 Juniipag. 67. Vetuerunt Jesum Justum, unum ex Christi discipulis, ut apud non habet auctores fidei satis probatse, ita et rum ut ibi episcopatus ille relictis est incertus, quia crevisse mihi incertus manel. Tllud unum suspicari possum, ex ruinis Hierosoiymse natam esse aut ibi esse potuisse sub finem seculi i. At maiim originem urbis incerEleutheropolim, et sic episcopum tam prorsusretinquere, quammersesuspicioniinduigere. Quod vero spectatad situm, hsec Actaprorsus insinuant, territorium urbis Eieutheropolitanse fuisse vicinum aut contiguum urbis Hierosolymitanseierritorio,ut etiam liquetex S.Epiphanio illis partibus nato, qui Hseresi 20 ait, Petrum, illius heeresis auctorem, hdbitasse in Eleutheropolis et Hierosolymorum finibus,... tertio ab Hebrone lapide. In Itinerario, quod vulgo Antonini diciiur, Eleutheropolis locatur inter JEliam (sic Hierosolyma tempore Adriani restituta vocabatur) et Ascaionem, viginti passuum millibusab Hierosohjmis Ulterius ex dictis collige, monasterium Philippi abbatis, in quo S. Susanna habitavit, fuisse inter Hierosolymam et Eleutheropolim et huic quidemurbi propinquius fuisse, Acta hsecprorsus insinuant. i Omnia, quie dicunturdepompafunebri,perfecte congruunt temporibus Juiiani apostatee, quemadmodumet dicta de martyrio Sanctse. Etenim religio Christiana et Ecclesia optime fuerat constituta sub Constantino eiConstantio; nec eo usque impietatis ausus estpervenire Jidianus, ut exercitium ChriC stianse religionis impediret, aut Christianos idolis sacrificare cogeret. Gaudebat tamen, quando prsefecii idololatriam restituere conabantur, et Christianos aliis prsetexibus crudeliter persequebantur, ut iatius jam dixi in Commentario. Si quis existimet, pubticam per urbis plateas pompam funebrem
}
.

non
tis;

cum Sanctajussu prsefecti fuerit subjecta cruciatibus mortem inferre namaxime esse peracta, quse narrat auctor. Dubitaritamen etiampotest, an prtcfectus fuerit ausus Christianorum pietati se opponere, cum quia verisimiliter numero longe prsevaiebant, ium ob mirabilia, quse contigerant, ac demum, quia non fuerat Sancta de
satis esse verisimilem,

cogitare poterit.in Christianorum ecclesia

uiiocrimine convicta, sedpotius ex subitis iracundise motibus morti adjudicata.

DE
i

; ;

DIE VIGESIMA SEPTEMBIUS.

1*51

J.P.

DE

S.

GLYCEUIO SEU CLICEMO

EPISC.

CONF

MEDIOLANI IN INSUBRIA

SYLLOGE
edemMediolanensem seculo quinto ab hoc Antistite occupatam fuisse,satis constat exunaniGesta Sanct i*5 mi antiquorum monumentorum, et recentiopene omnino
cdxxxviu
ignota
ClRCA ANNUM

rum scriptorum consensu

sibus impressa anno salutis Christianae mccccxcii Calendis Martiis, sic scribens : Anno Domini ccccxx beatus Clicerius archiepiscopus Mediolani
xviii
S.

sed sicut de Actis ejus ante etin episcopatu nihilaut pene nihil posterorum memorise relictum est, ita de annis, quibus huncadiit,tenuit,acmoriensdeseruit,adeodAversa notantur , ut Tristanus Calchus Mediolanensis lib. 3 Hisiorise patrise in hunc modum scribere non dubitaverit Vixit autem in episcopatu Simplicianus annis quatuor. Cui successit Venerius huic Marolus Syrus; ab eo Martinianus; postea Glicerius, quorum indistincta tempora posui ; quia ob inopiam et discordiam scriptorum, insulsa nimis tradentinm nihil, quod hic insererem, inveni. Ita auctor, qui scripsit sub initium seculi decimi
,

efficitur, et sedit annis xvm, et jacet ad Nazarium. 3 Hisce non obstantibus, octo dumtaxat annos episcopatus Sancto adscribunt recentiores Joannes de Deis in Opusculo de Successoribus S. Barnabse in ecclesia Mediolanensi ex bibliotheca Vaticana et Mss. Sirleti Cardinalis collecto jussu Pii V Papm anno 1571, sic ait Glicerius Landrianus civis, a Celestino primo Pont. ob morum san.

avarvx

ctitatem

creatus archiepiscopus, admirabili pru-

dentia ecclesiae Mediolanensi pra^fuit annis vui et

sanctitate clarus Xisto III Pont. quievit in
xii Kal. Octobr.etc.

Domino

Non nisi octo annos ei similiter

Haud multum ablusit, certe qitoad inopiam monumentorum, Josephus Ripamontius decade prima lib. 6 Historiarum ecclesise Mediolanensis,
seccti.

sub initium seculi sequentis edita ubi, postquam pauca, ad setatemMaroli antistitis Mediolanensis pertinentia, memoravit, ita prosequitur Par silentium et oblivio Martinianum et Glicerium nisi, quod utrumque secutos antistites involvit Acta conventus Ephesini, Martinianum vero etiam sua scripta vindicavere, queis Nestorianam sectam evertit. Ad posterius hoc Ripamontii assertum
; i
:

tribuunt Tabida archiepiscoporum Mediolanenconcilii pvovincialis ivedita anno 1582; lectiones proprim Breviarii Ambrosianit jussu S. Caroli Borromsei anno eodem impressi

sium exdecreio

padts

infra nonnihil observabo. 2 Quod de inopia et discordia scriptorum allefacile admittet lector, si modo gavit Calchus advertere velit quam diversimode de tempore episcopatusjam nominatorum antistitum loquanturvetusticatalogi etscriptores dein secuti.Demus aliquot specimina de solo Glycerio. In catalogo ex Ms, bibliothecse Amby^osianse signata P 246, per Henschenium anno 1662 Mediolani extracto et postea edito per Papebrochium ante tom.wiMaji, ita lego : S. Glycerius sedit annos xxiv, depositus
,
,

Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italise, citans idem Breviarium et Acta ecclesise Mediolanensis Puricellus in Dissertatione Nazarianacap. 63; Ughellus tomA Italise sacrse col. 50 Ripamontius supra laudatus, et, ut alios mittam, Bollandus ac Henschenius saltem tacite, tom 1 Januarii pag. 89 , ubi de S. Martiniano S. Glycerii proximo decessore, et tom. 2 Frebruarii pag. 521, ubi de S. Lazaro ejusdem successore proximo actum Martiniani enim finem collocant circa anest num 431 ; Lazari vero, qui annos xi sedit, circa 449 ita ut octo circiter anni Sancto nostro relinquantur.
; :
,-

4 Porro ideo minus difficiles fuisse credo recentiores Mediolanenses ad recedendam a Mss. suis tum verisimiliter , quia in his una catalogis
,

varie

nom,

eademque manu primi

antistites notati
t

quidem

Monet tamen mox Papeannos xvm. Et vere in altero catalogo seu indice ex veteri codice ejusdem bibliothecee, signato B num. Hb,descripto ac edito per Mabillonium tom, 1 Musei Italici, sic habexvii Kalendas Octobris.

brochius, alibi legi

erant,sedanni,quibus quisque obiit manu diversa,sicut de suo testatur Papebrochius tum quia alioqui gesta nonnulla, de cpiscopis suis narrata alibi, cum temporibus recte conciliari nonpoterant. Sic quia S. Martinianus scripta sua contra
,

tur Clycerius sed. ann. xvm. dep. xvn Kal. Oct. ad S. Nazarium. Nec dissonat tertius, quem ex exhibet codicibus metropolitanse bibliothecse
:

Nestorium ad Fphesinum concilium misisse traditur, ejusque sub nomine Martini mentio fit in epistola schismaticorum dicto concilio adversanMartinus sanctissimus Deoque tium his verbis
:

Muratorius tom. 4 de Scriptoribus rerum Italicarum pag. 141, cujus hsecverba sunt Glicerius
:

dilectissimus Mediolanensium episcopus, necesse

visu?n est hujus episcopaium protrahere

usquead
celebra-

episcopus sedit ann. xvin. Obiit xviiKal. Octubris,

sepultus ad basilicam Apostolorum. Totidemetiam

annum saltem 431, quo dictum conciliurn

tum
decem ab

annos exprimit Gualvaneusde

seculi 14

la

Flamma, auctor

annos est; etper consequens auferre saltem annis ociodecim, quipassim tribueban-

non multum

provecti, in Opusculo, cui

Lazaro tur Glycerio, ut anni xi servarentur S.

Glycerii successoin.

Manipulus Elorum nomen indidit, quodque

Mu-

ratorius vulgavit tom. xi laudatse cottectionis. Clicerius, inquit, sanctus Mediolanensis archiepiordinatur anno Domini ccccxxui ; scopus xvn sedit vero annis xviu. Jacet ad S.Nazarium. Accedit
,

wrtuus a*Dixi annos saltem decem nam Papebrochio, in suo catalogo legerat annos Uepiscopatus qui
5
:

Donatus Bossius in Chronica, typis Mediolanen-

Sanctinostrifpropteridem Ephesinum concilium, visum est, rescindere annos omnino viginti, ita anut obitum Martiniani et electionem Glycerii
nectat

^^

m
AtXTOHS

T)l)

GLYCERIO SEU CLICERIO EP. CONF.

est in basilica S.

nectat

cttm ceterispassim anno circiter 435, atque

Simpliciani, quo ipse SS.

Maru-

J.p.

quam dum statueSancto emortualem signarunt, constanler episcopatus. In illis quippe runt annos Octobns, ipsi taobiisse xvu Kalendas
dicitur

margtne. Haud plu nuemetego notavi supra in * Joannes de Deis ocerLt vetustos catalogos num. 3 laudatidum diem aliiquc scriptores Itali

reliquias transGlycerii et Lazari paulo ante II Nam citati hactenus scriptores omnes,qui tiilerat. posteriores\sunt, dicta cwte Geruntii temporibus Nazarii attribuunt, nutlus de corpora ecclesice S. mentionem translatione,adaliam ecclesiam facta,

inqerit

ImoVoannes de Deisin eodem Geruntio

:

oppositum docet

Corpora, inquit

sanctorum
curavit.
a
S. Carolo

in antiquis diem xx Septembris forte quia eo die

;

men maluerunt reponerexuKalendas

nomen

Octobnsseu

archiepiscoporum Maroli,
centiori loco in basilica

Glicerii et Lazari in de-

Romana reponenda

Kalendariis Sancti
:

occurrit

eodemque

nunccolitur.Verumtameneacorrectiononvidetur errore transcmadeo necessaria potuit quidem xvn pro xa sednec bentium in catalogosirrepsisse iranslatam fuisse alienum est a verisimilitudine, annuam Sancti memoriam a die xv in xx Septembris,neperdereturprodiexvSeptembrisantiquior etiam Pacultus S. Nicomedis, ut suspicatns est
;

docemur, 8 Adhxc ex eaGlycerii et aliorum Sanctorum corpora S. anno 1578 S. Nazarii inventa fuisse dem ecclesia solemnem procesa S. Carolo Borrommo, et post sionemibidemsubnovoaltarireposita fuisse anno
relatione testis oculati

Borromxo
invcntum

pebrochius.
Patria

Carolus episcopus Novariensis in Vita a Basilica Petri ejusdem 5. Caroli lib. 5 cap. 6 ubipostquam cap ; prtecedenti retulisset acta concilii provincialis

proximo

1579. Testisille est illustrissimus

Mc:

Sanctum nostrumpatria Mediolanensem fuis;

quinti, in

eadem Mediolanensi
:

civitate cetebrati,

diolanum

invense asserueruntpturimi, nec hactenus nobis

tus est, qui negaret

prosequitur his verbis

nonnuWu ex
conjcctnris

imo ortumesse exnobili gente

dc ipso tradita.

Landriana addunt preeter alios, qui eum agnomine Landrianum appellant, Franciscus Besutius B in Historia pontificali Mediolanensi Paidus
;

Concilium autem ornavit translatio reliquiar-imbasilicfe Apostolorum, quemadmodum et translatio ipsa ex episcoporum prseCarolus sentia valde illustrata est. Moverat eas
superiore anno (1578;)

cum

canonici

antiquam

V,

Morigia tum in Opere deNobilitate Mediolanensi, tum in Historia de antiquitate ejusdem civitatis ; Sansovinus de Origine et gestis illustrium familiarum Italiw, et Ughcllus in Italia sacra; qui posterior etiam affirmat, quodsupra num. 1 habuimus ex Ripamontio, ita inquiens: Ante obtentam dig-nitatem Ephesino concilio interfuit, et tamquam Martiniani Ieg-atus assedit. Sed hoc non nisi ex conjecturis haustum esse, ipsemet sufficienter insinuat Ripamontius loco supra citato,
ubi sic deinde loquitur Par majestas oris, Glicerio Landriano perhibetur, Is Martiniano successit anno quadringentesimo trigesimo altero, et in octavum annuin pontificatum extendit, sua clarior virtute, quam ecclesiae rebus. Paterna bonadivisit in pau:

sedem instaurare atque ornare vellent. Sed in loco destinato non reposuerat, ut honore celebritateque cum haberetur concilium , per urbem majore
,

g-estarentur

splendidior, et ad

omnino earum esset translatio populum pie excitandum efficacior. Cum igitur altare prsecipuum ex media ecclequemadmodum sia tolleretur, invenimus sub eo a majoribus traditum erat, corpora sanctorum
,

et

antistitum

atque
posita.

Lazari ,

distincte,

nostrorum Venerii , Clicerii , Maroli non satis commode tamen aut ac in rudibus quibusdam lapideis labris
ct

Exponit dein ceterarum reliquiarum, ibidem inventarum seriem, ac tandem ita pergit Has igitur reliquias Carolus inventas, pie manibus suis
9
:

sub novo

altari rcoon-

ditum;

peres, floruitingenii gloria, caudidissimos obtinuit

collegit, nobis sancto officio inservientibus

quos

mores, et vulgo Angelum appellabant. Quod vero interfuerit Ephesino convcntui, id ita accipien-

dum, ut Martiniani legatus ierit, cui quidem legationi Philippi cujusdam litteraefidem adstruunt.

Nam
ii

ille

cum

de concilii totius eventu scriberet

sic retulit
ipsi,
:

jubebat ejusmodi seraper actionibus adesse. Absoluto autem, ut dicebamus, episcoporum concilio, hsec corpora relig"iosa admodum celebrique pompa extulit, et congruo viarum ambitu, portans ipse cum episcopis sanctaferetra, populo frequentissimo

ad Pontificem maximum,
n tos

Italici noleg^a-

minis episcopi aut adfuere

misere.

aut pro se

mitterent,

Qui porro credat, aut, cum caeteri Mediolanensem non misisse , aut si

mittere vellet, potiorem Glicerio

buisse, qui
et

quemquam

ha-

ad venerationem proposuit. Commemoratas reliquias omnes collocavit sub novo magno altari, pra^ter illas ab ecclesiae latere dextro ablatas. Ita laudatus S. Caroli Borromzei biographus unde discimus, Sancti nostri sacra lipsana, nam de
;

nimirum et fuerat in ipsius disciplina rerum g-erendarum adjumentis excellebat. Sed totumhocraiioeiniumquidcontinetprsetermeram conjecturam ?
7

recentiore translatione nihil hactenus inaudivimus, etiam nunc servari sub altari principe in

eadem

ecclesia.

Corvus cjus
id ccclesiu S.

De

loco sepulturcV satis convenit inter scri-

ptores passim omnes,

quamquam diverso nomine

Nazarii sepultwn,

eum
S.

efferant
;

dum enim
alii
:

Nazarium
;

alii scribunt : Jacet ad Sepultus est in basilica Aposto-

sanctorum Apostolorum Paulus Morigia tum in Sanctuario , tum in Historia Mediolanensi jam narratam translationem solemnissime factam esse ait die x Maii dicti anni 1579, ad eamque confluxisse prse,

S. Nazarii seu

ter civitatis incolas

ptusquam

trigesies mille pe-

lorum alii ln basilica Romana, eamdem omnes basilicam designant, prout videri potest apud
:

regrinos.
10 Dubium mihi non est, quin Glycerium tam- cultus antiquam Sanctum venerati sint semper Mediolanen- Quus mc,n0t ses,sed etiam satis evidens, eam venerationem plu- "* f^* rimum auctam esse ab expositajam inventione ac maVoeLm
> \

in Sanctuario Mediolanensi pag. 37 ubi agitdereliquiis ecclesixS. Nazarii. Sedllallucinatus est haud dubieRipamontius,dum
;

Paulum Morigiam

decadeprima Historiarum
runtio,
S.

Glycerii
:

modum
neris

locutus est
:

agens de S. Gesuccessore tertio, in hunc Geruntius anno sextosui mulib. 7,

basilica divi Simpliciani est sepultus. Ibi condiderat ipse Marolum, Glicerium,

decessit

in

translatione.Nomen quippe ipsius in Kalendariis Missalisanno \Wl,acBreviariiMediolanensis 1539 impressis inscriptum reperitur addiem xx AuguMediolani aut Misste prsescriptione. Nulla ante ejus memoria occurrit in generalibus EcclesiceFastissacris; atsubipsa inventionis tempora inseruit eum Martyrologio suo Gatesinius,et
sti Jiis verbis Sancti Cliceri episcopi

nacti.

Lazarum, eum obscuriorem antea tumulum essent Hallucinantem secutus versimiliter est
Ughettus, ila inquiens in Geruntio
:

verum absque

Offlcii

Sepultusque

postea

DIE VIGESIMA SEPTEMBIUS

Wt
cum
eniteret
,

postea Baronius hodiemo Romano ; sic illum annuntians: Mediolanisancti Clicerii episcopi etconfessoTis.Secutisuntrecentioresalii, atque hosinter

dicatione conjunxerat,

Brautinsin Martyrologio poiHico totius Italim quentiversu Te merito colimus, quia pastor ovile Cliceri
;

se-

etiam instar virg-inisverecundus, vultuque virgineo imaginem prae se ferebat divinarum mentis sujb cogitationum. llelig-iose autem cum ecclesiam annos
fuit

*tc?o
J
''

octo administrasset,
sue
testificatione

magna

ac praeclara sanctitatis

quievit in

Rexisti Christi,
11
dtcrnui;
,

cum

Domino duodecimo

pietate vigil.

Haud

ita

dudum
.

vost *

tr^anslationem in Bre.
.

viamo Amorosiano, S. Caroti Borromaeijussu

to,

_,

CalendasOctobris. 13 Quse de Sancti virginea verecundia hic me- ***-

edi-

prsescriptum est ritu solemni cum lectione tertia propria, ut discimus ex ejusdem Breviarii, anno 1635 recusi, exemplari. Denique anno 1642 in libello, continente lectiones proprias et communes pro secundo ac tertio nocturno Sanctorum ecctesiee Mediolanensis , ad usum eorum, quirituRomanoutuntur, assignatur ipsiadhanc diemOfficium ritu duplici recitandum cum lectionibus quarta et quinta propriis, reliquis de com~ muni ibidemprgescriptoprseternonam, quie fit de Homilia vigilim S. Matthsei. Oratio est Exaudi,
Officium
et

morantur, utcumque congruunt epigrammati quod olim S. Ennodius, Ticinensis episcopus eidem suppar, panxit sub hoc titulo De venerabili
,
:

Tv^J l ZZ
n

Glycerio episcopo.

Editum

illud est

cum

aliis

de

quibusdam Sanctis Mediolanensibus

episcopis

epigrammatis, per eumdem Ennodium concinnatis, ab Andrea Schotto, et dein a Jacobo Sirmondo Societatis Jesu sacerdotibus, ac demum a Joanne
Puricello in Dissertatione Nazariana cap. 66, unde huctransfero. Suffusus minio * perque optima facta rube- -a/.nimio
scens,

Missa Sacerdotes, Evangelium

Ceterum in lectione propria, quse legitur in Breviario, non est facta immutatio, nisi, quod in duas partes hic diVidete.

Virginei vultus Glycerius sequitur, Puram sang-uineo maculat dum rore fig-uram,
Picta g-enas facies simpliciter placuit.

B
icctiones Of-

(icunrovria

visa sit, ut sequitur. \% Lectio iv. Clicerius , civis Mediolanensis v j r j n p r j ra s pj e j us te ac temperanter vitam deg-ens, beato Martiniano ob virtutum merita suc, j ^

Candentem crocea gestans aspergine frontem,

Lseta verecundis tinxerat ora notis.

cessit.

Et vero, ut

ille

juvandse Ecclesise studio,

,

ac

vitae

vere pastoralis exemplo

episcopalisque

Indeptus sceptrum, tribuit quod testis imago, Purpura quem mentis prodidit imperio. Hunc habet et populus parvo vix tempore felix. Sed rursus Magni missus ad obsequiura.

officii

laude praeluxit; ita hic, in

illius

locum pro-

xime

suffectus, eximia fuit imitatione clarus di-

Penultimum carmen ita incipit Schottus Hinc avo et populus; Sirmondus vero sic Hunc ha: :

sciplinse, cujus

exemplis atque institutis alter ec-

clesiam Mediolanensem illustrarat. Lectio v. Beatus igitur Clicerius

admiranda

erg-a

te cselestisque vitse studiis, quas

Deum pietacum verbi prae-

suspicatur legendum Hinc habuit populus sed quoquo modolegatur, oppido obscurum est totum carille
:

buit et populus, et

avus

etc;

hic

Hunc

men.

DE

S.

AGAPETO

PAPA
J.

APUD COJNSTAINTINOPOLIM

SYLLOGE HISTORICO-CRITICA
I.

c.

Actorum

S. Agapeti

apud

scriptores chronotaxis a variis varie

tradita.

ANNoCtmisn
nxxxvi. Sanctus Agapetus pul-

cheiTimiseto
"'*

Agapetus illius nominis primus , quem Eusticum Agapeturn nominant , post Joannem II Romanam S. Petri Cathedram adivit, difficillimisque Ecclesice temporibus heroica Con anctus
alii

dibus certare videantur. 2 Inter Orientales suavissime ad S. Agapeti nomenaludit Marianus monachus et archimandrita monasterii B. Dalmatii inSupplicatione adJusti-

ab Orimta-

tibm 3 i n

stantia, doctrinee et sanctitatis gloria mirifice

lustravit.

il-

nianum imperatorem, recitata in concilioConstanti?iopolitanosubMennaActioneiM\sit,i?iquit ,Deus

huic civitati Agapetum, qui vere zyy-y-hz, id est, dilectus est Deo et hominibus. In ejusdem landes ita excurrituri?iconcilioAct. iv Venit in hanc reg-iam
:

Ejus Acta aliqua, prxter Anastasium

Bibliothccarium in Catalogo Pontificitm Romanorum, posteris scripta reliquerunt Liberatus Diaconus, auctor contemporaneus, in Breviario cap.

Gregorius Magnus lib. 3 Dialogorum Accedit his auctor anonymus laudatus a Baronio, cujus Libellum de rebusa sancto Pontifice Constantinopoli gestis, ejus obitu et funere adcalcem hujus Sylloges exhibeo. Gesta S. Ag"apeti quwpiam alia exconcilio Constantinopolitano alia ex ejus ipsius literis eruuntur, qucV singida eo, quopoterimus, ordine temporis prosequemur. Res vero brevissimo Pontificatus tempore tantas tamque prxclare gessit celebratissimus Pontifex, ut quotquot de illo scriptores agunt, tum antiqui,
21, et S.
3.

urbem^ipsiusNumineannuente^Ag-apetussanctieac
celebris memoriie Papa beatissimus, qui statim sacris canonibus manum cum Deo porrexit. Gratianus de

cap.

Consecrat. Dist.
justitia?,

Agapetus vas Catholicum,

C. 22 his verbis illum celebrat Evaug-elii tuba, pneco

sacra altaris sedisque velaraina, sacrilegi Anthirai infecta flatibus, suis Catholicis precibus
eluit.

Denique,utinfinitosmittam,erecentioribus

Baro?xius tali elogio sancti Pontificis Acta concludit Ag^apeto haud scio (i?iquit ad annum Christi 530 nuni 70) an similis alius inveniri possit, qui adeo
:

tumrecentiores, depalma in accumidandis

ei lau-

brevi temporis spatio Ecclesise Catholica? pra?sideus,

talia

104
talia tantaque perfecerit,

DE

S.

AOAPETO

PAPA
,

onjUSBeque apud Occiden-

et seqq.

nullo ordine chronologico haclenus obser-

J.C.

sint amplissima conclamata tales atque Orientales cunctis, ex hac vita depneconia, quique Hdelibus reliquerit desidenum, quod sui ardeutius

cedens,

adimere consuevit; etiam de optimis privatus amor denique in deplorata adeo incidens tempora, qui magis sacerdotali vigore nituerit, constantiorque
ac Occidcn
taiibxu crtv

Joannis II adJustiniaejus inter alia erga Apostolicam num, qua laudat Sedem venerationem, est Data Romffi vm Kalendas Aprilis, domino nostro Justiniano 1T. Augusto iv ct
vato, subjectas. Epistota

apparuerit Pontificia potestate. anna3 Non immerito scribit Eminentissimus

Paulino viris clarissimis consulibus. Alia ejusdem ad episcopos Galluv de Contumelioso Data est vn Idus Aprilis, Flavio Paulino juniore V
Pontificis

bratu$

c$t.

Agapeti lista, in deplorata tempora incidisse S. Pontificatum, cum scilicet Eutychetis hcvresis haoeret in aula vaferrimam protectricem Theodoram qutv astu omni in quascumque poterat sedes, mavel rito Jusliniano vel impie politico cooperante, turpiter uxorinimiumindulgente, intruderetperditissimse sectcV homines, qui late omnia corrumperent, et turpissimis sceleribus sancta qucvque

legendum censet Soucietus Flavio VV. CC. Coss. 6 Scribit adS. Agapetum Justi^iianus imperator, rogatque, ut inseriam professionem ftdei, quam Joannes II, Agapeti decessor, pridem probarat,

consule. Ubi

Justiniano

IV

et Paulino.

scriptorum
mrtcntix.

Proponuntur
notx-

Apostolico et ipse assensu firmaret. Htvc epistota, secundum eam partem, qum ad Agapetum direcla
est, nullam habet ibidem notam chronologicam, at proutinsertaestresponsoriisS.Agayeti,signatura Justiniano imperatore Data pridie Iduum MartiarumConstantinopoli,Flavio Belisario viro clarissimo

profanarent; atque aliunde ipse etiamJustinianus imperator, nescio ex quo alicujus doctrirue fumo
ctvcutiens, in

summi

Pontificis jura involaret,

le-

consule.

EcVautem

litertc

responsorise sancti Pon-

gesque ecclesiasticas condere machinaretur. Fuit profecto totmalispnvcavendis avertendisque opus

tanta animi fortitudine, tanta eruditione et conquanta prseditum fuisse videbimus sanB ctum Pontificem, cujus hic gesta illustramus. Ea porro difficultate non carent quoad chronologistantia,

tificis nostri ibidemsubscriptcV leguntur xvKaleudas Aprilis Constantinopoli, Flavio Belisario viro cla-

Alteram professionem fidei, quse Primasalus, exhibet Labbeus colum. 1801. Hcvc ita subnotatur Datum xvin Kalendas Apri- E
rissimo consule.
incipit,
:

lis,

Constantinopoli, Flavio Belisario viro clarissimo

cum ordinem, quem, antequamtractemus reliqua, investigemus. Atque primo ob oculos ponamus
epochas, quse eruditos non mediocriter vexant, qucvque origo sunt difficultatis non exigucvinfigendo tempore Pontiftcatus S. Agapeti, atque ejus factis ordinandis. 4 Anaslasius in Catalogo tempus, quo sanctus Pontifex Romanam S. Petri Cathedram occupaSedit menses xi, dies xvin vit, ita circumscribit pro quibus edidit Papebrochius in Conatu dies xx; Uterque Pagius Anastasianis mensibus unum de: ;

Gcstorum
eju$ chrono-

tuxit

Cubare hic erroreminnumeris,perspiin eum diem incidant, nec habeat dies residuos ante Kalendas Apritis plures, quam septemdecim. Dederat ad Agapetum epistolam Reparatus episcopus Carthaginensis, qua significaverat, paratam jam fuisse alteram, quam. ad Joannem Ilsancti Pontiftcis nostri decessorem mittere decreverat: sed inter navigii susciconsule.

cuum est, cum Idus Martii

piendi moras, quas hiemis continuatas generabat

asperitas, ordinationem (S.
tis

Agapeti sibi) omniyoten-

trahit, diebus vero superaddit alterum,

atque

le-

gendum

contendit

sedit

menses

x, diesxix.

Hunc

Dei beneficio nuntiatam fuisse, atque eo nomine ipsi fuerat gratulatus. Respondit Agapetus epistotadatav Idus Septembris, post consulatum Paulini

dierum numerum
stasianis; at

asserit reperiri in veteribus

viri clarissimi.

pluribus Catalogis et Mss. etiam Apographis Ana-

Eumdem diem, sine ulteriori nota consulari, prseferunt responsa sancti Pontiftcis
ad e^nscopos Africanos, de Arianis ad Ecclesiam
reversis.
7 UiAriani adpristinas dignitates, quibus inter suos functi fuerant, adEcclesiam reversi admittechronoiogicx
epistolarwn

mensem illumunumpro solo

S.

arbitrio
:

Agapeti figat nullum certe uspiamresectionishujus ducem antiquum profert. Baronius in Annalibus ad annum Christi 535 S. Agapeti Pontficatum, ipsi ineuntis anni hieme inchoatum, ultra alterius initium ad aliquot mensesextendit. In Officio Vaticamv et Lateranensis ecclesicV, quod est ad hunc diem xx Septembris deS. Agapeto cum tribus Leciionibus propriis, Lectionevi

resecat, ut

chronotaxim obitus

rentur,urseratapudPontificem Justinianus, forte

per legatos, nam imperatoris de ea re literas nuspiam invenio. Ut ut est, totus est S. Agapetus in

'

damnandoque sum hoc signatum est Datum

dissuadendo,

eo consilio. Resjion-

nonsolumultraanniunius periodum, sed et ad alterum fere integrum videtur dilatari Pnvsulatus sancti Pontificis nostri; dicitur enim obiisse , expleto nondum biennio quse non putem mere negative ut aiunt sumenda esse, sed ita, ut duos fere annos completos signift:
, ,

Idibus Octobris, sine

cent.
difjicuUates

Denique adS. Ccesarium Arelatensem episcopum duas epistolas Agapetus dedit alteram in causa Contumeliosi, alteram debonis ecclesicV,quorum, adsublevandos inopes, vendendorum facultatem flagitaverat Ccvsarius. Utraque signaturDnta xvKalendasAu:

ulteriori iterum nota chronologica.

pntitur non
exiguas.

Va
,1-

rix citra

lam

Pater Stephanus Souciet Societatis nostrse scriptor, variis Opusculisceleberrimus, ad nonam InscriptioneniAugusUv Pnvtoriiv Salassarum inventam, eruditissime pluribusdisputat detempore Pontiftcatus S. Agapeti^ occasione oblata ex anno Tertio vc Paulini Jun v cc. quem inscriptiopnefert. Laudatcv ejus Animadversiones Ephemeridibus Trivoltianis mensis Maji anni 1720 insertie sunt ibique contendit, 8. Agapctum sedisseanno i mensibus x, diebus xix. Ilorum priusquam auctorum opiniones discutimusjuveritexhibuisse epochas
5

gusti, post
simi.

consulatum Paulini junioris viri HisceepochcV duse aliunde accedunt,

pertinent.

claris-

et

maxime

huc

repetitur ex concilii ConstantinopolitaniActionei, habita Postconsula-

Prima

tum Flavii Belisarii

viri clarissimi, sexto NonasMaji, Indictione decima quarta, ubi dicitur : Assistenti-

bus ceteris clericis ipsiusSedisApostolicfE,qui simul erant cum Agapito sanctas memoriaj

SAlteraeruiturexcod. Vat.Ms.mi,producto aNonsio, multumque laudato apud Paqium in Cntica ad annum Christi 53G num. 6, ubi legitur:
kxemplar
cni,

Agap.it,

ctaiiorum

omms sita
bei nostri

ahas, qucv cum superioribus notis chronoloqicis Anastasii non videntur componi posse, atquein quibus etiam xnter se concitiandis,
rei difficuttas
1745, 178S

qm

Libelli Memwe presbyteri ac xenodofactus est episcopus Constantinopolitanus

,

Habe illas, tector, ex editione LabtomA. Conciliorum,columna

est.

suo die in Idus Martias iterum post consulatum 1 aulmi Junioris viri clarissimi. S. Mennas patriarcha Constantinopolitanus consecratus est a S. Agapeto. et in Anthimi hseretici locum
suffectus,

ul

DIE VIGESIMA SEPTKMBKIS

t

ut ejus Acta probanl. Posset et hic locum habere epocha mortis Joannis II, decessoris S. A^apcti quamMss.pturimi Catalogi Anastasiani, Freheetscriptores, Ordericus

L66

nanusscilicet,duo Thuanei,regiuset Mazarinus, lib. 2, Luitprandus, Abbo et Marianus Scotus in Chronicis apud Pagium in Critica Baronii ad annum 535 num. 2, signant

hujus ad ittum, corruptas esse, etarbilrati sunl ubique substituendum esse, Post consulatura Fla^ vn Belisarii V. C. Subsidii aliquid habebal fuec opxmo, ab Actione i concitii

ttCT'Al
l. c.

eodem procut dubio anno

revera msignitur.

Constantinopolitani,

habiti;

quo in Orienle

egerat, et obierat Agapetus,

quwque hac epocha

motimina l*xi, Pa-

contigisse, sexto Kalendas Junias, seu die

xxvn

Maji.

obitus Joannis II, teste seepe laudando Soucieto, convenit inter eruditos ; eam~

De ea epocha
hic, ut

llConjecturx tandempondus addidit Cardinahs Norisn felix inventum. Is

tzone Historica

enim in

Disse-rta-

certam tantisper supponemus. Ceterum dicit Anastasius, post Joannis II mortemvacassesedem dies septem, vel ut habent alia exemplaria, dies sex. Hisce stantibus, conficiunt qui Anastasianum Catalogum commentantur, quique illos sequuntur recentiores chronologi, S. Ag-apetum Romanam Cathedram ascendisse die tertio mensis Junii, Dominico nimirum, quo consecratum fuisse sanctum Pontificem censere debemus, cum nihilobstet.
ad ipsam.

dem nos

apudPagium
num.
5,

vera tales notee consutares epistolarum \gapeti ad Justimanum reperiuntur, quales ex conjectura

De uno ex Trinitate carne passo ad annum codicem Vaticanum produxit, in quo rein Critica

gn

CW535
Vati-

emendatas taudati chronologi desiderabant.

:

camilhus codicis talem nobis notitiam suggerit Pagius, ad annum sequentem nurn. G Notatur num. 4961. 'Illum Marcellus IIPontifex,cum Eugm-

bmam

Itaque inter instrumenta jam allata, quatuor

:

habemus signata more orientalium

tria sub consulatu Belisarii confecta, decimo quarto scilicet, decimo octavo, et die aliquo posteriore mensis Martii, neque enim pro mendoso xviii Kalendas
1

antea ecclesiam administraret, a monachis sanctseCrucis Fontis Avellan* acceptum, Vatican* biohothecas donavit. In ea Epistol* 243 Pontificum Eomanorum, a Siriciousque ad Vigilium, ac quorumdam etiam imperatorum, praefectorum urbis ac prajsidum, una cum g-estis Ecclesiasticis legmn-

determinatus alius substitui hactenus debet. Superest Constantinopolitana synodus sub Menna, cujus Actio I notatur post consulatum Belisarii die 2 Maji, quojam e vivis excesserat Ag-aAprilis,

rum
nii

RlicodiciomniaNorisiusetPagius tribuunt, atqueexeohujusmodistatuuntchronotaxim Acto- E

tur.

pitus, sanctge memorise.

Instrumenta reliqua,

S. Ag-apeti. Consecratus est Pontifex Juanni Christi 535, qui in Occidente, Post consulatum Paidini junioris, in Oriente, Consulatu

vel

notam consularem nullam habent,

nioris V. C. Epistola S. Ag-apeti

vel stilo Occi-

dentis data dicuntur Post consulatum Paulini ju-

ad Cecsarium Aredie ix Septembris

latensem, xviii Jidii, altera ejusdem ad Repara-

Ejusdem anni xvm ad Ceesarium Arelatensem, ix Septembris (vel Decembris, ut vult Pagius, dequo infra) ad Reparatum episcopum Carthaginensem dateesunt
Julii
cel alterius Ag-apetus profectus est Constantinopolim, atque eo pervenit ante Februarii finem anni 536, qui inscribitur Post consulatum Belisarii. Ibidem
initio,

Flavii Belisarii, notabatur.

tum Carthaginensem episcopum

a sancto Pontifice titerse. 12 Sub ejusdem anni 535 finem,

etativrum
vu * garit
.

signantur. Epochas hasce omnes hactenus considero ut sinceras,correcturus postea,si quid emen-

dandas certo suaserit. Interim ex allatis patet, primo, S. Ag*apeti, Pontificatum restringendum esse inter diem vn Aprilis, sub considatu iv Justiniani et Paulini, quo die scripsit Joannes II, ejus decessor, ad episcopos Gatlige de Contumelioso, atque secundum Maji post considatum Belisarii in Oriente, ubi Actione I synodi Constantinopoli-

mense Martio professiones fidei a Justiniano accepit, et ad illas rescripsit, deposuit Anthimum hmreticumpatriarcham, et pro eo Mennam ordinavit Die in Idu^ Martias, iterum post consulatum Paulini junioris V. C. et Romam denique re-

tamejam dicitur
nullum ex

Sanctse memoriae. Liquet etiam,

versurus, obiit xxii Aprilis, exactis in Pontificatu mensibus x, diebus xviii, vel xix. Atque
hcec,

Recentiorum
in Hs

compo-

nendis

allatis supra instrumentis, nisi forte initium epistolas ad Reparatum, quod infra discutiam, suadere, extendatur tempus ejusPontificatus tdtra xviii Julii post consulatum Paulini, quo scriptee sunt primse S. Agapeti titerse ad Ccesarium, et medium mensis Martii, Flavio Belisario v. c. consule in Oriente. 10 Nunc recentiorum circa heec labores videamus. Baronius, Pagius, Norisius, Labbeus, Sirmondus, aliique, qui anniperiodo Ag*apeti Pontificatum includunt, iv Justiniani et Paidini consulatumcomponunt cum anno 534.; Belisarium vero, cessante in Occidente considatu, sequenti anno 535 in Oriente sine collega considem statuunt atque ita ipsis annus Post consulatum Paulini junioris,
:

admissa

tione, in

notarum considarium emendaeorum chronotaxi non rnale cohserent,

ita

corrigendus sit etiam Anastasius, Ag-apetum ambulasse Constantinopolim x Kalendas Majas, et secunda remaneat difficultas illa ex Reparati verbis, quae Baronium F in eum errorem induxit, ut crederet S. Ag*apetum ipsa hieme dudum ante tertiam Junii mensis anni Christi 535 fuisse consecratum. Hanc declinat Pagius, pro arbitrio et sine necessitate midans iterum unam notam chronologicam. De Anastasii toco recurret alibi sermo, Secunda difficultas etiam locum habet in chronotaxi Soucieti subjecta, quare iltam hic dtscutiamus.
nisi

quod

asserens,

S.

13 S. Ag-apetus epistolam

suam ad Reparatum
:

ocoAjt,

cum

consulatu Belisarii, in

annum

Christi 535
Justi-

episcopum Carthaginensem apud Labbeum tomA

Consit. col. 1792 sic orditur
litteris indicasti,

^ 19"*
"*J
tl , 0i/lx

concurrit. Hiscepositis, queeritur,

quomodo

Fraternitatis tuae

Con-

nianus professionem

fidei Ag*apeto Pontifici in-

post epistolam decessori

meo

di-

tecrati
'
J

iga-

scribere potuerit Pridie

Iduum seu

die xiv Martii

atque Ag*apetus illi respondere quatriduo post, seu xv Kalendas Apriles Flavio Belisario V. C. consule, si Ag*apetus non ante iii Junii illius anni, quiin Occidente signabatur Post consulatum Paulini, in Orientevero Flavio Belisario V. C. consule, consecratus sit Pontifex, atque Joannes II, ejus
decessor, usque ad xxvn Maji ejusdem anni superstes fuerit, Nodum hunc secantes Labbeus et alii, ex conjectura crediderunt, notas chronologicas omnes literarum Agapeti ad Justinianum, et

rig-endam inter navig*ii suscipiendi moras, quashiemis continuataa g-enerabat asperitas, ordinationem

"'

nostram tibi omnipotentis Pei beneficio nuntiatam gratulatum te fraternitatis affectu, quia Pontificatus mihi Divinitas indulsit officium, quod de sinceritatetua non sumus admirati. Atque ea epistola Ag"apeti^^datavldus Septcmbris, post consulatum Paulini V. C. Igitur, cum destinatas ad Joannem II Reparati literas hiemis continuaLv asperitas moraretur, muntiata est Carthagine S. Agaet

peti

DE
i t*c

S.

AGAPKTOI PAPA
Qalhcepag. 910) Achillem quatit.Yerum est,(inquit controverCardinalis Norisius in llistoria quod
siffi

kOCTOftl

^consecratio.Ath^^

J.C.

SSamm^.
Zn
wnjan

ut

supra innui consecraUo-

eodem mense nona Decembris, nuiReparati literis responderit omma tstarum ut habent vulgata ZiScptvnbris,
literarum exemplaria.
nuntiusprobabilius

sancttPontificis sequens sxviret hiems, innotuisse, atque hunc oJdinationeln Reparato Agapeto de ea gratulatum fuisse

passo, pag. 90 ct 1)1 citet de uno ex Trinitate notatum num. MairasorSptumWbliotheoffl Vaticana3 Crit. ad an. 536 num. 0. habet 961 (Pagius in epistolas Ponttfeum, a Si4961 contiuens ccxun in illo tna inad VigUium, asseratquc
ricio

sermo est, signan anno strumenta, dequibus nobis Pergit deinde SoueiePost consulatum Belisarii. r tusmanuscripti istius

usque

^Pnmo,

P inquit, (Juale est Ms. illud

^ ^^^
;

NimUUega-

eo-

detn,quoordinatus
est,

14 Soucietus, conquestus, mutart, Josolo neoterici itlius arbitrio

vulgares notas

9t itei

Prufn um

nihil quod cjus protur quod id nobiscommendet, asserit Cardinahs Nobet antiquitatem. Secuudo Ms. usum essc, plunma risius, Baronium eodem

mcnsem

mtnse,

Reparatum, eodemque dedisse literas ad V 0. Post consulatum Pauhm more Occidentalium, chronotaxt Quomodoprimam difficultatem in sua sub consulatu salvare conetur, et S. Agapetum videbimus de Belisariiin Oriente sistatjamjam Porro nonvidetur hecc secunda solum hic agimus. itchronotaxipenitus tolli etenxm juxta B in ejus Conmense Septembri, consule Behsano,
.

Zptembrem retinendumcenset, signabatur consulatu dem anno, qui in Oricnte JusUmanum Ssarii scripsissc Agapetum ad signatas

o^naturqueeo-

priscce iude excerpsisse praeclarissima Annales, pretium menta,quse in ejustranslata

si

aetatis

monulllis,

qupa alia, addiderint. 17 Hoec si ita sunt, si

notam consularem

lbi

m-

dc codicc

Iii-

venit Baronius, qualem producit auctoritatis esse, suitque Ms. alicujus in hac re hasce, quibus ad stabiquare notas chronologicas

Norisius, cen-

ficnno lau-

dato a Nori-

siojudicium,

non desumliendam chronologiam opus hahebat, quare ne illis rem nnn confecit, quare ex psit
assignavit qutiem
tio talis est,
?

Atque hxc Soucieti obsema-

videtur zndustantinopoli agebat S. Agapetus at non ex Onente, ad Leesaet

:

lam,

tim intuitu gustias non licet mihi

ut Norisii emendationem primo stasuspectam reddat. Per tempons an-

examen
;

et

judicium de

Suadet paret credibile, consecrationem Agapeti Africanis tum episcopis, inter quos et Romanam Sedem erat commercium, non temporis tam frequens nisipostsexvel octo menses innotuisse maxime cum Roma Carthaginem tam exiguus trajectus
;

Pauhm Occidentalibus usitata Post consulatum ConstantiV. C, qua non videtur usurus fuisse nopoliadhos episcopos scribens sanctus Pontifex, qui instrumenta, qiuvcumque ibi alia condidit, Orientalium more Belisarii Consulatu insignivit. idem temporis ratio, neque enim mihi ap-

Roma, formula rium et Rcparatum scripserit. Id suadet

bitatum, quod

interim codicis, laudato Ms. Roma exposcere notitia a Marcello II repetitur, cujus prima fere testiauctoritate, contra plurium aliorum Mss. monium stare nollem, nisi satis stabilita aliunde

chronologia talem emendationem suaderet, quod utrumque sequenti probabo. Exhibeamus hic Soucieti chronotaxim. Illi Justiniani iv et Paulini junioris

consulatus

cum

eerse

Christianse
in

anno 535 concurrit. Anno sequenti, cessante

Occidente consulatu, Belisarius in Oriente sine collega processit. S. Agapetus statuitur consecraJunii sub consulatu iv Justiniani tus Pontifex

sit,

CaiVhagincm
pcrvenit, (Ui/ue

pauh

post

utpaucis diebus conficiatur. Ego certe suspicor, eodem mense, quo consecratus est RomxS. Agapetus, nuntium Carthaginem ad Reparatum pervenisse, atque hunc pauto
1

imperatoris et Pautinijunioris, seuanno Christi 535, sub cujus finem, vel sequentisinitio, creditur profectus Constantinopolim, atque ibi scripsisse ad imperatorem, ab eoque accepisse professiones fidei, signatas more Orientalium Consutatu
Belisarii.

post epistolam dedisse ad Pontificem, quw mense Augusto, vel forteprius,per legatos patrum Africanorum Romam perlata sit, ad illamque responsum, per eosdem legatos reddendum, miserit

S.

Agapetus v Idus Septembris, quas

epistolie valgata

est vulgaris nota chronologica. Necque sic

torquentur recitata sujyerius ex epistolse initio apud eos saltem, qui non delectanturstrictissima ubique expositioneverborum, utinfralatiusvidebimus. Certehiemem, seu turPontificis verba,

bines proceltasquehiemates, in urbibus maritimis

littoris Africani, quandoque extendere usque ad provectum Aprilem, non est rem adstruere inauditam. Demusjuxta hanc opinioaem meam, hiemem, quam Reparatus videtur innuere, illo anno ultra solitum protractam fuisse, usque ad finem Aprilis perdurasse, ventos brumales et contrarios spirasse, imo nec Reparatumsic invigilasse, utpri-

mam
tus
tius

sit,

moxmittend<ic epistoLv occasionem aucupanon wgre inteltigentur S. Agapeti, seupoReparati in s&pejam laudata epistola verba.

Christi 536 in illa chronotaxi Ejusdcm Agapetus Constantinopoli ad Cxsarium chromlogia nom Arelatensem et Reparatum Carthaginensem episcopos, signatque literas formula Occidentalibus p usitata, Post consulatum Paulini V. C. Denique sequenti anno Christi 537 apud Constantinopolim moriturPontifex,non diu ante Actionem l concilii ibidem celebrati sexto Nonas Maji, post consulatum Belisarii V. C, exactis in Pontificatu anno i, mensibus x et aliquot diebus. Et hasc quidem, in quantum ad Acta S. Agapeti pertinent, satis limpide fluunt, sed obsunt aliunde non pauca, ne admittantur. Ac primo, Soucietus hic toto anno receptum ab aliis ccrse Christianze exordium antevertit, neque satis probat iv Justiniani et Paidini consulatum cum anno Christi 535, et non cum prcecedenti ex aliorum omnium chronotogorumsententia componendum esse. Putem, inquit pag. 904 et seq., posse probare me, primum Christi
18
scribit

Eodem anno

Nunc laudandum sivpiusSoucietumaudiamus.

mimmni
indeadPon.
tipcem tegn-

u. Stephani
Soucieti

16 Postquam monuit arbitrarias criticorum emendationes notarum chronoloqicarum, ' qumin " .... antiquis instrumentis reperiuntur, eliminandas esse, si cum itlis chronotaxis reliqua, debito fundamento nixa, sine vulnere componipossit, sic eorum, qui in literis Agapeti adJustinianum, et hujus adillum,tegicupiunt PostconsulatuniBelisarii,

annum, seu initium gerse vulgaris, esse annum consulatisCossiCorneliiLentuli,dicti Isaurici,etL Calpurnii Pisonis, qui Augustus dictus fuit. Id quidem hic suppono, nam probationum deductio longius me
aveheret.

19 Atqui a consulatu Lentuli et Pisonis usque ad iv consulatum Justiniani imperatoris consulatus dxxxv numerantur; igitur Paulini consulatus incidit in annum Christi dxxxv. Si recie eruditis-

nenuesads ^ndeproba(ac8t'

simi

DIE YICEsiMA 8BPTEMBBIS

simi scriptoris rnentem assequor, consentit cum Onuphno Panvinio in figendo initiovulgaris <erie, sed retinet, quos ille omisit, ut rediret in viam,
tere, et adannumposteriorempertrahere,

167

anno Christitll consules M. Aurelium Probum Augustum, et M. Aurelium Paulinum, sicque in

i ']>
l

subsequentibus annis pergit uno anno consulatus t!, "' r >'<--<l' l ^i><"t"l>l !> ,soUdisplane argumentis opus esset, ut quis contra eruditorum pene omnium sententiam evinceret. Christum nalum esse Consulibus Augusto Csesare xm et M. Plautio Silvano, adeoque initium serte vulgarisa

quo rurehronoUh gicis non convenient. Facile esset id, quod >issero, ex innumeris instrumentis probare, al ne longius a 8. Ag-apeti temporibusexcurramus, sufficiat SoucieticomputumadsynodumConsi' nt nopol >>nnam
sus Indictiones

cum omnihus

aliis notis

I.C

>

crpr.tr>. K>ns]>rimaAoiiosignatae8t: Po.st consulatum Plavii JHissarii V.C. sexto \onaa Majas, Indictionedecima quarta. Eodem modo reli,

svhM,

pvoximesubsequentiKalendisJanuariiconsutatu Cornelii Lentuli et Calpurnii Pisonis, desumendum esse. Certe res heecprobari merebatur, cum Pagius in Dissert. de Periodo Grxco-Romana, in

nimirum eodem mense Majo, quarta et quinta mense Junio, eodem anno consulari, eadem Indictione decima quarta notantur. AnnusPosl consulatum Belisarii Soucieto est annus Ch w
et tertia
;

quee ejusdem concilii Sessiones, secunda

Apparatu Chronologico et alibi chronologi alii, non contemnendas pro sua sententia rationes
mrse Christianzc initio, nescio, an quae inde pro se deducit laudatus scriptor, satis cohmreant. nctjuc inde 20 Sirmondus ad concilii Aurelianensis iii in ra commuJa collectione Labbeitom. 5 col. 301 subsvriptionem
protulerint.

Quamquam, admisso hoc

igiturexejus methodo operemur. Annisool subtraho 312, supersunt 225; divido per lo;proveniuntVo atque ita Indictionem 15 habeo, mense Majo et Junio, cum anno Post consulatum Belisarii currentem; non decimam quartam, quse in
:

Actis notantur.

ZZPorrosicut secunda
scriptione concilii
iii

Indictio,

quam

in sub- *atucoh*ret

hanc

Aurelianensis reperit Sirest reliquis notis

Lupus

in-

Christi

nomine

ecclesiae

Lugdu-

mondus, in ejus

et

aliorum plerorumque scriptopo-

nensisinetropolitanusepiscopus. .subscripsi.Not... die Nonarum mensistertii, quarto post consulatum Paulini junioris viri clarissimi anno xxvn regni

rum

chronologia uno anno

sterior, et

cum

illis

tamen

in chronologia Soucieti

domni Childeberti regis, sic observarat Jn Lug-dunensi autem (codice Ms.) omisso Childeberti regis anno, Indictionis numerus adjectus est, hoc modo
: :

eodem anno convenit, ita qusecumque Indictiones inillorum chrcnographorum sententia cum annis
consularibusco?ispirant,cumiisdemnecess>>><opu-

Lupus

in Christi

nomine episcopus oonsensi

et

gnabantin compiduSoucicti cumibi consularesanni,uno ubiqucvulgoriscTrxanno retrocedant. Non

censeo notas chronologicas omniumferc antiquorum monumentorum evertendas, id mendosam concilii Aurelianensis subscriptionerx tuea>,>v:r,

consulatum Paulini junioris, Indictione secunda. Verum Indiciio secunda non congruit mensi Majo hujus anni, sed prima. Quare manifestum est mendum. Labbeus ad eamdem subscriptionem notavit in margine Additur

>

subscripsi, quarto post

in qq. cc Indictio secunda,

male

fuit

enim prima

dumtaxat. Postquam Juvc retulit Soucietus sic fereprosequitur-.Cardinalis Norisius, Schelstratius, Pagius, et quotquot alii chronologiam Bellarmini sequuntur, in eodem casu sunt circa Indictionem illam.
scqttitnd

nequeigiturnovamchronotaximamplectipossKni. Quod si errorem in initio Indictionum velit quis, retentis ceteris, emendare, nihil proficiet, ut sequenti demonstrabo eademenim, ni fallor, in chronologia vulgari obtinebunt.
;

21

Quod ad me

II.

Examinatur, quo mense

et die

spectat, pergit Soucietus, nul;

qwe

Paulini considatus Christi 535 incidit, adeoque quartus post consulaium Paxdini, est vulgaris zerm 539, quo, mense Majo, fluebat secunda Indictio. Asin

lam

hic diffwultatem patior

S. Agapetus Cathedram ascenderit et

annum

mortuussit. Ejusdemin Fa-

stissacris

memoria.
F

serta hactenus sic deinde probat

3

905, Indictio secunda non nisi nxxxix concurrere potest; namcum Indictiones inchoatae sint anno cccxn, si cccxii subtraxeris annis dxxxix, supereruntccxxvn, quossi diviserisperxv, invenies quindecim Indictiones, et annosduos residuos, adeoque anno dxxxix est indictio n. Si igitur annus quartus post consulatum est n Indictio, is alius esse non potest, quam dxxxix Christi, non vero dxxxviii, ut Baronius et Pagius crediderunt. Et si annus quartus post consulatum Paulini est anuus Christi dxxxix, ipse annusconsulatus ejusest dxxxv ejusdcm aera. Ita Sirmondum,Labbeum, aliosque fere omnes chronologos ex nova sua chronotaxi correcturus laudatus scriptor. Verum is ipse in idtima probatione, nisi fallor, errorem suum manifeste prodit, et suam ipsius chronotaxim

eadem pagina cum anno Christi

sistemate Soucieti Indictionum 'exordio, videntur reliqua huc reduci posse

orrecto in
;

[nquiritur,

an temporr
f.nsututuf

An S.

Agapetus

Romanam

considatuiv Justiniani et tum sequenti anno, qui in Qriente notabatv.r considatu Belisarii, et in Occidente Post consulatum Paulini. Primwm tenet laudatus scriptor,secundum chronologi reliqui fere omnes. Porro Soucietus nihil pro sua sententia hic subsidii habet ab
anticipala unoanno vulgari sera; etenim, cum at annis Christi nulla hic desumi possit uspia>>< epo* cha, chronotaxis gestorumsanc/t 1 '>>>>/'/<<_ cs< planejuxta annos considaresordhw^-i poterit; ita utpro utraque chronologia eadc i prorsus hicar gumenta faciant, quec nunc examino. Primam
'

cathedram adierit sub Paulinijunioris, an tan-

subvertit.
prontissit
sibt,

opinionem, sedisse nimirum

S.

A^apetum anno
t

nerjuc

Vulgarem seram anticipat anno integro, interimlndictionum exordiumaconsulatu Constantini 2 et Licinii 2, recte quidem cum aliis, repe22
tit;

anno Christi 312 correspondet,

considatus, qui reliquis chronologis in ejus chronotaxi in sequentem differendus est, sumendumque initium Indictionum ab anno Christi 313, nisivelit Acta omnia, quee Indictionibus notata sunt, everis

sed

uno,mensibus decem et diebus aliquot, nonpauca commendant, eaque talia sunt, ut nisi aliunde non pauciora, nec minus graria repugnarent, manibus pedibusque in iliam irem. Acta sancti

primum aliquorummensium brevissimum spatium, quo in culPonti/icis perpendenti, o/fert se

Septembris Tomus VI.

gata Pagiiet aliorum chronotaxi res tot tantaeguB geri debuerunt. Et quamvis singuixnon plane inepte 2G

u;s
u.rflr
>

D.K

S.

AGAPETO

PAPA
xxn
Apritis, quo die

J.C.

Pautini
niorit,

jti-

bidem pte ordinata disposxtmque penodum appanut tamen intra tam angustam compulsse. cum aliqua violentia laudatus Soucietus 25 Insuper certumest, ut
_

exhibemttur

gicas habent posteriores

ex

I)

Anastasii loco supponitur ingressus Constantinopolim, nam signatmsunt Post consulatum Paulinl, quiannus ceriV um Belisarii in Oriente consulatu
>

an
(n-

pag. 907 advertit, quod

soris
s.

nulla Joannis II prsecest

annum

ejus^ A^apeti, Acta, quse habemus, cogant

concurrit,etearumnullaantemensemJuliumdata legitur,utCommentariihujusnum.Setseqq.videre
licet.

lum sequfnti

Pontificatumextendere ultraconsulatumPaulini Majunioris, cum sub eo, etquidem ante mensem signata sint,.qumcumque nobis ejus monujwn,

28
fit

Porro ex ipsis

illis

epistohs lucidentissimum wrdfom

"

mentasupersunt. Accedd aliuda notischronologinidlomodo cis Anastasiiin Catalogo, qux iterum Pagii et aliorum chronotaxi intein contracta vero gra servaripossunt. Scribit Anastasius :Qui Agapitus ambtilavit Constantinopolim x Kalendas
Maji, ingressus Constantinopolim, et susceptus est

Diaconum, legatos a synodo Africana Romam mistificetractasse.

Cajum etPetrumepiscopos, atque Liberatum JJ**"

sosfuisse,atqueibidemlegationisnegotiacumPon-

Non

est

minusmanifestum,

Roma

Nidlum mensem in laudatorum chronologorum computu Majum egit Ag-apetus, consecratus die iii Junii et mense Aprili anni sequentis mortuus Quocumque igitur sensu ambiguam Anastasii phrasim accipias,sive
Agapitus episcopus

cum

g-loria.

pereosdemillos legatos responsamisisseS. Ajrapetum adReparatum ceterosque synodi Carthaginensisepiscopos, non vero Constantinopoli ubi ex primaopinione tumtemporis agere debuisset sanctus
,

Pontifex.Confirmariidpotestexipsisepochis t quibusinstrumenta illa insignitasunt -.epistolse enim illxnotaschronologicashabent Occidentalium morescriptas ubicontramonumentaomnia,qiuvConstantinopolinoscitur condidisse Agapetus. ConsulatuBelisarii, formula Orientalibus usitata, subt

credas \ Kalendas Maji conneclendum cum ambulavit Constantinopolim, sive cum ingressus est,
sive denique ambulavit Constantinopolim,
I!

exponas

signata sunt.Neque dicet, opinor, aliquis, profecto

S.

Agopetm

Romascilicet,nitmquai chronotaanm cum ejus verbis compones, quse tamen in priori opinione optime eombinantur. 26 Deinde, cum in illa totofere tempore consulaj9(?rprofcfliisfst,

jamin Orientem Pontifice, legatos Carthaginenses

Romam

appulisse t compertaque ejus absentia,

it-

Cathedram
adiertt.

tus Belisarii statuatur Agapetus in Orientefuisse,

scrrttn/f,- efiatn illxsse

quse

iltorum instrumentorum, subeodem considatu Constantinopolicondide-

lumeosubsecutos fuisse; hsec enim credibilia non sunt,cum de itinere illo apud Liberatum nulla uspiam fiat mentio. Inhacopinione,nonsolusetiam Reparatus, sed omnesinsupercongregatiCarthagine episcopi mortem Joannis II, cui illorum epistola inscripta est,

! Pontife.r e/ imperator, notse elironologicsc,

anno fere integro ignorassent,

credibile.
<>nu ChrUti

quserursusaPagio e/ aliis luxari et emendari de* bent, utietiam ultimoproducta epochaapudBibliothecarium,pro qua substituendumjudicant, \ Kalendas Mnrtias. Al cum testem hic ilcrum neminem antiquorum habeant, atquein omnibus Mss. Catalogis legatur x

quod non

est

magis

29 CerteS. Agnpetus in illa opinione mensesresi-

KalendasMajas, posset videri tota

duosconsulatus Paulini, et unum etiam atterumve scquentis anni statuitur moratusinltalia, atque adeo iegati AfricaniRomam tantum venissent sub finemprimi anni Pontificatus ejus, velforte etiam
,

538,

f/ui

in

Ftutis est

auctorumillorumchronotaxisexmerearbitrariis notarum chronologicarum luxationibus consuta. Quamqudm, hisce non obstantibus, nequeo a secunda sententia avelli. Qui unius alicujus Pontificis solum gestaexaminant,liberius nonrarosolent tempusPontiftcatusejusextendere t velcontrahere
t

sequentisinitio t quodmihinullomodoapparetverisimile.

Atque hsec sunt, quse faeiunt, ut a Labbei, Pagiietaliorumchronotaxihicnondiscedam. Restantquideminillacorrigendsenotse chronologicse instrumentorum a S. Agapeto in Oriente condi/orum, quse, si Belisarius Kalendis Januarii Post consulatum Paulini in Occidente, consulatum in Oriente accepit ,eteodemdie sequen/ i anno Syracusis deposuit, nec notata sunt Constantinopoli instrumentaejusconsulatu,donecibidemdedeposito eonstitit, nullo modo salvari possunt. At emendationem iltam suadet Ms. a Norisio productum. Quamvis vero illucl ab antiquitate et prsestantia

parumcurantes,quiddealiisaliquot,quiillumprsecesserunt in Cath dra, velsubsecuti sunt, faciendumsit, Recteneid faciant,judicenteruditi.Certe

<go initium Pontificatus S. Agapeti ad Paulini C junioris consulatum, seu annum in vulgari >hronologia 534, retrahere audeam, facitprimo chronotaxis Actorum prsecedentium aliquot Pontificum satis solide, quoad annorum saltem numeapud laudaios auctores stabilita. Probabiiiar %1 Illam inquam,perturbarenecausim,nec ve081 snit-ndx
s

jU.I

lim,maxime,cumidfieri non videaturposse, nisi

expunctisetmutatisinnumerisnotischronologicis vulgati Anastasii, dum ejusdem una hicalterave

tantocummoliminedefenderetur. Verumquidem quodActanullaJoannisIIreperiantursignatapostAprilemmensemsubPauliniconsulatu t sed

est t

auctoritatemtantamfortenonmereatur quantam illi laudati superlus criticiiribuunt, cum tamen illifaveat chronologicus ordo reliquus gestorum S. Agapeti, emendatio nostra hsec chronotaxim sibifaventem habet, et ducem scriptorem saltem antiquum, quorum alterutro carent mutationes aliarum epocharum in prima opinione facient

dse.

'''

istrumenta hactenus prolata sunt, quseante Post ejusdem consulatum subscripsisse

mprobent, proindequeparesthactenus utrimque vis argumentinegativi.Nostro aliunde

liumacceditmaximum etenimcum sanctus

:

Pontife >\ A alendasMajassubconsulaiu Belisarii

Constantinopolim in prima chronotaxi ingressus

80 Corrigendus etiam in chronotaxi nostra est AMasteM7ocMS:Anibulavit'Constantinopolim x Kalendas Maji, atque proeolegeadum-Mnrtii, Mensis forte ab Anastasio duobus literis Ma notatus, pronissimam errandi occasionem amanuensi prse. buisse potuit, atque ideo facilius est toleranda emendatio.Igiturex hactenusdisputatisS ,Agapetus

Post

consu-

latum Pavr
Uni,
illigat

sit,jamperundecimfere

dram
/

Romanam Cathe-

o<

cupaverat,
"
;

;:""'

;,,/

instrumentaomnia, quse haneinsignita,Constantinopolicon-

>/

^fmedebuit quodmihiapparetprorsusincredit

oile.LerteS.

^^profectusinOrientem,inde

^muamposteareversiisest.Litermetiamomnes ^ssanctusPontifexsubsignavit.notaschronoloi

diem inquiramus. Dixiquidem^ inum. 1, Soucietumtamquam certum a Pagio mutuari, ordinatum csse sanctum Pontificem die iii Junii; cui opinioni aperte suffragantur
die
ii

adivit Post consulatum qui cumanno Christi 535 in vulgari chronotaxiconcurrit; ulterius nunc in mensem et
Paulini V.
(/.,

RomanamC athedram

Anastasii codices qui

dies-

xxvn Maji Joannis II obitum locant

que

DIE VIGESIMA SEPTEMBEI8,

quedeindesexvel septem interpontificii determinant. Verum, quod hic Anastasii auctoritati conceditur, aliunde ipsi decedat necesse est. Ftenim, ut fatetur Pagius in Critica ad annum Christi 536 num. 10, in exemplaribus Anastasianis et omni-

1(59

mur,

fluct faritis

rhronotn
in

/,

>>>

,,<< }>, ,,!,(..

NOMI
1. C.

catus. Joannes II

in: Papebrochii

Conatu dicitur

Ordinatus

bus Catalogis Pontificum Romanorum Aprapeto tribuuntur menses xi, dies xix vel xvni; quse, si mortuus est, ut scribit Anastasius, x Kalendas Maji, neutiquam cohserent ; cum sic menses tantantum x et dies xix sedisse potuerit.
debili futtdo-

Dominica, anno srilicet Christi quingentesimo trigesimo secvdo. Sedit annos nmenses iv, dies in, atque adeo usque adxxuApritis anni 535. Vacavtt Sedes die completos, vet incomptetos septe? et Agapetoa est ordinatus anno dxxxv, xxix Aprilis in Dorninica tertiapostPascha, quod eoannoincidr,/ in diem

xvnn Decembris

31

Non

hsesitat

quidem ad

mento

niti-

hasc laudatus criti-

tur Pagiiis
in fir/endo

cus, sed sine scrupulo pronuntiat,

S.

corrigendum
:

Anastasium, legendumque menscs x ne

vin ejusdem mensis. 34 Sedit Agapetus menses xi, dies xi\,vel\vm, atque ita exeurritur in xvn Aprilis sequentis
Christi anni, quem diem ilti emortualem Grseci statuunt. Atque hsec chronotaxis ut nuda et simplex est, mihi prseptacet aliis, in quibus,dum conciliandus secum Anastasius assumitur, idem

die x\\x.tjut-

dem menMu
nnni pratee(Unlii.
ttrit

scilicet

Ag-apetus statuatur supervixisse initio synodi

Itlu-

Constantinopolitamc, ubi sancta* memorise dicitur, vel Joannes II non obiisse xxvn Maji anni superioris,

quod tamen habet ut indubitatum. $ed non

satis

firma mihi apparet talis ratiocinandi methodus: constanteret ubique asseritur S. Agapetus sedisse menses xi et dies aliquot haec tamen nota chronologica certe mendosa est, quia scriptores
:

non minus tuxatur. Deinde in nostra hac non diff,culter intelliguntur, qusc de Reparati ad Agapetum epistola preecedente num. L5 observavi; sic enim facite sancti Pontificis ordinatio potuit illi,

aliquiet Catalogi notas dtias quaspiam chronologicas habent, quse cum hac non cohserent, dum inI'.

nondum penitus remissa hieme, Carthagine nuntiari. Nunc antiquum Sancti cultum ex Fastis saeruamus. Ibi ad tres potissimum Oies S. Ag-amentionem invenio; ad xvn scilicet, ad xxn Apritis, et ad hunc xx Septembris. Mauroigcus quidem xxin Aprilis, et ad hunc xx septembris. Maurolycus quidem xxni Aprilis Ag-apetura Pacris
peti

atque ii non pauciores,variant in iis notis, ad quas constanter assertam aliam emendatam cupit. Credo ego, huic potius adhserendum, quam iltisjuxtaque hanc ordinandas et exigendas retiquas. Itaque examinandum est, an initium Pontificatus S. Ag-apeti retrahi non possit eo, unde usque ad Aprilem anni sequentis, xi menses et dies consignati fluant. Constans est in Anastasianis codicibus epocha mortis S. Ag-apeti. Defunctus est, inquit, Constantinopoli x kal. Maji; hinc retrogredientibus per menses xi et dies xix
alii codices,

terim

pam

nuntiat, cui consonant codices Victorin.et reginse Suec. signatus nur. 130, mt> r Auctaria

Usuardina apud SoUerium: apographum vero Hagenogense xxi cjusdem mensis ita iSider. illum cetebrat Romae S. Ag-apiti Papze, qui multum in
.-

vel xviii occurrit sexta Maji, qusc

Dominica

anno 535 erat sed ab ea, usque ad xxii Aprilis sequentis anni, numerantur menses xi et dies tan:

Hic ingressus est Constantinopolim, ct Justinianum imperatorem ab errore revocavit Arthemii, ipsum Arthemium dcstituendo, et Menam Catholicum virum constituendo.

Gestis Pontifi'-;ilibus laudatur.

tum
cUoacUUPontificatns. S.

xvi.

Hic Arthemius in Christo duas neg-abat naturas. Et obiitPapa Comtantinopoli, et transfertur in Romam,
et

togiccC Anastasii, nisi

Agapetus

alterutree notsc chronoconsecrationem sanctiPontiftcisaDominicodieinferiamquintamvelsextam

32 Igitur

mendosx sunt

cum
35

gdoria sepelitur in ecclesia S. Petri Apostoli.

fecit.
sancti Pontitificis

Hic etiam Constitutiones

Verum

satisliquet

ejusmemoriam adiexxu
certe die

rejicias,

quod conciliandis

illis

non

facile conces-

Aprilis, quo Anastasius sancti Pontificis obitum

figit,

memo-

sero Alia igitur viaincedere lubet. Grax-iomnes constanterin Fastis sacris, dequibus infra, S.Aga-

avulsam

esse.

Eo

apud

ria in Lalt-

illustrissi-

obitum figuntdiexvn mensisAprilis, quoejusagitur apud illos memoria, ut videre licet apud Papebroehium in Conatu. Is ibidem asserit,
peti

dem

Griecis in ea re, quse

apud

ipsos contigit, potius

quamnostris absentibus,et Anastasio innumeris mendis scatenti.JEquius est illud

credendum

esse,

eruditi scriptoris judicium, quam insolens conjectura Pagii, asserentis, eum diem Grsecis non esse S. Agapcti emortualem, sed celebrem propter me,

de Aste in Notis ad Martyrologium Romanum memoratur in veteri Kalendario Holstenii, Mss.Romanis BarberinianoetVatirano S.Pei >i ,et Appendice ad Adonem; et apud Sollerium in Auctariis Usuardinis Ultrajectensi, Le//de?isi, Albergensi, Danico, Bruxellensi, Aquicinctino, uti et a Galesinio, Maurotyco, Greveno et Molano. Prseiverat hisce Notkerus ad x Kalendas Majas
tians
:

mum

norum

Item Agapiti

Pontiticis, qui sedit

Eoma

uu-

moriam

sedificati olim sancto Pontifici templi,

cujus scilicet vestigianullauspiam assignat.Itaque

decim menses, Justinianum imperatorom, Anthemium episcopum Constantinopolitanum, qui duas naturas ia Christo
neg-abat, deposuit, ct in ejus loco

et ingressus

Constantinopolim ad

Papebrochio assentior, credoque camfidemcirca S. Agapeti emortuatem diem Grsecis habendam,

quamiilisattribuit.Porrosic,servatisintegrisfere reliquis Anastasii notis, statui deberet ejus accessus ad Romanam sedem die xxix Aprilis, Dominica, inter quam et xvn ejusdem mensisannisequentis, notati menses xi et xix dies intercurrunt. 33 At quid igitur de Joanne II ejus decessore?
Is,

Menam

Catholi-

cum

consecravit.

Et

hic

quidem

dies est ut

jam

monui, quo a Latinis creditur obiisse sanctus Pontifex dies vero translationis corporisejusex
:

Oriente

Romam hodiemus est,quo hisrr rcrhis

ejtts

in
:

Martyrologio Romano

memoria

celebratur

mortuus

cst

EodemdieS.Ag-apitiPapaj,cujus sanctitatem beatus QregoriusM8.gnv& commemQT8.t.Mirarihicaliquis

xvn

Aprtlis;

Anastasio

teste, Sedit

annos duos, menses qua-

Caliicdram
vcro aicendit

tuor,diessex....Qui etsepultus estin BasilicaB. Petri

nec immeritopossei, ab Adoneet Usuardo nullam ceteberrimiPontificismentione' {'<>< Protixiora

<
.

Apostoli vi Idus Junias, post consulatum iterum

apudGr&cossuntdeeoelogiaaddiemxvnApi

ilis,

Lampadii, et cessavit episcopatus diebus septem. Respondeo: Anastasianis illis notis, nemo, quem vidi, hactenus inhsesit, cum non ex una parte claudicent. Liceat igitur et mihi ab iis recedere. Papebrochius noster circa annos et menses Pontificatus JoannisII subscribit vulgato Ayiastasio, at pro diebus sex, legit dies m. Hos si ab illo mutue-

quoejus obittt< signant. Tn Menotogio Basiliano ita ceiebratur: Sanctus pater noster Ag-apetus, Justiniano iinpcrante; in veterc Roinn natus, propter
relig"iosie vitffl exercitia ct cctcras virl
i

ummi
:

Pontificatus dig-nitatem ascendit. 30 Fuit autera et editis miraculis clarus

enira aliquando ex urbe

cum

parUer
Fastis

et

Roma

egressus Con^ran- Grxeorum

tiuopolim

<

^
m
S.

ACAPEPO

PAPA

170
rcro**
J. C.

appAbensum inoolumem caecum quomdam ibi se~ ream portam subiret ot in manu ei imposita, visum ipsi dentem incidisset, imperatorem et senatum adeo restituit. Unde apud

imporatorem tinopolim nnvi^arot, ut quemdaa ibique hoimncm Cinn-iam renisset, invenisset,maira immobilem tum et prse iufirmitate reddidit. Doinde cum au-

^e^aoto

atlJaannem

ascenderevohtisse,conficitquec.r.htstinianiedtcto Uomamim Poittificrmjlhtm itleo post

Anthimum Trapezuntis opiConstantinopolitanothrono incubantem ac soopum, loco Eutychianahjerosi imbutum, ejecerit, et illius hrec mfirsanctissimum Mcnam ordinaverit. Post et in templo mitate correptus ex hac vita decessit,
venerabilis fuit, ut et

awrtem mttillwmato percttlsnm fttissr. chiusnosterinParalipomenisadConatumpagA^ crimen Dioscoro per num. 8 credere mavult, id calumniam impositumfuisse,cumnon invidiam et sugiltet tum verobscitre Anastasius Bonifacium ante, ubi Bonifacii superiits altatis, tum etiam bis
Ipsis diebus (quibus e Gesta recensens, scribit Bouifacius zelo ct dolo vivis ereptus est Dioscorus) amaritudino sub vinculo anaductus, cum grandi quem thematis chirographi reconciliavit clcrum
i
:

Pappbro-

sanetorum Apostolorum sepultus

fuit.

In

Menms

chirog-raphum

archivo

Ecclesia;

reclusit,

qunsi
:

simiteestelogium,nisiquodmagisconvematcum narratione Gregorii, quam dabo infra.

damnans Dioscorumj et cong-re-avit clerum cui tamen in episcopatu nullus subscripsit, dum plurimamultitudo fuisset cum Dioscoro. ExhisPapcbrochii opinio videtur mihi admodum probabilis
:

% III. Res gestae Agapeti in Italia.

.S.

ita

enimoptime

intelligitur,

ronio

sentientibus

difficuitatem

quod cum Baparere debet,

Agapeti

Stabilitachronotaxi sancti Pontificis, Acta

striachronologico,

illu-

parcntcs

quantam

licet,

ordine dige-

quomodo Anastasius non sine taude referat factum S. Ag-apeti, latum per invidiam et fraudem in Dioscorum anathema tolientis.
40 Cujus vero potior causa fuerit, Bonifaciine, an Dioscori, decidant alii. Sanc, si, quod plurima suadent, senatus sub Gothoritm gemens imperio cumpaucissimis e clero Bonifacio, homini Gotho, ut patris ejus Sigisbuldi nomen suadet, favebat, clemts veropene omnis, detrectans jugum sibi ab
/atum
itt

ramus. Fuit, teste Anastasio. S. Ag-apetus natione Romanus ex patre Gordiano presbytero, clericus
Paulum, antequam ad supremam assumeretur. Quo circiter B in Ecclesia dignitatem sit,quidve ante Pontificatum gesserit, anno natus non liquet, uti nec quis fuerit Gordianus ille S. Agapeti pater. Ag-apeto tribuitur a Procopio
ad
S.

Dioscorum*

AbAfricanU
episcopit le~
f/atns uccipit

Joannem

et

Rustici nomen,,

pronum

dicere.

quod unde contraxerit, non est De S. Agapeto cap. 21 sui BreviaDiaconus, auctor contempo:

rii ordiiur Liberatus

Arianis regibus impositum sub GothiCcV auia: examine Pontifices eligendi a Dioscoro stabat, res erat nata miserum schisma in Ecclesia parere t id nisi Deus, sitblato post p>aucos dies Dioscoro,
avertisset. Ad S. Ag-apeti gesta redeamus.Redacta per Belisarhtm subJusiiniani imperium Africa
}

raneus, his verbis

rio,

Verum mortuo Joanne MercuAg*apetus archidiaconus Romante Ecclesiae Papa

apprime erudi-

ordinatur, in Regulis ecclesiasticis

tus.

Petrus de Natalibus lib. 4 cap. 11 sanctum Agapetum Cardinalis titulo insignit, quem etiam ad palrem ejus Gordianum extendit Robertus Barus citans Onuphrium Panvinium. Hujus verba sunt num. 58 Sanctus Agapetus Gordiani by teri Caxdinalis SS. Joannis et Pauli TT Pampr
,
:

machi
res 1/cM.rnn/.

filius,

Komanus.

Pontiflcatibscu-

adopiat Ciaconius, ubi S. Agapeti gesta sicorditur: Sanctus Itusticus Agapetus, Gordiani
38
pivsbyteri Cardinalis sanctormn Joannis et Pauli,

Ea

respirare ccepit ecclesia Africana, statimque, ut ejus bono consuterent, Carthaginem convenerunt episcopi *217 citm Datiano, Florentiniano etReparato iiiius urbis prassule consultaturi, quo facillime modo collapsis pene fidei rebus subvenirent. Inter alia, difftcidtates potissimum duae occurrerunt. Altera de Arianis episcopis etsacerdotibus, qui adCatholicamEcciesiamaccederent essentne
:

scilicet in communionem receptis iireliquenth

</i <<-

lnm
'
.1

Paramachii ox legitimo matrimonio filius KoS. R.E. arehidiaconus, presbyterCardinalis, in basilica sanctorum duodocim Apostolorum. Id
titulo

manus.

unde ab his haustum sit, nescio, eadem tamen apud plures etiamalios Catalogorum Pontificum
vonnnentatores recentiores asserta invenio. Hic
1

quibuspridem gaudebant inter suos, Aitera erat de parvuiis apud Arianos baptizatis utrum soleant, vel deboant ad clericatum,'si ye\ierin\,^])\\QaYi. Super his Apostoikve Sedisoracula exquisiverunt, missis Romam ad'Joannem F
et dignitates,
:

dus

Pontificem legatis Petro et Lucio episeopis, Liberato ecclesiee Carthaginensis diacono et

cum
iite-

petus, prosequiturAnastasiits)\ibe]\os anathe-

matis, quo, invidias dolo cxtorserat Bonifacius preBbyteris ot episcopis eontra canones et contraDio-

ris,quos recitat Baronius num. 27 ad annum 535. 41 At legati, citm Romam pervenissent, mor-

priniis Pontificatus
tiii

scorum, in modio occlesia=> cong-reg-atis, iucendio consnmpsit, et absolvit totam Ecelesiam de invidia

tuum Joannem II, et in ejus iocum suffectum venerunt S. Agapetum nostrum, cui proiwlr
trumCarthaginensium
.

in,,-

mensibus.

mum sanctam Pet\ri

rales curas ad
i

perfidorum. Ita scilicet sanciits Pontifex, itbipri:

literas tradiderunt Atque iuvc initioPontificatus ejus gesta sunt, medio ali-

"thedramascenderat,pastosibi gregis tranquiilita-

nmmissi

quo menseinter Aprilem et Septembrem epistola enim qitam Ag-apetus ad Africanos patres rescri; }

tem

psit, signata

convertit.

EsiautemBonifacius, quem hicinAnastasius,

vidise et fraudis arguit

t

Papa

iiiius

nominis secundus qui ante Joannemll, S.Agapeti decessorem,sede*at Dioscorusvero, inquem ana:

t, "'""

/i,u '" 1

scribit idemverosimilius ille legatus

t

r Idits Septembris, exstatque 4 co/.1791. Ibi inter atia, ita loquitur: Itrdcuntibus Cajo et Petro fratribus et coepiscopis nostris, atque Liberato diaoono filio nostro, proferimus sincerissimam consilii vcstri caest

apud Labbe tom.

mOrientem missusab Hormisda, intercujus

rus
rat.
nti-i,
dUsolvit ana,
tftcma " />"
nifacio II

ritatem
ctos,

quoniam sicut
illatas

et sapientes

decebat et dofuistis

epi-

stolas exstant relationes legationis obitx. Diosco-

immemores principatus Apostolici non

iscumBonifacio de Romana Sede contende-

sed quaestionis

De contentionibus
rttricsentiimt.

iliis

earumque oriqine

volentes vincnla dissolvcre, abejusScdercquisivistis (sicutdecebat) aditum, cui

Baraiius in Annal ad annum Christi 530 num. 3 et seqq.opmatur, Dioscorum simonia> labe ^nfamem futsse imo nec obscure innuit, iiium, emunctis pecuma suffragiis ad Cathedram Petri
38
t

Et post aiiqua, Sed ejusmodi fsicut et nobis cautissime visum est) prajstemus officium in observatione pastorum, ne, cum perdita volumus congreg-are, pereamus, et, cum sub nimia relaxatione absolvimus, obnoxii (quod avertat Domiita

potestas est indulta claustrorum.

qucvshones dissolvit

nus)

nus)

cadamus

in oiilpam

DIE VIGESIMA SBFTEMBEIfl. maxime, cum prionern II, qui tum temporis
ad nos

171

S. Petri CoAhMra-t,: obepixJ

rum nostrorum
*

scntentia redeuntes

ex

tinebat. Rescripserat

Joannes ad Gxsarium

fortc

Arianis, quolibet modo, in qualibet setate illins pestilentiae labe pollutos, tanta * caritate in fide com-

tolam,
seq.,

quonta.

plexa
clusit

est,

guit, tanta ratiocinatione de

:

ejusmodi justitia et sub dilectione redarambitu honoris exut erubescerent aliud magis quserere, quam

exhibet tom. 4. cot. 1756 et aiiasque de eadem re literas dederat art episcopos Qalliae, alias adpresbyteros et diaconos Contumeliosi. Utrasque excusas habes ibulem.

quam Labbeus

Porro posteriores duse signatse sttnt va tdusAprllis,

redire.
rorumtptf
qMSSllonibia
resjwndcl,
vt

Paulino juniore viro clarissirno consule. Priffia

:

42 De eo vero
requisistis,

quod piissima compunctione

officium

utrum ad

suum

debentsuscipi,

ad Ccesarium, omni caret nota chronologica suspieari tamen licet eodern itlam tempore, vet pauto
,

tcribit uil

aut eos non oportet omnino promoveri, an alimo-

Reparatum:

niarum saltem utilitatibus adjuventur. Laudamus, hortamur amplectimur, ut revera ejus promotionem aut officium in quo fuerint, abneg-antes, canonum vos reverentiam judicent omnes ap,
,

petere potius, quam g-erere cupiditatis ardorem. Cum hisce responsis ad palres Africanos peculia-

rem dedit Agapetus epistolam ad Reparatum Carthaginensis sedis episcopum, eodem signatam die, quic Baronium seduxit in eum errorem, ut
crederet,

etiam ante, scriptam fuisse, cum hujus in illis meminisse videatur Pontifex. 15 Pauca hinc delibo, quse ad rem prxsentem propius spectant; Dolcmus (inquit Joannespauto post initium) de amissione pontiticis ; rigorem tamen canonum servare necesse est. Atque ideo praedictum {Contumeiiosum) ab episcopatus ordine nostra suspendit auctoritas :neque enim fas est,pollu-

rtirrihit
S.

ad

C*utrivm

(braiuaGm[unutiod

tum

criminibus, sacris ministeriis deservire

sed,

te ordinante, in

Agapetum hieme ad Cathedram promotum fuisse. Hoc iltius est exordium apud Labbeum laudatum FraternitatistuEeliterisindicasti, post epistolam decessori meo dirigendam inter navi:

B gii suscipiendi moras, quas hiemis continuatas generabat asperitas, ordinationem nostram tibi omnipotentis Dei beneficio nuntiatara, et gratulatum te
fraternitatis affectu, quia Pontiricatus

monasterium dirigatur, ubi delictorum memor in pcenitentia lacrymas effundere non omittat, ut ab eo, qui omnibus miseretur Domino nostro Jesu Christo misericordiam valeat promereri. In cujus locum visitatorem constituite, donec proprium eccle*ia, quae evacuata est ejus sacerdotio, merere valeat sacerdotem. Et paucis interjectis, ita ctaudit Quob vero de his
, :

mihi diviniut cre-

canones prEecipiunt, subter adjecimus, ut, quse

facienda sunt, possitis cognoscere. Deus te inco-

tas indulsit officium.

fiaronii cir-

43 Hcvc, inquam,

Baronium moverunt,

lumemcustodiat,
literis

frater carrissime./n iaudatis aliis

ca hxv errai

det^et^.kg&yeticonsecrationemantemensemMartium contigisse, cum hieme Reparato yiuntiata dicatur. Correcturus Baronium Pagius, non ea hieWte, quse anni 535 excepit exordium, sed alterius
hiemissubsequentis initio, mense videlicet Novembri, scripsisse

eadem pene repetit Joannes. In iis tamen, que ad clerum Contumeliosi daUe sunt, pauio proPerlixius mentem suam et curas ita explicat
:

venit ad nos a fratribus et coepiscopis missa relatio,

ubi Contumeliosus de criminibus suis consacerdotii

contendit, atque ea propter

Reparatum ad Pontificemnum. emendandam notam

4:

fessus leg"itur atque convictus. Et quia hujusmodi

sceleribus implicatus
nisteria

non potest mivobis

solatia
et ideo in eccle-

chronologicam epistoLv Ag-apeti, legendumque, pro quinto Idus Septcmbris, ut habet vidgata a Baronio et Labbeo, quiuto Idus Decembris. At nihil arbitrarium illam emendationem multum suadet,
ut ostendi
i

jam

tractare,

necessaria,
:

credimus
tas,

visitatoris

adjungere

sia ejus visitatorem dari nostra decrevit auetori-

num.

VI et seqq. Certe sine illa satis

:

commode explicantur omnia potuit enim non post admodum multos dies consecrati xxix Aprilis Agapeti nuntius Carthaginem pervadere. Ttaque, si circa tnitium mensis Maji ordinatio Ag'apeti
Reparato innoiuerit, facile intelligetur, quomodo mense Septembri per tegatos rescribere potuC erit Pontifex, quomodoque hoc eodem anno Kalendis Augusti Constantinopoli, acceptis ex Ca?'thaginensi concilio literis, Justinianus imperator scripserit ad Saiomonem prsefectu.a praAorio Africie. Certe, quid inde pro se Pagius conciusum
cupiat,non satisassequor.Denique ipsaReparati phrasis satis contra Pagium innuit, nondehiemis exordio, sed de fine sibi sermonem esse, totaque
Agapeti epistola satts suadet, per eosdem iitam legatos Africanos ad Repdratum missam fuisse. 44 Sed non eo toto tempore pastorates S. Agapeti curas soUeresAfriccV occuparunt, suashabuit
duse enim exstant apud Ldbbeumlauet Gallia dai um sancti Pontificis Epistolx ad S.Csesarium,
:

ut ecclesia, suo privata praesule, summi nequeat Pontiticis solatiis indig-ere cui vos in omnibus parere decernimus ad ea tantummodo, quae sacris sunt gerenda mysteriis, ita tamen, ut nihil de ecclesiastica facultate pnesumat, et clerus in
:

quo nunc est, Ordine constitutus, nullis gradibus promoveatur donec proprium saccrdotnn F possit habere. )>i Re4G Omnem vero hanc solicitudinem Ca?sario giensfyqum fratri et coepiscopo nostro injung^imus, ad cujus
eo,
1

curam cuncta, quae necessesint, pertinere censuimus. Joannes itaque Pontifex omnem in Contumeliosi causa curam, suorumque mandato
exsecittionemS.CcVsarioco.aunsrraLlIicuihihiiO'

iiissmt

rpuU-

latam in episcopum Regiensem senteti videtur exsecutas fuisse. At reclamamt Cont\ liosus atque Romam appellacit ad Pontifi
7-atus,

ffotiem

unno

mcnse Jnlio

nec Petitorio quod in epistola ad c^iscopos misisse,Joannesasserit, subscribere vc questus forte ctiam , quod ultra cu << Mor pcence exiendereniur. Quamquam monumentis potius, qum possun porum
,
-

se

magnum iUumAreiaUnsiumepiscopum.
signata est xv
Paulini junioris V. C.

Utraque

mus. Tota
S.

Kalendas Aug-usti post consulatum

anno

Scilicet 535.

Earum

est de ea re, qu Agapeti nostri epistola a tam exhibendam censuit ut,guxdindem

l

to-

attera protixior, tota est in causa Contumetiosi,

ducipossitfacilius sitjudicare. Esi a

episcopiRegiensi$,quisedemillamturpissimiscriminibus fcede contaminasse dicitur Processerat contra illum S. CcVsarius cum aliis Galtuc episcopeliendum, pis, indignumque pastorem sua sede

amantissime.ut integra permanente, scopi Contumeliosi opinione judicii neo nofieret necessitas nec tibi dudum censendi. Maxime, quia in suprascripti bis causa
modi. Optaveramus,
frater
,

exsacris canonibus contenderat. Actionem itaque adJoancontra illum institutam Romam miserat

viri

dam modo

accusatione communis honoris reverentia quovidetur incursata. Vnde, quatenus pra>

sumptione

, :

m
AVCTORK
J.
*

DK
,

S.

.UiAPETO

PAPA

sumptionc

sictit

asscrit, iunocentiffi,

ad

appella-

c.

tionisvoluitauxiliumconvolar^orationibusassului,
ut hoc innitamur * beneficium gratulatioui
,

forte eni-

cum oogutunu

itor:it;e

tamur.

ommum

restituat
..

abso,

improbatqitc

S.Crtaritwi.

justitiaj omma, liumconstituta, sub considoratione tuam de hujusmodi negoquae apnd fratornitatcm vestigatione tioacta gestave suut , dilig-entissima Neque enim convenit eventu prius flagitentur.
,

Dco nostro adjuvante enim canonum venerabisamus examen, ut secundum,

,

lutum. 47 Pelegaturi

habit;c eognitionis

urgeri, quippe

cum

et ipse ju-

ignoratum /Uisse, ex quo CxsariusContumeliosum depositum in monasterium detruitnprobet,utictiam t serat, cum idfactum Pontifex Contumcliosus propria substantia seu bonis quod exutus fuissetDeniqueCsesarium quidem ab Ag-apeto reprehensum fuisse,atejusstatutatamenpene omnia relicta fuissc integra ita ut t appelatione etiamadmissa, vis quidpiam ab inflictis jampcenis laborent, remiserit Pontifex. Sunt, qui muttum utrumque Sanctumab omni hic etiam prxcipiut nvquidtationis suspicione liberent. Cvsarium, Contumelioso, quam ad Pontificem reclamante
Affapeto
,

dicium petierit. Non preeibus infirmorum,

avertatur voluntas animi

a
:

cum

in

necessitate fuerint

sententiam exsecutioni mandantem,et Agapetum carpentem, quod hic ex Joannis II et episcopo-

leg-untur ne nobis, quod avcrtat Dominus, ea, qua? Qui obturat aurem Proverbiis, dici possint in invosuam ut non audiat infirmum et ipse non erit, qui audiet eum. cabit Dominum, el
:

rum Gallorum sentcntia rem cgisset.

Quamvis non id alterutrius Sancti gloriam imminuat, si ex humana fragilitate, quod vix ne50
qmmforte
ignoravit

Quid est enim infirmius episcopo Contumelioso, judicii qui in tribulatione positus, et de prfeteriti et cognitionis , quffl futura pudore confunditur
,

mininonaliquandocontigit, errasse dicantur,non credo tamen, ab alterutro hic peccatum fuisse. S. Gmsarius omniaex summi PontifivisJoannis II
voluntateet prsecepto gesserat. Si mox ad Apostolicam Sedem a sententia appellavit Contumeliosns censuit forte Cxsarius, crimenfassi nullam esse

est, exspcctatione turbatur ? quod optandnm cst, puritas forte sufiragetur in-

Quia quamlibet

ei,

B
*

forteintrr-

sum

non potest judicii solicitudinem non hanobis bere. Et nos quidem , quamvis culpatus a Emeritus defensor, memoratum episcopum rever* ad ecclesiam suam caritatis tuse voluntate firnoccntiie,
,
,

appetlationem adjudicem,aquo jamjata sententia , fuerat condemnatus, atque adeo illam tollendo scandalo remoram esse non debere. Sane

jictcndum,

refragantc

maverit, usque ad exitura judieii, quod delegavereddita sibi episcopum Contumeliosum riraus modo propria substantia, suspensum interim vo-

lumus ab administratione patrimonii ecclesiastici et celebratione Missarum, quia id, quod sibi viderat
,

judicio /uisse

subJatum, gloriosius,

si

ei

veritas suffrag-atur, judicio receperit,

quam
,

usur-

pationibus occuparit
60 appe{lanti

ad

Romanl

Melius autem fecerat fraternitas tua si postcaquam Sedis Apostolicae appellatione interpols
,

Pontiflcitju

dicium, prnce&nissc

sita,

desideravit

examen

circa

personam ejus a
,

ad

exsccutioncm

tempore sentenfe nihil permisisset imminui ut esset integTtim negotium, quod interposita provocatione quaererctur. Nara, si in executionem mittitur prima sentt ntia, secunda non habet cogmitio, quod requirat. Addendum, quia etsi non esset praedictus episcopus judicationi refragatus, privatam magis potuit seoundum canones expetere secessio-

ncm, quam severitatem

Relig-ionis excipere.

(Su-

spensus igitur, sicut praefati sumus, episcopus Contumeliosus habeat tantum, quam praesumpsisse diet patrimonio citur, celebrationem Missarum,
)

tempore Pontifiamicos suos Rom<v moliripotuit, nxdlumvidentureffectum consecuta, sed rejecta aut saltem neglectafuisse. Novi Pontificis ad Cathedramaccessusvisa estpatronis Contumeliosi opportunitas resumendse urgendceque appellationis,quam admisit, ut ex superioribus liquet, S. Ag-apetus. Hunc ignorasse decessoris sui in eadem vausa statuta, quamvis difficile creditualiunde videatur ,suspivor tamen,propter apparens in ejus literis de Joannis sententia silentium. Solet certe passim alibi sanctus Pontifex decessorum suorum statutis plurimum niti.Quod si hic Joannis II sententiam judicasset debito asperiorem fuisse, alicubi procul dubio apertius id significasset, nec Csesarium tamquam lotius rei auctorem etjudicem rigidiorem exibuisset. 51 Quidquid tamen sit, sive igtiorarit Agapetus, qucV in eadem causa decessor ejus gesserat, sive a Contumeliosi patronis inductus fuerit, ut latam db ilio sententiam mitigandam, et ea propter

qusecumque Contumeliosus,

toto

catus Joannis per

Emeritum

aliosve

S.Ayapctus,
t

Ki Pr bat sr

diligentius

examen institueyidum duxerit, nihil

in

eo est a prudentitvtegibus alienum. Certe, discussa

eoolesiffl in
olesiffl

gubernatione archidiaconi ejusdem ec-

constituto, ita ut alimonise sufficienter epi-

rursum cansa, Contumeliosiappellationemvidetur F rejecisse Pontifex, neque enim illius postmodum

ullibiinter Gallias episvopos
ris

scopo non negvntur, vlsitatoriain in ejus loco pree-

cipimus ordiuari pcrsonam, ct patienter expectare judices , quos inspirante nobis Domino consti,
,

nomenoccurrit. Altead eumdem sanctum Arelatensem prcvsulem literis non minus rigidum se sacrorum canonum
cultorem penderat
Ag-apetus. Exomnes suas in pauperum gregem, ut jam quo eorum miseriis subveniret, sibi superesset. Fecit calamitatum maet
S.

tucrimus
caritati

audirc.

Prasterea, ne quid esset

quod
,

paironum probat
ita
,

tuffl

videatur racognitum, studio dilectionis

,

S. C/esarius

res

constitutorum
scientia

fecimus capitula subteranncctt

,

ut

communicemur canonum
non invenio.

sicut

partici-

pamur
$ententiv,

affectu etc

Quse se hic annexuisse capituta

dicit Agapetus,
a Joannc

49 Porro iocum,
recte,

quem

uncis inclusum vides,

II

utpatet

e.r,

antedictis,

quorum

Juvc est re-

pridemtatr.

gnitudoetsanctiprsesuliscommiseratio,utadbona ecclesuv suse immobilia ocidos converteret. At sacriobstabant canones, simitium bonorum alienationem vetantes. Scripserat ad Pontificem C<vsarius,petieratque, ut in

petitio, ita

correxit Harduinus ex cod. regio Ms. Suspcnso ig-itur, sicut praafati sumus episcopo Contumelioso ab ea tantum, quam prpesumpsisse
dicitur celebratione

egenorum gratiam aliquid

ab eorum rigore relaxaretur, sibique liceret uux~

dam

Missarum. Ex his omnibus videtur colligi posse primo, Contumeliosum ad primam sententix declarationem reclamasse cum non paucis aliis, contra quos, ni fallor, prodiit a S. Cwsario salis acre iliud scriptum, quod apud Labbeum Joannis II epistoUv 6 subnectitur.

suie ecctesuv pnvdia vendere. 52 Respondet Ag-apetus, laudato

:

muttum Cx-

rigidissimwn

sarii affectu erga pauperes

Revocant nos veneranda Patrum manifestissima constituta, quibus prohibemur preedia jure ecclesiae cui nos omni,
potens Dominus praeesse constituit quolibet titulo

atnonumpatronum.

Secundo, canonem 22

synodi Epaonensis

ab

ad aliena jura transferre. Qua in re vestrajquoque sapieutiaj credimus esse gratissimum quod
,

in

I'ii.

l'-i-

i\IA

SEPTEMUIMS,
55

m
negrotio

in nullocontrapriscse definitionis constituta vel regulas, pro qnalibet occasionc, vel sub cujuscumque

De quo simul

quid servato beatt

pietsttfl

Pctri, quein diligitie, principatu, et vestrae

ciom J c
-

personas rcspectu, venire prsesumimus.

tatis studio, aut seeularis utilitatis

Nec

tcnaci-

affectu pleniufl deliberari contigerit, per eos, quos

"^J^y^

causa hoc facere

nos credatis, sed divini consideratione judicii necesse nobis cst, quidquid sancta synodalis decrevit

In eamdemsenlentiam ad Justinianum imperatorem scripsit sanc/us Agapetus Idibus Octobris, ac proinde hoc
auctoritas, inviolabilitercustodire.

ad vos dirigimus legatos (Deo propitio) celerrime obmvt intimamus. Ita scilicet keroica libertate Epiphanii patriarckse temeritatem acriter reprehendit, atque Justiniani ipsius mandata non obscure sugittat sanctus Pontifex. Epiphanius itte alias non raro aliqua confiderdius contra Romanam

ipso

anno lir is ti 535. Dederat ad Agapetum per Heraclium presbyterum Justinianus literas, quibus illi gratulabatur aditum Pontificatum, regni

Sedem

attentarat, a quibus deinde resipv.it et in-

ter Sanctos relatus est.

statum exponebat, ac demum, impite forte Theodorse inductu, mxdtis instabat, ut Arianis episcopis et sacerdotibus, qui ad Ecclesiam revertebantur, sui honores, proerogativse, sedes et digniiates

Dalis a Ju-

stmiano dc
adito PojKi-

relinquerentur 53 Ad singula respondet sanctus Pontifex, laudatoque imperatoris ardore pro fide amplificanda,subjungit Cujus studii benevolentiasvehemen:

ficutugratur
latoriis

tius insistentes, etiam nos in acquirendis

iis,

quos

Ariauam

sig-nificatis

vitare velle perfidiain, paterin quibus

et

nse traditionis

existimatis declinare posse censu,

Ejus fit memoria ad diem xxv Augusti, ad quem in Opere nostro locum habet. Quid de Achille deinde actum sit, ignoro. Si ad episcopalem cathedram ab Epiphanio promotus fuerit, verisimile est, illum a tegatis, vel ipso deinde S. Agapeto ea deturbatum fuisse. Certe ejus nomen non reperitur subscriptum uspiam magnee synodo Constantinopolitanse sub Menna congregatse, ad quam plurimi Orientalium episcoporum convenerant. Quinam vero fuerint legati illi ab Agapeto ad Justinianum missi, conjectari potest ex Actis ejusdem synodi, cui Pontificis mortui loco, iidem verisimititer, interfuerunt.
5G Actionei, et swpealibi, iisdem
p\ n

B ram;

scilicet ut et in his honoribus fuerunt apud hsereticos perseverent

,

icrbisita

rrprehendit.

promoequi-

recensentur :YX adextraquidemparte considentibus

s hoUu R '

veantur ad

alios.

Quapropter bonum

hoc

dem,

laude prrccipuum, quod omnes ovili Dominico per veram fidem cupitis ag^gregare sed non opportet. nobis eos, qui non recte beato Paulo apoexcipere iugredi moliuntur
et

summa

ei (S. Mennce patriarchse) et coaudientibus, juxta ^J^u^pium jussum Christo amantissimi et a Deo custoditi E

imperatoris nostri Justiniani, sanctissimis ac Deo amantissimis episcopis Sabino Canusino, Epiphanio

ullam ofut non vituperetur ministerium nofensionem strum. Quantum autem paternarum constitutionum si sic recipiantur quod absit , incurrant offensionem, ne quid pietatem vestram latere contingeret, ipsas quoque regulas credidi subnectendas, quse specialiter censuerant, ue quis talium
stolo

commonente
,

Nemini dantes

Asculano, Asterio Salernitano, Kustico Fesulano, Leone Noiano, omnibusex Italiae regionepriusqui-

dem

missis a Sede Apostolica, deinde vero unanimi-

ter consentientibus advenienti

Agapeto

Papffi

antiquas

Romae

huc sanctas memorisB etc. Ceterum Baro-

nius et alii non pauci rerum gestarum ordinem perturbant, dum alias ante hanc epistolam datas ab Agapeto ad Justinianum literas credunt de
quibus,

reconciliatus, aut ecclesiastici Ordinis provectibus aug-eatur, aut desideret honores ulterius possidere,

eorumque scriptorum kallucinatione

re-

curret

agendum

infra, et

jam

aliquid Ihujus

quos se dubitare jam non debet culpabiliter amisisse. Ex quibus pietas vestra melius poterit asstimare, si quo modo tam aperta et synodalia Sedis
ApostoliccB licet infringere eonstituta , cum sententia clamet Apostoli Si tameu, quse destruxi, ea
:

iterum resedifico, prsevaricatorem

stituo.
respomiet
Pontifix
:,

me

ipse

con-

Commentariidiximus.Ceterum t ubiadRomana Cathedram S. Agapetus ascenderat, animadvertit reni Christianam multum pati ex cleriinscitiaet divinarum Literarum ignorantia. Vicissitudines scilicet imperii Gothici, sub quo gemebat IUdia, turkv et bellorum strepitus, dum florerenl artes
ct

15

Adjectis deinde in eamdem remplurimis,subquae Justinianus pro exjung ft responsumad ea,

[

rant, utpauci

seculares scientise reliquse, ita divinas expuleiis imbuti inveni

-<tiuim-

57 In id igiturincubuitsanctusPoi

impsratorem

CUSando Epipkanio Constantiuopohtano patnarcka attulerat Ordinaverat hic Achillem quempiam abArianisfortereversumadEcclesiam,alicujus sedis episcopum, vel illum certead dignitatem aliquamecclesiasticam promoverat; necenim Achillis nomen,neque hoc ipsum Epipkaniifat

propriaillasemperientiaa

noverat,utex

plicandis Scripturis sacris, col ecciesiasticse, sckolrn instituerentur. Testatur id

Cassiodorus,*
ter.
\

oconsilium Agapetuscowwa
li-

nicaverat, in prsefatione libride Instit. Divin.

kis verbis
:

ctum uspiam

alibi

apud Scriptores enucleatius

descriptum potui rcperire, neque eccstant illseJustiniani litaw, undequid certius constare possit Imperator itaque merito suspicatus S. Ag"apetum

umo Nisus sum ergo cum Agapito Papa urbis Konuv, ut sicut apud Alexandriam multo tempore fuisse traditur institutum,
civitate Syrorum ab exponi, collatis expensis iu urbc itosedulo fertur mana professos doctores scholse potius accij)ei

nunc etiam in Nisibi

magnopereimprobaturumid,quodcontracanones
tentatum fuerat a Constantinopolitano episcopo, ab eo omnem culpam transferre in sc mandantem conatus fuerat. Respondet sanctus Pontifcx Quod autem elementia vestra fratris et coepiscopi nostri Epiphauii dig-nata est excusarc personam, quia in
r

Christianse,

unde etanimo susciperel Eetemam

sa-

lutem,
lir,
:

Uuti

et casto atque purissimo eloquio^fidelium censifcur. At utriusq .cltf.r"'"'':

butenta tempora, ut idem Cassi

effectufrust

jussio, prsedioti Achilis consecratione vestra potius

utdeind
,

wo,a/Sa_

quam

illius ordinatio

perveuisset

credimus quod

qui prseter alia, et ipse cognoverit jure culpatum, hoc certe excusare vix poterit, quod quffi deiiquit, piissimo ac clementissimo principi, beati quo-

siodorus. Ceterum sanctus D Stella, ordinavit, ut diebus

referente

nesflerent inecclesiis.

tam

$$Ad kme
pctus
verbis

etim
ageret, spectat,
in

defensanti, non vel opportune que Petri privttegia suggesserit, quid in hac parte Sedis vel importune

Romm
:

quod

giumSopkronius

deberetur. ApostolicEe reverenti

Prato spirituah cap. L50Ais Narravit nobis abbas Theodorus Romanus,

dioens,

1Z*
tla

j^J^.
h

DB
i;i

S.

AGAFETO

PAPA
I)

FormcHum

Sjd^^
tissimum

urbebreveopnnn nrocul a Roinaua

erg-o

SSuseratma^virtutisetmerito.Die
oppidi qU;1(I;im habitatores

sunt ad bea-

IV.

Komanum

Pontifex autem solo sanetiticato vase manducat. duos ex clericis, ut vinmittit

iter agentem Romam ctum episcopum ct pedibus Venicntcm vero continuo misit perducerent.

cusantes episeopum auditu perculsus,

acAntistitcm Agapetum quia suum BC dicentes

,

Commentum de S. Agapeto Constantinopo eius iter Roma

obitus. lim, res ibidem geste,

nostrum Conj^riusquam sanctum Pontificem

carccrem.

Cum

ergo tres dies

in

carcere

cgis-

Dorainicus dies. set episcopus, venit

quiesoeret, illuccscente

Bt
die

cum Papa
vidit
,

Dominico
sibi

m
:

ac dicentcm somnis quemdam salutarem noHacdie Dominica, neque tu offeras episcoporum , qui stiam, neque alius quispiam solus cpiscopus, quem habes sunt in urbe ista, nisi offerre volo. carcere inclusum illum enim hodie

ndstantem

pugnandisque

Vaticanis, hcroicam S. Agapeti conservandis pro~ constantiam et fortitudinem in Ecclesiic immunitatibus, ex ns,

stanlinopolim sequamur, rcferenda aliqm anno Chmsti et bella ingens, quam scriptores Oldoinus , et ex ilto beno 536 annexuerunt. Laudat
in

venit fa-

^ W
am
,

Piazza

Ephem.

ita qua> lib 3 Chronographiiv Genebrardus

narraL

in

Expergefactus autem Papa

et

de visione
:

quam

Talem conviderat hsssitans, dicebat in seipso ipse habet ofet tra illum accusationcm suscepi,
ferre?
falso

filium, Childebertum regem Francorum, Clodovan quod sua manu excommunicavit, (S. Agapetus) acGalten templo Galterum Ivetotensem occidisset, Francise exemit. Quocirca e jure regum

successores

ad hunc usque diem Ivetotense solum

regni titulo gaudet.

in

media

apud
accu-

iilum
sati,

innopi
i

centhi
digiote

visione, di59 Venit igitur ci secundo vox in carcere, tibi, ut episcopus, qui est in cens Dixi apparuit illi, solusofferat. Ambigenti adhuc, tertio Pontifex repetens. Expergefactus autem
:

quidem ex Normannia ab eo Froissardo, vel Gilleso, acl Genebrarditm, alios transiisse E ad Gaulterium atque inde ad Quamquam Froissardus Chlotano I

Et

hssc

videntur.

eadem

ad se episcopo, mieit in carcercm, et, accersito dicens Quod est opustuum? percunctabatur eum,
.-

nisi Episcopus autem nihil illi aliud respondit sum. Cum vero episcopo persuadere non Peccator eum Papa posset, ut aliud diceret, tunc ait ad
:

regi tribuit, qune hic de Childeberto dicitur etiam Gualterius Ivetotetisis narrantur; die Veierritorii dynasta fuisse, et occisus a rege ecclesia neris sancto , cum sacris interesset in Suessionensi. Etporro Ivetotum in Normanniaet

Francorum

Ilodic tu offerre debes.

assisteret, et

Cum

ergo

sancto

altari

agro Caletensi, duobus Caudebeco, sex veromilliaribits

6-Z

Papa prope illum

adstaret, diaconis

soaltare circumdantibus, coepit sancta Missarum lemuia episcopus. Et cum complesset orationem

Rothomago dissitum. Adjunctum habet territorium non grande,

aliis

scriplorct

Oblationis

antequam concluderet ipsam

ccepit

secundo, ac deinceps tertio, et quarto dicere ipsam sanctam Oblationis orationem. Cunctis vero eam moram moleste ferentibus, dicit ei Pontifex Quid
:

hoc est, quod jam quarto hanc orationem dixisti, ncc cam concludis? Tunc respondit episcopus quia non vidi juxta Ignosce mihi, Pater sancte sancti Spiritus descensum, idcirco consuetudinem non terminavi orationem. Sed, sancte mi domine, diaconum illum prope me assistentem, qui flabel:
:

paulo aliter, a rege ipso sciticet in illatcv injuriw redemptionem regni tititlo et exemptionis privilegio donatum narratur. Ateaomnia, quam sint fabulosa, erudite, teste Martiniero in Lexico Geographico, ostenderunt DD. de la Roque et de Vertot, qui strenue hanc materiam dis-

nhqui
15
li

scctilo

quod ab

eommen-

sunl.

lum fcenet, ab non audeo.

probataw fume. //
rumfidet
cmcfori

altari

remove, ego enim

Et hujus quidem Dissertatio de Origine regni Ivetotensis Ephemeridibus academiee regise anni 1714 inserta dicitur, quam qui plura de his desiderat, uti et lucubrationem prioris consulat. Sufficiat hic mihi fabellam Brietiverbis retatam et explosam exhibere. Scribit is ad ancusserunt.

illi

dicere

num

60 Tunc jussu S. Agapeti recessit diaconus, et continuo vidit cpiscopus et Papa sancti Spiritus advcntum. Sed et velum , quod altari superim-

Christi 535. Ad hoc tempus pertinet regnum fabulosum Yvetotii in Normannia conflatum ex xvii
pag-is, in g*ratiam,

ut creditur, Gualteri nobilis viri,

quem redeuntem
literis

ex bello Saracenieo, et instructum

Unquitur.

positum

crat,

ultro
et

sublatum

est,

texitque Pa-

pam
altari

et

episcopum
,

diaconos omnes, qui sancto

sua

adstabant, quasi per trcs horas.

Tunc veneepiscopi ex

randus Agapetus

agnita

sanctitate

perspeeto miraculo,

quamque falsam calumniam

jjcrpcssus cssct, cog-nosoens,

verat, tristis effectus, statuit

quod illum ita vexanon jam amplius per surreptionem quippiam agere sed cum maturo
,

Agapeti Pontificis Clotarius in die Parasceves dicitur interemisse. Cominenti cujus primus auctor Gaguinus, bonus monachus, qui sub Carolo VIII vixit, et Nicolaus ^Egidius, qui sub Ludovico XIII scripsit, hoc est dcccc annis a re gesta. Quse autem proponuntpro se domini d'Yvetot, probant tantum, hanc terram sui juris esse, et setate

manu

nostra leg-itimi principes,

quam

ridiculi reges esse

consideratoque judicio et
oedere. Heec

magna

longanimitatc pro-

maluerunt.
63 Exactis
crevit S. Ajrapeto

Sophronius t scriptor seculi septimi, satis credulus prodigiorum et phtrimaritm fabellarum compilator. Hsne accensenda sint, quge hic
narrat, certo dicere

Romec reliquis anni 535 mensibus, nosirolaborum seges et merito-

S. Aga/petus,

nrgente Gothorutn rege

rum; dirigente Divina providentia, ut quospro Gothici regis incolumitate

est,

nonpossum. JEtas auctoris,

quee vix seculo a S. Agapcti temporibits distat, exigit ut aliquid illi h-ilniamus. cum nihil occurrat,

in

incommoda subire coactus Ecclesue emolumentum etsanctee fideiinco-

Theodnto,

unde kic falsi arguatur. Omnia tamen,

ta-

centibus synchronis, Sophronii, atque illihsec narrantis abbatis Theodori fidei relicta sunto.

*-

?t

lumitatemcederent.HicmissusestfsubjicitAnastasius citatis superius verbis) a Theodato reg-e Gothorum ad domnum Justinianum Augustum in legationem, quia eodem tempore dominus Justinianus imperator Augustus indignatus est Theodato regi, eo quod occidissetreginam Amalasintham filiam Theodorici regis
fecerat.

commendatam
,

sibi

qui
,

eum regem
em
Procopii

Hxc

ut

notat

Bencinus

DIE VIGESIMA SBPTJ

pii libris de bcllo Gothico Anastasius hausit. Idem Procopius in Arcanahistoriacap. 1G scribit,abim60

176

Cumque huno

propinqui

illius

flentes

obtu-

pia TheodoraperPetrumimpulsumfuissc Theodatum in ceieberrimsc reginae csedem. At potuit hoc uxoris,sibi a mariti in Amalesuntham afjectu metuentis, scelus ignorasse Justinianus, et irajustis-

sima in ingratissimiim regem exarsisse. Quidquid sit,certe exercitum in Siciliamjam traduxeratBelizarius, totique regno suo ab imperatoris copiis metuebatimbeitisGothorumrex,etpetitanonsemel frustra, iniquissimis etiam conditionibus pace, totius Urbis excidium Romano senatui minatus est, nisipacem apud Justinianum sibi exorarent. 64- Rem narrat Liberatus Diaconus in Breviario cap. 21.Quo tempore (inquit) Theodatus rex
,

J an curationis illius haberentfidem. Cui, dum in virtutc Dei cUtwium yr<, ex auctoritate Petri, fixam salutis illius spem habere tyvxt i*wu, sedicerent, protinus venerandus Vir orationi incubuit, et Missarum solemnia exorsus, sacrificiura in conspectu Dei omnipotentis immolavit. Quo peracto, ab altari exiens claudi rnanum tenuit, atque,

lisscnt,

Vir Domini sollicite requisivit,

assistente et aspiciente populo,

propriis gressibus erexit,

corpus in os rriitteret, illa lingua soluta est. Mirati omnes

cceperunt,

eum mox a terra in Cumque ei Dominicum diu muta ad loquendum

flere
illico

obUgatafisco
saci-a supcllectile,

ad

Jiislinianiuii

proficiscilttr

Gothorum scribcns ipsi Papae (Agapeto) et senatui Romano, interminatur, non solum senatores, sed et uxores et filios filiasque eorum giadio se interempturum nisi egissent apud imperatorem, ut destinatum exercitum suum dc Italia submoveret. Sed Papa, pro eadem causa legatione su,

pne gaudio metus et reverentia invasit, cum videlicct cernerent, quid Agapitus facere in virtute Domini ex adjutorio Petri potuisset. Ita nimirum Deus Servi sui sanctitalem

eorumque mentes

in ipso statim ingressu Orientaiibusprobavit, eam-

que

ilti

conciliavit reverentiam auctoritaternque,

scepta, Constantinopolim profectus cst. Igitur re-

qua ad res tantas gerendas debebat pollere maxima. Etenimvix Constantinopolimpervenit cum perardua illi accidit cum imperaiore, quam testaturLiberatus laudatus his verbis Et primum quit
:

gis voluntati et senatus, populique

Romani

pre-

dem

honorifice suscipiens directos sibi ab impera-

cibus obsequens S. Agapetus

iter Constantino-

tore, sprevit

B polim adornavit;
clesieV

at pecunias obeundsc legationi confectumts adeo exhaustum invenit Romanzc Ec-

serarium, ut in necessarios sumplus neuti-

sufficerent. Quapropter sacram supellectilem fisco obligare coactus est. Narrat id Cassiodorus lib. 12 Variarum epistola 20, quam Thomato et Petro regiis arcariis scripsii postquam sacrorum vasorum redemptionem a rcjepecunim

quam

tamen animo prsescntiam, eumque ad salutandum suscipere noluit. Erat sciticet inter E eos, quos ad satutandum Pontificem Justinianus miserat, Anthimus cujus nomenpro animo^emendum, et tegendum esse, Anthimi prsesentiam, ipsa satis Liberati phrasis ostendit. 67 Erat Anthimus vir vafer et ad simulaiionem Constantinopolim in jre<compositus, imperatrici Theodor.v, impias sus, Authiillo ita scriticorum fautrici, imprimis carus. De mam farrbit Liberatus Brev. cap. 20 Ea tempestate, mortuo licam, Epiphanio Constantinopolitano episcopo, Theodora augrusta Anthimum transtulit in eamdem sedem, qui fuit episcopus Trapezuntis regionis Ponti, latenter Chalcedonense concilium non suscipientem. At Agapeto itiius hmc hypocrisis jam innotuerat ex variorum retatione, dicentibus Qrientalibus
1 ;

avidissimo impetrasset. Retinetis

fidelissimi viri,

mecum

(inquit)

sanctum Ag-apitum, urbis Romse

Papam, cum ad
tia

Orientis principem legationis gramitteretur jussione reg-ia, datis pignoribus, a vobis tot libras auri, facto pictatio, solemniter accepisse, ut cui providus Dominator jussit, ad subitum ejus etiam urg-eret excessum.... Nostra

prjeceptione commoniti, et reg-ia jussione securi, Sanctorum vasa cum oblig;atione chirog-raphi au-

monachis

in Supplicatione

ad imperaiorem, qu&
:

ctoribus S.

Petri

apostoli

sine

aliqua dilatione

refundite. Comitati sunt

sanctum Pontificem e clero piurimi, ut constat ex concitio Constantinopolitano, cui post

refertur in concilio Constantinop. Actione i Iste ergo honorabilis vir (Agapetus) sciensper libellos plurimorum nostrorum, ea, que inique contra ecclesias preesumpta fuere, ea ipso visu semel accipiendo,

mortem

S. Ag-apeti

interfuesit

circativltnm

runt. 65 Quo
S.

nequeadvisumsusciperevoluitAnthimum.L^e^iW, queyn Marianus cum suis monachis contra Anthi-

autem anni mense Roma profectus

mum atiosque luvreticos S. Ag-apeto obtuierat

te

for-

anni

E>5C, ci

iniCiupre ho-

minem

non satis

Agapetus, quo Constantinopolim pervenerit, liquet. Scribit quidem Anastasius, quem Ciaconius et alii secuti sunt, Qui vero Agapitus
in-

antequam ad eum Anthimus advenisset, satis prolixus in ejusdem concilii eadem Actione i re- Y citatur. Itaque sanctus Pontifexhcerelicu> q&*

ambulavit Constantinopolim, x Calendas Maji,

tus episcopuscumgloria
:

scopum

ei

pseudo-patriarcham a suo conspectu

gressus Constantinopolim, et susceptus est Ag-apiat 2

repulit; ut ne vel sic aliquo

modo cumeoconmn'-

num.

30 ostendi,

nicare videretur. Ai ea res stomachum movit

notam iilam chronologicam mendosam esse, legendumque x Kal. Martii certum enim est, utprobat^ Pagius, S. Ag-apetumjam die decima tertia Martii
:

Theodorx, qux omnem apud Justinianum lapidemmovit,ut Agapetus in communionem Anthi-

mum suscipere cogeretur, atque

facite marito persuasit.

illudut tentaret,
ad se rnissum
ab imperaio

Constantinopoli fuisse, quod

quce

numero

71

planum fiet ex iis, adferam. Igitur, anno 535 expivixdum

nato, eo profecius est, accessit hiemis asperitas.

67 Deinde, (inquit Liberatus) viso principe,

rante, vel altero

et itineris

sam

ag-ebat (Agapetus)

leg-ationis suscept.
fisci

Impe-

incommodis

rator

autem pro multis

expensis, ab Italia de-

At sancti Viri labores lenivit superna bonitas, clum ingenti nuraculo ejus virtutes decoravit hucenimspectat, quod S. Gregorius Magnus lib. 3 Diaiog. cap. 3 ita narrat Post non multum vero vir quoque exig-ente causa Gothorum temporis
i ;

beatissimus Agapitushujus sanctas Romanffi Eccledeservio, ad JusiEe Pontifex, cui, Deo dispensante,

stinatum cxereitum avertere nolens, supplicatipnes arguitur AnastaPapa3 noluit audirc. Ex his falsi Agapitus Papa omma Qui vero sius, scribcns fuerat; ryecta obtinuit, ex qua causa dircctus imperatore Theodati postulatio de enim fuit ab cxercituabltatiaremovendo. Quid egeritPontinos prosequens Libe:

stinianum principem accessit. Cui adhuc quadam die in Gra:ciarum jam partibus curandns oblatus est mutus et claudus, quin neque ulla
perg-enti,

fexrepulsampassus,docet quod suum ratus. At ille (Agapetus)

fuit, Christi

pctentibus prmcilegatione fungebatur. Deuique ut Anthimum Papa in salutatione et compibus,

verba edere, neque de terra

lebat.

umquam

surg-ere va-

munione
libello

susciperct, ille fieri inquit posse,

,

si

se

probarct Orthodoxum

ct

ad oathedram
27

Septembris Tomus

VL

suam

DE
176
iVCTORE
J.

S.

AGAPETO
ran,-

PAPA

suam
,
.

esse, aiebat, reverteretur. Impossibile

c.

TZ
;, 'apffl

multa, e rursus elam promittente muuera .asintentnute.iuhoePapaperst.ft.ne

blanditiis
et

ominom

in Ul>

sede permanere.

Augu-

mensis Martii, ut liquet ex codice Vatiut ubi ita legitur pag. cano, 45 Exemplar libelli Mcniia> presbyteri ac xenotertia

quem laudat Pagius,

Sic efus audirct petitionem.

mims

aU
in OOfUpt
-

rt

Pontf/few constantia tentata

est,

sed non

qui factus est episcopus Constantinopoli, tanus sub die iii Idus Martias, iterum post consulatum Paulini junioris viri clarissimi. Ex his evincitur, S. Agapetum ante illum diem Constantino-

dochi

ctum admit-

expugnata. fusius ita Ana60 A* to^s hujus rei scriem altercanarrat Et priraum ccepit habere stasius m
:

wk

nnufc tionem C

um

Augusto piissimo principe Justiniano

responsum
red-

Agapitus episcopus de religione. Cui beatissimus

constantissimai fidei Apostolorum
didit, dicens
:

polim, imo pridcm ante pervenisse neque enim, quse narravimus gesta cum Justiniano Mennse ordinationem prxcedentia, unius alteriusve diei f imo nec hebdomadie spatio contigisse videntur, ac proinde valde verisimile est, S. A.gapetum, etiam
:

Dominum nostrum Jesum

esse
,

Cliristum

ante
gisse.

Martium mensem Constantinopolim

aiti-

Deum
esse in

et

hominem

hoc est

duas naturas

uno Christo. Et dum contentio verteretur, Constantinoita Dominus affuit, ut episcopum Anthimum inveniret ha-retipolitanum, nomine cum. Etiamsi callide is errores suos tegeret et plurima Agapeto promitteret se facturum, non credidit vafro homini Pontifex, quod segerrime
,

72 Expidso Anthimo, suffeetoque in ejus locurn Menna, ne quos ille fugitivus forte episcopos falleret, prudentissimo consilio synodalem epistoiam per Orientem misit S. Agapetus, eoplenam spiri-

dieiZMartu
836, flfgue

^^^'
laremmittit
"

imperator. Et cum coutentio verteretur cum Augusto et Agapito Papa, dixit ei Justinianus imtulit

tu,quopro EcctesuvCathoticcV incoiumitate fervebat. Ejus exemptar datum ad Petrum Hierosotymifanum episcopum recitatur in seepe laudato concilio Constantinop. Actione i apud Labbeum

perator (codices regius, Mazarin. et Thuanus correctius legunt :) Sed cum contentio diu verteretur

tom

5 col 47,

unde pauca

delibo.

Cum

itaque, in-

inter

Augustum

et

Agapitum Papam,

dixit ei,

Ju-

stinianus scilicet) aut consenti nobis, aut exilio te

deportari faciara. Tunc heatissimus Agapitus respondit cura gaudio, dicens ad imperatorem

Papa
:

Ego

quidem peccator ad Justinianum imperatorem Christianissimum venire desideravi, nunc autem Diocletianum inveni, qui tamen minas tuas non pertimesco. Tamen ut scias te fmelius Baronius legit tu eum) idoneum non esse religioni Christianse, episcopus tuusconfiteatur duas naturasin Christo.
et

quitpost aliqua, pervenimus ad comitatum serenissimi nostri imperatoris filii nostri, invenimus se- E dem Constantinopolitanse ecclesia? contra omnem canonum honestatem ab Anthimo ecclcsiae Trapezuntiorum episcopo inconvenienter usurpatam, cujus animam non solum secundum istam partcm,
sed quod majus
est, in

confessione veras fidei a per-

ditione reducere desideravimus. Sed Eutychis errori

insistensad viam veritatis venire contempsit.

Unde

cum

ipsius in fide pcenitentiam

expectassemus

hxrescos

70

Ex

his videtur Justinianus credidisse,

An-

esse, interea lata sententia

neque Catholico, neque sacerdotis nomine dignum declaramus, donec omnia

,

convictwn

thimum

Cathotice, ut forte loquebatur, sentire,

a Patribus tradita, per qua? vera? religionis fides et

disciplina custoditur
et

atque illud

maxime ursisse
retineret, a

ut Constantinopolita-

secundum congruentem
Orientales
episcopos, eos

nam sedem

qua etiam Catholicum ex-

satisfactionem iuscipiat.
72 Post pauca deinde Petri, qui in Anthimi promotionem utcumque coactus consentire visus

pellendum Agapetns contendebat; nisi id

curarit imperator,
lo

parum

eadem forte hceresi, ut exPau-

Diacono Aquilegiensi referam, infectus, quid clam sentiret Anthimus, modo conjugi suse gratificaretur. Ut ut est, Tunc (pcrgit Anastasius) ex
praicepto Augusti acccrsito episcopoConstantinopolitano,

fuerat, pusilianimitatem ita perstringit

sugillans,qui : Et supra modum quidem admirati sumus, quod istud utcumque Anthimiconopus ita aperte contrarium decretis Patrum vestra secrationem

fraternitas

nou solum ad notitiam nostram addu-

con/irmassent.

nomine Anthimo,

et discussione facta,

num-

quam voluit confiteri in doctrina CatholicaB responsionisadinterrogationem beati Pap?e Agapiti, duas naturas in uno Domino Jesu Christo. Quem convisanctus Papa Agapitus, et glorificatus est ab omnibus Christianis. Tunc piissimus Augustus Justinianus gaudio repletus , humiliavit se sancta?
cit

cere neglexit, sed et reprehensibili consensu confirmavit. Interjecto denique pidcherrimo Mennseeiogio,

concludit

Commune

itaque gaudium, fra-

tres, pia exultatione suscipite, et

stolicse Sedis

quantum vos ApoF

nostrse judicium comprobatis, consueta rescriptione significate, habentes duplicem

Sedi Apostoliea:, et adoravit beatissimum

Agapitum. Eodem

tempore

ejecit

Papam Anthimum a

commumono,

ct expulit in exilium.

Tunc piissimus

Augustus Justinianus rogans beatissimum Agapitum Papam, etin locum Anthimi episcopum constcravit Catholicum.

exultationis causam, et quod mala sine mora corrigantur, et quod pro his optata subsecuta fuerint de cetero pracaventes , ne rursus canonicis sanctiouibus quid contrariura per vos (quod non credo) fiat aut vestro accedente consensu , , firmetur , quandoquidem sicut error ejus qui semel pec,
cavit, venia dignius est, sic frequens transgressio motum austeritatis deposcit. Atque ita
S.

fere scribit Liberatus. Anthimus veetS.Mennam ro, inquit, videns se sede pulsum, pallium, quod mbstituit habuit, imperatoribus reddidit, et discessit, ubi eum Augusta suo patrocinio tueretur. Tunc Papa
principis favore

71

Eadem

Aga-

petus paternis monitis, acribusque in deiinquentes reprehensionibus, fidei incolumitati consuluit,

tem, consecrans
riae.

Hanc prierogativam

Mennam pro eo ordinavit antistieum manu sua in basilica S. Maretiquis

Mennx

digni-

adnumerat Agapetus in Epistoia circulari, qucein conciiio Constantinopolitano Actioiatis titutis

gius, quem Constantinopolitani patriarchx hactenus non semel negare tentaverant, gloriosius exercere non potuit Eomanus Pontifex,

supreynamquesuaminecclesiaauctoritatemabundeprobavit. Sane Primatum, inquit apposite Pa-

Et hoc dignitati ejus additum esse credimus, quod a temporibus Petri apostoh, nullum alium umquam Orientalis ecclesia
:

neirecitatur. scribens

quam Constantinopolitanumpatriarcham haereticura exauctorando, etm ejus locum alium ordinando, nulla convocata synodo. 74

manibus noste Sedis ordinatum. Consecratus est autem Mennas die decima

suscepit episcopum,

Ceterum Agapetus, quamvis de

alicui

Menna
.-

sentiret, ut scripserit in

mra

laudata epistota Eteneque scientia, neque vita fuit ignotus,

ita Profemonem a

^ *T 2*

DIE VIGESIMA SEPTEMBKIS.

177

tus, sed et fidei integritate et sacrarum Scripturarum studio atquo etiam piaj administrationis officio sic praedicti viri fama rcsplenduit, ut ipsi tar-

post responsorias dedisse ad imperatorem, signatas Constantinopoli sub eodem consulatu. Jam
vero, initioPontificatus suinon esat
'

J.C.

Hinim

pri-

dius venire videretur, quo digmus habitus est, tamen ejus fidem, quantum potuit omnibus probatam
,

'on

poli Aeapetus.se^ Romse

rtaniino- mattripta

wnde certc

e tpoti

amit- tttUMnrtu,

Quapropter non solum ab illo prsescriptam pridem ab Ilormisda Orientalibus professionem puUicam fidei scripto obtinuit, verum etiam ajam consecrando tibeltum, quod se omnes hsereticos, atqueeos vel maxime, qui tum suis erroribus Ecclesiam turbabant, damnare, et cum Ecclesia Iiomana in omnibus sentire testaretur, publice
pit.

voluit et firmatam.

tere nonpotuit adepistotas quatriduo ante scriptas Constantinopoli, utpote, qum eo tantiUo tem~

odtptam

porisintervalloperferri nonpotuerunt hisce, quodnihit in teoctu suadeat, esse eam

consecratos

latonam, sohtam mitti ab imperatoribusad recens

S.

qrntu-

catum
verbis.

omnmo

coram omni populo exegit et exceExemplarhujus libelli ex Ms. Vaticano eruit

,

Antistites. Aditum PontifiAg-apeto gratulatum fuisseJustinianum, certum est sancti Pontificis rescribentis

Romanos

Cardinalis Norisius

cujus tituium dedi supra

71 ,ejusquememinit Vigiiius Papainepistola adimperatorem, quse exstat tom. 5 Concitiorum col. 315. Jam vero ad ea, quse Justinianum inter et S. Ag-apetum gesta sunt redeamus. forte Ettty75 Scriptores non pauci opinantur, imperatochtana harre rem E u ! ij-lrianalabe infcctum fuisse. Paulus Diainfectum conus lib. Ylpag. 675 scribit Eacta cum eo ( Justiniano ) collatione reperit ( 8. Agapetus ) eum in B Eutyehetisdog-ma corruisse.2i7 Aimoinus de Gestis Francorum lib. n cap. 6 Quo etiam tempore sanctissimus Agapitus, Romanaj Sedis Pontifex, ad regiam urbem profectus Justinianum priucipem in Euthycis sectam delapsum, adveram et Catholicam
si
:

num.

Verumcredo ego, epistolam ist ratoris zntercidisse, fuisseque eam i^u,,, H ua ur~ gebat, ut Ariani episcopi resipzscentes in dignUatibus ecciesiasticis permahere possent, de gua egi
,

><i. oictseqq.Denigue VaticanuscodescNi habet /iicPostConsulatumBelisarii VC, quodcum annonostrory-X convenit. Igitur Justinianus,

vel

conmctus erroris ab Ag-apeto,

vel hcvresio*

illum suspectus, suam itti fidemprobata quapropler Ponlifwi professionem fidei obtulit, cujus initiumest; Eeddcntes houorem Apostolicse
4 col. 1742. Tertio ab edita professione die,\\ scilicet Kalendas Aprilis, Pontifex rescripsit episto

Sedi

apud Labbe tom.

E
18 Marlii,
rarpenx im-

7S

excusam

fidem reduxit. Sunt, qui opinentur, hseretici

nomen

mcol. 1789, taliin tio Gratulamur, vencrabilisimperator. Ealaudat Ag-apetus Justiniani zelum prO Catholiae fidei puritate conseribidi
.

jwfilaru ari->f)atuiam,

imperatori adkassisse, non quod hseretice sentiret, sed quod cum Anthimo communicasset, ejusque causam iniquaminiquius contra Orthudoxos episcopos defendisset. At Justinianum in ipsos Eutychetis errores et hsereiica dogmata protapsum
fuisse,

vanda stabiliendaque, atnon minus sugillat gantiam laici kominis, prsesumentis leges EcclesicV

rator,

condere. Cupis enim, inquit venerabilia impeut tuee pietatLs upistolam de fidei vestrce

quiplenam fidem adhibet Arcanse Procopii historue. Sane contubernium cum vaferrima Theodora, pridem illa
illi,
,

non

erit difficile crediiu

expositione, nuper ad beats memoriae prsedecessorem nostrum Joannem Komanae Sedis Antistitem

per Hypatium atque Demetrium episcopos dcstinatam , et a prfflfato Prccsule roboratam no.stra
,

peste infecta cui nimium deferebat, ipsiusque ejus superbia, qua religionis arcana scrutabatur, de iisque decidebat confidentius, imperatorem fa~ cile seducere potuerunt atque id deprehendere
,

erroremdedocct
:

ab eo-

tcm

pi-ofes-

aceipn,

Agapetus in concertationibus, quas in causa Anthimi cum ilio habuit. Quod si ita est convicit Justinianum Pontifexetab errorereduxit, procut dubio antequam inAnthimi expuisionem, tantum mutatus, consentiret. 76. Deinde, sive ita omnem hcvresis suspicionem a se amoliri voluerit, sive alio respexerit imp era ior nteras dedit ad S. Agapetum, rogans, ut Apostolica auctoritate edictum suum contra Acsemetas monachos, Nestorium, et Eutychianos, pridem aJoanne II firmatum iterum confirmaret. Ilsec Justiniani epistola exstat tom. 4 Conciliorum
,
^

quoque auctoritate firmcmus. Laudamus amplectimur non quia laicis auctoritatem praedicationis admittimus, sed quia studium fidei vestrae Patrum nostrorum reg-ulisconveniens, confirmamus atque roboramuS. Per quod jam ct unitas prorenit
, :

Ecclesia?
siae

et

reliqua

Catholicae

membra

Eccle-

ad ejus

compagem

Christianitatis constautia

reditura confidimus.

rem

79 Cujus professionis vel epistolre vestra; tenoinferius annectentes , studium quod circa
,

responde(.

Alteramdrinde a Justi-

Deum

integ-re g-eritis, nostra auctoritatefirmamus,

prsedicantcs hujusmodi fidem omnibus

,

Patrum

no-

strorum reg-ulis convenire et Apostolicae Sedis concordare dog'matibus constituentes, ut, si quis
:

nostrae Catholicaa fidei contraire tentaverit,

quam

col. 17S9, illique

titulus prscfigitur

Epistola Ju-

pro submovenda haereticorum suspicione paternis pncsenti dcfiuitione tirmareg'ulis consonantem

stiniani ad

Agapctum. More majorum fuorum apud

, ,

Pontifieem Eomanum recens electum fidei suse professionem edit, eamdem, quam supra ad Joannem II miserat et subscribitur data pridie Iduum Martiarum Constantinopoli, Flavio Belisario viro
:

mus sancte communionis efficiatur extraneus. Damnat deinde iterum Cyrum ejusque sequaces
,

hsereticos Accemetas , negantes

Christum
:

unum

esse e.c Triuilate, inserit epistolam imperatoris

olim ad Joannem missam,

et

concludit

Iluic ig'i-

clarissimo consule, quse notsc

annum

Christi 535

tur, ut prredictuin est, confessioni,et huic fidei quis*

designant. Cardinalis Baronius in Annalibus ad prseci tatum annum eamdem iliamJustiniani epi-

quis contradiccre pra?sumpserit, a Catliolica comse noverit alienum. Datum xv Kalendas AprilisConstantinopoli, Flavio Belisario viro claris-

munione

stolam num. 24 recitat, opinaturque eadem de cau~ sa, quampr&fert titidus illi ab editoribus conciliorumprsefixus>datam fuisse. Idem sine scrupulo Bailletus admittit,pro more primum obvium sine multo examine secutus. Atperperam ii omnes sic censent iprseterquam enim ea, quse duobus primis disputavimus , ipsse alise notse chronologiccV ostendunt,id cumeorum chronotaxinon cohserere. 77 Est enim certum, S. Ag-apetum quatriduo

simo consule,^3?'0 quo ex codice I 'aticanojam sxpe taudato, substitue Post consulatum Elavii Belisarii V. C. Prseter primam illam Justiniani professionem fidei exstat alia, hoc exordio Prima salus est recta? fidei regulam custodire , notaturque xviii Kalendas Aprilis mendose procut dubio, cum inter Katendas Apriies et Idus Martias non nisi xvi dies intercurrant. Plerique legendum monent,
:
:

XVIL

178
ilfTOM
J. c.

DE
:

S.

AGAPETO
gut

PAPA D
Libellis

xvii Kalendas

atpro

testc solo arbttrio et stne

jtrofrssionmt
fitU
i

mteralios, substituiturdies (sdeterminatus Apriles fluunU usque ad Kalendas passim conso.1, (Wtrposfrehia hxc professio

83 ntisne acquievcrit sanctus Pontifex certxmxque resipiscendi spatium pr.r/i.rcrit, incertum

ulin

accipit

ci librllos

variorum
advcrsus

Papa, atque fideiquam pnrscrij.serat Ilormisdas

vari, et

nat, nisi 7

rerbis prolixior sit,

cum Regula

ista inconcussa serin fine dicitur-. Et profitemur compellcre, ut juxta tenorem libelh istms

cumtempus est. Videtur morte prawentus fuisse, Anillud deinde a concilio Co?tsta?itinopolitano Credo , post Mennm thimo definitwn legatur. quiconsecration&m etiam esse decreta co?tdita, hscreticorum errores perculit. Et bus aliorum quidem aliosque hsereticos contra quos
Severum
libelli
S.
,

sittitfavit,

condomnan(liifi.rrcticos,

omnes faciant
triarchffl

episcopi, ut sanctissimi

quidem

pa-

oblati

fuerant

ad vestram faciant sanctitatem, metropolisuismetropolitaui vero patriarchis, et alii ut faciant Undeliquet,?ionta?nprofessione?npropria?n tanis. Justinianiesse,quam vulgarem episcopis prsescri-

Ag-apeto, liquet

condemnatos fuisse ubi laudata synodo ex

,
,

m
:

ptam. Hinc ego suspicor, Justinianum,

S.

pnma

Agapeti responsio?ieperculsu??i, vulgaremhanc etcommunem ipsi obtulisse, vetprseter suam eam

iv illorum causa Mennas pronuntiat Actione Sedem sicut vestra charitas Apostolicam Nos, sequimur et obedimus et ipsius communicatores habemus, et condemnatos ab ipsa condemnamus. EtActio?\e v. iterum Conterapserunt quidem Ec,
:

clesiam

Romanam successorem Apostolorum

tulit...

quaj

etiamprobaripetiisse, quae reliquis facienda prsetamen sit, ad illam non invenitur respondisse Pontifex forte jam mo?^bo
scriberetur. Quidquid
t

sententiam contra ipsos

contra
et

Propterea

ig-itur

sequentes sanctorum Patrum nostrorum sententias,

Severum

Petrum

et

Zonaram.

illos

impeditus. Ceterum
oblati
libelli

S.

Agapeto plurimi etiamalii

tamquam
simili
o?n?ies,

lupos irruentes in ovile Christi abjicimus,

fuerunt ab episcopis et monachis Orientalibus adversus Severum pseudo-pat?*iar> ckam Antiochenum Petrum Apamsee?isem, Zonaram, seu Zoaram, monachum Sy?*um, aliosque B hsereticos Eutychianos. Libellos illos recitat Baronius ?iu?n. 82 exActis Constantinopolitani concilii. Inter illos u?ius,post Anthimi expulsione?n
,

anathemate ferimus. Et illi quidem S. Ag-apeto, pulsi sunt inexsilium a Justiniano , Novella 42 imperante , ut decreta Pontificis executioni mandarentur. Concilium contra illos convocasse Agapetum, scribit Theo-

mortuo

phanes ad a?i?m?n 537, illud ?\imirum, quodmense Majo subMenna inchoatum est, cuique ejus legati,
in quibus ejus auctoritas et potestas gloriose supervixit, adfuerunt. 84 At sa?ictus Po?xtifex tot tantisque laboribus et curis fractusjam ante ad Superos transierat,

oblatus, S. Ag-apeti erga illum co?n??iiserationem

et
Tutrettcot.

patemam
81

lenitate?nosle?idit.

Cno illorum
improbatur

Siquidem i?ide liquet, sanctwn Pontificem Anthimo aditum apertum reliquisse ad sedem suam pristinam Trapezuntinam, si quando resipisceret, et damnatis erroribus,Catholica??x fide??i ca?idide profiteretur Et hic quidem commiserationis affectus Archi?na?idritis ni??iius visus est,

el

imlicto

runciliti,

mn-

ut testantur illius concilii Acta, ubi sanctae memoriffi Papa Antiquae Romas ipso stati??i exordio appellatur. Die??i mortis ejus superius fixi?nus et signat Anastasius, ita prosequens Post dies vero
:

rttur.

quodPonlifex necertumquidemtemporisspatium fixisset, intra quod, nisi ad fidem Catholicam rediret, mdlus illi pateret ultra aditus adpristinam sedem. Quare ita supplicant Pontifici Quiaigitur iste (Anthimus) justea vobispunitus fuit, et de sede
:

aliquantos (a co?isecratio?te Me?mse) Eegritudine commotus, defunctus cst Constantinopoli x (imoxv,

utnumero

32 ostendimus.) Kalendas Maji. Cujus

hujusreg*ice urbis ejectus, et fidelissimus imperator

corpus in loculo plumbeo translatum est usque in basilicam beati Petri Apostoli , ubi et sepultus est xii Kalendas Octobris. Hic fecit Ordinationes
episcopos duas in urbe Roma, diaconos quatuor per diversa loca undecim. Liberatus Diaconus
,

noster justam vestram super hunc indignationem

approbarit

ipso etiam adjuvante ac divinos cano-

nes et Catholicam fidem tuente, et non vultis omnimodam hujus pcrditionem, sed ut convertatur (imitamini euim Christnm Deum nostrum qui venit
,

ita

Breviarii

S. Ag-apeti claudit 22 cap. His peractis, ( consecratione Mennse constituens Papa apud imperatorem apocrisiarium

res

gestas
:

vocare non justos, sed peccatores)

nis visoeribus suscipitis, si

omnino paterrecog-noverit proprium

et

ecclesiae suae

Pelag;ium diaconum suum,

dum

in

Italiam reverti disponit, Constantinopoli obiit. Lo-

c peccatum
Iniitus tt
ilnli/i ntiti
-('I

et convertatur.

m
t

82 Adjuramusvcstram Bcatitudinein (Iicetaudax quid faciamus) per sanctam et consubstantialem

Trinitatem, ac per principem Apostolorum Petrum,
et salutem ac victoriam
stri
,

cido plwnbeo, quo ex Oriente Romam sacra ejus exuvise translatse sunt, teste Paulo de A?igelis et Piazza, tale legitur ab aliquo ex successoribus
ejus insculptum epitaphium. 85 Mente pia vivens Christi nutritus in aula,
Ejtts eptta-

\iithi-

mnm.

piissimi

imperatoris

no-

ut

nc contemnatis
:

divinos

canones

qui

ab ipso pessundantur ncque ecclesiam ei traditam qme ab ipso despicitur, sed sequendo in

omnibus eos , qui ante vestram Beatitudinem in Sede vestra olaruerunt, facere in ipsum, adhuc

Et sola gaudens simplicitate boni Blandus in obsequio, et puro plenus amore, Pacificam vitam jure quietis agens. Qui gratus populis et celso dig-nus honore
:

phlum,ctv$

monumentum
tus

nunc contra authoritatem canonum invalescentem,

et qui prrotulit vitam degere cum hsereticis quam , cum propria ecelesia, ea, quae sanetum Ccelestinum
contra Nestorium liquet fecisse , assignando ei terminum , sicut et ille Nestorio, intra quem nisi

Sumpsisti meritis Pontiticale decus.

Commissumque tibi pascens, bonitate magistrat, Servasti cunctum sub pietate greg-em. Atque tuum rite venerans Agapetus honorem, Praestitit hsec tumulo munera grata tuo, Qui nunc Antistes Komana celsus in urbe
Sedis Apostolicreculmina sacra tenet.

occurens praxlictum libellum Apostolicse vestrse Sedi porrexerit, ac vestrae Beatitudini, et sanctissimoarchiepiscopo urbis reg*ia3, eta morbo hairetico

Nunc subjicio monumentum vetus, dequo

t

Oldoi-

seipsum liberarit, atque ad ecclesiam Trapezunda-

rum
simi

sibi
,

creditam proficiscatur, diffinite, Sanctis-

ipsum

alienum

nus in Notis ad Ciaconium et Baronius in Annalibus ad annum Christi&BQ num. 69 pauculis notis Hlustratum.TestaturBaronius seilluderuisseex
t

esse et

nudum ab omni
,

pontificali

seipsum submitterecondemnationipradictorumhiereticorum etpartem iUorum accepisse, alterum vero pro

et

dignitatc atque potestate

bibliotheca Vatica?ia,locu?nque ita inmargine indigitat: Biblioth. vat. lib. num. 1538 apudReg-est.
S. Greg-.

pah. 194. Addit,sibi appa?*ere scriptum ab

isto

ecclesue Trapezuntinaj ordinandum esse.

tum interfuit : sed depravatum valde esse Ms., at itludse, ut licuit, restituisse. Quodad
aliquo, qui

scriptoris

DIE VIGUSIMA SEPTEMIiKIS.

179
a.

scriploris setatem spectat, quamvis nihil illud magnopere suadeat, nolim tamen ab eo dissentire, cum nihil manifeste contrarium evincat. Videtur

stolicum thronum, ingemiscente clero, populoque ad caelum oculos referente, homo inimicus insedit,

Gratianus ittudprx oculis habuisse, cum laciniam inde transtuterit, quam num. 2 ex illo exhibui.
Scriptor se nusquamprodit. Opinatur Baronius Latinum fuisse et latine scripsisse, cum aliqua ex epistota D. Hteronymiad Alethium de funere Rufinse
,k

atque cunctis caeteris insaniam suam tacitus seminavit, stipem egenis Simoniaco ritu disse-

minans.
2 Talem hunc ccclesiae adulterum et populi se- & ductorem Agapitus Papa sine ullis raorarum obsta- p*/"n J* culisecclesiaexpulit, et poenitentiae eidem tempus *,". mdixit, quod cum sinc mora repelleret, et anti-

desumpta

sint.

rebwge-

tinopoli.

Epistotam D. Hieronymi ad Alethium dudum jrustraqusesim Unam tnveni datam ad Alethium a S. Paulino Nolano, quse est 33 inter ejus literas atnullum ibi verbum, quod huctranslatum videri possit. Tandem casu in eam D. Hieronymi epistolam incidi, quse est ad Eustochium et inscribitur Epitaphium, seu, ut habent codices alii, "Vita
8fi
.

quam

d*r*uii,

ecclesiam,

quam

reliquerat,

reprobaret, per-

fidiamque suam alta mente reponeret, Papae Agapeti voce et canonica secure percus^u3 est, coraplicesque ejus SeverusetPetms AntiochenaeetApamenaj civitatum quondam episcopi, de exilio in

exilium deportati. Zoaras

rumque sequax Apostolica voce

quoque presbyter eoligatus est. Aga-

S. Paulae, exstatque in editione Vallartii 108 atque ibi tandem columnis 715,716 et 717 eainveni, quse infra virgulis inclusa dabo. His addere poterat prosuaopinione Baronius,versumnum.3, Et jam fama volans tanti praenuntia luctus ex Virgilii JEneidos lib. 2 descriptum esse ab anonymo, nisi hunc ipse forte substituerit iis, queein Ms. segre legi poterant. Operce pretiumnon est scru" pulosius scrutari Baronii opinionem. Suspicor tamen, aliquos fore,quibus ex phrasi et attributo ecctesise Constantinopolitanse ejusque episcopo Universalis et Apostolicae titulo scrupidus inheereat, ne a Grseco scriptum fuerit. Quidquid sit,
:

pitus vero Papa, vas Catholicum, Evangelii tuba, praeco justitise k sacra altaris sedisque velamina
sacrileg-i

precibus
inibi per

eluit,

Anthimi infecta flatibus, suis Catholicis omnesque templi sedes ab inflictis

Anthimum maculis orthodoxis obsecrationibus expiavit, mercenario lupoque ovium aDominica caula detruso extra ecclesiae parietes. Ecclesiarum ministri, Catholico principe sibimet arunanimes ineunt Agapeto Praesuli Mennam l presbyterum ordinandum sibi episcopum suis vocibus commendantes, in medium proferunt. Ag-apetus Papa libellum ejus intar fidei suae manu propria editum flagitat m; scilicet Romae cum per se beato Petro apostolo porre:

E
/

ridente, concilium

antiquum

certe

monumentum est, quod

subjicio.

cturus.
3 Edito

Mennas juxta praeceptum

et

creatoris sui ^nnamtubs " Cu,e

>

APPENDIX
De rebus
gestis

Constantinopoli

ab
et

Agapito Papae in conspectu ecclesiae suse oblato, ab eodem omnium episcoporum principe n, imposita manu, universalem o episcopatum adeptus est, solusque vigesimus primus p
fidei libello,

et

n p

ecclesiae suae

episcopus a Romanae Sedis Antistite

Agapeto Papa, deque ejus obitu

funere;

Auctore anonymo forte sequali

meruit ordinari. Huc usque Agapiti pra^ceptoris nostri monitis laetati sumus, in his, quae dicta nunc subita iufirmitate ejus turbati sunt nobis moeremus. [ Quis enim potuit siccis oculis Agapitum narrare morientem lucidit in gravissimam
: !

valetudinem

Ex

vet.

Ms. biblioth.Vatic.
ronio.

edit.

a Ba-

imo, quod optabat, invenit ui nos desereret et temporum malis mox subsequentibus q careret, et Domino plenius cum sanctis
:

patribus jungeretur. Defecerat spiritus, et anhe-

s.

Agapetm

nno

jedificationis
t es i

Komame

Ecclesiae quadrin-

aTitcodato

^\~ en

mo

regemUtitur

Sedis Antistes

nonag-esimo a, Agapitus, qui primae fuit, a Theodato Gothorum nequisvenit. Confestim b uter-

anima erumpere g-estiebat, ipsumque stridorem, quo mortalium vita finitur, in laudes Domini convertebat r] Necdum spiritum exhalaverat, necdum debitam Christo reddiderat F animam, et jam fama volans tanti prseuuntia luctus
lans iu morte
totius orbis populos, quibus civitas

>

repleta erat,

a
6

simo rege ob postulandam a Justiniano Augusto

pacem Constantinopolim

c
<l

que rex et Pontifex* sancta delibans oscula, et alter alterum veneratus, diem duxere in vesperam, leg'ationis dumtaxat pace negata. At vero Ag*apitus juxta prseceptum Petri uuiversis profuturus ecclesiis, quae per id tempus omues in se inclinatae c recuinbebant, in ipsarum se necessitatem
convertit,

ad exequias convocavit. Aderant divorsarum provinciarum numerosi episcopi et sacerdotum monachorumque chori pene urbem repleverant. Tota ad funus ejus Byzautum turba convenit. Sacrilegium putabat, qui non tali Pontitici ultimum redet excelsa didisset officium. Sonabant psalmi in sublime Alleluia quatecta domorum reboans
tiebat.

columnamque

se suffulsit

immobilem

d.

4 Hinc
tur

juvenum

choros,

hinc senuni videres. E^uiarum

et facta ferun-

Hactenus
advenisse

Romanum
dixi,

Pontificem Constantinopolim

Qua3 carmina, laudes sacerdotales,

!

nunc Anthimum universalem e

dicam.

ecclesiam invasisse
f

Epiphanio

siquidem

rum

Nemo quandoque totius orbis vel episcopovel imperatorum vita defunctus, inter tautas

vigesimo regiae urbis episcopo vita defuncto, Anthimus, qui, relicto dudum apud Trapezuntium f
civitatem episcopatu,
Constantinopolirn
venerat,

exequiarum copias fuueratus visus est. Explorate procedeutium et catervatim in exequiis ejus multitudinem fluctuantem non plateie, non porticus,
:

9
''

vitamque

suam

jejnniis

Patrum decreto h, cerum voto, haereticorum pecuniis

turbis
fretus
in

cominendabat h, sive sive Augusti favore, sive proet seditiosorum Constantinopolitanae ecclesiae

non emineutia desuper

spectantes.

tecta capere poteraut pro-

Tunc suos iu unum populos urbs regia prospexit. Eavebantomnes sibi in gloriam defuncti Sacerdotis. Nec mirum, 61 de ejus fide homines
exultareut, de ejus praedicatione Angeli Uetabantur
in

sedem

irruit improvisus, adulter invasit

et

apo-

|S()

DE
[Quod mirumsit

S.

AGArUTO

PAPA
scripsisse,
se

A.akonto.

in

cffilo.

facie- sed ita

corapleverat,
'

nihil pallor mutarat in qurednm ctgrnvitas ejusora di-nilns dormiennt eum noii mortuum, sed

mos patriarchas

sequi per

omnia D

tem putarent

$.]

Apostolicam Sedem. h Sacerdotes pturimos et episcopos aliquos etiam Orthodoxos, Anthimo, sive ejus dolis decepti, sive donis Theodone eorrupti, sive minis territi fuerint, favisse, vel ejus satiem promotioprobasse, liquct ex epistola S. Ag-apeti ad Pcfrum Hicrosolymorum ej)iscopum. Zonaras in

ANNOTATA.
a Juxta
didit S.
satis

nem

hunc computum Romanam SedemconPetrus anno vulgaris eerm 46, quod cum

communi sententia congruit. Vide HenscheDiatribam ante tom. 1 Aprilis, Papebrochii nii Anamnesim et Janningi Commentarium adActa SS. Petri et Pauli tom. \Juniipag. 401 et seqq.,

Non nulli e 8 in Justiniano scribit primoribus sacerdotibus Agapdo PapSB Komano in imperatricis gratiam sunt refragati ab eadera quoAnn. parte
:
:

que larg-itionibus corrupii. Quos tamen

veritatem defenderet,
i

ille,

qui

omnes superavit. De Severo, Petro, Zonara, horumque sequa-

Pagium

in Crit.

ad annum Christi 536 num.

%,

aliosque ab Ulis laudatos. b Nisi atiqua exciderint ex Ms., ignoravit auctor, vel dissimulavit dissidia Pontificem inter et Justinianum in causa Anthimi, a primo statim

cibus hcereticis, dicta vide Sylloges synodi Constantinopolitan<v Actionem tatur libellus Mariani.

num.
r,

80 et

ubi reci-

Ea

inde transtulit Gratianus, ut

dixinum.

penult.

congressu orta. Consule

seqq.
c Subjicit

sis syllogen

num.

66 et

Baronius
ci

Etenim ubi Constantinopo-

actum est in opere 1 De S. Menna seu Mena, nostro ad diem xxv Augusti, et in Hisforia Chronologica patriarcharum Constantinopolitanorum
in fronte tomi
1

lim venit, plures

libelli

de miserando statu ecelesiarum oblati sunt. Recitantur illi in concilio Con-

Augusti pag.*
"i\et seqq.

05.

De hac

fideiprofessione

stantinopolitano sub Menna, narranturque in iis tot ac tanta scelera, quse hee.retici publice Constantinopoli machhiabantur, ut creditu perdifficile

in Syllog.

num.

Menn.r egi Ejus meminitVigilius

et libello

Papa in epistola adJustinianum,quseexstat apud E Labbcum quarta, tom. 5 Coneil. eol. -'515. Subseriptionem
e.rhibet

Ex his non temere quod Procopius in Historia Arsuspicari cana non uno loco arguit, imperatorem gloriae et opum immensse upiditatiftdemetomniaposthasit,

ignorasse illaJustinianum.
licet,

num.

31,

<

ex illo n De hac prserogativa scribit

titulum Norisius ex Ms. Vaticano, Sylloges num. 71.

S.

Baronhts ad annum Christi 536 et nos

Agapetus ad

buisse; nisi cui potius credere lubeat, tam imbellem etuxorium fuisse illum, ut coram anteoculos
hsec

Petrum

Syltoges

num.

71.

Subjectarumsibiprovinciarumvidelicet,s*(&mfert Baronius.

omnia

invitus spectarit, ut Thcodorse suse,

Videnotam

e.

insolentis supercilii midieri, gratificaretur.

Anonymus supra Epiphanium vigesimum,

sisse,

d Transitio hsec videtur innuere, plura prsecesquam a Baronio exhibeantur.

e

Hic

titulus,

culiari

quadam

qui recurrit iterum infra, depeecclesia, etiam patriarchali, tam

hicMennam vigesimum primum statuit patriarchas, neglecto, qui Constantinopolitanam sedcm medius inter illos nefarie occuparat, Anthimo.
S.

Mennas apud nos

in Hist.

Chron.pag. * 65 ve-

est insolitus Latinis,quam fuit familiare Grsecis,

pos,

Constantinopolitanam ecclesiam ejusque episcoRomanis semper merito reclamantibus, oecu-

nit ordine rigesimus nonus. Baronius num. 60 asserit, exclusis schismaticis et hiereticis intrusis,

menicos, seu universales appellare. Vide si lubet Syllogen numero ultimo.

noster

Trapezus, urbs est Asise minoris in Cappadocia, ampla, archicpiscopalis et preefectursc cognof

non plures numerari a Metrophane, quam anonymus computet. At, nisi Arsacium et S. Atticum qui, per injuriam expulso S. Joanne Chrysosthomo, illam cathedram adierunt, expunxerit, inveniet seriem duobus au,

minis caput; Gallis Trebisonde vocatur, habetque

ctiorem.

portum capacissimum in ora Ponti Euxini. Ita fere Baudrandus. g- Anthimi hypocrisim, tumqumhicnarrantur, tum ea, qu/e paulo infra, ubi dicitur emunctam c Simoniace pecuniam inpauperes effudisse, satis
probant, In Actis concilii C. P. sub
dicitur fc\n\\\
vitae

q Paulo post gravissima mala Ecclesiam vexarunt, orta

et Vigilii r

tum a bellis, tum ab iniquis Theodorw machinationibus.

toti-

Mennapassim

continentiamassumpsisse.^ywsdem concitii Actione iv fertur dixisseJustiniano, se omnia facere qusecumque summusPontifex ma-

numerum penidtimum.
f

col 715 tn editione Valtarsii. Consule, si lubet, Sylloges

dem sparsim verbis habentur in Epistola ronymiadEustochium defunere S. Paul

Qucc hic, et infine virgulis inclusa sunt,

S. Hie-

gme

Sedis Apostolicrc decerneret

et

ad sanctissi-

Liquet, nifallor, narrationem fine

mutilam

esse.

DE

DIES VIGESIMA PRIMA SEPTEMB.

SANCTI, QUI XI KAL. OCTOBB, COLUNTUB.

O
S.

Oanctus Jonas Propheta,

lsestina.

in

Pa-

S. Gerulphus Mart., Trunchinii in

Flandria.

S. Matthseus Apostolus et
lista, in

Evange-

S. Jonas

presbyter monachus,

in

^Ethiopia. episcop.
Italia.

monasterio S.

Sabae

in

Palaes-

Alexander
Claudia in

Mart., via
S.

tina.

Maura

Virgo, Trecis in

Campa-

Pamphilus Mart., Romae. S. Eusebius Mart., in Phcenicia.

S. S. Isacius episc. S. Meletius episc.

nia Galliae.

B. Joannes Prandotha, episc. conf.

Cracoviae in Polonia.

Cypro

B. Marcus Mutinensis,
Aptae Julise

conf.

Ord.

B S. Castor episc.

conf.

in Provincia Gallise.

Prsedicatorum, Pisauri in ducatu E Urbinate.

PR^TERMISSI ET
Sancti
in

IN ALIOS DIES

RELATI

Vincentii M. brevissima mentio est Auctariis Usuardi apucl Sollerium ex codice Vaticano. At, cum nullius Vincentii natalis hoc die occurat, verisimile est translationem aliquam reliquiaruni aut aliani festivitatem insinuari. Itaque forte erit illa, quse in aliis Fastis veniet ad 23 Septembris memoranda, celeberrimi Vincentii Hispani festivitas. Acta S. Vincentii data sunt ad xxn Januarii.

cano.
S.

translatio annuntiatur in Martyrologio GalliEa apudnos relata est adActa, edita xvi
Maii.

Constantinus confessor ad hunc diem annuntiatur apud Ferrarium in Catalogo Generali Bovse
in Calabria

sed in Annotatis observai, videri illum Constantinum Magnum imperatorem.

:

Idem Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italiee ad 21 Maii scribit de Constantino MagnoBovae in

Calobria cidto, dicitque festivitatem Constantini

S.

Wereburgse Virginis mentio hodie est in Auctariis Usuardi Solleriani ex codice Altempsiano. Vita S. Wereburg-Ee regim virginis data est ad
111

Magni Bovee celebrari ob ejusreliquias, quseibi habentur. At rursum subdit annotationem, qua
monet, nonnullos credere, Constantinum illum, qui Bovje colitur, Bovensem civem fuisse. Vei si Bovensis est, quod non existimo, de ipso plura non novimus. Quapropter adire potent
studiosus lector
S.

Februarii.

Marci de Marconibus Mantuani, Ordinis B. Petri de Pisis sive Pisani, meminit Papebrochius noster tom. 3 Junii in B. Petro Gambacarta Pisano, ibique pag. 543 videtur insinuare, de B. Marco agendum ad hunc diem. Verum, ubi idteriorem de illo Beato informationem Mantux petiimus, per litteras R. P. Jo~ sephi M. Bianchi, rectoris Mantuani Societatis Jesu, edocti sumus, B. Marcum coli die, quo de eo agendum in Operis Supplemento xxiv Februarii. S. Walburg-is virginis translatio memoratur apud Ferrarium, et in variis Fastis Benedictinis. Vide dicta ad ejus Acta xxv Febr. S. Pusinna virgo hodie est in Florario Ms. Vita est
B.

Commentarium

historicum, de
videre dicta xxi Maii.
fit

Constantino
7,

Magno datum,
ad

et

ibidem num.
S. Codrati,

Latinis Quadrati, hodie mentio

et in

in

omnibusfere Grcecorum Fastis, tUietiam apud

Fastis JEgyptioruut et ^Elfiiopum Alexandrinse. Apud G/\vcos de eo ponitur commemoratio in Ofpcio hodierno in Menseisimpressis; sedin Anthologio novissimocom-

Moseos,

ecclesicV

memoratioponiturpostridie.Detemporemartyrii

Menxaet Menologium Sirletianum

et

habent,
Basilia-

passii/itesse suh A.drianQ,postqi((t /,t py\vd icaverat

Athenis

MagnesLv. At Menologium

xx Aprilis. S. Victor martyr hodie Mediolani annuntiatur in Fastis Hieronymianis At cum nullus Victor Mediolani colatur hac die, ut liquet ex Marty.

ad

num nihil habet de przedicatione Atheniensi, facitque episcopum Magnesuv, passumque sub Decio et Vaieriano. Hac de causa Henschenius no-

rologio Mediolayiensi ; verisimile est, S. Victo-

ob aliquam translationem aut causamemorari. Fateor tamen,plures Victores Mediolani passos videri. At si alius est, plurade ipso non novimus. Quare lectorem re~ mitto ad celeberrimum Victorem Maurum, de
alia de

rem

Maurum

ad 2G Maii, ubi cgit de S. Quadrato episcopo Athenicnsi\qtuiApoloyiam pro Christianis obtulit Adriano imperatori, teste S. Hieronymo, recte annotavit, duos Quadratos et forte etiam
ster

ptures a Qrmis confusos esse, omniaque protulit etexaminacit, qiuv hoc loco de Magnesiensi Quadrato dici possent. Quare non censui, de
tyi&HrditQ Magnesiensi iterum agendi>.m,p)\vser-

quoactum

est

viii Maii.

S. Peregrini, episcopi Autissiodorensis et martyris

tim,

quod AtheniensisetMagnesiensis distinctio

recte

100

PR/ETKKMISSl
auidem observata sit
et

verisimiltima;

non

recte

auctoritatem tamenomnino certa ob modicam

tuserat, sub Adriano verisimiliter, forte eiHam >(< sub Trajano, de quo non conslct, ferc tt (htc
sciverant.

documentorum, ex quibus distuwho enimfatsumsitassertumBasilianiMenolognde etiam dimartyrio Quadrati sub Decio,jam ipsa Pr&terea,etiamsi distinctiostinctio fit incerta. nem planecertanicredereveiimus;nonxquestacertum, utrumque ut Sanctumcoli, cum
timfiet

hubetur.Si

Verum illaverba, in persecutionibua temporis excitatis, retutit Tillemonthis ad tunc tempus S. Dionysii, sive ad tcmpus, quoscripsedcsigmtri, rat iliam Epistolam? At clarmu cst, anterioris illis vocibus tempus persecutionis

tunc temporis,

cum Quadr-atus postea jacturam

jamdcfun-

unus tantum colaiur apud Grxcos. art. tom. 2 in Persecutione Adriani

7

Tillemontius
7 et

Nota

fideireparasset. Prwterea Qundtus scribebat Dionyctus fuisse videtur, quando itia

sius,

necdum

contentus est

memorata disHnctione;

Quadrasedprxierea Quadratum Apologisiam a contendit distinguendum to Athcniensi episcopo

credidit.

eontraauctoritatemS.Eieronymhquieumdem Videamus igitur an Tittemontius

,

qui de eo vivente non meminit, et cujus ad fidemejchortationon adeo fuisset necessaria, si Quadratus ipse vlrisset. Videamus tnodo, an chronotaxis Quadrati Atheniensis nequeat consistere, nisi distinguatur a Quadrato Apostolo-

S.Hicr<:iymumrecterefutaverit.OpponitHieromjmo Eusebium, contenditqueloca Eusebiicum Hieronymo conciliari non posse. At ego ne dubito

quidem, quin Tillemontius Eusebium male intellexerit et expticaverii Locos Eusebii ab 3 ipso assignatos huc traduco. Eusebius lib. cap. 27 ait Eadem tempestatefloruitetiam Qua.

rumdiscipuloetApologistaChristianorum.FueSicejus rit hic natus circa annum 70 aut 80. poterant ahqui per temporibus vivere facile Christum sanati : sic non nisi quinquaginta aut sexaginta numeraveynt annos, quando Adriano
obtidit

Apologiam suam pro Ckristianis,

ita ut

dratus, qui

cum Philippi filiabus prophetica gratia

multis annis superesse potuerit posl Adnanum^ Quin imo omnia consisiere poterunt, etiamsi

lUusttisfmssememoThtaT.Eiclocussatiscongruit

credere velimus, natum fuisse circa 50

satisde
illa

annum
V.

cumassertoS.HieronymidevisisaQuadratoqui-

ChristiJicethocminimesitnecesse.Verum hsec
opinione Tiliemontii, qiticerto Euintetiexit et cxposuit. Piura de xxvi Maii. Quadratoarf S. Landelini martyris mentio est in codice Hagenoyensi Usuardino, et apud Grevenum. Verum

busdam,quia Christo Bomino erant sanati aut

a morte suscitati. Credamus tantisper, illos fuisse visos a Quadrato circa annum 70 aut 80,

sebium maie

muito diutius vivere potuerint, nihil illa limea proderit Tillemontio. Eusebius ipse lib. 4 cap, 3 locum allegat ex Apologia Quadrati, qui desanatis a Domino solum dicit, diu iilorumaliquospostmortemDominisuperfuisse, adeo ut nonnulli eorum etiam ad nostra usque tempora pervenerint. Hxc tamquam verba Quadrati allegat Eusebius, ubi etiam dicit, Apologiam a Quadrato fuisse oblatam Adriano. Quodvero inde argumentum sumit Tiilemontius, quia de ejus episcopatu ibi non meminit Eusebius, infirmum est, Nam Eusebius frequenier de aliis quoque episcopis loquitur sine mentioneillorum episcopatus, et fieri eiiam poiest, ut episcopus
licet

beralitas

dem omnino videri cum

de cujus eievatione
est
:

observat Soilerius noster in Usuardo suo, eumLandelino S. Autbcrti

Cameracensisdisciputo,abbatequeeiconfessore,

mox agam. Habemus

S.

qui-

dem Vitam impressam anno

1621, cujus titulus

Historia de vita et martyrio

Landelini, qui

sexto post Nativitatem Christi seculo, vig*esimo

primo Septembris passus, miraculis etiamnum

opera et studio R. P. P. Martini Stephani, PriorisD.EthonisetS. Landelinicoenobii in lucem
claret.

edita.Qum

prseluxit, accepimus

non esset Quadratus, quando Apologiam obtulit, sednon diupost ad episcopatum sitpromolus. Pergamus igiiur ad alium locum, quem prscdictis contrarium credidit Tiilemontius. Eusebius
lib. 4 cap. -3 recensct phtres epistolas S. Dionysii Corinthiorum episcopi, interque eas unam

Vitam Ms., quse laudato Priori ex codice Bodecensi per Gamansium nostrum, qui eam anno 1641 misit adMajoresnostros. Vitaistafuit scripta circa
et

annum 1200, id est, sex circiter seadispost tempus, <?i<o Landelinum occisum statuunt. Uterque biographus asserit, Scotum origine esse Landelinum, venisse vero in Germaniam, ut vitam duceret eremiticam, brevique post adventum,

ad Athenienscs, de qua

sic loquiiur

Altera vero

ad Athenienses scripta, excitans ad fidem, et ad vitam ex pracepto Evang-elii traducendam qua in re negiig^entiam arguit Atheniensium, quippe
:

dum

habitationem sibi in sylva

quadam para-

verat, a venatore crudeliter occisum.

cassi Landelini

qui a tide

propemodum

descivissent, ex

quo Pu-

blius ipsorum episeopus in persecutionibus tuuc

In loco conditum postea monasterium asserunt, quod Cella-monachorum fuit nominaium, alias Ettonis-monasterium, aut etiam Ettenheimium. Satis notum est ccenobium, quod etiamnum exstat ad ingressum, Siivse Nigrse, ut videri latius potest in Gallia Christiana tom. 5 col. 8G4. Itlud miror, me nullam de S. Landelino mentionem invenireapudillos, qui fundationem aut instaurationem enarrant, ne in testamenio quidem Ettonis episcopi Argentinensis, qui illud instauravit variisque donationibus ditavit. Testamentum istud, scriptum anno xi Pipini regis, id est, serat Christianx anno 763, edidit Guillimannus in Episcopis Argentinensibus pag. 106. Quapropter, considerato sitentio martyrologorum vetustorum, scriptorumque, qui de Aisatia et Francia Orientali
diligen;

temporis excitatis martyrium subierat. Meminit etiam Quadrati, qui post martyrium Publii epi-

scopusAtheniensiumestconstitutus

ejusque

la-

bore ct industria cives denuo in ecclesiam conveiiisse,etredivivumfideiardoreminillisreparatum

esse testatur. Ex hoc loco, qui optime cum reliquis congruit, Tiiiemontius collegit, Quadratum vixisse eodem tempore cum S. Dionysio Corinthio,

quicirca annum 180 defunctus est; factumque esse episcopum sub Marco Aurelio Antonino, sub quo decessorem ipsius S. J>ublinm vult passum. Imo sua iiia somnia verbis Gallicis
exprimit, acsi in ipso legerentur Eusebio. Attamen nihil iitorum dicit Eusebius, etsatisclare de rebus pr&terilis loquitur

ita

Tn\r

Dionysii nomine. teste Eusebio, Athenienquia tempore prxterito, quando *. rubtius ipsorum episcopus martyrio corona-

Uortabalur Dioyiysius,

'

agunt , de Landelino martyre vehementer suspicamur reiiquias Landelini abbatis inllannonia, quas adnonnulla Germanise loca detaias muiti affirmant, ad illud quotius
,

que

DIE VIGESIMA PRIMA

SBl

que monasteriumpervenisse; indequeortam occasionem alicui, gestorum S. Landclini ignaro, martyrem ex confessore, etcxBelgaaut Gallo
Scotumfaciendi.Miracutaposterioribusseculis patrataomninovera essepossunt, etiamsicommissus credatur error ejusmodi.Priora vero mque ac martyrium et gesta omnia, proutrelata sunt, ptane suspecta v*dentur. Suspicionem nostram auget dies,quo martyrio sublatus dicitur Landelinus, cum hic sit ille ipse dies, quo facta est elevatio Landelini abbatis. De hoc autem apud nos actum est ad xv Junii S.Landelini abbatis translatio annuntiatur in codice Usuardino Bruxellensi: et apud Motanum elevatio. Consentiunt plerique Fasti Benedictini et Ferrarhts. Vita data est, actumque una de transiatione ad xv Junii S. Philippi Benitii, Ordinis Servorum, translatio annuntiatur apud Ferrariumin Catalogo generali. Consule Acta S. Philippi ittustrata ad xxnt
SS. Hypatius et Andreas,e# Fastis Grcccis heri

wsm.
qtti

S. Evilasius,

ex idolorum sacerdote mariyr, passus fuerit Cartha^ine Spataria in II- tpt

postgnmmaCandidavirghw,dequadt9put(U est die prtccedente, conversus fueral ad fu/em,

(oni'emfjraturin Martyrologio Hispanico Tornayi.

Verumnugas

illas esse

bulatorum, satis ostewh ad prxcedentem diem ubi de SS. Fausta et Lvilasio actum t uti et in Preetermissis de Candida fcpt S. Theodorus martyr Pergensis, de quo hodie in riounvli^ OnecoruiiX Fa&tU, datusest -,, J'h t lippa et aliis ad xx Septerabris.
t

qwrumdamfa-

S.

Priscus

M. apud

<;r,vco$

commemoratur, sed in

Augusti me-

Martyrotogio lionnmo <l xx Septemb. B.Venturini confessoris Ordinis Pradicatorum his ipsis verhis mentio fu in Mss. Additionibus Cartusix Bruxellensis ad Grevenum. Laudatus Venturinusjam a Majoribus nostris memoratus est in Prxtermissis ad 28 Martii, ubi dicunt, Vitamapud nos servari, sed eam Operi nostro non inserendamprius, quum a Sede Apostolica
Beati titulus
ei

morati hodie legitnturin Martyrologio Romano B Galtico anni 1G20, apud nos ad xxix Augusti. S. Vincentius presbyter et martyr ponitur in Martyrologio Hispanico Bisolduni in Cathalonia, ubi cotituripTim& Dominica Septembris. De illo
breviter actum est ad \ Septemb. SS Eusebius, Nestabus et Zenon, fratres et martyres, brevissime memorantur in Menseis impressis.In Synaxario Constantinopolitano,quod

noviter eonferatur; vel constet

Smyrna;, uti anno mcccxlvi hoc die (28 Martii) Sancte obiit,... congTuum tali appelationi cul-

tum eidem a fidelibus fuisse delatum, dum eam adhuc urbem Latini tenerent. Verba hcec satis clara sunt, perperam tamen exposita ab AntoTouron, Ordinis Prxdicatorttm, acsi requireremus, ut auctoritate Apostolica deelararetur, constare de cultu exhibito olim Venturino et cidtus ille asseretur ab aliquibus. Videri possunt verba Gallica Touroni in opere de Viris iltustribus Ordinis Prwdicatorum tora. 2 pag. 274, ubi Venturini Vitam cum titulo Beati enarrat ; sed cultum nullo modo probat. Attamen pag. 298 asserit cuttum fuisse inchoatum SmynicB, contiuuatumque, ut fertur, donec urbs iterum occupata fuerit a Turcis. Hoc forte fieri potuisse propter Viri eximias virtutes, sanclitatem vitse et miracula, videbant Majores nostri, sed nxdlum inveniebant testi)n<>. tali cultu. Quapropter gratissimum nobis officium prwstabit Touronus, aut alius quiscumque prseclari Ordinis Prosdicatorum, si iegitinio
; ,

Sirmondi fuit, adduntur alii duo, niuiirum Nestor e^Busiris, brevique omnes ornantur elogio Recte quidem hoc etogium pro tribus prioribits contractum est cx Sozomeno. At pro Nestore, qui in ipsis tormentis defunctus non est, nonnulta eget correctione. Busiris vero perperam reliquis videtur adjectus, aut certe non memoratur cum iis apud Sozomemtm lib. 5 cap. 9, ubi trhtm Fratrum et Nestoris ipsorum consobrini martyrium enarrat. Scribit quidem ille lib. 5 cap. xi de aliquo Busiride ab Juvresi Encratitarum ad fidem Catholicam converso mulab infidetibus passo, sedittead Gazseos Apud nos cum Martyrologio Romano de Eusebio, Nestabo, Zenone et Nestore actam est ex Sozomeno,itbiet commemorationes hodiernw, qusc tunc Acta illa itlustrantem latuerunt, prout latuisse videntur Baronium,
taqite

non

spectat.

mo

testimonio scriptoris satis vetusti ostendere

potuerit, Venturiuum

umquam Smyr/ue seculo

j;

14 fuisse cuitum; assertwuqite Touroni non proflucre ex verbis Boliandi male expositis. NihiX enira magis desideramus, quam nullum omitte-

addipossitnt pro
Gr<vcos,

caltit

horum Martyrum apud

viii

ad

Septem.

Naninus episcopusbis annuntiatur apud Ferrarium, ante in Hibernia, deinde in Scotia. Suspicor esse nomen corruptum S. Niniani Ferrarius enim laudat Canisium, qui Ninianum habet duobus diebus, numqitam Naninum, sicut etiam in aliquot catalogis Sanctorura IlibemicV Naninus ad hitnc diem ponitur, Maninus etiam uno loco dictus, sed nuspiam Ninianus. Apitd Dempsterum quidem Ninianus ad xx et ad xxi Septembris ISanmus ponitur secl itle Sanctos non raro multiplicat. De Niniano actum est ad
:

re Beatura, cujus cuitus legitime probari poAt Venturini cidtum non posse probari. raihiprorsus persuadeo. Anna, cognomento Viterbiensis, tertiaria Ordinis S. Dominici, V iterbii annuntiatur apud Jacotest,
t

bum Lafon
ctor, cujus
serit,

in

Anno Dominicano ad hunc diem,

est

quo defuncta dicitur anno 1306. Laudatus au-

Opus impressum

anno

170S, as-

corpus Venerabiiis Anna etiam tum iutegrum et sine ulla corruptione conservatum fuisse in ecciesia S. Dominici Viterbiensis,multaque ibidem patrata esse miracida. Attamen
nutta ailegat publici cuitus indicia , nec itla ipsa, quse asserit de incorruptione corporis et m in miracidis, aliunde confirmare pos<

xvi Septemb.

Lamberti episcopi martyris translatio notata Ftorario Ms. Vita cum transtationibus xvii Septemb. data est ad S. Lucia virgo, qu tv Scotorum regis fdia dicitur, ad hunc diem refertur a Camerario, qiti tongum magis,quam certum eidem texuit elogium. Eamdem hodiememorat Arturus a Monasterio. De S. Lucia ilta, cognominata de Monte, actum xix Septemb. estad
S.

est in

nupera Historia Viterbiensi sat raulla quidem reperiamde monasterioel monialibus S Dominici, sed nihil de Venerabili itia Anna, quam nec Marchesius e.vhibet. Atii nonmdli, quibus titidum Beati similiter attribuit Lafonus, apud ipsum videri possuut, cum nihii de eorum cidtu reperiam, uno excepto Marco Mutinensi, cujus cuttum atiunde didicimus,et dequo agimus.

Septembris Tomus VI.

28

S Francarius

184

PB ETERMISSI
rio Grcvco Ms; sed plura de illa nullibi invenio. Antonius Ariniincnsis, Ordinis S. Frnnsciscipresbylcr, ad hunc diem refertur ut beatus a JacoMllo in Sanctis Umbrnv tom. 2pag. 265. SecuI)

(aClesse) S ifoncmushodieannuntiaturCUsBomi qut confessor apud Castcllanum, in Pictonibus

Idem in Acmens illum Gallice Foca*3?rancaire. owem iW Gatoa? pag. 784 ponrt Sanctum , quanominat Fragme, dicitque coli in ecclesia

dam dicecesis

Constantiensis in

Normannia. At

Martyrologium Franciscaquidquam pro cidtu affert. num, nec

tus est Jacobillus
tertiaria Ordinis Bernardina de Monte-majorc S. Francisci, cum titulo BeaUe annuntiatur
,

in Indice observat,

eumdem

esse Francariumj

qui Gallice Francaire et Frag-aire scribitur. In Addendis pag. 1003 memorat Fracanum alitis,

quem, patrcm, ut volunt, S. Winwatoeiabbade quo apud nos actum est ad 3 Martii,quem

apud Arturum a Monasterio in Martyrologio Franciscano et in Gyn vceo. Eamdem simititer Bcatamuoc^ Castella?ius in Martyrologio uni(

dicit esse

patronum

ecclesias

Plou frag-an, prope

versali, sed nec

tempus, quo defuncta

est,

nec

oppidum S. Brioudi in Armorica. Fracannm illum et alii ibidem faciunt patronum, sicut

etiamShnmM othier
Qalliae,

in Catalogo

Sanctorum

qnemdeditpost Martyrologium Romanum Gallice versum, Francarium confessorem ad hunc diem refert in Pictonibus. Verum cum omnia illa nomina fortasse sint corrupta, ut passim accidit in Sanctis GallicV, et nihil de Francario inveniam certi, libenter eruditis Gallis examinandum relinquam, an diversis illis nominibus idem ubique designetur Sanctus B imo etiam, an non Sanctus aliquis suo nomine magisnotus, corruptis nominibus repetatur. S. Gliolaphi martyris translatio hac die, anno
;

locum prxter Hispaniam contra morem suum assignat,utparum videatur fuisse instructus de pertinentibtts aoJBernardinam, Verum nec Fortunatus Hueberus in Menelogio Franciscano
Bernardinam titulo Beatas exornat, nec Waddingus in Annaiibus Minorum eam videtur novisse,nec Benignus Fremaut, qui anno 1708 Vi-

1649,

magna cum

solemnitate fuit celebrata

Franciscanorum iltustrium Belgice edidit, Bernardinas Vitam ad hunc diem exhibet, nec martyrologi Hispani,quos ego quidem noverim, de Bernardina quidquam habent, ut plane mirer, et minime pcrspiciam, unde ipsam Beatis adnumeraverit Castellanus. Nam id minime mirandum de Artaro qui omnes quos memorat, solet Beatos nominare. Plures viri,
tas
,
,

Jesu.

StyrcVinAustriasuperioreinCollegioSocietatis De festivitate illa anno 1650 libellus fuit

virtutibus, viUv sanctitate, et gestis

illustres,

videri possunt

apud Arturum a Monasterio

et

Lincii impressus, et Majoribus nostris trans-

missus, ex quo pauca ad propositum nostrum excerpam. Corpus S. GHolaphi inventum fuit Romse in ccemeterio PriscillaB, indeque extractum cum vase sanguinisejusdem Sancti ab Eminentissimo Cardinale Ginetto,summi Pontificis InnocentiiXVicario generali,qui itlud donavit Florentio Montmorencio Societatis Jesu Assistenti Germanise cum facultatibus illud aliis donandi et ad cidtum publicum exponendi.

Hueberum, cum de illorum cultu nihil inveniamus. Anna Maria de Vitriola, Ordinis S. Augustini, defuncta in conventu Mantuano S. Aug-ustini 21 Septerabris anno mdlxvii, celebratur apud Herreram in Atphabeto Augustiniano, ut pcenitentiaetmortificatione insignis, et divinis etiam revelationibus illustris.

Montmorencius vero illud misit collegio Styrensi Societatis Jesu in Austria, ubi ex commissione serenissimi archiducis
Austrias

Sanctorum sex Martyrum, satellitum imperatoris Maximiani, ad huncdiem commemoratio legitur in Menologio Sirletiano , consonantibus Mencvis impressis, ubi
culi.

adduntur duo solum versi-

Leopoldi,

pro temporc episcopi Passaviensis, debite reco-

gnitum fuit, etpubliae venerationi expositum, peractaque festivitate summo cum sptendore, et maximo populi concursu, reverenter in dicto
Societatis coltegio est reconditum.

Geronis nmrtyris mentio est

aliis adjunctis,

apud Grevenumsine
S.

: Pro Deo, qui caput Martyres caputsub gdadio inclinant. Fuerint h (vc deprompta ex Actis cujusdam Martyris, sed necdum nobis constat, ex quibus ; et nihilo magis, an sex illi particutaremhabeant cultum, cum locus martyrii non

Hi

latine ita sonant

in ligmo inclinavit, sex

assignetur.
I

ex quibus cognosci possit. Verisimiliterestnomen corruptum, forte ex Gerulphi, qui hodie colitur,

Juliana virgo et

martyr Romana hodie memo:

nomine

Gallico

Geronem

efformaverit martyrologus. Vascns Pirez, Lusitanus Societatis Jesu sacerdos, hoc die, anno 1590, obiit Ulyssipone virtutibus

ratur in Martyrologio Mediolanensi his verbis Romas S. Julianre vir-inis et martyris, cujus ossa
Cesani,e aput vero Mediolani in ecclesia S. Philippi Nerii summo honore servantur. Est autem

mortem integrum una cum vestibus repertum est, ut legitur sub imagine hujus Viri venerabilis Roma> impressa.
ln Corbeia monasterio, dedicatio basiHcaj domni Albini et Marcellini episcoporura. Annuntiatio est Martyrologii Corbeiensis apud varios impressi.

clarus, et institxdione egregia novitiorum, quibus diu prsefuit. Ejus corpus sexennio post

Cesanum vicus cum

cesi Mediolanensi.

ecclesia parochiali in dice-

In annotatis additur, corpus fuisseeffossum exccemeterio Cyriacae; non item, an nomen Julianae in sepulcro fuerit inventum. Attamen verisimile est,una cum corpore nomen S. Julianae repertum, uti aliquando contingit. Certe nomen non est tale, quod conveniat omnibus virginibus martyribus, qualiapassim suntnomina, qu v Sanctis sine nomine inventis imponuntur. Precterea constat, Julianam aliquam Romev esse passam, qux ex Fastis tantum Hieronymianis cum multis martijribus apudnosmemoratur ad 5 Junii, elaliundenon
c

Iphiffenia^o ex Actis

S. Matthcvi apostoli hodie dandzs a martyrologis aliquot recentioribus, et ab ipso etiam Baronio commemorata est in

MaHyrologio Romano. Nobis satis

erit

de ea

di-

IWnterannotareadActa S. Matthivi, qucvcumque mveniemusnotatu digna.

13a sai marlyrisTyriffi

znnotuit.Posset igituritta ipsaesse

Juliana,<W

memoria hodie est in Synaxa-

corpus Mediolanum, indeque, excepto capite, adecclesiamCesanitranslatumest. Res tamen xncerta est, quiaetaliae Juliana>, quarum no-

men

mcnsatis

est
f

corpusdonatumfuitcomUiBarthotfmuco Arrsio a Cardhmte Aloysio Ilo^odro, haudatus comes caput donavit Sanclimonialious 8. PhiHppiNerii; ossa vero transtulitadec-

^Q^dsit

DIE VIGESIMA PBIMA SEFEEMBEI8 commune, Romie pati potuerunt. Edilhunum

'<,

umquam inpublica

vei

fuis-

remittimusque ad Historiam cap. Il.ubiornalurehgio.

Dedicatio basilicae

Bedm

lib

FontenetensU in Burgundia
t

cMiamparoehialempagiCxsani, quam suo

Ordinis Cisterciensis
Dedicatioccclesi
:

peracta

ab

Eugenio

Bere

ampliorem instauraverat, ul pturibus narrat martyrologus Mediotanensis. Conon Papa, ut Sanctus, hodie annuntiatur

Papalll, commemoraturap
j-j3. Mariae de Oliveto Ordinis Cu 'xciensis in provincia BiUrrU apud laudatum scriptorem. Dedicatio majoris ecelesia a t u ,- AugTi...

apud Maurotycum, Felicium, Octavium Cajetanum in Martyrologio Siculo, Ferrariumin Catalogo

gcnerali, et in Martyrologio Germanico, Canisiinomineimpresso. Ai horum auctoritas non

sufpcit,

cum

nidla

uspiam cultus

indicia repe-

Taurinorum apud Ferrarium. Bonifacius, abbas tng securvlus Cisterciensis, insertus est Catendario Ordim oiensta:

riam.
Joannes de Speeulo, alias, de Cureg*hem, eanonicus Regidariset diaconus monasterii Viridis-vallis in Brabantia, obiit hoc die anni 1358 in opinione sanctitaiis, qusefuitetiamvisionibusconfirmata.

sis

impresso,

et

cum

titulo

Senriquez

in Menologio, ubt^

Be&tiponiturapud Martmus
sine ullispu-

exeodem Ordine Cardinatis; sed

Saussayum in
rrfictis

olicicultusindiciUMterqueetiamreferturapud
appendicibus,sedsinetitutoBeati.
nobilitatis, qui,

Habemus Vitam ex Ms.

Angelus de Joyeuse, vir prxcipuee

Viridis-vallis

acceptam, compositamque a Religioso ejusdem monasterii, qui defuncto convixerat. Titulus

Planctus venerabilis fratris Wilhclmi Jordani, canonici Regularis Viridis-vallis, super obitu fratris Johannis de Speculo fquod erat noVittV est
:

rum
clare

dignitatibus suis, OrdineK ingressus estt ibique

ino,

/lVe

admi nistramt, referiur in Martyrologio Gallicano inter venerabiles. Greg-orius sine adjunctis hodu
stis ecclesiie

men maternum)
tis

Alexandrinee apud Jobum

alias de

L
aiiquis

Cureg-hem, ejusdem

Agebat annum setavigesimum quartum, et retigioscV vitx septimum, brevique promovendus erat ad sacerdotium, quando defunctus est. Exempla virtutis

ccenobii devotissimi diaconi.

fum. In Martyrologio Coptorum, quod

S. Greg-orius

MaroniiaLatinum facere conatusest, vocatur

monachus, discipulus S. Pachomii monaehi. At vet sic non satis nobis innotescit,
S.

plura continet Vita; sed /uvc nequit Operi

nostro inseri, quia nihil habemus de cidtu, ac ne nomen quidem hujus Joannis notum est apud
S.

cultus ipsius. Laudi, Laudonis aut Lautonis (sic varie namen exprimitur) episcopi memoria hodieestinquibusdam auctariis Usuardi apud Sollerium no-

nedum

martyrologos Belgas inter venerabiles. Januarii cujusdam memoriam Romee haberiad hunc diem notatam, ob reliquias in ecctesia S. Silvestri, scribit Pancirolus in Opere Italico de Ecclesiis Romanispag. 39S. At fatetur, nesciri,

cujus Januarii sint reliquise,

Hilarius, episcopus Vesontionensis,

ad hunc diem idSanctuscommemoratur apud Saussayum in

Supplemento Martyrologii Gallieani. Secictus
S.

strum, uti etiam apud Canisium, Ferrarium, Saussayum, Castellanum, in aliquot Calendariis, in Florario Ms., ac demum in Martyrologio Parisiensi. Postridie quoque ir in Fastis plurimis, r/ in Martyrologio Romano, quodprodiepassimsequimur. Saussayusauteni inSerie Sanctorum cum S.Lzudo eonjuuyitVossessorem, cujus cultus unaexaminabitur
,

xs.ii

Septemb.
et in

estfOpinor, Joannem Jacobuui Chiffletium, qui in Vesontione part. 2 omnes primos episcopos

Lutrudis mentio

fit

apud Ferrarium,

Flo-

apudnos tom. iJuniipag.

nibus
illis

VesontioneiisesSanctovumtitulohonorat. Verum 681 annotatur ex Pe-

rarioMs. Spectatad S. Geremarus abbas, memoratur

Benedictinis, uti et

xxiiSeptemb.
in aliquot Fastis
,
.

apud Gales

tro Francisco Chiffletio Societatis Jesu,

ex omvetustis

decem dumtaxat aut uudecim

illique

rium, sed non sine errore Flaviniaci ab hisponitur. De eo agetur cum martyrologio Romanoad
x\iv Septemb.
S.

insertos fuisse Martyrologiis,

ibidem

enumerantur. Inter hos autem non reperitur Hilarius, nec xdlam mihi aliunde se offert sanctitatis ipsius

Marcus opilio M. Claudiopoli hodie annuntiatura Castellano. In Romano cum pluribus est
wyiii Septemb. Lueas Evangelista hoc di> memoratur in Fastis Hieronymianis\ sed colitur inEcclesia die

argumentum.
S.

ad

Edilhunus confessor legitur in Martyrologio Anglicano Joannis Wilsoni, qui in prima editione laudat Bedam Hist. Angl. lib. 6 cap. 27, ct in secunda etiam Catalogum Sanctorum Hibernorum; et apud Ferrarium in Catalogo gencrali. Verum,cum Wilsonus adnotato asterisco designet, ipsum non fuisse in vetusto Martyroiogio aut Caiendario Anglicano, non existimamus,

xvm

Octobris

Papolus cpiscopus Metensis ponitur in Florario Ms. At defunctum et Martyrotogio Metensi insertum dicit Meurissiusdie, quo de isputari poterit, xxi Novembris.

DE

VCTA
18G
Aucront

SANCTORUM
J>

J.C.

DE

S.

JONA 1'ROPHETA
IN

PAL^STIINA

COMMENTARIUS HISTOBICUS.

I.

S. Jon^, qui typus Christi

ecclesiasticis,

fuit,

memoria

in

Fastis

cultus.

S.

Prophttx

gcsta apo-

Sancti

Jonse prophetse, cujus hodie in

Romano

crypha tunt
prxler ea,

qux in

sacris

Littcris

Martyrologio memoria occurrit, proindeque gestamirandaproinstituto Operis nostriillustrantur, quaecumque aliunde Acta, quam ex sacris Litteris petuntur, apocrypha, multisque figmentis conspersa sunt. Hujusmodi habentur

discutiemus S. Jonffi sepultura in Geth asseruntur, infra.InconcilioConstantinopolitano sub S.Men-

na patriarcha

libello,

quondam

S.

Agapeto Ro-

mano Pontifici oblato;

subscriptus legitur Phocas

B pseudo-Epiphaniietpseudo-Dorotheiineptisequas vel tum, cum genuinse putdbantur, exploserunt interpretes, nosque, ubioperse pretium videbitur, refellemus. Fjusdem farinse sunt aliqua Rabinorum somnia, et, ni fallor, Vita Jonas prophetse,

presbyteretpriormonasterii,quoddiciturJona:juxta Secundum. Hinc conficit Bailletus tomA cot. :309 sub 2 de cidtu S. Jouk, fuisse Constantinopoli imperatoribus Byzantinis Cathoticis ecclesiam
S. Jona?

adjectumque
est,

illi

monasterium. Verum
;

in-

certum

cundum

fueritne coenobium illud, quod ad Sedeinde an a vocatur, Coyistantinopoli

Varix
s'.r

auctore anonymo scripta, et ab eruditissimo Assemanno in Bibliotheca Orientalium tom. Spag. 2S6 assignata. Ego itaque miranda sancti Prophetse
gesta exsacris Litteris repetam, etpro more nostro commentabor, relinquamque interpretibus

sancto Propheta ?iostro nomen habuerit. 4 Mulio sunt recentiora, nec fere certa magis, quse S. Jonae cultum illustrant. Varuv quidem ecclesise sacris ejus

eecli-

oju$ reli-

qaiis glorian

exuviis gloriantur, at

unde illas

obtinuerint, nesciunt, vel quse se scire arbitrantur, debitis testimoniis,

discidiendas conjecturas
fere inutiles, quas

ad institutum nostrum
et

inde assignabo. JonasIIebraicumnomen, LatinisCohimhaest. Hinc

S.

tamen hinc

non confirmant. Ughellus tom.

tiqiicV

editionis col.

qusecertamfidemfaciant, 5 Itaiise sacr/e an1259, corpus S. Jonre prophetse

Hieronymus

in epistola

ad Paulinum

Jouas,

basilicse Venetse S. Apollinaris adscribit.

Pape-

Columbapulcherrimanaufrag-io suo Passionem Domini prsefigurans,mundum adpcenitentiam revocat,

memorantur.

EjusnoMartif/to-

mvn

rologio
10)10

etsub nomine Ninive g-entibussalutem nuntiat. 2 Duplici potissimum titido Christi typus fuit Jonas ipse namque solus ex omnibus veteris Testamenti prophetis ad genies missus fuit, in eo prsefigurans Salvatorem, qui vixdum natus apparuit gentibus, eas etiam oves ad suum ovile adducturus. Deinde cum tribus diebus in ceti visceribus delituit, dequo Salvator MaithseiVL y 40 Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, sic erit Filius Hominis in corde teme. In:

Ms., inter ea, quse Ravennse annotavit, ait In templo PP. Franciscanorum Conventualium corpus S. Liberii archiepiscopi venerati sumus. lusacello, quod choro dextrum
:

brochius in Itinere

Romano

est,posttumbarn, quaealtarisusumhabet,armarium
est

mag-num, continens

praedicti Sancti et Jonse pro-

phetas capita, cum variis

Ejusdem Sancti costam

minus notabilibus reliquiis. sibi vendicant Casinenses, ut videre licet in Instrumento in Opere nostro tom. vn Maji in Appendice ad diem x excuso pag.
669

ter prastermissos addiem xxvn Januarii monuit antesignanus nosler Boliandus, nuntiari S. Jonara in Auctariis Usuardinis, Codice Cartusise Colo-

niensis,

memorari a
et nliis.

Mtutrofyco

Canisio, Petro de Natalibus, Anliqnioribus Martyrologiis

dassicis ejus

nomen non est inscriptum, at illud communehabetsanctus Prophetacum aliispluribus veieris Testamenti Sanctis. Hodie in Martyrotogio

ad xix Apriiis ita Jonas propheta colitur hoc die Nuceriae propter corpus ex terrasaucta illuc V ab equitibus S. Joannis translatum. Mitto alias minus notabiles reliquias, quibus se ditatas arbitrantur alise ecciesise, percensere. 5 De corpore S. Jon;e, quod sibi Veneti vendi- ntsatisincer
14.

num.

Inter prsctermissos
:

notavit Henschenius

S.

cant, sic scribit eruditissimusvir Fiaminius Cor- ta sant, qux nelius, senator Venetus, in Ecclesise Venet. antiq. pro asscren-

Romano

monument. Decade 4 pag. 154

Ex antiqua

dn earum

l.ujus

his verbis celebratur

pussessione

In terra

ecclesias traditione quiescere dicitur in

Saar sancti Jonae propneta, qui sepultus estin Geth, quibus addunt Tabuhe ecclesise Nucerinze apud

enfbasitica

S. Apollinaris) corpus S. Jonae propheta?, cujus deductio unde et quando peracta sit, ig-noratur.

Cujus ossa Nuceriam in Picentinis translata sunt, et inter Prtctermissos ad xixAprilisnotaruntMajoresnostri, itlo dieibidem
:

illustrissimum de Aste

randum

ejus

Venecaputad aram lateralem marmorco lo-

coli S.

Jonam, proptcr corpus ex Terra-sancta

S.

culo inciuditur, reliqua vero lipsana ignoto loco recondita latent, cujus memoria vel ex temporum injuria, vel

illuc

ab equitibua
irt

Fastit

Grttci aU'-

bn ut.

Jonnnis translatura. 3 ln Kalendario Coptico Jobi Ludolphi et Menxis eodem die sanctiProphetse fit mentio, quee in Menologio Basiliano ad sequentem ditata est, eo'/'"' '''"'

ex virorum desidia omnino deperiit. hts patet, sine aliqua Venetorum injuria, partes

Ex

aliquassancticorporisaiiis ecclesiis concediposse, cum non contendant, velsaitemnon probent, ha-

inceaititr in

Ktlendario Moscorum
xaAvtpev.

gurato. In Metrico siccanitur : Elx& ft irprin: rw [QNAW yala

fi-

berese illud usque hodie integrum. Debileetiam nonnihil estpristinse possessionis assertum. Profecto quot quantique sint errores ex similibus tra-

Prima etvicena tumulo occultatur Jouas. Qiuv Martyrologio Romano de terra Saar

dihonibuspopuiaribus nati, dum faciie, ut affinia sunt Sanctorum nomina, reliquiseconfunduntur,

et et

nos Scvpe notavimus,

et

eruditisin confesso est.

G

Quod

, , ,

A
adferuntur
Traditioncs

DIE YIGESIMA PJUMA SEPTEMRIUS. Quod ad caput spectat, si illud integrum lomine. Calmetus cum culo marmoreo inclusum habentVeneti, fateantur in
6

LtJ

Bailleto et aiiis Prmfatiane

i.C.

hactenus in errore fuisse, nisi velint bicipitem nobis Jonam facere.

Lis, ni fallor, amice inter eos

Ravennates necesse

est, se

componi posset,

utrisque partem capitis, quse caput, ut passim in similibus solitumest, vocatasit,relinquendo. Certe

Jonam, opinatur, Geth-Opher Jotapatam esse, famosissimam. Verum iiiud mihiapparet omnino improbabile, et S. Hieronymitestimonio prorsus contrarium, BepkorU cnim, seu
in Historia

unde

vel partem obtinuerint Ravennates, unde costam Cassinenses, expressum non invenio. Ex Majorum meorum schedis disco, a Beatillo cum Vita S. Prisci, de qua ad diem ix Maji pag. 360, submissam fuisse relationem de translatione S. Jonae, de qua in Prgetermissis ad xix Aprilis sed instrumentum a Vita S. Prisci avulsumfru:

Dioctesarea, secundummappasgeographiras tum antiquas, tumrecentiores, octo et ultra miUiaribus Jotapatadistat, quxcivitas etiam non est in via Sephori Tiberiadem euntibus, sed
liari in

quartomilSeptentrionem Tiberiade, et eequali fere cum illa spatio Sephori dissita. Atque htecsecundum eam opinionem dicta sunto, in qua laudati
script6res esse videntur, quseque videtur rnihi valde verosimilis, quod eo loco natus Propheta sit,

stra qusesivi. Astasus laudatus schedas Antonii Caraccioli assignat illm quo fundamento nitantur, pariter ignoro. Tumulo Jonse, ejusque
,

ubi sepultus creditur,

10

Ex
est

his aliisque, quee sequuntur, corrigen- Baromi

dum
hasc

venerandis exuviis
et

Romanum Martyrologium

gloriantur de Bruyn in Itinere Orientali cap. 61, postquam narravit quomodo Nazaretho pervenisset Ramam ita loquitur Flandrice Cum inde (RamaJ

etiam

quod post
:

ror -

Turci

gemino quidem
,

loco. Cornelius

Chronicum Paschale Jonam nuntiat in terra Saar enim ubi sit, imo umquam fuerit, non est facile dictu. Certe illam nuspiam in mappis aut Lexicis geographicis reperio. Affinia illi nomina
sunt Saara, Saron, Sarira
in
et sintilia at Geth-Opher nonestsitum. Igitur vel locum diversum a sepultura S. Jonae assignat Baronius, velmaleillum locat in terra Saar. Geth vicus E alius, de quo S. Hieronymus supra laudatus, erat
:

paullum progressi essemus, ostensa mihi sunt

prophetse.
Orientatium
dc Jonx

in

eorum

territorio

rupe expressa signa quaepiam vestig-iorum Jonae

Post hsec a sinistris in conspectu est vicus Misest, in qua, ut ferunt indig-enge, tumulatus est Propheta ille. Cavernse Turci super7

desh, ubi caverna

sedificarunt fanum,

quod ibi quiescat Propheta, quem

in confiniis Liddee et Eteutheropolis, Saara item oppidum in finibus Eleutheropoleos contra SeptenT trionem euntibus A icopolim, inquit Hieronymus.

peculiari veneratione colunt. Atque ea tanta est, ut nou patiantur , quempiam Christianorum eo

Potuerunt vicina esse duo

forte alterius

illa

oppida, et
:

unum

districtu contineri

at sic certe

Locum illum vocat Franciscus Quaresmius tom Elucidationis Terree Sanctee lib. 7 cap. ipag. 855 Michieth, dicitque Nazaretho in Aquilonem distare quatuor milliaribus. Porro
accedere.
'l

apertis Hieronymi monitis refragatur Baronius Eleutheropolis enim, Diospolis et Nicopolis civitates, quas interjacet Saara, remotissimee sunt a tribu Zabulon, ubi S. ^oimortus et sepultura locanda sunt. Saara enim (alii legere malunt Zarea) primum tribui JucLv Josue cap. 15 < 33, deinde Danitis cessit ibid. cap. 19 v \\.\ Vide inferiuspag. 894 addenda ad hitnclocum.) 11 Quaresrnius, jam scepe laudatus, alium in- AUaS.Jonz super locum assignat, qui pro sepulturaS. Jonae sM u a

ita narrat.

sepulchrum ejus

Michieth creditur patria Jonee ubi esse fertur. Ibienim ostenditurnon

,

inelegans Turcarum Mesquita, intra

quam

sacel-

quo corpus S. Jonse sepultum esse perhibetur. Desuper per foramen lampadem demittunt Turcas ad honorem Prophetae, et in latere per aliud inspicitur. Permittunt illi Christiaest clausura, in

lum

nis in Mesquitara ingredi, solutis

bus calceamentis,
digni
mihi.
sepulcro in
,

et quse

tamen de pedidiximus, videre, ut fide

,

qui ibi fuerunt et viderunt

narraverunt

De

eo fere solo, ut vides lector, conveniunt hi

Geth Opher

duo scriptores, quod Titrci locum illum pro tu~ mido S. Jonae habeant et colant. Credo, circa reliqua posteriori potius habendam fidem, quipluribus annis in PaLvstinaversatits, curiosius cuncta exquirere potuit. S. Hieronpnus ad Chromatium in Prasfatione ad Commentarium in Jonam, hcBC habet, quse huc pertinent Porro Geth in secuudo Saphorim milliario, quffi hodie appellatur Diocsesarsea, euntibus Tyberiadera, haud g-randis est
:

prophetee habetur. Nestoriani sive Chaldoei (inquit J;"* loco supra citato) docent, corpus Jonae esse in Chaldtea in nova Ninive civitate, quae Arabice dicitur Medinltii el Musol, qua? distat a veteri Niuive nunc destructa, circa decim milliaria. Locus, ubi dicitur esse corpus Prophetre cst ultra flumen civitatis, circa dimidiura milliaris. Chaldaice Nebi Jonam, Arabice Xebi Jtnes, id est Pro- F
,
,

cu0,

phcta Jonas appellatur. Locum hunc tenent et venerantur Turcie, qui, ut eumdem visitent Christiani, permittunt. Nova Nivine passim Musol appellatur et Musssl, adjacetquc Tigri fUtcio.Cornelius a Lapide in cap. 3 Joiue y 3 ait, se ex R. P. Joanne Antonio Marietti , paria fere de Jonae ibidem sepulchro accepisse, illudquesummo Christianoruni confluentium concursu visitari; tumbam vero, seu loculum, tam longum el latum esse, ut bporteat Jonam pene gigantem fuisse, si, qttod Turci indigenas narrant tolum iUud spatium
,

viculus, ubi et

sepulchrum ejus
velint,

(Jonae) ostenditur.

Quamquam aliijuxta Diospolim, id estLiddam, eum

et

natum

et

conditum

non

intellig-entes hoc,

quodadditur, Opher, addistinctionemaliarumGeth urbium pertinere, quae juxta Eleutheropolim sive

ejus implent exuvuv.

1:>

Diospolim hodie quoque monstrantur. Idem itaque locus est quem Hieronymus et alii asvocaturque ab Adrichomio Getheser signant et Getacopher, alias Geth, quze est in Opher, sive
, ,
,

Paulo

aliter
:

cum

lustravit

ait

ksBcnarrat Ta\ enim, nulli ('

et

wtopretio

L\d>t

Utur

eo accedere, nisi clam ex speciali favare,

s

Ofer.
anttqux
et

9 Distat
vico,

Geth-Opher %fere uiilliaritum a

Rama

prius soluto. Adicisscsc locum earutis priu bits Capucinis, sed noctu, et inquit, colii tmpositce calceis. In medio mosquitx,
etsatiselegantis, visitur sepulchrum tectun cintioso tapete Persico, quoda guatuor angulis candelabra ingentia JEnea quatuor,cum ccgunt circumque lampades plurimas ovoque strureis,

probabiles.

tum Diocsesarea seu Saphuria, cujus rudera haud longeabsuntamonte Tabor, ittnos docet mapp(i geographica Monumentis Missionum Orientalium inserta. Observat autem Quaresmius laudaest tus, Geth esse terram seu distrietum, in qua Geth, corrupto non nihil noMichieth, quasi Vicus

thionum, qumpendeni ew tabuloto. Ceterum summam esse incolarum erga tumulum vcncrationem,

tum

iss
UCTORE
J.

DE
ipse,

S.

JONA

IMiOIMIKI \\
schali post supposititios
fwtits il" lcgiudnr.

c.

atunde et quomodo reltqutx, nonedieoperoenerint sancti Prophetm

Epiphanii

et

Dorothei

tum

tum

aiii testantut

bulari

Patesttna ofittsse. cunt Oredibiliusest,J<m*m in Ur;tt<des illi, utque suam urVerum id negant ex ilh us bem Musol eamdem cum Ninive, seu qiuv ruderibusexsurrexerit, statuunt, facile ctiam fapossunt, Prophetse tumulum inter miserurbis excidium ill&sum stetisse, hodieque
ego,

L6E1 dedit prodigium (Jonas) super Hierusalem JS"**^ m~ ettolam terram cum vidcriut lapidem olamahtem iWt
:

lamentabiliter, instat finis ct

cum

viderint in Hie-

rimum
ntst
ifl.<o

rusalemomnesg'entes, tunccivitns deldutur. Qiuv de Christo, qui lapis angidaris est flente super Jerusalem recte easponuntur quidem sed post
,

perdurasse.

VZMalim

quam

tot

somniis

et

nugis fidem

/mm

UUere

ctum. San-

ctiapparun,

celeberhabere, suspicaricum CornelioaLapide, Ninivitas Joine nomen ab rimum q UOn dam apud pQ$terQS pertra nsisse, atque eo titiUoPro-

phetxa quopiam mausoleum erectum fuisse, quod

corradendse postea ejus sepulcrum creditum, vel pecunise causa confictum fuerit. Apparitionem aliquam S. Jona: ita narrat S. Gregorius lib. 4 Diavir vita log. cap* 34 Quidam nostcr Relig-iosus valde laudabilis, cum ante hoc quadriennium moreretur... in hora exitus sui Jonam prophetam,
:

^^

Hierosolymitanum excidium conficta, vel certe ex lutoso fonteprofbcta, nullam fidem apud eruditos obtinent Porro ex loco, quem adduxiex libroA Regum, constatjounmnatumesse in Geth-Opher, de quo supra num. 9; dubitari enim nonpotest, quinidem is ipse sit, quietmissus est ad Ninivilas. Pcrsuadet hoc nomen patris Amathi, quod
ubique idem est,antiquissimaque apudJosephum lib. 9 Antiq. Judaic. cap. xi inter Hcbrwos traditio, cui suffragatur unanimis omnium fere san~ ctorum Patrurn consensus. Obstrepunt Rabbini aHquiapudS. Isidorum in Joni\,quitradunt Jonam nostrum esse filium vidiuv, quem a mortuis
y

Ezechielem quoque et Danielem eosque dominos suos ex nomine clamare , quos dum ad se venisse diceret, et depressis lumiuibus

coepit aspicere,

Elias suscitavit.
17 Addunt alii, eum fuisse filium Abdise pro* Eabrsonm *l aonnuHopheLv, quem arbitrantur faisse maritum mduse Sareptancv. Refragatur eiiam pseudo-Epipha- ^"mtZvZ nius pseudo-Dorotheus Chronicum Paschale, ^ Rupertus, aliique illos secuti, afferentesque, Jonam ortum fuisse in Cariathmaus juxtaAzotum.
, ,

eis reverentia:

ctus est. Aliqui

obsequium praberet, ex carne eduapad laudandum ScVpe Corne-

lium a Lapide in cap. 2 Jonse ? xi conjectant, Prophetam, quipeculiari modo Christi sepulti et resurgentis typus fuit, cum Christo etiam resurrexisse, testem gloriosse resurrectionis ejus, atque
deinde cum
ctoijium

Verum eorum

auctoritas

jam abunde ex
etsi

sacris

illo

ad cxlos assumptum

esse

cum ani-

Litteris sanctoque Ilieronymo elevata est. Asser-

ma et corpore.
apud
cot.

tum quoque Hebreeorum,

quod
vellitur,

ex eo satis corruat,
inde etiam con-

Gr.i

habendcV simites conjecturm, HAtquo norunt critici. Profecto id siverum est, perperam laudatse supertus ecclesieede sanctis Jonte cxuviis gloriantur. Porro antequam ad Sancti gesta propius accedimus, juverit hic adjunxisse elogium, quo celebratur sanctus Propheta in Menologio Basiliano ad diem xxii Septembris. Jonas magnus et g'loriosus propheta ex regione Judaeorum fuit jussusquc a Dco in urbem Niniven abire et pnedicare, fore, utpost triduum Ninive subverteretur, cum bene nosset Deum, qua est in homines clementia, veniam daturum Ninivitis, si poeniloco sint
,

nultis testimoniis nitatur,

quod sic fere anni centum tctatis tribuendi sint Jona?, cuni prospera Jeroboamo vaticinatus est, atque illis adjiciendi sint pr&terea aliquot, antequam Ninivitas ad paenitentiam sua prsedicatione converterit. Primis ferme Achabi annis, puta sexto vel septimo ut sacrse Historise ordo
t

docet

filium

mulieris Sareptanse resuscitavit

Etias

inde aidem ad usque initia Jeroboami

fluunt annidl, quibus si deinde addas 20, statues

plus
ven,
cile

quam centenarium Jonam missum in Niniquod ex sotis Rabbinorum somniis nemo faSancticonje-

tentiam agerent, recusato divino mandato, navigium conscendit, fugam meditans. Sed mare diviua
voluntate sic efferatum
rit.

admittet.
ctursimprobabUe*'

est,

ut

eum dcvorare volue-

nauta? per sortes explorantes , causa in tanto se versari salutis descrimine, arreptum praicipitem in mare deturbant. Et fluctus
illius

Quamobrem

minus ex hacparte fatiscunt conjecturx alicV Hebrcvorum, in SederOlam asserentium, Jonam fuisse adolescentem missum ab Eliseo, ut ungeret Jehu in regem 4 Reg. 9 > i quique laudavitJehuobexcisamdomumAchabibid. 10 > 30;
18 Paulo
1

quidem maris statim detumuere; Jonam vero cetus

drvnrnvit, tertio autein post die in terrani illfesum exposuit.
[b

sednec

ips<v solidis

dem

fundamentis nixsc sunt. Eo- P

recidit opinio

quorumdam antiquorum Pafilius sit

trum, suspicantium, quod Jonas

ris Sunamitidis,

mulie-

Tuno

igitur profectus jViniven

propheth

prseceptuni

ptrimmt,

Dei implevit. Mox in regionem abducta matre, alicnam terrara puderet in patria sua versari , suum falsum fuisset; nam Deus vitarum misertus est. Cumque

suam regressus
petiit,

cum eum

quod vaticinium
pcenitentium Ni-

quem primum sterili matri in hospitalitatis prscmium precibus obtinuit Eliseus 4 Reg. 4 y 6, ac deinde mortuum revocavit ad vitam ibid. y 34 et seqq. Hmc, inquam, opinio me]

multa

alia pro-

pnetasset, decessit. Hcvc fere omnia ex PseudoDorotheo, Pseitdo-Epiphanio et Hebrzeorum fa-

bidis

desumpta sunt. Non omnes

Jonte

prophe-

eodem recidit, prwterquam, quod illihocetiam contrarium accidat, quodprovectcv admodum <vtatis statui debeat prmdicasse Ninivitis et sic pater ejus Gethxus non fuerit Amathi, sedAbdias natus in urbe Sunam, ut iidem
,

ris conjecturis nixa,

tias scriptas fuisse, vel si scriptcV fuerint, periisse

conjectant.

atiquas,

exlibro quarto Regum, ubi capite 14 t 25 dicitur Ipse (Jeroboam) reBtituit terminos Israel ab introitu Emath non procul a Damasco, rxsque ad mare solitudinis, juxta
fit
:

manifestum

II.

Refelluntur opiniones aliquse

sermonemDomini Dci servum suum Jonam

Israel,
,

quem

locutus est per

de tempore praedicationis

Jon^.

filiuni

Amathi prophetam

Ejus

qui erat de Geth, quae est in Hopher. Inter ilta multa aha, quge prophetasse dicitur in elogio

historioe pars.

Basihano, numerant aliqui, quse in Chronico Pa-

Ut annus

nativitatis S. Jonie determinari certo Dailietussine npiiurt itn nn n /, nequit, ita nec tempus, quo primum coepit /tmdonw
.

vaticinari

DIE VIGE8IMA PBIMA BEPIKMBBIS.

BaUletus in Historia vitw S. Jonae num. i affirmat, Jonam ante Osee ceterosque omnes prophetas tum Majores, tuni Minores vaticinia edidisse, idque probat ex eo, quod Jeroboamo II
regi Israel prsedixerit victorias de Syris referendas. Jeroboam vero, inquit, regnavitante Oziam
valicinari.

pottus, ut in rebus obscuris

$ol<>t, noruni erwiUi. Tres non sunt ignobites,quarum nuUa cogit perio-

,r '.TMf

i. c.

dum prophetiarum Jome

regem Juda, sub quo aliorum prophetarum figuntur exordia. Sed non subsistit hoc ratiocinium contra sanctorum pene omniumPatrum interpretumque non levibus argumentis stabititam sententiam, nisi evincat Bailletus, Jonam prsedAxisse Je*roboamo felices bellorum successus, antequam vel is rex esset, vel certe antequam Ozias seu Azarias regnaret in Juda. Anno quinto decimo Amasise filii
Joas
reg-is

uUra triginta annos extendere. Prima Tiriniestetplurimono- interpretum, qui Ozise anno 9, adeoque l\ Jeroboami regis TsraSl, divisionem regni Assyriorum per Arbacem Medorum et Phut-Bel-Ochum Babytonise priefectos illigant.

23 Ninivitarum pcenitentiam sub SardanapaXo oranium hominum moltissimo effeminatU Hmoque rege Assyriorum statuunt eontigisse. Illinovemdecim annos regniassignant,atqe adeo is in illo-

nthil

vttat

Juda, regmavit Jeroboam

filius Joas, re-

gis Israel, in Ramaria quadraginta et uno anno 4 Reg. 14 f 23. Ibidem vero >' 17, Vixit autem Ama-

omnium
Propheta-

rum

pri-

mum
r>

postquam mortuus est Joas, filius Joachaz regis Israel, quindecim annis. 20 Ex quibus seqititur, Jeroboamum regnasse cum Azaria Amasise fdio et successore residuis annis 2G, nam quod dicitur 4 Reg. 15 i, anno vigesimo septimo Jeroboam regis Lsrael regnavit Azarias filius Amasiseregis Juda, explicandum est de duodecim aliis annis, quibus Jeroboam cum patre Joa regnum administravit. Atque hoc evidens fit ex computu annorum Amasise. De illo enim 4 Reg. 14 y 1 et 2 dicitur In anno secundo Joas filii Joacbaz regis Israel, regnavit Amasias filius Joas reffis Juda .&*., uuuu viginti autem et novem annis regnavit in Jerusalem. Si anno 15 Amasise post patris obitum Jeroboam regnum obtinuit, residui sunt solum anni 15 incompleti, quot post initia regni Jeroboam supervixit Amasias, atque adeo illi filius Ozias successit anno 15 Jeroboam, non vero 27, nisiduodecim annos adnumeres, quos in regni consortio cum patre transegit. Reliqitos autem 26 annos regnavit in Israel, sceptrum
y:

sias filius Joas rex Juda,

chronotaxi, quinto tantupi anno postJeroboami initia sceptrum Assyrise obtinuit. Igitur, quo anno Sardanapati tibuerit, fige praedicationem Jonze, neque triginta, imo viginti annorum periodum vixexcedes ab initio scilicet regniJeroboam, usque ad Sardanapatipeenitentiam, cum
;

rum

is tribus fere

annis obsessus fuerit in Ninive,quo non est ingressus Jonas. Alii cum eruditissimo Plumyoen decano ecclesix cath. Iprensis in Diss.de reg. Babyl.pag. 200 autumant, Ctesiam,Ctitarchum,ceterosque fere omnes historicos,qucedeAssyriis agunt7 perperam duos Sardanapalos confudisse,quos Calisthencs apud Suidamdebitedistinguit. Illi itaque Sarda.xt pal u m I, etiam Phulem appellatum credunt, eumdemque E Anchialiset Tarsi Cilicise urbium conditorem seu restauratorem potiits,exDiodori lib.l Athenseilib. 12, Strabonis lib. 14 et atiis scriptoribus faciunt. 24 Hunc denique credunt ab Arbace et Betesi vrophnm parte quidem regni mutctatitm fuisse, sed Jooas ejt,s
certe tempore eo

prsedieatione excitum ex voluptatibus desidiam excussisse, moxque, cum concessisset rebeltibus Babyloniis et Medis quasdam immunitates, Meso,

potamiam,Armeniam,AliasquecisEup}'<iiten> regiones subjugum, quod excusserant, redegisse.

Juda gerente Azaria, seu Ozia,

ordtne tem~
poHsstatuit.

Amasise. 21 Jani vero, cum incertum sit, quoto regni anno Jeroboamus terminos Israel Damascum usque extenderit, quotque ante annis Jonas id fuiurum prsedixerit, incertum etiam est, an ante Ozise tempora prophetarit Jonas. Recentiores quidem aliqui cum Bailleto figunt initium vaticiniorum
filio

Secundum illi Sardanapalum Assaradonis per Anacyndaraxim nepotem, annis fere 150 primo
posteriorem faciunt, et Tonosconcolerotem vocitant;atqueiUidemumattribuunt,quidquiddeSardanapaUlv.iu et inaudita motlitie,quidquiddeNinives destructione,et ingloria regis inter concubinas morte, tradiderunt historici. Hscc opinio sotis
nititur Calisthenis verbis forte tutius

cum Har-

^on&primisJeroboami annis, at nullis argumentis suam opinionem stabiliunt, atque adeo nihit inde
fatiscenti ratiocinio Baitleti subsidiiaccedit.

Ma-

lim profecto ego sanctorum Patrurn, atiorumque antiquorum sententia stare, qitam ex imbeilibits conjecturis, nullaque vel apparenti ratione, Prophetaruni ordinem invertere, et Jonam Osee prseponere. Malim credere, Prophetam ante Ozue

duino candide fateremur, reges Assyrios prseter Phulem, de quo 4 Reg.lo, et 1 Paralip. cap. 3, per longam annorum seriem ignotos, vet certe valde dubios esse. 25 Hunc autem Phidem, seu Sardanapalum

ptriodo

eumdem esse qui Nii

dicavit Jonas,

ive

egnarit,cum ibidem prseinstitu-

ex conjectura (neque entm

tempora non prsedixisse Jeroboamo regi Israet victoriasde Syris. Scio ab aliter sentientibus reponi posse, Jonam interProphetas locum obtinere,

tum meitmpostulatoperusinsat rt.nariifacitecon- F cessero potuit enim is pluribus annis regnasse in Ninive antequam cum exercituvenerit in Sama:

secundum eam tantum prophetiam,

de missione in Niniven. Verum ut est rursus fundamento destituta opinio, ita nihil valet hoc pro illa
qxtse est

ria7n,iUiqitetribittumpenderitManahem,quianno quadragesimo nono Azarix regis mortuus est. His si addas 15, quibus ante Azariam solus regnavit

Jeroboam, sxtmmam inveniesannorfm

64.

Atne-

effugium, manetque non stabile Bailleti ratioci-

queManahem postremis regni sui annis suppetias

arege Assyrio petiit, sedpotius primis, imoverisimiliter secundo,

nium.
Perperam
ctiam adstruit,

Sanscculo

ctum

integro prophetassc,

22 Insolens magis est, quod idem adstritit sub finem num. i et sequentis initio. Hic asseiHt, ptusquamhQ annos fluxisse inter prima Jome vaticinia ejusque missionem in Niniven; ibi spondet, ostensitrum se, Jonam secido integro prophetasse.
Posterioris asserti probationem nutlam uspiam nec probationis apud ilium umbram invenio, at contra sui oblitus in Tabutachronologica vaticinia Jonse annorum 51 terminis circumscribit. Atne vet tot quidem illi necessario tribuendisunt, quod ostendo. Quam sint varise de successione et tem-

cum scilicet antecedenti, occiso

Sellum, omni conatu frustrasibisceptran<, >juod usurparat, stabitire contendisset. Atquejam tum Phul pluribus ante annis regnare apud Assyrios potuit. Illicerte 1S annos tribuit Tirinus,et horum priorum atiquo nil vetat Jonam venisse in Niniven, atque adeo nihil cogit iterum primam ejus prophetiam ab prscdicatione in Ninive plus quam triginta annorum intervatto sejungere. Hujusquidem primi Sardanapati, seuPhulis ,patroni initia Jeroboami figunt anno S25 antevulgarem <vram, illique credunt fausta fuisse vaticinatutn Jonam,
S0 regni

pore regum Assyriorum sententise seu conjecturse

;;

: :

,; s.

JCW \ PBOPHETA
pnvvidisset Jonas, convertendos ad

suam prxdi- D

I-

xram 77S mnocirciter ante vulgarem

includuntur.
26 Sfc*

/<
.

cationemNinivitas,indequefalsiprophetsenomen timuisset. Et hunc sensum idcumet ignomiuitnn usque adeo que verba ferunt; vix credo tamen,

ginta
""' m

r M5 Me ad 20 / 0**** diflerre ^ami annumprimam Jonse prophetiam

>

rM

A^

aliquid prarticationem at neque suadet

,},./,<

sqi'

inNimve antexramvulgarem wlonnuw

atiis

Prophetam, ut proprii nominis amantem fuisse suidispendio, Dei noluerit prwceptis cum tantillo prodigiosus prophetias obsequi, maxime cum eventus, tam subita perditissimse

778

quxnon mgle ab

rursusanno

810, acteo-

que 32

^nw

maturiusfigitur. Jacobus Ussenus

secuti videntur Bailletus et CaiAnnalibus chronotaxim ordinat,
credat,

denique,

quem

comminatoruv solam, ut suspendcndiv civitatis pamitentia\quam metuere potmsset, suam divinx ultionis causam probare deabunde cselitus missionem populis
diffiadtate rei buisset. Alii credunt, insolentia et

metus
ut

hic, ita in

Jeroboamt 20 nrophetasse anno mundi 3197, qui vulgarem 80S. Porro Usserms erat, ante ivram Phidem Assyriorum regem suspicatur fuisse Sardanapali patrem, quem Julius Africanus

cum pnvcedenlibus

Jonara

primum

dectinarevoabsterritum 3onamdivinamandata

Hieronymus hic et Naziansenus in Apofuisse nilogia censent, causam fugm PropheUv eapenret. Eo miampietatem in gentem suam,ne gentium quo& (inquitS. Hieronymus) poenitentia
luisse. S.

Acracarnem, Eusebius Ocrosapem, Stephanus Cyndaraxem, Strabo, Arrianus et Suidas Anacyndaraocem, Athenxus lib. 12 Dipnos. Anabaxaremnominent. Illiusirruptionem in terramlsrael anteChristum 771; initia figit anno mundi 3233, vero Jeroboami 3179, qui ante Christum est%1h. Igitur intervallum est annorum 54. Deinde idem chronographus Jeroboami mortem illigat anno

ruina

sit

JudsBorum, idcirco amator patriae suse,non

Ninivae,

tam saluti invidet populum suum.

30

quam non

vult perire

Nonne etiam

forte prsenoverat

imminentia

expenditur

genti suse ab Assyriis mala, et amore prseoptabat imminensjamque divinitus m~ sua tentatum hostibus gentis suse excidium, quod erat aversurus ? Certe hanc expoilla prsedicatione

perverso patrise Navigam

B mundi 3220, jam tum in

ante vulgarem mram 784, creditque, Assyria regnasse Phulem, et ante

E sitionem non segre patiuntur Jon& verba excapA nonpotest, Prophe?2 allegata. Utut est,negari

innectere.

Jeroboami obitum ibidem prxdicasse Jonam. Annumpropius non definit. 27 Stantc hac chronotaxi, prophetiiv Jona? triginta iterum annorum spatio illigari possunt, si nempe statuas, medio circiter Jeroboami regno, Assyrke sceptro potitum Phulem, pauloquepost deliciis voluptatibusque domesticis indormientem, a Jonaexcitatum fuisse. Sensetquidem Calmetus
adcap. 3> 4 cum Usserio, Jonam prasdixisse Jeroboami victoriam de Syris, vivente adhuc ejus patre Joa at vel sic, modo statuas, Prophetam anno circiter 25 Jeroboami Ninivitis prxdicasse, triginta annorum periodum non excedes. Deinde
:

tam humanitus hic aliquid passum esse, atque vel in eo maxime, quod delirantis instar, Dei, quem ignorarenonpoterat ubique prscsentem, mandata saltem fugere voluerit. Erat Joppe celeberrimus

jam a Salomonis iempore

2 Paralip. 2
;

portus Ju-

dcvorum, in ora maris Mediterranei hodiedum Jaffa et Japha vocatur, atque eo appellunt, qui Hierosolymam, vigesimo ferme milliari inde dissitam, peregrinantur. Tarsis autem sive Tharsus metropolis Cilicise, cujus populi quondam late mari dominati sunt, a quo Citicum dominio ipsum

mare Mediterraneum Tharsim vocatum

ostendit

fuisse,
Tharsum
7-ibus

nullaest ratio,curprsedictionesJeroboamofact3e,
vel

uno anno ante eorum successum statuantur

figi

non debent diu ante expugnatam Damascum, quas expeditio ob eodem refertur quidem ad annum mundi 3179, sed vage inclusa eo spatio, quod usque ad annum 3194, sive usque ad mortem Amaside fluxit. Atque hoc ipsum valde incertum est namque nihil suadet, Jeroboamiutt quindecim primis regni annis potius, quam aliquot posterioribus gravissimum contra Syros bellum gessisse, adeoque Jonam ante Azarise seu Ozise tempora praphetasse.
proinde in Usserii chronologia
:

Comelius aLapide. 31 Ibidem etiammonet, S. Hieronymum ita hic Tharsim exponere, ac si Jonas thnidus et fugitivus, non de Citicia, vel alio certo loco, quo se reciperet, cogitasset, sed tremebundus mare et fugam sola respexisset. Cornelio tamen ceterisque passim
interpretibus prssplacet naturalis vocis Tharsis

Ci-

licix, vecto-

C
Monihu Jo(

SJ8 Ruit igitur Bailleti ratiocinium et insolens assertum, Prophetum per integrum seculum

'/,Wr/\V
rxd-

V^divassc. Nunc
ris

nivet

dio,fugit.

ex saEt factum est verbum Domini ad Jonam filhim Amathi, dicens: Surge et vade in Niniven civitatem grandem et prsedica in
8.

Jonse gesta historica

Litteris delibemus.

non obscure exigunt seEt invenit navim cuntem in Tharsis. Et dedit naulum ejus, et descendit in eam, ut iret cum eis in Tharsis afacie Domini. Ubi Tharsus Citicisc tamquam navigationis terminus, non vero mare tantum designari videas. Vix inde vela sotverant, Dominus autem misit ventum mag-nura in raare et facta esttempestas magnain mari et navis periclitabatur conteri et dixit vir ad collegam suura Venite et mittamus sortes et sciamus, quare hoc
significatio, atque illam

quentia

malum
32

sit

nobis.
(alfert

quia asoendit malitia ejus coram rae; inquit sacer textus v 1 etl. Sub mollissimo scilicet et
ea,

spurcissimis volujitatibus immerso rege, raro populus licentissime libidininon laxat habenas. Difficile dictu est, quare hoc Dei mandatum ita fanamperculerit, ut vetuti mentis impos, divirnv-

que obnitens voluntati, ejus oculosveluti effugere vohwrif. Nnnvxii (cuim) Jonas, ut fugeret in Thara facie Domini et desoendit in Joppen. Fugm su<v causam obscure ipse Propheta innuit cap. 4 f& Proptei hoopraeoccupavi, ut fugerem in Tharsis
sis.

fritfjiipcricubus Um; questus est S. Franciscus Xaverius, sciamus nautas etiam Christianos et Catholicos sortilegiis et vanis observantiis esse perverse' deditos, totus tamen contextus sacer abunde innuit, prodigii atiquid in oborta hic tempestate intervenisse neque enim apparet credibile, viros ceteroqui satis reli:

Quamquam adhuc hodie, quod de infidelilib. 3 cpist. 5 summo cum animi dolore con-

nau-

giosos, ut sequentia docent, quarumcumque naturali via et modo obvenientium in

mari tempe-

statum causas

in vectores conjecisse, et sortibus

Scio enim, quia tu

Dcus clemens

et misericors

es,patiensetmulta miserationis
per malitia

et ig-noscens su-

29 Pterique interpretes luvc ita exponunt, ac si

poostentationem direxit Deus quippe Et miserunt sortes, et cecidit sors super Jonam Et dixerunt ad eum Indica nobis, cujus causa
tenticv suee
:
:

expiorasse. Quidquid sit, dequo plura fabulantur Judcvi, sortilegium ad providentise et

malum

malum

istud

ait

nobis.

suum fugiendi propositum. Et timuerunt viri timore inag-no, vindiclam nimirum divinam, quam Jonae sibique propter ejus causam videbant imminere.
totius reiseriem et
iil

DIE VIGESIMA FIXMA 8EPTBMBBIS. Narravit autem iltis Jonas 36 At rectamant hypercritici, qui sephysicoset
naturalistasnominant contenduntque,batsenisarctiores fauces esse, quam ut hominem integrum
t

rpu fSTbn-

mare

33 Nec audebant tamen cultorem et Prophetam veriDeia se eccpetlere, veriti, ne pel sic poenas injustse crudelitatis penderent.
.-

UUcsumque intromittere possint. Quis ad hsec non rideat ? Unde didicerunt viri illi, nihit hic intet tot
ac tanta miracula prodigii intervenisse, atque ita balsenseguttvr,<; ipiendoProphetienmfuigsedi' vinitus ditaiatum'i Deinde tot sunt in ontrariam partemproimmensabaitenarumiumguth- ris,tum ventriculi latitudine testimonia, utfacile credutus haberinonpossit, guihisfldem habet. testimonia iila, neque enim iis enarrandis terere tempus lubet,videri possunt apudTirinu-m ad cap. VdJobi
>

m<Iitu 1*1* -

nafuil,

Quem

igitur

jam

Prophetam norant,interrogant Quid faciemus tibi,

ut et nos pnesentissimo naufragii periculo libere-

mur, et tibi non sit male? Tuum est (inquit illorum ore S. Hieronymus) imperare quo facto quiescat mnre, quod nunc iram suo furore testatur. Revelata procul dubio jam erant pcenitenti Prophetse divinse providentise circa se consilia Et dixit ad
,

20 et seqq., et

Calmetum
,

in Dissertatione

B
ejicitur.

me et mittite in mare, quod certe suadere non licebat sine divino instinctu, quem, cum non nossent nautse, cum summo sui discrimine maris furori quavis via obniti maluerunt, quam Prophetam Dei maris et aridze, eiiam volentem divinseque irse causam in se rejicientem, fluctibus mergere. Quapropter Remig-abant viri , ut reverterentur ad aridam, Jonam exposituri incolumem. Et non valebant, quia mare ibat et intumescebatsuper eos.
eos tollite

de hoc pisce quam Commentariis in Prophetas Minores prwfixit pag. 36 et segq. Porro
liari

non defueruntjam aprimis

Ecciesise secutis, qui

totam illam vorati atque in ventre ceti per tres dies morati Jome historiam impio dente arroderent, atque ad aniles fabulas, sopiendis infantibus fabricalas, relegarent.
37 TestaturidS.Augustinusepist\02inQusest. de Jona. Hos secutisuntnonnulli nostri temporis increduli, qui qusecumque pro summa,quam habent de se opinione, intellectu non capiunt, rejiciunt, atque ita in sanctos Patres et Deum ipswn sacrarum Scrioturarum pr< ',u, mauctorem sac/ ilegum catamum stringerenonexhorrent .Mutto conatu evincere nituntur itti^itt.rsio^Joxiamaceto nec vorari, necper trcs dies in stomacho se< potuisse. Id nos guidem, ut ut nonpauci coi dant absque miracxdo saltem ingenti fieri potuisse, lubenier concedemus, naturaii r.ia factum non fuisse; verum respondemus cum S.August. contra Porphyrium loco citato Aui omnia divina miracula credendanon sunt, aut hoc cur non credatur, causa nulla cst. Neque enim hoc factum contradictionem ut scholse loquntur, involvit, atque adeo divinse omnipote nH b qum tres pueros inter flammas fornacis Babylontcr servavii illsesos, li6
:

et in ejut

Vntre prodi
gioie terva-

tur merrfumi*.

Hc-

brxorum
circa hxc

conjecturx

cassum adhibitis subsidiis, ut Prophetam servarent salvum et se periculo e.rinH-rent, suaniquc hanc coram T)>-o testati voluntatem. tulerunt Jonam et miserunt in mare. Rabbi Eleazarus, qui, teste Tirino et Aria circa Christi
34
in

Tandem omnibus

setatem divinos libros interpretatus est prodigiis, quibus Jonse historia referta est s altud ex traditione addit, nisi id. ipseforte exverisimilitudine
.

fabricarit. Ait autem, nautas

Jonam funibus

alli-

gatum in mare ssepius collo tenus immersisse, rursumque in navim eduxisse, experturos, num
ejus causa quoties

tantum naufragii pericutum adirent

,

autem demitteretur Jonas mare detumuisse, atque iterum, quoties in navim attolleretur, insolentius infremuisse; eoque signo certiores

factos divinee voluntatis, tandem penitus solutum narratione illa adfunibus mari permisisse.

mites non excedit,

et

eumdem habet, qui cete

,

prodigiorum

mittenda non alienum seprscbet laudatus ssepe Cornelius a Lapide at aliis quibus etiam comperta est Rabbinorum fabulandi licentia, verisimilis quidem apparet ex nautarum erga Prophe; ,

vadem

et

assertorem Deum fidei nostrx remuneratorttm. Sed diuiius his immoest,

rari piget.

tam in sacris Litteris testata solicitudine, s.ed illa tantum verisimiiitudine, qusemeramconjecturam c pariat. 35 Ejusmodi furfuris conjecturis annumerari glutitur Jo- poiest traditio Qrientalium, apud Eugenium Rons u pisce, gerium asserentium, Prophetam in fluctus deturbatum fuisse, duobus milliaribus ab Antipatride in Meridiem ut ut enim contextus suadeat, non
incertx,

III.

Jonas a pisce

in littus ejectus

prsedicat Ninivitis.
tentia.

Eorum

poeni-

De-

Prophetae immitis dolor a

Deo reprehensus.

longius a littore abfuisse nautas, cum prodigiosa tempestas illis incubuit, non facile tamen determinatum hunc locumpersuaderi sibiab Orientalibus prudentes patientur. Projecto Jona stetit mare a
,

Circa tempus,
ravit, alia

quo Jonas in ventre ceti perdusuboritur inter commentatores

Propheta-a
ceto cjkitur
in littus

fervore suo, etprseparavitDominuspiscemgTandem,

ut deg-lutiret Jonarn, et erat Jonas in ventre piscis tribus diebus et tribus noctibus. Pro pisce grandi vertunt lxx Cetum, atque ita etiam S. Matth. cap. 12 f 40 Sicut enim luit Jonas in ventre ceti etc. Pluribus hic disputant interpretes, cujus speciei is
:

qucVstio,non majoris fere uHlitatiSjdifficuUaHs parisetincerHtudims.Anscilicetpertres dies et an vero noctes integros in ventrr piscis delituerit, sepulti ChrisH, cujus hic instarmortui et
fuitjioras tantum cireiter
trig

postremam opinionem inciinare videtur S. nymus,eUdquidemadmQyatmsimiUtudtnisraHo

exigeret. At negant
aiii,

Hiero-

piscis fuerit,

cetinomen. non potest ceti nomen baisenis quasi antoNcgari nomastice tribui, licet aiiis majoris molis et magnitudinispiscibusnonnumquametiamcoyiveniat: qui igiturprudcnterjudicaverit, potius credet baIsenam, cui magis proprie et dupticiex capite id nomen convenit, quam alium quemvis piscem fuis-

genericum enim

illis est

poni a Chrtsto tantam

7'"'
t

inter se sepeliendum resur*

* *>nam

cumrestnce^ un de^aqi4eagualitatemMalim Hieronymoadhmrere.Ceterum mdetur Prosv/

>isse, phetaaliguotemporefluctibusimmi n piscr, mstnnln jn.n mOrHs pericula, antequnm utaU versus 4 et 6 canr absorptas sit. hl re Jonas ad Dominum de eenouod recitavit tiri
llC
*

se*

29

tre

Septembris Tomus VI,

.:.

192
U'CTORE
J.

PE
:

S.

JONA PROPHETA
Assyven t qucV totseculis fuerat potentissimorum cumeoacccssitJom\8,nuri,vmonarcharumregia f merosissimam civibus et amplitudine stupendam numerabantur enim, ipso Divino oracido
fuisse cap.
:

c.

corde in profundum in trepiscis: Et projeoisti me es circumdcdit me omnes gurgi ,t numen rnnr Circumdetransierunt. tuict fluctus tuisuperme valmc aquas usque ad animam. Abyssus derunt caput meum. lavit me, pelagus operuit

non

mans

Rubri, RUf
Ponti Ewrtni,

mentem in aridam. Etdixit Dominus pisci et evomuit Jonam desipiunt, hic sua Rabbini, siuspiam fabulando produnt deliria. Ea videri possunt apud CalmeIidem tum in laudata Dissertatione pag. 40 et seq. littus mans asserunt, Jonam ejectum fuisse in magnam Rubri, et sic cetus trium dierum spatio partem circumnatasset. Josephus orbis terrarum ait, sanctum Prophelib. 9 Antiquitatum cap. xi tam in littus Ponti Euxini evomitum fuisse, atque
:

dehtescente 39 Hsec de Jona in ventre cetijam possunt, simplicius tamen magisque ad exponi intelliguntur S. Hieronymi, primo sensu

^wtestante, plusquam centum viginti millia hominum, qui nesciebant, qui esset inter dextram etsinistram idest, quiusu rationis nondum com:

inter bonum et ma* potes, discemere nonpoterant computu, si ad quintam civiumparlum. 'Hinc ex

tem ea
colas

numerabat Ninive in600000. De hvjus urbis magnitudine scribit

cvtas restringatur,

Diodorus Sicidus

lib. 3 cap. i, aitque stadia 480 longitudinis 150, latitudinis 90 hain circuitu , buisse ; cum primum a Nino condita seu ampliata

fuisset.

affirmant,
lone,

Hinc Ptolommus et Strabo apud Tirinum eam non solum majorem fuisse Babysed et aliis omnibus urbibus, quse ante vel
uhi prscdicit

debuit ita cetus ultra mille milliaria Romana

fecisse,

con-

quod miraculum sine necessitate adstruiSulpitius Sev. lib. i hist. in Jona et Gregorius tur. M. lib. G Moral cap. 12 opinantur, de littore Ninivse sermonem esse at vel hic non littora maris, sed Tigris fluminis ripam inielligunt,vel littus Ninives appellant oram Persicam Oceani Orientalis, aut Sinus Persici, vel impingunt in geographiam, B ex qua Ninive Tigri imposita a mari erat remo;

post eam conditse fuerunt. 43 Denique ejus amplitudinem satis innuit vox

quasiper excessum tribuitur, bis et asserta pariter dimensio itineristrium dierum. Erat circuitus ejus 25 fere leucarum Gallicarum ex stadiorum computu, proindeque iter unius diei esset leucarum octo. Imo sunt, qui cum Tirino ex comparatione cum aliis magnisurbibus, asserant, E
Magna, qiuv hic
illi

cxcidium ur-

Niniven totidem fere milliaria longitudinis diametralis habuisse; quodego non facile credidero.

tissima.
sed Syrix,

40 Deinde eadem hos manet difficultas, sic enim

Etenimambitus^lexicarumGallicarumsufficiens
est,

ubi hodiwjnc

rupes ub hoc

prodiyh

coynominutn
credltur.

Ejeclus Jo-

nus mittilw

piscis,emensismaribusMediterraneo,Athlaniico, JEthiopico, Indico, et Arabico, Tigrim ascendere debuit,quovixquidpiam apparet minus credibile. A Lapide et alii censent, Jonam rejectum fuisse in Uttus Phcenicise et Syrise, haut procul a Joppe, unde solverat, atque inde mox terrestri itinereperrexisse in Judceam et, gratiis Deo Hierosolymis actis,per Mesopotamiam Niniven pervenisse. Eugenius Rogerius lib.icap. 12 apud Calmetum scribit, tradere Orientales ,redditum Zoxmm ad pedem montis, qui longius mari protenditur, cuique usque hodie nomen montis Jonag adhsesit. Interjacet autem Berytum et Tripolim. Tavernerus Itin. Pers. lib.%cap.\docet,aliamab Orientalibus rupem, in quam ejectum Prophetam credunt, assignari secundo mitliari in Septentrionem ab Alexandretta,juxta oppidumPdiassas in ora Cilicia?. 4<1 Circa traditionesopinionesquehasceidtimas, quas verisimilitudinem non excedunt, in tantis tenebrisp7'onuntiarinihilnisi temere videtur posse Singulis itaque suas conjecturas relinquamus, et historiam ex sacris Litteris resumamus. Et factum est verbum Domini ad Jonam secundo dicens Surge etvade ad Niniven civitatem mag-nam et przedica in
:

ut urbs anatomastice

Magna

appelletur, ut-

qusccumque de Ninive sacrse profani scriptores tradidere. Quidquid Paginse et

queintelligi possint,

Et coepit Jonas introire in civitatem itinere unius quod, si ita exponendum est, ut censeatur percurrisse tantum spatii quantum uno die confici solet dicendus est urbem circuire ccepisse quse S.Hieronymi opinio est, vet per vicos et mseandros viarumque flexus gyrasse, atque ita tertiam urbis partem concionando obivisse ut Theophylactus et alii autumant. Jonas autem elamavit et dixit, Adhuc quadrag-inta dies (dies tres habent Septuaginta, de quo vide a Lapide hic, ) et Ninive subvertetur. ^Pluribus diebus hsccet similia prtvdicasse Ni- immimns icism nivitis Prophetam censent, ut ad singulos cives vo- al cem et minas Jonse credant pervenisse etsic mo- subita conversione iiva efpcaciora convertendis Ninivitis subministrent. Certe statim subdit sacer textus : Et crediderunt viri Ninivitffi in Deum, eorumque rege mandante et exemplo prmeunte, stupendam pceniten- F tiamprosequitur .Tam subitse conversionis, ne imsit
,

diei

ea prredicationem,

mile

quam ego loquar ad te. VerosiJonam tum temporis in Juda>a vel Samaria fuisse, atque inde profectum in Niniven, ut facilius missum inde veriDeiProphetam Ninivitse agnoscerent. Porro suo malo edoctus divinee voest,
:

prudenter Ninivitse processisse videantur, causas et motiva exquirunt nonnulli Theologi, contendentes,prseterinternam Dei illuminationem inspirationemque,fuisse signa qusedam externa, quce simulmoverint homines ethnicos,ut crederent, hominemextraneumet ignotum, veri DeiProphetam
atque inde tam insolitas ejus minas pertimescerent. Htvc illorum opinioest valde probabilis ex verbis Christi Matthsei 12 1 38 et seqq. ubi signum
esse,
,

luntati parere, surrexit Jonas et abiit in Niniven juxta verbum Domini etNinive erat civitas magna

urbis Ninives situ varia, necfere minus incerta proferuntur. Diodorus Siculus lib. 2 cap. i illam ad Euphratem collocat at ceteri omnes antiqui, PtotomEeus, Plinius ,et Herodotus asserunt, sitam fuisse ad Tigrim et

itinere trium dierum.

De

a Christo quevrentibus Scribis respondet Salvator Generatio mala et adultera sig-num quarit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetse etc. et Lucse xi f 30 Sicut fuit Jonas signum Nini;
:

in

Niniven

muximam
civtiatcm fn

ex his rursum alius Niniven ad Isevam, alius ad dexteram fluminis illius ripam locat. 4-2 Sunt qui contendant , aliqita usque hodie ejus rudera superesse : at ea ab aliis iterum
,

vitis, ita erit

ripa /luminis Tigris,

pido Musol, de quo superius num. si, ab aliis sesqui inde milliari, ab aliis denique decem inde milhanbusostenduntur. lllud certum videtur, Nini-

in op-

per tres dies in ventre ceti moram atque hujus prodignaha adjunctamirabilia, sicut Judms dandumerat signum mortis, sepulturseei resurrectionis Salvatoris. Porro uthoc circa Jonam patra,

credendum, Jonam a Deo missum fuisse; prodigiosam scilicet Prophetiv

46 Ex his enim arguunt t Ninivitis signum esse unde moverentur ad

etPilius hominis, generationi

isti.

datum

ertmt Ni
nivtta-,

qnt-

bus forte

tum

DIE VIGESIMA J'!;|\IA 8EPTEMBBI8. tum in mari miraculum respectu ipsorum signum tus
fueril, debuit id illis innoluisse fuisseque prudenter credibiie. Conjeclant igitur, idper Jonam illis

m
,

propositum fuisse. At quare hocpotius prodigium, quod et insolitum magis el incredulis Hdicula
fabida videripoterat, asserente Jona, crediderunt, quam imminens urbi suse, eodem minilante, exi-

duas assignat spccies unam liliis satis simitem,aIteramea;Dioscoridelib eap 2&t qumea> crescit ad aUitudinem minoris f< L 48 De illa Plinius editionis Delchampii Eist, Natur.Ub. Vbcap. 7 Proxirnumfotewm; fit ex Cici arbore in Egypto copiosa alii Crofonem, alii
i
: :

J c.

<{ti/A ei erta

jrro umf/ri'
cxtfo,

Tnxirn,

alii

tium

Sesamum
:

Addunt itaque, idem illud jam per nautas sparsum fuisse per totum Orientem. Potuerant sane ex vectoribus, cum quibus Tharsum navi?

Bylveatre appellant

ibique

non pridem

et in Hispania repente provenit, altitudine oleaj, caule ferulaceo, folio vitium, semine

gare contendebat Jonas, fuisse aliqui vet Ninivitte

velAssyrii, qui ion^mprojectum in mareetaceto vorari spectassent.
qux Jonx in mari contigerant.

uvarum gracilium pallidarumque nostri eam Bicinum vocant a similitiidine seminis, cum Ricino scilicet, quod pediculorum genus canes et oves
:

45

Ex

his certe narrantibus toiam sitbortse de-

pxdsseque tempesiaiis historiam accipereNinivitse, atque eumdem illum esse, qui priusob inobedien-

sugendo excruciat. Virgultum hoc in patriam hane nostram jam pridem aitatum est, crescitque

sim magna etiam hortulani cura ad

attitudi-

nem sex

tiampunitus,nunc quasi
illis

redivivus, intentatam divinitus perniciemprsedicaretyintelligere po:

tuerunt. At hse solum conjecturse sunt quis enim neget, mille vias divinse providentise patuisse, qui-

ampiius non raro pedum. Suo se caule, cavo tamen instar arundinis, crassoqwad tres et quatuor digitos, sustentat fotia habet
et
:

bus summam Prophetsc suo apud

istos sestimatio-

nem

et

facilem illorum prudentemque fidem con-

inslar Platani, sed amplissima, et ad duos paU mos fere extensa. Denique itti, tum in crescendo ceierriUis,tvn,,umbra, quam facit, tum cautisvacui infirmitas, hodiemorum, credo, opjin<
concdiarit.

Stitpendam tum regis, tum subditorum conversionem poenitentiamque et Dei circa itlos. B misericordiam versihus sex, quos prsetermitto, descriptam habes. Deinde cap. 4, cum jam quadraginta dierum instaret finis, monitus fuit a Deo sive ex tanta Ninivitarum pccnitentia prsevidit Propheta, oraculum suum frustrandum efjectu, neque, ut prscdixerat, subvertendam civitatem. Dofet Pro46 Et afflictus est .lonas afflictione mag-na, et phcta,valici iratus est, sive quod mitissimus Deus lam facilis nium esset in condonandis enormibus criminibus, sive
ciliaret ?

quod immoderato amore flagraret,

timeret, et
cro,

zelo prscposteroque gentis suse

sive deniqite

quod nomini suo

et dixit
:

oravit ad

Dominum

Obse-

Domine, uumquid non hoc est verbum meum, cum adhuc essem in terra mea? propter hoc
prseoceupavi, ut fug*erem in Tharsis
scio enim, quia tu Deus clemens et misericors es, patieus et multa? miserationis et ignoscens super malitia,
:

ne ceteroqui etiam Genus wrgutti, quod Hebnei Kikaion vocant, atque ipse Hederam rerterat, probe noverat sn piusque viderat et describit Hieronymus. Seduto, postquo conteidioncs super sua versione, tum Romse, tum in Africa exortse fuissent, examinavit, qu& que ad illud spectarent ; nec tamen Latinum nomen expressit uspiam, nec verosimiliter invenit, Credemusne, iiium ignorasse, quid deRicino Plinius dixisset ? Credemusne, ncscivisse ceteros omnes, qui translationem cjus carpebant, atque ipsi causantif quod sermo Latinus hanc spe iem arboris non haberet, verum nomen non suggessisse? Non credidero, potiusque fatebor, ignotam nobis esse arbuscidani, vel taiem ccrte, qtue tum Latinis ignota fuerit,et forte postea,utsolet, ab
est,

49 TJnum

quod

facit,

virgutio,

satis incertse conjecturse subscribam.

ignotx nobit
specid,

iis, <jifi

extranearumplantarum

culturse student,

verba postremos duos sensus facile fcrunt, ut ostendi num. 29 Posthsec in gravissimos indignationis affectus Pr^opheta prorupit, dixitque Domine, tolle, qu^eso, animam meam a me quia melior est mihi niors, quam vita. Sedsui Prophetse indiscretum zelum, mire confudit divina bonitas qttippe egressus ciritate Jonas exparte OrienqitcC
: :

nomen acceperit.
50 Visa hedera, cuidivina manus in crescendo a ceieritalem addiderat, lictatus est Jonas, et
Deo

sissima ejus

umbra contra ardores

solis tectus,
t

suum

effcctu

carcre, sed,
exsiccato
prodigiosc,

umbraculum construxit sibi, spectaturo inde, quid tandem urbi accideret, nihilne suse indignationi et cxpostulationibus Dominus concederet, et ex parte saltem vindictam sumeret de patrise susc hostibus, a quibus certa illam pernicies manebat. 47 Adornando ttmbraculo singulari modo aiiaboravit divina providentia, Et praeparavit Dominus Deus hederam et ascendit super caput Jona?, ut
tis

Ninives, ex foliis

divinamque ergaseprorvlenli>i>i> eaipertus in placidum somnum incidit. At nontam Propheta' sui commodis consulebat Deus, guatn viam stemebat ad increpandam dedocendamgue indisc, dignationem ejus contra Ninivitas, Et paravit Deus vermem ascensu diluculi in crastinum et
:

esset ujnbra super caput ejus et protegeret

eum

inconsiderato

(laboraverat enim) prsedicando scilicet, et interno ardore <vstuabat. Pro Hedera,

Virgultum, sicaule cavo fuit faciie potuit o verme arrodi etdejici, ita ut experrectus Jonas hederam eversam vel certe arescentem ct, demissis foiiis, fatiscentem invenerit. Et cum ortus fuisset sol, prsecepit Dominus vento calido et urenti et percussit sol suet petivit anima? per caput Jona?, et aestuabat Melius est mihi mori, sure, ut morereturet dixit
percussit hederanict exaruit.
, ;
: :

Eebraice <?s Kikaion, qitod Septuaginta, textus Syriacus et Arabicus expomtnt, per Cucurbiuuu.
Notse sunt S. Augustini super hac Hieronymi versione querelx, et hujus ad ittum responsiones. Secutus fuerat S. Hieronymus AquiUc, Symmachi et Theodotionis versionem, etnon repcriens propriam Latine vocem, quse piantam litam, seuvirqitltum inspecie determinateque significaret, genericam illi appeiiationem adoptavit. Neoterici unanimes fere consentiunt, Hebricitm Kikaion,

quam vivere. Ad tantam tristitiam, affl etpene desperationem perductum Propketam

;

in-

terrogat Dominus Putasne bene irascehs tu supei hedera ? 51 Ad luvc immoderatius suo victus dolorc JoBene iraseor eg-o usque ad raortem nas, diant
:

misericordi-

amergapeccatort&docttur.

id est

recte, non sine rationc affligor, contristor,

:

Tu itaut mortcm rxoptem. Et dixit Domimis doles super hederam, quod excisa sit, neque amplius tibi umbram prsebeat, iuqua (condenda)
nou lahorasti ncque feoisti, ut cresceret, Tu doles super re tam viti, qusa suh una nocte nata est, et sub una nocte (sequenti sciiicct intermedium diem

JEqyptiis Kiki, Latinis Ricinum esse, ab hodiernis Palma Christi appciiaium. Hujus virgulti Calme-

ttJCTOM
J. C.

S:
dtem)
mi ]li,
dexteram

periit.

Ninive Et cgo non parcam qua sunt plusquan,

qui
aesoiunt,
et

hominum,
et

sinistram suam,

jumenta multa.

^
oivita

DE

S.

JONA PROrilKTA
Fili,

qmdjrt

inter

de vita ecce senui ct in eo sum, ut revertar in Mediam, tili ; scio mca; ToIIe filios tuos et vndc propheta de Ninive, enim, quse locutus est Jonas subvertetur. Quo deinde iverit Jonas,

quoniam

mddve
t

wdiru^ zelumjristittam guerelaset Deus compressit, simutaliauem vetuti furorem erga

varia conjectant.

lW

i llll(

Ad

flagitia

reversa tib

nivcpostca
evcrsa est.

at

auidem annis post a Banon diuturna unde aliquod est eorum cimtas, et byloniis etMedis ewpugnata qua victoris exeratus furores iis affiictamalis, vatiami Jopa quosequisolent. Atque ita effectus dammododitatusfuitjuxtaid, quod in \idgata in Grxco autem itategitur Tobuv 14 y 5
:
.-

summm mortalibus specimen dedit hom ines misericordix Ninivitarum pcenitenha sena 52 Ceterum hxc vindictam divinam suspenderit,
<!.-

sacrx Pagince, varii Qui historias sacras hbemori legere votuent, modg expositas ampliatasque edit. Vossu pag. 650, adeat S Ephrem Opera Jonara, Sancto ilh viro ubi inveniet sermonem in ornamentis probe fartum, atque inter attributum,
illi

acciderit, silent

fuit, ut

Jonam ab rege intra civitatem regio revectum regio ductumcomitatu,curruque et ejusdem faJerosolymam, atque his similia viden rinxpturima, quieludentis poetx inventa
alia

invitatum,

potius possint,

quam

Ego, quod
facio.

illa

sacri scriptoris narratio. hic finem habet, pariter finem

obscure,

DE
B

S.

MATTILEO AP0ST0L0 ET
IN iETHIOPIA

EVANGELISTA
E

j. s.

COMMENTARIDS PK.EVIUS
I.

Memoria Sancti
:

in

Fastis variarum gentium diversis diebus

annuntiata

Acta plura aliaque

de

Sancto

monumenta

enu-

merantur.
uandoquidem pauca de
apostoti et

Sec.

i.

Mc-

gestis

S.

Mattha^i

morta e( eit/itts

Sancli

comperta sunt et I) indubitata, eamque ob causam plura de eo

evangetisUie

'mi'

.Tsc

ptcmbris

examinanda veniunt, quam simpliciter enarranda enumerare primum placet vetustiora Mtirtyrologia, quibus Sancti memoria legitur inserta et mox non modo assignare, sed etiam utcumque ponderare docnmenta varia, ex qui; ;

C bus gesta

S. Matthasi haurienda sunt. Ecclesia Latina S. Matthogum prxcipue celebrat die xxi Septembris, quo omnibus fere Martyrotogiis et Catendariis Latinis memoria ejusdem inserta est. Hac enim die legitur in Martyrologiis Hieronymianis, in Romano Parvo, apud Bedam, Florum, Rabauum, Wandelbertum, Adonem, Usuardum, Notkerum, in Martyrologiis et Calendariis plerisque particularium ecctesiarum, ac demum in Romano Martyrologio et Breviario et in omnibus passim recentioribus. Elogia

Matthaei fit mentio ad xxi Maji,ubi apud Fiorentinium legitur M&thigd; nec potest certo edici, utra lectio sit magis genuina, cum ne sciamus quidem, qua de causa S. Matthsei memoria in aliis Fastis toties fuerit repetita. Suspicari possumus priores corporis translationes ortasque inde festivitates designari sed nec de tempore priorum translationumsatis constat, nec designari potest eatranslatio, qua Sancti corpus acceperunt Saleimitani, cum hsec laudatisMartyrologiis longe sitposterior. Attamen Salernitana translatio recentioribus Fastis insertaest. In Ms. Florario Sanctorum ea com>
S.
,
,

memoratur ad xxvm

Apritis, ut ibi dictum est in Prxterynissis. In Hagenoyensi codice Usuardini Martyrologii eadem translatio annuntiatur ad vi

Maji, habet

quemadmodum et in codice
:

Vaticano, quisic

Apud Salernum,

translatio sancti Matthaei

apostoli et evang-elistge.
sic habet in

Secutus est Baronius, qui Martyrologio Romano Salerni,trans;

hic nidta affcro, quia suis singula producam locis, ubi expedire videbitur ad prcvdicationem,

latio sancti Matthrei apostoli,

cujus sacrum corpus

mortem, aut

alia

ad Sanctum spectantia

eluci-

dandum. Martyrologiis consonat liber Sacramentorum a Menardo editus, et S. Gregorio attributus, in quoad hunc diem legitur Missa de
S.

olim exiEthiopia nd diversns regiones, et demum ad enm urbem delntum, ibidem in ecclesia ejus nomine dicata summo honore conditum fuit. Consonant Officia propria ecctesise Salernitanm, quse seculo xvi impressa habemus : in iis enim notatur

Matthreo,

et

quemadmodum ejusdem
multis Calendariis et
bus.
ct

notatur vigilia, annuntiatur in Martyrologiis recentiorivigilia

pridie

aius d,e-

ZCelebraturtamenatiisquoquediebusMiitth&us

tommlZa
adYi&iaji:

ali?uo Ma ^otogiis Latinis. Nam }

vxdelteet

in Hieron Vnn <inis eham legitur ad\ Maji, rursum advi Maji et adix Octobris. Inaliquot etiam codicibus,

Offieium translationis cum Octava ad vi Maji. In laudatoFlorarioMs.eodemdienotaturtranslatio S. Matthtei, sed non additur, Salernitanam esse, uti additur ad xxvm Aprilis. Plura de translationibus disseram suo ioco. 3 Grseci, eosquepassim sequentes Mosci, S. Matthaeum. prsccipue celebrant

apud Grxco*
uliosque

ad xvi Novembris.

Acl

Epternacensi,

hunc diem in omnibus, quos consului, Grrncotur,

Oricntatesad
xvi

Corbeiensi,

aliisque

rum Fastis memoria Sancti hujus Apostoli recoli-

Novem-

bris.

DIE VIQESIMA PRIMA SEPTKMBRIS.

195

Mcnsea im- homo sanctus est. Hactenus Hessetius, qui hi$ce pressa proiixissimum exhibcnt elogium, sed faadjungit auctoritatem Bedie Historiam. tUam butosum, ex quo suis locis afferemus ea, quse a/l pseudo-Abduc reprobantis. Beda autem tib. fi'-.propositumnostrumconducerevidebuntur,quemtractationis in Acta Apostolorum cap. i lawlal admodum etiam ex elogio minus protixo quod dictam Historiam pro Simone et Juda apostotis, insertum est Menologio Basiliano. Matthaeum una atque ita loquitur adpropositum nostrum Hos cum reliquis Apostolis Grseci etiam colunt die referunt Ilistoria;, in quibus Apostolorum Passioxxx Junii,ubiet brevia exhibent elogia in Menieis nes continentur, et a plurimis deputantur apoet Menologio mox laudato. Grsecis pro festivitate cryphae, praedicasse in Perside, ibique a temporum S. Matthsei celebranda die xvi Novembris consenpontificibus in civitate Suanir occisos. Leguntur tiunt etiam Armeni, ut habeo ex Ordine perpetuo hsec apud Abdiam cap. 6 circa finem. Post pauea t celebrandi Officia et festivitates apud Arynenos, rursum Beda haec scribit Cum ille, qui praefatas quem Latine reddidit et in Bibliotheca Orientati Apostolqrum Passiones scripsit, ipse se certissime tom. 3 pag. 645 edidit doctissimus AsSemanus. incerta et falsa scripsisse prodiderit. Dicit enim, JEgyptii demum et JEthiopes eumdem elegerunt quia Candacis eunuchus quem baptizasset Phidiem xvi Novembris, quo S. Matthaeus annuntia- lippus in Judsea, eo tempore fuerit in /Ethiopia, tur in Fastis Coptitarum per Ludolfum editis, et quo Matthaeus ibi docebat, eique docenti auxilium in duobus aliis Menologiis eorumdem aut Synatulerit, cum manifestum sit Candacen nomen esse xariis Mss. Apud Ludolfum Matthaei apostoli item non viri, sed foeminae; id est, non eunuchi, sed dominae ejus, reginae videlicet jEthiopum, quae, fit mentio ad ix Octobris; sed earn ilto die non reperio in taudatis Fastis Mss. Heec interim de sicut ex veterum monimentis comperimus, omnes Martyrologiis sufficiant. antiquitus sic appellari solebant. Haec Beda, non ActaS. 4 Acta S. Matthaei apostoli, quee in Ecclesia Lasolum Acta pro apocryphis habens, sed eorum Mattkxi m ^na a mu s seC idis nota fuerunt, et ex quibus etiam auctorem mendacii arguens. Possent et multa alia ex Actis altegari ad fidem iis detra- E recentiores hauserunt, quse de S. Matthaeo scriptis ditibus conhendam, cum auctor ab initio usque ad finem mandarunt, in piurimis exstant codicibus Mss., seripta, mirabilia magis narret, quam credibiiia multaiisque vatde antiquis non tamen eodem prorsus modo in omnibus. Habemus nos ea in septem di- que plura nugetur de paradiso terrestri, quam observavit Hesselius; et conceptionem beatissimse versis codicibus, quorum vetustiores seculo ix viVirginis exponat modo incongruo et indecenti, ut dentur conscripti. Contuli codices istos, ut examimittam alia. Verum dicta sufficiunt ad omnem narem, anprsecipua vitia, quibus Acta laborant, reperiantur in omnibus; nec ullum inveni ex fidcm Abdix personato abrogandam ut ex his codicibus nostris, in quo non legantur vitia mox alia mihioritur dubitatio. G Anno 1753 in bibiiotheca Vaticana invenimus tncodice aUmemoranda, quee similiter leguntur in apographo, 10 Vaii quod habemus ex codice Ultrajectino, et in aliis alia S. Matthaei Acta in codice Latino 11SS, eaque r ^w crasnortbus , , nos ipsi cum codice ^.^^ exscnbenda curavimus, et pluribus, quibuscum apographum istud olim est contulimus. Hsec Acta carent omnibus vitiis modo coiiatum.AuctoriilorumActorum,sicutetatiorum relatis,obqute Hesselius Actapseudo-AbdixreproApostolorum,vuigovocatur kh<W&$,quiseprimum bavit, sed eamdem de rebus gestis S. Matthaei conBabyloniee episcopum mentitus est. In 5. Barthotinent retationem. Qitare dubitari potest, utrum iomeeo tom. v Augustipag. 32 satis ostendi, totam Historiam Apostolorum pseudo-Abdia? non esse pseudo-Abdias vetustiora sancti Apostoti Actainterpotaverit, et multis ineptiis impleverit ; an vero fidedignam, ibique adduxiverbaBeltarmini, hsec nonnemo Abdmde S. Mattlueo lucubrationem craspronuntiantis Vitse Apostoiorum, quse sub de eo sioribus erroribus voluerit expiu-gare, et sicActa nomine ejus circumferuntur, fabulis similiores sunt,
, t :
:

tur, et festivitas solemnis cetebratur.

wn

quam

verfe narrationi.

Communis hic modo

est eru-

ditorum consensus deiila Historiauniversa. Lubet tamen addere censuram Joannis Hesselii Lovaniensis, qute impressa habetur post Usuardum C Molani Passio, inquit, sancti Matthaei non placet. Tum dat initium prologi Quoniam Deo cura Erant itaque et mox Actorum estde homiuibus duo magi Zaroes et Arfaxat. In omnibus codicibus nostris, uno excepto, in quo omissus est prologus, idem est plane utrumque principium. In
:
:

utcumque probabilia rcddcre. sedsecundum verisimiiius Utrumque est ob varias rationcs. Primo ex aticgatis Bedee verbis habemus, apo< ypham itlam de gestis Apostolorum Historiam certo antiquiorem esse seculo vin, cum Beda floruerit sub initiwn illius F
hujus
Apostoli
fieri potuit
;
>

seculi et illam Historiamalleget, non ut noveilam

Uttrajectino similiter utrumque reperitur principium; sedprsemissa sunt pauca de nomine Matthaei, quse alterum ibi faciunt prologum. Rationes Hessetii modo audiamus.

autnuperconfictam,sedutmuUorun, j,n!irio<!pocrypham. Ex eo idterius cotligojam secuio \\,quo florebat Venantius Fortunatus, vetustam visam esse illam Historiam, cum verisimililer ex illa
dicat,

corpus

S.

Matthaei esse in Naddaver. Tanta

certo

non

est vetustas codicis Vaticani, in quotoie-

muitisenonbusetfabuiis

inqui-

5 Dicit, eumichuin illum, quem Philippus baptizav it, vocatum Candacem, cum Lucas Act. 8 dicat, gin ^Ethiopum dictam Candacem. Est enim Caudace nomen reg-inarum iEthiopiae, sicut Pharao

rabiliora exstant S Mattluei Acta. Quapropter trfdentur in illo codice nonnihil carrecta fuisse, et
vitiis eapurgata, pr&sertim cum passim codices Acta contineant quaita reliqui suntapudAbdiam,einecih<,n alium viderim codiPrwterea cem, qui consentiat cum iilo Vaticano. ndgaris omissa est et subin hoc codicepreefatio pugnat Actts. Nam stituta atia, qu.v cum ipsis

absurdioribus

reg'um ^Eg-ypti. Dicitur in eadem Historia, quod Christus terrestrem paradisum aperuit latroni et animabus sanctis de corpore exeuntibus; in die autem novissimo resurg-entibus regTia caelorum cum secundum Paulum et fidem Catholicam auimoe
:

Sanctorum jam etiam ante resurrectionem

cselos.

atleant

Dicit et

in

paradiso

primum hominem potuisse loqui cum omnibus animalibus. Ejusdem

ex qua

auctoritatis est, cujus Vita S. Bartholomaez, ut pavirg-initate terrte, tet ex philosophia ejus de

secundumprxfationen, s. Matthasus passus est ^Jthiopia, Actis ipsis Perside, secundum Acta in assutiimestaUudpriucipium dc scripto per MatActa thseum Evangelio, et post illud sequuntur personati Abdi<v, sed nonnihil expurgata. Itaque sint vix dubitare possim, quin hxc recentiora
t

eademque cum

aliis,

sed utcumque emenclata.

7

Verumtafnen

196
aoctok
J
sic

Verumtamen non ianta

9 *
e5to 61 *
.

MATTII.EO APOSTOEO ET EVANG. pia magis remotis, adhibda fuit correctio,

S

ewurga.
1

^
.

1 Trr'

Lr:
fi*t>

Aet. 8, ut auctor qui baptizatus erat a Phiiippo Matthteum venisse ad urbem, in omnino asserat, Candaceregnabat, quando dictus eunucis

SC
Nam

mn

nrimo statim

impuro. c0nsta ret de origine ex fonle advenientt in JEthiopiam Mat-

/*****'

^ w probabiha,

^msse mdta regin* Candadicitur fuisse rex

quaregina

chus fuit conversus. At ibi tum qucvpaxdo Egyppus, regina Eufenissa. De Candace, mentio. Itaque nomen ante regnasset, nulla fit verbis Bedee reginae Eufeuissa videtur contrarium cumasserat, omnibus commune fuisse mox datis, 29 nomen Candace. Consentit Plinius hb. 6 cap. Candaocem, quod nomen docens, reg-nare foemiuam jam annis ad reg-inas transiit, in illo nimimultis

prorsus tacere. plissimi adeo florentem, et de eo tam bene fundata Deinde vero si Christiana fides nonpotuisset eliminari, nisi fuisset in /Ethiopia, qravissimispersecutionibus et longo tempore. De aliquid saltem innohis autem persecidionibus scriptoribus, qui de illorum temporum tuisset non omnes tacuerunt itlisnontacuissent, prout in Perside, de persecutionibus Christianorum tam bene fuit stabihta, quam ubi fides numquam Actorum fuisse in JEthiopia auctor
stabiliiam
confinxit.

*9*^f^?&

I)

Hoc tamen argumentum nohm

S.

tector

vertat contra prxdieationem ipsam magna JEthiopia, de qua suo loco agam :

Matthaei xn

enim est

discrepantiaintersimpiicem,ftdeiprmhcationem totius cum nonnullo etiam fructu, etconversionem

rummhiopise regno, cujusmetropolis eratMevoe.

Asserit

regni,quxadintegrxtmfereseculumsinepersecu-

autem laudatus Plinius JEthiopuv et Meroes cognita et relata fuisse per r.r,doratores Neronis. Regnabat igitur regina Candace* Nerone imperante, et diu Candace aliqua ibidem regnaverat, saltem a temporibus AuAugusio gusti, ut colligitur ex Strabone, qui sub
,

ea de regnis

secundum Acta, et sic aha m opthne firmata. Ceterum multa quoque breviter in Annotahs Actissunt improbabilia, quse
tionibus fuisset continuata
stnt, assignabo nam luvc Acta, quamvis fabidosa Latini recentiores, qui agunt edere statui, quia hauserunt. de S. Matthfeo, omnia fere sua ex illis quidam 10 Acta Grccca, ex quibus recentiores similiterad manum de S. Mattlneo egerunt, nobis
:

floruit.

Strabo enim

lib

17 pag. 820 narratbellum,

Acta Gr.r r

prursusfabulosa etrtdicula,

quo Candace, quse per nostra, inquit, tempora JSthiopibus imperavit Romanos jEgypti dominos impetiit, imperante Augusto. Itaque regna,

sunt, descripta
cos. Nihil hcvc

ex codice Vaticano SOS inter Grm-

runt in JEihiopia reginse quibus nomen erat Candace, saliem ab Augusto usque ad Neronis tempora; nec addit Plinius, alio modo suis temporibus administratum fuisse Mthiopim regnum. Atqui S. Matthrcus, si piwdicavit in Mthiopia, eo verisimiliter venit ante imperium Neronis, aut certe Nerone non diu imperante. Omnia igitur, quse de statu regni JEthiopicV traduntur in Actis, prorsus videntur fictitia, nec uilam meren,

habent commune cum Latinis modo sedhisce etiammagissuntinformia t improbatis; magisque ridiada, cum non nisi paucorum dierum gesta fere contineant, et nihil referant pra>incredibilia. ter aliquot facta et prodigia plane dat Nicephorus Horum Actorum compendium Caliistus lib. 2 Historix cap. 41 De hoc compendio

Baronius in Annotatis ad Martyrologium

quitur
:

ita lo-

tur fidem.
mtdtaquc
contincinu

videntur, quee deprogressu JEthiopia tradunt Acta. Si quis enim Aciis credere voluerit, convertitS. Matreginam Eufenissam, fchseus regem Egyppum
8

Non minus

fictitia

fidei Christianse in

morte prius suscitatum, qui Eufranon vocatur, fdiamque Ephigeniam, modo Iphig-eniam passim dictam. Ecclesia quoque con-

eorumque

filium, a

Konnulla de Matthreo scribit Nicephorus lib. 2 cap. 41; sed qusenuilius prorsussunttestimonio comprobata. Vet sic tamen Nicephori compendium Actis ipsis minus saltem est ridiculum cum multa omiserit adjuncta magis aperte fabulosa, et initio pauca prsemiserit de S. Matthaeo aliunde nota. Ex iisdem Actis contractitm est elogium, quod exhibent Mensea impressa ad xvi Novembris; sed et ibi aliqua initio dicuntur ex aliis
;

structadicitur,inquaMa.tth&xissederitannisxxiu. Hoc tempore multas fabricavit ecclesias, constituit presbyteros et diacones,... et per civitates et

castella ordinavit episcopos. Prseterea

lacra,

omnia simuomniaque templa asseruntur destructa.i^a

documentis accepta. Cum opcra> pretium non facerem, si hcec Acta ederem, ex apographo 7iostro brevissimum dabo compendium, quod sufficiet ad fidem iis deirahendam. 11 Constituitur S. MattliEeus quasi ex abrupto

utbreviiih

regis Ephig^enia virginitatem professa, erat prreposita virg-inum amplius

soiusinmonteorans,vidensquepuerosmxdtoscum rum Jesu parvulo in paradiso cantantes. Mox adest F

Jesus oranti,
et

quam dncentarum. Htcc

apostolus videns

Puerum

pul-

omnia facta dicuntur, vivente rege Egyppo. Eo defuncto, occisoque S. Mattheeo ob recusatum ab Ephigenia matrimonium cum novo rege Hyrtaco, res Christianorum modico tempore minus erant prosperx. At cum punitus a se esset Hyrtacus, et
proprio se gladio occidisset, frater Ephigeniee dicitur regnum adeptus, illudque tenuisse annis sexaginta tribus. Omnes autem provineiEe JLthiopum ecclesiis repletce Catholicis usque in hodiernum
diem. inquit auctor, per Ephig-eniam benedicunt et fiunt mirabilia magna ad confessionem beati apostoli Mattha?i. Itaque, si Actis credimus circa medium secidi n 'magis Catholica fide

cherrimum, mulium

sotlicitudinis insinuat, loco deserto,

eum modo nutrire possit in

quo omni cibo

et potu destitutus. At Jesus explicat, quis sit et post multos sermones minime verisimiles, quibus

inter alia dicit,

cisa

Herodem

in inferno esse ob oc-

Deum,

flore-

bat ecclesia jEthiopnv,

quam

ulla alia in toto

Ynundo.
prorsut

credibilia.

9 At ea prorsus incredibilia simt ex silentw omnium scriptorum antiquorum. Cum enim Mthiopia Mgypto sit contermina, non potuissent

patres atiique scriptores Christiani, qui prioribus Ecclesix seculis fioruerunt in

Mgypio,

undecim puerorum millia, MatthEeo dal virgam, quam jubet plantare juxta portam ecciesioc, fundahv ab ipso et Andrea apostolo in civitate Anihrop}ophagorum. Virgam dicit evasuram in arborem, indeque oriturum fontem, cle quo uti et de arbore adjunguntur fabelLv plurinicV prwdictoque demum martyrio Matthtei per ignem, Puer subito ad cseiuni revertitur. Matthams vero ad urbem properat, quando occurrunt Phulbana regina, Phulbanus ejus ftlius et hujus uxor Erba, omnes energumeni, et Mattlueo minitantes, neplantaret virgam. At his singidis manus imponens, ejecit dcvmones, et mox obvium habuit Platouem episcopum cum ioto clero. Congre;
,

in Paiie-

stina,

inAfnca, autetiam inprovinciis abJEthio-

gato deinde poputo,

sermonem

instituit,

et vir-

gamplantat, et,jubente Apostolo, Plato regi-

nam

: ;

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBIUS.

namejusquefilium et nurumbaptizat. Postridie virga in arborem creverat et fiuvius ex arbore egrediebatur. Populus vero manducans fructum arbons cognovit se nudum esse, erubescentesque
singuli

)'.H

habeo, nec ianti facienda sunt, ut studio:e

Ywh,
/,7,',-

qussrenda existimem

nameaLatineedidit

J.S.
rU/r*

manus

tom. 5

fol.

cucurrerunt ad vestes comparandas. Mitto nugas similes, ut citius adfabulee catastrophen perveniamus, compendio 12 Phulbanus rex, excitatus a dsemone, diu fru~ stra MatthjEum comprehendere conatur, ac demum, ubiipsum advocaverat, cseciiaie percutitur Sanatus ab Aposiolo, hunc vel sic comprehendit, et longis clavis terrx affigi jubet, materiemque multam facile combustibilem circa ipsum congregari, et sic comburi. Verum combusta quidem ma~ teria circumposita, non item tiesusApostoius. Jussit igitur rex duodecim deos aureos et argenteos circum pyram poni, ne vis flammse impediretur ipseque ad locumaccessit.At ubi incensa est pyra, mox ignis recessit a Matthseo, combussitque omnes deos aureos et argenteos, fugientemque regem serpentis specie insecutus, prohibebat ab ingressu palatii sui, donec reverteretur ad Matthaeum, ab eoque misericordiam peteret. Tum, orante MatB thffio, igneus draco evanuit Apostolas vero orans spiritum Deo tradidit, et quidem die xvi Novem;

domum

diem. Usecminus nino etjejuna, utvix quidquam asserant de sancto, quod aliunde non sit notum. Pauca autem Ula quse de pra>dicatione Sancti dicuntur, non sunt fidei indubitatae; sed tantm solum auctoritoUs

137 et 188, et Surius ad hunc fabutosa sunt, sed brevia om*

pttra-lt t

iemdd

quanta sotet in atiis esse auctoritas Metaphrastis Surius eamdem edidit Metaphrastis lucubratioest,

nem,sedaliomodoLatine redditam, quo factum

cum non sit nisi una eademque

ter Vitas

uiBaronius diversas crediderit tucubrationes,

Grseca,

quam

in-

a Metaphraste scriptas memoravit Allatiusde Simeonum scriptis pag. 126, recitansini-

tium Actorum Grmcorum,

vovtoc,

quodila expressum est apud Lipomanum Jam quidem nos, quod ab eo, qui nos finxerat, datum fuerat prsceptum, servantes. Apud Surium vero Si praeceptum illud, quod ab eo, qui nos formavit, injunctum nobis
:
:

i^ froBefokv ^Ay--ry;~z hxokfy^

#0**1

&

rfo

napd

rofi

->*-

servare voluissemus. Utraque expositio apta idem recidit, sicut et reliqua omnia, duobus exceptis locis, in quibus interpres alteruter aberravit, autcodicem habuit corruptum, ut latius
fuit,

est, et in

credimus. At necdum fabularum finis. Jubet rex defuncti corpus, aureo impositumlecto, ad palatium suum perferri deinde inclusum arcse ferrese, plumbo etiam gravatse, in mare projici, ut crederet, si corpus ex mari rediret incolume. His peractis, apparet S. Matthseus Platoniepiscopo, monetque, ut ad mare procedat ritu solemni cum clerosuo. Cum ibiessent, circa
bris, si fabidatori
:

dicam, ubi agetur de pnedicatione S. Matthei, ad quam locus uterque spectat, aut in Annotatis.

Dabo

hcvc Acta, etiamsi non sint auctoritatis summev, quia non habemus meliora de S. Mattha?o,-

sequarque editionem Surii, attera ptanioremmelioremque, ut existimo, imo ab ipso etiam Li~

pomano datam

tom. pretis esse Sirleti.

7,

ubi
his

fol.

256 docet, inter-

Ex

sextam
S.
:

diei

horam

videt e longinquo episcopus

lector coliigere poterit,

nstenditur

Matthaaum inter duos viros ambuiantem per mare post horam videt crucem e mari emergentem, et ad finem crucis arcam, in qua erat Sancti corpus. Hecc autem crucem sequebatar usque ad terram. 13 Re inteltecta, accurrit popidus, et rex ipse,
deposita

autem Actis prudens Metaphrasten non esse fa-

bidarum inventorem, ut frequenter asserunt aiiqui critici, maxime Bailletus. Si enim fingere voluisset,id facere potuisset non minus de S. Matthseo et atiis Apostolis, de quorum gestis pauca solum commemoravit,quod non reperiret plura apud
antiquiores.

omni

incredulitate, accedit, prostratus

Non confinxit igitur Vitas fabutosas Metaphrastes, sednonnutias adoptavit, etsuo styio
exposuit.
15

veniampetit, etfidem amplectitur. Quare honorifice ad ecclesiam portatur corpus S. Matthaei. Baptizato regi noctu S. Matthasus apparuit, et Matthizumvocarijussit, et presbyterum ordinavit, filium vero ejus diaconum, utriusque uxores diaconissas, omnium quoque mutatis nominibus. Rex igitur omnes in regno suojussit esse Christianos, alioque rege constituto, etmortuo post triennium Platone, factus est episcopus utiet filius ejuspost ipsum. Hactenus Acta satis proiixa, sed muito magis fabulosa, qucV patienter pertegi et incompendium contraxi, omissis tamen visionibus et aiiis mirabilibus non paucis, id quilibet videre possit, nxdlius quoque fidei esse tradita apud Nicephorum, in Menzeis, et fortasse alibi. Civitas Myrmene, quieuno tantum Actorum ioconominatur, sequefictitia est, opinor, quam reliquaomnia; et regio Antropophag-orum, etidmsi non defuerint Anthropophagi, sive humana vescentes carne, similiter ab auctore videtur conficta. Plato episcopus, ejusque successor Phulbanus, et hujus filius non minus persomv videntur commentiticV Certe de Platone illo aliunde nihil invenio, nedum de
, .

Orationemencomiasticam de

S.

Matthaeo apo-

Oraiio

en-

Evangelista eiiam scripsit Nicetas David, aut Paphtago, qui eodem fere. cum Metapkraste vixit tempore, paulo tamen videtur antiquior. Hanc Nicetse Orationera Grxco-Latinam edidit Combefisius in Auctario novissimopag. 401. Hlum recudere nequaquam lubet quia nihil fere habet degestis S. Mattha?i prieter vocationem etEvangelium scr/plum. De pnedicatione vero pauciora narravit, quam Metaphrastes, cum tamen Oratio midto sit prolixior ob vagas laudationes.Afferam itaque ex ea in Commentario, quidquid utile videbitur ad propositum nostrum. Laudatus AUatius pag. 122 inter Vitas Sanctorum, qum non sunt Metaphrasttv, recenset Acta saucti apostoli et cvang-eNxrlistse Mattha^i, quorum tale dat principium
stolo et
,

mintiea SieetM
:

alia
;

Acta

Oaloc dnoGzoloz
acr.lr.u.

v.yX

syavyiXior/,;

tivj

v/.

775/cw; liocj-

Matthams apostolus

et

evangelista erat ex

aliis,

ut omnino fiat verisimiie, Platonem ex his quoque Actis memorariin elogio S. Matthaei, quod reperitur in Menologio Basitiano, et plura in isto elogio ex his Actis deprompta esse, ticet non

Auctoris est ignoti. et verisimititer posterioris Niceta et Metaphraste. Prodit itiejam allegatis verbis, quam nihili sit faciendus, dum S. Matthannn facit Hierosoli/niitanum, cum vix ullum sit dubium, guin sit Galicivitate Ilierosolymitana.
atio, lcvus, ut suo loco dteelur, et certe nulla sii qucvpersuaderepossit, Weeosohpa itanum fuisse. Non habeo ad manum hsec Acta, facitque allegatum initium, ut ea studiose qutvrenda non cen-

omnia congruant. 14 Alia rursum

S.

Mattluei

meon

Metaphrastes, qucV Greeca ad

Acta conscripsit Simanum non

seam, Exstant etpiuresde%. Mattha^o sermones, sed qui ad gesta ipsius examinanda aut enar-

randa

198
AVCTOHE

DE
nihil conducunt. Tres id

randa

M.VJTIKEO APOSTOLO ET BVANG. nihilo metiora, genus Sennones ptum, ut paucissima tamen, eaque
S.

I)

I.S.
scrijnores
rccentiorts

tom. 2 Operum. habet S. Petrus Damianus seculorum Latmi, 16 Scriptores posteriorum

addita sint aut mutata. 1S Dcinite scquitur translatio

degtstisS.
Matihxi.

quigcsta 8. Matthi marrare voluermt, primo loco edendis, quie fere hauserunt ex Actis probabilia. Illa certo anttqua magis su?it, quam Beilovacensis in Spefere integra dat Vincentius et seqq. Jacobus Januensis cap. culo lib. 9 cnp.

omnta

tam ridicute con~ JEthiopia in Britanniam, ut vei ex ea li> ficta ex queat, auctorem crisi historica prorsus fuisse destitutum

plwimit Uborat
et
vitiis

nnnc/iro-

nutmw.

Nam,

ut alia mittamimprobabitia, mer-

135 exiisdem Actis

omnia deprompsit prneter

ea,

JEthopiam, catores Britannos auctor perducit in reducit in Britanniam. Inter paucisque diebus gentes vero, a quibus vastatam circa seculum iv
JEthiopiamfingit, nonvinat Sarmatas. Utrumque cuilibet certo tamimprobabile videbitur historico necesse non sit geographice utcumque perito, ut
exagitarealiareiperactceadjiinctaplaneredicida, prmsertim cum auctor certo non vixerit anteseculum x, nec ullos nominet testes vetustos, ex quoscriptis sua hausisset. Quin imo ipse Paidinus, Legionensis aut Leonensis in Britannia Armorica episcopus, cui scriptum illud attribuitur,

addidit. qute ratiocinando de virtutibus Sancti Eadem rursum Acta fere sequitur Petrus de NaActis non talibus lib. 8 cap. 100; tampresse tamen

aut mutet inhmret, utsubinde non addat aliquid quse alibi legerat. Baronius inAnsecundum ea, temporis de notatis ad Martyrologium duos sui his verbis PcrioS. Matthseo scriptores recenset Novisnius alia nuper conscripsit, Acta videlicet.
t

rum

sime vero ex antiquis monumentis, et sanctoruni Patrum scriptis colleg-it Rev. Dominus Marcus AutoniusColumna archiepiscopus Salernitanus, et sane

quidem erudite Uterque Acta prima prne oculis aut potius habuit, et sine scrupulo secutus est
:

tom. dant catatogum ejnscoporum Leonensium, nidlum inter iltos cxhibeant Paulinum, neque hunc alibi inveniam. Chronota-

persona videtur

fictitia,

cum Sammarthani

2 Gallioc Christianae, ubi

ipsa Acta pseudo-Abdi3e dedit Perionius, omissis B dumtaxat paucissiynis, et additis initio paucis,

prout Acta in codice aliquo forsan invenit nam et in editione llistorisc Apostolorum, quam anno 1571 dedit Joannes Faber, non pauca sunt omissa,
:

xis non est melior, quam crisis historica nam mortuus statuitursub Galba, idest, annoxrivChristiance GS aut 69. Tum dicitur trecentis annis et K ultra religio Christiana floruisse in JEthiopia.
:

Mox sequitur regni

vastatio et transtatio, id ha?c

qutB inplerisque codicibus leguntur. Illustrissi-

mus Columna undique sua

ficiente,

collegit sine crisi suf.

figenda esset secido iv exeunte aut seculo v. Attamen asserit auctor, corpus in Britanniam Armo-

quodietaii ipsius condonari potest Reliquis tamen Actis pr<vtulisse videtur personati Abdiee Ilistoriam, cui nonnidla ex Metaphraste, et plura ex Actis Gnvcis, sive ex compendio Nicephori ad/unxit. Meliora tamen etiam dedit ex sacris Litteris et Patribus. Examinabo igitur et

subinde laudabo asserta Columnx, uti et Baronii in Annalibus, Tillemontii in Monumentis Ecclesitetom. i,aliorumque recentiorum, qui accuratiorem crisim profilentur. Trantlatio17 Laudatus Columna archiepiscopus non solum nis Htstoria de gestis et martyrio S. Matthaei Commentarium Ms. quam edidit, sed varias quoque corporis translationes sccutus cst sermone prolixo magis, quam probabili, enarraMarsitius, vit.Viditprocid dubio Baronius non cohxrererelationem Columnx, cum illam non ignoraverit, nec tamen quidquam ex ea Annalibus suis inseruerit quamvis ad annum 954 ex Leone Ostiensi, et ad annum 1080 ex Gregorii Papx VII Epistola de inventione et translatione corporis agat. Quapropter vet solositentio suo E?ninentissimus scriptor dectaramt, suspecta sibi falsitatis esse adjuncta locorum, personarum ettemporum,qu3c in Historitf translationum apud Cotumnam reperiuntur.
t

ricam venisse,dum regnabat ibidem Salomon,qui post medium seculi ix regnare ccepit secundum chronotaxim Lobineau in Historia Armoriar ad annum S57. Rursum quadraginta et novem annos numerat a corporis transiatione in Britanniam, quando Salomon rex a suis fuit occisus. At laudatus Lobineau non totos viginti annos regno Salomonis attribuii.
ducit

ISMox ineptus commentorum consarcinator inFlavium Romanorum patricium, Salomo-

idcotpic

non

v()i'lnr:non-

morte scribentem ad Valeniinianumimperatorem; Valentinianwnvero ingentem in Italia classem collegisse asserit, eique exercitum imposuisse, et sic expugnasse regnum Britanniee, et eaoccasione corpus inltaliamtranslatum. At quam illa sint inepta, nemo non videbit, modo consideraverit, ultimum ex tribus Vaieniinianis plus quam quatuor secutis mortuum esseante Satomonem Britanniae regem. Mitto adjuncta rerum plurima seque inepta, etpergoad
nis occisi socerum, de ejus

nulla (amcn

ex eadabun
tur.

Habeo Acta Ms., Salernoolim ad Majores nostros transmissa, ex quibus video sua hausisse laudatum Marcum Antonium Columnam Marsitium.
Vellem sane, ut ea potius severa crisi castigasset, aut omnino etiam abjecisset, tamquam iynprobabilia. At,

ris nostri id rnihi

est

cum istud non fecerit, pro instituto Opefaciendum video. Geminum

;

prolixiori soluyn scripto relatayn. amw &54, quayido principatwn Saieryiitanum obtinebat Gisutphus. Htvc epocha suo toco coyifirmanda veniet, Interiyn moyieo, muita rursmn improbabilia et iyiepta historise inveyitionis admisceri. Has ob causas totam illam translationis Historiam, utpote sexceyitis fabuiis aut incptiis fssdatam, oynittere statui. Cwn tamen posteriora minus salteyn vitiosa appareant, quod scriptor hisce propinquior fuerit; ilta subinde
iy\

inventioneyn

Dicitur

illa coyitigisse

scriptum, alterum altero paulo prolixius sed eadem in utroque referuntur facta. Quodbrevius est, hunc habet titulum Sermo venerabilis Pau:

lini,Leg'ionensisBritanni:e urbis episcopi, de translatione S. Matthai apostoli ab .Ethiopia in Bri-

coyiferam cuyn aliis docuynentis, et cwn relatis ab illustrisshno Colmnna Marsilio, ut in Comynentario studiosus lector sit inveyxturus, quidquid tolerabilein ittis scriptis apparet. Ughellus tom. 7
ItaticP sacree in archiepiscopis Salernitanis variis locis de trayislatioyie et iyiventione
S.

tanniam, itemque de Britannia in Italiam. Post medium rursum hic tcgitur titidus Miracula sancti
:

Matthgeia^.

apostolietevangelista? Matthaii per

hnum. Inprolixiori unicus

expressus

eumdem Pau-

initio est titulus ita

; Incipit translatio B. et evannvh,!;,. In utroque

preemittitur

Mattlm apostoli Actorum

muliuyn laudat Opusculum Marsiiii, quod ex Mss., de quibus agimus, coyicinnatwn est. Quapropter studiose ex scriptoribus medii sevi singida suis locis exayniyxare coyiabimur.
et

conipendiumexpseudo-AbdixHistariaitadesumII.

DIB VIGESIMA PIUMA SEFFEMBBK.

te

m
quam
inepte Julianu:
et

facta ostendunt,

}%ri
-

II. S.

Matthaei vocatio ex Evan-

phyrius vocationem Matthaei Christianis

rint

obfece-

tamquam

incredibilem, ut recte
ix Matthiei,

advertit

gelio

cum
:

observationibus
controversiae

Paad

S.Itieronymusin caput

ubi Ulh plura

trum

aliquot

Sanctum
Vocatio S.
Maiitixiy se

spectantes.
S.

T^auca admodum de

Matthaeo innotuerunt

respondet. 2i Vel sic tamen nihil detrahendum est prom- Uadml ptce obedientix Mzuhfri de qua laudatm Chi mpumfc" stomus itaratiocinatur L't didicisti Vocantis po2J?' testatem, sic disce Vocati obedientiam. Xeque
,

telonio

pro

pe

Caiphar

naum.

ex Evangelio, in quo sola Sancti vocatio cum secuto convivio, et deinde electioad Apostolatum enarratur, exceptis tamen nonnullis, qu& generatim de omnibus Apostolis referuntur. Matthrous ipse cap. 9, relata Capharnai sanationeparalitici,
vocationem suam narrat his verbis Et cum transiret inde Jesus, vidit hominem sedentem in telonio, Matthseum nomine, et ait illi: Sequere me, et surg-ens secutus est eum. Marcus cap.ZilS idem enarrat hoc modo Et egressus est rursus (Jesus) ad mare omnisque turba veniebat ad eum, etdocebat eos. Et cum praeterirct, vidit Levi Alphsei sedentem ad telonium, et ait illi Sequere me. Et surg-ens secutus est eum. Uterque subjungit
1 9
:
:

enim repugnavit, neque dubitans

est
?

dixit

Quodhoc

Num me hominem hujusmodi fraudulenter vocat? Nam certe imtempestiva fuisset hujusmodi
humilitas.

Sed
ire

statim
liceret,

obedivit

neque
suis

petiit,

ut

domum
,

ut

rem cum

commu-

nicaret

runt;

quemadraodum ctiam piscatores feceutenim illi retia, naviculam, etpatrem,itaet

hic teloniariam raensam et lucrum reliquit, ut sequeretur, ad omnia paratum animum exhibens: et

quse facta sunt, quando in domo Matthaei accumbebat Jesus. At satis erit, si de illo conviilla,

vio dederimus verba Lucse, qui cap. 5 a > 27 de vocatione et secuto convivio ita loquitur; Et post

publicanum nomine Levi, sedentem ad telonium, etait illi Sequere me. Et relictis omnibus, surg-ens secutus est eum. Et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua, et erat turba multa publicanorum, et aliorum, qui cum illis erant discumbentes. Et murmurabant Pharisgei et scribas eorum, dicentes ad discipulos ejus Quare cum publicanis et peccatoribus manducatis et bibitis? Et respondeus Jesus, dixit ad
haec exiit, et vidit
:
:

a rebus et omnibus secularibus se statim abscindens per obedientiam perfectam testificabatur quam tempestive vocatus fuisset. 8. Basilius in Regulis fusius tractatis interr. 8 magis etiam exaggerat promptam sequentis obedientiam, ita scribens Matthseus vero, cum ab ipso telonio surrexit, Dominumque sequutus est, (nos docuit:) qui E non telonii solum emolumenta rehquit, sed pericula etiam contempMt, quse a magistrntibus tum sibi tum consanguineis suis impendedant, quod vectigalium rationes reliquisset infectas. Antiquus anonymus ad Prsesidium, cujus Epistola inter Opera S. Hieronymi editionis Martianseae hdbetur tom. 5 col. 146. observat etiam alia, ite loquens: Matthseus sedens ad teloneum audit Sequere me.
, :
:

Numquid

prius ratiocinia supputavit, et reversus

domum suorum
que auctione
Ita

passus est lacrymas, praediorum-

sollicitus,

sequi vestigia, nisi

nequaquam potuit Domini mundi se prius onere liberaret?

hic

illos

Non

eg-ent,

qui sani sunt medico, sed qui

quidem anonymus

cum

S. Basilio videtur

male habent. Non veni vocare justos, sed peccatores ad pcenitentiam. Eactenus Evangelistce de
vocatione.
ubi tnnc liabitabat Jc-

sns

.*

21 Ad allegata autem Evangelistarum verba observare possumus, S. Matthaeum fuisse vocatum prope civitatem Caphamaum ad mare Galilmse, sive Tiberiadis, alias lacum Genesareth in Scripturis dictum, ubierant solvendavectigalia. Nam

insinuare, rationes fuisse reddendas S. Matthseo de accepta ex vestigalibus pecunia, nec tamende iis reddendis fuisse sollicitum. Verum ea observalio aeque mihi incerta et parum probabilis apparet,

mus

ac aliis jam visa est, nisi eam solum intelligade prompta voluntate ad faciendum, quidquid juberet Dominus,cum satis nosse posset nihil malijussurum. Quod vero spectat ad rationes officii ynagistratibus reddendas, conjicerepossumus, aut obligatum non fuisse Matthaeum ad eas reddendas, quod fortasse pater ipsius Alpfueus etiam tumviveret, aut, si M:\Uhxusomninocaput fami-

Marcus

clare ait f i, Jesum venisse Capharuaum, ibique sanasse paralyticum, tum rursum fuisse

Matthseum sive Levi vocasse. Matthaeus vero dicit, Jesum venisse in civitatem suam, ubi nimirum tunc habitabat, ut idem Matthseus cap. 4 1 13 testatur his verbis Cum autem audisset Jesus, quod Joannes traditus esset, secesegressum,
et
:

Dominum primam obedientiam mandasse, ut vet eidem post

lim sucv esset, et mctigalibusprsefectus,

Galilseam et relicta civitate Nazareth, venit, et habitavit in Carpharuaum maritima, in

sit

in

Nephthalim ut adimpleretur per Isaiam prophetam Terra Zabulon et terra Nephthalim, via maris trans Jordanem, GaliUea Gentium, populus, qui sedebat
iinibus Zabulon et
:

rationescitoredderet/oeleamcuram alteridemanr daret. Certe convivium, quodin domo sua Christo multisque publicanis exstruxit Matthaeus, abunde insinuat ipsum facile in alios transfundere po*
tuisse,quidquid obligationis exofficiocontraxerat, 23 Porro laudati Chrysostomus et Eieronymus cum laude observayit candorem et humilitatem
fmmilitas

quod dictum

est

candorpubii-

iu

tenebris, vidit

lucem

magnam

et sedentibus

in regione

umbrae mortis lux orta est eis. Recte Chrysostomus Hom. 29 aut 48 in Matthoeum, de

verbis allegatis dicit, Civitatem

suam

hic Caper-

naum
fuit,

appellat:

nam, quae

tulit

ipsum Bethlehem

quse educavit, Nazareth: quae inhabitantem

""""" S.Matthfei, quodipse in Evangelio professus sit, publicanumsefuisse,ususquesitnominesuomagis nomivulgato, cum Marcus et Lucas Levi ipsum Matthaumwro, nent, dum scribunt vocationem dum eumdem Apostolis annumerant. Si idem feApoMatthfeus ipse, et similiter in catalogo
'

cisset

habuit, Capernaum. Habitabat igitur Capharnai Jesus, ubi Matthveus procul dubio eum frequenter
viderat,

multaque audierat miracula, quse partim Capharnai,partim in locis vicinis patratafuerant a Jesu, antequam ipsum vocabat, ut rursum obser^vat Chrysostomus Hom. 30 aut 31. Datw autem observationes sanatioque paralytici paulo anSeptembris Tomus VI.

nominassct, nullus stolorum publicauum se non deinde ex Evangelio rescirvpotuisset^ficanym cum Levi. Awltafuisse Matthreum, aut eumdem Cseteri Evangelista, S. Hieronymi mus verba Matinquit , propter verecundiam et honorem nomine appcllare vulg-ato, thaei, noluerunt eum vocabulo sed dixerunt, Levi: duplici quippe
:

30

fuit

, ,

200

KT KVANG. DES< MVITIU: ATOSTOLO

illud

.
J-S.

fuit

autem Matthaus seoundum accusator est sui aSalomonepiooipituP, Justus Diotupenoata nlio loco principiosermonis.Etin
ipse

quod

corfrequentioriusu sacrse Scripturm errorem sotum fortasse Origenes allcgata verba rexit.At contra quem protulit ex mente aut dictis Celsi,

couversus sit, quum sahitem desperare, si ad meliora sit repente mutatus. ipse de publicano iu Apostolum Chrysostomus, qui adjungit Eadem fere observat sedisse etia^ sequentia Cur porro dixit, ipsum
:

Matthaum se fua ut justificerisj ostendat len-entibus, nominat, ut

et

publicanum nullum debere

de re omnino alia disserebat.

Quod

spectat

ad

iltis opiHeracleonem et Grotium, retinquemus a variis jam refutanionem suam improbabitem, tam,etpergemus ad aliam controversiam magis

ambiguam.
25 Recentiores Grieci,sive
itli,

qut medto ssvo OredwtGru-

telonio

Vocautis vim ostendens, quod

cum nondurn

destitisset,

mediis et improbo telonio haereret, ex

ipsum malis extraxerit.

Et mox de offlcio pubh:

fratrem esse floruerunt, S, Mztthmnm existimant sibique /anmtes haS. Jacobi AtphcViapostoti; resistunt^ bent nonnuttos e Patribus; sed aliqui
i Maii eruditi neoterici. Henschenius noster ad Jacobo, examinavit sententiam Grtccorum in S. sententia sivc tom. i Maiipag. 10, ubi pro illa

~
Jacohi Alphxi

Haec autem impudentia plena erat ac pctulanlucrandi ratio illiberalis. Hinc tia, qusestus iniquus ae mercatura advertit 8. Gregorius Som. '21 in Evangetia rediisse ad piscatioPetrum quidem aliquando

canorum itamentem suam declarat

nem, sed Matthaeum numquam ad offwium pubiicani pericuio plenum. Quia aliud est, inquit, victumper piscationem quserere, aliud autem telonei lucris pecunias augere. Sunt enim pleraque neg-otia,

laudatMenologiumBasilianum,Synaxariumpervetustum Constantinopolitanum, Mencca impresDasa, et varios codices Mss.Grxcorum, Nicetam

videm Paphlagonem, secidi ix scriptorem, atiosque. OstenditprMerea,Chrysostomumet Theodoretumejusdem plane viderisententise, quiaprior inter Apostotos numerat duos publicanos Mat-thEeum et Jacobum, cum tamen nulla sit ratio, cur dicamus,Jacobum Alphsei fuisse publicanum, nisiquod videatur fuisse frater Matthrei; alter vero utrosque dicit Capharnaitas, quod similiter
nulla ratione dicere poterat, nisi credidisset fratrem Matthrei, qui habitabat Capharnai: neque enim ullibi in Scripturis dicitur, ubi natus fuerit

quce sine peccatis exhiberi aut vix aut nullatenus possunt. Quae ergo ad peccatum implicant,

-^

ad

hfflC

necesse cst ut post conversionem animus

non recurrat. Laudatus Gregorius lib. 18 Moralium in Job cap. 27 de magna S. Matthaei mutatione ita loquitur An non Matthseus in terra in:

ventus est, qui tcrreuis neg-otiis implicatus, telonii usibus serviebat. Sed de terra sublatus, in fortitudicujus videlicet lingua nem fcrri convaluit quasi acutissimo gdadio, Evang-elii administra:

tione

Dominus infidelium corda

transfixit

et qui

infirmus prius despcctusque fuerat per terrena negotia, fortis

postmodum

factus est ad caelestia pras-

dicamenta.

mufotw
aiio

24
-

Quod ab Hieronymo supra dictum

.

est

de

Jacobus Alpluvi, aut quale officium ante apostotatum gesserit, Papebrochius noster tom. vi Maii in AtpJuvo, quem utriusque patrem statuit, pag. 354 eamdem amptexus est, et confirmavit sententiam, Ratio Grxcorum haud dubie est, quod Jaeobus cvque ac Matthseus patrem habuerit AlpJueum, nec ulla sit ratio dicendi, alium fuisse Atphseum

nomtnc
dicttis,

Levt

ut Originet

em? ?10 nomhxe Apostoli, qui Matthseus vocabaJ *? _ , ut omnes passim ammadverterunt, ^ ur ei/ Levi,
et Evangelia clarissime insinuant, videiur negasse Origenes tib. i contra Celsumnum. 62, ubi hsec habet: Sit etLevi publicanus, qui Jesum secutus, sit. At non fuit ille ex Apostolorum numero,
nisi

patrem

Matth?ei

aliuni

patrem Jacobi.
,

Tilte-

cum

niiis

3noutV.

juxtaqua?dam Evang-elii secundum Marcum

exemplaria. Novissimus editor

Operum

Origenis,

pag. 376 in Annotatis addit alios, ita scribens Levin a Matthaso distinguit etiam Heracleon hsereticus Valeutinianus
i
:

Carolus Deiarue, tom.

apud Clementem Alcxandrinum 4 Stromat. pag\

502, et inter recentiores Hug*o Grotius,

magnum

montius in Matthrco agnoscit Chrysostomum , T]\eodoreium,recentioresqueGriccosomnesineam conspirasse sententiam, ut SS. Matthreum et Jacobum AlpJuvi fratres crederent, quia ambo dicuntur Alpha;i, utique filii. Asserit tamen Laconica brevitale, nultam ea in re esse veri speciem. Tillemontii Laconismum adoptavit Catmetus initio praofationis siuv in Matthseum, eademptane dicens, et tocum Operis nostri vitiose assignatum apud Titlemontium,eodem plane modoassignans, ut ne legisse quidemvideatur argumenta Henschep nii in Opere nostro.
26 Si eadem brevitate dixero,ineptam esse istam Titlemontii crisim,quam adoptavit Catmetus, nut>
lus id segre ferrepoterit, quia, sicut opinio
neque
id cre-

apud Calvinianos aliosque heteredoxos nomen. Prmmittit de Origine, quod Levi cum Matthseo eumdem prorsus hominem esse videatur sentire
in pnefatione explanationis in

ll,ml sine

'

Majo-

ti0n * ldonea '

Epistolam ad Ronianos. Verba ipsa Origenis ex antiqua editione

1 novw necdum habemus) subjungo. Observat Origenes,multisduoaut tria fuisse nomina, interque eos nominat Matthseum, ita scri-

rum nostrorum

(nam tomum

visa est ipsi carere veri specie, ita et mihi assertum istud omni videtur ratione destitutum, ideoque ineptissimum. Nolim tamen

bciis:

cum

et Matthseus ipse refert de se, quod transiret Jesus, invenit quemdam sedentem

Xam

solumdicere,etnihilprobare.Quarerationeslatius videndastocissupradictisbreviterexptico.Admittit Tittemontius, S.Matthaeo cognomen Alphsei esse verisimititer apatre. Jacobus autem in omnibus

ad telonium, nomine Matthamm. Lucas vero de eodem dicit, quia cum transiret Jesus, quemdam vidit publicanum, nomine Levi, et dixit, Sequere

Certum est autem, Evangelistas non ernominibus Apostolorum ; sed quia moris eratbinis vel ternis nominibus uti Hebrseos, unius
me... rasse in

quatuor Apostolorum catalogis, id est, Matth. 10, Mar. 3, Luc. 6, et Act. i constanter nominatur Jacobus Alphasi, nec umquam in sacris Litteris alio nomine designatur. Vetim modo scire, unde Alphaei nomen tam constanter habeat Jaco-

ejusdemque

nominum vocabula posueve. Hic non modo Matthaeum et Levi eumdem declarat Origenes sed etiam ostendit eumdemesse, cum Lucas, uti et Marcus, idem plane
viri

diversa singuli

bus, nisi a patre. Certe nulla ratio dabitur idonea pr&ter hanc. Jam vero adverto, Alphcei nomen

nidlibiinsacrisLitterisreperiri,nisi ubi agitur de Matthseo aut Jacobo, ut minime dicere possi-

de Levi narraverit, quod Matthams de

se.

propter,

Qua-

si Origenes, contra Celsum scribens, revera Levi atium a Matthteo crediderit,postea

mus, nomen fuisse midtis commune : et hac de causa tanto verisimitius est, eumdem fuisse AlV ]}m,qiiipatereratM3Ltt\v<x!lettec6bi,proutGra>ciomnes existimant post Chrysostomum et Theo-

doretum

<

DIE VIGESIMA PIUMA SKI>TKM HfilS.

doretum Ratio illa ecoutriusque cognomine petita non debebat certetam imbecillis videri Tillemontio, qui eadem uti voluit Nota 2 in S. Judam Jacobi, aut
I

201

Thaddmum, ubi
,

stomum

disserit contra Chryso-

distinguentem inter S.

Judam Thad-

MarcusetLucas,quando narrant Ifattha vocatio* nem, ipsum Levi vocant, ne indicent. Matthsenm fuis e publicanum. Cur igitur non potuerunt ssdehonore S. Jacobi Atphu-i ,; r fi.,-.o ><^

dcvumapostolum, et Judam fratrem Jacobi Minons. Si eo in locovisum est argumentum idoneum et summi momenti, ubi tamen non valebat, quia adhibebatur ad fratrem inquirendum,non debebat hic videri carens specieveri, cum adhibetur

liciti t

ad communemutriusque patrem investigandum

pater enim
let

istis

cognomentis in genitivo positis so-

u^Simon Joannis, idest,fdiasJoanJacobus ZebedEei, id est, filius Zebedaei; non frater aut certe non produxit Tillemontius
significari,
nis,
,

ultum exemplum fratris per

cati.

tale

cognomen

indi-

sentcntia

illa

videalur

admodum
probabilis

27 Itaque minime contemnendum videri debet argumentum nec credo, tale visum esse Tillemon:

At habuit aliam rationem negandi, fratres fuisse Matthfeum et Jacobum Alphsci, eamque, ut
tio.

ideoquesUerefratremfuissepublicani?Sen" tentia icjttnr Chrysosiomi, Theodoreti ei fotius Grzecorum ecclesur miki admodum verisin apparetetprobabilis,cumquia wlidonitUur ar~ gumentoc.r utriusque Apostoh neAlphasi deducto, tum quia nidlaspat<h<, difflcultates. Calmetus quidem in Dictionario Ublico duos statuit Alphaxjs, alterumS. Mattluei patrem alterum pa~ trem S. Jacobi Alphasi, eumque vult Cleopham dictum. At respondeo, nuilam < senecessitatem statuendi duos Alphseos, avJ Cleopham alio nomine Alphasum dictum, nisi ittis, quicontra sanctos Patres Jacobum Alphm cum Jacobo Fratre Domini confund eque dubitare me, quin statim agnoscerent, fratres rideri Matthieum etJacobv,,, Alphxi, nisi hunc Fratrem Domini esse vellent.
,
1
. .

existimo, noluit indicare. Sastinuerat contra auctoritatem plerorumque Patrum, et contra satis

29
S.

Annum

et

mensem

quo contigit vocatio Jktame

ptimu* aut

Mattnaei,

non inquiro, ne cogar queestiones alias

clara, ut videtur, sacrie Scripturw argumenta, Jacobum Alphsei eumdem esse cum Jacobo fratre

Domini.Quare cumcertum sit, Matthseum nonesse fratrem Jacobi fratris Domini, non poterat ampliusdicere, fratrem esse Jacobi Alphsei ideoque matuit argumenta Henschenii contemptim abji;

pertractare.Deordinesolum, quo in lecim ^ToiT" vocatus est, pauco lubet dicere. Nonfuit interprio&twvo-

mos vocatu&S.

Matthceus

nam certoprsecesserant

cere,

quam difficili responso iis satisfacere. Verum

itlamqucvstionemtumhac decausa,tum obS. Cleopham cum eadem connexum, examiuaviin Dissertatione prsevia, credoque,

me

satis ostendisse,

Andreas, Petrvs, Jacobus, Joannes, Philippus et Nathanaet sive Barthotonuvus, qui in omnibus quoque Apostolorum catalogis numerantur ante Matthgeum. De Thoma dubitori potest, fueritne ante, anpost Matthaeum, discipulis Christi annumeratus. Matthseus ipse Thomam sibi prcvponit, et Act. i Thomas non sotum Matthteo, sed etiam
Bartholoma?o prcVponitur, Apud Marcum vero et Lucam in Evangeliis Thonias Matthceum sequitur. Itaque,

sententiam Tillemontii nec cum sacris Litteris et Patribus certo contrarium conciliari posse esse, ut nihilplane ex illa haberipossit contra ger,

cum
et

manitatem Matthaei

nem
et

Jacobi, Quaero itaque ratioidoneam, cur fratres esse nequeant Matthams

et

in Erangcliis,

Jacobus Alphcvi, et nullam plane invenio. Etenim cum M&Xth&usconvivium Christo extruxerit, cui cum multis publicanis interesse dignatus est Dominus; satis estverisimile, quosdam ex convivis fuisse convesos, et ad Christi discipulatum
pertractos, et nominatim

natur Matthaeo, uter ex illis vocatus sit prior, Reliqui vero quatuor, nimirum Jacobus Alphgei, Judas Thaddseus, Simon Chananseus, et Judas Iscariotes proditor,
constanter in omnibus catalogis post Matetiam verisimiliter post thseum recenseantur ipsum sunt vocati, ita ut Matthseus rideofursepHmus aid octavus fuisse inter duodecim Apostotos in duobus enim catalogis septimus ponitur, in aliis duobus octavus. Porro electioduodi im Apostolorum a tribus Evangelistis refertur non diu post vocationem Mattha?i, prsetermissa roeatione F hil quatuor posteriorum, uti et ThomcV. De partieulare de S. Matthreo narmfnr in Erongeliis

Thom v non sit exposita modo prasponatur modopostpoplane dubium est et incertum,
vocatio
t

cum

Jacobum Alphcvi ea

oc-

casione secutum.Murmurantibusdeillo convivio PhariseVts respondit Christus, Non veni vocare justos, sed peccatores. Cur igitur suspicari non possumus, in illo convivio aut ittius occasione vocatum esse Jacobum Alphcvi, qui in Catalogo Apostolorum Matth. 10 staiim post Matthseum sequitur,quemadmodumetiam fit Act.i. In duobus aliis catalogis Thomas iis interponitur soius. Itaque

et

sine

ulto

argumento
ab atiquot
neotericis
rejectu.

ubique in catalogis Apostolonnn Jacobus Alp/uvi sequitur non longe post Matthamm, ut verisimilli~ mum fiat, Jacobum non diu post Matthaeum a Christo adsequendum fuissevocatum. 28 Dicet fortasse nonnemo, Matthseum et Jacobum Alphcvi nullibi in Evangelio fratres vocari, prout fratres subinde vocantur Petrus et Andreas; Joannes et Jacobus. Verum idnequit objiei a Tillemontio et Calmeto, nec ab idlis, qui Jacobum Alphcvi dicunt fratrem Juchv Thaddcvi. Si enim credant, hos fratres esse potuisse, etiamsiin Catalogis Apostolorum numquam fratres voeantur; immerito idem negabunt de Matthceo ct Jacobo Aiphcvi. Imo non deerit ratio, qua horum germanitatem omittere potuerint EvangelistcV. Nam Matthaeus ex proprio Evangelio notuserat, ut publicanus. Quare si EvangelistcV

autin Actibus Apostotorum.Variatamen refWunod turdeApostotisomnibusgencr<\tim,n Christus ipsos donaverit potestate expeUendi diemones infirmosque sanandi, acprmclaris instru-

ad p?\vdicandum per Judwam misequodin uttimaccena cum Ghristo fuerit exiverintque ad villam Gcthsemani, et deinde, eo capto, fugerint, quod Ckristum variis rieibvsvideef demum in cmlum rint post resurrectionern ascendentem conspexerint, quod unanimiter in oratione perseveraverint cum Maria Matre Dei
ctos monitis,
rit;
t
,

mbstituquibusdam, ubi et Mathiai nt tus,donecibidem Spiritum sanctum Hav certo de Apostotis generatim narrantor, et de ApoS. M&iih&o verasunt. Sicvideturdeomnibus
et aliis
/ stolisAct. 5 narrari,careeri injectos 'Uisse o principe sacerdotum, per angelum vero edvctos; ite>

Jacobum Alphcvi

di-

xissent^rtSh&\fratrem,insinuassentsimulpubticanum fuisse, aut certepublicanifratrem. Atqui, ut observarunt Chrysostomus et Hieronymus

,

rumque captos et qum subjungitur

habiti

y 41

cwsOS, atque ita dimissos. Post Et illi quidem (Apostoli)

:

ihant g-audentes a conspcctu concilii,

quoniam digui

sunt pro nomine Jesu contumeliam pati.

Omni

202
ftVCHIM
J. S.

DE
die

8,

Omni nntem

domoa docentes et certo de ommbus Mitlo alia non aqWS

et olroa non oessabant in templo evangelteantee Chmtam Josum.

EVANG. MATTII BD APOSTOLO ET aelio et de sennone, quo

Horum
dicta.
scripsisse

sane perhibetur

quatuor

solua

illud conscripsit, ait Matth&us Ilebra:o

aliis
,

eloquio. Missis

qui

verba S. Epiphaidem afTirmant, solum addo

:

III.

Evangeliura scriptum

spe-

Matthauis scribentis Hivr. 51 cap. 5 ita Evangelii scribendi provinciam naiffitur primus idque ei jure merito continii

otusest,utdiximus;
ff it

ctantia

ad illud examinantur.
S.

Oportebat enim,
:

eum ipsum,

qui

ad conci-

Evangetio per
Matthxut

Matthoeum conscripto
excederet
,

primus Evangclium
scrivsit
Ile-

d:priusquam
]

Judxa

aliis

quoque

braice,

tta gentibus pr&dicaturus, Eusebius lib. 3 cap. 23 Matthaeus cum Hebra?is primum fidem loquitur g-entes profepraedicasset, inde ad alias quoque patrio sermone conEvang-elium suum cturus superesse id, quod prfesentiae suae adhuc
:

dioandffi
ris

fiandam humano que ita dixerat .peccatoresadpoenitentiams homini potissimum pra3vandi erant exemplum, ei munus injung-ere, qui ab innumesalutis

g-eneri salutem advenerat, qmNon veni vocare justos, sed ad corum, qui ser-

scribens,

ut ab

suscitatusluepeccatis conversus, et a telonio injustitia revooarat; et rat, ac se ab omni scelere quanta sibi csset adventu Christi humaillo,

quos relinquebat , supvidebatur Matplevit. Insinuat allegatis ve?*bis Eusebius, tunc tnseum scripsisse sermone Eebrdico qualis
,

scripto

illis

Hio ig'itur Matnitas collata, mortales discerent... linffua scripsit ac prsadicavit Evanthfeus Hebraica
ffelium etc.

erat xisitatus
vetusto,

apud Judseos, non quidem puro sed nonnihil corrupto ex Chaldaico

et et

32

De scripto per Matthseum Evangelio,

et qui-

f/uod taiiitm
<fr

primum omnium ex
thirum;
38

Syriaco,utaliijamobservarunt.Innuit prtVterea, Evangelistis scripsisse Mat-

dem antequam alii Evangelistee scriberent, consenserunt posterioribus saltem seculis ita omnes,
ut necesse

sermone

Hebratco

negarunt h

mox enim addit, postea scripsisse Marcumet Lucam, ac demum Joannem. Deindecap.
hwc

Verum, quan- ipn liclcrodoxl. sit auctoritas et antiquitas Patacumque etiam trum, consentientium, scriptum fuisse sermone E
non sitplura de
iis

dicere.

allegat Papise, qui cum discipulis Apostovixerat, de S. Matthaeo verba : Matthasus lorum quidem , inquit , Hebraico sermone divina conscripsit oracula
;

Hebraico, fuerunt heterodoxi nonnulli, qui illam adeo communem Patrum sententiam oppugnare non dubitarunt, et existimare maluerunt, Qrxce
potius scriptum fuisse Evangelium a Matthseo. Interhosest Samuel Basnagius, qui inAnnalibus
politico-ecclesiasticis

interpretatus est

autem uuus-

qnisque

illa,

prout potuit. Verba S. Irensei lau-

datus Eusebius lib. 5 cap. 8 de Matthaeo adducit hoc modo Matthaeus, inquit, apud Hebraeos propria eorum ling-ua conscriptum Evang-elium edidit, dum Petrus ac Paulus Romse Christum prae:

13 fatetur
g-na

ad annum Domini 64. num. consensum antiquorum his verbis Ma:

dicarent, et Ecclesiae

fundamenta jacerent. Data

lib. 3

verba leguntur

apudlrenwum

reses cap. i,ubi similiter innuitur,

ter Evangelistas fuisse

Hvprimum incontra

Matthseum;

licet alias

non

careant aliqua difflcultaie pro tempore Evangelii a Matthaeo scripti, ut postea videbimus. Adducit Eusebius
lib. 6

cap. 25 etiam verba Orige-

nis, dicentis extraditione,

primum
..

scilicet

Evan-

ffelium scriptum csse a Matthaeo,

versispublieavit.
vtsnnctiPuf/rs rmiuini-

qui illud He-

braico sermone conscriptum Judaeis ad fidem con31 S.

Hieronijmus in Catalogo Scriptorum

:

ec-

ni conscnsu

tradunt

clesiasticorum deS. Matthaeo ita habet Matthaeus, qui et Levi, ex publicano apostolns, primus in

Judaea propter eos, qui ex CircumcisioneY^

est,

ex JudcVisJ
braicis

crediderant,

Evangelium
composuit.

Christi

Hequis

antiquorum omnium conspiratio est, Hebraico sermone Evangelium Matthaei fuisse vulgatum. Tum subdit Quae eruditis bene multis etiamnum arridens traditio, non sequis sane auribus a nobis auditur. Fatetur igitur Basnagius, ne xquis quidem auribus a se audiri, quod toti placuit antiquitati. Audiamus hac de re judicium alterius heterodoxi, videlicet Guilielmi Cave in Historia litteraria sec. i pag. 6 in S. Matthxo. Et quidem Historiam suam evang-elicam Hebraice scripsisse, inquit, miro sane eonsensu tradunt veteres, adeo ut totius pene antiquitatis testimonio refragari hac in re nefas sit. At ego non expendam, quantic sit iemeritatis a tota antiquitate sacra recedere, cum noverim heterodoxos id facere solitos in rebus midto gravioribus; sedsotum examinabo, an ejusmodi sint rationes Basnagii, utnatse sintprudens ingerere dubium : alios vero, qui ante aut post
:

litteris

verbisque

Quod

postea in Graecum transtulerit, non satis certum est. Porro ipsum Hebraicum habetur usque hodio in Cffisariensi

Basnagium simili modo antiquam sanctorum Patrum sententiam rejecerunt, prorsus retinquam
indictos,

ne disputatio

bibliotheca
confecit.

quam Pamphilus

necesse; et quia

marlyr studiosissime
zarffiis,

fiat prolixior, quam sit omnium Opera ad manum non

Mihi quoque a Na-

habeo.
33 Accipe igitur, lector, objectiones Basnagii JVbn conlePons, inquit, traditionis hujus Papias, pertenuis mnenda hac in r& auctoing-enii credulusque scriptor Teuetet faina Pan.
.

qui in Beraea urbe Syrice hoo volumine utuntur, describendi faeultas fuit In quo animad-

vertendum quod uhicumque Evangelista, sive ex persona sua, sive ex persona Domini Salva, ,

Scriptune testimoniis abutitur, non , Veteris srquntur septuag-inta translatorum auctoritatem;

toris

sed Mebraicam.
cabitur.

E quibus
;

illa

sunt

Ex ^g-ypto

vocavi Filium meuin. Et

Quoniam Nazara?us voChrysostomus Hom. i in Mattheeum de

:

taenum in India Evang-elium Matthaei reperisse quod Bartholomaeus Hebraicis litteris conscriptum reliquerat quod ad praedicta usque tempora servatum esse memoratur. Pig-mcntis Euscbio
,

ritus Pupii',

iisdcm hsec scribit

Narratur porro, Matthaeum,

recedentibus rog-antibusque fudaeis qui credide, rnnt, ea, quae verbis protulerat, litteris deseripta iisdem roliquisse, et Hebraice Evang-elium
scripsisse.
;/./,

istam Hieronymo armari Pantaenus, inquit, Matthau Evang-elium, Hebraicis litteris scriptum revertens Alexandriara secum retulit. Hscc Basnagius pro sua in sanctos Patres reverentia, ne dicam, stulta
placuit
;

incogmitis traditionem

Tdem Hom.

\ advertit,

primum ex Evan-

*tis scripsisse Matthaeum. S. Augustinus lib. de Consensu Evangelistarum cap. 2 ceteris

Omnes Patres in errorem pertractos a Papia innuit, Papiamquepertenuis ingeniiscriconfidentia.

ptorem

consentit de scripto

primum a

dicit, ut insinuet, ipsum quoque facile ea in re errare potuisse. At Papias, qui cum disci-

Matthaso

Evan-

pidis Apostolorumvixit, ab iisquepetere solebat,

quid

DIE VIGESIMA PRIMA SEFPBMBEIS

iV

quid Andreas, quid Pctras, quid Philippua, quid Thomas, quid Jacobus, quid Joannes, quid Matthaeus, quid cetori Domini Discipuli dicere solebant, ut ipse loquitur apud Eusebium lib. 3 cap. 38, saltem satis habebat ingenii ad interrogandum,

stoliessentjussi docere omnes gentes. Quarto observat t usum mderi Matthffium lingua tunc Judsei*
usitata, non veteri pluraque ling-ua, si ffefa
scripsit.

>

quo sermone Evangelium suum scripsisset Matbonse fidei et judicii ad illud enarrandum, sicut ab Apostolorum discipulis intellexerat. Sanesicrediderit Basnagius, magno opus fuisse ingenio, ut quis circa finem primi seculi, ut quis, cum Apostolorum discipulis non raro, et subinde etiam cum filiabus Phitippi conversatus, cognoscere posset, quo sermone in scribendo usus fuisset S. Matthaeus, Hebrdicone an Grseco, quo Papias ipse utebatur, multo tenuioris judicii merito videbitur, quam ingenii fuerit Papias. Quapropter auctoritas Papise nequaquam contemnenthffius, et satis

Suspicatur tamen, Patres cogitasse de lingua pura Hebraica.Y>x quo intcllig-itur, inquit, in veterum ea de re testimonio non multum esse prasidii. Quinto suspicatur, Evangelio Sazarseorum deceptos fuisse patres, idque ab ittis sum-

ptumpro

da

est in re

tam

facilis cognitionis, sed potius

maximi facienda ob viri antiquitatem, prsesertim cum eidem nidlus contradixerit neque enim dee~
:

qui contradicere poterant, si falsum dixisset. Vel sic tamen existialii scriptores, ecclesiastici,

rant

mare non debemus, exsolo Papiee testimonio pro-

B
ncc tamen

fluxisse omnia, quse de Hebrdico Matthsei evangeUoPatres tradiderunt, ut infra ostendam.

authentico Mat.thaei. Sexto demum ait, Matth&i autographum diligentissime fuissecustodiendum ab ecclesia Hierosolymitana, si in gratiam Judscorum Hebraice scripsisset Matthaius; non fuisse autem conservatum nisi Evangelium Nazarseorum, hocque suspicatur fuisse non nisi antiquam versionem ex textu Grseco Matthzei factam. Hsesunt rationes aut imaginationes Basnagii, qui non dubitat Pah-es frequenter errons arguere, ut somniis suis probabilitatem aliquam conciliet Itaque videamus, an tantum fuerit Basnagii acumen, ut ipse multa perspicere potuerit, quse doctissimis Patribus, toco et tempore rebus disputatis longepropinquioribus, in mentem non venerant; et ad argumenta ipsius, qusebrevitatis causa summatim tantum proposui, discutienda
igitur, primum Basnagii argumentum absotutue falsum esse: nam S. Hieronymus num. 31 laudatus, et mox uberius laudan-

34 At prius elucidabo argumentum,

quodex in-

aggrediamur, 36 Bespondeo

mpondtiur
ad,/""/u&r
*"""

dicendum,
ex
illo

fonte

mnncs haitsisse

Palres.

ventoper Pantsenum Evangelio habetur. Floruit Pantsenus insigni eruditionis fama, et scholse Alexandrinse prsefuit ineunte seculo iii. Hunc ad Indos profectum ait Eusebius lib. 5 cap. 10, ibique invenisse relictum a S. Bartholomseo apostolo
Matthaei evangelium, Hebraicis conscriptum litteris. At non addit, istud a redeunte Pantseno Ale-

dus, testatur Hebrdicum S. Matthgei Evangelium se vidisse et interpretatiun esse, idemque affirmat,

usui illud fuisse Origeni, et visum a Pantseyio. Accipe, studiose lector, alium ex S. Hieronymo locumex Epistola ad Damasum de Duobus filiis
(quse olim erat 146, in editione Veronensi est 21 :) Denique Matthaeus, inquit, qui Evanireliuni Hebraeo Sermone conscripsit, ita posuit Osanna barama, id est, Osanna in excelsis. Quomodo verba Hebraica Matthfei recitat, si Evangelium ipsius
:

xandriam portatum, sed solum dicit Quod quidem ad preedicta usque tempora servatum esse memoratur, id est, usque ad te?npora Pantseni-. S. Hieronymus in Catalogo Scriptorum cap. 36 pluscidum asseruit, quando scripsit de Pantseno Quod Hebraicis litteris scriptum, revertens Alexandriam, secum detulit. Hsec Hieronymi pig'menta
:

Eusebio incognita vocat modestissimusBasnagius.

Hebraicum non cvU-ril? Ad seeundwn respondeo, S. Hieronynuim non correxisse textum Latinum ex Hebraico, sed ex Grteco, quia minus erat certus de integritate
Hebraici,
et

At ego non video, cur pluscula de his cognoscere nonpotuerit Hieronymus, quam scripta erant ab Eusebio. Certe admodum verisimile est, non relictum in lndia a Pantseno Evangelium Hebrdicum, sed Alexandriamdelatum; idquevelex Commentariis Pantseni ipsius, vel aliunde didicisse Hieronymum. Undecumque autem id sanctus Doctor intellexerit, tantse fuit integritatis, ut dicenti

paritate textus

quam Grseci. Ad tertium dico, usitatam

:

revera magis fuissc Matth&i teruporc linguam Grsecam, quam Hebraicam, inmundo sed Uuguam Hebraicam fuisse Judseorum. Quapropter,

cum

Christus

Dominus

voluerit, ut Apostoli pri-

fidem habere oporteat, et non nisi per summam impudentiam dicere possimus, ab Hieronymo id fuisse confictum. Jam vero si Pantsenus in India
invenerit sCriptum,

prxdicarent fidcm Judseis, deinde genti- p bus,uti revera fecerunt:sic eratcongra >< ,,< ," t primum Evangelium in gratiam Judseorum scriberetur, et consequenter eo sermone, quem omnes
intelligebant, certe in Judsea. Quod quarto irreverenter dicit inPatres, certo falsum est <h> Hie-

mum

Evangetium
ut

Matthsei, Hebraicis litteris

Eusebius Hieronymusque consentiunt, fuerat igitur Hebraice a Matthseo scriptum, ut communi consensu Patres affrmant.
Datitur

summutim
objcctiones

Snmitelis
nl

35 Multis vero de causis, reponit Basnagius, veterum ea traditio fidem a nobis non impetrat. Causas igitur examinemus. Primum omnium, inquit, Patrum nullus est, qui certe certoque testetur, se manibus oculisve trivisse Matthaei Hebraicum illud Evang-elium, quod tamen a Christianis Hebraeis descriptum ad legendum, ubique locorum, qui Hebraice sciebant, dispcrsum fuisset. Hoc primum Basnagii argumentum. Objicit secundo, S. Hieronymo in emendando Evangeliorum textu Latino non prsetuxisse Hebrdicum Matthae exemplar, sedGrsecum. Tertio late probat, linguam Grsecam fuisse magis vulgarem et longe pluribus gentibus usitatam, quam Hebraii

ronymo, Fpiphanio, Origcne, Pantseno, Papia, Eusebio, qui non ignorabant, aut ignorare poterant, qua lingua xtterentur Judsei, quando Evangelium scripsit S. Mattlueus. hno nullus, opinor, Patrum existimavit, alia lingua Hebrdica usum esse Matthamm, quam usitata suo (<><
pore.

Quod vero deinde quinto

et

sexto objicit
t

BasnagiusdeEcangelio Nazarxorwn paul6 pronolixius explicandum est, quia ad propositum expositione ad alias quoque strxtm spectat, et ea
dubitationes respondebo.
37

De Evangelio Naxarxorum, quod has

vocat

S.

Hierony-

Hieronymus, juxta Hebra-os. non raro loquitorS. adducit hcis variis, qux non et varia ex ilto leguntur inEvangelio vulgato Mattha-i. Atta nullum videtur esse dubium, quin S. HU<

miii credidit

Kvangtlium.
ijito

utcban.Yncarjr..

fiir

mus existimaverit.Nazarsvomim

sive Hebt\vo<-ii<c
.

cam, indeque inferre nititur, Matthseura debuisse potius Grscce quam Hebraice scribere, cum Apo-

sed Evangetium a S. Mattheeo fuisse scriptx Scri> illis xttcumque corruptum. In Catalogo ab

plorum

lOCTOM
J. s.

braicum Matthaei, hoc ex ns, quoque uii Nazarseos afflrmat. Liquel Pelaaliis locis. Nam lib. S adversus quse habet In Evang-eho gianos circa initium sic loquituri Syroque juxta Hebneos, quod Chaldaico quidem litteris scriptum est, quo sed Hebraicis
sermone,

Mihiquoquea hodie in Cesariensi bibliotheca qui in Bersa urbe Syrise hoc volumme Nazarffiis, Hic vocat Heutuntnr, describenda facultas fuit. supra secundum Ilcbnvos, quod

ifl MatthffiO Hlud nmrerlerat. Atqui mox cap 8 Evangelio, quando dicit: non loquitur de alio habetur usque Porro ipsum Hebraicum (Matthmi)

fcTATTH^O APOSTOLO ET E^ ^NG. suum enim Bersese D et Latino sermone donatum EvangeiUud laudat his verbis ,;! Hieronymus. RursumEpiptorum cap. Ebiouihtmm, rap. 3 phanius Hser. JJO, qn.v cst Lntinumquc sormonwn in Or.vc Hebrdico Matthffii EvanrtTmenupcr afflrmat, hosce quoque sffipe uutur efc. Cerinthianorum vel tomslatumest, quo et Origines oeliousoscsscet quidcm solo yiosse Hteronymus, Vonpoterat non optime illud instar, atque illud vocasse secunMerinthianorum ninGrmcumLatinumqi'rsermoncm,ittafftrma& de majore apud Hebrffios. Deinde capAS
204

DB

s.

-2

dum

Evangelii sicloquitur ipsos corruptione illius

anquod penrs illos est, Matthffii Evar quidem illud haquamquam ne integrum nelio mutilum, idque ipsum bent sed adulteratum et llactenus ita scriptum est etc.
Io-itur in co,

Hebraicum vocant, non Epiphmiius, e cujus verbis manifestumest, Matthsa duUtasse t quin Evangelium Hebrdicum sedsuspectum esset conservatum apudNazarmos, corruptione, prout Ebionihabuisse de nonnulla

Apoutuntur usque hodie Nazaraeni, secundum sive, ut plerique autumant, juxtaMatthseum; stolos, quod et in Ctesariensi habetur bibliotbeca ete.

Assertum de Csesariensi bibliotheca clare insiHebrainuat, illud ipsum esse, quod supra vocat

tarum corruptissimum esse certo noverat. Nazarseorum 40 SimiliterS.Hieronymu S> etsi Evangelium non raro alleget, numquam tamen textui tantam ipsi auctoritatem tribuit, quantam recepto. Id ipse inGrmco vel Latino ab Ecclesia nonnulla ex sinuat lib.Zcontra Pelagianos, ubi locum aliquem S. Ignatn marEvangelio, et
illo

guftworro.

^^
9 iw,

JlonUBasm

cum

Matthsei.

B
ettc

33

Rursum

in Matthffii cap. 12

idem Evange-

quo utuntur Nacnm textum (quod nuper in Gracum de zarseni et Ebionitae Maflh.ri ted sermone transtulimus, et quod vocatur a vurum Jlebrseo non Cum hic de aut incorru- plerisque Matthsei authenticum etc.) ptum; transtationesuatestetur,clarumestipsum iterum
Hebrui-

lium

sic laudat: In Evang-elio,

mox subjicit Quibus tcstimonns K aonuteris ad auctoritatem, utere saltem ad ansi viri senscrint. tiquitatem, quid omnes ecclesiastici
tyris allegat, et
:

Hac de causa S. Hieromjmus, quando, jubente quatuor EvanS. Damaso Papa, textum Latinum
geliorum corrigendum suscepit, non est usus exemplari Hebrdico idlo, quod nullum sciret Grmcis, satis incorruptum sed retustis codicibus tamen ad ut ipse scribit ad Damasum. In eadem Damasum prsefatione docet, Hebrdicis litteris usum esse Matthamm, ita scribens : De novo nunc loquor Testamento: quod Qrfflcum esse non du;

de eodem loqui Evangelio Illud ipsum se transtulissc dicit in Cap. 7 Michese, ubi vocat Evan-

gelium secuudum Hebraeos editum.

cap. 5 Isaise
:

Demum

in

eodem loco clare insinuat Hieronymus mentem suam, dum ita scribit Juxta Evangelium, quod Hebrseo sermone conscriptum legunt NazaTsei, Descendet super eum (Ckristum) omnis In eodem Matthsei o fons Spiritus sancti Et mox
:

bium

est,

in Judsea
edidit.

excepto Apostolo Matthffio, qui primufl Evangelium Christi Hcbraicis littcris

lector studiosus judicet de ratio-

Nunc

volumine legimus illud, quod in consequentibus elegi. etc. o Ecce Puer meus, quem soribitur Hic idem Evangelium, quod legunt Nazarasi, apertissime vocat, Mattluei volumen. Itaque constat de mente S. Hieronymi, qui Evangelium, quo utebantur Nazarsei, et quod alias vocat
:

ciniis Basnagii, ejusque in ratiocinando asscrtis.

IIcbrasos,/)ro ipso S. Matthsei Hebrdico Evangelio habuit, non autem pro puro, ut mox videbimus. eudcm fuit 39 Sententia S. Epiphanii non atia est, quam tentmtia S. Hieronymi. Nam Hwresi 29, quse est NazarseoEpiphanit: rum, cap. 9 ita habet Est vero penes illos (Nac zarseos) Evang*elium secundum Mattheeum He-

secundum

Vidit S. Hieronymus Hebrdicum Evangelium, quoutebantur Nazarsei, Grsecumque illud et Latinum reddidit, et post examen tam exactum, judicavit cum S. Epiphanio, ipsum esse MattiUBi Hebrdicum, sed aliquot locis corruptum, ideoque debita auctoritate carens; Basnagius vero, qui

numquam illud vidit, contendit Evangetium illud meram fuisse versionem ex Grscco Matthaei textu; id, inquam, contendit contra omnium Patrum
auctoritatem, et sine ullo vetusti scriptoris
testi-

monio.

Ego sane noncapio, quoilludjudicio

co-

gitare potuerit, qua fronte ausus fuerit edicere;

braice scriptum,

et

quidem absolutissimum.. Hoc

Hebraicis
litteris

quandoquidem tantum non aperte pronuntiat,

rectius judicare se potuisse de Evangelio

enim certissime,
scriptum
vant.
est,

prout

initio

Ad

hodiernum tempus usque conserhsec verba notandum, S. Epiphanium

in

numquam doctissimum Hieronymum de eodem frequenter perlecto collatoque cum Grsecis

quam
et

viso,

non vocare Evangelium istud absolutissimum,

sive iilenissimum (ul sonant verba ipsius Grseca)

Latinis exemplaribus.
41
nuins pfone
rotionibw
adj,ttus

quia existimabat, nihilplanecorruptionisin illud irrepsisse t sed quia credebat, exemplaria Nazarseorum minus esse corrupta, quam aliorum hsereticorum. Mox enim subjungit hsec verba: Ve-

rum

illud nescio,
quffi

num

Ne tamen nihil videretur ex antiqui^ allegasse Basnagius, locum adducit ex Epiphanio Hser. 30 cap. 3, ut probet Novum Testamentum ex Grseco fuisse Hebrdice redditum. Afferam ego locum integrum, quem ille medium recitavit, ut
videat lector,

genealog-ias illas

ampu-

hunc ipsum

esse

Basnagio maxime

tarint,

ab Abraamo ad Christum usque per-

duotffi sunt.

Talis autem dubitatio clare insinuat, Nazarmos quoque suspectos Epiphanio fuisse corruptionis in Evangelium Matthrei inductse; minus tamen, quam Ebionitas, aliosve hmreticos,

contrarium. Etenim, inquit Epiphanius, vcre illud affirmare possumus, unum ex omnibus Novi Testamenti scriptoribus Matthamin Hebraioe ac
litteris

Kec

defuere,

qui idem magis corruperant. Laudatus Epiphanius cap. 7 dixerat, Nazarseorum sectam in Beroeensi civitate

Hebraicis Evangelicam historiam tcxuisc qui de Joannis Evangelio confir-

potissimum vigere. Unde colligo, ipsum exemplar Ilebraicum, de quo loquitur,ab Hieronymo fuisse exscriptum, Grsecoque
illud

marent, illud Hebraice translatum Tiberiade in Judaeorum gazophilaciis asservari, et in secretioribus quibusdam penetralibus recondi id quod nonnulli mihi, qui se ad Christi ndein e Judaismo transtulerant, accuratissime declararunt. Imo
:

et

Apostolorum Actus in inde conversos a Grceco iisdem in thesauris haberi multorum sermone percrebuit et qui nobis ista narrabant, indidem Christianae amplcctendae fidei ocet
:

DIE 7IGESIMA PRI.MA 8EFTEMBRI8 Hebraicum sermonem perduceret, quam ad res ipsas

quo.s sibi habebat propositas; et sie reverenter ab ipso recedere,

,

CCTOKt

J.8.

quam a
t3

reliquis omnibus.
tt ontf. dtvi-

casionem acceperunt. Hvc Epiphanius. Ex eo autem loco discere debebat Basnagius Patres
,

Baronius in Annalibus scriptum Matths;i

distinxisse inter
et illos
,

Ubrosprimum Hebrdicescripi.ns,
;

qui ex Grxcis redditi sunt Hebraici et longe accuratiores esse in factis enarrandis, quarn ut ipsorum auctoritatem temere abjicere oporteat. Nam exallegatotoco inferre,etiam Matthsei Evangelium ex Grseco Hebraicum esse redditum, id amentis potius esl,quamratiocinantis.Qualeetiam est,quod addit,ex antiquissima versione Hebrdica ortam esse traditionem de scripto Hebrdice Evan-

Evangelium refert ad annum Ch ristill; sed, cum 't'/nem ApoUolvrum, illumnumeret Caiiimpcratoristeri,.,,, desiffnOr d anno mtur ex chronotaan Pagii et aliorum annu, certo. Chmstiamr b-igesimus nonus Laudat Baronius pro designato anno Caii tertio Chronicon Ev
tn quo xllud legitur, prout editurn Latine erat ante Baromum. At, quemadmodum observavit Titte-

Nisi enim Patres omnes intolerabili fastu velimus contemnere, ne suspicari quidem poterimus, adeo omnes fuisse deceptos ,ut neque antiquissimiet Apostolorum temporibus proximi scire potuerint qua lingua in scribendo usus fuerit Matthseus, nec doctissimi illorum, iinguceque Hegelio.
,

montius,non leguntur ea in editione Greeca,nec in Latina Scatigeri, neque etiam in Chronico Latino Ms.Eusebii, quod servatur in Museo nostro.Quare saltem dubitaripotest, an id umquarn de Mattbffii EvangelioscripseritEusebius,vetetiam intet Hierongmus; et consequenter multo etiam incertius est an illo anno fuerit conscriptum. Titlemontius tom i in Indice chronologico tam dispersionem Apostolorum quam EvangeV",,* Matthaei
,

figitcirca annurnZQMiimahint

faleri/mnum esse

braictv peritissimi , (quales fuerunt certo Hiero-

nymus et

Origenes, imo et Epiphanius) deprehendere valuerint ex Grseco Matthsei casum esse

,

Evangelium Hebrdicum, quod habebant Nazartei.

E Yerum plus quam

Evangelium
scripsic

satis de ineptiis Basnagii,

S.

42

De

anno, quo

Matthseus Evangeiium con-

San- scripsit,

clus, antc-

quam exJudxa longe

abirct,

tamen certum est,primum ex omnibus Evangeiistis scripsisse, et Evangelium composuisse, priusquam ex Judcva discederet ad preedicandum atiis gentibus. S. Irenneus lib. 3 contra Hvreses cap. i videtur scriptionem Evangetiorum serius figere,quam reliqui
nihil certi affertur, Illud

Patres, nisi verba ipsius alio sensu forsan exponi

valeant. Latina interpretatio in editione novis-

sima

sic

habet

Ita Matthasus in Hebrseis

ipsorum

ling'ua scripturam edidit Evangelii,

Petrus et Paulus RomaB Evangrelisarent, et fuudarent Ecclesiam. Omnibus certe Patribus contrarius erit Ire-

cum

expiicandus, ut eodem tempore scripserit Matthsus, quo Romcv Evangeiiumprsedicabant Petrus et Paulus. At suspicor, noluisse Irencvura id indicare, sed solum insinnasse, quinam essent auctores Evangeliorum quinam vero traditionis Roman cv Ecctesuv, eaque de causa sic locutum esse. Certe Juvreticos in illo libro refutat ex traditione primum HomancV Ecclesiee, cujus
neeus, si ita
sit
,

incertum, prout annus divisionis Apostoiorum nequit certis assignari argumentis. Apud nos ad xv Juiii de Divisione Apostolorum actum est, ibique ea fixa anno cvrrn vulgaris quadragesimo secundum chronotaxim Henschenii nostri, qua Christi Domini obitus figitur sub consulatu duorum Geminorum, sive anno xxix seraevulgwris,itaut duodecimo post Christi Ascensionem anno ponatur Aposlolorum divisio. Videri poterunt dicta de Divisione Apostolorum, et Diatriba Henschenii ante tomum i Aprilis : neque enira hic locus exigit, ut repetam alibi disputata Dixisse snfficiat circa idem tempus Mattha;o scriptum fuisse Evangelium, aut paido ante, priusquam separati erant Apostoli. 44 Porro incertum cVque est, quis primus fuerit interpres Grcccus Evangelii secundum Matthaum. In Synopsi S. Athanasio vulgo attributa, tom, 2 Operum S.Athanasii editionis Montfauconipag. 202 hcvc leguntur Evangelium secundum Matthaeum ab ipso Matthoeo Hebraica dialecto conscriptum est, et editum Jerosolymis, interpretatumque est a Jacobo fratre Domini secundum carncm, qui et primus Jerosolymorum episcopus constitutus est a
,
.-

Uhtd Grxct
redditum
etf

lemportApostotorum,

sanctis Apostolis.

Non piacet hmc

sententia Tilie-

auctores Petrum statuit et Paidum et ex Scripturis Novi Testamenti, ex quibas primum dicit Evangelium Matthau". Et sane textus Gnvcus non est necessario exponendus eo sensu, ut Evangelium eodem piane tempore scriptum dicatur,quo
;

Petmiset Paulus Ronuv predicarunt. Verbacum 6 \j.vj S-h MzzQziolitterali explicatione subjungo
:

Tolq

He(3pat'ois Tf

iditx
,

(JtaXexrw zjtwv xal ypx&r,v

Matthseum.-fVimo ait, kaecsolum legi in additione Synopsi adjecta. At nuitam allegat rationem, cur existimet, illa, non esse ejusdem Synopseos partem nec ego nullam inv apud Montfauconum. Secundo ait,vocern Qrsecam ipur^ejOr, posse exponi tvque V nuda e cplicatione, quam de translatione in aliam linguam. Vere hoc dici de voce Grcvca iubens agnosco scd cum adjuncta omnia et pauio post seguentia ostendant,
2 in
.

montio Nota

<>

\l;htyy.vj
Po)fy.r,

zhoLyyzkioxj

toj

lii-^oj

v.-A

toj Ylavlov iv

zjy.yyilt^!j.iv(x>'J

xa\ Oiy.zhojvrw zr.v ey.xlr.Gixv.

Matthsus quidemin

Ilebrasis propria

ipsorum
,

lin-

g-ua et Scripturam protulit Evangelii

Petro et

agide transiationein linguam Gtwcam non est satis fundata ilta objectio, aut justa suspicio, vocem hic ita intelligendam nam eadem vox frequenter recurrit de transtatione in aliam lin;
:

Paulo Roniasevang-elizantibusetEcclesiam fundantibus. Hvc verba favile sic possunt intelligi ut S. Irenseus noluerit dicere,utrumqne eodem tem,

guam, de eaque ibi unice

montius
:

agitur. Tertioait Tilie-

pore factum. At tubens fateor magis difficutter exponi posse verba Ireneei mox sequentia de reli,

quis Evangelistis

nam videtur dicere

illos

omnes

Jacobus,cui cura de Judaeis Nierosolymitanis eratcommissa, is erat intcr omuesApostoIos, cui minor erat opportunitas et necrs-it;:- ranslcrendi Evang-eliumS Matthaei in aliam linguam. At ego non video,quisApostoto>i<n> idofflcium magis opS.
f

scripstssepostmortemSS.Petriet Pauli, nisitextus sit corruptus, utsuspicatur Tittemontiustom. 2 Nota 3 inS.Marcum.Qitidquid sit siea sitS.IrencVi
sententia, qualis apparet

portuneet commode obire potuerit.

Nam Jacobus

manebat Hierosolymis; Apostoli omnesad alias proficiscebantur provincias, nec scire poterant ,
civitatibus aut etiam provinHabitanti autem in una conciis manerent. stanter civitate commodiusest librum scribereaut

ipsum minusattendisseadexactamiitorumomniumchro,

matim

credere,

quamdiu insingulis

notaxim,quodiliaadpropositumipsiusparumcon-

interpretari

',

aoe
AfCIOHR
.1.

DES. MAITIIKO APOSTOLO ET

qaam de
civitate in civitatcmtrans.

CT LNG.
,

s.

inpncnemGrsecam attribueruntt teste Calmeto 26. Nam auctor Syno* fatione ad Matthjeum;^.
psis, etsi forte nonsit

S BarnabB,

Itaque tlla seneuntiet perpetuo peregrinanti. minus verisimitis est, quam atitentia saltem non orum,quiautS.Joanniapostolo,autS.Paulo aut verswaut S. Luc<v, aut ipsi Matthjeo
t

interpretari,

quin singuli gelium ut dubitari vix possit "exemptar aliquod iltius Evangelii secum tuterint. Cum autem non pauci ex iltis proficiscerentur ad provincias, in quibus fere sota usitata erat tingua
Grseca; verisimillimum est, itlos Grsccum potius exemplar,utconstatdeBarnaba,sumpsisse,quam

Rebraicum, ut

iltud in ecclesiis erigendis legenet

admodwn

fuit, et

Athanasius,saltem eruditus antiquior videtur aliarum sen-

dum

dare possent

scribendum. Verumtamcn

conjecturcv tantum sunt fuv; neque certiatiquid

,t

nc fnven-

intertentiarum patronis. Verum, quisquis fuerit interpretationem Grsecam pres,certum videtur,, Apostolorum tempore esse factam. Va45 Theodormtectoriib.Zpag.ttleditionis
lesii in

proferri potest de rebus incertis. 47 Quin et verba Papise, data num. 30 contraria videnturdictisconjecturis,si intelligenda sint eo
sensu,
inquit,

emfmnuiUur vcrba PajiU-

quopassim exponuntur. Mattaus quidcm,

Hebraico sermone diviua scripsit oracula; illa, prout po,

ruffi

cum
S.
ii

Zenone hcvcscribit

Barnaba;

apostoli reli-

cnrjiorc

Bantabu
Cy/iro,

Zci'1'i"-

noru
rantc,

quiaMnCyprosubarboresiliquarepertffiSunt. Super ipsius Barcujus pectore crat Evangeliuni Matthiei, Id Evang-elium Zeno descriptum. uabe manu deposuit in palatio, in aede S. Stephani. Plura de
. .

interpretatus est autera unusquisquc

tuit.

Reec verba a variis ita exposita video acsi Papias dixisset unumquemque pro suo ingenio agressum esse interpretationem Grsecam. At ea
,

hisscribit Alexander ^nonachus Cyprius in Actis S. Bamabsc, apud nos editis ad si Junii.

Nam

pag. 450 S. Barnabas dicitur apparuisse Anthemio Salaminsc episcopo, eique indicasse ubi depositum esset corpus suum cum Evangelio S.MatB thaei. Verba nonnulla, qucvS. Barnabas Anthemio dixisse scribitur, huc transfero Sub arbore siliqua effodias: speluncam cnim atque arcam invenies, quoniam illic totum corpus meum conditum est, et Evang-elium manu propria scriptum, quod a sancto
,

expositio nequaquam mihi neimo ne satis quidem probabilis nam vox unusquisque iantum insinuat numerum interpretum, ut non fiat verisimite, Papiam locu-

Papuv verborum
cessaria videtur,

esse de interpretatione totius Evangelii sive translationeinlinguam Groecam. Quare solum di-

tum

apostolo et evangrelista Matthaeo excepi .Etmox corporis inventio refertur, et de Evangelio additur: Invenerunt etiam Evang-elium supra Barnabse pectus impositum. Deinde vero, cum Anthemius rem gestam exposuisset Zenoni imperatori et obtinuisset,ut Cyprus non subesset patriarchee Antiocheno; petiit vicissim Zeno, ut ad semitteretur
,

divina Oracula a Matthreo scripto tradita; ab E vero pro uniuscujusque capacitate verbo aut scripto exposita. Itaque nullo modo videtur loqui de translatione Evangelii in linguam Grsecam, sed vel sotum de prsedicatione Evangelii, vel de
cit,

aliis

expositione eorum, qusc in Evangelio Matthsei oc-

currebant

difficiliora.

Roc
:

fecisse

doctorum

facile

credimus

at

unumquemque unumquemque pro

inventum Matthaei Evangelium. Assensus est ejus ait Alexander num. 44, et petitioni episcopus quemdam ex iis, quos secum habebat (Constantinopoli , ) una cum fidelissimo imperatoris ministro episcopum misit, qui Evang-elium illud in urbem Constantinopolim attulerunt. Erant autem Evangelibri tabellai thyinis lig-nis compositse.
,

suo ingenio Evangelium Matthsei Grtvcum facere voluisse, nec verisimile est, nec dicit Papias. Sota neotericormn expositio sententiam illam Papise attribuit, licet vox Grseca r.ofj.y^vjci interpretatus est, itlam expositionem minime requirat, sedpropter adjuncta potius renuat. Certum igitur esse debet, Ajiostoloruyn tempore factam esse versionem Grsccam; unicamque fuisseapprobatam, cum dephiribus nullus meminerit. Reliqua ad Evangelium Matthsei spectantia interpretibus sacrse
Scripturee

lium

illud

imperator in

manus sumpsit,

et deoscu-

examinanda

relinquo.

conjcctwa
Papebrochii
tle

tntcrprc-

taiiotw

Gra

exornatum in palatio suo reposuit, ubi ad hodiernura usque diem scrvatur, et in mag"na quinta Pascha? feria quotannis in palatii oratorio Evangelium ex eo libro recitatur. Raec lectio demonstrat, Grsece scriptum faisse istud exemplar, cum sola lingua Grseca Constantinopoli esset vidgaris indeque confirmatur, versionem Grsccam Apostolorum tempore factam esse. 46 Papebrochius noster in Annotatis ad Verba jam data apparentis Barnabsc observat sequentia Nativus verborum scnsus videtur esse quod Barlatus est, auroque multo
;
,

IV.

Prsedicatio S. Matthsei
et

Martyrium.
P
S<m
vidcn-

Deprscdicatione Evangelii in Judsea, antequam

Apostoti in designatas sibi provincias discesserunt, nullum est dubium. Nicetas Paphlago in

tur ndmit-

tenda assertu

pria

nabasEvang-elium, primitus HebraTce editum, promanu exceperit ex ore ipsiusmet sancti MatGraace dictantis, et
dicitur
S.

Oratione encomiastica apud Combefisium pag 404 ostendit , parum aut nihil de prsedicatione ~Mi\tthsei compertumsibifuisse. Etenim nullam nominat provinciam aut urbem, in qua fidem preedica.

XiccU-dcimtjccilltiate

corpuris S.

Mullhxi

tluei, illud

secum

tulerit, sicut

etiam fecisse

Bartholomseus ( de Reforsitan
alii
,

brdico nimirum,

) plures

uno

eo-

demque tenore et tcmpore, citra ullam differentiam ; quffl inveniri dcbcret si quisque suo martc propriam sibi versionem fecisset cujus dif,

prmter Hierapolim Syrisc, in qua martyrio coronatum credidit. Hac de causa, opinor, pag. 404 ex sola verisimititer conjectura dicit ipsum corpore fuisse imbeciltiore Evangetiumquescripsisse,dum alii apud varias gentes prsedicabant. Pluribus sane verbis id Orator proseverit Matthaeus,
,

ferentiae

nullum uspiam extat indicium. Atque hinc factumsit, ut alii Jacobum , alii Joannem
,

quitur, sed pauca sufficient, cum constet de scripto Evangelio Quaeque adeo reliqui (Apostoli)
:

alii

etiam Lucam vel Paulum interpretem feccrint, prout scilicet quaeque ecclesia Evangelium leg-ebat

munere non scripta tradiderant, haec magrnus Matthams scripta commentatione summa collig-ens totum Verbi mysterium
g-entibus

linguse

sacris

ex hujusvel

mihs cumApostoli non videantur profecti ad longinquas provincias ante scriptum Matthcei Evan-

Apostoli authog-rapho. Verisiquidem apparet hsec conjectura prsesertim ;

illius

prredicationibus intexuit. Ita

ipse

inter-

prete

Combefisio

Matthaeum

tem

dum

alii

Apostoli per

inducit scribenmundum discur-

rebant,et undique sacra Evangelii seminajaciebant. Verum nec imbecillitatem corporis, de qua
nihil

DIE VIGESIMA PIUMA 8EFEEMEBIA

nihil

apud

mento opmor, quo minus Evangelium

fuisse Evangeiium,

vetustiores, Matthaio fuisse impedi-

m
MfMM
J. s.

nec assentior Nicetx, tunc a Matthaeo scriptum

prsedicaret

quando alii Apostoli ad lonprofecti erant provincias sed cum ipse Nicetas pag. 406 dicat,omittere se przeclara g-esta,

gmquas

nione Corneliia Lapide,quam Florentinius retu* ht potius, quam secutus est, rotunde edicit, pwf/irasse S Mutthfeum inJEthiopiaSeplemtrionah. Baiiietus fideliter secutus est

nm

Umcn

TWemoni
f

est,

pr&dicationis nimirum

et

miracutorum, malim
:

credere, oratorem nihil certi de illis invenisse, quam MatthEeum non prsedicasse neque enim scriptio Evangetii tanto tempore Sanctum detinere debuit, ut non potuerit eodem cum aliis temMlhtopta didiur obtigiue nd
ipti

proxima, non exceperit ftdem Christianam, niti seculo iv per S. Frumentium. PromiUit m uterque, id se ostensurum in Vita S. Frumentii. Verum non duhito eadem brevitate respondere ex
sola ignorantiaet erroreprofectam esseutriusque objectionem, quod regnum Habessinite confude-

"hrosqueratio, eagueea errorenata, hiec quod JEthiopia Septcnitr,<n>H$ etMgyptC

nifetUff/*.

trarnu

prxdteanihtm,

pore proficisci ad provinciam sibi assignatam. 49 Provincia autem, quse in Actis edendis et aliorum testimonio assignata fuit S. Matthjeo, est Mthiopia, latissimum Africse regnum, si vox
iEthiopia sit inteltigenda sensu maxime obvio. Rufinus lib. 10 cap. 9 hsec scribit : In ea divisione orbis terrje, qus ad praedicandum verbum Dei
sorte per Apostolos celebrata est;
provinciffi obvenissent,

'^ntcumMthiopiaSv} Ar n nrionali-,historia-mvero S. Frumentii adeo non obstare 8. Matthai jwvediealia Kcrisimilior fiat

cum

alise aliis

Thomae Parthia,

ex illa historia.Priusquam tamen argumentum ipsiusdiscutiam,lubetpaucis ostendere, quam bette secum ipse cohscreat. TUlemontius tom. 1 in S. Philippo diacono exponit gcsta Eunuchi regince Candaces, quem Philippu
,

et

Mattha:o

yEthiopia, eique adhrcrens citerior India Bartholomteo dicitur sorte decreta. Eodem fere modo

Socrates lib. 1 cap. 19: CumApostoli prajdicationis causa ad gentes profecturi, eas inter se sortito

dividerent, Thomas quidem Parthiaj: Matthaius vero ^Ethiopiae apostolatum sortitus est. BartholomaBo India, quae iEthiopiae confinis est obtig-H.

diaconus fidem Christianam docuit et baptizavit Act. S. Laudat ibi S. Ireneeum lib. S.Cyriltum Hierosolymitanum Cat. 17, Hieronymum, Fusebiuraaliosque, docentes, Eunuchum iltum in JEthiopiam fuissemissum adprtcdicandumEcaagelium; iisque assentitur, aut certe non contradicit Tiliemontius. Atqui certuai est,regnum Candaces reginse fuisse^Egypto pn n et conterminum, cum Candace aliquando sine transitu

Accedit Fortunatus infra laudandus cum aliis pluribus, inter quos Milo monachus in Vita Metrica S. Amandi tom. 1 Februarii data, pag. 874
ita canii:

alterius ditionis in

citum duxerit,

et

JEgyptum cx regno suo exerrursum Romani similiter ditio-

nem

ipiod intelli-

(jendum de

Mthiopia
cvnCcrmiiHt

sEgypto

Mattheus iEthiopas torrente ardore crematos Ut Geon eximius sacrato diluit amne, Et facit in speciem lotos candere nivalem. 50 Florentinius in Notis ad Indiculum Apostolorum in Matthseo pag. 158 ait: Communior autem videtur sententia, MatthaBum prsedicasse in citeriori JEthiopia, qme vicinior est ^Egypto et quse Sonnar hodie dicitur, ac mortuum in civitate Luch apud a Lapide Luach) ubi etiamnum templa in honorem S. Matthaei exstare habet ex traditionibus iEthiopum (et litteris missionarioruni, quamvis eas non laudet) Cornelius a Lapide cap. 3 Prooemii in Matthaeum. Regnum illud JEthiopise, quod illi Sonnar, alii Sennar nominant, situm est inter

ipsius invaserint exJEgypto. Quaigitur ratione negare potuit, fidem in ^Ethiopia Septeaitrionali prmdicatam fuisse ante seculum i\?

^%Audiamusmodo,quarationeTiilemontiusprobet in

Pt

tmperium

Frumentio tom.

Nota 2,fidemnonfuisse

Habtssimx

prccdicatam in JEthiopia Septemtrionali ante se- ronfundtn* eum JEthu.culumiv. S. Frumentius seculo iv, testibusRufino pia iila, in lib. 10 cap. 9, Socratc aliisque, fidem annum qua regnatit gentibus, quos illi vocant Indos ulteriores, et quibus fidem ante numquam pncdicatam fuisse testantur.

Ex

litteris

apud
tom.

S.
1

Athanasium

vero Constantii imperatoris in Apologia ad Constantium

pag. 315 ostenditur, Frumentium fuisse

episcopum Auxumitanum sive Aaoumitanum in JEUiiopia. Per Indos igitur inteliigendi sunt
JEthiopes, et consequitu); ut his fidemnumquam ante seculum iv prxdicatam fuisse dicaa Respondeo, totum hoc ratiocinium toierabile /uturum, si Axuma esset in JEUiiopia Septemtrionali. VerumAxuma est in Habessinia, cujus olim fuit metropotis, nec est inparte Septemtrionati^Ethiopisc, de qua disputamus. Totum regnum Sennar, ut hodie vocatur, sive Nubicnse regnuai, autregnum Meroes, ubi oiim regina Candace iaic im -

Mgyptum et regnum hodiernum Habessinia;. Jobus Ludolfus in Historia JEthiopica lib. 1 cap.% ait,regnum Sennar esse partem veterisNubia3.il/artiniere in Bictionario geographico Sennar regnum cum regno Nubue idem facit. Verum necesse non est ad propositum nostrum latius id indagare. Satis est indicasse regnum Sennar esse inparte
Septemtrionali JEthiopize
et

proxima JEgypto*

In eadem quoque jEthiopite parte Apostolorum temporibus regnasse Candacen y^eginam, cujus eunuchus a S. Phitippo diacono baptizatus est, abunde colligitur ex dictis 1,- at rursum non inquiro, an illa latius, autminustateregnaret.Sententia autem illorum, qui existimant in itia parte JEthiopiic prsedicasse S. Matthseum, mihi admo}

perabat, inter JEgyptum

et

mense regnum est intermedium, regnum Sennar Habessiniam inter

jacet.

Auxumense vetAxusicut modo

et JEgyptum argumentum

Quapropter

tate est omniyxo

,

prwdicatam
inferre

Tiltemontii; acsi qitis probasscl fidem aonfuisse in Frisia ante seculum vn indeque
;

probabilis apparet et verisimilis: cum quia proxima erat Romano impcrio ex parte JEgypti, tum quiaEimuchus reginee Candaces erat conversus, et de illius conversione certo constabat Apostolis, tum quia ecclesise S. Matthan, ibidem inventee, insinuant populi antiquam traditionem, ac demum quia scriptores testantur, JEthiopiam fuisse Matthseo assignatum, nec ulta regio magis proprie JEthiopia fuit vocata, quam ilta, cui no-

dum

eamdem non fuisse antc dictum seculum in Gattiaprcvdicatam. Princeps Auxumx, apud qucni tempore Constantii et Athanasii f
vellet,

pr&dicavii S. Frumentius,poterat quidempacem cum Romanis colere aut inimicitias exercere, quia doininabatur ad sinum Arabicum; sed aiias longe aberat a finibus imperii Romani; sed

ad xxvn

hsec tatius exa?nintt,/</*f venient in S. Frumentio Octobris, ubisimut inguiretur, an recte

men JEihiopise dederunt omnes geographi antiuui.

51
tio
:

India vocata fuerit

regio pcr S.

Frumentium

Verumtamen ea opinio

displicuit Tillemon-

conversa.
53

nam

hic Nota 2 in Matthaeum, aiiegata opi-

Quod argumentura Tillemontii utcumque

31
evincit

Septembris Tomus

VU

mncit.etlatiusprobatJobus Ludolfus siveregniHabessinorumlib.Scap. J. S. Wa/ prxdicatam non .. iqfea arfm Apostolorum tempore 2
,

20S

DB

S.

MA1TII KO

APOSTOLO ET EVANG. ille solus, cum laicus esset, ecclesias fBistonon

Usuardus
et

ibi instituere

I)

potuit. Rufinus et Socrates, quibus consen-

tiunt S. Gregorius, Fortunatus, Eucherius,

Ado

:"::;::;:;:'

Zy*
thflsi

modo >s-n-

Jmm m
est, et

/**

^^on^s. m*
lau-

Mhiopia Mgypto eontermina. Minc

gnnm

nar dictum.

Annotatisad lib.% cap.2pag.ZS0 ( atus Ludolfus in i Mthiopica Balthasaris Tellezii, quam ex Historia
sequitur frequentissime laudat, hsec adducit et Evanverba : Quod nonnulli dicunt, S. Matthfflum
sinos

Rabanus, Matthfflum in JEthiopia pr&dicasse tradunt, idque probabilissimum puto, sinonetiam historice certum dicere oporteat. 55 Verumtamen nominantur et alim provimi.v,
in
S.

AHtmi
ctum
*'rfe

affir-

quibus ptwdicarerit.
Matthjeus. S.

aut

mortem

obierit mant Sanpr.rdi-

gelium nova
illis

Habesprffldicasse in .Ethiopia, res inter fundamento caret. Cum religiosi

ex
historiis nostris id narrarent, responquidem reete, ait Ludolfus) hoc intel-

Ambrosius in Psalmum 45 num. 20 ait, Matthseo Persiam patuisse, et Thomm Indiam, insinuans, fidem a S. Matthaeo inPerside prmdicatam. S. Paulinus Nolanus in Poemate 19
complcctitur. Consentiunt : Parthia Matthfflum Martyrologia Hieronymiana inferius laudanda, in quibus mot^s Sancti in Perside figitur. Alii videntur dicere in Parthia Sanctam esse mortuum; sed censendi sunt Parthiam non distinxisse a Persarum imperio, quod Parthi tempore Matthffli dominarentur. Indiculus Hippolyti apud Combeait

canse i n Pcr.

a\u ,

Parihia,

nostri

derunt

(et

proIigendum esse de .Ethiopia inferiori (scilicet extenditur a Suaprie dicta, addit Ludotfus) qua? qnena usque in jEgyptum. Quandoquidera nullam umquam notitiam habent, quod S. Matthaeus aut
ullus Apostolus alius
S.

Habessiniam iutraverit (ante Frumcntium, ut rursum addit Ludolfus) uti

viri

certo docent libri illorum atque

illorum docti,

qui

maxime gnari
:

sibi

videntur esse antiquitatis.

fisium tom.% col. 831 ita habet: Matthrous, cum evang-elium Hebraice scripsisset, Jerosolymis edidit, obdormivitque Hierese Parthorura civitate. Verum

Proxime igitur ad veritatem accedere videntur ii, qui Nubiae conversionem B

Subdit Ludolfus
Matthaeo Apostolo
assig-naverunt,
quse

indubie

jEthiopite antiquffl et proprie dictae pars est.

Ex

JEthiopiam JEgypto proximam, quse nomine maxime proprio .Ethiopia fuit dicta tempore S. Mattheei, et ubi incolrn nigro sunt colore magis quam in Habessinia, nullo argumento exctusam fuisse a prsedicatione
hisce igitur liquet,
S. Matthffii.
Si\

exigua potest esse auctoritas illius Indiculi, apertis aliquot erroribus fcvdati, cujus auctor est inEtiam certus. Addit Combefisius in Annotatis Dorotheus Hieropoli Parthire obiisse tradit. At pseudo-Dorotheus nihilo melior est Hippolyto. Freculphus in Chronico lib. %cap. 4 post elogium Matthaei ex S. Hieronymo datum hcvc addit Is
:

primum

in Judseaevangelizavit,

postmodum

in

Ma-

cedonia proedicavit; requiescit in montibus Partho-

rum. Quod de Macedonia dicitur, mihi non satis

fit

/iar

au-

tenx
fiia

Mthioprxdi-

i-usse

Matnri-

f/(fl !,!,

Porro JEthiopiam fuisse conversam diu ante concilium Nicasnum, videtur probari ex canonibus Arabicis Concilii Nicxni, quos habemus apud Labbeum tom. 2 Conciliorum nam in his
51
:

verisimile, quia notius id fuisset Grwcis, si

esset.

factum

Eadem de causa dubito ,an satis pro-

babilis sitMatthvei pr<vdicatio Hierapoli in Syria,

\imillimwn

cap.

liii

i-ol.

302 ita legitur:

Utnon
ejus

possint JEthio-

pes creare nec eligere patriarcham,- quin potius

eorum sedem

praelatus sub potestate

sit,

qui tenet

Alexandriae.

triarchae, et

tamen apud eos loco paappelletur Catholicus. Non tamen jus

Sit

quamadstruit Nicetas Paphlago, in eadem etiam urbe defunctum scribens. 56 Metaphrastes Parthos praedicalioni ipsius attribuit, sed Mthiopiam ultimam facit p/wtficationis Matthffli et martyrii pahvstram. Apud Asse-

ant in

aliis

etiam provinnis, quit

sitnt incerta.

habeat constituendi arehiepiscopos, ut habet patriarcha siquidem non habet patriarchse honorem ncc potestatcm. Quod si acciderit, ut concilium in
:

Gnecia haheatur, fueritquc praesens hic praelatus hiopum, habeat septimum locum post praelatum
i

.1

Et quando facta fuerit ei potestas constituendi archiepiscopos in provincia sua, non licebit illi constituere aliquem ex illis et quicumque non
Seleucias.
:

paruerit, synodus

eum excommunicat. Nolim

ta-

men

contendere, hunc
:

concilio

canonem fuisse factum a Nicseno cum non ignorem, canones Ara-

manum in Bibliotheca Orientali tom. 3 part. 2 pag. 5 Amrus, scriptor seculi xiv, de Matthfeo ait Eerunt Matthaeum Evang-elistam Indiam petiisse, ibique praedicasse. Verum nec Amri illius auctoritas tanta est, ut persuadere nobis possit usque in Indiam venisse S. Matthyeum. Assemanus ipse pag. 3 observat, a Syris et Chaldmis etiam nicmerari Matthceum inter Apostolos , qui prsedicarunt in Syria etChakLva; non tamen annumerariprxcipuis illarum provinciarum Apostolis. QuodNicep horus cum Memeis Matthseum Mirmenx apud
Anthropophagos
ait pr&dicasse et occubuisse, vix referrimeretur, cum oriatur ex historia fabulosa et plane ridicula. Videt studiosus lector, quan-

passim rejic i. Id unum observo } canonem, si quid valet, unice valere pro Nubia, sive pro jEthiopia inter Habessiniam et uEgyptum media. Attiderat eumdem Ludolfus in Historia sua ad conversionem Habessinice proban-

bicos ab eruditis

dam; sed postea

iiidicarit

in Annotatis pag. 2S2 vidit et

anachronismum, cum Habessinia fuerit rourersa post concilium Niccvnum, utipse agnoscit. Lequicnus tom. 2 Orientis Christiani pag. (Ul eumdem producit canonem pro conversione
Habessinorum, et vel sic corum conversionem attribuit Frumentio post concilium Nicmnum ordinato. Verum nequit pro aliorum JEthiopum fide canon Ute adxluci, si Nic vnus credatur, quampro
t

omnia illa de MatthaM prtvdieamagis incerta esse, quam ut aliquid tuto affirmari possit plures tamen consentire in Persidem aut Parthiam, quse provincix licet distincteesint, facile confundi potuerunt, cum quod invicem vicinse sint, tumquod tempore S. Matthasi imperium esset apud Parthos, quodpostea PerScV
existimo,
tione
;

tum

receperunt.
57 De loco mortis aut martyrii non minus varia etinvicem contraria reperiuntur. hiMartyrologiis Hieronymianis quatuor diebus memoria S Matthaei annuntiatur; sed duobus locus omittitur, ahis vero duobus adjungitur. Ad hunc diem textus
locns
tua/is
7)10/-

varie
assifflO-

a variis

gnalur,

^hiopibus^Egypto proxitnis, et eonominemaxime notis apud antiquos. Ilosautem olim fuisse

xinie in Pcr-

sicoimperio;

nnt

wfnftparte

thnstianosconstat, necsatis innotuit, a quo fueeonversi. Eunuchum regince Candaces, qum Mthiopix regnavit, Patres

M"bidemfaciuntapostolum:atcerteeunuchus

omissa

In Persida civitate Tarseum natahs sancti Matthaei Apostoli et Evangelistffl. In Corbeiensi In Persida civitate Tarrium. In Epternacensi alns antiquiore solum legitur, In Persida
:
:

Ftorentinii sic habet

civitate; uti

etiam

fit

Rhinoviensi apud
nos.

DIE VIGESIMA PRIMA 8EFEEMBBI&

Richenoviense vero consonat Corbeiensi, habetque civitate Tarrium, quemadm,odum et Corbeiense brevius. Reliqua Hieronymiana aut solam Persidem indicant, aut locum prorsus omittunt. Sic ad vi Maii, In Persida annuntiatur S. Matthseus, non designato propius martyrii loco. Florentinius in Annotatis ad hune diem dat conjecturam sequentem Tarsiana urbs Carmaniae seu Persiae Ptolomseo est, et Tarsium Carmanise seu Persise promontorium, de quo Arrianus in Indicis. Est Carmania Persidi proprie dictse conterniina ad sinum Persicum versus Indiam, eratque provincia imperii Persici, habens ad latus Septemtrionale Parlhiam. ita ut facile sic explicari possent Martyrologia, qusemortem Sancti ponunt in Perside aut in montibus Parthorum, quorum tunc erat Persicum imperium. Posset similis fieri conjectura de Tariana aut Tarsiana civitate, quam in Susiana, altera Persici imperii provincia, recenset Cellarius in Geographia antiqua pag. 48$. Neutri conjecturgc obstabunt ilti, qui dixerunt, MatthiBum occubuisse in montibus Parthorum, ut Freculphus superius, et Petrus de Natalibus
no.s.
:

209
ucrott i.S.

Annotnth ad S. Paulinum cot. 161, ubi dicit Urbem Naddaverem in Parthia posftam arbitrarer, quo S. Matthari ossa post mortem ftu translata. IIoc ille, ut S. Paulinum contiliet
rius in
:

otttfjnai

<*

S. Venantio Fortunato, credens in utroque regno /unaiuMeum pnedicasse Matthaium, sed in JEthiopia d, Aahh

ctum, corpusque ex JEthiopia in Parthiam aut Persidem a discipulis translatum. Verum cum venia viri eruditissimi, a paucis annis defuncti, conjectura itla mihi omni verisimilitudinis
destitutavidetur, omnique

specie

carev fundamento. Si

Fortunatus urbem Naddaver in Partkia positam credidisset, postquam docentem JEthiopes e

buerat Matthseum, irunsiaticorporisetiam-i^ nisset, ne lectores suos in errorem inducerct. Facilius itaque et verisimilius dicipotest, S. Paulinum aut solum loqui de prsedicatione Matthai apud Parthos, uti ejnsiic, ati wf Persas prsediear

tionem solummodo affirmat S. Ambrosius aut utrique minus perspectas fuisse regiones extra Ro;

manum imperium positas, ideoque utrumquecredere potuisse, Matthseum in provincia aliqua famosissim i imperiiPersiciautParthicioccubuisse.
Hoc certum
est, nexdrum edicere, in qua parte latissimi illius imperii fuerit S. Matthajus; ideoF que iltorum auctoriiatcn non esse hic tantifacien-

lib.

s cap.

100.

Anonymus apud Oecumenium,

qui Matthaeum sc?*ibit obiisse in Hiera civitate Parthise, teste Florentinio pag. 159. uti et supra Hippolytus, et Dorotheus Hieropoli Parthiae, nominant locum plane ignotum in Parthorum imperio. Nec magnopere audiendos pitto illos, qui Hierapoli in Syria prope Euphratem obiisse scribunt Mattha2um, ut Nicetas Paphlago, et auctor Menologii Basiliani. Etenim non vidddur Eusebius, Hieronymus, Chrysostomus, Theodoretus, aliique Patres, qui in Syria aut Paisestina floruerunt, omnes ignoraturi aut tacituri fuisse locum mortualem S. Mattluei, si Hierapoli in Syria
obiisset.
plares tumpn
et

dam, quanti foret,

60

si

minus mgc

loque,

Ado

in libello de Festicilatibc.s

Apostolorum

ifiorfnum

pag.

Hmartyrium

S. Matthaei similiter collocat

rrtdiderunt

in JEthiopia, dicens : Qui primus in Judjea Evang-elium Christi Hebrffio sermone conscripsit. Post vero apud JEthiopiam prcedicans, martyrium passus est. Consentiunt Rabanus et Usuardus depras-

MatiJuntm.
taquetenlen'

tur

jTobabilior.

dicatione et martyrio in Mthiopia, recentioresque pturimi. Omnibus autem considcmtis et etvpt nsis, fuvc

mihi sententia probabilior videtur,

quse in Perside aut

PaHhia

defunctu,*' tradit.

mcliorcs

58 Acta edenda habent, S. Matthseum martyrio coronatum esse in JEthiopia, in civitate regia,
quse ibidem Natdaber, alias Naddaber scribitur. Sententia autem hsec de preedicalione et morte S. Matthaei in JEthiopia plures videtur habere patronos et meliores, quam ulla alia. Nam praeter

Ratio

prima est, quod JElhiopia esset JEgifpto conlermina,ideoquenonvideatur pr&ter-x ir,tiia

/ 1

in/Ethiopia.

fuisseabApostotis,priesertimcumeunuchiregiti<. Candaces conversio speyn magnam prsebereposset

JEthiopiec convertendse. Itaque,

Rufinum

et

nensis, scriptor seculi

Socratem, S. Eucherius Lugduv, in Opere de Qu&stioni-

bus novi Testamenti, tom. 6 Bibliothecse Patrum edit. Lugdun. pag. 852, ita loquitur : Bartholomeeus in Indos, Thomas tetendit in Parthos Mattheeus ^thiopes, Andreas Scythas proedicatione
:

cum non constet de preedicatione idlius aiterius ex discipulis Christi in JEthiopia,Patres vero piures euuuipsum ibi fulei privconem faciant videturor, assentiendum illis, gui Matthffium eo missum asserunt soiius enim eunuchi, utpote la'/ci dum eo reversus est, conatus nonpoterat sufficere
,

mollivit etc. S. Gregorius in librum primum Regum lib. 4 cap. 4< num. 13 S. Matth&eum vocat /EthiopiiE proedicatorem S. Venantius Fortu-

natus Gregorio contemporaneus

canit
:

lib. 5

cap. % ita

clesias erigendas, nisi accederet Apostotus, aut saltem sacerdos aliquis. Hunc vero fuisse Mafrthseum tradunt scriptores satis antiqui et graves ad fideni ha.c in rc obtinendam. Aitcra ratio esl, quod Persica aut Parthica SancH prsedicatio solum breviter et vage sit asserta ab Ambrosio et

Matthseus iEthiopes attemperat ore vapores, Vivaque in exusto flumina fudit agro.

Idemrursum

lib.

Scarm.

4.

Inde triumphantem fert India Bartholomseum, Mattheeum eximiuin Naddaver alta virum. In sequenti carmine de Naddaver rursum meminit Fortunatas, insinuans Matthseum ibi mortuum Andreas Patris et sepultum, quemadmodum defuncti et sepulti VerJoannes Ephesi fuerunt
:

Pauiino,exquibusinFastosHieronymianostransire potuit. Potuit tamen ibi quoque prasdi etposteain Mthiopiam proficisci: nam de aut martyrio laudati Patres nihil affirmant. Quod vero spectat ad civitatem, quee Naddaver in A et apud Fortunatum vocatxr, nulla iilius plane

nominis nota est in JEthiopia. Era gustitempQreurbsNvpBXtapudStrabonempagMQ

dicta,

quam

Petronius

Romano

exercitui prxfe-

siculus hic est

Quos Patra, quos Ephesus, Naddaver arce

tenet.

ctus cepit ac diruit in beiio contra reginam Candacen. Napatis, tcste Strabone, Candaces regia erat. Jam vero alii considerent, an urbs JEthiopica,

Hcvc Fortunatus, qui procul dubio credidit Naddaver esse

quam Napata

vocarunt Qrssoi, nonpotuertt

urbem

JEthiopiee,

cum

loco

primum
in-

atia eccpositione vocis JEthiopica aut

saUem

cor-

allegato non alios, ducat Matthffium.

quam Mthiopes, docentem

est

59

Attamen contrarix opinionis

Murato-

rupkone Naddavereag3rMn*. Eamdem urbem alibi Naggrata scribi observat Cellarius in Geographia antiqua lib. -1 cap. Hpag. 15G
Gl

Quod

210
JtVCTORI.

DE
Quod
spectat

MATTILEO APOSTOLO ET EVANG.

J. S.

Martyrium
Sancti ROn

omnino

cer

fum, scd
probabilhts

ad martyrium S. Mattha; /wc Martyrologia HxeronyuKUfft videtur dubium. Latina cum martyrologis omnibus miana et Acta obusse martymediixvi insinuant, Matthamm ad xviNovemrem. At Menologium Basilianum saltem non loquitur, sed bris de martyrio clare quo tamen utitur voce rzhio-jrxi consummatur, martyrium innuipotest,maxime cumpaido verbo apud Anante dicatur multa tormenta perpessus ad xxx Junii thropophagos. In codem Menologio
61

V.

De

translationibus corporis,
in Lucania, trans,

quod inventum
fertur

Salernum

ac

brachium

deinde Beneventum.

Nicetas dicitur Iapidibus obrutus. Metaphrastes et martyrium generatim asserunt. In Me~ Paphlago ad xvi Novembris primum asseritur per
ruvis

ignem consummatus, deinde datur elogium fabuloswn, in quo ULvsus ab igne mox in oratione dicitur, ut etiam habet Nicephorus Heracleon,
.

obtinere possunt hoc tempore; et scmptores antiquiores non nisi vagam aliquam et incertam dederunt notitiam de loco, in quo corpus serva-

auteam

uandoquidem non habemus Acta translationis S Matthaii, quse fidem merentur viri eruditi,

Corpm

San-

flWmoin Armoricum, inde

ncttnutm
in

hmreticus Valentinianus, apud ClementemAlexandrinum lib. 4 Stromatum, videtur negare mariyrium non solum Matthrei, sed etiam Philippi,

batur ante translationem in Europam; difficulter aliquid certi reperietur de occasione et tempore, quoprimum in Italiamfuit deportatum.Illustris-

simus Columnajam

laudattts, qui

majorem fidem

Thom<v et Levis, quem perperam a Matthaao distinguit, nisi forteLebb&umsiveTha&daium eonomine designare voluit. Attamen phrasis est obscurior, mihique ambiguum est, an revera Heracleon neApostolos. B gare voluerit, martyres fuisse laudatos apud omnes Quod si revera id voluerit exiguse debet esse auctoritatis dictum illud, cum Clemens
ipse paido post dicat Quem (Christum) imitantes Apostoli, ut qui revera essent cognitione prEediti et perfecti, pro ecclesiis, quas fundarunt, passi sunt.
:

quam crisim adhibuit insequendoRelationisMss.,

quasimprobabilesesseostendii,Historiamtranslationis dedit minime verisimilem. Etenim cap. 5 narrat, Sancti corpus ex JEthiopia delatum in Britanniam Armoricam per mercatores Britan- E nos tempore regis Salomonis, qui regnavit post

medium

seculiix;

(nampro

fictitio

nunc habetur

alius Salomon,quem aliquot seculis citiusin Armo-

rica regnasse aliqui olini crediderunt) depositum-

<k moribns
ipsiut

pnucu

solum coyn
ta.

Quapropter mihi longe probabilior apparet sententia communis, qua martyr creditur Matthasus nam nec Menologium Basilianum clare contrarium habet, nec Heracleon apud Clementem nec horum auctoritas par esse reliquis omnibus, si omninocontrariumhaberent.Detemporemartyrii non constat. Chrysostomus tamen Hom. 76, (al. 77) in Matthaeum insinuat, Sanctum fuisse defunctum ante excidium Hierosolymitanum, quod ftgitur anno 70 mrse Christianse. G2 Ceterum de modo vivendi et virtutibus S. Matfcj^ paitca reperiuntur apud veteres. Clemens Alexandrinus lib. 2 Pssdagogi cap. i victus sobrietatem laudat, ita scribens Matth&us itaque apostolus serainibus, baccis et oleribus absque carnibus utebatur. Chrysostomus Hom. 47 (al. 48J in Matth. ex sacris Litteris elogium collectum ita contexuit Cog'ita mihi (inqitit) hunc ipsum Evangelistam, etiamsi non totam ejus vitam descriptam habeamus attamen ex paucis, quag restant, licet imaginem ejus splendentem videre. Quod liuiuilis et contritus esset, audi ipsum in Evangelio sese publicanura vocantem; quod autem mise: :
: :

que in civitate Legionensi, At non ignorassent hoc, neque tacuissent omnes scriptores Galli illorum temporum, autpaulo posteriorum, si factum esset, Deinde cap. 6 refert, Salomonem regem anno quinquagesimoatranstationecorporisaBritannis suis occisum; eaque de causa Valentinianum imperatorem, qui aliquot secidis ante Salomonem fuit mo?Huus, ex Italia ingentem misisse classem ad expugnandam Britanniam, et sic, capta civitate Legionensi, corjms S. Mattha?i inLucaniam translatum. Hsec retulisse, omissis etiam improbabilibus translationis adjunctis, refutasse est.
64

Mox

cap.

fatetur auctor,

omnem memo-

iransiatum
rreditur ;
in-

riam deservato

in Italia corpore S. Matthsi paulatim intercidisse; inventionemque ait contigisse circa millesimum et quinquagesimum annum a

rcntitm fuil
in Lucanid

Christo nato. Hisce de corpore diu abscondito et demum invento consentiunt scriptores fide digni, sedfactitm illud figunt toto fere seculo citius, ut

ostendam. Interea observo, priora omnia, quee referuntur de gemina translatione , nimirum ex Mthiopia in Britanniam, et ex Britannia in

mox

ricors esset, vide

illum oranibus exutum Jesum sequentem. Quod pius esset, palam est ex dogma-

Lucaniam, ex conjecturis incertis potuisse contam improbabiliter fuisse exposita, ut malim ignorare, quo modo et quo tempore sacrum
fingi; sed

illud corpus in

tibus. Intelligentiam et caritatera ejus ex eo, conscripsit, Evangelio videre est ; universi

orbis

curam

gessit.

quod enim Bonorum operum argumen:

minimum ex

Lucaniam pervenerit, relatione illa adoptare.

quam vel De capite

tum habes ex
cilii.

throno, in quo sessurus est fortitudinem, quod gaudens reversus sit a facie con-

Sancti, qitod sibi attribuunt Armorici postea , agetur suo loco. Leo Ostiensis in Chronico Casinensi lib. 2 cap. 5 ad propositum nostrum
h cvc

Hactemts Chiysostomus. Eminentissimus

tib. i

Bona

Rerum liturgicarum

cap. 8

num. 2

etiam nomine S. Matthaei Liturgia,m aliquam, qux M\\ioy\im esse dicitur. Liturgiam JEthiopum a variis editam invenio; sednon video attributam S. Matthaso. Certe Raynodotius in n ( icre de Liturgiis Orientalibus eiiam ^Ethiopicas edidit
:

refert, exstare

Quinto hujus abbatis (Aligerni) anno, qui esta Nativitate Domini nongentesimus quinquagesimus quartus, beatissimi apostoli et
scribit
:

evangelistse Matthaei corpus, quod primo apud ^Ethiopiam, ubi

passus fuerat, postmodum autem apud Britanniam per tempora diversa quieverat, tandem ejuset

dem

sancti Evangelista^ revelatione repertum, atque

est.

at

nidlam

Salernum translatum
allegavit

ibi

nomine Mattbrei
S.

insi-

gnitamvidi. Quareexistimo, illamnon diu th;eo atlributam fitisse.

Leomsverba

Baronius, qui data

2

Mat-

margine notavit, pro vocibus apud Britanniam, ahas legi, apud Bithyniam.
sive tom. n 2

ad annum 954 num.

in

^AnonymusSalernitanusinChronico cap.
Scriptorum
Italise

143,

part. % col. 280

de

, ,

DIE VIGESIMA PBIMA SEPTEMBBIS.

ill

A
aNiie

OM

c/

de inventione ita loquitur In ipsius toraporibus inventum est sacratissimura corpus B. Matthoei in
:

datus

Musca perstringit

his verbis

Quo tempotc
j
s.
.

rton (Hu

;J*

trandatum
Salermtm,

Lucaniae finibus, atque

cum

debito honore per jus-

sionem jam fati principis Salernum deducitur. Sed quot signa et miracula, et quomodofuentrepertum, omnimodo nunc pandere obmittimus. Postmodum, Deo annuente fideliter innotescamus, atque huic Historiae annectere faciamus. Hsec Anonymus, sub Gisulpho principe Salernitano memorans inventionem,ticet id non appareat loco allegato, quia totum caput, in quo de Gisulpho agitur, est eo loco omissum. In Excerptis, quee Heremperti nomine habentur tom. 5 Scriptorum Italim pag 32 eadem clarius et melius leguntur. Verba accipe In ipsius principis Gisulphi temporibus inventum est sacratissimum corpus B. Matthsei in
,

beatissirnus Apostolus 1'elag-iae (^uidarn moniali vetulsein somnis corpufl suum mauifestas *, ipa filio

j*/rU, tputm.

Athanasio monacho, qui in altari quodam a bar- yrrtxuenuU vari* nyyibaris diruto, et vepribus undequaque contect^.

crum corpusreperiens, exindead parvam ecclesiam

rtUf/wt,
'

prope Piestanam civitatem locavit. llinc vero JoanbflMMl nes PEestanus episcopus ad cathedralem vocabulo
Sanctie Marise eximia
lius cap. 7

rutn nuoi-

pompa

deportavit.

Marsi-

retatione Ms. habet , PelaffW apparuisse S. Matthaeum tribus conseguenter noctibus, eique varia indicasse signa, quibus
,

una cum

sacrum

corpus reperiretur jussisseque omnia eam indicare Athanasio filio, et cum eo corpus qumrere.

Tertia autem

nocte

si

rem

recte enar-

ravit auctor,

Lucanise finibus

atque

cum

debito honore per jus-

sionem jam fati Gisulphi principis Salermim deducitur. Sed quot evenerint sigraa et miracula et quomodo fuerit repertum , omnimodo nunc pandere omittimus postmodum , Deo annuente, innotescemus, atque huic Historise adnectere faciemus. Hactenus auctor, quicumque sit quod non
:

etiam Athanasio monacho, et utrique poenam minitatus est apparens Apostolus, nisi ad sacrum corpus quserendum se accingerent. Quapropter mane simul egrediuntur per viam indicatam qumrunf data indicia et cito reperiunt. Fodiendo igitur altare
,
,

eadem

visio apparuit

inquiro.

detegunt, amotaque mensa marmorea, sacrum corpus inveniunt. Hoc vero defert Athanasius ad matris domum , ibique asservari jubet, inquit

B
ubi t7'anslationtsfestiritas

66

De anno

inventionis

quem
:

954-

dixit Leo

Ostiensis, etiamsi forte

non omnino

sit

certus

li-

agttur

die vi Maii,

tem movendam non censeo cum certe illo anno principatum Salernitanum obtineret Gisulphus Guaimarii filius, sub quo inventionem contigisse ait Anonymus Salemitanus. Ughellus tom. 10
col. 157 in

Episcopis Picstanis, etAntonius

in Historia urbis Saternitanee cap. 4

Mazza num. 15 de

Marsilius, quamdiu divina quapiam revelatione moneatur, quid de eo sit deinceps ab ipsis ag-endum. Nihil in Ms. legitur de exspectata hac revelatione, nihit quoque de mandato Apostoli, quod Marsilius astruit cap. S, ut corpus transferretur Salemum. 6S Post apparitiones Pelagim et Athanasio factas, in quarum, idtima mince erant adjunctm, in

re lala ex

Mi

Qaiitludinuttierat,

anno etiamconsentiunt. De loco ait Ughellus, corpus inventum esse in eversse urbis (Peestanse) ruderibus. Mazza solum dicit, in Lucaniae finibus
inventum. Transtationem vero enarrat his verbis Gisulphus Guaimarii filius etiam parvulus patri succedendoregmavit.Beati apostoli,evang-elistse
:

Qua corarainatione compulsus Athanasius, falcastrum (instrumeniwm falcis instar ad rescindendum vepres ) arripiens,
sic refertur
:

Ms. inventio

Aifianasius

monachuM.

prsedictum sibi looum curiosa mdagatione ccepit inquirere. Sed is locus tanta erat veprium densitate
contectus
aditus.
,

ut nullus

qua ingredi posset

,

pateret

ac martyris Matthsei corpus

Lueanise finibus inveneratione in

Et
,

cum veprium

densitatem toto nisu suc-

ventum

,...

Pestana civitate anno cmliv, tempore

cideret

prsesulatus Bernardi II,

summa cum
,

urbem Salernitanam transtulit S. Grammatius II Salernitanus

"

cujus

adventum

tandem eversa ecclesia ut sibi per revelationem ostensa fuerat oculis illius apparuit sed altare quia congerie spinarum atque urtica,
: ,

episcopus, ultimis

rum admodum
intueri.

erat contectum

minime

poterat

ejus vitse horis his prsedixit verbis;

Non

post

Tunc

csesis, quse superant, spinis ac sen-

multa tempora ecclesia Salernitana

cfelesti the-

tibus, ad

sauro decorabitur, atque ad summum honoris apicem ducetur . Festum vero dictse translationis singulis quibusque annis pridie Nonas Maji sole
ii

quod jam flagranti desiderio intendebat, ipsum etiam altare invenit inventura cum niagna
:

cautela reserare tentavit

altare erat

et

utmarraor, quo idem

mniter per octo dies hymnis, rosis et floribus, mauniversusque ximo populi concursu celebratur clerus, abbates, accomprovinciales cuncti episcopi nec non Missse solemni interprimis Vesperis esse compelluntur. Htsc Mazza. Quod autem spectat ad prsedictionem S. Grammatii eam etiam refert Ughellus in Archiepiscopis Salcrnitanis, sive tom. 7 coL 352 in S. Grammatio qui ibi: ,

ex suo loco movisset; illico locus quadris contextus lateribus, in quo corj us
,

opertum

sanctissimi
apparuit.

Apostoli et Evang"clistae

quiescebat
in sin,

Inde Athanasius
,

tremebundus corpus
dilig-entia

Apostoli detegens

cum multa

dem

diciturcoli die xi Octobris-,ad quem diem latmsapud nos examinari poterit. De reliquis si-

done munda involvit, suisque imponens huraeris ad propriura habitaculum remeavit et pretiosum thesaurum matri custodiendum dedit. Moxin Ms. sequitur voluisse Athanasiun> primo Ccnstantinopolim, deinde Romam, cum sacro corpoi 8 >iavigare, sedab utroque itinere impeditum. Ea,

miliier Mazza assentitur Ughellus in Bemardo II col. 362, additque corpus delatum esse ineeclesiam majorem sanctae Mariae. Gaspar Musca in Com-

dem narrat

cap. 8 Marsilius
,

sed non sine ad-

junctis aliquot

pendio

vitee. S.

Mattheei dehisait:

Annovero cmliv

sub Ag-apito secundo (Papa,) Bernardus secundus hujus nominis episcopus, ac Gisulphus princeps Salernitanorum die sexta Maji, corpus Apostoli ex Pa?stana civitate Salernum in cathedralem ecclesiara
subvocabulosanctffiMariseAng-elorumtransferricurarunt in qua requievit annos cxxi. De hac translatione itaque non videtur dubitandum.
67

quibus facta in Ms. relata ^agis fiuntimprobabiUa et magis, quam neeesseest, accusatur Athanasius. 69 Quare ista quoque ea> M$. huc traduco
,
:

en,non
lufon-

Interea clam

sanctissimura

corpus

Constantinoaut

revera non poleos deferre meditabatur ad urbem, g-ratia, sed lucri cupiditate illectus. relig-ionis Apostoli oorpus, Ig-norante itaque matre , tollens

Romam
-

ttehety,

ftondil in tc
clesia.

Amalphiam
properaret.
velo

adire tentavit, sperans se ibi aliquod

,

inventurum esse navig-ium

quo Constantinopolim
lerabura
,

Attamen

alia nonnidla veniunt

examinanda,

Cumque

festinus

intrasset
,

aum

in corporis inventione et ante translationem Salemitanam narrat Marsilius, et breviterlau-

remoquc

nitentibus

nautis

quo disposuerat, pergit

ire.

locum Sed ut navis paululum

ad

010
AllCTflHE

DE
a
terra discessisset
pluvi.i et
,

S.

MATTILNO A.POSTOLO ET EVANG.

,

lulum

ruunt ag'inina ventoin

rum

fcempestaa exorta est

tantum
,

equidem

ut vix
ille
,

ad

portum

quem
,

reliquerat

remcaret. Hoc

frustratus cousilio

cum

Komam

qualiter cogitabat sed properaret

:

cum nequaquam Dei

iterum sesanctissimo corpore

valuit

Ubi autem Apostolieum corpus adepti sunt sunt gaudlo, ut gestu et vocibus exultantcm la-titiam ostentarent. Pra^su.1 vero aasumpto vcuerabili corpore et sericis obvoluto teg-minibus cum hymnis et laudibus in urbem reire.

I)

tanto repletd

obsistere voluntati

qui tale iu has partes di-na-

tua est transmittere

donum.

Nam

denuo navigio

atque in aula Dci Genitricis debita reverentia collocavit, in qua praisentiam sui corporis Evaugelista sanctissimus suis virtutnm miraculis dediit
:

pre&parato, assumptis validis in remig-ando viris, plaeida e&quora est iug-ressus. Sed antequam littus
vix oculis reliquisset, ing-ens procella subito erupit,
ita
,

ut vix vorag-inem evaderent pelag-i.Tan,

dem

quamvis cum mag*na mcestitia semivivus cumque cog-novisset veracisuos redit ad fines
:

claravit. Mox sequuntur in utroque Ms. beneficia quccdam patrocinio S. Mattluei miscris prsesiita, qum lectoribus prout ibi ieguniur communicabo abscissis tamen nonnultis superftuis, quee tradam compendio. 72 Vir quidam, Andreas nomine, cujus filia diu,
, ,

NonmUin
^nefida

ter,sibi

Deum

obsistere,et adeo contra se insen,

tina infirmitate opprcssa lang-uebat, adeo ut tota

domus

quse uon in ecclesia sibilia elementa pug-nare longe a cella illius sita erat, sacratissimum absconex quo nequit certo dit thesaurum. Hsec in Ms.
,
,

colligi,

Athanasium Constantinopoii aut Romse

,

sacrum corpus vendere voluisse ut scribit Marsilius. Lucrum enim sperarepoierat, etiamsi corpus non venderet ex benevolentia et tiberaliiate eorum, quibus iilud donaret. Alia Marsitii ad,

vicinumjam cjus obitum exspectaret, paterno motus viscere diu plorans, tandem fessus somno arripitur. Somniabat auiem fdiam suam sibi e brachiis eripi a tetro spiritu; mox vero adstare virum venerabilem , qui dolenti patri fdiam restiiuit. Rogat pater quis sit , et munus offert.
, ,

Ilie

autem placido vultu respondit

,

Nullo tuo

B juncta
Corpui

mitto.
,

Post data verba auctor Ms. narrat innot u * sse Joanni episcopo Pcvstano inventionem corl'i7/'/rTi eumque cum clericis aliquot Caputaquon- poris S. Matthasi scm; perrexisse per auram pluviam et ventosam ad locum , ubi depositum erat eoque vocari jussisse Athanasium. Ilitnc , ubi advenerat , de invento corpore interrogat, ac tergiversantem minis urget, et sicobtinet, ut advidcndum sacrum corpus ducatur , iiludque cum clericis videat. Episcopus vero, ait auctor, sacrum corpus (jam visumj sindone iterum involutum anuli sui impressione si70
,-

munere; sed scias, me esse apostolum et evang-elistam Matthseum cujus corpus hcsterno die Salernura translatura est. Et haec dicens ab
indig'eo
,

oculis ejus ablatusc>t. Expcrg-efactus

mag'no tremore suam riliam requisivit

saluti

Andrcascum sed eam

:

jam

reperiens

restitutam

,-

somnis ostensum fuerat, cunctis

enarravit.

sibi in qui aderaut ,

quod

Primo autcm diluculo venerabilem

,

adiit

praisulem, eique mirabile factum Apostoli, quodin filia ejus patraverat ordine recitavit. Yerisimiie

patrem pro filia pridie opem S. MatthaM impiorasse id tamen auctor prcvtermisit.
est
,
:

gnavit

sig*natum in arca seris munita

sig-illis

73 Eodera tempore mulier quajdam unicam babe- pMrocinio bat filiam , cujus viscera tam g-ravibus contorque- S Malt,lxi
*

'

similiter consignata, reposuit.

His

factis, si credi-

episcopus, ut Athanasius monaehus esurientibus cibum qusereret et apponeret. At ille cibos quidem habebat, sed vinoprorsus carebat- Episcopus igiturinier comedendum afferri jussit vacuumvasculum, quod omnibus sufflciens vinum effudit si vera narrat Anonymus , qui ea pluribus exponit. Marsilius vero ptura etiam adjungit. Mihi, ut fatear, omnia illa magis suspecta sunt fatsitatis, quam ut ipsa verba huc transferre lubeat. Apertius est commentum, quod sequitur acsi noctu per fenestram in ecclesiam irrumpere C voiuisset Athanasius, et sacrum corpus clam alio deportare.JEquefabulosavidenturadjunctaomnia translationis adcivitatem Capuiaquensem. Itaque omissis reiiquis uliima solum verba subjungo : Castrum cui Caput-Aquis nomen est, ascenderunt,
,
,

mus auctori, petiit

bantur doloribus, ut medici, impendendi remedii causa laborantes nullum valerent conferre subsidium. Ejus cruciatus mater non sustinens , filiara ad corpus Apostoli detulit, ubi lacrvmosis oblatis precibus, salutem natae, quam ing-enti desiderio postulabant meruit impetrare ita ut qua; alienis
, , ,

allata fuerat

manibus

domum cum matre

suis

gressibus remearet.

cuidam Rothiidce,

74 Tertium beneficium dicitur prwstitum servo so?*oris Gisuiphi principis Salernitani, et vidusc Athenolphi principis Beneven-

iil

rreditui

cblcntti.

tani. Athcnolphi autem illius mentionem invenit Muratorius in Annaiibus Itaiia? usquead annum

inde conjiciat, eodem anno 910 ipsum est tempus obitus Athenotphi propius inquirere. Solum observo,viduam
,

940

ita ut

obiise.

Mihi necesse non

inde

(ul

cu-

ilinlrulem
Safornifft

nam.

quid valent, recle colligitur episcopos Pa?stanosjam secido x resedisse in civitate Caputaquensi et consequenter episcopos Caputaquenses ex Pwstanis ortos de quo dubitat Ughellus. Verum ad rem redeamus. 71 Audierat Gisulphus princeps Salernitanus inveniionem et translationem sacri corporis , eaque de causa nimium de tanti thesauri inveutione
, ,

atque in ecclesia sanctae Virginis Marise, in quaprsefatus episcopus praesnlatuni reg-ebat, cum omni reverentia dcposuerunt. Ex his verbis, si

ximecum iu

ipsius Rothildam potuisse faciie superesse usque ad annurn 954, quo omnia contigisse dicuntur, ma-

viduitateperdurans, idest,diu cidua

,

znMs. asseratur. Servus autem RothihLv, Ntephanus nomine dicitur cum impatientia et cum invocatione diaboli aquam petiisse accepiamque aquam ubi ebibisset, obsessusfuissea
.

dsemone.Res

confestim innotuit non solum RothitdcV, sedetiam Gisidpho principi, cunctisque proceribus et cpiscopo Salemitano, Servabatur
sacelto palaiii vinculis co?istrictus

energumenus in
,

gavisus, ait

Anonymus

in

Ms.
,

venerabilis vitaj

et

Joanuem abbatem aliosque honorabiles viros ad IVstanum direxit episcopum mandane, ut patrocnuum patrije Salcrnitamp adinventum sibi sub
0111,11

Dum
rat

omnes hortabatur ad preces pro

episcopus

co fundendas.

quam urbem

vero die venerabilis abbas, et qui cuni eo missisunt, ina>stimabih thesauro onusti revertuntur. Sed ante-

cel entate

transmitteret. Sequenti

monachus (corporis invenior,) qui ut jara dixiraus,demanu Pfcstani prasulis dentem sanctissimi Evang-elista3susceperat (nimirum dum eidem corpusradidit, ubi id affirmat auctor.
,

haec ag-erentur, ait auctor, Athanasius intere-

propius accederent, una cum Bernardo venerando praamle tota oivitas obviam
perg-it

prasfatm Botlyldae auribus intimavit, dicens Penes me habeo dentem apostoli et evangelistas Mattntm. H, c manu praisulis mittatur in benedictam
,

) Is accedens,

aquam,

aquam
nuente

videWs. Et h*ec dicens, Rothilda andeposcente, ut fieret, dentem prsesuli suis trad.dit manibus. Allata itaque aqua, idem prasul signum Crucis edidit, dentem in aquara misit. ablatoque dente, aquam illi, qui maligmo flpiritu vexabatur, obtulit comminanter, atque, ut biberet, imperavit. Qua sumpta, acriter vexari ccepit. Et quia iniquus hostis, sacro obsistente potu, per os exire non valuit, cum ing:enti fcetore per posteriora egressus est. Quapropter
et

bilia Dci

DIE VIGESIMA PiUMA SEPTEMBEIfl. quam dum sumpserit daamoniacus, miralernitano,

213

quiverbisnum. 65 datis de hisce vhenus se scripturum promisit,

VI. Corpus iterum inventura Salerni, etad novara ecclesiam translatura

:

varia Sancti beneficia.

omnes

Salvatori

Deo

pariter gratias retulere, qui

per Apostolum suum tale dig*natus est operari miraculum. Athanasius autem dentem, quem ad

Quamquam non satis novimus, quo tempore aut &^ cupus

opera corpus
S.

expellendum hostem malig-num dederat,

g*ere

recolli-

satagens, multis frustra effusis precibus, nequaquam valuit obtinere. Hactenus priora beneficia Salernitanis collata.
bracim Be-

fuent delatum, illud tamen ibidem anno 954 inventum, et Salernum opera Gisulphi principis et Bernardi episcopi Satemitani transtatum

Matthas in Lucaniam

i-"*J

A/rlt

'' " reaUati cutiatmm

fMt

scri-

Ms. subjungitur translatio braBeneventum, de quo tamen nihil reperio * neventum, ., apud Tr Viperam ahosque scnptores Beneventanos Quid causse sit, nequeo divinare, nisi forte, quod brachium istud non diu manserit Beneventi. Subjungam tamen, quse in Mss. reperio, quseque ex B iisdem etiam enarravit Marsilius cap. 10. Cum autem fama sig-nis miraculisque long-e lateque vulg-aretur, et Landulphus Beneventanus princeps audisset, Salernitanum populum beatissimi Matchii
,
.

Translatio

75 In utroque

ptores tcstanturtam antiqui, nimirum Anonymus Salermtanus, qui fere eodem vixisse tempore videtur, etLeo Ostiensis ut fidem iis negare nequeamus. Quam facile autem illius corporis memoria mtenre potuerit in Lucania, ubi depositum fuerat in ecclesia prope Pxstum, civitatem
t

bellicis

motibus prorsus dirutam, clare perspiciemus ex

iis,

qusesequenti secuto contigerunt in ipsa

civi-

tate Salernitana, ubi similiter

primo

fuit obli-

thzei

cans suos
quit,
nisse,

corpus, Christo donante, possidere, convomag^nates et sapientes, Scitote, ina

vione perditum, ac postea feticiter inventum.Baronius ad annum 10S0 ex conjectura verisimillima dicit, ob varia bellorum discrimina occultatum
fuisse, et, ut credidit, ex horninum memoria jam effluxerat; sed forte sotum ignotus eratlocus, ubi

Deo donatam salutem Salernitanis adveeosque corpus sanctissimi apostoli et evanMatthsei, ipso revelante, in Lucanise finibus

gelistfle

repertum,

cum hjmnis

et

laudibus intra urbis

si

Hoc autem nonraro contigitde quoque Sanctorum corporibus, qiuv timore nimio, ne auferrentur a quoquam, <?eposita fuerant loco paucis cognito, et sic aut multo tempore
fuerat depositum.
aliis

suae moenia collocasse.

Unde,

placet, Salerni-

tanum principem atque pontificem pariter obsecrando mandemus, ut ad tutelam nostrae quoque civitatis ex eodem sanctissimo corpore partem aliquam larg-iri dig-nentur. Illis autem principis dicta probantibus, missi sunt protinus illustres viri
ferentes.

etiamnum latent. Certum quoque est, tempore S. Gregorii Papse VII inventum fuisse Salerni corpus S. Matthsei, etsecundum hancesse inventionem sacri illatuerunt aut
78

Saiet,,.,

t&

r"

mven-

lum

liusthesauri inregno Neapolitano,

cap. 9

licet

Marsilius

secundam inventionem cumprima confunsecundee nidlibi assigna-

Salernum, majrni muneris preces humillimas deQuos princeps et pontifex benigme suscipientes, atque eorum petitionibus annuentes, bra-

dat

Annum inventionis

tuminvenio.Atcumtemporibus Gregorii VII, Alphani archiepiscopi Saternitani, et Salernum tenente Roberto Guiscardo, facta sit ilta inventio, ut COlligitur ex litteris Gregorii ad Alphomun vaox recitandis, nonpotest longe abesse ab anno 1080, quo refertur a Baronio. Nam anno 1077 Salernum a Roberto Guiscardo occupatumcj-islinntl M/>ratoriusin Annalibus Italiasadannum 1077- Aliiad 1075 aut 1070 illiiis civitatis expugnationem rcfe- p runt. Obiit autem laudatus Robcrtus anno 1085, uti et Gregorius VII, imo et Alphanus archiepiscopus secundum Ughellum. Inventio igitur certo
contigit inter

chium
pto,

illis

sacri corporis

summa cum

reverentia

tradunt, suis

concivibus deferendum.

Quo

acce-

plurimum gratulantes, immensasque Deo atque Apostolo Christi gTatias referentes, incomparabilique dono tripudiantes, Beneventum con-

gradu regressi sunt. Sed antequam urbis moenibus applicuissent, idem princeps et episcopus, qui tunc eidem civitati praeerant, cura omni populo utriusque sexus et astatis eis obviam exierunt, atque cum hymnis et laudibus sacri corporis bracito

chium honorabiliter
n cujus ud>entu bene-

transtuleruut, atque intraur-

annum
cum

1075 et 1085, ideoque, ut mi~

bis moenia reverenter collocarunt.

nimum, centum
nulla ratione

et viginti
illa

ftctumcupivo prxst vrxstt-

tum

dicitw

quod accepisse asser { ur Laudulphus cognomento Gnecus, qui Bene" v fo carcere erat reclusus, etmanibus pedibusque vinctus. Dum enim audiebat sonitas festi76 His additur beneficium,
'
t

annis post primam, ut confundivaleat. Recte igidistinguit

et

turambas inventiones in Compendio de Vita

Gaspar Musca
S.

translationibus

Matdicta
tem ff<

thseie^ in Archiepiscopis Salernitanis.

ob allatum S. Matthsei brachium, eidem Sancto se commendavit, et mox omnia vincula sua dirupta vidit, mirantibus cunctis, qui aderant. Cumque hoc principi fuisset relatum, inquit auctor , eum ocius de carcere educi mandavit, atque ante suum conspectum advos, intelligebatque eos edi

79 Epistola S. Gregorii VII, ex

quajam

apud Baronium ad annum Hhi re- ^J* ** citatur hoc modo Greg-orius episcopus servus servorum Dei fratri et coepiscopo Salernitano Alcolliguntur,
:

phano salutem

et Apostolic-am benedictionem. Di-

duci
stira

quem placitis correptura verbis suo confehonori restituit, pristinamque illi gratiam

vinze pietatis respectui gratias ing-entes referimus, cujus diynatio thesaurum mag-num totique mundo

redonavit. Hactenus auctor anonymus, qui verisimiliter floruit seculo x, cum nihit tradat de iis,

profuturum nostris temporibus misericorditer revclavit. Non immerito tuae quoque dilectioni gratulamur,

qme

tantse lsetitia? cielitus revera ostensae

qucV sequenti seculo facta videbimus ; imo vehementer suspicor, nonalium esseab Anonymo Sa-

participes nos efficere sollicite procuravit. Credimus siquidem et incuntanter asserimus, et tanti

corporis

11-

UT10KI.
J. s.

corpons invent one

tT-.*m TsS
1

stolos

circa

: SSCanum Jenusqu^ iirum omnium hoc tempore, quam

multumque

Sancfcs

MATTU.KO APOSTOLO ET KVANG. nitanx, qu* ejusest metropolis admare Tyrrhe- D Matn solum ipsum beatum nonjMUim xp^ nwm et sinum Salernilanum sita. Tum templum tate d+ cadestibus jam dicium, quod metropolitanumest, om bus ipsisque onmo 4

DK

S.

^
studia
aliis,

BMpa

a.f

lcmgitudinis

panim
,t,

nonaginta

iatitudinis vero tri^inta, et just*

dem
81

altitudims.

multo propensiora

esse uberantiora. Si

Cryptam templi subterraneam,

est

randa

nos patrocinia enim cssteris temporibus Sanctorum potissimum spetunc pia non deserunt; certissime eorum sunt eorum auxilia, cum sanctissima
rediviva divino nutu manife

situm
d<?

corpus

S. Matthsei,

in qua depoue deposimiliter describit, et urow&aJ.

toto

Sed corpor*? t&t sewato tta loquitur pag. 80 ipsa crypta venerabilius, et ex orbe quod est in Christianos homines allicit; quiescit ibidem
:

"V-

tlm

ffi.lST^^^ m
nusque redundare credendum

o2

aspectus intuitum nd s cernitur, spes jam tenetur ita enS a tunc erga devotos renovari, ube;

est.

Unde etiam

mag-nis turbi sancta universalis Eoclesia, dudum variisque procellis impulsa, clamorem suum nibus dubitet, sed ad quieti a Domino exauditum non oculos e vicino intenlittoris securitatem alacres

sanctissimum et elorississ mum Matthau apostoli collocatum et evanselist* corpus rehffiossime med crypta spatmm, siquidem quadratnm est in quod lapidei cancellatique panetes bicubitales am biunt ad ulnas ex omni latere duodecim, quo veluti septo altare cingitur vetustissimum, sub quo thesaurus ille repositus est, ita ut locus ipse per
s

ferreos cancellos

commode

videri

possit

Tanta

juxta condens, beati Matthaei apostoli praesidium quoniam jam nunc non dubie agit in
templetur;
portu, cui

suam prsesentiam ostendit Gubernator antiquus. Quapropter de tanti thesauri revelatione tua fraternitas exultet in Domino, et beatissimas reliquias debitae venerationis obsequiis dignis amplectens,

fuitautem olim et est hodie quoque celebritas loci hujus, ut non Salernitani modo, sed omnium circumquaque provinciarum incolae assidue concurimmo vero et remotissima3 quoque g-entes rant
:

gloriosum ducem Robertum, ipsiusque

nobilissimam conjugem hortetur et moneat, quatenus tam insigni Patrono, qui se eisdemonstrare dig-natus est, reverentiam et honorem decenter
exhibentes, ipsius g-ratiam et auxilium sibi suisque promereri nisibus summae devotionis contendant. Dat. RomEe xin Kal. Octob. Hactenus Gregorius, cujus Epistolaprocul dubio data est,post-

ex Europa tota frequenter confluant, et tam ing-entem visurae beatitudinem, et a Deo Domino ex hujus Apostoli meritis petituras divitias, honorem, vitse diuturnitatem, optatam denique felioitatem iu hoc saeculo, et (prsecipue quidem , si sapiunt, gratiam Deo bene serviendi, obiinen
dique) gioriam in futuro perpetuam. Auget cum admiratione pietatem liquor pretiosus et sanctus (manna vulg-o dicitur) qui ex beatissimo corpore

manat, ad mala omnia propellanda antidotus

sentissima,

prae-

quam paceminierat cum Roberto Guiscardo,quod

factum
est

quemadmodum

frequens

docuit

ex-

anno

1078, ut ostendi

ad

xvi Septem-

perientia plurium sasculorum. Haec de sacri corporis novissima translatione sufficiant, inquit au-

bris in B. Victore III 8;

cum honoriftcam de faciat mentionem. Rursum scripta certo Roberto est epistola Gregorii, antequam Roma anno 1084
discederet, et verisimiliter ante

berto S. Matthaei ecclesiam, de

conditam a Roqua mox agam, ut

:

ad miracula qusedam exponenda. At nonnulla ex illis jam exposui, alia qusedam ad alios potius Sanctos, quam ad S. Matthaeum spectare videntur. Quapropter ea tantum huc
ctor, qui transit

necesse

sit, tam inventionem, quam scriptionem EpistoUe Gregorii figere circa annum 1080 hoc enim ipso anno contigerit, aut uno alterove anno

traduco breviter, quatenus S. Matthaei patrocinio prudenter adscribi possunt 82 Mitto igitur, quae cap. xi refert Marsilius NomuUa
de translatis ad ecclesiam S. Matthsei corporibus SS. Fortunati, Caii et Anthes martyrum neque enim spectant ad S. Matthaeum, et de dictis martyribus apud nos actum est ad xxvm Augusti, ubi translatio illa accuratius est exposita. Quod subjungit de pia anu, cui nomen erat Polisena. ne:

citius aut serius.

tramlatumquc ad no-

vam

basili-

cam a duce
Hoberto COnstructam,

templo post expuin Chronico Casinensi lib. 3 cap. 45 leguntur sequentia Civitate autem potita, Kobbertus ecclesiam sancti apostoli et evang-elistae Matthaei inibi construi jussit, in quam etiam sacrum ejusdem Apostoli corpus summa cum veneratione locavit, os integrum brachii ejus, argentea theca reconditum ad suam filiorumque tutelam reservans. De hujus ecclesisc construciione illustrissimus Marsilius cap. 9 pag. 71 ista scribit Regnante igitur Roberto Guiscardo , ac sedente Gregorio VII, trig:inta circiter anni ab inventione transierant (imo centum et circiter virginti quinque ab inventione illa, de qua loquitur, in partibus Lucanise) magmificentissimum templum divo
80
S. Matthaei
: :

De constructo gnatum Salernum

quit certo attribui beneficio S. Matthaei. Ve?*ba

tamen pleraque auctoris huc transfero. Frequentabat

illa
S.

diligentissime, utpluribus refert, eccle-

siam

Matthaei, quotidie accedens

ut,

ad sacrum Ofsolemni quo-

ficium.

gloriosum Apostolum salutaret, etlustrali seseaquaperfunderet, guttse omnes, queecumque pallium atque linteolostetigerant, in aurumpurissimumverterentur, quod et populus universus magna cum admiratione

Pactum fuit, inquit, dam die templum ingressa,

cum

toto corde

in

Apostolo construitur sere ipsius Roberti peculiari, quo per novam veluti translationem sacrae reli-

perspexit,

et

familiae

nomen

ex accidenti

quiae

demum

repositse sunt, et hodie

quoque

reli-

giosissime asservantur, et singulis quibusque annis

pridie

Nonas Maji festum

ipsius divinse

transla-

que de Aurofino dicitur, prout per patrum traditiones ad hanc usque diem fama perrexit. Verum non apparet mihi factum istud ex sola traditione satis certum, nedum certo attribuendum
indidit,
S. Matthaeo.

tionis solemniter celebratur,

quo clerus universus,

Ex

abbates, et comprovinciales episcopi

venire ac primis Vesperis nec
pontificalibus

traditione sola etiam fortasse

omnes conproposita

scripsit Marsilius,

quod subjungit de Salerno

non Missae solemni

,

divinitus defenso contra

induti

interesse

certa

paena tenentur. Quod et sine intermissione bactenus diligentissime servatum est, et assidue
servatur. Post hasc laudatus auctor pergit ad descriptionemregionisPicentinorum,eturbisSaler-

Ferdinandum Sanseverinum principem Saternitanum. Factum tamen

frater,

brevitersubjicio. Valdemontius Lotharingia^ reguli inquit, facili negotio occupaverat Saler-

Italiae

num, utpiuribusnarrat Muratorius in Annalibus ad annum 157 Ferdinandus princeps, re

'.

intetiecta,

inteltecta, confestim

ad civttatem recuperandam

DIE VIGESIMA PRIMA 9EFTEMBEI8 lurmam colligit mililarem simo

et cives

215
et crederet

apostolo Matthaso;

iantuin abfuit, inquit auctor, ut voti compos cxisteret, ut et confestim repulsus fuerit, et plurimos ex suis militibus unius

puniendos.

veram illam
i
I

Nec vero tam

praastiterunt
,

horse spatio desideraverit. felicem fortemque operam oppidani qui et paucissimi inermes erant

Crucis esse portionem, in qua Salvator Jemu pro humana gente pependit fecisse ae paulo ante, quidquid vir ille sanctus monuerat,
:

mum

ef

EUctfJSi-

Matthaeum

exorasse

ut

fidci

suae

prote-

sed stetere magmo quidem numero in hostium conspectu pro civibus galeati thoracatique milites caelestis exercitus sub quatuor ductoribus eximiis, quos fuisse g-loriosissimum Matthseum et tres
lares Sanctos

stationem Christo Domino dignaretur offerre, ac statim loquendi vim amissam recuperasse.

omma

Ifaec

fusius Ipae perque multos gemitue exposuit- rogavitquepraesulem,

rei

palam ut miraculum istud

tute-

mirahilia

et Socios) haud sane populare fuerit spectaculum, et princeps ipse singulique milites id ipsum, pacatis postea rebus, praedicaverint. Hactenus auctor, qui eodemseculo scripsit, rebus tamen gestis non adfuit, utpote necdum natus. 83 Subjungit aliud factum, quod ait contigisse circa idem fere tempus. Pauca nobis de illo sufficient. Fur sacrilegus locum sepulcri S. Matthfei

(Fortunatum

dubium

fuitj

cum

doramenlia juesit hoc diligenter comprehendi quod tum ipaiua Bernardini jurejurando, tum canonicorum omnium, qui praesentes fuerant, solemni fuerant attestatione firmata.
:

curaret in acta referri ad perpetuam riam. Quamobrem publicis

memo-

si

85 Post haecpergit auctor divinitus contra classem

Comprehensus ille fuit alia de causa, eaque occasione istud quoque crimen ultro conexpilavit.

accidit, ipso lerni degente. Secundum Annales Muratorii res factaest anno 1544. Audiamus Marsilium, rescis-

Hoc

ad beneficium defen- q** 8. Uai Turcarum Salemi. tMpatrod saltem vivente, sed necdum Sa- "*

sis

tempore
liae

fessus. Et post dies aliquot, inquit, tanto est fcedere (fcetore, opinor) ac mcerore correptus, ut contracta propriae carnis corruptio in pediculos fuerit

tamen adjunctis aliquot non necessariis Quo Carolus V Komanorum imperator,

: .
.

et Eranciscus I

Gallorum rex dc totius

,

fere Ita-

paulatim conversa, quorum tanta epullulabat

impetravit Gallus a Solymano Turcarum principe classem validam et

prasfecto, ut
eaesarese factionis erant, ve-

primatu

contendebant

vis,

numerosam, Hariadeno Barbarussa

maritimas ora?, quae
xaret atque diriperet.

ut non modo tunicas ejus omnes impleret, sed totum plane corpus passim eroderet. Quamobrem
fcedissimis divini
illis

Factum hoc anno

1513. At,

vermibus

celeriter putruit, et justa

cum

Numinis ira (quemadmodum ipse palam omnibus fatebatur) eo ipso morbo misenin evomuit animam. ln pauca similiter contraham quod anno 1521 et 1525 contigisse auctor affirmat. Bernardinus quidam e Naccarellorum familia dum feria sexta in Parasceve _pnom annierat in eccle,
,

sequenti anno Franciscus I terribilem illam classem, qum nihilutilitatis attulerat, melioriconsilio remitteret;

vitates
vit,

Barbarossaintransituvariascimaritimas et insulas partim frustra tentapartim cepit et deripuit, ut pluribus ecoponit

Salernum similiter invadere voluit. Plane ubi in ejus conspectum devenit, inquit Marsilius,
auctor.

sia S. Matthaei, dubitabat de particula sacro-sanctcV Crucis, venerationi proposita, et impia haec

verba protulit Ehu! quid si Christi crux mons ipse Vesuvius fuisset? His dictis, statim obmutuit, mutusque mansit usque ad eumdem diem sequentis anni; licet de peccato suo multum doleret. Pridie illius diei, cum ad ecclesiampergeret, monetur a
:

armorum fulgore et aspectus feritate terribilis, civibus cunctis catenas et compedes, urbi autem barbaram vastationem denuntiabat. Quocirca ad trucem tympanoruni sonitum et minaces tibiarum modulos, usque adeo populus universus expavit, ut demigrantes incolai animo consternato, et sum-

ma cum

trepidatione fere

omnes ad montana con-

mendico S. Geminiani episcopi Mutinensis opem implorare. Quando autem postridie in ecctesia
S. Matthsei divino servitio intererat, proferente episcopo verba illa, Ecce lignum crucis, ait auctor,

fugerent. Fervebat

jestas sub septiKalendas Quinctilcs, et tanta erat csli marisque tranquillitas, ut immobile plane videretur pelagus Barbarussa autem prfedensa navigiorum

tum maxirae

mum
acie

Bernardinus
3 Ecce

qui surama

devotione

prociderat
:

jam jam accedens, tormentis

in fronte collo-

divino Spiritu lig-num

agitante
Crucis
,

clamavit voce mag-na

casteraque

verba sing-ula

deinceps explicuit, quas per antistitem dicta sunt, mortuus cecidit. Tunc vero quia notus civibus erat, et nemo ig-norabatj.illum antea loqui non potuisse, acclamavit populus universus.
et statim veluti

pronuntiavit, ut milites descensionem facerent, et prsedae atque incendiis incumberent cum j ecce tempestas turbulentissima repeute exoritur,
catis,
:

et veluti prodiguoso ac horribili terrae

motu mare
:

concutitur inter
sitata prceterea

Amalphiam atque

Salernuni

inu-

diversorum ventorum coujuratioue

intumuit, ut imraensisflu-

Miraculura! miraculum! Et tametsi per id tempus nullus sit in ecclesiis campanarum usus, sed ex veteri Ecclesiee ritu lig-neis iustrumentis soleat strepitus excitari lugubris,

usque adeo

commotum

ctibus jactata classis in Iittus adig*eretur, navesque

oranes nutantibus malis, atque inter se proris adversis ac puppibusconcurrentes, ing^enti calamitate
collisae

quamdiu jacuit in sepuicro Salvator, pro miraculi tamen hujus novitate, omnes

ac ditfractse

luctuoso

naufragio merg-e-

bene/ict

campanaeconfestim pulsatas sunt, caeteraque instrumenta omnia, quse habentur in ecclesiis ad psallendum. g4 Interim ad se reversus Bernardinus palam fecit omnibus quod hactenus agitaverat corde tantum, nempe ante annum ea ipsa die impium se iufidelemque fuisse, quod sacratissimae Crucis particulam adulterinam et commentitiam crediderit ; ideoque loquendi facultate merito privatum nunc vero praecedenti illa nocte secum in fuisse somniis locutum fuisse beatum Geminianum Mutinensem, monuisseque, ut eadem ipsa hora, quae
, :

rentur.

86 Accessit quoque miraculo visus in cielo se- adtenpta nex summse proceritatis, ipsaque prolixae barbas spe- /usnmf,

ctanda canitie conspicuus, qui videbatur illam excitare procellam, et pro sua quasi civitate pug-nasunt etiam validissimae promptissimorum militum et civium cohortes, fulgentibus per rauri coronam g-aleis atque thoracibus, urbem perpetua
re
:

visae

quasi statioue defendere. Unde coustat, imraauem illum barbarum ea die contremuisse, et paucissimis triremibus, qua? vix evaserunt incolumes, ultra Palinurum , invalescentibus veutis , raptum
fuisse. Castera navigia cujuscumque g-eneris vel plane quassata sensim absorpta sunt, vel fatali in 82 litore

tunc anno recurrente jam jam appetebat, eodem loco suum deploraret peccatum coram gloriosis-

Septembris Tomus VI.

M.6
JhlCTOfll

pnedaque Utore desederunt,

et nefas

J.S.

collegcra bnrbnrux undecumque

igitur

^*

DE

MATTBLEO APOSTOLO KT KVANG.

*"~
ad Sa

Andreifi apostolorum hic bus et meritis Matthsi et plagam defendeAmalphitanam, ille Salernitanam Salernitanus populus sequenti die
:

imminentem ffem tem feMax. humane3 vires, sed Deus Opt li,i eventu, non preoiid Salermtam tulerunt avertisset,acceptum

o^ita.Cum

1162, atque D Annalibus Italur refertur ad annum Scriptorum ItaHomualdo tom. 7 ita exponitur a ISiciluerex, cognomento col. 205. Quilielmus Um compressosrebetlionismotusinregno Malus post tota, (cumexeret sic recuperata terra

Neapolitano, cratSalercttaJSaleraumvenit. Bt quiaindigrnatus noluit, scd juxta eam intrare nitanis civibus, urbem Coepitautem a civibus mag-nam pccutentoriafixit.

deinceps quotanms Deo ingentes gratiaa egit et qma et die miraculi memoria renovatur, ea ipsa
:

rat

Quamobrem

proprium ob

clioro id Officium celebratur in

majoris

solemni processione diecclesirc, et per eivitatem Divaeque altcrnis precibus Divi scurritur, in qua conet sacrum Missas solemne

plurimum md.gna us, possent, inventa occasione comminatus alile, quosdam ex eis suspendi feoit, solverent, urbem destruequod, nisi pecuniam cito apostolus Matthasus, qui Salerret

niam

petere.

Quam quum

illi

statim solvere non

Beatus autem

nitanaa civitati a

Dco patronus datus

est et defensor,

HactcnusMarsiliusannis arciter tnginta multiprocul quinquepost rem peractam, quando Salernitani, qui factum illud videdubio vivebant omnibuspoterantjudicare. rant, et de adjunctis bremus referunt Musca, qui Marsilio conEadem pag. 56, vixit in Archiepiscopis Salernitanis
ficitur.
,

omnes

propitiantur,

non renquit. civitatem suam iu tanto discrimine quod multa in eo esset proposito, Nam quum rex quum tanta mala Salernitanis inferret, media die, aere nubcs appareret, esset serenitas, quod nulla in validus cum ingenti subito a Septemtrione ventus erupit, qui totius excrpluvia et turbo impetuosus reg-ium citustentoriauniversa dejecit, ettentorium
a loco, in quo fixum fucrat, pene impulitetcommovit, quod reg-em dormicntem
in eminenti

Mazza

UghelSalernitanis in Nilus tom. 7 in Archiepiscopis Salernitanx eccolao Rodulpko, qui tunc prxerat
in Historia Salernitana cap.
6, et

positum

sic

B
et

clesicV.

Redeo ad Marsilium.
reticere, inquit,

prostravit.Experg-efactusrex, et tanta auxilium attonitus, coepit fugrere, et Apostoli

cepit.

mundatione mvose re-

a Marst-

87 Novissime placct illud non ante quod nobis ipsis in hac ecclesia sedentibus enim ab eo die, quo bicnnium contigit. Tametsi

care,etvixinquodam parvo tentorio fugiens

90 Et licet rex animi sui
,

contaminatus, ubi locus ille fuit per sacrilegium gloriosissimus Apostolus jacet, divinus liquor perexiguussemperemerserit, adeo ut vix multorum

timorem super hoc facto magnates tamen curiiE et viri prudissimularet virtute dentes manifeste noverunt, hoc miraculum in hoc faApostolica perpetratum. Apostolos enim
cto et
suluit,

relala,

dierum spatio modica potuerit ejusdem quantitas hauriri; advenieutibus tamen illustribus ex Sarmatia viris Georgio Kadziroil, episcopatus Wilnensis coadjutore, et Alberto Eadziroil fratre, et duce in
Olica, ac devote petentibus, ut et loci vivendi et mauuse ipsius in patriam deferendse copiam facere-

commisso

sibi

populo

et

regi manifeste con-

dum et commissum sibi

populum a periculo

regem, ne propositum malum perficeret, impedivit. Rex ergo, quod factum fuerat, secum recogitans, et indignationem Apostolicam pertimealiquanscens, quum se moraturum circa Salernum
eruit, et

mus,libenter utvumque concessimus

ipsam, quae pridie arida pene fuerat, * adeo repletam udantemque * reperimus, ut liberaf. andonicmquc liter principibus ipsis viris eorumque comitibus po-

lagenamque sacro humore

:

tulum disposuisset, mutato proposito, altera die galeas (id est triremes) intravit, et festinanter in Si-

ciliam rediit.

Hugo Falcandus, qui eodem etiam

tucrimusipsam distribuere.
pullas

Immo

vero etduas amP.

eodem

liquore plenas ad

Gregorium XIII

seculo scripsit, in Historia Sicula, ibidem post Romualdi Chronicon edita, de facto prodigioso plane consentit; sed causam prodigii attribuit

curavimus, quasei gratissimas extitisse per litteras accepimus. Tantce igitur rei novitatem valde admirati sumus; et veriti, ne beatissimus

M.

deferri

morti alicujus innoxii Salemitani, qui regisjussu cum aliis fuerat suspensus. De turbine hanc,
utcredit,
ol?

causam exorto, italoquiturcol. 299;

esset aer, ut

C
archltpUco-

Apostolus huic populo ob scelera multa suceenseat, precari numquam desistimus illum , ut civitatem istam civesque omnes dignetur pro sua consueta bonitate protegcre.

Cum

enim adeo serenus

nullum prorsus

in eo nubis vestigium appareret, tanta rcpente tem-

pestas exorta est, tonitrua,

coruscationes, et im-

8S Tandem et illud placet inter miracula recensere, quod ex universa provincia freqnentis-

brium inundatio subsecuta, utper totum exercitum instar rapidissimi torrentis aqua decurreret, et tam
ipsius regis,

quam

caeterorum

omnium

tentoria, pa-

sime afferuutur homines utriusque sexus, qui malis spiritibus acerrime divexantur et eos omnes
:

xillis avulsis ruptisque funibus, procella subverte-

ret

aute ipsum D. Matthaei

altare constitutos sacer-

ror invasit, ut,

tautusque regem et universum exercitum terrerum omnium jacturaposthabita,

dos unus imposita

manu

Hberat.

Quod

sane,

ta-

metsi ab ipso translationis iuitio factitatum assidue fuit; quia tamen ad h?ec usque tempora perseverat
:

cogerentur de salute propria dcsperare. Hoc ille, ut dixi, evenisse putat ob csedem civis innocentis,

et nobis

etiam videntibus quandoque pera-

ctum
tio.

est,

non

fuit ullaratione

pr&tereundum

silen-

S.

ultimis verbis colligo, multa Matthsei beneficia scriptis consignata non fuis-

Ita auctor.

Ex

Romualdus ad conservationem urbis et plurium innoceniium a damnis inferendis. Occidta Dei consilia neuter scire potuit; at mihi conjectura Romualdi prscferenda videtur, quia terribilis ille turbo eum revera effectum produxit, ut nidlum
prseterea

se

neque enim energumenorum liberationes

in-

damnum

Saternitanis

sit

illatum

sed

venio scriptas.
etaiii*

nis prasstitum refertur

Sancti beneficium Salernitaa Romualdo II archiepiscopo Salernitano, qui omnia prcesens viderepotuit, cuw patria fuerit Salernitanus, et secundum
89
iltis

Ex

vitam occiso non reddidit.

unum

Ughelli chronotaxim jam patruv suse prxesset ar-

G)
VII.

chiepiscopus,

quando res peracta

est,

aut qua-

drienniopostarchiepiscopus fueritfactus ex chronotaxi Gasparis Musca. Factum a Muratorio in

DIE VIGESIMA PJUMA SEPTEMBIUS.

secum Robbertus dux
detulisset in

217
expeditione
ArxT'/t
i. 8.

quam

S VII. Reliquise variis locis servatse

:

contra Alexiurn

demum

imperatorem habnerat, ac capellanis suis ad mortem reliquerat, ipsi-

loca aliquotsacra S. Matthseo

que postmodum in die obitus sui sibi dimiserant; abbas monere illosattentiuscoepit, ut tanta pignora
Casinensi coenobio conferrent. 93 Illi autem ocius se haec adimplere fatentur,
si iratutatum ad foca Xn'a, et&e-

dicata.
Mat-

abbas
et

illos

quacumquc hora ad conversionem

ve-

Brachium dem Sunin tacru-

Restant
thaei,

nonnulla dicenda de reliquiis

S.

cti

rlo Salemi-

tano

quse a reliquo corpore separatse servantur.Mazzaquidem in Historia Salernitana cap. 6 dicitj S. Matthsei apostoli corpus integrum, excepto
dente ac brachio, servari in altari eidem dicato,

nire vellent, absque aliquo pretio illos in hoc momum nasterio reciperet. Quod cum abbas libentissime se num. impleturum spopondisset, illi confestim sanctas reli-

Cati-

quias ad hunc locum ferendas eidem abbati contradunt. Suscipiensigituridem abbas sanctasreliquias,

de quo egi num. 81. At itlud certiori testimonio sive ossium inspectione probatum vetlem,
et certe

diuque deosculans, per hujus nostrae CongTegationis Tratres ad hoc monasterium transmittere
studuit. A.d cujus

tam
}

stricte

sumendum non
.

est,

ut creden-

adventum omnes, qui hanc terram

ingenti devotione etgaudio, ob-

dumsit

nihil reliquiarum S. Matthaei adalia quo-

inhabitabant,

cum

que loca pervenisse Interim laudatus auctor testatur, dentem unum ct brachium Sancti in superiori sacrario ejusdem ecclesise conservari. De utroque etiam loquitur Marsilius cap. 9 pag. 79, ubi exponit servata in sacrario, atque dentem illum positum esse in cruce argentea variis reliquiis ditata.

viam processerunt. Saue cum

haec ad hujus nostrse Congregationis notitiam pervenissent, inaestimabili cxultatione repleti, ac solempnibus vestimentis induti, cum lampadibus et thimiamatibus usque ad portam veterem exierunt, ac terree prostrati san-

In dextra (parte Crucis) gloriosissimi Matthaei dens

alius,

de quo et nbs, inquit, supra locuti sumus. Insinuat igitur, esse illum ipsum dentem, qui concessus fuerat Athanasio monacho corporis inventori, ut dictum num. 74; quique eidem ablatus

ctumEvangelistam adoraverunt: surgentesque cum maxima reverentia deosculaverunt, et cum ymnis et laudibus illud iu monasterium introducentes,
atque in arg*entea capsa, turrium instar aptata, san-

ctum brachium recludentes,

in

argentea trabe ante

beati Benedicti altarium suspcnderunt,

nicse Incarnationis millesimo

anno Domi-

deinde est, quemadmodum expositum estnum. 74. De brachio taudatus Marsilius ita loquitur Est et D. Matthaei hrachium illud, quod Beneventanus
:

centesimo vig-esimo

secundo. In Annotatis Angeli

ditur,

deNuce editoris adIti-

brachium

illud

modo

servari, in theca arredi-

a Gisulpho precibus impetraargento concluditur, ex cancelverat et quamvis lis tamen carnis et ossium aspectus intuentibus patet. Hsec Marsilius, non explicans, qua occasione

quondam princeps
:

gentea, hrachii forma. Papebrochius noster in

nerario Ms.,

quodamora Romana usquead

brachium, quod secido x Beneventum translatum

asseritur, postea relatum fuerit Salernum
.

in Belgium conscripsit, pag. 100 inter rcliquias, quas vidit in sacrario Casinensi, illud os brachii S. Matthoei recenset.

tum

Verum

94

Roma

in variis ecclesiis -reliquias nonnullas

Ecctrsia S.

sicut corpus S. Januarii seculo ix translatum fuit Neapoli Beneventum, indeque rursum alio delatum, demumque Neapolim relatum, tali aut si-

S. Matthaei exhibet. Inter numerosas autem Urbis mr ecclesias una est S. Matthaeo dicata, qiuv cognomi-

Matthxi Ro

natur in Merulana, pro

in Mariana,

quia propin-

modo brachium S. Matthaei Salernum redire potuit. Certe illud modo Salemi esse, uti et dentem, etiam asserit Musca in Compendiojam laumili
dato.
aliudosbra
chii,
sibi

qua esttropa:isMarii,ut varii scriptores assemnt. Martinellus in Royna sacrapag. 257 agit de hac
S. Matthasi ecclesia in

Merulana, alias Mariana,

quod

servave-

rat Roberlus

autem illud ipsum sit brachium, qnod x Beneventi videtur et alterum brachium a reliquo corpore separatum fuisse seculo
92 Si
fuit seculo
;

Guiscardus,

xi.

Quippe Robertus Guiscardusex invento corpore integrum os brachii pro se retinuit, ut vidimus num. 80. Deilloossein Chronico Casinensi lib. 3 cap. 57, relataRobertimorte, hsec leguntur Hic interea (Robertus) ad diem obitus sui brachium
:

Montium, eundo a Basilica S. Marke Majoris ad Lateranum. Annexum habet monasterium, et, ut taudatus auctor observat, olim erat Fratrum, qui appellantur Cruciferi, nunc est sub curaPratrumS. Augustini, nimirum Hybernorum, ut add.it auctor recentissimus. Observantprxterea
in regione

auctores, ecclesiam itlam recenseri inter titulos Cardinatitios, etquidem inter antiquiores, utplerique addunt. Nonnidti etiam asscrunt, constru-

sancti apostoli et evang-elistse Matthaei capellanis suis, filio suo Salerni reportandum, atque redden-

dum

reliquit.

Sed

illi

substantia paupcres, ac fide

pauperiores, thecam arg-enteam, in qua sanctum brachium erat reconditura, inter se dividunt, indeque Jerusolimam perg-entes, sanctas reliquias us-

ctamfuisse circaannumG00,quod non lubet examinare. Hoc certius est, dedicatam fuisse a Paschale II, sive idfactum fuerit post constructionem pri7nam,sivepost instaurationem. Etenim laudatus
Martineltus longam recitat inscriptionem, qua
consecratio
illa

asseritur in

que ad diem obitus sui apud se retinuere

celatas.

mine Domini nostri Jesu

Christi.

hunc modum In noAmen. Anno Incar:

venientes, supradictas reliquias, insciis sociis, pueris suis contradunt, qui qualiter sanctum brachium temporibus Girardi abbatis ad

Ad mortem autem

nationis Dominieae mcx,

Indictione

m,

Feria vi

hunc locum

detulerint, loco suo scribemus. Deinde 4 cap. 73 laudatus auctor hsec scribit Hic lib. interea abbas (Casinensis, Girardus) cum apud Beneventum in Apostolici servitio permaneret, et
:

quartae Dominicae in Quadragesima, die IucarnaD. Pationis ejusdem D. N. Jesu Christi, pontificatus notx concordant schalis Papse II anno xi (omnes

anno 1110) dedicata in honorcm Dei, B.

beati apostoli et

est venerabilis haec ecclesia Mariie semper Virginis, et

evangelistaa Mattha-i,

cum qua-

certo certius

stse Matthsei in dicisset, ad se

brachium sancti apostoli et evangelieadem civitate reconditum esse di-

jam
vel

dicti

brachii custodes convo-

tuor altaribus, qua est a prtefato domino, et vencrabilissimo Pontifice Paschali II Papa. In majori siquidem ai-

sunt in ea.

Qu;c consecratio

facta

cans,

qualiter,

quo

ordine

ejusdem sancti

tari

celebravit idem D.
Matthsei.

Papa Missam
vero
ejus

in

honorem
se-

Apostoli brachium habuisscnt, percontari studioqualiter illud sissime coepit. Qui dum retulissent,

B.

Coadjutores

fueruut

ptem

vidclicet Eayucrius dc Ostia, Kiccardus de

Portu

21S
ii-cioni

PE

S.

MATTILEO APOSTOLO ET EVANG.

Ptura de
illa ecclesia

I.S.

Tiburc, Julianus de Ferentino, Portu, Petrus de Antonxus Alba, Petrus de Tuseulano, Inutatui de A. E. Cardmaliomnibus S. de vmelia. pnesentibus diaconibus, neo non mnumera bns presbyteris et multitudine. et populi Itomani
cleri

diligenter ibidem observata

D
ulia tocaeidOfll

videri possunt.

ejusque

rcli-

quix ibidetn
iii

variis lo-

a prrefato 95 In majori autem altari, consecrato astiterunt, praefati episcopi D. Papa, eui etiam et primo de ligmo rcliquise conlocatae
fiierunt hee
:

autem in Opuscido de Ecclesiis quodpriori addidit, duo assignat moTorcellanis, Primum nasteria monialiumS. Matthieo sacrata. Majurbio Ordinis de est monasterium S. Matthasi conCisterciensis, quod antea in atia insulafuerat in Constantiaco, indeque de structum, videlicet
97 Cornelius

sacra

cl

rtliifuix

italia ci Sirilia.

brachium sancti Matthasi, de lapide uniChristi etc... Et ego Paschalis Papa sepulcri
sanctc-e Crucis,

versalis Eeclesia?

cum

praefatis episcopis

has San-

ctorum titulo ln meis attrcctavi, ct recondidi cum antiquo sub altari majori. Addit indulgentias arca marmorea
consecrationis visitantibus ecclesiam illam a die xxxMartiiusque ad Octavam Pentecostes; etin festo
S.
S.

reliquias oculis propriis vidi,

manibusque

consensuepiscopi Torcellaniin Majurbium insupart. i iltamfuit translatum, ut tate exponitur Prima fundatio lius Opusculi pag. 299 et seqq. notaturfacta anno 1218 in Constantiaco^a^. 316;

sedante finem ejusdem secuti monasterium suum adinsidaniMajurbiumtranstuleruntmoniales.Alterum est monasterium monialium Ordinis S. Benedictiin insula Muriana ejusdem dioecesis TorcettancV,utexponitCornetius part. lapag. 201. Fundatio pag. 204 notatur facta

Mntth&i xxi Septembris. Ceterumper brachium Matthaei, quod in altari reconditum, aliquod os

brachiiintelligendumputo, nontotum brachium. Pancirolus in Opere Italico de Thesauris absconditis Uonnv in eeelesia S. Matthaei pag. 127 asserit,
aliud brachium S. Matthaei servari in basilica S. Marise Majoris, aliud rursum in ecclesia S. Marcelli Papsv et in indice reliquiarum adjungit S. Matthaei costam haberi inecclesiaS. Nicolai in Carcere. His omnibus consentit Piazza in
:

anno 1280, datumque vetustumoratorium S. Matthaeo tuncest monialibus dicatum, ut ibidem latius videripotest. Incatalogo reliquiarum utriusque monasterii nullas S. Matthaei invenio. At S. Matthaei retiquise anno 1554 mclussefuerunt in altari S. Abundii, quod Sublaciin Latio tunc consecravit Andreas Crucius episcopus
Tiburtinus, uthabet inscriptio, data tom. vi Au- E gustipag. QW.RocchusPirrusinSiciliasacra tom. 2 pag. 474, ubi enumerat retiquias ecclesisv cathedralis Cephalcvditanse, ait eam gaudere pede iutegro cum pelle B. Mattheei. Siclis, insigne oppi-

Hemerotogio sacro ad hunc diem, ubi addit, nonnihiletiam reliquiarum silica Vaticana S. Petri,
S.

Mattha?i servari in ba-

et in ecclesiis

Apostolorum

et S.

Ccvcilise;

Sanctorum variaque enumerat

dum Sicilisc,

in vatteNetina et dicecesi

Syracusa-

Romsc
mitto.
item ccclesia

S.

Matthaei sacetla,
in

quge brevitatis causa

4-60 tes-

na,non procul aNetinacivitate, S. Matthoeum w?neratur patronum titularem, cui dedicata estprimariaecclesiaparochialis.Nondubito,quinetatise serventur particidse retiquiarum S. Matthoei in Itatia et Sicilia sed omnes enumerare non est tantsc necessitatis quantse diffwultatis Itaquein Germaniam transeo, nonnullas et ibi assignaturus 98 Pragenses in Bohemia multas ecctesise suse attribuunt S. Matthsei reliquias. Thomas Joannes Pessina in Phosphoro Pragensi pag 51S eas sic
; ,
.

QGMasinus
thfiBO

Bononia perlustrata pag:

Bononix,
(bique ct

tatur, Bononia? esseecclesiamparcecialemS. Mat-

Neapolireti-

QUfX
iiis

Yene-

ccclenia

dicatam, in qua ipsius festivitas prcVcipue celebratur in alia vero ecclesia parochiali, S. Nicotao sacra, ejusdem Apostoli brachium aliquod
;

et

reliquix

viinsi-rcariJbiiiuesolemnitatemejuscelebraHx^m indidgentiis plenariis. Laurentius Beyertinck in Theatro vitse humanee tom. 6 ad vocem Reliquias recenset pag. 303 retiquias mxdtas Neapoli servatas, interque eas S. Matthaei retiquias tribuit ecclesicV S. Mariffl de Sapientia, etpag. 304 ossa S. Matthrci S. Mari:i> de Virginibus. Inter ecctesias pluri-

5. Matthxi

reliqws variis locis in

enumerat
integ"er, et

Germania,

S.

Matthaei apostoli et evangelistae pes

:

mas
S.

urbis Venetse

una quoque

est parochiatis

mus

Matthaeo sacra, ut accurate exponit illustrissiscriptor nobisque amicissimus, Flaminius

Cornelius, senator Venetus, in eleganti Opere de

Ecclesiis Venetis Dec,

&pag,

173,

ubi recitat fun-

brachium cum pelle costa argento circumdata, et dens. Item alia quatuor ossa, simuliu argentea theca composita alia iteruin notabilis pars. Hsec dicitur pars de humero in Catatogo impresso reliquiarum Pragensium, quse anno 1645 ex arce regia Cartsteina in metropolim sunt transtatse, in quo et reliquse recensentur. Quin et ibi in septimo ordine num. 56 adduntur sequentia, nescio,
:

dationis titteras ex autographo .Ex his recte dedu-

an

satis recte: S. Matthsei apostoli et evang-elistee

fundationem fuisse factam, mense Februario anni 1155 more Veneto et aliorum itlius temporis, ut liquet ex Indictione iv in litteris adjecta, qua designatur annus 1156,- sed mense Februario pergebat tunc currere annus 1155 usque ad Pascha, aut certe usque ad festum Annunciationis, sive diem xxv Martii. Fundator ecctesise fuit Leonardus Comarius, cujus litterse recitantur, qucmadmodum et alia donatio, quseanno 1106 adprimam accessit. Deinde ex vestustate fatiscenstemplum instauratur anno Domini mdcxv, ut ex inscriptione marmoreaedocemur parieti affixa, inquit Cornelius,
cit,

brachium utrumque cum pelle et carne. At in catalogo Ms. reliquiarum, ex Calendario Pragensis
extracto, quem anno 1647 huc misit P. Theodorus Moretusjxscc solum legunturad xxi Septembris S. Matthsei apostoli et evang-elistie,
ecclesise
:

qui apud ^thiopiam prssdicans martyrium passus

Cujus reliquias, videlicet imaginem mag-nam argento et auro decoratam, tenentem costam ejus in manfbus, quas invenit piissimus princeps CarolusIV,etc. donavitecclesise Prag^ensi. Hsec ibi at ego lubens ipsis Pragensibus examinandum
est.

cum

illam recitans.

Idem paulo post

ait

Postremo

cum

Nicolai Milesii plebani

temporibus ad ruinas verg-eret, studio a fundamentis in elegantiorem formam restituitur, sacraque supellectile et ornamentis copiose instruitur anno Domini mdccxxxv inde die xxni Septembris anno mdccxliii perAloysiumFoscarum patriarcham Venetum connostris hisce
:

relinquam, quantum habeant reliquiarum S. Matthaei. Bucelinus in Sacrario Benedictino, quod edidit

anno

1656,

S. Matthcei

ad xxi Septembris de reliquiis hmctradit: Hujus mag*ni Evaug-elistas in-

sig-nis portio

asservatur in Andechs (monasterio Bavanse), ubi et aliae dufe ejusdem partes ostenduntur.

Dens Emone

(alias S.

Amandi monasterium

reliquiis ejusdem ecclesise auctor pag. 175 scribit Nonnullis ditatur Divorum lipsams, nempe ex ossibus sancti Apostoli
:

secratur.

De

vocatur in Ftandria.) Duo molares dentes et alia nonnulla in Weing-artten quod Sueviev est monasterium cum oppido cognomine.Plurimas quoque
j

Tutelaris etc.

S.

Matthcei retiquias Colonise attribuit in

Opere

DIR VICESIMA PIUMA SEPTEMWUS.

re suo Gelenius,

219
,

nimirum pag.

264 duas parti:

culas ecclesice cottegiata? S. Gereonis pag. :J72 de capite S. Matthaei atiquid ecciesix abbatiali S. Panthalconis : pag. 412 aliquid reliquiarum parochiali ecclesise S. Lupi, uti et pag. 442
ecclesiie S. Catharinse

pag. 600 in Vita S. Tanguidi abbatis referi ca put S. Matthsei seculo viper mercatores Armoricos clanculum fuisse ablatum ex JEgypto, trans& tatumque in Britanniam Armoricam, ibique tfl tum

j.s

m
:*,

Aren*

Ordinis

Teutonicorum,

pag. 458 ecclesise Gartusianorum, pag. 483 ecclesise Carmelitarum, pag.hU ecclesiee SMaximini monialium Ordinis Augustini, pag. 560 ecciesix monialium ejusdem Ordinis in majore Nazareth, pag. 584 ecctcsiee S. Vincentii tertise regida?
S. Francisci, et
garitse.

Leonensi constructum monasterium, in quo Sancti caput fuerit depositum.Addit gemmum prodigium,videlicet scopulum in mari extantem fuisse a navi perruptum,dum caput advehebatur; alterum in constructionemonasteriipatratum; sed
dicecesi

Inhuitur eo

utrumque indiget documentis multo

bus,

antiquiori-

quam

demum pag,
istcV

proferri possint, ut fdera inveniat.

627 sacello S.

Mar.

modicse videntur esse particulse, ut difflcuUatem numerus nullam pariat capnt alix 99 In Belgio nostro plurimis etiam locis osten U/* Wfl duntur s Matthsei reliquise, interque eas una l Bclrjio. !2 in n valde notabilis. Et sane mirandum nemini esset, si de hujus Apostoli reliquiis plus obtigisset Bel-

At omnes

Ipsa quoque allatio capitis ex Mgypto non videtur certior, quam ante memorata corporis ex JEthiopia translatio.

Verumtamen dictam
le

capitis

translationem narrant etiam Carolus

Cointe in

Annalibus ecclesiasticis Francorum ad annum 555 num. 21, Ludovicus Bulteau in Compendio
Historico Ordinis S. Benedicti lib. 2 cap 28 num. %,uti et constructionem monasterii, S. Matthseo dicati, de qua nequit dubitari. Mabillonius in Annalibus Benedictinis tom. i pag. 152 ad annum 563 fundationem monasterii exponit, de translatione vero capitis S. Mattlnei dubitanter loquitur hoc modo: Dein monasteria a Paulo (episcopo Legionensi, de quo apud nos actum tom. 2 Martii a

Carolus V imperator in Belgio natus et ssepe degere solitus sit, idemque aliquando Salerni fuerit, ubi eas accipere potuit,etinde in Belgium portare aut transgio,
aliis provinciis,

quam

cum

mittere. Aliis quoque modis reliquise S.Matthaei in B Belgium diu ante transferri potuerunt. At quomodo allatse fuerint,non invenio apud Rayssium, qui eas recenset in Hierogazophylacio Belgico. Primum certe locum meretur caput Sancti, quod

pag

394 attribuit oratorio aulse Bruxellensis his verbis Locum hunc praeterea mirum in modum venustat rarum illud pignus, sanctissimi videlicet
:

pag. 108) constructa,in primis Gerberense, cui Tang-uidus abbas praefectus, is qui S. Matthaei monasterium in extremo Armoricae apud Leonenses promontorio sub medium seculum sextum construxisse
perhibetur, ob id in Eixibus-terr^: cognominatum.

apostoli et evangelistae Matthaei caput integrum,

sumtu
gine,

et valore

maximo reclusum in argentea imapectore tenus, naturalem

Occasionem tradunt sancti Apostoli caput ex g-ypto a quibusdem mercatoribus Leonensibus

latum.

Mal-

eumdem Apostolum

hominis altitudinem excedentem referente , circa cujus humeros circumvolitans angelus atramentarium illi vasculum porrigit. Erigitur in prsediviti ex ebeno pegmate artificiosissime elaborato, in quo praecipua dicti Apostoli miracula argenteis crustis et laminis incisa, variaque artis elegantia condecorata complectuntur. Idem pag. 463 adscribit
ossa S. Mattha;i, id est,aliquid
sise collegiatse S.

asceterium consecravit Paulus, eoque Tanguidus e Gerberensi monasterio, cui Kelecense successit, coloniam duxit. Perstat ad nostrum

Novum

tempus

S.

Matthaei

monasterium sub

S.

Mauri

ex ossibus,

eccle-

Salvatoris Brugis in Ftandria:

rursumpag.

314 ecclesise cathedrali Tornacensi de sancto Mattheeo apostolo et evangelista duo ossa, unum grande, aliud mediocre pag. 451 Rutilensi Cartusise ad Mosam (lege Mosellam) in ducatu
;

dicebam, in dioecesi Leonensi, haud procul a Conquitto, paulo longius a Brestensi celeberrimo portu. Nulla fere de hoc monasterio vetera monumenta supersunt post varias ab Anglis illatas clades tametsi antiquum ejus splendorem arguit insignis basilica, quosvariisSanctorum reliquiis ornata est. Ceterum persuasio de capite S. Matthasi servato in illo monasterio viguit
cong-regatione, situm, ut
;

mox

saltem a seculo
nasteriensis

xiii

nam

Matthscus Westmoclasse

ad annum 1295 de

Anglorum

Luxemburgensi S. Matthaei apostoli et evangelistae os magimm, pag. 430 abbaiise Phatempinensi OrC dinis S. Augustini in Flandria argenteum brachium,
thaei...

eo perlata, fugientibus incolis monasterii, hsrc scribit Post haec abbatiam S. Matthan quam plu:

res ingressi, ecclesiasticautensiliacum capite ejus-

ubi, inquit, eximia pars brachii S. Matasservatur; etpag. 216 nonnihit de reliquiis S. Matthaei, obtentum dono Margaritse principis

dem
cit

Sancti ablato ad

dominum Eadmundum ducem

omnia sequestrata
fe-

exercitus contulerunt. Quae

dominus Eadmundus

viris ecclesiasticis restau-

Ftandrise, haberi dicit in abbatia Flinensi virginum Cisterciensium. Lsetiensis et Maricoltensis abbatise, ambie BenedActinse in Hannonia,aliquid similiter de ossibus S. Matthsei possidere se cre-

dunt. Priori pag. 279 Rayssius tribuit partem

giti S.

di-

Matthaei apostoli et evangelistae una cuin carne; alteripag. 296 aliquid de costa ejusdem.

recte dcduci nequit, integrum quod ibidem habeturpro capite S. Matthasi nequc enim id asserit Westmonastericiisis. An vero caput itlud, quod ibi habetur, sit S. Matthaei, non inquiro. 101 Andreas Saussayus in Marhjrologio Gallicanoadxs.\ Septaabris eonsentit oum scntentia
rari.

Exhistamen
:

esse capiU,

qaod

tt

Bel
et

lovaci.

Canonici Ordinis S. Augustini in abbatia S, Nicolai Ogniacensis ad Sabim habent, eodem teste pag. 3S7, altare portatite Jacobi de Vitriaco S. R. E. Cardinalis, in eoque cum aliis reliquiis aliquid de S. Matthaeo; de quo nonnihil demum attribuitpag. 401 abbatise Parcensi Ordinis Prsemonstratensis in Brabantia prope Lovanium. Hsec
laudatus Rayssius, qui
S.
,

fere
lato

communi dc corpore Sancti Salemum trans;

Qtrnuti,

additquc

E quo

(corporr} excerptum venefuit, re-

randum

caput, pridem in Galliam detetum

conditumque iu summa basilica liellovacensi, in qua egregio cultu conservatur, dempto vertice, qui
Carnuti in sacrario nobilis eadis Virgrmis Deiparoe magna cura veneratione habetur. In Necrotogio Bellovacensi, quod laudatur tom. 9 Qallim Ckristianse col. 742, in Milone I episcopo Bellovaccnsi inter alia leguntur sequentia : Dedit (Milo) caput B. Mattluei apostoli ct virgam Aaron. At unde illudcaput acccperit, non adjungitur in lau-

et

dentem Etnone,

sive in
re-

Amandi ccenobio jam supra memoratum,

liquis accenset. 100 Transeo in Galliam,ubi variis locis credunt

Albertus le Grand se habere caput S. Matthaei. Armoricse in Opere Gallico de SanctisBrittannise

data Gallia Christiana.Fuit Milo in/Egypto

cum

crucesignatis

-:o
iucnini

crucesignatis,
Italia

/W *"*

J.S.

Bailletus ad iMtw emt tthtd acceperit, ut referl

in S. MatthtBO, et

An

vero etiam fuerit

MATTHjEO ATOSTOLO ET EVANG. cum plurimis aliis rccensentur D obtinuerat noiabilili temporein Non additur tamen, utrum S. Matthn;i retiqunv. Consiantinopoii
DK
S.
,
,

huncdiem

quidem tempore Phi-

solum de vesfuerit aliquid ex ossibus Sancti, an Catalogo prolixo reliquiarum, qum timentis. In
anno 1585 Ulyssiponem translaLv sunt,ibidemque Jesu, enumedonatcc domui professx Societatis

nuspiam inve* lippi Augusti, anno 1223 defuncti, Bailletus Necrologium conciliare nio. At videtur dixisse, qitod voluisse cum scriptis a Cangio-et sic
Joannzs laudat in Historico tractatu de Capite S. omnino dicit, recensens pag. 104 Baptistse, alia Constantinoreliquias a Laiinis post occupatam polim in Occidentem missas. Nam de capite Gervasius de Chasteausic loquitur
S. Matthsei
:

etiam nemo ante dixerat. Certe Cangius, quem

rantur etiam reiiquise S. Mattluei apostoli, apud lucc nos tom. 2 Januariipag. G12. Verum sufficiat nequeant ulla humana industma enumeratio,cum enumerari omnes reUquiarum particuLv, quas habent ecclesix autpersonseprivaise,prscsertim cum per donationes frequenter ab uno loco ad al-

postea episcopus neuf, canonicus Carnotensis, et caput Nivernensis, douavit ecclesise Carnotensi
S. Matthffii.

me

terumtransferantur.Ejusmodipartiadampenes 1753 habeo, dumhsec scribo, acceptam anno excellentissimo domino Flaminio CorVenetiis ab
superius iaudato, qui et
aicbrc
S.

Consentit Sebastianus Rouillard in

207. Itaque Car-

nelio, senatore Veneto,

Historia Carnotensi cap. Spag. notenses crediderunt,accepisse se caput illud Constantinopoli sedprdbare nequeunl,caputS. Mat;

aliam sibi retinuit.

104 Loca S. Matthceo sacra, preeter memorata hactcnus in Occidente, certo piura exstantetaiiqua etiam in provinciis Orientalibus De celebri monasterio S. Matthaei in Mesopotamia, qusv nunc Diarbechia dicitur, apud urbem Mosul aut NiniBiven novam, frequenter meminit Assemanus in iis autem, qusepag. bliotheca Orientatitom.Z.Ex 408 refert de illo monasterio, clare liquet, saltem
.

MaltfuH mo~ nasfcrium

in Mcsopo

thsei

ct

m abbatia
conscr-

Betujis- Vulli$,

Constantinopoli fuisse, ut Carnoadtensis seque ac Bellovacensis ecclesise traditio modum videatur incerta. 1Q2Jamvidimus,tribus locis caput S. Matthaei assignari in Gaitia- Accedit et quartus in Lotha-

umquam

lamiu.

vari scri-

ringia,

nimirum abbatia Prsemonstratensis

in

bunt

alii.

dicecesi Tullensi, Reng-is-vallis dicta, non confundenda cum attera, quse Reg-ia vallis dicitur, ejus-

exstitisse

B demqueest Ordinis ei in eadem dicecesi.Saussayus

in Supplemento Martyrologii Gallicani ad xxi Septembris annuniiat venerationem S. Matthaei hodiemi in ccenobio Regis Vallis, ut aliquando

a secuiov. Idem tom. 2 pag. 403 memiquod .monasterium S. Matautem mothaei dicitur in monte Elpheph. Ex illo episcopo Ninives nasterio duodecim monachi cum
nit ccenobii Chuchtse, occisi dicuntur

etiam vocatur,
laureati,...

et

adjungit: Cujus... pars capitis

dicto in monasterio honorificentissime

asservatur, ethodie colenda religiosissime exhibetur.

Partem

capitis dicit, opinor

,-

quiajam caput

Bellovaco et Carnoto asseruerat. Certe Calmetus in Historia Loiharingiee tom. %primse editionis col. 22 caput S. Matthsei abbaiise Rengis-vallis attribuit, et col. 275 ait, ex Palsestina allatum fuisse per Gobertum Asperi Montis dominum. Hugoin

jussu Pherozis Persarum regis Eadem historia narapud Assemanum tom. 3 pag. 393, ubi voratur catur similiter ccenobium CuchtEe, hoc est, S. Mattheei in monte Elphephio; monachique in ilio monasterio dicuntur cum metropotita Ninives comprehensi,ductique Niniven, ubipostea occisi sunt, quod consentire nollent in hgeresim Nestorianam. Ex eo autem, quod metropolita Ninives in
in urbe Ninive sive Mosui.

Annalibus Prsemonstratensibus tom. 2

illo

col.

649 de

lis

capite scribit sequentia in abbatia Rengis-val: S. Matthsei caput argentea inclusum capsa,
:

populorum concursu a seculo xiv celebre neque enim antehac in veteribus monumentis legimus quidquara, unde ulterior ei possit antiquitas adjudicari. Satis animadvertet studiosus lector, non

monasterio comprehensus est quodque omnes Niniven fuerunt ducti, satis certo colligitur, idem hoc esse monasterium cum prsecedente apud Mosui aut Niniven. Pro eodem etiam habuit Assemanus, apud quemplura de ilio monasterio videri poterunt, cum illa ad S. Matthseum minus perti,

neant.

posseomnia

illaesse capita S. Matthaei,sz integra,

ACTA
Excodice Vaticano 1188
nos
F

aut fere iniegra sint. Quapropter ipsi examinare poterunt,an forte habeant modicam capitis particulam factitio capiti impositam, eiquecapitis nomen fuerit imposiium, uii alias factum esse experimentis plane ceriis didici an vero habeant reliquias Sancti alicujus incerti, quse per errorem
;

inter Lati-

S.

Matthffii/werimi crediLv,
contingit.

quemadmodumetiam

Auctore incerto.
PROLOGUS.
atheus apostolus et evang;elista qui Latine vocatur Donatus a qui etiam ex tribu sua Levi b sumpsit cog-nomen, in qua ortus fuit,
,

non raro
Alixrcliquix
ifi

103

Memorantur
tocis.

GaUiu

et

Lusitania

1& aliis

et alise reliquiarum particuInler reliquias plures, quse anno 894

deiatsc sunt

Remis

in

pagum Veromanduensem,

deposiUvque in vico Memnico in ecclesia S. Martino dicata, recensetur etiam aliquid reiiquiarum
S.

Piwfatio
postca Actis
addita,
et

Matthrci, ut videripotest tom.

Januarii pag.

Februariipag. 99 in Vita S. AngiU berti, abbatis Centulensis in Pontivo (nunc abbatiaS. lticharii passimvocatur) qui floruit tempore Caroli Magni, refertur constructio et dedicatio templi Centidensis B. Marice cum tredecim alta180.
iii

Tom.

In Latino autem ex opere publico nomen accepit; qui ex Publicanis fuit electus a Domino, et in apostolatum translatus. Hic scripsit in Judea

cum

iis

Mfl

conscntiens.

a
b

Evangelium
tians ab

Htteris et

sermonibus Hebreis
filii

c,

ini-

humana

Christi nativitate, dicens: Liber

filii David, Christus descendens

ribus

ei retiquiis,

Ad propositum autem nostrum ibi

nomine

quse in singulis sunt positse. hcec leguntur:

generationis Jesu Christi,

ham
liter

sig-nificans

Abra* corpora-

Chrisium

Altare S. Matthaei, in quu reliquife ejus, et Marci, et Luca?. Rursum pag. 103, ubi datur scriptum

ex semine Patriarcharum, sicut per Spiritum sanctum promissum est per prophetas. His ete-

dcscendisse

ope Caroli Magni

Angilberti, enumerantis reliquias, quas et aliorum ex variis regionibus

nim eumdem Redemptorem natum et passum annuntians, in similitudine hominis animal primumrf
comparatur

DIE VIGESIMA PIUMA SEPTEMBHI8.

comparatur. Priusquldem
in Jutlca evangelizavit

22)
A.

postmodum

in

Uequicscit in lendas Octobris

Macedonia <?, et passus in Persyda. montibus Portorum. Undecimo Ka/".

4 Curam ergo, ut sepe dictum est d, Deus hominum gcrens, Matheura contra hos apostolum roisit. Qui ingressus civitatem, ccepit detegere
vestigia

io.

**"

J^^^
'

ANNOTATA.
a

eorum oinnea enim, quos illi figebant, hic in nomine Jcsu Christi solvebat ; quos illi caecabant, hic illuminabat: quibus illi auditum tule:

Apnd Hieronymum

rant, istc reddebat

lib.

de Nominibus He-

braicis, Donatus

quondam.

b De origine ex iribu Levi consentit Petrus de Natalibus. Nomen Levi, quod Matthreus habuit, illi conjecturx occasionem dedit; sed ad id censen-

serpentes etiam, quos illi ad percutiendos homines excitabant, hic convertebat in somnura; et percussiones eorum facto signoDomini percurabat.
:

Hunc cum

vidisset Ethiops

eunuchus Canda.

ad quem

ac-

dum non

sufjicit.

c Latius hoc

probavi ex consensu sanctorum

heterodoxos, qui dixerunty Matthseuin Grsece potius scripsisse. Videri potest Commentarius przevius 3. d Per quatuor animalia, quse vidit Ezechiel propheta cap. i, quatuor Evangelistas designari,

Patrum conira nonmdlos

Philippo baptizatus, pro- ctdit unurAui rtqinx jecit se ad pedes ejus, adorans et dicens Kespexit CandacU, Deus civitatem istam, ut liberet eam de manu ho- muUique rum duorum magorum, quos putant stulti homines Cf"" "'cis e regine, qui fuerat a
)

deos esse

et suscepit in

domum

suam. Veniebant

ad

passim notum

est. Per primum autem animal, cui ? 10 erat facies hominis, indicari Matthseum, quia ab humana Christi generatione orsus est,

amici Eunuchi Candacis regine, et audientes verbum vitae, credebant Christo Jesu Domino nostro, et baptizabantur plurimi, videntes, quod omnia, quae magi faciebant male ho-

eum omnes

minibus; hic Dei Apostolus evacueret. Ideo enim illi vulnerabant, quos poterant, ut vulnerati ipsos
rogarent. Quos ideo curare putabantur, quoniam a lesione cessabant. Matheus autem apostolus
Christi

communis est sententia. e Quod dicitur de pr&dicatione in Macedonia, ex Frecidpho, in Commentario num. 55 laudato,
forsan estsumptum, uti et illud vequiescit in montibus Portorum, pro Parthorum. At neutrum satis est verisimile. Martyrium in Perside a pluribus
asseritur, ut ibid.em ostendi num. 56. Attamen probabilior est sententia illorum, qui Sanctum in JEthiopia occnbuisse asseruerunt, ut dixi num. 60, consentientibus his Actis, quibus hoc initium a librario quodam postea est assutum, utex hisce

non solum hos curabat, quos

illi

ledebant,

sed etiam omnes, qui ad

eum

ferebantur, iufirmi-

tatibus diversis obsessos. Predicabat autem populo Dei veritatem, itautomnes mirareuturde eloquentia ejus.

Tunc Candacis eunuchus, qui eum susceperat

afFectione,

ApottoUu,
inttrrogante

abunde liquet. f Hic novus sequitur titidus ejusmodi Passionis ejusdem ct vit?e narratio. Necdum tamen sequuntur Acta, qualia sunt apud Pseudo-Abdiam.
:

CAPUT

I.

Prcedicatio Sancti in Jadcea, deinde

in

eum, dicens Obsecro, ut digneris indicare mihi, quomodo, cum sis Hebreus, nosti Grsecam et Egyptiam et Ethyopicam /sermocinatiouem; ita ut, qui in eis nati sunt, ita sermocinari non possiut. Apostolus respondit Totus mundusuuam sermocinationem omnium hominum habuisse cognoscitur. Sed nataestpresumptio hominum talis, quje eos turrem tantse magnitudinis facere hortaretur, ut cacumen ejus perveniret ad celum. Hanc presumptionem Deus molientium hoc ordine respexit, ut nullus posset sibi loquentem advertere. Pacta sunt autem pluinterrog-avit
:

cum omni

cunucho, exponit confu-

rionem Un'jmtruvi.

JEthiopia, ubi regem

convertisse

totamque

rimalinguarum genera, et visa est illacouspiratio, mala presumptio, quae nou sauctis meritis irevolebat ad celum. Yeniens autem Filius Dei omnipotentis

fere regionem

ad fidcm

ostendere volens, quo ordine perveniamus edi-

o
Sancti prxdicatio in

ficando ad celos, nobis

duodecim

discipulis suis

dicitur.
apostolus et evangelista primo Hebreis Christum Dominuin prasdicaverat. Verum cum pararet transire ad Ethiopiam, quse in

Beatus Matheus

misit Spiritum sanctum de celo, cum sederemus in uno loco, venitque super unumquemque nostrum, etinfiammati sumus, sicut ferrum inflammatur ab igne.
7 Post hec vero, cum a nobis pavor simul et splendor abscessisset, ccepimus variis linguis loqui gentibus magnalia nativitatis Christi, quo ordine
r.'

Judtea ct

miisionem

Evangetium
ibi

scriptum sortepredicationisadvenerat, patria lingua, hoc est Hebrea, Evangelium composuit et ea, quas predi:

SpirUuM sanrti

cum dono

liutjuarum.

caverat, comprehendens, his, a quibus proficiscea

sit sit

batur, ad
duo
esscnt
'o

memoriam

reliquita.

natus Deus, qui originem non habet: qualiter natus Deus homo de intacta Virgine, lactatus et

Cum
magi
b

inJElhiopiu,

Eo itaque tempore erant duo magi Zaroes et Arphaxat apud Ethiopas in civitate eorum magna, quae dicitur Natdaber b, in qua erat rex nomine Eg-yppus c. Huuc itaque ludificabant hi duo magi, ut dicerent, se deos esse, et credebat eis omnis populus, etiam ipse rex memoratEe urbis; et ibat opinio eorum per totam Ethiopiam, ita ut ex longinquis regionibus Ethiopie venirent et adorarent eos, Paciebant enim subito homines gressu figi, et

nutritus, temptatus et passus, sepultus, et die tertia resurrexit, et iu celum ascenderit, et ad dexteram

DeiPatrisomnipotentis sederit TJnde sit venturus, ut judicet omne seculum per ignem. Nonergo, ut tu putas, istas quatuor, sed et omnium gentium linguas scimus uos xn discipuli ejus, non mediocriergo edificatur ter, sed perfecte cognoscimus. Nunc
:

turria

non de lapidibus, sed de

virtutibusChristi.

Omnibus

Patris, enim, qui baptizantur in nomine

tamdiu immobiles stare, quamdiu ipsi voluissent similiter et visum hominum et auditum suo officio refrenabant. Imperabant serpentibus, ut percuterent, quod et morsibus facere solent et ipsi incantando curabant, et, ut dici solet, magis malignis
:

et Filii, et Spiritus sancti,

aperitur turris,

quam
serDraconts a

Christus extruxit.
8 Hiec et
iis

similia

multa cum mystico

qui
dieeret,

mone

dissererct, venit,

magos cum

magu addw
rtsiuM
sopit,

singulis

draconibus

major reverentia exhibebatur.

erant galeati, flatus

Dracones autem eorura flammiferum ardorem emanabant.

advenire.

: : :

m
a.incirto.

ACTA

MATTll

ffl

APOSTOLI ET EVANG.
tumultus luctuosus subito cxortus est, D filius mortnus plangebatur. Ad cojus Moriuum re. funus stabant biduo magi: qui cum non possent gb fiUum, petente regi eum suscitare; studebant * regi hunc a diis na,
stolus, ecce

emanabant, sulphur sparffebant aurfbus et nariqunrum mlor homines inficicbat. Tunc conDUS,
liostiis * hibebal autem illuin eunuchus clausis si jubes, loquere magis Per fenestram, dicens
:

in

quo regis

signans se Matheus apostolus, coepit exire. Pro-

'

wtiis

istis. ])icit

illi

Apostolus

Tu mihi

apcri, et per fe-

nestram tu cousidera magorum istorum audaciam. Aperiens autem Apostolus hostium, mox egressus est. Et ecce illi duo magi, singulos dracones ante et mox autera, ut venese habentes, veniebant runt, ambo dracones ante pedes Apostoli obdormie:

unus cx diis, cui oporet tcmplum. Tunc ingressus Candacis eunuchus, ad regiuam dixit
raptuin in collegio, ut
et
sit

'

in Ms.

tet

simulacrum

fabricari,

stro

suado

bant

Istos raagos jubete custodiri, et rogate, ut veniat

ad vos apostolus Dei Matheus

et si ipse

eum

vobis

suscitaverit, istos jubete vivos incendi; quia

mala per
missi sunt

ipsos in

civitate

omnia vestra veniunt. Tunc

runt.
si

Tuuc

dicit illis

Apostolus

Ubi
si

est ars vestra?

cum eunucho

potestis excitare eosP

Ego autem
Christum,

non rogassem
furorem,

qui rogarent Apostolum,

honorati viri a latcreregis, et cum honore introdu'

Dominum meum Jesum

o/. inrac

omnem

xerunt

eum ad
se

quem nunc*

exaouistis, in vos retorsissent.

Sed

prostravit

regera. Ingrediente autera Matheo, Eufenissa h regina Ethiopum ad

:

quousque omnis populus conveniat, quia nullus accedere ausus erit buc, ego excitabo eos, et jubebo illos redire ad locum suum cum omni mansuetudine.
Conabantur arte sua magica excitare
nitus non poterant neque excitare se.
deinde excitatos

geuua ejus, et dixit Agnovi te Apostolum a Deo missum pro salute hominum, et ejus esse discipulum, qui mortuos suseitabat et omnes egritudines ab hominibus suo pellebat imperio i. Nunc ergo veni, et invoca nomen ejus super filium meum defunctum, et credo, quia, si hoc feceris, reviviscet.
'

eos, et pe-

oculos

aperire,

neque

abire
:

jubet

incongrua
hriilit.

Rogabant autem populi, dicentes Apostolo te, Domine, ut liberes populum et civitatem ab his bestiis. Dicit eis apostolus Matheus Nolite timere Ego enim faciam eos hinc cum omni mansuetudine recedere et conversus dixit In nomine Domini mei Jesu Christi, qui natus est ex Spiritu * sancto et Maria Virgine, qui post crucem scpultus, tertia die resurrexit a mortuis, in ipsius nomine et virtute adjuro vos dracones, ut nullum omnino contingentes, ad Joca vestra cum omni mansuetudine revertamini. Ad hanc vocem
9

Rogamus

13

Dicit

ei

Apostolus

Doraini mei Jesu Christi ex ore

et dicis, Credo.

Adhuc predicationcm meo nonaudisti;

advitamre
vocut.

elevantes eaput serpentes,

apertis portis egressi

coeperuut ire

atque

urbem, nusquam coraparue-

runt.
Discursus
Apostoli
tle

10

Tunc omnem populum beatus Matheus apo-

tolus allocutus est ita: Audite

et

lapm homi18,

Chisti

lnvarnalionc.

me, fratres et filii, omnes, qui vultis libcrare animas vestras a dracone diabolo. Propter vestram salutem misit

me Deus

ad vos, ut relicta vanitate idolorum ad ipsum convertamini, qui vos creavit. Deus enim, quando fecit hominem, posuit eum in paradiso delitiarum ejus costa

cum

rauliere pariter,

quam de

Persuasione autera maligni angeli (de celo g propter superbiam ruerant) dum de ligni vetiti fructu gustassent qui immortales, si Dei mandatum conservassent, semper futuri
effecerat.
:

essent: non solum ipsi de eodem loco delitiarum expulsi mortera incurrerunt; sed per omne etiam

Ideoque scias, tibi redditum filium vivum. Ingressus Apostolus, expandit manus i; suas ad celum, et dixit Deus Abraham, Deus Ysahac, Deus Jacob, qui ad restaurationem nostram unigenitum filium de celo ad terras raisisti, qui nos ab errore converteret, et te verum nobis Dominum demonstraret; memor esto dicentis Domini nostri Jesu Christi filii tui Amen dico vobis, quoniam omnia, quae in nomine meo petieritis a Patre meo, dabuutur vobis. Ut cognoscant ergo gentes, quia praster te non est alius, et vera est assertio oris mei, exeitetur puer iste: et apprehendens manura defuncti, ait: ln nomine Domini mei JesuChristi crucifixi surge Eufranan *, et * ftls. HOst?-o Eufrnconfestim surrexit puer. non 14 Ad hoc signum expavit cor regis et statim Cunverso jussit deferri coronas ei et purpuram, et precones poputo mulmisit per civitates, et per diversas provincias to ecctesia Ethyopie, dicentes Venite ad civitatem, et videte exstrutiur Deum k in effigie hominis latentem. Cumque venisset omnis multitudo cum cereis, etlampadibus, et cum diversis thimiamatibus, ac diverso sacrificiorum ritu, sanctus Matheus hac voce omnes ali

ffl

loquitur

Ego Deus non sum,

sed servus Domini

nostri Jesu Christi, Pilii

eorumdem genus hominum, quod ab

tura

Dei omnipotentis sum, qui

ipsis exor-

me

misit ad

vos, ut relicto errore

est, transmiserunt. Novissimis autem his diebus misit Deus Eilium suura ad reparationem horainum, natum dc Yirgine, qui per carnem, qnam de intacta Virgine sumpserat, hominibus subveniret.
ptmione,
re-

simulacrorum

adverumDeum convertamini. Quod si me hominem similem vobis, Deum putatis, quanto magishunc Deum debetis credere, cujus meservum
vestrorum,
esse confiteor
:

in cujus

surrectione,
ct

missivnv

11 Hic itaque cum in raundo apparuisset, duodecim nos Apostolos elegit. Qui cura inaudita

regis filium excitavi. Et

estis

nomine ego mortuum hunc omnes nunc, qui capaces

:

Apostohrtim
ctc.

seculo signa faceret, invidia Judaici populi crucifixus est, ac die tertia resurrexit. Cumque per
dies

coronas, et
ite, et

ad tam evidentissimara rationem, aurum, et argentum ab oculis meis tollite sed

nobis
tara

xl nobiscum comraoratus esset, videntibus atque stupentibus ad celos ascendit. Tan-

templum Domino fabricate, ut ibi congregemini ad audiendum verbum ejus. Quo audito,

iDtra

autem nobis, qui ei credidimus, potestatem largitus est, ut non solum omnes morbos et infirmitates curemus; sed et ipsos mortuos suscitemus. Unde, fratres, credere vos oportet huic Deo vero, et Patri ejus, eixnulque et Spiritui sancto, qui in tribus Personis unuiu colimus Deum, ut abluti
puriticationis

xxx dies sexaginta millia hominum sanctam ecclesiam consumaverunt, et vocavit nomen eccle-

siaB

Matheus Resurrectio, quia causa edificationis eorura extiterat.

15

Sedit

ms xxxn,
et

multas

ecclesia Matheus an- deinde ali.r constituit presbyteros et ct diacones plures, Matthrus fabricavit ecclesias, et per civitates et
et

autera in hac

baptismatis,
et

mortem evadere,
pervenire.

et eternam possitis ad semper mansura gaudia

castella ordinavit episcopos. Baptizatus est

12 Curaque hec et hiis similia loqueretur

Apo-

rex Jigyppus, et regina Eufenissa cum filiis eius Eufranan, qui suscitatus est; et filia ejus Ephigema l V ir ff o permanens Zaroes autem et Arfaxat, ilh duo magi, ab hora, qua suscitavit Ma:

autem Zfpro, promo

*.

theus

A theus
ibi

DIE VIGESIMA PIUMA 8EPTEMBEI8

in

nomine Jesu

28

Christi filium regifl

fu,

ffientes

narrareper singula, quanti casci illumiquanti paralytici curati quanti leprosi , mun, dati, quanti a demoniis liberati quanti etiam
nati
,

gum

ab Ethyopia in Persidcm sunt devoluti nihilominus pejora facientes. Et

quoniam

lon-

cst

CAPUT

II

mor-

tui suscitati
:

quam

christianissimus fuerit rex,

quam

Mortuo rege,successor Hirtacus

clesiam turbat

pe~

religiosissima extiterit uxor quam devotus omnis , exercitus; quomodo omnia simulacra, omniaque templa destructa hsec omnia propter nimieta:

titisfrustra Ephigenince nuptiis, ecet

tera

Matthamm

occidit.

nem
mus.

ut dixi praetermittens quo ordine passioDei Apostolus sanctam celebraverit, retexe,

,

At, eo defuncto, rursum

clesia in JEthiopia.

floret

ec-

ANNOTATA.
quse certa sunt addita sunt opinor ab auctore qui Historiam Pseudo-Abduv non,

^Hecc

nihil emendare studuit. Mox vero dictam Historiam exscribere incipit, eamque prosequitur usque ad finem omissis tamen fabulis dictisque
,

ex Egyppus, senectute expleta, perrexit ad -V*-'*9e Hirta ~ et accepit Hyrtacu.< cxadelphus a """ ejus imperium. Hic cum vellet accipere Effige- Zb1^~ niam,filiam defuncti regis, uxorem jam Chri- mam u*osto dedicatam quae sacrum velamen acceperat de rem

"D

-LVDominum

>

manu

Apostoli,

quae etiam erat praeposita vir:

aliquot absurdioribus.

ginum amplius quam ducentarum

b
c

Apad Abdiam et

alios Naddaber.

In Ms. aliquot Eglyppus.

,

d Dictum hocest in Prgefatione, in nostris Mss. addita, sed omissa in Ms. quod edimus ut hinc etiam liqueat hoc ex illis desumptum esse.
, ,

sperabat rex Hyrtacus, quod per Apostolum posset ejus anipromovere. Ccepit ergo cum sancto Matheo agere , dicens Dimidium regni mei accipe , ta-

mum

men suade
pulare
:

ut Effigeniam possim matrimonio coCui Apostolus ait Juxta propostium pre,

:

Apud Abdiam eunuchusnominatur Candaces, quod hic correctum cum nomen illud sit ree
,

decessoris tui regis, qui

veniebat

omni die Sabbato conubi verbum Domini predicabam illic

,

gincV JEthiopum. Conversio

autem illius eunuchi per Philippum diaconum videri potest in

Actis Apostoloruyn cap. 8. f Verisimiliter hanc interrogationem confinxit auctor ut exponeret confusionem linguarum Gen. xi relatam,et missionem Spiritus sancti cum
,

jube convenire universas virgines que cum ea sunt, simul cum ipsa, et audics in populo quanta bona de bono conjugio loquar; quoniam satis
,

Deo

sunt accepta conjugia. Quo audito Hyrtacus gratulatus est, et jussit congregationi illi
,

interesse

Effigeniam
,

quasi

linguarum dono legendam Act. 2. Atplures, quam duodecim Apostoli acceperunt Spiritum sanctum ut colligitur ex iis qiuv cap. i ? 13 narrantur de ingressuin coenaculum. g Sensus relictus est imperfectus omissione
, ,
,

Apostoli
tiret ei.

ut conjux fieret

audituram ex ore Hyrtaco et consen,

17 Facto
tio
,

autem

in congregatione

magno
dixit
:
:

silen- Mauhxut

aperiens os

suum

Apostolus
filii

Audite
,

trro e ua J
J>roP ot,tam

sermonem meum, omnes

ratelligite

Ecclesia?
,

audite

et

stris

vocum de lapsu angetorum. In Mss. nolonga est descriptio paradisi , non carens multis ineptiis hic omissis. h Regina JEthiopum eo tempore vocabatur Candace, ut probavi in Commentario num. 7. Itaque auctor, qui illum eunuchum Candacis realiquot

omnia, que auditis ut maneant scripta in cordibus vestris. Deus enim noster nuptias
benedixit
,
:

vtr i nita{e

Ludaret,

gmae asserit, hic oblitusest sui, cumPseudo-Abdia Eufenissam reginam inducens. Colligat hinc
studiosus lector
,

uxorem suam et mulier diligat virum suum. Ecce enim videmus frequenter evenisse, et ut uxor virum suum usque ad interitum et venenum et gladium et repudium ; similiter et vir suae conjugi moliatur interitum. Hsec prosequente Matheo , F
et ipse precepit, ut vir diligat
, ,

quam

nulla sit commentitio-

rex Ilyrtacus b clamosis Iaudibus

tibus perstrepebat ut
,

cum

suis comi-

rum Actorum
i

fides.

estimans

eum

hrec ideo dicere,

Reginam cito doctam facit auctor, uti et mox humilem fecit. At 7iecesse non est midta observare cum omnia fere improbabili modo sint
,

animum
:

Effigenie cito ad ejus conjugium in-

clinaret
in

sed postquam diutissime clamatum est

ejus
,

laudem
,

sermones
:

repetunt.

Factoque

exposita.

silentio

Apostolus dixit

Et matrimonia

dum

co-

kHoc,cvque ac sequentia,commentitiumvidetur. Ephigeniam virginem et Eufemiam matrem ejus, qiicV Eufenissa in his Actis vocatur, Martyrologio sao ad 4 Septembris inseruit Grevenus. Petrus de Natalibus lib. 8 cap. 101 Ephigeniae quam Iphigeniam vocat,contexit elogiumex Actis. Hinc variis neotericorum Martyrologiis inserta fui t Iphigenia , etiam Romano apud Galesinium et Baronium verum cum nihil de Iphigenia aut de matre ejus nobis innotuerit, quod non profluxerit ex hisce Actis aut Abdue Historia , de illis plura non observo. Ceterum Ephigenia deinde in
1
:

pulantur boui operis honestate ornantur , si sancte, etjuste, et integre , et irreprehensibiliter copulantur. Nam si desponsatam regis servus regis usurpare audeat, non solum offensam sed etiam crimen tam grave incurisse diguoscitur ut me, ,

rito

vivens
et tu,
,

tradatur
fili

flammarum

incendiis.

Ita
Effi-

etiam

karissime rex Ilyrtarce, sciens

,

geniam
,

filiam regis prsedecessoris tui

,

sponsam

Regis celestis efFectam et sacro vclamine consecratam quomodo poteris sponsam potentioris te tollere , et tuo eam matrimonio copulare? 18 Ad hunc sermonem Hyrtacus, qui per sinG-ulas o ulws * .. i i mtrepiira accensns abscessit. Apostolus autem dus et constans et eo magis alacrior prosecutus est, dicens Audite me, qui timctis Deum
,
i

h-amque rw-

Ms. scribitur Effigenia. m. Magis credo, auctorem deomnibus

hit novisse.

distiuctiones Apostoli

laudator

extiterat

"*****
non ttmm-

illis ni-

dam(fawtf(

Kex
Septembris Tomus VI.

terrenus

pauci temporis

dominationem ha33
bere

; :

,, ,,

22
A. SCMTO.

ACTA
I*

S.

M.VTTILEL APOSTOLI ET EVANG,

ubi Corpus ab eo Christi fuerat confcctum ut illic martyrium apostolicum exaltarot. Nam expansis
,

celestis eternum imbere cognoscitur,- Rex autem sicut inenarrabilia c gaudia facit ha-

perium,et
bere eoa
,

qui fidem

suam

ipsi custocliunt
,

ita in-

enarrabilia tormenta irrogat his

et sauctitate disceclunt.

qui a fide ejus

est ira re?
,

Quod

si

timenda
,

manibus orantem spiculator missus ab Ilyrtaco , a tergo punctum ictu gladii feriens Apostolum Dei Christi martyrcm effecit quo audito , omnis
,
,
:

Dei gis, cujus niagis ira timeuda est honiinis, an ignibus Nam ira hominis,sive suppliciis sive
,

populus ad palatium cum igne vcniebat. Cui fuct renti populo occurreruut omnes presbyteri
,

sive fcrro coherceat, intra momenta temporum desiuit; ira autem Dei eternas gehenne peccantibus

omnes diaconi
giosi viri simul
stoli, dicentes
: :

et

omnes

clerici

et

omnes

rcli-

cum discipulis

defuncti Mathci apo,

flammas succendit. Unde Dominus

veritatis

et

magister

Nolite, fratres

contra preceptum

Apud reges

Jesus Christus, prcscius futurorum, dixit stabitis d, qui cum flagellaverint, aut
:

occiderint vos,ultra non habent, quid faciant ne timeatis eos; illum auet ideo dico vobis
,

tem timete , qui tem habet perdere

timete.
eique el reUijuis

in

postquam occiderit, potestagehennain. Dico vobis, hunc

Dei agere sed celebremus omnes cum gaudio martyrium Apostoli et quid Deus ordinare voluerit exspectemus. 22 Enigenia autem sacratissima virgo Christi quicquidinauro, et argento et gemmis habere
,
, ,

Hirtaeus,
tcntutavariis

potuit

omnia contulit sacerdotibus

:

et

omni

clero,

modis Ephigenix constantia.

dicens
prostravit se

Obsecro vos, postea

quam dignam Apo:

19

Tuuc Effigenia
,

coram omni po:

virgini-

bus Itunc in

(inem

pulo ad pedes apostoli Mathei , dicens Obsecro te per ipsum cujus Apostolus es , ut ponas super me

ecclesiam, quicquid superfuerit, pauperibus erogetis mc autem oportet habere certamen cum Hyrtaco. Factum est autein
stoli Christi fabricaveritis

manus, et super omnes has virgines per verbum tuum Domino consecratas ut possimus evadere quia adhuc vivente patre meo et matre multa minabatur et multis minis terrebat, multisque mu,

post hsec

nobilium uxores

secundum verbum Enigenie omnium sperans fecit venire ad eam

,

B neribus invitabat et, si hoc viventibus illis audequid modo eum facturum bat , et temptabat putas ? Tunc Apostolus coufidentiam habens in
:

quod aliqua ratione possit ad ejus venire consensum. Quod cum nulla penitus potuisset ratione efficere, convocavit magos, ut demonum illam mi- E
nisterio caperent.

Quod cum minime hoc

,

facere va-

et penitus non timens Hyrtacum imponens velamina super capite omnium virginum, quae cum ea erant, hanc benedictionem dixit Deus plasmator corporum , afflator animarum , qui nullam spernis etatem non sexum reprobas , nullam conditionem gratia tua ducis indignam sed omnis creaturse tuae sequalis es redemptor tu has famulas quas ex omni numero gregis bonus Pastor eligere ad conservandam perpetuse coronam virginitatis et castimoniam animae dignatus es , tuse protectionis scuto circumtege , ut
,
:

Deum suum

circumdari igne pretorium quo cum virginibus Christi commanens , Deo suo die noctuque famulabatur. Sed cum per circuitum ignis
lerent
,

fecit

angelus Domini cum Matheo Effigenia firma esto , et noli expavescere hos ignes ad illum enim a quo
arderet, apparuit

apostolo, et dixit

ei

tibi

sunt suppositi, revertentur. 23 Igitur cum per girum pretorii sanctse Effige,

se

ipse tan-

nise

vincentes carnis iliecebras, et

illicita

conubia
nostri

re-

cusantes, insolubilem
Christi
bcnc precurctnr;

Eilii tui

Domini

Jesu

flammEe perstreperent excitavit Domiuus dcm occidit ventum validissimum , et emundavit omne illud incendium a domo virginis suse; et ita consumpsit palatium Hyrtaci , ut non inde potuerit aliquid ex facultatibus regis liberari. Ipse autem Hyrtacus cum filio suo unico vix evasit sed melius
:

copulam mereantur. 20 Ilis petimus Domine

,

fuerat incendio interisse.

,

Namfiliumejusvehemen-

arma suggeras non

, ,

tissimus

sed spiritualia virtutis tuse potentia ut te muniente earum sensus et membra e in corpore non possit dominari peccatum atque sub
,
:

carnalia

demon implevit , qui illum cursu rapidissimo ad apostoli Mathagi sepulcrum adducens a tergo manibus ab ipso diabolo colligatis confi,

teri

eum

patris crimina compeliebat.

Ipsum au-

tua gratia vivere cupientibus, nihil sibi defensor malorum inimicus bonorum , de his vasis jam tuo nomini consecratis prevaleat vindicare omnem etiam gehenninum calorem imber gratise tuae ce, :

lumen vero perpetuae castitatis accendat. Eacies scandalis pudica non pateat, nec
lestis
:

exstinguat

elephantise vulnera a capite usque ad ultima pedum vestigia replevit. Quem medici cum curare non possent ; ipse in se gladium imponens, occubuit ut qui a tergo Apostolum Do- F mini percuti jusserat , ipse se ipsum stomacho
:

tem Hyrtacum

perforaret.

incautis occasionibus tribuat negligentiam delinquendi sitque in eis casta virginitas et ornata
:

24 Universus autem populus insultans morti ejus, comprehendit cum omni exercitu fratrem Effigenias,

et

frater

Ephigenixfit
rex, snb quo
ecclrsia rur-

pariter et

armata fides integra, spes certa, caritas sincera, ut preparatis animis ad continentiam virtus tanta prestetur , quae superet diaboli universa

nomine Ugor
in

nam suam
ret.
tis

germamanu Mathei fuerat gratiam Domini

,

qui per Effigeniam

sum

floret.

consecutus, ut superse,

Domino
,

opitulante, regna-

figmenta, atque contemnentes praesentia , futura sectentur. Jejunia epulis carnalibus preferant et , lectiones sanctas couviviis et potationibus anteponant; ut orationibus pastaB
politre, illuminatie vigiliis,
,

et eruditionibus ex-

vicesimo quinto etaet regnavit per annos sexaginta tres. Facti sunt autem omnes anni ejus quibus vixit octoginta octo et, se vivente
sua3

Hic

cum

esset juvenis

anno coepitregnare,
,

opus gratice virginalis exerceant. His virtutum armis has tuas faraulas interius exteriusque communiens, presta eis inoffensum cursum virginitatis implere per ipsum
;

constituit
citui
;

suum ducem omni exeralterum vero regem et vidit filios filiorum

filium
, ,

unum

Dominum nostrum Jesum Christum qui tecum et cum eodem Spiritu sancto vivit et regnat iu
,

suorum usque in quartam generationem buit pacem firmissimam cum Komanis sis. Omnes autem provinciae Ethyopum
,

et

ba-

et
,

Pereccle-

per sicartttm
in ecelesia

eterna secula seculorum. 21 Cumque omnes respondissent

Amen

et

MaUliAttm
occidit.

mysteria Doraini essent celebrata

cepisset omnis ecclesia

usque in hodiernum diem per Effigeniam benedicunt Deum et fiunt , mirabilia magna ad confessionem beati apostoli

siis

repletae Catholicis

mum
suum

et

proprmm remeasset;

missas/*acunusquisque ad doMatheum apostolum

,

et

Mathei^ in virtute et potentia Domini nostri Jesu Christi. Passus est autem beatissimus Matheus
apostolus et martyr undecimo Kalendas Octobris,

Cliristus in ecclesia retinuit juxta

altare

regnante

Domino nostro Jesu

Christo

cui

est

honor,

):

DIE VIGESIMA PIUMA SEPTEMIJRIS.

225
ejus
A, Met*

honor, et gloria

cum Deo Patre, secula saeculorum. Amen.

et Spiritu sancto in

raret.

ANNOTATA.
a Exadelphus exponitur fratris filius in GlossaDe Hirtaco autem illo apud alios auctores, qui non hauserunt ex his Actis, nihil invenio; et suspicor personam esse fictitiam, quales forte sunt omnes, qui memorantur de familia regia, cum regnum JEthiopix videatur eo tempore fuisse sub regina Candace. b Scenica aut fabulosa hsec omnia magis videntur, quam historica aut vera. c In Ms. hoc mendose legebatur, enarrabilia,
rio Cangii.

rei ministros habere per quos divinaj dispensationi.s et mysteriorum disciplinam Deus patefaceret, atque homines ipsos ad salutis viam perduceret, ob eam causam vocati sunt Andreas, Petrus, Jacobus, Johannes, et Matthseus, de quo nobis hoc loco dicen-

Quoniam vero

oportuit,

dum

est.
tiOt

inquam, Christi discipulus, olim fuerat publicanus, pecuniarum exactor et ratioeinator, quippe qui omncs quastus faciendi vias
2 Uic,
et artes

inler

Matt/ucus

vocatus

noverat, mentis acrimonia,

ita

multoque rerum usu

prompu kfjuxtur,

P rsestans
*

>

<*t

cum

teneret.

publicanos principem loPostea vero quam pro salute

inter

mun(li Christus
(Videte,
quaeso,

Dominus

in terra versari ccepit,

quodcorrexi ex nostris. d Sensus variorum Evangelii locorum hic datur, at non ipsaexacte verba. e InMs. rursum mendose sensibus et membris legebatur, quod rursum correxi ex nostris, uti moxpaucula alia clare mendosa.
Missas accipere, hic est dimitti. essent omnia, quse hic asseruntur, non potuissent non innotescere antiquis Patribus nec hi siluissent de florente adeo ecclesia in latisf

Iem

et

plane

repentinam, celerem, admirabiaivinara hominis conversionem

aliquando, et intimas cordis par-

cum P rffit eriret

tes ins P iceret

g Si vera

hominis in telonio sedentis, cumque v:rtutis studium atque ardorem in ejus animo latentem, ut rerum occultarum cog-nitor, et cordis perscrutator bene cognosceret, et qualisnam ex eo, qui tunc erat, postea futurus esset, optime prospiceret, illum vocavit, ac sequi se jussit.

Sic

simo jEthiopias regno. At silentium Patrum, qui parum loquuntur de fide apud Mthiopes recepta, cogit nos existimare, fidem quidem ibi preedicatam fuisse, sed non tanto cum fructu, quantum fabulator comminiscilur, omnia, ut minimum, supramodum exaggerans.

iret

enim de illo scriptum legimus Cum transJesus, vidit publicanum, nomine Levi, in
-.

eique dixit Sequere me. Ille vero non pecuniarum copia, non eorum, qui circumstabant, multitudine, non terrena et fragilihujus mundi gloria detentus est nihil denique illo: :

telonio sedentem,

rum omnium
tem
sed
ita,

curavit, quse in terris

humanam men-

servituti subjicere, et ad se attrahere solent

ut erat,

statim surrexit, et secutus est

ACTA ALTERA
Auctore Metaphraste, interprete
Sirleto.

illi opus fuit, neque multo tempore, non miraculorum spectatione, non denique diligentiore aut diuturniore consue-

Dominum. Non

long-a oratione

sed cum primum optabilem illam et jucundam vocem audivit, Sequere me, statim telonium dereliquit, et exigendae pecunice socios, omnemque honoris pristini cupiditatem adjecit, ac
tudiue
;

toto illo argento et auro,

quod antea possidebat,

et

Ex

editione

Latina Lipomani
Surii.

preciosam margaritam mercatusest. 3 Ita qui Levi autea dicebatur, cum mores priet
stinos admirabiliter mutavisset, appellatione quo-

Chrtsto

constanter

adfuret.

que superiore mutata, Matthaius

deinceps

c dictus est, qui

cum

ipso Jesu versabatur, ita ut,

cum

Hominem
lapsum
cri

prteceptum illud, Simavit, injunctum

luissemus, beata
illa

quod ab eo

qui nos for-

postea Christus ipse in ejus domo recumberet, una cum illo et Matthgeus discubuerit. Qua de re

gcre votens

Deus, car-

nobis a fuit, servare voparadisi habitatione et vita

cum
nis

Pharisaji dubitarent,

et

ab ejus discipulis
publiea:

qua^rerent,

curnam eorum Magister cum

:

nem assum
pstf, et

frui nobis licuisset,

,}

omniaque corporea commo-

cibum snmeret

ille,

his auditis, respondit

Apo-

stoioseteyit;

a negligentes, solis divinis rebus mentem occup atam haberemus, ac eas assiduis cog-itationibus semper meditaremur. Cum ille, qui a diviua familiaritate simul atque a gioria excidit,
in

Non opus habent

sit,

medico, qui bene valent, sed qui

:

qua

prius erat,

humano invideret, ob idque ad suam ruinam secum una omnibus machinis ilgeneri

illud Euntes discite, quid misericordiam volo, et non sacrificium. Qna re declaravit, se venisse, non ut justos omnino, sed ut peccatores ad poenitentiam invitaret. Ex illo

male se habent. Item

tempore Matthseus
ipsi

ita

muudum

dereliquit, ut et

lud prsecipitare studeret, author fuit homini, ut primi illius prsecepti oblivisceretur. Itaque homo ipse, qui omnium primus a Deo formatus est, proh dolor paradiso miserabili quodam modo privatus fuit. Non tamen ipsius, qui nos forma, !

mundo,

et

omnibus mundanis

cupiditatibus,

cruce suscepta, renunciaverit, soli Deo vivens, e ejus vestigia sequens, omniumque signorum ac

vit,

benig*nitas patiebatur, ut ad tantam

ruinam

prolapsi despiceremur, neque ut, prima illa dig*nitate omissa,

miraculorum ipsius spectator et particeps factus quippe qui per totum dispensatiouis divinae tempus una cum Jesu versatus fuit, cum summis ejus discipulis connumeratus, et cum temporis pro-

tam

iguobili statu condemnati re

linqueremur. IUe igitur ipse, qui ab initio cum Patre semper fuit, qui coasternus est, ex paterno sinu descendens, seipsum exinanivit, et propter humani generis salutem matrem Virginem subiit,

tempus

g-ressu faciens virtutis progressionein. Cum vero illud salutare advenisset, quo Jesus cru-

cem passus

est,

et

Domini corpus post Crucem

carnem gestavit, et humana omnia sustinuit praehumana enim omnia suscepit, ut ter peccatum peccatum mundi tolleret, et his, qui sunt in terra novum quemdam ad calos aditum praepa: '

ipsam ctionem aliquando Discipulis suis apparuisset, ssepius vero illorum oculos latuisset, postremo in cselum assumptus cst, et Spiritum paracletum illinc sub ignea linguarum specie ad Apostolos suos
misit, ut per ejus ipsius Spiritus afflatum geuti-

sepulturffi traditnm fuit, et lllc post resurre-

bus

ACTA A.LTEBA
A.

S.

__UTT____-___I
alii,

APOSTOLI ET EVANG.
multo splendoro
:

HlH

bus gTatiam nunoiaret. Tuno Disofpuli,

,

alio

riara cjus oelebrant, vioissim

:

or-

rniUMi

profecti sunt ad totius orbis terrarum grentes d, _ ...'nii nVi Illrt ;_/. Sii^itn iliinoliotni' prout unusquisque ab ilio ipso Spiritu ducebatur. 4

nans, ac sanctos efficiens id quod multf ex eorum ii imi nvn i qui per A rmstril ti m lnciim eolntn numero, nin" npr Apostolum ipsum salute .1
facti sunt, sacris

dig-ni

Kvangciium
scribit,

Cum

iffitur

hav

ita

se Iiaborent, et Discipuli
,

orationibusconsuetam et sauotam
honorificc

regiones alias
bilis et

alii

ngressi fuisscnt

tunc admira-

ejus oelebritatcra

admodum

magnus

apostolus Mattheeus, tantarum bo-

meinoria?

prodiderunt.
et in

Ipse vero

proseouti sine intervallo

narum rerum solus particeps esse noluit, sed aliis etiam beneficiuni irapartivit. Itaquc cum se totum
oollegisset,
tatis
vit,

aliquo puro

aspectu Domini Jesu Christi faciem

ejus immensa. g*lorise corona

contemplatur,

Evangelium suum,
alii

et relig-iouisacpie-

doctrinam, literarum monuraentis consignaore ac ling*ua docuisseut,

ut videlicct, qua.

eaipse soriptis maudaret. Altius igitur inde usque ab ipso Abraham Christi originem exorsus, atque ita deinceps progressus, primum Christi origiuem secundura carnem nobis nunciarit, deinde qucm-

eo simul versans, exultat cui convenit omnis gdoria, honor, adoperpetuo ratio et magnificentia, nunc et semper, et in secula seculorum. Amen. decoratur, atque
:

cum

ANNOTATA.
a Nobis, in primo nimirum parente Adamo. Hocautem initiummodo nonnihil diverso Latine expressum esse apud Lipomanum tom. 5 fol. 137,

adraodum baptizatus
tationes

fuit,

discipulos eleg-it,

ten-

superavit,

et

ipse a Jesu vocatus est,

quemadmodum etiam
steria edocuit,

sacra divinarum rerum

my-

partim parabolis, partim aperte discipuliset turbis ea pronuncians. Seripsit idem miracula supra humanae naturse captum ab eodem
Jesu facta, item 83grotantium curationes, eorum, qui a da.monibus vexabantur, liberationes, panes
illos,

indeque credidisse atiquos, alia esse Acta, quse dedit Lipomanus, annotavi in Commentarionum. 14, ibique ostendi, Acta esse eadem, diversos vero
interpretes.

b De hoc inter publicanos principatu dubitari merito potest, etiamsi solum credamus, ingenio
et dexteritate principem asseri, ut locus clare exponitur apud Lipomanum. c Eatistimavit auctor,
E_

quibus ipse benedixit, et multos pavit, quem-

admodum per mare pedibus ambularit, et in monte Thabor in aliam quamdam formam se transtulerit.

non fuisse dictum Mat-

Deiude alterum
:

ejus

adventum

diligrentiori

oratione conscripsi t
et

de ipsius proditione facta **-*__ perstrinxit. Ad erant, i,_.__.___.____.__. iiu 1 * Pilati judicium, et ejus, qui venit, ut juste alios judicaret, iniquam condemnationem, sepulturam, resurrectionemque , et quem-

dixit

qua?que de mystica ejus coena,

naicfalsum illud

noLevi eidem fuisse etiam ante vocationem ; at /._.,._<... luanucw ^wibu -/._..... nomen Matth_ei postea tantum abipso usurpatum, auvpso usurpatum

thwum antevocationem,sedhcvi. Certumest,

men

non existimo, cum Matthaeus ipse cap. 9 f 9 contrarium innuat, ubi dicit Vidit (Jesus) hominem
:

aamodum apud
tempore datara
c_elo et in terra. 'Uudquevapradicat Jtai,
e

Galila.am apparuit Apostolis, quo

sibi

omnem

potestatem in

Cum

igitur

ut

summatim dicam, totam

Christi dis Pensationem explicavisset, Parthos adiit, qui nondum Persarura e imperio adjuncti erant, ipsisque salute nunciata, Pal_estin_e regionis fines

sedentem in teloneo, Matthreum nomine Itaque jam tum habcbat geminum nomen d Non tam cito Judeca excesserunt Apostoti, quam hic auctor insinuat neque Matthseus videtur mansisse in Jud&a ad scribendum Evange:

lium, quandoatiijamproficiscebanturad longin-

peragravit, ubi cum iugenti multitudiue variis linguispraxlita congressus est, cum fame, siti et crebr.s

^uranis ac

periculis luctatus,

quorum aha

^^^
in

quasregiones, ut mox innuit sed Evangelium scripsit ante divisionem Apostolorum. Vide dicta

Commentario num.

1-2

_tf43.

Apud Lipomanum pro

Parthos

adiit,

dicitur

<>

r divinam cognitionera perducebat, ab erroris fallacia remotos et ad veritatis cogmtionem translatos. Impia igitur gentium superstitione de medio sublata, omnes homines vero etsoh Deo adjunxit, neque

fueiant, l n ad

'

^
f-

qUl rr re de "

Hem Suriiesseprobabiliorem, cum

cant,

apud Parthos prxdicasse

aWefamL

Matthaum?^

thique, qui temporeMatthxi habebant in iltis partibus principatum, postea multis seculis fuerint

ctrinam
ad
'

illis

tant **

sua. pra.dicationis douit<

Etm

m ; z^^titust;:;;
ChristianLrfidei
,

sed

sub imperio Persarum. At de prsedicatione Matthaei apud 1/teoan osnuuusloqmtur,ne l apua Thebanos nidiusloquitur\ nec illi postfuer suh

r
__.

perm ^i*. a -
>

perduxisset,
constituisse

^mll
(

et

eZne

notulf

^ZZ,

junxisset, ecclesiam .auetara ipsi sedificandam euravit, presbyterosque ao diaconos eonstituit, sin gulis diebus coucionem habens, partim ad verita .'11 TPm fiafmnml. tem

su^retibusinelnslse muUaane ""lope adjutus, effeeS et eos os au 1 ad B ' fidem n Dpl eonversi _'_ per eraut, aquam et spiritum Christo ad-

t Ln^

TT^
n

^f,
*

WnprvdtcasseinimperioParthorum.deifidere. - ?" ** Pal* Stinam ac demumprofectum

<

T
f

^T ^^^^^ordopr^dioationiiipsius
VT^^' ^
//?'(.

colligetprudens lecfor ex "7 disputatisdeprxdicationeS.MaMvxiinCommentori-'o

retinendam
: :

illos

tradens

eos vero, qui langruoribus et morbis vel dsmonum malitia oppressi, de vita periolitabantur verbo et manus attaetu ab oranibus molestiis statim hberabat.
-'

Zit^Z^Z^
adhortans

L Z,

martyrio

te

coronaiur.

dil!
Cntu

V
,

qUMa 0pus
UI
'

J _.
1

exf ^' sua catione

?unr
et

"n

" PUS C mpleVit ' 3d UOd V0 '

Ula,

fn'n
loria 1-.

::-

er8amUr iU ?1 1S ornatum hymu

,Vrium in Do *ino quievit, teiTis Cor us ui * P eosque, qui memo>

rwr5MS muttum dissentit editio Lipomani etpro JEthiopia substituit Hierapolim his verbis ] Nolens autem eo usque SUam s stere doct USque suam sistere doctrinam, ad >m. d . ^ria, liierapolira, s ita m prope !_*? partem Euphratis, accedit etc. At rursum n capio, quo modo hic de Hierapoli referantur omnia, qucv apud Surium de Mthiopia. Quare dubitarevixpossum, quin corrupta et interpotata sint Acta qux edidit Lipomanus, et certe alterutra sunt duobus tocis corrupta. Combefisius inAuctano novissimopart. i pag. 4-94 dat Annotationes in Orationem NiceLv in Mattha.um, ibique bis assent Acta illa Metaphrastx, sicut edita sunta

TT

'

*S_*

Lipomano

DIE vrGKSIMA
r A Lipomano,
A
.

!'!!IMA

BEPTBMBEIS
quam

probatiora^ esse Surianis,

227
civi-

etiam Lipomano edita sunt tom.

qum ab

ipso

7 fol. 265-

obtigisse prtedicatione illuminn nda\m.,

sed

<<f<<^ idoncam. Etenim probabilius est, apud Parthos prmdicasse Matthaaum, quam apud Thebanos, nescio quos, quipostea Persarum imperio adjuncti fuennt probabiiius quoque est, JEthiopiam eidem
;

tatem unam Syrur Hierapolim. I, hisce autem sohs Acta differunt, in reliquis con onani praetei
dtversitateminbtrju-oi.ni inais. tione S. MatthsM et de loco

Verumdep
4.

plura disserui in Commentario

martyrii aut mortis

DE

S.

ALEXANDRO

EPISC.

MART.

VIA CLAUDIA IN ITALIA

COMMENTARIUS PRJ2VIUS
Memoria
Seculo
II.

J.P.

in

Fastis sacris, Acta qualia

tempus ac locus martyrii

jxwumu

Ainntnltatur in Fasli

aronius in Martyrologio Romano ad diem xxi Septembris ita sanctum hunc Episcopum

Cumque rumor beatum Alexandrum ubique

:

hoc

d\e,

ct

%\ Nuvemhris:

Martyrem annuntiat Via Claudia vig-esimo ab urbe milliario, passio sancti Alexandri episcopi, qui sub Antonino imperatore pro Mde Christi vincula, fustes, equuleum, lampades ardentes, ungularum laniationem, bestias, ac fornacis flammas
. .-

spargeret, Antoninus direxit Cornelianum praesidem, ut Alexandrum episcopum ei exhiberet

qui

invenit eum, die Dominica in ecclesia docentera,

et Missas ag-entem

prehensum perduxit Romam.

eum

superans, tandem gladio caesus, vitam adeptus est g-Ioriosam. Ejus corpus postea beatus Damasus Papa
in

imperator jusserat, apSecuti sunt autem Crescentianus presbyter, Bonifacius et Vitalio.

:

et sicut

Prseses vero,

Urbem

transtulit sexto

Kalcndas Decembris, quo

manibus ejus rctro obtulit a quo interrogatus, cum de Christo constantissime peroraret, fustibus jussus est malig-atis
: ,

eum Antonino
et

Eisdem eodem prseluxerat Baronio Usuardus; prwterquam quod hic non referat translationem
verbis die

die festivitatem ejus celebrandam instituit.

ctari,

gravissime csedi, deinde in custodiam

militibus duceretur, Antoninus
:

claudi.

Quo cum a

reliquiarum factam a Damaso Pontifice sed et hic duccs habuit laudatus Baronius auctorem Romani
;

Quatuor dierum a me tibi dantur inducise, ut deposito cultu vanitatis tuae, ultroneus advenias. Cui sanctus Martyr respondit

post illum clamavit

parvi,

et

quem

in

Adonem ad diem xxvi Novembris, ad Romano parvo sic legitur Et beati

:

Quatuor dies jam sestima

deras, hodie comple.

prreterisse;

quod

desi-

Alexandri episcopi et martyris, passi xi Kalend. Octobris, a Papa Damaso vi Kalend. Decembr.
trauslati,
itto proli-

4 Misso igitur illo in custodiam, B. Crescentia- Huiorhm nus sedens sub arbore, ccepit plorare, et prce tristitia

Ado

S.

xam

quando festivitatem ei dicavit. Alexandrum etiam memorat hodie pau:

soporatus dormire. Cui visus est an-elus

et dixit ei
:

Domini,

cis hisce verbis

Eodem

die, passio S.

Alexandri

Sed ad przcdictum diem xxvi Novembris non tantum recolit memoriani translationis verum etiam ei p?\vmittitprolixamadmodumpassionisHistoriam,quam
,

episcopi sub Antonino imperatore,

hucsimiliter transfero, quia eam solam respicit censura, lata super Actis Sancti nostri a Tillemontio, inferius laudando. Eodem die, verbasunt Adonis, B. Alexaudri episcopi martyris sub Antonino imperatore. Cui beato Episcopo, cum esset famosissimus in miraculis, quodam tempore delatus estquidam mortuus cujus parentes cuin hortaretur sanctus Vir, ut crederent in Christum, spopouderunt, se facturos, si isdem mortuus suscitaretur.
:

ad Alexandrum, et eum et nunc ne sedeatis sub hac arbore, ne forte tyranno nuntiemini. Eductus ig-itur de custodia beatus Alexander, iterum sistitur Antonino, et suspensus in equuleo, jubente impio, lampadcs ardentes circa latcra p
fui

Jam

solvi vincula ejus, et confortavi

ei

apposita? sunt, ac

ungulis corpus

illius

abra-

sum. Deinde ex equuleo depositus, ductus est ad templum Apollinis. In quod ingre.^sus, statim ut
oravit, pars aliqua templi et
cecidit.

simulacmm

Apolliuis

Antoninus vero hoc factum magicis artibus deputans, sedens pro tribunali, sanctum Epi-

scopum ad bestias
tetig'isset,

.damiiavit. Et

cum

nulla

eum

Vir, oratione facta, conversus ad corIn nomine Patris et Filii et Spiritus sancti surg-e, Qui statim surg-ens, clamare ccepit Audite pareutes et populus universus Ductus a duobus.Eg-yptiis vultuteterrimis, iraqueplenis, positus

Tunc sanctus
-.

pus, dixit

fornacem igneam parari jussit, et beatum Virum in eam jactari. Ut autem sauctus M;irtyr, expansis manibus, in medio foruacis oravit ad I)ominum, totus ig^nis ita extinctus est, ut nec vestig-ium calorisremaneret.
5 Tunc Antoninus de fornaee sanctum Virum eductum decollari pneccpit. Cumquejam duceretur a militibus, quidam juvenis ex officio Antonini,
dat

in obscurissimo loco, ubi erat puteus subitoque veniente quodam juvene, nimio splendore corusco, totus ille locus contremuit, et exclamavit juvenis ille splendidissimus Kemittite puerum, quia vocatur a famulo Dei Alexandro. Et ecce reductus sum in corpore. Nunc, Domine Alexander, baptiza me in nomine Dei tui, ne ultra vidcam, quod hodie vidi. Vocabatur is Luceius, cum quo baptizati sunt alii centum vig-inti quinque.
:

sum

Herculanus nomine, cxclamavit dicens, Antonine, insensate tyranne, cur ctec.us et surdus perduraa ? io Ecce Eamulus Dei post virffas, post equuleos
t

lampades, atque ungrularum attactus, posttempli et idoli tui ruinam, post Iconum et ursorum rabiem dcvk-tain, post fornacis ig'nem extiuctum.
et

nunc ad decollandum g-audio replctus

dubitet,

vadit. Quis

verum Dcum

essc,

qui ita suos confortat ?

, ,

m
m.
roi

DE
9

S.

ALKXANDRO

EPISC.

MART.

J. P.

mqmt, juVntoninus hffio audiens; Enfelix, factum est, ut tnles sermones quid tibi venis juveuem teneri, quem Loquarfs? Bt iratus, jussit gladio condiversis cruciatibus afflixisset, cum
tat

acpersonarum, locorum item

Ado.

summavit. 6 Beatus vero Alexander

vit ei quffidam vidua,

ct similium, in quibusfaeile aberrant, qui ficta pro veris ohtrudere nituntur-.nequeea inter Utm yrave aliquidofjnuli, unde solide elicerem nedum 'ostenderem Acta esse certo fabutosa. Stylum dcinde et scribendi
, ,

quam

duceretur, obviabeatus Martyr rogavit,

cum

mihi orarium. At illa prsestitit Perdidisti mulieri ei. Officiales autem dixerunt sig:no Crucis, expoorarium tuum. Facto itaque linea stans, liavil sc beatus Martyr tunica, et in
dicens
:

Commoda

ordinem consideravi eumque satis simplicem censui, ut credi non debeat, a recentiore catamo fuisse immutatus notabiliter vel exornatus. At quid de rebus ipsisabiographo narratis ? Audiamus primum sententiam Tiltemontii ad Adonis
,

sutexit sibi orario oculos; dein positis g-enibus,

compendium superius relatum. Is tom. % Monumentorum Eecles. Nota 7 ad persecutionem Marci

AureliiAntoninideSanctonostroejusquepassione
pronuntiat, ut sequitur. 9 IVihil de S. Alexandro episcopo compertum a Taiemontto nobis est, praiterquam ex Martyrolog-iis. Sed Ado " ,s *jj?J'" ad xxvi Novembris tam fuse de eo loquitur, ut anuotandum id esse censuerimus. Nam quaa de ipso
refert,

ab scepit g-ladium via Claudia, vig-esimo miliario

Urbc, et factus est terrae motus cecideruutj sanctus autem Crescentianus et hi qui cum illo erant, revelante Martyre, tulerunt sanctas reliquias ejus et sepelierunt in loco, ubi
orans fornacis ig;nem extinxerat. Et posuit supra Hic requiescit sanscriptum marmor continens venerabilis martyr Alexander episcopus, ctus et
:

et vicus et

thermm

pro Actis haberi possunt, et quidem sat

cnjusdepositiocelebratur undecimo Kalendas Octo-

longis, addi a nobis posse cuperemus, etiam bonis. At nihil in iis videtur prjeter prodigia et lacta
tis verisimilitudine.

Cui Papa Damasus postmodum cryptam conB dig-nam faciens, illic eum sexto Kalendas Decembris.

Metaphrastica, absque ulla veritatis et antiquitaEx iis, quffi tradit, videtur

bris transposuit

quando
illud

et festivitatem ei dicavit.

Orarium Martyr oculos

lieri
ccrfe
rc-

porro

sibi

pra?stitum

unde

sibi

texerat,

mox

ut decollatus est,

mu-

Sanctus fuisse episcopus in civitate quadam R.omse non potuit Baronius. deductus fuit Romam ut ab imJuxta Adonem
vicina, sed in qua, invenire
,

non
sine

perquemdam puerulum, quem angelum fuissc, est dubium, reformatum * est. Quod illa non
stupore
recepit,
et vere

peratore interrogaretur

ac

suppliciis afficeretur.

portalum

grandi confessa Alexandrum, Christo credidit. Hactenus

raartyrem

Eapropter nos eum inter martyres Romanos recensemus. Prsetendunt tamen, itum esse, ut ipsi caput amputaretur, ad viginti illinc milliaria in

Acta, quo'rnmscrijitor
se testem

aculatumdicit.

Ado, quem descripsit Surius ad eumdem diem xxvi Novembris. 7 Actorum martyrii, ex quibus verisimillime saltem pro majori parte compendium contraxit Ado, qucvque Jtactenus prelo vulgata non novi quatuor habemus Mss. apographa primum desumptum notatur ex vetustissimo Ms. Audomarensi, collatumque cum altero item Ms. clarissimi Puteani; secundum huc transmisitex Mss. codicibus Ludovicus Nicquet, bibliothecarius Ccvlestinorum Suessionibus anno 1666, idque Suessionense vocabo; tertium habetur in codice Musei nostri signato P Ms. 6; quartum in codice membraneo etiam apud nos signato P Ms. 158. Ea inter se collata apprime congruunt in rebus narratis omnibuSj imo et in verbis, sipauca, eaqueminus notabilia excipias, quod vix aliter contingit, dum eadem instrumenta antiqua, a diversis descripta, producuntur. Auctor se ubique Crisentianum vocat, idemque est haud dubie, quem Ado S. Crescentianum appellavit. Is a S. Alexandro presbyterum se ordinatum esse asserit; adfuisse Alexandro, dum captus est , subsecutum esse, dum ad imperatorem ductus est, inter milites stetisse, dum ab imperatore interrogatus et csedi jussus est, atque omnia annotasse se insinuat, quee ipse vidit et audivit. Addit,se annotata sua contulisse cum aliis, quae P?*otasius quidam, dictante ipsomet Comeliano, pnecipuo tyranni ministro, scripser*at, atque adjcvissc ex his, qxtse non habebat, puta, quia audire velprsesens adesse nequiverat. Denique exponit, qua occasione Comelianus prteses martyrii historiam dictaverit Protasio et quomodo
t
\

tam parum soium legeminus absolute pronuntiaturus forsitan, rat si Acta ipsa, quse integra exhibebimus, inspivia Claudia, nulla allata
credibilis etc. Ita
,

ratione rei

itie,

dum Adonem

cere ipsi licuisset.

10

Nam

quod de
est,

loco

martyrii parum credibite

ldtata!i

ipsivisum
termisScV

credibilius fecissent rationes, prse-

quidem ab Adone, sed sufficienter expo-

siteea biographo, qui,

cumpene ubiquese testem oculatum ac rerum narratarum participem exhiprxsens spectare audire nequiverat, accepisse ex ipsius prsesidis dictamine majorem antiquitatis similitudinem prsebuisset etiam Tillemontio, Restant igitur, preeterleviores diffcultatesmoxynemorandas ,solaprodigia et facta Metaphrastica seu mirabilia (quod idem sonare debuit Tillemontio, cum certeAdoMetaphraste antiquior sitjqitcvnonminus frequentia sunt in Actis, quam in Adoniano eompendio, qucpque nonpossunt non formidinem ingerere super
beat, proftteaturque se ea, quse
vel
,

eorum
?Htatis

sinceritate.

Sed neque ex

eo

uno capite

ve-

similitudinem iis negare potuisset Tillemontius, utpotea taliauctore relata. Imo, inquis, hujuscemodi larvam induunt fabulatores, quofacilius

fidem obtineant, nec raro interpolatores sub

:

tuteta testis oculati, Actis verisfacta fabulosa im-

miscent

non inficior, id aliquando contigisse, neque ausim spondere, non contigisse hic: attamen

priusquam biographodtieui tam turpis imposturm notainuratur,iliudtemerepnesumendumnonest, sed gravibus rationibusprobandum.Sane his deficientibus, varia Acta tamquam sincera et authentica amplectuntur ac laudant viri eruditi etverzc criseosperiti, etiamsi non minus prodigiis referta

hic iltam, facta collatione, repetierit, atque in bibliotheca sua honoranter reponivoluerit. Unde

quam

cxamtnata,

equidem saspieor, ipsum Protasium occulte Christianum fuisse, Certe, si Actis standum, eximius Christianorem fuit fautor. SNactus hujusmodi Acta martyrii, quippequze,
nisi valde corrupta, supposititia vel interpolata

nostra. Nolo id, ne eequo iongius excur-

ram,hicexemplisdemonstrare:verumtamencum Acta Sancti nostri nune primum integra quod sciam typis vulgentur haud abs re fore visum
, ,

non videntur ob
net,
rtttio-

reperiantur,plurimum solent xstimari ab eruditis, attentius ccepi examinare adjuncta temporum

est,breviter conferre in Annotatis prcvcipua prodigia in his contenta cum prodigiis, qucV ieguntur in aliis, ut dispiciat tector ipse, an iila potius,

quam

hcvc,

ex

istq capite sint

repudianda.

Prx

DIE VlfJKSlMA PBIMA SBPTEMBEIfl

A Prw
et

229
i

autem utar Actis SS. Theodoti et septemvirgimtmmartyrum, acSS. Tarachi, Probi

ceteris

cum Sabatinum

Andronici, quse a Tillemontio et aliisprobanquorum prima habes apitd nos tom iv Maii pag. 149, altera inter Selecta apud Ruinartium
tur, et

edita
ubwlute
re-

11
ftdei

jiudianda;
rei,

gw*

anno YtlSpag. 423. Ceterum cum raro accidat, ut Acta, primis secidis exarata, adeo UUesa ad nos perve-

seu Braccianum, de quo MCVMM J. P. 11 Sub iisdem quoque imperatoribus Corneliani meminit idem Capitolinus in Vita Marei A ntonini hisverhis luit eo tempore ctiam ParthJcaxn bel/^JTlLfc lum, quod Volotrosus, paratum sub Pio, Marci et *; Veri tempore indixit, fugato Atidio Corneliano, qui
:

rurn cwdtbi

niant, quin aliquibus difficultatibus laborent, et aliquoties tam implicatis, ut dissolvi facile ne-

queant,prout fatetur Tiltemontius tom. 5 Operis cit. pag. 660, ubi aliquas proponit in Notis ad Acta S. Theodoti, etiam suas patiuntur Acta S. Ale-

Syriarn tunc ndministrabat. Forte is ipseest,quem designat biogmphusnoster. Sed ko< etiam supposito, ne velsic, utpatet, determinari potest, sub quo Antonino passus sit S. Ak-xander. Baronius

inAnnatibus ejus martyrium annectit anno Christi

non tamen satis graves, ut idcirco amovenda videantur ex ordine sincerorum, vel postxandri,

154, ac proin Antoninum Pium intellexit; Titlemontius differre maluitad i>jj<'rn>m Marci

Aurelii, qui illud

et

post

hujus

ponenda jam taudatis

una cum Lucio Vero primum mortem solus tenuit. Equidem

authenticis.

Passimcom-

mode exponi

possunt, vet attribui amanuensibus, qui sicut frequenti experientia discimus, sive ex negligentia, sive exeo, quod voces aut periodi antiquitate detritae aut obscurius scriptsc essent, omiet pro arbilrio suo expresserunt quodpostremum hic speciatim observo, quia in nostris apographis adjunctum unum et alterum

dum rationes sufficientes non reperi., cur uni potius quam atteri attribuam , latius signandum putavi seculo secundo, intra annos 138, quo
Pius imperare
cus.
ccepit, et 180, q U0

mortuus Marloci in- i*> <*>>* *"

semtnt, addiderunt
.

15 Martyrii palsestram
scilicet milliario

eodem ab Urbe
,

tervallo statuit biographus

:

quo Ado, vigesimo

B non

legitur,

quod Ado expressit; quamquam

alio-

qui is rebus narratis presse inhzesisse videatur Actis nostris, iisdemque nonnumquam utatur verbis.

Sed

heec facilius

exponentur in Annotatis.

Pauca subjungo, unde

montio

parum

credibilius fiat, quod Tiltecredibite visum est,quiaAdo, ut-

addit tamen nonnulla, unde ad quam circiter vi& Claudim E partem res totaperacta sit, et quo in locoprimum seputtus sit sanctus Martyr. Nam num. 10 Sanctum in fomacemmissum fuissescribitin vicoBaccatensi seit Baccanensi, ut tegitur numero uttimo,
conjicere liceat
,

pote compendium tantum exhibens, rationem afferre prsetermiserat, cur S. Alexander ductus fuisset extra Urbem in viam Claudiam, ibidemque

martyrium subiisset.
eidem visa
est.

12 Crescentianus seu Crisentianus biographus,

postquam narravit modum, quo comprehensus

:

est

* al.

venan-

Sanctus, et quo ipse simul citm sociis RomamperEodem tempore Antonivenit, ita prosequitur nussibi via Claudia miliario septimo decimo mausoleum fabricabat. Cumque venissemus Romam, dictum est Corneliano, quod Antoninus in partes Tuscise ambulasset, in quo loco praedia electa habebat, ideo quasi ad vexandum * frequenter exibat.

diim

Cumque

cognovisset Cornelianus, festinanter

in
lo-

pertrausiit

Urbem. Cumque pervenissemus

ubi thermse publicse erant. Beccanse autem, teste Baudrando, es^vicus Hetruriae, cujus fit mentio in Itinerario Antonini, nunc Beccano dictus, in ditione ecclesiaB et in provincia Patrimonii, xv mil. pass. ab urbe Roma... exig-uum habet lacum, qui vulgro il lag-o di Beccano dicitur... eique adjacet Moesia sylva, qure il Bosco di Beccano nominatur. Vicum, lacum et sytvameodem nominc, eodemque circiter ab Urbe itineris intervalto notat etiam in partibus Tuscize Kircherus in Chronographia Latii juxta veterem et novum sititm, 16 Verumtamen aliquantum remotius ab Urbe iisdem inpartibus exhibctur apud laudatum Kircherum tocus, dictus Italice Bracciano, de quo Baudrandus bis agit in Lexico; primum his verbis Braccianum, Bracciano, aliis Bracenum, oppidum
:

Sanctui

cum, qui

dicitur Clivus Parralis, ibi

eum de jumen-

Italia?, in ditione Ecclesia?

etiu provincia Patrimo-

ad prgetorium Pusci perduxit. Eg*o vero etc. XJnde apparet, extra Urbem fuisse actitm, quidqaid de Sancto commemoratAdo. Porro tres secido secundo imperatores Antonini nomine venhtnt. Tihts Antoninus Pius,
to deponens, retro
lig-atis,

manibus

nii S. Petri, ducatus titulo insigfne

LTsinorum, ad

Marcus Aurelius Antoninus

Antoninus, gnetur.
ex-pomtw

et

Lucius Verus

licet posterior

rarius eo nomine desi-

lacum cognominem et Sabatia? tractus caput. Addit dici etiam Arcenum, et illuc lectorem remitArcenum, oppidum tit. Hic autem ita scribit quod BracenHetruriffi in Sabatia tractu Livio num aliis, et Bryg-ianum Catoni, nunc Bracciano oppidum Italiae... ad Sabatium lacum... parvum F
t
,

est sed lepidum,

xx milliaribus distans ab urbe

in

13 Utnitsquam apud mausoleiab aliquo Antonino fabricati in via Claudia quamquam satis constet, eosdem Antoninos, Pium certe et Verum in partibus Tuscue et prsedia habuisse et eedifcia erexisse. Nam Antoninus

veteres

memoriam

reperi

scribit

Pius educatus
ipsius.

est Lauri in Aurelia, ubi postea pa-

erant batnea, quss, ut Descriptkmr Tuscuv, saluberrima Strabo dicit... et hoc Caeretana balnea a^vo Balnea Sabatina dicuntur a lacu Sabatino, qui etBratianus. Addit Aringhus rap.iO, num. 13 citatus Vulgari nunc corruptoque vocabulo Baluea

Roma.

Ad eumdem lacum
Leander Albertus

latium extruxit, inquit Julius Capitolinus in Vita

Aurelia autem via,

teste

Isaaco Casaubono

VicarelH sive vici Aurelii appellantur, quopofeimum loco spectatissimse quondam villffl Veri imperatoris vestig-iaing-entis

in Capitolinum,petebantur Etrusci;

Laurum vero,

quidem mag-nitudinis con;"""

t

Lorium vet etiam Loria Villa, ubi omniitm consensu idem Pius mortuus est, distabat duodecimo Milliario ab Urbe. Idem Capitolinus in Vita Lucii
in via Clodia famosissimam, in

spiciuntur.

Veri hsec tradit "Villam pneterea extruxit (VerusJ qua permultos dies et et ipse ingenti luxuria debacchatus est, rog-avit... qui venit... quinque Marcum Aurelium
;
. . . .

Atquehinc non satis certum mihi est Bacfuisse. Nam canas a biographo nostro designatas tamdiversa est lecHo, ut m uno eosicut in Mss. tegatur vico demquecodice. undr Acta drsrribam, in Audomarensi V&re Baccatensi et Baccanensi,
17

diebus in eadem villa residens. Hujus vitLv vesticap. 38 Romx subgia, ut notat Aringhus lib. 4 ad luvc usque tempora exstant ad taterranete,

apographo Baccarcnse; ita dubium esse potest, sit, ac legenan non xtbique mendose exaratum
Bracennensi, Bracenensi aut Braccinensi, AcUrbe Romaper biogracedit, quod distantia ab

dum

phum

DB S ALEXANDBO EPISC.
I
I i i :

.AIART.

J. P.

phutn etAdonem eapressa, minus faveat Baccanis,guam Bracciano vel etiam Vico Aurelii, gui Braca lacu aajacenti forte vicus Bracenensis aut
cianensis dictusfuit

Nam sirectenotat Baudran:

prosos mundasti, et mortuum in tuo nomine sutuis Petite, et dabi: qui dixisti discipulis tur vobis; querite ct invenietis; pulsate et nporietur vobis ego peto, qusero et pulso exaudi
scitasti
:

dus, Braccianum vigesimo milliario distat Roma, vicus Aurelii vigesimo primo Baccanse vero de-

me Servum

tuum.

Exig-it

cnim tempus, ut

virtu-

cimo quinto dumtaxat dicit autem biographus Sanctum, jubente imperatore t eductum e loco, ubi erat fornax, decollatum fuisse vigesimo ab Urbe milliario ; igitur si Baccanas inteltigimus, statuendum est, qaod satellites cum Sancto progressi fuerint ad quinque miiliaria; quodetminus credibile apparet, et utcwnquc conirarium menti
imperatoris,
fuisse
,

tem tuam omnibus pandas; et sicut suscitare dignatus es Lazarum de monumento, ita nunc suscita puerum istum. Exaudi me Domine, Servum tuum ne dicant gentes Ubi est Deus corum?
,

2 Et

cum
:

ksec dixisset

conversus est ad cor-

revocnt,

et

qu&juxta biographum
Sanctus

talis

ut decollareiur

in

videtur conspectu

omnium. ac tepulttu ISPorro in eodem toco, ubi fornaxexstitit,ab sit, disquiri ipsomet biographo sepultum fuisse sufficienter iur. edocebimur in Actis; at quod dicitur in veteriRomano et Adonis Martyrologiis de corporis translatione, ac de festivitate ipsi dicataper S. Damasum Papam, qui post medium secutum quartum Ecclesiam gubernavit et re vera, ut in Vita ejus B legitur, multa corpora sanctorum Martyrum requisivitet invenit, nuspiam plenius exposituminvenu Adeo ut ignoremus, ubinam cryptam ab Adone memoratam ei fecerit sanctus Pontifex, etan sacra> Martyris exuvix hodiedum alicubi peculiari in honore serventur. Nunc Actasubnecto prout habentur in codice nostro signato P. Ms. 158, quia in eo mxdio correctior est scriptio, quam in aliis; notabiliores tamen lectiones varianies, etiam mendosas in hisce occurrentes, dabo vel ad marginem vel inter Annotata. Quoniam autem propter dicta num. 10 paulo frequentiora ac prolixiora futura sunt Annotata, ad majus commodum Acta ipsa, quamquam non admodum prolixa, in tres partes
divisi.

In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti surgre. Et statim surrexit, et stans voce excelsa ccepit clamare Audite parentes, et intelligite * populus cunctus. Videbar hodie a duobus iEgyptiisduci, quorum vultus ira erant pleni et fupus, et dixit
:

muUosbaptt.

'

' inlclli-

eat

c. Et duxerunt me per loca deserta, et deposuerunt me in locum obscurum et erat ibi pu-

rore

teus,

septem

sigillis sig-natus, et

tradiderunt me,

ut mitterer iu

puteum

illum, et subito factus est

:

terrae motus et infernus contremuit totus et venit juvenis, cujus aspectus eratsicutfulg-ur, et exclamavit voce niagna, dicens Remittite puerum,
:

quia vocatur a famulo Dei Alexandro et ecce reduxerunt me in corpus meum. Et hfec dicens, exclamavit voce mag*na, dicens Domine meus Aiexander, baptiza me in nomine Domini Jhesu Chri
: :

ne videam jam puteum illum, quem cg-o hodie ubi mittuntur non baptizati, aut quicunque non fuerint Christum confessi. Unde indubitatum est omnibus, ut fierent Christiani. Et quia Martii mensis inter initia erat, die d sancti Paschaj omnes sunt baptizati. Euit enim numerus eorum, qui basti,

vidi

ptizati sunt,

duo

e.

quatuordecim millia, centum trig-inta Et non solum mortuum suscitavit, sed etiam

cascis visum in Christi nomine renovabat, et alia pluraper jejuniaet orationes per baptismum sine

timore curabat.
3 Cumque hrec ag*erentur, pervenere ad auditum Antonini tyranni omuia, quse fiebant. Tunc
cnmprehcnditur.

ACTA MARTYRII
Auctore Crisentiano presbytero,
ste oculato.
te-

Cornelianum primum palatinum/cum centum quinquaginta militibus , ut eum exhiberet. Veniens autem Cornelianus, invenit nos in ecclesia die Dominico populum Dei docentes; nondum enim Misste fuerant celebratse. Cumque ingressus fuisset, qui *
esset Alexander, inquirere volens,videns multitudinem populorum, cepit timere, et cum reverentia cepit dicere, pro qua causa venisset. Cui dixit

Antoninus tyrannus ordinavit

al.

quis

Ex

codice

membraneo cum
collato.

aliis

Mss.

Alexander Nec nos latet, pro qua re venisti- verumtamen eamus. Multitudo autem populi lapidi:

bus

eum

interficere cog-itabat;

PARS
Sanctus mor-

cumque cognovis:

tuum ad
tam a
' al.

vi-

pcrdu-

ccre

et ad viam vitamque aiternam reducere * que duceretur quidam mortuus

diebus illis cum essent insidia^ paganorum a J-adversus Christianos sub Antouino imperatore beatissimus Alexander episcopus, gratia Dei perfusus, omnes cepit a cultura ydolorum amovere

Tn

cogitatum eorum , dixit ad eos Filii et fratres, quod cog-itatis, impendite * mihi; si autem
set

dimisentis et

meam coronam

cod.

alt.

tenebitis

gaudia non amittetis. Ha3c eo dicente, explicitis Missis, data oratione benedixit populum, et dimiserunt nos g. Ego vero, qui ab eo sum presbyter
ordinatus,
quai

et vestra

impcdit

Cum-

simul
eo

cum

conjug-e
sine

mea

mens beatissimus Alexander

'

al ad cos

ejus *
:

in locello b vedixit ad parentes et

cum
et

h, sorore eius,

fl

vixit

mul

Bonefacium

Si credideritis in

Patrem

ster fihus.

tum sanctum et baptizati fueritis, reviviscet Tunc responderunt parentes ejus et

xerunt
:

Filium et Spirivedi-

* al.

oratio-

ocm
*af.di\i>set

apparuerint opera Dei per operationem tuam, et nos credemus, et omnes, qui nobiscum venerunt. Et cum hsec dixissent * infantem depom pnecepit.etannuens manu, silentium neri jussu. Et prostemens se in orationem, cum lacryV d minUm diGeilS Jhes^u Ch s Christe, i ili Dei luh Vl7i, qui CKC0S illuminast le .
Si
i

'

^e

frequenter exibat. Cumque cognovisset Cornelianus, festinanter pertransiit Ur-

sibi via Claudia nuliano sepbmo decimo * mausoleum fabricabat. Cumque ven.ssemus Romam, dictum cst Cornehano quod Antoninus in partes Tusciaa ambulasset qu loco prgedia decta deo qua,i ad vexandum i

mam. 4 Eodem tempore Antoninus

querela, sumentes siet Vitalionem *, venimus Ro-

'

al.

additar

uterque ad iwpcra-

torem ducitur
*

al. xvjii

^^

oem tumque pervenissemus

Chvus
Parralis k; ibi

tur

in locum, qui dici-

eum

nens, retro manibus ligatis, ad pra^torium Fusci

de jumento depol

perduxit

::

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBBM

gestis sollicitus
stetit

eram
ratores Christi fidem amplexi sunt, ac proinde rnagis mchnorin eorum sententiam, qui statuunL Wodcum Constantini Magni et filiorum

ante tyrannum. Tunc Antoninus dixit neliane, ubi est, ad quem ambulasti? Cornelianus
dixit: Ligatis manibus ante consistorium reliqui eum. Antoninus typannus sedens pro tribunali, jussit eum ingredi coram se.
intciTogatns
fortiter re-

ab urbibus

ediclis

et civitatibus

Ego
:

rum
nis

proscriptus esset idolo-

cultus, xn

vero sollicitus sequens, inter milites cepi

pagos

stare, et audivi,

$pondet;

dro
sti

quomodo Antoninusdixit AlexanTu es Alexander, qui partem Orientis dampnam, et subvertis bene viventes, et decipis homines

demque clandestina sacraperagentes,aChristw-

se receperint gentiles, ihi-

multos, suadendo eis, ut credant in hominem desperatum, quem a suis fratribus interfectum audivimus? Si enim ex Deo fuisset, ut homo non esset passus. Alexander vero tale reddidit responsum

p^mappeltari cceperint. Hinc dici potest quod mendose hic substituta fuerit ab amanuensi f0#paganorum pro gentilium, vel multoverisimilius, quod exordium ittud adjectum fueritActis ab eorum cotlectore post datam Christianis a Constantino pacem, utide exordio Actorum S.Justini
Philosophi,atioquisincerorum ac germanorum judicarunt Papebrochius, Titlemontius et Ruinarhus, quod, fatenteposteriore, alias stepius

Dominus majestatis, de cjeIo descendit, hominis formam suspiciens, ut, quemfecerat, liberaret a morte, et pronobis omnibus pati dignatus est Christus. Antoninus dixit Multum mihi, Juvenis n, nolo loquaris nega Deum tuum et sacrifica diis, et faciam te primum in palatio meo o. Quod si me nolueris audire, diversa tibi parabo B tormenta, et non te liberabit Deus tuus de manibus
esset
: :

Ob

hoc,

cum

factum quodque probabilius fiet ex Annotatis asl ultimam Actorum periodum. b Id est, loculo seu feretro, quo mortui
est,

inctu-

duntur.
c Hinc variant apographa. Ms. Audomarense habet: quorum vultus ira erant et pleni furore.

Cwi.

fl&.

rcspondit

tu

meis. Cui Alexander episcopus dixit*; Hoctracta ut quid me venire fecisti, ut modo sedens
:

Codex atter: quorum vultus erant

furore.

ira

pleni et

verbis hiis surdos lapides istos mesuadeasadorare? Fac, quod desideras; nam me nonmutabis a sensu
ciesuscurceri

d Die legitur in soto Ms. Suessionensi; in mendose dies. Hujusmodi minutias, qua> ma,

aliis

inctuditur ;

uuctoraban-

gelomonetur.

meo. 6 Antoninusdixit; Extendatur et fustibus mactetur, donec deficiat iste. Ignoras, in cujus prasentia loquaris talia verba? Injuriam mihi facis, cui subjacet seculum totum? Alexander episcopus hilari vultu respondit: Noli te ipsum de tua potentia tantum jactare, ut tibi dicas seculum subjacere, quod ipse dimittes invitus, vadens, quo tu non vis. Audiens Antoninus, jussit eum in custo-

bus facite inserinequeuni, et a librariis profectx apparent, deinceps negtigam, ne nimium accrescant Annotata. e Ita habent quatuor nostra Mss. Forte auctoris mens fuit, quod postquam puer iste, ejusque parentes, et qui cum his venerant, baptismum susceperant, numerus baptizatorum, iniispartibus degentium, ad quatuordecim mitlia etc. ascen-

diam

mitti.

Cumque

a militibus duceretur, Anto:

Malim tamen credere, in numeris errasse Ubrarium maxime quia Ado tantum habet cum
derit.
: :

ninus Alexandro clamans dixit Quatuor dierum a me tibi dantur inducis, ut, deposita formidine vanitatis p, ultroneus ad nos venire procures. Cui Vir venerabilis episcopus dixit Quatuor dies jam
:

'

cod.ult. in

jestima proeterisse; quod desideras, hodie comple. Misso igitur eo in custodia *, ego reversus ad lo-

cum, ubi applicati eramus, et sedens sub arbore, cepi plorare, et ponens caput soporans cepi dormire.
"Visus est
,

mihi angelus Domini, qui et dixit mihi

:

Ego sum Michael Angelus, missus a Deo

fui

jam

ad Alexandrum, et solvi vincula ejus coneum, et veni dicere tibi sub arbore ista nolite sedere, ne vos videant isti, qui tyranno volunt placere, et nuntient illi, et erunt vobis molesti. Et ad quem tendere locum deberem, dixit mihi q.
fortans
:

quo baptizati sunt alii centum viginti quinque. Adoni consonat codex Ms. pergamenus bibliotheccv Ambrosiame Mediolani notatus H 22 unde idem miracutum anno 1752 descripsit unus e collegis nostris; preeterquam quod ibidem iegatur centum viginti duo verishniliter lectum fuerit cxxnpro cxxv, aut contra.Verisimititer etiam librarii incuria in nostris apographis excidit nomen pueri ad vitam revocati. Ado enim clare cxprimit Vocabatur is Luceius Ms. Mediotanense Vocabatur autem is Lucius.
1-,
:

Id

est,

quiprimarium inpalatio

officium ad-

meminit Trebcltius Pollio in GaUieniimperatoris Vita: Quum iret ad hortos nominis sui omnia palatina officia
Officiis palatinis sic
,

ministrabat.

De

sequebantur. Vopiscus item in Vita Aureliani : Quum consedisset Valerianus Augustus... pnesente
exercitu, prssente etiam officio patatino.

ANNOTATA.
a Dixi in
aliis

g PrcC timore verisimiiiter non est aususCornexi,

Commentario num.
,

Acta

S.

Ale-

lianus apprehendere sanctum Episcopum, nisi post finita divina Officia, et acceptum consensum

xandri, seposita etiam factorum mirabiliumcopia,

laborare difficultatibus non tamen sufficientibus, ob quas repudicntur cum a similibus immunia non sint alia maxime probata. Eas inter prmcipua hicse offert in ipso limine. Certum est quideni, ethnicos seu gentites antiquis seeidis etiam paganos fuisse dictos sed de vocis origine disputant eruditi. Sunt, qui dicant,paganos olim vocatos fuisse eos, qui milites non erant, atque hinc ita appettatos fuisse a veteribus Christianis
;

multitudinis hancautem oportet fuisse valde numerosam, utpote qiuv metum faceret duci, cenlum
;

gentiles,

sius in Vopiscum

quod Christi mitites non essent. Salmaex ipsa vocis radice originem

deducit: Paganos, inquit, vulgus pro gentilibus dicebat nam pagusapud Latinos idemetiam, quod
:

quinquaginta mititibus stipato ;imo et iocumoportet fuisse peramplum, qui tantam multitudinem caperet. Atque idcirco, quamquam nutio indicio assequi valeam, cujus civitatis episcopus fuerit S. Alexander, suspicor tamen, hanc db urbe remotiorem fuisse, quam pxdarint alii. Nam, dato etiam, quod sub Antoninis minus atrox fuerit persecittio, verisimitius mihi est, itlos, insignes, ut infra ostendam, falsorumdeorumcidtores,non passuros fuisse tanta fidei Christianx incrementa propeurbem Romanam. Vide insuper lit. i. h Puta, quam duxerat ante ordinationem, ac
34

Septembris Tomus

VL

tum

232
A. CftnitTlfcNO

ACTA MARTYRII
habens.

S.

ALEXANDRT
jussa

EPISC.

MART.
comdempnatum
illum

IMUSB

Conside super i ln aliis Mss legitur venandum. preevium num. 12 et hic narratis Gommmtarium utcumqucconseqq^ et adverteinsuper, etiamhic
lit. g. firmari conjecturam, quam indicavi ad Nisienim remotior fuit locus, in quo captus est Sanctus, non ridetur ignoraturus fuisse Comelianus imperatoris ab urbe absentiam* k Paralis in aliis Mss, Sed locum frustra qiuvsivi in partibus Tuscice; credibile est, aliud illi

tum habebat, tamquam non

mca

implesti, ct

cum D

quo * invenisti, a Sanctu e donatum, et qurecumque volueris a cmdo mti( Hr me tibi scias imperatorl me, tibi non neg-abo. Eg-o vero simul cum quibus * "l. addttw eram, pauperum more secus viam vicinalem b sedentes, expectabamus in loco, quo mihi prasceinjuria adduxisti, pretorium, in

postmodum nomen fuisse indituni. Nec majore fructu investigavi in Pratorium

1

Domini. Post quatuor dies transactos Antoninus in praedio Nevianorum sibi tribunal ludum ferarum parari priecepitj cumque et omnia fuissent parata, sedens pro tribunali Antoninus tyrannus, Alexandrum episcopura adduci
pit ang-elus

prjEcepit.

Cumque

advenisset vir venerabilis Ale-

Fusci. Vocis pnetorium

variam notionem assignat

Pitiscus inLexico antiquitatum.Ego huic loco ut yyiagis propriam, dcligo, quam dat verbis sequentibus: Pnetorium appellabatur etiam villa sumptuosissima, atque a^dificium extra urbem.... per quandam sigrnificationis similitudinem; quia longe

xander episcopus, facto signo Crucis, stetit ante tyrannum. Sollicite eg-o audivi Antoninum dicentem Quid est Alexander, deliberasti esse amicus noster? Alexander episcopus respondit Noli temptare Christum Dominura meum quia et pater tuus
: : :

diabolus aliquando voluit

diceret ei
i'
:

eum
;

super rusticorum tug-uria et casas eminebat; quemadmodum in castris amplitudine, splendore et magnificentia long-e eminebatpra? aliis ipsius imperatoris tabernaculum nempe qiuvprimaria est pree:

Si

filius

Dei

es, dic,

temptare, ita ut ut lapides isti

//

panes fiant. Et Dominus dixit Vade Sathana Scriptum est enim Non temptabis Dominura Deum tuum c. Ita et tibi dico Non temptabis
: :

iorii significatio. Villa ista fortasse exstructa fuerat a Fusco, cujus meminit Spartianus inVita Adriani imperatoris his verbis Fuscum, quod
:

Paniulum Christi. 8 Antoninus autem iratus, in eculeo eum suspendi, et lampades ardentes circa latera ejus supponi priECepit; post hsec

vorictorfjuc-

tnr,

imperium
in

prsesagiis et ostentis ag-itatus speraret,

eum

ung*ulari, et ustura

summa

detestatione liabuit.

Sensum

esse crediderim

Titne

is es,

qui

parti, queeRonitX Orientalis est, damnum intulisti; popidum avertendo ab idolorum cultu etcJ

n Juvenem compellat, seu quod revera Sanctus esset setate multum provectus; seu quod ex corporis et vidtus specie juniorem opinaretur. quam erat; seu denique quod eo titido blandiri vellet, et inducere ipsum ad acceptanda ea, quae promittebat, idiciarius eruitur infra num. 10. o Tillemontius tom. 3 Monumentorum ecclesiasticorum pag. 701 nihil communius esse aii in

non

lampadum jussit cruciari d. Venerabilis vir Dei Alexander de eculeo dixit: Miror, ut insensatus aliquando saperet ecce aliquantum factus es homo, ut faceres de aqua friguda corpus lavari et modo de spong-ia molli facias tergi e. Post htec jussit eum deponi, et dixit Vides, Alexander, quandiu pro te faciunt dii, et non obtemperas. Per Deum Jovem et solem invictum et per mag-num Apol:

linem, qui continet

mundum

et

g-ubernat

omue

Actis falsis aut suspectis, quam magnas pro?nissiones, factas Christianis, qui erant sacriflcaturi;
se, an satis communes sint in aidhenSed hic relata promissio non magis obesse debet auctoritati Actorumnostrorum, quam narrata apud nos tom. 4 Maiipag. 159 in Passione S. Theodoti Ancyrani et sociarum martyrum, in qua prcvses eumdem Theodotum, conditione cauponem, sic alloquitur: Ita faciens, toti urbi domi-

seculum f, si volueris g-ratis eis exhibere culturam, ita te habeo tamquam fratrem et erunt tibi divitia3 multa3. Et Alexander vir venerabilis episcopus dixit Et ubi sunt dii tui, eamus ad eos, et sacrifico
:

eis e.

ac nescire
ticis.

Antoninus g*audio ductus

clamare, ut ad

templum

Apollinis venirent.Veniens

jussit prasconem orans idolttm ct fanum

autem Antoninus primus ad templum Apollinis, et dcslnrit; intcr bestlas cum eo quasi tria milia virorum *, Antoninus * al. liomiprimus introivit in templum, exclamans voce num
mag-na
:

Gratias

tibi,

Apollo, qui

acquisisti tibi

naberis, factus sacerdos Apollinis.

magnum cultorem, qui potest tibi etomnibus complacere h. Cum autem introisset beatissimus Alexander, facto sig^aculo Christi, oravit ad Dominum, et statim cecidit idolum illud et pars tertia templi *. Confusus autem Antoninus, jussit ibi * am-

Ado

ut deposito cultu vanitatis.

hujusmodi visiones seuapparitiones, infra recurrentes, verisimiliter inter prodigia et facta Metaphrastica comprehenscV sunt a Titlemontio; sed cur magis elevent auctoritatem hujus, quam aliarum Passionum, nominatim
q Ihec alicvque

al. silti

sedens ibi pro tribunali, Alexandrum episcopura ad feras subrigi pnecepit.

et

phitheatrum parari,

Cumque
tes,

S. Theodoti,

mox

laudati, in

quamirseadmodum

dimissi ei fuissent quatuor ursi, venienubi arabulaverat Pamulus Dei, vestig-ia pedum
ling-ebant.

memorantur num. 16, 18 et 19? Ceterum cum dixerit Angelus, soluta esse Alexandri
apparitiones
vincida,suspicio essepotest, hic prsetermissa esse, quee habet Petrus de Natalibus in Compendio

ejus
ei

Videns
:

leones dimitti

cumque

autem tyrannus, jussit venissent duo leones,

lin-

humiliaverunt se ad pedes ejus, plantasque

g-ebant k.
10

Passionis lib. 8 cap. 102, nempe Sanctum carcere sohdum fuisse, denuo privdicasse ac secundo captum esse. Verum cum neque Ado horum memU
nerit, angetiverbasicintelligipossunt,

Cumque

hasc ag-erentur,

universus populus
et

et in

lucdus

una voce clamabat: Justum

pum

sauctum episcoimperator vis perdere sine causa l ? Anto:

:

ftammis
l

utconforet

tando et consolando vincula Sancto leviora jucundiora reddiderit.

PARS
Jal. qiiia

II.

ninus dixit Iste per maleficia sua se vincere dixit. Et conversus ad Oflicium dixit Fornacem mihi fortiter ig:nitum praeparate, ubi eura faciara niraio cruciatu exuri. Euntes ministri in vico Baccatensi pra?paraverunt fornacem, quoniam thermaB

A/rane autem jam facto, Antoninus vocavit XCornehanum, ordinavitque eum prssidem,
consulatum
ei jussit

eodem loco populum exhibebant m. In earum fornacem sanctum Alexandrum mitti pra3publicEe in
cepit. Cumque venisset beatus Alexander, videns fornacem nimium ardentem, suspirans respexit in caslum, et cepit ante fornacem stare. Antoninus

et

dari a,

dicens:

Prout *

dixit

DIE VICESIMA PEIMA

dixit: Noli perdurarc in malo, Cog-ita tecum quia video te juvenem, et doleo de te, ne citius hujus
:

SEPIBMBm

m
"*
c,

/. til.i

* per deos omnes, quoeris mihi magnus amicus aurum et argentum exubcrabit tibi, et, si jubes n, dabo tibi pnefectoriae dig-uitatem, et secundus in palatio meo eris.
te

solis

lumine careas. Juro

si

septuag-inta quinque. Et explicavit se tunica, et in * linea stetit, et de orario s suo sibi oculos texit, et,
facto signo Crucis. posuit g^enu, suscepitque gla-

niam

negaveris

Deum tuum,

dium

et statim factusest terrae motus, et vicus et thermse ceciderunt utraeque, a loco autem fornacis sparsit ruina t.
j

iUarsus scr

vatur

Beatissimus Alexander subridens dixit ad laudo frontem tuam , nec possum respicere in faciem tuam o quoniam canis melior satis est, prudentiorque quam tu. Semel tibi dixi

11

eum Nec
:

ANNOTATA.
a In Fastis consularibus non cotnparet Cornenelianus ; forte tantum de consulatu honorario
hic sermo est vel tantum indicatur, quod eum prassidem cum potestate consulari constitutum voluerit Antoninus.
t

Non tentabis Servum Christi tu autem ad vomitum tuum reverteris, sicut canis. Jam tibi dixi;
:

Eac , quod facturus es. Statim Antoninus sanctum Alexandrum in fornacem mitti prsecepit. Ille vero expandens manus in medio fornacis oravit ad Dominum dicens Domine Deus omnipotens , Pater Domini nostri Jhesu Christi, qui tribus pueris, in fornacem missis, quartum angelum tuum, qui fuit cum ipsis, demonstrasti, et non tetigit eos
, ,
:

b Viae vicinales vocantur, quae sunt in vicis vel in vicos ducunt. Ms. Suessionense habet: secus viam vicenalem sedens.
Verba hmc desumpta quidem sunt ex Evangesecundum Matthaeumcap. 4, sedpartimex y 3 partim ex 7 et 10 conjuncta. d In aliis Mss., excipe tamen Suessionense, tantum lego Post hsec ungulari ustura lampadum
c
lio
:

ignis, sed factus est illis in servitutem refrigerii, qui paratus fuerat eis ad dolorem incendii, ne disce-

das

B
halitus

misericordia tua, Domine, comitetur mecum, Et hisdictis, extincta est fornax, ita ut nec tepor incendii, nec alitus * remansisset in ore forna-

ame;

jussii.

Etiam fuvc haud dubie

inter facta Metaphra;

Venerabilis autem vir Alexander stabat in medio fornacis illa?sus, ita ut nec in uno capillo esset ab
cis.

P
ac tandem,

ig-ne

combustusp.
:

Berculano
juvene
sc pa-

lam

12 Tunc accedens Cornelianus praeses dixit Antonino Audi me, domine imperator,mmc congruenti exemplo jube eum perire. Antoninu dixit: Quo
;

exemplo

eumin
* al. ejici

Cornelianus dixit Data sententia, jube conspectu omnium decollari. Antoninus dixit:
?
:

recurrat tamen ad Passionem S. Theodoti, leget a num. 26 usque ad 31, martyrem illum tertio equuleum subiisse, ungulis laniatum, aceto perfusum, lampadibus ustulatum et aliis tormentis affectum fuisse, ac tam fortiter in iis perstitisse, ut num.34; custodes ipsum appellent virum sereum. Hocnisi suffciat, adeat Ruinartium in Actis sinceris apag. 123; ibi in Actis SS. Tarachi, Probi
lector curiosus
et

stica computavit Tillemontius

Optime

judicasti

et statim jussit

eum de

fornace

Andronici, quibus, fatente Tillemontio tom. 5

eici *, et

ad decollandum perduci. Cumque ducere-

tur amilitibus, quidam juvenis ex officio Antonini,

Monum. Eccl., nullum fere habemus antiquitatis monumentum pulchrius et pretiosius, Tarachum
num.
fortari se plagis
f

nomine Herculanus, exclamavit voce excelsa dicens Antonine tyranne insensate quantum excsecavit Deus oculos tuos, ut non videas, et cor obduravit, ut non intelligas, et non cognos:

inmediis tormentis dicentem audiet,connum. 2 Probum tormenta sibi esse unguentum, et similia num. 3 Andronicum.
1
;

cas Dei virtutem

Si idola

non

vident, aures habcnt et

tua oculos habent non audiunt, tu qui

et et

vides et audis, quare csecus et surdus perduras? EecePamulus Dei vivit a tantis centurionibus cse-

Intelligi istapossunt eodem sensu,quo in Actis Theodoti sic loquens inducitur prasses Eactus S. sacerdos Apollinis, omnium deorum maximi, propter magna, quae confert in homines, beneficia, prsedicendo futurasuisoraculis,et inedicinae arte curando
:

sus; tactus virgre non paruit in corpore ejus; eculeos et lampades tuas non expavit; ung*ulis at-

morborum

infirmitates.

vocem idola tua ante eum stare non potuerunt templum tuum ante q honorem * dederunt ursi pedes *al.additur eum cecidit, leones
trectatus dolori non dedit
;
;

Deo

fornacem missus lcetior exivit, quam fuit introgressus ; ad decollandum vadit g-audio repletus, lsetus efficitur. Quis dubitet hunc
ejus lingebant;
in

id dictum cxistima, quamouam ut serio prolatum acceperit tyrannus. Mens itaque Sancti hzec aut hujuscemodi fuit Et ubi sunt quos usque adeo jactitas, ostendc ac proba dii verani eorum divinitatem si feceris, camus, sacriigitur uulla profico. Conditio erat impossibilis

gPer ironiam

missio.

verum Deum,

qui ita confortat eos, qui credunt in

eum?
Chrhtiftnum
profitente,

bi

Infelix juvenum, quid ti13 Antoninus dixit factum est, ut tales sermones loquaris, qui te
:

capiie plectt-

tur.

Christianos
dixit
:

dicebas

exosos

Ego Christianum nunquam

habere ? Herculanus persecutus sum,

:

h Tum Antoninus Pius tum Marcus Antotiinus falsis diis plurimum addicti fuere, ut patet in utriusque Vita apud Capitolinum,juxta quem Marcus deorum cultum diligvntissime restituit Pius templaerexitvel restauravit, nec ulluni sa,

crificium per vicarium fecit, nisi

,

quum

jeger fuit:

quia interipsos g;ratiam Christi percepi nam quatuordecim annis fui in officio tuo, tecum templa intrabam sed Christum Deum meum in corde oc,

utviderimirum non debeat quod

alteruter

tam

culte orabam.
al,

Unde me non

potuit diabolus occu-

insolens et imperatoriam graQitatem dedecens (joiniiu.nl e.rhibuerit, ubi spes a/ptlgebat pe, cendi ad eorum cultum Virum, cujus opera tot

tcncri

pare. Iratus

autem Antoninus, juvenem tenere * praecepit, Alexandrum ad decollaudum jussit perduci.Cum autem duceretur, venerunt ad fontanam secus viam pedes duos, a vico autem plus q quie est minus pedes centum trig-inta. Lavit sibi manus et venefaciein, et commendavit Deo animam suam
t
:

homines ab eodem avocabantur. iNeque illud prodigium exemplis caret:

i

in

oculato Actis S.Basiliscimartyris,ausef ut a teste Henschenius tom. Martiipag. conscripta, edidit

237, idolum adprecesejuscontritum,
et

templum

r
ai. alios

runtautem contra miliarium vicesimum?'via3Claumarmoreus supra altos * lapides dia?, ubi est titulus supra viam loco superiori, qui est contra positus,
ortum
solis,

Yideetiam cmlesti igne combustum esse dicttur. o4s. Acta S. Felicis M. tom. 6 Augusti pag.

a via pedes septem, a miliario pedes

k ln Actis SS. Tarachi, Probi et Andronici, supra ad tit.e taudatis,bestkv ferocissinuv coram Sanctis mansucfactw referuntur num. 10.
1

Difficiles

2;h
a.

ACTA MAUTYRII
iste:

S.

ALEXANDRI

EPISC.

MAUT.
,

Difficilisadmodum est mihi locus niKoruu. anteidotum $t pars templi subversa fuerunt ad
i

&

paulo

corporibus gtadiatorum, ne a Christianis digno- D scerentur, Oravimus, inquit auctor Dorainura...

tunc subito terros motus factus est magnus et touitrua et fulgura, et nimia tempestas imbriura dcscendebat... custodes autem fufrerunt... et cum corpora inquirereraus,... subito misericors Deus stellam

idcircO Sancti preces, et verisimiliter ethnieorum

spectaculum accurrerunt soli Christiani, vel an o,)}H\?<>t!nuci/piiaceiirrerantMctandemitapervirtute culsi sunt, ut Dei, quem colebat Alexander, crederent, qaodunus imperatormateficiis trifieri buebat, utque omnes una voce justum et sanctum Epiacopum proelamarent? Pxdem ego, exaggerasse

tmimiin ipsum eocacerbati.

An igiturad ferarum

splendidam de cajlo misit, quce sedebat super singula corpora Sanctorum. Prodigium non multo absimile habes etiam in Passione S. Theodoti num. Idapudnos tom. 4- Maii.

auctorem, atque omnibus applicuisse quod ab aliquot Christianis vel Christianorum amicis
,

PARS

III.
ejus, et posui
SuitCtUS
clt/ri
(III-

dumtaxat factum

est.

m Td est,
multitudo.

occasione

thermarum

erat ibi populi

De

loco vide dicta in

Commentario
ex
libro

num. \het seqq.

n Id
ctos ct
est, si lubet.

Ego vero per noctem rapui corpus eum, ubi eramusapplicati,

, ,

Porro

uti patet

Ma-

chahvorum,

et

Actis sinderis, tyranni, ne se vi-

impias suas leges contemptas esse, paterentur,nihilintentatumrelinquebant; a promissionibus <i<l hrrmento procedebant, a pcenis ad blanditias redibant ac verisimile seepe ampliorapromittebant quam prwstare vellent. Itaque cum agatur hic de pervertendo Episcopo Christiano:

B rum duce,
mse
lit. o.

sufflcientem hsec veritatis

se ferunt. Redi, si lubet,

speciemprm ad Annotata partis pri-

et raisi Bonefaciuin unde Martyris corad comparandum aromata pus condirem. Ego vero cum quibus eram, feciraus in qua poneretur Martyris criptulam modicam nocte apparuit raihi corpus. Sequenti autem Alexander martyr per visum, et dixit mihi Crisentiane, locus iste tibi debetur et conjugi tuse et corpus autem meum hiis, qui vobiscum venerunt in locum * fornacis, ubi oravi Dominum, et non tetigit me ignis, ibi reconde. Tibi autem Dorainus
:

ajypn-

(il.

in loco

i:

in loco isto gratiam donabit, et vives

sto,

* in Chri-

/.

et

nemo

tibi

insolens

erit.

Gesta nostra se-

nam Suessionense hic Laudo frontem consonat affirmative dicitur tuam, quia nec possum etc. At sic laudo sonat repudio, improbo, quo sensu etiam usurparunt veteres Latini. Ceterum duriora verba, qualibus hic tyrannum atloquitur Martyr, inter suppositionis vet interpolationis indicia non raro computat Titlemontius, tamquam digna Metaphraste, nec modesticV Ghristiame satis congrua. Neque tamen vel sic Acta S. Theodoti, SS. Tarachi, Probi et Andronici, aliaque,in quibus non minus dura occurrunt, improbavit. Videat curiosus lector simile Tiltemontii argumentum solutum in Commentario prcvvio ad Acta S. Adriani tom. 3 Seo Iri utroque altero Ms.,
,

quoniam tempus malura est, ita ut ab Antoninoet Corneliano non sentiantur, quoniam si inventa fuerint ab eis, et vos persequentur, et igne ista exurent. Et, hiis dictis, pertransiit visio
cretius habe,
ha?c.

15

Mane autem

facto, reverso Bonefacio,

narravi

locnm cor
ri suo scpc-

omnia, qua3 mihi fuerant ab eo praecepta, et acceptis aromatibus, et condito corpore, posuimus, ubi mihi fuerat ab eo revelatum, et scripsi in marmore et posui super eum hasc a: Hic requiescit SANCTUS ET VENERABILIS MARTYIt ALEXANDEU EPISCOPUS, CUJUS DEPOSITIO CELEBRATUR UNDECIMO KAL.

licnlo imiicat.

Octobris. Et exemplaria a Corneliano dicta, quse scripsit Prothasius et mihi optulit relegenda, quae-

ptembrispag. 210 etseq. p Grande prodigium, nec tamen mirabitius, quam quodnarratur in Actis S. Polycarpi marlijris, quie tamquam exemptar antiquorum et authenticorum monumentorum proponil Tittemontius. Martyr ille in medio igne ilt&sus stetit ; cor-

que ego relegens

illis

qure

minus erant

in istis

de

subjunxi

quae

ipse

Prothasius

repetens

in bibliothecse suas scrinio honoranter jussit re-

poni
dri,

pus ejns resptendens suavem odorem edidit ex eodem corpore, cum perfoderetur gladio, columC ba exiit una cum cruore, quo sopitum est incen;

b. Die autem quarto depositionis AlexanAntoninus Corneliauo juvenem tradidit dicens Quemadmodum optime nosti poenaliter interfice eum, et corpus ejus in alto Ioco absconde, ne Christiani inveniant et martyrem sibi faciant eum.
: ,

dium. At vero ne Acta huc usque citata deseruisse videar, in Passione S. Teodoti narrat auctor sequens miraadum : Tum vero pyra ing-enti constructa, cadaver sancti martyris in ipsam conjecere lictores,

16

Tunc Cornelianus vocavit

juvenem
tradidit
illis

milites

et

da-

Occiso clam

to preemio, secretius agere jussit,

noctis

et

ad mediumque magnum lapidem

Hercnlaw,
prxscs

sed quadam Dei hominibus consulentis providentia subito apparuit supra pyram lumen circumquaque
;

multam materiam

circura ponentes

ad collum ejus ligari praacepit, et jussit in medium lacum jactari per noctem. Milites proesidis praeceptum fecerunt. Cumque jactatus fuisset, lapis solutus est, illeque

refulg-cns, ita

utnemoeorura.qui ignem succensuri erant, accedere auderet, atque ita sacrum corpus intra

pyram

illa?sum mansit. Ita ille;

an minus pro-

suis pedibus usque foras exivit et ccepit stare. Respiciensque dextra lsevaque, oravit Dominum dicens Domine meus Jhe:

noster hic? q Subintetlige aquam, quee cox facile prseteriri potuit a librario cum fontana apud nonnuitos substantive sumpta fontem designet.
;

digiose,

quam

suChriste, suscipe spiritum

meum,

et

dona mihi
vivi,

promissum tuum. Et tu
in vita

scis, Eili Dei

quia

mea numquam

ficte tibi servivi:

c,

cum An-

tonino templum intrabam

occulte orabam.

sed semper te in corde

Id est, ad lapidem vigesimi milliarii indicem. s Juxta Adonem orarium seu linteum istudpetiverat et obtinuerat ab obviante quadam vidua. Vide infra lit. d in Annotatis ad partem tertiam. tHuicprodigiocompararipotest id,quod narratur in Passione SS. Tarachi etc. apud laudatum Ruinartium num, xi. Cum enim prxses jussisset corpora sanctorum martyrum permisceri
r

Christe, Eili Dei, a famulo tuo Alexandro facias alienum. Et facta est illi vox de caalo, qua? dixit Noli pavere,

Domine Jhesu

ne

me

Puermeus; ego enim

dilexi te: veni

ad rae, an-

geli mei suscipient te, et introducent te in parady-

sum ad requiem sempiternam

spiritum d.

et his dictis, emisit

17 Milites autem videntes omnia quae facta , fuerant, venientes Corneliano narraverunt. Septi-

mo

DIE

VIGESMA PIUMA 8EPTBMBEI8.

ster kabet de isto

autcra die depositionis Alexandri, venit Corad tumutum nelianus ad locum, ubi corpus ejus positura erat, Ct ay itans ca ut le ere ooepit ira repletus, quod P tf
'

A mo

%uIZZr

cl

sanatur;

Mart ;> nomen scriptum invenit. Statimque marmor erumpere voluit. At ubi manum extendit, arida, facta est; et cadens in terram, doloribus coepit vexari. Pueri currunt ; uxor lamentans crine

martyre num. 12 et seq, subdit * OmuEtiratus (Antoninus) jussit juvenem teneri, quem ^ 1 *'' ****cumdiversis cruciatibus afllixisset, gladio conaumt

mavit. Forte lacu exiens Hercutanus gladio militis

<y-

nter-

soluto cucurrit, etvenit ad locum, ibique virum jacentem invenit. Interrogat * eum, nichil ei respondit.

percussus est, atque ex illo ictu emisit spiritum. At curfacti hujus, cur cruciatuum ei ante mortem inflictorum, cur aliorum, quse mox indicabo, hic nulta mentio, dum inplerisque ante narratis tanta est inter hanc Passionem et Adonis

Amens enim jacebat, et a suo sensu mutatus quem Ievans in pavonem e, praetorio Fusci reduxit, et raulto dolore vexatus, ad medium noctis cce:

compendium consensio ? Prima ratio esse potest, quod Ms., unde nostra exemplaria profecta sunt,
inhacposteriorepartevetustateexesumessetadeo, ut, quse legit Ado, distinguere nonpotuerint librarii, atque idcirco, omissis nonnulis, reliqua modo, quo poterant meliore combinarint. Altera, quod Ado prse manibus habuerit, non tantum Passionem,a Crisentiano conscriptam, verum etiameam,

aijacta1,at
.

clamare Alexander, incendis me rogo, subveni mihi : quem iterum relevans ad locum reduxit, ubi Martyris corpus jacebat; et jactans eum in partem sinistram, arida manus * supra Martyr s sepulturara jacebat*. Et continuo manus ejus
pit
:
.-

al

antlam

facta est sana, et statim soporatus est, dormiens r

manum

usque mane. Mane autem facto, cum ag-novisset Cornelianus omnia, quas facta fuissent de eo, reversus est in prsetorium Fusci et misit et accersivit Prothasium simul et filiam suam, et indicavit eis omnia, quse fuiasent de Martyribus, et ea, qu
;

,,

'

quam P-rothasius,
et

dictante Comeliano, exceperat in sua bibliotheca reposuerat, uti disdmus ex nitm. 15 et ex fine num. 17 et sic ex hac addiderit.
:

quee Crisentianus, operee pretium non judicaverat

annotare. Ceterum Eerculanum annuntiant U-

suardus

et

Martyrologium

ab eis. Et tunc Prothasius, ipso Corneliano dictante, omnia evidenter scripsit/". S.Hercutani x8 Agente autem Antonino tyranno, vir justus et timeDS cujus opera mag-na erant, et eleemosySwmon-" nse multse, hic veniens ad me, indicavit mihi disuatumsc pelitur. cens Dormiente * circa tertium pullorum cantum al. dorvi S us est mihi vir quidam splendidus, qui suscitans micnscco , * t-.-t.-ci me, dixit michi Surg-e et vade ad pedem montis,
fuisset
> :
-,

B ipse passus

Romanum

die 25 Se-

ptembris, quarto scilicet depositionis Alexandri, ut exprimitnoster, silente Adone, nempegenuino. e Pavo, seu potius Pabo, vehicutum est unius
rotce.

Redi adnum. 15 sub finem. g Non satis clare toqititur biographus supra num. 16, ut certo distinguamus, quem in lacum
f

invenies ibi corpus venerabilis pueri Herculani, et

collig'es

projectus fuerit S. Hercutanus, an in Baccanensem, an vero in Braccianensem, de quibus egi in

eum,

et sepelies in cimiterio

tuo

pro hoc

beneficio tibi vita donabitur. Surg-ens ergo veni ad

<J

fontes Crecianos

Levavi in traga

ibi jacentem inveni. usque ad locum perduxi, et involvi illum in syndones duas, et posui eum in cimiterio meo, quod eg-o exoidjin ripa neotupho i

et

puerum

Comment. prsevionum. 16 et seq, At utrumvis invox Crecianos mendosa apparet, et vel Cremeranos vel Caeretanos iegendum putem. Creteltexerit,

h, et

Taera.qitippe amnis, oritur

ex lacu Baccanensi

Cae-

retanus fluvius ex Braccianensi. Prope Cremeram exstitit olim castellum in pran*upto tumulo a Fa-

die sexto Kal. Octobris.

Ecdesia su-

biisconditum, etprope Cseretanum

amnemerant
apud Cluve:

X9 Defuncto autem Antonina tyranno, Cornelia-

Colles excelsi. ut latiusvideri potest

SAkxandri
exstruitur.

uus P rseses prjetoriuni Prothaaio pro jrratia dedit nutrimenti filise suae k. Curaque agnovisset Prothasius, quod in vico Baccanensi publicae termse fuissent, ipsas termas in praetorio Fusci in priori statu ipso nomine reparavit. Cumque michi Christus gratiam Prothasii donasset, rog-avi eum, ut supra se-

rium

lib. 2

Italue antiqiuv cap. 2 et

:

3.

dum

reponenLevavi ad terga aliis Mss. puto in traha, quse vox bene Latina est, ac vehiculum absque rotis denotat. in ripaneo tupho correctius i In altero codice

h In

legendum credo;
quod coemeterium
pide, cui

in ripario topho, ut

sensus

sit

.-

pulturam Martyris ecelesiam faceret fabricari. Qui Prothasius delegavit mihi electos quatuor artifices, C et marmora duodecim, et expensis suis ad corpus
ai.

vel sepulcrum nomen tophus est, posito ad ripam

eg-o excidi in la-

flumi-

rogans

et quatuor Martyris contraxerunt fundamentum * tectum fi er ; US sit, Iterum rogavi * eum, ut j stjg j michi daret licentiamcimiterium facere, dedit mihi
:

F nis, vel ex fluminis ripa extracto. k Protasius ille, quantum ex hoc et ex num. Vt sub finem conjicio filiam Corneliani uxorem
,

duxerat.
usj1 Nec ecclesise necccemeteriihujus ullum vestigium reperi non apparet ex iis, quse tradit hic biographus, amplam fuisse ecclesiam suffecerittamen capiendo exiguo verisimiliter fidelium
:
:

per circuitum
l

loci

pedes trecentos. Perfecto autem

cimiterio, in Christi
clesia facta est
l.

nomine conferente plebe, ecCujus dedicatio decimo Kalen-

das Aprilis celebratur, Constantino secundo et Crispo secundo caesare m, reg*nante doraino nostro Jhesu Christo, qui vivit et regnat Deus per omnia

numero, qui

seculaseculorum. Amen.

temporis <ft-<jcbant in loco isto cetemporibus minime pugnat sedi/icatio ecclesise seu loci, in quo conveniebant fideles, quoniam tales fitisse primis seculis non tantu
id
;

terumcum

iis

ANNOTATA.
a Ita etiam in Suessionensi, in utroqite Ms. altero imperfectd phrasis est et posui super eum
:

extra sed et intra Romanam Urbem satis Ftorentiexantiquis monumentis, ut fuse probat Petro nius iu F.rcrcitatione De prima Bomsa a D. Notis ad pndedicata ecclesia, quam subnexuit

constat

hoc ordine continentem Hic etc, b Obscura hsec periodus elucidabitur ex num.
:

mam Augusti Martyrologii Hieronymianu m Hsec uttima periodus, quse a biographo, teste
martyrii oculato, minime proficisci rum sineeritatm confirmat potius, meojudww, quamin/irmet. Nequeoenimpersuadere mihi, aunonprscbuit, ctorem, qui in tota Historia ansam desiunde soiide arguatur fatsitatis, usque adeo imposturse choj*actepuisse in fine, ut manifestse
res potutt, Acto-

17.

c Prsestans nimirutn

illi

obsequium mere politi-

cum. d Quidquid hocmtmero continetur, sicut et alia multa, prsetermisit Ado, sed et aliud mortis genus Rerculano attribuit, mox enim relatis t quse no-

m
A
siatn
rat,

acta maktykii

ALEXAMHU

BHSC. JWART.

et Constantinus Conres obtruderet. Crispusenim designati sunt anno stantini Magni ftlii, Casares eonsules fuere anno 32 \.LhChristi 317 d secundo camusitaqite.rntperayiteConstantinoMagnOtCcclesecundo erecta fueS. Alexamlri, qiuv sivculo

dam hujus rei memoriam verba ista adjecta fuisse D

temporibus inecclesia legebanDenique cum eodem Scvculo quarto Damasus Papa corpus sancti MartipHs transtulerit, mirum non est, quodAdo dedicationis diem non annotaverit. Cur autem in Actis prcVtermissum sit, quod
Actis-, qucv statis

tur.

restauratam fuisse acdedicatam,prout, teste Eusebio lib. Wcap.l et 3 Historix eccles., tum factitatumfuitper urbes singidas,atque ad celebran-

Ado

subnectit de remisso

viduam, conjici potest ex

dictis

per juvenem orario ad ad lit. d.

DE

S.

PAIPHILO
rom^:

MRTYRE

c.s.

SYLLOOE
De memoria
in

Martyrologiis,

cultu

et

reliquiis,

Sanrtus hic

ninentissim.us Baronius

sanctum hunc MarS.

ab Usuardv,
Baronio,

tyrem in Romano Martyrologio hodie sic brePamphili martyris. Baronio pnviverant alii, ac prsesertim Usuardus, quem laudat in Notis, quique hoc ipso die eumdem postremo loco recensuit, item, inquiens,
:

denique recentiores persedeo.

3

alii,

quibus recensendis su-

E
Gettaefutet

Eiviter annuntiavit
S.

Romae

Porro Baronius supra recte monet, hodiernum S. Pamphilum diversumesse a synonymo, qui
in persecutione Galerii

tcmpws mur
"i r "

Palestina passus,

in vetustiori

Maximiani Csesareie in Hieronymiano

Roma3

Pamphili niartyris. Unde tamen Pamphididicerit,

miratur Sollerius noster in observatione ad ejusdem textum, ubi hcvc ait Postremum locum hic occupat Pam-

lum hune Usuardus

:

apud Florentinium die xvi Februarii, in variis antiquis ac recentioribus Martyrologiis ad Kalendas Junii inscriptus est. Utrumque certe distinxit Usuardus, dum alteri presbyteratus Ordinem et
propalcvstra CcVsareamKalendisJunii assignavit; alterum sine eo titido Romee coronatum hodie recensuit.Non itaquidem distinxit iltos Gellonensis martyrologus , qui de Ceesareensi Pamphilo alibi

philus martyr liouia?, nulla alia distinctionis nota

aut charactere vestitus. Asserit Baronius, Usuardo adstipulari vetera Mss. Verum, qua3 aut qualia
ea sint,

nusquam
apud

indicat; forte

quod solum citata

iis

invenerit

Galesinium,

in

appellandis

satis liberalem.

Ego me

fateor mirari vehementer,

,

hunc Pamphilura ab Usuardo adjunctum cujus antiquiorum aut aequalium nullus mentionem faciat, cum alibi notaverim, raro Sanctum quempiam apud Usuardum reperiri (Cordubenses excipio et populares Gallos) cujus apud alios vestigia saltem aliqua non oecurrant. Nihilominus vere ab ipso hac die recoli, ex codicibus nostris omnibus indubitatum est. Hacienus Sollerius, in hoc argu-

non meminit; sedRomanam tamen pahvstram hodierno, ut dixi, etiam adscripsit, quod ad disiinctionem sufficit. In Augustano quoque Martyrologio dvsareensis martyr nec ad diemxvi Februarii,
necadiJuniilegitur;exdictistamen liquet, Palpi\yim,quemhodiememorat, Romanumesse. Ad gestaquod attinet, hscc mepenituslatent,utiet genus martyrii, annusqueacpersecutio, in qua fuerit coronatus. Necquidquam de hisce apud alios reperi, nisi in Florario nostro supra citato, cujus auctor tempus martyrii Pamphili dvsareensis, anno 308 passi, cum uniuscirciter anni differentia Romano haud dubie adaptavit, quique prxterea hac in F parte nullius est auctoritatis.
4 Quam ob rem Ferrarius in Catalogo Sanctorum ItaliiV rectedixisse videtur Pamphilus inar;

mento versatissimus.
GeUonetui

Martyrologio, attitqut

liodicdiinun
tiaUir.

2 Verumtamen si Geilonense Martyrologium a Dacherio tom. 13 Spicitegii primee editionis vulgatum, ineunte seculo nono, seu anno circiter S04

conscriptum fuerit, uti editor afprmavit, faten-

omntno

/-

dum erit, Usuardumnonomniumprimumfuisse, qui Romanum martyrem Pamphilum die xxi Septembris Martyrologio inseruit. Eodem enim die
in laudato Gellonensi idtimo pariter loco legitur
:

frni, aliquot

tyr, diversus

ab illo, qui apud Csesaream PalEestinse Kal. Junii in Martyrologio Romano coronatus refertur;...

cjus reliqui

Rom.r

habet etiam altera ejusdem Spicilegii editio, anno 1723 recusi. Nec dubium est, quin Pampilus hic idem sit cum Pamphilo Usuardi, cum hujusmodi nominum luxatio
in antiquis Martyrologiis frequentissima sit, et utrobique etiam Roinae annuntietur. Augustanum

Roma PampiliMartyris: Eadem

et

ab

aliis

Romfepro Christi fide passus ab Usuardo memoratur hac die ; cagtera prorsus
passionis hujus Mart.yris nobis

latent...

Tempus
est,

ignotum
tionem

cum Usuardus, a quo Martyrolog-ium Romanum accepisse videtur, nudam ipsius menfecerit.

monasterii S. Udalrici,tom. y\Junii interHieronymiana contracta a Sollerio editum, hoc ipso etiam die etpostremo similiter loco, sed sinepalevstnv mentione, habet Palpili mart; quem eum:

Laudavit quidem Baronius in Anad Martyrologium suum vetera Mss.; sed cum nec persecutionem saltem, in qua sanctus Martyr occubuit, memoraverit, satis liquet, aut hanc in ipsis non fuisse notaiam, aut Baronotatis

dem cum

Gellonensis Martyrotogii Pampilo esse nemoambiget, qui utriusque textum hujus diei conferre voluerit. Annuntiatur etiam hodie in Florario nostro Ms. Sanctorum,

nium Galesinii dicta adoptasse, uii supra suspicatus Solierius est. Laudatus

num.

Ferrarius

quopassus fuerit hoc modo

addito anno, Item Roma>, sancti

prxterea fatetur , evque sibi ignotum esse , ubi *.La.mpMiRomanicorpusasservetur. At Carolus Fiazza in Hemerologio sacro Romano parte 2 ad

Pamphili martyris, anno salutis cccix. Consonant

huncipsumSeptembris diem saltem aliquotejusaem rehquias, cultumque docet his verbis S. Pam:

philus,

DIE VICESTMA PIUMA SEPTEMBRIS.

philus raartyr Romanus, memoratus in Martyrolofirio Romano.AdS. Mariam a Populo, ubi unus ipfliusdigitusest, alisB ejusdem reliquiaisuntlnS.Petri et in S. Silvestri in Campo Martio.
5 Prseterea prse manibus habeo epistolam a Joanne Francisco Vanni, Societatis nostrse presbyiero, anno 1692 Roma ad Janningum nostrum datam, in qua is scribit, Corpus S. Pamphili mar-

m
c
-

Ejusdem
corpus an
Corinalti in Italia?

Romani, de quo Martyrologium Romanum ad diem xxi Septembris meminit, Corinalti quietyris

Senogalliajacet. Sed laudatus Vannius ineadem epistola fatetur, ibidem desancto Tutelari suo mhil plane iciri, omnique studio ac tabore a CoHnaltensibus conquiri monumenta ex quibus atit quidlucis his tenebris posset affundi. Hincetiam petzit, ut si qua apud nos exstarent, ea ad se mitterentur. Quid ad heec responderit Janningus, tgnoro; at certe ego nihil simile reperi in Museo nostro nec quidquam etiam habeo,

ipsumque ejusdcm loci tutelarem esse. Est autem Corinaltum, indigenis Corinaldo, Italiee oppidum in limite ducatus Urbini, qua Marchise Anconitanw adjacet, et in dicecesi Senogalliensi. Leander Albertus in Descriptione Italise istud rescere,

unde vel leviprobare aut negare queam saerum t iUudcorpus, Corinaltihonoratum, hodierni Vamphili po;

ter

tius,

quam alterius sanctimartyrisesse. Nesciopa-

riter,

an Corinaltensibus suapro conquirewh numentisdiligeniia, quod ipsis apprecor, feliciter

cesserit.

censet inter honestiora oppida castellaque, sita juxta Misam, seu Nigolam amnem, ad cujus ostia

stro in

Quod si ita sit, plura de S. Pamphilo noSupplemento Operis dari poterunt.

DE
B

S.

EUSEBIO IART.
IN

PHOENICIA
E

J. S.

Ex
s.

Martyrologiis Latinis
ponentes

et Graecis,

Eusebhts

s^* alesinius

et

primumgra.
viter lortus

hgec su?it In PhoeniciaS. Eusebii martyris, qui ultro prsefectum adiens,

:

\J martyrem. Baronn verba

Fastis annuntiant
.

Baronius hodie ex Grtecorum S. Eusebium Phcenicise , _

.

et alligantes, discerpserunt carnes Sancti.

Sensus ex interpunctione, quce diverso modo fieri potest, utcumqaeest ambiguus. 2 Nam potuerunt Sanctum ab initio pannis cideinde affrictione salis vutnera magisexasperare. Atpotius existimo ,alio instrumento primum usos ad scalpendum latera; deindequecorporivulneratopannoscilicinossaleconspersosapplicuisse, et sic vulneribus vutnera addidisse atque ita tortum revera esse S. Euscbium,
licinis scatpere, et
:

captietcca'"''

et se Christianum esse denuntians, ab eo multis tor-

mentis afflictus, capite cresus est. Menologium Greecorum, quod Latinum fecit Sirletus, de eodem sic habet : Eodem die commemoratio sancti martyris Eusebii. Hic sponte praesidem Phoeniciaeadiit, illum arguens, quod Christi gregem persequeretur. Ita.que abiratojudice suspendi, et verberari jussus est.

tegitur in
fuit

Synaxatno Constantinopolitano, quod

Cum

addcntc

vero diu asperis ac laceris pannis indutus, sale verberibus injecto, in Christiani nominis confessione perstitisset, praaside ipso in horas plura et majora magis magisque addendo * tormenta, esultabat Vir sanctus, perinde acsi in alieno corpore pateretur. Denique jussit prasses caput abscindi,

Sirmondi; sed ibi memoratur adxxiu Septembris. Retiqua in Menxisplane consonasunt datis a Sirteto in Menologio, ubi et alia verisimiliter eadem fuerunt Greece. Addunt Menxa duos versiculos, quos Grsece et latine subjungo
\L'JO"ifjlOV

ZTiivQVGl OJGViCtt;
(iiQ-JVTtx, y.xl

(<pECj

sicque ascendit in caelnm, Dei g-loriam pr&dicans. Eadem fere leguntur in Meneeis impressis, sed

Tbv tiiaitwc

Xciq-tqO (pulov,

Eusebium occidunt

inipii g-ladio,

nonnulladiversitas est in tormentisMartyri iltatis ante capitis amputationem. Quare illam elogii

partem Grsece huc transfero

rec, TOiyivoiz oa/.zo-iv

'0 dk opytorsc;

r.ooo-k-

rafev dvaorriOivTct tqv ayiov ^iio-Qxi. Enl toVj dk Ziectv-

aAxz

ky.fjcf.l6vTiz

xai -.ooo-^o-avri;,

avtloavov -a;

0-dpx.ac.

rou dyiou. Ille vero

(nimirum

tyrannus) iratus, suspensum Sanctum jussitscalpi. Ubi vero diu scalpserant, pannis cilicinis salem im-

amantem. Inlaudatomox Synaxario Ms.nondicitur Sanctus sponte prxfectum adioisse, sed ab eo captus asseritur. Potest tamen utrumque esse verum potuit enim idtro accedens capi. Plura de S. Eusebio non invenio, nec exprimitur, sub quo tyranno fuerit passus,nec in qua civitate. Similiter hujusY.n^ebii memoriam non invenio in Menologio BasUiano.
Pie viventem et Christi
:

DE

23S
ACCTORC

ACTA SANCTORUM
I)

J.S.

DE

SS.

ISACIO

ET MELETIO EPISC.
IN

CYPRO

Ex Grsecorum
S. hticius
et

Menologiis

et

Menseis

Meletius

in Fastis

Grxcit

cumque Gr&corumMenologiumSirletianum, licet notuerit in omnibus adoptare illius Menologiiasserta; namsi Menologio presse inhserendum esset, non solum duo, sed tres memorandi essent episcopi in Cypro, At duos commemorat Baronius, et singulos separatim hoc modo In Cypro S. Isacii
:

uos Cypri episcopos ad hunc diem Romano Martyrologio inseruit Baronius, secutus ut-

episcopi, et martyris.
confessoris.
tiat his

Ibidem

S. Meletii episcopi et

quidem prior, Meletius vero posterior sed pari tamen uterque pietate claruit. Quippe qui timorem Dei semper secum circumferentes, et in pontificatu conspicui, inculpate Deo Liturgiam * offerebant, omnesque suas facultates promptissimo animo pauperibus distribuebant, tota die, juxta illud Propbetae, miserentes et commodantes, non panem solum, sed fidelem etiam in docendo sermonem. Viduarum curam gerebant, orphanos miseri:

,-,

c-

M|Ssje

sacrificium

Menologium veroprimumduosannun;

cordia prosequebantur, jacentes erigebant animos,

verbis

Eodera die commemoratio sancto-

omnibus omuia

fiebaut, ut

rum patrum et episcoporura Cypri, Meletii et Isacii, Hi sancti et beati patres nostri, episcopi ecclesiseDei,
qujeestin insula Cypro, viri pii ettimentes Deum, quorum opus assiduum erat docere populum divina Christi eloquia, et facultates suas indig-entibus distribuere, sic ag-entes per totam vitam, per diver-

igitursicvixissent, miraculorum

omnes Iucrifacerent. Cum donumpromeruere;

j;

multosque admirabilibus curationibus juvantes, in senectute diversis, ut fertur {Grtece ut dictura est) temporibus, sed tameu eodem auni die

summa

sateraporamigraruntadDorainum.-Demcterwrswm; Eodem die commemoratio sacrosancti martyris Isacii, episcopi Cypri. Memea impressa plane consentiunt Menologio de Meletio et Isacio confessoribus, Isacium quoque martyrem eodem modo annuntiant, additis solum his versiculis
:

ad Deum, quem ab ineunte setate summo studio coluerant, migrarunt. Similia legunturid Ms. Grdeco monasterii S, Salvatoris Ordinis S. Basilii prope Messanam, brevius tamen, et nihil de miraculis.

3 Jam vero inficiari nequeo, varia de his videri parum certa,quia cotlectores etogiorum, quse dedi
t

sednonnulia
de his snnt
dubia.

Tov

fjioc/ov ly.dy.it tqv Qzlov Sucov,

Ztcpet di avrbv

oidmp

pocyoz, &uvj,

Vitulura, Isaci, divinum sacrificans,

Gladio propter ipsum sicut vitulus mactaris.

non videntur de Sanctis illis satis distinctam hacum solum referant aliqua, omnibus fere sanctis episcopis convenientia. Prwterea Cypri episcopos faciunt, nec edicunt, in qua Cypri insulae civitate fuerint episcopi, Lequienus in
buisse notitiam,

Hoc igitur duces si sequi necessario oporteret, dicendum esset, duos essesanctos Isacios in Cypro episcopos, alterum
ceUbrati, ul
episcapi in

martyrem, alterum confessorem.

Oriente Christtano tom.% muttas recenset civitates earumque episcopos, quantum noverat, enumerat; sed nutlum interillos Isacium, nidlum Meletium. In Synaxario Ms.jam laudato
episcopales Cypri,
H.zr,z rife Kvkqov. Sita? Cysed Sitam civitatem in Cypro nullibi reperire potui. Hincfacile credo, Isacium et Meletium cul-

Verum nec tanta est auctoritas Menxorum aut

Isacius dicitur episcopus

pri;

Ct/pro

ijisit-

la;

Menologii, ut credamus omnia adlitteram pro certis accipienda,nec gemino Isacio favent alii Grseco-

Synaxario Sirmondiano Ms. unus Cypro ad hunc diem commemoratur isque inpace obiisse dicitur ,prse~ termisso ibidem Meletio. In Menologio Basiliano, omissa mentione Isacii martyris, duo confessores annuntiayxtur simul his verbis : Commemoratio sanctorum patrum nostrorum IsaciietMeletii episcoporum Cypri. Tum subjungitur hoc elogium SanFasti. In

rum

tantum

Isacius episcopus in
,

tos fuisse in Cypro at non aeque certum apparet, in eadem quoque insula fuisse episcopos nec tamen
; :

ex omissa aut ignorata eorum

dicta insula,

civitate episcopali

habeturratiosufficiensnegandi,episcoposfuissein cum hoc saltem omnes laudati Fasti constanter affirment, Itaquemagis ambiguumvidetur,

utrum

Isacius fuerit

martyr

(nam duos

fuisse in Cypro

minus

beatique patres Isacius et Meletius diversistemporibus episcopi ecclesise Cypri fuerunt Isacius
cti
:

Fastis ut martyr, Nihil igitur hac de re certi statuere valeo.

est verisimile) et in aliis in aliis ut confessor cetebratur.

"^W^
DE

,, ,

DIE VIGESIMA PRIMA SEFPEMBBI&

m
C.8.

DE

S.

CASTORE
APT^ JULLE

EPISC.
GALLLE

C0\F.

IN PROVINCIA

COMMENTARIUS
I.

FR^EVITJS

Memoria Sancti

in Martyrologiis

antiquus ejus in ecclesia Aptensi

cultus
Inter annum

Officia ecclesiastica.

CDXIX ET
CDXXVI.

Apt nunc dicta, episcopahs est in Provincia Gallica Sanclus apud sub arvarios mur- chiepiscopatu Aquensi, uti tom. iii Maji, pag. tyrohgos hoc 285 S. Auria martyre dictum jam est, ubi die, ejusdem civitatis situm expositum etiam repeB nes. Ha>c inter suse sedis episcopos recenset ei insigni cultu hoc die xxi Septembris veneratur S. Castorem qui seculo v eam sanctissime rexit
,

APta Juha Vutgiensium Plinio bonensis indigenis

civitas

Galiite

Nar-

col.

351,

ubi legitur
Martyrologio

In

pervetusto Aptensis
xi

ecclesiffi

commemoratur

Kal.
Antiquu*

Octobris, 3 Ad antiquum S. Castoris cultum pertinet quod laudatus Gallite Christianee scriptor ibidem prwmiserat his verbis Porro tam sapienter, tam feliciter commendatam sibi a Christo ecclesiam rexit
,
:

^ *

w,u*

et virtutibus iliustravit.

Quamquam autem
,

Castor,totque seu virtutum,seu miraculorumsignis inea fulsit, ut prse ceteris pastoribus suis eum in

S. Jo-

annis Cassiani scriptis celebratus fuerit cultusque ipsius antiquissimus videatur nihil iamen de ipso in Adoniano, Usuardino aliisque hujus,

patronum

eleg-erit.

Nempe

antiquitus

Aptensis

ecclesia S. Maiii^: et S. Castoris

dicebatur. Prsei

modi

vetustioribus

Martyrologiis legere
,

est.

judice

hisce codex Aquicinctinus eodem Sollerio seculo decimo tertio non posterior , de eo sic meminit: Civitate Attensi, natahs beati Castoris, episcopi et confessoris. Simillima habent codices Domini le Marne et Caudiacensis , in
, ,

Ex

Habent tamen ipsum et hoc die annuntiant aliquot Usuardina auctaria a Sollerio uostro edita.

miserat item pagina preecedenti Templum (cathedrale Aptense ) patronam habet Deiparam Virg-inem. In dono castri de Sag-none in Bulla
,

Paschalis Papse II, et

jung-itur
S.

aliis chartis B.

Marle

ad-

hac ecclesia invaluit S. Anna? cultus, quae pro tutelari a nonnullis habetur. Chartam iilam deinde exhibet inter instrumenta ad eamdem ecclesiam spectantia pag. 75 et sequenti, unde nos eam infra num. 6
in

Castor.

Nunc

quorumprimo ibidem
natalis beati Castoris
,

legitur

.-

In civitate Attensi,
:

episcopi et confessoris
,

in

altero
scd a Greve710

Civitate Actensi

natalis beati Castoris epi-

copi et confessoris.
%

In hac autem Georgius quiuxor ejus Deda preedicium casirum donant ipsi Deo Domino nostro et S. Marise, Matri Domini nostri Jesu Christi et S. Auspicio martyri
et

seqq. recudemus.
et

dam

Ut vero

Alkenien-

sisperpiram
crcdilus, an-

Actensi

apud
,

indubitatum est pro Attensi et recensitos martyrologos legendum

ita
,

et episcopo, et episcopo praecipuo Castori et confessori nobilissimo. Verum licet Juvc antiquam
S.

Castoris venerationem probent;

(nam

charta
,

nuntiatur.

certum est nimium aberrasse Grevenum, dum hodiernum S. Castorem ex Aptensi episcopo Atheniensem fecit sic inquiens
esse Aptensi
,

ex dicendis seculo x posterior non est et forte etiam antiquior ) non tamen docent , S. Cailta

$,X.ovem

potius

Castoris episcopi Atheniensis et confessoris. Rectius Ferrarius in Catalogo generali ait : Aptae in

ses velut

quam S. Auspicium quem Aptenprimum suum episcopum venerantur

, ,
,

Casiellanus de ipsius cultu aliquid addit his verbis .-Aptas inProvincia

,

Gallia S. Castoris episcopi.

S. Castoris episcopi

cathedrali,

quae

nomen

cujus corpus honoratur in B. Marise Virginis anti-

tunc temporis istius ecclesuv tutelarem fuisse aut eamdem ecciesiam S. Castoris potius quam $ S. Auspicii nomine insignitam fuisse. 4 Potuerunt scilicet Georgius et Deda itatoqui, ia ecclesia quia ambo Sancti ejusdem sedis episcopi fuerant,
et in eadem ecctesia colebantur sanctumque Castorem praecipuum episcopum dicere quia is peculiari forte cultu ibi gaudebat ipsique eumdem singulari pietatis affectu prosequebantur ut ex ipsa charta manifestum est. Clariora sunt Paschaiis II Papcc verba pro S. Castore una cum sanctissima Dei Parente putnhiu ecclesix Aptensi asserendo. In Bulta ciiim supramemorata confir; ,
,

quavit , ut S. Castoris assumeret. In supplemento quoque hisce addenda monet sequentia Ipsi acceptumdebemus eximium librum delnstitutionibus
:

monasticis quem celebris Cassianus , S. Chrysostomi discipulus ad ipsius preces composuit pro monasterio quod is sanctus Episcopus in ag-ro patrimonii sui in dioecesi Nemausensi fundaverat.
,

Martyrologium vero Parisiense

S. Castoris episcopi,

sic habet
,

Apta;

cujus hortatu

et in
,

monasterii ab ipso recens conditi sianus scripsit libros de Institutis monachorum. Saussayus quoque in Martyrotogio suo Galii-

gratiam Joanues Cas-

mat

ejus ioci canonicos, ut in Aptensi matrice ecbeati Castoris perpcttiis deinceps tempori-

clesia bhatjb Dei Gexitiucis bi sempeb VikcimsM.vui;E, et

cano hac pariter die ipsum breviter annuntiat

Aptse
*
,

imo Hono- scopi

ritis

inquiens, sancti Castoris, hujus sedisepiqui sub Arcadio * iraperatore claruit mevirtutis.

rio

In suppiemento autem ejusdem Martyrologii longum ipsi elogium texuit ex gestis ejus, qute suo loco examinabimus. Hisce denique addo Dionysii Sammarthani testimonium tom. i Gailice Christianw Septembris Tomus VI.
apostolica:

bus clericaliter et regulariter vivaut. Exstat ea Butta inpreecitata Gatlia Christiana interinstrumenta Aptensis eccles/\v pay. 77, ubi notatur data 15 sed c,c adjecto Idibus Januarii anni Christi anno Pontificatus ejusdem >/<<imo quinto ad anJ
1

nwm
5

Christi Mlljjcrtinet.

Istudporro canonicorum rollegium seculo x ad finemvergentefundaverat ThcudericusAptensis episcopus, ut patet ex charta ab eodem scri35

**
,

" en(,

*^

ro~

ptore

, .

210
A1CTORE

DE
t V et

S.

CASTORE EPISCOPO CONP.

tem
,

ptorepag.
S.

C.S.

sequcnti relata, in qua is anno Deo, 991 in prafata sede Aptense omnipotenti atque Mariae Virginis, sanctique Petri Apostoli,
,

ut erat

datum

voverunt

cum

filio, et

firma-

Casloris

omsancti Castori * eximii confessoris ob eorum canonicos duodecim nium honore ao veneratione constituit, fundavitque, Leodegarius quoque ejusdemsedis episcopus ejusnominis II, ibidempag. 77 per chartam anno 1113 notatam qiuvdamepiscopatussui bona, quseperperam amissa ipse redemerat, Deo et S. Marife et S. Auspicio et S. Castori donavit. Denique Joannes Filleti, Aptensis item episcopus in instrumento anni 1407, qiwd habes ibidempag. $l,post sanctissimam Dei Genitricem Mariam ecclesice siuv patronos B. Annam beatosque Auspicium et Castorem appellat. Porro hic observasse juverit , in omnibus prse,
,

personarum testimonio Carol verunt satempore. Hactenus illi sed ex ipso contextu purum donatorum intis apparet, non esse istud strumentum, sed ab alio quopiam interpolatum nultam tuxatumque. Ceterum instrumentum hoc notamchronologicamadscriptamhabetprcVterCnCarolus Martelhis; roli terapus, quo nomine, an Magnus an Calvus, aut Carolus Lotharii imperadenique deet Provincim rex, vel alius toris
privilegio et
;
,

ftlius

signetur, inexploratum est. Per paganos scrihaucl dubie Saracenos HispanicV instrumenh principum septor intelligit , qui prsedictorum cutis Gatliam suis incursionibus infestarunt et capi a quibus Sisinnius seu in pugna seu atiter unum certum videtur, donationem illam potuit. Id
,

autem

instrumentis uti et in ipsa Gallia Christiana, ubi de Aptensi ecctesia cathedrali agitur, S. Marise Virginis nomen ceteris semper prseponi; ac proinde mirariticet,unde Castellanus num. 2
dictis
,

secido xposteriorem non esse,

tia

cum in laudata GalChristiana col. 351. Nortaldus I, episcopus Aptensis,istud ecctesuv su tv castrum Sagnone Roberto et Waraconi anno 967 per prsestariam ut
,

relatas didicerit,

eamdem ecclesiam nomen B. MaS.

B
Donatio OOtlriperGcor-

riae

Yirginis antiquasse, ut S. Castoris assumeret.

Hisce ad antiquum

Castoris

nostricuitum

ghtm dam,

ct

spectantibus subjungimus,qUcV ieguntur in charta Dcdonationis per Georgium et Dedam conjuges faet cujus supra num. 3 mentionem fecimus ex qua discimus hujus sancti Episcopi sepulctse
, ,

tunc loquebantur concessisse legatur. Incertum quoque est, an ea Sisinnii ex Hispanica paganorum captivitate tiberatio qiuv S. Castoris meritis in dato instrumento videtur adscribi,pro miracu, ,

to vel

beneficiore vera habenda sit

nam modus,

crum id-temporis ibidem in honore fuisse et altareejusdem nomine Deo consecratum. Ineadem etiam beneficium aliquod ipsi acceptum refertur. Prsecisa itaque prscfatione quse ad propositum non facit, in laudata Galiia Christianapag. 76 leguntur sequentia Et ego Georgius peccator nimius, et uxor raea Deda, una per voluntatem Dei oranipotentis et omnium Sanetorum ejus, quia scio,
,
,

quo ea contigerit , ibidem non exponitur. 9 Pergo cetera de S. Castoris cidtu enarrare. Festum ejvu nalale ct Scvpe laudatus GatticV ChristiancV scriptor col. 358
Rcvelationit

eum

esse raisericordem et propitium

disposuimus

dare aliquid ex honore nostro ipsi

nostro
sti, et
,

Deo Domino
,

Guilielmum ejus nominis inter episcopos quem ex Butla Adriani IV Aptenses primum Christi 1158 sedisse, annoque 11 60,veZ, PapcV anno ut aliis ptacet, 1161 obiisse ait, feslum B. Castoris instituisse scd an ea fuerit prima ejusdem festi institutio ,an instauratio vel major solemnitas, ulterius non explicat. Eodem cot. 361 teste, Raimundus III, qui in Aptensi cathedra ab anno 1275 usque ad \^2> quo obiit, sedisse ibidem dicitur
refert
, ; ,
,

tbidcm,

et S. Mariffl

Matri Domini nostri Jesu Chri-

instituitfestum Revelationis SS. Auspicii

Castoris

S. Auspicio martyri et episcopo et episcopo praecipuo Castori et confessori nobilissimo; et hoc, quod offerimus in comitatu Aptensis civitatis,

quoddam castrum insigne et nobile quod est positum supra civitatem ad Orientem, nomine Saest
,

g-none.
quiadSanc(i

et Martiani, die i Maji celebrandum. De S. Auspicio episcopo supra Scvpe memorato actum in Opere nostroest ad diem%Augusti,dc S .Martiano autem abbate ad xxv ejusdem mensis; sed nec ibi, nec alibi de hac revetatione quidquam reperi, prcVterquam in Breviario Aptensi anno 1532 typis edito, in quo

Ipsum castrum damus

ibidem quiescenti
,

prsedictre sedi et S. Ca-

sejmlet

crum
larc
fcs,

nl-

viijilttii-

fiHnm

etinnumeris Sanctorum reliquiis quorum nomina Dei solius misericordia novit. Et hoc et ejus fundum , terris cultis et
stori,
,

tamen non Kalendis Maji, sed prima die Dominica ejusdem mensis, aliasnon impedita, Offtcium istud ritu semiduptici ceiebrandumprcvscribitur

Verum nec hinc

latio fuerit,

incultis
tiis,

cum
ultra
,

vineis et pratis et

omnibus adjacen,

et

Causalonem
,

in loco

qui dicitur

10

discere possum, qualis ea reveF autquo tempore contigerit. Namomnia desumuntur ex Communi plu- otim cetebiatum
:

Sabloned et in olivetis ipsi castro pertinentibus, et nunc et in a^ternum. Habuimus olim hasredem unum masculini g-eneris , nomine Sisin-

rimorum martyrum tempore Paschali, excepta

Oratione
et
,

caput

quam

subdo. Deus qui occultarevelas,

,

argcntea
thecx imhi-

quorum

facinora sunt tecta

beatificas

tribue

nium; ipsum per manus pag-anorum perdidimus

qui ductus cst ad Ispanias, ibidem coramoratus per septem annorura tempora. Nos vero ejus g-enitores interim

nobis, qusesumus, ut per merita et orationes Sauctorum tuorum , Auspicii Castoris et Martiani
,

qui in Aptensi requiescunt ecclesia

et

quorum ho-

non cessavimus orare

in jejuniis et

die revelationem veneramur, ad celestem patriam

eleemosynis pro filio nostro, et omni hebdomade rcvoluta, in Sabbato vig-ilantes ante altare S. Maria3 et S.

pervenire valeamus. Per Dominum etc. Ita ibi, sed in recentiori ejusdem ecclesise ac dioecesis Bre-

Castoris eraraus. Apparuit

,

autem Domini

quia post finera annorum pradictorum eraraus vig-ilantes ante altareDomini Dei Salvatoris, et S. Castoris sepulcrum ; et ecce
*

virtus et miscricordia

seu Officiis propynis anno 1864 excuistud Revelationis Ofjicium penitus prsetermissum est. Anno 1320 S. Castoris caput prsetiosse thecse argentese inclusum fuisse per Rainiunviario
,
,

sis

adde cale-

inni

derepente in prima noctis vigilia venit filius eorum ante eos stans, et ferens * qua vinculatus fuerat tot annorum tempora dicens ad eos Recog-nosce, pater filium tuura quem g-enuisti ; et tu mater,
,
, , , ,

dum

IV, cognomento

Botti,

Aptensem episcopum,
Botti...

tradit

idem

Gallise Christianse scriptor cot. 362,

cujus verba huc transfera. Raimundus

quem
tate
ex captfoitntc

quam primum sedere coepit in

ipsius cultusollicitus,ejus

S. Castoris

cathedra de

triennio

ablactasti

ecce

adsum cum

sani-

mentis

et corporis.
,

Quo

sacrumcaputtheca arg-entea exstantis operis inclusit,anno videlicet Mcccxx,ut

viso

sit

barbnrica

g-audium mag-num g-enitoribus

etomni populo
fecti

receperant.

et civibus; et

reddebant Deo gratias

omnes unanimes afAmen. Castrum au-

constatexmembranulainhoc vase inclusa, et genRaimundi symbolis. De eodem Sancti capite et theca argentea inaurata meminit J. Arnoux
tilitiis

in

DIE VIGESIMA

PMMA

SEPTEMBRIS.
recitandi
c. s.

in Catatogosanctorumcorporumacreliquiarum,
l

V?TT Galliarum XIII n regi anno 1C22

vulgavit.
Colitur ibi-

Provincia ^sservantur,

paginae desunt ;
ficii

quem Ludovico

inscripsit et typis

11

dem

Offiiin

Nunc ad recentiorem ejusdem cultum eccle-

ecclesia$tico

siasticumveniamus.PrcVterOfficiumRevelationis,

cum Octtivt

modo,utdiximus,antiquatum,inprsedictoAptensi Breviario anni 1532 ad hunc xxi Septembris diem prasscribitur festum ac Officium de ipso, ritu dupticis majoris et cum Octava solemni Officio S. Matthsci apostoli ritu duplicis minoris in diem posterum translato. In isthoc S. Castoris Officio pene omnia sunt propria, quibus gesta ac miracula ejus celebrantur, quse propterea suis locis expendemus. In ejusdem tocum, sedad eumdem tamen diem, deinde substitutum est aliud S. Castoris Officium inter Propria dioecesis Aptensis jussu iltustrissimi domini Modesti de Villeneufve de Arcs, ejusdemsedis episcopi, adnormamBreviarii Romani exacta, annoque 1664 Aquis Sextiisexcusa. Habet et hoc passim omnia propria,sed est ritus duplicis primse ctassis cum Octava et lectionibus etiam propriis in singutos dies non impedi,

et ex ejusdem ecclesise ordine 0/anno 1679 excuso. Honorem hunc Nemausenses haud dubie ipsi tamquam poputari suo exhibendum decreverunt Nemausienim S. Castor natus esse credilur. Tillemontius tom. 14 Monument, pag. 170 scribit, ipsum in monasterio
:

quoqueS.VictorisM.assiliensiscumecclesiaApf.eusi die xxi similiter coli quod nec probare nec con;

firmare possum. In

tamen propriis ejusmonasterii, quibusannus impressionispariter avulsusest, nihil de illooccurrit. Conira in Foro-Juliensis dioecesis, in Provincia GalOfficiis

dem celebris

Breviario, anno, ut calamo annotatum lego, 1529 typis vulgato, ad diem xx hujus mensis Officium de ipso simut et de Vigilia S. Matthsei prsescribitur: quod forte in gratiam fratris ipsius,
lise,

S. Leontii, episcopi sui Foro-Julienses

censuerunt.

Verum

id

rum nova
quatum
esse,

editione,

faciendum ipsum in eorumdem Officioanno 1678 facta, etiam antiS. Castoris

fuit.

Atque hsec de

sacro cultu
et

sufflciat recensuisse,

quem antiquum

insignem

ex

iis,

quse hactenus produximus, manife-

stum

est.

ex qw> duo

hymni

Hasce infra una cum ceteris in Commentario discutiemus. Interea tamen duos ejusdem hymnoscum Oratione hic accipe. 12 Ad utrasque Vesperas ac Laudes Castor Nemausi nascitur
tos assignatis.
:

II. Vitse non satis certse auctoritatis,

cti

ex quibus una edenda

San-

nobili prosapia;

patria,
:

gestaque in statu se-

Sed meritis illustrior Apparet et virtutibus. Prasfectus abbas monachis, Vivens fit iilis regula, Et micatin coenobio
Insignisejus sanctitas.

culari

coenobium ab eo condi-

tum,
siano

et obtenta a S.

Joanne Cas-

Orientalium

monachorum

Solemniori prsesulis
Aptaa peracto funere,
Invitus hic eligitur,

Regula.

Quod in aliis multis insignis sanctimonise viris

quoque dolemus, quod nullum virtutum suarum, quibus Dei Ecclesiam
ssepe evenit, id in hoc

Exigux auctoriiatis Yi-

Et consecrandus ducitur.
Sit,

tx ipsius
tunt,

Christerex piissime.
Paraclito,

Tibi, Patrique gloria,

Cum Spiritu
Et nunc
et

et in

Qratiu

13

recitmiUu

Hymnus ad Matutinum sic Nomen beati Castoris

Colamus
et

perpetuum. Amen. habet

habuerit synchronum supparemve, aut ejusmodi saltem, cui fides tutopossit adhiberi; vel si habuerit, ejus Opus ad nos non pervenerit. Scribit quidem Dionysius Sammarthanus tom. i Gallise Christianse, cot. 361, Raiillustravit, scriptoy^em

memoriam,
fiducia

mundum,
tis

ejus nominis III episcopum Aptensem,

Nostraque Ejus juvari meritis.

sit

qui, ut ibidem ait, in nonnullis veteribus

monumen- ^

appellatur eruditissimus in Officio ecclesiastico,

Hunc, qui benignis precibus

Captivitatis vincula

SS. Auspicii et Castoris Vitas elegantiori stylo conscripsisse sed Raimundus itle, qui seculo xiv in:

Rupit, precemur, criminum Ut liberemur nexibus.

Hffic vota, Praesul, accipe,

choato

obiit,

ab

setate S. Castoris, ante

seculum v
ut ipse

medium

defuncti, longius aberat,

quam

Memento,
Fac nos

Pastor, ovium,

primus proferre posset; et quibus aut quam antiquis monumentis nescimus,

factaillius in tucem

tuis suffrag-iis

usus fuerit. Deinde suspkari

licet,

Vitamillam,

Coeli potiri g*audiis.

Laus
Patri

et

sit

perennis g-loria atque Filio

cujus nullum cxemplar seu Ms., seu typis editum, cum ejus nomine vidi, eadem aut saltem

non diversa continuisse ab

Hs,qiicV in

,,

Sancto simul Paraclito In sempiterna srecula. Amen. Oratio Deus, qui precibus S. Castoris, confessoris tui atque pontificis, vincula captivorum dirupisti, fac nos supplices ejus patrociniis ita adjuvari, ut peccatorum nexibuS soluti, tibi semper libera mente
:

serviamus.
Cultuscjus
alibi.

14-

PerDominum etc. Eumdem sanctum Episcopum annuo

lectionibus secundi

Sancti nostri Officiis seu lectioyiibus propriis recensentur; quas quidem tectiones ex monumentis sanctK Aptcnsis ecclesiaa desumptas esse, ibidem prsenotatur. IGJoannes Baptista Guesnay Societatis nostrse iib. %, presbyter in S. Joanne Cassiano iitustrato num. 3 ex ejusdem ecclesuv Aptensis Facap. 29,

<r* a

varm

taudantur

Officio

cum
die,

que duplici,
seu die

Nocturni propriis, ritused propter festum S.Matthsei posttn-

Vitam recenut loquitur, brevem S.Castoris s pauciora ipsius gesta, quam in Offl set in qua
stis,
-

xxu Septembris, honorat, aut

certe

honorare soluit ecclesiaNemausensis in Occitania,

ut disco ex hujus dioecesis Breviario proprio typis initio aliquot edito t sed anno mihi incerto, quia

propriisrecitantur.Eamdemfere^sipaucaifu Dionysius Sammarcirca finemexcipias, exhibet supra citato, inter instrumenta col. thanus tomo monet, eam legi in pervetu73 et sequenti, ubi
Aptensis, xi Kal. Octosto Martyrologio ccclesiai
bris.

248
UCTflftl

DE

S.

CASTORE EPISCOPO CONP.

Leonti, et sancte frater Ilelladi, crcdidi consccrandas. Alter siquidem vestrum memorato Viro et g-er-

C.S.

aut recitantur : tx
fiifer

unam

dabi-

Aliam Yitam, in quapiitra Sancti gcsta referuntio\recitatAndreasSaitssayusinSuppiemcnto Martyrologii Gallicani. Tillemontiustom. HMonitment., in Cassiano art. Sutramque parum certamjuriicarit; quam censuram ego quoque veram puto; cum neutra antiquitatem sapiat, nec de monumentis, quibus ambse nituntur, constet. Denique Bencdictini Historise Occitanisc scriptores toi.t. i, lib. 4, num. 22 laudata ccciesisc Aptensis monumenta pro recentioribus parumque accuratis pariter habent, aiuntque, datam sibi esse a domno Fournier, monasterii S. Victoris Massiliensis Rcligioso, ejusdem Sancti Vitam alteram vetuslam, quam ceteris prseferunt et ex qua ipsiuselogiutit ibidem Gallicc contexunt, 17 Iluic Viisc similem habuit Honoratus Bouche, ut liquet ex pari elogio, quod tomo i, libro 2 Historise Provincise Gallico idiomate pariter inseruit. Porro quse in hisce narrantur, eadem fere,
bris.
,

manitatis affectu, et sacerdotii dig"nitate, et (quod his majusest] sancti studii fervoreconjunctus, he-

fraternum dcbitum jure deposcit etc. Ceterum Leontium hunc fuisse episcopitm ForoJuliensem certum videtur. Colitur autem is in eadem dicecesi Kalendis Decembris quo de ipso apud nos agendum erit. De opera a S. Castore Arelate litterarum studiis feliciter navata consentiunt etiam Vita edenda et Ofpcium vetustius, Sanctus quoque Joannes Cassianus in Prwfatione ad duodecim libros de Institutis monachorum, quos ipsi inscripsit, ejusdem scientiam eloquentiamque nonparum commendat. Verba ejus
reditario
,

moxdabimus.
V) ContraHistoricV Occitaniiv scriptores in S. Caejuscloqucntiir

quamquamcumaliissubindeadjunciis,
propriis etiam legereest, nec magis

in Officiis

quam

cetera

pro certis habere possamus. Nescimus etiam, eademne, an alia Vita fuerit, de qua in vetusiiori S. Castoris Offlcio Aptensi, anno scilicet 1532 typis

ex vetusta meliorique, ut ipsi ajunt, Vita eoncinnaio, non negant quidem ittius etoquentiam ac eruditionem, sed iamen asserunt, ipsum, cum in litterarum studiis progressum facere ccepisset, moriuo interim patre, domum suam repetere compulsum, ut matri viduiv solatio austoris elogio,

CasBia-

7io

lattdutx

Qualis quanlusque extiterit, Vita ejus, quse exterioribus extat plena virtutibus, manifestat. Cum itaque meliora mihi non suppetant instrumenta, Vitam brevem sive elogium,
:

edito, lect. 5 dicitur

xilioqueesset. Tillemontio autem ment. in Cassiano art. 8, et post

litterarise
store,

tom.UMonuhunc Historise

Francise scriptoribus tom. 2 in S. Cavisus est Sanctus ipse in epistola sua ad

quodque vetustioris Officii lectionibus brevius quidem, sed tamen magnam partem simillimum est, recudam; lectiones vero Officii recentioris eteiogiumascriptoribus HistorisvOccitanise coneinnatum, ceteraque hujusmodi in hoc CommentaiHo prsevio recendixi,
sebo, et, ubi opusfuerii, illustrabo.
Sanctus Nc-

quod a Sammarthano excusum

muusiinhoflicrtia

Ocei-

18 Lectio isecundi Nocturni in Offtcio ecclesix? Aptensis,anno\Wkedito sic orditur CastorNe:

S. Cassianum dicere, sese in scientiis litterisque non fuisse educatum; laudatque in hunc finem Tillemontius hasc ipsius in eadem epistola verba Nos scientiai inopes et idiotje. Deinde observant, his verbis consonum esse ejusdem epistoisc stilum, qui obscurus est et parum Latinus. Exhibet itlam Gazseus, aliique, unde nos eam infra num. 26 et 27 recitabimus. Et sane hujus oratio talis est, ut non satis dispiciam, qua ratione S. Cassianus ipsi
:

tania natus,

mau^cTi.si.s natalibusclarissimis ortus, et in liberalibus diseiplinis eruditissimus, primo in

inter cetera dicere potuerit Cum sis ipse cunctis virtutibusscientiaqueperfectus,...me quoque elin:

ag-endis

>

nobilibusque parenhbus consonant Vita edcnda ceteraque omnia, neque e recentioribus quemquam reperi de patria dissentientem, Et quod adhanc quidem
attinet,
ttl

forensibns causis miraexcelluit eloquentia. Deinde incomponendispublicis etprivatis discordiis, jurisque implicatis capitibus enodandis sese omnibus spectabilem exhibuit; tandem vero summa cum probitatis laude judicis partes implevit. Hoc enim suscepto judiciali munere, oppresso subveniebat, pupillo judicabat, et causa viduas apud illum ing*rediebatur. De Nemausensi patria

scientia... pout instituta monachorum, quamvis imperito dig*eram stylo, non leporem sermonis inquirens, in quo ipse apprime es erudiscis,

g-uem et pauperem sermone atque

prsecipisque
,

tus.

21

Non

satis,

inquam

dispicio,

quomodo

ista non

corre-

aliaque hujusmodi Cassianus ipsi serio scribere potuerit, si genuina nec mendosa S. Castoris epistola
sit,

spondec epistula,

a Gu-

nensi,

quam Gazivus ex vetusto codice Ms. Etnout ait, etsi nusquam alibi repertam, multis-

zao

edila.

eo facdius Aptensibus
intererat,

nus ipsorum
si suic

credendum est, quo misanctum episcopum suum

GalItccNarbonensis, nitnc Nismes indigenis dicta in Occitama znferiori estque episcopaiis sub 'archiepiscopaiu Narbonensi septem milliaribus Galhcis, teste Baudrando, ab
, ,

amtatis indigena fuisset, Nemauso adscribere. Porro Nemausenses ipsum eaverisimillime de causa, ut supra dictum est, Offcio annuo venerantur. Est autem Nemausus antiqua urbs

ac mtori restitutam, tom. i Operum Joannis Cassiani prwfixit, atque inde etiam aliirecensuere.

que mendis ac lituris obscuratam, tandem non exig-uo labore ab iis expurgatam, et suaj integ-ritati

Avenionein Ortum

scrupulum, ex S. Cassiani dictis conceptum deponere, vereorque, ut ea tam emendata sit, quam Gazivus affirmat. Frustra tamen Tillemontius ex ipsius S. Castoris verbis asserit, ipsum dicere
sese m scientiis litterisque non fuisse educatumeumsanctus Episcopus ex humilitatis studio ita

evstimare; sed cum umca superesse dicatur, nonpossum omnem de ea

alia exstarent %. Castoris scripta, stilo liceret de laudata epistola

Si qua ex eorumdem

dissita.
fratrem habuitS. Lcon-

tium epiteo*

pum

Furo;

Julietuem

19 Sancto Castori fratrem fuisse Leontium episcopum, dzseimus ex S. Joanne Cassiano, quiin Prxfatione ad decem primas Collationes pairum quas Castori promiserat, et post hujus mortem laudaio Leontio Helladioque dicavit , rationem hujus muneris reddens, ipsos sic allocutusest

loquipotuerit, licet ajuventute sualiberalioribus operam probe navasset, iisque feliciter fuisset imbutus. Excelluisse autem ipsum Christianajiunulitate, luculenter docet Cassianus, dum
Utteris
loco ciato ipsum unicum religionis es.empUr appeltavit.
et humilitatis

Collationes,...

Nunc autem, quia dcrclinquens nos Pontifex supradic us, migravit ad Christum, has interim decem
|

J* Incertio *fym sunt,quse dejudieis munere

per zpsum admxnistrato in laudato Officio leguntur.Nam de hae re nihil apud Hisiorisv Oceitamsescriptores,nihil
Vfjicii,

Inctrtumest,

quas

ille

sibi jusserat sermone conscnb.,... vobis potissimum, o beatissime papa

d.o sanctitatis

incomparabili flag-rans stu-

unjndexfaerit ; videlur

simili

nihil

in

uxorattis
fuisse,

lectionibus vetustioris

Vita edenda memoratur. 'Et in

hac

DIE TTGE9IMA PRIMA SEPTEMMU8.

249

A hac

quidem Sanctus ante monachatum paucorum annorum spatio... mundanis actibus et

dicitur

consensu a se invtcem recesserunt, ut solitarii Deo

servirent; et Castor

triumphis vacasse;

quidem

in

verum id intelligi polest de pu-

eodem

loco

Manan-

c. s.

pillorum aliorumque inique oppressorum causis forensibus, quas ipse ex Christiana caritate ut patronus strenue egisse narratur, ut mox videbi-

mus. Nec aliunde forsan ea judicis dignitas ipsi adscripta fuit, quam exeo, quod ipse dissidentium causas, rogatus a partibus arbiter, composuerit. Redeo ad Officium proprium recentius, cujus lectio v ita habet In matrimonio, quod cum nobili filia eujusdam viduse Arelatensis contraxerat, quasi monachi vitam duxit. Ejus vero socru demortua,
:

cha monasterium condidit, in quo primum monachusacdeindeabbasvixit. Eadem habet Honoratus Bouche in Chorographia et Historia Pr&mncim, ubi etiam addit,S. Castoris uxorem simul

suaumca, Pereulntita nomine, solitarix vitm se dedisse. Qmdporro de hisce omnihus verumsit, dicerenonpossumus, cum nesciamus, quanti valeat ea Vita, quam laudati scriptores secutifuere. Istud

cumfilia

et uxore in quodam solitudinis loco arctioris vitse propositum ag-gressa, ipse supra oppidum Manancham, quod ejus potissimum opera uxoris doti accesserat, virorum aediticavit monasterium ubi,
,

deindc condito

quamvis omnibus esset major, non alio tamen, quam omnium minimi titulo g-loriabatur. 23 Quam sui abjectam existimationem iis exemplo manifestavit, qui
exercitio

certum est, S. Cnstoremcosnobium aliquoderexisse, et ad Orientalium monachorum normam instituere voluisse. Ita discimus ex S. Joanne Cassiano, qui in Prtefatione ad duodecim libros de Institutis camobiorum et octo principalium vitiorum remediis, diserte asserit, sese hosce a Castore rogatum in eumfinem conscripsisse. Epistolam, qua idSanctus noster a celebri isto monachorum magistro et abbate Massiliensi ftagitavit, ut supra dixi, recenset Alardus Gazseus, ccenobita Vedastinus, ante

comobio

monachus
factus.

eum

in monasterio
in

addictum

coquendo pani conspexerunt; quo

humilitatis

tom. i Operum ejusdem S. Joannis Cassiani, unde ego eam totidem verbis huc transfero.
26 Domno sanctitatis speciali g-loria decorato, atque per omnia memorando, sed et scientiarum
decore pollenti, patri scilicet Cassiano, Castor in mundo deg-entium peripsema, quae possumus servitutis humillima. Rationabiliter, pater, irrationak*" '"**

B ad

cum nullas aliquando inveniret scopas deterg-endum calore ardens pavimentum clibani, in quem tunc panis inducendus erat, illud, admirantibus omnibus, everrit, qua utebatur, lanea veste quin vel minimus in ea pilus combureretur.

Pe( * oS / ,neQutian0
'

Sequitur lectio vi. Hujus autem monasterii e vita migraturus abbas summo omnium consensu Castorem eleg-it, ut ipsi in monasticum regimen succederet. Quod ne aceiperet, addictus humilitati Castor tamdiu recusavit, donec eum moribundus abbas ad munus suscipiendum auctoritate compulerit, asserens, hanc sibi a Deo fuisse revelatam electionem. Hoc igitur defuncto abbate, assidua successor praabuit omnibus virtutum documenta, ejusque singmlaris prorsus vitre sanctitatem ex iis, quse in sequentibns lectionibus mag-nifice eloquetur monasticse vitae amator ardentissimus, Joannes Cassianus, facile erit colligere. Hsec ibi; ex quibus quid certum,quid contra dubium videatur,

bilibus et eling-uibus ptedag-og-i fomenta subveniunt, quia etsi non sequa omnibus moderatio pressa hu-

manitate vig-ere deprehenditur, restat tamen, ut his, quibus subacta probatur, subigat cmolumentum. Non enim omnia possumus onines; quia non

omnium
cit,

nosse certare. Merito enim sui quisquam

jacturam incurrit, qui

ea, quas potiora capere didibona, qme didicit, surripere miuime ambig-it. Diutina namque sunt exercitatione premendi, va-

riisque operibus alendi, quibus aliorum discretio subrog-atur. Etenim aliquotiens prsesumptor sua

temeritate succumbit,

dum

necessariis usibus apta,

sua incong-rua industria incertis moderationibus dispertitur. Nobis vero idiotis facile per incuriam
inepta persuaderi possunt. Te erg-o, charissime pater,

Mia

de hi-

24

denuo expendamus. De Sancti matrimonio nihil

in Vita edenda,

qua possumus,

charitate pr&venimus, quo pia

scecompendiosa cwvu
tio

et in lectionibus Officii vetustioris legitur;

sed in

ac inexhausta exuberautia nihil promere sapientibus nobis subvenias, et quibus praeemines exercitiis,

hujus responsorio ad lectionem iv de eodem mentio

fit

his verbis

.-

Yir Doniini Castor paucorum anno-

sub quibus praspollens mens

et

merabra

cre-

tmo pct
1'uiulcntc

rum

conjug-alis,

divini

mundanis actibus, tandem rore eundem prefundens * serrnonis, ad cultum

relig-ionis. f

verunt, nos neophitos ct mundialis porupte accurationibus illectos excitare non differas.
27.

F
,

C uterque veniunt
tissimus,

Nitebatur

ig'itur

Bea-

amore

flag-rans divino, ut, qua? olim uxor,

demum

existeret soror. Historiec Occitaniee scri-

ptores ex Vita sua Ms. rem fere sic narrant. S. Castor, patre mortuo, litterarum studiis vatedicere compulsus, ut matrisusc subsidio esset, studuit etiam pupillis aliisque, quos inique vexari videbat, patronum se pr&bere. Hanc caritatem

Te quidem potissimum Orientalium cqbiio- hstitutamonachorum biorum doctrina expertum tenemus maximeque Orimta^Eg^yptiorum et apud Thebaidem fundatorum , ^ ; lum praesertim cum et loca, Dominica nativitate insigTiia,
sis

tua sint, illustrata prsesentia. Quocirca

cum

omnium studiorum Catholicorum

disciplina re-

suampreecipue exhibuit cuidamviduic Arelatensi, quampietas seque ac nobilitas commendabat. Etenim cum vir quidam nobilis, Auxentius nomine,
hujus matronw dominium in loco Manancha situm , injuste invasisset et ipsa omni subsidio patronoque destituta essct, Castor rei indignitatc commotus, ejusdem causam tam feliciter suscepit, ut iniquum possessorem occupatis rebus exuerit,
,

quoque convenit nos scientia? inopes non Poscimus namque tuam paternitatem, ut instituta monasteriorum , qiue per iEgyptum
fertus, tc
proeterire.

Palestinam florere ac institui vidisti, et servauda sanxisti, et sicut ibi a patribus fcradita sunt, simplici sermone in nostro rudi monastcrio adhibere complanata non abnuas, et eloquiorum tuorum melliflua suavitate exuberantia verlm litfundens, nostra diu arentia corda rig-are non diffeet ras,

ex quo abjecta
te

sterilitate frug-es justiti;r vareor,

si

et per mare ad imperatorem profectus, confirmationem sententuv in ejusdem viduie gratiam

rx seripton-

leant pullulare.

Undc

quid proficere nos

petierit et impetraverit. 25 Hoc beneficio obstricta

possibilc fucrit, randum, si paterni

quoque
laboris

potiori mcrito

mune-

obedientia

iuertium

bns Occita-

^ uam
lit
<>

matrona filiam suam, }ia bebat unicam, ipsi in matrimonium obtudote

tutem. Vale

mentcs qualemcurnque rcddiderint hahilem servipater Dei servorum , et memento

,

cteoltnZts procamubio
>uo

um

eorum omnium bonoritm, quie

ejus.

nostrorum. Hactenus epistola

apud G
sit,

qiuv

dem opera

recuperaverat. Conditionem Sanctus admisit; sed non diupost pii conjuges ex mutuo

nec ab anianucnsibus vUiata exsi'ja d"trtis dnbitari potest.Pau-

tamen an genuina S.Castoris

t

cis

, ;

244
cis
C. S.

DE
cumjam
esset cpiscopus, ut

S;

CASTORE BPISCOK) CONF.

patebit.

quoque observa, eamdem a Sancto scriptam

fuisse,

mox

qui ejusdem
precibut obsecutus,

obtemperans Cassianus, laudatum Opusculum conscripsit et ad ipsum

28 ffisce Sancti votis

quid a nobis minus forsitan caute prolatnm fuerit, et pie releg^ant, et cum venia indulg-cntiore susieutent, fidem potius sermonis mei,quam venustatem eloquii rcquireutes. Quapropter, beatis-

transmisit una cum Pr<rfationc, qiuv storis insigne elogium contineat, ejus
ris

cum

S.

Ca-

sime Papa, unicum religionis

plar, tuis precibus
g-enii

ct humilitatis

cxem-

maximam

animatus, secundum vires in-

partem hic ex eodem Gazxo subjungemus. Vetelnstrumenti narrat historia, sapientissimum Sa-

mei opus, quotl injungis, agrgrediar, et ca, anterioribus qua? omnimodis intacta relicta sunt ab
nostris, utpote qui

lomonem post acccptam divinitus sapientiam, prudentiamque multam nimis, et latitudinem cordis, quasi arenam maris innumerabilem, ita ut Domini
testimonio nullus ei similis retroactis temporibus extitisse, neque posteum surrecturus esse dicatur; illud mag-nificum domino templum extruere cu-

audita potius,

quam

expcrta,
' at, ci vcri-

describere tentaverunt, velut rudi monasterio et in quibus arveritate * sitientibus intimabo. Cetera,

gumentum Opusculi sui proponit, prxtereo, quia ad S. Castorem non spectant, id unum observo,
hunc in epistola sua etiam petiisse, ut, si quid in monasteria Gallix introductum essetab antiquorum institutis alienum, id etiam ipse observare
Id eo quoque tuis satisfacere studebo, ut, si quid forte praeceptis non secundum typum raajorum antiquissima constitutione fundatum, sed pro arbitrio uniuscujus:

talcm

pientem, alienig-enag regris auxilium Qui misso ad se Hiram filio mulieris viduoe, quidquid, divina sapientia sug-gerente, praeclarum in templo domini vel in sacris vasis moliebatur, ministerio ejus ac dispositione perfecit. Si ergo ille
et universis regnis terrse sublimior principatus Israelitici generis nobilior excellentiorque proge,

poposcisse.

dignaretur. 31 Ait enim Cassianus ibidem

et octo vitiis

principali-

bus;

Colla-

lioncs quoque

nies, illaque sapientia divinitus iuspirata, qua? cunctorum Orientalium et ^Egyptiorum disciplinas at-

nequaquam pauperis et , consilium dedignatur ; recte etiam alienigenje B tu his eruditus exemplis, beatissime papa Castor,
que instituta superabat
viri

verum ac rationabile Deo templum non lapidibus insensibilibus, sed sanctorum virorum consed greg-atione , nec temporale et corruptibile inexpugnabile sedificare disponens, Eeternum atque
,

que iustituentis monasterium, vel diminutum vel additum in istis reg-ionibus comprobavero, secundum eam, quam vidimus monasteriorum Reg-ulam, per iEg-yptum vel Palaestinam antiquitus fundato- E rum, fideli sermone vel adjiciam vel recidam ; nequaquam credeus, rationabilius quippiam vel perfectiusconstitutionem novellam in occiduis Gallia-

rum
licae

partibus reperire potuisse

quara

illa

sunt

instituta, in

quibusab exordio proedicationis Aposto-

vasa etiam pretiosissima Domino cupiens consenon multo auri metallo argentive conflata, quae post rex Babylonius capta concubinarum suarum ac principum deputat voluptati sed animacrare,
;

nasteria ad nos usque perdurant.

a sanctis ac spiritualibus patribus fuudata moPorro idem Cas-

bus sanctis

quae innocentise justitiae et castitatis

integritate fulgentes,

regem Cbristum
;

in semetipsis

circumferant commorantem cg*enum me, omnique ex parte pauperrimum ad communionem tanti operis

dignaris adsciscere.

ad ipsum
tcripsit, nii-

29

In
,

experte

coenobiorum provincia siquidem tua Orientalium, maximeque ig;yptiorum,

,

sitque

volens instituta fundari,

cum

sis ipse

cunctis vir-

tutibus scientiaque perfectus, et uuiversis ita refertus divitiis spiritualibus, ut perfectionem quse-

sianus lib. 2, cap. 9 laudati Opusculi, aliud ipsi promiserat, Collationes scilicet patrum, quas et S. Castor^er aliam haud dubie epistolam, quam tamen nondum vidi, ardenter desideravit, et Cassianus in ipsius gratiam conscriptas, ipso interim mortuo, Leontio et Helladio dicavit. Quia vero in hac quoque Prcefatione Cassianus magna cum laude desancto Episcopo, tum ad meliorem vitam translato,meminit,oportetetiam hic ejusdem partem recensere. Est itaque hujusmodi. 32 Debitum quod beatissimo papae Castori
,

ipsi

promisc:

in

eorum voluminum

Praefatione
,

promissum

est,

rnt

sed
wi-

rentibus satis abundeque uon

modo tuus sermo,

S. Castor

exemplum; me quopauperem sermone atque scientia, ut aliquid ad explementum tui desiderii de inopia sensus mei conferam, poscis; prsecipisque,
sed etiam sola vita sufficiat ad

que eling"uem

et

de Institutis coenobiorum et Octo principalium vitiorum remediis duodecim libellis, Domino adjuvante digcsta sunt in quo * tequoe
, ,
,

tcrim

obitt.

*aI.inquBii'

nuitas

nostri

suffecit

ing'enii

utcumque

sarci-

lum

tum
vel

est.

Viderint sane, quid super hoc vel illius

asquitate

ut instituta monasteriorum, quaa per

^gyptum
ita,

ac

nostri fuerit examinis

iu

perpensum

Palasstinam custodiri conspeximus,

bis a patribus tradita sunt,

ut

ibi nodi-

utrum
nerunt,

quamvis imperito

et quse in

rebus tam profundis tamque sublimibus, usum styli, ut arbitror, antea non vealiquid cogmitioni vestrae,

geram

stylo; non leporem sermonis inquirens, in quo ipse apprime es eruditus, sed Sanctorum simplicemvitam simplici sermone fratribus in novello monasteriotuo cupiens explanari. Cui rei, quantum

dignum

omnium-

que sanctorum fratrum desiderio prompserimus. Nunc autem , quia derelinquens nos Pontifex supradictus, migravit ad Christum has interim
,

me pius ador desiderii

tui provocat obedire,

tantum

decem

multiplices restuum moles volentem obtemperare

deterrcnt. Post hscc raliones, quibus ab hoc Opere deterrebatur, exponit, et inter ceteras eam alle-

summorura patrum id est anachoretarum, qui in eremo Scythica morabanCollationes

,

tur(quas

ille

incomparabjli flagrans studio sancti-

quod argumentum istud preestantes viri,sanctiscilicet Basilius et Hieronymus, aliique jam

gat,

tractassent.
duodecim
(i-

-sermone conscribi non perpendens prae multitudine charitatis, quanto infirmas cervices pondere praegravaret) vobis potissimum, o beatissime papa Leonti, et sancte fratatis, simili sibi jusserat

brosdelnstitutis ri'iuiu-

oO Deinde prosequitur, Post quorum, inquiens, tam exuberantia eloquentia; flumina possem non
dii

ter

Elladi, credidi, consecrandas. Alter

siquidem

vestrum memorato Viro

sacerdotii dignitate
,

et g-ermanitatis affectu et
(

tiuntium

immcritoprajsumptionis notari hujus inforrc tentassem, nisi

,

si

aliquid stillicihaec fidu-

me ad

et quod his majus J sancti studii fervore conjunctus, hcereditarium fraternum

quod vel qualescumque sunt, vel eas congregatioui fratrum, iu novello tantum monasterio coramorautium , deputares qui si ;
tibi haa nug-a? forent acceptaj,
,

oiatuee Sanctitatis animaret, et sponsio,

debitum juredeposci; alter anachoretarum

tuta sublimia non,

insti-

ut quidara, propria ag-gressus

est praBSumptione sectari, sed legutimum doctrinse tramitem, saucto Spiritu sug-gerente pene ante-

quam

:;

DIE VHilvNlMA 1'KIMA SKI'TKMWUS.

quam

apprehendens, non tam suis adinventionibus, qui traditionibus maluit

crudiri etc.

disceret

scopi.

temporis abbates in Galliis, quinon fueruni epi* Etenim cum ex S. Joannis Cassiani Priefatione constet, S. Castorem jam episcopum fuisse,

UR0MH

s.

dum
$ III.

sed unicum, idque in dioecesi Aptensi, coeno

Non geminum,

bium a

S. Castore conditum fuisse

ostenditur.
Aliqtti sent,

hic Instituta monachorum pro novelto suo camebio ab ipso postulavit, cumque laudati Chronici auctor de Castore velut abbate, non episcopo, loquatur, nonimprobabile visum est fillemontio, in eodem Chronico agi de Sancti prxlatura in monasterio Nemausensi, ex quo ipsum adAptensem episcopatum protractum fuisse, aliqua Nemausensia monumenta affirmant.PorroChronici

ccn-

gemtcce-no-

num

bium,

certum est, monasierium ali1-jquod a S. Castore conditum fuisse; neque dubium etiam videtur, quin Orientalium per JEgyptum et Thebdidem degentium monachorum Regula, temperata tamen, in eo ab eodem stabilita fuerit. Temperata, inquam; nam Cassianus ipse in calce primse Prsefationis ad Castorem hsec super re sic loquitur: Illam sane moderationem Opusculo huic inserere prasumam, ut ea, qute secundum iEg7ptiorumRe<rulam,seupro asperitate aerum,seu

T^x prsecedenti

verbaapud Chesneum tom.l Hist. Fraac.pagAW ad annum 28 Honorii impcratoris hsec sunt
Honoratus,Minervius, Castor, Jovianussing-ulorum monasteriorum patres, inGalliisflorent.IWtewon/M)
consentiunt Historise titterarise Francise scriptores tom. 2 in S. Castore.
laudati,

3G Contra Historise Occitanisescriptores, supra ^mtra Nota 47 unicum tantummodo S. Castoris

qw>$

pro difficultate ac diversitate

in his reg-ionibus, vel
institutis

morum,

impossibilia

dura vel ardua comprobavero, monasteriorum, quse per Palsestiuam vel

monasterium, idque in dia>cesiAptensi agnoscunt, cui ipse et ante et post adeptum episcopatum abbas prsefuerit; quse sententia mihi qaoque vera apparet ob rationes, quas subjungo. In prirnis nidla S. Castoris Vita, nullum antiquum monumentumprofertur, in quo hic geminum monaste- E

Mesopotamiam habentur, aliquatenus temperem

quia
si

rium condidisse

dicitur; sed, ut recte observant

rationabilis possibilium

mensura servetur,

mox memorati
eam sententiam
VitcB ipsius,

scriptores, videtur
ivisse,

Guesnayus

in

eadem

observantiaB perfectio est etiam in impari facultate. XJt vero hsec certa sunt, ita non convenit inter neotericos, ubi Sanctus monasterium illud

quod,

cum

in fragraentis

quse ibidem

recensuit, legeretur,

erexerit, et

utrum geminum, an unum tantum

sit.

condidisse dicendus
pnmumpro
pe
31-

Sanctum patria Nemausensem fuisse, et in quodam sui juris agello S. Faustini coznobium sedificasse, agellum hunc non alibi, quam in Nemausensi agro quserendAim esse crediderit. Deinde cumex S. Cassiano constarct, Csstovem jam epi-

Nemaualie~

ium,
7'um

Guesnayus in Cassanio illustrato lib. 1, cap. 49, et lib. 2, cap. 17, duo ipsi attribuit, quorum primum ab eo nondum episcopo in patria sua prope Nemausum, in loco sui juris, cui nomen Mannncus erat, sub S. Faustini titulo, alterum ab eodem, ad Aptenses infulas jam evecto, in hac dicecesi exstructum fuerit. De posteriori monasterio, lapsu temporis in nosocomium converso, atque ita sua setate etiam superstite, in fine lib 1, cap. 49 hsec prseterea observat Versa enim et mutata in nosocomium coenobii forma et tamquam facies etiam nunc visitur. Utriusque etiam memi.
.-

scopum Aptensem, cujusdam rnonasterii sui in diaicesisua curam gessisse, existimavit, hoc alterum a Nemausensi fuisse, atque adeo ab ipso in eadem suadimcesi conditum,postquam episcopatu initiatus fuit. Sane hsec argumentatio satisprobabilis esset, nisi alia obstarcnt.

37 Recte

ptores,

>.,sratioenim advertunt iidem Occitanisc <>WI " ex iisdem fragmentis a Guesnayo laudatis ^"'
.\<
-

!'

oppositum plane

evinci. Ut id probent,
lib. \

diose exhibent, quse ipse

cap. 49,

compennum, 6 ex

nerunt

Gallise Christianse scriptores inter vetera

et

Nemausensis

Aptensis diosceseon monasteria,

Supplemento Martyrologii Gallicani recitavit his vei^bis: Abbasque factus illius ccenobii, cujus fundatorerat, (sanctitate conspicua
ita

quse non amplius exstant; non utrobique tamen

claruit,utexem-

tomo 1 Operis aucti, coL seque asseveranter. 376 inter veteres Aptenses abbatias Mauancha vetus coenobium a Castore, postea episcopo Aptseconstructum tantum recenset Dionysius schedis V. C. domini de Remerville S. Quentin, qui Aptensium episcoporum Historise tunc insudabat ; additque infine MouaJulise,

Nam

pto ab humanis Quiutino,.

tam

cleri

quam

populi

Sammarthanus ex

votis in ejus vicem (ad episcopatum Aptcnsem) f fuerit sublectus etc. Post Juvc subdunt, qiuv ab eodem Guesnayo lib. 2, cap. 39 ex Fastis Aptensibus Sibi Castorem pariter recensentur hoc modo
:

poscuntpontifkvm... Cum itaque monasterii regiminc succcssorem sibi in ejusdem

(Aptenses)
praefici

sterii

hujus nulla putamus supercsse vestigia; in

niteretur constituere,... compulsus cst retinere etc.

videt, S. Caatorem secundum prcvtaturam monasterii, cuinondumepiscopusprsefuerat,una cum episcopatu retinerecon>pulsum fuisse, atque adeo non geminum sed unicum S. Castoris monasterium c.r pra-da tis >onu-

cujus loco nunc est

prope

oppidumMenerbum.

Nemo autem non

hsec

Aptam-Jutiam con(lituinfuissc,

35 At vero tomo 6 ejusdem Operis col. 469 inter vetera dicecesis Nemausensis monasteria ejusdem Opcris continuatores confidentius aiunt Vetus abbatia S. Faustini conditur a S. Castore,
patria Nemausensi, qui primus ejusdem loci fuit

mentis statuendum

esse.

Eodem modo

Aptensnr

abbas, accepta a Cassiano, Massiliensis monasterii quam ipse vocavit Speculum monachorum. Postea fuit episcopus Aptensis anuo
abbate, Reg-ula,
cdxix.

monumenta
graphia
to,

interpretatus cst

Boucheus inChorolocosiipra lauda-

et

Historia

Promncim

Hoc autem cceuobium

desierat

jam anno

an

ubi considipotest. Restat igiturinquirendum, monasterium illud in Ne?nausensi, au xn

st
t
.
1

mentio in recensione monasteriorum Septimania?, facta hoc anno in concilio AquisgTanensi. Tillemontius tom. 14 Monument. in Cassiano art. 8 Aptense monasterium pro certo habet de Nemausensi vero dubitat ex eo prsccipue capite, quodin Chronico,Tironis Prosperi nomine vulgato, laudetur inter ejus
dcccxvii, utpote cujus nulla
fit
;

Aptensiagro veldiascesisitumfuissedtcendum

%%ProAptensiomninQStantrationum momenr

non m-

Hegata. Ipse scilicet ta a scriptoribus Qccitanim

UflltUM,

Guesnayus asserit, primum 8. Oistoris monastecrat, ab eo conrium in loco, cui nomen Maunacus Is autem locus kaud dubie idemest, ditum fuisse. Mauuaqui in Nemausensi Officio Sancti proprio
cus,

m
AVCTOftK

DE
officio

s.

CASTORE EPISUOPO CONl<\

eidem
in
civitati proximis sibi laiebras qusereret,

C.S.

vero antiquiori Aptensi in Responsorioadlectionemb, et in recentioris lectioneb, Christianw scriptoatque a Boucheo, Qalliseqye Mananciia appellatur, quique nonprocul ab ribus Apta situs fuisse satis clare dicitur in laudati Officus in

ne

eorum manus

incideret: quasi vero

non

esset

hymno ad'Laudes queminfra num. 49 totum exhibebo. Manancham autem aiunt laudali Histocii
t

rue Occitanuv scriptores, credi hodiemum Manancuegno, duobus milliaribus Apta-Jutia dissitum,indicece$i Aptensi, alque in territorio Menerbensi, ubi etiamnum pariethue veteris sacelli sub
Sancti nostri patrocinio visuntur.

hoc in eas potius incurrere, quam vitare. Contra autem tam hoc quam cetera omnia adversus Nemausense ccenobium adducta, plane sunt in sententia nostra, neque idli difficultati obnoxia.. 4-1 Etenim si unicum tantum a S. Castore ccenobium,idquenonproculab Apta-Julia, conditum statuatur, facile intelligitur, cleri popuiique
Aptensis corpora ad illud accessisse, ut sanctum ejusdem Abbatem in episcopalem cathedram, per S.Quintiniobitum vacayitem,subrogarent; ipsum-

cntanteet
post initwn

cpiscopatum

Nec

alibi,

quam

in dioecesi Aptensi, Mananchaj monasterium ex domini de Remerville S. Quentin schedis Dionij-

queprse humilitatis studio inproximum montem Leberonem fugisse, ut ibidem latitaret, donee al~

sius Sanimarthanus collocavit tom. 1, col. 376, ubi licet existimet, nulla illius superesse vestigia, prtedictis tamen fere consentiens, in ejus loco Me-

nerbum oppidum nunc esse asseverat. Sed et

in ta-

bula geographica provinciee eeclesiasticcV Aquensis, eidem tomo inserta, in dioecesi Aptensi, qua
heec Cabellionensi

Nec magis mirum quod additur; eumdem scilicet jam e latebris eductum et episcopatu initiatum, prwlaturam monasterii, quod abbas rexerat, a suis pie compidsum fuisse simul cum episcopatu retinere.
ter episcopus suffectus fuisset.

videbitur,

Nam cum
rium

in hac sententia prtedictum monaste-

adjacet, occurrit

Manancha

nunc Menerbum.
in dioeccsi

39 Prscterea observant laudati Ristorise Occi]'.

Aptensi

tanuv auctores, verisimile non esse, cleri populiqueAptensis corpora (ut in Vita Ms. legi asserunt) S. Castorem, in demortui antistitis sui S. Quintini

locum sufficiendum,qucvsitum accessisse ad ipsius monasterium, si hoc prope Nemausum situm fuisset. Nec magis verisimiie existimant S. Castorem post aditum episcopatum Aptensem ejusdem monasterii, tam procul a sua sede dissiti, pnvtaturam tenuisse. Certe hacc non possunt non mira
videri ob utriusque loci distantiam
;

ejusdem sede situm esset, non difficulter poterat itlud partim ipse coram, partim per suos vicarios moderari. Quodad Tironis ProsperiChronicon attinet ,istud nos morari non debet cum secundum dicta S. Castor Aptensi ccenobio ante episcopatum prseesse potuerit. Adversus heec tamen objici posset, OccitanLv scriptores, dum supra num. 37 verba a Guesnayo ex aliis producta compendiose recitarunt paucula omisisse,qiicV aliquam difficidtatem
in ipsius dicecesi,nec procul ab
; ,

nam Nemau-

sum

inter et

Aptam spatium septemdecim horaest in

rum itineris interjectum

numero

tabulageographica

pariunt, ideoque minime erant pr cvtermittenda, 42 Guesnayus enim ex Sancti Vita sic habet : potmtprx Cum itaqne in ejusdem monastcrii regimine suc- fuisse cessorem sibi niteretur constituere, [contradicentibus, Imo lacryrnosis precibus obsecrantibus mo-

prsecedenti citata. Denique opinantur, unici monasterii ipsius situm in Aptensi dioecesi

nachis, et ejusdem loci pontifice jubente,

quodamin vetu-

rnodo] compulsus est retinere.

stiori Officio

Hxc eadem

certum esse ex eo, quod Manancha vel Maunacus, ubi conditum fuit, in Vita Ms. S. Castori obtigisse dicatur ex doto uxoris, filiw scilicet istius vidux Arelatensis, quam Sanctus ab injusto re~

proprio Aptensi leguntur.Illi autem

numero mox citato pro iis, qitcV ego hic uncis inclusi,solapuncta substituerunt,nulla facta pontificisjubentis mentione. Hinc porro sic argui poiest:
Iste

rum ipsius invasore vindicaverat. Verum etsi hinc

quidem sequatur, necesse non esse, utpropterNemausensem S. CastoTis patriam monasterium illud prope Nemausujn situm fuisse credamus; non video tamen, cur propter Areiatense socrus uxorisque ipsius domicilium idem istud monasterium Aptensipotius, quam Nemausensi dicecesi adscribendum sit cum duplo aut fere dupio major distantia Aptam-Juliam inter et Aretatensem civitatem, quam hanc inter et Nemausum tabidis
;

ejusdem

loci

pontifex seit episcopus, quoju-

bente, Sanctus

compulsus

est

monasterium suum quodammodo retinere, Aptensis certe non erat;

geographicis notetur.
projw.
iii

Aptam-Juliam exttruxissc,

addo alterum argumentum, ab aliis preeteritum. In antiquioris Officii Aptensis antiphonis ad laudes et apud Saussayum in Supplemento Martyrologii Gallicani, dicitur Sanctus, cum ad episcopatum Aptensem expeteretur, fugisse atque in de Bresone monte delituisse,
Prsedictis

jam prcesidebat) atque adeo nec in Aptensi dicecesi situm erat monasterium, quod hic, eo jubente', retinere compulsus est. Ubi ergo iliud rectius, quam apud Nemausum, S. Castoris^a^nam, collocabimus? Respondeo, si Y verba ista in rigore accipiamus, nec Namausensem, nec alterius loci episcopum, Aptensi potuisse id imperare si autem ea mitius interpretati, jussionem pro vehementi suasione accipiamus, per episcopmn ejusdem loci hic designatum videri metropolitam, qui auctoritate, qua in provincia sua seu in dicecesibus suev sedi suffraganeis pol(nam
Castor ipse ecclesise
:

donec, ut frustra sperabat, alter episcopus

geretur.

eli-

In Nemausensi Officio mons ilte BreBonius etiam vocatur, sed in recentiori mons Lebmlonis vel Lebredo. Boucheus s-epe laudatus
in elogio S. Castoris de Leberon appeltat;

eumdem
quem
in

Gatlice

montem

tabida geogra-

phica Provincicc, Operi prasvia, haud procul ab Aptaet Menerbo, exhibet, quemque lib. \, cap. 4, 1 a Cabellione usque ad Manuascam decem
oirciter

sanctum episcopum induxerit,ut monachoconsentiret, et monasterium quod eatenus rexerat, jam episcopus pergeret moderari; quod certe multo facitius Sanctus facere potuit, si monasterium illud in propria hujus dioecesi, nec procui ab Apiensis episcopatus sede conditum fuisse credamus, quam si in aliena prope Nemausum in Occitania. 48 Istud porro observatione dignum est, ccenobiumistudunicum fuisse,quod eo tempore mS.Calebat,

rum suorum votis precibusque

,

Varia Cassianilectio

milUarium Provincialium spatio

in ton-

gitudinem extendi affirmat.

consonum est dicere, S. Castorem, ab Aptensibus ad episcopatum suum expetebatur, ex Nemausensi suo ccenobio Aptam versusper multamilliaria fugisse, ut in montibus

rum dum

Jam

vero

quam pa-

stovisprovincia, teste Cassiano, exstiterit; ait enim ipsi in Scvpe laudata Prcvfatione In provincia si.

circahocca-

nobtum,

rationi

quidem tua, coenobiorum experte, Orientalium maximeque .Egyptiorum volens instituta fundare etc.

Verumtamen
sunt,florebat

luvc

non

niniis stricte accipienda

enimjam tum Lerinense, quod cvque ac Apta Julia adprovinciam Narbonensem secun-

dam

editionesprocedere, nec iocum habere posse, si pro experte tegendum sztex parte, uti Norisiuslib .2 Historuv Pelagianx, cap.ietauctor Officiiproprii recentioris tegerunt,

tandum prwterea cst, prsedictam observationem sccundum Gazivi et Ciacconii

pertinuisse videtur; sed ut merito obserVat Tillemontius tom. 14 Monument., art. 9 in Cassiano, ittud extra contineniem erat et in opposita extrcmaque ejusdem provinciiv parte situm. No-

dam

DIE VIGESIMA PBIMA 85PTEMBEIS

betur; id

247

unum

anno 410 memoratm

tuto asseri posse videtur,

ecclesicV

ipsum

MBPM

prcedicto

prxfuisse. Bonifaciuscnim IPapain fyistola wa, data subdie lclusjunias, Monaxioviroclarissimoconsule, idest

jam

anno Christi

419, inter ceteros GaUiev et

^ripsit, Castonum memorat, quem Aptensem Ca*toTemeSS e erttojudicant eruditi.

stola

modum Iuprovincia siquidem tua coenobiorum ex parte Orientalium, maximeque Mgyptiorum, volens instituta fundare. Utra autemho:

in huncscilicet

lebrent adversus

Bomfacius Gailiarum episcopis mandJfut ante Kalendas Novembres ejus anni synodum

In hac epice-

Maximum,

rum lectio genuina sit expioratum non habeo, nec

t

prxterlaudataseditionesaliamihi ad
rjtiod verisi-

milius cxstitit

UTempus, quo suum Castor erexerit fundaveritquemonasteriumjncertum est sedsi,ut ipsius ViLv perhibent id ante aditum episcopatum prx;
,

manum

est.

chxismo tnter cetera,dudumaccusatus sticumjudicium eatenus nequiter

episcopum, quidevariis criminibus, ac de Mani}

Vaientintv ecclesw
ecclesia-

subterfugeratVi-

ante an-

num 419

quivque de ipso in ea decrevissent, adse transmittant, auctontate sua Apostolica

denea

confirmanda

stiterit, oportet illud

tisse;

jam exsticum eo anno ipsumjam fuisse episcopum in419

ante

annum

fra dicturisimus. Dixi, Si, utipsius vitae perhibent; nam Cassianus ita loquitur, ut dubitaripossit, an
Castor illudreipsa ante suurn episcopatum condiderit. Quod spectat ad Vitam a S. Castore in memorato ccenobio actam, uti non dubitamus, quin
S.

ciioneconciiiorum, et Petrum Coustantiura inter

epistolas Pontificum

potest epistola apudJacobum Sirmondum Conciliis GatticV, Labbcum in generaii Cotle-

hac causa seu

47
est

Romanorum. Quid tamen

in

S. Castor,

seu ceteri episcopi pra>Ferlurcaptivos ex ergastulisdivimlus eduxisse,

stitennt, ignoratur.

hsec,

quocumque temporein eovixerit, sanctissime

Sanctt virtuiibus ac miraculis hcvc denuo legere

Eg-enis pecunia, miseris solatio, orphanis consilio semperadfuit; et ne Aptensi carcere detentis consolatione deesset, immincnti Christi e
:

Redeo ad Aptense Breviarium, in quo de

fuentexacta, ita nescimus,quamcertismonumentis nitantur pauca ista singularia gesta, quae su-

pra num.

23

ex Breviario Aptensi recitavimus.

tumulo

resurg-entis sacro die, eos, adorando Dominici Corporis sacramento reticiendos, a judice

postulat;

IV.

Tempus

episcopatus ipsius et
:

gesta quaedam

concedere renuisset, illud Castor, genibus subnixus, ab eo, cui Deus omne dedit judicium, pia flag-itavit supplicatione. Bonus
ipsi

quod cum judex

annus obitus

in-

ig-iturPastor, fusis
patefecit, et

Deo precibus,

carceris

januam

certus, circiter assignatur. o

Aptensi ecclesixcpino

T^ve

electione ipsius

pus prxftcitur;

-U sequentia habet supra laudatum Breviarium

quarta quartsc diei infr^a Octavam. Extincto Aptensi praesule Quintino, exim.ige virtutis viro,
lectione

ad episcopatum Aptensem

captivarum solutisdivinitus ovium vinculis, eas ad ecclesiam Deiparre Virgini dicatam, tamquam ad ovile salutis, pascendas dcducit. Quo judex perterritus miraculo, Antistitem rogat atque
rog-at,

ut domus carceraria in sacellura, Doniino Salvatori consecrandum, ejus opera convertatur. Quo peracto, saapius Castor hac in aedicula Sacrum

faciebat, ut, ubi

communi omnium
successor eligitur
:

suffragio Castor in episcopatu

cujus pastoritiee dignitatis ne oneraretur sarcina, aufugit, seque in speluncam montis Lebredonis abdidit; ubiavenatoribusdeprehensus, Aptam ducitur, sacrisque initiatus, prseficitur invitus ecclesiaB,
vit.

Deus vi orationis ferreas diruperat catenas, ibi Sacrificii eflieacitate pcccatorum vincula solveret. Hactenus lectiones quinta et sej.ta
diei ouartcV infra Octavam.

Sequuntur deinde lectionespro die octava, quas hic pariter subjicio. 48 Sacrum inter Eucharisticum ctelesti undique
luce fulgere visus cst Castor, eique samius Deo Patri Christum Pilium immolauti ministrantes ang:elos in specie adolescentum, mira admodum vultus et corporis dignitate, multi susi^exerunt. Dum autem aliquando, sa?vientibus imbre ventis, mona-

aJiisque

quam sanctissime administra-

racults.

HistoricV OccitanicV scriptores ex VitaMs.,

quam laudant, aiunt, ipsumnegasse sese id munenisi prius episcopum, cui obedientiam promiserat, considuisset,factaqite illius

ris

admissurum,

consutendipotestate, in prvedictummontem confugisse latitandi gratia, donec aiier Aytensiecciesise

prccficeretur, sed miraculose fuisse detectum Boucheus in Historia Provincix Sancti fugamet tate-

tum adjuncto

sterium noctu peteret, Divinis operaturus, uno tansibi comite diacono, ardentem prse

bras postjam acceptum ab episcopo suo de admit-

manibus cereum g*erente, nec illum nec comitem furens in itinere nimbosa tempestas ullo modo tetig-it, imo nec accensum procellosa vis venti ce-

(tdipswnan-

no ildscribti

Bonifal

Cftw

Papa

tendoepiscopatumandatumstatuit.InVitaedenda tantum dicitur Sanctus invitus a ctero poputoque e ciaustris sive ccenobio erutus, episcopus factus esse, ceteris adjunctis omnibus, nec non priecessoris ipsius nomine,prtVtermissis. 46 Dionysius Sammarthanustom. iGatiicvChristianee auctcv, cot. 350 Quintinum, quem Sa?icti titulo ornat, proximum S. Castoris decessorem in Aptensi episcopatu pariter statuit, laudans veterem codicemMs. Vitcvejusdem S. Castoris, exquo
(forte rectius)

reum
tibus

cxtinxit.

Quod

certe

mouachis ipsos cxcipiencreavit,

illique pluri-

maximum stuporem

mum

reverentise adhibuerunt,

quem

ipsa venera-

bantur elementa. Aptara vero rediens, per viam

occurrit mirae mag-nitudinis apro, qui cura sua)
ritatis oblitus,
fe-

ag"noque factus suavior, sc ad ejus

ita pallio

pedes humiliter abjecisset, ipse cum suo

texit,

canum inaequente defenderit. Admirabilia sunt, quni scri()sit, qua que in episcopatu sanctitatis exerapla reliquit. Pro hisce
uta venatico
gTeg"e
i

sequentia subjungit Igitur Aptensis ecclesise beato Quintinopontificead cselestia transmigrato, beatum Castorem sibi elig-unt in pastorem. Quintinum vero
:

aliisque prccmissis in dicto Brcviario Aptensi taudanturmonumcntaecetesicvAptensis,qu;e,utalias

anno

circiter quadringentesimo

quodtamenmdlo argumento anno S. Cnstovca?nsedem adierit, inexploratumhaSeptembris Tomus VI.

sedisse ait, confirmat. Quoporro

Aptm

monui, cujus antiquitatis sint, ignoro. 49 In Vita edenda Sanctus quidem multis virtutibusetiamexterioribusinepiscopatufulsissedicitur t sednutiumcjusfactumpecuiiarerecensctur.

qux

reeen-

srntur^ in

episcopatu

36

In

248
ircroit*

DE

S.

CASTORE EPISCOPO CONF.

potest

C.S.

Breviario mhil de apro ilio Tn vetustiori quoque liberatis e carcere captwis in Releaitur- at de imbres sponsoriis fitmentio. Decereo quoqiteinier
ipsi saventosque non ewtincto, nec non de angelis hymnus in laudibussic crificanH wi.iistrantibus habet Castor praesul Aptensium

annus Sancti emortualis, in laudato Ap- D

tensi Proprio assignatus,?nulto minus annus 431>

vel circiter 440,

quorum primum

Casteilanus in

Martyrologio universali, aiterum Guesnayus lib. num. 3, emortua2 S. Cassiani iltustrati, cap, 29, itt modo ostendam. ipsi assignarunt
leni
;

Aptam
CfftUJ

rexitin gratia,

Convertens infidelium Cetus * a g-astrimarg-ia.

Tempus eratpluviosum,

Dum hic Manancham pergeret

Nubilosum et ventosum, Ut vix se quisquam nosceret Sed cereus lumcn dabat, Nechic ventoextingruitur,

Quem

in
;

manu

Largus

deportabat nec ymbre moritur.

52 Vidimus supra num. 31 et 32, S. Joannem edmreranno$m Cassianum decem primas Collationes patrum in Castori jam tum eremo Scythica degentium, S. monachorum proepiscopo in libris de Institutis mortem, ejusdemfratriLeontio missas, post hujus sanctus abbas seet Helladio inscripsisse. Idem ptem Coltationespatrum, in Thebaide commoraniium. Honorato atque Eucherio dedicavit, in quarumPnefationetamde duodecim libellis (tte instituiismonachorumjnA beatre memorijeepiscopum Castorem, quamde decem prioribus Coliationibus ad Heiladium et Leontium missis meminit. Ho-

Castor Missam celebrabat,

Salvatoris ecclcsia

noratum autem

iilum,

quem Cassianus

ipse in

Prccfatione inseptemultimasCollationes, quasde-

Nemo

sibi ministrabat,

inde ceteris septemdecim adjecit,

Nisi dia colleg-ia.

Minervium, Leontium
:

et

et ad Jovinianum Theodorum transmisit,

Larg-us inde divulg:are

Volens Sancti preconia Sanctusei; Noli, chare, Revelare celestia.

Perdes vitaasolatia; Mortis casu decideris

eyiscovum diserteappetlat, Tillemontius, Pagius, Honoratum Arelatensem archiepiscopum, qui cum in Lerinensi E insidamonachis abbasprwesset, ad eam ecclesiam
aliique merito censent, fuisse S.

Si dixeris, qure videris,

Adloci

trini spatia,

Id idem Larg-o contig-it,

anno 426 post Patrocli cwdem evectus est. Porro non fuisse ipsum episcopum, sed abbatem dumtaxat, dum Cassianus laudatas septem priores Coitationesipsidicavit, indemanifestumest, quod ab eodem Cassiano non Papa, uti Castor episcopus
appellatus fuerat, sed familiari vocabido frater earum Prcefationc compelletur, mdtaque facta deepiscopatu ipsius mentione, ingnmti fratrumcoein

Quod

his Sanctus prsedixerat,

Nam mortis casu cecidit,

Quia non hjec celaverat.
fulmse,
ct

mortem,

quam
obiit,

san*

De apro similiter silent Boucheus et Historise Occitanuc scriplores, quorum hi tantum aiunt,
50

clissimc

varia miracula S. Castori, ac inter hsecprsedictam captivorum eco ergastulis liberationem adscribi; sed de carcere ea de causa in sacellum mutato mi-

nobio prassidens dicatur. 53 Ex dictis consequitur, easdem septem Collationes non serius, imo forte etiam aiiquot annis

ac
<i

m,

ct

uidcm *

citius,quam anno &6,quoS. Honoratus in occisi

Patrocii sedem suffectus est, conscriptas fuisse. Deinde cum has ipsas coliationes prxcesserint deS. Castoris mortem ad Leontiumet Heliadium datee, dicendum est, eumdem Castorem inter annos Christi 419, quo in epistola Boni-

J,

nime meminerunt.Boucheus contraufrumque memorat additque unum ex subdiaconis ipsius, qui plurima ejusdem miracula viderat, ea post Sancti obitum revelasse, ac mox, ut ab eodem, dum
;

cem atuv,post

in vivis degeret, prsedictum fuerat, morte cor-

reptum

fuisse.

Hic forte fuerit Largus

:

ille,

qui

in htjmno mox recitato occurrit verum certiora monumenta quilibet prudens lector merito requiret, ut ea omniapro certis admittat. Pergamus

cetera ex Aptensi Proprio recensere. Loco supra laudato istud ita progreditur Morti vero proxi:

mus vicinos cum animi

pr.vdixisse.

convocari praesules, abbates, presbyte-

ros, curavit, et

monachos, eisque obitus diem mag*na

exultatione prsedixit.

51 Instantc

Hxc non
7io

an-

429, vel

militatis editis documentis,

45\,autcir-

precatus est

autem morte, multisque mirificas huultimum convocato bene clero, sumptoque Eucharistise Sacra-

oaiiO,

mento, seipsum Crucis signo munivit; deinde suspexit in crelum, et elevatis manibus, spiritum Deo reddidit, undccimo Calendas Octobris, anno Salutis quadring-cntesimo vig*esimonono, ejusque venerandum corpus in sancta Aptensi ecclesia honorifice colitur.

Ex hisce parum verisimile est,

cum ex
num. 43
relatis

quod de conS. Cassiani

vocatis abbatibits affirmatur;

dictis,

faciil Papk, num. 46 taudata, inter vivos censetur, annumque 426, quidem probabilius uno ex ho rum prioribus annis,vita functum esse: atque adeo contra ac in Officio Aptensi asseritur, ad annum 429, et multo minus ad annitm 431, uti Castellanas, aut ad 410 circiter, ut Guesnayus censuerunt, minime pertigisse. Scio equidem, objici hic mihi posse, ipsum, dequa agimus, Prxfationis titulum, quee in gemina Cassiani Operum editione, quam prse manibus habeo, Lugdunensi sciticet Ciacconii et Duacena Gazsei, ac forte etiam in aliis, ad Honoratum episcopum et Eucherium inscribitur, quasi is episcopus jam fuisset, dum Cassianus eam exaravit. Hinc Gazieus in Observationibus suis affirmat, ipsum archiepiscopatui Arelatensi simul et Lerinensi cmnobio prsefuisse. Sed si id verum est, cur, quseso Cassianus abbas, qui in Preefatione in duodecim libros de Institutis monachorum S. Castorem, Aptensem episcopum et abbatem, beatissum Papam constanter appeiiaverat, cur,

(sitamen Gazsei et Ciacconii editionibus standitm sit) habeamus S. Castoris jam episcopi ccenobium unicum fuisse in ea provincia, dum idem Cassianus libros de Instilutis monachorum ad ipsum scriberet ; nec aliunde appareat tam paucorum annorumspatio, quodinter hosce sanctique Castoris beatum obitum intercessisse mo.r riftebiiiiKs, aUa vicina monasteria, qitibus abbates isti prxfuerint, erecta fitisse. Ob
,

inquam,

S.

Honoratum, Arelatensem

ar-

chiepiscopum, non nisi sanctum fratrem nuncupavit ? 54 Gazeeus tamen pro hac opinione sur laudat nmfelicxter obt,gtsse etiam S. Eucherium, in Prsefatione iib i ad Saionium, ubi ait Enutritus es ab Honorato patre,
.

eamdem

temporis brevitatem admitti neutiquam

inquam, primo insularum, postea ecclesiamag;istro. Prcemiserat etiam Cassianum in Preefationead septem omniumultimas Coilationes dicentem Septem alias (CoUationesjhesdo episcopo
illo,

rum

Iionorato

DIE VIGESIMA PIUMA SEPTEMBRIS.

Honorato, sancto quoque famulo Christi Eucherio dedicavi. Verumex neutro loco quidquam convinsequitur quidem, S. Honoratum primo abbatem, deinde episcopum fuisse, quod nemo inficiabitur; sed non sequitur, eumdem post aditum episcopatum in monasterii regimine perseverasse. Quod autem Cassianus Honoratum in postrema Prgefatione episcopum dixerit, quem inprsecedenti fratrem appellaverat, id fieripotuit, quia Honoratus Arelatensibus infulis interea auctus fuerat. Pari modo idem Cassianus in Prsefatione ante decemprimas Collationes ad Leontium etHelladium, horumpriepiscopali dignitate insignitum fuisse, alterum caruisse manifeste significavit, dum ipsos allocutus his verbis est beatissime papa Leonti, et
citur.
sit;

m
-

quam

ille

non parvi pendens, se suosque his Einm.D,

Namexprimo, Eucherii scilicet,

subeg-itdisciplinis. Indc praesule civitatis Aptensis SunuiT

communi

sorte districto, omnis clerus scilicet et ruralis plebs unanimes sibi Castorem poscunt pontificem k, Quem adeuntes, invitum

coactumve a

claustris erutum, sibi pastorem statuunt; ubi deinceps qualis quantusque extiterit, vita ejus, quae

exterioribus extitit

plena virtutibus, manifestat.

Ceterum quae ejus intima fuerint cordis et animae simplicitati commoda, non nostram reor posse
sentire scientiam

m;

qui se

medium

praebuit curae

monachorum

mum

canonicorum; ac nec priorum studium, nec posterorum indig-entiam ullo modo

et

sinerit * incautus, talibus, ut brevi exaratum est stylo, vitam ducens studiis, apud eamdem civitatem

sivent

beato fine quievit in pace n.

sancte frater Elladi (vide num. 32J et tamen inPrsefatione in septem scquentes Collationes utrumque

ANNOTATA.
ta>

episcopum appellavit, VT&ci-pientihus inquiens, sanHelladio et Leontio episcopis, utcumque dig-essimus Collationes prsecedentes.
ctis
'iicenda cst.

a Dionysius Sammarthanus Vitam hanc,seu Vicompendium potius, exstare ait, inpervetusto Martyrologio ecclesiae Aptensis xi Kal. Octob. De

55 Quam autem hujus tam diversse appellationis causam assignabimus, nisiquod Helladius quoque

civitate Apta-Jxdia adi

intermediotemporeadepiscopatumaliquem fuerit B evectus? Credo itaque, in titido Prasfationis, Collationiundecimseprsefixse, episcopalem dignitatem S. Honorato adscriptam fuissealibrario, qui cum celebrem istum virum Arelatensi ecclesiee prassedisse sciret, tempora confundens, jam tum, quando Cassianus laudatum Opusculum ipsi et Eucherio dicavit, episcopuyn fuisse opinatus est. Non est ergo, curS. Castoris beatum obitum ultra supradictos termiyiosdifferamus.Plurade hoc sancto Episcopo noyihabeo, ideoque Vitam subjungo

Commentarium prtevium num. i. b Nemausus indigenis Nismes dicitur. Vide Commentarium num. 18. E
c Arelate, vulgo Arles, antiquissima celeberri-

maque olim Gallise Narbonensis v.rbs, notior est, quam ut nostris annotatis illustraridebeat. In tabula geographica,aDionysioSammarthano tom. i Gallise Christianse col. 515 provincise Arelatensi prsefixa Nemausus pauloplus quam septem horis itineris ab Arelate collocatur. d Adi Commentarium num. 19 et duobus sequentibus,

VITA BREVIS

Uxoratum illum fuisse et judicis munere spequidam votunt in Commentario 2. f Sunt, qui geminum monasterium ab eo conditum volunt, unum ante aditum episcopatum in
e

ctabilem,

Ex

editione

Dionysii
l

Sammarthani

tom.

Gall. Christ.

proprio agello suo prope Nemausum in Occitania. alterum post adeptas infulas in dicecesi Aptensi. Nos unicum, postremum scilicet, agnovimus, quod tamen ante episcopatum condidisse,ac deinde simulcumitlo rexissepotuit. Vide Commeyxtarium 2e*3.

Sancti patria, vita in

In
S.

Galliis,

civitate

Aptensi a, eodem ipso die

et

Castoris

episcopi,

confessoris

praecipui,

secuhetmonachatus,

a
b

qui Nemausensis civitatis b indigena, nobilibus satus parentibus, et rerum prsesentium copia affluens, Arelato c imbuendus a parentibus liberali-

g De S. Joanne Cassiano, abbate Massiliensi actum in Opere nostro est ad diem 23Jidii. Quod spectat adpetitam missamque ab eo monachorum Regidam, coyisule Commentarium num. 25 et sequentibus, et simul observa, ista in hac Vita episcopatui S. Castoris perperam prseponi. h Imo millium. De hoc monaclwrum numero videdicta in Sylloge historica de S.JoanyieCassiano

bus litterarum studiis summopere traditus est; ubi etiam ita ad plenum hausit omnium nobilium studia d, ut et mundialibus abundaret divitiis, et post caelestis disciplinoe amator effectus, contemtibilibus cselestia praeponeret. Denique paucorum annorum spatio vacans mundanis actibus et triumphis e, in quodam sui juris agello S. Faustini sum-

mo

studio construxit ecclesiam, ubi deputatis

mo-

adprcedictxmidieyn% 9, yxum. 83. i Exstat hoc Opuscidum iyiterejusdeyyi Cassiani Opera, De institutisccenobiorum vel Renuntiantium inscriptum et iyi duodecim libros partitum, \Idy\on serius, quam ayino ChristiW9, quodad
ipsuynjayn episcopum exstat ejnstola Bonifacii I Papw, factuyn dixiynusin Comyyientario num. 46. Porro proximus ipsius in Aptensi cathedra decessor numero citato et prsecedenti Quintinus fuisse Dionysius Sayyiynarthayius iyi Gallia Christiana

nachis sub regularibus disciplinis se libere Domino serviturum certius constituit implicandum /"; ibique epistolam hortatoriam fingensclarissimo abbati
Cassiano, Massiliensis ccenobii patri, direxit, in quo ipsius sibi deposcens adfuturum auxilium, suis
videlicet rudibus

monachis profutururn, quod

et

Auxanium eidem
1

successoreyyi tribuit.

promeruit^.
Regula a S.
Cassiano accepta, cpi-

In

Exstat. Officio proprio vetustiori lcgitur:

2 Igitur praeclarissimus praedictus abbas,

qui

scopatus et

ferme, ut vere reperimus, quinque millia h pater extitit mouachorum, hujus prccibus libenter an-

ex mox laudato cum apudSamynarthanum pro gemina illa Officio,

Sentire scientiam substitui

mors.
h

nuens, scripsit
terque

ei

Reg'iilam, decentissime luciden-

voce perperayyi legeretur unica sentcntiam. n In eodem Officio in antiphona ad Benedictus

deSayictisepidturadicitur: In unocarcerum,unde
reos absolvit, sepeliri se jussit.

compositam, quam Speculum monachorum i vocavit, in qua normam et totius vitae ca> lestis censuram exprimens distinxit, eique transmi-

vere sacrum
;

eniiyx

Sed yiesciff, guatn corpus ipsiusjam ab antiquis temporibus

250
V
*

S.

CASTOBE KPISCOPO CONF.

i. Piura de hoc sancto Episcopo in eodem Gommentario reperies.

temvoribus in Aptensi S. Maruv Commentario prxvio siajaeuisse, ostendimus in

otfhrdraliecclc-

DE

S.

GEMJLPHO MttTYRE
TRUNCHINII IN FLANDRIA

C- s.

COMMENTARIUS PJR^VIUS
I.

Notitia

loci,

ubi

Sanctus

obiit et colitur

memdria

illius

in

Martyrologiis ad tres varios dies, quibus Trunchinii Officio celebratur

:

alius cultus ibidem.

jacentibus regionibus cultos, solet annuntiare, Gerulphum quoque memorat verbis, quse subdo LaIn abbatia Trunchiniensi prope Gandavum tine Gerulphus martyr, in Flandria natus, et circa S.
:

I-xrunchinium vel Truncinium, Flandris Drongene seu Drongem appellatum, ob vicvambages Truncliinii, uno milliari a prsecipua Fiandrise urbe Gancujus eceledavo dissitum,jacet dd fluvium Lisam sive Leg-iam sia dadnm
ClftCA

MEb.

SEC.

VIII.

Pr.vmonstratcnsiam
c>(,

vernacule de Leye dictum, qui inde Gandavum versus fluens, ejus muros ingreditur. Eo loci in veteri pago Mempisco vel Menipisco S. Basinus scculo septimo ecclesiam sanctissinicV Dei Genitrici

idem monasterium occisus a quodam cog-nato suo qui piam ipsius vitam ultro non ferebat. Eumdem Martyrologio suo universali hoc pariter die inse- ^
ruit Castellanus, sic Gallice inquiens
;

Trunchinii
cujus

Marise condidit dotavitque, guam S. Amandus, Flandrorum apostoius, canonicorum collegio, seu clericorum sub regidari disciplina conviventium, monasterio decoravit; quod Altum monasterium in Trunchinio etiam appellatum. Eamdem Balduinus Flandricc comes, cognomento Calvus, a Normannis devastatam, anno Christi 884 restauravit, et canonicis r*estituit.

prope

Gandavum, martyrium

S.

Gerulfi,

locum suum natalem, portatum fuerat, initio seculi decimi Trunchinium relatum est.Hisce adde Petrum Canisium,vel qui
corpus, quod Merendram,
ejics

nomine Martyrotogium Germanicum

edidit,

Andream Saassayum

in Martyrologio Gallicano,

Tandem anno 1137

vel

ex monasterio Martini Laudunensi ab Iwano comite Alostano evocali cedente prsepositura Odgero, iisdemclericis suffecti fuere, et ibidem hodieque Deo servire perseverant sub dignissimo abbate suo^amplissimo ac reverendissimo domino Antonio de Stoop, cujus grata memoria inferius recurret, De eodem loco consuli potest Opus nostrum ad diem xiv Jutii,ubi de S. Basino martyre, et ad xx Junii, ubi de S. Atdegunde virgine, ibidem cultis, acium est. C 2 Porro Trunchinii S. Gcrulphus martyr a variis
S.
}

subsequenti Prsemonstratenses

etPhilippum Ferrarium in Catalogo generaliSanctorum, qui in Romano Martyrologio non sunt, apud quos omnes eadem die hujus sanctiMartyris

memoria

celebratur.
uddiemvero

hoc dir fr.

ntum Sancti
natate

martyrologis, prsesertim Betgis, et variis diebus annuntiatur; cum quod is ibidem occisus fuisse

4 Alteram ejusdem Sancti festivitatem, Translationisscilicet, supra laudatus Motanus in Usuardo primec editionis, ad diem xxv Junii his verbis adscripsit .-Translatio corporis sancti Gerulphi martyris; in posterioribus editionibus tocumrecte adjecit; Truncinii, inquiens, translatio etc. Consonat Saussayus in supra dictoMartyrologio suo Trunchinii translatio S. Gerulphi martyris, qui clara habet natalitia xi Kalend. Octobris. Hisce rectius habet Canisii Martyrologium Item elevatio S. Ge: :

28

Junrtete-

vatio corpo-

credatur,tumquodsacrum ejusdem corpus, miraculis clarum, ex Merendra, loco suo natali et hereditario, iltuc secuto v translatum fuerit et ipse

inquam quia dicto die non recolitur sacricorporis exMerendra Trunchinium transtatio,sedejusdem in alteram splendidiorulphi martyris. Rectius,
;

djidemdignocuttu etiam hodiedum honoretur.Ac primo quidem ad hunc xxi Septembris diem, qui pro ipsius emortuali habctur, Ms. Florarium no-

remlipsanothecamdepositio,pridie Trunchinii facta, ut infra videbimus, sed cujus annua memoria propter festum natalitium S. Joannis BaptistcV,

strumSanctorumdeeo sichabet: Item sancti Gerulfi martyris. llunc ab rctate puerili tam fervens amor (Dei) accendit, quod vel domi commorans, vel
foris
* fucrit

quod eo die cetebrandum est, inposterum diem xxv

Junii transferenda fuit. Hinc ad postremum hunc diem in Opere nostro inter Prsetermissos eadem transiatio seu elevatio memorata fuit, et ad xxi Septembris de more remissa. 5 Tertia denique ejusdem Sancti memoria, quse de ipsius corporis translatione, seu adventu ex Me-

ambulaus, nichil aliud meditari,

quam

quo-

modo

Creatori suo placere sufficeret, visus fuit *.

Tnter Auctaria Usuardina apud Sollerium nostrwn in codice Bruxellensi ad eumdem diem le-

etdicSOctobris ejusdem
transtalio.

gitur Et Truncinis, sanctiGerolfi martyris. In editione Greveni Iu Flandria, Gerulphi pueri et martyris. Molanus in priori sua editione tantum habet Passio sancti Gerulphi martyris ; in posterioribus vero ediiionibus Truncinii juxta Gaudavum
: : : :

rendra Trunchinium agitur, apudaliquot martyrologos die

vm

Octobris recurrit.

DeeaMolanus
:

inpriori editione Usuardisui auctihmc ait Adventus sancti Gerulphi martyris; deinde typis minoribussubdit Ex MerendraTronchinium. Qui ab
:

Hehzeo episcopo

passiosancti Gerulphi.
multis
martyrologis

annun-

liatur;

Hosce secutus editor Homani Martyrologii, in Belgii vernacule versi, sub finem ejusdem diei, diversocaractere, quo Sanctos Romano Martyrotogio non insertos, sed in Belgio tamen vel ad3

in ccenobio Blandiniensi sacro unctus chrismate, ingressus ex itinere in Deiparai

usum

templum, diutius
placeret,

oravit,

quam
illo

reductori patrino
ita

ac propterea ab

caesus

est,

ut

mors sit subsecuta Scribit Mejerus in Commeut. rerum Elaudricarum anno nccccxv.

brevi post

Annum

DIE VIGESIMA PRIMA SJKITKMISRIS.

251

Annum hunc de translatione interpretare, non de

nece, prout

ex dicendis constabit. In aliis editionibus idem Molanus brevius habet Truncinii ex MerendraAdventusS.Gerulphi.Consen^ Canisius
;

jubilemus inaethereChristo. Ilymnus de Communi. In primo Noctumo antiphona. Gerulphus almia actibusabannispuerilibus, in lege Dei sedulusdies
eg-it

C. 8.

annw,
ete
Ujr*.
>lr

fjfli-

mar-

cum

noctibus.

Psatmi ex Communi unius

in Martyrologio Germanico, hac pariter die viii Octobris dicens Item Adventus sancti martyris Gerulphi ex Merendra Trunchinium. Similiter Saus:

martyris. Antiphona. Dum convenirent populi adversus Sanctum Domini, solo fidens in Domino, vicit ejus
auxilio.

sayus ibidem

ait

Truncinii ad
S.

Lysam apud Gan-

davum

advectio corporis

Gerulphi martyris ex

Merendra, ubi primum sepultus fuerat in basilica S. Radeg-undis, factacaelesti commonitione. Preetereo Ferrarium in Catalogo generali Sanctorum, ubi Molanum secutus est. Ibidem tam6 Hisce tribus preedictis diebus sanctus martyr quam patroGerulphus annuis Offwiis Missaque Trunchinii conus ecclesix litur, uti supra laudatus amplissimus ac reverenparochialis dissimus dominus Anlonius de Stoop, abbas Trunchiniensis, de ejusdem Sancti apud suos cultu consuttus, in humanissimis litteris suis benigne nos edocuit ,addito ceterisinstrumentis eorumdem Officiorum exemplari typis excuso. Antequam ea proferam,juverit ex ejusdem Reverendissimilitteris observasse, Trunchiniensem ecclesiam velut B duplicem esse; Ghorus nainque, inquit, cum duobus altaribus ante chorum, Conventualis est; et hujus patrona est beata Virg"o assumpta. Reliqua est ecclesia parochialis, cujus patronus est S. Gerulphus. Eisce observatis, ad Ofpcia progredior. Pr<vcipua Sancti festivitas ipsius in cselo natalis est, agiturque hocdie xxi Septembris, veluti de patrono, ritu Tripticipro more Prxmonstratensium, cum Octava ideoqite festum S. Matthsei apostoli, quod in eumdem diem incidit, tranfertur ad alium. Celebratur autem in ecclesia solemniter a reverendo domino Priore conventus, ut supra laudatus abbas observavit. Offtcium hoc midta habet propriapreeter lectiones, quas idem reverendissimus prwlatus
;

cit

Antiphona. De multis eum hostibus victorem feDominus, addens ejus victoriae donum perennis

glori. > Gloria ct honore coronasti eura, Domine. Lectiones hujus Nocturni sumuntur ex i Noctur7io

plurimorum martyrum; deEpistolaad Roma:

nos

#
ris *,

Fratres, debitoressumus. Adest sacra solemnitas S. Gerulphi marty-

quem
Ut

larga Dei bonitas summis ditavit g-au-

diis. y

mundum sol illuminat splendoris sui lumi-

ne, sic ornavit Ecclesiam suo Gerulphus sang-uine *.

Quem.

^ Hic Puer ab

infantia detestabatur vitia

* et

intendit virtutibus, sicut prsecepit Dominus. y Co-

ronandus martyrio
tiosus extitit
dit.

se mancipavit Domino, et grratamDeo, quam hominibus. * Et inten-

Frequentabat ecclesias devotionis gratia,

et

Sanctorum memorias *, cum magrna reverentia. y Quos jam cum Christo noverat feliciter g-audere, illorum sanctis gressibus eleg;it inhserere. * Cum mag-naetc. GloriaPatri *.
9

Cum mag*na.
cumamiphomsctresponsorus propriis

In secundo Nocturno antiphona. Miriticavit Dominus electura suum Famulum, quem dedicando Martyrem, mundo fecit mirabilem. Antiphona. Scuto protectus gratife palmam sumpsit victorioe, cui cessit in pra?mium caelestis benedictio.

ex communi martyrum ideo depromptas

colitur die

fuisse suspicatur, quia Sancti vitam antiphonee et responsoria utcumque continent. Nunc ipsuyn Offciicm subjicio. 7 Ad Vesperas antiphona. Illuxit nobis hodie

Antiphona. Honoris excellentiam et sempiternam gloriam sumpsit Martyr egreg*ius cum vicibus cselestibus. y. Posuisti, Domine, super caput ejus. Lectionesde Commnni unius martyris.
Hic Sanctus inter homines more non vixit ho*. Nam pcritura respuit, solum sccutus Dominum. y. Flagrabat enim fortiter caelesti desiderio, et blandimenta noxia fuerunt ei tpedio. *
j$

minum

21 Septembris

novae splendor

laetitiae,

dum fulg-et

in ecclesia san-

ctiGerulphi gloria. Psalmi, ut in

Communiunius

Nam.
contempsit ut inania*. iV* Labentis mundi gaudia Etreputabatfrivolum, quidquidhabebat terminum. y. Quod mundus suasit dulciter, contempsit ille fornolens fallaci g*audio summo fraudari pra^mio *. Et reputabat. miretur g-ratiam *; q? Quis non solemni studio Dei talem donavit g-Ioriam. y. Qui sancto sug Famulo Gementem inexilio eduxit de miseria, et g-loriosum Martyrem laetum fecit in patria *. Qui sancto. y Glotiter,

martyris. Antiphona. Utvaselectum cselitusvirtutibusimbutus, terrena sprevitpenitus; coelestia secutus. Antiphona. Postsanctitatisstudium, in quopraefloruit,

ascendit ad martyrium, quod solum ei defortis

fuit.

Antiphona. Athleta
liari
:

Domini processit

prae-

vicit, Victori

datum

est in caelis g-loriari.

An^'p/ionct.Ejusprfficlarameritapang*amuslaude
debita, ut nos post
dia.

mundi praelia ducat ad caeli g-auCapitidumde Communiunius martyris.

ria.

* Qui sancto.

10 In tertio

Nocturno antiphona. Gerulphus mar-

omnes
/;

Responsorium. Gerulphe, martyr nobilis, tuis succure famulis, *Et salva tuis precibus tuis intentos laudibus. y Qui laetamur quotidie in laudetuae
g-lori
dia.
et
:

per te

sumamus

praemiacaelestis vitae g'au-

tyr inclytus confisus est in Domino, perquem calcavit omnia, quae florent in hoc saeculo. Antiphona. Quem fecit esse Dominus sine mortali macula, perduxit ejus animam iu caeli tabernacula.

*Et

salva. y Gloria Patri. * Et salva.

Hymnus
dilecte

versiculus de

Communi.

Antiphona ad Mag-nificat duplicatur. Deo, nostri, Gerulphe, memento, acquirens nobis

geternae g*audia lucis.

tulit

Antiphona. Mag-na fuerunt prjelia , quas permanpro Domino, majora tameu pnemia

in sasura sine tcrmino. * Ma-na est g-loria $jus unius martylutari tuo. Lectiones de Communi ris.

Oratio. Deus, castitatis amator, et innocentiae auconcede nobis per merita et intercessionem gdoriosimartyristui Gerulphi, qui crudelissimi patrini
ctor,

sui gdadio innocenter occubuit, ut praesentis vitaj prosperitatem, et futuraeinterminabilera felicitatem

Gerulplmm, sanctum martyrem, dcvote veneremur * utad auperna graudia per ipsum sublevemur. > Qui Christum subsecutus est in morte salucuremus grratulari. * tari, in ejufl semper laudibus

mereamur. Per Dominum. jubilum 8 Ad Matidinum. Invitatorium. Ad cantica cordis, et cum Gerulpho vocis jungamus
adipisci

Utad. jOHicTyro sanctus Domini virtutibus armatus.

dimicabat fortiter
:

Nam

hostis

est prostratus.
i

llostis

25:
MlCTOIkl

DE

S.

GERULPIIO MAKTYKK
eoruni intereessione nobis dbnetnr

t Ilostis

C.S.

mitnbat vinccre, sed ipse fait finitus est conflictus. * ad honorcm Martyris
hostis.
tf
.

victus; nani

Per Christum D>

Nam
,

Dominum. Martinus Steyt,preshyteret Religiosus

ejusdem abbali.v Trunchiniensis, inVita Ftandrica S. Gerulphi, quam anno 1658 Gandavensibus iypis vulgavit, cap. \&meminit de pio sodalitio

Qui priusclarus

extit.it,

ut nobihs persona, post

.,.

Martyr

fulsit clarior,

orationibus in

terris

* cum aurea corona. * Ejus protegamur, ut sempiternis

sub sanctissinuv \ 'h ginis Mariic, sanctique Gcrulphi invocatione in eadem Tmnchiniensi ecclesia parochiali ab immemoriali tempore instiiulo, in quo anno IbGlsupra bis mille sodales utriusque sexus numeratos fuisse, ex ejusdem sodaUtii Regesto affirmat. Ibidem subdit, sodalitium hoc, cum

g-audiis in cslis

perfruamur.

*Cum

aurea corona.

*Gloria. *
quale
liic

Cum aurea.

cx-

kibelvr

Laudes. Antiphona. Ad laudes Domini surgamuscorde libenti, lanabundidegaudiisGerul11

Ad

phi sancti martyris.

Antiphona. Jam cum

laetitia

cadesti vivit in aula,

ca?lestia.

qucm

vitas

innocentia perduxit ad

aliquo tempore neglectum diminutumque fuissct, ab iltustrissimo Antonio Triest, Gandavensium

Antiphona. Ad Dominum vig'ilans, prima de luce glocucurrit, ut videret dulcissimam virtutis ejus
riam.

Antiphona. Ejus erat studium semper benedicere Christum, ejusque rei praemium g;audere in perpe-

episcopo,anno 1629 restiiutum, eidb UrbanoVIII Papa eonfirmaium, sacrisque Indidgentiisperpetuo dotatum esse. Inter Indulgentias plenarias, quas ibidem enumerat, una est in Sanctifesto natali diexxi Septembris, et alteraseptemannorum
totidemque quadragenarum infesto sanciissimas Trinitatis, quo die, inquit auctor, solemnis processio S. Gerulphi instituitur. Hactenus de citltu ejus Trunchinii.

tuum. Antiphona. Jam canit hic Sanctus Domino nova cantica laetus, quem semper totis viribus collaudet omnis spiritus. Capitulum, Hymnus et versus de

Communi.
Antiphona ad Benedictus. Erexit nobis omnibus
i;

E
II.

coruu salutis Dominus, quod est cum sanctis moribus vita Gerulphi martyris. Ad horas dicuntur antiphonm de Laudibus cum capitulis, et versiculis de Communi unius martyris et Oratione propria ut supra. In secundis Vesperis aniiphonm de Laudibus, capitulum, hy-

Vita Sancti, quae exstat, se-

culo x scripta a

monacho Belga
natalis,
,

Translatio et miracula edenda

mnus
pra.

et

versus de Communi.

$ Qui clarus,

ut suGerul-

ejusdem locus

parentes,

tempus
mundo
lux
fuisti, sic et

et aetas

in

qua occisus

Antiphona ad Mag-nificat duplicatur.

phe, martyr Christi, sicut

est, et

sepultura.

nobis
Colitur item
Qfficio die

sis

lucerna, qua

ducamur ad superna.

12 Altera ejusdem festivitas, de translato

cti

San-

8
et

Octobris

25

Junii,

corpore ex Merendra, natali ejusdem primdeque sepulturse loco, uti ex Martyrologiis supra diximus, Trunchinii celebratur viii Octobris; quse translatio secido x facta est, vocaturque Adventus S. Gerulphi martyris. Officium autem fit tantum duplexper conventus Subpriorem idem, quod xxi Septembris prseter orationem , quam subjicio. Deus, qui mundum perditum ab seterna morte per

Vita

S. Gerulphi, Adventus seu Transiatio ex Merendra Trunchinium, et Miracula exstant in Mss. et partim etiam edita fuerunt. In primis Vitam ipsius atque Adventum habemus in codice nostro Valcellensi, notato P. Ms. 158. Initium Vitee

*'>'

Transla

qux in Ms$.
exstat,

adventum unigeniti

Filii tui liberasti,

concede no-

bis famulis tuis, ut, qui venerabilem adventus

diem

B. Gerulphi niartyris tui solemniter celebramus,

ejus intercessione aaternam g-loriam consequamur. Per eumdem Dominum. Tertia denique festiviqxue Translatio S. Gerulphi martytas iltius ris dicitur, celebratur die xxv Junii de deposi,

tione sacri corporis illius

ex veteri lipsanotheca
'

in
te

novam Trunchinii facia, fitque de ea, celebran-

hebdomadario, Offxcium celebre, (ut loquuntur PreemonstratensesjtotumexCommuniuniusmartyrisprseter anliphonas ad Magnificat in utrisque Vesperis et ad Benedictus, et nonum Responsorium, quee dicuntur, utin festo die xxi Septembris, atque
, :

Orationem, quae hsec est Prsesta quseomnipotens Deus ut qui B. Gerulphi martyris tui translationem colimus intercessione ejus in tui nominis amare roboremur. Per Domi-

sumus

num.
et

comtne-

moratione

hcbdomadaria:ejusdem
sodalitium
ibidem.

tis

13 Preeter triafesta, singulis item feriis quinper annum de ipso sanctoque Basino martyre
fit

ibidem

commemoratio hoc modo

Antipho-

na. Corpora Sanctorum in pace sepulta suut, et viveut nomiua eorum in aeternum. ? Exultent Justi in conspectu Dei. Oratio. Sanctorum mar-

Creator rerum Deus omnia sapienter condens Advenius vero Scripturi Adventum beati et g-loriosi martyris Gerulfi. Eadem Vita atque Adventus legitur in altero apographo Suessionensi, quod Papebrochius anno 1666 acceptum esse notavit a fratre Ludovico Nicquet, Bibliothecario Patrum Ceelestinorum ibidem. Utriusque denuo Opusculi exemplar aliud in Museo nostro est, ex Ms. Trunchiniensi, quod Bollandus cum codice Corsendoncano, qui Secunda pars diversarum Leg-endarum inscribitur, ipse contulitet in quo postremo mulia prgetermissa observavit. Trunchiniense exemplar prseter jam dicta etiam Miracula continet, quorum exordium est Quia Dominus in Sanctis suis laudari prascipitur in Corsendoncano autem tam hoc quam maxima miraculorum pars desideratur. Trunchiniensem codicem, ex quo Ms. nostrum depromptum fuisse existimo, reverendissimus dominus abbas supra laudatus, Antonius de Stoop, hoc anno 1754 humanissime ad nos transmisit pro Sancti Gestis illustrandis, in quo eadem Vita; Adventus ac Miracuta recensentur. 15 Viia hsec atque Adventus eadem manu antiqua nitidaque exarata sunt, Miracula vero a gemina multoque recentiori. Auctor nusquam se nominat, neque certi sevi, quo scripserit, indicium prsebet. Joannes Molanus inNatalibus Sanctorum
est
: : ;
:

scripta est

se-

cuh
cata

x, et di

tyrum tuorum, qussumus, Domine, Basini atque Gerulphi, et omnium martyrum tuorum precibus
ut,

Belgii de eo sic loquitur

Historiam ante

aunum

adjuvemur,

quodpossibilitasnostranon obtinet,

millesimum circatempus translationis (quamanno 915 cum aliis affixerai,) descriptam esse, videtur ex stylo collig-i posse. Scribitur enim, eum haberi in
Erancia

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBRIS

Eranciajuxta Oceani littora ct parentes habitasse

m
(

pago Mempisco, in Merendra, juris sui villa quffl miHiaribus duobus a Gandavo distat) ipsum autem elegisse sepulturam in monasterio juxta

biographum hunc translationi quidem sj/nchronum, sed duobus circiter seculis S. Gerulpho, qui
sub medium seculum vm occisus dicitur, junioremesse, ideoque non paris in Vitaacin Translatione auctoritatis esse, De fide tamen, qua ipse seu monumenta, seu sui temporis traditionem, %n Sancti gestis enarrandis secutus est. nullam suspicandi causam prsebet.

lympham Legiam quod diciturTruncinias. Hactenus Molanus cujus ego sententiam aliunde ma,

gis stabiliam et confirmabo.

Jam

laudatse Vitse

aliud
tini

apographum ex Ms. monasterii S. Berin civitate Audomaropoli in Belgio prse ma,

19

Quamquam autem
sit,

nibus habeo sepositum.

Gerardo abbali,quiforte fuit

a Bollando nostro ad hunc diem

,

hsec antiquissima S .Ge- Jfa vuam

rulphi Vita
bitari

16

Huic prsefatio qusedam quse a ceteris enu,

a Trunchiniensi ac Valcellensi codicibus abest , cum hoc titulo prsemittiet

meratis apographis
tur

rulfi,

Incipit Prsefatiuncula de passione sancti Geet aliquibus per eum factis medelis. Auctor

IW ** tetranslationemscripta, aliquando exstiterit.Du?/ bitandi ratio est, quod alter auctor Adventus seu *&, Translationis edendse, de quo mox agemus, num. i manifeste laudet libellum Passionis S. Gerulphi, in

ad manus meas pervenit, dutamenpotest, an non aliqua vetustior et anquse

^ f*
fo"*

ant ^

anonymus, qui rusticum

<cupit, ne,

se profitetur, et ideo
celari

subfinem ejusdemprsefationis nomensuum

ul inquit, fastidium personae rusticse vilitas pariat, monachum esse manifestat, et a Gerardo abbate jussum scribere,dum sic orditur
:

quo de illius vita, csede, sepultura et miraculis, non autem de translatione tractabatur quod certe de Vita, de qua modo loquimur, accipi nequit. Non satis etiam liquet, an hujusmodi Vita antiquiorpr&luxerit biographo nostro, qui in Prologo
;

num.

inertem, nobilissime abbatum acvenerande pater Gerarde, arduum valde opus aggredi.
Cog-itis

me

3 sic ait: Nitar ad multorum utilitatem de eo aliquid litteris comprehendere; nec pudebit

me,

B Tempus quoque, quo scripsit, ibidem

Iste

gnum quamvis reprehensione, quamtum

di-

mihi vera-

sic indicat

quidem sanctus martyrGerulphus, quamquam nuper ferretur inventus etc. Scripsit itaque non admodum diupost inventionemseutranslationem sacri corporis, quam sub Eirardo, sive Airardo, Noviomensi et Tornacensi episcopi factam narrat, et nos intra annum 923 vel 924 annumque 932
probabilius contigisse, infra ostendemus.
Gerardus abbas BroS.

cium testium intimatum constat relatione scripta, Deo auxiliante, referre. Hic etenim incertum est, E utrum voces relatione scripta ad verbum constat,aw ad subsequens verbum referre sint referendse atque adeo utrum ipse de relatione scripta, an de
ore tradita loquatur.Porro antiquiorem Vitam, si qua tamen fuerit, Trunchinii non extare, non de~ bemus mirari , cum hujus abbatise bibliotheca anno 1566 a Calvinianse sectse rabulis penitus dissipata fuerit, uti docetejusdem Regestum Ms.
verbis, quse subdo. In bibliotheca libros

17

Porro cum

toto seculo

decimo

et

duobus

se-

quentibus nidlus Gerardus in catalogo prsepositorum et abbatum Trunchiniensium apud Antonium Sanderum tom. i Flandriee illustratse, pag. 122 occurrat; in Gallia autemChristianatom.b,col 236 Gerardus I ejusdem loci abbas anno 1192 primum memoretur, biographus noster alibi, quam Trunchinii verisimilius quserendus est. Imo ut
,

omnes vel

dum S.Gerulphum virum appellat neque enim videtur Sanctum, duobuscircitermilliaribusamonasterio Trunchiniensi natum altumque loquelae barbarse insimidaturus fuisse, si ipse in eodem monasterio Vitam ejus scripsisset. Frseterea dum de Sancti translaiione loquens verbo ferretur utitur; sic inquiens : Sanctus martyr Gerulfus, quamquam ferretur nuper inventus; satis insinuat, sese a Merendra longius dbfuisse, quam sit Trunchinium,asseverantius utique locutitrus, si in hoc Vitam illam exarasset. Quam ob rem, ut hsec omnia concilientur, mihi verisimilius apparet, bioalibi quseratur, ille ipse suadet,
loquela?... barbarse
;

medios secant, vel pugionibus confodiunt, vel folia evellunt ac dilacerant. Conside etiam Commentariuminfranum. 43e46. Quam ob rem cum vetustiorem Vitam non habeamus Bertinianam una cum Prologo, quem hactenus ineditum existimo, cum Trunchiniensi ceterisque Mss. collatam
,

excudam.
20 In codice Trunchiniensi post Vitam sequitur Adventum

Translatio, quse Adventus

S.

Gerulphi inscribitur,

sett

Trans-

eademque etiam

in nostro Valcellensi codice, uti et

lationem ex

Trunchiniensi

in Suessionensi et Corsendoncano apographis,sed in hoc posteriori mxdto tamen brevius, recensetur.

sice

codice

Hujus auctor videtur Trunchiniensis

eccle-

graphum
gua

in aliquo Belgii monasterio, ubi linGallica in usu erat, monachum fuisse.

Florebat autem id temporis in comitatu Namurcensi Broniensis monasterii, inter Mosam et Sabimsiti, dbbas S. Gerardus, quicum ex prosapia Haganonis, Austrasiorum ducis, ortum duxisse dicatur, nobilissimus abbatum merito poterat appellari. 18 Hic S. Gerardus tom. 3 Gallise Christianse qut etiam aliis mona- auctse col. 91 circa annum 934 etiam abbatiam steriisinBelS.Gisleni inHannonia,annoque 94.4>,te$te Iperio in gio prxfuil. Chronico, ab Arnulpho I Flandriw comite rogatus, Sithiensem quoque S. Bertini Audomaropoli, in quibus lingua Gallica pariterin usu est, reformandas regendasque suscepit.Sed et Blandiniensi sanctique Bavonis monasteriis Gandavi, multisque aliis simili de causa prsefuisse legitur. Verisimile itaque est, Vitam hanc ipsi inscriptam, et in uno ex monasteriis istis Gallici idiomatis compositam fuisse, occasione translationis, cujus memoria tunc adhuc tam recens erat, ut biogra-

canonicus clericusve fuisse; sed nomen, nec setatem usquam prodit. Refertur quidem ibidem in omnibus apographispost narratam translatio- F nem alia ejusdem sancti corporis per Flandrise vicos circumlatio, anno 10S3 facta, quo proinde antiquior scriptor Adventus esse non potest, si omnia ejusdem sint. Verum suspicor, ista ab alio adjecta esse. Nam primo quidam auctor Adventus in procemio exponens, quid tractandum sumpserit, tantum ait, sese scripturum, quomodo sit in ea, quasepultus erat, ecclesia extumulatus, quomodo Truncinium translatus, quomodo, inquam, in basilica S. Mariae Virginis digna cum reverentia exaltatus; atdetranslationeejusdemperFlandrise pagos seculo xi facta nihil plane hic insinuat. Secundo stilus etiam posteriori loco minus elegans, et a priori diversus utcumque apparet. Quia tamen hsec non satis evincunt, et in omnibus Mss., editisque a Sandero , posterior translatio priori sic annectitur, quasi utraque ejusdem scriptoris esset, nihilcertipossum statuere. %\ Verum hinc multum auctoritatis eidem de- uti n Wracu,a *<*""* cedit, quippe quisecundum hsec non citius quam XK seculi xi, id est, plus quam sesqui se- ^" versus finem r culopostprimamtranslationemscripserit.Sednec s ,^.
citius

phus eam nuper factam

dixerit.

Ex dictis collige,

quidquam habet inprima translatione,quod ipsum scripsisse persuadeat. Adventum hunc,

qut

254
AfCTORK
c. s.

DE

S.

GKIIULPHO MARTYIiK
episcopos data, quam exhibet Baronius in Annalibus, annoque 74S affgit, consentientibusJacoboSirmondoinNotisad eamdem epistotam,Coinliiu
!>

qui in rerum adjunctis a biographo hinc inde discrepai, ex Trunchiniensi codicepost Vita m subjungemus. Post Adventumsequuntur in eodem codice Trunchiniensi Miracula quscdam, recentiori quidem, quam superiora, sed utcumque tamen antiquamanuconscripta,quorumreceniius anno 1309 contigisse notatur, qiuv nos pariter dabimus. Sub-

tio in

Annalibus Francorum,

et

Pagio in Critica

duntur deniquepauca alia miracula

vel beneficia.

Baronii. Noviomcmis 24 Porro Eliscvi decessor fuit S. Eunucius, cu- cpiscopi, p nostro ad diem x Septembris, postS.Eunujus obitus in Opere epistolam cium scdit quo colitur, propter dictam Zachariic
t

ti

etian\recentiora,variocharactereexarata,sedtam difficilineglectoque,utnon omnia legipossint. Quee tamenlegi possunt, hujusmodi sunt, ut etiam ista non gravateprcVtermittam. Porro ex hactenusreccnsitis

aliis idteriori

latiusflxusestanteprxcitatumannumn%,rehcta temporis emortualis ejusdem inve-

stigatione.

Hoc autemaserepertum credunt Gah

9, col.

UcV ChristiancV scriptores tom.

9S6, ubi

VitamatqueAdventumAntomusSanderus

in Hagiologio FlandricV, primum AntverpicV anno 1625, ac deinde Insulis annolQW typis vulgavit

S. ante finem 71 1 legant eam ipsam Zachariw Papx epistoiam,qucV,

ut aiunt,

Eunucium

ante initium anni 745, vel etiam obiisse statuunt.Pro argumento alfere

ex

codice, ut inquit,

ipse estj

Trunchiniensi, qui forte is quo nos modo utimur, licet editio in vo-

eodem

cibus sxpe discrepet. Vitam alteram Flandricam conscripsit, annoque 1658 Gandavi edidit Martinus Stcyt, sacri Ordinis P?*cvmonstratensis in

celebratum ineunte anno dccxlv. Etenim cum isthxc epistola inter ceteros episcopos etiam Elisaeo Novioraensi episcopo inscribaiur, inferunt, hujus decessorem
S.

est conc.ilium Suessionense,

tempore scripta videtur, quo hoc est,

Trunchiniensi abbatia presbyter Religiosus, cui eadem Trunchiniensia Mss. prmluxerunt. Praetereo multos alios, itidem recentiores, qui de S. Gerulpho meminerunt, quosque suis locis, ubi oppor-

Eunucium eo anno

745 vita

functumjam fuis-

tempore ita se. Cur tamen de laudatm epistolcV sentiant,nonedicunt;nequeeaopinio cum eorum-

dem alibidictis facile potestconcitiari.Iidem enim

scriptores tomo citato, col. 28 in Abele archiepiscopo Remensi scribunt, in eodcm concilio Sues-

tu

Sanctus na> in Me-

iunum fuerit, laudabo. A scTiptoribus ad ipsum Sanctum progredior. 22 Sanctum Gcrulphum natum esse inMerendra, qucV jurisparentum ipsius villa erat, inpagoMempisco sita, post biographum tradunt omnes Belgas, qui de eodem scripserunt, nec quemquam reperi, a quo id in dubium revocaretur. Inter hosce Ja-

rcndra,
Flandri-r jiti
3,

sionensi sancitum fuisse, ut Abei Remensium, et Ardobertus Suessionensium archiepiscopi crearentur, sanctumque Bonifacium pro hisce simid

cobus Meyerus in Annalibus Flandrix ad

:

annum

Christi 915 sicait Leg'imus, Gerulphum natuin in Menipisco, territorio Gandensi, ac praedio paterno Merendra Leutg-uoldo et Ratg-uera parentibus.
,

Situm

derus tom.

aliaque huc spectantia Antonius SanFlandrieeillustratcV,pag. 176 exponit his verbis Merendre ad secundum ab urbe Gandavo lapidem situs est pag-us, divite gdeba felix et pascuis multis, aqnis etiam Calte irrigmus, multteque antiloci,
1
:

pro Grimone, archiepiscopo Rotomagensi, paluti constat ex litteris lia a Zacharia petiisse ejusdem Pontificis. 25 Deinde vero recte observant, Zachariam in sub mcdium scculum \m, epistola 143 miratum esse, cur S. Bonifacius in et anno 757 Griatteris litteris, postea denuo missis, pro solo jam obierat; mone Rotomagensi pallium peteret,cum anteapro hoc et duobus aliis recensitis singida petiisset. Vivebat ergo Grimo et Rotomagensi ecclesicV praeerat post concilium Suessionense, ac proinde si supra
et
,

quitatis, ut varia

Bavonensium

et

Trunchiniensium

rescripta docent... Ecclesia B. Radeg^undi sacra est.

In ea annos aliquot quievit B. Gerulphus, Merendras natus. Exstat hodieque is pagus cum eodem no-

memorata epistola ZacharicV ad GallicV e^riscopos eodem fere tempore, quo concitium Suessionense celebratum est, data fuisset, Grimoni etiani erat inscribenda. Atqui tamen non huic, sed hujus sucest.

mine Merendre
canalis,

vet

Meerendre ad sinistram ripam

,

cessori RagrinfridoRotomagrensi episcopo inscripta Itaque doneclaudati scriptores rationes suas

ejusdem
J.

Gandavo Brugas ducit. Quin et parochus reverendus dominus Van Coppenole, in notitiis ad me missis ad
qui
loci

propositum

ait

Locus nativitatis (ipsius Sancti)

hodie (ibidem) assigmatur trig-inta aut quadrag-inta abecclesia passibus.

ex nobilibus
parentibus,

23
nit,

De parentum quoque

vocabulis sic conve-

florwt tcm-

porc Elisxi

non nisi unius acalterius UttercV discrimen apud varios occurrat, quod tamen amanuensibus adscribendum videtur Nam quos Meyerus Leutg-uoldum et Ratg-ucram cum apographo nostro Berut

pro eadem epistola ad dicti concilii tempus admovenda prohderint nihil cogit nos a* Baronii ceterorumque eruditorum sententia recedere aut S. Eunucii obitum ante initiuyn anni 745 vetfinem 744 collocare. Quot annis idem Eliswus Noviomensi ecclesicv prxsederit, inexploratum pariter est. Laudati GallicV Christianse scriptores observant, de Adalfredo ejusdem successore primam mentionem fieri ad annum 757 in quodam privi, ,

legiOyCui subscriptas legitur; sed quotus is episco-

paius ipsius annus

esset,

non comperi.
aimuui Sancti

tiniano appeltat,

ii

in Trunchiniensi et Valceltensi

26 Restat igitur, ut S. Gerulphi csedem circa me- antcquem

codicibus et in Suessionensiapographolieuiwo^dus

'i.e.sccun-

<lum

Ratvara vel Ratwara, in editione Sanderi Leatwoldus et Rathwara dicuntur. Eosdem etiam nobiles fuisse tradit biographus, Fuit ig-itur, inquiens, S. Gerulphus cata * seculi dignitatem parentibus inclvtis oriundus; quam nobilitatem... piis conservavit moribus. Tempus, quo Sanctus floet

dium seculum octavum,sed ante annum tamen 757 reponamus. Hinc collige, hallueinatum fuisse Petrum Cratepolium dum in libr^o de Episcopis GermanicvS. Gerulphum nostrum anno 915 sub Balduino, Calvo scilicet, FtandricV comite, vixisse scripsit, annum, cuitranslatioamxdtisitligatur,

cxdcs
e$t.

fi-

genda

immani parachronismo cum ejusdem

vitcV

tempo-

ruit,

ex tempore sedis Elissei in episcopatu Noviomensi ac Tornacensi, a quo in Blandiniensi ecclesia apud Gandavum sacro Chriest

eruendum

re confundens. Rectius idem ipse in Catalogo Ele-

smateunctus fuerat,cum,testebiographo,ad pater-

namdomum inde

regrediens,prope

Tnmchinium

trucidatusest. Eliscvum

hxmcsub mediumseculum

ctorumecclesiasticorum imperiipag,3l$ eumdem Sanctis, qui seculo octavofloruerunt. Collige secundo, ipsum ad annum 76U, circa quem illum Sanderus in Hagiotogio FiandricVretulit,nonpervenisse.AubertusMireeus

Martyremannumeravit

octavum Noviomensi ecclesicV preesedisse, constat cx epistola ZacharisePapw, ad hunc atiosque Gal-

in Fastis Belgicis et

Burgundicis

eumdem circa
gica

annum

750 floruisse statuit; Steytius invitaBel-

DIE VIGESIMA PHIMA SBFTEMBEI8. >> A gica ejus mortem determinato anno 748 affhnt; Radegundis, patre ita volente humatum fuit, quorum sententisc etsi non multis annis a vero multisque claruit miraculis, de quibus consule possint aherrare, rectius tamen Dionysius MudVitam num. 10 et sequentibus. Biographo
zaert Ordinis Prdemonstratensis presbyter inTongertoa, in Historia ecclesiastica universali et in Belgica, Flandrice editis, ad annum 748 ipsum
tit

c MJffai

traditio, quae in

Mcrendra hodieque mget,

consen- Mrtndra,
et

de

vJn fofdit/pu:
fit'tndttur

JIxc ipti in
juvenili
xtate

sub episcopo Elisxo recensuit, nullum mortis annum determinans, qui ex supra dictis assignari non potest. De die emortuali inter omnes convenit ex biographo, quiin omnibusMss. nostris,prxterquam in Snessionensi apographo, sic ait: Discessit autem gloriosus Domini Testis Undecimo Kalendas Octobris. 27 Utcumque pariter dubia est, in qua Sanctus ohierit, setas; biographo hac in parte sibi nonconstante. Nam in Prologo num. 2 et in Vita num. 7 ipsum virum, deinde vero num. 6 puerum, num. 8 adolescentem et juvenem appellat, et quidem de eodem loquens tempore, quo ab impio patrino suo Ccesus obiit, Bertiniano apographo consonant etiam cetera nostra Mss. Et Sanderi editio. Pueri quoque nomine annuntiavit ipsum Grevenus, supra num. 2 relatus. At Dionysius Mudzaert in

qua supra laudatus parochus in jjrwdicto re so suo hsec a#:Traditur, ma-num fuisse populi cursum toto tempore, quo hic sacrum ejus corpus
asservatum est; nec solurn incolas, sed et exteri et dissiti, numerose confluebant ad ejus sepulcrum nec deerant, qui per intercessionem illius ab infirmitatibussanarentur. Deindede ejusdem sepulcro, ibidem in eadem ecclesia hoc etiam tempore conspicuo, sic prosequitur Certum denique est, existere in diem in ecclesia parochiali de Meerendre, divaj Kadeg-undfe sacra, constructum sepulchrale monumentum S. Gerulphi, elevatum supra reliquum ecclesia3 pavimentum ad semi pedem, tectum cippo,
;

tjiuvrpvU-

cram

qui mag-nitudine praefert spectabilem sepulti conditionem traditur enim habuisse genitorem loci
:

topareham.
30 Auctor Adventus, quem forte seculo xi jam decrepito antiquiorem non esse diximus, de codem
olim ceUbre :
ted Saneti
eultta U/idem
>:--.ti\

Historia ecclesiastica mox laudata, et Steytiusin B VitaFtandrica, eumdem juvenem yeZadolescentem dixerunt. In hisce dubiis ad jam seepe laudatum abbatem Trunchiniensem recurrimus, petiimvslucis

tumuto, suo tempore anathematis claro, itascribit Nunc usque in hodiernum diem in villa, quam Merendram nuncupant, tumulus ejusdem Martyris
:

(corporeTrunchiniumdudum transtato) uon auro, non arg-ento, non, inquam, pretiosis g-emmis insignitur aut lapidibus expolitis, sed infirmorum baculis atque repentium scabellis. Post translationem

que, quid hac super re traditio ibi ferat et si quid ex ejusdem sacris reliquiis in his tenehris

posset affundi. Is vero humanissimis litteris suis addidit responsum parochi Merendeensis, domini J. Van Coppenole, in quo hic testatur, traditionem Merendrensium esse, S. Gerulphum circa annum
cetatis

fuisse. In

susedecimum octavum martyrio coronatum eadem sententia esse se profitetur lau-

datissimus abbas, qui parochi verba excipiens, Ita quoque suadet, inquit, mag^nitudo capitis seu cranii ipsius, quodsolum ex ejusdem sacro corpore superstes Trunchinii religiose asservatur.
tUata fuisBc

28 Certepuerumnonfuisse,dumccesusest,idem

videlur pro-

pe Trunchi-

reverendissimus dominus hac ratione etiam confirmat, quod verisimile non sit, nobiles pa?*entes permissuros fuisse, ut Filius suus in puerili tetate iterquatuor circiter horarum equo impositus couftceret,quodtamenexbiographi fide consequenter

nium

ea quoquediu viguit religio, ut quotannisin festo sanctissimcv Trinitatis corpus S. Gerulphi a supplicantium agmine Trunchinio Merendram deferretur, uti testatur Miracutoriun scriptor infra num. 3, ubi ea occasione anno 1295 miraculum seu beneficium unum et alterum factum esse asseverat. Ex quo autem tempore, quave de causa hscc supplicatio cessaverit, non romperi; sed ex mox laudato scriptore, qui seculo xiv certe anti* quior non est, constat, eam ejus tempore etiam ciguisse. Forte hac abrogata, substituta cst ea attera S. Gerulphi supplicatio, quam eodcm die Trunchinii fieri solitam, ex Vita Ftandrica num. 13 hujus Commentarii memoravimus. Cesscpe dictus parochus Merendrensis in responsis suis fatetur, Gerulphum hocce tempore inparcecia sua invocari quidem ut Sanctum, sed nullum tamen dicru suo eul/ui spectnli/er
,

terum

dicendum esset, cum

dinium,
et

hic

ipsumexMerendraBlan-

hinc rursus per Trunchinium versus

equitasse affirmet. In eetate itaque

Merendram
C
juvenili

ctum habere,

ita ut

videatur cidtus ejus ibidem

ipsum ctesum esse, ego quoque existimo ; idque magis consonum est biographo, eumdem, ut dixi, modo virum, modo puerum, modo adolescentem, modo denique juvenem appellanti. Quod ad martyris titidum attinet, ex dictis constat, S. Gerulphum illo a martyrologis honorari, et ut talem Officio coli; non quod sub gentili tyranno pro Christi fide sanguinem fuderit; sed quod a patrino suo, ob preces in Trunchiniensi B. Marias Virginis ecclesia diutius ab eo fusas impotenter effervescente, barbare ceesus sit, et ex inflicto

quodammodo

cessasse.

$ III. Translatio corporis Trunchi-

nium

seculo

alise

ejusdem

translationes: corpus a Calvinianis seculo xvi dissipatum, pneter

cranium, Trunchinii asservatum.

vulnere non multo postdefunctus.Locumcacdis, idem reverendissimus abbas asserit, medio milliaridistare Trunchinio, et Steytius in VitaFlandrica cap. 4 scribit, eumdem agrum sacelli suo tempore appeltari solitum, a sacello S. Gerulphi

Biographo

teste cap. % Vitsc, post varias sancti

,

Corjius

Me-

memoriic ibidem olim erecto; quod etsia veritate nonabhorreat,aliunde tamen nequeo confirmare. At magis fabulam sapit, quod in eodem capite ait t arborem, sub qua Sa?ictus trucidatus est, sanguinem in foliis multo tempore protulisse. 29 Sancti Martyris exanime corpus non in Trunchiniensi S. Marisc Virginis ecclesia, ut ipse moribundus patrem rogaverat, sed Merendrse in
Septembris Tomus VI.

Martyris apparitiones per tjuas Lamberto presbytero, Gonteri S. Radegimdis ecclesuc inMerendra parochi socio, mandaverat, ut cor/>vs suum inde Trunchinium transferri curaret, illuc tandem, ut moriens petierat, utroque presbytero cvrautc, solemititcr tmnstntum. fv.it. Tcupes, quo hsec gesta sunt t signat diem vm [duuzn Octobrium
episcopatum Eirardi, sive Airardi vel Airaldi, in Deepiscopo dieque consentit auctorAdventus,sed et alias prxterca notas chronologicas num. 3 adjungit his vcrbis Eo tempore
et

rendra trtins
fertur Trunehiniutn

ecctesia Noviomensi.

37

Karolus

256
JtUCTOnR

DE

S.

c.s.

regni sui Karolus rex Francorum annum (Sanderus in priori editione sextum clecimum sua habet septemdccimura, in posteriori clarius septimum-decimum) Balduinus, cog-noraento Cal* in vus, trig-esimum sextum arreg-naverat annis

GEKULPHO MARTYRE agebat ritur, dum inter episcopos,

qui prsedictie synodo interfuere nomma^rAirardustuncinibi ordinatus Noviomag-ensis. Afam'/i?stom autem est, secundum hcec Airardi episcopatum nec cum anno Christi, nec cum Caroli Balduinique annis, ab auctore Ad-

I)

comitatu Flandriarum; Eirardus quoque Noviomis sub Christo auctore rexit pontificium. Deinde
14 etiam Christi annum adjicit, Haec, inquiens, acta sunt octavo Idus Octobris, anno scilicet nong-entesimo quintodecimo Dominicae Incarna-

num.

ventus assignatis posse componi. Statuendum itaque est, aut in annis istis, aut inAirardo erratum decesson fuisse, et quod huicadscribitur,ejusdem

tionis.
sub Airardo
ejnscopo No~

viomcmu

32 Per Carolum Francorum regem, Carolus cognomentoSimplex hicdesignatur,annique regni iliius numerantur a morte regis Odonis, in cujus regnum, ineunte anno Christi 898, ipse quogue
successit. Itaque si

Rauberto, seu Ramberio, tribuendum esse; vel arcerte laudatm synodi monumentum erroris episcopi consilio guendum. Verum cum Eirardi ac benedictione translationem illam factam esse, disertis verbis etiam tradit biographus, qui cum rei gestx synchrohus esset, hac in parte nec faciie
potuit errare, nec errasse censendus est. 35 Auctor vero Adventus, quem forte gemino
sed intcr un~

cum

codicibus nostris atque

apographis annum Caroli sextumdecimum retineamus, currebat is menseOctobri anni 913; si vero septimum decimum cum Sandero iegamus, idem ad annum 914- pertinebit. Aut si denique annus ille Caroli pro completo habendus sit, secundum Mss. nostra ad annumChristi 9l4> $ecundum Sanderi editionem usque ad 915, ab auctore BalduiAdventus assignatum , pertingemus B num II, cognomenioCnlvnm, Iperius in Annalibus Bertinianis, Meyerus in Flandricis, et Mirasus in Belgicis Chronicis patri suo, Balduino I Fiandrise comiti, anno Christi 879, sed incerto mense, vita functo ,successisse affirmant; cuisi annos triginta quinque addiderimus, prodibit annus ChristiSl^;
t ,

post translationem scripsisse diximus, multo facilius potuit tam in translationis, quam in Airardi episcopatus tempore assignando aliquotannos aberrare, annoque translationis semel per errorem fixo, convenientes regis ac comitis epochas recte adscribere, et tum fias tum ilium
seculo

nxim 925

vel

924, anmim-

qwe932,-eed
(tn ipse

perpey^am componere cum episcopatu Airardi, sub quo translationem contigisse, aliunde constabat. Airardmn itaque cum ambobus scriptoribus E omnino retinendum censeo sed horum junioris auctoritas magis dubia est, quam ut ea nixus inftciaripossim, eumdem Airardum in supra dicta synodo Remensi episcopum Noviomensem ordinatum fuisse. Quapropter cum Flodoardus in Chronico ecciesise Remensis hujus Airardi obitum anno Christi 932 consignet, mihi longe probabilius videtur, S. Gerulphi translationem ex Merendra Trunchinium inter annum 923 vel 924, annumque 932 factam esse; sed certum annum
;

probabilivs

tamen non

annoQl&vel

m,

si vero triginta sex, ad annum 915 deducemur, atque ita notse Chronoiogicse Caroli et Balduini cum anno Christi ab auctore Adventus assignato poterunt conciliari. 33 Hinc scriplores passim omnes, qui de hac S. Gerulphi translatione meminerunt, eam ad episcopatum Airardi, annumque Christi 915 solent referre. InterhosMeyerus in Annalibus Flandrise hcec ait nccccxv octavo Idus Octobris Balduinus comes et Aynardus (sic ipse Airardum vel Eirardum vocat) episcopus Noviomag^ensis transtulerunt corpus divi Gerulphi exM erendra Trunchinium, in jcdem DeiparEB Virginis. Gontherus et Lantbertus
:

nequeo assignare. Rem, prout gesta

est,

quia etin

Vita et in Adventu satis exponitur, hic non refero. Observo tantum, in utraque relatione hinc
est,

sacerdotes cjus rei fuere auctores,

nitos esse ab Gerulpho in

qni id se

mo-

quiete confirmabant.

inde aiiquiddiscriminis occurrere.Prsecipuum quod secundum biopraphi dicta videatur Gonterus parochus Merendrensis, consentiente quidem, sed non prsesente Airardo, Sancticorpus transtulisse ; secundum auctorem vero Adventus id episcopas ipse preestiterit. Prior enim num. 14 sic loquitur Cum consilio ig-itur et benedictione
et
:

Consentiunt Molanus in Natalibus Belgicis, Dionysius Mudzaert in Historia ecclesiastica Belgii,

sui episcopi, venerabilis

Eirardi, venit (Gonterus) assumptis secum quamplurimis sacerdotibus etclericis,

Claudius Robertuset Sammarthaniinsuaquique Gallia Christiana, Joannes Cousin in Historia Toimacensi, Guilielmus Gazet in Belgica, aliiaue, omnes alteralterum aut scriptorem Adventus secuti. Sanderus tamen tom i Flandrise iUustratee,
lib. 3

silicam S. Radeg-undis,..

turbaquepromiscuisexushaud modica, adbaet inde preciosum levantes

.

Rerum Gandensium

cap.

7,

nisi

mendum

Thesaurum,... detulerunt Trancinias. 36 Alter autem num. 12 Airardum episcopum A hwdus longa viarum per dispendia ad usque prsedictam adfuerit, duMerendram adducit, et translationis sacris csere- bitttripotest,

typotheUe sit, eamdem translaiionem anno 914 maluit affigere. Sic autem habet Anno dccccxiv elevatur S. Gerulphus martyr in Merendra ab Eynardo, Novioraensi et Tornacensi episcopo et Balduino Calvo comite, vin Idus Octobris, et defertur ad raonasterium S. Marire, quod dicitur Trunchinium, comitante coetu infinito fidelium populorum.
:

moniis fungeniem facit ; ut ibidem videri potest. Atque hsec quidem sententiaper se verisimilior apparet cum et usus ferat, ut in ejusmodi solemnita;

tibus episcopi prsesentem

et

biographus per voces

illas

suam operam prsestent cum consilio et bene-

(jifo

i's

nonvi

dum

34 Verumlaudatee Galliee Christiante Sammar-

opisro-

pus fttisse
detur,

thanorum continuatores Benedictini tom.

9, col.

990 in Airardo observant, eam translationem dicto anno eidem episcopo perperam attribui, quippe

qui non ante

7nensi,

annum

923 vel 9M<epi$copatuNovio

ejusdem prseseniiam forte voiamen etiam justse causseintervenisse, ob quas Airardus ipse adesse nequieritjdeoque seu Gonterum seualium delegarit, quisua auctoritate suaque vice fungeretur. Haud ita facile assentiar eidem scriptori Adventus de modo, quo sacrum corpus exhumaium ait. Nam
luerit significare.Potuere

dictione sui episcopi

quocum Tornacensis conjunctus erat, initiatus fuerit. Id autem probant ex synodo Remensi, alterutro anno a Seulfo, Remorum archiepiscopo, celebrata, quam habes apud Jacobum Sirmondum tom. 3 Concilioritm GallicV,pag.578, et apud Labbeum tom. -7 generalis Collectionis conciliorum, col.h\. In hacenim id diserte asse-

postquam dixerat, collectum obviam vutgus abepiscopo admonitum, utsacrumpignus effoderet,post pauca sic prosecutus est: Data tandem episcopi liadsepulchrum certatim proruunt,terramquealiiferramentorumutensilibus,alii manuum ung-uibus egerunt, quaeruntque sub pulvere, qui fulgebat in ffithere. Ita quidem ipse at mihi hsecepiscopi licentia, sacrique corporis a promi;

centia, viri faeminajque

scua

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBHIS.

scua plebe effodiendi modus, ul

207
ALCTOtt

parum prudens
verisimitis, ac
exorna?itis,

parumque
scriptoris,
Anno
iOoO

reverens, ita

parum

rem gestampro suo genio

inventum apparet.
camulii

quie,

Sanclorum
reliqaiis

Huic translationi subjungo aliquot alias dum sanctus Martyr Trunchinii jam quiescebat, contigerunt. Scriptor Miraculorum in ipso
37
,

horum in editis, quse consului, occurrit ; sed eo/iera piane verba totaque illa historia leguntur ajtwl Guiiielmum Gemcticenscr in Historia Normannorumlib. 6, cap. 6, quam eodem seculo xi vergente ad finem conscripsit. Dicendum itaque est, Meye-

C.S.

rum in scriptoris nomine errasse,nisi aliq uod IIugonis Floriacensis Chronici exemplar prse manibus habuerit ,cuiista GuiiieimiGemeticensisverba continuator quidaminseruerat. Utadpropositum

iwmtfertw

laudans Chronica, nescio qUcV de prima memenit anni 1030, quo Balduinus IV cognomento Barbatus et PulFiandrise comes chribarbus, Mdenardse inFlandria sucV gentis comitia indixit, multisque Sanctorum corporibus eo delatis, principem locum S. Gerulpho, velut palrio mariyri in supplicationibus publicis voluit concedi. De hac ceiebri transiatione Meyerus in Annaiibus Fiandriee annotavit sequentia mxxx
<suo exordio,
,
:

redeamus, omnino verisimiie est, comitia itiaAl^enardensia a Baiduino Barbato indicta habitaque fuisse, utpacem veniamque, quam fitio suo, et qui huic adhtvserant, rebellibus subditis pridem concesserat, sotemniter confirmaret et perpetuam
faceret.

indictus Aldenarda; ab Balduino principe conventus,

quo

in

conventu

Hugo

episcopus Novioma-

omni Plandriae digTiitate, corpora item sanctorum Gerulphi, Wandregisili, Ansberti, Vulg-ensis cura

40 Noiim tamen asserere, ea omnia Sanctorum corpora,superius varie recensita, ittuc tuncdelata fuisse; nam el in S.Bertino tom. 2 Septembris, pag. 22probatum est, ejus Sancti corpus eo tempore sub terra latuisse, et hujus toci nonestde singulis aiiis id inquirere. Sed ad S. Gcrulphum quod attinet, nihil obstat, quo minus vera essepossint, qucE de sacroejusdem corporeeaoccasione singulariter honorato prwdicti scriptores tradiderunt. Eodem etiam anno Hugo episcopus, quem iisdem

nkmniter
c
r >a
."

??^

*'

lauonu

franni, Bavonis,
dasti, Bertini,

Amandi, Pharaildis, Donatiani,

Amelbergse, Walburgis, Landoaldi, Vinciame, Vesacra interfuere

13
,

Winnoci, aliaque omnia Elandriae quibus in cseremoniis tantus divo Gerulpho quod Plandrici esset generis habitus dicitur honos, ut primum ubique sortiretur dig-niejusque feretrum reliqua omnia pnetatis locum cederet. Consonat Sanderus tom. i Flandriee illustratse, pag. 122, ubi eadem fere verba refert, quee auctor Miraculorum, ut videatur aut hic ipsi, aut utrique idem vetustius aliquod Ckronicon prmiuxisse. Causam quoque hujus coni\ntus a Balduino indicti uterque scripttor iisdem verbis alle:
,

comitiis adfuisse aiunt, Noviomensem ac Tornacensem ecclesiam regerejam potuit; cum is tom. 9

GatiiceChristiancVcot.$9ocircaannuml02Qadeam

cathedram pervenisse, et hoc ipso anno ejus nomen in chartisjam occurrere dicatur. Transeo ad aiia.

gat
Aldcnardam
ad comitia a
Balduino

Flandrix
comite

Pro pace conjuranda. 38 Hisce addo continuatorem Chronici Sigeberti Gembiacensis in Ms. clarissimi viri Justi Lipsii, ab Auberto Mirseo edito, in quo ad eum:

Sanderus tom. iFiandrine itlustratcV,pag. Yllalteriusseutransiationisseuelevaiio?iis,a??nolQ12factee meminit his verbis Anno mlxxii facta est translatio S. Gerulphi martyris a Rabodone Tornacensi
:

hsec legere est : Comes Balduinus, qui dictus est Barbatus, congregatis marchisise suse Sanctorum corporibus, Bavonis, Wandregisili, Amandi, Vedasti, Bertini, Winnoci cum aliis innu-

dem annum

in Ms. Regesto abbatice Truncitatum annumsictegitur:Tri\ns\aX& chiniensis ad fuerunt reliquice sancti martyris Gerulphi a reverendissimo domino, domino Rabodone episcopo Tornaepiscopo.

De eadem

censi, praesente

merabilibus Sanctorum reliquiis, prsesente Hugone Noviomensi episcopo cum aliis pluribus episcopis et abbatibus, congregatis totius regni sui primapacem ab omni populo tibus apud Aldenardum fecit. Meyerus supra laudatus conjuratara firmari factum conjectura sua, iilustrat, ibidem sic prosecutus Hunc conventum factum invenio pro pace
,
:

domino Folcardo ac fratribus. denique etiam ex tabulis Trunchi41 Eamdem niensis monasterii, iisdem forte, ex quibus nos, memorat Sivpe citata Gailia Christiana col. 996 in Rabodone, qui ibidem Raibo&usll appell(tt>
turque Noviome?isem et Tornace?i$e?n cathv ab a?mo 10GS usque ad 1098 tenuisse. Folcardum, est, de quoex Regesto Trunchiniensi facta ?nentio auctores tom. 5, col. ejusde?n GaiticV Ch?-istian<v Sin235, et Sa?ide?*us mox laudatus scribunt,
drado, anno 1068 e vivis erepto, in prsepositwam Trunchinieixsis ecclesicv successisse,annoque\Ql

anno
,-,

IW8

IHSS/-I

CflP.

Plandrica; hoc est, si satis cerno, ad componendam domesticam discordiam, in qua Elandri in duas divisi partes, alii Barbato patri, alii filio ejus Bal-

mortuum esse.
tur, et

QitcV ta??ien tra?islatio hic ??iemorei

duino Insulano, ut llugo Floriacensis scribit, adhserebant. De eadem discordia, secutaque postmodum pace idem Meyerus paulo tatius egerat ad annum \Hl,undeego rem hicbreviter perstringo

an ea

eievatio potius seu sacri corpo,

ecctesuv elega?itiorem theca?n, aiiionve ejusdem nonpotui. locum, depositio fuerit, aliunde discere nota est altera translatio, qiuv a?i?%o L088

Magis

Balduinus V, dictus lnsulanus, post ductam Adelam, Roberti Francorum Regis filiam, (cujus nuptias Baiduinus pater ipsi conciiiaverat) regia fretus affinitate, adversus eumdem patrem rebeiiavit, eumque a suis lurpiter destitutum ex comitatu Flandrise exegit.
indicta pro

instiiuta fuit. Cu?n

enim Gedezo

vel

Godezu

pr&

parU positus Trunchi?iiensi$ Qccidentale?n eiegantiori sedy eo a?mo dejecisset, ut eam ctesiiv est pro coiiigendis ad id ficio restauraret, visu?n Martyris corpus per r,<eiee??iosy?ii$ sancti
opus
rios Fia?idriiVvicoscircu?nferre;id<i<'
,

felicx sut

39

At Barbatus ad Robertum Normannorum

pace cutn
suis

ducem auxilii petendi causa confugit; qui viri sortem miseratus , coliecto exercitu, rebeiiem filium eo brevi redegit, ut is, eodem Roberto duce arbitro, pacem supplex peteret. Supplicanti annuit Robertus,

cessu exsecutioni ma?xdatu?n est ct sequentibus. videri potest in Adventu num. L5 Tr, 1:!.V. <*<> 42 Rurs, anno

uti pluribus

Pr&nonecclesiajam ab anno 1137 vet sequentt

tradita fuisset, stratensibus religiosis ca?ionias Nativitatis S. Joa?inis S Gerulphi corpus in festo ex veteri ttpsanoBaptistcv, seu die xxiv Junii, novam tra?islatum fuit per Waite?*um de theca in episcopum Tornacensem. De hac translatione

eumque patri

suo, in

comitatum

restituio, reconciliavit. Sic litibus compressis, subperstiterunt. dit, ultra in pace et amore, quo decuit,

Hwc ipse piuribus,

id

laudans denuo Hugonem Ftoriacensem. Verum Hugo iiie Chronicon suum ad tempus nonperduxit, aut si perduxerit, nihil

Mandra,

festum

annuum Trunchinii celebmn,

;

addo, ostendi?nussupra ?iu??iAetU necpiurahic

cui?i

m
AltCTORK

DE

GERULPHO MARTYRE
inventario bene munito (ut putabatur) fideliter collocata. Inter pretiosiora abbatia? ornamenta fuere tres thecae, sive feretra, in quibus patronorum loci reliquias asservabantur; ac in primis, in

cum

C. s.

quo pore separatum fuerit; sed separatum fuisse et argentese thecse inclusum, ex dicendis constabit. Verum, quod dolendum est, idem illud S. GerulpM, indigense martyris, et de Flandrica patria sua

scriptor Miracetera huc spectantia tradat quem consule, si lubet. Nescio, culorum num. 15, tempore sacrum ejusdem caput a reliquo cor-

cum

quo sancti martyris Gerulphi erant recondita?, argentea celatura in integrum erat coopertum. Feejusdem retra vero S. Basini ac S. Aldeg-undis,
filite,

optime meriti corpus, tanto annorum spatio magna cum religione asservatum, impia hsereticorum avaritia pretiosa sua lipsanotheca spoliatum
dissipavit, solo capite

quidem erant, miro tamen opere ahquot ac arte scrulpt erant desuper Sanctorum ablata; et quod maxime imag-ines. Omnia igitur
lig-nea

subducto.

De

rabiei feliciter hac sacrorumstrage, qum seculo xvi

eorumdem

Belgium
,

afflixit,

quantum ad Trunchinium

atti-

dolendum ac omni seculo deflendum, cum TruncJmnenclusis Sanctorum reliquiis. Porro ses non modo ex istis omnibus nihil receperunt,

m-

net piuribus agit

stum, alias
Corjntsanno

jam

ejusdem monasterii Ms. Regelaudatum, ex quo sequentia bre-

viter enarro.
1566 Catvinistis

tempe-

43 Mense Augusto anni 1566 quodam die iconomachorum manipulus summo mane Gandavo
egressus, Trunchinium conctamavit, illudque monasterium et ecclesiam, sacris omnibus profanatis et confractis, indignum in modum expilavit. Eva-

verum etiam e monasterio suo postmodum expulsi fuere. Audiamus denuo Regestum -^ Ut autem cuncta manus hsereticorum abstulerat, ipso divi ^g-idii festo fratres omnes monasterio expellunt;
et

quidquid

reliquum

inventum
hinc

est,

stive stibdu-

ctum,

nebulonibus cessit; per Belgium vagantibus ac sedem tutam quaerentibus.

fratribus interim

inde

serunt tamen tunc impias manus corpora SS. Gerulphi, Basini et Aldegundis, cura et opera reverendissimi domini Livini Baes tum temporis
,

46 Fecit tamen Prioris in S. Gerulphum^nete, ut hujus cranium, quod a reliquo corpore sejunctum, et argentejs thecm inclusum superius dixi-

prxter caput,

quodsubtcr-

ra abscondi-

qbbatis, qui futuri metuens, ea alibi tuto in loco

opportune collocaverat.
provide

admodum

Nam, ut habet Regestum, abdiderat reverendissimus dofilise-

minus Sanetorum eorum

feretris.

reliquias, Basini videlicet,

que ejus Aldegundis ac S. Gerulplii martyris,

vinariai fornices,

cum

Collocarat autem ea super cellse

ac foramen muro obstruxerat. Metuens autem, ne non arcano satis essent ac tuto locata loco, eadem cum Sanctorum reliquiis in Ca-

mus, communi sacrorum stragi superesset. Ita rursum habemus ex Regesto, quod post verba de rebus Gandensi custodise traditis superiori nuSolum autem mero recensita, sic prosequitur S. Gerulphi cranium his (feretris seu lipsanothecis) inclusum non erat, sed arg*entese alteri thecse, ad instar plane ejus, quam modo e cuprea habemus ma:

tum, receptumque,

teria. Prior igitur

Judocus Sterck, vir religiosus ac

ae dcinde
Trunchi-

nium
twn,

rcla-

meracense absportari curavit castrum, cujus toparcha Prioris nostri, reverendi domini Hermanni van Porceste, frater erat Post hanc tempestatem serenior rerum facies successit, et Trunchinienses Reiigiosi in sua reduces,monasterium et ecclesiam restaurare cocperunt. 44 Relata etiam fuisse supra dictorum Sanctorum corpora, etsi id annotatum non repererim, aliunde, certumest. Sane constat,illustrissimum ac reverendissimum dominum Cornelium Janssenium, primum Gandavensium episcopum, anno 1500, die 2 Maji Trunchinii aperta S. Basini lipsanotheca, hujus corpus inspexisse, et sublatis inde ad altaria consecranda pauculis reliquiis, in eadem theca denuo conchisisse uti in ejusdem S. Basini Commentario tom. ni Julii, pag. 700 ostensum est.Inter altaria auiem,qux eodem anno ibidem inparochiali ecclesia (nam ecclesiam illam in Conventualem et Parochiaiem divisam esse, num. observavimus) a iaudato episcopo consecrata fuerunt unum in memoriam S Gerulphi in eodem Regesto recensetur. Manserunt ibi sacra illa corpora usque ad annum 1577 vel circiter,
.

pro sancto Martyre zelosus, accepto cranio, ipsum in veteri illa, quse apud nos est, theca collocavit,
davi abscondit.
Livini Nemegher GanPostmodum tamen metuens ex rumoribus sparsis, ne forte in manus grassatorum

ac in sedibus magistri

deveniret, tutiori abscondere voluit loco,

illud

atque

sublatum in horto viduse Elisabetha? Jansens fodit prope S. Bavonem in vico, qui dicitur de Quaetdam: ac inde, urbe reconciliata, denuo cum reverentia adnosest relatumj idemque adhuc quo hodie adhuc cranium est est holosericum involutum. Mirabilis Deus in Sanctis suis, quod nec theca quse est e leni materia (est enim adhuc eadem, nisi * pedaneum ei coaptariut) nec
, ,

addc quod

holosericum humore sit putrefactum. Porro Gandavum Deo regique Catholico reconciliatum esse anno 1584, docet Famianus Sirada decad. 2, libro 6 de Bello Belgico, ad quod usque tempus

sacrum Martyris cranium

,

in preedicto horto inex

toto ejus

fossum oportuit latuisse. 47 Nescio an simiii atiqua ratione partem corporis S. Basini hsereticis subduxerint Trun-

corpore supcrest,

quando ex nimia credulitate ejusdem pr&lati, cujus prudentia prius servata fuerant, perierunt. Etenim cum Belgicorum Ordinum legati Gandavense foedus de quo considi potest Famianus Strada decad. i, lib. de Bello Belgico ad prcccitatum annum, cum, inquam, foedus istud sanxis,

quampost luctuosa illa temporaapud eosdem superstitem memorant Steytius in ejusdem Vita Flandrica et Sanderusjam ssepe citatus
chinienses,
pag.12'6.

Horumuttimi, Trunchinienses reliquias

:

recensentis, verba hic refero

et Gerulphi martyris,

Habuit olim Trunchinium corpora SS. Basini, Aldegundis ejus filise,

quod salva Religione Catholica, debitaque regi obedientia adversus solos Hispanos eisque
sent,

nunc post furores hEereticos superest cranium ejusdem Martyris, pars corporis S. Basini.ac dens S. Joannis Baptistse, quem, Meyero teste, olim prseposito Trunchiniensi donavit Balduinus Calvus ejusdem monasterii instaurator.
dictis tiquet,

adhasrentes ictum ferebatur abbas persuaderi sibipassus est, ut omnem ecciesim suee supeitecii,

Ex

lem
landem in

eorumdem manus devc

niens, timis

et thesaurum conjuratorum fidei crederet, ne Hispanis, ut aiebant, prgeda fierent. 45 De hisce plura habet Regestum, unde ista

Arnoldum Rayssium tempora confudisse, dum in Hierogazophylacio Belgico, quod seculo xvn edidit, corpora SS. Basini, Gerulphi
et

sum

est,

aurea arg-enteaque vasa templi ipsis tradita, sacrre vestes, aliaque omnia templi ornamenta, qus; multa erant et pretiosa,
ig'itur

subjungo. Omnia

Aldegundis Trunchiniensi ecciesim non dubi-

tavit adscribere. Certe, quantum ad S. Gerulphum attinet, hujus sotum cranium etiam hodiedum

Gandavum

asportata, ac in scriniis curite civitatis

ibidem asservari , irrefragibilis testis est frequenter a me laudatus ejusdem monasterii abbas,
cujus

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBRIS,

cujus verbapro coronide huic Commentario subnecto.
el

2?/.)

modo corde

Trunchi

Zscrvatur.

47Respondeo (inquitinhumanissimislitterisad in abbatia seu ecclesia nostra non asseryari, nisi solum caput sive cranium S. Gerulphi,

nosdah s)

humili, cujus mentio in mente habetur, precor misericordiam, ut suo interventu mihi rnisero propitium faciat Spiritum sanctum, cujus ope

A.

**<,

involutum frustulo panni holoferici coloris subflavi, quod frustulum secundum traditionem est pars totius, in quo integrum corpus ejus involutum erat
in ipsa translatione et deinceps. Est

valeam coeptum ag-ere absque noxa opus, et sine gravi sudore penna leviter valeat digna laudeexarare.

ctum caput cum aliorum

itaexponitur in altari

reliquiis

autem prsediclausum in arca,

seu cista lig-nea, caelatura arg-entea adornata; et festis S. Gerulpbi et aliorum

quidem sanctus martyr Gerulfus, quam- ^perm^ nuper inventus d, ostensis I)ei mi- clum Mar" rabilibus, tamen antequam praesenti luce per carnem potiretur, elcctus a Deo creditur, secundum uu. apostoli Pauli dictum < Qui elegit nos d in ipso ante
3 Iste

quam

ferretur

XZ^C

Sanctorum diebus, quorum reliquias continet. Plura hoc de Sancto dicenda non habeo quare Vitam
;

mundi constitutionem, Neque sui homicidae patrini malitia fecit modo eum martyrem, sed

subjungo.

divina procurante clementia, in ipsa suse originis hora martyrii virtus est ei collata. Unde se ita est,

T A

immoquiaest, nitar ad multorum utilitatem de eo aliquid litteris comprehendere ; nec pudebit me, dignum quamvis reprehensione, quantum mihi veracium testium intimatum constat relatione scripta e, Deo auxiliante, referre. Eo itaque orante,
concedat mihi loquendi recta officium, qui linguas infantum facit esse disertas, et qui asinam insipientis prophetae fecit humano fari sermone f, cujusque benignitate hic Sanctus cselesti perfruitur claritate. Rogo autem, in quorum forsan manus

<

Auctore anonymo
B

'

Ex

Ms. Bertiniano,cum Trunchiniensi

aliisqui collatio. te

ha3c oratiuncula venerit, fratres, uti dictantis nomen nemo curiose requirat ; at materiam rei sajpe

sedulus

leg-at,

litaspariat,

et,

ne fastidium persona? rustica g viquod optimi exempli portat, uni-

PROLOGUS.

versalis fraternitas per malivolos perdat.

Auctor jussns ab abba

le
-

suo

scri-

bere,

a b

/^ogitis me a inertem, nobilissime abbatum ac V-vvenerande pater Gerarde b, arduum valde opus aggredi, quod si cuiquam philosophorum supponeretur, foret dirficile. Me etenim, ex asse inscium,
remini, ut video, peritum,

ANNOTATA.
a In nostro apographo Bertiniano, in quo solo ex Mss. nostris editisque hunc Prologum legi in Commentario pr&vio monuimus, sequens titulus

quem

nulla liberalium

artium disciplina reddit politum. Puto namque charitate, qua redoletis, hoc g-ig-anteum onus imperare, cui dig-num duco, licet sermone inculto, obedire. Deus quippe charitas est; et qui charitate caret, Deum profecto non habet ; cum dilectione vero vestrae g^estio,

pr<vfigitur

cti Gerulfi, et

Incipit Praefatiunculade passione sanaliquibus per eum factis medelis.

quamvis intolerabili, obtemperare jussed in rustieo nihil urbanitatis nihilque facetse eloquentke quaeretis. Scitis enim, Salvatorem mundinonprincipes nec oratores quaesisse, quorum
sioni
;

potestate ac prudentia redimeret saeculum

idiotis etpiscatoribus

verum

?'ustici(atis

imperitiie

sux veniam
petit,

cramenta, qui omnem salutem converterent mundum. Itaque hoc in me exigno utimini exemplOj qui omni ing^enio litterali careo; Deo autembenig^nissimoauspice, ordiar orationis, licet scabrosoe, telam; sed continuis precibus licia dictionum ordinatim imponite, quo verborum forma suavius inseri, et pulchrius queat movere. 2 Si quid erg-o sequi sermonis aderit, vestrae adscr ibendum est sanctitati si quidquam pravi, meoe .,.,. mielicitati, qui magTiorum virorum negotium lmpudens assumpsi. De sancto siquidem Gerulfo, ut mandastis, loquelae, haud vitae, barbarae c viro locuturus, cavere ex toto, fateor, barbarismi atque
;
. .

sua dig-natus est credere Sasua instanti prsedicatione ad

b Hunc Gerardum probabiliter fuisse sanctum Broniensem abbatem, qui inter alia monasteria etiam Bertinianum reformavit rexitque, diximus in Commentario 2, ubi etiam de scriptore hujus Vitce conjecturam nostram dedimus. c Cur Sanctum loquelse barbaraa virum diccisse videatur, lege conjecturam nostram in Commentario num. 17. Porro quem hic Virum appellat, infra num. 6 Puerum, et num. 8 Adolescentem et Juvenem nuncupat. Adi Commentarium num. 27
et seq.

d Hinc disce setatem scriptoris; invenio enim, seu translatioS. Gerulphi ex Merendra Trunchinium contigisse debuit inter annum 923 vel 924

annumque 932, uti in Commentario e Adi Commentarium num. 10.

fBalaami
cap.%%.
scilicet

diximus.

asinam

in libro

Numerorum

g Ubique auctor rusticitatem suamsic agnoscit,

ut videatur conditione rusticanatus fuisse.

solcecismi vitia nequibo.

Quia

et in tela saepe sta-

rupta texentis doctse mulieris reformat industria, ac vestem fingit intuentibus gratam; enimvero ita prudentis lectoris oculus leg^et, quod bonum est, respuet aequanimiter, quod pravum minis
fila

0)

perspiciet, sine

semulatione. Vestram quoque ausemulis, qui aliquando,

ctoritatem

murum opponam

quod ignorent, reprehendunt in aliis. Nullam erg-o scientise artificiosse habens fiduciam, illius solum-

CAPUT

2G0
A.IROKYIIQ.

VITA

S.

GEEULPIII MARTYRIS

ct

electo electus eris,

ris

et

cum

perverso perverte-

D
v
idcoquc.

CAPUT
Sancti parentes
tia
ipsi
:

I.

et

patria

pia pueri-

p. Diaboli enim illectus sug-grestione, ac letifero veneno mente q debriatus, ejus non * patrinus jam, homicida, besed nequissimus lanista, pessimusque quia Scito, Eiliole, pro certo,
7

apa.

trino

stto le-

thaliter vul-

neratur.
<1

nigno
nis,

ait

Eiliolo

meo mox
ccedes et sepultura
et

interibis g*ladio.

Vox

ista

non

fuit horai-

* al.

addi(,

Sacramentum Confirmationis
collatum
:

vero diaboli intus loquentis j qui prothoplasto, ille ipse et pente locutus est

verum

m serper

quasi

miraculis clara
cata.

de invidis vindi-

erg-o simistum r locutus probatur Filiolo. Quid Sme, sine, plex humilisque dixit patriuo Eiliolus rem perpeinquit, pater bone, ut ne tam nefariam vales interimere, at me. Me quidem leviter
;

tres in

Patre LeutV)Oldo,matre
Ratffucra

Creator a rerum Deus, omnia

ritate differentibus,

sapienter

concla-

graviter peccabis coram communi Parce autem mihi, et consule tibi;

faris, eg-eris,

nostro Patre.
si

dens, diversis caelum depinxit sideribus, atque terram variis Sanctorum

nasciiur

ab

stellse in decoravit luminaribus b. Et quidem, ut lumine, ita Sancti in terra a Christo, cifilo solis per orvero sole, illustrantur, diffundentes passim bem miraculorum suorum claritatem. Ex quorum Sanctornm martyrem Gerulfum, divino

enim, quod mihi quidem, ut credo, iudigno Chrireddet in stus misericorditer coronam patientise gehenuam supplicii, in a^ternum coelis, tibi vero permanentis. Ha^c prorsus innocentis Pueri mouita
salutis flocci

pendens

ille -crudelis

parricida, qui

numero

lumine fulgidum ac signis coruscura cum aliis numerabilibus Dei Electis gaudens amplectitur littora, Erancia c, juxta maris Oceani quiescentem ostendentem sauitatum miraB perspieua in populis iu pago extibilia, cujusque beata origo noscitur
de

in-

parturierat injustitiam, et conceperat dolorem, et pepererat in corde iniquitatem, ense abstracto percutiens, trucidavit eum ; prociditque in terram de

Gerulfus cata e oriundus, saiculi dignitatera parentibus inclytis nostro usuvixit in sseculo, quam nobilitatem, dura
tisse

Mempisco

d. Euit igitur S.

caballo; non tamen cito mortuus, sed victurus in hoc sebcuIo tempore exiguo, ut auctorem mortis sua? detegeret ; quia divina clementia nolebat aliquem suspectum ejus ca^de falso crimine inculparis. 8 Quo ergo jacente in solo seraivivo, equus ejus
sine

humano

sessore rediit

domum,

in

qua

Moribundns soli- a patre suo

t
poslulat,
t

tus erat stare.

Cumque jam

dicti ssepeque dicendi

piis conservavit

moribus f

non ignotis autem

mater

pia Adolescentis vidisset

equum

cruenta-

parentibus hic editus Infans est; quia ejus genitor Leutgoldus nomine, genitrix vero Ratguera#
dicta est. Eelices utique
est divinitus talcm
lioc
tn

tum sanguine,

intellexit illico divino instinctu, Ei-

ambo, quibus concessum tamtamque generare prolem in

raundo.

Mcmi:

dra

Gan-

5 Habitatio vero illorura in prsefato extitit pago, injuris sui villa, nomine Merendra h, ubi est na-

lium a suo patrino esse interfectum. Continuo autem fit ingens luctus ; patre ac matre Filium lamentantibus, geraens perstrepit omnis familia magnusque dolentium clamor surgit ad a^thera. Tandem aliquando compresso paululum plangeutium tumultu, pater cum familia virili * carpit iter

al. virile

davi nacro

chrmnate
unctun,

tus eorum beatus infans, jam tunc dilectus Deo Gerulfus, ibique sacri baptismatis fonte renatus, ct honorifice alitus est. Tantus ergo eum setate puerili Dei amor accendit, ut domi sedens,
vel foras ambulans, nihil aliud videbatur * meditari, quara id, quomodo placere valeret Creatori.

cumque pra3 noctis obscuritate nequirent pervenire quo corpusculum seminecis

qua;rendi Eilium
;

jacebat Adolescentis, ductu tandem equi, quem isdem equitaverat Juvenis, pervenerunt illo, ubi

vidcrctur

eumpenejam mortuum
diam animadverto.
Sicut

repererunt.

Inhujusergo
et

scelerosihomicidae facto primi fratricidse Cain invi-

Sacerdotcs etiam ac Dei ministros toto cordis

siderio diligens, monasteria et ecclesias

de-

enim Cain
isti

Abel fratres

Sanctorum circuibat, eterga divinum cultuni corpore et animo semper iutentus erat. Qui cum talibus et aliis Deo dignis polleret actibus, atque sacro chrismate ab
episcopo

dicuutur carnaliter, sic ct

ris legitor egisse

fratres spiritualiter.

Sicut etiam justus Abel nihil mali vel verbi vel opeCain fratri ; ita nec hic S. Gerulfus

F
*

nil

lsesit

suo spirituali patri.

est

imo quid-

nondum

csset delibutus,

veuit

quadam

9 Cain itaque invidia peremptus

Abel; et quam
ut Trunchinii sepelia-

die ad monasterium,

quod vocatur Blandinium in

hujus invidiosa malitia occidit Gerulfum innocen-

Gandavo, a sancto, ut fertur, constructum Amando k, ubi Helvscus, Noviomaccnsis l ecclesise episcopus, tunc temporis venerat, acturus ibi, quae Dei erant
obscquia.

tem. Invidia enim diaboli mors introivit in orbem lur, elprxterrarum, quee et prothoplastura de paradisi ejecit dhtm snum
felicitate,

et

Cain

cum

lpso homicida extorris est

istius carnificis ini-

cidetn eccle-

caslesti beatitudine.

Enimvero
;

sixdonctur:

domum
clesia

re-

G Curaquc ibidcm, ut cseteri, ab

eodem episcopo
gau-

quitas pejor fore perspicitur

tia

quia ejus poenitenin

diem, in ec-

sacri chrismatis uuctionera fuisset insignitus,

non auditur, Cain vero poenitudo

;

Geneseos

Tntn-

chinimsi
precadtr,

m
n
o

dens ccepit cum suo patrino regredi ad genitoris domuin. Cum autera appropinquarcnt monasterio, quod dicitur Truncinias mjuxta lirapham Legiam n. isdera boiue indolis Puer o supplici precatu rog'avit patrinum, quo orationis causa declinarent et in sanctse Dei g'cnitricis Mariae oratorium post cibo refocillati ac potu, cceptum carperent iter. Audierat enim Evangclium sic exhortans ' Qiucrite primura rcg'nuiu Dei et justitiara ejus, i et omnia bona ministrabuntur vobis. Quo au, :

legitur libro
lo w.

et ideo creditur requie perfrui in cae-

At istis omissis, prosequar cetera. Narravit siquidem, prout valuit, sanctus martyr Gerulfus
patri suo, se a patrino neci traditura,

stuians, ut

simulque pocorpusculum suum Truncinias monasteferri juberet, ac

rium

humandum

pro suse animae

clericis

redemptione alodium
traderet,

juris sui S. Marise altario

atque caballum
daret.

Deo servientibus
relicta plena

suum Cumque

ibidem

hsec verba

mo-

riens ederet, munitus corpore Christi et sanguine,

dit in 83thera, conjunctus

dito, ejus

patribus non tam charitate,

equis ascensis,

quam

cor-

poris coactus eg'it nccessitate. Surgentes

refectioue,

autem a eoncito gradu pergeiu

lachrimarurn valle y 3 ovans ascensanctorum numerositati

bant, uude venerant. Pergentes igitur pariter duo,

completum

niartyrum, cum quibus fruitur caelestium claritate virtutum, exultans et laudans Regem angeiorum, qui
ei

est,

quod legitur

psalmo

Cum

dignatus est concedere eorum gloriosam

DIE VIGESIMA PBIMA SBPTEMBEIS,

riosam societatera. [Dipessit autem g-loriosus Domini Testis undecimo Kalendas Octobris z.~]
srd in Me-

201
A.

exigua litteris, at magna meritis, Passio. b Jn aliis, pr&terquam in codice noslro Valcellensi et

rcndru Mjmltus, "iiracutis clurct.

10 Genitor denique beati

rulfi

jam fati martyris Geob cupiditatem sseculi retinuit prsedium, quod

venerandum
,

luminaribus.

jusserat sanctre tradere Mariaa; et Pilii

aa

bb

corpusculum ad suum fecit devehi domicilium ibique in S. Radegundis basilica sepelivit aa, ubi etiam Dei oranipotentis operante clementia, multi diversa recipiunt sanitatum remedia, qui cum fide integra ejus expetunt beneficia bb. Cceci, surdi, muti, claudi, dsemoniaci, et quicumque gravantur variis infirmitatum incommodis , ibi ora-

apographo Suessionensi legitur, claris Verum hujusmodi minutias in posterum inobservatas preeteribo, ne nvmiis annotar tionibus sine opereepretio lectori tsedium pariam. c Solum Consendoncanum habet, Flandria; quod amanuensi dicta biographi interpretanti adscribendum est reipsa enim designat Flandriam, qum antiquc-e Franeise regni, qua Septemtrionem ver:

sus

Germanicum mare

respicit,pars erat.

tum
*

(U.

illumi-

convenientes, recedunt ablatis doloribus incocc. Candelae namque persaepe sine materiali igne ibidem sunt luminatae * , ostendens vera

d Trunchiyiiensis codex habet, Mempisco; Sanderusinpriori editione Hagiologii Ftandrue;Men-

lumes
natai

dd
* al.

lux Christus dd, quod eum in lucidis mansionibus retineat repostum, et venerari oporteat palara pou po-

pulum

*,

quem

illuminatione cereorum clarificat

pulo
Cor/tus ejus

soljustitiae Christus.

ab invidis sub terra de-

primitur
ee (f

11 Ante igitur, quam a praesule Eangario ee t qui septimus ab Heliseo episcopo extitit, htec mirabilia fuissent audita, invidia csecati diabolica tres
clerici

ex

sancti

confessoris

Bavonis monasteeuntes
illo,

rio

ff,

et furore debriati nimio,

mausoet inef-

Mempisco. Porro ex est, veteri hoc nomine Flandriam designari, aut certe ejusdem partem, in qua Gandavum ejusque circumjectus ager sita sunt, quamque pagum Mempiscwm, et Menapiscum olim appellatum fuisse, etiamaliunde novimus. e Gr&ca vox est v.y-% Latine secundum unde Sanderuspro ea substituit juxta. f In Trunchiniensi est Piis castis conservavit et decoravit moribus. Consonat Sanderus, omissa
dictis ac dicendis

xisco, in posteriori rectius;

manifestum

leum

corporis sanctissimi,

quod divina,
,

fabilis pietas ex defossa

multo profundius
runt reponere.

humo in sublime levaverat, quam fuerat terrae studue,

nefanda

quid agis

invidia?

Omne, quod diligit Creator, prsecipitare niteris ad ima. In motu tu ipsa laberis, ac numquam ascendes, quEe cunctis suades cadere. Tu enim nostris
in paradiso parentibus perditionis
sti
,

foveam parathe-

tu et istis clericis suasisti

abscondere

tamenvoce piis. g De exigua utriusque nominis discrepantia, quse in Mss. editisque occurrit, lectorem monuimus in Commentario prsevio num. 23. h Adi Commentarium num. 22 et 29. Vox cordis, quse inreliquis omnibus legitur,in Bertiniano apographo nostro desideratur. k S. Amandi episcopi Trajectensis gesta illustrata habes tom. i Februarii ad diem C, ubi etiam
i

saurum, quem patefacere volebat providentia Creatoris. Paruerunt quidem tunc nequam suggestioni, paraverunt autem sibi confusionem perpetui opprobrii. Talis est ergo tua maligna proraissio, quse homines tibi parentes in lacum pertrahit infernalem, et in praeseuti tribuit dolorem et verecundiam; sicut his infelicibus, quorum nunc mentio-

pag. 822 de celeberrimo

illo S. Petri Blandiniensi monasterio,quQd}iodiequeinsigniler floret,actum

jam
1

est.

est, Noviomensis, uti in ceteris Mss. legitur. Est autem Noviomagum, quod nunc Novionum et Noviodunum, Gallice Noyon, episcopatis civitas in

Id

nem
nonsinepr.rscnti ultionc

habeo.

divina.

misit

Hoc vero tam immane flagitium non perKex supernus manere inultum. Nam unus eorum oculum dextrum amisit, quia noluit Justum
12

videre g'loriosum. Alius de equo ruens, coxa fracta , ad domum cum magno dolore relatus est
* al.

cum

nliis

suam; quoniam invidebat re locum. Tertius eorum,

nentibus,

aliis
aliia

* sanctum inviseastantibus ac cer-

Picardia, cujus episcopi Tomacensem in Belgio episcopatum, in quo Gandavum censebatur, aliquot secutis simxd rexerunt, unde et Noviomenses et Tornacenses episcopi promiscue vocitati fuere usque ad annum 1146, quo cuique sedi suus datus estepiscopus. Secuto denique decimo sexto Gandavum, Tornacensi dicvcesi sicbtractum, proprio episcopatu illustratum est. De tempore, quo Eliseus Noviomensem ac Tornacensem ecctesiam administravit, consicle

99

nimium multumque stercoris gg in opprobium suum emittens verecundus abscessit;

,

Commentarium num 23 et se-

cunctis aromatibus requia sancti Viri corpus velut caeterorum infelicium hodolens suavius minum sestimavit corpora putentia. Hoc omni, ,

quentibus. TVwttcTrunehinium, Flandrice Drongen voca-

tur dequovide Commentarium. mcm.

i.

no intuitu impudentes,
hh

uti reor, eg'erunt,

ne sui

seuioris hh, sancti videlicet Bavonis,

locns et ho-

nor decresceret
Stulti

ac sancti Gerulfi, cui et amen-

Flandris de Leye, fluvius est in Artesia ortus, qui deindeper Flandriam labens, ac tandem nonproctcl a Twnchinio Gandavum ingressus, Scaldi se miscet et

n Legia

alias Lisa, Gallis

le Lis,

tes invidebant, gloria crescendo in dies augeretur.

etenim
,

et tardi

corde ad credendum, non

nomen amittit. o Supra in Annotatis ad Prologicm

vavimus,
S.

lit.

c obser-

intelligebant quod ipsi duo , ut omnes Sancti , nec invidi, nec discordes sint, cum Deo sint pro meritis justis, qui est vera pax, et fecit utraque unum, copulati in charitate, qui vivunt cum eo
in uuitate dilectionis sua3, siue fine potientes inae-

Gerulphum ab eodem biographo ali&z'Virum, alibi Adolescentem, atibi Juvenem appellari. Vide locum Commentarii ibidem assigatum.
p

De hoc vcrsu psalmi

17 conside interpretes.
.-

stimabili claritate in ceelis.

ANNOTATA.
a

Ab eodem hoc exordio

ineipit Vita etiam in

codice Trunchiniensi, Valceltensi, et apographis Sicessionensi et Corsendoncano , atque editione Sandein. Sed in apographo nostro Bertiniano

Corsendoncano legitur q In Trunchiniensi et debriatus. Letifero veneno invidiaunentem vlbidem additur Miserum et mi.serabilem. Bertiniano ista sic tans In apographo nostro terram de caballo, : Prociditque in tum teguntur victurus in hoc soeculo tempore exiguo. Verum cum ceteras voces cum aliis Mss. etiam Valcetlensis
:

codexet Suessionense apographum haberent, suspicatus amanuensis incuriam,

prmmittitur

Incipit sancti

Gerulphi martyris,

casdem supplendas

2ttt
a. tNoimo.

VITA

S.

GERULPIII MABTYBIS
nique agendum erit die iJJctobris, quo coiitur. D Orania interiora sui g-g- In aliis omnibus tegitur corporis, quibus verbis idem significatur, atioquin enim impius non 2>otuisset inde, ut sequitur, abscedere. Verum cum biographus integro secuto,
:

ciedem Sancto das censui- Ex hisceporro observa, moram ab impio et impotentis ob suam in orando irm patrino illatam fuisse. tanlum legitur Cumque t In ccteris omnibus
jamsupradicti. u Nescio, ubi
4, }
tis.

eam Caini poenitentiam

legerit

aut forte etiam multo amplius hisce junior

sit,

biographus inlibro Geneseos; namquse ibidem cap. 13 habentur, desperantis sunt, non pceniten-

haud scio, quantum

\i\ildest,

fidei hic

mereatur.
sui.

Domini seupatroni

In ceteris omnibus Mss. nostris, utietinedia Sandero, eadem Cdini pcenitentia memoratur; sed quod de ejusdem salute hic subditur, ubique desideratur. Credo equidem a transcribentibus studiose omissum fuisse, quod nimium paratis

CAPUT

II.

nec ipsius biographi dictis quisupra dixerat Cain cum isto consonum; quippe homicida extorris est caslesti beatitudine. Lege ta~

doxum

videretur

Sancti corpus post varias ipsius apparitiones

Trunchinium
:

translaepilo-

men,
tione

si lubet, S.

Hieronymum

in Epistolaad

Da-

tum
gus.

miracula

auctoris

masum,

qute inter Criticas illiusprima est in edi-

ejusdem Operum Parisiensi anni 1699, tom. 2 col. 563, ubi sanctus Doctor saluti Cdini favet. x Alodium, alodus, alodis, alaudum unius ejusdemgue notionis vox est, inquit Cangius in Glossaubi de eadem vocepluribus agit. Hicpro preedio accipitur, quod Merendram passim interprerio,

tantur.

hoc itaque tempus a, cum Domiuus omni- LambcriM prcsbyler potens, qui de caslo respicit super filios horai- Sancto sxpe num, vidit etiam benigno intuitu charissimura sibi monituSf a martyrem B. Gerulphum latenter in sepulchro jacere, et misericorditer volens tandem aliquando E

Post

Mss..prseterquamin Valcellensi nostro et Suessionensi, additur Aniraam sanctam in manibus angelorum afflavit, ovausque etc.

y In

aliis

7.

Uncis inclusa desiderantur in nostro Berti-

niano, sed in ceteris omnibus habentur. aa De tumba, quse S. Gerulpbi fuisse creditur,
inecclesia parochiaii Merendrensi, S. Radegundi hodieque dicata , lege dicta in Commentario

mortalibus pandere, quanti apud se foret meriti, hujusmodi indiciis patefecit. Divina equidem promulgante clementia, prsefatus Christi raartyr Gerulphus ejusdemlociinvisunoctispresbytero Lambertoapparuit, multis vicibus admonens, ut eum ab
levaret loco, in quo corpus ejus humatum inhoneste fuerata pravis hominibus, suadente humani generis iniraico, ac deferret ad jam dictum Trunillo

num. 29. bb Trunchiniense

editio

et
;

Corsendoncanum Mss.

et

Sanderi habent Multi diversa receperunt sanitatum reniedia, qui cum fide integra et mente sincera ejus expetierunt beneficia.
stat

quoque tota periodus in iisdem sic exlumen receperunt, surdi auditum, et muti loquelae officium, claudi, daemoniaci quoque optatara receperunt liberationem et quicumque gravati variis infirmitatum incommodis ibi oratum
cc Iliec
:

Cffici

* se rogavit deferri atque sepeliri. Qui jussa vilipendens, diu multumque obedire distulit. Iterum autem iterumque admonitus a Sancto, jamque non audens differre, quin nuutiaret, suggessit humiliter didasculo suo, nomine Gontero b, sacerdoti, qualiter ei Sanctus dignatus sit apparere, quidve prseceperit ageet quod non sere de suo dignissimo corpore
cinias monasteriura, quo,
,

dum viveret

al.

vivus

mel aut
suae.

bis,

verum multoties apparuerit

parvitati

convenientes, recesserunt, ablatis doloribus, incolumes,

Ostendente vera luce Christo. Trunchiniensis codex, Corsendoncanum apographum et Sanderus, ejus ioeo habent Per quam causara vera dd
: :

Imo

lux Christus ostendebat; sed Valcellensis codex et Suessionense apographum nostro Bertiniano consentiunt.
ee Kangarius, Rantgarius, vet Ragenarius

Gonterus vero Dei sacerdos, gavisus oppido super tali mirabili narratione gratiarum actiones ex animo retulit omnipotenti Domino et indicto suis parochianis jejunio triduano, monuit omnes, uti misericordiam precarentur Creatoris, quo pra^cepta sui Martyris valeret digne ac
14
,

cu?'at corpus

cjus

Trun-

cliinium
transftTri,

recte peragere.

Cum

concilio igitur et benedictio-

ne

sui

episcopi venerabilis Eirardi cvenit, assumet clericis,

etiam

ptis

secum quam plurimis sacerdotibus

tom.

ii

Gallise Christianie, coi. 907 recensetur se-

ptimus ab

Eiisieo, sive sextus ejusdem successor in episcopatu Noviomensi et Tornacensi, de eoque mentionem fieri aiuni ad annum 825 et 829. Quid

autem

fierive curaverit,

hic pro S. Gerulphi sacro corpore fecerit, nusquam reperi.

}

SFuithoc alterum monaslerium Gandavi a S.Amando sub invocatione*S.Petriomniumque

Bavone postea appetiatum /'nd, uti pluribus videri potest in gestis ejusdem S. Amandi Trajectensis episcopi ad diem 6 Februarii Verum secuto decimo sexto, petente Caroto V imperatore, per Bultam Paidi III Papie monasteriumhoc in coitegium canonicorum commuiatuui est, quibus deinde in ecclesiamparochialem S. Joannistranslatis, haec quoque S. Bavonis appellariccvpta est, et eodemseculofacta cathe-

turbaque promiscui sexus haud modica, ad basilicara S. Radeguudis, quo, ut dixi, humatum fuerat sanctum corpus contra suam pro certo voluntatem; et inde pretiosum levantes thesaurum, cum magna, ceu dignum erat, reverentia psallentes, Deuraque laudantes, ad monasterium detulerunt Truncinias, et in sanctae Dei Genitricis Marise basilica venerabiliter condidierunt, cum ingenti triurapho gratias agentes et benedicentes Domino, qui ei * dignatus est largiri talem tantum-

Apostoloi-nnt erectum, quid a S.

ul. eis

que Patronum. 15 Sanctus etenim Martyr * hunc vivens diiexit locum, ideoque patrem moriens flagitarat, illo
se deferri
ret
,

ut ip&e

mo-

rii-ns petic-

cui

sua cupiditas nocuit

:

ne imple-

ral. Contra-

votum rogantis benigni Filii ut reor autem, nequaquam extitit dignus istud sanctum agere
opus, quod alio * dig*niori agendum servabatur. Pater ergo nimia cupiditate retinendi prtedii distulit opere implere, quod rog-atus est a pia Prole, presbyter vero gratanter perfecit,

ctus
at.

addit.

Gcruljihui
* alii

eodem nomine hodieque nuncupatur. Ceterum tnvnasfcrii loco idem Carolus imperator ad tutetam urbis arcem erexit. De S. Bavone dedi*aiis,

quod hortatus

DIE VIGESIMA PIUMA SEFTEMBRIS

tatus esta confratre. Paterutique uterque nequam, carnalis scilicet et spiritalis; quia unus

263
a.

eorum

in-

teremit,
te

alter

sepulturam
concupivit.

ut de Sancti sepulchri pulvere potionem factam haurirct, credens, sibi profuturum; pulverem ve-

>mi

tulit,

quam,

inspiran-

Salvatore,

In

eumdem

itaque lo-

cum, ubi primum beatum quieverat corpus, veniens quidam contractus membris omnibus, praecipueque pedibus, cum pro sanitate diu oraret
Omnipotentis misericordiam et sancti ejus Gerulfi omni cordis iustautia precaretur antidotum, divina ei subvenit pietas, et reddita est, quam quaesivit, sospitas, orante sancto Martyre. o(/ rjusdem 16 Sanctorum d nempe Petri et Joannis apostumulumsatolorum mirabile opus intueor in hujus claudi renalur, cuperatione, qui ad Iherosolymitani januam temd pli multis dlebus jacentem curavemnt et erexerunt claudum, nonnullis intuentibus e. Distantiam
,

cum aqua miscens et haariens, febri ex integro amota, sospes laetusque rediit domum. iiulro

ta

quidem

et alia

signa quotidie fiunt ad Beati

,

hujus

tumbam

latenter

quae

humanae

rusticitati

displicent; quia sunt homines velut irrationabilia

animalia bruta
viri

carent enim intelk.ctu, quem sub nomine quaerebat Salvator a muliere Samaritana , dicens Voca virum tuum, et veni ; hoc est, Adhibe intellectum, per quem intelligere
:

valeas,

quae tibi dico m. Solo namque intellectu discernimur a brutis pecoribus, qute minime queunt discerni *, quid sit bonum malumve.
,

disoenen

Sancti etenim, ut eflicacius credantur, mira foris operantur.

19. Stulti plane et fatui, quidquid boni agere Au*torUobcernunt justos, malunt nequiter irridere, quam ^* '

duobus animadverto conut Judaeus, corporalem victus quserebat substantiam iste, ceu Christianus, aeque non corporalem f, sed membrorum rogabat restiin his
tractis
:

autem quamdam
quia

ille,

humiliter laudare
tes

Pharisa-orum utique imitanSalvatoris justissi-

malesanam doctrinam, qui

tutionem.

quippe pro ventris gulositate advenientesinquietabat; iste non in sepulchro jacentem, sed cum Christo regnanteni cum lachrimis exorabat. Adhuc etiam in his duobus aliquid alIlle

renuentes prudentiam, garrulis reprehendebant interpretationibus, suorum praeceptorum decepti erroribus n. Sancti vero et justi nihil absque Dei ope faciunt, quia sio Christus suis ait
discipulis
si
:

mam

tis

tiusintueri libet. Judaei enim elaudicatio suae genpopulum praedicabat in Domini lege non

Sine
nil

me

nihil potestis facere.

electi,

sine

Deo

agunt

qui

Ergo E eorum mirabi-

recte

qui
n
ii

gradientem, neque firmo gressu cupientem, qui dixit: Eg*o sum

eum
via,

se-

les

actus

sub.sannant,

Deum

profecto impuden-

qui

sequitur

me non ambulat
vitae.

ter nimis inhonorant. Honoris itaque onicia omni-

in tenebris, sed ha-

bus juxta nostram possibilitatem Sanctis impen-

bebit

lumen

Christiani vero contractio

Christi

damus

ut

eorum

assiduis

interveutibus aeter-

et claudicatio
* i. e.

populum baptismate
,

renaet

adlnc-

tum

sig*nificat, qui adhaesis

* sensibus corporis

rcntibus

animae saeculi hujus cupiditatibus nolunt men Beati immaculati in via, tis auditu percipere qui ambulant in lege Domini. Claudi quoque
:

propitium habere valeamus. Ecce patrouum habentes venerabilem, fratres charissimi, Dominum et sanctum martyrem Gerulfum*
dig-nis obsequiis et laudibus

num Regem

ii

bigamus de

ejus

sanctitate,

prosequamur. Ne amnon claudicemus in

#

sunt,

qui ecclesias Dei

et in

mos

carcere

positos

non frequentant, infirnon visitant, aliaque

fictis

quoniam experti sunt plurimi ab eo sanitatem o Martyr est inclytus, et cum anejus servitute,
gelis triumphat in caelestibus.

digna opera, non

segniter videntur.
qui opus.
energumenus
liberatur,

rectis,

sed

gressibus agere
prose-

Cum

psalmista quo-

Jamque redeam coeptum

tempore

que

fari

ex

isto

valemus

Nimis honorati sunt

amici tui Deus, nimis confortatus est principatus

quidam dsemoniacus ad prsefati S. Gerulfi martyris memoriam, nomine Otfridus, adveniens, Deo opitulante, ac sancto Martyre interveniente, maligno ejecto da> mone, reversus est domum, de sua gaudens integra sanitate. Ne g ergo nobis domiuetur daemonum princeps, de quo ait Dominus, Venit prin ceps hujus mundi, et iu me nihil suum invec nit, toto corde quaeramus Sauctorum auxilia, imitemur patientiae eorum exempla, humilitatis charitatisque documenta; et sic cum Dei ope valeamus h ad eorum pervenire consortium. Hostis namque humani generis assidua rebellione contra filios Adae pugnat, maximeque in eos saevit, quos
17

Alio

siquidem

eorum.

etiam est , quod hic beatus <*< transiaMartyr, sicut voluit et jussit, translatus est ad ^ 01"*monasterium Truncinias octavo lduum Octobrium a multitudine honorabilium hominura , laudan-

20 Contuendum

tium ac benedicentium in excelsis Deum omnipotentem, cujus iueffabilis clementia concedere dignata est eis occultum et desiderabilem thesaurum, sanctissimum Gerulphum; martyrem insi- p g-nem, quem in cselesti regno coraplectitur et glorificat

Christus cura Patre Spirituque^ancto, sancta

Trinitas Deus, cui est honor et potestas

talia saecula soeculorum

perimmorp

amen p.

aliquid boni
titur

agere

cernit.

Revocare etenim
patria
ir

ni-

ANNOTATA.
a.

omnes Christianos a Sanctorum

ex

at inten-

tione

suggcstio-

qua nostros expulit parentes invidiae causa. Viriliter ergo agouiscmus in hujusvitae stadio, utcoronam incorruptam mereamur recipere a Domino. Quaeramus tota mentis devotione *sancti martyris Gerulfi auxilium; et ipse nobis sme concedet pietatis solamen quo resistere poterimus adversarii suggestionem *. His ita se habentibus,
F

In ceteris omnibus legitur

.-

Post

multum

ita-

ni
febris

quae supersunt,
per
se-

cum

Dei ope prosequar.

pu/crf pu/-

verem pelU-

tw.
k

itidem tempestate presbyter quidam nomine Teutfridus h magna vi febrium aestuans, iu jam fati martyrisS. Gerulficonfisussanctitate, venit
18

Alia

que tempus. b Scriptor Adventus infra num. -t ait Gonterumiiunc MerendrensisecclesiiV parochum fuisse, qui senio pene fractus Lambertum presbt/temm sibi socium adlegerat; ac proptereahic hauddubie iste hujus didasculus appellatur. c De Eirardo, vel Airardo, Noviomensi ac Tornacensi episcopo, et detempore, quo hwc translamultis egimus in Commentario ubicam intcranprsevio num 923 vet 921. annumque 932 probabilius collocavimus. In Ilistoria Adventus seu Translationis inferius danda, non Gonterus, sed ipse Aitio contigit, sat

num.

31 et sequentibus,

ad ejus memoriam cum

orans
lachrimosis

magna

cordis humilitate

quo subveniret sua misericordia infirmitati suae, tribueret raedelam sanitatis qu33sita3, quique aliis succurrebat, se miserum dignaretur curare. Orauti autem visum est,
precibus,

rardus episcopus sacrum corpus narratur.

transtidisse

Septembris Tomus VI.

38

d Qiuv

264
A.amokim(v.

VITA

S.

GERULPHI MARTYRIS
tia,

d Qu<v toto hoc niwieroleguntur, prcvtermissa suntinMs. Corsendoncano, verisimiliter, quiaad historiam non pertinent. eLegesis Actus Apostohruni cap. 3. f Subintellige substantiam. In aliis Mss. nostris
JDquc corporalem, sed et membrorum rogabat rcstitutionem. Omissa voce et sensus erit
legitur
:

nec Virginis

lilio

disconvenit

martyris rosa

IpsasaueDei Genitrix, ipsa etiam perpetua Virgo, lmnc pretiosum sui i^ilii Militem g-audet componi in ornaraentum suse ecclesire, qui ct ipsam
semulatus est virginitate, et Dominum Jesum pasT sione. Ts am quod sane credendum est, in epita-

integer.

g HcVc rursus usque ad numerum sequenlem desunt in Ms. Corsendoncano. h In Valceltensi et Suessionensi melius est, valebimus. Trunchinicnsis codex periodum hanc sic

lamio virginum exultat cum virginibus, et in calatho rnartyrum tripudiat cum martyribus. De habitantibus Cedar et de luto hujus miserise translatus est ad gloriam angelorum, factus est ibi Eilio hominis dulce reclinatorium, nobisque ejus memoriam continuantibus fiduciale propitiatorium. Hic in

habet

Ne ergo

ceps,...

nobis dominetur dmmonum printotisque nisibus animae et corporis quse-

Christi, et tunc sanctorum propicia amminiceterorum omnium cula, imitemur pacientiae eorum exempla, humilitatis caritatisque documeuta; et sic cum Domi-

ramus prius sanctissimi Martyris

laudem et gloriam ipsius omnes pectoris nostri cordas extendimus, ibi post incerta hujus vitse stadia ex suffragio hujus Martyris gaudium et lsetitiam exerit apud summum Judicem intercessio et fiducia; et quod minus nobis suppetit ad excusationem commissi nostri, ex

pectamus. Tunc ipse nobis

ni

nostri Jesu Christi

etc.

et S. Marias auxilio vale-

ejus nobis redundabit virtute et gloria.

,

Nunc

au-

bimus
i

In Trunchiniensi additur ex qua etc.

Et

vitse

paradyso,

k Omnia alia Mss. nostra

et

Sanderus habent

tem superest illud evolvere quomodo sit in ea qua sepultus erat, ecclesia extumulatus, quomodo Truncinium translatus, quomodo, inquam, in basilica S. MariaB Virginis dignacum reverentia exaltatus. Itaque rei

Dietfridus.
1 Htec usque ad Ecce patronum habemus, denuo desiderantur in Corsendoncano. m Sensus hic accommodatitius est et moralis, a biographo pro suo genio adhibitus. n Videtur itaque biographus hic indicare votuisse, multos accepta a Deo per S. Gerulphum bencficia celare, ne a discolis rideantur. o In omnibus aliis legitur Quoniam, ut experti sumus, piurimi ab eo sanati sunt. p In calce Ms. nosiri Bertiniani, quod eoccudimus subditur hsec ctausula Explicit sancti Ge: f :

ordinem evolvemus.

Ea

igitur tempestate,

qua brevi sub tumulo

Sancti sepui-

latebat iste gloriosus Athleta Dei, necesse erat ad

wwnMerm
drx
lis

salutem multorum, hunc extumulari, quatinus in domo Dei suarura virtutum odoramenta latius spargeret, et
ret.

nt/'acu-

clarum,

lumen

Christianre fidei copiosius accende-

Nam

rationum

de sepulchro eju$ plurimi fluxerunt curivi, et quantse fuerit sanctitatis, ex mi-

raculis erat facillimum videri. Surdi et cseci, claudi

dem meruerunt
dignum
fecit

quoque, et id genus maje habentium, certa ibiantidota, nec quisquam voti sui
tanti

rulfiPassio, brevi stylo etrustico exposita.

quem imbecilla fides inMartyris gratia. Ipsa etiam evidens curatio corporum spem plurimis adauxit de salute animarum ; quia sane credendum est,
frustrabatur effectu, nisi

ADVENTUS RELIQUIARUM
Auctore anonymo.

eum potuisse veniam impetrare salvandis animabus, cujus virtus ubique clarebat in curandis corporibus. Unde usque in hodiernum diem in villa,
b nuncupant, turaulus ejusdem Martyris non auro, non argento, non, inquam, pretiosis gemmis insignitur aut lapidibus expolitis; sed infirmorum baculis atque repentium scabellis. Haec sunt pretiosa MilitisChristi insignia, hfec ejus sunt plena virtutibus aeraria, quae neque fur effodere, nec corrumpere poterit tinea.

quam Merendram

Ex

codice Trunchiniensi,
aliis collato.

cum

E
Gonterus
f,

Auctor
tramfatio-

nem

toriptU'

mptur, S,.;^+.' Gerulpb

perta, sed

n Adventum
*

beat, et rlonosi martyris

j..

ea,

qu de
,

pass.one ejus

egregie

digesta sunt,

pnetenmus rel.qua vero partim e necdum publicata, subteximus atque

,

in audientiam fidelium sana relatione conferimus. In illo Passionis suse libello, qua; illius erant temporis,

eloquitur Passio

hic Adventus ejus feque

festo. Ibi

volvet, quffl huic

congruunt

miraculorum

seriesetluctus etexitus exequiarum; hicresonat in laudem Dei vox exultationis et salutis in taberna-

oppoSed cum jam in area Domini fatigaretur, et sub pondere diei et agstus manus ejus gravarentur incidit ei cogitatio a labore
,

tempore cn versationis, et in vinea Domini Sabaoth asslduus, eamdem ecelesiara exemplo boni pastoris informabat et studio, et ne in fugam, ut mercenarius, ahquando laberetur obfirmato pectore se

nom ine

4 Itaque apud prsedictam villam in ecclesia B. Radegundis virginis, cum aliquandiu pausarent in christo ossa ejusdem Martyris, quidam preZter

Gonterus,

vir suo

**

J llsdcm ec

p "

suit insidiauti lupo.

quem

palmes Dominicas putationis, victurus in gloria, succiditur; hic cedrus Lybani]

flore

culis justorum. Ibi

ferre ipse

non

poterat,

velle

respirare

alium, qui uberius

et

in populo Dei

fructificaret

eadem

perenni rutilans, in

domo Dei

ecclesia substituere.

plantatur. Ibi

Durum

erat

Martyr noster
conscientiie,

et dulcis Dei

amicus thesaurum bonje

pondere laboris, quo cotidie incurvabatur

stere;
ovile

sub

persi-

gestabat in vase fictili, iu ammirabili martyrum calatho collocat; hic ossa vivifica, doneccorruptivumhocvestietur incorruptione, et mortale hoc induet immortalitatem, Virgini virginum
Sanctipatro.

quem

commendat

a.

2 Sane quidem in cinium comVirginis aptantur suo mendat.

tyris; quia virginitati

perpetuEe Maria? loco reliquite pudici Mar-

oratorio

soyterum, nomine Landbertum

ecclesue satis ydoneum in esse vicarium.

sed ranlto durius, deposito ecclesia/officio, negligere. Unum suasit necessitas, alterumvetuitcaritas. Cumqueinuno eodemque pectore hinc necessitas, illinc charitas confliotum moveret, ipseque Gonterus incertus esset, qmd potissimum ageret, tandem quemdam pre-

Dominicum

tam

sibi

quam

semper proxima

eadem

est pudici-

ecclesia fecit sibi

5Tum

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBRIS

tnlT
tum,cui
Sanctus apparens,

5 Tura solUcitus
CCB

idem Landberttre,

m
poterunt
ille,
filii

ecclesiaa

populique

sei P sum Primitus, quasi > in speculo, cireumspicere, suorum actuum deformitatem pura conscientia reprehendere, nichil in hiis

^X

fraterLandberte; sedjam coeptura de mea eleva- A.>. tione negotium ad usque finem honestum prose-

quod non corrigeret

psura in exemplar
nere. Deinde

negligere

postremo

sei-

sancta;

De suffragio Dei noli hsesitare, neque superstitiosam vulgi loquacitatem necesseestmetuere; quia consilium Dei praepcdire non
quere.

conversationis

propo-

gregem sibi commissura pia sollicitudine circuire , singulorum opera explorare bonos ad meliora incitare, malos ad veniam atque
,

correctionem sancta ammonitione inflammare

c.

studio cotidie floreret, nec vel puncto temporis sibi ipsi parceret, tandem eo in soporem soluto, astitit quiescenti ei beatus
raartyr Gerulphus , totus conspicuus , et qui horao putari non posset, sed angelus. Quem ille amica visione diu intuitus et nescio quid extra humanam habitudinem ra eo ammiratus , in
extasi totus
tus.
jubel corpus

Cumque hujusmodi

Dei

plenamque adhibebit operam, ut de sub luto egeratur corpus sui Martyris. Sunt etiara super hac re eorum jocunda consilia, quorum pura devotione Deum sua de me exsequetur operae. Tali demura ammonitione Landbertus ammatus, cum recessisset visio, omni proturbato timore, Gonterum suum, cujus vicem agebat,
nichil cuntatus aggreditur, trahit seorsum, ducit in secretorinm, eique visionem de hoc Christi

d.ffidenti*. Adorit tibi, et vere aderit falhtur, JMiusVirginis,

qui non

Martyre, prout quater acta est, Deo teste, eloquitur.

rapitur, et vix in eo remanet spiri-

suum
fcrri

6 acie

Intuetur

taraen

truus-

in

reverberata

oculorum

Trun-

hominem angelicum,
,

chinium;

tudine suique oblitus

ter

ejusque captus pulchrinichil cogitare poterat prse-

OGonterushac novitate attonitus, intrat secretum mentis sure cubiculum oratque super hsec Dei magnalia Patrem suum coslestem fusisque in laudem Dei precum singultibus, postquam ora,

eiuw<t ue
pp u/o > quem **

ipsum. Cumque ejus claritate exsaturari non posset, et inperfectum suum defleret in hoc perfecto

tionera terminat, disponit circumfluam cleri ple- nuendam

J^T
E

Milite Christi,

dulciaque
pit
:

cum

tandem spiritum recollegit, eo miscens colloquia, sic effari cce-

Tu quis es, mi Domine ? Quid tu tantus ad tamhumilem venisti, sanctus ad peccatorem, angelus ad hominem? Tu jam in angelicam translatus
naturam, nichil habes ^ominis; ego
quid differo a
tui
bestiis.

consulere multitudinem, quorum prudenti ediscatconsilio, quid potissimum sit agendum de hoc abscondito Dei thesauro. Bapta deinde temporis opportunitate et collecta quasi
,

bisque

ad

circi

in

hac valle

la-

chrimarum sarcinacorporisprEegravatus, modicum

Quis tamen, aut unde vel cur
;

veneris, tuura est mihi subintimare

meum

vero erit

memoriam

in

omni

spectaculum tota penitus regionc ipse Gonteraedium itemque altiorem locum occupat; cunctis stupentibus primo indicit silentium, deinde de Martyre suo abunde disputat. Inducit sane Martyris passionem , enodat diversa curationum genera, et quie ab introeunte asvo usque ad capitis truncationem /"Sanctus Dei egerat, ea orania
,

rus

circa regione facuudo ore

magnificare d. Tum beatus ille Dei Martyr, ut erat mitissimi pectoris, blandum prsetendens sui vultus habitum, Landberto dulciter arridet; deinde ne concepto timore turbetur, ipsura intrepidum esse
jubet

multitudini collectae recitat. Deinde processurus ad certissimas de Martyre Dei visiones prjedi,

ctum Landbertum sani testimonii virum, et qui omnibus rei ordinem, visu teste, cognoverat, in publico ad testimonium suee narrationis collocat. Et quia in ore duorum vel trium omne stabit verbum Gonterus beati Martyris visionem quater
,

causam postmodum suse prtesentife, nomenque suum indicat, ipsumque ad transferendas sui
;

Imperat, se Truncinium efferri ad basilicam B. Mariae Virginis utpote ad oratorium quod Dominus Jesus
, ,

corporis reliquias hortatur et obsecrat.

actam enarrat sub testimonio Landberti, ipseque Laudbertus eam corroborat certa auctoritate fidei
suae.

honorem et gloriam suse piissimse Matris, etrequiem et laudem sui dulcissimi Martypraeordinavit in
ris.

10 Protinus,

ut id raoris est

soluto silentio, etadiridaamjv/nnin

/l0ftatur -

non parenti
secundo ac
tertio ideni

Recedente visione

Landbertus

lecto

excu-

titur,

secum visa

recolligit, stupet in singulis, mi-

mandat.

ratur ad omnia, certa? rei fidem adhibet, occultare tamen haec omnia disponit. Postera iterum nocte B. Gerulphus in ea, qua prius, forma dor-

omnis illa multitudo in voces tumultuat, sonituque plebeio in laudem Dei sether couerepat. Videres quosdam altius gemere alios in jubilum sanctae exultationis se attollere, plures autem contuso pugnis pectore, et poplite in terram flexo, nescio quas Deo dulces odas pulveri immurmu, ,

eumque de priori negotio, ut ancommonuit. At ille humana forraidans judite cia, infirmEeque hominum credulitati confidens, coepit visionem teg*ere, quam publicare debuerat, atque inter spem et metum, quid ageret, dubius secum mente pugnabat, cum interim tertia itidem nocte B. Gerulphus solito severior, et qnasdam vulmienti affuit,
,

modicnm spatio, Gonterus narrandi ordinem reiterat, et velut camino oleum

rarc.

Ita prtetermisso

adjicias,

anhelantem ad

Deum populum

exhorta-

Monetonincs ad elevationem Martyris unanimes fore, seque ipsumnondcfuturum, nec pigrum spondet pura montis devotione. Testatur praeter assensum omnium se nil velle pra-sumere sibique utillimum videri omues in
tione miiabili inflamraat.
,

tu minas praatendens, suo Landberto se iratum exhibens, minis carpit

,

unam eamdemque
,

arguit neg^ligentiee

ipsum-

que ad
petere.

sui elevationem cogere potius ccepit,

quam

sententiam convenire, parique consilio sanum ncgotium esse incipicndum, atque, remotis omnibus constanti auimo Martyrem Dei

Nec mora

presbyter evigilat,

trina?que

cxtumulandum. Postremo

nulli licitum esl

;itl

haa

congratulans, de reliquo titubat. Noctes periude atque dies continuat orationibus instat vigiliis, jejunio se cruciat, et quo potissimum Iuec res tractetur, a Domino consilium lacrymis flagivisioni
,

reliquias, nisi castigato corpore, peraccedere

ideo-

que omnibus sanum , aliquos ante dies jejunio continuare. Itaque triduauum multitudini indicit jejunium, terrainatoquc sermone, solvit conwntum.
an11 Bo temj)ore Karolus rex Erancorum nura rcgni sui agebat sextum dccimum, Balduitriccsimum sextura nus, coirnomento Calvus ' _ comitatu Flandriarnm; Eiarrcgnaverat annis *
,
-

tat.

Quurto monitus Landbertus,

Dum

licitat

rcm
liaris

Gontero ape-

prece et assiduis suspiriis solviventem in secula, adest derepente famisuus noster Martyr, Dei amicus, sanctissisic dulci
,

Eirardus
<7"*>jmu.Yo-

v,omrns,sro*
gatus adveHit
*

mus Gerulphus
oculis intuitus,

eumque pacato vultu

Bene inquit
,

hetisque
,

bene

ccepisti

mi

rardus

quoquc

Noviomis

sub

Christo

auctore
rexit

imoannum

266
A. iNONVMO.

ADVENTUS RELIQUIAKUM
,

S.

GERULPHI MAKT.
S.

erat studium rexit pontificium g. Hujus Eirardi Dominique increraento ecclesise sollicitari de vestigia in mandatis ejus tota animi deliberatio-

osse stillas in os

mon
let,

patulum debachantis non passus meritum, Gerulphi

injecit. Dae-

foeda,

utsosibi

ne velle imitari. Removebat de ecclesia illas de Cantico vulpeculas, quas demoliebantur vineas

Domini

cum

conventionem Christo non esse nec partem fideli cum infideli. Gaudebat sane, ccclesias insigniri reliquiis sanctorum, quse adversus haereticas pravitates sanae fidei sunt
,

sciens

relinquensvestigia, exivit illud familiare ille recepit subsellium, eoque fugato, arreptitius igitur gaudiis gaudia, apphseipsum. Succedunt repletur jubilo et laude cantur miraculis miracula, adilli, quem dementem
tota ecclesia.

Belial,

Reducunt

in testimonium, quia ex miraculis Sanctorum solidaturfidesChristianorum. Huic viro religioso sug-

gestum

est de elevatione B. Gerulphi

martyris, atpostu-

que ad hoc oflicium eum

esse

unanimem

labat devotio cleri et plebis. Assensit pater ille supplicantibus , clerumque invitabat secum cum

canonici vero Marduxerant, sospitati redditum eadem eccle S1 a pro speculo tyrem suum exaltant in dicat martyr sanctarum virtutum. Dicat igitur, seculum Gerulphus Hajc requies mea in noster S. elegi eam. Haec quoniam seculi; hic habitabo anno swlicet acta sunt octavo Idus Octobris PominicEe Incarnatioquintodecimo
;
:

nongentesimo
15

Convenerunt pari cum festinatione nec dissimili voto plurimi, magis autem ob reverentiam Martyris nostri, quam ob imperium
personis
laiicalibus.

m. Anno millesimo octogesimo octavo IncarTrunchiniensis nationis Domini Occidentale opus Gedezonis n praepoecclesise dissolvitur tempore
nis
siti
;

Sacrum

cor-

pns circumfvrtnr ad
colliijendas

sui episcopi.
sacrumquc
rorjnisTrnn-

ipsius etiam simulque

canonicorum ac

laico-

vlcrinosynas

12 His itaque interea h

iter arripiens,

ordinatis

episcopus

rum

consilio, ut in majori elegantia fundaretur

longa viarum per dispendia ad us,

quod antiquis temporibus a paganis constructum

sanctae fuerat, et ejecto idolo, atque erecto vexillo Crucis, a S.

chlnfvm
traruflsrtj

que praedictam Merendram pervenit collectumque sibi obviam vulgus ad effodrendum Dei MarB tyrem commonuit i. Cerea interim deducuntur virgineismanibus luminaria, spargunt procul odo-

Amando

in

Domini Mariae consecratum erat

honorem beatissimae Matris o. Unde cleruscum

rem imposita igni timiamata, aptantur

munda

os-

sibus sacris receptacula. Data tandem episcopi licentia , viri faeminfeque ad sepulchrum certatim

populo ipsius ccenobii scriniam p cum corpore parroS. Gerulphi martyris per singulas Elandri* decrevit, ut quas minus ex chias deportare sapienter
rebus suis possent explere, ex piis aliorum largitionibus copiosius ecclesiam restaurarent. Igitur cum hymnis et laudibus devoti#sime ad houorem Dei

proruunt, terramque
libus, alii

alii

ferramentorum utensiegerunt, quasruntque

manuum unguibus

sub pulvere, qui fulgebat in tethere k. Coepit

illud

jam

mundissimum frumenti granum

videri,

effossura

exuberabat miraculo multiplici.

quod Remo-

hujusque sancti Martyris decantatis, gloriose egressi, digniores loci et in religione commendabiliores
ecclesiae personas

secum provide duxerunt,

et sic

tavulgi sollicitudine, episcopus ossa vivifica elemento benedictae aquae aspergere properavit,
eaque, ut moris est, turificata,

atque verbum vitae populo communicantes, magnam ecclesiae substantiam fideliter coaprocedentes
,

mundo

linteami-

cervaverunt. 16 Quis enim

,

ne

obvolvit. Instabat jara

tempus, quo Trunci-

auditis hujus pretiosissimi San- pro

sia.

reslau-

nium cum hoc electo Christi Milite tenderetur; verum omnis vicinia plurimum ingemuit quia Accurrebant tamen lutali Patrono privaretur
;
:

ctimagnalibus, viscera pietatis erga ejus rideles,

?-anda ecck-

ctuosi

hii

huraeros

illi

subjicieutes dexteras,

miserumque se clamitabat, quem a tam nobili pondere autsenium retraxitautcarnis imbecillitas.

llbi

U rnnir

13
ri;e

nicls exctpi-

attigerant

lnr nterrjn-

mmui

Necdum viciniam ad quam festinabatur eum ecce ab oratorio perpetuse MaVirginis cum cereis et dominicis vexillis palli,
,

non largiter aperiret q, vel quis per bonos dispensatores mysteriorum Dei exempla vitse ejus doctus vias erroris, quas sine Deo auctore quisque infelix sibi invenit, citissime non desereret ? Illi enim erantservi Patris familias, et dispensatores Domini, mensuram tntici

nedum

petentes

licet

avarissimus

fideliter erogantes,

quam

ab ipso acceperant. Unde

ata canonicorum erupit processio, susceptumque

in

Apostolus scribit, dicens: u Unicuique sicut Deus divisit mensuramfidei. Nam quicumque spiritale

lmmeros Martyrem extulerunt cum

spiritali

oantico. Tali

cum

tripudio illud nobile ingressi ora-

torium Mcrondrensium doJorem sibi mutabant in gaudium. Locabant loco haud obscuro hnnc Christi Martyrem, expolitum lapidem scilicet in ornamento supcrme Jhcrusalem, ubi apud Regem suum, quem in decore suo mundis aspectibus intuetur, nobis se prasstat intercessorem. Procedebant sane ibi de
thcsauris Dei gloriosa miracula
j

minus doctis disacramentum etsanctre operationis consilium pectoribus eorum saepissime inserit. Ergo
triticum sancta? eruditionis recte
spensaverit, fidei
veritatis audirent, et

per Dei famulos verbum vitam sancti Martyris Gerulphi commendabilem in armariolo sui pectoris saepars eorum,
pius revolverent, a peccati via fortiter desistunt,

magna

cum

studentes grex

quia canipanae in

adventu

S.

Gerulphi

absque

humano

impulsu

fieri boni Pastoris et familia sui ReScriptum est enim, Pastorem bonum animam suam posuisse pro suarum ovifim redem-

demptoris.
ptione.

puriori pra&ter solitum sonitu feriebant aera l, cereique anle altare S. Marire, non admoto flamma-

rum

incendio, sed solo Dei nutu procul sua sparge-

bant lumina. Adductus est interim energunienus, a cujus ore foedus inhabitator verba rotabat horribilia, quem undique vinctum ferrea cohibere vix poterat catena. Astabat miserandi hominis collecta in fletum oonsah^uanitas, et in hujus miseri mi-

17 Nam postquam Spiritus sanctus per verba prasdicantium rubiginem vitiorum in mentibus illorum ardenter consumpserat , et amorem sui firmiter infixerat, omnia, quae ab eis quasrebantur,

(htmque

in

pnffo perno-

dare non recusabant, sed ultro etiam non quassita ministris S. Gerulphi pro asternae beatitudinis

seriam
ibtdttn
raftir.

cum magno

ejulatu S. Gerulphi iuclamabat

reliquias.
Hbc-

14

Cumque

possessus

ille

patulo

ore totus ex-

Tem-

/nts httjus

translutiu-

fronte rugata atque minacibus oculis foedas gesticulationes moveret, quidam de astan-

cederet, et

remuneratione abunde offerebant. Quo r fit, cum sermo doctorum quem Spiritus sanctus intus et extra emissum disponit, corda audientium pungat, et vitia exstirpet, et ardorem sui inflammet, recte populus sancta prsedicatione ab errore con,

versus, justis actionibus gaudet constanter insudare.

tibus canonicis os

unum de
,

hiis sacris reliquiis arri-

Quocirca

Dei

sanctique Gerulphi
,

familia

donis
s

puit,

quo aquis intincto

dependeutes de eodem

pietatis valde ditata

in parrochia

Suiuenghem

ut

DIE VTGESIMA PRIMA SKITKMBUIS.

267
:

ut pernoctaretur, gratulanter pervenit, et sibi a custode, ut solet, fieri cum reliquiis introitum ecclesias

h In
i

aliis legitur

His

ita in

viam

ordinatis.

*-

mb

wh

'

suppliciter quaesivit. Ille autem custos, nescio unde iratus, vel cujus consilio depravatus, petitionibus eorum superbe respondit, conjurans
(lL
'

1S

ac detestans, illi * cum S. Gerulpho numquam patere ingressum. Quo dicto, indignans eos ulterius
audire, rapido cursu se
illis

subtraxit, et januas
seris,

templi propagulis oppositis et ferreis derent obstruxit.

vMtllrigi-

ne ince-

non videtur episcopus translationi adfuisse. Adi Vitam num. 14, et Annotata ibidem tit. c. k Vide animadversionem nostram de hoc Martyrem effodiendi modo in Commentario num. 36. 1 De hoc campanarum prodigio nihil memorat biographus, reigestnesynchronus. Sed et candelas in Merendrensi S. Radegundis ecclesia, dum sacrumcorpus ibidem quiesceret,divinitusaccensas
in Vita data

Secundum biographum

(un

18 Deinde cum scrinia S. Gerulphi ad hostium exclusa staret, magna virorum ac mulierum multitudo concurrens undique affluxit, illumque

fuisse ait at nihit simile de ecclesia Trunchiniensi

;

meminit.

m Imo aliquot annis serius.

mentario,

Vide dicta in Com122,

exclustim conquerens, in humeris alte sustinuit. Paulo post puella coutracta, reptando cum sca*

mox ad titteram g citato.

n TesteSandero inFlandria illustrata pag.

bellis

t,

advenit, quae super seriniam devote po-

nebatur, unaque

cum populo Dominum sanctumque Gerulphum sibi sanitatem cum usu membrorum reddi obnixe deprecabatur. Vix prece finita, ipsa
sanitati reddita,

hic Godezo vel Godozo anno Christi 1087 Amando, sponte deposito, electus a canonicis in prxpositu-

recta incedens,
tis

usum membrorum w recepit, Deum, qui suum Martyrem

et

in

conspectu populi tanto miraculo declaraverat, mul-

Te Deum laudamus secum concinentibus, maille

gnificavit. Igitur custos

videns hoc miraculum,

poe-

B quod

fiebat per

beatum martyrem Gerulphum,

nitentia conductus de animi sui duritia,

Dominum

cum
sit.

aliis

constanter benedixit, ecclesiam concito

reserando,

S. Gerulphum cum sua familia intromiNec munera pietatis parca manu Deo in memo-

ria sanctissimi martyris Gerulphi conferebant, sed

qua?cumque
*

contradere

poterant,

ad

scriniam

usque quo obiit. De annis consentiunt Galluv Christianx scriptores tom. 5 col. 235, sed mortem mensi Martio illigant. Apud laudatum Sanderum legitur Folcardus ejusdem loci prcvpositus partem Orientalem ccenobii,anno\01b prostratam,elegantiuserexisse.Huncitaque3emulatus Godezo, Occidentalem pariter restauravit. E oPrimam ecclesiam Trunchinii erectam fuisse a S. Basino, de quo in Opere nostro videad diem 17 Jidii, et a S. Amando, de quo consule lom. i Februarii pag. 822, num. 34, et beatissimw Dei Matri VirginiMarise consecralo m fuisse lego,non autem eamdem a paganis olim conditam, et idolo
successit, tenuitque

ram Trunchiniensem
ad diem
8

Maji anni

1117,

ejus exultantes offerebant. Hic quoque exstat illud

a(.

Sirah

dictum Jesu filii Sirac * completum In omni dato " hylarem fac vultum tuum, et exultatione sanctin fica quod ille quoque nobis prsestare dignetur, qui vivit et regnat Deus per omnia secula seculorum. Amen.
:

erectam. p Scriniav^ scrinium, tipsanothecam hic significat.

QiicV

sequuntur usque ad

illa,

Nam

Spiritus Sanctus etc, desiderantur in

postquam Ms. Corsen-

ANNOTATA.
a Nempe in ecclesia Trunchiniensi, B. Marise Virgini dicata. Ex hisce porro omnibus deducendum videtur, scriptori Vitam quamduam S. Gerulphi, in

aua ejusdem translatio non legebatur,

prcvluxisse, quod de Vita,

quam dedimus,

dici

non potest. Vide dicta in Commentario num. 19. b Adi Commentarium num. 22 et 29.

prnevio

doncano. r Sequentia denuo desunt in eodem Ms. usque ad Quocirca Dei etc. s Ita etiam habent alia Ms. nostra, sed tocum huncintabidisnoninvenio. Sanderus,qui inpriori editione Uagiologii Flandruv legerat Suinerghem ,in altera posuit Somerghem, quem tom. i FlandricV illustratie,pag. 177 pagum notat adtertium ab urbe Gandavo tapidem, Brugas versus, ad dexteramcanalissitum.Fortehunelocv^n.n.nlem
:

Sanderi habet- Bonos ad meliora, malos ad veniam atque correctionem sancta admonitione incitare. Sunt et alia nonnulla in eadem editione a Mss. nostris discrepantia,qucV,quia ad
c Editio

putavit cum Suivenghem hicmemorato at si ex similitudine vocabutorum conjicereliceat, adeumdem propius accedit pagus Seeverghem vel Zeeverghem, qui in tabula episcopatus Gandensis,
:

sesqui circiter milliari Gandavo distat, Aldenardam versus ad Scaldim situs. Est et pagus Swe-

rem

nilfaciunt, tacitus przcteribo d Isthcvc Landberti dicta ex conjectura sua haud dubie scripsit anonymus, translatione, ut mini-

vegem prope Cortracum.

t

Id

est,

humilibus

illis

fulcris, quibus reptan-

mum,
e

sesqui secidojunior.

Biographus illo antiquior in Vita edita multas quidem apparitiones, Sanctique de corpore suo transferendomandatumbrevitermemorat,seddicta non recenset, quse scrptori hujus Adventus tribuendasunt, utietaliamidta, quee pro suojudicio
exornavit, fNescio, unde hic didicerit, S. Gerulphum truncatum capite fuisse, quod certe cum biographi dictis, communique sensu ceterorum, quidesancto Martyre meminerunt, nequaquam convenit. g Quid de omnibus hisce chronologicis notis, qyav infra cum anno Christi 915 conjunguntur,

movere se solent. u Hanc periodum restitui ex codice nostro Valcellensi,et SuessionensiMs.,cum in Trunchiniensi codice et altero ejusdem exemplari truncata tegeretur hoc modo: Unaque cum populo Dominum, sanctumque Gerulphum sibi sanitatcm cum nsum
tes innixi,

membrorum

recepit.

Eodem modo

habct

i,i

utra-

que editione sua Sanderus,eumdemco< licem secutus,pnvterquam ^wo^dominumS. Gernlphum substitue?nt,

etpro voce usum reOMderit usu.

censendum sit, consule Commentarium prsevium num. 31 et sequentibus. Porro ab hac periodo incipit Translatio in Ms. Corsendoncano
.

Q3)
MIKACULA

63
Ex Hs.

MIBACULA

S.

GERULPHI MARTYUIS
anno Incarnationis Dominica3 mccxcv Gandensi contigit, mulierem quandam ex oppido

dem

festo,

I)

MIRACULA
Ex
Sancfi ectr-

Ms. codice Trunchiniensi.

prse-

peregre visitare limina ecclesias Trunchiniensis, in scrinio reconin qua reliquiie praefati Martyris atrium templi, dita sunt. Mulier autem ingressa expectans, donec feretrum ad pausandum resedit, efferretur, et ad locum sancti Martyris de templo statim percussa est gutta^ mgenti, Qua3
pra^dictum.
ita ut

Quia

a Dominus in Sanctis suis laudari

in tibia et ab omnibus paralitica crederetur

pus pro implorundu /ince Aldenar-

datn

drfer-

tw;

eipitur, absurdum et peuitus reprehensibile videtur Sanctorum merita et miracula, quae Deus per merita et intercessiones eorum nobis peccatoribus ostendere dignatus est, silentio tegere et

pede. 4 Interea populus

cum

feretro sancti

Martyns
:

mulicriibix

egreditur tcmplum; quod videns mulier, hementer cruciaretur, exclamavit voce

abscondere, et prascipue Flandria? specialis Indigense, scilicet gloriosi martyris Christi Gerulphi,

nutu Domini Balduinus Barbatus b, dudum comes Flandriae, miles egregius, tautam revereutiam et honorem pracipuum exhibuit, sicut in Chronicis reperitur, quod anno Doniini mxxx omni bus reliquiis sanctorum corporum Flandriae in Aldenardo c aduuatis pro pace conjuranda, scilicet
cui
S. Gerulphi martyris, Bavonis, Wandregisili, Amandi, Vedasti, Bertini, Winoci d, cum iunumerabilibus aliorum Sanctorum reliquiis, comes Balduinus

OgloriosemartyrDeiGerulphe, adjuva in honoinfirmitate mea, ut coeptum perficiam iter nominis tui. Hsec muliere orante, rem et laudem infirstatim ut feretrum ante ipsam pertransivit,
mitas
illa

dum vemagna me ex hac

mato,
scssa

ct

ob~

curata est ac penitus deleta, et mulier exiliens, profecta est cum caeteris peregrinis, sequens feretrum, ambulans et benediccns Deum, qui

pradictus, interrogatus, cujus reliquiae iu ordine processionis essent ceteris praeferenda?, vel deponendae, constituit ipse comes Balduinus, praasente Hugone episcopo e cum aliis episcopis et abbatibus

miracula per merita et intercessiones martyris sui Gerulphi operari dignatus vico, vul- L est. Et inde pergentes, appropinquarunt quo jacebat mulier gariter Wilde h nominato, qusedam a daamone obsessa, quam vix catena fcrrea
tantaac
gloriosi
talia

cohibere

poterat per biennium.

Mox

cognati et

plurimis congregatis, totiusque sui regni primatibus reliquias S. Gerulphi martyris, suae patriseindigenaa, ante

omnes honorabiliter deportari, etmagniincolas

loci
illius,

ficc ])ra3poni.
cjus
ntifll

eam, ut audierunt tumultum populi et claugorem nolarum, praecedentium feretrum sancti Martyris, cognoverunt, eum advenire. Qui statim genua flcctentes, coeperunt invocare S. Gerulphum, ut, qui multis succurrebat, precibus suis hanc miseram dignaretur a
vicini mulieris prsefatae circumstantes

pnsti-

Nunc autem

in

quo

reli-

cultum

quire S.

Gerulphi requiescunt,

scilicet B.

Mariaa

tcriptor resusciturc cupit.

de Trunchinio, ad cor reversi, considerantes, ob vitium raalce taciturnitatis suaa tam pretiosura thesaurura diu latuisse, et lumen miraculorum suo-

rum multo tempore sub modio absconditum

fuisse,

daemonio liberare. 5 Appropinquante autem sancto Martyre , et dxmone. Hante ostium domus, in qua mulier jacebat, trans- bcrantur, Altcr enereunte, catenis ruptis, quibus mulier fuerat congumenus custricta, ipsa a dsemone liberata exiliens, cucurrit rattis. ad feretrum, amplexans et deosculans illud, et
benedicens
culis.

et non super candelabrura populis et praecipue Plandrigenis, qnorum specialis Indigena digno-

Deum

caeli,

qui

sanctum martyrem
fa-

suum Gerulphum

tantis ac talibus decoravit mira-

scitur

consilio,

resplenduisse, condolcntes, sano usi metuentes argui a Domino in die ultionis, gloriosum martyrera suum Gerulphum ob negligentiam ipsorura tanto tempore fuisse sine honore in patria sua, dignum duxerunt de cetero glorificare
esse,

Item de mirabilibus ejusdem gestis hoc

ctum videtur nobis minime prastereunduin, sed

fidelibus fidelium auribus

intimandum. Anno In-

carnationis Dominicse mcccvii vir

quidam

in

pa-

rochia Trunchiniensi arreptus est adaemonio,

quem

nomen sanctum
bus virtutes
ejus,
ct

ejus,

et

intimare Christi

fideli-

miracula, quai Dominus per merita ct iutercessioncs ejus operari dignatus est; ne fama

vehementer vexare ccepit, ita ut vir ille sibi ipsi multa vulnera inferret. Quem funibus undique vinponentes in grabato, intrans, rugitum, quasi leo, emisit. Posito daBmoniaco ante sanctum martyrem Christi Gerulphum, clero ac populo circumstantibus, et misericordiam omnipotentis Dei et auxilium sancti martyris Gerulphi humilipraesentes
i

ctum

et vicini

quondam

tam

celebris,

totara

Flandriam

tulerunt in

ecclesiam;

quam

penetrans, amplius lateat in tenebris. Saepius au-

tem comperiraus tam in libro Passionis ejus, quam peregre visitantibus limina a Christi fidelibus in qua sacro-sanctum ecclcsiaj de Tronchinio
, ,

corpusejus in feretro requiescit, nulluni fraudatum esse a dcsidcrio suo, qui toto corde in quacumque tribulatione auxilium consolationis suas fideliter invocavit.

ter implorantibus,

non multarnm horarura spatio

elapso, dsemoniacus ille curatus est.

Moxque

ex-

Primo miracula, quoe in

libro Pas-

juvenem purpuratum, vultum habentem angelicum, daemonium a se ejecisse et

clamavit, se vidisse
expulisse. Quod audientes circumstantes, cognoverunt, illum meritis et iutercessione S. Gerulphi a daemonio esse liberatum. Qui statim in hymnis et

sionis ejus reperimus, in honore et laudc ipsius disseraraus/"...

Dam

Suncti

3
tur,

Quamquam
non
difiicile

ea, quse fidelium

relatu referun-

corjnts

M<-

rtndram
transftrtur.

ab auditoribus peque fidelibus creduntur, raulto tamen certius cogniti, ne dicam fide sciuntnr, qucecuinque oculis a quoquam cernuntur. Unde sicut ca, qua3 a majoribus de glorioso martyre nostro Gerulpho didiciraus, sic et
illa,

laudibus glorificaverunt
et gloria.

Deum
tali

caeli,

qui sanctum

suum martyrem Gerulphum

decoravit miraculo

qua; ocnlis ipsi

vidimus,

stilo

tradere ope-

ram impendimus.

Consuetudo est apud incolas Trmu-hinienses semel in anno, videlicet in fcsto

sanots Trinitatis defcrre feretrum cum reliquiis S. Gerulphi martyris ad locum uativitatis suse in
vilhuu, vulgaritcr

Anno Domini mcclvii k in nativitate S. Jo- Curpus in annis Baptistse vir venerabilis, dominus Walterus novam thede Mandra l episcopus Tornacensis transtulit reli- cnm translutum : coquias S. Gerulphi de una capsa in aliam, in novis imttalis morsudariis involvens, veteribus foris capsam reservatis; per qua? sudaria omnipotens et misericors
bus abactus.

Merendram nuncupatam. In

eo-

Dorainus multas virtutes operari dignatus est, quarum prascipuam et maximam recitabimus. Puer

quidam

DIE VIGESIMA PRIMA 8EPTEMBRI8.

2?.9

A quidam
m
die de

fuit in territorio Insulensi

m,

qui septies in

morbo caduco laborabat. Parentes autem pueri, auditafamasanctimartyrisGerulphi, etmiraculis, quge per eum fiebant, detulerant puerum Truncliinium, et ponentes illum ante sanctum Martyrem, impetraverunt a sacerdote particulam sudarii, in quo corpus sancti Martyris involutum fuerat; qua per filum circa collum pueri suspensa, morbus ab illodie cessavit. Postaliquantulum vero temporis filo putredine sudoris rupto, particula illa de collo pueri cecidit in terram, moxque puer cecilaborans iterum de morbo praedicto. Parentes pueri velociter resumentes scedulam praedictam, consuerunt illam in tunica pueri, et sic tulit illam consutamin vestimentis suis tototempore vitae suae,
dit,

multo post tempore elapso, mulier in se reversa,

glorificare coepit S.

Gerulphum martyrem
confidit esse

Christi.

cujus precibus
fideliter

se

omnes unanimes cum

ipsa

sanatam. Tunc votum peregrinationi3

et devote impleverunt, annuntiantes ibi mag:nalia Dei, qu?e per merita S. Gerulphi operari

dig-natus est.

ANNOTATA.
a Miracula, prout ea hic edimus, exstant in

nam in apographis : nostris Bertiniano et Suessionensi, uti et in codice Valcellensi, et editionibus Sanderi omnino
solo codice Trunchiniensi

nec
Invocaturut

iTtuTtcmpestates

eum morbus amplius. 7 Maxima adhuc virtus restat narranda, et auribus fidelium intimanda cum magma devotione et
tetig-it

desiderantur in Corsendoncano autem non omnia, nec eodem ordine legere est. Sed et nos hic multa resecabimus, qux scriptor horum miracu;

sollicitudine, ut misericors

Dominus

in sancto suo

lorum exAdventuseu Translatione mutuatus est,

nos superius recensuimus. is hujus nominis IV, comes Flandrix sextus, qui, teste Sandero in Flandria illustrata aprolixitate subnigreevenusLvque barbcvVulchvobarbus cognominatus est, patrique suo Arnulet

Martyre

amplius et honorificetur, et sanctus martyr Gerulphus in omni tribulatione et angustia ab hominibus devotius invocetur et adoretur. Quia sapius comperimus a prsedecessoribus nostris, qui narraverunt filiis suis a generatione in
g-lorificetur

b Fuit

grenerationem,

numquam

pho

II,

se vidisse vel audivisse a

progenitoribus suis tempestatem aeris,tonitrui, seu fulg-uris, nocuisse vel destruxisse, vel evulsisse segetes vel arbores in parochia Trunchiniensi, ex

cessit, et

anno 988 vita functo, in comitatum sucusque ad annum 1036, quo obiit, rexit. E

quo B. Gerulphus

ibi requievit;

rochiis circumjacentibus

cum tamen in pamult tempestates acci-

derint, et saepius seg-etes et arbores evulsse sint et

De causa ob quam comitia, de quibus hic agitur, indixerit, consule Commentarium nostru?n prse* viumnum. 38 et sequentibus. c Aldenarda vidgo Oudenarde oppidum Belgii est in Flandria, Gandavum inter et Tornacum
Scaldi impositum. d Ex hisce S. Bavo, cognomento Alloynus, Gandensium patronus, colitur die 1 Octobris; S.Winocus abbas Bergis in Flandria Gatlica, die 6 No-

perierint

per quod indicium confidunt, et pro certo scire volunt plurimi parochianorum, saepius pro:

tectam fuisse parochiam prsedictam meritis

cibus S. Gerulphi.
feiid succes-

et pre-

vembris.
est
:

su

Quod manifeste patet testimonio duorum fidelium, quondam in praefataparoehia comruorantium,

8

De reliquis in Opere nostro actum jam nempe de SS. Amando Trajectensi et Vedasto

juramento affirmaverunt, se tempore messis manipulos in agro lig*asse. Cumque opus illud ag*erent, viderunt in nubibus imbrem validissimum imminere. Imbre de nubibusprimo procul ab eis valide cadente, postea eis appropinquante, flectentes g-enua, cceperunt cum mag-na devotione et sincerafide invocareg;loriosummartyrem Christi Gerulphum, ut se et seg-etes suas a turbine
qui narraverunt
et

Attrebatensi episcopis ad diem 6 Februarii, de S.Wandregisilo abbate Fontanellensi ad ZZJulii, de S. Bertino abbate Sithivensi ad 5 Septembris. Porro alii plures recensent at nolim spon;

dere ea omnia Sanctorum corpora in laudatis comitiis Aldenardensibus adfuisse.Lege commen-

imbris precibus suis proteg-eret. Haac et omni laude digmissima

!

res
illis

admiranda

orantibus, et

se limina ecclesise, in qua requiescit, peregre visitaturos pollicentibus, turbo imbris, quasi limites
sibi constitutos

non audens transgredi, diffusus

est

circumjacente prte nimio turbine imbris tabo redundante, sola quidem g-utta pluviae super seg-etes illorum non cadente. Turbine sedato, omissis omnibus operibus
circa limites terrae illorum, terra

tarium preevium num. 40. e Noviomensiac Tornacensi.Adi Commentarii preevii locum mox citatum. i Sequunturvaria exVita ct Adcentu seu Trans- f latione, sapra editis descripta,quse propterea hic omittenda censui. g- Per g-uttam videtur hic cathan^um, seu noxiam humorum fluxioncm in tibiam significare. h Steytius inVita Flandrica asserit,hunc locum Wilde dictum, in parcecia Trunchiniensi situm
esse.

perrexerunt ad ecclesiam Trunchinii, annuntiantes ibi magnalia et virtutes Dei, quas operari
suis,

dignatus

est meritis S. Gerulphi.

Omnes

audientes.

g*audete in
et praecipue

Domino semper, iterum

dico, g-audete,

Gandenses, quibus pius et misericors

Dominus talem Iudigenam ac tantum Patronum

n
netica

Beguinafre-

tur

digmatus est n. Doinini mcccix circa festum S. Marise sam- Mag"dalenoe quaedam puella de oppido Gandensi, deg'ens in Ordine Beg*hinarum o, vehementer cruciabatur infirmitate, quae frenesis nominatur, ita ut vestimenta sua manibus discerperet. Quod videntes mulieres secum manentes, omnes in lachrimas proruperunt, timentes, illara a daemonio obsessam esse; et invocantes auxilium et consolationcm S. Gerulphi, omnes una cum infirma pollicitae sunt
larguri 9 Aniio

Parentes. i In Corsendoncano Ms. est k Hic incipiunt Miracula in eodem Ms. Corsendoncano. 1 Walterus tyic hujus nominis III, dicitur tom. 3 GallicV Christianm auctse, col. 219 episcopatum Tornacensem tenuisse abannoVZbZ usquead 1262, quo defunctus est. In Corsendoncano Ms. pro Walterus de Mandra episcopus perperam legitur, Walterus de mandato episcopi.
:

Flandrice Ryssel, Gallis Lille.^erampla opulentaque civitas.Bclgiiest in Flandria Gallica, cujus caput est. n In Ms. Corsendoncano hic sequuntur ea, qux
Insulae,

num.
o

3 et duobus sequentibus recensita sunt. Begg-ime vel Beg-uina; vi?*gines sunt, quse in
alligatse, in dt-

modesto habitu, certisque regidis

peregre visitare sanctum Martyrem, si Dominus precibus ejus dig-netur hanc infirmam curare. Non

versisquide?n {cdibus, sed intra unum tamen claustrwnct sub superioribus suis piam vitam ducunt.

Religiosw ta?nen non sunt,

et

ad secidian

et

nu-

pttas

ACTA SANCTORUM
A.

ptias P ss

/ h-ansire Requlissuis S

et constitutio-

tofijto^. V"*#

"l"'jXntificibus nondum appro*

multa alibi in Bclgio, Gandavi duo sunt, Majus et Minus appcllata, qux tcste Sandero tom. 1 Flan-

toO-

**" *"** M*
Jtoam,
tio

EESw*"^**^

oVcVric ste earwmrfem coHepm oca*ia-; begginasia, ut 8

Constantinopo. ^anrf/-* comrtwsam secido dec.mo terfundatricem agnoscunt.

*.

DE
IN
J.S-

S.

JOM
S.

PRESB.

MOMCHO

MONASTERIO

SAB^) IN PAL^ESTINA

SYLLOOE
De
cultu
et

gestis

Sancti
omniumque Sanctorum
ejus ima-

VbmsimiliTBft SlJB INl-

Ouamquam
dem

THJMSBCULIIX.

Jona monacho in Martyrosilel Baronius, aliique Latini logio Romano martyrologi passim, excepto Ferrario, eumde
S.

g-enuit, Deiparae,

Jonat presbyter,

a
et

Gracis

Motcit me-

prsetermiserunt, de legitimo tamen cultu Jonae monachi nequaquam videtur dubitandum. Etenim inomnibus ferelibris rituatibus Grseco-

Hic igitur S. lauram sancti Sabse sese recepit,et monachus factus est tantoque studio se ipsum je-

ginum

abneg-aret.

Jonas,remisso rebus

seculi nuntio, in

juniis, orationibus, perpetuis lacrymis, et fletu exer-

moratus,

rum

celebratur

S.

Jonas, et

Mosci in Ephemeri-

dibus figuratis, quas dedit Papebrochius ante tom. 1 Maji, S. Jonam presbyterum similiter annuntiant ad xxn Septembris his vet^bis Jonas prcsbytcr. Addit Papebrochius has annotationes Monachus inter Sabaitas vixit, pater SS. Theodori etTheophanis confessorum, qui coluntur xxvn De:
:

admirationem pertraxis- E set, multis cupiditatem injiceret imitandi exactam ipsius omnique virtute praeditam vitam.Quamobrem donum* curationum accepit, quo accedentibus ad * Grxce doCum autem hunc in modum vixisset, num quoquc
cuit, ut,

cum omnes

in sui

se profuit.

cembris. Ipse autem a Menaeis refertur die praecedenti, nee Vitam habet ab Actis filiorum distin-

ctam,

qufie

habemus

Grsece.

Acia

illa

edidit

Combe-

fisius in Originibus Constantinopolitanis pag .]!,

sed in illis pauca, et generatim solum aliqua de parentibus SS. Theodori et Theophanis dicuntur, nec nomina eorum indicantur. Attamen SS. Theodori et Theophanis, cognomento Graptorum, patrem fuisse Jonam credere facile possumus, cum id testetur collector Menologii Basiliani, qui db setate Sanctorum illorum non adeo fuit remotus, ut fidem ea de re mereri nequeat, pr&sertim cum et Mensea habeat consentientia,

omnibusque admiraudus apparuisset, ad Deum migravit. Risce consona leguntur inMenseis impressis, et in synaxario Sirmondi Ms., quse nominatim consentiunt de S. Jonas filiis SS. Theodoro et Theophane, uti et de dono miraculorum. Menologiuyn Sirletianum, in quo pauciora sunt, de illis tacet. Monasticam autem vitam egisse S. Jonam in monasterio S. Sabx in Palsestina, omnia documenta habent. De presbyteratu omnia etiam
consentiunt; et

Synaxarium innuit, presbyterum ordinatum,postquam invita monasticavirtutibus

splendescere coeperat.
etiamsi in
sbyter.
aliis

Hoc

satis est verisimile,

initio

Fastis ab

vocetur preetobiiuevi
delur!ui},n

Synaxarium Ms. ejusdem fere setatis, et Typicum Sabae dictum. In laudata autem Theodori Grajiti Vita apud Combefisium pag 192 hsec
uti et
.

r>

de parentibus ipsius dicuntur

divitia?

Generosi viri hu-

jus parentibus claritatem pietas praestabat:

eorum

3 Mtas S. Jonae utcumque innotescit excertaminibusfiliorumipsius prosacris imaginibus cum LeoneArmeno et Theophilo imperatoribus iconomachis, qui imperarunt ante medium seculi ix. Leonem ponit Pagiusab anno S13 usque ad S20; Theophilum ab 829 usque ad 842. Prior ambos flagris csesos in exsilium egit, alter eosdem etiam

itium
cufi.

ix se-

amplaquesubstantia, quod a Christo nomen Christiani nuncupatione asciverant. Hsec significant, pios fuisse et Christianos ; at amplas parentum Theodori divitias, quas ex hoc loco Bailletus parentibus Theodori attribuit, ego nequaquam invenire possum. Deinde Theodorus ejusque frater Theophanes dicuntur aparentibus missi ad monasterium S. Sabx, litteris et pietate imbuendi. Nec plura de parentibus dat Vita S. Theodori.
monachus
fuit

Hoc autem a Pagio refertur ad nec multis deinde annis vixit S. Theodorus, qui senex defunctus inVita dicitur. Itaque S. Jonas pater Theodori, procul dubio annis non paucis ante ipsum obiitjicet et hic dicatur obiisse kv ytpa. xaXw in senectute bona, tam in Synaxario
gravius
afflixit.

annum

835,

quam
illo

in

Menseis, ut

verisimiliter pervenerit

virtulitt

6s

mira-

culis clarut,

In Menologio, quodseculox concinnatum est jussu Basilii impe?-atoris, ad xxn septembris S. Jonas annuntiatur his verbis Commemoratio
Z
:

fortasse annis aliquot S. Jonae conjectura fieripotestex Vita filiorum, qui ibidem imperatori respondent, se in Moabitide natos, ut verisimile sit, ibi habitasse S. Jonam ante vitam
ix, et

usque ad secutum

seculo vixerit.

De patria

SanGtiJonse, patrisTheodoriet Thcophauis confessorum. Additur hoc elogium: Presbyter fuit hic Jonas, pietate et doctrina insignis, pater autem Theodori bentissimi confessoris ac Theophanis ca-

monasticam. Verum plura de his investigari poterunt ad Vitam SS. Theodori et Theophanis, dandam ad xxvn Decembris. De die, quo cidtus
fuit

nommi

scriptoris, illius, inquam, Theodori, cujus faciem atramento inussit et vulneravit Leo caballinus (imo Theophilus) iconomachus, eo quod illum inducere non potuisset, ut cultum

a Grsecis, utcumque dubitari potest, cum in Menologio Basiliano et apud Moscos ponatur ad xxii Septembris at in reliquis Grsecorum
:

Fastis,

nimirum

in Menseis, attero Menologio,

sanctarum

Christi, et ejus,

adorationemque quae sine semiue illum

Typico, Synaxario memoratur ad xxi ejusdem mensis diem, quo et Ferrarius eumdem Catalogo suo Generali inseruit.

DE

DIB VIGESIMA PJUMA SEPTEMBRIS.

271

c. s.

DE

S.

MAURA VIRGINE
TRECIS IN CAMPANIA GALLLE

COMMENTARIUS PBiEVIUS
I.

Sanctse gesta a Prudentio, episcopo Trecensi synchrono,

relata
in

Sermone, quem dabimus.

3
rat,

ClBCA MEl).
Sbc. IX.

Augusta

Prudenthu
Treccnsis

Tricassinorum sive Trecse, indigenis Troyes dicia, ampla Galtise urbs episcopalis su" 1 M^suo archiepiscopatu Senonensi, et Campanise
,

Porro Prudentius, quam vivam optime nove-

fjuod a mui(it

mortuam verbispro concione scriptisque lau-

rogatuM
et

epistopu*

caput,seculononovirgine?naluU,Uamamnomine, qucV suorum natalium claritate et opibus ceterisque mundanis deliciis spretis, in paternis sedibus

davit, ea referens,quse vel ipsemet in illa observaverat, vel a consanguineis illius aliisque perso-

tcripstf,

eectaia

nisfide digyxis, quas nominavit, intellexerat.

Non
quod

tamen
re, ut

hsec oratio, de

qua agimus,

in ipsius fune-

et

habitu seculari, se totam virtutum exercitiis ad-

alias usitatum est, dicta fuit; sed,

dixit,etnondum exacto setatis suseannovigesimo tertio, ad cselestem Sponsum suum hoc die xxi Septembris emigravit, et miraculis inclaruit. Laudatorem habuit Prudentium, ejusdem civitatis episcopum, qui alio nomine Galindo dictus fuit, et
cujus aliquot alise lucubrationes editse exstant, prcvsertim in Bibliotheca Patrum Lugdunensi tom. Ib.Ecclesia Trecensis eumdem inter Sanctos veneratur, annuoque Officiodievi Aprilis honorat; sed Majores mei ipsum inter Prsetermissos tan-

ad ejusdem Sanctse commendationem magis facit, in quodam die solemni, rogantibus multis, ut episcopus, de more tunc dicturus ad populum,
prcV quovis alio argumento, de Maurae gestis verba faceret, eademque posteris legenda scriptis mandaret. Juverit verba, quibus hunc sermonem exorsus est hic retutisse. Iustatis, inquit, charissi-

mi

filii,

quem
rse

opportune, importune, ut loco sermonis, diebus solemnibus, vobis facere consuevi, de

vita g'loriosa et niorte pretiosa sororisnostrEeMausteris

tum modo referendum censuerunt ob

rationes,

quse ibidem ad citatum diem videri possunt. Non est hujus loci de ejusdem viri gestis scriptisque ac cultu hicagere, ideoque in utramque partem consuli possunt inter alios Ludovicus Cellotius in Historia Gotteschalci; Vita Prudentii anno 1725
censis

non solum dicain, sed scriptum rclinquam, poprofuturum. Ad hoc etiam frater ejus Eutro-

pius, praipositus vester, qui fuit spiritali affectione

germanior,

quam oamali, me ex parte

Le oabbas, vicinus

vestra, et vir

relijriosissiinus

noster, qui

eam

Parisiis Gallice edita, atque Vindicise ecclesuv Trepro ejusdem cultu anno 1736 ibidem eodem

catbechizavitet regeneravit ex aqua et Spiritu sancto, ex parte sauctorum monachorum, sollicitavit

frequenter.

idiomate vulgatse, quarum auctorem Historise litterarise Francise scriptores tom. 5 in Prudentio i, dominum Breyer, ejusdem ecclesisecanonicum, appeltant et ad quas responsum habes in Ephemeridibus Trivultianis parte 2 mensis Decembris
Sancix gcstu
recenmit in
clogio,

anni\136apag. 2694. 2 Verum, quod ad prcvsens argumentum facit, Prudentius ilte, seu Galindo, Adelberto in episcopatum Trecensem successit, eique jam prseerat anno 84-6 vel 817, quo concilio Parisiensi
velut

4 Quanto tempore post pretiosam Virginis mortem orationem hanc habuerit scripseritce Prudentius, incertum est; et facile potuit tunc unus aut etiampauci aliquot post istam anni effluxisse; cum ipse de ejusdem sepuUura,jam tum miraculisclara, sub finem subdat Quo (sanctse Virginis
:

recUavit tion

adirwdumdiu
pott

mortem

ejusdem.

Trecensis episcopus

interfuisse

tegitur

corpore) condigne tradito sepultura in loco, ubi innumera miracula nunc a fidelibus honoratur subsecnta suut. Breyerus in Vita Sanctx Galtica, etpost ipsum laudati Historue littcrarise Francise scriptores suspicantur, eampro S. Maura? canoni,

apud Labbeum iom. 7 Conciliorum, col. 1851. Ejusdem obitum Annales Francorum Bertiniapost hosce neoterici scriptores anno 861 affigunt. Fuit porro Prudentius sanctse virgini Maurse non solum synchronus , sed et familiaris, eique adstitit morienti. Historise litterarise Franciev scriptores tomo supra laudato, 2, num. 5 aiunt, ipsum ejusdem directorem, seu moderatorem conscientise fuisse, sed non probant. Quinimo ex ejusdem Prudentii dictis probabilius est, Leonem, abbatem Mantiniacensem seu Mentuniacensem, id officii ipsi exhibuisse nam teste Prudentio, vir relig-iosissimus, Leo abbas vicinus... eam cathechizavit et regeneravit ex aqua et Spiritu sancto,- et ipsa Virgo ad ejusdemmonasterium, licet circiter quatuor millibus, abhac Tricassiuacivitate distaret, qualibet tameu quarta et sexta feria, causaperegrinationis nudispedibusetabsque
ni, et
:

zatione dictam fuisse; quod si de beatificatione

accipiamus, haud improbabile est. Nam et episcopis id olim concessum erat, et Prudentius ipsam ibidemjam in cselos receptam prsedicat, cidtum-

que miraculis comprobatum a/firmat. Verumtamen hujusmodicultus permissionem, sineRomani Pontificis auctoritate ab episcopis factam, non
canonizationcm, sed beatificationem tantummodo

panis etaquaejejunio adibat; et idem Leo ad moribundse Virginis lectulum fidenique

lineis, in arcto

probat Eminentissimus Prospwde Lambertinis, nunc Benedictus XlVPapa, in prsectaro suo Gpere de Servorum Dei beatifi, etBeatonnn canoniz., lib. i, cap. GetlO, ubide hocargumento more suo erudite pluribus tractat. quodque Ca5 Nicolaus Camuzatus, canonicus Trecensis, munUni pnPrudentii Sermonem , qui pnecipua mus edidit; laudatum quoddam Vitse deitide etiam S. Maurie gesia complectitur, et ipsiuscompendn<Hi <sl ,primus typis rnlgavit an> Gatitce vtUgatum. no 1010 in Proirtptuario sacrarum antiquitatum Tricassinic di&cesis, dcpromptum, ut ipscpiWunin locis ob sit, ex vetusto Ms. codice, qui plerisque
fuisse,

deliter adhsesit.

characteresexesosicgrc lcgi potuit.

Ex
39

hocPromr
ptuario

Septembris Tomus VI.

2~a
AUCTOftt

DE
Surianx

S.

MAUBA VIRGINE
cum, Anselmum, Pctrum Damiani, Petrum de TTo- D nestis in Reg-ula Cleric, nec apud S. Bcrnardum, aut Petrum Lombardum, Unctionis extrem^e nomen occurrit. Hcvc Mabillonius, quse Pagius in Critica Baronii ad annum Christi 61, num. 2 et
sequentibus adoptavit. quornm ar. 8 Dubitari tamenpotest,an Mabillonius senienEtenimtom. 3 <l<"<n(acxtiam suam postea non mutaverit. potiuntuv. Annalium Benedictorum ad annum Christi 850,

c. s.

ptuario deindein iterata editione suo loco inscrtus fuit. ctionis Vitarum Sanctorum Parisiensibus una cum Post hsec anno 1725 typis
Vita Galtica Prudentiiprodiit idem Sermo, in linguam Gallicam versus, et prolixis Notis illustra-

Colle-

Auctorem,qui nomen suum siluit, canonicum TrecensemBreyer, ut supra dixi, Historise litterarise Francise scriptores nominarant. Hic cap. x VitsePrudentiiprseter Ms., quod Camuzatus editus.

duo alia laudat, quorum unum extitisse ait in Trecensi monasterio S. Martini inAreis, ubi Oflicium de S. Maura, ut inquit, die ejusdem festa xxi
dit,

num.

12

Sermonemhunc sineutlaexceptione Pru:

Septembr-isolim tegebatur;atterum in ecctesiaparochialipagi S. Maurse, uno milliari Gallico Trecis

dentio attribuit, et de memorato loco ita scribit Tum haec a Prudentio petiit, ut de manu ejus EuCHAUISTI.E ET UNCTIONlS-EXTUEMiE RECIPEUET SaCHAmenta qui unus locus est apud veteres Viatici ex:

Hoc ultimum, quopro suaversione Gallica ususest, exaratum esse ait antiquis characteribus Gothicis in magno libro ecclesiastico, ex eodissiti.

tremie Unctioni prasmissi, quse

nusquam

alias,

si

que corrigiposse aliqua in editione Camuzati. Ve-

rumtamen tam exiguum

inter

utrumque

discri-

men Breyerus ipse in suis Notis ostendit, ut operse

prsetiumnonsitpro laudato Ms.obtinendo laborare; prcvsertim cumpauca illa ex prsedictis Breyeri Notis in Annotatis nostris possimus recensere. Aliquielo6 Porro quia in hoc Sermone expressa mentio gium hoc sit de Sacramentis Confessionis, Eucharistise et Prudentio extremse Unctionis, non potuit non heterodoxis abjudkant, U displicere, quorum unus et altereum impugnavit, velPrudentio abjudicandum censuit. Gerardus Vossius de Historicis Latinis lib. 3, parte 2, cap. 4, in Prudentio unum ejusdem adversarium Barthium indicat his verbis Prosa reliquit (Prudentius) Vitam B. Maura? virg-inis; cui illustrandae est
:

extrema dicta legitur ante finem sseculi duodecimi. Ad prsedictas objectiones jam rcspondit Breyerus citatus, ostenditque, eas minime obesseposse, quo minus Sermo ille Prudentii esse credatur Et sane, etsinegari nonpossit, sacrum Viaticum in antiquis Rituaiibus Unctioni prsemitti, frustra tamen ex hoc capite iste Sermo im-

non

fallor,

pugnatur.

quod illius Eucharistiam auctor, S. Mauras verba referens, ante sacram Unctionem nominaverit, minime sequitur, hanc ejusdem setate in Trecensi dioecesi

Nam

primo quidem ex

eo,

prsemitti soluisse;

Breyerus

cum sancta Virgo, ut observat supremam Sacramenti Eucharistise

Barthius adversarius.

lib.

xliv, cap.

xix.

Hujus

neque scio, quid adversus Vitam illam objecerit; sed Breyerus in Vita Prudentii cap. xi asserit, ipsum Lutheri sectatorem fuisse, ipsiusque animadversiones exigui momenti esse, nec refutaiione dignas. Idem Breyerus ibidem alterumrefutat, Daiseum scilicet, CalviniancV sectse

Opus non

vidi,

ptwconcin. HicPi-udeidii sa-monem rejiciendum promiidiuril ,t[nia CtitnuzfUus fatetur, sese illum ex vetusto exesoque, ut supra diximus, codice eruisse. Verum cum duo alia Ms. a Breyero laudata, editioni Camuzati, exceptis paucissimis, quse

dignitatem considerans, et ad illud prsecipue anhelans, hoc ante illam nominare potuerit. 9 Deindein ejusdem Prudentii Ms. Pontificali, ex quo Ordo ad visitandum infirmum ab Edmundo Martene lib. i de Antiquis Ecclesise ritibus, parte 2, apag. 121 vulgatus est, Eucharistise simiptio Unctioni sacrse pag.124; luce clarius etiam prsemittitur; ideoque ilte Sermonis locus frustra obju citur, etiamsi eo, quo adversariis placei, modo accipiendus esset. Quod ad vocem extremse additam Unctioni spectat, quo tandem argumento probabunt, eam, quod ante seculum duodecimum a nullo alio usurpata legatur, a Prudentio adhibitam nonfuisse? An non potius inde inferendum
fuisset,

etrefutantw

rem

esse?

eam nuncupationem secido xn antiquioNon est scilicet ea vox una ex istis, quse

adrem nihil faciunt, plane consentiant, liquet, codicem illum non tam exesum fuisse, quin Camuzatus studium ac laboremsuum in eo describendo
felicissime adhibuerit
tas
;

atque ita codicis antiqui-

atii

intcrpo-

latum su&picanlur.

omnino favethd taudatum Sermonem Prudentio adjudicandum. 7 Prsecipue tamen Sermo hic impugnatur ex tocoquemsubdo Statimque, inquit Prudentius, ad me conversa (Sancta) subjunxit Hoc extremum munus a te peto, Prudenti pater episcope, ut in eorum prcesentia de manu tua Eucharistise et Unobest, sed
:

non modo non

pro Catholica tessera adversus hseresim aliquam ab cecumenicis cdnciliis traditse adhiberi cceperunt; sed quseex ipsa Sacramenti Unctionis natura a Christo Domino instituta, et in Ecclesia semper agnita, profluxit. Est enim hsec Unctio, vere estrema sive ultima omnium sacrarum unctio- p num, quse Christi fidelibus in hac vita conferuntur; potuitque S. Maura pro extremo munere, ut
ipsa
ait,

se, licet

Unctionis extremae Sacramentum petiisea appellatio ipsius setate nondumpassim

Elogium hoc ex Camuzatoivcmkmus.

Sacramenta; quod et factum est. Hic, inquam, locus non solis heterodoxis displicet, vemim etiam nonnultis Catholicis de in~ terpolatione suspectus videtur. Suspicandi ratioCatholici allegant, quod in antiquis Sacramentariis ac Rituatibus sacra infirmorum unctio susceptioni EucharisticV constanter pr fvmittatur, quodque eadem Unctio sub finem tantum seculi xn extrema vocari cceperit; Maura vero Eucharistiam ante Unctionem sibi dandam petiisse, et hanc ex-

ctionis extremffi recipiam

recepta fuisset. 1 Prcvter eumdem Serm onem de S Maurse gestis aliunde nihil novimus, nec aliquid aliudde iisdem
.

reperit Bailletus, qui tom. 3 de Vitis

Sanctorum

nem

ejusdem Sanctse Vitamexilloconcinnavit, sedPrudentiidictanonubique satisrecte interpretatus est, uti in Annotatis observabimus. Non aiiunde deniquehauserunt suaNicolaus Des-Guerrois inHistoria ecclesiastica Tricassina

ad annum Christi 853,

tremam vocasse dicatur. Ob hanc ultimam rationem Mabillonius in Prsefatione ad Seculum i Benedivtinum, 1, num. 98 dicere non dubitavit LocusinVitaS. Maurse aB.Prudentio scripta apud Camuzatum, ubi Unctionis EXTREMiE fit mentio, in:

Mabiilonius inAnnatibus, loco supra citato, Saussayus in Martyroiogio Gaiiicano, Artu?'us in Gynseceo sacro, aliique, quideipsa meminerunt, ejusve elogia texuerunt. Verum hanc aliorum instru-

mentorum inopiam plene pensat laudatus Sermo,

utpote ab episcopo erudito, Sanctseque synchrono ac familiari, conscriptus, et in eadem civitate, ubi
ipsa notissima erat, corampopulo ac consanguineis ejusdem publice in ecclesia recitatus. Errores autem t quos idem Prudentius alibi propu-

Udalricum in libris ConsuetudinumCluniacensium, nec apud Lanfran-

terpolatus videtur. Nam nec in bris a Menardo editis, nec apud

Sacramentorum

Ii-

gnasse

::

DIE VIOESIMA PRIMA SEPTEMBRIS

gnasse dicitur, Maurae sanctitati obesse non possunt, nec ejusdem gesta de falsitate suspecta reddere,
set,

273

cta et baptizata fuit.

cum

ipse de

mendacio

facile convincipotuis-

si

coram

prsedictis auditoribus falsa reci-

tasset.

admittamus, Leo* nem jam tum in isto monasterio habitasse, aut etiamprxfuisse abbaten, ne sic tamen Iqcv,, Vir* ginis natalem inde certo eruere poterimus quia ; laudatus abbas consanguinitatis affhiitatisve aut amicitix gratia, ab itlustribus M aurte parentibus
etsi

Imo

C.S.

II.

Sanctae parentes
:

et

patria

tempus emortuale
crge reliquise.

cultus et

sa-

rogatus, ut non raro alias accidit, eam operam potuitcontulisse. Cetera Sanctce gesta commentatxone non indigent, aut in Annotatis

dbunde

illu-

st-rabuntur, prxter

Sancta cx
parenlibus

nobMlnts

et

opulentibus

^anctce MvMTiepater obtigit Marianus, Pruden^tioteste, dives, potensetnobilis; wiaterSedulia, pia et sollicita; /WrterEutropius, ecclesiee Trecensis pr&positus, gui nihil secum... in conversione sua de rebus paternis attulit, eas unicae Sorori suse ea intentione habendas reliquens, ut, ipsis mediantibus, meliores subiret thalamos, et solemnius posset matrimonium celebrare. Quod ad locum nata-

Prudentius non annotavit. 14 De hoc anno id unurn ex supra dictis affir- <* '* te mari potest, eum incidisse in episcopatum Pru- eiream^' m " dentii,quem hic anno 8 16 vel sequenti certejam tebuuan.52. nebat, annoque^l moriens retiqvit. Ilincauctor Martyrologii Parisiensis S. Mauraj mortem circa

annum emortualem, quem

annum

85u fixit, circaquem ipsamfloruisse, Arturus in Gynxceosacropariterobservavit. Casteltanus vero maluit annum circiter 843 annotare. Res mihi incerta est, neque dicere ausim, utrum

lem attinet, Bailletus eam in Trecensi civitate primam lucem aspexisse affrmat. Des-Guerrois vero in Historia ecclesiastica Tricassina, ad annum Christi 853 observat, id ex Prudentii Sermone certo non constare, dubitatque, utrum Trecis, an in ejusdem civitatis territorio nata fuerit. Prseterea suspicatur, eam aut parentes ejus habitasse inpago, qui deinde S. Maurae ab ipsa nominatus, quing-entis tantum passibus, ut habet Camuzatus, vel una leuca, ut Breyerusloquitur, Tiecis distat, et ad fluvium Sequanam situs est. Suspicandi causam allegat, quod in ejusdem loci ecclesia S. Maura tumulata fuerit, quemadmodum infra
videbimus.
12

medium seculum nonum fetix ipsius obitus contigerit, ideoque cum hujusmodi annorum latitudine initio Commentarii in margine
ante, anpost

adscripta circ&meaium seculi ix.CeterumcumPrudentius ex ipsius Sanctae matris Sedulia?, ejusdem-

que fratris Eutropii testimonio

se,

dicat, illam non-

dum expleto trtatis suse anno vigesimo tertio obiissimilimodo de ejusdem anno natali censendum De dieobitusnullum dubium reliquit Prudentius, disertis verbis asserens, ipsam festo S. Matthsei apostoli, quod hac die xxi Septemb?Hs celebratur. extremis morientium Sacramentis per manus suas, utpetierat, munitam, se cum aliis
est.

coram inspectante, beata

mo?*te

ad Dominum

Trecis, vbi

Ut certa ab incertis discernamus, ex Pru-

ab ineuntc
xtate habitavit,

dentio eonstat, S. Mauramjam inde ab ineunte aetate Trecis habitasse. De ipsa enim ait : Ab ineunte
aetate quotidie a

matutinis Laudibus usque ad ho-

ram Sextam moram faciebat in ecclesia Apostolorum, qute cathedralis Trecensisest. Prsetereadum narrat, ipsam qualibet feria quarta et sexta, causa peregrinationis nudis pedibus et absque lineis, in arcto panis et aquae jejunio ecclesiam monasterii

commigrasse. 15 Einc de eadem ad hunc diem agunt varia Ad eumdem Martyrologia recentiora, quorum dicta subjungo. rfi>m aiiqunt In primis Florarium nostrum Ms. Sanctorum,se- Martyrologiis hucripta culo xv exaratum, sichabet In pago Trecassino, e$tt sanctae Maurae virginis. Inter auctaria Usuardina apud Sollerium editio Lubeco-Cotoniensis eodem
:

die

Inpag-o Trecassino, sauctae Maurae; additur-

que ro-rcivitatis verisimititer pro virginis, ut Solleriusibidem obse?vavit.Consonat Gj^evenus^Inpago

Tricassino, inquiens, sanctae Maurre virginis.

SS. Gervasii et Protasii Mentuniaci visere solitam, facium hocalocorum distantia sic amplificat Licet (monasterium illud) apud Mautiniacum circiter quatuor milibus ab hac Tricassina civitate
:

Ea-

dem habent Feticius et Maurolycus in

rologiis.

suis Marty-

Ferrarius

in Catalogo Generali Sancto-

distat.

Cum

ab ineuute

aetate

itaque ex hisce certum sit, S. Mauram Trecis habitasse, nec de ullo alio
,

ipsius domicilio meminerit Prudentius nonvideo, cur eam alibi, quam in eadem civitate natam esse credamus. Nam quod de seputtura ipsius in sui nominispago observatur, nihit probatpro loco natali; sedtantum utcumqueverisimile facit, fuisse in ejusdem loci ecclesia sepulcrum, quod ad sanctse Virginis familiam pertinebat. Quamquam et alia ratio nobis ignota esse potuerit, ob quam ibidem potius, quam Trecis sepulta fuerit Interimpater ejus Marianus, qui ante ipsam defunctus est, in
.

rum, ct Casteltanus in Martyrologio universali ipsam in civitate Trecensi his verbis annuntimd Trecis S.Maune xirgiuis.Consentit Martyrologwm Parisiense, in quo ad eumdem pariter diem legi.

tur : Trecis, sanctae Maura? virginis, a S. Prudentio, ejusdem urbis episcopo, in suis scriptis laudatue. Hisce adde Arturum in Gynveceo sacro, ubi ait Au^ustae Trecarum, S. Maurae virginis, admirauda
virtute etspiritus fervoreconspicuae.

Addedenique

etSaussayum,quiinMartyrotogioGallica>iobrcre ipsius elogium ex szepe laudato Prudentii Ser?none inseruit.

16 Ejusdem cultum non diu post ccepisse,

mox

cathedy^ali ecclesia Trecensi, ut in testamento suo

testis est

ab ejus obitu aut cerie idem Prudentius

cuttus rjus

ab obitu
ptus.

c<e-

jusserat,
nata fnisse dicenda
est.

humatus fuit. Magis dubium videri potest, an Mentuniaci, quinunc pagus S. Leo, vutgo Saint Lie dictuscreditur, in lucem edita non fuerit. Ratio est, quod
13

episcopus, qui
in loco, ubi

Sermonem suum concludens, ait Quo (Virginis corpore) condigne tradito sepulturae
nunc a
fidelibus honoratur,

innumera
vivit et

miraculasubsecutasunt, ipso operante, qui

reg-nat in

Prudentius diserte affirmet, ipsam a Leone, eo

lociSS. Gervasii etProtasii abbate, in fide instru-

omnia

saecula saeculorum.

Amen. Hanc

autem venerationem

in popularibus suis merito

ctam, baptizatamque fuisse. Sed neque hxcratio satis evincit; cumex supradictiscertum videatur, S. Mauram ab ineunte zetate Trecis habitasse, nec Prudentius edicat, an Leo ille, qui dicti loci abbas erat, dum Sanctaobiit,eomu?ierejamfungere'tur t ibidemquejamhabitaret,dumeademabilloinstru-

excitaverit insignis sancise Virginis, du?n viveret

mortem

sanctitas, miraculis taminvita,quamstatimpost illusfrata. Nam, ut de hisce solum loquar,

eade??i hora,
vit odore,

qua

obiit,

corpus suavissi??w

/>*a^/*a-

quem non tantum circumsta?\tes, sed etiam Vera?ius monachus in monaste?Ho Leonis,
qui

9 7

m
hvctoni
(:.S.
t

DE

S.

MAURA VIKGINE
post pago %. Mauras ad monasterium delata, et portionem ad eumdem pagum exemptamejusdem postmodum relata fuit. Est autem monasterium Augustim, vutgo koc clericorum Regularium S. olimin suburbio, nunc aires dictum,
Saint Martin ez
!)

qui olfactus sensu diu caruerat, odoratus est ; et aqua, qua virgineum ejusdem corpus post obitum lotum fuerat,inlacconversa t Leoncium, Maurician<v materterss ipsius, ex filia Damona nepotem, febricitanlem potasanavit; et Thecia,Mauriciansc item filia, nativam in faciesua macxdam per ejusdem cilicii contactum abstcrsit, Nusquam legi, an S. Maura nostra a Trecensi 1 clero Officio ecclesiastico umquam honorata fuerit, neque illius dicecesis Breviaria ad manum habeo, ex quibus id queam discere; et contrarium potius colligo ex Breyeri hac super re sitentio. Eodemtamen testein VitaPrudentiicap.x\Officium de illa cum lectionibus propriis ad diem xxi Septembris olim lectum fuit in monasterio S. Martini Trecensis in Areis, antequam reformatio canonicorum Regidarium Congregationis Gallicse,

juxta portam

S.

inquiunt Sammarthani fratres

Christiana tom.

Jacobi Tricassinaa civitatis situm, in sua Gallia

_ _

O/ftciuin dc

ipsa otim /<-

eium

ct

no-

sionemdiscimus

4, pag. 622. reliquiarum divi20 Translationem hanc et Camuzato, qui eam ex ex eodem

annoque
i&V-i

admo

nasieriutu
S. Martini

men

iltius in

Litamis,

Corpm
pultum

$c-

illas instrumento authentico probat, sacrasque ecsuo tempore in ejusdem monastem reliquias

Trecensis de

Reliquam asservatas cultasque testatur. Martini Trecensis movero partem, inquit, divi prenasterium, vulg-o In Aueis dictum, tamquam pig*nus sibi traditum accuratissime cutiosissimum mcuxv, in stodit. Facta autemfuit hasctheca anno
clesia

latum,

inducta fuisset. quoque Notas ultimse in Vita S. Maurae Sub finem addit, ipsius nomen etiam legi in Litaniis, in quodum vetusto Psalterio, ante annos 500 exarato. Superest, ut de cultu sacri corporis ipsius agavulgo
S.

Ger\ovev&

dicta?, in illud

sanctissimi corporisossarecondita; utconstatex instruraento tunctemporis confecto, sequeuti verborum serie contexto, in eademtheca pariterin-

camque

mus. Prudentius verbis numero prsccedenti relaB tis asserit quidem, illud in loco, ubi tunc a fidelibus honorabatur,etinnumerismiraculisjam tum inclaruerat, dignc sepultum fuisse sed sepulturse locum non nominat; haud dubiequiahic audito;

Posi hcvc subdit laudatum instrumentum, quod ego quoque totidem verbis huc transfero. 21 In nomine S. et individuas Trinit. etc. Noverint universi, quod an. Domini 1415 Indict. 8,
cluso.
Pontif. Sanctiss. in- Christo patris ac D.

ubi ejutdem

inagna pars
depnsilafuii t

nostri D.

ntprobatur

ribus suiserat notissimus. 18 At vero Camuzatus in Notis ad eamdem Vignomine,ubi tam, seu elogium, de eodem scribit sequentia : rjus tcpulvirgiuis Maurfe honorifice erumdiusU' Porro corpus pragdictas conditumfuit in redesacrapag-i, qui ejusdemmemoperfait. rabilenomcn retinet et oonservat, et ad nuentaSequnna? situs est, quingrentis tantum passibus a pra3dicta urbe (Trecensi) remotus. Nec veroillud tacite
iii

pago co-

Joannis divina providentia Papse 23 anno sexto, mensis vero Junii die ultima, quae fuit dies Dominica post festum B. Joannis Baptistse, reg-nante illustriss. principe ac D. D. Carolo, Dei gratia Prancorumrege, concilioque g-enerali pro reformatione
universalis Ecclesiae iu civitate Constantiensi existente, in
dicti

nostrura

infrascriptorum, videlicet G.
clerici,

de Ascenseriis

et G. Baudeti,

publi-

corum apostolica

et imperiali auctoritate notario-

rum

prsesentia etc, per parrochianos ecclesia?. par-

praitereundum;

nempe tumulum e regione primarii altaris in eadem aede etiamnum conspici. Ita ipse, qui Opusculum suumanno 1610 vulgavit. De sepxdturse loco, tumidoque ibidem spectabili
ejus

rochialis de S.

Maura prope

Trecas,

nasterii S. Martini in areis Trecens. Ord. S.

stini,

membri moAugu-

cum

solemnitate debita delata fuit in choro

dicti monasterii

consentit etiam Nicolaus Des-Guerrois in Sanctitate Clwistiana seu Historia ecclesiastica Tricas-

dem

fuit per R,.

quagdam vetus capsa, de qua quipatrem, D. D. Stephanum Trecenet et

sina,

ad annum Christi

853,

num.

22,

ubiin ad-

sem episcopum extracta certa mentorum B. Mauraa virg-inis,

missis prius
approbatis,

magua

pars ossapra^-

postmodum,

junctis nonnihil varians, ita Gallice loquitur : Ubi (in pago S. Maurse, ut piwmisit) corpus ejus in

in prassenti

capsa per
ad-

eumdem

R. patrem benedictione prsecedente,

fieri

ejusdem

loci ecclesia

honorificeinhumatum

fuit, et

hibitisquesolemnitatibus, in talibus
inclusa. In

consuetis,
etc.

hodiodum ibidem visiture reg'ione sug*gesti versus Septentrionem ejusdem sepulcri cippus, quatuor columnis saxeis suffultus. Locus hic una circiter
leuca Trecis distat, ad
veis situs, estque
rcecise,

quorum prsemissorum testimonium

Praesentibus ad h?ec venerabili in Christo patre,

unum e Sequanfe prioratus cum annexa

S.
,

fluvii al-

ab abbatia

cura paMartini in Areis dependens.

:

Quid deinde tumulo illo factum sit ignoro Breyerus Nota ultima de eodem hgecscribit

nam Dum

Des-Guerroisanno mdcxxxvii Sanctitatem Christianam etc. vulg-abat, etiam visebatur Sanctce sepulcrum, quatuor columnis saxeis subnixum verum
;

deinde mutatum loco

Corpusikinile

est.

ibidnn

flevatum,

1 Incertum quoqueest,quamdiu sacr(v istas Virginis exuvise ibidem sub terra, seu tumulo suo incluStV latuerint, quas publicse venerationis ergo inde sublatas etevatasque fuisse, aliunde constat.

Lamberto Haberti abbate, Joanne deCampisetc, dicti monasterii Relig-iosis. E 22 Hactenus instrumentum a Camuzato rela- ex inslrutum, in quo omnes notse chronologicse recte se mento pitbiico; habent prxter Pontificatum Joannis XXIII; hic enim jam ab ultima die Maji ejusdem anni, quo annum sextum in Pontificatu a paucis diebus inchoaverat, eidem cesserat in concilio Constantiensi. Verum laudatum instrumentum ex hoc capite falsitatis argui non potest, cum prxdictam Joannis XXIII cessionem Trecenses tum
fratre ac domino,

etiam ignorare potuerint

aut

certe

nondum

Audiamus denuo Camuzatum, qui numero prsesermonem suum prosequens, docet, insuper ibi (in eadem nempe ecclesia) esse
cedenti laudatus,

pro legitima habuisse. Constat enim, CarolumVI Francorum regem, ejusque curise principes eamdem non statim admisisse, sed contra improbasse
Constantiensium patrum adversus istum Ponlificem procedendi

modum,

ut videri potest

apud

thecam lig-neam, in qua pars sanctarum proefatae Virg-inis reliquiarum inclusa asservatur. Consonat DesGuerrois, loco citato inquiens In eadem ecolefiia quiescunt ejusdem reliquiie, in theca lig-nea,
:

auro picta, inclusre, verumtamen non nisi magna earunulom pars ibidem est. Reliqua porro ejusdem Virginci corporis portio in prsedicto monasterio
S. Martini in Areis deposita fuit anno 1415, quo memorata lipsanotheca cum incluso corpore ex

Guilielmum Franciscum Berthier tom. 15 Historia* ecclesise Gallicanse pag. 527 et sequentibus. Potuerunt itaque Trecenses notarii die ultima Junii laudato instrumento Pontificatum Joannis adscripsisse quia de tibera ejusdem
,

cessione

nondum

satis

fuerant edocti. Bailletus

;

pro anno Christi 1415 habet annum 1414; sed

tunc esedem notsechronologicse vitiosse sunt ideoque suspicari licet, mendum typographicum hio
irrepsisse

DIE VIGESIMA PIUMA SEPTEMBRIS.

CeterumStephanusepiscopus, qui sa/iVrt*>l/VM nnnlts.,, _________ ,. crarum rcliquiarum partem ex veteri lipsanothe caexemisse in instrumento dicitur, fuit Stephanus de Givriaco. sive de Givry, quem Sammarthani fratres tom. 3 Gallue Christianx ab anno 896 usque ad 14-26 iu episcopali cathedra Trecensise,_'__,_...._i
1

275

irrepsisse.

me ex narte vestra et vir relig-iosissimus Leo abbas c, vicinuB noster , qui eam cathechizavit et reg-eneravit ex
aqua
et Spiritu sancto, ex parte sanctorum monachorum sollicitavit frequenter d. Gaudeo in Domino de uberrimis vestra; devotionis manipulis, quibus non suffieit, quod virtutes Dei in illa propriis oculis aspexistis, nisi

affectione germanior, quain carnali.

.......

disse statuunt.
in

quo utroreltIiq.

23

aue loco

quix cjus

tam

Camuzato in omnibusconsentit Des-Guerrois loco supra citato, quam ad eumdem annum

etiam pluries recitatas

propriis auribus hauriatis.

norantur.
Baitteti

1415, additque, sac?-as itlas retiquias inprmdicto S. Martinimonasterio in altariprincipequiescere.

tionem iteratam in
feryentius curritis,
cati,

Ad ipsarura enim audiodorem unguentorum suorum

Adannum quoque 127, num. %recensensreliquias,

qusesuo tempore in eodemmonasteriohonordbanprxmiserat sequentia : In hac ecclesia inter reliquias asservatur brachium cum capsa lignea auro picta, in qua magna ipsius ossium pars est.Breyerus Nota ultima scribit, maximam sacrorum ossium ipsius partem ibidem esse, vetustam vero thecam cum reliquo corpore ad ecclesiam pagi S. Maurae, unde allata fuerat, reportatam fuisse. Bailletus in Vita Gallica de hisce non satis recte sic loquitur: Sanctse corpus ad ecclesiam delatnm fuit, in qua honorifice honoratum est, et ubi Deus per patrocinium ipsius miracula facere continuaB vit.... Corpus S. Maurse postea partitum fuit una
tur,
:

et exemplo domestico provorursum laborem amplectentes, bravii fructum et honorem expectatis, quem jam prudens

Virg-o adepta est, quae accepto oleo, et aptata lam-

pade,

cum

Sponso ad peremnes nuptiasest ingTessa;

de quibus

viatores, ut

nostro cantemus interim, dum ad eos * recumbere valeamus comprehensores recepti, ubi justi epulantur et exultantin conspectuDei. 2 Sedula iu Christi et ecclesiae servitio Sedu,

modo

Sancta PueLtu

lia vidua, beatae

mater

Puellae,
,

et

pra_fatus

Eu-

patrem tu>
et divi

tropius frater ejus asserunt

tis suae

annum

xxiii

nondum eam a^taperegisse, cum cakatis car-

bilem

tem

portio data est abbatiae S. Martini in Areis, quae

nalibus nuptiis, ad praedictas caelestes nuptias est admissa. Porro Marianus pater ejus, qui in ecclesia Apostolorum e sepultus est, paulo ante
carnaliter

canonicorum Reg-ularium
posita fuit

S. Aug-ustini est; altera

in ecclesia parceciali pagi S. Maurae,

quing-entis passibus a civitate Trecensi ad

sita et

Sequanam

ipsam migravit a seculo, quem ipsa Filia, ab ipso mundo g-enita multo semine lachrymarum Deo studuit specialiter g*enerare. Qui cum
,

eidem abbatije subjecta.

esset dives, potens et nobilis,

jam ingressus

erat

parumaccurata de hisce

narratio

24 Ejusdem quaedam facta translatio cst die Dominica, quae dies ultima mensis Junii erat anni mcdxiv, quandoStephanus Trecensis episcopus istas reliquias ex veteri theca exemit, ut easdem in novam

latas seculi vias; sed per Dei gratiam ad

arctam

viam, quae ducit ad vitam, duce Eilia, reversus est. Revera tractabilis homo erat, et consiliis acquiescens, et qui nihil qualecunque patri suo de salutari conversione Eutropii filii sui credidit, de

ligmeam reponeret. Ita Baitletus, laudans in margine Notas Camuzati, in quibus tamen ista sic

non leguntur. Namprimo Camuzatus ait, S. Maurae corpus primo in ecclesia pagi, qui ejusdem

nomen
alia

retinet,

humatum

fuisse

Bailletus id in

factum esse insinuat. Camuzatus scribit, sacrum Virginis corpus in veteri theca sua anno 1415 ex prmlicto pago ad monasterium delatum, ettunc ejusdem partem a Stephano episcopo inde exemptam et in nova lipsanotheca positam atque
in dicto monasterio coltocatam fuisse
.-

Maurae tilia. credere non Adduxit ad me Pemina virum Juvencula senem, Filia patrem, Ovicula leonem; et ad pedes meos procumbere faciens, admiranda cautela docuit etde commissis medullitus conteri/* et plenegavit.
,

salute propria virgini

narie confiteri.
3 Qui etiam de consilio meo et Pilite suae, quam optimam habui adjutricem, temporalibus abdicatis
,

ad fi-ugem
rcdueit
bimis
:

ex

et ecclesiam
,

Apostolorum

haeredem

contk

a fratre

teptk

Bailletus

stituit

et

iu

ipsa

tandem corpus proprium ex

vero significat, partitionem illam prius factam esse, ac deinde anno 1414 translationem institutam, in qua taudatus Stephanus sacras itlas reliquias ex una in alteram thecam, seu ex veteri in novam transposuerit. Hisce observatis Vitam seu Elogium subjungo.

tias

multa cordis devotione sepeliri mandavit. Gratibi ago Domine Deus qui talem nobia
, ,

cooperatricem tibi complacuit concessisse, quae sicut ig"nis, qui comburit sylvam, et sicutflamma comburens montes, prius proxima
in tuo

ministerio

quceque

ut patet iu patre et familia patris

et

remota

postea

inflammavit

ig*ne

quem

venisti

mittere in terram, et,

ut ardeat, voluisti. Nihil

secum

frater Eutropius in conversione sua de rebus

VITA
Auctore Prudentio episcopo
Trecensi.

paterni.s attulit,

ea * uuicae Sorori suae ea inten-

habeudas relinquens, ut, ipsis mediantibus, nobiliores subiret thalamos, et solemnius posset Eutropius matrimonium celebrare. Mira res ut salva pace sua loquar, vale dicens seculo, de secularibus cogitabat; Maura vero, remanens in seculo, secum de caelo tractabat; unde fructum
tione
!

Ex
Prafutio au-

editione Nicolai Camuzati.

nunc reportat in respectione animarum sanctaruin, non mortalem ex nuptiis, sed vitalem ex larhrymis,
ejussaporem gustans
in terris. in ctelis, cujus

odorem
te in

olfecit

Instatis a, charissimi filii, opportune, imporut loco sermonis, quem diebus solemtune nibus vobis facere consuevi, de vita g-Ioriosa et
,

4 Non
derelictis
seri^;

doleas, Eutropi

fili

mi

nec

opibus
cauvidet

Hbe-

tuae intentionis fructu frustratum

ipsis

ratiter
:

pro-

Prw

morte pretiosa sororis nostrae Maurae non solum dicam quidquam, sed et scriptum relinquam posteris profuturum. Ad hoc enim frater ejus
Eutropius, praepositus vester b, qui fuit spiritali

mcdiantibus, Soror tua nobiet solemnius connubium liores thalamos subiit est, de mammona iniquitatis mag-nos amisortita
revera,
,

dentio epi-

scopo

cos et

Sponsum potentem

et

divitem in omnes,
tiliis

qui invocant eum, et speciosura forma prte

homiuum

, , ,

276
A. Pautl0
IPlSGi

VITA
acquisivit g.

S.

MAUIU*: VIRGINIS
devotionis et pudioltiflB cxemplar et speculum habebamus: sua vero jam Iietitia plena est
statis
,

non modioleum ad lampades ministraconferebat? Maura. bat h? Maura. Quis palas i compaQuis vestimenta sacerdotalia de proprio
parte cassina ecclesia et se et sua pro
ca dedicavit. Quis

Magnus amicus Princeps magnus Apostolorum et claviger regni cajlorum; vas, quorum obsequiis in Triclectionis S. Paulus,
homiuum

D
Felix virgo,

quum moriet perfecta; quia torrente caelestis voluptatis pobandam augaudet de iis, quaa evasit, periculis atque dor uliique tata, poenis, gaudet de iis, quas invenit, praemiis, man-

propriis et ut eo induerer inter sacra

,

aurum et rabai? Maura. Pretiosius habeo super collatum mihi lineum indumentum, quod topazium composuit , dealbavit, manibus nevit
Missarum solemnia,
liberalis
;

sionibus et concivibus suis. Jam erg*o, bona Sedulia, fletus absterge, sicca lachrymas, quas de caelo vocem lapsam publice nobiscum in ejus transitu audivisti;

in te

thronum

Veni (inquit) dilecta mea, et ponam meum ; quia concupivit Kex spe-

ciem tuam.

Dum

enim invocaret Dominum, Deus

est
,

Virgo semgna; h;ecfecisti, et tacui. Tacui nunquid Tempus tacendi, et tempus loquenper tacebo? gloriaris in caelo. Fadi, cum jam cum Sponso
humiliter
postulavit.
teor,

et

beni-

deorum loquutus

et vocavit

Mauram

vo-

nonposVirgo prudentissima, jam continere

os

sum
lineam vestem
saccr-

meum.

dotaUm donat, qua ipsc

aliique indu-

th

una re duo pretiosissima munera contuqua donante, non posset quicquam mihi esse listi, omne nisi'pretiosum et maximum; qua tribuente, acceptum, omne datum est gratum, omne receptum penrarum est charum. Quid mihi ? Plus animum
5 In

cans eam manifesta voce, sonoque audibili, qui prius eam vocaverat inspiratione mentali. Stabam ego una ex parte grabati, et Leo abbas ex altera, qui tunc submissa voce more suo psalmos Davidicos ad caput beataa Virginis ruminabat. Stabant etiam nobiscum Mauritius, Eutropiuslevitaconsan-

guineus cumfusa.
8

Virginis, et

multa turba fidelium

te

cir-

sabam, quam manum, plus affectum, quam factum, Gratias ago, plus hilaritatem, quam tristitiam.
B

exspectante Sedulia quse quandoque singultus et gemitus emittebas; cum repente praefatum organum iusouuit, inae-

Tacebamus omnes

c.rlesti

voce

advocari,
audicrunt.

stimabili suavitate

omnium
si

unum de donasti. Ornatum duplicem prsebuisti, corporalem, et alterum spiritualem, uuum exteriorem, et alterum interiorem, unum patentem, alterum latentem quem ad apariendam divinam mei duriciam, et tuam clementiam, et miseri cordis
,

Virgo gratiosa, gravitati tuae, ? habitum indigno contulisti. Sed nunquid solum geminasti, et abundans abunNon utique donum
:

quse tam preeclarum

omnem modum humanum

curiositas importuna,

aures et corda supra demulcens. Nec defuit

quis forsitan esset intus vel

extra,

qui

potuisset;

tam dulcifluam harmoniam eflundere verum veraciter deprehensum est et

ascendit

odore et canore, quod tunc etiam descendit in jubilatione, qui

Dominus

in jubilatione;

uec dedignatus est , tamquam sponsus Dominus procedeus de thalamo suo, post visa longa sponsaiia Sponsse venienti occurrere, et in ejus occursu cantica laetitise dignanter decantare, qui eam jam disponebat traducere et sibi connubio stabili jungere, propriamque dicare. Noli jam socrus

non jam latere volo, sed patere. Ficus eram arida; etiam merito non nisi incendium exspectabam arueram tamquam foenum, merito mitten;

dum
aqua;

in

et ideo sterilis et infructuosa.

clibanum; anima mea, sicut terra sine Quid expecto ?

Dei ergo

effecta, Sedulia,

amplius lamentari, quas

Piliae

Quid miseriam

meam

manifestius non

ostendo

ipsum
tulari.

audivisti

Dominum in traductione

gra-

Dominici corporis Sacramentum cum raro devotionis butyro tractabam; quando vestem contulit

memoratam, sine lactucis agrestibus Agnum edeham, sine pane lacrymarum ad Panem accedebam
fnter sacrifi-

candum

pic

afficiuniur.

angelorum. fortis Mulier quaesivit, 6 Quid plura? ipsa non dico lanam, sed linum, et operata est consilio manuum suarum, complevitque diebus pauquod fecerat in quo facientis cis opus suum
,
,

Sed cur jam sermonem facio de egressu, qui pauca vel uulla adhuc de ingressu locutus sum aut progressu; quare jam finem teneo nondum capite apprehenso ? 9 Eevera pretiosum finem occulta n fide pro,
,

In ecclesia Apostolo-

sed te teste, Sedulia, teque constanter asserente Eutropi gloriosa aetatis sua? primordia
spexi,,

rumquotidie

intellexi. Portare

quippe ccepit

jugum Domini ab
recolligens, revera

summo manehxrem
u

adolescentia,

et

mane manna

tandem Prudentio episcopo dedit quem amabat. Non abscondam amplius Domiue, misericordiam tuam a consilio multo, narrabo altissima, quae fecisti, magnalia per famulam tuam Mauram; nam receptum indumenindustria relucebat, et
,

summo

niane in

operatrix.

Dominicam vineam missa est bone Jesu, verum prorsus est, quod
fuerat sa-

adolescentulae dilexerunt te nimis, et in adolescentula

tis

Maura videmus completum, quod

ante praedictum.

Ab

ineunte aetate quotidie a

tum statim illius antiquae virgse virtutem habuit, et aquam copiosam de me, duriore, quam petra,
produxit k
quotiens
;

matutinis laudibus usque ad horam Sextam moram faciebat in ecclesia Apostolorum, ubi, sicut
nostis, tribus

quautaeque

postea

efficaciae

fuerit

modis imago Domini depingitur Salrepraesentatur

rum

plures nostrum inter sacra Missasolemnia sunt induti, quod tam notum est et

eum *

vatoris

nam

tamquam Puer, sedens

,

expertum, commemorare et displicet pro titillatione inanis gloriaemorefragilitatishumanae, etplacet pro Deo et Dei laude l. Displicet; quia timeo de amissione tanti thesauri, quem vident palaru tot et
tanti hostes invisibiles reportari. Placet; quia per

hoc intelligo, Dei magnalia prsedicari. Foslix es, Sedulia, quae talem, non tam mundo, quam Deo, Sobolem genuisti, et qua? in terris nata est cum angustia tua, nunc in caslis nascitur cum lsetitiatua
et nostra
;

gremio Matris suse; et tamquam maguus Dominus, sedens in solio majestatis et tamquam Juvenis, pendens in patibulo Crucis o. Porro hanc B. Maura consuetudinem a tenera observavit aetate, ut quotidie totum praedictum non cessaret expendere; primo te toto corpore posternens coram Infante; secundo coram Juvene; tertio coram Eege nec ulla umquam necessitate potuit
in
;

immo

niagis sua,
est,

quippe nostra semiplena

quam tua vel nostra nam flemus pariter et

:

abstrahi, quin singulis diebus Dominum sub eflagie triplici cerneret indefessa oculo corporali.

gaudemus.

quod talem habuimus et ipsius eeternis gaudiis congaudemus; flemus vero , quod talem amisimus quam totius hone, ,

Gaudemus quidem

Kevera tritum et verum est Ubi amor, ibi oculus; synceroque et integro Adolescentula Dominum diligens * affectu, quse satiari non poterat ex
:

!.

dilige-

aspectu.

bat

10

Jam

aperire libet,

fratres

charissimi,

quod
quia

usque modo clausum, quod hactenus

occultavi;

, ! , ,

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBRIS.

277

A
ex tripHci
Oiristi
gie
dit.
efli-

quia et de caetero

damnosum

tacere, et fructuoest, ut

sum

die Parasceves aures Maurse, sed solius et longe

positag,

arbitror reserare;

tempusque

exponam

mira au

spontaneus, quod ab ore suo extorseram importunus. Instabat dies vocationis suae et velox depositio tabernaculi sui; unde cupiens ab ipsa tandem instructionem aliquam reperire testamenti, quaesivi ab ea, et quaestionem pluries iteravi, cur coram
supradicta dicti Salvatoris effigie prosternebat se morose quotidie successive. Denique multipliciter obsecrata, non sine multa difficultate respondit.
Ecelix, inquit,

penetravit? Dicta siquidem die inter Sex-

RW

tam

et

Nonam apud

S.

Aventini ecclesiam

y,

in

suburbio civitatis ipsius, sanctae praedicationis semina eg-o peccator miscrrimus, talis qualis episcopus, pro officii mei debito in cordibus audientium jaciebam, etpro modulo meo divini sermonis hamo piscabar pisciculos, etsi paucos etparvos. Aderat
et

Maura, attente audiens,

tores, quae nulla

et

umquam

Apostolorum

sedens interalios audioccasione ab hujusmodi

ecclesia,

in

qua

fre-

quenter audivi et Puerum in Matris greniio vagientem, et Juvenem in cruce gementem, et Regem
in solio terribiliter intonantem, sed mihi

pia occupatione potuit revocari; sed quia ex Deo erat, verba Dei audiebat, ea in corde suo, quasi in libro, conscribens; cumque pro temporis exigentia

virgam auream amicabiliter donantem p. Cumque statim ei novam movere inciperem de Salvatoris nostri gemitu et vagitu quaestionem, manum meam manu sua constringens, et per hoc linguam meam compescens haec pauca subjunxit Non naturse, sed
,
:

sermonem facerem de Dominicae passionis sacramento, repente se erigens, alii3 sedentibus, stetit supra pedes suos, et totam se signo vivificae Crucis
munivit.

14

Cumque

qusesissem ab ea

quid ei accidisaliis

Passionem
gentem audit.

set, et

quare contra

morem cum
:

miraculis adscribendum

sedentibus DomitU U-

est,

si

ad recolenda

fidei

nostrse mirifica sacramenta, et ea in mcntibus fide-

lium roboranda, lignum aridum gemitum edit aut vagitum.

Sanctx

non sederet; ut erat verecundo vultu et columbina simplicitate, respondit Estne, pater, sedendum quando sanctum legitur Evang-elium? En
,

muet

11

quam

fcelix Filia

nostra,

laboriosa,

nificentia

peregrinatio

foecunditate filiorum, sed sanctorum

non operum!

nes;
la

mappu-

ab ipsa

Mater tam solicita et circa plurima perturbata Non solum enim clericorum, sed monachorum necessitatibus subvenire curabat, quod Leo abbas et
sancta ipsius congregatio recognoscunt, quibus de proprio cucullas et mapulas q acquirebat. Gratiam et suffragia beatorum Apostolorum Petri etPauli solicita quaeritabat in ecclesia clericorum, et sanctorum martyrum Gervasii et Prothasii patrocinia
studiosius implorabat in monasterio

Mauricius levita in ecclesia Apostolorum Dominicam coepit leg-ere Passionem; si placet astantibus, omissis paululum aliis, audiendam. Statimque, si quid audirent, a circunstantibus, inquisivi, factoque silentio, tota multitudo se nihil audire prorsus respondit. Unde divinam intellig-ens in prsclara Yirg-ine affuisse virtutem, lachrymis ubertim rluentibus nequaquam potui , quem inceperam,
,

verum illico propter infldemagnalia Dei certius probaturi, ad Apostolorum ecclesiara properavimus universi, in cujus incoraplere serraonem
les z
:

monachorum;
quatuor

troiitu

facientes

modicam

stationera, vix

tandem

quod

licet

apud Mantiniacum r
et sexta feria,

circiter

audire

potuimus adhuc
et

leg-entis

Mauricii vocem

milibus ab hac Tricassina civitate

distat, qualibet

tenuem

tamen quarta

causa peregrinationis

nudis pedibus et absque lineis in arcto panis et aquse jejunio visitabatur ab ipsa. Quantae autem virtutis et efficaciae sit
tribuit, clarisindiciis protestantur et

finito Evangelio Dominicommuniter offerentes Domino gloriam et honorem, offerentes Domino gloriam nomini ejus, in templo ejus omnes diximus gloriam,
cae passionis,

exilem.Tum

cus
febres pellit;
ipsius lacry-

et

mapula, quam Leoni Maura Melanus clerisanctissimus monachus, et Paulinus clericus,

qui in Sanctis suis gloriosus

est.

Porro Yirgo Dei

aliis

ad pedes meos treraebunda jacebat,

salutis turbasset, se peccatricem raitabat.

gauden-

tibus, ipsa flebat, pectus tundebat, et quee

verbum
cla-

ipsius tactu a febribus liberati,

miserrimam

mx

ex

alte-

rius oculo

quidam mansueti Leonis meritis attribuant et ascribant, potius tamen arbitror sentiendum, quod et ipse Leo sentit nobiscum, ut
12 Et quamvis hoc

15 Paulo post illuxit dies vocationis praadictse;

dies, cui

FestoS.itatth.ri

magnum

praeerat luminare, Matthaeus vi-

proxi-

maculam
eluunt.

quod Sponsus suus mirabiliter operatur, ne murenulas aureas sibi prsesumat alius usurpare, quas in signum
illud in g'loriam sanctae Virginis convertatur,
dilectionis et

delicet Apostolus et Evangelista, tunc cujus age-

ma, patronos
suos

batur solemnitas

gloriosa,-

sed luminare minus ad-

ornamentum
f.

decoris Dilectus Dilectae

,

voluit

praesentare

Nondum
est,

frater

Maurici

memoria mea elapsum

occultata
t

quod, te ministrante,

cognovi. Expleta namque matutina synaxi u, innuisti mihi, ut Mauram aspicerem, arctius amplectentem et dulcius osculanfide

Maura videlicet, sponsa Dei, plagrata Apostolo, quse placet coram Deo in lumine viventium ut jam sint duae olivee et duo candelabra lucentia ante Dominum par turturum aut duo pulli columbarum. Habes euim tu beate Matthaee apostole , potestatem sororem circunducendi mulierem, sicut frater Doraini Jajunctum
est ei,
cita prorsus et
; ,

tem

altare, ubi

corpus beatae virginis Mastidiae

Hora sexta a fratribus decantata, ad pedes ejusaem altaris lachrymarum suarum rivulum ostendisti, quo proprios oculos linivisti quse linitio quantum tibi profuit, et gratia lachryrequiescit; sed^t
:

marum, quam habes,

non habes,
certis

et oculi

macula,

quam modo

probant et irrefragabilibus argumentis. Ipse namque mirabilium Agni et Sponquoad vixeris , clarissimum sae suae operum vivum et verum testimonium effectus es ; nam
,

cobus et Cephas aa; et minus revera censes esse thelonarium, quam Sponsae Christi paranymphum. Nec jam dedignaris iuvocantem Virginem in tuum ascisci consortium, qui te fuisse recolis publieanum. Et revera Maurae diligis sauctitatera, qui peremnem Mauritanios praedicasti salutem, et erga candidara Virginem dulciter mansuescis, qui yEthiopes
horridos 16

nequaquam expavescis

bb,
stbi
tes

bb

quam

Adveniente igitur memorata solemnitate B. Maurae vocationis suae jocunditas dupli-

adstanvtdet; rt

laudes Christi et Maurse etsi ling-ua taceat, oculus tamen, quocumque perrexeris, prredicare non
cessat.
In
ecclesia

cabat, nobis videntibus, de lectulo infirraitatis, prout potuit, caput erexit, et erectum in partes
familiariterrequisita, respondit

S^tcramentis

tminiia
ritur.

mo-

$uburbiiexistens, diaco-

num
tute

in civir

Maurici levita charissime quod parum sonoram vocem habeas ; ita ut, cum sanctum Evang*elium leg-is, ab ostio ecclesia^ ausonoritas illa fuit, quae diri vix possis. Unde ergo
13 Scimus
,

omnes

quatuor inclinavit; et cur hoc faceret, a Leone En lectulum meum

:

quatuor fortes a quatuor partibus ambiunt, cruenPetrus videlicet atque tas bestias repellentes Paulus, Gervasius et Prothasius, quibus, quoad
;

vixi,

278
A. Piu i't STIO
IMS.

VITA
qua
potui, deservivi;

S.

MAURjE VIRGINIS
poralibusabdicatis,ecclesiamApo3tolorum haeredem legare? scriberct, debent omnes sua ecclesiis Mauram suum de virginitate g- Bailletus ait, S. indicasperpetuo colenda propositum parentibus ipsi proponese, dum hi convenientem sponsum
bant;

vixi, devotione,

statimque

Hoc extrcmum rauad me conversa subjunxit Prudenti pater episcope, ut iu eonus a te peto, rum prfcsentia de manu tua Eucharistue etUnctioquod et fanis extremae cc recipiam Sacramenta
:

ctum

cum Adveniat regnum tuum, consummato

vocationis jubilo
,

Statimque oratione Dominica inchoata, secundam petitionem implesset, qua dicitur

est.

quodnusquamdicit Prudentius. usus h Breyerus nota 6 scribit, in Ms., quo

est,

supernre

foeliciter

migravit ad

Domi,

num.
ac

hicsubdi: Quietiam luminariaceriedabat? Breyerus hic variapaltai Lege paUas. Porro rum genera recenset ; [quod ad propositum no-

mox mict

17

racuti iltn-

Mox Mauriciana matrona soror Sedulia? Damona et Thecia, cidure filia? Mauriciame
,

strum nil facit. k Alludit ad virgam, qua Moyses aquam

elicuit
1

e petra
et Vir-

stratur

licium

tam

de sancto corpore rapientes , in quatuor quarparticulas diviserunt, et sibi tribus retentis, thesauro custodio,pomihi, quam pro mag-no
in suerunt. Corpusque de more lavantes, aquam

Numerorum cap.

20.
'

Breyerus monet hic legendum

laude.

Pro Dei

g*iuis

lac conversam,

vidmdam meis

oculis praasentarunt

testimonium pudicitiae virginalis, quod Leon,

,

Forte hic idem Eutropius est, quem ejusdem fratrem supra dixit, quique Trecensis ecclesise

prcepositus erat, quando hscc scribebat Prudentius.

cius, filius DamonaB, dulcedine captus deg-lutiens, a febrili ardore sanatus est, tactuque
sancti cilicii Thecia a

abunde

n Tn margine hic annotavit Camuzatus

oculata.

Forte

macula quadam

in facie

quam a matris utero contraxerat, et ob hoc viro displicebat, liberata est. Ipsa etiam hora migratioB nis sanctae Virginis, Veranus monachus, olfactus
dd

o Camuzatusscribit, ibidem insacello sanctiSalvatoris suo tempore exstitisse ejusmodi imaginem

Christicrucifixi,

quameamdem cum istaesse, mul- E

sensu diu ante prorsus amisso, eumdem odorem suavitatis sensit in monasterio Leonis dd, quem prodito sepulturae in loco ee, ubi

ximi sancto corpori sentiebant. Quo condigne tranunc a fidelibus ho-

noratur, innumera miracula subsecuta sunt, ipso operante, qui vivit et regnat in omnia saecula saecu-

tisuspicabantur;verumipsehocnonsatis probabile existimat propter ejusdem ecclesise incendium, quodannollbScontigisse memorat. Breyerusprioribus non dubie assentitur, suspicaturque duas alias anno 872, cum Ottulfus episcopus eam eccle-

siam

lorum. Amen.

ANNOTATA.
a In editione Camuzati sequens tilxdus p-rsefixus Sermo B. Prudentii episcopi Trecensis, de vita et morte gloriosse virgiuis Maurae. Tum sequilegitur
:

reeedificaret, inde amotas fuisse. Res mihi incomperta est. p Alludit ad virgam auream Assueri regis, Estherireginac in signum clementise porrectam, lib. Esther, cap. 4. q Varza mapularum seu mappularum genera recenset Cangius in Glossario. Hicvidentur sudaria

tur Exvetusto Ms. codice descriptus, qui plerisque in locis ob characteres poene exesos aeg;re leg-ipotuit, et nunc primum in lucem editus opera N. Camuzati Tricassini. De hisee omnibus consule Commenta:

designari. r De Mantiniaco seu Mentuniaco, olim vulgo

rium

i.

bllic

haud dubie privpositus erat canonicorum

seuclericorumecclesicvcathedralis Treceyxsis; quorum prsepositura seculo duodecimo exstincta est, ut liquet exejusdemexstinctionis litteris anno 1167
signatis,
c

Mautenay consule tom.\\\Februarii,pag.l\%in S. Romano, hujus lociprimo abbate acdeinde archiepiscopo Remensi; et tom.v\ Maji, pag. 73 et seq. in S. Leone, ejusdem Romani in monasterii regimen successore. Ceterum hic S. Leo seculo sexto floruit, atque adeo longe diversus est ab eo, de quo in hac Vita seu Elogio agitur. s Alludit ad Sponsi verba cap. i Cantic. Murenulas aureasfaciemus
tibi eto.

apud Camuzatum fol. 123. De hoc Leone, quem Mentuniacensem

in mo-

colligitur,

nasterio SS. Gervasii et Prothasii abbatem fuisse sermo non semel infra recurret, ubi
et

Forie oculata, inquit Camuzatus. u Synaxi substitui ex Breyero; nam apud Camut

etiam de Meniuniaco
agetur. d Obiter observa,

monasterio ipsius paucis

zatum sinopsi perperam legebatur. Porro synaxis F pro divino Officio usurpatur.
x

De

S.

Mastidia virgine,

et

inventione corporis

Prudentium secundum heec tantum ab Eutropio et Leone cleri acmonachorum nomine rogatum, hunc sermonem habuisse; Bailletus tamen in tabula critica iis duobus etiam Seduliam Sanct<c matrem adjunxit.
e

Opus nostrum tom. 2 Maji, die 7, quo colitur. y S. Aventini presbyteri Vitam apud nos illustratam habes ad diem Februarii, ubi etiam 2
ipsius in
ecclesia Trecensi, consule
4-

eadem

et in Vita cap. 3

de hac ecclesia s&eulo sexto ipsi

sanctorum Apostolorum principibus Petro et Paulo dicata Trecensis cathedralis eamdem subest observat tamen Breijerus nota secutis secidis S. Petri tantum appellatam fuisse. f Breyerus nota 4- ex hoc loco persuadere vult, attritionem sive dolorem ex metu gehennze sine charitate seu benevoto amore Dei super omnia coni-rj>/um> in Ecclesia Dei tunc minime agnitam fuisse tamquam sufficientem dispositionem ad sacramcntumPcenitentise. Sed nemononvidet, quam inepte. Nam etsi vocem illam conteri eo, quo vult Breyerus,modo stricte sumamus; quis tamen dialecticus dicat, ex eo, quod sancta virgo Mauna perfectiorem suaserit patri suo, sequi, minusperfe: t

Hxc ecclesia

condita actum
z

est.

*
eos,

Id

est,

propter

quihocprodigium credere

nolebant.

aa Alludit ad apostolum Paulum> in epistolai ad Corinthios cap. Sdicentem Numquidnon babemus potestatem muliereni sororem circumducendi, &icut et ceteri Apostoli, etfratres Domini et Ce:

phas?

bb S. Matthcvi gesta hoc ipso die illustrata sunt; ibidemque in Commentario prmvio \^de ejusdem apud Mthiopes prsedicatione pluribus actum est.
cc Vide dicta in
dissiti.

Commentario prccvio i. dd Id est Mentuniaci quatuor milliaribus Trecis

ctum

velut sufficientem tunc

S.

Ecclesia? An, quia

agnitumnon fuisse in Maura et Prudentius eidem

suaserunt, ut tem-

eeNempe

in pago,

retinuit. Consule

quod S. Maurae nomen ab ea Commentarium preevium num.

Mariano,prout

mox sequitur,

18 et sequentibus.

DE

DIE VIGESIMA PKIMA SKPTEMBRIS.

279
*CCT'*B

DE

B.

JOANNE PRANDOTHA
EPISCOPO CONFESSORE

CRACOVI^E IN POLONIA

COMMENTARIUS PR^VIUS

I.

Cultus immemorabilis; Acta.

quatriduum

Akro mcclxvi
Cuitus Beati

$ecuh

11)

iritlta cum laude kujus Antistitis meminerunt 1/1 celebriores rerum Polonicarum scriptores l* l_succincte tamen, et fere occasione aliorum, quorum gesta pertractant. Prse ceteris memorandus est Joannes Longinus vulgo Dlugossus, canonicus Cracoviensis, qui non tantum in aliis infra citandis Operibus Joannem Prandothani laudat ssepius, sed in Vita B. Cunegundis vir:

spirabant odorem, qui omnes tum astantes mirifice recreabat et refocillabat, multos

etiam suae fragrantiae virtute sanabat

sunt et alia

pene innumera ab hoc anno mccccxliv usque ad

mcccclxiv creberrimis vicibus facta et sanctitatem Viri evidentissime comprobantia miracula, qusehic brevibus adumbro. Subditur mox enumeratio ali-

ginis ducissse Polonise, ita loquitur, ut dubium esse nequeat quin seculo 15 Beatus ille in Cracoviensi metropolitana insignem habuerit cultum, in quem prsecipue hic inquirendum erat. Lau-

quorum, qui a variis morbis et pericutis liberati, duorum quidem, qui a morte revocati fuerint. P. Fredericus Schembegh Societatis Jesu saceret

dos, cujus insigne elogium habes in ejusdem Societatis Bibliotheca, anno 1016 misit Cracovia ad

datus itaque auctor in Prologo ad Vitam B. Cunegundis Jacobum de Sienno, ab anno 1460 usque ad 1462 Cracoviensem episcopum, adkortans, ut dictse Beatse canonizationem promoveat, affatur his verbis Accipe itaque munus hoc ab optimo Deo reservatum tibi; et opportunitatem, ab aliis neglectam, cave, a te quoque neglectum iri; sedet optima natura tua et arte atque virtute, qua prseditus es, utere; neque tot mortalium, qui ex cano:

Bollandum nostrum dicti compendii exemplar, impressum in folio expanso, eique propria manu

adscripsit, fideliter ex archivo cathedralis ecclesise Cracoviemis desitmptumesse; in epistola autem ad

eumdem Bollandum
sum ipsemet

addidit

Miraculorum proces:

vidi in archivo cathcdralis ecclesioe

habet ibidem sepulchrum elevatum et celebre devotione populi. Latet tamen error in supra cita-

nizatione ipsa aedificandi et salvandi sunt, patiare

discrimen. Et

illud

cum animo

tuo

frequentius

trahendo revolve, quid praedecessoribus tuis Vislao et PrandothaB, Cracoviensibus pontiticibus acciderit.

Quorum

alter,

quoniam

viri

beatissimi

Sta-

nislai,

Cracoviensis gloriosi antistitis et martyris,

pontificatus regimine canonizationem

Compendiiverbis anno quippe 1414 Pontifex Eugenius IV, non autem Nicolaus V, qui illi e vivis sublato substitutus est tantum anno 1447. 3 Quam eximhts fuerit temporibus istis Beati cultus, docemur ex iis, quse memorato Vitsecompendio etiam typis subnexuit laudatus Baronius, acprimo quidem exHymno ad eumdem ac duplici
tis
;

erat

magno tpu
llore

q sub omni sui

oratione, ut sequitur

procurare distulit, in visione persomnum etquietem non secus quam per vigiliam Falislao, dioecesis
Cracoviensis militi, nionstrata, amictu exuebatur Cracoviensi, cui pontificali, cathedra projectus

Magne

praesulum Prandotha,

Signis, virtutibus, vita,

Eeligione in Deum, Et pietate in clerum,

annis citra viginti negligenter insederat, alter, qui, illi succedens, canonizationem ipsam ferventi studio, plurimis difficultatibus.superatis, procuraverat,

Cuncti te Patrem pauperum, Pupillorumque tutorem

celebri

memoria

potitus,

etiam

magna

miraculo-

Conclamant; tua numina Christi testantur agmina.

rum sublimitate refulget, quse ad sui nominis invocationem Clementia divina bustum suum, in ecclesia Cracoviensi consistens, adeuntium in hanc
miracuiis

Ad

tui corporis

bustum

Claudi suscipiunt gressum, Mutorum lingua solvitur,

comprobatus

usque diem opera^ur. 2 Dlugossi dicta confirmat Vitse compendium, ann o 1606 typis Cracoviensibus vulgatum a Martino Baronio Jaroslaviensi clerico sub hoc titulo :
Beati Joannis Prandothae Poloni episcopi Crac. Vita ex archivio almee Castri Crac. ecclesiae de miraculis sanctorum virorum compendiose deprompta. In eo

Languentum membra
Felix es tu Cracovia,

curantur.

In qua refulgent insignia Divorum; diebus nostris

Absit oris procul hostis.
Te, Christe,

Kex

piissime,

Omnes precamur
Ut
in

hac

die,

quippe Compendio infra recudendo, leguntur sequentia num. 6 Tempore Nicolai Papse V et Zbignei tituli S. Priscte Cardinalis ac episcopi Crac, anno vero mccccxliv, cum hujus Divi ossa sancta levarentur, inque alium praedictae capellae, ubi nunc
:

polorum scdibus,

Nos
y

loces

cum

Caditibus.

Amen.

sepulta sunt, tumulum transferrentur, ex aperto ejus sepulchro suavissimum et fragrantissimum per Septembris Tomus VI.

Ora pro nobis, B. Joannes Prandotha; Utdigni eflacianiurpromissionibus Christi. Oratio. Deus, qui miraculorum splendore beatum tuum Prandotham illustrare dignatus es;
k*

40

concede

280
ircroni

DE
propitius,

B.

JOANNE PBANDOTIIA
ejus

concede
effectum.
benti
ficis

ut omnes,

qui

apud

te

EPISC. CONF. carmine laudatum illustns6 Post hcvc sequenti

alloquens introducitur.

D
teruh
17.

J.P.

uostrre imploramfls auxilium, pctitionis

sentiamus

simum

PerChristum Dominum nostrum, Amen.

Eg-o ille

quondam Prandotha

lynceus,

Deus, qui praeclara Alia. Otmiipoteus sempiterne confcssoris atque pontiJoannis Prandoth,
fidelibus merita, novissime suscitare, tuisque miraculo*im prodigiis misericorditer dediversis qui clarare voluisti ; prsesta, quaesumus, ut omnes, ad illam caede ejus speciali festivitate g-audemus,

Stanisilao qui duce videram coruscos Cselos penetrantem

Sidereas

Hyacinthum
adit et

in arces

Dum

thronum episcopalem Szyskovius

nunc

Stanisilai

meum

lestem g-loriam, qufe est Christus Jesus, feliciter pcrvenire valeamus. Pcr Christum Dominum no-

inter) Successor (obscuros nec simulem tacendo? Tiresiam

strum, Amen.
vigebat etiam

At te silento, candide Szyskovi, wculit, Quos nox sepulchristristibus

Utrum umquam

Officio

acMissa Beatum

co-

XuerintCracoviense$,nusquam comperi; at vero annuam ejus memoriam speciali festivilate ab illis celebratamfuisse, non obscure colligo cxOratione secundo loco recitata,imo id verisimiltimum mihi quod non tantum inter primarios urbis fit exeo, Cracoviensis, sed et regni Polonive patronos fuerit numeratus. Utrumque discimus ab eodem Marsantino Baronio, qui ibidem exhibet Catalogum personarum, urbis Crac. ctorum, utriusque sexus Patronorum, in eoque post S. Stanislaum episcoCracoviensem et martyrem, S. Casimirum principem PolonicV, S. Florianum ducem milittae, quarto lococollocat B. Joannem Prandotham, epiprimum ; ac, B scopum Cracoviensem vigesimum ceteris enumeratis, uni Beato nostro consecrat

Dudum Beatum sublevavit Me pietas et odora virtus.

reor, Sed sublevabit celsius haec, cum tu nostra sequax, tuis Exempla

In luce pones clariore

Exsuperans g-enerosa

factis.

Ut prisca Patrum Ornat sequentes; debet honoribus

Sic grata long-sevos vicissim Posteritas decorare patres.

gloria posteros

pum

secula munerum, illum pro meritis thronum Cum victor Scandens in astris, qui paratur

Exacta

sic post

Perpetuo stabilitus sevo,

Gratis

euntem

te

Beatissimo ac sanPrandothse Bialacovio, ex ctissimo.prresuli .loanni nobili et antiquissima familia Odrowasorum, Craco-

Non solum

ocellis,

comitabimur asthumerisquoque,

totum Opuscutum his verbis

Quotquot recognoscis Patronos, Suppositis simul invehemus.

Qucv hic de SS. Stanislao et Huacintho,deque dilucidanante breviter significata sunt, inferius proposervavi, ut unica non interrupta serie da antiquitatem et nerem, quidquid pertinebat ad mihi celebritatem cidtus, de quo nihit addendum Simon Starovolscus, scriptor superest, nisiquod etiam pnvcedentis seculi, in Polonia seu Descriptione status regni Potonim, recusa Wratislaviee
aliis

vien. throni episcopo,

Christi dilectissimo,

in

ordine

xxi,

confessori
g-lorio-

patrono Poloniss reg-ni

sissimo, miraculis insig-nibus clarissimo, in laudem Dei omnipotentis et in honorem Ecclesia? totius

triumphantis posteritati in perpetuam memoriam, devote ac humili ex animo exile hoc munusculum Martinus Baronius Jaroslaviensis, additis nominibus Sanctorum Cracovia? tumulatorum, offert ac
dicat.

Anno Domini mdcvi. Demum Opusculum ctauditur: Omniafideliter

sanctorum
reg-ni

totum extracta ex
sic

anno
bit
:

1734, Prandotham titulo Sancti insigniat; ita loquens pag. xi, ubi urbem Cracoviensem descri-

catalogo

Polonise Patronorum,

Romae a magristro

sacri Palatii approbato, et Cra-

covire a reverendo patre et

domino Andrea Schoneo

corpora Sanctorum quiescunt in hac urbe pluriraa, ac praecipue, qu'ae miraculis clarent, sunt sanct. Stanislai, S. Prandothae etc.

Sed

et

S. T. doctore, almffi universitatis generalis studii

Seden tibi

altera rerumfacies: Papebrochius

]U0 ccssuvit,

Cracovien. rectore approbata, ac cum superiorum consensu imprimi concessa. Per eundem authorem
inchoato

Martinum Baronium Jaroslavien. clericum. 5 Nec solius Baronii testimonio hic stare neetenim Prandotham ut regni PolonicV cesse est patronum fuisse habitum, suadet etiam Ms. quod in Museo nostro servamus, sub hoc titulo: Catalogus Sanctorum ac beatorum utriusque sexus martyrum, confessorum, virginum ac heroinarum de numero patronorum reg;ni Poloniae extractus, cumet ibidem inter primarios compareat B.Joan:
,

1671 scripsit Cracoviam adpatres collegii Societatis Jesu, ut, quantum intelligo ex responsoriis mox memorandis, pleniorem ge-

noster sub

annum

storum,miracidorumetcultusBeatinotitiaminde nancisceretur. Respondit perhumaniter P. Ludovicus Hoffman collegii minister die xiii junii anni prsedicti, suamque operam lubens addixit : nec diu cunctatus, alteras die xvin proximi mensis
Julii litteras destinavit, significans, adisse se ar-

chivum

nes Prandota Bialacoviensis, epusCracovien fuisse autem e prxcipuis urbis Cracoviensis patronis, dubitare nos non sinit libellus metricus, qui excusus Cracovuv anno 1G17, inscriptusque Divi Tu: :

ecclesicV cathedralis Cracoviensis , et quee haberi poterant circaVitam B. Prandothse,e# antiquo codice pergameno descripsisse; monens insu-

telares dioecesis Cracoviensisgratulabundi, obtatus

per, ne quid prasterea expectaret Papebrochius, cum satis magnamadhibuisset diligentiam,et corpus ipsum Beati suistustrasset ocutis. His litteris junxit notitias,ex authentico codice propriamanu

fuit a congregatione Assumptionis Deipartv, ad sedes Societatis Jesu instituta, illustrissimo principi

verbo nullo immutato descriptas, nec non observationes aliquot ad Opus laudati Simofideliter et

Martino Szyskowski, episcopo Cracoviensi, duci Seveinensi, ejusdemque olim congregationis Sodali. Nam, licet ne tertia quidem pars eorum, quos suo Patronorum Catatogo inseruit Baronius,in eo locum habeat, ita recensetur: B. Joannes Prandotha Odrovang^us, episcopus Cracoviens. Migravit ex hac vita anno D. mcclxvi die xxi Septembr. in cathedrali Cracoviensi tumulatus.

nis Starovolsci, canonici Cracoviensis deVitis antistitum Cracoviensium,

esse ait, et

quem eodem codice usum quoad substantiam eadem deB. Prandotha scripsisse tandem notitias et observationes conctusit hac peynodo Corpus B. Prandothse post
: :

illam

a Sbig-neo Cardinali
2
)

sublevationem (vide

num.

mdcxxxiii, propter Sig-ismundi III et Constantiae reginae corpora, in

iterum

anno

circiter

in

eodem

loco sepulta,

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTEMBRI8. motum per rev. Erasmum

281

Kretkowski archidiaconum et officialem generalera Cracoviensem, et in cysta stannea sig-illis obsigrnata repositum quiescit in sacrario seu thesauro eccathedralis Cracoviensis, ubi etiam aliquot ejus imag-ines depictae proponuntur, sed de miclesiffi

J. p.

II.

Beati illustre genus; promotio

ad

episcopatum,

amor

justitiae,

quod est in expansa charta obiter iinpressuin, cujus etiam exemplaria aliquot hic exstant. Cultusillius nullus est post promulgatam Bullam Urbani VIII de cultu Sanctorum, neque miraculorum illorum ullam invenire potui descriptionem, (pleniorem scilicet ea t quam dederat Martinus Baronius.) Anathemata, de quorum multitudine, prsesertim ex cera, audivi,

raculis nihil innovatur, praeter illud,

constantia et fortitudo in vindi-

canda

ecclesiae suae injuria.

De vix

omnia sublata sunt.

vermmihter
teUectam

percu m p rocu

aditum archiepiscopatum ad nos transmisere auctores Poloni. Martinus Baronius patriam ejusacgenusita indicat in vitcV Compendio Cui natale solum licet
gestis Beati ante

Beutu* na'">"*Pofcn,

aliquid

dubio ea clausula Papebro-

chium, atque idcirco ei, priusquam Hoffmanni notitias ac litteras seponeret, servandas in hunc bani viii diem, notam adscripsit, quaprseceps canonicorum Pap*. factum improbat, dicens Pessime fecerunt Cracovienses canonici si Bullam Urbani executi fuissent Romani et Castellani in B. Ludovica et B. Ferdinando, non attendentes ad casum exceptionis pro ipsis B valentis, numquamobtinuissent approbationemantiqui cultus cum extensione novi. A nobis non debet propterea omitti. Sane in tota Bulla Urbani VIII edita anno 1625, nihil erat, quod ad talem actum compellebat Pontifex quidern, ut occurreret abusibus, prohibuit cultum publicum erga eos, qui beatificati aut a sede Apostolica canonizati non fuissent, declarans tamen simnl, quod per suprascripta prcejudicare in aliquonou vult, neque
Buiiam Ur:
:

exig-uum (pag-i Bolezlamv dictii sors dederit; ast familia Bialeciorum, quse una est cum Odrowassorum
illustris,

nobile

et

magnum cognomen

indidit.

Notitige archivi Cracoviensis,

:

praecedente lau-

datee, sic habent Prandota de Bialaczow... natione Polonus, genere nobilis, de domo Odrowassch. Dlugossus lib. 7 Historine Polonix de domo Odrowasch et villa Bialaczow ortum esseait; Cromerus Rerwn Polonicarum lib. 8 gente Odrovansum, cognomento Bialassovium. Pater Simon Okolski

Opere genealogico, quod Orbem tomosdivisum edu ditCracoviec, tom 2 apag. 2dd familicvOdrowns seu Odrowaz arma gentilitia exhibet, ejusdemque originem, potentiam actineam descnbens, pag. 301 producit ad annum 1110 Saulum comitem in

Dominicanus

in

Polonum

inscripsit, et in tres

intendit

iis,

qui aut per

communem

Ecclesia? con-

sensum, vel immemorabilem temporis cursum, aut per Patrum virorumque sanctorum scripta, vel longissimi temporis scientia ac tolerautia Sedis Apostolicae vel ordinarii coluntur. Ex quibus verbis erui poterat exceptio a prohibitione pro cultu B. Prandothae, qui, sicut ostemsum est, tam celebris erat sub medium seculum 15, et seculo 17 tanto splendore perseverabat, per immemorabilem igitur temporis cursum aclongissimi temporis scientia ac tolerantia ordinarii cumper longissimum
:

Konskie, filium Sauli Odrovonz, qui et ipse ptures habuerit, atque eos inter Ivonem episcopum Cracoviensem, anno 1229 defunctum, et Eustachium, qui, ut scribit pag. 309, edidit in lucem filium llyacinctum, vel ut antiqui offerebant (noimo et Jackonera, tante Cromero) Jacicum sicut lego apudDlugossum lib. llistorix hisverfitios
:

li

bis

Ivo

Cracoviensis

episcopus...

(Roma)

in

Poloniam rediturus, Fratres a B. Dorainico petiit. Alios autem obtiuere non valens, tres suos
comites et familiares, videlicet Jaekonem canouicum Cracoviensem, qui et ipse de dorao Odrowaz

tempus illiusque immemorabilem cursum intelligeret tantum Pontifex tempus centum annorum

yat,

item Ceslaura
et

Polonura,

Henricum Mora,

vum

Hermanum Teutonicum

ad

Ordinera

metam excedens, ut declaravit in alteraBidla edita anno 1634, proximo scilicet a suppresso per CraAttahicdand* 1

C covienses cultu Beati nostri. 9 Papebrochii judicium de non omittendis in Opere nostro Actis Beati probavit Henschenius,ut patet ex tom. 2 mensis Apritis, qui ab utroque illustratus est et editus anno 1675, quadriennio scilicet, postquam laudatus Hoffmannus memoratas exarchivo Cracoviensi notitias una cum recitata clausula transmisisset ad Papebrochium. Etenim
ejusdem mensis
tur sequentia
:

per B. Dominicum assumi obtiuuit, et illos secum iu Poloniam deducens, primus Ordinem Praedicatorum in Polonia, B. Doruinico adhucsuperstite, plan- P
tavit.

Pag. 310 perveniens tandem Okolskius ad Beatum nostrum, sic statuit Prandota Odrovons
11
:

ur

&

""
'

descendens a sexto

filio,

si

ipsemet sextus

filius

dicto tom. Aprilispag. 745 in Prxtermissis diexx et 7'emissis ad alhcm diem notan-

B. Joannes Prandotha cpiscopus Cracoviensis, in Vita excusa hodic dicitur obiisse, sed Chronicon episcopale antiquum Ms. in archivio ecclesiae cathedralis expresse notat diem S. Matthaei apostoli et evang-elista?,

Konskie, qui intercetera non fratribus boua tenuit Bialaczeviam, divisa cum Dgebne, Sczekocinum, ex qua notabimt familiara suam, erat episcopus Cracoviensis etc. Juxta hxc patrem vel avum habuerit laudatum Saulum comitem, fratrem vel patruum Ivonem, quod pofuerat Sauli coraitis in

xxi Sept.

Equidem

stremumverisimiliusest,et certe cognatum S. lhjIhironii acinthum, uti etiam legitur in Marfini Qua de familia pari quoque vitm Compendio sanguine junctus, setate proS. Hiacinthus, cidcm
:

nec mihi fas esse putavi, Viro adeo insigni et antea tanto cultu honorato locum hic denegare propter factum nomiullorum prseceps ac minus consideratum Itaque Acta ejus, quanto potui studio, collecta exhibeo. Scripsi tamen interim
.

cesserat. Sancti

sum est,

hujus anno l'Zbl,nono circiteranteVXo\\ULin,defunctiActa illustrata sunt apud ubi 2 nostom. in mensis Augusti apaff. 809, Commentariiprmviiscriptoiwn testimonus ostenillum ex Odrowaziis genxs ducct$se t tamquefusedeillustrissimiilliusstemmaHssplendere
hic

jam dudum Cracoviam,

:

ut, si forte quse facta sit

deinceps innovatio, ediscerem: sed hactenus responsum non tuli ejus, si advenerit et visum parfuerit openepretium, lectores nostros faciam
ticipes vel in

addendis ad hunc

tomum

vet alibi

In

disputatum, ut supervacaneum sit quidquam superaddere, sufficiatque, non minus solide proortumesseBeatum nostn>. basse ex eadem etiam quaparteregniPolonisesita sit villaBialaczow,

opportune*

vel

quempagum

Bolezlaw designare voluerit, assequi

282
AUCTOnR
J.
:

DE

B.

JOANNB PRANDOTHA
esse

EPISC. CONE.

p.

natwn seoui non potut tn illa autem tamencertum insinuat Dlugossus; hinc sat clare fuisse Bialaczoidcirco cognominatum
non
est,

Beatum

Tiumversos

nam cum
ramos

stirps

Odrowaza paulahm
hoc
ei

in di-

abierit, ideo fortasse

cogno-

beantur, non modo discrepent in notis chronologised usque adeo, ut neutra sententia ad veros calcidos accedere videatur. Etenim Ceelestinus IV electus Pontifex mense Octobri anno 1241, e vivis excessit mense Novembri proxime sequenti, die
cis.

mentum

adluvsit, quia

ad ramum, ex quoproge:

circiter xvii post electionem.

Bialaczevia nitus est,pertinebat Bialaczow, seu videtur Okolskius dicens Ex qua id qitod innuere notabantfamiliam suam. Denique idem auctor his productis subdit et aliis de Prandotha in medium
:

14

Quomodo ergo mortuo

Vislao,

juxta omnes

provchitur
;

i2i2 anno 1242, Prandotha episcopus factus est ab eodem Ccelestino, ut tradit Baronii Compendium? Contra Innocentius IVpost diutumam Sedis Apo-

Video Bialaczeuscios in Sendomiriensi palatinatu;

sunt de his armis, ig-noro.
sacerdos
tt

si

archidiaco-

nus

de pa12 Martinus Baronius pauca prxfatus familia et cognatis, moxpergitad ejus saepicerdotium: Cujus, inquiens, B. Prandothae
tria,

vacationem Pontipcatum adiit tantum anno 1243 mense Junio midtum provecto. Igitur verum esse nequit, quod dicitur in notitiis Mss. Prandotha... ab Innocentio Papa IV, Sedi tunc
stoliccB

Apostolicse prsesidente, confirmatur in episcopatu

quam scopi et eonfessoris, ut setatem juvenilem, artibus et theologicis studiis summa cum in bonis
laude consumpserat, taceam, a Vislao, pro tunc
sain sede episcopali hujus urbis constituto, ad dig-nitatem sublicerdotii et archidiaconatus Crac.

Imo nec verum Dlugossus, in die B. Uresse potest, quod refert bani consecratum fuisse... mandato Innocentii PaptelV; nisi rem ita contigisse statuamus, ut electus quidem fuerit anno 1242, consecratus auCracoviensi anno Domini mccxlii.

matus est. Nec plura apud alios reperio, nisi, quod in Notitiis Mss. et apud Dlugossum lib. 7 dicatur etiam fuisse canonicus Sandomiriensis ;

Vislaus autem, dictus etiam alibi Vislimirus, sedem Cracoviensem occupavit ab anno 1229 usque ad 124-2, intra quosproinde Prandotha sacerdotio
initiatus et archidiaconatu ac canonicatu ornatus fuit; at quid interea egerit, subticuit nobis eadem scriptorum parcitas. Tandemque, verba hsec

tem anno 1244 die xxv Maii sacra S. Urbano Papcv: quominus tamen ita statuamus, obstat Chronicum Poloniae iisdem temporibus scriptum a Boguphalo II episcopo Poznaniensi, continuatumquea Glodslao, cognomentoBastcone,ejusdem E ecclesiee custode, in quo apud laudatum Sommersbergium tom. 2 Silesiacarum rerum pag. 61 in hunc modum scribit Boguphalus ad annum 1243 Eodem quoque anno Cunradus dux Mazovie diocesim
Cracoviensem
intravit,

proxime annectuntur mox recitatis ex Baronio, ipso (Vislao) mortuo, ob suam admirandam vita3 morumque sanctimoniam et integritatem per
beatissimum patrem
Pont.

ecclesie
et,

villas

spoliavit,

et curias episcopi exussit,

multis dampnis ec-

Celestinum

quartum sum.
anno a Legun-

Kom. episcopus Crac.

mccxlii.
:

factus et a Fulcone

archiepiscopo Gnesnen,
Christo nato

consecratus fuit
notitiis

In

Mss.

clesie illatis, ad propria rediit, illesus. Et ob hoc Prandotha episcopus Cracoviensis, qui anno proxime precedenti in episcopum fuerat electus et consecratus, ipsum ducem excommunicavit. Cujus sententiam dominus Pfulco archiepiscopus Gnez-

mus

Prandotha de Bialaczow, vigesitur sequentia primus, natione Polonus, g-enere nobilis de domo Odrowassch, archidiaconus Cracoviensis et

nensis confirmavit. Dixi, in hunc modum scribere Boguphalum, tum quia invivis superstes fuit us-

canonicus Sandomiriensis ab Innocentio Papa IV, Sedi tunc Apostolicaa praesidente, confirmatur in episcopatu Cracoviensi anno Domini mccxlii. In die S. Urbani a Eulcone archiepiseopo Gnesnensi
consecratur
:

que ad annum 1253 tum quia inferius pag. 64 referens gesta anno 1249, auctorem se clare indicat his verbis Ego Bog^uphalus episcopus Poznaniensis audivi, licet peccator etc, Porro, quse
:

cujus electio

fuit,

uti creditur,

per

inspirationem divinam celebrata; quia, quod raro contigit, omnes unanimiter vota sua in eum dirigentes, ipsum, nullo contradicente, concorditer elegerunt.

addit de gestis Prandotham inter et Conradum dabo paido fusius, postquam recensuero, quse anno primo episcopatus Beato ?iostro contigisse referuntur

apud atios.
15 In notitiis Mss. habentur sequentia : Mor- moneturde tuo "Wislao episcopo, et Prandotha successore suo promovenda consecrato, in primo anno pontificatus sui, co- ^

13 Dlugossus
a&epiteopa-

lib. 7
:

Historiee electionem

eodem

modo commemorat Ab omnibus eligentibus, quod

nusquam
electus,

fnm Ciucu-

vel raro contigit, via scrutinii concorditer

mes Falislaus talem de pr&fato Vislao habuit visionem. Incidens siquidem in segritudinem, cum

et in die B. Urbani consecratus a Fulcone Gnesnensi, mandato Innocentii Papee IV. His addo anonymi archidiaconi Gnesnensis brevius

quadam
debatur

vice in ipsa aegritudine

sibi
,

dormitaret,

vi-

quod in ecclesia majori Craooviensi pulsarentur campanse pro Missa, et ipse co-

Cracovise Chronicum, seculo 14, sicut ex loco non uno eruimus, exaratum, et anno 1730 publici juris factum a Friderico Wilhehno de Sommersberg, equite Silesio, tom. 2 de Rerum Silesiacarumscriptoribus, in quopag. 92 ista habentur: Item anno Domini mccxlii dorainus Wislaus episcopus Cracoviensis defunctus est, cui successit dominus Prandotha in episcopatum. Eleccio au-

mes

solicitus esset

in ipsa visione,

ut

festinan-

tem

fuit,
j

celebrata

ut credimus, per inspirationem divinam quia , quod raro conting^it omnes

,

unanimiter in

eum vota sua

dirig-entes,

ipsura,

Missam, et cum celeritate veloci ad pedem montis pervenisset, invenit ibi praBdictum Vislaum episcopum qui se exspoliabat pontificalibus indumentis rubeis ; videbaturque comiti Palislao, quod pro eodem tempore in ecclesia cathedrali Missa cantaretur tunc cum admiratione dixit comes Ealislaus ad Vislaum episcopum, quomodo cantaretur Missa absque episcopo, cum adhuc esset episcopus ad radicem montis et episcopus conversus ad comitem dixit Non perter iret ad
,
:
:

nullocontradicente, concorditer eleg-erunt, ad quos de jure eleccio pertinebat. Voces ipsse satis pro-

mittor

ibi

venire,

quia tot

annis fui episcopus

dunt,profluxisse

eodem exfonte, quse a recitatis

scriptoribus referuntur circa

in Cracoviensi ecclesia, -et sustinui, corpus sancti Stanislai jacere in pulvere, et procurare nesancti viri canonizationem ; et iccirco indumentis pontificalibus esspolior.- sed tu vade et dic episcopo Prandothse, quod non neg*lig:at pro canonisatione Sancti Dei efficaciter laborare. Cui
g-lexi

modum

electionis;

sed hoc mirum, quod Martini Baronii Compendium, et notitiee Mss., quamvis ex eodem archivo Cracoviensi utraque fideliter deprompta perhi-

comes

DIE VIGESIMA PRIMA SEPTKMBRIS.

comes Falislaus cum respondisset: Non credet mihi,
adjecit
nobilitati, ut

W)
suum
legiti*'rrott

Boleslaum dominum

Trunce, trunce, quare non advertis, quali morte mortuus est beatissimus Stanislaus, et pro qua causa, et quanta et qualia ejus merito, |

dicas ci

rum miraeula
tum ab

fuerunt? Et

illico evig-ilans, se

sana-

segritudine,

qua detinebatur,

invenit.

Qua

deseruerit et iyivasori Conrado se denuo dediderit: et parci quidem tunc jussit itle ceteris omnibus, ut scribit Cromerus f sotasque Episcopi Cracoviensis possessiones crudeliter diripuit et incendit. Audi

mum, a quo spes nutla auxilii affulgebat,

P.

visione et oraculo fideli Prandotha episcopusCracoviensis permotus etc.

canomxahone S. Stnnislai

Dlugossum: In Prandotham vero Cracoviensem

episcopum, quod

16 Visionem

epUcopi

murlyrit;

gossus lib. ferens in Vita S. Stanislai apud nos tom. % mensis Maii pag. 253, dicit, comitem illum, quem ibi Falislaummilitem compeltat, jussa exsequinegli;

eamdem commemorat etiam Dlu7 Historise sed et fusiore slylo eam re-

cum c;cteris militibus Sandomiriensibus sentire noluerit, et Boleslao Pudico, duci Cracoviensi, puro, fideli et uniformi tenore adhjesit, Conradique ducis conatibus perseveranti constantia restitit, Conradusipse furorem
vehementem
evomeus, missis armigeris, curias episcopales,
in

gentem,post tres hebdomadas recidisse in lethalem segritudinem, ac denuo post acerbas ejusdem apparentis Vistai querelas et comminationes sanatumparuisse monitis. Huic annectit auctor idem apparitionem iterato factam matronse segrotanti, in qua moneri jussus est Prandotha, ut ossa ejus-

terra Sandomiriensi consistentes , videlicet Tharsensem, qute nunc Bodzacinensis appellatur, Kiel-

censem, Kunoviensem primum spoliatas incendit, et villas praifatorum trium districtuum multiplici
spolio afflixit,
villis

dem

et omnem prsedam , ex curiis et episcopalibus congestam, in Masoviam abe-

S. Stanislai elevaret et honorificentius depo;

git.

neret

utrumque prsestitit pius Antistes \primum

19 Prandotha

autem

Cracoviensis

episcopus, excommum-

laboravit impigre, ut canonizationem impetraret, et, hac obtenta, solemntter sacra ossa etevavit, ut suis locis ostendam nam cum in opere isto adju;

vir pectoris heroici, nihil

et c >*tpropter spoliis consternatus, a fide et subjectione Boleslai 8 damna, Pudici avelli non potuitj quin etiam ducem Ma-

hujusmodi incendiis

tores habuerit

Boleslaum Pudicum duceyn Craco-

soviag
cis et

Conradum pnedictum

censuris ecclesiasti-

viensem, Sandomiriensem ac Potonise monarcham, hujusque conjugem B. Kingam seu Cune gundem virginem, cujus Acta illustravimus tomo v Julii a pag. 661, cumque res ad optatum finem perducta tantum sit anno Vlh^,juverit prsemittere,quec Beatus eousque tum cum dictisprincipibus
Bolcslaum

anathemate, sua auctoritate suoque processu excommunicari et anathematizari ab universa Polonorum ecclesia mandavit. Cujus processum et censuras, Fulco, qui et Pelk-a, Gnesnensis archiepiscopus, indicta ob id apud Lancitiam synodo, confirmans, mandavit ducem Masovia? Conradum,
velut violentum bonorumCracoviensisecclesias rapto-

Pudicum
principaiui
rettiluit.

tum cum aliis egisse dicitur. 17 Iiaque adprimos episcopatus ejus annospertinent ea, quse egit adversus Conradum Masovice
ducem, Boleslai Pudici patruum, quseque breviter relata superius ex Chronico Boguphali, hic paulo latius explicanda sunt. Invaserat Conradus Boleslai Pudici in Hungaria degentis principatum at asperiore dominatu proceres ab illo alienati, revocarunt Boleslaum etanthove acprincipePrendota episcopo Cracoviensi, inquit Cromerus lib. 8 Rerum Polonicarum,novum ipsijusjurandum dixe;

rem,

et

incendiarium atque injustum invasorem,

omnibus provinciaiibus episcopis consentientibus et laudantibus, anathematizatum in sing-ulis ecclesiis denunciari et pro excommunicato et anathematizato haberi. Hactenus Dlugossus. Unde elucent Beati
nostri virtutes eximise;

amor

sequi et justi,

dum

simid ac ad episcopales infulas promotus fuit, taborare ctepit, ut ad Boleslaum, indignis niodis apatruo oppressum, rediret principatus fides et
;

constantia,

runt. Advenienti quoque, ita Dlugossus lib. 7, Boleslao Pudico duci suo cum consorte sua Kinga ex Hungaria et Moravia, cum mag'no plausu et jucunditate occurrunt, et consentiente atque rog-ante Prandotha Cracoviensi episcopo, ipsum in ducem et dominum, jurejurando illi prtestito, assu-

ceterisprse timore deficientibus, ipse legitimo domino adhsesit denique dum, un;

dum

dique imminentibus
dignaque,

jiericulis, injurias ecclesise

suse bonis illatas vindicavit; heroica fortitudo,

quam Martinus Baronius memorasset

in vitse Compendio, uti fecerunt collector notitiarum Mss. ex archivo Cracoviensi, et prsectariores rerum Polonicarum scriptores Boguphalus, Martinus Cromerus, Mathias de Michovia, aliique.
Y

C munt; quorum exemplum

cjeteri nobiles

et armi-

geri Cracovienses, quibus castraetmunitionesConradus dux Masovias commiserat, secuti, sibi, castra

munitiones, pacti vitam et veniam reddunt. His auditis, Conradus cum ingenti exercitu advenit sed prselio victum et ecclesiae Cracoviensi et suo
et
antistiti Prandotha?,

quod ejus
sibi

consilio et industria

cjutquc ho-

tlem Conra

dnm

querebatur ademptum, severa etcrudelia minitantem,... in turpem fug^am eg"it Boleslaus. 18 Victorioso hujuscemodi triumpho secuto, sic prosequitur,paucis interpositis, Dlugossus, milites Cracovienses, priori assumptione Boleslai Pudici, Cracoviensis et Sandomiriensisducis, non contenti, iterum illum in ducem suum assumunt, et Prando-

ducatum Cracoviensem

20 Laudati auctores nihit retatu dignum de Beato nostro litteris cornmendarunt usque adobitum Conradi quem innectunt anno 1247, et ad quem usque perscqui non cessavit Boteslaum et verisimititer etiam Prandotham, hujus comitem individuum. Itaque dicto anno Boleslaus pacificum ditionum suarum regimen nactus est, etprocul dubio multis favoribus Antistitis fidem com.

quxdeinrt$taur
Buteslaus.

pensare /lamnaquc ecclesisehactenus illatarestaurare cospit. Idcredere mejubent notitise Mss. aliquoties citaUe, in quibus prsesignato anno 1247
referentur sequentia
:

Hic Pontifex a Bolcsiao Cra-

tha episcopoCracoviensi cooperante, eum in ecclesia Cracoviensi, solenniter re divina expleta, arg-ento circumfusum intronisant. At brevioris morx fuit hsec Isetitia; Conradus quippe dedecoris in pugna
accepti vindictam spirans , Lithuanos aliosque finitimos Polonise poputos prece et pretio in Boleslaum concitavit,qui hujus terras ingressi, easque barbarica crudelitate devastantes, ac incendentes,

coviensiet Sandomiriensi duce plurimas concessiones, libertates,priviIeg-iainpIenaformaproeecIcsia

Cracovicnsi
,

ipsam ecclesiam
et

ang-ariis *, daciis *,

quibuslibct solutionibus ordiuariis boa " tributis et extraordinariis absolvendo, obtinuit; et has per Alexandrum Papam IV auctoritate Sedis Apostolicie

exactionibus

tantum incusserunt terrorem Sandomiriensi

confirmari procuravit. Alexander Papa IV totius Ecctesise regimen suscepit anno 1251, tenuitque usque ad 1261 ,ac proinde hisce verbis involvi ce-

senda

K84
ADCTflAE

DK

13.

JOANNE PUANDOTIIA

EPISC. CONF.

J.P.

usque ad senda suntbeneficia, qusc ab anno 1247 tempora ecclesim collata sunt, ejus Pontificatus Antistes qxuxque simul tum confirmanda curavit
Cracoviensis.

23 Iterum ac tertio mittendi dein fuerunt ad

Pontificem legati propter difficuttates

D moram <wW,o
7

causm injicientes, ut videri potest locis citatis; sed unde tamen sequentia, earum occasione a Dlugosso in laudem nostri Beatidicta, transcribo:
optimus, Nihil hac dilatione vir excellens atque PraudothaCracoviensisespiscopus, factus seg-nior, a prosequendo desperare coegusset,
qu;e forte alium

III Canonizatio S. Stanislai eposcopi martyris obtenta, curante

B. Joanne Prandotha; alia hujus

prseclare gesta usque ad

beatum

priores testes et sed plenus fervore atque zelo et commissarios Apostohcos pluresaliosnovos... apud conficiendo hujusinduxit... etanni dimidium in

obitum.
Pro canoni
zatione S.
Slanitiai,

episcopatus sui admonitus de promovenda canonizatione S. Stanislai episcopi martyris, uti supra indicavimus, magnam mox huic negotio ope-

ubium mihi non

est,

quin Beatus sub initium

modiexaminationisneg-otio, sing-ula per se curans etiam Dlugoset adiens, absumpsit. Eadem tradit Laudant quoque Beasus in Historia Polonica. tum occasione hujus negotii scriptores passim
alii,

qui vel ejus gesta memorant, vel agunt de canonizatione S. Stanislai unum seligo auctorem Sgnopseos Vitte S. Stanislai , quam ex antiquo
;

ram impcnderit,>sed, non tantumprofecerit,quantum voluisset, continuis nempe inimicorum incursionibusj praeliis et cladibus impeditus. At post annum 1247 rebus in Polonia pacatioribus, ac favente Boleslao monarcha, imo et plurimum coo-

Ms. erutam et in numeros quindecim divisam prcemisit Papebrochius longiori Vitse per Dlugossum concinnatae, quamque ante iisdem plane verbis divisam in totidem lectiones, per octavam ejusdem Sancti in secundo Nocturno recitandas,
Stanislaus Socolovius canonicus Cracoviensis inseruerat Proprio Patronorum Polonise. Itaque laudatusauctor apud nos tom. 2 Maiipag. 202, et

peranie una cum B. Cunegunde conjuge, rem eo perduxit,ut anno 1250 nuntii debite instructi ad Pontificem Romanum Innocentium IVmissisint et canonizatio subsecuta anno 1253.Nolo hic totam ejus seriem pertexere; quandoquidem hsec non adeo adpropositum nostrum pertinet, et sufficienter exposita sit a Papebrochio in Commentario prsevio ad Acta S. Stanislai per Dlugossum conscripta, et in Actis ipsis apud nos editis tom. 2 mensis Maji ad diem vn verumtamen non abs re fuerit nonulla inde decerpere, ex quibus dignosci
;

inProprio

mox

dicto,

impresso Antverpix anno

1643, lectione 5 diei octavse, scribit in hunc modum: Post centum tandenTet septuag-inta annos
excitat

Dominus spiritum

Prandotte, episcopi Cra-

coviensis, viri sancti; Boleslai item ducis

cum sua
tamquam

conjug*e King;a, femina castissima. Qui miraculis

sancti episcopi collectis, et fide publica
ig-ni

probatis

legfatos

ad Innocentium quartum
felici

quantam in eo negotio partem habuerit, quanlamque inde sibi laudem adeptus sit beatus
queat,
Antistes.
juvantibus
Boleslao
et

summum
24 Res
zatio

Pontificem mittunt; etc.

tandem
eventu. Vin-

22 Ita scribit Dlugossus in Prologo ad librum tertium Actorum S. Stanislai tomo mox laudato

tandem confecta est et decreta canonianno 1253, super qua exhibet Dlugossus gratutatoriamepistolama Cardindte Joanne Cajelano

dicandx immuiiilatisecclcsiasticx

Cuncgunde

pag. 255 De priucipali tertia, canonizationis sancti Dei Stanislai difficultate, postquam duabus aliis propitiatione divina defungi me contigit, scrupturus, bonitatis divina? clemens providaque ordinatio, ut illam vehementius solito stuperem et admirarer, menti incessit; quae in id tempus, quo dilecti martyris sui Stanislai canonizatiouem consummari perficique decreverat, et Pontificem Cracoviensem et principem raris et singularibus virtutibus refertos viros servavit quorum alter Prandotha, fide, caritate et relig-ione plenus et mag"nitudine virtutum egregius; alter Boleslaus, Lesthonis Albi filius, circa quem tunc rerum summa Polonicarum et mo:
:

Prandothae episcopo et capitulo Cracoviensi in perg-ameno scriptam, per nos, inquit, frequentius visam et contrectatam, in scriniis Cracoviensis ecclesise

repositam. Legi ea potest tom. 2

Maiipag.

paginis videri etiampotest, qua solemnitate primum Assisiiin Umbria canonizatio ista celebrata fuerit,ac dein Cracoviee una cum elevatione sacrorum ossium hscc quippe eatenus tantum ad prsesens institutum pertinent, quatenusCracoviceauctorepr&sertimBeatonostro peracta sunt, proindeque pluribus describi non debent. Ceterum ab anno 1254, cui innectiiur in laudato Chronico Boguphali,per Glodsiaum Bast258; sequentibus vero
;

narchia consistebat, pudicitia et relig-ione insignis, habebantur. Accessit et Boleslai principis consors

conem continuato, elevatio ossium S. Stanislai, nihil memorabiie occurrit usque ad annum 1255,
quo,

cum

Boleslaus Calvus, dictus etiam Samis,

Cunegundis, Hungarin? regis Belae filia,... quae et ipsa pro canonizatione sancti Dei Stanislai omnes
suas ducales facultates mag-nifico et liberali spiritu cffundebat. His subdit alios, qui in rem eamdem
et

summa cum ignominia et feriThomam episcopum Wratisiaviensem, venerabilem senem, una cum Prevposito et canonico
dux
tate

Lignicensis,

in carcerem et vincula conjecisset, atque idcirco

operam suam et sumptus etiam contulerunt, tum capidprimum libri tertii ita exorditur Cre:

per archiepiscopum Gnesnensem aliosque antistites quos inter postremus certe non fuerit Praudo,

brescentibus raagnificis et stupendis prodigiis, qure clementia Salvatoris omnium Dei per beatissimi poutificis Stanislai merita g-loriosa in Cracoviensi
ecc-lesia etaliis quamplurimis locis ad sui nominis invocationem opcrabatur,Boles!aus Pudicus Polono-

rum princeps

et monarcha, et Prandotha Cracoviensiumantistes, ferventis ambo, ut prasmisimus, devotionis viri in Deum, nuntios suos ac totius reg*ni

tha Cracoviensis anaiiiemate percussus fuisset, Papa Alexander, verba sunt Dlugossi lib. 7 Historise, litteris episcoporum Poloniae et nuutii relatione in vehementem turbationem supernovitate,quaeacciderat, motus, archiepiscopo Gnesnensi, et Cracoviensi ac Wladislaviensi episcopis dedit in mandatis, ut Boleslaum Legnicensem ducem, de relaxando
,

Polonici et ecclesise... in

Lug-dunum civitatem Galliarum ad Innocentium Papam IV anno Domini millesimo ducentesimo quinquag;e.<iino transmittunt, miracula Sancti Dei exposituros.

ThomaWratislaviensi episcopoautoritate Apostolica requirerent, et abnuentem, personam suam et facinoris compHcum censuris, terram vero suam interdicti sententiis percellerent. Qui omnia, ut jubebantur, exequuti sunt. Legnicensis seu Ligmi,

censis

DIE VIGESIMA PIUMA SEPTKMBIUS.

censis ducatus est in Silesia, olim regni Polonici parte, illiusque prsccipua civitas est Lignitia, di-

86
p

mox

stans, teste

Baudrando, septem mitliaribus Wra-

tislaviaseu Vratislavia, Breslaw, qucv Silesiat ca-

put
provincta
ipsi
et
aliin

est.

prxsulibua

25 Nihil territus est Dux censuris ecclesiasticis, imo incitatus magis, ut captivos severius tracta-

Augusti a pag. 889, relata ejus morte, ita prosequitur cap. 2 Funus ejus Pr.andota, Cracoviensisantistes, vir venerabilis cum omni multitudine civiura et plebis ing-enti cum luctu celebravit his subdit miraculum mortui eodem
dicto tom. in
.-

committttur ret;
ob Alexan-

dro IV;

quapropter Prandothae Cracoviensis, hsec rursus ex Dlugosso, et Yolmiri "Wladislaviensis episcoporum litteris Alexander Papa quartus certior factus, Boleslaum Saevum Legnicensem ducem, et monita Apostolica conteraptui, et censuras ab eis fulminatas ludibrio habuisse, neque Thomam episcopum Wratislaviensem, et Boguphalum Praepositum, Hecardumque canonicum relaxare... a
captivitate voluisse, zelo Dei in ecclesiastica libertate et ministris ejus defendendis accensus, insolentiam et temeritatem Boleslai Saevi Legnicensis

die ad vitam revocati, ac pergit : Venerandus antistes Prandeta, celebrato sancti "Viri funere, templum D. Stanislai ingTessus est; ibique ante aram
beatissirare "Virg^inis Mariag procumbens, fessus labore, aliquantulum levi admodum somno captus

bissimis indutos, binos

juvenes quosdam videre tunicisalchorum egredi, duosque praeclarissimos viros subsequentes ; alterum pontificali tiara praeditum, prGedicatoria toga alterum indutum candore scapulare et tunica immenso fulest. Putavit, se

g-entibus,
solitse

duabusque redimitum coronis, et rei inprocessum admiranti sibi dixisse pontificem

Sum

ducis virg-a Apostolicacompressurus, vexillum Crucis contra praefatum Boleslaum Saevum et terras suas, velut ethnicum etfidei ac religionisCatholicae

Stanislaus antistes, et, quem mecum cernis fratrem, Hyacinthus est ex Ordine Praedicatorum, corona doctoratus, et altera corona virginitatis

ornatus,

quem hac gaudebunda beatissimorum

qua
frui

hostem decernit.

niam

in finem litteras in Polodestinans, jussit moneri denuo ducem et

civitates acdiceceses,pro-

Hunc

societate spirituum, in illam

vitam

licebit

perpetuam ac felicem Deo aeternu, deduco

:

B contra obtrectantem per

positis indulgentiis, prsedicari verbum Crucis. Litteras integras recitat Dlugossus lib. 7. Interea

moxque Stanislaum incepisse dulci ac alta voce illud eulog-ium, Lux perpetua lucebit Sanctis E
Domine, et sanctis illis spiritibus prosequencum mag-no fulg-ore scandisse caelum cum beato Hyacintho. Quo pacto evigilans Prandeta, ad ccenobium Praedicatorum accedens, seriem visionis coram Fratrum, sacerdotum ac civium imtuis,

temporis Thomas episcopus diri carceris pertsesus, inconsultis archiepiscopo et episcopis Polonias, qniteste

tibus,

et substantias et

eodemDtugosso, pro illius libertate sanguinem parabant se effusuros,

ingenti pecunise

summa

se sociosque

liberavit.

JEgre id quidem tulerunt ipsi, at nihilo minus mandata sunimi Pontificis executi sunt nam anno eodem, quo Pontificis litterse scriptse notantur, nempe 1257, Dnus Fulco archiepiscopus Gneznensis,
;

verba sunt Glodslai Bastconis auctoris cosevi, Prandotha Cracoviensis, Thomas Wratislaviensis, Bog-uphalus Poznaniensis (hujus nominis tertius, alter nimirum ab auctore Chronici) Wolimirus Wladislaviensis, Andreas Plocensis et Wilhelmus Lubucensis episcopi, ac multi abbates, praelati et
canonici ccclesiarum in Lancicia (urbe inferioris

mensa multitudine non sine lacrymis narravit. Hactenus Leander Albertus. 28 Discrepant autem auctores assignati in tempore factsc apparitio?iis : Martinus quippe Baronius contigisse significat ipso tempore obitus S. Hyacinthi Leander postquam sacrum illius
;

contpicit.

Polonise) sinodura celebrarunt. In qua sinodo ar-

chiepiscopus predictus Boleslaura

cum

suis suffraganeis contra

ducem Slesie per Alexandrum Papam datam crucem praBdicarunt, etc. Paulo longius rem hanc protrahere visum est, quia, ut satis patet, non infimam in ea partem egit Beatus noster,
ammam
5.

26

Adeumdem annum

\%o7 spectant, qusc nar-

Hyacintfu

rat Martinus Baronius in vitee Compendio de visione, quam habuit Beatus, migrantis in csclum S. Hyacinthi In templo, inquit, cathedrali orationi uno tempore deditus, sub idemque terapus
:

corpusperipsitmmetvmi<\oi\\wmterrscmandatum esset. Leandrum secutus est Razzius in Vitis Sanctorum Ordinis Prsedicatorum Severinus item Cracoviensis inVitaS. HyacinUii,ejf qua visionem eamdemfusius descriptam dedimus tom.citatoin Commentario pag. 320, sed is temporis adjuncta exprimens, obscuritatem attulit etenim S. Hyacinthum obiisse ait in die Assumptionis g-loriosissimseVirginis Mariaehora quasi nona, tum post alia qusedam Peractis, inquit, omnibus, quae ad sepulturamviriDei spectabant, de more Ecclesiae ceremoniis, venerabilisvir dominus Joannes Prandotha episcopus Cracoviensis, qui beatum Hyaeinthum per F seipsum terroe mandaverat circa horam nonam in,

gressus est ecclesiam cathedralem sancti Stanislai

martyris, Virginisg^loriosa^ ductus devotione, acde-

nique relata cisione, itaconcludit:Q \x-.viiio facta

l

somno placidissimo

correptus,

ex hac vita, orationis suae lorum choro, divo Stanislao episcopo comitante, in illam ccelestem patriam mig-rantem vidit:quipostea experg-efactus, visionem in re comperit. Mortuus est Sanctusille Cracovisein conrentu sanctissinwe T7'initatis Ordinis Prsedicatorum anno preedicto

animam B. Hiacincti hora, cum disposito ang*e-

est in die defunctionis beati viri in festo solerani As-

sumptionis g'loriosissinne Viryinis Maria? anno Domini mcclvii. Scio equidemunoloco intelligi posse, imo, si veranarrat, debere intelligi horam nonam

matutinam, altero vespertinam at vero, dum ratio nulla altegatur, difficile mihi creditu est, Epi;

xvAugusti, sicut probatum ad ejus Acta tom. in dicti mensis Augusti pag. 319 sepultus autem a Prandotha Cracoviensi episcopo et populi multitudine in eodem coenobio SS. Trinitatis, ut tradit Dlugossus, nihit significans devisione a Baronio relata. Ejus tamen meminere passim biographi S. Hyacinthi, et hos inter Leander Albertus lib. 5 Operis de Viris iltustribus Ordinis Prsedicatorum editi anet die

est 6

Commen-

tarii prsevii

scopum vesperi, servatis Ecclesisc aerimoniis, terrse mandasse sancti Viricorpus ipso dieobitus. Ceterum ipsa visio satis testata mihividetur, circumstantia autem temporis parum aut nihiiaddere vet demere potest glorisc Beati nostri, ac
proin diutius morari nos non debet. 29 Visionijam memoratsc prscmittit ista MartinusBaronius Duas praeterea regiaj stirpis virgines, beatam videlicet Salomeam et Cimeg-undira cognatam suara Dco consecravit et sacro in reli:

B.

Siiloitifi:

v-Uim

tradit.

no
in cxlos

1511, sed

modo paulum diverso.

gione

S. Clara;

Ordinis ac instituti S. Francisci vela-

mi

grantem

Laudatusauctorin Vita S. Hyacinthi,quam, quia antiquior ad manum non erat, recudimus

27

mine

vestivit.

Sed in

his

ordinem temporis non

ror

curavit auctor; SalomeaenimBoleslai Pudiciso-

286
u..1,1
J- iv
;>

DE

B.

JOANNK

PltAXPOTllA KPISC. CONF.

nitentiis

sponso Colomanuo, Gallati* ror oennana, mortuo quocum in perpetua virgmiseu Haliviensi rege, pro/essa es taevi^rat, Ordinem S. Clarx traZavichostensimonasterio, ut uno consensu

expletis,

illico

de Cracovia,

Prandotha

carceres illi episcopo, ni celeriter inde recederet, comminaute, se evolvit. Sed 8t in cjeteris Polonicas
ecclesiie dicecesibus,

Janussio archiepiscopo Gne-

Michoviaet Cromedunt Dlugossus, Mathias de rogantibus Salomea sorus, quod monasterium, ac dotavit idem roreac Cunegundeconsorte, erexit Pudicus anno W>%,sed inde anno 1262, Boleslaus
incursioquia nimisexpositum erat barbarorum transnibus, suadentibusvam\othB.ac2)roceribus, qui Skala ahas Lapis tulit in locum tutiorem, appellatur, tribus milliaribus a Crasan^te Marise

eorum errores snensi et aliis episcopis Polonire et principibus PoloniiE, ne quis Podeteg-cntibus, sub gravi errores hujusmodi sectaretur,
lonorum
mandantibus, secta poena et bonorum confiscatione Apud alia vero reg-na igne ipsa irrisa et spreta est. ejussectatonbus, deleta; errorque caeteris
etg-ladio

illum deserentibus,

et,

quod laudabatur, execrau-

tibus, subito disperiit.

sub annum 12(38 coviensi urbe distantem, et in quo agit Tossimasancte obiit Salomea. De hac fuse seraphicse Rehgioms, ac nensis lib. i Eistoriarum re narrata consentit, inquiens fol. 141
:

MPneter

pfomowmr hactenus allata nihil speciatim de

Baronio in Salomea reeordans verso MortuoColomano, sancta votum castistatis, rediit ad natalem patriam, exiCracoviensi, qui stente interea Praudotha episcopo
sig-num viretiam ipsam per impositionem veli iD suscepto Ordine S. Clarse, sub Re^initatis, sacro ministro gula S. Francisci cum fratre Baymundo consecravit. De Cunegunde, quam SaloPoloniEe

historici et Beati gestis observandum suggerunt ejus Glodslaus Bastco scriptor chronistce; mortem verbis Anno coc-evus signat ad annum 1266 his eodem Prandotha episcopus Cracoviensis de
:

vero

ad hoc seculo migravit ad Clmstum. Dlugossus adjicit, ut sequitur eu??ide?n annum etiam diem Vig-esima prima die mensis Septembris Prandotha
:

caepiscopus Cracoviensis, vir vitse venerabilis, et et nonizationis beati Stanislai praeoipuus effector

Baronius, neque Tossinia?iensis, inneque historici Potoni meminerunt, ?iisi forte votuerit Baronius B. Cunegunde?n Boiellectam

mex conjungit

leslai
et

conjugem.

promotor, omuibus Sacramentis, audiendo Missam procuratus, relig-iose et devote circa noctis crepusculum moritur, et in ecclesia Cracoviensi apud capellam sancti Petri et Pauli sepelitur, cum annos decem et octo in sede Cracoviensi absum-

ab

illius

fratre Boteslao

Pudico

quidem beata virgo etiam S. Clarse Ordinem et institutum amplexa est, sedpost mariti !><'(htmtn.rat. ohitum, id est,post diem x mensis
30 Hiec

Cupiebat autem praefatus Prandotha episcopus Cracoviensis, vir sane optimus, et multis
psisset..

votutn castitatis excipit;

Dlugoscembris anni 1279, quem expresse signat v Jidii sus in Vita Cunegundis apud nos to?n. velamine vestiri nonpopag. 703, ac proin sacro tredecim defuncto tuit a Prandotha, ultra annos itaque Cunegu?xdem intellexit Baro?iius; aliam
:

Creatorem suum, ubi aevo fruatur sempiterno, proficisci. Dlugossum. secutus est Matthias de Michovia, omisso tamen elogio; Eodem, inquit, anno mcclxvi die vig-esima prima mensis Septembris Prandotha Cracoviens.

virtutibus clarus et celebris, ex hac malorum sentina ad

dudum

dissolvi,

et

sirt?ninus itaexponendusest, ut, quod, vivente et verisi?nilius prxsente ac probante Beato nostro,

episcopus
exeg-isset,

promotorpraecipuus,

canonizationis sancti Stanislai cum in episcopatu decem octo

utcumque inchoatum est, et eo rnortuo perfectum, Baronius eidem totum adscripserit. Nam Boleslaus ipse, superstite adhuc Prandotha, publice

annos
est;

circa principium noctis

mortuus

votum castitatis emisit, licet cum conjuge virgi?ie semper permanserit, et Cunegundis tertiee ReguAudiri hic denuo tcB S. Francisci se mancipavit. Dlugossus tom. moxcitato pag. 700 Ad meretur quam rem solenniter consummandam cum dicta dies advenisset, dux quidem Boleslaus Pudicus in
:

apud ecclesiam cathedralem Cracoviens. in medio capellae Apostolorum Petriet Paulisepultus. Erravit uterque auctor, dwn tempus sedis co?iquandoquidem ex strinxit ad annos octodecim dictis constet, eum a Beato occupata?n fuisse ante ab anno 124-2; credi tame?i potest, describentium incuria apud Dlugossu?n errorem istum intrusum fuisse, et a Michoviensi inadvertenter etiam
;

manibus Prandothse Cracoviensis episcopi in Cracoviensi ecclesia votum hujusmodi (perpetuae contine?itiee, ut prtemiserat auctor) sub prtesentia multorum peragit. Virg-o vero Cunegundis virgiuitatis voto parum se astring^ere contenta, Eoleslao duce
permittente, et praesente, in ecclesia sancti Francisci Ordinis Minorum in Cracovia sub cantu Misste
sonorse,

descriptum.
;

E
1266.

33 In notitiisMss. archivi ecclesiee cathedralis anno Cracoviensis an?ius emortualis signatur 1265 sed et hic calami mendum latere suspicor, non

adid solenniter

actae, in

nistri, fratris Bartholomaei,

manu PoloniaemiRem divinam tuncexeMinorum assumit etc.

quentis, voto
g-ans,
flaaellan-

primum

perpetua? castitatis se obli-

etiam Regulam Fratrum

a?inu?7i 1261

81

Ad

pro insigni sua prudentia,

ttum sectam
Cracovia crturbat,

zelo religionis ac fortitttdine facinus exsecutus

est

Beatus noster, quo

;

magnum puritati fidei

Ca-

imminenspericulum avertit a regno Polonim exorta erat nuper non sine pietatis ac sanctitatis specie fiagellantium secta, ac paulatim in
tholicss

fcedissimos errores delajisa, diffuderat se lateper

Italiam ac Germania?n, jamque i?i Poioniam penetrans, haud procul aberat, quin et hoc regnum veneno suo inficeret; sed, quantu?n apparet ex Dlugosso, primum rep?^essa fuit a Prandotha, et ad hujus exemplumpenitus eliminata ex Polonia imo et alibi ecctincla. Dum autem, inquit laudatus

annum 1266 conspira?it auctores omnes, sed quia iisdem in notitiis dicitur Beatus sedisse annis viginti quinque, qui ab anno 1242 usque ad mensem Septembrem 1265 reperiri nequeunt. Recte Martinus Baronius in Co?npendio annum obitus notans 1266, tempus sedis determi?xavit annis vigi?iti quatuor, sed nec is suo ?nendo caruit, dum diem mortis statuit xx mensis Aprilis, contra ac habent notitiee Mss., Dlugossus, Mathias a Michoavia ac libellus de Divis tutelaribus dicecesis Cracoviensis, num. 5 laudatus. Locus sepulturse idem designatur in notitiis Mss., qui apud Baronium aliosque tu?n subditur breve elogium his verbis coneeptum Hic itaque ut re et nomine verus Procurator ecclesise censeretur esse,
tantum quia in
:

suse ecclesice redditus, patrimonia et caeteras utili-

tates

secundum aequitatem eidem congruentes diomnimodam secundum Deum, justitiam et tutelam a persecutione omnividebat. Libertatem clero

moda

laicali et patrise

liberationem studiosissime
alia

auctor

Historix, secta haec primum Cracoviam advenisset, ecdesiis visitatis, et velut poelib. 7

procuravit.

Denique post

nonnutla adjicisiculos

tur etiam epitaphium, cujus dumtaxat primos

DIE VIGESIMA PEIMA SEPTEMBRIS

versicutos, distinctius descriptos, huctransfero. Hic jacet ecclesiae decus, hic Pastor bonus,
hic flos
Justitise cleri Prandotha prsesul honor Hic via veri gloria cleri , Prandotha tota Laus patrise. Reliqua tam implewa sunt, utperfectum sensum non assequar,
,

2S7
(

solum

licet

exiguum

pagi Bolezlaw dicti

quae
nobile et

sore E* *u.
est ^**
-

dederit;

ast familia

Bialeciorum,
illustris,

una

cum Odrowassorum
,
,

magnum
j

cognomen indidit g, quod tamen et ampliori adhuc laudi3 accessione nomen Joannis, ex sacro
fonte
in ecclesia Catholica

levato

inditum

au-

xit et condecoravit.
S. Hiacinctus,

Qua de

familia pari

quoque
atA

eidem sanguine junctus,

aetate prc-

cesserat

una cum B. Ivone h episcopo Crac,

VITVE

COMPENDIUM
Cracoviensis
ecclesicB
et

que Ceslao i, fratre ejusdem S. Hiacincti cum B. Dominico sub Regula Ordinis Pnedicatorum militantis. Cujus quidem B. Prandotae episcopi et
confessoris, ut setatem juvenilem,

Ex

archivo

quam

in bonis

artibus et theologicis studiis

cathedralis

depromptum

anno

1606

typis

vulgatum a Martino

Baronio.
VtriiUustres

laude consumpserat, taceam k, a Vislao, pro tunc in sede episcopali hujus urbis constituto, ad sacerdotii et archidiaconatus Crac. dignitatem sublimatus, tandemque, ipso mortuo ob suam admirandam vitae

summa cum

morumque sanctimoniam

et integritatem,

per

beatissimum

Patrem Celestinum quartum sum.

Etsi

laudes, quibus priorum animae mortalium

Pont. Rom.

laudandi

post

mortem

in caelis perfruuntur, sciverimus

esse prope infinitas, ita ut eas,

et scriptis,

non dicam verbis

sit ille disertus

episcopus Crac. factus et a Fulcone archiepiscopo Gnesnen. consecratus fuit anno a Christo nato mccxlii L

'

quispiam, quantumvis

4 Qui simul hac in sede locatus canonizationem

D.
Stanislai

epxcopus
Cracovien

B ac eloquens, sed ne mente quidem pro illarum dignitate satis complecti queat, non idcirco tamen, tanta ipsarum majestate et splendore quempiam

episcopi

Crac. et

martyris

atque

^>

translationem, accidentibus impensis et diligentia

beatae

obrutum

memoriam earum

in

terris

sepelire

est. Si etenim illi gentiles, a veri Dei cognitione alieni, suorum virorum (quorum inte-

conveniens

gritatis et auctoritatis

apudeos celebris

in vita fuerat

opinio,)post ultima laethi funera tanta flagrarunt cupiditate et amore,ut quae

res,

eorum fuerit

patria,qui mo-

qui affines, singula denique ad ipsorum vitam

diligentissime
perscrutati
fuerint,

pertinentia,
*

forte

ma- eaque omnia,

gnis

non absque exiguis * impensis, idque eam monimentis prodiderint litterarum vel maxime ob causam, tum ut ne suo virtute praediti destituautur prsemio, tum ut alii quoque ad similem traducendam vitam, eorum incitarentur
,

Cunegundis reginae Poloniae, olim Boleslai E regis conjugis, apud Inuocentium quartum Papam et procuravit et impetravit m. Domi vero capellam sub titulo S. Petri ad eandem ecclesiam in qua nunc tumulatus quiescit, a fundamentis erexit, multaque alia pia opera in eadem ecclesia hic Athleta Christi strenuus praestitit sed majora adhuc in vivaegenorum Spiritus sancti templa afflictorum et calamitosorum contulit, tamque liberaliter, ut a cunctis Pater pauperum vicatim vocitaretur, indeque ab omnibus amabilis
Pudici
,

et honorabilis haberetur.
5

Duas

praeterea regiae stirpis virgines,

.

beatam

ct

reveiaiio-

exemplo.
et

inter

prx-

2 tos,

Quanto magis nos, (Christi nomine

luceque divina collustratos
,

insigni-

cipuos sunctitate

in quibus plus

videlicetSalomeam etCunegundim cos'natam suam _ , t, Rehgione b. tlarae Deo consecravit, et sacro Ordinis ac instituti S. Francisci velamine vestivit n. Sed et meriti non minoris simul in vita

nibusciarm.
OoiU
i "2t)0

Polo-

nos Joannes

Prandothu,

valere debet religiosae pietatis affectus et studium, quam in illis terrenorum amor et inanis gloriae
cupiditas, ) decet erga nostros, nostraeque professionis et fidei viros, et conterraneos, qui nos non

conspicitur Vir et gratire in revelationibus multis,

dum hac luce fruerentur viva omnis sanctimoniae instruebant doctrina et exemplo,' sed et
solum,

quas omnes hsec compendiosa pagina comprehendere nequit o una tamen ex eis silentio praeteriri non potest. Quando in templo cathedrali orationi uno tempore deditus, sub idemque tempus somno ^ placidissimo correptus, animam B. Hiacincti ex
:

nunc

vita hac

jam

functi, crebrioribus, iisque

ma-

hac

vita,

orationis suee hora,

cum

disposito au-

gnis incitant miraculis ad alacrius sequendum vestig-ia Christi; quanto, inquam, majori amore et

gelorum choro, divo Stauislao episcopo comitante, in illam caelestem patriam migraniem vidit
:

debemus ? E quorum numero tametsi jam multa eaque praeclara nostrocupiditate erga eos flagrare
in hac celebri nostra Polonia exmonimenta, ut divorum episcoporum Adaltent

rum Patronorum
berti,

qui postea expergefactus, visionem in re comperit. Senio tandem confectus in votis dissolutionis et desiderio Christi immarcessibilem aeternae gloriae

coronam

in

cselo

Stanislai, Casimiri principis

Poloniae,

tum

ristico

viatico

reverenter

rccepturus, sumpto Euchaobdormivit, anno D.

;j

a b c d
e

Hiacinthi a, quinque Fratrum b, Cantii c, Simonis Lipnicii d, Stanislai Casimiritani e Canonico-

mcclxvi, die vero xx April.

et pontificatus sui

anno xxiv.
6 Cujus obitum felicem certa

rum Regulae

Ordinis divi Augustini

Michaelis

cum

totius ejus- Corpusejus

fratrum a S. Maria ejusdem instituti, et aliorum, quorum singuloruin vitam recensere longum esset ; tamen non minori etiam laudum encomio, Vita et memoria beati Joannis Prandota?, ejusdem urbis ex ordine vicesimi primi in archivio almae cathedralis Crac. ecclesiae episcopi ad nostra usque
secula
nobili generc

dem cathedralis Crac. ecclesias experientia luec miracula subsecuta sunt. Atque primo loco sese
illud
offert

/un

diguum sane

uotatu.

Nam

tempore
n r

Nicolai Papsa

Vq

et Zbignei r, tituli S. Priscie Car-

dinalis ac episcopi Crac. , anno cum hujus Divi ossa sancta levarentur,
praedictes capellse,

vero mccccxliv,

inque

cum

suis miraculis reservata, esset

donanda

natns,

etextollenda. 3 Qui ut sanctitate conspicuus, ita miraculorum, (quorum seriem infra videre Jicebit) multitudine

ubi nunc sepulta sunt, alium tumulum transferrentur, ex aperto ejus aepulquadrichro suavissimum ct fragrantissimum per spirabant odorem, qui omnes tum astantes

duum

Hic natione quondam Polonus, cui natale nunc vero polorum sedibus natus VI. Septembris Tomus
clarus
extitit.
:

mirifice recreabat et refocillabat, multos etiam sunt et alia pene suae fragrantiie virtutc sanabat
:

41

inuumera

<>SS

VVTM COMPKNDIUM
ab
hoc

B,

Ex vncn

innumera

anno

mccccxliv

usque

ad

JOANNIS PRANDOTHyE tomo 1 Maiipag. 779, D est in Opere nostro primum

;

Icccclxv! crcbcrrimis tem Viri evidentissime

miraculis
ilhittralur

vicibus facta,

et sanct.ta-

comprobantia miracula,

ejus intercesaiombus levatos a dolore ocuesse ultro confessi sunt undecim a chyragra totilorum xvi a pedum dolore vn
7

qua; hic brevibus adumbro.

Infirmi

namque

iterum tom. 7 Maii pag. 571, utrobique in Appendicibus ad diem 3 ejusdem mensis. Ordinis Canonicorum f B. MichaiUis Gedrocii, Marice de Metro sub Regula S. AuRegularium S.
et

gustini,

Vitam dedimus tom.

Maii ad diem

4.

labore ab inflammatione gutturis 2 a unns; a dorsi similiter dentium 2; a lumborum

dem
1;

sanati

a febre a morbo Gallico 2 quadriduanaSl.-acephalica/V; deploratus remansanatus unus a pesit unus t; a vomitu diurno de carcere liberatur l f riculo latronum evasit lj eadem uno surdo et uno a nativitate claudo a corrosione
1,
; ;

disserui 2 Comg De patria et illustri stirpe mentarii prsevii. h Ivo Cracoviensem cathedram occupavit ab anegregie factis 121S usque ad 1229, quopturibus

no

clarusobiit, ut videre est apud Dhtgossumlib. HistoricV Polonicee ; an et quo die cultum habeat,

ignoro.

viri

ab audivcre.Jug-ulatusquoqueunusrevixit.Cujusdam ex Nicolai Braxatoris et conjugis Swetoflawa

Beati hujus Acta illustrata sunt apud nos tom. 4 Julii ad diem 16 mensis ejusdem pag. 182. k Si suppetebant instrumenta, quibus Beatigei

platea S. Nicolai puer unius anni,

in gravi infirmitate

nomine Flamella,

sta amplius declarari poterant ,utinam

minusbre-

decumbens mortuus, qui tanperparentes ejusdem pueri,voto ad sepulchrum dem hujus Beati facto, in eadcm capella revixit anno
mccccxi.iv die xvi Augusti. Proinde scitote
:

vitatistuduisset auctor f velsaltemprotogum

suum

omnino aut pro majori parte

cto

rescidisset.

Hocpa-

Quo,

multa Beato honorifica, et lectoribus utiliora ac gratiora comprehendere potuisset compendiosa

ejus pagina.

niam

mirificavit

Dominus Sanctum suum

qui

ostendit nobis bona. Psal. iv.

ANNOTATA.
a

De quatuor hisee Sanctis Actum est apud nos

puta de S. Adelberto episcopo martyre tom. 3 Aprilis ad diem 23 ; de S. Stanislao episcopo martyre tom. 2 Maii ad diem 8; de S. Casimiro tom. 1 Martii ad diem 4; et de S. Hyacintho co^ifessore ex Ordine Fratrum Prsedicatorum tom. 3 Augusti ad diem Ifi. b De sanctis quinque fratribus mariyribus Benedicto, Joanne, Mathseo, Isaaco atque Christino

Commentario prxvio 1 Discussa sunt ista in num. YSetseqq. m Etiam h&c, quantum pertinent ad Beatum & nostrum, exposita sunt in Commentario prsevio num. 21 et seqq. n Adi Commentariumnum. 29 et seq. o Repete hic Annotata ad lit. k Porro devisione

quam unam

subdit Baronius, egi in

CommenU

in Proprio

patronorum regni Poloniie prwscriUturofjicium duplex ad diem\% Novembris, quo Acta ipsorum elucidari poterunt.
de Divis tutelaribus Cracoviensis dicecesis B. Joannes Cantius obiisse dicitur anno
c

num. ZQetseqq. p Imo xxi Septembris, ut probavi in Comment. num. 33. q Vel facta hmc sunt tempore Eugenii IV Pontificis, vel certe post annum 1444,- quandoquidem Nicolaus V ad Pontificatum provectus tantum sit
anno 1447.
S. R. E. Cracoviensem multis laudibus prosequitur in Historia Polonica lib.lS, et in epistola dedicatoria toti Operi prsefixa Dlu~
r

Zbigneum seu Sbigneum de Olesnica

et antistitem
,

In

libello

Cardinalem

1473 in pervigitio Nativitatis Domini, proin ejus Acia examinanda erunt ad diem 24 Decembris.

gossus, ejus
s

quondam

familiaris.

d Vita B. Simonis de Lipnica, Ordinis Fratrum Minorum de Observantia, illustrata est tom. iv

Verisimiliter cephalaea, quod est inveteratum

Idest, nifallar, unus, de cujus vita conctamaerat, in vivis remansit.

malum capitis.
t

Augusti ad diem
e

18.

De gestis

B. Stanislai de Casimiria bis actum

tum

DE

B.

IARC0

IUTIMM

COJVF.

1'

ORDINIS PR^DICATORUM

PISAURI IN
j. p.

DUCATU URBINATE

SYLLOGE
De
gestis ejus

generatim

et cultu.

Anno
ccccxcix.
linih ijrsUt

fjeneratim

Viri hujus cum titulo Beati celebrant patres Dominicani non pauci in Operibus qux de rebus ad Ordinem suum pertinentibus typis vutgarunt, ita tamen utgeneralem quidem de virtutibus ac miraculis notitiam habuisse videantur, sedexiguam de ejus speciatim gestis. Leander Albeyius eetate pivximus, utpote quijam a biennio circiter habitum S. Dominici

emoriam
,

induerat Bononise, quando Marcus obiit Pisauri, brevi hoc ipsum elogio commemorat lib. 5 de Viris illustribus Ordinis Prcedicatorum Marcus Mutinensis, vir multa religione et devotione pollens, plenus insignibus operibus
:

jam gravis annis Pesauri sanctissime spiritum

efflavit

circa

annum

Cbristi

mccccxcviii

xi
Cal.

DIE VIGESIMA PKIMA 8EPTEMBBI8

Deinde post nonnullos annos sepulchrum lapideum illi positum fuit; ubi maximis pr8eminetmiraculis.An^ow2M5 5ee5wm Chronico
Cal. Octobris.

89

Prior fuit conventus Ordinis S.Dominici, defunctum esse anno 1 199, acprimo deposilum fuisse in
ecclesia dicti conventus adpartem dexteram altaris S Joannis ; hinc autem, exstinctapeste,fui$$e

J.P.

Anno

Ordinis, anno 1585 Parisiis impresso, sic habct mccccxcviii obiisse fccribitur frater Marcus
:

Mutinensis, vir religiosissimus et pietate iusigni prasditus, cujus sanctitatem miracula plurima post

ejusobitum subsequutaattestantur. Uterque autem citalus aucior in margine adscribit titulum Beati, quem ipsisimiliter dant alii sequenti num.citandi. dumtaxut % Joannes Michael Pio in viris illustribus Itaii,notascT-iptoce vulgatis, Joannes Lopez in Historia generalj, ribus; Dominicus Maria Marchese in Diario, Jacobus Lafon in Anno Dominicano, quibus accedit Ludovicus Vedriani civiset theologise doctor Mutinensis in Monumentis de Sanctis ac Beatis patrise su3s, paulo prolixius de Beato agunt, ejusque obitum alligant anno 1499. Sed hi invicem descripserunt, ac ducem habuere omnes Seraphinum Razzi auctorem Dominicanum in Vitis Sanctorum ac Beatorum laudati Ordinis Itaiice editis anno 1605, quem idcirco et ego unum hic sequar .Itaque auctor illepart.l memorati Operispag. ZoZprimo generatim quoque laudans B. Marcum apietateet B spiritu, clarum sanctitate et miraculis ad vitam meliorem transiisse ait anno 11-99 diexxi Septembris t sepultum esse sub altari sancti Rosarii in Pisaurensi, ecctesia patrum Precdicatorum ejusque in eadem ecciesia conspici effigiem perfecte expressam, una manu Crucifixum, altera tenentem flagellum ex catenis ferreis. miraculum Deinde addit sequentia quas ex Italicis Latina unwn er /Anno mdlxxii domina Lucretia , Pisauri facio jeruni <?x tum temporis praefecta Rosarii, mihi coram fratre Razzio Antonino Ravenate, ibidem Priore, narravit quod, cum trium quatuorve annorum fraterculus obiisset, mater sua domina Ludovica, uxor magistri Zachariae medici Pisaurensis, vocari jusserit beatum
, :

transtatum ad saceiium sancti Rosarii, recondi* tumque intraparietem, qui memoratum sacellum separat a saceito tunc S.Andrese, post S. CsecUia nuncupato, atque in hac translatione contigisse prodigium percepti suavissimi odoris, et sponte sonantium campanarum. Addit dein, sacrum
corpus, ad majus incrementum accidentalis glorice Servi Dei in cseiis, exprxdicto pariete subla-

tum repositumque fuisse ad latus dexterum altaris sancti Rosarii ubi quolibet anno (verba ejus
ipsa sunt ex Italicis Latina) a Vesperis primi diei per totam feriam secundam Pentecostes sacra
ipsius
tioni. 5 Fuerunt Pisauri anno 1660 Henschenius et quotanm* Papebrochius, in eademque patrum Dominicano- ;'"*'**rumecclesia die xxix Novembris Savrisoperati r sunt, quibus absolutis, ita Papebrochius in Ms. Diario itineris Romani, eginius cum R. P. Petro Martyre Unda-Dei, nobili Pisaurensi, humanissimo sene, eoque deducente, vidimus in sacello Kosarii juxta altare, in quo celebraveram, conditorium E B. Marci Mutinensis, in hoc Pisnurensis conventu
'

ossa exponuntur

publicae

populi

venera-

olim Prioris, miraculis in vita et in morte clari, cujus corpus, reserato ostiolo monumenti ad cornu Evangelii, populo cum veneratione ostcnditur

Dominica post Octavam Corporis Christi appenditurque imago super lapidem, in quo memoria ejus compendio descripta ad parietem qui inter sacellum et chorum mediat, non sine luminibus alioque ornatu quod corpus huc delatum fuit
:

ex
est

ara,

tro prima, quae, uti et arae reliquae,

ad

ingressum in latere dexnunc sublata instaurationem templi quod in novam

quae erat ad
redigitur,
etc.
cxpomm/i.r.

Marcum,
facta
fruitur
:

et rogarit enixe
:

pro salute

filii

is

autem
oaelo

formam

oratione dixit

Filiolo tuo

bene

est,

6 Hicc, qute,xdpaiet,in reliquis satis congruunt

noli ulterius curare, ut

vivum

recipias

relationi Salvatoris Saivatorii, dissentiunt

tamen
:

majori enim

cum

dolore denuo

esses amissura.

in die, quo exponi dicuntur sacroe reliquicc

;

uter

At ne vel sic aquiescente matre, secundo oravit Joannes ille, et arrepta infantis manu dixit Baptista, surge in nomine Domini Jesu Christi surgentemque mox infantem matri vivum reddidit; cui ille dein anno aetatis decimo quarto, gravissimo cum dolore, utBeatus praedixerat,peste sublatus est.
:
:

erraverit ,certo affirmare nonpossumus imo forte uterque pro tempore recte annotaverit si nempe
:

dicta expositio,quas,vivente Salvatorio,fiebat feria

Eadem

narravit mihi, in translatione corporis Beati,

fuit,

quae post pestem instituta

perceptum fuisse ab

secunda Pentecostes,postmodum affixa fuerit Dominicpi post Octavam Corporis Cristi. Porro memoria Beati, compendio descripta et in marmore incisa sub ejusdem effigie,juxtaeumdemSaivaBkaths Makcus F torium his verbis concipitur
:

adstantibus omnibus odorem suavissimum, et camac Salvatore

Salvatorio
reliquix rjus

panas sponte sonuisse. 4 Jam recitato auctori consonant notitiee, quas oiim preeteratia instrumenta, ad Sanctos et Beatos Pisaurenses pertinentia, propria manu Itatice

MUTINENSIS ORDINIS Pll^DlCATOKUM, CUJUS OSSA STJB ALTAKI SAORI ROSAItU IMMUTATIONEM EXI'ECTANT, VnVE SANCTITATE ET MIRACULORUM GRATIA
VENERABILI3 IN UOC COENOBIO SANCTO FINE QUIEVIT ANNO DOMINI MCCCCXCIX XI KAL. OCTOB. HOS calculos pro anno mortuali secuius sum supra

exaratas transmisit ad Bollandum nostrum Salvator Salvatorius, imo nonnulla eiucidant, qum minus distincte narrat Razzius, quwque nos depeculiari Beati cultu certiores faciunt. SigniPisauri, ubi ficat itaque Salvatorius, B. Marcum

inmargine, tum quia ea communis pene omnium sententia est.tum maxime quia Leander Atbertus,
alioqui hic
1498,

maximse

auctoritatis

subdubitanter adjecit

annum signans particuiam circa.

DIKS

290

ACTA SANCTORUM

DIES VIGESIMA
SANCTI, QUI

SECUNDA
S.

SEPT.

KAL. OCTOBR. COLUNTUR.

Sanctus Phocas hortulanus martyr,

Sinopein Ponto.
S.

Septimius episc. Mart., iEsii in

Piceno.

Drosis V.

M. cum

aliis fortasse

S.

Florentius presbyter

Conf., in

quinque, Antiochise in Syria.

S. S.

Glonna monte
S.

Gallise.

Digna V. M.
Merita vel Emerita

Laudo
riore.

vel

Lauto ,episcopus Conin

Romae

stantiensis,

Normannia

Infe-

V. M.
S.

Mauritius primicerius

S. Exuperius
B

campidu-

S.

Lutrudis virgo, in dioecesi CataE

launensi Campanise Gallicae.

ctor

S.

Candidus senator militum

S.

Emmerammus
in

episcopus Martyr,
vico in

Helffendorf Bavarise

S.

Victor miles vetera-

dicecesi Frisingensi.

nus
S.
S.

S.

Salaberga abbatissa, Lauduni in

Belgica secunda.

Innocentius
Vitalis

S.

Gunthildis
colitur in

ancilla

virgo,

quae

aliique milites legionis

Piberbach in

episco-

Thebaese
S. S. S.

patu Eustadiensi.
)

Silvanus Conf.
Silvester Conf.

Leprosii Bitu-

S. Lolanus
Scotia.

episcopus

Conf.,

in

rigum

in Gal-

Rodena Virgo

lia.

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES RELATI

nventio reliquiarum, Meloduni ad Sequanam,

cetebratur

i rum
ris.

et

apud Saussayum in Serie SayictoBeatorum ad hunc diem, nimirum

S.

ronymiana, et Indiculus Sanctorum antiquissimus a Bucherio editus. At haec omnia jam p

relata sunt in Basilla etc.

ad

xi Junii.

Gregorii Papae, Aspagii et Blasii episcoporum,

Mariffl Mag-dalenae et

Agnetis

virg-inis et

marty-

apud nos actum, nempe ad xn Martii, ad n Januarii, ad mPebruarii ad xxn Julii, et ad xxi Januar.
singidis

De

Phocas, Sinopensis inPonto episcopus, etdiversus a Phoca hortulano, de quo hodie agimus, apud Grtecos ad hunc diem eeque ac hortulanus
celebratur. At episcopi martyris Acta illustrata

S. Joannis,

abbatis Reomaensis, translatio in va-

riis est

ad Actavitse et

Martyrologiis annuntiatur, utjamdictum translationis, data die

sunt ad xiv Julii. Higbaldi, abbatis in Anglia, hodie meminit Wilsonus in Martyrologio Anglicano sed adjecto
,

xxvni Januarii.

De monachis, qui

in monasterio Bardeniensi, aut

anno 870 a Danis ad hunc aut sequentem aliquem diem erant remissi, cum non videantur coli, nihil addendum est dictis inPrsetermissis ad xxn Martii. SS. Terentii et Africaui MM. translatio hac die contigit, quando eorum retiquige delatee sunt
inaliis Angtise monasteriis,
occisi referuntur, quique

non inventum fuisse in Fastis antiquis. Sequitur tamendemore Ferrarius.DeIIigba\&oabbatebrevitercum laude mentionem facit Beda in Historia Anglorum lib. 4 cap. 3, eaque unica fuisse videtur ratio, qua
asterisco insinuat,

martyrologi aliquot neoterici variis diebus

Hig--

baldum memorarunt. De eo jam actum est in Prcetermissis ad xxi Julii et xiii Aug-usti.
Platonis martyris brevissime sine adjunctis meminit Grevenus. Forte designaverit (si tamen novit ipse,

Constantinopolim,utidictum
Africano etc.

est in SS. Terentio,

de quo ageret) Platonem martyrem,

ad

Aprilis.

De S. Quadrato, qui hodie apud Gr&cos colitur, woe dicta in Prcctennissis hesternis, et disputataad
S. Basillae

cujus Acta data sunt ad xxn Julii. Mventus corporisS. Germani Autissiodorensis ecc Italia in Galliam, notaturinMartyrologiisHie-

M. meminerunt

xviMaii. hodie apographa Hie-

ronymianis aliisque, ut dictum ad ipsius Acta : editaad xxxiJulii.

S.

Jonius

S.

Jonius, presbyter et martyr, hodie est in

tyrotogioRomano,ubi Jonas scribitur, ct aliis quibusdam, ut dictum est, ubi deeo actum, ad
"

DIE VIGESIMA SECUNDA SEFTlvU JUilS. Marccenobii Lerinensis

liquet.

29]
:

constanter habent S. Florentius abbas Lerinensis, quo temporeclaruerit, non

vAugusti ss aT ,t &&. Aoundius ct Irenreus MM. ponuntur hodie in

Mss. additionibus Cartusias Bruxellensis ad Grevenum. Acta data sunt ad xxvi Aug-usti.
Irais virgo

Prasterea in Officiis propriis ecclesix

KonensisinArmorica,quceimpressahabemus anno 1610, ad hunc diem mentio fit Elorentii abbatis, cujus praescribitur commemoratio. At

cum

Alcxandrina et martyr Antinopoli in JEgypto hodie annuntiatur apud Galesinium, Ghinium et Baronium in Martyrologio Romano. Apud Graecos in Menseisest dic sequenti, et magis die 5 Septembris, quo colitur, verumqueriomen est Herais, et quandoque etiam Rhais

hodie celebretur S. Florentius presbyter Pictaviensis, qui a nonnullis abbas vocatur,

faalecontingere potuit, ut hic indicibus Lerinensibus adscriberetur, aut abbas crederetur, nec altemus camobii, quam Lerinensis,
tim

cum

prassersit,

floruerit seculo iv. Quidquid

recte Irais exprimitur. Haec vocis corruptio una cum avulsione a die proprio effecit, ut non adverterimus Romano Martyrologio insertam fuisse Heraidem.gwantfo de ea scripsimus, ad v Septembris. Quimburg-a, aut Coenburg-a, virgo, sororlnss regis, et S. Cuthburga? abbatissas, commemoratur

scribitur, at

nomen non

habemus rationes idoneas ad asserendum

non
Flo-

rentium abbatem Lerinensem. Silvani episcopi Nazareth et confessoris, mag-me

sanctitatis viri, B.

Hieronymo familiarissimi, ut patet ex gestisejusdem, ait Grevenus. Eumdem, ut S. Hieronymi discipidum,

annuntiat
rolycus, etutrumquesecutus estFerrarius aui insuper assignat Petrum de Natalibus tib 8 cap 104 in S. Hieronymi Vita.

Mau-

apud WilsorOm
anni 1640.

Anglicano argumenta non inveniamus, videri possunt dicta in

in Martyrologio

Cum certa cultus

ad

ecclesiastici

Praetermissis

SS. Euticcs et

xn Septembris. Acutius martyres, una cum S, Ja-

Habet revera laudatus Petrus Historiam bene prolixam de SUvano Nazareno, ut vult, episcopo sed tot re; ,

nu&rio passi hoc die coluntur Neapoli. Atoynnia illos spectantia in S. Januario et Sociis tractata sunt ad X ix Septemb.
,

ad

Pomposag, V. M. Cordubensis, meminit hodie Ferrarius. Data est cum Martyrologio Romano ad xix Septembris. Victor episcopus Metensis hodie annuntiatur apud
S.

Ferrarium

in Catalogo GeneralL In plerisque Catalogis episcoporum Metensium duo ponuntur Victores consequenter, nimirum quintus et

num, Maurolycum et Ferrarium memoratur, eremo Scythi; rursum ex Catatogo Petri hb. 8 cap. 105, qui tamen non indicat obitus diem. Reperitur in Vitis Patrum apud Roswey dum frequenter memoratus abbas Silvanus. Ahus Silvanus midtum taudatur in Vita S.Pain

fertam fabulis et anachronismis ut nequeat sine risu tegi a viro vel mediocriter critico et historico. Silvanus abbas apud eosdem Greve-

sextus inter episcopos Metenses. Si credimus Meurissio inHistoria episcoporum Metensium,

quorumprimum ad tempora S. Petri Apostolorum principis deducit, rexerint ecclesiam Metensem Victor I et Victor II circa medium seculi
2.

Petrus de Natatibus loco assignato. Eomarici ac sociorum ejus quingentorum octoginta quinque meminit Grevenus, Landone eos annuntians. Consonat Martyrologium Ms. Trevirense

chomii, cujus erat discipulus. Neutrius cuttum tnvenio: sedPriorest, quem laudat

quod fortasse secutus fuerit

scribitur Lautonre.

At

alii scriptores

tam antiquum non

existimant episcopatum Metensem. Quod magis spectat ad hunc locum, Calmetus in prima editione Historise Lotharingiaz tom. i col. 178 asserit, in omnibus antiquis catalogis haberi duos Sancios Victores quorum reliquiee, inquit, conservantur in eadem arca, et quorum festum

tamen ibi ex errore verba ista provenerint; sed fontem erroris certo detegere non seque semper est facite. Non

Non

: tocus dubito, quin

alia melior occurrit conjectura,

quam nomen

Laudonis aut Laudi sumptum fuisse pro toco; numerum vero Sanctorum ex Thebxis fuisse

eadem die celebratur. Attamen in Catalogo episcoporum, quem laudato tomo pr&misit Calmetus col. xxi, neutri Victori titulus Sancti attribuitur; uti nec in secunda editione col. xxin, licet omnes Victorum decessores et primus successor, midtique deinde alii utroque loco nominentur Sancti. Idem fit apud Meurissium, etin pluribus aliis episcoporum Metensium catalogis. Pr&terea videtur Calmetus in secunda editione Operis sui expunxisse omnia, quse de cultu utriusque Victoris dixerat inprima. Quapropter, etiamsi Meurissius pag. 33 asserat, utriusque Victoris corpus servari in ecclesia S. Clementis, cum tamen nec Sanctos vocet, nec cultum asserat, fatendum est, nec gesta nec cultum Victoris alterutrius nobis esse cognita.
S. Florentii

mutuatum, et ex vitioso quodam codice Bomaricum pro Mauritio substitutum. Non auderem
ejusmodi conjccturas facere, nisi frequentia id genus Greveni spalmata didicissem, simulque viderem Laudonem ab ipso hodie prxternumerum vero Sociorum convenirecum numero Sociorum, qui in variis Martyrotogiis S. Mauritio tribuuntur, exceptis sex mitlibus, qui facite in aliquo codice potuerunt
mitti,

omitti.

Domitius presbyter,

et Sancti

Columbae discipulus,

memoratur, ut Sanctus, apud Camerarium, qui assignat Historiam Scoticam Joannis Leshvi tib. in Aidano. Mentio ibirevera fit aticujus Domitii, qui cum S. Cotumba et atiis inAlbio!

sed nihil affertur, quo credere possumus, ut sanctum umquam fuisse cultum. Eumdem Domitium, ut abbatem, com;

nem venisse dicitur

memoravit Camerarius
abbatis mentio est

ad-Zl Apritis, ut ibi in

apud Ferrarium,

eum annuntiat in monasterio Lirinensi, uti Saussayus. Wion et Dorganius Florentium abbatem annuntiant sine loco. At Vincentius Barralis in Chronologia Sanctorum Lerinensium pag. 367 fatetur, se nihil invenire de illo Elorentio, neque in manuscriptis Lerinensibus..., neque in typis excusis codicibus. Verum deinde
qui
et

Prastermissis est observatum. Barbara et Julinna, sine atiis adjunctis, memorantur in Fastis ecclesiw Alexandrinas apud

Ludolfum.
Antranus episcopus, de quo Maurolycus t est Emmerammus Ratisbonensis, de quohocdie agimus, Dedicatio basilicae S. Maria? annuntiatur, Messanae
S.

S.

adjungit Indices tamen perantiqui manuscripti

:

in Sicilia,

apud Octavium Cajetanum

in

Mar-

tyrologio

OGQ

PR.ETERMISSI
tiatur ab Arturoin Gyn&ceo. Castellanus eamxxiv Septerab. dem refertad
SS. Victor et Ursu*,

^rojwivovocomttm Dedicntio ecclesiffi S. Augrustini memoratur 8 Martyrologio Novocomensi.

^damus
'

turologio Sicido.

Ruftis,

cum

tftuto Beati,

memoratur Ba-

qui creduntur fuisse ex legione Thebsea, passique sunt Solodori in Helvetia,

Ariurum in Martyrologio rii in Apulia apud apud Franciscano, sed ille titutus omittitur Dictum tamen Beati Hueberum in Menologio. Waddingus titidum Adamo aliquando etiam dat

passim Fremaidus in Vita Belgica. Miracula qusedam de Adamo narm^ Bartholom&us Pisanusin Libro Conformitatum pag 186, non utiturjamen Beati frYuZo, ^ won Barii, se^
et
.

hodieannuntianturinMartyrologioGermanico, xxx Scptemb. sed in Romano et aliis ad Antonius, ut episcopus MeldenS. Antoniuus aut sis, hodie annuntiatur apud Ferrarium. De eo ageturunacum S.Sanctino moxmemorando, xxx Septemb, sed Meldis colitur
B. Mauritius, abbas Ordinis Cisterciensis, satis

B:iruli,

Neapolitani, (/orf oppidum est regni Barotta dictum, ponit obitum et sepultuvulgo ram Adami. Rursum pag. 157 ata scriH Cu:

obscure annuntiatur apud Henriquez ad hunc diem, apud Chalemolum vero ad 13 Octobris, ubi ct cultus publicus eidem asseritur. Iiabemus Vitam Ms. B. Mauritii, qui in ea obiisse
dicitur die
v Octobris.
SS. Cassius,Florentius et Socii martyres Bonnsc in Germania memorantur in Martyrotogio Gerx Octobris manico hodie, in Romano ad S. Sanctini, ut episcopi Meldensis et discipuli

stodia Barolitana habet

locum Barolum,

in

quo

praedioat suis exemplis et miraculis frater Adam Rufus. Barulum aidem, vel Barolum, ul hic

scribitur,
distinguit,

ipse

Pisanus a Bario

clarissime

cum mox pergat ad Custodiam BaDe tempore,

;

riensem Tossiniacensis tamen in Historia Seraphicx religionis pag. 70 Adamum Rufum rur-

S. Dionysii Areopagitie,

memoria

est

hodie in

sum
quo

Barii
floruit,

figit,

et

Beatum

vocat.

etiam dissentiunt scriptores nam Fremautus seculo xin attribuit Adamum, Arturus toto seculo posteriorem facit.Verum,quod unice qusesivi, cultum publicum nullus probat,

Martyrologio Romano. At cum Meldis colatur die xi Octobris, eojam remissus est cum S. Antonino in Prsetermissis die %%Maii. Hoctanto libentius hic sequimur, quod sic ante agi possit E de S.Dionysio. Itaque lector exspectet dicenda
ad
S.

xi Octobris.
et

eaque de causa Beati titidus mihi nequit sufficere ad Adami gesta latius enarranda. Plures alii in Martyrologio Franciscano referuntur, et ibidem videripoterunt, cum nequeamus ipsoruat cultum probare. Gerardus,. vel potius Geraldus, ex Ordine Cisterciensi episcopus Tornacensis, cum titulo Beati memoratur apud Henriquez, sed sine indiciis cultus pubtici. Eumdem celebrat Saussayus, ut
venerabilem. Otto, ex abbate Morimundensi in Lotharingia, episcopus Frisingensis in Bavaria, annuntiatur

Martini Papse

martyris memoria recurrit in

Menms.

Colitur die

xn Novemb.

Cephas et Saulus ponuntur in Fastis ecclesiee Alexandrinse apud Ludolfum. Saulus certo est S. Paulus, de quo actum est ad ZdJunii. An vero Cephas etiam sit S. Petrus illeque a S. Paulo fuerit reprehensus, ut crediderunt SS. Augustinus,

Hieronymus, Chrysostomus aliique San,

ctiPatres, et hodie plerique interpretes contradicentibus tamen nonnidlis etiam hodie, uti ex antiquis aliqui Cepham illum a S. Petro distinguere voluerunt, non est hujus loci examinare.

hodiecum titidoJ^eati apud Chalemotum postridie apud Menardum. Obiit hoc die anno 1158 Morimundi, moribus religiosis, gestisque et virtutibus non minus clarus, quam scriptis et genere illustrissimo. Attamennoninvenio, umquam honoratum fuisse cultu ecclesiastico. Quare de gestis ipsius videri poterit Historia
Frisingensis Caroli Meichelbeck, qui tom. 4 mutta de Ottone Frisingensi conquisivit. q Homodei, eremita Vallumbrosanus, annuntiatur in Martyrologiis Benedictinis Wionis , Menardiet Dorganii, ut beatus. Eudoxius Loccanis Vallis Vmbrosse

Hoc certum

est, Cepham aliquem, tamquam septuaginta discipulis memorari in Fastis Grsecorum diebus pluribus, ut jam dictum est in Prsetermissis ad 29 Martii, et rursum dici poterit, quando recurret apud Grsecos, ad vin vel ix decemb.

unum ex

SS. Firmi,

Rustici et Proculi translatio Bergomi memoraturapudFerrarium.Detranslationibus SS. Firmi et Rustici disputatum est ad ipsorum

Acta, data ix Aug-usti. An recte adjunctus sit S. Proculus, Veronensis episcopus, opinor examinari poterit, ubi de S. Proculo agetur ad
ix Decembris.

Opere Italico de Viris illustribus Ordilib. 3 cap. 52 eidem cum eodem titido elogium contexit; ex quo liquet,
telli

in

Sanctulus presbyter ,cujus mirabilianarrat S.Gr^egorius lib. 3 Dialogorum cap. 37, commemo-

virum fuisse vitee sanctae, et maxime austerm. Defunctum dicit anno 1519,- sed nulla profert
pubtici cultus indicia. Matthaeus Bordier, Nicolaus Danes, et Adrianus Rossignolius, Ordinis MinimorumS. Francisci

ratur hodie a Ghinio, ut beatus, sed sine indiciis cultus ecclesiastici. Si cultum habuerit, latius de Sanctulo agetur, quando memoria ejus recurrit in pluribus Martyrologiis, ad xv Decembris.
S.

de Paida, simul inter pios memorantur apud

S.

Kalendario Ms., in xxiii Septemb. S. Ama, in textu mendose Anna, virgo apud Jonvillaeam, Campaniee Gatlicse oppidum, annunest in

Saussayum. Theche V. M. mentio

martyr Senonis ad hunc diem annuntiatur apud Casteltanum. Apud Saussayum

Serotinus
et in Actis, quse nobis missa fuerunt, Serotinus jungitur cum Sabiniano et Potentiano, qui in Martyrologio Romano sunt ad xxxiDecembris.

Romano Martyrologio ad

<3$p)

DE

DIE VIGESIMA SEOUNDA SEPTEMBRIS.

hVCtOU
J
s.

DE

S.

PHOU HORTULMO
SINOPE IN PONTO

MART.

COMMENTARIUS PR^EVIUS
hic alias disputanda fuissent de trihct &rtyre Phoca, gemxno Sinopensi Ascenoepi- I MP Vfc^ tertio Antiocheno, dudum disputata sunt $coP o,scd in S. Phoca episcopo et martyre sttjlo orutoSinopensi rio, ad xiv Julii. Itaqite non midta hoc Idco disseActaSPho-

rxne

fortitudinem. Verum cum tota Oratio exaggerationibus sit ptena, dubitare nequeo, quin

multo

plus exaggerationis oratorisc

quam simpticis
exaggeratio in

sit in toto ilto loco,

veritatis.

renda veniunt, sed unice agendum de S. Pboca, hortulano et martyre cujus Acta conscripsit Asterius, Amasenus in Ponto episcopus qui floruit exeunte seculo iv et ineitnte v. DeAsterio,
, ,

illis

verbis

num. xi

Manifesta rursum est \on minus au.-

temRomaniPhocamcolunt.quamPetrumetPaulum. Rursum num. xn mire exaggerat patrocinium

nautis prsestitum;

cum

Combefisius, Ruinartius, et Tillemontius passim honorant, quemque Ceitlierus tom. Spag. 487 ob Homilias aliqitot scriptas Doctoris Ecclesise titulo etiam liberaliter donat, plurajam dixi in S. Euphemia Chatcedonensi
titulo Sancti

quem

num,

illorum etiam facit patro-

qui Occidentalem navin- an t

Oceanum

acsi

nautis Germanis, Gallis, Britannis,Hispanis xque notus fuisset S. Phocas, quam Ponti incolis. Mitto alia : nam omnia seque videntur exaggerata. 3 Combefisius in Annotatis adlaudatam Asterii

E
OratioiUa
>

ad

xvi Septembris, ibique observavi, de citltu ipsius ecclesiastico aut sanctitatis titulo nihit nobis innotescere ex Martyrotogiis aut monu-

mentis antiquis. Itaque a titulo Sancti abstineo, etsi eo titulo usus etiam sit Cuperus noster

Orationem, quamGrseco-Latinam ediditinAucta- nm edila rionovopart. lacol. WJ,existimat,Asteriumcon- hie recudenda. fudisse duos Sanctos synonymos, Sinopenses ambos, et nonnidla S. Phoca; hortulano attribuisse, quseerantPhocseSinopensisepiscopi,sub Trajano
>

Asterium tamen veneramur episcopum pium et eloquentem. Quod autem

Julii.

ad xiv

ut

passi, utcreditur.Sicaiia S. Gregorio Nazianzeno confusos esse duos Cyprianos, quod verum est.Mi-

spe-

ramur

ad Orationem, quam habuit de S. Phoca hodierno, dubitare non possumus, quin habeat alictat

sane,S. CyprianumCarthaginensem, cete-

berrimum Ecclesiscdoctorem, confundiaNazianzenopotuissecum Cypriano martyre Orientali, de quo agemus ad xxvi Septembris. Attamen non statim credemxts, idem accidisse Asterio in gemino Phoca Sinopensi.prsesertim cum hic loco vicinus
esset, facilequescireposset,

quid exaggerationis oratorise in

est illud

locis variis. Tale

num.

Sanctorum

Dominum

ubi S. Phocara vocat Sanctum Tale illud num. 5 Quotquot Christum noverunt, iidem quoque ejus
4,

etc.

unusneapud Sinopen-

noverunt fidelem Servum nimirum S. Phocam. Einc nescimus, an similiter exaggerata non sit
,

ses Phoca*,

anduo colerentur.Quapropier

mm

in-

venio istius confusionis rationes satis probabiles,

passus
quo multa

supra

veri-

tatcm exan(jcrantur.

num. 7 relatee, in ,qua Sanctus. 2 Et certe noltem ego S. Phocse attribuere, quse illi attribuit Asterius nuni. 9, itbi Phocas dicitur
acerbitas persecutionis,
est

cumqueAsteriusmajoremsaltimunteturitatemhabeat
fert

episcopo,

omnibus illis, qui scripserunt de S. Phoca omnia illa, qiuv in laudem S. Phoc reAsterius, illi omnino attribuenda censeo cum

lictoribus declarasse, se esse Phocam,

quem

quse-

Non exagitabo tamen consilium illud Sancti, quo maluit se prodere quserentibus, quam fu^ gere. Fuerunt et alii qui similia fecerunt. Verum monita illa, quibus S. Phocam usum dicit Asterebant.
x

hac cautela, ut nimise exaggerationes sano etprobabili sensu exponantur. Tillemontius. 5 Nota i in

rius, ut carnifices induceret,

ad mortem

sibi infe-

rendam, ego magis Asterii esse existimo, quam S. Phocag. Quis theologus dicat. S, Phocse licitum fuisse, quod Asterius enarrat his verbis, qusesitb-

Phocam suspicatur, unwn tantum fuisseS.YhoSinopenses, quiade uno tantum merninit Asterius. Verum et hsec conjecturu fuit refutata ad xiv Jitlii in S. Phoca episcopo martyre, tamquam minus probabilis, et non satis fundata.
S.

camapud

jungo? Ad

hsec vero animos, ut se interficerent, ex:

hortatione addebat

jubebatque, ne quidquam du-

quidem illorum manuscaedem, sed eorum facinus, qui prrecepissent. Dixit, persuasit etc, Hsec non satis, opinor, consideravit Asterius neque enim licebat Sancto hortari carnifices adcsedem injustam, nequevere dicerepoterat, ipsos culpacarituros, si impia jussaperficerent. Si autem constaret, S. Phocam rcvera sibitarent, dicens, ne fore
:

Certe in Menseis, in Menoiogio Sirtetiano, et in Synaxario Ms., guod fxtit Sirmoiidi, geminus Phocas eodem die annuntiatur Sinope, etelogium tderque habet satis prolixum et omnino distinctum.Elogia ipsa non recito, quia compentUo data sunt ex Actis edendis, sive ex Oratione Asterii.

quam necessariis Annotatis

iltustratam exeditio-

ne Combefisii subjurigo. Fuit eadem Latineedita apud Surium, sed amputata exordii parte. Titulus apud Combefisium hic prmfigitur Aoreptou
\

imay.oizov

Ay.oLG-ictz

kyxdifuov

el;

ocyiov

izpny.xoT^x

milia fecisse, excusandus esset ob simplicitatem et ignorantiam, non laudandus, nisi ob fidem et

$xy. Asterii episcopi Aniasca? in sauctum hiero-

martyrem Phocam.

A(TA

291

ACTA

S.

P1I0C.E

HORTULANI MABT.
D

ACTA
SIVE ORATIO

ENCOMIASTICA

Auctore Asterio episcopo

EX EDITIONE COMBEFISIl

PROLOGUS
Memoria Sanctoram
Exempla
Sanctorum
utilia virtu-

utilis

virtutem colentibus

celebritas S. Phocce

Pulchra

est

ac utilis honesta colentibus San-

Kalr\
l-et;

v.aX

cuptcjipouffa rof; dffxoufzevot; tol tTTtovdala

t

ctorum memoria.

Nedum enim

eos,

qui Yir-

ruv dyltov r rwv

ptvyjpy]. o j

ydp loyu

Tratoeuei ptdvov rou;

tem
but.

sectanti-

tutis ac pietatis desiderio tenentur,

sermoue eru-

e-tSjf/.ouvra; dperr]; v.aX suffe(3eias,

(3ectcoxdrcov
6

dXkd xat

tckc,

Trpd-

dit, verum etiam eorum, qui recte vixerunt, actiones, locupletes magistros producit. Idcirco etiam

opQdc, evapyef; dtoaffxdAou; Trportr,f/.cov,

.STjffi.

dib xai

Kupto;

rd; rcov dptarcov xaropGco

Dominus noster egregiorum operum documenta

tradens
hic
stra
:

ptdrcov u7Tor;xa;
dtddc,-/),

dtdovq,

cprjfftv

Sc,

o"

dv

itoirp-n

v.ai

Qui autem

fecerit,

inquit,

et docuerit,

ovToq [xkyac, xAyj^fferai. xat dXkayoj

Aafxij/drto
tdcofft

"

vocabitur. Et alibi; Luceat lux vecoram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum, qui in cselis est. Doctrina enim, qute sermone consistit, inferior imbeciliiorque reali operis exhibitione magistra existit
:

magnus

rd cpco; rjptcov ZLmpotrOzv rtov dv,Spco7rcov, 07T;

v.aXd

ra
tqic,

zpya,
.

v.al

do;dffcofft
).oyiv.'h

rdv Trarepa uptcov rdv ev

rr};

oupavof;

r,

ydp
v.ai

TratdVjfft;

Trpaxrtxy;; evep'

ydac,

rjrrcov,

dffQeveorepa ot&dffxaXo;

xat

6'ffto

rrj;

aKorjq rr,y

tfdiiv

axpteorepav etvat

cpafxev, roffo-jrc.) cTicoeffi-

ac quanto visum auditu certiorem dicimus,

pioXoyyjrat rou

loyov

rr,v Trpa^tv

xpareiv. oiirco ra;

sicut

expc-

ricntia artcx

discentibus

ncccssaria

sermone potiorem esse. In huncmodumscientias addiscimus in hunc modum edocemur artes ut nimirum prius sermone ad disciplinam provehamur; tumque manu ac experientia obscuram eam firmemus. 2 Ac geometra quidem multa in libro posita opera, ac aures sermone magistri plenas habens, haud aliter variarum figurarum vim percepturus sit
tanto liquet actionem
:
:

(jTr^ac, {j.av$dvoLj.zv

ourco

ra? Tzyyac, ex7rato*eud^eSa,

evayd/xevoi
*

Xoyoi Trpdrepov 7rpo; rr,v

ptaS"r,fftv

etra ^etpt

xat Tretpa

tyiv

dfiotdpav

xparuvovre^.

*l,aixv$oav

2 Kat TroX^a

ptev 6 yeco/jterpyj; Trept ryjv t'oXov xaptcov,

rr,v dxoriv, ovv.

xat 7iXr,pwQzlq iiapd tqv cTt^affxaAou

aX-

Xm?
dv

xaraXr'/t];erat
ptYi

rcov

7rotxi'Xeov Ly/r\if.dT(tiV
,

Tr\v (Juvd/xtv,

quam

ubi puncta ac lineas, circulosque in tabella

xarap.dQy)
E7ii

Ta xevrpa
,

xai Tac,
ov
lj.'zv

ypa/xptd;,

xat

didicerit.

At neque astronomiffi desiderium habentem nudus sermo disciplinam doeuerit; ac nisi erudiens, scienti arte globum coram versans, ipsis oculispolimotum exhibuerit.Medicus denique,tamet
si

rou; xuxXou;
vop-iac,

rou 7rtvaxo5

rot ouae TOV dffrpoff7rouejrt-

eTrtSvu^ffavra d loyoq fxdvov Tratdeuet ro

cTac^dptevov,
ffrrjt/.dvco;

dv
d

ptv)

ryjv
,

crcpafpav

aurco

TrepicTtvr^ffai;

7rai<Jeurr,i;

rot;

dcpS^a^ptor;
cTe,

Trapadco

rou

laboris

plurimum

in Hippocrate

ac reliquis

ko),ov rr,v
ret

xtvyjfftv.
,

xai d tarpo;

noXXd

rco 'iTTTroxpddvzTtLGTY^titMiV

medicre artis doctoribus posuit, rudis est artis curandi, donec plures infirmos invisens, ab asgrotis
ipsissanandi

xapttoy

xai rof; dAAot; xaS"r,yr,rar;,

ecrt 3"epa7reurr,;, Trptv

avKpbc rou; koHoLic,

fiadiGac, dppco-

modum didiccrit.

Sic nos

quoque

disci-

ffrou;, izap'' aliToiv {idO-fj rcoy vocrouvrcov rd SepaTreuecv.

rco or, v.a\
'hikzlc,

ov-

puli

Martyrum fortinm virorum

nobis ante confessionis

actiones, magistro-

oi

tAaS^rai rwv f/.aprupcov, Taq Trpd^et;

rum loco

agonem

statuentes

rtov xaprepcov dvdpcov TTpd Tr,q ot/.oloyiac, ditJaGv.dXovc, Trotouptevot, [xavOdvoiizv

ad extrema usque pericula pietatem servare edoce-

a%pt

rcov eff^drcov xtvijuvcov cpu^dr%r\v.ac,

mur

qui

nimirum sacros eorum loculos ac sepulcolumuas

literis

retv

euffEjSetav,

aurd; rd; tepd;

aurcov xaQaTrep
v.ai dr},

chra, velut
sepulcro S.

insculptas, ac martyrii certamen accurate prodentes, adspectemus.

Phocv
gesto-

ffrrjXa;

Trp0ffo?.7r&V7;

ypd^y.atjL v.zyapay Lj.ivaq,

/ouffa; dxptj3co; tov (j.apTvpicu rr,v dycovtav.

rumejusmemoria renovata.

Quemadmodum cum Mambre vel

3
,

autem, qui accedunt ad querad coemptam specum quam

,
:

3
rto

"Offrrep
ff7ryj?.at'co

oe
rco

oi

TrXyjtnd^ovre?
covrjrco
,

nj dpvX

rvj

MaptjSpy;,

r)

oTrep 'Etppalpt

Xerrafo;
aurd;

ei;

Ephrou a Chettffius vendidit in Sarae sepulturam quo locoipse cum filiis Patriarcha jacet; statim cum
locorum aspectu animis imaginem renovant, ac mente contuentur fidelem Patriarcham; primitias illas religionis; primam in eo circumcisionem sed et eos, qui ab illa radice germinarunt, surculos cogitant; ncmpe Isaac, Jacob; ac cum virorum re:

ratpvjv rv;;
Tratfftv

Xdppac, dnidoTO

zvOa

dri

v.al

cruv rof;

Trarptdp^y;; dKQv.ziTat,
ev

eu^eco; pterd rrj; 3ea;

T&tv
triav

roTrcov
,

rot;

Xoytffptof;
rvi

dvavzovvTai
rdv
*

r/)v

tyavTa-

xat
rrjv

f3Xe7roufft

c^tavota
euffe/3et'a;

Trtffrdv

TTarptdptte-

/yjv

aTrap^v
loyi%ovTat

rrj;
6*e

ryjv

ev

exetvw

pLzoixr.v

xat rou; Tnq exetvou pt^r,; aTro^.yrifxyj;

p/affr/jffavra;,rdv'Iffadx, rdv'Iaxw(3 - xat pterd ryj;

rcov dvclpcov 6'Ar/; ryj;

cordatione totius eorum historiasspectatoresfiunt sic et ego hodie, ter beati Phocse venerabile delu-

in aurou; tffropta; ytvovrat 5earai

rdv
,

ourco

xdyco

brum

ffriaepov,

rt/Jitov

ffyjxdy

rou rptfffxaxa7rArjpouf/.at
rrj;

adiens, cx loci specie omnium simul, quse de illogesta narrantur, memoriarepleor.

ptou $coxd
ftvyjprj;

xaraAa(3wv
olj.ov

ex

rou rdjrou
eTr'

Videoprofessione hortulanum, animo simplicem, hospitalem

maritimae regionis eximium decus; in mediterraucam beneficum; Sanctum illum Sanctorum; ac iis, qui Christi causa consecuti sunt gloriam, gloria potiori

7rdvrcov
f3?i7Tco

rcov

aurcji

Xeyof/ivcov

cTtrjyyj-

fiarcov.
crrdv

rdv xyjrroupdv rd eTTtrrideufjLa, rdv aTT^a-

"^ ^X^>

T y 9tXdt;vov, rdv
"

rr);

TrapaXt^; E^at-

perov, rov ryj; Lxztjoyziov euepyerrjv

tJzdolaatj.i vcov

rdv dytcov, xai rcov

auctum.

dtd Xpitrrdv evdo^drepov.

'lepd;

DIE VIGESIMA SECUNDA SKPTKMBRIS.

4
Jepo;
y. VJ

y i p xx

Bttrnfoto; dita; 6

papTupw
X*ptv
;

rm

m
.Varryr-Htn
:

ytwaiw
ra>v

v.xrdloyo;,

rxOzt

zr,v

tfiari

&

ty.v

vnzp
'

oawv ayot^hv hlthipfaas ffMv h xvroiq rovrot; ov yix rwv TCaVrwy -h $6lx, ovSe rpb; iv yirpov fox ra yepa roi; b).ot; a7roxexX>jpfi>rai dUd

^w
5

vrtp r.dOov; aroSov;

I^pt

4 Sacer quidera est ac divinus universus g-enerosorum ac fortium martyrum catalogus, pas-ione debitam pro passione referens gratiam ac sangruine

xh irpurov xal

atrtov dt oiyat rourou, r6 Xiav air*jxpx/3mptevoy roj Kptrou xal aftpoffXAwov. etpopa yap xat riu.coptwv yiyiBr,, xat v.ap-

falirBpov outJe 6

rwv

dyim

ex<peuyet

v.xrd/.oyo;.

prosanguine debitam omnium Salvatori sol1'itrttu tnivens remunerationem. Verum in bis ipsis non una nwa H maest omnium gloria, uec una mcnsura cunctis ajqua- yrra : lia attnbuta sunt praemia quin primum et secundum ne Sanctorum quidem effugit
:

prtrmn pry

eatalog-us.Ilujus

rzpix;

evo-racret;, v.ai (3affavi<BV ra dyoivfoyara, ra; npb; aZj.av ay.ot[3a; Btaviu.ii rof; aO/yjrat;. xal napddofyv ovdxyti;, et rcapa Qzov ourw riuarat ro atxatov,

sit judex accuratus, nec quicquam in partera alteram inflecti queat. Intuetur enim et suppliciorum mag-nitudi-

autem

rei,

ut arbitror, causa est, quod

oitort v.a\

Trap* ^titv ffrparyjyoi xat

r)

dyovoOirxt

ovv.

foot
<Jy]

yivovrxi rot; aptoreua-tv,

rol; aycoytffraf;

d)ld

exaarro xara ro uerp

rou

ttnpfafwnc

va; ocopea;

xvxXoyovGx;

7ri^yi<pioufft

nem, et tolerantire constantiam; examinansque certamina, pro meritorum ratione athletis distribuit prsmia. Neque vero mirandum est, ita a Deo Uonorari justitiam, cum ne in humanisquidem imperatores ac agronothetieviro.s fortes,aut
pugiles,aequalirei prasclare

teruniversos habcant; sed cuique pro

5

Taura

oe dtYjXOov,

hx
rrjv

gestas
OElEu
'i>;

modo dona congTuadecernant.

ffyjttepov

>7Utv

irapaff^uv roO truAXoyou

dyopuhv,
ot

ra>v
ii.vj

eratpuv xat

ffuvay&iviffrwv eo-rt 7rept(paveffr6p*05.

ydp dXXot ov

rtdvrz; itapd r.ddt yvoipi^ovTxt,

ty,v

ovdz
effrtv,

fi&or.u.ivrfj

zyovm

dvdpayaZixv $o)xav
axrtc
yj
y]

ovv.

o;

ayvoet

dlV
dv.or.v

5 Hcec autem disserui, quo Virum, qui hodierni intw i// conventus nobis prajbuit causam, sociis ac an(emp/<pugilibus, qui eosdem desudarunt agoues, illustriorem mum auctor ostendam. Nam alii quideni neque omnes apud ponit S.

'.)77rep

rou

y;},iou

Tractv

o^xliiol;
ooot

zyr,T-).wTxt,

ovroi

v.ai

rou

(j.xprvpo;

tovtov yr,u.n Tldcjxv

eiTrco,

neque hominum sermone virtutem celebratam habent Phocam autem, nemo est, qui
noti,
:

omnes sunt

Phocam

Kipirr/rpz.

v.x\

tva ffuveA&iv

rbv

dio-r.orr^

eyywptffav Xptcrov,
ffav.

oirot zat rov Trtffrov dovlov kyv&ptJoxet,

t

Lixllov

d'z,

et

rv xotvwv

irpo; rou;

dlhsjc^tyjyr'-

zyv.bvxifjiv

dyzu.ivo;
r&tc

ra e^atpera rou ^.aprupo;

cTtyjyyjffouai,

u.xzx

Vfj.iv

a>t?.oy.apryo"t

radius universorum etiam hujus Martyris fama omnium aures circunsonuit: atque ut paucis dicam, quotquot Dominum Christum noverunt b, iidera quoque ejus noverunt fidelem Servum.Verum enimsolis

ig-noret: sed

quomodo
;

oculis explicatus est

ita

vero relictis, si videtur, quae ille eum aliis encomia habet communia, eximias Martyris laudes martyrum amantibus vobis recensebo.

ANNOTATA.
a Legendum in Grmco textuKypw,monet editor, idque liquet ex Gen. cap.M, ubi Ephron speluncam illam Abrahas vendidisse legitur, ibique sepulta Sara, utietAbraham ipse cap. 25 y 9. Exhoc loco colligitur, Orationem fuisse dictam prope Sinopen, in ea ecclesia, qua3 supra sepulcrum Sancti
fuit constructa.

b Multum in hisesse exaggerationis oratorise,jam dixi in Commentario.Vel bemus, celeberrimam fuisse seculo 5 famam S. Phocse.

sic

tamen credere

de-

CAPUT
Sancti pdtria
:

I.

vitce

institutum

virtutes et

martyrium

Hvtyv.z
y&ix
tpcov

rotvuv

rov

oytov
/,

xv$px tovtov,
xaprep&)V

rb
r.o).t;

pkyx
dp-

Tulit
rum

itaque sanctum

hunc Virum, magnum,

Sanciu*

ii-

Xpiffrtavcay

2f<pSAOs,
,

yetrcov 2tva>7ryj,

inquara, illud Christianorum

r

commodum,

vi-

'""" foo/, ")r

xat

yvwptu.o;

euiropos
u.ot
et

xal wXovorr,;

cina Sinope a, antiqua civitas ac nota, fortium viro-

av^pcov. u.h yxp

cTta^opov
*

n;

).oyt'Cio-Qoi

vvv rb

$pr-

Q-v.zia;

a/X'

orovdxioyj 6)m; dvdpow rpo-po;

ac philosophorura ferax. A e quisenim mihi iu praesentiarum diversam rcligionera reputet sed id

:

p^

pit

fIO sp,taiis t

xat

[J.r,Tr)p

zdziyOri. zmrYidzvij.x dz
7rtjU.e/ia,
errt

aurw rou
tcOptou

/3tou, xyjTrou
rr); 7ru?,y;;

tantum,

num

oranino studiosorum viroruin

ntitri.v

yecopyta xal
rou
affreo;

ovirep

aurou

ttou Trpo

fuerit ac parens. VitiE

autem studium

ei

erat horti

tov

ffrouaros rou

xexryjptSvos,

cultura, quein ibi ante portam civitatis in isthmi

ostio possidens, diligenter colebat, ut sibi ac indi-

yjffxet

^tAOTrdvtd;

eaurw xai
y.ai

rot; dzo[j.zvot;

nxpay.vQixv
rr.v

rov

)3tou.
y.xi

ryotyi dt

roi; Izvoi; y.dla

.

rpoOvyw;
rr,

gentibus esset

vitffl

solatium. Sed et hospitibus,

tj.iv.pxv

rzvoy.evrjV
e7rt<Jyju.ouo"t

ivrixv

e7rotxuv

<Je
'

Aewcpopw,
y.ivo;
yjV

XOtva rot;

Trpoeri^et

rx ovrx
ovx

y.ai

prompto ac alacri animo parvam ac pauperem domum apertam voJebat. Cum autem habitaret iu via
publica, quie suppetebant, adventantibus

Aur,
yap

ov

ocTou:trcov, aXAa
ty,v

2ivti)7re(av,

rou

3k

vpovov
'

commun

rpoikOovro;,
cpiXo<;evt'a;
'

evro/yjv

evpzv

aynvOov

airo

exepcTave rou ^wottoiou

cTe

Bavdrov

ty.v

rpb-

nia promebat; ac Lot quidam mcdius b non Sodomitarum sed Siuopensium erat. Porro temporis pro-

cpafftv

o0v

xat

ottco;,

y.tv.pbv

dva/Xafiovro;

dv.ov-

cessu haud
Vivificffl

ffare.

vacuum mercedc mandatum invenit. enim mortis occasio ex hospitalitate lucro

accessit.

Unde

vero, ac quouara inodo, pauloaltius

repetentcra audite.

Septembris Tomus VI.

42

7Cum

2%
A. A&TKRIO

ACTA

S.

PHOOffl)

HORTULANl AIART
7 Tou loyov xat
rifc

W.
vrta persevutione,
notetcit,
in-

annuneiato, pietatis sermoue 7 Cum Christiame aurem exiret, Chnomnem divina pnedieatio ad redderet, fremuerunt stumque ac ejus mysteria nota Psalmista, regesque ac prmcipes srentes, ut ait errantes unum convenerunt ac Christo regnante, Quaerebatur autem quihbet populi irascebantur. prope erat, Chnstianus, tanquam maleficus ac qui qui vero procul erat, investigabatur. punicbatur: stuQuamobrem Phocam quoque, ne quidem vile sed is quoque, dium, hortulauique conditio celavit est. Acsane ut rerusChristi discipulus,denuntiatus c,nulla qui nulla judicii forma ad eum vcnerunt, jussi erant a misera hac fluxaque vita, defensione, quod Vir strenuus abducere. Nam erat tale crimen, interrogante, opeolara voce confiteretur; nulloque

tuo&Gttas

%v

xarayyeAGevro;,
Traffav

tov

Oecnreffiou

y.r\p\>yu.aTOC Trpo;

dxor.v

ift-

eXflovToe,
ffnipuc,
fftXei;
rife

yvwptSovro;

oe

Xptffrov xai

r exetvou guot

ecppua^av
xl

Wwi **
apyitovTo

** <{;aAuw<J6v, xai

(3aoi

apx 0V '^

vr\yovTo
rou

im

xb

auro

xai

ittevn

Uo\

'Ijjffou

[SacrtAeuovro;.

ItylUtTO oe

xai ndc Xptffrtavo; w; xaxoupyo;,

ffto

6 eyyu;

veuero. ivoldXiTO, xal 6 u-axpav avt X

xal <I>wxav oure

al h eureAeta rou fcim*upnc> "Atffra xai ouro; w; yvtffftos dlld

oryje

*mwp*

&?'

0
ol

Xpierrou fS-

epwivu^. wxl
(5tou

dil *ot\

MQov

e;r'

aurov

rou cJuartvou

roufc

xat

peovro; xe^eucrGevre;

Trayayeiv

aurov

dxpirov, vaTTOAoyyjrov. xai yap

o

rb lyvMu.cx. roto-Jrov,
xal,
cJe,

Xafinpd

r/7

cpcov/?

6 yevvacJa; y.a0(ou.ol6yzi y

u.rr v.z-

c^evo; spcorwvro;,

epyoi; iddy.vvz, xuvSavou.ivov

ribus proderet; interrog-ante

autem

aliquo,

lmpen-

pt^apco; ili^oa.

siusg-audens clamore efferret.

ei lictores,

8 Venientes erg-o illius lictores

supplicii, nostn-

8 'EX^ovTe? youv
7r,c

ot

tH$ exetvou
s

rtf/.copta;

%toi, xat
^yjrou^evcp

iittipfunipu-

que
ab

festi

auctores,

niendum
miMos, hotpUto bcniijnc recipit

tur, diversati
illo

apud eum ipsum, qui quaerebaneque sunt, ut neque ii cognoscerent,

r^erepa;

eoprv;;

atrtot,

7Tp

aurco

rw

]5

caucognoscerentur. Interim vero adventus cum prius accepissent ex iis, qui sam celabant, ut essetPhocas, habitabant extra civitatem, quisnam ut quondam et ubi deg-eret, repente invadentes,

ev xareAucrav, oure -/tvwoxovre;, oure fxvjv yivwcrxGf/evoi. reco; iiyov zr.c e7ri^ut'a; tTJV Trpotpafftv, a7Topp>ir (Je

tva

irporepov ir.didayOivTZc.

napa rwv

e;co rrjc 7roAew;,

rt; d <I>wxa;,

xat

ottoi

o^taycov,

comprehendeJudiei Juda duce Dominum inhorto autem, se praedam habere intra rent. Ignorabant ac canes ovem, lupos agnum, rapaces aves
retia:

/aowotv, co; ot * 'ESpaiot Trore v (Jtxruwv rtv Qr<pav 'iyov- 6 at"ot tov Kuptov. ilzlrfiviav dk eiffw rov apvov, rvjv ireptrec, ot xuve; rov apvetov, ot Auxot
o-rsoav
oi

a^poov eTrtaravre; ffuA- J^ ev rro y.f]^ ^era 'IoutJa * aL Ioj-

apTraxrtxot xat yapt^wvu/es- xaS-w; dk o tcpocpy,fft

'

uncung-ues columbam. Vi autem Isaias Propheta Hoedus cum pardo accubabaf, agnusque cum ait comlupis pascebatur, ac leones simul cum vitulo
:

zrjr^

'Ho"at'a;

ffUvave7TueT0

rat; :rap6*aAeffiv 6
ffuve(3o'ffxero

eptfflos,

xai rot; Auxot;

6*

apveto;

xat

ot

al. uvo;

?iovre; ay.a
0,

rw

ptoff^w xotvvjv et/ov TYjv ^tatrav.

eTreto^r,

mune convivium

inibant.

Cum autem,

uti

morisest,

ola <pi>et

yiveffOat,

rpdnz^a xat

ffuvyjBeta ro

^a.o-

mensse societatis ac consuetudo fiduciam invicem g-enerassent, rog-avit ex eis Martyr, quinam essent,

petv dllr\loic. napiayov, dizn-jvQdvizo r.ap*

aurwv
ttoaiv

uap-

ru; rtveg
6ov.
oi

etev,

xat rtvo; ydpiv

zr,v

aurou

xareAa-

acqua de causa ad

ejus venissent civitatera.

llli

di rr,v TrpoS-u^ov

oe;t'wfftv
rc.

xai cptXo^evtav rou

vero alacrem Viri susceptioucm ac hospitalitatem reveriti, cumpraacipissent, ne.quod auditurus erat,

dvdpbc at(Jeff&vre;,

ptyj^evt re

Ae/2rr,ffouevov e^etTretv

7iapayytXavre;, eyvwptffav aurwv ro airoppyjrov xat ro

ry;5

cuiquam enunciaret, ei arcanum aperiunt, ac insidiarum exponunt fabulam ut nimirum quaerant capere puniendum Phocam. Quocirca hospitalitatis cumulo, hoc quoque beneficio ab eo affici rogabaut, ut captando, quem quaerebant, una ipse operam
:

eTrtoou^; icayopeuoufft dpdua,

i;r roufft
(

ort

Owxav

errc

rt-

uwpta
ty)v

Aaoeiv

'

ohzv

r.pbc

7n tpiXo^evta xai rau-

r^iouv TVjV euepyefftav TrpoffGetvat, cruyxapetv aurot;

rr,v

ei;

5r,pav rou ^yjrouuivou.

conferret suam.
postridie

9 Audivit Dei Servus,

immotoque animo audi-

9 "Hxouoev
ituyyj rov

tou Kuptou 5epa7rwv, xat arpeTrrco

xat

rr,

ro

se tpec

prodenn,
mitrttjrioca

ronatur.

tum sermonem suscipiens, nihil abjectum, ac quod pusillum animum indicaret, passus aut locutus est: neque periculo exterritus spectavit fugam; idque ejus ineundffl mag-nam ac liberam habens facultatem, cum ii nccdum scirent, eum esse, quem
contra vero omnino fecit; se fortiter gerere, non fugere statuens. Eorumque itaque preciqusererent
:

Aoyov o*e^apLevos, ou ra7reivov rt

>hzyca-o. ir
oi/dt TroaetAtaffa;

dytvvzc

Ina^iv

i}

rov xtvo^uvov, ipugctto-

yefv {3ou?.euffaro, v.a\

didodcy.ziv
1

raura noXkhv ey_wv xai averov

ort
u:r xt
t

~r,v

e;oufft'av

$r)loq r,v

ert

auro;

wv, o Trap

Exetvwv E7rtr-oup'.vo;

"

dlld
'

r.dv rouvavTtov
l

eTrotei, avo*pt$eff0at

pcaAAov, xat ou^i cpuytv npor,pr u.tryjv

voc.
iiu.lv

aueXet jrpo;
t;

a^twfftv

e7rtveuei
*

xayw, yrpvj,
oux

bus annuit;

et,

Egro, inquit, in prsesenti neg-otio

:

r6 Trpoxetptevov ffuAAr/jiouat

ytvwffxw yap rov

*

novi enim virum, et facile qusesitum inveniam. Wec erunt longiores morae, sed die crastina vobis eum ostendam. Vos tantum in hoc
vobis adjutor ero

aVoW,
ot';w
*

xai patjtw; dva^-r.Gac upr]ffw

ei; fj.ay.pdv
errt-

di toutov,

aXXa

et;

r/;v
7Tt

Trtouffav
Tyjs

xai aurot"; upttv

uovov uuet;
.

7Tvt^oa; rauryjs xaraywyv^;

Tiov
,

meo paupere
promisisset,

diversorio requiescite. Ubi sic eis certo duabus se rebus dispertit; nempeexcipiendis tota humanitate occisoribus, ac parando sepulcro. Cum autem parassat fossam, et quae ad sepulturam erant necessaria, ad eos postridie accedens; Diligenter, inquit, vobis quaesivi Phocam, estque jam parata prssda; ac, si lubet, comprehendatur. lllis autem prffi gaudio queerentibus, ubinam vir ille esset: Non procul, inquit, sed vobiscum est nam et ego ille ipse sum. Rem itaque exequimini, longique itineris ac laboriscopum implete. Obstupuerunt anirais homines, eoque audito diriguerunt, salem ac mensam reveriti, munificumque in paupertate convivam. Ad haec vero animos, ut
:

avarrauffaffOe
uTTOffYSfftv
,

ourw e(3aiav aurot; eyyuv^ffauevo;

eaurov

7rpayuafftv

xarauept^et
r'/5

duffi

tVj

re

cJe^twffet

rwv iavzov ovewv, xai

TrpoceA^wv aurof;
rov

erotuaffia
irepi

rou

ratpou. urpe7rt'ffa; 6e ro re

opuyua, xai ra
tVj

ra^r.v

vayxata,
uutv,
l

uffrepata

ErrtueAw;
r/Orj

Ktpi7,

^wxav av^Ty]ff,

xal

Erotuov
cJe

ro

$r pay.a

xai, e! ooxet, ffu^^yjcp^Tw.

rwv

etTrovrwv ex

7rpty_apt'a;,

xai 7rou 6 dvr,p; ov 7rdppw,

'

ipy]ffiv,

uuwv" auro; oe uutv 0UT05 eyw

yuart, xai r Ar,pwffare rov
7rov. e7rAayr,ffav
r-/5;

xat ^pyjffaffOe

dlld rw

ueS"*

rrpa-

66oi7ropia; xai rou 7rovou ffxo-

ra;

']/uy^a; ot av.3rpwr:oi,

xai Trpo; ~r,v dyohv

a7re7ray^ffav, rou;

a7a; xai

ty,v

Tpdnz^av aldeaQivTiq, xai

6

rov ev revta ^tAortuov io-TiaTOpa.

7Tpo; ty,v

de xai rt 7rapexaASt
ptr/Oe 7rpo;

roXuav r^; avatpeffew;, xai

oAtyov

6V

se interficerent exhortatione addebat;

jubebatque,

ora^etv 7rexAeuero,

ne quicquam dubitarent; dicens, ne fore quidem

Xeywv w;

our' ixetvwv /etpo; 6 ^ovo;,

aAA

DIE VIGESIMA SECUXDA SEPTEMBRIS

297

alla

rSii itpoarcc^dvtwf

r,

imytiorpii

zlirtv,

fizetaw,

illonim

manus

caedera d, sed

eorum

facinus, qui

A.Atmw

sTra^e,

xai

rr,v

xetpaXry dnoTu.rfizic,

iepsiov

rw 0s$

prsecepissent. Dixit, persuasit, passus est, ac capite

'

xExpx^evov TrpoffiJx^.

truncatus, grata

Deo

hostia oblatus est.

ANNOTATA.
a Vicina Sinope, ait auctor, quia extra civitatem habebat hanc Orationem in loco sepulturse; non quod inalia civitate diceret. Tillemontius in S Phoca credidit, Orationem fuisse dictaminvicinacivitate,
et

Verisimiliter Amaseae, ubi Asterius erat episcopus. turse

At non attendit ad comparationem cum

S.

loco sepul-

Abrahx num.

3,

quee inepta esset, nisi dixisset Asterius in loco, ubi sepultus erat

fulcra autem martyrum prioribus Ecclesise seculis passim erant extra civitates. Ceterum Sinope civitas erat episcopalis in Ponto, sita ad Pontum Euxinum, ejusque metropolis erat Amasea, sed satis longo intervallo dissitaet mediterranea. b Notat editor, in alio codicepro uzo-oc medius, legivioq novus. Sive autem uno, sive altero modo legatur, sensus est, probumvixisse interimprobos, ac talemfuisse Sinopensibus S. Phocam, qualis Lotfuit Sodomitis. Mallem dictionem Latinam his verbis concipere acLotquidamerat in medio, non Sodomitarum, sed Sinopensium. Insinuat hic locus, fidem Christianam apud Sinopenses necdum receptam fuissetemporeS. Phocse. Sic paucissimi erant Christiani Neoc&sarex inPonto, quandoS. Gregorius Taumathurgus ibidem seculo Sfactus est episcopus. c Ex neglecta judicii forma suspicatur TUlemontius, Sanctum non esse passum, nisi in persecutionibus posterioribus, quando imperatores aperte se fidei Christianze oppositos ostendebant, ut faetum est sub Decio et Diocletiano. At ego existimo, nihil tuto statuiposse de tempore, quo passus est S. Phocas. hno,ut candide eloquar, quod sentio, non adeo cerla mihi videntur, quse de vomprehensioneet modo martyrii tradit Asterius, ut nulla oriri possit suspicio, poputares fuisse traditiones, quas de his B oratorio styto expolivit. Tillemontius ipseproculdubiodehisActistamfavorabiliternonjivUcasset, E si nomen Asterii obfuisset. Certe alia Acta non pauca ut fabulosa rejicit, etsi minores patiantur difficultates, quamhcvcipsa. d Hsec, utjam observavi in Commentario, nequeunt consistere cum sana theologia, cum nec lictoi*es occidere possent Martyrem sine peccato, saltem materiali, ut loquuntur theologi; nec licitum esset Martyri provocare tyrannos ad mortem inferendam, ut docet Benedictus XIV,eruditissi>i>}<s Pontifex, in prgeclaro Operede Servorum Dei Beatificatione et Canonizatione lib.&cap. 17. Quare mihi nequaquam persuadebit Asterii auctoritas, illa revera sic esse peracta. Cumenim nullus adfuerit Ckristianus, quantum apparet, dum captus est S. Phocas, qusero ego, unde Asterius gestainter ipsum et lictores post aliquot forte secida didicerit? Si lictores ipsi illa deinde narrarint, quxram idterius, an illi non potuerint mentiri, aut saltem gesta falsis adjunctis ita corrumpere, ut, qiuv laudabiliter erant facta, in alium omnino sensum detorquerent? Itaque poterat, quantum existimo, S. Phocas, quando jam in manibus erat lictorum, licet ignotus, a fuga abstinere, et forte etiam se ipse manifestare, ut promiserat, etparatum offerre ad mortem pro fide obeundam. Certe facile credere poterat, hsec sibi licita esse. At nonpoterat ea omnia licite agere, quce refert Asterius, qiuvque sine crisi adoplarunt
:

Phocas. Se-

Tillemontius

et Bailletus

ad 14 Junii.

CAPUT

II.

Sancli gloria posthttma.

eo tempore hactenusquc columnam eum P sustentaculum divinarum per orbem eccle^""J^ o viri, habemus; estque ille martyrum siarum clarissimus, habens ipse primas partes inter opti- ntiqvdM mos. Is omnes conferto ag-mine ad suum trahit do- nmmuU* a micilium, suntque pleiiJE viae publicje iis, qui ex

2t61oc xai
ijiGiv

'ipzto-ua roav Breioiv

rvjt;

oiy.ovu.ivK

ty.y.lr,-

Ab

kl

exeivou

yiyot

zou

vvv

tojtqv

txo{isv,

dvev

ac

5-pM7rot

xai

paprupwv

effWv qItoc TrepnpavEffTarosj

rof;

apforois eyoiv aurog to jrporefov. gutoz l^eAxerai

navdr^zi r.dvTzc rpb- tq iavTov y.aTayor/iov, xai -//pztc

oti

Imyopoi rwv
vxoc,
6;

df
y.yX

iy.do-Tr^
e"ffri

ywpac
u.zv

vrpo; fov tottov

knztyou.ivoiv
-nr.c.

rcc r.poo-zvyf,;.

ovv 6 v.zyalortpzrou

ky.tivoc

ro ispov

lyivj

yJ.pTjpoc

unaquaque reg-ioue ad locum orationis conteudunt. Atque est quidem mag-nificum illud templum, cui
obtig-it,

exlripoiQr,

ffwpa,

Sl&oyivw
r.r.tp

avsui;, yxy.o-j(j.ivoiv terpefov,

Xi^wrrdv-wv

Tpir.i%y..
zv

^iXeurepov yxp
AiyuirrM
(

zpiyei

Owxa;

eorum, qni

ut sacrosanetum haberet Martyris corpus, afflig-untur, relaxatio; eorum, qui mor-

vvv TzlvjTr.Gac,
i-Azlvoc

6 'Iwffr (p zb r.OQTipov.
*

bis Iaborant, officina

uXv yap dpyvplov zbv gItov diivziuz

ojtoc $s f

mensa
le

medica eorum, qui esuriunt, abundantiusenim nunc alit Phocas defun:

jrpofxa rofs dzou.ivoic yaptCzTat. ojtoi tt-co/wv xai

dlrr
xadz
tl

ctus, quara prius Joseph iu yE^}'pto vivus.

Nam

il

Tzvovzoiv

yvla

Ttpoo-Toiyit

Bdnzp
ttou

rivi

xotv^

rw ty.c Sivumjs Tau.nL. oMV exei yiv o5rw 5

i<jOu.y,
.

dllayoi $ia fiixpav ht^dvoiv olov drovs.iav Ttvd uriTpoTtolzoic o adoTv. iaurw xar-ffr^aro. 5*vu.a<jTbc
xai

quidem frumentum permutabat pecunia; hic autem gratis larg-itur eg-entibus. Sic mendicorum ac erronum turbie ad Sinopes isthmum a, ceu ad com-

mune
sic.

aliquod penariumaccurrunt. Sed illicquidem

y.ai

olzoc 6 t6tzoc,

y.ai

rzdat XpiGTtavolc neptff kov$*<tto$

Si

autem

etiarn alibi,

paucarum rehquiarum

y&poc y.aTyuytov iopTa^ov ffTtep d-h rcov eVrt- Tiutoc ydozvavTiov tov Kvoiov 6 ZdvxToc rv offtav avroO- xai r.oUayov fxepiffflivra ra Iztyavx, oovtoc o itar/

Mv

aliquam ex metroMartyr constituit, est is quopoli deductam, que locus admirabilis, ac umvcrsis Chnstiams desiimpertitione, veluti coloniam
sibi

deratissimus

quomodo b utique nostcr hic

locus

effectus est epulantium doraus. Pretiosa euim iu conspectu

*s
A
.lsrto

ACTA

S.
:

PHOCiE IIORTULANI MART.

k6vXr,pov

v.

ejus multisque conspectu Doinini, morsSanctorum ubique ter beato Viro reliquiaa integram
loois divisa

Travra^ou

piffuaxaptu ffw^Et

Tr,y

suipy;-

utav

rccleiia

ipsi

Homx

ex-

nominis servant claritatem. civitate, Italiffl prmcipe, ac 11 Sic etiam in regia concursu honomondi totiusregina, universipopuli

11 Ourw
rr,v xopucprjv

youv xai

xara

r^V j3acn).euou<7av

ttoXiv,
rcj

'IraXia;, xai (3affiAi6V rou xdc/xou, eori

slntcta, 90gin> transla-

(Utn capui

habetque insigm pulratur Martyr ac celebratur, minus autera ehritudine extructam fedem c. Non

uaprupt dopucpopia ndvdriuoq

tpavr,;

xat

npi,

otxd;

Te 7repc-

Romani Phocam colunt, quam Petrura et Quamobrem, ut ferunt, caput Martyris summo

Paulura.
stu-

r>x>]UEVo; efc X&fofi. ou^ frrov cSe Puuafot r6v <I>wxav ^eparreuouatv, fi IleTpov xai HauAov. o\6 xal,

5 Aoyo;

cJnJaffxet,

rr.v

xecpaWjv

rou

{j.dpTupoc,

eo-Trou-

Herodiadi dio corapararunt, coutrariam scelerat* quidem sanguiassumentes sententiam. Nam illa ad consitiens, justi caput venerandum poposcit

cWuevw;

exrr^avro,
r\

vrferpo ? ov tjc

Hp**o, tU
**okou xexecpaXyjv

usvot yvwu.v.

ulv ya 9 atuaro;
u6piv

<H"

nem
rum

cpaXrv riutav ei;

xat utpeXeia?
r>fs

jyiciv

ot

oi Ttur,; /aptv

tumeliam
runt.
tatum potroniUt

illi

utilitatis,

autem honoris causa, suasque ipsodigne sibi Martyris caput vendica-

eaurwv

ptapTffpixrjv

?tws

TrsoieTroi^cravro.

non solum Pontum Euxinum, verum etiam qui transmittunt qui secant mare Adriaticum, ac qui feruntur super .Egseum; qui item Occidentalem navigant Occanum,
12 Nautffi autem, ac qui sunt vectores,

12 ^a-orai dk xai 7rXwT^pe;

Euetvpv dtanliovT$
TtavovTiZy
xat uirsp
ITovtov,
.

ot

TtavTa)(pi>,

ou/

ot

tov

alla
xat

xat

ol

t6v 'Adpiav

Atyatou tpepouevot,
rotg

xai

6Vot tov

"Qyxavbv nliouuL tov eaTreptov,

evJJaXaroubuffi,
tov
teovov

'Eaiot; xo),Trot;
olc,

quiquc maris Orientalis d sulcant sinus, consueta celeusmata, quibus navigationis labores recreant, in novara Martyris laudationem verterunt, totusque eis in ore est Phocas decantatus quippe qui prae:

ra

ffuv>;0yj

xe^suo-uaTa,
ei;
y.aivr.v

to\>

tzIoxj

rrpooravaTrauouffiv, eu^yjfitav
'

tov uapTupoz

piT&alov

y.a\

dia y?.wo-ar/; eoriv 81o$ 6

7ret
y.xl

Om7r,q

xag auTOt^ urraiJouevo;,

SoriOeta; t o"uu/3o^a.
vvy.T(ip

ivapyn irape^et

argumenta praebeat. Nam nunc quidem noctu, maris procella inturgescente, excitans gubernatorem ad clavum dormitantem aliquando autem rursus tendensrudentes, acveli curam gerens; eque prorabrevia prosentis auxilii perspicua

7roX>.axt;

uev yap

&%Sr

ti

vuv uev

ssepe visus est,

Tzpouoyy.ovij.ivov

/et u.wvo;
t

dieydpow tov xuospdi rraXtv tov^

knLij.ilovy.ivoc,
6'6ev

V>)T>]V

tw izrfixMy
tJtaretvcov,

crrtvucra^ovTa* aXkoTi

xaAwg
a7ro tyjc

xai

rfe

oSovyiq
tx.

xai

nprytpac npoonTivoiv
(

(3pa///].

xat

voy-oc. erretar)

spiciens. Quocirca nautis lege constitutum est, ut

iyiviTO vaurat;,

Itoxav

iyj-LV

auveartaropa. xai

Phocam convivam habeant. Quia veronequit

ut qui

fieri,

tov vuv ao~fh{j.aTOv, cucctrov etvat xai

'Qte

xotvwviv rpaTriloyio-y.bc

nunc incorporeus
fiat;

existit,

conviva ac mensa^

au.r,-/avov'

uaSsre ttw; apa

xa3"'
7rpo;

(piAeuffeor,;

particeps

videte,

quomodo

pia cogitatio, quod

ecrotptVaro
Tr.v

to juvarov.
0'j/wv
tj.Epi.da

exaaryjv yap rhv r.yipav

tffoptoxptav

factu impossibilc videbatur, facile reddiderit. Quo-

tgov

roiv

ecQtovrwv

tidieenim, aequam unam pro comedcntiumratione partem Martyri attribuunt. Eam autem unus aliquis
e convivis emcns, deponit pecuniam; idemalter se-

ar.ovJ:r,povo-L ro>

uaprupt. rauryjv 3z rt; rtov iJatrtuovojv

rr,

e^wvouuevo;, to apyuptov xarartSerai, xai

aXloc,
y.al

vrjTipaia
rr.c,

a)JoTZ erepo;' xal ouro;

Otdtofft
l

xArpo;
rvi;

<xyo-

quenti die; ac tertia alius

sorsque illa emptionis universos obiens, partis emptorem quotidie suggerit. Postquam autem eos portus exceperit, distribui-'
:

paoiac Trepttwv arravra;,

v.aSr u.ipxv

utpidoc

tov wvrjT/iV imidoG* dz 6'puo; olvtovc, uTrotJe^rat, xai et;

yr,v tptxwvTat,
r,

uept^erat ro dpyvptov

roic, 7TStvcio t'

tovto

tur famelicis collecta pecunia

est
/(
:

idque pars Phocae

fortissi-

uepi; rou

Owxa,

?TEvr]rwv ivipyttjla.

pauperum

beneficentia.

liarbaris

18

Eum

quoquc reges admirantur, qui

13

TsSjfarajt

rourov xai
/.a\

(3ao*tXet5

rov

xaprsptxtBra-

etiam
rabttlt,

vene-

raus religiosusque extiterit, suspiciendique Pauperis aedem sacram prajclaris ac magnificis exornant
donariis. Contendunt, qui juniores accedunt, supe-

rov xai ^t^oOeov,

{pt^oriuot; xetuy-/toi; xaraxooptou-

gl rou 7Tsp t6Xe7rrou nivrjToc rov vaov. tptXovetxoufft dz ot

E7rtyivouevot rou; 7rpG"(3urspou; uTTepfiaXso^Sat. xai outtoj

Srav(j.ao-Tov zl rr,c

Nec jam mirum, ut Eomani imperii homines pii, quorum vita regitur moribus atque
rare veteres.

Pwuatwv ^yeuovta; xvoozc

cuvrpocfot,

&tlzuo-zcZLc,
-p

^Ecrptot;
TTEpt

xai

voy.oLc,

ourw; zv/.aQ&c, z^ovfjt

et;

legibus, usque adeo Christi

Famulum

venerentur,

rov S"epaTrovra rou Xptorou, OTrors xai

ztyGri

(3apot-

cum ad usque Barbaros pervenerit admiratio; ferissimique omncs Scytlne, quotquot, inquam, habitant
continentem ex adverso Ponti Euxini e, accolae lacus Maeotidis, ac fluvii Tanaidis; ac quicunque incolunt

pov^

to

Sxvua

'

xat Travre;

ol

ayptwrarot xuSat,
rlrzztpov vztxov-

offot $Yi

rr.v

dvTinipa; tov Eu^tvou Ildvrou

rat, Maiorto^o; Atuvr^;, xai

noTauou TaVattJo;
dopvfZopovGL

r.poooLv.ot,

ooot re rov

Bocoopov

oixoua"t f

xat dyjjt Qdcndoq noTauov

Rosphorum, et ad Phasidem usque fluvium extenduntur; omncs, inquam, hi obsequium Olitori praestent cumque moribus omnibns ac studiis a nobis differant, hac uua rc sola nobis conseniiunt, ut eorum fcritas morum a veritate mansuescat. Unus
:

TrapaTttvovrat,

Travre; ourot

rw

xyjTTOupo}*
zic,

rot; di 7rao"tv S0eo"t xai eTrtr/ioeu^uao^t o\;0"rwre; r.uwv

tovto

fj.6vov

duoyvwuove; yevovrat,
Tr.c a?,v;Oeia;

rr,v

ayptdryjTa rwv

Tpdrrwv urro

E^rjuepouuEvot. Et; youv

rr.c,

ap^wv

xai jSaffiXeu; sxstSev tov GTtyavov

y.zvoc, xpuo-o") y.at

xetpaArj; a7ro5e-

certe illinc princeps rexque f, coronam capitis deponens, auro ac gemmarum floribus magnifice

av^sat Atdcov 7rept/.au7rduEvov, xai rov

Swpaxa
^oviv.r,

tov iroXsutxov aTroJu; ulac zyovra

rXovTov akxr,

exuensque praetiosse materia* bellicam loricam, (quippe superba est ac luxuriosa barbarorum armatura) utraque misit donaria, Deo per
splendentem
,

ydp xai ^puTrrousvr/ rwv (BapSapwv

aucpdrepa dvaQr)uo>Ta,
cJta

7ravoTrAia.

ETieutpev

tou ydprvpoc, rw

0sm
'

Martyrem potentim ac dignitatis consecrans argumenta. Clarum enim est, misisse coronam, ut pro
regno gratias ageret
bellica.
nntttisque
tocnrficus.
:

^uvauew; xai aitwuaro; xaOtspwoa; ra; acpopua;. jvauew; xat a: 7rpd6*r,Xov yap, w; d uev OTEtpavo; BS |3ao-tXeia; r',v a lt7

Tr,ptov, d

o*

wpa

t>;;

xara tto^euou; hyuoc

loricam vero, ut pro virtute

14 Quae autera propter hsec continue eveniunt

beneficia per visiones in somnis,

14 Ta;
yeo-ta; cJta

c?e

cruve/_w; erri

rouroi;

cruuoaivouo-a; Euep-

ac curationes,

rwv

ev dvetpaotv o^swv, xai o*ta

rwv

3-epaTretwv,
u"tr,y>5o-atro,

quas
verit,

regroti

cum

consequuntur, quo quis modo narrasermo ad singula accedere non possit?

wv

oi

xauvovre; a7ro^auouc7t, ttw; av rt; xai

acJuvarou xa3"EC7TWTo; rat;

tpEivai

Nos ergo hic desinentes, Salvatori gloriam offeremus, cujus servi fideles tantam gratiam sunt con-

xaS-Exaorov evepystai; end~

rov loyov; ^ueF; tolvuv ivravQcc J.^avre;,

nponoifjrjiuzv,

do&v
(

toj

^wrVjpi

ov

dovkot

TrtOTot

rooauTr ;
r.Biw^r.fjay

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

A A&irfw y^roc fen

orao-tv,

m
ir.

K r

rr,v

lov,
rov

Mpymnr

rpoc *? xp('av xai e fey auro ^ ffupftiVi roi,6

Trcpt'-

*< rvr

^j.
xai

secuti, ut in

omni necessitate ac casu, pro concesao

fe SvSevfc

tev,

rwinjfWTBs XP?f- Sv * pvqpi prerl teS e> ^epv duerpxumfat ri rifue wwg* ; roveuepyerrv xyjpwwouo-a Kupwv- w Trpe ttc- pd*
yov xaO
xol]

npj

xal

xparo; xat ^yaAbir*pe&feia,

*

vuv xai

eisdono,conservissuisbenefaciant:idquepostauam ab humanis excesserint, fuerintque separatia corpore. Quorum memoriaeirlcax, quotidie pervadens civitates ac vicos, ubique benefactorem Dominuin prredicat quem decet omnis gloria honor et po
:

ei;

testas, ac magnificentia,

nunc

roj; atuva; rwv aJavuv

ay.viv.

rum,

Amen

et in secula seculo-

q.

ANNOTATA.
videtxtr, ecclesiam,

dicatur habitasse in isthmi ostio, ibique sibi sepulcrum foderit- l de qua agitur, supra sepulcrum S. Pbocae constructam fltisse, ut moris erat b Hic versio Latina minus clara occasionem errandi dedit Tillemontio, qui credidit nonnuUas fuisse rehquias ecclesia, ubiperorabat Asterixts, illamque distinxit ab ecclesia in qua erat comus Verum xllud quomodo non est referendum adprsecedentia, sed ad seqxientia, utpreecipua Sancti ec clesia rursum comparetur cum aliis locis, ubi erant ipsius reliquix. Nam verba Grceca

a Cxtm Sanctus

num.Q

senswm.-Quemadmodum

igitur noster hic Iocus hospitium est festum celebrantium (Pretiosa enim in conspectu Domini mors Sanctorum ejus) sic multis locisdivinajreliquia: inte^ram ubique ter beato Viro servant nominis claritatem.
:

hunc habent

c QU3S hic dicuntur de ecclesia S. Phocae in Urbe, Baronius in Annotatis ad Martyrologium die 5 Marlii intellexit de S. Phoca Antiocheno, quem cum hodiemo confudit. Henschenius noster ad 5 Martii in S.Phoca Antiocheno refutat confusionem Baronii; non negat tamen, forte Antiocheni caput fxiisse, quod Romam translatum est. Ratio ipsius est, quod Antiocheni a Romanis acceperint B reliquias S. Ignatii martyris episcopi Antiocheni, ut satis verisimile appareat, illos vicissim Romanis dedisse reliquias S. Phocte. Sires ita fuit peracta, erravit Asterius, et Phocae suo attribuit, qiuv erant alterius. Non est quidem incredibile, errasse Asterium, cum Roma longissime distaret. Nolira tamen emorem afflrmare, aut potius id facere nequco ; cumet Phocae Sinopensis caput accipere potuerint Romani occasione aliqua nobis ignota. Bartholomseus Piazza in Hemerologio sacro Roma> ad 5 Martii asserit, partem corporis S. PhoccV quem Antiochenum credit, conservari in ecclesia S. Marcelli, ejusdemque caput ibidem venerationi fidelium exponuEcclesiam quoque S.Vhocizolim fuissepropeS.Anastasii ecclesiam ad Tres fontes, idem Auctor existimat. An ibi fuerit ecclesia ab Asterio memorata,qu<v hodie non videtur superesse, certo scire nequimus. Hoc tamen verisimile cst. Certe Martinellus in Roma sacrapag. 386 agit de illa ecclesia, aitque: Breve, a Gre^orio VII concessum monasterio S. Pauli deUrbe, ecclesiee S. Phocae meminit, quae olim fuerit juris S. Anastasii. Holstenius in Animadvemts ,<,! Martyrologium Romanum die 5 Martii credit, hodiemi PhocEe fuisse illam ecclesiam, quam exstitisse adhuc dicit sub Gregorio VII, id est, seculo xi. d Maria diversa hicrecensita satis nota sxtnt geographicV peritis , At jamobservari, mitltum procul dubio in his esse exaggerationis. Si quis voliterit, Asterium loqui de nautis Ponticis; dicamjios quidem verisimiliter ex Euxino navigasse ad mare JEgeum et Adriaticmn, sed non opinor, illos venisse usque ad Oceanum Occidentalem, multo minxts ad sinus maris Orientalis, cum sic tota circumnaviganda fuisset Africa. e Ad alteram sive Borealem partem Ponti Euxini e regione provincuv Ponti est lacus Mcvotidis, quiper Bosphorum Cimmerium se communicat Euxino. Bosphorani antem erant intra Euxinum et Mccotidis lacum. Fluvis Tanais in dictum lacum se exonerat. Phasis flxtviusitem in Euxinumla-

bitur, sed in latus Orientale,

cum

sit

fluvius Colchidis provincim. Vidt itaque auctor, siverba ejus

ad litteram sumamus, barbaros scythas, qui post Euxinum versus Boream late habitabant et etiam Colchidis incolas, qui ad Orientem dicti maris se extendebant, in veneratione habuisse S. Phocam. At non possumits dubitare, quin et hwc supra verum exaggerata sint ,vqite, ac alia
C pleraque.
f Qitis fuerit rex ille barbarus, nec edicit auctor, nec divinare possmnus, cum neque tempus, quo dona illa misit, indicetur, nec provincia aut natio, citi prxerat. g* Ceterum S. Phocse cujusdam reliquuv ex ponte translatcV sunt Constantinopolim tcmpore S. Joa/inis Chrysostomi, eseqxte magna cum solemnitate ad ecctesiam suburbanam delatce sunt, utpluribus expositum est tom. 4 Septembris in S. Joanne Chrysostomo 42. Certum est, alterutrius fuisse

Sinopensis reliquias, de quibus agit Chrysostomus. Verum ambiguum est, fuerintne Phocce Hortulani, an PhoccV episcopi, utjam observavit Cuperus noster in S. Phoca episcopo ad l^Julii 3, ubi etiam ostenditur, cvque ditbium esse, utrius PhoccV fiterit monasterium xtnum alterumque Constantinopoli in ejus honorem constructum. Alia quoque ex gemino Phoca Sinopensi exorta dubia ibidem disputata videri possunt , ne hic actxtm agam.
S. Phocffi

DE

800
AtCTOKK
j. s.

ACTA SANCTORUM

DE
ET

S.

DROSIDE
IN

V.

M.

ALIIS

FORTASSE QUINQUE MARTYRIBUS

ANTIOCHI^
Ex
Drosi virgo cutn nliin
(juinquc

SYRIA

SYLLOGE CRITICA
Fastis

Gracorum,

et

S.

Joanne Chrysostomo.

Cum Grsecorum

Afartyribus

ttacdicajmd

Grxcos

Majores nostri ad xxu Martii in Menseis invenirent elogium Drosidis, cuiusdam, tamquam fiiise Trajani imperatoris, et aliarum quinque Martyrum, multis inquinatum fabulis, et perspicereni hac rursum die

elogium istud confero cumHomilia, quam S Joannes Chrysostomits prope Aniiuchiam habuit in festivitate S. Drosidis virginis et martyris, mihi persuadeo, illam ipsam de qua pauca protulit Chrysostomus, in Fastis Grsecorum celebrari.

E
eadem
Bts,

B eamdem

commemorari in variis Grxcorum Fastis, rem totam ad hunc locum idterius examinandam remiserunt, Itaque examen istud aggressurus, primum producam Fastorum ad hunc diemlocos, inquibus deilla agitur. Menologium Sirletianem sic habet Eodem die comiuebreviter
i

quod nulli alteri martyri fuisse novimus, alia qusedam ex Chrysostomo desumipotuerunt.Teneram etjuvenemVirginem celebrat Chrysostomus, talem quoque suam exhibent in Menieis Gr&ci. Igne combustam tam Grseci quam Chrysostomus Drosidem exhibent.
3

Nam prscter nomen Drosidis,

vide.

tur S. Drode quu

pcroravit

Clwysosio-

mus.

moratio sanctae martyris Drozela?,

peratoris,

filise

Trajani im-

eum quinque

Soeiis.

Mensea impressa
:

sanctse martyris Drozelae,

et

Grsece habent, quod exprimo Latine Eadem die filite Trajani imperatoris,

Prseterea nxdlibi asserit Chrysostomus, Drosidera in flammas fuisse conjectam ab infidelibus, sed adeo ambigue loquitur, ut facile quis existimare possit, ipsant itltro in ignem insiliisse, ut de sua

Sociarum ejus quinque canonicarum. In Sy* naxario Ms saepe laudato, quod fuit Sirmondi,
legitur
:

Certaraen sanctae martyris Drusilfe,

et

filiae

Trajani imperatoris,

quinque cum ipsa Mulierura. Nomen quidem diversimodo Drozela et Drusila hic exprimitur non alia tamen designatur, quam quse Drosis constanter vocatur in prolixo elogio ad xxn Martii. Utroque enim loco ftlia Trajani imperatoris asseritur, et cum qitinque Sociabus conjungititr. Quinque tamen illse, si elogio credimus, ante Drosidem martyrio perfunctcV sunt, etsi omnes sex simul dicantur comprehcnsse. Elogium porro laudatum, quia fabulosum videtur, non recitabo; sed ad propositum nostrum satis erit, modo breve illius dem com:

crediderunt Graeci. Toties quoque Chrysostomus repetit, igne purgatam fitisse Drosidem, iisqueid verbis declarat, ut videatur insinuare voluisse, Sanctam non aliter, quam sanguine suo fuisse baptizatam. Nam prseter alia inferius legenda,
ait
bili

ipsam ad cselum

transiisse, Christo ipso invisi-

raanu sanctum Martyris caput tenente, ettamquara in aqua ipsam igne baptizante. olvtov zov XptoroG aooarr;) yttol
ty)V xyiccv ~r,z
:

{J.dprvpcz x.a,7i~/ov~og

v.z-

et
tii

22 afortomjiori

dogio tau-

dmttur

piae, qusc a vita religiosa dicuntur simul habitasse ad sepetienda in domo sua martyrum corpora, quse clanculum auferebant. Re inteilecta, Drosis, Trajani filia, ut fertur, aliis se adjunxit. Deinde omnes simul comprehenssesunt,dum studebantde more corpora rapere, et ad Trajanum adductse. Hic autem quinqueCanonicas in fornace comburi jussit; Drosidcm vero custodue mancipari. Post multas ineptias, dicitur Trajanus curasse, ut quotidie duse accenderentur fornaces,prsefixaque iilis sententia, monuisse Christianos, ut ipsi se morituros in alterutram e fornacibus injicerent. Hoc autem (si Menscis quis credere velit) cum multi facerent, Drosis, illorum exemphtm imitari cupiens, clam ecarcere evasit. Verum recordata, necditm se sacro baptismate abiutam, ipsa in vas aqusc se injecit, et verba, quse Grscci in baptizando adhibent , ipsa protutit Tum septem diebus orationi se dedit, ac die octavo post orationem per-

pendium. % Quinque mulieres

vocantur
canonioffi,

jd~n [l-Ti-iCovToz 70) ttj&L Itaque videntur Gratci eamdem cum Chrysostomo Drosidem ceiebrare, sed pauca illa, quse de martyrio ipsius nota erant, variis amplificasse figmentis. De quinque tamen mulieribus, a quibus Drosidem conversam dicunt Grseci, et quse pluribus diebus ante ipsam erant combustse, nihii habet Chryso- F stomus, hujusque de illis silentio res tota minus fit certa. Hac de causa nec illarum quinque cultum certo asserere volui, nec Drosidera Chrysostomi cum memorata hodie in Menseis tam certo eamdem credo,ittnulhtm superesse possit ditbium.
-i&j.rrj, Y.y.i Y.vSjv.r.zp kv

dictis

Attamen cum exnomine et aliis adjunctis jam verisimiilimum fiat, Drosidem Chrysostomi hodie in Grsecorum Fastis ceiebrari neque prse4
;

CokbaturS.
Drosispropr

Antiochium,
ct

cctateju-

termissam esse a Grsecis illam, quam Chrysostomus oratione celebrarat, et cujus cultum docuerat illius Drosidis qualiacitmqite Acta ex oratione Chrysostomi excerpta huc traduco. Legitur autem Homilia illa in novissima editione Operum Chrysostomi tom. % pag. G88. ubihunc habet tituium Laudatio magnse et sanctse martyris Drosidis, et de memoria mortis. Post multa
:
:

venis

ad nostrum propositum minime necessaria, num.Zitaloquitur; Propterea nimirum et g*enerosum hunc patrem (Flavianum episcopum Antiochenum) laudo, quod arrepta serenss diei occasione,
nos huc eduxerit, praecedente nos viamque nobis

quod coeperat, ad Dominum migravit. Ultimis verbis innuitur, non tamen clare edicitur, Drosidera ultro se in fornacem injecisse. Non
fectura,

monstranteB.Droside,cujusmemoriamcelebramus.

Ex

dubito,qui?iomnia fere fabulosa sint.

Dum tamen

his verbis discimus, festivitatem S. Drosidis

tempore

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS 30] A tempore Chrysostomi fuisse celebratam extra ur- tebant. Et quemadmodum g^enerosus miles, aereis bem Antiochenam.Nam eo Flavianus Antiochenos armis circumdatus, ipso etiam armorum stridore cum Chrysostomo duxerat ad celebrandam memonam Sanctse, ibidem cum multis aliis martyribus timidioribus terrorem incutit adversariis sic nimirum et tunc beata Drosis pellis
:

J. S.

probat Deinde num. Sad certamina S. Drosi&iR paulatim progrediens,generalibus verbis ipsam fortiter ac viriliter certasse affirmat, nec sexum nec setatem impedimento fuisse, qualitates SancLv ea occasione sic perstringens Fuit enim illi corpus imbecillum, et
:

sepultge, utliquet ex sequentibus, quibus utite esse invisere martyrum reliquias.

stridore

pote-

states illas fugabat.

Neque vero hac

ratione tan-

injuriae, et junior aetas. Verumtamen horum omnium imbecillitatem adveniens gratia occultavit, ubi generosam animi alacritatem offendit,

obnoxius sexus

tum, sed et alia rursus nihilo ista minori. Nam simul atque rogum ingressa est, et fumus in altum ascendens aerem occupavit, daemones per aerem volantes suffocabat omnes, diabolum abigebat, et ipsam naturam aeris abstergebat. Cum enim fumo idolorum inquinatus fuisset, in Iocum

constantem fidem, et animam ad subeunda pericula praeparatam. Nihil enim est, nihil plane potentius est eo, qui magno cum studio Dei timorem
et

fumus alter ascendebat, ut illatas ab illis sordes abstergeret. Sane quidem fontis comparatio pneclare convcnit illi rogo. Nam quemadmodum
illius
si

in fonte

vestem exuisset,
in illa

et

corpus abluisset,
facilius

ita

corpus

suum

flamma

quam vestem

habeat in mentc defixum, sed quamvis ignes, quamvis ferrum, quamvis bestias, quamvis aliud quidvis

if/ntin

amo

Chrisli

minentur hostes, omnia nullo negotio contemnit, quod utique beataista Drosis etiam fecit. 5 Postquam enira rogum tyrannus accendit neque enim in barathrum illam praacipitem egit, neque capite truncavit, ne supplicii brevitas
:

quamvis exuens, et auimam nitidam reddens, ad Sponsum suum ab angelis stipata properabat. Si enim Lazarum illum ulceribus plenura angeli ad

num

si-

Abrahai abduxerunt
stipabant,

multo magis istam ab-

euntem

et tanquam ex sacro quod*m acthalamo nuptiali assumptam ex fomace ad cselestem Sponsum deducebant. Qua vero de

conolavi,

causa tincturam

etiam

rogum

facilius

illi

certamen redderet

illum appellavi?

sed animo ejus

Quod nimirum tamqnam

cupiens terrorem incutere, atque indomitam ejus mentem rog-i aspectu superare, in medium illum
protulit.

mirabili

quadam

infecta

Cum

tinctura,cum purpuraregia facta esset, ad calestem Eeg-em mitteretur, ac multa cum fiducia sedes illas
cailestes intraret,

igritur

rog-um accendisset, ac fornain

cem inflammasset, atque

attolleretur,

summam

hsec

cum

cerneret

altitudinem beata Martyr,

inflammabatur ipsa quoque atque araore Christi ardebat, triumque puerorum meraor secum ipsa reputabat, se in societatem certaminum illorum venire, sibique easdem cum illis coronas imponi. Et quemadraodum furiosi nihil eorum, quse cernuntur, prout est, vident, sed sive exacutum gladium viderint, in ipsum facile prsecipites irruunt, sive rog-um, sive barathrum, sive prjecipitium, sive pelagus, sive aliud quidvis, intrepide se in cuncta projiciunt sic et ista furore non tali correpta, absit, sed alio, quavis prudentia
:

quod fiebat, cum invisibili manu sua Christus sanctum Martyris caput teneret, et tamquam aquis illam flammis immergreret. Hactenus de S. Droside Chrysostomus, moralem doctrinam deinde subjungens. In conclusione tamen
et martyrium S. Drosidis iterum breviter asserit his verbis Deus, qui Ileata; i.sti, quse nos hodierno die eongregavit, utcertamen ini-

festivitatem

ret, etluctaretur,etvinceret,

etutornareturcovoun,

concessit etc.

honestiori, Christique

amore correpta, nihil eorum, quae sunt oculis subjecta, spectabat, sed in caslum

jam mente eomniigrans, omuia mala contemnebat, etignem nou ig-nem, sed rorem
translata illucque
esse ducebat.
fortitcr
tit,

8 Ceterum Ruinartius Acta S. Drosidis ex Chry- Conjectum sostomo similiter dedit inter Acta Martyrum sefe- * po6aW ctapag. 536 et sequentibus.Fatetur ibi'l\em,nom en litiinartii dr D Drosidis in Martyrologiis se non reperisse.Dat tamen conjecturam de Druso, gui ad ivi Decembris, inplerisqueMartyrologiisAntiochUeannuntiatur cum Zozimo et Theodoro, quia in Eptemacensi
l

codice legitur Drusina. Castellanus ad xiv Decem* bris conjecturam illam credidit probabilem, ideo-

i-

6 Quamobrem rogum rum limpidissimum, et

illum eg-o et fontem aqua-

tincturam

quamdam

exi-

que Drosidem eadie annuntiavit; ad hunc vero diem xxn Septembris Drozehm cum quinque Sociabus.

miam, et fornacem conflatoriam appello. Nam C quemadmodum in fornace aurum, sic et illius beaanima per rog^um illura purior reddebatur. Liquefiebant enim carnes ejus, et ossa torrebantur, exurebantur nervi, et corporis sanies undique deta fluebat
bat.
;

Verwn

conjectura Ruinartii

et

Castellani

ne probabilis quidem mifii videtur, etiamsi Ckry* V sostomi Drosidcm alias nullibi invenirem, quia

at animas fides firmior et splendidior

illi
:

fie-

unum apographum Hieronymianum contra consensum aliorum, et contra martyrologos medii sevi, qui codices Hieronymianos habuerunt minus
mendosos, nequit probabilem reddere lectionem Dvusinse.Pmeterea, si omnino legendum esset Drusina, vel sic vix probabite fieret, Drosidem Chrysostomi designatam fuisse, cum hsec sola celebretur Drusus/yero, aut, si quis tantisper ita voluerit
Drusina

Atque

quidem
haec

haec videntes

ipsam

peri-

vero amplius expurgabatur. Et quemadmodum aurum, imperitus qui adstat, et liquefieri videt ac diffluere, cumquecinere comre

censebant

misceri,

perire

existimat

et

eorrnrapi

artifex

autem,
scit

et

qui probe ista novit, hac ratione purius ac post exustionem ipsum omni
:

cum

Sociis.

At Drosis nostra, qiuv

alias

illud effici,

T>Toze\ascribitur,nihi(habet,quodveriswuldi'j^'/i

ex parte splendidum extrahit et componit

sic

nimi-

rum

et isti evenit

infideles

quidem, cum
viderent,
:

liquefieri

ac diffluere
noverant,

carnem

ejus

in

cinerem

illam et pulverem abire censebant

at fideles exacte

eam ita liquefactam sordes oranes depoatque immortalitatem adeptam splendidiorem nere,
ascendere.
toquemirifi-

M purgata
dicitur,

ro
tes.

Imo in ipso rogo ante resunectionem miquodam modo vincebat adversarias potestaSiquidem igne resolutae carnes,
ederent,
illas

repugnat, nihit, quod non favet. Ift^lt n 9 Idem plane apud Chrysoslomum et in MewrisimitUndeisestnomen,idemsupplicium:solamartyrit>,,t. ma sabslisubiit Drosis Menworum (Sociabus ante et in alio tuitur. loco coronatis,) et sola celebratur a Chrysostomo. Locum martyrii non edicit Chrysostomus eumdem similiter tacent Grxci. Nos quidem ex Ftaviano episcopo in Chrysostomi Homilia memorato novimus, concionem habitam esse prope Antio<

(li

cum

strepi-

tum

quam

facillime in fugram ver-

chiam. At Grxci verisimiliter ad id non attenderunt. Demum fornax a tyranno ad terroi^em pro~
posita,

gOg

DE

S.

DBQSIDU

V.

M.

ET EOKTE ALIIS MM.

sostomus.Non tamen admittimus commenta Grsccorum, qui illam et Trajani filiam dixerunt, ct alia qutvdam fabulosa, ut apparet, de ipsa et de quibuscum comprehensa quinque Martyribus dicitur, in Menxis protulerunt.Hac de causa lem2)us martyrii, quod nullibi assignavit Chrysostomus, incertum retinquimus.
,

A posita,purgattqquein igne

toties

repetitajOnmino

I>

insinuant Drosideni Memeorum: Menms vox reperitur de Droside, qude nequeat cum Chrysostomi dictis conciliari, Itaque exislimamus, eamdem omnino esse Drosidem aut Droze-

neque ulla in

lam quze ad xxii Martii

Grsecos memoratur,

et

cum

ea,

ad hunc diem apud quam laudat Chry-

DE

SS.

DIGM
SEU EMERITA,

ET
VV.

IERITA
MM.

ROM^E
c. s.

COMMKNTARIUS PRyEVIUS
I

Sanctarum memoria

in Martyrologiis
:

Acta
:

alia fabulosa, alia dubia,

quorum h&c edenda

B
SllB
V.VI.L-

tempus

martyrii

earum

altera

verisimilius
E

Merita dicta
uas

cetera gesta ignota.

aliorum autem prolixiorum est exordium Tempoue Valeriam etc. Exstant utraque in nostra bibliotheca ( Valticeliensi Jquae et facile reperiri credimus in aliis antiquis codicibus, ecclesiarum usui accomodatis
;

RIAKO, UT

FBRTUR.

Annuntianlur Sanctir
hoc

dk

hasce Sanctas Virgines et martyres YRomano Martyrologio ad hunc diem primus inseruit Cardinalis Baronius; Komse, inquiens, passio sanctarum virg-inum et martyrum Digna3 et Eremitae, sub Valeriano etGallieno,- qua-

Hvec
3

ibi.
a Baronio
improbattt

rum

reliquiae in ecclesia S. Marcelli asservantur.

In

Annotatis laudat tantum gemina earum Acta, in quorum prolixioribus dicuntur x Calendas Octobris coronatse fuisse. Nil de illis reperi in Hieronymianis apographis, nihil apud Bedam, Adonem, Usuardum, aliosque ejusmodi veteres mar-

Annai. Ecclesiast, ad annum ChristiWZ, num.bl censuram suam de iisdem sic profert: Sub eodem persecutionis (Valeriani) furore

Tomo vero

habemus,

quorwnbirviora

ipsumdiem

Leguntur tamen ad hunc duobus Bedse auctariis Mss.j Vaticano scilicet et Barberiniano, in Opere nostro ante tom, 2 Martii inter ejusdem BedcV Martyrologii additamenta laudatis. Horum primum ibidem sic habel Romse S. Digiise et Meritaa alterum Ronias
iyrologos
classicos.

in

pass83alia3quoquevirg-inesRoma3reperiuntur,nempe Digma et Emerita, quarum leguntur Acta, sed mendosa. Baronii censuram, non visis Actis,adoptavit Tiilemontius tom. ! Monumentorum in persecutione Valeriani art. G, ubi tamen vocem mendosa nimis Uberaliter inter^iretatus estperplena vitiis.

Nosutraque Acta habemus ex Mss. codicibus

bliotheccT Vatlicellensis, sive Congregationis
torii

bi-

Ora~

natale

S.

Babilae et S. Dignae et Meritse.

Ex hisce

S.

Roma?, quam Baronius supra taudavit, et Marise MajoriSj item Romee. Prima, quorum
est,

Babila, alias Basilla,

huc non pertinet, de eaque

exordium

Gajus judex jussit teneri, in tres di~

consuli potest Prostermissorum catalogus hoc die. Aiiee diuv hodiernsesunt, quarum altera in Actis

visa suni LectioneSj septimam sciiicet, octavam et nonam-j unde tiquet,hcec in usum chori concinnata

infra examinandis et alibi pro Emerita etiam Merita appellatur. Eodem denique die eas annuntiant Ferrarius in Catalogo Sanctorum ItaiicV,

*( seijueiui;

earwn Actu
geminu

Castellanus in Martyrologio universaii, Arturus a Monasterio in Gynseceo sacro,et Carolus Piazza in Hemerologio sacro Romano. % Utramque etiam memorat, sed sequenti die auclarixmx Martyrologii Adoniani apud Roswey-. dum, ubi ad xxiii Septembris sic legitur: Item passio sanctarum virginum Dignse et Emeritas. Consonat Grevenus inter auctaria Usuardina apud Soilerium nostrum, eodem die dicens Dig-nye et Emeritce, virg-inum et martyrum. Consentit etiam auctor nostri Ms.Florarii Sancto rum, qui earum aiteram Moritam dixit, sic inquiens Item saDctarum virg-inum Dig-nue et Moritse. Jam ad Acta veniamus. Eminentissimus Batwiius in Annotatis ad MartyrologiumRomanumdie xxn Septembris
: r

ideoque facile fieri potuit, ut Lectionum ; compilator phrasim hinc et inde non nihil mutaverit Sedundecumque ea accepia fuerint, nihil in ipsis occurritjquod prinicevum scriptoy^enijSanctis
fuisse

illisVirginibussynchronum,autlongeposteriorem fuisse, certo manifestet, eumve de mendaciis aut fabutis convincat 4 Leguntur quidem in illis quvcdam prodigia nempe tortoris manum,ad ictum elevatanijitaper-

tokrabiliei

sunt; prolixiora mttem

mansisse,donecsanctarumMartyrumprecibusremitteretur-jJovissimulacrumearumdemafllatuliquefactum corruisse; ac easdem denique cselesii voce appellatas magno cum splendore animas reddidisse verum licet similia prodigia in fabulosis Actis passim frequentiora sint, quam in genuiniSj occurrunt tamen etiam seepe in his,atque adeo non possuntea, de quibus agimus,ex hoc solo capite
:

de iisdem habet sequentia ; De his etiam pleraque vetera Mss. Passse sunt in persecutione Valeriani imperatoris sub Gajo judice, sepultseque sunt in csemeterioCommodillai via Ostiensi, ad SS Eelicem et

Magis animi pendeo, quod nesciam, utrum hmc exprolixioribus contracta,anprotixiorepudiari.

Adauctum,
Ms.

ut

earum Acta testantur, quorum

:

alia

ra ex his amplificata fuerint alterutrum enim factum esse, indubitatum est.Prolixiora, utdiximus, Acta etiam ex gemino codice habemus, Valliceliensi et S. Marise Majoris; sed utrobique non
:

incipiunt

Gajus judex

jussit teneri

etc

seque tonga sunt.In Vaiticetlensi sunt in sexLectio-

nes

,.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

nes partita,

quarum prima

incipit

Temporibus

tis

Valeriani et Galieni immanis persecutio fervebat secunda autem sic: Post haec autem Gajus judex
jussit teneri

notse, prseieriri potuit, aut a posteriore vel ex eo capite omitti, quod Acta hsec subjungerentur aliis, in quibus imperator, persecuiionis auctor,

MWH
c.s.

duas sorores virgines, Dig-nam et Meritam. Contra codex S. Marise Majoris, omissa

jam

fuerat nominatus,

Imo vero longe probabi-

prima

Lectione, a secunda sic orditur Eodem tempore Gajus judex jussit teneri duas sorores comites Afrce, Dig*nam etMeritam.
:

aperte fabulosa,

iensisnihil continet,nisi

nis

prima Lectio codicis Valticelcompendium ConversioS.Afrse>martyris Augustanse, quamapudnos

Porro
tota illa

ex brevioribus amplificata fuisse. Demus enim, breviorum scriptorem istam SS. Dignae ct Meritai cum S. Afra societatem velut aperte fabulosam rescidisse; demus, eumdem non modo eam hominis in vestibus deauratis apparitionem, quseque hinc mox secuta sunt, multorum conversionem, baptismum et martyrium, tam-

lius est, protixiora

editam habes tom. 2 Augusti, pag. 55 et sequenti. In hac autem dicitur S. Narcissus episcopus, tempore persecutionis Dioctetiani Augustam Vindelicorum adveniens, Afram meretricem cummatre sua Hilaria et tribus puellis seu ancillis suis, Digna, Eumenia atque Euprepia, omnique cognatione et amicis suis baptizasse. Ex hisce S. Afrajussu Gaji judicis pro Christo fiammis tradita est; sanctsevero Hilaria, Digna, Eumeniaet Euprepia ad ejusdem sepulcrum orantes, man-

quamminusvero simitiaprseteriisse,verum etiam aliquot Sanctarum cum judice sermones ex brevitatis studio

amputasse; hsec, inquam, omnia demus; nutla tamen satis probabilis ratio apparet,

curidem
hil

iile, si prolixiora prse oculishabuit, nide contusis Sanctarum oribus meminerit; quod utique usitatum erat in martyres tormentum, et in nostras Virgines adhibitum fuisse, in protixioribus disei^te narratur. 8 In fine quoque prolixiorum dicuntur sancia-

in>al*e

om'

danteeodem Gajo, igne pariterexstinctse fuerunt. Jam ut ad Acta nostra redeamus; horum scriptor compendium Conversionis S. Afrse et sociarum, B sive Lectionem primam ut ad propositum suum
accommodaret, his verbis conclusit
ab eo
(
:

rumMartyrumcorporainc&meterioVommofollad p'^ caveric ad sanctum Felicem et Adauctum via Hostiensi hufj^* mata fuisse breviora autem de via et ccemeterio
;

Baptizata est

sua Afra, et atque Digna et Merita dua? sorores, virg*iues nobilissinue Romanae. Ita ipse; sed nemo non agnoscet hic insidsum fabidatorem, qui duas Virgines Romanas una cum S. A fra ejusque familia Augustse Vindelicorum sub ] aleriano et
filia

S. Narcisso ) Hilaria

cum

consentiunt quidem, sed omittunt voces ad S. Felicem et Adauctum; et rectius quidem, quia etsi E hi martyres ibidem revera sepulti fuerint id
,

cum

puellis suis,

tamen factum est diu, postquam SS. Dig-na et Merita in eodem coemeterio sepultse fuissent; hse enim
sub Valeriano,
ut in
isti

sub Diocletiano passi fuerunt,

horum

Actis tom. viAugusti, die

wwideri

potest.

Gallieno baptizatas
constet, Afrse et

commentus est

cum

aliunde

sociarum baptisma. et martyrium

Quapropter mihi omnimo verisimile ridetur, prolixiora illa ex brevioribus ac multo sincerioribus amplificata fuisse a quodam imperito fabulatore ,

sub Diocletiano contigisse, et ipsemet SS. Dignam et Meritam sub Valeriano et Gallieno Romsepassas esse affirmet.
probabilius

qui

cum

in conversione et

Actis S. Afrse

Gajum judicem, Dignamque aliquam invenisset, (quod utrumque nomen in SS.

6 QiicV deinde sequuntur in hisce Actis utriusque codicis, ipsis etiam seepe verbis conveniunt brevwribus cum brevioribus, sic tamen, ut prseterea amplifieata sint, in iisque dicantur Sanctanon ora lapidibus contusa; tortor, iisdem pro se precantibus vidisse hominem indutum vestibus deauratis, qui manum ejus absolvit, sive usui restituit, et ad hoc spectacidum multi adfidemconversi, baptizatique et martyrio coronati fuisse; de quibus ne velverbum legitur in brevioribus. Ex dictis collige, Acta prolixiora, prout exstant in codice S. Marise MaC joris, ex aliis prolixioribus quse in codice Vallicreve7'unt ex
,

Dignae et Emeritaa Passione legerat) Sanctas hasce S. Afrse, ex meretrice martyri Augustanse, in

conversione socias insidse adjungere non dubitavit, parum sollicitus, an ratio temporis iocique,

ac nobilitas, quam ipsis magnam adscribit, cum ea opinione convenirent. Breviora itaque Acta, non quidem pro priynsevis aut certo sinceris, sed pro dubiis edemus, omissis proiixioribus, quse neutiquam possunt admitti. 9 Insinuavi supranum. 2, prsedicta Passione proiixiori etiam aliam magis tubulosam exstare. Hanc habemus ex Ms. S. Maximmi Irevirensis,
collatam,

Aetaalia

P rxdiciit

f^^^

cellensi leguntur,

desumpta

esse;

idenimnonob-

(ut notatur)
.-

cum Ms.

Metensi.

Ejus

scure manifestat eorum scriptor, dum ex omissa Conversione S. Afrse SS. Dig-nara et Meritam duas sorores comites Afrse dixit. Ut vero hoc certum videtur, itasuspicari quis posset , etiam breviora Acta ex alterutra prolixiore Passione contracta fuisse. Prsecipua dubitandi ratio est, quod in Passicme S. Afrse et inomnibus tribus Actis SS. Dignse et Meritae Gajus judex nominetur; quodque Acta breviora, nulla facta imperatoris aut persecutionis mentione, vetut aliunde excerpta, incipiant: Gajus judexjussit teneri etc; similiplane modo, quo in codice S. Marise Majoris prolixiora inchoantur
jussit teneri.
7 qux fubulator qutdam Gaji
.-

initium est Eactum est, ut illustris vir Aurelianus ad petitionem sacratae virgiuis Emeritai Dig-nam, sive Celestinam, dirig-eret, et per matronas eatn sibi conjungerepostularet. Sed nelectorem muitis frustra detineam, sufficiat hic dixisse, Passionc^hanc nulla in re cum-ceteris concordare, totamque a capite ad caicem non nisi ex meris fabulis considam esse. Martyrium quoque earum non sub Valeriano, sed sub Decio, nec die xxn, sed xxin Septcmbris in eadem collocatur; unde suspicio est, hanc aut similem prmluxisse martyroio* gis,quinum. illarummemoriam addictam diem xxni consignarunt. Nescio, an hac etiam magis. fabulosa fuerint Acta, qus Papebrochius noster

Post haec autem Gajusjudex

Verum utraque hsec ratio debilis est nam seu Caji nomen apud Ro^nanos communius fuit, quam ut mirum videri debeat, si hujus nominis unus post medium seculi tertii Romse sub
:

notavit exstare in codice Vaticano 007C, scd inditamenejusdem g-na, qujt describerentur. Descripsit quod hic subdo. Carissimis omnibus exordium,

Valeriano, alter initio seculi iv Augustse Vinde-

licorum sub Diocletiano munus judicis gesserint Imperatoris vero seu persecutionis mentio initio Actorum etiamasynchrono, scriptore, velut reisa-

consacerdotibus de titulo S. Marcelli mart. atque poniturin via Lata, etcunctis servitoribus ejusdem ecclesiae, seu religriosis, laicis, etdevotis Deo foeminis Bencdictus exig-uus presbyter in Domino salutera. Vultis a mea parvitate scire, quid
Pontif., qui

Septembris Tomus

VL

43

de

m
APCTORI

de

SS.

DIGNA ET MKRITA SEU EMBRITA VV MM.

D

c.s.

et Mcrite, qualiter de BBDOtarum virginum T)ignce quid in sanctorum patrum orto vol vitam finierint, Chronicis Latinis et Gracis mvelitteria, qmnquein omnibus patere studui. Sub Decio

II.

Coemeterium Sanctarum verepertum

:

nirepotui, vobis

Tcmpus
tnnrtt/rii

ut namque et Valeriano persequutoribus satis. ronymus dicit. Sed de hisjam hoc non 10 Quod ad martyrii tempus attinet, mihi innotuit, quam ex Actis longionaliunde
,

Hie-

risimillime

tumba

et
:

corpora a Tiberi intacta servata

non

satis
:

certum

al-

teriusnomen
verisimilius

temporibus, in quibus hne d\uv sanciiv Virgines dicuntur, et ex bus Valeriani et Gallieni passce

eorum
lata
:

portio aliqua

Metas transCadomensi-

quid de S. Emeritse reli-

Merila.

ac

quibus illud etiam didicit Cardinalis Baronius, Martyrologio suo et Annalibus inseruit, ut suxxii Se-

quiis Vallisoletanis et

pra diximus. Non aliunde etiam diem ptembris ipsis emortualem hausisse videtur, quo temporeculeas Romxetiam olim, aut suo quoque intellexerat. Aliis martyrologis, qui castasforte dem ad diem xxiuejusdem mensis retulerunt, Acta

bus censendum

De earumdem
ensi,

gloria posthuma paulo plura restant,. Illarum corporavia Ilostiensi, seu Osti-

Cmmtteriv.m
prope viam
Osticnscm,

omnium fabulosissimaprscluxisse suprajam monui. Ego diem in Romano Martyrologio signatum

pro more nostro retinui et persecutionem Valeriani ad marginem dubie adscripsi. De S. Dignae nomine convenit interomnes; de alteriusnon item; aliis eam Meritam, aliis Emeritam vocantibus, ut ex supra dictis liquet. Pro Meritci potior stat auB ctoritas: nam hoc nomine nonmodo appellatur in omnibus Actis supra memoratis, si Metensia excipias, verum etiam in allatis BedcV auctariis et Florario nostro Ms., atque Translatione inferius recitanda; quibus omnibus favet inscriptio cum imagine in ccemeterio via Ostiensi reperta, quam ipsius sanctee Virginis martyris esse dubitari vix posse, infra ostendemus. Contra Emeritam eamdemvocant prseter Martyrologia num. let% citata auctor vetusti Itinerarii, atquealter anonymus scriptor Inventionum sacrorum corporum, qu& Theodoricus I Metensis episcopus Metas transtulit, de quo consule infra num 27. Hisce tamen prxvalentpriora, ideoque mmMeritam uocauz, adjunclo lamen intitulo Emeritae nomine, quo apud
t

tyranni jussu projecta fuisse, noctuque a fidelibus ablata, et iu coemeterioCommodillas eadem via honorifice sepidta, consentiunt cum bywioribus Acta prolixiora; sed hmc preeterea per prolepsin addunt ad sanctum Eelicem et Adauctum; ut supra monui. Mabillonius tom. 4 Analectorum veterum exbibliotheccV EinsidlensiscodiceMs. seculi ix, ut asserit, edidit quamdam Collectionem inscriptionum Romanarum, in modum Itinerarii t in qua num. 72 de memorato Ctemeterio habetur mentio his verbis: De Mennse (ecclesia) usque ad S. Paulum apostolum; inde ad sanctum Pelicem et Adauctum et Emeritam. De eodem pluinbus agit Marcus Antonius Boldettus lib. 2 Observationum in Ccemeteria Romana, cap. 1S, ex quo adpropositum nostrmn aliqua huc transferenda sunt, cum pro Actorum fi.de sanctseque Meritae antiquo cidtu faciant. In primis existimat, ccemeterium illud a Commodilla matrona Romana in agro suo excavatum, indeque Commodillae dictum fuisse, donec posthumatos ibidemtempore persecutionis Diocletiani SS. Felicem et Adauctum, ab his cceperit appellari. Subdit, illud seculo

recentiores notior est,

Alia aliquot de iisdem
asscrta sublcstx fidci.

xvn

decrepito,

cum

Plura de harum Virginum gestis ac martyrio hic dicenda non habeo; nam quod apud Carolum Piazzam in Hemerologio sacro Romano ad hunc diem dicantur fuisse filiae seu discipuLv S. EugenuB virginis martyris, morari nos non debet, cum idnon nisi ex fabulosis ejusdem S. Eugenias Actis profectum videatur. Paulus Aringhus tom. 1 RonitC subterraneas pag. 432 scribit, easdem
11

diulatuisset ,

inventum,partem ccemeteriiS. Lucicap.

1,

nte creditum fuisse; uti etiam ipsemet Boldettus

crediderat

lib. \,

ubi ejusdem ichnogradein quo sub-

phiam exhibuit. 13 Verum cum annollZOaliud ipsius ostium

C ante suum martyrium

tiensi latitasse,
:

in antro quodam via Os~ laudans illarum Acta, in quibus hcvc legi affrmat Similiter etduae sorores nobilissimaeDig-na etEmeritain antro via Ostiensi secun-

do milliariojuxta B. Paulum latuerunt.

Verumde
exem-

hisce Sanctarumlatebrisinnullo exnostris

plaribus ultamentio fit, nec aliunde scio, utrum Acta illa ab Aringho laudata melioris notse sint, an eadem cum istis, quee a Benedicto presbytero conscripta Papebrochius noster indigna judicavit,

tectum fuisset, et Boldettus ipse cum aliis illud lustrasset, opinionem suammutavit, censuitque, hoc ipsum esse CommodiltcV, seu SS. Felicis et Adaucti atque Emeritse ccemeterium. Namprimo quidem convenit omnino et Via Ostiensis et duorum milliariumab urbe Roma distantia, et situs ccemeterii, quodAnastasiusbibliothecariusin Leone IHPapa juxta sanctum Paulum apostolum etiam collocavit. Secundo asserit, sese ineodem reperissevetustam imaginem cujusdam sanctee Virginis cum adscripto S. Meritae nomine, duasque alias, quee SS. Felicem et Adauctumprobabiliter exhibebant. Sedjuverit hsecipsiusverbis
se. Die,

tC7'raneum

saccllum

quas describerentur.

Earumdem Passionem

ex Italicis Latine recensuis-

nis, secido xvi

Antonius Galloniusin librode Virginibus Romaexeunte Italico sermone Romx vul-

sem,

inquit, xx Januarii (anni 1720) cum audisinventas in eo fuisse aliquot sacras picturas,

gavit; sed
nequit.

doceat prseter ea, qu<v in proiixioribus Actis legunter, nobis utilis esse

cum

et hic nihil

In [intraprsedictum csemeterium) ruderibus pleno spectabantur varife picturai antiquae^exhibentesdiversassacrasimagines.sedinjuria temporis adeo confectas, ut numquam discerni
contig-uo

me

illuc contuli, ut eas attente considerarem...

autem

sacello

GS>

potuerit, quidrepraesentarent. Solummodo indextero parietedicti sacelli, quo eadem rudera perting-ebant, visebatur sepulcrum, in parietis fastigio excisum, jam antiquiius evacuatum etsine ullis reliquiis.

14 Infra illud depictus erat Salvator cum dia- cum S. Mtdemate, extensisque brachiis duas coronas impo- ritz imagine et inscriptionens capitibus duorum Sanctorum sine aureola.
ne

Inter

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

Inter hos media conspiciebatur delineata quaedam sancta Virgo, pallio, monili e collo et inauribus ornata, cujus coronatum caputpictum erat in pectore
Salvatoris. Juxta
17

ejusdem(Tz>zm'sjcollum ab una
: :

parte legebantur hffi voces scam., ab altera vero eiuta; quae clarissime denotabant, imaginem illam

Meiut^e esse. Manifestum autem erat, hasce imagines ibidem pictas fuisse multo tempore post alias
S.

ejusdem sacelli; cum retro easdem (per detritam aliquantulum calcem, seu crustam parietis, in qua
delineatae erant) viderentur alterje antiquioris coloris. Verum istae, ut dixi, optime conservatse erant, eo quod illuc non penetrasset externus aer, penitus inde exclusus variis ruderibus et superioris fornicis

Post medium seculi vm sacra earum corptora tft a S. Paulo I, Pontifice Romano, intra Urbera translata, et in S. MarcettiPontificis martyrisec- Earumdem tatra rs/ry>clesiasunt deposita. Hujus transtationis historiam ra a S.PauMs. habeo ex codice Vaticano num. 6076, cujus la I Papa auctorem fuisse Benedictum presbyterum, dequo num. 9 memini, Papebrochius noster suspicatus est, et Aringhus tom. i Romas subterranex, pag. 432 omnino affirmavit ex Ms. codice S. Cxcitise Romse. De Benedicti istius eetate id unum certum videtur, ipsum post exlinctum per Carolum Ma-

gnum anno

Christi 774
id

regnum scripsisse,

Longobardorum inltalia enim satis colligitur ex ejus

:

ruina,

humoque, quae dictum sacellum pene imple-

verant, et occluserant aditus, per quos ad illud erat accessus.

acduobusscputcris

exordio, quod tale est Tempore quo a Longobardis premebaturtotaltalia, maxime ab Austulfo(i'</ est, Aistulpho) nefandissimo reg-e, Sed qualicumque

post tempore scripserit, id

stitit,

parum

accurate pree-

va-

cuis inven-

lum

est,

lbidem ping-i potuisse, quando istius Sancta; corpus ex ccemeterio elatum fuit; (uti reipsa inde elatum fuisse, postea dicemus,) et ex earumdem lineamentis,quae
istas

15 Praeterea observavi,

imagines

tioni

tantumque fere orationis insidsae prxfaet ad Sanctas epilogo, quantum iptsius transt

in ccemeterio Pontiani via Portuensi spectantur,

lationis historiee enarrandee impendit; quapropterego, iisprtecisis translationem dumtaxat hic subjungo.

mihi persuadeo, illas aliquo seculo post Constantinum factas esse posse. Insuper legebatur hic titulus Sancta, qui primis (Ecclesiee) temporibus non solebat martyribus aliisque Sanctis adjungi. Porro quale dictum sacellum post eruta rudera humumque et immissam desuper lucem apparuerit, Boldettus post aliqua sic exponit Erat, inquit, sacellum hoc latum palmis duodecim, longumviginti quinque, in heniicyclum desinens veisus Occidentem. In eodem duo tantummodo sepulcra, eaque vacua visebantur; ejusdemque fornix olim opere musivo ornatus fuerat, ex quo pauca reliqua apparebant, quae quid representaverint, discerni non poterat. Porro ad sinistrum latus Septemtrionale
:

18

Ab isto

Austulfo (imo Aistulpho,

dum Romam

ind* tabiaia,

sub Stephano II obsidebatJtyYtmno multa cymete- intra Urbfm ria Sanctorum, quse in civitate erant, destructa sunt et neglecta, et absque debitohonore et veneratione, E et quamvis apud homines tunc incognita essent, apud Deum omnia cognita, quia ipsedicit; Ca pilli

capitis vestri

Dominus

custodit
in

storum animae

omnes numerati sunt; etc. omnia ossa eorum; et Jumanu Dei suut, et non tang-et
:

conspiciebantur praedictae picturae tam Salvatoris

quam

S. Meritas,

aliorumque beatorum. Hactenus

memorato sacello, in quo cum S.Meritse sepulcrum, ut ex dictis patet, repertum fuerit, omnino verisimile est, alterum, quod in eodem loco prseterea unicum erat, S. Dignae fuisse,cujus imago ibidem forte etiam olimpicta fuit, sed ruipse de

illos tormentum malitiae. Sed ad coepta redeamus. Stephanus Papa in afflictione positus pro Sanctorum coemeteriis, qus absqucDei cultu erant, ccepit infra hanc urbem construere in domo patris sui monasterium in honorem SS. Dionysii, Kustici et Eleutherii, ubi Sanctorum corpora reconderet; sed dum fuudamenta ipsius ecclesire poneret, ab hac luce subtractus est. Tunc populi Komaui cum uno

derum
videtur esse
illud

ipsum,

lapsu, aliove casu erasa. 16 Conjecturam hanc confirmat, quod de aliis imaginibus in eodem ccemeterio inventis Boldet-

consensu elegerunt et ordinaverunt fratrem ejus, virum venerabilem, Paulum. At ubi ordinatus est, perfecit atque complcvit monasterium, quod frater suus Stephanus inchoavit; in quo monasterio multa Sanctorum corpora posuit, quae per diversacymeteria inventa sunt.

Tunc

coapit per diversos titulos et

diaconias ea distribuere.
19

in

quo San-

tx

primum

conditx fuere.

tus ibidem enarrat, Ait enim, non procul a przedicto sacello repertam esse sanctissi^me Dei Genitri-

Eactum

est

autem,

dnm

requireret corpora

rn eectetia S.
}farcetli dejiosita

gremio,pictam iconem, ad cujus dexteram Sanctus aliquisin habitusacerdotali exhibebatur, et supra hujus caput legebatur Scs Felis,- ad sinistram vero aliusquidam Sancis,

cumpuero Jesu

in

virg-inum et martyrum Digrnte ct Meritce, in cymeterio Commodilla; via Ostensi * ad SS. Felicem et Adauctum invenit ea. Et dum de-

sauctarum

fue-

runl.
'

OsLienst
liui[|;i[li

ferrentur Komae*,

ctus, juvenili facie, sed sine habitu sacerdotaU,

supra cujus caput similiter scriptuyn erat Scs Adjutus. Verisimile autem est,hosce corruptis nonnihil nominibus eosdem esse cum SS. Felice et
:

nore lampadibus, venientibus ante fores ecclesia?, quod * est in porticu tituli S. Marcelli martyris atque
Pontificis, ibi

cum maxima veneratione et hoadducens cum himnis et laudibus, cereis et

'

qux
dclixerunt

se definxerunt *, et ex illo loco pe-

Adaucto, ex quorum Actis, ad diem xxx Augusti datis, habemus, eorum alterum, Felicem sciticet,

nitus movere non potuerunt. Mirabilisquippe Deus, ut ait propheta, mirabilis in sanctis suis! ecce et

hic operatus est

Deus aliud novum miraculum;

presbyterumfuisse,unaquecumAdauctopassum, et in Via Ostiensi sepultum fuisse. Cum itaque SS. Dignam et Meritam earum Acta in Via Ostiensi, secundo ab XJrbe milliario, et, ut addunt prolixiora, ad S. Felicem et Adauctum simul humatas
fuisse doceant; cumque Anastasius bibliothecarius SS. Felicis et Adaucti ccemeterium juxta S. Paulum apostolum collocarit, idemque itlud a
veteris Itinerarii scriptore etiam ad S. Felicem et

quia de S. Lucia legitur, dum vellent eam trahere ad lupanar, tanto poudere eam fixit spiritus Sanctus, ut virgo Domini immobilis| permaneret; sed istud dissimile, quia hoc ad honorem. Tunc in ipso loco prtedictus Papa construens * altare, et recondens in eacorpora sanctarum virg-inum Dignce
et Meritse,

eonslruxil

etc.

g-audio ad propria rediit.

Missaque celcbrata, unusquisque cum Quod non absque Dei

Adauctum et Emeritam appelletur dubitare vix possum, quin ccemeterium, de quo ex Boldctto egimus, illud ipsum sit, in quo sanctse Virgines nostree moxpost martyrium suumdepositie fuerunt.
;

qui providens et sciens Iu quoloco raulta beneficia omnia, antequara tiant. operatur Deus quotidie usque in finem saeculi. Denique infirmi et variis iufirmitatibusjoppressi,

providentia

actum

est,

et quicumque ibiet qui ex maleficio lig-ati sunt, salvi recedunt ab omui infirmitate. dem venerint,

Sanota

30G
AIXTOtlE

DE

SS.

PIGNA ET MEItlTA SEU EMERITA VV. MM.

,

c. s.

et Merita, sucSauctse virg-ines et martyros Di/ma omnibus miseris et infirmis, quicumque onmte

tumque esse asseverat; cumcontraAnastasius af-

1>

nomrnvestrum invocaverint;
corporis.
Observantur
aliqiia

et qui devote cele-

brant vestrum natalem, sentiant

gO

juvamenanimaeet

Romanos in electione ipsius divisos fuisse, et unam quidem eorum partem pro Theophylacto archidiacono stetisse, alteram proPauto; cumque hsec major esset ac potior, Paulum ordinatum
firmet,
fuisse, dispersis ceteris, qui

Videamus modo, quidin hac narratione admittendum, quid contra repudiandum videatur. StephaXJrbem Romanam tempore Pontificatus Aistitlpho annolbS ac iterum 755 ni Ilaperfido obsessam ac dire vexatam fuisse, videri potest apud Baronium inAnnalibus, etPagium in Criab eo~ iica. Sacra quoque coemeteria suburbana circum Romam omnia vastadem impio rege, qui Stephanus bat, fwdeprofanata fuisse, docet ipse

Theophylacto fave-

bant.Consule Acta hujus sancti Poyitificis inOpere nostro ad diem xxvn Junii, ubi data sunt. Quamquam auiem hactenus dicta doceant, Benedictum
illum non posse hic magnse esse auctoritatis, non propterea tamen translationem ipsam in dubium revocamus. 23 Cetera enim omnia incredibilia non sunt, et cum laudatis S. Pauli Actis satis consentiunt. Certe Anastasius in his ad propositum nostrum Hic etiam beatissimus Pontifex cum sic scribit omuibus spiritualibus studiis magnam sollicitudi:

7"* qwad
substantiam

eiiam

uliun .

ad Pippinum Francorum regem ejusque fitios data, apud laudatum Baronium ad an~ num 755, in quo ibidem num. 9 inter cetera ait Omnia extra urbem posita ferro et igne devastans atque funditus demolitus consumpsit, imminens violentius idem pestiferAistulphus, ut hanc Eomain epistota,
:

dc verisimi.

Ub

est.

nam

capere posset urbem.

effodiens,

Nam

et

multa corpora

curam erg*asancta coemeteria indesiuenter gerebat unde cernens plurima eorumdem sanctorum ccemeteriorum loca negdecta, acdesidia antiquitatis maxima in demolitione, atque jam vicina ruinte ponis
:

eorum sacra coemeteria, ad Sanctorum mag-nura animse sua? detrimentum abstulit. Verum etsi Aistulphus Romam bis obsederit, non cepit tamen, neque ccemeteria Romana intra sedextra Urbem erant, atque adeo aut falso autminus accurate ait auctor Transiationis , multa coemeteria Sanctorum, quae in civitate erant, ab eo destructa esse.

sita,

rutis abstulit coemeteriis, quce

ticis

protinus eadem sanctorum corpora de ipsis dicum lvymnis et canspiritualibus infra

introducens, aliqua

hanc civitatem Komauam eorum per titulos etdiaconias

seu monasteria et reliquas ecclesias cum condeceuti studuit recondi honore. Igiiur sicut cetera multa, ita et SS. Dig-na? et Meritee corpora e ccemeterio

circa

hanc

iramtalio-

nem,

per Stephanum II in domo sua, perfecioque per S. Paulum, ejusdem germanum fratrem et inPontificaiu successorem, monasterio S.Dionysii scribit etiam Hilduimts abbas inAreopagiticis apudBaronium ad annum 754, ubi etiam dicitur idem Pontifex reliquias S. Dionysii, cujus ope in ejusdem monasterio prope Parisios a morbo subito convaluerat, Romam attulisse. Con21

De

ccepto

suo a S. Paulo Papa erui, et in ecclesia S. Marcelli deponi potuerunt; sed an postremum hoc ob miraculum nimii ponderis factum sit, fides sit penes auctorem, qiuv ex dictis exigua est. 24 Quod ad tempus translationis attinet, debuit
hcec contigisse inter

ct

mtraan-

annum

Christi 757 et 767,

voslSlctW
df.buitconti-

quibus S. Pauli Pontificatus includitur. A?Hnghus tom. 1 RonicV subterraneas pag\ 433<?r edidit Anastasium bibliothecarium supra dictas sanctorum
.

gisse

tra Anastasius Bibliothecarius de laudato

sterio in Vita Stephani

mona-

II non meminit, sed in S. Paulo I diserte asserit, hunc in sua propria domo monasterium a fundamentis in honore S. Stephani, scilicet martyris atque Pontificis, nec non et
B. Silvestri, item Pontificis et confessoris Christi

corporum e diruiis cccmeteriis transtationes anno primo Pontificatus S Pauliinnexuisse, ideoque ei hanc, de qua agimus, eodem anno verisimititer
'.

factam

serit Bibliothecariits,

construxisse. Monasterium autem hoc idemesse cumillo, de quoloquitur Hilduinus, manifestum

ex eo est, quod ambo scripiores tradant, istud Gnvcis monachis ab illo traditum fuisse. Ut ut est, hinc mihi oritur suspicio, Hilduini Areopagitica scriptori Translationis hac in parte prseluxisse. idque eo magis suspicor, quod cum Hilduinus in Epistoia ad Ludovicum Augustum dixerit, s<?sereperta quseque (de S. Dionysio) tam in Qxffiois qnam in Latinis codicibus, ut ab eodem imperatore jussus fuerat, cotlegisse, Translationis quoque auctor scribat, sese, ut rogatus fuerat, quid in sanctorum Patrum litteris, quaeque in chronicis Latinis et Grfficia
prout ea a
Benedicio
scripta
est,

opinatus est.Verum necprimum asnec secundum cum ipsius Aringhi dictis stare potesi. Nam ipsemet ex Rubrica eorumdem Actorum (Sanctarum nostrarum in codice S. Csecilice, quantum assequor) initio apposita transtationem hanc diei xn Maji afftgit, et ex iisdem Actis refert eamdem faciam esse post exstructum a Paulo S. Dionysii monasterittm. Jam vero S. Paulus non ante diem xxn Maji ejusdem
esse,

anni,utvisumest Papebrochio,
credidit Baroniits, vel denique
tica,

vei ante xxvm, ut non ante xxix ejusdem anni ac mensis, ut prseplacuit Pagio in Cri-

Pontifex ordinatusest. Quipotuit igiturdie

Maji dicti anni 75 7 perfecto jam inde post Stephani obitum, qui ejusdem anni mense Apriii
xii

de SS. Dig-na et Merita invenire potuit, compilasse.

22 Utverogesta S. Dionysii,quem Atheniensem Areopagitam credebant,in Grsecismonitmentis re-

contigerat, monasterio, memoratam translationem peregisse? Botdettus diem ^wpariter retinet, sed annum circiter 757 apponit. Egode hisceprm-

cteinquirebantur, itaineptumerat,Acta SS. Dignaj et Meritffi, qum Romanas Virgines, Romseque passae fuerantt in Grxcis Chronicis indagare. Porro

terea nihil certi possum siatuere. 25 Sacra hsec Virginum martymtm corpora in dicta S. MarcelliPontificismartyris ecclesia,quce

Sacra
;((,

coiyo-

corum-

Hilduinus Areopagitica sua scripsit circa annum 83G, id est, circiter SO annis serius, quam sanctarum Martyrum translationem factam esse dicturi mmus\ ac propterea, si suspicio mea vera sit,
totidem ut minimum annis, imo verisimillime multo etiam pluribus, Benedictus noster ab eadem

patribus Servis BeaiissimseVirginis Maricejam seculo xiv tradita fuit, deinde permansisse, communis est scriptorumassertio. Auctor Romse antiquse etnovse, anno Wrtvulgatse, tom. 2, pag. 264 ait, eademibidem sub altari in dedicato ipsis sacello quiescere. Philippus Ferrarius in Catalogo

qiic

tumba
LB98

,111110

amovendus

dit de electione S.

Necmagis instructum sese ostenPauli I, quem post Stephani obitum uno consensu a Romanis electum ordinaest.

Sanctorum Itaiise, in Annotatione ad diem xxn Septembrisprseterea asserit, eadem sub finem seculi xvi ab inundantis Tiberis aqitis divinitus servata fuisse.Verba ejus accipe. Corpora nunc in basilica
S.

Marcelli in sarcophago

marmoreo condita sunt;

quce

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

A
quse,

307
4CCTOM.
C. 8.

cum

Tiberis anno

Domini mdxcviii, Clemente

VHIPontifice Maximo, in nocte Nativitatis Doniini nostri Jesu Christi exundasset, ecclesiamque cura
ccenobio (quod est Eratrum Servorum) supra illud sarcophag-um aquis coopertum alluisset, divinitus ab aquis illsesa et intacta servata sunt. Ita Ferrarius, qui
satis
gerit;

ea opinio nitatur, ignoro; sed donec ea prroducan

tur,

credam, tarn hoc, quam quod Vallisoleti servatum diximus, alterius cujuscumque Sanctse, vel synonymsc, vel anonymse, cui idnomenpostea impositum fuit, corpus esse. Nunc qualerncumque Passionem accipe.

cum Catalogum hunc anno

1613 Medio-

lani vulgaverit , miraculo synchronus vixit.

Non

tamen

explicat, quid miraculi tunc conti-

nam si, ut verba prseferunt, aquge intra marmoream urnam ad sacra ossa tantummodo
non penetraverint, id sane ob bene obseptas calce similive materia umse commissuras naturaliter potuit accidisse.

PASSIO
Auctore anonymo.

Verum
:

aliud ipsemet insanctaser-

dicat in

margine inquiens Sarcophag-um

rum Virginum ab exundante Tibryde intactum

vatum.
ub inundan-

Ex

Mss. Vallieellensi

et

S.

Marim

tempore , quo miraculum teTiberiprocontigerat, vivere potuit Paulus Aringhus, qui digiose intaRomse scripsit, ediditque anno 1651 tomumiRocta mansemse subterranese, in quo pag. 433 illud apertius runt; exponit his verbis Porro eadem beatarum Virginum corpora ad hanc usque diem perhonorifice B apud memoratam S. Marcelli ecclesiam in porphyretica quadam arca sub altari, in earumdem hono26
circiter
:

Eodem

Majoris Romce.

Gajus

a judex jussit teneri duas sorores, Di- Fnutra (lag-nam et Meritam et cum grandi terrore gellari jutsx,
,

coepit eas compellere, ut idolis

cum non

posset eas ad

jussit ipsas flag-eliis

immolarent; sed libitum inclinare, caedi. Et cura elevasset manum

inchiduntur
curceri,

suum

rem

erecto, asservantur, ubi insig-ne quoddam portentum, seternaque concelebrandum memoria, et

quEestionarius, ut eas caederet,

manus

erecta sur:

divina prorsus virtute praestitum, Christiano orbi innotuit. Anno videlicet Dominicae salutis mdxcviii,

remansit; qui etiam ccepit clamare, dicens Suspendor cum cruciatu per manum meam. Gajus judex dixit

sum

cum

Tyberis immaniter

inundaus

ecclesiam

Urbem immensa confluentium aquarum copia miserandum in modum obducens, beatis Virginibus honorem deferens, earum tumulum ab aquis illaesum atque omnino illibatum relitotamque ferme
quit. Cujus portenti, ut ipsa luce clarius innotesceret,

Deponite, Dig*na et Merita, ardiis, aut diversas pcenas in vos exercebo. QuaBstionarius interim clamabat, dicens Beatissimas Dig-na et Merita, orate pro me, ut relaxetur manus mea, quia totus tor:

tes magicas, et aut sacrificate

queor.

Tunc

Dig-ua

et

Merita lacrymis

oculos
:

locupletes testes pulvis et aranearum

telae,

quae

ibidem, posteaquam Tyberis aquas inundantes desierant, intuentibus suspiciendse circa sacrum tumueorumdem
pars
aliqua

dixerunt Domine Jesu Christe, ig-nosce huic servo tuo quia jussus facere conabatur sed tu, Deus, ignosce huic servo tuo, ut cog-noscat te Deum vivum, et
, :

plenos et

mauus ad coelum levantes,

Metas transtata;

corpora inprsedicta ecclesiaRomsepermanserunt, quinaliqua eorumdem portio seculo x inclinato ad finem Metas in Galliam translata fuerit. Ita discimus ex anonymo synchrono scriptore Inventionis Sanctorum,a Deodorico, sive Theodorico I Metensiumepiscopo, ad civitatem suam translatorum, quam habes in Spicilegio Acherii tom. bpag. 139 et seqq. Anonyilla

lum apparuere. 27 Non sic tamen sacra

verum Creatorem. Eadem hora

nus ejus,
et ipse

restituta est

ma-

ccepit lauuare

nomen Domini.
in

Quod cum
recludi b.

audisset judex, jussit

eum

carcerem
unde eductr
rxsxque

2 Gajus c judex furore

Sacrileg"e,

plenus dixit ad eas aut sacriticate diis aut de membris

: ,

videbitis

dixerunt

exemplum. Beatse Virg-ines subridentes Nos peccatrices semper boc optavimus.

:

Gajus judex dixit ad tortores

Extendite eas et

mus hic cum cap.

dixisset,

Theodoricum cum

Ot-

cum
sit

fustibus pleniter castig*ate.

Eadem hora
iilud.

jus-

tone I imperatore in Italiam profectum, ubitriennio feremoratus est, anno 970 multas sacras reliquias ad episcopatum situm transmisisse, cap. 3 ad propositum nostrum hsec habet Sed Komas tunc nobis constitutis, munere domni Papte Johan:

eas non castig^ari; sed extensis deferri tripodam

et

simulacrum Jovis, ut adorcnt

:

Et dixit ad

illas

Convertimini et sacrificate

diis, ct vivite, et

fruimim" divitiis ct honoribus, et accipite viros se-

cundum

natales vestros. Beata? Virgunes oculos

le'

nis (Jiujus

nominis XIII) pig-nora sanctarum

Dig'nae

et Emeritse,

quarum corpora

in

porticu ecclesiae

vanteset sufHaverunt * in facicm simulacri, etcontinuo reliquatum estvelutlutum.Tutu- judcx, videus

fintcleg.
.Millhvi--

B. Marcelli martyris sunt recondita, quae est ante

Sanctos Apostolos, simul et alias sing-illatim repositas cum propriis annotationibus diversorum Sancto-

hoc factum, dixit Castig^ate eas cum fustibus et afflig-ite, quousque moriantur. Et cum diu caaderentur, clamabant,dicentes Ecue yloria, quam semperde:

ruiit

rum

reliquias accepit, in quibus et

sandalium

S. Ste-

phani. Haec omniaper Willardum

monachum Mauri

sideravimus! 3 Gajus judex dixit

artes mag-icae

Ut video, vincunt
tc
,

nos

/l(/P0

monasterii missa sunt.

seavermnulius

vesta.

Beatissima* virg'incs Christi

:

nec Val-

28 JEgidius Gonzalez Davila lom. 3 Theatri ecclesiastici Hispanise, pag. 369 memorat, alicujus

Dig-na et Merita dixerunt Non nos sed Dominus noster Jesus Christus

vincimus,
Filius

rtufUur,eta

Oa

isiiani
ittur.

Dei

lisotetum,

nec

Cadonxum.

corpus a Petro Carrillo de Acuna episcopo Salmanticensi dono datum fuisse ecclesise cathedrali Vallisoletanse. Sed et Franciscus Pommeraye Benedictinus in litteris anno
S. Enieritse martyris

Gajus judex furore Levate eas a stros suos pillorum appendautur in

vivi.
:

replefcua

dixit

ad miuifa-

terra, et a crinibus ca-

cculco.

Quod cum

1672

scribit,

Rothomago ad Henschenium nostrum datis Cadomi in Inferiori Normannia inpuel-

lari monasterio Sanctse Trinitatis alicujus item S. Emeritae corpus honorari, quod hodiernse Vir-

ctum fuisset, jussit circa earum [latcra i.f\ plag-as fiammarum apponi. Tunc beatissimae Virf-ines clamabant, dicentcs Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi , pro cujus amore omnia respuimus, adjuva
:

ginis martyris esse putabatur. Quibus rationibus

Et faota est vox de cselo dinos aucillas tuas cens Venite ad me, humiles corde. Statim splen:
:

dor,

'

m
A. ANOXTMO
e

VASSiO

SS.

DKiN.K ET

MERJM

VV. MM.
I

et siniul dor, siout fufcur, emicuit,

oum

ipso lumine

Quas deponi de eouleo Gacorpora earum via Hostiensi, ius ju^sit et jactari et secundo. Noctu venerunt prcsbyrcri
emiserunt spiritum
miliario
e.

relig-iosi
condicntes

viri,

tollentcs corpora

n um

et

martyrum

Diffnse

sanctarum virgietMerit, etcoudeutes*

chori divisam esse in Ms. nostro monuimus. Hic incipit Lectio 7, deinde duobus sequentibus numeris notantur Lectiones octava et nona. b Quse inprolixioribus Actis hic adduntur,perstrinximus in Commentario prsevio num. 6. hic etiam prscmittitur c In Actis prolixioribus

cum maaromatibus, et linteaminibus involventes, sepelierunt in coemeterio Conimoximo honore

dilla3
/'

Sanctarum ora lapidibus contusa fuisse. desiderabatur, d Vocem hanc quse in Ms nostro
}

eadem

via.

Ad laudem Domini

nostri

Jesu

seculorum. Christi, qui vivit et regnat in secula

supplevi ex prolixioribus. Octob. e Ibidem additur x Calend.

:

Amen.

ANNOTATA.
in a rassionem hanc in tres Lectiones

Additur etiam ibidem Ad sauctum Pelicem et Adauctum. Porro de coemeterio hoc consule Comf
:

usum

mentarium%

%.

DE

SS.

IAUMTI0 PRIIICERIO

EXUPERIO SENATORE, CANDIDO VITALE, ALIISQUE CAMPIDUCTORE, VICTORE MILITE VETERANO, INNOCENTIO, LEGIONIS THEBJkE MILITIBUS MARTYRIBUS
B

AGAUNI
j.

IN VALLESIA

COMMENTARIUS PB^VIUS
c.

I.

Patestrse descriptio

martyrium sanctorum Thebseorum Martyrum

:

oppugnatum a Dubordseo ministello Anglo-Sabaudico

unde refutandus,
Valinsa, ut antiqua qusepiam monumentaloquuntur, GaZ^s leVallais, Italisla Vallesia, Germanis Wallisserlandt, a Valle nomen obtinuit, estque ingens ille tractus undequaque altissimis perpetuisque fere nivibus rigentibus montibus septus, quiab ortu fluminis Rhodani usque ad Lemanum lacum versus Occidentem 30 milliarium Helveticorum itinere protenditur. Medio ferme in longitudinem sinu Rhodanum fertilissimum Gatlise fluvium recipit. Ab Ortu Lepontios, Mediolanenses et Augustanos ad Meridiem, ab Occasu Sabaudos, in Septentrionem Helvetios conterminos habet: ab omnibusaltissimorumprseruptissimorumque montiumcatenadirimitur ,pro

is

quomodo

et

Sub Maxiniuno IIkb< i

Vallesia seu

ii"

INTER

AN CCLXXXV

BT CCCV.
Descriptio
VaUtstitr,

Inferiorem dividitur illa Orientem spectat, hsec Occidentem, ubi Martiniacum est, Gallis Martiniac et Martigny, sexto mittiari Seduno dissitum. Roc inter et Lemanum lacum ad Rhodanum fluvium, ponte ibidem lapideo stratumJacetmediumA.ga.vinum vel Acaunum, quod quidam etiam Ternatam priscis temporibus dictum contendunt; atque is locus est, ubi S. Mauritius Thebsese Legionisprse:

fectus,

cum

subjectis sibi

Ducibus

et

Mititibus

p
per totum
Occidcntem,
et

cujus vario flexu, latitudinis insequatis est. Quo loco Octodurum fuit,antiquissima episcoporum sedes, hodie Martiniacumest, oppidumnon inele-

martyrii laurea coronatus perhibetur. 3 Porro ut a gtoriosa palsestra et sanctorum Martyrum celebratissimis ibidem sacris lipsanis nomen S. Mauritii oppidum accepit, sic et a loco felix Legio, Agaunensium Martyrum titulum consecuta est. De illis ita ad hunc dieyn Martyrologium Romanum Seduni in Gallia, in loco Agauno, natalis sanctorum martyrum Thebaeorum Mauritii,
:

jnaximc
llaiia,
et

Gallia

Germania

inquu \gau-

gans.Hinc Vallesia in Orientem latitudine 9 fere milliarium per sedecim leucarum spatium decurrit; deinde arcuatim concurrentibus moniibus usque ad Rhodani ostia arctatur. 2 At qua a Martiniaco in Septentrionem vergit
Vallesia, fauces habet aagustissimas, planitiem

Exuperii

Candidi, Victoris, Innocentii et Vitalis,

cum

ejusdem Legionis, qui sub Masimiano pro Christo necati, gloriosa passione mundum illuSociis

strarunt.

Merito sane glorioso agone suo illusfrasdicuntur,

se

mundum

quorum tam

est celebris

numest,paIxttra a tan-

etorum The-

octo fere milliarium, sed quse concurrentibus hinc

bxorum
Martyrum,

Rhodano, inde montibus ita premitur, ut in latitudinem unius teucsc vix extendatur, quseque tandem ad Lemanum lacum clauditur. Vallesiam olimhabitarunt Veragri, Viberi et Seduni populi, noti Romanis apud Csesarem lib. 3 Comment. A Sedunisnomcn Sedunensi urbiusquehodieadhsesit. Ubi Morsia seu Morgia fluvius ad Sedunum Rhodano immergitur, Vallesia in Superiorem et

per totum Occidentem a tredecim jam seculis memoria, tam late diffusus et plurimorum scriptorumcalamis cetebratus cultus, tot quibus tantaque
erecta priscse pietatis
et

venerationis

monumenta
Sanctorum

sunt, ut sine scrupulo dixero, vix esse

quorumdam per Occidentalem Italiam, Gallias et Germaniam magis celebrem atque universalem
venerationem.
4 Nullam ibi dicecesim, nullam civitatem, pagum fere nullum percurres, ubi sedificata eorum no-

mini

a plurimis
secutis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS. A mini templa, erecta altaria, consecrata monasteria hausisset
non reperias, honorari sacras exuviasnonspectes,
obtentaccvlitus eorumpatrocinioinnumera
benefi-

309
J. c.

ex Theodoro episcopo Octodurensi, cum

cele-

quo plures vixerant, qui gtoriosum agonem vel

berritnorum.

coram

Quomodo
tractabimus

ciapublicispopidorum vocibus non audias decantari. Atquehsccomnia, ut amplissimamillustraturo sanctorum Thebdeorum Martyrum Gesta scribendi materiam subministrant, sic duo cavenda monent; confusionem ne molestia lectori creetur, nimiamque prolixitatem, ne in immensam molem
,

oculis spectare potuerant, vel recentissima

retatione acceperant. Atque hsec quidem inpra>> fixa Thebseorum Martyrio epistola sic fere asse-

Opus nostrum excrescat. Varii variis diebus sancti Martyres, quod inFastis sacris particularium
ecclesiarumex S. Mauritii Societate, et ex Thebsea Legione fuisse dicerentur, ad hunc diem in Opere nostro remissi sunt. Non pauci hoc ipso die, prsvter enumeratos a Baronio plures sabsequentibus anni diebus in quibusdam locis, sub codem Mar tyrum Thebseorum titulo coluntur. Ex his rursus alii peculiaria, sibique propria gesta habent, de aliis prseter generalem universse Legionis Passionem nihil profertur
,

runlur, quse viros etiam eruditos induxeruntin errorem, solitos tum temporis tiberalius solis Opusculorum titulis duci, nec cautius Opuscula ipsa discutere. Pnvterito seculo quo tandem tempore prodiit libera fronte critica, Suriana et
,

Mombritiana Acta prudentes torquere cceperunt. Adverteranthi, mentionem ibi fieri de institutoseu restituto ab Sigismundo rege Agaunensicoenobio.
ZNoverant, donationes Sigismundi, institutamque Agaunensemper concilium Regulam anno 515 a Mario Aventicensi in Chronico illigari. Euche-

rt S.

Eutheabjudi-

rio

rari cwpe-

runt.

rium autem Lugdunensem viderant subscriptum concilio Arausicano i, quodanno 441 celebratum
est,

rii

amplissi-

mam

mate-

5 Circa hsec

omnia sic ego

statui. S. Mauritii et

inter quod, et dictam fundationem monasteAgaunensis medii intercurrunt anni 73. Tanto tempore non supervixisseS.Eucheriuminconfes-

riam, qwe
hic offertur.

SociorumMartyriumiltudprimotocodiscutiemus et illustrabimus, quod quodammodo ad universos sanctos Martyres nostros Thsebseospertinet. Huic subjiciemus Gloriam posthumam S. Mauritii et Sociorum anonymorum, quorum, pro oblata occasione, sacrasexuviasenumerabimus.Hisce subnectemus, qusc ad nominatos in Passione primaria et Martyrologio Romano sanctos Commilitones spectant, ac denique eos recensebimus Martyres, qui pro Thebwis exea legione habentur, illorum sacras exuvias indicabimus, et si quid peculiare circa illos

eum spiritu prophetico prmnuntiasse et scripsisse, qiuv multis ab ejus obitu annis contigissent. Majorem falsi suspicionem movere deinde ccepit narratio amplificati ab Am- E brosio abbate ejusdem Agaunensis ccenobii, retata transtatio reliquiarum S. Innocentii, facta a Domitiano Gebennensi et Grato vet Protasio episcoso habebant, uti nec
pis.

Nullum enim nominatorum hic prcesutum ante Sigismundum, aliquos plus integro seculo serius vixisse contendebant. Certe Sammarthani

occurret, pertractabimus

eos

remissuri ad consignatum in Martyrologio Ro-

Gratum Augustanum et Domitianum Gebennensem statuunt sedisse circa annum 880. Igitur Actorum vidgatorum scriptorem vet interpolatorem
crediderunthisepiscopisposte)-ioremfuisse,idque non paucis quidem annis, utin illa opinione suspicari facit dubiumdeGrato vel Protasio, ceteraque titubans islius translationis narratio*
9 Denique Sigismundiregisetmartyrisin san- c,im Petr** ctorum Thebseorum Martyrum Passione reperta a"(PeUut mentio, sic eruditis Acta suspecta reddidit, ut alii nliat x Ms
.

mano diem, quorum in illo

fit

speciatim memoria.

Martyrium S. Mauritii et Sociorum edidit Surius ad hunc diem xxn Septembris, cum prsefixa S.
Eucherii Lugdunensis episcopi nomine epistola ad Sylvium episcopum. Eodem suos Annales illustravit Baronius ad annum Christi 297 similia in lucem protulit Mombritius tom. 2, quse si eadem appellare cum Surianis volueris, agnoscesverbis correctiora. Deest his auctoris Eudedicatoria
;

secundum quempiam Eucherium Lugdunensem episcopum, primo et Sigismundo posteriorem ;

qusesierint, cui Acta

eruit,

Acta varia
Jlfs. et

edtta.

cherii titulus et prsefixa epistola. 6 Suriana Acta habemus in museo nostro in codicibus pluribusMss. et apographis, quse enume-

Mauritiana tribuerunt. Alii

videntes, vel sic

midtum deitlorumauctoyHtatede-

raresupersedeo; de eorum uno exemptari S. Maximini Trevirensisagemus infra. Illustrissimus Bosquetus ecclesise Montis-Pessulaniepiscopustom. i

cedere, etfortene vel sic salvari translationis kistoriam, candide fassi sunti, rel drpefdilu vssescri-

Historiarum ecclesicV Gallicanse lib. 4, eorumdem Actorum meminit. Simillima etiam Surianissunt,
qusc Stevartius prseteriti seculi initiocum amplissimis observationibus edidit Ingolstadii. Perantiquus noster Futdensis codex et duo apographa proximead Mombritii Passionem sanctorum Thebcvorum Martyrum accedunt, ab hactamen, et a seinvicem, inpaucisdiscedunt, Ibinusquam Acaunum seu Agauuum exprimitur, et tocum, quem apographa per illum, istum explicant, per demonstrativum pronomen hunc ubique exponit codex Fuldensis; unde suspicari licet, opus id esse cujusdam Agaunensis monachi, qui eo loco scripserit.Alterum apographorumestMarchianense, Ultrajectinum S. Salvatoris atterum. Hoc caret iis, qucV de S. Sigismundo Burgundionum rege in aliis referuntur; itlud tacet deinvento corpore S. Innocentii ejusque translatione. 7 Martyrium S. Mauritii et Sociorum a Surio et Mombritio editum in Ecclesia dudum pro sincero
et genuino habitum fuit, utpote adscriptum S. Eucherio Lugdunensi antistiti, qui non alia narrasse credebatur,quam quse audivisset ex iis, qui

pta ab Eucherio Lugdunensi genuina SS. Mauritii et Sociorum Acta, vel ita ab interpotatore posteriore dcpravata et corrupta, utfidem mereantur y exiguam, et pro spuriis habeantur. Dumjacturam lugent cordati omnes viri, Petrus Franciscus
Chiffietius, Societatis nostrsc sacerdos,

antiquo-

rumquemonumentorumscmUatorditigenSfinMs.
codice vetustissimo celeberrimi Jurensis manasterii

Claudiani Passionem SS. Mauritii

et

Sociorum

martyrum exaratam

reperit sine iis notis, quse

prseeditorum suppositioncm manifeste demonstrant. Ratus genuinam se et sinceramS. Eueherii LugdAtnensis narrationem invenisse, apptausit sibi vir religiosus, gaudiique sui et felicis inve>//t omnes participes fecit, inserta Paulino suo iltustratopart.
i

tyrum Passione,

cap. 20sanctorumAgattncnsiummarquee deinde in Actis Sinceris

Martyrum

Ruinartii tocum obtinuit, et abanti-

quitatis amantibus, criticisque etiam rigidissimis Tillennmtio, BttiUefn ettdiis rtun ttpplausu recepta
fuit.

Suriana.du-

dumprosinfcris habita,

10 SS. MauTitii et

Sociorum Thebscorum celebra-

qiuracrititi*

secu/ol7suipecta esse

'$" tissimusper totam Ecclesiamjama duodecim seculiscultus ex veteri ilto monumento sptendorem firmitatemque acceperat, nec erat inter Cathoii- lv( Dvbor-

^T^

testarentur,

eadem accepisse
,

se ab Isaac Geben-

neyisi episcopo

qui denique rei gestse seriem

apud quem non esset in summa veneratione detecta Eucherii Lugdunensis historica narratio
cos,

<<',

itlorum

810
MCTOAK
J.C.

DE

SS.

M.VURITIO ET SOCIIS TIIKB.EIS MM.

ipsi,

heterodoxi iUorum martyrii, quod aliunde

lib
i

manx,

Grotius de Jure pacis et belii FabnriusdePotentia regumjoannes Ludovicus limitibus obedientuv hutius in Disscrt, dejustis Caveus in Primit. Christ. part. :i cap. 4,
illo t

cap. 2 et \,

Usse-

jyhismatum Dubordxanorum refutationem ad hunc diem promiserat Sollerius noster, in Observationibus ad Usuardum. Preevenitnos Reverendissimus ac amplissimus D. Josephus de L'isie, abbas monasterii S. Leopoldi Nanceicnsis, Ordi1737 iibellum Galnis S. Benedicti, ediditque anno Defensio veritatis Martylicum, cui tituiumfecit i et Sociorum, Leg-ionis Thebaese, alias SS. Mauritii
rii

D
ac deindv
phi7ibusrefotuta

<

Joscpho de
l'istc

EduardusFullercpiscopusGlocestrieyisis,tampro
indubitato habuerunt, ut

tamquampulchert

yi h wprisiwr/brtitudinisChri^iaihVr.re)nph

Sim

Opuscula illustrarint. Erat, inquam, sanctorum Thebseorum Passio in summa apud omnes fide seculo, auctoritateque, cum, decrepito prxterito
ministellus Anglo-Sabaudicus Joannes

ministelli responsoria ad Dissertationem criticam Legionis Theba?ae. DubordaBi, cum ampla historia Legeratvir eruditissinnis Sollerii nostri promissa,

Du BourSchombergensis Taunnum dieu incomitatuducis

Cuneo, aversisque venit. Ibi, liberato obsidione Taurino imminentialio inimicis Galtorum copiis,

Adbus,pubticcV actse sunt gratisesanctis Solutori, urbis iiiius patronis, et creditis ventori et Octavio, de Legione Thcbtea S. Mauritii sociis.
ministdtus
1

quibus recitatis, iiapreefatur pag. 6 Verum, spatium praeterquam quod ipsis (nobis) niag'num percurrendum sit, antequam ad diem illum (xxn Septembris) pervenerint, opus illis erit monumenad propositum, qua3 volupe mihi erit subminis:

tis

trasse.

scribant

Ad expositas in ecclesia veteris collegii nostri,

Sanctorum illorum nomine sacra
,

Aliunde etiam, cum patres illi [nos) Latine suam vero Dissertationem Dubordseus reGallice ediderit , proderit eodem illi idiomate
,

Angto-Sabaudicus,

quse

est,

sacras

spondisse.

exuvias cum archiepiscopo aula, magistratu, omnium Ordinum retigiosis, effusa civitas universa thura cremavil sospitatoribus Sanctis suis,
solvitque

cum

ingenti

pompa votum, pridempro

civitatis incolumitate

chum

et

emissum. Res hsec stomabilemspectantiministellomovit. Audive:

sarat pro concione dicentem de Societate nostra cerdotem, centiesque Italice exclamantem Benedicite Taurinensos populi, benedicite liberatoribus
vestrisjbencdicitesanctisMartyribusprovestraincolumitate vigilantibus, quorum meritis precibusque

Nihil gratius accidere nobis potest, quam monumenta accipere a viris tam eruditis, qui, qu% nobisjuxta Operis nostri institutum utiiia quam sunt, ab extraneis discernunt, atque eidem, solidis rationibus decurrimus, vim insistentes, convellunt, quae contra Sanctorum cidtum Actaque invidiosius torquentur, atque ita labores nostros sublevant. Prsestitit heec ita eruditissimus abbas, ut adversarium suum nusquam deserat s

abbate S.
Lropoldi Nanceiemis, cu-

jns cruditis-

sima lucubratione

sed singuiis capitibus, singula Dubordmi sophismatadissoivat, et caiumnias refutet, idque argu-

urbem vestrain, liberos, fortunasdebetis conservata. Legerat pompsc Relationemtypis editama P. Carolo Hyacintho Ferreronostro, adverteratque, ibi
inter alia Italice dici

mentistam
dici tricw
'

solidis, ut, siministeili

quosdam

suse gentis et sectx

Angto-Sabauhomines
inje-

converterint supermartyrio sanctse Legionis Thebsem, forteque Cathoiicis

Deinde aula supervenit, et exposita est publica^ adouationi urna sanctorum crimen, oscelus! ingemuit. Cultum corporum. debitum creaturis profanare, thuraadosoli Deo lere putridis quorumdam militum cadaveribus, non ferendam popusuppticare surdis ossibus?
:

quibusdam dubium

cerint, habeant evidentissimas rationes, unde hi eveilant qualecumque dubium, iiii vero vei inviti pene ad priorem sententiam retrahantur. Itaque ad refutandum Dubordcvum, multum ego utar laudata reverendissimi abbatis Nanceiensis De-

lorumdementiamlDoiorigiiurindignatioqueDubo7'dxo, ut ipse quidem fatetur pag. 5 et 7, mendiscutiendi Martyrii Legionis teni injecerunt ThebfVce, atqueantiquam, siposset, Catholicis su,

fensione, quod hic monuisse suf/iciat, neaccumuiatis citationibus chartas implere cogar. 15 Non est visum servatum ab eo ministelli or- plnrimum

perstitionem evellendi. 12 InAngliam. redux, atque iisinstructas, quibus ce et Galtice egebat ad propositum libris, manum operi adnioDmcrlutiovit, composuitque Gallicam Dissertationem histone, muUutn ab /i.rrcitcis ricam et criticam super Martyrio Legionis Theedita Anglilaudatit

dinemsequi, neque qucecumque iiie, Dubordseum presse secutus, pertractat, referre. Blasphemias in Sanctos et Christi sponsam Romanam Ecciesiam evomere, calumnias in EcclesicV visibiie caput

hic

utemw

b:r.(\ typis editam anno 1705 Emerseratjam ante atqueLondiniprodieratversioAnglica,adMs.Gallicum exacta, qum, ut docet me Dubordeei encomiastes Jacobus Bernard, auctor Monument. Reipub. UtierariiV mensis Julii anni 1705 pag. 85 et seqq., meruit gratulatoriam epistolam D. Eduar.

Romanum Pontificem, ejusque vicarios episcoposjactare, viros Reiigiosos maledictis incessere, Catholicosomnessimplitatis csecee et dementise
insimuiare, solita sunt frendeniium haereticorum
toties contusa toties confracta, ut risum moveant, qui similibus instructicontra Catholicos in campum veniunt. Taiia nos despicere et negiigeresoiemus; interdum verbo retundimus vel iectoremremittimusadTheotogos,quihsereticosconfutarunt. Hic, qui apud Dubordseum legerit, sacrilege Romanam Ecctesiam Sanctos Adorare,

arma,

di FuUrri, Glocestriensisepiscopi, fatentis, se

Du-

bord/vano OperisuamsuperMartyrio Thebseorum

conversionem debere. In Opusado Gallico, quod

pr.voculis, habeo, 18 capitibus

Passionem sancto-

monachos faisarios

con/ictis instrumentis, titulos

rum Mtt r( yrum Agaunensiumitadiscidit,utmeridiana luce clarius ostendere contendat, non solum perperam S. Eucherio Lugdunensi tribui Acta, qusecumque hactenusedita sunt, sed etiam Martyres Thebivos numquam in rerum natura exstitisse ,proindeque Ecclesiam Romanam tot retro seculis fabulosis herdibuscidtum, preces,ihuraimpendisse.

immensarum possessionum comparasse,

tarum reiiquiarum detestando commercio
ra,
ibi

ementiitiusis-

se simplicibus et divitias emunxisse, taliaque plu-

Quod quidem iam

certo se evicisse credit,

Defensionem eruditissimi Delislii adeat, atque capite protritum Dubordcvujji inveniet, quo hominem hsereticum in Catholicos debacchantem viderat. Ego inde tantum ea fere excerpo, quse ad stabiiiendam veritatem histori-

eodem numero

Ilta

mox

Trivoltianis

perstricta

utpost plurimas calumnias blasphemiasque glorieturWQG Sanctos Ecciesisc Romanse seeripuisse. 13 Gloriantem ministellum mox mense Junio anni 1706 pag. 1028 et seqq. brevi, pro iiiorum instituto, animadversione perstrinxerunt auctores Ephemeridum Trivoltianarum. Fusiorem so-

cam MartyriisanctcvLegionis

Thebsesepertinent.

ii.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

311
AIXT4U
J- c.

507 vel finem prsecedentis, tumque a S. Severino sanatussit, verum erit biographi assertum. Cer-

tatum
II.

est

Probatur martyrii SS. Mauritii et Sociorum veritas ex anti-

Francos inter
est

et

Gothos anno Christi

507, ut videre est

mortuusque
42,

apud Pagium ad ittum annum, Clodoveus post Vogladense bellum anno quinto, teste Gregorio Turonensi tib. 2 cap.

quissimo illorum inEcclesia cultu

et celebri

memoria seculo

v.

Ex
batis

Vita S.

Sanctorum Martyram Agaunensium cuttum antiquissimum,priscamque et celebrem erga sanctos Sospitatores populorum venerationem imprimisprobat VitaS. Severini, abbatis Agaunensis, quam ad calcem tom. i Actorum SS. Ordinis S. Benedictipag. 568 excudit Mabillonius. Ibi lucubrationem suam ita claudit biographus Edita aEausto presbytero, discipulo ipsiusS. Severiniab:

Christi scilicet 511. Quievisse ab armis aliquot annis Clodoveum, antequam Alarico, beltum indixit, testatur omnium scriptorum sitentium, quodproinde, uti et chronotaxis reliqua, biographo nostro favent. Ceterum Tiltemontius Monum.

Severini ab-

Agau-

nemis;

ad Vitam S. Romani, de quanos infra,pag. lU.judicat, epochas biogMphorum cosevorum Sanctis quorum gesta descri,

Eccles. tom. 14 in Notis

bunt,prseferendas esseailatis notis chronologicis D. Gregorii Turonensis, dudum posterioris, et in

similibus non satis accurati scriptoris

quod hic locum habere deberet, nisi chronotaxis ejus cum Fausti nostri assertis componiposset.
:

batis, simplici oratione composita, jubente glorioso Principe Childeberto rege, praestante Domino uostro
etc. Hsec si quis caviltator asserat, non ab ipso Fausto scripta fuisse, sed a posteriore quopiam adjecta, meminerit is asserti probationem adferB re. Certe scriptor anonymus, qui seculo 9 S. Severini Vitam a Bollando editam ad diem xi Februarii, tomo ejusdem mensis 2 pag. 547 adornavit, ita orditur Sacram sane libelli seriem, quam
:

19 Igitur biographus

seculi sexti initio scripsit, ita

primus S. Severini, qui probaturduapud Mabillonium dum $tabm~

'"*

num.

loquitur-.

Eodem tempore, cum

Clodo-

veus rex Erancorum anuo xxv regnaret in urbe Parisius, tunc in corpore suo gravis obvenit infirmitas...
loci illius,
rit

in

per duos annos, ut non a sacerdotibus neque ab ullo medico corpori suo potueinvenire mcdicinam... Erat autem ibidem homo domo regis nomine Tranquiliuus, doctor et

Eaustus presbyter discipulusS. Severini abbatis de ejus Vita vel Actibus post ipsius ediderat obitum,
transcribentes...

commodum duximus, secundum

capacitatem, ejusdem historias propogare sermone etc. Atque hsec ita prsestitit anonymus ille, ut editam a Mabillonio S. Severini Vitam quilibet, qui legerit, judicare debeat posteriori biographo prse ocidis
nostri

ingenioli

arte medicinas gerebat. Hic locutus est ad regem, dicens Domine mi rex, et quia nullus ex nobis corpori tuo potest invenire medecinara, tibi dico, audi consi:

omni sapientia plenus, honores

textum

clariore

et ad sanctura raonasterium Agaunensium, ubi sanctus ac beatissimus Mauritius inartyr jacetin corpore, festinanter accede, aut certe tuam

lium meum,

fuisse,

sola fere correxisse, ut profitetur, grammaticalia vitia et verbis dumtaxat aliqua

cum

transmitte legationem. Est ibi liomo sanctus Dei, nomine Severinus, abbas ordinatione institutus,
tutela

magna

loci illius.

Narratur post

hsec

missa

amplificasse comperiatur.
scnpta a
Fausto

legatio.

17

Mabillonius quidem in Annal, Benedict.

i

20 Profecturus
fratres in
eis

ad regem
,

S. Severinus,

omnes

secuti

ini-

tom.

ad annum
S.

Christi 515

S. Severini,

quam in

num. 70, Vitam Appendice ad Secul. i Act.

suam

jussit venire prresentiani, indicans Uo

S.

MauSocio-

petitionem
in

regis

pt 'sedicensque

mortem

ritii ct

Bened. sine scrupulo locarat ut sinceram, ex duobus capitibus vocat in dubium. Primo, quod in Actis S. Severini legatur Clodoveus Francorum rex anno 25 regni suieegrotareccepisse, et ad alterum annum febribus vexatus fuisse, cum interim expeditiones ejus bellicse post Voglau densem Gothorum cladem, quse eodem regni ejus anno 25 ex Gregorii Turonensiscomputu vontigit, abundeprobent vegetamejus valetudinem. Deinde, quod S. Severinus narretur in suo ad sanandum Clodoveum itinere, convenisse Eulalium, seu Euladium Nivernensem antistitem, cum tamen tum temporis Eulalius nidlus illi ecctesise prsefuerit,sed

SS. Ord.

suam

obventuram. Cui oranes fratres dixerunt cum fletu raaguo Abba pater, numquam nos derelinque vivos. At ille respondens, ait Omnia, quse voluit, Dominus fecit. Atque
itinere
: :

rum cultus

ex

his

manifestum

est,

anno

27 Ctodovei regis,

qui Christi est 507, abbatem, Fratres et monasterium exstitisse Agauni, ubijam tum cetebra- E batur sanctus ac beatissimus Mauritius, cujus ibi sacra ossaquiescebant. Dubordseus, qui non nisi interpotatam apud Bollandum S. Severini Vitam
legissevidetur, Dissertationis suse cap. 5 circa
fi-

tantumdudumpostea

^Eoladius,

quem

hic,

corrupto nomine, designari Mabitlonius autumat. Hanc ejus hallucinationem hic refutare non est opus post ea, quse addiem xwi Augusti disserui-

mus deperperam confusis

hisce ejusdem fere no-

minis episcopis. Adeat lector, qui ptura de his desideraverit, tom. v Augusti pag. 821, invenietque Pinii nostri observationes prolixiores, iisque distinctos
ipsiusSancti
discipulo

duos Sanctos Nivernenses prsesules, Eu-

lalium e^iEoladium.
18 Sedneque subsistit primum, contra sinceritatem Vitse S. Severini Mabillonii argumentum. Quippe Ctodoveus I Francorum rex, mortuo patri Childerico 'successit anno Christi 481 igitur annus regni ejus 25 cum anno vulgaris scrze 505 concurrit. Coeperit hoc anno segrotare Clodoveus fe;

nem, Usuardum et Aimoinum insimulat, ac si turpi anachronismo orantem pro Clodovei incolumitate exliibuissentabbatem monasterii Agaunensis aliquot annis, antequam itlud a Sigismundo rege primum conditum fuisset; atque ita conctudit Verum est, Bollandum (tom. 2 Feb. pag. 646J persuadere velle, monastcrium Agaunense a Si^ismundo non nisirefectum, amplificatura et ornatmu nullo modo defendi potest, fuisse. Verum id cum scriptores omnes, tum antiqui, tum recentiores, quideprima raonasterii Agaunensisinstitutione agunt, illain Sigismundo Burgundionum regi
:

adscribant.
21 Hcvc, quam sint temere a ministeito asserta, taudata sxpe S. Severini Vita abundeprobat. Auctorem habet ejusdem Sancti disciputum, qui itti 30 annis convixit et servivit, quique proinde monasterii Agaunensis statumanteinstitutamibisub SigismundoRegutam optime nosse debuitejusdem 44 cosnobii
Agauni, ubi
j

stiiit

! umotia"[
r-

ttcrium,

brisquelanguentemexederitusqueadinitiumanni Septembris Tomus VI

m
MKtOM
J.C.

sub fixa quadam separatas sedes, nachi convixerint an dispersi in sub. S. Severini mixtique secularibus sacerdotes reH* presbyteri disciplina vixerint, divinandum
f

MAUIUTIO ET SOCIIS TIIEB.EIS MM. nem quampiam ex consuetudinis debito prselegi D singula nobis expliccetwbii alumnus. Is quidem solitamfuisse, quod unum sufficit ad prdbandum Fratresne ibidem tum tempons, cata non reliquit. antiquissimum illorum in Ecclesia cuttum. EamRegula et regimine abbatis mo-

DE

SS.

demporro Passionem esse,qtue

S.

Eucherio Lug-

Sed illud ex ejics relatione certum cst, exstitisscjayntum lemporis monasterium, basilicam, imo sacellum, si lubet, interpretare, atque ibi celebrem fuisse S. Mauritii martyris cultum, proquod pter sacrasejus exuvias eo loco servatas;
quit.

dunensi auctori adscribitur, quam hic recitatam Avitus memorat, suspicari merito licei; qude enim de duplici decimatime in homilide fragmerdo meminit, non dubieindeprofectavidentur. Tertium

unicum ad institutum meum,

bordceum
suficit.

et

refellendum Dusotus Faustus

argumentum, quodantiquam Thebscorum Martyrum venerationem et Agaunensis monasterii ante Sigismundi setatem existentiam invictissime probat, petitur ex Vita S. Romani Jurensis abbatis
primi. 25 Illam Maioribus meis ex vetustissimo codice submisit Petrus Chiffletius Societatisnostrxsacerdos, de Opere nostro optime meritus, ediditque et Annotatis iltustravit Henschenius ad diem xxviii Februarii, tomo ejusdem mensis 3 pag. 737 et seqq. Plurima contra ejus sinceritatem moverat Quesnellus, queeretudit Tillemontius superiits lauda.

Quamquam non

ut etiam li-

cx fragmento hotjuet
i/iib.r,

monasterii AgauSigismundi tempora meminit. nensis ante %%Manifestum est S. Aviti Viennensis episcopi testimonium. Magnus ille prsesid non minus nainter antiquos et oculatos testes

Idetn

<*'<''-

tur

doctrinailiustris, Vienquum talibus,quamvirtutibus et adiit circa annum Christi 490, ut nensem sedem
ostendit Henschenius noster ad diem v Februarii pag. 6G1 num. 6, eamque occupavit adhuc post S. Sifjismundi mortem, quam, Adone Viennensi teste,amarissime luxit,atqueadeo usque adannum B 524. Hujus porro magni viri exstat fragmentum homilise editum a Jacobo Sirmondo nostro ex ve-

tus.

Henschenius

SLprobat,

S.Romanum natum

quinti secidi initio, anno 444 a S. Hilario episcopo

Arelatensiordinatumessepresbyterum,mortuum-' que statuit circa annum 460. i num. 5 ostenderat,

tustissimisschedis Thuansebibliothecse. Fragmentitaliscsttiluliis:T)\ciH\nhas\\\czSznctov\\m Ag-au-

nensium,

in

innovatione monasterii ipsius, vel Pas-

sione Martyrum. Titido respondet homilise initium his verbis : Prseconium felicis Exercitus, in cujus

congreg\itione beatissima
evasit,

nemo

periit,

dum

millus

cum

injustam sanctorum Martyrum mor-

tem, quasi sortis justitia judicaret, qua bis super Aciem dispersa mansuetam, centuplex decimatis
fructusadcresceretjetodioinprosperurasuffrag-ante,

eatenus eligferentur sing-uli, donec simul collig*erentur electi, ex consuetudinis debito series lectae Passionis explicuit.
post innova-

eumdemmonachumCondatiscensemauctoremesse Vitse S. Romani, qui res gestas SS. Lupicini et E Eugendi, cujus se contemporaneum et disciputum non uno loco profitetur, conscripsit. Quo anno ad Superos transierit S. Eugendus, certo definirinon potest. Mabillonius in Notis ad S. Eugendi Acta, Secul. i pag. 576 ex Henschenii nostri ad Vitam S. Romani Observationibus, ita init computum, ui statuat S. Eugendumseptennem adhucpuerum, teste anonymo, oblatum fuisse SS. Romano et Lupicino sub annum 455, postquam scilicct S. Romanus annis ante xn sacerdotio initiatus fuisset a
S. Hilario Arelatensi episcopo.

26 Deinde ex verbis biographi, asserentis,

S.Eu-

rx S. Roman i abbntis

23 Ex hisce discimus,jam Aviti Viennensis tem-

gendum ad

61

annum

setatis fere pervenisse, con-

tnm a

Sigis-

mutido cit-

iwbium
xit

di-

pore exstitisse, et legi solitam fuisse Passionem aliquamsanctorumAgaunensiumMartyru7n,quoruni aliqui sorte, per binam mox decimationem, nr (h'ii/<j)tc celeri omnes ad necem rapti fcceiaf Discimus insuper, circa annum 517, quo circiter taudatam homiliamrecitasse Avitusdebuit,Agaunensis monasterii, non primam fundationem, sed Innovationem celebrari solitam fuisse, atque adeo Agaunense ccenobium non tum primum, vel non paucis annis, antequam homiliam Avitus dixerit} aSigismundoerectum,sedlo7igeanteconstructum, ab hoc rege tantum amplificatum, reparatum et innovatum fuisse. Recte igitur idipsum Bollandus
noster asseruit, ineptseque sunt ministelli cavillationes, ut 7nagis adhuc ex sequentibus apparebit.

jectat, illum obiisse circa

annum

Jarensis

Christi 510. Ve-

rum vacillat

chronotaxis hsec, propter

maximam

incertitudinemepochse, qua tota nititur. Est eyxim

omnino dubium, an S. Eugendus S. Romano oblatus nonsit, antequam is sacerdos consecratus esset,

atque adeo ante

annum

444, ante

quemjam du-

dum monasticse disciplinse peritiaet miraculorum

gloria late inclaruerant SS. Romanus et Lupicinus. Deinde nihit suadet accessum S. Eugendi ad
S. Romanum[ad annum ^ttpotius, quam adintercurrentes referre.Quamquamnihitattinet hic alio-

rum conjecturas quatere illud certo asseripotest, S.Eugendum adS. Romani disciplinam accessisse sub medium seculiquinti. Sit igitur, puerascente
:

seculo sequente,

Interim si hic quispiam contendat, titulum homilise a posteriore quopiamprtefixum, ipsi S. Avito tribuinonposse; respondebimus, id gratisetper-

mortuus,anno etiam, si lubet,hl\, ut Chiffietius et dtii nonnidli conficere volunt ex Chronico non optimse notse, ubilegitur: Hic (S. Eu-

peram

asseri,

cum Thuanse

gendusj decimo anno post mortem Clodovei fuisse re-

bibliothecee schedse,
teste

unde transcriptus est, Sirmondo et aliis,

Rui-

nartio, virisperitissimis, qui eas viderunt, vivente adhuc Avito, vel saltem paulo post ejus obitum
script<v fuisse visoesint.
S.Avitus
Vienncmis
epitcojms

quod tamen refutant Gallise Christiansc auctores, tom. 4 cot. 243, merito contendentes, S. Eugendum ante annum 515 decessisse. 27 Sit tamen, inquam, mortuus S. Eugenperitur,

vua.scripta

dus anno
fuit

521. Cosevusilli, si

24 Quamquam, si dederimus, titulum ab alio quopiama(ljeelu)nfuisse,nihilindeargumentonostro decedet; nemo enim, cui piwjudicia et cavil-

non

sequalis setate

sanum cerebrum reliquerint, negabit, fragmcntum homitite recteS.Avitoadsanbi tanta

landi libido
est stili
:

cum reliquis sancti episcopi operibus confotvnitas, tam certus entditorum omnium consensus.

anonymus biographus, cum quo secreta qu.seque connnunicasse ex ejus Vita dignoscitur S. Eugendus. Is igitur optime sciredebuit Agaunensis monasterii sub sexti seculi initium statum, qui et tucuby^atioyxes suas Joanni et Arynentario monachis Agaunensibus yxuncupat in Prsefatioyie ViS. Royyiani, et testatur ad calcem Actorum S. Eugendi, digessisse se instituta ejusdem ccenotse
bii. Qui denique, ut ipse testatur initio Vitse S. Romani, qusecuynque scripsit, Inibi (in yyionaste-

inde luce meridiana claymts est, ccleh '<'f<>etnonnovamfuissesecidiinitiosanctoruM

et

Powo

Martyrum Agaunensium memoriam,

Passio-

rio

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTBMBBIS.

rioJurensi) proprio intuitu vel seniorum traditione
percepit.

313
Accroat

Is

porro trium laudatarum Vitarum

sorte sat ineruditus, ita in Prsefatione loquitur : Unde vos, o piissimi Fratres, Joannes atque Arinentari, vehe-

auctor, pro

temporum illorum

monasterii Agaunensis per Sigismundum antiquioribus, ad confirmandam sententiam quartus jungipotest anonymus scriptor Actorum S. VictorismartyrisMassitiensis.Stilusauctoris,quinulta nota chronologica mtatem suam indicat,viris in eo litteratunv genere pwitissimis, Ruinartio, Tittemontio, atque aliis criticis etiam haereticis, visus
est

J.C.

mentius amicum gemino pulsantes affectu, si oris cordisque mei claustra reserare distulero, insignitum pertinacis avaritiae notis, nec cibum mecum
Apostolica
traditione pronuuciatis posse vos
su-

mere. Igitur ineruditi cordis verecundiam rumpens, trium vobis abbatum Jurensium Vitam, id est, sanctorum patrum Romani, Lupicini, Augendi, pro supradictis panibus trinifer relator apob auctore
corvo,

SS. Euchcrio Lugdunensi, Hilario Areialensi etJoanne Cassiano dignus, quapropterconjectanl, Acta S. Victoris vel ab horum aliquo, vel ab atio

anonymo seculi quinti scriptore exarata esse. 31 Neque ab his dissentit Cuperus noster ad
diem xxr Julii, ubi Passionem S. Victoris et sociorumex Ms. a Chiffietio nostro submisso t collatoque

S. Victorit
tnartyris

ponam. 28 Siquidem Theoretica illa conversatio vitaque vestra, qua prior priscum secutus Joannem, supra urnam
lus atque
arcaB,
S.

Mtmttfeari

cum

Ruinartii

Mauritii, id est, Legionis Thebseo-

ditpag. 143 et brevioraex Ms. Uttrajectino, non minus eleganter scripta, dubiiatque,

Bosqueti editionibus excuseqq, Pwemittit ibi Cuperus Acta

et

rum Martyrum, caput

cumbit Auctoris
;

velut

ille

eximius apostore-

an non

fuec longioribus,

symmystes super
alter vero
illic

salutiferi pectus

quiv laudant

iu

modum

natalis

dum
:

in ccenobio, etiam claustro pecu-

forte im-

liaris cellae contentus,

mundi turbines impactus *

pavidus

irridet

uterque tamen absque alimonia spirituali

nequit omnimodis inviolabiliter exerceri. Quamvis ergo Agaunus vester Gallico priscoque sermone,

tam primitus per naturam, quam nunc quoque

per ecclesiam, veridica prsefiguratione Petri, petra esse dignoscitur, agnoscat tamen caritas vepineas abiegnasque Jureusium sylvas, ipsam quondam a Psalmographo in campis sylvae mystica signiticatione repertam, quae nunc
stra, et inter

rem nostatim initio legitur Sub Maximiano passusestinurbe MassiliaVictor miles. Cum enim illuc venisset Maximianus, peracta caede sanctorum Thebseorum, decrevit, ut omnes diis sacrificarent, aut exquisitis mortibus deperirent. Protixiora Acta num. Zsic eadem hsec explanata exhibent. Maxi- E mianus enim.cumpro Sanctorum sanguine, quem per totum orbom crudelius ceteris, maximequeper
alii,

antiquiora sint. Ibi ad

:

stram

ijjso

totas- Gallias

recentius fuderat, et prseeipue pro fa-

mosissima

inibi a sanctis Eratribus,

sublato

jam

praefigura-

beatorum Tkeboeorum apud Agaunostrorum plurimis nimis terribilis factus, Massiliam advenisset, ut secundum Scripturam impius adhucimpieageret, cunctailliccrimina
illa

num

csede,

tionisfflnigmate, pedissequastabilitate calcatur. Ita

sua

cum

vita nequissima eompleturus, ne quid sibi

quse integra huc transferenda duxi, ne prsecisa verba et periodi sensum allegoriis et tropis
ille,

deesset scelerum,pietati protinusiusatiabilis tortor, velut

parum hactenus fecisset, totarabie

bellurn iu-

implexum magis
initio
vj.

intricarent.

dicit, Christicolasque, nisi sacrificent idolis, exquisitis

secu/i

29
S.

Jam

vero, lector, habes hic apertissimam

mortibus deperire jubet.

32 Atque hocc ex

Mauritii et Legionis Thebtvse ante Acta concilii Agaunensis mentionem, et assertum scriptoris
cOcBvi, vel certe supparis non dubium, de exhibito sanctis Martyribus anteilla tempora cultu. Accedat aliud non minus luculentum ejusdem biographi testimonium ex laudataVita S. Romani cap. 4

communi eruditorum fere om-

Pr-ibatur

num.
tam

15. Et quia (inquit) sanctissimi viri Palladii fecimus mentionem, cujus beatissimus Romanus

in coenobio,

quam
fido

in itinere,

tamquam

verae

caritatis comite,

solatio potiebatur,

etiam

illud, cui

idem

frater interfuit, et celari

retexam factum vul-

criticorum judicio scriptor quarti vel quinti seculi, quo proinde tempore notissimum fuit mariyrium Sanctorum Agaunensium, et imposturse arguitur ministellus, asserens, non esse illudnisimeramfabulam, seculo tivel 7 abotioso quodam monacho adornatam. Locum hic suutn postulat etiam Martyrologium, quod Eusebiiseu Hieronymi nomine insignitur, cuique magnam in EcclesiaantiquitatemantesignanusnosterBoltanet

nium

tanctorum
Agaunensivim

gatumque urbi ac populis

non

potuit. Basi-

licam Sanctorum, imo ut ita dicam castra Martyrum Agaunensium, locum, sicut passionis illorum relatio digesta testatur, quse sex millia sexcentos viros, non dicam ambire corpore in fabricis, sed

dus in Prgefatione ad tomum i Jamtarii\\,Florentinius in Admonitionibus prcvviis ad Martyrologiumsuum, et Sollerius noster in Pr.rfatione F

nec ipso(ut reor) campo illic potuit consepire, fidei ardore succensus deliberavit expetere. Narrat deinde, quomodo S. Romanus Geneva Agaunum iter intendens, a via deflexerit, ad spe-

ad Usuardum Art. i vendicarunt. In ejusapographispeneomnibus,qUcVSupersunt,sanctorumThebivorum Martyrum memoriam ad x Kalendas Octobris consignatam invenio. Ftorentinii exemplaria nuntiant :InGallia civitate Sedunis, natalis sanctorumMauricii,Exuperii,Candidi,Victoris,lnno'centi, Vitalis, cum Sociis v millium dlxxxv martyres.

luncam

diverterit,

duos

ibi

mundarit

leprosos,

Apud eumdem Ftorentinium Kalendarium

vetu-

Genevse disseminata, a atque fama clero et populo qucvsitus et cum pompa exceptus
prodigii
fuerit.
wt etiam ex
Actit

stissimum Hieronymianum his verbis sanctorum

30 Porro exhis biographi verbis consequens /it, celeberrimumjamtum seculo quinto fuissesanctorum Thebseorum Martytmm sepulcrum, ad quod

venerationis ergo viri sancti properarent, fuisse

illiserectam basilicam et alias fabricas, Passionem aliquam tum temporis exstitisse, in qua sex
mille sexcenti Martyres pro Christo eo toci occubuisse referrentur, qucvhic advertisse sufficiat, ut de stabilito jam tum seculo quinto S. Mauritii et Sociorum cultu, dubium non supersit. Attamen

Agaunensium Martyrum memoriam cetebrat S. Mauritii cum vi mill. dciavi. 33 Contractius fragmentum aliud sic iltotmm ruitu* amiH*w ibidem meminit S. Mauritii cum Sociissuis. Codex mendis scatet, nuntiat Btumianus piuribus hic enim Civitate Sedunisse Voctodero Vaiense locum
; : :

Agaunum
rii,

nat.

Sanetorum

id est Mauricii,

Eupe-

SoCandidi, Victoris, Mart. In apographis atiis Hieciis vi milia masxv

Innocenti, Vitalis,

cum

ronymianis sancti Martyres ad privdictum diem xxn Septembris memorantur, In Gellonensi nuntialur .-Sidunis AgaunoMauricii.Exuperi, Candidi, Victoris, Innocentii, Vitalis, cum aliisquiuque milli-

tribus hisce testibus indubitatis, et innovatione

bus

314.
kVCTOHE

DE

S.

MAURITIO ET SOCIIS THEB.EIS MM.

septimum usque seculum Dissertationis capite 6 stolidissime differt, undeque argumentum alibi
cuditcontra Thebcvse Legionis historise veritatem quod nos infra, non minus feiiciter, refcliemus. Prosequamur crescentem cum secuiis sanctorum Thebivorum Martyrum venerationem. Succedit ordine temporis innovatio Agaunensis monasterii per Sigismundum regemfacta circa annum Christi 515, scribente Mario Aventicensi in Chronico, ad consulatum Ftorentiiet Anthemii His consulibus, monasterium Acaumim a rege Sig-ismundo constructum est. Eodem anno celebratam fuisse synodum Agaunensem, plerique statuunt. Conci:

J.C.

(monetAckerttis, bus qning-entis octogrinta quinqiic vctustissimo S. Gaili legi cum vi rmha in Ms. Rhinoviensi nodclxv martyrum) martyribus In Gallia nat. Sanctorum Mauslro tom. vii Junii In Victoris cum aliis vi miritii, Exuperi, Candidi,
:

lia

In Richenoviensi ibidem

sexcentis sexa^inta vi Martyribus sociis eorum Et in Gallia civitate

: :

Sindus, loco Ag-auno, natale sanctorum Mauritii, Exupcri, Candidi, Victoris, cum aliis sex millibus sexcentis sexajrinta sex Martyribus, sociis eorum.

x Martyrotogiu

Cum hoc ibidem fere consonat Martyrologium Augustanum,nisiquodvitioseper Sedun. Auguns. locum palscstrse exponat. 34 Magis a proxime enumeratis discrepal Labbeanum Martyrotogium; habet enim
:

lium illud
et

toto Dissertationis suev capite 6 acriter bile

Sydunis

Ag-auno Mauricii, Exuperii, Candidi, Victoris, Innocenti, Vitalis, cum aliis quinque millibus et quing-entis octog-inta

ita ratiocinatur, ut

quinque Martyribus, atque

cum

horum aliquo conveniunt, qusecumque cetera apographa reducuntur adHieronymiana. Romanum parvum Rosweydi brevibus sic memorat Mauritii
:

impugnat Dubordcvus, atque ibi hominem mente captum diceres. Insidsorumejussophismatumspecimina qusedam adferam, ubi Actorum, quse S. Eucherio Lugdunensi adscribuntur, sinceritatem ab ejus
non sine
stoiidis caviltis vindicabo.

Sociis, qui Thebaei fuisse referuntur, sub Maximjano passi. Ceterum hsec egopaulo fusius referenda duxi, ut advertere lector possit, variare B (ijjt/ff inartytujhgos Marlyrum Agaunensiutn nu~ merum, de quo aiias erit monendus infra, ubi deducemus verisimiilimum esse, quod ea Martyrolo-

cum

sint, ^w^Innocentiie^ Vitalis non meminerunt ostendemus enim, quod horumduorum Sanctorum nomina, S. Eucherii tempore, imo forte muttis annispost fuerint ignorata. Interim cx his rursus verisimillimum fit, S. Mauritii et Sociorum martyrum memoriam, non solum se-

gia antiquissima
:

solum aiiqua retuiisse, qtuv ad- scu charta fandutionis versus Acta concilii Agaunensis movet. lilius sy- inonasterii nodi Acta Cottectioni sua? conciliorum inseruit S. Mauritii Labbeus noster tom. A-col. lbH7,prcVmonitolectore de suo circa iliorum sinceritatem dubio, propter silentium de S. Avito Viennensi, qui Sigismundo E amantissimus, et in rebus omnibus gravioris momenti consiliarius fuisse iegitur. Cointius in Annalibus Francorum ad annum 536 num. 225 mstrumcntum hoc fundationis monasterii S. Mauriinexnon uno capite exploserat llliusdefensionem cursim suscepit Mabiiionius lib. 1 Annal. Benedict. num. 71. Ecce adhcVc sapidas ministelli ob37 Juverit hic
.

cuio quinto, scd quarto etiam fuisse in Ecclesia

servationes.

Duo

eruditiilli Jesuita? (inquit Gallice

Hicronymiani$.

celeberrimam. Scio inter apographa Hieronymiana nullum superesse, quod S. Hieronymo auctori tribui possit scio omnia mentione Sanctoniiii purtirutarium locorum fuisse plwimum iuterpotata, et pleraque Sanctos nuntiare, qui uitra duo secula sancto illo doctorejuniores sunt. 85 Verum quando reperitur genuina illa brevitas, et sparsa in codicibus Gaiiise, Germaniee,
:

pag. 43 Labbeus sciiicet

et Cossartius) falsitatem prsedictorum Actorum satis perspectam habuerunt,

sednimiamsibi vimfacere debuissent, idut candide faterentur... Ut autem presbyteri Oratorii melioris fidei sunt, quam Jesuitae, Cointius in Annalibus suis aperte edixit, falsa esse Acta istius concilii. Iuterim

quantumcumque

falsa crassos reditus pepe-

rerunt mouasterio Ag^aunensi.

certorum aliquorum Sanctorum eadem mentio, non immerito ea ex primigeniis Martyrologiis desumpta creditur. Quam autem constans fit sanctorum Agaunensium Martyrum in variarum gentium codicibus mentio, abunde liquet ex iis, qu,v produxi, ubi characteres etiam ii non deC sunt, quibus Gregorius Martyroiogium per totam Ecclesiam suo tempore legi solitum designavit adeoque temeritatis notam non incurret, qui asseruerit, ab ipso S. Hieronymo, vel alio, quisquis demum fuerit, primigenii Martyrologii auctore in sacris Fastis consignatam fuisse S. Mauritii et Sociorum memoriam, atque adeo longo tempore
Iialise

Atque ea propter Mabillonius, ut circa finem capitis caiumniatur chartam donationis defendere debuit, pejoris adhuc apud ministellum fidei, quam ipsi Jesuitse,
}

quandode chartis Ordini suoutilibusagitur. Dum iam scurritibus sarcasmis Dissertationem suam
quid agendum adfert, probando suppositionem et falsitatem Actorum, nisi solam bonam fidem Cointii, cujus non nisi cursim
farcit, obliviscitur,

-^

esse secido sexto vetustiorem.

partem Mabillonii responsa etiam expendit, et conatus est evertere, si, quam in aliis laudat, bona ipse fide gloriari vettet. Sed frustra hsec apud hujusmodi furfuris homines qucvritur, qui Deo et Ecciesitv infidi sacrite-

aliquas rationes relegit. 88 Quidni in adversam

Cointio,

gumcalamumcontra Sanctaomniastringunt.Ob-

$ III. S. Mauritii

et

Sociorum Theinitio

bseorum martyrum cultus

seculi vi.
AcUi] syuorii

jecerat Cointius adversus sinceritatem iilius instrumenti primo variantem notam temporis. Est eoduptex initio prsefigitur Dominonostro Sig-ismundopio, sub die prid. Kal. Maji a lx episcopis totque comitibus habito concilio in Dei nomine Ag-auni publice etc.; ciauduntur vero Acta Data
: :
.-

Hactenus

Agaunmsit,

satis vendicavi Boliandum nostrum, adversus prsecipitantem criticam ministeiii Angio-Sabaudici asserentis, frustra monasterii cujuspiam Agauncnsis vestigia quseri ante Sigi-

subdieldusMaji, in virorum Hinc etiam deducit notam

prope Ag-auno,
iliic

csetu prope Ag-auno.

faisitatis, quod hic Ag-auni celebratum dicatur.

smundi Burgundionum regis tempora, atque id potissimum contra ejus catumnias evici ex auctoribussynchronis,antiquiorem
S.

Arguit secundo ex numero lx episcoporum, quot negat Sigismundi tempore fuisse sedes in regno Burgundise. Tertio observat, Sigismundo ibidem

Mauritii etSocioille

modocum

rumessesexto memoriam, cujus

ea dictat tribui quse modo cum anno Christi 515, 522 conveniant Quarto, in itia synodo,
.

initium ad

inquit, Theodorus episcopus Sedunensis quserit,

quid

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

A quid ag-endum
sit
:

315
ASCTOtt

de beatorum Martyrum Thebieo-

rum

corporibus

Theodorus autem

numquam

di-

impugnata,
defen$aquc

ctus est Sedunensis episcopus, sed Octodurensis, cathedra Octoduro serius Sedunum translata. 39 Deinde idem Theodorus (inquit etiam Cdintius)obiit ante

convellitlaudatus DeVisle abbas S. LeopoldiNanceiensis, dum Defensionis suse cap 6 testatur, reperisse se in monasterio Agaunensi, ubi diu egit et omnia studiose scrutatus est, manuscriptum an-

J.C.

annum

Christi 517, quo Constan-

tiquissimum ad autographum ipsum, ut ipsi visum est, exactum, ubi Theodorus non Sedunensis, sed
Octodurensis subscriplus legitur. Mortem hujus sancti episcopiad diemxxvuAugusti, quo in sacris Fastisejus mentio fit,fiximuscircaannum 516.7s igitur innovationi monasterii Agaunensis S. Mau-

tiusejus successor Epaonense concilium sua subscriptione roboravit ,et tunc superstes in viviserat Segericus, post cujus mortem Sigismundus dpud

Agaunum psalmodiam instituit, de qua

Gregorius Turonensis aliique disserunt. Quinto pugnat Cointius a decretis in illa synodo novem turmis,
,

quse succedentes sibi in Officiis Canonicis, die noctuque indesinenter Domino famularentur. Incredibile

anno prsecedente potuit adesse. Vivebat tum quidem adhuc Segericus Sigismundi filius, sed gratis asseritur, monasterium ante ejus mortem dotatum et innovatum a Sigismundo non fuisse.
ritii

quippe ipsi apparet, ex diversse Regulse monasteriis eas

monachorum turmas

evocatas fuisse, ut

42 Imo, cumper synodum illam Hymncmon- "( anttqui*dus, qui anno Christi 516 obiit, ut infra videbi- limum.

inusitatamin Occidente psalmodiam numquamin-

terruptam instituerent. Denique Acta concilii Agaunensis abunde suam falsitatem prodere, autumat Cointius,dum in vertice prseferunt, interfuisse episcopos 60 et comites totidem, cum interim non nisi tres episcopi, et octo laici, inter quos tres

mus,inipso concilio Agaunensibus monachis abbas datus fuerit, indubitatum est, ante annum 516, adeoque ante Segerici csedem, quse sexennio
postcontigit,laudatumsscpeccenobiumexstructum
fuisse.

suntsine

titulo,

subscribant.

Ad singidaferehsec,

Quseadnomina,novem turmis, ibidemsibi ad psalmodiam perpetuam successuris indita pertinent, non inepte etiam exponit MabiUonius,
,

respoyidit Mabillonius laudatus, fassusque est,

non superesse nobis instrumentum autographum prsedicti concilii, sedsolum apographum.

aMabillonio,
nihit conti-

asserens,petita avariis monasteriis nomina, arbitrarie tantum et ad distinctionem singulis turmis imposita fuisse, non vero, quod diversarum

nent,

quod
fi-

omnem
dem

40 Silentium de S. Avito episcopo Viennensi, et interfuisse synodo et hujus tempore pronuntiasse homiliam superius num. 22 et seq. exhibitam, uti et omissionem nominum alio-

quem autumat

turmarum monachi ex cccnobiis, a quibus cognominatse erant turmse, assumpti essent. Atque hsec opinio non est rursus a verisimilitudine aliena, nec iam absona ejusdem responsa omnia, ut fidem
nullam obtinere debeant. Acta Agaunensis concilii, quse, utut autographa non sint, sunt certeantiquissima, ut non sotum codicum variorum, quibus inserta reperiuntur, antiquitas, sed vel impri-

rum episcoporum et comitum, socordise amanuensis adscribit. Eodem rejici posset varietas notse
chronologicse ex Pridie quippe,facile Idib. formari, et sic Kalendse omitti potuerunt ab incurio et oscitante amanuensi. Quod siprseplacuerit crede;

Acta diversarum Sessionum perperam permixta esse in charta illa, hac via facilius etiam intellectu erit, quomodo in fronte dicantur Acta Agauni condita ad calcem vero confecta prope Ag*auno, nihil enim vetat diversos conventus diversis locis habitos fuisse. De numero episcopalium sedium in Burgundise regno Sigismundi tempore
re,

frustra litigatur, recte enimobservatMabillonius,

non esse incredibile, quod ad tam insolitam rem pertractandam episcopi extranei ex vicinis regno provinciis accersiti fuerint. Neque efficacius est argumentum petitum a Sigismundi verbis, tamquam non convenientibus tempori, quo Agaunensis synodus convocata censeturmihilenim uspiam occurrit, quod necessarioadannos ejusdem sancti regis postremos spectet. Unum speciatim Cointius protulit. Sigismimdus in concilio ad congregatos
episcopos ita loquitur Ad hoc vos adunavi, ut moerentemme consolemini, etquidagam, velrespuam,
:

mis probat omissum inter prsescriptasmonachis Horas Canonicas Completorium, quod a S. Benedictd primum institutum passim creditur. Hinc enim fluitprobabilissima co7ijectura,chartam ante S. Mauri ad ccenobium Agaunense adventum, disseminatamque secido sexto adulto S. Benedicti Regulam per Gallias, primitus conditam fuisse. 43 In laudatis autem synodi Agaunensis Actis ita loquitur Theodorus episcopus Octodurensis Instantia cordis mei est, ut proferam sermonem ve
,

"*"'
>l

pi*ribu$

sanctit

Martyribus

stris

salubribus consiliis, quid ag-endum

sit
,

de beaid

torum Martyrum Thebasorum corporibus

S.

est

Mauritii

cum

suis Commilitonibus, qui pro

Deo

a Maximiano perempti sunt, et inhumati jacent; nescio, qui sit homo, qui prtevaleat secundum merita

eorumsing'ulis fabricare ecclesias. Tum* omncs

:

episcopi dixerunt

De cruore eorum
Illi

locus iste sa-

cer est et electus.

exules fuerunt a patria, virespuentcs, con-

tam mundi contemnentes, caduca

abrogel. /n-

quse arbitratur pertinere ad annum confectus mcerore, ex innocui filii Segerici csede concepto, Agaunum nimiam credulitatem defleturus abiit. 41 At ipse Cdintius imbecillitatem argumenti,
addiscatis,

saug-uinitatem promixi non recog-itantes, juventuti nou parcentes; pro Christi amore mortui sunt; et

522,

cum Sigismundus

per Christum sanctiticati sunt. .. lnito concilio, ad regem dixerunt (episcopi.) Visum est nobis
essc, ut hi tantum, quorum nomina comperta sunt, id est, Mauricii, Exuperii, Candidi, Vi-

bonum

strumcntum enim illud

nifallor,sensit;ait enim; Quibusverbismceroremex

morteSegerici conceptum videtur indicare. Noverat nimirum, hsec referri posse ad anteriora tempora,

eorum solum expressam memoriam quorum nominatim mentio fit in Passione S. Euctoris (ecce

quando ab Ariana

hseresi conversus

ad fidem,

hsec et similia ex prseteritorum errorum memoria proferre potuit piissimus princeps. Certe ambigua, ipso innuente Cdintio, verba sunt, atque adeo, cum ex iis nihil efficaciter deduci possit, manet instrumento illi non omnispenitus ablata auctoritas, quse, si ad manum esset apographum atiud, de quo mox, argumentis vatidioribus forte propu-

cherio Lugdunensi tributa) infra ambitum basilicae, quam clementia reg-is ad hoc opus ornare justutissimo sit, reliqua vero corpora cong-erantur in aptissimo; in unocondanturloco, et sub loco atque eximia custodia sanctissimi custodes deputentur,

ne

forte,

quod

absit, falsato

ex

eis furentur, et

con-

stituatur officium psallendi die noctuque

indcsi-

nenter.

gnariposset. Certe ad cetera, quse Cdintius objecit, non est diffxcilius respondere. Achillem ejus

44 PrseficitWdeindc restaurato seu innovato monastcrio abbas Hymnemondus statuuntur , quse adpsalmodiam pertinent, ac denique sequuntur
,

agitur.Con
f
,

anlvr

316
411

DB

SS

MAURITIO ET SOCIIS THEB.EIS MM.

noadbeatum abbatem Ambrosium, uti reg-is devo- D tio et sancti Hymnemodi promissio impleretur.
QuodubicognovitcivitasLugxlunensium, valdeturbata est, eo quod tantus et talis servus de loco illo discederet. Sanctus vero Viveutiolus urbis ejus episcopus, vel fratres, quos ipse abba reg*ere videbatur,

IHhl

J.

c.

donationes camobio turet confirmantur plurimx qua erAqaunensifactce,pietatis et venerationis. nostros ferebatur Siqaprxclarissimos Martyres Utcumque gis?nundus rex,perpetua monumenta.
vacillantcm

Actorum

concilii

Agaunensis

fide?n,

anonymi, qui Vitas fulciat testimonium scriptoris

sanctorum post innovatum monasterium, primo-

mcerore gravi perculsi sunt. Sed

ubi audivit viros prtecipuos

ille

vir

Deo plenus,
et Achi-

rumabbatumAgaunensiumseculo sexto exaravit;

Jurensibus Chiffletius noster in Illustrationibus Mss. prelo paratis, etad nosmissisaP. Harduino, contendit, earum auctorem esse Pr^agmatium,

Ilymnemodum

Agaunensis tertii abbatis fratrem, eumdem illvm Vitarum SS. Romani, Lupicini et Eugendi scriptorem. Quamvis nihil hanc eruditissimi, deque Opere nostro optime meriti scriptoris conjecturam multum suadeat, non est tamen a vero multum absimilis, in quantum scilicet ad trium
S. Achivi

Probo jam ad Sanctorum basilicam prsecessisse, omnibus morarum retibus amputatis, velociter cum aliis abbatibus sanctis viris Arcadio et Drabistione mag-no comitatu ad Sauctorum basilicam venit. Sic junctus sanctis Martyribus mira cavura

cum

S.

ritatis g-audia cunctis in

congreg-atione

eadem PrasccuiiG

tribuscumulavit. 48 Psallendi interim vel subsistcndi Regula instituta,

sancto

primorum Agaunensium abbatum Hymnemondi,

Ambrosii et Achivi Vitas extenditur. Gestorum S. Probi eumdem etiam auctorem esse, inducere in animum non possum, neque a me dissensurum credo, quisquis attentius lucubrationem illam perEtenimstilus Aetorum S. Probitam enormiter differt ab eo quo Vitte reliquse exaratee sunt, ut auctoremprorsus atium indubie indicent, vel ex stiti diversitate nullum amplius pro distinlegerii.
,

qui

illic

a coetu episcoporum, ad constituendum monasterium venerant,

Hymnemodo

Acta Agaunensium abbatum, quse laudatus Chiffietius ex vetustissimo codice ecclesiw Bisonticensis eruit. Ad hsec observassejuverit, generaliter eadem fere hic dici, quse Acta concilii Agaunensis speciatim prosequuntur. Docemur hic etiam, quis fuerit Agauni status ante innovationem per Sigismundum factam. Maximus (inquit E scri^jtor) Sig-ismundi prsecordia incitavit, ut de illo
traditur. Ita

ex

Vttis

ctione scriptorem obtinebit argumenium. 45 Porro monachus scriptor, historise Agaunen-

trium

seu Vitarum sanctorum abbatum Hymnemodi, Ambrosii et Achivi, qui suscipiendaa congregationi Agauncnsis monasterii eximie praefuerunt, illosis,

promiscui vulg-i commixta habitatio tollererei, commixta vulgi habitatio fuerat, nisi domibus Sanxtorum virorum seu sacerdotum secularium, seu monachorum, qui sanctoloco...
tur.

Cui quseso

rum ThebecorumMartyrum basiticseinserviebant,

velcontemplationivacantes,prope sacras exuvias, secularium domibus permixti excubabant. Certe priscx eo toco venerationis non obscure meminit scriptor, dum subdit Et Uic, ubi splendor vita? per
: i

rum ubique se contemporaneumprofitetur,

.-

et ita

de instauraiione Agaunensis monasterii per Sigi-

smundum regem loquitur Cum Sig-ismundus Gundobadi regis

ctus,
filius,

jam honore

patriciatus accin-

Ariame pravitatis abjecissetperfidiam, et fidem Catholici dogmatis consecutus, animum suum erg*a Keligionis studiaintentissime commodabat, eotempore Maximus Genavensis urbis antistes, omni sanctitate et puritate conspicuus, cunctaeque industriae

passionis atrocitatem fuerat adquisitus, nitor habi-

strenuitate egreg-ius, apud

quem

praedicatio divini

sermonis vehementer pollebat, ad hanc devotionem

Sig-ismundi prsecordia incitavit, utdeilloloco,

quem

pretiosa morte Thebsei Martyres et effusione sanguinis inclyti, ielicibus maculis, rosea varietate orna-

verant, promiscui vulgi

commixta habitatio

tollere-

tur, et illic, ubi splendor vitae

per passionis atroci-

tantium remearet. 49 Is nimirum pridem a Theodoro I Octodurensi episcopo institutus faerat, dum ibi basilicam vel sacellum exstruxerat, cujus custodiae aliquem de clero suo prsefecisse illum verisimile est. Nisi forte jam tum plures illi sacerdotes peragendis divinis officiis adjunxerit, quorum numerus cum Sanctorum veneratione crescens, sub pastore vel prgeposito, qualem fitisse S. Severinum, est valde probabite, quodammodo instar monachorum adunatus vixerit. Postea sive ipsa sanctorum Marty-

scriptore.

tatem fuerat adquisitus, nitor habitantium remearet, exclusisque actionibus tenebrarum, dies perpetuus liaberetur.
primomm
ubbatum

rum

veneratio, sive lucri cupiditas, homines eo

domibus seculares clericis permixti fuerunt, unde morum dissoiutio in his P

allexit, et constructis

46 Ita

fore"

ut,

iisdem patrocinantibus

et re-

facile nascipotuit, et sic pristinus nitor et loci sanctitas

gnoetregni integritate tutissime potiretur. Eo pacto, si cogitatio ejus

sensim evanescere.

Itlis

itaque reducendis

a pietate et justitise itinere minime deviaret, quia hos Sancti tuentur, quos sciunt abono ordine uullatenus declinare. Quod tamen

adlaboravit coneilium, subiatis inde mutieribus et familiis secidaribus, atque fundato monasterio, in

cum omni abundantia

habere promeruit, et adhuc tempore long-iore habuerat, si non, rxumlantibus populorum delictis antiqui hostis
,

et prosperitate

invidia valuisset. Igitur liabito consilio,

versitati Dei instinctu

quo ad sanctorum pignorum custodiam conviventes sub arctissima Regula monachi, curis omnibus mundanis, omnique tumultu liberi, perpetuo divinis laudibus canendis vacarent.

quod uniest,

complacuit, visum

ut

omnes mulieres de
tis

loco

eodem

tollerentur, et remo-

% IV. Sanctorum Thebaeorum cultus seculo vi a S. Gregorio

hoc est, monachorum familia locaretur, qui diu noctuque caelestia

imitantes, cautionibus divinis insisterent. Pertractus ergo, qui potissimum de abbatibus monarchiam
ipaius actionis

familiis sa^ularibus, Dei inibi,

Tu-

ronensi

et

Venantio Fortunato

Agmuunstum,

*mano-

ptis nl<

nymo

adsumeret, virelectionedignissinius Ilymnemodus. 47 Post hwc narrat biographus, quomodo H//mnemondum, (Innemondus et Himnemodus in Catalogis antiquis nominatur) Ursolus et Justus abbates, atque Achivus et Probus Agaunum secutt smt, et subdit Inter haec
-.

assertus.
A d Agaunense monasterium
et

Sigismundi

6ne/ontm

-F-martyrispeculiarem erga sanctos Thebseos venerationem spectantia habet S. Gregorius Turonensis variis
locis.
:

MarCyrum

Ltbro
,

3.

Historise

Francorum
,

missum

est Luffdu-

cap. 5 scribit

Igitur

mortuo Guudobado

re-

gnum

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

:il7

A gnum

ejus Sigismondus filius ejus obtinuit,

solerti

nasteriumque Agaunense
basilicisque aedificavit.

mocuracum domibus

in theaauro basilicEe S. Martini reperi, in

qua valde

*u7t
J

putredine erat pignus dissolutum, quod pro eorura

religionis est virtute delatum.

Deinde narrat, quomodo Segerieus novercse Aimabergse, seu Amalbergae iniquis machinationibus, et decepti nimia credulitate patris jussu strangulatus sit. Sigismundi depatrato scelere serum dolorem prosequens Nihilominus ille,tn</M#,ad sanctos Agaunenses abiens, per multos dies in fletu etjejuniis durans, veniam precabatur, psallentium ibi assiduum instituens.
;

eorum honore celebrarentur,

rum, praelucescente cereo,

libuit

Ac dum Vigiliae in animo haic ite-

visitare. Quae dum a nobis adtente rimantur, dixit sedis aedituus: Esthic, inquit, lapis opertorio tectus, in quo, quid habeatur,

prorsus ignoro; sed nec prsedecessores ministros hujus custodia? scire comperi. Deferam eum et scrutamini diligenter, quid contineatur infra inclusum.

Lugduno regressus

est,

ultione divina de vestigio

Quem

eum

prosequente.

Etenim Chrotechildis

reginae

rum rex

adhortationibus instigati Chiodomerus Francoet fratres ejus Burgundias petunt, et contra Sigisniundum et fratrem ejus Godomarum dirigunt, devictoque eorum exercitu, Godomarus terga vcrtit, Sigismundus vero, dum ad Sanctos Agaunenses fugere nititur, a Chlodomero captus, cum uxore et filiis captivus abducitur, atque infra terminum Aurelianensis urbis in custodia positus
detinetur.

delatum reseravi, fateor, et inveni in hoc capsulam argenteara, in qua non modo beatae Legionis Testium, verum etiam multorum sanctorum tam Martyrum, quam Confessorum reliquiae tenebantur.
54 Thebsese Legionis nostrse athlctas Testes hic frtutra m " vocat Gregorius,id est,Martyres, a Grseco Mao- ni" eUw
rvpzlv, testari.

lus,

s.Gregorius

51 Biennio post, redintegrato

cum Godomaro

Turonenm,

Chlodomerus Sigismundum,uxoremetfiiiosoccidit,quseomniaidem B Gregorius relegit iib. i de Gtoria Martyrum cap.

bello
,

Burgundionum rege

Non est hic igitur peculiaris tituSanctis nostris tributus ut videtur censere Ruinartius in Notis. Porro capsa, in qua Sanctorum Agaunensium reiiquise servabantur, vetustateet putredine dissoluta,capsulaalia argentea, qua, quid servaretur, nemo tum temporis meminerat, abunde antiquissimum in ecctesia Turo,

7b,ubi post pauca scribit Hic etenim (Sigismundus) post interemptum per iniquee consilium con:

nensi S. Mauritii bordseus quidem

et

Sociorum cuttum probant.Du,

nimiam S.Gregorii credutitatem

sparsim in sua Dissertatione

jugis filium, compunctus corde,

ibique prostratus

Agaunum

dirigit,

omnem
:

coram sepulchris beatissimorum Legionis Pelicis pcenitentiam egit... Posteavero captus ab Cblodomere rege cum iiliis, interfectusque ejus jussu, ad eumdem locum dela-

Martyrum

sugiltat indeque sancto episcopo auctoritalem toiiere nititur ast irriti sunt ejus conatus. Qui sobrie de auctoribusjudicant, fatentur, Gregorium non semel

errasse, in iis

maxime, quse ad chronologiam spectant,et ab ejustemporibus et sed.e remotiora sunt,

tus, sepulturee

mandatus

est.

Prima

hic Gregorii

narratio, ubi dicitur Sigismundus post interfectum Segericum fiiium, quod anno Christi 522
contigit, pcenitentiam acturus

Agaunum

seces-

qusequeadeo ex retationibus per pturimorum ma~ nus traditis, neque satis fidis aceipere debuit. At simid sancto viro circa ea, quse ejus tempore contigerunt, qiuv vidisse se, vel a viris fide dignis accepisse testatur, auctoritatem, ut oportet
,

sisse Psallentium ibi

assiduum

iustituens, Cointio

tna-

ansam prsebere potuit opinandi, supposititia esse Acta concilii Agaunensis, quse,cum condita dicantur anno Christi 515 velsequenti, hujus tameninstituti meminerunt.
variisiods

gnam deferunt.
55 Testantur hicsenes presbyteri,Agaunensium
<xi>iodit.

m,-

Martyrum
ri;

retiquias

inprima lipsanotkeca serva;

racn,Hm

52 Verum Historia trium primorum abbatum Agaunensium, de quapaidoante egimus, abunde innuit, ipso statim ejusdem coenobii reslaurati

exordio perpetuas laudes inductas fuisse. Igitur erravit hic Gregordus, vel, quod magis suspicor, verbis forte luxatis aliud omnino insinuare voluit. Mss.aliqua habent: Psallentium ibi chorum

C assiduum instituens, qu& quidem sensum, alibi tamen S. Gregorio saiis famitiarem, supplent; at
an nonpotius significare Gregorius votueregem cum monachis in choro psallentibus semper adfuisse quod contextus videtur exigere. Quidquid tamen fuerit, hdec omnia sancti regis
dubito,
rit,

insecunda argentea, testimonium procutduquod fidem faceret quomodo enim aiias distinxisset Sanctorum nostrorum exuviasinter tot alia coagmentata sacra pignora? Igiturdudumante Gregorium Turonenses sanctos Agaunenses Martyres venerati sunt, de quoptura Gloria posthuma. Interim accipiamus ab eodem sancto Turonensi pnesute lib. i de Gtoria Martyrumcap.76 duo miracula, qux ad Sancto- ^ rum Thebseorum rcliquias contigerunt, quseque
bio Gregorius reperit,

patrocinio,

fiduciam in sanctorum Thebseorum Martyrum summamque erga illos venerationem luculenter probant.Prseter ea, quse ex S.Gregorio recitavimus, tamquam ad historiam Agaunensis
monasterii pertinentia, apud

enarrat Magna etiam virtus ad antedictoruin illis egerat capite prsccedenti, unde itla de Sigismundo et Agaunensis monasterii institutione superius delibavimus) Martyrum sepulclira, de quibus, relictis pluribus, pauca perstringere libuit. Mulier quoedam rilium suum unicum ad hoc monastcrium adducens abbati tradidit erudiendum, videlicet ut factus clericussanctis mauciparetur officiis.
sic
:

(de

eumdem egregium

56
set

sanctorum Martyrum nostrorum taudatorem,

testimonia occurrunt priscse venerationis et cuitus, dudum ante ejus tempora antiqui. Historise

Verum cum jam in litteris, et cum

psalleret,

spiritualibus

eruditus ep i^tecuio reliquis clericis in choro 6

canentium

tum

exhalavit. Cucurrit

modica pulsatus febre, spirimater orbata ad obse-

Francorum
meminit.

lib.

10

subfinem

sicscribit.

Ejus auctor""' em 0HI "

53 Nonus decimus Gregorius ego indignus ecclesiam urbis Turonica? , in qua beatus Martinus et ceteri sacerdotes Domini ad pontificatus officium consecrati sunt, ab incendio dissolutam diruptamque nactus sum, quam resedificatam in ampliori
altiorique fastigio septimo decimo ordinationis mese anno dedicavi ; in qua, sicut a Iongsevispresbyteris

quium funcris plangens, sepelivitquc filium. Verumtamen non suffecerunt hre lacrymae dolori,
los veniebat, et super
sis in

quae in exsequiis sunt effusce, sed per dies singusepulchrum nati sui, emis-

altum vocibus, cjulabat. Cui tandcra apparens per visum noctis beatus Mauricius, ait Quid tu, o mulier, incessanter filii obitum plangens,
inquit,

numquam
vita)

desistis a luctu

Cui

illa

-.

Dies,

comperi,beatorumibidemreliquiaeAgaunensiumab capsulam antiquis'fuerant eollocataj. Ipsam etiam

meae hunc planctum non explent, sed

,

duin

advixero

semper deflebo unicum meum,

nec

318
AUCTOHK

DE
umquam
Noli

SS.
,

MAURITIO ET SOCIIS

TIIEI5.EIS

J.C.

mitigabor a lacrymis donec, ocuhujus debita mors coucludat. Cui los corporis flere, sed aequaita, ait, quasi mortuum

nec

videret his fluctibus , obrui et spumis undarum ipsarum graviter operiri, extracta a collo capsula, quaa Sanctorum pig-nora
continebat, undis tumentibus fidus objecit, ac Sanctorum prajsidium clara invocat voce , dicens
in his fluctibus virtutem vestram depreMartyres gloriosi, sed potius, qui jugiter pereuutibus prtebetis auxilium, mihi, qua;so, dextram salutis porrigere dignemini ; fluctus opprimite, nosque ad litus optatum vestri adjutorii ope reducite. Et ha^c dicens, cessante vento, decedentibus undis, ad litus evecti sunt. Haec ab ipso cognovi

60 Tunc presbyter

MM. cum

D
a

nwfragn

peticxtlolibe-

ille:

ranl.

nimiter age;

nam

scias

eum nobiscum

habitare et
nostro

sedentem (alii codices habent sede: forte legen-

dum

est iu sede) vitae perennis

consortio

Ne peream

perfrui.

loquor,
dies

Et ut veraciter credas, surge crastina die ad Matutiuum, et auejus inter choros psallentiura

certa esse, qua?

cor,

vocem

monacko-

rum.
in baiitica

Agauncmi

57 Et non solum die crastina, sed etiam omnibus diebus vitae tuse, cum veneris, audies in psallentio

vocem
gaque

ejus: ideoque ne fleveris, eo

quod gaudere
suo,

presbytero. Luculentius, opinor, testimonium antiquse summicque regum erga sanctos Agaunenses Martyres venerationis nec dari, nec exigipotest. Ceterum reiiquias S. Mauritii et Sociorum petiisse

teoporteat potius,

quam

flere.

Surgit mulier lon-

ducit supiria, nec obdormit in stratu

donec signum ad consurgendum commoveatur a monachis; quo commoto, acceditad ecclesiam, aliqua de visione, quam viderat, probatura nihil enim
:

Guntchramnus potuit

ut

iis

Cabittonensem

S. Marcelli basilicam, a se

divinitus nunciata,

de pollicitatione sancta sed quse fuerant mox impleta noscuntur. "Verum ubi cantator Responsorium, (lege cantato Responsorioj Antiphonam caterva suscepit monachorura, audit genitrix, parvuli vocem cognoscit, etgratias
prseteriit
ag-it

ficatam, ditaret. Certe, Chronico, synodum quadraginta episcoporum

praecepit, et

anno Christi 584 sediut scribit Fredegarius in

fieri

Deo. Sed et illud, quod Martyris ore promissum habebatur, prorsus impletumest,utomnibus diebus vitae suae, cum accessisset mulier ad psallentium,

vocem audiret hujus infantuli inter reliqua modulaminavocum. Dubordasus hsec quidem speciatim non attigit, ratus forte, ita protrivisse se S. Gregorii auctoritatem, ut peculiari ratione aliqua

ad instar institutionis monasterii sanctorum Agaunensium, quod temporibus Sigismundi regis ab Avito et ceteris episcopis, ipso principe jubente, fuerat confirmatum, hujus synodi conjunctione monasterii S.Marcelli Guntchramnusinstitutionem formandam curavit. Cl S. Gregorio Turonensi contemporaneus S. Venantius Fortunatus Pictaviensis episcopus sanctos etiam Agaunenses lib. 2 Carmine 15 sic
cetebrat.

E
Venantu
Fortu ^'

impugnare
conligit.

necesse non esset.

Turbine sub mundi

cum

persequerentur iniqui,

Sanctorttm

58 Patebat tamen hic campus exercendse dicacitati. Solent enim ejus sectze homines, qui non

Christicolasque daret sseva procella neci;

Erigore depulso, succeadens corda peregit

noslrorum
reliquix

raro ebriosi sutoris deliria et debacchantis mulierculse furiaspro divinis oraculis venditant et sequuntur, assertas a sanctis Patribus hujusmodi apparitiones ctelestes ad aniles fabulas rejicere. Miror itaque, hypercriticum heterodoxum hsec, tamquam turbati ex nimio dolore materni cerebri

Rupibus

in gelidis fervida bella fides

Quo
Quos

pie Mauriti, ductor Legionis opimae,

Traxisti fortes subdere colla Viros

positis gladiis

amarent dogmata Pauli,

Nominepro

Christi dulcius esse mori.

somnia

non

explossise.

Quamquam

fallor

Pectore belligero poterant qui vincere ferro, Invitant jugulis vulnera cara suis.

avia Pieridum peragrat loca, nullius ante trita solo; ut initio Dissertationis suee nos
tota ejus lueubratione

monuit
,

et

ex

maluisse singula examinare, ne sic magis suas ineptias proderet, nec tam facile lectoribus suis fucum facereposset. Nihit attinet narrationis hujus veritatem defendere veile, 4d, quod soium hactenus molitiquet

abunde

eum generatim

aliqua impetere,

quam

Hortantes se clade sua sic ire sub astra Alter in alterius caede natavit heros. Adjuvit rapidas Rkodani fons sangminis undas, Tinxit et Alpinas ira cruenta nives.
Tali fine polos felix Exercitus intrans,

mur, indecertum

fit>

ceiebre seculo

6*

S.

Mauritii

Junctus Apostolicis plaudit konore ckoris, Cingitur angelico super astra beata senatu, Morsfuit undeprius, lux fovet inde Viros. 62 Ecce triumpkantum , Ductor fortissime, te-

p
dcsanctu
Hfartyribus

nomen fuisse , multumque celebratum Agaunense monasterium. Magis adhuc id luculentum est, ex iliis, quse iia eodem loco Gregorius subnectit.

CUm
Quatuor kic procerum pignora sancta jacent. Sed luteo tumulo latitat cseleste talentum DivitiasqueDei vilis arena tegit. Qui faciunt sacrum paradisi crescere censum, Heredes Domini luce perenne dati. Sidereo Ckorus iste trono cum carne locandus, Cum veniet Judex arbiter orbis, erit. Sic piaTurba simul festinans cernere Ckristum, Ut caelos peteret, de nece fecit iter. Eortunatus enim per fulgida donaTonantis, Ne tenebris crucier, quaeso, feratis opem. Item Venantius lib. 8 cap. 4, quodestde Virginitate, enumerans ceieberrimos toto orbe Sanctos, sub medium Thebeeorum Martyrum sic meminit
Caaeiliam Sicula profert, Seleucia Tkeclam, EtLegio felix Agaiinensis adest; ut constet secuto sexto sanctos nostros Martyres

carmina

aGunthrum
no
expeiit.r,

59
culi

Cum autem Guntchramnus

porapis
,

rex, ita se spi-

presbijtvrum

ritualibus actionibus mancipasset, ut, relictis se-

thesauros

suos ecclesiis et paupepresbytero,

ribus erogaret, accidit ut, misso

mu-

nera Fratribus, qui Sanctis Agaunensibus deserviunt, ex voto transmitteret, prsecipiens presbytero, ut ad eum rediens Sanctorum sibi reliquias exhiberet.
Ig-itur

dum,

impleta

reg;is
,

praeceptione,

cum his regrederetur pig;noribus Lemanni laci, per quem lihodauus influit, navig-ium petit. Extenditur

autem lacus

ille in

loug-itudine quasi stadiis

autem stadiis centura quinquaginta. Denique revertens presbyter , ut diximus, cum navig-ium hoc fuisset adgressus, subito tempestas exorta fluctus tollit: ad sidera BUTgunt undarum montes, nunc puppis naviculse prora dehiscente, fertur in altum, nunc iterum,
qu;idring:cntis,

latitudine

interprxcipuos habitos

et cetebratos fuisse.

demersa puppe, prora tollitur in sublime: turbabantur nautje, et nihil aliud uisi sola mors in hoc periculo praistolatur.

Q2D
v.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

-

819

V.

Antiquissimum

de

Sanctis

Agaunensibus monumentum. Eo-

6G ImmolatioMiss^. Dig-num et justum est, nos tibi & ratia8 agere, Doraine sancte, Pater omnipotens, ffiterne Deus. Tu enim, Domine, Thebaeorum exercitum, ad populi tui supplicium destinatura,
ita subita jussionis tuae gratia revocasti, ut

iwrau
J.C.
*cr**'?w*

rum memoria
classicis.
Missa
rfe

in

Martyrologiis

plue

eligerent sedula devotione interfici,

S. et

Quod ad anteriora secula non immerito referri

posset, hic certe

stianorum sanguine eatiari, Nefl (credo legendum Nec cunctantes)

quam de Chricum tantis ut

'

Maurilio
Sociis

primum locum postuiat, mo-

numentum

insigne antiquissimi celeberrimique

in Ecclesia cultus
citer 1000,

Thebxorum nostrorum sanctoGothico, ab annisciret

te auxiliante persecutionis onus excepere *, cervices suas persequentibus inclinare. Et cum rabies inimici decerneret, ut Dei Populu* denuraerationis

forte,Ex-

cipcrc, ctf.

iastantia
antici-

rum Martyrum ex Missali

Thomasio

deperiret,

patione
castris

raptus est decimus, martyrii fieret primitivus.

ille

qui

Mabillonio Liturgise Gal-

Clamor

in

oritur,

virtus

dimicandi

licanae lib. 3 testibus, exarato quadratis litteris. Neque tamen ex his solis fit de ejus vetustateju-

contemnitur, de

dicium, sed vel

roli

maxime ex abrogata tempore Ca-

adsumatione martyrii contentio ardua commovetur. Dei Populus ferro confoditur, sang-uis in-

quodproinde tempus merito censetur scriptum fuisse. Missa S. Leodegarii in eodem codice invenitur quidem, atque ex eo consequens fit, non esse ilium anno 678, quo necatus est S.Leodegarius, antiquiorem B verum certum est, Missas non omnes, qum in illo
:

Magni

liturgia Gatticana, ante

nocentum effunditur, fides Domine, Milites protegris

ra passione
stantia.

inlibata servatur. Sic, tuos, ut nec dufuerit

in

patientia,

ncc

confessione

con-

codice leguntur,

tum primum, cum

07 lnter Beatorum bella et beata certaraina, amtc plus metuit gioriosa confessio de Commilitonum miUe consortio dividi, quam manus caruificis gloriari.
-

scriptus

est,

Totus namque Dei Populus tanta ardoris

compositas fuisse, sed aliunde desumptas. Has

inter fuisse S. Mauritii et Socioram Missam hanc, verosimiliter in monasterio Agaunensiab ejus per

fidei ala-

critate flagrabat, ut, si tardaretur persecutio corporis, prascederet devotio passionis. Tanta enim
fuit constantia populi et

amplificatione recitatam, merito suspicabitur, qui pnejudiciis suis tenacius non adhceserit, maxime cum perspicuum sit, iltam excerptam esse ex Actisprimigeniis, qusepost interpotationem, seculo verosimilius septimo fa-

Sigismundum

* inimici, ut nec furor

i>

an. nonsuplend "

postmodum, quod occideret, nec g-loriosum remanserit, quod periret. Pactus est sacer ille Acauninsium locus per suffrag:ia Martyrum
invenerit
salus

Crudclitas?

praescntium,

praesidium

Aituroruin,

quem

ctam, videntur rarissima fuisse.

ex Missali

64

Habe

igitur illam, lector, ex Mabiilonii Li-

corporum societas consecravit. Unde merito tibi, Domine, inter choros martyrum et voces angelorum laudes tibi debitas agimus Sanctus.
simi, ut

sanguinis

unda

perfudit,

pretiosorum

lib. 3 transcriptam integram. MlSSA SANCTI AC BEATISSIMI MaUIUCII CUM SOCIIS suis. Omnipotentis Domini misericordiam in hujus diei sex millium sexcentorum Martyrum solemnitate, fratres carissimi, deprecemur, ut qui tantae

turgide Gallicanee

cum

exultatione dicentes.

Collectio post sanctus. Oremus, fratres dilectisDominus ac Deus noster speoieni istam, suo ministerio consecrandam, caelestis gratiae inspiratione sanctificet, et

Plebi suaa g-loriam martyrii contulit, ita nobis diei

humanam

beuedictionem

immensa peccaminum (hic aiiquid procut dubio desideratur, quod legi forte non potuit, neque enim inteliigibilis sensus est) misericordise suse
largitate lsetifioet. Per

plenitudinc divini favoris accumulet. Per

Dominum
De
iitdtm

Dominum nostrum Jesum.

nostrum Jesum. 6S In Notis et Observationibus Menardi ad Sacramentarium Gregorii pag. 181 codex Ratoidi
secuio Christi x conscriptus, ad \ Kalendas Octobris Missas duas de S. Mauritio et Sociis exhibet, quas huc quoque transferre integras nihil attinet. Soium observo, muttum iltas intcr se

nl ' a

Collectio sequitur.. Deus, qui sanctis tuis Acauninsebus pro tuitione Christiani nominis persecu-

^tiqua monnmenla

'

audaciam subtulisti, eorumque animum ad adepiscendam dignitatis tua3 martyrio prsefulg^entem gratiam incitasti, exaudi supplices tuos, et praesta, ut, sicut illi tuo munere meruerunt beatifice coronari, ita eorum suffragiis ab omni colluvionepeccati, te auxiliante, reddamur innoxii. Per
tionis

discrepare, ex diversis codicibus verosimititer transcriptas. Primie Oratio talisest : Annuequaj-

sumus omnipotens Dcus,

cii,

ut nos sanctorum Maurifestiva so-

Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentis et Viet

Dominum.
Gothicoedito

talis

Sociorum eorumdem
etc.

lastiiicct

a Thonmsio, etMabiUonio

Collectio post nomina. Auditis nominibus carorum nostrorum, omnipotentem Dominum deprecemur, ut plebis suae miuistrorumque vota suscipiens,oblationes nostras,quas in commemorationem
65

lemnitas

Eadem Sanctorum nomtna

:

recur-

runt in Oratione super Oblata in secunda autem Missa nulia fit de SS. Innocente, seu potius luno-

sanctorura Acauninsium, acpro spiritibus carorum nostrorum offerimus, in odorem bonae suavitatis

hxc recitatur Oratio Deus, qui sanctismartyribus tuis Mauritio, Exuperio Candido et Victori
centio, et Vitale mentto, et
et misericors
:

Omuipotens

Unde supplices sumus, ut beatissimorum Patriarcharum, Prophetarum, Apostolorum et Maraccipiat.

eoronam martyrii

prtestitisti ete.

unde suspicor

esse priore antiquiorem.

tyrum, omniumque Sanctorum piis precibus adjuvemur. Per. Collectio ad PACEM. Deus, cui acceptissimum ac jucondissimum sacrificium est Sanctorum tuorum fides atque devotio, adesto familiae tuae tibi supplici, misericordiam tuam per sanctorum tuorum

69 Plura per teynporum seriem sparsa toto Occi- qum omnia dente congeri possent monumenta antiquis$im& j>roban( r SanctOS popidorum erga sanctos Maurieium etSocios martyres venerationis Verum quod hac ad Gioriam iiiorumposthumampotissimiiui .yicctent, illucreferimus. Interim, guse retulimus hactenus, suffi:

Acauninsium suffragria postulanti, et da, ut qui te peccatorum suorum errore laeserunt, placere tibi per Sanctorum tuorum intercessionem mereantur. Per.

ciunt

ad reprimendam eam Dubordeanx kyper-

critiae partem,qua contendit,sanctosAgaunen$e$

Martyres fictitios heroes esse, qui numquam in rerum natura cxstiterint. Etenim sirepertum semi4")

Septembris Tomus VI.

esum

m
VCCTftRB

DE

S.

M.VURITIO ET SOCIIS TIIEB/EIS MM.

reliqui rebus certis territi
g;ratis

esum
lapis,

J.C.

sepulcralis vetustate ntimisma, si detectus cujus se^isus vixdwinando si inscriptio,

metu eedercnt Redintemandatis, edicit, ut reliqui in persecutionem

exponitur, fidem apud prudentes

faciunt,personte

cujusdamvclfacti^cujusnusquamalihimentiofit, Sanquis, quxso, sobrius suspicabitur fabulosos antiquissimum cultum tot proctos esse, quorum bant monumenta, licet aliunde nullum scriptum esset illorum Martyrium, licet ficta et fabulosa
,

Christanorum cog-antur. 73 Ubi vero ad Thebaeos denuntiatio iteratapervenit, cog;nitumque ab eis est, injung;i sibi rursus executiones profanas, vociferatio passira ac tumultus in castris exoritur affirmantium, numquam se ulli in hsec tam sacrileg-a ministeria cessuros. His

inAdone

non

essc fi-

ctitios lieroes

essent,qusccumque de illis scriptores posteriores tradiderunt ? 70 Duo sunt alia sophismata, quibus sanctorum Martyrum existentiam impugnat ministellus,
quseque sequenti refellam, martyrologorum hic classem subtexo, quse probet disseminatum magis magisque Sanctorum Agaunensium cultum. Po-

tior,

deinde corapertis, Maximianus omni bellua cruenrursus ad ing-enii ssevitiam redit, atque im-

perat, ut iterum decimus eorum neci detur, ceteri nihilominus ad haec, quse spernerent, compelle-

Eorumdtm
apudMuriyroloijos se-

Quibus jussis denuo in castra perlatis, segreg-atus est atque percussus, qui decimus sorte
rentur.

ptimi

obvenerat.

Eeliqua vero

se

Militum

multitudo

steriorum quidem hisecutorum testessunt, atqui luculentum nobis faciunt,Passionem, qucV a Chiffletio eruta et S. Eucherio Lugdunensi vindicata est, illis seculis in Ecclesia exstitisse, atque adeo non csse ab eodem Chiffletio ex Actis Surianis cusam, quivestalia hypercritici ministclli intemperans suspicio. Beda itaque Acherii canit ad x Kalendas Octobris : Mauritius decimas martyr cum millibus una. B Noster ad eumdem diem habet Sanctorum martyrura Thebaeorum Mauricii, Candidi, Exuperii,
:

tam pweclaro ormutuo sermone dine persisteret. Incitamentum tamen maximum fidei penes S. Mauritium fuit, primicerium Leinstig-abat, ut in

gionis

ejus,

qui

cum Exuperio

(ut

in exercitu

appellant) campiductore, et Candido senatore militum accedebat, exhortando sing-ulos et monendo,

fidelium Commilitonum, etiam

ing*erens.

Martyrum exempla

74 His itaque Primoribus suis atque auctoribus chgium animati beatissimi Viri, Maximiano adhuc insania E
a^stuanti

mandata mittunt,

sicut pia, ita et fortia.

Victoris. Addit apographum regin&Suecia Cum aliis vicio octuag-intaquinque martyribus; Florus autem Cum Sociis, quorum omnium numerus sex
.-

millia, sexcenti, sexag-intasexfuisse dicitur,qui pro Christi

nomine omnes pariter jussuMaximiani

sunt
interfecti.

caesa-

ris g-Iadio
et octavi se-

71

culi ria.

memo-

tiationes ibidcm
nit, his verbis

Prolixiores sanctorum Martyrum annunmauctariis videri possunt. Rab-

banus Maurus parcissime illorum hodie memiSanctorum martyrum Thebaeorum

:

Mauvicii, Candidi, Euperii.

Eorumdem

longissi-

mum est apud Adonem elogium,

ferre operce pretium est, geniis certo desumptum,
sit.

quod huc transutpote ex Actispriminonnxdlis

:

tui, sed tamen quod libere confitemur, Dei. Tibi militiam a te stipendium ladebemus, illi innocentiam boris accipimus, ab illo vitse exordium sumpsimus. Sequi imperatorem in hoc nequaquam possumus, ut auctorem ueg-emus Deum, utique auctorem nostrum, Domiuum ac auctorem, velis, nolis, tuum. Si nou ad tam funesta compellimur, ut hunc offendamus, tibi, ut fecimus hactcnus, adhuc parebimus sin aliter, ipsi parebimus potius, quara tibi. Offerimus nostras in quemlibet hostem manus, quas sanguine innocentium cruentare nefas ducimus dexterae ipsae pug*nare adversus impios et inimicum

Milites, inquiunt,

sumus, imperator,
:

servi,

licet

auctum

sciunt, laniare pios et cives nesciunt.

Sio igitur ad hunc diem scribit Ado In Galliis oivitate Seduno, loco Agauno, natale sanctorum

75 Meminimus nos pro civibus potius, quam adversus cives arma sumpsisse. Pugnavimus sem-

ex

a c hs

martyrumThelxeorum
Victoris,

Mauricii, Exuperii, Candidi,

Innocentii, Vitalis

cum

Sociis

suis,

qui

sub Maximiano passi pro Christo,

corouati sunt.
nis causa breviter

gloriosissime
passio-

Ut igitur beatissima3 carum

Romame

loquamur, sub Maxiraiano, qui reipublicas cum Diocletiano collega im-

pcriura tenuit, per diversas fere provincias laniati

sunt atque iuterfecti Martyrum populi. Idem

nam-

que Maximianus

crg*a

Dominum

cseli

profanus im-

perpro justitia, propietate, pro innocentium.salute; baac fuerunt hactenus pretia periculorum. Pug-navimus pro fide, quam quoquo * pacto conserve- * a MiQuo mus tibi, si hanc Deo nostro non exibemus ? -luravimus primum in sacramenta divina, juravimus inde in sacramenta reg-ia nihil nobis de secundis credas necesse est, si prima perrumpimus. Christianos ad poenas per nos requiri jubes, jam tibi ex F hoc alii acquirendi non sunt. Habes nos hic confi:

Emtim
lixum

pro-

pietatem suam ad exting^uendum Christianitatis nomen armaverat. 72 Si qui tunc veri Dei cultum profiteri audebant, sparsis usquequaque militum turmis, vel ad

tentes
ejus

Deum Patrem auctorem omnium; et Pilium Jesum Christum Dominum credimus vide:

mus laborum periculorumque nostrorum

Socios,

ad necem rapiebantur. Erat eodem tempore in exercitu leg-io militum, qui Thebcei appellabantur: leg"io autem vocabatur, quae tunc sex millia ct sexcentos viros in armis habebat. Hi in auxilium Maximiano ab Orientalibus partibus accersiti venerant; Viri in rebus bellicis strenui,
supplicia, vel

nobis quoque eorum sang-uine adspersis, trucidari ferro, et sauctissimorum Commilitonum mortes et

Eratrum funera non flevimus, non doluimus sed potius laudavimus et gaudio prosecuti sumus, quia dig-ni habiti essent pati pro Domino Deo eorum.

imperatorcra fortitudine, erg^a Christum devotione certabant. Itaque cum hi, sicut et ceteri milites, ad dilaniandam Christianorum multitudinem destina:

virtutenobiles, sed fide nobiliores

erg-a

76Nonnos vel ha3cultima vitse necessitas in rebellionem cogit non nos adversum te, imperator, armavit ipsa saltem, qua3 fortissima est in periculis
:

rrimigeniis

desperatio.

quia mori,
Si

Tenemus ecce arma, et non resistimus, quam occidere satis malumus, et inno-

rentur, soli crudelitatis ministcrium detrectare ausi sunt, atquehujusmodiprreceptis se obtemperaturos

ueg-ant.

circa

Maximianus uon long-e aberat, Octodorum itinere fessus tenebat.

nam

se

Ig-itur,

coguito Thebaiorura responso, praecipiti ira fervidus, ob neglecta imperia

quam noxii vivere prgeoptamus. quid in nos ultra statueris, si quid adhuc jusseris, si quid adraoveris, ig"nem, tormenta, ferrum, subireparatisumus. Christianos nos fatemur, persequi Christianos non possumus. Cum haec talia Maxiraianus audisset, obstinatosque in fide Christi
centes interire,
cerneret auimos

decimum quemque ex
jubet,

eadem Legione gladio

Virorum,

desperans

g-loriosam
interfici

feriri

quo

facilius

eorum contantiam posse revocare, una sententia

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

.

interfici
sis

missi ad beatissimam Leg-ionem venissent, string-untin Sanctos

re.

omnes decrevit et rem confici circumfumihtum ag-minibus jubet. Qui cum

221
rationes,

doreti

Iocum examinare aut

quas Baronius

impium ferrum, morinon recusantes vitae amoCaedebantur itaque passim g-ladiis non
et,

recla-

habuerit, mutandiesentcntiae; id unum i. c. sufficit, quod, tirw kmt ut ipsefateturCardinalis, quondam crediderit, AlauIhiJjf/rdxi ntiuin et Socios ejus passosfuisse Apamaja; in Syria, impoitura.
id est, relationem S. Eucherio tributam esse, atque Latinos scriptorcs

mantes saltem aut repugnantes, sed

fabulosam

depositis

desumptnm
est.

armis, cervices persecutoribus prsebentes etjugulum percussoribus vel iuteotum corpus offereutes.
"Victor autem martyr nec Legionis ejusdem nec miles, sed emeritse jam militise veteranus. Hic cum iter agens subito insidisset in bos, qui passim epulabantur laeti Martyrum spoliis, atque ab bis ad convescendum invitatus prolatam ab exultantibus per ordinem causam cog-noscens
fuit,

scenam

istius tragce-

Eorum

77

dem

due ex Syria ad Alpes transtulisse ad honorandas Occidentis ecclesias. Frustra, lector, quecres, ubi td velper umbram asseruerit Baronius; at ita ministellus ratiocinari debuit, ut ex Cardinatis
ve?>bis

sua asserta inferret. Baronius dicit se carpsissc Metaphrasten, suspicaturnque, quod is

Occidentatium rerum inscitialaborans,Agaunen-

detestatur convivas, detestatusque convivium refugiebat; requirentibusque, ne et ipse forsan Ckristianus esset, Cbristianum se et semper futurum

sesMartyres Syriam ad Grsecos avexisset, ergo

opinatus est, quod, vera dicente Metaphraste, Occidentales scriptores Qrienlatibus sanctos Martyres eriperevoluerint, et Apmatca Agaunum transtulenni. Hoc Dubordcei ratiocinium,

ac statim ab irruentibus interfectus, Martyribus sicut morte etiam bonore conjunctus est. Quid deinde circa Maximianum
:

esse respondit
ceteris

an

satis so-

briiho.uiutssil.ucscn,. 7W/ /,/

,,/,-,

,,.. .,,,

consecutum, brevi collig-ere placuit. Cum dispositis insidiis g-enero suo Constantino mortem moliretur, deprehenso dolo, apud Massiliam B captus est, nec multo post strang-ulatus teterrimoque supplicio affectus, impiam vitam dig-na morte
sit

tyrannum

ejusdemargumentasunt, qux nunc aggredimur.

VI. Refellitur hypercritica Dubordaei veritatem martyrii

At vero beatissimornm Martyrum corpora postmultos passionis annos sancto Theodoro episcofinivit.

Sanctorum

apud Usuar-

dum

et alios

po revelantur et in eorum honorem basilica boneste componitur. 78 Sed et per long^um temporis tractum beati Innocentii martyris membra Khodanus revelavit;

Thebaeorum impugnantis a dubio

de tempore,

quo

coronati

sint.

Proponitur ejusdem argumentum

non ideo a sinu terrae protulit, ut in g-urg-itis sui procella demerg-eret, sed ut ceteris Martyribus
quae

negativum
refutantur.

et

calumniae

aliquot

sepultura venerabiliter sociaretur.

Tam prolixum

Sanctorum Agaunensium elogium ex Adone integrum refero, quia ubi de Passione, ejusque an~
ex illo aliqua observanda. Breviorpro more Usuardus, sic hodie nuntiat. In Galliis civitate Seduno loco Acauno, natalis sanctorum martyrum Thebseorum Mau,

tiquitate disputabimus, venient

S Mauritii et Sociorum Dubordxus ejus sic defendimus ll/ licet Acta nidta exsta- contcndit, rent, ea, qiue protulimus, abunde ejus veritatcm
.

Hactenus martyrium

probarent.
hil

Eodem adhuc

tramite procedemus ni,

ricii

Exuperii

Candidi
sex

Victoris

Innocentii
,

scripta Passione pro causie subsid io repetentes, atque ideoprmtermittimus hic,alioque

exeorum

Vitalis

cum

Sociis

millibus quing-entis

qui

examinanda rejicimus prima

sertationis Dubordseanx,
cte

aliquot capita Disdire-

sub Maximiano passi pro Christo gloriosissime coronati sunt.

quod vel Acta ipsa

Monet

Sollerius in Auctariis, varia*

re in apographis
est.

Martyrum numerum,

et

pro

impugnent, vel refelli debitenon possint, nisi vindicata prius ab ejus sophismatis Actorum pri-

6500, aliafjQG6, alia GGGO habere, ut ibidem videre

79

Wandelbertus

numerum non

exprimit, ca-

c nens
mentio.Ignoti

migeniorum auctoritaie. Duo mocet Duborda-us duobus integris capitibus contra passionem sanF ctorum Agaunensiumprivcisam ab Actis, quibus contendit, Thebseos nonessepro Christo passos,
titutum facit
g-ionis,

sunt Grx-

cis.
rfe

Crassa

Baronio

denum socia Leg-ione coronat, mortem pariter quae sanguine vicit. Galesinium, Grevenum, Molanum ceteraque mitto recentioraMartyrotogia, quxomnia Sanctorum Thebosorum texunt elogium. Greeci Agaunensium Martyrum in suis Fastis non meminerunt; habent illi ad diem xxi Februarii Mauritium suum cum
Mauritius
Effuso

sed ficlitioshcfoeset martyres esse. Capiti 13/iunc Quod, si vera csset historia illins Le'

tanta non esset incertitudo super tempore,

:

quo accidit

atque deinde sic fere prosequitur

legionis integrx
,

Martyrium

res est

tam memo-

procul dubio AnnalibusEcclesiseinscriptafuissetcum suisadjunctis

et epochis. Quod si scriptores ectiesiastici id referre negiexissent, Auretius Victor, Eutropius, Jornandes, vet quis aiius scriptor, oblivionem re-

rabilis, ut, si vere coutigisset,

martyribus Apamieensibus, quorumJLcta in Opere nostro ibidem data sunt. Itlos nonnulli olim cum ThebcVis Martyribusconfuderunt Cuisententise (inquit Baronius in Notis ad Martyrologium suum) et eg*o aliquando non invitus adhsesi, culpans Metaphrasten [qui Mauritii Apamseensis gesta scripsit) quasi minus assecutus esset res Oceid.entaliumM'drtyrum, Deindepluribus narrat, quomodo ex Theodoreto doctus, diversissimos esse Sanctos, sententiammutarit. Dubordeeus ex prsefata Baronii confessione argumentum cudit contra veritatem martyrii Sanctorum Agaunensium, quod hic negiigere non ticet, ut specimen habeasociis
:

parasset. 82 Titus Livius retulit finem tragicum legionis, ,wn a$e co quce rebettarat et Wtegium occuparat, cum Rotna- ronomtan ctos Mnrlyni uifrersus 1'yrrhu.n, hcUum ijcccrcu/. /:'/ ru/c/.
res,

quia

ijuispiu,,!

lillOl)

cu,u

Ducibus Mili/es

tritcidtrtos

martyrii

fuisse, jubenlc imperatore, quodfalsis diissacri- epocha ftcare,velceteris copiisadfundendum t '/> istiano-

se jungere nollent, etneminem SCTVptOTum tum ecclesiasticoruui, /">< profanorum verbo utto meminisse dc re, quam tot adjun-

rum sanguinem

mus peregrinte iogicie, quam sequitur.

S0 Recitatis iiaque Baronii verbis, sicprosequitur cap. 18 Dissertationis : Necesse nou est Theo-

cta

raram et stupendam faciunti Si bene kicDuintelligo,

bordzeum

parum

aut nikil ab antiquo-

rum omnium scriptorum

testimoniis accumutatis

martyrio

322
AlCTORt

DB

SS.

MAURITIO ET SOCIIS THEB.EIS MM.

ministellus talia fere responderi posse, qualiajam

J.C.

nisi ii ipsi notis chromartyrio nostro accederet, indubitatam nobis rei gesUv noloqicis certam et

enocham reliquissent. Idenim lectonbus paraiogismum, satis sibi familiarem spectantem ad caput Dissertatioms siuv obtrudit,
quod postea discutiemus. Sagacissimi scriptominisrum Ecclesia? Romanre (prosequitur Gallice Anglo-Sabaudus) nonconveniunt de anno, de tellus
18,

nisi hic contendat,

destinguendummonetinter factum et factum. Fatetur, facta esseplurima in historia Ecctesiastica, circa quxdebite esset hoc ratiocinium; Sed, inquit martyrium totiusLeg-ionis estres tam rara, tam singularis, tam illu.stris, ut incertitudo, in qua sumus circa tempus, sufficiat ad ingerendam suspicionem de facti falsitate. Hsec, si volet,
attuti; itaque,
iis factis applicet,

Baronius sub Ponmartyrium sanctorum Ag-aunensium secuti sunt eruditi tificatu Marcellini, in quo illum Cointius ad annum Christi duo patres Oratorii
Pontifice tunc scdcnte
,

de consulibus.

qucc protuli, qucVque profecto

,
,

figit

minus rara non sunt nec illustria dignaque proinde, quorum epoehtV a scriptoribus maxime
sacris consignarentur. 86 Quamquam niartyrium sanctorum Innoceninspectante, a Christopatrata, miracidosus defectussolis in ejus morte, atque his
lia,
m(m'ej

dxxxviii,

etMorinusde Rebus a Constantino

g-estis

part. 2 cap. 3.
neccertodelerminatu
e*t,

tium, prodigiapenecontinuapublice, totaJudcea p' ,c -

83 Contra, Antonius
se dentis annis
.

illig^at.

Baronius

Pag-iusidemmartyrium Caji asserit, passam esse

;

nonpauca

simi-

nec de-

TidcT^posu.

Leg ionem su b XIV consulatu Diocletiani Pagius, primis ejusdem imperatoris annis coronatam credit. Jesuita Labbeus Chronol. Hist. anno Christi cclxxxvi suum Baronium deserit, atque hunc forte o Dicuntur Pag-ius secutus est. Habe illius verba
:

non minus suas epochds apud scriptores profanos merebantur, quam Legionis Thebtvx martyrium; illaut Dubord<vus, certa aliunde auctoritate suadente, licet indubiis notis chronologicis

non

sint circumscripta, credit contigisse, ita fa-

o
((

[Galiice,

On

dit)

circa
et

fide subiisse mortem Ag*auni in Alpium Venniniimm. Divertit hinc DuborB faucibus dseusad Chesnium, in Historia Pontificum argumentwn deducentem a coltato, ut ipse rebatur, Thefavis Miiitibus Romse Confirmationis Sacramento, contra Papze Marcellino imputatam idololatriam, seu thuris oblationem simulacris ac

Mauricius basa pro Christi nus

..

anuum cclxxxvi Sebastiaplures alii cum Legione The-

passionem sanctorum nostrorum Martyantiquis monumentis firmatam adfabelquod apud antiquos las relegandam non esse scriptores nidla ejus invcniatur determinata epoteatur,

rum

tot

cha, etrecentiorescircaillamnonconveniant. Se-

cundum argumentum, ad quod capite

sitcV

citato

viam E

straverat, prosequitur Dubordtvus Dissertationis

capite 1S sub hoctitulo

Quodduobus

integris

seculis post

Maximianura scriptorum nullus memiest illud, cui

ret!)

deinde laudat bonam fidem Jesuitde [quis credeLabbei, non alleg-antis martyrium Thebaeorum Martyrum, tamquam rem indubiam, de qua
sed cvadentis per dicuntur.
certo redderet relationis,
hil fabulosam.
:

neritde Legionis Thebasre martyrio.

87

Negativum

vim tantam mini-

argwnmtum
ve3 attmm>

testimonia certa in probatis monumentis reperisset,

(On

dit)

ut ne se

vddem

triumphabundus petulanter exclamet Eripimus Ecclesiae Romansera hac Dissertatione Sanctos sex mille, sexstellus iribuit, ut, quasi confecta re,
:

quam

arbitrabatur nonni-

centos, sexaginta sex, quot scilicet Ecclesia

num,

quam
:

sibi vendicavit

quse Martyres Thebcvos

impwjnanlnr

Quod ad Marcellinum spectat, non eget Chesnii argumento ejus sanctitas et innocentia nec, fuerint Romce a Marcellino confirmati Thebsei, necne, ad martyriiveritatempertinet,proid illud hactenus defendimus. Audiamus cursim Labbei verba, qux ministelius laudat, ut, quantum illi bona fides cordi sit, lectoribus palam fiat. Sic itaque scribit Labbeus ad prcefatum annum SS. Se84
:

Agaunipassos, seu Legionem Felicem,j<im aprimis quidem secidis venerata est, at certum horum

Martyrum numerum numquam definivit. Verum de hisrecurret sermo,DubordcVumaudiamuscum

suo Achille prodeuntem. Mox initio capitis prsemittit stolidamobservationem circa Baronii dicta, quam superius explosi. Suspicaturdeinde, Cardinalem de martyrio Legionis ThebsctV dubitasse (quodfalso illi ministellus impidat) propter silentium scriptorum ecclesiasticorum idtra ducentos annos posttempus, quo supponitur Agauni passa. Enimvero, inquit, martyrium leg-ionis integrae res est mag-naadeoet insolita, ut centum locis Annali- F bus Ecclesiffi inserta reperiretur, si vere contigisset. Potestne solida ratio quredam hujus silentii adferri? 88 Post hxc fabellam de JoannaPapissa altegat, petitum variisque in Ecclesiam Romanam sarcasmis et calumniis exornat Quod deilia Romani scriptores siluerint, facile Dubordtvus inteliigit; novit enim, quamsollicitacuriaRomanafuerit, in supprimendis libris, qui ejus nobis memoriam reliquissent. Piget referre commenta et calumnias totiesprotrita, utasani cerebri hominibus sine stomacho iegi nonpossint. At, inquit, de silentio-auctorum ecclesiasticorum fere usque ad Gregwii Turonensis tempora, id est trecentorum fere annorum intervallo, circa martyrium Leg-ionis Thebseae plausibilis ratio afferri non potest. 2 hujus Commentarii scriptores tres protuli, qui centum fere annis ante Gregorium vixerunt, ex hac igitur parte falsum est prtvcipitis ministelli assertum. Porro juxta Dubordgeum diicV sunt classes scriptorum, qui illius martyrii debuissent meminisse. Altera sacrorum oratorum, qui pro concione Martyres laudarunt, altera eorum, qui chronica et historias ecclesiasticas texuerunt,
.

bastianus, Tiburtius,

Tranquillinus, Marcellinus,

Zoe

etc,

Mauricius quoque
in

cum Legione Thebsea ad

faucibus Alpium Penninarum, aliique phires circa ha;c tempora pro Christi fide necati per-

Ag-aunum

monere non debeo, Dubordcvum ludere in voce Perhibentur, qutv profecto apud Latinos non minus affirmaninepte
tis est,

hibentur. Lectorem, ni fatior,

quam

dubitantis

paucis

hominem

conve-

niOjdrca

id, in

positam esse illum usque adeo impium depingo) Christum re-

omnem argumenti sui vim arbitratur. Non negat (neque enim

quo

demptoremnostrum natum esse, adoratum aMagis,avectum in Mgyptum; non inficiabitur, Dei

Filium baptizatum et mortuum et trucidatos Herode infantes in Bethleem. 85 Litigant circa tempus, quo Juvccontigerint, non RomancV EcclesitV scriptores solum, sed eruditissimi quique heterodoxorum; doceatitaque nos t/pc /< riticus e pochamccrtamJiorvm factorum,ab auctore, vel Christiano, vel alio sic fixam et stabilitam, ut dubium nullum relinquat. Illam ubi attulcrit, quod tamen numquam faciet, mille illi res alias, tmnprofanas, tumsacrasproferemus, quarum circumscriptum certis notis chronologicis tempusabillo requiremus, cogeturque, qux sunt toti orbi certissima, atque ea ipsa, qutV sunt divina auctoritate stabilita, abjicere, nisi ab hac insolentis crxticce suxreguladiscesserit. Prseviderat
,

fuisse ab

mUdahxc

ii

89 Supersunt

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

843

A
asiUntioau-

ctorum,

89 Supersunl autem nobis pturimse homilise Patrum, qui duobus post Maximianum seculis vixerun t atque in iis vet particulares Martyres, vel
t

si

generatim omnes laudantur. Alise non paucas tucubrationes similes intericrunt. Intereas, quseexstant, nulla est, ubi

Thebseorum Martyrum veluno

verbo
sit, si

fiat

mentio, licet

eorum Passionis

historia

examinemus, utrum in principiis doetorum Romanae Ecclesia? arg-umentum hocnegativum ooncludat, Launoii principia sequitur Ad hsec qumcumque congerit, non vacat referre. Notisunt eruditis Launoiani in hac rnateria cavilli et errores : notumpariterest,quantumvaleatargumentumnegativum, quibusque, ut vim habeat, conditionibus
ut
'.

qusedam

alia, ecclesiasticse cathedrse elo-

muniri debeat. An

quentuvque aptissima. Ephrem Syrus contexit elogium (pergo Dubordseum agere) omnium Martyrum circa annum 360, Gregorius Nazianzenus eodem fere tempore eamdem materiam tractavit; habemus homilias S. Joannis Chrysostomi deMarssese in

requisitis omnibus gaudeat Dubordsei argumentum jamjam examinabimus. 93 Ceterum, ubi dixit fabulam Agaunensium Martyrum sub finem secuti sexti cusam esse, in

SS.Gregorhu Taron > #

tyribus toto orbe passis Asterius episcopus AmaPonto, qui floruit initio seculi 5, pariter
:

Gregorium Turonensem et Venantium Fortuna^Z^Tastum,tamquamprimosejusaactoresinvehitur.Gre- s^umarcjHi gorium, tamquam hominum simpticissimum credidissimumquedepingit,citatqueDupinipro se de
illojudicium.

(Htivixerunt

composuit panegyrim omnium Martyrum; at nidlum apud hos de nostris verbum. Si quisquam sanctos Agaunenses Martyres laudare debuit, is fuit Maximus Taurinensis episcopus, mortuus sub Honorio et Theodosio juniore, g<) Maximus scripsit eo loco, ubi martyrium contigisse supponitur; eo tempore, quo recens esse debuit tam illustris facti memoria; at neque is

Dupino

scilicet definiente, decisa lis

est,jacet Gregorii

fama, scripta ejus ad tineaset blattas relegata sunt!Nec mitius Fortunatum tractat. Poeta, inquit, is erat, atque

adeo capax, qui veritatem adulteraret. Pictoribus atque poetis etc. Car-

mine complexus

est Legendam S. Georgii, quam fatetur Baronius scriptam ab Ariano. Cumque Sanctum

Thebseorum uspiammeminit. Sednequein Operibus, quseperierunt, xdtafuit mentio martyrii The-

ex Ariano et scelerato fecerit, errare facile potuit circa factum aliud longius ab ejusa-tate remotum.

"

Legionis. Si enim de sanctis Martyribus nostris egissent scriptoresitli, vestigia qusepiam inbsese

Nonne solida, lector, est hsec ministelli obsercatio? De Gregorio Turonensinonnulladixi^ knum.64, E quibusejus circacultumSanctorum Agaunensium
auctoritas abundc vindicatur; pauca circa Fortunatum prsetermittere hic non possum. 94 Errare Fortunatum ut hominem, veritatem

veniremus in auctoribus contemporaneis,qui supersunt, quique aliorum Operibus fuissent usi. Methodius, cujus de Martyribus elogium periit, scripsit circa annum 290. Phileas episcopus in

auclore| P"-

Mgypto composuit panegyrim de

sanctis Marty-

ribus, cujus meminit Hieronymus de Script. Eccl.

cap. 78. Phileas capite truncatus sub

si

Maximiano, de martyrio Sanctorum nostrorum egisset, La-

ctantius, qui initio seculi iv floruit, id scire debuisset. Prseterea cum Lactantius in Italia natus es-

mnovei

verisimite non est, factum tam recens et celebre ad ipsum perventurum non fuisse. 91 Quod si martyrium sanctse Legionis illi innotuisset, locumprocul dubio suum postulasset in
set,

libro de

Mortibus Persecutorum, tamque aptum

adulterare ut Poetam potuisse, nuttus est, qui negarepossit :aterrasseilh<m mifatemque adulterasse,idporro evincere Dubord vits debuisset, ut nobislucutentum Fortunatiprovetustissimo inecctesiaS Mnuvitii etSociorumcidf>> (rslimoniumtabcfactaret. Poeta erat Fortunatus, at sacer. Sacri autempoetsemateriam sibiveram,veros heroes seligunt, quorum gesta floscidis hinc indepoeticis ab inventione petitis exornant,quique hoc sensu veritatem adxdterare dici possunt, quodiis, qusevere contigerunt, aliquaverishv ilia intermiscent: sictamen, uthsecipsapassim facilea veris discemerete,

fuisset materise, quamtractabat, ut credibile non sit, id iltum prsetermissurum fuisse, narrantem

ctor

gerit, fatebitur,

crudelitatem et furores Maximiani, inflictamque eapropter csetitus pxmitionem. Quisquisfm^u^ to-

tidem verbis Galtice Dubordseus) sine prsejudiciis ad silentium Lactantii, manebit conviC ctus quod martyrium Legionis Thebase commentum sit. Quod ad secundam scriptorum ctassem spectat, Eusebium, Socratem, Sozomenum, Theodoretum, Evagrium, Hieronymum, Orosium, Sutpitium Severum super martyrio Thcbseorum interrogatos cupit. Si verum est martyrium, (inquit pag. SUG) fieri non potest, ut id ig-norarint omnes, credibile non est, si non ig-norarint, ita inter
reflexerit
,

nonnovus possit. Quicumque Fortunatum leparcissimum interalios illum in exornando esse. Quod si aliud itli non imputet ministeilus, quamquam nudissimum sit carmen de Sanctis nostris, tamen super eo titigarc desina?n, modo materiam veram, veros Agaunenses heroes reiinquat, id enim solum ad institutum meum suf- f
95

ficit.

Apud Fortunatum non nisi unum carmen

lib. 2

inter-

lr uducit

h*-

venio de S. Georgio, quod est

sedificata,

decimuw

wiicu.

tium. Basilica quondamfuit Maguntisea Sidonio de qua ibidem sic canit Venantius.
Martypis effregii pollensinicat aula Georgi, Cujus in hunc mundum sparg-itur almus honos.

eos convenisse,
dixerit.
quinto semio.

uteorum ncmo

aliquid nobis de

illo

Careere

caede

fame

vinclis

sitc

frigore

flammis

Mox EusebU ditigentiam in perquirendis, Martymm Actis, dtque bonam fidem in referen92

ConfessusChristum, duxit ad astra caput. Qui virtute potens Orientis in axo seputtus,

pturibus vendicat; sed, cum apud itlum auctorem tum viventem, atque ubiqite Martyrum agones tractantem, de Legione Thebsea nihil invenerit, concludit Ejus silentium esse demonstratiodis,
:

EccesubOcciduocardiue pi-H-betopem. Ergo memento preces et reddere vota viator, Obtinet hic meritis, quod petit alma fides.
Condidit antistea Sidonius ista decenter, Proficiant anim;r, qu.83 nnva templa sute. 96 Libro 10 carmine 10, quod est de Oratorio
scrArtonensi, enumerans sacra pignora, quse ibi sir ilrrrm vjusdcm Saucti ,ncnti,rit vabaidur, Hic quoque relliquiis micat illc Georgius almis, Qui probus igne redit, nec pice mcrsus obit. Hic Fortunatus id solum ex aliqua Legenda seu
:

nem

historicam, quod martyrium

Agaunensium

sit

fabula.

ldemadvertit apud reliquos, apud ipsum Sulpitium Severum et Orosium maxime credidos miracidorumassertores, quorum hic de Bagaudis,
de

tofdtiiw

""

Amando et JEliano scribit, silentium. Hujus eam causam assignat, quod Arcadii tempore non-

dum esset
quam

cusa Thebsese Legionis fabuta;

et,

tam-

re confecta, nihil itaque superest, inquit, ui-

Martyrio S. Georgii desumpsissc videri

potest,

quod

324
ACCTOIIK
J. c.

m
et

SS.

MAUIUTIO ET SOCIIS TUER.T-IS MM.

de S. Georgio scripserat. Tbi
illifroyitissupcrerat,

igne ilhvsus emcrserit, et similia San2, ubi tormenta, quse fere dixit supra versu enumcrat.Hsec, est, strictim aliqua ctus perpessus cultum diu inqfam,sola, nam reliqua ad Sancti hausissc inde viden potest. posteriorempertinent,

v invenisset Pontaet

quod ex pice

num suum confusum et protritum,

siquidquam

BaroniusinNotisaddiem\JiuiApriiis,quoapud Grxcos et Latinos colitur Megaio-martyr GeorGeorgii inter gius, observat, Acta qusepiam S. Papa recenseri, quod apocryphos libros a Gelasio
viderenab hscreticis interpolata et alio traducta deinde pluribus, qusenam illa Acta tur. Inquirit in antiquo cofuerint, creditque, illa se reperisse

tam confidentcrnon blasphemasset, hominem hsereticum et sceleratum, a Fordum aiium tunato Sanctis adscriptum fuisse omnino, Diospolitanum Martyrem, quem inter Sanctos peculiari loco habet Romana Ecclesia,
,

Lcgendam a Gelasio improcompositam fuisseabArianis, et batam suspicatur hujuscensursesux reddit rationem. Vixit S. Athadice suse Bibliothecse.

Fortunatus iaudavit. Est igitur hsec heeretici miSanctorum, crassa ignorantia, vel impostura apertissima, tum in Fortunatum, tum in Christi sptonsam universaiem Ecclesiam. Ejus nunc Achiilcm seu argumentum negativum, a silentio scriptorum accersitum, impetamus.
nistelli, osoris

nasii tempore Georgius, homo flagitiosissimus, qui et in exsulantis sedem intrusus fuit, ac deinde propter horrenda scelera a gentilibus occisus.
deFortunaio

VII. Convellitur Dubordsei argu-

97

Hunc suse sectse hominem Ariani pro marty-

mentum negativum adversus

ritatem

ve-

re habuerunt, ut testatur S. Epiphanius Hwresi 70 cumque boni, quod de illo referrent, magis quamdeperditissimo quoque non haberent, censet
.-

martyrii

S. Mauritii et

Sociorum paragrapho prsecedenti

intortum.

aliqua, qit.v ad mortem ejus pertinerent, Actis synonymiS. Georgii assuta fuisse, ut ab iis splendo-

B remaliquem
tur

et sic callide
illa

acciperent, ita sensim confunderensimplicibus illuderetur. Certe in

Qusecumque

sunt qusepiam, quse ad solum illum referri possunt. Prseterea Baronius hsereticum Passionem S. Gcorgii suspectam hdbet, quod nar-

Legenda

renturnimiumaccumuiaiatormenta,quseinterpolationisquidemetcommentisuspicionemingerunt, at neutiquam pertinentad primam rationem,proptcr quam Acta, ut sitnt integra, non censet admittenda. Deinde Baronius subdit His enarratis, jam accipe,qua3excertis probatisque auctoribus de egreg-io martyre (Georgio in Pdlsestina passo) scripta
:

reperiuntur

etbiasphe-

miacontra

et moxprimo loco profert idem Forepigramma, quod excudi. Anne, lector, hoc est faleri, Legendam, quam contraxit Fortunaius, faisse ab Arianis compositam? 98 Verum non asserit Dubordscus,dixisse Baronium, quse is ipsc deducit ex Fortunati carminibus.Quamquam verborumsensusobviusutcumque
:

tunati

Dubordseus prsccedenti movet, undeque suum cudit argumentum negativum, ita cruditissimus abbas de Uisle Defensionis susc cap. ISrefutavit, ut non muita habeam, quse superaddam. Ejus hic potissimum armis ministellum prostratum exhibeo Igitur falsumest primo, quod scriptorum nullus totis duobus primis post Maximianum secidis de martyrio SanctorumAgaunensiummeminerit\scriptam enima S.Eucherio episcopo Lugdunensi, qui obiit circa annum Christi 44-1, Passionem eorum, sequenti a Dubordseanis sopinsmatis expediam, ostendamque, minime id iliumsuis sophisjnatis ostendisse,quo tamen tam.

Evertitur

argumentum
nc 9 atwum

quam

re indubitata nititur. Siieo S.

Maximum

Taurinensem antistitem, qui medio secuto quinto floruit, et homiiiam composuit, qusc etiamnum exstat, et habet invetustissimis Mss. titidum :In natali sanctorum Tauricorum martyrum Octavii, Adventitii et Solutoris.

contrarium insinuet,eslo tamen\ubi,quscso, didicit, quiprobabit, eam ipsam Legendam, quamBaronius ab Arianis interpolatam credit, Fortunato prse oculis fuisse? Nihil est apud hunc, quod tale quid certo suadeat muitipiicati enim cruciatus, C in illa etiam S. Georgii Passione antequam ab Arianis corrumpcretur vqrosimiliter referedtmtur. Hujus non omnia procul dubio exempiaria, qusepertotum orbem sparsaerani, interpolarunt hseretici : potuit crgo Foiiunatus prse ocuiishabuisse ex iltis xtnum. Certe contrarium non evincet ministellus, citjus hic iterum logicam miremur. Venantius aliqua mutuatus est ex Passione, quse suspecta estpropter accumidata tormenta, quseque ab Arianis corrupta fuit; igitur cx scelerato sanctum fecit; quse est altera hseretici hominis blasphemia, Ergoneex scelerato Sanctumfacit, qui exprobatisst,,, ialiunde Sancti historia, cui nebu:

Hos antiquissima

traditioas-

serit

Martyribus fuisse. At res pluribus examinari poterit ad diemxnNovemTliebscis nostris

bris,

ex

quo Martyrotogio Romano inscripti sunt. interim, neque Eucherium, neque Maximum de sanctis Martyribus meminisse, minime ministellus vicerit.Etenim argumentum negativum a duorum secidorum silentio peiitum debite p

Demus

non concludit,
poiieat, de

nisi conditionibus , iisque non anis, quibus videri potest HonoratusaS. MaDabonixi,

ria tom. 1 Dissert. 3 art. 2. 101 Ex piuribus tres assumo, sine quibus apud sensatian neminem vim faciie obtinebit. Acprimo requiritur, ut probabilitas, neque enim certitudi-

dauwm
c " ndilwnibm

nem moraiem utcumque infimam ex

USV
"! e

hoc argu-

mento negativo elicient, ut probabilitas, inquam, quod res non acciderit, orta exauctorum silentio,
probabiiitate nulla contraria elidatur. Secundo, ut omnia Opera auctorum, quorum pro se sitentium negantes allegant, supersint, et ita supersint, ut constet nobis, nulla interiisse. Tertio de-

lonis alicujus gesta aliqua adjecta fuerint, talia

decerpit,

qux aon impio

illi,

sedvero Sancio con-

venire possunt ? Id si ita gica plauf peregrinum:

nomanom
cnf,m

est,

fateor, esse

me

in

lo-

Dubord.vus Pontanum suum legit, blasphcmautcm quod aliusnon sitGeorgius abEcctesia Romana cultus, a Georgio pscudu-patriarcha Alexandrino, inde causse suse subsidium invenisse censeripotesUEtenim siimmensa molesnostrorum voluminum, quibus utaitpag. 61 bibliogg
i
t

\e q ue s

nique, ut probetur, rem, si contigerit,

ad aucto-

rum, quorum pro

se quispiam siientium allegat,

tkecx fatiscunt]
tuisset,

ipsi

admanum

notitiamperveniresaitemdebuisse,etsipervenerit, fuisse iilorum iucubrationibus inserendam. Conditionesplurc'sThie?-sus,MabittoniusetBasnagius requirunt : has tres nostras commendat piuribus iaudatus Honoratus a S. Maria, quem si iubet
consute, neque

fuisset,

legcrepo-

qux Papebrochius addiem

xxiii Aprilis

bare

enim pluribus ilias hic vacat proneque operse pretium visum est id moliri,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

ri,
necessarns.

cum a

criticis

omnibus passim admittantur.

Etenim PatresinhomiUis

prima conditione ministelli argumentum, utjam superius insinuavi; etenim auctor gravis, qualis fuit S. Eucherius Lugdunen102 Destilutum est

gunt, omnes facite Sanctos paradiso expulsospassurum. At si facta alia innumera, quee tacet Eusebius, et aliunde certissima sunt,

uenm
J.

C.

hypcrcriticus,

qui plurium anteriorum itidem virorumgraet testimonia allegatperductafereusqueadtempus, quo martyrium

sis,

vium et sanctorum traditionem

contigit,

pemegarevolet mihi res non est, nec me morabitur non ratiociniis edocendus. Videamus interim, quomodo, quw eedificat, eodem prorsus

cum

illo

abunde aliorum compensat silentium. Mitto Passionem seculi vi initio in Ecclesia legi solitam, etmonumentaaliaantiqua, dequibussuperius pluribus egi. Alterutram ex duabus ceteris
conditionibusad impugnandumDubordieo deesse,

locopag. 220 sui oblitus destruat, 106 Petita ab Eusebii silentio haic si ratio.m^ia*, confirinatione indig-eret, adderemus, idem observari silentium in Socrate, Sozomeno, Theodoreto et Evagrio, qui quandoque retulerunt facta ab Eusebio
omissa. Adderemus
S.

ei

Hieronymum, qui secutus

planumflet scriptores,aquibustestimoniummartyrii exigit, secundum seriem a ministello dispositam percurrenti. Quod spectat ad classem scriptorum, qui Sanctos nostros de cathedra laudare
t

Euscbii vestigiain sua Chronolog-ia sollicite corrasit, quse illum fug-erant, nihil nobis de Legione Thebaja retulisse.

debuissent, fatetur ipse ministetlus, homilias eo-

rumnon paucas etpanegyres Martyruminteriisse;

qui igitur novit, nidlam in deperditis Opusculis de
sanctis Agaunensibus
Thebxorum
meminissc

mentionem fuisse ?
:

103 At probabilissimum idest, inquies sienim Patres illorummeminissent, vestigiainveniremus

apudscriptoresalios,quiillorumlucubratiuncidas videre potuerunt. Nugze. Quasi vero historici et B chronologi soleant res suas a panegyristis quserere, aut patres alii contemporanei aliorum homilias et sermones tam sollicite expetierint et obtinere potuerint Sed nec in iis, qute usque hodie supersunt illorum Operibus de Sanctis nostris agere debuerunt ridicidum sane est (quod agit
.

En, qui factum nuttum a solertissimo Eusebio prcvtermissum fuisse paucis ante lineis contenderat, eidem hic adjutores, qui ejus omissiones suppleant, conducit. Hxreat suissophismatis implexus ministellus, et in brevissimo Chronico, quod Hieronymo non certo etiam satis adscribitur, particularium Occidentalium Martyrum, atque nostrorum Thebxorum historiam quserat; cum Chronicum, Hieronymi nomine inscriptum, ibi exordium sumat, ubi Eusebius desinit, oleum et operani perdet, neque enim in hujusmodi Chronicis reperirisolent, quw epocham,

unde ordiuntur, prwcesserunt. gw niptp107 Neque Socratis, Sozomeni, Theodoreti et snnt Evagrii silentium angerc quempiam debent ete:

Dubordwus)

in homiliis, generatim
,

sanctorum

laudes pr&dicantibus quorumdam particularium Martyrum specialem memoriam requirere,maximesieoloci,velinvicinia,ubipassi sunt, non vixerint Patres, soliti auditoribus suis

Martyrum

nimtertia conditione carensclaudicathic sophistte argumentum negativum. Socrates Historiam Ecclesiasticam a limitibus narrationis Eusebiame
continuavit usqueadannumChristi 10. Tdem fere fecerunt Sozomenus et Theodoretus, sic tamen, ut facta qusepiam alia alii referant, qu<e ab aliis pro institutoneglecta sunt. Evagrius Scholasticus inde tantum initium scribemU fevit,ubi Socrates et aliijamlaudatiterminarunt. Nullus igitur hoI

pla,

ob oculosponereeorum maxime Sanctorum exemquorum velprmsentes reliquise, vel particularis causa populorum suorum animos ad pietatem excitare poterant. Exteriautemplerique sunt et Orientales, quos arguit ministellus de Thebmo-

rum

referre debuit

martyrium Sanctorum Agau-

rum
non debuerunt.

101-

martyrio siluisse. Verumest, SS. Ambrosium Mediolanensem

habuissese-

et

Maximum Taurinensem episcopos

celebri palcestree

Agaunensi propinquas. des Utrumque historiam passionis sanctorum nostrorum Martyrum perspectam habuisse, non dubito;
at nulla occasione de
:

nensium, quod contigerat ante tempora, a quibus Fastorum suorum emordium sumpsere.Ab Orosio nescio cur Dubordwus testimonium exigat. Td in OpuscidocontraPelagiumcertefecissenondebuit; igitur de tibris Historiarum adversus Paganos
ministello

sermo

est.

illis

speciatim agere debue-

minimum seculo runt non erat tum agonem, res admodum recens, et neupost eorum ter historiam vicinorum Sanctorum^ omnium uspiam narrandam assumpsit, non estigitur mitemporis, uno

108 Orosius presbyter Hispanus capite primo, Operis sui institutum explicat, sic scribens ad Augustinum: Praeceperas mihi, uti advcrsus vani-

loquam pravitatem eorum,... qui

Png-ani vocantur,

sive Gentile^... qui cum futura non qua?rant, pra> terita autcm aut obliviscantur, aut ncsciant, prse-

rum,si de Thebseis specialemmentionemnusquam

faciunt.Ad aliam itaquescriptorumclassem transeo,chronographorum scilicet ethistoricorum. Ex his Eusebium toto halitu inclamat ministellus, Dissertationis sux pag. ZIG. Laudes superius relatas, quas Eusebio tribuit, ereptasnolo, agnoscoque, illum eo tempore in vivis fuisse, quo apud Octodurum necatisunt saneti nostri Martyres.
Scriptorum

sentia

tautum tempora

veluti raalis extra solitura

infcstissima, ob hoc solum,

et colitur

quod crcditur

Christ.us

Deus, idola autem minus coluntur, infamant. PriEceperas ergo, ut cx omnibus, qui haberi ad praesens possunt historiarum atque annalium fastis, quaecumque aut bellis gravia, aut corrupta morbis, autfamc tristia, auttcrrarum raotibus insolita, terribilia, aut inundationibus aquarum iyniuin metuenda, aut ictibus fulaut eruptiouibus

105

At Eusebiii

liber *kpx<x.[m Maprupcay 2uva-

aliorum ope- ynyYt, raaliquaperierunt,

ubi maxime eorum, si uspiam meminisse usque debuit, latebatjam a Gregorii tempore, et Aliumde Martyrihodiepro deperdito habetur. bus Palxstinse librum scripsit Eusebius, atque is etiamnum superest. Verum inter Martyres, quo-

minum
cula

ricidiis flag:itiisque

plagisque grandinum steva, vel ctiara parmisera per transacta retrosav textu reperissem, ordinato breviter voluminis
non ciigebat,
vt

explicarem. itaque poposcerat Augustinus ab Orosuscepit.Perquamvero sio, hecc Orosius facienda instituti Operi martyrium sanhujusmodi 109

Hxc

rum certamina episcopus Ceesarmensis coram spectavit inPaltestina, et scriptis deinde commendavit,Sanctinostri stolide

quserentur.Quod sinulMartyres admiseris, quorum in sua Historia los non meminit Eusebius, Ignatios Antiochenos, Symphorianos LaurenJustinos, Symphorosas,
,

mtmstellus ctorum Agaunensium intrusum cupit Amandi, JEliani et noster? Libro septimo cap. 25 Bagaudarum meminit Orosius, gesta sub Diocleibi, neque sequenti tianobella enumerans; at neque

rimam

Sanctorum Etheec quidem Dubordasum nonpunalbo erade.

innumeros tios Sebastianos aliosque

adversus Chricapite acerbissimse persecutionis cujuspiam Martyris stianos mentionem faciens,

specialem

3-2t;

DE

SS.

MAURITIO ET SOCIIS THEBjEIS MM.

D

AVCTORE
J. c.

passim alibi. Thebseorum Legionis memoriam apud illum non invenimus. Qui librum de Mortibus persecutorum sive Lactantii
specialempassionem Nonestigitur mirum,
attingit, uti nec
si sanctse

auctoris quarti sit, sive alterius Lucii Christum natum seculi, vellevi oculo percurpost
Csecilii,

VIII. Examinatur, an Acta Sanctorum Agaunensium a Petro

rerit,
ibi

non minus mirabitur, tanto cum molimine Martyrum Agaunensium mentionem qusesi-

Francisco Chiffletio S. J. primum,

ac deinde a Ruinartio edita, scripta
sint

tam fuisse. Brevissimi illius Opusculi auctor, vastissimam persecutionem et innumera Christianis mala illata sic percurrit, ad pcenas cselitus persecutoribus inflictas enarrandas festinans, ut non solum nullos nominet, qui a tyrannis illis necati sint, Martyres, sed vix, imo ne vix quidem
tovorum, ubimaxime illorumcrudelitas desseviit, speciatim meminerit. UO Solus superest Severus Sutpitius, cujus in ffi$toria sacra silentium de Sanctis Agauncnsibus
negativo suo argumento ponderis esse arbitratur Dubordseus; at hic etiam maxime temeritatem suam et inscitiam, si, quse allegat,

S.

Eucherio Lugdunensi
Diluuntur
Dubordaei

episcopo.

sophismata.

dctancti

Hactenus

Mauritio

et

Dubordscum, sanctorum Martyrum nostrorum Passionem impugnantem, sic re-

inmuitisdi

maximi pro

non

legerit aut

non

intellexerit, vel si legitet in-

malam fidem prodit. Severus Sulpitius ea, quse sub Diocletiano et MaxiB mianopassa est Ecclesia,sic libro lcap. 32 suo more Post eum (Valerianum) interjectis perstringit annis fere l, DiocletianoetMaximiano irnperantibus,
tellexit,

dissimulando

'

acerbissima persecutio exorta est, quae per x conplebcm Dei depopulata est, qua tempestate omnis fere sacro Martyrum cruore orbis intinuos annos

putimus, ut si Acta illorum nidla scripta essent, tiQ de martyrio tamen, non nisi stolide dubitari posset. Nunc ad eam Dissertationis ejuspartem accedimus. in qua contendit, Passionem, quam S. Eucherio adscribimus, ejus non solum fcetum non esse, sed alterius dudum posterioris inepti fabulatoris commentum, quod etiam seipsum destruat B etfalsitatem suam non uno locoprodat. Ejus Passionis notitiam dedi initio hujus Commentarii numero 8 et 9, illamque primo loco infra recudam, quo lectorem remitto, ne excerpendis loeis Com-

^ctm '^'
a

mentarium producam.
nullam
ibi

Sufficiat hic advertisse,

quippe certatim gloriosa in certamina ruebatur, multoque avidius tum martyria gloriosis mortibus qiuerebantur, quam nunc episcopatus pravis ambitionibus adpetuntur Nullis umquam mag-is bellis mundusexbaustus est, neque majore umquam triumphovicimus, quam cum x annorum stragibus
fectus est
:

de recenti tum adventu Martyrum ex de baptismo Hierosolymis, ConfirmatioOriente, nis sacramento Romse acceptis, de Amando, Miiano, Bagaudis aut Cerausio, de inventione corporis S. Innocentii et sanctarum retiquiarum transiatione,

mentionem

fieri.
et

vinci non potuimus. Exstant etiam mandata^

teris pnEclarfB ejus

lit-

113

De Sigismundo

temporis

Martyrum

passiones,
operis

per ipsum Agaunensi

ccenobio, de

amplificato vel constructo Patsh ub uAmbrosio de- t<*,quamSu

rius cdidit.

quas connectendas non putavi, ne excederem.

agerent.
1
1

modum

1 Hsec, si Dubordseus iegerit, mirari satis non possum hominis audaciam, qui a nobis rationem

silentii exigit,

quam

ipsiauctores luce meridiana

clarioribus terminis allegant. Dicit Sulpitius, Martyrum Passiones... connectendas non putavi, ne
operis exccderem; ivito tamen extorquere Passionem sanctorum Agaunensium Dubordseus cupit, et nisi impetret, de re tota actum est, pro C commento explodetur. Tatibus scilicet fundamentis nititur argnmentum negativum ministelli nostri, talibus armis Sanctos suos Ecctesiee Romanse eripit. Vim argumenti negativi nuilam ipse agnoscit, si silentii, quod pro se assumit, ratio assignari possit. Ilanc vel credit vel simulat se credere,proferri nonposse. Hinc mille locis triumphabundi instar con/identer illam inclamat. Huic basi iropiea sua Romanie Ecclesisc erepta insultabundus superstruit. Dedimus silentii istius rationem non dubiam, non obscuram, sed manifestam, ex ipso Operum insiituto et ipsorum auctorum verbis petitam omnes igitur tantum decantatia sectcv ejus hominibus triumphi in fumos et ventos
:

modum

niqueabbate et episcopis Domitiano, Graio ct Proiasio altissimum pariter ibi silentium est. Differunt prseterea a Surianis Actis et aliis apographis hisce similibus, quod certum numerum sanctorum Martyrum non definiant, sed ex rotundo numero Legionis, conjecturam de Martyrum nu~ mero ingerant. Legio autem vocabatur [inquiunt) qufiB tunc sex millia et sexcentos viros in armis babebat; pro quo, varius est tn apographis aiiis numerus. Denique ncque hic, prseter Mauritium, Candidum, Exuperium, Victorem, Ursum et Viotorem aiterum, ulli sanctorum Martyrum, expresso nomine, enumerantur. Hsec eum in finem hic observata volo, ne quis credat ministello, asserenti pag. 55, prseter Marcellini, Sigismundi,
JEiiani,

Amandi

et

Bagaudarum

certsc falsitatis

notas, reliqua in Chiffletii Passione eadem reperiri, quse apud Baronium et Surium narrantur,

atque adeo ne refellere pluribus debeamDubordsei ineptias, contra Passionis hujus nostrse veritatem arguentis ex verbis et factis, quse a nostra absunt, quscque ipse stolide vel callide, ut lectoribus suis

fucum

faciat,

ex Actis

aliis

depromit, et in PasVlraqac
S.

sionem hanc

irrito ictu torquet,

Euclierii no-

abeunt.

1H Itaque Acta fere omnia interpoiata in antiquissimiscodicibus S. Euelieriinomenprseferunt',

acceduntpurioraetiam, queein fronte Eucherium auctorem habent ; interpotatis etiam plerisque, utiet purioribus nonnidlis preefixa est Eucherii epistola ad Satvium seu Sijlvium, quse rationem scribendi ita exponit ut indubitatum sit itlamad PassioyiemsanctorumMauTiiiiet Sociorum subjectam pertinere. Igitur, cum codices ii antiquissimi sint, imo inter hos aliqui 900 annos exce, ,

Q2D

dant,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBI8.

dant, perspicuum est, antiquitus in Ecclesia, non peculiari aliquo loco sed per totum Occidentem sparsam fuisse opinionem, quod S. Eucherius
,

ZZl

Lugdunensis

episcopus

scripserit

sanctorum
illi

Agaunensium Martyrium. Ulud, quod

temporis passimadscriptum
fuit,

tum tum

; nec desunt critici celebres, qui i. c. postea examinarunt, quique hactenus illorum judicio unanimes subscripserunt. 118 Quod si igitur ministellus,utdesiderasse se Aaaa aufverbis significat, Chifflctii Ms. cum eo, quo usus !*#"#&*

tuto credi potest

fcetum suppqsu

est Surius, contulisset, judicasetque, nulla

sitcv

titium fuisse, tuculenter probant varia, quse

data ZTaluZu!

initio hujus Commentarii produxi, tum infra observabo ubi Tiltemontii criticam discutie,

censurse ratione, hoc illo prsestare, merito hominem eruditi explosissent,amplius,utparest,

,

mus.
invarus
co-

115 Altera Passio,

dit

quam

Chiffletius noster edi-

dicibus pr,v
fert.

ex antiquissimo codice monasterii Jurensis, cui adstipulantur codices Mss. Ruinartii, inter quos, ut ipse testatur, Fossatensis suo tempore ad 900 annos accedebat, idem Fucherii nomen prsefert, illique in

optimse notse codice bibliothecse re~

,

giseeademad Salvium espistolaprsemittitur quapropter a viris eruditissimis criticisquc rigidissimis a S. Eucherio scripta credita est laudata jam ssepe S. Mauritii et Sociorum Passio. Adversushsec

Dubordseus Dissertationis suse capite 7 probandum assumit Quod Passio Martyrum quam Petrus
:

Eranciscus Chiffletius editioni suaePaulini inseruit,

tam

falsa

sit,

quam

illa,

quam

Surius et Baronius

Id an evicerit, et tam antiquum B martyrii Thebseorum testimonium Catholicis eripuerit, hic indagamus. Martyrii Agaunensium causa ex certse falsitatis indiciis pro deplorata habebatur inquit inductionis loco ministellus Anglo - Sabaudus cum ecce tempori Chiffletius Actasincera reperit inMs. monasterli S. Claudii
secuti
sunt.
,
,

tot eruditorum censu-tw quam novi in hac palsestrahominisjudicio tribuentes. Veinde,qum huc plurima congerit, inepta sunt etplane inutilia ad probandum id, quod adsumjisit; neque pro Passionis nostr v sinceritate ab antiquitate codicum quisjnam sicarguitjUtChiffletiiActa primigenia, sinceraeta S. Eucherio scripta esse contendat,quia Manuscriptis,unde sua desumpsit Surius, vetustiores sunt codices S. ClaudiiJv sis et Fossatensis a Ruiyiartio et Chifftetio laudati. Nihil igitur fecissct hypercriticus, licet demonstrasset, Suriivel Mombritii Mss.fuisse omnium antiquissima. Quippe de invento suo glorwnti homini respondissemus, nxdlum ex Mss. nostris habere nos pro aiUographo, atque adeo ex setate Manuscriptorum pro setate velpersona scriptoris frustra argui; credere nos, desumpta esse apo- E grapha Mss. nostra ex aliis antiquioribus, jam S.Aviti Vienneyisis tempore in Ecclesiategi solitis eta S .Eucherioprimoauctore successiveprofcctis. 119 Nihilo metius est id, quodpag. 57 proponit, VerisimiU Quis Chiffletio dixit, Manuscriptum nonett, his verbis ejus correctum non fuisse a monacho aliquo,
>

Impostura

Dubordxi
adversus
Chiftlctium

Jurensis. 116 Nondum igitur (pergit Dubordseus) Catholicis desperata res fuit homines admirabiles sunt
:

qui satis in historia eruditus osset, ut percelleretur

anachronismis et contradictionibus, quas in Actis

nodo cuneus ipsis inpromptu est. Viri magis suspicaces crederent, non sine mysterio id esse, quod certa falsitatis indicia, quse in aliis ubique reperiuntur, ex Ms. a Chiffletio Jesuita edito disparuerint Nimirum sic maligne lectoribus suis suspicionem ingerit, quam toto suo Opuscuto sparsim interserit et apertius manifestat, ne forte Acta sua Chiffletius cuderit, velpro libitu ab iisprseciderit, quse incommoda videbanJesuitse, cuilibet
.

tur.Similescalumniseet impostursepluribus refelli non debent, patebant, patentque etiam hodie bibliothecse, unde sua extraxerunt Chiffletiuset Ruinartius, viri de antiquitate optime meriti. Potuit ministellus codices examinare, suosque testes ocidos adhibere, facite saltem id distinguere potuisset homo,qui tam.alto supercilio se injudicem, erigit, an codices a Chiffletio et Ruinartio laudati vetustate secidum prseteritum non superarent, vel lituris recentem correctionem non proderent iis

Surio et Mombritio editis) Res non est sine exemplo plura proferri possent. Adverte, lector, probare ministellus debet exemplis, monachos tempore posteriores a primigeniis Actisanachronismoset contradictiones prsecidisse, atque illud sic prsestat Faustus, inquit, composuerat Vitam S. SeverinS abbatis Agaunensis, de quojam egiraus. Anonvmus aliquot seculis posterior quaxlam illi adjecit, prsecidit alia, illamque pro Ubitu suo ordinavit, de quo conqueritur Cointius in Annalibus (ad annum 606 .) Is nos docet insuper, Eaustum alium at illam, cura non elucubras.se Vitam S. Mauri arrideret Odoni cuipiam abbati, tam insolito modo ab eodem mutatara fuisse, ut dolendum sit, quod
Legrionis Thebaeae (a

observabat.

uraquam raanum admoverit. J' 120 Dixerit hscc Cointius, quse dixisse itlum Pa$$b s ministellus asserit at his certe exemptis non proilli
:

unde disparuisse notas falsitatis queritur. Utrumque uno ictu ocidipoterat deprehendere, et alterutrum si comperisset, Chiffletii imposturam toti orbi palam facere.
locis,
retunditur.

batur, monachos, subodoratos Vitas anachronismis et contradivtionibus inspcrsas esse, illas ipsas correxisse. Dolemus, Acta S.Severini (cujusforte fortuna sincera Acta a Mabitlonio accepimus, ut
tutius judicare possemus) et S. Mauri ab interpolatore posteriore anachronismis et contradictionibus insparsa esse; igitur monachi vitia et indicia falsitatis in instrumentis reperta correxe-

(rihntam

Ex
tate

antirpii-

apogra-

phi Ms. non

judicamus,

117 At matuit, opinor, ccecutire et conjecturis impudentibus rem agere, quampropriam suam in antiquissimis Mss. ignominiam invenire. Pergamus. Frustra inquit hypercriticus Chiffletius monuerunt jactat Manuscripti sui antiquitatem nos Marsham et Papebrochius, non esse fidcudum
,
:

runt. Belle! Discat ministellus, fateri Catholicos scriptores, qui Vitas Sanctorum eataminarunt et ad sanse criticx regulas discusserunf quod ex iis
,

apparent vetustissima. Et recte id illi auctores monent, eo sensu, quod asserenti antiquitatem alicujus codicis et monumenti, statim sine idlo examine fides haberi non
Mss.
,

quas

quidem am bo

debeat,

cum

experientia constet,

quam

faciles

scioli quidamsint in codicum setate defmienda, a qua ex aliorum eruditorum judicio, quieospropius examinant, sex et amplius seculis interdum aberrant. At viri fuerunt Chiffletius et Ruinartius, quibus, ni fallor, in eo eruditionis genere

plurimse interpolatsc et corruptsr sint a monachis, qui barbaris illis secidis viventes, quibus omnis fere exsulabat scientia et cruditio, dum amplifi' careetornare antiqiws Vitasvoluerunt,falsaplurima, anachronismos atque vitia his similia ex inscitia et errore inseruerunt. Tdprofecto Baronius,Cdintius, Mabitlonius et quotquot sunt critici merito dotuerunt, et nos prse ceteris querimur
indies.

121

Verum raro admodum hactenus comperest,

tum

Septembris Tomus VI.

quod quispiam, ante seculum saltem 46 xv Vitas

328
ADCTOKt

DE

ss

MAURITIO ET SOCIIS THEB EIS MM.

fuerit scriptorum Catholicorum, illo comparandus sit. et eloquentise laude cum tam exquisiUv datcvque a viris in eo

J.C.
olim ex Surii

Actit

correxerit. Hujus xv Vitas et Acta Sanctorum debuisset ministellus tamen rei exempla proferre adsuum assertum stabiliendum. Sed hominisatis facere et est lectoribus sophismatis suis fucum deinceps ego castichartas implere parergis, quee gare negligam. Porro ut redeam unde discessi, ad Dubordcvi interrogationem respondeo Neminem moforte Chiffletio dixisse, Acta ejus non essea
:

qui siili puritate

Esto Laudes in Martynum genere tam eruditis non cadunt Agaunensium, id enim cum tlta con* sanctorum et debet, ut inveniatur sententiarum
ferri tantum
et ietaverborum diversitas. Hoc medium asvum seculum sapit.Liceat iem Cassiodori, illa Augusti an Erasmi et hic mihi ministellum interrogare,

nacho posteriore ex Surianis correcta, sed virum eruditissimum id facile per se ipsumjudicasse,
sunt enim
illa

SchottilaudesinlibrosFormularumspintualium,

antiquissimis

monumentis confor-

de Questionibus
125

V. T. et

Hebrworum nomtnum
quamvis
soleat
ab co, quo
epistola

mia. Ado ex

totum elogium sanctorum ThebseorumMartyrum desumpsii ad huncdiem-.Missse Gothicx a mille abhinc annis scripLv Prsefatio ex luculentum iis desumpta est, utconferenti cuilibet Vitce S. Romani seculi 6 initio exaratx locus, fit supra num. 27 relatus manifeste iterum cum
illis
:

audax eruditorum omniumjudicium e iriesse et contra stilus, podedefinire; horum enim Opusculorum

interpretationum cadant.

Non

asseret, opinor,

ad

Valcrianwn
scripta
eat,

ut ut satis purus,

magis aphrasi laudatce sscpius

Chiffletii

epistolv differt,

quam

Passio Atquita.

Actis
correctam
et

exstractam

fuim.

illis convenit. 122 Meritoigiturcensuit Chiffletius, Passionem repertam, cujus seculo nono Ado, ante seculum forte octavum Missa Gothica. et ducentis ante

men ab Andrea Schotto

nostro,

quem

eruditissilibri
illi

mum in eo generejudicem mox agnovit,

;

annis Vita S.Romaniindiciamanifestacontinent, antiquiorem esse Surianis Actis, qucV certe ante seculi sextimediumnon sunt scripta.Merito etiam B judicavit, eam ipsam, quam S. Avitus Viennensis jam Sigismundi tempore asserit ex consuetudinis

indubie Eucherio 'tribuuntur quid igitur et Martyrium Legionis Thebcvae illi adscribipossit ? Ilias Homeri magis ab Qdysscvadiscrepat, Cyropcvdia Xenophontis magis ab aliis operibus ejus Historicis,
tol8e

quam passionis nostrge stylus a phrasi epis;

ad Valerianum

et

tamen

hsec

Opera utcum- E

denique primigeniam sanctorum S. Eucherii, cui Martyrium aliquod omnia antiqua monuAgaunensium Martyrum menta tribuunt, lucubrationem esse. Paulo sanius Dubordcvus laudata Scvpe Chiffletii Acta impugnat Dissertationis suas cap. 8, contendens, S. Eucherii stilum diversum esse ab eo, quo Martyrium Legionis Theb<vse, quod Chiffletius edidit, exaratum est. Moxinitio confidenter asserit, Suriano*
debito
legi soluisse
,

ac

que diversissima adscribuntur ; Passio Agaunensium Martyrum non item Eucherio, quia ministello judice purior phrasis est alterius cujusdam ab eodem Eucherio
stilo
,

iisdem auctoribus merito

profecti Opusculi.

rum Actorum eumdem,

qui Chiffletianorum,
,

sti-

quidem hypercriticus, auctores et hos et alios non raro stilum mutasse secundum materiam, mtatem aliasque animi dispositiones et adjuncta verum in hac quaticumque varietate in diversis Opusculis auctor idem ita se Dubordeeo tegere non potest, ut eum non deprehendat. Est
126 Fatetur
:

evictitm cupit,

Pumo-

nem

lum esse, easdem expressiones cogitationes sententias plane easdem observari, eamdem denique lucubrationem esse, a qua tantum prsecisa sint, qucV pertinent ad regem Sigismundum, pluUkm
rite

impc-

ribusannis Eucherio cvtate posteriorem. 123 Observavi jam superius, DubordcVum sic passim loqui, acsi Eucheriana Acta eo solum anachronismo carerent, qui a Sigismundi cvtate oritur. Diceres, hominem non legisse Surii Acta, ubi occurrunt Ambrosius abbas Agaunensis, Domitianus, Gratus
leviora sunt et
et

Protasius episcopi, certiora

Sed hsec utcumque condonari possunt minislello ad triumphos properanti Magis miror ejus inscitiam et temeritatem, qui, cumpaxdo post jutfitvmagnt n/ d iscernendis ex stilo SCriptoribus, hic tam confidenter asseverat, auctorem eumdem ulrorumque Actorum esse.Ocidatos omnes inclamo Passioyiem similem illi, quam Surius edidit,
. ;

indicia interpolatoris dudum posterioris.

stili, inquit, cvqualitas qutvdam, ordo, methodus, et phrasis dispositio scriptori illipropria et singidaris, et nescio quid denique, quod in ejus Operibus singulare ubique dominatur, sic ut se ipsum ubique prodat. Absit autem, ut simile quid in utraque lucubratione, de qua agimus, deprehendatur. Si Dubordcvus suam in discernendo stylo peritiam eruditionemque aliunde probasset, et deessent virorum in eo genere literaturtv eruditissimorum judicia, posset hic forte impune Thrasonem agere, cum de re admodum obscura, qucvvix verbis explicaripotest, et ab interno sensu gustuque legentis repetitur, sermo sit. 127 Sed qui styli phrasisque identitatem in Chiffletianis et Surianis Actis deprehendit, pati debet, si hic diversitatem illam radicalem duorum

interna

a Chifpetio
etlitam perpera77i S.Bu-

chcrio adscribi

Opusculorum assereniinoncredatur,maximecum
Chiffletius, Ruinartius, Tiltemontius, et
alii

quotquot

seeundo loco exhibebo; utraque conferant , juditvnhfiu',aii itfrm sif ilforun/, qui

nostrorum

stilus.

hactenus eruditi, qui Acta nostra Eucherio majorem stili varietatem non repererint inter laudatam epistolam et Martyrium
tribuerunt,

Invenient certa indicia, quod ex Chiffletianis profecta sint, at interpolatorem posteriorem et

ineptum reformatorem periodorum

et

sensuum

exqualicwn(jite

tlivcrii-

tate stili.

hinc et inde tam aperte et certo reperturi sunt, ut non dubitem, quin illis, sicut mihi deinceps, in hac materiapro Myda futurus sit Dubordteus. 12i Pergamus hominem audire. Certum est, (si Superis placet ) quod, si S. Eucherius auctor sit espistoUv ParseneticcV ad Valerianum cogna~ tum de Comptemptu mundi et secularis phitosopfi i.v, qiicvexstat in Bibliotheca Patrum tom. 6 pag. 857 editionis Lugdunensis, non scripserit Marty-

Agaunensium,quam sit inter illam et cetera S.Eucherii Opuscula. Ceterum assere, Passio?iis Legionis Thebsese stilum Cassiodori wtatem sapere, non est illam efficaciter S. Eucherio, qui eodem seculo, vix triginta annis ante Cassiodori ortum vivit, abjudicare. Martyrium nostrum sub finem viLv scripsisse potuit sanctus Lugdunensis episcopus, cum jam stilus ejus non nihil senuisset. Quamquam, ubi id materia exigit, in Passione illa
suscitatum auctoris ardorem, revirescentemque phrasimcernerelicet.Sanetotumilludresponsum, quod ad tyrannum remittunt sancti Martyres, Christiano Cicerone Eucherio et Augusti seculo, sententiarumpondere,phrasisnitorepuritateque sermonis dignissimum est. 128 Nihil

rium Agaunensium.Quomodo id probatur? Dicit Erasmus, cujus sententuv subscribit Andreas Schottus, de illius episiolcV auctore, quod nullus

DIE VIGESIMA SECUNDA 8EFEEMBBIS.

329
ktxjtyu

A
napu hanc

12S Nihil itaque ministellus hactenus confecit. piura deinde arguit ex epistola Actis pnvfixa, at

STiwm

*$ ue wfeliciter. Fuerit enim

:

gionem Thebceam computasse, errasse illum convinces, at stolide propter hunc errorem lucubrationem
illi

ksee ab inscito edi-

abjudivabis.

tore aliis Opusculis prsefixa, ipsa satis materia ostendit, illam huc pertinere Theodorum Octodu-

rensem episcopum aliquem, qui basiticam Agaunensem primus exstruxerit, ante S. Eucherium
vixissejamsuperiusdetnonstravimus, atque adeo frustra inde atiquid arguit Capite 9 Dissertationismachinasduasalias admovet. InChiffletii Passione dicitur: Incitamentum tamen maximum fidei in illo tempore penes S. Mauritium fuit, primicerium
.

IX.

Refellunter Dubordaei argu-

menta, quibus contendit, Passio-

nem nostram perperam

rio

S.

Euche-

Lugdunensi

tribui.

tunc, sicut traditur, Legiouis etc.

Quod tribunus le-

gionis hicejusdem~Primw,eriusnomiyietur, ipsi est

Capite
titur,

indicium certum, Passionem a S. Eucherio scriptam non esse, cum vox Primicerius inepte ad dignitatemprsefectisignificandam translata sit. Demus tantisper verum esse, quodasserit,neque uspiam inveniri preefectum Legionis Prirnicerii noest incredibile, Eucherium, ut ut ceteroquin bene Latine scribentem, voce quapiam fuisse abusum, et titulum primorum in aliis dignitatum ordinibus, ad primum dignitate seu

10 et xi Dissertationis suae, duo aggreditur ministellus; horum primo probare ni-

Perperam
0,
*

^ (m
'

'

n, -

memorari, quod et sanctis Martyribus nostris, et S. Eucherio auctore indignumsit. Est autem tale. Inter Christianos, qui exstruemUe sub S. Theodoro

miraculum

in Actis Chiffletianis

uUuh

minevocatum, non

Pr&fectum Legionis

franstulisse.

&
aim argui

129

Quamquam

Vegetius auctor 4 seculi, qui

au d a ( um a0 eruditis omnibus de Militia Romana Opus Valentiniano imperatori inscripsit, lib. 2

:

cap. 21 sic loquitur

Ideo primipili centurio... in

prima cohorte ad hanc pervenit palmam, in quaex omni legione infinita coramoda consequitur, sicut Primiceriusin officio prasfectorum pra"<>rio, ad honestum quiestuosumque militia? pervenit gradum. Deinde S. Hieronymus, cui non negabit Dubordeeus
nat;
tis
stili

puritatem, in epistola ad

Pammachium

bis inter dignitates militares

Primicerium nomi-

nugas igiturhicministellusagit, utiadcapi-

preecedentis finem, ubi ex Senatoris appellatione, qucV est ab eodem Hieronymo usitata, ut in Annotatis ostendam, suspicatur, Passionis hujus

auctoremAnglumfuisse. Itlam idterius impugnat ex assignato ibidemmilitum numero. Leg-io autem

vocabatur, quas tunc sex millia ac sexcentos viros in armis habehat. Mox contendere videtur, Legiones

Romanas numquam
eonfirmai.

ultra quinque peditum rnillia

et trecentos equites habitisse.

lib. 2 de Re militarieap. 2 scriRomanileg'iones habent, in quibussenamillia, interduni amplius, militare solent. Id auctoris diligentissimi et in Romana militia versatissimi testimonium posteaforte habuit obvium, vela igi-

130 At Vegetius
:

bit

tur contrahit
.

Verum,

inquit, difficile probabitur,

eum determinatum numerum militum, quem Acta definiunt, leg-ionesKomanae habuerint. Quid ni sic etiam Vegetium aggrefuisse tempora, quibus

Octodurensi episcopo basilicx operam navabant, faber gentitis aderat. Quodam Dominico die, reliquis ad festum celebrandum profectis, solus is in basilicaremanserat; cumapparent sayicti Martyres, hominem increpant et verberibus castigant, Quod vel die Dominico ecclesia; solus deesset, vel E illud fabricae opus sanctum suscipere g-entilis auderet. His itte territus, mox Christianus effectus dicitur. Duo hiccarpit Dubordcvus etcensuramsuam peiidantibus blasphemisque satibuscondit. Incredibile est, inquitpag. 89, auctorem g-ravem, qualis Eucherius fuit, exhibuisse Sanctos tam stolide loquentes ex eorum enim verbis facile coucluditur, pag-anos, in quantura pag-auos, oblig-atos fuisse ad observationem Sabbati Judasorum. 132 Atque hoc principiutu Sanctis indulgeri non in Pa**ionc potest Nam, si mandatum quartum, sicut cetera prscepta Decalogi cthnicos aique ac Judseos obstrinxisset, signum essetindubium, quoddebitum per pneceptum quartum impositum, essentialiter morale ct rectitudinis naturalis et inviolabilis. Qmv deindepiurimaibi congerit eo tendunt, ut py^obetur, paganos hoc pnvcepto obstriclos non fuisse quod facile illi concedimus, secundum eampay*tem, qux ad diei certi divino cidtui iynpendendi determiyiationem, seu, id toquuntur Theologi, ad id, quod inobservatione festi tegate ct cey^emoniale est, spectat nayn lege naturse quostibet homines Deo auctori suo cultum debere certum est. At yio- E gaynus ex illis verbis sequi, fabrum illum, quateyzus paganum, obstrictuyn fuisse legi ea lesise, cujus noyidum eratper baptismuyyi subditus. Apud nos nonobtinent luv ct sunites sequeLv : Dubordteus ministelius Anglo-Sabaudicus est eruditus
: : ,

ditur, et aliunde asserti ejus

git ?

probationem exi-

ergo quatenus ministellus est eruditus; quia, ut aiunt phitosophi, a termino non reduplicato in
affirmativis,

Habemus auctorem, qui uno circiter seculo ante Eucherium vixit, asserentem, legiones Romanas ulira sex millia militum numerasse-: hoc
ex hujus testimonio admittitur alius secido uno posterior sexcentos millibus determinate adjicit, sed fatso, nisi dtiorumtestimoniis assertum suum probet. Bella profecto estheec argumentandiratio,
:

adeumdem

redupiicaiumnonvalet

argumentatio. Propter eamdem rationemnon sequitur Punitur faber gentitis, quia non facit id, ad quod tenetur igitur punitur faber <j"i" omit~ quod tit id, ad quod, quatenus gentitis, tenetur:
:
; t

est

Dubord&H

ratiociyxiuyn.
primigcnxa

sic

tandem vixerit aliquid advey^sus delirantis ho-

minis criticam tutum. Demustamen supererogatorii, ut aiunt,aliquid. Plutarchus in Romulo scribit Geminata Urbe (receptis sciiicet Sabinis) cen:

183 Itaque castigatus faberinteiligitur,quodlot exemptis aiiorum itlectus solus ipse veram fidem amplexus yiondum esset, non suscepisset baptis-

^W^'

mum,

et sic

cum

Christianis in ecclesiajam

non

tum ex

Sabinis senatores allecti, legiones constitu-

adesset:forteetiamquodsuaabsentia,vetoperando Quidquidsit, sisacris diebus,aliis essetscandalo.

yyiitibus

tse expeditibus senis millibus, equitibus sexcentis, quoe saltem innuunt, determinatum hunc numerum Legiones quondam Romanas habuisse. Quod erroris arguas, si id nolis, et Plutarchum etiam locum legisse Eucherium, ex eoque Le-

exemplis refertx

s<-t historise,

et yion

da hunc

nousit inepte hcruscastigareservuyndicitur,quod V.G.,quianonadkibuitante,utexmandainGallia ut' eo pervenircU Carh to heri tenebatur, operam, piletiarnministetlussatwtos Martyres, cosque crudetitatis

330
UCT041I

DE

SS.

MAURITIO ET SOCIIS TIIEB.EIS MM.

testastenebrarum. Christiconsilium Matthseiver- D bis expressum dirigiturpotissimum adApostolos,

J.C.

quod hominem immcrentem, ittum fuisse ex superiori sophi* qualem fabrum supponit, verberibus cedant. Sed non erat
defi/atis insimidat,

quorum ore Evangelium per totum orbem

disse-

proculdubio inter

<

'hristianos vivens

homo

ille

in

ignorantia invincibili, erat igitur in culpa,

quam

per sancios Martyres castigare voluerit Deus, ut temporalibus pcenis prodigiose infiictisac ample-

niinandu?n,quibusqueproinde vita summoin pretio habenda erat. Idem id consilium secuti sunt prudentissime Sancti nonnulli,quorum opera Ecclesiaplurimum egebat cuique proinde plus damni ex morte,

qux m mnamThcoio$ iam

ctendam veram fidem illum misericorditer efficaciterque moveret inquo nihilest magis insolens, quam in sanctiPauli historia,quiDamascumproperans, csecitate percussus et Ccvtitus territas, in vas electionis ex Saxdo formatus est. |:;i Atque ex iis facile exploditur reliqua con:

quam

glorise

ex fortissime

toterato

martyrio accessisset. 137 Verumnihiltalesuadebat, Thebseos Martyres vitam studioshts conservare. Diffidebant de

ac S. Eucherio indigna

sunt.

scriptor g es ta hic Dubordsei eruditio quodenim Actorum insinuat, Sanctos segre tulisse, conditctum fuisse operarium gentilem exstruendse sibi basiticse non alio sensu accipi debet, quam quo ea, qucvjam diximus; ut scilicet hominem ethnicum,
: }

atque eatenus certe indignum, qui sancto operi adlaboraret, ad fidem perducerent quse omnia nec sanctis Martyribus, nec S, Eucherio auctore indigna sunt. Sequenti Dissertationis suse capite si theologum agit iterum Dubordseus, at magis adhuc, quam superius specialem. Contendit, ardorem martyrii, quo fervebant Sancti, speciem potius furoris esse, quo abducti non fugerent, non vitam,sumptisarmis, tuerentur,sed oviitm instar
:

aliquorum Catholicoritmprsecipitiardore Patres, ne is scilicet viribus majoresset et ita, eo in tormentis subsistente, succumberent. Idem pr&sentissimum periculum facit, utpro illicito apxtd omnes, quos novi Theologos, habeatur, sine peculiari S. Spiritus impulsu cruciatibus sponte se ingerere. et ultroinaccerbissimasmortesruereiAliud etiam totum est, intentatam a tyrannis necemnon declinare,

eamque ultro accersere.

Illud,
:

non

hoc, in

Sanctos Agaunenses cadere potest neque enim teguniuruUroseMaximianoobtulisse,seddetrectantes, qitod sane innoxii facere non poterant, Christians ad supplicia pertrahere, Christianosseprofessi esse et causam allegasse, quare imperatoris mandatononobsequerentur Pro Christianishabi- E
.

jugulum

carnificibus prseberent. Hsec, inquam, magnanimitas, quam Acta enarrant, hic ardor fundendi pro Christo sanguinis e diametro op-

posita sunt, mimistello judice, principiis religionis Christianse et doctrinse Christi.

vnphujunt,

135 Si horura Actorum auctor, inquit pag. 98,

credidit, Sanctos

cernentesque imminentem mortem ssevientemque in Socios Maximiani iram, non fugerunt quideni; at non sic fitrorem suum, sed magnanimitatem ardoremque gloriositm martyrii ostenderunt. 13S Ignatium nobis, Thebseorum magnanimitatem impugnans, pro Christiani herois exemplari esse vult Dubordseus at is, tantum abest, ut imti,
:

Exjiloduntur

cjusdem

sto-

lida sophis-

mata,

Deum

offensuros fuisse, conando

minentem mortemquovismododeclinavit,utChristianos his verbis compellet Obsecro vos, ne intempestivam mihi benevolentiam exhibeatis. Sinite me ferarum cibum esse, perquasDeumconsequilicet.... Utinam fruar bestiis mihi prasparatis, quas et opto mihi promptas invenire, quibus et blandiar, utcito
:

se fug*a imperatoris mandatis et crudelitati subdu-

concludamus, S. Eucherium Passionis illius auctorem non esse. Gratis id quidemesto,[ita sentire Eucherium nonpotuisse: ntdlibi certe vel verbo innuit Passionis laudatse auctor, tale quid se judicasse. Laudat quidem,
ccre, aliis
est opus, ut

non

me
Si

quod in confessione constantes Martyres necem crs/tfi-tariitt intrepidi: verum <n> fortejam ludari non poterunt, nisi ea, quse sine peccato omitti, vel quorum contraria sine offensione Dei fteri non possunt? Simile quidpiam ministello principium esse debuit, ut ex laudibus, quibus scriptor Sanctorum magnanimitatem Christiannm prosequitur, species aliqua dubii hujusmodi oriatur, nam alibi verbum nullum occurrit, unde vel suspicari lieeat, auctorem in ea, quam illi ministellus affricat, opinione fuisse. Quamquam asSuetus paralogismis ministellus, solitusqite caltide lectoribus suis fucum facere, eo dubio hic egebat, ut aliquid saltem dixisse videretur, etpagi-

devorent; non ut quosdam veritae non tetig-erunt. autem lllte repugnantes noluerint, egx> vi impellam. Ecce Christianse fortitudinisexemptar Ignatius, obsecrat Christianos, ut ne apud Deitmpro sua liberatione precentur, aut apud imperatorem etjudices intercedant; feras, non ut parcant sibi, demutsurum se, sed ad furorem exstimutaturum asserit et definiente Dubordseo, sancti nostri Martyres, ut hujus exemplum sequerentur, intentatam sibi mortem tranquille magnanimiterque exspectare non debuerunt, sed fuga saluti E
:

suse consutere.

139 Quis hic iterum sui oblitum suisque sophismatis implexitm ministettum non rideat, dum ad

quibus COWtcndit,

San-

utosfugasibi

probanditmid,quodintendit,exe7yiplaprofert,quse

consul&re

nas aliquot impleret rebus cuilibet notis , qui Theologiam vel a limine salutavit quibusque proinde immorari non lubet.
,

ct sanctia

186 Ignatioset Albinas, inqitit, oportet Chris-

Martyribus

rquc

non Catones etLucretiasexempla Christianis esse fatemur. Novimus, quod S. Cyprianusaliique antiqui Patres Christianosplurimum adhortati fuerint, ut ne se sponte crucianttansefortitudinis,
:

contrarium omnino persuadent ? Nultam illi hic iterum evadendo rimam rclinquamus. Demus, errore quopiam deceptos fuisse omnesfere, quotquot fuerunt Martyres, qui, qusepoterant, tormenta et mortem non vitarunt; Legionem Thebseam, sipotuityfugeredebuisse; Dubordseo ostendendum restat, illos
lis

Maximiani manibus elabi potuisse.

Val-

dosjugidandosquetyrannisofferrent;novimus,SS

Paulum, Cyprianum, Athanasium persecutorum furores instantesque ab illis minas fugisse, secundum id, quod Christus docuit Matth. 10 >% 23, Cum
autein pcrsoqucntur vos in civitate ista, fugite in

angxtstissima,undequaqueprserupiis montibus vel Rhodani aquis cincta, quam apud Agaunum Martyres occupabant, omnem elabendiviam prse-

aham; novimus denique, ipsum Redemptorem nostrwnjudcvorutn iras etiamprodigiose declinassex verum negamus, sanctos Martyres nostros contra

quam aperuit. Denique rem exipsis Actis repetamus ; ibi Mauritius... accendebat, eshortando sing'u!os et monendo fidem, commilitonum etiam Martyrum exempla ing-erens, pro sacramento
clusitpotius,
Christi, pro divinis Ieg-ibus, si ita necessitas ferret,

horum aliquid o/fendisse. Fugit Salvator nondum enim venerat hora a Patre

noster,
et po-

prwfixa

omnibusmoriendum suadebat. 140 Ibisancti Martyres Maximianum his verbis alloquuntur Et nunc non nos vel hffic ultima
:

vel vitn vi
repellere

vitse

DIE VIGESIMA SECUXDA

M;i'Ti;\IIJl;ls.

331

vitre necessitas in

sum
sima

te,

rebellionem coegit, non nos adverimperator, armavitipsa sallem, quss fortis-

est in periculis, desperatio.

Ex

quibus nemo

facitesuspicabitur, commode illos fugerepotuisse, cum in extrema vitiv necessitate esse se, et, cum ferret necessitas, morituros profiteantur. At for-

Maximiana Thebaeorum. Tertia Diocletiana Thebreorum. Pancirolus in suo Commentario de secunda Flavia Constantia Thebseorum scribit Heec successit secundae Thebaeorum
tateuses xxi. Prima
:

J.

c.

Christiame, qua- apud Trevirosa Kictiovario, Maxiraianipnefecto, martyrioest coronata; de Secunda

arma sumere, irruere in tyranniexercitum,et, si superare carnifices non poterant, multitwline oppressos caro vitam suam multorum Ccvdibus vendere et sic non inultos motissimos Viros decebat
ri.

vero Felice Valentis Thebseorum: Haec aliisuccessit, quae et ipsa propter Christum, in subalpinis Italiie apud Albing-aunos a Maximiano est trucidata. Credidit itaque Pancirolus, duas prirnas Thebne-

Sit hsec ministelti doctrina, alia Christi est, se-

Thebsei Martyres imperatori respondent: Tenemus ecce arma, et non resistimus: quia mori, quam occidere satis malumus, et innocentes interire,
tkbuissc

cundum quam

orum legiones, Maximianam sciticet et Dioctetianam,pro Christi fide necatas fuisse. At non immerito emendandum itlum Dubordaeus censet, cum ex cohorte, de qua in SS. Thyrsi et Bonifacii
Actis qu<v postea examinabimus, tegionem integram fecerit. Alius adverti potuisset hic ab oculato critico et minus piwcipiti lapsus Panciroli. Testatur is ipse in Prvefatione, Notitiam Dignitaesse sub finem principatus Theodosiijunioris etpost Arcadii et Ronorii tempora, seu post annum 125 ejusque auctorem Romani imperii dignitates et copias enumerare, non

quam

noxii vivere, peroptamus.

141

Ceterum

nescio,

Christianam, potius heroina est, sequendam Martyribus pag. 99 proponat. Atbimv hactenus in Opere nostro occurrerunt duge, ambae Martyres, quarum altera Lugduni passa colitur 2 Junii, altera xvii Februarii inter 30 Martyres incerti loci numeratur, nec hujus Acta invenimus uspiam. Lugdunensis Albinse gesta particularia etiam nulla sunt. Alterius Atbinde Ciesariensis martyris cujus reliquiis gloriatur Caeta, ad diem xvi Decembris meminit Baronius in Martyrologio Romano et Ferrarius in Calalogo Sanctorum Itatise, ubi compendium invenies Actoncm, quse nos ampliora habemus. In his admiranda est duodennis puellcV fortitudo constantiaque, qua Decio repondet, ejusque blanditias et minas contemnit. Hanc si Victori, a quo mentitur ministellus eputilibus decantata
,
,

quam Albinam viraginem quam Lucretiam, quse gen-

tum imperii scriptam

prout

ese ante sub priecedentibus imperatoribus fuerant, sed prout erant quo tempore seribebat. 144 Supererant igitur post annum 425 tegiones

MaximianaetDioetetianaThebieorum,atqueadeo agm i>'.cuduobus ante secutis sic deletse non fuerunt, ut iis liarem fi/usuffecUe fuerint Constantiana et Fetix Vatentis.
lum
ignora-

mui,

Siconjectare tubuisset,verisiniilior erat suspicio, atterutram a Dioctetiano vel Maximiano denominatam in yioshw martyrio coronatee, cujuspeculiarem militise titutum ig?iora?nus,locumsubstituiamfuisse. Excorrecto sic Panciroti errorefunditus convetlitur

lantes deque spoliis exultantes milites, conviciis

et maledictis impetitos fuisse, ut ceteris sanctis

mentum in
critico
Chiffletii

asserti sui

Martyribus Ignatium , exemplar esse velit, non refragor, in illo enim pariter Christianam magnanimitatem ardoremque martyrii mirabor.

?iostro

in specie ac futile arguprobationem hic ab hyperproductum. Exemplaria Surii et

unicum

(inquitpag. 108] consonant Maximinimm Leg;ionem ex Oriente evocasse, ita ut in sensu Pseudo-Eucherii nec primaMaximiana.nec tertiaBiocletianaThebaiorura esse possit, cuni luemorarenturin
Thracia

Dissolvuntur

alia

ministelli

sophismata

adversus Passionem
cusa.

Thcodosii junioris tempore scilicet, id est,duobus fere seculis post initia Maximiani; unde ejus ratiocinium huic cVquivalet.Legiones, qiuv Maximiana et Diocletiana Thebceomtm vocantur,
:

Eucherianam
Non
est

Inter
dceo,

ea, quse verisimilia

verisimilifi

non videntur Duborquxque proinde ipsi ineptum fabulatorem

anno Christi circiter 430 erant in Thracia; igitur ducentis annis ante ex Orientc accersiri nonpotuerunt: quamprofectosequelamnemo,cuisanum
est

cemhi-mu,

ndniittet.

dine alie-

num,

produnt, etiam illud est: Hi (sancti Martyres nostri) in auxilium Maximiano ab Orientis partibus
venerant ; contendit certe Dissertationis sucB cap. 12, verisimile nonesse, quod Legio ex Oriente accita sit, ad sedandas turbas in Galliis exortas. Observasse juverit, in Actis Chifftetianis de Galacciti

145

Quod

si

Dubordams

urgeat, in Notitia im-

rx Oriente,

perii >nni ejns solnm sub Theodosio statum describi, sed eoitt etiaiit; quiseenmtut/i tliynitatum ordi-

nem copiarumque numerum

ad Pancirolum,
in

etstationes subprsei

cedentibus imperatoribus esse solerel,

rli eXtabo

liarum turbis nullum uspiam verbum fieri. Accerhtee ministettus ex interpolata Surii Passione, ex qua hic Acta nostra sincera^ ut passim alibi, subdole impugnat, sicque lectoribus suis illudit. Audiamus reliqua. Non neg*amus, inquitpag.
siit

107, leg-iones Thebseas in Oriente fuisse. Liber de

Digrnitatibus imperii

meminit quatuor legionum Theba?arum. Recte hactenus: a Pancirolo enim ad Notitiam imperii Orientiscap. i-Qpagina apud

me

33 sic

enumerantur

Sub

dispositione viri

il-

lustris Mag-istri

militum per Orientem inter Leg"iones comitatenses ix, sic dictas, quod imperatores Secunda in expeditionibus comitari ^solerent Constautia Thebteorum. Secunda Felix VaFlavia
:

Vnefatione sic contrarium evincentem, ut advertat> de provinciis Romano imperio, subtempora Theodosii per barbaros ereptis, nutlam in Notitia fieri mentionem. Quamquam, si ministetio etiam uttro id dedero, Maximiani tempore duas iltas Thebseas legiones fuisse suh dispositione Magistri mititum per Thracias, pvrperam intle t!etlneeret,eas e.e Orien/.r tnm lemporis evocari non potuisse erant enim inter Comitatenses, siedictas, quod imperatores comitari solerent. Potuerunt igitur DiochiHa nu m inOriente comitatse, ab eo ad Maximianum ad sedandas
:

lentisThebffiorum.
1

LS

Deindepag.

36.

Sub dispositione

viri illustris

Magistri militum per Thracias inter Leg-iones comi-

turbas in Gatlia exortas transm it 146 Imo, etiamsi ulterius admisero, Legiones subsidiofuluram Maiiiasex Thracia ipsa subsidio missas fuisse Maxiipsius interpotatoris miano, nihit Fucherii, nihil Suriani verbis contrarium concessero, Scribit is, Legionem Thebieam nostram ex Orientalibus mi'/

'/

litibus

332
unrou
J.C. litibus, ille

DE
ab
Orientifl partibus

SS.

MAUMTIO HP
et

SOCIIS THEB.EIS

MM. D

ad exercitum Ma-

xvnianiacccssisse. In Thracia agentesmUites,

Orientisimejusprovincicv magistro subjecti, ad ipsa Thracia, licet illi tantum perium, sicut et Micontigua pertinebat. Recte igitur Orientales
vocantur, prwterquam quod Thebxque procul dubio ad Orientis imperium spectarent, adeoque a patria sua Orientales mililites

plus animi habuerit, non ad bene faciendum, sedadmale; qualcm mihi Eutropius exhibet lib. 9. Summarii Romanac historix Propalam ferum et incivilis ingenii asperitatem suam etiam vultus borrore sig-nificantem natura3
nisi

mum,

quod

illo

.-'

Thebaei essent,

tes appetlari

potuerunt. Tracia insuper Galiis,

aeeertttam
fiitat.

inter quos scribebat S. Eucherius Lugdunensis episcopus, Orientalis est atque adeo, inde accersitas copias usitatissimo scriptoribus moredicere potuit, ab Orientis partibus advenisse. 147 Senserat htecforte Dubordxus; at in despe.-

omnibus sever LOribus consiliis obsequentem. Denique iolem mihi depingo Maximianum, qualem Aurelius Victor in Epitomepag. G40 fuisse asse^nt JVatura ferum, ardentem libidine, consiliis stolidum 150 Stolidum consiliis hominem potitices regusn ie indulg-entem, Diocletiano in
.-

sinceritatem

tis

vincire velle, nescio,

an non

sit

ipsum

se stoli-

dum
qiitV

probare. Plurimae rationes esse poiuerunt,

rata causa era t cavillandum itaque infide utriusquescriptorisverba referens, iis crude Ex Oriente substituit, utresectis, quw mitiorem sensum ingerunt,particidis, liberius ludere et lectoribus minuscautis imponere posset. Porro ex iis, quae
:

ad exercendam, in quam ex suapite naiura plurimum propendebat, ferociam Maximianum

in hisce etiam bellorum adjunctis impellere potuerunt. Millies imperatorum gentilium furores accendit superstitio, quae tum potissimum valebat

ministellum confutans sparsim hic inserui, clarum mihi videtur fieri, neque Maximianam neque Diocletianam Thebmorum, felicem nostram Legionemesse, nisi, eodem retento nomine legionis, alii
_B

piurimum, cum gerendae aderant res magnse, responsaque ab oraculis auspicia a victimarum
,

extis petebantur, et
bitatis

somniorum

deliria pro indu-

futurorum eventuum arrhis venditaban-

deinde milites, pro nostris

ad Agaunum

coronatis, suffecti fuerint, sitque tota

scripta legio ; quod, ut est

nova conomnino incertum, sie

Nemo, opinor, Dubordscum monuit, nihil a sacrificulis, in omnem nocendi Christianis occasionem intentis, motum fuisse. Mentiri potur.
tale

tuerunt, infaustum belli exitum imminere, cla-

necfacit aliquid contra Passionis nostrae sinceritatem. Nihil speciatim monui, quod nonnulli ex eo, quod sanclam Legionem nostram a S. Avito in Homilia superius laudaia Felicem exercitum, a

dem omnia portendere, irascideos, quodin exercituessent, qui eorum numina spemerent atque
,

his similia, quae centies suggessit superstitio et

in Christiayios odium, quaeque centies imperato-

Gregorio Turonensi et Fortunato Legionem Pelicem appellatam invenerunt, crediderint, Felicis

rum
151

crudelitas audivit et credidit,

unde mille
Dubordxo
'
*

mortes secutae sunt.

nefeWtur
aitadiifimi-

proprium, et Secundam Felicem nostram fuissse hsec enim opinio satis refellitur ex eo, quod Valens imperator, a quo titulum sortita est, non paucis annis fuerit sanctis Martyribus Thebaeis posterior. 14S Pro nata ex Legionum computu atque expeditione Maximiani contra Bagaudas occasione, difficultatem aliampag. 110 Dubordaeus movet.

agnomen

illi

Habemus Mamertinum praeter omnia Her-

Valeniis Thebzeorum

culii superstitionem pietatis

Proposita belli illius necessiiate Neutiquam, inquit, verisimile est

et

difficuitate,

(Maximianum

ad illam tanti momenti expeditionem in Gallias cum exercitu properantem) pro beneplacito privaturum se fuisse Leg-ione, quam ex ultimis imperii
rinibus accersiverat. Tsedet

Genethliaco pag. 102. nus, summi momenti, nec minoris difficultatis et periculi bellum csse, quod aggrediebatur quanto magis crediderit, famam et fortunas suas Romanique saiutemimperii ab ista expeditione pendere, tanto magis hostes Christiani nominis ,Dioctetiani lenitate infensi, calumniari potuerunt, et Maximiani furorem, incendere, suggerentes, idolapro felici expeditionis successu expetcre sacrificia ab
;

nomine laudantem in mo a Senserit itaque Maximia-

omni exercitu,juramentaque,de Chrisiia7iis,quos

vei audierant vei suspicabantur

plurimos esse

me hominem continuo

inter hostes,ad quos debellandosproficiscebantur,

e medio toilendis. Sicut horum neutrum Thebseis Militibus per religionem Christianam, quampro-

eo revocare, quod probandum suscepit, undeque continuo dilabitur. DePassione S. Eucherii no-

Chiffietio nobis quaede evocata ex ultimis imperii finibus ad comprimendos Bagaudas Legione sancta. Nihii igitur ex his adjunctis contra hujus sinceritatem eruitur. An sub id tempus, cicm Mastio est, nihil ibi

mine inscripta vulgataque a

fitebantur, ticebat, sic utrumque potuit glorioso illorum certamini occasionempraebuisse Frustra p itaque a defectu verisimilitudinis hic ministellus arguit.
.

ximianus in Gailias bellaturus proficisceretur, martyrium passi sint Thebaei Ileroes, sequenti discutiemus pergamus interim audire hypercri:

ticum.

XI. Retunditur assertum Dubordaei,

'

l9

BiT

Credatur inaui t> quantum poterit, Maximia'

quod

martyrium Legionis

ehtriamT

nus usque ad fur0rem &lsorum deorum cultui addiqtus, hosti et persecutov implacabilis Jesu Cbristi discipulorumquc ejus at sine probationibus extre:

Thebsese componi non possit

historia et annis Maximiani.

cum

mteevidentiie deping-i non potest tam insanus, tam male politicus, ut jusserit internecione delei-i unam

exoptimisleg-ionibus,idque, utita dicam, in conspectu hostium, et cum jam ag-grederctur bellum, cujus successus orbi universo probare debebat ele-

15 Dissertationis Hoc caput ineptis omnibus

suae plus ceteris parergis farcit ministellus.

MinimUi
P^rerga,qai

ctionem a Diocletiano factam. Haec iterum, utjam supramonui, Surii Acta, ubi de Bagaudis susceptoque adversus illos bello agiturnon nostra, ubi

Mox tria a Maximiano suscepta in Gallias itinera

a Lactaniio enumerata recenset.

altissimum

gnanU

pnesento mihi Maximianum, quatem Lactantius asserit fuisse, in omnibus Diodetiano simiiti-

est de his omnibus siientium, impuAccipio tamen hic oblatam a Dubordeeo conditionem, ut ne postca huc cogar regredi. Re-

Primo inquit, Faustam filiamsuam matrimonio junxit Constantino,eumque Augustum creavit.Secundumsuscipere coactus fuit, fugiens furorem militum, indignantium, quod filium suum Maxentium, a quo
purpurampriusdepositamreceperat,impe?Hoexuere tentasset. Tertio denique in Gallias venit, reversus ex Pannonia, ub.i Diocietianum incassum sollicitaveral

non cvmat, quod pro-

bandum
sumit
.

as-

DIE VIGESIMA SECUNDA SBPTBMBBlS. ad resumendum imperium. Eo tem- ad nos non pertinet; certequa via regressus sit in pore Constantinus, cum comperisset, illum vit<e Gatlias, non edicit. Mediolano Treviros profecturo sux insidiari,pricoccupandum scelus censuit,jusbrevissima et Romanis usilatissima eratperAlpes sitque strangutari. Sed cum nxdlo horum itinerum Graias et Valesiam, ubi Octodurum est. Quid si componipotest martyrium Legionis Thebcvx, cum zgitur in hoc ipso Maximiani reditu contigisset omnia posteriora fuerint anno Christi 306, et carnificina apud Agaunum? omnes scriptores consentiant, ab eo tempore 156 Certe difftcile esset Dubordcvo contrarium cessasse persecutionem per Occidentem. evmcere, et discordiam cum historia probare 153 Nullus Catholicorum, qui pro sincera haMaximianus enim, qui cum paucis in Italiam bentPassionemSanctorumAgaunensiumaS.Eu- properaral,potuit in reditu copias ex Italia novas cherio seriptam contenderat, sanctos Martyres in Gallias traducere, imo et a Dioctetiano
licitaverat

i.

c.

in

VaUaia

post illum annum coronatos fuisse, igitur aerehic verberat ministellus, et multo conatu propugnat,

mentum exercitus

augimpetrasse, forte adversus Ca-

qusenegantur anemine. Verum, ubi ig-itur inveniemus (inclamatpag. 133J quartum iter Maximiaui in Gallias, in quo imperator ille potuerit delere Leg-ionem Thebajamr Nullum superest praster illud, cujus meminerunt Eutropius et Aurelius Victor, confectum, quando exercitum adversus Bagaudas duxit. Sistamus hicnonnihilDubordteum,perea quse a nemine in dubium vocata sunt, tuto currentem, at vel ea nescientem, vel dissimidantem,
1

rausium, cujus tranquillampossessionemBritannuvpacato oculo aspicerenonpotuit superbusprinceps,

belli

memoria infclicis adversus illum suscepti exacerbatus. Non legimus quidem, illum aliquidpostea contra Carausium tentasse; at conce-

ad quee offenderepotuisset. Demus tantisper, cum B nullo horum quatuor itinerum in Gallias martyrium nostrum componi posse; multum aberit a
demonstrato asserto suo, quod negativum est t adeoque temerarium et nullum, nisi ostenderit, alio tempore in Galliis agere cum exercitu Maximianumnonpotuisse,quodnecprcestitit,necprBstare potuit.
etcnim varii
assignantur
anni,

ptumcumDiocletiano consilium, et fortissimarum copiarum Ccvde, et nimia rei difficultate preepediri posteapotuit, Unum est, unde arma adversus hanc conjecturamdepromere ministellus videaturposse. Mamertinus natali die Maximiani Genethliacum dixit, eodem anno, quo ille, hieme ScWiente, Mediolani cum Diocletiano egerat. Natalis dies E Herculii putatur fuisse xwJulii; eo igiturmense Treviros redierat, nec proinde potuit mense Septembri reversurus in Gallias Agauni Legionem Thebcvam martyrio coronare. Verumexhis, quie
Tillemontius asserit, aliqua in ipsius chronotaxi valde incerta sunt. Mamertinus in Panegyri illa
bis asserit, in Gemini natalis solemnitate se dicere,

YaiEtenim indubitatumest,Herculiumpost debellatosanno Christi ZSGapudParisiosBagaudas, pluribus annis in Galliis fuisse, transiisse non semel in Italiam, rursumque inde eo reversum esse.
Christi 287 ibidem Francos, Burgundiones, aliosque barbarosfudit,etanno 28S, superato Rhe-

quo, quid intelligendum claredocuit.

potius,

sit,

mdlus hactenus satis

'*

Anno

157 Mitto, nihilo certius esse, Hercutium, eo quam quolibet alio annidie natum fuisse,

P&

ut ostendam,

Mamertinum non anno

no,in

traduxit exercitum,et Alemannos variis cladibus attrivit. Quidsequentianno,et ubi plerumque egerit, fere incompertum est. Si hoc tempore, ut conjectant plerique, panegyricum

Germaniam

Christi 291,

quo cum Diocletiano Mediotani egit, scdverisimiliter se?nus Orationem secundam dixisse. Illius
initio sic loquitur

suum primum coram Maximiano dixit Mamerti-

encomiastes : Sentio tamen a me,... hoc pise vocis officium jure quodam sacrosancti fcenoris postulari, ut exspectationem sermonis
ejus, quem tuis Quinquennalibu.s pra-paraveram

jam

nus, Treviris fuisse credipotest mense Aprili,cum naves, quas adversus Carausium paraverat,
essent. Caruit effectu illa

per flumina in Oceanum advectse

Romanorum expeditio, et Carausius purpuram, quam sumpserat, gerere impune in

Britannia perexit,et insulse imperiumper sex aut septem ultra annos retinuit. Reliqua Hercidii gesta obscura sunt, usque ad iter in Italiam, quod 290 cet 291, Scvvissima grassante hieme, suscepit, teste Mamertino, Diocletianum, quieo ex Oriente advolarat, conventurus. Qui sub anni 290 finem, vel sequentis initio Mediolanum Augusti convenerant,menses ibidem aliquot transegerunt, indeque ad exercitus suos reversi sunt,
auibus non
probat,

155

Quamdiu

ibi co?isilia contulerint et

quando

Ma-

ximiunum

inde discesserint, enucleate auctores nulli indicant; verumcumMamertinusin Genethliaco pag.

107, id

imperatorum

felicitati

magme

adscribat,

quod, quo tempore in interiora imperii seu in Italiam se recepissent, et otiosi degerent, barbari ani-

hac gemini natalis praxlicatione compensem. Et post aliqua Gaudeo ig-itur (si fas est confiteri) dilatam esse illam cupiditatcmmeam neque enim Orationis ejus, quam composueram, faciamjacturam, sedeam reservo, ut, quinquennio rursus exacto, Decennalibus tuis dicam. Ex his tucutentum fit, Ma?ne?iinum, quam composuerat, 0?-ationem dice?*e non potuisse, eo quo statue?*at et debebat lempore. Ma- F ximianusKalendisAprilisa?iniChristi 201, exacto quinto imperii anno, Quinqitennatia cetebrare debuit. Erat tum procul dubio adhuc in Italia, atque hsec, nisi multum fallor, causa fuit, cur Ma?nertinus nequiverit coram ipso perorare. Usque ad id temporis, mensem scilicet Aprilem anni Z\,MediolanifuisseHcrcidium,pene certum mihi faciunt,qucV superius num. 155 adverti, cum etiam probabilius videatur, non anno 2P0 exspirante, sedpotiussequentis initio Mediota?ium Au,

quidpiam movere non sint ausi, verosimile est, cvstivos menses ibidem transactos fuisse. Porro Mamertinus in Genethliaco pag. 101 scribit, Maximianum ex Gatliis in Italiam properantem, arcem Monceci Hevculis prcVteriisse, et ibidem pag. 104 ait, illum per Alpes Cottias iter habuisse. Promontorium Monceci Herculis, quod est hodiernum Monaco in ora maris Ligustici, in-

mos

attollere et

gustos convenisse. 158 Ut ut est, tota profecto panegyris illa non obscure innuit, dicta?n itlam fuisse, postquamRomani imperii hostes ??iutuis sese bellis ct cladibus conficerent. Inter varia, quic Ma?nertinus enumerat, venit rebetlio Ormies PerscV adversus fratre??i Varanem, quam, sianno 291, ut censet Tillemontius,

ntcnse Se

plcmbri

exorta est, menseJuliorefewe ?ion potuit Mamertinus, ta?xto inde te?rarum spatio semotus Det

ter Intemeliam (Vintimiliam hodie appellant,) et Niccvam, longius abest ab Alpibus Cottiis, nec ve-

rosimile

est,

hieme, tantum

festinantem imperatorem, sseviente fecisse circuitum. Quamquam id

nique TiUe?nontii opinionem circa epocham dicti Panegyrici forte quatit ipse Mamertinus, in conclusione sic loquens Gemini ergo natales pias vo:

bis mentes, et imperatorias tribuere fortuuas, atque

inde

384
ctor.
J- c

DE

SS.

MAUIUTIO ET SOCUS

TI1EJ3.EIS

MM.

indesanctitatis vcstra,

nat

omniumque successuuin maopem grenerfs exordium, quod nascentes vos ad

et
:

gari potest, ut non credam, quempiam ostensurum, quod histornv contradicat, qui id asseruerit.

amica viderunt quas vobis Bempiternam, et vestrorum generum concordiam

bumani bona sidera

studia conciliant. caritatem, et fovendae reipublioee injicere non Exc, inquam, nescio, an suspicionem ante annum Christi 292 hsec debeant, ne forte non oratio dicta fuerit.
agereet Le-

Redco ad primamMaximianiexpeditionemadversus Bagaudas. sub cujus initium passim figitur Thebcvorum martyrium, quamque senieniiamministcllus talibus argumentis impugnat,qu cvsiquid valent, fere omnia valere pariter debent, adversus tempora, qucV assignavi. 1G2 liaque posiquam recensuit opiniones varias
FutUia

giontm
b ' am

nc-

159

Etenim Aurelius Victor

et

Eutropius, qui-

mn

vos creatos Ei Valeribus repudiatis, filias suas acciperent. Galeno quide?n Diocletiani fdia Maximiano ria privignam Conjunctafuit, Theodorum Herculii probat stantius accepit. Certumest. quod multis

ul dcou itj Tillemontiussubscripsit,asserunt, noDiocletianum et Maximianum, ut magis sibi devincirent,effecisse, ut, uxocmares

auctorumdissidentiumsuperanno,quoMaximianus Augustus creatus est, et parergis aiiispturima fcedavit folia, Primo (inquit pag. HOJ nemo credet, Maxiin historia Komana non plane novus, miauum recens in imperii societatem assumptum,
auctoritate

perimi.

propria Leg'ionem integram jussisse Quamvis Diocletianus illum Augustum

Tillemontius Nota xi ad Diocletianum, Constanante tium et Galerium csesares creatos non fuisse

creasset, jus indivisum habebant in imperium, in provincias.in exercitus, in legiones. Esto hsec vero
sint, qitcV

Kalendas Martii 292. Jam vero dubitari potest, an non de his ipsis Augustorum generis agat Mamervestrorum generum caritatern, tinus, cum contracte scilicet pro generoram. Certe qui periodum integram attentius perpenderit, fatebitur,
dicit,

ricos et

profecto non sunt certa. Quisquis histoalios auctores contemporaneos, Mamer-

tinum

et

Eumenium
illos

legerit,

summam

inter

gQnerum pro stirpium sumatur, vacilB laresensum, qui,cum de concordia interprincipes ad stabiliendam imperii felicitatem unice sit sermo, perfectissimus est, quando g-enerorum legimus. Atque tunc oratio illa Mamertini erit differendaposicreationemcsesarum,quodpropterea eamdem, opinor, rationem fecit Bucherius Belgii Romani lib. 7 cap. 6 num. 3. Et ha?c quidem, ut liquet, certa non sunt, at saltem tam probabilia, ut nonsolum nihil incredibile asserant; verum etiam conjecturam non ineptam fundare possint. 160 Ceterum ut hicexipsa historialiquet, Maibidcmmurtyrio ximianum circa Octodurum fuisse, sic etiam, illa tacente, nihil vetat, illum tempore aliquo antecenifallor, si

concordiam, morumque simiimperaiores litudinem ubique assertam inveniet ; sic tamen, ut Diocletianum timiditas, Maximianum audacia distinxerint. Lactantius lib. de Mortibus persecutorum cap. 7 scribit Hic (Diocletianns) orbem
:

terrffi

simul et avaritia et timiditate subvertit. Et

capite sequenti eumdem rursus timiditatis , Maximianum vero ferociseeicrudetitaiis arguit.Quam-

indivisum inter se imperium habuisimperatores,etintantamperniciemet cladem sent exercitus forte non consensurus fuissei Diocletianus, id profecto non evincit t eam a Maximiano
vis itaque et

patratam nonfuisse.
163 Stoliditas ejus ab Eutropio, superstitio a MamertinOyCritdelitas ab omnibus assertascriptoribus faciunt, ut mirari non debeamus, tale quid ausumesse machinari,etiam inconsulto Diocietiano, quem et paritm timere debuit, et cujus forte
urgtmenta,

denteet ab ejus expeditionibus vacuo ibidemegisse

et

in

Legionem Thcbseam
est

sseviisse.

Hactenus
:

ita-

que falsum

Dubordsei assertum pergamus Maximiani annos percurrere, tempus etiam aliud figendo martyrio nostro apium reperturi. Cdesar dicius Constantius mox classem parari jussit adversus Carausium at is anno Christi 293 occisus est ab Alecto, qui ejus loco tyrannidem in Britan:

etiam iniquam in Christianos mentem perspectam haberepotuit. Qucvcumque crudelia consilia sic tegere noverat Diocletianus, ut aiiis, non sibi adscriberentur, teste Lactantio laudato cap. xi. Adverterit hoc Maximianus, nec ingratum coliegse

facturum se arbitratits s^homo natura ferus, nihil

sic fingetur

nia arripuit. Contra hunc variis ante bellis in Belgicaperfunctus Constaniius tandem anno Christi 290 paratam classem eduxit, atque appulsus in

Britanniam,
peravit.

CcVso in

pugnaAlecto, insulam recuGallios veyiit, egit-

ab Herculii indole dtienum, qui etiam perversx politices regulis censerepotuit,minus ex sibi timendum esse ab inerti ira Diocletiani, si is forte factum suum improbaret, quam ab ea Le- F
gione, quse

Hoc tempore rursus in

communia cum hostibus, quos

debella-

que circa

RhenumMaximianus Hercuiius, cavens

ne, absente Conslantio, aliquid ibi

barbari molireniur,uttcstaturEumeniusinPanegyricopagina apudmetW: Quidibidem speciaiim fecerit Maximianus, quamdiuque moratus sit, historia non
satis explicat.

tum properabat, sacra haberet. Sane, ut ut non contendam, Bagaudas veram omnes fidem amplexos fuisse, verosimile tamen est, Christianos inter iilos non paucos fuisse, sicut omnino certum
est,jam

tum

Videtur sequenti anno

Mauros

in

lustraias, quse sola sufficiunt, ut

Gallias sancise fidei htmine fuisse iltam perversa suinjici

coronare
nonpotuissc.

Africa dcbellasse. 161 Id i/Uerim certumest, patere rursum temp US i oc(m do Sanctorum Agaunensium martyrio,
cui sane historia neutiquam refragatur Aitqui.

spicio ab

idolorum sacerdotibus
itaque ministelli

Maximia'

no, veiin ipso nascipotuerit.

164

Hoc

argumentum non

est,

<z

ul &us

cm_

qualepromiserat.Audiamustamen illumsibiblandientem pag. 110. Ostendimus (inquit) auctorem commentiistius (Passionis S.Mauritii etSociorum) verisimilitudinem non observasse. Quamquam,cum facta quaepiam sint certa, licet a verisimilitudine appareant aliena, subnectimus fortius aliquid conjecturis. Enimvero, si daremus Dubordseo, qucvcumque de martyrio Thebseorum narrantur, apparere contraria indoli Maximiani adjunctisque temporis, quo ponuntur contigisse, 7'atiocinium ejus non nisi conjecturam, eamque satis levem fundaret, nisi ostenderet nobis, ab intperatoribus ira, furore, aliave animi perturbatione
abreptis

ctxm cu?"''

dem toco citato Eumenius, quod Maximianus Rheni limitem, non equestribus neque pedestinbus copiis,

sed prcV.sentii sute terrore tutatus

sit;

verum

hxc de ingenti exercitu intetligi debent; recteenim

o.dvertitTiihnahitiusJynperatoremcopiasaliquas secitm habuisse ct heec rursus optime cohserent,
;

si

cum quapotuit in Galiias advolare votuisse, in ipso ingressu Ccvsam statuas. Inutile esset reliquosHercutii annos usque ad magnx persecutionis initium percensere singulos,
sufficere

Thcb.vam Legionem,

Dubordteo debent assignati hactenus, quibas 2>assio Sanctotntm Agaunensium sic illi-

, ,

DIE VIGE8IMA SECUNDA 8EPTEMBRIS.

abreptis nihil umquam insolitum actum, nihil contra politices regutas peccatumumquam fuisse

cutorum cap.
cite vel

8.

Nam cum ipsam

imperii sedcmteLfle

croi*

neret Italiam subjaeerentqueopul'

provin-

imo nec peccari potuisse. Ostendimus contra, nec ab Herculii indoie, nec a temporis adjunctis alienum esse, quod asseritur nihil igitur superest, quod exigere ministellus possit. Pagina 143 aliud cudit argumentum, quod ut jamjarn monuit, conjecturis fortius est. Ejusverba contraho. Marnertinus in Genethliaco Maximiani sub finem dicit
.-

Africa vcl Hispania, non erat in custodiendis opibustam diligens, qviarum illi copia suppetebat. Et cum opus esset, non deerant locupletissimi senatores, qui subornatis indiciis, affectasseimperium dicerentur, ito ut effodercntur assidue lumina senatus.

Cruentissimus fiscus male partis opibus

afflue-

bat.
IflS Jam libidoin homine pestifero non modo ad corrumpendos morcs, quod est odiosum ac detcstabile, verum etiam ad violandas primorum filias.
exped,t,>,n,

mariyrium

Utvero lucem gentibus extulistis, exinde salutares manant. 165 Consonat Eusebius tib. Scap. \3scribens Igitur antequam bellum nobis indictum esset
spiritus jug-iter
:

ewUra Ba ~
audat '

Nam quacumquc
parcntum
putabat,
g-aret.

iter fecerat, avulsie

quamdiu imperatores placito ac benevolo erga nos animo fuerunt quanta copia omDium bonorum,
,

virg-ines, statim pnesto. llis

a consprotu rebus beutum

imperii sui

se jurlicabat, his constare felieitatcm

si

quantaque

felicitate

abundaverit imperium lloma:

libidini et cupiditati malaMiihil dene-

num, quis

explicare sufficietp/w
1

citato libro cap.

ita ioquitur

eumdem sensum Qualem quantama Christo

Addantur

his Victoris de inaudita et spuret crudelitate

cissima ejus libidine

testimonia; et

que gloriam simul ac

erg*a

libertatem doctrina veraa

pietatis,
,

supremum Deum

primum

apud omnes Grascos pariter et barbaros ante persecutionem nostra memoria excitatam consecuta sit, nos certe pro merito explicare non possumus. Argumeuto esse possit imperatorum beniguitas erga nostros, quibus reg*endas etiam provincias committebant, omni sahominibus annuntiata
liberantes ob singularem , nostram affecti erant , benevolentiam. Quid opus est dicere de iis, qui in imperatorum palatiis versabantur. Quid de impecriticandi

frustraassertamaMamertinoimperiitantamfelicitatem qiucremus. Scio, non paucos scriptores, quod de Africa et Hispania, nulla de Galliismen'
tio fiat, suspicari,

quam

dcpingi hic Maximianum,postinter quatuor divisum esset impei ium, fe-

metu

eos

qua

in relig"ionem

ratoribus ipsis, qui domesticis suis eorumque uxo-

ribus

liberis

ac servis ea
,

quse rcligionis suse

libere exequendi
,

erant

tam verbis

quam

factis

rocientem; at alii non pauviores numero conje- E ctant, velAfrica vel Ilispania//* textumex margine irrepsisse; iis certe rejectis verbis, sensus ctarior et purior phrasis est. Quidquid tamen sit, cuti mo derepente picsshnus fiat, ejus hic descriptaindoles Mamertinum merito adulationis arguit, cujus etiamsi convinci certis rationibus nonposset, munus oratoris, quod coram Maximiano exercuit, merito suspectum reddit. 169 Quod ad Eusebium pertinet, et is, si aliis '

coram semetipsis potestatem dederuut ipsis ob hanc fidei suas libertatem gloriari, ac se ostentare

quodammodo permittentes, eosque pra*

ceteris

omui-

primorum sub Diocletianotemporumliberaliuspaidoexaggerat, nisi forte, quse in PaLvstina vicinaque JEgypio viscriptoribus cretiinrus, feiicitatcm

bus ministris praacipuo quodam amore complectebantur?

Sanctorum Agauncn-

derataccidisse ad totumimperium traduxit.Certe res Occidentis parum sibiperspectasfuisse,pluri,

166

Etpostpauca

Similiter et sing^ulis ecclesia-

rum

antistitibus

summum

honorem, cultum acbe-

nevolentiam ab omnibus tam privatis, quam provinciarum rectoribus deferri vidisses. Jam vero quis innumerabilem hominum quotidie ad fidem Christi confugientium turbam, quis numerum ecclesiarum iu singulis urbibus, quis illustres populorum concursus in aedibus sacris cumulate possit describere? Hasc et hujusmodi alia ibidem Eusebius, quibus Gallicerecitatis, quxrit Dubordcvus:

buslocisprod U,clprofitctureiiam eodem cajyiteVd, non nisi ea pertractare se vcdc quse in Oriente,et iis quidem provinciis quibus proximus erat, con,

tigissent.

Denique furorem hunc momentaneum

,

et ignorare facillime potuit, et si illum, quod videtur minus verisimite audiverat, parum id ad totius reliqui orbis quietem comparatum videri potuit, quapy^opter ct ab eo rcfc-

Maximiani

rendo forte abstinuit.Eodcni recidit, et eadem fere responsione refeUHnr, tertia a ministetto mota
dtjjicidtas. Aperte, inquit, edicilEusebius, TuiD di- F vina ultio lcvi brachio, ut solet, integro adhuc Ecclesia3statu, et fidelium turbis libcre conveniontibus,

C Quiscredat, Leg-ionem Theba^am peremptam

describuntPTempusne

fuisse

eo tempore, quod Mamertinus et Eusebius uobis

pacis, benevolentiffi et
feli-

tempus, quo sex mille sexcenti viri crudelissime necati sint? Dicitur Maximianus eos capitis damnasse, quod renuerent idolis
citatis appellari potest,

sensira ac modcratc in nos coepit animndvertere, orsa primuin pcrsecutioue ab iis, qui militabant; ubi

jamjam docuit nos Eusebius, MaxiDiocletianum provincias sic Christianis reg^endas dedisse, ut eos etiam a sacrificiorum nesacrificare, et

de magnte persecutionis ewordio, qux anno 801, adeoque dudumpost expediiionem Maanmiam in
Gallias, contigit.

mianum

et

170 Et itlud qitidcm

vcrum

est; at,

quiasscrit, jmteame

cessitate exemerint.
iUirju,; no>,

1G7 Respondeo

Quiattentius

Mamertinum
hunc de

et
iis

posse

Eusebium

tegerit, facile judicabit,

partibus Orientis, ubiversabatur, dequesolo Diocletiano agere, illum hic audiri non debere. Mamertinus panegyrim coram Maximiano dicens, adulatorum more silet, qxav in principe suo taudare non poterat ipsa gentititas; alia, qitcV Maocimiano dedecori vertebantur, contrariis etogiis mendacissime convertit. Testor inter alia sitentium ejus deinfelici successu expeditionis contra

tumprimum latumfuisseedtch>ni adversus Christianos mitites, secundum quod, nisi paruissent, militia omnes sotverentur,nonexclr<hi { cidiarem aliquam in Mitites aliquot animadversionem, quam etiam facile potuit ignorasse. Certe ex
bus rursum diaiectictv regutis kocsuum ratiocu niumpaq. 150, Milites primi gencralem persecu-

Martyresin mitionem expertisunt; Agaunenses

Carausium, quem astute tegit, testor hsec ipsa, qucB de felicitate imperii sub Maximiano mentitur, aliorumomnium scriptorum testimoniis contraria. Audiamus Lactantium de Mortibus perseSeptembris Tomus

UtiamerebantiergoantemagnwpersecuHonisinu non tium non suntpassi, deduxcni ministeltus, <>nncam, antesecvit capio; eodem enim ego tium nultos uspiam milites pro Christo passos es~ btasphemus osor est, se, quod, ut ut Sanctorum opinor, non admittet. Ceterum hoc capite sua Dissertationis, suis iterum paralogismis implexus
I

VL

47

P- Petrum

;:;,;

DE

SS.

MAURITIO ET SOCIIS TIIEB^EIS MM.

a judicibus et preefectis prxscriptionibus
,

ivcTons
J. C.

vindicat DuP. Petrutn Franciscwn Ckiffletium ejus suspicionem de Actisa bord<vus. Iniquam
131 et seqq. agnoscit,

rapi-

nis, exactionibus et inductionibus tributariis de-

Chiffletiopro<h<ctissuperiusexplosimus.Hicpag. aptissimum tempus, quo to-

martyrium Sanctorum nostrorum possit, esseexpeditionemMaximianicontra Bagaudas; advertit epocham illam in Actis interpolatis Surianis expressam esse, minime vero reperiri in Ms.
cari
mngnx
initium
per-

vorarentur, ut loquitur Salvianus, nec eorum queretcV audirentur, sed indies mala ingravescerent, qucV profecto facile titidum eorum rebellioniprsetexere potuerunt. Quidquid tamen sit, esse inter illos Christianipotuerunt, etsinon fuerint, potuit
id suspicari Maximianus, atque sic difflatur tota

tccuitonis

Jurensi P. Chiffletii. 171 Censet itaque futurum fuisse, ut non nisi stolide sibi Chiffletius de invento suo apptausisset, nisiin Surianis Actis occurrissct Sigismundiregis mentio; et sic simulprobat bonam Chiffletii fidem, talia Acta edentis, qualia repererat, nec deleiHriproculdubiOj quodActa sua commendare po-

hic ministelli critica.

% XII. Examinatur Tillemontii

Bailleti critica de Actis
nis, et inquiritur,

et

Eucheria-

Suriana Acta, utministellus ridiculesuspicatur, correxisset. Eodem capitepag. 137 miratur,Baronium,qui Surianis Actis usus est, ubi
tuisset,si

an martyrium

Sanctorum Agaunensium magnse

persecutioni illigari

epocha illa exprimitur, martyrium Legionis Thetsese illigasse

non possit?

anno Christi 297, duodecimo scilicet,

postquamMaximianuscopiasadversusAmandum et JElianum eduxerat. Mirarer mirantem ministellum, nisi illum refellcndo persuasum omnino
haberem, quod
13

Dubordseani circa hsec errores.

Tillemontius, et illum presse sequi solitus Bail- pa8S pr letus, circa Acta Sanctorum nostrorum, qurn n| na
i
,'.

ea, qitcV adfert et

impugnat, vel non

legerit, vet prtccipitanti oculo percurrerit.

InSu-

Ejtttdcm crrores
ulti

rii Actis prwter m,entionem de Bagaudis, quccpro martyrii epocha ponitur, occurritalia, qucvvix, imo nevixquidem cum hac componi possit. 172 Sub cxordiumlegitur ;Hi ig-iturmilitesChristianse religionis ritum Orientali traditione ab Hierosolymitana? urbis episcopo susceperant, fidemque sacram virtuti et armis omnibus prasponebant. Ad urbem quippe Romamitinere atting-entes, eamdem
Christianitatis fidem, quam acceperant, apud beatum Marcellinum praedictffi Romanae urbis Pontificem confiYmvi\ eT\mt. MarcellinusPontifex creatus est anno Christi 296; non igitur, eo sedente, Romam venerunt sancti Martyres, si undecim ante annis passi fuerint, atque ita pugnant luv duse epochse, Papebrochius noster in PropyLvo Maji ad
!

Ruinartiusediderunt,vacillare videntur, vei saltem sibi non ubique constant. Admittunt, iliaaS. Eucherio Lugdunensi episcoChiffletius ac deinde

S. Caji PapcV decessoris S. Mareellini Acta, illas

combinare conatur, suspicaturque, Pontificis titulum per anticipationem Marcellino tribui in Actis Surianis, Martyres vero nostrosab eodem in
fideconftrmatosquidemfuisse,sedjiissuPontificis S. Caji, qui annos xn sedit, cum scilicet Marcelli-

medium secidi quinti scripta esse, imo id habentpro indubitato. Hinc summam auctoritatem hujus Passionis sic agnoscunt, ut tamen alibinon satis illi tribuant, maxime circa epocham martyrii. Etenim xderque statuit, passos esse Thebcvos Martyres primo anno, quo Maximianus Hercidius purpuram gessit, et ad sedandos in Galliis tumuitus a Bagaudis excitatos profectus est, quod tamcn cum S. Eucheriiverbis non videtur componiposse. Hauserunt fundamentitm opinioni su3e ex interpolata Surii Passione, de qua eorum criticamsequenti discutiemus. Cumpro sinceris habeant, qucvcumque Eucherius narrat alia, ettempus martyrii ex iisdem percepisse sanctus scriptor censeri debeat, ex quibus martyrium cum suis adjunctis intellexit, iliique non hoc magis
po sub
ignorare,

quam

cetera debuerint, credo,

parem

S. Eucherio fidem hic habendam, quam illi alibi non negamus, nisi aiiquid absolute suadeat illum

Romanse Ecclesue presbyutcumque salvantur ambse epochse. Verbis exPassione Suriiallatis vim
esset

nus adhuc tantum

deserere,

quod nunc inquiro.

ter in aliquo Urbis titulo. Sic

175 Juverit autem preemonuisse,

quod pluribus

quxS.Euchuiotrib\A>
tur, apcrtc

aliquam inferre noluit Baronius; itaque cum alte-

rutram epocham rejiciendam

nuit, qiuv est

censeret, illam reti-

a Marcellini Pontificatu, cuiproinde passionemMartyrumAgaunensiumiltigavit.Tantum miratus non fuisset ministellus, si tam probe chronotogiam Pontificiam, quam Joannie Papissx ridiculam fabxdam cailuisset.
etpurcrgu.

infra ostendam, nuttius penes me ponderis esse Sitriana Acta in hoc saltem puncto, quod Eucherianis Actis sic ab interpoiatore adjectum legitur, ut satis aperte videatur S. Eucherii assertis adversari. Nullum his certe uspium verbum habet, quod innuat, passionem sanctorum Agaunensium Martyrum ad primam titaximiani in Gallias expeditionem referendam esse. Habent quidem Acta a Chiffletio edita, Hi (sancti Martyres nostrijin auxilium Maximiano ab Orientispartibus

suadct

173 Capite Dissertationis sUcV 16 ostendere niBagaudas non fuisse Christianos, ubi sic aera verberat, ut pluribus,post ea, qucvsuperius
titur,

acciti venerant;

sed

paucis strinxi, refetlere ejus hypercriticam supervacaneum ducam. Fuisse sub finem secuti&sparsam lateper Gallias Catholicam fidem, non nisi is negare potest, qui monumentis nidlis fidem habet. Inter Bagaudas, simplex rusticorum genus,
fuisse atiquos Christianos est
toierare,

nusquam

primum, cum passi

asseritur, sunt, advenissent;

quodtum nusquam

omnino

verisimile.

Fides Christiana docet nos, vexationes patienter rebeUionem prohibet. At tam difficiiem doctrinam non omnes semper homines sequuntur,

neque eo ipso tempore sancti omnes evadunt, quo sanctam fulem suscipiunt. In errore igitur fuisse BagaudcV Christiani potuerunt. Quamquam ex
Salviano discimus, non ideo eos anna sumpsisse, quodfidei Christianx causa vexarentur, sed quod

quodHerculioadversus Bagaudas moventi, auxilio missi sint; nusquam denique, quod tamen solita fide pag. 131 refert Dubordmus, quod tum temporis necati sint. Scribit S. Eucherius Maximianus non longe aberat, nam se circa Octodurum itinere fessus tenebat, sed neque hinc, neque ex sequentibus conficitur, imperatorem ex Italia potius, quam ex Galtiis eo tum cum Legionem Thebcvam martyrio coronavit, advenisse; ita ut
:

hactenus Chiffletii Actis inhserenti pro epocha martyrii essepossit, quodcumque tempus, quo
solis

potuit
nus.

apud Veragros cum copiis agere Maximia-

MQAlibi

DIE VIGESIMA SECUNDA SKPTEMBRIS.

337

A
nwtyrimn
Sanctorum
niagnx persecutioni

176 Alibi epocham distinctius assignat sanctus scriptor, gucV an admitti non possit, videamus. Itaquc S. Eucherius Passionem sic orditur Sub
;

anno 28G

illigat,

fassusque, iltud

ad an
J.C.

riores differri posse,

martyrioS. ViHoris Massi-

Maximiano, qui Komana; reipublicffl cum Diocletiano colleg-a imperium tenuit, per diversas fere
provincias laniati, aut interfecti
puli.

liensisannos 290

veVm assignat,quo<\tum,inquit,

suntMartyrum poIdem namque Maxiniianus, sicut avaritia, li-

bidine, crudelitate ceterisque vitiis obsessus furebat,

Maximiauus apurt Massiliam versaretur. Ego propter aperta scriptoris verba utrumque arctissimo, quo potest, temporis intervatlo, et proinde umus anni rotundi periodo innectendum marty-

rium
1

credo.

etiam g-entilium ritibus deditus, et erga Deum cli profanus, impietatem suam ad extinguendum Christianitatis nomen armaverat. Si qui tunc Dei veri cultum profiteri audebant, sparsis usquequaque militum turmis, vel ad supplicia vel ad necem rapiebantur, ac velut vacatione barbaris g-entibus data, prorsus in relig-ionem arma commoverat. Erat
ita

Legio militura, quiTheMitto ex laudatis Actis locos alios nonpaucosexcerpere, qui si non manifeslius in eamdem sententiam inducant, sunt sanejam relatis simillimi, et lectorem eruditum, qui Acta Surii non viderit, vel alium quemtibet prsejudiin exercitu
bsei appellabantur.
ciis,

eodem tempore

Passum esse S. Victorem menseJulio, consi- PTjxram aurtortt tam gnata in Fastis Ecciesiastnis <<> l( stans ejusdem gravet tllo mense memoria suadet. Propter eamdem rationem non immerito suspicamur, Sanctos Agaunenses xxn Septembris coronatos fuisse, Igitur S.Victorismartyrium crit iUigam/am\tnensiJulio anni subsequentis Septembrem, quo Thebseipassi ^^'''EharirroqxieiUigandummagnc-ppersecutioni decimas, si Eucherio et auctori Passionis S. Victo79

risquem Tillemontius Monument. ecctes.tom.\

pag.hld asserit esse Cassianum, aut alium certc

virum gravem ejusdem irmjxrrisveletiamanterioris,ftdemhabeamus.IdemquidemTillcrnontius

quse ex

illis

hausit,

vacuum

requiro, interro-

goque, an non sentiat, hujus Passionis scriptorem agere de universali quapiam et atroci persecu-

Nota 2 ad Martyrium S. Victoris pag, V>1, hunc etiam scriptoremejusdemei*roris arguitjpso mox
initio sic obse?*vans
:

tione,

cum ad perqutrendos undequaque,

Doctissimi viri seculi v inter-

et

ad

supplicia pertrahendos Christianos, milites adhiberentur. Fallor, si talisquispiam negare audeat:

ittiganditm
esse.

Idem

suadetur

claranimium mihi verba apparent. 177 Neque negat id etiam Tillemontius, sed contra aperte fatetur, martyrium Sanctomm Agaunensium ad magnam pcrsecutionem deci-

rerum, qme praecedentibus seculis contig-erant, ut observavimus de S.EuK cherio in Historia S. Mauritii. Nemo itaque mirari debet, si epocha martyrii S. Victoris confuse sig-nata
est, et ita,

dum minusnorantadjuncta

ut neg-otium facessat;

nimirum

quia, ut

mam referri ab Eucherio. Ast contendit, in eo illum errasse, uti et scriptores nonnullos alios,qui similiter, quse ante sub Maximiano contigerant,
huc pertraxerunt Verum nescio, an hsec illius censura non sit paulo iniquior. Etenim si penitius ejus opinionem inspiciamus, disquiramusque, quare contendat, Thebseorum csedem necessario ad expeditionem contra Bagaudas referendam esse, inveniemus, solum fere ejus fundamentum
.

paulopostsignificat,Actaillasupponunt,imonon obscure asserunt, Passionem S. Mauritiipersecwtionis magnse tempore contigisse. 180 Atque ita gravissimi duo scriptores inscitiae et erroris arguuntur in rebus, a quibus tantum uno alterove seculo aberant, et in quibusperdiscendis opermn diiigentiamquese posuisse testantur. Neque vero rationes tanti ponderis sunt, qum proferuntur, itt hunc nobis errorem indiibitatum faeiant.CerteTillemontiusNotaVZadActaS.Mimritii

arotii argiiuntur a
Tiltcnwntio,

esse,

asseri

id in Actis Surianis.

Certe quas

aliunde verisimilitudines pro sua sententia corradit, non videniur tantse esse, ut difficultates occurrentes penitus elevent, sicut in decursuparebitInterimnemodiffUebitur,perperamauctoritatem ignoti hominis, seculo (ut censet Tillemontius) septimo scribeniis, asserentisque martyres Thebseos passos esse, cum bellum adversus Bagaudas pararet Maximianus, anteponi auctoritatiS. Eucherii, auctoris gravissimi, qui medio seculi v vixit, nisi hujus errorem aliorum aiiunde testimonia convincant. Antequam illa, quse hactenus protata invenio, discutiam, videamus, quseS. Eu,

epocham noduas adferl easque prorsus levissimas Harum alteraest, quod

tom. 4
jxtg. 698, ubi

Monument.

stram ex professo examinat,non

.

nisi

Bagaudarum tumultus sedati fuerint ante annum 288, itautde illis nihii memoratum amplius inveniatur sub Diot tetiano ,atque adeo contra eos non moverit Maximianus postannum 303, seumagnai persjecutionis initium.Atque hsec sunt plane certa; at Tiliemontius ita ratiocinando prseconcepta ex Surii Passione prsejudicia prodit, neque aliunde didicit,utjam non semeladverti, inexpeditione adversus Bagaudas martyrio coronatos
<

ex Actis
Victoris

S.

murtyris
MassUicnsis.

cherii asserto non parum favent. 178 Quo loco apud me sint Acta S. Victoris Massiliensis, Gommentarii hujus 2 num. 30 et seqq. significavi. Ibi ita legitur : Maximianus enim, cum pro Sanctorum sanguine, quem per totum

fuisse Thebicos, quam ex Actis illis interpolatis, quse cum nullius in hac re auctoritatis sint, contra aperta Eucheriiverba evincere nihilpossunt.
181
terea, inquit,

Alteram hanc ibidem rationem atlegat. Prcenon probatur, imo ncutiquam verisi-

qat errortm ftfum nenti-

mile

est,

Maximianum

copias in Gallias ducendas

qttamprobat

orbem crudelius

aliis,

maximeque per
caede,

totas Gallias

crudelius fuderat, et praecipue profamosissimailla

Thebaeorum apud Agaunum

nostrorum plurimisnimiumterribilisfactus,Massiliamadvenisset... tota rabie bellum indicit, Christicolasque, nisi sacrificent idolis, exquisitis mortibus deperire jubet. Aique hse in Passionibus variis istius sancti Martyris, quas vidi, totidem fere verbis referuntur, quibus non obscurius harum auctor ,quam Eucjierius de generali persecutione loquitur. Porro eo-

habuisse anno cccm,tv?/ ccciv .Verum est quod nuilus forte id probandum susceperit, quod probari neutiquam debet neqxie enim S. Eucherius asserit, neque aliunde necesse est credere, Sanctori<,,t
i

Thebseorum certamen tunc contigisse, cum e.rr, > in Gallias ad betticam expeditionem aliquam duceret Maximianus. Imo Eucherii verba talia sunt, ut destinatas pertrahendis ad necem Christianiscopiassolumhabuissevideatur quodquare tam sit a verisimilitudine alienum ego hactenus

tum

tempore S. Victoris martyrium et csedes contigit, cum in huinter recentia Maxhniani scel&ra famojus Actis sissima narretur Thebseorum apud Agaunum carnificina. Ruinartius Thebseorum certamen

dem

circiter

nonsatisvideo.Sanehiec, quse ibidem Tiliemoutius sohi mifrrl., iiOii.su/ficiunt, ><i rrrh' ,,> nobis S. Eucherii errorem faciant. Fortius est contra Eucherium,quod Nota 2 ad S. Victorem Mass/h--r\<
loco citato sic
tuit

Sanctorum nostrorum

paucis intorquet argumentum. PoMaximiauus, inquit, Massilia; fuisse menseJulio

anni

33$
AUCTOBS

DE

MAUMTIO ET

SOCIIS TIIEB.EIS MM.

seculo

J.C.

mag-nae persccutionis. anni ccciu vel ccciv, tcmporc persuafortissimis rationibus opus esset, ut Verum
deretur, id factum esse;
jurisdictionis.

sub finem

cum

Galliae

non essent ejus

hanc rem scribit lib. 15 cap. xi D Viennensem latere si- ti Khodanus nistro pcrstring-it, dextero Lug-dunensem, et emensus spatia flexuosa, Ararim (quem alii Sauconnam
iv,

ita in
:

Valktia

vti nec

/>ii

bordrua

Hoc argumentumpotuit a Tillemontio mutuari Dubord&us, qui probaturus, Sanctorum Agaunensium martyrium tempore magmv perse1

S2

appellant) inter Germaniam primam fluentem, suum in nomen adsciscit qui locus ubi Araris apud Lugdunum Rhodano immiscetur,) est exor:

cutionis figi non posse, Dissertationis susecapite Upag. 12b sic fere scribit Etiamsi tcmpusesercendffl ferociffl Maximiano inveniretur magme per:

dium Galliarum In ItinerarioPeutingeri Lug-du:

num
nis,

etiam caput Galliarum dicitur, quia Romaper Narbonensem provinciam itinerantibus,

Gallise civitas occurrit.

tamen esset sublata difficultas, cum forte persecutio se non extenderit usque ad reg-ionem, in qua Militum Thebasorum palxstram collocant. Conveniuntomnes, Vallesiam et Agauni viciniam fuisse eorum martyrio nobilitatam inquiri autem debet, an illa ad Gallias et Consecutionis annis, non omnis
:

prima

Ex

his conficitur,

regionem omnem cis Rhodanum, eoque Italise propinquiorem, Narbonensi provinciee primitus inclusam fuisse. Apud Pagium in Critica ad an-

num

Christi

374-

num.

etseqq. in subscriptioni-

stantiijurisdictionemnonspectarit. AureliusVictor qufflstionem decidit, scribens Quse trans Alpes

:

bus conciliorum, Arelatensis anno 314, etAquileiensis anno 381 celebratorum, Narbonensis antiqum provincise prscsules abepiscopis Galliarum
se discernunt.

Constantiocommissa Etenimmappam geographicam inspicienti in oculos incnrrit, Agaunum Romanis trans montes esse. Pluribus
i

Gallise sunt,

186 In primo, post episcopos Italise, et Viennensis provincise, qiuv pars fuit Narbonensis, sub titulo item de Galliis, earum prsesules enume-

m partitione
impcrii

B
f/n,r

cntm

deinde ostendere nititur, Alpes Graias et Penninas, quas habitabant Veragri, ubique Ag-aunum erat, plerasque spectasse ad Gallias, facta per Romanos partitione provinciarum. 183 Deinde concludit Cura ig-itur Vallesia, ubi
:

rantur varii

in secundo

autem Tbeodorus Octo-

contra
vent

mo

adGallias pertinuerit, illotempore, quo earum imperium habebat Constantius, hasc aiiimadversio sufficit ad demonstranduni, quod Leerat,

A^aunum

ordine subsignant, sed qui soli forte ex Galliis trans RJioda- E num aderant, Constantius episcopus Scisciauensis et Justus, Leg-ati Gallorum appellantur. Patet igidorensis, Proculus Massiliensis et alii

tur,

Narbonensem provinciam
,

secuto

etiamnum

gionis

Thebseui passio
:

magnae persecutioni non

enira
lib.
4-

possit innecti

Bosquetus

Montispessulani

episcopus Historiae eccles.

lus Disscrt.

cap. xi et

Dodwel-

Cypriano xi probarunt, solum inter quatuor imperatores Constantium Chlorum num-

quarto Galliis non raro non annumeratam fuisse, sed potius Italise quia nimirum jam olim colonia Romana fuerat, post Carthaginem prima, ut notat Vallesius inNotitia Galliarum, quareetiam a Jidio Ccvsare, Agrippa apud Plinium, Suetonio inJulio, a Galliis exclusa fuit. Atque exhisdu-

quam in Christianos saevisse. Ita ille. Constantium Chlorum in atroeissi?na illa persecutione partes
exiguas habuisse,suadent prseter alia luculentum Lactantii testimonium. Is de Mortibus persecut. cap. 15 scribit Etiam litterse (Diocletiani) ad Maximianum atque Constantium commeaverant, ut eadem (Christianos persequendo) facerent. Et quidem scnex Maximianus libcntcr paruitper Italiam, homo non adeo clemens; namConstantius,ne dissen:

bium utcumque
Gatlia, in

videri potest, an Narbonensis

est et Massitia,

qua Agaunum

Maxi-

miano, an Constantio in partitione imperii cesserint. Herculium illam sibi reservasse apparet mihi saltem probabile. 187 Huic opinioni suffragantur potius, quam adversentur, scriptores tertii et quarti seculi, qui

Constantio
Chioro,

tire

a majorum prceceptis videretur, conventicula,

id est parietes, qui restitui poterant, dirui passus

cst:

enim vesecundum vxdgarem illo tempore divisionem, qiicV a Galliis Narbonensem provinciam excludit. Sane Aurelius Victor, verbis a
Gallias obtigisse Constantio scribunt; est
risimile, illos loqui

verum autem Dei templum, quod

1<

est in horai-

DubordcVO superius
:

nibus, incolume servavit.

18 Nec minus aperta sunt ejusdem in hanc rem verba capite sequcnti.\J extib<xt\\v erg-o,m<^Y,unitamnt. Du- versa terra, et prrctor Gallias, ab Oriente usque ad hiiiti tjiiippc Occasura tres acerbissimffl bestiae saeviebant. Quse, potcst, siLactantium ab omni assentationis suspicione exemptunt asseris, plane evincunt, sanctorum

citatis, cuncta, quee trans AlpesGalliaasunt, Constantiocommissa, contrarius

lallem incer-

non est multum enim fallor, nisi Alpes alias, quam, quivproxime Italiam terminant, nobis hic

Thebivorum MarUjrum necem patratam non esse in provinciis Constantio subjectis, vel, si ibi conConstantio neutiquam, sed Maximiano Augusto adscribi debere. An autem in Vallesia perimi magnte persecutionis tempore nonpotuerint Martyresnostri, nisi alterutrum consequatur indago. Gallia Narbonensis, ab Italiaflumine Varo discreta, ad Pyremvos montes etMediterraneum mareaMeridie, ab Occidente adNovempopulanam provinciam, a Septemtrione usque ad Qebennam et Juram montes, vel certe usque ad
tigerit,

dum Alpes GalliEe vocat. Certe insolito hoc Alpium nomine videtur Victor significare, vel Alpes, qucV in Gallia sunt, velsattem, qum Galtiis sunt proximie. Inter illas procul dubio Penninse itlie censendie sunt, qucvValtesiam a Septemtrione cingunt, atque ab Oriente Rhevtiam ab Hetvetia
designet,

dividunt.

Imo ipsemonsJura nonnumquam apud

antiquos, teste Cluverio, inter Alpes computatur: undePtotomieusDubim fluvium scribit ex Alpibus fluere, qui ex monte Jura originem trahit, atque ita Victor non Vatlesiam solum, sed Helvetiam

Maximiano relinqueret. lss Quidquid sit ,Vallesiam ab ejus imperio ita an certo non excludit; demus enim etiam, Victorem no hic Alpes GallicV appeltare, ne quis Pannoniam Itinsuper
tyricumque, quee Romanis trans Alpes sunt, crederet etiam Constantio commissa fuisse, tamenad-

MaxtmiaHerculio

Rhodanum, recepto nondum Arari,

et

Lemanum

lacum apudveteres extendebatur, testibus Plinio, Dione et aliis apud Cettarium Geographise antipag. 103 et UQ.Comprehendebat igitur prorinciam Viennenscm, in eaque Massitiam, et AlpesGraias, inquibusest Agaunum, Sanctorum
1

huc ambigua phrasis

est,

an Vatlesiam ceterasque

quse tom.

ipsis Alpibus septas ditiones Galliis,seuConstantii

Thebworum paliestra. L86 Ammianus Marcellinus, qui floruitmedio

imperio inctudat, an veroexcludat.Certe si Hispaniam, quod ex Lactantii verbis lib. de Mortibus

persecut. cap. 8

quidam autumant,

sibi

mianus

retinuit, verisimiltimum etiam est,

MaxiNarbonensem

DIE VIQESIMA SECUNDA

bonensem Galliam eumdem obtinuisse, ut copiis suis, in omnem eventum terrestre iter pateret in Hispaniam. Deinde, quoties videmus Maximianum, Italia egressum totiesfere illum reperimus in Narbonensi Gallia circa Massyliam agentem, qua> omnia huic conjectune nostrve favere videntur.
cesscrit. Dif-

SEPTEMBm

339

quo imperium Maximianus deposuit et transtutit inConstantium, is non nisiCsesarerat, neque enim

J.

Augustus dictus
tenuit

fuit,

quamdiu imperii habenas

Diocletiano Hercutius. Maximianus Constantiumadoptarat, et ceesarem dictum purpura induerat, ilti Theodoram privignam suam dederat uxorem. Plurimum Maximiano hisce titulis debebatConstantius, et plurimumprocul

cum

ftcultates

alix in illa

189 Porro fatetur ipse etiam Tillemontius laudatus in Notisad Acta S. Victoris, Maximianum

du-

bio dctulit,

homo beneficiorum nec immemor, nec

opinionc

non

eonvincenles,

duobus persecutionis annis, antequam purpuram exuisset, Massiliie versari potuisse mensibus Juliis.NequeobestaliquidquominusinValiesiamense

Septembri anno 303 esse potuerit, eo enim stante, RonicV circafinem ejusdem anni, et Mediolaniinitio 305 agere potuit, quee solum duo ejus itinera
ab auctoribus cxpressa reperimus. Ceterum novi, contra propositam hactenus conjecturam diffiadtatesnon unas formariposse, etvelmaximea Sanctorum nostrorum Sociis,quiin Germania pluri?ni coronati dicuntur.

Non igitv.r mirum adeo videri deprovinciis Constantio subjectis atiquid contra christianos Maximianus forte molitus sit. 192 Prfcterea Augustos i< ,-i s>! i<t ioyiem aliquam in subditam Ccvsaribus imperii Romani partem
debitorotiosus.
bet, si in
,

S. Eitrkerii

narratio,
ettamti tup-

tum temporis

mum.

habuisse, est omnino verisimiltiTillemontius ipsein Diocletiano pag. 23 ob-

jwnatur

servat, partitionem imperiinonobfuisse, quo minus frequenter Augusti in CcVsarum ditionibus non otiosi egerint. Jurisdictionis qualiscumque

poterit,

At examinari postmodum an sancti Martyres illi ex Thebiea hac Le-

exercendcv ansam prcvbere Maximiano potuit celebre adversus Christianos Dioclctiani edictum,

gione fuerint, ut traditio et vidgaris opin io asserit; sanehactenusidnon satisprobatum reperi.Quamquam,siid asseruerimus elevari utcumque etiam difficidtas inde orta poterit, neque enim credo, admissum iri adjuncta qusecumque in illorum Actis asserta, necnecesse est adstruere, eodem tempore cum reliqua Legione coronatos martyrio
,

quodlubens suscepit Maximianus, quodque negtigentissime a Constantio observabatur Ejusexsecutionem potuit Herculius Augustus ex innata animi ferocia, et concepto pridem in Christianos odio efficacius urgere votuisse. Certe si id sine utto aliunde jure Maximianus tentasset, dubitari non sine ratione posset, an Constantius, tot titutis
.

fuisse.
Dubordxi
incptissimu

Maximiano

obstrictus,

tum

ipsi,

tum duorum
non

sophismala

190 Interim pneterire hic rursum nequeo Dubordiei priecipitantiam, vel malam fidem. Pagina 126 probaturus, Vallesiam Constantio paruisse, ait ProbatPag-iusin Criticapag. 218, (primse edi:

aliorumpurpuratorum

sententicV refragari ausus

fuisset, coactus necessitati cedere. HcVc, qiuv

quod Alpes Graias non pertinuerint ad quinque provincias, quae antiquam Narbonensem componebant ; imo quod inter Galliarum provincias computarentureotemporejquoNarbonensemprovinciam separarunt, Italiae jung-endam. Pagius loco citato num. 19 enumeratauctores, guicrediderunt, Quinque provincias, ex divisione factainterannum 370
tionis)
et 373, fuisse

duas Narbonenses Viennensem, Al,

pes Maritimas et Alpes Pcnninas cum adjunctis Grais. Hanc deinde opinionem impugnat. Verum,
inquit, licet certum
sit,

sunt aprobabilitate aliena,si admittantur, erroris argui non debebunt Eucherius et atii graves auctores, acsi perperam, qiuv prius contigerant, admagnam persecutionem retidissent quodquidem, qua ratione faciant, qui Eucheriumnorint, illique certo Acta sanctorum nostrorum adscribunt, iterum fateor, menonconcipere. Tidiussane assertaviri sagacissimi et diligentissimi defenderent, easi quoquam modoadmitti, necatiundeex certis indiciis falsiindubieargui possint Scio adversus fuvc difficidtatem moveri idterius posse, ex
;

silentioLactantii,indescriptioncperseeidionisnon
privterituri extraordinarias illas
litiones.

antiquam Narbonensem

Maximiani moVattetia Con-

exptoduntur.
Alia conjcctnra, secun-

dum quam
talvtttur

Quinque memoratas olim comprehendisse, eamque partem Galliarum habitam non fuisse, tamen etc. Igitur hic fateturPagius, quod Alpes Graiee cum Penninis, licet ad Quinque sic dictas provincias nonpertinuerint, spectarint tamen ad Narbonensem antiquam quse inter Gallias computata non fuit. Quse profecto Dubordcvum confundunt; nam postremum hoc solumnobis hic sufficit,parum eurantibus, an integro fere seculo post, cum facta est divisio in Quinque provincias, inter illas fuerint Alpes Grauv et Penninw, modo habeamus, fuisse olim Narbonensi antiquic inclusas et a Gatliis proprie dictis separatas. 191 Juverit hic xdterius observasse singularem arguendi rationem ministelti, ex contradictoriis contradictoria elicientis. Asserit Pagius, Alpes Graias in provincia Narbonensi et extra Gallias
,

habet, ubi materia, quam tractat, hujus rei, sicontigisset,narrationem

193

Locum

hic

non

unum

xtunfto

exigere videri possit. At diffiteri nonpotest Titlemontius, Scvpissime etiam in narratione Laclantii occasionem occurrere loquendide Maximiani crudelitatein Christianos, eamsijampridem ante latum edictum horrendis exemplis et tot millium

Martyrum

civdibus probasset. Silet

tamende

his

Lactantiits, sic, ut saltem

idnusquamsatis certo ex
.

ejus verbis extundipossit Sitentium itaque silentio opponatur ,etpar fereeritvis lUriusqueargumenti

negativi.Adeaporro,qitic Lactantius et Eusebius assererevidentur, mdtam, vel mitissimam ptane in Galliisfuissepersecutionem,cumillisprieessetConstantius, reponi etiam nonnulta possunt, gtUBSi auctores ittos adutationis suspectos nbn reddant,

fuisse; at sophista indededucit, fuissein Galliis,

neque ad Narbonensem spectasse Maximiani temporibus, quia sexaginta annis post Alpes Graiie,

innuunt,nontam pacoh' ihitlcmcum Chrtst tanisactum fuisse, quamauctorcs ilti ridcnturpersuadere velte. Eusebius ipsesubfinem tibri deMarcertc
quae ulterius sitassuntregriones^ItBliavidelicettotaetSiciliaj Gallia

pars Narbonensisprovincuv sotidrv, inter quinque partes, in quas illa provincia secta tum fuit, recepta non sit, sed alio rejecta. Quo non compellunt angusticV et libido caviltandi ! Ceterum sicut, qiuv hattenus dixi, non nisi conjectando protuti, liceat aliam hic etiam conjecturam adjicere, in qua Narbonensis Gallia Constantio subjecta manet, ct ta-

tyribus Patvstincv itascribiti

Nam

quoqueetquawumqueadOccasumsolisporrigruntur,
IIirq>;.nia,

Mauritania

t Afrirn,'iim

vixduobusperseet

cutionisannisintegrisfurorem
divini

bclli expertae essent,

Numinispr^sentissiinum auxilium

pacem
obtigtist

men S. Eucherii narratio salvatur, dum Sanctorum Thebcvorum martyrium magnev persecutioni atiaviainnectimus. Usqueadannum ChristiMS,

brevi sunt consecuta;. VH-QuiGattias furorembelti, adversus Christianos sciticet a tyrannis moti, duobus primis perse-

cutionis annis, Christi 303 et 804 cxpertas esse, sine

340
auctom:

DE

89.

MAl KITIO ET SOCIIS THEBJSIS MM.

ea, qu<v

J.C.

sineuliaexceptioneasserit,secumcertecommodius si dicas, qua conciliari non videtur posse, quam Gaitiis,antequam Constantius Augustus dictus in non ab eo, sed esset, mala Christianis illata fuere, ita enim laudes a Maximiano profecta fuisse, Consiantiopropterlenitatemtum dbEusebio Ilist. Eccles. Ub. Bcap. 13, tumab aliisscriptoribustributse convenient, et sseviisse etiam in Galliis persecutionem inteliigetur Ceterum sicconjectando, id saltem consecutus sum, ut iucuientum fiat, temerejactare hubordceum, quod martyrium San.

narrant,non nisiex traditionevel instruanterioribus tradere. Videri potest Ilonomentis ratus a S. Maria Observationum in regidas critices tom. i Dissert. 8 articulo 3, ubierudite criticos illos vellicat, propriisque ipsorum verbis atque
stabilitis alibi regulis confutat.

I)

Et profecto quis
ultra duo secula

credat, monachum Agaunensem,

Eucherio in ipsorum opinione posteriorem, subsidia invenisse, quse Eucherio, viro doctissimo et diligenti, qui procul dubio cuncta perquisierat
seduto, ita latuerint, ut coactus sit fateri, Passionem se scribendam suscepisse, ne per incuriam

ctorum Thebieorum neque magnse persecutioni, neque aliis quibusdam annis Maximiani innecti
possii,

tam

gioriosi gesta martyrii

ab hominum memoria

cum

rationes nullasprotulerit,

quarum

in-

ineptiam non ostenderim. Tempus ego certum martyrio illi non assignavi, quamquam enim mallem, salvari S. Eucherii narrationem, ex qua an-

tempusaboleret; addideritque, seab idoneisauctoribus rei ipsius veritatem qusesivisse, atque demum accepisse,per qitaiuorminimum canales adseper-

ductam.

no Christi 305 passi sancti Martyres credi deberent, tamen, cum non nisi conjecturis id stabilire potuerim, electionem arbitrio lectorum permitto. Non invenient, opinor, certius fundamentum, quo certo alicui ex assignatis anno innectatur. Hactenus Acta S. Eucherio adscripta sic a Dubordwa-

Non credo, virum eruditum et perspicacem nonmsisecu. Eucherium, ex traditione, per quatuor ectates, lo Jcyi(imo Pusmnem non sine alterationis pericuto deducta, Passionis primariam ordinem hausturum fuisse, si jam ejus tempore tntcrpoluvit, relationes Martyrii alim exstitissent, atque Acta
197
S.

nis sophismatis vindicavi, ut nihil arbitrer me prseiermisisse, quod alicujus momenti videri possit : nunc pauca de interpolatis dicenda sunt.

conscripturum, ne eorum memoria oblivione deleretur, cum illa certior puriorque apud illos tra- E ditionevel instrumentis conservareiur: Reponent, ni fallor, Titlemontius et Baitletus, non incredibile videri, quod aliqua episcopo Lugdunensi ignota fuerint, qusc ejusdem loci, ubi passi sunt sancti Martyres, hominibus potuerunt esse pernec specta. Non id mihi facile persuadebunt tanto terrarum spatio aberat Eucherius enim
;

% XIII. Examinantur Acta interpolata

et Tillemontii

ac Bailleti de

illis

censura. ^Etas scriptoris, qui Si-

Agauno, ut non

id

per

se facile, vel

per

alios in-

quirere potuerit. Silvium seu Salvium,ad

quem

gismundi, Ambrosii
centii

et

S.

Innoadjecit,

Passionem suam dirigit, Octodurensem antistitem fuisse, iidem pro cerio habent. Ejus itaque
sedi subjectum erat proximum Agaunum. Credemusne, Eucherium illi, tamquam novam obtrusisse rem ex traditionibus haustam et non prius inquisivisse an alise relationes reperirentur in
,

mentionem Actis

incerta est.

Miror Suriunnmm
Actorvm
tcriptor,

uspiam, horum criticorum indulgentiam. Fatetur uterque,Acta hsec nostrapost medium seculum vn, hocest quadringentis pene annis post Sanctorum Agaunensium martyrium conscripta esse, nec tamen omnis auctoritas illis abjudicatur, in iis ipsis, quse martyrii adjuncta habent superaddila. Videmus, inquit
hic, si alibi

Octodurensis episcopi ditione, ubi, si qusc erant, maxime conservari debuissent ?

ipsa
198 Qui

Eucherium Lugdunensem ex
non

scriptis cxigux

au-

ejus rebusque gestis noverit,

fingit sibi

tam

cto7-itatis esse

incurium et imprudentem. Pr&terea, cum Tillemontius et Bailletus videaniurineaessesententia, quod ante Sigismundi restauraiionem monaste-

debet

in

iis

qux

scire

Eucherius
potuit.

Tiiiemontius

Monumentorum
cum

eccies.

tom. ^pag.

rium Agauni non

exstiterit,

difpcile illis erit,

421, Passionem a Surio editam ex Actis Chiffletii

profectam esse,
terpolatione.

aliqua tamen mutatione et in-

Verisimile est, posteriorem illam a

traditiouum, quas monacJtus seculo vn ex monasteriosuo habere potuit, exordium ad priora Sigismundo tempora, seu tdtra annum 515 protrahere.

monacho quopiam A^aunensi post annum dcl scriptam etcompositamfuisse ex traditionibus sui monastorii, vel ox

Sic

autem

traditiones,

natse

plusquam

monumentisantiquioribus
iis

nam sti-

lus pulcherrimus est in

quas ab Euchcriononestmutuatus. Ig-itur judicavimus, nosilla quibusdam locis uti posse. Hisce paria omnino habet Bailletus in Tabula Critica ad hunc diem. Et uterque stat promissis suis; etenim tempus causamque seu occasionem martyrii, expeditionem Ma.rimiani scitirct ttt/ccrsus Bagandas, cxactumipsis rebus,

duobus secidispost SanciorumThebseorummartyrium, narrationi pondus exiguum auctoritatemque nullam addent. Mitto alio plurima, quse itlorum conjecturam, seu liberaiiter assertam verisimilitudinem, ex ipsis iiiorumprincipiispenitus conveliunt : mihi, ut jam non semel superius innui, qusecumquemartyrii adjuncta, ab interpolatore posteriore adjecta, exiguse prorsus auctoriiatis sunt. Aiiter judicandum esi

que per ipsum a Legione juramentum de Christianis persequendis, ex interpolata Surii Passione hausit, atque inde haustis, tamquam re penecerta, nititur. 196 Actum ageretn, sitam insolentem criticam excuterem, demonstraremque, inepte simitibus
conjecturis seu verisimilitudine

de narrationibus eorum, quse post Eucherii eetatem contigerunt. Circa htec pauca dicenda veniunt, reliqua enim in Opere nostro tom. iii Septembris pag. 1%
et seqq.

qui ex

Tillio/ii-

moniii
nioiic

examinata sunt. 199 Itaque prseier duo miracida, quorumalteest

Aliqua,

'/'

alibipassim rejiciunt et secundo tantum seculopost resgestas scripta sunt, licet plerumque etiam verisimile videri possit, ea

homines niti, qui explodunt, guseeumque

scilicet verisimilitudine, qure nullam rationem pro fundamento habet,posterioresiltosscriptores

de fabro gentiii, alterum de uxore Quintii, qusequea S. Eucherio scripta creduntur ,sunt aliqua, qusesic interpolatori posteriori tribuenda sunt ut nulio modo credi possint a S. Eucherio scripta fuisse.Hsec autem tam varie in variis Mss. Passioni primarise insertasunt, ut vel ex eo ineptum interpolatorem facilesuspiceris. Stevartzus, qui

rum

po&t ejus

mortem

con-

tirferunt,

DIE VIGESIMA SECUXDA SBPTBMBBIS.

qui Acta S. Mauritii et Sociorum Ingolstadii ediditannoprxteriti secutiH, cum Surio,post narvit.

341

Post quee, iisdem iterum verbis refertur ini.C.

ratam Maximiani necem,

que
lioc

omittendum

est,

Nequod post lon^um temsic

:

prosequitur

ventio corporis S. Innocentii, at eanarratione intercisus sensus post clausutam cotidiana devotione et laudibus frequentamus , resumitur his ver,

poris

tractum beati Inuocentii martyris membra revelavit. Jug"i quippe alluvione vicimim iu se czespitem vergens, religiosa quadam soli pcmicie ad sepulturam Martyris famulatrix unda pervenit; prolatas namque reliquias leniter lam-

Rhodanus

bens, non ideo a sinu terrse protulit, ut in g;urg-itis sui procella demerg*eret, sed ob gloriosam devotio-

bis Quid miraculi tunc apparuerit nequaquam tacendum putavi. 203 Fluunt deinde reliqua, sicut superius recitavi, nisi quod in unico exemplari Ms. S. Salvatoris Ultrajectini in fine eaomniadesiderentur, qu tv Sigismundi mentionem continent, et Passio:

inierla. >u-

bium

ett,

an

nem, quasi intra ambitum basilicEe bus sepuitura prreciperet sociari.

in intcrpolata

ceteris Martyri-

ni ChiffletiantV assuta fuerunt. Ex Mss. aliis, quse ad edita a Surio propius in prcccedentibus acce-

Passionc

200 Cujus translationem a sanctte recordationis Domitiano Genevensi et Grato Augustanae urbis,

dunt, pturima etiam eodem, quo jamjam memorata,loco interjectam habent luxato sensui invenat apographum tionem corporis S. Innocentii edendum secundo loco, atque cum eo Ms. Lectionarium S. Audomari, habent ultimo loco, quam alii alibi inepte inseruerunt, narrationem inventi
:

vel Protasio, tunc temporis illius loci episco-

po, celebratam, recolentes, quotidiana devotione et

laudibus frequentamus. Post hsec resumuntur veroa ex Passione primaria At vero beatissimorum Ag"aunensium Martyrum corpora, post multos passionis suae annos, S. Theodoro illius loci episcopo
:

corporis

S. Innoccutii.^vC/iis tiquet,

argumentum

revelata traduntur. In

quorum houorem cum

ex-

strueretur basilica, quae vastee tunc adjuncta rupi

uno tantum

latere acclivis jacebat (Acta Chiffletii

nullum deduci posse ex ordine, quo hsec aut illa, in aliquo interpolatorum Actorum exemptari du sposita sunt. Difpcile esset, si quidem fieri possit, indubitatis argumentis setatem interpolatoris sat certis limitibus circumscribere. InS. Grato tom.
3 Septembris loco superhts citato conjectura data est, scripsisse illum circa medium seculi vi. Ve-

et

Ruinartii, omisso tunc, habent in pr&senti ja-

cet.

Porro hinc

incipit

rursus interpolatio) Sed

nuncjubente praeclaro meritis Ambrosio, loci illius abbate, denuo sedificata biclivis esse dig-noscitur,
quid miraculi tunc apparuerit, nequaquam tacenduni putavi. Sequitur post hsec duplex miraculum, quorumalterumfabro,alterumuxori Quintii contigit, iisdem pene verbis narratum, quibus in Chiffletii et Ruinartii Mss. purioribus refertur; ac tandem post Jwec, sic nova interpolatione clauditur Passio. 201 Ceterum satis multa sunt, quse vel in expu-

epocha illa sic ibidem figitur, ut tamquam certa nonadstruatur, sed solnm rejicitnrcoiirettiturque Tillemontii opinio, contcndentis, Acta esse interpolata sub finem seculi vn, credentisque

rum

S. Gratum cum reliquis in narrationetranstationis S. Innocentii citatis episcopis vixisse circa

medium ejusdem seculi vii. 204 Ad male funtlatam iUam opinionetn conftttandam abundeest, modo Actis ante tempus, quo
S.

iibiquf inter

polator

ttt.

narrqntw;

Gratitm slatuitsedisse, translatio prsefata fue-

gnatione drernonum, vel in

restauratione claudo-

rit adjecta.

Ego

nihilo

magis laboro certiorem

rum, aut sanitate febrium, caeterisque infirmantibus quotidie per Servos suos virtus Domini operatur;
quse

multanarranda sunt,

si

per singula scribautur

Tamen

fidelium cordibus absque lectione cognita esse noscuntur, quae et quanta, et qualia miracula per Servos suos ad honorem et g-loriam nominis sui Dominus operari non desinit. Pro eo ipso die noctu-

aliquam Actis interpolatis epocham figere. Quo quidem tempore Commentarium meum scripsi in easemper opinione perseveravi, quod circainitium seculi vn sua Eucherianis Actis inseruisset

anonymus;
sive post

at,

cum

id

non

nisi conjectitris adsive sequentis initio

struerepossim, nihilque argumentis meis decedat

nseculi medium,

que psalmorum hymnorumque decantatio non desinit quod, jubente sanctoetprteclaro Christi martyre Sig-ismundo reg-e, institutum, hinc usque hodie,
:

scripserit, nihil juverit operosius indagasse. Augetitr certe dubitatio de interpolatoris setate, quia

Deo
1

proteg"ente, est conservatum. Propterea laudes servi Dei canentes, ore persolvunt illi, cui est honor et gloria, imperium et potestas, per orania

mihi dubium apparet, an idem ubique sit, nam prsvterquam, quod stilus narrationis de invento multopurior S. lnnocentii corpore appareat mihi
eo,

quo

cetersc interpolationes exaratsc sunt, non-

ct

exempla-

secula seculorum amen. Vides, ni fallor, lector, quantum implexa Oratio ab Eucheriani stilipumirare itaque Tillemontium, inritate differat terpolatoris stilum laudantem, et prosequamur 202 Acta nostra, quie superius puriora nomi:
.

nidta etiam exemplaria Sigismitndi et Ambrosii mentionem nullam habent, licet iltis ad catcem an-

nexa sitprsefata retatio inventarum reliquiarum S.Innocentii, utjamsuperiusmonui. Tale ego apographum, quod in ceteris non muttum ab editis a
Surio discedit,

rtbus divcrsit

quod in ceteris passim cum Chiffletii et RuinartiiMss. conveniant, easdem (praeter unum ecgraphum Marchianense, ubi non reperitur narnavi, ratio inventionis habent, at ineptissimeActis insertas. EtenimFuldensis codex noster, et alter huic antiquitate non
S.

cum hisce etMss. aliis collatum set

cundo loco edam; at prius Acta primigenia, S. Eucherio episcopo Lugdunensi tributa exhibeo.

Innocentii)

interpolationes

cedens,

notatusQMs.

7,

ceteriquepassimomnes,

ex qui Acta primaria Passione desumpta, Theodoro ejusdem In loci episcopo revelata traduntur, sic pergunt :
habent hisce similia, post illa verba

C0)

quorum honore cum

stEe

exstrueretur basilica, quje va-

tunc adjuncta rupi uno tantum latere adclised nunc jubente preeclaro raeritis vis Ambrosio, hujus loci abbate, denuo a;dificata bienim hoc omittenclivis esse dig-noscitur. Neque per longnm temporis tractum beaquod
jacebat,
,

dum
ti

est,

Innocentii martyris

membra Rhodanus

revela-

PASSIO

m
A. S. Bocni

PASSIO S MAUIUTII ET THEB^ORTTM MM.

titudine,
gelici

PASSIO
Auctore S. Eucherio Lugdunensi
episcopo,

res,

erga Christum devotione certabant. Evanetiam sub armis non immemoreddebant, quse Dei erant, Deo, et qua? caepraecepti

saris, caesari restituebant. Itaque,

cum

hi, sicut et
k

ceteri militum,

ad pertrahendam h Christianorum
soli
,
:

multitudinem destinarentur,

crudelitatis mi-

nisterium detrectare ausi sunt atque hujusmodi praeceptis se obtemperaturos ntgant. Maximianus

non longe aberat

nam
:

se circa

Octodorum

iti-

nere fessus tenebat

ubi,

cum

ei

per nuncios dela-

Edita a
S.
J.,

Petro
et

Francisco

Chiffletio
aliis

a Ruinartio cum

Mss.

collata.

tum esset, Legionem hanc adversus mandata regia substitisse, m rebellem in Acauneusibus angustiis in furorem instinctu indignationis oxarsit. 4 Sed mihi, priusquam rcliqua comraemorem, quareAgau n ***~Masitus loci ejus relationi inserendus videtur. Acau'J nus sexaginta ferrac millibus a Genavensi n urbe mcl

tl

abest,

quatuordecim vero millibus distat a capite

,

EPISTOLA EUCIIERII BPISC. AD SALVIUM.

-\omino sancto ac beatissimo
in Christo Salvio

ptaaUmw J-^episcopo a Eucherius. Mitto ad beatitudinem tyrii retatw. tuain, nostrorum Martyrum Passiouem. Verebar enim, ne per incuriam tam gloriosi gesta martyrii B ab hominum memoria tempus aboleret. Porro ab
idoneis auctoribus rei ipsius veritatem qusesivi; ab his utique, qui affirmabant, ab episcopo Genavensi
6

d:

Lemanni lacus quem influit Ehodanus. Locus ipse jam interAlpina jugaiu vallesitusest, adquem pergentibus difficili transitu asperum atque artum iter panditur. Infestus namque Khodanus saxosi montis radicibus vix pervium viantibus aggerem
relinquit. Evictis transmissisque

angustiarum fau-

cibus, subito nec exiguus inter montium rupes campus aperitur. In hoc Legio sancta consederat.
lgitur, .sicut supra diximus, cognito

jj

Maximianus
ob
o

Thebaeorum
neglecta

responso, prfficipiti ira fervidus,

feriri

S.

Isaac b hunc,

quem

retuli, passionis

ordinem cobeatissi-

imperia,

decimum quemque ex eadem

jubet
o,

g-novisse; qui, crcdo,

rursum haec retro a

c, alii

Legione gladio

quo

facilius ceteri,

mo

cpiscopo Theodoro

viro temporis anterioris,

regiis praeceptis territi,

metu

cederent, redintegra-

acceperat.

Itaque

cum

ex diversis locis atque

tisque mandatis edicit,

ut reliqui in persecutio-

honorem officiumquc Sanetorum auri atque argenti, diversarumque rerum munera offeprovinciis in
rant, nos scripta hasc nostra;
rf

nem Christianorum
eis est,

cog-antur.

basos denunciatio iterata pervenit,

Ubi vero ad Thecognitumque ab

fsi

vobis suffraganti-

injungi sibi rursum exsecutiones profanas,

bus diguanturc/) offerimus, exposcens pro his intercessionem omnium delictorum, atque inposterum juge prgesidium Patronorum semper meorum. Mementote vos quoque nostri in conspectu Domini,

vociferatio passim ac tumultus in castris exoritur,

affirraantiura,

numquam

se ulli in haec

tam

sacrile-

ga ministeria
stituros
:

cessuros, idolorum profana

se aeternitatis

semper
:

detestaturos, sacrae et divinffi religionis cultui in-

Sanctorum sempcr
c

officiis

inhserentes, Doniine san-

unum

Deum

eolere

extre-

cte, et

merito beatissime fratere.

ma
,
5

experiri satius esse,

quam

adversus Christiaaiqueiterum
*cHaftir.

TmporetxvutimKper<
eecutionin

% Sanctorum passionem

Martyrum, qui Acau,.

nam fidem

venire.

num

eubttaxi-

miano

honore ere, storum stilo exphcamus, ea utique nde, qua ad nos martyrii ordo pervenit. Nam per succedentium relationem , rei gestce memoriam nondum intercepit oblivio et si pro martyribus singulis lon-i

rioso
...

sanguine
..

illustrant, pro

His deinde compertis, Maximianus omni bellua cruentior, rursus ad ingenii sui saevitiam redit, atque imperat, ut iterum decimus eorum morti detur et ceteri niliiloniinus ad hasc quae spreverant, compcllerentur. Quibus jussis denuo in
,

ca singula, quas eos possident, vel singulas urbes

nec immerito, quia pro Deo summo pretiosas animas fuderunt, quanta reverenC tia excolendus est sacer ille Acaunensium locus, in quo tot pro Christo Martyrum millia ferro csesa referuntur P Nuno jam ipsam bcatissimce passionis causam loquamur, Sub Maximiano, qui Eomanai reipublicae cum Diocletiano colloga imperium tenuit /; per diversas fere provincias laniati, aut interfecti sunt Martyrum populi. Idem naminsignes habentur,

castra perlatis, segregatus est atque percussus, qui decimus sorte obvenerat reliqua vero se Militum multitudo mutuo sermone instigabat, ut in tam prseclaro opere persisterent. Incitamentum tamen E raaxiraum fidei in illo tempore penes sanctum Mauricium fuit, primicerium p tunc, sicut tradi:

que Maximianus, sicut

9

avaritia, libidine , crudeceterisque vitiis obsessus furebat g, ita etiam cxsccrandisg-entiliumritibusdedituB, etergaDeum
litatc,
COBli

Legionis cjus, qui cum Exuperio, ut in exercitu appellant, campidoctore q, et Candido senatore militum r, accendebat exhortando singulos et monendo fidem; commilitonum etiam Martyrum exerapla ingerens, pro sacramento Christi, pro divinis
tur,

legibus,

si ita

necessitas ferret,

omnibus moriendum

profanus, impictatem
qui tunc Dci

Christianitatis
L<9*<>

suam ad cxtinguendum nomen armaverat.

vori

suadebat, sequendosque admonebat Socios illos et contubernales suos, qui jam in ccelum prascesserant.

^lagrabat onim jam tunc in beatissimis Viris martyrii gloriosus ardor.

Tia-

bgarenuii
adtvppticia
prriruhcrt
;

cultum profitcri aude Dant, sparsis usquequaque militum turmis, vel ad suppncia, vel ad necem rapiebantur, ac velut va3 Si
cat ione bnrbaris

gentibus data, prorsus in religioin

ncm arma commovorat. Erat eodem tcmpore

exercitu Legio militum,

6 His itaque Primoribus suis atque auctoribus Supmtite* animati, Maximiano insania adhuc a^stuanti man- s " ncli mi data mittunt, sicut pia, ita et fortia, qufe ferun- '" M(' u rUii

turtuisse
rator,
tui,

hunc modum

5.

Milites suraus, impe-

qui Thebffii appellabantur. Legio autem vocabatur, quffi tunc sex millia ac sexecntos viros h in armis habcbat. Ili in auxi-

ni0us
ti

mim

lium Mnximiauo ab Oriontis partibus i acciti venerant, viri in rebus bellicis strenui, etvirtutenobiles, sed nobiliores fide, erga irapcratorum for-

quod hbere confitemur, Dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam a te stipendium laboris accepimus, ab illo vitae exordium sumpsimus. Sequi te imperatorem in hoc nequaquam possumus, ut auctorem negemus Deura utique auctorem nostrum Domi:

sed tnraeu servi,

num

,:

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

num, auctorem, velis, nolis, et tuum. Si non ad tam funesta compellimur, et hunc offendamus
tibi,

MB
A. S. Eccse
KIO It

dem

ut fecimus hactenus, adhuc parebimus, sin,

illi

parebimus potius, quam tibi. Offerimus nostras in quemlibet hostem manus, quas sanguine innocentium cruentare nefas ducimus. Dexterse ista? pugnare adversum impios atque inimicos
sciunt, laniare pios et cives nesciunt.

aliter,

neque miles, sed emeritae jam militije veteranus. Hic, cum iter agens subito incidisset in hos qui passim epulabantur laeti Martyrum spoliis, atque ab his ad convescendum invitatus, prolatam ab exultantibus per ordinem causam cofuit,
,

Saneth Mat
djribui tu-

jxrveniem
Victcr jungitur.

gnovisset

ac detestatus convivas, detestatusque convivium refugiebat requirentibusque, ne et

, ,
:

nos pro civibus potius,

sumpsisse.
fortissima

Meminimus, quam adversus cives arma

justitia,

ipse forsitan Christianus essct, Christianum se esse, et semper futurum esse respondit acstatimabin:

Pugnavimus semper pro

:

pro pietate,
fide,

responsa remittunl ad

pro innocentium salute

bis pretia periculorum.

hsec fuerunt hactenus no-

ruentibus interfectus, ceterisque Martyribus in eodem loco, sicut morte, ita etiam honore conjunctus est. Haec nobistantum dc numero illo Marty-

tyrannum,

Pugnavimus pro

quam

rum comperta sunt nomiua;

id est

beatissimorum

quo pacto conservabimus tibi, si hanc Deo nostro non exhibemus? Juravimus primum in sacramenta divina, juravimus deinde in sacramenta regia uihil
:

Mauricii, Exuperii, Candidi atque Victoris u : cetera vero nobis quidem incognita, sed in libro vitae sct ipta

nobis de secundis credas necesse est, si prima perrumpimus. Christianos ad pcenam per nos requiri jubes tam tibi ex hoc alii requirendi non sunt habes hic nos confitentes Deum Patrem auctorem
:

tur etiara

et Pilium ejus Jesum Christum Deum credimus. Vidimus laborum periculorumque nostrorum Socios, nobis quoque eorum sanguine aspersis, trucidari ferro et tamen sanctissimorum
, ;

omnium

Ex hac eadem Legione fuisse dicunmartyres Ursus et Victor w, quos Salodoro passos fama confirmat. Salodorum vero castrum est supra Arulam flumen, neque longe a * Rheno positum. 11 Operee pretium est etiam illud indicare, qui deinde Maximianum trucem tyrannum exitus consunt.
illi

Maximiani
tyranni intcritut,

secutus

est.

Cum

dispositis insidiis,

genero suo
molire-

Can-

Constantino,
ptus,

tuncregnum

vertitur

tcnenti,

mortem
,

ad

/idem gentiItl

qut

omnes

trucidari

imperat,

Commilitonum mortes, et Eratrum funeranon flevimus, nou doluimus, sed potius laudavimus, et gaudio prosecuti sumus, quia digni habiti esse et pnti pro Domino Deo eorum. 8 Et nunc non nos vel haec ultima vitae necessitas in rebellionem coegit non nos adversum te, imperator, armavit ipsa saltem, quae fortissima est
:

tur x, deprehenso dolo ejus, apud Massiliam ca-

nec multo post strang-ulatus teterrimoque hoc supplicio affectus, impiam vitam dig-na morte
finivit.

At vero beatissimorura Acaunensium

corpora, post multos passionis annos,

Martyrum
S.

Tenemus eece arma et non resistimusj quia mori, quam occidere , satis malumus, et innocentes interire, quam noxii vivere peroptamus t. Si quid in nos ultra statueris, si quid adhuc jusseris, si quid admoveris, ignes, torin periculis, desperatio.
,

loci episcopo revelata traduntur; in quorum honorem cum extrueretur basilica, quae vastaa adjuncta rupi, uno tantum late-

Theodoro y ejusdem

re adclinis z jacet, quid miraculi lunc apparuerit,

nequaquam tacendum
liquos artifices
,

putavi. Accidit, ut inter re-

qui invitati convenisse ad illud

menta, ferrum subire paratisumus. Christianos nos fatemur, persequi Christianos non possumus. Cum

opus videbantur, quidam adesset faber, quem adhuc g-entilem esse constaret llic, cum Dominico die, quo ceteri ad exspectanda diei illius festa abscesserant, in fabrica solus substitisset, in
illo se-

Maximianus audisset, obstinatosque in animos eorum, desperans gloriosam eorum constantiam posse revocari una sententia interfici omnes decrevit, et rem confici circumfusis militum agminibus jubet. Qui cum missi ad beatissimam Legionem venissent, stringuntin Sanctos impii ferrum, mori non recusantes vitte
haec talia
fide Christi cerneret
,

creto se subito clara luce manifestantibus Sauctis,

hic idem faber rapitur, atque ad pcenam vel ad

aa et visibiliter turbamMartyrum cernens verberatus etiam et increpatus quod vel die Dominico ecclesiaB solus deesset, vel illud fabric33 opus sanctum suscipere gentilis ausupplicia distenditur
,
:

ct

stragcm

horrcndam
edit.

amore. 9 Caedebantur itaque passim gladiis, non reclamantes saltem aut repugnantes, sed, depositis armis, cervices persecutoribus prsebentes, et jugulum persecutoribus vel intectum corpus offerennon artes. Non vel ipsa suorum multitudine morum munitione elati sunt, ut ferro conarentur asserere justitiae causam, sedhocsolum reminiscentes, se illum confiteri, qui nec reclamando ad oc,

deret.

12

Quod adeo

misericorditcr a Sanctis
ille

factum

adlaborans

constitit,

ut faber

consternatus et territus, sa-

condendx
tn

il-

bitsitici-,

nomen poposcerit, statimque Christianus effectus sit. Neque illud in Sanctonira miraIutare sibi
culis prrctermittam
,

ubi tanatur
paralytica.

omnibus notum
gii

est.

quod perinde clarum atque F Mater familias Quincii, egrehb

est, et tamquam agnus non apesuum, ipsi quoque tamquam grex Dominicarum ovium, laniari se tamquam ab inruentibus lupis passi sunt. Operta est terra illic procumben-

cisionem ductus
ruit os

atquc honorati viri bb, cum ita paralysi fuisset etiam pedura usus neg-aretur, a viro suo, ut Acaunum per multum itineris spatium deobstricta, ut ei

ferretur,

poposcit.

Quo cum

pervenisset, sanctoinla-

rum Martyrura
ta,

basilicae

famulantium mauibus
rediit,

pedibus ad diversorium

ac sauitati de pra>

tibus in

mortem corporibus Piorum, fluxeruntque

rabies ab-

pretiosi sanguinis rivi. Quae umquam sque bello tantam humanorum corporum stragem dedit? Quae feritas ex sententia sua tot simul perire multitudo vel reos jussit? Ne justi punirentur
,

mortuis restituta mcmbris, nunc miraculum suum ipsa circumfert. Ila^c duo tantum mira Passioni Sanctorum inserenda credidi ceterum satis multa
:

sunt, quae vel in purgatione

dsemonum,

vel in n-h-

quis curationibus
tus operatur.

illic

per Sanctos suos Domini vir-

quod multitudodelinquit. Ilac igitur crudelitate immanissimi tyranni confectus est ille Sanctorum Populus, qui contempsit rem praesentium ob spem futurorum.

non

obtinuit,

cum inultum

esse soleat,

ANNOTATA.
Monet Ruinartius, in codicibus nonnullis legi plerisque Mss. Silvio, epistotam autem illam in non haberi Passioni annexam. Salpurioribus viumplerique statuunt fuisse Octodurensem epia

Sic interfecta est illa plane angelica Legio, quae, ut

credimus, cum illis angelorum legionibus jam conlaudat semper in coelis Dorainum Deum Sabaoth. 10 Victor v autem

martyr nec Legioms ejus-

Septembris Tomus VI.

scu/WMt ,re.itt tiucheritisattejiistoLv finem illiunasserat 4S

3U
a.s.Eichi- serat
* ,0BP -

PASSIO
Sanctorum semper
officiis

SS.

MAURITH ET TIIEB/EORUM MM.

ac deinde
:

inhserere, quod utpote viciniori, in inter episcopos Octodurensi, cvjuseUam dicecesiAgaunumest, apprime conve-

Furore instinctus idifrnatione exarsit.

Ita appellantur, quia

Agaunensis ager

aitis-

nire videtur. In
S.

Sammarthanorum

Catalogo inter

simis hinc montibus, hinc Rhodano ftuvio cingitur. Plura de his, et quse sequuntur, initio Com-

Theodorum I, qui inclinato seculo iv illi sedi pnvfuit, et S. Theodorumll, ejusdem sedis tempore Sigismundi antistitem, non nisi duo medii
sunt, adeoque Salvio facile locus inveniri potest. b Non nisi nudum hujus nomen in Caialogo epi-

scoporum Genevensium apud Sammarthanos occurrit. Videtur jam non exiguo tempore obiisse,

cum
uon

mt'tftt,tt j/rorecto,

hsec scriberet Eucherius, adeoque secuio v, satisse.

mentarii dicta sunt. n Nota est urbs Genevensis, sita ad Lemanum lacum, ubi ex hocRhodanusemergit. Quse hic Genavensis, non raro etiam Gehennensis apud antiquos nominatur, ab eaque Lemanus tacus hodie nomenhabet, et passim Genevensis appettatur. o Decimationem, quse infra secundo recurrit, apud Romanos in militum seditiosorum suppticiis
usitatam fuisse, ex Poiybio, Jutio Capitolino et Livio aliisque in Notis ad Martyrologium suum ostendit hodie Baronius, quem, si plura desideras, consule.

c De S. Theodoro Iepiscopo Octodurensi, de quo hic sermo est agitur in Opere nostro ad diem 26 Augusti, quo nomen ejus aliquot Fastis sacris inscriptumest. Asseritur ibidem ad Superos transiisse sub finem secidi iv. Facile igitur hasc Isaaco narrare poluit. d Ruinariius edidit Nos scripta haec nostra, vot

p Dubordmus ex hac voce, quam apud Latinos pro tribuno vetprtvfecto legionis inusitatam fuisse credebat, Passionem S. Eueherio abjudicandam
censuit. S.

Hieronymus
316 scribit
:

bis suffragantibus

dignanter offerimus. Videtur

chium, qihv
tom. 4
fieri.

est in editione

11

prscferenda Chiffletii lectio. e Ilic terminatur epistota, quse ssepius in Mss. subnexa est Passioni, quam prsefixa. f Adtectusanno Christi 36 inconsortium imperiiMaximianus ,purpuram Augustus gessitusque

col.

ad PammaBenedictinorum 38, Volo, quod dico, manifestius

in epistoia 38

Fing-e aliquem tribunitise potestatis suo vitio

tironis

regradatura per sing-ula militiae equestris officia ad vocabulum devolutum. Numquid exTribuno
fit

statim

tiro?

Non

sed ante Primicerius, deinde

ad annum 305. Eamdem postea resumpsitquidem, at res ejus tum iemporis non videntur permisisse, itainMiliiessiemre. Consule, si lubet Commentarii prsevii xi et 12, ubi martyrio nostro collocando varios annos assignavi. Interim manife-

Senator, ducenarius, biarchus, circitor, eques, dein-

de

tiro. Habuit igitur Eucherius auctorem bene Latine scribentem, quem hic potuit sequi. q Ruinartius habet campiductore cum pterisque apographis. Campiductores erant, qui scientiam

stum videtur, Eucheriumnon hic de peculiari et nata ex occasione perseciUione, sed de generali eaque atrocissima agere. Igitur iis, qui ejus verbis presse alit>/ tulhcerent, epocha martyrii erit magna persecutio decima, quse anno 303 exorta est.

armorum
gium
r S.
S. Mauritii

in Glossario.

militibus tradebant. Vide, si lubet CanDe Sanclis hisce nominatis

g Videricirca hsec possunt testimonia aliorum auctorwn, quse Commentariiprsevii 10 num. 14-9 produxi, ut ne cui incredibile videatur, Maxi-

mianum in
sseviisse.

fortissimos tanto

numero

Milites ita

Sociispiurapost Gloriamposthumam. Hieronymus supra senatoris munus militareproximum Primicerii dignati recenset. Prolatis Hieronymi verbis sitbnectit hanc notam Ruinartius De his digmitatibus passim apud auctores at Senatoris militum appeilatio non est certe multum alibi obvia.
:

h Commeniarii prmvii 8 num. 130 habes Plutarchiverba, totidem in legionibus Romanis militesnumerantis. Observavi tamen etiam, hunc de-

terminatum Martyrum nitmerum non nisi ex roiHndolegionisnumeroassignare Eucherium.Multum circa iltum variare Martyroiogiaex proiatis tt v ,tt iationibus ttti !< rii poiuii,quod unde ortum
ti tt

satis certo assequi non potui. Frequentiores q Fastisacri sexagmta sex superaddunt. Ostendi ComitHoi/c/ii prcwii \Znum. 175 wesit,
i

quehinc, neque ex
qui,

aliis ullis

Eucherii verbis

se-

quod tum primum,cum martyrio voronati sunt, exparte Orientis adventassent, adeoquenihil inde confici pro expeditione adversus Bagaudas,qu& pterisque ex interpolatis apud Surium Acfis <i>tsi certa martyrii epocha fuit. Deiegio-

Toia hsec responsio auctoris inventioni proquod maie cedere Tiliemontio et Bailleto debet, qui maximi hsec Acta faciunt, dum interim alia frequenter rejiciunt propterincerta aliqua a biographis cottoquia. t Chiffletius legit praeoptamus, et melius conformiusque cum Adone. v DeS. V ictore pluribus agemus infrapost Gioriam posthumam, ubi, quse ad illum pertinent, speciatim examinabimus. u Ptures tamen hodie nominantur, de quibus dictavide adfinem Glorise posthumse w Sancti hi martyres Martyrologio Romano inscripti sunt ad diem 30 Septembris, quo de iiiis in
s

cut dubio relinquenda est,

}?

pauca hactenus nobis de

mm.
ipse,
k

nibus Thebatisnonnulla ibidem etiam disseruiio II c/ s<> lN .crici< im >,nifallor,quodnidlaex

1

quatuor in Notitia utriusque r.iperii apud Panciroium atlegatis sancta hsec nostra sit, ut tum
Votat RuinartiuSj

Opere nostro agetur. Ceieberrimi Sancti sunt, sed iilis submissa sunt, et non nisi tatia, quse videntur multis fabuiis conspurcata. Ceterum notum est Salodorum seu Sotodorum, indigenis Solothurn, Gailis Soleurre, a quo

tum aliinonnulli crediderunt. induobus codicibus suis

pagus Helveticus, cujus caput est, nomen habet. x De Maximiani in imperatorem Constantinum
molitionibus etperfidia, deque ejus suppticio plura Eusebius tib.SHist. eccles. cap. 13. Paulus Orosius lib. 7 cap. U, et prsecipue Lanctantius de
latus

ie-

gi,

ailaniandam, utiet paulopost a orudelitatis mi-

nistorio sc detrahere ausd sunt.

Sedcs episcopafis Octoduro Sedunum circa medium seculum sextum translatavidetur. Oppidutum indigenis Martigny et Martinaoh eodem loco hodie cernitur, indeque Agaunum distat rersus Oecidentem eestivum guarto milliari Helreti''"/ Oeterum codex Oermanensis Ruinartii habet
1

Mortibus persecutorum num. 29 etSQ. Stranguautem est Maximianus anno 31 1 y De S. Theodoro I vide dicta et citata adlitteram c. Inventionis cetera adjuncta iatent.

zPro
vastffl

/c

Nam

nis

ac octo

dierum itinere fessum tenebat,

hisce habent edita a Ruinartio Acta Quae nunc adjuncta rupi non tantum latere adclijacet. Pro adclinis, adclivis iegunt aliqui. Ne:

scio, qiuv

sitprseferendaiectio.Idcertescriptorhic
signtficare

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

345
,

significare voluit ecclesiam, vel integram, vel ex

turbas ubi

esse

parte non inplano &dificatam,sed expede montis pendulam iwequali pavimento et strato fuisse. aa Vide, si lubet, lector, sanam Dubordsei ad hsec Theologiam Comment. preevii 9 num. 131
et seqg.

inimicos diis

pug-nandum Christianoque , velut suis, ab omnibus persequendos. Quod

pervenit ab

f-'.M

primum
,

notitiam Thebaidae Le,

g-ionis

praeteriens

Octodorum oppidum
est
,

ad

lo-

cum,
vit, ut

cui

Agauno nomen

celeriter propera-

bb

Cum incertum sit.unde paralylicaAgaunum

sit,

duodecim f millium spatio ab Octodoro separata necessitatem commitendi sacrilegii praeteriret.

delata

frustra

maritum

ejus

Quincium

quse-

remus. cc Est Agauni hodieque lapis, super quo martyrio coronatus dicitur S. Mauritius, quem summopere horrent in energuminis immundi spiritus. Consule Gloriam posthumam 3 num. 37.

Ag-aunum

accolse interpretationc Gallici ser-

et

Agaunum

monis Saxumdicunt: quo in loco ita vastis rupibus Rhodani fluminis cursus arctatur, ut commeandi facultate subtracta, constratis pontibus viam tieri itineris neccssitas imperarct. Undiquetamen imminentibus saxis , parvus quidem, sed amceuus irriguis fontibus, campus includitur: ubi
fessi milites
ti

a reitquis
copiitsfcedit,

PASSIO INTERPOLATA

Legionis Theba?ae, post laborem tan-

Ex Ms.
lato

S.

Maximini
editis

Trevirensis, colet

Maximianus cajsar, dum ad sacramenta supcrius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pnetergre.<sam ut diximus, Legionem. Subito iracundiae furore rcpleitineris resederunt.
,

cum

a Surio

Mss. Ful-

tus,

satellites

mittit,

ut Legionem ad sacramen-

torum suorum

densi, S. Salvatoris Ultrajeetensis,

et
13

Erat in eadem Leg'ione primicerius Mauritius, et signifer g Exuperius, et Candidus senator. Qui ita Commilito-

sacrileg-ia revocarent.

Marchianensi.

nibus prseerant, ut amore potius requalibus, quam terrore militari obedienda pnecipereut. Requirunt itaque, quid Maximiauus, ira dictante, praeciperet.

CAPUTL
Tkebcei Milites,

4 Dictum est ab his, quos ccesar miserat

lites

mi-

et secessus

omnes immolasse

hostias, libasse sacrificia et rationem

missis ad a tyranno
ic

ex

Oriente

subsidio

missi Maximiano, renuentes sacrilega sacrificia idolis offerre,

bis

Agauni

decimantur.

Maximianxis
Herculius
profecturus
eontra

Ba-

Diocletiauus a quondam Romanae reipublicae cum ad imperium totius orbis priuceps fuisset electus omnesque provincias turbari quo, ,

gaudas,

rumdam

praesumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi commilitonem Herculium Maximianum caesarem fecit, eurnquc contra

sacramenta fanatici ordinis prEebuisse. Jubere caesarem, ut Legio festinanter revertens commilitonum pareret exemplo. Tunc hi qui pra:erant miti afTatu dedcre responsum. PraiterLegioni gressos se Octodorum, quia jam faina ad eos sacrificiomm ordinem detulisset. Pas sibi visum esse, ue daemonuni aras Christianorum videret obtutus h. Esse sibi iu animo Deum vivum colere, traditam Orientali morc religionem usque ad diem vitae ultimum perenniter custodire. Ad bellorum usum paratamLeg-ionis, csse virtutcm adcommittenda sacrilegia, sicut coesar pnecepit, Octodorum
,
, :

mititibusredd,(.

nonredire. Reversi itaque satellites nunciavcrunt, obstinatos esse animos Legionis, nec velle praseeptis imperatoris obedire.

Amandum

et /Elianum, qui in
servili

nomen praesumptione
:

ad Gallias destinavit cui Legionem Thebaeorum ex Orientalibus militibus dedit. Quae Leg-io.sex millia sexcentos sexaginta viros c, validos animis et instructos armis, antiquorum Komanorum habebat exemplo.
citus

Bagaudarum b arma commoverant, ad supplementum exer-

iracundiae uimietate succensus, ad hanc

bito furore prosilivit.

Tuuc Maximianus caesar vocem suUis cxacerbatiis Sfaxi-

5 Erg-one milites mci imperatoria prtecepta et sacrificiorum

meorum ordinem

spernunt? Saucieuduni

erat vindicta publica, etiamsi tantum majestatem mati Thereg"iam contemnere voluissent. Jung-itur despectui bxosjubet.

mtanus

deci-

Hi ergo Milites Christiauae

rali traditione

relig*ionis

ritum Orien-

susceperunt, fideinque sacrain vir-

meo cffilestis iujuria, et mecum pariter religio llo- F mana contemnitur. Sentiat contumax miles, mc uon
solum mihi, sed etiam numinibus meis dare posse viudictam. Jam nunc fidclissimorum meorum turba
festinet,

armis omnibus praeponebant d. Maximianus usu quidem militiae bellis aptus, sed idolorum specialis cultor, ferus animo, et qui severitatem imperatoriam nimia crudelitate pollueret, in Galliam properaus, ad Alpium Penninarum aditum
tuti et
caesar,

decimum qucmque

morti fuucsta sors prae-

beat. Discant avqualium nece, quos ordo pra?miserit moriendi, qualiter Maximiauus vel sibi, vel numi-

venit.
sacrtficare
idoiis cxerci-

nibus suis sevcritate hac dederit ultiouem. Post

2 Transmeantibus iter

Alpium per arduam

et

hanc vocem
tur.

parituris

jussio

iufausta

porrigi-

horridam viam subito

aequalis loci campestris oc-

Ad Leg-ionem

velociter properatur. crudclia

tum jubet, currit quod rcnuit

Legio Tlie-

bxa,

grata planities. Quo in loco oppidum factum est, quod Octodori nomen accepit circa quod irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura porrig-itur. Prsecipue deinde Khodani fluminis cursus offertur, qui e mole sua leniter fluens, reg-ionis ipsius g-ratiam propria amoenitate commendat. Transcensis igitur Alpibus, Maximianus CEesar Octodorum venit, ibique sacrincaturus idolis suis, convenire exercitus jussit, atroci appodaemonibus consccratas sita jussione, ut per aras
:

prascepta reserantur. Traduntur neci, ijuos ordo repcrit numerandi. Lecti percussoribu r,-v\ nv.s praebcnt, solaquc inter eos est de gloriosa; mortis occu-

patione contentio.
G

Perfecto

scciere

dcat, jubetur.

ut Octodorum Legio reTunc Mauritius primicerius, pau,

,

S.

Mmuitii

pntfecti Legionis

jurarent, asqualibus sibi animis contra

Bagaudarum

lulum a satellitibus reg-is BegTOgatus couvocat Legionem, et hac oratione sancti oris h alloquitur. Gratulor virtuti vestne , Commilitoucs optimi, quod amore religionis nullam vobis caesaris pnecepta attulcre formidinem, Gaudcntibus quo-

dammodo

,:

346
Ek
Mss.

PASSIO INTEBPOL.
tradi

SS.

MAURITII ET TIJEB.EOR. MM.

trum funcra non flevimus , non doluimus; sed et gaudio prosecuti sumus potius laudavimus
,

dammodo animis

bcatissimis
ret.
stri

ad necem gloriosam ComQuam timui, ne quismilitones vestros vidistis. facile est, specie defensioms quam quod armatis funeribus manus obvias afferre tempta-

quia digni habiti essent pati pro Domino Deo eo-

rum.
10 Non nos, vel ha3C ultima vitae necessitas in remiuunt, Becund rebellionem coegit, non nos adversum te, impera- " ur saltem, qua3 fortissima est in pe- ^'tor, armavit, ipsa
riculis,

Jam mihi ad hujus rei interdictum Chnstmoparabatur exemplum, qui exemptum vagina

recondiApostoli gladium proprise vocis jussione docens majorem armis omnibus Christianse
dit,

desperatio.

Tenemus, ecce, arma,

et

non

confidenfe esse virtutem. Hic Deus Christus plaquisne mentes manusque vestras prohibuit, ne mortalibus dextris obviaret. divino operi

resistimus, quia mori,

mus, etinnocentes

quam occidere satis maluiinterire, quam noxii vivere, pra3-

quam

Quinimo
plete.
nd reUquoi
adhortalio,
nt fortiter

cepti operis fidem perenni religione

com-

Hactenus exempla sacris incerta codicibus legebamus, jam nunc per nos metipsos, quos sequi dcberemus, aspeximus. Ecce vallatus sum Commilitonum meorum corporibus, quos de lateremeo funestus satelles eripuit. Aspersus sum
7

optamus. Si quid in nos ultra statueris, si quid adhuc jusseris, si quid admoveris, ignes, tormenta, ferrum subire parati sumus. Christianos nos esse fatemur, persequi Christianos non possumus. Haec o sicut Yir sanctus dixerat, Legionis probantur assensu

per satellites nuntiantur. Qui inclementi praecepit jussione, ut iterum decimum renovatse crudelitatis ordo consumeret. Post
,

et

caesari

cruore Sanctorum, et sacri cruoris reliquias veet dubito eorum sequi necem, stibus meis porto quorum gratulans admiror exemplum? Et vacat
:

hanc vocem ad Legionem velociter

properatur,

crudelia praBcepta peraguntur, reliquis, ut Octo-

cogitare, quid imperator jubeat

qui sorte mihi

mortalitatis sequalis est? Si habere aliquid virium imperatoria praecepta potuissent, et si quid circa

beatissimorum puerorum corpora regis Persarum B valuisset incendiura, nec contempnere leonum rugituslueu clausus propheta potuisset; sacramenta olim dedisse nos, memini, quod contemptu lucis
istius et desperatione vitas defensare

Tunc Exuperius quem campiductorera superius memoprincipem seu correptis Legionis susb signis , hac cirravi cumstantes oratlone confirmat. Tenere me, Commilitones optirai , saecularium quidem bellorum signa perspicitis, sed non ad haec arma provoco, non ad ha^c bella animos vestros virtutemque com-

dorum
,

redeant, jubetur.

pello,

rempublicam

debcrcmus. Jara tunc proraisi meicorporisvilitatem, et spopondi hanc imperatoribus fidem, nec tamen mihi ullus tunc regna cselestia promittebat. Quid, Christo spohdente, faciendum est, si hoc potuimus
militise devotione promittere?
jrri}

genus eligendum est praeliorum Non per hos ffladios potest ad regna c?elestia properari. Kobur nobis opus estammorum, mvicta est p defensio, fidem, quam Deo promiseris, in ultimis custodire. Jam de Commilitonum nostrorum gloria,
11 Aliud nobis
ea, quae divino

adsanctos
Marl1 res J

fide

mo-

8 Quinirao, fortissiini Commilitones, olim devotas

tus: ego vobis victoriam plenam,

cernebat obtutu, Mauritius est locusi Christo credi-

ri<mtur:qua
anhnati

virilis

animas subdamus preciosissimse passioni, et nobis anirauset fides inviolata permaneat. Jam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci pauloante satcllesregiusdeputavit.Illavero gloria
,

deritis, repromitto. Projiciant dexterse nostra^

arma

ista

cum

signis militaribus. Prsestabit hoc Chri-

stus, ut mox in ipso cselesti , sicut promittitur, regno, alia vobis Exuperium vestrum videatis si-

est, qua: a'ternitatera

beatara vitae hujus brevitate

gnamonstrare. Vadat quinimmo funestus

et ha3c truculento

satelles,

inereatur. /Equali

omnes animo, una voce respouservi,

regi

nuntiet
caasar

Inexsuperabiles

suiu satellitibusdemus. Milites quidera sumus, im-

Legionis
tui,

istius

animos,
fide

agnosce.

Tela
q

quod libere confitemur, Dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam. A tc stipendium laboris accipimus, ab illo vitae exordium sumpsimus. Sequi impcratorem inhoc nequaquani possumus, ut auctorem negemus Deum. Utinam auctorem nostrum Dominum, auctorem velis esse fcuum m. Si non tam funesta agere compellimur, ut hunc offendamus, tibi, ut hactenus fecimus, adhuo parebimus; sin aliter, illi parebimus
perator, tui
l,

sedtamen

projicimus: exarmatas quidem ^dexteras satellites

sed

armatum

Catholica pectus invenient.

gladiis

Occide, prosterne,- resecandas

percussori-

bus cervices prasbemus

daria sunt,

intrepidi. IlEec nobis jocun-

dummodo

te

cum

sacrilegiis tuis concselestia

tempnimus, ad regna jam nunc

tes.

properan-

ANNOTATA.
a Mss. reliqua omnia prologum habent, qui etiam est apud Surium Sanctorum Passionem Martyrum etc. Ubique etiam ipsa Passio inchoatur, ut apud Chiffletiwn: Sub Maximiano etc. b Sic apographa nostra omnia. De hisce sic loquitur Aurelius Victor de Ceesaribus in Dioctetiano: Quideamemorem, adscivisse consortio muli

Offerimus nostras in quemlibet hostcm raanus, quas sanguine innocentium cruentare nefas ducimus.
potius,
tibi.

quam

commum
tmtentia re-

tjiomnm ad Maxtmia-

9 Dexterre istee pugnare adversus impios atque inimicos sciunt, laniare pios et cives nesciunt. Memi-

nimus nos pro civibus potius, quam adversus cives arma sumpsisse. Pugnavimus semper pro justitia,
pro pictate, pro innocentium salute. Haec fuerunt haetenus nobis precia periculorum.Pugnavimus pro
fide,

tos externosque tuendi prolatandique gratia juris

quam quo

pacto conservemus

tibi,

si

hanc
in

Deo nostro non habemus? Juravimus primum

Eomani? Namque ubi comperit, Carini discessu Helianum Amandumque per Galliam,. excita manu
agrestium
vocant,
tentare
bet...
,

ac latronum,
late

sacramenta divina, juravimus inde in sacramenta

regia. Nihil nobis de secundis credas necesse est, si priora perrurapimus. Christianos ad pcenam per nos requiri jubes ; jam tibi ex hoc alii requirendi

quos Bagaudas incolse

populatis

agris, plerasque
statim...

urbium

Maximianum

imperatorem ju-

nonsunt. Habes nos hic confitentes Deum Patrem, auctorem omnium, et-Filiura ejus Jesum Christum,
in

Herculius in Galliam profectus, fusis hostiomnia brevi paraverat atquehis similia Eutropiusin Breviario. Varii
bus, aut acceptis, quieta

laborum periculorumque nostrorum Socios, nobis quoque eorum sanguine aspersis, trucidari ferro et tamen sanctlssimorum Commilitonum mortes et fra,

quem credimus

n. Vidiraus

origine varia suspiut solet incerta pturima proferunt. Salvianus presbyter Massiliensis et scriptorbseculi lib. 5 de Providentia tumultus causas in eorum prsepositos rejicit,qui illos acerbitatibus et exactionibus
cantur,
et,
,

de

Bagaudarum nominis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

S47
'

exactionibus tyrannicisexasperabant. VitaS. Baboleni apud Chesnium tom. ipag. 662 asserit, Ba-

gaudas omnes Christianosfuisse. Quamnullius illa

momenti, sit in Opere nostro ad diem xxvi Junii pag. 179 demonstravimus ; credibile tamen est
t

ntediosequentinumero,ubipostTese&erantSurius ex Actis primigeniis interjecta habet quanta

:

Hi

reverentia excolendus est sacer locus

iste, in

quo

tot

proChristoMartyrummilliaferrocaesarispuniuntur!
Ceteri codices Mss. eadem habent, quw Chifflettus, nisiquod inpluribusGenuen$\,proGentivensi scribitur, et, ubi de Agauno sermo est, pronomen demonstratwimihicitaiibiqueadhibeturinMss.Fuldensi et codicibus nostris, ut facile sentias,

imo non paucos, inter illos Christianos fuisse. Vide, quae dicta sunt Commentarii praevii xi num. 170 et seqq. Ceterum Bagaudarum realiquos,

bellionemplerique referunt adannum Christi 286, de quo, si plura desideras, adi Tillemontium Historiae imperat. tom. opag. 599. c Acta Suriana paulo ante habent Ex Orientalibus miiitibus ire prsecepit; at hic, ut Ms. S. Maximini et reliqua fere omnia Mss. praeter codicem
;

dam Agaunensis monachi eam

esse.

cujusinterpolationem

g' Hic ex campiductore, ut etiam postea vocatur Exuperius, signifer factus est, verisimiliter ut ad

nostrum
ta sex

Q.

Ms

1, et

Marchianensem, ubi sexag-inin codice Fuldensi adscri-

posset. Post

omissum

vexillum suum,Commilitones adhortans, alludere numeri hujus finem cum Actisprimigeniis pergunt Suriana Yiri in rebus bcllicis strenui et virtute nobiles, sed fide in Deum nobiliores;
:

est, et

ptum manu multo recentiori. Ibi etiampraetermissum est antiquorum Romanorum exemplo, et a narratis Bagaudarum tumultibus, cum Actis*primigeniis hic fere consonant. Surius nostris superaddit, fidem Orientali traditione, ab Hierosolymitana? urbis episcopo, eos suscepisse. Hunc fuisse Zab-

erg-a

imperatorem fortitudine, erga Cliristum devotione certabant. Evangelioi pra>ccpti sub armis custodes, reddebant, quse Dei erant, etc.

h Surius
Porro

edidit

.-

Ne dsemonum

aris Christiani

contaminari viderentur.
tota illa sequens

Dcum vivum
Maximiani et
qxtge

dam non pauci scriptores asserunt, nescio ex quibus documentis.

triarcha, qui Sancti titulum

colere etc.

S. Mauritii

De Zabda Hierosolymitano paapud nonnullos obti-

oratio, ut a Chiffietianis, sic et

Mss. Actis abest. Eane sit,

vis Tillemontio visa est,

breviterinPraetermissorumcatalogoaddiem Maji,acdeinde fusius in Tractatit praeliminari, tomo iii ejusdem mensis praefixo, actum est pag. xiv. Utroque loco de conversisper eum et baptizatissanctisMartyribusnostrisexTheodoriciverbis agitur, quae ibidem, si lubet, consule. Papebronet, 6

a nostris omnibus tam elegans et granescio at a me laudem E

:

illam profecto non feret. i Apud Surium ad apparitores, fortecorrectius, uti et infra lreti pro lecti.

k In Surianis
gnificat.
1

sanctiores.jwoc? hic vix aliquid si-

chius, qui epochae expeditionis contra

Bagaudas

Totum hoc responsum, non solumin Mss. no-

cum

reliqitispassimomnibusadhaeret, inHistoria chronologica loco citato Zabdam statuit 37 Hiero-

solymorumpatriarcham, censetque exHieronymi verbis,eumad sedem ascendisse anno Christi298, eum qua epocha pugnat martyrium Thebaeorum annis ante tredecim locatum. Eapropter judicat, sanctosMartyresab ejusdecessoreHymenxo sacra

sed etiam in hoc nostro apographo ex genttinis Actis pene ad verbum transumptum est at a Surio nonitno interpolatum loco exhibetur.Hic enimita prosequitur Et ad defensionem reipublicse Romanre arma suseepimus nec umquam
stris reliquis,
: :
:

aut desertores bellorum, autproditorcs militise fuimus, aut ignave formidinis mcruimus subire flagitium. Tuis etiam obtempcraremus praeceptis, nisi
instituti leg^ibus Christianis

unda ablutos fuisse. Dicietiamposset, fuisse illos a Zabda ipso baptizalos ,et hitncperanticipationem
episcopumvocari; at operas pretium non eststudiosius laborare in conciliandis epochis rerum,quie ex instrumentis non magni momenti natee sunt. Certe Thebaeomtm baptismus facile potuit ab aliquo, qui haec vel similia interpolata Acta legerat, determinate Zabdae ex conjectura adscribi, sicque
haec

dpemonum

cultus et aras

semper pollutas sang^uine vitarcmus. Comperimus

preecepisse te, ut aut sacrilegiis pollueresCliristia-

nos autdedenis interfectis nos velis terrere. ?\'on inquiras longius latitantes nos omnes Christianos essecogriosce.HabebispotestatituffiSubditaomnium corpora auctorera vero suura rcspicioiitcsChristum
: :

omnia homtm Actorum

auctoritate niteren,

titr,quamprofectoapitdmenonmagnamobtinent. C d Sequitur apitd Surium : Ad urbem quippe Romanamitinere atting-entes, eamdem Christianitatis fidem, quam acceperant, apud beatum Marcellinum, prsedictre Komanre urbis Pontificem, confirmaverunt, ut ante g*ladio interirent, quam sacram fidem Christi, quam acceperant, violarent. Recepti igitur a Diocletiano caesare, jubentur, ut post Maximianum colleg-am iter, quod ceperant, ad Gallias tenderent. Duie hic sunt epochae, quae Actorum illorum propugnatoribus difficultatem pene inextricabilem pepererunt; Diocietiani sciticet Romae praesentia,quiin Oriente semperillo iempore versabatur ,et Pontificatus Marcellini duditm post exstinctas Bagaudarum turbas inchoati. Videsis, qxtae observavi Commentarii praevii xi num. 172.

tenebis. Atque hcvc sunt omnia, quee Mauritio verba relinquuntur. Porro tam immensum ab aureo illo in genuinis Actis re-

animas non
S.

sponso stili inconcinnitateperplexitateque senten-

tiarum differt hsec

oratio,

xtt

nullius judicii cen-

seam eum esse, qui interpolationem ipso moxinitio non deprehendat. m Qui apographum nostrum descripsit, verisimiliterhsec legere nonpotuit in codice, vel non intellexit, plurimis enim lituris haesitantiam suam
prodidit. Forte
:

ibi, ut in primigeniis Actis legitur Sequi te in lioc nequaquam possumus, utauctorem neg-emus Dcum, utique auctorem nostrum, Dominum, auctorcm, vclis, nolis, et tuum. n Nostra apographa omnia etpiernque codices cum Germanensi apud Ruinartium consonant, omisso scilicet et in Spiritum sanctum, quae habet

Usque ad medium fere numerumsequentem exemplar hoc cum Surianis, Mss. nostra reliqua cum Chiffletianis consonare pergunt.
e

Chiffletius.

Non habet

hiec Surius; in sequentibus

differt -.pergunt

non nisi

uno alterove verbo

cum primige-

niis Actis codices reliqui.

iLegitSurius Octo, etmelius. Non est apud illum etymon vocis Agaunum, at compensatur id

Hic aprimigeniis Actis nostra hsec iterum disceditnt et ad edita a Surio accedunt, pergunt cum primis Mss. reliqua. opus est anip Edidit Surius Robur nobis morum, invictaque defensio fidem, quam Deo promisimus, in ultimis custotjire. Jam de Commilitonum nostrorum g-loria, quae divinum cernit
o
:
:

obtutum

Ex M*.

Jlator tuum, et omissis rehhmc auctorem velis, nolis, te imperator etc prosilit ad non nos adversum nuis nostram hanc Exuusquead finem, quibus deinde tantum a prssceperii adhortationem subnectit,
assuetas denti diversam, ut mox alteri Flagrabat Desunt in nostro Suriana hmc : feriat. Virismartyrii glonosus enim jam tum in beatissimis
ardor, quse sunt sane ibi
flua.

MAURITII ET PASSIO INTEKPOL. SS. lumus, optainus; seimus, aut cupimus. Totus D etc, qux non sunt obtutum, gloriosus vir Mauricius mundus caligine submersus, tenebris circumfluennostris correcftora.. tibus, latet, nisi nobis aut viam ostenderit Christus, laudati responsi magnam interq Hic partem aut lumen Christus effulserit f. Quod egofideli mente usque ad Surianus interserit, nimirum
348
.

THEB/EORUM MM.

perpendens,

utinam

Quod

si

me ad tempus

ultimo contester effectu! paulo ante trucidatse Leconviviis et

praetulis-

gionis itineris necessitas detulisset,

epulis vestris

horum funerum consortium

aures

sem. Sednunc etiampraestabitChristus, utChristia-

num me

vel post professionem

meam
Hebc

transire ulte-

plane inutilia

et

super-

eum loquenobtruncat insania. Ita Yir tem subita percussoris

rius per beata funera

non

sinatis.

sanctusconsortium Sanctorum

celeri professione

CAPUT
Sandi MartyteS,
/W*7ic cwdibus,
nihil

II.

promeruit^. 15 Haec nobis tantum de numero istorum Martyrum comperta sunt nomina id est beatissimi
:

Maximiani
morsctrevelatio sancto-

Mauritii,
,

Exuperii,

Candidi,

Innocentii

h,

Vi-

rvm
runi

cotpQ-

ctoris,

atque Vitalis.

Caetera vero

nomina nobis

temtt bOClOrum
%

nrnnP* omnes

wprantnr necaniur

Ti<i its

ad aa
..

qu iaem incognita, sed in libro vitae sunt scripta. De hac eadem Le S ione fuisse dicuntur etiam illi
martyres Ursus et victorj quos Sa iodoro passos fama confirmat. Salodorum vero castrum est super Ara i flumine, neque longe a Eheno pusitum. pers precium k est etiam illud indicare, quis
deinde Maximianum trucem tyrannum !exitus consecutus sit. Cum, dispositis insidiis genero suo Con- E stantino^, tunc regnum tenenti, mortem moliretur,

laureolam aCCedit
.

Vktor. InVCntiO
InnOCentll,

prodigiosa COrpOUS b.
B

ejusque translatio.

Permpla
Legionesancta,

Haec

num

mandata Legionis remeans ad Maximiacsesarem satelles nuntiat. At ille a, quasi

et

super-

nihil fuissetiteratoscelere perpetratum, irepropere

viens Victor miles vetera-

exercitum jubet
cepit relinqui.

circumfundi imperat Legioprge-

nus,

nem, nullumque de tanto Sanctorum exercitu

Ventum

itaque est. Circumsistitbeaaetas si-

deprehenso dolo illius, apud Massiliam captus, nec multo post strangulatus, teterrimo hoc supplicio affectus, impiam vitam digna morte finivit. vero beatissimorum Martyrum corpora post At multos passionis annos S. Tbeodoro hujus loci episcopo revelata traduntur. In quorum honore

tam Legionem turba carnificum. Omnis

cum

strueretur basilica, quse vastae

nunc adjun-

ne discretione perimitur, lanianturque beata corpora, et devotas Deo animas fideli mortis professione commendant b. Peracta tandem csede, inter

cta rupi

n est, quid miraculi apparuerit, nequaquam

inter reliquos artifices, qui in- ad qux Deus
varia bene/i
cxa,

tacendum putavi.
16
vitati

Accidit, ut

omnes Sanctorum percussores praeda dividitur : namque Maximianus facultatem dederat,ut quisquis
Legionis
illius

militem jugulasset, interempti spoliis

convenisse ad hoc opus videbantur, quidam adesset faber, quem adhuc gentilem esse constaret. Hic cum Doniinico die, quo cseteri ad exspectan-

utereturc. Divisa igituromnium prceda, ad vescendum epulaudumque victrix turbaconsedit. Cum interea veteranus quidam, ultimEe aetatis senio fatigatus,

dum diem festum

abscesserant, in fabrica solus subsubito clara luce mauife-

stitisset, in illo secreto se

nomine

Victor, ad

contaminatum caadibus

lo-

stantibus Sanctis, hic faber idem rapitur, atque ad poenam, vel ad supplicia distenditur, et visibiliter

cum
seseque Chri-

itineris necessitate

13

Dum

ad

deductus est. epulas, pro setatis veneratione,

cepit,

stianumprofessus

ab omnibus rogaretur, requirere

esset causa
loetitise,

quod inter

tot corpora

quaeuam perem-

turbam Martyrum cernens, verberatus etiam aspere increpatur, quod vel die Dominico ecclesiEe solus deesset, vel illud fabricse opus sanctum suscipere
gentilis auderet.

Quod

ideo misericorditer a Sanctis

ptorum gaudeutes exultautesque possent milites epulari. Dictum est a quodam, quod Legio Christiansa legis studio caeremonias

factum

constitit, ut faber

consternatus et territus

salutare sibi
effectus est.

Romanas cultum-

nomen posceret, statimque Christianus Neque illud in Sanctorum miraculis

Mater familias Quintii, egregii atque

que

numinnm

pariter

cum

jussionibus contemne-

praetermittam, quod perinde clarum atque omnibus

re voluisset, dataque neci esset, ut disciplinsa militaris traditus

notum

est.

ordo severius teneretur. Tunc Victor altegemitum trahens graviterque suspirans d, exclamat. Ileu me, qui per tot

honorati
ut etiam
scit.

viri,

cum

ita paralytica fuisset obstricta,

pedum usus negaretur, a

itineris o

viro suo, ut

hanc aetatcm veni et in merui Quam bene inter tales gloriosae mortis honore donatus vitae finem invenire potuissem Saltem si
! !

annorum militiam ad hac Legione militare non

illicpermultum

spatium deferretur popo-

Quo cum

basilicffi

pervenisset, sanctorum Martyrum famulantium manibus illata, pedibusaddirediit,

versorium

ac sanitate de prsemortuis restituta

commilito indignus eram, ante actas e horas viandi necessitasdetulisset, ut senilis pectoris cruor tantorum virorum victimismisceretur! Obtuleram corpus
Uoo neci,

membris miraculum suum ipsa circumtulit. Hsec duo tantum miracula Passioni Sanctorum inserenda
credidi.

dummodo

tantae laudisconsortio

non care-

rem! Talia dicentem profanorum statim turba vallavit, quffl utrum Christianus esset, respondere minaciter jubet.
mavtyrio
ronatur.
co-

17 Cseterum satis multa sunt, quae vel in pur- invocantibus gatione demonum, vel in reliquis curationibus Martyrum opem contucotidie illic per sanctos Martyres Domini virtus
lit.

14 At
tali

paululum oculos ad coelum erigens, percunctantibus sermone respondit. Longus

ille

me

vivendi usus ad hanc,

ajtatem.

Qiuecumque

in

quam videtis, perduxit hoc mundo aguutur,

aut studium reperit, aut rerum volubilitas agit, aut varius semper casus infestat. Quodcumque vo-

Neque p enim hoc omittendum est, quod per longum temporis tractum beati Innocentii martyris membra Hhodanus revelavit. Jugi enim eluvie vicinum in se cespitem vergens religiosa quadam soli pernicie ad sepulturam Martyris famulatrix unda pervenit. Prolatas namque relioperatur.

quias leniter lambens, non ideo a sinu terrse protulit,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

&49
Ex Ms.

tulit,

ut ingoirg-itisprocellademergeret,sed obgdo-

ter

riosam devotionem intra ambitum basilica; ceteris Martyribus sepultune pnecepit sociari, cujustranslatiouem a sanctae recordationis Domitiano^ Genevensi et Grato Augrustanse urbis, vel Protasio tum temporis hujus r loci episcopo celebratam recolentes, cottidiana

dudum ante Maximianum obiit. VideAnnotata

littera x
.

ad Acta prsecedeyxtia,

at

Nostra hic prosequuntur cum Chiffletianis ; Surius inventionem reliquiarum S. Innocentii ita interserit Neque hoc omittendum est, quod post
:

longum temporis tractum; acdeiwh

tamus,

devotione et laudibus frequenadjuvante Domino nostro Jesu Christo,

qui vivit et reg-nat

Deus

in

ssecula sseculorum.

Amen.

reliqua, qu& in hisce nostris ultimo loco habentur. Post heec resumit; At vero etc. n Inserta habes apud Surium : Uno tantum
la-

tere^ acclivis jacebat, sed

AMTOTATA
a Hic Surius ex primaria Passione inserta haCum talia audisset, obstinatosque in fide Christi cerneret animos Virorum.
bet
:

nunc, jubente prceclaro meritisAmbrosio,loci illius abbate,denuo ffidificata,

biclivisessedignoscitur. Consule, silubet, quw ad hxc observavi in Annotatis ad Passionem purio-

rem
quse

littera z.

cum

Ceterum Mss. nostra alia omnia, Chiffletiano hactenus conveniunt, eam

b Ex iisdem Chiffletii Actis sic pergunt Suriana; Operta est terra illic procumbentibus ih morte corporibus Justorum, fluxeruntque pretiosi

umquam rabies absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit? Quas feritas es sententia sua tot simul perire vel reos
sang-uinis rivi. Quse
jussit?

etiam deAmbrosio interpolationem habent.Sotum Marchianense nihil habet de inventione corporis S. Innocentii, quse in codice Fuldensi inepte et sine idlosensuinseritur mox totidem fereverbis, quot hic infra narralur, ac post laudibus frequentamus, resumitur interruptus sensus koc modo Quid
:

Ne justi punirentur, multitudo non obtinuit, cum inultum esse soleat. quod multitudo delinquit.

B Hac

miraculi tunc apparuerit etc. o In exemplari nostro est temporis, quod correxi, ratus, vitium amanuensis esse, cum parum

ig-itur crudelitate immanissimi tyranni confectus est Sanctorum populus, qui contempsit rem prsesentium propter spem futurorum. Sic interfecta

hic significet.

est illa plane angelica Leg-io,

quse,

ut credimus,

cum an^elorum legionibus jamcollaudat Deum in cselis. Quse, quantum rursus reliqua phrasis puritate
c

p Monui superius ad titteram n, narrationem hanc in aliis ecgraphis atibi interseri. Videri etiam potest Commentariiprsevii%\Z, num 199,
ubi hcvc enucleatius assignata sunt.
q

De enumeratis

sententiarumque pondere superant Bene excogitata et S. Eucherio supposita

hic episcopiset tempore trans-

est

hsec

Maximiani permissio.Vereor,

ut facilis fue-

rit exactaquedivisio, nisi singuli milites singulos,

quos occiderant, Martyres

mox

expresso nomine

videin Opere nostro addiem vn Septembris. r Inpterisque aliis eosemplaribus legitur illius, etin uno alterove istius, quod passim conjectant referendum esse ad Octodurum, in cujus dicecesi

lationis S. Inuocentii disputata, silubet,

in pugiliares redactos, exhibuerint.

Agaunum

est.

d Hic Surianus interpolator mutuatus est a

Chifflelianis Actis, detestatus convivas detestatus-

que convivium, quse noster omisit. e Surius habet Ante has duas horas. f Surius legit Lumen Christi effulserit. Porro quis non videat hic ineptum interpolatorem, qui veteranum militem Victorem, tam contorta oratione exhibet nobis de mundanarum rerum inconstantia, de caligine, qua in mundo pleraque abstrusa sunt,phitosophantem coram aliis mititibus,
:

GLORIA

I.

POSTHUMA

Inventio corporis S. Mauritii

et

quandonam
Viennensium
discutiuntur.

ubi

contigerit.

quorum

scilicet

parum

intererat scire, quscnam

in Gallia traditiones

studio reperiri et in apertum protrahi possint ? g Ex primariis iterum hausta Actis subjicit q interpolator Surii Caeterisque Martyribus, in eo loco, sicut morte, ita est honore conjunctus.
:

h Innocentiiei Yitalis menlione?n mdlamhabent Acta Sariana; eadem etiam in omnibus aliis Mss. nostris absunt. De utroque aliqua speciatim dice*

Latissime

mus infra.
Ms. S. Maximini habet Ararim, Surius et cum apographis reliquis fere omnibus Aruldm.Araris Gallis La Saone, in Lotharingia oritur atque ad Lugdunum Rhodano immiscetur, qui proinde perperam substitutus est Aruhe seu
i

propagati vetustissimi celeberrimiquecultus S. Mauritii, ducis ThebsesB Legionis famosissimi, indit iasunt innumerse sancto M",-tgri cxstrucLv antiquitus arw, consecrafcV basiUccV, monasteria ejus nomini dicata per Italiam,
Galliam
difficilc,

('</

I>US

S.
et

Mauritii

nli<lYiorum

SoclorvmejuM

Chiffletius

et

Germaniampturima. Factuperquam

Helvetiw fluvio, qui in finibus Vallesnne ortus, indeque in Septemtrionem fluens, Bernam alluit, Solodorum secat, acpostea
Arolae, indigenis Aar,

imo penc impossibite esset, monumenta singida percensere, quse per totum pene Occidentem sparsa, fere innumera sunt: neque etiam qucvcumque adhibita in perquirendo diligentia facit, ut mihi persuadeam, fuisse omnia, quse

memorari ?nerebantur,

sic collecta, utnihilprse-

propeWaldhustum, SuevicV oppidum,

se exonerat.

in

Rhenum

termiserim; imo nutlus dubito, quin in particuritii et

k Hxc nostercum Chiffletii codicc; at Surianus sic phrasim mutavit Neque illud silendum, quem
:

laribus quibusdam ecclesiis celebrior fortc S. MauSociorum cultus notabilioresque reliquim

sint,

quam

tocis aliis,

quorum mentionem

feci;

deinde Maxiniianus progressus exitum consecutus transitio, quse infra est. Forte prwplacebat hxc iterum, ubi de inventione corporis S. Inrecurrit

at id, confido, lector non negligentise, sed nimise materiarum copise adscribct. Ceterum materiam

hanc

sic tractabo, ut post

S. iMnuritii

nocentii.a^we tertioadsanationem uxorisQuintiu Constantio, qui Constantini pa1 Suriis edidit

mum
giones

pauca de inventopricorpore prsemissa, varias repercursurus, quid in singulis quoad

sancti

860
AUCTORE

sancti Ducis et

OLORIA POSTU. SS. MAURITII ET TIIEILEOR. MM Augusti pag. 43. Qu v etiam Commiiitonum, maxime anonyt

in

illo Officio
ille

dicunfuerit,

J.C.

De

sim. morum, cultum reperero, ob ocutospositurus Exuperio, Candido, Vietore nominatis autem
incidet, brevibus

tur de missa ad episcopum, quisquis

Passione Thebaeorum Martyrum, communicanda

sicubi mentio

agam quidem9pr&-

cipua lamen ad illos spectantia post gloriam hanc posthumam, vei si per temporis angustias non licuerit, ad Addendain calcetomipertractandarejicio; ubi etiam singulatim examinanda venient

cum omnibus episcopis Gatliae, quam S. Eucherius communem fecerit, non intelligo. S. Eucherius sub medium seculi quinti mortuus est, nec
certe cathedram Lugdunensem occupabat, quo tempore Octoduri sedebat S. Theodorus. Deinde S. Eucherius in Passione testatur, se illam scripsisse, ne tanti martyrii memoria inieriret, atque

nonnulla de sanctis Thebeeis, qui post inventa sacra eorum pignora nomen accepisse videntur. Ordo quidem forte exigeret, ut speciatim de sancto Duce prius agerem, at experientia medocuit, et taedium inde lectori et duplicatam mihi molestiam
obvcntura, dum seligere ea seorsum cogerer, et lector post interceptam rebus aliis narrationem
eo revocandus esset, undejampridem discesserat, sicque vel renovari deberet pluribus repetitioni-

ordinem accepisse a traditione; non igitur scriptam acceperat a S.Theodoro. Si dicas, Theodorum II scriptam ab Eucherio Passionem ad episcopos misisse, duorum rursus Gesta confundis etprodis ineptias istarum Lectionum. 5 Eaedem tameyx, uti et Breviaria annol^dl im- qnorum /i quos tutari pressa etplurima alia ejusmodi instrumenta, quee
ejus
conatisunt.

a S. Tlicodoro
I epitcitjio

Octoduremi

bus memoria, vel eadem rursus esset relegenda via, quas utraque evitata cupio. 2 Itaque S. Mauritii corpus primum a Theodoro Octodurensi episcopo inventum fuit cum sacris

vel in

Agaunensi ccenobio,

vel in archivis ecclesiae

Sedunensis, in Castro Majoriee etValeriee invenit,

invcntum
fuit

13

exuviisaliquotsanctorumSociorumejus.Testatur id S. Eucherius, sub finem Passionis scribens At vero beatissimorum Acaunensium martyrum corpora post multos Passionis annos. S. Theodoro ejusdem Ioci episcopo revelata traduntur. De quo hic Theodoro loquatur Eucherius, tum in Commentario prsevio ium in Annotatis ediximus. De eodem sancto precsxde speciatim in Opere nostro actum est ad diem xxvi Augusti, ubietiam ostenditur diversus esse a synonymo Theodoro et Theoduto, ejusdem sedis episcopis. S.Theodorus itlius nominis primus Octodurensis episcopus concilio Aquileiensi, quod anno 381 celebratum fuit, cum S. Ambrosio interfuit, ibique contra Palladium
: ,

apud Sebastianum canonicum Sedunensem et auctorem Vallesiae Christianee, anno hujus seculi 44 editse, ut tum hsec, tum alia ejusdem furfuris ex synotantce

auctoritatis fuerunt

Briguet,

Octodurensiuni confusis deprompta, retinenda et defendenda hinc inde judicaverit. Majores mei, ut supra ccepi E dicere, duos Sanctos Theodoros duosque Theodulos, subtimide hos tamen, Octodurenses, seu post translatam sedem, Sedunenses episcopos distinctos Operi nostro inseruerunt Cuperus, qui Acta S. Theoduli addiem xvi Augusti illustravit, cernens intricata ibidem non pauca, eorum solutionem dixerat se a Gallias Christianae continuatoribus, quam promiserant, vel ab eruditis Vallesiae incoiis, exspectare. Briguetus exspectationi utgestis

nymorum episcoporum

Arianum
constat.

egit.

pricter ea, quee

De eo ex probatis monumentis, modo recitata sunt, vix aliquid

cumque

respondit, et apag. 105 libelli memorati erudite ostendit, duos Theodoros atque unum

gCCllto i.

AUtjni circa
lixc

Acceperunt Majores nostri ex antiquo Breviario Sedunensis ecclesiie Ofpcium deSancto preesuie, ex quo Lectiones tNocturni propriec loco citato excusee sunt. 3 Lectione secunda leguntur, queehucperiinere possunt, sequentia Ad sedem suam Octodurensem
:

saltem Theodidum inter sanctosOctodurensespreesules admittendos esse,

utjamante ad diemejus-

dem mensis xxvie^xxvn in Operenostro probatum

fuerat.Porro quamvis idex coagmentatis instrumentis,qitcv Briguetus allegat,non dubieconsequaiur,quodTheoduiusaduobusTheodorisdiscernendussit, non erani tamen admittenda, quas de tribus illis episcopis ibidem asseruntur fere eadem. 6 S. Theodorol reliquias sanctorumThebcVorum revelatas fuisse, testatur Eucherius. De Theodoro II paria narrato, admittit Briguetus pag. 69, assignatque Breviaria antiqua ecclesiarum Sedunensis, Genevensis et Lausanensis. In apographo, quod in Opere nostro ad diem xxvn Augusti de S. Theodoro II ex Breviario Sedunensi excusum est, nidium de inventione illa verbum invenio, sed in Actis S.Theoduli, qui CaroiiMagnitemporibus vixit, eademfere rursus legere est de inventis sanctorum MartyrumAgaunensium corporibus .Non
diffdeor,

erroics

remissus, (post finitam Aquileiensem

frreg-i

synodum)
erat in

suo condito, vig-ilem pastorem agens, verbo

praefuit. Sicut

et

exemplo fructuose

enim

scnptores re
centiorcs.

Dei prirdicntione praefervidus... itaerat in idolorum vanis et superstitiosis cultoribus viva ratiouum vi convincendis potens... Passionem sanctorum The-

bajorum martyrum Ag'aunensium, Mauricii et Sociorum ejus, episcopo Genevensi (ex conjectura hmc vox substituta a nobis fuit, quod in apogra-

pho

legi non posset) transmisit, communieandam omnibus episcopis Galliffl, quain Eucherius Lug-du-

nensis episcopus, pro fragrantia sui

stili,

omnibus
:

oommunem fecit. Qum supeverant

Lectione 3 heec etiam habentur idolorum fana subvertit, et in

eorum loenm aras S. Mauritio et ejus Sociis, templa vero Deo dicata erexit. Ambrosium abbatem ^gaunensem ad construendam ecclesiara acclivem
sanctis iMartyribus ex colleetis provinciaa insig-niter
adjuvit, et

contingere potuisse, ut succedentibus

aliaeet oiiae tot

pnedictorum Sanctorum ossa cum Amlegrit.

brosio abbate
Breviarii

millium Martyrum saquam suo sanguineasperserant,et ubiplerosque sepultos fuisse, videtur extra dubium; at de tribus diversis Sanctis, fere synonymis, rem eamdem nonnisi in Brecrae exuviae detegerentur in voiie,

temporibus

Sbdunentis,

Majoribus meis animadversum est, turpem anachronismum committi, dwm Ambrosius Agaunensis abbas, qui anno 51(1 regere ccepit, contemporanus statuitur S. Theodoro, qui annis ante 185 concilio Aquikiensiinterfuih Alius scilicet est S. Theodorus etiam Octodurensis episcopus, qui fundationi monasterii Agaunensis cum Sigismundo rege adfuit. Ejus Acta, qua hic cum S. Theodori I gestis confusa sunt, paucis iltustrata habes tom.vi

Ad k&c

loco citato pag. 815 a

viariis similibusve instrumentis totidem verbis

assertam et repetitam, nemo facile admittet criticus, sed saltem suspicabitur, eorum gesta confusa et sensim tribus adscripta fuisse, quee non nisi uni
contigerant, quod de hac translatione vix dubito affirmare.
7 Ceterum ex S. Eucherii testimonio indubitatum quidem habe^nus, sanctorum Martyrum corpora S. Theodor ol revelata fuisse, et senescente secido quarto id factum licet opinari. Locum, ubi
Videntur

primum

re-

verlx sacr*

inventa sunt,

modumque ecque ignoramus.

Credibite

DIE VIGESIMA SECUNDA SPTEMBBie

non procul a patsestra ct in Vallesia recondita primum, ac deinde reperta fuisse. Quot Sanctorum exuvicVtumdetectcV fuerint, S.Euchenus non expticat, et non nisi ex conjectura habemus, corpora SS. Mauritii, Exuperii, Candidi alque
bile est,

351
*ccit J c
.

etnon inde procul originem habet, projecta sanctorum llartyrum excepit corpoeffluit,

ex Lemano lacu

Victoris cum primis revelata, et sic dislincta signo aliquo fuisse. ut a tot aliorum sanctorum eodem lococonditorumMartyrumsanctisossibus di-

quae pleraque capite mutila erant. Spectaculum horrendum ;eque ac tristc pra;bebat ingens numerus poupmu,capitum ettruucorum cadaverum sanguineis flucti- *
ra,

^JpZ^T

scernipotuerint. Forte divina aliqua revelatio in-

bus supernatantium. Rhodanus quippe noneratibi locmisi cloaca cruoris, quam vix alveus capiebat. Hsec in elegantioraverbaverosimiliterex
XAk

Ducis et aliorum Priefectorum sanLegioniscorpora loco aliquo decentiori contumulatafuerunt. Quidquidsit, exChartafundationis monasterii Agaunensis, de qua Commentarii praevii num. 36 et seqq. novimus, horum nominatervenit, vel
ctas

transierunt, nultum certe posterior auctor,sicut nec qui illum prsecesserunt alii, antiqu i cujuspiam testimonium protulerunt, quo res tam insotens asseratur. Quas nobis Lievreus ab Adone Viennensi compositas, quas antiquitus inparietibus sacelli
falso

torum Sanctorumcorpora

refectee basiliccV

Agau-

nensiprimum
scerent.
apud Agau-

illata fuisse,

rum exuvise adhuc

8

dum aliorum Socioextra ecclesise ambitum quie-

depictas traditiones obtrudat, nescio : certum est, eum affirmasse, traditionis assertorem S.

Eucherium esse, cum nec in Passione primigenia, nec in interpolata quidem, verbum reperiatur ullum, quod traditioni jactatas patrocinetur, imo contra in utraque occurrat productum superiits assertum, quod Sanctorum corpora post multos passionis annos S. Theodoro revelata fuerint. 11 Si sermo est apud Lievreum de illisLegendis, qucv

Eumdem

S.

Theodorum I Octodurensem an-

num,

certe

fabutosa apparent,

mox sanctis Martyribus basilicam condiex S. Eucherii verbis probabilissimum fit, ut Comment, prsevii % et seq. ostendi. Certe indutistitem
disse,

bitatum est, ecclesiam Agaunensem sanctis Martyribussacram,medio seculov exstitisse,cumidem sanctus auctor narret miracutum, quod in ejus B exstructione acciderat. Joannes le Lievre tibro de Antiquitate Viennensi cap. 15 totam aliam refert narrationeminventioniscorporis%. Mauritii. Verba ejus aliqua inde decerpo et Latinereddo. Pagina apud me 101, postquam historiam martyrii ex Surii Passione contraxit,pergit Peractacarnirjcina,maguaparscorporum Sanctorum capitibus mutilorum et sanguine manantium, projecta est in
:

t'i>nium

Martyrologio Adonis inserta sunt, ea-

Rhodaniflurtibia advectis,

qua PassionemaS. Eucherio scriptam; utroque enim loco pariade inventionecorporum asseruntur. Pictune, quwsi forte ad ducentos annos peHinytnii pro remotm antiquitatis monumentis altegam non raro solent ab iis, qui studio patrise nimium indulgent, tra,

dem

illas fide citasse debuit,

ditionis vetustatem nihito minus probare possunt. Non a liberioribus et imbellibus conjecturis, opinor, aliquis subsidium qiuvret, dicetque, qusc prodigiose eo advecta fuerunt sawa corpora

Rhodanum

fluvium, qui eo loci oritur, atque

fluctus vehebat sanguinis potius

tum quam aquarum. Iu-

ter ea S. Mauritii fortissimi ducis corpus, fluctibus

supernatans, secundo flumine Viennam advectum est. Ejusdem caput a reliquo corpore resectum; cly-

qux scriptores nonnulti

tradnnt

peoque incumbens, eo etiam appulit. Utque perangelum S. Paschasio revelatum fuerat, descendit cum clero episcopus destiuatum sibi divinitus excepturus thesaurum, qui ecclesiam suam ornaret et usque hodie ex parte conservatus est, ut majorum nostrorum nobis reliquit traditio, scripto per S. Eucherium Lugdunensem, et S. Adonem Viennensem in Legendis ejusdem ecclesiag, quze etiam antiquitus depicta est insacello ejus nomini dicato. 9 Andreas Saussayus, ut monuit Bollandus ad diem xxn Februarii, agens de S. Paschasio, eadem fere refert in suo Martyrologio Gatlicano ad prgedictum diem, additque, collectas sanctorum Martyrum reliquias a Sancto episcopo conditas fuisse in sacrario cryptse S. Petri. Unde, inquit,
Mauritii) patrocinia urbs illa, quibus hodie gloriatur ac fruitur, adepta est. Hos timide secutus est Maupertuy, qui seculi hujus initio edidit Historiam Ecclesise Viennensis, Gallice scriptam, illique adversus Dubordseum praefixit in Prsemonitione catalogum auctorum, quos
et tanti Athletae (S.

mox a S. Paschasio in ecciesia deposita, deinde inter bellicos tumidtus irruptionesque barbarorum ablata alio, vel caute abscondita fuisse : periisse rei istius memoriam, ac deinde S. Theodoro revelata fuisse. Quamvis enim lubens fatear, simitium casuum exempla non deesse, qui
et

talia protulerit, postulabitur a

quatem reddere

mc, rationem aliquare id S. Eucherius igno-

rare, vet in Actis, quse scripsit, silentiopremere debuerit. Eumdem denique rogabo , ut aucto-

rem

nobis proferat asserti prodigii testem, seimodecimo quarto antiquiorem. Si forte aliquem repererit, tunc demum discemeculo decimo,

mus, an ejus testimonium fidem apud prudentes invenire debeat. Intcrim nutlus ego dubito, quin fabella tota cusa sit dudum postquam metropotitana Viennensis ecclesia S. Mauritii pro titulo sanctorum Machabworum, quem prius gerebat,

nomen
VI S.

obtinuit.
<

Eoaldus Viennensis episcopus, coatputan- et nostro ad diem vn Julii, quo nomen videnlw 1 ejus sacris Fastis inscriptum est ad Superos ^'"''/y transiitanno Christi l\hvel sequcnti. De itto ad prwdictum diemAdo in Martyrologio Apud Vien-111/1. i,i

te Sollerio

de martyrio Sanctorum Thebscorum asserit mentionem facere. Virum ibi miratus sum tam confidenter rem aggredientem, et sic perperam auctores antiquos citanteyn, ut nec vola nec vestigium sit apud eos illorum, qucv indicat. Maltem, non ita Sanctorum historise defeyiderentur adversus hsereticos; illi enim, quamvis atii magis indidgen-

oculorum vitio, vel nimia credulitate, dum auditaab aliis, sine examine pro certis asseruntur,illi, inquam, clamare possent, sic mendacibus citationibus simtes forte credituri sunt,

factum

id esse

plicibus imponi. 10 Porro scriptor ille pag. 19 post narratam pariter historiam martyrii, subdit Rhodanus, qui
:

Septembris Tomus

VI.

suut resanctorum Martyrum Thebreorum ad urbem Viennam. Prolixius de eodem sictoquitur in Chronico pag. 208. Tunc sanctus episcopua Euoldus Vienuensem ecclcsiam rebus auxit... quiqucetiam intra civitatera in honore beatorum Martyrum Thebaeorum Mauritii et Sociorum ejus, domuneulam cryptatim construxit, ibique non mediosive ex his Martycrem partcm reliquiarum ribus, sive ex aliifl posuit. Atque ex eo tempore reseccIesiasnomineS. Mauritii, attitulautur, quando ex antiquo et major domus in honore septem martyrum Machaba^orum et facultates ejusdem ecclesia?, sub nomine eorum a fidelibus offerrentur et consecratae manerent. Atquc fuvc paido fusiora huc transferenda duxi, ut scriptorum, de49 quibus
delatffl

nam

Euoldi episcopi, cujus industria

liquiae

352

GLORIA

POSTIT. 83.

MAURITII ET TIIEBJEOR. MM.

plura hicalia adiliud spectantia dici possent, nisime typiurgerent-.postquamenim Commentarius prsevius absolutus et pars maxima Gtoruv hujus PosthumcV prelo parata erat, admeperlatum est

J. c.

(ptoreliquias

aliqua S.

ManritU eo
attulit S,

Eouldut,

apertior errorfiat. quibus superius egimus, verosimititercryptamS. I etn c.r 13 Saussayus pndeminde Adonis Chronico, velab alio, quiid in cam induxit sub desumpserat, accepit, atque seculis anPaschasio S. Mauritii corpus, quatuor a S. Eoaldo condita esset. Ex eodem tequam Adone discere potuit S. Mauritii reliquias ab inEoaldo Viennamdelatasfuisse, et non ibidem iraditioni populari adversabanventas. At hevc
,

manuscriptum autographum HistoricV abbatise

Agaunensis, Galiico idiomate compositcV ab amplissimo ac reverendissimo Domino Josepho de Uisle, abbate 5. Leopoldi Nanceiensis Ordinis S. Benedicti, unde plurima decerpipossent, ab instituto nostro non futuraaliena. Quamquamet locus

quam tur; maluit itaque illi amplius concedere, Adonis testimonio, atque ideo, nifallor quiprolixapassim Sanctorum elogia, et ubi instrumensolis conjecturis tis destitutus est, non raro ex laudat: texit,in Supplemento sicparceS.Eoaldum
EvoMi, qundrag-csimi metropolitame ecHic clesiie, sub S. Mauritii nomine, instauratoris. siletur de reliquiis S. Mnmitii per nimirum altum
Viennffi S.

grata de accepto beneficio memoria a me exigit, utspeciatim de laudata mox Historia rationem aliquam reddam. Prmnuntiaverat itlam eruditissi?nus auctor in Sccpissime laudata Defenhic, et

eum Viennam
et alia iecte

allatis,

quod ex Adone didicerat,

asseritur fabula, quod scilicet metropolis Viennensis jam a S. Paschasii tempore S. Mauritio sacra fuerit, quam apertissime lauda-

B
ct

tusAdo confutat. 14 Atque hsec hactenus

si

eecletia

ojus

nominc
coe-

de Viennensermo. Interim ecclesia rursus infra recurret

sufficiant
:

sionemartyriisanctorumThcbcVorumMartyrum, quam anno 1737 adversus DubordcVum edidit. 16 Ex priore lucubratione nonpotui non mihide Historia polliceri piurima. Igitur ratus typis editam esse, magno studio et cura in illam inquisivii at diu irriti conatus fuere, et me omnis perquisitio fefellit; donec tandem datis litteris confugi ad R. P. Smackers, collegii Nanceiani Societatis nosircV rectorem, rogans, ut si minus obtineri posset
desiderata iucubraiio, iucis saltem aliquid circa illam ex celeberrim cv abbaticV alumnis (dignissi-

autographum M&. ad not

miiU reverendissimus

de Visle

imiqniri
pit.

pro indubitato videtur haberiposse,

to,

seculis quin-

sexto, septimo et octavo (vuigarem

opinionem

mumenimet eruditissimum abbatem, quemSuperi pergant suis atque erudito orbi servare incoiu-

quod corpus sancti Ducis non alibi, Agaunensi basilica quiesceret. Pro quinto habemus S. Eucherium Lugdunensem, Passionis auctorem; pro sexto S* Avitum episcopum Viennensem, id non obscure innuentes. Clariora sunt pro utroque seculo testimonia in Vitis SS. Severiniet Romani abbatum, quee singula videri possunt Commeniarii pr vvii 2 et seqq. Succedunt Vitee sanctorum primorum abbatum Agaunensium, Charta fundationis ejusdemmonasterii per Sigismundum regem, sanctorum Gregorii Turofuisse,

quam

in

mem, rebar fatisconcessisse) mihi subministraret. Spem meam ionge superarunt datcV ad me xxvii
Februarii hujus anni 1755 a patre rectore iittercv: prcVterquam enim, quod benevolum ejus erga nos
testarentur, attuierunt inclusas reverendissimi abbatis Josephi de Uisle binas epistolas, quarum altera ad iiium data, altera mihiinscripta est. Iiia significatR. PatriSmackers,mittere HistoricV sucV autographum ad nos destinandum, curasseque qitcvsingularis ejusmunificentiaest,utetiam vecturcV sumptus persolverentur hac, inter piu:

animum

nensis

et

Venantii Fortunati Pictaviensis, episco-

porumverba,quividem clarissime sequcnti Commentarii pricvii testantur pro seculo sexto et sequentis initio. Pro eodem asserendo valent etiam Acta Surii,qucVnonanlemedium seculum sextum
ab anonymo aucta fuerunt, ut superius innui ibi enim interpolator alicujus translationis non solumnon meminit, sed ita etiam toquitur, ut sentias, illum in ea opinione fuisse, quod sacra cimelia Mauritii martyris suo adhuc tempore Agaunicolerentur. Inde quidemper intervalla portio:

nes aliqiuv sacri corporis alio ablatse sunt, sic

tamen ut usque hodie pars

itlius

non exigua

ibi

servari credatur, ut videbimus.

II.

Submissa ad nos instrumenta

:

de monasterio Agaunensi

charta

rimabenevotenticvtestimoniajiumanissimeeadem fere repeiit, additque rationes, quar^e promissa Historia lucem hactenus publicam non viderit. 17 Eas, inconsuito benefactore meo propatare non ausim id unum asserere liceat, amantes antiquitatis et eruditionis forte nec immerito conquesturos, si entditissimus auctor propter eas, quas altegat, rationes, judicio alterius cujusdam deferre semper pergat. Addit in datis ad me litteris amplissimus ac reverendissimus abbas, pergratum sibi fore, si ex destinata ad nos Historia aiiquid usui esse possit. Pervolvi attente manucriptum integrum. Continuatam a seculi v fine usque ad hsec nostra tempora abbatum Agaunensium et episcoporum Sedunensium historicam seriem exhibet, memorandis inspersam factis,qum instrumentis antiquis ad caicem subjiciendis probantur. Hinc lector, cuiauctoris eruditio aliunde perspecta sit, colligere poterit, nihiine laudata iu, :

abbas S.Leopoldi

Nan-

cciensis,

cjusdem restaurationis correctior

illa,

cubratio instituto nostro utile subministret,

cum

quam Sammarthani

edide-

runt.

Historix

Agaunmtia
ntonaiferii

Dum rum
justum

per totum Opus nostrum tam frequens et occasio et necessitas occurrat, agendi de Agaunensibus abbatibus et Sedunensibus episcopis, quorum non habemus hactenus nisi hiantes et mendosos a Sammarthanis editos Catalogos.
^EnimveroopercVpretiumessetiiioshicexAgaunensismonasteriiHistoriaproferre,atcandidcfateor,nonuniitsdieilaboresset,qucBibifusededucta sunt,co?itrahere.Deindeinstrumentaadcatcemannectenda admanum non habeo, sine quibuspossent lectores aliquid non raro ad probationem desiderare. Facitquidem amplissimi ac reverendissimi abbatis erga nos humanitas et benevolentia fiduciam, fore ut ab itto facile impetrarentur, at moram non patiuntur typi, et magna illorummoles
iongius
cx qno decerpitur. Chartu fundatio-

illustratam sancti ducis Mauritii et Sociosacris exuviis Europam percurremus,

Gatiice a se

conscriptx

est, ut a palevstra, ubi fortiterpro Christo certantcs mart y,-ii ptil H/a >,/ consecutisunt,lustran-

nisejusdem
vionasteni

di initium

faciamus.In Valiesia situm

et

cst ceteber-

rimum totiesque memoratmn hactenus Agaunense

monasterium,
millium

Martyrum

antiquissimum sacrarium tot pretioso sanguine circumfu-

sum t tot illorum sacris 7'eliquiis ditatum. De ejusdem situ nonnulla Commcntarii prxviiinitio dixi:

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIIIS.

etiam forte abduceret. Spe itaque fretus, futurum, ut Historia lueem tandem videat, non nisi paucainde inpreesentiarum delibo, quse scilicet propius ad propositum meum facere videntur. Inter illa primum locum occupet Charta fundationis monasterii Agaunensis,quce licetnon omninavo careat, habcatque aliquid, quoddeejus antiquitate primigenia male ominari faciat, est tamen ex Ms. multo antiquiore desumpta, Reverendissimo de Eisle teste, quam fuerit illa, qute a Sammarthanis edita est.
editaaSammarthanis
correctior.

353

longius

me

tes et

AOCTOU quia talem haberent J.C. iustructorem, qui omnem h&esitantiam auferret a OmciUi tiacordibus eorum. Tuuc sauctus Theodorus epiBCOgrratias ag*entes,

Deo

pus Octodurensis * ait Instantia cordis mei est, utproferam sermonem vestris salubribus consiliis, quid agendum sit de beatorum Martyrum Thebajo:

(uiaeircart-

litjuuu
*

Scdunensit

rum

militonibus,
sit

corporibus, id est Mauritii cum suis Comqui pro Deo summo a Maximiano
et

perempti sunt,

inhumati jacent

Nescio, quis

19 Emendationes lector colligere poterit ecc variantibus tectionibus, quas ad marginem exSam-

Siijismundi

marthanorum
quod prse

catalogo annotabo.

Apographum,

ad episcopos

oculis habeo, a ssepe laudato abbate

wria

oratio

Nanceiensi perhumaniter submissum est, et munitumsigilloReverendissimidominiClaret,Agaunensis ccenobii hodierni, forte abbatis, qui testatur, apographum cum Ms., xtnde extractum est, ad litteram convenire. Est autem tale. In timore Domini nostri Jesu Christi cum foelicitate [regnante *] domino nostro Sig-ismundo pio, sub die pridie Kal. Maji a lx episcopis totque comitibus habito consilio in Dei nomine Ag-auui publice, idem rex exorsus est dicere Audivi in Evang-elio Dominumdicentem Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, in medio eorum sum. Certus sum enim * de vestra sanctitate dominici patres, ut in isto conventu adjutor sit nobis omnipotens Deus. Tunc sanctus Maximus urbis Genevensis episcopus ait Quoniam nihil est, quod ex ipso non ag'atur, petendum nohis est, ut adminiculo ejus adjuti, viam veritatis gradiamur, ut ad g-audia seterna pervenire mereamur. Tunc rex ait Ad hoc enim vos adunavi, ut mcerentem me consoleniini, et quid ag*am vel respuam, addiscatis. RespondeHonor tuus est, o rex, judicium runt episcopi dilig*ere et facere misericordiam, et sollicitum ambulare cum Deo tuo. Quibus rex dixit Jam abjeci omnem anibiguitatem, et abstersit Deus a me omnem perfidiam Arrianorum; adeptus sum fidem Catholicam, servus sum Jesu Christi. Instruite me, quomodo ei placeam, cujus me profiteor esse ami:
:

homo, qui praevaleat secundum merita corum sing-ulis fabricare ecclesias. Tunc omnes episcopi dixerunt De cruore eorum locus iste sacer est et electus. Illi exules fuerunt a patria, vitam mundi contemnentes, caduca respuentes, cousanguinitatemproximi non recogitautes, juventuti non parcentes pro Christi amore mortui sunt, ct per Christum sanctificati sunt. Tunc rex ob devotionem plenissimam lacryrnabili voce prorupit Utinam impietas mea mihi impedimentum non fecisset, ut
:

cum

illis fuissem et occubuissem, et socius fierem gaudio eorum Sed nunc, auxiliante Deo, videte,
!

'ApudSan
inarthnnas

quomodo

honorifice accipiant sepulturam. 22 Inito consilio, ad regem dixerunt

est nobis

bonum

esse,

ut hi tantum,

Visum quorum no

Thbxorum
Martyrum,

mina comperta sunt,

Candidi, Victoris infra

id est Mauritii,

Exuperii,

ambitum

basilica?,

quod *

qtiam

e S

clementia regis ad hoc opus ornare jussit, sepeliantur reliqua vero corpora congerantur in tutissimo
:

loco, atque

aptissimo in uno coudantur loco, et sub eximia custodia sanctissimi custodes deputentur, ne forte ( quod absit) falsato ex eis furen-

tur; et constituatur officium psallendi die uoctu-

que indesinenter. Una cum reg*e omnibus placuit, ut * virum sanctissimum, in omnibus operibus bonis comprobatum, in ipso loco Ynemondum coustituerent * abbatem, qui et ipse accersitus a venerabilibusepiscopis.uuacumsauctissimisvirisS. Acivo *, et sancto Amhrosio, sancto Proto, et san-

conslituc-

runt
*

Acino

ad hoc opus suscipieudum de monasterio Gravensi * venerant. Haec episcopi inter se agitantes cum praeclaro reg-e Sigismundo, quam monachisRegulaeinstitutiouem imponere deberent,
ctis viris, qui

'

Grancnsi

quia propter illud institutum psallentium, quod

ibidem, Deo proteg-ente, a

cum.
cl

modo

et in

perpetuum

ttorum re

20
dixit

Jam
:

prsefatus strenuus praedicator Maxinius

sit

conservandum, uon

potest, ut cietera monasteria

sponsa adhortationesque.

Audi sanctissimum reg-em, o piissime rex, Accedite ad eum et illuminamini, et dicentem vultus vestri non erubescent. Et alibi Jacta cogitatum tuum in Domino, et ipse te enutriet. Et Dominus in Evangelio Venite ad me omnes, qui laboratiset onerati estis, et eg*o reficiam vos. Ad hanc Dic ergo, alme erg"o rationem compunctus rex, ait
: :
:

exercere opera.
23
episcopus, ait
silia,

Sanctus Victorius, urbis Gratianopolitanai ututUutm Dixit Salomon, ubi plura sunt con:

maxima

est salus.

Ad hoc venimus,

ut, pro-

f
senusquc

ex divina Scriptura sententiis, devotio regis snppleatur, ejusque virtus, * roboretur. Tandem quid utilius invenirc possumus? Favere est, non silatis

pater, valde

delector in
ille

tuis
:

sermocinationibus.
indigui, no-

Tunc

sauctissimus

ait

Quamvis

strum officium est ad auDuntiandura, sed tuum est ad implendum. Sit erg*o eloquium nostrum sale conditum, ut audiant mansueti et latentur, et non ut vituperetur ministerium nostrum sermoncs no:

lere, ut subditi queant subirc, et ne nos versuti judices videamur, de quibus Domiuus in Evaugelio Alligant euim onera g;ravia etimportabilia, et ait
:

imponunt ea

in

humeros hominum, digito autem

suo noluut ea movere. Ecce enim jam dictus domi-

stri,
prjcfcrani

Deo adjuvante
*.

ambuia

tuam proferant e t ambulant *

salutem Dilige eos, qui recto sunt corde

et divina auctoritate,

bonitate, justitia
nulli

mvocantci

quiete au
dicnt

doctor

coram Domino in omni Teipsum castrum custodi, et noli * communicare peccatis alienis, Odivi conut cum beato David securus dicas gregationem malig-nam, et innocentes * et recti adhaeserunt mihi; hoc enim faciens, teipsum salvum facies, et eos, qui * te audiunt. Nobis opportuuum est, ut juste vivas, propter illud, quod propheta ait Qualis fuerit rector * civitatis, tales et
simpliciter
et

nusnosterSigismuudusrcxmonasteriumAgaunense larg-itatis opibus * ditavit. Conveniens itaque ost, juxta quod supradictus * almus pater Ynemondus abbas perfectissimam vitam g-erit, posteri ejus
imitentur, et

M|irl

iliil-.

ilictus

veritate.

exemplum

sauctitatis ejus in corde

meditentur, ct in opere exerceant. Itecte mihi videtur, ut secundum plenissimam devotionein de psallendi institutionibus fiant domini rcgis novem normae, id est Gravensis, Isiana, Jurensis, et Melvensis, etcaeteraj; ut succedeutes sibi illOffloiifl canonicis, id est Kocturnis; Matutinis, Prima, Ter,

tia,

Sexta, Nona, Vespertina, in pace * die noctuque

'

Imih

habitatorescivitatum.
21 Heec
et
iis

similia beato

Maximo

dicente,

indesinenter Domiuo famulcntur. 24 His vero dictis, omnes episcopi cousense-

monastcrii

rex et omnis populus, qui

cum

eo erant, suspiran-

runt; quihus rex ait

Jam enim de

Agauntnsit,

psalleudi

oili-

cio

851.
AVCTOBi
J. c.

GLORIA POSTH.
meo mtisfactum
est.

SS.

MAURITII ET THEB.EOB. MM.

vi-

cio desiderio

Quid vobis

stus loquitur, dicens

Beati misericordes.
:
:

quoniam D

monasterii detur de munificentia vivere debeant? doctrime, velqualiter ipsi monachi supradictum est, ut, quia sicut caetera Jamenim

et exhortattone

et Date eleemomisericordiam consequentur omnia munda sunt vobis et Quicumsynam, et que reliquerit domos, aut agros propter nomen,
: :

Correctin*

psallentium non Regulae institutionem queunt opera exercere, quam debeant tractare, et diligenter examinare *, ut ex
moiiasteria

propter

institutum

meum, centuplum
sidebit.

accipiet, et

vitam aeternam poserga Sanctos

vencratio,
et

iJcbcaut
sortiii, (iili-

nostra auctoritate sit

no^trae

munitum,

et firmitate

manus

27 Ideo ego, pertractans verba redemptoris nomeae salute, stri, eidem monasterio, pro animae

grnter cxa-

minetur

obligatum.

roboratum, atque sub vinculo anathematis Ad hanc interrogationem venerabilis

dixit

vir Viventiolus, urbis

cum
et

aliis episcopis

Lugdunensis episcopus, una Optime uobis videtur,

:

de rebus meisdona, donatumque in perpetuum esse volo; hoc est in pagis vel territoriis Lugdunensi, Viennensi, Gratianopolitano, et Augusta Cameraria, etpago Genevensi, "Waldensi, et fine AvenLausanensi, et Bisunticensi, curtes, sic nuncupatas; Briogia, Olona, Cacusa, [Staties *, Olgana; et in pago Genevensi, alias curtes, sic
ticensi, et

ergatnonachos

Agau-

nenscs

ut munificentiam ad

regem habeant, exhortationem doctrinam habeant ad Sedem Apostolicam. Jam

hnc omnia

scquentia

quia scimus, probatam habere disciplinam et san-

nudium
ferurit.

ctam conversationem sanctum Ynemondum, quem

praeesse constituimus monasterio huic, et posteri

nuncupatas

Communiacum, Mariniacum
:

et in

dif-

ejus ipsum sequantur ad omne opus explendum; tamen sub brevitate instituimus, ut omnes obediant
ei, et

pago Bisunticensi, Saliumno cum castro de Braet in pago Waldense con, Wallemo de Mieges
in
sic

tine

Aventicense

seu Juranense,

alias curtes

sine prceceptis ipsius nihil agatur, et quidquid a prioribus ordinatum fuerit, juniores sine

murmuratione expleant,

et

per singulas normas

sit

singuli dccani constituantur digni,ut abbas, diviso

B
rm
variie

pondere, de providentia eoriim

25
aeris intemperie

securus.
iste

noncupatas; Muratum, Auronum, Wadingium, Bedelofei, Luliacum, Lustriacum et in pago Vallensi, alias curtes, ita nominatas ; Contextrix Sidrium, Leucam, Bramosium, Duodecimum PaBernonam, Aulonum , Villiacum Wuternum
:

De vestimentis vero scimus, quia locus

intemperatus
est,

regufa pricribunlur,

propterea tam

ad induendum, quam
sideratione.

et in lectis in abbatis sit con-

Similiter de cibo et potu.

Unum
unum

halo-

beant dormitorium,

unum

refectorium,

bregium, Actania, Octunellum, Silvanum, et omnes Alpes a capite lacus usque Martigniacum. 28Etin valle Augustana, quae est a finibus Italise, Turrem unam, quse respicit ad Occidentem; et alias curtas, ita nominatas ; Cleuva, Lagona,
[Levira]
,

munificentia

cum ad

calefaciendum.

vioribus culpis

De disciplina vero, de grasecundum canones judicentur, de

Gizocolis

et

Morga, cum
,

gritate et
id
est,

appendentiis

vel adjacentiis
aedificiis,

omni inteearum
,

minoribus autem, ut abbas judicaverit, et Eratres consenserint, melius est enim cum amico flagellari, tari.

in terris,
libertis,

domibus,
plebeis,

mancipiis,
sylvis,

liberis,
olivetis,

accolis,

vineis,

quam cum

adversario iu interitum preecipi-

Jejunium, ut caetera monasteria agant, et die noctuque orationibus vacent, et semper meditentur, [ut

Deo placeant

*] et egredi de monasterio

campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus et incursibus , mobilibus et immobilibus, seu decimis, exquisitum totum ad integrum, quidquid ad ipsas villas aspicere videtur,

sine permissu prioris nullus praesumat. Placuit et nobis, ut et ipse abbas, qui

nunc

est, et qui futuri

sunt, sint instructi ex necessitate

tam de Veteri
asdificentur,

Testamento,
cnpUalio

quam

de Novo, ut

alii

divulsiono

omissa
'

potCDS

rausnm

omma
prstflcUnr

* scribantur, ut posteri teneant. Ha3C instituta sunt propter eum, qui dilexit nos, et tradidit scmetipsum pro nobis in odorein suavitatis. Vidcat, ne quis sit, qui violare hajc audeat, ct iram omnipotentis Dei incurrat. Et si tempus advenerit (quod Deus avertat) quod convulsione * aut disceptatione coutra hsec agere tentaverit, tunc abbas pnedicti monasterii, [quasi ad fontem *,] concursionem ad Sedem Apostolicam habeat,quasi lumen petens * illuminans, et inde ad oallam * suam revertatur, et probet, quod omnium potentiorest sapientia, [et quod sit distinctio inter sulsum et insulsum*.]
et per capitula
2ti

ad locum praefati monasterii de S. Mauritio donamus, tradimus, atque indulg*emus, ea enim ratione, ut ab hac die ipsasres superius intimatas praedicta casa Dei , vel rectores ejus in luminaribus ipsius ecclesise, vel ad stipendia ibidem decertantium monachorum, habeant atque possideant, teneant, vel quidquid exinde facere elegerint, libero perfruantur arbitrio. Propterea hanc donationem
fieri jussimus, per quam omnino jubemus, ut nullus quilibet de fidelibus nostris, neque de ju-

nostram

diciaria potestate prsedictam casam Dei, vel beatorum Martyrum , et rectores ejus nec non et monachos ibidem consistentes inquietare, nec calumniam generare praesumat, sed sub firmitatis no,

strae. studium, Deo propitiante, nostris et futuris temporibus, sicut diximus, pro mercedis augmento, in luminaribus ipsius ecclesiae, vel ad mona-

el

Et ideo, Deo auxiliante, monachi de exhor-

I!i/i)iiu iiion-

iUis.

Sigiregtt

ennmdi

tatione sanctaconfortati, inconcussa stabiltate permaneant, indivisa charitate. Et sicut nunc est gloriosissimi regis devotio suppleta, et omnium con-

chorum ipsorum stipendia proficiat in augmentis, qualiter ipsam congregationem beatorum Martyrum melius delectet, pro nobis Domini misericordiam attentiusexorare.
29 Et ut hsec donatio vel auctoritas firmior habeatur et per tempora conservetur, et per ma nus nostrae signaculum omni tempore obtineat firmitatem, Maxiraus, urbis Genevensis episcopus,
subscripsit.
Instrumenti
subscriptiones, etsuspicio

perpetuum conservatus atque roboego Sigismundus, gratia Dei rex Burgundionum, Christo auspice, consideravi, una
sit in

sensus

ratus. Propterca

oum

supradictis

lx

episcopis totque comitibus,

dejam

dicto monasterio,

quod vocatur Agaunum,

nd

quod nunc, Domino adjuvante, infra regnum nostrum Burgundionum construximus, et venerabilem virum Ynemondum (sicut prfediximus) ibidem coustituimus abbatem, ubi tanta et talia sacra corpora Thebanorum Martyrum, qui pro Christo eorum sanguinem non dubitaverunt fundere. Circa lnmina vel * stipendia monachorum, quid
agere debeo, nisisicut Dominus noster Jesus Chri-

[Theodorus, urbis Octodurensis epi]

scopus, subscripsit *.
tanae episcopus
,

Victor, urbis Gratianopoli-

Desunt hxc

subscripsit.

Viventiolus

urbis apud Sammarthan.

Lugdunensis episcopus, subscripsit. Viudemarus comes signavit. Fredemondus comes signavit. Gondeulfus comes signavit. Benedictus comes signavit.

subscripsit.

Agano comes supscripsit. Bonifacius comes Theudemondus comes subscripsit. Fredeboldus

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

deboldus comes subscripsit. Data sub die Idus Maji, in yirorum coetu prope Agaunum monasterium, fceliciter. Vides hic, lector, sublatummendum, unde arma Cointius et alii deprompserunt adversus

m
J.C.

Sammarthanorum Chartam, dum ubique Theodorus, non Sedunensis, sed Octodurensis episcopus dicitur. Ego Commentarii prsevii 3 num. 37 potius arma retudi hactenus intorta, quam ipsam

Vasa duo, repletasanguine sanctorumThebseorum Martyrum. v Caput S. Candidi inclusum argentea usque ad umbilicum statua, variis gemmis ornata. vi Caput S. Victoris. Donum est serenissimse domusSabaudicse.
iv
vii Lipsanotheca praedives, in qua sunt reliquiae sanctorum Petri et aliorum. Donum est Eugenii III

instrumenti sinceritatempropugnavi, vel asserui.

Neque hic aliud in me suscipey^e ausim, quamvis pro valde verisimili habeam, esse illud apogra-

Pontificis, qui consecravit veterem basilicam, pro-

fecturus ad concilium Remense. Ejus effigies spectatur in apice.

viii
S.

phum ex Sigismundi charta olim desumptum.Cerpotuit piissimus rexqusedam episcoporum, qui aliquot ante diebus super fundatione monasterii
te

Capsa argentea, in qua servantur ossa aliqua Sigismundi restauratoris monasterii Agaunen'|iu

sis,

de ejus antiquitate.

Agaunensis congregati fuerant, verba in chartam suam transtulisse; at non minus certum est, esse ea omnia a scriptore posteriore, qui forte characteres legere non poterat, valde deturpata. Porro apographiprimarii,quodexcudi,setatemnuspiam determinatam invenio; sed unum est, quod timorem mihi injicit, ut sit seculo saltem septimo antiquius. Dat Sigismundus, de quo nihil habent in sua Charta Sammarthani, omnes Alpes a capite lacus (Lemani scilicet) usque Martigniacum. 30 Hanc vocem hactenus non reperi apud auctores, qui scripserunt ante translatam 'Sedunum sedem episcopalem, post excisum vel dirutum bello-

ejusque filiorum Gistaldi et Gondebaldi. 32 ix Capsa altera itidem argentea, continens ossa

Agauni

aliquot Thebseorum Martyrum. Servantur preeterea in tribus aiiis capsis ligneis deauratis, prseter illa,

"tservantur.

quibus duse majores

in quibus sunt ossa

cistse repletse sunt.

x Argentea brachia duo, aliquot gemmis

aliquorum Martyrum.
xi

ornata,

Brachium aliud

pretiosius praedictis, contiuens

stolse S.

costam, mentum, etpartemextremam

nardi.

Ber-

xn Annulus S.

Mauritii.

xm Crater Caroli

Magni vermiculatus.
variis ornatie geinmis, in

xivCalix alteropere simpliciori.

xv Lipsanothcca? duse

rum

tumtdtibus Octodurum,quodgeographinon pauci contendunt, eodem loco situm fuisse, ubi ho-

quibus servantur varise reliquise. xvi Capsa argentea, in qua sunt partes vestium
sanctissimee Virginis, et capitis S. Felicis. xvii Lipsanotheca, quse per crystallum spectan-

diedum

est

Martiniacum. Sedes Octoduro Sedu-

num

translata creditur, ab aliis sub medium secu-

lumvi, ab aliis sub ejusdem finem, quo tempore Longobardi Vallesiam misere devastarunt. Statimne post, forte ex diruti Octoduri ruinis exsurrexerit Martiniacum, nescio; sane qui ejus originem etnomen ad prisca Romanorum temporaextendunt, asserti testes non adferunt, neque adeo meum illud mihi dubiuni evellunt, quodforte magis chartse sinceritati vetustatique adversari posset,

dosexhibet duos dentes

S. Antonii.

S.

Apoloniae.
pollicis

xvni Altera, in qua etiam videtur portio

xix Pars crucis
S.

Andrea? apostoli, inclusa cruce

sivacaret accuratiusin vocis Martiniacum ini:

tium inquirere. Verum hsec dicta hic sufficiant ad sanctorum Martyrum in Agaunensi monasterio cultum sacrasqne exuvias contemplandas festinemus.

xx Fragmenta aliquot vestium S. Mauritii in pulcherrima statua equestri argentea S. Mauritii, douo data a serenissima Sabaudire domo. Prseter luec, lipsanothecse argentese quatuor sunt minus spectabiles, iisque servantur reliquise aliquse S. Amati, Sedunensis episcopi et abbatis S Mauritii, SS. Elorentini, itidem Sedunensis praesulis, et diaconi ejus Hilarii, martyrum.

33

quiis

Porro aliquie ex hic enumeratis saa-is reliquomodo ad abbatiam Agaunensempervene-

S, Maurilii

twnvix pr.r-

III.

Thesaurus sacer Agaunensis

monasterii et varise ibidem asser-

vate sanctorum Thebseorum Mar-

tyrum

reliquise.

De

prodigioso ladicitur

pide, super

quo trucidatus

S. Mauritius, cultuque et reliquiis

Sanctorum
Eknchus socrarum reiiqutarum

in

urbe Sedunensi.

a Iterum instrumentum, quod Ristoriee sum adx\.j unc (,um ad me misit reverendissimus et eruditissimus abbas ssepe laudatus, est elenchus reliquiarum, quse in Thesauro Agaunensis abbatise accumulantur, quem ex Gallico Latinum fa-

instrumenta aliqua, quseeruditissimus abbas citat Histori<v siuv subnectenda, de solis sanctorum Martyrum exuviis, qiuv atiunde accersi non debuerunt, nobis hic sermo est. Quamvis autem earum thesaurus ingens inprevdicto catalogo inveniatur, mirari tamen non immeritoposset aliquis, nonplures ex tot Athletarum exuviis ibi accumxdatas esse, nisi ingentem earum numerum per tot revoluta secula, requirentium undequaque popidorum piis votis concessum fuisse disceret, crederetque, plurimas forle etiam futuris temporibus detegendas reservasse Deum. Quod autem de celeberrimis quibusque Sto/r/ts evenire sotet, ut sacra iltorum corpora varue sibi civitates adscribant, de gloriosissimo Thebseorum

rint, docere poterunt

ripux

Duceejusque

inclytis Sociis vixpotuit

non contin-

gere, ubi errori ansamprtvbent tot millium Martyrum sacra ossa, quse, cum cujus nominatim essent, nesciretur, facile

cio.

debuerunt prsecipuorum
confundi.
tiaque

Spina coronse Salvatoris nostri, missa a S. Ludovico Galliarum rege, cui plura sanctorum Thebaeorum Martyrum corpora concessa sunt.
i

nomina accipere,
34 Credidisse

et sic

ii iii

De vera Cruce

Salvatoris nostri.

semper usque ad hiec nostra temAgaunenses, possidere seportionem corporis pora partibus , quas eoS. Mauritii, luculentum fiet ex

ad fi-

nnn

teculi

x\i servatx

futnmtAgaU'

Magna lipsanothecaargentea, gemmis ornata,

quee continet reliquias S. Mauritii, praefecti Thebaea3

Legionis.

rum abbates per singula fere secula concesserunt particularibus quibusdam ecclesiis, vel personis in ecclesiastica velseculari dignitateprseminentibus;

356
Aucronc
i.

GLOIUA POSTH.
nist

SS.

MAUKITII ET THKB.EOH. MM.

aucta pag. 527, ubi ctiam traditionem allegatpag. 408 et seqq. asserentem, S. Mauritium a reliqua Legione separatum, et eo loci capite truncatum fuisse, qucV nec valde antiqua videtur, nec facile fidem apud criticos inveniet. Atque hcec sunt, quse

C.

possessio non bus- ita ul hxc illis maxime,cum non corpus videatur disputariposse, glorientur, sedpartem ingenintegrumse habere

perperam

De annulo vasisque, sanguine plenis, minus sanctorum Thebseorum testimonia. Celebracerta sunt pro Agaunensibus estannutus S. Mauritii, quem serenissimi tissiynus Sabaudisv duces posteris suis, tamquam adeundse per plura in ditiones hsereditatis testimonium, remittere sueverunt, cujus etiam atusque secula
tis

tem,

qux quanta sit, ex Taurinensium instrumen-

videbimus. i 9 luculenter

de sanctorum
inveni.

Martyrum Agauni

reliquiis sola
Reliquus

3S

De
}

cultu illorum ibidem

ter ea quse in

Commentario

tactu beneficia obtenta referuntur, uti ostende-

mus,
ubi lamen

dum Sabaudiamperagrabimus.

etiam non-

nuUx

35 Similis etiam annulus, S. Mauritii nomine insignis, fertur in Maurianensi ecclesia servari; cir-

ca quos omnes idem estojudicium, quodpaato ante de sancti Ducis reliquiis innuere cozpi; neque enim verisimile apparet, S. Mauritium tres annulos gestasse, caruisse annxdis Socios omnes, vel saltem
nullos alios prseter

dicenda sunt. Ad manum , non adeo recenter scriptum, si ex characteribus et charta judicare liceat, ubi sub hoc titulo In solennitate S. Mauricii et Sociorum ejus sequitur Officium, in quo Antiphonce, Vcrsiculi, Hymni et Responso^na propria sunt, uti et Lectiones ibi Lectiones subjectcv, quibus prcvfigitur Rubrica primseetoctavaediei. HcV ex Actis Surianis interpolatis desumptcV sunt, uti et retiqua, quapropter iis referendis supersedeo. Officium prcvdictum
:
:

nunc aliqua, prselatius deduximus, habeo apographum

Sanctorum Thebxorum

Mauritianos inventos fuisse. Quodspectat advasasanctosanguineplena, vereor,

unde desumptum

sit,

notatum non invenio; verum

uiisaS.Martinoexvicinoagrodudumposteorum martyrium elicitus sit; qua de re nonnulla dicam, ubiSanctorum Thebseorumcultum etreliquias TuB ronis lustrabimus.Fateor interim, prsefatas ampullas a Christianis, quiMartyrum corpora sepelierunt, sanguine adhuc recenti repleri, et ab his ad Agaunenses pervenire postea potuisse; quodsi

faciunt,ut suspicer, Agaunensis monasterii proprium esse, ea, qucV immediate Lectionibus subnectuntur, et sunt hcec : Missas olim decantari solitse, quae etiam nunc in usu habentur apud avitum
et celebre
ricii et

monasterium Agaunense in festo S. MauSociorum ejus, atque in eorum Octava extra

voluerit, alterius

E
antiquus
cl

tempus Paschale.
39

Quod siquispothts opinari

:

verum est,doterem,remtampretiosam fabellisdeturpari.Scripsit ad Majores meos P.Ernestus Biverman, Societatis nosirse saccrdms literas, signatas Friburgi in Helvetia iv Junii 1GG8, quibus significat, se ab Henschenio rogatum in Vallesiam
excurrisse, ut in

cujuspiam ecclesim Missas esse, qucV nunc ibi recitare desierint, per me licet certe in Agaunensi
ecclesia, si fides

cctcbris cul-

tus Agauni,

apographo, tum temporis adhuc

legebantur. Notatur

autem

ibi,

quod ad xxn Se-

monumenta sacra antiquitatis cultumque S. Theoduli inquireret, lustrasseque abbatiam Agaunensem.

3G

tunt

aii ini-

Ex

ejus epistola,

ad hunc diem

seposita,

huc
insi-

nimum

val-

de incertx.

sequenlia transfero. Porro spectavi Agauni

gnes reliquias et monmnenta in templo monasterii ad 8. Mauritium asservata, Intercetera lagenam ex achate lapide, plenam sanguine sanctorum Martyrum,qui cxdemesso per S. Martinum Turonensem gramine fluxit, eidemque ab angelo transmissam, et hodieque sigilloS, Martini superneex ceraalbamunitam. Seulptura vasis circumsecus incredibilis est
artifieii,

exhibeus sacrificium quoddam iEgyptia-

esse, unde Legio Thebtea erat oriunda. IIoc, ni fallor, unum est ex vasis, de quibus in catalogo pr(vmisso, ubi similia

cum, utvideatur spolium ^Egypti

fereprimum adjecta, calamo deleta esse comperio,

unde suspicionem ineptiarum confirmo. Reverendissimus de Uisle in s vpe laudata Historia Ms.
t

cap. 16 asserit,
roli

amputlam iltam credi donum CaMagni, qui donationes plurimas fecit Agau-

nensi monasterio, et iltius etiam privilegia et immunitates per Adrianum I confirmari curavit. Pnvtioso vasi suspicor diupostea sigillum S. Martini et
Lapis,

qucm
d.isit-

horrvnt

tradUionem ineptam accessisse. 37 Laudatus supra Bivermannus in iisdem

:

li~

mones, f

perqnocapi(e

truncutus

creditur S.

NmriUui.

Veni primo Ag-aununi, ibidem visitavilocum.in quosancti Martyrespassisunt. Spectavi lapidem grandem, suspensum ex catenisferreis, in quo S. Mauritius genibus innixus capite
plexus fuit. Cernuntur adhuc notae sanguinefe, locanturque a parcntibus gri infantes sub eodem lapidc totis diebus et noctibus donec ope sancti , Martyris convalescant. Ilorrent etiam supra mo-

teris sic scribit

ptembris sit Missa de S. Mauritio et Sociis tota propria, ac deinde subjunguntur haec : Solet etiam apud eos Missa fieri de S. Mauricio cujuslibet hebdomada? prima die, nonimpeditafesto duplici, semiduplici, aut simplici, tam tempore Paschali, quam extra, exceptis temporibus Quadragesimas, Adventus, et Quatuor temporum ac jejuniorum diebus. Additur deinde nota : Revelatio S. Mauricii et Sociorum ejus inciditin xxvi Octobris, qua3 etiam dies habetur apud eosin summaveneratione; sed neque de his quid.piam alibi invenio: itaque ad Sedunenses transeo, monito cursim tectore, quod canonici Regulares abbaiicv Agaunensis gestent humerale seu palliolum rubrum, in memoriam fusi eo loci Thebcvorum sanguinis; quam prserogativam illis indulsit primum Eugenius III Papa, ut testatur Scvpe laudatus de LHsle in Historia Ms., ubi etiam instrumentum citat, quo anno 1210 Wilhelmus comes Monasteriolensis legat abbatise Agaunensi p annuas 13 libras monetse Parisiensis, pretium 20 xdnarum panni rubri, ex quo conficerentur canonicis cuculliseu humeralia. 40 Quse Sanctorum Agaunensium apud Sedu- et m nenses cultum illustrant. Aliqua narrat laudatus ct supra Sebastianus Briguet Pag. 80 ita loquitur Consonat narratio haec (de S. TheodiUo, quemarbitratur secuti ix initio cum S. Grato Augustensi in~ ventioni corporis S. Innoceutii et aliorum sanciorum Martyrum Thebseorumtranstationiadfuisse, de quibus consule disputata ad Acta S. Gratitom. iii Septembris pag. 72 et seqq.J traditioni, scriptis pictisque tabulis et Annalibus sacris ecclesiffiSedunensis, quibus docemur, S. Theodulum reliqua sacra ossa Thebaeorum Martyrum, Numinis instinctu re:

civitme

dum

maligni spiritus in energumenis eo adductis, lapidem illum. Ha;c prresens spectavi mille passibus ab Agauuo. In Topographia Vallesuv Meriani
et ubi is forte servaturprodigiosus lapis, de quo plura adhuc scnbit Baldesanus inHistoria Thebxcv Legionis

velata, collegisse et honorifico Ioco reposuisse, qualia esse arbitror illa, quae non exiguo numero asser-

vantur ab immemorabili in sacello

clesias collegiata; castri Valerias

S. Catharinse ec-

invemo ahquot passibus Agauno dissitum saceltum, quod a S. Mauritio nominatur,

canonicorum Sedunensium; neque enim constat, qua occasione alia Sedunum delata fuissent. Est autem Valerise castrum in ipsa urbe Sedunensialtocolliimpositum. 41 Pater Mauritius Chardon, societatis nostrse
sacerdos

DIE VIGESIMA SECUNDA SEFTEMBRIS.

A
Diacesi Sc~

dtmenti

sacerdos et Constantiensis collegii nostri,alibique Scvpius rector, et Operis nostri adjutor impiger, smpe laudatus swpiusque cum grata memoria memorandus, strenue imprimis laboravit in conquirendis iis, quse Patroni sui gloriam illustrare possent, collectaneaque per Helvetiam Saxoniamque conquisita nonpauca nos transmisit, quibus

suntFriburgi apud patres Conventuales, extra Yrr

*CCTOI

burgum,sed
S.

intra

et prsefectura)

Cantonem,Rotodimontis^w^ et Grangesii. Templum nostrum

J.C.

plurimum hic
bit

utar.

Sub

titulo Vallesia, sic scri-

Michaelis habet de Theboea Legione frusta aliquot majora, cum aliis sanctis reliquiis in lipsanotheca magna ex picto ebeno nigro et argento affabre ornata. Hic interseruntur aliqua quee ad S. Ursum pertinent, et noslra
,

: Seduni, ubi sedes episcopi est, in ecclesia cathedrali honoribus beatissimae Virginis et S. Theoduli

resumitur: In ecclesia collegiata D. Xicolai hic Pnburgi habetur lipsanotheca argentea

rursus materia

dedicata, elegans altare visitur, quod S. Mauritium exhibet, totius Vallesise electum Patronum. Ibidem in castro Valeriae, ubi est ecclesia collegiata, quae

cum plunbusossibus ejusdem

frequentatur indies a dimidia parte canonicorum cathedralis ecclesise, asservantur in duabus praegrandibus cistis ossa quam plurima dictse Legionis
S. Mauritii.

rum. Apud patres Conventuales est confratcrnitas operariorum, qui petasos componunt, pannos texunt
et

S. Mauritii Sancti ejusque Socio-

Officium ad

tingunt, iisque singulis annis audiunt solenne S. Mauritii aram cantari solitum, atque

Inclusa etiam argenteae statuse ossa S. Mauritii. publicae venerationi exponuntur. Solent eam statuam, venerabili clero et senatu comitante,
supplici ritu deferre in ecclesiam cathedralem festo die S. Mauritii. Celebratur autem in tota dioecesi

interdum educunt legionem imaginibus et crucibus S. Mauritii munitam, ad solennitatem, qua? hic quotanpis ad honorem sanctorum trium regum... instituisolet, celebriorem

reddendam...
tt

Sedunensi sub

44 In pago Ottigny (hoc nomen in laudatis mappisgeographicisnon reperi, forte est Otis,

reliquir

ritu i Classis cum Octava. Ceterum tanta est hujatis populi incuria, ut vix quidquam transcribat posteris, contentus beneficia accepisse,

quibus quod superaddam, nihil habeo.

sesqui milliari Friburgo in tus) habetur ossiculum S. Mauritii in argento inclusum, et a me donatum, cum essem in Vallesia, illudque circumfert parochus in supplicationibus. Cete-

pagus Septemtrionem dissi-

IV Cultus

rum tum
et reliquise S.

Mauritii
dioecesi

Cantone festum S. Mauritii celebratur tum in foro, saltem mane. Ubi vero est Patronus, credo celebrari toto die. Celebrain toto in choro,

Sociorumque

ejus

in

tur certe in tota ditione et colitur sub ritu duplici. Insuper ecclesia^ S. Mauritio dicataj sunt in dioscesi

Lausanensi, in pagis seu Cantonibus Friburgensi

,

Solodorensi,

Lausanensi,etLanderone,in comitatu Neoburgensi, ad lacum. Inter instrumenta a laudato patre

Basileensi et Lucernensi in Helvetia.

In Dicecesi

Lausanenst
est

Ojficium

daplex de
Sanclis; varia per pa-

gvm Friburgensem

A Lausanacivitate,septemtrionali lacusLemani Ps. ripee propinqua, initium faciamus lustrandi celeberrimi apud Helvetios Catholicos sanciorum Martyrum cultus. Speciale hic quidem nihil de reliquiis templisve eorum nomine sacris occurrit, at Officium fit de illis per totam dicecesim duplex, jussu UtustrissimiPetriaMoJitenach episcopi qui illud edidit anno 1703 cum Lectionibus & Nocturni propriis, ut docuit me P. Franciscus le Jeune, hodiernus collegii Bruxellensis Societatis nostrse procurator. Celebriorest inpago Friburgensi Sanctorum memoria. Est Friburgum conventus Cat

Mauritio Chardono ad nos missa nonnulta sunt Solodorensia, ubi prsecipuo in honore sunt sancti ThebcVi martyres, Sociique S. Mauritii Ursus et Victor, de quibus ad diem xxx hujus mensis cum Martyrologio Romano erit speciatim agendum. Habet specialem suum ibidem cultum Legionis sancUv Praefectus, ut docent sequentia Solodoro ad Chardonum ab aliquo canonico missa.
45 Extat Solodori in ecclesia collegiata ad
S.

Ur-

utietSohdori,

sumaltare D. Mauritio dedicatum. Existit quoque ibidem sacellanus S. Mauritii, cum obligatione quarumdam Missarum, per hebdomadem pro collatore applicandarum, estque capellania illa beneficium bene fundatum. Habetur etiam in eadem ecelesia
insignispars reliquiarum ex Societate D. Mauritii. Osnempe sacrum coxa? integrum, auro nunc et argento inclusum, quod anno mdcxxxvii, die xx.Junii ex monasterio venerabili S. Mauritii Agauneusi in
Vallesia ab illustri et venerabili domino abbate et conventu supradicti monasterii concessum atque

qux sunl

seu Cantonis,ut vocant, in Helvetia caput, civitas celebris ad Sanam fluvium, quatuor milliaribus Lausana, medioque longius a septemtrionalilacus Lemani ripa distans.Inde scripsit adpatholici,

trem ChardonumpaterXaverius Fegeli,Societatis nostrcV sacerdos, tum temporis Friburgi agens,

in Martii 1745 epistolam, quam prse ocidis habeo, undeque aliqua decerpo. Eriburgi in urbe dedicatumest S.Mauritio unum templum, quod estpatrum Augustinianorum Eremitarum in Cantone autem
:

huctransmissumest, cum authenticis supra pergameutum scriptis. Hujus instrumenti talem copiam aulhenticam adjectam habeo. 46 Os istud sacrum coxm cx pede alllatum huc fuit anno mdcxxxvii, die mensis Junii xx a domino
Guilielmo Gothardo, canonico et custode hujus ecclesisecollegiatae, ex monasterio venerabili S. Mauritii

inetrumtntu
probat*,

Friburgensi templa sequentium paroeciarum Barbereche, Billens, Morlens, Masconens, Ottigny,

:

Agaunensis in Vallesia.
fuisset, impetravit

Cum

ad visitandum id
able-

ipsum monasterium, commissione Apostolica

gatus

Puntau, Grangetter. Sacella Sancto eidem erecta sunt Griarise (est urbs et pr&fectura ac comitatus Cantonis Friburgensis) Sant-Ursen, Pierra-Forceat, Willer,
sacramonamenta

tunc dictus dominus com-

mino abbate

missarius os praifatum ab illustri et venerabili doet conventu supradicti monasterii, hac

Romarance.
si recte scripta

sunt nomina, paulo enim difficilior lectu epistolcV character cst, pagos aliquos in mappis geographicis Guilielmi de Lisle
43
et Ottens non invenio, in Catalogotamenpersonarum et locorum diozcesis Constantiensis, abhinc

Ex his,

spe et conditione, ut os similis quantitatis vicissim eidem monasterio concederetur e societate S. Ursi, cum istuddesumptum sit ox reliquiis Societatis
S. Mauritii.

Tcstor esse ex originali

S.

desumptam

copiam de coxa

Mauritii, Georgius Eranciscus

sex annis ibidem EpistolcV reliquum audiamus. Altaria

typis edito, plures

comparent.
S.

Sury, pra3positus et commissarius episcopi. Advertisti, nifaltor, lector,in instrumento asseri,coxam

Mauritii

iltam esse ex Societatc S. Mauritii,

quw

ejus ipsius
liberaliter

::

358

GLORIA POSTH. SS MAUIUTII ET THEB.EOR- MM.

:

MGiou

subscriptione liberaliter dicitur in

pergamus.

tertia est ecclesia S. Mauritii ac

'C

ecclesiJE (Solodorensis) Insuper in thesauro hujus statuaex auroargentoque exstat.protiosaS.Mauritii

ribus extructa anno

strenuum elaborata,erecto totocorpore reprasentans Ducem, inclusis in ea Sanctorum reliquiis ex belli

Societate.

cum
cullu

inttgnt

Sanctor um
:

xxii 47 Celebratur autem festum S. Mauritii die sub ritu duplicis 2 classis, solemni Septembris

Sociorum ejus honoDomini mcxcv. 50 Notat Chardonus, in decanatu quatuor Cantonum Catholicse Helvetiae ecclesiam parochialem in Morsach S.Mauritio dedicatam esse.Ceterum in Catalogopersonarumecclesiasticarum et locorum dicecesis Constantiensis cujus superius fuit fa,

I)

et vicinis loCI8.

pompa, cum expositione sanctarum reliquiarum atque statuae argentese S. Mauritii. Exhibentur etiam

eodem

die ad

majorem venerationem

istius Sancti

cta mentio, duplex occurit Rottenburg, quorum alterum dicitur esse prope Lucernam, venitque sub decanatu Hochdorff, allerum decanatus est, habetque sub se ingentes pagos. De hoc puto, hic
y

masacrse reliquise deosculandse inclyto serenissimo gistratui, civibus, ac populo cum concursu magno. Post hmc advertit P. Chardonus, in ditione
Mauritio dedicatas esse ecclesias in pago Kriegstetten, prope Solodoparochiales rum, in dicecesi Constantiensi, et alteram in dioe-

fluvius in Orientali Vatlesiae limite oritur,indeque in Septemtrionem decurrens adLucernamelacu emergit, unoque fere milliari

sermo

est.

Rusa

Solodorana

S.

superius

Emmam minorem recipit.kb eo forte is

inpago Lucellaminore, quemvulgo Lutzel appellant. Habeo instrumentum aliud ab eodem missum, cui titulum fecit ex Rauracia. Est autem Rauracia pars episcopatus Basileensis, quee quousque se extendat, nullibi satis determinatum invenio. Rauraci, seu Raurici populi, vicini Helvetiis, illorumque civitas Augusta Rauricesi Basileensi,

pagus nomen accepit; certe circumjacent loca reliqua decanatui Hochdorffsubjecta; Roitenburgum tamen in mappis geographicis non invenio, forte est pjagus secundo milliari supra Lucernam,quem Root, et Rott appellant. Certe apud Merianum in Topographia Helvetise pag. 22 notus est. In domo
equestri Hohenscinensi (prosequitur epistola ano-

B corum

in antiquis Itinerariis Romanorum, et apud Ctesarem lib i cap. 5 notisunt. Civitatis primum nomen retinuit usque hodie pagus Augst,

nijma) ejusdem comitatus Rottenburgensis.exponiturEideliumcultuiinsignisreliquiaquEedam.sacrum scilicet os de S. Mauritio martyre, cujus festa dies E cum processione, concione etOfficio celebratur. Desunt tamen huic reliquise
vis in archivio
litterge autenticEe,

quam-

duobus miltiaribus Basilea in Orientem distans, ubi plurima spectantur pristinse urbis ingentia
rudera.
quieliam
ce-

a vicario generali Augusti anno mdclx episcopi Constantiensis xxiii

habeantur

litterae

datee

quarum vigore conceditur

ut sacrum os

leberritnus

48 Ita autem in laudato instrumento scribitur Scirenihil licuit, nisi quod in pago Cheveney, inte-

S. Mauritii

Eidelium cultui denuo exponi possit,

injuria venerationi fuerat

postquamilludtemporum
subtractum.

at in Hauracia,

gra leuca ab urbe Bruntrutana dissito, templum parochiale sitdedicatum S. Mauritio,ejusque festus dies celebretur sub ritu duplicis i Classis, et eodem die ac duobus subsequentibus sit comprecatio xl horarum cum indulgentiis plenariis, uti etiam tertia Dominica cujusvis mensis in ipsius honorem. Est, ni fallor\Bruntrutum oppidum decem milliaribus Basilea versus occidentem remotum,quod in mappis geographicis scriptum reperi Porenthrut invenio enim dissitum inde dicto spatio pagum Chev cney. Ceterumita claudit memoratus ssepeP Mauritius Chardon In dioecesi Bisuntina et Basileensi ejus festum celebratur sub semiduplici, sic scribitur Bruntruto xxx Martii MDCCxLi.#m<? ad Lucernensem conventum seu Cantonem transi'.
:

V. Reperta
ventu

in

pago Schoz, in con,

Lucernensi

anno

1489

ducentorum corpora, qui pro Martyribus ex S. Mauritii

habiti fuerunt.

Societate

Beneficia

aliqua

ibidem impetrata.

mus. De S. Mauritii et Sociorum ibidem cidtu rursus aliqua, nescio cujus manu scripta, accepi^ mus ab egregio Operis nostri adjutore Chardono. Inde aliqua delibo.
etincivitate

Ex eadem

ttpago

g_

49 Principalem civitatis Lucernensis ecclesiam Leodegarii episcopi et martyris, S. Mauritii ac

Sociorum honoribus fundavit Wighardus sacerdos. De fundatione illa et ecclesia sequuntur deinde plurima, qu<v, quia minus hic necessaria, preetermitto. Incendio ad cineres redacta basilica, preeterito seculo re<vdificatafuit, et

anno mdcxliv, xxi

Aprilis consecrata sub patrocinio S. Leodegarii, S. Mauritii ac Sociorum, de quorum sacris reliquiis

asservantur hraehium et alia ossa. Altera in hono-

epistola anonyma hausimus, quse hic tractamus etenim ejus scriptor post ea, quse superiorem claudunt, ita prosequitur Denique in Schoz, pago comitatus Willisoviensis, ecclesia Eilialis habetur S. Mauritio et Sociis sacra, ad parochiam Ettiswillanam spectans Tria eodem in pago successive erecta fuerunt sacella, spatiis non multum a se invicem distantibus. Illorum uni jam anno Domini mccclvi Innocentius VI magnas indulgentias concessit, quibus anno mcccxvi Henricus episcopus Constantiensis novas addidit. Ducenta circiter corpora anno mcccclxxxix eo in loco ubi primum sacellum est exstructum sive prope sacellum, sive in domibus adjacentibus mi:

In conventu
Lucernensi

rem
ejus

SS.Trinitatis,ac sanciorum Mauritii etSociorum Martyrum, ereeta est ecclesia parochialis in

,

rabiliter inventa sunt, ac ibi

norem

S. Mauritii

sacellum majus in hoac Sociorum extructum est, a

Ruswil

pago comitatus
t

(Distat is quarto fere milliari

Ruswilensis prsecipuo. Lucerna in Occi-

dentem
Legione

vstivum)...

Reliquire

habentur quidem

magnis indulgentiis pro festis Domini, etbeatne Virginis, aliorumque Sanctorum per annum praecipuis ditatum. Qui factum, ut tot sansacra Sede

multce, sed de S. Mauritio, aut sacra illa Thebeea

unicum, magnum tamen, utpote integra tibia, at authenticum veritatis testimonium aliudnon adest, quam quod schedula huic
nihil, nisi os ossi affixa, notata sit his

ctorum Martyrum corpora hoc loco fuerint sepulnon constat. Quod ex sociis SS. Ursi et Victoris fuerint, qui prope Solodorum gloriosum pro fide martyrium subierunt, inde colligi potest,
ta,

vocibus

S.

Mauritii M. In

quo"d,

ut

Legenda

pagoEmmenad

Solodorana meminit,

alii

ex

IUisani comitatus Rottenburo-ensis

sanctis Martyribus

capita gestaverint corpori appressa,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

inpectore reposita, alii autem ad pedes deposuerint. In hoc autem situ sepulta in dicto loco Schoz sanctorum Martyrum corpora reperta sunt,
alii

:;:/)

pressa,

obvertentia sing-ula faciem versus ecclesiam, seu

Quidquid sit neque enim aliquid definire ausim, debitis utrimque testimoniis destitutas, beneficia in prsefato Scozii sacello contiglorietur.

ACCTflM

J.C

Ortum
inventa 200

solis.

52 Est Willisaw

oppidum et prsefectura conven-

gere plurima, pleraque invocato S. Mauritii et Sociorum patrocinio, quibus proinde adscribidebent.

corpora

et

Sed audiamus in
in
Illa

ssepe

memoratis

pro exuviis
fiabitu

tus Litcernensis, sex milliaribus Helveticis ab urbe primaria in Occidentem sestivum, (otidemque

iiteris

anonymum. Miracula
buc fiuntplurima.

Solodoro distans. Pagus Schoz Willishovia uno

circiter milliari in
et Victoris Socios,

boc loco contigere et adenim terra (ipsius hsec esto

observatio) sacrorum olim contactu corporum consecrata, calculi dolores abstersit, lang-entibus

Septemtrionem remotus est. Quscautem abanonymo ad sanctos Martyres, Ursi

pertinentia innuuntur, exami-

mem-

brorum usum

nandaerunt ad diemxxxhujusmensis Septembris,

utfidem inveniant. Levis interim satis ultro etiam admissa narratione Legendse Solodorensi, nisi forte velit, innumera, quse reperiri possent et reperta sunt corpora, cum fuerint craniaavulsa, vel adpedum ossa et costas devoluta, obversaque ad Orientem, esse Sociorum S. Ursi sacras reliquias. Neque volet opinor, quispiam nobis persuadere, sanctos illos Martyres capite mutilos, flumineque,in quodprseest

ubi, vereor,

anonymi conjectura,

surdisveroauditum, visumque caecis ac mutis loquelara, infanti etiam aquis suffocato vitam. Sanata insuper inveterata hernise mala, crura confracta, phrenescos malum aliaque complura, quaj omnia in destinato ad id libro annorestituit,

tata reperiuntur, ex quo, quae bic leguntur, excerpta sunt.

55 Epistolse huic additum fuit extractum beneficiorum, ibidem impetratorum, Germanice scriptum, quod Latine reddidit laudatus ssepe pater

Varia

ibi-

dem,

S. 1/au-

ritii et Socio-

cipitati faisse feruntur, egressos, prsecisas cervi-

ces detulisse usque in Schoz, ibique sepuiturse lo-

cum elegisse assertum enim tam insolens firmioribus testimoniis egeret, quam ipsa traditio, quse reperta ossa sanctorum Thebseorum Martyrum
:

Mauritius Chardonus, quodque ego, quia ma- rum invocanUbut pagnampopulorumerga S. Mauritium et ejus socios trocinium. Martyres venerationem, fiduciamque in eorum patrocinio demonstrant, huc totidem verbis transfero. Titulus est Esempla et patrata prodigia ab anno mcccclxxxis haec sequentia manifesta sunt, E absque illis, quse Domino, et supra omnes mulieres
:

esse asseverat.
Martyrum
quibus

beuedictse Matri Mariie,

53

Murer in

Helvetia Sacra pag. 30

S.

eadem cor-

Thebxorum, prx-

pora habetpro Sociorum

casio, qitse

Mauritii exuviis, cre-

fectus fuerit

aliquh Ni~
casius,

cum eorum duce Nipariter unde hauserit, nescio, nullum enim asserti sui testem allegat. Circa traditionem popularem,cujusinitiavixitltraseculumdecimum sextitm referuntur ,liceat aliqua conjectare.Saeellum, seu sacella potius, ibidem erecta S. Mauritio et Sociis, eorumque forte sacris exuviis ditata erant ,dudum antequam corpora illainvenirentur.
ditque, hos ibi occisos fuisse

ac S. Mauritio martyri atque Batrono bic Schozii et sanctaj ejusdcm Societati sunt cog-nita. 1. Mulier quaxlam bic Schdzii magno in terram impetu prolapsa, surda evasit.

Sanejam tum eratcetebrissanctorumPatronorum

ibidem cxdtus, ut liquet ex concessisab Innocentio VI, ptus integro anteseculo indulgentiis. Totibidem coagmentataossa cumaliquocertetestimonio, prodigio vel revelatione, ut non raro factum est,
inventa sunt; quomodo enim alias credi potuisset,
esse sanctorum

capellam votum lumenpro lampade curaturam, ossiculum aure decidit, etmox audire coepit. Alia ex Kiisnacht multis aunis eadem surdidate laborabat. In sacra hac sede audiendi facultas rediit. 2. Puer ex pago Laugentbal tam misere captus pedibus erat, ut illos grollis innixus post se traberet, nou absque suspicione, a Sanctis ob delicta quapiam immissam banc poenam fuisse. 56 Hic se devovit, et rigor nervorum desiit. 3.
vovit, se

Quamprimum ad sanctam banc

beneficia coilata.

Mulier in pag-o Eriengen xv annis toto corpore debilis, et puer ex pag'o Enttlib eodem modo per vi

Martyrum potius, quam csesorum

ibidem inprseliis,quse circa illa loca non pauca commissa sunt, militum contumidata cadavera? Ubi autem accumidata ossa, quse vel hac, vel alia via noverunt sanctorwn quorumdamMartyrum esse,
adeptisunti7idigense,S.Mauvitio,quemaudierant, cum multis millibus in vicinia coronatum martyrio fuisse, addictissimi,facillime inducipotuerunt, ut crederent, sanctorumSociorum ejus hsec sacra

annos membrorum vigore destitutus, post votum ad sacram eam capellam peractum, ire, redire vias potuerunt. 4 Iufans ex pag-o Zostiug'en rigebat infra Iumbos. Susceptis variis votis, nullamali mepit.
est. Huc vero delatus sanitatem receMulier ex Subsylvania ing*eutibus ealculi doloribus torqucbatur; sanctis Martyribus insacra

dela facta
5.

-p

pignora

esse.

Hisce postea non minus facite dux

aliquis et antesignanus Nicasius

ex mitle occasio-

hac capella se devovit, et sex calculos mirabiliter enixa est. 6. Quidam Ettiswilae nulla ob g*enu tumorem quiete ex contiuuis doloribus frui potuit. Alteri ibidem ferox equus calccs illisit, ut crus fractum crederetur. Alter ex eodem loco, cum in sylva

sine sufficien-

titamenfandamento.

nibus inveniri pariter potuit, atque sic nascipropagarique sensimtraditio, qusesane firmis aliunde fundamentis non nititur 54 Quamquamest et aliud quidpiam,quod,nescio quid, de traditione ilta pejus ominari faceret. Anonymus iiterarum laudatarum scriptor ita paucis, qusehuc non pertinent, interjectis, loquitur Quo devenerint tot ibi Sanctorum reperta corpora, non additur. Credibile est, ea per varias inde ecclesias distributa fuisse. Ergone nulla ibidem ex repertis corporibus servantur, nullo publicse venerationi exponuntur? Id quidem non aperte hic edicitur, sed subobscure videtur innui. Quod si ita est, suspicabuntur non pauci, saltem rigidiores critici, cuitum, forte paulo liberaiius inchoatum, intermissum deinde et abolitum fuisse. Certe ego hactenus ecclesiam nullam reperi, quse reiiquiis inde acceptis
:
.

vehementius labori vacaret, subito loquela

tuitur.

desti-

Omnes

tres pio voto S. Mauritio atquc ejus

et

Societati supplices facti sunt,

primus

est libe-

ratus doloribus, alter

pedem mtcgrum
7.

scusit, tertio

loquela est reddita.

Melcknau oculorum lumen

iterum.
R. D.
aliis

Henricus Nag-elli ex pag-o et usum prope omncm

deperdidit, et impetravit iu hac capella, utvideret

Muti 57 Hsec beneficia et alia plura contig-issc tcstatur Ettiswila) cum multis Casper p. t. parochus
et cxci

honestis

viris.

Sequuntur

alia.

8.

Filia

ex

civitate Vitoduro, septem annis eling-uis, loquiocalius infans septennis,' oeulis, ling-ua et coepit
:

manibus captus, simul malisomnibus se libcrum sensit, postquam ad piam hanc capellam pia pro
9. Joannes Stacscll ex pag-o iis vota oblata sunt. sc ex voto ad Brettelen usu aurium privatus cst Martyrcs iturum promisit et voto sanctos hos
:

Septembris Tomxts VI.

50

damnatus

360

GLOBIA POSTH.
exsolveret,

SS.

MAURITII ET TIIEB^OR. MM.

nec

damnatusest:cumenim capellam
xc.

praeteriret

votum ex aliquo contemptu

turbari capite ccepit,

subito

ruere videretur.
detestatus,

momentis corcontemptum Negligentiam suam

ut
singulis
et
est, et pro-

sacram capellam ingressus

sanctorum martyrum ex Societate S. Mauritii inventionem, spem concipit, et bilibris cerei cordis anathema promittit, seque mox omni cordis anxietate liberam sensit. Similis immunitas Margaritaa Amrhein a sanctis Martyribus obvenit, quam
integro intensi capitis dolores vexabant. Henrico Vischer ex parochia Lotzdorfensi (mihi incognita) erat filius undennis, qui non nisi cum

totus incolumis domum rednt. missa Eriswill Suriam, 10. Joannes Mullimatter ex pago sitam, ad nundinas urbem in Cantone Lucernensi
cerfe libra,

anno

festo

S.

Georgii martyris equitabat,

ipse sacram scdem,

voverat,

transiret,

cumque et quam se venturum demomento ossis cujusdam doad

ut

mag:no dolore

et diflicultate inter flebiles

aquam

mittere
:

poterat.

clamores Mali origo omnibus in-

loribus ita est obrutus,

retur.
farnia

domum

revehi coge-

58 Renovat votum,
auxilio veniunt;

et

sancti Martyres iterato

paulo post iterum Suriara (est hoc, si recte monet Corneille in Lexico Geographico, Sursee; at eo recta via per Schoz non itur ex Ettiswill, pago WHlishovine propin-

verum

ille

alii atque alii strang-uriam, arenam cog-nita erat aut calculum suspicabantur. Suadetur parenti, ut Scozium ad sanctos inventos Martyres ex Sociefecit, et illico omnes tate S. Mauritii voia faceret posuere dolores. Contigit hoc Pentecostalibus feriis,
:

et parentes

votum non

nisi

circa festum S. Galli

exsolvere poterant, a quo

primum tempore

filium

quo,si bene notant

mappse geographicie) profectus,

:

quin in itinere sanctos Martyres veneraretur; graviores pro commissa noxa dolores pertulit quare

commissae pertinaciae et erroris pcenitens, datam fidem magno suo bono exsolvit. 12. Vir ex pago

nec minimam passum esse molestiam, grati memorabant. 61 Similis beneficii ex depulsa dysuria, cum nulla medicina proficeret, Joannis Schonauer ex pago Lotzwill uxor apud eosdera sanctos Martyres se

saniiatemrell

P eranC

'proximus Ettiswill) pluribus annis defectum oculorum continuos inter dolores ita ut cascitatem timeret. Jacobus patiebatur, Straby vero ex pagoKuntwillfs^o milliari secundo ultra Schoz) jam non amplius consueto labori ob noxium liumorera instare poterat. Uterque concepto ad sanctos Martyres voto, optatum redditi luminis fructum retulit. 12. Margarita Glaser, Augustana proles, post sectionem hernise in idem malum reButtisholz (est
is

ream agnovit. Pagus Lotzwill iterum mihi latet. Porro clauditur instrumentum hac subsignatione:ltgo Marcus Niiwgalles, parochus in Geis- E will, notarius publicus juratus, RomaB immatriculatus, ex auctoritate etmandato gratiosi mei domini abbatis de S. Urbano prasscripta beneficia attestor,

cum

Petro Muller ecclesi^ preefecto, Joanne Smider hospite, Biitsche jedituo ibidem et plurimis aliis honestis viris. Sunt inter hsec aliqua, quas

Nicolaus Wifig filium habuit simili hernia soboli Nicolai Schmid ex periculose laborantem
cidit
: :

Bysigg utroque ex latere male affectae certam mortem ominabantur.Invota vocatus cum Societate sua S. Mauritius in hac sacra capella omnibus et singulis sanitatcm concessit id, quod etiam Petrus
:

videntur contigisse ob fiduciam in eos, quorum exuvitv anno 1489 repertse sunt : at forte eorum sunt observationes illee, quibeneficia adnotarunt: certe omnia saltem ad S. Mauritium ejusdemSocios Martyres referuntur, atque eapropter hic

locum meruerunt.

Eelinger de suo hernioso

filio

testatur,

quem

prius

frustra aliis pie devoverat. 13. Fridolinus Stabler

VI. Brachii S. Mauritii, ejusque

et

ex pago Biiron (in catalogo locorum dicecesis Constantiensis ponitur

Sursee)

sub decanatu Ruswill sive membris omnibus captus movere se non

Sociorum veneratio

in Eremita-

amplius potcrat: a fratre suo equo impositus ad sacram capellam perrexit, etsanus atque incolumis cx equo descendit.
atiUque

rum

coenobio pagi Suitensis, et

territorio

in abbatia et
in Helvetia.

S. Galli

morbis
r*

59 Itta Kiing ex pago Neiienkirch, (in citato Catalogo sub eodem decanatu occurrit) distracto osse, xv hebdomadis lecto affixa decubuit. Emisso

ad sanctos illos Evergetes voto, vegeta surrexit. Mulier qiuedam ex pago Bleyenbach (venit in Catalogo sub Collegiata

In

ad

S.

Margaritam

in di-

strictu capituli ruralis

de quo forte hic sermo

ossis in vultu

est)

Friburgensis Bleybach, per omnem vitam ab

Cantone seu conventu Suitensi, qui Glaronensem et Lucernensem interjacet, prope fluviolum Sylium, celeberrimum est Ordinis S. Benedicti monasterium, quod Eremus S. Maritv, Eremitarum Cella, Sylva nigra, Cella Solitariorum, Meginradi cella, et ab indigenis Einsidlen,

Emno S.
in Rel-

Marix

vetia pars

brach

S.

MaurttU

extuberantiavehementerafflictabatur:

dolore turaorem abiisse, gratahis sanctis Martyribus adscribit. 15. In pago Greppen (tertio mil-

cum

undeLatinum nomen Einsidlense derivant aliqui, appellatur. Hujus ccenobii Annales scripsic Christophorus Hartmannus, ibidem monachus. Is ad

Lucerna in Orientem distat, in adversa lacus ripasitus) infans aquis haustus est. Vota ad sanctos Martyres fecerunt parentes, et infans ad
liari

annum Christi%&%
tore
:

vitara rediit. Joannem Kestenholf ex

pago Egolfwill (quem nuspiam reperio) in crure exagitabant dolores,utmente aberraturus crederetur. Supplex factus
bic in sacra capella Patronis, sibique et sanitati est redditus.

ita scribit de Ottone I imperaInde (Ticino) primo vere, relicto, qui Berengarium et belli reliquias persequerentur in Italia, Cunrado genero, cum parte maxima copiarum, in Burgundiam per Penninum (nunc Majorem S. Bernardi montem vocant) Adelheides petititione, qu

laborantm

60 Ejusdem quinquennis filius, raentis impos, scanderc parietes attentabat. Pater accepti beneficii

Berchtam matrem et Conradum fratrem invisere in Burgundia cupiebat, transiit. Superato Pennino,

Agaunum cum

pervenissent, Udalricus, Augusta-

memor, eadem

ad hos Sanctos confug-it, et filiosanammentemirapetrat. 16. Anna Brodbeckin pago Kohm (neque hunc uspiam reperio) mulbs annls palpitatioue cordis ad mortis ang-ustias
fiducia

in comitatu ceesaris erat, a prseposito raonasterii S. Mauritii auctoritate et licen-

nus episcopus, qui

tiaManfredi, Sedunensisepiscopi,brachium S.Mauejus sacrse Legionis reliquias imquas ejusdem Divi novse apud Heremitas, quos unice colebat, basilicaB oflerret, et
petravit,
ritii,

et alias

torquebatur.

Cum

narrari audiret

miram corporum

suse

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

suse
ret,

perpetuum observantice monumentum pone Brachium id argento inclusum et lapillis

m
4

cosnobita:. Vide
lensi

pre-

ornatum, opere pene rudi, sed sanctissimi Martyns cultu et tanti episcopi dono antiquitate quoque admodum venerandum cum admiratione nunc quoqueetreverentia ostenditur.
tiosis
a
S. Udalri-

authenticum in archivio Einsidsub signo K. n. 101. Miror sane, instru-

uxntt

J.C

mentum tam prolixum, quale illud est, quodpra; manibus habeo, magna cura confectum esse, nec tamen illi adjungi copias duarum ex archivio citatarum chartarum, quasutique multo magisusui nobis hic esse potuissent, quam quee ibidem sequuntur de variis reliquiis Coloniaet Treviris allatis, quibus sua testimonia non desunt,
G6 Quidquid sit, ad calcem laudati instrumenUdicunturprseterbrachiumK Mauritii, ali&ptusacrx

co episcojio

Augusiano
concesta.

ln Vita S. Udalrici scripta ab auctore iequali et in Opere nostro excusa tom. 2 Julii pag. 97 et seqq., cap. 8 num. 55 plura referunturde conquisitis S. Mauritii et Sociorum reliquiis; at de his, cum Augustam Vindelicorum ab eo translatze dicantur, agemus infra. Rabeo prse manibus missum ad nos, curante eodem adjutore nostro insigni P. Mauritio Chardono, ex abbatia Einsid63
^

u-

lensi,

munitum

res ejusdem Sancti exuvige ibidem servari, omniumque inventarium subnectitur sub hoc titulo De ipsomet S. Mauritio M.
:

nuf, Mtcio
quiM,

sigillo et subscriptione amplissi-

mi D. P. Meinradi Brenzer capitularii {ni fallor, muneris enim nomen contractum et lineis ita inut legi vix possit) Einsidlensis, protonotarii Apostolici. Ex illo, longius enim est, quam ut integrum huc transferri possit, aliqua
est,

tricatum

Inbrachio S. Mauritii argenteo. In basi imaginis ipsius argenteae. In basi imaginis argentese S. Petri. iv In sarcophago num. n. v In sarcophagonum. iv.
ii

ad propositum

meum facientia

seligo.

Postquam

vi In basi imaginis S. Valentini martyris Thebrei

lit.

0.

ex Eartmanno decerpsi, aliaque nonnulla deprimis exordiis basilicee, in honorem S. Mauritii et Sociorum ibidem consecraB tcB, ita pergitur Hujus rei testimonium deducitur ex Einsidlensis custoriae libro pergameno antiquo, compacturas rubrae holosericaa et musivo argento obibi recitata sunt, quse
;

vii In

Cruce Hispanica majore. vni In imagine argentea B. V. Marige majori de

vexillo S. Mauritii

M.

Quis

sit

Valentinus

ille,

hic asseritur, esse illum

unde habuerint, quod Thebseum martyrem, haet

annumeratur
Tlithxis,

ctenus

compertum non habeo.

ducto pag*. 2 facie 2 edisserente S. Udalricus, comes de Kyburg et Dillingen, episcopus Augu stanus, e Wallesia Einsidlam veniens, brachium
:

martyres multi hactenus in Opere nostro occurrerunt, occurrentque per decursum

67 Valentini

S.

Mauritii attulit.

Alix ibidem

nonpauci, sednihiluspiaminveniode Thebxo hoc; proindeque suspicor, vel synonymum alium con-

qttorum

Sociorum

martyrum

64 De aliis S. Mauritii et Sociorum in celeberrima illa abbatia reliquiis asservatis, in instrumento leguntur sequentia Ceterum Dominus
.-

quondam faerwU in
Tiguri-

fusum

esse, vel

corpori anonymi, Socii forte

S. pago

Helias
lis

Heymann

a Sennheim, Trevirensis dioecesis

titu-

sacerdos,

quondam dignitatum et praelaturaa muniisque publicis decoratus prascipuis,

ter-

hocnomenpro arbitrio inditumfuisse, ut pluribus aliis contigit, sicut ad calcem videbimus. Ceterum facilenobis, confido, abbatia Einsidlensis concedet, utdicamus, partem aliquam brachii S. Mauritiiillum possidere potius ,quam brachium
Mauritii,

almse universitatis rector, tandem relictis seculi curis in celebri monasterio B. V. Marias
tio

Einsidlensis factus peregrinus hospes...

mam,
ac pro

cum Kopostea Lauretum aliaque pia loca visitasset,

illustri

monasterio Einsidlensi sacras

reli-

integrum, ne iterum multiplicatse sancti corporis partesoggerantur.HabuitetpagusTigurinussuas S. Mauritii reliquias,qucVaniconomachorum haereticorum rabiem evaserint et usque hodie supersint, nescio. Certe Simlerus in Descriptione VallesicV lib. 2

quias acquirendi singulari affectione insisteret, anno Domini mdxcv a reverendissimo episcopo Se-

Agaunensis abbatem

dunensi
S.

et

abbate Agauuensi prseter

alias,

etiam

Mauritii sanctas reliquias impetravit et reve-

pag. 50 asserit, Wilhelmum, abbatize et Sedunensem episcopum, inclinato seculo xn, ossa quaedam Martyrum collegio canonicorum Embraci in pago Tigurino donasse,

rendissimo principi acdomino Udalrico, tunctemporis praelato Einsidlensi, in sui monasterii thesaurum specialem tradidit, prout litterse designatofamiliares et testimoniales ex praedictis loriae cis, praecipue vero ex Valesia et Agauno a praedicto episcopo simulque cathedrali capitulo et ab,

idque testari litteras ejus

rei indices.

Proxima

Tigurino pago ab Oriente icstivo est Turgoviaseu Turgea, quam cosmographz aliquiita exte?idunt 3 ut non solum comprehendat territorium S. Galli,

bate idcirco scriptae et transmissae, id plenius declarant, demonstrant et contestantur. Vide authen-

etiampagum Abbatis-cellensem. De cultu ibidem sanctis Martyribus nostris exhibito instrumentum habeo munitum sigillo atsed
68

nUqutM, Eo
nifli cclcbcr-

rimus

cultxts

et

ipsius S.

Maurilii

ticum archivii Einsidlensis in charta pergamena sub n. 7. sigmatura K. 65 Hujus ipsiusmet sancti reliquiarii accuratior inspectio et instauratio facta fuit ad annum

Christi mdxcvii ab antefato P.

et illustrissimo principe ac

abbate principalis
rire

M. reverendissimo domino D. Udalrico, monasterii immediati B. V. Ma-

que subscriptione debita, quod debemus rursusP. Mauritio Chardono, pro Patroni sui gloria laboranti. Datum illud estex monasterio S. Galli i Augusti auno Domini \T15,subscripsitque. /Egidius Hertman, officialis in spiritualibusgeneralis. Celeberrimum S. Galli ccenobium, cujus abbas inter imperii principes locum habet, cwmS.Mauritiiveneratione exordium sumpsit. Etenim scribit Walafridus Strabo in Vita S. Gatli, ejusdem abbatuv fundatoris, Seculo 2 Sanctorum OrdinisS. Benedicti pag. 236, sanctum virum, cumaderemum
pervenisset, locumque ibi solitarise
vitse

Einsidlensis,

in

membrana

cujus rei testimonium scriptum virginea sic habetur. Anno Dei ho-

minis facti millesimo quingentesimo nonagesimo septimo hanc argenteam D. Mauritii archam una cum sanctissimis reliquiis in hac contentis etc illustrissimus ac reverendissimus princeps ac dominus Uldricus, abbas hujus longe lateque celeberrimi monasterii longe vigilantissimus, de integro
revisit, instauravit, ac pristinae dignitati restituit.

aptum in-

venisset, ex virga colurnea crucem efformasse terrcvque eo toco, ubi deinde cellam, tanti monasterii exordia, construxit, infixisse. Habebat autem, inquit, pendentem collo capscllam, iu qua contineban-

In cujus rei fidem hanc etiam schedam eidem apponi curavit idem Orate pro me vos Sancti et vos
:

martyrum Mauritii

tur reliquiae beata; Dei Genitricis Mariaiet sanctorum et Desiderii, quam cum in ipsa
ct

cruce suspendisset, vocavit diaconum

prostravc-

ruut

362
AVCTORL
j. c.

GLOETA POSTH. SS MAURITII ET TIIEB.EOR. MM.

D
:

virvenerabilis hurunt separiter in oratione. Tunc Chnste... ne preces emisit Domine Jesu jusmodi sed in honodespiolaa desiderium pro peccatismeis,
re sanctse Genitricis
tuffl

VII.

Occasio,

qua

reliquise

S.

et

Martyrum Confessorum-

Mauritii
diae

a Vallesiis per

SabauRenisi

que tuorum praepara in hoc loco habitationem tuis

ducem

requisitse fuerunt.

&$tam seYxitMt.Hvcpauloatiternarranturintaudato instrumento ex Lectionibus 2. Nocturni Dedicationis basilicse S. Galli.

eI

nitentibus Agaunensibus,

non

cxuvtx

69 Porro perseveravit ibi usque hodie

ritii ct
:

S.

Mau-

dimidiam earum partem obtinent

Taurinenses.
Celebratissimae inter eas, quse variis locis exhibentur, si forte Agaunenses excipias, sunt
S.
Taurinenses

tacr*

Sociorumcultus etenimexst&tftnstrumenverba sunt) quoque hodiedum sncellum, et in Montiforeo altare abs Burckardo I, comite de Buochoru, abbate S. Galli (quiex ti, Linzgow et
ti

MauritH

Sammarthanorum

Catalogo noscitur prsefuisse

supra coryli cespitem,

Mauritii vcnerandse reliquise, quse Taurini in

paulopost medium seculum xjexconsilioS. Conradi, Constantiensis episcopi,

regia Pedemontii urbe, summa cum populorum venerationeservantur. Scriptores nonnidli,maxi-

sub quo B. Gallus olim vepribus ha^rens et ad terram cadens propheticum illud, Hcec requies mea

me

Itali,

pro solemni satis more, Taurinensibus

inseculum seculi, occinuerat, erectum, etabeodem D. Conrado anno Domini dcccclxviii consecratum. Quod altare ab iconoclastis San-Gallensibus mdxxix prophanatum, denuo restitutum et in ho-

corpus S. Mauritii adscribunt. Galli contra, quiinstrumenta translationis verisimiliter non viderunt, satis negligenter de sacro illo thesauro lo-

quuntur. Utrique remittere debebunt aliquid, si sine prscjudiciis ad producenda testimonia adverterint hsccenim, sicut pene indubiam ??%agnse portionis sacrarum exuviarum Ducis Thebseorum possessionem Sabaudis asserunt ,simut etiam
\

norem beatissimae Virginis

Marias, SS. Mauritii et

Desiderii, S. Galli ct S. Conradi consecratum est. B Hujusrei testesallcganlur. P. JudocusMetzler, P. Mag-nusBruliswer, P. Ilermannns Schenck in Chro-

In eadem abbatia nomxidtse etiam servanturreliquixS. Mauritii et Sociorum, inter quas aliquic cx Germaniaeo allatsesunt, unde credere licet, esse eas Sociorum SS. Thyrsi, Bonifacii
nico
S. Galli.

non corpus, sed corporis tantum partes temporeeasa Vattesiis requisivit dux Sabaudise, non omnes Sancti reliquias ipsi Agaunenses habuerint, et earum, quas habebant,non nisi mediam partem nanciscipoevincunt,
eos obtinuisse, cum, quo
tuerint missi eo a Carolo Emmanuele legati. Atque hsec omnia ex dicendis fient perspicua, quse

vel Gereonis

etenim dicuntur in memorato

testi-

monio servari instrumenta authentica Agauno,

Cotonia, Mediolano. Hirsfelda accepta.
in abbatia cl
territorio S.

ego paulo fusius pertractabo ut de Agaunensibus

,
:

70
S.

Porro sacrse exuvise sic enumerantur i. De Mauritio Thebieomm duce habentur condylus,

Galli.

primum, ac deinde de Magdeburgensibus reliquiis, quas rur.sus scriptores Germani corporis

nomine condecora?it judicari possit 72 Qucvcumque ad sacraS. Mauritii cimelia, quse Taurinum,exspirante secido decimo sexto, trans,
.

ossiculum alisque insignes particulae. 2. De Societate os brachiale, item aliud os brachii, scapula, praiter notabiles partes et plurimas particulas. llas sanctas rcliquias auro et arg-ento pulchre exor-

sacrocorjme

P a ^oiiberaliits

lata fuerunt

pertinent, lucubratione peculiari

gforian-

natascum
ceps

tur.

aliis

sanctis reliquiis illustrissimus prin-

anno Domini mdccxxxviii novo altnri argenteoiuclusit. Subnectuntur deinde, qucv S. Mauritii cultum per territorium S. Galli il~ lustrant, his verbis Per territorium S. Galli sub patrocinio S. Mauritii et Sociorum martymm exJosephus
:

fuse prosecutus est testis plerorumque, quse narrat, oculatus P. Bernardinus Rossignol, Societatis nostne sacerdos. Is, mutuatus nomen Guilielmi Baldesani canonici et theologi metropoiitanse ecctesise Taurinensis, sub finem seculi xvi Italico

idiomate edidit Historiam sacra?nS. Mauritii, ducis Thebsese Legio?iis, et

stant trcs ccclesiai parochiales,

nimirum

in

Linossi-

Sociorum

ejus, et

eam-

genwyle, Goldnch

et

Sumeri, ubi habetur

Ilisce
S,

dem

?nultis a?nplifLcatam recudit i?xitio sequentis

culum de

Sociis S.

Mauritii.

merito annu-

seculi.

De postrema hac

lucubratio?ie

merari debet sub codcm

Mauritii patrocinio
et

tatio?iibus ser?no est. Itaque

mihiin cipagina 309 orditur

ecclesia parochialis in ditione

pago Abbatis-

Ccllensi (vernacule Appenzel) primaevo olim S. Galli

patrimouio,

quam
S.

Nortbertus, baro in Stafile seu

constituit et dotavit

prolixissimam relatio?iemdesolemni translatione retiquiarum S. Mauritii ex Vallesia Taurinum. Dubitavi, an non verba ejus singula Latine redat cum atte?itius si?igula perpendi, vidique, ibi intermixta esse nonpauca, quibus facile carere lector possit, statui, relationem ejus in co?npendium redigere, et non nisi ea exhibere,

StoffiVn,

abbas

Qalli,

anno

dere vellem

-.

rem publico instrumento, quod ita incipit Quoniam ex varietate rerum mortalium etc. P. Judocus Metzler et P. Ha:

Doniini mlxi, confecto eara in

g-nus Bruliswer in Chronico S. Galli ad

annum mlxi.

Festum
li

S.

Mauritii et Sociorum

martyrum xxn

Septembris celebratur intrnseptamonasterii S. Galsub ritu 2 Classis, per territorium vero sub ritu
Galli

quse ad dilucida?idam historia?n spectarent et fidem verbis facerent, i?istrumenta. Igitur sic fe?^e enarrat.
73 Prsecisum cum retiquis vici?iis p?*ovinciis Agaunum a Burgunduv regno sub potestatem serenissi?nas
Inter ditio-

duplicis Minoris, uti videre est in proprio S.

nes Sabaudo

abs Paulo

Mauritii et

approbato. Atque hsec sunt, quse de S. Sociorum cultu per Helvctiam hacte-

nus habui obvia, inferius sub dicecesi Constantiensi recurrent adhuc aliqua exelencho ecclesiarum eorum nomine sacrarum , quem submisit Chardonus at prius in Italiam properemus, quo excellentiores sancti Ducis reliquise, aliaque huc pertinentia nos evocant.
;

venerat, cu?n adhuc in vivis ageret comes Pedemo?xtii etpostrema Segusix marchio Adelais, mater Amedei I, qusecirca fine?n seculi xi, Baldesa?xo computante, obiit.

domus Sabaudiese

m*

Ji(W

Ab eadem hac
episcopus

Coto?iie?xsis,

potestatem accepit Anno, architransferendi ad dicecesim

suam
pore

cotyoris S. Innocenti, et capitis S. Vitalis ThebcVoru?n martymmi. Non ex hoc ta??xen temS.

Mauritius in protectorem

domus Sabau-

dicseetectusfuit, sedpostea, quandoVallesia, ejusde?n Saixcti patrocinio recepta fuitper Petrum,

fratrem

DIE VIGESIMA SECUNDA SEP03BMBBIS

fratrem Amedei, qui vel invexit, vel multum auxit venerationem erga sanctum Protectorem, quse

.103

demde

Sabaudica mansit hsereditaria. Franciscus I Galliarum rex Carolo Sabaudia? duci, Emmanuelis Philibertipatri, armis eripuerat qusecumque fere in Sabaudia Italiaque possederat. Duxit deinde Emmanuel uxorem Margaretam, sororem Henrici II, quipatri Francisco in regnum successit. Connubii munere plerseque
amissse possessiones rant restitutse.
Agatmim,
ea tege Vallesiis

in familia

niopeniculo tentari non posse, apud Vallesise primores institerunt, ut conditionem adimplerent. Hi vero,nomine episcopi Sedunensis, reipublicee
prsefectict aliorum

*io
J

gubematorum,caduceatorem

miserunt, qui Agaunensibus civibus talia mandataferret. Quiescerent, atque exsecutioni permitterent

mandari conditiones

in

favorem pacisju-

Emmanueli

Philiberto fue-

74 Vallesii

tamen partem non exiguam ablata,

cessic,

ut corpus S.

Mauritii darenl.

olim Sabaudo provinciarum retinebant atque in illis Agaunum erat, in eoque S. Mauritii nomine et reliquiis insigne monasterium. Vt autem firmarent sibi possessionem eorum locorum, quse armis Sabaudo extorserant, cum Carolus Emmanuel Margaretse Francicee et Philiberti filius, anno 1589 bellum moveret contra Genevenses, horum illi partes, motis armis, tutati sunt. Itaque SabaudicV dux videns, Gallos etiam Genevensium partes fovere, cum Helvetiis pacisci coepit; at videbatur non sine sui honoris dispendio fieriposse, utvenerandse Ducis Thcbseorum celeberrimi Mauritii exuvise subeorum,plerorumque
,

rum

mittendas postero die decem legiones, qux docerentillos inre licita debitaque primorum jussis parere. Ad has minas timor Agaunensium quidem linguas compressit, sed dolor et rabies ora occuparunt, sic ut legati ducis et episcopus Augustanus totum negotwmexsequi,integrumqueS.Mnuritii corpus auferre non fuerint ausi, satius esse judicantes, dimidiam ejus partem, non plane
invitis

civibus, nancisci,

quam cum

evidenti

quod illis in reditu surdus rumor prsenuntiaverat omnes Sancti reliquias vendivitse pericido,
,

care.
77 Itaque xxix Decembris (verba sunt Baldesani r. im w s. pag. 1315) mdlxxxx, liis statutis, cum episcopus Au- Mau *^ ab gustanus solemniter Sacris operatus esset in sacello e ixco P A ^
t'

atque pie orationes fudisset, deindeque J" lenta accepissetababbate et sacrista memoratae ecclesiie
S. Mauritii,

to

'

sit.

heterodoxorum,potestate manerent. Gratiam igitur, quoad jurisdictionem temporalem fecit, concessitque

illis,

jusjurandum de reliquiarum

ut et

Agaunum

et loca alia possi-

dere pergerent, hac tamen lege, ut memoratas reliquias duci cederent. Hisce conditionibus conclusum negotium fuit a prscside Rochetta et Lamberto, legatis Sabaudisc ducis qui tum temporis agebat in Provincia; scripseruntque ad Catharinam Austriacam, Philippi II Hispaniarum regis filiam et ducis Caroli conjugem, pactum foedus conditionesque, de quibus conventum erat, exponentes.Catharina,nuntiis acceptis, moxrectorem collegii nostri Taurinensis cumalio Societatis nostrse sacerdote et daobus equitibus OrdinisSMcixi, ,

identitate, aperta est capsa major, intra quam, inclusie minori alteri capsulae arg-euteae, auro antiquo hinc etinde distinctee, servabantur Sanctiexuvkt-. PoiTO sacristasacrorum

ossium divisionem fecit, indeque abstulit partem episcopo Aug-ustano ex condicto concessam, una cum ense invictissimi Martyris. Erat ensis ille cum vag-ina inclusus vag-inie alteri, seu capsulre. quai for-

mam

crucis prieferebat, dono

cujusdam principis
litteris,

Sabaudise.

Medium occupabat

equestris S. Mauritii

statua, deductis

per long-itudinem

opere

anag-lyphico, leg*ebantur vcrsus duosequentes

Aguunensiumpropter

misit ad episcopum Augustanum, ut cum illo sanctarum reliquiarum elevationi adessent. 75 Interim cives Agaunenses probe Catholici,
ritii

bone Mauriti, tui defende cor amici, Ut numquara laqueis vinci possit inimici. 78 Alludit deinde Baldesanus ad hos versus, domusque senerissimse Sabaudicse in Sayictos venerationem extollit, ac pergit: Itaque Leg-ati, ut,

!>\> is.r

surrx

BaruviQB

cum

tcstimoniti

tenerrimeque erga

S.

pactum
utrimqueini-

omnem

intelligentes,

Mauritium affecti rem mussitare primum et obstre,

quantum

possent,

mentem

ducis sui pactasque con-

ditiones exsequerentur, iu partitione partes prffloi-

tum minx

pere coeperunt, neutiquampennissuros se, ut thesauruspretiosussibieriperetur.Etjam inter illos consilium spargebatur, corpus aliud S. Mauritii reliquiis substituendum, vel quocumque modo impediendum, ne vi eriperentur sibi,paratis abigere vel etiam occidere, qui id molirentur, potius quam pati, ut Protectore suo privarentur; atque adeo periculum erat, ne vel corpus aliud substituerent, vel, si vi res ageretur, nec testimonia impetrarentur, jactarent postea Agauni superesse corpus S. Mauritii. Legati verentes interim, ut acceptis
conditionibus starent Valesii, si ulterius protra-

puas omnium memborum sacri corporis prseter plurima frag^raenta, qua^discerni vixpoterant, obti,

nuerunt. Pars altera saneti corporis ducis Mauritii in cadem arca eodemque monasterio Ag^aunensi re-

H;ec autem omnia clam peracta sunt, eoscriptore teste, propter timorem a popularium tumultu. Ne vero ex qua parte sacer thelicta est.

dem

heretur exsecutio, ad Augustse Prsetorise episcopum dedere literas urgentes, ut quamprimum, quod ab aida negotium acceperat, aggrederetur. Episcopus, assumptis in comitatum tribus canonicis etaliis nonnullis ,asperrima anni tcmpestate, Decembri mense per altissimis nivibus tectos montes advolavit; utque Agaunum venit, incolarum animos male erga se affectos exacerbatosque in primores suos, qui talem legem acceperant,
>

saurus in dubium revocaretur, voluit episcopus Augustanus, rem undequaqi"- invictis testimoniis munitam esse etconfirmatam. Itaque ab episcopo Sedunensi tale obtinuit testimonium, quod a Baldesana productum, hic recudo. Nos Hillebrandus divina favente clcmentia episcoa Eietmattcu pus Scdunensis prrcfcctus ct comcs tcrne Valomnibus ct singulis, quibus expedit, velesii rum fore attestamur, quod fide dig-no acccpimus
, , , ,

testimonio,
prasfuit,

sacras rcliquias corpus divi Mauritii martyris, qui ante multa saxula Legioni Theba^e
et

cum

ipsa Legionc

eodem

in loco

et
fi-

divi

Mauritii dioecesis nostrtE oppido, propter

dem

offendit.
et

tiano

tumuttuH
ul

fecerunt,

76 Et sane Agaunenses omnia, tum apud Sabaudisc ducem, oblatis pecuniis et militibus, tum

Cristianam inartyrium subivit sub Dioclesevcrissimis et Maximiano imperatoribus Christianorum persequutoribus, nec non ejusdem
,

beati Martyris

ensem

quem cum earumdcm

,

re-

dtmidiutantuni rcliqui-

apud Deum jejuniis publicis

liti

et orationibus

mo-

liquiarum mcdietate
D. Carolo
rato et

illustrissinio

ac serenissimo D.
confoede-

oritm pciPB

sunt, ut ne sibi protector Mauritius eriperetur,

se,

Emmanueli Sabaudiaj duci

,

emissa etiam ad aras sponquod non passuros sione,protestatifuerant.Igitur episcopus, et qui

amico nostro observantissimo ob ejus in prsedictas res sacras studium et pietatis affectum,
florentissima? illius
familiae

cum

illo

legatiaderant, cernentes,

rem

sine

sum-

quandoquidem amplissimaj ac

364
IVCTORK

GLORIA POSTH.

SS.

MAURITII ET THEBiEORUM MM.

re-

J.C.

foederum hoc familiie sit patronus vicimtatis et mutuae amicitiJE ac novatorum

tuitu, nos episcopus

tempore

alibi

ab Agaunensibus assertum reperi,nec asse- n

qa.se

in,

ri

modo potuit.
smt.

prafatus

bailivus

noster

septem desenorum, et oratores omnium totiusreipublicajVallesii, dono contulimus, a

nomine ma-

continue pro joribus nostris in haec usque tempora reliquiis habitas et certis et indubitatis ejusdem reputatas, atque insigniter magna cum devotionone a spiritualibus et secularibus tam dioecesis sexus hominibus strse, quam etiam exteris utriusque illustratas veneratas, et evidentissimis miraculis penitus suspicio superita ut hac de re nulla
fuisse
sit,
;

Baldesanus quidem passim liberaliter Corante divisiopus nominat, non solum coacervata sacra ossa, quse Agauni reperta fuerant, sed nem Taunnum transeas etiam solaspartes, quse inde monuisse sufficiat. Adverti tatse fuerunt, sed id Sedunensis anhic etiam potest, videri ex verbis
81

quse %n tistitis reliquias S. Mauritii, authentico ecclesia servabantur, nullo testimonio traditione pro talibus habimunitas fuisse, licet a mihi apparet, cum tse fuerint, quod satis mirum

Agaunensi

neque aliquis Christianus, Catholica religione imbutus, diversum sentiat, etiamsi ob vetustadocunulla certa de hisce exstent litteralia

per tot tantus thesaurus procul dubio ssepissime inspectus fuerit, secidorum decursum apertus et
tot partes ab abbatibus aliis ecclesiis concessceetablatcereperiantur. Quamquam deiis reperti forte solum instrumentis sermo est, quse primum et in Agaunensem basilicam illati corpofacere possent, quseque nulla supersunt. ris

tem
autfienticis

atqueinde

episcopi

Se-

menta. 79 In quorum fidem ac veritatis testimonium hujusmodi concessimus litteras sub sigilli nostri
appositione et secretarii nostri subscripti manuali subsignatione. Datum Seduni die xxvi mensis De-

dxmensis

fidem

cembris

Sigillo munitum

pus
diee,
11

novo, anno a Christo nato mdlxxxx. et subsignatum Egidius. EpiscoAgustanus ceterique oratores ducis Sabau;

stilo

VIII. Translatio solemnis reliquia-

quos, ut supra notavimus, sparsa Agaunensium consilia circumspectos reddiderant, ne qua fraudi locus esset, aliud insuper ab Agaunensi-

rum

S. Mauritii

Taurinum

ali-

quot beneficia, quae tum temporis e

narrantur contigisse.

bus canonicis instrumentum exegerunt, et impetrarunl, quod ex autographo sic exhibet Baldesanuspag. 345. Adriauus a Rietinatten, permissione divina humilis et indignus abbas electus, et commendatarius electus D. Mauritii Agaunensis, nec non et sacrista, coenobitae, sive canonici Regulares sub titulo beatissimi patris nostri S. Augustini

Post

hactenus retulimus pergit Balnarrare solemnem obtentarum relidesanus

ea, quse
,

Episcopus

Augustanus
obtentas

quiarum translationem, quam cum illo prosequimur, a pag. 317, contractis, ut supra fecimus, in
arctiores periodos ejus verbis. Potitus sacris reliquiis Augustanus episcopus mox reditum adornavit,portans secum sacrum thesaurum. Pariitio autem reliquiarum ita clamfierinonpotuerat,ut Agaunensibus civibus non suboluerit, quid ageretur, imo ut suspicax timor est, pronum erat ex rumore illo conjectare aliquos, imponi sibi a pri-

cum

difficuUute

reliquias

omnesque

aviti nostri

monasterii

immatriculati.

quod cum auctoritate et jussu reverendissimi domini nostri Sedunensis episcopi, nec non comitiorum generalium etordinariorum totius reipublicse Vallesianse, vigore mandati peremptorii immediate jussi fuerimus, reverendissiino ac pientissimo domino Joanni Gottofredo

Notum

iri

volumus

universis,

Ginodeo, Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopo Augustensi, nec non et clarissimis et eximiis viris

atque dominis oratoribus pro et nomine ducalis celsitudinis Sabaudias definitis, impartiri et elargiri mcdictatem reliquiarum, una cum Spata (utvocant) sive ense archiducis et martyris Domini, Mauritii

supremi patroni nostri, in ejusdem veridica coporis capsa et scrinio in sede sacri thesauri Agaunensis
conservabilium.
rt

moribus, falsaque spe lactarise, dum ex condiclo integer thesaurus sacer clam Taurinum aveheretur. Sane Taurinenses metuentes, ne a popularibus vis sibi inferretur, quanta potuerunt diligentia celeritateque montem S. Bernardi percurrerunt, donec ad S. Remigii, quod Sabaudo parebat oppidum, pertigissent. Inde gubernatori et archidiacono Augustano adventum suum nuntiarunt, ut sacris reliquiis obviam procederent, prsemonita tamen prius, ut in mandatis acceperant, sere- E nissima principe Catharina. 83 Quo tempore montem majorem S. Bernardi aspcmma temsuperabant, tria contigerunt notatu digna. Pri- hiemis pestate per mum est, quod ea anni tempestate montes supe- montes rarint,quse solet ibidem a ventis,nivibus congestis
et

nhbatin

80 Quapropter virtute prsesentium

cum

nostris
illas

monasterii

juramentis

solitis

attestamur et profitemur,

Aguunensis,

ipsissimas sacras reliquias ex verissima custodia et

scrutinio (prout a sseculo

ratum

et

habitum

fuit)

hactenus ejusmodi Divorum

ossalium reposibili, ingenue, omni

,

depromptas

et

exemptas

fideliter et

immodico frigore

esse

tam aspera, ut non sine

illic itine-

dolo et fraude semotis, servatis servandis

contuli-

evidenti vitse periculo quispiam hieme

subrogavimus. In cujus rei memoriam et testimonium solita sigilla supprimere voluimus. Datum e monasterio nostro Agaunensi die vigesimo nono Decembris anni Verbi incarnati mdlxxxx. Et infra: Adrianus electus mauu propria subsignavit. Joannnes Eranciscus de Plastro sacrista dicti monaet
sterii (E. S.)

mus

raripossit.Fuitautem,cumepiscopusAugustanus Agaunum properaret, observatum, quod cum vix

asperrimum montem transisset, subito, nive, quse nocte Natalis Domini copiosissima deciderat, via undequaque fuerit interclusa. Pariter in reditu
episcopi
to sole

cum sacro thesauro vestigia, gelu et aperindurata non nihil nive, suffraganteque

Post qucV iterum ad calcem: Idem, qui supra,

definitus electus, illustrissimas et serenissimas cel-

situdines ex ecclesia Sedunensi deque beati Theoduli sacro metallo et thesauro ornare voluit. Porro ad

ventorum sitentio et lecticariorum industria, firmum utcumque pedem recipiebant, at illa cum sacrse reliquise pertatse essent, mox recens nix occlusit.Secundum est: transiredebebant angustum valde tramitem,cuinixaltissima imminebat; hsec,
si decidisset, sanctas reliquias et

paucula observanda sunt. Ac primo quidem de reliquiis Agaunensibus S. Mauritii sic ubique
heec

sermonem
ad
id

qui

illas

deporta-

esse in instrumentis

ut nullo

modo

bant, omnes oppressisset. Primicallem intrare de-

inde liqueat, totum sancti Martyris corpus usque

bebant lecticarii,ruricolse,quimontes inhabitantet

tempus ibidem quiecisse, quod nec uspiam

a viatoribus conducuntur, ut vias prsemonstrent aperiantque

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

365
trcrrttt

A
alttssima
tii-

ve tectoi,

periantque, vel etiam itinerantes transportent. 84- ltti itaque propter humiditatem tramitis

non sine
ijnlari

$in-

per nivem infirmam et mollem admomiti de periculo reditumsuadebant. Sed mox episcopus qui sacrum thesaurum ferebat, insolita fiducia in S. Mauritium se plenum sentiens, ut sequentibus animos adderet, cum sanctis reliquiis prsecessit, inquiens,non posse illos tuncperire,quandotantus Protector aderat, ad quse universi cum pari fiducia responderunt, quod vitam suam et salutem
strati

rina perlata fuere. Jubebat quanto posset cum splendore,ordine etpompa perferri Taurinum sacras reliquias ; monebat, de die et modo,quotranslatio fieret, instrui se velle. Mitteretur ad se men-

JC.
tt rv/vr

U-

ptanottuc*
in/:luduntur.

sura arcie ensisque, spondebatque sumptusomnes in translationis pompam impendendos aserefu-

sum

iri. Itaque Augustensis episcopus consultis, quiaderant, equitibus patribusque Societatis nostrse, serenissimx principisvoluntati, datis litte-

ris, satisfecit.

Sancto committerent et ita secure evidens periculum evaserunt ,nixque snb eorum pedibus indurata
est S. Mauritii meritis et

altera, in

Compositie suntduaecapsce, minor qua sacer thesaurus deponeretur, intus

patrocinio.

Eidem ad-

holoserico pretioso ornata. Major, quse primam reciperet conservaretque, rosei deforis coloris
erat, cujus est habitus

scriptum fuit beneficium alterum. Quo tempore Alpes nivibus tectse sunt, solet montibus earum

massa aliqua hinc et inde ventis pluviisque avelli; hsec per nives inferiores devoluta in tantamquandoque molem excrescit, ut montem induisse diceres atque cum tanto impetu ruit, ut non solum homines et pecora opprimat, verum etiam arbores, rusticorum casas, integrasque sylvas et terf

Mauritianorum equitum. Ejusdem etiam Ordinis cruces iltam undequaque

ornabant. Dedit insuper mandatum episcopus Augustensis ad omnes dioecesis suse pa?*ochos, ut parati essent cum suo grege sancto Martyri solemniter occurrere, cum ad subjectarum parce-

ciarum limites pervenisset. Simite mandatum a gubematoread milites missum fuit. Significatum
insuper fuit episcopo Eporediensi, ut

ras evertat.
Sanctorum
adjutorio,

eumdem
ProfectU

85 Contigit igitur,
et

cum Augustanus

episcopus,

defertAugu-

stam

qui illum in reditu comitabantur, procederent, nivium moles, quseprocul dubio opprimere B omnes et tegere poterat, decideret. Spectato lapsu prsecipitique impetu, devolvi debebat in eum locum, ubi cum S.Mauritii exuviis incedebat episcout talis

ordinem servaret in itinere Taurinum versus. 88 Omnibus ita dispositis, die octava Januarii
sancta ossa prceparatie recens arcse imposita fuerunt, postera die unum illorum Augustensibus

cum

tacro

theaawo cx
purxciii parochi

deosadandum datum acdeinde iterum capsula re-

cvm

pus at cum jam esset proxima, eique immineret non sine evidenti periculo, aperuit se, etuirimque delapsa est, nullum inferens cuipiam damnum. Hactenus fere Baldesanus. Postrema hsec si vera sunt, non immerito sane sancti Martyris potenti
:

clusumfuit.CelebratasolemniterMissa,procedere tuis, supplicantium in morem cceperunt codem fere or- E dine, quo fuerant Augustam ingressi. Ejusdem urbis nobiles viri omnes cum cereis accensis sa-

crum thesaurum comitati sunt, usque ad scdem satisdissitam. Ibiepiscopusbrevioresvestes sumpsit, et processit

patrocinio adscribipossunt.Pergit translationem enarrare Baldesanus pag. 320. Kalendis Januarii

hoc ordine.

Agmen ducebant

crux prselata

annipostChristumnatum\h\Augustamperlatus est nuntius, adventare episcopum cum reliquiis

quas ordine procedentes pedesty^esque canonici ferebant. Gubernatorjussit subjectassibi militares copias procedere obviam. Suaserat is, ut patres equitesque, quos serenissima ducis conjux Catharina submiserat, translationi adfuturos apud se morarentur, quoniam in eorum adventu via per montes nivibus interclusa fuit, ut primum illac Augustensis episcopus transierat.
S.

hymnos
Mauritii

presbyteri aliquot musicique modulantes. Succedebat canonicus,sancti

ct

Mauritii,

exuvise, a

ensem ferens. Sequebantur alise Sancti duobus canonicis poriatse. Proximi in-

cidebant pedites episcopus plurimique, qui de ejus comitatu erant. Hinc et hinc sacra lipsana ambiebant laternarii qitatuor, in hunc finem adornatas ingentes laternas in altum deferentes, ac tandem claudebat religiosum agmen multitudo ingens virorum et mulierum. Occurrebant para>-

ciarum, per quas transitus erat, rectores cum

vi-

ubicumsum86 Postquam igitur milites in occursum sancti mo applaum thesauri processerant, gubernator se cum patriexcipiuntur,

cariis suis, superpelliceis pluvialibusque induti

cum

sanctis reliquiis, si quas haberet

eorum

ec-

bus,equitibus et viris aliisnobilibus inviam dedit, hosque omnes subsecutus est clerus cathedralis ecclesise solemniores vestes indutus. Incedebant
milites sub gubernatoris vexillo, quod opportune exhibebat crucem S. Mauritii, flammis igneis radiisque solaribus circumdatam, cum lemmate, Gallico expresso idiomate, Plus ultra.

ac primum thus sancto Protectori adventanti adolebant, deindequc cum cantu usque ad parcecise suscfinem deduccbant sacrapignora, ubi ab alio rursus, eodem servato ordine, excipiebantur, accurrcntibus undequaque accolis, et cum summa animi teneritudine reverentiaque sanclesia,

Cum in con-

spectum venerunt sacra lipsana, milites, explosis tormentis minoribus bellicis, Isetitisc initium fe-

musicorum turba suavitermodulante, episcopum cum sacro thesauro ad que vicinam urbi sacram sedicidam perduxit. Ibi
cere, clerus, comitante

sanctse reliquisc popidi innumeri, quiaccurrerat, conspectibus fuerunt expositse episcopus, qui in
:

peregrini habitu advenerat, pontificalem ornatum, equites S. Mauritii pallium, ordinis sui insigne, omnes ardentes cereos sumpserunt, ct sic ordine ad cathedralem ecclesiam processum est. Antiqua erat apud Augustenses veneratio sancti Martyris, quam S. Gratus ejusdem olim sedis
episcopus, allatis eo aliquot S. Mauritii reliquiis,

invexerat. Itaque

cum triumphali pompa festivis-

que plausibus sanctum suum Protectorem exceperunt; allata tipsana in sacello, ubi SS. Gratus

Joeundus quiescunt, post decantatas solemni musica Vesperas, inclusa fuerunt. 87 Mox mandata a serenissimaprincipe Cathaet

ctum Mariyrem venerantibus. 89 Milites etiam ex diversis prsesidiis prodeuntes,quse inmandatis habebant,prompte alacnh rque exsequebantur Adcujusque dieifinem, cum ad assignatam stationem pervenissent, sacra lipsana loco tutissim.o subvigilum militum custodia collocata fuerunt. Postridie postquam celebrassent ad aras patres nostri, inde educebantitr, omnesque sotito ordine procedebant. Tantus ubique erat poputorum concursus tantaque devotio, vt (tgmnt hdcyrum prr nlius nives et viarum mcommoda ad maximi momenti expeditionem bellicam properare eminus dixisses. Gaudebant singuli coronas precatorias sanctse capsse admoducis, qui in vico vere, spectareque ensem sancti Ciambava deosculandus datus fuit. Cum ad conperventum esset, egressus est epifinia Eporedise omni clero, religiosis ordinibus, piis scopus cum ad ecclesiam sodalitiis, et primoribus urbis usque Antonio. in colle sedificatam, nominatamque a S.
.

etea

vicMt

prxsidiismiftfM <ircur-

runt.Epore-

pignora. Ibi super altare deposita sunt sacra 90 Serenissima

"

36G
CTOUR
J. C. velii preiiosis

GLORIA POSTH.

SS

MAURITII ET THEBiEORUM MM.

secretarius serenissimi SabaudicV ducis ad inspiciendas sacras reliquias nomine etjussu serenissimee Infantis, cujus recognitionis instrumentum

90 Serenissima princeps Calharina

Eporediam

a tercnis
Sabnu-

siinu Calfiarirta,

di uxore,

submmisornaniur

Manritium miserat canonicum Taurinensem, S. veneraturum, inspecturumque suo nornine ejus sanctas reliquias,adquas totopectore anhelabat. Una destinarat pannum pretiosissimum heteromaliinum, textili etiam opere pulchrepictum, ut addi47/ cmm Hpsa noth ec am tegeret decoraretque derat insuper velum holosericum alternis auri lineis distinctum, quo sacer ensis involveretur. Iis coopertse deinceps in itinere fuerunt sanctse reliquuv, quie ibidem a canonicis Augustensibus rur;

pubticum

authenticum conditumcst. Porro viEporediensi, testisitatio facta est coram episcopo moniumqueauthenticum exhibet Baldesanus Itaet

lice

scriptumpag.

340.

Latinever- ipecup ro 93 Nihil attinetiliud hic integrum ibi de itinere initio referan- tere, cum eadem fere xn testinwmo tur, qum jam protulimus, quevque
illustrissimi Augustensis iterum postea recur-

sus humeris exceptee et ad civitatem latcV fuerunt. Eraat plateiv omnes, qua transitus erat, omatev

splewi t<!<\>l ispositishinc indearismusicorumque choris, urbi de tanti Hospitis adventu grat%lantibus. Post tongum circuitum ad ecclesiam cathe-

Posteriorem partem, quse estde inspectione etrecognitione reliquiarum huc transfero exeodemBaldesanopag. 343. Aperta coram illustrissimis Nuntio et suffrag-aueo Taurineusi majore capsa,
rent.

dralem ventum

est.

Supra portam

ejus

maximam

educta est capsula altera lignea cseruleo colore picta, involutaque panno holoserico rubri (Cremesina) coloris, obserata clave et pariter sigillis munita,- (sicutarca major fuerat, ut in instrumento

spectabantur depictse decorativque efpgies sanctorum Bessi etTegoli Thebivorum, quorum corpora in ilta ecclesia servari asseruntur, mediaque illas
inter

ante narratur.) Bina sigilla recognita fuerunt, ut

supra, et deincle aperta est lipsanotheca coram reverendissimis domiuis, Nuntio, suffrag-aneo et epi-

imago

S. Mauritii,

eorum ducis. Ad ecclesicV

januam sanctas

retiquias episcopus Eporediensis atque archipresbyier capituli exceperunt, easque ad altare princeps pertulere, et post concentum musicum populo spectandas pnvbuere: post qucV

el

cum pomexcipiun-

B ad sacrarium relattv sunt. 91 Eodem vesperi Eporediam advenitVercellensisantistes, ut et ipse et Eporediensis Augustano comites, solemni translationi adessent. Postero die mane religiosum agmen rursus se in viam dedit,
rtuinniris

scopo Augustano, inventaque intus vestita tela subserica (in Italico est Cendale, quod in Lexicis non invenio. Forte barbarum est, a Gallieo et Hispano Cendal, et Latino , a scriptoribus medii

pa

tur.

usurpato, Cendalum, cujus varias significationes Cangius, hanc ego ex conjectura prcvtuii) rubea et apparuit in ea primo intuitu desuper gos3evi
sipii

Ejinredicnsibus vicatim OmnibuS Sa-

bombyx alba; qua sublata, detectus est pannus holosericus rubeus, prosime sauctis reliquiis superpositus. Detecta? et inventse fueruut partes viginti

crum onus subeuntibus, per longam viam, donec parochum aliquem de more cum suis habuerunt
obvium, sicque tandem Clavisium (Oppidulum est Eporediam inter et Taurinum medium) pervenerunt. Vercellensis et Eporediensis episcopi breviori itinere

duae magnae, et viginti parvse ossium,

et

cum

pulvere

fragmentis minutis collectis et involutis

cum

quod essent illius S. Mauritii, signatis redditisque ab abbate prasdicto et capitulo

chartis testibus,

jam

illuc

appulerant, cierumque et

abbatise prsefatse S. Mauritii dicto reverendissimo

aliis, a prsedicto serenissimo duce missis. 94 Reverenter autem extractas singmlatim fuerunt manu propria reverendissimi Nuntii et episcopi coram preedictis dominis testibus, et collocatse super carta, cui pannus albus substratus erat; cumque posita; ibidem, diligeuter inspecta;, consideratse recognitseque fuissent, invenerunt, quod aliquse essent de cranio, brachio, femoribus, tibiis, costis, spina dorsi et aliis partibus diversis sacri et venerandi corporis prsedicti S. Mauritii, quas prsedictus reverendissimus dominus episcopus Augustensis ibi amrmavit cum juramento, manu pectori Religiosorum more admota, esse ipsa ossa

pias confraternitates congregaverunt, cumquibus itrhr ct/rcssi, rursus stirris lipsnnis ticciirrcruilt.

episcopo et dominis

HcVC ad ecclesiam principem iata

ciriiuii

cum pompa
moratum

et

quules re-

tippiausu fucrunl. Ctavnsii

est,

pertx

sint.

donec mandata nova ab Infante Catharina perlata sunt.Ejusjussu versus monasterium patrum Capucinorum, quod uno milliari Taurino distat, et a Diva De Campania nomen habet, perrexerunt. Sanctum Thebcvorum Ducem patres illi solemni more exceperunt, pnvtiosseque exuviee illorum ecclesicV illatcv, et sub militum custodia
depositiV fuerunt.

% IX. Inspectio

sacrarum reliquia-

rum earumque in urbem Taurinensem cum solemni pompa illatio.

Anlr
re,CC-

nasterio seu abbatia S.

ex prsedicta ecclesia et moMauritii Agaunensis, et sibi aliisque prsedictis dominis traditas et remissas ab abbate reverendissimo et canonicis prsedictae
et reliquias extractas

plionrmiiuli-

Cum

clum Taurinijfjuniiini.

Taurini nuntiatum esset (pergo Italice scribentis Bernardini Rossignolii narrationem stringere) appropinquare urbi tam ardentibus votis desidcratas S. Mauritii retiquias,jamque
ecclesiamper^venissetVir

abbatise, quae deinde omnes per preefatos reverendissimos dominos singulatim repositae et restitutas

sunt in

adpatrumCapucinorum

eamdem capsulam,involutseque,ut prius fueraut,panuo serico repositumque desuper gossipium. 95 Postea lipsanotheca clausa fuit clave, impositaque grandiori arcse, cum duobus sigillis serenissimae principis Catharinse. Clavis eidem epi-

ct

iterum rc

conditx.

iliustrissimus Melchior Peletta, episcopus Chry-

sopolitanus et suffraganeus Eminentissimi Taurinensis archiprmsulis Hieronymi delia Rovera,

S. R. Ecclesim
Vigiiias, et

Cardinalis, indixit jejunium et

scopo Augustensi relicta est custodienda et serenissimse remittenda. Eo facto mox obtulit tradiditque prsefatis dominis thecam ligneam factam in

solemnem suppiicattonempro sequenti die, quo in urbcm introduceretur novushospes, dux et protector Mauritius. Eo die, quiMartis crat et xv Januarii, mane profecti sunt ad monastcrium Divse campestris illustrissimus mtntius
Apostolicus Julius Ottinetli

formam crucis, tectamque corio impresso, et vetusta equestri S. Mauritii effigie ex uno latere. Intra illam erant tria scuta gentilitia Sabaudiae cum cruce alba in campo rubro, et qumque annulis, quibus videntur olim gemmse insertse fuisse. In
cruce tres erant annuli similes, inque medio, clementis antiquissimis contractis, legebatur, Sanctus

cum illustrissimo sufet

fraganeo,

magnus cancellarius, referendarius,

Mauritius,

DIE VIGESIMA 8ECUNDA SEPTEMMUS

Mauritius, inlongitudineautem thecae legebatur O bone Mauriti, defende tui coramici, ut numquam subjici laqueis possit inimici. Differt hic inscriptio

367
*CCTGC

femmarum,

hwm

saccos indutarum, manuque tenencruces, insignia iliius sodalitii, quodabhu-

i.C.

sed pergamus. In altero autem latere in eodem corio expressae spectabantur quatuor rosse rubri coloris, scriptumque inmedio; Petrus Fornerius.
:

abeadem num.

77 relata

miiitate nomen habet : secutse sunt

Gto&ii inspectio.

sunt deinde duae tseniae holosericae rubeae, quibus vinciebatur theca, quae per reverendissimos aperta inventaque est rubro intus duplicata panno, atque in ea machera cum vagina ex pelle piscium, capuli pila contusa, scutella-

96 Solutae

confratemitates *oc*t OvxauomnesflagellantiumiponeillasprocessereReligio- rut irtfra ursi mendicantes, quos exceperunt cives innumeri, bem rcceptui, ardcntesmanxtcereosgestantes.Reliquahocordine sotemnis pompa subsecuta est sciopetani Taurinses,auhciserenissimiducis,equites$A\Kun\u clerus secularis, canonici cathedralis ecdesise ve;

eum

ijuHau

stiti

purei

que ferrea etiam extrema vaginae parte, et versis ferrea ex duobus laminis in crucem transversis, ferreaque etiam extrema vaginae parte, et frusto cinguli ex bubalo tenui cum capulo de eoEducta per reverendissimum Nuntium machaera illa apparuit rubigine obducta, videbaturque fuisse deaurata, larga tres digitos longaque quinque circiter palmos, deinde recondita fuit in vagina sua et theca et iisdem revincta ligaminibus. Machaeram ilB lam eamdem esse, quam praefati abbas ,et canouici Agaunenses S. Mauritii deposuerant tradiderantque cum prsedictis reliquiis, reverendissimus Augustensis

superpetliceis omnes,cum cappisdesuperpurcotoris, quibus mustellse Alpime pelles inius assutse erant, instar canonicorum Romanorum S. Petri; gubernatorurbisportans S. Mauritii

meam,deinde archiepiscopi Viennensis et Tarantasiensis, et inter hos medius Axtgustensis prsesul,

custossanctarumreliquiarum,qua*poneabepiscopis Vercellensi, Astensi, Montis Regalis et Eporediensilat&sunt.SuccessemintOratoresHispanuset

fra-

dem

corio fune albo circumligato.

Venetus,magnusSabaudia2cancellariuscumrefe7vndariis, prwsides senatus

cum

mera ducalis, magistratus

rius etprsetor, syndici
aliis.

et offwiales

senaloribus, caurbis, vica-

et

consulescum nobilibus
ct

99 Hosomnes ex utroque latere sepiebant prsetoriani, spicidatores, aliiqueducis satellites, aperto capite accensas prseferentes faces, quas non habentibusmitnificesuppeditaverotlnfansserenissima. Denique innumera multitudo civium ardentibus instructi omnes cereis claudebant religiosum

per plaltat

prhidpes pvUcftre

modo

omnium

praefati

praedicto asseveravit. Plorum domiui concesserunt testimoniaies

decora-

tas delatui
ctt

ad aeternam rei memoriam, quae per me Augustinum Ripa, civemTaurinensem, notarium et secretarium sanctioris consilii et serarii serenissimorum
Sabaudiae ducum, Annuntiatae et mil'aris Ordinis S. Mauritii et Lazari, exceptae fuerunr.In quorum

agmen, quod hoc ordine inter bellicorum tormentorum festivos strepituset campaniwrisrr omm turre applaususurbem ingressum pervias prwcipuasincessit.Muriomnesfaciesquedomoriimhotosericis velis, tapetibusque tecti et ornati erant.

fidem
Ornatns
ct

cum

solitis

officii

mei signis subscripsi

etc.

97

Ad

hsec venient aliqua inferius observanda,

pompa

ordinem narrationisBaldesaniresitmamus. Postquam modo supra dicto recognitse et inspectse fuissentsacrseexuvise, debite reclusam lypsanothecam canonici Taurinenses humeris exceperunt processitque solemnis supplicatio Taurinum,versus por-

Patres SocietatisJesu, apud quos servantur sacra corpora trium tutelarium sanctorum, Solutoris,
Adventoris et Octavii in honorem Dvcis sancta? Legionis Thebsea;,cujusiliimilUes fitisse creduniur,

tam, quse Segusina dicitur. Extraportam illam erecta erat leviopere eedicula, ornata instaroratorii, atque in ea arapretiose decorata multisque cincta iuminaribus, ad quam per gradus aliquot ascendebatur.Superillamultotemporequieverunt sanctse reiiqtdse, donec parata cssent adreceptionem et ordinata cetera. Assistebat aulem, inter
affiuentium undequaque popidorum innumeram midtititdinem, Augustanus episcopus cum canonicis aliquot et viris nobilibus. Interim comparuit magna series puerorum de schola doctrinse Christianse, cselestes genios habitu referentium, laudesque canentium, cum duce suo et antesignano, prseferente vexiiium cum cruce S. Mauritii; ab iisque carmen recitatum est, quo sancto

ornarantsplendideiotum,quaparteplateammaximam i^espicit, colleghtm suum,quod arcubus duobustriumphalibusutrimqueinterctuserant.Parietes omnis genet^ispretiosi panni illisque affixacarminapompseaccomodatavestiebant.Contratempli faciemexutraqitevalvarumparteiu priimnhihhis aras erexerant. Sitper harum xtna exposita erat pretiosa lipsanotheca trium taudatorum Thebseorum cumillorumaffabre mititari habitupictisicoyiibus, huic ex altero latere respoudebant in altari altero sacra lipsana S.Juliana; hospita? qitondam prsedictorum Martyrum, et S. Goselini, abbatis olim cainobii S. Solutoria, prodigiosse religuia, 100 In superiori frontis parte inter varios ornatusspectabantitrqitatuorjndchra.'statua;trium

iul

metropo

litunam ccclesiam.Pie-

Martijrieam doctrinam commendarunt, pro qua olim gloriosum sanguinem fuderat. Advenerunt paulo post illustrissimus Nuntius Apostoiicus et
orator Venetus, cum aliis aliquot prscsxdibus invitatis a serenissima duce, et deputati, qui sanctas ferrent reliquias, archiprsesitles Viennensis
Tarantasiensis, episcopique quatuor VercellenAstensis, Eporediensis et Montis-Regalis, pontificaiem omnes cum rnitra induti ornatum.
et
sis,

tutelariit>nMartyrumetbeata>Juiiana>.Arasduas prsedictas inter, in eminentiori loco exstruxerant

altare tertium, super quo, morante supplicatione, depositse sunt novi hospitis S. Mauritii venerandas
exuvise. Post concentum musicum dictamqueab episcopo suffraganeo de sancto Duce orationem, juvenes quatuor taudesS. Mauritii cecinerunt, urbique de tanto thesauro carmine gralidati sitnl. Stabat interim ad gradus metropolitana> ccrlrsi.v

tas

erga S.

Mauritium

Aderatpariter illustrissimus suffraganeus Taurinensis Peletta, cum capitulo metropolitanx ecclesise et equitibus S. Mauritii, Ordinis sui habitum gestantibus. Dispositis itaque omnibus, inchoata estsuppiicatio, et sacra S. Mauritii tipsana feretro festivo novo, eoque venuste ornato, superposita, sicque ab illustrissimis quatuor episcopis excepta
et lata fuere.

dux serenissima Catharina cum diiobusfdiis,alter enim infirmabatur, exspectans novum Hospitem
et aniiquum Protectorem serenissinuv domus Sabaudicse, vidensque appropinquantes sanctas re-

liquias provoluta in genuajussit fitios feretrum deosculari et sanctam lipsanothecam amplccti in

signum admissionis dudum desiderati Hospitis

templi vaivas fierent, r/ 1'rotcctoris. Cum hsecad perquatuor equites Ordinis S. Mauritii eo altatum est ex choro corpus S. Secundi, ducis et iocum-

98 Initium fecit puerorum, quorum jam meminimus,prolixa series,successit sodalitas nobitium

tenentisS.Mauvitii.Suffraganeuscumomnipopulo
51 ter

Sej)tembris

Tomus

VI.

368
11'CTORS
J. C.

GLORIA POSTH.

SS.

MAURITII ET TIIEB.EOR. MM.

Archiducis
sacrae

occursum terprotectionem imploravit ejus, qui in deinde ad altare princeps cum Ducis sui venerat;
sanctis reliquiis

Thebere Legionis, nobis assi-

stentibus, et comitantibus dominis Joan. Christo-

processum

est.

phoro
clesiae

sfrrnnsimx

faniitCitharin*,qu*

adaram

fonsque 101 Eral tum illud, tum totum intus triumphalem tanti Ducis ingressum templumad ubi jam olim Spien dide omatum. Super ara, et servatum fueS. Mauritii brachium collocatum
rat, reliqua nunc allata Sancti ossa deposita fueSerenissima re, resonante musicorum concentu. princeps adumbeilampreeparatam, etoratores ad

povillario,

Joanne Rodulpho de CamAntonio Puincterio canonicis ecnostrae cathedralis Augustensis, et nobili

Guicciardo,
et
:

Laurentio Avisedi et capitaneis militiae Augustanae, et in reditu, nobili Petro Roncasio 104 Et ibidem die Sabbati vigesimo nono De-

episcopiAuS""'"*'!,

destinatum locum serecepere, cantaLvque sunt ritusolemni Vesperx. Inter hasprocessit serenissima duxadgradusaltaris, ut S. Mauritium veneraretur,processitqucAugustensisepiscopus,atque itli claves, quibus sacra lipsana occlusa erant,
remisit, simidque testimoniales literas Sedunensisepiscopi,abbatisetcanonicorumAgaunensium, quas superius exhibuimus, obtulit. Quid deinde actum sit, narratuy in testimonio authentico Augustini Ripa, quodexcudit Baldesanus pag. 350. Qu<v huc pe rtinent, inde transfero. Praedicta sere%
r

cembris anni mdxc sacris induti vestibus, Missa per nos in altari S. Mauritii celebrata, accensis luminaribus, et ad Deum devotis effusis precibus,
aliisque servatis servandis, nomine prselibato, recepimus a reverendo doraino Adriano a Rietmatten, abbato electo, et domino Joanne Prancisco de Plastro sacrista, aliisque Religiosis dicti monasterii medietatem reliquiarum existentiura in majori

capsa argentea ipsius ecclesiae S. Mauritii, ejusque sancti ensem, auctoritate, et raandato illustrissimi et reverendissimi domini episcopi Seduuensis, comitis, prsefecti patrise Vallesii, ejusque eximii consilii, ac totius recepturse Yalle-

nissima Infans, acceptispmefatislitteris et clavibus,

jussit aperiri praedictas lipsanotheeas per praefatos

sianoe,

peregregiumPetrum Quarteriicastellanum,
publice
lecto,

et et

capitaneum
et

proesentibus

nobis
et
cel-

episcopum. Solutis sig*illis et apertis, dicta majore theca et altera minore in priore contenta, allatis, et positis, ut supra, inproesentiactcum adjumentopraedictorum Nuntii, archiepiscoporum, episcoporum et leg-atorum inet

reverendissimos Nuntium,

clarissimis dominis Hieronj^mo

Lamberto con- E
suae

siliaro,

Carolo

Rocheta

etiam consiliario,
praeside,

in

Mupremo senatu Sabaudise

situdinis delegatis,

atque nobilibus dominis Matcivitatis Sedunensis,

theo Cyneo, alias Bailivo patriae Yallesii, Bartho-

specta et reperta fuerunt

liquiae

omnia
S.

praedicta ossa et re-

lomeo de Supersaxo, consule

sten signifero Raroniae, et
ci,

venerandi corporis recognitaut supra.

lipmnothccx
claves
acci-

Mauritii, descripta et

Francisco de Platea signifero

Syrri,

Joanne Rodicti
il-

castellano Martigniafiscali

pitetsacras
rcWjuias
in

jq 2 e peracto, reclusa est de novo prsedicta ca. ., ... psa clavibus, acceptaquc praefatarum reliquiarum
,

Antonio Vualdino procuratore

lustrissimi et reverendissimi domini episcopi Se-

depositione, et traditione facta, ut supra, per reve-

capsam opfjcntcam

rendissimum episcopum Aug-ustensem gratiae Deo,

g;loriosissimae Virgini Mariae et S. Mauritioactaesunt,

et testimoniales datae,

quas eg;o AugustinusRipa no-

dunensis a Morgicontei inferius Georgio Michaele de Supersaxo gubernatore S. Mauritii, Guilielmo Odetto ejusdem loci sindico, et Gaspardo Brenlen Gubernatore Montiolo pluribusque
,

tarius etsecretariusetc.etc. excepi.Taurini in basilicaS. Joannisxv Januarii mdlxxxxi. Porro, eane in-

aliis.

spectio inipsa ecclesia

sit,

Vesperarumtempore facta

105 Qui domini abbas et sacrista jurejurando attestati fuerunt, eas esse reliquias dicti S. Mauritii

quodimpetratarum
et

exinterrupta instrumentis narratione deducere nonpolui, at translationis solemnitas trium

martyris, et pro talibus habitas fuisse, et pro Tmrimm

talibus ab

omnibus semper

dierum fuit, quibus, prsesente semper serenissima Sabaudiw ducis conjuge Catharina, cum
insigni

diverunt) habitas fuisse,

testimonialibus dicti

(ut a majoribus auprout latius, in litteris domini abbatis dicta die vig-esi-

cUvque

ecclesiastica offlcia peracta, sanreliquiee deoscidandcV datee sunt. Tauri-

pompa

num

altraxerant

maximam populi

midtitudinem

C non ornaius solum

splendidi, sed vel

maxime

ve-

neratio erga sanctum Martyrem, et concessm a Sede Apostolica indutgentuv perpetuw, iucrandze

non solum translationis die, qui xv Januarii fuit, verum etiam xxii Septembris, quo cum magno
S. Mauritii et

nona Decembris, sigillis, tam prsefati dicti domini abbatis, quam ejus capituli munitas, per ipsosque dominos abbatem, et sacristam subscriptis, continetur. Quam reliquiarum medietatem, p et ensem a dicto monasterio Ag*aunensi majori, qua fieri potuit observautia, et ab ingressu dicecesis nostrae Aug-ustensis processionaliter

ma

semper,

Taurinensium concursu celebratur martyrium Theb v v Legionis, cujus ipse prcvfet

t

unaquaque parochia per sui territorii confines devote comitante, et duobus ex dictis canonicis
deferentibus, aut aliis sacerdotibus coadjuvantibus, in dictara ecclesiam nostram cathedralem Au-

ctus fuity
trantponi
jubtt,
fti-

108
S.

Postea serenissima princeps veneranda

^ stnimvntum
auihenticum

pignora in argentedm lipsanothecam affabre factam transtidit, duxque CaroiusEmmanuelquarto genitum suum S. Mauritii nomine apannis in serenissima domo Sabaudica, et apud Taurinenses veneratio ergasanctum Martyrem, utpostea paucis attingemus; hic subnecto instrumentum authenticum episcopi Augustensis, quo strictim
referi'nr franslationis historia, exBaldesano pag. 310. JoaunesGottofredus Ginodius, Dei et Apostoli\

Mauritii

g-ustensem die prima Januarii anni praesentis celebri processione totius cleri civitatis nobis obviantis transtuliraus, ibique in sacrario usque ad diem

petlari voiuit in baptismo, crevitque

cum

nonam ejusdem reposuimus, clave dicti sacrarii per sacristam nobis fidelem servata, qui iu manibus
nostris juravit, se fideliter, et dilig-enter conserva-

turum.
106

Tum

nona

in praesentia

translatis dictis reliquiis praidicta die translatamm iarm r reverendorum

dominorum Lu-

cffi

Sedis g-ratia episcopus Augustensis etc,

dovici Mansouii Panormitani, et Joannis Baptistas Rosetti ex colleg-io Societatis Jesu Taurinensi,

etc.

Uxuversia

notum facimus, quodex

civitate

nomuu. Bereaissimi ducis Sabaudiaa, ad monastermm S, Mauritii Agaunensis, patrioe Yallesii, Seauuens ls dicecesis, profecti sumus, pro habendis pretiosis reliquiis et armis S. Mauritii martiris,

Augusta

reverendorum dominorum Ferdinandi Scalise, Pabricii Cevee militum relig-ionis sanctorum Mauritii et Lazari, aliorumque multorum in alias
et et

duas capsas decentiores, una intra aliam clavis obfirmata, et utriusque clavibus obseratas, sig-illoque nostro munitas a dicta civitate Autrustensi

stensi processionaliter,

ac bus prius , comitantibus etiam ultra reverendos patres Jesuitas , canonicos et milites supranominatos, reverendo domino Marco Antonio de Alabardo achidiacono ecclesije nostrae cathedralis
,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS. modo et ordine, qui Respoudit, inquit Italice,
devotioni erga sanctum

309 divina clementia civitatis

necnon multum illustri domino Georg-io de Chialant, gubernatore Aug-ustae et Eporedise, illustri domino Prospero de Chialant, Gaspare de Balbis, domiuo Quarti, Miehaele de Bceza, domino Bcezae
,

J. c. ducem Mauritium, mox larPuer tUbitis giens arrham novi patrocinii ejus in filiolo M. Be- libiit, ctjmnedicti Valle cui nomen erat Joanni Ambrosio mendatutS. Franco, (quod Latineest Liber seu Exemptus) quia, Maurilio $a cumessetduodecima ex eodem matrimonio proles, natur
,

patri

reverendo

domino Gaspardo Vaudano

dict3e

religionis milite, et nobili

Ammone
die

Salvardi ex ca-

immunitatem exemptionemque a publicis onenbus attulerat. Erat infans trium annorum tibns tam debilibus, ut iis regere se et incedere non posset,sed serpebat per terram, cum mag-no amarore parentum, qui frustra

pitaneis militiee Aug-ustensis in ecclesiam cathedra-

omnem chirurgorum

et

lem

medicorum operam adhibuerant. Cum

civitatis Taurinensis

decima quinta hu-

igitur sacnc

jus, facta prius descriptione reliquiarum ipsarum et status capsarum in ecclesia beatae Marise- fra-

trum Capucinorum de Campania per

reliquire S. Mauritii a templo collegii Societatis Jesu portarentur ad ecclesiam cathedralem, cedes Benedicti prteterlatae sunt. Ejus uxor Marg-areta

illustrissi-

mum

prse foribus

domus

suae

tum

reverendissimum Nuncium Apostolicum, et reverendissimum dominum suffraganeum Taurinensem in pragsentia illustrissimi domini Ludoet

stabat, ei affectu

ma-

terno compatiens

filiolo debili, illura

novo Hospiti

obtulit ferventissimisque precibus Sancto davit.

commeucumejutre
liquix

vici Miliet, mag-ni

cancellarii
et,

morumque
mus.
fidcm tndubiamfatianl.

aliorum,

Sabaudice pluriut latius in testimonialibus

,

109

Eo

facto,

co^eretur,

per nobilem Ripam receptis, constat, transtuli107 In qua ecclesia metropolitana ante
altare ipsius ecclesia? claves dictarum

cum alio qampiam ob causam, ire commendatum filiolum tradidit puella?.

rtd-

}>ert~ntur. vicini sui Stephani Savuglio, praefecti officinis, (in Ad ante diItalico est Fondicaro) et ha3C credens, quod adhuc

mag-num
capsarum

ctu obtertan-

debilis esset ut ante,

in

manibus serenissimse

Infantis, ducissae nostrse,

puerum deposuit, ut hurai se- dum deret. Et ecce infans tam antedebilis, post humilem commendationem S. Mauritio, ejus patrocinio
tantum roboratus
incedere cceperit
fuit, ut cum se in pedes erexisset, eum summo stupore omnium, qui

remisimus, prassentibus dictis illustrissimo domiet reverendissimo domino suffraganeo, ut aliis testimonialibus, per dictum nobilem Ripam receptis, apparet. Quapropter prae-

no Nuncio Apostolico,

sentium virtute nostroque juramento solito testamur , et profitemur omnes illas sacras reli,

priorem ejus infirmitatem cog-novisscnt. Pr&ter hoc beneficia alia sparsim narrat Baldesanus maxime apag. 367, quse, quod minus manifesta videi^possint, sciens pr&termitto, ne in immen,

quias, per nos

nomine

dicti serenissimi ducis re,

sum materiam hanc producere

qua observemus ad
ea, quse

cogar.

Nunc

ali-

ceptas, fideliter remisisse

omnemque curam
tam

ac

dilig^entiam circa prasmissa,

in conservatione

clavium capsarum ipsarum et sacristiarum atque locorum, in quibus repositae fuerunt, quam per appositionem sigrilli nostri ac custodia adhibuisse. In cujus rei testimonium praasentes subscri,

ptione nostra sigillique nostri appositione

commu-

superius ex eodem protuli. Monuijam, a scripto?nbus corpus S. Mauritii Taurinensibus adscribi. Ferrariusin Catalogo gcnerali ad xvni Kalendas Februarii, ut inter Prsetermissos ad illum diem animadversum est, ad Translationem S. ~M&\iritii martyrisnotat Ex Tabulis ecclesite Taurinensis, a qua haec transhitio
:

nivimus die decima sexta Januarii, anni a salute mundo parta nonagesimi primi supra sesquimille-

summa

celebritate colitur

cum

Octava. Trauslatum

est corpus hujus Sancti Martyris

ex Agauno.
Italise
:

simum. Quas cum

dictis

testimonialibus praefati

110 In Catalogo

autem Sanctorum

ad

Taurinentet
aliquot libcralitts
tttis

domini abbatis Agaunensis, etiam per secretarium nostrum signatas, in manibus dictse serenissimae Infantis ducissae nostrce reliquimus. Ceterum Adrianus aRiedmatten, qui tum hic, tum inprseccdentibus instrumentis vocatur abbas electus monasteq rii Agaunensis, ad hanc dignitatem,sublatis peste omnibus Agaunensibus, qui ad dignitatem illam aspirare potuissent, consentientibus primoribus VallesicV, assumptus fuerat, cum esset decanus cathedralis Sedunensis, at confirmationem Roma obtinere non potuit; anno tamen 1604 Sedunenses infulas consecutus est, ut docet me eruditissimus De Visle in Historia Ms.

hunc diem xxn Septembris rursus observat

pus
S.

Cor-

Mauritii his temporibus a Carolo Kramanuele

corput tan-

Philiberto, Sabaudise duce, Pedemontiique principe

cti

Martyris

ex Agauno Aug-ustam Taurinorum tranaferendum, praecipuequc in tota ditione hac, et die xv Januarii, (quo translatumest) colcndum curavit. Legerat, ni fallor, Ferrarius Baldesani de sanctis Thebscis Historiam; facilc ex illa doceripotuit, non corpus, sed corporis partes aliquas Taurinum translatas fuisse; sed maluit vulgato Taurinensibus more loqui, et sic posteris occasionem eamprsebere, unde errores mille contentionesque graves exortse non raro fuere. Partes corporis S. Mauritii, quas Taurincnses possident, habesnumero superius 9 enumeratas, sictamen, utdubium etiam aliquod relinquant etenim, ut infra videbimus, exlipsa1

adscribtre.

X. Beneficia,
translatione

quse

narrantur in

et postea impetrata.

Discutiuntur aliqua Baldesani superiUS aSSerta. Debrachio

ritii,

nis S. Mauritii, quse tum Agauno Taurinum franstatafuerunt, costa postmodum ad reginam Ilispanise missa cst; rnterim in instrumento recognitionis, quod loco moxcitato exhibui, utcumque dubie

enumerantur partes vel fragmenta de costis. Forte

S.Mause glo

sub majoribus partibus comprehendi debent

quod pridem habuisse

riantur Taurinenses.

aliqucv costse intcgrse, vel non nisi pars magna costse Hispanis concessa, costa vocatur ; at certo mirarilicet,in neutro instrumento rem distinctius

exponi.
111
reliquiis
S,

arrat Baldesanus pag. 333 prodigium ipsius solemnis translationis tempore contigisse.

Gladium, quem obtinuerunt cum ceteris Sabaudi, unde Agaunenses didicerint Mauritii esse, nescio per traditionem, opinior,
;

ita

370
AucTont
J. C.

GLORIA

POSTII. SS.

MAURITII ET THEB^OR. MM.

quias inter sacra sua cimelia

De

glatlw

ilubilari ut-

Enses, seu mdchmras a majoribus acceperunt. Martyris fuisse creduntur, potius, quw sancti ahqua sanpluresper decursum occurrent.Arma
ita

Taurinum insuper D
Annulus
S.

eumque posset,

ctorumSociorumejushactenusnoninveniuspiam
honore haberi, vel servari conjectare licet,non tamen inermes omnes fuisse, nec omnium gladios ministris a lictoribus et militibus ceteris tyranni
j

annulum. Is quomodo ad serenissimam domum Sabaudicam pervenerit,sic fere narrat Batdesanus pag. 201. Petrus, Amedei

numerat

S.

Mauritii

Mauritu

an ipsias in

S. Mauritii

III SabaudicV comitis frater, princeps bellica virtute ctarus, et ob strenue fortiterque gestas res alter Caroius Magnus vulgo apjpeilatus } acceptas a

fuisse ablatos. Certe credibilius est, aliqua

ex

armis

tot

millium Militum camificum avaritiam

effugisse,quamsoliusDucis arma eorum manibus erepta fuisse. Illa tum neglecta, vel a Christianis Sanctis forte paulo post tolli potuerunt, vel cum

pro

et non difficuiter armis haberi. Hucprofecto recurrendum erit, ne nimis armatum sanctum Ducem reliquias fuisse credamus. Ubi ostenderimus alias partesque corporis sanctorum Sociorum

consepidta
S.

postmodum inveniri,

Mauritii

gubernatore Ccvsaris, quivacuas, sublato Amedeo earum principe , provincias i?nperio accessisse affir?nabat et imperatoris ?\omi?ie te?iebat, transeuntesque iliac, utscribit Paradi?%us } A?nedei III legatus indig?iissi?ne habuerat, fratris i?vjurias Vailesia?n traduxit utturus excercitum in profligatisque hostibus Sotossios Veragrosque comitu?n Sabaudise i?nperio vendicavit et subjecit.

ctarus,

Petrus, non ?ninus Christia?iis virtutibus quam armis potens, re ta??i prospere

ejus,pro Mauritii ipsius reliquiis

,

et

sacris ossibus^
,

anSociorum

haberi, nemo opinor , multum mirabitur si Commilitonum arma, Ducis fuisse asserantur. 112 De gladio interim Taurinensi nihil hic ego

Martyrum
sit.

certum pronuntio. Monumentis antiquis destituti erant Agaunenses, quibusprobarent, huncdeterminate S. Mauritii frameam esse, nec inspectionis descriptio multum suadet, utid credamus; nihil tamen etiam ex adversa parte contrarium evinrelinquenius itaque intactam eorum tradicit Uonem, quam ut aliquo modo etiam fulciamus, suspicabimur maehcvram illam cum Sancti corpore revetatam fuisse, vel ab aliquo ,occisorum cadavera spoliantium militum manibus substraetam emptamve et conservatam, vel denique^cum
:

Agaimimi profectus esi, Deo sunctoque Mauritio, cujus patrocinio felicem belii exitu?n tribuebat debitas gratias acturus. Itii obviam venit abbas ccenobiiAgaune?isis cum monachorum cate?*va,a quibus sum?na cu?n voluptate lcvtitiaque exceptus est.ExhibitcV deinde ipsi fuemmt sacraso?nnes retiquicV, quibus illa dives est basitica. hiter has cum Petrus vidisset a?inuium E S.Mauritii,m illum usque dieni religiose servatu?n, tanto captus esi ejus obtinendi desiderio ut instanceieriterque gesta,
,

tissi??ie

abbatem donimi illud flagitari jusserit. 115 Petitioni pri?icipis, cui religiosissima pro- Agauno
}

ac-

aliquo testimonio postea reperta^n fuisse. Scribit Baldesanus, ante solemnem hanc nostram translationem jam olim brachiumS. Mauritii Augustee Taurinorum in ecclesia caihedrali S. Joannis fuisse conservatum. Idempag. 205 narrat,paucis annis aniequam scriberet,obtentum illud fuisse ex
ecciesia beaiissimseVirginis ex OseckinBohemia, quo allatum fuerat ab Ottocaro V, Bohemise rege sub finemanni 1250. 113 Est porro Ossecum ccenobium virorum Cisterciensium in districtu et dicecesi Litomericensi, in Bohemia,uno milliari Germanico a civi-

abbas non potuit non asse?i- ccptus, in serejiissima do~ tiri, maxi?ne, cimido?nui SabaudiccV resedificata mo SabaudU per Amedeu?n III Petri fratrem basilica, piuri- cct mum deberent Agaunenses. Concessit igitur de?nissa accesserant,

sideration
sio?te,

amiulum,
}

i?iterposita Petri pro?nis-

fo?v ut ad nullos aiios, quam ad comites SabaudicV transiret itaque hereditarium serenis-

simcV

Brrtchhtm

cjusdem sancti

Ducis

sy?nboiu?nque pe? npetuum iilius sti?^pis. Pactum cum abbate i?iituni Petrus instru?ne?tto pubiico co?ifirmatum voluit, deindeque pluri?na monasterio Agau?ie?isi be?teficia contulit. I?istru?nentum illud, si vidit Baldesanus, miror HistoricV insertum non esse. Ex eo i?iteri?n te?npore in sere?iissima SabaudicV domo
esset,

domus do?ium

untlc Tauri-

crevit erga S.

Mauritium veneratio, anmdusque,

ncnscs acccperint.

tatePontensi disians,sitaquead radicemmontium, qui Misniam a Bohemia dividunt. Scribit Sartorius, auctorCistercii Bis-teriii pag .1-iQjOssecenses

que?n qua??idiu vixit i?iter pretiosissi?nos thesauros apudse habuit Petrus, comitibus Sabaudis ac deinde usque hodie ducibus sig?iu??i testimo?xium-

monachos sacro S. Joannis BaptistcV indice ab Ottocaro sub annum Christi 12G0, cum Belam et Stephanum Hungariee reges debeltasset,donatum fuisse; idem narratpag. 751 et 1013, tria capita Thebmorum Mariyrum a se visa in laudato monasterio quibus adhuc iestmwniales schedcvadhcvrebant, censetque, aliam insignem anonymarum reiiquiarum coileciionem ex eodem purpurato S. Mauritii agmine esse, at accceptum ab eodem rege brachiumejusdem sancti Ducis,nuspiam invenio. Unde undevenerit Ossecum, Bernardino Rossignoiio sub Caroto Emmanuele Sabaudiw duce scribenti, cui et ecclesiarum et ipsius aulae ex
s

que esseccepit legiti?7icV suceessio?iis in ditib?ies hereditatemque, non sotum filiis, qui patribus succedu?%t verwn etia?n aliis, du?n, deficie?ite stirpe,in imperium ve?iiu?it. Illi porro semper ??%emores
}

obtigationis susceptcv, cu?n impetratus est sacer

a?mulus, (impe?%dendcV scilicet vit cv

defe?%sio?zemque sa?%ctafidei,

i?% obsequium quodPetrus spopon-

derat) Ecciesia??i semper tutati sunt,et nonse?net armispropug?%aru?%t.SubnectitdeindeBatdesa?ius benefieiumadsacria?%i%idicontactu?ni???petratum. 116 Crajevicius, Bulgaritv pri?%ceps, Joa?%?%e??% PalcVologu?n i?nperatore?n Consta?iti?%opotitanu?n,
f?*aud%denter
cerat.

pretiosus

tt

hereditarius

comprehe?isum in vincula conje,

principis benignitate archivia patuerunt,fides hic negari nonpotest, saltem in eo quod serenissimus

Amedeus VI, SabaudicV comes

illata?n statuit,

propi?iq%to suo injuriam

armis vindicare

princeps laudatas reliquias pro brachio S.Mauritii acceperit. Sane sia reliquiis anonymis, ut censet Sartorius tempore turbarum a Lutheri et Calvini
}

asssectis

motarum, avulsasunt testimonia, potuit

}

idseculo 17 co7\tigisse, quo ccenobium illud

loroscv

tum eUam mcinnm Ratschiciense Thaumaturg v Do(

ab

templum, cuip?\vsunt Ossecenses, multum passa sunt,atque ita Sabauduv dux S. Mauritii brachium etiam testimoniis munitum, et ex prioribus tumidtibus pecidiari cura ereptuiti, accepisse.
hcvreticis
,

111 Pneter enumeratas hactenus sacras reii-

traductoque in Qrseciam exercitu, Crajevicium Joannem imperio suo reddere. Id cum beii%t?n Sabaudus conficeret, Barnabas Mediolani Vicecomes ejusque frater Galeacius in Pede?nontanum agrumcum hostiliagmineirruperant. At pri??ius de adventu Amedei in Sabaudiam nuntius Vicecomites in Lo?nbardiam redire compuiit. Eo vix finito beito, Montisferrati marchioni suppetias adversus Viceco?nites Astam obsidentes feticiter tulit Amedeus hinc illis crevit magis ?nagisque invidia et Sabaudi odium. Cu?nque tandem eo temetntatis proterviseque
coegit
:

venissent

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS 371 utarma adversus Pontificem converteItaliam propagationem manifestisstme ostendit, rent,confoederatis Papx, Caroli IV cxsaris Joanhuc ex Baldesano pag. 386 Latine transfero. njequeNeapolitame reginre copiis pr/efectus Ame- Carolus Emmanuel Dei gratia dux
venissent,

mm
ic

deus, recephs mox urbibus arcibusque, quas mvaserant, Ticinensi Mediolanensique agro

Sabaudise,

illi

tem

mili-

et vastitatem invexit.

Rebus tam

celeriter

retro euntibus territusGaleacius,pacem a Sabaudo exoravit, ea lege interposita, nefratrem confe-

Pedemontii princeps etc. etc. Quanto majora sunt beneficia ^rateque, a Divina bonitate per Sanctorum patrocinium impetratae, tanto amplius innobis publice pnvatimque crescere oportet erga illos
devotio.

deratosque

principes re ullajuvaret, atque ita in Barnabonem bellum omne translatum est. Ts,
illi

cum

victoris

Amedei

vires pertimesceret,

119 Non possumusnos,neque subditi nostri, umquam nos prabere memores specialis
smg-ularis auxilii, quae in omnibus

nec

aperto marte

cum illo congredi auderet,

indignis-

simo ausu scelestissimas insidias confcederato

milites
sto

summi momenti
et

maxime

satis CaroiiEmfavoris et "**ctam

arduis

'

exercitui struxit. hau117 Vicomercati,

veneno a

prxsenti

morte prxsa-vat.

oppidum est ditionis Mediolanensis,quo venturum cum copiis Sabaudum prx>viderat, panem vinumque omne toxico corrupit.
Nefas, ut speraverat, accidit, milites veneno infectis cibo

mohtionibus strarum ditionum digmatus est coucedere

et periculo plenis expeditionibus belli prajteriti et afflictionibus no- obtentaenu-

fZo

mus

Altissi- " ,erant

precibus g-loriosissimi ducis invictai Leg-ionis Tbebaeai S. Mauritii, serenissimse domus

potuque

usi, subita infirmitate corre-

pti,

atque ad extrema redacti sunt. Exhorruit ad suorum calamitates necesque Sabaudus, cumque detectum scelus fuisset, pius princeps adprotectoris sui Mauritii patrocinium

nostrce Sabaudicie a prima imperatoria sua origine antiqui Patrom et Protectoris perpetui, ad cujus majorem g-lonam, conservationem quietemque

opemque confugit,

ejus

sacrum

anmdum

aceto

B immersit, bibereque ex eo militem jussit. Res mira, communicata ceelitus S. Mauritii meritisvirtute, non solum, quos venenum nondum Iteserat
preeservati suni sed et t>r*servati sunt, ,t

cum summa fiducia

provinciarum nostrarum, placuit divinas providentia; manifestius se ostendere in victoria tam memorabili, relata de Bernensibus et Genevensibus earum usurpatoribus, haereticis et contemptoribus venerationis Sancto-

rum, eo ipso

die, qui

triumphantis

illius

Martyris
in
El

memoria

festus est. Id deinde

multo amplius

L*

ii

ZLT^T**Z omnes, quos przesens

convaluere.

malum ad mortis limina perduxerat,

; qU d S er habuuuus ^cuperandi pretiosas ejus ' ? ? et prodig-iosas reliquias, quas, antequam Vallesiis

TT m

n0st

ac cendit

a ^ntissimum desiderium.

Atque hoc beneficium eodem fere modo narrant Annales Sabaudim ex Paradini Historia contractas, et Vanderburchius, decanus Ultrajectensis, qui sub seculi decimi sexti finem libros duos de Sabaudorum ducum principumque historia gentilitia Latino sermone conscripsit. Advertit is ipse postremo loco laudatus scriptor, quod Amedeus, morti ex hausto veneno,ut opinantur aliqui, ad divi Stephani fanum in regno Neapolitano,

concederetur renovatio fo&deris et pacis a nobis petita?, voluimus, postposito omni mundano commodo, nobis remitti, easque in ecclesia primaria hujus metropolis Taurinensis, apud sacro sanctum

sudarhimRederaptorisnostrireposuimusctsing-ulis
annis, die ipsi sacro, in solemui omnium conspectu expositae et portatae in supplicatione a nobis et ab equitibus in ejus honorem institutis, una et ab omni

tum agebat, vicinus, annulum cum summa curaadAmedeunz filiumper Gasparem Montmeurium,prim&
victricibus copiis
S.

ubi

cum

Mauritii

Annnli
celebres

alibi

nomineS.Mauvitii,

virum, miserit, atque is idem annulus qui usque hodie summa in veneratione est in serenissima regiaque Sabaudica domo. 118 Ceterum de illo eadem pene ofyservari possunt, qucV superius ad machseram, S. Mauritii nonobilitatis
est,

non minori cum frequentia, quam devotione sunt honoratae. 120 Quapropter volumus, ut ad cxemplum et sakmnem imitationem hujusce civitatis primariai ditionum o'" r V n nostrarura cis raontes, ubi celebratur et observatur per dltimu mpm festumillius invicti gdoriosi Sancti, etubitotinsu- *'
clero populoque

peralii gloriosi Athletas istius Leg-ionis protectores eorum quiescunt, se conforment omnes et singuke

qui Suet

baudix

Pc-

demontiiprotector
eligi-

mine sacram, indicavi. Simili etiam annido gloriatur ecclesia Maurianensis ; etenim in Appendicida ad vitam S. Tygris, desumpta ex ejus
archiviis excusaque in Opere nostro tom. v Junii

dictarum nostrarum ditionurn, terra; et ab Alpium jugis usque ad maris littora protenduntur. Quare ex certa nostra scientia, plena p potestateet auctoritate suprema, prcesenti pcrprtuo
civitates
loca, qute
et

irrevocabili

edicto

mandamus

et

gitur.

omnibus subditis

nostris cismontanis,

imperamus Cujuscumque
ut
nostra-

pag.

76, aliis

enumeratis reliquiis additur, annu-

sint dicecesis, sexus,

qualitatis et conditionis,

lus qui infantum albug-inem ab oculispellit, dicitur

deinceps et a prima promulg-atione

harum

esse S. Mauritii. Is

quomodo

eo perveniret, et a

rum

inviolabiliter observent, feriatura et solenne

quo tempore ibi pretiosus habcatur, reperire non potui. Porro, quod ante particulares aliquse civitates fecerant omnes, post translatas S. Mauritii Taurinum reliquias, SabaudicB Pedemontiique et ceterw trans atque cis Alpes Sabaudo subjectx ditiones imitatee sunt, sanctumque Martyrem in patronum peculiarem protectoremque elegere. Taurinenses post obtentum sacrum thesaurum, pnvter festum, hoc die in pluribus jam antevicinis locis celebrari solitum, eum etiam diem S. Mauritii nomine insignem habere cceperunt, quo sacris tanti Martyris exuviis potiti sunt, eumque ecclesia metropolitana, in qua depositte fuerunt, cum Octava celebrat. Cum autem Pedemontani dubitarent, utro, an utroque potius, die Protectoris esset recolenda solemnis memoria, serenissiynus princeps Carolus Emmanuel edidit edictum, quod, quia singularem maximi principis pietatem venerationemque erga sanctum

habeantfestum illius g-loriosi martyris S. Mauritii, eo die, quo ab Ecclesia Catholica, Apostolica et Roraana celebratur, nimirum vigesimo secundo mensis Septembris, cessautes ob omni opere servili, et omni eo, quod solemnioribus dicbus prohihituni sit, sub posna cuicumque contraveuicnti centum scutorum, velduorum ictuum cordse, secundum casus exigentiam senatui nostro arbitraria. Mulcta illa pecuniaria hospitali militum S. Mauritii hujus civitatis applicanda est. Dcclaramus, quod copiaj praiscutium

impressarum tanta
Orig-inali.

fides haberi debeat,

quanta

ipsi

Quod

ita nobisplacet, et exig-it Divinurn

nostrum obsequium. Datum Taurini die xxiu Augusti anno mdciii.

et

C.

Emmanuel.

Thebmrum Ducem, ejusque

solemnis cidtus per

Shnifa monjam anno non minus religiosus, serenissimus daamduat, ritii cultor Mantuantt Vincentius,ducc Mantua? etMontisferrati, edideratque die xviii Septembris anni 1602 edictum

121 Praeiverat

przecedenti, S. Mau-

simile

37 o
ACCTOnK
J.

GLORIA POSTH

SS.

MAURITII ET TIIKB.EOR. MM.

atque
is

c.

diem xxii Septembris per festum etsolemnem haberi, Occidenlalem itaque sancti Martyris cidtus per et propagatus est. Operse pretium Italiam auctus serenissimi ducis Vinesset itludpariter edictum
simite, quo mandat omnes ditiones suas

statim recordatus

mane
set,

in

est, quod eodem itlo die D Turcarum conspectum progressus fuis-

certumque locum occupasset finiturus flexuo-

me centii hic Latine reddere, at similia longius aveherent. Baldesanus illud Historiae suse pag.317 inseruit, ubi ab hujusmodi rerum curiosis videri potest. Prsetermittere tamen non possum id enarrare,

sam fossam, sibi suisque necessariam. Addebat, cum huic rei intentus esset, Turcas supervenisse, unoque impetu magno numero sclopeta explosisse, seque non minus, quam sex aut septem inde
excussas plombeas glandes vestibus armisque excepisse, sic tamen, ut ne minimum inde damnum in corpore passussit,et quamvis angustissima fossa esset, ubi cum suis, qui numero triginta superabant, agebat, et hos, et se prodigiose discrimen evasisse. Atque hoc beneficium, ut religiosissimus dux S. Mauritii patrocinio merito adscripsit, ita et ejus venerationem erga sanctum Marttjrem sic auxit, ut illam publice testatam voluerit, indicto, ut

quod ex quodam gratitudinis debito occa-

sionem prsebuit amplificando sancti Martyris cultui, prscstitum a S. Mauritio serenissimo Mantuse ducibeneficium.RefertiditaBaldesanuspag.Wl, acsi acvepisset a P. Bernardino Rossignolio, additque, rem totam accepisse praedictum patrem ex ore serenissimi principis ejusque sororis,quos, tecto licet nomine, satis manifeste indicat. Ipsius itaque auctoris Thebsese Historise tota est narratio,
qui tanctt

supra narravimus, per omnes

ditiones suas festoperenni xxn Septembris,

quamstringo.

Martyris

opcm

anno 1601 Vincentius Mantuanus dux cum nobilium et militum manu in Croatiam ad bellum Turcicum, memorque, natum
122 Profecturus
se xxii Septembris, qui dies huic se devote commendavit,
S.

$ XI. Institutus sub S. Mauritii no-

Mauritio sacer
elegit.

est,

eumque inpatronum
Accessit

mine
in

et patrocinio militaris

Ordo
E

et

singularem suum protectorem

Sabaudia. Ejus

initia, confir-

mariti votis serenissima uxor ejus Eleonora Medicea, Francisci magni Tuscise ducis fdia,conjugem ferventissimis precibus Sancto protegendum offerens. Pervenit ad exercitum adversus Christiani nominis hostes coactumprinceps, deditque specimina solitse fortitudinis interea soror ejus Margareta, ni fallor, quse partem ditionum pro fratre administrabat, die quopiam a septuagena:

matio, prserogativse a Pontificibus

principibusque obtentse.
Celeberrimus
per Italiam Ordo militaris S. Mauritii, de cujus initiis, ut in hujusmodi rebus fieri non raro solet, non conveniunt scriptores. Itali, quantum possunt maximam antiquitatem illi accersunt, conquerentibus auctoribus aliis, quod patriae immodico amore abducti commentitiam vetustatem militise Mauritianse emendicent a traditionibus popularibus etfabulis, quas
est

m$
rilii.

scri -

JJJJJJwJu iniliis Ordinis S.

Mau~

ria moniali, quae sanctitatis nomen obtinuerat, monita fuit, tempus esse indicendae orationis et
supylicationis publicse, offerendaeque

ad aras

in-

cruentse Hostiw pro fratris incolumitate , ut ab eo Deus averteret periculum, quod eadem hora capiti ejus imminebat.

Mox

fieri jussit religiosis-

sima princcps, quse suaserat monialis, eamque postea convenit, intellectura occasionem causamque consilii tam insoliti. Erat moniali illi, ortae ex illustrissima Roveriorum domo, nomen Angelae Marise, atque vel Casaliivel in ejus confiniis,

in BWpO&itiO-

me rursus mea fallit opinio in parthenone aliquo virtutibus clarcbat. 123 Interrogata igitur principi narravit,quod,
nisi
,

nc contra

cum
lum

Turcas

post decantatas Matutinas horas

se recepisset

ad cubicu-

pro more Deum oratura, obdor-

misset somniassetque, (ita quidem referebat, ut, qui eam ejusque humilitatem norant, facile intellexerunt, manifestam visionem fuisse ipsi in orationis fervore exhibitam) et vidisset apparentem nebidie speciem in globo splendido et rutilanti;

usque eo instrumentis certis explosas fuisse contendunt, ut mirari satis nonpossint aliorum pertinaciam in iis asserendis propugnandisque Baldesanus ssepe memoratus lib. % Historise Thebaeae pag. 204 ita scribit Amecleus septimus (aliis est octavus, et primus dux Sabaudise, sub nomine EelicisV antipapse,in historia ecclesiasiica secuti decimi quinti notissimus) cum ditionum suarum regimen dimisisset secessissetque cum nobilibus aliquot, voluit ut septem ex illis vocarentur Milites S. Mauritii, a quo tempore ccepit in illis septem adumbrari generosa militia,qufe sub nomine S. Mau. :

ritii

postea erecta, stabilita est a prudentissimo et

piissimo Pontifice Greg-orio XIII ad instantiam

Em-

manuelis Philiberti, Sabaudise ducis. In his cautissimis Baldesani verbis habes, lector, controversise interalios scriptores exortse scribit

quod globusstatim seseaperuerit,spectandumque

dederit bellatoremfortissimum in armiscandidis, cum Sociis aliquot eodem modo armatis ; quod Betlator ille se esset allocutus, mandassetque, ut preces funderet pro incolumitateprincipis, idemque significaret hujus sorori, quae pro absente

occasionem
,

et

fundamentum. De Amedeo, seu EeliceV antipapa,

ita

vus, in

Augustinus Patricius auctor coseHistoria conciliiB asileensis excusa in

Coltectione

Labbeana
is

tom.\2> col. 14-88 et seqq.

Aiiiedeussub
Fclicis

partem ditionum moderabatur quod Ducem

:

126 Erat
leensis

(Amedeus,

in-

tetvogasset, quis esset, atque is benigne reposuisset,esse se Mauritiurn, ducem Thebaw Legionis,

cum

ad eum placido nemore mouasterium construxerat, ibique cum decem aliis nobilibus viris habitum g'estabat

cum pseudo-synodi-Basivenirent legati) Ripaliae, ubi in

Vannottti-

tipupx

ne notus,

suis Sociis, missum tum temporis a Deo et magnaejus Matre, utprincipi succurreret, eum-

que a praesentissimo periculo, quodtumsubibat, hberaret; quod deinde Sanctus post pia data monita disparuissct. Contigit res luvc qiio die expostremis mensis

eremiticum, vocabaturque Militum S. Mauritii decanus. Petrus Monodus Societaiis nostrse,in Amedeo Pacifico, quam secuti 17 initio Latineedidit, duo recenset instrumenta, quorum, quse ad rem

Dominico

ali-

Octobris anni 1601

cxpertusfuc
rat,

primo congressu

circafestum SS. Simonis et Judv, atque adeo xxix dhusmensis, quitumfuit Dominicus. 124 Reverso ex Pannonia principi soror in
narravit,

prsesentem faciunt,partes huc transferendscsunt, Primum esttabula de concessa abAmedeo filio suo primogenito Ludovico, cui vices suas in administrationePedemontiicesseratfiiotestate.lbiautem pag. 40, (editionem Cramoisianam anni 1626 prse
oculis habeo) ita loquitur

qu%

sibi contigerant,

ad fiiium pater, post-

quam

,,

A quam suos labores enumeravit

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

:

373
et
CCTOK

rea illam mundanis moestitiis sinere inertem, sed potius sicut a lumbis nostris processit, esseque no-

tum pnmordia, quibus Omnipotentis clementia persouam vestram dotare dignata est, nolentes praete-

tem virentem, morum venustatem

Prospicientes etiu
et alia

ctorum monasterii

virtu-

bonam

et

domorum militarium unam sufficientem clausuram murorum seu

,

J.C

nemorum. Et

extra ipsa rasenia ab extra bona et

strum contmuat,

et in typo nostrammet repraisentat, exaggeratis diuturnis praemeditationum scrutiniis,

profunda fossalia in ambitu dumtaxat nemorum, prfedictis domibus, et ledificiis militaribus deservientium pro defensione et securitate
,

dicti

nastern,

etdomorum militarium

mo-

praadictarum, vult,

virorumqueorthodoxorumpersuasionibus,nonlapsu vel extemplo, sed ultro et animo deliberato, salutiferas aedes militares, illius sanctimonio inclyti patiendo Victoris, patroni nostri Mauritii Thebeeorum ducis, quas in conventu nostro itipallice instrui fecimus, nuper ingredi decrevimus. 127 Litteree fflx signatse sunt Eipallise, die Dominica, septima Novembris, anno Domini

jubet, et ordinat idem testator, infra biennium post ipsius decessum per dictum ejus ha>redem infrascnptum votive compleri, etperfici ea, qua> deprsemissis post mortem ejusdem domini testatoris
resta-

rent perficienda.

129 Item dccrevit idem dominus testator

dicit,

ut

intlituit

$ub

Ripallixcon-

gregationem

mo

millesi-

quadringentesimo trigesimo quarto, ludictione xni, tectseque inpublicis comitiis, si vera scribit

quod tam hac vice, quam in futurum, post decessum, vel recessum alicujus ipsorum septem militum per ipsum dominum testatorem, dux vixerit in humanis, et post ejus decessum, per suos
successores, duces Sabaudiffl viventes pro tempore,

a/ 7"**

**""*

Monodus. Nunc antequam secundum proferam monumentum, jiwerit ex eodem auctore interjicere, quse de Ripalliensi secessu

tum

Joannes Gobeli-

ad quos idem dominus testator ipsorum de novo assumendorum, quotiens opus

milierit,

electionem

nus, seu ut volunt alii JEneas Silvius. qui postea

Pontifex Pius Ilfuit, sub amanuensis suinomine personatus, in Commentariis vitse suse auctor
sequalis et oculatus testis retulit. Ita scribit. Hic igitur (Amedeus,) relicto ducali fastigio, et

aliorum militum, tunc ibidem degentium consilio, vult, et disponit perpetue et plenojure pertinere, eligantur, ct assumantur
,

cum

ad

gremium

dicti

conventus

viri

egregii

iu ordine

omni

litaribus honorabilibus

saiculi

procul ejecta, gubernatione subditorum primogenito commissa, ad heremum concessit. In ripa lacus Lemani, e regione Losannae, altissima fuerunt nemora, et subhis prata,decurrentibusaquis

pompa

militari constituti, ietate provecti, in actibus miet longinquis viagiis, ac

peregrinationibus, principum cousilio, et legationibus, ac aliis virtuosis et arduis negotiis diu com-

Ilorum magnampartem muro cinx.it, inclusitque cervos et damas et, quae non sseviunt in homines, feras. Prope in littore lacus ecclesiam aedificairrigua.

mendabiliter exercitati , prudentia et probitate comprobati, et ab omui opprobrioso crimiue immaculati, mundameque militiffl ac poinpae pro felici vita;

suoe conclusioue. et salute sponte renun-

tiare, et

sacerdotes induxit, praebendas erexit, etdignitates aliquas et mansiones construxit, in quibus canovit,

deinceps coutinenter et virtualiter vivere

commode degerent. Nec procul hinc palatium magni operis construxit, fossa etpropugnaculis opportune munitum. In eo septem mansiones fuere,
nici

tanquam proceres et consiliarii prsfatorum domini nostri ducis testatoris, ac ejus successorum, ducum Sabaudiffl eorumque patria?,
dispositi, qui

in

iis

litica

praesertim, qute militaria et alia ardua poconcernunt negotia, in casibus occurrentifideli-

sex sequales, dignae,qua;Cardmales reciperent. Nulli

bus, et de quibus eis darc consilium licebit,

ter ipsis

sua defuit aula, nulli camera et anticamera et creta quaedam cubicula, seu pretiosarum rerum
ceptacula.
septcm
vete-

se-

dominis

et patriee consulere valeant, ac

re-

etiam teneantur, prout idem dominus testator singulariter confidit, et hac de causa post honorem Dei, ad hujusmodi fundationem pro reipublicas totius patriae suae utilitate asserit, se specialiter esse

Septimam

principi dicatam

nemo rege

ranorumno
bitium mili-

lum

aut summo Pontifice judicasset indignam. 128 Hic Amedaeus habitavit, quem sex proceres secuti sunt, grandaevi, et Eetate pares, quorum uxores jam pridem obierant. Nemo non sexa-

motum.
130 Item decrevit idem dominus testator, ut
cit,

di-

gesimum annum

fattUutomid
Mililia $

attigerat.

Et quoniam equestris

ordinis milites fuerant, et saape in bellis ordiues

duxerant, nec sine gloria militaverant, in ipsa mutatione sascularis habitus sub Amedaeo decano et magistro suo professionem induerunt, et S. Mauritii

quod ipsi septem inilites habeant perpetue a domibus suis prffldiotis plenum et liberum accessum ad ecclesiam dioti monasterii Ripalliffl; dum
ac nocte pro Missis, et aliis horis cauonicis audiendis, suisque oratiouibus dicendis ac devotionibus exequendis; ita quod Abbas et canonici ipsius monasterii,
offlcia, die

MauriliiaP
jiellatum fuU,

ibidem divina celebrantur

appellari milites voluerunt, neque

S,

enim proCun-

cul ab eo Ioco
baea pro Christi
cti

Mauritius

cum Legione Thepertulit.

nomine martyrium

sint iu spiritualibu.s niinistri, et scrvitores

militum

pallium et ciugulum et baculum retortum, quibus Leremitas uti videmus, assumpserunt et barbam prolixam nutriveruut... Crucem auream heremitae in pectore gestaverunt. Id
et
,

penulam

domiuus testator, ut dicit, quod unus ex prfflfatis septem militibus, pcr ipsum dominum testatorem dum vixerit,

praedictorum. Item decrevit idem

ctpost ejusdeccssum, pcr successores suos pne-

tantum nobilitatis signum retinuere, csetera contemptum saeculi pne se ferebant. Ex his Amedei propositum, etejus instituti forma, satismanifesta sunt fientque ex ejusdem testamento adhuc magis luaUenta. Ejus fragmentum hoc authenticum, ut asserit, laudatus Monodus cxhibet pag. 53. Item, quia praanominatus dominus noster dux testator, authore Deo, jam erexit et fundavit juxta dictum monasterium suum Ripallite a parte venti unum conventum septem militum secularium, et pro illorum statu et incolatu septem domos contiguas in ipso loco, cura membris opportunis, sub
clausuris,dote, et ordinationibus infrascriptis, videlicet in toto circuiti, ct extra omnia aedificia di-

cum aliorum militum diconventus consilio eligendus , constituatur et sit decanus aliorum sex militum, ac eis praesit, et imperet in et circa honestum modum vivendi,
dictos duces Sabaudiaecti

cuiofflteri in

omnibus licitis ethonestisobedireteneantur. Pro cujus quidem conventus militaris do,

te

ac ipsorum

militum congrua sustontatione

tcstator
as.sfi-it,

prsefatus

dominus

se dccrevisse, et

velle dare, et assi^-uaiv pfi^ictuc ct .sccure prffldi-

centum fiorenos auseu computato pro quolibet ipsorum florcnorum duodecim gro^sos
cto conventui inille et octies
ri,

parvi

ponderis,

valente

moneta;

communis

ipsiufl

domini testatoris anentibus

nuae revenutae, in et super rebus ct locis conveni-

m
4UCT0M
J.C.

GLORIA
volens
ct

entibus,
stator

disponens

MAURITII ET THED/EOR. MM. casionem formamque et finem idem dominus tePOSTII. SS.

institutisic Bullse

IJ

et quilibet ahorum sex annis sexcentum florenos, ponderis et valons ducentos florenos militum , servitorum parprsedictorum, pro suis suorumque tamen, quod ldem ticularium victu et vestitu ; ita propriis sumdecanus, pro tempore existens suis
,

pore 'inde

pro temquod decanus, qui fuerit ibidem percipere debeat smguhs percipiat, et

Pontificise exponunt, ut ad nostrum institutum fere sufficiat aliqua inde fragmenta excerpere. \33Prima, quiehucpertinet, data est a Grego-

gui tamcn a

Dominicce millesimo rio XIII anno Incarnationis sexto dequing-entesimo septuagesimo secundo Octobris. Ibi, post enumeratapecimo Kalendas
,

Gregorio

XIII

ricula, quse

ab hsereiicis Ecciesiee impendebant,

omnium ptibus debeat manuteneve cooperturam domorum et tedificiorum, nec non supportare
onus victus
et vestitus

Phiiiberto inquseque ob vicinitatem Emmanueti mentem injecerant, tituendi hujusmodi Ordinis

ita loquitur

ac salariorum servitorum

Pontifex

Itaque,

cum

dilectus filius

communmm

ipsius conventus,

cum

aliis

super hoc

testatorcm ordinatis. fiendis, per praefatus dominus testator, siugulari devoIdcirco fundationis completione ductus, ad praedictae

ipsum dominum

Philibertus, Sabaudiai dux, pro nobilis vir dilig-enter sua prsestanti pietate ac prudentia haec ad alia, quae consideraus, in animum induxerit,

Emanuel

mentum, ut dictum
bet etc.
atque ad Ulitd

cst,

vult,

et disponit

et ju-

reliipse consuevit tuendae et augendse Catholica? locis ditioni suae subjectis adhibere gionis causa in

remedia,

ultnm-

que referri

posmnl

nituntur, 131 Hisee et similibus monumentis seculum qui Mauritiani Ordinis initia usque ad decimum quintum et Amedei seu Felicis Vtempora producunt. Hos inter, quantum ex Heiioto in Historia Ordinum tom.Qpag. 80, et reverendis-

omnis geilla et adjungere, ut ex delectis Sedis neris Christiani populi militibus unam sanctae Mauritii marauctoritate conticiat militiam, beati

nuncupandam, quem idem Emanuel Philibers.uum tus dux et ejus antecessores, ut prsecipuuni suarum Protectorem, eximio ac perpetuo ac rerum
tyris

simo de Visle capite ultimo Historise Legionis

Thebicte intelligo, est Justinianus, auctor Histo-

ria

Ordinum Militarium scriptorque Theatri Pe-

idque nobis studio et veneratione sunt prosequuti, supplicari, ut hoc ei imexponi fecerit, ac simul dignaremur. Nos optimum illius consilium,
partiri

demontii et Sabaudise. In illum ejusque asseclas priores laudati scriptores invehuntur, contendenGregoriiXIIl, dequa tes, talia ab iis, quiBullam infra, legerint, non nisi stotide asseri et defendi posse. Nisi ego midtum fallor, lis est de lana caprina, quse facile componi possit, modoxdrimque atiquid remittatur, si quidem auctores, qui tantam mititaris Ordinis antiquitatem tuentur, una contendant, sub eadem norma ab Amedeo incho-

ac ipso,
tissimis

majoribusque ejus clarissimis

principibus
sic
,

et proestan-

dignum animum meritis in ac prospicienDomino laudibus commendantes

constituendam militiam maximo et praesidio fore, non solum ipsis Sabaudise et usui Pedemontium provinciis, sed toti etiam Italiae,
tes
,

illam

ad sustiuendos

et

propulsandos quosvis haeretico-

rum
ibi

et

infidelium impetus, ac opportunissimum

atum Ordinem fuisse, sub qua a Gregorio stabilitus est;

bituros esse

cum aliqua

quod sane, ut ex dicendis manifestum fiet, verisimilitudine sustineri non potcst.

propug'naculum, muuimentum et auxilium haEcclesiamque Eomanam ^ ac nos , universam Christianam rempublicam in ipso militiae robore, ac talis ducis maxima virtute rerum,

Etenim eospectare unice videtur Amedei institutum, ut ibi emeritse mititiac prsefecti, a secularibus expediti rebus, sic tamen ut etiam Sabaudise duces consiliis juvarent, iranquillam poslremam setatem agerent, Deo et animse suse saiuti vacantes, idque sub aliqua regula, non quse monachos,
sed
initia cele-

que bellicarum summa et ssepe cognita peritia, illi super hac re prompto ac libenti animo annuendum,
piosque ejus conatus speciali favore ct gratia duximus prosequendos. ejus supplicationibus inclina- formam, 134 Quare
ti
,

sub

unam
et

militiam

ad laudem

et

gloriam Dei
Sa-

aua

hodietan-

dumest,

qux secularis milites Ordinis faceret.

32

omnipotentis
baudite

et fidei

Catholicae in dictis

tum

accejui.

borrimi Ordinis,

Hinc ex adversa parte fatluntur, qui contendunt, ab Amedeo Ripaliise non nisi prioraium canonicorwn Regularium institutum fuisse; is enim
1

Pedemoutis

regionibus

defensionem,

ac universae Italiae, totiusque Christianae reipublicse salutem et commodum , sub invocatione S.

Mauritii

in ailatis instrumentis manifeste distinguitur, ab aiio septem virorum nobiliumccctu, undemilitaris

pandam

martyris et Regula Cisterciensi nuncuper universum Christianum orbem, cujus

Ordinis

S. Mauritii initia

scriptores

Sabaudi repe-

omnino, quantum apparet, inepte. Etenim non potest iri inficias, congregatos Ripatiise nobiles veteranos ab iito temporcMWite* S. Mauritii dictos, eorumque coctum Ordinem militumS. Mauritii appellatum, et secidarem fuisse, cui et Amedeus Sabaudi3edux,Decaniassumptonomineprsetunt; nec

suprema sedes et militum conventus in loco ab eodem Emanuele Philiberto duce in Sabaudia statuendo et assignando perpetuo
sit,

et in ipsa militia

unum magistrum Magnum vocandum, supremam

illius

fuerai, quem nec forte titulum posteriores aiiqui duces detrectarunt. Ex quibus omnibus quare as-

serinonpossitftamquamexprimordiisnatumpostea esse vcl puUulasse, sub alio licet instituto,seu reformatione potius, Mauritianum Ordinem, ego plane non video. Certe evidenter contrarium non evincunt referenda inferius Pontificum verba, de reformata militia, tamquam de re nova et recenti, loquentium; nisi lubuerit ab Ordinum omnium prim07'diisexcludere, qusvcumque eo conducebant et gesta sunt, antequam Ivgitima potestate, sub quapiam determinata Reguia fundatiet confirmati fuerint, quod esset et sentireet loqui cumpaucis. Pergamus ad Emmanueiem Philibertum, sub quoillustrissimusOrdoeamformameumquesplendorem nactus est, quibus usque hodic tucet. Oc-

ejusdem militiae dignitatem pro uno magistro, qui caput existat cum eo quo sibi expedire videbitur militum et ministrorum numero , qui milites, cum unica tantum et virgine conjugati, ad habitum et professionem Kegularem admitti seu qui pro tempore admissi fuerint, matrimonium
,
,

cum
et

simili virgine,

et unica

dumtaxat contraheconjugalem,

re possint, alias vero ipsi castitatem

obedientiam expresse profiteantur,

cum mensa

magistrali, ofhciis, juribus, jurisdictionibus et in-

signibus consuetis aliarum hujusmodi militiarum instar, ex nuuc prout postquam ipse Emanuel Phi-

dux dotem annui redditus quindecim millium scutorum de propriis et patrimonialibus bonis suis illi constituerit, et e coutra auctoritate Apostolica tenore praesentium perpetuo erigimus et
libertus

instituimus.

135
stro

Sequuntur deinde variseprgerogativse magiMagno, (quod muyius in perpetuum Emmanueii

nujas aun
militia S.

Lazarx

DIE VIOESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

375
iocrou

nueli duci, ejusque successoribus tribuitur) Ordinis concessse, quse fere in Bulla de unione Ordinis

petur, auctoritate Apostolicatcnore praesentium ita

S.Lazari enumerantur,subnectitque hic Pontifex professionem fidei ab iis recitandse jurandseque, qui in Ordinem admitterentur Puncta singula,
.

perpetuo unimus, annectimus et incorporamus, ut posthac in perpetuum praedictus Emanuel Philibertus, et pro

,c

adversusquse grassantes twnfuvresesoffendebant,

enucleate secundum veritatem Catholicam ibidem exposita sunt. Porro abunde ex his liquet, totam

tempore existens Sabaudiaj dux, militiae sanctorum Mauritii et Lazari mag-ister sit et appelletur.

aliamnormamesse hujus milttim ab ea, qua sub Amedeo Itipaliise congregatio fuerat instituta
,

Plura refcrre supersedeo, quibushic recitata fere enucleatius explicantur, ut pauca de mitari ordine S. Lazari observem. Sunt, qui ejus
originem usque ad seculum quartum et S. Basilii setatem removeant. 138 Seculo certe duodecimo et sequentibus fuit

quse proinde non nisi sano sensu hujus exordium, seu potius occasio dici possit. Quo autem tempore
prsedicta privilegia ab Apostolica Sede obtinuit Emmanuel Philibertus, erat aula Sabaudica fre-

OrdinitS.
unt4

celeberrimus et a Pontificibus Innocentio IV, Ale- Uzari xandro IV, Clemente itidcm IV atiisque, amplissimisprivilegiis donatus. Primumejus institutum
fuit leprosis servi?*e,

ZT^'

quentissima florentissimaque exterorum etiam principum et nobilium virorum accessu.Erant inter hos nonnidli equites Ordinis hospitalis S. Lazari Hierosolymitani tumtemporis valde afflicti, tum quod celeberrimus Ordo ille, defuncto Vercellis Jannotio Castillonio, nobili Mediolanensi et mu litise magistro, usque sine capite esset, tum vel

quod chaintatis munus non nisi aliquibus ^iostea reservatum est, aliis militibus pro fidei amplificatione incotumitateque betligcrantibus. Seculo decimo quinto, cum pauci

admodum in Europa

leprosi superessent, equitesinstituto

que S. Lazari midtum a primarvo

moIta-

rum

dissolutione descivissent,

Ordinem per

maxime, quodPius Vanno 1567

edita Bulla prse-

fato Ordinipiurimapriviiegia a decessoribus Pontificibus' et a se ipso antecollata eripuisset. liigi-

B tur censentes, militiam suam non metius inpristinum splendorem restitui et adversus magnatum
atiquorum moltnones defendi posse, quam si ducis Sabaudi protectioni gubernationique subjiceretur, mentem suam spemque, ex recens totprivilegiis a sancta Sede donata S. Mauritii militia conceptam,EmmanueliPkilibertointima,-icurarunt. 136 Cumque Sabaudus remad Pontificem referendamjudicaret, missus est Romam Carotus Cicogna, prsecipui nominis eques S. Lazari, qui negotium tractaret, censuitque uniendam utramque militiam prout edita Bulla Idibus Novembris ejusdem annisignificat. Inde aliqua delibo .Postquam
,

conjunctioab

coftemPontt

liam Bulla anno 1190 edita Innocentius VIII suppressit, univitque ejus o?nnes possessiones militisc S. Joannis Ilierosolymitani, j)0st qiuv tamen Ordo S. Lazari adhuc substitit in Gallia, indeque rursus paulatim repultutavit in Italia,sicut Ordo S. Lazari non raro duos habuerit, quorum atter E in Gallia, alter trans montes se magnos ejus magistros nominarint, et illum quidem, qui Ilospitaii Capuano prseerat, agnovisse Pontifices Leonem ct Pium V ex eorum Bultis tiquet, certe uterque variasrursus Ordinipirxrogatioas concessit, quas demum revocavit idem Pitts, ut superius animda-

* te

vertimus. Postquam GivgotHits XIII eumdem cum MititiaS. 'Mauritn univit, ejusqite perpetuum

repetiit Gregorius, quse superiore constitutione

decreverat,
S.

perpetuumque magisterium Ordinis

Mauritii iterum dixit in

ducum Sabaudorum
:

hereditatem iturum, subdit Nos postea dilig*enti meditatione considerantes, ipsam de novo erectam etconficiendam militiam magmos absque dubiofructus, tali prsesertim ductore atque magistro, fidei Catholicae esse allaturam, sed multo tamen majores, si aliis adjumentis et auxiliis fulcita atque munita
fuerit, ac praeterea
S.

magisterium Sabaudise ducibus tribuit, reclamarunt rursum Galli, Ordoque apud ipsos pe?*severavit, donec miiiiiie Divsc de Monte-Carmeloju?ictus fuit. Porro privitegia et immunitates per Pium Vanteunionem ablata, iterum plurimareStituit Ctemens VIII Bulla anqrfissima, data ix Septembris anni\G03,qua confirmatur utriusque ?nititise conjwictio, ejusque perpetuum ?nagisterium
Carolo E?n?nanueli et successoribus ejits asseril ur* 139 Cete?mm E?n??xanuet Philibe?Hus, teste Bo- olctiritwUs: CmJ"' na?ino,paulopost Ordinis iniliavonventum AVr.yy*? vndixit, ibique leges condidu, qusv demac Palese a Pontifice confirmatse fuere. Ex his, ni fallor, su?tt, quse prseter superius ?ne??iorata exigu?itur f ab iis, qiti mUitisc Mauritianse nomen dant. Promittunt nimirum fidetitatem Sabaudi.v duci cjusque successoribus, portaturos se habitwn et crucetn Ordinis, venturos ad capitulum, si convocetur, recitaturos indies psatterium contractum in
'"'

'

cernentes militiam Hospitalis LazariHierosoIymitani, sub Regula S. Augustini, jam pridem magistri regimine destitutarn, nobilem illam quidem et antiquam, sed ipsa vetustate

^^

temporum injuria valde dejectam et prolapsam optimum nobis visum est, si lianc veterem illi novse et nunc nascenti adjung-eremus,ut quod Inec in
ac
esse;
ipso initio per se agere perfecte

non

posset, id alte-

riusadjutaauxilioet viribus geminatis fortiorsitad agendum, atque citius et facilius hse simul junctaj
optatos Ecclesise Dei et Christiano populo fructus
afferrc possint.
approbata
itubntta.
ct

honore??i Jesu Christi , sa?ictissimse Virgi?iis et

et Lazari, jejunaturos diebus Veneris vet Sabbati, servaturos castitatem conjugalem, caritatem hospitalitatemque erga leprosos,

sanctorum Mauritii

137 Id vero facere instituimus

liue i

cum

eo,

quod Ema-

Philibertus, et pro tempore existens

dux

et

maguster proedictus, annexionis hujusmodi ratione duastriremes dictis militibus instructas pro Sedis
Apostolicse defensione contra haereticos
,

Ordi?iis, non alienaturos bona a p?\vlorits dvpvudcntia, ?ion etocatu?'OS ad tongum tempus nec in emphyteusim daturos, ?xon

observatwos statuta

consulto

et

co?isentiente Sabaudise duce. Hieroghj-

infideles,

phicwn scutorum
et

piratas,et

quoscumque alios cjus hostes continue de suo manutenere debeat. Quare.... motu proprio, non
ad ipsius Emanuelis Philiberti ducis, vel alterius pro eo nobis super hoc oblatce petitionis instantiam, sed ex mera liberalitate et certa scientia nostra ac
de Apostolicae potestatis plenitudine militiam S.Laomnibus et zari przedictam cum illius magistratu ac quibuscumque illius, prioratibus, praeceptoriis, hoin pospitalibus....eidem militiaa S. Mauritii, quae sanctorum Mauritii et Lazari nuncusterum militia

TheUeielegionis, quod exhihvt. 46 Panciroius in Notitia utriusque imperii cap. Mauritianis equitibuspro in49 videtur i?xitio

mandato Caroti E?nmanuesillehoto gcstant crucem albi coloris, tribus, totam aiiamformam excredi?nus, na?n Bonnani radiorum fines hibet, globulis ad triangulares Ucnise termi?iatam, sic ut medios anguiosju?igant conjuncta Mau?*itia?ise virides, quibus S. Lazari
signifuisse. Hodic ex
lis

equitum militise Religio designatur. Sole?nniores sunt obiongsc togse sericse rubri deforis, at vestes
52
intus

Septembris Tomus

VL

376
iccron*

GLORIA POSTH.

S.

MAURITII ET THEB.EOR. MM.

habebant, et umus rant, plurimi exiguam fidem cujusdamparticularis testimomum parum valere apud animos solet, ad alliciendos m novam milidivina providentia t tiam Taurinenses permisit res mira alia, quse Sancti pacivitate
ut in
tes assensere.

J.C.

hodiedum sacra militia intus albicoloris. Habet prsccipuas, alteram plures prxtorias, duasque ubi equites in communi Taurini, NiavcV alteram, inserere lubuit vivunt. Atque hsec sunt, qusv hic
nostm de Ordineceleberrimo, quisancti Martyris ostendat indenomen non minus illustrat, quam fessum zelum Sabaudise ducum pro amplificando Protectoris cultu. Nunc ad alia minoris
sancti

At quia

iis,

quse Beltramino accide-

eadem

nominis, at non inferioris in S. Mauritium pietatis et venerationis sodalitia descendamus.

XII. Pia sodalitia sub S. Mauritii

patrocinio instituta in
sanctis

Italia

trocinium summopere commendaret, Baldesanus pag. 371 142 Narraverat illam Erat Taurinensis civis unde illam huc transfero. FranciscusRidale,consanguineusjam smpe nomiHuic natus est fihus nati Beltraminitypographi. Francxscx memoria, iv Ociobris, quo agitur S. die puerulo recens nato imejusque Sancti nomen ipso die ponivolebat genitor. Accidit autem, ut eo consortium prxdicti Beltramini ubi
acciderit.

CUij audito

~-Aob(enl0t

venerit in

de

Mauritiis qui Ticini,

in

Mauritii agebatur de nova congregatione sub S. hortatus est, ut fipatrocinio inchoayula. Is illum

Pignarolii, et

pago Serre co
reliquiis.

luntur,

eorumque

lium suum a glorioso Thebseorum Duce Mauriut tium nominaret dictis acquievit, magis tamen consanguineo gratificaretur, quam expropria in;

occasioclinatione. Voluit divina providentia illa quam potens esset mundo palam fieret,

ne
Joanncs
Daptista

uti,

ut

Bcltruminut,
invocata S.
^fauritii
ojw, sanatus

ReligiossepiscquccongregationisinstitutcvTaurini exordia occasionemque ita fere describit Italice Baldesanuspag. 379. Festo S. Mauritii die

patrocinium, quamque pnvsens ejus auxiliumiis,quipieetmagna cum fiducia illud

S. Meiuritii

invocarent, immittens prsefato Ridale

magnam e

ad augendam a?ino IGOl solemnitatis pompam,novi coloris palliis

primum afflictionem,
oculorum
filioliejus,

milites S.

dona7*atdux Carolus Emmanuel Mauritii, cum simili ornatu insignique

ex tumore extuberationeque tam monsvrosa, ut intuenti-

sui Ordinispublicissupplicationibus adfuturos,fi-

liumque suum Philippum primogenitum equitem S. Mauritii crearat. Tum hrne , tum hujusmodi alia, desiderium nonnullis injecerant, principem

bus admirationi esset et horrori. Rem narravit qui afflictus pater consanguineo suo Beltramino, illi suasit, ut ad S. Mauritii opem confugeret,
voveretque, fore ut infans, cum per eetatem liceret, instituendo Sancti sodalitio adscriberetur, si

suum, quantum

licebat,

nemque sub
instituendi.

titulo et

Anno

imitandi, congregatiopatrocinio sancti Martyris 1601 Alexandria Statelliorum

(civitas est episcopalis in

ducalu Mediolanensi) Taurinum venit typographus, Joannes Baptista

Beltramino; cumqueper Astensem urbem iter haberet, ibi molesta febri correptus est, qua ut liberaretur, Dei Matris

opem

invocavit, visitans ec-

sanitatem oculorum obtineret; fecit, moxque obtinuitgratiam et disparuit a puelli oculis portentosus tumor, atque omnis alia infirmitas. 143 Hsecper urbem disseminata plurimos induxere, ut piee fraternitati accedere vellent, quse paulopost, urgentibus, tum qui ejus initia posuerant, tum aliis, qui audito prodigio ad consilium accesserant, feliciter inchoata est, atque sic pro-

pturimi accedunl Taurincnscs.

clesiamejus nomini sacram; sed ita invaluit malum, ut Alexandriam coactus sit redire, ubi diu mgrotareperrexit, divina providentia gratiam illam S. Mauritio reservante. Cum tandem segrotus multum malo pressus, recordatusque beneficio-

mota, ut innumeri

illi

nomen

dederint.

Non

ta-

men ante sequentem annum, cum

rum, quw Sanctus fratribus congregationis Mauritianse AlexandrincV,de qua paido post, impetrare solebat, ad illum recurrit cum firmo proposito, cidtus ejus promovendi, augendique ipsi devoto-

de habitu convenisset,obtentcVque essentab Apostolica Sede indulgentise amplissimiv, solemniter instituta est preedicta fraternitas. Gestant autem, qui illinomen dedere, convenientem habitum professioni
flagellantium cum hieroglyphicis sui Protectoris, ejusque iconibus. Fuerat jam pluribus ante annis instituta AlexandrLv Statelliorum hujusmodi sub S. Mauritii nomine et patrocinio sodalitas, quse

post

binnm

itppttrititmcm
initia fucit

sotlatitutis,

rum numeri, si ejus intercessione convalesceret pristinamque valetudinem recuperaret. 14-1 Sequenti nocie levi involutus somno, vidit seriem flageltantium cam insigni S. Mauritii, posteroque die mane sanum se et incolumem invenit, et gtvitias egit suo Sospitatori, cognovitque, a se
id obsequii requiri, ut curaret extendi spiritua-

-p

lem militiam, quse sibi prseterita nocte fuerat exhibita. In hunc finem statuit in patriam suam

Beltramino occasionem prsebuit de altera erigenda, ut superius advertimus, primum cogitandi. Est Alexandria Statelliorum, Alessandria della ~Pag\i&Italis, urbsmunita in ducatu Mediolanensi ad Tanarum fluvium, qui illam secat. Episcopalis effecta est ab Alexandro IllPapa anno 1175, a quo et nomen sortita est, itaque seu amplificata seu ornata, ut ad illum ejus' originem scriptores
aliqui referant.

Taurinum redire, ibique domicilium figere, ranon defore occasionem propositi exsequendi. Aderat ibi, cum anno 1G02 solemnis supplicatio festo sancti Martyris die, de more instituta est,
tus,

Austrum

et

Media fere est Genuam inter ad Augustam Taurinorum ad Occasum

vidensque sacra lipsana,tenerrimo affectu S.Mauritio supplicarat, ut sibi i7iodum solvendi promissi
ostenderet;

cum sequenti nocte eadem apparitio turm<v flagellantium. sub insigni sancti Protectoris rursus illi ostensa fuit.Propositum itaquepostridie cum aliquibus suis familiaribus communicavit, atque ii simulomnes recurrerunt ad capilulum metropolitamv, rogaturi, ut sibi ticeret in quapiam ecclesia, ejus subdita jurisdictioni convenire. Ptwbuere se canonici non minus cupidospromovendi cultus sa^icti Martyris, et luben-

hybernum, utnos Ferrarius docet. Porro narrat Baldesanus pag. 365. cum esset Historuv siuv impositurus finem, missam fuisse ad se a bibliopola Alexandrino informaiionem congregationis ibidem erectcV antiquitus, imo ab ipsis civitatis exordiis sub patrocinio magni Thebcvorum Ducis. 144 Deprimicva ejus institutione progressuque simM* conplura non suppeditantur at de statua S. Mauritii, fvuler " x quam Alexandrinum sodalitium possidet, deque f^oZm. ejuspostacceptas TaurinisanctiMartyris reliquias fervore venerationeque lisec narraniur Sancti
,

Protectoriseffigies,quamhabent(ligneanesit,mar' morea^ an ex ?netallo, nescio) vetustissima est tantaquc

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

',11

taque arte elaborata, ut, cum civitas illa cum reliquo Mecliolanensi ducatu aliquot ante annis in Gallorum potestatem venisset, ab illorum proceribus ejus pulchritudine captis, in Gallias ablata fuerit. Ejus recuperandse vias omnes cum in cassum Alexandrini tentassent, adPontificem recurrerunt, cujus interventu tandem restituta fuit laudata statua, tanto cum gaudio et incremento venerationis crga sanctum Ducem, ex benefwiis, quse ejus patrocinio mortalibus tum collata fuere, ut cum locus capiendis omnibus sodalibus capax non essety congregationes novse inde exortse sint. Alexandrinumporro sodatitium cum insigni sua
equestri
S.

xxiv Aprilis Pignarolii in Pedemontio colisolito, creditoque cum duobus sociis Georgfio ct Tiberio
sanctse Legionis Thebsese mitite,

*cctom J c
* -

minus laboran-

dum est. cum non Mauritii ducis, sed alterius, qui cum Sociis martyrium fuga primum declinarat,
atqueibicomprehensusaMaximiani satetlitibus et
csesusfuerat, sacra cimetia se possidere fateantur Pignarolicnses. De sanctis hisce martyribus in

Opere nostro actum est adprsefatum diem, ubi videri possunt, quse de illis paucaproferuntur,
fereque solum ad sanctorum corporum transtationes et cultum pertinent. Meminit Baldesanus in ssepe laudata Historia Thebsva alterius etiam Mauritii e Legione Thebsea martyris, cujus inventionem pag. ita narrat Itatice: Sanctus alter vocatur Mauritius nuperrime inventus, nimirum anno mdci prope pagum Serre seu Serradio in ecclesia S. Justinse, quai olim monachorum fuit, ac hodie pertinet ad reverendissimum dominum Joannem Paulum Chierici, prsepositum generalem congregationis Oblatorum.

Mauritii statua
venit, ibique

anno 1602 Augustam

Protectorem

Taurinorum

suum

so-

lemniter veneratum est. Nunc antequam ad sparsum per reliquam Italiam sancti Ducis Legionis Thebsese cultum progredimur, pauca de Mauritiis aliis, qui trans montes celebrantur, et ex eadem

LegioneMartyresfuisseasseruntur,dicendasunt,

ne horum cum magno Thcbscorum Duce ejusque

sacris exuviis oriatur, vel nata

dudum

confusio

B
Diversimm

augeatur. Papia, civitas Longobardise episcopalis, ad Ticinum fluvium in ducatu Mediolanensi, imprimis SS. Mauritii et Exuperii corporibus
gloriatur.

147 Fuit aedifieata ecclesia illa a prsedicto reli- incerta omg-iosissimo rege Luitprando, deindeque restaurata "fcwnwfc
et ornata a

quodam ejusdem

gvntis Longuljanlica?

''"*

61 JjJ

Tholxol
Dace,

jn Sanctuario istius civitatis lib. 6 cap. 3 um Sanctorum nostrorum, ita legitur a 9- 117. Illustratur autem civitas ipsa eodem P S. Mauritio, qui a Thebano populo, apud quem ob
14,5

P os * e ^9^
ejusdem

marchione Ottoberto, occasione accepta a multitudine mrraculomm, quse ibi patrata sunt, quorumque non potui obtinere specialcm notitiam, sed earum solum rerum, qme a praasentibus spectantur.

Harum

praecipua est, caput ex metallo deaurato, in

quo sunt cinereset ossa cranii

militise

strenuitatem fideiquo Catholicae

illius Martyris, cujus etiam picta effigies est in tabula altaris principis

constantiam,aliasque egregias virtutes magnoerat in pretio, unius leg*ionis dux est constitutus Exsuperius autem vexillifer; ambo magma nobilitate et virtute praestantes, fide vero longe praestantiores.
:

ecclesiae ad sinistram Deiparse,

cum chlamyde

cru-

cibus inspersa. Cernitur etiam in claustroillius loci depictus habitu militari, vexillum mauu tenens cum

palma, martyrii indice. Quia vero iucola;

loci cre-

Hi namque ad Maximinum Aug^ustum mittuntur

ejus auxilium.

in

Dum

vero, jubente

Maximino

,ad

dunt, caput illud esse tribuni sancttc Legionis, prrefatus reverendissimus sententiam meam requisivit
;

trucidandos Christianos pro evertenda et delenda Christi fide destinarentur, parere noluerunt. Unde

atque

illi

respondi

Nou

esse caput Ducis

indigmatus Maximinus variis cruciatibus eos caedi fecit. Sed ipsi in fide constantissimi, alios etiam

Legionis Thebseae, quamvis idem nomen habeat, ut synonymi sunt sancti Mauritii Ticinensis ct Pignaroliensis ctiam Thebaei,

cum

indubic asserta habea-

multos pro fide mag*no spiritu ad martyrii palmam exhortabantur. Ad ultimum strenui atque illustres ipsiThebaniChristianissimi glorioso ig-nismartyrio in arce cceli perpetuum meruerunt triumphum. Quorum corpora cum uno sanctorum Innocentium
in basilica almee pietatis sedis divi
S.

tur solemnis translatio istius Ducisex loco, ubi cum majori Legionis parte martyrium passus est, ex

monasterio scilicet et pago Agaunensi, vulgo S.Mauritii appellato, ad civitatemTaurinensem

Vexillum, quod manu tenct deteetus Mauritius, probabilius sig-num est, fuisse praefectum inferio-

Matthaeide-

centi loco sepulta, praecipua veneratione coluntur.

rem,

seu potius

C Eeec unde profecta sint, quibusque antiquorum testimoniis stabilita, nescio. Certe necibi,neque alibi apud Ticinensium rerum scriptores quidquam reperi, quod narrationi pondus addere
possit,aut Ticinensibus SS. Mauritii et Exuperii, de quopluribus infra agemus, possessionem confir-

Leg-ione Tlieba?a,

cum

sig-niferum alicujus cohortis cx multis suorum Militum, qui

secuti fuerant, in istis Iocis martyrio coronatum. Quod confirmnnt pluriimc n!i;c n'!iqui:e, ossa scilicet de cruribus, brachiis,
aliis

capitibus

et

membris

mare. In oculos incurrit, martyrii historiam ex Passione Sanctorum Thebseorum, quam dedimus geminam, profectam esse at Maximianus in Maximinum migravit, dicunturque igne necati sanctiMartyres, quos Eucherius tradit gladio cecidisse, quse forte ex nescio qua, midtis fabellis
:

Sanctorum, quos pro Theba;is populus habet, utcontig-it S. Constantio, etiam sigmifero istius Lemarchiouatu g-ionis, cum multis aliis scpulto in
Salinarum.
1

18

Locum

Scrre, seu Sarradio,

quem idem au-

luutauu
i

ctorpag.28
in nullis

asserit esse in dicecesi Mediolanensi,^

,rulata *

mt

mappis aut Lexicis geographicispohu

et

reperire,

circa inventionem
t

zlla>"

alia

non

farta et Italice scripta relatione martyrii, cujus meminisse fere puduit, hauriri potuerunt. 146 Ut brevibus absolvam, proferant nobis mO' quicduntw Pionarota, numenta antiqua Papienses, si a nobis narrationi in P ago ^ u { c fidem exigant. Totum S. Mauritii ducis corSerre. pus interim itlis non concedemus, propter ea, quse
allata sunt,

partem

adferenturque utterius. Si ejusdem proferant testimonia, ne exiguam esse, ut temere corpus suspicemur, tam aliorum forte vocetur; imo nepotius conjectemus, Martyrum corpora esse, quibus hsec iqnotorum Mauritio, die nomina munifice adaptarinL De 8.
sibi vendicant,

nulla rogaripossent qiicV non Unde V. G. didicerunt, qui caput, seu metallinum hermam illum invenerunt, reprscsentare S. Maueamtnas tihznritium quempiam, ejusque sacras simulfuit aliquod lesticlusas esse? Repertumne non recte ea> monium, et cujus setatis? Profecto vel mihtis aliin altari alibique ducis, depicta arguitur, detecta eodem cujus martyris effigie, sacra pignora, ejusdem, gui tfeloco sine nomine Mauritu pingitur, et quidem de Legione Thebm Quod si demus, poputari traditioni suffraesse.

satis vpse eatposuit*

gata csse monumenta aliqua

et

testimonia,

qu

: .

378
AVCTOM
J.

GLORIA POSTU.

S.

MAUIUTII ET TIIEB/EOR. MM.

theca arg-entea inclusum. Fuerat Gaspar ante ob tentas infulas Emmanuelis Phitiberti Sabaudise

C.

ratiocinum non satis evincant, Baldesani erit, nisi integrum corpus usquequaquefirmum in reperto capite metalS Mauritii sui contendant enim tot sancti Ducis relilino contineri, neque obtinuerunt Taurinenses, ut non quias Agauno gaupossint civitates alise earum parte notabili quod dere, ut et ex instrumento recognitionis,
id

ducis

magnus eleemosynarius, a quo partem sanquod dudum ante solemnem anno 1591

ctih^achii,

protulimus, patet, et ex recensendis aliarum ecclesiarum thesauris sacris magis luculentum fiet.

Tnterim suspicor ego, id nomen, velanomjmi de Legione Thebma, vel alterius sancti martyris incogniti reliquiis inditum olim fuisse, sicutpluribus S. Mauritii Sociis nomina alia, qum Latina sunt omnia, nec Orientem sapiunt, data fuerunt. Habent et suum S. Mauritium Abulenses, de quo
plura, ubi nobiscum Tamayores erit. Sparsum per Italiam sancti Ducis et Sociorum cultumpro-

reliquiarum sancti Protectoris Agauno translationem possedisse se Taurinenses asserunt, potuit impet?wsse. Vercellensis civitas ad Sessitem fiuvium vigesimo miliari Asta in Septemtrionem distans, sitaque in ipso limite ducatus Mediolanensis, sed hodiedum Sabaudo parens, pretiosas etiam aliquot, teste Baldesano sacrx Historix ThebcVcV Scvpius laudatee lib. 2 pag. 205, S. Mauritii

reliquias possidet.

Mediolanum, amplissima

sequamur.

cognominis ducatus caetiam recenset Sanctorum Thebcvorum exuvias. Mitto illas percensere, quas constat ex Germania de sanctis Gereonis, Bonifacii vel Thyrsi sociis eo perlatas esse, de his enim agipoterit, ubide Sannobilissimaque civitas et
put, in ditissimo sacro suo thesauro plures
tis illis

speciatim in Opere nostro agetur.

:

XIII. Cultus et reliquise S.

ritii

Mau-

Diarium Mediolanense Joannis Baptistse ^iotamn $c*' Carisii ita habet ad hunc diem Italice Festum ad
151
S. Mauritii, quod vocatur Majus monasterium monialium. In S. Francisci honoratur caput S. Candidi, unius ex Thebasis Militibus. Morigia in Sanctuario E ejusdem urbis pag. 129, inter Majoris monasterii, quod a S. Mauritio nomen habet, sacra cimelia asserit haberi de SanjruineS Mauritii. Ait, singula

Augustoe Pntori3e,Vercellis.

Aste, Mediolani, Mantuse, Romse

K
et in aliis Italise urbibus.
#

Rrtif/uir ct

Poslquam
ritii

cullus

San-

gloriam

ea fuse narravimus, qucV ad S. Mauet cultum in metropoli Tauri-

munita esse. Nuspiam reperio,undesanctiMartyrissanguiseo dedebite recognita et testimoniis

latus sit.Siex famosis ampullis,dequibus agemus infra, desumptus est, videri ibidem poterit, quid

clorum Thc-

bxorum
apiid Auiju-

ttenm,

nensi pertinent, ad vicinas urbes excurrimus. Inter illas Augusta PrcVtoria, media fere Tauri* num inter et sanctorum Martyrum palecstram Agaunum, civitas antiquissima, antiquitus inducto per S. Gratum S. Mauritii cultu gloriatur De his ita Sammarthani in Catalogo episcoporum

de illo censendum. Idem scriptor pag.l intersacra Martyrum ossa,qucV inecclesia principe asservantur,

numerat retiquias de

SS.Max.iino, Alexandro,

Sisinnio, Sebastiano,Urso, Mauvitio,

Duce,ni fallor,

Augustensium in Grato

Sanctorum martyrum

Mauritii Sociorumque ejusreliquiassordido in loco ad Khodani fluminis ripas jacentes, divino monitu

Sanctorum Thebcvorum, quontm hic nonnidla nominarecenset. Rursus pag. 24 inter lipsana sacra ad S. Praxedis recenset duo ossa S. Mauritii. In
ecclesia

una cum
et

S.

Theodulo Sedunensi episcopo in Ag*au-

S.BarnabcV habetur, inquit pag.

est.

27,

caput

nensi ccenobioreposuit; partem aliquam

Sedunum

sancti Militis Thebsei inclusum capiti ligneo,

quod

Augustam

detulit, ac

in Cathedrali honorifice

rccondidit, ad altarc in

eorum nomine erectum, adpro quatuor sacerdotibus,

partim argento, partimauro obductum aliis etiam ecclesiis et monasteriis

Alias in

Sanctorum
:

hibito perpctuo censu

ut in eo Sacrum quotidie ag'erent. Eadem fere habet Ughellus. Qui in hac narratione errores
sunt, observatos inveniet lector

Thebcvorum et eorum ducis Mauritii sacrasexuvias commemorat, quas enumerare supersedeo in Missali insigni Mediolanensi, quod anno 1522

ad diem vn Se,

ptcmbris tomo hujus mensis 3 pag: lletseqq quo de S. Grato in Opere nostro actum est. Fuerintne revera ab eodem sancto episcopo Aagustam delatcV aliqiuv S. Mauritii et

impressum est, et in Museo nostro servatur ad xxn Septembris Missa integra Ambrosiano ritu
estde SS. Mauritio et Sociis propria, excerptaque, quantum colligere licet ex numero recensitorum nominatim sanctorum Martyrwn,ex Actisprimigenitis, velAdonis hodierno elogio. 152 De instituto perMantuani ducis ditiones solemni S. Mauritii cultu superius egimus 10 num. 121. Prtvter ejusdem Sancti brachium (partem
brachii, ut solet, intellige) in ecctesia S.

instmmientis,
ecclesia

quorum

fides

Sociorum reliquuv, ex ex tot aliis partibus

vacillal, confici certo

non potest. At esse in illa sanctorum ThebcVorum aliquas sacras exuvias, neque recentem esse eorum ibidem cultum, vicinitas loci, altare illis non nuper erectum, antiqiuvque pnvbendx suadent. An autem nominatim atiquas S. Mauritii sibi Augustenses vendicent, nescio. Ceterum festus est ibidem, ut per reliquam Sabaudiam et Pedemontium dies hic xxn Septembris.
150 Asta, urbs est LigurLv episcopalis sub
tropoli Mediolanensi, sed

Mantuanos,
Crcmonenset,
Piinnenset,

Barnabse duo servantur Sociorum ejus capita, pretiosis ex

argento et crystallo lipsanothecis inclusa, ut scribit

Ilippolytus

Dunesmundus

HistoricV ecclesia-

Astcnses,
Vcrcellensct,

me~ Sabaudix duci in tem2)oralibus subdita. Alexandriam Statelliorum et Taurinum fere rnedia interjacet, hinc 20, illinc
16 mitliarium Italicorum spatio distans. Civitas

hwcpiwter cultum sancti Protectoris, per omnes Sabauditv ducis ditiones communem solemnemque, speciatim S. Mauritium veneratur propter insignes religuias ejusdem Sancti, quas possidet.

De

illis scribit Ughellus in episcopis Astensibus tom. 4 noiw editionis col. 399 in Gaspare Caprio Ecclesiic S. Secundi donavit brachium S. Mauritii

Mantuance parte 2 lib. 9 pag. 354. Possident etiam Cremonenses partem aliquam reliquiarum Sanctorum Thebcvorum; etenim in Diarioeorum sacro, quod scripsit Josephus Bresciano, hoc die Italice lego post S. Mauritii mentionem, Eestum in cathedrali propter insigmes reliquias: an Sociorum, an ipsius sancti Ducis, ignoro. In urbe Parmensi, etsi id speciatim expressum non invenio, verisimititer celebris etiam est S. Mauritii et Sociorum cidtus; etenim in Theatro Sanctorum Parmensium Ranucci Pici ad diem xxn Septembris amplissima est relatio martyrii eorum, propter caput unius ex sanctis Commilitonibus ad ecclesiam cathedralem t ubi in sumsticcV

mo

DIE VICESIMA SECUNIU SEPTEMBBIS.

379

A mo honore

habetur, perlatum ex Belgio nostro a celeberrimo Atexandro Parmensi, cujus apud

Belgas Catholicos numquam delebitur grata memoria. Ceterum conjectat Theatri auctor, caput
iltud esse alicujus ex sociis SS. Gereonis, Bonifacii et aliorum qui apud Coloniam et Treviros
t

palmam

de quo tamenetiam nihil reperi, et ea verosimiUterccemeteriisitlatanonfuerunt,nectammulla,ut Gregoriusintegra duo Bononiensibusconcesserit, ItaquedispiciantBononienses,quiddehisomnibus censeridebeat,siinstrumentaiUisadmanumsunt, quibus nos caremus, facitius ipsis erit ferre et

wo.

Jc

consecuti sunt, et ex traditione Thebeeis accensentur, quee conjectura mihi apparet etiam

Bononicnscx,

''"Tre/! uix

valdeprobabilis. 153 Non paucas etiam Sanctorum Thebevorum re ^Q u ^as c ^tatiszuvadscribunt Bononienses. An-

probare sententiam, quam libenter edocebimur. 155 Est prope Uneliam, oppidum in ora maris
Ligustici,

"

>K

""' U

25 milliaribus Intimelio (hodie Vinti- """""'

collegiata ec-

miliam appetlant)versusSeptemtrionemdissitum,

portus,quia$. Mauritio, cui etiam

clesia sacraest,

nonnihii

Masinus in Bononia perlustrata tertiee editionis, ittas ita ad hunc diem Italice percenset. Ad
tonius
S.

nomen habet. Antiquissimus tocus

Jacobi Majoris sunt duo capita Sanctorura illorum, et ad S. Gabrielis portas Ravennatis alterse

ille est, et de imposito ilti nomine aliqua conjectat Baldesanus laudatus seepe pag. 102, sed qu<e non

magis

credibilia sunt,

quam

certa.

eorum

Narrat idem

reliquiae.

In ecclesia

S. Francisci

suntcorpus

et caput, cum costa illorum Martyrum, concessa a Gregorio xv anno mdcxxii. In ecclesiaS. Catharinse Caesaraug-ustanse est corpus unius ex Sanctis illis, extractum locis sacris Komanis cum li-

integrum

pag. 400 prodigiosam Sanctorum Thebeeorum apparitionem, qua imminentes portui inimicee copiee territee fuerint et aloco repulsee.

Nat-rationem

in

pauca contraho,

reticta

tamen

fide aucfori, qui

vadem

centia Pontificis Greg-orii

niae

recognitum

et

anno mdcxxii, Bonoapprobatum a domino Evang-ejux-

XV

lista Carbonesi, vicario g-enerali archiepiscopi,

allegat preepositum iltius loci, a quo relationem $e accepisse swibit. Quo tempore Borbonii Romev ceesi Italiam misere populatus inimicus exercitus remeabat, tegio militum ad Portum S.

Monari xxix Aug-usti anni mdcxxiv, et aliorum, quorum meutio fit ad xix Januarii. Ad S. Pauli in Monte Franciscanorum reformatorum extra portam S. Mamoli servatur caput unius ex Sanctis illis. Ad S. Marise (Di Pizzocalvi est in Italico) extra portam, via Stephani
est caput Socii S. Mauritii maryris,

ta testimonium notarii Pauli

ctausisportis, hostiobtulerunt, commeatumjustopretiopersotuto, subministraturos se ; at hi obtatis non acquiescentes,

Mauritii^emm^. IncoUv,

votebant arbitrii sui esse omnia et vi in^umpere meditabantur , minitantes incotarum sanguine deleturos se injuriam sibi illatam. Pauci admo-

obtentum ab

episcopo Vig-iliensi Antonio Albergatti anno mdcxvi. Deinde, quarto loco venit S. Gaudentius martyr,

dumerant, qui irruentium impetus repetlere potuissent, itaque ad S. Mawntxi patrocinium opemque confugerunt. Aderat destinata ab obsidentibus irruptioni hora, cumecce indigenee aversam inimicam aciem seque metu liberos intetlexerunt. Pauci solum remanserant milites commcatui comparando, quicum in Portum intromissi fuissent, confessi sunt cum muris imminerent, auditum intus ingentem armorum fragorem, comparuisse supra muros magnum numerum bellatorum cum suo ducc armis candidis iinhtt.ornm, terroremque suis incusssise.
156

cujus corpus servari dicitur in ecclesia

Om-

nium Sanctorum

extractumque ex cosmeterio

Romano

cum sepulcrali inscriptione; ad illud saltem,opinor, Sanctorumnostrorum sacris exuviis non annumeratur. Succedit ad eumdem diem heec annuntiatio Ad S. Joannis in
S. Priscillee,
:

Monte

est S Vitalis martyr, propter translationem

insignis reliquia; ejusdem Sancti, obtentse sub Pon-

X, x Maji anni mdclh. Subjundeinde Masinus Est una ex illis, de quibus scripsi ad xxi Januarii. incertx vt151- Ibi autem ad cultum S. Fructuosi martyi!entti7\ ris habet, quee sola hucpertinerepossent, ejus martyrisetaliorum plurium Sanctor^um reliquias Romev impetratas fuisse sub Pontificatu Innocentii Xa P. Honorato Montecalvi Bononiensi, tum temC poris abbate generali canonicorum Regularium
tificatu Innocentii

git

Ex
S.

his incotee facile inteltexerunt, invo-

^'cnctus,

catum

Mauritium cum sanctis suis Commilitonibus Theebeeis pnesidio adfuisse, quare publice iltis gratiee actee fuerunt. H,vc fere Batdesanus, addens, in eodem toco summa in veneratione esse

Lateranensium,easdemquerecognavissevicarium generalem archiepiscopi, Antonium Ridolfi, ut testaturvu Augusti anno 1652 notarius Julius Ceesar Cavazza. Sancti Vitales coluntur in Ecclesia pturimi, ejusne Martyris, qui Thebxis annumeratur, sacree
se
illee

sanctasThebecorumre!r<iiaas,lipsanotheceeargenteee deauratee inctusas, exponique solitas eorum festo die, quo etiam idem in ecclesia cetebratur, quod Agauni Offtcium. Sanctos nostros singutari F cultu etiam venerantur Veneti. Virnon cruditione

minus admirandus, quam

avita nobilitate insi-

gnis Fiaminius Cornetius tomo ;3 egregii Operis quod Ecctesias Vcnctas inscripsit,pag. 379 monet

exuviee

sint*,

ut videtur censuis-

Masinus, forte ex iis, quee de S. Vitale speciatim dicemus, conjectari potcrit. Interim incerta

sunt, quec

exeodem superius
:

retulimus, fere om-

nia. Ptereeque recensitee reliquiee sunt sine testi-

potest,

monio, unde acceptee fuerint hinc suspicio nasci siquidem non recens pro Thebeeorum exuviis haberi coeperunt, esse easdeSociisalibi, quam in Valtesia coronatorumMartyrum, etpertraditionem pro Militibus ex eadem sancta Legione ha~ bitorum. Certe testimonia, (fuec pro unis alterisve allegantur, suspicionem nihilomitiorem injiciunt. An non loci sacri, ex quibus corpus, quod ad S. Catharinee Ceesaraugustanee servatur, extractum dicitur, sunt ccemeteria Romana? At ego hactenus nusquam legi, nec, utputo, facilequispiam probaMartyribus nostris ibidem bit, aliquosex Thebeeis Eorum aliqua sacra corpora possepidtos fuisse.
sunt postea

me parochialcm ibi et antiquam admodum ecclcsiam esse S. Mauritii et Sociorum nomine sacram: fuisse iltamvastissimo anni 1105 incendio involutam, ex ruderibus deinde excitatam, ac rursus tcmporis injuriis ttdt<'/ii.cf.trf.am, noro tlaimm operepro majori parte restitutam anno Domini 1580
Cujusconsccrationissolemnia, inquit auctornobitis-

simus, xvn Kalendas Julii annuo Officio celebrantur, eaquc die, cum ad sanctormn Viii el Sociorum ecclesiam pro gratiarum actionr <!- jirn-servnta urbis libertate, uterque alerufl efc Majora sodalitia accedant, prius ad tlivi Mauritii teznplum annuae soIemnitatis ratione divertunt. Condig-na veuerationc in templo noo afleervatur divi Mauritii titularifl

martyris os, quod inipsius annua soleinnitate fidelium pietati publice exhibetur. In indice totius Operis remittor adtomum M, inventurus addenda atiqua, at is tomus hactenus nobis deest. Ne-

Romam ex

Vallesia fuisse translata,

que exiguus

cst S. Mauritii et

Sociorum Theb.vo-

rum

880
ACCTORE
J.

GLORIA POSTH.
cultus in urbe

SS.

MAUEITII ET THEB.EOR. MM.

Sabaudise ducis et Penissimi Caroli Emmanuelis, jussu, ex ejusdem sacello, demontium principis,

rum

Romana, ubi ut in ditissimo

c.

Rom&

nonpaucse ilsacrorum pignorum gazophylacio lorum sacrse exuvise asservantur. sacro, dies 157 ReferentePiazzainHemerologio solemnis est cum indulgentiisplexxn Septembris Pedemontanonariis in ecclesia sancti Sudarii

ecclesia majori divi Joanms in Taurinensi nostra nostri in quo sacratissimaDomini Baptistae erecto, Mauntn Iheb* LeChristi syndon, et divi Jesu sanctum corpus (En, lector t

gionis supremi ducis

rum ad conformitatem cum domo serenissima Sabaudica, ouse S. Mauritium protectorem habet.
t

Ad
cti

S.

Ducis

MariamMajoremexponiturbrachiumsanCommiet alterum alicujus ex ejusdem

auod toties et monuimus et reliquias, maxime si lemne sit, sacras aliquas Corpus vocart) pie et relipaulo notabilioressint,
argentea, ipsius giose asservantur, ex theca
94.

monemus, quam

so-

dm
et

litonibus, et in sacello

Paulino caput unius ex MarThebcca Legioneanonymi. Coluntur etiam

nostrse,

Mauritiicostamr^rwm^m^copn^^omsnum
ingerit, an productum, dubium utcumque

pulo

tyresin templo domus profesScV Societatis Zenonis, in cotleubi caput de iisdem sub nomine anonymi alterius, gio nostro Romano, ubi caput Poad Divam, quse a Victoria, et alteram, quse a habeni, ubi reliquise diversse, ac denomen

tec/w^m^mjunammanibusnostrisextraxisse;
majons annuentitum, canonicis ejusdem ecclesias ad latus majons altans bus ex argentea statua, ubi Legionis producis, sancti Secundi, ejusdem Thebae articonstitutum, ex majori digito pedis corpus est
culum unum eruisse. assentien- cum tcstimo160Adhsec, patribus Societatis Jesu niis transtres Thebseae Legioms missx tibus, quorum in templo
Taurinensisque hujus urbis patroAdventor et Octavius singulan pieni Solutor et aurata arca, in qua tate excoluntur, ex ahenea tres digitorum articulos corpora servantur,
priraarii milites
,

niquead S. JoannemFtorentinorum, ubipariter populorum varise Sanctorum nostrorum exuvise

venerationi exponuntur. In basilica S. Petri saibique cellum est venerabili Sacramento sacrum, addexteram altare S. Mauritio dedicatum.kdprseRofatam aram solent imperatores coronari, cum

mamrecepturi auream coronam veniunt. RacteB nus fere Piazzalaudatus. Quam celebris ejusdem
paulo post sancti Martyris cultus sit in imperio aram videbimus. Olim autem imperatores ad ejus cujus in bellis insiimperii insignia sumpsere, gnia prseferre et protectionem singularem experiri solebant
et in Siciiia

eorum

desumpsisse. Demum extructa, caput exnissimi ejusdem ducis palatio qua cum diva Urtraxisse unius ex iis virginibus, cujus nomen ob sula martyrio coronatae fuerunt, nec non crus ex commivetustatem est deletum, Gereonis, Thebssae Legionis tribuni

ex sacra sedicula,

sere-

litonibus S.

Siciliseregnum sacras Sanctorum nostrorum exuvias: narratenim Baldesanus pag brachium 359, anonymi Thebsei Martijris caput et
158 Habet
et

debitis testimoniis

(SicilicV civitas est in valle

munitum Roma Marsallam Mazarse) ad ornandam

Taurinum Hic narratur, quomodo hse reliquise prosequitur instrumenpervenerint, post quse ita manu tum: Quibus omnibus Sanctorum reliquiis nostraexprEedictissacrislocis desumptis, cum sedoreniosimus dux ncster (proutnobis significavit) nandam statuerit Catholicam majestatem Mariae
nos, diMargaritae Austriacae Hispaniarum reginaa, quibus verae ac certae esse assescussis omnibus iis, runtur prsedictae reliquiae, eas pio cultu ab omnibus

qui apud Coloniam martyrii

palmam sunt

assecuti.

recens Societati nostrse conditam ibi basilicam, missa fuisse a P. Jacobo Dominichi, provincise MediolanensisSocietatisnostrcVtumiemporisprseposito.

Pompam, cum qua

sanctse reliquise

ibidem

exceptw fuerunt, pluribus idem describit. Unum ex illis advertere lubet, episcopum nimirum Marsallensem anonymis Sanctis, quorum erant exuvicV, nomina imposuisse; atqueillum, cujus caput nacti erant, appellasse Lucianum, alteri vero Ste-

venerandas esse affirmamus, nec cuiquam licere in dubium revocare, an veraesint. 161 Cum vero a perillustri domino Petro Leonardo Roncassio, Castri Argente domino et serenissimo duci nostro primo a secretis, in Hispaniam sint
deferendae, Catholicaeque reginfe

in Hii

niam.

Ceterum nidlus dubito, quin plures per Italiam Siciliamque sanctorum Martyrum nostrorum pignorasacra honorentur: at enumerare singula non minus forte tetricum esset, quam factu difficile-, itaque ea tantum recensui, qucV habui quodammodo obvia, innumera alia ecclesiis variis non abjudicans, et in Hispaphani nomen
indidisse.

tamquam

pretio-

sissimum munusofferendae, nosmanunostrapropria aurogemeas in cristallinam capsulam inclusimus, et adamantibus, pyropis, smamisque constructam, ragdis aliisque pretiosis lapillis ornatam, quam ca-

C niam

t?*anseo.

XIV.

S.

Mauritii et

Sociorum
reliquise

Martyrum anonymorum
nia, et Brasilia,

psulam in aliam rubro holoserico coutectam, et nostro sigillo munitam, et hanc tandem in aliam ligneam, serenissimi nostri ducis sigillo item obsignatam denuo inclusimus. Quse omnia, quo firmissima sint conscribendas curavimus has litteras, nostra et ejus, qui nobis est a secretis, manu obsi,

ac veneratio in Hispania, Lusita-

gnatas, sigilloque nostro archiepiscopali impressas. Taurini primo die Cal. Octobris, anno a Christo

Essein Ilispaniam translatas aliquas sancti Letjuot S. Jl/nngionis Thebavvtribuni Mauritii exuvias, extra litiict Socioomne dubium est. Etenim Carolus Emmanuel rum a Cnrolo Emmu- Sabaudiivduxnactus pretiosassancti Martyris ex mteie Agaunensi monasterio reliquias, earumdem partealiqua gratificari Margaretse Austriacse, conjugi Sispaniarum regis Philippi III, cujusipse sororemCatharinam uxorem habebat,atque itaS. Mauritii cultum promovere, et usque in ipsamHispaniam extcndere voluit, Iustrumentum eade re conditum ex authentico ita exhibet laudatus ssepe Baldesanus. Nos Carolus Brolia Dei et Apostolicae
Rrftgutff
tttt-

nato millesimo sexcentesimo tertio. Carolus Taurinens. archiepisc. SanctcV hse reliquise inclusse capSce pretiosissimse, quam pluribus describit

idem Baldesanus,perlatse fuerunt in Hispaniam; an inter sacrum aulse thesaurum repositse, an

potius alicui deinde ecclesise, serenissimse reginse dono cesserint, non legi. Tamayus in suo Martyrologio non contentus de more sacri corporis

magni Thebseorum Ducis partes aliquas Hispaniarumecclesiis vindicare; maluit relationes alias suspectas et futiles, quam debitis testimoniis munitas adoptare.

162

Miror tamen, illum non

Kedis gratia archiepiscopus Taurinensis universis

Isestram totamquesanctam Thebseam

hic martyrii paLegionem in

hasee lecturisfideni facinius, nos hodierna die sere-

Hispaniam

A Hispaniam
Tamayus
gio

in

MartyroloEispani-

co

perperam

titat

elogium ita orditur In Hispaniis urbe Seduno, loco Acauno, sanctorum martyrum Mauricii etSociorum ejus. Mendum quidem hic agnoscunt omnes, at, quipatriae suse immodice studens,non raro contra antiquorum omnium et recentiorum asserta novas ibi urbes, regiones, provincias ex> cogitavit, saltem tutius hic mendosum Notkeri testimonium, quod nescio, an ex ullis ejusdem Martyrologii antiquis exemplaribus corrigatur, sequi
:

DIE VIGESIMA SECUOTA SEPTEMBRIS. transtulisse. Tamayo favere hic Notdeinde miracula aliqua ct beneficia, qute in illa kerusutcumquepoterat. Etenim Notkerus hodiertranslatione contigerunt, neque verbum utterius

C!OU
J. C.

num

ullum de

Mauritii corpore et reliquiis movet antesignanus noster, nec suum de tota hac narS.

ratione judicium promit. 165 Atque heec sunt, Tamayojudice, quiepossessionem corporis S. Mauritii luculenter Manresanee civitati asserunt, et tamen essent omnino verissi-

mct, Ducu
re/*/ u

" -*
*"*

,{uidem

poterat.
vel

Quamquam, Notkerum, opinor, non vidit, a Lucio Dextro in Hispaniis locum paUestrse assignatum non invenit, et ipse tot novas colo-

ma, etiamsinon nisi pilus unicus, vel minimum saltem ossis fragmentum eo delatum fuisset. Fateor, Domeneccus ab illo laudatus pagina 85 his verbis Hispanice narrat, quomodo legati S. Mauritii

'

reliquias obtinuerint

Et ut sacrum corpus

sancta; virginis (Agnetis)

nias in illam forte invexerat, ut huic figendee ager spatiumque deessent. Itaque contractas narrationi Martyrii maluit talem Annotationem subnectere. Venio ad probationem de existentia sacro-

Sancti comitarentur, nesciens (Guilielmus comes Viennensis) illos (legatos) obtinuisse ossa vel cineres S. Eructuosi ejusque
alii

rum pignorum
Manresam,

diaconorum, dedit ipsis illud gloriosi S. Mauritii, mortui in Gallia cum Legione Theba^a pro confessione fidei, octo milliaribus a fluvio, cui

S.

Mauritii apud Athanasiam seu

nomen

in principatu Cathalonise,

B
Bollandum
pro asscrendo corpore
S. Maurilii

suppeditarunt Antonius Vincentius SS. Carthalon Iib. i fol. 86 col. 3. P. Joannes Bollandus in Actis SS. tom. 2 fol. 360, ubi translationis Actahujus sancti Martyris cum S. Eructuoso et So-

quam nobis Domenec Hist.

Rose; undepost multas translationes delatum fuit "Viennam, depositumque ibidem cum SS. Agnetis et Antonii confessoris exuviis. At tales ineptias oculatus Bollandus procul dubio advertit, maluitque tacite corrigere etpreeterire, quam critica obser-

amussim recensentur. 163 Hactenus diceres, Tamayum non nisi partes aliquas de corpore Thebseorum ducis Manresarne ecclesise asserere, at quantas illi vendicet,
ciisad

vatione explodere.
legat.

Perperam
tum de

igitur

Tamayus E
al-

pro confirmanda tabula Bollandi suffragium

Ex

iis,

quse nos,

cris cimeliis,

tum de

S.

Vienyicnsibus saMauritii exuviis, per va-

sicpergens dbunde innuit

Kalendariis perpetuis

Non me

latet,

quod in

rias ecclesias sparsis, animadvertimus, abunde

liquet, Hispanos a Viennensi comitecorpus, quod non habuit, accipere non potuisse, atque adeo nec

S. E. Toletanse dicitur; scilicet in sacrario illius metropolicae ecclesiae asservari caput S. Mauritii, et in conventu S. Josephi

monialium Abulensium Excalceatorum Carmelita-

rum
apud

custodiri corpus ipsius, ut ego pluries vidi, et

possidere. 166 Partem aliquam, quamvis forte non magnam debitoque destitutam testimonio, non abju-

incertx.
letani

To-

non

me

translationis

authenticum testimonium

dicamus Manresianis, nec tamen etiam

iltisasse-

rjus, ied ali-

cujuseSociis

adest, quia credoibidem aliquot reliquias inesse, at

caeterum corporis apud Manresam. Itaque contenTamayus, tam ingentem parteni corporis S. Mauritii ibi asservari, ut reliquis etiam Hispadit

rimus, cum causa illorum niti videatur soiis Domenecci verbis, cujus erro?*es in paucis verbis
allatis

nonpaucos mitto
Illi,

castigare, ut ad Toleta-

nos progrediar.
sias asservato,

ut ait superius

Tamayus,

niarum

nonnisi aliquotex illo reliquias relinquat. Primo Bollandum nostrum audiamus

ecclesiis

capite $. Mauritii, in sacrario metropolitanie eccle-

gloriantur. Circa hsec sufficiet proecclesiec,

quem tam

speciose citat. Is loco citato narratio-

tulisse

monumenta illius

cum unius

alte-

nes translationum S. Agnetis ex Domenecco contrahit,ut in fronte profitetur. Postquam retulit, quomodo Sanctse corpus Viennam a Guilielmo Guilielmi, istius urbis comite, ex Oriente perlatum esset, sic prosequitur Tertia (translatio reliquiarum S. Agnetis) Castella? regis ejusque fratris Toletani prsesulis rogatu per legatos summa
:

riusve scriptoris Hispani testimonio. Inter Officia propria Sanctorum Toletamv ecclesuc, quw anno 1607 Madriti impressa, etjussu illustrissimi

Cardinalis de Quiroga
letani edita sunt,
:

et

Rojas archiepiscopi To-

Guilielmi comitis largitate, facta

ccclesivMan
resann-, ubi

est.

non sunt
nisi exiguse

ossium partem insignem oratum venissent, pleraque data sunt, retenta solum istic parte exigua, additaeque D. Mauritii Thebasorum Martyrum priucipis reliquise. Legati superatis Pyrenseis, mag"nis itineribus confecti, ad vicum S. Eructuosi, media leuca ab oppido Manresa, in
164
,

Nam cum

ad xxn Septeynbris rude SS. Mauritio et Sociis Olficium duplex, eo quod in ea habeatur caput unius ex y Sociis ejus. Similia eodcm loco repetuntur in ejusdem ecclesicV Officiis jussu Eminentissimi Cardi-

h&c
fit

est

brica

In matrice

nalis Zapatw, Toletani archiepiscopi, anno 1638 ibidem recusis. Antonius de Quintanaduenas, Socieiatis nostrze auctor, in Sanctis Toletanis

idem

coenobio instituti Benedictini

cum

consedissent, cu-

testaturpagM)h, hcvc scribens Hispanice,quie Latine reddo Ad regna diversa variasque ecclesias Christiani orbis dispersoe sunt Sanctorum illorum
:

perentque a

via;

labore recreari, correpti morbo

("2Vie&^orMmJreliquia;,uttestanturhistorici.Obtigit

plerique ibi exstincti sunt. Reliqui, depositis in

ea sede reliquiis his, sanctorumque Eructuosi, Eulogii, Augurii, quas a Tarraconensibus, dum in Galliam proficiscerentur, impetrarant, spe ducti,

caput unius ex illis sancta; ccch ,si;r Toletana;. Servatur et cum veneratione colitur in ejus sacrario custoet in dccenti herma argcnteo. 167 Celebratur titulo possessionis illius festum Legionis ejus, ut S. Mauritii et omnium Martyrum ritu duplici ex facultate ecclesiis Ilispaproprium

diturquecumdecorc

caputobti
nuerunt. !nrrrln sunt

ex eo loco et contempto et devincto Bomanse Ecclesise, facilius reducerentur quam si Manresae collocavissent, domum profecti sunt. Anno Christi mccclxxii senatus Manresanus, magna ante contentione conatuque consumpto, demum a
fore ut deinde
,

etiam,
>!
'

qux

nite

Guidone Portuensi episcopo summique Pontificis in Aragonia legato a latere potestate impetrata, xxx Augusti, magno apparatu, frequentissimaprosecutione,
rii,

U quiis illis egerunt, Blasium Ortizium Templi Toletani cap. 25, ubi is ita habet, pagina apud

concessa a Gregorio XIII Poutificg. Indicat ibidem in margine inter auctores, qui de reli-

/usiiem

corporcAbu-

me
site

63

Toletanse) quatuor capita

:

Asservantur etiara in dicto sacrario (eccleduo ex undecim

:

Manresam

SS. Fructuosi, Eulogii,

Mauritii, Agnetis ossa deportavit.

AuguNarrantur

tcrtium S. Mauricii, in mille virginum numero ejusdem dimidiata statua ex argento eflicta. At
hsec

:>s:!

GLOBIA

POSTII. SS.

MAURITIO ET TIIEB/EOR. MM,

ni mdi.xxii

AUCTORB
J.

c.

nos non debent, nec asserto Tamayi ponharum dus addcrepossunt. Ceterum translationis
ull -ari

propriorum, et h.vc contra Officiorum qui hsec ipsa consuluit, auctoritatem naduenas,

Quinta-

illam majestas ejus venisset xxiv mensis Maji anUuumcorpus S. Mauritii Thebreorum
:

Martyrum ducis

et prsefecti,

et sunt pra^dicti cor-

poris trecentfe et octog-inta

diversaa magmitudiuis.

quinque partes ossium

cxSocns

sacrarum retiquiarum meminit Domeneccus laudatusad xxx Augitsti, ut dictum est in Opere noDe stro inter Prxtermissos, ad prsedicium diem.
S.

Mauritii sacrisexuviis, quse Abulse servari asse-

170 Addit Pinius, in eodem Ms. sic notari %n margine Ex novem craniis, (Hispanice enim est Nueve cascos) quas sunt inter illa ossa, compouitur
:

runtur, sic scribit Hispanice Guilielmus Gonzales Davila in Theatro ecclesiastico ecclesiarum Hispanise tom. 2 pag. 211 in ecclesia Abulensi In con:

ventu

S.

Josephi Carmelitarum Excalceatarum cor-

caput heteromallo rubro (vulgo Cramesino) et auadornatum, et omnia reliqua ossa ornantur et involvuutur chartfe spissiori cum aureis, argenteis sericisque fimbriis, ut videntur hodie in
reis flmbriis

pus

S.

Mauritii martyris. Vellem

Tamayus nobis

eadem
tur,

capsa.

Ex hisce primo statim intuitu cerni-

quodprse ocidis habuissese testatur in Martyrologio ad hunc diem, translationis hujus insirumentum autheniicum, ut tutius de saexhibuissei,
cris reliquiis judicare licerel.
profcrunt.
E$curit>lin$es

quodS. Mauritii crediacervum scilicet sacrorum ossium non ejusdem, sed diversorum Sanctorum, forte Martyrum, etiam Thebseorum, quorum faciie ex vicina
tur, quale corpus illudsit,

eodem

168 Nihil de illis alibi habui obvium, quapropter soium indico, vel exiguam partem corporis

Helvetia sacras aliquas exuvias obtinere potuit

eiiam glorianlur,
t/uod vtdetur

sancti Thebseorum Ducis ibi servari, vei alterius

sancti Martyris, forte ex Legione Thebsea Mititis corpus S. Mauritii credi. Inter insirumenta, quse Pinius noster in Hispania anno 1722 exscrit

monasterium Vimpinense Ordinis S. Dominici. Quse ejusdem Prior in testimonio superius producto allegat pro asserenda traditione corporis
S.

Mauritii, nullo
:

modo

sufficiunt, ut

iili

tuto sub-

Vimptna

psitex Lipsanologio Ms. regalis monasterii Escurialensis

scribamus etenim hujusmodi traditioni, quse, cumcsenobiumiliitdnonanteannumY&ffiexortum

sit,

non pauca invenio, quse huc pertinent.

est

non

nisi novitia esse potuit, et nuilo nititur

j;

Primum
facio

testimonium tale

Ego

frater Con-

testimonio,

parum, imo

nihil tribui potest,

cum

radusObcrich, Prior couventusVimpinensis, notum omnibus inspecturis, quod reliquiae hae, quas illustri.ssimffi doinime Mariae Manriquez dono dedi, verum corpus S. Mauritii sint. Id ut certum sit,
ab antecessoribus nostris, viris sanctissimis,
audivisse profitcor. Quocirca ne ulli hoc
adferret,
ris,

me

dubium

duobus

sig-illis,

monasterii scilicet et PrioVimpinffi xxi die Julii

aiiunde certissimum videatur, partes corporis plurimas alibi servatas et honoratas fuisse. Habuerit igitur laudatus prior coagmentata aliqua diversorum Thebseorum Martyrum (quod ipsum tamen, an verum est, certo edicere non possum) ossa, quse et unum corpus credi coeperint, et S. Mauritii ducis nomen induerznt. Grassabatur

confirmare volui.

Actum

anno Mui.xx. Notat Pinius haberi hsec Entreg-a I fol. 8, ubi Entrega, opinor, Donationem seu instrumentum Donationis signiftcat. Est autem Vimpina, incolis Wimpfen, urbs Germanise in Suevia provincia, ad Necarum flumen, ubi Coc-

hsereticorum in sacras reliquias sacriiega rabies circa tempus, quo facta donatio signatur. 171 Hunc sacrum thesaurum eorum furoribus

coagmcntuta
nssa. Osh-ir
vflii aliarjue

carum

et

Jaxtum

fluvios recipit, imperiaiis et

ereptum forte voluit taudatus Prior, atque ideo lubentius Marise Manriquez in Hispaniam avehendum concessit, a qua deinde ad sacra auise regise cimelia accedere, vei ad ipsum prsefectum

Thchxorum
reliquix

libera, quse

jam a

senescente secuio decimo sexto

post varias turbas hsereticis cessit et

per magi-

Hernandum de rum in iisdem

Verviesca transire potuit. CetePinii apographis binse insuper

stratum Lutheranum regitur.

aeeepium,

169
I

Apud Franciscum Petrum

in Suevia Eccle-

tuntquafor!

utiiu*

r;

ttiam

]itu-

monasterium esse ceetantiquum Ordinis S. Dominici, cujus, ni fatlor, Priorfuit iste Conradus Oberich. Quomodo a Maria Manriquez sanctum corpus ilhtd ad reC gaie Escurialense coenobium transierit, incompertum habeo vix tamen ditbito, qitin idem illud sit, de qitoin descriptione illius monasterii Franciscusdetos Sanctosiuecscribit Hispanice pag. 37,
siastica invenio, Vimpinse

lebre

S. Mauritii reliquise ex Lipsanologio Escuriaiensi meynorantur. Verba Hispanica rursum Latine reddo Eol. 45. Item os brachii S. Mauritii... inclusum lipsanothecaB figurae ejusdem ossis, cum quatuor pedibus figura^ animalium. Capsa tota est ex argento deaurato, et in clausura argentea spectatur inscriptio, qua3 dicit Hoc brachium S. Mauritii fieri fecit "Wencislaus III anno i. Observat post E hsec Pinius, os iltud brachii S. Mauritii inter
:
:

qu;r Latinafacio

Tertium corpus (inter

illa,

quse

ibidem visuntur integra) est S. Mauritii, fortissimiThebaiorum ducis. Houoratur in arca ex metallo deaurato, argento et ervstallo multura pretiosa, estque ex primis thesauris, quibus ista ecclesia ditata est, habetquc etiam peculiare sacellum in isto templo. Eadem 2)rorsus refert Josephus Siguenca in Historia Ordinis S. Hieronymi lib. 4.

missum esse ab imperatore Maxiper baronem Dietristan, majoremdomus serenissimorum principum Rudotphi et Ernesii filiorum ejus. Deinde rursus ex laudatis instrumentis prosequitur Hispanice Traditse sunt Priori fratri Hernando civitatis Reg-ice et deputatis ejusdem conventus per manus Hernandi de
alias reliquias

mitiano

II,

pagina apud me S22. Neuter tamen horum auctoram uspiam, quod sciam, nos docet, unde corpus illud prius acceptum fiterit, mirorque Tamayum, qui postremo laudatum freqitenter citat, hujus rei nidlam meniionem facere. In inStrumentis a Pinio exscriptis ex taudato superius
I-ipsanologio Ms., undealiquid forte lucisjn hisce tenebris affulgebit, siclego Hispanice: Entrega 1,

Virviesea, prsefecti thesauro suse majestatis, die vin Aprilis anni mdlxxii. Hicne de reliquiis superius memoratis, an de osse brachii tantumsermo sit, nescio; athoc certe primum tuto locumoccu-

parepotestinteromniasacracimelia, quse S. Mauritii esse ibidem feruntur. Semiari in eodem sacrario piurimas alias sacras reiiquias sanctorum Thebieorum martyrum anomjmorum, asserit ex Seguenga laudatus supra Franciscus de los San-

ctospaginaW.
172 Uterque hic scriptor iisdem iterum pene inregio de capitequodam, inter sacra lipsana asse?-- Escurhimi vato,sicfere loquitur: Interthesaurum monasterii cwnob, regii Escurialensiscaput est argenteum, diademavey^bis

signato

Hcmandus de Virviesca (prssfBOtus thesauro regio, ut in eodem Ms. fol. 42 dicitur) sanctas reliquias, quas domiua Anna reg'ina nostra dedit et obtulit huic ecclesia*, cum ad
fol.

51. Remisit

te

'

A teornatum, inquoauratis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBMS

littcris legitur,

sancti Laurentii. Antiquitas

Caput

faciunt magnam probationem, esseidrevera S. Laurentii, quamvis Philippus II, e)usdem monasterii fundator, qui cum tanta

niuminscnptum

fabricJ et

testimo-

sih mag-no honore prosequuntur earumquc (irno pottus Sancti, quem in illis venerantur) opem
sajpe

AGC70M J.C.

emm

suis necessitatibus experiuntur.

Numquam

sol-

ticitudine conquisivit S. Laurentii reliquias, censuent, id non tam certum esse, quam

appareret,

sane prudentissimus rex arbitratus est, dubium saltem esse, an caput illudesset S. Laurentii, sui et monasterii Escurialcnsis patroni, licet id atiquod forte testimonium assereret; at ignoro, quareex hoc dubio suboriri aliud debuerit, an scilicet

nisi forte esset alicujus e Legione Thebsea Socii S. Mauritii, cujusid nomenesset.Merito

do Martyr necessitati subvenit, sed et private, ut ex eo, quod sequitur, apparebit. Erat in Brasiliensium pag-is quidam ex optimatibus hie wger ad templum se deferri postulat, illius nomini dicatum, cujus cum reliquias magna animi pietate exosculatus esset, sanus et restituta valetudiue
:

supplicatioue ad pluviam obtinendam deferuntur (deferuntur autem Baspius) quin copiosa Blo descendat pluvia Nec communi mo-

illaa in

mum

do-

rednt.

Martyris Thebsci potius ,quam alterius cujuspiam Sancti. Inter Pinii schedas altera est ex Lipsanologiojam ssepe laudato exscripta, ubi tertio loco mter regii monastcrii thesaurum recensetur,
Ca-

esset

Anno md undenonag-osimo, cum masublimem queuidnm locum

g-nopopuli concursu ac frequentia festum Martyris

ag-eretur, puer, qui in

celebritatem spectaturus ascendcrat, derepente in

lapidum acervum corruit; omnes eum

tabant corpore
;

put alterius Martyris exLegione

in theca, quae ecclesiam

S. Mauritii

positum

cum

capitellis refert.

Vnde

caput illud impetratum sit, docet Otho Trusches episcopus Albanensis et S. R. E. Cardinatis, de Augusta nuncupatus, in testimonio relato in eoB dem Lipsanologio, unde decerpo, quse huc speetiam reverenda et illustris comitissadeReychenstain,abbatissavenerabilismonaste:

ctant

Prffiterea

illius opem auxiliumque invocarat. Sed in accepti bencficii signum, lineam quamdam rubicundam, cinguli instar, corpori circum( 1U aque inhajrentem, Deo sic permittento, retinuit. Hisce superaddii Baidesanus, S. Mauritium a Brasilis in proteciorem electum fuisse. In Europam re-

non sme cidens enim

colliso pusospes et integ-er apparuit, idque sing-ulari sancti Martyris auxilio; de-

E!

meemus

et

ejusdem civitatis Coloniensis, misit unum sanctum caput ex societate S. Mauricii martyris, et unum sanctum caput ex societate S. Gereonis. Litterse hse notaise sunt Romse anno Domini 1570 die i mensis Januarii, ex quibus mwsus dubitari merito potest, an non sint alicujus ex Marrii

S. Csecilias,

sanctorum Martyrum per Galtias cut-

tum examinemas.

XV. Antiqua
baeos

erga Sanctos The-

Ulissiponc

tyribus in Germania passis. 173 Lusitania magni Thebseorum Ducis sacris exuviis etiam gloriatur, sed parcius, nec immeri-

veneratio

Viennensium
Discutiuntur

et

Turonensium.

as-

etenim inter divitem thesaurum sanctorum ossium, quem a Rudolpho II imperatore et Maria
to;

serta de ampullis Turonensi,

An-

deinde debite ab archiepiscopo Michaete de Castro recoet

ejusmatre impetravit Joannes Borgia,

degavensi et Condatescensi.
Metropolitanse
ecclesise has S. Mauritii nomine Turonentit insignitse et consecratse anliquitus fuerunt. Wmtwn"'*
f

gnitum

et confirmatum ecclesise domus professse Ulissiponensis Societatis nostrse dedit, memoranturin etencho, quem tom 2 Januarii pag. \\et

seqq.exhibetBoilandus,%. Mauritii reiiquisc feretro \Oinsote7nnitranslatio7ieadlatce,cumcapiteunius

Tiwonensis nomen S. Mauritii amisit quidcm, singularem tamen erga sanctos Martyres veneratio-

r '!"lu

^" ^"

ex
1

sanctis martyribus Sociis, et retiquiis

S.

Can-

didi

martyris

et S. Acacii, socii S, Victoris,

quipro

De SS. Candido et Victore diveragimus, quos, si lubet, lector consule.VerenenominatorumSanctorumiilorumThebseorum sint hse sacrse exuvise, an potius atiorum
Thebseis habentur.
sis speciatim

Vienncnsis metropolitana usque hodie sanctiDucisnomenobtinet, nec minus celebris ejus est ibidem cultus. Utrsequc ecclesia* Theb.vo- p

nem retinuit.

rumMartyrumretiquiisgloriantur,dequibusmox
erunt dicenda atiqua. i hujus Gloriw posihumm jam observavimus qusedam pertinentia ad traditiones Viennensium, advertimusque,S. Mauritii/tpsana a S. Eoaldo verisimiliusprimum eoperlata fuisse circa initium seculioctavi, quoetiam Viennensis basiiica S. Mauritii appellari ccepit, et San-

synonymorum Martyrum,
possum; certe
S.

enucleate dicere non Acacium inter Thebseos nusquam

alibi nominatum invenio. Locum hic etiam suum postulat cultus sanctorum Thebseorum Martyrum ad novum orbem et ditiones Lusitanorum transvectus. Est inBrasilia oppidum invigesimo gradu

m
Ua.

Brasi-

iatitudinis Austratis in ora maritima situm, quod asancto Spiritunomenhabet. Ibi sub finemseculi xvi septem aut octo patres Societatis nostrse ducendis ad veram fidem barbaris operam Apostolicam navabant. 17-4 In sex Brasiliensium circumjacentibus oppido pagisjam ab illo tempore Christianorum de-

ctorum Machabccorum nomen amisit. De h isplura qui desideraverit, adeat Opusnostrum tom. ZJuliipag. 484 et seq., ubi, quic ad S. Eoaldum spectantfSolierius examinavit. In Breviario ecclesise Viennensis, anno Domini 1522 typis excuso, ad diem xxvi Ovtobris est Qfficium novem Lectionum
sub hoc
tituio
:

Revelatio SS. Mauritii, Exuperiiet

sit

Candidi. In eo, licet totum

cum Antiphonis,

Ver-

cem millia numerabantur quorum tanta erat pietas atque fiducia in Deum, ut miraculis compensari meruerit. P. Petrus Jarricus in Thesauro Indiarum tom. i cap. SQpag. apud me 403
,

sibus et Responsoriis proprium, nihit occurrit de Viennensium traditione ,quamadoptavit Lievreus, et nos i excussimus soium Responsorium post
:

Lectionemnonam, reliquiarum S. MnmiiWhisverbis mentionem facit. Felix locus ^aunensifl tot Sanctorum pleuus reliquiis. Quorum multisetimmensis sigrnis ful^et, g-audet suffrn$riis. Et insi^uis urbs Gallia, Vienna vocata, sacro Ducis militis capite dotata ; qusc profccto saniora sunt iis, quse
1 ,

nonnulla recenset, et inter illa, quee S. Mauriinvocato patrocinio ad ejus sacras reiiquias obtenta sunt, quseque huc ex ilio transfero. Sic scribit In templo Sociorumparsestreliquiarum S. Mauritii, ThebaBorum Leg-ionis ducis; has BraSeptembris Tomus VI.
tii
:

Lievreus ac dcinde etiam Saussayus de adnatantibus ct ex

Rhodani fluctibus cxceptis a S.Pascha

53
sio

384
IVCTORK

GLORIA

POSTII. SS.

MAURITII ET THEB.EORUM MM.

fluvii

J.C.
Pars
cnpilit

Sancii Dacis

Vicnnx servatur
nliit

cum

ejusdem

siosacrisMartijrunfcimeliiscommemorant. celebritati speciatim de17<> Dies xwi Octobris quo tempore fuerit, non invenio, uti nec signatus, Idne ad quare Revelationis titulo insignitus sit sanctorum Martyrum corporevelata S. Theodoro supernatantes ra, an ad perlatas Rkodani aquis eorum exuvias, an alio referendum est ? Quiquid
sit,

non

long-e a

Uheno

posito, corpora

Theodo-

episcopo, revelata tradiderunt. Sic etiam post multos annos Innocentii membra Rhodanus aperuit. Jugi enim fluxu loculum leniter lambens,
ro, dicti loci

possident usque hodie Viennenses partem insiS. Mauritii.

non ut e sui^ (forte legendum est sinu) terrae in voraginem educeret, sed ut detectum honorifice fideles deportarent. Cujus translationem a Domiciano Geneva? et Grato Aug-ustanae urbis episcopo hac die
factam celebramus. 179 Incipit deinde Lectio
5.

gnem reliquiarum

Lievreits

pag

104-,

postquam contenderat, totum sancti Ducis corpus longissimo tempore Viennae servatum fitisse fatetur,suotempore exillo non superfuisse, nisi solum
caput, quod ipsum satis liberaliter asserit, cum scriptores Viennensesnonpauci,atque interillos Maupertuy pag. 19, candide fateantur, non nisi

Cum

S.

Martinus

deianguim

Roma
tiem,

rediret, transactis Alpibus, venit in plani-

>W onm
(

ubi

sancta

Leg-io

Thebseorum martyrum

inebxorum

Mauritii et Sociorum ejus a Maximiano fuit pro Christo interfecta. Plexis itaque g-enibus, vir beatus

Deum
sibi

oravit,

ut de

sanctis Martyribus

ali-

portionem sancti capitis ibidem honorari. Consentiuntomnes,pricfatassacrasreliquiasornatasfuisseaBosone rege Arelatensi,qui obiit circa annum Christi 890, et sepultus est in Viennensi ecclesia S. Mauritio sacra. Quam sedulus fuerit piissimus
princcpsilleinexomandissanctiThebaniDuciscimeliis, testatur ejus epitaphium, cujus inAntiquitatibus Viennensibus tales sunt versus initiales Regis in hoc tumulo requiescunt membra BoB
r

Super herbas igitur quas prati illius, ubi sang-uis sanctorum Martyrum pro Christo fuerat effusus, apparuit ros sanguineus, ex quo tres ampullas beatus pontifex replevit. Terreliquias revelaret.
5 Lectio, et 6 inchoatur. Unam ex ilecclesiam Turonensem hodie reposuit, et lis eam in memoriam beatorum Mauritii et Sociorum ejus dedicavit. Dictarum vero ampullarum ad ecclesiam Andegavensem deleg-avit alteram,que

minatur hic
in

sonis.

postmodum
fuit,

in

audax, ope benignus. Hic pius et largus Sancti Mauritii caput ast circumdedit auro, Ornavit g-emmis claris, super atque coronam
Imposuit, totam g-emmis auroque nitentem. Hic dum vita fuit, bona dum valetudo maneret,

dificata est, et
tertia

honorem eorumdem Martyrum aesub eorum nomine consecrata. Et

ampulla ad ecclesiam Candatensem, ubi postea transivit ad Superos, per eum transmissa est. In Breviario altero Turonensi ecclesia* S. Martini, anno Domini 1635 typis ibidem edito, adprsefatum diem indicitur festum Subventionis beatissi-

minus nolabitibu* et
ccrtis relifjuiis.

Muncra multa dedit Patrono, carmine digno. 177 Porro pretiosa lipsanotheca illa usque hodie

summa in vencratione etpretio est apud

Vien-

nenses, asseritque Lievreus citatus, ejusdem Sancti reliquias alias suo tempore cum testimonio inclusas fuisse arse principi ab archiepiscopo, qui

aram illampost incendium, quo tota pene ecclesia anno 15G7 consumpta fuerat, consecravit. Narratetiam eodem loco,clypeum S. Mauritii tempore r.rnsfit>iu'sft ijitudfi.m m 'itc per piumcivem redemptum, ad se sacristam relatum jjostea, et ab antiquioribus pro eo recognitum fuisse, qui ante eo nomine Viennensibus inveneratione fuerat. Quois postea evaserit, non comperio si idem is ipse est,
ii :

miMartini episcopi confessoris duplex. Totum fere offtcium de Subventione illa proprium est; at Lectiones 2 Nocturni suntBe Exceptione reliquiarum S. MauritiietSociorum ejus, atquc eadem fere referuntur, qua? superius ex alio Offcio recitavi. Lcctioibidem 1 seu 4, nescioquid, de SS. Ursiet Victoris corporibus revelatis, et quidem Theodoro Solodorensi episcopo, comminiscitur Theodori certe sedes Octoduro Solodorum liberaliter trans.

Viennam adnanon multum fiducuv apud prudcntes inveniet. Quamquam potuit eo a S. Eoaldo diu post inter alias Sanctorum Thebccorum reliquias per~
(jiii

snjiptisitus cujtif/ S

Mauritii

tavit,

latus'fuisse, atque
tio

fabulosa, negtigeretur clypeus, cujus allatio tantocommentoornata ipsis exhibebatur.Certe ego apudrecentiores non invenio clypei mentionem.
Turonentiwn
traditio
1

postmodum accessisse tradigittV forte apud Viennenses effecit, ut

illi

pro inventione corporum S. Mauritii Sociorum, revelatio SS. Ursi et Victoris perperam substituta est. Quanto sint frmiora retiqua, exploremus. 180 Surius ad hunc diempost Acta Sanctorum qaemS.Mar nostrorum edidit Erag'mentum epistolre decani et tSmuflrtur canonicorum Cnstri-novi in Galliis ad reverendissimum archiepiscopum Coloniensem Philippum, ex qua conjecto, cetera omnia profecta fuisse qua- E propter illud pariter hic repreesento, nonnullis
fertur, et
et
:

tamen omissis, qucV ad rem non faciunt. Dum beatus Martinus

habitu peregrini

cum paucis admodum comitibus sub Roma regrediens in mente haberet

orare in loco tanta excolendo reverentia. in quo tot

Turonibus celeberrimus nostrorum Martyrum et vetastissimus cuttus fabellis etiam noyinullis deturpatus est. Repertas fuisse in ecclesia TuronensiS.MartiniaS.Gregorioejusdem urbis episcopo reliquias Sanctorum Agaunensium, Commentarii precvii 4 num. 53 ex ejus scriptis ostendimus; at ibi non enucleate exponit,qusenam fuerint sacra pignora, quse non nisi Reliquiarum no-

7s

pro Christo Martyrum millia pretiosum sang-uinem

effudissent,

Agaunum

venit, et,

completa oratione,

tum temporis locum possidebant) de reliquiis eorumdem Martyrum aliquid sibi devote donari petiit. Qui personam adumbratam
a monachis (nam monachi

mine

appellat. E<vne sac?\v exuviee, quas reperit

Qregorius, etiam hodieinsacro Turonensis ecclesias thesauro asserventur, incompertum habeo. In Breviario Tttronen$i, anno ChristilGlZ impresso,

schemate non cog-noscentes et repellentes, dare prorsusrenuerunt. Abjectusigiturabhominibus sacerdos... ad divinum more suo se contulit praesidium, et ab incolis saltem locum, roseo quondam cruore purpuratum, sibi ostendi obtinuit; ubi flexis g-enibus, corde, vultu et
rectis,
ut, qui

manibus
et

in caelum dioravit,...

Dominatorcm
in die

terrae

mortis

addiem ^uMajicstOfjicium duplcxsubhoctitulo: Exceptio ndiquiarum S. Mauritii. Commemoratio

S. Marliiti
/.<

ctiam pr\vscribitur,de quo pariter est 9 v/ io.TresLectionespropriasZNocturnilubet huc

:

transferre. Ita habent Ex Eeg-ioneThebaida sepulta Ursi et Victoris in Saloduro, prope ripam Arolse

novissimo totam hominis substan tiam in ictu oculi reparatus est, aliquid ex sang^uine Militum suorum pro gloria sui nominis illinc effusoet absorpto de abyssis terrae ad laudem suse majestatis et Martyrum honorem dignaretur refundere.

181 Deinde

,, ,

DIE ViGESIMA SECUNDA 8EPTEMBEIS.

181
prodigiosc
]

Qtle
_,

exterra

manu mox ut

exempto vayina

cultello

altera

szeril.

coma
altera

g-raminis
est, in

comprehensa

Qui tamen Lectiones recitatas illis inseruU,

cto
c

ii gyro, id CEEspitem incisum sustulit

modum

corona?
et inau-

(mirumdictu

ditnm hactenus miraculuni!) densus ab ipso coespite copiosi sanguinis imher distiliare ccepit de quo Martinus, quantum Divina larg-itas contulit,
:

cum summa
lffitus

veneratione et g^ratiarum actione suscipiens, per vascula ad hoc de industria

facta dispertivit, et reditum

rans,

cum

exultatione matu-

eum

suis

iter

arripuit.

Sed ut Martinus

abjectus, Martinus electus Dei poutifex appareret, iter quidem inchoare, sed occulta vi quadam prohibitus , promovere non potuit donec inspiratione secreta voluntatem Largitoris intellig-ens
;

J etenim cruorem prodigiosum narrat,nonex prsecisoper S.Martinum cxspite fluxisse, sed Sancto orante, roris mstarsuperprato apparuisse et collectum fuisse. 183 Scrtptores insuper nonnulli alii, qum inde "* hausta sunt, liberaliter exceperunt. Inter itios Joannes Maan in Metropoli Turonensi et S. Marttnonum. 15 citans Martyrologium Turonense, quodnon vidi, fere omniasine scrupulo adoptal, etsubnectit Eaque fuit jam olim ad uostra fere tem-

videtur

rem mitigare

voluisse

Ag-aunum reversus, quod gestum fuerat, reseraret', et avaros illos monachos quos inopes copia
,

pora (cessarant ergojam tum) servandi in ecclesia luronensi hujus sanguinis cura studiumque, ut,nisi qm sanctissiine juravis>ent, non pcrmissuros se ampullam tolli ab ccclesia, in canonicorum ejus colle-

faciebat,

redarguens, et, quis esset, apericns, data parte sauguiuis cailitus adepti et culteUo
illis, quo caispitem praeciderat, dimisso, participes tantae benedictionis efficeret. Quibus ad hsec tre-

mefactis, et

culpam

duritiei suae fatentibus,

ei

veniam

minime adscriberentur. Accessit his Petrus Franciscus Chiffletius Societatis nostrx in Ittustrationibus Jurensibus Mss., ut pauto post videbimus.Henschenius noster inter Prxtermissos ad diem xn Maji, ubi in Fastis sacris Turonensibus hactenus relata occurverunt, rem hue
non omnino novus estt facileperspicerepotest t magnamdiffieultatem creare simiiia nondebuissc qu<vcumqueenim pro E asserendis factis tam i?isolentibus scriptores Uli
critiea
:

gium

dam

discutien-

rejecit.

clementer indulsit, omnia

tibus. Ipse, qua3

Qui inarte

.sua

seque exponen-

Deus
,

sibi

praebuerat, arbitratus

suffiecre, vale facto illis et

tate prog-rediendi

accepta a Deo faculTurones rediit , ubi cum ma-

civium universorum tripudio et applausu, ut pastor et dominus luxque patrize solenni processione susceptus, ipsum, quem deseet

ximo clericorum

instrumc^itaprotuleruntJesteGcrvasiojrwposito

Martini Turonensis, in hujus sa?wti prsesulis Vitalib.Spag.&ZO&tatemsexseculorum

ecctesice S.

rebat,

sanguinem omni rosa

nonexcedimt, adeoque nata sunt eo tempore, quo

scriptores defabulis hioaumentissacris inserendis magna cVmulatio?ic conten <!isse videntur. Aliunde
qiuv. traditionis

et

obrizo venustio-

rem
locis

per quotquot voluit vascula divisum quibus judicabat oporterc , dccenter com-

posuit ejusdem metropolis principalem ecclesiam, sed et Andegravensem illi subjcctam,- tantorum pig-norum parte aliqua nobilitans in honorem
,

eiiam p?\vfataan/pidh noris tenebrisinvotutaest, inconstantiam ineptiamque satis

tsi Ne??iinem sciiicet enucteate satis edisserenvariisque /abeltis

ostendunt.

eorumdem martyrum
consecravit.
elicuisse,

Mauritii Sociorumque ejus

tem

monumentis
rccentibus

182 Cujus susceptionis memoria solenniter in urbe nostra quotannis ag-itur quarto Iduum Majarum etc. Monet Surius, deinde pauca, forte huc non pertinentia, inierseri, atque ex mstrumento ita prosequitur In tantum autem praedictorum Thebaeorum Martyrum sanguinem veneratus est Martinus, ut ampullam ex eo completam secum
:

an ampulla iitausque hodie Turonibus supersit, et credatur plena sanctorum Martyrum nostrorum sanguine, tanto cum prodigio ex teri*a obtento, an potius alio, et quando ablata sit, vel quo denique evaserit. Petrus Franciscus Chiffievidi,

invotu

ta.

Operis nostri adjutor ssepe laudatus, in IIlustratipnibus Jurensibus ejus ma?iu scriptis,quee
tius,

perenniter
ciperct.

tionis sua3

habcndam rctineret, etin locum requiecum hominem exuisset, reponi praeHvec cononici Castri-novi ad Philippum
,

apud nos servantur, censet, eamdem illam phialam esse, quam habet hodie inmagna veneratione monasteriumMajus apud Turo?ies quodsi verum
;

Coloniensemarchiepiscopum>quicathedramitlam computantibas Gallix Christianse aucttV scriptoribus,a?ino Christi HGsJaudatosque canonicos Castri-novi relatio?iem rogarat eorum, quic rumor ad se pertuierat.Porro quoe hic narrantur sunt,ut ipsa sua insolentia mox suspicionem commenti prude?itioribus lectoribus injicere debeant, et injicerent procul dubio, etiamsi, qui refenmt, S. Martino setate multo propiores cssent.Ffftuens ex prseciso cxspite copiosus sanctorum Martyrum cruor, prscparata excipiendo itli ex prophetico spiritu vascuia,vi quadamsecretaretentus sanctus pontifex, donec Agaunenses insoiiti prodigii et obtenti sanguinis miraculosi participes fecisset, atque his similia accumutata,sunt miracula,qutv, nisi optimie fidei vade asserta fuerint, non facile admittentur. Accedit ab argumento negativo, Seobtinuitj

prodigiis novaprodigia substUuimtur et accedunt. Refert Andrcas Duchesne tib. 2 Antiq. Francic. pag. 507 ex Seve?*o Sulpitio (ut quidem
est, tot

aitiS.

viter collisum

Martinum in lapsu per scalm gradus gra- y acpene admortemcontusum,oleo

inunctum fuisse et sanatum nh angelo, huncque ejusdem oleiplenamphialam S.Martino reliquisse,quo sanctus prsesul deinde admiranda plurima
operatus sit.Hanc
aute??i

amputlam ciun

oleo resi-

duoaddit usqueadsua tempora servatamet honoratam fuisse in monasterio Majori. Eodem oleo Henricum IV QalHseregem unctum fuisse, post
Si-ijiiotiem Duj/lci.c et jjr.vsitlent Thittuiitin,ns.\e,'it.

Hiassertorumsuorumtestes allegantpro ampullse prodigiosic origine SeverumSulpitium ,Paulinum Petricordiam, Venantium Fortu?iatum et Atcuinum. Ab hisce scriptoribus mentiofit quidemplu*

rimarum sanationum,qiuv oleo

tcc

8,

Martini patra-

sunt, sed ab iisdem clarissimis verbis dicitur,

iliitd

nimirum, VenantiiFortunati,GregoriiTuronensis atiorumqueantiquiorumS'.Martini

veri Sidpitii

non oleum

ab angelo perlatum adsanctwn

encomiastaru?nsiientio,nonfacUesuperandapncsumptio de rei totius faisitale, quam nemo facile et auxerunt hactenus, qui novis ampuievellet lam iliam tenebris involverunt,ut mox videbimus. Interim videtur indubitatum esse, quod ex hac
,

pricsulem, sed adhoc liniendis mgris consecratum seu benedictum fuisse,quse profecto toto cxlo differunt.
186
fletius asserit,

Quamquam hd&c leviora sunt, si vere Chifeamdem ampullam esse, qiuv modo

nonvidetur,

relatione canicorum Castri-novi res tam parum credibilis adBreviaria ecctesicvTuronensis trans-

plena sanguine Thebworum Martyrum tam miracutosc obtento,modo referta tradituroleo adS. Martinum e czetis delato, quw, ni fattor, non est opus pturibus

386
l)CTORI

GLORIA POSTH.

SS.

MAURITII ET TIimEORUM MM.

quo monumento, apud phialam illam reperto ; n neque enim omisissent id volenti singida edoceri repertum thesaurum Phillippo narrare, quod commendare debebat, dum nec suum imprimis testimonium idlum aliud,imo ne traditionem qui-

J.C.

exiphtribus exagitare. Pro diversa iemporum scriptorumpiacito mutatum fuisse Margentia et

stimoniis prorsus indubitatis convictus fuero. Ab conoculato inspectore deprendi facile poterit,

tyrum sanguinem in prodigiosum oieum,acrurnisi tesus cruorem reversum esse, non credam,

cretusne sanguis, an oleum famosa phiala Turonensi contineatur. Sipro secundo is steterit,atque

dem allegant.Atque htec,nifallor, sufficiunt,utne rem tam insolentem hic adoptemus. Quev in fragmento epistolse apud Surium de ampullis similibus Andegavensi et Condatescensi asseruntur,non minus fabulam sapiunt. Certe quse in Breviario ad diem 2 Deillius ecctesise anno 1624- typis eclito totidem fere verbis ex epistocembris aliegantur, toiaprofectasunt. Condatescensis ampidla id insuper prodigii cum Turonensi commune habuit, quod in ea ex oleo S. Martini sanguis Thebseorum

Turonensium traditiunculis in ceteris adluvserit, meminerit antiquis testimoniis probare,a S.Martino ad hscc usque tempora fuisse conservatam, atque allationem ab angelo solidis omnino argumentis stabilire, alias vel nusquam habebit me consentientem,vel saltem non suspicantem,de oleo sanandis segris illo esse potius, quod S Martinus ejusdem sancti episcopi sepulbenedixit, quod ad crum scaturiit, vel denique quod aluit tampades coram ejus effxgie ardentes ; de quibus phtra Gregorius Turonensis de Miraculis S. Martini lib. 1
facile

fidem

cap. 15, lib. 2 cap. 32 et 51 186 Quod si is,qui ampullam examinaverit,as,

et lib.

4 cap. 24.

Martyrumnatus sit. 188 Anonymus scriptor Vitarum trium primorum abbatum Jurensium, de quoptura Commentariiprsevii 3 num. 44 et seqq. in S.Augendo refert, phialam olei S. Martini pendentem ad cervicat Antidioli monachi, toto ccenobio una nocte
pene in cineres redacto, postridie inter vasta incendia et ccenaculorum adhucardentium flammas plenam, clausam et iltsesam repertam fuisse, ac deinde magno in honore habitam. Ampulla illa, teste Chiffletio ssvpe laudato, in quaoleum in sanguinem transierat,usque admediumseculumprsequo tempore a monacho teritum perduravit incautius tractata, manibus elapsa, soloque illisa dissiliit, faciieprsebensexamen, an oleumea,an sanguis contineretur. Ceterum,utexagitandantm fabularum finemfaciamusjiabuerunt Viennenses etTuronenses prseter hactcnus assignatum, hunc etiam diem S.Mauritio ejusque Sociis speciali cultu sacrum; etenimin Viennensi Breviario citato ad diem xxi Septembris, quo colitur S. Matthivus,
, ,

Andegavemi
et

Qmdati-

scensi adfe-

runtui-

quidem sanctorum Thebceorum Martyrum mitissimam primum conjecturam rependemits fuisse forte a
serat sanguine

plcnam

esse et sanguine
:

H Christianis, qui

coiiectum,et usque

Sanctorum corpora sepelierunt, ad hsec nostra tempora conser-

vatum.Uuic porroconjectursesiindubie adiuvrentem me habere voluerit, suspicionem meam non

evellet, nisi rei testes

antiquiores,

quam

qui

xn

seculovixerunt,produxerit.Hactenusnullumvidi t qui ante canonicos Castri-novi famosse ampuiise

meminerit ut autem lucidentius fiat, quam levis momentisit eorum auctoritas subnecto fragmentum aliud epistohv, cujus partem superius recitavimus. Jnchoatur id, ubi itia desinit, fuitque ad nos ab eodem P. Petro Francisco Chiffletio submissum. Sic habet apographum Ilanc (prodigiosam ampullam) nostris modo temporibus ex oeculto secretario, quo sub arca ejus (S. Martini) est, in; ,
:

Officium a Capitulo est desanctis ThebseisMartyribuspropriu?n,et exeorumPassione desumptum. Apud Turonenses cedit a Vesperis S. Matthseus,
et

ventam,

et ex

capsa arg-entea, quse

aliis

duabus,

estOfficium totum de sanctisMartyribits nostris

2

altera reque argentea, alterea lig-nea, ambiebatur,

proprium cum Octava, ubi etiam Lectiones

No-

prolatam omnes pene vidimus, populis salutandam et osculandam lon^o temporc cxhibuimus, et in
cminentiori post

hmc

ecclesiae loco

cum eadem
et

cturnidiebus non impeditis cumResponsoriis proprise sunt. Teste Bailleto, hodiedum in plerisque GatiicV dicecesibus Officium Martyrum nostrorum

capsa
njiud prutlnite&inventurtt
:

loris

argenteis,

clove

aurea

firmatura

redactum estadritumsemiduplicem,quod forte ad

laudatas ecclesias etiam extenditur. Suspicor autem Turonibitsprseter ampullamet exuvias sacras ad S.Martini, nonnidias servari,vel servatas sal-

munita, decenter
guiinis,
est,
si

cum

aliis reliquiis

exaltavimus.

ls7 Cultellus autera viri saneti, et ea pars san-

quam

Ag^auni reliquerat, ut saepe auditnm

uti

nec ca, gu
itc

viris

devotis pcr locum illum transeuntibus,

ampulli

expetant, adhuc ad testimonium tantse virtutis

ostenditur, et multi nostrnm ante paucos annos in

ecclesia nostra

quias in ?netropolitanaecclesia a S. Mauritio nomen obtinuit.

tem fuisse sanctorum Martyrum nostrorum reliqitcV longo tempore

y

viderunt, aliquibus ex canonicis ejusdem loei (qui monachis substituti sunt (dum ad collig;ondas Fidelium elcemosynas pro reparatione ecclesioe suos nuper adustrc, exissent, et ad nos divcrtissent, utrumque nobis ostendentibus, et

XVI.

Reliquise et veneratio san-

ctorum

Thebseorum
et

Andegavi

qumsupra retulimus fideliter, adstipulantibus. non comparet amplius in thesauro sacro abbatiw Agaunensis, de pretiosa ampidla operis JEgyptiaci in reliquis, ni fallor, sermo est; at si Agaunenses asserant, Martyrum
his,

Remis

per reliquam Galliam.

superiori duos metropoBrarfiium,

Cidtellus prodigiosus

Prcvter enumeratas

litanas ecclesias, habet Galiia binas cathedra- qaod habent Andegavenies S. Mauritii nomine sacras, Andegavensem sciest
$es, forte

suorumcruorcm iUacontineri,suspicor,malleillos credcre, a Christianis ineorum passione excepturn fuisst\quam tam prodigiose a S.Marlinoob-

Ucet,etMirapicensem. Andegavenses cidtus sancti

tentum. Quidquid tamen fuerit,

habemus hicpro-

digios.r ampullse Turone?isis exordia,

qmv si quis

ad anteriora tempora referre voluerit, doceat nos, xtnde didicerint canonici, non solum S.Martinum ampidlammiraculosoMartyrumsanguine^eo^quo
narrant,

ThebcVorumDucis initia adS.Martinum referunt, a quo asserunt ecctesiam suam eo nomine consecratam et pretiosa ampulla ditatam fuisse. De ampulla quid censendum sit,jam dixi: quse ad S. Martinum consecratamque ab iilo Andegavensem ecclesiam spectant, ad ejus Acta examinari poterunt;certum interimest,CaroiiMagnitemporibus
iliamhoctituiosacramfuisse^utliquetexprsecepio,

modo replerisse, sed insuper eamdem hanc ipsaut esse,quam sub ejus loculo repererunt. Verisimiliter non id itlis constitit ex aliquo anti-

quod Mauriolo concedit, apud Sammarthanos in CataiogoprsesulumAndegavensiumJnejusdemecclesia

niE VIGE8IMA SECUNDA SEPTEMBEIS. Sftl anno Christi 1621 exN... sanctas Agaunensis ecclesiae dictus abbas et tocuso, festus mtntialur hic alies xxn Septembris, et tiusejusdemloci conventussalutem in Auctore saprxscnbitur Offitium totum proprium de S. Maulutis. Ad pneces ct instantiam dilecti et compatriontio et Sociis cum Octava. In eodem Breviario die taj nostri \Villelmi canonici nostri per eumdem de 2 Decembris de S. Martyribus nostris rursus est reliquiisbeati
clesiae Breviario, Parisiis

i.

c.

Officium simiduplex in festo Receptionis braehii S. Mauritii martyris. Lectione i secundi Nocturnipost ea, quas dixi de ampulla ex epistola canonicorum Castri-novi excerpta esse, sequitur Habet etiam (Andegavensis ecclesia) caput S. In:

Mauritii Sociorumquc ejus portionem non modicam vobis transmittimus, accepta per eumdemjuratoriacautione.quod eaidem reliquiaj cum rehquiis S. Symphoriani reponentur, vel in altari

nocentii

Ag-auno allatum ab Eusebio episcopo.

S.

consecrato proprio in honore S. Mauritii rccondentur. Datum annogrntia- coxxv, anno primo revela-

Habet insuper bracbium occasione acceptum fuerit,

Mauritii

quod qua

ita

Anno

salutis mcciii,

cum magna

narratur (Lectione 2.) classe Pranci cum

Venetis juncto fcedere, ad sacrum bellum proficiscerentur, Romano Pontifice Innocentio III per leg-atos iustante, ut occasioue Expeditionis Hierosolymitanse Grseci, qui pridem ab ecclesia Romana defecerant ad officium revocarentur eo ducta classe, Alexins Ang-elus, Isaaci filius, in imperium cum patre ea conditione restituitur, ut Grseca eccle, ;

pnmum et quintum excipias,

sub vn Cal. Nov. Sammarthani in suo Catalogo Agaunensium abbatum ab anno 1170 usque 12S2 non nisiquinque, eosque,

tionis S. Mauritii, quie

si

indistincto utteHus

tempore abbatesstatuunt. Exhis mediisunt Hugo II, Gualterus, et Nantebnus.

192 Laudatus Scvpe abbas S. Leopoldiin Historia Ms. cap. 22 post Hugonem II, anno Christi 1217 Aimonem, Guachen coati/is liurquudi^wm
i

qao agttur

de alupta ralelnltone cu-

sia deinceps in
ret.

Komanae Sedis obsequio permane,

B
5. Mauritii

190 Sed eo fraude Alexii Ducce

Murzufli, intra

cog-nomento
et uni-

sextum mensem sublato,

martyrii

Apamxensis
:

versa civitate conditionem fcederis detrectante, Constantiuopolis acri obsidione expugnata in Latinorum potestatem venit, eique impositus imperator Balduinus, qui, sublato schismate, Orientalem ccclesiam sanctas Romanse Sedis auctoritati subjecit.

fratrem, sitfficit, sub quo, inquit, Honorius III confirmavit donationem comitis Monasteriotensis pro 20 idnispanni rubri, de quadonatione usuque panni superius num. 39 mentionem feci. Idem eruditissimus auctor advertit, anno 122 1 Aimoni substitutum fuisse Nantelmum, qui procut du- K bio idemesl, cujusnomen in instrumento Remennescio quare, nisiforte legi non potuerit, omissumest, vet certe non nisi initiali littent designatum. Nantehnum anno 1225 abbatem fuisse, liquet ex veteri inscriptione hac, quse habeturin herma, seu dimidiata S. Mauritii argentea statua, unde ejus reliquuT extractse postea fuerunt,
si,

jns adjuncta

Capta urbe, cum archiepiscopi Philippensis, qui patria Bothomagensis erat, pietati concessum foret, ut complures Sanctorum ibi conditorum reliquias acciperet, inventum in iis brachium g-loriosissimi martyris Mauritii pra3 ceteris magno in honore habuit , atque Andeg-avensi ecclesia; dono
dedit.

et substituta

Vitnlis

sunt SS. Innocentii Candidi atque sacnz atiquotossa. Inscriptionem Latinam

,

fadO

ANNO

GltATI.-E

MCCXXV, XXIV OciOBlUS

HUJXia LOOI,

Kl

Sacrum

pig-nus

mag-noomnium ordinum

con-

LATUM FUIT COItl'US S. MAURITtl, ET HEItMA TEMP0UE NaNTEI.MI ABBATI8

fert hic
vii

1'OSITUM in

hoc
Dlf-

cursu et veneratione in ecclesiam exceptum est ejusque sacrario illatum iv Nonas Decembris atque ex eo tempore ccepta est quotannis eo die cele:

duobus diebus tempus revetationis, cum Kalendas Novembris cum die \wi, ct non cum
,

xxiv

conveniat; at si

brari solerani ritu raeraoria Reccptionis sacratissimi hujus brachii, in qua regi Martyrum Christo pro

inscriptio,

facile errari potuit. Porro,

numeros Romanos habet quienam

S. Mauritii,

sit illa revelatio

corporis
est

tanto beneficio exolvuntur gratiarum actiones. Circa hsec suspicionem mox aliquam legentibus in-

utroque instrumento

sermo

gerunt

quod innuere videtur, rem magis traditione, quam indubitatis monumentis,

ita narratur,

positum non invenio. De eadem tur in Officio Ms. ccenobii Agaunensis, de quo supra num. 39; at neque hinc aliguid lucis affulsit.

de qua in enucleate exverisimiliter agi,

quse nec ego alibi usquam inveni, niti. Difficite creditu videtur, S. Mauritii Agaunensis martyris

brachium Constantinopotim avectum fuisse. Habent etsuum Graeci cum sociis Mauritium, celebrem martyrem Apamceensem, ut Commentarii
prwvii
3 nuYii. 79 et seqq. moniti Idem sacris Fastis inscriptus estxxiPebritarii, ejusquesacrae

procul ditbio per Orientem sparsee fuehujus Mauritii brachium Constantinopoli acceperunt Andegavenses? Ego maxime dubitare pergam, donec quis me certiora docueexitvise

11)3 Detislius inter instrumenta su<v Historise -'-...,.-.,-.,. subnectenda assignat bultam Gregorii IX, datam s *'<''>"' xx Octobris anno 1228, qua Pontifex hortatur Se- cultnt Pavitiil, dunenses, Genevenses et Lausanenses, utabbatem Nantelmumjuvent etcemosynis adremlificandum Agaunense monasterium, qitod corruerat. BasitiCcV etiam plurimum a temporum injuriis passa, si
-

runt.

An non

rit, si nimirum ea via id accepisse se consentiant, quam laudatum Breviarium assignat.

licclesiu

non pene diruta et cottapsa, eodem regente fuerat. Etenim Nantetmus tegitur annutum S. Mauritii anno 1250 dedisse Petro in gratiaritm actionem, quod fratcr cjus Anteileits III, Sahautli.-f coiues,
illam rewdificaret. Iis calamitatibus involutiV san-

Mt

191

Ad Mirapicensem

ecclesiam transeamus.

rapicensi.i

Sanctosucra
lientcnsex

obtimterunt
rjusreittjuuts

cuin ntstru
ienlu

Hsec anno tantum 1818 in cathedralem erecta est, ut advertunt Sammarthani in Catalogo episcoporum illius ecclesiee an autem, cum parochiatis a d}iU c esset, S. Mauritii nomen gesserit, fueritque reliquiisditata,incompertumhabco,destitutusquibuscumque ejus ecclesiie monumentis. Morlotus Historuv Metropolis Remensis tom. 2 lib. 2 cap. 21 refert instrumentitm, quod fidem facit, canonicos S- Symphoriani Sancti nostri et Socioritm ejus Thebxorum exuvias obtinuisse,quod huc trans:

Ducis reliquiw, an deperditcV sub rxtinis alilatuerint. an toco incognito aquopiam recundit.v <ie detude ineenLv fuerint, ignoro, ncque vestigium idtum invenio, quo vel conjectura niti
cti

quando

possit. llevertor, itnde, obtata occasione, diverti,

ferrimeretur, et est tale. Viris venerabilibus et discretis, decano etcapitulo S. Symphoriani Remensis.

Remensium parthecostam S. Vlnnntii, ut iileai Martotus tradit lib. 3 cap. 27 subfinem. Urbem Parisiensem varicV etiam sanctorum Martyrum yxostrorum ret/qei.r e.romant. Ad S. Benedicti et S. Martinia Campis apitd Ciciestinos, in Valle gratiie et tcmplo coltcgii Societatis nostrse exponuntur, cotiturque S. Mauritius itt Patronus secundus in sacello majori
ut

moneam

in Clarissarum

itottc serettr/

388
4CCT0HR

GLORTA POSTH.

SS.

MA.URITII ET TIIEIS.KOR. MM.

190 Est uno milliari Gallico infra Noviomum in Orientali IsarSB fluminis ripa celeberrinia opulentissimaque abbatia Ordinis S. Augustini, quse

iori archiepiscopali.

Duo sunt insuperpagi in Pat

D
in abhutia

J.C

^unJieiniL

Mn.tcnv. ortu S. GenovevcV ce-

quorum ecclcsns Patronus lcbris.et Charenton

_
.

Vrsi-Ca mjH,
Claromonte,
in casiwbio
Belltfoccnsi,

Aurrli.1

Cainone

ct

in pturimis

Vucis 194 Franciurbe Aurelianensi. Testatur id et dioeMaire in Antiquitatibus ecclesuv 36, ubi in lnventano recesis Aurelianensispag. Maji annoim liquiarum ecclesiiv S. Crucis 11
Celeberrimus quondam
fuit sancti
in

est,ettitidumfacit.

Ursi-campi, indigenis Orcamp seu Ours-camp, nomen habet. Lievreus ssepe memoratus Antiquitamentum et natis Vienrnv cap. 15 pag. 101 refert, translatum fuisse; eadem habet sum S. Mauritii eo
Bailletus in Historia cultus sancti nostri Marty. sui vadem. S. Boris, neutertamen allegat asserti iniseculi nitus episcopus Claromontanus sub

Gallice turrim novam illatarum itaobservat

vm

Brachiumunum
psae arsenteffi

cact reliqui* S. Mauritii inclusa

cujus Sancti

duobus leonibus argenteis suffults, In festum celebratur in hac dioscesi.

Mauritio nommata,

tium celeberrimam basilicam Agaunensem, Martyrum patrocinium imploraturus adivit, ut te,

hac civitate est ecclesia a S. qujeetiam S. Eligiiappellaturetadquamantiquitus supplicatio ricbat Dominica pnecedente
xxii Septembris. Eafestum S. Mauritii, quod est contracte Carolus Sausseyus in Annahdem kabet
g-eneralis

Opere statur biographus ejus auctor cocvtaneus in ejus nostro tom. 1 Januarii pag. 1073. Insignis Mauritii ecclesia, ut tempore fuit Claromonte S.

idemanonymuspag. 1075, et 1076 testatur, quam acceptis aliquot Agauno reliquiis credo sanctum virum ditasse. Claromontio duobus milliaribus
GallicisadMeridiemdissitumcelebreestmonasterium, quodBelluslocus, et vernacule Beau-lieu vobracatur, eogue fuit olim translata pars ingens ViS. Mauritii. Rem narrat RichardusabbasS. chii toni inVita S. Rodingivel Chraudingi, fundatoris ad diem illius coenobii, illustrata in Opere nostro ubi hsec videri possunt cap. 2 xvn Septembris, pag. 510. Hericus monachus in MiraculisS. Germani, in Opere nostro excusis tom vn Julii pag. 255 et seqq., describit cap. 3, quomodo suo tempore
Mauritii reliquise obtentm translatccque fuerint in cryptas S. Gcrmani Autissiodorensis. JuS.

sanctiv hte relibus Aurelianensibuspag. 011 at sacro eodem quiiv cum reliquo fereomni thesauro iconomachis sacrilege diillo anno a Calvinistis etprofanatv fuerunt. Solemnior etiam est
:

reptiv

v,

Sanctorum Cainone, seu ut alias vocant, Chinonii quondamfuit, nostrorum veneratio. Caino, vicus nunc oppidum est non inelegans inprovincia TuPironensi ad Vigennam fluvium versus agrum ecclesise ctaviensem. Offtcia propria Cainonensis
S.

Maximi habemus anno

7 milliaribus in

1 \)

impressa Salmuri,

Ortum distat. In Calendario, unde ad xxn Septembris ita notatur Offwiisprwfixo,

In primis Vespeparochialem ejusdem, ris fit processio ad ecclesiam etin die ibidem celebrat chorus Missam solcmnem. Ad ipsum vero diem, ubi Offxcii ordo pnvscribiMauritii et Sociorum MM. duest hic titulus
Mauritii ct Sociorum

MM. duplex.

huc transtulisse. 197 Emensis alpibus [inquit) ad sanctos Agaunenses Martyres diverterunt (monachi, qui Roma cum obtentis a Nicolao I sacris reliquiis anno
verit aliqua

Autiariodori,

tur,

plex

iVslivatnr.

Haud dubie quia vel

Patronus

ec-

clesice est S.

Mauritius, vel ejus ibi particulares

862 vel sequenti redibant) Ibi ab Hueberto, abbate famosissimo, excepti quam familiariter, tanti fatig-ationem itineris plena viri benevolentia, ing-enti

reliquise servantur.
Gaiiix loch;
1

95

Inpluribus insuper aliis Gallnr ecclesiis Of-

ficium habuerunt sancti Thebsei Martyres, qitod tamen dubito, an usque hodie ubique obtinuerint. Inter alia cidtus illius indicia sunt sequentium ecclesiarum Breviaria et Officia propria. Biterren-

Religiosorum affcctu, larg-a denique totius liberalitatis indulgentia relevarunt. Dehinc oblatam sibi neg-otii opportunitatem intentatam linquere non sibi

integrum
verunt.

fore arbitrantes,

SanctorumAgaunensium

reliquias a
Is,

pramominato principe poscendas decrevolente Deo, quod postulabatur excepit

siaanno 1031 impressa monent, esse celebrandum diem xxn Septembris ritu duplici; Cabillonensia anni 1020 indicunt pro ecclesia cathedrali; Diensis ecclesia preescribit ad eumdem diem duplex to-

benig-nissirae, quodetvirisessetfamiliarissimus, et,

utpote seculariameditanstantum, in Sanctorum larg-iendis patrociniis non satis avarus. Quamobrem,

tumque proprium de S. Mauritio et Sociis cum Octava, in qua diebus non impeditis rursus sunt C Lectiones aluv propriie. In primis Vesperis diei S. Matthseus non habet nisi commemorationem. Proprium autem illud Diense excusum est anno L669. Tam singularis Duv Sanctorum nostrorum
cultus a sacris aliquol reliquiisverisimUiterocca-

sacrorum corpomm accito custode, pretiosi martyris Mauritii complectendam reliquiarum partem cum
venerando capite
S. Innocentii, leg'ionarii

quondam F

ejus, incunctanter largiri prascepit. Id,

quamquam

omnesferrent segerrime, obtinuittamen jussioprincipisin(Hffcrenterfieri,quodvolebat.JVa^r^^em^e,

collectus pervaria loca sacer ihesaurus Antissiodori exceptus et reconditus fuerit. Hubertus seu Huebertus abbas Agaunensis, de quo hic

quomodo

sionem

fiabuit. Certe Colu7nbus,utobservavit Henschenius in Annotatis ad Acta S. Marcelli toyn. 1 Aprilis pag. $>9,$,asserit, ibi quondam fuisse ccenobium monachorum S. Mauritii. Prseterea Breviaria et Ofpcia impressa, Lemovicense anni 16SS5,

sermo est, frater eral Theodebergccregime, uxoris

Lotharii regis in historia
nicV.

illius

temporis notissi-

Maurinianense

L512,

Morinense 154A, Nanetense

1623 pro cathedrali tantum, Offcium duplex et proprium de sanctis Martyribus habent. In Missali

Hubertus pudendis criyninibus, quibuspost excussum, quojuvenis initiatus fuerat, clericatum, non secularem modo, sed etiam dissolutissimam vitam agens se maculavit, abbatiarum et bonorum ecclesiasticorum raest

Non minus famosus

Rotomagensi anno Christi 1585 excuso prse-

seribitur Missa ritu duptici, at in Bremariis, qiuv annis 1527 et 1730 edita sunt, non est Officium,

nisisemiduplex, quo ritu inplerarumgue aliarum Qallise ecclesiarum antiquioribus monumentis similioribus passim cum Lectionibus propriis celebratur. Mitto cicinas Germanix Galliarum civitates perlustrare, eo
et

excursurus, cum S. Mauritii Sociorum cultum in Germania examinabimus, utde notabilioribus adhucaliquot reliquiis lecto-

pacissimus invasor decoctorque turpissimus. Quo deinde sacra hcvc cimelia evaserint, non comperio. In Breviariis ecclesiee Autissiodorensis tum antiquis, tum recentioribus, non nisi semiduplex est Offtcium de S. Mauritio et Sociis. De S. Innocentii capite recurret infra sermo. 19S Ditissimus exuviarum sanctorum Marty Sylvanecti. rum Thebcvorum thesaurus per S. Ludovicum ob quo per S. Ludovicwn tentus Silvanectum (Senlis) translatus et in eccle- ^miata sia prioratus S. Mauritii, quem sanctus rex fun- sunt
davit

rem moneam.

DIE VIQESIMA SECUNDA

SE?TE.Mi:i:lS.
est.

389
aliis
tc?oii

davit, reconditus fuit.

Hujus

rei indubitata testit

monia kabemus inBulla Clementis IV cui insertve sunt litteree Roberti, tum temporis Silvanectensis episcopi, ut videre licet apud continuatores
Galliae Christianas auctse tom. 10 col. 235 inter Instrumenta. In Bulla illa dicitur Prcefati religiosi (Agaunenses) ejus (S. Ludovici) precibuset de:

hic

sideriis

annuentes, plura corpora de thesauro sui

sanctorum Martyrum regise devotioni exhibere eurarunt, et ad ipsum reg-em idem abbas cum quibusdam ex suis Eratribus ea personaliter una cum solcmnibus nunciis deferenda. Quamquam lubet ex Vita ejusdem sancti regis, a reginse confessario scripta, et in Opere nostro secundo loco excusa tom v Augusti pag. 571 et seqq decerpere quse sancti Ludovici venerationem erga sanctos Thebcvos Martyres probant, et ad Silvanectensem sacrum thesaurum spectant; sic
monasterii
, ,

postea S. Mauritii reliquiis ditata fuit ecclesia prioratus Silvanectensis, sic partemetiam detati eoprius sacri thesauri amisit. Anonymus monachus abbatise S. Dionysii apud Chesnium tom. 5 Script. pag. 401 testatur, corpus unius ex Martyribus illis ad suum ccenobium translatum fuisse. Ejus heec verba sunt In signum etiam amoris sanctus rex Ludo.-

sermo

Ceterum xd

ic

vicus

illa pretiosa

Dionysio contulitcorpusuniu* Martyris de Thcbeorum Societate. Siquidem tum temporis plura praefatorum Sauctorum corpora impetravit sibi dari, quae honorifice transtulit in ecclesiam, quam apud Sylvanectum construi fccit. SarS.

torius in Cistercio bis Tcrtio tit. ,6 pag. 742 et seq. inter sacra cimelia ecctesiarum sui Ordinis recenset y

horte

igitur ibi legitur cap. A-.pag. 583 Quandoquidem venerabilis sanctus Ludovicus decreverat Silva:

In Caroli-loco.... sanctoruin Martyrum e coS. Mauritii corpora duo, qu;e cum insigni reverentia nudis pedibus eoattulitsanctus Galliarum rex Ludovicns. Continuatores Gallin- Christiamv
auctse tom. 10 in Elencho abbatum Carolilocensium in Petro Ilscribunt : Petro sedente, S. Ludovicuspropriis humeris cum magno comitatu detulit

necti prope palatium

suum construendam

curare

sedem ad honorem S. Mauritii ejusque Sociorum, tantum egit atque effecit, ut viginti quatuor, aut circiter, corpora Sociorum S. Mauritii ex eadem Legione acceperit ab abbate ac monachis istius abbatise
,

ad Caroli-locense monasterium duo corpora sancta,

uuum videlicet de Sociis S. Mauritii et alterum de de corporibus undecim millium virginum, qiue in

ubi dicta corpora requiescebant, quse

si-

ta est in

Burgundia. Abbas cum quibusdam suorum

missis, ea

Fratrum nuntiisque, eo a venerabili rege

uiiffna

majorialtari requiescere dicuntur. 201 Iivc, ut liquet, plurimum dtfferunt "hante rornu altatisex Sartorio. Qiuvnaxn autem ex hispnvfe- CtnUtlx

san-

Silvanectum detulit, 199 Ubi autem pervenerunt tam prope Silva-

renda

ctortim

sint, dicere non possum; silent enim, quantum comperi, antiquiora monumenta deprssfata

nectum
lis

ut in

urbem

deferri possent,

venerabiepi-

siumcorpor,

rex ea
,

ue P 0D1 jnssit in

domo quadam
,

scopi

quee

Mons nominatur

leuca

Silvanecto distat.

ac media circiter Tunc congregari jussit

episcopos abbatesque multos, ac prsesentibus proceribus multis numerosaque populi turba, instrui
jussit

translatione, Ucet in Gestis S. Ludovici regis non semel fiat mentio ornati ct dotatiper eumdem rebus aliis Caroti-locensismonasterii. Scripsit Ambiano anno 167S pater Emardus Le Caron Societatis nostne ad Majores meos qui de S. Emano
,

seu

Emardo documenta

flagitarant, epistolam,

agmen supplicantium

ex omnibus clericis

qu (v ad hunc diem

urbisSilvanectensis. Imposita fuere memoratacor-

pora sancta variis thecis, panno serico splendide coopertis, atque ea portari jussit, ingenti procedente supplicautium agmine, in urbem ad ecclesiam principem hoc modo. Ipse beatus rex propriis

ro clarre

humeris portabat thecam ultimam cum vimemorke Theobaldo, Navarrae rege, ab episcopi domo usque ad ecclesiam ante dictam
:

est seposUa, quod doceat, Carnuiialiquas etiam S. Mauritii exuviasservari. Addo, inquit P. Le Caron habcre me prffl mauibus Martyrologium vetustum ubi xvi Maji legitur Passio S. Emardi, cujus corpus quiescit ct in ecclesia et in capsa S. Mauritii. De collegiali autem Carnutensi agit, xd pricmissa ibidem ostcndunt. Ceterum ex scripto S. Angilberti, Operi nostro ad diem xvin Febrxiarii pag 103 inserto constat il,
:
.

aliasque etiam thecas ante se portari jussit per alios magnates equitesque. Putabat enim rex beatus, ut
creditur,

lum

reliquias SS. Mauritii, Candidi, Kxuperii, Vi-

congruum

esse ac bonestum, ut dicti San-

qui equites fuerant Jesu Christi, gestarentur ab equitibus. Idem prioratus ipsius S. Mauritii ducis Thebcvorum sacras exuvias etiam nactus est. Testantur id continuatores Gallice Christiacti,

nse in serie

priorum

S. Mauritii in

Adamo,

sic sa-

tisobscure scribentes: Anno mccclxxvi dieultima Novernbris Amedeus Sabaudiae comes huic ecclesise
dedit
quit,

partem ossis brachii S. Mauritii, olim, inacceptam ab Agaunensi abbate ex illustri

gente de Barthelem, prEesente Carolo imperatore et abbatise secretario Girardo de Beve vel de Veue,
os quibus

Centulensem intuIn eamdem Picardiam in Veromanduos p fuerunt olim etinm Remis Ininslalti SS. Mauritii, Candidi et Exuperii cimetia sacra, positaque ad caputj S. Rigobertiut docetnos Ilistoria translationum hujus sancti Rcniorum episcopi data a Botlando nostro tom. Janunriipag. I7S ct seqq, Atque hcvc suntfere, qiue de Sanctorum Thebxorum nostrorum cullu et reliquiis per Gailiam occurrerunt mitto monasteria eorum nomine sacra dicatasque alias illis ecclesias recensere, quod ese apud Coiniium etMabiUoniumsint pasctoris, Innocentii in thesaxirxtm
lisse.
i

simobviee.

ununi

ressii

abbaiixs.

nunc abbate. 200 Ubi id dicat Amedeus, nescio, nam instrumen tum nullum assig?iatur. Qui hic Girardus de j y eue a B ppe iiatur es t Girardus Bernardi,

Caroii-iocensi,

cujus exstat, teste reverendissimo de L isle xn Historia, Ms. cap. 22, procuratio, signata anno 1377. Idem prcvcedenticapiteobservat, Joannem

GS)

Bartholomsei abbatiam Agaunensem gubernasse ab anno 1356 usque ad 1376, ejusque tempore comitem Sabaudite Amedeum, cognomento Viridem, cum Carolo imperatore t Avenionereverso f Agaunum venisse anno 1365 de hoc igitur abbate
;

wii

390
4CCTOIH

GLOEU

POSTII. SS.

MATIUTII ET THEB^OB. MM.

ejusdem urbis, inter va204 In collegio nostro Treviriset Colonia accepta, serria sacrapignora et etiam parvula ossa de Sociis S. Mauritii.
vantur
.

BruTellU
tiis,

et

mi lucis VICI-

J.C.

GandaBrugis,

Mauritii et Sociorum % XVII. SS.

de capite

S.

Mauritii, quse reliquise munitse

pn-

vi,

Thekeorum Martyrum reliquiae a UW ua pars BelglUm, nnarum ma^na V per Pnlmiim quarum
Colonia et
r*
i

mum fuerant
Emesto *
.i. .-...--

testimonio Gisberti Masii, episcopi postea fuerunt ab Buscoducensis, et approbatse Coloniensi, litens datis archiepiscopo

- .4

T^^r^mc allata Treviris allata

ftst. est

/WlVyuw
cultui

el

$tm
in

^ Dr-t

elorum

dotnoprofc*
ta Socieluli*

nottrx

ad SS. Gereoms, Bomicmloci suadet, adeoque verisimihter Thyrsi socios martyres facii vet certo discerninon Lrtinent; quia tamen plurimm prius dciaix forte nossunt, et Agauno etiam eo Thebscorum sunt, enumerabohicsingulas,quas templo nomine celebriores invenero. ln

quarum tamen plerscque totorura Thcbxorum, huciransiatic fuerunt, utveiieniavei Treviris v^mtaZtliLpressa, vel suspicio propter

nostrum sparsus Uissimus etiam per Belgium sanctorum Marty thesaurus exumarum

Franciscus ^^L-R^-roU.PMsilaii.datusP. Franascus chivio nostroBruxellensilaudatusP. Rayssius sxpelaucollegii procuraior. Le Jeune insuper SanctorumThe^ datus pag. 222 computat parthenone Vorstensi Ordnrs S. btcorum caput in Bruxeihs distante ossa Benedicti sesqui milliari Legionis Thebxx in Swiipsius S. Mauritii ducis
,

ia5fl9 die

^Augusti,utdocuit meexar-

vecanomrginumCistercimsiumjuxtaTenerfmuncottedam ecenobiopag. 500, Uapita de iisdem etdecorpore^ gionostro Gandavensi pag. 190, pag. lo9. Apua Mauritii apud Ciarissas ibidem eumdempag.mexhibenturlittercvAntoniiTriest

Martyrum
,/,

hr,ns]'ro/rss.rAntverpiensishabemusptu-

Habeoprsc oculis htteras LoB authenticis munita. Trevirensis signatas Oie xxi tharii archiepiscopi quibus testatur, concederese

rho h]

h sarm

//

suis

testimonitS

Augustianno

1617,

R. P. Jacobo ecclesim nostrm, flagitante Duo huic tum temporis prscposito,

Tirmo
mtegTa

inecclesiab. episcopi Brugensis, quibus testatur, sacra ejusdem urbis inter aiia plunma Salvatoris maxillse S. Maucimelia reperiri, Majorera partem suis debito munitam ritii martyris a decessoribus quam etipserecognovit, novisquemutestimonio, corpus b. nitam sigillis in lipsanothecam, qua Eligii custoditur, reposuit. etiam ve205 Insuiis in iribus diversis ecclesns

E
fnau
Dnaci,

partes, duas mandiferecapita, quatuor craniorum

domui

.sanrtaLegioneThebasobulas, sex oblonga ossaex

Martyrum Trevirensium. Duo insuper Thebasorum Mauritii ossa Martyrum ex legione

PUin

sacra
et

Sanctorum Thenerationi exponuntur retiquise apud bmorum in tempio sciiicet coilegii nostri, camobio virginum Clanspatres Minoritas et in primis nihit speciatim addit Rayssius
:

Socioram ct atfanonnwfte minora cum Ludovico monio huic ecciesise donata sunt a P. nostri C0lonienSlS Ut Thorarrfo rrrlore raUrgti Manarwus provinax fidem facit R. P. Oliverius
t

debito testi-

HHtjic.v procinrialis in literis signatis

xx Junn

anno
dnftsorpfi
Mecltlmi.r.

159-1,

Lovanii,

Andcrlnei,

Ceterumsacrse hm exuvisc sarcophagts duoinciussc sunt bus majoribus affabre argento tectis Septembris in allari principe populorum et xxu veneralioniexponunlur.Continenturautemhpsatibim, 3 nothecis illis C capita, 8 mandibuUc, 12 ab eoet 20 ossa majora, quorum aliqua brackia Trevirensi archiepiscopo Lothario olim misdem satol arhan lluscorfneensem har rfcinde ab hscrefc03
,

ing-ens umus pag. 192, de secundis ait pag. 391 Os Jesu patribuslne Leg-ione Theoajorum a Societatis accesulensibus in mutuae tesseram benevolentise quodproinde, ut sunt nostra cimeiia pleraptum, Trevins que Thebxorum nomine sacra, suspicor dubium non relinquit acceptum fuisse. De tertiis corlaudatus Rayssius pag. 159 scribens Unura quidera integrum sodalitiiThebajorumMarpus, et artyrum possident, cum amplissimo Trevirensis Duacenses apud eumdem chiepiscopi testimonio.
:
:

sarum

de

pluribus Sanctorum Thebscorum retiquiis gloriatur.In thesauro sacro ecclesix S.Amati numerantur.

Dens

S. Mauritii,

ducis cohortis Thebieorum et

//

isoccupata,

nrf

nos

cum

testimoniis periata fue-

martyris, pag. 39. Coltegiata S. Peiri Caput ex imaSociis S. Mauricii, ducis Leg-ionis Thebrcorum, cong-ine pectore tenus arg-entea industricelaborata

Nonnulla horum insuper ab abbate S. Maximinicum instrumentisobtentasunUatpariterad

re.

martyres Trevirenses, S. Bonifacii Socios spectant.

Templum
/'.

n,a\ eodem

collegii Societatisnostrx MechiiJacobo Tirinopostulante, obti-

decoratum, possidet pag. 106. In templo coltegii nostri sunt Capita aliquot Sociorum Leg;ionis ThebiEorum, duce etantesig-nanoMauritio pag. 479. In templopatrum Trinitariorum asservatur Caput unum Martyris ex Leg-ione Thebcea, duce Mauritio

nuit Treviris deiisdem

t

Martyribus caput fere inpartes craniorum, mandibulam, os tegrum 4 ohlo,i(/no, cinn tin.obus aliisi duo insuperossadono Domini Nicolai abbalis imperialis monasteriiS. Maximini, caput alterumdono priorissw convenins alliS'angelorum ac triaoblonga ossaexcol\
t

pag. 511. Ostenduntur denique in thesamw seminarii Scotorum, cuipatres nostriprsesunt, ossa variapag. 1S7 et 488, et alia in S. Amati ecclesia pag. 41 at posteriorum nonnxdia sunt certo, alia
;

verosimiliier de sanctis Martyribus Trevirensibus; sintne autem inter pauio ante enumerata

Luwemburgensi. Lovanii incosnobio S. Gertrurfis canonicorum Regularium S. Augustini conspicitur caput Martyris e Legione Thebxa, teste Rayssio in Eierogazophylacio Belgicopag. l2,quo referente pag. 103, Parcenses canonici
legio
t

Ordinis Prsemonstratensis prope Lovanium liquias habent De sooiisS.Gereonia et sanoti MauriPauia, tii. Apud patres Ordinis S. Francisci a vocant, BruaseUis duo xntegra braquosMinimos
<

chin inclytorum

MauTitio antesignano, ostenduntur, ct os

Martyrum Legionis Thebsm, S. aUerum

t

qusepiam Sanctorum Agaunensium pignora, incertum videtur. 206 Nec amplius affrmari potest de iis, qusc Cambrtma Lalm inter lipsana S. SepuichriCameracensispagAlO, et Canonissnrum Malborfiensium recensentur.Distinctius fit mentio reliquiarum S. Mauritii et Sociorum in Cambronensi Ordinis Cisterciensis abetenim ita scribit Raissius batia custoditamtm os brachii pag. 130 Adservant Cambronenses Mauritii Legfionis Militum Theba?orura coriphaei, S. qui Seduni in Gallia cum Sociis in loco Ag^auno
'

magnum

de iisdem Anderlaci BrutcelUepropinquus*

gui pagus est

sub Maximiano pro Christo necatus, gloriosa passione mundum illustravit, qua\ opinor, ex aliquo instrumento

DIE VIGESIMA SECU NDA SEPTEMBIUS

instrumento excerpsit. Subnectit his ; Item caput unius e dictis S.Mauritii Sociis.Tn abbatiaLcvtiensi, quse cst Ordinis S. Benedicti, distatque uno fere milliari Avenna, Hannonix oppido, ad Helpram flumen, habent, eodem teste pag. 2S1, Brachium integrum unius Martyris e Leg-ione Thebtea, dono acceptum a Francisco Bononio Yercellcusi episcopo. De insigni illo viro hic agitur, qui apud Ughellum vocatur Joanncs Franciscus Bonomus, etpost cgregiam S. Carolo Boromeeo, ac deinde pluribusPontificibitsnavatamopjerahi JnBchjiuiu anno 15S4- a Gregorio XIII legatas missus est; ubi egit etiam cum ingenti Cathoticorum bono primis SixtiV amiis, et tandem Leodii obiit anno
1587.
Andomaropoli, Trajectt

3&1
*CCTO*l
J. C.

S.

nori.

Mauritio etc. in monsirantiaargenteo-aureami/// nnuniJ.rii) rirgiaumOrdinis Cistercien-

sisquodIIortusB.MaruvVirginisappeltatur,num. 14 venerandum exhibetur Os magnum S Mauritii

mart.

cum aliis sanctorum Thebteorum exuviis. In monasterioS. Vincentii servantur plurimae reliquice ex Societatibus S. Mauritii et Gereonis. In sacrario monialium Carmetitanarum tertio loco numeratur herma, concludens partcm brachii S. Mauritii, cujus etiam reliquicV veniunt in thesauro saceltiSS. WiUibrordi et Bonifacii. B09 Est et Colonuv paroecialis ecclesia S.Mauritii nomine insignis, tempore Arnoldi I arekiepiscopi Cotoniensis, ut Gelenius lib.S Syatagmate 30 tradit, exstructa.In hujus ecctesicV thesauro Zloco
venerationi cxponit u\r Scyphus S.Mauritii,eiusdem brachinm, et sagi ejus purperei pars, diesque sancto Patrono sacer ibidem festus agitur. Bucelinusin Germania sacra, pagina apudme 131-, inter sacra lipsana monasteriiColoniensis virginum

ufiiesltem-

plumrjiuno-

mmiiacrum.

ad Mosam, in monastcriis
tis

207 Audomaropoli celebres etiam spectantur SanctorumnostrorumexuvicV.Etenimprieterossa pturima,Martyrum, Tliebcvorum etTrevirensium,

Clarifonet

Epter-

va-i.

qucvnostri in templo collegii possident, refercnte eodem in Hierogazophylacio pag. 160, collegium Anglorum cum vencratione custodit Os parvum S. Mauritii martyris, et aliud os unius Martyris Sanctorum Thebreoruni brachio arg-entatoconvestitum. In celeberrima S. Bertini abbatia ostenditur B junctura una digitorum S, Mauritii, Legionis sacrie Thebcvorum antesignani, ut idem Rayssius testatur pag. 592. Trajectenses ad Mosam apnd eumdem pag. 471 asscrunt, se in thesauro sacro Ulustris ecclesuv S. Servatii habere Brachium S. Mauritii martyris ac Legionis Thebseorum coriphffii. Rayssii asserta confirmatPapebrochius noster in Ms. Excursione ad Mosellam scribens vin die (quo Trajecti agebant) D. decanus Guilielmus Lipren totum Servatianum thesaurum nobis apebrachia ruit, iu quo prseter alia plura siint. argentea duo, S. Thoniae apostoli et S. Mauritii ossibus brachialibus instructa. An autem etiam testimoniis indubiis munita sint, non inoenio. In comitatu Luxemburgensi est abbatia Sanctimonialium Cisterciensium, cui Claro-fonti nomen est, ineaque, Rayssio pag 155 teste, spectatur Os unum sancti Militis e Legione S. Mauritii martyris. Ejusdem institutimonialesDifjerdingensesjuxta Longuichium, ostendunt Juncturam pedis S. Mauin Epternacensi autem ritii martyris, pag. 188 celeberrimo OrdinisS.Benedicti cccnobio scrvatur Digitus S. Mauritii Legionis Thebaiorum ducis, ut
:
.
.

Benedictinarum, quod a S Agatha nomen habet, num 17 recensct, Os de S. Mauritio martyre cum
.

pluribus ossibus ex Societate g-loriosissima ejus-

dem, quibus acccedit ibidem num. :39 Mandibula S, Mauritii et in Sacrario Agrippinensi pag. 173 dtritur, caput integrum unius ex S.Mnuritii Sociis translatum fuissse ad ecclesiam patrum Domini:

canorum. De iis autem omnibus sacris cimeliis, qutv nomine S. Mauritii et Sociorum Thebxorum Martyrum venerationi exponiadur utinam certius aliquidet distinctius ex antiquis probatisque testimoniis dicere iiceret.nuda enim omnium fere
,

apud eos, qui ittas possident, traditio, scheda aliqua sacris exuviis affixa. Ceterum quoniam Germaniam ingressi sumus, celebratistestis est

vel

simum quondam S. Mauritii nomine et cultu Magdeburgum nos statim invitat, quod ditorum sanctorum Theb.vorum insignium Martyrum corporibus olim gloriabatur, altero
S. Innocentii.
S. Mauritii,

attero

XVIII.
I

Exstructum

ab

Ottone

imperatore Magdeburgense S.

Mauritio coenobium, quod deinde

in archiepiscopium evehitur. Ulatse

Colonix Agrtppinte,

idem asserit pag 212. 208 Nunc autem Coloniam evocamus, ubi plurimae celebranturSanctorum S. Mauritii Sociorum ejusque ipsius sacr<v exuvise, ex quibus velle seli.

eo S. Mauritii reliquiae, qua-

rum
fuit

etiam Ilalis

Saxonum

pars

AgaunensiumMartyrum sunt,essct et operam perdere.Nonnultas solum hic cgo oleum

gereeas, qucV

non exigua.
seu
Pa?Hhenopolis,

exGelenio enumerabo,quas distincte non reperero esse de S. Gereonis Sociis, de quibus die x Octobris cum sacris Fastis agendum erit. ItaqueGelcnius in Sacrario Colonuc Agrippime et thesauro ad S. Gereonem hierotheca 14, ait servari Duas particulas unam S. Mauritii , alteram ex Societate ejusdem. Item ex Thebacis Martyribus partic\i\as.Indecimaquintahierothecacristaltinaetiam computantur S. Mauritii reliquuv. In thcsauro ad S. Cuniberti numero 7 recensentur cimelia de S. Candido martyre e Societate Thcbajorum Martyrum. Item de eisdem Thebseis Martyribus, de S. Mauritio. Ecclesia B. Marisc Virginis ad Gradus in \Zhierotheca possidet de S. Mauritio,e basilica B. Mariie in Capitolio num. 14 Os S. Mauritii, ducis Militum. Jn domo canonica in Widenbach tertio loco ostenditur herma,complectens partem chlamydis et ossaS. Mauritii. Apud Carmelitas num. 13 veniunt reliquite De
S.

Magdeburgum,

quorum

Magdcbur-

hsec civitatem ittud vicum, seu castettum Virginum sonat urbs est in Saxonia ad Atbiiu fluvium. Ejus originem, ut sotet,reducunt auctores nonnulti adRomanorum tempora,scriptoribus aliis contendentibus , ejus fundatorem fuisseOtto-

ow

nem I imperatorem, cognomento Magnum.

quid
sit

Quid-

de ejus antiquitate, Otto I itlam, si non erexit, certe amptificavit, et omavit, atque illi Magdcburgum debet eas prcvrogativas quibus deinde cumprimis Qermaniie urbibus potuit com,

nururi. Archir/iisco/tfdem sctlcm ibidchi fundavit imperator, atque Magdeburgensi ecclesise prmfir

Victore et

ciendum euravit Adalbertum,qui RomseaJoanne XIII Ponti/ice consecratus est anno Christi %S,u evicit Janningus noster in Appendice ad diem vi /,tuj. .'18 et seqq. At Junii tomo ejusdem mensis jam ante Otto monasterium ibidem condiderat,
<;

Septembris Tomus VI.

51

sub

, ;

GLORIA POSTH.
302
Aicront

SS.

MAURITII ET THEB.EOR. MM.

possunt in speciem conassserta utcumque coneiliari, traria scriptorum ab Editha, regina piissima , mentem si dicas primum marito injectam fuisse, cui exsequendse
monasterii.

J.C.

tot;!^ ^Xpas7minnictu n

.5

Mauritit ? Petri et

nomine, quod, translatis

tur anno

Quamquam

T>

M,ouo

T%S^*
Tmne
Iraslit

^onelnGermanizel sub S.Mauritu Tuisgranianno 930. Mdifieanto

annus ab otionis cons Lotharingix rege?n, facta

71

Ottom fuzssevotum ccenobio occasionem hmreticus, parte 5 de Dresserus, scriptor

stimulus ab ingruentibus ferocissimis hostibus componuntur nonnulla accesserit Non tam facile inBroweriChronico asseruntur nulla haatia,qu<v
t

bitatemporumrationefitanachronismisimptexa,

Sagittarium pZcipuisGermanuB urbibusapud

cum annus 2 utpatebit infraet ipso initioliquet, anno 948, sed \um 937 vel seOttonis, non cum
quenti concurrat. 213 Jllud interim certum
est,

cum Un-ans ad Anno dccccl ante conflictum Deo obligavit Ottio se, parLcc-hum sponsionesese (.viH.nn.t-mpi.nnspl.MHlidissimumMa-debur^ qu.dem voti esse S. Mauritio. Cujus
bis
,,,.liturum

comp ofl
plum
j>]
S

feotus

animum

cathedrale in

statim ad erig-endum temurbe Magxleburg-a appulit.

Christim erectum ca?nobium legere est no imperator diploma dederit, quod Meibomium tom. i Rerum Germ. pag. 740, apud
fuisse,

jam ab anno cum eo an-

cxordia.

Eo

translatx S.

Mauritti re~
liquiai

\huu,U-

tucri,

pr.rliollvngnros delerit OttoMagnuS qumlauquennio tantum post, ut ostendit Sagittarius

I

datus eo igitur retrahendum erit, si vera ad serus asserit, ejus votum. Inter Analecta, quoe
;

Dres-

signatum 2 Ottonis anno, mense Septembri. Ex eodem itlo diplomate, paido correctius edito per Sagittarium in Antiquitatibus archiepiscopatus Magdeburgensis pag. 18, sicut manifestum fit,
ante eo translatum fuisse S. Innocentii de tyris Thebseicorpus, ita innuitur contrarium qitippe dehoc altissime siletur, corpore S.Mauritii: priori dilicet Sancti ipsius fiat mentio, quod de Leibsertissime asseritur. Ditmarus restitutus a Brunsvicensium pag. 334 scrinitio tom. i Rerum reg-ni bit ;Anno Dominicae incarnationis dcccclxi, autem ejus (Ottonis) vicesimo quinto, pra?sentibus
cunctis optimatibus, in Vig-ilia nativitatis

jam

mar-

p,

Mauritium Chardonum missa fuerunt a P.

Ludovico Ligertz, serenissimi regis Polonise et Saxonix ducis confessario,allegantur exSaxonim B Chronicopag. 149 hsec Dum Otto imperator anno ejusdem dccccl vel dcccoli in Italia morabatur templum S. Mauritii expilavit. Quare, excrcitus cum ad Lycum non procul Aug-usta cruentam iniprius Deo et S. Mauritio re puffnam coactus fuit,
: ,

Domini
ejus,

votum vovit, se,

contra hostes suos victoria potiretur, fundationes, quas pater ex parte jam cceperat, exsecuturum, plures ejusmodi ordinasi

corpus

S.

Mauritii et

quorumdam Sociorum

cum

est; aliis SS. portionibus Ratisbona allatum

turum

et

pra^cipuo S.

Mauritii long-e

mag-nifi-

ccntiorem basilicam,
fuiseetj e

qua3 a suis spoliata fundamentis exstructurum fore. Versio esl P. Chardoni, qui nobis Analecta submisit, ubi verba cx veteri, ut appellatur, Saxoniae Chronico excerptaSaxonice scripta sunt.Cujus sit setatis quantaque auctoritatc valeat Chronicum lauda-

quam

quod maximo, ut decuit, honore Parthenopolim transmissum, unanimi indig*enarum et comprovincialium ibidem conventu susceptum, et ad salutem Magnus patriffi hactenus veneratum est. Cum Otto Qermanim inunctus sit anno 936, ut Otto rex Frisingensis et alii notant, annum regni vigesimum quintum exorsus est anno Christi 960, quo proinde retrahenda est translatio, nisiforte a Vigilia nativitatis Domini et
tis,

tum

nescio, at silent plerique,imo ni fallor,omnes

scriptores synchroniet suppares Ottonis, de con-

cepio voto direptaque ab ejus exercitu

basilica, de

Agaunensi

non ab ipso dienativitaanni exordium hic desumat Ditmarus. 214 Et hoc quidem anno, vel sequentis initio annoWOvel

etarchiept$copatut

guo nihil pariter reperi in Ms. Historuv reverendissimideL'isle,ubiexmonuraentis abbatim Agaunensis similia passim occurrunt. 212 Broioerus Annalium Trevirensium lib. 9 iium. 87 aliud laudat insigne Chronicon membranaceum rerum Saxonicarum, unde desumil seAiuio Domini Dccccxxxxvni,, Ottonis 2, fjiiciit/ti
:

reliquias S. Mauritii
,

Magdeburgum

translatas

*W&

prffidlotua rex

instinotu et petitione piaj coujug*is

BU8S Edith

reffinffl,

abbntinm rrg-alem intra urbem

Magdeburg
tradito,

fundavit, blno urbis conditu ab orig-iue

ibi

volebat

sedcm
quaa

episcopalem facere
Ilalberstandensi dice-

Bed partem paroohiiB,

oeai

fuisse innuunt etiam varia Ottonis diplomata apud Sagittarium laudatum pag. 37 et seqq, ubi, cum nihit tale in prwcedentibus innuat, ita loquiturpiissimus rex, ut id, quod assero, facile sentias. In diptomate, quod est Datum ix Kal, Maji, anno Dominicae Incarnationis dcccclx.i, Indictione iv, anno vero serenissimi Domini Ottonis xxvi dicit, dare se ad dotera cryptae Magfdeburg-ensis in p houorem SS. Mauritii martyris, Valentini, Agapiti et Abundii sacrata; decimas Stavorum. Hxc autem crypta constructa fuisse videtur adcondendas

scopo,

Bernardo ejusdem sedis epivixit, impetrare non potuit fundavit ergo inibi regalem, utdiximus, abbatiam, in honore B. PetPi Apostolorum principis ac
a

sutijMcebat,

quamdiu Qle

nominatorum Sanctorum recens obtentas reliquias, neque enim in diplomatibus xdla ante fit
crypLv SS. Valentini, Agapiti etAbundii mentio, donanturque omnia monasterio in honorem S. Petri Apostolorum principis et S. Mauritii constructo sed posteriora passim fidem faciunt, donationum factarum S. Mauritio in Mag-deburgquod quamcis etiam de monasterio, vulgari more loquendi intelligi possit,videtur tamenhic propter phrasis variationem aliquid de quiescentibus ibi Sancti reliquiis innuere,atqueitaDitmari asserto, quodpauloinfra istius icm instru?nento alio con~ firmatum videbimus, suffragari.Obscurius multo
;

Mnuricii

eg-reg-ii

Thebseorum

dticis

dignique

contubernalis illius Ennocentii militis, cujuscorpus Kodolphus rex Burgundionum ei ac reg-ime

transmissum,
vit.

ct

regium, imo divinum munus donaMaximnm quoque partcm corporis S. Mauricii quOPUmdam Sociorum ejus.... in eamdem
transtulit
x
1 i

eivitnt.Mii

iv\

gloriosus

eodem anno jam dictus Otto Kalendas Octobris. Prrefecit

autem abbatia Annnncm qui dominus Anno postquam abbatiam per annos, quos nos iuvenire
nequivimus, strenue rexit, ^Yoruiaeiensis prresul eliptur. H.rr ibi </i<a> citm Ditmari veterwnque aliorum chronicorum et scriptorum asscrtis
t

est,

quomodo autundeS. Mauritii retiquise Ratisbonam perveneriyit. Lupoldus Bebenburgius episcopus Bambergensis auctorque seculi xiv, teste Trithemio de Scriptoribus ecclesiasticis, tibrode

magis conveniunt

in occasione

causaque conditi

ZeloveterumprincipumGe?*manorumcap.\1scribit Idemetiam Ottocorpus S. Mauritii et quorum:

dam

DIE VIGESIMA SECUOTA SEPTBMBEIS.

ciorura ejus, (quod sub anno Doraini dcccclxi per legatos Ecclesiae Romanae et quosdam episcopos
sibi

393
J.C

delatum extitit) Parthenopolim transmisit. Eodera quoque die plurimorum reliquise Sanctorum, Apostolorum scilicet, martyrum atque sanctarum

num. 53 scribit, S. Udalricum Romse a clerico quopiam caput S Abundi martyris obtinuisse, et num. 55 Itegionem quoque Burgundionum, inquit,
.

Eo non fuU aitatwncorpus

inte

virgiuum regi Ottoni Ratispon. allatse fucruut. 215 Ex ita contracto in impressione civitatis

tcmpore alio adiit et ad Ag"aunensem basilicam, ubi S. Mauritius cum suis sequacibus propter nomen Domini raartyrium sumpsit, magnee humilitatis studio visitavit....

sanctus episcopus eosdem

nom (ne dubium

relinquitur,

an Ratisbonam per-

fratrcssalutavitct muneribushonoravit.et

obquam

Qtum

iatm fuerint, an potius inde Magdeburgum avectce,quod reiiquorum scriptorum assertis magis est conforme. Anno 961 venisse ad Ottonem a Joanne XII legatos, quiillum suppetias rogarent adversus nefarias Berengarii inltalia moliliones, constans est scriptorum assertum. Sane Pontifex, qui Ottonis auxitio tum unice egebat, venerationemque ejus erga Sanctos, maximeqae S Mauritium perspectam procid dubio habebat, missis per

rem

illuc deveniret,

notum

fecit.

Qui

hilaritatis ejus

dulccdinem ct sanctitatis religionem persentientes, ne delectabili desiderio privatus abirct, aperta collationis sanctorum spclunca in scopulo exciso, pluriraa parte sanctarum reliquiarum donatum la;tificaverunt.

217

Cum vero optabili

licentia clericorum et

aman-

vel eju$ i;t*ni-*

tissimadiraissionc populi indc rediret,... adAug-iam insulam venit et ab Alewico abbate charitative susceptus.., est... Bencvolentia

reli-

y<

dumta-

xal atiqur,

ad ornandam Magdeburgensem basiticam, potuit eum sibi propitium reddere voluisse; at ubi Joannes XII S. Mauritii Thebwas Legionis tribuni, tam notabites exuviasjmo corpus, quod mitteret, acceperit, mihi hactenus B incompertum est. Constanter usque ad seculi fere xvn initium creditum fuisse, quod corpus
legatos

eorum

reliquiis

autem

abbatis,

cum

audiret,

eura pro amore sanctarum reliquiarum

exire, desiderio ejus satisfacicns,

tera de corporc S. Mauritii et de aliorum

non modicnm parmultorum

S. Mauritii

Agauni

quiesceret, superius ostendi-

mus; non

gatis in transitu

prius avectum, vela lefuit, Parthetransferendum, atque adeo vel partes nopolim
igitur

Romam

Sanctorum reliquiis ei donans, hetuin abire permisit. Vita ejusdem sancti prwsulis a Bernone abbate Augiensi secidi xi initio adornata, editaque aVel- E sero, hxc ita narrat pag. 610. Processu quoque teraporis locura Agaunensium, ubi S. Mauricius
cura sacra Le'ione quiescit, orandi gratia adivit,

Agauni acceptum

aliquas sancti corpo?Hs solu?n accepit Otto, vel atterius S. Mauritii exuviee ad itlum Roma a Pontimartyfice missx fuerunt, vel denique aliquisex
S.

ac non raodicas Thebyeorum Martyrum reliquias acquisivit... llis quoque diebus... ad monasterium Insulanense, quod Augia dicitur, venit, ubi tunc

temporis Dominici gregis vir venerandus, noinine

qui eura... multiplicibus pig-noribusdonavit. Qiue in sanctarumreliquiarum eumsmndfinem huc transfero, ne quis ex priori
Alvuig-us,

Maurilii

nostri, scd
vel allcritts

ribus Sociis sancti Tribuni nomen induit. 216 CerteJoannes XIII erigens Magdeburgensem ecclesiam in archiepiscopalem sedem inBulla
edita

curam

g-essit,

synonymi,

quitur
ei

anno 967 apud Sagittarium pag. 67, ita loNos vero ejus (OttonisJ animum in Dei
:

fuisse,

Vita credat,interruptam tum temporisopiuioucm quod S.Mauritii sacrss exuvise Agauniquie-

servitio ita miritice

detentum mirantes, connivere

statuentes, praesente et consen-

scerent.

dignum duximus,

218 Certe si corpus

S. Mauritii
ille

obtinuissent Au-

tiente sancta synodo et ipso iraperatore, ut Magdeburg", sita juxta Albiam fluvium, ubi ipse a Deo btnedictus imperator corpus S. Mauritiicum multis

gienses, quod -biographus

videtur innuere, ne-

j*^*? '" J ^

Martyribus collocaverat,... deinceps metropolis sit. Qua> utique abunde confirmant, corpus, vel si paulo mitius interpretari lubet, partes notabiles corporis aticujus S.Mauritii obtinuisse Ottonemet in Magdeburgensem basilicam transtulisse at
;

scio,curBernoejusdemlociabbasabUdalriciwtate non iam remotas, ut cum iiio vivere non potuerit, inter sacras exuvias, a decessore suo pricsuli Au-

gustano concessas, post biographumjn-imwn non meminisset reliquiarum S. Mauritii, qiuv vel Au~ gustam delaUv fuerant, vet Auguc etiam tunc servabantur. Sed ad suspicionem mcam redcamus.

quasi kudio tum hic, tum in ceteris monumentis C fere omnibus omissi suntproprii sancti ducis Thebivorum tituli,quibus a synonymis aliis distingui potuisset. Quamquam noiim dicta hxc quispiam eam opiita accipiat, ac si midtum inciinarem in

De duorum Sanctorum Magdeburgum tum

tem-

poris translatorum exuriis potissimum mentio F invenitur: Abundi sciiicet seu Abundii, et Afausancto prwsule ritii. Earumdem retiquiarum a nominatim etiam meminereS. Udat-

obtentarum

nionem, quod reliquuv eo allaUv non S. Mauritii nostri, sedalterius synonymi fuerint. Res est,fateor, difficultatibus aliquot

primam

imptexa, nec de ea

vi-

ricibiographi, et ininstrumentis Augustanispost est eo transtationem sobria admodum annuntiatio reliquiarum duorum itiorum sancto-

detur tuto satis aliquid affirmari posse, maxime si verba Joannis XIII stricte accipias, nolisque,

rum Martyrum, quce duo dubium saltem mihi inpartes gerunt, an non integnv, vel earum certe non ignobites Ottoni ab Udalrico fuerint concessce. Mallem sane itapotius suspicari, quam credere, a
Pontifice ad OttonemexRomanissacrariisiransfuissecorpus integrum S. Mauritii,.sv con-

portionem non admodum magnam sacrarum exuviarum ab ipso corpus vozatam fuisse. At err-asse potuit Bebenburgius, quatuor seculis rebus gestis posterior, et Otto, non a Pontifice sed aliundepar-

missum

tem aliquam corporis

si

S.

Mauritii accepisse.

Quod

dederimus, facile excusabitur assertum Joannis XIII, ex aliorum relatione scribentis. S. Udatricus Augustanus episcopus verisimiliter tum Ottoni Ratisbonw cum pturibus aliis episcopis adfuit

Ducis relitenderem, veras sancti Thebxorum Magdeburgensibus. quias fuisse tum concessas reneraUt ut est,prwfatas reiiquias summa cum
transtutU imperator, tione accepit et in ecctesiam a Papebrochio ut testatur Dresserus citatus

an non ab hoc forte aliquot sancti Ducis reiiquias obtinuit imperator? Est atiquid, quod eam mihi suspicionem ingerit. Vita S. Udalrici
:

Annotaiis ad cap. tom. i Junii pag. 861 littera

i

Anaiectorum Norbertmorum
I,

allegantur. Otto

ubi hcvc e)us verba suramo frigore, nudis imperator,

cpiscopi

Augustani, quam

post Velserum

et

Ma-

bitionem edidimus die iv Julii tomo ejusdem mensis 2 pag. 97 et seqq., scripta est ab auctore zequati et sancto prccsuii familiari, qui capite8

Mauritii) cx coenobio Berpedibus, reliquias ejusfS. Bcnedicti iu cam (ecctesiam) intulit, atque gcnsiS. summo altari revercnter deposuit. Quce si sincere
in

anliquis procut ab homine hivretico scripta sunt,

dubio

391
AUCTOAI
J. C.

GLOBIA

POSTfl. SS.

MAURITII ET THEB-EOR. MM.

omnes hse reltquise videntur inclusse hermsc argenteo, quem post exemplarpafuisse tris Ligeritz habes hic, lector, xglographice exprcssum.
221 Sacree

JlaHt Saxo-

num

Certum quo sacer thedubio testimoniis nituntur. prseclara civitas Deo saurusevaserit,postquam Lutheri somniis adhsesit, et fkledesertis,novitiis alicubi recondxtus sit, an potius ibi usque hodie non reperi. veneratio 219 Celeberrima quondam fuit etiam sanctorum nostrorum Martyrum Hallis, seu ut
alii scribere

malunt, Halis Saxonum. Urbs hsec

decem milliaribus Germanicis Magdeburgo distans adSatam fluvium, ab Ottonell, magni fdio,
xdificata, Archiepiscopo

Magdeburgensi dudum

subjecta fuit: ortis deinde dissensionibus, acdemum supervenientibus tumultibus a Lutheranis eajeitafis variis vicissitudinibus implexa, tandem Brandenburgic-cV domuicessit. Saxonise Chronica

inductum eo specialem S. Mauritii cidtum ad secutum xn referunt. Certe ad annum ChristiUol, quo Weichmannus cathedram Magdeburgensem
de illo legitur Potentior suis antecessoribus cathedralem ecclesiam pluribus redditibus auxit. 8 Mauritii monasterium Hallis ipse fundavit, et ibi canonicoa Rcg-ulares instituit. Buschius de Reformalione monasteriorum inter Scriptores rerum Brunsvicensium Leibnitii tom. 2 pag. 505
tuiiil,
:

fuit et

!'

advertit,
I.vmi,

translatis

monasterium Ilalense S. Mauritii anno ad Yelum Aureum canonicisper

Albertum archiepiscopum Magdeburgensem cessissepatrihes l)<ni<ia/eaais. Inf.erCottet taaea sub-

missa a P. Ligeritz num. & ita scriptum reperio Quanta autem templi Halensis ob Mauritii et alioimiii Martyrum reliquias, maximam partem ab Erncsto, ducc Saxoiiia* rchiepiscopo Magdeburgensi colleotas, religio fuerit, ox Sanctuario Halensijussu Alberti anno mdxx vulgato, optime colligitur. Luenbralioiifnf, umle sanctorum Martyrum nostrorum gloria illustrariposset,admanumnonhabeo. Monumentum unum conservavit nobis laudatus /'. Ludovicus Ligeritz, qui ad P. Chardonum Dresda Augusti anni 7 1>5 scribit in hsecverba: Habui in manibus Lipsia mihi allatum librum, Halis Saxonum anno hdxx impressum, in quostylo et obaractere ?eteri descript habentur cum figuris ari incisis omnes lipsanotheacs, cum rcliquiis iis: ;i

222 In adversapagina, ut monui, vexillum an-

ei

Sociorum

huc tiquum sculptum exhibeturs quod pariter transferre. Illud eodem modo ambiunt verba Germanica, quee db eodem Chardono Latine sicversa sunt. Secundo, frustrum in longitudine
nihil attinet
ulna^, in latitudine 3
ritii,

reltquw.

quadrantibus de vexillo S.Mau-

patroni hujus archi-dicecesis... in arg'enteo ba-

culo deauratae Crucis est de capite S. Mauritii.

xi particulas corporis

Item

dom

C
/uiniiii

novem ordines distributaa conficiunt numerum ooto millium, centum et triginta triumparticularum,quomnessubLeoneXteummo Pontifloe tfalis Saxonum summa oum devotione et
Inoluaie, queein

ejusdem.
S.

xxn

particulas de

SS. Mauritio, Candido, Victore et

eorum

Societate.

Dens de

S.

Candido; de

Victore 2 particulae.

De
sit,
-*

quibus omnibus sacris exuviis, quid actum

indulgentiis annexis asservabantur.

Mautitii

820 Sextusordo inoipit ab imagine et reliquiis Thcb:ri martvris proinde eg-o ex peouliari devotione erga uuncSanctum sequentem
S, Mauritii
:

ioonem

ei

dicto libro,

seoundum

orig-inale Lipsiaa

asservatum mihique auo tranalatum, delineari curavi. Liber, quem feliciter regnantis Augusti serenissimi PolonixregisetSaxonixducisconfessarius / ipsia acceperat, eodem anno

impressus

est,quo editum paulo ante dicitur desideratum

Sanctuarium Halense : qusecumque in illo adferuntUr in eamdem materiam pariter conspirant conjecto, unam eamdemque lucubrationem esse Porr '&, quam ex libro ilfo &ri im ssese ait, exemplar accepimus hocduaspagmas compUctitur in altera herma exhibetur,
-

manibus est, rursus ignoro. Ceterum ut Agaunense monasterium, teste du Fresne in Glossario, verbo Moneta MauritiensiSjJws cudendse moneUe habuit,sic et privilegium idem Magdebitrgensi ecclesise contulit Otto, ut videre licet apud Leuckfeldium Antiq. Num. Magdeburg. pag. 158. Eadem prserogativa cessit etiam Halensi civitati apud Ludewigium Antiq. Num. medii sevi cap. 17. Omnes autem monetse illee S. Mauritii effigiem cum inscriptione exhibent, de quarum una agit Olearius in
et civitas hsec

postquam

in hsereticorxmi

Isagoge ad

nummos Bracteatos

pag.

36.

in

'

vexillum,
<

Eermam

scri Pto* '/"'

cingunt Qermanice libro excerptasuntetssepe

iaudatus Mauritius Chardonus ita Latinafecit. ramo! Argentea statua medii S. Mauritii, patronj toUus arohi-dicBoesia (Magdeburgensis J Intus eat
de n-onte s. Mauritii, dens, digitus. ra PWticultee S
ticul.

Q2D

De ejusdem

,Deejusdemoorpor6xrxpar-

De '.lu^nunvrxiUo.Doejusdeinsepulchro.

Mucro ejusdem machwrie.

xix

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

magnitudinis majoris grlobuli opinor, quo ludunt pueri,
lusorii,

95

marmorei^

WflWU
J.C.
Trantlatio
rtiitjuittrum

XIX.

Sacrse S. Mauritii
translatse;

exuvise

225 Urbi Ehinga, Rotenburgo ad Nicrum ftuvium contigua, specialiteretiam veneraturS.~Sla\i-

Ehingam

Hadamariam
cultus in urbe
in variis

ejusdem

Ehinga

et reliquise

Germanise

locis.

Uliusquese ab incendiopnrservatam beneficio adscribit. Habeoptw oculis epistotam valde proliatam t scriptam Ehing r\iu \iaj> m.-j ab <<,.plissimo domino Christophoro Edelman, collegiattcecclesicC S. Mauritii ibidem pnrposito. Litterse hcV datse fuisse videntur ad P. Mauritium Chardonum, responsorue ad quccdam ejus qutvsita. Et
ritiura.
t

Translatio

Moguntia,
quondam

reliquiaeum
suncti

ubi in templo quod S. Mauritio erexit Luibertus archiepiscopus,

,

adprimum quidem scribit, pr.rpositus

ca urbe Ehing-a ad Nicrum
sita,

In Austria-

Ducis

Rottenburgo...con-

teste Georgio Rerum Mogunt. tom spectatur hmc inscriptio

1 lib 1

cap. 30,

tigua ejusdem communitatis.estecclesia parochialis etcollegiata, D. Mauritio ejusque sociis consecrata,

in cujus altari privileg-iato,

Sexcenti, deni bis ter, sexmillia, seni,

Libati Christo templo venerantur in isto. distat Hadamaria versus septemtrionem octo milliaribus Germanicis, totidemque Confluentibus
(Coblentz) ab Occidente.

ab aliquo canonico mdccxxyii neo-erecto, pro singulis diebus Luiiie, uti in aliis duobus, vonerationi expositse sunt reliquire

In partitione comita.tus Ditlenburgensis facta anno 1600 Joannes Ludovicus Nassavius sortitus Hadamariam cum nonnullis aliis ditionibus

elaborata?.

sanctorum Martyrum Thebreorum artificiose Scquitur post Jurc extractum ex libro

collegiatic atque

Traditionum prsedictas ecdesiie

defuncti patris sui, Catholicam-

ex eximio famoso doctore Ekio de primasacrarum reliquiarum eo transtatione et omatu, quas

prodigiis ridicidis vestita sunt.Inde paucajector, accipe Latine versa, ac primo ex tibro Traditionum. Anno mcocxx liudolphuscomes Hohbergen.sis etdomina Irmenganlis comitissa Wnrtenburffensis ejus conjux fundantes prsepositum unum et \i ('anonieos, ecclesia^S. Mauritii Khiugaeinitiuni fecerunt.

que amplexus fidem, aidam suam ibi fixit, ubi B domus Nassavia Catholica deinceps residereperrexit. Rector collegii ibidem nostri,quod Joannes Ludovicus fundavit, xi Julii anni 1665 litteras ad Bollandum dedit, quibus elevationem sacrarum reliquiarum festo S. Michaelis anno 1601- peractam enarrat, addens, quee in Litteris annuis ejusdem collegii circa hsec relata fuerant. Inde
atiqua delibo. Illustrissimus et revereudissimus
prineeps
lcB

Ex Ekio
suit, et

autem referunturhwG Insignis quidam dominus etiam aliquando S. Mauritium invisit in Sophey et multas sacras peliquias jumentzs impo:

Hermannus

Otto felicis inemoria; (episto-

cinn

has Teherel

perpagum

KliingTu ad

verba sunt)
.

illustrissimi principi.s ac

stri

clementissimi frater,

cum
traxit

domini uoante aliquot annos

Nicrum juxta Ebttenburgum irrationalia animantia gTessum stitcrunt, nec ulla vi Longius propelli
potuerunt.

Romse esset omnes in sui

tate constitutis proslatis,
esset.

amorcm, effecitque,

ut S. R. E. Cardinalibus, aliisque in

summa

dig-ni-

2^6 Ubi domiuus

donavit dominis
qui
illic

hoc vidit,
in

sacras

reliquias

fabeltis

imo-

tantum non

in araoribus

loci,

coraitibus Hohbergensibus,

lentibus

Hi erg-o ut Roma discedenti principi aliquod ranemosynon relinquerent, petenti ipsi.. sacras aliquot reliquias et Sanctorum ossa liberalissime, hic hujus, alter alterius alicujus Sancti ossium nosui

asdificaverunt

eodem

loco ecclesiam

ad g-loriosam mcmoriam S. Mauritii et sanotorum Sociorum ejus, prout ca^dem sacraa peliquiaa ibidera adhuc vidcntur, et comitcs pagum hunc muris
cinxerunt, et jure civitatis Rottenburgensifl dona-

tabilcs obtulit particulas.

Hadamariam.

224

Ille vero...

arbitratus

(est,)

se dilectissimo

fratri, illustrissirao priucipi nostro

Mauritio Henrico,eju^que dilectissimaB conjugi Ernestina3 gratius

xenioluni conferre non posse,

Eamosus ille doctor Ehius est proctd dubio Joannes, professor sacrse theologiw et doctor unirunt. versitatis

Ingolstadiensis, disputationibus

cum

quam

se aliquas par-

ticulas reliquiarum S. Mauritii et S. Ernesti, patro-

norum ipsorum, Koma^ impetrare

sibi offerre posset. Petiit erg*o et

et dilectissimis

impetravit exper-

Luthero, Cartosta"'i>>, Melanchtone celebfis, Ubi sit Sophey, unde primum reliquias Ehinganmob tentse referuntur, mihinon innotuit. CerteBkii asserta mirabitibus aliis a traditione exoraohi
sunt, nisi is ipse ex traditionibus ea forte selegit^ quB minus incredibilia rnh-hani.nr. Addit inlitteris laudatis

tusque

est,

crse reliquise

gratiusse nihil offerre potuisse. Hjb saaliquotannis in arco asservatas fuerunt.

Hlustrissimi erg-oprinuipes,

cum

cxpcndcrent, tan-

pnrpositus Ehinganas, prsefatas

tum tamqueprctiosumthesaurum abscondituin inutilem prorsus esse..., hunc in lucem protulerunt,

affabre factiset pretiose vestitis cistulis includi cu-

rarunt et
rat,

cum

solemnitate

summa

e vicino sacello

reliquias servari in arca picturis condecorata, in cujus valvis exhibita est historia atlationis sacrarum itlarum retiquiarum. Et in attera quidem interius spectari S. M;iuritium, mit\taribus armis

beatae Mariae Virginis, quo pridie clam delatus fue-

Hadamariam ad sacellum aulicum

transferri

S. Michaelis festo mdclxiv factum. Transtationispompampturibusin lauda-

voluerunt, quod in ipso

vestitum, foris vero cametum bajulantem duas pidchras lipsanothecas, quem vector cumadstanti domino propellere nituntur, at genium ex adverso obstare exhibereque hanc Germanice epi-

datis litteris annuis descriptam habeo

confido, lectori hic sufficient -.juverit

at htrc,

tamen distinctiorem illi praefatarum retiquiarum notitiam suggessisse ex scheda litteris illis annexa, cui titulus
:

Sanctai reliquia*, quvs in saccllo aulico Ha-

graphen, Ne procedo amice. 227 Communis aiUem, inquit, traditio et populorum opinio est, cametum has voces protidisse, atque ita,siipsiscredimus,renovatum habemus prodigium toquentis asimv Balaam, et camelum

exornata
S. A/uurt

e$t.
lii

ibidcm cuttut

daraarite asservantur Ipso

mox

initio S. Mauritii

martyris censentur sequentes. 1 Nodus aliquis, seu osrotundum a parte superiori, ab inferiori planum,

Sueviam invectum, quir profecto nemo facite ex populari opinione admittet, et non pro figmentis abjiciet.Quod ad Ehium spectat,si locus,
in

magnitudinis articuli pugrai alicujus pueri. 2 Os aliquod magnitudinis articuli digiti auricularis. 3 Os.

ubi prtcfata asserere dicitur, fuisset assignatus, forte alicunde lucis aliquid ad utteriorem per-

quisitionem

lCCTOnE

J.C,

quisi tionem affulgeret, sui ruditissimus et hereticorum fcre auas vir er lucubrationes ediacerrimus debellator

MM. GLOKIA POSTH. SS. MAURITII ET THEB-ffiOR. lationem metropolitawe ecclesiae fuerunt proqux nunc inter innumerK
pricV.
rex,
,

Pagina 431 asserit basilicam S. Viti ditatam

/itmcBracliioetg-ladioS.Mauritii,qu33"WladislausII
uti habetur in veteri Ms. Mediolano redux Martyrologio sanctaa ecclesiaB Pragensis ad x Kal.

plurima B. Mauritu benefwiis, qucV ibidem testimoma aupatrocinio impetrata olim fuere,
lis et

netlaudatus sicpe

modUomnemfacilediligentiamfattet. Ceterum litterarum auctor, de miracu-

temporis

intemsse. numentisceteris antiquis bello Suecico miraculum... inquit, etquidera notissimum Unum, Suecico anni mdcxliv tota sit, quod dum in bello combusta fuit, nec domunculam ad urbs BottenburgMauritn speparochiam etcollegiatam ecclesiam S, et quasi annectantem, etsi proxime contig;uam consumpsent, ignis multo minus
xj.m,
attig-erit

thentica

cum monon superesse,suspicaturque, ea

Octobris ,attulit. 230 Alias notabiles sancti Thebani Ducis reliquias Pragam perlatas fuisse, advertit ibidem Pessinaex Jeroslavo,continuatoreCosmm scribente Anno mccxii allatio reliquiarum S. Thomas... et
:

'"

Bofomia

de Teutonia in Prag-am.itfem illustrisauctorpag. 463 asserit, a Carolo IV, in Bosimus hemiam ex Italia reduce anno 1355 vel sequenti,
S. Mauritii

relata in

Bohemiam

fuisse S, Mauritii

brachium

Quod si S. Mauritii invocato patrocinio, adscntum est, merito incotcV magno benefwio
buni.
et ctmclia

obten-

228 Ceterum, ut sunt

>,iK/V/iS.

innumerx

n fere per (jer-

Amorbnci,
Miunx,

MunVlWo

plurima? etiam S. Beeauvim. AmorbacensisceleberrimaOrdinis in thesauro suo sacroapud Ignanedicti abbatia rjusdem coenobiipag. 132 t,',rllt (Jropj,in IJistoria Thebacorum et inhabet de sanguine Sanctorum

Snrris sarr,V rrrlesrV, S>r eorumdem coluntar ibidem sacrse

rl

et gladium, additque testimoniales hujus rei litteras suotemporein archivio capituli adhitc superfuisse. Porro sacra pignora ecclesicV Pragensis propter furores heereticorum alio delata fuerunt, et in Inventariis, quibus relata Pragam percensentur ,aliqua passim occurrd variatio.In eo,quod anno 1476 confectum fuit et habetur apud laudatum ssepe Pessinam pag. 4S9 et seqq., ad huc recensentur brachia SS. Mauritii Victoris Candidi, et unum caput sanctorum Thebseorum Martyrum etalise insuperpartes,etspeciatim manusSSMauritii

B signem particulam de

S.

Mauritio.

Ex

eodem

et Victoris in aliis lipsanothecis,

circa quse

^iurnstrnn prufrrtum (\nt eomobium in monte quod S. Mauritii S. Gothardi propr HUdesiam,

omniarestantpaucidaexaminanda.Quantumfuerit studium imperatoris Caroli IV comparandi

ornandique sacrasreliquias,scriptores testantur, qui ejus gesta posteritati rcliquerunt.Habemus in Historia Ms.eruditissimiabbatis S.LeopoldANanceiensis,

nomine sacrum

et

fuit, et, ut liquet

verisimilius reliquiis ditatum ex chronico Hildeshemensi va-

rns loris, pnssim ctiam Mutis S. Maurftii fuitop> peitatum. Monasterium in insida Mindensi in

numero 200
venisse.

allegata,
illo

Carolum anno 1365

Saxonia eidem Patrono etiam dedicatum fuit, monetque laudatus Scvpe P. Ludovicus Ligeritz, rr/r/irari pcr totum rpiseopatum Misnensem (est Misna urbs Germaniw in Saxonia Superiori ad
Albim, Saxonicvduci subjecta, tribus dumtaxat milliaribus Germanicis Dresda distans) celebrari festum S. Mauritii sub ritu duplicis majoris a sacerdotibus omnibus, qui in Saxonia superiori et

tempore obtinuisse illumpartem brachii SMnuritu amonachis Agaunensibus credcrem nisi Pessinsc instrumenta assererent, decennio ante reliquiis illis ditatam
,

Agaunum

Eodem

fuisse 231

Pragensem basilicam.
in abbatitt

Lusatia dcgunt. Rex screnissimus Augustus III, inquit, inter plurimas, quas singulari et vere reg'io affeetu veneratur sacras reliquias, habet etiam partea de ossibus prafati 8. Mauritii M., quas die illi
eaora in capella sua regia in theca pretiosa clausas, tum suae tum aulicorum suorum Catholicorum venerationi exponijubet.
Pragi

829

Bohem ia
in

insignes ctiam sanctorum Thcbwo-

ruru Marti/rinr /-r/ia/tiaspossidet. IttustrissimztS

Ceterum liquet, Pessinam ibiprscter jam assignatum, Pragensi thesauro duo atia brachia S.Mauritii tribuere, quorum alterum anno 1212, alterum a Wladislao II rege impetratum sit; at de eo parum est laborandum ut jam seepe monuimus deindeexiis, quce de gladio ejusdem Sancti paulo post disseremus, saltem utcumque dubiitm fiet, an postrema allatio a scriptoribus non fuerit geminata. Proprium Prageyise propter tot sanctorum Martyntm reliquias festum illorum hoc die xxn Septembris sub ritu duplici celebrandum prwcipit. De Osseciensi Cistercicnsiitm celebri in Bohe-

Ossccienni

Phosphoro Scpticorni, Radio ^plurimas rrrrusrt, gux in ecclesia Pragensi S. Vitivenerationi eajponuntur, ln secundo ordine sacroPossina

mia ccenobio superius num.

113 egimus.Sartorius I in Cistercio bis Tertio pag. 751 observat, tria ibi-

rumpignorum,
,tc

quiB rdgnireliquicvet Cartsteinen1 1

ses appellanturt pag.

occurrit Dens S.Mauritii,

deinde sub

titulo,

Reliquio Sanotorum, tertio

loco

numerantur Reliquio sanotorum Thebaorum

Mauritii, Candidi, Viotoria et aliorum

Buis.

cum

titulis

Sacrm ecowoisehm in arce Cartsteina,aqua nomen retinuerunt p&r duofacile secula abditse, o 1iH."i dir w Augustijussu Fordinandi III eductasetad Pragensem S.Vitiecclesiam translatmatquein sacello s, Wraceslaiinarcaelegantist

dem sanctorum ThebasorumMartyrumcapitaservaricumschedisadhgerentibus,aliumingentemsacrorum pignorum cumulum ibidem conjectat Santorum Thebcvontmossaesse ,qUtV singiilaannoVoil ait debite recognita et apjyrobatafuisse. Grugerius in Memoriis sac7 is regni Bohemiec ad diem xxn Septembris monet, ditas in Moravia sancto Duci
%

sacras esseecclesias,ejusquenotabiles reliquiasab abbate Ferwardo Gradiensi Roma ad Gradeciense

Pr vmonstratensium
t

circa

translatas fuisse, atiasque ibidem servari

Olomucium templum Magde-

simi operisreconditmrecensitmque ftieruntCata-

burgo acceptas. Cratepolius varias etiam sancto-

logusearum impressusad Majores meosmissus fuittUbidistincHuStqwehucpertinentt sicenumeranturJn primoordiuedircrs^v jxirtcs S.Mauritii;

Caput saucti de Societate Thebajorum Martyrum particuleain uno saooulo; in sexto ordine s. Mauritii M. fcpes partes in flava tapheta, una de
(n fertio

rum Agaunensium Martyrum reliquias Viennensi

t.i Austria urbi attribuit; at luce meridiana clarius est, ittum ex synonyma urbe in Gallia sacra

pignora esse eo transferre. Mira sunt qucV de S.Mauritii in parthenone Gossensi, in Syriasupe-

braohio, altera de tibia, tertia tenuior. Tcrtia

apud laudatutn Pessinam reliquiarum Pragensium olassisearum est queejam ante msmoratam transt

ad ripamMurx fluminis,exuviisreferuntur. Ilabeo prw oculis schedam inde otim missam, quam lubet huc transferre. Responsoria est adcujuspiam interrogata et talis l.In parthenone
riori
&3fi

etGossnisi.

Gossensi

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

897
rcrot

Gossensi nec teraplum nec sacellum est nec altare S. Mauritio dicatum aut constcratum, sed reliquije tantum in long-itudine dig-iti, ampullie vitrese in pixide argentea inclusa?, in choro monialium in altari, in quo etiam Sanctissimum asservatur, publicae venerationi exposita; exstant. 2. Unde reliquiae illfie advenerint, monialibus de facto
existentibus propter antiquitatem
est,

nomine instituerunt iltumque fortissimum Ducern Mititum invictissimumque Martyrem sibi peculiarem Patronum etegerunt. Ejusdem fratemitatis privitegia et

incrementa videri possunt apud

Augutano t

Khamm

compertum non

etiam beneficia ope hujus Sancti concesnon sunt. Per traditionem tamen, etiam pluribus seculis firmatam, monialibus actu viventibus persuasura est, et earum non paucse fide dignae ab experientia testatur, a reliquiis hujus Sauuti

sa annotata

laudatum sectione 4, 294 Non minori sanciarum retiquiarum Martyrum Thebcvorum thesauro gaudet coltegium Societatis nosttw ineademurbe, cui anno 1602 iltustrissimus princeps Henricus de Knbrringen episcopus Augustanuspartem cranii S. Mauritii marria.
ibi

*****

tyrisobtutit, ut testatur domestica coilegii HistoOb notabiles itlas reliquias festum ejusdem

celebratur ritu dupiici, per

urbem tamen

et

cti in altari

expositis, sed

ab ossiculis etiam

rai-

nutissimis in cellis asservatis pulsum rcultoties percepisse, quasi campanulte, subtilissimi quidem,

dicecesim tantum colitur cum Officio semi-duptici. In vicinia Etvacensi dUcV sunt ecciesicV sancto

tamen toni, certum mortis indicium membri ex hac communitate proxime decessuri. Exinde non tantum privatus cultus hujus Sancti in
sonori

monialibus hujus
blicus,

Ioci

tenerrimus

est,

sed etiam pu-

Martyri dicaLv; Westenhusii scilicet et SebingcV. In Brixinensi dicecesi plurima sunt venerationis incolarum erga Thebxorum Ducem monumenta. Oeniponti in armamentario veteri capella est D. Mauritio consecrata et omnibus aliis ejusdem
lociecclesiis antiquior.
stat capsida

tamquam

sing-ularis Patroni

non

exig-uus,

cujus dies festivus singnlis annis in eodem altari solemni officio condecoratur. Variis modis et prodigiis

In ara Sancto erecta proreliquiarum variorum Sanctorum,

ceteris visitur notabilis particula

inter

quasprw

Deum Sanctorum suorum

B movere, mortaiiumque in illos nemo, qui non omnem fidem exuit,

solent

cultum proaugere fiduciam,

inficiabitur;

tamen

similia, qualia hic

adferuntur de

mortis prccnuntio, cum ex re quandoque ievissima nascantur, nataque ex metu perturbari solita fantasia facile apud mxdieres augmentum capiant, non tam facile a prudentibus criticis admitti. Simile quidpiam refertur de vivario abbatuv Agannensis, ubi insolitcV speciei pisces nidriri dicuntur, ex quibus, si quis moriatur, imminentem canonico mortem prsenuntiat, quod nec ego alibi referre volui, neque hic impugno, sedfidem
assertoribus relinquo.

de S. Mauritio, cui etiam saciw sunt ecclesice in Taufer et Innichen. HaLv in Oeni valie in templo nostro servantur prcvter parvam particulam osseam ipsius sancti Ducis, duo ossa brachialia insignia deejusdem Societate etduo ossa alia minora. In tempio regii parthenonis ibidem habctur de ipso S. Mauritio pars fere dodrantatis cosLv liber autem retiquiarum, quibus dives cstyaraeciaiis ibidem ecclesia, ita kabetaddiem \\\\ Septembris. 1. De S. MauritioM. os magnum. 2. Ulna
3. Pars de dextro brachio. -I. Dig-itus Plura ossicula miuora. 6. Particula de vexillo, quod illi, ut addita antiqua scriptura tostatnr, de
:

de brachio.
5.

XX.

ca.lo missum est. 7. Ex societate S. Mauritii duo sacra capita. 8. Mcntura integrum cura uno dente. 9. Os paulo g-randius. 10. Duae iterum notabilcs

Submissa a

P.
alia

Mauritio
de sancto-

partes. 11. Pars

admodum

notabilis cranii. 12.

De

Chardono analecta

rum Thebseorum
maniam.
Monumenta
Uauriiii in
diaeesi,

cultu per Ger-

dente et aliis pluribus minoribus partieuli.s. 18. S. Thyrsi capitanei crus, costa, ct alia sacra ossa. 14. S. Liborii, etiam ductoris ex sancta Societate,

caput

et aliquot

adhuc

particula;. 15. S. Gregorii

Maurorum colonelli in Log-ione Thebaea 16. De S. Candido os paulo grandius.

S.

os dorsi.
prrcfpuo^

Mauritio et Si exstructas dedicatasque Sociis per Germaaras singulas enu^**MW basiticas

i

235.

Chardoni Analecta hic

ego, opinor, inter-

merare

vellem,

modum

Operis

et instituti nostri

excederem. Occurrunt similia passim inipsisindicibus Operum, quse ad historiam ecclesiasticam Germanise pertinent; aliquas tamen prseterire non possum, quas in classes redegit laudatus Scvpe pater Mauritius Chardonus, egregius Operis nostri adjutor, ut beneficii memoria a me exigere videtur. Ab Augusta Vindelicorum exordium sumamus, Chardoni verba ubique contracturi, nisi
aliter monuerimus. Insignis est AugusLv ecclesia collegiata S. Mauritii nomine sacra, conditaque a

rumpere non debeo, id post ea, quie toties tum in Commentario prcvvio, tum hic sparsim observari, rursus lectorem moncam, quidde hisce reliquiis, et iis maxime, quse nominatorum Theb/corum Martyrum cssc asseruntur, ccnscndum sit. Cerie nisi synonymi alii Sancti huc translati sunt, habemus iterum tres, quietnomen et pnefecturam militarem diu post obitum Martyrum consecuti videntur prosequamur. Pergit liber Halensis memoratus 8. Mauritius erat dux, juxta antiquam
:
:

Eah
vatle,

"i

Oeni

Legendam, quffl fundntori nostro illustrissimo domino Floriano Waldauft de Waldestein cquiti, una

Brunone episcopo,

S. Henrici imperatoris fratre.

cum

vexillo S. Mauritii et virg-a praetoria ex regia

fuit.

Brunonis sepulcrum ante

summam aram

vtsitur

capella aulae nova; Oeniponti submissa

Qu v
f

cum hoc epitaphio;

'

fovtc

Anno Domini*
+

cultus pater est hic Bruno sepulfabricie

Domino.

tus,

quidsibi veiint, nescio. Fortene ibidem etiam virgaprcVtoriaproS. Mauritii cimeliis habctur? Certe tale quid innui videtur, quod unde hauriri potuerit,

Munere de cujus
Grates rcddat

claretdomus hujus.

ignoro.

Festum

S. Manritii

HaLv in

illis

eccle-

ei Leg"io

sacrosancta Thebasi.

siis ritu duplici cetebratur,

per dieecesim tamcn

Obiit mxxix in profesto S. Georg-ii.

tegitur Officium ritu a Breviario' Iiomano

scripto.

pr vt

Hoc, uti

et

cetera de cultu S. Mauritii August.v

Chardonus hausit ex

Hierarchia

Corbiniani

Khamm parte 2 cap. 2. Ex sacris reliquiis non nisi os unius circiter palmi hcvc tam celebris basilica habet. Anno 1603 milites prxsidiarii Augustani novam ibidem fraternitatem sub S. Mauritii

ta,

23U In Constantiensi dicecesi prwtcr monumenQUcV inter res Hclcetise enumeravimus, aiia

Constan,
timti

suntnon pauca. Intcr tres basilicas, quas S. Conradus episcopus Conslantnv condidit, est ecclesia S. Mauritii cathedrali proxima, quam, ut suum er* ga

39
IICTOII

GLORIA POSTH

SS.

MAUBITII ET THKByEOR. MM.

illudanno IZWsancto Martyri consecra- D tum fuisse ab Heinrico episcopo Eustadiensi. Euasserit,

ga magnum Martyrem amorem

testaretur, pluri-

J.C.

atquejuxta bus sancli lipsanis ditavit, Societatis pelirivoluit sanctus prsesul. Intemplo

eamdem

se-

stadii in templo collegii nostri plurimse servantur

nostrxConstantiiepublicocultuiexponunturossa uniiOrapropeW cumpluribus minoribus particuqute prgedlis sanctorum S. Mauritii Sociorum

pue serenissimus ac reverendissimus Philippus, vinnsijnr ilarnn.i' dn.r ct rpisCOpUS Rotisbonmsis, ac reverendissimus Joannes Jacobus Murgeliusepiscopus Sebastensis dono dedere. Indecanatibus dicecesi Constantiensi subjectis mriee sunt
insuper ecclesise Sancto sacrse nimirum in Morsach in decanatu 4 Cantonum Catholicorum ; in Stetten ad Forum frigidum in decanatu Ebingano
:

sanctorum Martyrum Thebieorum reliquise.Eberspergte, qua> dicecesis Frisingensis urbs cst, apud patresnostros, ibidem Residentiam habentes, ara erectaest S.Mauritio, cujus os aliquodibidemeiiam venerationi exponitur, cum quatuor craniis Sociorum et particulis aliis minutioribus.Monachii, de quojam alibi fuit facta mentio, rursus in templo Societatis nostrae sunt sequentes Sanctorum Agaunensium reliqunv. Os ipsius S. Mauritii.^artes aliquot circiter unciales et alise minores, os

ad Danubium; in Btiemshofen indecanatu Egingano; in civitate imperiali Pfullendorfensi in

;

in Algertshofen in decanatu Munderkingano Laugen-Enslingen in decanatu Riedlingano; in

;

grandius alicujusex Sociis martgribus et alterum pauto minus, nec non de capitibus ipsorum fragmenta aliqua, qute summatim sacra cimeliapro insignioribus habentur et tum Monachii tum
,

Bochingen, Fischbach, Ilausach, Nider-Eschach ni >t/'canatu Rottwilano in Dechingen in decanatu Vitlingano; in Ort-Schwaben in decanatu Wiscnthalensi; in Sunthausen in decanatu Wumblingano; in Berchen in decanatu Bremgartensi in Obcrbergrti /n deco;ndu Brisacensi; inHunlhausen in decanaiu Ebingano in Aigcltingcn et Wei j terdingen in decanatu Engensi; in Wagenstadt in decanatu Friburyo-Brisgdico; in Nordstetten indecanatu Baigerlocensi ; in Kfestikou in decanatu Hochdorfensi. In Ambtzell in decanatu Ravenspurgensi; in Frichenweiler in decanatu Stockaceusi n< denique in Durheim et Grieningen in
;

Eberspergx dies eorum memoria celebris colitur ritu duplici. Monachii erecta msuper promovendo sancti Ducis cultui est sodalitas sub S. Maria> Magdalensc et S. Mauritii nomine apudpatres Aufrequentant milites cum prseprimariis Ordinis militaris viris. Frisingm in crypta cathedralis ecclesice sacellum est eleganiissimi operis, ubiinter plurima sacra jngnorapierpetueevenerationiinara prostat caput unius ex Theboeis Martyribus, quare in choro cagustinianos,

quam

fectis suis et

thedralis Officium duplex

Martyres

7iostri obti-

nent. In Passaviensi dicecesi parceciales basilicse

in Aneroltshirchen et Nideraltaich a S. Mauritio
et ecclesia Lautterbacensis episcopoRatisbonensi subjecta.Situm estLautterbach in toparchia ejusdem nominis illustrissimorum comitum de Portia, quinuncad dignitatem principum evecti sunt. De hoc Sancto prredicti comites velmaxime gloriantur, contendunt enim stemma acgcnussuuma S. Mauritio descendere, quod vereor ut probari possit. S89 Quidquid tamen fuerit, ea opinio illos ad promovendum sancti Ducis cidtum non segniter impulit, festumque ejus ibidem cum summa celebritate et accolarum ad lucrandas indulgentias plenarias concursu quotannis peragitur. Non minor est solemnitas in pago See, quo anno 1730

nominantur, uti

/lecftiittii'
in ahlnttia
2."J7

itlingano.

Est

ct in

eadem

dioecesi in ipsis Suevias

fi-

Urnauijiensi,

nibus, quallelvetuc contermina est, ceteberrimum

Ordinis S. Benedicti cccnobium Renaugiense, seu Rhinoviense, indigenis Khinow cui cum S Januario,

de quo ad xix hujus mensis agitur,patronas llabeoprse manibus litteras Rereri-inlissiini domiui abbatis Bernardi,Renaugi&
est s. Mauritlus.

scriptas

Septembrisanni mdccxlv, unde delibo

Mnjor pars capitis
S. Mauritii statua?

Passuviensi,
Ratisboncnst,

sequentin.

deauratffl inclusa fuit anno iicovi sub abbate Henricodc Waterbach. Anno mdcvi apertum fuit deauratum hoccaput S. Mauritii, inventaque in eo est in-

scnptio Jkh-

pergameno: Theb.k.e magni ducis Porro sub abbate Bernardo I de Freybur^ oaput hoc cleg-antius adornatum fuit.
im

translataest ecclesia Willen]iofensis,pertinens

ad

hoc caput

lisx aciei.

Pro minoribus
Colitur

aliis particulis

autlientica desuut.

autem

S.

Maurilius
i

;ib

immemoriali tempore
Octava, Officio olim

dynastiamParspergensem. FestoS. Mauritii^pplici agmine ad ecciesiam illam procedunt non solumSeciises, sedet Parspergenses, Lupurgenses, Darschottenses aliique ex vicinis pagis, indulgentias

BUO

ritu diplici

classis

cum

plenariaslucraturi.Juxta aramappensa sunt

proprio,

nuno autem de communi plurimorum Martyrum. Offlcium illud proprium habeo in apographo Ms. ea> eadem abbatia submisso, at oum singulare nihil ibi occurrat, mitto atiqua Bxcerpere. Iu iisdem litterisde aliis etiam reliquiis, de iis nimirum quas superius observavi in nagoTigurino cultas fuissejiasc asseruntur.^ud. uosexstal antiquum templum SS. Eelicis et Rcg-uLffl martvrum TheDffiOrum vetusti schcmatis, quod templum minorum monasterii nostri ecclesiam appellare possunms Hujus etiam patrocinii intuitu,
impetratffl sunt
partioulffl
duffl horum sanctorum Martyrum anno mdcoxxxiv ex parochia Ursariensi,

plurima anathemata, beneficioruyn obtentorum testimonia. In eadem dicecesi S. Mauritio sacrum est parceciale templumNuntrachingense, ejusque sacrx exuvix servantur Ratisbonee in ecclesiis
principalis parthenonis^etcollegii Societatis Jesu.

De

hisce nihil speciatim additur, at illa sic enu-

Vexillum S. Mauritii martyris. Ex ejusdem Societate ossa varia, quse in altari S. Erhardi Ratisbonensis episcopi anno 10G7 sunt repomerantur-.
sita.
et

Allata eo fuerunt a Juditta Gisila Bavarise

vei

Urfellensi Curiensis diCBcesis,

Helvetiffl (Jraniensis,
<>\

Cantonem
aliis

religionis Catholicffl

pertinente ad quo in defectione urbe Ti-uriua delataj cum

Saxonix principe et conjuge piissima Henrici, fratris Ottonis Magni, atque ejusdem ecclesise fundatrice. Antiquissimum monasterium Altaich inferius Oi-dinis S. Benedicti in honoren S. Mauntii in inferiore Bavaria ad Danubium fluvium
etiam erectum fuit seculo vm 210 In archi-dicecesi Salisburgensi non vulgaria ettam sunt indicia antiquissimi cultus sanctorum
Saii&huratnsi

reliquiia Juerant

prout

formatum desuper

m iliuce&ibus
Bvutadk
n$t.

"i8trumentumasserehat.5uniA,ttt/Wtor,e*rfea wr* eantviat, guas Simlerus tesiatur in paqo Itgurmo fuisseserwtas. :;s/;,/il " ,x Gvstadiensinon
t

Thebxorum Martyrum. Qiuv de

ynonasterio Gos-

Frisin-jtiiti,

tropoh Saltsburgensiparte

nisiunioum inwnwtmplum guod s. Mauritio olim dedicatum mtiIngolstadiinimirum t deguoEu Me.,

sensi supeinus n. 232 observavimus, hic ex Chardoni schedis doccor, ab ejusdem parthenonis confessario missa fuisse. Oettingseveteris in inferiore

pag.

7 et

seqq. ubi

Bavaria ecclesia collegiata hxcnumeratin suo the sauro

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

399
iCCTOtC

A sauro

sacro sancti Ducis et Commilitonum sacra pignora. Os S.Candidi et 4 dentes; os de sancto episcopo Cornelio ex Societate S, Mauritii; de ipso S. Mauritio tria ossa. Sanctus Cornelius procul dubio rursus aliunde acccditAgaunensibusMartyribus, quos hactenus-non reperi secum episcopum talem habuisse. Inecclesia Societatis nostra ibidemsequentia ex instrumento, quod addiditChardonus,

^Ti\xvit\\gladiumvaginseargenteseinclusum,dequo nihil alibi tegi.Pragenses in Bohemia in suo thesauro sacrovidentur tres numerasse ejusdem sancti enses.

J.C

Apud Pessinam
Duo

ssepe

laudatumpag .103

in

prima

classe reliquiarum, quse imperii vocan-

tur,recensentur

gladii,unusS.Mauritiieta!ter

S. Caroli in deauratis vaginis.

Pagina 431 inter

Sanctorum nostrorum venerationi exhibentur. 1 Crus ex Legione Thebaea S. Mauritii integrum. 2 Aliquot alia ossa ex eadem Societate. 3 Aliud crus integrum de iisdem. 4 Costa itidem integra. 5 Duae magnse partes ossium. 6 Tibia. Propter has sacras
exuvias agitur memoria Sanctorum Thebscorum illis basilicis (Ettingensibus ritu duplici. In oppido Fronleithem, sexpenc leucisGrsecio distanti, templum est vetustissimum olim S. Mauritio dedicatum, ubi annua memoria usque hodie cum magna solemnitate et populi accursu celebratur. Porro hsec sunt quse ex schedis Chardonianis huc transferenda duxi, confidoque fore, utsufficiant tectori,quem ulteriorienumeratione,
in duabus
t

sacra cimeliapropriaecclesisePragensis asseritur hsec ditata fuisse Brachioetgladio S.Mauntii martyris, qme Wladislaus II rex Mcdiolano redux, .... uti habetur in veteri Ms. Martyrologio sancta? ecclesiae Pragensis ad x Cal. Octobris, attulit. Pagina denique 403 asserit Pessina, Carolurn IV eo brachium et gladium sanctiMartyris ex Itatia detulisse sub annum ISbb.Quartion insuper S.Mauritii

fortejam nunc tetrica, morari amplius non lubet, postquam tamen adhuc pauca adjecero de sacris
reliquiis,

gladium cimeliis Pragensibus adnumerare Pessina videtur pag. 407, et ita ex lancea gladium cudere. Verum Martyrotogium audiamus, quod secundo loco allegavit. Est illud ipsum, ni fallor cujus apographum ad Majores meos Praga olim missum est a P. Theodoro Moreto, exscriptum ex antiquo codice Ms., qui ab anno 1502 servatur in bibliotheca collegii nostri ad S. Clementem.
,

quee mihi Gretzerus noster in Synta-

243 Ibi ad hunc diem ita legitur

civitate

.-

In Galliis, Pragr

et

B gmate,quod delmperii insig?iibus scripsit,pag.l$

subministravit.
et

(iuondam

Wittebcrgx.

241 Capiti ibidem Ihtitulum facit; De ostensione multiplicium et pretiosissimarum reliquiarum Wittebergae in SaxoniaanteLutheranismum ipost-

Seduno, loco Acauno, natale sanctorum Tyrapii, CanThebajorum Martyruin Mauritii didi, Victoris, Innocentii, Vitalis cum Sociis sex millibus, sexceutis, sexaginta sex, qui sub Magloriosa morte niuuximiano passi pro Christo
,

Norimbcrgir

quam autem

docuit,

quandonam

sacrse exuvise

Wittebergam ad templum arcis perlatse fuerint, quandoque ostendi solerent, pag. 78 ex libello Germanico qui etiam iconismos repreesentat sic
, ,

Hujus S. Mauritii brachium et gdadium attulit ex Alemannia, vel verius de Mediolano cum aliis reliquiis "Wladislaus rex Bohemiae secundus. QuiMartyrologium Pragense comillustrarunt.

dum

scribit

:In5 Hierothecamonstrabanturxcviparticulae de Legione Thebaeorum, et duo integra ossaex eadem Sodalitate... Preterea integrum caput etgladius de Sodalitio
S. Mauritii. In alia monstrantia ejusdem missus (ordinis) ostendebantur os noxvi tabilis quantitatis de S. Mauritii Legione particulse de ossibus Martyrum ex eadem Legione particula de vexillo S. Mauritii : item de laucea dou seiS. Mauritii: particula de lorica ejusdem titxtl tDappenrock una particula de manu ejusdem
:
: :

similiter una, ut et de scapula

particulse.

de maxilla duae

Et haec omnia inclusa erant pomo argenteo, cujus circuli aurei. Ceterum, quod dolendum, idem Gretzerus pag. 76 nos monet, tot tantaque monumenta antiquse venerationis erga sanctos Thebseos Martyres post Lutheri furias
evanuisse.

% XXI.

Celebres
Gladii,

S. Mauritii
Vexilla.

no-

mine

Lancea
insignia

ejusdem

inter
in

imperii

quondam
bita.
Var u giadn -jnter S.Ma, fauritii .q uas quondam
Andegavi

magno honore ha-

abunde ostendit dubium suum, unde gladium S.Mauritii Pragenses acceperint.Pessina pag.Wlet seqq. plura producil instrumenta, quibusprobatur, Wladislaum marchioneniMoramse anno Domini 1212 cum aliis sacris cimeliis retiquias S. Mauritii ex Teutonia Pragayn detutisse, cujus allationis annua memoria fit in sacris Fastis istius ccclesise ad diem vm. Januarii.Fueritne inter illas gladius,non exprimitur quidemjudico tamen, ex hisce confusionem ortam essemartyrologo Pragensi in duobus Wladislais. Legerat forte apud JEneam Sylvium vel alios, Wtadislaum IIBohemise regem, post navatam egregie Frederico I in belto operam, candetabrum, quod vulgo Salomonis credebatur cum atiis forte aliquot has inter reliquiis Mediolano Pragam retulisse teste gladium S. Mauritii compiUavit, ac desine inde Mediotanum pro Teutonia substituit.Gladius primoloco enumeratus m/errcliquiasimpcrii, quas a Ludovico Brandeburgico Monachii anno 1350 acceperat Carolus IVimperator, Norimbergensibus aSigismundo cumejusdemSancti brachio uno oppigneravit acdeinde cessit. 244 Inter analecta a sscpe laudato patre Ligeritz subministrata ex Joannis Jacobi Mascovii de
pilavit, hic
,

aatervata,

Ejusdem vexillum S.
Mauritii

sacras exuvias Sanctorum Thebseorum, ex variarum ecclesiarum instrumentis re-

tom. 2 Observationibus ita Ensis Mauritu olim in sacris pronotatum invenio cessibus circumferri solitus, diuque a Burg^undicis imregibus adservatus, Noribergae intcr insiguia

rebus

Germanorum
:

censuimusjam aliquaoccurrerunt, quse hicrenovanda sunt. De machsera S. Mauritii nomine celebri, quam Agauno cum dimidia sacrorum ossium

perii exstat

ubisuspicordeeodemsermonemesse.
in toties

portione obtinuitserenissima domusSabaudica,x num.Wl egimus, ubi et nonnulla diximus de multiplicatis sancti Ducis armis,quse hic appticari de-

memorata Uistoria Thebsea Baldesanus Agaupag. 180 scribit, Carolum IV ab abbate regis vertice securim nensi cum S. Sigismundi Mauritii adeptum esse, magnoque cum gaudio in
S.

bent.SaussayusinMartyrotogioGallicanoadhunc diem xxii Septembris ait, suo adhuc tempore in matrice ecclesia Andegavensi servatum fuisse S.
Septembris Tomus VI.

Bohemiamtranstuiisse.QusenamporrosecurUilla qua scilicet sanctusMartyr verum cum t qusecumque ibidem fuerit decollatus de martyrio S. Mauritii adjuncta nova commemofuerit, docetpag. 414,
:

55

rat t

m
HCffOM
J. C.

GLORTA POSTH

SS.

MAURITII KT TIIEB.EOB. MM.

calcibus conculcati et mortui, multi etiam de exer citu fuerunt abhostibus captivati et plurimi interreliqui, fecti, et sic bello perdito,

Carlsteinensia cinongladius, sed securis inter inter meliafueritasservata.De S. Mauritii vexillo brevibus reliquias Halenses Saxonum superius

ex conjecturis recentibus profecta mutuaritutopossumus,quoa forte unicum ab illo

rat,

fuerint, id

qui potuerunt,

aliquidinnui,ubietiamvideripotest,nonintegrum
sed ejusdem portionem aliquam statuse argenteseinclusam,velrecentiori vexillo insertam Gerfuisse. Apud Menhenium tom. 3 Scriptorum Georgii Torquati col. 386 in manise in Chronico llenrico 24 electo episcopo Magdeburgensi refert, quod huc transferri meretur, sanctique Mauritii patrociniumcommendat.Ita legitur Hujus tamen
illud,
:

fug^am acceperunt. al > (ramta 247 Hoc factum est anno Domini mccclxvii '*/<"" Septembris. Sed unum divinse propitiatertia die
tionis beneficium ibi przestitit

Deus

quod

vexil-

bannirium beati Mauritii, quod in ipso fuit conservatum exercitu habebatur, cautulose in locum suum in Mag-deburg- reporet salvum illud provertatum. Unde bene verificatum fuit vexillum S. Mauritii bium, quo dicitur, quod suffrag-atur non ad invadendum, sed ad defenden-

lum

sive

(Henrici) memorabilc facinus non indig'ne recen-

dum

vulgaritur

scndum
IHagdebur
qnniihui
prxsidto,

est,

long-aque

mcmoriarepetendum.

Qc
1278^

ne

toil nicljt

Ijeren

215 Afflixit eo tempore (circa ecclesiam Mag-deburg-ensem Otto, marchio Brandenburg-ensis gTavi bello et injusto, numeroso ex-

annum

Suu&cr

si

uieren.
,

Hmc

ibi,

at hactenus

mihi non innotuit

unde

Pomeranis, Hamersleadjunctis sibi comitibus dc Reystein in campo Frose secus ben, Arnsteyn aliisquc Alboam flumen castra metatus est. Qui in robore
ercitu collecto ex Polonis,

Boemis

et

vexillum illud quale fuerit, et velparsejussaltemaliqua inter reliquiasHalenses, de quibus num. 219 numeretur, Utut est, in eodem
dicitur Albertus

Magdeburgum delatum sit, aut muttum dubito,an non idem illud,

quod maximum sibi coegit, inaniter B confisus, comminabatur ecclesia?, se velle ad alterum diem proximum in basilica majori equos stabulnri. Kxquisivit per exploratores, quid ab epimilitari,

scopo, quid a civitate meditaretur

responso

omnem

civitatem

accepto autem metu terroreque con:

ChronicoMagdeburgensiapudMenkeniumcotAWS Magdeburgensis archiepiscopus ad sedem Luthmosthenensem,undepromotus ante fuerat, opera CarolilV imperatoris revertentem, inter reliquias a#as partem quoque vexilli S. Mauritii secum inBohemiamabstidisse.JZneasSylvius de Statu Europie sub Frederico II testatur, suo
etiam tempore vexiltum
tannis
S. Mauritii soluisse

cussam, mane insequenti auroraiterato exploratores

inisit,

quo-

qui redeuntes dicunt,

urbem totam tumultu-

antem plenam esse facibus luminaribusque cum tubarum ac tympanorum sonitu undique resonante. Nam archiepiscopu.s, assumpto vexillo S. Mauritii,

uti

nocturna visione

fieri

edoctus erat, vasal-

In memoratis ssepe Analectis citantur de eodem plura scribentes Pomarius ChroniciMagdeburgensis pag. 129 etDresserus de Urbibus Germanise in Magdeburgo at neutrius allegata lucubratio mihi ad manum est.

Magdeburgi

ostendi.

lis

una cum comitibusde Anhalt convoarma vocans cohortari coepit quatcnus ipsum ad congredienduin cum hostibus
ecelesia3
,

eatis

cives ad

est, vel

24S Alia insuper celebris vexilli partitio facta rursus plura vexitta S. Mauritii nomine
:

Lancea

insignia fuere

quippe prseter ea, quse superius

sub debita
iiuiiiter

tidc

scquantur. Cui decreto

omnes unaauxilii

cum animorum promptitudine paruerunt.

autem omnes sub spe
coelestis

EgTessi

Blaoriter animati, prteeunte episcopo

s.

cum

vexillo

(auda certe facinus ) in hostium pnelium istud confestiin mloriuntur. Pu&imtum est aliquamdiu ab arohiepiscopo atque suis, non siue adjutorio Dei
Maurioii
!

num. 235 ex schedis protuti, Withelmus Mahnesburiensis lib. 2 de gestis regum Angtorum cap. 6 scribit Hugonem, quem perperam ibi Francorum regem nominat ,utpote comitem tantum Parisiensem Hugonis Capeti patrem filiumque Roberti, ut
ex Flocloardo
et

castra irrumpere festinant,

Westmonasterie?isi tiquet,soro-

sanctique Mauricii

cum

Sociis,

patronorum, ne *

C
ciiju/

infelici
li

in

marte. Capto marchione, mox victoria belpartem Itfagdeburgensium cedit.

vai

partti

Veoaillum illud 8. Mauritii in bellis et prsecircumferre sotebant Magdeburgenses, cujus rtsiexemplnmaliifd hubrmus npud eumdem Men84fl

rem Adelstani palcherrimce formee mulierem sibi uxorem poposcisse, utque voti compos fieret pretiosissima munera per legatos misisse cumpluri' bus insignibus reliquiis,quibus Britanniee regem plurimum delectari noverat. Addit autem, inter p
,

tiis

kenium co/. 372 et Leibnitium Rerum Brunsvicensium tom* 8 pag. 1 19, his verbis expressum. Pneterea
sis,

castro Domini Ilildenscmen"Walmode, per residentes in eo in quoBlibel traiiseuntesfierviasmultaspoliaoommitterentur, neo dominus Itildesemensis requisitus a
scilicet

oumde quodam

prinoipibua remedium adhiberet, tandem iste dominusTheodomaTchiepisoopu8(ifoyde6Mr^ewstsJ unacum domino Halberstadensi episcopo et domino lnajrno de Krunswirh eonsilio inito pro communi pace terra oopiosum exeroitum congregaverunt,
abi
et terram Hildensemensem intraverunt, postquam per duos dies devastaverunt terram

sacra cimetia fuisse Vexillum beatissirai Martyris Mauricii et Thebaese Leg*ionis principis, quo idem rex (Carolus Magnus) in bello Hispanico quamlibet infestos et confertos inimicorum (Saracenorum) cuneos disrumpere et in fug;am solitus erat cog-ere. Igitur, nisi erravit Malmesburiensis, suumetiam S. Mauritii vexillum habuit Britannia. Nonpauciores tancese, vel lancete S. Mauritiipartes enumerantur. Saussayus laudatus in Martyrotogio
Gallicano affirmat, nonsolum clypeum S.Mauritii, sed lanceam insuper Viennse olim asservatam,
fuisse,atque hisce armis,ceu securis prccsidiis ar-

matum Carolum Martettum

contra Saracenos in Galliam irruentes processisse, eosque tanti Martyris ope munitum internecione delevisse, quse

Inoendiiset rapinis, tertia die locaverunt se prope oivitatem Hildensemensem cum sun gente, pauca

profecto splendidius dicta sunt,

quam

bonis

testi-

moniis

stabitita.
S. Mauritii
,

quidem
isti

in

oomparatione
in

[stius

exereitus.

Ig-itur

{Magdoburgenses)

exercitude sui multudiue

confidentes inordinato tumultu iu hostes iusilienxnt, ex quo tumultu plures pedestres in exercituper eguestres ejusdem partis fueruut equorum

211) Celeberrima est S. Mauritii lancea quse pluribus seculis interimperii insignia habita fuit. Deilta scribit JacobusGretzerus noster inSynta-

nomine
gni$

insi

gmate delnsignibus imperii capite l^.Contenderat cap. S et seqq. quatuor lanceas memorabiles inter cnneha iinperii rccensitas fuisse primam,qua latus Salvatoris nostri morientis apertum fuit, se.-

cundam

DIE VIGE8IMA SECUNDA SEPTEMBKIS.

m
*octow

A cundam

Constantini Magni, tertiam

S. Mauritii,

acquartam deniqueCaroli Magni. Exmultiplicibus illis lanceis orta est confusio non una quam
dispellere nititur laudatus auctor,

Alius Boso Richardi Burgundiae ducis fdius et frater Hodulphi Francorum regis cum Ottone inimicitias exercens occurrit in FrodoardiChronico

,c

quamque, in

ad annum

921,

quantum adpropositum meum facit,paucis attingam. De S. Mauritii lancea primus, nifattor, mentionem fecit Gotfridus Viterbiensis, qui diupost Ottonem Magnum vixit,utpote Frederici I imperatoris cancellarius. Is parte 19 Chronici de Insignibus imperii agit, et sub hoc titulo, Quid sig^nificatlanceaimperialis, etwndexenit? itacanit: Lancea Mauritii reliquis pnemaxima signis, Plurima Christicolis peperit miracula dignis, Clavus namque Dei junctus habetur ei.
Subjicit imperio bello g-estata potentes,

idemHenrici Germanise regis

partibus nunc favisse, nunc adversatus esse et in gratiam tandem anno^,quo in expeditione obsidionis castri $. Quintini defunctus est, receptus fuisse tum ibidem, tum in Chronico Virdunensi

Motibus ipsius nequeunt obsistere gentes, Hsec, ubi bella movet, vincere cuncta solet.

Lancea sancta solet regnorum vincere

Ipsa
facit proceres

lites,

Ad illum sine anachronismo referri utcumquepossent, qux de lanceee traditione Gotfridus scribit; at quse atia ibidem canit, non magis Bosoni huic comiti, quam Arelatensi regi convenire videntur, et alium nutlum antiquorum, quod sciam, sufjragantem habent, ita ut res tota ad minimum pro valde incerta haberipossit. Quod si ex certo anachronismo Viterbiensis et scriptorwm aliorum silentio suspectam habeas totam ejus reliquam narrationem,conjectesque,lanceam
affirmatur.
Mauvitii alia via ad imperii insignia accessisse, notim, id ante postremos saltem Ottonis Magni annos contigisse opineris, propter ejus ipsius in diplomatis, ubi frequentissima tamen occurrit
S.

Romanos

esse Quirites,

quod sibi reg-na favent. Rex Arelatensis illam dum Boso teneret, Et sibi pugnanti semperfortuna faveret,

Ex hac

caesar habet,

B
inter
insi-

Exstitit indigenis terror

amara

ferens.

250Deinde

interserit nonnulla deBosonis

amen-

gnia tmpcru

2^

a iq ue s { c prosequitur

Imperii solium cum maximus Otto teneret, Et valitura satis mundi fortuna faveret,

mentio cimeliorum S. Mauritii,c^ coeevorum atiorum auctorum de ceiebri lancea silentium. E 252 Sunt, qui asserunt, Sugerium abbatem in oaona M*Vita Caroli Crassi ejus meminisse; at nec ipsi 9 nianni*> locum citant neque ego ibiea dere verbum uitum
lego :qitcvsimut faciunt, ut Siffridipresbyjteriasserto,etsi magis abadjunctisve?nsimili,sinescru-

Huic rex Boso loquens verba g;emendo refert. Trado tibi regnum, cunctos depono decores,

Amodo

nostra tibi sacra lancea prtestet honores, Sola mihi monachi vita colenda fovet

putonon adhcvream. Citatur a Gretzero Chronicon Reicherspergense. Ibi adannu?n Christi 1004
Mortuo sine luerede Ottone (tertioj Henricus II ab omnibus rcgni primoribus electus lxxxvii ab Aug-usto rex creatur. Hic multa in Germania, Boemia, Polonia, Italia, Apulia fortiter ac prospere bella gessit Buvgundiorum quoque, non ex humana sed divina virtute cessit ei victoria. Qui, cum armis et omnibus belli copiis essent instructi... depositis armis... rogantes ea,
ita legitur
:

Lancea Mauritii, meaqnam tibi dextiratradit, Est caput illorum, quge nunc meo regna notavi,

Nunc caput imperii lancea sacra dabit. Inter hgec anachronismus est non exiguus, quippe Boso rex Arelatensis, de quo hic Viterbiensis agit, mortuus est circa annum Christi S87, sepultus in
Viennensi ecclesia, ut num. 176 observavi. Otto

Magnus autem GermanicV rex inunctus non fuit ante annum 936, nec consecratus imperator ante annum 961; non igitur Boso insigne imperii Ottoni caesari tradere potuit, 70 minimum annis
ante mortuus; imo nec celebrem S. Mauritii lanceam ab illo accepit is, antequam regnum obtinuisset, nondum natus eo tempore, quo Boso decessit.

qua3 pacis sunt, dexteras doderunt et acccperunt, et

ad insignia regalia lanccam, clavo Dominica; Passionis insignitam, addiderunt, ctitavictoriosissimus

princeps
asserto,

Burgundiam

in ditionem accepit. Iluic

ego

prx duorum aliorum

scriptorum opi-

nione, si eligendum

Boucheus in Historia Provinciee

:

pag. 768 anachronismum conatus est, notans in margine Est Odo, rex C Erancise, cujus idem nomen est, quod Oto; at Juvc Viterbiensis asserta non combinant. Neustrix regnum adeptus est quidem Odo, ante comes Parisiensis, anno Christi S8S, mortuo jam Bosone;
imperator, qualis certe est Viterbiensem. 251 Siffridus Presbyter Misnensis chronotogus secu u X i V Epitomes lib. i ita scribit dccccxxii Henricus filius Othonis ducis Saxoniae, regnum adeptus, reg*navit annis xvn. Iste dicebatur Auceps,
at
is fuit

4 deprehendit etcorrigere
lib.

est, adhcvreo. Verum reclamant Cromerus et Kranzius, quoruni alter lanceam S. Mauritii, qiuv CracovicV inprimario urbis

numquam

Otto

Magnus apud

tempio servatur, tradit ab Ottone II, atter ab f Ottone III acceptam fuisse. Fateor, sievicerint, Ottonem aliqucm laudatum cimelium possedisse, ab opinione mea recedendum videri; at nultos pro se testes antiquos adferunt. Et Kranzius quidem assertum suum erroribus impiicat. Audiamus ejus verba ex Hb. 2 Wandaluc cap. 36
Audivit Otto II imperator, cognomento Rufus, sancti mavtyris Adalbcvti de mivabilibus, qua3 operaretur pcr illum Deus, voluitque invisere

rciata

non

videtur V ri-

-.

famam

quia,
et a

dum
Papa

caperet aviculas, renitens electus est.

invitatus,

martyris sancti sepulchrum. 253 Narrat deinde, quomodo magnifice exceptus, vices rependere votens, Bolestaum ducem regem crearit atque in principum concessu alto-

Ipse lanceam S Mauritiiaduce Burgundice accepit,

nevtramiata '" potonxam

-

dum Romam

iret consecrari,

obiit, et sic

imperium non
70 hunc,

obtinuit. Id S. Ulrico in

cutus fuerit. Etluec dicens, inquit, coronam

ejus imposuit, deditque imperator Bolislao

capiti

visione gladii sine capitello ostensum est. Gretzerus

reg"i

pro

laudatus pagina
ritii,

non de lancea S. sed Constantini Magni, loqui arbitratur at verba hcVeViterbiensis, Clavus namque Dei junctus habetur ei, innuere videntur, de eadem apud
:

Mau-

regalibus insigniis lanceam B. Mauritii et clavum Domini. Ilaec autem reg-alia insig-nia, corona sciet Iancea ad multa tempora in Cracoviensis ecclesia; ad memoriam poarmariolo sterorum conservantur. Otto II S. Adaiberti epilicet et

sceptrum

utrumque sermonem esse. Quamquam heecdifficultatem non elevant; sic enim adhuc creditur
lancea
S.

Mauritii a Bosone per Ottonem accepta,

scopi Pragensis tumutum,diu antequam marttjrio coronatus esset, visere non potuit. Obiit Otlo II

quod intelligi neutiquam potes, si eumdem Bosonem regern Arelatensem a Viterbiensi admittas.

imperator Romce anno Christi \^:),et S. Adalberlus tanium lauream adeptus est anno 997, ut ad

diem

402
AtCTfJRE
J.

GLORIA POSTH
Aprilis, ubi

SS.

MAURITII ET THEB.EOR. MM.

reliquit in ordinera historiffi

diem xxnr

nomen

ejus sacris Fastis

digerenda

D
d *inonib
ut

c.

inscriptum legitur, schenius; adeoque III ad sancii buuntur, qum cle itinere Ottonis
lib. 4, Martyris sepulcrum ex Ditmari Chronico Hildensheimensi aliisque scriptoribus Chronico data ab recte quidem accepit Cromerus at qua> de nec Dluillolancea superaddita sunt,nec ipse,
t

in Opere nostro probatHenperperam hic Ottoni II tn-

254 Advertit Cointius ad

annum

Christi 638

num.

2,

Aimoinum proeo, quod monachus San-

Cr '/'UIC>

dionysianusscriptorGestorumDagobertidixerat, repertam fuisse relationem itlam in vetustissima

9"*
(tliis

narratio
e(

Qtfi(io

"tpu-

gossus ex iisdem fontibus hausit, sed vel ex traditionibus, vel

ex conjecturis adjecisse videtur.

Hcvc proinde nos movere non debent, aliunde etiam non credentes, Ottonem, si tam pretiosum cimelium ab avo inter imperii insignia relatum
fuisse. Interim suam S. Mauritii lanceam Polonis non abjudicamus, licet fateamur, nescire nos, unde ad ipsos pervenerit,nec quo tandemjureeum titulum
fuisset,

quam, vr ferebatur, B. Audoenus episcopus absolutam assertionem substituisse. Rem ipsam impugnat duobus argumentis, quorum alterum petitur ab setate Ansoaldi, qui idtra 55 annos Dagoberto supervixit, alterum a Fredegarii silentio, qui cum tanium 20 annispost regis
charta,
scripserat,

'jnatu,

obitum scripserit, visionem tum adhuc recentem, si contigisset, nec ignorare, nec in suo Chronico
prcetermittere debuit. Hae duasres, inquit, nos adducunt, ut super ea visione sententiam eamdem cum Beslyo et Valesio feramus. Beslius in Episcopis

tam

facile Bolestao

daturum

consecuta
sis

sit.

Certe ex Benzonis episcopi Albien-

IV Germanise regem Scriptorum col. 965 luculentum fit, lanceam S. Mauritii inter cimelia imperii adhuc fuissc post medium seculi xi. Ejus verba accipe ex cap. viii. Processio vero Romani
panegyrico in Henricum
i

Pictaviensibus pag. 18 subtimide et per interrogationem suam opinionem significat, apertiusValesius lib. 19, ubi satis intemperanter narratio-

apud Menkenium tom.

nem illampro

figmento habet

et explodit.

Solent

imperatoris cclebratur talibus modis. Portatur ante

quidem apparitionesvisionesquesimiles exseipsis suspecLv prudentibus esse, nisi ab hominibus valde gravibus asserantur at rationes, quas laudati mox scriptores allegant, tales profecto non
:

eum

sacra Crux gravida Jigni Dominici, etlancea

S. Mauritii.

Non

igitur

Germanis sacrum hoc

ci-

melion invideant Poloni.

sunt, ut quemquam de rei falsitate plene convincant.Certe,si dederis, anno v. g. 615 natum fuisse Ansoaldum, setatis anno 22 circiter, quo agebat

% XXII. Apparitiones S. Mauritii a

scriptoribus aliquot assertse.
Vrrtnr S.
S/auj (tttu

in Sicilia, mortuus erit Dagobertus, eritque Ansoaldus senex 81 annorum, cum Priveligio Agerardi subscribit apud Mabillonium de Re Diplo-

mat.
bile,

lib. 6

num.

23

in quibus ego nihil incredi-

imo nec insolens deprehendo. Argumentum aFredegarii silentio petitum splendidius videri potest, et forte paido gravius; verum apud me
auctoris unius, a quo ob mitle rationes nobis ignotas res aliqticV ignorari, vel notze etiam omitti potuerunt, silentium numquam faciet, ut pro so~ mniis, ne imposturis dicam, habeam aliorum asserta, maxime si novitia non sint, et insuper pro se allegent testimonia antiquiora, quse fdtsi convincere absolute nonpossim.

Pnvter apparitiones

binas

S.

Mauritii et socio 10

rum, de quibus superius egimus

^'nu
mum

',,',.

S(,

't'l->

rl
I

l:i

""'"

cflvhrnt.T.

'ri uuiut

lrj:S ll es alicv suggerit auctor Chronici San-

'

num. 122 sant magis

dionysiani

lib. 5

cap.

19,

transirit, tjni tthim Ub. \de Gestis

unde ad Aimoinum regum Francocap. 34,

rum

inseruit.

Narratur

ibi

quomodo

Ansoaldus episcopus Pictaviensis itinerans in Sicilia, mortuo recens Dagoberto, in Joannem solitarium inciderit, a quo et Dagoberti mortem,

255 Itaque narrationem illam, quam insuper Ludovicus Pius in Litteris ad Hilduinum abba-

dubix saltem
fidei est. Visio alia,

qweque illam secuta sunt fuerit edoctus. Cum,

,

inquit solitarius, multa vig-iliarum acjejuniorum simulque seneotutis fatigatione depressus, paulu-

lum membra aopori dedissem, adstitit mihi quidam veneranda decorue oanitie, raonens, ut propere surfferem el pro Dagoberti reg-isauima, quaa eadem ex
corporeexierat hora, Doraini exorarem clementiam.
facere maturato curassem, apparuerunt subito haud procul in pclag-o deformes truculenta
facie

tem, Sigebertus in Chronico, Joannes Besuensis aliique admiserunt, sicpro dubuv fidei accipio, ut siadmittatur, velim mystice pteraque accipi dtemonesnimirum irruentes pro tentationibus, qui:

qux

nurratur a

Joanne

Quod oum

bus moribundum regem aggressi fuerint, forteque vicerint, sic tamen, ut, Sanctorum invocato patrocinio, eas deinde superarit atque ita victor e vita ad cselum migrarit. Profecto, quibuscumque
atlatis exemplis,
tiar,

damonee, vinctum reg-em Dag-obertum per Qui distentus

suffrag-ia-

spatia maria agitantes, inflictisque insuper verberibus ad vuloania loca trahentes.

persuaderi mihi non facile paDei inimicum in mortali ejus offensa mortuum, extra meriti tempus, cumjam sera esl pcenitentia

Sanctorum utcumque potenti ope

htvre-

oruciatibua Inter affitationes et verbera,

dam

quorum-

Sanctorurn audiebatur

postularc

oumrepenteapertocBJlointepfulminainfluotuscum
fragore ruentia visi sunt descendis^e viri decore nitentes mirabili. Requirere ccepi abeis, qui essent, qui dixerunt, se esse illos, quos Dagobertus ad suuiu vooaverat auxfflum, Diouvsium

amicis suis reservavit, adiisse. Secundam apparitionem S. Mauritii habemus in visione Joannis monachi Leodiensis
solis

ditatem coslestem,

quam

ad

S.

Laurentium excusam apud Bernardum

Peziumtom.\<ThesaurinovissimiAnecdot,parte2> col. 5 et seqq. Audiamus ejus initium : In illo

temporefratererat in hoc coenobio beati Laurentii Johaunes nomine cui ex incautela phebotomia3 accenso ardentium febrium sanguine inflaramavit cerebrum.Cum perquatriduumlang-uor cresceret...
jussu abbatis deportatus est in cellam secretiorem. Et cum, clangentibus sig-nis, ad VespertimE laudis Officium omnes concurrerent, solus ibidem in
iis, qui eum obdormisset. Illeautem factus in estasi, id estexcessu mentis, vidit etc.

videlicet ac

rem.

Mauritium martyjes, neo non Martinum confessolli ereptam deamonibus animam seoum ad BBthera levaverunt, canenteshuno psalmurn, Beatus, quem eligisti eto. Subjungit deinde Aimoinus, m narrattoni sux fidem faciat et pondus addat Hovirnie venerabilis Joannes Ansoaldo retulit' ee vidisse, quea iUeinGalUas reversus S. Audoeno narrovit, quieain una conseripta chartulaposteris

lectulo suo relictus est, putantibus custodire susceperant, quod

256

Multum

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBIS

fnonaeho S.
Laurcntii
Leodii,

403
fcCCTOU

256 Multum fidei habere visionibus hominis,cui ex incanta phlebotomia (ita enim legendum est ex

imoett,

Grseco MsjSoro/xia, quod vense sectionem significat)

Untior

ardens suborta febris cerebrum turbarit, pruden* tis non est. Talia ibidem etiam de statu animarum post mortem narrantur, quse non videntur nisi credidis hominibuspersuaderiposse. Habejector,
visionis totius analysim.

Mox in

ignoto sibi vesti-

bulo sistitur, ubi cum contemplatur exhibitam sibi picturam, adest illi S. Laurentius martyr

conquerens, quod non

sollicite satis

suumpatroci:

nium

exposceret. Reflectit

mox

Joannes, an non

forte esset illusio

somni vel turbati cerebri at contrarium a Sancto edoctus, in altum rapitur usque ad orbem iunse. Inde prospicit, subjectum aera tenebrescere, atque ex eo dsemones ascendere, qui sonitu a superiori globo effiuente deprimebantur, advertitque confirmari Bedse asser-

precatus, sanctum Martyrem interrogat, quare incotis, qui ittius auxitium ibi exposcebant, non succurreret. Ad hsec S.Mauritius monachum deducit insacellum, ibique ostendit, propter enormia crimina indignos esse beneficiis, qui suam opem implorabant, et disparet Joannes autem ad corpus remigrat, a quo, si ipsi credimus, anima ejus toto hoc tempore fuerat separata. Mitto, quse de dsemonibus,dc globo luwe, deanimabus inpurgatorio cum cappis monachalibus et seyyiirasis barbis, sine suppedaneis et in corporea spevie sedentibus dicuntur et futites fabulas sapiuyd, cxagitare, ut pauca alia obsei-vetyi. Qui in durissima purgatioyie suyit, nullam salutis spem habent; id
;

J.C.

est, yiifallor, noy\

sperant fore, ut ex illa purgaad mitiorem transierint, ad csetos asswyiantur alias, si nude verba sumantur, notione, ayitequayyi
:

vayyi ibi

tum, quod diaboti prohibeantur ascendere ultra circidum iunse. Moxa parteOrientalisedes longissima, apparet, ei intuenti, supra quam persome sedebant in habitu monachali. Sedehant silentes et suhtristes et sine suppedaneis eorum dependebant

pedes. Semi-ratse (an

non

semi-rasse?) et demissse

Plures ibi ex otim notis recognoscit intelligitque, locumpurgatorii ibiesse, et esse purgandarum animarum conditionem diversam, secundum diversitatem meritorum. Gravissima supplicia sunt earum, quse mox dsemonibus traduntur avehendse in locum horrendum, ubi inter gravissimos cruciatus neque visitationem angelicam, neque lucem, neque salutis spem habent

eorum erant

facies.

theologiam doctus est Joannes. 259 Quce de duobus ynoyiachis narrantur, rur- profceta n mc liorii fidti sus ad minimum valde mihi suspecta sunt, et vix $un(, inducar, ut credam, quod iterion superius innui, Sanctoruyyi patrocinio hoyyiinis in noxa lethali mortui daymiayidayyi ayiimayyi, non soium sempiteryiis cruciatibus eripi, sed etiam yyiitissimam purgationeyyi subire, nisi quis yyie docuerit, quan- E donam et quo yyiodo ejus peccatwyi yiecessariapceniteyxtia et piacidari divinse offeyisx dolore rrh-nctetur et eluatur. Joayiyiis etiam parum intererat scire, quse iyxducitur S. Mauritius docere, depurpura et chtayyiyde, quseque nescio,an siyit tayyi vera quayyi ibi asseruyitur,maximeiyyiperato>fn> tem:

pore,quipurpuram
t

solis sibi veluti propriam ffcc-

riJctUf

aliquam, donec inde eductis pcenitentia leviorin aliis locis indulgetur. 257 Mitior est sors manium aliorutn, qui vel
vitse

rant.Quidquid sit utor hic libertate,quayti visionis itlius scriptor offcrt, cum sub fbiem ait Arbitrio vero legentiura judicium suhjacet suam adhibere
:

merito, vel commendationeFidelium,vel beatissimorum patronorum interventu quietapurga-

vel fidem vel derogationem, cayxdideque fateor,

totayn ejus yiarrationeyn esse

mihi pro somytio

et

tionis suse loca adipiscuntur. Spes salutis et visitatio angelica pro tempore et lux ipsis non deest. Hi a dsemonibus nec terrentur, nec cruciantur,

turbati ex febri ay y dente cerebri iilusione. Ad tertiam S. Mauritii apparitioyieyn accedayyius, quse et factis adhuc insoleyitioribus cotyiitataest, et tucufigytietiti iyidicia prsebet. Ejus narrationetn contractam iyiseruit Stevartius Notationibus ad Martyriuyti S. Mauritii pag. 92 ex Campofui-

sed Deivisione beatissima privantur et in amaritudine prseteritse vitse noxas non penitus elutas, recogitant,donec ab hiscepurgati ad summi Boni
,

lentiora

fruitionem admittantur. Cum autem eo tota tendat visio illa, ut commendetur fiducia inpecidiarem aliquem sanctum patronum, tate narratur Joanni exemplum de duobus monachis. Unus eorura improvisa morte ad judicium est raptus, qui quamvis lubricitati obnoxius fuerit, maximi tamen
patroni meruit patrocinio liberari, et cum, suis exigentibus peccatis, damnari debuisset, ejus inter-

gosi libro 9 Dictorum.

260

Eamdem habeo quadruplo auctioreyn exMs.

Eamdem

fuc de Udonit <i>i*copi

codice Uitrajectino S. Salvatoris, ubi Passioni

mpplieio ref,-n Wt ur.

Sayictorum Thebseoram subnexa erat.

voco, quia etiamsi notse chronoiogicse varient, cotispirant tameti cetera fere omnia. Ms. nostrmm incipit : Anno Domini dccccl, Ottone I I Imperante,
i

ventu, placato judice, felici poenitentiajet placidai purgationi absque dremonum incursu traditus cst. Altervero propter animi sui impatientiam loco suo, id est patroni, pra^tulit alium, serviens ibi Deo, non

apud Partinopolim, Id est Meydenburoh, contigrit exemplum etc. Campofulgosus autem Christi anno
:

quadragfsiino supra nonin^eutos, imperante Ottonc III in Partheuopoli... episcopus oliin fuit Udo, spurcissimse libidini iynmersus, qui cutn se corri-

tamen

sanctum quemquam praeferre patrono. Excessit suo tempore etipse, qui procacitatis quidcm linguse inter caetera reus, sed, quod
culpse ducens,

gere yioliet, a S. Mauritio et Sociis diciiur in ipsa metropolitana ecctesia gtadio trucidatus. Qui anno 910 vei 950 regnantem Ottonem III, et se-

pro nihilo deputaverat, sui defensione patroni destitutus, deputatus est cum miseris, de quibus primo
loco
tota

dentem Magdeburgi Udonem episcopum

inve-

actum.
t

qutmta

cstex tnsano
cerebro

25H Contemplatur deinde cselum, quod ridicule describit, post quse S. Laurentius illum desertt cum mox in equites incidit, quos pro Thebseis

Martyribus agnoscit, diuque inter

planti

purpuream chlamydem S.

alia contemMauritii dicit is

niunt, cetera examinent, quorum pudet m&minisse; invenient insuper iocutti Lilienthnl in diossecesi Magdeburgensi, Ordiyiem Cisterciensem suatn culo x florentem atiaque, adversus oum crisim exerceant. Quod si quis hmc ad Udonem atia Trevirensem ex Trithemii opinione referat, enornobis instrumeyitaproducat, quamqutvtam

milites nostri temporis discernebautur a popularibus, nccnisi de pallioaut purpura licebat militi Eomano chlamydem inter alios habere. Mo-

Hac

vfiste...

mibus anachronismis

.sratent.

M<imti;m
S. Mauritii Sociis speciatim examinanda inveniet tector in Appendice ad finem hujus dixi,

quod non nachum deinde increpat S. Horas canonicas sattem non recicelebrasset, vel pago comitasset in sacello sibi sacro inWasega, negtigentise tatus Namurcensis. Joannes veniam
Mauritius,

Quiv de

torni.

DE

404
aucTOitl

ACTA SANCTORUM

J. C.

DE

SS.

SILVANO ET SILVESTRO COIVF.

AC RODENA VIRG.

LEPROSII BITURIGUM
1N GALLIA

COMMENTARIUS
Memoria
NomcntuUum Sihani
I

in Fastis,

Acta ex Rreviariis, cultus,

excitavit a mortuis et

reliquise,

aityr.

-w-worum trium Sanctorum unus dumtaxat J| Silvanus, saltem nominatim notus est marliyrologis. Usuardus purus apud Sollerium Item Sancti Silvani hodie sic enim annuntiat
]
;

cum

illo iter

incoeptura pro-

secutus

est.

Primum

scire veiim, a quibus et

S.

quo

confcssoris in territorio Bituricensi.

quot codices ejus aucti; sed Pulsanensis

sancti Silvani confessoris

Consonant aliItem
:

Sylvanus idem fuisse cum Zacchceo Hierosolymitano, ut dispiciam, an ea traditio discussione digna sit quam interim fabulosam existimo, exeademque officina verisimi-

fundamento feratur

'

cum

sociis suis,

et

hge

postremee voces adduntur quoque in Bruxeiiensi, quibus verisimiiiter designantur Silvester ac Eo-

meminere MaurolyBaronius in hodierno Romano; auctores preeterea Martyrologii Germanici, et Ftorarii nostri Ms., vix aut ne vix quidem in suis annmitiationibus diversi ab Usuardo puro. Saussayus in Galiicano ter de Silvano agit. Primo ad xxii Septembris ut sequitur: In territorio
denu. Solius similiter Silvani
cus, Gatesinius, et
,

profectam, ex quaprodiitcommentum,quo primus Bituricensium episcopus et apostolus, idem fuisse cumNathanaeie Evangelico ,eo tamen discrimine, ut hasc fabuiosa traditio a paucis exteris scriptoribus admissa sit, ista a nuiio t hactenus mihi
liter

statuitur S. Ursinus vel Ursicinus,

cognito.
3

Laudatus Labbeus pag. 445 alteram eorumIn hac traditiojam

parlim valde
siispecla,

dem Sanctorum historiam profert ex vetustissimo

ecclesias Bituricensis Breviario.

Bituricensi saneti

Silvani

confessoris, vita

homi-

nibus quidcm abscondita, at Deo cogriita beatissimi sicut sanctitatis ejus diffusa pridem gloria
;

non exprimitur, reliqua autempaulo fusius exponuntur. Verba accipe: Silvanus presbytercum
dicta
socio suo Silvestro a B. Petro apostolo in Gallias
missi,

Secundo ad diem sequentem: Bituricis S. Sylvini confessoris, qui viam divinorum mandatorum postquam magna observantia perenrrisset, omni virtutum excercitatione
toto illo tractu testatur.

cum adlocum
quera

tum
culo

a
:

Bethaniae, qui distat non mulRoma, pervenissent, Silvester migravit a seb-

cum

Silvanus sepelisset, de ipsius ab-

sentia anxius, an solus pergeret,

Romam

rediit, et

prcemium. Scripsit hic quidem Sylvinum, forte quia ita legerat in aliquo Kalendario, sed non alium ipsum esse a nostro C Silvano, inde cotiigendum, quod Silvanus colatur
Officio ecctesiastico in

nobilis nervenit ad

B. Petro fratris abscessum tristis nuntiavit.

Quo
mira-

audito Apostolus, ut in hoc appareret,

bilis esset

quam
:

Dominus

in Sanctis suis,

virgam pastora-

lem,
in

quam manu

tenebat,

ei tribuit,

Bituricensi ac Burdega-

rissimefili Silvane, revertere

ad dictum diem xxm Septembris, demum de eodem Sancto agit Saussayus in Supplemento diei xxn, ubitandem Silvcstrum iiii sociumjungit, acnonlensi ecclesiis

dicens ChaadtumulumPratris, et

ut ex dicendis patebit. Tertio

nullaadjicitde Vita ejus,

nilms

quam primo

toco honii-

ahswmditam dUvrat, et de quaseu ejusdem vumpendiu priusquam loquar,de$Cribo,quxhabet

Pttrus de Natalibus tib.xi 257: Silvanusconfessor ipso die (x

Kalendas Qctobris)

in territorio

Biturioensi quievit.

tZiZ'""

fcpw
dat
et

pag. \MSilvestri

Labbe tom. 2 Bibiiothecse Mss elogium historicum SS. Silvani,

nomine Jesu Christi jube surgere mortuum, ei, ut injunctse obedientise tecum prosequatur officium. Keversusque Silvanus et tacto corpore baculo, antequam verba tinisset, Silvester tanquam de somno surrexit. 4 Ha?c quoque ejus generis sunt, ut nostris seculis haud facile assensum obiineant, nisi vetustis ac firmis fulciantur testimoniis quot enim exem; plisnon constat, missionem a S.Petroapostolo, in Actis primorum ecclesiarum pastorum assertam,
dicque

iiulHsuue
stimoniis

It-

Rodenn;, strictim decerptum, ut

mo-

postea secundum leges verse crisios examinatam, sponteconcidisse.repertam esse fabulosamjabri-

net, extectionibus,

qua ad diem xxx Septembris

catam sciticet ab otiosisnoni decimive autposterio-

exstant in antiquis Breviariis dicecesios Bitu'.'" v "' w v ^t db ipso initio tam mirabilia eo narrantur, ut mox percelli debeat tegentis animus, et ab assensu cohiberi, nisi vaUdissima
'

'

rum seculorum hominibus; qui cum vel ecciesiarum suarum primordia, earumque fundatorum
gestaignorarent,velexqualicumquetraditionenovissent, missos eos fuisse Roma a sede S. Petriapostoli, non dubitarunt discipulos ipsiusmet S. Petri
affirmare,eisqueattribuerefacta,qua>velexcogita' verantipsi,vetmutuati fuerant exaliorumbiogra-

aliundeproferantur testimonia. Initium tate est

Wtus
1

Silvauus seu Silviuus prcsbyter, quem rmsse /.acchamm Ilierosolymitauum ferunt, a sancto
MjfO

Homa in tialliam missus est cum B Sylveatro, quem paulo post mortuum, ipso tactu bacuh, quein a S. Petro, ad eum reversus, acceperat.

phorum

iucubrationibus seu veris seu

quod hic narratur de morte S. Silvestri, de reditu Romam S. Silvani, de accepto baculo a S Petro, de ejus attactu et resuscitato S. Silvestro, idem
.

fictis.

Sane

mutatis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTKMBRIS.

405
CCTO
j.p.

mutatis nominibus personarum ac locorum referturin Actis S. Frontonis Petrocoriorum episcopi, in Actis S. Martialis episcopi Lemovicensis apud Surium, in Actis SS. Fucharii, Valerii et Matemi Trevirensium episcoporum, et in Actis S. Memmii Catalaunensium episcopi, sed unus S.Memmii biographus vestem S.Petri baculo substituit.

ibi dedicaverunt, in qua Dominus noster Jesus Christus laudari et benedici dig-natus, tantam

grratiam

infudit,

ut quicumque

caecus

claudus,
infir-

leprosus,

paralyticus,

d*moniacus,

aliisve

mitatibus obsessus, illuc devote advenerit, incolumis ad propria remeaverit. Post aliquod autem

tempus sanctus Silvanus diebus

ut

munita,

5 j$u tlum autem monumenium producitur, nullum antiqui scriptoris vel martyrologi testi-

et sanctitate plenus, Christo regnaret, se dissolvi sentiens, lecto discubuit; qua de re prae omnibus aliis Sil-

cum

vester et

monium, quo confirmenturrelata exBreviariisde SS. Silvano et Silvestro, imo eorum missio facta a Petro apostolo ne unica quidem voce insinuatur
quod laudatus Labbeus, patria Bituricensis, typis edidit excerptum ex antiquo MartyrologioabbatuvS. LaurentiiBituricensis,ubi heec solum leguntur Item in territorio Bituricensi sancti Silvani conf acproin mihi adeo suspecta sunt, ut non ausim ex iis determinare, quo secxdo Sancti nostri floruerint, lecto?Hsque judicio relinquam tum ea, quze ex lectionibus recitavi, tum reliqua, qude ex citata Labbei Bibliotheca pergo describere Incedentes autem (S. SilB vanus et S. Silvestera morte suscitatus) cumdiverin Hagiologio Franco-Gallico
, :
:

Pater, deseris?
mittite,

Rodena g^ementes, dicebant Cur nos, Quibus ille Luctum, qusso, dinon vos diu relinquam. Et his dictis, con: :

cinentibus ang-elis, migravit ad Christum. Deinde expleto exequiarum officio, intra duarum hora-

rum spatium beatus

rali

Silvester et Rodena, corposubito percussi molestia, tumulati Patris supplevere prseconia et aChristianisjuxta eum sepulti

sunt.
9 Putat Labbeus, ampliorem alicubi latere Historiam de S. Silvano, idque constare ait ex miraculo, quod subditpag. 410 sub hoc titulo Incipit quoddam miraculum beati Martini Turonensis excerptum de Vita S. Silvani. Ex eo autem miraculo, siquidem simul constaret de scriptoris auctoritate et fide, duo disceremus ad propositum
:

fragmenlum
exalitiActii.

sas

Italise

partes

fluenta

doctrinse

Evang'eli-

V,

zando,
eos,

peragrassent,

nocte

quadam
adiere

indigentes

nostrumpertinentia;primumacpriecipuum,quod

hospitio,

nobilem

qucmdam
pio

virum,

qui

jam tum

vivente S. Martino, id

est,

seculo quar-

licet pag-anus,

motus
recitantur

affectu,

tamen humanitatis comquasi pere<rrmos secum illa nocte

to,exstiterit ecctesia Sancto nostro consecrala; se-

retinuit.

cundum, quod locus ille eodem tempore Leprosi nomen induerit. Verba, quantum huc spectant,
describo Per Bituricense ig-itur territorium iter aliquando faciens (S. MaHinus) devenit ad vicum,
:

6 Hominis autem istius erat filia virg*o, nomine Rodena, cuidam nobilissimo juveni, nomine

Corusculo, desponsata.
g-atis,

Haec

Servis

Dei interro-

cui ex eventu miraculi

nomen Leprosi editum *

honorabilis
igritur

est.

uiditum

ut agmovit, quod essent Christiani, statim

Dominus siquidem
ves, sed leprosus.

illius vici erat

v\ di-

afflata sancto Spiritu, noctis silentio

ait
:

ad eos ingressa,

Cum

divus Martinus ad

Servi Dei omnipotentis precor, exurg-ite, me, quam diabolus conatur seducere, in Dei vestri nomine baptizate. Sancti vero sacerdotes dixeruntei; Hoc commode modo facere non pos,

ecclesiam sancti Silvani orationis gratia divertisset... in

et

ipso sacrae a3dis introitu

dominum

supra-

sumus; sed cum ad

oppidum Gabatumin

pag-o

Biturico, ubi g*entilium error

maxime

fervet,

quo

dictum leprosum offendit etc. Pluribus dein teprosi sanationem exponit auctor, super cujus retatione nihil est, quod pronuntiem. Ne editor quidem notavit,quo ex codice vel archivo fragmentum il-

tendimus, paulo post perveneris, optato perfrueris desiderio. Cumque ad jam dictum oppidum,

hnhlesumpserit.ItaqueadcuUumhodiernumprogredior.
10 Festinn S, Silvani
ritit

quod nunc Levroux

sent, et die

dicitur, Sancti

Dei pervenis-

sctniihiplicis quotan-

CoUtvr S.
Sitvanus variii

dicarent, sancta

tatur

quadam populo ibidem cong;reg;ato prseRodena eorum obtutibus prssenetstatim baptizata, coepit cum eis evang-eli-

nis cetebratur die xxni Septembris in dicecesi Bi-

diebus

rt

zare Jesum.

C
ex Breviano

Elapso post hasc modico tempore, Coruscucomperto, quod ipsa ej ug gponsus futurus Sanctos Dei fuisset insecuta, furore succensus, assumptis secum quadrag'inta quatuor militibus, ad prsefatum oppidum cursu rapido pervenit; quod ut ad aures beatae Rodenae personuit, statim forcipibus, quibus pannos incidebat, arreptis, et naso, labris et auribus, ut despecta videretur, abscissis, sic deturpata, obviam sponso veniens, ab eo repudiata est. Sanctus autem Silvanus hoc videns, ipso Corusculo prssente, partes abscissas in locis suis ita restituit, ut nullum in ea cicatricis
7
| us
,
.

quod descriptum habemus ex Breviario impresso anno IG25. Ratio autem est, quia dies xxn dicatus cst, teste Labbeo, g-Ioriosistriumphis SS. Martyrum Mauricii
turicensi, uti notatur in Kalendario,
et

in

variis tc-

rtesiii,

Sociorum

ejuS.

Eodemdiewui

signatur etiam

in Kalendario nostro Ms. Aurelianensi, sed his

sig"num appareret. Corusculus autem his non obstantibus, contra Sanctos Dei animo induratus,
equis ascensis, cum suis digreditur. Sed cum ad milliaria procul essent,equis eorum contra naturam
in terra sicca merg-entibus, ipsi etiam officio

tantumvcrhis Silvani roiif. nmi <li-si<j>udn Ofjicio. In Turonensi vero insignis ccclesuc S. Martini Breviario ad diem xxiv Septembris prxscribitectionum, quarum tur officium de S. Silvnno tres medizc sunt propria? continentque ejus Acta usque ad S. Silvestri resuscitationem, conformia iis,qu3P supra recitaviexvetustissimo Bituricensi. InNivernensiautemCatendarioMs.signaturcommemoratio de S. Silvano die xxn. At colitur potissimum, uthabet Saussayi Sxtpptcmentum, beatus hic Confessor in antiquo monasterio Dolensi,

ubi die xxvi hujus mensis propriam habet cum speciali Officio celebrationem. Antiquoisti monasterio Ordinis S.Benedictiin Biluricensiprovincia ad Andram seu Indrum (lludre) fluvium successit seculo praecedente

pedum

amisso, g*enibus et
Dei,
Bituricetw;

cubitis

repentes, ad Sanctos

veniam

et

Baptismum devote

poscentes, rcdic-

secxdarium canonicorum
hoc die Leprosii: ted

runt.

8 Tanta ig;itur mirabilia vicini loci ejusdem circumquaque audientes, cum ipsis baptizati sunt.

Quo

facto, sancti Sacerdotes in

ctique

Petri

apostolorum

honore Dei, sanprincipis, ecclesiam

cotlegium. 11 Nxdlibi tamen procul dubio Sanctus iste majori in veneratione est, quam in loco mortuali, Leprosii nempe seu Leprosi, quod ejusdem pro-

incertum an
etiam Socii,

vincix Bituricensis oppidum

est,

ubi ecctesia

cot-

legiata

400
ACCTOBI

DE

88

'

AC RODENA SILVAXO ET SILVESTRO CONF.

est, et

V.

leaiata ipsi ut

Patrono dedicata

ubi sacrev

mitatus, ad praedictam ecclesiam,

omui propulsa
clerico-

mora, accessi, in qualeg-alium

personarum,

J.P.

etiam eodem die SS utiscribit Labbeus, an an hi peculiare festum habeant, ac RodeD*, vel

Mlvestn

rum congregationem, Deo auxiliante, instituens, ex Gerbertum decanum, eis Radulphum Priorem,
Theotbertum praecentorem pro ipsorum decreto
ctosimposui.
14
ele-

lubium mihi

est.

R. P.

Guillelmus Berthier,

S J

anno 1745 monumenta ecdesix,ac sibi vrosensUextracta ex archivo dictm Gerou congregatiotradita per R. P. Guillelmum quoreligiosum Benedictinum, ad
nis S.

sacerdoseruditioneinsignis,transmisithuc historica de S. Silvano Le-

Dei servitio >Aninopiam, praelaborantes, nimiam quas lbidem havidens, de ipsis redditionibus,

Quorum

procurationi,

ne,

in

paterentur

bebam,

rum

SS. Sylvanus, Sylhonorantur xxn Sevesteret llodena Leprosenses simul coli eodem die; ntembris, unde suspicabar, ex scrinio indulgentiarum signato at in ipsafronte indiomate, quoreB recitantur sequentia Gallico

Mauri

calcem subjiciuntur

ista

partem attribui, vendas scilicet, quas et ab eisdem made macellariorum officio exeunt, perquadrain carne emenda cellariis credulitatem qua clauEt quia eos amplitudinem,
illis

ffinta dies.

stra

liquapeneomniaexaratasunt

EugemusIVlonconcessit

domos irrueclaustrorum officinas sive alias erat, ipsius burgi parrepossent, habere dignum circumdare feci, tem ecclesiae propiorem fossa prorsus etiam ab omni impe-

tifexanno quarto pontificatus sui ecclesiam coldierum indulgentias pie visitantibus Nativitatis Domim, legiatam Leprosensem diebus

centum

eisque circumdatam, hujus sanctae dimento solutam, dedi. Quisquis ad

Pentecostes, beate MaCircumcisionis, Paschatis, S. Silet in testivitatibus S. Silvani, rifc Virginis tmnslationis ipsorum ct K. Kodrme ac die
vcstri

itaque hinc mcdxliv. Is fuit annus xiv Eugenii : videbatur, tribus divcrsis festivitaconsequimihi seorsum : sed nihil occurnt, tibufl eos honorari resolverem, sicut nec unde discerem,

possessiombus congregationis sustentamentum de meum pertinentibus, aliquid lmsuis, ad feodum Quicumpendere voluerit, grato animo assentior. percussus, hanc veque igitur malignitatis suae telo conanerandarainstitutionem cognatus fuerit [forte l<zdere,evertere,velperturbare:) pnrnum tusfuerit
et Abiron pereat, iram Dei incurrat, et cum Dathan non expleat. Eactaest hasc et quod inique appetit, proesente ipso Odone Dolis domino,

quo dubium

suprascriptio

quodiecelebreturtranslationismemoria,velquan-

Radulpho

filio

suo, Drocone de Busentiaco, Gilberto

Ecckiia
Sancli erecta anle se

do iltacontigerit. collegiatam Le12 Dixi autem supra, ecclesiam

pmsrn.vnt, S. silwiii.wM/V,///"/) fsse, et vere pusshn ftppcUfttnr verumtamen 8S. Silvesteroc Rodenam honorishujuspartemveniant, quantum
sic
-.

Musca, Odone de Benia, Beraudo de Dunio, Giraudo Adalardo de Castro Melano, de Monte Boriaco, Bardelia, aliisque pluribus, quorum no-

Utbertode

culum

xi,

inteltigo
.*
( ,

ex hisce verbis In Necrologio hujusce

:
,

ec-

ll

,siil

!;(

r ii,ii,,r

obiiss.f

na Ildcsendis, quffi do eonstmi jussit

vestri
.1.

idus Decembris domlhanc ecclcsiam in proprio funv

Data mense Majo, reBitugnante rege Roberto, Dagberto archiepiscopo luna decima. Eeec luna desirigo pago prsesidente, et gnat annum 997, quo Robertus rex erat

mina

referre

longum

esset.

Dagbertus archiepiscopus.
(le

in

honorem

S. Silvani,

S.

Sil-

K.

gium Epocham constructx hujus

istud haberi sub

Itndeme. Indicat dcscriptor, Necrolomedium cartularii fol. 35.

ecctesise sicut

eotegnmc*15 Nicolaus Catharinus in Indice beneficiorum Pouille) ecclesiee Bitumcensis factam scrifat
,

circa

annum 1030, verba ejus Latina facio

quantum

Leproista

nec ex itanec aliunde assignare his characteribuselicere, esse,sat valeo. Seculo tamen undecimo anteriorem manifestum mihi fit ex Latino instrumento funcardationis capituti in ea factse, quod ex eodem Vodesunptum huc transfero. Quoniam tulariofol. humnno generi carnalis vitee cursum ob protoplasti inobedientinm labilem esse constat, quemque seculi hujus hominem, illecebras devitando,

sum, aliasGabatum sive Cavatum... Ecclesia

(intellige in

collegiata est,) fundata fuit

ab Odone principe Dolensi fde Deols) circa mxxx,

Prior elig-itur a capitulo; canonicatus vero pleno jure conferuntur per Priorem et capitulum. Sed verisi-

talem

B6,

dum

licet,

in

bonis opcribus exhibere

caritura
est,

Oportet,

ut ad

illam, quai fine

vi-

tam
tante

felioiter
:

transmigrare

valeat,

Apostolo hor-

Dum

teinpus habemus, operemur

bonum ad

mitlime recitatatas Odonislitterasnonvidit; alioqui fundationem citius collocasset, quandoquidem ipsemet in Sanctuario Bituricensipag. 12>Dagbertum, sub quo archiepiscopo facta est, obiisse dicat anno 1012. Consonat anonymus Sansulpitianus p monachus in Patriarchio Bituricensi apud Labbeum tom, 2 BibliotheccV Mss. pag. 86, ubiDagbertum sedisse ait ab anno 987 usque ad 1012; sunt

omnes.
ubnijiMini-

(ton

13 llujus Apostoli, nliarumque sanctarum Scripturarum ammonitione ego Dolensis Odo compulsus, nullam in temporalibus divitiis stabilitatem considerans, de raea possessionis rebus maxi-

tamen, qui mortem ejus differant in annum sequentem. Intra hunc igitur et annwm996, quoprimum sotus regnare cospit Robertus, Hugonis Capetifilius, statuenda est dicta collegii canonicorum
fundatio. 16 In taudatis
iv Februarii,

mispronnim;emea'salut<\ etproamicorum meorum animabus, partem Deo dare decrevi. Quapropter

ecclesiam Leprosi, in Dei sanctique Silvani fundntam honoro, mvhiepiscopi Bituricensis Dagberparentum quoque et amlcorum meorum conti,
silio,

monumentis Bituricensibus memorantur litterse patentes, datne anno 1503 die

quibus illustrissimus Guillelmus de
Bituricensis inseruit
lit-

Corpora eo-

rum

Cambray archiepiscopus

teras decessoris sui Henrici

d'Avaugour archiepi-

cnnonieali

clero

deeurandam

esse

decrevi.

scopi.continentesoccasionem et historiam factde vi-

Qui pnrdictus arcliiepiseopus tam veuerabile propusitum f\ sui parte nugmentare cupiens, preefntam insuper eeclesiam liberam perpetuo fieri voLens,

non solum hoc constituendum concessit, verum etiam siuodum et parrieas, quas prius solvebat, ipsi eoclesiffi dimisit. llis ita dispositis, Dro-

pone Buaintiaoinsi, Gilberto Breniacensi, Beraudo Duuensi, Giraudo Musca, Adalardo Castromelanensi, aliisque eompluribus raeis viris co-

sitationisreliquiarumSanctorumnostrorumanno 1439. Occasio hsec fuiU Ad ea usque tempora caput S. Silvani, continuis et insignibus miraculis clari, exponi consueverat publicce fidelium veney*ationi, separatum a ceteris ejus ac Sociorum reliquiis, in majori theca conservatis. Interim reperti sunt homiyies, qui ?nalitiose in vulgusspargerent,assererentque,caputveneralioniexponisolitutn,

non

esse S. Silvani cajsw*.

Hinc Prior

et

canonici

DIE VIGESIMA SECUXDA 8EEEEMBRIS

^.

107
ACCTOtE

canonici ecclesise coilegiatse Leprosensis querelas

:

r ite

aunr

deposuerunt apud Henricum archiepiscopum is autem die xx Octobris anni 1 139 viris prudentibus Guillelmo Crasset ct Petro Durand, prcsbyteris ac fori episcopalis notariis, commisit provinciam rei diligenter examinandse. 17 Contulerunt se illi ad ecciesiam collegiatam, vWata etpostpie celebratum sacrosanctumMissse sacrificium, assistentibus Joanne abbate Landesiensi, (ccenobium est Ordinis Cisterciensis in archipresbyteratuLeprosensiJpluribusque hominibus spectatissimis , aperiri jusserunt thecam , in ara principe expositam. Ea in theca, verba ipsa sunt instrumentinostri et Gallicis Latinereddita,evaiit tres minores theese lig-nese, quarum uni vetusto
charactere inscriptuni erat
ri
:

servan et quiesccrc in Leprosensi ecclesia, concedens quadni^inta dicrum indulgentias omuibus,

qui vere contriti visitaverint Leprosensem cccle-

i.V

siam

eleemosynas erogavcrint

et

pro pace pre-

ces fuderint.

His subditur, quod anno 1444 Bi-

turicensis dicecesios
officialis,

judex

ecclesiasticus, vulgo

requircntibiis Prioreetcanonicis Leprosensibus, dclegaverit magistrum Guiltelmum Va-

quelin licentiatum et cayionicum S. Aniani in Bituricensi provincia, ut ex theca S. Silvani depromerct os quatuor dig-itis mag'num, per omnem provinciam de more circumferendum. Os illud extra-

ctum

fuit tertia feria post fcstum S. Martini in hienie.repositumqueSabbato.sequenli in theca (altera) adstantibus Joanne de Rouvray, canonico ac theolo-

Capsa

S.

Silvani; alte:

eodem charactere inscriptum

:

erat

Capsa

S.

tej^tiae Catsa S. Rodene. In priore thcca repererunt commissarii ossa omnia S. Silvani, exceptis capite et brachio uno, qua homi-

Silvestki

professore, Joanue deBrittoueriaclerico (forte sedituo) Nicolao Maquerelli aurifabro et pluribus aliis testibus.
g-isa

20

Anno mdlxxxv

die xxvi

Octobris caput S.

et S.

SUvettri

num

servabanturque eadem in ecclesia; repererunt similiter in uuaquaque capsa ossa Sanctorum quorum nomina in dictis capsis exstabant. Reperta sunt insuper inhi,

venerationi exponebantur

impositum fuit thecffl seu busto argvnteo, quod dono dcdit dominus Carolus de CarSilvestri

saUemexpar
lc

hxretieo-

rum

les,

eques, toparcha dc Pradines; Bolenmi

isti

actui interfuerc multa? personse spectatissima:, quas inter illustris femina de Fiesque
,

Leprosi domi-

II

sce tribus capsis Acta et Leg-endse

,

eorumdem San-

na, Claudius de Eiesque, abbas Eerrariensis (de

ci.

nec nou plures antiqui libri ecclesiastictorum Invenerunt commissarii litteras Philippi Borattestantes, corS.

Ferieres) in Pictaviensi proviiu-ia, Muria de Piesque, uxor domini marchionis de Breaute.

liquise fucrant ante in
Ilae re-

ruier archiepiscopi Bituricensis,

theca plumbea. Hactenus ex

pora
S.

Silvani, S. Silvestri et S. Rodense servari

,

scrinio indulgentiarum supra assignato. Deinde

in ecclesia Leprosensi

caput vero et brachium

recitantur

nonnulta ex codice Actorum capi:

Silvaniin hierothecis separatis ab ejusdemSancti

tuli signato 21 fot. 120 his verbis Gatlice

Anuo

ossibus.
anno
ct
1

mdlxii, turbulontis relig'iouis temporibus, ornamenta,

430,

ab archie-

\%MoxmemoratumPhilippumarchiepiscopum Beati titulo insignit Dionysius Sammarthanus

tom. 2 Gallise Christianse, ejusque obitum signat anno 1260 circafestum Ephiphanise. Quod ad Acta Sanctorum in capsis invcntapertinet, nonputem ea diversa esse a recitatis supra ex vetustissiBituricensi; quod si tamen fallar t et his majorem prse se ferant auctoritatem, gratum erit eorum apographa obtinuisse, quse in supple-

hierotheca3

aliaque

cimelia aurca et argenin-

tea... direpta fuere

ab Hug-onottis, ut patet ex

piscopo
turicenst

Bi-

strumonto expurg-ationis, concesso feria scxta, die prima Juuii Guillelmo Boutier ct jEgidio (iaillard ministris et custodibus ecclcsiffl S. Silvaui Leprosensis.
21

mo Breviario

Evaserunt tamen hsereticorum manus,

vel furori subdu

ctx sunt: an

certe recuperata deinde fuerunt capita SS. Silvani et Silvestri.

De

capite S. Silvestri liquet ex in-

ctiam S. Ho-

mento Operis nostri vel alia quavis occasione opportuna illustrentur, quam forte suppeditarent Leprosenses vel assignando dzem translationis vel significando, an et quo mense ac die festivitatem
pecutiarem habeant SS. Silvester et Rodena. Resumo historiam visitationis His peractis Prior et canonicisupplicaruntHenricotfAvaugourarchiepiscopo, utsecundumea, quse compererant ab ipso delegati commissarii, declaravet, corporaSS. Sil.

strumento anni 1635

sequenti, cui
is

de utriusqueex titulus prscfigitur Descripta Acta

citato,
;

mox

denx

visitationis illustrissimi archicpiscopi Bituricensis

xxix Maii mdclxxxv. Fuit

is Michael Phelippaux de la Vriltiere, ad eam cathedram provectus anno 1677. Acta autem sicsonant Illustrissimus do;

minus archiepiscopus
ecclesise Leprosensis,
nit,

Bituricensis visitans reliquias

bina capita arg'entea inve-

vani etSilvestri exstareinecclesia Leprosensi, eos Sanctos in illamregionem missos fuisse ad prsedi-

candum Evangelium, plurimaque,

ipsis interce-

alterum S. Silvani, S. Silvestri alterum, continenscaputintegrurn. Ex utroque capitede.sumpsit illustrissimus archiepiscopus particulam exiyuam ad mng-nitudinem medii scuti aurci. Instrumenta
autheutioa fuere comperta, integ-ra, atque omnibus formulis munita, prajterquam Aota translationis capitis S. Silvestri, facta per prsetorem Leproscnsera anno mdcxxxv, quo reliquia; translataj fueruut in

dentibus, patrari miracula in iis, qui ig-neS. Silvani erant percussi. Morbi genus est, Gatlicefeu S. Silvain, de quo sic scribit Saussayus in Supplemento Ejusdem (S. Silvani) meritis morbidus ig-nis
:

extinguitur et membris icgris refrig:eria,

largiente, prsestantur.
eomprobata:
reliquix
S. Silvaui

Domino

Ad dictas Leprosensium preces achiepiscoHenricus d'Avaug;our, verba sunt denuo inpus strumenti nostri, litteris datis anno mcdxxxix de19
claravit, corpora SS. Silvani,

verticem argenteum, dono datum adominode Pradincs. Ilsec Acta amovit illustrissimus archiepiscopus, tamquam nulla et a laieali auctoritate emanata.

an

Ita ibidcm, nulla facta mentioneS. Rodeuse, cujus atiquse etiam nunc supersint rciiquiset incomest.

Silvestri et llodentc

perttum mihi

Septembris Tomus VI.

56

DE

m
AlXTOHft

ACTA SANCTORUM

J.p.

DE

S.

SEPTDHO
/ESII IN

EPISC.
PICENO

ET

MRT.

COMMENTARIUS PR.EVIUS

I.

Sancti,

antiquis scriptoribus

ignoti

Acta

corporis inven.

tiones,

cultus.

Secui-o IV

IMCIIOiTO.

Sanctm
jEiini eccl
*.T

seu 3sis, vulgo Jesi, civitas Italise gpiscopalis ac ditionis Pontificias, quse olim
siura

tum sedvelmaxime, quia narrata in hujus Catalogo et in tectionibus, quarum fontemnulla diligentia detegere valuit Vallemariusx adeo similia sunt vitiosis Actis S. Emigdii episcopi marttjris Asculani item in Piceno, apud nos excusis tom. 2

antiquze
:

Umbrue

civitatibus

annumerata,

patronut
antl'

nulliH

primum

guU

Vatti

Piceno sitaest haud procul Msi flumine, antislitem suum agnoscitS. Septimium, <l<'<{uobreviterhicagemus. Breviter inquam,proptar penuriam monumentorum. Colunt eum soleunntrr tjuottmnis hiw <U<> /Esini, ut infra ostendam, coluereab immemorabili tcmpore, tamquam

nunc

in

Augusti ad diem v, ut conferenti mox evidenter pateredebeat, vel utraque ab eodem auctore profecta esse, velpotius alia ex aliis imprudenter desumpta quod miror, a Ferrario, dum utrorum:

H seculo

martyrem, ac peculiarem ecclesixsuse '//, >/<"<>/ mirum sane est, omnibus videtur ignotus fuisse antiguis scriptoribus, omnihus tuur/ijrohxjis <<s<//><- <<<! secidum xvn, quoprimus, quem sciam, Philippus Ferrarius ipsum utrique Sanctorum Catalogo inscripsii; Generali quidem hodie ve-rbis: MsM in Piceno S. Septimii epl eopi et martyris, ejusdem urbis patroni; pecu* Uari vrro //>>/<.> a<l >//<>/>/ v Scptembris quem ei emortualem credidit, longiore elogio; utrobique riiu/ .1-7/7 s. Septimii, ex monumentis ecctesise
iv
fHii, <>,'<>>>'
:

quecompendiu7ndedit,neutribifuisseobservatum. Assertam illam similitudinem aliquot exemplis probabo in Annotatis ad lectiones hactenus memoratas et huic Commentario subnectendas 4Ad cultum sancti Prsesutis antiquum quod
spectat,

Ecdesia s.
Septimio sa
cra ; corpons
invcntio du-

idem ipse instrumentorum defectus obest. quominus atiquid peculiare in medium proferamus; ex lectionibus discimus ejus nomini consecratam fuisse ecclesiam cathedralem dudum ante annum 1469; quo corpus ejus, eo usque absconditum, inventum dicitur ab JEsino episcopo Thoma
,

plcx;

Esinse, sed utrobique monet, dicta monumenta censura indigere. Cuusiuu altegatin Annotatione <ut elogium quia nempe dicitur ibiclem Sanctus
,

Isilerio,

in

ordinatus a
lus occisus,

usurpante
oportet,

Marcello Papa, et initio episcopald Maxentio llomae imp. inter annum D. cccv et cccx evenisse
S.

Hincaitt

translatnmque in ecclesiam eathedralem, ejusmcmoriam olim exectam.iftc delituit sacrum corpus, et humi quidem, ut ibidem additur, alte defossumacnegiecto in solo usque ad tempora Tiberii Cincii, anno 1621 ad episcopatum JEsinum
et

promoti,
iliud

dein

Romana purpura

ornati,

qui

quod

in Act.is S. Septimii ann. cccclxi fa-

otum Legitux; videnturitaquecLi anni, forte scriptoriserrore, adjuncti.

fmcj tptuti
tetn
i i '

Ista

Ferrarii Annotatio verisimilius ansam

fi

ttri/,1

vtionibv
flctt,

''/

seculo pr&cedente Majoribus nostris, utinquirerent in ipsamet kcta, unde tum Ferrarius
ellus tom.
lisS. 8eptimii
i

Ttalite

sacrse in episcopis

denuo inventum extulit, ac novo in tumulo solemniter reposuit. Pluribus fucc describuntur in Vitaejusdem Eminentissimi apud Ciaconium tom. 4 Vitarum Pontificum et Cardinalium col. 07-2. Verba accipe Hujussancti pontificis martyris (Septimii) reliquias etsi conditas in iEsina metropolitana ecclesia servari fama erat tamen ubi
:
.-

elogium contraxerunt. Sednihil uh ipsis obtentum reperio preeter lectionesseUndl VC: tu>- :; ,>-rrtt:;, soiuis > OffiX \0dlSl XXII
\

mbrisetomnibus p
giis,

mas laudatiselo-

Lectionum istarum exemplar unum habeo impressum Esiianno [QHetduo Mss., quorum

um cum
la t

attestatioi e episcopi, inferius reci-

quo ejus ang-ulo laterent, nemini erat perspectum. Sancta hjnc cura Tiberium piwsentem episcopum incessit earum inquirendarum; incubuit in negotium, et, fortunante pium inceptum Deo, thesaurum desideratum invenit, alte sub iiumum defossum cum inscriptione et signisnaanifestis, quse dubitare prudentes non sinerent, quin essent ea osessent,

huc transmissum est anno 1638, atterum anno L6G4 cumsequentimonitione reverendissimi Vall ii, abbatis Camaldulensis Fa'

sa sancti martyris et pontiticis Scptimii, yEsinaeecclesite fundatoris. 5

Erutos igiturescrobe altaetsordida sacroscine-

tolemni*
vutio;

ele-

in
lei
I

Marchia
in

Anconitana
iii;
1

De

S.

Septimio

res in loculo pretiose ornato

palam exposuit,

et

ad

ones, quas

ohoro oanonici .Rsinn* ecolesiss et

secludo; sednesoitur
in

congreatam
u

in

tota ejusdicsoesi recitant,

ct pastorali oratione in

templo civitatem universam g-ravi hanc sententiam disseruit

:

earum auctor, seu uude desumptse;

diligentiam adhibui. itu
:;

hoc

omnem

ille.

Habetishic, iEsini .cives, sing-ulari Dei beneficio quasi redivivum Pastorem aut potius Princi,

Dubitarita

tton

equit, quin
><

otnpo.

Ferrario Acta lectionibus quandoqui.-

pem pastorum vestrorum,

ex
idolorum
et

qui vestris patribus

rnui

'
iisit,
I

inActii

indigere asserit,

Sancti afjkvum anno 461, inleime exprimatur, sicut nec <->

..

*
b

ad sansalutarem Christi fidem conversis, episoopalem lionorem in hanc urbem primus intulit. Delituit abstrusus multis seculis, divina ita pexmittente Providentia suis inscrutabilibus arcasuperstitione

diabolica

ctam

an melioris notse quisdicatt Tn-

"

nis; sicut sancti etc.

i

protomartyris Stephaui corpus

metiamnumexistant,

Menebris9ruQntur,suspectanobi$eruntt non

cumpropteranachronismuma Ferrarioassigna-

Sis subdit aliquot exempla prsscipuarum si<v reliqx q uarum, postquam diulaet

tuissent , incentiones annuacelebritate recoiuntur

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEUBiUS.

409
Acctou

et ita

o
o

prosequitur His exemplis nosquoque, si non publicum rituet usu EcclesiEe totius, at privatum hujus nostra? celebrare festum convenit in:

nocturni fuerunt recitat, et ad praesens recitantur

ventionis et exaltationis sancti patris nostri et

gloriosi pontificis martyris Septimii
> cujusVita recitata, adhortatus, prout res po:

prasentes impresssc lectiones. In et singulorum fidem has pnesentes fieri et scribi per infrascriptum nostrum cancellarium, sigilli-

quorum omnium

que

nostri,

quo

in talibus utimur,

jussimus

et fe-

inde

summatim scebat, ad eum honorandum etiuvocandum omnes,

ciraus impressionc muniri. Datura .Esii ex episcopali palatio

hac die vigesima sexta mensis septem-

quotquot aderant, sacram inde Liturgiam apparatu et cantu congruis celebravit. Moxque venerandas reliquias nobili loco ac tumulo, a se parato, ornato-

bris mdcxxxvi.

Locus t

sigilli

Sic suhscr.

ex sequeuti inscriptionc in cathedrali liquet. Memorata inscriptio simul ac altera quse ibidem exhibetur, JZsio ad nos transmissa fuit cum apographo Ms. litterarum testimonia-

que

inclusit, ut

T. Cincius episc. yEsinus

lium hic subjuncto.

M vi

twnuU

q Tiberius Cincius Dei et Apostolicse Sedis gratia episcopus iEsinas. Universis et singulis praesentes nostras inspecfhris, visuris, lecturis pariter et audituris fidemfacimusetattestamnr,qualiter in nostra cathedrali ecclesia iEsina, in altari majori, in quo

decenter asservatur

cum magna

populi devotione

Et infra Antonius Bartholomeus cancel, epi&o. Idem piissimus Sancti nostri cultor anno 16-15 ab Tnnoentio Papa presbyteris Cardinalibus Ronuv adscriptus est, reversusque adsuamecctesiam, priusquam fato cederet, quod contigit die xxvi Februarii 1053, arre S, Septimii, verba sunt Vitee ipsius apudCiaconium, sacram supellectilem, qua in sacris peragendis utebatur, legavit, cui aute obitum sex argentca candelabra cum cruce dono

corpus sancti Septimii, a cornu Evangelii dicti altaris adsunt incisa infrascripta.
D.
n

dederat.

0.

M.
supplex,

ACTA
E

Civis, hospes, quisquis ades, venerare

heroicse virtutis exuvias. S. Septimii corpus hic situm est. Hunc S. Marcellus primus iEsinee civi-

Ex

lectionibus propriisOjjicii impressis

s tati u n

((

episcopum

dedit,

quam

ille

urhem miraculis

subactam, praeceptis excultam, pr;edicatione consitam, sanguine irrigatam, ad omnem morum honestatem in dies efflorescentem,prsesenti patrocinio tuetur.
7

anno 1624.
Lectio
iv. Septimius ex Romanis coloniis in Germania propagatis oriundus houestis parentibus
Sancti pa"'*<*>

&<"-

inscriptiones;

cornu vero Epistola^ adsunt incisa infra:

scripta

ab ineunte fetate liberalibus disciplinis imbutus, tantum brevi profecit, ut ex mannatus, atque

""JjJJ

n
ii

n Sacrumtanti Praesulis acPatroni pignus Seu potius thesaurum humi altedefossum,

suetudine,

benignitate,

aliisque virtutibus (licet

Cum

diu neglecto latuisset in solo,

Tiberii Cincii episcopi solers pietas invenit, Cardinalis Burghesii pia munifin Scipionis
ii

omnibus gratissimus esset, Adolescentiam legitiffiffl aitatis Romanis legibus exigeutibus, militiae nomen dedit, sed divina ope gentilium deorum cultura esse superstitionem agnoadhuc
gentilis)

ii

centia Honestiori conditum urna vario

coravit.

marmore

de-

n Civis,

A. E. S. M.DC.XXIIl hospes, hoc volebara,

ii

[ilicet. ]

In quorum

singulorum fidem has praeinfrascriptum nostrum cancellasentes fieri et per rium scribi, sigillique nostri, quo in talibus utimur,

omnium

et

q jussimus
iEsii

et fecimus impressione muniri. Datum ex palatio episcopali hac die vigesima quinta mensis Septembris mdcxxxvi.

Locus t

sigilli

Sic subscr. T. Cincius Episc. ^Esinus Et infra

mox falsa idolorum religione relicta, Christianam fidcm, parentibus licet invitis, amplexus sacro baptisraate initiari voluit, ex quo temporetotum se ad pietatis opera, atque ad sacrarum Litterarum studiura contulit; quibus in Christiana religione ita est confirmatus, ut nullis unquara parentum lacrymis, aut precibus ab eadimoveri potuerit, stabilitus vero tuuc est magis, cum, eo aliquando de rebus divinis coram iisdem pareutibus ac magno f hominura multitudinc disserente, Jovis tcmplum terraj motu concussum, una cum siraulacro corruit a. Tu autem Domine. 2 Lectio v. Tum in somnis divinitus admonitus, U
scens,

fo ita-

parcntibus patriaque
rens,

relictis, in

Italiam se confe-

Antonius Bartholomeus cancel. episc. Vocem uncinis inclusam, ac forte in Ms. nostro omissam, adjeci ex Ciaconio et Ughello, qui ta-

uua cum iEmilio, Gcrmano et Valentino Mediolanum venit, ubi cum Evangelicas veritatis
praeconia intrepide ac libere loqueretur, Diocletiani et Maximiani persecutionc adhuc urgente,

'|^IT

men ipsi correctione egent in anno inscriptionis, quem notant 1633 manifcsto errore cum eadem
t

propere migrare
sociis

compellitur. Quare

cum

iisdem

Itomam

pene inscriptionis verba legantur in Lectionibus impressis anno 1624. Laudatus antistes litteris jam recitatis junxit alteras, quibus et hodiernum et antiquum cultum testalus est ita sonant
:

lorum

profectus, ibi beatissimorum apostoPetri et Pauli scpulchris, qua decet reve-

cuUu ho-

8 Tiberius Cincius

Dei et Apostolicas Sedis gratia

Glatiani militis, a quo benigne exceptus est, filiam, sanguinis fluxum quinquennium passam, Dei virtute sanans, eandem cum paquo rentibus, ac tota familia reddidit Christianam,
rentia visitatis,

dtemu
antiquus.

et

praesentes e pj SC opus ^Esinas. Universis et singulis nostras inspecturis, visuris pariter et audituris fidem

tempore etiam
ipse

cajco

lumen

restituit, qui et

Deum
&

verum

esse Septimii

Dominum nostrum Jesum

autem a Marvel infra, qui

facimus et arrestamur, qualiter in nostra iEsina

cathedrali ecclesia die vigesima secunda SeptemS. Septimii epibris solemniter celebratur festivitas etnostraeecclesiae patroni, et ab scopi et martyris immemorabili in matutinis horis lectiones secundi

Christum confessus est

cello primo,
clcsiaj

b. Inter hrec

anno ccciv

Homanm Ec-

tunc praeerat, probc cognitus, ob insignem ejus pietatem, aliasque virtutes, sacris initiatur Ordinibus, atque demum Apostolico munere insignitus

410
MCTOlt
J. P.

ACTA

S.

SEPTIMU EPISC MAHT.

nalis Burg-hesii pia munificentia

siffnitus

dit,

I]]uc vero causam quaerenti, eongressus, eidem adventus sui imperanti, constanter responut idolis sacrificaret Cliri>tianum se esse, et a summo Christianae

c. ^sinae civitatis Episcopus ordinatur consulan profectus, cum Florentio judice

honestiori

conS.

ditnm urna vario marmore decoravit. A. mdcxxiv i. Tu autem Domine.

F.

ANNOTATA.
a Conferat kunc num. lector
tribus seqq.

religionis Pontifice illuc

missum, ut diaboli opera

atque illud egentibus veritatis lumen Deo debetur, infrrret, doceretque cultum, qui soli
everterct,
Idolifl

cum num.

%et

Actorum

S.

Emygdii

episc. et mart.

nulla ratione tribuendum esse d.

Tu autem

Domine.
vtirucula,
;;

Lboho

vi.

martyrium;
eorporii vti

rentius, inducias quinque

utdiissacrificaret, aut

Hie rebus auditis, ira iucensus Flodierum Septimio statuit,

nlion*

moriendum

sibi, certosciret.

Asculani tom. 2 Augusti pag. 29,- fatebitur, eum vix aliud esse quam horum compendium. Emygdius nativitate Germanus, eadem de causa militiam est amplexus ; baptismum suscepit invitis parentibus coram his evertit Jovis simulacrum
;

sapienter ad poIs interea eum multa praclare ac pnestanj.iimrn deCliristianajrelig-iouis veritate ac

et

fanum.
b Nullum hicdenuo in re discrimen cumActis
:

testimonium, paraliticum sigrio crucis sanat <?, et cum alios multos, tum Marentiam Florentii filiara reddidit Christianam/; cui
tia dixisset, in

veritatis

Emygdii num. G, 7 et 8 monitus in somno Emygdius cum Euplo, Germano et Valentino MeS.

diolanum pergit

a Gratiano miltte excipitur

Baptismum, quod iraportuno loco importunepetcbat, saxum aquam Deo jubente, ne cunctaretur
;i.l

ejus filiam quinquennali fluxu sanguinis liberat; csecum illuminat.

ibid. num. 16 dicituraMarepiscopus, sed Asculanus. Porro Marcelh Pontificatus initium differunt

opus, exhibuit g.

Quo

tanto viso miraculo,

fere

Etiam Emygdius

omnes, qui aderant, ad Christi fidem conversi, eodem salutari lavacro regenerati fuere. Quibus
e vestigioSeptimium

celto

Papa

creatus

rebua Florentiufl vehementiori percitus iracundia, eodem in loco, securi percuti

jubet h, cujus eorpua Christiani clam detulerunt in civitatem,atque unguentis etaromatibus delibutum
Bepulturaa dederunt.SedbelEs crebriusltaliam infestantibus,aliis malisconsumptispopulis, atque aliis

nunc plures in annum 308. E d Vix Asculum ingressus Emygdius, Poiimio judici sistitur etc. ibid. num. 22. e Paralyticum sanat Emygdius ibidem num.M.
f

Ferrarius

et

Ughellus Marentianum filium

in Actis suis

le-

gunt.

Sed

et

Emygdius

num.

29 di-

rrnovatis,

cum

ejus sepulturoe locus penitus esset

oblivione sepultus,
cst,

tandem Dei

beneficio

factum

ut post millcnos centenos sexagenos, et amplius

annos, ipso salutis anno millesimo quadringente-

simo sexagesimo
in

nono, iuventum fuerit

corpus

ejus ab ejusdem civitatis episcopo

Thoma, a quo

citur convertisse ac baptizasse Polisiam Polimii prwsidis filiam. g Aquam e saxo elicit Emygdius ibid. num. 30. h Addit Ferrarius Nonis Septembris; Ughellus Circa annum Domini cccvn. Sedin sententia eorum, qui Marcelli Papie initia figunt anno 308,
: :

ecclesiam cathedralem, in ejus

:

memoriam olim

di/ferri debet S. Septimii

vel 310.

martyrium in annum 309

ercetam, translatum est

atquc hurai alte defossum,

Cardi-

cum

diu negleotum

fuisset in solo, Tiberii Cincii

epfscopi

solers pietas iuvcnit, et Scipionis

Ceterum etiam S. Emygdio caput amputatum est. Vide Acta ejus num. 31. i Epitaphium, citatum num. 7, habet mdcxxiii.

DE

S.

FL0RENTI0 PRESB. C0NF.

IN

GLONNA MONTE GALLLE

COMMETVTARIUS PR^VIU S

llMin

I.

Locus
et

emortualis,

memoria

in

Fastis;

Acta.

Jlli

tl

ons Glonna, aliis Gloma

SIC. V.

Glomna, locus

est,

Loci

noltfia

M
fins

uti

legimus in >nemoranda s&pe inferius Historia monasterii 8. Florentii Salmurien1084,

in

sisapud Martenium tom.

Gtonnam montem aliaque ioca comprehendebat, hodiedum pertinentia ad ducatum Andegavensem. Itaque toquendo juxta hodiernam ditionum
divisionern, locus emortualis Sancti situs est in
fuit

sinm col

5 Collectionis amplisextremia Aquitania pnrtibus,

non longiusoule Ugeris a ripa sepositus, quo in iQOO beatiaaimua IVi ronu-ssor Klorentius, diuturno tempore Deo deserviens, felicem vitam fcliciore

ducaiu Andegavensi. Lapsu temporis erectum ibidem nobile quoddam coenobium, Mons Glonna antiquitus nuncupatum (verba sunt mox
taudatie Historiw) miras congreg-ationis etpulchraj
dilectionis

oonsummans, felicissimus migravit ad Chriatum. Diciturlocus iste situs in ecotremis Aquitanix parHbus, quia hocregnum eastendebat se olim ad Ligerim usque, ac proin Glormam monti'm

wwKs

que eodem

magna guondam regni Aquitanw, Ligerimouojn tractu sibi limitem habebat, et

complectebatur. Simili de causa locus emors. Elorentii statuiturvb aliis in pn^o Pictawenalj quia nempe Pictaviensis provinoia, pars

fomentum, forma relig-ionis et totius hoesemplum. Consecratum id erat eidem Sancto, hodieque etiam S. Florentii vetus nuncupatur, ut distinguatur a novo S. Florentii prxnestatis

claro mo7iasterio,

postmodum prope Salmurum

De utroque fusius agendi dabitur infra opportunior occasio.

<vdificato.
2

appidum

Juxta

modum jam

expositum

ita

Sanctum
hoc

DIE VIGESIMA SECUNDA SBPTEMBR]

hoc die annuntiat Usuardus
nicmoria
Sancti in
Fasiit,
iii
:

ni
i.

In pag-o Pictavensi

dice nostro. Deerat quoque, ut notat Bollandus,

sancti Florcntii presbyteri et confcssoris.

Hunc du-

cem (nam

in antiquioribus sacris tabulis Floren-

ted

nonnullis

tium nostrum consignatum non reperi) secuti sunt Belinus, Galesinius, Baronius in hodierno Romano ac recentiores alii. Iisdemplane verbis memoratur et in Florario nostro Ms., sed subduntursequentia Hic puerum quemdam submersum precibus suis vitre restitu.it, et miracula multa patravit, ac centum xxiii annorum obiitanno salutis ccccn.
:

prologus Roiensi apographo, quod verisimiliter post factam cotlationem remissum fuit ad P. Florentium Montmorentium, a quo cum Majoribus
nostris
5

communicatum

fuerat.
ftaAemu ''

Iidem Majores nostri tom. i Maii in Commentario prcvvio ad Acta S.Ftoriam martyris pag. 462 paucis assignammt jam enumerata Actorum apographa, simulque indicarunt, quid de auctoris
cvtate statui possit his verbis
:

flnjus(8. Florentii)

Maurolycus tamen Lugdunensibus Sanctum

tribuit; Lug-duui, inquit,
S. Florentii

at-

presbyteri,

Acta uacti sumusex quatuor Mss. codicibus, etscripta dicuntur sub nepotihus Caroli Magni seculo
Christi nono.

qui ad ripam Ligerisspecum, fug-atis inde serpenti-

bus, habitavit, Constantiuo imperante.

lib.

Hvc

itle,

motus verisimiliter auctoritate Petri de Natalibus

8 cap. 107

dicentis

Elorentius presbyter
. . .

flo-

ruit tempore Constantini imperatoris

perperam di.
ciiur obiissv

sepultus

Lugduni.

apud Lugdunum miraculis clarus. 3 Eadem quoad sepultur (v locum descripsit Benedictus Gononus in Vitispatrum Occidentis pag 154 Saussayus axdem in Martyrologio Gallicano eamdem opinionem amplexus, causam insuper adjecit cur Sanctus Lugdunum concesserit, ibi: ,

Sane cVtasiiiahau/l difflculter eruitur ex appendice seu relatione miraculi taudata num.pr&cedente, in qua auctor pr vter miracula, libro tertio contenta, multa dein alia patrata fuisse affirmat, sed vetex neglectu. rcl potius propter litterarum ignorantiam, non transmissa ad jwste7*os; Liberales siquidem artes, inquit, usquetempot

ribus

domni Karoli imperatoris pnedecessoribus no-

stris ita extiterunt extranere, ut in Gallise reg-ionibus

etiam intersummospontifices vixaliquis.neglig-entia praepediente, reperiretur, qui urbunitate eloquii

B demque

obierit

Lug-duni, inquit, S. Florentii pre-

sbyteri,quem ortu Pictaviensem S. Martinus consecravit, crelestibusindiciis acmiraculisconspicuum a quo ille divertens, ne ob susceptam invite dig-nitatem decus honorisperciperet, in locum afrequentia semotum prosiliens, ad littus Ligeris venit, ubi erat spelunca, serpentibus plena, quos oratione fugavit;
.-

synodales saltem valeretvenustate exolvcre definitiones. Sed quoniam, favente Domino, instantiaque

domni supradicti imperatoris,

petens videtur, qu;uprjr
suecessoribus nostris
dag-ine retinenda
oi-ulis

quffl

vetustiorea ne-

g-lexerant, moderniores assecuti suntj ttaque

eom-

vidimus, ne oblivio-

nis profunditate cuncta depereant, prflBSentibua ao

litterali,

prout possumus,

in-

hicque consistens caelo defixus, precibus, jejuniis, vig-iliis, Christi sese addixit obsequiis. At cum puerum, aquisfluvii prsefocatum, matri mcerentivivum reddidisset, veritus ne facti fama sibi vig-ili pareret
existimationem, statione diraissa, Lug"dunum ad
la-

mandemus.

tendum contendit
evocatus
tus.
est,

ubi e stadio mortis dig-ressus,

aeternamadpatriam,quamqua3rebat, asuperno Reg"e

senio

quidem confectus,

at meritis,

(quod ipso nomiue prseferebat) valde florens et orna-

Unde ea

serit
te,

didicerit Saussayus, unde sua hauPetrus de Natalibus pro Lugdunensi civitasicut

non assequor. Qitidquid sit,

eorum

aucto-

ritasverisimiliter visa non est sufftciens Theophilo

diculo
tate

Raynaudo, ut S. florentio lociwi concederet in InSanctorum Lugdunensium, ita nobis non

ut solidum dubium formemus de veriopposiLv sententiee, qusc et communis est pene omnium, et potiore auctoritate stabilita. Adsufftcit,

quod ipse Saussayus ad diem 2 Maji tumulum in Andegavensi territorio collocet, ad eumquenobileexindeccenobium eedificatum dicat; prout revera factum esse ostendam.
de,
S. Florentii
Acta, quo-

ntm

varia

exemplaria

i Actorum S. Florentii sequentia habemus apographa primum desumptum notaturex Ms. AndrecV du Chesne collatumque cum apographo Ms. ecclesicV Roiensis in Picardia; alterum ex Ms. Parisiis anno 1629 missum aP.Jacobo Sirniondo So:

6 Nec fuissc se procul remoftn)) <ih im-ullis iliis scripta temporibus, anteetiam insinuaceraf in prologo, In fine seoulorum nobis positis et ad ita scribens taliaperag-enda^Ac/^ Sanctorum exarttmia miuus idoneis, quippe cum Uhetorica3 artis faceto nrbanitas jamolim anostri seculi usu recesserit etc Prseterea cum neque inprologo, neque alibi uspiam vel unico vcrbo attingat ea, qiuc sub medium seculum nonum ibidem contigerunt, pida eversionem Glonnensis monasterii ac translationem corporis S. Florentii, infra pluribus exponendam, merito suspicaripossumus, ante h<vc ipsun^sc-ijtsissf. Accedit, quodin relatione miraculi, asevisi, memoret episcopum, ut etiam tum viventem, quem equidem ad aliud aptius referre nequeo, quam ad idem ipsum tempus sic enim habet Quidam olericuSj Amelius nomine, qui avuuculuiu suum necaverat, ab Artchario Trejectensium urbis episcopo damnatus est etc* y Deinrelato beneficio, guod idem clericusin eccle* sia S. Florentii obtinuerat, addit, eum enixe deprecatum esse monachos, ut epistolam prfflfato episcopo, a quo in poenitentiam missus fuerat, transcri:
'
l

berent.
7 Trajectum duplex est in Belgio, alterum inferius,dictum etiam Trajectuw n<l Itiumumet Ultrajectum, alterum superius, alias Trajectum ad Mosam; sed tempore Caroli Magni ejusque su<cessorum hic non erant episcopi; sedesquippea S. Huberto translata fuerat Leodium; quare reri-

kciUq nom,

cietatis nosbw presbytero; tertium exstat in insignicodice Musei nostri signato P. Ms. 158; quartum, quod proprie est tantum compendium alio-

ris.

acceptum est ex Ms. Uitrajectino S. SalcatoChesnianum ac Sirmondianumpostprologum et mutilum capitulorum elenchum digesta sunt in libros tres primus complectitur SS Florentii et Floriani pro ftde captivitatem, nec non Floriani, de quo piurainferius martyrium acFlorentii mirvni,
:

simitiusmihiest,'lesignariab/ogi-(ij)iun'j,/snijiit/u

Trajectensem ad Rhenum, seu Ultrajectensem. Nullus quidem in serie episcoporum hujus urbis
venit antistes

nomine Artcharius, vcrumtamen

raculosam Uberationem; secundus reliqua hujus aestaenurrat; tertius miracula post mortem, cui
deniqueper modum appendicis subnectitur relatio
miraculi, cujus se auctor insinuat fuisse testem

verisimili satis conjectura statui potest, nomen ejus ut sa:pissime contingit, a transcribentibus corruptumfuisse, nec alium esse ab eo, quem Joan-

oculatum.

Hvc autem

retatio, uti et

prologus

et

elenchus, imo etliber tertius desiderantur in co-

nes Beka llarmazharum vocat, quemque Buchelius in Notis Hermocarum, Harmacarium et Hariiiuriiarum etiam scrihi //ii Vi.rit autem cpiscopus iste, eodem auctore Buchelio, secundum nonnidtos usque ad annum 808 vel 809, secundum alios

usque

412
AdCTOBB
J. P.

DE
827.

S.

FLOKENTIO PKESBYTERO COXFESSORE

strisActis, quie

usaue ad
,,.;,,.,,.,

i, ..n.

Quodsi tamen quis malit intelligere -- 1 '-" '">>" ,<;.''"

i'
1

Florianum martyrem faciunt in D

tiorabantiquasede Trejectensem vel etiam hic Artsem appellarit, non reperietquidem multum immutato nomine Hircharium, sed non
carnru.nl^.ul-lji' Ptrart/o cpiscopo^.sub

Trajecten-

annum

Atque ita uter840 demortuo, successisse scribitur.

vis

deinfte

a va-

riit itylo

lm

assumatur, confirmabitur opinio super eetaie auctons auctoris,prologisaltem 8 Super seiaie,inquam, idem de reliquis non et laudatx appendicis; quia

Gennania, priusquam Floreutius venit in Galliam. Sed donec ea producetur, dubitabimus, an tcque antiqua sit, et metior; nemini quippe ante Maanum nota vel sattem neglecta ab omnibus, quos de Sancto scripsisse novimus, priscis et neoMombritio, tericis, Marbodo seculi xi auctore, Petro deNatalibus, et Gonono, quoBellovacensi,

rum lucubrationes quoad martyrium Floriani nostris Actis consentiunt.

Eidem

senieniise adha>-

mutala

ausimafprmarepropter insequaiitatemsiyii, qui

inappendiceetprsesertim in prologo contortus est et clanor. ac obscurus, in Actis vero simplicior suspicor, Acta ipsa dein fuisse Quapropter valde mutata et fortasse interpolata, relictis prolo
et

sere Antonius de ta Vacquerie taudatus, et Tussanus Bridoute Societate Jesu,qui anno 1653 Leodii Vitam S. Florentii Gallice vulgavit; imo, quod dubium nostrum summopere auget, ne ipsi qui-

stylo

canonici Turonenses ab Actis nostris recesserunt in Breviario insignis ecciesise S. Martini,

dem

go

setas.
lo x,

appendice, unde utcumque eruitur auctoris Certe ad eum modum immutata fuisse secu-

testatur auctor
:

riensis monasterii
sint,

memoratse Historise Salmudubium est, an hsec eadem quse nos habemus. Sic scribit ille tom.^ 5 Colat

lectionis

amplissimse
:

col.

1099

et

sequenti

apud

impresso anno 1635; cum ad diem xxiii Septembris lectiones secundi Nocturni pro Offwio S. Florentii ex iisde?n vei simiiibus Actis manifesie extractse conjesint. Demus, donec aliter edocemur, locum cturx; verisimititer non alia est Vita archivi Turonensis, quam ipsamet Acta nostra, sed receniiore fortasse calamo denuo mutata illa in parte, unde in qua narratur S. Floriani martyrium pr&cipua oritur difpcultas : quamquam ne vel observat sic omnis subtata sit; nam, sicut recte
,

Martenium

Uludquoque intcr cctera paginis est imprimendum, quod dc g-estis 13. Florentii nihil aliud

quam quod est a Tornaco (imo Trenorchio) relatum, requietioniscjus noctc leg-itur. Ut autem tempoin ribus opportunis Iectio de illo sufficiens haberetur,
qul'dam [ngilbertus, litteris eruditus, ejusdem Sanloncti innnnchus, sccundum prioris Vitae dictamen giori siylo aliain est prosequutus, scilicet Daniel
:

Tillemontius tom. 10 pag. 784, difficulter inieiligiqua occasione Mediolani, dum Turonibus sedebai S. Martinus, homines pro Christi nomine conjecti sint in carcerem, et ita quidem, ut antur, geii ministerio fuerint liberandi.

Mirajbilem mviNyK atticstationis cum procemio Deum. Floruit autem Ingilbertus, ut ex verbis pauto anierioribus inteliigo, sub annum 973. Initiiim proltxji nostri liantl nrulium discrepat; tale quippe est Mirabilem Deum sed verba alia Da: :
:

Nunc quo pretio

dispiantiquiora

habenda

sint sscpe

memorata Actanostra,

nii'1

dlviufiB attestatiouis, in

rcpfrtttithtr.

Actis nostris nusquam (Jnnfqtut/ sit, ncc inefiora nostris

putem
pretii
rise

esse,

nec in rebus narratis diversa.

Magni

ciamus. 10 Scripta suntjuxta ante dicta seculo tantum nono; sed antiquiora ac succinctiora sibipraeiuxisse indicat auctor in prologo Quae nobis, inquit, prisca fide nimium succiuctius ab avitis patribus sunt tradita, latioris litteraturse amplitudine, utsu:

habuit auctor,

non

esse recte conjiciunt auctores Histo-

pra

fati

suinus, ob

memoriam instantium seusubse:

iitierarLc Franciai, tom.

:

pag. 337 ita pro-

nuntiantes

ipsius (Ingilberti)

Merito dubitari potest, utrum Opus dignum sit publica luce, quando-

qnidcin Martenius et Durnndus, qui viderant, totque

nlia vulfrnvernnt, isto

honore affieiendum non judi-

cnrint.

Sane
1

si nostris

metiora

sint,

vulgandi ea
ci-

cuturorum membranis indere decernimus. Paulo etiamanie dixerat EgTegii confessoris Christi Florentii Glomenensis coenobii digna memoratu opera scriptis colligere decrevimus. Vix dubito tamen, quin antiquiora ista Acta eam sortem subierint, quam swpe aiia primigenia, dum in ampiificato-

SUfftctBns fuit ratio;

quoniam Majores nostri

rum manus inciderunt, quin, inquam,

leviter formatis, adjunctisque

conjecturis
ac-

Maii pag. 462 aperte indicaverant, non probaria se nosira, et per consequens displitato tom.

rerum minime

cere etiam edita liactenus a VincentioBeltovacensi, a Mombritio, aliisque, utpote ex nostris vel similibus

curatis aucta et corrupta fuerint. Porro ut mox detegamus latentes in nostris Actis errores, pau-

desumptat

i/s<ic,,h/ucdijficultatibuslaboran,

non esse in rebus narratis inde judicoo t quodpater Antonius de la Vacquerieex Ordine Minimorum in Vita S. Florcntii, Gailice edita Parisiisanno H'>;>7 fateatur cap. l,selegisse
tia.Sctl tl/rcrsa
,

cisexponenda sunt prxcipua, qUcV iibro primo et secundo continentur. Aquiiino prseside,ex prmcepto imperatorum Diocletiani et Maximiani, in Norico Ripensi Christianos persequente, ultro se
satellitibus obtulerunt Florentius et Ftorianus, et

ad prsesidem

montuucntn
rcnlii,

ttcprom/ittt c.r ttrc/tico abbatiSB S. Flo-

ac proin pra? cctcris haud dubie Opuslngil-

Christum confessi Anasi seu Anisi fiumine demergerentur. Eo dum, vincti

deducti, libere
sunt, tormentis vexati damnatique, ut in

berti, ncc

tamen

in

gestorum retatione recedata

nosiris Actis.
etvtriiimiliter

intvrpu-

Uila

futTunt

Joannes Maan, Turonensis ecelesuv canoniOpcrc, tptod Ecclesiam Turoncnsem ini/i scripsitt pag. 1S agois de iis, qui S. Martinum episcopum s/bi mugistrum clct/critnt, uon tautum Florentium, sedet Florianum eos inter recenset, itagcsta ipsorum pcrsti ingens Florentius et Flo9
cus,
:

deducuntur, tum ipsi tum sateliites ab itinere fatigati somno opprimuntur, et angelus apparens YXovmWo prsecipit, utin Gallias pjergat, aS.Martino Turonensi sacerdos ordinandus; vincutis liber, et monito clam Fiot^iano, qui sotus martyrium

rinnus Insubres r vinculis, quibus pro Christo nexi iuornnt Mediolnni, ad eum (S. Martinum) liberati
angeli opera eonfugvrunt, n qno Floreutiusmoxsaoerdoa ordinntus; ambo denique missi Snlmurum nd
Lijrerim, ut

Dcovncnrent

in solitudine. Vita

eorum

quo multis patratis miTurones pervenit, et a sancto antistite, per angeium prnemonito, cum gaudio exceptus, post diem tertium initiatur sacerdotio. Superfuit autem martyrio S. Fioriani annis 63, obiitque ivtatis anno 123. 11 HsecActaprimi, quos novi, editis libris impugnarunt Cointius et Henschenius; ilie fuse ac
subiit, iteringreditur, in

racuiis,

$cdcorrupic

Me.

in nrchivo

Turonensi. Si auctor illejam reci-

tata deprompserit

operose tom.

^Annaiium Francorum apag.

300

Vita,
erit,

quam

iaudat, archivi

Turonensis, fatendum

hanc aiiam esse a no-

usque ad 305, ubi exapographo nostris consono descripsit intcgrumpene librum primumet secun-

dum

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBIS.

413
1.9.

A dum;

hictom. iMaiipag. \&l,itbimeliora S.Floriani Acta exhibet, ac breviter indicatis rationibus, ob quas nostra improbet, diligentius ea discutienda remittit ad huncdiem. Fatentur ambo, et allata auctoritate probant, vere passum esse S. Floriayium sub dicto Aquilino p?\vside in Norico Ripensi, imperante Diocletiano sed negant,
;

obscuresignificat, sedicerein eadioecesi, in qua tamquam patronus colitar S. Florentius: quandoquidem num. 21 incitans auditores ad imitanda Sanctorum exempla, in hunc modum peroret
:

De

vicino

sumamus exemplum

habemus ante

oculos a

Deo nobis provisum peculiarem Patro:

num

quidquam commune fuisse cum S. Florentio, non tantum quia inpnecipuis Actis ejusdem. Ftoriani mentio nulla est de S. Florentio verum etiam quia non conveniunt tempora. Et sane licet statuamus S. Floriani martyrium anno 304, imperii Diocletiani pemdtimo, eo natus non erat S. Martinus, ad quem mittebatur Florentius, nedum Tuilli
;

sit nobis necesse, imitabile aliquid ex alieno mutuari et licet eadeni inveniri possint in aliis, de propinquo tamcn, quam de remoto
;

ut non

fonte aequc

dulces aquas

plus deleetat

haurire.

Suntautem in Andegavensi dioecesi ambo ccenobia, quorum privcipuus Patronus est Sanctus noster,

ronensemepiscopatitm obtinebat,suffectustantum S. Lidorio episcopo juxta nonnullos anno 371, juxta alios etiam serius; adeo ut Florentius, prioribus etiamS. Martini pontificatus annis Turones adveniens, annos circiter 70 impendisset itineri, quot Floriano secundum bioijeup/nun ipsum non
supervixit
;

Glonnense scilicet seu S. Florentii vctus, et Salmuriense seu novum ejusdem Sancti nomine insignitum. Ceterum auctor hic, quantumvis doctuseteruditus, biographinostri anachronismum non advertit conjunxit Florentium Floriano, et in reliquis gestis presse secutus est eumdem bio;

graphum, ad quem num.

tia

'Ipro clariori intelligenVitffl ipsi-

auditorem remittit, Lego, inquiens,

cumpost

illiits

martyrium
:

tribuat annos vit<v 6S. Clarior est

tantam anachronismus,
ei

quam ut pluribus cxponi debeat atque inde consequens est, vel nihil commune fuisse S. Florentio B cum S. Floriano, vel illum non fuisse sacerdotio
initiatum a S. Martino Turonensium episcopo. Primum verum esse arbitror propter allegatum a Cointio et Henschenio silentium de Sancto nostro
in Actis priecipuis S. Floriani, dubitoque cum Henschenio, an ea duorum Sanctorum conjunctio

us (Sancti nostri) libcllum. Ilnu htiBSitavi, utrum cum Actis Sermonem hunc ederem- <[i<n,<t<'ni ex itlo nil certius, quamexislis determinari potest. Edendum censui, tum quia eruditus est ac pius, atque adeorarus, ut hactenus, quod sciam, aneminc, pr:ii.crqu<iui ab iisdcm Majoeihus uosteiset

dabwtur tu

mm hic

ab alio, quam a nostro biographo profecta sit, qui amplificaturus Ac/aS.Florentii succincte scripta, his assuerit Acta S. Floriani, et quse hic de solo Floriano narrabantur, etiam Florentio attribuerit usquead profectionem ejus in Gallias ad S. Martinum. 12 Sedsic causafuerit, ut vera S. Florentii gesta, ex antiquiorum monxtmentis desumpta, dubia evadant apud posteros, qui anachronismum detegentes, et inpuncto tam gravi auctoris fidem merito requirentes, timidius etiam reliquis assentiuntur. Dabo tamen ejus'Acta quantumcumque suspectu, sed rescisso integro libro primo, quem soli Florianopropriitm existimo, quemque cxtriositslector videre poterit apud Cointium, vel non multo diversum apud nos tom. i Maii pag. t62 et
seq., si modo Florianojungatur Florentius et omnia eoritm dicta ct facta usque ad somnum et an-

hos secutis, fuerit memoratus, nedum prelo *'<</ gatus; quamquam Antonius lieaugendrr Oedinis S. Benedicti religiosus Opuscula ejusdem Marbodi magno studio collecta imprimi curaverit anno 1 70S, tum denique quia vel exeopatebit, quanta
esset seculo xi S. Florenlii veneratio.

Il.Vetus S.Florentii monasterium a a summis principibus ditatur

;

Britonibus incenditur
tur.

restaura-

Quoniam
t

Acta

S. Florentii

talia sunt,

ut

rer
<>>>
i

Vi-tuiS.Fto,

aliquid emiis

tamquam certum

ntii

definire

sim necantiquioraautftdedigniora instrumenta

compo.ecnt, supcrracancuni s/t ilisputa.ec deejits patria, seneetute et anno emortuali hunctamen c<>nlate fUcicirca initium secult 5, quia unanimt ObiisseausensuS. Martino conviasisse creditur.
\

apparilionem, quorum hic nidta mentio, rantur plurali numero. Subjiciam dein elegantem MarbodiarchidiaconiAndegavensisineademAcla sermonem, ad ipsomet uuctoredie fcslo S. Florengeli
tii

<//<-

et

in ecclesia
:

verisimiliter

ipsi

consecrata

tem in Glonna monte, ibidemque sepultum esse satis certum videtur eaj allegatis prmcedente num. et seqq, Neccst alienum a verisimilitudine
i

id colligo ex prima ejus periodo, recitatum qusepost hunc titulum Inoipit sermo Marbodi in Vitam S. Florentii confessoxis, sic habet tn sancti
\

quod

u<>u,>n//i/eu</u ll /, relictos

nempe ab eo fuisse

hujuspatris nostri Floreutii solemnitate,

licet ejus

yirtutibusexpUcandissermotenuisnequaquamposlios silere, sit sufficere, non tamen ex toto convenit Describam eutnex insigni codice nostroMs.membranaceo, tam antiqui characteris, ut Majoribus nostris,quieum laudarunt acadhibueruntaliquoMarties in Opere, merito visus sit, aut tempore
bodi
certe
unacum
7'i'ifi
c.lc-

ibidem sociosseu discipulos, quiadejuseasemplar ilUc r/.eceiu/, quiquedein vitam monasticam professi sint, unde emordium cepit Qlonnense t seu autem <><> S. Florentii vetus monasterium. Eujus

tiqmoeem nu-moriamnon reperi t quam

>>>

Vita

< torefere S. lleeno landi abbatis AnU ensis, ab Uartii comvo conscripta, ei apud noseditatom. 3

P u<!.:>\\\,'>
noctc,
laret,

,>>j

uleguntursequentiaiQpaaBm
venerabilis viri Maurontii ab1

dum
vidit

Isdem beatissimus Ermelandus... vigi-

et

forte ejus eura diligenter cxaratus, aut

animam

tcrmo-

ne Marhodi
episcopi.

non diu post eju,s obitum. 13 Videtur autem sermo istedictus a Marbodo, cum csset archidiaconus Andegavensis, id est, anteannum 1096, quo RedonenseminBritannia Armom" episcopatum tenuit, tum quia in Vita S.LUinii Andcgavensis episcopi qum Sermoni,
t

batis

"" rocatur monasterio 8. Florentii, n suo cosnobio sequestrato pasGlonna, ^iffinta Mim millibus, vinculo resolutam corporis ftd DBthe* Slll thronum. Subdit auctor, [Tlllll fleferri ;'i> angelis
1

es

-i

Uinatos fuisse a 8. Sermelando, qui > rem indagarent; sed fratres de prasdicto monasterio

incodicepi imumlocum

proxime subarchidiaconumAnnectitur, seexpresse nominat ipsosermonenon degavensis eccleflise, tumquia in

occupanti,

i,.,,

;,,.,

ipsis

laborem

/><

eque, qui nuntiarent,

prmripuisse ea ipsa hora obiisse

15

S.Maurontium.
MabiUonius

414
aoctom
' *

DK
'-

s.

rLORENTIO PRESBYTERO CONPESSORE

quibusdam lychnis totum decoratur Aquitaui* reguum.
luti

ffno

Mahillonius part. i swculi 3 Benedictini J P in nolisadjam citatum focum, postquam pagproduxit cx tribus vetustis Martyrologiis seTc^rlVZ quentem annuntiationem v Idus.lanu. in monte,
]5

qui dicitur
et conf., et

pultus est,

Glonma, depositio B. Maurontii abbatis nonnulla de ejus cultu annotavit. Seinquit, S. Maurontius in ecclesia S. Sal-

idem monasterium affectus '>f' OtroU, potissimum sub medium secidumnonum, Calvo quando Nomenoius Britonum dux, Carolo rebelterritorium Andegavense invasit, et quia tis
17 Caroli Calvi in
enituit
, ,

vatoris prope

tumulum

S.

Florentii...

Est

patro-

Dido Glonnensis abbas principi suo fulus adhaeHincemm, Carolus rebat, monasterium incendit:

nus minus principalis monaaterii veteris S. Florentii. llacc ex Ms. Ilistoria, a nostro Johanne Iluinnes ecite digesta deinonasterio novo. Obiitautem 8. Hermetandus, uti dictum est laudato tom. 3 Martii pag. 570, circa annum 715 aut 720; Maurontius seu Maurontus, de quo actum est iom. i

Annalium pag.

Mabillonius tom. 2 g-ratiam repensaturus, inquit 670, sequentia tamquam ex quo-

diplomate describens, Villam Miniacum in pago Cenomannico ad fluvium Sartam, non longe et Johannis-villam in pago Audecavensi

dam ejusdem

Januariipag. 505, sub finem seculi septimi. Hinc sensu accommodo intelligenda verba Historisemonastcrii Salmuriensis,

apud Martenium num.

:

laudatum

habentia cot. 1085 Fertur quippe i.studcumobium (Glonnense) a Carolo Magno imperatore columni.s marmoricis olim nobili structura fabricatum, praediis innumeris, pluribusque donariis nobilitatum; non minus etiam a Ludovico prole ipsius, cognoinento Pio, possessionibus egregiis Insignitum, a Carolo quoque Calvo intcr eximiadona, quibus prtactum nobilitavit ccenobium, cum nniverfla regali exactione consuetudinum ab omni synodali censu suis cum ecclesiis legimus Idcm monasteabsolutum. Et iterum col. 1121
sic
:

ab alveo Ligeris sitam, Glonuensibus coucessit x Kalendas Aug-usti, Indictione undecima, anno regni sui nono. Actum in villa Puteata non longe a annum civitate Claremonte. Hxc Mabillonius ad 684 recitat non848. Tum ad annum 849 pag. nutla ex altero ejusdem Caroli d^plomate, quod, Ordinis sicut editum fuit ab Alexio Lobineau, BritanS. Benedicti sacerdoie, tom. % Historuv

nim Minoris

col.

51,

huc transfero. In nomine

sanctse et ind. Trin. Karolus Dei gratia rex.

Cum

quorumdam insidii-s pertur- E batam, ad nostrum germanum Ludovicum deferegni nostri quietem,

ctionem meditantem * componere tractaremus, quorumdam etiam Sanctorum loca vastata restaurare cuperemus, inter cetera orta est saepe numero
,

* mcditan tium

pium olim a Carolo Magno constructum,eta ceteris

regibus nobilitcr sublirnatum, postea aNemcnoio,
lini niiiinii
Hrjiniji-,

deplorata

calamitas

pra^clari

ac

dilecti

nostri

SS. confessoris Christi Florentii,

assistente

nobis

r-ruilcliiiT

legimus inoeni nm.

ejusdem
stet,

loci ven.

Hasc, inquam, accomodo sensu intelligenda sunt, non de primordiis dicti monasterii, sed de qua-

eumdem

abbate Radulfo. Nam cum conlocum a piae memoriae Karolo avo

sedificiis

nostro praeclaris

et

plurimis possessioni-

restauratione, atque inducta fortasse illo tempore strictioris disciptinw norma, quse sic

dam

indicatur apud
rentiicoJi

eumdem Martenium ad calcem

S.

Histori.v in brevi Chronico monasterii L140

i

llo-

a rebelli nostro crudelissimo Nomenoio Britone nostri odii causa incensus est, ct plurimae ejuspossessiones invasae, licet ipse impius, perculsus ab codem Sancto, multas pecunias

bus nobilitatum

etc.

Anno dcclxxxxix.

llic

renovatur

monasterii ordo
Ludovim
ouofum

fiatrcs promittentes

regulam sub

Albaldo viro sancto

t

Ph

16 Ludovici Pii munifwcntiamcertam facitprivilegium ipsius apud Mabiltonium tom. 2 An~ nalium Benedictinorum pag. 789, cujus initium transcribo In nomine Domini Dei ct Salvatoris nostri Jesu Cliristi, Ludovicus, diviua ordinante providentia, imperator augustus Si erga loca diC viniscnltilius mnncipata propter amorem Dei, ejusque in eisilcm Iocis sibi famulantes bcneficia opor:

ad restaurandum tribuerit, nosque illum persequentes et nimium pro hac causa dolentes, eidem loco plura contulimus, scilicet abbatiam S. Joanuis in pago Andegav. etc. Ad hsec autem Dei instinctu addere cupientes, consentientibus,
tius

imo po-

Didone Pictav., cujus praesulatui subjacetpagus Medalgicus, in quo supra dictus locus situs est, simulque Theofalgicus, Actardo quoque Isamnet. ecclesia? praesule,
hortantibus veu.
episcopis
ecclesias, qua? suprafati loci esse videntur,

omnes

tuna largimur, prsemium nobis apud

Deum

aeteruae

per eorum episcopatus cuncta synodali exactione absolvimus Et pro eo, quod quaedam cum ipso
loco vastata3 fuerunt, hoc nostrae munificentiae

remunerationis rependi non diffldimus. Idcirco uotum cssc voluimis eunctis fidelibus sanctae Dei Ecoleflisset QOBtrifl,

com-

pendium tribuimus data

ipsis episcopis vicissitu-

pncsentilmsscilicctet futuris, quia

quemdam vcncrabilem virum Frotbertum cum monachis suis, quos in Italia miseramus, exinde reverti fecimus, et concessimus eis quoddam monasterium, quod est situm in
S.

dine, quam postulaverant, ampliores scilicet et liberas partes ipsarum civitatum, sicut designatum

a nobis, et ut comites ipsorum pagorum nihil pro comitatu suo, vel nostro redditu ex aliqua eoest

territorio

Pictavensi
sive

aupra ripam Ligeris, quod dicitur

eorpore quiescit

Glonna

rum diaecesi, quam jure sibi vendicare videntur, exigere pra>sumant etc. Data mense Junio vi. Id.
ejusdem anno ix Karoli gloriosissimi regis. Actum iu loco, qui dicitur Vetus Pictavis iu Dei nomiue
felic.

Flohkntius, ubi idem beatus coufessor Christi eo modo, ut ibi secuudum Re;

stioam

grulam B. patria Beuedicti vitam dcgcreut mouas(e. Pergit dein ecoponere, quomodo idem

Amen.
el

tnonasterium sub sua defensione ac tuitione suscipiat, quasque ipsi immunitates ac privilegia concedat. Ad idetn ipsum propositum spectat, guod refert cjusdem Ludovici biographus apud Chesnium tom. 2 Scriptorum Franc. pag. 203 his rcrbis Et quidem multa, ut dictum est, ab eo sunt in ejus ditioue reparata, imo et a fundameu:

Notat hic Mabitlonius non confundendam esse abbatiam sancti Johannis cum Johannis-vitta, qum anno superiore Glonnse a Caroto donata
1S
est,

rwmra

""'

et tomo 4 Annalium pag. 852 corrigendum monet errorem, qui in verbis mox recitatis tatet, dum Dido Pictavensis episcopus appellatur ; le:

gendum quippe Didone

Porro

a:dineata mouasteria, sed pra^cipue luec monasterium sancta? Marire et saneti Petri de Fertis
:

seu Dodone Andecavensi. utraque donatio, licet diversis abbatibus, facta notatur anno Caroli regis nono, res

dum

rariis...

monasterium sancti

Florentii...

quibus ve-

ita intettigenda, ut prior facta sit Didoni abbati die xxni Augusti anno 84S, Caroti regis nono

haud

DIE VIGESIMA SECUNDA 8EKEEMBB1S.

415
AtCTOtf
J.

haud dudum

inckoato, posterior

Radulpho

illius

anno 849, necdum completoregniejusdem anno nono. Causamautem, qua impxdsus fuit Nemenoius seu Nomenoius, ut conferret pecuniam ad restaurandum monasterium, allegat etiamauctor Historize eversionis monasterii S. Florentii veteris, editee a Martenio tom. 8 Anecdotorum cot. 844 his verbis Contra Carolum Calvum se erexit, et ei servire contemnens, Redonenses Namnetensibus junxit, sicque monasterium
successori, die vni Junii
:

Surg-ensque tunc dissensio Permiscet omnes jurg-io.

Invadit altersocios, Crescunt mali super bonos.

Tyrannus omnis infrerait, Dantur honorcs impio.

Fit pluriuin vastatio.

Sanctis locis praMatio, Cunctis bonis turbatio,

Rerum simul

confusio.

a patre (Caroli) Ludovico et ab avo Carolo Magno fundatum atque nobilitatum ag-gTcssus,incendit atque vastavit; sed aSaucto, cui idem locus olim fuerat divinitus concessus, invisibiliterpercussus, data

Quidara fuithoc tempore, Nemenoius nomine,

Pauper prius prog*enie, Ag-rum colebat vomere.

Sed rcpperit larg-issimuin Thesaurura terrea conditum, Qui plurimorum divitum
Junxit sibi solatium.

non minimapecunia, damnum, quod

sibi intulerat,

quautum
suaa

Verumtamen signum percussionis semper secum habuit nam quampotuit, emendavit.

;

Jlhythmxis,

quomonasterii

diu vixit, semper clauduspermansit. 19 Memorata hactenus de Glonnensi monasterio a temporibus Caroli Magni conftrmat ac ptenius

Dehinc par artem fallere

Ccepitque

mox succrescere,

spkndor,

declarat Rhythmus, quem huc transfero cx tom. 2 Amialium Mabillonii pag. 753
:

Donec super cunctos ope

Transcendorct potentkf. 22 Sic ergo discordantibus Francis simul cura reg-ibus,
ittorumtem

Dulces modos
l,

et

carmina

Thrciciiv

Praebe lyra Triceia *,

porum,

Commota

quis cucumina

Cum ceteris

rebellibus

Planxere hyperborea. Montes simulque flumiua Illa putent nunc Orphea,

Pit Carolo contrarius.

Hic Carolus cum fratribus Bellum g^erebat sa?pius,

Hespondeantque carmina
Sylvae canant melliflua.

Nec pnevalebat

hostibus,

Tantis repulsus cladibus.

Confidit unde impius,

Gravisdetorganum tuba;
Alte resultet fistula;

Pra;das

ag'it

Nemenoius,

Omnis canat harmonia;

Det Philomena cantica. Olim nitensclarissima,
Terrisque faraosissima
Sancti patris basilica

Instando Kedonensibus
Siraulque Namnetensibus.

Deinde Pictaviensiura, Trans Ligerira raauentiura,

Pagum

petit

Medalgicum,

Elobentii prascipua, Sensit fera incendia A gente crudelissima,

Glonnam locum pulcherrimum.

Turmam

vocat monachicam,

Vere bruta Britannia, Lugete cuncti talia. Omnis enim cum Gallia
Plorentii suffragia Deposceret tunc cernua. Contempsit hasc g*en^ impia
prmctpum
erya Sanctxtm pietas,

Multamquc dat pecuniam, Jubet mox suam statuam

Effig'iari

splendidam;

Quara ponerent pinnaculo Ad Orientem patulo, SigTium quod esset, Carolum Se non timerc dominum.
23 Illi statim regi suo Ha)c pertulerunt Carolo, Qui audienssuperbiara, Miratus est audaciam. Tuncjussit, ut pecuniara
vvrrtio
naiterii,

20 Olim pius rex Carolus

mo-

Magnus ac potentissimus
Fecit

c
*

hunc locum devotus Pro Beati virtutibus,

Terris datis foecundibus *

forte

fce -

cundius

Auxit honorem larguus, Et prasbuit tunc vasculum CoenaDei mag-nificum. Per hunc fugatur saepius
lnfirmitas languentibus,

Totam

sibi disponerent,

llliusalho lapide

Soulptarisus imaginc Qiium ponerent piunaculo

:

Et sanitas fidelibus Praestaturex hoc protinus. Post imperans Hludovicus,

Mag-ni Caroli
filius,

Ad Orientem patulo, Signum foret quod impio,

Se subjujrandum Carolo.
Iratus
lllfl

talibus,

Ipsum locum benignius

Colit piis ornatibus.

Locura petit velocius; Praidasjubetmilitibus

Qui

filiis

rebellibus

Accendit ignem protinus. Flammaa ubiqueBritoneB

Concussusaltis fluctibus EtEranciam turbantibus Regnum reliquit mortuus. Ilis quatuor mox partibus

Mox inferunt iras truces

Sanctus locus comburitur, Tantum decus consumitur.

Heume
Jlrii rae
!

dolorcs

patriffi,

Regnum

sibi sccantibus,

honores

g-Ioria;,

belta

Per Pranciarnjurg-antibus, Bellum fuit horridius. 21 Imperio sic turbido,

Quam

novit orbis pristina;,

!

IIcu rac

tluuntnunc lacryma,
ejutque rtttauratio

malorum factio, Septembris Tomus YI

Crescit
%

21 Tunc excitatus cxlitus Sanctus adest Plorentius,

57 Respexit,

no
AL-aont
J. p.

DE

S.

FLORENTIO PRESBYTERO CONFESSORE

rentiimonasteriumetc. Duas edidit Martenius huc pertinentes Historias ex Mss. Saimuriensibus, de

Respexit, inflammantibus Loeumsuum Britonibus.

quanta esset
Si

ultio

nou forctpermissio;

rum

Percussus estsed impius,

Debilitatispedibus.

Precatur indulgentiam, Redire posset patriam Keversus ad Britanniam

:

quibus,priusquamfugammonachoru?yietreiiquiatranslationem ulterius prosequar, nonnullaobservassejuverit. Una exstat tom. 5 Collectionzs amplissimse a col. 1083, altera tom. 3 Anecdotorurn a col. 843. Prima sub hoc titulo Historia monasterii S. Florentii Salmuriensis inchoatur ab eversione monasterii^protrahiturque usquead fi:

Nimiamdat pecuniam,
Abbas
erat Dido bonus,
Beg-i Carolo proximus, Qui convocatis fratribus

fere seculi 13; sed notat editor, varios eam habuissescriptores,quii?iceptu?nabunoOpuscontinuarint, et ea, qutesuis temporibus contigerant

nem

llegcm adit quantocius. Exponit irasBritonum. Mag^num scelus crudelium;

singutaria, iitteris commendarint,putatque s seex styli ac characteris diversitatenec non ex aliis signis, deprehendisse quatuor,

quorum, trium salprimus in atiquibus tem posteriorum, quamvis

Tuno rex dolens

Quseritviccm

in pectore,

mox

rcddere.

Hinc Andegavarn protinus

fortecespitaverit,relatadegestisabbatumaliisque satis sestimari nequeant. Altera, hunc titutum prgeferens, Historia eversionismonasterii S.Florenveteris aBritonibus et Normannis, translationis ejusdem Sancti, fundationis et abbatum monasterii Salmuriensis, multo compendiosius conscripta est, productaque usque ad Sigonis abbatis obitum, qui
tii

Urbem

petittristissimus
loculi

Dat abbatiam
(UierVmntur.

Sancti Jobannisdediti.

25 Scd hoc parum visum Moxque alteram tradidit

Sancti (jundulfi nomine,
Quffl partibus estFranciae.

ftiit,

passim annectitur anno 1070. 27 Cum eodem Sigonis obitu desinit quoque, juxta editorisjudicium. scriptor secundus seupricontinuator iongioris Historiee sed is, nisi interpolatorem nactus sit, secuto integro scripsit post obitum Sigonis. Etenimlaudato tom. 5 Collec:

habemus

<le-

scripdoncm,

Mafrnisdatis muncribus,
Circa locum fitsedulus,
Bestituitfelieius.

mus

Decorat atque pulchrius.

tionis ampliss. col. 1128,

postquam narravit, quo

Gaudete cuncti cordibus, Cantate magnisvocibus, Sancte Florenti, quaesumus,

Adesto nobis caditus. Amen.
2 Annalium pag Rhythmum edilum existimai per eadem tempora, haud ita dudum scilicetpost restauratum a Carolo Calvo monasterium. Et sane cum auctor

ldem Mabillonius laudato tom,

679,

gaudium incitet Gtonnenses, ac de solo Nemenoio conquestus ante, nullam mentioneni n gerat de aiteramonasterii eversione paulo post a Normannis patrata, satis probata mihividetur ista opinio.
ultimis versiculis ad
i

pacto Evenus monachusab abbate suo Sigone missus fuerit ad abbatiam S. Melaniiprope Redenensem civitatem, eidem diu abbas, ac dein dicecesi Dolensi archiepiscopus prsefuerit, obierit et in eadem abbatia S. Mela?iii seputtus sit, anno, ut statim videbitur, 1081, sic pergit Post multum vero temporis, tempore, venerandffi memoriseGuillelmi abbatisejusdem monasterii [S. Melanii,) accidit, ut concors fratrum congregalio ejus (Eveni) sepulcbrum gratia revelationis effoderent qui superposito lapide revoluto, tabulam plumbeam ad caput ejus invenerunt, litteris inscriptam sub ver Anno Dominicas Incarnationis mlxxxi bistalibus Romano Pontifice Greg-orio VII, consule Eedo:
:

nensi Gaufredo, et Silvestro episcopo, vii Calen-

das

Octobris

obiit

8 III. Destruitur sccundo monasteriuin

domnus
S.

Evenus
etc.

Dolensis
Scripsit

archiepiscopus et abbas

Melanii

Glonnense; monachi
Florentii fugiunt

cum
ad
dein

igitur, diu post

annwn

1081, et ut apparet, an-

corpore S.

Bituricenscm

provinciam
in

annumll62, quo Guillehnus abbas S. Metanii, quem hic ut vita functum laudat, in vivis superstes erat, sicut patet ex instrumento
nis atiquot post

Trenorchium
\tln
,i

Burgundia

ejusdem abbatuv apud Aiexium Lobineau tom. 2 HistoricV Britannue Minoris col. 21S. Dixi

ifrucffo tfo,cu-

"'"'"'''"'""

diu gavisi surU (Uonnenses tranquiitita li/r, quam Caroli Calvi auwilium et libera litas ipsisprocuraverat; mmenim </uartoarestauratione elapso anno incensum est a Normannis nasterium, ipsique cum reliquiis S. Florentii

TT aud

non multis ; nam tertius auctor Michaet, de se ita scribens coi. 1133 Qui vidit hrec scripsit et testimonium perhibuit
aliquot annis post 1162,
:

videtur tantum Opus continuasse usque ad annum 1202, quoelectus est abbas S. Florentii. Ceterum primus et secundus auctor iongioris
veritati,

aufUgerecompulsisunt. Secundam hanc erersio\ssim vetustiores chronistss

853.

anno

Auctor Chronicide gestis Vormannorum in Wrancia apud Chesnium tom. 2 pag. bZSsiceam refert: Anno Pomini mva.in Xorthinanni mense .lulio, rclicta Sequana, Ligerim adeuntes, Namnetim urbem, el monasterium sanoti Florentii acvicinalooa populantur. Xn Chronico Aquitanico apud

Historuv vcrisimiliter usi sunt breviori assignata num. pr&cedente. Pauca quippe in hac reperiuntur, quin in ista similiter, sed sparsim, legantur iisdem pme corbis. Verisimiliter,inquam;
si

tractam esse
ni/iil est,

quis enim contendat, breviorem ex tongiore exet in meliorern ordinem redactam,

quod opponam. Nuncrelictam materiam

factaaNor
mannit;

tabbeum tonu BibliothecsB Afo. pag. B9&, et in Bngolismmsi apudeumdem pag. 884 mensis Junius signatur: Dcocun Lucionus mense Maii a
i

resunximus. 2S Qu.v initio hujus referre ccepi, in hunc modum narrat auctor brevioris HistorLv Postea vero Normauui, adhuc sursum Carolo Calvo regnante, ascendentes per Ligerim, Namnetum ag-:

Normaimis succcnditur,

et

mense Junii

sancti Flo-

grcdiuntur, vastant,

capiunt atque praedantur,

rursumque

DIE VIGESIMA SECU^DA SEPTEMBRIS.

rursumque monasterium S. Florentii, quod jam ante a supra dicto Nemenoio incensum fucrat, et a Carolo Calvo reparatum jam fuerat, ab illa etfera gente Normannica penitus vastatur, inceuditur, destruitur. Monachi cum corpore S. Florentii fug-iunt iu partes Burg-undiae, Tornacum (ita in ntraque Hisloria scribitur pro Tornuco seu Trenorchio) monasterium expetunt, ubi siniilitermonaehiS. Philiberti timore supradicta? gxratis ab llerio insulacum corpore ejusdem Sancti secesserant. Sicque locus Glonnensis coenobii, in solitudiuem redactus, coepit esse ferarum, qui prius fuerat habitatio hominum.
ta persecutione

417
IVCRNU
J.

Dei se evasisse exsultantes, requicm ibidem de tan-

tandem mereantur, Christo propitio, invenire, et in laudem divinae misericordise valeaut respirare. Nos antem supplicibus cjusdem Hecfredi abbatis monachorumque ejus precibus
,

benignum assensum

pra^bentcs, altitudinis nostrse

prxeceptum hoc lieri jussimus, per quod memoratam S. Gundulfi ccllam cum familia utriusquc se-

Hcec ita relata sunt, acsi mox ab anno S53 Trenorchium aufugisscnt cum reliqaiis monachi, sed longior mora interponenda est, tum ob mojcdicenda, tum quia corpus S. Philiberti, dequoactum est apud nos ad diem xx Augusti, Trenorchium translatum non est ante annum 875. 29 Plenius rem explicat paucis interjectis idem fuga monachorum cum auctor A destructioue igitur, inquit, monasterii,
:

rerum omnium aliarum plcnitudine ssepe Becfredo, suisque monachis habendam concedimus atque largiraur etc. Ut autem hrec nostrae auctoritatis dclegatio perpetuura in Dei nomine obtineatrig'orem, ma.nu propria
xus
et

dicto venerando abbati

eam firmavimus, anuliquc nostri impressionc assignari jussimus. Data xvn Kalendas Fcbruarii, Indictionexiin, anno xxvi reg-naute Carolo reg;c gdoriosissimo.
feliciter.

sacro corpore

Nomenoio Britone seu ab adventu Normannorum, quod utrumque factum est, reg-nante Carolo Calvo, usque ad tempus illud, quando B relatum est corpus S. Florentii aToruaco per Absalonem monachum et in castro Salmuro reconditum, quidactum sit de monachis, quituncdispersi
quas facta est a

Actum Silvauectis civitate in Dci uomine Amen. ^l Eamdem donationem confirmavit 2 ostea etiam Carolomannus, Burgundi.v ct Aquitanise rex simili diplomalc. Hujus fragmentum exhibct Eistorise Britannicse laudatus Lobineau tom.
J
:l

rtaib\u$ibi

eonctuam >

col. 52.

Initium talecst

In noininr Dominietc. Ka-

rolomag^nus Dei gratia rcx. Vcu. vir abbas Radul-

fuerunt, quove abierunt, seu qualiter postea conversati sunt, nobis omnimodo habetur incog-nitum, nisi

phus monasterii S. Florcntii etc. Reliqua consonant pene ad verbum recitato diplomatiCaroli Calvi E usque ad fincm, quisic habet Cujus pctitioni etc. Concedo etiam navcs iv. Datum Nonis Junii, anno
:

hoc, quod in nostris cartis reperimus, post secun-

iii

reg*ni

Karolomag;ni, Indictione xni.

Errorem

dam

al.

additur

destructionem hujus cGenobii aNormannis factam *, monachi cum corpore S. Florentii jussu
piissimi regis Caroli inpartibus Francia? ad
S.

quod

hic observavit Mabillonius in notis chronologicis; annum <fesignatS$Q,scd annus Indictio enim

xm

locum

* al.

pridie

Gundulfi, quera idem prsecellentissimus rex jam pridem * huic loco contulerat, post combustionem

hujus
sed

aNomenoio Britone illatam, secesserunt; quomodo exinde migraverunt, et ad Tornacum

loci,

Carolomanni 881. Degebant igitur hactenus in Celta S. Gundidfi cum sacris Patroni sui exuviis abbas et monac/u / quamdiu illicsubstiterint, donec ob frequentes haud dubie etiam in
terttus regni
;
<

perrexerunt, omnino ig-noratur.

in nullo verbo, prmter notata hic in margine, discrepans, tradit auctor secundus longioris Historite, sicque

Eadem

explicat similiter ea, quas confusius scripserat

adcelhtm S.
Gundulfi in
Bituriccnsi

hancregionem incursiones Normannorumconfttgere in Burgundiam, et in Trenorchiense cccnobium se recepere, ipsi ignorarunt auctor brevioris Historite, etprimus continuator longioris, ut patet ex verbis num. 29 citatis, neque nos aliunde
edoceri potuimus. "">" Tra32 Modum quidem, quo illuc perrexerint, et a " suscepti sint, descripsit auctor Trenorchiensibus Burtjundia; primus Historiie longioris; sed nonpossum non suspcctam habere ejus relationem; cum iidem mox laudati auctores,modum etiam ipsum ignot^asse se, haud obscure insinucnt his verbis Quoraodo rxinde (ex cella S. Gundul(i) mi-raverunt, et ad
:

auctor prinius. 30 Locus, quo

rentii

juxtajam relata, post eversum a Normannis ccenobium cum sacris exuviis S.Floconfugerunt monachi, situs est in BUuricenhactenus subjectus est, teste Mabillonio, Satmuriensi abbatise S. Florentii; Celta S. Gundulfi passim nuncupatur, vulgo S. Godon. Donationem ejus factamprius Didoni abbati circa annum 848, ad preces monachorum, verisimiliter spem deponentium restaurationis antiqui monasterii, idem Carolus Calvus ad annum 8G6' innotavit et forte auxit diplomate, quod ex archivo Gloyinensi inseruit Mabillonius tom. 2 Annatiumpag. 752, quodque, quantum huc spectat, describo In nomiue sanctffi et individua; Trinitatis
si provincia, et
:

provinciu,

Tornacum perrcxerunt, oranino ignioratur; acdpe tamen ejus verba Ig-itur sub memonita? pcrsccutionis temporc Glonnensc comobium multa rerum opulentia relucebat, copioso ctiam moiiachorum nume:

ro et merito oopiosiorJ pollcbat. Ili siquidcm cosnobitcc clarissirai, auditatantaj dcvastationis procclla,
ing-enti

pavore percussi, fugam praparant

,

et fug;ie

Carolus Gratia Dei rex etc. Itaquc noverit

sanctiE Dei Ecclesias fidelium et

omnium

nostrorum, tam

necessaria, acceptoque almi patris Plorentii thesauro corporis pretioso subito fug-am arripiunt,

futurorum sollertia, quiavenerabilis vir et relig'iosus abba Hecfredus monasterii beati Florentii una cum monachis, ibi Deo militantibus , ad nostram accedens sublimitatcm
praesentium
et
,

quam

egressique pristinum

rclig'iosa3

convcrsationis ha-

bitaculum, silenter

suit

miserabili auditu, lacrymabili sug-g-estione expomansuetudini nostrze calamitatem praefati monasterii etc. Ig-itur oravit suppliciteridein vcneran-

apud advenaa, exulea ipsi magia et advenae commorandi vcstig-ant hospitiura. Tunc monsGlonna, habitatio quondam monaohorum florigcra, barbaris in promixo vastantibus df\astamla cum racerore ct gemitu Ineffabili relinquitur, tan-

dus abbas, ut ad suorum refugium monachorum et ad receptionem sacratissimi corporis B. Florrntii

concedere sibi dig-narcmur cellam secus fluvium

pag-o Biturico
,

tusqun luctua a discedrntihus comraittitur, quantus post incensiouem loci illlua a Nemenoio Brirrf.-rtUP. QuiiMiir Ucu uilihili patratam fuissti iioii bus ita.jur fug-iciitibus, S. 1'J.ilibrrti de Bolounio

Lig"erim in

quse dicitur Nobilia,

cus, quemadmodum

prasdecessori illius Didoni

quondam

abbati, nos fecisse cog-noscitur, in

cellula S. Gundulfus reverenter colitur

qua humatus
:

monachij haud longe a monte Glonna commanentes, obvio concursu sociantur, barbaricaa pepseoutionis rabiem pari propOBito fug-ientcs. Qui partes Burgundiae pariter dccrcvcrunt expetere, simulque
proposuerunt, quocumque Christus eos direxerit,

quatenus a manibus suprascriptorum inimicorum

commanere.

418
HJCTOM

S.

FLORENTIO PRESBYTKRO CONFESSORE

omnes absorbuit, ipse autem in silvam, nomine Bivonem ingrrediens, monasterioS. Florenbant, fluvius
tii,

J.p.

commanere. Inclyti vero Florentii portitores toto monachos aiimonia itinere consocios B. Philiberti propria sustentavere, et ubicumque ponebant meta-

qui illum liberaverat, se recepit.

Ctadem illam

tum Tandem una pervenere Tornacum, antiquum funtlum S. Philiberti monachorura, ibique reverendissimi ccenobitaeS. Florentii, a sodalibus invitati, cum praefato ipsius Sancti thesauro, ornamentisque inas-

B. Florentii, cortinis effig-iebatur tentorium.

stimabilibus, hospitalitatis gTatia multo tempore

ab Hugone abbate S- Martini Turonensiset Gilbaldo seu Girboldo comite illatam Normannis refert etiam Adelerius, auctor ejusdem secxdinoni, in appendice ad librum primum de Miraculis S. Benedicti, atque hujus eam patrocinio adscribit; sed prodigii mox narrati non meminit, forte
quia ad ejus de S. Benedicto scribentis institutum nonpertinebat.

sunt rccepti.
/tujin fuijx

33 Ita

ille,

sed valde confuse, nec satis conet

rilulio

ronrt

gruentcr ad relatam

diplomatis probatam

mo-

fusa

eit

vtiniti uccu-

rata.

ram in cella S. Gundulfi, cujus ne mentionem quidem facit, rem ita exponens, acsi recta in Burabiissent monachi, etiam ante eversioGlonnensis camobii; nempc dum imminebant inproximo Normanni. Quid enim aliud sonant illa ejus verba Tunc mons Glonna, habitatio quon-

IV.

Corpus

Sancti

Trenorchio

gundiam

Salmurum
deponitur.

defertur, et in basilica

nem

ibidem constructi novi monasterii

.'

dam raonachorum
rtantiblifl
bili

florigera, barbaris in

devastanda

cum moerore

et

proximo vagcmitu ineffa-

rdinquitur? Quid conjunctio illa cummonachis S. Phitibcrti haud longe a monte Glonna com-

Sicut certo

determinare nequivimus supra, quo Rdms

translatcB fuerint S. Flo''*'

pacuGton -

anno Trenorchium

et

I!

manenlibus? Quid reliqua omnia quibus non aliam moram indicat,quamqucevidetur fuissenecessaria itinerantibus, et caventibus, ne in hostium manus inciderent? Putem equidem, aucto,

rentn rehquicV, ita etiam hic assignare non vate- dilum mus, quamdiu ibidem remanserint, quove prsecise anno ad Andegavenses redierint, Auctor primus $
Historice longioris relationem prsecedente inchoatam sic prosequitur Toto ig-itur persecutionis
.-

remhunc, sola nixum traditione defugamonachorum cum reliquiis in Burgundiam, ac earum relatione in Andegavensem ducatum pacato regno, liistoriam

suam concinnasse

ornasseque

tempore B. Florentii fratribus ibidem in tuto commorantibus, tandem divinse pietatis clementia respexit Franciam, hostili gdadio jam pene consumtam. Triplex itaque persecutio persecutoribus barbaris irrogatur. Alios enim fames excruciat, alios ferrum
trucidat, alios pestis cselitus

adjunctis sibi verisimilibus, atque inde factum csse, ut et iempora confuderit, et fidem non obtiniirri! <ij,)l i/j.suui JIi\lori<T ruut'iuuah.rrvm, qui candide faterimaluit, omnino ignorari, quomodo

immissa subita morte

deneficium
lui iilrm
lotnput

Trinorckium pcrrexerinU 8 Ad hiec tempora periinet miraculum seu

l

be-

neflcium,
fert in

<{"<<>!

l<"><!ntuscontinuatorcol. 1095 re:

hunc modum Cum per annos circiter xxx gens Normannica nonnullas civitates et castella Ncustria: et Aqiiitaimc depopulando vastasset et vastando deprradasaet, ventum est tandem ad monaaterium S. Benedicti, cog-nomcnto Floriacum quoii pridem fuerat ab eis crudeliter inrensum. Ubi
;i

tum fame, tum partim tamen in patria refugientibus, pax rediit terris, in sua rcdiere coloni. Tunc locum suum quisque superstes adiit, quisquis casu patriaa plorabundus ingemuit, urbes videlicet dirutas, oppida vallibus adsequata, ecclesias olim divino cultu celebres anuullatas, villas in solitudinem redactas. Quis cnim enumerare valeat, quot et quanta tormentorum g-enera scelecatervatim exting-uit. Barbaris vero
,

ferro

tum

peste pereuntibus,

ratissimus
rat?

ille

Normannorum

exercitus, nec

Deum

vcncrabili

abbate

Elugone, adjutorium sibi fe-

timens, nec homines reveritus, in nostrates exercueol Audito itaque desideratae pacis nomine,
superstites,

o|

USIJUO

pente noblUBsimo coraitc Autissiodorensium , Gilnominc, invasi, ejusque * ad interitioncm delcti sunt. De quocertamine vi\ aliquis evasit, qui
bnl.Io

me-

mcdituntibus

morati fratres B. Florentii, qui tunc temporis erant

renuunt Trcnoi-rhicnses

cvcntnm

rci

mmciarct

cctcris; in

quo conflictu InFulconis Rufi

fi-

non raediocri gaudio gratulantur, hoaflFamine, devotius

C g-elgwius Andegavorum oomes,

lius.interfeotueest.

spites adeunt, grates referunt devoti, supplicant

sacrum
pus,

cor-

PauoiigiturNormannorum,qui

taliprecum
'

alloquuntur

Gra-

ava erunt, prceaidlo vitam tuentes,

oaptivorum quam
si

copia tam rapinarum tranamaflnas compul-

oum

tias luimanitati vestras referimus, quia,

prout deg-ratia

buistis,

caritatemvestram nobis exposuistis exu-

sunt repetere aedes. Et

En

oum

a atatione aua,

quam

libus

nunc vero ultimum vale vobis cum

habuerant

tnsula, Imic (Glonnensi) monasterio

referentes, repatriare disponimus, lares nostros,

aupposita, oltranonreverauri discederent, presbyterura quemdam, qui solug in obseguio S. Florentii remanserat, apprehendunt, aeoumque In una navium auarum Btriotum, oompedibua junctum projioiunt, Bicque

Deo favente, unaVestram ig-itur fraternitatem propensiusexoramus, ut sacrata pig-nora, qua? caritati vestras commisimus, thesaurura vinimitcr dcsideramus.
delicet patris uostri Florentii, vestri gratia
S. Philiberti
:

desertosque cespites revisere,

per Ligerim discedentes, in patriam redire diaponunt.

Sanctipatn
etnio

re-

nhten*

85 Preabyter vero esgre ferena M arariataIi tanT toque Patrono, reduotia poat tergum omlis, vidit

portemus. Quibus reddiderunt vesponsum

s

>

i\un.

monasterium, humano habitatore vaouum atque tuno In hano vocem fertur exdamasse Baoerdoa: Eeul tu, sancte Florenti, quare me
desolatum
pateria
:

> > >

monachi tale Primores etpopulus hujus regionis thesaurum, quem petitis, non conceduut tanto se privari Patrono reg-io BurgmndiEe nou admittit. Nos etiam tanto ditati munere jure
:

sio

te

disjungiP

Cur

me

societatisethospitalitatis, vobis

eumalio non paqui vult

nobis-

ita

Deo odibilcs paganiP oum dixiaset, statim navis,oum qua vehebatur,in vertigine
rotari ccepit,

Hm

rapiunt

isti

timur transportare

proinde

atque omnibus, qui aderant, mortem miuari. Pwfibyter vero divinitua a vinculia solutus, aquis

manere, maneat; qui vero noluerit, quocumque placuerit, discedat. Kedite erg-o, si vultis, in patriam, uobis enim sanctissimam,

cuni, vita comitante,

se Ligeris oredidit,et

quam
Sic

apportastis

nando adduoitur ripaB oitenon. Nonnannos autem, qui illum captivum duce-

non reportabitis

sarcinam.

Him cum

pretiosum Sancti corpuscumultiplicibus ornamentis violenter et

illis

amare

IHE VIGESIMA SECUNDA SEPTBMBEIS.

amare retinentibus, monachi cum ingentiluctu hac
illacque dispersi sunt.
ijuotl

119
posuit,
:

sculum cum sauctis artubns super Iapidem

et quid

postea

a/ortt*

umil

38 Quies prxcipue obtenta est a Normannorum incursionibus ad annos 911 ct 912, quando Rollo eorum dux, inita pace cum Carolo Simplice, par-

opus esset, perquirere sollicite studuit dictumque est ei, ut aliquidde rebua propriis, quae circa eumdcm locum esse videbantur, licet nounulla concessisset, in pnesenti concedere deberet, qualiter isdem Sanctus, et ad locum destinatum se
deferri permitteret, etoinnibus, qui adcrant,

tem Neustruv, qu<v dein Normannia dicta fuit, adeptas est, et ad fidem Christianam conversus,

Eo

tempore verisimilius,autpaucisannispoststa-

tuipotest

discessus, et

monachorum S. Elorentii ex Burgundia mtra dictos annos ac 950 relatio reliquiarum, quam pergit describere idem auctor
Habebat autem, inquit, beatissimus Horentius ante sui corporis fug-am nutritum quemdam juvenem,
Absalon nomine, jam liberum custodia. Hic divina dispensatione Cenomanum perrexerat, abbatis sui transmissus licentia, parentes suos visitandi g'ratia; aliis ergo omnibus cum pretiosa cor-

apud omnipotentem Dominum piusintercessorexisteret, quod et factum est. 41 Nam contulit eidem in praesentia omnium, depmUur
qui aderant, possessiones, quas in proprio habebat
in territorio Salmuriensi, ecclesias, terras cultas,

aquas, consuetudines. Htec talia dona sancto Con-

imminente barbarorum Cenomanis remansit cum parentibus. Hsec etenim civitas ab hostibus mansit intacta, ceteris circumquaque ruentibus tempestate Normannica. Imo Cenomanensem civitatem a Normannis direpiam fuisse, tot testimosupervacanea videri possit fusior B niis constat, ut probatio audiatur unus annalista Bertinianus ad annum SG6 Nortmanni commixti Britonibus
poris S. Florentii

gdeba,

ad locum destinatum absque A tempore illo usque ad abbatem Fredericum abbatia Sancti, de quo loquimur, sub potestate seu dominatione comitum prog;cniei Theutbaldi fuit antca vero
fessori tribuit; sicque

ulla difficultatc in sede propria collocavit

rabie fug-ientibus, solus iste

circiter
si,

ta,

quadringenti de Lig-eri cum caballis eg-resCenomannis civitatem adeunt. Qua depracdain regressu suo, usque ad locum, qui dicitur

usque ad destructionem, qua? facta cst a Britonibus sive a Normannis, non quoslibet alios, sed regem Prancorum habebantdominos. Isdcm certe Confessor habuit nonnullas possessiones in diversis provinciis, quas quia ipse tempore prnedicta; Normaunicae E seuBritannicffi persecutiouis amiscrit, visum estet nobis ipsis et aliis multis, de quibus notitiffl tantummodo atque cartaj apud nos reraanserunt, qua; nobis iudicant, qualiter eas ipse Sanctus acquisivit, sed indicare nescivit, quomodo cas amisit. Primusabbas
in

eodem novo monasterio

fuit Elias, qui

multum

iu

Brieserta, veniunt.
clam auferti

39 Mitto itaque scriptoris minus accurati relationem, qug, reliquam rei gesUv seriem pluribus declarat, sed dubito, an absque fabulis; et quse eadem super materia tradit auctor brevioris Historuv, describo.

constructione ejusdem coenobii cum quodam fratre suo noraine Othberto laboravit ambo quippc erant
:

presbyteri,ctideo merito

donum

abbatije promeruit,

sednondiutcnuit.
42 Exstructionem novi hujus monasterii referunt Sammarthani tom. 1 Galluv Christiaruv, ct Mabillonius tom. 3 Annalium ad annum 950, in quo non multum aberrare possunt nam juxta breve Chronicon Salmuriense apud Martenium tom. 5 Collectionis amplissima: col. 1142 dcccclvi Amalbertus abbas efficitur, Elias vero proximus Amalberto decessor etprimus abbas, non diu tenuit rcgimen, utimoxvidimus. Porro longioris llistoopinionem rise continuator;isenimju.rh, editoris
; :

cirra

annum

Nunc

de Absalone quod dicere

coeperamus, prosequamur. Absalon ille monachus S. Florentii dolens remansisse corpus sui Patroni apud Tornacum, ubi deportatum fuit timore Normanuorum temporc Normannicae perseeutionis,

meditatus est in corde suo, qualiter illud restitueretur propriEe regioni. Itaque Tornacum perg-ens, ut iacilius crederetur, ct ut omnis suspicio furti
atque

ab eo auferretur, contractum se finmulxit, et circa locum quasi devotus existens, documentis perdiscere studuit locum, in tisque
fug-se

quo quiescerent ossa

cog-novisset,

ssepedicti Sancti,

quem cum
adepta,
il

continuo

opportunitate

Salmuriensis abbatuv fundationem conscripsit, tertium addit, quz operi isti prm ceteris allaboraltaque, inquil, o\ more omnibus <vmsuiumatis, r'd monatres illi, qui labore suo ct industria fabricam
:

omnia membra, excepta quadam Salmuarripiens, ducente Deo, parte capitis, rum usque pervenit, sicque monachi illi S. Philuc

accedens,

aterii

cum rum

mularisub

erexerant, seoulo renuntiantea, animumque habitu mutantcs, in reliquuin vitie sua3 Deo famonachaliproposita decreverunt: quo-

liberti
ti

thesaurum, quem

araiserunt.

Verumtamen

sponte noluerunt, inviornamenta pretiosa, quae

fuerant delata,
est

olim

cum

corpore

S. Elorentii illuc

vocabula, quia superius silentio comprcssimus, <vnsrmus: hic et nusquam opportuniufl proferenda de Furris, Heliasde Liniaco, BaginalduB Othoertua
,!,

retinuerunt.
exstruitur

aeste.

Horum Eeliamabbatem

praafioiunt, Uag-i-

10 His

itaque peractis,

inchoatum

monashrintu
Salmuri,
'jiio

in

cor/nts

sterium in Salmurio, imperio et tbaldi comitis. Et quia de reversiouc seu susceptione tanti Patris cuncti gaudebant, certatim in constructione monasterii laborabant. Nam castellum
illud,

monavoluntate Theu-

naldumfutura;cong-iv-:itiinisi)r;qiuMtum, Absalon vclle vero Patroni sui custodem etfamulum suo pro
oonstituunt.

Eis I'r,vmiserat idem continuator nemconstruvtimonasterihtranstationissacrir^,

i:i

rclatio- dwlMaji.

quod vocatur Salmurius, nondum

ibi erat,

sed

postca ad
vicinos

munimentum
a
supradicto

monasterii propter

laostes
est.

comite

ledificatum
est

Perfecto autem monasterio, ventum

ad
is-

dedicatiouem.

Cum

vero

dedicatum

fuisset,

translatione poris in basilicam,prodigii in eadem Blesen et tiberalitatis Theobatdi comitis facti, iis, qum dedi ex ah sis, modo tam parum diverso cxhibere hic nebreviori Jlistoria, ut verba cjus addit tamen, saxum, cuiaggravacesse

non

sit;

dem

venerabilis

comes

accipit vasculilm, in

quo

tumprodigiose corpus impositum

tibue

fuit, exstitisse

servabantur ossa ssepe dicti Sancti, et in a Deo qui pvieparatam sibi domura jussu episcoporum, voluit. Et cum pervenisset ad aderant, portare

iUdmsuoadhuctemporemt^^Q^^m^'
etiam,
translationis diem notat vi teste Mabiltonio tom. S
500, notatur in

Nonaa Maji, quo

quoddam grande saxum non long;e ab ostio moleve fuerat et suave, nasterii, pondus, quod ante
ita est

Annalium pag. monastcrii Martyro domestico

an-gravatum, acsi ferrum, quod ferebatur, Itaque comes velit nolit vafuisset ac plumbum.

Salrauro susceptio corporis : Oaatro patrisnoatd Plorentai preabyteri et confesaosancti pene verbis, ut monuerunt Majores notogio his verbis
ris

lisdem

stn

420
AUCT4JK
J.

DE

S.

ILOBEXTIO PKESISYTERO COXEESSORE

P.

striinPr&termissis diei% mensis Maji,notatur Ms,MartyrologioprioratusDaveronensis,Ordinis Benedictini dicecesis Camotensis. Annuntiatur quoqueSanctusnosterad eumdem diem inFlorario

et in editis ad Uusuardum Auctariis, Lubeco-Coloniensi, Greveni, Belini, Molani, inMartyrologiis Galesinii, ubi tamen perperam episco-

Ms.

auxilium ferente, propriam sibi sedem iu quoddam scrinium corneum eas ad tempus posuit conservandas de quo cum in illud, ut diximus, in quo nunc conservantur, jam dictus abbas causa tutioris custodia? transmutasset, fabrum ferrarium, qui eas extraheret, non enim aliter poterant aperiri, venire
tata?
,

Deo
ad

retulit

pusvocatur, Germanico,et Gallicano, sedubiqae, excipe postremum, absque mentione transtalionis.

/,1,111

prascepit.

'!<<
1 1

Ig-itur iwlificio

novi monasterii consuramato,

47 Qui cum venisset, jussus ab abbate ad mausoleum (mauseolum aliquando etiam scribitur,

pitnita divi-

nttu*

n <j*

bium bonit
aut/etur

verba sunt laudati continuatons, et thesauro reverendi corporis intus debito cum honore reposito, venerabilis comes Theobaudus ex S. Benedicti Floriacensis monasterio (vulgo Eleury vet Sainct Benoit surLoirem Aurelianensi dicecesi) religlosos fratres
adduxit, eisque

memoratum

Heliain,

ut diximus,

abbatis loco praifecit. At de ornamentis pretiosis,

quibusolim (ilonnensislocusprsefulg^ebatjaprajfato comite Tornacenses ( Trenorchienses ) monachi qua;dam rcddere sunt coacti, Fcilicet vas ccenaB Dominicae (olim a Carolo Magno dono acceptum,
sicut traditur in Rhythmo supra num. 20J " thuribulum cum peredibus a S. Eligio fabricatum,
Missjtle

usurpaturque pro sancti alicujus feretro) forcipes in manibus habens, audacter acsi ad incudtm suam accessit, forcipes tetendit, clavummomordit.Etquia nullam Sancto impendens reverentiam hoc ag*ere tentavit, ultio divina confestim affuit, quse fabrum impudentem merito sute irreverentiae manifestasensus amissione multavit. Qusedam enim divina vis, acsi vehemens turbo, a capsella Sancti progrediens,
illuminvisibiliteriu fronte percussit,

*^w

moxque

forci-

pibus elapsis e manibus, ipse retro stupefactus corruit. Kecepto tamen post paululura sensu, resum-

quoddam, Psalterium quoddam,

in quibus

sanctus pater Plorcntius fertur legisse.

De

libris

autcm,

chartis, rcliquiis, vestimentis, palliis

pauca

quam citius tentavit, et quod non recederet *, jurando confirmavit. * fortc Abbas vero non sine divino nutu boc fieri perpen- derct dens, inde triduanum fratribusindixit jejunium, et E ut unanimi devotione Sancti auxilium exorareut,
tisque viribus recedere
illuc ultra

accc-

quidem et viliora rrddidcrunt. Mortuo Etise suffectus est anno 956 Amatbertus, ex Floriacensi abbatia accitus, cui dein simul et Salmuriensi
abbasprsefuit. Is autem ecclesiam Salmuriensem }
rirjns niaifltiifil,' iiftfrrr
(sit:

qualiter ipse erga ejus sanctissima membra, quod disposuerat ag-ere, ipse Sanctus fieri pateretur, eos

ammonuit.
48 Peracta autem supplicatione

fl/ffum fjuia matuti-

cum mag-na

cordis contritione accedunt,

et jejunio, illuc pubUcc t ran vasculum feruntur

ihe-

nalis

Missa in eo

fiebat) in pii patris Elorentii

ornamentis decoravit, multisque scdificiis auxit, quse a ccntinuatore fuse descripta videri possunt laudato tom, 5

reverentia erectum erat, muttis

apenunt, veneranda ossa inde extrahunt, et in il- novam cam. Iud metallinum fusili opere compositum, in quo nunc continentur, aspiciente cuncto populo castri
Salrauri, recondunt. Et ut cunctis liquido pateret, nullum de membris Sancti abesse, sed omnia per jam dictum monachum ab Arverniaa * partibus relata fuisse, excepta
illic

col.mi.
<i

monacko111111

45

Propius ad jrropositum nostrum accedunt

ntm

Burgundiic

tradita ab

eodem

cot.

1098 in hitnc

ro; comecralur butu

lica.

modum

Inte-

rca coruseantibus s;rpissime beatissimi Elorentii miraculis, famaque exteras reg*iones volitantes, in
brevi tempore plurimi virorum illustriura ibidem relig-ionis habitvim susceperunt, qui cura innumeris

particula capitis, quae divina dispositione remansit, ut et in illis retestantur

quadam

g-ionibus

tur

nomen Saucti dig-no honore venerarenamque illius loci incoUe, divinitus

Sancti surTragium deposcentibus

cumdem
filios

locum,
ofFe-

ditatum ornamentis, mirabilem reddiderunt. Nonnulli ju\(;i

utrumqucTcstamentum

eam miracula patrata se vidisse; saepe dictus abbas cunctis audientibus atque videntibus talia dicebat En brachium S. Elorentii, en crus,
per
:

suos

Nanetodcvotissimecontulerunt.Tandem aliquorum nobilium ccenobiorum ritu basilica per annos complures completa comes Theobaldus, assumpto Turoniea) civitatis antistite Arduino et epirentes,

ita per omnia membra dicendo, omnique populo cuncta ostendendo, in pra^pacosta?,

en

et

rato a se vasculo collocavit, ostiolumque tanta industria conclusit, quod a nemine postea potuit
aperiri.

C scopo

Andeg-avensi,

cum

infinita multitudine nobi-

P
0>mes
Dlesf}isis errja

cum domino
rentii
Sacrx
reti

lium Kraneorum ct afflnium utriusque sexus, una abbatfl Amalberto xn Calendas Junii looum solrmnitrr ('onsrcrarunt, corpusque beati Plo-

49 Hasc ideo memoriaB litterarum tradere dig-num duxi, qus a veracium fideliumque testium
relatione
didici.

Deinde

comes

Theobaldus

di-

Sanclum
muni/icus.

snlrmnius transtulerunt. 46 Neo multo post venerabilis abbas Amalbertus tantuni thesaurum sub firmiori custodia conservare
deoernens, in vasoulum aneum, in quo nunc conolusa retinentur, trauspositum obsrravit. In ipsa vero transpositione declaranda, cujus essent meriti, qu83 visebantur ossa seu ad confutandam prsesum;

yino fervore repletus, domni Amalberti hortatu, inter multiplicia bona lecticum, super aram matutinalem situm, dedit, et capsam B. Florentii vas

torum

irreverentem audaoiam,

quid gestum

sit,

continentem superposuit, cujus frondecentibus imag-inum sculj;turis operuit. Ketro vero prominentes lig-neas imag-ines depixit , labulamque arg-enteam ante Dominicum altare coraposuit, cujus margo superior hos capiebat versus
in se

ameum
tem

et latera

'

I.

depinxil

praasente abbate el monaohissuis,quamvisimperito Btylo referam. Monaohus ille, Absalon

DOine,

Quisquis nescit honos, quorum hac vencrantur

in ara,

scilioet no-

qui supvadicti

sancti reliquias a
Philiberti,

partibus

Prospiciat

^rerais a

monasterio sancti

Petrum Paulumque

**^e

Inrnaco

Quam comes
5CMta

(monasteriumhocinitioejusdemffistorix

recte collocatur in

Burgundia

varietas

autem

Quamque Amalbertusabbasjubet efSg-iari.

posdis, refert

assistere Christo arg-ento Theobaldus comere jussit,

cur hanc Historim editor putet scriptam fuisse ab atio, <i< Tornacum seu Trenorchium cum Ti>mone ArvernuB oppido confuderitj quo Normannorum motu pridiano tempore fuerant dlepor-

una

esi

rationibus,

continuator Historix, qui, paucis intermortem Absalonis monachi, quirehfjxuas Trenorchio retulerat, et mox Theobaldi Blesenstum romitis sequentibus verbis Eodem trmpore speculum nobilitatis
:

fmjus

ctitnn

mariens fam CX'

'i

pertus dicitur.

et relig-ionis

amator
nostrai

iheobaldus

post

multa

benerlcia,

quie

coutulit

DIE VIGESTMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

contulit ecclesia?,
est,

421
tlXTOtt

viam universje carnis ingTessus

gestans Crucem purpuream, videntibus vicints,

cujus animain qualiter a malignis spiritibus "beatus pater Florentius liberaverit versibus talibus placuitsubscribere. Versus isti in tres partes

per aera advolarit,

quarum prima aliquot Theobaldi gesta perstringit, altera historiam animiv ejus post mortem a dxmonibus occupaLv et per appadivisi sant,

supra pinnaculum monasterii rranuerit. Quintum adjicit prodigium idem auctor, quod, quia ad seculum nonum spectabat, superius dedi num. 34. Redeo ad Salmuriense monasterium.
et

I.P.

53 Pergit ScVpe
tor, ut

memoratus Historix continua-

Fulco eomes
Andegaventit

rentem

S.

Florentium UberatcV,

quam

histo?nam

constare ait poeta ex relatione Harmateni abbatis tunc Ficiaci monasterii, qui triduo post Theobaldi obitum eam didicerat ex quodam eremita tertia denique ac major pars est prolixa oratio ad
:

dicebam supra sub finem pr.vcedentis enarrare gesta successorum Amalberti abbatis,
sed, si privilegia et dona, quibus ditatum fuit

Sanctum. Sed, uti observavit editor, abbas Harmatenus non legitur in Clwonico Figiacensi apud Baluzium, neque in serie abbatum ejusdem monasterii in Gallia Christiana. Prxterea totum poetna tanti momenti non apparet, ut locum hic
videat curiosus lector cit. tom. 5 Collectionis ampliss. col. 1100 et seqq. Porro qutv post erectionem Salmuriensis ccenobii huc usque gesta retulimus, contigere intra annos 950 et 986, quo vel pr3ecedenti obiisse traditur ipse

monasterium, excipias et.omamenta, quibus decorata fuit ecclesia, unde saltem colligimus, insignem fidelium erga loci Patronum venerationem,nihil hic peculiariter memorandumproducit

usque ad annum 1025 , quo abbatiam denuo adversus casus excepit, et monachi cum reliquiis
Sanvti inde rrcrsscriiitl. Ifisrr
raitsa,,i <h'dit bel-

eidare necesse

sit

lum inter Fulconem comitem Andegavensem et Odonem, cognomento Campanensem, Theobaldi

aliquoties laudati

nepotem ac hwredem, qui tunc Salmuriensis castri, a majoribus suis exstructi, custodiam commiserat Gelduino bellalori stre-

Amalbertus abbas Salmuriensis simul et Floriacensis. Suffectus illi Robertus in Salmuriensi, cujus acsuccessorum gestaprcvcipua,ac privilegia et dona monasterio et ecclesise S. Florentii concessa pergit describere continuator noster hcvc apud ipsum videri possunt.
:

nuo

Eodem

cetera accipe ex continuatore col. 1115: tempore praierat Salmuriensi dominio

sed et

V. Glonnensis coenobii restauratio

;

destructio

Salmuriensis

primordia hodierni

prope
hic

Sal-

Gckluinus vir nobilissimus, natura ferus, armis forma decorus longo baronum et equitum agmine constipatus, hostes finitiraos armis penetrans, longinquos sola fama deterrens. Quotiens Fulco Andcgavorum comes per illius viciniam transibat, metu conterritus aiebat Fu giamus Salmuricnse da?monium,nam semper eum " mihi videor ante meum videre conspeetum. Denique illius virtute oppressus, tandem Salmuro copiosum exercitum admovit. 51 Tuuc Gelduinus nuntium ad Fuloonem distreuuus
, ,
:

licllum (jcrcnt

murum,

et

facta

translatio

ripil,

ut trevas faceret. Fulco vero ut dolosus et

adversus

reliq uiarum
Restauratur
Glonitense

cupidus, hoc verbum fraudulenter interpretans, paiunwm, sistijubetexercitum, ct in locum, Clementiniacum

prius

Odonvm Gim-

dictum,

castrum

exstruxit,

quod Trevas

cmnobium,

novo monasterio et accrescente 'ccenobitarum numero.de instaurando etiam veteri seu Glonnensi cogitatum est missus illuc
dificato
;

nuncupavit ad
tentiam.

Nam

Salnuiriensium reprimendam poa priscis Francis regum temporibus,

Guallo, monachus

nobilitate et religione insignis,

et adscitis sibi sociis

locum occupavit,
'

utcumque

restauravit,

pluribus narrat continuator Ex tunc temporis Historuv, addens col. 1094 auctore, locum coepere, multis miracula, Deo attestantibus, frequentare, quorum plurima continentur descripta, et nonnulla prfetermissa sunt
uti
:

scribenda, et
prodig-ia, quia

dum

illic

crevit congregatio, fide

et

moribusadoronata,creveruntet patrocinia etSancti absens corpore Iicet, tamen virtutibus prresens aderat.Hunc enim locum ipse elegerat, in quo beneficia et divina mysteria fierent, ex si nobis quibus scribere peroptaremus plurima
,

atque Ncustriam regionem libere tenentium a castro Salmuro politissimam dominationem, vulp-ariter vicariam diotam, terminabat Geg'ina vicus. Tunc tcmporis in Montis-Buelli * vertice, versus urbem Turonicam Fulco castrum firmissimum fecit, quod Odo comes cum exercitu magno obsidens, Fulco vcro ex adverso repellere publicam colleotis nitens, viribus utrimque condixerunt pugrnam, ad quara Gelduinus cum [nsulanioum Salmurensibus,Cainonenses qupque
,

Andegavam

* al.

Budclli

<'t.

Francis evocati conveniunt. 55 Cumque Fulco jam villam Brenoldem

g-isset,

atti-

Salmurum
intercipU;

obvium quemdam habuit,

qui

Francos

multipliciores et

multo numerosiores nuntiavit.

omnimoda non

deesset scientia. Attamcn confisi

Dei adjutorio, utcumque referemus quatuor, quae multi procul dubio post Guallonis discessum loco viderunt in illo. Horum duo, abbate Girardo, visa fuerunt, reliqua duo Frederico evenerunt.
ibidemque,
ut fertur,

Tunc Fulco Salraurum vacuum esse et solum recog-itans, retro grcssum ^lirig-it, Lig-erique ac Vigenna transvadatis, cum gravi exercitu insperate castellum obsidens, vi accepit, ct a castro,

52 Operse

pretium non judicavi quatuor

ista

miracutis

daret San
etus.

prodigia transcribere, quandoquidem in nidlo fiat expressa mentio S. Florentii. Primum ineo consistit, quod rnonacho auditus fuerit cantus civlestis secundum, quod aliis visa sit processio candida-

ruinam incendii funditus pcrpessuro, reverendam patris Florentii fjlebam cxtraxit. Abbas autem Frcdcricus et monaciii, ^iavem considerantes rvrcitum, gravius metuentes flammarum incendium, assumto corpore sancti Fatroni et Sancinniin reliquiis, exierunt, sicut Loth de Sodomis, vel sicut Abraliam de Ur Caldajorum, anno mxxv. Castro

torumvivorum,more angelorum ecclesiam intrantium et post genuflexionem ac venerationem exhibitam ad altare S. Stephani protomartyris cum dulcisono cantu abeuntium tertium, quod noctu tum ab aliis tum ab abbate Frederico conspecta sit lux admirabilis in monasterio.Quartum denique, quod sub vesperam vir senex, veneranda
;

quidem eos egredi passus

dj)irr
i<ht

est Fxdco,

sed longius

pc-Httst! sltittnt.Artntt) tjuipj&statuerat

decorus specie, candida indutus

veste,

manuque

sacras reliquias A ndegavum transvehere , et ut Sancto ecclesiam honoratiorem exstruere inteltigimus ex verbis, quie paucis interpoclare sitis subduntur, 56 Interira, inquit idem continuator, lx fuis,

se

, ,

m
AVCTOnE
J. P.

DK

S.

FLORENTIO PBESBYTERO CONFESSORE

AuctorHistorisebreviorisdeeversionemonasterii cwjus textus hic mutilus veteris S. Florentii est, etiam hanc Salmuriensis coenobii eversionem sed factam eam esse innuit, paucis memorat Frederico abbate non multum invito, utpote qui judicabat habitationem in tali castro non esse congruam disciplinse monasticse. Accipe et ipsius verba Ab initio suffi ordinationis usque ad tempus incensionis atque captionis salvum.... * est a Fulcone Andegavorum comite maju.... * Ordinem * monasticum invenit tepidum (Fredericus)
,
.-

se dicuntur, qui bus egressi, ignem

reliquta*

>ius clamante
meliorera

S.

tumultu eodem e squalorioppido admoverunt, comite Florenti, sine te concreman,

tibi

SanctiAndr.

gavum
tans.

dt-

enim Andegavis

habitationem ex-

veherc medi

terram

pervenit. ]Vam Sancti, ultra eam non delaturus transnavigare nauclen mirum in modum sui cum ut quo Sancti satagerent, videbatur eis,

truam Cum cujus gleba cum valentibus, Yndegavum, suifl Sanctum ferre non quamdam in pronm protia monacbis delatus, Trevis per jus nus insilivit, et sic utcumque a

adjudicasset repetere

' Salmuii,
faclas

quas
* l.

mansii

in Salrnuro
*

a sabulo detmeTunc cunretur ratis, eo transcendente portum. nullatenus digredi de finibus ctis viribus adnisi, reliquhs valuerunt Sancti. Sed simul ac dux cum Sanctum a nulla conditione posse progredi, nec impium et suo velle separari monasterio agnovit, vocans, nulluraque bonum sibi rnsticum illum spreta voti sui Andegavis honoris fieri,
altius latebat

unda

fluminis,

illic

pene jam lapsum, quem et prsedicando et operando fecit fervidum et erexit, atque commutavit in meliorcm statum. Habitatio eastelli ei erat valde onerosa, et animabus fratrum periculosa
et

adde

et de-

piavatum

atque damnosa
divina.

Nam cum

sed liberati sunt in ordinatione se ab exercitu circumdatos, et

a fiammis

velle

cernerent undique septos, assumpto corpore sui Patroni etreliquiisSanctorum, exierunt

cumulatione, continuo eas deseruit, et absque haud admiratione recessit. Abbati vero ac monachis repetere stationem suam in Salmuro, ut sed illis multas ob angustias renipriufl, dixit tentibus, annuit orationi, et ad prjevidendum monasterio locum aptum, denotato tempore, una
:

sicut Loth de Sodomis, vel sicut

Abraham de igne
S. Hilarii,

Chaldffiorum, et venerunt ad ecclesiam

ibique manserunt, facientes pro posse opus divi-

num, et non post multum tempus inchoatum est novum monasterium. Quse hic mendosa erant, E
correxi in margine ex longiori Historia, ubi eadem leguntur col. 1113.
59 Hsec fuit postrema ccenobitarum transmi- canobium gratio; dictoenim in loco, haud procul Salmuro erigunt, j

cum
ttiiintfli:,

conjuge sc asscrit advenire.

57

Tunc monachi illum Beatum

suscipientes,

proltibetur ;

monachi,

gaudio cum mite nihil agi ulterius violentise. Fratres igitur contra impetum fluvii proni oratione emissa, levius sunt retrogressi, quam antea naucleri, illos
copia rcmigii impellente, fuerant derivati. Deinde ad ecclesiam S. Ililarii ad locum, cui Cryptas

ineffabili reduxerunt, sanciente co-

oppido deinceps perstiterunt, atque usque nuno commorantur eorumposteri in celeberrima abbatia. Huc autem sexto anno post inchoatum ccenobium transtulere sacras Patroni suiexuvias,sicut
testatur ssepe

cnjus

basiticit

memoratus Historise longioris con-

nomen
oncre,

est

impositum, pervenerunt

ubi, deposito

tam metu quam itinere admodum fatigati, Tunc conventu navig-io Glonnam resederunt.
directo Fredericus

tinuator coL 1117. Anno igitur mxxx vi Nonas Maji, onus memoratum feliciter transtulerunt in

Lethardus prior cum septeno simul fratrum numero tamdiu manere definierunt, facientes pro posse opus divinum doneo praedicto oneri electo in loco inchoassent receptaculum omnem enim terram finitimam in

abbas

et

novum monasterium, adhuc imperfectum in dextro membro super altare S. Johannis Baptistce ubi congregata est immensa multitudo non solum afB,

nium, sed etiam longe positorum.

Tutides Gaufridus

Afifuit

quoque

suo patre ac matre et universis Andegavorum primoribus.

Fulconis
filius

cum

SaHOti jure possidebant. Quihus locum perquirentibus, ncc

mora

praaeleotus a

Domino
;

locus est

inventus, qui olim Bonali-vadum est dictus, secus

ldem scriptor, nonnullis interpositis, relationem suam resumit in hunc modum coL 1124 Postquam illud magnificum operis aedificium, Deo juvante,
:

campura spinosum ubi anno Augusto illud magnificurn, Deo auotore, novum omperunt monasterium, cujus fabrica: externus quotidie per diversa operariorum numerua inaistefoat cumque per diem omnes sollicite numerarcntur, unus semper invcniebatur in opere, qui nusquam apparebatin retributione. Huic
fluviura ad

Thomi
mxxvi

est

perfectum

mense

tuor episcopos ad dedicationem

convocavit abbas Predericus quaArnulfum Turo:

Hubertum Andegavensem, Isembertum Pictavensem, Galterium Nannetensem affuit et Gaufredus Andegavensium comes cum honorabili matre sua Hildegarde et conjuge sua nomiue
nensem
,
:

Btruoturffl sanctitate

ac pietate prcecipua Ilildegar-

et cum eo multi viri nobiles, nec non populus utriusque sexus infinitffimultitudinis, abbates

Agne,
et

dis oomitissa prfflstantissimum contulit

*
i.

adjumen-

monachi
60

et clerici,

quorum non

est

numerus.
solemniter

t. liiiuii-

tum.

lum

insuper carnetum * retro B. Marise eryplara, favoros scu adulatores vitando, aedificaverat
:

Suum

Tum

dedicata est ecclesia in honore sanctse Mariae semper VirPetri et

in

Trinitatis, et honore sanctas

dcdicata de-

premcretur jug*o sapientiBSimus aotfbufi illius mitigabatferocitatem. Jlactenus conthiuator, cujus phrasis hinc inde obscurior, sed verisimiliter a transcribentibus corrupta est
quffl

cura

diro mariti

ginis, et

memoria BB. apostolorum

ponuntur
liquix
* a/.

re-

inccwo Sal
nturftiuicotro, fiami

58 tittdem compendiose referuntur in Chronico

Pauli, et S. Plorentii confessoris. Anuo Domini * Incamationis mxli facta fuit ista dedicatio. Eadem iisdem pene verbis tradit auctor brevioris Historise, chronista vero S. Maxentii laudatus num. 58 etiam diem adjicit inquiens Et dedicatum
:

Domi-

nicfc

proml
attud

fnde

Maxentii qitod Malleacense vulgo dicitur apud Labbeum tom. 2 Bibliothecw Mss. pag. 206. Anno mxxv. Captum cst Salraurum eastrum a FulS.
,

estabeisIdibusOctobris.i/Ys addunt Sammarthani tom. -i Gallise Christianse pag. 393 Qusedies ex

:

eo tempore fuit ibidem celeberrima,

OOne, ct tJolduinus fugatus est.

Tuuc Fredericus
qui

monasterium
taverant,
reffidificantes,

in

castro Salmurensi, in

non tameu quo habi-

abha quarto anno ordiuationis

suffi et fratres,

cum

co erant, rapuerunt dc mediis ignibus libros

et quffidnm

ornamenta eoclesiastica, et aooipientes oorpuasanoti Florentii et reliquias ceterorum scriptasperguntadeoolesiam

S. llilarii, ibiqne pcraliquot annos in parvis tuguriis more hospitum degeutea, eoolesiam istam novam eedifioare caaperunt.

dimiserunt sed aliquantulum ab Huberto Andegavorum episcopo fecerunt reconciliari, et a quibusdam ex seipsis inhabitari. Elapsis autem annis circiier viginti dedicatum quoque est Glonnense seu B. Plorentii vetus monasterium anno scilicet millesimo } sexagesimoprimo... xviii Kalendas Julii a domno Eusebio

penitus

DIE VIGESIMA SECHNDA SEPTEMBMS,

m
lOCTMf
J.

Eusebio Andeg-avorum episcopo in honore

S.

Sal-

lesimo centesimo quinquagesimo sccundo, sedente

vatoris et S. Florentii confessoris, sicut expresse

Komae Eugenio
et filio

tertio,

Remis Samsone

archie-

notant auctor brevioris Historuv et continuator

longioris.
ocdenuono

piscopo, regnante Ludovico fseptimoj reg*e Fran-

corum,
facta est denuo translatio reli-

q\ Seculo sequenti in novi monasterii basilica

romanduorum
in

vxthtcxm-

pomn

p r0p e Salmurum

Ludovici (sextij regis, RadulphoVecomite, pnesentibus Guarino praeposito Ambianensi, llilgoto decano Royre. Itatum

quiarum Sancti nostri, eaque, quantum ex numero antistitum, qui interfuere, colligere est, solemnissima. Littcris

Ms. tum
:

in impresso; sed in hoc

adduntur

eam commisit secundus

lli-

sequentia canonicus

storise longioris continuator,

Michael nempe, qui

ibidem abbas electus est sub annum 1202, acproinde rebus gestis proximus fuit. Sic autem habet col. 1132 Hujus patris [Philippi abbatis) tempore translatum estcorpusB. Floreutii in capsam novam,
:

Robertus, ejusdem loci et custos S. Quintini, scripsi; sigiilum beati Georgii martyris, signum Ilugonis clerici; signum [u^onis r;incrlhirii Xoviomensis,
1

Ego magister

Idem Antonius de la Vacquerie pag. 225 ex eodem archivo Salmuriensi Latinam inscriptionem exhibet, qux anno 1480 legebatur in memo64

Satmuro aluc ran fa'*

studiosius pra?paratam,

inquanunc Sanctus vene:

ratione debita requiescit

ad cujus translationem ex prfficepto felicis memorise Papae Adriani (IV) accesserunt Joscius archiepiscopusTuronensis, Matthreus Andegavensis, Stephanus Redonensis, "Willelmus Cenomanensis, Laurentius Pictavensis, Bernardus Nannetensis, qui omnes summo honore et
reverentia
ossa
venerabilis
confessoris Elorentii

rata tipsanotheca, qiuvqne indicdbat, unde, quo modo ac tempore sacrum corpus ad se delatum fuisse crediderint Royenses. Ita habet In pede dictae capsa; ex utraque parte scribuntur, quae sequuntur litteris azureis Temporibus gloriosissi;
:

>

venerantissime transferentes anno ab Incarnatione Domini mclix vi Nonas Maji, universis fidelibus, ad eumdem terminum pia devotione beatissimi Florentii suffragia postulantibus, remissionem et indulg-entiam peccatorum annis singulis conce.^
-

mi principis Ilenrici regis Francorum, comes Veromanduensis Francorum regis tilius llugo corpus sancti Florentii prope Salmurum et juxta alveum Ligeris, tuno omnigenis fulg-ens miraculis vi

armorum ad ecclesiam sancti Georgii Royensis transtulit anno Domini millesimo trig-esimo quinto die Maii vicesima quinta. Per Hugonem designare hic votuit auctor inscriplio
>

runt HcVc translationis relatio, si auctorem spectes, omnium, quas dedi hactenus, videbitur testatissima; verum si is translatum hic velitvel corpus integrum vel majorem ejus part^m, omnium

nis,

Hugonem Magnum,

filium

Henriciprimire-

quoque perceptu
cebit sequens .

difficiilima,

quemadmodum

do-

VI. Translatio reliquiarum Sal-

muro Royam,
Salmurum.
Royx m Pimrdia

et

Roya iterum

\Tarias Glonnensis ac Salmuriensis monasterii V vicissitudines usque ad secidum xn py^osecusum, ut, quo et quoties translatse fuerint reliqui&S. Florentii, edisceremipseetlectoribusproponerem; verum eodem seculo xn occurrit diffitus

Viromanduensem comitatum obtinuit per conjugem suam Adelam, Jlc/iberti comitis fiiiam; at notw chronologicx non vatent. Henricus pri^nus Francorum rex tres fitios habuit, Pliilippum, Ilugonem et Robertum quorum natu major et heres Philippus, septenuis erat dumtaxat, durn pater obiit anno 1060 proindeque dicta translatio pcr llugonem fieri nequivit temporibus Henrici I, nedum anno 1035, quo natus necdum erat. 65 Atterum instrumentum, Oatlice exaratum producit Vacquerius pag 212, in quo coram duobus notariis regiis anno 1192 testatus est magister Jacob canonicus Carnotensis, quodcum anno 14-75
,
.*

gis Francorum, qui

SancdreUi"'*'

RoycVesset in comitatu Ludovici XI Galtiarum regis,ibidemviderit, eteidemregi idexigentiosten-

cultas gravissima. Etenim septennio circiter ante, quam in Salmuriensi coenobio corpus Sancti ex una capsa in alteramsolemnitertranslatum fuisse

num. 61 Michael, Satmuriensis Historicc continuator synchronus,jam idem corpus simili modo translatum fuisse scribitur in
testatur citatus
ecclesia coltegiata Royensis oppidi in Picardia,

quod Sanctum nostrum tamquam prsecipuum patronum suum coluit pluribus abhinc secidis. Hujus translationis instrumentum ex Ms. Royensi missum fuit ad Majores nostros anno 1650, sed et ante,puta 1637, typis vulgatum fuerata P. Antonio de la Vacqaerie pag. 222 VitcV S. Florcntii editee Parisiis, qui id accepisse se ait a R. P. du Bois,

Priore monasterii Salmuriensis, depromptum eco archivo ejusdem monasterii, descriptumque ex autographo, invento in ipsa tipsanotheca, quando

antiquum codicem, cui inscripta erat transretiquiarumex Salmuriensi ccenobio Royam, facta vi armorum per comitem Viromanduensem; sednec nomen comitis exprimitur, nec signatur, annus. Quidquid sit, abbas et monachi Salmurien- F ses tum verbis tum factis sufficienter agnoverunt seculo 15, veras S. Florentii patroni sui retiquias a muttis seculis servatas et honoratas fuisse in Royensi ecctesia, quamquam id diu ignoraverint, putarintque, eas omnes semper mansisse penes se. Patebunt iisecperdecursum.Nunc di/ftcuUatemex translatione, facta Royxanno 1152, etejusdemfacta in Saimuriensi ccenobio anno 1159, propositam conemur evolvere, sattem per conjecturas. QQ Statuamus igitur, verum esse, quod Sancti nonomne " ^.' reliquiie sub secidi xi finem vetcerte ante medium desumpta: , et sequentis e Salmuriensi ecctesia
derit
latio

h&canno
tecub 12 nova in iheca

1480

Roya

fuit transportata

addiclum

monasterium, sicut pluribus exponam inferius. 63 Tnstrumentum autem sic habet:~N otum sitomn ibus praesentibus ac futuris, quod sacrum corpus
^eati piorentii confessoris translatum fuit de veteri vase et in prsesenti vase repositum per sacras manus

deporwntur

Theodorici Ambianensis, et per sacras manus Baldovini episcopi Noviomensis quarto Kalendas Octobris.

transportaUc fuerint,non inde necessario sequitur, nutias omninofuissc ibidem relictas; vel si abtatcv fuerint omnes, nihil prohibet credere partes aliquot deindefuisse restitutas deprecantibus monachis, interccdentibus episcopis et magnatibus Andegavensibus, imojubentc Pontifice Romano Adriano IV, excujusprcvcepto dicunturepiscopi venisse Satmurum ad transtationem magno

Royam

Actum

prajsente et testimonio

cleri

et po-

puli Royensis anno ab Incarnatione

Domini mil-

apparatu factam anno 1159, septennio postquam vet totum corpus vetpartem ejus majorem elevarant etin novam capsam transtuterant Royenses,
58

Septembris Tomus

VI.

Sed

!->i

*ccronr.

J.P.

esse,

dum describUur I, anslat io,acsi utrobique fmsset aorpusintegrum Respondeof mxaliudfrequentms quampartem corporis vocari corpus. At cur
super-

/M

m?w,

in utroque

FLORENTIO PRESBYTERO CONEESSORE liquiarwmlitterisannotarunt quaruminitium ex. D instrumento ad eum moDE

S.
,

hibet Vacquerius pag.

218, ut sequitur

In no-

mine Domini, Amen. Sequiturmodus

Iationis corporis beatissimi
quffi

et ordo trans-

Florentii confessoris,

nuUa de tran slatis Sancti reliquiis Royam ad seculum fuit apud Salmurienses notitiaasque anni 1496, quas integras daUtteris quippe i hl inferius, idfassisuntabbasetmonachiinhunfi modum Ignorantibus nobis bascomnia, quinimmo easdem in oredi ntibua eive autumantibus, reliquias
/,,.
:

in

ecclesia

monasterii

Florentii prope

Salmurum celebrata

ejusdem beatissimi fuit, et com-

pleta

anno

ejusdem

Domini miliesimo quadrin-

g-entesimo octuagesimo, die vicesiina quinta mensis Junii ex prtecepto et voluntate g-loriosissimi

quadam capsa metallina clausae

esse
1
;

el

repositas ab olim

ctas siquidem in antiqua et insigni

bomni

aevo

apud nosest. Pu-

Erancorum reg'is etc. Hic sistit non indicans, an multa, an pauca prgeeditor, termittat,acdeindeistasubdit Qusequidemeapsa dc Roya erat lig-nea, sed arg-ento desuper cooperta
principis Ludovici
:

tem ego, id de industria factum esse amonaehis erga seculii ii. qui, ne populi studium acdevotio vel a RoyensiSanctum defervesceret, residuas in QUi ,.. ututm corporis partes, ita transtulere

per totam
et

cum

laminis
et

a?reis,

hisque imaginibus
decorata;
videlicet
*

circumquaque

desuper

novam capsam, acsiintegrum vel fere corpus inquse opiniopauUam tum po tegr /'/,,.., vel apud ipsos monachos na invaluerit, ut u memoria detranslatis POrr
, i

fronte* imag-inem Domini nostri in throno sesuperscriptio ejus dentis, librumque tenentis Ego sum Alpha et Omeg^a ex utraque parte imag-ines sex Apostolorum in sedibus et capellis suis
in
:
.-

adde habe-

bat

cum

subscriptione

,.,

iniap-o S. Florentii

67
B

\m reliqu Reliquias hasce

ejusdem erant

nominum eorum, et in fine * cum ejus subscriptione. In tecto scripti versus sequentes cum histo-

aildr. finl

maxima cum
;

veneratione
es us-

riisad eos pertinentibus.

isio

uentiiisad tempus idtem\ fuit bellm

Hicad Martinum Florentius ire jubetur, Flumen transire et sine remige non reveretur.
Hic

E
l.

homo
tnr.

vesanis * a multis vix cohibetur.

vesanus

flagran
i:

inter Li
ii

cu n
i

Xlregem, et Can enim Ludovicus Ro\

'

Cum
"
!

prece Vir sanctus, depulsa peste, medectus, sigfnis his clarus

' '

habetur

Hoc mulier natum

tur

recipit

lumenque mere-

atas fuisse olimper

"
!

luriensi abbactus est,

et

Attonitnm plebem serpentis ab ore tuetur,

Quem tumulus praesens coslo

7')
(',/

florere fatetur.

Uatem

Etut
et

mina
miracutis
fiic

ii

qua erant

Yihi

Comm
editor,

ndis.

anno 1480,

Indicatautem
i

denuo

omissas a seesse

n
prasdic

it ;In capsa, quae allata fuit de lioya,

s S
'
.

\gister
. .

reperta fuerunl a ossa beatissimi Plorentii in pellecervina honestissime, prout potuit frater Absalon, cum eadem ossa sacra de Tornaco pio furto
abstulit et attulit,

involutaj

quaa

quidem
vi
i

os

stru1

pelle cervina mirabili

murum
/Jj

integritate et pulchritudine

re-

iinfm

bant, nec aliqua

s
r.

omnino

tabe-

Bituri-

R
. . !

ssusest

qua insuper repertaa fuerunt duo litterse testioi de translatione ejusdem sacri corporis in ipsa caj per sacras manus Theodorici Ambi n B; douini Noviomensis episcoporum facta (anno L152J sig-illis capituli ecscebant.
In
I

gistroPhili

ellanoreUis.

'

; or^-ii

Royensis,

cum im-

lueah
'

At vero

illuc
i

pressiom

im; g:inis

ipsinssancti Qeorg^ii armati et

equitantis,

ct

laboppifue:

quadam lamina
manuniis
et

dictorum episcoporum , una cum lumbi longritudinis unius dorsi unius pollicis, atque duorum digito]

Imu

nim
pta
:

."..'...
atus
testis, "
'
.

latitudinis, in

qua erat hB3C scriptura iascul-

mouan-

cohpos sancti Floki.ntit, qusB sigrilla et lamina ad corrigias ejusdem pellis cervinsa appendebant, quarum litterarum tenor

Ihc

kkquikscit

..-.,._

.',....

Uiu

P
ablati
.

Sa
,

Assignatus hic litteras dedi num, iptionem vero capsss, unde eruimus reliquias ex Salmuriensi ad Royensem ecclesiam
.

sequitur.

funt
i$ </
t

delatas fuisse ante

i '-

instigantibus

medium seculum xn

reciiavi

latimeorumquondam abbate'JoanneduBellay t qui tn

.

; HS;
.

......
talia nihii
t

71 Porro causa, cur saepe memoratarum reliquiarum inspectioactranslatio tantum celebrata

iI.idi

in

daat

tran$-

moranda; sed referre hic

opus est sivim ilh%thesaurum absconditum dete$a

<t.

anno) &O quamvis,utapparetJamabanno IMSRoyaadSalmumensemabbaUamdelatmfuissent, fuit verisimiliter confectio duarum capsarumt de quibus mt abbas et monaohi in
t

posita sunt.

^
Jl

litterisauthenticis
|f

"

'

mriensesan-

illas

'

riptione capsee et re-

anno U9Zconscriptis. Integras exhibebo sequenti accipe interim hucspe,

Ctantia

Rex

ipse Christianissimus

(Ludovicus XI)
ostendens

DIE VIGESIMA SECUNDA SEITEMBRIS.

ostendens hujusmodi suamdevotionem,
et in

125

signuni

memoriamque pnemissorum perpetuam, capsam pro

capiteunam, reliquamque pro corpore ejusdem Patroni nostri reponendam, argento deauratas, aliterque nobilitatas propriis sumptibus fabricavit, ecclesise nostrse donando, nobis maudavit, quatenus ssepedictas reliquias, tam eas, quas de Roya transmiserat, quam eas, quas jam ante servabamus, si quas habebamus, insimul reponi procurareinus, cum decenti solemnitate in praidictis capsis, sic ab eo datis perpetuis futurisque temporibus in nionasterio nostro vcnerandas quod et factum fuit, ageutibus et videntibus certis legatis, per eumdem ad hoc ex:

ecclesiaque nostrascrvabantur, et devoto officio venerabantur. Ex * quidem ecclesia ad dictum mona1

jc*
,
'

adae qua

sterium Salmurense contra justitiam transportata

contendcbamus de integrum restitui.

praeinissis;

ea de re petebamus in
rattontinu

74 Nos vero abbas et monachi e contrario respondebamus quod f;elicis memorire Ludovicus olim Francorum rex octavus * villam de dicta
,

Roya, aliquibus temporibns a suis rebellibus possessam, ditioni suae reposuit, ibique personaliter
accedens, aut veris aut verisimilibus documentis eomperit, quia priscis temporibus Viromendensis

" imo undecimaa

presse destinatis.

VII. Litis a

Royensibus

intentse

abbati et monachis Salmuriensi-

bus amica compositio

et reliquia-

rum
Posi

divisio.

acrem

Mortao Ludovico XI, et regnum in Galliis obtinente Carolo VIII, novse turbse exortse sunt occasione earumdem reliquiarum. Decanus q r pe et canonici ecctesise Rot/ensis, segre sustinentes
1
1

lilem Royensibus eausa

adjudicatur;

>

absentiam sacri thesauri, quo per secuta circiter quatuor gavisi fuerant, litem intulerunt abbati et monachis Salmuriensibus, contenden- -s injuste iitum sibi abiatum esse, postidantesquc ut ejus fieret restitutio. Multumet acriter disceptatum est
,

Parisiis in curia magistrorum libellorum suppticum, vulgo dicla la chambre des requetes du Palais, ac tandem judiccs isti, lata sententia die 2 Aprilis

anno 1491 causam adjudicarunt Royensibus, injungentes Salmuriensibus, ut et capsam et retiquias itlis restituerent* Appellarunt Saimurienses ad supremam curiam, vidgo Parlamentum, atque interim nova causse suse subsidia compararunt, qualia fuerunt testimonia magistri Jacob et Georgii Robinet canonicorum, laudata prsecedente, sed nihilo minus causa ceciderunt,jussiqtie sunt restituere capsam cum reliquiis. Cujus sententise, datsc anno 1^94 die xiv Augusti, sequens tantum exhibet initium Vacquerius pag 229 Karolus Dei
,
..

comes ab eodem monasterio armorum impetu reliquias illassustulit rt ad ecdesiam lloyansem traustulit. Quare devotione affcctus piissimus idem rex sanctuaria ipsa suo restituere loco disposuit et ad monasterium nostrum honorifice transmisit, prout cst sub patentibus litteris, et iteratis same verbis palam fecit ignorantibus nobis hfec omnia, quinimmo credcutibus sive autumantibus, reliquias easdem in quadam capsa metallina clausas et repositas ab olim fuisse, et esse tectas siquidem in antiqua et. insigni rapsa argentea, qure ab omni revoapud nos est. Quodquc rcx ipse Chri- e stianissimus ostendens hujusmodi suam devotionem , et in signum memoriamque pnemissorum perpetuam, capsam pro capite unam reliquamque pro corpore ejusdem Patroni nostri reponendam, argento deauratas, aliterque nobilitatas propriis sumptibus fabricavit, ecclesipeque nostraa donando, nobis maudavit, quatenus sape dictas reliquias, tam eas, quas de Itoya trnnsmiserat, quam illas, quasjam antea servabnmus, si quas habebamus, insimul reponi procurarcmuscum decenti solemnitate in preedictis capsis, sic ab eo datis, perpetuis futurisque temporibus in monasterio nostro venerandas quod et factum fuit, a^entibus et viquiilam
,
:

dentibus certis legatis,

destinatis.

pereumdcm

ailhocexpresse
si forte

Aiebamus

insuper, quod

seepe di-

ctarum reliquiarum pars vel totum quiescebat iu ecclesia Royansi, hoc erat per vim, ut pnefertur. Quare concludebamus, nos in eo casu inique spoliatosfuisse, et juste restitutos ipsosautem venerabiles Royanses non fuisscspoliatos, neo restitui debere; imo reddcre gratiam eeclesiai Salmurensi, de cu:

jus pretiosissimis usi fuerunt. 75 Finaliter post multas altercationes, Deo pro-

amiVn eomJ"*

gratia Francorum rex universis praesentes litteras

inspecturis salutem.
scd

Notum facimuse^c.

pax est etcharitas, in hanc perpetuam concordiam dcvenimus videlicet, quod ipsae vepitiante, qui
:

n,tur

>'

demum

73
rio,

Sed ne

vel sic, utfert historia, teste Vacque-

relatis

utriusquc
parlis

acquieverunt Salmurienses;donecannoH90, nescio quid causse intervenerit, lis utriusque partis consensu, et modo vere Christiano composita est. Modum hunc clisce ex sequenti instrumento.
turis

nerandissimae tam capitis quam eorporis reliquicea dictis capsis novis, quibus tegebantur, primo extraherentur in nostrum monaehorum, deeanique ct

canonicorum
:

proesentia, ac super

majus

altare prae-

Universis praesentes litteras inspecturis et audiLudovicus humilis abbas monasterii sancti

sentis ecclesite ad discoopcrtum honcste reponerentur quod et factum fuit cum devota debitatpic so-

Florentii

propeSalmurum Ordinis
,

sancti Benedicti,

lemnitate per revercndos iu Christo patres dominos et abbates sancti Mauri supra Ligerim et de Asneriis Bellaii

Andegavensis dioecesis ejusdemque loci conventus; nec non Joannes Carton decanus, Petrus de Biaurains et Natalis Desponchaulx presbyteri canonici, procuratoresque ecclesiae secularis et collegiatae beati etiam Florentii de ltoya,
dioecesis,

Andcgavensis

dioecesis in cleri, proce-

rum

Ambianensis salutem in omnium Salvatore sempiternam. Notum facimus per praesentes, quod controversia qusedam fuit agitata diu inter uos, decanum, canonicos et capitulum ecclesiae praefatae de Boya, actores ex una parte; abbatemque et conventum reos partibusexaltera. Dicebamus enim, nosRoyanses spoliatos fuisse de reliquiis ejusdem beati acpiissimi coufessoris Florentii, capite scilicet et eorpore suis, una cum theca seu scrinio, in qua caput, et

populique divcrsorum graduum assistcntia non modica. Demum quod nos abbas et monachi singuli conventus prajfati jurareraus coram Deo, gloriosaque ejus Genetrice, sanctoque Florentio et ca>
lesti curia,

patitur, reputabamus

quod, quantum humana fragilitas nosse et reputamus, casdem ipsas

reliquias esse, quu) a pago Koyansi, ut pnufertur, asportata) fucrant, absque ullo dolo aut fraude per nos vel quamcumque pcrsonam de nostro scitu fa-

capsa, in qua corpus segregatim quiescebant, in

quod et similitcr juravimus et per praisentes ctis juramus. de exprcsso consensu 7(i Quibus sic patratis stipulationeque pradiabita iuter nos abbatem et conventum personaliter , capitulumque et ecclesiam
:

reiiqui*

'

42G

DE
in

S.

FLOREXTIO PRESBYTERO CONFESSORE

et

cto

'*

canomcorura procuratorum ecclesia? UUufl pramominatorum , quemlibet nostrum tam et nomine procuratorio voluimus etexpresse conconjunrtim quam divisim volumusque et expresse consentimus sensimu.s
siam Royanscm
persona decani
,

prcesentium per tenorem, quatenus reliquiae tam nostri capitis quam corporis communis patroni Florentii infra nominandae dentur, assibeatiasimi

coenobio nostro insig*nis qucedam reliquia ex ossi bus gloriosissimi Floriani martyris, germani saepe dicti patroni nostri Florentii confessoris, tecta sub quam nos argentea theca admodum nobilitata gratiarum actione recepimus et charitate recum ciproca de nostris oblaturos eidem spopondimus,
,
:

cunctis haec videntibus et devote gratulantibus; quod ad statim cassata turba, nos monachi com-

de facto tradantur sa?pe dictae ecclesiae in eadem perpetuo conservandae ad laudem et g-Ioriam Dei omnipotentis, ejusdemque Patroni, et devotionem populi adaugendam, et quaecumque aliae supersunt propter causam similem

gncntur Royansi

et

plevimus, non tamen ut debuimus, sed quantum licenter potuimus. Dedimus scilicet sorori nostrse Royansi ecclesiaede capillis sancti Quintini martyris

seorsum in vasculo ad hoc deputato et insuper plures reliquias eiddem procuratoribus obtuliraus
:

pra;senti monasterio ex

nunc

in

perpetuum rema-

neant.
Mtunftir/

mul tamen
est
,

de sanctis Petronilla et Genovefa virg-inibus, insiconfusis, et quod eis liceret, segrega-

quod illico dictis venerabilibus procuratoribus, et eorum quolibet insimul congrerecig-atis et procuratorio nomine , quo supra
77

Hinc

rent, ac in reliquiario
rent;

eisdem oblata collocarijubeut virginum ipsarum reliquiis

uude factum

est,

reverendos patres divisaa et ti;i(]itn- fuerunt realiter et de faetode reliquiis, qusa, ut srepe dictum est, ab Roya transportatae fuepientibus per dictos
rant; videlicet ambse. mandfbulffl inferiores inte^crriniM' cum carum mento naturaliter sibi invi-

earumque qualitate diligenter inspectis perhujusmodi canonicos, nonnullos etiam alios viros in talibus peritos ipsi eligerent, quam commodius poterant
de singulis virginibus ossa binaet bina orationeque completa, in ecclesiam suam deportandabeni:

cem

cohflBrentes ct
:

novem ex

suis dentibus

eisdem

Bimfliter colligati

unum

insuper ex principalibus

ossibus
ter

colli,

QUflB

spondyli vel nodi colli vulg-ari:

cubitum

nuncupantur; unum etiam tale de spina dorsi trcs quoque costcs ex pretiosioribus majora ossa duo uniu.s brachii; primum videlicet aspatula ad codicem * attingcns et reliquum a codice usque ad manum tendens majus insupcr et principalius os
:
:

gnius sumpserunt. 80 Acta fuerunt haec in saepefato monasterio sancti Florentii, multis venerabilibus insignibusque personis cujuslibet, ut praefertur, status et condiad testimoniuraque vocatis tionis assistentibus
, ,

flvmatw,

nnins anchffi
terius

magnum

similiter ct

unicum

os al-

quibus nomina propriis manibus litteris prsesentibus annotanda peroptando supplicamus , prout etiam nos partes supra scriptae nomina nostra ponimuset annotamus una cum appensione sig-illorum nostrorum in fidem, robur et testimonium praemis-

nu, et

femorum, ab ancha videlicet usque ad g*eprincipale unius tibioe ex g*enu usque ad pe-

dem protensum. Quse profecto reliquiae in prcesenHarum destinatflB, cunctis videntibus, fuerunt per
dictos reverendos patres repositaa reverenter et hn-

sorum, ac vigesima tertia mensis Julii anno Domini millesimoquadringentesimo nonag-esimosexto. Et infra Et ego Ludovicus sancti Floreutii abbas, insuper frater Petrus Piuam mouachus supra dictae abbatiae ac baiulus * sigmo meo manuali has
:

'

ww.
'

ncstc, videlicet mandibulai

cum spondylo

colli

in

litteras roboravi. Piuara.

Additur sermone

Gallico,

P rocurat01

Bcrinlo argenteo, et reliquse in capsa, quae, utpraefertur, aflportatas fuerant

apographum harum litterarum desumptum

esse

de Roya. Casteras verotam

oapitis,

quam

corporis partes et artus reposuerunt

ut proefertur, de-

Lidem prsalati consimili forma sigillatim in capsis,

per

dominum Ludovicum regem,

in prsesenti

monasterio conservandis. De quiluisomnibusnos tam monachi quam procuratopea BumuB oontenti et alterutrum perpetuo quictastinatis,
'nbioh
i

ex archivo ecclesise collegiatse Royensis, coltatumque cum autographo suo in memb7'anaexarato t atque ex mandato canonicorum eisubscriptum fuisse a magistro Ludovico Cadde notario regio et capituli scriba anno 1650 diexvi Septembris.

mus *.
78 Eluic

C
toctetat
ffii

Inauper paci oharitatem amplificando,

VIII. Solemnis reliquiarum exceptio Royae, cultus

et in locis aliis.

fraternitatem .societatcmqueperenncm utrarumque

""'*

ecclcsiarum nostrarum et personarum

earumdem

annuus ibidem

contraximus,

in partioipatione
,

videlicctorationum,
,

eleemosynarum abstinentiarum suffragiorum vigiliurum, cwterorumquc bonorum spiritualium,

quffl

deinoeps fient per nos

et

suppositos nostros
specia-

in

Atempore
S.

oapitibus et membrisj in

necessitatibus etiam
:

temporalibus nos in invieem subveniemus

liter

immemorabili, sicut ante insinuavi, Plorentium coluerunt Royenses tamquam

fayemes reu i uiariim

tditum,

autem nos monaohi anniversarium solenne ce-

prwcipuum oppidisuipatronum, et eo quidem fervore ac studio, ut ecclesiam collegiatam ac primariam, olim S. Georgio martyri consecratam, paulatitn S. Florentii

lebrabimufl vigesima tertia menaisJulii cujuslibet anni pro defunctis viventibusque fratribus nostris m-lesijc Unyansis quale consuetum est in illis, quffl pro abbatibus nostris fiunt in capis una cum
,

nomine competlarint, quod

ei

alimento pauperis, ut in quibusdam obitibusspecialiter

ordinatum

nomen adhzeret etiam hodie, utque annuam ejus memoriam die xxn solemni Officio ac Missapropria celebrarint, abstinentes ab omni opere servili. Ea festivitas perseverat etiam usque nunc, accurrente non tantum illo die, utscribit Vacquerius,

est.

Ipsi

tres similiter faoient dicta die

autem domini et frain sempiternum pro

nnbis nostrisque defunctis, sicut celebrare consueverunt in solemnibus anniversariis pro decanis ecclcsiie
ft. (tdltl

eorum.

ntriimjue

nmturifriw

Et ut societas sive foedus initum inter ipsas eoclesiaa esset majoris roboris, memorias sive rirmi79

verumper totum annidecursum ad ejus sacrasreliquias ingenti hominum multitudine. Hinc nemo mirabitur, tantum operse ac laboris impensum
fuisseadecano etcanonicis Royensibus, ut abtatas seculo xv reliquias recuperarent, tantumque gaudii et ab ipsis et a populo exhibitum, dum voti compotes facti, quantum describit laudatus Vacquerius pag. 233 et seqq.
82

donata sunt utrimque veuerandarum reliquiarum munera pretiosa auimo tantum liberali videlioet cx parte ecclcsiiB Royansis donata fuit
tatia
,
.-

Primum

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTKMBRIS.

127
iCCTOil
J. p.

A
uutratum,
fe$l,ve

82

Primumplura miracula patrata fuisse asse-

MiracuUsit- rft

in locis, per quee deductse fuerunt sacros re iiquuv a Salmuriensi ccenobio Royam usque,

tam

ginta
tini

Nec multum post vir quidam militaris quinquaduorum annorum agens, ex oppido S. Quin-

quam

speciatim hic in earum adventu. Tunc quippe, citans Historiam, nescio quam, super reditu eo conscriptam, dicit, mutis redditam fuisse loquelam, surdis auditvm, claudis rectum incessum. Dein ex traditione , accepta a senenobili, honesto acpio, exponit

oriundus, qui per longa temporis intervalla ex diuturua infirmitate corpus exanime et invalidum habebat adeo, ut per triduum prae nimia
aegritudine

nullum cibum de^ustare potuerat

S.

is

cum apud

Florentium apulisset, orationemque

fecisset, vires pristinas reassumpsit, et

Deum

ac

receptionem in huncfere modum. Simidac felicem pii Patroni sui reditumedoctisuntRoyenses, certatimoperam dederunt, ut in honoris exhibitione ac testificatione amoris sut erga ipsum invicem superarent. Eum in finem magnos gaudii et solemnis Itetitise apparatus adornarunt, nulli reiparcentes, ut cuilibet testatam facerent animi voluptatem. cekbrant, et 83 Verum in ipsa exsecutione perturbavit nonqitotannis cenihil festivitatem grande infortunium. Inter vatebranduvi rios arcus triumphdtes, ad introitum oppidi erectos, confecta fuerat machina, ex quapuer, genii speciem indutus,leniter descenderet, clavesque oppidi offerret lipsanotheczc ea autem haud solide satis constructa defecit, deciditque cum pr&senti B pueriincidentispericido.Quovisoperculsaadstantium turba inclamavit S. Florenti, serva puerum, S.Florenti, orapro nobis evasit ille incolumis,peret
: :
:

apparalum

sanctum Florentium magnifice collaudavit.Tu autem Domineetc. 86 Additur antiphona una Gratulare tu Ba.-

r(

rtrponto-

joaria Florentii pro

magna

g-loria; sed

Royensis

ria hic rcci~

tantur,

magis

ecclesia jucundetur ejus

prsesentia,

quam

decemunt
Ofpciopcculiari; lectio

que id prodigium accrevit hominum veneratio erga Sanctum, confirmalaque est fiducia, quam in ejus precibus et meritis collocaverant. Denique, teste eodem Vacquerio in gratiarum actionempro felici reliquiarum reditu instituerunt Royenses festivitatem quotannis in ecclesia sua cum peculiari Officio celebrandam die Dominica infra octavam assumptce in cxlos beatissimse Virginis Mariee 84 Adpecidiare istud Officium pertinent verisimillime, vel saltem olim pertinuere lectionis cum antiphona et aliquot responsoriis, quze ex auto,

virtutum ornaut insiguia. Jubetur hic gatrulari Bajoaria seu Bavaria secundum eam opinionem, qua Sanctus gente Bavarus statuitur. Responsoria sic habent, primum Post annorum plurium circula nutu Dei regentis secula translatum est in Royensi villa. y Quo refulsit tempore permulta operando miracula. Secundum mira res! Raptufl ab ambitu Royse, cessit signorum ab actu, quem resumpsit in suo reditu. y Jam divino reversus permissu, mirandorum refulget effectu. Tertium Guerra * quondam Royensi villa querulo florem istum detraxit populo, quem recepit mag-no cum jubilo. y. Pro futuro futuris seculo nova; lucis niMa<rnitudo divinorum tente radio. Quartum signorum hic ostendit S. Floreutium esse Dei vellc permansurum. y. Meretur, luctum Royensium qui
:

'

liollum

convertitin

mag-num gaudium. Laudatus sxpe Vacquerius pag. 215 dat ex Brevario Royensi commemorationem S. Florentii
87

/i

et

comipso

mvmoralio,

qum dc
stl,

eam proculdubio,qu3e statis temporibusiydercomme?norationescommunesseu suffragia Sanctorum de ipso dici consuevit in fine vesperarum et laudum tamquam de Patrono sic aiUem habet Protege nunc pio nos, Pater, auxilio
:

lamquam

Patrono.

grapho membraneo ecclesuv

collegiatve Royensis,

Florenti, fiorido floride in praemio.

jubentibus canonicis descripta, collata et notarii regii Ludovici Caddd testimonio munita cum

Tu cum Christo vitffl frueria gaudio, Et nos mundi hujus quatimur pelago
Porrijrc

communicavit anno 1650. P. Florentius Montmorentius Socictatis Jesu saMajoribus

nostris

cerdos. ls titulus illis priefigitur : In receptione S. Florentii. Lectiones : tres deinde subduntur to-

nunc dexteram ab alto, Bedimens hanc catervam a malo, Laude que tua gratulatur corde devoto.
Lucis
patriffl

nos reformet clementia

tidem miracida continentes, ut sequitur Labente vero tempore, famaque inexplicabilium miraculorum diversorum g-enerum segritudinum per oppida
:

y.

Preesens sacra providentia. Ora pro nobis sancte pater Florenti

*

finitimavolitante,

cum

Parisienses, Rothomag-enses,

Belvacenses, Ambianenses, Attrebatenses, Cameracenses, Morinenses, Laudunenses, Noviomenses, Peronenses, popuhisque ex long-inquis reg"ionibus sanitatis recuperandaj gratia catervatim ad sancti
Florentii ecclesiam condescenderet, accidit, ut qui-

dam

Alutharius Belvacensis, qui a spiritu maligno acerbissimo per octo annorum spatium cruciatus fuerat, quam ob rem claustris ferreis manus jun-

forte vin

cias

ctas* habebat; is, postquam peraliquot dies Deum ac sanctum Florentium orasset, relictis in ecclcsia claustris ferreis, sanus et incolumis ad propria recessit.

r>. Utdigni efficiamur pfomissionibus Christi. Oremus. Deus, qui beaturn Florentium, confessorem tuum, in terris vita laudabili decorasti et in caelisa^ternag-Ioriasublimasti, ejus, qua;sumus, suffrag-antibus mcritis, vitanostra apud te commendetur. Per Christum Dominum nostrum. 88 Dat quoque idem Vacquerius Litanias de Sancto nostro proprias sed non significat, unde acceptcv sint : vocatur in iis Flos ecclesiae etFrancice Christanissima Patronus; retiqua pene omnia consona sunt Actis. Dubium non est, quin et
;

CultuiSancti

"P*dSaimricntet ct
uliot;

in Otonnensi ac Salmuriensi ccenobiis summa celebritate quotannis recolatur ipsius memoria,

Tu autem Domine,

etc.

cum utrumque

illi

tanquam Patrono dedicatum

Officti

pro

prix

85 His itaque se habentibus, quidam vir quinquaginta et septem annos natus, ex oppido Fulieres prope Peronam oriundus fuit, qui per decem annorum spatium cubitorum, manuum, ge-

reliquise sit, et in posteriori certe insignes ejus honorentur. Idem ipsum censeo de muttis Prioratibus, qui in variis Galluv episcopatibus siti

nuum
'i.e. fulcris

ac

pedum

dolore

quam maximo

cruciabatur

ac Salmuriensi abbatix subjecti sunt, quorumque nonnulli nomine S. Florcntii insigniuntur,

ut videre est in Indice generali (Pouille greneral) beneficiorum archiepiscopatus Turonensis etc. ecclesia a pag. 2f>0. In ipsa autem insigni

in tantum, quod saepius jacere cogebatur, aut tum duabus potentiis* corpus ejus infirmum sustentare
:

subalaribus
is

cum

ingenti devotione ecclesiam beati Florentii

et

adiit,

postquam preces

in

eadem
,

ecclesia

Deo

abjectis potentiis et sancto Elorentio emisisset etsustentaculis, sanus patriam remeavit. Tu autem

Domine,

etc.

Turonensis, quantum intelligo ex llreruno auni l'35, Of/icin novem UctiOfoUm colitur die xxm Scptembris, quia prsecedens impeditus est festo SS. Mauritii ct Sociorum. Vocatur
S. Martini

428
AUCTOBt

DE

S.

PLOEENTIO PRESBYTEKO COXFESSORE

tidiano

J.P.

nec non
Beigio

qui titulus, prout catur ibidem Confessor Abbas, convenit Officium hodiedum sumitur, ipsi non autem totumfit de confessore nonpontificeprxter orationem num. preecedente recitatam, et tectioipsius. nes secundi Nocturni desumptas ex Actis Societatis Jesu sacerdos 89 Tussanus Bridoul
:

usu sanct Ecclesiae concinna Deo confiliis,

cinentibus

quodam quasi commate laudare

:

Domiuum
lominus

in

ejusjubemur Sanctis

laudare nihi-

in virtutibus ejus,

tam

sui ipsius

primum

potentatu per se ipsum a se ipso patratis, quam deinde famulorum meritis, praeeuntis ac subsequentis

P ro-

pter reti-

qum

'

ad calcem Vitae Gallicsc S. Florentii, editse Leodii mmf) yfo^ etiam in Belgio nostro locum assignavit, ubi is a tempore immemorabili insignem cultum obtinuit. Vicus est aulem in Artesia elegans et amptus, extensusque ad Lism fluminis ripam secundo milliario Bethunia oppido, qui et ipse a S. Flor< ntii vulgo Sainct Floris nuncupatur et ecctesiam habet ejusdempatrocinio e.xstructam,propter notabiles retiquias, puta cranium seu partem
cranii, aliasque verticis partes ,

opitulationis ejusdem liberalitate, gestis.

dis intentione,

Eaque nos itatenus actitare non sola cornon demum vocis dignum vide-

^"*^a

tur pronuntiatione,
styli assertione,

verum etiam veridica scribentis commemoranda relatu Sanctorum

necnon brachium

unum, ibidem desposita. Ad eorum venerationem accurrunt non modo incotee, sed et vicini in suis
calamitatibus ac malis. Undevelquaado eo delatse fuerint ista> reliquise, certo dici nonposse, faletur

opera, per sibi alternatim succedentium gesta curriculorum tempora, tam auditus opininione comperta, quam ocularis, ut dicitur, fidei notitia inspecta, scriptoris devotione plenissima, schedarum exaratione collecta in notitiam praesentis sive fnturse generationis fuerint transfusa. Debitorem quemlibet huic fore operi hunc dumtaxat,
,

qui illud implere praevalet, ex eo animadvertitur,

quia
ipse

laudatus auctor, constanti tamen traditione credi quinque illic honoratas fuisse ptusquam ait ahhinc seculis; imo traditionem illam confirmari in quibus Vita antiquis ejusdem ecclesiic Mss Sancti nostri, miracula, Officium, tectio?ws, ac Missa propria continentur iisdem pene verbis concepta, quibus leguntur in Royensi collegiata ecctesia. Jlis subjungit opinionem cujusdam neotcrici, quem non nominat, quique videtur existimasse, iis retiquiis ditatum fuisse vicum istum a
, ,

cum propter hominem cuncta sint creata, cum supernis agminibus ad hoc conditus fuisse
temporum
vicissitudi-

dignoscitur,ut incessantibus

nibus laudem Domini loqueretur, et benediceret

nomen sanctum ejus nam, ut ait quidam geniilium, prona cum spectent animalia caetera terram os homini sublime dedit Dominus, cseiumque videre jussit, et erectos ad cselum tollere vultus a; qua: ,

tenus antiquse

memor

conditionis, et cui

omnis

reli-

qua creatura
famularetur.
3 "Verum

defert, rationabilis servitii obsequio

Uagnipatre; sed eawi opinionem sota conjectura nixam esse putem, quod dictus Pippinus in illis partibus muttum versatus sit. Inrocalnr nnlrm ihidnm p/\rripue Sanctus <> febricitantibus et capitis dolore laborantibus. Denique ejusdem Sancti reliquias possidet quoque cottegium Societatis Jesu Montibus Eannonise, quasibidem seculo prxcedenti deposuit memoratusaliquoticsP.FtorentiusMontmorentius,nempe ossa quwdam e vertebris cotli a Royensibus canonicis, et os notabile brachii a parocho nominati mox vici S. Florcntii dono accepta.
('m-titi

Vippam

ad

talia

in fine seculorum nobis positis, et peragenda minus idoneis, quippe cum

s. Fhrenta,

"^"w
perUus'
*

rethoricse artis faceta urbanitas

jam olim a

nostri

seculi

* usu recesserit,

viri

cundia?, prsedictse

dudum

cultores artis nostri

quoque quadratae fadun-

Sirm. Mt.

secundi

taxat idiomatis, huic operi penitus exoleverint,

hebetiores ingeprsesertim cum veteris Historiae paginis instruamur, inter pretiosa quondam auri atque ag-enti douaria caprinorum etiam pilorum nequaquam non placuisse munulicet

non usquequaque tamen,

nio,

ab his feriatos arbitramur

scula.Jungivalethuicexemploilliusmulieris Evang-elicje

videlicet devotio, quse multiplicibus prae-

posita divitum oblationibus,

haudquaquam Domini
Quaprovenusti nobis

ACTA

DUBI^E

Jesu rediit

inlaudata

FIDEI
ix scripta

testificationibus.

pter,

licet,

ut prselibati diximus,

desit
illa

Auctore anonymo seculo

lepor eloquii, licet excicca sint torrentia flumina ecclesiasticorum virorum, Hilarii

videlicet, et lacteo eloquentiee fonte

ronymi, Ambrosii, Greg-orii, nec

rabilibus laudibus atollendi,

manantis Hienon incompasuo-

quorum quidam

ex quatuor Mss.

rum temporum

praeclara g-esta

Sanctorum ad me-

PfiOLOGUS.
Cnusat offa
gat auctor,

moriam posteriorum accurato elucubrarunt stylo, nos quoque extremse abjectionis textivilicium b\ pro captu insipidi acuminis nostri, egregii confessoris Christi Florentii

Glomenensis ccenobii

di-

iu suorum sanctificatorum Sanctorum non modo proinde apostolificis pmiconiorum laudibus effere mortales oondeoet, quia ante tempora secularia prseglorificatione
,

irabilem

Deuzn

gna memoratu opera scriptis colligere decrevimus; quatenus in tabernaculo divitum pennas
columbse deargentare, posterioribus ejus in pallore
auri renitentibus, nostrje devotionis vilis devotio,

scicntue simul ct pnedestinationis eos gratia donatos, coopcratricis grati suas suffragiis liuic mundo editos extulit; verum et idcirco, quia
spiritibus
insif.-nium

Sancto eodem intercedente, vel ad

splendeat.

modicum

re-

eorum

ccelo dignanter illatis, mirificis prodigus adhuc quoque corpore hone-

Btare diffnatur in terris.

lmplenda,

Ad hao igitur oum sajpenumero divinarum

pra?conia

adhorte-

mur

Paginarum, pnecipue demum iuvitnmur commonitioue Davitieorum Psalmorum,

Baaidultate

4 Peccaminum namque nimia obruti magnitudine, non habentes velamen, amplecti nos congruit lapides quia, ut ait Psalmista, Beati, quo" rum remiss&9 sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Lapides enim amplecti est, ut beatus allegorizat Gregorius c, unumquemque
:

pleniis

de~

'*criben$ta"

tuat

qu multifariom iatiusmodi opcribus devotionem adhibere uos suis prssmonet diotis. Ex quibus quo-

peccautium, diflitentem sui Sanctorum expetere et in quantum vires suppetunt possibilitatis, eorumdem subsequi vestigia. Ita siquisuffragia,

dem

veri

Agni

veraciter

promerebimur esum

ire

carnes,

, :

DIE VIGESIMA SECUNDA SKPTKMBUIS.

429
et alia

carnes,

si
,

prsecedentiura

Patrum informati exem,

nus effectus

est.

Multa quidem

miraculain

a. asoky.

plaribus

eisque calceati pedes

,

regalis
nostri

deinde
asello

eodem
2.

itinere per
ig-itur

eum Dominus

ostendit.
'<-/

itineris meditullia sectati

corporis

Domino

insedenti, ad cielestis Hierosolyma; moe-

nia non gressibus tendamus corporalibus. Es istorum igitur numero Patrum praefatum nobis in imitatione proponentes beatum Florentium, tam visive miracuta ejusdem quam et exoessu g'esta
,

S. temporc jam matris ecclesiae in Tunum sedem beatus Martinus antistes g-lo- nti, riosissime triumphans tenebat. Huicergo augelus, quo duce beatus Plorentius iter ag-ebat, in visu revelavit, quod idem Vir talisadvena ad eum veniret prascepitque ei, ejusdem faoiem ostendens ,

Eo

Marti-

perve-

ronica civitatc

sive bonorum lorum lnudando Defftn insigmia actuum aemulando facta quae nobis prisca fide
, ,

ut i-iun in

niraium suocinctius ab avitispatribus sunt tradita, latioris litteraturae amplitudine, ut supra fati sumus, ad memoriam instantiuni seu subsecuturorum membranis indore decernimus. Tandem ig'itur insulsae verbositatis explicito procemio, ad destinati textus seriem aggrediendam, Domino propitio, acciug-amur d.

sacerdotali ordinc constitueret. lnterea beatus Florentius pervenit Turonum civitatem, sicut ei divina fnerat adnunciaiio ptum, in-

tcmplum, in qun lu-ntus Martinus Do* mino militans sedebat, et ad terram projectus oravit. Tunc exurgens aboratione, venitante bcatum Martinum, petiitque ab eo benedictionem. Ut autem
troivitque in
est illum intuitus

eum

esse,

quem angelus Domini

beatus Martinus, ilico cognovit ei per visum osten-

AXXOTATA.
alta legitur in Ms. SMrmondiano; Chesnianum habet Pronam cum spectent etc, omissa voceDo:

derat.

mox

At virbeatua suscepit eumoum gaudio, et deduxit eum in secretarium, memor sermonis

ait
:

Domini, quo
vocabitur.

g minus,

qiuv metrum interrumpit. Desumpti sunt versus ex Ovidio Metamorph. i in pgsteriore tamen legitur ad sidera fcollere.
,-

Coepit

Domus mea, domus autem eum in1

amq
:

oral
e
ri

an-

tistes gloriosus,

unde

eitin

,m

non affectum voluntatis

tus Florentius, quae erga

et narravitei

omnia bea-

b Textivilitium ad usurpatur.
li

designandam
.

eum

aota erant, quidque in

c Lib. 16 Moralium super verbis Job 2: amplexanturlapides. Et non d In solis Mss. et Sirmondi habetur prologus cum mutilo capitum syllaoo \ sed hunc ut omnino inutilem omilto. Omitto similiter totum librum primum, in quo narratur martyrium S. Floriani, et a. o incipio obcausamex,

animo g-erere-t. Comperto autem beatus Martinus,

:)

sanri
se veniret,

<

multum eum
odivit, Era1
n;.

dilexit,

et

cum summa
ius
>nis,

reverenl
te ordinal ion

quidem
in

anfa-

die

cto ofiicio, sicut

,,i

mos

est,

ordinavil eu

rdotota

c.
I

Inqi
exorabat,
.

Dominum
ul
niii

mente
i

positam in rim primo,

his verbis
:

Commentario num.
n
:

12.

&dverh Honem
S.

et ; S.

an

gTlum

:..,.,
.

uabitaret,

Floriani, nn

lulo, quiilli prsefigitur

lam ergo
urg*(

ad mafc,

Incipit prologus de Vita

Florentiij
et

tutinum
cu

o-ffloi

demoni
t

tra^
qi

il

ei

l)olo-

secundo, quai parte prima, hic sequenti.

rsitas

inprologo

minus locum
!

h
mca,

m
m

pn

ie

alvei

dio

miliario,

et tn eo
Qi
el

inerant ser-

penl

mino

omen

ipsius (ilo-

mna. CognitO
nie

itaq

donec ad
iii

PARS
Sancti

I.

euiiiM
1

pi

nit.
di

Tunc
locus.

monti

qd

co rnovit,

quia

ij
'''

quem
bimull

'"''""

"

adventus in Gallias; accessus

den pn

o di
d
I

;
,

tur

Dominum,
quo
:

omine, qui
(|l
'> i

duxisti

ad S. Martinum; sacerdotium, mirncitla, obiiiis.

me
looUm
i

'
in

el

demonstrasl

mibi

babiti

oundum
a
e

tem

tnimi; fac

iiiiin
i-

locum bunc quietu

I

diabolo, et

lcit

mi-

raculose

Rhodanum
imr-

excessum cum beatus Florentius angclo revelante, commonitus, iu partes Galliarum pergeret, pervenit ad fluvium Uhodanum ad
.iani ri

actum Fai

est

autem post
,

beati

martyris a Elo-

o1 tbus, qui ibidem oom ab jus pol il morantur, ut oulli deii serpentes fugi bcant. Et statim, relicto monte
,

runt.
B
tia,

Postqu
fecit ibi

dh

in

ai

ci
il

menIm-

(0

eumdem locum
Petri

diaboll

nutn liberat;

portum

qui

dieitur

Lugdunum
;

invenitque

ibi

navem
fracta.

sine

gubematore

erat

enim undique con-

cius ad

Yolens igitur Vir sanctitate plenus quantoMissam festinare , nam dies Dominious
in

erat, intravit

eam,

et,

facto Crucis signo, ait

:

Domine, deduc me in voluntate tua et mox gubernatore fluinen illud transineavit; an^elus quippe Domini custodivit cum. Cumque ad risinr

oraculum in hono- < aliorumqm A.postolorum plurimorumque Sanctorum. [nquo loco peroi Do tuti a nes ejusdem beati Flon ntii multi minus operari dignatus.est ad laudem nominis sui; cascos enim illuminavit, daBmoniacos
munditia,
re beati

\u- sanctn

apostoli

<

curavit, plurin
Viri orationes pietas

infirmitati

p< c

Domini sanavit. Devo eetenim

,

pam

fluminis pervenisset, invenil

hominem

da

monio vexatum, quem sam alii vinctum tenebant. Quod vidcns beatus genu flexo in Florentius, fraterno tactus dolore conspectu Domini, totis viribua deprecabatur Domini pietatem, ut eum, expulso daemone, sanitaetiam ob istiusmodi eau,

totaque intentione mentem ad Dominum reli an vitam in vigiliis cumpsalmorum Missarumque ducebal orationibus.
i;

aabebal

etiam
:

idem

Vir sanctua

consuetui

'

dinem, ut singulia annis Turonis civitatem Quodam igitur tempore, ji gratia ?enir

rjhum,

cum
nit

ti

redderet; factoque super

eum

Crucis eigno, sa-

ex consuetudine llluc ad orationem pergeret, ve-

430
A. Noimio

ACTA

S.

FLORENTII PRESB. CONF.

sione
tibus,

ad locum, qui vuIg*o vocatur Murus d, super fluvium Ligeris situm, ubi ei populus obviam afserpens fuit multus, dicens: O Vir sancte, istic adest magnus, qui et homines devorat et pecora et totis viribus eum rogabant, ut Domini misericordiam
nit
:

Domino

deservire, multis prseclarus virtu- J)

quas per illum Dominus ostendere dig-natus est. Multi siquidem variis detenti infirmitatibus ad eum veniebant, et per sanctissimas ejus
orationes sanitatem recipiebant. Anni autem vitae hujussanctissimi Virifueruntcxxni sed postquam a beato Floriano separatus est, vixit annos lxiii
j

imploraret, quatenus eos de ipso diabolo liberaret.

Respondens autem beatus Florentius, ait Et nunc quidcm, fratres, ad pastorem nostrum domnum Martinum pergo, cui ha?c, quae a me poscitis, primitus indicabo, ad vosrelaturus, quid exinde jusseritidem
:

dies suos in pace feliciter

aliquando,

dum

agens. Ig-itur tandem vitam in sancto deduceret senio,

Virsanctus.
in ilintrc

x Kal. Octob., viam universaB carnis ing-rediens, migravit a seculo. Tunc in ejus funeris obsequium
multi concurreruntundique. Adest enimilicosacerdotum ac clericorum multitudo, quamplurimi laico-

7 Iter

autem agens, venit ad flumen Vig-ennam,

qui
dicitur

ad locum,

Condata

e,

ubi

fluvium

transire volebat, invenitque in portu mulierem csecam, scdentem atque plorantem. Interrogavit autem eam , quid haberet, et quam ob rem tam

rum, chorus virg-inum, atque turba mulierum. lis erg-o pro tempore moerentibus, sed pro tanti Viri
gploria

exultantibus, in loco,
,

quem

ipse sibi pras-

amare
qui

fleret.

At

illa dixit
?

Et quis

es,
:

Domine,

paraverat
praestante

cum mag^na

dilig-entia

sepultus est,

me

interrogas

Dixit ei Vir sanctus

Ego sum
;

Domino nostro Jesu

Christo, qui

cum

Pa-

Florentius. Illa vero, ut audivit, quod beatus Flo-

tre et Spiritu sancto vivit

etregnatin secula seculo-

rentius esset, cucurrit adpedesejus, dicens

Doca?-

rum. Amen.

mine, unicum habebam filium, qui, cum sim ca, mihi viam prajbebat, et jam dies habetur
tius,

ter-

ex quo in aquam hanc mersus est, et nemo eum potuit invenire, qui mihi redderet ad sepeB liendum. tubmerto vi8 Tunc beatus Florentius , genu flexo, depretam et cxciv cabatur Deum dicens Domine miserere huic
,
:

ANNOTATA.
a In codice nostro Ms,pro martyris legitur viri: sunt et hujusmodi alide exigui momenti immuta- E tiones in apographis nostris; quas observare operse pretium non duxi. b Floriano verisimilius nihil commune fuit cum S. Florentio; uti dixi in Commentario i. c Disseri hic pluribus posset super ita Homi-

uiium impc-

quoniam multo atteritur moerore. llestitue ci, Domine, filium suum saltim ad sepelicndum. Hujusmodi autem prece orante beato Florentio, ait ei angelus Doraini Florenti, de quo rogas, non esse mortuus, sed vivit moxque monpauperculse,
: :

nis laici subita ordinatione, facta

per

S.

Mar-

stravit ei locum,

ubi ipse erat.

Tunc vocans bea-

tus Florentius piscatores, praecepit eis, ut in

eam

contulto S.

Martino

partem retia traherent, ubi angelus Domini filium pauperculae esse praedixerat. Piscatores ergo jactantes retia sua statim invenerunt eum. Accipiens igitur beatus Florentius illum, gratias agens Domino, reddidit illura matri suae. Ipsa etiam paupercula perorationem beati Florentii in eodem loco meruit recipere lumen. 9 Iter vero coeptum beatus Florentius peragens, venit Turonis ad beatuni Martinum, narravitque ei, quoraodo in quodani loco obviam ei qui,

absque ulla mentione prsevii diaconatus aliorumve Ordinum et interstitiorum; verum cum allegetur ab auctore sublestse fideij nihil hocet hujusmodialia morari nos debent. d Procul dubio locum eum designat auctor, ubi nunc est Salmurum oppidum. e Condata seu Condate (vulgo Cande^ vicus est, morte S. Martini illustris, in finibus Turonum, positus fere ad Vigennse seuVingennse (\z, Vienne)
illius

tinum tertio post

adventum

die,

et

Ligeris fla LoireJ confluentes.

f

Adi Commentarium num.

xi.

dam

venissent, deprecantes, ut eos de ingenti pesliberasset.

Tunc beatus Marrogemus Dominum nostrum C Jesum Christum, ut liberet eos propter suam magnam clementiam de tam nociva bellua. Sed retinus ait
illi;

simoque serpente

Frater,

PARS
Miracula

II.

vertens ad locum habitationis tuae, vade, ubi moratur, et prseeipe ei in

Christi, ut

nomine Domini

nostri

Jesu

et beneficia

post mortem.

inde abscedat, et amplius nulli Christiano nocendi habcat potestatem. Revertente au-

ost beati viri Florentii

enormcm
terpentem
fugat;

tem beuto Floraitio ad locum suum, populus, qui eum expectans, advenire desiderabat, ei obviam fuit et videntes cum, cucurrerunt ad illum, dicentes Domiue, adjuvanos. 10 Tunc beatus Florentius, genu flexo in oratio:
:

ab hac luce digressum

in loco ejus requie-

Mirucula ad
Sancti septil-

multas per
firmi ad

eum Dominus

tionis operatus est virtutes.

Nam

multi postea in- crum;

omnibus suis infirmitatibus per ejus me-

rita gloriosa

nem

deprecabatur

Dominum

dicens

Domine

Deus omnipotens, qui ccelum et terram et quaj in eis sunt, creasti, horainemque ad instar tui formans
orania subdidisti, et qui tres pueros de camino ignis ardentis intactos liberasti libera populum istumde instanti serpente atque dediabolipotestate:
ei
,

sanitatem recipere meruerunt. Ipsi etiam, aliique quamplurimi de suis rebus eumdem locum sanctum, divino annuente favore , ditaverunt. Sed

quoniam perlongum est cuncta explicare, qusedam ob magni Viri venerationem breviter atque
succincte lecturis atque audituris plena fide narra-

bimus.
ergo in diebus illis quidam vir in par- ue> 13 P tibus Hispaniae, in civitate, quee dicitur Pampelona a ; erat enim dives valde , nomen quoqtie ejus Simerus Lupus erat, et uxoris ipsius BirgilFuit

quiatues benedictusin secula seculorum. Et veniens ad locum, ubi ipse serpens erat, factosigrao Crucis
aute se, dixit

Ego tibi pra^cipio in nomine Patris et Filii et Spiritus saucti, recede hinc et vade in
:

pronindum abyssi. Etstatim serpeus tamquam leo mgiens recessit.

clarus virtu
tibus

11

Quo

facto

mori-

Iam

perveniens Vir sauctus ad cel-

lur.

suaiu, studuit assiduis preeibus sine intermis-

habebant vero unicum tantummodo filium, valde diligebant tam ipsi quam omnis eorum familia. Factum est autem, dum aestivo tempore hons meridianis in lectulo suo dormiret, oculi ejus obcsecati sunt. Quamobrem pater et mater et cuncta
:

la

quem

: :

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

cuncta ditionis eorum familia rnaximo sunt dolore. Multi siquidem medici ad eum veniebant, putantes illi medicaminibus suis opem ferre visionisj idem vero puer nihil mali in oculis suis senaffecti

431
ACCT<*C
J. p.

non verebatur. Erat autem Iatro, homicida, adul* ter, omniumque malorum amator, Quodam itaque
tempore, cum populus orandi gratia ad basilicam beati Elorcntii pergeret, venit idem vir crudelis obviam eis.Tunc coepit interrogare, quo ire vellent. At illi dixerunt Ad hasilicam beati Elorentii pergimus, quatenus per ejus orationem mereamur nostrorum veniam consequi peccato:

tiebat, nisi quia

visum penitus amiserat. Cognoverunt igitur parentes, hoc filio suo divina accidisse voluntate. Multis itaque Sauctorum locis eum offerunt, voventes, quatenus ei Dominus lumen
restitueret; sed nec sic

lumen recepit: Quadam autem nocte, dum mater una cum viro suo dormiret, habentes secum unicum filium, venit a"d eam per visum quidam in specie clerici, dicens Mulier, mitte filium tuum, quem unice diligis, ad
basilicam
beati
viri

rum.

Mox idem

vir dira? crudelitatis jussxt

eos

At illi clamabant; Beate Elorenti, miserere nostri. Et ecce equus, in quo sedebat, expaexspoliari.

vescens pvojecit
est,

eum

in terra, totusquc confractus

Florentii,

quae

est super

exspumaus ac in modum ferae rugiens, mortuus est. Multas quidem et alias virtutes in
et viis

alveum Ligeris,
xl dierum.
tertio divini-

et ibi

lumen

recipiet infra

spatium

minus ostendere dignatus

:

tus

monita

parcnte,

14 Illa erg-o, postquam expergefacta est a somno, narravit id ipsum viro suo, qui dixit ad eam Ex cogitatione tua advenit tibi hoc somnium; fiat voluntas Domini. Admonuit enim raatrem pueri
haac visio usque tertio, dicens Donec pergat illuc filius tuus, quo dixi, non videbit lumen cseli.
:

atque plateis per merita beati Florentii Doest, quas nemo enumerare valet. Hecc pro tempore perstrinximus,

quibus beatum Virum venerantes, Dominum, cui

fideliter

servivit,

tota

meute amemus,

cui

est

potestas et imperium per infinita secula seculorum

Amen.
18
siffna,

Multa d prseterea divinorum miraculorum

Muitismi-

Quod iterum mulier

retulit viro suo;

et ille ait:
illa ait

B Kumquam

audivi, ubi locus esset.

Tum

Si etiam trans maria hunc locum invenire sciremus, debite illuc filium nostrum mitteremus, si forte misericordia Domini fieret super eumjetin-

nluribus volventibus annorum successibus, per eumdem pretiosissimum Domini confessorem, sanctum Elorentium, patrata sunt, qua? idcirco serie

tncuu

'

fer ttetti* ocuiatm, d

tulit: ISIumquid audisti,

quomodo

egit

Naaman

minime declarantur, quod assiduitate sui viluerunt, aut inertia cernentium pra^termissa sunt, vel quod magis credendum est, qui ea sermonis
lectionis

princeps SyriaB apud Eliseum prophetam, quomodo dixit illi, ut lavaret se in Jordane et sanita-

lepore possent compte exornare, defuerunt. Liberales siquidem artes usque temporibus
roli

domni Ka-

tem recepit? Sic Dominus potens est etiam filio nostro lumen reddere. Mittunt igitur per famulos
suos
illuc allatus,

imperatoris prsedecessoribus nostris ita extiterunt extrauea^, ut iu Galliae regionibus, etiam inter

puerum dicentes

Perquirite locum, ubi beatus

summos

pontifices vix aliquis, negligentia pra:pe-

Florentius requiescit, qui est super fluvium Ligeris. 15 Euntes autem famuli, circuiverant totam

diente, reperiretur,qui urbanitate eloquii synodales saltem valeret venustate exolvere definitiones. Sed

visu donatur.

illam regionem, quousque pervenirent Turonis civitatem, quas sita est in littore Ligeris. Diligenter

quoniam, favente Domino, instantiaque domni supradicti imperatoris, quae vetustiores ncglexerant, moderniores assecuti sunt; itaquc competens vidctur, quae pra3 oculis vidimus,

vero inquirentes locum, in quo heatus Florentius requiescit, reperiunt, non longe hinc esse, et gapuerumque visi, cito ad eumdem locum perveniunt,
voventes, orationibus Viri sancti commendant, devotissimis obsecrantes precibus, ut ei divina pietas per ejusdem Sancti orationem lumen reddere digna-

ne oblivionis profunindagine
Parricid;

ditate cuncta depereant, prmsentibus ac successo-

ribus nostris, literali, prout possumus,

retinenda mandemus.
rioris Erancia3

secundum prsefatam retur. Eactum in spatio xl dierum lumen reciperet visionem sicque sanus reversus est in patriam suam. Quod videntes pater et mater et omnis eorum familia
est igitur, ut

19 Consuetudine igitur antiqua partibus inteusque hodie mos inolevit, ut quis-

quis propinquiorem sibi parentem gladio jugulapontificem verit, et postea pcenitentia ductus ad crimen admissi facinoris detulerit, ipso decernente

exultantes glorificavcruntDominum, qui potens est mari et in facere mirabilia in caelo et in terra, in
Pttella

gravi

infirmitato
libcratur.

omnibus abyssis. quidam 16 Ttem in pago Constantino b fuit Genatius, uxorque ejus nomine comes, nomine valde Bertina, et habebant tantum filiam unam
decoram, qua> et ipsa desponsata erat. Sed subito humani generis inimicus, qui semper de nece hominum tractans, quserit, quos perdat, tentavit
proeam. Quade re parentesejus, omnisque eorum genies multis aniciebantur doloribus. Audientes autem, quod omnipotens Dominus ob honorem beati Florentii servi sui multa faceret miracula, acceperunt eamdem virginem, duxeruntque eam

ex ipso gladio fcrrei nexus componantur, atque brachia striet collum peccatoris, vcntrem innectantur ex ipsis ferreis vinclis; sicque ctim inde propria patria et solo paterno pellatur divina pietas eadem vincula solvi terim quousque dehinc per diversa prfficipiat, primum Romaj,
pontifice,
:

Sanctorum loca veniam criminis efflagitando peregre

proficisci

cogatur.

Hac denique

scntentia

Amelius nomine, qui avunculum quldam suum necaverat, ab Artchario.Trejectensiumurbis tempore episcopo e, damnatus est, multaque jam perdurans, diversa Sanctorum eadem poenitentia
clericus,

in

coenobia

lustrando

vagaverat, omnipotentis Dointerces-

mini misericordiam bonignissimam eorum

sionibus sibi
liter efflagitans.

ad oraculum ejus, deprecantes Domini pietatem, ut per ejus orationes integram illi redderet sanitatem; et infra dies xl sanitati est restituta. Pa-

veniam jam impetrandam lacrymabi,

20

Tandem ergo ad monasterium,

/'

UDI

summi

vinculq cr
spimtc

eodem rentes itaque puellae ipsius ecclesiam Dei in venerationem de rebus suis loco propter sancti Viri extiterunt ditantes, semper, dum vita eis fuit,
fideles.
Suuvtieultv
rtbns infestux morte

pontificis

sanctique

rca sacerdotis Florentii corpus

ptectUur.

Nimirum in pago Cenomannico c erat quidam homo nomine Burgolenus, pessimis degens Deum enim non timebat, et hominem
17

venerabilitcr jacet humatum, a monaclus ibidera revelatione pervenit, Ibiquc ei obsequentibus hospiDomino sedule servientibus, humanitas exhibita est. In ipsa autem,
talitatis

a.Imomtus d.vma

decidunt

qua venerat, nocte, dum

nale peragerent

fratres

more

solito noctur-

moribus;

officium, ipse vero !retro sccus cancellos 59

Septembris Tomus VI.

432
A. mohtiio.

ACTA

S.

FLORENTII PRESB. CONF.

avis, sedisse, ipsosque ferreos

sopori indulserat cancellos consistens, paululum apparuit ei candidissima et ecce subito per visum atumulo Sancti progrediens, brachiis suis m-

nexus quasi
ilico
ita

cum magno

SERMO
In Vitam S. Florentii

impetu percussisse. Qui

experg-efactus voces

ut chorum etiam interrumperet, omnesque astantesnipsallentium mio terrore attonitos redderet. Statim enim ut ocuteterrimas clamoris emisit,
aperuit, prsdicta avis comparuit; sed illi ferrei nexus ad tactum nusquam valide creejus invisibUem cum magno impetu tam vix in crastinum puerunt, ut longius resilientes
los, levi

somno oppressos

Auctore Marbodo

episcopo

Redo

nensi.

inveniri quivissent. Ipse

autem posnitensincredibili

nutibundis gressibus minime consistere valens, in terram repente corruit, sicque

pavore solutus,
terrffi

et

Ex

codice

membraneo Ms.
simo.

vetustis-

prostratus,

quousque

illic

omne consumma-

returofficium, quasi
adSancti

21

amens effectus permansit. In crastinum autem monacliis, et omnibus

ille

tumulum.

^ QC ] au dabile factum mirantibus,

caussas suas culpae et nexionis
:

ex ordine

omnibus manifestavit et quia tunc praesens abbas non aderat, obnixe deprecatus est fratres, ut ex nomine abbatis ac B ipsorum deprecatoriam epistolam jam preafato episcopo, a quo in poenitentiam missus fuerat, transcriberent, quatenus eum in propria parochia misericorditer rcciperet; utpote

PARS
S. Florentius martyr

desiderio et in

omni virtutum
egregius.

exercitio

confessor E

quem

divina benig-nitas

ac meritum S. Florentii spiritaliterabsolutum in solutione visibilium vinculorum monstraverat, ipse

quoquc sua pontificaliauctoritateomnimodis absolutum esse decerneret. Hoc denique assecutus, Deo
et S. Florentio

immensas referens

gratias, et fratri-

bus valedicens

cum

g-audio ad propria reversus est.

sermo tenuis nequaquam possit sufficere, non tamen ex toto convenit nos silere; ne, metuentes de praBsumptione
licet

In sancti hujus patris nostri Florentii solemnitate, ejus virtutibus

explicandis

J-mdandi
S. Floren-

lium

ralio

ANNOTATA.
a Civitashsee est primariaregni Navarrte.
Cotantin w?Z Coutantin, sic dictus a Constantia (Coutance) civitate Gatlids Celticee.
le

redargui, de dijffidentia justius vel neg:lig*entia judicemur Deo etenim nostro, cujus ad laudem refertur, quicquid in Sanctis ejus laudabile prtedica:

tur,

non tam placet

orationis varietas,

quam rerum

veritas, et gratiores

illi

sunt dicentium mentes purse,

b Vulgo

caput

In Gallia item Ceitica, (vulgo est Cenomanum (le Mans.)

itlis

le

Maine) cujus

d llinc incipit appendice, stylo

a reliquis dicerte fide

versa, et

fortasse antiquior, at

Commentarium num. 5 etseqq. e Consule Commentariumnum. 7. f Nisi aliquis archiepiscopus eadem in ecclesia sepultus esset, qui voce summi pontificis designetur quod minus perisimile mihi apparet putem
dignior. Vide
t
f

hic latere

mendum scriptionis ita ut vox pontificis

:

irrepserit pro voce patris vel confessoris, aut iste

fuerit auctoris sensus

Ubi sanctus summique

quam decentium verborum multicolores purpuree. Proiude ad laudem ipsius, qui in Sanctis suis gioriosus est, et ad sedificationem legentium de Sancti hujusmeritis temptemus aliquid loqui simplici oratione, sed devotione multiplici. Sic enim fiet, ut et debitum Patrono nostro in die festivitatis ejusdem solvamus obsequium, et in laudem Dei fidelium mentes excitemus nobis quoque ipsis propositam habeamus formam virtutum, quam si volumus imitari, velle autem debemus, directo itinere procul dubio gradiemurin ca^lum, quo, sicut indubitanter credimus, ille pervenit, quem nobis sequendum proponimus. Ardua quidem via et difficilis ascensus; F sed iter ad Deum molientibus auxilium divinum
.-

deesse non poterit, ipso

Pontifiois (Christi scilicet) sacerdos Florentius vencrabilitcr jacet humatus.

eodem interveniente beato

Yiro, cui fuit auxilium abs

te, Domine, qui et ascensiones in corde suo disposuit in valle lacrimarum inlocum, quem posuit. Hujus ergo secuti vestigia,

de virtute ibimus in virtutem, visuri et ipsi Deum deorum in Syon. 2 Quapropter et nostrse et aliorum saluti consul-

et

materta

tum
tate

facere cupientes,

audaciam sumimus ex
suscipientes,

multiplex

cari-

sermonem de

illo

quem

Martyr

'JtiU

et loqui

<3Q

dig-ne

Talis

non possumus, et tacere penitus non debemus. enim ac tantus iste est, ut multorum prseconiis

solus sufliciat,

cum

nulliusprasconia sufficiant

soli.

Nam
tiEE,

Siquidem solus ipse est, ut ita dixerim, multitudo, cujus persona multorum invenitur perfectio.
si martyrem requiras non cujuslibet patiensed inpatientis quodammodo animositatis et

cujusdam virtutis ebrise prasclaro caiice sum, ut veluti non sensurus

injurias;
oia,

sic infu-

provocare videatur

vide Florentium ultroneum ad suppliquasrentem pcenas, prodentem se satellitibus, mg-erentem tribunalibus, postremo tanta aviditate

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBKIS

mortem sequentcm, quanta eam fugere alii. Lege Vitae ipsius libellum, quomodo
te

433
A.
**

solent

tibus,

flentem

libens

rentium,
loricato

cum flentibus, habes eundem Flotamquam ex castrensi forensem, velut ex

Haimi

currat Lauriacum a, hoc loco nomen, ubi Aquilinus pneses victricem

erog^abat.

laurum crudelis beneficus

Et quid videbis in Elorentio nisi choros Tanta quippe alacritate, tanta constantia in hostiles gladios ferebantur, ut non unus
castrorum
?

togatum, non minorem in pacis ocio gerentem solertiam, quara in belli negotiis praeferebat audaciara. Quis enim in supradictis operibus misericordiaa frequentior invenitur? Nam postquara jussus exire de terra et de cognatione sua et venire in terram hanc, voluntarius exulavit
:

miles, sed totus credi posset exercitus.

Unde

fa-

ctum

desiderium reputaretur ei ad martyrium, et apud Deura diuturna vita judicaretur dignissimus, qui festinam morest,

ut flagrans martyrii

non enim habebat hic manentem civitatem, sed futuram inquirebat postquam ergo, salva pra>
:

cedcntis laboris
translatus est ritissimus

tem sedulus appetebat.

desiderio,

remuneratione a militia quasi ad agriculturam, non cessavit in Do,

dum idlro
talit,

se

3 Keservandus itaque multorum utilitatibus per amministrationem angelicam solutus a vinculis,

divinse jussionis oraculo substractus est passioni,

ad necem ob-

mini vinea, quautum potuit, laborare putator peviciorura, propagator virtutum , facienda verbis insinuans, operibus insinuata com-

paulo minus coartatus et anceps, utpote propter se dissolvi cupiens et esse cum Christo, manere autem in carne necessarium intelligens propter alios. Augebat tamen gloriosae mortis desiderium jocundissimi collegae sui et fratris in Christo Eloriani contubernium, cum quo et unaminiter vixerat et

mendans.
G Plane huic beatce animaj convenire videtur omnnmejocunda illa Sponsi cailestis exhortatio, post in- r*

magnanimiter emori cupiebat. Cog*itabat, quanta fratrem Elorianum felicitas mox nianeret, quem ipsa eadem die cum triumphali palma caelestem suscipiendum videbat in regiam sibi labores restare quamplurimos, obeunda sibi non pauca pericula, se a refrigerio, quod jam mente conceperat, prolixioris vitse martyrio suspendendum. Et
;

hyeraem et imbrem persecutionis sub tempus putacionis vinearum invitantis amicam Surge, inquit, amica mea, speciosa mea, et veni ostende mihi faciem tuam ; sonet vox tua in auribus meis vox enim tua dulcis et facies tua decora. Surge, inquit, amice Elorenti persecu- E tio tua abiit et recessit, nou est tibi concessum martyrium et veni in terrara quam monstrafidelitatis
:
.-

vero tibi

in partes scilicet Galliarum, ubi osten-

dam
est

tibi

locum habitationis
,

tuse

ibi

et
,

tu

ob hoc,

si fieri posset,

vellet accipere et bibere

ostende michi

id est meis

faciem tuam

tristitiam

calicem salutaris, ut per calicis cito transiret ad gaudium quale fuit illud pro temporis Eeternae salutis. brevitate prolixum, pro dilectionis magnitudine

cum

fratre suo

opera

cum eodem

facit quis,

quod enim uni ex minimis hoc michi facit sonet vox prasdica:

hoc meis

tionis

tuae in auribus

meorum; v ox enim tua

Post tempus plantaadvenit.

dulcis et opera tua decora.

tionis

breve nimis colloquium, cum sopitis satellitibus, excitatus ab angelo Elorianum Elorentius excitasset, et divinsd illi voluutatis aperuisset man-

tempus putationis

Omnia enim

tempus habent,
sub
te

et suis spaciis transeuut universa

datum
nec ntst angelijussu

cajlo. Vineam mihi Martinus plantavit, cujus putatorem elegi. Jungere Martino in partem

Magnus

in verbis

illis

mutuse dilectionis

re-

laboris,

dolebat affectus,
de-

pulmam
seruit.

sed major erga Deum in utroque cultus et reverentia cernebatur. Vellet uter-

ut mercedis.
7

cum eodem

merearis particeps

esse

que vivere vel mori

cum

altero,

sic

tamen, ut

de

offendere vellet in neutro. Pateretur ergo libenter Elorentius ; nisi mallet eum vivere Deus

Deum

vivus. Sed qui se ipsum abnegasset nec sibi vi-

vens, nec sibi moriturus, postquam Irnperatorem suum, cujus in verba juraverat, id velle persenhostem pusit, non ausus contra imperium in

Exhis igiturmanifestum esse putannis, hunc, quo loquimur, etiam sanctis annumeranduui confessoribus, quibus cum pro veritatis asscrcione ad mortem usque certandi non defui sset audacia iucruentam ex hoste victoriam voluntas divina concessit. Et ne dubites, quem dignitatis locum etiam inter confessores optiueat, aspice Martinum sui temporis pnesulum gemmam , ad
,

implevit,

gnare, nec tamen invitus paruit jussioni, ut qui bene nosset, non minori poena multandum impeimperatoris tirii tumidum transgressorem, quam
desertorem. Certus nichilominus de repocorona justitise, quam reddet illi Domiuus justus Judex. Jam quidem sanctse animoereddita est justitiae corona; sed reddenda est quandoque et

quem dum

divina revelationc dirigitur, tanti viri

midum

sita sibi

corpori, in
catrices,

Nondum
mulieris,

quo serrarum csesuras et vulnerum cystjgmata scilicet Jesu, vivens portavit. enim, ut credimus, domestici fortis illius
;

comprobatur. Quid Y quod eidem Martino venientem Sanctum praicursor angelus in visu rcvclat, et.ut prtesens facile possit agnosci, absentis vultus representat imagincm jubet etiam, ut jam dudum sacerdotalem Virum in ordinem promoveat sacerdotura. Nonne hoc totum ad astruendam valet beati Viri confessoriam dignitatem? Valet profecto. Nara si probatorum
consortio dignissimus utiquc
;

hominum

testificatio in

rebus dubiis habere solet

,

qua significari videtur Ecclesia, vestiti sunt omnes duplicibus sed datse sunt illis singuhe temstolffi albae, et dictum est illis, ut requiescant donec impleantur conservi pus adhuc modicum, eorum, ut qui singulatim bysso vestiuntur in anima, simul omnes in corporibus amiciantur et purpura tunc ergo reddendam illi non dubitamusajusto Judice martyris illibatam mercedem,
:

multo magis in commendationcm trina concurhujus divina primum, deinde angelica, rit auctoritas autertio humana. Est enim a Deo clectus, ab
inconcussa; pondus
Sacerdotis
:

auctoritatis

gelo pra;sentatus, a Martino sacratua. in quo proximema8 Jure ergo solus dictus est multitudo,
invenitur solo martyris ct confessoris dignitas per compassiopraiterea qui tot in se miserorum vita gestavit personas, quot habet liuraana
:

JJJT ^gj*^

apud quem perfecta voluntas operis velut opus Marest perfectse voluntatis. Hactenus ut de
tyre.
Egregii con
fessorit

nem

Confessorem libeat intueri, tran consulentem dispensantem anxit patrocinantem reis, sustentantem imbecill nrlpntPm cum gaudenlo7 "cur'antem infirmos, gaudenteni rnn 2-auden5
Si

vero

qui languores miserias. Legem etenim Christi, nostra ipse portanostros ipse tulit, et peccata corpore suo super lignum, qua; non ravit in

pacis

officia

plere,

just.ssimus studuit adimpuit tunc exolvens, Vir memor exhortantis Apostoli : Alter a terius
portate, onera portatc, et

'

adimplebitis sic adimplcbitis

legem ChrJ lcgem Chrirti. Nec

; ,

m
A Mmiodo

SEHMO IN VITAM
alienis coraprimebatur

S.

FLORENTII PRESB. CONF.

quiu
fidei
si
;

proximorum

nec mag-is etiam cong-ratulabatur honoribus; adversis, quam concontristabatur

Nec solum

onenbus

sed

nichil
fides

valet

auditus

autem

sine operibus

sermo non admixtus D mortua est. Quod

quam
imuiiutrii-

inalios g-audebatin prosperis. Deniquesidici fas est, Deum in se magis propicius ; sicut diligebat

q ue /irma$,

plus proximo, sic proximum etiam plus seipso. 9 Xam qui alienis facile frangeretur infortuniis, gua s j c tolerabat cequanimiter, ut aequanimiter

autem revera difficile, ut univernunc temporis unus omnibus aliqua, prout quisque singulis delectatur. Unusquisque enim
difiicile est, est

sas beati hujus Viri virtutes aliquis imitetur, eligat sibi ex

.proprium habet donum a Deo, alius

sic, alius

au-

tem

sic.

Invitati

<*

ringu-

frangnntur. Ita impendebat affectum, sibi qui maternum aliis quamtum ad corpus quodamraodo novercabatur. Non secus et in aliorum prosperis sic gaudebat,
toIerant a iiena,

qui

suis

facile

magnice, ut nulli
potius

autem sumus tam copiose ac deesse possit, quod eligat, cum

possint, quid elig;ant.

omnes dubitare

Sed

sive de bonis meliora, sive de melioribus elig-antur optima, in nullo est infesta saturitas , cum

parvi penderet; sicut in suis gaudere qui parvi pendunt aliorum ; nisi quod illi solent, ad temporalem referunt tales g-audium suum

cum sua

in

omnibus

sit

manifesta salubritas.

Non

sicut in

carnalibus epulis, quae suspectam faciunt saturitatem ne saturitas pariat infirmitatem.

voluptatem
tur

hic

tam g-audium quam mcerorem

ad spiritualem dirigebat profectum.

Quodam

igi-

ANNOTATA.
a Lauriacum (Lorh) urbs olirn Norici, nunc vi~ cus Austriee Superioris haud procul ab Aniso

seipsum quam proximum austerius diligebat. In se quidem tam constans et firmus ut nec erat et ad omnem ventum immobilis

modo

persecutionum infiecti posset aquilonibus, necmulcentibusblandiciarum austris resolvi; quin potius omnem fortunam materiam sibi faciens virB tutum, in advcrsis firmus, in prosperis cautus et humilis, velut arboraromatica quasdam, imo velut ortus* deliciarum ad omnem flabrorum impulsum '{.hortni Spargebat latlus suavitatis odorem, asquo animo tam bona quam mala suscipiens de manu Domini, a quo utraque novcrat ad ipsorum gdoriam Sanctis
tcrrificis

fiumine.

b Hsbc
tis

scilicet

Marbodus
vel

v%r doctrinx ac pietaei

fama

celebris pronuntiavit juxta fidem Vitse

mox

dat<v,

quam

aliam certe

simillimam

habuisse ipsum, suadent gesta S. Florentii, quae Sermoni suo insentit. Consule, silubet, Commen-

tarium num. 10

et seqq.

usque ad finem

1.

immitti. Imperat quippe ventis

Dominus

et obe-

PARS
Sanctus
virtutibus
terisque

II.

diunt
virtutci coi-

perfla

Ugm;vnda
(|

ei. Surge, inquit, aquilo, et veni auster ortum meura et fluant aromata illius 10 Hfflc erg*o sunt virtutum aromata, qua3 nos l0C opto co uig- erej quibus velut cibo quodam
j

Cardinalibus

ce-

inde profluentibus

orna-

n cx
hortofrucuu

suavissimo

vel
et

condito
ipse

poculo

delectari

debe-

mus,
et

cum

Dominus

his quasi

cyborum

tissimus.

ad

potuum divcrsitatibus glorians se refectum, eadem comcdenda et bidenda usque hffiO

proprios adhortatur amicos.
Dicit
sio in Canticis

Sane
in se

huic, de

quo loquimur, Homini Dei

sed etiam in
aliis

satis

Pfuueniia
ei "*

ad ebrictatem
ciiiin

constat nullam defuisse virtutum, quibus

non
vitia

Canticorum
;

Veni in ortum

tantum

contraria

mcum, soror mca sponsa, messui myrram mcam cum aromatibus meis comedi favum cum melle meo; bibi vinum meum cum lacte meo. Comeditc

debellaret. Sed quia long-um est ire per singulas,

illas

amici et

bibite,

et

inebriamini

carissimi.
:

tantum quatuor principales quas ceterae omnes velut pedissequae comitantur in illo fuisse monstrabimus prudentiam scilicet temperan, ,
, ,

Id ipsum nimirum manifestius ita dixisset

sitavi

Vi-

tiam

fortitudinem

justitiam

ut ex his mani-

fa3cundum bonis virtutibus Virum, in quo quam et acceptavi pretiosam myrram oastimoniffi, qua corpora eorum, qui mundo mortui sunt, et Deo vivunt, a corruptela libidiuis ilhesa servantur; inveni et alia ibidem virtutura aromata, et placuit michi doctrinse ipsius discreinveni
, ,

eum, qui tota retinuerit, partibus Monstrabimus autem , quod polliciti F sumus, hoc modo. Si enim prudentia est rerum bonarum et malarum utrarumque scientia, quis in
feste appareat,

abundasse.

hac discretione illo ipso vigilantior invenitur ? Nam quatuor modorum, quibus falli solent imprudentes,

tio,

qui

oum

Spiritualem

intellectum

in

littera,

hoc est, mel occultaret in cera, pro captu singulorum, vinum valentibus, lac infirmis noverat propinare. Hac et vos bona imitamini, quicumque vultis ad amicitiam meam pertinere. Si vulmiohi esse carissimi, hrec bibite et inebriamini inebriamini ab ubertate domus mea?. Idem qurppe rst et domus et ortus, scd ortus arotis
;

cum vel id, quod bonum est, malum, vel quod malum est, bonum putant rursus quod nec bonum nec malum, idvel malum vel bonum, aut quodmalum vel bonum, hoc nec malum nec bonum existimant horum, inquam quatuor modorum vel potius incommodorum Vir prudens erravit in nullo. Terrenorum quidem bonorum quam bonam ho; , , ,
,

matious

et

domus

eburnea

frag-rans

et

ipsa

diversis aromatibus.

Nam

mines putant, malam existimavit voluptatem; futurorum vero, quae, quia non videntur, a quihusdara

myrra

et g-utta et cas-

etiam

graviter

audiuntur,
,

siaa domibus eburneis redolent. Invitati erg-oad tam Jooundas epulas, neo ab alio quocunque, sod ab ipso Domino invitati cmn g-ratia recun,

felicitatem

opifwmribw
08*

bamua. Ue hac ., "

paupertatem contumelias, quae fug-ienda maxime mortales decepti putant, hic non solum non fug;it, sed etiam
pro laude, pro divitiis pro g-loria libenter amplexus est mag-is elig-ens affligi cum populo Dei, quam temporalis peccati habere jocuuditatem. Aspiciebat enim in remunerationem, aspiciebat in
,

optimam

judicavit.

Abjectionem

llobls proposita

J((<1

^borum
liu s,

et

ot.

gratdasima
et

potuum quaque oarpentes,

velut delicatissimis varietatibus referta mensa,

edamus
,

et

biba-

divin;c,

*>

quam audivimus

adortationi

Auctorem

mua ad
aiamua

segnitep obtemperare satagentes, comedaaaturitatem, bibamus ad ebrietatem.

fidei et

posito sibi graudio sustinuit

Consummatorem Jesum, qui proCrucem, confusione

b-tUsoernsnr

Au-

contempta.
13 Intellig-ebat stultum esse, qui super bacu^ l
,

et

oredamusj amemue

et

operemur;

alio-

lum

disrtbttt;

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBIS.

185
-

innititur; stultum nichilominus, qui super arenara a^dificat; quia et baculus ille manumperforatinnitentis, etdomus illalabefacta ventis

lum arundineum

gereret, et prolatam in se crudelem necis sententiam A

mm W
"*
(i

libenteraudiret.

10 Hic forte dicat aliquis in *

hunc modum
. .
:

Si '/*"*

ac fluctibus sedificantem plerumque pari ruina convolvit. Et ideo Vir prudens sedincavit domum

suum

supra petram, petra autem erat Christus; et innixus est super lignum, lig"uura autem eratCruet cis. Unde et sapientiam ejus narrant populi laudem ejus nunciat Ecclesia. Porro in illis medii
,

mag-naniraus erat, nec appeteret pericula ut teme- midttaUm et rarius, nec formidaret ut timidus nimirum inter (emerilatemeritatem et timiditatem habitat fortitudo; nun- tem. quid eum, qui prse nimio mortis contemptu sponte se pr?ecipitet in profluentem jure quis dicat fortera vel magnanimum ct non stultum potius
,

itm int*r

generis rebus, qure nec bonse sunt, nec nialfe, non potuit ejus falli judieium, qui plenam boni et mali

ac temerariura? Ita, inquam, si quis se praecipitet inconsulte; hujusmodi temerarius est et non
fortis
:

notitiam retinebat. Si enim noverat, quid esset bo-

fortitudo cnira est considerata periculorum

num, noverat
aliquis,

utique, quid non esset.

Nam
sit

si

sciat

susceptio et laborura perpessio. Qui autem pro veritatis assertione pericula et labores

quid

sit

homo,

scit profecto

ab hominis na-

tura discernere,

cum

videt aliud,

quam

homo.

Nec

atiter in

boni et mali notitia se res habet.

Ex

quibusnon ineongruepotestcollig;i,perfectam inillo fuisse prudentiam, in quo nulla imprudentiae portio reperitur. Nec minorin eodem temperantia, qua mala, quae per prudentiam distinguebat a bonis,
blandientia repelleret, incitata retineret, instabilia
firmaret.
lemperanita
rn restrin-

non tantum suamplexatur, hic non fortis, sed fortissimus etiam est vocandus. Diversitas enim causarum diversum facit iu effectis judicium. Qnnproptcr etiam si eodem mortis gcnerc cousummantur temcrarius et vir fortis hunc laude, illum vituperio dignum credimus et fatemur. Quod ergo iste Sanctus pro lege Dei sui mortem voluit occupare, non erit asscribendum
scipit et tolerat, sed etiara anticipatet

14 Est enim temperantia rationis in libidinern atque alios pravos impetus animi firma et modera-

temeritati

sed ferventissimffi caritati.

et

Laudemus
E
:

itaque

Virum fortissimum, iramo

fortitudinera

gendis pra-

13

tadominatio. Hanc ille dominatiouem in vitia tam late ac violenter excrcuit, ut instinctis in se prius omnibus illicitis, in aliis quoque cupidatem ac ceteros

laudem referamus ad Dominum nam fortitudo sua et laus sua Dominus, qui factus est ei in
ejus, et

salutem.
17 Restat, utet justum fuisse monstreraus, quem ceterashabuisse virtutes ostensum brevitertestimamus. Justitiam vero idcirco ultimam in ordine locamus virtutum, quoniam ipsa reliquarum triura vijuititia

non rectos motus persequeretur, daret in vincula, suffocaret, proscriberet, ac in perpetuum relegaret. Quis euim audita ejus contra vitia disputatione, quse disputatio

cum veritatem

ostenderet, se

ipsam nullatenus ostentabat, auditis ejus sermonibus magis ntilibus quam facetis, reotis potius quam obsecundantibus; quis, inquam, his auditis, non continuo

detur esse perfectio. Est enim justitia virtussuara cuique tribuens dignitatem. Hac si forte quis carcat,
etiamsi bona prudcntrr a malis discernat;
,-i

i-iintra

qualemcumque

virtutis

amorem

conciperet, ac

blanda

et aspera fortis resistat et terapernns,

tamen

per hoc consequenter sua discerct vitia refrenare, refrenata profligare, proflig'ata penitus exterminare, praesertim cum Doctoris vitam in nullo a sana
doctrina discrepare videret? Atque ita

velut in salsugine arans, aut velut sterilis arenae

mundans semiua, de laboribus manuum suarum fructum non comedet. Cum cnini sit injustus, injuste
sibi tribucus,

suam

ipse

temperantiam
scilicet,

in

quosdam

alios transferebat; in eos

quod est Dei, quamvis nichil habeat, non acceperit, sic gloriabitur, quasi non accequod
perit.

qui audieutes etretinentes verbum, fructum afferebant in patientia. Nec tantum per sermonem
exhortationis ad populum, sed etper virtutum oratiouis ad Deum, aliena vitia refrenabat. His erg-o

Porro in peccatis propriis ad c\cu<:indas excusationes conversus in verba malitia;, accusando naturae infirmitatem nudebit culpara refuudere in Auctorem. Haeo autem prima hoiuinisjustitia, utdivina? grntiae, quicquidboni hnbet, vitiosuo iraputet,

duobus modis
fortitudo,

victricis

temperantise vexilla long-e

lateque circumtulit. 15 Sequitur ordine suo temperantiam fortitudo. Nam sicnt per temperantiam a malis blandienti-

quicquid mali. 18Etju3titiaquidemparithurailitatem, injustitia vero superbiam generat. Superbin aulrra cstradii

",,
''

C bus abstinemus,
rum

per fortitudinem terrorem incutientia non timemus. In his vero duobus maloita

nmara, quffi etiara in Sanctorum solctcordibuspulhilarejcstqiuedam fera pessfma nnnnullos

qiKiiIain

universitas continetur. Blanda g-enerant,cupiditatem; terribilia timorem. Timor vel cupiditas

omne pcucatum. Undc psalmista dicit Incensa ig"ni et suffossa per suffossa timorem, per incensa sigrnificans cupiditatem. Est ergo necessaria contra cupiditatem temperantia, contra timopariunt
:

etiam perfectos solita devorare; nam oum cetera vitiatantum de vitiis oriantur; hoc solum monstrum nonnumquam ex virtutibus velut ex fltirpe diesimili ducit origiuem. lianc fcrara pcssimain Jacob novcKcra pessima dcvdrarat patriarcha; cura dlceret
.-

vit rilium

meum

Joseph. ilurailitas vero est eflBca-

rem

fortitudo.

Hanc

ig^itur

fortitudinem, quse et

cissimura quoddain reraedium

magnanimitasappellatur, magis quaeri potestquantam Vir sanctus habuerit, quam utrum habuerit imo dubitari nou potest, quod et maximam habuerit. Quod utruraqueindubitabile putaraus etevidens
ex eo vel maxime, quod periculorum et laborura, sicut supra perstrinximus, adeo contemptor fuit, ut timore mortis revocari non posset, quin perhiberet in publico testimonium veritati. Unde enim timeret, qui sibi omnes jam dudum timoris causas

tam ad tuendainquam animSB sanitatcin. Nam et Sanctos ad restitucndam et peccatores indubftanter in bonitatc conservat ipsajustificat nimirum non longe distnt ab Inno,
;

centiahumilis et verecundapeccati confessio. Everhumilitatem, quas tit ig-ituriniquitatcs justitia per

accumulatinjustitiapersuperbiam.Consuininatvirinjustitutesjustitia pcr huinilitatem, quas dcstruit

tiapersuperbiam. nostrum 19 Quocirca Sanctum hunc

pus

cum

ce-

virtufes reti-

amputaverat?

Nam

timidum non

facit

animum

nisi

reprehensibilis vitse conscientia. Mortcm vero corporis Vir sapiens timere non poterat; stultum quip-

habuissejustitiam, ne corteris virtutibus opportet vcl domum sinc tecto videaabsque capite,
fuisse, quis dubitur icdificasse sed justum illum memorata cojrnovcrit? tet, qui superius de ipso Etenim debitam Creatori cum famulatu exhibere
:

pe esttimeri, quod vitari rus obit, qui vitia sua ante se

non

Deniquesecuimmolavit. In tantum
potcst.
in-

ergo mortem non timuit, ut percussori se ultro

reverentiam, pars quiedam est non parvajustitiffl. Societatem

43G

SEKMO IX VITAM

S.

FLORENTII PKESB. CONF.

procedere. At vero illis missum est hoc mandatum, qui nichil sibi volunt nisi sanctitatem, nichil nolunt prteter iniquitatem, in se ipsis ita compositi, ut in

omniA-Hauodo Societatem gcneris humani sic servare, ut impendatur affectus, pertiep bus et singulis dignus vero talem se gessit nere videtur ad alteram. Hic propter religionem erga Deum et homines, ut nec inhumanitatem fieret irreinhumanus, nec propter
-

ligiosus.

At vero in

ipsis
ffitas,

hominum

diversitatibus,

quas vel sexus, vel

vel conditio efficit, itaju-

majoribus observanminoribusindulgentiam, jequalibusgratiam, tiam,

etiti dignitateni servavit, ut

debeant jam extendi, qui per sobrietatem hoc merentur, ut et justitiam consequantur. Talis procul dubio Sanctus, de quo loquimur, fuit; et ideo mandatum in alios recte servavit, ut nec mali quicquam proximo inferre vellet, nec boni aliquid denealios

garet.

miscricordiam infirmioribus, a^quitatem omnibus

exiberet.
aobriela cor

22 Vixit et pie;
vixit et juste
:

nam

quia propter pietatem sobrie duo servavit propter tertium;

se dilexitet

e(

/'osn 0n

verbis (un-

tum

poralit

et

20 Postremo sobrie et juste et pie vixit in hoc seculo, quorum primum in se, secundum in homines, tertium observavit in

dum

propter Dei

amorem

sjiirilualit,

Deum.

Sobrietatem quiintelligi,

dem

in

hoc loco non eamtantum oportet

potus citra crapulam et ebriequa tatem compescitur appetitus, sed eam vel maxicorporei cibi vel

Vixit ergo sobrie et juste et pie in de et securus partim expectat , partim jam adeptus est beatam spem et adventum glorise magni Dei, sine macula existens ante thronum aeternum,
et

proximum. hoc seculo. Un-

me, quffi mentem spiritualiter torum coercet illecebris. Nam

vixit, si

ab omnibus
ita

illici-

Non

unus de citharedis citharizantibus in citharis suis. enim, ut plerique faciunt, bene locutus est et
vixit;

demum

sobrie

male

quod

nichil est aliud,

quam

alienis

fi-

Quidam enim peccata velut panem comedunt, et tamquam vinum bibunt iniquitatem. Et istud est pessimum ac fugkmdum maxime genus ebrietatis; cum libisobrietatis integritatem servavrt.
j5

dibus citharizare. Talibus hodie cilharedis plena sunt omnia, quorum cum vita dignum nichil auditu respondeat; alienam
in hoc

tamen

dictare

non

ces-

sant. In isto, inquiunt, reprehensibile est hoc et

dine, vel avaritia, vel superbia, vel aliquo hujus-

modi venenato poculo mens lymphata nec rationis oculo verum potest internoscere, nec in via

mandatorum Dei pedem

luta
tffi

operis stabilire; sed disso-

quodammodo

et

enervis et titubans inquieuescio quid,

et terumpnosae voluptati,

semper
ffiter-

deesse oonqueritur.

Hanc ebrietatem sequitur

:

na darapnatio, ut beato Johanni, qui loquebatur Veni, inquit, ostendam tiei, angelus revelavit bi dampnationem meretricis magnae, hoc est, gentis meretriciae, quse sedel super aquas multas, dum
sibi in

male tranrgrediunturhic et ille. Praehomines et insulsi, qui, cum in sua nesciant, in aliena cithara citharizare prEesumunt, tantam utique habituri dampnationem, quantam boni citharedi mercedem; aut certetanto ampliorem, quanto prsesumptionem addunt nequitise. Tales in Evang-elio notat Dominus, qui onera importabilia in humeros hominum pouunt, digito autem suo nolunt ea conting'ere; vel, qui trabem gestantes iu proprio, fratris oculum de festuca redarguunt, et cum sint ipsi csecissimi, de csecorum ducatu non verentur
illud
:

posteri

fluxis

et transitoriis adquiescit

cum qua

prEesumere.

sunt reges teme, et inebriati sunt, qui habitant terram , de vino prostitutionis ejus. Et
fornicati

post pauca. Cccidit, cecidit Jiabilon

bis cecidit,
in

magna,

id est,

corpore scilicet et anima; contrita

estduplici contritione, et induta est sicut diploide

23 Non ita Sancti Dei meruerunt Eeternum regui consortium, nec tale nobis, ut de aliis taceam, beatus iste Plorentius reliquit exemplum. Vivendo magis, quam loquendo errantes correxit, nec tam sermone quam opere facienda dictavit. Non

sed operibvs completa.

confusione sua.

luxuriosis paratara noverat in futuro,

dis sobrie vixit

Hanc Vir beatus dampnationem quia omnibus moin hoc seculo; ut nec vitii vinum

tamen vel sermone defuit instruendis; sed ordine suo utrumque adhibuit, ut prius faceret, sic docesane Vir justus peccatores; sed ut non amaritudinem; misericordiam, non invidiam; votum, nou odium. Sic objurgationem blanditiis, blanditias objurgatione temperabat, ut uec illse resolverent, nec
ret. Corripiebat

gustaret nec in vitis vino gustando

deret.
dilcctiopro-

modum

exce-

increpatio illa dulcediuem redoleret,

21
vit,

Justitiam

ximi

quam summans
non
vis

misit Christus in terram,

et

autem erga homines illam servaverbum con:

abbrevians in ssquitate

Quod

tibi

ista

contristaret.

Quod mali

et inconsulti

dum
P

ne feceris. Hoc enim si competenter iutelligatur consummatam proximi dilectionem ostendit, cum non solum revocet ab inferenda injuria, sed etiam provocet ad conferenda
fieri, alii
,

falso imitari cupiunt, quse

natura disparavit, condico et

glutinare laborantes,

bonum

malum, mon-

beneflcia.

Nam

et

hoc, quamvis verba non soconstat sententia, ut, quod

nentj cx supra dicta

tibi vis
iiori,

alii

ne subtraxeris.

Nam

seipsis, ex eodem proprii cordis vocem bonam et opus malum, id est, dulcem et amaram aquam, quod natura uon patitur, emanantes, etcum sint ipsi ficus fatua3, uvarum fertili-

strum faciunt de
fonte

si

subtra-

his, utique

jam

tatem mentientes.

facis,

quod

tibi

non

vis fierij ne-

moenim

in neoessitate sua sibi subtrahi vult auxilhmi.Porro autcna si quis tam perversus existat, ut vel bonura aliquod sibi nolit fieri, vel etiam turpe aliquid fieri sibi vclit, non ideo se vel ne aliis bene faoiat hoc mandato prohibitum, vcl ut aliis

PARS

III.

Sancti imitatio remedium adversus

male faciat, existiinet imperatum immo potius hoc mandatum, quod hominibns datum est, sciat adsenihil pertinere quandoquidem ad hominum
: :

omniapeccata.
"VTos autem,
-LN
tris

sortem ipse non pertinetj quippe qui vitio suo in Irrationalem degeneravit naturam, dum in appetendis et fugiendis bestiale sequitur, si dicipotest, judieium. Vbb homini illi, quoniam dicit

fratres, imitantes beati bujus Pa- Ex

,

imita-

nostri sapientiam
si

tiam fugiamus^vel

aliqui

horum talium stultisumus tales, fugiamus

tione virttt-

tum

S. Flo-

bonum ma-

tom

et

unUumbonum,

cem
lter

ponit tenebras lucem, et lu-

tenebras;

mente captus nou minus,

quam

si

ram

properans, pedes in caalum erigat, capite in terdefixo,

nosmetipsos, ne si nos ipsi non fugiamus alii jure nosfugiant. Discamus, vel ipsi reprehendenda non committere, vel aliorum commissa non reprehendere.
est

rentii

vel

eum

Nam

reprehendere et posse reprehendi, hoc

esse et infirmari.

retro graditur,

si

se putet

medicum

Imitemur tam

in

hoc

quam

DIE VIGESIMA SECUNDA StirTEMBRIS.

437
a.

A quam
illi

in aliis botiis Patronum nostrum, si volumus gratum et solenne celebrare servitium. Ad boc enim vel maxime Sanctorum memorautur virtutes, ut bono exemplo provocentur audientes. De vihabemus ante oculos a cino sumamus exempluni Deo nobis provisum peculiarem Patronum, ut non sit nobis necesse imitabile aliquid ex alieno mutuari. Et licet eadem inveniri possint in aliis, de propinquo tamen quam de remoto fonte aeque dulces aquas plus delectat haurire, praesertim cujusvena
:

parcitatem; castitatem lascivus, abstinentiam lu-

omnes spiritualium aegTitudinum modos enumeret? Hoc tantum ad praesentis Patroni laudem veraciter dixisse sufficiat, nullum vixuriosus. Sed quis
tii

"

Mmo&o

esse genus, cui non oppositam habuerit ipse virtutem. Qua3 quamvis singulte non legantur; ex
aliis

ta,

indeficiens absque sui detrimento, immo ad suum incrementum sufficit omuibus recreandis. Sunt au-

tamen alise colliguntur. Nam ex partibus toex majoribus minora, ex apertis obscura pensamus. Et licet propriarum fuerit occultator ipse virtutum, sicut alii vitiorum, tot tamen leguntur et tantae, ut plures vel majores non sit opus desiderare.

tem hujus fontis aquze tam salubres, ut segrotantium animarum quantaecumque diversitatis sestus
possint et febres extinguere.
tamqaamex fmte'

28 Postremo quanti

sit

meriti

apud Deum,

si-

Mcrttum
pJ u *

gnorum frequens

ostensio manifestat.

Nam

ut illa

aP ud

praeterinittam, quae

25 gj q U i s aliena felicitate infelix, alinea pinguedine macilentus, pallet invidia, ut sibi putet ablatum, quicquid aliis est collatum, ex hoc nostro fonte

quidem pro sui multitudine ac magnitudine necbreve temporis spatium, nec modernum desiderant scriptoris ingenium, ea dico, qu?3 post beatum ad eados transitum diversis tcmporibus et locis mirabiliter operatus est, quis ea saltim, quae mortali adhuc carne gravatus factitavit,

mm,r"

plenum

fraternae caritatis

ciatum sumat,

continuo non hanc solum pestem evadet, sed et huic aliam consequentem, et quamvis diversam, non minus tamen mortiferam, hoc est, ut sibi putetcollatum, quicquid
aliis est

miracula dignitate relationis sequiparct? Et ut verbi causa pauca de multis, parva de magnis breviter attingamus, potentiam ejus

ablatum. At qualem

Rodanus

Jinter-

recepta sanitate fructum capiet? Ut scilicet aliena omnia sua reputans, dampna etiam aliorum

de

rogatus respondet, Vigenna fluvius protestatur, Lig*eris domesticus ejus divulgat. Nam Rodani qui-

sibi convertat in
et

lucrum.

Nam

de proximi lucro

dem

aequam utrumque habet apud Deum remunerationem. Iracundia dementatus aliquis dispumat insaniam ? Huc accedat et bibat patientiam ; exuet illico ferinum cum animo vultum, et ad mentem reversus, tam longe se mirabitur peregrinatum, pudebit insaniae et insolentis morbi recordatio materiam dabit cau-

dampno

contristari

et

congratulari

teri et dissoluta

rapidissimas undas et formidatos vertices venave, sola fide remige, transraeavit

majori forte miraculo,

catis

quam

si

aquis

apostolicus "Viator

audaci pede calferocem fluvium

transmisisset.
in miraculo,

telse.

remedium
hanriiur

26 Qui seminat inter fratres discordias, tamquam n me i gpargat absincium postquam hoc de fonte pacem potaverit, adunabit, quod sparserat; extirpabit, quod seminaverat. Pigebit et istum erroris
sj
j ;

Tunc enim solus ipse servatus esset nunc vero et servatae naviculaedissoluta vetustas videtur cougeminare virtutem. Non enim ipsum navis, sed ipse navem transportavit. Et ut opinatissimi fluvii ripas quoque consuetarum sibi virtutum muneribus illustraret, obvium mox et in
ipso recentis miraculi exitu diemoniacum, vinculis

significantem insaniam, misericordia tactus purgavit,

spiritualibus et corporeis nexibus absolutum.

et in procinctu

praeteriti, et

dia utilioris exercitii

de caetero laboris infructuosi dispencompensatione taxabit. Qui-

Baptim
la,

ut qui die Dominica ad

duo hrec continuavit miracuMissarum solempnia

busdam non

census, sed sensus inopia laborantibus, tanta aviditatis flamma depopulatur medullas, ut quanto plura capiunt, tanto plus cupiant. Quod
incirco
illis

festinaret

Lugdunum.
?

quoniam nou sacietatis remedia, sed cupiditatis sumunt irritamenta, nam qui pecunia sedare vult avaritiam, accensum rog^um oleo temptat exting-uere. Bibant ergo plenum sufficienC tia poculum largitatis, ne in seterna, quod fugriunt, permaneant eg-estate. iEque enim est egens, et qui non habet id, quod satis est, et cui non est satis id, quod habet. adversm 27 Est et iliud morbi genus, et quidem nostris omniapectemporibus satis frequens, eorum videlicet, qui
evenit,

29 Facta enim sunt haec, et multa praster hsec montffcrtani ,lunma alia, in illa peregrinatione, qua, relicto natali solocum nostrum, divina voce monitus, ad-lo,
ventabat.

Nec longe divisum, quamvis longe diverso gestum tempore, sensit et Vigenna miracualveum insig*nitus et ritempore Vir sanctus in F loco habitationis suje aliquandiu jam commoratus, beatum Martiuum ex consuotudiiic nnnua reviselum, duplici
pas.
et ipse virtute

Nam dum quodam

ret,

absortum a

praefato flumine ante aliquot dies

paupercula;

cascse filium, in ripa sedentis ct flcntis,

sua levi, aliorum gravi delicta ponderant; et e converso magni proprias aestimantes, aliorum parvi pendunt virtutes. Paciunt hi quidem in virtutibus, quod pertidi negociatores in mercibus, in
viciis

a Deo impetravit, et bis orbse mulierculse cum filio reddidit lumen amissum. Ligeris quoqueduplex

tropheum erexit
et ipse incoluit,
alio vero, qui

in ripis ex uno quidcm loco, quem scrpcntum expulsa multitudine, cx

autem

contrario

modo

hii

quam

illi,

sed

so

Murus antiquitus vocabatur, expuluno non multis, sed ipso pra; magnitudinc instar

apud
et bile

Deum

abhominabiles

hii et illi.

Nam pondus

pondus, statera et statera, utrumque abhominaest apud Deum. Utinam saltim in aliam
!

existente multitudinis. Praetereaconfluentesad se; velut segros ad medicum, caecos, claudos, daemonia-

cos et variis
erexit,

obsessos

lang;uoribus

illuminavit,

potius partem peccarent hoc est, ut aliena mala suis leviora, bona vero sua minoris, quam aliena, ponderis aestimarent. Istud enim propter humilita-

mundavit, sanavit. Nam hoc omne genus locum, quem idoneum contcmplacioni sua3 latibulum cupide fore crediderat, brevi ejus cog*nita sanctitate,
frequentabant.

tem quasi excusabile , illud vero propter superbiam est revera dampnabile. Culpabile tamen est
hoc et illud; quia id exig-it indeflexa justitia, ut ejusdem ponderis existentia vel aliena vcl nostra eadem judicii lance pensemus. Isti quoque contrariam valetudinem facile possunt evadere, si de hoc sequitatem. nostro fonte imitationis ydria hauriant Hinc et superbus ducat humilitatem, et prodigus

d* 30 Postremo si miraculorum desideratur poten- inbonoconadmiratione dig-nius, quam in tantavitaj tia, quid mortalis inconstantia stabilem mentis scrvarc con-

stantiam? Hoc plane est in ig-ne positum non arobrui. Vixit andere, vel in flumine mersum non cxxxni; quanta, putamus, illum in tanto temnis
poris intervallo

eventuum pulsavit

varietas,

cum
uno

4;!s
o

SERMO IX VITAM

B.

FLOKEXT

COtfF.

providerat necessaria, ut nulla velut in pace bcllo imparatum. Indueum fortunge varietas offenderet

perduret? uno vix dieineodemstatuvitahumana omnia sese comparaverat, lta Sedita Virbeatus ad

nis studiis insumere debebant otium, frustra consumunt iu desideriis negotiorum. Projiciamus,

qusecumque tumultum movent animo quse tranquillitatem menti excutiunt, quse distractum cor
,

pnosum,
foret, et

xeratanimumnichilbonipraetermittere.etiamsidametiamsi periculosum, etiamsi laboriosum

econtra nullum

malum
si

admittere, etiam
si

si

expelli nequirent, in multa laniant, quse si aliter ut ait Seneca, cor ipsum revelleudum erat cum pollicemur, in interioeis. Quod exteriori habitu
ri

lucrum esset allaturum,

voluptatem,

securita-

homine teneamus.

Nam

religioso vultu vel ha-

tera.Itavirbonus,perfectus ( absolutus,quemmalum posset, velut aufacere, nulla vis, nulla nccessitas rumprobatissimum, vel pretiosa quajlibetmarg-anrepoiu, dignus in seternum Domini thesaurum ctreputatusinterfilios Dei, tran.latusestincsdum,
ta, illius beatjE civitatis incola,

bitu

animum

irreligriosum velare, hoc est

ovem

ex-

terius,

intrinsecus
est deterius,

multo

lupum quam

gestare;

quod quidem

ovem

interius occultares.

si lupum praetenderes, Mundemus conscieutiam

cujus structura

mun

ab operibus mortuis, quadremus uos virtutibus supra dictis. Nullus enim lapis, nisi vivus et quadrasanctas illius civitatis ingredietur asdiricium, qu33 et ipsa in quadro posita est, cujus long-itudo et latitudo et altitudo aequalia sunt; quod nichil est
tus,

civitas ex auro mundo, ex lapide precioso, ipsa vero neque luna; nam claritas Dei illuet non eg-et sole

minavitillametlucernaejusAgnusest.
/mitonur
ip$um, ul
(//orir /)r-

illius vo31 Et nos erg-o, fratres, si claritatis autcm insanus hoc noluraus fore participes, quis
lit ?

aliud,

quam

esse

solidum et quadratum. Consolide-

Irct/ieximiK,

abjiciamus opera tenebrarum , si pacem et et turbuquietem aeternam diligimus, serumnosis Multi enim, quod lentis seculi curis renunciemus. in corpore, deterius est, quanto a negotiis vacant
et tanto molestius neg-oiiantur in mente,

itaque et conquadremus huic beatissimo Patri nostro, cujus annuam solempnitatem recoiimus, ut

mus

et ipsi

dificari

tamquamlapidesvivi, lapides quadrati,coaemereamur in cteleste habitaculum Dei in

Spiritusancto.

Amen.

quod bo-

DE

S.

LAUDO, VEL LAUTONE

EPISCOPO CONSTANTIENSI

IN
c.s.

NORMANNIA INFERIORI

COMMENTARIUS HISTORICUS.
I.

Sancti

nominis variatio, memoria in Martyrologiis ad varios

dies et cultus; Vita

non probata, gesta aliqua

et

tempas

sedis.

ClRCt HNMlM
ULXVIII SttHeti

onstantia Castra, sive Constantise, indigenis

die (xxi
ciae,

Septembris) in territorio
sic
:

civitatis

Constan-

nomm

varit tcri-

ptum,

nia Inferiori, in eoque tractu

inter episcopos sedis suiv
nese,

Coutance, antiqua Gattiarum civitas in pro-

sancti Laudonis episcopiet confessoris: Greve-

\vincia

secunda Lugdunensi, nunc in Normansita, qui ab ipsa

nus autem

In Normannia Inferiori, civitate

-p

Constantiensi, beati Laudi episcopi et confessoris.

Constantiensisag-er, Gatticele Coutantin appellatur

Rotomagensi suffragarecensens S. Laudum, vel Lautonem, qui secuto sexto magna sanctitate floruit. Nomen ejus apud varios varie scriptum legitur; ab aliis enim Luudo, Lautonius, Lautonus, Lautorius, Launus,
,

Hic superna dispositione, cum esset annorum duodecim, in episcopum assumptus, verbo, vita etmiraculis prsefatam illustrans ecclesiam, beato fine
quievit.
tis

Porro quod hic de episcopatu anno mtaduodecimo suscepto dicitur , ejusdem Actis

Launulphuflj

et

Lannulphus, communiter tamen

exiguse fidei nititur, ut suo loco videbimus. Manifestius erravit Molanus, qui eumdem primum

Laudus vel Lauto, Gallice Saint Lo nuncupatur. Sanctus hic muttis Martyrologiis inscHptus est,
variisque in locis cotitur.

episcopum Constantiensem credidit, dicens: Apud Constautias Inferioris Normanniae beati Laudi,
,

Non eodem tamen die

in

in tnutlis

Muriuratogiii

dii

21

omnibus annuntiatur; nam in atiis die xxi Septembris, in aliis xxu ct alibi etiam xxin ejusdem mcnsis signatus est, Incipio ab auctariis Usuardinis apud Sotteriwn nostrum relatis; Ado enim et Usuardus eum pratermiserunt 2 Ad diem \\\ ipsum breviter et sine loco celebrat codex Hagenoyensis hisverbis Item beati Uudiepiseopietconfessoris Altempsianus Item sancti Laudl episcopi. Codex Eeginx Sueciee signatus num. cultus locum addit, Rotomag-i, inquiens sancti Laudi episcopi. At vero sedem ipsam editio Lubeco-Coloniensis QrevenusetMo.-

primi praefatse urbis episcopi, cujus vita miraculis floruit, et mors ipsius nihilominus pretiosa in conspectu Domini fuit.
3 De die tocoque conseniit auctor nostri Ms. Flo- mmsUSerarii Sanctorum, quiipsum, mutato nonnihilno- v iemhrn

mine, sic annuntiat

Apud Constantiam, sancti Landi, alias Landonis, episcopi et confessoris. Ad hunc pariter diem memoratur apud Castella:

num et Saussayum, quorum hic

ex
illius

ejusdem elogium

more concinnaviL Consentit etiam Martyrotogium Parisiense, ubi fuvc legere est Eodem die, sancti Laudi, seu Lautonis ConstanVita de
:

lanus assignant.

Ilorumprima

sic

habet

Eadein

conciliis Aurelianensibus secuudo, tertio et quinto interfuit. His-

tiensis in Neustria episcopi, qui

ce

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

ce accedit Philippus Ferrarius, qui S. Laudum hac pariter die Catalogo generali Sanctorum inseruit, in Annotaiis observans,

439
ACCTOtt

constat,

hunc eumdem

ci-

deri

cum

Lautone, qui in Martyrologio

Romano
tamen Demo.

Laudum, Landum, Laudonem, Lautonem, Landonem et Lantonem, unum eumdemque sanctum episcopum Constantiensem esse, dequonunc agimus. Et hicquidem alibidie xxi. alibiwualibi

c. s.

poslridie memoratur, quique a Demochare velut alter ab illo recensetur. Sed errasse

\\m

colitur

sed

cum

in Martyrotogio

Roma-

no, quodprse aliis sequimur,

charem suo

loco videbimus.

Ex

dictis collige, ve-

rum non

quod Stephanus Baluzius lib i Bistorise Tutelensis, cap. 9 de omnibus veteribus Martyrotogiis a^,Eato autem functus est inquiens, Laudus... x Kal. Octobris, ut habent omnia vetera
esse,
t

ad diem xxn annuntietur, de ipso hodie agendum statuimus, uti in Prsetermissis ad hesternam diem observatum
fuit.

Martyrologiis subjicio aliquot loca, in quibus. S. Laudus ecclesiasticis Officiis ac religioso cultu quotannis honorari solet. In ^irimis in dicecesi

Martyrologia.
ad 22 et 25 ejusdem
ei

meusis legitur;

Hactenus de sacris Fastis, in quibus die xxi Septembris S. Laudus vel Lauto memoratur. Ad diem xxn eumdem pariter annuntiant varii quoque codices Usuardini aucti apud laudatum Sotleriwn. Inter hosce Antverpiensis codex et editio maxima Lubecana ita habent: In territorio civitatis Constantie,s;mcti Laudonisepiscopi. Consonat codex Antverpiensis Maximus, aliique multi, uti et Belinns et Molanus in editis. In veteri quoque Martyrologio ecclesise Aniciensis in Velaunia hac etiam die, teste laudato Baluzio cap. 7, legitur:
4

sua Constantiensi solemniter colitur die xxi Septembris, Ofpcio S. Matthsei apostoli propterea
in

diemposterum

dicccesis Breviario,

translato; ut didici ex ejusdem anno 1609 Constanfiis excuso.

t

Andeg"avi, sancti Laudi, Constancire civitatis episco-

qui dicitur Clomna Adde denique et illa Martyrologia, quseidem Baluzius numero prsecedenti sine nomine laudavit. Hosce martyrologos secutus Cardinalis Baronius, eumdem in Martyrologio Romano ad prsesentem diem xxn Septembris recensuit his verbis In territorio Constantiensi, sancti Lautonis episcopi. Prseterea -dium ejusdem cultus diem, nempe xxiii Septembris assignat Baluzius, qui postverba prsecedenti numero recitata subdit: At in vetusto Kalendario monasterii
pi, in loco,
:

Officium autem celebratur cum Octava habetque antiphonas omnes, invitatorium ac responsoria propria ex ejusdem gestis fere concinnata, 1 Lectiones vero secundi noctur^ni gesta similiter ipsius ac sacri corporis Iranslationcni e.rponunt;cetera ex Communi confessoris pontiftcis desumpta sunt prseter Oralionem, qu;e sequens est. Deus, qui ad docorandam Ecclesiam tuam beatissimura Laudum constituisti pontificem, danobis divinam adipisci laetitiam, ut, cujus g-loriosum so-

diaecesi;

Ro-

tomagi in tua
eccle$ia,

Tu-

tdx,

lemniter celebraraus transitum, astermu vitse praemia

per ejns obtincamus obtentum. Per

Dominum etc. In
patronus
ibi-

Commemorationibus quoque

velut

dem

invocatur. Celebris etiam ejusdem cultus est

S. AugustiSanctissinite

Rotomagi apud canonicos Regidares ni, in ecclesia primo S. Salvatoris, vel

TrinitatiSjSef^am ab aliquotseculisab ipso S.Laudi dicta, in qua magna in veneratione est sacrum

Tutelensis, et in veteri Missali ecclesiarum nostrae

corpus, quod ejusdem Sancti esse, eoque seculo nono vel decimo translatum fuisse ajunt, uti se-

provincia? natale ejus rejicitur in diem ix Kal. Octobris;

quo

die

etiamnum apud nos celebratur

festus

illiusdies.
ctyus

vuna-

tionis occasio

ex vonjectura

5 Ad variandum diem prsedictis martyrologis occasionem dedisse potuit tum Mss. Vitarum in die obitus ipsius discrepantia, tum ejusdem nominis qualiscumque variatio, tum forte etiam cul~ tus illius propter S. Matthsei Apostoli festivitatem

quenti latius exposuturi sumus.Quamsolemniter vero festa ejus diesjam antiquitus ibidem, celebrari soluerit, conjicere licet velexeo, quod auctor anonymus Historise civitatis Rotomagensis, anno
1731 Rotomagi editse, tom. %,parte iscribit nempe in more positum fuisse, ut si festum S. Laudi in Quatuor tempora incideret, hsec propter diei Isetitiam ab ejusdem ecclesise canonicis Regutaribus
;

inaliumdiem translatio. Nam quod ad primum attinet, in uno ex Vitse Ms. exemplaribus, quse prse manibus habeo, Sanctus dicitur obiisse deci-

anticiparentur Simili cultu gaudet Tuielse in provincia Lemovicensi, ubi festum ejus celebratur die xxiii Septembris, olimque celebratum fuit in
.

mo

Kalendas Octobris, cui Peirus de Natalibus in Catalogo Sanctorum lib. xi, cap. ultimo, et Brevia-

istius provinciSG ecclesiis cathedralibus, ut

teri Missali asserit

storisc

1736 excusum, consenejusdem Officium ibidem primum celebretur postridie. In alio vero ejusdem Vitse Ms. exemptari, uti et in Breviariis Constantiensi ac Bajocensi, illius obitus ad xi Kalendas prsedicii mensis relatus est. Nomen autem Sancti ad diem xxi Septembris in auctariis Usuardinis supra allegatis semper scribitur Laudus, si solam

rium Rotomagense anno

tiunt, etiamsi

ex veStephanus Baluzius iib. i HiTutelensis, cap. 9. Eodemteste, cap. 7 et

duobus sequentibus, Tutelensescredunt, S. Laudi p corpus penes se esse, tempore Normannicarum in-

cursionum Jutiomagum Andium primum, atque hinc Tutelam delatum. 8 Addit, ipsum adversus incendia non sineprsesenti ope ibidem invocari atque hinc factum, ut,
;

ubi eju dic

frsdve agitur,

Atuknavl
alibi

et

editionemLubeco-Coloniensemexcipias,ubiljfi\ido vocatur. Contravero ad diem xxn codices Antverpiensis, Bruxellensis, domini du Cheval, Florentinus, editio maxima Lubecana et Belinus ipsum Laudonem constanter dicunt Caudiacensis codex
;

cumanno 1658 ignis in episcopatibus ;edibus exortus per ejusdem reliquias mirabiliter cxtinclus
esset,

Ludovicus Guronius, tum temporis episcopus, partim sua sponte, ut gratus pro beneficio accepto, partim postulationibus civium permotus, ediqui In xerit, uti deinceps festus dics S. Laudi,
desuetudinem
fere abierat, solenniter

Lautonem. Quin et codex Hagenoyensis et Molani editio, in quibus pridie Laudus scribitur, eumdem hodie, velut alius esset, Laudonis no-

celebretur.

mine denuo annuntiant. AUempsianus tamen codex utroque dielt&Vi&xim commemorat, quo nomine ipse etiam in Ughelliano hoc die xxn inscriptus
est.
proj>onitur.

Prseterea colitur Juliomagi Andium a canonicis reliquias sibipaS. Laudi, qui ejusdem corpus vel Tutelensibus riter vendicant; verum de hisce ac Ad hsec in Rotomagensis 3 pluribus agemus. archidicecesis Breviario anni 1627, uti et in Balegitur jocensi Proprio ad diem xxi Septembris

Cuttus ejn$
in

6 Hsec itaque qualiscjimque nominis variatio atque diei emortualis in Vitis diversitas occasio-

Corutan-

ti*nt

nem dare potuit, ut ab aliis ad diversos dies referretur, ab aliis etiam geminaretur.Nihilominus Septembris Tomus VI.

nona lectio cum solita commemoratione in Rotomagensivero recentiori, anni scilicet 1736 fit de lectione propria. eo Ofpcium simplex cum tertia Denique Bailletus de ejusdem cultu sic scri*
;

60

bit

4i0
AlXTORt
C. S.

DE

in bit- Cultus illius celebris est

LAUDO VEL LAUTONE EPISCOPO quod alii ibidem ad annum ejusdem nominis
S.

533 alii

ad 536

refe- )

oppido, ad Viriam Andeg-avensi, Britanjocas. Est pariier in provinciis Pictavensi, ac peculiariter Duracii, Minoris, et
Diffl

fluvium inter Constantias et

Ba-

runt, tegitur: Lauto episoopus Constantiensis subscripsi. SimititersubscripsisselegiturAurelianensi

538. ibid, tom. 5, col. 304-, ac rursum Aurelianensi V, anno 549 ibidemcol. 398, ubisic habetur Lauto in Christi nomine episcopus ecclesise

Illanno
:

la

Touc

dam

quseurbsestindicecesi Pictavensi ad fluvium Toe* sita. Ad hanc urbem S. Laudi Constantienet

Vi/atjutexi(juz
fidr.i,

sis corpus olim translatum asservatum asserit; verum ex dicendis 3 sacrum corpus Launi, quod ibi colitur, omnino videtur alterius, quam Constantiensis Episcopi esse. De Sancti nostri gestis vere pronuntiavit Jacobus Longuevallius noster in Historim ecclesiie

suo etiam tempore

Constantinae vel Brioverensis subscripsi. Ad quartum denique Aurelianense anni54>\ misit legatum

suum Escupilionem,
tomo
citato, cot.
,

qui in laudata coltectione

ita

389 a

subscripsit

Escupilio
civitatis

presbyter
va,

missus

Lautone episcopo

Constantiae, consensi et subscripsi.

Ex

hisce obser-

mc

edenda,

Ga ajcan xtom.2,pag.50$,eatamparum

notaesse,

quantum hallucinatus

quam celebre ejusdem sit nomen. Etenim, qua? tam inVit/vipsius Mss. exemplaribus, quam inlectionibus propriis editisleguntur,eapauea sunt, nec sic tamen omnia satis credibilia, nec a scriptore satis antiquo tradiia. Quapropter etsi quatuor hujusmodi exemplaria ad manummihi sint, nullum tamen typis edendum existimavi.

ris Breviarii Rotomagensis,

fuerit auctor recentioanno 1736 editi,qui

Arausicana concitia
dit, et

tam

ittis,

cum Aurelianensibus confuquam his S. Laudum interfuisse,

Interfuit

asserit his verbis:

secundo,

tertio

et

quinto concilio Arausicano : ad quartum legatum misit Scubittonem Constantiensem presbyterum.

Horum

unum dubienotatur aeceptumex Ms.

S.

monasterii

Tribus adstitit conciliis, quae Aureliani habita sunt. Error pluribus ex capitibus manifestior est,

alterum ex ejusdem moPapebrochius noB ster; tertium Rotomago ad nos missum fuit anno 1633; quartum denique alius quidam ex Constantiensi ac Rotomage?isi Breviariis compitavit, annoque 1610 ad Heribertum Rosweydum nostrxtm transmisit. Cum itaque ex hisce nidtum editurus sim, eorumdem compendium hic exhibebo, et quid in iisdem certum, quid dubium, quid fabulosum vidcatur, disquiram, quseque de eodem Sancto alibi reperi, pro ejusdem gestis ittustrandis recenLaudi Rotomagensis
;

quam

ut refutari oporteat.

Quod autem

S.

Lauto

nasterii Legendario exscripsit

supra sese episcopum ecclesias Constantinae vel Brioverensis dixit, id Sirmondus, tom. l Conciliorum GallicVfpag. 602 in Observationibus ad conci- E lium I Aurelianense factumputat, quod Constantiensis civitas Briovere appellatafuerit, antequam Constantina castra ibidem figerentur. 12 Contra Vatesius in Notitia GallicV verbo cnr epucopus
Briovera sustinet,
fuisse illius castri,

nomen hoc vetus vocabulum quodab ipso S. Laudi deinde

Brtoverensit

dictwssU

sebo.
aiinpi mthitr.

appellatum fuit. Credit enim, Brioveram dictam essequasi Briam ve^Brivam Verse, id est, Pontem
Veree fluvii, adquem illud castrum est. Assertionem suam adductis aliis exemplis confirmat, putatque S. Laudum ideo se dixisse ecclesice Constantinde vel

jjroponilur.

Sanctum Laudum vel Lautonem sub ChildeFrancorum rege, hujus scilicet nominis I, magna sanctitate floruisse, consentiunt omnia ex10

berto

quam edita in Breviariis, a S. Gildardo, Rotomagensi episcopo, in locum Possessoris demortui episcopum Conemplaria tam. Mss.,

Eumdem

dicecesis

sux

Brioverensis episcopum, quod in dicto castro ob loci amivnitatem plerum;

stanticnseminhodiernaNormannia Inferiori consecratum fuisse, omnia pariter affirmant. At vittv Mss. ac Breviaria Constantiense et Bajocense adduntjpsum duodennem tantummodo fuisse, quando episcopatu initiatus est, Ajunt siquidem, dum de eligendo Possessoris successore a Constantiensibusageretur, nonnidlos ex his divinitus monitos, ul Laudum, duodecimannorum adotescentem, eligerent; eamque etectionem a Childeberto rege, qui eadem de reper somnium pariter monitus fuerat, ratam habitam fuisse; cumque S.Gildardus ipsum ob tam teneram <vtatem ordinare recusaret, hunc

que resideret. Incertum tamen est, an S. Laudus eo titulo primus usus sit cum eodem teste Valesio, concitio Aurelianensi Iincodicibus Remensi,
Betlovacensi subscripsisse legatur ex civitate Briovere Leontius episcopus, qui in aliis codicibus Leontianus episcopus ecclesiae Constantise, vel de
et

Constantia notatur. Nihiletiam obstat, quo minus S. Laudus Possessori in Constantiensem sedem succedere, etaS. Gildardo episcopus ordinaripotuerit

13 Possessoris

magna cum

sanctitatis

laude

Posmsori
snci-r.ssit,

mentio

quoqueabangetojussumJandemconsensisse.Post susceptum episcopatum narrant, super ipsius caput, dum divinum Officium persolveret, ignemin
''tlumhv sprri<> apparitisse,
i

psumque cuidam cseimpositionem

-v mulieri perpreces ac

manuum

cisum donasse. Addunt, eumdem, cum ecclesim causa rcjemadiret, invia famulos suos monuiss<; ,h arbore, sub qua illi prandium paraverant, ^"'""'uttilitarejisquesubitoinderecedentibus,

tom. i maerelig-iositatisvirapp^a^r, diciturque S. Marculphum benignissime susceptum sacris Ordinibusinitiasse,etadprcVdicandumEvangeliuminstituisse. Similia in Vitaatteraejusdem S.Marculphi ibidempag. 75 et sequenti legere est. Hanc autem
S. Marculphi ordinationem circaannum 520 contingerepotuisse, Henschenius noster ibidempag. 71, num. 4 censuit, ad quem eamdem pariter narrat Cointius; sed quamdiu Possessor deinde super-

Marculphi dbbatis apud nos Maji, ad diem i, ubipag. 71 sanctus et sumfit

in Vitis S.

aS.

Gitdurdo
eonsccrattts

cpiscopui;

arborem \Uam t

illvsis
S.

omnibus,

mox

corruisse.

vitx sua> ^""{"tijrsimooctavo^episcopatusveroquadragestmo scxto felici morte ad caslum emigrasse undecimo,

orts.
lntttfnit
_

Affirmant denique,

Laudum anno

vel, ut aliis placet,

decimo Kalendas Octo-

U Jamquidea)

fonriliii/ln
rr/iiinriisi-

hisce admitti possit ac debeat,

incertum est. De S. Gildardo actum apud nos pariter est ad diem viii Junii, ubi mors ejus post annum 50S latissime fixa est. S. Gildardi successor fuit S. Flavius, cujus episcopatus initium tom. iv Augusti,pag. 641 adannum 529 cum Cointio interim relatum fuit, donec de Rotovixerit,

6yr M
miVtf

Chitdeberto francorum rege Constantiensi ecctesuv prxbtti 2, 5 |J fcacUpr. H*s pfccopum, indubitatum est ex conciliis

>^amitt,S.Laudum nostrum sub

certiora prodircnt.Porro idem S. Gitdardus subscriptus legitur conatio I Aurelianensi, anno 511 ex communiori
sententia celebrato-, atque adeo potuit hic S. Laudum in Possessoris iocum inter prcvdictos annos

magensium prcvsutum chronotaxi

""fcMMrti* eodem
teo>ahs.

Am

co?ia7:orum,coM783 Wi concilio Aurelianensi

Childeberto regnante, ceapud Labbeum tom. 4 Collectionis

II,

eptscopum consecrare sed annus ordinationis

,

in-

certus est.

UAt

DIE VIGESTMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

14 At vero
non tamen
duodennis,
ui in Vita
dicitur.

441
ACCTtMB

S.

Laudum duodennem tantummodo

fuisse,

quando episcopatu a laudato S. Giidardo initiatus fuit, res tam insolita, et ecclesiasticis sanctionibus tam contraria est, ut eam ex tam incertis monumentis credere non possimus, meritoque de ea nulla facta sit mentio in Breviariis Rotomagensibus, tam vetustiori anno 1628, quam in recentiori , anno 1736, vutgatis. In quadam Narratione de reliquiis Sanctor^m, quse in ecclesia Tutelensi servantur, quam Stephanus Baluzius 1153 scriptam esse notavit, ediditque inter instrumenta Historisc Tutelensis, diciturB. Laudus Constantias civitati divino nutu ( non duodennis, sedj duodecimus datus episcopus verum nec hoc conforme est catalogo episcoporum Constantiensiuma Sammarthanis inGalliaChristiana edito, in quo quintus dumtaxat recensetur. Miracula per S. Laudum, dum viveret, facta esse, omnino verisimile est, ideoque ea, quse ex Vitis ac Breviariis num. 10 recitapimus, negare quidem nonpossumus,sed nec certo affirmare ob incertam
;

commendaverunt Deo, deinde nocte sequenti in orationibus et vigiliis expensa, primo mane Missam pariter audierunt. Exin communi consilio, Deo sicut postea patuit ordinante, colejus
,
,

c.s.

locaverunt corpus sancti viri in navi, quae forte adorat in alveo fluminis Viceconiae. Qui fluvius suspiciens sauctum corpus ejus cura pontificibus
et clericis,

atque monachis, litauias cancntibus,... converso iinpetu, qui doorsum, sicut et cetcri, fluere ferrique solebat,

sursum vorsus perduxit usque adcivitateinRedonensem... Beati autem pontifices,

superius

nominati,

accipiontcs propriia manibus

sancti viri corpus, portavorunt illud usque ad lo-

cum

Deo

sibi

provisum,

iu

quo ab eisdem

veuerabilitor, sicut pro hoc ipso divinitus fuerant

missi, collocatum est.
lanii.

Hactenus biographus S.M>-s.

i'

17
S.

Idem supremumChristiamv caritatis officium Laudus noster etiam S. Maradpho abbati in

t

Marcui"" n x

dioecesisua Constantiensi cxhibuit teste iu ejusdem sancti abbatis Vita, quam

fidemmonumentorum. De numero annorum,quos

in episcopatu suo exegisse potuit, et de tempore, B quo obiit, rectius infra loquemur, postquam aliqua ejusdem gesta, de quibus in aliorum Sanctorum Actis fit mentio, recensuerimus. Cum aliis 15 Tomo 1 Januarii ad diem vi data est in convenicAnOpere nostro Vita S.Metanii, episcopi Rhedonendegavum ad sis, quam Chesnseus tom 1 .Rerum Francicarum a S. Albinum; cosetaneo scriptam censuit. In hac cap. 4>dicitur S. Launus ac aliquot alii sancti prses%des,incertum

anonymo apud nos editam habes tom. 1 Maji rftel. Sanctus itle Marcidphus a Possessore,S. Laudi proximo decessore,
benigne acceptus
fuerat,
dicecesiin loco,
,

lanlem mvi ~

f~

et

sacris Ordinibus initiatus

est,ct in

utsupra num.YS dictum

ejusdem cuinomen Nantes erat,monaste-

rium condiderat. Jtmpic ,-nm hicsupremomorbo laboraret, S. Laudus ipsum invisit, mortuumque sepetivit. Hujus enim biographus cap, 8, num. 23,
narrato ejusdem
,

felioi obitu, sic

prosequitur

qua de causa, Andegavum convenisse ad S. Albinum, ejusdem civitatis episcopum. Verba accipe
:

Beatissimus itaque Lauto episcopus, qui Iiis diebus accersitis siuc parochia; presbyillo advenerat
teris

ct

omnibus

clericis

reliqui

ordinis

cura

Eodem

fere

tempore convenerunt simul

,

vir

Dei

Melanius, et electus Dei Albinus, sanctusque "Viin Andeg-ava et S. Marsus ctor atque Launus civitate, intra basilicam sanctffi Dei Genitricis Mariae ; ibique B. Melanius ex communi consensu
,

omni reverentia reposuit corpUS sanctissimi viri juxta Cariulphum collog-am suum. Licet autem biograpiius adventum ejus post S. Marculphi mortem narret, non obscure taawn imlicat, S. Laudum morienti adstitisse, dum ait, ipsum his
diebus iltuc advenisse.
18 Id ipsumciarius asserit alter biographus in mortwmque *Vita secunda ibidem data, in qua cap -l, num. iw* lang-uoro, vi20 sic tegitur Invalcsccntc deniquc cinum sui cxitus terminura praesiguante, iratres
, :

aliorum Missam celebravit in capite jejunii Quadragesimae. Post cujus celebrationem, autequam recessissent ab invicem, dedit eis beatus pontifex ( Albinus ) eulogias in caritate cum Dei gratia

sua benedictione. Hic porro Launus non alius fuisse creditur, quam S. Laudus seu Lauto Conet

undique,

multaque

populorum ex

vicinis locis

stantiensis, ut loco citato ad lit. c annotatum est, et consentiunt etiam aliineoterici. Rejectapariter ibidem

turba, inter quos etiam vencrabilis urbis Constantiue praisul Lauto, visitandi studio ad oum aocurrit.

ad lit.a Paschalis Robinii opinio est, secundum quam congressus itle contigisset,quan;

do laudati antistitesa concitio Aurelianensi redibant cujus falsitas inde patet, quod S. Melanius ante concilium Aurelianense II obierit, ac primo tantum interfuerit,habito atiquot annis antequam
S.

Albinus episcopus esset Cdintius

eumdem
,

con-

S.

Melanhim

Rliedonen-

tem epitco-

pum

tejtetil.

gressum anno 530 alligavit; at non video quo nixus argumentosit.Porro,cum S.Metanius anno 530 autnon multopost evivisdeccsserit,nonpotuit hic congressus serius contigisse potuit tamen citius, cum ejusdem S. Melanii biographus inter illum mortemque illius multa alia narret, quse etiam ad varios annos possunt pcrtinere. 16 Iidem sancti ad prsedicti Mclanii exsequias convenere, ut scribit ejusdem biographus cap. 6, ubi post narratum ipsius obitum prosequitur his verbis Per visionem autem an^elieam convene; :

Mabiltonius in Actis Sanctorum sui Ordinis Secuto 1 eamdem Vitam secundam edidit sed pro Lautonc legit Mngnoncm , de quo sequentia ibidem annotavit In seric episcoporum Constantiensium Mag-no desideratur, cujus loco heic apud Surium ponitur Lauto. Verum Lautonom rectelegi apud Surium, liquet ium ex Mss. ab JJenschenio laudatis, tum ex Vitaprima ex Ms,serenessimas reginse Sueciseetaliocodicenostro abeodemedita,
, :

tum denique ex
tinse

veteri codice bibtiothccx Colberlib. 1

a Stephano Baluzio
,

IJistoruv Tutelen-

siscap. Qlaudato. JJisce omnibus temporis ratio apprnnc i-aarcnil aina S Laudum tribus ConcU tiis Auretianensibus, quorum ultimum anno 549

celebratum fuit, interfuisse aupra probatum est. Idem sanctus Episcopus S. Patcrno Abrincensi episcopomorientiadstitit,utmoxvidebimus idque
t

runt ad obsequium corporis illius faciendum sanctissimi pontifices superius nominati, videlicet S.

565, ut habet Ilenschenius, vel eo ipso prvccise, ut eensuit Mabitionius. Mortem ve-

circa

annum

ro S. Marculpi idem Mabiltonius cum JJenschenio circa annum 558, Cointius autem ad annum non 556 retuterunt. Manifestum itaque est alium, quamS. Lautonem in Constantiensi cathe,

Albinus

et S. Victor, S.

Launus nec non

S.

Mar-

sus, qui per ejus virtutem a serpentis cingulo, sicut superius narratum est, fuerat liberatus. lli

sanctissimi pontifices et
viri per

alii

quamplurimi

fideles

dra sedisse ,
obiit
;

dum

S.

Marculphus diem suum

Dei providentiam ad ejus exequias conprimitus ecclcsiastico more animam venientes

,

cetera ignotum, sed Lautonem eidcm morienti adstitisse et su-

ideoque non

Magnonem,

prema

, : ,

442
itfCTORE

DE

S.

LAUDO; VEL LAUTONE EPISCOPO

supra
Si recte se habeat episcoporum Constan- D tiensium Catalogus a Sammarthanis editus ; id
:

C.S.

prema post obitum exhibuisse officia* Eadem opera confutatur Breviarium Constantiense anni 1610, in quo in Officio ejusdem S. Marculphi die 2 Maji dicitur non Laudus, sed Possessor
<<i<l<>,n

utorienlt odstitisse,

enim hic non inquiro. 22 At certe admitti non potest iite quem Demochares in Opere de Sacrificio Missas contexuit
in quo
S.

e fmocA trror

hk*

tadem officia
exhibet S.

Palcrno
Abrinccnti.

denique obsequia S. Laudus prsestiUsse S.Paterno Abrincensi episcopo mox laudato legitur in hujus sanctique Scubilionis,ejusdem socii Vita, auctore Fortunato episcopo, qitem Henschenius ad diem xvi Aprilis edidit, illustravitque. Eamdem verbis ssepe discrepantem vulgavit Mtibillonius in Supplemento Secuti l Benedictini post flnem Seculi secundi addito ,ex quapauca ad
19

Eadem

cum quinto loco, ut Sammarthani faciunt Laudum posuisset, addidit eumdem a S. Gildar-

9UHr

'

do Rotomagensium episcopo anno 473 episcopum ordinatum esse. Post S. Laudum subdidit S. Rum-

pharium, S. Leonem, sanctumque Leontium seu Leontianum, quem concilio Aurelianensi I subibidem annotavit.Nono loco subjunxit S. Ursicinum, el eidem iatercido ante decimum addidit Lauto episcopus Constaniiensis concilio
scripsisse,
:

Sanctum nostrum spectantia huc refero.Cum diPaternum in Sessiacensi, Sanctumque Scubilionem in Mandanensi monasterio una eademque nocte ad cwlos emigrasse, mox subdit
xisset, S.

Aurelianensi secundo et tertio subscripsisse legitur. Ex hisce, ut cetera mittam, fatsum est, S.

Lauto episcopus, qui ibidem ante dies octo ad visitandum advcncrat, cum adbasilicaiu SessciacoB. Patcrnum dedueeret, impendens exsequias itpm
;

Scubilionem ad basilicam ipsam dcduceret, utroque concinente chroro psallentium, in unum nescientes pontifices conveneS.

Lasciviufl

rpiseopus

ncrunt, et sanctissimi viri orationis Jocum,

ffldificaverant,

quem

pariter

eadem

die

Eadem, sed aliis nonnumquam Henschenio edita, tom. 2 Aprilis, pag. 429, num,
E.r kacte,

occupaverunt. verbis in Vita ab

nondum naGitdardo episcopum ordinatum fuisse Falsum est secundo, Leontianum, qui, ut supra diximus, concilio Aurelianensi I subscripsit, quo tempore S. Laudus nondum erat episcopus, ejusdem post duos intermedios successorem fuisse. Tertio denique Laudus et Lauto idem est episcopus Constantiensis qui Aurelianensibus conciliisll, III et Vsubscripsit, et adlV Escupilionem presbyterum suum detegavit.
eo anno, quo verisimitius
tus erat, a S.
,

Laudum

opficopaiM optoopaL
fpstui

tectorem remitto. hactenus dictis S. Laudus post annum circiter 520 ei ante MV Constantiensem episcopatum adeptus est, in eoque etiam sedebat anno 565
I \

Injcrc

est, tjuo

20

Ex

$11.
a

Sancti

corporis
cultus
et

translatio
ecclesia,

Rotomagum,
serta.

sedquamdiu supervixerit, incompertum est.Successoripsiassignatur S. Rumpharius, quemsancius Laudus sacerdotio initiasse in Breviario Constantiensi dicitur ; verum de hujus quoque episcopatus initiis rebusque certo aliquo anno gestis hactenus nilreperi. In laudato Breviario

Rotomagensibus

aliisque

as-

Quod devariis illustribus Sanctis saspenumero

ut horum sacra corpora non uni toco adscribantur, id in sancto quoque
,

dicitur

De Sancu
crporevwit
lUigant:

ohisse mv rnlmdas Dccembris, sed *iu Catendas ejusdem mensis ibidem colitur; ideoque ad alteru3.

contigit

nempe

trum horum dierum de ilto apudnos agipoterit Laudo annos quadraginta seoc episcopatus tri
tjtou,,

Laudo Constantiensiepiscopo accidit

venses,

nam

hujus

bee.it ttnu

Bajocense quse in Museo nostro habemus. Quapropter si Pos'/ obierit non diu r post annum oZG,circa quem dtttm vi.ri.sse Ilensvhenius et Cointius num. 13
et
ttiwtuti

Vil. v M.s. e.rctplnria, na, Constantiense, Rotomagensia

lirre at

corpus Rotomagenses, Tuteienses atque Andegaet, si Bailleto credimus , etiam Toarcinenses, penes se esse arbitrantur. Tutetensium causam adversus Andegavenses defendendam suscepit vir scriptis et eruditione

phanus Baluzius
7 et
H,

censneruntMudmad annum

circiter 567

sua notus, Stein Historia Tutelensi lib. 1 cap. ubi venerabiie illud pignus patrix sua>
,

tum ipsius protrahere iicet, si reete se habeat episcoporum Constantiensium cataiogus a Sam-

mpervenisse dicendus est, quod cum supra dirhs rectecohmreU Nec multo tongius episcopavel

vel

martkams
utcwnque

editus inGaiiia Christiana.

in

duobus ultimis siluit Baluzius) ad ipsius argu- p menta responderint, vel possessionem suam propugnavennt, hactenus mihi exploralum non est-

vendicare conatus est An vero Andegavenses Rotomagenses aut Toarcinenses (de quibus
,

auignatw

hoe quatuor episcopi,sanctus scihcet Rumpharius Ursicinus vel Ursinus, S Wptotertus n Lupicius, medii statuantur inter s. I.audumc/ Uomacharium t quem S. Qregorius r*rone>ms hb. 8 HistorLv Francorum scribU corpus 82 mtextati Rotomagensis episcopi anno occtsh sepehssei non debemus breve itlud an21

Btenim cum

ex satis certis monumentis hanc controversiam deciderejuverit tamen rationum mcnumenta quibus
expendisse ut quid ex hisce probabiiius videatur studiosus tector intemm statuat, donec certiora proferan,
t

nec quidquam simite ad manus meas pervenit. Porro, etsi videam, non posse me

partes

mh

oppositas

hactenus

inteilexi, hic

m
(

'

Wttum,quo

tur.

'

itlisederint,

imminuere.Non

24 Incipio
,

hrtstt 568,

^
;

num. 22 asserit, eumdem RomachaCowtantiensem hoc ipso anno dedicationi

S^trietPauli perS.FelicemNannet

S. Augustini, qui S. Laudi Constantiensis ''""*'' episcopi corpus in ecctesia suajam a seculo nono oendimti vet decimo aliquot annis

lambus

a Rotomagensibus canonicis Requ-

itotomagen-

'/'"'"<*<<<< Kplaribus

WwachwiQ Bngolismensi

contendens, hunc pro

antistite,

inchoato quiescerenon dubitant, et reiigiose venerantur. Demodo, quo hoc eo perlatum fuerit,

utiin

atiis

Jn ^Wnum.

TutelensiNan*HoneKs.deSanUlaudata.etinferius

a em XXI Se***ris lectione nona sic habet: r Corpus longo post tempore fquam Constenttse humatum fuerat) ad Bajocensis ecclesie tores Danorum metu defossum inde Theodorici tonstan tiensis episcopi cura Rotomagum allatum buo Kollone principe in ea basilica conditum est,

Rotomagense Breviarium

Tlltl

msufit annts senus potuit sedere

quce
cce-pisse,

Dian

a& eo

prms salvatoius titulo dedicata S. Laudi ecclesia nominari

deinceps

ccepit.

De

Bajocensi

DIE VIGESIMA SKCUNDA SEPTEMBRIS.

Bajocensiasylo non meminit recentiusBreriarum Rotomagense, anno 1736 vulgatum, cetera consentiens kis verbis ; Illius corpus Theodorici Constantiensis episcopi cura Rotomag-um allatum sub Rollone principe, depositum est in basilica, tunc Salvatori dedicata, qiue deinde nomine S. Laudi insiguita est.
auffragantiInts

443
*CCTOtt

Constantias retutisse dicatur, modo exponendum est. Sammarthani tom. 2 Gallix Christianx in
serie episcoporum Constantiensxum exveteribus, ut aiunt, tabulariis ecclesiie Constantiensis scribunt, taudatutn Theodoricum aRoltoneJamChri-

s.

25 Rotomagensibussuffragantur Constantienses

stiano accepisse ecclesiam sancti Satvatoris Rotomagt sitam, perennijure possidendam, in eaque

Consian-

tiensibus,

quorum Breviario anni pauto latius narratur hoc modo

ipsi, in

1609
:

eadem

res

Beatissimi Laucorpus demortuum honorifico conditum est sepulchro, cujus exequiis interfuit B. llumphadi rius

cum

multis

ecclesia?

proceribus ac

nobide-

libus viris.
irrucrunt

Verumpost multos anuos ejusdem

barbarorum

positionis, urg-ente

ferocitate, qui in-

tra Francoruni fines irruerent *, et hostili

impe-

tu discurrentes, usque quaque patriam devastabant, reliquise sanctissimi Laudi una cum beatissimorum

Rumpharii et Possessoris corporibus in Bajoceusium civitatem translatae sunt. Cum autem tempore Rollonis, Normanniae ducis, in iis partibus
ssevitia et

tamipsum, quam quntuor ejusdem successores, Herbertum, Algerundum,GuUlebertumet Hugonem sedem suam tenuisse. 8 s Consentit auctor anonymus Historixcivitatis Rotomagensis, anno 1631 Rotomagi editx, tom. %, part. 1, ubi tamen addit,alios censere, donationcm itlam factam a Francone archiepiscopo, ut Theodoria>s ,,/ usque successores perpetuum astjlumin eadem haberent, et episcopati munere etjurisdictione fungerentur,AUer auctor anonymus Descmptionis geographicw et Historiem Normatinuv
Superioris,a7ino\lWParisiensibitstypisviUgatx>, pari. 2, num. il affirmat, priorem sententiam Constantiensium esse, alteram Rotomagensium,

accepit U>i~

dem eccUfftun,
1/1?

inquu
iuccct-

torei atiqui

iederunt,

fcrocitas barbarorura indies cresceret, Theodoricus, qui tunc ecclesiae Constantiensi pr?eerat, B,

secundumquamFrancoeamecclesiamTheodorico
et succcssoribus ejustantutnmodo concessemt, donec hi sedem suam ad Constantiensem dicecesim possent referre. Ut ut est (neque enim controversia htvcmt propositumnostrum ficitt constat /ihentltiricumet prxdictos successores cj n s n eadern ccciesia sedisse, in eaquc vciut i stm propria omnia
\

Laudi reliquias

dilig-enter conquisitas in-

veuit.

Cumque

timeret, ne in mfidelium potesta-

tem

easdem in ecclesia sancti Salvatoris apud Rothomag-um urbem honorifice collocavit, ubi nunc summo sunt in honore et prevenirnnt,
tio.
ujuntque ad
se

episcopatia muniaobirisse. litrjas donatitmis cau-

delatum tempore
rfit-

esse

Rollonts
cis,

Hisce quoad substantiam consonant ipsius ViLv Mss .exemplarianostra, pneterquamquod de Possessoris corpore non meminerint, quodque SS. Laudi acRumpharii corpora, non temporeNormannicarumpopulationum, uti inBreviario Constantiensi legitur,sedpostconcessam a CaroioSimplice Francorum rege Rolloni Normannorum duci Normanniam, a laudato Theodorico Bajocis Rotomagum translata fuisse asserant,utiBreviariaRotomagensia etiam satis innuunt; idque mihi midto
2fi

seckauddubienon

atiafuit,

quam

Constantiensis
i\'or-

civitatis ac diuu-esis,

tam ditdurtus ftcdisqne

mannorumpopulationibusdevastata-Jat/tdtnssta. tus, ita utejusdem episcopus ecctesiam non haberet,in quasedem sitam pro tiignilate coUoearci. V.lTranstatapastmndnm prtmood fanu/nS.Ltiu-

i'(i

r/Ufirn

de-

dim

Constantiensidioscesit

acdeindeadipsam

inda

cicl

amoni-

probabilius apparet. Rotomagum enim midtis annis ante RoUonis in Galtias adventum ab aliisNor-

jam
ii,

baptizu-

quando

Theodor icns
'/liscopug

Constantien-

mannis,duceOscherio,vastata incensaque sicfuerat, ut cum Rotlo adventaret, ejusdem urbis episcopus Franco videns eam hostibus non posseresistere, eamdem,petita pace, ipsisponte tradiderit, uti ad annos 841 et 876 apud Pagium in Critica videre est. In dicta autem vastatione sub Oscherio facta, S. Dadonis seu Audoeni corpus tempestive subductum fuit, et ad varia loca detatum, donee tandem baptizato cum suis Rodone, Rotomagum reductum est qua de re consuli potest Commentarius de eodem sancto episcopo, tom. iv Augusti, pag. 802. Verisimite itaque non est, SS. Laudi ac Rwnphariicorpora astjiigraiiaRotomagum translata fuisse sub Rollone, quamdiu hic fidem ac baptisma nondum susceperot. 27 Porro Roitonis ad Christi fidem conversionemGuilietmus monachus Gemmeticensis, aliique etiam neoterici anno 912 affigunt,quo ipse aFrsmcone Rotomagensium archiepiscopo sacra fonte abtutus est, initaque pace cum, Caroto Simplice Francorum rege ,eam Neustri<e partem, qu&Normannia deinde appeliata est,uno cum Gista,ejus,
:

vitatem Constantiascathedra, iidem episcopijure suoinprsedHctaecclesiaRotomagiutiperrexerunt, unde postea inter hosce ac liotnmttgenscs antistites titcs motx fuerunt, de quibus apud laudatum historicum Rotomagensem plura legipossunt. Eodem testeparte 6, ineamdem anno 114.1 canonici

Regulant

inirodncti
sunt,

Regidares S. Augustini introducH fuere per Algarum Constttetieusem episcopum, consentiente Hugone Rotomagensiarchipnvsnle, iidemque ihu

dem hodiedum perseverant. Ilabes causam, ob ptam TheodoricusSS L&aHiatque Rumphariicor'

poraznecclesia S.SalvatorisRotomagi deposuisse, ejusdemque successores etiam post retatam Constantias sedem ibidem rclnjiusse <li<autur. Jdem
hisioricus anonymus,laudans vetera monumenta Constantiensia, pradictis duobus addit corpus

S*Fromundi>aitqtte
ctus
tl.ie

i.sta

triasae,-a /i/i/uuru.

utia

eademque theca tigneaprobe inctusa fuisse. Sanilie

Fromundus

relal m.arlijr /hitleni

cnltlur

Oelobrisjesle ('us/elfauu inMarlijroloijio universaii,ad guem diem id examinari poterit,

80 Quamquam vero non sot/us &, Laudi corpuseo transtatum fuisse dicatur, itiius tamencultum ibidem ceiebriorent fuisse, vet ex eo coiiigere iicet, quod eadem ecclesia, veterinomine S. Salvatoris antiquato,
)jn.it/ur S.

wiv

Caudi

twmm

asiumpitt.

petleiitr ecclesm
>juii1

appetlari cceperit, kodieque "/> et prionitus S. I.amli, vutgo de

dcm

regis fiiia in

conjugem

obtinuit. Sicut igitur

Lu.

Verisimilc est tnu.taudo unmini occusio-

ideniFranco episcopus S.AudoenicorpusJtottone

baptizato et pacifico Normanniae possessore,Rotorevexit, ut in ejusdem Translatione tomo pag. 820e sequentibus tatius narratur, ita, inquam, verisimite est, etiam Theodoricum Constantiensem episcopum eo tempore curasse, ut
citato,

magum

dedisse miractda, ecoquibus lamen non msi unum reiatum reperio, quod Constantiense Breeiurtum /n tilriusqne Sancti transiatione conti-

nem

gisse narrat. Vit.v

autem Mss. ad atiud tempus

referunt. In laudato Breviario de eo sic legitur

suorum quoque sanctorum decessorum corpora sibi redderentur. Cur tamen ea Rolomagum, non

HaneaanetsnMftfeliquianuii (Laudiet Rumpharii) translationem Deus claro et evidenti coinprobavit

rniraculo.

Nam

quidam, Davinus nomine, genibus

ac

444
AVCTOHK

DE

S.

c.s.

medicoac renibus dissolutis, hurai jacens, cum sanari non potuisset, ubi Sanctorum, rum opera quorum corpora transferebantur, opem imploravit,
sanitatem consecutus
tias eg-it, qni dedit
est,

LAUDO, VEL LAUTONE EPISCOPO quam Constantiensis Episcopi, cujus e successori- D bus unus Theodoricus sedemsuam eo transtulerat,
Deo graibidemque is ipse et successores aliqui sederunt? Adde, quod Bajocenses consentiant, S. Laudi corpus a Constantiensibus apud se depositum,iisdemque restitutum fuisse. Certe ita scribit Hermantius, Bajocensis dioecesis parochus, in JJistoria ejusdem dieecesis, parte i, cap. 7, ubi in margine
laudans Bajocense Breviarium ad diem xxi Septembris, sic loquitur Gallice Eamdem ob causam [ob Danorum seu Normannorum metum) Coustantienses corpus S. Laudi episcopi sui Bajocas transtulerunt, quod ante ecclesiae cathedralis vestibulum inhumarunt, donec furibimda illa irruptio saeviebat; quodque iisdem repetentibus honoriflce redditum est. Ne vero locus ille, in quo tam sacr* reliquiae
:

ac praepotenti

tantam potcstatem hominibus. laudatus scriptor anonymus tom. 2, parte 6, Ssepe pag. ex quodam ejusdem prioratus instrumento de S. Laudi corpore in supplicationibus circumferri solito sequenlia Latine recenset Movente igitur processione, vexilla sequuntur, Crux et cerei,
fi :

per ordinem prseeuntibus clericis ehori; deinde capsula S, Laudi et S. Rompharii cum reliquiis

Sanctorum.

Rursumpag.

xi scribit,

eadem

illasa-

cracorpora anno 1470 per Guilielmum le Moine. ejusdem loci Priorem, magnificis lipsanothecis imjjvstln fttisse. Verba cjusc.r OaU.it is LatinasubJdem eorput
prttiosx
thi
-

cr ibidem
inclutum,

jungo. 31 Anno, inquit, mcdlxx, die xxvu Maji, corpora SS. Laudi et Kumpharii episcoporum, sanctique Fromundi martyris,qua:pelliceis peris inclusa erant, magnificis thecis imposita fuere cura ac pietate
hujus Prioris, qui die in Junii anni mcdlxxxiii vita funetus est. Exeodemscriptore didici,quse subdo.

servatae fuerant, profauationi pateret, erecta iu eo

pulchra Crux

est, variis fig-uris

exornata. Ita ipse,

quem tamen
versum ab

oportet habuisse

Bremarium

di-

quod in Museo nostro exstat; nam in hoc nona tectio, qude de S. Laudo unica est, de sacro illius corpore Bajocis deposito non
eo,

meminit.
34 Ceterum Constantienses, quibus sancti Episcopi sui corpusrestitutumesse, Uermantius asserit, illud non alibi, quam in dicta Rotomagensi
ecclesia a majoribus suis depositum fuisse, ex supradictis arbitrantur .Preeter supra laudatos autem scriptores ejusdem Sancti corpus Rotomagensibus pariter adscribunt Sammarthani et Claudius Robertus in sua quique Gallia Christiana, FranciscusPommerayeinJJistoriaarchiepiscoporum Rotomagensium in Francone, Arturus de Monstier in Neustria Pia, Simon de Peyronet in Catalogo Sanctorum, et auctor anonymus Descriptionis GeographiccV et Historic^e Normannige Superioris, anno 1740 Parisiis editee, parte 2, num. 41. Verum hisce omnibus non subscribent
Rotcnnagi

JJ

1700 altare princeps chori canonicorum Regularium ejus ecclesiee (nam altera pars paroeciie cessit) pretioso elegantique opere exornaium fuit. Jn medio altarissacra Crucifixi Domini

Anno

cuhisjudi-

cium.

imaqo,
scilicet

et

uirimque binee

statuse, sanctissimee

Dei Genitricis, sanctique Joannis Evan-

gelistm atque SS. Augustini et Laudi collocatse sunt, et has inter duse pretiosee lipsaitotheca* cum SS. Laudi, Rumpharii ac Fromundi reliquiis ad

publicam perpetuamque venerationem expositae. Non tamen integrum S. Laudi corpus Rotomagi Scribit vnim, t/tticsccrc, t/arct idvnt auou ym tts Guilielmum le Bourg, loci Priorem, cum anno 1111 ab Mgidio do Duremort, Constantiensi episcopo, obtinuisset facultatem eleemosynas pro ecclesiaet monasterio suo restaurandis per illius tlitrccsitu cal/itjciu/t, S. l.nntli brachium cotlectoribus illis tradidisse, idque ab hisce Constantiis
.

Tutelenses, Andegavensesque, qui, ut supra di-

rc/ictuiu rssc.
uno
riuidttn
;!ii

ejusdem Sancti corpus apud se asservari quorum proinde argumenta ex Baluzio nunc similiter expendenda sunt.

ctum

est,

existimant,

braehtoQm-

rum collectores
(

Circumlulerunt scilicet laudati eleemosynaS. Laudi brachiumpro more vete-

iftMffuanM irmtuta.

rum,t/ui in ejusmodinc essitat ibus reliquias San.( orilt rircutnfcri-c solcluutt, ttt /it/ctiutn anitnos

III.

Proponuntur

rationes, quibus

ad
r,

anijilitircm
et

stipem largiendam ex

earumdem

reverentia

religione excitarent, uti ex Sancto-

Tutelenses ac Andegavensesejus-

rum Actis notissimumest. Deinde idem illud brachium Constantiensibus verisimititer donarunt, utpro acceptafacultate et eteemosynis gratos sese exhiberent .An autem sacrum itlud pignus in Constantiensi Qcclesia hodiedum supersit, aliunde exploratum non habeo; nec quidquam de eo in Constantiensi Breviario reperi. Porro quee de S. Laudi reliquiis Rotomagi vuitis hactenus retuiimits, nituntur Rotomagensium traditionibus ac
Sancti Vi/.v c.rcujt/uribus, aliisque fbrsitan instrumentis, gws s&pedictus scrtptor anonymus laudat, sed cujus ivtatis aut
ct rjtt.stlr>,t

dem
Tuteia,

Sancti corpus vendicant.

F

indigenis Tulle dicta, Galliee civitas Ejusdem s. Lemovicensis caput, Landicorpw ad CurretitV et Soianee confluentes sita, quam Jo- ^^magwn,
est inferioris provinciee

annes
censi.

XXIJ Papa a Lemovicensi dicecesi avutsam

deinde Tute-

episcopatu itlustravit sub archiepiscopo Bituri-

tam

Hrcriariis,

not.v c<t sint, non ct/icit. Fatvndum tamen est, qusBCumque v.v iis tittuliaius, verisimillima esse, ead&mque onfirmari tum a Constantiensium consensu, luiti prxtipue a vv/vbri vjust/vm Sancti
i

Eoloci exstitit celebris abbatiasub S.Martiniinvocatione,jaminde a seculo vu. ut existimant Baiuzius ac Mabiilonius, fundata, cujus ecclesia erecti episcopatus cathedraiis ab eodem Pontifice constituta est. Jn hac S. Laudi Constantiensis episcopi corpus jam ab aliquot secidis servari Stephanus Baluzius in Historia Tutelensi lib.
i,

cap.

sua liotomagensi evciesia, gtue etiam, ut supra dictum est, deposito aanotea Trinitatis, aut S. Salvatoris vovabit/ojam antiqnitus vjus nomine
cttltu ai

5,

7 et S asseva^at, quod, ut inquit ibidem cap. ex urbe Andegavensi ad monasterium Tutelense

appv/lata vst,
Soitrum
hisct
tlr

quod cthodicdum

delatum esse tempore Ademari Scalensis, certam et indubitatam fidem faciunt vetera monumenta
sciiicet Tutetensis. Capite 7 tempus et causam, ob quam itiud eo advenerit, penitius inquirens, sic scribit Laudi reliquias serius (quam anno S7SJ illuc (Juiiomagum Andium) delatas
.-

rvtinet.

ecclesiie,

33 Vvrisimilliitium,inquam,est,alicujusS.Lmidi

S.Lnn-

di rcliquiis

corpus,aut sattcm majorem ejusdem partem in

s.'i>c

dicta

ecciesia

jam

aliquot seculis quie-

visse;id autem cujus esse probabitius eredemus,

esse, fidem faciuut vetera

monumenta ecclesiarum
Rotomag-ensis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

M8
cessit sacrosancto ccenoHCTOtl
C,

Rotomagensis

et

Andegavensis, in quibus adnota-

quamdam vineam suam

tum est, illas eo tempore translatas esse Rotomagum, quo Rollo dux Normannorum post susceptam
Christi fidem

bio Tutelensi, quod est fundatura in honore almi Martini praesulis, ubi corpora sanctorum requie-

cum

pacem fecit cura rege Francorum ; et aliquandiu custoditae essent, Juliomagum missas esse, et illi Ingelgerio comiti Andegavensi commendatas, qui sacras S. Martini episcopi reliquias Caesarodunum Turonum reduxerat ex urbe
ibi

Autissiodorensi.
iransiaum
fwste,ibique
"

w"",n

'

36 Deinde hanc sententiam rejicit, quod Rollo ann0 p r { mum c)\o fidem Christi amplexus sit,laudatus vero Ingelgerius comes in Gestis veterum consulum Andegavensium diem suum obiisse di-

scunt Clari martyris atquc Laudi praesulis. Altera ckarta notata est in mense Augusto anno xn regnante (eodem) llodulfo rege ; per quam Gauzbertus cum sua conjuge Ildiarde aliqua donant sacrosanctffi basilica; Tutelensis ccenobii, ubi corpora sanctorum Clari, Laudi, Baumadi atque Ulfardi. Quintam chartam, regnante pariter Rodulfo, et abbate Adacio, factam,

ad annum

cir-

citer 930 refert, exhibetque col. 301 et sequenti,

catur tempore Ludovici III Francorum regis, diu ante finem seculi ix defuncti. Hinc ipse aliam iniens viam. sic statuit Quare verior mihi vidctur historia, quam eruimus e veteri membrana Tutelensi, in qua scriptum est, reliquias S. Laudi ab incolis urbis Constantiensis delatas esse ad Andegavensem. Et sic verum esse poterit, eas ad lianc
;

qua Hugo cum uxore Raingarde, filioque Hugone, similiter qiuvdam donat sacrosanctte bain
silica?

ubi corpora beatorum Tutelensis coenobii, confessorum Laudi et sancti Clari honorifice re-

quiescuut.
39

Tandem

col.

481 et sequentibus ex vctcri

<"-pr*tertim
r vrteri

ultimam pervenisse tempore comitis Ingelgerii. Quamquam suspicari cogor, non statim advectas Juliomagum e civitate Constantiensi, sed ad monasterium Glomnense, quod hodie vocatur Vetus B monasterium S. Florentii et hinc postea translatas esse in castrum Andegavense. Ut ita credara, facit vetus Martyrologiura ecclesise Aniciensis, in quo ita scriptnm est ad diem x Kal. Octobris Andegavis
;
;

mcrabrana Tutclensi recitat supra laudatam Narrationem de reliquiis in eadem ecclesia asservatis, qua ipse pro assercnda translationis historia potissimum nititur, quamque ego propterea totam hic subjungo. Littcras ad hoc rcpertas csse novimus, ut priorum facta temporum memorur posteris per eas darentur. Eapropter hanc componimus paginara, ut,

Nolitia

quorum

in

pra?sentibus capsulis reliquite

conduntur, unde

allataB,

cur prius eonjuncta?, post-

modum fuerint

separata?, oranibus scripturam

Ilic

hanc

sanctiLaudiConstantise civitatis episcopi iu loco, qui dicitur Clomna. Exstat hoc Martyrologium
37

legentibus clarcseat.

itaque continentur beatis-

in bibliotheca Colbertina.
Baiuzius ex
variisinttru-

simorum reliquia; virorura Laudi atque Baumadi, quorum beatus Laudus Constanti civitati divino
nutu duodeciraus datus episcopus, eamdem per quadraginta annos, innumeris virtutibus pnefulgens et signis, mirabiliter gubernavit ecclesiam, ac deinde ibidem gloriosum finera sortitus, honorifice sepultus est.Post multuin vero temporis timore Nornmnnorum, qui totam penc Gallicam regioncm devastaverant, ab ejusdcm civitatis incolis Andegavum delatus, ac aliqua per tempora ibidem custoditus, praidictorum tandem metu paganorum ab eadcm
civitate

meniis

Laudi per aliquot annos substitissent in castro Andegavensi, rursumque Normann i bella moverant adversus ecclesias, Andegavi eas transtulerunt in monasterium Tutelense, regnante Karolo rege (cognomento Simplice) cum

Cum

reliqnias S.

nullam earum mentionem faciant antiquae

monasterii nostri, quse supersunt, ante

chartffi

annum

non-

gentesimum. Cseterum

Laudum etClarum non uno

die pervenisse Tutelam, hinc liquet,quod invetustissimoKalendariomonasteriinostriEXCEPTio

eodemque

huc estallatus.

sancti Laudi episcopi notatur xi Kal. Novembris, et TRANSLATIO SANOTI CLAUI EPISCOPl ET MaRTYRIS V Kal.
Junii.

40 Beatus vero
talibus,
in

Baumadus

nobilissimis ortus na- wtcii* Tu-

Hactenus Baluzius

videamus itaque,

quse-

nam

sint illa velustaet indubitw fidei

monumenta

ex chartulario Tutelensi deprompta, ut ipse hsec C appellat cap. 8, et quibus omnino standum esse arbitratur. Recenset ea in Appendice Actorum veterum post laudatam Historiam, ac primo quiut ab antiquioribus incipiamus, col. 321 sequenti ex chartulario Tutelensi recitat fragmentum instrumenti , per quod Geraldus quidam aliquid donavit sacrosanct;e busiliciB almiiici sancti Martini Tutelensis ccenobii, ubi

vitam ttlmti, ibidem sanctitate et virtutibus plenara duxit, pretiosa morte quievit. Praedicta vero gentilium invalescente persecutione, ab ipsius ecclesiai rectoribus corpus ipsius divina dispositione hoc in Y loco deportatum est. Uterque ipsorum in propriam

pago Cenomanensi

solitariam
ct

dem

cryptam collatus est. Multorum vero post curricula temporum Ebalanus, cognoraine Nobilis, viceeomitatum de Comborn nbtinuit, qui comitissm Andegavensium propinquus extitit. Ipsa vero comitissa ab eodcm precibus et promissis pcrmultos

confessores

quiescunt.

Christi Clarus atque Laudus humati Notatur autem factum sub Odone anno 1 1 1 regnante abbate in mense Madio ideoque anno Christi 900 ibidem inneKarolo;
,

Laudi corpus, asportatum fuisse ajebat, aut quod ab Andegavis

nuntios excgit, ut beatissimi
aut voluntarie reddi faceret. Quod postquam Tutelenses monachi compererunt, de tam pretiosi ut thesauri amissionc pavidi, consilium inicrunt, Laudi atque Baumadi reliquias beatorum virorum
vi

ctitur.
comtareaffirmat,

38 Sequitur cot. 333 et sequentibus testamentum xdemari vicecomitis Scalarum, quod circa

annum
tate

930 scriptum, et ex chartulario pariter

ait.

conjungerent, aliquibus ossibus in eadem capsula, satisfaubi corpus ipsius prius contincbatur, amori ac mrerori ipsoctionis gratia relictis. Sed

depromptum

In hoc Ademarus pro immuni-

rum

ejusdem monasterii omnes contestatur per tremendura sanctse Trinitatis nomen, et meritum
beati Martini et sancti Laudi, qui ibi
est.

miseratio divina benigne consuluit, temporis comitissa a pnesenti vita non post multum

prajdicta

deportatus

Columna 353

et

sequenti subdit duo alia in-

strumenta sine loco,

horum unum, confectum

secundum ipsum anno

ex quo sumpta sint. Per in mense Madio, anno

931,

decedente. Motlernis vero temporibus cum capsulffl 11 ipsoest, reliquite ipsse, in quibus, ut dictum vctustate consumptui rum continebantUP, nimia sancto Areet pene confracta;, Petrus de
essent
dio,

uculo *,. (omcrtjKa,

regnare, id est, nono, quod Uodulfus rex ccepit

Benedictus presbyter

rum

tunc sedens sacrista, pro dictoruin Sanctoreliquiis condendis capsulas novas emit, et
ossa

]n;
AUCTORt

DE

S.

LAUDO VKL LAUTOXE EPISCOPO

monumenta, qua? probare videntur, illud etiamnum illic custodiri, constanter affirmant, se illud habere in sua ecclesia. Quia vero Tutelenses sacrum illud pignus Juliomago, ut diximus, ad
vetera
se allatum fuisse contendunt, necesseest,ut

c.s.

possibile fuit, sing-ula ossa ipsorum, prout di^nosci Sancollocavit. Per ipsorum vero menta
sing-ulis

ctorum

innumeras Dominus
est.

virtutes tunc tem-

poris operatus

Tunc etiam sanctissimi Ulfardi

partibus allatum hic rerepositum est. Factum hoc quiescit, in eapsa nova ad laudem Domini Jesu Christi anno millesimo centesimo quinquagesimo tertio, Ludovico rege regnante, Geraldo Lemovicensi episcopo, Geraldo
corpus, quod ab iisdem

horum

Tutelensi abbate, anno primo abbatise ipsius. Hactenus laudata Narratio apucl Baluzium, qui comitissam, cujus in ea mentio fit, fuisse Hildegai-d(> fn,
est,

Fulconis Nerrse conjugem, opinatus eo quod hanc piissimam ac religiossimam

fiusse, onnoque Lu4fS cita functam esse, ex Giabro lib. 2 Historue Francorum, cap. 4, et ex auctore Chronici S. Albini, ut inquit, didi-

feminam

cisset
tt

quoque argumenta proponamus. Constat, Juliomagi sive Andegavi, vetustam S. Laudi ecclesiam fuisse cum collegio canonicorum, quod, regnante in Francia S. Ludovico, consentientibus episcopo Andegavensi et Gualterio abbate S. Albini, in antiquam S. Germani ecclesiam translatum fuit, ut castrum, ubisita erat, muris munimentisque cingeretur et tutius servaretur. Porro Andegavensium traditio, teste Baluzio mox citato, fert, priorem illam ecclesiam prius dictam fuisse S. Genovefffi, ac nomen S. Laudi accepisse, ex quo hujus atque SS. Rumpharii et Coronarii reiiquise ex Constantiensi civitate illuc adductm, in eaque collocatcB fuerunt.

cx

uliti:

invocatur

ibidem

42 Porro S. Laudi reliquias deinde Tutelze semper mansisse, citatus Baluzius cap. Sconfirmat etiam ex Gaufredi Vosiensis Prioris, et Bernardi Guidonis episcopi Lodoviensis testimoniis, quo-

rumprimus
scripserunt.
B

seculo

xn senescente, alterseculo xin Et Gaufredus quidem in Chronicis

2. Bibliothecx Mss.,pag.2S6 scribens de Sanctis, apud Lemovicos prteclarioribus, hcec habet: Tutelam Wlfardus et Laudus luentur cum Claro; Bernardus vero Guido ibid.

apud Labbeum tom.

tom. i, pag. 632 inler Sanctos, qui Lemovicensem dicecesim ornant, sic ait: SS.WIfardus, Laudus, Clarus et Baumadus Tutelam tuentur et juvant.

hac itaque ecclesia, olim S. Genovefae, cjusdemSanLaudi dicta, Tutelenses suas hujusSancti cti eorpus pcnes se rm>, reliquias accepisse opinantur, Andegavensesvero negant; asserentes, easdem in sua civitate semper permansisse. Et primo quidem, (inquit Baluzius) proferuut veterem notitiam, editam tempore FulE conis NerraB comitis Andeg^avensis, et Huberti episcopi, in qua scriptum est, duas Sanctorum capsas, quae tum in ea urbe habebantur, reseratas fuisse a Primoldo abbate S. Albini, et in eis repertas esse reliquias Sanctorum Lautonis, Eumphaiiii et Coitonarii de pago Constantino. Deinde adducuntlitte45

Ex
S.

deinde

Addo denique,
tusto, inquit,

quae de ejusdem Sancti

i,

apud Tute-

ras Gaufridi comitis, datas circa

annum mcxxx

pro

lenses cultu Baluzius lib.

cap. 9 enarrat. In ve-

Kalendario monasterii Tutelensis, et

ejus rejicitur
in

capella S. Genovefse, quae fuit prima sedes canonicorum S. Laudi, in quibus diserte expressum est, in

in veteri

Missali ecclesiarum cathedralium nostrse

ea sacrum corpus

S.

Laudi confessoris

et alias pluri-

provinciae natalc

diem ix Kal.

mas Sanctorum

reliquias

esse positas.

Postremo
leg'itur,

quo die etiamnum apud nos celebratur festus illius dies. Solent etiam S. Laudi rehquiae prodesse iis, qui illius opem implorant adversusincendia; huju.sque prodig-iiplurimanarranturexempla vetera et reeentia, supersuntque testes plurimi,
Octobris,

utuntur Narratione quadam veteri, in qua

qui viderunt.
advcnut
ccndia
in-

cum

miraouloih
evcntibm.

43 Memini autem, me admodum adolescente, xenodoehium Tutelense, quod valde inflammatum erat, ah incendio et flammaliberatura, cum S. Laudi
sacra rcliquiui illuc
ecclesiai nostre.

Guilielmum Andegavensem episcopum reliquias S. Laudi et aliorum transtulisse anno mccxxxiv ab ecclesia S. Genovefse ad ecclesiam B. Germani, quae nunc vocatur S. Laudi. Ita Baiuzius, qui tamen hsec omnia ex monumentis Tutelensibus et Gaufredi Vosiensis atque Bernardi Guidonis testimoniis, supra relatis, abundi refelli arbitratus est,ita ut ibidem pronuntiare non dubitaverit Ex
:

delatae

fuissent a canonicis

Demum

Aprili fortuitum
scopio,

anno muci/viii cuin mense incendium esset ohortum in epivi

jamque laquearia magna

ardescerent, et

Ludovious Guronius episcopus eas deferri jussisset ad locum, ubi ig-nis cral vclicmeiitior, cessavit
stntim incendium manifesto,
raculo.

possumus, reliquias S. Laudi semper mansisse in ecclesiaTutelensi ab eo tempore, quo illuc delatas sunt Andeg-avenses vero falsa persuasione imbutos existimasse nihilominus, eas apud se esse. Sed nnuc tandem intellig-ent, quo recurrere debeant, cum S. Laudi reliquiascolere ac venerari
collig-ere certo
;

quibus

Quo

factnra est, ut

si umquara alias, miidem episcopus, partim

volent, eritque inter nos et illos

commercium

reli-

guonis et pietatis.

sua sponte, ut gratnsprobeneficio accepto, partim postulationibus civium permotus, edixerit, utideinvr\)$ fcstus dics S,

46 Nescio, utrum ad Baluzii argumenta aliquid ma instruopporeposuerint Andegavenses, an ejusdem responso ?nenta

Laudi, qui in desuetudinem fere

abierat, Bolenniter oelebretur.

Idemdenique BaClaro,

luzius ad calcem Dissertationis de SS.

instrumentum veteri Lemovicensi idiomate scriptum, in quo supra dictorum reliquim ob gravem aeris intemperiem a supptice agmine cum felicissimoeventu Ctrcumlata fuerunt, utitom.\ Augusti, pag. 386 in S. Baumado apud nos videri
et

Laudo, Ulfardo

Baumado

Verumtamen non tam contemnenda sunt duo priora eorum instrumenta, si vere antiqua sint et bonx notee. Nam horum primum,si sub
acquieverint.

7ientes,

edidit

FutconeNerracomite,idestantemediumsecutixi,
revera confectum fuit, Narraiioni Tutelensi, non anteannum 1153 factee, longe prseferendum est, evertitque Baiuzii opinionem, existimantis comitissam,quam S. Laudi corpus a Tuteiensibus repetiisse scribit

potest.
.huif<)twt})-

ejusdem Narrationis auctor, Hitde-

4 Qiuv

jci

eonlra

huc usque attulimus ex Baluzio, fa.

contenttHiu,

Laudt corpore aut saltem reliquiis ecclesuv Tutelensi adscribendis; sed adversus hoec (ait isipsc cap. 8) reclamaut cauonici regalis ba"><' J-o S
,

gardem fuisse,istiusFidconisNerrxuxorem. Instrumentum alterum, ab Andegavensibus laudatum, Sammarthani tom.2 Gallix Chrislianx pag
,

sui, tn

sdicffiS.

urbe Andegaveusi; qui cum certo sciant.corpus ejusdem Saucti fuisse translatum anin

Laudi

went ex ong-inali autographo codicis Ms. quo Goffridus comes Andegavensis ,fundans

tiquitus in

eam urbem,

conscii praeterea, se habere

aliquot canonicos in dicta ecclesia S. Genovef3e,de ea diserte ait : Ubi sacrum corpus S. Laudi confessoris et aliae plurimse Sanctorum reliquiaB posit
sunt.

DIE VIGESIMA SECUNDA

sunt.

417
UCTOt
c. s.

Annum huic chartx adscriptum non invenio,

sed Sammarthani illam factam esse conjiciunt sub

episcopo Ulgerio,cujusobitumanno\\^ affigunt. Est igitur et hxc charta ante Narrationem Tute-

lensemconfccta, ei pariter contraria. Utriquedenique instrumento favet tertium, in quo scilicet dicitur Guilielmxts episcopus S. Laudi aliorumque reliquias anno 1284 ad S. Germani ecclesiam ibi-

dem transtulisse.
qat

mc

Ba-

47 Vides, studioselector,
tis

monumenta monumen-

suapublicijuris factaesse comperi.Neque ignoro, Laudi Con$tantiensisreliquiisidem,quod muU tis aliis contigit, accidere potuisse nempe ut in aliis dicecesibus ac provinciis, ad quas ex barbarorum metu deportat<v fuerant, post stabititam pacem,permanserint. Certe Willelmus Malmesburiensis seculi xu scriptor lib. % de Gestis regum Anglorum cap. 4 de hac ipsa Normannorum in Galtiis expeditione scribens, ad propositum nostrum ait Tunc corpora multorum Sanctorum ab
S.
; :

lusitu *aris
refutavit,

opponi; qusecum coram inspicere mihi non liceat, ideoque nec de eorumdem antiquitate ftdequejudicare, nihilquoque certi de reliquiis illis statuere possum. Et dubitare quidem nequeo, quin sacrum aliquod corpus, quod alicujus S. Laudi erat, aut certe credebalur Jidiomagum primo ac deinde Tuteiam, seu integrum seu ex parte tantum, aliquando translatum fuerit; sed an idem illud S. Laudi Constantiensis episcopi sit, vehementer ambigo. Nam primo qitidem Andegavensium traditionem, ex qua hi, teste Baluzio, arbitrantur, sacrum illud corpus Rotomago, ubi sub
,

antiqurerequietionissedibuseruta, etadtutiora loca

delata, percgrinas ecclesias

usque ad hoc teinpus

S.

cineribu* nobilitarunt suis.

50 Simiti ergo ratione potuit

tiensis corpus

Laudi Constan-

italuere pos-

Juliomagum, Tutelamve delatum fiiisse,'ibidemque peimiansisse,sive quod Constantienses illud repetere neglexerint, sive quod repetentibus negatum fuerit. Sic constat, S Martini corpits Turonensibus negatum fuissc ab Autissiodorctisibus, apud quos hoc similiter depositum fuerat; nec nisi cum numerosa militum manu incusso ab IngelgeHocomitemetu,exlortumet Tu7'onensibus restitutum fuisse. Forsitan certiora de
hisce

tim.

Rollone principejam Christiano aliquadiu quieverat, Jidiomagum delatum et isti Ingelgerio comiti commendatum fuisse, fabulosam esse probat Baluzius. At miror, hanc ipsum pro eailla translatione etiam vetera monumerita Rotomagensia citare, cum ex supra dictis ista Andegavensium traditioni directe adversari dicenda sint. Secundo inter instrumenta, cum certa setate a Baluzio laudata, nulhim est vetustius anno 1153, in quo reliquise Tutelcnses S. Laudi Constantiensis episcopi esse, eademque Constantiis Juliomagum, atque hinc Tutelam iranslatse esse dicantur. In ceterorum uno vetustiori, nempe anni, ut ipsevult 931, ad vocem Laudi tantum additur prsesulis, nulla facta mentionede loco, in quo sederit, velunde Tutelam translatus fuerit. 48 Verum instrumento primo loco nominato aperte contradicit Notitia, quam Andegavenses sub Fulcone Nerra, ut supra vidimus, factam asserunt. Quod spectatadMartyrologiumAniciense, negari non potest, quin in eo agatur de S. Laudo

dem

omnibus habent archiva Rotomagensia,qucV consutere non potui. Visum tamen fuit h ic referre, qitcV hactenus compereram, ne ea lector desideret, k donec certiora proferantur in lucem. Interea vehementer miror, Baluzium Historia iie Rotomagcnsibus
S.

supra memorata quasihi Laudi Constanticnsis episcopi reliquias penes se

in
ita situisse,

esse,

numqxtam

credidissent.

IV.

An

Toarcii in provincia Pisit,

ctavensi ejusdem corpus

ut

ner mihi sat

nolu aimr,

vult Bailletus. Possessoris episcopi Constantiensis cultus

dubius.

Constantiensi episcopo; sed nec Baluzius hujus Martyrologii setatem indicat, nec ex illo sequitur,

aillelus in Vita S.

I.audi,

de pr.vdirtis tocis

UuMetu*?jtadem San
fii

ejusdemSancti corpus adGtomnense monasterium umquam delalum fuisse. Potuerunt enim Gtomnenses S. Laudum alia decausa, etsinobis ignota, colere; nec verba Martyrologii, nec dies xxu Sen ptembrisin eodem annotatus ,qui,iestante Bahtzio, pro festo ejusnatali inmitttis Martyrologiisinscriptus est, iranstationem ab iisdem cetebratam fuisse insinuant.Forsitancontroversiahseccomponiposset,utriqueecclesicvaliquamcorporisS.L-<iut\\,qitis-

jDsitens, alium locitm assignat, in quo ejusdem corpus asservari existimat,Duracium sciticet,sive Toarcium, indigenis Thouars, qu.v (ialli,v riritas est in prov incia 1'ictarcnst siia, cl ducatus titulo
iltustrata.

corpm

tiensis episcopi
esse,

Postquamisdixerat,^. Laudl Constancuitum Toarciiprsecipuecetebrem Sancti corpns co deinde sic progressus est
;

translatum fuit, ut Normannorum injuriis subduceretur. Servatur ibidem hodiedum in cjusdem loAu^ustiui, ci abbatia canonieorum Regularium 8.
quEe

cumque
enim

is

demum fuerit, partem attribuendo; neo

an utraque,
vel

ab ipsius nomine saint

I-kon

di Thouabs

scio,

etiam alterutra sibi

to-

tumvendicet. Dixi, Quiscumque is demum fuerit; quia cum desetate acfi.de monumenii itlius, quod sitb comite Fxdcone Nerra scriptum aiunt, mihi

appellutur a Latiua voce Lattnus, quo tn l'ictavensi provincia Saint Luon pronuneiatur, Saint

Lan vero
ipse,

in Britannia Minori, ubi est PlpALan, vox a Latino Pleds Lai;ni derivatur. llsec quae

non constet cumque Rotomagenses et Constantien,

ses aliique de translatione corporis S. Laudi Cpnstantiensis episcojn Juliomagum facta non memi-

laudans,

nullum testem, nullumque monumentum ex quo didicerit, S. Launum, cujus

nerint,

dubium

imo contrarium affirment, semper mihi hcvret,an Andegavenses Tutelensesquere-

u( ex

ii

ali

quid

certi

UquicV vere illius Laudi sint, qui Constantiensem ecclesiam episcopatus gubernavit. 4dDuo tamen fateri necesseest. Primo, nescire me,cui alteriSancto,seuejusdem seualterius nominis ese adscribendse sint.Secundo,et siproRotomagensibus major stet verisimititudo a sola ratione
petita, plura

tamen vetera instrumenta a TuteAndegavensibus pro sua possessione leyisibus et aliegari, quam ego quidem a Rotomagensibus pro
Septembris Tomus VI.

corpus ibi quiescere ait, eumdem esse cum Laudo Constantiensi episcopo, et ejusdem S. metu ToarS. Launi corpus ex Normannorum cium altatum fuisse. potest Gat52 Dc hac S. Launi abbatia consuli ubiejuslia Christiana aucta tom. 2, cot. 1844, recensentur. Ibidem inter dem exordia et abbates instrumenta col. 373 exhibetur charta Petri epitocicanoniscopi Pictavensis, in qua hic ejusdem rogantesque ad vitam claucos seculares, volentes stralem redigens, de itlius S. Launi corpore sic

Toarcincmibu* tine ullo

argumento
adtcripttt.

meminit

Prsedicta;

itaque

ecclesiae

fundatores

01

Achardus

m
irctnnt

DB
et Roscia

8.

LAUDO VEL LAUTONE EPISCOPO

grediens,

S.

dolo

uxor ejus, qui corpus B. Launi et adhuc suo, quod est juxta Curzaicum, de alodo transtulerunt, et Cadicitur ad S. Laojum Toabcii, Isemberti primi epifilius et haereseorum, dono

Achardus

cum omni
a

ceptus Dominicse Incarnationis sublimatus est gradibus ecest,

caritatis hilaritate ab ipso susquo etiam ad publicandam fidem

clesiasticae dig-nitatis.

ecclesiam canonicis scopi concesserunt praedictam perpetuo habendam etc. Charta h&c notatur data anno 1107, quo Petrus, ejus nominis II, in Picta-

54 Altera Vita ibidem pag.

75,

num.

3 ita habet

ah

aliquibut

Quoniam jam dudum famam

soris,

sanctitatis B. Posses-

honoratur

Constantiae

civitatis

episcopi

acceperat

<*"; cor.

vensi cathedra sedit. Isembertus I, de quo ibidem col. 1162 fitmentio, in taudata Gallia Christiana episcopatumjam et 1164 anno 1021 Pictavorum gessisse, ac verisimiliter ad annum usque 1047

(S.

Marculphus,) eum

P"S

recto tramite expetiit, cu-

trantla.

piens ipsius doctrinis et exemplis institui etc. hisce liquet, de Possessoris sanctitate magnam

Ex

'""t diciiur

pervenisse dicitur, circa quodtempus eaS.Launi translatio facta esse dicenda est Porro quissanctus ille Launus sit, ignoro; sed hunceumdem cum esse, necBailletus S. Laudo Constantiensi episcopo probat, nec utla ratione verisimite mihi apparet.

enim Vitam Henschenius noster ibidem pag. 70 num. i ante annum dcxl, secundam ante Normannoantiquitus aestimationem viguisse; priorem

rum secuto ix incursus scriptam arbitratur. Pro ejusdem cultu etiamfaciunt, quaenum. 25 exBreviario Constantiensi de ipsius corporis translatioyxe ex Normannorum metu factarecitavi, unde pauca repeto. Urg-ente barbarorum ferocitate,... reliquire sanctissimi Laudi una cum beatissimorum

Forsitan non alia de causa ipse ita credidit,quam

quod utriusque nomen idem esse putarit, nescieritque, qtUB de Rotomagensibus ceterisque supra retulimus. Plura de hoc sancto Episcopo non
habemus.
Jk
tjai

Kumpharii
55

et Possessoris corporibus in

Bajocensium
sit,
nobisnontatisconstat.

civitatem translatsesunt.

cultu

Ptntrituri*,

58 Priusquam tamenhu ic Commentario finem imponam, addendum verbulum est de Possessore,

Quid tamen Possessoris corpore factum

;

Sancti

titulo

qui S. Laudonis in episcopatu Constantiensi decessor fuisse creditur. Saussayus in Catalogo Sanctorum et Beatorum, qui proprias historias vel
natales

nusquam reperi nam SS. Laudi ac Rumpha^ni corpora Rotomagum postea translata fuisse, in hoc
Commentario ostendimus; at de Possessoris retiamptius legi. Hincdubito, an ejasdem Possessoris corpus Bajocas umquam advectum
quiis, nihil

non habent, itlum velut Sanctum annun:

tiavit his verbis

tiensis, Leontii

S.

Possessor episcopus Constan-

seu Leonati successor,- antecessor autem S. Laudi in ejus natali xxi Septembris. /fznc apud nos una cum S.Laudonc inter Preetermissos
:

cum de ea transtatione taceant alii.Nullum quoque Officium nulla commemoratio de eo fit inBreviario Constantiensi,quod anno 1610
fuerit; prsesertim

dicto die retatus est,

promissumque

fore, utejus-

dem
velut

cuttus occasione S. Landouis hodie

examina-

Constantiis editum habeo; nulla etiam in BajoLaudum celebrari diximus.Itaque licet Sancti ac Beati titulus in supra dictis
censi, in quibus S.
S. Marculphi Vitis, acdeinde ab aliquod neotericis scriptoribusipsiadscribatur.nonpossumustamen antiquum ejus cuttum, quem hodiedum nullum habere videtur, certo asserere at siquis eum nos
:

retur.

Jam diximus supra num.

13 de Possessore

Sanctomagna cumlaude mentionem fieri in utraque Vita S, Marculphi abbatis apud nos ad Katendas Maias edita. In priori Vita pag. 71, num. 3 sic legitur Eo namque tempore sanctus Possessor, summse relig-iositatis vir, Constautinfe urbia pnesidebat ecclesiie; quem S. Marculphus ag>
:

edocere dignabitur, de eodem episcopo agi nospoterit in Operis Supptemento.

apud

DE

S.

LUTRUDE
GALLIOE.

VIRGIIVE

IN DIOECESI

CATALAUNENSI CAMPANLE

.i

COMMENTARIUS PR^VIUS
Memoria
in

Fastis;

translatio corporis;

reliquise

variis locis

honoratse

Acta.
iam
eflerunt,
alii
S.

Lutrudis, cujus

nomen

varie

quippe Luitrudem scribunt, Lintrudem, aliialiter, insertam noninalii

plerique Fasti Ordinis S. Benedicti, in quibus, sicut aMotano factum est, passim Corbeiae adscribit ur, et sanctimonialis seu monialis appellatur.Eo-

renio, nisi fa
sfis

Usuardi aliquot Auctariis, et in Farecentioribus; sed constantfr ad pra^sentem

:

illam annuntiat

hunc diem. Codea Matric-Cartus-Ultraject. sic Lintrudis viTgin\&,editio LubecoColon.: Eodemdie, sanotffiLutrudis virg-inis; Grevenus Lutrudi8 vir#inis; Molanus: Copbeite, Lu:

demhoceamtitxdoinsignitSaussaijusinGallicano Martyrologio; Arturus vero in Gyweceo Virginem Benedietinam dicit, seduterque rectiusejus natalem cotlocat in agro seu territorio Catataunensi. 1 Facile quidem assequor, cur Corbeise adscripserint

nonfuitnio-

trudia virginis s;mctimonialis.

Ms.

Item

S.

Florarium nostrum Lintpudis virginisj haec de bono in

et

meliua aemper profecit. Accedunt Catalogus generahs Ferrarii, Martyrologium Germanicum,

quod suadeat,stricti nomonialem vet monacham, nedumBenedictinam fuisse: nam sicut observavi^nus in Commentario ad Acta S. Pusinnte
alii;

at nihil est,

nialUi

7ninis $anctimonialem,seu.

virginis,uniusex sex sororibus S.Lutrudis.fo/n.iii Aprilis

DIE VIGESIMA SLCUNDA SEPTEMBIUS.

19 video.
tCTQIC
J.
I'.

Aprilispag.\6b,et tom. iii Septembris in annotatis adActa S. Alpini episcopi Catataunensis, dicunt quidem biographi, septem illas virgines voto
virginitatis se obstrinxisse et a S. Alpino velamen

Bened. adscribatur Corbeise monasterio, non

imo utuntur iidem biographi hinc inde vocibus Sauctirnoniales, Reg-ula, uioniales, at in reliquis clarius significant, eas tion fuisse legibus ac votis monasticis adstrictas, sed pie vixisse in
accepisse,

At vero, dum monumenta Saxonica proprius examinaverat, nodum resolvit nempe Seculi 4 part. i ejusdem Operis pag. 525, ubi agens de Transtatione S. Viti martyris Corbeiam in Saxonia, hsec
;

tradit

Pneter saucti Viti reliquias possedit etiam

iedibus paternis usque ad obitum utriusque parentis, deinde abiisse ad habitationes, ex hereditate ad se devolutas, ibique reliquum vitse sancte
transegisse.
S. Lutrudis, in

mouasterium istud rcliquias tum sancti Justini martyris, tum sanctaj Lutrudis virginis, itidem exGallia advectas. Dc Lutrude Ms. Chronicum Saxonicum haec habet ad annum dccclxiv " Adventus sanctte " Lutrudis virginis eodem anno: quod intelligen:

Hsec clarius patebunt in Actis quibus nihit occurrit, unde elicias

dum

puto de advcctioue reliquiarum sanctee Lutru-

dis virginis, CUJUS Acta cxhibct Surius ad

diem xxu

locus

cmor-

taaiis in Ca-

talatinenst

diacesi.

vitam 7nonasticam. 3 De patria Sanctse, de parentibus ac sororibus, ^ e secu i 0> g U0 v ixit, aliisque hic speciatim disserere opus non est,pteraque enim sufficienter expli cantur in Actis ejus infra memorandis,et quee dubia videntur, partimjam discussa sunt in Actis S. Pusinnse supra memoratis, uti et in Actis

Septembris. lliuc factum roor, ut Lutrudis, quassasculo quinto vixit, Corbeiae, adeoque Ordini nostro
adscribcretur.
6

AUegataper Mabillonium ex Chronico Saxo-

delatum ano 8tH,

nico con/irmantur in Catalogo abbatum Corbeiensium in Saxonia, quemJoannes Lclznere.r Ms.a

S. Hoyldis, alterius ipsius sororis eodem tom. iii Aprilispag. 773 et seq., partim indicari et elucidari paucis poterunt in Annotatis. Locum Sanctse B emortuatem late collocavi in dicecesi Catataunensi Campanise, quia ad illam pertinet Pertensis pa-

seinventoinseruitcapiti 23 Chronici Corbciensis, Germanice vulgati anno 1590, ut sequitur: Adolgariustertiusabbaselectusestanno Christi dccclvi:
prsefuit

ibidem annos triginta duos. Anuo dccclxiv

Luttrudis
virginis.

huic monasterio attulit ossa

Eodem
tione

ipso anno,

gus, in quo nata est, et in quo verisimilius vet prope quem situs est mons, ipsipaterna hereditale relictus et ab ipsa teste biographo, patris nomine Mons Sigmari appellatus, ubi et mortua dicitur et sepulta in ecclesia ibidem a se exstructa ac S.Mauritio consecrata. Montem tamen eo nomine apud geographos non invenio, sicut nec apud alios scri-

bus succinctis

quantum discimus ex AnnatiCobeise Saxoniae, a prima fundaC07itinuatis, editisque

usquead annum 1471

primum

ptores aliquod indicium cuttuspecutiarisvelreti-

quiarum
Ccrpusejus

S.

Lutrudis.

4 Nicolaus Des-Guerrois in libro Galtico de SanChristiana Trecensium adannunUIOagens de S. Hoylde ejusque sororibus, corpus S. Lutrudis
ctitate

a Christiano Francisco Pauliini, dein a Godefrido Leibnitio tom. 2 Scriptorum de rebus Brunsvicensibus pag. 296, taudatus Adetgarius abbas reliquias Sanctse, seu verisimilius earum partem concessit ecctesise S. Paitli a se fundatx. Verba hsec sunt dccclxih Adelgarius Qoster fuudat ecclcsiam S. Paulipropo Corboiam, Negvukerken * dictam, quam Luithchartus epiacopns (Paderborncnsis)conseuv&v\t. Anno dccci.xiv intulit oidcm
:

al. iNuwi'

kcrW,
ist,

id

ecclesiai reliquias S. Luitrudis virginis ct alias un-

nova

occloiia

esse ait in Corbeiensi Picardise monasterio : idem sensisse videtur Bailletus tom. 3 de Vitis Sanctorumpag. 299, ubi hsec habet: Obiit (S. Lutrudis)

festodieS. Mauritii, acsepulta est inecclesia eremi suffi. Dicitur corpus ejus deinde translatum fuisse in Corbeiensem Picardis: abbatiam, ubi videtur etiam

diquaque colloctas. 7 Porro de reliquiis S. Lutrudis recte explicarunt Majores nostri ea, quze narrantwr tom. Martiipag. G58 in Miraculis S. Ludgeri Monasteriensis episcopi, quieque huc transfero Qua> dam ad seculum nobilis faemina de villa Bacg-ge

virtutibxu

priusquam in Germaniam transportatum fuerat tempore Caroli Calvi. Equidem nolim inficiari, corpus Sanctse nostrse aliquando Corbeiam Picardise delatum fuisse, ac forte ibidem servari et coli hodiedum aliquot ejusdem reliquias; verumtamen cum neutrum aliorum testimonio confirmatum occurrat, valdesuspicor, utrumque auctorem hic hallucinatum esse; et Corbeiam Picardise seu veterem accepisse, pro Corbeia nova in Saxonia inferiori seu Westphalia quia scilicet Molanus, quem citat DesGuerrois, et Merssseus Cratepolius, quem in margine allegat Bailtetus, absque regionis distinctione simpliciter Corbeiam nominant. Molani habet in Anverba dedi superius, Cratepolius nalibus archiepiscoporum Trevirensium in Theofuisse corpus S. Pusinnae sororis ejus,
;

nuncupata, Bug-ge voeabatur. HfflO paralysin incurrens, per annos duodecim plenos inombrorum pene omnium officio dcstituta jacebat. Nam ueque caput, neque pedemperse moveir, aeque nmiiusad
os ducere sine aliorum adjunn^nto valebat. Cumque sux' recuperationis gratia, ut nobilibus assolet porsonis, multa ei a multis vel fiereiit vcl insinuarontur,

F
*

nullum alloviamentum * rociporo (juivit. Jamque nulla sibi in carnali medicina spes erat, scd unicum eiin Dei pietatc refugium suppotcbat. Intcrea fama exiit, per Sanctos, quorum sacrosanctapi^noravenerabilis abbas Adalg-arius de (Jallia advoxit, multas operari virtutes. llis ailvontantibns,

lovamen

momorata

hm

mulier adducta obviam, sanitatem per corum merita ex parte percepit, ex partc majorem dc integra sui corporis restauratione spemconccpil. Additurdein,

Hic Lutrudis virginis sanctimonialis, quae Corbeiaj requiescit, Vitam descripsit circa annum dccccl. Et sane, cum Corbeia Picardise tanto propior sit Catalaunensi dicecesi, ubi Sanctaprimum sepulta fuit,pronum erat judicare, itlam designari a Molano et aliis; sedoppositum suadent monudorico
:

eam

in

Werdinensi ecclesia ad sepulchrum S.Lu*

c iaret.

menta mox producenda.

Corhfinm i Saxonia

5 Hsesitaverat

etiam hic Mabittonius Seculo

Sanctorum Ord. S. Benedicti, dum Sanctam nostram inter Pr&termissos reposuit his verbis: LuSeptemtrudis virgo, cujus Acta Surius exhibet xxn episcopo, qui circa bris, a B. Alpino Catalaunensi cdlxxx decessit, velata est. Cur in Martyrol.

dgeri integra sanitate donatam fuisse. S. Lu8 Recte, inquam, explicarunt de reliquiis recita trudis: nam primo auctor ?*elationis jam prsemittit, sc vetle exhitse, comus, ut apparet, long-inquo petenda Bimt, sed bere ea, quai non ex proximotcmpore, id est, ab anno Dominleffl tncaPprobantnr qui idem nationis dccclxiv ffesta esse translatarum reliquiarum ad Corannus est
.

ipse

reliquiis beienses; secundo, ticetverisimilitercum

S.

Lutrudis atiorum etiam Sanctorum sacra ossa auctor ex Gallia advexerit Adelgarius, cum citatus
dicat, perSanctos/*aetas esse

muttas virtutes, has

annum

tamen

450
.1

DE

S.

DE

S.

LUTKUDE VIRGINE
strissima

l.li.BI

J.

P.

tamen pr<r ceteris attributas fuisse Lutrudi, inde in conjicio, quod nomen ejus solius exprimatur Chronicis superius allatis, neque in his vel in Annalibus occurrat mentio adductarum alio tempore ex Galliis Corbeiam reliquiarum per Adelgarium abbatem. Ceterum idem auctor sat clare indicat, virtutes generatim memoratas in ipso itinere ex Gallia Corbeiam patratas fuisse et mulieri nobili reliquiis obviam procedenti concessum
fuisse beneficium, speciatim expositum, in transitu per Marchiam,Westphati<v comitatum,in quo sita est Werdena seu Werthina, locus cum insigni abbatia virorum Ordinis S. Benedicti ad Ruram

tum

pietate

tum

generis splendore prsese-

dit: didici
istse

idex ipsa perigpraphe sacrsetumbae^cujus

liturze

supersunt
SS.

Inscriptio
GINIS.

tumbj:

Mahsi confessoris et Lugtrudis vir-

Hoc opuseximium g-emmis auroque decorum Theophanu quod bene Mathildis vovit
,

sol-

vit,

Eegi dans regum

Mathildt hac

crysea
o

dona
.
.

um
Spiritus Ottonis pauset cselestibus.
. . .

Domina
Mathildt

me

rieri

EjuMilrm rrlit/ui* et

fluvium. 9 ScCpe dictarum reliquiarum S. Lutrudis dein partes obtinuerunt alLv eccclesise, in quibus et ipsa

jussit

Monet

tum subdi effigiem Ottonis IX imperatoris mediam inter binas inscriptiones

hic Getenius,

ntttm

l'a-

dvrbornr,

In Catalogo reliquiaPaderbonensis, descrirum pto et ad nos transmisso expervetusta schedaper-

cultum specialem nacta

est.

cathedralis ecclesise

Greecas, qitas sic Latine interpretatur UNA IN XRO FIRMA GERMANITAS. IMPERATOR
:

ROMANORUM GL.
12

OT.
;*'
ait-

gamena
II)

Ms.,ita lego: ReliquireS. Lutrudis

VHinc

Primos

versus, sed paulo aliter, dat etiam

jjeiTfitixto Kaifittiavio

ejusdem di&cesws mem:

braneo, cujus item apographum Ms. habemus, legituradww Scpteaibris x Kl. Mauritii cum so-

rlemerammi episc et mr,, Luithrud. virg*. B Imo et in Sanctuario nostro Ms. cjusdem dicecesis, per P. Joannem Gamans, Operis nostri adjutorem quondam eximium, digesto, notantur sequentia die xxn Septembris Vetus Breviar, impressum Luetrudis V. I. antiphona. In conciis,

SS.

Bucelinus tom. 2 Germanise sacrze pag. 143; Pape- quos, brochius item tom. v Maji in Annotatis ad cap. i Actorum Erenfridi seu Ezonis, Mathitdis et Richezse ; sed hic collata editione Bucelini, cum E ecgrapho huc misso, ita legendos putat Hocopuseximium, gemmis auroque decorum Matbildis vovitTheophanoj, quod benesolvit Abbatissa bona Mathildt, haec chrysea dona Regi dans reg-um quae res deposcit, in asvum
:

textu Brev. ipsa

collectam,
ii

S.

Mauritii (die) habet pro suffragio

Spiritus Ottonis pauset coelestibus oris

inqua: Hodie beatas et sanctae Lugtrudis V. annua solemnitate etc. Dein subditur: Huxariaj est Patrona aut Compatrona in S. Petro. Huxaria, vulgo Hdxter, oppidum est in Westphatia, medio circiter milliario distans Cor~
beia,
et,

Domina Mathildt me

rieri jussit.

sicut h,vc, adjacens Visurgi, sed

;

ram fluminis ripam an etiam

risimile
est,

hic,

ad altequod satis veretiquicV,

Preeterea observat ibidem Papebrochius, errasse Bucelinum, dum Mathildem Ottonis II et Theojihanim filiam (quod et Gelenius fecit) dixitfuisse Essendiensis parthenonis abbatissam. Et saneex Actis ejus mox citatis discimus quidem, illamhabitasse Essendise, at inde, consentiente fratre Ottone III, eductam esse et nupsisse Erenfrido seu Ezoni comiti Patatino, cui decem liberos atque hos inter B. Richezam peperit. Contendit itaque,

honorentur Sanctic nostrse

non comperi.
intlgntt <t-

lam reUqutn

Jtumdfa

ippwmfur

10 Pra rriiquis memorabite est, quod perhibetur dc reliquiis Assindiensis seu Essendiensis (vulgo Essen) ittustrissim v abbatuv in Westphat

Mathildem Theophaniee, qu& votum fecit

thildt

et
:

Ma-

Prima earum mihi occurrit notitia in Fastis Westphalise sanctrn, beats, pitv, olim collectis a /.'. /\ Joanne Velde, provincicV Rheni inferioris Sorietfttis Jcsti saccrdatr, ubi ad eumdem hunc diem ista notantur: S. Lutrudis, eujus dimidiatum oorpus Essendiee. P. Theodorus Rhay ejusdem So!/<>.

abbatissam, qitte solvit, diversas esse accedit, quod, uti ibidem ostendit, ilta viro nupta sit ante annum 990, hsec etiamnum abbatissa esset

anno
13

1003.
sed prnbabi
lit\s,

cietatis

sacerdos

in libro,

qui iascribitur

Animaa

etc.,paulo explicatiusde iisdem loquitur addiem xkd Aprilis Essendiae,

.-

illustres Juli, Clivi,

inquit,

S.

Lutridis virginis,
illi,

B.

PuBinse sororis,

g-e-

nuinffisane

moribus ct sanctitate ita g-ermaa, u1 qui alteram, utramque nbrit. Corpus ejus olim omnibus venerationi fait quod non ignorarent
et
:

Ceterum cum Gelenius, tumbarn illam pretiosam Ottonis secundi dono adscribens, fateatur, se id didicisse ex ipsa perigraphe, valde dubium est, an non potius attribui debeat Ottoni tertio, qui, ut sororis sucv voto satisfaceret,sumptus sitppeditarit, quibus abbatissa Mathitdt tumbam confici curaret. Posterius certe indicat laudatus Rhayus inAnimabusillustribus, addiemxvi Maii agens de S. Marso verba accipe: Triumphat hodie Essendia S. Marsi reliquiis, ab Ottone istius nominis
:

nb

Oi-

fone

terlio

<lono data

majores nostri,
in sitientes
(n preitota

ae benefioentia illius

pluviameoffilo

agros elicere.

theea, ab
Olti-nr ,\V-

imcto fmp.

Xemoratas reliquias Qolonm in solemni vlicationepercivitatemcircumlatasfuisseanr no 1634, docetnos testis oculatus Mgidius Geleniusxn libello,quem Cohniamsupplicem inscriii

imperatore isti loco donatis.Cui relig-iosissimo imperatori solemne fuit. Divorum multorum ossa e tenebris in lucem mag-nifica pompatransferre, protertio

ut et

S.

Marsi hujus lipsana urnse ex auro

litateoperisvaritateque,

tum subtitum g-emmarum splendore

}>st/, et in

quosupplicationis ordinem declarans,

hunc Htulum prmfigit S: SS. Marsus Lugtrudie virgo. Dein ita prosequitur: Post hoc aliud par Sanotorum ex Baoello domestico
L8

visendie pie inseruit. Ita itle citans Tabulas Essendienses. Accedit Gelenius ipse in Fastis sacris

Agrippiensibus
Ejus,

vm

conf. e1

Junii agens de S. Marso:

residentio illustrisaim prinoipis Gssendiensis pro-

inquit, corpus postea Essendiam, dicecesis Coloniensis oppidnm, translatum ab Ottonis II

latumpiedeportabantvru PP.Capucini.Erattumba horum Sanotorum meroezauro, ffemmisquepretiosissimisel penitus raris elaborata, donum Ottonis secundi imperatoris et Theopbanisa fl-ugnetsa ejus conjugia, tunc asoeteria Assindiensi collatum.quandoilli Marhtildis, oormulem augustorum tflia,
illu-

uxore et liberis, ubi aurea hierotheca est conclusum. Denique teste Rhayo ad eumdem diemvm

Junu, tumba ilta seu aurea hierotheca, continens, ut supra vidimus, tam S. Lutrudis quam S. Marsi sacra lipsana, subinde per annum publicas venerati07ii

ci

exponitur.Plura de S.Marso dipoterunt ad diem vi Octobris, in qxtem Majores

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

451

A
rfjcf*

reli-

quix verisi,nititer obientx seculo

Aetorum ejus examen distulere. 14 Certo intetligere nequivi,quandonam, quave occasione ditattV fuerint Essendienses virgines
res nostri
retiquiis Sancta? nostr<v
nost?\v, inquam; talem quippe evidenter agnoscunt Rhayus et Gelenius, dum S. Pusinnae sororem aiunt, iterumque Gelenius inFastis sacris Agrippiniensibus,dum hodie ita eam annuntiat Essendia3 in dicecesi Coloniensi
: :

Ipse (Christus) tribuat animaj famuli sui archiepiscopi praesulisTheodorici sempiterna gaudia. Arnen.
J.

P.

Scripta sunt autem Acta illa rhythmice a nominato antistite Trevirensi, ut utrobique praefert titulus. Secundi generis apographum habeo, sub-

nexum mox memorato

tatur, ex

Bodecensi,

et,

sicut adno-

aurea tumba includitur B. Lutrudis Catalaunensis virgo, cujus hodie festivitas recolitur. At verisimillime eo delaUv sunt, curantc Altfrido, qui ex monacho Corbeise SaxoniCcV sub medium seculi noni creatus episcopus Hildesheimensis in eadem

depromptum. Tertii denique generis exemplar acceptum est ex Ms. Uttrajectino, sed plane idem est, quod edidit Surius,putavitque esse compendium Rhythmi TheoPassionali

eodem

doriciani.
17 Rhythmus iste,quem nequeab elegentiaaut lepore laudarc ausim, non mxdtum commendan potest ab antiquitate, utpote compositus quinto circiter secuto post obitum S. Lutrudis, cum Theo<i

ualiae "i u*

inferioreSaxonia, postea fundavit Ulustrissimum

Essendiensem parthenonem, prout dictum est Augusti ad diem xv, quo gesta ejus illutom.

strata sunt. Is quippe Adelgario abbati, qui ossa

S.Lutrudis ex Gallia attulit, convixit in eodem monasterio, et factus episcopus, familiaritatejunctus fuit, sicut colligo ex succinctis Annalibus num. 6 laudatis, in quibus ad annum1% luvc referuntur Interfuit Adelg-arius cura aliis sollempni consecrationi ecclesise Hilleshemensis ab Alfredo, commoB nacho nostro episcopo,ibidem constructse. Consonat chronographus Saxonicus, cujus verba ex Mabillonio dedimus cit. tom. in Augusti pag. 213,

doricus ejus auctor floruerit seculo dumtaxat decimo, mortuus sub annum 970, nec uttibi significet, quibus in scribendo adjutus fuerit instrumen-

Verumtamen dum Opus ipsius confero cum Actis ex Passionali Bodecensi, secundo loco metis.

moy^atis,

rio in rebus narratis, ut

fiat, fuvc ipsi

tantampene ubique congruentiam repeomnino verisimite mihi

prcvtuxisse. In rebus, inquam, narest

ratis

nam prolixior

Rhythmus

et

adjunctis

ubi

dicit,

ecclesiam illam dedicatam fuisse ab Alt-

hincindeauctior, Acta breviora ac simpticiora sed vel isto etiam ex capite anteponenda et prse itlo excudenda, quamquam et auctor ignotus sit,
et

frido ejusdem episcopo, Rimberto Bremensi Liu~ thardo Patherbrunnensi ac Theodorico episcopis cum interventione Corbeiensis abbatis Adelgarii.
sicut et
ett,

incerta cvtas.

qux sunt
Hihirxliem ii,
ubi colitur.

Denique conjectura mea de obtentis ab Adetgario per Altfridum episcopum pro novo suoEssendiensi parthenone reliquiis S. Lutrudis, utcumque confirmatur ex eo, quod in ipsa cathedrali
15
ecclesia Hitdesheimensi a multis seculis servatee

ACTA
Auctore anonymo

ac honoratcV fuerint ejusdem SanctcV sacrcv exuvicV, verisimillime etiam a S. Altfrido ibidem relictie. Has earumque cultum novi ex Fragmento de reliquiis dictse ecclesicV, quod ex codice mem-

Ex Ms.
Fuit
vir

Passionali Bodecensi.
in

quidam

pago Pertensi a Sitfimarus b

nobilis, qui

Sanctx porrcn "'*

' "

nomine, divesvalde et
sua timere
serviens

ab infantia

et

Pab

Aclu Sanct.T

branaceo Ms prelo edidit Leibnitius tom ptoribus rerum Brunsvicensium pag. 771, cujusque initium tale est: Anno Incarnationis Dominica; mlxi, Indictioue xiv, templum hoc a venerabili hujus sedis episcopo Hecelone renovatum est, et Nonas Maji devote consecratum, ordinationis suae anno nono in honore sanctse et individuaj Trinitatis et victoriosissimte Crucis et S. Mariaj Matris, de cujus lacte et capillis hic habetur, et Sanctorum, quorum hic reliquiae recluduntur etnomina substrabuntur. HcVC inter recensetur Ludrudis uti et Puac scquentia subnectuntur In sinnse nomen quolibet festo sanctorum pramominatorum, et in quolibet festo novem Lectionum ardebit candela retro altare sanetse Mariae, posita ad Matutinas a principio usque infinem et ad Matutinas S. Mariye. Addo Breviarium Hitdesheimense, impressum anno 1516, ubi in secundis Vesperis S. MatUuei apostoti et in Laudibus SS. Mauritii et Soriorum martyrum prcvscribitur suffragium seu commemoratio de S. Lutruda virgine ex communi. 10 Superest, ut,quid de Actis statuendum sit paucis indagemus. Triplicis generis penes me sunt exemplaria, ac primi quidem duo, qitorum alterum anno 1659 cum Majoribus nostris communicavit P. Nicotaus Elsen S. J. sacerdos, descriptum exMs. codice monasterii S.Math ur Trevirensis,atteru?n missum a ScVpe taudato P.Joanne
i

de Scri-

Deum

studuit, jejuniis et orationibus

autem ad leg-itimam setatem, accepit conjug-em nomine Liutdrudam c, pulchrnm valde et timentcm Deum qui Deo
die ac nocte.

Cum

venisset

cGepenmtqua}rere, qualiter a vanitatibus seculi et ab omni iniquitate et rapina * custodirent, et omnis familia
simul juncti
justi,

cum esscnt, ambo

'arUlese

domus eorum secundum voluntatent Dei fnmulari posset. Nec erat cis aliquid acceptum, nisi qiue Deo placita erant. \on Long*e autem ab cis crat quidam sacerdos Ku^eiiius nomine, vir justus et prudcns in omnibus, qme ad Deum pcrtinent quem
:

vinculo familiarilatis eonjungentes, coniuiendaverunt se ejussanotifi orationibus, et quidquid in

sibi

erogatione pauperum conferre poterantj per

k
<

jus

manus Domino Jesu

sata^Ttiant.

Cliristo distribuere et offerre

2 Expleto autem biennio, postquam acccperat ip^ettorouxorem suam, concepit et peperit Beptem filias, "-"'"-

quas cum ionte

ISaptismatis Christi refrcnerante gratia innovari ac consecrari fecissct, indidit eis nomina: unam Immaxn d, alteram Othildam e, ter-

fj

</

t-

Gamans anno
Musei
nostri,

Nulla inter

164], quantum intelligo ex notitiis desumptum est ex Ms. Bodecensi. utrumque est discrepantia, nisi quod

tiam Liutdrudam f, quartam Pusinnam^, quintam Franculam, sextain Liberatam //, BSptlmam Mnthildam i. Ilas erg-o omnee, cum paululum cresccre filias cbacffipieflentj prnominatns pater, utpote rissimas, quas a Domino prfflrogaverat, sub manu Eugenii presbytcri in domo sua psalmis et hymnis instrui atque doceri obtinuit. Evolutis deinde decem
annis,
et

/
/,

fJ

oumjam

prarfatffl

flliffl

tn

cantiois Bpiritualibus

Deum

psalmis et hymnis laudare perdidi-

voceshincindediversimode\scriptiesint,quo'i<i"r
in Bodecensi desideretur

hmc postrema periodus

tempore, quo sanctus Alpwinus, sanctffi Catalaunensis ccclesiaj episcopus, parochiam suam
cissent, eo
circuiret,

452

ACTA

S.

LUTItUDIS VIRGINIS
et vide afflictionem

A.MOnno. circuiret, gratia prffidicationis et confirmationis in pater eidera sanvirtute Spiritus sancti, obtulit eas
ctoepiscopo,Christo consecrandas ac sacro velamine
velandas.
a S. Atpina;

famulae

tuae,

quia unica

filia

mea parata est ad mortem; et non possum obtinere apud Deum, ut eg-o moriar, et illa vivat ap;

prehensa autem
concor-

manu
cum

ejus introduxit in hospitium

salutasset familiam
terrffi,

loco,

Quarum voluntatem unanimem atque

suum.
7 llla

ex pattrnu
herrdilatr
rtticta

^ em in ta jj p r oposito ut cogmovit sanctus Alpwinus, consecravit eas ac velamina virginitatis cum signo

autem,

domus,
.-

'oribundt

prostravit se super faciem

ficandi ac mortificandi,
tuffi,

et sic oravit

Do-

pueU tam.
tatem impe.
(raj,

imprecans Dominum, ut daret eis perscverantem in sua voluntate famulatum k. Factum est autem, cum appropinquarent dies extremi ejusdem Sicmari, dedit prasfatis septem filiabus suis hsereditaiem suam, et
benedictionis supercapita

earum

posuit,

mine Deus meus, qui solus habes potestatera

et

vivi-

presta sanitatem ancillffi

suis
:

redde

eam incolumem parentibus

et

sur-

g*ensque ab oratione, apprehendit

et erexit
quffi

manum

puellae

eam sanam

incolumem. Tunc puella,

partem patrimonii sui, secundum bonum videbatur; ut perdiversa locahaquod sibi bitantes, Deo devote servirent ac suffi animse comdivisit sing-ulis

per triduum locuta non fuerat verbum, ait ad beatam Luitdrudam ; Bene advenisti, Ancilla Dei, ut me de praecipitio mortis liberares ac meos parentes laetificares. Precor ergo te, da mihi

memorationem

facerent. Igitur beata et venerabilis

manduoportet

virgo Christi consecrata et a Christo speciali dilectione adamata Liutdrudis accepit haereditatem
in loco,

care

et bibere

de

manu

tua,

et tollens

de vesti;

mento
enim,

capitis tui,

velabis caput
in vita

meum

quem

sibi

pater

solitariffi

commansioniprffi-

paravcrat causa orationis, et ad Christi regnum continuse contemplationis, hinc inde nemoribus

circum consitum, interius autem agriculturae satis

idoneum.
pit vivit; j}

mea. Eespondit beataLuitdrudis et dixit Propter speciem pulchritudinis tuffi nonpoteris mecumpereg^rinari; verumtamen si perseveraveris usque in finem in castitate
:

me tecum manere

beata Virg*o accepisset in hacrcditatem, a patris nomine nomen ei imposuit, vocans eum Mons Sicmaiu l. Ex eo autem tempore, quo venerabilis ac Deo dilecta virg-o Liutdrudis utrumquc parentem amisit, cohortante Eug^enio
4
itaque
prcsbytero, nocte ac die non cessabat obsecrare

Hunc

cum

vitffi, mecum eris in g'loria Dei. Rog-abant autera illam parentes puellae, ut ibi maneret; qui, cum

hoc nullo modo obtinere potuissent, deduxerunt eam cum mag-no honore et g-audio usque ad aliam
civitatem.
8

Domini iniscricordiam, ut ab amore suo, quem sponsum elegrrat, se separari non permitteret,
atque a carnalibusdesideriis, quffimilitantadversus

pervenisset autem beata Luitdrudis una damum r&martyrii o beatis- VfTsa> temsimi ducis Mauritii, custos ecclesiae, Georg-ius no- plum **&' cat S. Muurimine, suscepit eam hospitium ; cui cura narrasset

Cum

cum comite suo usque ad locum

#0y

de visione ang-elica,
ei

cum magna

veneratione dedit

animam
saepc

eam imraaculatam
presbytero, ut
ibi

custodiret.

Interea

reliquias g-Ioriosi martyris Mauritii,

crescente in ea gratia divina, consilium iniit

dicto

cum
et

ing-enti g-audio suscipiens, et

quas cum usque ad supra memodederat, venerabiliter

Komam

perg;eret,

ratum locum, quem pater

ei

aliquamdiu
deinde
posset,

orationis

causa

moram

faceret;
si

rcdieus

ad

propria,

aliquas ibi,

fieri

Sanetorum rcliquias impetratas asportaret;

loco,

unde in
caret.

a patre

sibi tradito

oratorium

aedifi-

deducens, ecclesiam acceleravit fabricare, atque per ministerium proprii episcopi in honore sancti Mauritii consecrare. Juxta ipsam vero ecclesiam cellulam sibi aedificavit, in qua usque ad diem mortis

Homam prr
git, tlltc ali

Quod mag-num
Romainque

ac periculosum iter

cum

perfe-

etiam super carnem

quidquid de reditu

suffi,solemniterDeo serviens, habitavit. Cilicium suam intrinsecus posuit, coret anlictionibus

cisset,

veni>set, adh;esit

quamdin
morata, ab
angcto

cuidam

ancillffi

pusque suum jejuniis

castigans,

Dei Justinai nomine, quffipari modo vacabat continuis orationibus et cleemosynis, serviens Deo nocte
ibi tribus mensibus, anDei apparuit ei in somnis, dicens Revertere in terram nativitatis tuae ; de reliquiis autem

ac die. Completis autem

g-clus

acquirere et collig-ere poterat, pauperibus diligentissime erog-are curabat. Ipsa vero semel in hebdomada aut bis
suffi

proprietatis

panem hordeacum cum aqua sumebat dulces autem

;

aut delectabiles cibos, qui

9

sffipius

sanctorum martyrum, unde

transieris, et

offerebantur

ei,

sollicita es, et
:

ardore suooenderis, noli turbari

sed

mox

nimio ut moutes

infirmis et ffigrotis distribuit.

^
Domini Luitdrudis,
:

ad mouasterium

m beati

Dum

hffic

ag-eret virg-o

assistUmortentiS.Pa-

Mauritii per-

ecce subito nuntius venit, qui dixit ei

Ecce so-

veneris, inde oportet,te reliquiasaccipere, et,

quod

deaiderat anima tua, ejus precibus poteris

trare. Evig-ilansilla fudit

impeorationem ad Dominum, narravitque comiti suo Eug;enio presbytero visioviderat.

ror tua Pusinna, quffi in Basoniensi vico^? hffiredi- stnnx soron V tatem accepit, infirmatur, et vocat te. Quod cum

audisset Ancilla Dei, surrexit a terra

et sparsit
cilicio

nem, quam

At

ille

Deo commisit omnia,

qua3 aooiderant eis in itinere, et intentionem sororis

sua> liUitdrudis.

moiwur
retUtu;

d<

Summo autcm

diluculo surg-entes, cceperunt

prffice-

per ut ante diem dormitionis ejus eara videre mereretur. Mane autem faoto, una cum Eug-enio presbytero perrexit
totara

einerem super caput suum, et induta

noctem oravit Dominum,

et dixit,

/{-

iterag-ere,

wnnojn od<
veniettt,

secundum quod ang-elus Doraini

perat. Post aliquantos autera dies venientes simul

cumque introisset domum, invenit sororem suamin extremis positam; siquidem per quinque
illuc
:

juxta urbem

Ravennam n, videruntancillam quamdam egreasam de domo dominffi suee, ct ait ad illam

beata LuitdrudiB!

mimc

tvue,

Revertere in domum et dicdoquia pereg-rina postulat mansionem

,

apud eam; qusa respoudit; Non potes Domiua, hic habere mansionem, quia tilia dominffi mea? iu
cxtremis posita
83t,

Num

proptcr

me

vovsa puella ait na, peregriua quffidara stat prope ostium, petens
:

Sancta Luitdrudisdixit ad eam morietur filia dorainffi tuffi?Read dominara suam Ecce, domi:

non fuerat locuta ullum verbum, sed tantum sig-num faciebat, si Soror ejus adhuc adventaret. Mox autem ut domum intravit sancta Luitdrudis erexit se beata Pusinna, et ait Deus omnipoteus,' gratiam ag-o tibi, quia exaudisti me, ut merear videre dilectissimam sororem meara Luitdrudam. Et dixit ad eam Soror mea clarissima, jam lffita moriar; quia vidi faciem tuam. Sed precor, ut non discedas ab isto loco, quousque corpus meum sepulturffi tradas: et his dictis, supra collum Sororis
dies
:
:

m^rcssum. At illa gravisa est, et currens ei obviam ait: Domina, veni in hospitium meum,

uoapitii

accumbens, coepit flere, et inter fletus et amplexus Sororis mig-ravit ad Dominum. Beata vero
Luitdrudis sepelivit

eam cum hymnis

et orationi-

bus

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

453
A- tHOlTHA

A bus
9

in vico supra memorato, in loco celebri juxta

ipsa

mo-

ritur.

ecclesiambeatge Marise q. 10 Peractis autem exequiis carissimre sororis rediit ad cellulam suam, et in incepto opere sem-

Alpinum, Cathalaunicse pontificem civitatis. S.Lu pi obitum fiximus anno 479; S. Alpini circa annum 510; hinc collige, quibus temporibus vixerint. S. Lutrudis ejusque sorores sed vide etiam
:

per indefessa persistebat, laudem

tans,et jactantiam

humanam

devi-

infra ad
1

lit. r.

humance vanitatis subterfug-iens. Post consummationem vero bonorum operum in senectute bona r, plena dierum ac meritorum caslestium, in optima confessione migravit ad Dominum. Nec mora, divina virtus adfuit et per manus ang-elorum animam ejus ad sidereas mansiones
sublevavit. Sepulta est erg-o beata virg-o Luitdrudis in ecclesia sua ante altare sancti Mauritii. Deinde paucis evolutis diebus vas vitreum, quod ante se-

Locum ipsum

reperire non potui in tabulis,

forte quod alio nuncvocabido veniat. Qui vitam hanc descripsit, addidit in

mar-

gine legi in autographo mrium. hinc dubium,an monasterium, an martyriura legendum sit si primum, designeturque monasterium Agaunense,a S. Sigismundo fundatum vel restauratum, conjicere inde possemus, vixisse Sanctam diu post ant
; :

num 515,
astica.

pulchrum ejus de oleo semel impletum fuerat, superabundare coepit, ac multitudo desuper olei labebatur in terram unde plurima turba languentium peruncta, gratia Spiritus sancti de diversis
:

quod satis verisimile est. n Civitas cst Italise celebris in ditione Ecclesio

lit.

infirmitatibus curabatur
stro Jesu Christo, qui

s,

prsestante

Domino

no-

cum

Patre et Spiritu sancto

ssecula sseculo-

Monet hic denuo descriptor, legi mfn.Vide m. p Locus est haud procul Corbeia Gatlica, ut notant Saussayus et Castellanus.

vivit et reg-nat

Deus per omnia

rum. Amen. B
tois,

ad morientem sororem,

ANNOTATA.
Campania Gallica, vulgo le Percomitatus titulo illustratus et proximus Cabilonensi comitatui ad Orientem juxta Matronam
a Tractusest in

q Quidquid hic habes de accessu Sanctse nostrse descripsit quoque, sed multo fusius, biographus S.Pusinnx tom.$ Aprilispag, 169 et seq. r Voces istte in senectute bona, moverunt me> ut obitum Sanctse secido sexto illigarem; cum S. At-

-g

pinus, qui

eam episcopus Catalaunensis virginem

fluvium. b Infra num. 3 Sicmarus. in Vita S. Hoyldis Signarus at in Vita S. Pusinnse et alibi communius ac meiius Sig-marus appellatur.
;

Deo

consecravit, obierit circa

annum

510, sicut

c Sicut Sanctse nomen,ita genitricis ejus diversimode scribitur: in Vita S. Pusinnse Luttrudis, in S. Hoyldis Lentradis. Librarii errore Liutdrudam pro Liutdrudem hic ponitur. Vide lit. f. in Vita autem d In Vita S. Pusinnse Ymma
:

tom. 3 Septembris probabilius ostendimus. s Browerus tom. 1 Annatium Trevirensium pag. 479 ex vetustis bibliothecse S. Mathise membranis dans compendium ViUe rhythmicse a Theodorico Trevirorumarchiepiscopo compositse,prodigium istud, sed perperam meojudicio, ita exposuit, acsioieum, infirmis salutiferum, manasset

S. Hoyldis, uti etin Actis brevibus S. Manehildis,

de qua mox, A.m& dicitur de hac agemus ad diem 24 Septembris. sed inpropriis e In Vita S. Pusinnse Othildis Actis, quse dedimus ad diem 30 Aprilis, Hoyldis,
.-

ex Sanctse sepidcro De oleo vero, inquit,quod. exejus sepulchro perenne manavit; et morbidis salutem attulit, Theodoricus archiepiscopus, ut rytlimorum formam videas, ita scriptum reliquit. Mira plane Dei virtus, mirum suum * meri:

al

tui

tum,

nuncupatur. f Lege Liutdrudem, in recto quippe ubiquehiutdrudis scribitur. g- Acta ejus illustrata sunt ad diem 23 Aprilis. h In Vita S. Pusinnse dicitur Libera sed et hsec et Francula notse non sunt nisi in Actis soro:
!

Vasculum semel implctum et accensum oleum Nullum coepit usu suo detrimentum perpeti [Imo paulatim excrescens atque super effluens,
:

Tuorum

Desuper in terram sua labebatur copia sic meritorum clarum dans indicium.] Quid caecis eo perunctis dicam visum reddi-

rum suarum

Papebrochius in Annotatis ad Vitam S. Hoyldis lit. e, dubitari posse ait, an vera sint earum nomina.
:

tum?
Quid vero surdis auditum, rnutis ling-ure oflicium ? Claudis ambulandi usum nuncretexam praestitum? Sing-ularum infirmitatura diversa incommoda,
Quibus vel corpus nima,
lang-uescit,

In propriis Actis vocatur Manechildis

14 Octobris.

Mag-en
Vita

hildis in Vita S. Pusinnse, et Manehildis in

S. Hoyldis ; colitur

autem k Hactenus narrata inreplane congruuntnon

vel tabescit a-

tantumRhythmoTheodoriciTrevirensiumantistiet Hoyltis, sed et laudatis Actis SS. Pusinnse Vitse S. Alpini secundo loco datse tom. dis, imo et 3 Septembris ad diem 7, pag. 89, ubi num. 15 et 16 refert biographus septem sororum per S.Alpinum consecrationem, earumque sanctimoniam plurimum laudat. Ceterum cum ex Alpini temporibus discere debeamus, quo seculo vixerint di2 ctse sorores obiter ibidem in Annotatis ad cap.
,

Per te sunt crebro medelam consecuta pristinam. Uncinis inclusa (transposita tamen una voce cum legeretur copia labebatur ) supptevi ex utroque nostro apographo Ms. Sed ex integro contextu
nihii intelligo atiud, nisi

quod oteum tampadis

se-

putcro antepositse prodigiose auctum sitet segris salutiferum fuerit, quod versicuti proxime prsecedentes similiter insinuant sic habent
:

correctus est Bailletus, dicens ad diem 22 Septembris non videri notum S. Alpinum, nisi
lit. g"

Quo quantum,
polleas;

Beata,

possis,

quantum,

virg-o,

sanctarum virginum cum tamen ipse 29 Julii in Vita S. Lupi Trecensis episcopi, inter hujus disciputos recenseat Alpinum Catalauex
Vitis hisce
;

Probat tantorum mcdela per te modo reddita Probant g-audia tautorum, quos rogata adjuvas; Probat oleum salubre perunctis lang-uentibus. Quod in proximis diebus post tuura tunc transiturn

nensem

quidem, cum biographus ejusdem S. Lupi antiquus ac fide dignus, apud nos verbis ineditus tom. vn Julii pag. 10, expressis ejusdem discipulos nominet Sanctum quoque ter
;

et recte

Tuocurn vase sepulcro

fuit

antepositum.

DE

434
4UCTOM

ACTA SANCTORUM
D

c.s

DE

S.

EMMERAMMO
1N

EPISC.

MART.

HELFFENDORF BAVARIiE VICO

IN DICECESI

FRISINGENSI

COMMENTARIUS PR^VIUS
$
I.

Sancti primus biographus Cirirus sive

Aribo; ejusdem Vitse exor:

nator

Meginfredus,

utriusque

Opusculum edendum

libri

duo de

miraculis aliaque ab Arnolfo et aliis scripta, ex quibus aliqua edenda.

AMfO

IiCI.ll

Cirtnuf S.

Rmmeram
mi blogra
jmuK, nofl
fiitt Htitti-

bonensi,

martyris memoria, qui Pictavii in in Aquitanianatus, et in eadem provincia factus episcopus, cum ad convertendos ad Christum Avares Pannoniam petens, per Baioariam sive Bavariam pertransiret, a Theodone I Boiorum duce
\charitatis

Elebris hoc die in Bavaria est, preesertim RatisboricV, S. Emmerammi episcopi et illustris

invitatus, Ratisbonse substitit, et post apostolicos labores Boiis per triennium feliciter impensos cruento martyrio ab ejusdem ducis filio affectus,

multis miraculis effulsit. Scriptorem vitse ejus Arnolfus, excomite a Cham et Vochburg seculo xi adolescente monachus, et in S. Emmerammi monasterio Ratisbonensi magister atque pnepositus,
indicavit in epistola

ad Purchardum seu Bur:

chardum ejusdem
Amarieabnrin
patroni nostri

toci-abbatem, in qua hsec ait

jrestis videlicet

domesticisclarissimi

dam.qui se

Kmmerammiinartyris, dudum a quoCimnum et Hehedem nominat, Frig-isenante nos

sisse affirmet, corrigendum propterea esse Frisingensium episcoporum Catalogum, Cirino Josephum inter atque Aribonem inserto, hac sciticet serie S. Corbianus, Erimbertus, Josephus, Cirinus, Aribo. Sed hanc opinionem suam postea tom. 5, ad annum Chrzsti 770, num. 24 retractavit, agnovitque episcopum illum Frisingensem trinominem fuisse, et Aribonem, Cirinum vel Cyrinum atque Heredem, unum eumdemque esse SS. Emmerammi et Corbiniani biographum. Confirmari haecpossunt ex anonymo Mellicensi, quem Historiae litteraricV Francise scriptores tom 4, pag, 166, secuto xn scripsisse asseverant, et ex cujus Opere, in Bibliotheca ecclesiastica Joannis Alberti Fabricii relato, ibidem taudant sequentia Arbo, qui est Cyrias Friginsensis episcopus, duo non parva de grestis SS. Emmerammi et Corbiniani scribit Opuscula. Sed necesse non est hsec pluribus probare,
:
.

ittanque cum

Aribone,

S.

Corbiani bw~
giuplto

Sisecolesiffl episoopo, ut puto, recte scriptis,

autem Majorum neg-ligentia depravatis.

srA
Friiin(711

certa sit et indubitata. 4 Porro non eadem Aribonis in utraque Vita sancti sacilicet Emmerammi, snctique Corbiniani,
est auctoritas.

cum res

scripsit

o-

tem

integru

'/MIMS

scapus.

2 Cirinus hic seu Heres, alio item nomine Aribo appellatus, quarto loco Frisingensi ecclesiee

episcopusprsefuit, quam ab anno 764 usque ad 7S2, ve/784 rexisse diciiur, ut tom. septembrisin

Commentario prsevio ad vitam S. Corbiniani, guam ipsepariter scripsit, ostensum estpag. 261 et sequenti, ubi etiam cum de hac ejus nominis varietate tum de aliis ad ipsum spectantibus plurti

rcperies. l.anrenlius
rifis

Surius

in collectione

ma

Sanctorum ad huncdiem Cirinum illum episcopum Ratisbonensem credidit ex quodam

de Vitx loco male intellecto,

quem Eminentissimus

Corbiniano enim ipsum tempore seculopost S. Emmerammt ac forte etiam puerum convixisse, martyrium , eidemque circa annum 730 defuncto post Erimbertum atque Josephum anno 761 in episcopatu suffectum esse, ostendimus in supra citato Commentario ad ejusdem S. Corbiniani Vitam. Ab Emmerammi vero zetate longius abfuit, nec nisi post elapsum ab iltius martyrio integrum cum aliquot annis seculum ejusdem vitam scribere ccepit, cum eamjam episcopus, adeoque non ante annum 764 exaraverit sanctus autem Emmeram-

proximum

mus anno

Annatihus ad annum Christi 702, quam in Annotatis ad Martyrologium Romanum strntusest, Vemni opinionem illam jam satisrefutavit Cointius tom. 3 Annaliumeccles. Franc, adannum Christi 649 num. 24; quodet nos in Annotatis breviter faciemus. Manifestiorierrore illustrissimus Franciscus Mariade Aste in Notis ad Martyrologium Romanum eamdam Vitam S. Cyrillo attribuit, laudans Lucam Holstenium, in Annotatis marginalibus ad laudatum Martyrologium Eminentissimi Baronii quantum ap}
in

Baroniustam

652 occisus

sit.

nius in Annalibus ad
;

annum

Credidit quidem BaroChristi 702, num. 3,

Aribonem eodem, quo S. Emmeramraus floruit, tempore vixisse verum id ex dictis admitti non potest. Hincmirum non est, si in hujus Vita^atiquid improbandum occurrat, quod ex popidari traditione per unius secidi lapsnm invaluerit, et ab ipso fuerit adoptatum. Nec tanta tamen est
utriusque xtatis distantia, quin Aribo de rebus a Sancto gestis passim satis feliciter instrui potucrit.
5 Ad nam et

parett ubitamen hic

psi/.

eam

Cirino diserte adscri-

hoc favebat ipsi etiam tocorum vicinia Ratisbonensis Frisingensisque dioecesis

fide

tamen
o Sario
ex

dignus. Vita
/tn

In alium

errorem inciderat Cointius

mox

otteftw, eatistimanst

Cirinum S. Emmerammi biographum ab Aribone distinguendum esse; cumque Lirtnusscse Josephoin episcopatum succes-

quo S. Emmerammus martyrio affectus est, et locus inter Isaram Oenumque ubi obiit, et vicus Afchain, in quoprimum sepultusfuit, in dioecesi FrisingenSt sitisunt, sitique

sibi adjacent, et vicus Helffendorf, in

edita est; nos

eumdem
Mss.

erant,

quando Aribo

isti eccle-

sicV

.:

DIE VIGESIMA SECXXDA SEPTEMBBIS.

siceprsesidebai.Ceterumdubitandumnon est,quin
ea, qu<e didicerat, sincere fideliterque posteritati
distulit, donec, nescio

155

qua de causa, in Inferiorem

*ICTOtK

Saxoniam Magdeburgum ablegatus,id ipsumper

alium
fieri curavit.

s.

tradiderit.

Hoc Aribonis Opusculum Laurentius

Surius, Cyri Ratisbonensis, posteriores rcro ejusdemOperiseditore$meliits*Fris\T\gens\$e\)\SQO]}ii-io-

enim ibidem Meginfredum Magdeburgensis monasterii scholarum pnepositum seu

8 Invenit

codj-m(fw.

i>" ulan(e >

minetypisvidgarunt,miUata tamen pro more suo primigenia phrasi, et omissis qu<e vitiose scripta intelligere non potuit.Ejusdem VitSB apographum habemus ex codice collegii nostri Futdensis, collatum cum Mss. S. Maximini Trevirensis et Au~ domaropolitanOy quorum variantes lectiones in eodem exemplaris margine calamo adnotatx sunt. Hic codex insignis membranaceus in folio ut aiunt, qui prius fuerat Georgii Wicelii, qui eo in Histo?na sua de Sanctis scribenda usus est, deinde vero collegio nostro Fuldensidonatusjibrorum permutatione nostri juris factus est, notaturque in Museo nostro Q. Ms. 6. ln calce Vitse auctor se ipsum cum humili animi sensu sic indicat Ea, quae deprompsimus pro reverentia Viri Dei et veneramur, ipsumque Deura denuo supplicamus, ut misero subveniat Cyrino peccatori Frisingensem
t
,

magistrum,cujuscumsapientiameruditionemque probaret, multis apud i/lum institit, cvicitque, ut id iaboris ipse susciperet. Triennio tamen expe-

ZJ^iUam
a

exornavtt

Meginfretlu*

Ctandum

ipsi fuit, antequnnt Meginfrcdti.s istud

OpuscutumperfecissetfUt habetArnolfus in eadem epistola, cx qua sequentia delibo. Ut autem, inquit, acceleraret, me rogante respondit, Summa diligentia in laribus probamlum, quod extra parietcs raultorum oculis foret prresentandum. Ilac, ut opinor, occasione tribus annis opus mihi charissimum rcmansit imperfectum, dum teraporibus
ilenrici augustissimi essct eoeptum.

go ad monasteriura
beatissimi

Saxouia,
,

Regressua erferebam meoum

Martyris liyranum quem inihi pro saltim vcl vcrsiculum poncenti, prafatus nuig-istor ractro coraposuit Saphico. Denium Chuonrado imperante et nihilominus Ilciurico

arrabone

libri

cdemus, Uce.t

vero episcopum se fuisse, alibi manifestat. 6 Laudati codicis characteres asecido nonovel

filio

ejus reg'nante, Gebehardo

autcm eecundo Ua,

soleecismi

inspersam,

decimo non abhorrent; sedphrases in eo sicpe tam

barbarce, totque solcecismi occurrunt, ut lectori frequenter nauseam pariant; quod quidem ego partim auctori partim amanuensibus attribueudum puto. Prseter dicta exemplaria habemus et alterum, ex quodam codice S Germani Pratcnsis Parisiis descriptum,sed magna suiparte ex vitio codicis mutilum; et similibus sotcecisn. isinfectum
'.

in adventu tuo tisbonensera ecclcsiam regeute (Burchardum abbatem suum alloquitur) srepissi-

me

optatus atque diu exspectatus venit libellus

beato deputetur

cujus universitaa

Emmerammo
cxactio

materia
9

Cirino,

renovatio

Meginfredo ,

peccatori Aruoldo.

Ex

Annalium ad annum
tuit,

hisce notis chronologicis Cointius tom. .1 prmpnitw Christi 049, num. 22 sta- ^o^rgnisis, qut

his omnino caruit aliud, quod Cointius ex codice Chesneano transcriptum a Luca Acherio accepit, et ex quo multa suis Annaiibus inseruit.

Neque

Verumtamen cum h<sc Vita unica sit, quse Meginfredo atque Arnolfo, mox laudandis, prmluxit nec eam adhuc a quoquam servata primigenia phrasi, editam viderim, statui ex memorato codicenostro sicedere, utvitiatosmanifestaamanuensium incuria locos ex ceteris resiituam,monito
tamen
lectore,

ubi id operze pretium visum fuerit.

vitiatas fuisse

Porrojam a seculo si

ejusdem Vitse

qtribue

eam

Arnotfus
Vocltburgen-

phrases, discimusex ArnolfoVochburgensi,cujus verbanum. 1 recitavimus. 7 Simili de causa eamdem displicuisse S. Anastatio episcopo Colocensi in Hungaria, idem Ar-

sispurgare
volitil,

nolfus in eadem epistola ad Burcharduma ffirmat, dum de suo inPannoniam itinere scribens,sic ait c Tum cursu prosperato, tertia die advehebar Pannoniffi solo. Qua me Anastasius archiepiscopus
cseteris suscepit

Is

cum

B.

Emmerammi

humanius, et atfatur familiarius. veterem illum et viciatum

raateriara

legeret librum,
tiis;

probavit

cum

senten-

Vitam iilam anno 1027 perfectam, et ad lau- haic operi datum Arnolfum transmissam fuisse. Sanctus frimtmim enim Henricus imperator, quo vivente, inchoa- impendit, ia fuerat, die xni Julii anni 1021 diem suum obiit, eidemque eodem anno in Germanite regnum sufjectus Conradus II, cognomento vSalieus, anno demum 1027 Romie a Joanne XIX Papa coronaatque ita recte inteliigitur tus imperator est OpuscuhimiltudsubS.HenricoinceptumJricnnio post, imperante Conrado Saiico perfcctuni fuisse, ut Arnolfus testatur. Quia tamcu itlcm Arnolfus imperanti Conrado regnantem (Uiiun llenricum adjunxit quem Wippo in Vita ejusdem Conradi annoprimum 1028 in Paschate regem Qermanim coronaium scribit, non dubitaoit laudatus Cointius,iilum Wipponis tocum corruptum pronuntiare,crediditque, Ilenricum eodem anno,quo pater ejus Conradus imperialem coronam Ronuc acceperat, corona regia potitum esse. Verumtamen necessenon est, hunc Wipponis iocum propterea corruptum dicere; cum Arnolfus de Henrico jamtum ab anno 1026 apatre suo, antequam hic Romam peteret, designuto rege minus propria
; :
,

sed harum seriem cum dere rationis. Anastasius ille, alio

veste rcprehendit pon-

phrasi
10

ita toqui potuerii.

nomine Astri-

Nam,

ut habet taudatus

cus

clictus, fuit

abbas monasterii S. Martini in

carnationis Cbristi
et petitione

Wippo, anno Inmxxvi Chunradus rex consilio

aiuwqite ctreitor

Krj"

Hungaria, et episcopus Colocensis ; vocatur autem hic archiepiscojjus, quia archicpiscopatum Strigoniensem ob cnccitatem Sebastiani, ejusdem
ac sedis archiprcvsulis , triennio administravit deinde ad suam Colocensem cathedram reversus,
,

principum rcgni filium suum Hein-

perfecit

ricum puerum rcgem post se desitfimvit, illumquc Brunoni, Augustensia ccclesia' episcopo, in tutelam commendavit, ct supra dictis hostibus suis
insidias per filium et ceteros fideles puos diligcnter opponeus, ipse cum exercitu copioso Italiam

pallium, quod ea occasione a Romano Pontifice acceperat, retinuit. Consule Commentariumprsevium ad Vitam S. Stephani] Hungarise regis ad diem 2 Septembris 24 et alibi. Ut huicmalo me-

petere coepit.

Utut

sit,

nostra hic

parum

inter-

dereturArnolfus eamdem politiori stilo exornandam, ac forte etiam aliqua in eadem mutanda, ipso abbate suo annuente ac petente, suscepit. Verum cum id nonnullis ejusdem monasteriimonachis, antiquitatis amantibus,vehementer displicegratia ret, propositum opus declinandie invidue

Vitam illam prsedicto anest, no 1027, vel certe circa illum, perfectam fuisse. Burchardus, in cujus adventu Arnolfus num. 8 reiatus, ait sese eam accepisse, non nisi circa finemJuliianni 1028 monasterio S. Emmerammi
idque

unum

sufficit,

Septembris Tomus VI.

prwfectus est secundum calculos Christophori Hoffmanni, ejus coenobii monachi, in Catatogo abbatum ejusdem ioci, anno 1531 conscripto et 62 ab

45C
AUrrnftt C. S.

DE

S.

EMMERAMMO

EPISCOPO MART.
J)

prxdicti ab hodiemo celsissimo principe abbate Joanne BaptistaKraus,in Bibliotheca monasterii, 1748 vulgato. suse abbatiee parte 2 in fine, anno Quapropter si Arnotfusper Burchardi adventum, ut verisimite est, obtentam ab ipso abbatiam designaverit, (hic enim ex alio monasterio ad Emmerammi prxlaturam vocatus fuit) Vitaper Me-

atque auctorem istud retulit, sed etiam fcede luxato atienam laciniam assuit.Nam post illa verba pag. 3 editionis Canisiamv, Sed fortasse dicit aliqnis Quid ad te? subjungenda sunt, quse ibidem lib. 1 de Miraculis cap. 17, pag. 66 tegere est
;

ginfredum scripta non

nisi eo

anno ad Amolfum

Mtginfrcdu*
ftic

'pnrrciml; rn >',,, /,,,,, Meginfredus nOfi nennium dumtaxat, sed quadriennium impendisse dicendus esset, contra ac Amolfus asserit, cujus auctoritas Hoffmanno longc przeferenda est. 1 1 De Meginfredo prmterea quseri potest, an is

diilinctt

guendm
a

idem

sit

cum cognomine monacho

et

scholarum

"ninomine

magistro Fuldensi , quem Joannes Trithemius multum laudat in Chronico Hirsaugiensi,ubi post recensita varia ejusdem Opuscuia, inter quae S.

Emmerammi

non occurrit,subdit Alia insuper multa composuit, quae ad manus meas non
Vita
:

venerunt./fwnc

eumdem cumMagdeburgensi esse,

suspicatus est Henricas Canisius tom. 2 Antiquarum lectionum in annotationibus pjrseviis, obser-

vans

fieri potuisse, ut

Meginfredus Fulda, ubi

prse-

schotis prseerat,

Magdeburgum ad similem

posituram seu magisterium adscitus fuerit.Eamdem opinionem tenent Gerardus Joannes Vossius lib. 2 de Historicis Latinis, Antonius Possevinus in Apparatu sacro tom. 2, Casimirus Oudinus aliique, qui omnes VitainS. Emmerammi Meginfrido Futdensi adscribunt. Verum hsec sententia cum Amotfi et Trithemii dictis concitiari non potest. Laudatus Trithemius ad annum Christi 986, Lupoldivero abbatis Hirsaugiensis quartum hwc ait Anno pramotato mortuus est Poppo, monachus ct scholasticus memorati coenobii S. Bonifa:

euim speciosa laus in ore peccatoris, et ad finem ejusdem lib. 1. Contravero eadem pagina 66, ubi post illa verba, Nec ullius artiflcio aptari lacuna apparet reponenda sunt, qu3e in eodem Prootmio pag. 3 et 4 ad finem usque sequuntur ,ducto initio ab ittis vocibus Potuit euphonia? officio usque in diera et horam etc. Aberrantem Canisium secutus est Basnagius,qui ejusdem Lectiones antiquas recudit. 14 Sed errorem huno edocuit me admodum reverendus pater Frobenius Forste, abbatise S. Emmerammi Ratisbonensis Prior, qui inter alia ad sanctum ittum Martyrem spectantia emendationem hanc ex ipso, ut asserit, autographo Arnotfi Vochburgensis codice curavit, etper patrem Antonium Luidt, Societatis nostrse presbyterum, ad nos transmisit, adjectis etiam aliquot atiis locis,a quibus Canisiana editio discrepat. Haud dubie is idem codex est,quemveluti propria Arnolfi manu scriptum pariter memorat cetsissimus Joannes Baptista Kraus, ejusdem monasterii abbas, pag. lvi et seqq. in Pnefatione ad Dissertationem. de Translatione corporis S. Dionysii Areopagitte, anno 1750 typis vulgatam. Ibidem addit epistolcB nuncupatorise ab eodem Arnolfo piwfixos esse versus et monogrammata qusedam,quce omnia cvri incisa in eodemOpuscido exhibet in specimine xin. Mihioperse pretium non est pro iisdem eeripariter incidendis expensas facere versus tamen, quamquam nec himagnimomentisint, VitmperMeginest

Non

cetera usque

c '" Arnol.
fi "uttigrapho

ioirccti u$

e-

demus.

cii

Fuldensis.... Post

qnem

Meg-infridus

monachus

fredum scriptse prsefigam, prsetermissis nonnullis

ejusdem ccBnobii scholarumreg-imen suscepit, cum ingenti studio per annos xxiv monachos docens
juniores etc.
Faldcntibui
lCjiOlU

signis etmonogrammatis,seri, utdixi, incisis.

15

Diximus supra Meginfredum non omnia

legerat, recensuisse.

ppn

potUo,

12 Deinde acl annum Christi 1010 de eodem Meginfrido denuo scribit Anno pramotato, xvi
:

die

mensis Julii obiit Meginfridus, monachus et

BOholastious ccenobii S. Bonifacii Fuldcnsis, vir in omni ffenere soripturarum doctissimus, de cujus

Defectum hunc supptevit ipse Arnolfus, qui omissa ab illo miracuta suo quoque stito expolivit,multaque atia recentwa addidit; quce duobus libris complexus est. De horum primo in Epistola ad Burchardum abbatem sic meminit De cetero quod instat,
:

quas in Aribone

Anwlfu s<r<>si/Mm
daos

Ingenio, eruditione

e1

Lucubrationibus dictum est

epistola conclusionem postulat, in

re nolo,

annoLupoldi ahbatis quarto. Meginfridus itaque a Trithemio laudatus Fuldensibus scholis prsefmi <th tnmo nsii HSijnr a d diem xvi Julii anni c !!), quo obiiti atque adeo non potuit hic idem illefuisse, quem em Arnolfo constat, imperante primo S. Eenrioo, acdeinde Conrado,Magdeburgenses scholas rexisse,Vitamque S. Emmerammi anno LO&l inckoatam tandem circa annum 1U27
11
i

qua vos ignora-

bo) librum

quod antiquus Operis hujus scriptor [Arisuum finit in eo, quod volumini de

Miraculis beatissimi Martyris hoc et anterioribus tribus, diligentia mea enucleatius positis, pro capitulo datura
est

quarto.

Quae

perfecisse.Admittendiigitur sunt duoMeginfredi seculo w, quorum unus Futdenses, alter Magdeburgenses schotas moderatus est, aut error in Trithemii cdlculis hic ostendendus. Porroutad

auctoritate vestra contra humili adscripsi studio, ufc uno tantum ordine prapostero ob similitudinem rei interposito, pro me-

vero sequuntur, semulos defendenda

moria mei

Eramerammi Vitam redeamus, Meginfredus Magdeburgensis in ea eniemhnuia Cirinum sive Aribonem sicsecutus est,ut post miracula,quibus
S.

et eorum qui mecum in monasterio memores esse potuerunt factorum ob Christi Martyrem sig-rjorum. Uno anno post, cum Burchardo abbati mortuo Udalricusjamsuccesserat, librum 2 perfecit, quem in Prooemio his verbis indicavit
,
:

Post

illum,

quem

prseterito
,

anno de Miraculis

conscripseram Hbellum
vix hoc
fieri

loca martyrii ei obitus sanCti

diversis occupationibus

Martyris illustrata

fuisse dicuntur, prsetermiserit cetera, quse in nostra itse partitione de secunda corporis translal

tione,

aliisquemirabilibusa num. 34 usquead

sinentibus,pro pilis caprarum hunc sub dialogo nunc offero librum. 16 Sub Udalrico abbate Burchardi

nem
Hanc Viiam
t
ii

fi-

totius Viteeleguntur*

./.,

lona

CbniriJcoUa

fam

Hoc Miginfredi Opusculum e Mss primus edidii ffenricus Canisiustom. 2 antiquarum le'' sed co Uce usus vitioso, primo loco recensuit Prooemium libri de memoria B. E. et ejus wmatorum, iUudque Meginfredo atfribuit, cum Arnolfi bchburgensis sit, et ad librum 2 de Miracuits pertinett.Nec ad alienum modo locum
13
\

eumdem editum esse, in eodem libro 2 declarat, dum monasterii sui abbates enumerans, h&cscri~
bit
-.

successore

demiracuiu

Emmerammi
S.
'

Qui (Hartwicus) sponte deserens pra?sulatum coenobii, reliquit abbatiam domino Burchardoreg-endam.Quodefuncto, divina, uti speramus,
providentia necessitatibus nostris destinavit virum
cet

venerabilem pariter et amabilem, dominum videliUdalricum, prius in canonica vita pluri^ena

,

probitate decoratum

nunc autem

regrulariter et

monasticae

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMI5IUS.

Exhisce utcumquc inteltigimus. Burchardus enim secundum calculossupra laudati catalogi abbatum S. Emmerammi Ratisbonensis obiisse vidctur virca Pascha anni
monasticjE huic congregationi prselatum.

457
AlICTOM
C. S.
altivptt de

tempus, quo uterque liber scriptus

sit,

19 Has prssfatus episcopus monachos et clericos suos fecit discere, et in ecclesia die ipsius natali publice celebrare secundum quod scriptum est,
:

eodemSan-

Recedant vetera de ore vestro; deponens veterem illius cantum, queni nostri potius cantant ex antiquitatis usu,

ctoKrrpta

1035, ac propterea, si catalogus

liber

illc

acvuratus

sit,

quam

ullo auctoritatis ausu. Verisi-

primus de Miraculis anno lOMvet 1035, secundus anno alterutrum subsecuto in lucem editus
fuisse dicendus est. Primum librum, prout is exstatapud Canisium, Arnolfus post Proosmium in septcmdecim capita divisit, quem ex eadem editione recudam, mutata tamen pro more nostro capitum partitione, correctisque paitcis, qua? in vetusto ac forte autographo Arnolfi codice Ratisbonensi aliter legi supra monui. Secundum librum in modum dialogi conscripsit, in quo ipse assumpto Collectitii nomine cum amico socio, quem Ammonitium appellat, sermociriatur. Quid autem in hoc Opusculo sibi proposuerit, inProceamatori-

mile

hocipsum esse Qfficium 9 quodhumani$su mus vir ac adtnodum revercndus pater Frobenius Forste, Ratisbonensis monasteru ad S. l.mmerarainum Prior,ad nos transmisit transcriptum cxcodice, quem ipse Arnolfi autographum existimat, quodque celsissimus ejusdem monasterii abbas
est,

et

busejnsquo-

rnm

priinte-

mum
grum,

mioverbiSy qu<vsubjicio, exposuit. 17 Hunc, inquit, sub dialogo nunc offero librum, in quo mihi visum est operse precium memoriam facere virorum illustriura, Wolfgaugi scilicet Ratisbonensis episcopi atque Itamualdi abbatis e\imii, qui multig-ena probitate sedis hujus ecclesiam

ornaveruut. Ejitsdem

libri

argumentum

initio

Dialogi per Ammonitium secum cotloquentoti denuo proponit his verbis Ubi est Dialogus, quem devovisti te scripturuin in nomine Domini de rairaculis B. Emmerammi, et de regimine illius moProinde absque eompH,endinatione nasterii?
:

parte 2 Bibliothecss, pag. 85 seculo xi subabbate Burchardo scriptum fuisse pariter affxrmat. De Of/lcio hoc postca pturibus, ubi de Sancti gloria posthunta agemus. HomUiam tjuoqiteDc octobeatitudinibus et S. Emmernmmo cpiscopo et martyre ex laudati monasterii vetusto co<iu-e Ms. sub ejustlcm Antol/i uomine edidit Bernardus Pezius tom t Thesauri anecdotorum, parte :!, col ^ et seqq. Non ausim tamen Sermonem hunc Arnolfo certo adscribere, vum hic ahbas non fuvrit, et in calce Scmnonis hi versicuti legantur Aruolt abba log"on tractat, quem dixeratoon, iUcrcrdem <rr;itis momulcm dans octo beatis. Ilinc ssepe laudatus celsissimus abbas Joanncs E Baptista in Bibliotheca pag. 8S sermonem illum Arnoldi abbatis nominc rccenset; sedquis ille fuerit incompertttu/ mihiest. 20 Extat etiam apuil laudatum Pezium col. -Z'\ parttmidlta, iedeu et sequentibus Tractatus g-ente Constantis, vene- i^'""
:

assume Dialogum,

et sicut proposuisti,

laudibus

randi sacerdotis, de passione et gioria B.

Martyris intexe memoriam coufessorum Christi, nec non huic admisce, quicquid animus recte seu opportune tibi dictaverit, aut ratio ad scribendum
persuaserit.

rammi

martyris,

exejusdem

abba/t.t codice,

Emmequem

PeziusseciUocircitcr\\\,cl.s;vpvlttudaluscetsissi-

Non

sola itaque miracula S.

Emme-

sed

libro 2 scribenda sibi proposuit, longe diversa; idque etiam reipsa ita prwstitit, ut ejusden libri longe minor pars ad Sanctum Martyrem spectet, maxima vero ad S. Wolfgangum et Romualdum, ceterosque Ra-

rammi in hoc
et alia

nius abbas in Bibtiothecapag. SS scculo ix in membranis scriptum <tit. lgnotum hujus Traclatus auctorem idem Pezius iu Dissertatione pra-nu SUSpicatur fuisse eumtlem vunt CoustantinOj qui apud Wigutcum Iluntiium font i. Mctropolis Sa-

tisburgensis pag

188

Simpertum

itdcrct Adatioi-

tisbonenses

cpiscopos
et

monasterii abbates,

ad

sanctique Emmerannui alia mirabilia, huc mi-

Ratisbonensem episcopatumrexissediciturt seddbAmolfointerejuS'

numsecuto

vm jam decrepito

dem

spectantia, quse prseterea variis qiuvstionibus, nihilo magis ad propositum nostrum facien-

nime

tibus, interpolavil.
ex ttUero

sedis antistites non numeratur Suspicatur, inquam, Constantinum illum ejus Tractalus auctorem esse, sive is re vera fuerit Ratisbonensis episcopus, sive ejusdem episcopatus pro tempore
.

pauca recen
aplmniis.

itaque extra oteas vager, ea iantum ex ipso recudam, quse ad S. Emmerammum pertinent.
18

Ne

Alia ab Arnolfo

sunt in Opere nostro ad Ramualdus seu Ramuoldiem dus, Ratisbonensis monasterii ad S. llmmerammum abbas, in aliquot Martyrologiis annuntiatur; partim usui esse poterunt ad diem \\\i Octobris, quo S. Wolfgangus Romano MartyroloAlia partim data

jam

xvii Junii, quo S.

, aut forte tantummodo chorepiscopus. Rationes, cur ita sentiat, apud ipsum lcgi possunt; sed quiscumque is scriptor /ueril, hic in Tractatu illo, qui sermo non inelegans est, in

curator

s Emmerammi festiva luce dictus aui dicendus, in enarr^andis sancti Martyris gestis, quss oratorie perstringit, a Cirino seu Aribonv non dissidet, uti in hujus Commentarii decursu apparebit. Prseter

gio inscriptus est. Ceterum Arnolfus Vociiburgensis ubique se pium, sincerum, doctumque, sed nonnumquam tamen plus sequo credutum manifestat;

jam

dictos scriptores Matthscus

Raderus plures
\

quodque etiam in

aliis

hujusmodi scripto-

enumerat, additque Vix cst intcr singulares Boiorum Cadites, qui plures habeat virtutura pnc-niirs ;il.que liic fortissimus cl oiunium
alios recentiores
litteris

ribus ssepe accidit, ea miracutaprse cetcris recensuit, quibus monasterii sui vexatores puniti vel coerciti fuisse dicuntur. Singutari autcm pivtate in S. Emmerammum affciebatur ex qua etiam Offtcium aliquod de eodem Sancto composuit, quod Anastasius Colocensis in Ilungaria, ut su,

his scriptoribus

meritissimo celebrandus Bmmerammus. Ex aliquot per decursum lauda-

bimus.

pra num. 7 diximus, episcopus, monachis suis cantandum dedit. Ita enim Arnotfus in Epistola ad Burchardum post verba eodem num 7 data prosequitur Apud quem (Anastasium) sex hebdomadas raanens, memorite sanctissimi Patroni anti:

az)

phonas aliquantas cum responsoriis coraposui, non

tam

fretus ingenio,

quam

dedito laudibus Martyris

animo.

ii

458
C.S.

S.

EMMERAMMO EPLSCOPO MART.

caeli..

convertere debuisset.

Hxc omnia tam clare

II.

Sancti patria Pictavium

Aqui-

demonstrant, S. EmmeTammi patriam urbem Pictavium in hodierna Pictaviensi GallicV pi^ovincia, indigenis le Poitou dicta, sitam fuisse, sanctumque Episcopum ex eadem provincia Ratisbonam
adventasse, ut in meridiana luce cxcutiisse di-

taniae civitas;

episcopatusejusdem

sedes non Pictavii, sed alibi in incerta Gallise civitate.

cendus sitAventinus,dum ipsumi?iNorico natum esse asseruit. Hinc credo equidem, errorem hunc

ex nimio
se;

in

suam Germaniam affectu ibi obrepsis-

nam et S.Corbinianum,Frisingensium apostolum ac primum episcopum, in Tyroli natum vo-

Sanctv* na-

Sancti Emmerammi patriam

tutaiPiofawii in

Aqul-

tania,

Cirinus sive Aribo in Vita edenda num. i sic prodidit In cujus Aquitaniaa pnedictae partibus Pictavis vocabulo
:

urbs antiqua sita esse dinoscitur, cx qua ortus est vocabulo Hemmerammus. Ariboni consonans Meginfredus in Vita num i; Est in Aqui-

pucr,

luit, quem tamen ex eodem Aribone constabat, in Bria Francuv provincia ortum, indeque in Bavariam advenisse, uti in Commentario prxvio ad ejusdem Sancti Vitam 2 die vin Septembris pluribus probatum est. Habebat tamen Aventinus ibi

tania:
titulis

partibus,

inquit, urbs virorum illustrium

celeberrima, nomine Pictavis, in qua B.

sinu Christianorumparentum

Em-

merammus
tus.

est nutri-

Est autem Pictavium, indigenis hodiedum Poitiers, antiqua GallicC in Aquitania secunda urbs, ad fluvium Clanim sita, Pictaviensis provincise caput et episcopalis sub archiepiscopo H fjnrdigtrfritsi Hanr porro urbem S. Emmerammo natalem obtigisse, post utrumque laudatum biographum consentiunt neoterici scriptores omnes, non Galti modo, ut Cohitius, Pagius, Baitletus, aliique sed et Ger?na?xi, ut Marcus Velserus MatUucus Raderus,Andreas Brunnerus, Joannes Adlzreiterus et alii, quos nominare nil opus est. Unus tamen, quem ego quidem viderim, Joannes Arru/iuus lih. Anuuliuin Boiorum Pictaviam xtrbem, in qua sanctus Martyr ?ioster natus est, in Norico cottocavit. noii Pelovfo22 Divus Haimcranus, ait loco citato, Pictavia, > VoiiNoricorum urbe, cujus llieronymus meminit, oriun,
, ,
''>

neminem, quem quidem noverim. 24 Non magis audiendus est scriptor codicis Usuardini Hagenoyensis apud Sotleriumnostrum inter Usuardi Auctaria, quiS. Emmeramraum in Aquitania quidem, non tamen Pictavii, sed Toalios in errore duces; hic vero
erat, inquiens, ex Aquitania de civitate Tholosa. Porro licet Tolosa in finitimis AquitanicV sitafuerit, erat tamen Galiige Nai*bonensis estque hodiernse OccitanicV caput,
,

negne Tolosx, ex partn.

tibns no&iYj.
lts Qthztia-

loscvnatum esse affirmat; Natus

Aimoinus tamen et Hugo apud Hadrianum Valesium in NotitiaGatliarwnpag.620 eamdem AquitanicV urbibus annumerarunt. Verum,ut dixi, audiendus non estscriptor iile Hagenoyensis, quinec xtate necceteris adjunctis AriboniacMeginfredo, S. Emmerammi^a^am Pictavium in Aquitania diserte asserentibus, ullo modopotest comparari.

De Sancti parentibus nihit pecutiare tradidit Aribo, nisi quod eos et conditione nobiles et opibus
abundantes insinuaverit, dum ait, ipsitm immensas substantias et parentum nobilium turbas dese7'uisse. Eosdem Cfiristianos fuisse totus A?Hbonis textus manifestat, et diserte scribit Meginfredus
verbis

Fifl

oif,

dus

fuit; qiiae colonia

quondam Romanorum

insi-

municipium Boiarise erat; nunc in villas abiit. Per Pictaviam Noricorum Aventinus kaud dubie designare voluit Petovionem seu Poetovionem, quie alio nomine ctiam Petavio et Petobio dicta legitur, et ab aliquibus Norico, ab aliis Pannonniee superiori adscribitur, teste
gnis, tunc
lib. 2

num.

21 recitatis.

25 Judsei

tamen cum sancti Martyris corpus

,

iioti

Jndais,

Christophoro Cellario in Notitia orbis antiqui cap 7 H 8; ubi etiam invenies, eam credi

miraculis elucere conspicerent eumdem siuv perti?xacise sectatorem asserere, et comme?itum hoc alia fabula or?xare ?xon erubueru?it. Ita discimus exA?\drca Brui\?xe?^oparte\An?\atiu??iB6icoru?n,
lib. 5,

uti hi fnhidnti

sunt.

num.
cap.

5,

ubilaudans Laure?\tiu??i Hochwarhcvc scribit

:

hodiernam Pettaw, urbem in Stiria ad Dravum amnem sitam, Verum ex toto Aribonis contextu luce clarius est, urbem Pictavim, S. Emmerammi patriam, non alibi quam in Gatlia querendam esse. Nam, ut alia prmteream, biographus illam verbis supra relatis in A.quitaniae partibus
disrrtr
rollorurit
.

tu?n in catalogo episcoporu?n Regi?ioburgensium

lib.
i,

C,

Admiranda deinceps

ex.

tumulo patravit (sa?ictus Mar^tyr)

tot tantaque, ut

borandum
petito.

acerbissimi religionis nostrs hostes Hebrai sibi laputarint, utEmmerammum Sabbatarium

fuisse populo persuaderent,

Driutfe rcro sancti EplSCOin

:

Amramum

mendaci fuco ex nomine enim dictum et Moysis parenti

pi r sua patria

ad Avares
3

Pannoniam

iter

cogmominem
;

fuisse, id levi flexu in

describens,

Transmisso amne Ligere, per partes Qalliarum scminando fidei semina oarpebal iter, usquedum caput Germaniaepenetrarel id est, Etheni fluenta. Bisjamamissisparsic ait
;

num

Emmerammum

detortum. Addidere nug-atores illud alterum teque frivolum cum adverso Danubio corpus Reginobur-

est; qui dum ling-uam non novisset, per Interpretem qucmdam, religiosum presbyterum, Vitalcm nomine, in aug-mento nudicnlium i-ximin divinitus plnutando perrcxit.
ii/

tibus,

Qermaniam ingressus

g-um portaretur, nullum fere navigfii pondus fuisse id Moysaicje Leg-is suavissimae sarcinae, qute una

cum

corpore advecta fuerit, beneflcio factum. Eum deinde codicem a suae g'entis hominibus asservatum
esse, Christianis in

aomntatfil

::>

Rursum num.

post aliqua reliquum

:

iti-

ir.

ntfnui

neris prosequitur his verbis Coepit Qermaniam Austri ingredi, et ad fluenta Danubii amnis in partibus Bajuvariorum advenit, cujus dum sequeretur fluimtn,

devenerando duntaxat corpore me relata est, Laurentius Hochwartus ex ore Judajorum acceptam in litteras misit. Hactenus Bru?merits ad Aribonem redeamus.
occupatis. Fabulam, uti a
:

nd Undashunnm urbem pervenit. De6

a Theodone Boioruut ditce sua ditione perrnaneret, respondentm inducit, se in hoc rxisse... a Gallorum nmlms, ut gentes Ilunorum, qme igmorant Deum

enum,

Sanctum

2>; Hic episcopu?n iilum fuisse diserte afprmat, neque id a quoquam vocatur in dubium; sed in qua urbe sedes ejusfuerit, non eadem omnium

Sanctuin Piituviensis ecc/esi.r epis'0-

rogatum,

ut

in

sententia est. Disputatio?ii locu?n fecit ipse Aribo, du?n ?ium. 1. Vitse ait : In cujus Aquitaniaa praedict;e

pnm

fui*&

partibus

sita dinoscitur,

Pictavis vocabulo urbs antiqua ex qua ortus est puer, vocabulo

Hemmerammus

, ,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTKMJiRIS.

459
vita:,

A Herameraramus,
re, et

qui a puerili setate coepit

mundum

morum
pus.

custos et

exemplum

ordinatur episco-

rCTOM
c. s.

despicere, et quasi quisquilias hujus gloriam calca-

ad sacrum liberalium litterarum studium se informare, ita dumtaxat, et superno Judice inspirante, ad summum promereretur conscendere pontificatua honorein.

Deinde postquam eximias ipsius

in episcopatu suo virtutes sacrosque labores commemoraverat, de ejusdem e Gallia ad Pannoniee Avares profectionesubjunxit num. 8 : Kelicta igitur

29 Pictaviensem in Gallia episcopatum eidem Wgw efrnliora, pariter adscripserunt supra laudati chronologi rffraganti Andreas presbyter Ratisbonensis et Vitus Aren- fnu aliii, pekhius, multique alii recentiores, inter quos Hieronymus Zicglierus Ingolstadiensis academise
,

professor, apud Sammarthanos fratrestom. 3 GatlitV Christianie, pag. S74 laudatus, ipsum anno 642
in eo sedisse credidit.

domo

et

immensis substantiis,

tot

pareutum no-

Iidem Galluv Christianje

Optis prosecutus est, Dio-

bilium turbas deferens, in sede urbis jam dictve alium constituens episcopuni, imitans exemplum patriarchae Abrahae, cui per divinara prescipitur

scriptores, et qui

horum

nysius Sammarthanus,

S.Emmcrammum

in ejus-

vocem

dem
et

sedis episcoporum catalogo inter

Joannem I

exire de terra sua, et de

Anbo
serte
tlit,

domo

patris sui, et de cogna-

tione sua,... carpebat iter etc.

di-

Didonem reposuerunt. Affirmantem sententiam etiam Bailletus amplexus est in ejusdemVita. Con-

tradt

ri

Si solis biographi dictis standum esset, dubitanon posset, quin S. Emmeraramus Pictaviensis

irawoEmmerannui nomen

in nullo e catatogis

iprique

ronsentiunt

Aquitania episcopus fuerit. Ait enim Aribo, ipsum in Pannoniam profecturum, in sede Urbisjamdictae alium, suo utique loco. constituisse episcopum. Erat itaque episcopus alicujus urbis, quam ante nominaverat; sed nultamnominaverat prseter Pictaviensem, atque adeo hsec erat jam diB cta urbs, cujus ipseepiscopatum eatenus tenuerat, et in cujus sede, ad Avares processurus, alium episcopum sibi substituendum curavit. Hisce plane
civitatis in

Pictaviensiumprwsutum occum'it,quos Democharesin Opere de Sacrificio Missx, Joannes Besly in ejusdem civitatis episcopis, Joannes Bouchet in Annalibus Aquitanise ,et Claudius Robcrtus in sua
Gallia Christiana vulgaverunt.

Eamdem

cathe-

dram ipsiomnino abjudiiwmnt Cointius in Annalibus ad annum Chr^istiOW, et Pagius in Critica Baronii ad annum (52,- quibus accedens Jacobus E
nae,

Longuevatlius tom. 4 Historise ecclesue Gatlicapag. 34 agnoscit, episcopatus ipsius sedem

ignorari.

consonum est, quod e civitate sua episcopali discedens, exemplo AbrahtV&e terra sua et de domo patris sui

etde cognatione su&exisse, indeque profe-

Et sane non deest argumentxtm, qttod Aribonis ceterorumque, qui ipsum secuti fuere, au30
ctoritati opponatur, uti
S.

iii'

iixiliunti-

l>us,

Jnan-

ctus, transmisso

amne

Lig-ere, iter instituisse dica-

tur.Consonat pariter ejusdem Sancti epitaphium, quod Andreas presbyter Ratisbonensis, scriptor seculi xv in Chronico generali apud Bernardum Peziumtom. 4 Thesauri anecdotorum edito, ad annum Christi 642, et Vitus Arenpekhius, qui eodem seculo floruit, in Chronico Bavarise apud laudatum Pezium tom. 3 cum aliqua vocum discrepantia recitarunt. Idem illud correctius recenset celsissimus ac reverendissimus Joannes Baptista Krauss abbas ad S. Emmerammum in Ralisbona monastica olim a Coslestino ejusdem loci abbate edita, et ab ipso aucta annoque 1752 excusa, quam in S. Emmerammi gestis ac miracidis Sccpe laudabimus.
ipsiua Sancti

modo probare aggredior. Emmerarainus cx communt svriptoi^um sententia atqueex ipsius epitaphio superius relato martyrium subiit anno Christi ^'>:l, postquam Boios ut habet Aribo in Vita triennio excoluerat num. 7 ; dies autem ejusdem martyrii ab omnibus ad diem \\\\ Srptembris refertur. Advenerat igitur in Bavariam anno Christi 610, eodemque
,

ticm ejiuno-

minispriimiiii.

aut proxime prsecedenti episcopatui suocesserat, ut in Pannoniam prtvdicandi gratiaproftsceretur neque enim verisimile est, ipsum, qui ad Avares Pannonue convertendos properabat, plus temporis suo ex Aquitania Ratisbonam conficiendo itineri impendisse. Indagandum itaque est, an circa priccilatos annos in Pictaviensi episcopatu
:

epitaphuim
Arnolfus,

28 Hic ergo istud ibidem pag. 40 in Appendice sic exhibet Emmerammus Pictaviensis episcopus
:

potuerit sedisse,

Megmfre<iltS,

et praedicando verbum Dei venit in Wawariam ibidem in Helfendorff pro Christo passus est anno
,

ncui et hic primo tumulatus. Est autem epitaphium hoc incisum saxo, cui ejusdem Sancti statuaimposita visitur, ad vetus ipsius sepulcrum in sacello S. Georgii. De antiquitate ejusdem infra agemus. Neque aliter biographi <Ucta. quam de Pictaviensi episcopatu interpretatus est Arnotfus
Vochburgensis, qui in Officio ipsius ecctesiastico, cujus exemplarex ejusdem autographo codice nobiscum communicatum fuisse, supra diximus, ad propositum nostrum in Responsorio 2 ad primum Noclurnum posuit sequentia Morum maturit;itr,
:

Anno 825 eam sedem tenebat Joannescjns itinniuis I,qut'i Flodoardus lib. 2 Historue Remensis cop.fi concitio Remensi I sub Sonnatio eo anno probabitius habito, tamquam Pictaviensem episcopum interfuisse testatur, ut
,

observavit Cointius. :il Iluic Joanni su<<rss/ssr fiidonem, supersti-

Y
aedcinda
Didonetn

teClotario ll Francorum rege, qui anno 028 vita fuuctus est,ostendit idem Cointius c- Ursino in Vita 8. Lcodegarii, Augustodunensis episcopi
et

martyris, in qua apud Mabiltonium in Actis Sanctorum sui Ordinis Secuto 2 sic legitur
:

''^' Francorum ac B. Leodeg-arius e\ progeaie nobilissima exortus, a primava tatia infantiaa

pairntiinis in
traditus, ab

pahitio

lllothario

Fnmcorum
multum

reg-i

temporumque transcursu vir factus, divinaj voluntatis minister Emraerammus, cathedram pontificalem apud Piotavim susccpit. Nontam ctare loquitur Meginfredus, nec tamen Ariboni contradicit Quinimo cum de nulla atia civitate meminerit quam de Pictaviensi in qua ipsum in jjarentum sinu enutritum, schotisque traditum, tantum
,

eodem

vero regc nou

post tem-

poris Didoni prsssuli Pictavensis urbis, avunculo sniicet suo, ad imbuendum litterarum studiis da-

tus est. Qnriii idem praesul cuidam

vin*
i-i-ii(liti.;.--.jni(j
J

Dei sacerdoti,
'|

nnliciiflum Lradidit,

||rIn I"'

' 1

annos plurimos magnis ouris edocuit, edoctumreddidit,receptumquef/^>/oJ serum q Ue pontifloi

ii

in virtute et litteris profecisse ait, ut eum cunctorum oculi notarent , oranium affcctus diligecivitatis incolis acciret, non de atterius quoque

auisoubiculis*^ubcustodiadisoiplina3retinuIt Per Illnthariumsive Clotarium, ejus nomims secun-

' al.

cum

suiscubicu
lariis

dum,non

tertium, designan

manifestum est ex

piendum

est,

quod subdidit

Ilis,

inquiens, orna-

mentis conspicuus, per ecclesiasticos jLTadus ascendens VirDci, post dilcctionem meruitreverentiam, donec disponente Domino, consensu cunctorum

eodem Ursino, quiutruw^iv diserte </is(inguens, prmris aulam puerum delaS. Leodegariumad
tum, ab altero vero, quem Minorein appeltat, cum seu Bathitde matre sua regnante, Baltechildc
,

ad

460
C.S.
inPidavien
ti

VE

S.

EMMERAMMO EPISCOPO MART.

obitus ab HenscJienio in Exegesiante tom. 3 Apru lis ad annum CJiristi 658, ab Hadriano Valesio ad
650,

promotum ad Augustodunensem episcopatum

ex tempore emortuaejusdem Ctotarii, de quo Ursinus ibidem ait U Quam (ecclesiam Augustodunensem) cum (S. Leodegarius) per annos decem strenue prubernaret,
32

fuisse affirmat.

Idipsum etiam

liquet

calhedm

a Cointio ad 654, a Mabiltonio ad 655, a Pagio denique ad 656, relatus est. 35 Ex Jiactenus dictis sequens argumentum du~

citur.

Sianno

CJiristi 625

eodem tempore rex

rat

lllotbarius, qui

eum
vero

constitue-

ciesiee preefuerit, et

Joannes Pictaviensiechuic ante Clotarii II obitum,

casse

episcopum, defunctus est. Jam tharius III non nisi quatuordecim vel ad summum sedecim annis regnaverit, clarum est, non
Clo-

cum

quiinannum
ultra idem

628 incidit,succedens

Didoeamdem

potuisse hunc non alium fuisse ab

illo

Clotario,

seculumvw medium rexerit, nonpotuit in ea sedisse S. Emmerammus, qui ex supra dictis suo in Gallia episcopatui anno circiter 649
vel 648 valedixisse

quiS Leodegarium

a primaevae aetatis infantia in

dicendus

est.

Non

video quid

palatium suum receperat, et Didoni dederat instruendum. Secundum Ursinum itaque Dido in Pictaviensi cathedrajam sedebat ante mortem Clotariill, sive anno Christi 628, cui istailligatur. Porro Ursinus hic , quem Historiee litteraride
Francise scriptores tom.
3,

ad Jixcreponipossit, nisi quis velit Ursiyiumsicinterpretari, ut is Didonem, dum S. Leodcgarium puerum instruendum a rege Ctotario II accepit, Pictaviensem episcopum prsepropere vocaverit,

pag. 631 et 654 Prio-

rem aut

abbatem monasterii Locociacensisprope Pictavium fuissesuspicantur, S. Leodegario xqualis fuit scripsitque ejus Vitam petente Ansoaldo, Didonis proximo in episcopatum successore. Idem Ansoaldus S. Leodegarium parentcm suum appeliat in cjusdem Sancti Vita al~
forte etiam
,

eam sedem postea evectus est. Verum Ji3ec est, et tum exipsius Ursini coniextu, tum ex altero S. Leodegarii biographo, quem a Mabilionio primo loco editum diximus,
quia ad
interpretatioviolenta

ab anonymo synchrono scripta, et apud laudatum Mabillonium primo loco edita. Potuerit ergo hic tam S. Leodegarii, quam Didonis proximi decessoris sui, res probe perspectas habere, de iisdemque edocere Ursinum, si quando is a vero
tera,

aberrasset.
tcdine epi-

tcojmm
illo

tOtO

tempore,

33 Ut autem ex hoc scriptore constat, Didonem ante Clotarii II obitum, sive anno ChristiQZ8 Pictaviensem episcopumjam fuisse,ita aliunde habe-

mus, eumdem post medium secuium septimum in eadem cathedra superfuisse. Utidprobet Cointius, primum laudat auclorem coscianeum Viise S. Boniti Claromonianicpiscopi, apud Bollandum, inquiens, in margine die xv Januarii. Verba autem, quec profert, Juec sunt Mortuo Sig-eberto reg-e, Grimoaldus Major-domus Dagobertum, fllium ejus, suae fidei OOmmendatum, ut Austrasiorum potiretur regno,
:

improbabiiis nam et Jioc teste Sanctus a Didone avunculo suo Pictavis urbis episcopo, qui ultra adfines suos insigTji copia prudentise divitiarumque opi- E bus erat repletus, fuit strenue enutritus. Preeterea, secundum Ursinum S. Leodegarius, cum fere vig-inti esset aunorum, abeodem Didone ordinatus diaconus est. Non videtur autem dubitandum, quin septem ut minimum annos numeraverit, quando ex Clotarii II aula Didoni avunculo suo traditus est; quod cum non serius, quam anno 628 fieri potuerit, non potuit etiam sanctus puer serius quam anno circiter 621 natus fuisse, nec muito post annum 641 diaconus ordinari. Tum vero Pictaviensi ecclesise certejamprdeerat Dido, cum Jiicillum eo sacro Ordine initiave:

rit.

36
1,

Verumtamen
et

in

eadem

Vita,

a CJiesneo tom.
iis

dtcendus
set.

es-

pag. 617

sequenti edita, pro

vocibus

cum

fere vig-inti esset

annorum

legitur, infra

vig-inti

qum verba Cointius de Sancti apud Didonem mora potius quam de ejusdem eetate maluit
annos,-

tonsuravit in clerioum conailio Didonis Pictaviensis

interpretari, ac secundum suos calcuios ipsuni

an

avunculus sancti martyris Leodegarii, et por manus ipsiusDidonis insontem puerulum in Sootiam direxit exilioirrevocabili. Verum kSBC aut similia non legunturin laudata S. Boniti Vita, a Botiando edita, uti nec in ca, quam Surius et Mabillonius vulgavere. Sed leguntur in Vita X. Sitjehcrti ,\cslrns/:c regis apud Chesneum tOM. scriptorum Francuv, cujus auctorem fuisse Sigebertitin (icinblaccusan existimavit Henscheiiins in Cniitii/nititrio piwrio de eodem sancto rege addiem Fcbruarii 6. Sigebertus autem Gemepiscopi, qui fuit
i ,
I

no circiter 645 diaconum ordinatum statuit, simul monens, id ad annum 635 referendum esse, si prwcitatus annorum numerus de S. Leodegarii eetate accipiendus sit. Hsec ad diem 2 Octobris, quo is cotitur, discutienda venient; verum iicet Ur-

sinum cum

Cdintio interpreteris, vel sic

tamen

D.ido Pictaviensium episcopus fuisse dicendus est,

antequam S.Emmerammusepwcopa^suo renunatque adeo Jiic alteri quam Pictamensi Superest itaque, ut ad argumenta, qiuepro opposita sententia supe?nus attulimus, respo7ideamus,dispiciamusque, quibuspotiaverit,

ecclesioe prwsedit.

blacensis secido

xn

et initio

proindemultojunior

est

sequentis floruit, ac S.Bonito, quisecuiovui

tius

standum

sit.

diemsuum
quoS.

obiit.
itc

37 Cointius

ad annum Christi

619,

num. 26

cen-

Resfiondetitr

Bm
tf

34 Ututcst,

marammui
i'UMIr/fl/1

JHdone eademvelsimilianarrant

misic

Francorum

scriptores ulii antiqui .Anonymusin Gestis7*egum cap. 13 apud citatum Cointium id

MortuoSigeberto reg-e, Grimoejus parvulum, nomiue Dagrobertum, totondit,et per Didonem, Pictaviensis urbis episcopum, in Scotia ad peregTinandum eum
.

ipsumsictradntit

ahius Major-domus filium

dirig-ens, filium

suum

in reg;uo constituit.

Consonat

Aribonis voces; In sede urbis jam dictae alium constituens episcopum baud referendas esse ad civitatem Pictaviensem, quam Cirinussupranominavit, sed ad sedem civitatis, cujus episcopatum g;erebat Heimerammus, quaecurnque illa esset. Fateor, sicomnis difficultas excussa est; sed cum, ipso teste Cointio, nultam ur~ bem supra nominaverii preeterPictavium, qua vesuit, istas Cirini sive
>'

adargmnenta

antiquus scriptor libelli de Majoribus domus regias in laudata collectione Cfiesnei tom. Z,pag. 1, ubiis ait Qui (Grimoaldus) filium Sigeberti, nomine Dagobertum, Dodoni Pictavieusi episcopo detonsum subcustodia direxit. Consonant denique et
:

ritatis specie voces istas in sede urbis jam dictse

ad

lawtat Henschenius in Diatriba de tribus DagoberHs lib. -2, cap. 1, ut dubitari non possit, quin Dirfo l>, c tacicnsi ecclesiee usque post

alii vetores, qttos

mortem

Sigcberti pra-scdcrit.

aliam referemus? Verisimiie quoque non est, nomen alterius civitatis,in qua sanctus Episcopussederit ex Aribonis Opusculo nostris temporibus ex~ cidisse; cumnec Megin fredus,nec Arnolfus Vochburgensisiitudinsuisexempiaribusrepererint,uti c.c sapra dictis certum est. Malo igitur errorem Aribonis hie agnoscere, corrigendum ex Ursino,
t

Porro Sigeberti

cujus auctoritas tempore, loco

et

adjunctis mutto
est

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

461
lCCTOtl
c. s.
'(
rl ij>b, 77i

Aribo enimplus qaam centitm et duodecim annispost S. Eminerammi martyrium,quod hic in Bavariam advena post brevem triennii moram subierat, 'ejus Vitam conscripsit FrisingcV, ingenti regionum spatio a Pictavis dissita. Ursinus contrafuit S. Leodegario ac Didoni cvqualis,
est potior.

rum Pictaviensium, pro ea sede S. Emmerammo adjudicanda duo diplomata laudant, unum Ca
roliMagni, alterum Leonis III Pontificis Romani. In horum primo pronuntiatur libera ecclesia
pretiosissimi Dei martyris
ficis

ati

pro Pietevienti cfUco-

Aquitanise; in

Emmeranni atque altero dicitur in eadem

ponti
eccleni-

patu petUa.

scripsitque verisimillime in Pictaviensi dioecesi, jubente Ansoaldo, Didonis proximo in episcopa-

sia pneclarissimus martyr et episcopus Pictaviae

corpore requiescere
hil

Emmerammus. Primum

tum Pictaviensem successore, atque ipsius S. Leodegarii forte consanguineo. Vide dicta superius
num.
ex biographis
cti

32.

ipsum in Aquitania episcopum fuisse pariter agnoscimus sed nec alterum morari nos debet, cum utrumque
negotii nobis facescere potest, qui

38 Multo igitur

minus verisimile

est,

Ursinum

et

San-

epitaphio

in ejusdem S. Leodegarii ac Didonis rebus atque in hujus episcopatus tempore errasse, quam Ari-

posititia,

istud privilegium ab eruditis criticis inter supvelutminimum inter mendosa et inter-

bonem

in S.

Emmerammi

sede assignanda, in qua

poiata censeatur Hinc Dionysius Sammarthanus tom. 2 GaltitV Christiance auctse col. 1)51 et se.

hic ante integrum elapsum secuhtm in Aquitania sederat. Errori occasionem dare potuit Sanctipatria Pictaviensis ubi
,

quenti, licet ipse quoque S.

Emmerammum

Picta-

cum ipsum natum accepis-

viensem episcopum faciat, de ulroque tamen illo privilegio altum maluit silere. Porro, ne tongior
sim, uti Pictaviensis sedes
S.

set,etiam episcopatum tenuisse opinatus fuerit.Ce-

Emmerammo

abjit-

terum Arnolfus Vochburgensis et Aribonis interpres Meginfredus aliique recentiores, ipsius opinionem secuti, nihil ponderis ipsi adderepossunt. Quod ad epitaphium num. 28 relatum attinet, can-

dicanda est, ita certum videtur, eumdem aliquam aliam in Aquitania obtinuisse. Quee tamen ea fuerit, plane inexploratum est. Consuli potest
Coiniius ad annum Christi 649, ubi num. 35 et sequentibus viginti sex episcopatus S, Emmonimmi E cVtate in triplici Aquitania recenset, ostenditque, in horum variis satis vacui loci occurrere, in quo sanctus Martyr noster rcponi possit. IVantlelbtrn 41 Adversus hactenus dicta de patria vel epide Sanclo scopatu S. Emmerammi objici prxterea potest vernts. Wandelberli Martyrologiummetricum, proitt hoc ab Acherio primum ac deinde a Ludovico de la Barre tom. 2 Spicilegii vulgatum est. In eo enim ad diem xxii Septembris post S. Mauriiium de itlo
sic caniiur

dide fatetur laudatus celsissimus ac reverendissimus abbas Joannes Baptista Krauss, non audere, sese ilhtd ad sacri corporis sepulturee tempus referre, sed tamen ex ipsischaracteribus acvoceWn"wariam ante aliquot secula exaratum esse videri.

Egoasserentiid libens consentio; et quod quidem adprimam partemspectat, non dubito, quin epitaphium istud non nisi post secundam Sancti corporis translationem, quam circa medium seculum vin vel aliquot annis ante factam infra videbimus, ecc~ cisum fuisse. SanctusenimMartyrprimosepuitus fuit in Aschain,, unde Ratisbonam translatus, in sacello S. Georgii tumulatus est. Sed cumibipro sanctitate sua minus honorifice jaceret, per Gaubaldum, Ratisbonensi ecclesuv a S. Bonifacio Moguntinoarchipr{esitleepiscopitmprcefectum,adho-

Emmerammus eum socio comitatur lionore, Quem g-ens insignis Uritannia voce rcposcit. Non videturautem Wandelbertus per postremum vcrsum alium indicare voiuisse, quam S. Emme-

rammum
fuisse.

supra
to

relu-

noratiorem tumulum in eadem ecclesia delatus est. 39 Itaque dum inprseiaudato epitaphio dicitur Sanctus hic primo tumulatus,^'d accipiendum non
de prima omnium fuerat in Aschctin) sed de primo ipsius sepulcro Ratisbonensi. Deinde cum dicatur ibidem primo tumulatus, satis insinuatur, eum, dum epiiaphium illud factumestjam ad alixtm locum translatum
est

in Britannia vel natum vel episcopum Per Britanniam mro haud dubie Minor seu Aremorica designatur, quse cum Pictaviensi

ipsius sepultura (hsec

enim

provincicV a Meridie adjaceat, eo facilius potuit Sanctus episcopatum in ea gessisse, aut aiter scriptorum, Aribo scilicet vel Waldelbertus, hac su-

fuisse.

Hinc

collige, istud nihil

alhtd esse,

sacri corporis ibidem olim depositi et alio translati monumentum: quanto tamen tempore post secundam itlam translationem exaratum
fuerit,

quam jam tum

per re in errorem induci Forsitan etiam vox Britannia pro Pictavia amanuensis vitio irrepserit illum codicem, ex quo Acherius duos istos versus cn-ci-psit. Sed ucquc omnino ccrtum est hOSCB

piane incertum esse, nisi quantum et characteribus, quos non vidi, potest deprehendi. Admodum reverendus pater Frobenius Forste, ejusdem abbatiee Prior, per litteras hac superre consultus, respondit, videri sibi epitaphium istud astatem quinque seculorum attingere quidem, sed non excedere, et in lapide iegi, toco Bavariam Wabariam. Ilocsi ita sit, erit ea inscriptio xiii circiter referenda, muttumque auctoritatis amittet. Cointiusad annum Christi 652, num M,

versusvere Wandelbcrti cssc. Ittenim. in tuiutata novissima editione observatur, ambos abesse a codice Bigotiano, quo Acherius pro editione sua usus fuerat, uti et a codiceregio> quem postremus desiderantur editor ibidem iaudat. Ambo pariter
in duobus exemptaribus Ms. rum unum exstat in codice

Musei nostri, quomembranaceo t Ms,

120 a, alterum descriptum notatur ex Ms. Cusano vetusto; inutroque autem post S. Mauritiumet
socios

mox sequitur

adsecutum

Nonam Tecla tenet

roseo perfusa cruore.

ut idem iltud sententise

git

hoc

sum accomodet, interpunmodo Emmerammus Pictaviensis, epi>eo:

Aribonis pro Utut sit, mihi multo major est quod vero ad episeopaSancti patria auctoritas; tumpertinet, nolodivinare.

pus, prEedicando Dei verbum, venitin Bavariam etc; patriam desic scilicet, ut vox Pictavicnsis Sancti intersignet, non episcopatum. At vereor, ut h&c

pretatioomnibustamconformisvideaturadmentem auctoris epitaphii, quam commoda Cointio auctoritas visa est. Mihi vero ejusdem epiiaphii hacinparte tanti non est, ut rationibus adversus episcopatum Pivtaviensem supra altegatis
Sancti
aliud progredior. solide possit opponi. Ad episcopo40 Sammarthani fratres in catalogo
(

-0D

Ul.

%G:l

DE

S.

EMMEBAMMO EPISCOPO MAET.

fectionem vehementi desiderio pro Christo mo- D riendiadscripsit, celebravitque his verbis In quo excellentissimogenere vincendi beatus martyr Em:

C.

S.

III.

Abdicatio episcopatus et ex-

cessus e patria ad praedicandum

Avaris

in

Pannonia
et

adventus

merammus, cujus bodie passionis vel natalisdies cum laetabunda solemnitate eluxit, quam gfloriosa polleat dignitate, si parum estterrenis provectibus,
tanto
caelestium virtutum astructionibus approbetur. Quaa uberius hdeli cuique elucent, quanto fi-

Ratisbonam,

Bavarorum consuum
,

versio suscepta.
Epiicopoltu

dem, quse
ceperit,

in ejus pectore flagrabat,

ex animo con-

et

opere comprobaverit.

Hic

enim

per

ttoiu,

Pan-

nomampe-

Dum Sum ^
et

sanctus Episcopus gregem cxemplo uberrime pascebat

verbis

apostolicus

ip

ior incessit ar(

Christum Avaris in Panno:

oranium merita g;raduum pontificatus bonore promotus et leg'um Domini perdius pernoxque quo diximus, scrutator, eodemque ferventissimo
, ,

prsedicandi.

Aribonem audiamus
S) vir

Dum

au-

Divinitatis ig"ne succensus, martyrii

to mentis desiderio suspirabat,

palmam

to-

tera (inqait

num.

reverentissimus

Hemme-

rammtis episcopus tot vigoribus polleret, perveuit ad eum fama, quod in quibusdamEuropaepartibus Pannoniensis plebs, tota Avarorum reg-na, excsecatis oculis a veritatis luce, qua3 est Christus,

ma-

xime

idolis

deserviret.

Unde Dei Famulus conut Chri-

tristatus valde, et intrinsecus dolore tactus, intra

semetip6um meditari

coepit illuc venire,

B stum

ibi

praedicare deberet.

De

Avaris, seu

Hun-

nis, qui se Avaros sive Avares dixerunt, ideoque ab Aribone modo Avares, modo Hunni, ab aliis multis agit etiam Hunno-Avari appellantur Franciscus Foris Otrokocsi in Originibus Hun,

Salomone suadente, aemulationem adductus carnes suas pro amoqui ad mag-nam sedere Christi expendere,- ut rat mensam, ipse quoque talia memineret * prseparare. Evang-elica enim voce admonitus Ma jorem charitatem nemo habet quam animam suam ponat quis pro amicis suis, hoc benequantum in se fuit , repenficium Redemptori anxio fluctu animi , nec sine madere volens g-narum rerum molitione, in hoc urgebatur. Natali denique solo patiendi materiam sibi denegante collectis viribus hostem idololatram cultor
,

mcminh

s ct

j;

Veritatis quaesiturus eg*reditur, antiqui patriarcha3

gariris
test

lib.

rop,

5,

de iisqite etiam ronsuli po-

per hoc imitatus

exemplum
:

cui

divino praeceet

Commentarius prsevius ad Vitam S. Stephani Hungarorum regis, ad diem 2 Septembris

3.

ptum
.<

est oraculo

Exi de terra tua

de co-

gnatione tua, et veni in terram,

;>

quam monstra-

Suffecerit hic notasse, eos e Scythia Asia-

tica versus

gressos, et

Daciam ad Danubium usque proin Pannonia sedem suam fixisse, te-

vero tibi. Hoc curriculo divini praelii praepotens Bellator iutentus, sed caelesti moderamine coercitus necessario desedit, quo minime decrevit,
<

nuisseque usque ad fmem seculi vin, quo a Carolo Magno ingenti clade affcctivictique acpene deleti

fuere.

HunnoAvaru prvu<
dtearct,

rumaem
se

Adventum illorum Theophylactus SimocatlaaUiqUQ ad Justiniani imperium retulerunt. Eoc * _ _ ,

43
,
,

fines,

qua Baioariam respiciebant,

fuis-

Anisum fiuvium, Aribo indicavit, dum hunc inter utrumque populum interjacentcm dixit. Idem etiam ait Meginfredus, consentitque Egin-

nec eo progreditur, quo coronae cupido nitebacausa parilem quidem martyrii, quem sitiebat, adeptusest honorem. Hactenus ille, quem de ipso Sancti martyrio deinde disserentem infra audiemus. 45 Tempus saluberrimi ad Boios adventus ipsius, non nisi per principem, quihis tum prseerat, Aribo sic indicavit Ad fluenta Danubii amtur. Dissimili
:

Ratisbonam

<*,

nis in partibus

num

hartus in Annalibus de gestis CaroliMagni ad an79 ubi de Caroli in Avaros expeditione seri1 ,

Bajuvanorum advenit; cujus dum sequereturfluenta, ad Radasbonam urbem pervenit,

quae ex sectis lapidibus constructa, in metropolim hujusg-entis arcem creverat, quam tunc in tempore dux g-entis Bajuvariorum vir alacer Theo-

hmc ait Sic inchoato itinere, prima castra super Anesum posita sunt nam is fluviusintcr BaioaC riam atque Hunorum terminos medius currens, certusduorum regnorum limes habeatur. Est autem Anesus, Anisus seu Anassus, vulgo JZns, Germabens,
: :

ni,v fluvius, in limite ditionis Salisburgensis or-

unde progressus superiorem Stiriam ab Aucognominem in Austria civitatem pr&terlapsus, Danubio miscetur. Idotus,

stria superiori dividit, et

lolatriam porro,

quamS. Emmerammi aHate sive sub medium seculum vn etiam sectabantur Avari
seculo viu rxeunte, quando aCarolo Magno subjugati fuerunt, nondum abjecerant. Profuit ta-

Ariboni consentiens Meginfredus in Hujus monarchiam Theodo dux v provincise.... tuncpossedit. Non unus porro Theodo Boiorum ducatum tenuit, aliique plures alii paucioresejus nominis duces numerarunt. Arnolfus Vochburgensis lib. 1 de'<MiraculisS. Emmerammi, cap. 1 duos recenset, sub quorum altero sancti Episcopi Ratisbonam adventus debuit contigisse. Temporibus autem, inquit, quibus tantae pesti [hseresi inter Boios serpenti) remedia parato reg-ebat.

Vita

num.

5 ait

bantur,

hi

duces principabantur
filii

Dioto scilicet

menillissicsubjugari,cumsubreligiosoistorege iis, qui a communi strage supererant, Christus tandem feliciter annuntiatus fuerit, ut habemus ex Alcuini epistola 7 adeumdem Carolumsuper
hoc argumento data t verbis in supra laudato Commentario de S. Stephanorecensitis. Ad hancita-

vir illustris, cui

in

regnum non

successerant

item alius Theodo,

aliis

vir strenuus et alacer, sub quo clarissimus Christi confessor Euopertus cum

sum

quegentembarbaram^Romanisolim^actumetiam
nuper Francis
in

rammus

Christi

s<u-r<i

Baioaria infestam, S. Emmeillaturus, dimisso, quem in

servitoribus Juvavium devenit, ibique curpnesentis vitfe consummavit. Sub quo S. Corbinianus Frisingam accessit. Is erg-o duos filios habuit successores in regno, Diopertum videlicet at-

que Grimaldum; post quos ducatum

buit Hucbertus.

g-enti

huic prte&idem
doneI
foti-

Aquitania regebat, episcopatu, perrexil, ac post longa per Galtiam Qermaniamque itinera Ratis-

bonam advenit.

de passione et gloria S. momvKmmerammi de quoconsule num. 20 hujus Comhir. mentam, hanc sancH Episcopi e patria suapro"

Attctor

T>wt<ttus

rammum
ces,

-1G Dioto is idem est cum Theodone, qui post cowectiorem Boiorum ducumseriem,ejus nominis Ihabetur. Is idem etiam est, qui S. Emme-

'"/^

Uatisbonceexcepit. Nam primoquidem Dioto ilteab Ay*nolfo primus rece?isetur inter du-

quorum tempore ad exstirpandos inBaioaria

errores

DIE VIGESIM
S.

SECUNDA SEITEMBRIS.
barorum commercio
idola retapsa est.
vel

463

errores remedia parala fuere; id autem per

dominatu
in

descivit, et

ad

ACCTOkt

Emmerammum
est.

manifestum

factum esse, ex ejusdem Vita Secundo asserit Arnolfus, ejusin

C.S.

49 Certe redacti

postmodum

Francorum pO'

tipwl

Bavi-

dem
non
S.

Diotonis

filios ipsi

regnum seu ducatum

testatem Baioarii, veterum superstitionum tena-

quod de eodem Theodone, qui suscepit, non obscure tradunt Aribo acMeginfredus, dum scribunt, Lantbertum ejusdem Theodonis filium, sanctique Episcopi
successisse;

Emmerammum

barbarum parricidam, urgente divina ultione, in exsilium pulsum mortuumque, et omnes hujus
posteros mirum in modum exagitaios fuisse ne~ que de alio istius Theodonis filio usquam meminerunt. Theodo alter, ejus nominis II, sub finemseculi vii S. Rupertum tunc Wormaciensem episcopum Ratisbonam arcessiit, sanctumque Corbinia;

ces,non nisi difjiculter ac paulatim adChristianas leges revocari potuerunt. Ita liquet ex legibus, quas Theodoricus I, Childebertus II, Clotarius II et Dagobertus I, Francorum reges, iisdem prsescripserunt. Leges hasce a Frederico Lindebrogio editas laudat Cointius ad annum Christi 638, ubi et earum multas, ad res ecclesiasticas divi-

numque cuttum
Mihi

spectantes,

ex eodem

recenset.

hic suffecerit

earumdem Prsefationem ex

laudato Cointio recitasse. Theodoricus ivx Franco-

rum cum
autem

esset Catalaunis, elegut viros sapientes,

adolescente Romam proficiscennum, tem , frustra apud se retinere conatus, multis muneribus honoravit. Sub ejusdem denique filio Grimoaldo laudatus S. Corbinianus Roma rediens,
seculo viii

qui in regno suo legibus antiquis eruditi erant.Ipso

dictante, jussit scribere

legem Erancorum

et

Alamannorum

et Bajuvariorura,

unicuique genti,

quae inejuspotestnU' erat, ct

secundum eonsuetudi-

episcopalem suam cathedram Frisingse fixit, uti pluribus ostendimus in Commentario prsevio ad Vitam hujus Sancti die viii Septembris, in quo etiamplura deprsedicto Theodone II ejusque filiis

nem suam.

Addidit, quse addenda crant, et impro-

visa et incomposita resecavit, et quae erant secun-

dum consuetudinem pagauorum,mutavitsecunihim

legem Christianorum
propter vetustissimam
et

quidquid Theodoricus rcx

B Baioarise
annocirciler
(ii9,

pro-

tetrarchis studiosus lector reperiet. 47 Ut vero prsemissa certa sunt, ita cum Theodonis I ducatus tempore apprime componi potest
649,

paganorum consuetudinem
jj

emendare non
fecit.

potuit, posttuec Chlotarius rex per-

pter dr//icttL

tatem

annus Christi

quo

S.

Emmerammus ab

eo duce

50 Haec omnia Dag-obertus rex g-loriosissimus per

viros illustres,
,
.

7111

wurum,
-

Ratisbonee benigne acceptus, nec invitus tandem detentus fuisse, ex communi annalistarum sententia creditur. Detinendi causa pio principi fuit suse gentis midtis erroribus impticatse f/ravis necessitas; ad quam cum accederet ex perniciosis

Baioarios inter ac Hunnos siveAvares

bellis utro-

rumque limitum
est, ut,

peregrinantium pericula, tandem se induci sanctus Episcoptts passus

vastitas et

*"per* Ml Claudium, Chadum, liulomagnim et num ici\acf$, Ag-ilultum renovavit, et omnia voteralejrum mmoliustranstulit, et unieuiquc g-enti scripta tradidit, qure usque hodie perseverant. lloc deoretum est apud rcgem et principes ojus, et apud cunctum populum Christianum, qui infra reg-num Meruwngon\mconaistunt. HactenusPnvfatio quivero hasce
.
.

quam

his destinaverat,
bellis et

operam Baioariis
utrisque gen-

impenderet. De
tis

ex his

illata

Baioariorumlegespervotverevoluerit,faciieagnoscet, istorum regum temporibus, sive seculo vi et vii non paucos in Baioaria Christianos fuisse,
hseresi

limitibus strage, ac difficultate in Pannoniam inde transeundi Aribo in Vita num. 5 hoc ait Eo namque tempore interHunorum et g-entem Bajuva:

tamen maxima exparte

infectos, ut

modo

riorura orta est discordia, ita ut a vastantium mani-

videbimus. Clotario Ilmox laudato monarchiam, quam annoChristi 613 adeplus est,tenente,SS. Eustasius et Agilus ad pncdicandum Baioariis Chri-

buscirca amnem Anisem interjacentem depopulatee urbes paene desertae esse viderentur, ut saltus bestiis in augmentum daretur intelligi, quia huraana
frag*ilitas

slianam fidem missi, multos ex

illis

magno cum

labore converterunt. S. Agili Vita apud nos data illustrataque est ad diem xxx Augusti, ex cujus
cap; 3 sequentia,qusv. ad propositum nostrumpertinent,hicsubjicio. Qui {SS.Eustasius,Agilusque)
ingressi hujus itinoris viamjuvante Christo, Wariscosprjedicaturi accelerant, qui agrostium fanis dccepti,

huc illucque transire

diffidebat

quiaquamvis jurejurandi vinculo adstrictus aliquis a quodara fuisset, penitus tamen majus insidiae;

C quam m
Pannoniam commeamli , et
Religionis
statttin

ostensa benignitas sestimaretur.

48 Vitiosam Aribonis periodum Meginfredus paucioribus exponens, Theodonem inducit negantem, iter illud tunc temporis suscipi posse, propter discordiam scilicet et longam inter se et Avares bel-

quos vulgo faunos vocant, gontilimn quoque F

lorum controversiam fines in utroque limite deserurbes et loca, olim tos, ita ut circa Anesim fluvium tantis bestiarum imraanitatibus horrecultissima,
rent,

errore seducti, in perfidiam devcneraut. Fotini seu Bonosi venono infocti. Quos, errore repulso, matri cultoros. EcclcsiiB reconciliatos, voros Cliristi fecere illius in51 Deinde directo callo ad Boias, quos

in-

juirlim
1

11

Quisporro
set,

ne viantibus ullus transeundi aditus pateret. y^eligionis in Baioaria status tunc estaudatus Aribo num. 7 verbis, quse subdo,

multo lacolae Bodoariosvocant, pervenorunt, et dograate imbutos, plurimos bore CathoiiOBB fidei illorum ad fidem Christianitatis converterunt. Ilisce consonat Jonas in Vita S. Eustasii apud

[n/1

cti.

Mabillonium Sec.
:

2 Benedictino,

pag.

17

num.

3,

declaravit. Habitatores, inquit, ejus neophiti eo in

temporeidololatriamradicitus ex senonexstirpaverunt, quia, ut patres, calicem Christi communem et demoniorum [sibi] suisque tiliis propinabant. Simili modo Meginfredits, erant autem, ait, memoaccolae ratse civitatis (Ratisbonse) et patriae totius afliuentia quidem mundanaefelicitatis illustres, sed

ubi legitur Reversus ergo vonerabilis vir Buata\mvsius ad Luxovium, magistri (S. Cotumbani)

ceptum implere
crant,
fidei

ut gctites, quffl vicime alercntur. Progressus Igitur, pabulo

parat,

noviter adfidem adducti, delusae vetustatis frutices nondum radicitus exstirpabant, et consuetudinem

primum

tenaciter hferentem igmorantia fovit. De tempore susceptse, in Baioaria Christianse fidei

non convenit
quit,quin,

inter scriptores

dubitari tamen ne-

eultlWariscia praadicat, quorum alii idololatriffl maoulati dediti, alii Eotini vel Bonosi errore bua qui nunc crant. His ad fidem conversis, ad Boios, tendit, eoaque multo labore Bavocarii vocantur, jjlunmos imbutos, fideique liniamentis correptos, cum aliquantiflper corum ad fidem convertit. Ubi qui coepti moratus fuissot, dimisit sagaces viros, 1-uxovium in studio desudarent; ipsoveroad

labores

dum Christianis imperatoribus paredeindeforte ex barret, eamjam admiserit, a qua

Septembris Tomus VI.

Salabergse bioremeare studet. Consentit etiam S. Mabillionum pag. 423 aravhus apud laudatum J J
63
et

4GI
bcto c s
-

DE
quam
Orosius

S.

EMMERAMMO EPISCOPO MART.

editionis pag.3^7, ubi primo loco Wicterpus, secundo Cauvipatdus recensetur his verbis

g-ens etsequentisicinquiens: Cumillo in tempore

Boicariorum,

Boios prisco voca-

Bonosiaco mbulo appellat, in extrema Germania quse haeresis antiqui et calerrore fectafessetj

hominem Dolidi hostis irretita habenis, purum minum nostrum Jcsum absque Deitate Patris esse censebat; ad quam nefariam et insanam doctrinam confutandam, immo resecandam, venerabilis vir
ex Luxovio monasterio, in Vosago saltu
venit elc.
lanrtiprxdi-

Eustasius abba, divino utpote instigatus Spiritu, ito, ad-

52
{fo

Hxc paulo

tatius

observanda censui, quia ex

vatorUoptra
tgebant,
^

religionis in Baioaria statit eo tempore, quo Emmeramnms eodem advenit, utcumque conje-

de

Hic Reginensis sedis vocitatur ab urbe, primo Wicterpus episcopus ille,Post alius, Cauvipaldus qui nominedictus. Nec magis illum inter istius ecciesise preesules agnovit Arnolfus Vochburgensis tam lib. i quam secundo de Miraculis S. Emmerammi, licet posterioritoco Ratisbonenses episcopos ex professo recensuerit. Hic vero ordinariam episcoporum illorum seriem exorsus est a Gaubaldo, apud laudatum poetam Cauvipaldocftcto, quem a S.Bonifacio seculo vin episcopum ibidem constitutum ait, et ante quem ecclesiam illam absque certis episcopis

Quam rexit

ctare licet. Etenim cum prsecitatus S Agili biographus istam Baioariorum conversionem referat ad monarchiam Clotarii II, anno 013, ut diximus, initam, sanctusautem Eustasius apud laudatum Mabillonium anno G25 obiisse dicatur consequi'.

tureamdem conversionem triginta circiter annis ante ejusdemS.Rmmevammi adventum contigisse.

Atque hinc discimus, cur Baioarii id temporis ncophiti et noviter ad fidem adducti ab Aribone et Meginfredo supra num 48 dicantur. Verumtamen J quantumvis felicilerS. Eustasius Agilusque apud eos laboraverint, superfuere tamen paganismi errorumque reliquise, quse, ut credere fas est,partim eorum piam industriam illuserant, partim <7<>nn<> indlularanl, quasque proinde sanctus Episcopusa Theodone duce invitatus,funditus exstirpare constituit. Quam strenue quamque feticiter i<t opus aggressus fuerit, in utraqueVita legitur ut necesse non sit de hoc argumento hic agere.
.

Dum itaque Aribo scribit, S.EmTheodoni roganti, ut eorum pontifex esse dignaretur, annuisse, hsec de episcopali Ofpcio ibidem exercendo, non de sede stabili lege figenda instituendaque interpretamur ; aut si dux postremum hoc etiam petierit, exsecutioni mandatum non fuit. Ceterum quibus ccenobiis Theodo sanctum Episcopum prxficere voluerit, incompertum mihi est. Meginfredus de hac quoque re non meminit : in Cointii vero exemplari sic legebatur:Yel pro humilitatis studio abbas hujus pro- E vincia? cosnobialisnormse studio praeesse non recusaret. Forsitan de condendis, non de jam tum
fuisse affirmat.

merammum

conditis ccenobiis ibi

sermo

est.

IV. Sancti martyrium, causa martyrii

et

C-ff/n lanien equittfyn, Ir/enninrn, post quod dire necatus est, nimis breve spatium fuisse, ut prospere cccpta ad prwfixum sibi finem perduceret t

adjuncta
loca
:

discutiuntur

palsestra,

obitus et primse

remque Christianam per universam Baioariam

satis staMliret.
Ron
tat diu

sepulturse

tempus emortuale.

'"'"""""",.

loci

Eodem enim seculo vn adfinem vergente, eo ibidem erat relinio, td S. Rupertus tum Wormatiensts, deinde Salisburgensis episcopus, a Theodone II duce accersitus, necesse habuerit
58

Egregiam
riis

hitrtr

ipsum. tiartmi. Catholira falc imbuere,

eum-

que ac multos ejusdem gentis nobiles et plebeios saera baptismate regenerarr, ut ejusdem Sancti
Arta testantur. Sed utrum hi paganismo, an hseresi infectij an profano irritoque lavacro tincti fuerint, an vero sincerum baptisma ex pe?*verso
(
:

S. Emmerammi in excolendis Baioaoperam, collectamque ex eis uberem messem celebranl biographi, ut supra diximus: sed singularia facta non exponunt. Inde ad ejusdem martyrium enarrandum progrediuntur , quo ipsum post triennii in Baioaria moram corona-

Sanctitnar-

tyrium

titm esse consentiunt.

Causam vero

caedis

cum

satis constat,

dogmate velconsuetudine tantum distulerint, non neque id hujus loci est inquirere. Dubitari porro potest, an S. Emmerammus, dum

ejusmodi adjunctis tradunt, queenec Virisanctitas t nec recta ratio admitti patitur. Rem uti ab F ipsis narratur, accipe. S. Emmerammus de in-

Baioarios excotendos accepit, sedem quoqxte suam episcopalem apud eos fioserit, et Ratisbonensibus
episcopis

annumerandus sit. Dubitandi ratio haAribonein Vita num, ">, ubi Theodonem ducem ab eo petentem inducit, ut eorum pontifex
betur
r.v

propediem morte divinitus prcescius, faRomam peregrinandi a Theodone duce postulat. Interea Ota vel Uta, ejusdem ducis filia, ex cujusdam judicis filio, nomine Sigibaido, gravidata, cumcrimenjam ultra celari non posset, una cum amasio suo ad sancti Episcopi pedes
stanti

cuttatem

si ita dignaretur, vel pro humiliabbas hujua provincirc ccenobiis normali Btudio praaesse non recusaret Deinde subdit, sanctum Episcopum quia Avaris /nvrdicare desitle-

esse debuisset, et

provotuta,

tatis Studio

suum dedecus confessa est, et auxilium petiit, quo non dubise irati patris uttioni uterque subtraheretur Confitentes reos sanctus
.

non nihil obluctatum, ac tandem ob rationes supra allegatas supplicanti duci annuisse.
rtihat,

Prsesul acriter increpuit, eisdemque seternaspo-

'^"f"'
bonifau.'
tf.ii,

54
" lsl

Verum multo recHus

n
'

sr "/" ,r '""
f

a Ratisbonensiumepiserie ordinaria excluditur; cum non

tiuspcenastimeremonitis,saiutarempcenitentiam Mox eorum sortem misertus, iisdem auctorfuit, ut sesecommissi sceleris reumapud
injitnxit.

dad

vmtitiuf.

BdvenHtius episcopus RaHsbonm acper reU<p>a,nliaio<tria,nepiseap<tlia atnniasua obiisse dicendus sit. Sane Meginfredus de RaUsbonensi ipsius episcopatu ne verbo quidem meminit, nec de alio ducis postulato sanctique Emmerammi
"
f

patrem agerent. Sed Aribonem audiamus.

56
Coepit
itaque,

ctissimus Vir

inquit num. 9 et 10, sang-enientium condolere sermonibus,

ttC

martv rii

gk

commissum tamen peccatum acriter increpando, arg-uens, animae dampnationem pertimescere madebere insinuans,

juncta

consensu loquitur, guam ut Baioariispr.vdicaret. tyus nomen pariterabest a mtalogo episcopo?*um ejusdem sedis, a poSta anompno seculi ix conscnpt ,editoquc interAnalecta Mabiltonii iteratx

quam

temporalia corporum
his indicavit, pie-

supplioia, Poenitentiae
tatis

modum

tamen

manum non

subtrahens, sub silentio

eis proecepit, ut super eum commissum scelus mittere deberent, ut facilius evaderent cruciatus.

Prajsciebat

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

Praesciebat veneraudus
Pontifex,
ut,
si

46
C.S.

hoc in

cium, quo non tantum gravissimse infamise nota

sancto Prscsuli inurebatur,

publicum

crimen, nullo modo, his veniam a patre puellse impetrare potuisset : tunc se criminis alieni reum fieri obtulit, ut ab hia flaeveniret
ter

verum etiamejusdem

gellum, quod pertimescebant, averteret. Nec alifactum hoc narrat Meginfredus, cujus verba pariter subjicio. Quid facerent? quod consilium caperent ? Tempus urgebat partum, et culpa mi-

vita in prscsentissimum periculum, ut db eventu patuit, conjiciebatur. Quis autem credat ipsum axd adeo divinse naturalisque legis immemorem
fuisse, ut

tamnqxium mendaciumpersuadere

su-

stinuerit, vel

tam ignarum, ut id licitum esse credidcrit? Neque ad divinum instinclum recurri

hic potest, a cujus sanctitate ac veracitate hujusmodi consilia nequeunt profisci. Ut vero idem

nabatur interitum. Supererant sola in

S.

Emme-

rammi

et pietate fiducia, et in sanctitate consilia.

Huc

desperatio

pallida provolvitur;

pedes oscu-

lando demulcentur, crimen exponitur, venia rogatur. Postremo de vitae remedio pia Paternitas consulitur, tantoque extitit querelantium modus flebilior, quanto de admissis pcenarum opinio pra>
sentior.
popontttirex

istud consilium Sancto erat perniciosum , ita puelLv infamiam augebat, nec ad leniendam patris

iram

satis erat utile

minus enim dedecoris

Vtderi, leviusque ferripoterat, si ducis filia a no-

bilijuvene,

quam ab Episcopo
teste

set.Nonne, ipso

vitiari sepassaesbiographo, Theodo pater t

,

Arebone

57 Horum beatus Pater acceptis geuiitibus, conpati coepit interius, et licet parturiret spiritum do-

obfirmavit tamen delictis faciem arguentis. Laesum quippe ingenuas regerationis pudorem referens magis erubescendum, et seternain justi Judicis
loris,

in vehementissiaudito Emmerammi nomine mam iram exarsit ita ut a suis vix retentus (fuerit,) ut proprias in eam (fdiam suam) mitteret mauus, et suam ense prosterneret subolcm? Nonne, dum

animadversionem vehementius esse pertimescen-

dam; maxime cum hujus temporis

B
quantitate, sic
tate.

supplicia, sicut

etiam ab aeternis diversa sint quali-

hoc perficere non posse se cerneret, privavit eam substantiis rebusque omnibus, et in exilii damuationem in Ausoniam direxit, in qua damuatione proadicta jam femina usque ad mortis permausit

Proinde, sicut

mos

est,

pceDitentibus viam re-

diem?
60 Absit igitur, ut

E
tam imprudens tamque no(l/lfJKOf
iliiis,

conciliationis ostendit, ipse alto dilectionis consilio alteritatis onera suscepturus mandavit secretius, ut

(TU-

maculam hanc in se transferrent, quo facilius furorem ducis evaderent, quem noverat inexorabilem,

xium consiliitin, soli Sigibaldo utile, ipsi vero auctori Otsequc damnosum, a sancto prudcntique
episcopo Rmimrammo profecturn credamus. Porro, ut in commcntis sscpe cvenit, etiam cetera ejusdem hujusce rei adjuncta non cohscrent. Ait

quod

Snnctm iptemet

cum ignominia cumularet

dolorem. His ita inter

ipsos peractis, acceptaque a Theodone Romam adeundi potestate, S. Emmerammus ciun aliquot e

enim biographus,

S.

Emmerammum, antequam

suis clericis iter agressus

est.

Sedpriusquam Ra-

tisbona efferret pedem, sollicitus, ne crimen sibi falso impingendum sacerdotali Ordini infamiam

Ratisbona Romam proficisceretur, Wolflcco presbyteroinnocentiam suam testatum esse,mandusseque,

uteamipseprimumpost necem suam omni

ceterisquegrave offendiculumpareret, religiosum quemdam presbyterum, Wolflecum vel Wolfldicumnomine, adse accersivit, monuitque, ut, cum se ob quoddam crimen necatum audiret, innocentiam suam omni clero manifestaret, servato intect

clero manifestaret.

Cum cnim
num.
xi,

quit Aribo in Vita

ex urbe cxirct, inVir veucramlus quen-

religiosum presbyterum, nominc Wolflecum, ad se acccrsiemt, prophetiffi spiritu secretum indicans, ait Adtende, dilectissimc frater, et ne oui,

dam

Megin;

fredo

rim, dum viveret, silentio. 58 Non diu inde discesserat sanctus Episcopus, quin Ota^prodente utero, manifesti flagitii con-

me

vivente, dixeris

cum enim

divcrsis oruoiati-

busex

cujusdam crimine vitam

mc

fiuissc

audie-

victa^auctoremqueinfamisesusecorampaireduce edicere jussa, sanctumprsesuiem indicaverit.Quo audito,patervehementerexardescens, stricto gladio fdiam petiit, familicV dedecus noxio sanguine C expiaturus; sed ab adstantibus prohibitus, eamdem exheredatam, relegavit in Italiam, ubi reliquam vitse suse exsul exegit. Huic Otse frater
erat Lantbertus, quisororis suse opprobrio in innocentem Episcopum impotentius accensus, cum
satellitum

constitutis Ordiris, manifcsta omnibus in sacris nec nibus, ut ne eorum quis ignavia delinquat,

hujus criminis noxium me judicet, et quasi imitando hujus rei exempla, ex suo labatur statu. Arcanum itaque innocentise susc sanctus Prm nisi jwst sui Wolfleco sermndum prsecepit, non divulgandum; nempeutper opporcsedem suam

tunumsilentium Sigibaldo OUeque consuleret, et per posthumas vindicias offendiculum cleri caveret.

manu insecutus

est,

eique in villa Helf-

01

Verum

quorl

Wolfleco

tamdiu celatttm

Qib

0i Sigi

substifendorf, ubi post tridui iter ex industria terat, deprehenso illatam suse domui injuriam cum acerbis dicteriis exprobravit. Contra Emmc-

rammus innocentiam suam

testatus,

ad

Apostoli-

teste biographo, voluit, Sanctus ipsemet, eodem fraire ejusdemque salelliticoram Lamberto Olse buspublice professusest, simul ac de sororis siuv Aribonis iiio fuit interpeltatus. Juverit

haUlo mi*itc dica~

tur,

diluendo objecto crimine appellaira sestuans, sanctum Prscsulem scalis alligatum membris barbare truncarijussit, in eoque cruento martyrio seminecem reiiquit. Ita Aribo et Meginfredus de S. Emmerammi marty^ multi alii rio, causaque ejusdem, quam deinde asseruerunt, uti infra videetiam e martyrologis bimus sed quoad aliquot adjuncta minime proba-

camSedempro vit. Verum ille

stuproab ad dicta retutisse^nm autcm deductum

:

se vide-

gloria elatus, ex ocret (Lantpertus) temporali Agc, Episcope ct intulit vcrba dicens casione invocans, gener noster. Ipsc-autem Deum testem
se terrenis actibus

socerum non habere testatus

est,

Cum
coepit

pradietuB princeps audire contempateset,... vulsanctissimus Vir J)ei episcopus hilan

modcstis
et

tu

pacificis

verbis

exousationem

biliter.
tn

quorum

narrutione

59 Advertit id Andreas Brunnerus in Annaistud S. Emlibus Boicisparte i, lib. 5, cap. 5, ubi

Romam me iturum promis] inferre, dicens: Ad quemvis prudcutem mecum pariter ut deMitte
hac de rc Pontilicis h praeseutetur in couspcctu tanti normaliter dijudicer, ne hujus sententia, et ibi etc .Ecce hic, S. Emmercus appaream criminis.

nuriio ditfdicei

merammi de

scelere sibi falso

imponendo

consi-

ipsique Sancto injulium, velut male confictum, docteque refellit. Etsanequidaccuriumrejecit, pemiciosum mendasatio ista aliud est, quam

rammus ipsemet Peum testem invocans, innocendumque vel sic nihil tiam suam prodit ac tuctur
j

proficit

460
AICTORI
C. S.

DE

S.

EMMERAMMO EPISCOPO MART.

apud Rosingxdarem Sancti caritatem, ex qua martyrium D subiit, sequenti elogio prosecutus est. Nactavero
occasione illud Salomonis dicti implenEripe eos, qui ducuntur ad mortem cum autillud mandatum exequeretur, aut reus in peccatis moreretur, totus in viscera compassionis effusus, et in hoc vere Domini sui imitator effectus,
inquit

manifeste refetcalumnia lendo, miseram pueUam.de gravissima suppliciis abnoxiam co7Wictam,gravioribusetiam

ei suaserat,

autem nem, quam ipsemet

proficit,eamdem coramBaioarix legatis manum summi Pontifwis tribunal probare se vel~ sibi liceat, precatur. Id le profitetur, utque id qua ratione faceret, nisi Otae criminatio*

di;

redderet.
.< tu

Pn

min

62 Hucscilicet recidissent bella ista sanctiPrseEpiscosutis consilia, ut vitiata virgb sanctum

qui aliena peccata transtulit in corpore suo super miserorum supplicia , quie pavebant, lignum
,

ipse sustinuit,

et

crucem Domini per

foedi

cri-

pum suumque acsuse gentis Doctorem et apostolum sacrilegi stupri, et sese ipsam gravioris in~
famiscreosegisset,actandem nonmodo incontinentiaesuse, verum etiam impize criminationis meritaspcenas pendcredebuisset. Jure igitur Brunnerus, Adlzreitterus , Cointius, Pagiusque illam Aribonis ac Mcginfredi narrationem rejecerunt.

minis opprobrium, quod in stuprum prolapsi admiserant, venerabilis Sacerdos ferre non recusa-

mei? Quod factum huic siraile gloriam huic Martyri et Sacerdoti aequiparandam putatis? Elias et Joanvit.

Quid

fratres

unquam

vidistis.

Quam

nes adulteria reguim conjugnm castig-antes, am-

Non propterea tamen

et

S.

Emraerammi martyrium

martyrii causam in dubium revocamus. etsi ista adjuncta admitti posse negemus. Nam ego quidemnondubito,quin sanctus Antistes aiienum fagitium, Sigibaldi scilicet cum Ota ducis filia ilB Ucitum complexum, sua csede innocens luerit, sive ab ipsa Ota, quod verisimilius est, ttt Sigibaldo
suo consuleret, sive ab alio fuerit accusatus; verum id ex ipsius Sancti consilio factum esse non credo. Accusatio autem haec eo securius poterat

bo levantur in crelum. ille per currum, iste per martyrium. Sed hos nimirum levior conditio, minor necessitas urgebat nam nec inter stultos quidem desunt, qui multo honestiorem putent causam
:

increpiti,

quam

admissi incestus.

illorum pro varietate a libidinosis &efem tantura appetebatur ; hic autem violatoribus dans marl ww

65 Uterque

facultatem in se transferendi facinoris, uno solnm presbytero innocentire suse inter mortales teste relicto, elegit suam potius vitam profana ad tempus suspicione commaculari, a Deo autem secre-

a"

'

quod Sanctus jam tum triduo biduove, ex Vita colligitur, in suo itinere Romano processisset, eoque facilius fidem invenire, quod eadem illa Romana peregrinatio pro fuga malesibi
intentari,

ut

torum conscio, quod ipse vellet ordine , purg-andam, quam noxiorum vitam per diversa tormentorum g-enera finiri. Recolens enim Dominum dicentem, * Nolo mortem peccatoris, sed ut conpeccantes sibi confessos ad et seipsum pro eorum mortibus gratissimam Deo hostiam immolari permisit. Hsec ipse, qui si per datam a Sancto violatoribusfacultatem in se transferendi facinoris intelt

conscii potuerit haberi.

forte

Brunnerus suspicatur,

vertatur et vivat;

S.Eramerammum

quiritanti Otse suasisse, at

correctionem

reservavit

tempestiva fuga paterno furori se subduceret, eamdemque, dum id ageret, comprehensam, au-

ctorem fugze suse nominasse, qui proinde etiam in stupri suspicionem venerit, utquein ira solet.
prsecipiii judicio'

damnatus

et caesus sit

verum

ligai datum ab eo, ut id facerent, consilium vel consensum, eodem modo, quo Aribo, corrigendus
est; si

hrnc
(Himiuin-nn.
.

',

mera conjectura est. jrfem awior censet,sanctum Antistitem, cum objectum crimen diluere, et Sigibaldum reum
(;:)

vero tantum

velit,

sanctum Episcopum,

cumid impedire
nihil est,quodin

posset, ex caritate permisisse,

martyrii
vautaopinio.

agere facile posset, Christi exemplo maluisse pro ovibus suis suam riftnn d nre quam prodere aliet

<
!

nam. Sedan etiam hoc ultimum tamfacile ei fuerit, non ausim certo edicere. Ratio est, quod Ota et Sigibaldus flagitium suum ipsi in Sacramentaliconfessione exposuisse videantur, ex quasola si illud Sanctus intellexerit, non potuit sane, salm conscientia, Sigibaldum accusare. Quodsiita est, S. Emmerammus sacri tenax silentii pro sacramenti pcenitentias sigillo gloriosus martyr occubuit. Ututsit, non propterea tamen Aribonem
mendaeii insimulamus; facile enimfieri potuit, ut imperitum vulgus aut crassioris ingeniihomines, m ex Sancti silentio rem, ut facta fuerat, ignorarent, quo mirabilior ejusdem caritas red'

ejusdem diciisreprehendamus. quod de castigatis per Eliam prophetam regum conjugum adulteriis dicitur ,improprie dictum esse; de idololatria sciliObiter quoque observa,
cet,

quee in variissacree Scripturse locis adultcrii

et fornicationis

nomine appellatur, quamque

et

lau-

datus propheta in Achabo rege Israel Jezabel acriter castigavit.

66 Eminentissimus
sti 70%,

conjuge

p
etBarmii
narration
censetur
-

Baronius ad annum Chri-

causam
tyrii

Aribonem laudans,. martyrium ejusque sic memorat, ut de sola Sancti permis.

sione intelligi possit Causa autem ea,

intercessit, quaj et

ait, maripsum Rederaptorem hu-

mani generis impulit crucis subire supplicium;

dum
te; rit

videlieetaliena innocens super se peccata su-

scepit libens volensque,

deretur, induccerint in

animum,

ut crederent,

il-

lum ipsum sui accusandi consilium Otcvdedisse;

quam opinionempost integrumabejusdem Sancii

martyrio seculum Aribo sine sana crisi adoptaverit. Ceterum Mabillonius tam Sec.x Benedictino m />\ Tutoneepiscopo Ratisbonensinuai. 1, quam tom. % Annalium adannum ChrisH 7:39, num. l Oausam aliam martyrii assignavit. Ts enim, nulla

quousque liberaret a morqui scelus admisit; Iicet postea suae exstiteinnocentia3 defensor. Etenim dum Theodonis

faotade$igibaMoOtaquenienHone

ait l

8.'Emm&
i

rammum

Lamberto tyrauno,

quemob

Ota virgo Sigibaldo cuidam commixta ex stupro concipiens, fcetu gravida cognita, iu vitse discrimen una cum juvene adduceretur, ut ipse eos a nece eriperet, sibi passus est crimeu adscribi, cujus causa crudelis.sime a fratre ejusdem feminae cajsus est. In Romano quoque Martyrologio ad huncdiem xxn Septembris eumprincipis filia

scelera in-

dem

orepare non cessabat, oceisumesse; sed

his verbis annuntiavit

S.

um Malau-

varia

Emmerammi

biUoniuspro hae sententia d"t, morari nos non debet.

1 .

nuUum auctorem

: Ratisponffl ra Baepiscopi et martyris, qui,

ut alios liberaret,

84 AwhrTractatits depassione et ghriaS.Vmme^mi.^seQenleOonstantem^aWa<,fftin

mortem sa^vissimam Christicausapatienter subiit. Hxc Baronius, qu&sicut vera putamus, ita etiam sancto Martgri gloriosa
sunt. 67

sttprajam laudarimus, Aribonifere conscntiens,

Barbarum cwdis modum Aribo num.

16 et
seqq.

DIE VIGESIMA SECXJNDA SEPTEMBRIS.

W7
reliquisset, itineris
itCTOtt
c. s.

A
tfurtyrw

seqq. exponit, et supra laudati Tractatus sive Sernionis depassione, etgloria S. Emmerammi au-

fcede truncatum
rat,

seminecem

comites, quos tyranni ?netus in latebras compule-

modtuabco-

ctor suo stilo sic

exomavit Irruitsuper eum

:

fune-

tlm

vetusto

taipiore

sanctumque Dei Antistitem, innocui comitatus fuga desertum, abstrahit, juxta quod scriptum est; Percutiam pastorem, et dispergentur oves greg-is. Hio ad libitum crudelis belluse sacratissinue Deo hostire
stus lictor, sathance ferali percitus rabie,
aries electus toto corpore laniatur,

tandem prodeuntes eumdem plaustro impositum ad villam Aschaim, milliario fere duodecimo
(teste

Aribone) inde distantem vexerunt, ut ibidem inecctesia S.Petro Apostolorum principi dicata
honoratius moreretur; imprudenti sane consilio, sedexcxdis atrocitateconsternatisutcumquecondonando; nam et ea vectura mutitato Prwsuli non potuit non peracerba accidere,et gravis conturbatioscBpe nonrectaconsiliadictat. 70 Nondum ad villam Aschaim pervenerant, cum sanctus Martyr, mortem sibi jamjam instare gravi gemitu indicavit, ideoque e plaustro in sub jecto gramine depositus est, ubi felicem animam
ingenti lumine emisit ad cartum.
liario tertio

Ora,

manusque ambas, populataque tempora

ptis

ra-

Auribus, et truncas miserando vulnere nares;

obntprop*
v cu f

Cerebrum quoque lumine sapientire semper radiatum, oculorum luce privarunt; cum illi
,

ir-

Atchaim.

in-

terior acies

animi etiam mundano sole vibrantior,

,

indefectiva status sui claritate luceret. Ling-uam quoque caelestis oraculi ministram ex invisibiH fontis arcano, juxta quod ratio censuerat, no,

Locum hunc mil-

va proferentem

et vetera',

de sancti oris camera

ab Aschaim distare, ibidemque in ejusdem rei monumentum erectam ecclesiani fuisse tradit Aribo, consentitque Meginfredus; verum
tantautriusqueloci distantia non convenit cum iis, qitcv de eodem argumento aliunde habemus. Cselestinus enim abbas Emmerammensis in Ratisbona monastica, cap. G diserte asserit, tocum, in quo

pestifer chirurgus radicitus evellit. Insanus furor

nusquam

Labia sacerdotis cuet legem requireut ex ore d stodiunt scientiam ejus; quia ang-elus Doraini exercituum est. In ipso etiam sexu, scilicet artibus in illo non pudenpertractaus, quia
,

dis,

inconsiderata ferocitas pervcrsa, pro dolor, exer-

cuit judicia!
BxpoiitutBt
celebratus.

Sanctus obiit, et in quo ecctesia erecta suo tempore etiamvisebatur, nonnisi quarta mitliarii jiurteub E Aschaim distare. Laudatus quoque Forstenius

68 Sic, Christe, tibi militantium virtus, greg-is tui Sacerdos et hostia, clypeo sufferentite prjemuet omnia vulnere ejus tU8B nitus, te attestante
,

Prior

in notitiis

Mss.cum

interecctesiasS.

Emme-

rammo variis in
nominasset,
71

locis dicatas ecclesiam in

Aschaim

mox

subdidit: Ibidem extrn paguim

elinAtctmim
ttpultu
ett.

numerante, centenae Martriumphorumgrloriaexaltatuscaelestem aulam ascendit, comcausa dilectionis

inflicta

capella in loco, ubi apiritum crelo transmisit.

tyr coronseang-elica
pleto in eo,
o

pompa subvectus

Hisce consonat Matthxus Seutter in tabula geographica episcopatus Frisingensis, in qua vi-

quod Salomon admonet

:

Non

ve-

cumAschaim

colloeat

ad dexteram Isarw ripam

teris*usque ad mortem justificari; quia merces Dei manet in seternum a Et Psalmista a Qui confidunt in Domino, sicut Mons Sion, non comitemque apostolus movebuntur in seternum
:

infraMonachiumetcircaejusdemepiscopatusFrisingcnsis confinia, et prope eumdem vicum notat S. Ilaimcraii; qua rorr haaif duhie iaudataiu rrrfe-

Jacobus
>

quoniam

qui Beatus vir cum probatus fuerit

,

suffert
,

tentationem;
accipiet coro-

nam

vita3.

Sit ig;itur

Eoma

ceiebris Laurentio,

Hierusalem Stephano inclita, Carthago nobilis Cypnano, Smyrna Polycarpo, Hispania illustris Cucuphate raagno; nostra autem Ratispona suo g-audeat Emmerammo, non minus gratite beneticium ab hoc sperans Patrono, quam et earum quoelibet a suo indulgentissimo parcnte etc. Sequitur aposlro-

siam seu sacellum videtur indicare. Dicendum itaque est, Aribonem, quique hunc secutus est,Meginfredum,tongealiaitinerummensura usosesse, cum ambo ctiamvicum Helffendorfl2 a/iftiaribus ab Aschaim cottocent, quorum tocorum ttistantia non nisi quatuor inittiarium Germauirorum uot.atur. in tabulis

Frederici de Wit, cui fere consenDemortui Marty* ris corpus plaustrorursus impositum, a<l Asrhaim
tiunt etiam alicv, quasconsului.

delatum

fuit,

ibidemque in S. Petriecctesia seput-

phe ad sanctum Martyrem non

prsetermilto.
Martyrium

inelegans,

quam

^-

Barbaramhanccarnificinamsau, f us
est in

I 'r.vsut,

ponua

in

Helfftmdorf

utroque biographoteste,passus ubipost tridui iter ex industria moras quxrens substiterat,ut quos ibidem affore divinitus prwsagiebat.carnifices suos operiretur.Locus hicSuperioris Bavarice est, inter Isaram et Oenumsupra Monachium situs in dicecesi Frisingensiet in />r;rfectura Aiblingensi,teste Matthseo Seutterintabusub la ejusdem dioecesis cujus ecclesuv cathedrali Erimberto episcopo eumdem donatum et sacra mde illustratum fuisse, docet Meichetbeckius in
Historiadictiepiscopatus tom.
1

Helffendorf t

tum, ubiatiquotemporequievit, donec Ratisbouum solemni cumpompa translatum est, utisequenti dicemus. Vacuum tamen Sancti seputcrum in Aschaim hodiequemonstrari, //. P. Prior Forstenius in sirpe divtis notUiis a/firmut. 72 De tempore martyrii ipsius consentiunt srrtptores, hoc in
.

[nnui

'

Christiannum
I,

652 incidisse, qui in

dict

tpthu

0inoi tualii

epitaphio ejusdem supra reiato inscript uslegiturt

et

cum ducatu Theodonis

a quo SanctUS RattS'

//

bomv benigne acceptus detentusque fuissr du

ur

optime convenit. Cardinatis Baronius tom. 8 -\unaiium istud multo serius, circa annum scilicet 702, dubie tamen, retuterat, Ad prsesens, inquiens,

dissert. M,pag. xv.

tempua
tie

Admodum reverenduspaterprior Emmerammensis,siepelaudatus,insuisobservationibusMssprae-

referri posse videtur (lioet annus haud aaexploratua haberi possit) martyrium Biemeram-

hodiequemonMartyris sanguine constrari lapidem, qui sacro spersus fuisse creditur. Porro licet sanctus Epiicem animam Deo scopus non in eodem loco "< reddiderit, illum tamen pro ejus paltestra assignapasm, quia in eodem crudelem illamearniflcinam in quoest,ex qua,\dum a suis alio deferretur, sus damprato martyrium suum morte consummavit.
terea docet, extra

eumdempagum

bud Theodone Bavariaa populie dominante. Tta principe, hoo tcmpore errOrem postea metius edoctus corrr.nf, ibi; sed dicens Vepost lom. Vinteremendandapag. 908

mi episcopi

Ratiflponensifi

illis

rnmquodad tempus

rmirtvrii s
fline

Bmmeranniin

in-

Etenimcum Lantbertus

illum

membris omnibus

certum (utdiximue] Cum cnim non cssct scriptus liber uec eerl Qfl auctor, non priufl quem sequeremur, errare con%it; quod acccpimus epitaptiium antisensimus, quam cum expresse ponitur martyrium quitus scriptum,in quo consuminasse

certo duce

cucurrimue.

468
AICTOIK
C. S.

DE
Christi dclii.

S.

EMMERAMMO EPISCOPO MART.

etiam atia miracula in eadem translatione Ratisbonse facta generatim sic memorat Traditur autem, firmaque assertione probatur, quod in illa via, qua levatus a navi ferebaturad ecclesiam, triginta
:

Accepimus illud a consummasse anno doctissimo Marco Velsero Augnstano etc. Haec viro de annno; diem aulem ejusdem emortualem fuisse xxii Septembris, ad quem Martyrologiis inscriptus esl, coliturque, omnes, quos vidi,pariter
consentiunt.

V. Sacri corporis translatio Ratis-

bonam

monasterii erectio et ec;

Verum, quse non exponit. De vetusto illo S. Georgiisacello, quod deinde in nobtlembasilicam ac monasterium Ordinis S. Benedicti, hodieque florens, excrevit, Andreas presbyter Ratisbonensis in suo Chronico generali ex Conrado de Monte Puellarum refert sequentia.
sig-nis

divina

eum

pietas clarificaret.

ista signa fuerint,

clesiae amplificatio

alise

corporis

elevationes

an a Formoso PP.
et

canomzatus
ipsius

elevatus

sit,

et

ecclesia

ab

eodem

dedi-

cata?
Incolx divinitui
niti

Quamdiu sacrum Martyris corpus in Aschaim

humatum jacuerit, non satis clare edicunt biographi; si tamen Aribonis mentem recte assequar, videtur intra duospost martyrium menses
inde translatum fuisse. Post enarratam enim sepulturam illius mox subdit, CSBlum atris nubibus obductum continuos quadraginta dies inter terrifica ftdgura tam copiosos imbres effudisse, ut repletis torrentium amniumque alveis exundantes aquse, campisque superfusw, non dubiam Bavarise stragem minarentur. Revelatum autem qui-

admo-

taorum

cw/tus

(et sunt ver76 Dilig-enter est advertendum ba mag-istri de Monte Puellarum in Chronicasua) quod olim temporibus paganismi et infidelitatis in illo colle, ubi nunc est monasterium B. Emmerammi situatum tunc extra muros civitatis fuit lucus arborum sylvestrium, ubi diversarum simulacra idolorum ab infidelibus colebantur. Qua superstitiosa bominum stultitia tandem divina volente gratia, evanente etfideCatholica parumper scintillante, ibidem luco deposito, viles casse pauperum hominum suburbanorum civitatis constructae fuerant, et inter easdem casas eonstructum fuerat humillimum oratorium, in quo consecrata fue, ,

Ecctetia

', de qua
hic aliqua

obscrvantur

rat ara per fideles Christi, tunc tenuiter clarentes

in honore B. Georg-ii martyris, quae capella steterat ibi tugurii more, quse ara hodie in dicto
sterio in

mona-

martyris Georg^ii cernitur ad latus Australe versus ambitum monasterii supra dicti, ante quam aram etiam publice hodie videtur sancti martyris Emmerammi epitaphium et sepulprsedicti

honore

calamitas cessaret, tranferenpignus, idque tunc a Theodone duce cleroque ac populo magna cum pompa curatum fuisse. Diximus supra, pagum
esse, ut ea

busdam

chrum.
77
et

dum Hatisbonam esse sacrum

eadem

Nec mirum autem, quod beatus Martyr in capella, Domino jubente voluit quiescere
,

postmodum
in instgnem

Aschaim ad dexteram Isarse ripam situm esse. Haudprocul inde, forte unius milliaris spatio distat Unter Vehrinfr, sive Verin<ra inferioT, pagus in
episcopatu Frisingensi atque in ipsa Isarse ripa situs, ubi vencrabiles Sancti exuvise navi impositse

extremi sententiam examinis ibidem praestolari; quia cum primo gratia docendi populum in fide orthodoxa in Ifcatisbonam se transtulisset, post crebros frequenter labores circa g-regem Domino nostro

basilicam ac

monasterium

Jesu Christo lucrandum, in pra^dicta secretaca-

pella tumultui
ter solus

hominum
vigiliis

aliena ipse felicissimus Pa-

fuisse creduntur, in cujus rei

memoriam etiam
visitur.

ibi ecclesia icdificata

;>nr
nl

hodiedum
uf,

hurum
if-

fitttc sftruittlti

(himinr,

habet Aribo,sacrum

Danubfum non

ne prodigiis

corpus devectum, per ejusdejn ostia e regione loci ubi nunc Deckendorfium oppidulum est, in Danubium descendit, per cujus adversos fluctus Ratisbonam tandem inter festivos applausus advectum est. Duo autem in toto hoc itincre memorabilia accidisse memorat laudatus biographus; primum, quod accensse circa sacrum funus sub aperto aere faces inter perpetuos ventorum turbines imbresque non modo non extingruerentur, verum etiam
tanta seouritate quietiasimam In altum earum flammaa direxerint aciein, acsi in oubiculo tranquilissimo
sine coramotione aeris stetissent.

orationibus consueverat angelica meditatione vacare. Hactenus Conradus, qui cum in Ratisbona monasticd canonicus Ratisbonensis anno 1373 floruisse dicatur, non potest
et

Deo

magnee

esse auctoritatis , quantum ad praedictee sacras sedis originem attinet, nisi id ex antiquio-

ribus monumentis didicerit, quod an factum sit, ignoro. Dixisupra, eamdem ittam S. Georgiixdem
in nobilem basilicam ac monasterium Ordinis S. Benedicti, sanctoque Emmerammo dicatum excrevisse, idque apudomnes extra dubium est. Quo tamen tempore, quove auctore idfactum fuerit, nec Aribo, nec Meginfredus tradidit; imo ambo de vnonasterio altum silent, licet aliunde constet, iltud etiam Aribonis tempore multo antiquius esse. ArnolfusVochburgensis midta quidem de eodem memoravit in utroque libro de Miraculis,sed de ejusdem exordio ac fundatore pariter
situit.

postmodum

Alterum est, quod,

rum adverso Danubio navigantibus alias muttum obnitendum sit navis hm inter tot proceltas tam
celeri prosperoque rursu provecta sit, quasi secundis fluctibus velisque usa esset. Fabulam

Hatisbomim
fehunt, ubi

m ecilciia S
Georgiitu-

mutatur.

quam Hebrsei ad suseperfidia ccnnmendationem ew hisce commentifuere, num. ^retulimus. 75 Appulsum Ratisbonam venerabite pignus Theodo ipse duw,unacum optimatibus,clero ac populoobviam factus, magna cum religione suscepit,et sacerdotum ministerioinS.Georgiimartyris sacra .vde, guss tunc temporis in colle extra urbismuros stabat, honoriflce deponendum cura-

78 Contra vero recentiores rerum Boicarum scriptores, Aventinus, Velserus, Brunnerus, Adlzreitterus, Raderus et Hundius eumdem

Ordinis S.
Bcnedicti
excrevit sc-

Theodonem

ducem, aquoS. Emmerammum in Bavaria detentumfuissediximus, istiusmonasterii fundatorem agnoscunt, unanimique consensu credunt, hoc ab eo conditum fuisse, ut, siquam in sancti Episcopi
suo patrata, noxam munificentia pubticoque monumento expiaret. Eamdem sententiam amplexi fuere Cointius tom. 4 Anndtium ad annum
filio

cuto vn

*.

DttbM

quofatto procellosa aeris intempe?-ies, qux Bavariam infestabat, subito cessavit, teste Aribone in Yita num. 84, ubi Kbg ait Eodem vero momento cailum tantain reddidit screnitatem, ut nubs *
vit
:

dira csede, a Lantberto

haberet,

hanc pia

illa

in uullisappareret pla is. ff

Meginfredus prxter

ista

Christi 697, Pagius in Critica Baronii ad annum 652 et 6S0, Georgius Eccardus tom. 1 Francim

Orientatis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

Orientalis,ac novissime cetsissimus acreverendis-

469
iCCTOtl

simus abbas Emmerammensis Joannes Baptista Krauss tam in Ratisbona monastica, guam in Dissertationibus mox laudandis, in quibus hanc anti-

quam Emmerammensium traditionem esse afprmat.Quamquam autem istide Theodone I consentiunty

(Gaubatdum) Sintpertus cathedram pontificalem eum regimine ecclesiastico suscepit, qui B. Emmerammobasilicam novam amplioribus spatiis et propensiore sumptu construxit atque oruavit. Obiter hic observo, Gaubatdum seu Garibaidum inter et Sintpertum a poeta anonymo, quem num. 54 laudavi, Sigericuminterponi, cujussuccessoremAda-

c.s.

de anno tamen discrepant, quod

alii

illum

sed de ejHj-

dem fundatoribuSyino-

ad ejusdem obitus annum non adverterint. Nam Bundius monasterii epocham anno 696, Brunnerus et post ipsum Cointius 697 illigarunt; alii ad hunc ipsum annum de eodem monasterio meminerunt, quia legerant, eo anno Apollonium primum ejusdem loci abbatem floruisse. 79 Contra Pagius ac mox laudatus abbas, qui Theodonem I circa annum 680 vita functum esse
citius, alii serius obiisse arbitrati sint, vel

tawinum Eccardus tom.i Francuv Orientalisanno Christi 791 episcopum ordinatum esse, ex Annalibus Wirceburgensibus ostendit. Seculo x eadem
ecclesia ac

doqne,

censent, fundationem illam consequentur citius,

sine certo tamen anno>collocarunt Marcus Hansizius Societatis Jesudoctor theologus,duobus tomis
.

GermanisesacrxorbilitlerarionotuSfinProdromo tomi 3, anno 1754- Viennee Austriee typis edito, de anno quidem 697 a prioribus non dissentit; sed cum Theodonis I mortem ante id temporis pariter figat, prsedictam fundationem ipsius successori Theodoni II, sanctoque Ruperto,postea Salisbur-

gensiepiscopoadscribit.Pr<vtereastatuit,Ratisbonensem episcopatum ab iisdem in et cum dicto monasterio sic erectum constitutumque fuisse, utepiscopalis sedesmonasticaesset, idemquejureperpetuo monasterii abbas, qui episcopus, et monachi

monasterium, qux eo usque extra civitatem fuerant, ejusdem muris inclusa fuere sub Arnotfo BavaricVduce, ut testatur Arnolfus Vochburgensis lib. i de Miracutis, ex quo sequentia excerpo Monasterium beatissimi martyris Emmerammi, quod prius extra fuerat, coepit esse intra muros Katishoneusium civitatis, quos Arnolfus dux, inter optimates opere diviso, cito construxorat sub rege Heurico, Germanue scilicet rege, cognomento Aucupe. Annum Christi 920 abbas Cxlestinus in Ratisbona monastica cap. 32, Adlzreitterus vero in Annalibus Boicis parte l, lib. 13 annum huic rei 922 adscribunt. Qui de eadem ecclesia monasterioque ac variis eovumdem casibus plura voluerit, adeat ssepe taudatum Ratisbonam monasticam. Modo restant aliqua de S. Emmeramnu corpore dicenda. 82 Vidimusillud exprima sua sepultura Aschaimiensi Ratisbonam trayxslatum in S. Georgii ecclesiasepultum fuisse. Dum hic midtis miracutis in
:

Cnrpui
S.

pw

Gaubat-

ilum elevatur

uculo vin;

cathedrales.

Verum nova

heec sententiavehemen-

ter displicuit laudato celcissimo abbati, qui

cum

monasteriisuiprim&vajura acprivilegiaper eam destrui crederet, Dissertationem de Ortu et libermonasterii S. Emmerammi, itemque alteram de Exemptione et libertate imperiali ejusdem, ac denique tertiamlllustrationem typis Ratisbonensibus excusas opposuit, in quibus monasteriumsuum
tate

a Theodone I ante annum 680 fundatum, et ab ipsa sua origine liberum, non sedem episcopatem monasticam fuisse contendit. quo finmum 80 Prodomum suum laudatus Hansizius Ulu~ fundatum stratione apologetica, et alio Opusculo, quod Disfuerit, hodiequisitionem de valore privUegiorum monasterii datn acriter Emmerammensis inscripsit, eodem annollob vidUtigatur.
gatis, adversus celsissimi abbatis Dissertationes pariter tutatus est. Ego me horum clarissimorum

Gaubaldus vel Garibaldus a S. Bonifacio episco/xt martyre ecctesitV Ratisbonensi anno 739 prtvfccfus cpiscopusest. Is vero cum ex miraculorum multitudine sancti Martyris in cselo gloriam ivstimaret, merito censuit, sacras ejusdem exuvias honoratiori loco, quam hactenus jacuerant, reponendas esse. Novumitaqueacsplendidioremtumutumex gypso et marmore, quem Boicse gentis optimates auro
dies

magis magisque

elucesceret, S.

et

pretiosis lapillis exornaruni, in

eadem ecclesia

eoque venerabile ejus corpus deposuit. Rem, id gesta est, pluribus narrat Aribo in Vita edenda num. 34 et sequenti, et Arnolfus Vochburgensis lib. de Miraculis pariterdando,
fieri curavit, in
i

mtm.

3 et 1, ut necesse

non

sit,

eam

hic jiluribus
'l

e.rjtliafre.

Athlo tuhicn,
in

apud Canisium

idem AmolfUS lib, antiquis lectionibus dc eadem

</>><></

virorum,quosambosveneror,litibusnonimmisceo, cum ad S. Emmeramnium, cujus Acta et gloriam

denuo sed breviter annotavit. [mprimis, inquit, praefuit (ecclesim li(disbonensi) dominus Gaubaldus, vir sanctus ct reli^iosus, sub quo corpua B. Emmerammij vere martyria et episcopi, fcranalatum est de loco, in quo positum fuerat, quando ab Ascheim huc transportatum erat. Translationis hujus tempus nusquam reperi, neque ex Aribonis

posthumamiUustranda,nonHistoriammonasterii
scribendam, suscepi, nihil aut parum faquo modo monasterium illudprimo erectum ac constitutum fuerit. Id unum mihi sufficit, constare, monasterium illud ante seculi vn finem conditum, sanctoque Emmcrammo dicatum fuisse; nam quod Mabillonius tom 2. Annal. ad annum Christi 739, num, l ejusdem exordia ad hunc circiter annum retulerit, morari nos non debet, cum id neutiquampossit admitti. Certum quoque est ex Arnolfo Vochburgensi, Ratisbonensis episcopus sedem suamolim multo tempore in S. Emmerammi ecclesia tenuisse, eosdemque eidem monasterio at quo idpacto, quovejure fap,\-efuisse obbates non inquiro, sed eruditis ex supra ctum fuerit,
istius
ciat,
;

aut Arnoifl
res,

<li<-lis

S. Gaubatdi emortuati

erui potest. De anno etiam non conreuit inter scripto-

quorum alii ipsi annos L8, alii , Tnihcmius etiam 40 in episcopatu tribuunt. Consule Opus nostrum tom i. Januarii ad diem vin, ubi de ipso
breviter
s:l

actum est. Porro ut illa S. Kmincniinmi ecclcsm lotseeulorum tapsu varios casus subiit,ita etiam a vanis restaurata exornataque fuit, quw omnia enarrare hujus ioci non est. Addo tamen ex Ratisbona Mo-

dciwtc irru-

tnxvMinven-

tum, argenh .< tfutcm intiuititur.

dictis

Prodromo et Dissertationibus

ceterisqueeo

spectantibusjudicandum relinquo.
liadem eccte
lj(|

81 Ut ut ista se habeant, S. Georgii ecclesiam,

amplia-

tur, ct

mu-

rtt civitatit

includitw.

in qua S. Emmerammi corpus tumulatum fuisse diximus, Sintpertus episcopus Ratisbonensis sediscimus ex Arculo viii multum ampliavit. Ita Vochburgensi lib. 2 de Miraculis, ubi Ra-

nasticacap. 7 eamanno 1012 fortuito igne conMartyris corflagrasse, ac triennio post sacrum fornice summo cum gaudio reperpus sub altaris tum,ac tandem anno L660 <i>so sacro Pentecospubticw fietes die argenteiv thecw inclusum,

nolfo tisbonenses episcopos recensens, sic ait

Post hunc

lium venerationi expositum fuisse. Verba Cselestiniabbatis ex Germanicis Latina subjungo. Anno mdcxlii, die xxx .lulii pulohra illi probeque exornata

470
41'I.TuM

DE

S.

EMMERAMMO EPISCOPO MART.

imperatoris consecravit, magnam indulg-entiam una cum episcopis cum eo ibi existentibus ipsi monasteconferens, sex septimanis aute festum S. rami, annis sing*ulis perpetuo duraturam.
rio

c. s.

cinerem exornata basilica ex mopino incendio in Deus miseredacta est. Quam ob rem nos afflictos tertioque post ricordise sua3 oculis denuo aspexit,

Emme-

anno,nempeMDCXLV,die xxm Martii pretiosissimum cimelium ac thesaurum, sanctum patrem nostrum Emmerammum, sub altaris fornice per ignem corrupto in duplici sua tbeca sive loculo inveniri permisit, qui deinde anno mdclix sacro Pentecostes die arg-entece lipsanothecse inclusus, ac omnibus piis
Christi fidelibus venerandus publice primum expositus est. Celerum ea ecclesiie combustio sacrique

86

Idem

toris diploma,

celsissimus Nota 5 acl Arnolfi impera- t eccle$i ani quod ibidem num. 30 recenset, ex '^dicaste

Chronico, seu Floribus

ritte

temporum Martini Minoi

ft"tisbonr
9**

omnin

apud Eccardum tom.

Scriptorum medii
:

sevipag. 1010 ad propositum suum heec profert Formosus... iu Papam electus est, qui in Ratisbona

ad sanctum
recte,

Gumeranum
isthiec

corporis inventio sub Placido Judmann abbate, corporis vero inpretiosam illamthecam incluso sub abbate Ccetestino, Ratisbonac monasticw auctore, contigerunt; uti disco ex ejusdem Operis continuatore celsissimo abbate Joanne Baptista Krauss, qui Ccetestinum Vogt laudato Placido anno 1655 in abbatiam successisse testatur. 8iLaudatus Coelestinus cap. 7 prseierea atiqua
a(i dii (je s>

Emmerammum
Verum

dedicavit. Monet autem pro Gumeranum legendum

esse.

omnia cum Formosi

Pontifi-

catu ac rebus gestis componi non possunt. Nam primo quidemFormosus Romanum Pontificatum tenuit ab anno Christi 891 usque ad 896, quo ipso

Formoan*

Papadicttw

Emmerum

Emmerammi

cultu per

Formosum PaSic ergo

:

mnm

OultQ

pam ampliato, qutehic examinanda sint.

nizutie.

habet ibidem sermone Germanico Imperator Arnulfus .. strenuc cnravit, ut Papa Formosus tem-

B mum

porc Tutonis cpiscopi Rutisbonensis S. EmmeramiSanctorum albo inscribcret, eumdemque ex S. Gcortfii sacello transferret ad altare princeps
eccleske monasticae,

Paschatis die vita functusest, atqueadeo non potuit anno S98 Emmerammensem ecclesiam Ratisbome dedicare, ut habet Ms. prsecedenti numero retatum. Secundo fuit quidem Arnulphus rex anno 896 Ronice apud Formosum Papam, qui ipsum adversus Lamberti tyrannidem eo advocaverat, ipsumque imperatorem tunc coronavit; sed taudatumPoyitificem toto Pontificatussui tempore umquam Ratisbonse fuisse, nullus veterum scri- E ptorum tradidit, nec dtiunde verisimile est. Hinc

quam

laudatus Formosus

in ho-

norem

sanctissinia;Trinitatis, DeiGenetricis Maria;,

et episcopi
pis,

ApOfltolorum prinoipifl Pctri, ac pretiosi martyris Emmerarnmi, prsesentibus archiepiscoet

nonpotest nonhac inpartesuspectumreddiprselaudatum Ludovici Germanise regis Privitegium, in quo etiam id insoiitum reperitur, quod Ludovico JJ, Lotharii imperatoris

cpiscopis consecravit et

Indulg"entiis do-

Pius addatur,

filio, cognomentum quodproprium est Ludovico Caroli

navit.

Deinde subduntur sequentia Latine. Epiprtesentes

scopi huic actui

fuere

Coloniensis

Belluacensifl, Basileeusis, Curiensis, Ossensis,

MoBru-

gTintinensis ,

Herbipolensis,

Cabilionensis

mensis, Frising-ensis, Hiltinensis, Constantiensis, Augustcnsis, Treverensis, Arg-entinensis, Mindensis,

qui ibidem sine illo titulo nomifilio natur. 87 Minus difficultatis pariunt auctor Ms. seculi xv, num. 58 iaudati, et Martinus Minorita, qui ut ipse habet initio sui Chronici, hoc ab
, y

Magni

admiuinan
pOSSMit,

Wormatiensis, Kpirensis, Mettensis, Verdunen-

sis, Ratisbonensis. JJactenus Ccelestinus, nutlum ex dictis episcopis prteter Tutonem nominans, nullumque instrumentum laudans, ex quo ea di-

mundi ad annum usque 1290 deduxit. Hi, inquam minus difficultatis pariunt, cum eorum prior in anno manifeste erraverit, et ambo a Formosi seiate tam remoti vixerint, ut in errorem
initio

faciie potuerint induci.

Ad

hicc ssepe laudatus

dicerit.
ejusdcm
cui

85 Suspicor
esse,

tamen

id

ipsum instrumentum
:

pus transtn
litnf

celsissimus abbas JCraussius satis insinuat, obscuram esse ejus memoriam; nam in Dissertatione sua de Ortu et liberiate monasteriiS. Emme-

de quo cetsissimus abbas Joannes Baptista Krauss ibidem inter annotata sic meminit In quodam Ms., sub initiumseculi xvexarato, sequentia verba Ieg-untur b Annu Dominicaalncarnatiouis Dcccxcvm Indictione prima imperaute in:

mmmi pag.
ecclesiam

203 ait

Traditio est,

Formosnm Papam

S.

Emmerammi

Probationum
nota
5 scribit'.

consecrasse et in libro Ratisbomc monastiae pag. 83

<>

Quo autem anno

id

factum

fuerit,

<

victissimo

Romanorum

aug-usto Arnolfo, presi-

(consecratio

ecclesiie

per Formosum)

nullibi
et

felicis rccordationis Tutone cpo., dedicatum est hoc tcmplum Dei octavo Ka lend. Oetobris a sanctissimo Sedis Apostolice o preaule Formoso... presente et hoc ipsum pro curante dno Arnulfo imperatore , presentibus quoque b (hio ponuntur episcopi superius notati) < omnibus itaque vere contritis et confessis templum hoc devotis orationibus seu eleemo-

dentc huic sedi

expressum invenire potui. Autiquas scripturas

leg-ere est)

seulpturae ecclesise nostrae (uti in vetusto libello Ms.

de hac per

testantur, sed
taut.
S8.

Eormosum facta dedicatione annum, quo id factum, non indig'inisi fortc tv

Tum

subdit Martini Minoritte verba supe;

rius reiata

ex

libello

autem Ms.

nihii addidit,

partim p&r
Injatos feciue
tticatur.

<

synarum lar^itionibus frequentantibns relaxat Dnus Papa prcdictus xl dies criminalium et lxxx venialium. Et una cumipso quatuor archiepiseopi supradicti singuli ipsorum xl dies criminalium ct octuag-inta dies venialium auctoritate et

quem ego eumdem esse crederem cum Ms. secuii xv, exquonum.Sb aliquarecensuit, nisiinhocannus dedicationis, (vitiose tamen) adscriptus esset. Ut itaque mentem meam edicam, ista per Formo-

sum Papam ecclesiiv consecratio

ctantia, Arnolfo

ceteraque eo spe-

consensu prefatiDni Papieintervenientibus perpetuia futuris temporibus duraturam. d De

eat(<>t

consecratione etiam mentio fit in PriviArmdphi imperatoris filii, quod anno 903 datum notatur, et in quo apud laudatum celsissimum abbatcm parte 2 Ratisbome
legio Ludovici,

monash\;v, sive
dovicus
ille

lib

sic loquitur beatas

Probationum num. 34 LuQuod ctiam monaste:

rium sanetissimus Kormosus Papa ad instantiam et

Vochburgensi aeque ac reliquis scriptoribus plane ignota, nec Formosi gestis consona, non videntur mihi probabitia esse. Si tamen h&c revera prgestiterit iste Pontifex, petente Arnutpho, dicendus est ea per iegatos fecisse, vel Emmerammum inter Sanctos Romcc retulisse. Verum hcec tantum conjectura est, ex qua tamen intelligi potest, unde ea de S. Emmerammi canonizatione, corpons clevatione, ecclesiieque consecratione per

potmoncm

memoriffl patris uostri Arnolfi

Fufntosum Ratisbo7iceperactis,opinio oriripotuerit; nempe dum omnia ipsi Pontifici adscripseru?it,

runt,
rant.

DIE VIGESIMA SECUXDA SEITEMBRIS. qum partim per ejusdem legatos facta fue91 Brcve Sancti etogiwn ab Usuardo
tum
nititur

471

contexel

ACCIOEI

quidem

Vitis

per Aribonem

Me-

C.S
t<"< Ed

ginfredum

S VI. Sancti memoria in Martyrologiis, Officia ecclesiastica,

cultus

et ecclesise plurimis in locis.

5.

Einme-

rnininum ad
Jtuncdient,

De

antiqua S. Emmerarnmi inBavaria veneratiomox ab ipso martyrio illius inchoata, ex supra dictis satis superque constat. Nunc subdo
ne,

quibus dicitur S. EmmerammusO/a>rd Utm, Theodonis Boioariorum ducis fdim, et Sigibatdojuveni suasisse, ut se reum agercnt stupri, quod illi commiserant; verum 4 ostendimus, istud, salva Episcopi prudentia et sanctimonia, admitti non posse. Florarii tamen nostriMs. Sanctorum auctoridem istudelogium, paucis verbis mutatis, adoptavit, sic inquiens In Bavaria, sancti Eminoramni ltatisponensis episcriptis, in

Kb
>

fyt <>i<vl ,n

scopi et martyris.

Ilic

crimen stupri, a quodam

commissum, cansa

cetera, qiuv

ad ejusdem cultum ecclesiasticum tam

Ratisbowc, quam aliis inlocis receptum pertinent; ac primo quidem a Martyrologiis exordior, in quibus ad hunc diem xxn Septembris frequens de ipso fit mentio. Wandelbertus in Martyrologio suo metrico tomo 2 Spicilegii Acheriani per Ludovicum de la Barre iteratis typis excusi p>ost S.Mauritium et Socios de eo sic cecinit Emmeramus eum socio comitatur honorc, Quem g-cns insignis Britannia voce reposcit. Vide tamen, qusede hisceversibusin Commentario prsevio niim. 41 observavimus. RabanusMaurus in Martyrologio sito eum eodem dte ita breviter recensuit : Et sancti Emmerami martyris. Breviter quoque de eo meminit Martyrologium Hieronymianum Augustanum, tom. vn Junii a Sollerio nostro editum, in quo legitur Eodom dic S. Emmerami martyris. Nihil de ipsb apud Bedam, Notkcrum et Adonem legere est; sed Usuardus eumdem ex ipshts, ut apparet, Vita suo Martyrologio his verbis inseruit Apud Beuuariam, sancti Emmerammi episcopi et martyris. Hic crimeu stupri, a quodam commissum, sibi causa Christi impu: :

sibi imputari jusait, ac proiude mortis discrimen patienter pcrtulit. Consensit etiam codicis Hagenoycnsis scriptor,

Christi

qui inter Usuardi auctaria apud Sollerium in pro lixiori elogio inter cetera ait Eo tempore tilia ducis stuprum commisit, quod illa cum fornicatore sibi (Sancto) coufessa est. Quibus ille poenitentiam injun;-cns, sibi illud imponi fecit etc. Contravero scriptor codicis Usuardini Bruxellensis ibidemUsuarditi icta laottcratiusexponeremaluit hoc modo Apud Eadisponam civitatem Bavaria;
:

passio bcati llcmmeranni vel Antoanui, cpiscopi et martyris. Quicrimon stupri, a quodam commissum,

pro Christo imputari permisite^'. illam temperavit qnr tiir B>* scriptorcodicis Aquicinctini Belinus vero et Mo- fubtntur. tanus in posterioribus edittonibus substituerunt
sibi innoccnti

92 Simili

modo periodum
.

Iluic crimen stupri imputatum eat. Ilisce consonat Martyrologium Germanicum, Canisii nomine editum. Pctrus Galesinius, omissa martyrii cau-

sa,

tantum

ait

Apud Baioariam,
oui

S.

Emmeradolur
abscissa

mi

episcopi et martyris,

quo

ffravior

et cruciatus inureretur, singula

membra

tarisuasit,ac proinde mortis discrimen patienter pertulit.

hixufo $xpe
notuinc, ce-

quoque Baronius in Martyrologio Romanoposuit Eatisponain Uavaria, sancti Emmesunt. Rccte

:

lebiaiU

90 Porro observat ibidem Sollerius, in variis apographis Usuardinis pro Beuuariam legi modo Bejovariam, modo Bannariam, modo Bavariam,in Rbsiveydino autem Ratispome. In San-germanensicodice, ab anonymo monacho Benedictino in lucem dato, dicitur Beuvariam, qum omnia Bavariam denotant. Multo etiam major est in ipsius Sancti nomine in iisdem discrepantia, uti Sollerius loco citato annotavit. Nam in codice Pratensi sive San-Germanensi habetur Ilimmerani (in edi-

rami opiscopi et martyris, qui, ut alios liberaret, mortem saivissimam Christi causa patienter suhiit. Addo denique et Parisiense Martyrotogium, in quo ad hunc diem pariter recte legitur In Bavaria, sancti Emerami Pictavensia, qui
:

iynotai scdis cpiscopus in

Gcrmaniam

proadicandi

EvangTlii causa profeotua est, et ob falsum orimen impie ct crudeliter truoidatus est. Ceterum
S. Emmcrammum Ratisbou.r an nuntiant,intelligendisunt de prmcipuo ipsiuscuU tus loco, nbi nenipe sacrum ejusdom corpus hono-

martyrologi, qui

IleimmeraniJ in Heriniensi, to mox laudato est Amtrani, in Antverpiensi majore et in cditione Munerati, Avitramni; apud Molanum, Emerami; in Antverpiensi maximo Emineramini; in Centulensi Hameranti; in Bruxeltensi, Ilcinmeranni vel Antcanni; in Attempsiano llautramni, %n aliis denique aliter scribitur quamob rem Sot:

ratur;non depp.lmstra martyrii ; nam utsupra diximus, sanctits Fpiscopus martyrium subiitin Vilta Het/fcudorf, obiitque haud ita procut a pago
Aschaim.
99

Quod adYimmcTiimun

<

)/ficium ecctesiasticum

l-lju

i-

re-

pcrtinet,

lerius

merani, quod
bat,

ex codice Rosweydino et Greveno pro Emmaxime ad verum accedere cense-

Emmerammi in textu posuit. In Vitis quoque ipsius Mss. et editis aliqua nominis di/ferentia occurrit. In vetusto codice, olim cotlegii Fulnunc Musei nostri, Ilemmerammus et Ilaimrammus vocatur; in Trevirensi S. Maximini apographo Heimerammus, in Audomaropolidensis,

dubitan(nonpolest, quin ipsealiquojam a multis scculis honoratns fuerit in ccclesia sua Ratisbmtcjisi id rnim insignis ijisius ibidem ab ipso fcre ejusdem martyrio cceptus cultus, et ratlO ipsa dictat. Arnolfus Vochburgotsi.i in Epistola sua ad Burchardum abbatem, dudum ante me;

clettatttco

jum
(1M

antlqt

dium secidum xi scripta, loquilurdequodam ejus dem VCtusto Oj/icio ihit/rm rccitari stdilo, in rujus
locum
aliittl

substitui rnpicbnt, ut moxvidcbimus.

tano llaimerammus vet Ilaimramnus; in Sangermanensi exemplari nostro llammirair.nus; in

Ilungaria receptum erat, canebaturquea monachis et ctero episcopatus, cui praerat Anastasius, quando ad ipsum venieus prsedi-

Idem

iltud in

Emmeramnus, acdenique inejusdem Meginfredum el in tibris de Miracidis ipsius per Arnotfum Vochburgensem conscriptis, et ab Henrico Canisio editis Emmerammus, quo
Ultrajectino

Vita per

ctusArnotfus,novitm composuit,et ab iisdemposthac rccitandum curavit. Ita docet ipsemet in

laudata Epistola, in qua postquam diaerat, sese

modojam passim solet appellari. AdMartyrotogia

redeamus. Septembris Tomus VI.

ab abbate suo in Pannoniam ?nissum,post superatum in Danubio S. Emmcrammi ope pnesens naufragii pericutum, tandem in Pannonicam terram
64

pedem

,:

472
irernni
C. s.

DE

S.

EMMEKAMMO
subdidit

EPISC.

MART.
prosequuntitr,' ut

pedem e navi feliciter intulisse, Qua mc Anastasius archiepiscopus

humanius,
et aflhtur familiarius. 94

mox

rammum

gratos sese sancto

caeteris suscepit

nitlu

fwf

!ttiff!ttni.*

r! in

//un-

garia f

Deinde post pauca, quse de Anastasii sententia circa Vitam S. Emmerammi ab Aribone propositum no$ nptamnum. 7 recitavimus, ad strum denuo ait Apud quera sex hebdomadas
{ :

Martyri exhibeant pro singulari affectu, ex quo itlepatriamet episcopatum deseruit, ut Christum ipsis prsedicaret. Idem Frobenius catalogum contexuit ecclcsiarum,quasin variis locis eidem Sancto dicatasesse bis

compererat, quem ego totidem vere 'toca,i

'?

huc transfero.
n u 6u '
'

aliquantas

mauens, memorise sanctissimi Patroni antiphonas cum responsoriis composui, non tara

97 In dioecesi Ratisbonensi. Ratisbonse ecclesia monasterii, quod hujus Sancti corpus custodit, et
patrocinio g-Ioriatur.
Geisenfcldce ecclesia parochialis.

habet

fretus tagrenio,

quam

dedito laudibus Martyris aniet clericos

CCClcstQt

Ilas pnefatus episcopus monachos suos fccitdiscere, et in ecclesia die ipsius natali pu-

mo.

Unter-Lauterbach prope Geisenfeldam ecclesia

parochialis.

Secundura quod scriptum est, Ileeedant vetera de ore vestro ; deponens veterem illius cantum, quem nostri potius cantant ex antiblice celebrare.

Holbach
parochialis.

in

pra^fectura Dingolfing-ana ecclesia

Anastadiximus, fuit primo ahha\ Itrcinioi-ifitsis ia iJo/iff/fi ilointh' monasterii S.Martiniin Hungaria, ex quo adepiscopatum B Colocensem item in Hungaria a 8. Stephano rege promotus est. Vocatur autem hic archiepiscopus, quiaStrigoniensem archiepiscopatum ob cmcitatem Sebastiani, ejusdem sedis arckiprassulis tricnnio administravit, undc ad suam Colocensem cathedram postea reversus, pallium, quod ea occasionea Romano Pontifice acceperat, retenuit,ac forte etiam tunc secundam ffungaricS metropoliticam dignitatem pro sua ecclesia impetravit, ut aliqui suspicantur. Hinc incertum est, utrum Anastasius Strigomi, an Colocx degeret, quando Arnolfus apud ipsum hospitatus est, et eonsequenter,utrum hic an itlic ista Officii recitatio fuerit
quitatis usu,
ille,

quam

ullo auctoritatis ausu.

Eschenbachin prasfecturaTiischenreut,
riori Palatinatu, ecclesia parochialis.

in

Supe-

sius

ut supra

num.

Kdblizin Landgraviatu Leuchtenbergensi ecclesia parochialis.

"Waidhausen in pra?fectura Burg-trost "Wizensi, in Superion Palatinatu ecclesia parochialis. Leonberg-in districtu Waldsachsensis monasterii
ecclesia parochialis.

Munchenreut
chialis.

in

eodem

districtu ecclesia paro-

Eschelbach ecclesia parochialis. Geisenhausen ecclesia parochialis.

Hebertsfeldeu, in priefectura Eg-g^enfelden, ecclesia parochialis.

Capellain Harpoln, in prsefectura Neumark. Capella in Neuhausen prope Gerzen, in pragfectura Teispacensi.

inlroducla.
aitt
<

Capella in Gross-Puning-, in praefectura Naternberg*.

ihti

*i

',Z"" componodcmut

95 Eco recitatis itaque Arnolfi verbis habemus, r(,f" sa// I>fod tla S. Emmeramrno Officium cum
'

Altare S.

Emmerammi

cultui

sacrum

in ecclesia

iunt

"Ratisbonse

tum
et

usu fuisse,

tempore in in kujus locum novum ab Arnolfo

in eo

Hungaria

parochiali Eg-genfeldte.

com posii"mctab Anastasiosuispra?scriptumesse.

Verisimile est,novumislud Officium aut totum aut

98 In dicecesi Frising-ensi. Helffendorffecclesia, ubi etiam extra pagum monstratur lapis, sanguine

suo nomini
(licutas, re-

Martyris quondam conspersus.

Ecclesia in Unter-phoring-, ubi sancti Martyris

ccnsentur;

magnam partem idem esse cum illo, quod szcpe laudatus admodum reverendus pater Frobenius
Forste t mofiasterii Ratisbonensis ad S. Emraeraraninni Prior, r.r Arnolfl autographo codice deseri

corpus Isaras

fuit

impositum, Katisbonam devehen-

dum.
primo
Ecclesia in Ascheim, ubi corpus sancti Martyris fuit teme mandatum, ubi etiara hodie seloco, ubi spiritum

ptum

nobis transmisit, quodque nos ob auctoris antiquitatem post libros de Miraculis excude-,

pulchrura monstratur.

C concinnata. Tnter hymnos vero primo

r,i

mus.Offlcium koc nullas Lecliones habet, sedorahymnos antiphonas et responsoria propria ex sacris Seripturis et ipsius Sancti Actis
%

Ibidem intra pag-um capella in

caelo transmisit,

loco oecur-

Mosinning- prope iErding-ecclesiaparochialis. In dicecesi Eystadiana.

Spalt ecolesia collegiata.

-p

Sapphico metro scriptus, qui verisimiliter is ipse i-si. quem a Meginfredo Magdeburgensi magistro ingratiam >>?/! compositum, eidemque donalum esse, superiusnum. Sostensum estjdem hymnuSj uti <>t multa alia ex eodem Officio in aliad, quo hodiedum Emmerammenses monachi utunturjranslatasunt, teste laudato Priore,qui
\

Wembding

ecclcsia parochialis civitatis.

Rohr ecclesia parochialis. WitteshaimbpropeMannheim

lis.

ecclesia parochia-

Trumerzam ecclesiaparochialis. Olesham ecclesia parochialis,

In dicecesi Salisburg-ensi. Vog-tarent ecclesia parochialis.

ht '" odice autographo antiquas notas cantuschor alisadscriptasesse quas prsetermisit Plura non addo quia vetus istud Offtcium, ut
>

(H.ri,
1

c.rhibebo.

In dioecesi Mog-untina. Moguntia? ecclesia parochialis civitatensis

nii.

'

nlitjiitii,
'/llr/pils

m
San-

clul cofiiur.

merammo nostromeminerunt Ratisbonenseillum

hacdie
Offtcio duplici celebrat,

variarum gentium, qum in Museo nostro habemus, aliquotetiam de S. Em-

96 Tnter Breviaria

sub patrocinio

S.

Emmeram-

In Hnng-aria. In episcopatu Neutriensi

merammus
Pluivs alias

eolitur

duplici,

I'risingen$esemiEustadiense et Pragense commemoraViennense vero in Austria ad diem xmv hujus nensis Septembris illum pariter Offtcio semiduplici honorat.
in

S. Emtamquam primarius patronus. ecclesias honoribus D. Emmerammi,

Ldhmcobsermt crebrolauda-

praeprimis dioecesi, esse dicatas nullus dubito: attamen pr t efatae solum hactenus ad nostram pervenere notitiam. Hactenus admodum

in ltatisbonensi

tosFrobeniusin Ms. suo,

eumdem sanctum Var-

reverendus pater Prior

sunt.

modo aliqua annotanda

Hungaria veluti prtmarium patronum coli. Haud dubie Hungari ae qinbus sermo denuo recurret t eo honore S. Em-

episcopatu Nitriensi in

99 Ecclesiam in Helffendorf, in sanctiMartyris dequibus paLvsira conditam, suo tempore sivepost medium *"* seculum vmjam exstitisse, scribit Aribo in Vita

num.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

martyrii locum, poslquam multis annis incuitus neglectusque jacuisset, tandem tot miracuiis claruisse, ut Christiani religione ductiecclesiam in eadem condiderint,in qua deinde etiam plurima bencficia ac miracula divinitus concessa fuere, quorum aliqua ipse Aribo sevidisse testatur. Carolus Meichelbechius tom. 1 HistoricV Frisingensis, dissert. 2 pag. xv scribit, eumdem locum ecctesiee Frisingensi donatum esse sub Erimberto, S. Corbiniani fratre, et secundo ejusdem sedis episcopo, atque ab hoc sacra sede decoratum quam S. Hemmerammi honoribus
,

473
zelo et devotione
MN
:<.-.

num.

30, ubiait, illum

singulari er^*a
facta^

S.

Emmerammum

ac pnetcrea una presbytero eremitarum fundatum bcnefieium pro sez Missis ibiest

fuerunt,

C.S.

demsingulis helhlomadi.s legendis, IIoc loco etiam tirocinium Eremitarum Congregationis Frisingensis atque eorum comitia annua constituta.

Eadem repetit in Erimberto 6, et probatque ex instrumento traditionis Ortlaipi, facto sub Aribone, quarto ejriscopo Frisingensi, quod inter instrumenta num. 26 recenset. In hoc re vera testatur Ortldipus, sese locum, ubi beatus Christi martyr Heimrammus campum elegit
consecravit.
alibi,

Eminentissimus Theodorus Cardinalis, episcopus Frisingensis eto. Bavarue dux etc, dirnatus est auno mdccxlu die xv Julii ipsemet hauc novam Dei aedem pontiticaliter cousecrare atque per benig-num decretum qutedam pietatis exercitia ibidcm perpetuo stabilire. Oportet etiam hic meminisse , serenissimum Maximilianum Emmanuelem, olim electorem et Bavaria; ducem, iu litteris fundatio,

ipsummct fateri, sese in gemina llungarica expeditioue bellica, bis periculosa febri correptum fuisse, ex qua post factum S. Emmerammo vonis

tum, per ejusdem patrocinium

propter

convaluerit.

certaminis,

quemque infra

Ilelphindorf appellat,

idem

ipse

1'undationem
g-ererent.

Quaducentorum aupaucis hebdo-

ab

incolis

justo pretio emisse, in eoque ecctesiam

reorum huic

ccclesiaa constitfiit, ut Eremitte dili-

eidem Sancto exstruxisse, bome memoriaj Ermberto episcopo dedicatore, ac denique hanc Aribosubjecisse.Notaturautem cliarsub die ccnsule Nonis B Octubris, anno xxv regnautedoinno et illustrissimo duci Tassilone, Indictione x, quem Tassitonis annum Meichelbechius Christi anno IVZilligavit.
nis episcopi ditioni

gentem hujus curam

,

ta ista

Actum

in villa Isna

hicnonnulla
observantur,

100
ris

De

ecclesia

quoque in

toco sancti

Marty-

madis certior factus sum, dcvotionem in hoc loco etiam aug-eri sanctumque Emmcrnmmum ab illustrissimis etiam personis sa^pe honorari. Hactenus celsissi//ius. E 102 In Hungaria etiam celebrem S. Emmeram- .nttuque mi cullumesse, aut certe fuissa, scribit Meichiof Inchofertom l Annaliumllungaricoriou in t'hr<>nico priccio ad
tutu ejusdem
ait
:

emortuali erecta meminit Aribo in

VUa num.
,

annmn

'hristi G52,

ubi post rela-

25 et sequenti scribens,

hunc

etiarn per spatia an-

Sanctiapud Boios martyrium hxc

norum innumera quasi

oblivioni traditum

tan-

dem venerationi esse ccepisse,et sacra xde ejusdem

sum
te

nomini dicata exornatum, postquam animadverest, eumdem, dum terra circumquaque sub
altis nivibus rigebat, vernali decore et amoenita-

Eum ab accepto dcinde Evang;elio Ilungari ut Patronum non una basilica dedicata venerari cosperunt, quas inter diu enituit, quoa singulari
opere prope Quinqueecclesias construota est. Iu Actis S. Zocrardi, sivc Andrese confsssoris, et S.

totum ... annum florere, neqice imbribus ceterisque aeris tempcstatibus obnoxiumesse. Addit, in eadem ecclesia plurima pariter bencficia vel

Benedicti martyris, qui seculo xi adolescente in

ILungaria sanctitate florin-ru ,tt

,i

Mnnn>

ej/isco-

po Quinqueecctcsiensi

conscriptis, ct

ad diem

wn

miracida impetrari. Ecclesiam in Aschaim S.Petro Apostolo dicatam fuisse ,quando S. Emmerammi examine mutilumque corpus in ea sepultum fuit, discimus ex eodcm Aribone num. 31 inVita; de mutato tamen ejusdem tiiutari nomine nec idrum nec aliunde reperimus ipse meminit
, ,

Julii in operenostro datiSfdicitia- snnct us

ille Ile-

nedictus in basilica II. Emmerammi martyris, in e;ulem sepultura, quaa pausabant ns,sa sancti pa*
tris

Andrcai,

tus in Annaiibus ad

humatus fuisse.hwliofermox taudaannum L009 quantum ex

lapsu temporis eadem ecclesia S. Eminerammi nomen assumpserit, an vero in ejusdem locum nova postmodum exstructa fuerit, sanctoque Martyri dicata, ita cceperit appellari. De utriusque toci, emortualis sciticet ac seputcratis, situ consule Commentarium num. 70 et seq. de sacro vero
:

ejusdemOperis Indice percipiojtanc eamdem esse credidit cum ea,quam prope Quinqueecclesias <!icatam esse supra dixerat, ejusdemque auctorem Gysetam, S. Stephani Hungarite regis conjugem, fuisse opinatur; Quamquam aliieamdem (>'<>/*;< p
dicti regis patri malini adscribere.

103

Verum

si projtc

Qttinqucvc lcsias tdiqnaS.

<

<rrk*itL

corpore ex Aschaim Ratisbonam translato num. 73 et seqq. Ex ecclesiis in episcopatu Eustadiensi eidem Sancto dicatis duas parochiales, in Trumerzam nempe ac Olesham hocce tempore a Lutheranis occupari, suepe dictus Frobenius Forsie
observat.
prrurttm
de eeclcaia
Veriiujcnsi

Emmerammi

eccstiterit ecclesia,

quod negare non

101 In Unter-phuring- sive Voring- inferiori, loco ad Isaram amnem sito, ubi sancti Martyris corpus,ut Ratisbonam transferretur,navi imjiositum fuisse diximus, cetebrem hodieque ejusdem cut-

possumus, oportet, hanc atiam fuisse ab iiia, in qua laudatos SS, ZoSrardum et i''i<c<iictumMauruscjriscopus synchrouus scjiultos esse tifji fic<i c it Sanctus enim Zoerardus ri.ril inmonasterio /<>bor non procul a civitate Nitria in cognomine comitatu sita ad fiuvium, iiem. Nitriam dictum, at,[<>< /,itl<-sc coitt.idit. t,i jtra.rimdht crctium jrrojie Vagttin fluvium non longe a civitata Tt-inchinio, nnde mortuus a<t ecclesiam S. Emmerammi dela~
tus, ibiifcti/fj/fc titnnil/tliis cst.
Iit

tum esse, docet me celsissimus abbas in annotatis ad cap. 6 Ratisbonie monastica; pag 3G, undesequentia ex Germanicis Latiue reddo. In hoc loco K. Emmerammus etiamnum a devotis peregrinia constanter colitur. Etiam toti vici jam ab autiquis temporibus ad hunc sanctum Martyrem iiluc ve.

codc/,1,

<//><>

ijisc

loco, vixit disciputus illius S. Iicucdictus,

ex quo

a tatronibus eductus occisusque, et in proximum /tuvium Vagumpnecipitatus cst, alque inde postHioiiumcxiravitts,
clesia sepultus.
et in eademQ. EmmerammiecErat itaque ecclesia hmc m comi-

niunt
ri
,

cum supplicantium ag"mine eum honoratuDeumque in ipso laudaturi. Ecclesia ibidem

Sfflpiufl

anno mdccxxxix
artificiosum

amplificata lucrat, et per

illu-

domiuum Asam mag-no ornatu

tatu Nitriensi, qui in Hungaria Superiori versus FotonicV con/inia situs est,a quoQuinqueecclesiensis civitas j/iiirt/itu/u distat, quippc <//<:< ja.cet in Bungaria In/hriori, t/t coKiitattt Itiimuicnsi u>>/t

strataest

sepho
moriav*,

expensce vero a clarissimo doinino JoNocker , mercatore Monachiensi pice me:

ejusque conjuge Maria Catharina etc. ex

longe a Dravo /lumine, guodHungariam n Slavonia separat.Nescio igiiur,xdrum iaudatuslnchofer

471

DE

S.

EM.UERAMMO
,

EPISC.

MART.
ex qua ortus
/*vocabulo urbs antiqua est puer vocabulo
,

mem t
C.S.

an fer duas diversas ecclesias male confuderit unam, quse in Nitriensi comitatu condita erat, circa Quinqueecclesiensem civitatem perperam
collocaverit.

praedictae partibus Pictavis

sita dinoscitur,

Hemmerammus g, qui a puerili aatate coepit mundum despicere, et quasi quisquilias hujus gloriam
calcare, et ad

Funga-

ria,

De Nitriensi S. Emmerammi ecclesia pameminit R. D. Andreas Placidus Maggor, archiabbas S. Martini in Hungaria, in litteris ad Bollandum nostrum olim missis, ex quibus Cuperus noster ad prmcitatum diem Julii, pag. 335 sequentia recitavit Ilorum Sanctorum (Zoerardiet
104
riter
:

sacrum liberalium litterarum studium

se inforinare, ita dumtaxat, ut, superno Judicein-

Benedicti) reliquiiB ex ecclesia 8.

ris
S.

Hippolyti marty-

Emmerammi
est,

ad arcem Nitriensem translatos, ac in ecclesia martyris in loco ac tumulo eminenimpositae jacucrunt.

Ceterum incomperlum an aliqua hujusmodi S. Emmerammi ecclesia ibidem supersit, et an ejusdem Sancti cultus, qualem Frobenius Forste superius nwn. 98
tiori

mihi

asseruit in Nitriensi episcopatu

neat.

Dubitandi ratio

est,

hodiedum obtiquod R. P. Ladislaus

Vid , collegii ac tirocinii nostri Trinchiniensis Rector,alaudato Cupero pag. 327 relatus,anno 1 GGO Nitriv degens, ad Henschenium nostrum scripseril,qutV subdo. Ecclcsiaj cathedralis, seu capitularis

"

Nitriensis patroni hoc temporesunts.aneti Andreas

et Benedietus, de quibus veluti patronis fiunt commemorationcs. De S. Emeramo non habetur memoria in divinis, Jicet

olim in ejus honorem capella di-

caturfuisse erectain
lica SS.

eodem

loco, in

quo hodie basi-

Andreas ct Benedicti extat.

v
Auctore Aribone

T A

ad summum promereretur conscendere houorem h. % Erat naraque procerus statura , decorus forma, vultu sincerus, eleemosynis praecipuus, jeju- >l>(ime patcU. sermone niis, castitate et continentia prreclarus facundus, ad eradicanda vitia sagax, ad plantanda et irriganda subjectorum pectora simplex, cujus ex ore, quasi lyraphoe amnis in ima couvallium prosilicntes, psalmodia inquiete emanavit, usque dum cuncta Davitica i ex more finiret. Subjectorum, ut diximus, praecordiorum arva crelesti imbre rigare insudabat, ita ut poene otium ori minime concederet. Pes erat claudi , et oculus casci , recreator pauperum, genitor orphanorum, defensor viduarum, gementium consolator. Dominicas vero oves pascendi k ejus pectori tanta inerat cura, ut * per urbes Gallorum et oppida, per vicos et fidelium domos huc illucque diseurreus, proedicando E sapientibus archana eructans , imbecillibus lac emanaret; et quod ore preedicabat exemplo confirmabat, ita ut a cunctis diligeretur. Ad eum autem confluebant Gallorum regni nobiles ignobiles locupletes et inopes, quibus poene omnibus, prout necessitas compellebat, abundanter tribuere * non * ai. minirecusabat ; aliis indumentum, aliis alimentum, aliis slrare vero ornamenta,prout indigebant, hilarissimo vultu largitus est; ante omnia autem intrinsecusaedificare
spirante,

pontificatus

omnes insudabat. 3 Dum autem vir reverendissimus Hemmerani-

Avarttpr*
>

Frisingensi epi-

scopo

mus episcopus tot vigoribus polleret, pervenit ad d caCun,s J eum fama, quod in quibusdam Europse partibus WtVllS,

Ex

codice

Muscoi noslri
aliis

signato

Pannoniensis plebs, tota Avarorum regna l, excsecatis oculis a Veritatis luce, quae est Christus, maxime idolis deserviret. Unde Dei Eamulus contristatus valde, et intrinsecus dolore

tactus, intra
,

Ms. 6, cum

collato.

semetipsum meditari coepit illuc venire ut Christum ibi praedicare deberet m. Relicta igitur domo et immensis substantiis, tot parentum nobilium
turbas deserens, in sede urbis jam dictse alium constituens episcopum n, iraitans
chse Abrahas
,

CAPUT
Sancti
patria,
:

I.

exemplnm

patriar-

cui per

divinam prsecipitur vocem

pia

adolescentia

et

episcopatus
ros

profectio

ad
:

Avaapocri:

Pannoniw convertendos
in

sfolatus

Bavaria

alieni

minis
iter

sponte

admissa

invidia

Romanum
Dei

incephtm.

Viclavii noftllj rt

fachis

In Domino

nomino

summi. In perpetuura a rcgnante nostro Jesu Christo qui sanguine

,

domo patris sui et de cosua; arreptoque comitatu, prout ministraverat voluntas transmisso anne Ligere o, per partes Galliarum seminando fidei semina, carpebat iter, usque dum caput GermaniaB penetraret, id est, Reni fluenta p. His jam amissis partibus Germaniara ingressus est, Qui dum linguam non novisset, per interpretem quendam religiosum presbyterum Vitalem q noraine, in augraonto audientiura eximia divinitus plantando perrexit. 4 Erat enim sermo illius in audientium pectore quasi imber temporaneus, dum verno arida arva suo infundit rore, de cujus infusione reviviscunt
exire de terra sua et de

gnatione

" ;: ~

((/.

Sl

8 cndo

Ratisbotiiiin

advciiicvs,

ft

T/icodonc
dticc

pllCOftUfj

segetum
;

radiccs, et
,

suo suos servos redimere dignatus est, eujus post passionem longe lateque flagrando in partibus mun-

omnium graminum

virescunt

fama peroreverat />, ila ut Europa? non modica parsinsegniter saorffi Christianitatis indagiue florere dinosoeretur, et Occidentales tot Anglorum
di

genera ita tellus quasi ex somno mortis insurgens, suo decore in pristinam restauratur amcenitatem.
cisset

Dum
iter,

intentione hujus sollicitudinis perfeut eorum postponeret partes, ccepit

Britanni et Hiberni et Galli et Alamanni, et Gcrmanine pnrs c paulatim miritico modo in Dei laude

eonstunter fulsissent, inter quas provincias thia d Cinpmannia , ILispanin, Aquitania, habitatoribussuis deponentes idololatriam,
t

Go-

cum

unicum

Dei Filium colere ceperunt. In

Austri ingredi, et ad fluenta Danubii amnis in partibus Bajuvariorum r advenit cujus dum sequeretur fluenta ad Kadasbonam s urbem pervenit, qua? ex sectis lapidibus constructa, in metroplim hujus gentis aroem creverat, quam tunc in tempore dux gentis Bajuvariorum vir alacer Theo:

Germaniam

cnjus Aquitanite

to

regebat

in

quam urbem

venerabilis Episcopus

ingressus

DIE VIGESIMA SECTJNDA SKPTEMBHIS.

475
A.

ingressus

est.

Dum autem

praenotatiprincipis pra>

manibus,

cum

gratiarum actione indig^entibus im-

Akimji

seutatus fuisset obtutibus,

suumque secretum ad

pertiebatur.
8 Dumha;c diutius agerentur, et paene oranibus hujus ternc latibulis doctrina illiuS perlustrare * videretur, Vir sanctissimus per spiritum prrevidens finem vitffl SUffl appropinquantem, quo eum omnipo-

tmc
tirmuntae+
Ii( :

aditum
nonia?,

oris

perducens.Dco opitulante partibus Panad robustam gentem Avarorum se iturum

tlrmit
\t\k-

/?

m
rogata$,
(juiti

professus estj ibique se aut pro Christo pati polli5

cebatur, aut illius nutu vitam in pace finire.

i.

$. ful-

Eo namque tempore

inter

Hunorum
ita ut a

et

gentem

tens

Deus

a vinculo laboris sui solvens, sibi

eum

so- gcrc
" al.

Punno<"''"

Bajuvariorum orta est discordia,

vastantium

ciare etperenni gaudio remunerari voluisset, quasi

qui

nium

nonlicebal,

manibus circa amnem Anisem

intcrjacentem

depopnlataj urbes pcene desertse esse viderentur, ut saltus bestiis in aug-mentum daretur intelligi y,
y

* intrepidus expectabat, ut robustus athleta in certaminis campo clipeo invisibili munitus, suai voeationis ac rcmuuerationis cxpectabat diein
;

et

nihi-

quia

humana

fragilitas

huc illucque

transire diffi-

al.

mnjus
*

debat, quia quamvisjurandi vhiculo adstrictus aliqU jg a quodam fuisset, penitus tamen magis * insidite,

lomiuus certis temporibus die noctuque in antiquum hostem orationis mucrone, extcnso brachio, JHculari non cessabat. Coepit namque licentiam a cunctis
inhabitantibus dcposccre, ut orationis studio
ire

quam

ostensabenig-nitas jestitnaretur ^.Tunc

Itomam
'J'J

prcedictus Theoto, Bajuvariorum gentis dux, se di-

Avaris praenuntians, illuc cum ire minime sinere professus est ; sed petebat, ut tantus ct talis Deo notus Episcopus apud se et suos remansisset. Postquam vero dulcia illius praedicamenta guscordare

cum

concedcre deberent. Erat enim conversabilis supra modum <jg tam cumfeminis, quam
licentiam
viris,
ei

eum

quorum solertem iu peotoris venis conditum reg-ebat curam quibus, ut prfflvaluit, singillatim irrigabat pectora, ct ubi communis non suffi;

staverat aa, sinendi locum egressionis consentire nou deberet, sed larg-iendo vultn honcsto in jam meut

ceret illata, diligentissirue impertiebatur secreta, ut

poene nullus pertransi.ssct, in cujus corde vel scintillam non seminaret divinam.

al
'

ita

morata provincia Pontifici possessiones concedere deberet, et * eorum Pontifex esse debuisset, etsiita
dig'naretur* vel pro humilitatis studio abbas hujus
provincize ccenobiis uormali studio bb praaesae
recusaret.

9Eonamque tempore prffldiotus et inlustris dux

prjenotatie gentis

Otx

ilncit

al.

dodi-

gnarctur
bb
ibidem
net,

non

GSacerDei Famulus se in hoc exisse ait a Gallorum finibus, ut g-entes Hunorum, qure ig-norant Dcum cseli, hoc est, Christum crucifixum, convertere debuisset; dum minime explendi cceptum
iter licere sibi ag-nosceret, supplicanti duci

habebat filiain vocabulo Otara, E quai libidinc atquc suadente diabolo, a cujusdam B lllllljudicis filio, nuneupante * Sigibaldo cst dcvictn; cupalo itautinutcro conciperet. Cosperunt utrique inter semeptisoscongemiscere,dumjam minimestuprum abscondere potuerunt Factoautem inviccm conaiUOj ad sanctissimi viri Hemmerammi epjscopi pedes
'
'

filtxituprmn

consen-

tit, prospiciens ipsam terram optimam, superficie amoenam, nemorosis arboribus locupletem vino
,

copiosam, ferro superfluam, auro et arg-ento et purpurishabundantcm, proceros viros et robustos, caritate et

provoluti sunt, scque iu stupro deprehensos insinuant, ct nullo modo cruciatum evadere posse, oisi illius pietatis inspiramine supernus Judex lapsis porrexissefc manum. Plus enim, ut peccantium mos est, praesentes pcenas pertimeseebant, quam perpe-

seg-etibus,

humanitate fuudatos, humum fertilem habundantem jumentis et gregibus omni-

tuos cruoiatusanimarum.Ccepititaquesanctissimus

'idcrc

lur

bus, ita ut pcene superficies teme cooperta esse videbatur*; mellis et apium copia habundat, piscium multitudine in stagmis et in amnibus infusa, prospicuis fontibus et rivulis Irrigua, sale, prout opus
erat, eondita. Urbs est, ut pnediximus, liadasbona inexpug-nabilis, quadris sedificata lapidibus, turrium

Virgementium oondolere sermonibus, commissum tamen peooatum aoriter increpando arguens, animse dampnatiouem pertimescere magis deberc insinuans,

quam

temporalia oorporum supplicia.

10 Pcenitentiffl

modum

his

indicavit,

pietatis

iftij

faUo im

tamen manum non subtrahens, sub silcntio eis prfflcepit, ut super cum commissum scelus mitteredeberent hh, utfacilius cvadcrcnt cruciatus.
Prfflsoie-

jlillli jitlir/,

et

quotlam

prctbylero

'

al.

mulli-

Ludine

exaltata magnitudine*, putcis abundans, cujus Septentrioualem partem Danubius suo rig-ore contra

hh

Ortum suo cursu infunditur fluenta cc. Regionis montana fructifera, pascuis dedita, hcrbis habundans, et feris saltus, et fructeta cervis, bubulis, capreis,

bat venerandus Pontifex, ut, si hoc in pabUoum eveniret crimen, nullo modo his veniam a patre tunc se criminis alieni F puellffl impetrare potuisset
:

reum

fieri obtulit,

utab

his flagellum,

quod

perti-

ibicum

et

omnium bestiarum

atque ferarum

rt

Bavaro8
'

per trienni

um
ttd

generibus ornata. tempore ido7 Sed habitatores ejus neophiti eo in radicitus ex se non exstirpaverunt, quia lolatriam ut patres calicem Christi communem et dfflmoniorum quoquc dd flliis propinabant. Unde supcrno
suis

mescebant, averteret. Accepta a principe licentia, salutatis cunctis, tam duce quam prole ct satrapis

inspiraminc venerabilis Pontifex eam, quam prodeerevespexerat, idololatriam funditus eradicare pectoribus inhabirat, et cura hujus terrae rudibus

autem illius tota tam egeni, quam locupleteSj et nc tanto Pontifice orbati permanerent, optabant . tn cujuscomitatuclericorumoautelaassecata est. EratenimVir sanctissimus, prophetiffl spiritu plenus,etut*legentibusoccasionem
terrffl,

profeolus est. In eg-rcssione

civitas in

luctum conversa

est,

subtraham, prophetiam
notesco.
11

illius inter

multas

unam

in-

tantium commendaret
to

fidei semina ee, ut in augmendoctrinaeconsummatum condcrct frumentumjam

Cum enim

g;loriosam In loco horreis, atquc ut in novissimis consequeretur mortem, ut reg-io, in qua morabatur,
in
//' sufficeret certaminis. Hffle meditans per triennium satag-ebat per urbes Infra continuo vicos et fiprsedicti principis fines, peroppida, per

quendam

urbe exiret Vir venerandus, religiosum presbyterum, nomine "Wolex

Adt.-nd.-, dilrctissimc frater,

fiai

<>

>

'-

creto monlto,
proflt 'i/ur.

spirituserlecum hk, ad sc acccrsierat, prophetiffl

kk

campum

cretum et ne cui,

indicans, ait

deliuradomos discurrens, instantissimaecureeintenplantabat in pectore, aliie tus, aliis fidei semina abscidesag-aei sermone radicitus ex corpore vitia
apparebat, contra potcnbat- contramites humilis fortitudinem ostendebat, et quidteserectus leonis habitu, a fidelium reccperat quid, excepto singulari

crimine vitam me sis cruoiatibus ex cujusdam sncns constiaudieris, mnnifcsta omnibus in fiuisse ignavia delineorumquis tutis OrdlnibuSj ut ne mejudicet,et quat ff,neo hujus oriminis noxium imitando hujas rci excmpla, ex suo labatur quasi repreheneionem radicitus atatu! quia docentium quamvis erimine innoxius exstirpare debemus, et
absistat

mc

vivente, dixeris:

oum enim

diver-

470
\.

VITA S

EMMEBAMMI

EPISCOPI MART.
o Lig-er vet Ligeris,

AtHDOXE

EFISC.

tamen exemplis sectantium atque detrahentium in peccato animas fovet, cum se a pravorum cxemplis minimc abscondit. Sicque proplicti# spiritum <eum habuisse mmirum constat, ut
absistat,
religriosus et prsenotatus

Galtice la

Loire, celebris

presbyter post

gloriam

remunerationis beati Pontificis ad cunctos, quos

rcpcrire potuit in sacris positos Ordinibus secretum

revelasse testatus est, ut hujus esset innoxius criminis.

ANNOTATA.
a In Ms. AudomaropolUa.no legitur
tuo.
:

In perpe-

Francise fluvius estac vuigo notus, qui Sancto ex Aquitania Germaniam petenti transeundus crat. q Est et hicvulgonotissimus Germanitc fluviusqui Gattiam versus Orientem ab illa separat. In Ms. Trevirensi pro penetraret legitur, transierit. d De hoc Vitale presbytero infra mentio recurret. Jacobus Basnage tom. 3 parte 2 Antiquaruni lectionum Canisii in Observationibus ad monumenta Salisburgensia num. 13 imperite hunc eumdem esse statuit cum S. Vitale, S. Ruperti Satisburgensis episcopi socio, et in episcopatum successore.
etseq.,

Verum hujusmodi minutias posthac

inobser-

Basnagium

refutavit

vatas pr/rteribo. b In eodem Ms.: pcrcrebuerat. clbidem sic legitur: Ita ut Occidentalestot an-

tom. % Germanise sacrse, inter Coroltaria

Marcus Hansizius num. 20

Salisbur-

manifestum

est,

Vitaiem hunc longe diver-

sum fuisse a cognomine sancto episcopo

gensi.

gulorum
d

Britanniffi, Ilibernue, Gallia?,

Alamannia*

et Germanise partes etc.

Ex contextu satis Uquet,

biographum per Go-

r In Ms. Audomaro^iolitano est Bauuariorum. Ceterum Bajuvarii, Bauuarii, Bajoarii et Boi Bava-

tiam hic designare Gotiam Gallicam, sive provin-

ros significant.
s Laudatum Ms. habet Radasponam. Est autem Eatisbona vel Ratispona, quse atio etiam nomine

ciam Narbonensem primam, seu ejusdem partem,

qusea Visigothis incolis id nomen habuit.
e

Audomaropolitanum habet, Septimania;

ipsa est regio,

ve-

rum ea

quam etiam Gothiam appel-

latam fuisse diximus. Per Cinomanniam autem indicari videtur pagus Cenomanensis ; nunc vulgo Le Uninedictus. In eodem Ms. Audomaropoli-

Keginum, et ab Arnolfo Vochburgensi Gr&co vocabido Hiatospolis, Latine Imbripolis, incolis vero Iieg-enspurg- dicitur, Germanise civitas in

Bavaria
varise

acl

Danubium, ubi Beginum, vulgo

tanopro
r

} \

ispnnin p07iitur Spania.

Keeg-en fluvium recipit, condita. Fuit olim Baregum ducumque sedes, nunc vero tibera

Pictavium, indigenis Poitiers, vetus Gallite cognominis provincise caput est in Aquitania secunda, et episcopalis sub archiepiscopatu, Burdigalensi. Adi Commentarium 2,
civitas, et

imperii civitas est et episcopalis sub metropoli Satisbnrge?isi.

ubihanc
et

S. Emmerammi fiatriam adversus unum alterum asseruimus. B In Ms. Audomaropolitano semper legitur,

Ilaimmerammusr^ Haimrammus; in Ms. S. Maximini Trevirensis, Ileimeramraus; in San-Ge?*manensi, Ilammirammus. Plures hujus nominis variationes videsis in Commentario prsevio num
90.
li

hujus nominisl, de quo con45 etseqq.In Ms. Audomaropolitano, et ab Arnolfo lib. i de Miracutis S. Emmerammi vocatur Dioto a Meginfredo vero in Vita, a Canisio edita, Theodo. u Ita correxi ex Ms. Audomaropotitano in
t

Tlieoto hic fuit

sule

Commentarium prscviumnum.

nostro enim codice vitiose tegebatur: iturum velle

etc.

In San-Germanensip)\vpositio utaliolocopo

xAnesis, Anisus, Anasus, vidgo Ens, Germanise fluvius est, qui in ditione Salisburgensi ortus, Stidit,

sita

sensum hunc

facit: Ita

dumtaxat superno

ar-

summum promeretur pontificahonorem. De loco episcopatus ipsius vide infra Annotataadlit. n. Td est, omnes psahnos Davidicos, sive Psalterium.
bitrio inspirante,ut

riam Superioremdb Austria item Superiori diviac deinde in hac paulo supra civitatem Anas-

tus

sum, incolis Ens pariter dictam, in Danubium illabitur. Porro dictam Austriam Avares seu

Hunno-Avares occupanmt, atque inde Bavariam frequenter infesiarant,donec tandem a CaroloMagno

acpene deletifuere. Vide Pagium in CriBaronii ad annos Christi 7S8, 790 et 791. y Ita habent omnia nostra exemplaria, et Coin- p tius quid tamen vitiosa phrasis sibi vetit, satis
victi

Vocem hane correxiex Cointio; nam in nostro eodice perperam legebatur, pascendas. Audomaropolitanum habet Domiuicarum vero ovium ad pascendum ejus pectori tanta incrat cura
lc
:

tica

liquet.

etc.

Id

est,

I Audomaropolitano Ms.legitur: Tot avarorum regna. De hisce Avaris consule Commenta1

nullam fidem haberi posse Avaris,

etiamsi
sissent.

cum jurejurando accessum ad se conces-

rtum preevium num. 1-2 et seq. m Laudatum Ms. hanc periodum

1

sic

habct:

J|, Kaniulus rontristatus est valde et iutrinsecusdoloretactus: utintra semetipsum mediI

i

n,|r

' aa Ita habetur in omnibus exemptaribus; sed ut sensus sit integer, suppte hic\ Statuit quod

etc.

taretur venire,
rct.

Christum

ibi

ut prtedicare debe-

Cum biographus nullam urbem supra nomi-

Adi Commentariumprsevium num. 54. cc Hvc in Ms. San-Germanensi correctius

leguntur: Cujus Septentrionalem partein suo
g-ore
tis.

humihtatis studio abbas hujus provinciae coenobialis norma: studio etc.

sic
ri-

bb Cointius

tegit:

Yel pro

naverit prseter Pictavium, liquet,$. EmmerammMmeaiejusdem sententia Pictaviensem episco-

Danubius contra Ortum

suis infundit fluen-

quodtamen admitti nonposse pluri~ bus ostendimus in Commentario prsevio,num%% et seqq. quos COnsule.Porro cum S. Einmerammus post triennii prsedicationem inBavaria occisus
pum>fiiissei
t
t

su anno 662, ut habet ejus epitaphium, dicendus * episcopatui suo cessisse, iterque

ingressus esse

f**omvelproximeprxcedenti
lano pjwvio observarimus.

ut in

Commeri-

Rehgiontseo tempore in Bavaria statu consule Commentanum prsevium num. 4S etseqq eeCointius et Ms. S. Maximini Trevirense pro rudibus pectoribus habet rure pectori ; Audoriiaropohtanum: Rorem pectoris in

dd Vocem hanc ex Cointio restitui, cum in Mss. nostris legeretur: Suisque. Forsitan tamen legendumest: Sibi suisque filiis etc. Ceterum de

abundantium Scnsns

; ,

DIE YIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

477
*

Sensns clarior erit, si obscuramperiodum sic red-

damus Etcum
:

inhabitantiumpectoribus commendarc fidei semiua. ff Vocem hanc ex Ms. Trevirensi et Cointio substitui in codice enim nostro est- Hiec eo merore hujus
terrffi
; :

sionem, nimio furore repletus, ad suam condamnationeni arrepto coraitatu, prout posset suai animaj explere neqnitiam, velocissimo cursu per callem
post vcnerabilem Dei Fninulum intrepidus iter explicare conatus est,

Amon

ditante,

gg In Ms. Trevircnsi
tur: Erat
ei

et

apud Cdlntium

legi-

usqucdum pervenisset ad villam nuncupatam Ilelphiudorf c, in qua cselesti sede beatus Episcopus propriam animam martyrio Deo
propiuare decrcverat. Stans vcro Miles Christi ense pnecinctus in ccrtaminis campo, corde intrcpidus,
diei illius

conversabilis (aut couverbalisj

mo-

dus

etc.

hh Hoc Emmerammi de stupro sibi falso imponendo consilium cum sanioris critiCcV viris velut sancto Episcopo plane indignum rejecimus in Commentario prwvio num. 59 et seqq. ii Vo.r optabant, quas in nostro codice deerat, ex
Trevircnsi hic addita
frecuus, in
est.

kk In Ms. Audomaropolitano vocatur WulSan-Gcrmanensi Wolflag-ius, apud Co'intium "Wolfletus, a Meginfredo Wolflacius. Ilitndius in Metropoli Salisburgensi part. i pag 1S6 ipsum Velipholasgum appellat, sanctique Emmerammi in episcopatu Ratisbonensi $uccesso?'em

hymniticabat Tertiam, in qua domo clypeus parieti iutixus erat, super quem suspensis pad trociniis tl acoensa lucerna studiosissimam cumsuis fundcbat nd Dominum orationem. 14 Audicntcs autcm iu choro Dco dcvotissimi uueuhul Episcopi currcntium iinpctum ct sonitum equodorf, et clypeorum commotionem rum immcnsum CUCurrit unus ex his, de choro prosiliens ad aditum domus dum protcrva mente cum clypeis et hastis infra septs domus iutrarc multitudinem ccr'

neret,

Magistri auribus in conspectu condiscipu-

lorum alta voce

tulit,

perperam facit. 11 Periodum hanc Cointius, cui Audomaropolitanum et San-Germanense Mss. fereconsonant,

intulit. Sanctus itaque Dei Bpiscopus hilari vultu corum corda continnando iu-

dicens

Hi, qui venerunt,

e,

non

no3tras con-

denmationis re
oportet.

sed per hos

rcmunerari

mc

sic exhibet

Etenim cum

divcrsis cruciatibus ex cu-

Cum autem

prffidictua puellffl

germanus

jusdam crimiue vitam me finisse audieris, tunc detur intellig-i, ut omuibus in sacris constitutis Ordinibus denuntiare studeas, ut ne eorum quis signa vitge

fratcr vencrabilem ibiadesse

prosilicns cx equo,

Bpiecopum comperit, quo sedebat, erat namque in

posita,

medio vestibulo petra

sicut

mos

est

in

derelinquat

ctc.

cquum aseondentium, auperquam

cxilicns, stans

CAPUT

II.

virga suffultus, Episcopum adduci praecepit. Dum autem deductum ad se videret, temporali gloria Ag-e *, elatus ex occasione intulit verba diccns episcope et genernostcr! [pse autem Deum testem
:

d/.

\t

invocans, se terrenis actibus socerum non habere

testatusest.

Ota Sanctum stupri accusat

rclegatur
:

ipsa

Sanclus in Helffendorf

15 Cum hfflc prsediotus princeps audire contcmpsisset, et multis injuriis et oontumelifa in oon-

fruttra liw
purganten\

spectu astantium verba

et improperiis sine

in

faoiem illiusjaoularetur,

crudeli martyrio affectus,

dum

ad-

kuc

spirans

vehitur

ad

vicum

numero, quibus honbribua tot tcmpora honoritice sub ducis ditione vitam deduoeret/ ut tantam contumeliam inferre Pontifexnon
debuisset, ut tanti
liara libidinosus in
viri

Aschaim, in via moritur.

jnierimOia
-t

talisque summi principia exemplum multorum uaque

coepit sanctissimus

ti-

ad

partum dcduccret,
Sme/um
de

virDeiEpi-

renerabilis Dei Episcopus , ut pollicitus est , Aposiolorum se limina simulat quserenda *

scopus hilari vultu, modestis ct pacifiois verbiaex-

cusationem

stupro accu

inscius
'fao.-quBrerc
'*

tamen non

fue rat

finis rei,

quae acciderat.

ruin proraisi,

dierum trium ad locum dilectum oum pervenerat, occasionem egredi non tulerat a; erat
Carpeudi itincris
praedixerat,

quem
et

cursum expleverat,

dicens Ad Etomam me itulimina supplex quserenda A.postolo* rum principis Pctri, cujus l''colesia Evangelica autoritate fundata esse dinosoitur, oujus sub mundi
inferre,
:

thalamo censorem adesse, dubium non

| l

est
\

qui
-

qui prospicuas emanabat namque in loco aquas, ubi victorise in agone, quam optabat, certaminis elegerat campum. Se cujusdam rei quasi
fons,
b

ro

Jiutorr

IVtri

MK'1'i.'S

-ll

ill

llfJUnrrlll

posloli

cus vir ct sanotissimus ettenetprimatum in sacri constitntus Ordinibus. Mitte quemvis pruderitem

exspectandi simulat b, ut discipulorum miraretur agmen, cujus rei Pontificis cura inesset pcctore. Factum estautem, utpramotatidueisfilia in stupro
aperte reprehensa fuisset, et patris praesentaretur obtutibus, et coram astantibus inquisita, quis hanc nefaudam auderet committcre sententiam, ut tauti
viri
illa

mecum
t;uiii

pariter,

ut

deprffisentetur

in

eonspectu

Pontificis

hac de

re sententia, et ibi

oorma-

litcr dijudicer,

ne hujufl peua appaream criminis. Ex caritatis oausa tibi consilium do; (aed scio, te illiid non recipcrcj non quod cruoiatus tuos per-

timcscam; sed
quia animce
tuffi

subolem pnesumpsisset commixtionc sociare

tuai damnationi magis condoleo, detrimentum facerete,jam dubium

namque exterrita et nimio pavore perculsa, Episcopi secum mixtione hoc contig-issc professa cst.
Patervero temporali
g-loria

non
J(i

eat.

Contumax

vcro

tyrannus

vcritalis

vcrbis

,;,

alliga

h, mcmbriigu

indomitus, in vchemen-

tissimam exarsit iram, ita ut a suis vix retentus, ut proprias ineamnon immitteret manus, etsuam cnrelegatut

colla subponere despexit, luminia cacatua mente, arrepto bacuio, cui auffultua incumbebat, infligemetuenflj re pcctorc tanti ct talia Dei Kpiacopi non
et statim

lluliam

seprosterneretsubolem. 13 Dum hoc perficere non posse se cerneret m privavit eam substantiis rebusque omnibus, et in

sequentibus pncccpit, ut injicerent. Clericorum llliua cum

oautela,

in

eum manus
cerneret

haec

pavore

immen80
se
jani

Lambertus

tumdan

Ausoniam direxit, in qua praidicta jam femina usque ad mortis damnatione permansit diem. Erat autem ei g-ennanus, nominc
exilii

damnationem

in

domorum
tulcrat,

velainini

per latebraa obposucrunt, imitantcs,

exterritl,

quod de Veritate

"lirn

propheta vaticinio

in-

Lantbertus, qui

dum

sute

sorons cerneret confu-

Percutiam, inquit, 1'a-Iorcm, et diaperc-entur oves gregis, Militurn vcro non modica turba

478

VITA
acriter injicientes nianus in

S.

EMMERAMMI EPISCOPI MAKT.

sed mag-is optando differre, ut possit piis intercessionibus faciem prreoccupare Domini, ut detur spatium infirmis ad poenitendum, qure perpetraverat
infirraitas

ba
tmc.

sanctum Dei Epi-

scopum,
cxpo-

ut furentis

temporalis domini

animum

mitig-are potuissent.
IIIIQ

Ex imperio
in

principis expolia-

tum * clamide

etstola,

hospitis sui scuria

humaua. An

prig-itiae tuse
?

grave videtur

Jialus

ubi grana condere videbantur, deductus est scala?

crueutum

refrig-erare pectus

supcrpositus, funibus allig-atus, inter spatiaet

mem-

brorum abscisionem, ut
fundebat preces, dicens
:

potuit,

maximas Christo Domine Jesu Christe, qui

20 Sed nunc temporali vitae tuae proponam ;t<e nor7 pcenam, ut, quocumque die aliquod potandi g-e- *Wr, nus ori tuo propinaveris, a pristino sensu alienus ulu
' 1,

?it a

Crucem misisti, et de tuo sanguine me redemisti, tibi maximas refero gratias, quia me de tot regionibus ad hunc locum deducere digraatus es, et hujus innoxium criminis tuo amore disponis fuude-

manus

in

efilciaris.

dientibus
est,

Non damnum alicui inferas, sed inobein exemplum permaneas k. Sicque factum

re dhe
tnutitu-

17

sanguinem. Eo namquc orante, quiuque

ut sermo sancti Viri et Dei Martyris in veritate permansisset : nam pracdictus presbyter VitaHs in ea civitate, qua corpus Christi Martyris
fuerat deductura,
stri

electi sunt, qui

rijubct,

ejus

membra

scctionibus absciderent:

quorum duo

obitum vixerat,

diu et dies multos post Magiet quam diu jejunabat, peri-

trcmefacti, pallida faeie ex archano cordis profe-

Domine Jesu Christe, hurunt verba, dicentes jus sang-uinem de manibus nostris non requiras tu
:

non sponte, sed imperio coactos nos hoc ag-ere, quod acturi erimus. Sanctissimus vcro Dei Famulus, ut audivit, dixit: Domine, retribue illis secundum cor illorum. Reliqui autem, qui ad-

enim

scis,

crant carnificum,

trcs

impictatera eordis aperto

tia3 suaeque sententise eximiae viventibusproabebat exemplura, ut poene nullus praiterisset dies, in quo Missarum sollemnia cum ps.ilmodia ymnificando non complesset laudem ut puta, indag-ando vestig-ia Magistri in arduam liujus aevi callem insudando; ut eum poli culmen ascendisse, dubium non est; * quia eleemosynarum erat studiosus, et quod viribus implere non potuit, voluntatem ta;

,*,

tcstimonio eructabant, dicentes

liter

manus

in

eum immittere debemus,

dcnter libidinis suai fomite in

Cur non crudequi imputanti viri sobolem

:

men

indig^entibus

non abstraxit; Orationibus

et vi-

g-iliisnonmediocriter intcntus, caritate et hospitalitate insignis.

a/.urgclat

manusinjccit?Itaet inexemplum long-e lateque doceatur, femininis injcctasmanus^illiciteamputari debere et statim digfitorum summitates raembratira absciderunt. Deinde, ut furentis viri urg-uerat*
:

21 Sed taraen, ut diximus, Mag*istri verba usque ad obitum suum complesse, certum est. Nam

iloncc vixit.

Memhra Sancti in

cum

perfecto jujunio, certis temporibus

alimen-

qua-

tum sumeret, cujuscumque

iniperium, oeulosabimo capite radicitus eruerunt: deinde amputatis manibus, utrasque aures, ut crudelissimi viri etpuella; fratris mitig-arent

poculi genus ore percepisset, statim pristino alienatus sensu, a spiritu

dain arbore
posita,

immundo

est correptus,

coramutata facie et

stri-

animum,

trunearunt.
eievulm
eem
fjlttt.

doribus immensis huc illucque discurrens per plateas urbis, per terrarum vorag-ines, perdisruptape-

lin-

18 Inter tot cruciatus sanetus Dei Martyr, qua-

trarumloca, permonuraentamortuorum, per diversa spatia locorum, nefandis verbis et turpibus perstrepebat, et tamen ncrnini inferens damnum. Aliquotiens eum per altitudinem turrium currere
contig-it,
tulit,

fjua, ttnninc-

relln-

manando cursum suum non intermittit, ita yninificans Deo psalmoSia non cessabat Factus namque in ag-one ex supernavirtute
si

perspicuus fons

robustus, ut astantium ei nec geinitus aures commovisset, sed hilari vultu, sinceraque mente Deo, ut diximus, indesinenter fundebat preces. Tunc
* nt.

et praacipitium sui corporis

minime per-

suae vocationis complesset diem. His itaque transactis, incolas hujus loci, collectis

usque

dum

addft

nec

pcBuis torquentiura videbatur* sufficcre, pe-

hoc

des utrosque
abscidentes,
lia

eum

palrais prius evacuatis articulis

tanti altithroni Dei Martyris genitaInpudenter abstrahere veriti non sunt cujus, quamvis modica, vox in Dei perseverans laudibus, nihilominus anhelabat Daviticum carmen
:

dl.

addit

lot

Cumque cum * poenis afflictum, raembrorum oompagrine solutum prospexissent, lingus invipsallere.

dentes ministerio, ejus ori ferrum imponcntes, ex palato beati Martyris abscidcbant, relictoque truucato corpore, evacuatis membris, abierunt;

membris, in quadam arbore, Spina alba, condentes abierunt. Erat namque a multis medicis vulg-atum, ut cujuslibet abscisa merabra * et sub humo projecta, * aupple hujus truncus nullius medici arte sanitatisrecupe- fuisscnl rationem consequeretur l. Sed hoc fidelibus in exemplum trahendum non est; sed mag-is propheticum F imitari testimonium, ut jactetcuram suam in Deum,
vulg-ari locutione
et

abscisis sacri Martyris

ipseeum
22

cnutriet.
deindemini
mr. rcpenun-

reman-

sit

certaminis carapo cruore iuvolutus Victor triumphalis exultans.

in
Sanctus ti~
ticnt
Viiali
tibi

aUtem

aquam

dan
rmti,

</<//;-

19 His abeuntibus, ad vcnerabilem Dei Martyivin ex latcbris ct frutcctis, et aedifioiorum anffulis clericorum cohors cura vicinis mulieribus h adunati sunt Sanotus Dei ct gloriosus Martyr adstantibus sibimet ad refocillandum i aquam poscebatj tuno

die, non long-o infermisso duo ig-noti atque pulcberrimi viri equi tantes per publicam callem, a quibusdam aranti bus in ag-ro de sacris sancti Martyris membrisin

Eadem namque

spatio,

turfqua dc
rcauctor

quirentcs

dum

diutius sciscitarentur

innotueessent,

runt, quod in

quandam arborem suramissa

cunctis agri cultoribus videntibus, ad eum locura declinaverunt, et amplius ab his visi non suut. Tanrei testes sunt, quanti habitaiores hujus existunt, qui ammiratione * perculsi de eis -^.miscraincog-nitis viris et de disparitione corum perg*en- tiono tes ad arborem, scd ea quae posuerunt, sancti Martyris membra minime invenerunt. Ees namti

hujus

religiosua suus presbyter et interpres

loci

cujus superius
lis,

mentionem fecimus, nomine Vitaex Mag-istri cruciatibus dolere coactus, flebiliter dixit. Quidnam refocillari vis, cuni evacuatus tot tormentis membrorum esse dinosceris P Me:

liua

aamque

est,

ut niihi videtur, mori

te

ado-

almoricm ptea *,
ad P^

quam tantis contumeliis afflictuis, vivendi studium habere coneris. Tunc Dei Martyr, ut viditsubjeeti suianiraum tcrrenis actibus magis pudicnin,

que mira et nostris temporibus valde stupenda quia adhue incognita humance permanet infirmia quibus sublata, vel ubi deportata fuisseut. Sed quid ex his, quse praediximus, membris sentiendum sit, ignoro; nisi per divinamdispensationera hoc fuisset datum intelligi, quibus fuisset
tati,

quam expedisset, collecto spiritu abscisa; hngua verba, ut potuit explicaverat dicens: Kumquid ad meraonam redii, saepe me dixisse, quempiam ad mortem festinare miuime debere
,

di-

guus sanctus Martyr meritis, cum cruentaetsecta ab se adhuc eo vivente , menibra per co, grnitionem divinam ab eo loco sumpta, sub gloria
,

honoris

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBKIS

honoris condidisse dubiura non est; et tamen, ut diximus, hominibus incognita permanent m.
S

479
reliA.

debitum Officium sub sanctarum tcstimonio

quiaruni solvente.
e

Amwks

tnic.

uam

conje-

23 Sed idcirco ea

membra

a veritatis tramite de-

InAudomaropolitano
:

et

San-Germanensi

le-

cturatn pro-

viasse existimo, ut per suos actus capiti invisibili,

gitur

fert.Sanctus

dutn in ichaim
tur,

Avelii-

qui est Christus, subministrantes, remotis propriis

voluptatibus, pauperibus

sed vel sic ineptus est sensus. Vult autem dicere9 eos sibi non tam malum, quam gloriam
rei
:

prrebentes

famulatum,

allaturos.
f Scuria, qiuv vocc tum alibi, tum in Baiuwariorum legibus occurrit, significat, horreum, stabulura, vel locum quemlibet, ab injuria aeris tutum. Vide Cangium in Glossario. g In Ms. nostro codice est Injectis manibus ewi ex Trevirensi. h In Audomaropolitano additur: Adeum.
:
:
' -

intrepide pro Christo contumeliis afficiantur,

dum

eorum spes

et caput, qui est Christus,

ad

sedifica-

tionem viventium, ne sperantia iu se membra, ut dig-na erant, providisset sub honore n; et propterea ea ab iucognitis ablata viris in capitis cognitione, id est Divinitatis condere * non mediocri gioria, dubium non est. Res autem habitantibus innotuit membrorum, ita ut eis in stuporem verteretur, et quamvis pavum,tamen apertis oculisejus cognoscebant o sanctitatem. Tunc viri, qui erant cum co, beatum et Deo devotissimum episcopum Ileramerammum, et glorine niartyrii triuinphum, ex ccrtaminis campo, id est, ex area, quae tunc frumento
pretiosiore margaritis purgati tritici, id est, cruore

In Trerirensi additur

pectus.

k Nonfacite mihi persuaderi paliar,S. Emmerammuin isthesc presbytero suo Vitali revera imprecatum fuisse, _eadenu[ue liuie propterea sic contigisse. Quisenim credat,tam gravem piopresbytero pcenam a sancto EpiscopO SUO ob inordinatum commiserationis affectum inflictamfuisse,
ut vel siti emori deberet, vel a mente alienari, quoties necessarium sustentandmviteepotum con-

conspersa jacebat ponentes

in plaustro,

reducentes

certatimadvillampublicamnuncupantemAschaim^

distantem miliario fere duodecimo, ubi ecclesia beati Petri apostoli mcenibus constructa esse videbatur, ut tantum Virum et Dei Martyrem illucdeduccre deberent, ne in eorum vilibus redificiis vitalera finiret flatum quia quamvis in corum oculis prius non tantum despectus, sed etiam neci submissus fuisset, tunc in mag-nara, utdignus erat, vene:

tertio milliai

io

nb eo vi-

co moritur. 1
* al.

rationem excreverat. 24 Sed et mulieres ex vicinis locis cum ducentis q viris pietatis viscere * commotre, gyrautcs plaustrum ob venerationem Martyris Christi in co-

cessurus esset. Forsitan non nisi eertum aliquot potus genus,vel excessuni$anctn s ipsi interdiosit, quod biographus de omniomnino potu insulse in- K terpretatus sit. Aribonis tamen dicta adoptavit Meginfrcdus. Porrocum idem Aribosupra dixerit, linguam sancto Martyri evulsam fuisse, consequenter dicendiun erit t ipsu)n,quidqiti(t tfcmum Vitalidixit, elinguem locutum esse, quod miraculum inter atios etiam S. Leodegario, Augustoduncnsi episcopo et martyri, pariter contigisse tegitur in ejus Actis apud Mabillonium in Vitis

visccra

mitatu secutaB sunt. Cum autem pervenissent in parte campestri distante a prsedicto loco, ubi tendere videbantur, miliario tcrtio, venerandus Dei

Sanctorum stti Ordinis Seculo 1 Ssec eodem modo reeitat Cointius; sed inMss.
:'.

Martyr voce, ut
in
impe-

coeperat, innuens,

quamvis incondite hejulare quod hora remunerationis suae cauestibus eum locum praeterire non deberet.
potuit,
his, qui

nostris aliis paulo etiam mtiosius leguntur,Porro reete mox monet Aribo, superstitiosa fuvc esse, et

Unus ex
j.

erantcum

eo, inspiratione divina

e.

ceteris,

ravit

plaustro, quo jacebat, deponerent

quasi subjectis, imperans *, ut eura de qui subito de:

ponentes, in amoeno gramine submiserunt iu campestri deserta planitie. Sicque factum est ut r, cum
illa anima de corpore exiret, cunctis, qui aderant, videntibus, quasi immensae lampadis lux

saucta

a Christianis explodenda. m Quid sit de fiorum equitum apparitione ceterisque eodem spectantibus ignoro; nec magis placet biographi de abtatis Sancti membris conjecturas n Vitiosa est fuvc periodus etiam in atiis nostris apographis et apud Cointium, quieam utcumque restituere conatus QSt.Ego ittam sic interprelor; Sed idcirco ea membra a veritatis trainite (id est, a
,

ex ore sancti Viri proccssisset in alta tramitis, re-

cognitione

hominum)

deviasse exiatimo ut (Chri-

moto
suffi

aere, ccelestia penetraret; ita ut cgressionis

splendorfaciem pncsentium fulminaret. Eo jam eraisso spiritu, cunctos pavor invasit, et ita sunt tremore perculsi, ut vix tantiViri corpusin plau-

stiani) persuos aotus capiti Invisibili, quiestChristus, subministrantes, remotis propriia voluptati-

bus, paupcrilms prfflbentea famulatum intrepidepro Christo contumeliis affecti (i&est afflciantur cum)

strum sublevare auderent.

eorum spes

ct caput, qui cst Christus,

ad

ffldlflcatio-

nem

viventiurn, sperantia in se

membra, utdigna
:

ANNOTATA.
a In codice nostro legitur Egredi contulerat; in Audomaropotitano, Trevirensi et Cointiano Egrediendi non tulerat. Ex hisce substitui non
: : :

erant, providisset sublionore.

o Ita correxi

ex Ms. Trevircnsi in nostro enim

erat: cog-noscentes. Attamenparticipio etiamssepe alias pro atiis modis, Tn&icativo prxsertim, ut

mox infra.scriptor noster

semet monuis.se
sufflciat.

utitur,

de quo lectorem

tulerat, et

biographum

sic interpretor

Non

tule-

passus non fuerat, occaslonein palieiidi egredi, idestehxhl; uti elapsura fuisset, si iter suum prosecutus, e Bavaria egredi festinasset. b Vitiosam phrasim sic cor-rige : Se cujusdam
rat, id est }
rei gratia

soribit p Meginfredus in Vita a Canisio edita Asdieim. Est autem pagus ad dextenue Tsara

ripam infra Monaehium

gensi, ubi
et setjq.
S.

Emmerammi sepulerum vacuum

in episcopatu Frisinho

expectarc simulat,

die&umosten&iaiunt.AdiCommentariumnum.ffl

c In S.

Emmeramrai

Vita,

per Meginfredum

scripta et infra ex Canisio recudenda, scribitur Hclphandorf, nunc Ik-lirendorf sotet ujtpettari, estque locus supra Monachium situs inter Isaram et

q Iu Ms. ex vu-inis centibus, et tunc sensuserit: Mulieris

locis

AudomaropolitanoprodueenUs

est du-

cum

viris

Oenum

in dicecesi Frisinge nsi.

ducentis in suo

plaustrum ducentibus etc. Verum Ms. etiam legit Cointius Megin:

d Id est, Sanctorum reliquiis, uti hsec etiam Meginfredus interpretatus est, dicens, advenisse
Lantbertum, celebrante Septembris Tomus VI.
illo

fredus
r

habe.t

Mulieres ex vicinia collcctce et viri

circiter ducenti etc.

canonicos

hymnos

et

Vocem ut addidi ex Ms. Audomaropotitano,

C5

CAPUT

480
insc.

YITA

S.

EMMEItAMMI EPISCOPI MART.

prosilientes, relicto tramite, ut erant dig-ni,

ad de- D
*imo
Co
"*

CAPUT

percacumina montium acper ima convallium, per loca inhabitabilia, et humanse

III.
frag-ilitati incog-nitadiscurrentes; itaut miserorum. cadavera nusquam ulterius comparuissc probarentur.Quidnam de his aliud sentiendum, niei superno aequitatis judicio, qui impietatis eorum animoferocissimo tam loquendo quam perficiendo in tantum Sacerdotem, eorum cordis nequitiam explere non verebantur, ut in damnationem eorum mens feris coraparari deberet, ut propriamente alienati eorum

serta confug-iunt * et

eerent

Locus emortualis illustratus

ultio in

divina

Sancti carnifices, Lantpcr:

tum, ejusque posteros

lcestra

MartyrispasepuU

honorata

corporis

corporibus ipsi damnum infefrentP Quid enim de sanctisViris dicendum est, nisi Apostolicum illud

tura, translatio et elevatio.

testimonium, quo ait: An nescitis, quia templum Dei estis, et Spiritus sanctus habitat in vobis? Unde recte subjung;itur, utviolatores hujus templi a Deo
disperderentur.

Sed
tio
cubinrturcnera, eccir*ia
lur.

hujus

loci miraculum, ut mihi videtur, silentradendum non est. Erat namque incultus

exomu

per spatia annorum innumera, et quasi oblivioni traditus, quod talem ex se Deo propinasset animam. Bed cunctis in locis per g-yrum perclaruit in sig*num;

28 De qua dispersione comprobatur de eorum ^mbmiu temporali domino Lantberto, ut nihilominusdisper- inex ^iu m *" deretur. quam ut suns damnationis in exilio vitam f ;
posteru
,

quiautmosestGermaniaj, utfaciemsuam immensa uivitim effnsione cooperiat per totum hiemale tem-

pus, ita ut in cubiti altitudinem excrescat; sed eo loco minime permansit; ut quis pragtereuntium

posteram progeniem ejus tanti Viri dicaretur sang^uis, ut et radicitus hos exterminaret, ita ut eorum quis non remaneret; et ubi tam eminentia redificia ceteris prreminebant, in quibus E
finiret
/*,

tuit

et sic in

sua3 confusionis decore

g gloriabatur, modo

urtica

' al.

exctis-

sioncm

quamvis parum permansisset a,et invernali decore et amaenitate totum permansit annum. Sicquefactura est, ut locus excusationem * inferret imbrium, atque procellarum turbini et elementorum ditioni
non debuisset, qui ang-elicorum spirituum suffi presentiae in tanti Dei Martyris aniraaeegressione fuisset consecratus. Erat enim secus locum quadriviura, ita ut a multis praetereuntibushuc
subjacere
illucque in

etplatanus expansis foliis propag*antur, et qui venenosam suam iram in Habitatorem templi Dei perficere non metuit, sua sedificia venenatis serpentium

generibus relinqueret invitus,

et in

exemplum

ita ut sint in sibilum viventibus, et quamvis dicentium

miraculum decrevisset,et dum subtilius

anonnullis in circuitu fuisset sciscitatum, tam ammirabile sig-num, statim per quadrivium his, qui
tunc aderant, ad raeraoriam rediit, quod in eo sancti Christi Martyris Hcmmerammi aniraa exuta
exilii nexibus alta poli penetrasset b. Tunc coramorantes in circuitu sua? collectionis ecclesiam ejusdem Martyris nomine dicatam in eodem loco

verba sileant, tamen prajtereuntibuslocaprredicant, quia suse contemplationis viatorum aliquotiens suspiria exprimunt. Propter hoc ut ipsi cavere debeant *, ne in sanctis Dei sacerdotibus incaute ali- * at- possint quid committant, ne et illorum hereditas, evacuata posteritate, sicut et contemplata loca testificantur, eradicetur, et in talpium * obscuram habitationem e. talpaconvertatur, et coacervata humus in testimonium rum

htijus

construxerunt
Tres e San*
rti carntftci'

c, in qifa

non mediocriter innumera

ex mcrtto Martyris clarescunt sig:na. 20 ])um hujus loci mentionem inferimus, mira mirandis succedunt, quando ad memoriam rediit,

&UI

unde
lisse

long-e superius ex sancti Virisententia prae-tu-

i.r.

lliUlt

comperte de carnificum verbis, quod silere me suspicor, quorum duo dig-nas c Dco ftmdentes * preces, ut superna provideri hoc fuiiilL'dignaretur pietas, quod non sponte, sed imperio coacti, tanto Dei Episcopo suis manibus pcenam
rainiine licere

me

permaneat viventibus h. 29 Cavenda namque estirajustorum, ne etipsum iracundia provocent, qui inhabitator eorum corporibus * existit, de quibus per semetipsam Veritas dicit: Qui vos odit, me odit i, et reliqua. Ensem enim invisibilem non ostendunt, et tamen inulti non permanent; quia unusquisque justorum invisibili gladio praecinctusestsag-acissimi sermonisDei, qui ultionem infert his, qui non sibi proponunt ipsum veritatis spiritum in Deum, sed ejus templum
ictibus destruunt, et ubi

pvnasdh-inttus
"ijii-

ctat luic.
* ul.

corpo-

manus noceDdi non immi-

Undc subpliciter postulabant, ut hujus sang-uinem ab his in die judicii non deberetrequirerej dumque Vir Dci, eorum ut vidit corda, pro his Dominum depreeatus est, dicens Domine, reinfcrrent.
:

tribue eis
est,

secundum

fidera illorum

sicque factum

ut d hi in pacis trauquillitate sueb vocationis expeotarent diera, reliqui vero ires torquentium, ut pncdixinius, qul suffi crudelitatis in eum contuma-

manus imponebant, zelo diabolico succensi inproperantia et contumeliosa verba ia faciera ei mittere non pertimescebant, ut e in eorum damnatione miseris actio ncquissima non sufficeret, nisi
citer
iu

seminare non metuunt; sicque Spiritum sanctum, inhabitatorem templi, ad iracundiam provocant, non attendentes, quod scriptum est Nam qui illum non habet placatum, numquam evadit iratum. Quidnam de his dicendum est, ut non defecissent, qui tam sanctum interemerunt Virum, dum tot in loco commorantium, ubi venerabilis Dei Episcopus triumphans victor extitit, qui quamvis in quantitate consensissent in nece ejus, ut his Deus non parceret in
tunt, detractionis veneficia secreto
:

praesenti sevo, sed sic dissipati sunt de

eodem

loco,

oris

ncquiti;c malitiam cordis ad aditum inproperando perducerent. Unde Veritatis probatur scutentia, ut ex cordis abundantia

au-mentnm

ut eorum quis non remaneret, destructa aedificia, certaminis campusin solitudine perannos permansit multos k.
80 Sed res mira et ad multorum dificationem praeclara contig-it. Ccepit namque humus suse amcenitatis crescere, ubi
Locus niarlyrii eccUsia
et miracuti*

os lo-

queretur.
(iihifionjbut

beatus Episcopus

membrorum
altitu-

27

De quibus
est,

sectionum passus fuerat,

infra spatia

ita ut in cubiti

occupati,

mtnrtptr*
euni

Otum

septem dierum pera-

ut unusquisque

eorum immundo pro-

Btratus esset spiritu, et taradiu vexati et usque ad nocperducti, ut iuterapestae noctis silentio aditum

a^dihciorum umisquisquc iu irapetuspiritus inmundi

nivium infusione atque hiemali soliditate l se defenderet, ut palam daretur intelligi, quibus digmus fuisset meritis Martyr, dum elementa suse virtutis in eum non prasvaluerunt locum; sed in sua usque ad tempus permansit
se coacervaret, et a

dinem

,,

DIE YIGESIMA SECUNDA SEPTEMIUUS.

481

mansitjucunditate.

Dum

notuisset, ut long-e lateque

autem nonnullisres iimocommorautes ad viden-

dum araoenissimuni locura pergerent, et ibi sancta religioue Christiauitatis in honore beati Martyris
Deo funderent preces, res taudem cuuctis innotuit; qui, uudecumque confidenter peterent, exauditos se cernebant. Tunc quidam Christiani, inito consilio, in eodem loco ecclesiani iu honore ipsius Martyris
Christi moeuiis construxerunt, ubi perenuiter innu-

ventorum A. AllBORB IMC. promiscua inunItafitJjfmom dantia aquarum, ctsupernorum infusionemimbrium veetut, ihiet subternorum intumescentium amnium undarum dtm lumuiatur, s, ut ex his lampadibus noncxting-uerentur luraina; t sed tanta sccuritate quietissimam iualtum flammae direxeruntaciem, acsi iu cubiculo tranquillissimo sine commotione acris stetisseni. llii vero, qui secus
ni honorifice

tradenda!

Nam

inter tot

flabra etprocellarum fluctuosa et

amnium
tum
tes,
,

mera coruscant miracula m. Est outem

in

eodem
ma-

fluenta commorabantur, dum tantum in lampadibus inextiuctis Martyris vidissent raerisvia

loco perspicuus fons, qui distat a prredictaecclesia,

percutientes pectora in facies procidencceli

quantum

quis lapidcm propria eicere prsevalet

nu; sed sua fluenta secus fundit ecclesiam; huraus

hinc inde exaltatis depriraitur ripis, ut prolixius fundendi cursus spatiura non sineret, sed infra de-

adoravcrunt. Cum autcm pervecorporebeati Dei Martyrisadcivitatem, quo tendebant, ct ibi, ut crant dooti, saluuissent viri

Deum

cum

brcm

eligerent
t

portum

obviara

liis

factus est

primentem ripam relaxato sinu, ita ut lacura cfficiat pulcherrimum cujus in Septentrionis plaga amcenis muris in Martyris laudem constructa constat ecclesia, ubi inuumeri caeci recipiunt visum et claudi
,

priuccps

terraa

cum

satrapis et sacerdotibus defe-

rentes vcxilla cuin turibulis, (erat enim innumerabile cura viris et mulieribus

gressum.
ffltutratur
:

promiscuum vulgns) quicxaltata vocc yrauiticabant Domino, cx quorum vocibus tam prai gaudio, quam timore, tollus tremcre viderctur *.
* al.

Sanctustepclilur in

A-

schaim
al.

ordina-

Multorum namque linguse vincula gloriam laudem Dei Martyris disrupta et soluta dcclaraut, sed si de his locis et eorum miraculis ordinaliter * disponere debemus, quauta jam ibi co31
ct

vidcbi-

bililcr

ruscasse per Dei dispeusationem in beati llcim-

34 Tunc collecto corpore per manus sacerdotum, in B. Georgii eoolesiam u deferentes, ibi, ut erat dignum, cum summo honore sepclieruut. Eodera vero momcnto ca-luiu tantam rcddidit serenitatem, ut nubs * in nullia appareret plagris.Post multavcro tcmpora snccrdotibus visum fucrat, ut de loco corpus saucti Dei Martyris mutare deberent
tione
,

tur
nuavifffiu
intemperiti,
S. Garilml-

(lusijtisdcm

rammi martyris

corpu

Christi

gdoriam miracula, quai

u
'
i.

oculis propriis vidi, sive fidelium narratione didici,

dies utique prius cessat,

e.

nubvs

quam

scrmo. Sed ne

fa-

stidium legeutibus gignam, de sacri Martyris corpore quid in primis gestum sit, breviter pandnm. T IS am splendidior ulla prsesentis vitae luce, ut jara

adduotis
g*ypsi

oementariis,

suo

arte

composi
construeper-

sepulohmm cum raarmorc

populo extra scpta
,

rent. Cuin anloin, ut crant docti, structurain

fecissent, cjecto
tenipli,

diximus, sanctiViri anima cunctis, qui aderant, videntibus resoluta corporali vinculo ajthereum cum n penetraret calum, utperenni frueretur g;au,

ostium

qui crant, soris munierunt. Erat autom ordiuator rei infra ecolesiam venerabilia
ecclesiu; sacordotos

dio,

qnod meruerat,
,

hi,

qui aderant,

cum

tirao-

re

magno

et reverentia

sacrum sancti

Viri corpus

feretro imponentes

iter cceptura

expleverunt ad
publica

ecclesiam

J3.

Petri

apostoli o in villa

Dei cultor (iawibaldus m episcopus qui in bis diebus urhis Radaspomo lv^ebat pontilieaium cum prcsbyteris et diaconibus, quorum adhucalii * supersunt. Cum autem humum removissent ae,
,

a(.

addii

Ascaim nuncupante, sitam pervenerunt, infra cujus septa honorifice adjunctis vicinis loci illius habitatoribus sepelientes, regressi sunt. Scdliquet,

eum

pulchro (erat cnim inmensffl magnitudinis Lapis superpositus, quera cura timorc ct psallentio * movcre voluissont ., stabantque hinc inde per gyrum) eo

iftulli

a/.iilencio

minime

voluisse

p resurrectionis expectare

ibi

diem;

jamremoto cx dcxtero
ita ut

in

hcvoqnc y quasi mensu-

quia, ut longe superius raemoriam fecimus, quod ei urbis lladasponai complacuisset amaenitas, ut re-

ra palmi et sorais, tuuc supcr

omncs timor

irruit,

mamis omniuiu

lapide laberentur, ex oujus

munerationis post
corpus
est.

suum

illuc

ruinam expectans diem deferre voluisse, dubium non

sevi

terrore perculsi, resolutis viribus, retrorsum cccide*

runt.

F
(n honorlft-

sedortagravi aSrit ifiwprrie,

0*1

in-

32 Sed res mira, ut aer ejus obtemperarct voluntati, qui commotus a parte Occidentalis plagae fabonio , impeto fortitudinis suas , ita ut nubiura
densitate facies
caeli

Scdtantum unus ex his, qui aderant a dextris, solidatis manibus lapidi subposito pectore perman35

centiori

mo
dt

numento
ponit.

velaretur. Et pluvia inunda-

Sed ros miraet in Dei laude eximie renerandal aere Lapis tanti ponderis InmenMtate grravatus suffultus, tamdiu sustentatus est ab uno, quousque,
sit.
,

sinepro-

digtit

bat super terram, et discurrentia fulmina, utquadraginta diebus incessanter plueret, et tam diuturna iufusione ymbrium torrentes in aranes decreverant, ut repletis alveis procedentes * per plana

succurrcntes
tyris
set,

quiaderant, pavidi exterritique vires reoiperent, et manus Immisissent. Nam si hoo Mar-

'

proccde-

mcritanon SUStinuissent, qui aliud fieri potuisnisi utossa subposita in momento commiuueoasti-

icnt

campestria, ita ut pcenitus faciestclluris velaretur,et nisi tanti Viri et Dei Martyris ad urbem duxisscnt
corpus, elementa

rentur? lios veroaliter tanto pavore irruisse

narentur.

aquarum ruinam provinciffi miTunc nonuulis fidelibus viris per Dci di-

non est, nisi ud in tanti Viri corporis praa sentiahissignismonstrareturin terris, oujus honoris

mandum
cjiis

spensationem revelatum fueratper nocturnas visiones, ut corpus sanctiViri ad adjutorium eorura ad

civitatem deducerent. Collecta igitur cohors cum principe et sacerdotibus inito consilioconvenicntes,

per quosdam fideles tanti Viri corpus, quo jacebat, ex humo tollentes et deducentesad ainnera Isaram caereis , fluminis q, puppi imponentes , accensis
fluenta descensione secuti sunt usquc ad Danubium amncm,cujusintra ortum fluentibus?* tanta prosperitateitcr celerrime per tot spatia navigrio perreierunt, quasi extenso velo fuisset in prosperitate ven-

anima fulgeretin Offllis. Tunc tanta cclcritate etsecuritatelapidem removerunt, acsi nunimeinse gravitatis pondus habuisset. Sublato itaque corpore, Dominocaii ymnificantes, lq locum, quem construrexerant, posuerunt. Tunc imperantes principibus ex auro g-ionum, ut collectis artifloibus innumeris, * superpo- * ai. monuet arg-ento sanoti Martyris sepulchrum yeiuniarnm cum moalam fabrioati sunt ita, ut in ca situm sculptura aritis compositiones rutilent, atque siout prfissenfl dies % varietates fulg-escant genera,
probat.

torum peractum. 33 Sed res mira

et valde fidelium contemplatio-

A.NNOTATA

482
A. Abieom

VITA

S.

EMMEBAMlfl EPISCOPI MART.

ortum

imc

ANNOTATA.
a Periodus/uvc etiam in ceterisMss. nostris vitiosaest; Cointius vero

Phus

eamdem pra?tennisit.
:

b Isthcvc omnia Meginfrcdus sic reddidit Hiemali tempestate, sicut natura est Germania?, cura to-

tam

terra^ superficiem

nivium operiret irnmensitas,

sola corporis areola tali conditione libera,

dum

prre-

Ra tisbonam peteret, ducendam fuisse. Hinc Meginfredus eumdem sic interpretatus est lnde contra ortura fluminis enitentibus, quod sinemagno labore consuetudo naturse non praastat, tanta celeritate res immobilis contra mobilem meritis Martyris propellitur, acsi velum ventus post flumen intende:

fliienti, quodidemest. Voluit autem biograD hic indicare, navim, qurn hactenus secundo Isara vecta fuerat, tumadverso Danubio, ut -

tereuntibus huc et illnc miraculi sui stuporem ingessit, causam paritersua; viriditatis, etmemoriam obitus beati Martyris edocuit.
c

ret.

De ecclesia hac videdicta Commentario prgsvio

70 et seqq., et 98.

s In Trevirensi correctius legitur Et prorniscuam inundationem aquarum, et supernarum intumescentium amncs undarum.
:

num.

d In

Audomaropolitano additur

Per oratio-

nem
17.

XNempe Theodo, ut habet Meginfredus. u Erat ea ecclesia tum temporis extra urbis Ratisbonensis nicenia,dequaconsule

sanoti Martyris. Consule

Vitamsupra num.

Commentariuin

num.

lb etseqq.

e Conjunclionem ut addidi ex Ms. Trevirensi uti etiam mox vocem malitiam.

f

Qucvsequuntur, desunt inMs. Audomaropoli-

medium circiter num. 48. g Vocem decore addidi ex Ms. Trevirensi. Lantbertum, consurg-ente contra eum nata ex B sceleribus suis occzsionc, perpetuo exsilio damnatum fuisse, scribit etiam Meginfredus. Illum apud
tano usque ad
Ii

x Fuit hic.S. Garibaldus seu Gaubaldus, uti in Ms. Trevirensi vocatur, qui a S. Bonifacio archiepiscopo Moguntino, dum is auctoritate S. Gregorii III Papx Baioariam in quatuor diceceses divideret, Ratisbonensi ecclesix anno 739 episcopus
est. Consule Commentarium prxvium num. 82. y In Trevirensi legitur Ex dextro laevoquelatere,- Arnolfus vero eadem sic interpretatus est Cumque tremebunda relig-ione a sepulchro humum resolvissent, necnon etiam lapidem superpositum a parte dextra in l&vam submovissent mensura tan-

preefectus

Adlzreitterus sine teste affirmant. Quod ad ejusdem posteros spectat non sic accipienda sunl biographi verba, quasi hi omnes jam sua wtate c vivis sublati fuerint; cum
et

Avares exsidasse Brunnerus

ex Meginfredo etexAmolfo Vochburgensi conhorum tempore aliquot ex ejusdem stirpe etiam superfuisse, qui sux prosapiw pamas etiam tum luebant.Etxirnolf quidem tantomajorhac in parte est auctoritas, quod hic, uti ipsemet lib. 1 de Miracidis secundum nostrampartitionem num. 27
stet,

tum quasi palmi et semis etc. z Scripsit Aribo seczdooctavo senescente, utdiocimus in Commentario num. 4.

CAPUT
facta.

IV.

L<'^<<!irr,tunctemporisneptemhaberet,cuidamex ejusdemLantbertipostcrisnuptam.Consideipsum ibidem etduobus piwccdentibus numeris.

In Trevirensi rectius lcgitur menudit.
i
.-

Miracula quwdam post Sancti obitum

Qui vos audit,

k Eujus periodi, etiam apud Comtium vitioscV htc sensus est : Quid mirum, si S.

Emmerammi

-\Tostrisquoque temporibus cujusdam rustici con-LNjux, infirmitdte superveniente,

Adullera
pellex ad

P^ricidxdivinituspunitisinl,cumetiamincolis loci, m quo SuncU lS passusest,Deusnonpeperce-

rum lumen

preesens oculo-

amisit,

sedeorum domiciliadejecerit ita ut ipsaetiam Oancti palmtra multos annos deserta permaneret, qmailli, cumnumeroprcevalerent, ejusdem
rtt,

spexit, et contra

quam vir suus ob caacitatem desummi Dei prteceptum aliam sibi

Sancti ecck-

siam
re

accede-

Ma rtyrislanienamnonimpediissent,atqueitain
eam quodammodo
l

mentamum prxvium num.

d

consensissent. Idest, gelu, meoong-elatione. m Dehac ecclesia in Helffendorf

nobis res innotuisset; quia sub pastorali cura in nostra dicecesi utrique fuissent a, hos arg-uere de adulterio studii, de perpetrato incestu minimetacui, poenitentiam de commisso scelere indicavi; scd eam ex habitaculo proicere minime valui. Quia utrasque in praadicti viri
diabolo, quamnon palam, tamen de incesta conjugis adulterio pedem peccantis officio minime retraxit. Sed dum ipsa adultera quadam die ad beati Dei Marvis
tyris festivitatem voluisset accedere, aliis in comi-

in matrimonio sociavit.

Dum

consule

Com-

08 etseq
Cointio.

domo commorabantur, suadeute

Hanc vocem cum supptevi ex

o Istfuvc eclesia a 8.

^npofquam
nuit,

Emmerammi corpore sepulinde ablatum fuit, nomen reti-

'

videAnnotataadcap.Wit.-p. V Hunc etiam sensum restituiexMs. Treviren'< mnostro codice perperamlegereiur

Sed
''

eonommevelresurreotionisete.
!'

tatuillucperg-entibussociate est. Dum autempervenissent ad locum, qui dicitur Vivarius, juxta civitatem, distantem a beati Martyris

WtecwlgoIse^Qermantefluvius
"

m>w$ingam,LandishutumetDinaetena m
a

oomxtatuTirolensi paucis milliaribus ab

passuum ducentorum, dum oculis intueretur forinsecus templum, statim in commisso scelere reprehensa
est.

eeclesia in spatio

WneDeckendorfiiinDanubium

influit

Porr

pedem adcarpendum itermovere minirae potuisset; dum vero reverti voluisset, statim omnes compagines membrorum solidabantur. Dum autem in his
angustus desudaret, cuidam sacerdoti supervenisse
contig-it; et

37 Coepit infelicitatem sua tremere compan-i, nesmembrorumdissolvere, sein sua miseria teme prosternere, ita ut erecta in plantis dum fuisset,

divinitas

prohibita,

/ioH aiminis

coufcssionem

dum

acta illius subtiliter inquisisset, sua3

rl

'

rt

'"^^^-^Co^^ s ;^e^:Cuicontra

adultennai miseriae b hoccontigisse professa est. Cui vir Dd monitionem impendit, ut ad nos reverteretur quaj reversa dum fuisset, etnostris obtutibus prassentata

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBMS.

sentata, pedibus nostris
al.

m
A. AllBORC

cum

lacrirais

provoluta

omni- est, et suie miseriffi

coram astantibus * confessiohoc si pnevaleret impetrare c, * ut

bus

nem
c

uon tradidcro te g-enti Saxonum, quse tot idolorum cultor existit. Scio enim, si uxorem apud
ciat, si

inx,.

alta voce dedit, et protinus adjunxit, iu

me

accipere recusas, et experimento cogmosco,

fueg-o

atpple:

forc

veniam apud Deum amplius sub uno a^dificiorum teg-mine cum eodem viro non maneret, a quo adulteriua commixtione
fueratsociata.

quod apud me coramorare minime debcas; sed

gere mag-is adoptas; et frustra * rcmanebo.
11

ex tuo pretio fraudatus

* al,

vacuu

Cum autem

diuturnis

scrmonibus

in

invi- adominotm
coactut,

(tctamque
pctnitcn-

tiam,

ad

camcom-

autem monitiouis nostraa atque increformam, et de perpetratis secundum judicium nostrum poeuitentiara egrisset,
pationis acciperet

38

Dum

cein luctarentur, et senex prffldictus cerneret, quod impcrium domini sui contcmpnere non posset,
nisi se

tnodc accedit,

tanta securitate ad beati Martyris ecclesiam processit, acsi

lisset.

gentem ignorantem
tis

numquam membrorum
enini
,

dolorem pertu-

prohibeudo taraquain Ipse captivaxetur h In Deuzn, quorum vitam, ut innotuit ex vicinitate, tamquam prssoipitium morpertimescebat, necessitate compulsus, sibi

Hoe

ut astiino, in

exemplum

su-

eam

perna pietas tradidit, ut palam daretur intelleg-i, quibus distantiis a reg-no Dei alienentur adulteri, dum suorum Electorum ecclesias ing-redi non possint. Sed hujus mulieris dum revolvo sententiam, Veritatis ad memoriam reducitur sermo sacer, quem in sua vaticinatione electorum mentibus deseribit
:

sociare

secundum

sui doraini voluntatcm confcs-

sus est. llle autem, adprehensa prffldictea mulicris dcxtra manu, circumvoluto pallio, ut mos nuptiarura

compcllit, coram astantibus couscrvis, conjug-e et prole, hilari vultu tradidit illi in ma-

trimonium; quia propter peritiam

lexerat

artis illius di-

Quaerite

cate

Dominum dum inveniri eum, dum prope est. Unde

,
.-

potest,
recte
:

invo-

eura

nimis.

Tuno
illius

religiosus

senex

cum
eam

subjun-

sua recepta socia ad

sibi in

habitaculura (ubi

gitur

Relinquat iniquus viam suam

potest,

quomodo

raatrimonio sociarc debcivt, perrexitj cum-

enim quis Dominum invenire

nisi trami-

B tem
non

reliquerit iniquitatis? Hic

enim non videbividebitur, et prope

beati Dei

que cubieulum i\ intrassent, et alimeutum secundura nuptiarum cousuetudinem reeepisscnt, in lectura,

tur, et

prope est;

illic

autem
mulier,

qucm
:

ipsa paraverat,

ingressi

suut.

Cui

est. Sieut et hasc

dum

Mar-

sua coinquinatione videret, prope non erat; quia adpropinquare non quiverat; dum autem prolixius ad confitendum recessisset,
tyris ecclesiam in

rclig-iosussencx monita, ut potuit, Impendere studuit, dicens PrflSvide, Inquit, karfssima soror,

prope erat; quia de perpetratis pcenitentiam

bat.
Senex,

ag'e-

dvm

adS. Emmeramtni
tentlerd, vnpttts

39 Mira mirandis succedunt. A quodam rcligioso et prudente viro audire me contigit d. Ajebat enim, ut quadam die ad beati Dei Martyris
ecclesiam pro suis delictis ad intercedeudum voluisset accedere, contig-it ei, ut iter solus aarperet.

ne vi * hujus comraixtionis delictum supernum et suraraura offendamus Artiflcem reruni; quia temporalia voluptuoso gaudia in paucis dcficiunt diebus, et veutura ariimarum detrimenta slneflne parturiunt. Fruere itaque nunoartifloii niciin delitiislucra; tantum hoo mihi concede, ut ne me eopulationisjug-o, vivcntc conjugv, praeoipites in interitura animae mere.
I:!

l.

pep

vcn-

ditns

Duni autem pervenisset

in latrones, qui

in solitudinem, quee

mutata

tata,

Illa autem carnalibus voluptatibus sustenmouitionem sui socii minime consentit; *n\

Sanciiopem
(mplorat,

vulgari locutione Eernifaidus e appellatur, iucidit

cum

exspoliaverunt, vinctisquc ma,

nibus, concatinato ore

quivisset,
i.

ut verba cxprimere non

eicientes

extra

terminum

eum

gcnti

e.

vc-

Erancorum venundati sunt. * Quidam ex

his, qui

nundcdc1'Ullt

eum

pretio redcmerat, in partibus Aquilonis

Thu-

verba k, qure prudenter ei Inpendere debuerat, suo domino devulgare minaverat *. Cum in his vcuernndus scnex niinime profecisse se cerneret, suffl socie3 lasciva ct voluptuosa deaideria blandis sermonibus lenivit, dicens Providendum nobis est, inquit, karissima soror, nc g'cntilium more Chri:

k
*

miualur

ring-orum gentis cuidam venundavit in conjacente

confinio
et

stianas nuptias sooiemus, sed magis per triduuin

Porahtanorum

/'g-entis,

qua ig norat Deum;

-

abstinere oportet,

etDeum cum

laorimis deprecari,

dum

se praedictus senex gentilium idoloruraque

cultoribus proximatura csse ccrncrct, ccepit viri-

c bus, ut

prevaluit, temporali domino suo praesenti atque absenti dignuni praebere famulatura. Erat

ut dct jrermen justum in conjunctione; quia mulier non propter libidinem accipienda estj sed propter sobolis procreationem. Hreo cum audisset raulier, despexit eum, et faclem suam convertit ad

enim operandi pcritia instructus, ita ut molendinam non mediocrem domino suo operando perfecisset,
et jedificiorum

parietem sub tcg-mine thori, a viro religioso se

avertenstristis; sicquesoporc subpivssa ohdormivit.

munitiones mirifico composuisset

Illcautcm cuin lacrimis c\ imo cordis indesinenter

raodo.
in

Thurinviva

aia,

uxore sua,
aliam daccrc

4-0 Hujus rei occasione invenit gratiam in conspectu patris-familias; et dum hoc continuo per triennium, ut potuit, implevisset, et tamen ni-

Deo fundebat preccs, ut ejus anffustiaa Oplfex rerum subvenire dignaretur, ct nc tantl viri et Dei
martyris llaimraimni, cujus rcquisitionis causa
angustiffl sibi
tot

domo

hilominus a Dei cultura, ut invenisset g, orationibus non recessisset, coutig-it, utquidain de conservis suis moreretur, qui relicta atque viduata conjug-e, juvencula atque secundura hujus caruis putredinem pulcherrima, sine prolis procreatione decessisset. Cui seui temporalis dominus suus ut eam sibi in matrimonio sociarct prsecepit et domui * cum substantiis frueretur. EeligiOBUS
,

(ncumberent, ln oblivione remaneretj sedipse misericors Deus misero misericordiam inpenderet. I:i Cujus orationem tanta celeritate misericordia Domini subtfecuta est, ut mox,
missct,

e t (tb illo

ap-

cuin obdor-

parente

<t

quidam pulchcrrimus
staret,

panem pro
vialico
'

vir procera- st.ifipa-

i>t

ante lectura cjus

qui baculo,

quem ma-

urantt

autcra senex contrario

respondit, dicens
reliqui,

Uxo-

rcm
tis

in cog-natione

mea

dum

pro pecca-

nibus g-estabat, latus dormientis percussit, dicen Surg^c, et vadc ad bcati martyris Haimrammi ccclcsiam, ubi te iturum vovisti. Cul vir senex Quomodo sinc alimcnto tot spatia terrespondit
:

meis iunuineris captus fuissem, et eadem resed, g-ione extcrminatus, ut hujus traderer Jocis ea vivente, quomodo aliam in matrimonio ducam? Unde suus domiuus sag"acissimis atque asper:

rarum

ig"nota

pcrambulabo? Cui iterum, qui asta:

bat; ailjimxit

Surg*c,

nc bo3Bitesj sed
:

sume

pa-

nem, qui est iu superiorc cajnacnlo

alimentum
Vir
ris tui.

ipse tibi in

rimis sermonibus subjunxit, dicens

Si

eam non

acceperis,

h&c addat mihi Dominus,

et ha;c fa-

sufflciat usque ad perfcctionem itincautem tanta visionc cxpergefactus, postquam ad sc rcversus fuerat, ig^noravit, utrum vi-

gilans,

484
A-

VITA

S.

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.
T)

Ambum

KPIK.

gilans, an dormiens raonitioncm reciperet. Tamen surrexit, ut vir, qui astabat, indicaverat, et in

collectio non modica, qui eam obsecrando atque increpando^utcibumsumeret^cogrebant.lllaautemmo-

euperiore camaculo pulcherrimum

quem numquam

ponere conspexit /, pancm repperit, cujus comparem pulchritudini eadem nocte cumjpra^dicta muliere tempore nuptiarum non comedit, quem repertum gTemio commendavit, relictisque omnibus
,

omnibus alimentum recipere recusabat, et hujus delectationem in suis membris minime sentire professa est. Illi autem pradictipropinqui puells pauxillum inos vi imprimentes, aquam cum lacte midis

xtam infuderunt; cujus propinatiouis gustum dum

sorberet invita, statim erecto capite

quae ibidem habere videbatur, et ne de proprio lucro temporali domino suo abstrahendo dam-

cum

sang-uine

pnum

inferret, excepto singulari

na m, quam manibus gestabat,

sustulit.
jimui fngcrc,

nihil

habitu et pipensecum inde

proficere, parentes ejus i ai cernerent, dimiserunt. Inito ab his consilio, ut eam "diocu^ summo praesentarentur * pontifici, cujus sub cura mar(yu
stro beata3

mixtum revomuerat. 47 Dum his se minime

44 Tunc inde regressus, ad solitudinem sub

festinatione, ut pra?valuit, carpebat iter, et sine

Ratiibo*

nam frliciter
pcrvenit,

intermissione

cum

lacrimis

Deo fundebat preces,

pastorali fuerat constituta, quae prodecessori no- P Prssenmemoriae Joseppo episcopo, cui, Deo tarcnt

ut per merita beati sui Martyris sibi in se speranti prosperum pararct iter. Itaque in profectione continuis diebus quindecira, tanta prosperitate et se-

curitate supernus Opifcx unius panis satietate cottidianis aviditatibus,

ris lassatis n,

mcmbris ex

fatigatione itine-

perduxit, ut hujus hora diei decimi

quinti tcrtia in

monte

starct super plantationem

vincarum

quae inter coufluenta Danubii et

Im-

bris osita esse dignoscitur; ex cujus vertice sancti

Dei Martjris contcmplabatur ecclesiam et

urbem

turrium constructione munitam. Qui dum ag-nosceret, mag-nas Deo referebat ]audes, per callem dcscendebat ad portum amnis. Erat namque Dies Dominicus, cujus ad sollemnitaet

arduam mceniis

r in honore, prsesentata est inquisitionem arguere statuit, ineorumque praesentiaexiguum utalimentum sumeret, jubets. Illa autem quasi quisquiliisnecessitate edendi pertulisse in mcmbris t, nec famis se sentire penuriam professa est. Res autem mira, quod sine alimento annum perduravit integrura u, et operationcm manuum non ammisit scd tantum quod pallidam faciem ex sibi recusatione expressit. Cuidam autem per divinam inspirationem E secreto cordis revelatum est, ut eam ad beati Dei Martyris ecclesiam inducere debuissent quam dum
auctore,
successi

qui

eam per manuum

tem
ris

Missarum

celebratiouem

qui

commora-

ex difficultate et itineris prolixiore spatio ad beati Dei Martyris corpus adducere recusassent, tamen ad venerandum locum, ubi beatus Pontifex gdorio-

bantur,cum mag-na devotione ad

nex in comitatu latenter adjunctus

sancti Marty-

sum consummavit martyrium, perduxerunt. Quge

perg-ebant ecclesiam. Quibus religiosus vir se-

est, et dum ad portum pervenissent, puppim ingressus, transmisso amnis fluento, ad portum salubrera plagae urbis, ad beati Dei Martyris, (ut vir nocturnis

dum fuisset, et prostrato corpore orasset, statim edendi intra viscera stomacho animus aderat, ita ut ex aviditate corpo*
intra aditum templi ingressa
ris, ut potuit, citius surrexit * et panem sibi ad manducandum poposcit; etdum adductuseifuisset, cum gratiarum actione suscepit, et tanta securitate
surrcxerit
clc.

temporibus, ante lectum

nitus
praeceperat)

illius

qui astabat, divi-

perrcxit ecclesiam;

quam

coram astantibus sumpsit,

prohibita fuisset.

acsi

numquam
est,

ex cibo
nisi

in-

gressus, terraique prostratus,

cum

lacrimis maxi-

mas Dco
tot

rcfercbat laudes, qui sperantem in se ex angustiis ex sui sacri Martyris meritis eruere

48 Sed quid aliud in hoc sciendum

ut

mbitotanaf
tnr Auc '" r
-

ili^natusest.
ct briuft-

Dominus Martyris sui merita ostendere voluisset, ut eunctis palam daretur intellig-i, in quibus
Sicut de caeco Yeritas discipulis suis informat pectora, nec parentum
ca^lis.

iiomensuum
prodit.

45 Complcta
ligiosus

cium cutn
gratiarum
tirtwnr
pft.

jam Missarum solemnitate,

honoribus fulg-eret in

re-

senex extra aditum ccclesise regressus, panem, quem irremio comraendaverat, cujusfortitudine tot spatia complevit itineris, in

nec suo que

Inm

futtt.

alimentum

contig-isse peccato, ut caecus nasceretur, sed pro osteusione gloriae Dei in illo x. Ita nam-

corporis sibi sufficienter tertiae portionis utebatur^j,

prtedictae

puellae

contig-isse existimo

in mi-

duasque panis portiones de gremio pertulerat, et C coram cunctis astantibu? particulam pauperibus divisn diviserat * merita Dci Martyris, in se per
*

raculis, quibus pra^valet

supernse pietatis providentia se poscentibus intercedendo dimittere pecvisibilia exempla, ecclesiis ipsius qua3 miracula, remittere, ipso intercedente i informemur, pcccata. Si ea ag-itur, quae per me-

cata,

utper

al.

;i 1 1

Cut&vil

nam providentiam ostensa, palam astantibus produxerat*. Quid aliud panis augmentatione
ostenditur, qui continuis
pis

divi-

coruscant

diebus quindecim suae portionisi ut

terUce in

ipse in

id est ojus g-lona Martyris, qui sui imitatione capitis_ et amore cruorem fudcrat, qui per semetipsum

Deo speranti viro suffecerat, membris suis imitari permisisset,

didici, hujus Viri miracula, aut quse narratione cognovi, quibus adhuc cottidie erg-aejus corpus fulminantur tot insig-nes vir-

metipsum

fidelium
tutes,

dicere voluissem z, stilus scribentis narrare

non

sufficeret; sed ea, quae

deprompsimus pro

re-

quinquo panibus numero populorum satiavit quinquc millia, qui pcr Capitis providentiam duodenoscomplevit ex fragmentis cophinos. in glonam membris suis remanerc duas sinebat panis oortiones.
PuCllll
r/
(

verentia Viri Dei, et veneramur, ipsumque devoti supplicamus, ut misero subveniat

peccatori.

Deum

Cyrino aa

ANNOTATA.
a hoc loco Surius in eum errorem inductus fuissc videtur, ut crederet, Cirinum sive Aribo-

||-

lf'

Dmn

hujns

turna inedia

viri senis in sancti

Martyris gdovenis-

riam gesta revolveram, rcpcntc ad

memoriam

Ex

sdmihi eonti-ii
lula

quam Darro.Quadam die puelnostris subjacentibus dicecesibus primo diluculo progrressa ad cxcrcitationcm curre
rrni)

in

pastora-

utsui genitoris peoora ad pascua perduxisset, contigit, eam eumsdam.queni ig-noro, spiritum relis,

episcopum fuisse; sed de Frisingensi dicecesi Juvc agi, ex infra dicendis manifestum emt. Idem etiam patet ex Arnolfo, qui
tib.
i

nem Ratisbonensem

cepisse

ito ut nil in

hoc

de Miraculis apud nos num. 5 de miraculo

:

n vot;uuh q sumeret, mansit mult*. ivtn

alimentum tam cdendi g-enus,

st

sic orditur
etc.

pm

Quidam virin
:

Frising-ensi episco*

siojejunans diebus perl

autem propinquorum ad eam

c Lorrexi

hln Trevirensihic additur coram astantibus. hwc nam in codice nostro vitiose let

gitur

DIE VIGESIMA SECUNIU SEPTEMBRIS.

185
a.
**'

gitur

In hoc se veniam apud

Peum

pravalere im-

petrare.

d In Trevirensi additur Quod dico. e In eodem Ms. Trevirensi scribitur Feronisfundus. Amolfus lib. i de Miraculis in editione Canisiana ait Illuc solus iter carpebat in loco qui dicitur Verromwaida, quod sermo Latinus exprimit Longinqua pascca. Sed admodum reverendus pater Frobenius Forste, iam Scvpe a me laudatus Prior ad S. Eramerammura, in Annotatis suis Ms. monuit me, in Arnotfi autographo legi: Eerroniwaida, hodieque appeltari Laugevaid vel Laugant. f Arnolfus lib. i de Miraculis habet Parathanorum, quod nomen gentis apud alios non re~ peri, Ex sequenti numero eruitur, Saxonesindi:
:

non habitatione fuisse; nam ex sequentibus certumest', illam in dicecesi Frisingensi habitasse. Hinc etiam Arnolfus lib. i de Miraculis hic
te,

Amo*

recte ait

.-

Erat quirdam puella in Erisingensis ec-

cU^iredicecesi constituta.

r Joscphus ille fuit tertius episcopus Frisingensis ecctesix, in cujus episcopatum S. Corbiniano fundatori post Erimbertum successit, anno 74-9, ut existimat Meichelbeckius tom. i Ilistori<v Frisingensis. Cum vero Cirinus biogra-

phushicdicat, seJosepho successisse, manifestum est, ipsum Aribonem fuisse, et Frisingensem, non Ratisboncnsem episcopum, ut Surius maleopinatus fuit.
s

Hcvc quoque ex Ms. Trevirensi

restitui, qu<v
:

cari.
g*

Idest

rectius

Quantum per tempus ipsilicuit. Cortamen habetur in Trevirensi Jejuniis et.

:
:

modo In ejusque pnesentia; exiquitatibus ut alimeutum sumeret. t Vitiosam periodum Arnolfus sic rcddidit IIin codice nostro vitiata legcbantur hoc
:

h Obscuree ac vitioscc phrasis sensus

se ipsi opponens,
i

est

Nisi

tandem traderetur etc. QucV itncis inclusa absunt a Ms. Trevirensi, et in nostro codice alio atramento in margine partim inscripta, partim recisa sunt; leguntur tamen in apographo nostro Fuldensi, et ad integritatem
sensus pertinent. k In Ms. Trevirensi pro sustentata legitur suis
intenta.
1

laantem quasi quisquilias esum potumve rospuens. u Verane, an ope dcvmonis ficta hsec fuerit tam diuturna puellcV inedia, non inguirO; sedqualiscumque ea fuerit, negare illam nequeo ob Aribonisscriptoris synchroniauctoritatem. Ceterum de

Id

est,

quem

ibi

numquam positum

viderat.

m
n

Idest; bipenni, opificii sui instrumento. Ita correxi ex Trevirensi, cuni in nostro co-

XIV Roerudito suo Opere de Servorum Dei beatificatione etc tib. 4, part, i cap. 27, in quo agit, de longa abstinentia a cibo ct potu, an ct quando miraculo sitadscribenda. x Ms. mox laudatum ista sic habet: Scd quid aliud in hoc sentiendum est, nisi ut Dominus Martylongisjejuniis consuli potest Benedictus

manus Pontifex

in

diceet apographo pro lassatis haberetur, destinatione.

flitvii, cujus Germanica appelLatine Imbrem sonat. Oritur is flulatio Regen vius in limiteBohemuv, qita Palatinatui Bavarise

ris sui

mcritaostendcrc voluissct, utcunctis palam

o Id est Regini

daretur inlcllegi, sicut in Kvnngelio de ea:co nato Dominum dixisse, ut neque parentum necsnocontigisse peccato, ut cBecusnasceretur. Hicdenuopro"

seqititur

Ms. Audootttropotitanum,

in

quo desunt

adjacet,

per qxtem fluens apud Ratisbonam Da:

.

qtuv haetemts

anum.

2S recensuimus, prout ibi-

nubio miscetur. p Vitiosam phrasim sic restitue Panem,. .. cujus tertia parte pro suflicienti alimentousus fuerat, protulit, duasque ejusdem tertias partes, quse supererant, pauperibus divisit.
q In codice nostro inferius in margine alio charactere notatum est : Puella Spirensis. Verum si hsec revera Spirensis fuerit, dicenda est nativita-

dem
?.

tit. f. monuimus. cap, y Sanctus scilicet Enimerammus.

;j,

Diccre voluissem supplevi cx Ms. Trcrirensi. aa Cirinus hic alias Aribo et Heres dictus, fuit quartus Frisingensis episcopus de quo consule Commentarium prwviitm i. In calce codicis nostri characteribus minio scriptis subditur Expli, :

cit

Passio S.

Ilemmcrammi

episc.

Carmen

acrostichon Arnolfi

Vochhtrgensis in Vitam sequentem

ex edito Ralisbonensi.

Emmeramme tui
Mentescum cord
Moribus ac
torti

E
S S
I

dignatoradesseministri precibus his abluc sord

E
S S
I

E mundi

curi

confermcdicamina forti monachospiuseripe duri

potcs et nos subdere leg non tangunt tempora disc

Regum
Aulica

sic Heg-

Multishinc

quam prisc ome

perfect

O N
S

Munere

Virtusalma cruci

dat doniquc nome sua donans secla profect qu si^rnat luminc luci
Chri-sti

N
O
s

Subquo
i

salvuseri

Magnis magne pate Aurea dans sacr Rectosubduct

Testis
Is

R A V
I

quisquisbona maximaqua^ri minimis et humillime frate

cunctis dimitte piacl
fac nos fore

non sine fruct

T B A V
I

Heimramm

famulosplace

memor ab nos prajsulis alm tibi nobis commoda prasste

sex addito sic capis est res ac vcrissime dict

Rite

decem numer

Antea conscript

M
T E

M
T E
1.

Librum materian
Menfredus doct
Verbis ornato

istum simul atquc peroman quem saxo dictat * et apt

sensu mequeritat er^a diokte
snbtilis arato

dicli-

Siquis pernome

R N

tat

N
ANNOTATIO

Arnoldum

norit relevamen cui sict Ainen

iSfi

VITA

S.

EMMERAMMI EPlSCOrO MART.

vis inscitise nieas historiara

ANXOTATIO.
Hi rudes
continent;

versus invocationem
ista vero Rite

S.

Emmerammi
t

tamen m vilischematepraenominati necnon saepe nominandi Patroni nostri dulcissimre tota famulatur memoria?. Ig-itur Hbris in divinis leg-endis
tinere,
et

partira vidcntur con-

decem numera etc indicat Arnolfus, Meginfredum Vitam istam, ab alio, Cirino scilicet seu Aribone olim conscriptam slilo suo exomasse, et in sedecim capita divisisse.
per
Jncalce auctor carminis Amoldus sive Amolfus Vochburgensis sese indicat, seque diocten, inest JwtKjjrov, procuratorem appellat, nempe quia prsepositus seu administrator ccenobii S. Emmerammi
erat. Litterie initiales

intellig"endis, peccatis

meis facientibus, admo-

utverum fatear, adhuc non sum inderanis. Cujus emendationem vitii, ut c;eterorum cum haberepossem exemplismajorum, impedimento erat, Nolle; et abuszvum illud, quod dicunt, Nefuiseg-nis; et,
g-lig-ere.

dum

hunc versicutum

Emmerammus
:

per descensum conficiunt martir almus

Sessionostra Vita aeterna.
misit; in
:

medise vero ac ultimse

ro prxterea legitur
sinistro
:

vel cterna. In tabula scri incisa in laterculo dexte:

Iliatospolis vetera

Parthenopolis nova remisit. Idest

Vita

antiqua Iliatospoli, sive Ratisbona, quseafluvio Regino, vulgo Regen, etiam Imbripolis et ab Arnolfohic Grwca significatione Hiatospolis appeltatur, allatam fuisse Pwrthenopotim seu Magdeburgum, atque inde, a Meginfredo nova phrasi

2 Quadam autem die quendam e fratribus concretum et conscholasticum meum, prassente me aculeum mortis contigit obire. Is ergo in ipsa mortis articulo quid viderit, etiam non loqueus astantibus patefecit. Nam cum levatum e lecto humi deposuissemus, primum brachiis quasi contra aliquem reluctatus, demum ad sinistram acutissime flectens obtutus, adeo abhorrebat a facie inimici, ut oculorum versione eupitisque aversione ac impulsu, ut g^estum exprimam, capitali, pene lo-

txponit.
'/<>

p '^an *t
6nfi

U-

co sibi

astantes

propelleret

et

ut

patefaceret

quantum Christi fides valet, ubi meritum habet quantumve deest, ubi mortua est; nisu, quo potuit,

donatam Ratisbonam remissam

y

esse.

Adduntur

dextram

manum

extendit, sig-num salutis fa-

-B

denique aliqua monogrammata S Emmerammi, Arnoldi,abbalis Burchardi et Gebehardi episcopi Ratisbonensis , quorum tempore eadem Vita eo allatafuit. Adduntur deniqueet atiqaa signa hieroglyphica. quce pr&termitto.

sed exprimere minime valens, subi- E ta concussione contremuit, ac pallore obductus irrig-uit, sicque exhalavit. Nos vero, sing-ultibus

cere volens;

psalmodiam intercipientibus, omnes pariter in luctum conversi sumus. Quis enim ibinon fleret, ubi
infirmitatis proprias intra conscientiam commonitus, vix effari posset prsefletrbus? cum et eg-o post annos aliquos, teste Christo, haud absque g*emitu et fletu haac scripserim memoriaBque tradiderim. Juvenis namque floridus, frater etiam coaetaneus, in puerili lascivia consentaneus, super quo innitebar, baculus arundineus versus
,

quisque

VITA

ALTERA

Auctore Meginfredo prseposito

Magdeburgensi.

est

sterritus

mihi in colubrum, ita ut fug-erem. Inde absubduxi me, quibus eatenus ob gloriolam

Ex
Epistola

cdilione Ilenrici

Canisii.

seculi adhiEsilibrispag-anis; etsaniore consilio implicabar divinis. Tunc primum coapi discernere, qua? distantia esset inter lucem et tenebras, interDomi-

Arnolfi

Vochburgensis

ad
et

num et Belial. 3 Tum quoque

ex parte
colleg-i,

Burchardum abbatem de Vita

Miraculis S.

aliquantulum ad me reversus qui fuerint scriptores Ecclcsiasti-

ad sac-ros kgendvs conversits

Hitjtts
cti
tit.

Emmerammi.

ci. In quorum varietate pulcherrima enotavi beatissimum Christi confessorem Hilarium alti cor-

San-

Vilam

P. A. a
Audtir
rmi
S,

dis virum quam long- e sita lectione simpliciorum fratrum: Ambrosium, quara disertus ef orthodoxus Joannem Constantinopolitanum, quam jucundus et aureus Greg-orium Nazianzeinim, do:
:
:

Kmiitrrtunst-

D:tardo,

omino

Purchardo ad
pro

paterna

t.hst,,

optima qusque haud quidem digmitate reve-

quam mirificus et anastasificus b: Hieronymum, quam brevis et rectus Aug-ustinum, quam

ctor
:

clttmj)i\>fit-

tut.

rendo, ac plurig-ena probitate dillig-endo, Arnoldus adprime, sibi utpote abbati, exin caBteris me-

facundus et profundus

ntosuppositus, veruntamen rebus monasteriiprfepositus, quicquid fidolis doraino servus, seu

Papam Komanum, quam dulcis et clarus Isidorum Hispanum, quam succinctus et distinctus. Ili siquidcm
:

Greg-orium
:

ma-

In primis cum beatissirai martyEmmerammi patroeiniis non eg-o solus sed otiam meeum ejus g-oneralis monachorum ccetus
ris
,

ffistro disoipulus.

et horum pr:ncessorcs et successores, valde venerabiles et utiles operatores, jam abundanter hau-

riebant e fontibus Salvatoris, quse dulcissima caritate propinarent nobis. Quorum cum leg-issem

tfratihcatnr Deo, antehao misericordiam tiphciter parvitati nostrea

suam

raulso-

Opera, captu

impertito,

nunc vero

qua peritissimis probabilia, mihi meo videbantur etiam mirabilia

vero pro
auctori-

.lemontia circa nos manifestius uso ; in hoc procul dubio, quod vos tali de loco destinavit aa nos, quo haotenus, ipso donante et sancUssnna Virgrine Maria adjuvante, abundant paLita

sermonis dulcore delectabar. Sed contrario admodum amaricabar in g-estis videhcet domesticis clarissimi

tate simul et venusti

rammi

patroni nostri

Emme-

martyris,

tres acfratros,

sjve

apud Dominum

num

dudum a quodam,

qui se Ciri-

et

oulum valde nobiles ct laudabiles, qui cum ram nV6rUnt et aliena tractare Unde et nuegoul Umns ver* rntionis alumnus, pro hac vestro

sive

annd

se-

episcopo,

dSi duciam, pre*entem scribere epistolam

mT

mU

'

1,rnhamln

^onemsumpsi
:

ac

qu* quam-

tem Majorum neg-Iigentia depravatis. Q UiE cum, Abbate id petente, fieri quoque permittente, simplici ammo emendare vellem, et in confusionem loci nostn diutius incorrecta
stare nollera
,

lleredem c nominat, Frising-ensis ecclesias ut puto, recte scriptis, ante nos au-

con-

surg:unt adversum

me quorumdam

animi fratrum dicentium

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS. A dicentium, haud fequum, a me dictis antiquitatis tationes hujuamodi iutra me volvere quid addi vel minui maxime cum hsc peritiores ac ne, late uotus Patronus hodie pro
;

4S7
ccepi. PutasA.

Amou.

perfectiores omiserint.

salute hic ex-

periendus?

emendare
prohiOitus,

4 Quibus
are

videtur probura
:

meapte

sic

tempe-

Afagdebur-

aum

missus,

Quare i hoc fecerint, immo, hac in parte, non fecerint, a vilitate mei temerarium est discussum iri. Iloctantum dixerim pace eorum et omnium bonorum, quia non solum novis vetera licet mutare, sedetiam, si sint inordinata, penitus abjicere siu vero
i

respousum
utile fuit

quod

Moi navis, ceu aliquo minitante tremefacta, et interitus puteo ejccta, reuatahat nemine ducente, immo Domiuo regente. Tum cursu prosperato, tertia die advehebar Pannoniaj
Quarae Anastasius archiepiscopus
scepit huraanius,
et
solo.

caiterissuIs

affatur farailiarius.

minus utilia, cum veneratione sepeEtquia dispensatione divina a pnecedentibus multa relinquuntur sequentibus, in quihus possint mereri alicujus aut admissionem aut remissionem peccati. Quod cavendum hujuscemodi simplicitate, seu, quo verius dicam, stoliditate, etiam rustici nos monent, qui peccare illos putant, qui arbores succidant,in quibus pagani augurari solebant. Quid plura? cedens semulis ad tempus, per abbatis imperium abripui me in Saxonice exilium, portans mecum in libello suo sanctum Emmerammum, qui suum me voluit esse servum. Ibi me simulando scire, quod nescio, Meginfredum, Parthenopolitaordinaria, sed
lire.

Emmerammi vcterem illum et viciatum legeret Hbrum, materiam probavit cum sentcntiis; sed harum seriem cum veste reprehcndit p.mdrro rationis. Apud quem sex hebdoinadas raancns , memoriae sanctissimi Patroni antiphonas aliquanbeati
tas

cum

cum rcsponsoriis n composui, non tam fretus ingenio, quam dedito laudibus Martyris animo.
llns prafatus episcopus monachos et clericos suos fecit disceiv, et inecclesia dieipsiusnatali publicc celebrare. Secundum quod seriptum
est,

"

Kccedant vetera de ore vestro, deponens veterem illius cantum, quem nostri potius cantant
exantiquitatisusu,
7

num

Mag-istrum d, pauculis beneficiis paravi mihi

;

B amicum. Hunc cum audirem frequenter disputare

ingenium ex quo et ipse studium. Inter familiares autcm consermocinationcs stylum ejus ag*noscens, et propositum fixum animo tenens, postulavi ab eo, quo pro pig-nore amicitiae novum Patrono nostro librum minus pigritaret cudere.
ag-novit

sapienter, mirabar ejus

meum

quam ullo auctoritatis ausu. equidera gestis in Pannonla, et leg-atione, pro qua dircctus eram, peracta, Nori- Rotfi&onam cum repetii; et in ea revisens Ratisbonam, satis rne : J cunda visiocharitative suscipicbar a fratribus, quibus ct hoc ne rccrcatur. dignetur reddcre Dorainus. Ilic cura dc sancto
Ilis ita

Emmeramrao

dulce clarumve quiddaiu aut audire aut videre suramo dcsiderio quroritarem, per so-

mnuni visionem
pallio quasi

accepi talem. B. Eraracrainmus

viridi velatus,

Meridiana partc ante

Meginfrcdo, ut id faciat,

Quod cum
,

ille

renueret,

quasi

suse esset
cari-

fores ecolesiffl videbatur mihi jacere in lecto bene ac docenter ornato. Quem ut fratres eoolesiam in-

possibilitatis
tatis, ipse

persua-

et

ego

opponerem debitum

det.

vcro majori excusatione nostris id melius assereret convenire, et e contrario referrem, pcue

trare volentes viderunt, tiinore pcrterriti rccesserunt. Eg-o autem solus reliotus adeo fui ourlosus,

esse naturale, cives civibus invidere;

ctus,

tandem

vi-

voluntati mea?,
substravit.

mum
torum

imo B. Emmerammo, aniUt autem acceleraret, me ro-

ut ad gradus juxta tres arous hVxis genibus Ln eum intenderem, donec vultum detegeret, ao Latino sermone diceret. Tibi conccditur videre faoiem meam; quia in laudibus mcis sudasti. Cujus cum

g-ante respondit serena fronte,

summa

diligentia

vidcrcm valde candidam

nullatenus dicere possura,

et

splendidam faoiem,
cordi

in laribus

probandam, quod extra parietes mul-

quam magnum

Hac, ut opinor, occasione tribus annis opus inihi charissiraum remansit imperfcctum, dum tcmporibus Ilenrici augustissimi e esset coeptum. Regressus ergro ad monasterium e Saxonia, ferebam mecum beatissimi Martyris hymnum, qucm mihi pro arrabone libri saltim vel versiculum poscenti, prsefatus niaf

oculis foret prsesentandum.

meo

fuerit jubilum.

Iloc

tantum tacitus raecura

rcputabam; Fortassis
cturus est Christo
;

in die novissimo pro

me

di-

Da mihi hunc
,

pcccatorcm.

gister metro composuit Saphico

/',

Demum

Choun-

In quo tunc cxpcrrcctus et adhuc, ut fatear, nequain ac non rectus, ne jocumUe visionis g"audia praipediaut peccata mea, apud eum, cujus melior est super vitas miscricordia , obtincre cupio prece vestra, nec non patrum et fratrum oratione continua.

rado imperante, et nihilominus Heinrico filio ejus regnante g Gebehardo autem secundo h Batisponensem ecclesiam regente, in adventu vestro, sa> pissime optatus atque diu exspectatus venit libcllus. Cujus universitas bcato deputetur Emme;

quod instat , epistola conclusio- F qua vos ig^norare nolo quod Auctorttt antiquus Operis hujus scriptor o librum suumfi- P% w nit in eo, quod volumini de miraculis bcatissimi
8

Dc

offitero

nem

postulat;

in

rammo,materia
ctio peccatori

Cirino, renovatio Meg-infredo, exa-

Martyris

hocct antcrioribus tribus

dili^-cntia nn*a

Arnoldo i; usus oculum invidiffl non hahentibus, vitce praemium omnibus cjusdem dilecti Deo Martyris memoriam excolentibus. Pro
cujus cultu,
exhibitione modico, debito sui mihi acciderit vcl qualis consolatio evenerit paucis edicam. 6 Erat quaedam neccssitas, pro qua in Panno-

ennoleatius positis, prooapitulodatum eat quartOjp. Quai vcro sequunturauctoritate vestra contra annulos

jj

defendenda, humili adsoripsistudioj unotantum

mea

ordine pra>postero,ob siinilitudinera rei intrrposito,

permag-no, quid
Sancti ope
erept
s

pro mciiinria nni, eteorum, qui

rio

mecum

in inonaste-

memores esse potucrunt factorum ob Ourieti Martyrem signorum q. Ad quas et ad casteras ejus
laudcs propag-andas, vita vcstra vig-cat; dig-nitas pollcat, paternitas valeat, Domino donante, Amen.
Explicit epistolaris Apolog-ia de ratione vel vcterum
i

nau-

fru(j,o, cjus

Oflicium

niam me direxeratmeus abbas.Cumquepericlitarer ssepius in profundis Danubii decursibus apud Pog-icam charybdin, ubi videtur mortis esse hospi-

componil in

Punnonia;

experiebar periculum. Ibi enim nautae majores arripientes remos, quasi viribus suis navim evecturi de abrupto fluminis, in lantam vencre despcrationcm, ut mutuo se intuentium,tes,
tis

maximum

immutatione.

ANNOTATA.
a /(/ est Purchardo Arnolfus. In editione Canisiana huic epistoltB sequens tituluspr&figitur Adprovisorem S. Emmeramrai, quid debeat ipsiet
:

ac nec mutire k valcntes, prce timore morpenitiu irrig^uissent. Tunc osculatus Cruclcu-

lam, quam habui ex cervicibus pendentem, reliquias Martyris de cambota t continentem, cogfi-

rationi, V.

A. De Purchardo sive Burchardo abG6

bate

Septembris Tomus VI.

488
A. AHXM.ro.

b a te

vita ALTERA S. EMMERAMMI EPISCOPI MART. a d 8. Emmerammum consule Commentarium

nostrumproevium num.lO.Laudatus Canisius anProemium libri de Mete hanc epistolam pr&misit moria B.E. et ejus amatorum, Utumque Meginfredo perperam adscripsit cum Arnolfi prooemium
,

Epislola

et

Prologus Meginfredi, Par-

sitad lib.% deMiraculis. Videdicta in

tario

Commen-

thenopolitani magistri et prcepositi,

num.

13 et 14.

ad Arnolfum S. Emmerammi mo-

Grseca voce otvdtoraunz resurrectio, quasi resurrectionem tribuens. c Alio item nomine Aribo solet appeltari, ut dictum est. Ex sequentibus disce, Vitam, quam dedimusjam a seculo xi, quo scripsit Arnolfus,

naehum
atque

eundem

et

prwpositum
suo

magistrum. Karissimo

A. M. a salutem in Christo.

admodum vitiatam fuisse.

d Parthenopolis , alias Mag-deburg-um incolis Meydburg*, vulgo nota Germanias civitas est in Saxonia Inferiori ad Albim fluvium. De Megin,

Sanctorum
vifico

dicta,

quse videntur

simplicia,

vi- Auctor ra~

tionem
et

scholarum ibidem magistro seuprxfecto, consule Commentarium praevium 1. e S Henricum imperatorem designat, cujus gesta in Operenostro illustrata habes ad diem 13
fredo,
Julii,
f
>/)'"

fcecunda spiritu, pondere veritatis religiosa, non illice compositionis sunt astu pomposa.

u.

tililateni V{.

lx scrtptx
exponit.

Quae quando incommutabilium sunt sig-na vir,

colilu,-; Obiit

auteru pridie, annolO-Z^.

esse videtur,

Hic

ille

ipse

Hymnus

quem

in

li

Offlcio per Arnolfum concinnato Miracula excudam. g Conradus II, cognomento Salicus, S. Henrico eodem anno in regnum Germania? successit, annogite 1027 ctiam imperator Romae coroyxatus est. Henricus ejusnominis III a patre suo Qermanise rex coronatusfu.it* Consule Commentarium prasvium num. 8 et seqq., ubi ex hisce notis chronologicis Vitam hanc circaannum 1027 scriptam esse
S.

Emmeninimi

post Vitas et

neque tutum, neque favor eis, nutrit meritum indignatio detrimentum; quibus velut ex sanctitate fluxit dignitas, ita ex rerum existentia venit integritas quorum sicut compositio spiritualis, sic potentia mirabilis, dum per eadem locutionis membra et ad genituram imaginis Dei gremium fidei maritat, etper fidei sinum indurat. Undeconjicere possum, frater, quam vera debeatur sanctitati religio, quam sancta veritati confessio; ne videar vel in
r

spiritum esse priesumptor, vel in simplicitatem impostor. Sed quia raihi dilectio tua pondus imposuit,

quod beati martyris

et pontificis

Emmerammi
;

desi-

ostendimus.
li

derio libenter subivi b, et ab ipsius sanctitate et san-

Gcbehardum hunr
:

post alium
scribit

cognominem
lib.

ctitatis ejus scriptore

veniam quaero

quatenus
-

il-

S,

Woffgango successisse,

Arnolfus

liusme revercntia cultorem,

istius sapientia

digne-

de Miraculis dicens Post hos rexit ecclesiam (Raiisbonensem) B. Wolfg-ang-us, quem subsecuti sunt ordine vicis SUEB Gebliardus, et item Gebhardus. ld est, Arnolfo; idem enini utrumque nomen
i

est.

tur imitatorem. Equidem si sanctorum g esta non possumus imitari, licebit saltem meditari, licebit mirari, quod volumus, ut quandoque liceat velle, quod miramur, Non enim est circumscripta divina misericordia, quoejuvat etiam, ubi nulla sunt merita.

Canisiana editio habet

<<><//<<

mutare, sed in Ar-

nolfi

erebro

monuit Prior Forste. LCambotta scipionem seu pedum pastorale

/<t><>/"!trs /,\ /'.

aut.ograjdiu tcgi niutire,

me
si-

ras,

Proindc flagito, quatenus orationi mea3 succurne vel professio mea debilitata succumbat, et peroccasionemimperitiaBpia voluntas invidise dentes

imbuat

unde

et

tecum

latere desiderat,

ne in

gnificat.

publico erubescat. ExplicitEpistola.

m De 8. Annstnsio, atias Astrico. Colocensi in Hungaria '^iscopo, et Strigoniensis archiepiscopatus aliquo tempore administratore, adi Commentarium pr&vium num, 7. n Hseckauddubieeaipsa sunt, </;wmS.Emmerammi O/ficio, ut supra dictum est, edemus.
o Cirinus sive Aribo.

ANNOTATA.
a Idest: Arnolfo Meginfredus.

b Vide epistolam praecedentem Arnolfi num.

4>etb.

p Loquitur hic de libro 1 de Miracutis infra edendo, CUJUS quatuor primiscapitibus secundum nostram partilionem <> num. 3 usque ad finem capitis

INCIPIT PROLOGUS.
Militiam
net
,

recensuit, qum Aribo apud nos num. 34 et seguentibus usque ad finem Vitm narraverat.
1

Cliristi licet

varius pugmandi

modus

Inter varios

exerceat,

diversa

triumphandi

g-loria coro- Sanctos Em-

q Unum illud } quodpreeposteroordineceterisse inseruisse ait refert infra lib. de Miraculis

t
I

num.l:De Adalrammo
berti,

seilicet,

ejusque utcore,

ipsius Arnolfi nepte, quod,

cum deposterisLant-

par est tamen disciplina, similis affectus, quomodo sui Reg-is impressi patientias sig-illo, ad ipsum inrequietis anhelantes animis similitudinem suam, ad unam faciem primse

merummunt
mcrito ceU-

eadem forma;

brandumdocet.

monvm

qui S. Emmerammi necis auctor fuit, serhaberet non habita temporis ratione ,
,

pietatis instauraut.

Unde

patriarchae et propheta?,

latores

narravit.

, Ecclesiara novi Testamenti per mediatorem Jesum Christum in unum corpus aduniendam benedicendo, piae prolis successiouem sancti Spiritus oraculo et veraB professionis organo de longe salutant, ut variis ,

legum

victores

regum

&D

aut verborum aut rerum ostensis exprimant, quos

moribus concordes futuros csse pra^viderant. Inter quos et sanctos Martyres per ex-

sibi videlicet

emplum

prajteritorum
splendidius

aliqui
,

ita describunt

ut

sole luceat

quod in omnibus unus

fuerit

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

fuerit spiritus.

4S9

Hi

erg-o

per contemptuni cog-uati

XVI.
tionis.

De

miraculis

locorum sectionis et voca-

A. Mi IICUU

doloris et

amane

necis ad thronuni a^ternae chari-

tatis familiarius aspirant.

Nam
pro

inter cruciatus
difficili

li-

bera

spei

contemplatio

conditioue
si

processit ad altitudinem gloriaa.

Quare

ab

aliis

CAPUT
Sancti

I.

tantum venerationis habuerunt, cum adhuc non

essent; quid a nobis habituri sunt, qui doctrinis

eorum et exemplis instituti cotidie patrociniis fovemur. Ex quibus beatus pontifex Emmerammus auream in seculo famam dereliquit, qui pro
Et ut duplex pietatis foret auctoritas, crimen alienum innocentis suas imposuit a. quatenus eum liberaret a morte corporis quem antea sustulerat ab interitu mentis. De cujus moribus, certamine, trifratre suo pretiosum sang-uinem fudit.
,

patria

et

episcopalus
:

iter

ad
ri

Avaros convertendos
ab eo exculti
suscepta
:

Bava-

alieni criminis
:

invidia

peregrinalio

Iiomana.

umpho,

et meritis,

quod

scriptis

et recenti

me-

moria nobis potuit pervenire, futuris temporibus providemus. Explicit Prologus.

Est
]

in Aquitanise partibus
titulis

urbs virorum

il-

'lustrium
vis 6, in

celeberrima, noinine

Picta- Natxu Pietavii, fttctus

ANNOTATIO.
a

qua B. Emmerammus sinu Christianorum parentum est nutritus, et ad discendas sacraj

institutionis litcras scholis traditus
cilis
:

epUcoptu,

ubi
,

quam

do-

Adi Commentarium

fuerit,

finis

disoiplinea

virtns

et virtutis

4.

socia dignitas ostendit. Nara in ipsa simplicitatc

Vetus

capitum partitio.
Emmerammus apud
,

mentem ad alta Scripturarum quid esset suspendit , ut cunctorum aestimatio futurus pnesag-iret, cunctorum oculi notarent, omniura affeclus dilig-eret. Ilic tamen oblatus ex
sic puerilis collatio
, ,

Cap. i.^~\uomodo B.

Picta,

patria favor sic

V^vium

nutritur

ac

literis

eruditur

et

acceptus

et ab eo prudenter acoipitur aug-ctur, ut nec humilitas minueret g"lo,

universis factus est amabilis. ii. Quod post pueritiffi flores, et adolescentire bonos odores pro morum maturitate sublimatur

riam, neo g-ravitas

excitaret iuvidiam. Suooesait

lgitur iu taiu perspicaoi Pucro felix adolescentia, et incrementa temporura florcnt iucrcmento virtu-

episcopatus dignitate.
iii. Qualiter semetipsum palaestra virtutum exercuit et subditis et cseteris harum exemplar de-

tum;

et praeveuit

virum maturitas morura; oam

ratiouis

monstravit.
iv.

alias duxit in ovile

Quia non contentus cura ovium commissarum, Dominicum, et insuper pro nopost nobilem animi disceptationem exul

ejus prudentia faoile poudere, trausitorium omne quam fuisset lcve. Unde factum est, ut nec ad spem et gaudia inundi inolinaret oculum, nullius haberet tristitiam quoque vel inctum

collactanea

teneritudinia

suadebat Juvcni

mine
v.

Christi desideravit pertegrinari.

pensi.
libcr
tio.

Quod

Quarc animus

fuit
,

ct

in

correctione

amicorum

dulcis

cxhortatio,

moderata locu-

veniens in Baioariam, intravit Radasponam. vi. Quod a prineipe Pannoniam petendi licen-

tiam postulavit,
divinse

et

hanc non obtinens, dispositioui

Tum praterea pretium oordis oommendat pulchritudo corporis, et suavissima dona sapientla prosbuit ex honestissirao ferculo. His ornamcntis
conspicuus, per Ecclesiasticos gradus ascendens post dilectionem raeruit reverentiam Vir Dei donec disponente Domino, conseusu cunctorura, morum custos et exemplum viue ordinatur epl,

animum

supposuit.

vn. Qualiter Noricam adhuc in fide novitiam excoluit, et posttriennem in ea laborem llomam ire
disposuit.

vni.
!

Quod Dominicae

dilectionis

exemplo

altc-

scopus

c.

per spiritura prophetiffl ritatis onera suscnpit, ventura pradixit, sicque iter suum ecclesiasticis
et

2 Disposita

vcro in sublimi

luccrna,

quibus

iii

multitvtrfa
(ibus clucct

Romamdircxit.

rit,
,

radiis effulserit, qua serenitate patriam Ulustraveomni orationi materlam dabit. Iffitur et quis

Quod Ducis filia est sceleris publicata et quia Lampertus Virum Dei est persecutus pro
ix.
,

inobedientia multatus est gravi sententia. et serx. Quod Prasul almus celebrat hymnos,

deinde qualis ad subditos, et ad caeteros fucrit, proloquaraur. DupUcem OUStOdlam corpori, dupUcem menti disposuit. Nam ne volex corpori enervaret iegrem mentis, et plena
crg-a

seipsum,

mone
xi.

confortat discipulos.

luptas exhauriret ubertatem cordia,

continuo

je-

Quod tyrannua
tradidit

Sanctum Dei
puniendura
,

excipiens,

suis

et

mordaciter de fuga

juniorum et vigiUarum prosulatu praevidit.

lectionis

Porro

comitum. xn. Quod vir Dei membratim scctus est, ct quod duo e carnificibus per pcenitens cor salvati sunt,
et Vitalis presbyter.

et oratiouis vicaria successione, et 6Xpatiantis animi discnreus inhibuit, et sug-gestionis guid adversa militiam exclusit; etinter agendum
-

solennis

ei

sempera

theeedUectJ materia. Sane singularie pauperum

xin. De miraculo in membris viri Dei etexitusanctae illius anima;, ctquod apud Ascheiu sepultus est, ct de natura orbis mutata. mirifico ad xiv. Quod per revelationes ordine
facto

saurus, pupUlorum pater, refooiUatio medioina viduarura unicus, desperatorum spes, hospitalis, languentium, miscrorum confuffium ; sic exhausta retrautncque mauum a munere domus
heret,

senum,

Hiatoscopolira , id est Itatisbonam , cst trauslaet quia pax tus , ibique honorifice est humatus ,
aetheris rediit.

neque

frequentia

venientibus ct animaj deUcias

eorum

interierunt carmnccs, et xv. Quomodo hi tres qualis pcena cepcrit, seu qua misedominum
sit.

debita prfflberet. Ad porrectus, aditum tetra rapavig-ili soUicitudine ut per viita pastoraUbus armis obsedit,
citatis

frontem rugaretj dum aflatim,et natura commissi gregis perexcubias

ria posteritas ejus affecta

cos singulasgue

domos fidclium

ctelcstis discursus

sideris

,: ,

490
A. Mbgin-

VITA ALTEEA
tam
vilis,

S.

EMMERAMMl

EPISCOPI MART.

sidcris tenebras reverberaret et erroris.

* Nullus

FRSDO

foric crro-

TCS
IV

tam humilis, animarum, rediraentem tempus, ne ad horreum Domini vacuus reerat locus

nulla persona

us commutata, fidei spoliis et ornatu sanctaa religionis ampliavit.

5

quocum non

declinaret salus

[Hffic

est

civitas

quam

olim

Teutones a
done duce ro 9ati,s.

Germano

diret.

Germanico Germauisheim vocabant. Hujus vocabulum modernis temporibus linsive

deindc

ad

prxdicandutn Avarit

Ptmnaniam
ptteni,

si 3 Sufficeret hoc quibusdam non immerito circumscriptum sibi terminum cultura sacerdotali tam dilig-enter ambiret; verum illi tanta sedulitas Dominicse messis inarsit, ut adjacentes Gallorum, aliarumque gentiurn provincias ad littus solidae convcrsationis hamo Petri attraheret. Quapropter
,

gua nostra Reg*anisbure teutonizat, quam antiquitas Romana, ut quidam scriptis testantur, Tiburniam vocabant i. ] Hujus monarchiam Theodo k dux provincia? qui tunc possedit comperto san,

cti Pontificis

introitu, adhibitoque

conspectu, in-

ter alia, quas sit causa exilii, percontatus est.

Qui

frequentabant sedem ejus religiosce simul et indiffercntes persona; complures, quas odor aromatum ejus a remotioribus Iocis adduxit , quibus fidelis

incolatum nativi liminispropterea deseruisse se perhibuit, ut Pannoet natione exposita,

niae populos, qui gentili

nomine

feritate

Dispensatoradmcnsuramcujusquedepositum suum prudcnter distribuit, ut non minus de illo, quam

de
aliis apostolocis viris, dici

rant,

Conditori Christo reconciliaret

adhuc effremueet in hoc

,

proposito
ti

suam

conjurasse sententiam, ut aut vo-

posset illud psalrai

compos professionem

Illuxcrunt coruscationes tuae orbi terras.

Nam

can-

finiret,

vitae cum fructuosa pace aut devoto certamine sang*uinem Martyr

diMi^amoris igne superni,

dum

in collig*endisani-

effunderet.
infit,

Ad

hasc divino consilio praeventus

Dux

mabus singulis paucitatem fructus ad magnitudincm voluntatis exerevisse non cerneret, et indignatio sccum reputantis studio suo nullius momenti
donaret
V.

se

tam

pio studio nihil opponere, nihil tan-

pretium

inter

angustias

disccptantis

Avares, quos appellamus aliis nominibus Ilunos et Ungros Pannoni;c d inrolntu idololatriaa squalere veterno, ct in lucc multarum id locorum g*entium hanc solam vcritatis diem non habere. His auditis, tanto compassus animarum dispendio, asgritudinem cordis spc rccuperandje g-entis interdum Ienivit, interdum difficultates itinerum pcregrini raores locorum affectus eorura quos relicturus erat, respectus infirmitatis humana?, pcdcm aliquantulum rctrahunt ab inccptis. Porro facultatem oblacon-cicntiae perlatum est ad
,
,
,

eum

tae virtuti resistere; nisi quod commeandi facultatem inpossibilitas quaedam obstrueret , propter discordiam scilicet, et longam inter se et Avares bellorum controversiam , fines in utroque limite desertos, ita ut circa Anesim fluvium l urbes et loca, olim cultissima, tantis bestiarum immanitatibus horrerent, ne viantibus ullus transeundi adi-

tus pateret

monere autem potius

et supplicare,

quatenus apud se suosque beatus Pater morari dignaretur, quos tam rudes et imperfectos in fide praeteriri fas non esset maxime cum isti necessarium optarent, et illi forte quasi superfluum
:

pramium
qui

recusarent. Provideret autem, ne indiscreta pietas amitteret , si offerret invitis taadium ,

tam

in sarrienda deccptse g-entilitatis sarculo uteretur impigrc, nec posse nce oportere ncglig'i putavit, quando et ipse hoc
sibi
,

cum

volentibus poterat afferre prssidium

ut neg-lig-eret pios.

neve
tandfm Davarosemdicndos acce-

humo

fidci

sic dilig-eret impios,

sa3pe optaverit, ut pro

amorc

fraternitatis et

Dei

6 Vir autem Dei in sua sententia fixus, nullo nutu declinari potuit, ut aliud vellet, quam quod

periculum subirct.
'I

ccepcrat

nisi forte ccelestis obviaret censuraa

con-

pii'

Vicit crp-o in
:

optimo ingenio

et

ardua via

Htitisbonam
tidvtnit,

et potior causa
tffl

nam

constituto pro se exaraina-

Quibus acceptis, ducis prudentia populique frequentia, cum exhortationes ejus aditradictio.

personffl viin, ipse ad nova tyrocinia strenuus milessuccingiturj ct adscito inter alios necessitatis

entium mentibus
et dulcedine

et

pabulum

sufficere,

docilitate,

desiderium
supplicatione

conspicerent,

salutem

quia linguam Teutonicam non novcrat, Vitale quodara presbytero interprete, perrexltj in barbarie discipliuam in exilio patrinm, interimmanes eog-nationem faeturuse. Qua? omnia licet prius benc tenuerit, meliustamcn desujc
,

comitcs,

suam quam
ter

obtinuerant, et
est
,

non poterant, violenex verbis Salvatoris vim pas-

sum

regnum

caelorum.

Nam

egrediendi pro-

reliquit;

et

quee sine appetitu

jucunde

licercnt,

abdioata joounditate

oum

ne beato Yiro occasio proveniret, obstiterant; et bene praevaluit humana prassumptio, V quo ex fonte ejus salutis ascendit conditio. At
Pater sanctus,
turbavit,

vinciam

licentin,

ne, ubi

rerum

quem

prohibiti callis
ccepit,

pia-scus affluentia, tliesaurum beatffl remunerationis obararet, pauperes divitias dives pauper exposuit.

injuria conhsec
justse

a;stimare
difficultas

quidnam

voluntati

vinm, nc quo pigresceret otio, inAgricola priesumit et Galliam , qua tendebat iter, et Rheni fluminis contig-ua plantis
requietus
,

tnde

portenderet, maxime cum e sinu veritatis strenuis votis placibilis promitteretur effectus, quem ipse quoque non infir-

obvia

ma

fide prosequeretur.
,

verbi Dei silvescere et insitivam

Haec ag-itantem subit ex-

novihominis
,

g*era-

protoplasti cmortuo stipite fondescere quidem Btuduit sed incrementi datorem Christuin operis summa comprobavit quippe qui ubi Dei Boientia meritis accessit, sobolem regenerationis edidit. Boo ig-itur modo fidclis in Baioarios fines, qui Meridiem versus Alpibus; ad Orientem Un-ris ad Aquilonem vcro Ilircano nemori
,

mam
ipse

emplura Apostolorum quos aut responsis, aut difficultatibus superna moderatio nunc et ad quasdam g-entes misit, nunc a quibusdara prohibuit.
Gratulatus erg-o, supernae dispositioni supposuit animum et gentis studio prfflbuit consensum , et
in altari

obedientiaa

Deo consilium

salutis

obla-

turus,

limitcm (imunniafluminis
acoessit

protcndunt

territus meta, devenit.

non hac conf, Ubi oum dcflucntis Ilistri

populo devinxit, cujus devotioni conflictum ministerii sui etiam vita? periculodiffinivit.
7

mutua

se charitate

g imperium sequeretur, Ratisbonam urbcra quo olim totius Gerrnaniaj, et

,

Erant autem memoratffl

civititas

et

patria?
felicita-

VII

totius accolse affluentia

tis illustres,

quidem mundauae

apud quos

nomlne

et

dignitate

principum,
h
,

sed noviter ad finem adducti, delu-

cam

trienmo

dcm

gentis nu-tropolis

adhuc ejusantiqunj prosapia; cact

stvcmtelaborassct,

sae vetustatis

put, adventu

WatissimiSacerdotis ornationibus
gentis
tri-

illustravit fastus et insig-nia victoriosaj

frutices nondum radicitus exstirpabant, et consuetudinem tenaciter hrereutem ignorantia fovit m. Ad quod opus

omnia ferramenta

mnpho

conccpta, novo pacis pra^conio in

meli-

ChristianaB relig^ionis robustus Cultor succing-itur, et excisis inutilibus pag-anismi surculis, erigitur

sacramentum

DIE YIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

quod universo justitice flore distinxit. Et quoniam magnam circa perficiendam Deo plebem solertiam habuit, lucidissimo conversationis exemplo formam vivendi prasbuit, et suavissimo loquendi modo edocuit. Unde non sufficiebat tam ardenti lampadi normam praedicationis communiter exhibere,- quiu omnium mores notavit, omnium ing-enia discussit. Deposita non auctoritate, sed rig-iditate, ad iutrandam cujusque privati
fidei

491
in sc transferrent ^, A. Mn.isFBtbO
9

sacramentum

vit secretius, ut

maculnm hanc
,

quo

domum

reverentiam episcopalcm humiliavit. In

furorem ducis evaderent; quem nocum ignominia cumularet verat inexorabilem dolorem. Sed ne pietati providentia deesset, et innocentia muta fidem ct exemplum culpae donaret, si alieno crimini sternens humeros, in offendiculum sui sileret, testificatae veritatis et verae restimatiouis virum 'Wolflaicum /quendain presbyterum familiarius adseivit, cui secrctum suum, quateuus diviua relatione noverat, cantius expofacilius
suit.

Ecclesia, quae
sing-ulos

communia

fuerunt, ordinavit, apud

de propriis admissis disceptavit, et cognoscere suos, et a suis cog'nosci, sicut pastor bonus maluit, ne taciturnitas vitiis permitteret assensum, perurgeret interitum. Itaque nemo

10

Nam

dixit,

articulum

vitae

prcesentis pro- aUterconsu

lens,

pter crimeu alicnum diverso se cruciatu egressu-

Romam

rum, et pcenas pro quadam ficta culpa se laturogatque, ut post obitum suum cunctis rum
:

proficiscitur

subditorum ejus

erat, qui vel de

actibus vel

ecclesiae

gradibus denuncict, ne quis fidem hujus

ct

verbis Magistri lineam ractitudinis non traheret. Proinde celebris illi fuit contentio sobrietatis cum
sobrio, extenuationis

iufamiae de eo contcndat habere,

;

imitaturus

cum

humili, liberalitatis

cum

omnibus. Verum in contumaces mag-nanimo conatu

surrexit et superciliosse procacitati
tatis intendit,

exomplum, impingat oflVudirulmn sr uutrm \ivo omnibus hoc essc caclatum persuadet, Quod ille idem presbyter, ita ut jusserat, tcstimonium innocentiae ejus et fideliter tacuit,

virgam auctorihac area

dum

debuit, et

spem

votis proponens, ut in

aperte praedicavit,

eum

decuit. Post luec

Deo

di-

certaminis per diversum ag-onem quandoque perveni-

B
n

ret

adpalmam. S His et horum

similibus per triennum

fines

H Romam
irc

Baioaria; perlustrans, ad

laudem

caelestis patriae

gnus, accepta licentia priucipis et populi, optatam arripuit viam, et ut par fuit, cum justo deducitur affcctu. Nam ex tota urbe utriusquc sexus effusa multitudo preoibus laohrymisque prosequitur euutem, ct iu omnibus

pararet

Utte ducisfi

non ultima pars

accessurus, per spiritum,

qui

mensuram

doloris

Utt violatio

nem

loquitur ad cor Hierusalem, ad littus aeternpe quimis tempora sua jamjam declinari pnesensit, et ut

Judici pulsanti expeditius aperiret,pervigili custodia insidiosum tempus expectabat, ne moram faeiente

expendit pretium acceptae charitatis, cum et divites, cum pariter et minoris fortuua- popularcs, aut amovendae Patemitatis damno gemebant, aut

pro reditu
nis fonte

ei

vota g'eminabaut,

et

ab uno dilectio-

Sponso, frag-ilitas obdormiret humana. Et quia noverat fatigatione corporis excitatiorenj animum reddi, et in negotiis honestae solicitudinis miuus tum pneterea somnum pigredinis obrepere quatenus in viabome intentiouis eum fraus inimica
,

lachrymarmn duplex inundat materies, mixtamque vim luctibus, et de reditu dubia spes,
et de abscessu tristitia prresens administrat.
illc,

ilos

sicut noverat pius Pastor,

ct

nis ordine demulcet,

iuffreditur.

amplo commendattosalutatis omnibus, viam

calcaneo calceatum et cautum offenderet, liccntiam a duce pariter et populo quaesivit, quatenus Itomam ad beatorum limina Apostolorum ire permittcretur,
cpelestis aulae

janitorem, ut o

pulsationem suam

ANNOTATA.

intromitteret

invida pars

supplicaturus. Sub idem supremo congressu tanto periculo-

tcmpus

sius conflictura, quanto g-loriosius erat vincenda,

subdola occasione nacta, tale pugnandi genus invenit, ubi aut viscera charitatis oecludenda, aut infamia sacri ordinis, in Eeclcsiae scandalum,
foret displodenda.
filia,

a In editione Canisiana sequens titulus hic prmponitur Im-ipit libcr de vitaet virtutibus B. Kmraerammi. b Vide Annotata ad Vitam primam, cap. i,
:

Nam
p,

supra memorati principis

a

cujusdam judicis filio Sigibaldo compressa, consuetce turpitudinis maculam, utero ingravescente, detcgcndam non solum g-enerositatis damno, verum etiam mensura mortis

nomine Uta

cAdi Commentariumnum. tbet seqq, d Consule eumdem Commentarium num.

seq.
c

42 et

Profectionem hanc anno 649

in Commentario

velQifi contigisse

diximus
f

num.

80.

ponderabat.
$ibi

adscribi

cx caritate
suadet
; et

Quid facerent? quod consilium caperent? tempus urgebat partum, et culpa minabatur in9

iidem semper fuere Baioaruc terminii sedquoshic recensci Meginfredus, fuerunt a Me-

Non

ridie Alpes Italia>,ad Orientcm

famx

sitif

teritum. Supererant sola in beati Emmerammi et pietate flducia, et in sanctitate consilia. IIuc desperatio

ni-Avares, qui

Pannoniam tenebant

Eungri,siveEunad Septen;

trionemverollircanum nemus,seuSi/trn / 1 <-rcinia,

pedes osculando demulcentur, crimen exponitur, venia rogatur. Postremo de vitae remedio pia paternitas consuliflebitur, tantoque extitit querelantium modus
pallida

provolvitur;

inquantum

lior,

tior.

Horum

quanto de amissis poenarum opinio prassenbeatus Pater acceptis g-emitibus con-

sciti et h,rcin Hercinios montes, quiBohemiacingitur, versus Meridiemexcurrit. bus g- Id est Danubii. gentis h Non totius Germanise, sed Baioariie < metropotis fuit, et antiqua regum Ratisbona impedeinde ducum sedes nunc vero urbs libera
;

dopati ccepit interius, ct licet parturiret spiritum tamen delictis faciem arguentis; loris, obfirmavit
relaesum quippe ing-enuae regenerationis pudorem ferensmagis erubescendum et aeternam justi Judianimadversionem vehementius esse pertimecis

rialis

suique juris est. notat Canisius alns chai Qux uncis inclusi, de causa in Ms. suo exarata esse Eac racteribus admodum reverenconsuttusa me smpe laudatus respondit; penodus pater Prior S. Emracrammi
dos
illas

scendam, maxime
qualitate.

hujus temporis supplicia, quantitate, sic etiam ab aeternis diversa sunt sicut Proinde, sicut mos est pamitcntibus,
reconciliationis ostendit, ipse alto dilectio-

cum

vocesqur,

qmu

in

VitaS.

Kmmeramini per

VochburMeginfredum scripta ct in libris Arnolli in editione Canisii et Basnagu deMiraculis

c-ensis
aliis

.viam

onera suscepturus, nis consilio alteritatis

mauda-

characteribus imprcssie sunt, in autoffrapho margine, partim Arnolfi extra contextum, partim in

supra

492
A. Mecih-

VITA ALTEBA

S.

EMMERAMMI
rum

EPISCOPI MART.
t

fREDO

esse minoribus supra alias lineas in corpore scriptas eadem tamen aut ejusdem saltem characteribus, manu; prout ipsa characterum forma, reliquis
aevi

b solvente, juvenis
multitudinis

prsefatus

superveniens,

B
y

praecipitium cordis

vesano

tumultu designavit

nam

arma

collisa; minaciter inquirit

oranino similis, satis luculenter ostendit.

Ceterum

nomen

Pontificis, comitatui ejus

magnum pavorem

fuisse,

Ratisbonamolim a Tiberio Tiburniam appellatam meritonegant eruditi recentiores. k Hujus nominis primus, ut alibi dictum est. Anno1 Alias Anasus, incolis Ens dicitur. Vide ad Vitam i, cap. i, lit. x. tata m De religionis id temporis in Bavaria statu

Unde festina trepidatione, sicut fit, ad hostium domus occurrentes, postquam habitum
incussit.

furoris et

turbam cognoverunt, illum hsec jnimi-

ca intendere timidi praenuntiabant. Quorum ille pavori ex arcano solidse spei retulit orsa, dicens, adventum eorum non afferre sibi timorem, per

vide

48 et seqq. n Sanctus in Epitaphio passus dicitur anno Christi 652, in quem annum eruditi critici cono
:

Commentarium num.

quem
it,

et molestia pareat, et

gaudia sine

fine suc-

cedant; dolorem corporis, qui

esse

momento

pertrans-

brevem,

sentiunt.

nem

affert,

In margine hic additur Al. supplicationem, p Ab Aribone inMss. nostris Otavocatur. q Htcc admitti non posse, docuimus in Commentarioprtcvionum. oQetseqq. r Vide dicta in Annotatis ad Vitam i, cap. i,
lit.

parvum,
pectus,

et poenam, quae vitam perenlevem. Discrimen est, inquit, mortis hujus hora, quam bonse fidei

esse

dum

patienter excipit, aeternitatis deside,

rio transilit.

13

Unde videndum

est,

ne nos timor strangulet,

si

Clgt<e

a~
'-

antequam timoris causa conveniat; cui

dantur, periculosius punit,

manus
et

kk.

quam

interemptor. Hic
pariter

nsconM
excipit,

etenim ex

adversa

militia

tetricus

CAPUT
Iniqua
Sancti
:

II

turpissimus profligator; quem ille ceperit, antea moritur, quam puniatur. Moritur, inquam, non solum turpiter, verum infeliciter, quia et sponte

accusatio

crudele

martyrium
tio ;

sepitltura et transla-

parricidarum
el

poencv

loca

palestrce

obilus illustraia.

simul et sine spe tollitur. Qui enim diversa pati pro justitia diffidit, et sine fide moritur, et sine fine punitur. Heec eo prosequente, funestus irrupit juvenis, et ut in ea domo lapis jacuit, super eum baculo inclinis stans, adduci sibi beatum Emmerammum turbulenter proclamat. Quo adducto, ardentibus etoculis et animis exceptum mordaciter irridens, generum appellat. Quod Dei Sacerdos justa detesJ;atione cum denegaret, ille prosequitur, ira contumaciam dispumante, et ignita jaculatur

IX

Quo
lia

De

violata

longius procedente, supra dicti ducis ficommissi sceleris publicata, et ante paconvenitur.

ducis filia

tris

tribunal constituta,

falto&ocuaa

tum

injuriaj

Cumque

de auctore tam solennis diu foemineo metu

spiritus obstupesceret, et alternante timore pari-

ter et

amore lingua

haereret,

arguentium impetanto

tandemque intulit Euinam nostras domus sustulimus, calamitatem nostram proveximus, incendium gloriae nostrae in sinu fovimus. Ut quid ergo patri filiam, mihi sororem meam unicam c foedasti? Plena libidinum tuarum virgo regia, dedecus generis et damnumpudoris exposuit. Risus
opprobria,
:

tu coartata, in innocentis Episcopi personam de-

decus

suum

conjecit.

Quo

pater audito,

hostium, mcerorpatris, luctus fratris, pignusnobile damnatur ut scortum. Hoccine est episcopum esse?
lloccine est
religionis?

vehementiori indignatione flammescit, quando altioris dignitatis fastu intumuit; acceptoque mucronc ad exting"uendam propriam sobolem ruit,
periiceretquc facinus, nisi

amicum esse? Hoc est testimonium Hocindicium pietatistua&PHanc gratiam

advenam
et

meritis nostris rependis, qui te

egenum
F

manus assistentium pusseva,

nostrisbonisinreverentiam totius populi sedificavi-

ellam imminenti periculo subduoeret. Prosequitur

mus.
14
fili,

autcm tantum sententia furorem

tuo

nam

ex-

Sub
aliam

ha3c
et

Miles

Christi;

Immo,

inquit,

et

crimen

haeredatam in Ausonise longinqua relegat; perpe-

puniendam

exilio,

quam nunquam

miseratio

paterna revocavit: quia inconsolabilis est dolor, quem altus nutriverat pudor. Huic judicio Lampertus puellae

longe dissimilem gratiam et vestra merita, et nostra voluntas exquirit. Proinde bonas spei bonam fidem habere debuisti; nam illa suspicio
hit a praeteritis,

ne 9 anlem

Z^l

'

"'

germanus

interfuit,

quem grandis
et

pro

confusione sororis

invasit tristitia;

quod

non probatur, quse neque fidem traneque causam habet ex meritis. Cur enim bene merentibus obessem, qui vel ma-

juventuti familiare est, pro falsa fide coepit eum temerarius furor. Nam mixto dolore postquam

iram subit amentia, fletuque deposito, prosilit ad vindictam. Snmpto itaque comitatu non pauco, properat virum Dei persebestialiter effremuit,

le merentibus saspe profueram ? Proinde tu, quem neque propter minas timeo, neque propter timorem moneo, depone pertinaciam, differ animum suspicionis, et redi ad experimentum veritatis, ne

qui.
x
Si\nct\un

VI Interca sanctsa

rum cursum

explicuit, et in

memoria; Pater trium dievicum quendam Hel-

tuam incurras in exitium. Ad limina sanctorum Apostolorum Komam ire decrevi, ubi cathedram Petrus habuit, quem in Ecpropter temeritatem
suit.

ducis

filitis

otwquitvrin
Bctfftndorf,

phaudorf a nuncupatum, ubi fons perspicuis manabat aquis, morarum causas innectit sociis, inventa gerendi quidlibet occasione. Mens enim
divino
venit, iu

amore lustrata, ubi certaminis campum inadventum temporis, arma fidei et con,

sua censorem veritatis Veritas ipsa dispoHujus Vicarius sicut ab eodem loco et ordine trahit honorem, sic ab eadem tenet auctoritatem et ejus judicium non fallitur, quod auclesia

stnntia

spei ct orationis opera, subornavit, ita ut stupor discipulos invaderet, tantum quod Pon1

ctore Christo solidatur. Ibi ergo vel per te, vel per nuutium canonicae examinationis pondus de obje-

tificem

gravaret. Igitur oirciter

illo

horam

diei

ter-

tinm celebraute

tum

canonicos hvmnos, et debioflicium sub sanctarum testimonio Keliquia-

quatenus obligatus aut absoautem mansuetudinis oraculo, vim animositatis ceca tyranni pra^sumptio furore laxabat, baculumque, quem' manu gestabat, tanti Patris in pectus impegit, et non reveritus templo
lutus inveniar. Accepto

ctis experiri licebit,

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

^.

493

templo Domini

funestas injicere

manus, socios

ties

nefandis instigatvocibus, quantenusvinculatuindeformiter traherent.

tio

aliquem gustabat potum, illico mente captus, A. Mecmfmdo per urbis plateas perque loca petrarum abrupta,
'

Eactumque est sic, ut assentasemper declivem tyrannis impetum facit, ut a

strin-

et

momimenta mortuorum

dtutumat

perstrepebat,

militibus illico vallatus, et religiouis vestibus exutus, in hospitio ipsorum super scalam funibus
g-eretur.
et

et tamen periculosus. S?epe quoque sic evagatus est, ut per

discurrendo, terribiliter pama* luit ita stupidus, nulli ftiit abtciua Sonc '\ mem,jra
tnirabilittr

cacumma turrium

curreret, et praeeipitium minipiae

me toleraret.
scelerato perterriti

abla[a

CiBterum vir idem callem

gradiebatur, et

converOfficia

membris,

15

Hoc ausu tam

comites

sationis

recte

Missarum

omli^Ungua

m ""

^mr

sanct j yj r i diffug-iunt, exempli majoris imagine propheticum implentes prasagium, quo dicitur: Percute pastorem, et dispergentur oves greg-is. Pretiosus autem Cliristi Martyr, olim devotam animam oblatum iri Deo perpendens, quanto arctiori

caeteraque Ecclesiastica strenue peragendo, charitatis munia cuncta, quantum valuit, adimplevit:

discrimine confligeuduin sibi cognovit, tanto

attentiori

sollicitudine ad viotoriffi sua3 ducem Christum se contulit, foris patientia, pvecibus intus armatus, toto videlicet spiritu illi inhrereus,

hoc tantum solum usque ad finem vitae, ut nobis aestimare conceditur, et pro exemplo et pro humilitatis custodia, pertulit. Interea locorum incoUb pretiosa Martyris membra humanitate compuncti in arborem, quae Spina Alba vocatur, collecta dum conderent, conditisque non diu rccessissent, duo pulcherrimi viri, antea non visi, viam regiam
equitantes, de utroque arantes latere pro

lffl

x,i

cujus amor animum deliniret, dum crudeli pcena corpus laniaret. Interea quinque carniticibus ad secandum membratim atque articulatim tanti Sacerdotis corpusculum, ut bestialem tyranni ani-

membris

beati Pontiticis, ubi posita fuissent, conveniebaut.

Quibus
tibus

in

arbore
,

prredicta

cunctis

illuc

monstratis, videnpcrvenientes , subito non

mum
B
ne pro

est sententia tortorum.

multiplici vulnere pascerent, electis, divisa Quippe duo ex ipsis, dete-

stantes

tam crudele

officium,

illo

facinore puniret eos justitia, ad quod

veniam postulabant, non

voluntas, sed domini sui cogeret ssevitia; cseteri vero vana pro veris a;stimantes, manus, inquiunt,

comparuerunt. Hac disparitionc, qui prresto fuerant, omnes stupcfacti, ad arborem illico convolantes membra paulo ante posita non invenerunt factique sunt hujus rei testes et notitia et novitate pene omnes, qui ejusdem loci fuerant habitatores,
consulente diviua dispositione membris
tiosis, qua?
illis

prc-

impudice mulieribus insertas, ad deterrenda incestorum facinora prsecidi oportet. Itaque digitorum articulos vulneribus numerant, et simul nata dividunt per tempora, morti moras facientes, ut amarior per tormenta veniret. Sed cur moratur hic facundia, ubi locus estvoci suspiriis interclusse, non compositionis arte depictge ? Ergo pedibus et manibus abscissis, luminibus effossis, auribus amputatis, uaribus truncatis, tandem pudicitia Martyris
est iuvasa, et secreta pudoris detestabili sunt acie
recisa.
rdinqv.it.
Vitalis

non amittit

in Sanctis

etiam capillum

capitis.

18

Dum

htec geruntur, qui circa

fuerant, tollentes

eum

de

ccrtaminis

Sanctum Dei campo in

Sanctut,

rfum ud

Avia

plaustro

ponebant,
e,

perducturi

Ascheim

quas distabat inde

eum in villam xn milliaribus, ubi

schaim vehitur,
iii

moritur,
e

et ecolesia fuit B. Petro

Apostolorum principi de-

dicata, ne in vilibus rusticorum casis tanta talis-

quc Persona

deticcrct.

Proinde mulieres ex vicinia

ColleotBB, et viri

circiter duccnti, venerabiles exe-

quiasprosecuti, viscera commiserationis votis indul-

ob ne

tjalum Sancto Qf/ua'

hauslum
*

16 Inter quas omnia in laudem Creatoris, vox quamvis modica, Davidicum melos exercuit. Quo ipsi invidentes linguam radicitus evulsam resecaverunt *, relictoque tam multipliciter casso, recesserunt. Ipse vero Dei Bellator in eodcm victobeati rise campo cruore involvebatur, donec socii Viri e latebris et ang-ulis emersi, cum vicinis mulieribus,

gere fidclibus. Emensa jam

magua itincris parte, in campumquendam gramincnm tribus milibus distnntcm a vico Ascheim perveniebant:
et ecce transmi-

rcseeue-

runt

graturus ad ccelestia beatus Pontifex voce, qua valuit, ejulare ccepit, innuens horam vocationis suae advenissc. Quod quidain commeantium suhtilitcr discernens, ut de plaustro levatum Christi Martyrein dimitterent lelluri,

causa humanitatis excitis, aderant. Quos adesse cognoscens, aquam ad refocillandum pectus requirit. Cui Vitalis supradictus presbyter: Mirari satis ncqueo, cunctis pene membris amissis,
atque ipsum lucis tumexoptesjquasi
rus,

cum

praamonuisset socios,

limen egressurus, quiduam

dilaniatai morulis

po-

herbido in aprico loco tremebunda rcligione resolvi ccepit. In exitu vero sanctaa aniime illius de /Eg-ypto hujus mundi, Iucem quasi lampadis immensse ex ore sancti Viri prooessisse, ocelumque

mox

vte

fruitu-

ipsum pcnetrasse, cuncti

asslstentee ridebant, tan-

potius,

cum tot cruciatibus exhaustus, finem doloribus quam spatium, exoptare deberes. Ad hsec

Athleta Dei tam mag-nus ad prosteruenda in subtormcnta, ditis vitia, quam invictus ad patienda
spiritum collegit, et
parvo,

animosam virtutem rationis quo potuit, corporis nisu erexit, temptatum robur mentis gravius ferens, quam' membrorum sectiones, Impatientis est, inquit, cogente
dolore,

taque visjubaris crat, ut intuentium oculos, quasi fulminando, reverberaret, pavorque mcmbra eorum tremore concuterct, ut vix beati Viri corpus in plaustrum audcrent reponere. 1U ltaquc inde dig-na Patre revercntia ad prtefa- etinA-

tum Ascheim perductum

apostoli,

in

ecclesia beati Petri tchaimtepi

confaventibus ejus loci

popuhs, debito
/iinc

J^

quempiam

velle

metas

vitae

prascutis

erumpere, et concessam pamitentiae salutaris hostiam fastidire, cum econtra magnae sit obedientiae,

sepelierunthonore. Sed quoniam ejus resurrcctionis dicm beatissimus Pontifex prosstolari minime votidci gremio QUluit, exig-ente justitia, ut, quos
trierat,
eis

,ffl

quoque

sacri

corporis

patrooinaretur

sententiam Judicis exspectare. At quomodo grave est pigritiae tuse officium nobis humanitapectori refrigcrandi cotis et exhausto tormentis

reliquiis, OOBpit orbis

natura moveri, atque elemeu-

prsedicare. torum violentia tanti Sacerdotis nutum proceila, lucidarcg-io Namooortaflubitoventorum

poli

piam praVbere? Dies tuos

hsec exactio

torqueat,

utquotiens cujuslibet greneris potum sumas, alienationem mentis incurras d, nulli periculum laturus, sed

cies,

nubibus obducitur, et contenehratur cceli famugitu tonitrui fulg-uribusque mortalium

exemplum
sententiae

inobedientiae

hoctypo
Vitalis
est.

luitu-

TUS
17 Cujus

vim idem

multis,

interim iu pluvias et oorda tcrrentibus, dissoluto amnes aere continuis quadraginta diebus. Tunc sicut in ang-ustia semper humanum gcnus de requirit, consulta insuetis attcndit, et de periculis
defluentes
pietas exorata, est divina potentia ct

iw

quibus postea vixerat, annis expertus

Nam quo-

donec visu
nocturnae

494
A. Mscmfiibdo

VITA ALTERA S
festinato

EMMERAMMI EHSCOPI MART.

impietatis cjus tulcrint; ita ut virg^ultis ct urticis
I)

nocturnae revelationis decJaratum est, deberi felices

ad urbem transferri. Undepriraates loci illius adunati, sublatum a sepulchro venerandum corpus ad Isuram f
Hcliquias

Ratisbonara

inde

ascendentibusruinosadeformitate delapsa, bumana conversatione sint incongTua, daranabilemque ac

fluvium navi imposuerunt, accensis juxta relig-ionis

detestandum hominem, etiam insensibilium negdecta figura declamet. Diximus de insensati hominis
sedibus et loci ipsius asdibus, quia desolatione visibili testentur invisibilem ejus interitum: dein-

XV

modum

csreis. Ibi

cum defluum

iter,

amm?

in pro-

pria ruente, sequcrentur, per ostia ipsius

ad Danu-

biura intraverunt.
intcrmuita

20 Inde contra ortum fluminis enitentibus, quod

gine
gtat ^ tanta celeritatc res iramobilis

miracuia
poiicatrans-

mag-no labore consuetudo naturae non praecontra mobi-

sumus ex adverso, quanta g-Ioria polleantarea certaminisbeati Viri et Iocus vocationis, ut dum locorum illorum reverentia praedicatur,
ceps dicturi

quo incolatu Martyris anima

tur.

tripudiet, conjicia-

lem meritis Martyris propcllitur, ac si velum ventuspostfluraen intenderet. Auxit hunc stuporem in
eo comitatu res admodum mirabilis, sed tamen sancti Viri moribus comparabilis. Nam sicut ille in hoc mundo conversatus inter grassantis stultitiae
turbines, nec igTieni superni amoris, nec veritatis

lum
g*it,

23 Erg-o ubi incisus est felix Sacerdos locum, il- Loca hasc solemnitas colit atque haec immunitas te- ntet
scilicet ut in altitudinera cubiti

marty.
o6i (tM

unius excretus

Suncti eccfesiis et

emmentia
aura3,
cescit;

sua,

ndem

mirau.

lbi

sperandae vemse peten-

cuUt

,v;

tibus promittat.

Tum

praeterea nescit jura sEevientis

^rata.

lumenaniisit, fecandelaejuxta sacrum illius corpus accensas tempestatum flamina atque imbrium
fluinina jug-i sereno
taZD

neque nivi candescit, nec autummo flacnon hyenie g-elatur, non asstu torretur; sodecus, et

despexerant, consalutantibus
et

lum vernale

semper virentia gramina

.*

clarum sig-num

conjubiJantibus utrisque
cleri ordines, et praeviare-

littoribus.

Hacalacritatc urbeinpraidictamingressi,

obviamhabueruntsacros
jj

lig-ionis vexilla,

cum

reliquo processionis ritu, prin-

cipcmque Tlieodum/i provincia? cum optimatibus, cffusa in advcntum sui patroni tota rcg-ione; quo-

cespitem illum jucundum prsebuerunt unde etiam fidelium plebs vicina ecclesiam ibi ob frequentes votivas congreg-ationis accessus in bonorem ibidem trumphantis Martyris construxerunt l. Proindelocus, ubi spiritus ejus sydeream plag-am adiit,

rum nymnisonis vocibus

multo tempore neg-lectui traditus, et pene

tellus videbatur esse con-

quam

cussa. Itaque in beati Georgji martyris ecclesia, Ipse quondam orationum familiaritate fre-

quentabat, sollempni celebritate composito, trucu-

oblivione obsoletus, hoc modo dig-nitatem suam vendicavit. Hyemali tempestate, sicut natura est Germaniffi, cum totam terrae superficiem nivium
operiret immensitas, sola corporis areola tali condum praetereuntibus hac et illac miraculi sui stuporem ing-essit, causam pariter sua3
ditione libera,
viriditatis, et memoriam obitus beati Martyris edocuit. Quapropter et ibi basilicam posuit rides, quatenus efficacius animaretur spes, quas in

pax tetheris et arbitrium luminis. Traditur autem firmaque assertione probatur, quod in illa via, qualevatus a navi
ferebaturad ecclesiam, trig-inta
i

lentia furentis aura? quievit, reditque

sig-nis

divina

eum

pietas clarificaret

i.

"
Ex
ctorllnas

21
~

Quoniam de

exercitio

certaminis Pontificis

T im,i tra

ata ue -

miicrejwic

friumpho cog-nitaet credita contexuit oratio, oonsequens esse videtur, quisrerum finis persecuto-

utrisque locis ita votorum fructibus vig-uit, ut, si numerari deberent, numerantis industriam premerentn.

res ejus prasentialiter ceperit, enarrare; ethffio cog-nitio et frcnet improbos, et

quatenus

tueaturpro-

boajdumnon audent
tiantur
illi,

quae

isti, quae volunt: et non panon debent. Sicut superius dixi-

ANNOTATA.
a

mus, quinquc sunt clccti, qui cum torquerent, ex qnibus duos facinus terruit, tres vero et ad audendum et ad perpctrandum scelus foris, imperium
aenioris
incitat,

De

loco hoc consule

atque insita
timidi

num.

69.

Commentarium ^ vra>vium

medullitus
illi,

iniqui-

tas exaeuit.

Unde

duo

preces pro his

ftxndente sancto Martyre, venia donati, in pace deduxerunt terapora reliqui vero intra septem dirs spiritui, cui servierunt, immundotraditi, atque horibiliter diuque vexati, tandem quodamintem;

noctis silentio in desertum ruunt; ubi per loca confrag-osa et inacessibilia lymphando perierunt: neque postea aliquo in loco vel vivi, vel depestffi

'y

'

''

oomparuerunt

dupiiei oontritione, sicut ait

Prophota,eontriti.
amjMrfui
inrxmlioubiif,

rjwMjue

pmnitat
V<>-'"\--

22 Sed ct Larapertus eorura dominus, consurgente eontra eum nata ez soeleribus suis occasione perpetuo damnatus exilio, procul
a suis dig-no de-

hld est: coram sacris reliquiis, quas ibidem ad panetem appenderat, ut habet Aribo in Vita num. 13. c Fo.zumca desideratur in editione Canisiised eam in Arnolfi autographo legi, monuit me R P Frior Forsteniusjam sxpius a me laudatus d Vide dicta ad Vitam i, cap. 2, lit. k. e Adi Commentariumprwvium num *71 tAUas Isara et Isarus, vulgo Iser dicitur, de quo ahqua annotavhnus ad Vitam i, cap. 3 lit q h Is ipseest Theodo /, qui S. Emmerammum in Bavaria detinuit, et cujus
aem
filius

luit.

omni

siHM-tuevnnuitjhaeinposlerosha.-reditatepcenarum reliota, ut inira paucos annos immatur mortis

fcloe priBCisi,

peneomnis*7ita

aI&o. k
dc

bancti csedem imperaverat. MSCe SiQniS SCU miraculis n

Lantbertus ejus-

rnemimt
Ub.
i

pro

difficulter extorta

innoouo
vero

Qui
sunt,

eadem

Martyris sang-uine discerperentu/ superesse poterant, vel adhuc superinfelicitatis

prosapiam, e1 WtjB suspiPiis debent potius quam usibus k Et quid niirum, si consanguineos ejus sanguis innocens
'

forma miseram testantur oalamitosam brevitatem imbeciliis

S^^i^ ^

tofZ^'

Vochhu 'Wnsis confirmat M^ A ? WlAtSma 0rifidehac nptrtedignus,

e

^P^habucrit nuptam

^ *-*

LaJberti

<

cum

et

ladifloia

ipsius

secundum
deserta

mZtari! num mentanum

iC

XAdi Commentariumnum 69 WCetian l0C0 ac ^le'sia

\
70 et seq.
t

consule

Com-

Pwplietioum,
te

illud
et

fiat

^oulo

habitatio ejus

in

ejusnonsit, quUnhabitct? damna

Me omittens ouA -f ?r terea3^fredus quxque cetera, retulerat, Arnolfus r?^ f Miraculis. epetnt hb. de
eSinU
i
'

LIBEIt

DIE VIGESIMA SECUNDA SEFfEMIJRIS.

ac toties precibus et meritis B.
rato.

m
Emmerammi
libe-

a.Akou

LIBER

DE MIRACULIS

x.

De quodam daemoniacoa legionemiserabiliter

possesso, cui gratia Salvatoris mirabiliter salutem reddidit ad memoriam Martyris Christi.
xi. De quodam stirpigena Lantperti tyranni, qui una hora bina caecitate prohibitus est ingredi eccle-

Auctore Arnolfo Vochburgensi,

Ex

editione

Henrici

Canisii
,

collata

cum

codice

Ratisbonensi

Arnolfi

siam Martyris Christi. xii. Demiseriis, quisusquein praesens afficiuntur homines tyrannicae posteritatis, et de quorundam ejusdem stirpis conversione, humilique oblatione,
ac Adalrammi duritia, virtute Martyris

mirum

in

autographo.

modum
xiii.

mollificata.

Deduodecim

viris,

quijuraverant cootrajus

in altare Martyris, multiplici poena consumptis.

PROLOGUS
i

xiv Dehoc, quod contigit in quadam muliercula, pro furto calicis paralysi multata, etapudS. E. mirifice sanata.

T Tivunt
y
j

Miracuia

Sanctonon
tentiam

^.

merita Sanctorum in ecclesiis et potenn us existunt ipsi, quamvis ab oculis nostris abq uam i n ter conversantes putarentur. Quod li,

xv De

eo,

quod

et Judsei

minime

diffitentur,

mi-

racula in ecclesia S. E. saepissime facta. xvi De paralytico apud S. Emmerammura curato.

ma- cet

nifestant.

nrmo teneamus proposito depreecreditum hensum, miracula tamen adstipulantur nobis, et imperitiam bruta? infidelitatis arg-uunt dum ad exanimes Sanctorum reliquias impossibile languenB tium ad posse redit, et quod non fuit, ad esse; fraudatis circa hunc rerum cardinem cunctis saecularium potentatibus. Nam si eniterentur vel regalis
,

De
pani.

obitu Michaelis episcopi, et de signo cam-

CAPUT

I.

potentia, quse praeminet, vel artificialis ullasolertia,

quseinterdum hiantia supplet, quomodo repararent habitum caeco ? Haec cum constent, nullum prudenconsequentia latent. Quapropter quia scribimus vobis, quibus vivificator Spiritus charismatum suorum haeredem vivam plantavit fidem, pauca
tis fidei

Episcopatus in Bavaria
cti

erecti

San-

corpus ad honorificentiorem tu-

mulum
frugem
liberatus

translatum
reducta
:

pellex
e

ad

de multismiraculis, quae divinapietas testi suo Emmerammo donavit, dicemus; vel ab aliis dicta repetimus quia vobis facit de invisibilibus vel
:

vir

servitute

etiam de

nondum

factis

rum

substantia rerum et

experimentum praeteritaargumentorum non appa-

puella alimenti sumendi

facultate donata.

rentium.
gitur martyris Christi

Emmerammi

corpore sa-

s.

Bonifa-

Vetus capitum partitio

Cap. iT^ieepiscopis et ducibus Bavariae, et de haeJ/reticis per S. Bonifacium ab ea expulsis, nec non miraculis ad sepulclirum B. E. frequentatis,
atque de secunda
ii.

cro apud Katisbonam honorifice humato, et ad

tidei

nHirre
ep iSCOpa(i
(m#,
.

sepulchrum ejus minime fraudatis

merito

quaerentibus proesidia divinoe pietatis, tandem mul-

illius translatione.

De muliere

adultera, quae Martyris ecclesiam

tosub hujusmodi beneficiis tempore evoluto, ecclesiae praesulatum ejusdem vir venerandus regendum suscepit Gaubaldus a, ante quem non solum hssc eadem, de qua nunc nobis est sermo sed coetera? iu
Baioaria absque certis episcopis [post

ingredi nullatenus potuit, antequam per confessionem etpoenitentiam sepurgavit.

iii.

Romana

terao

De homine

latronibus capto

et bis ve-

pora] erant ecclesia^ b. Quia enim nuper Christianitatem acceperant Norici, immiserant se illis haeretici,

nundato, qui postexilium triennepatriam revisens cum grandi miraculo se praesentavit beato Emme-

qui ut in

aliis

regionibus facere consueve-

rammo. iv De puella, quseintegrum annum permansit jejuna, etadmemoriam Martyris est communi vitae
restituta.

rant, fas ibi nefasque confuderant. Horum alii se dicentes episcopos esse, alii presbyteros, alii diversi

busdam subornabant,

ordinis clericos; adinventiones suas technis quisicque populum cum princi-

principum seu comitum judicumque donariis S. Emmerammo collatis; et detriumpho mirabili, quem Arnolfus Imperator evidentissimo ejusdem Testis adjutorio obtinuit. vi. De Tutone episcopo spiritu prophetiae ditato, et de rege Chuonrado apud S. Emmerammum pro
v.

De

benificiis

pibus seducebant c.Quippe hicerror bonis omnibus invisus, sed a perversis periculosissime annisus, maxime adolevit sub ducibus, quorura nomiua par-

tim ignoramus, partim scita cautela3 gratia supersedemus, Temporibus autem, quibus tautaa pesti remedia parabantur, hi duces prineipabantur, Dioto scilicet vir illuster, cui filii in regnum non successerant d. Item alius Theodo vir strenuus et alacer, sub quo clarissimus Christi confessor Ruopertuse cura aliis Dei servitoribus Juvavium devenit /', ibid
e

incautajussione morbo gravato. vii. De homine, qui in convivio principis renuens charitatem Martyris, colapho percussus est
terrifico.

vin.

De monacho

sancti

Emmerammi,

qui in pe-

quecursumprresentis vita? [consummavit. Sub quo sanctus Corbinianus Erising-am accessit g.]
habuit succcssores in rcguo, post Diotpertum videlicct atquc Grimaldum h quos ducatum genti huic prabuit Hucbertus i, qui G7
2 Is ergo

riculis maris
liberatoris.
ix.

eum

sibi adesse sensit

per beneficia

dux

filios

'*

De apostata monacho bis a daemone correpto, Septembris Tomus VI.

, ;

496
A. Atnoi.ro qui
tiitlin.hu 11,1

MIRACULA

S.

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.

PUBI
comtitnit
Gaitliuldutn,

Emmeraromo sub quobeato Georg-ioet sancto episcopo k donaverat curdara Eathario adventitio
haec excerpsimus, tem, quaa in pitaciis, e quibus nuncupatur. Hujus atque ducis tem-

nesclarissimi sui testis

Emmerammi

dignetur Do-

D
ii

minuspropitiari

o.

Pirchinuvach ob curam poribus beatissimus prsesul Bonifacius Dominicas habuit maximam, inquam circa oves gTessus Baioariam, nonnullos haereticorum ex ea
sed eos generaliter, uti voluit, eliminare non potuit. Quo Franciam reverso, etpraefatoDuce defuncto, sub principe Pipino, g-entis hujus ducatum adcptus cst Udilo m. Qui missis in Italiam
depulit
l
:

5 Quidam vir in Frising-ensi episcopio, quoniam fraudata est oculorum officio , conjug-em

Adultcra

suara

sanctum Bonifacium rogavit e Roma revertentcm, quod denuo Noricas g-entes sub sua
legatariis,
lepoteatate dig-naretur visitare degentes. Cujus g-ationi et nihilorainus petitioni Hbenter annuens

aliamque extra prteceptum Dei duxit. Qua culpa adulterum illum cum superanidueta episcopi in cujus hoc erat dioecesi madversio convenit; convictumque ex reg-ulari pcenitentia multavit. Sed persuasoris instinctu pertinax mulier ab illicitis amplexibus divelli non potuit, sed cum matrefamilias permansit adultera. Factum est autem cum ad beati Emmerammi ecclesiam eonventus fieri debuisset, et eadem mudimisit,
, ,

petkx

cojii-

gata, ad

frugem
ducitnr

re-

lier,

commeantibus

illuc sociata, properaret

in

Deo plenus

antistcs,

in

Baioariam profectionem

Vivarius appellatur, unde ecclesiam intuita fuit, ducentis fere ab urbe passibus, ut noloco, qui

accelerat, sperans se correcturum, quod ante non poterat. Ilic Domino cooperante ac praefato duce astipulante, ecclesiastica jura decemens, peni-

ta commissi sceleris

eam

exagitaret. Ccepit

autem
voluit,

tremore nimio concuti, et dissoluta humi devolvi

et

cum

erecta fuisset a sociis,

si

si

processum

tus exstirpavit liBereticos, et universos fugavit schismaticos. Provinciam vero in parochias divisit, et

procedere non valuit;

redire studuit, redeundi

episcopos in his canonica ordinatione cnnstituit. Inter quos prredictum Gaubaldum Hiatospolitanffi n

facultatem non habuit. His in angustiis a superveniente sacerdote quodamdeprehensa, requisita est,

B
qui S. /'"'-

sedi praefecit.

3 Qui

dum

sibi credita foveret,

mtrummt
OOrpttt e ie-

g-eret ovilia,

intcr csetera,
iniit

nec non adauqua2 bene disposuit et

clero,
;

quo crimine circumventa pateretur talia. Hoc relato, sicut erat, ad episcopum suum regredi ab eodem est presbytero commonita. Quod dum fecisset
eteffusain lachrimas, vulnus aperiret et satisfactio-

ordinavit, consilium

cum

pulcro
traiufert

clmim nperiret beato

mirnculis
lieri

Emmerammo

quo sepulquod crebris

nem
ticae

ex puro corde promitteret, suscepta ecclesiasformas medicina, ad medicum suum beatum

debere clnmitantibus,

communis

Emmerammum,
quam longe
Quod ne
6

expers animaB vulneris, et corporei

omniuro coraprobavitassensus. QuidplurnPdie statuto translationis et elevationis, cunctorum vota concurrunt; ad laudes Martyria tnnto tcmpore inter mortalei subneffligentiaquieBcentisinnumerasexus Utriusque turma confluxerat. Ad en, quae srepe audierant Martyri.s beneficia clarius videnda festinant
euncti, novis interesse gaudiis properant universi.

securadoloris, processit.

Qua

in refacile colligitur,

separantur incerti a reg"no Dei, qui sic

differunturabingressudomorumEIectorumsuorum.
nobis conting-at, fortissima Christi medici-

na prohibeat.

Cum

virtutum odoribus aromatizans B.

se traheret

EmseVir a

ni
latro-

roerammus populos ad
cus, contig-it quendara

undecumque

Demuni

elccti sacerdotes

cum diaconibusac

aliis

virum fidelem, qui bona

nibut ca-

in- pms,

ct

ad aperiendum sepulchrum necessariis, populum extra eoclesiam ejecerant, etostia intro serismunicrnnt.

tentione, ut finis probabat, illuc solus iter carpebat in loco , qui dicitur Verroniwaida quod ,

Thuringo
vendituSy

Cumquc tremebunda

religfione

a sepul-

chro humuro resolvissentj nec non etiara lapidem superposltum a parte dextra inlsevam submovissent

mensura tantum quasi palmi et semis, timor super omnea Irruitj ita ut prsa pavore nimio laborantium manus a lapide laberentur. Ex quo terrore peroulai,

sermo Latinus exprimit Long-inqua pascua, latrones incidisse. Qui eum detentum et expoliatum, Orientalibus Francis vendiderunt. Et factus est alias emptitius, qui ad memoriam Martyris voluit
:

esse adventitius.

nundatum

viribusque dissoluti in terram cecide-

hunc exinde vecommercio tradidit cuidam Turingo in finibus Parathanorum q ad id

vero, qui
accepit, sub venali
t

Quidam

runt.
vi

teraporis crudelium pag-anorum.

Cumque

se

homo

twvmn

tmiitiinii,

multin dona-

nit detnic

4 Unus autem ex illis, qui a dextris astabant, pectus lapidi supponens, tamdiusolus hune, cum essel Ingens, haud aua valitudine sustentabat, quousque oaateri posse resumerent, et securrendo ma-

Christianus vicinum cerneret g-entilibus, idolorumve cultoribus, coepit nisu, quo potuit, domino suo
temporali,

tam

preesenti

quam

absenti,

ratum

et

dUatam,

nus nd incepta consererent. Tunc tanta celeritate el seouritate omoverunt, ac si inse gravitatispondus minime haberet. Quid verohoctrifariomiraculo Insinuatur,

promptum exhibere famulatum. Erat autem

in
i.

lig-nis operandi peritia instructus, qua molendina* facere solebat ad aqure ductus, ob quse, et venustara, redificiorum compositionem admodum charus

c,

molas

nisiquod propheticoorepraadicatur:
:

fuit

Mirabilis Deus In Sanotis suis dabit virtutem et fortitudinem.

Deus

Israel ipse

Ob

reverentiam

enimsui

Mtartyris virtus Altissimi hos terribiliter

mirabiliter restauravit. Tertio, uni sacris cineribus famulanti oonoessit fbrtitudinis munus ad g-loriaiu nominis sui, qui est trinus et unus. Pro quo triplicato signo saoerdotes venerandi gratias agentes almse Trinitati, cum magno cleri populique tripudio Incomparabilem purpurati oorporis thesau-

Btravit, sed ad ejus laudes in pristinas vires

domino servus. Unde et aliquibus retinaculis cupiens hunc sibimet facere firmum et fidum, viduara juvenculam, secundum carnis hujus putredinem speciosam quam reliquit conservus ejus
,

absque filiorum procreatione, in matrimonium illi temptabat sociare. Quam renuens, sortenon mente
captivus, rcspondit dicens Uxorem leg-itimam in patria reliqui, cum pro innumeris meis huc
:

traderer

peccatis.

Nunc

ergo, ea vivente,

quomodo aliam
,

rum tumulo, quo eatenus reconditus erat, auferentes, in monumentum novum venerabillime transtuleruntj quod ad id satis acourate jam paraverunt.-in quo prinoipes auri laminas et argenti, apparatu puloherrimo feoerunt affig-i , easque
ordine vario distingui, quorum spiritibus et nobis siroul peccatoribus per intercessio-

superducam ? 7 Quibus verbis permotus dominus asperrimos sermones invexit dicens Hasc mihi faciat Dominus, et hasc addat, nisi hanc in matri,
:

o domlno
suo coactus,

mouium sumpseris,
quae
tot

viva uxore sua, aliam

dncerc,

genti

Saxonum

te

tradara

gemmarum

latriam.

daemonibus per spurcam servit idoloNovi etenim ac experimeuto didici

,

quia
g-ere

si

mulierem
,

hic

accipere

malis

quam mecum

non commorari

vis

fulocis,

in his

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBJUS

ut et de fuga confusus, et nihilominus post de precio tuo maneam defraudatus. Cumque assidno sermonibushujusmodi inter se disceptarent dominus per peccatum servus, et servus per justitiam
cis,

4'3l
A.

vinearum Imbris fluenta jacentem. E cujus specula Martyris intuitus ccclesiam, plantationi contigua magnorum videlicet operum casam, immensas Deo
referebat gratias.

AtvAJo

domiuus, setate jam acmoribus senex aliter se non posse advertens imperium domini sui declinare, quin in gentem traderetur Deum ignorantem, cuse velle jus vitam quasi mortem timuit, tandem copulare. Tunc exhilaratus eam contitetur sibimet dominus, adprtehensam mulieris manum involvit
pallio, et, ut moris
est

10

Tunc descendens de monte atque navi

cseteris

trans-

ti

tanrto

nuptiarum, seni sub

testi-

bus eam

matrimonium concessit; sicque discespersit. Beligiosus autem senex, accepta muliere, rexitaddomumhsereditatisinvisse, in qua cubicuin

misso flumine, cum nus certatim ad memoriam Martyris pergentibus, et ipse sub omni celeritate properaverat latus. Cumque diu optatam ingressus esset ecclesiam, adhserens pavimento, lachrimis et precibus satisfecit trienni voto, Completa autem Missarum solennitate, uti competens erat Dominica die, senex religiosus extra aditum ecclesia; egressus, panem, de quo tot
diebusrefectionemhabuit, ostendit; historiam exilii et reversionis veraciter exposuit; duas portiones, quae ex alimento superfuerant, in conspectu totius
populi pauperibus divisit: tanti Patroni beneficia clamavit in aiternafore debere memoria.Quidsuper hocdicendum vel ascribendum, nisiquodPsalmista

turmatim ac nihilomi-

Marltjri
tjraiiat aqtl.

lum

intrantes, et alimenta juxta consuetudinem nuptiarum percipientes, lectum, quem ipsa paraverat, haud parili animo ascenderunt. Cui senex, prsevide, inquit, charissima filia, ne hac thalarai commixtione summum offendamus Artificem, quia temporalis vitae gaudia paucis diebus deficiunt, sed

geterna

itaque artificio
ge, ne

animarum detrimenta parturiunt. Eruere meo in deliciis, et hoc tantum indulsub jugo copulationis hujus, conjuge

dicitmemorialesempiternum: Magna est gloria in salutari tuo, Domine gloriam et magnum decorem
:

me

Jesu bcnigne, hoctantum imposuisti supereum. ad te sub ejus patrocinio licetdicere, ut, sicut illuin
dedisti multis

B vivente, prsecipites in interitum. viri sui 8 Illa autem carnali voluptate devicta, invocata Sanctl opc, miuime assentiebatur; immo, quse in aupetitioni
jn

validum patronum,

ita interpellatio-

nibus ejusplacatus, hic etin aeternum sisnobispropitius.

somnis

jubetur fugere;

domino suo palificaturam minabatur. rem Senex vero cum hujusmodi exhortatione se cerneret minus perficere; lasciviam socise ac exasperatos animos verborum blanditiis ita lenivit, dicens "Videndum est nobis, charissima soror, ne gentidixerat,
:

Erat quaedam puella in 1'risingensis eccleerat, primo siie dicecesi constituta. Hasc, ut solita exercitationem curse pastodiluculo progreditur ad pecora sui ralis, quod scilicet ad pascua duceret genitoris. Contigit autem, eam occulto ibi Dei
11 judicio

IT

Puethedendi rt btbendi farutlate

dia dcstituta.

lium mus,

ritu,

cum simus

Christiani, nuptiis convenia-

subito talem spiritus aecipere

nil

inmutatio-

sed potius per triduum nos contineamus, Dominum deprecantes, ut det nobis filiorum procreationem, quia mulier non pro libidine, sed pro audissobolis est spe assumenda. Hsec mulier cum parietem, inerset, despexit, et se convertens ad autem senex cum ti se somno immersit. Religiosus cordis supplicabat miseralachrimis et intentione
tionibus Omnipotentis, ut per merita et iutercessio-

nem, ut

alimenti in

nsum

vitie

omnino sumere
;

nec non cognati, revellet. Quo sub stupore eara convenerunt ac primum scito, obsecrando, dein" increpando, demum omnigeno conatu, ut alimentum sumeret, ang-aviaverunt. Sed
parentes
viso,
illa

nes dilecti sui martyris Emmerammi sibi dignaretur exauauxiliari. Cujus orationem, quiadivinapietas misericordissime patefedivit, eodem momento cum et ipse prae tristitia obdormisset, Vir
cit.

perinde modis omnibus universa, quse mandi cibi potuset bibi possunt, recusabat percipere, quefassadelectationemsemiuime habere. Propinpcr vim qui vero puellse aquam lacte mixtam ori
gluinfuudentes, temptabant, si forte vel tenuera Cujus gustum dum invita tire posset liquorem. confectum sorberet, erecto statim collo, sanguine removebat. Tunc parentes, quid quirent facere, ignorantes, consilium inierunt, ut eam JosephEriausingensi episcopo r passentarent, sperantesejus Quorura filiam comrauui reddere vitffi, ctoritate

Nam

quidam pulcherrimus anto lectum quiescentis

bat, qui baculo,

asta-

gestabat, latus ejus beapercussit, dicens; Surge et vade adecclesiam Emmerammi, quo te iturum devornartyris
tissimi
visti.

quem manu

spebus
ct

dum

ille

satisfacere tentaret, puellam sub

mirabili

pane in via
pastus,

sine alimento 9 Cui vir senex respondit: Quomodo perambulabo? Cui itetot terrarum ignota spatia

Ua-

tisbonam vcnit,

hcesites;sed rum, qui astabat, adjunxit, Surge, ne positum in coenaculo superiori, et tpse sume panem perfectionem itisurficiet in alimentum tibi ad visionem experneris tui. Vir autem post tantam
gefactus, et aliquamdiu
spiritus occulta scrutatus,

llla autem austeritate arguens, ut ederct, coegit. potumve respuens, non soquasi quisquilias esum annum lum illadie inccenataivmau.-it, sed et jam

comintegrum haud absque manuumopere jejuna

plevit. Eacics vero illius

nimis erat pallida ct sansed

in-

guinis cxhausta.
12

Quod quidem nobis valdc mirum

caslestis oraculi

eam

iii

'

ignorabat,
acceperit

utrum ammonitionem. Snrrexit tamen secunvigilis, et

dormiens,

an

vigilans,

hanc

brucredibilevideturanimis horainum aut omnino

martyrii
cuperat.

re-

torum, seu
intuituruin.

dum

edictum

panem

m coenaculo

repe-

rittamcandidum et saporum, qualem antea nunquam viderat vel manducaverat. Quem etiam susecum sumens, et caitera, quae in eadein domo erant, ibi reliquens, tantum tulit vestipellectilis

Non enim minum omnc verbum. Et

est impossibile
illud:

speculum minusclare apud Do-

Omuia

qufficun-

et in terra. Qui que voluit Dominus, iccit incffilo natus raent, et solus novit, quare homo csecus fecerit, cujusque mecur tantam rcm inmuliercula
pitis

tum singularem,

et

quam manu

solebat gestarc

bipennem. Regressurus autem, ad solitudinem sub

salutem ejus concedere voluit, puella luitper nooturnas visionesrevelavitrqma

mortalibus diu
nmrtvris
portentui
habita,

et quibuS, vo-

Domino festinatione perrexit, lachrimatas preces ut per merita clarissimi martyris Emmefundens,

ad

Emmerammi

deberet deduoi.

memoriam Quod ut

rammi
invia

iter

suum dignarctur

prosperari.

Quod

per

et

diebus

deserta, uti optavit, prosperis continuis quatuordecim pene perficiens, demum die

alacriteT flbam asparentibus innotuit, propere ac dum ad urbem, quffi sacrum cjus corsum.ntes, proficisci vellent, sed ob itinens

pus amnlcctitur,

quasi tertia pervenit quinta decima, hora ejusdem et contra Katisbonam inter Danubmm in montem

prolixitatem ire difflderent, secnm accepit marlocum ubi Testis fidelis purpuratum

eam dncunt ad
tyrii

498
A. ABSoiro
i

MIRACULA
triumphums. In quo ut

S.

EMMERAMMI
i

EPISCOPI MART.
consule mox dictam Vitam S. Cor-

tyrii

solo tenus bumiliata,

De Hucberto
5.

pro posse et nosse oravit, ereeta surgit, panem poest. Christiani, qui scit, qui cum adest, stat sana et
aderant, mirabiliaChristi videntes, laudabant eum etiam tunc fortassis vociferantes; nos vero ipsum

biani cap.

k Plura de hoc Rathario

I

De

alibi non reperi. hisce et sequentibus S. Bonifacii inBaioa-

collaudamus nunc, sub

tyr alme,

silentio hsec reminiscentes

ria gestis conside ejusdem Sancti Acta in Opere nostro iitustrata ad diem 5 Junii.

vel pronunciantis officio leg-entes.

Tu autem Marolende, pro

m
o

Utilo, alias Odilo,

Hucberto in ducatum suc-

piorum votis

Emmerammec

cessit.

cujus

veneratione

fecit in

Panis vivus miraculum boc apud eum nobis obtine, utilludin pane,
illius

nld

est,

Ratisbonensi, ut supra diximus.

regno super mensam bibamus.

cum

Justis

edamus

et

Hoc et tria sequentia miracula vel beneficia Amolfus hausit ex Aribone, uti ipse in Epistola ad Burchardum num. 8 testatur.
p Ita habet Arnolphi autographum, teste R. t Forstenio in editione Canisii legitur, Verromwai;

ANNOTATA.
Annotaia ad Vitaeprimm cap. 3, lit. x. b Verba uncis inclusa monet Canisius editor in Ms.suo alio charactere scripta esse. Porro ista Ara Vide

q Parathanos etiam vocat Aribo, ex quo hsec Arnolfus; verum eos apud aiios non reperi; fuisse tamen Saxoniee incolas ,liquet ex sequenretulit

tibus.

noi[idictanonsicaccipias,quasiante Gaubaldum,
sive ante constitutos a 8. Bonifacio episcopos, etet

Josephus fuit tertius Frisingensis episcopus, Aribonis proximus decessor, prout hic ipse ter
4,

13

iam post Romana tempora nullus in Baioaria episcopus ordinarius fuerit, cum in sede SalisburgensiS. Hupertus sanctusque Vitalis et Flobargisus, in Frisingensi S. Corbinianus, vetut ordinarii episcopi sederint. In Ratisbonensi quoque Wicterpus pneponitur Cauvipaldo sive Gaubatdo inverszbuspoctcVsecutiix.de ordine comprovincialium
pontifieum apud Mabiiionium in Analectis pag. 1347 novissinicV editionis, ubi etiam supra dicti episcopi recensetur, XJtcumque tamen in Baioaria tum erecti fuerint episcopatus, S. Bonifacius nidtum in ea invenit episcopum przeter Vivilum vel Vivilonem, Laureacensem seu primum Pataviensem episcopum, quem S. Gregorius III Papa consecraverat, ut constat ex hujus sancti Pontificis
tilteris

statur in Vita i, cap. historia narratur.

s

num.

47,

ubi hsec eadem

Id

est,

aut in Helffendorf, ubi Sanctus crudeti-

ter, sectus fuit, vel

prope Aschaim, ubi ex

ista

mutilatione obiit.

CAPUT

II.

Imperatorum etprincipum munifica in Sanctum pietas : Arnolfi imperatoris victoria, illius ope obtenta
:

eidem

ad eumdem

S.

Bonifacium

datis.

De hoc

itaque tempore accipienda videntur Arnolfi verba, etmitius interpretanda.

injurii

castigati:
:

maris
ex

tempestas

sedata

Similiaprorsusnarrat Willibaldus presbyter in Vita S. Bonifacii, data in Opere nostro tom, i Junii, quam consulepag. 468, num, 41 etseq. d Dioto hic est Theodo I, qui S. Emraeramrao persuasit, ut in Baiotiria maneret, et cujus fitius Lampertus, unica illius ut videtur, mascula proies, ob sancti Episcopi parricidium in exsitiumpulsus, inpaternum ducatum non successit. e S. Euperti gesta illustrata habes in Opere nostro ad diem * 1 Marlii, ubi cjusdem in Baioariam accessus ex communi istius temporis errore nic
,

expulsi
:

energumenis

dcemones
perti.
uanto

poena posterorum

Lam-

inter cjetera sibi ab his collata priedia seu preciosa donaria testantur. xVd Orientem provinciae hujus

Q
:

honore et qua reverentia, quo affectu

_j>rincipes

beatum

Emmerammum

coluerint,

Im peratores t ' aliir ue i P H

mium

nnitnratusest,

utiaddiem

Lunaslacus a optimo pisce vividus, unde reg-ius cibus ad Occidentem vero vinifer cespes Spalticus,

XnlZs
fwraruni ;

Septembrisin

Commentario dc S. Corbiniano 4 observavi. Theodo ille,adquem tum S.Rupertus,tum S. Corbiuuus, ut mooc sequitur, in Baioariam advenerunt, fuit ejus nominis II, de quo in

mox

citato

incolis Saltzburg- dictum, Oe?vnanice urbs est in circido Ba-

Commentario midta diximus. fJuvavium, hodie Salisburgum,

quo reg-ius potus. Attestatur quoque territonum Ratisponense et prsedium regale b, quod a fastigio montis Meridiani, inter vias publicas usque ad muros ipsius monasterii a Carolo Mag-no traditum est beato Emmerammo et monachis ejus sub imperiali testamento. [Hic inter csetera, qua; reg-io
e

varcccpiscopatuprimum a S.Ruperto, deinde oero oirca finem seculi octavi sub Arnone archiepiscopatu iltustrata, hodieque cognominis ditio"is, qum suo archiepiscopo paret, caput est. g Uncis inctusa alia manu scripta erant in exemplari, quo Canisiusususest.

more ac imperiali potentia constituit et ducem Tassilonem regno privans, cum

tone

ordinavit,
filio

monachum

Dio-

Ratisbonensi

esse compulit c ; nec non sedem episcopi a ducibus prioribus extra

videlicet S.

urbem translatam, ad Martyris

h Diopertus ab Arnone episcopo Juvaviensi in

indxculo traditionum

basilicam, infra urbis ejusdem muros constitutoe beati Petri Apostoli sub Simperto episcopo restituit ecclesiae. Locum

merammi

Em-

Theobertus vocatur: GriCorbiniani, ad diem ^eptembns apud nos edita, Grimoaldus. In ea"'> tta alius item Theodonis filius Theodoaldus te9ttur qutbuscum laudatus Theodo divisam in Baioariam reant Consule tam lauda-

maldus ab Aribone

in Vita S.

mpatrocimum sui honestavit munificentia reoa li subdens eum illi, qai ibi inthronizatus fuerat
lontificali d.]

autem Martyris
sede

*
1

tam

ifom,

quam Commentarium ibidem

Duces vero, qui ante hunc principem sub regibus Prancorum Baioariie regebant flucatum, quaa bona beato Emmerammo contujennt, pitacia eorum et testamenta penes non satis mdicant invenia. Hujus autem
filius,
illi

nn

pias

memo-

lmperator Hludovicus, et qui

fuerant successores

DIE VIGESIMA SECUNDA

i:

499
a.

cessores in regno, comites quoque ac optimates, nec

non judiciariae dignitatis complures, quantis quibusve rebus praedictum ditaverint locum, testatur pars non solum major, sed etiam meliorepiscopatus
e

cim, in figuram sanctae Crucis, per singulo8 quaternis ordine medio dispertitis. Intimus autem ordo
contractior calices habet triginta duos, singulatim

Amoug

gemmis minoribus

Reginae civitatis e. 14 Ex his autem omnibus, qui Christi Marty-

opertos, quibus venuste respondet extimo amplioribus per castella dispositis nec non margaritis per propugnacula insertis,

Arnolft"

rem reverenter

colebant,

eo

quod

prae caeteris

deliciosissime
flure

compto

k.

Ha*c autem
tanto

cum

largi-

hnperaior
qui

ip

opttn

ejusdem cultui deditus esset, excipiendum mihi puto persuavis memoriae Arnolfum, Carolomanni filium, primo Baioarise ducem, dein Erancise regem, novissime autem ob beati Petri defensionem, post victorias miriticas Romae factum imperatorem f; sub quo etiam veluti fundamentum quoddam Martyris almi miraculis scribendis ponere voquia hinc exordium sumens, utpote ex noto, lo et circa eundem Dei Martyrem maxime devoto, pulchram ad caeteros principes his annotandos processionem facere potero. Is namque sperans, Deum
;

Patrono minime suflicerent, pro dono addidit argenteam craticulam

principis

devotioni

pr^edicto ciborio

subponendam. Adjecit
inter quae

et pallia

'

coloratu paria

et varia,

unum

unius

texturae longitudinem habuit cubitorum triginta.

Verum

his quid diutius immorandum ? Demum quippe apudS. Emmeraramum sibi jussit praeparari

mausoleum m, quo mortem obiturus eum benignius in ecclesiis haberet patrocinantem, quem in terris utcunque vivens et valens sui suorumque optavit imo fecit fore potentem. Hujus tui ministeriarchis
animae et nihilominus adhuc tibi famulantium catervae poteuti prece apud Omnipotentem succurre beate Emraeramme.
17
cti

sibi

fore propitium, elegit

beatum

Emmerammum

ac regno patronum, adeoque illi adhaesit, ut in vicinitate monasterii regio cultui aptum construeret grande palatium. Cum ergo hujus patrocinium duris in negociis et in prseliis multis habevitae suse

Sub

praefato

itaque principe Tuto

sanI

VI
n/ tuflll

Emmerammi monachus
ecolesiffi,

Ratisbonensi prsesulaillius

expertum, manifestius hoc sibi adesse sensit, quando Marahensi bello interfuit g. Ibi enim primo jcongressu (ut legisse me memini) crepitantiret

batur

qui a septimo anuo imperii

re x ahlatum

librum,

bus hastis, qui erant tyrannicae partis, viderunt acies iraperatoris ab ignotis et pulcherrimis defensari viris,

usque ad duodecimum regni Henrici Saxonis hac in vita permansit o. Hujus ergo antecessor Chunradus rex p, exigentibus publicre rei utilitatibus, adReginamcivitatem devenit in qua rebus, qua:

morbo cor~
reptus,
stifuit:

w-

n
o

qui uti dignis revelatum est, erant Sancti,

patrociniis illo profccturus intente se

rum

gratia venerat, profligatis, ex antiqua

regum

quorum
15
i^rsus

com-

consuetudine commonitus,

accessit ad ecclesiam

mendavit.

B. Eramerammi, quasi liceutiam accepturus Eran-

Horum

quippe visu perterritis hostium cu-

Mo-

neis, lentescebat

pugna

in parte adversa.

Quod

ae-

ravos expei'
tus,

gre ferens unus militum tyranni clypeum arripuit, et primarium signum legionibus praetulit,- superbe has conpellans et exhortans, quo sui exemplo animos resumerent ad pugnam. Cumque praepeti cursu in ipsum pene principem irrueret, obvium habuit senem canitie venerabilem, sed habitu terribilem,
resistere,

ciam reraeandi. Ubi principum sepulchra visitanti, Arnolphi scilicet Imperatoris, nec non Ludovici, qui puer immatura morte e medio excessit g, a Capellanis male suggestum est, ut regio jure ac potestate,

vendicarct prsescriptum

suorum utpote qui fuerit antecessorum, sibi magni preciilibrum. Quein

cum
nis

praenominatus episcopus dare jussus, scd hoc

facere Martyris timore nullatenus esset ausus, mi-

qui ei protestatus,

Emmeramraum
tamdiu

sibi

umboni

manum

inseruit, ac

fruin-

stra renitentem vexavit,

quousque hi,qui ejus

tandem ad id ventum est, ut librum eundem coram principe invitus in altari exponcrct. Cui tamen imprecatus est dicens Debitor B, Emmerara:

stinctu facti sunt audaces, fierent

omnes inde

fu-

gaces. Haec non

dicta,
is

ficta,

sed esse veraciter facta et

qui vidit et pertulit, postea humiliatus

misit indie judicii, qui huncusibusejussubtraxerit servitii. Quod tantum valerct, cito expcrturus rex, prcecepit eum temere tolli et efferri. Cuuique
a.sccndisset

/<

Hinc princeps gloriosus viRatisbonam revertitur, ubi consonis omniura in ea ecclesiarum campanis suscipitur, siraulquc triumphus cum miraculo prajdicatur et extollitur. Tunc sapienti usus consilio, et illud macte ruminans; In die bonorum non immemor sis malorum, et quia displicueruut novem, minime glorificantes eum h cujus est benedictum seternaliter nomen, per cuncta Norica3 mouasteria misit gratifica munera. Speciali autem suo paconfitetur et prodit.
ctoria
tali

oppido

loetus,

dysenteriae
cti

equum, prope monastcrium incurrit morbum. Quo tremefactus, ac iu se facommercium sentiensper cruciatus, eod:-m morestituit

mento

librum beato

Emmcrammo,

indeseclausit

cum
18

ferens dolorem, quo in Fraucia

ultimum

dicra r.

haerens
roli,

antistcs Tuto Christo adMartyre suo, coronis priucipum CaCarolomanui, Arnoldi addens de suo, quan-

Tunc venerandus
in

Tuto epfcco-

pui ultare
UurtfUfll con/'
'
i

tuin

potuit,

B.

Emmcrammo

urat.

aurcura altare pa-

trono
lit

Emmerammo

pro gratiarum actione contu-

ravit, venustissima

forma decoravit, mille gvmmis

totum palatii ornatum, in quo erat ciboriura quadratum i. cujus auro tectum tabulatum, fastiredimitum. Corpus vero gium serto adgeminae specimen dilectionis, similitudinem ha-

ornavit

S.

llic

atqui ca^catus corporc, sed illurai-

gcmmarum

Sanctimonasterwprctioiadona
Dft, et >n

eo

tepettri
Ittit.

vo-

bens superioris etinferioris, sustentatur aureis octo columnellis, quae et ipsae tot virtutura seu beatitudinum instar exponuut. 1G Erant etiam in eo Evangeliorum libri plenarii auro et gemmis tecti, scripti, picti, ac omnimodis ornati, e quibus unus est cubitalis; opere, precio, pondere, siquidem talis, ut ei non facile inveniri possit aequalis. Cujus in dextra parte dispositio gemmafum centenarium etiam complet

natus mcntc, castigatai iufirmitatis necessitatem vertit in auiini augustam virtutem; et nequaquam valde depeusans privatum se luminis *, quod sibi corainune csset cum muscis, talem spiritus habuit
consolationem, ut per eum veutura pruevideret, ac ea, quibusminiineiutererat,factupatentcrediccrct.
Constitutus ergo apud Lunelacum, trigiuta ierrae rastis t a Katisbona distautem, grande in ea quadam die factum suisindicavit iucendium. Hujus rei uou

luimue

solum probato, sed etiam

testimonio, exemptus e

totius

in
uti

eo pietatis
nobis dictat
:

medio,

bona

spes, migravit ad cadicas scdcs

ibi,

quein

numerum, quarum quaedam adeo quantitate praeemineut, ut quatuor cx his calices aperiant sede-

hic dilexit

patronum suum semper visurus EmCujus propitia iuterccssio famulis obtiueat

merammum.

500
A. AaNotro tineat

MIRACULA

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.

apud lumen verum nostrorum, ne unquam mortis obdormiamus in

portis.

illuininationem oculorum

Cujusunco ad faciem meam converso,

tentabam

sentiens adesse mihi beneficia Patroni saepe experti, mauum

vii

19 Postquara

monasteriura beatissirai martyris

prius extra fuerat, eoepit esse

sic

me

illi inserere, ut de profundo pelag-i postse adhaerentem digriaretur extrahere.

CoramOitn-

E mm erammi, quod

22

Tunc

certe in ipsa

manus

porrectione,

quam

Sancl '

in

intra muros Ratisbonensium civitatis, quos Arnol*!L* Itatis tore, ""nZ1~bonr dcgcn fus dux, inter optimates opere diviso, cito construW,

xerat u, sub rege Henrico,

filius ejus de g-ente

expergefactus vidi uoctem die, laetis tristia, aeris turbida serenitate mutata. Ad cujus spectacula exhilaratus mirabar cum
veluti vig-ilans levabara,

somnin apporcns, subtio ptUit.

Saxonum priinus imperator Otto x adhuc eandem probum duxit venire civitatem. In qua factis et
celebratis, quae erant imperatorii juris, B.

mirantibus tam subitam et peruicem dextras Excelsi immutationem. Nautae vero, viribus resumptis, gratias

rammum
tJ

curte regia donaverat,

iatinizat,

ling-ua Ilelphandorf y vocitat,

rii

Emmequam Germana Romana vero Adjuto-

referebant

Deo

pariter et pro salute

nec non miraculi quantitate. Ego autem gratificatus omnium bonorum Fonti, quod meritis nostris

vicum

tunc

Michael Hiaspolitanus

nequaquam

antistes z in quodara monasterii palatio imperatori

beatissimi martyris

paravit convivium, quo principem

fecit

recumbere secum.

Cum
:

ritu

forent confirmati, et vino la?tati,

a/.

cum primatibus epulantium pene imperator ore ju-

fieri, deputabam patrociniis Emmerarami, per quem somnia etinsomnia, quinon dormit neque dormitat, efficiat

potuit

nobis innoxia, et concedat posse vig-ilare ad opera bona.

23 Superiore quidera capitulo perscripsi, quod
cucullato et
ro innectere
l%

diccns

cundo Saxonizans die * Siceram cujus quis bibat, hujua et carmen canat. Beati Emmerammi bona

monacho

erat eonsolationi,

hoc ve-

manduoavimus ac bibimus, inde mihi videtur aequum, charitate ejus finiri convivium. Mox aderant pinecrmfc, propinantes singulis ad nutum imperatoris

charitatem Martyris.

B
auidam de
Sancto coti-

temptim lotjuiux,
ilivi-

()b oujus venerationem inter se cunctis osculum dantibus, et iuvicem ad potura charitatis se cohortantibus, unus hanc superbe respuens, dixit; Ih-Iram aa in ventre meo non habet locum

20

libet, quae sint perversis timori, ac reversus, ocnihilominus apostatis terrori. Euit in Eatisbona cupatur a homo quidam, nomine Sigibertus, leg^e humana seu d.rmone, conditione liber, sed Christianoa veragque libertatis indigus et aeg-er. Hunc accepi fantasticis adeo E infestatum prsestigiis ut nullatenus dormiens
,

Monachus ad seculum

vel vig-ilans requiem

habere posset,
cessavit

nisi

se

cu-

cullatum apud
perpetrato,

S.

Emraerammum

fecisset.

Quo
di-

nitutpuni*
tur.

quia cibus et potus

rant illum.

jam

intrantes praeoccupavecui araphipendu-

daemonum

iufestatio, et

Adhuc

ling-ua palpitans ex emissione

verbi movcbatur, et e pariete,

valide
in

lato dorso tenus innisus adhiesit,

colaphum tam
sessu
:

versa maligni impedimenta Martyris prece sunt sopita. Verum ille miser et infelix post aliquot dies, Defensoris oblitus, sug'g-estionibus occultis cousensit illius, quiin se aperte
vitus.
licta, et pcenitens,

complosum
et

accepit,

ut e

projectus

dominium

perdidit inre-

medium

palatii prajceps rueret

nec non simul

Questus ergo pro carnium olla in /Egypto

omnes timor
g-ioso

altus stupor caperet.

Tum,

reli-

raonarcha cum episcopis et optimatibus ecclesiam fcstinanter ingresso, consonantibus campanis, DeoetMartyri pro gratiarum actione laudes celebrantur ac letaniffl. Sed ne forte alicui istud videatur Lncredibile, sciat quisque fidelis, id me nullatenus fingere, sed a quodam viro fideli atque sene, Sigibaldo nomine, sicut scripsi, accepisse,
per iidem Christi testabatur, huic se convivio Interfuisse, et nihilominus vera dixisse. Tu autem
<|ui

quoruudam se perpeti penuriam in monasterio, quorum parvam abundantiam falso reliquit in sseculo, monasticum deposuit habitum cum illo ludibrio, quod vulg-us jam habet in proverbio

u Hinc binc cucullum, non ultra g-ravabis collum & ob paupertatem monachorum celeriter mihi revertendum ad lapidem coriorum. Hoc autem dixit, quia prius erat coriarius, seu calcea:

sancte

Emmeramrae, quem Omnipotens hoc

illi

in

signo, utin creteris, voluit honorare, prcces nohis pcrcaloribu.s funde, quo per veram
avertere.
VIII

pro

chari-

tatem angelum satana; colafizantem nos possimus

Erat quidam suh pnenominato-ancelici nominis episcopo beatiEininerammi monaehus,
21

mentorum sutor dolosus. 24 Scd nequaquam diu gavisus est, se monachis eoqueapud S. Emmeita illusissc. Nam non multo post maliguo spiritui est traditus. Quo urgente, nimis furibundus rammnm beratur. et jam catenatus ad S. Emmerammum trahitur, ac in choro ad columnam lig-atur quo cum fra:

li-

tres

convenissent,

et

pro

eo flebiliter

orassent,

fforrfcfani
lUlll IX Inil

pestatvm

Qonetiam

eoolesiaa custos et sedituus,

nec nomine AdalIliero-

pcrtus. In locorum sanctorum dcsiderio transma-

interdum clamore adstantes perterrendo saltabat, interdum supinus jacebat. Novissime eum diabolus in aere suspensum tam diu tenuit, quousque
fidelium votis et

rinam aggTesaus est peregrinationem. Qua

maxime

e;etcra caelestis thesauri perlustransealooi saoraria, millenis adversitatibus atteritur, terra el mari tentatur, ex ipsis quoque faucibns mortis Patroni sui preoibus frequenter ereptus probatur. Quodsemel quamevidenti signo faotum fuerit, relatio ipsius hio inserta patefaoit. Quadam dieiterin mare feeimus navale, pro

solymam petens

ciniis ei succurreret

et

demum relapsusin pavimentum, per dasmoniacam discerptionem erecto collo, ccepit evomere cruorera

B. Emmerammi patroMajestas divinas pietatis. Tunc

cum

sanie.

Qua cum plastrum bb

horribiliter

bb

esset pollutum,

spurcorum princeps subito

omnem

spurcitiam inde auferens,

stram

suatulit,

quam ob

qua

nobis trlatem densitaa nubium, collisio fluctuum, spiritus prooellarum pepererunt noctem. Cumque vrntis et undis hinc inde quaasati jactaremur, attl1 piTicuhi imirt.-m minarontur,
'i
'

et sic inter spiritales

homo multos

sccum ad vitream fenesignum comminuit, nequitias evanuit. Ille autem

exitus

ad hoc,

ut

uaut;e conclamitarent

perventum esl Domine non

Dcfecit.

fecit annos in gravi pcenitentia, exercens nudipedalia cc, in summa rerum miseria. S. Emmeramme a sancta Trinitate triplici hoc miraeulo honorate, pro nostris intercede

neg-lig-entiis

est; et nauclerns diceret

tremulus

Tum

apud cum, cujusclementiam nulla mortalium superant delicta.

B4 Inter innumera casuum humanorum infortunia valde miserabile ac magis flebile videtur et
est, quod in homines, quorum possessor esse debet Dens, ut propria domicilia intrat humani
x

ego miserde profundis ruminans, vitaa absumptis mniumepebus,pre3tristiUasumsoporatu6.Indornuendoautem videbam quasi Domini mei martvris ^mmframmi pne ooulis pendere pastoralem vir-

Alius cncr

gam, quam

^ZZ
"

vulg-

dicuut

eambotam

vel ferulam

g-eneris n,

iuimicus. Sed id revera occulto et justo

fit

Dei judicio.

cio.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBMS. tum orationes miscrunt Traduntur enim interdum hujusmodi proptor
liceret eis

501
A-

peccata carnis in iuteritum satanae, ut salvi sint spiritusin die Dominici adventus. Equorumunus Gestiliub vocitatus, hospitibus pessimis permissus, nobilis genere, sed ubique miser multiplici daemone,
intus diaboli, foris catena lig-atus ferri, per plura Sanctorum loca mundandus deducitur, sed minime hoc, absolutus reducitur. Demum divina miseratione

ad B. Emmerammum, quo absque publica confusione domicilium

Auouo

requietionis ejus intrare.

Quod cum videretur impetratum, utvenirent sub spe, ad illos est perlatum. Qui venientes cum humilitate ac tremore, sunt
intromissi et non
pita

infructuose

admissi.

Nam

ca-

cum manibus

religiose altari imponentes, pro-

fessi sunt, se

Emmerammum, uti voluit, dictante, venitur ad S. Ubi coelesti liberatorem magnificum. talium dono
geminis devinctus catenis adeo extitit bestialis et immanis, ut a trium * viris dextra laevaque pari numerodivisis, vix ab interitu sui necnon aUorum posset cohiberi. Cumque diu oratum esset pro eo
exemplo, ante confessionem beatissimi Martyris hospes hispidus et horet multis foret horrori et

Martyri perpetuos censuales. Aliqui tradiderunt servos et ancillas, utinconspectu tanti Patroni iuvenerunt * gratias. Alii vero contulerunt possessiones prsediorum, ne ultra starent in

* i-

inTeoi-

rcnt

irib'*5

parte reorum. Alius hic reliquit triennem languorem, alius deposuit binam debilitatem, alius ju-

tandem
versi.

g;em superavit maligni spiritus infestationem. His quia anet hujusmodi beneficiis refecti
,

teamalis innumeris erant

27

affecti, in

propria sunt reoHim vero

ridus

nomen

confessus Leg-ionis, ejectus est ab

hospite antea sibi charo, sed tunc Martyris precibus admodum amaro. Tunc videres, mirum in modum si adesses, hominem paulo ante per alienas vires ossibus etmervis distentum, subito me-

cis,

uno eodemque diocri gestu corporis contentum momeuto destitutum propriis viribus et restitutura.
,

Unus autem ejusdem stirpis perdurae cervinomine Adalraramus dd , fecit, quod noluit B. Emmeraramus. Vendicaverat enim sibi injuste prajdiorum partem quae nepos ejus Martyri sub testibus dedit in hsereditatem. Pro qua conventus
,

coniumax
p

B Is erg-o Sanctorum, quos pro miseria relevanda petiverat, charitate beato Emmerammo donatus, per

a primoribus, et interpellatus a defensoribus, ob cordis duritiam penitus renuit facerejustitiam. Caeterum beatus Emmeraramus, suorum defensor opti-

eundem dulcissiraum Patronura gratifioatur Deo, simulque omnis plebs Hiatospolitana conjubilat

mus, super temeritate et malitia adeo eum afflixit, utper aliquot septiraanas seg-ritudo ejus sibimet et
esset poenae atque horrori, amicis vero inconsolabili mcerori. Unde contigit, utfrequenter mortem optaret, sed

cum

eo.

Pro hoc Domine dominorum,

et aliis po-

tentise tuse miraculis, g-encratio praesens et futura laudabit opera tua. Magnificentiam gloriae sanctitatis tuae loquentur, et mirabilia tua narrabunt et

optata

minime

veniret.

Tunc demum procul

virtutem terribilium tuorum dicent. Cum quibus et nos humiliter ac supplicative dicimus Emmerammo testi tuo fideli concede salutem omniura no:

dubio ipsa rerum facie perdiscens, quia illum haberet offensum, cujus Martyrem inhonoraverat sanctissimum, seque dolens infelicissime vivere, etnihilorainus hujusmodi vitam morte saltem haud posse finire, consilio sero, sed tamen bono uxorem sub
festinatione
scilicet

stri.
Sl

Quidam
posteris

Merita B. Emmerarami martyris quantum valeant in praesentia Omnipotentis, testatur jam plus quam per trecentos annos Lamperti misera ge25
neratio tyranni. Cujus e stirpe unus die quadam cum aliis Patroni nostri petens ecclesiara, cumintrare tentarent *, in ipsiusatrii,

cum

filiolo

meam cum nepote

ad Martyrem misit, neptem illuc ad restituendaprae-

Lampcrti
ecclesiam

dia currere fecit. Qui nocte vig-iliarum ejusvenieutes, et mane ordinem rei mihi exponentes, a me

Sancliintrare

diviniliu

quod huic adhaeret,

quod ad salutem pueri pertinuit, consiaccepto lio, hora diei natalis beatissimi Martyris quasi se,

prohibetur,
*
l.

tentarct

medietate subita prohibitus est csecitate. Ibi dum deviando manibus palparet, ac pedibus offenderet, a transeuntibus , quis esset , quid pateretur, interrog-atus, et g-enus infcelix cum casu professus
sus.

cunda mater ad
S.

altare accessit, et

primo filiolum

Emmerammo

solvere faciens censum, dein

attractis

eum
testi-

ejusdem manibus

more Baioarico

eorum consilio et ducatu atrium est egresQui mox visum recipiens nec non pro eo quod sibi acciderat, haud satis dilig-enter se discu, ,

bus, retradidit prasdia, uti antea fuerant tradita, domumque est reversa. Inde mihipostea venit, qui
juravit nuncius per

beatum Emmerammum,

prae-

norainatum Adalrammum eadem

hora tranquilla

utpote alicujus oneris expeditus , intranturbis est conjunctus tunc miris mira suctium cedentibus, in ipso portarum introitu denuo caecitate percussus. Unde et a populo, honorem dante Deo, absque dilatione foras ejicitur, quia per
tiens
,
:

pausatione defunctum esse, quae haec traditio facta est Eatisbonae. Nos proinde, quotquot sumus tanti Patroni cultores, Deo et illi gratificas concinaraus
laudes.

evidentissimum sig-num a cunctis inimicus Testis esse conjicitur. Hujus rei testimonium cum publico rubore homo portans secum, et valde miratus, se bis caecatum atque illuminatum, repedavit ad propria. Hujusmodi sermone inter conrivaNoverint omnes , les et consanguineos exeunte nulli ex posteritate Lamperti accessum apudS. Emmeramraum iri concessum, nisi cum magna humi:

ANNOTATA.
a Lun&lacus, indigenis Mansee, lacus esl Bavarnv in limite archiepiscopatus Salisburgensis et

archiducatus Austruv, apud quem Utito Baioariorum dux monasterium condidisse dicitur Lunelaccnse et Manseense appellatum. b Monuit me Forstenius, in Amotfi autographo

litate et

valente impetratum fuerit prece. magmifica Iux mundi, per intercessiones Tu vero Martyris tui iilumina tenebras cordis nostri, neex-

multum

hic legi
est.

Prolium regale; sed Canisii

lectio

melior

torres

simus

ccelestis reg-ni,

sed intromittamur nu-

xii
alii

ptiisAgni. 26 Nobiles

e poste-

ris,

Sancto

Bupplica,

ibidem sa-

nantur,

quidara viri , cogmatione nobis et quorura nomina silemus, quia vetempore recundatur quisque proximus, ob timorem pariter quae diu multumet angorem calmitosie pestis , tyrannicae posteritatis, per saevit in hominibus
noti,

Fuit hic Tassilo hujus nominis II, qui Utilom etpropterreseu Odiloniin ducatumsuccesserat, exauctoratus, et beltiones suas a Caroto Magno unacum filio suo Diotone sive Theodonc attonsus
c

AnnalesNaatque in monasterium intrusus fuit. nomine zariani ipsiprxterea ftlium, Thcotbertum

adjungunt,eademsorte
ro hxc

cum ipso midtactum. Poranno ChristilSS, uti

in Historia

exauctoratio contigit
in Critica et

qure

diversas rerum

suarum oblationes atque sacerdo-

apud Pagium

Eccardum

Francim

502
A. AnnoLro

MIRACULA
esl.

S.

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.

Francix Orientalis videre

d Celsissimus

ac reverendissimus abbas ad S. Emmerammum Ratisboms Joannes Baptista Krauss in Bibliotheca monasterii suiparte 2, pag. 86 et 87 testatur, totam hanc periodum, guam uncis inclusi, in Amolfi autographo adscriptam esse ajuniore manu seculi 17, nec in aliis apographis seculi 14 et 15, quee in eodem monasterio exstant, omnino reperiri. In Dissertationibus tamen de Ortuet libcrtateejudemmonasteriiadversus Marcum Hansizium editis, eadem verba tamquam Arnolfina admittit, sed de eorumdem sensu multisdisputat.

subter ejusdem statuam in ecclesia S. Emmerammi D inscriptum esse docet Ccetestinus, quondam abbas ibidem, et sxpe laudatus cetsissimus Joannes Baptista Krauss, ejusdem monasterii hodiemus abbas, in Ratisbona monastica, a priori olim edita et a posteriori aucta atque illustrata, cap. 1G, ubi epitaphium ipsius Germanice recenset, quodsubjungo Latine. Beatus Tutto episcopus Ratisbonensis, reg"is

Arnolplii cancellarius, olim

monachus

et

custos hujus monasterii, obiit anno Domini 930. Utut est, ego de legitimo ipsius cultu hactenus nihil certius accepi, nec scio,
scriptio.

quam

antiqua

sit attata in-

Ego me horum venerandorum virorum

ad

liti-

bus, qusc
rit, lcgat

hitattinent,

S. Emmeranimi gesta aut gloriam ninon immisceo. Qui eas noscere volue-

Quod ad Arnolfum Vochburgensem attinet, is quidem virum a sanctimonia vitse et spiritu prophetico laudat, sed cum etiam infra num. sequenti dicat E.xemptus e medio, uti nobis dictat spes, migravit ad ccelicas sedes,- non videtur is itlius tempore cultum habuisse. o Debuit igitur Tuto Ratisbouensi ecclesix prsefuisse ab anno 894, usque ad annum 930 vel 931.
;

laudati patris Hansizii Prodromum ad tom. 3 GermanicV sacrse, quasque tam hicpro eo defendendo, quam laudatus cetsissimus abbaspro eodern impugnando apologias et Dissertatio?ies

bona

nuper edidere. e Exbonisepiscopatus Ratisbonensis probatveterum munificentiam erga S. Emmerammi monasterium, quia, ut narrat
lib

de Miraculis, olim

multo tempore iidem abbates fuerant, quiepiscopi,

B donec S. Wolfgangusmonachispropriumabbatem dedit B. Romualdum, et bona episcopatum inter ac monasterium divisit. 1'Fuit hic Carolomanni Baioariic regis filius ex concubina, quipatre mortuo Carinthiam anno 8S0 obtinuit, annoque 887 in Caroli Crassi locum GermanLv rex creatus, tandem 896 a Formoso Romano Pontifice Romae imperator creatus est. g Arnutphusadversus ZuendibaidumMarahensium, id est Moravorum regem pugnavit anno 893 secundum Pagium in Critica ad eumdem annum* num. 6. h Alludit ad cap. 7 Lucse, ubiex decem leprosis a Christo Domino sanatissolus alienigena Samaritanus ad ipsum rediit, at de accepto beneficio
gratias ageret.
i Per ciborium designari solet tegimen seu umbraculum, super altaria vel Sanctorum tumulos erectum. Verum hoc, de quo modo agimus, videtur itlud ipsum fuisse, quod Mabillonius in Itinere

Arnutphus enim Germanise regnum(quod hicper imperium designatur) iniit anno 889 adeoque ipsius annus septimus in annum Christi 894 incidit; Henricus Saxo, seu Auceps idem regnum exorsus anno 919 ejusdem annum duodecimum an- E
,

no Christi 931 agebat, quo, vel preecedenti, ut hasupra dictum epitaphium, Tuto obiisse dicendus est.
bet

p Conradus I, mortuo Ludovico, Arnulfi filio, ad Germanise regnum evectus est.

qMortem hujus varii chronologi apud Pagiam in Critica Baronii ad annum Christi 912, num.
14 affigunt

anno
;

dem

sic habet

911. Hermannus Contractus ibiLudovicus res adolescens moritur,

et Ratispoufesepelitur.

r Conradi obitum aliqui anno 919, alii 918 affigunt, ut videripotest apud laudatum Pagium ad

annum
s

919,

num.

3,

ubiannum

SlStenet.

supra laudata Ratisbona monastica cap. 16 scribit, magnificum hoc attare ibidem superfuisse usque adannum 1633, quo capta a Bernardo duce Vimariensi Ratisbona, iltud pro imperata pecunia hostibus cessit.
Ccclestinus in
t De Lunee-tacu, sive Mansee, vide dicta ad lit. a. Rasta milliare Germanicum est , de qua voce

Abbas

Germanico vocat parvum

altare raobile,

quod Ar-

nulfus impcrator in castris g-estari curabat, aureis lamiuis opertum, quadratae fig-urae, uno pedc latum, altum duobus, prater turriculara, qua; iu crucem de-

ita scribit S.

Hieronymus
si

in Joelis

prophet&cap.
etLatini mil\

Nec mirum,

unaquseque g-ens certa viarum

Porro celsissimus ac reverendissimus abbas C Joannes Baptista Krauss in Bibliotheca supralaudata, pag. 2 scribit, ciborium istud in sueeecclesiuit.

spatia suis appellat noniinibus;

le passus vocent,

quum

et Galli leucas, et

sang-as,
sing-ulis

et

rastas universa

Persx paraGermania, atque in

si;v

thcsauro

vUamnum

asscrrari.

rasta

K Et hunc quoque pretiosum librum ibidem asservari testatur laudatus celsissimus abbas, ubi pag 3 ct 4 plura de eodem lcgere est. 1 Id est : AuUea.

exempla habes

nominibus diversa mensurasit. Plura de in Glossario Cangii ad hanc

m Arnulphum Ratisbonse tumutatum esse, scribitetiam FreherianuscontinuatorAnnalistxFuh densisi ejusque sepulcrum ibidem ostendiad latus
Epistol.rohsrrr.il Wabillonius inltinereGermani-

vocem. u Abbas Cwlestinus in Ratisbona monastica cap. 32 ait, hanc urbis amplificationem ab Arnidpho imperatore coeptam, deinde ab Amulpho Baioarxse duce anno 920 resumptam perfectamque
fuisse.

co.Reginotamen inChronicoadannumCkristiSto in Idingras sive letingaa sepultum dixit n Tutonem hunc cum Sanoti titulo in Menologiissui Qrdinis ad diem 1 Majiannuntiant Menardus et Buccluius, adquem diem

eumdem

cumdem

in-

t&frxtennisso$recM$uentntMajorestnei,quod de ejusdem cultu ipsis non constaret. Mabillonius m Actrs Saactorum Ordinis S. Benedicti Sec. v, ttbt cjus gcsta refcrt, Ulum tantum Beatum appetlatpropter dictaAmolfi Vochburgensis; fatetur
de eo celebrari Officium in ecctesia hatisbonensi; eadem repetit tom. 3 AnnaL, ad annum 931, H um. 29. Beati titulum tpsius tumuto

aicitur Jang-rim sive Isengrinoepiscopo.

t

x Otto ejus nominisl, Henrici Saxonis, cognomento Aucupis, Germanise regis fdius, patrisucccsstt in regnum anno 936, annoque 962 a Joanne XHPapa primus e Germanis principibus imperator coronatus, anno 973 defunctusest. ylsipse tocus est, ubi S. Emmerammus martyriumsubut. Cctsissimusabbas Joannes Baptista Krauss in libro Donationum, quem Ratisbonx monasticx adjecit, exhibet Ottonis I GermanicV regis diploma, datum anno 940, in quo ea donatio facta

tammnuUum

anno 942 affiprxdictam donationem, quam subIsengrinofactam7noxvidimus,Arnolfuscongit;

in Ratisbona monastica pag. 1SS

zMichaetis episcopatus initium laudatus abbas

quod

si ita sit,

vivio

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

vivio, qitod

subdit,perperam conjunxit:

dum
ctioni

charitativo usui monachorura, nec non refe-

A.

Aik>l

aa Canisius Arnolfi editor notat in margineper hanc contractam vocemforte designari Hseccharitas at mihi verisimilius videtur Heimram in: :

autcra
rio

duodenariae Christi eleemosynariorum. Tu sanctissime martyr Emmeramme, duodena-

dicari. Videtur itaque de contemptu locutus fuisse.

S.

Emmerammo cum

miraculo clarificate, pro nobis peccatoribus, hactenus abusisduodecim in relig;iositatibus,prece.s larg*as funde coram illo, qui hunc numerum Apostolico dedicaverat choro.
XIV hoc certissimum habeat Christiana fides, Arguitur quia hi, qui in nomine Domini largi sunt in pau- qu/jrumdam peres, in Deum dici debeant ac sint per omniadi- ai:aritiaei vites; et quia ipse dives est in omnes, universisque injuUilta ad sufficientiam tribuere potest, tamen ne desint in mundo, in quibus fragilitas humana suapossitredimere peccata, suis membris in minimis quotidie

bb Id est, solum sive pavimcntum, forte ex gypso, quod eo nomine etiam solet appellari, vel simili materia confectum.
cc Nudipedalia exercere, est, nudis pedibus incedere.

30

Cum

dd Canisius edidit Alrammus, sed in margine addidit Adalrammus. In codice autographo Arnolfi legitur Adalrammus, teste sscpe laudato Forstenio. Huic matrimonio juncta erat ipsius Arnolfi neptis, ut sequitur ideoque ex hoc etprse:

sustinet onus paupertatis. Quibus id levandi gratia percursitantibus fidelium domus et hospitia, adeo

cedenti

numero solidum argumentum habemus

quorundam

pro asserenda pcena Lamperti posteris divinitus inflicta, quippe quem scriptor synchronus per neptem suam cognatione ipsis junctus candide
confitetur.

CAPUT
Perjurium
dicata
:

III.

parcitas obduratur et ncquitia, ut prae famis ac frig;ori.s angustia incidere cogantur amarae mortis gurgustia. Quse conditione sub hac quo plures miserabiliter absumat, multitudo falsorum fratrum violenter sententiam dictat. lli siquidem non spiritu humiles, sed rebus et vitiis pauperes, per clandestinas ac evidentes rapinas Christi praapediunt pauperibus, ne solatia accipiant, aliquando

et injustitia in

varhs vinab au-

etiam a bonis fidelibus, a quis boni pauperes et mali haud facile queunt discerni. Hi, ut filii diaboli, cum perversis ac sceleratis foedorati, partim esercent latrocinia in silvis et villis nimis crudelia, partim per loca sacraria moliuntur, quse penitus nefaria. Quidam vero, qui inter eos videntur quasi
sanctiores, ecclesias per hypocrysim frcquentantes,

infidelium perfidia

ctore reprehensa : contractus erectus

injuste ablata, Sancto restituta
ctoris epilogus.
Dei vehementer sunt consideranda, et Sanctorum ira seu patientia nimis timenda. His etenim patrocinantibus, clemens nobis erit Altithronus, offensis vero et spretis, per longuin
:

au-

ac sacrileg'is ibi lucellis iuhiantes, velint, nolint, evolvunt in publicum, quam vacui sint divitiarum

verarum.
31

Quid plura? Locis

in sanctis

ipsi

non sine wp #-

Xiu
Perjuri
ct

Mag-nalia

injnsti in

furta '^f^ miraculo saspe fiag-itia hoc satis dcclarabant, quod non seu caetera fara(a cali _ in spiritu et veritate veri advenerint adoratores, cem^tpo-

vidimus deprehensos, quorum

Sanclum

aut breve non stabit inultum et leve. Quod apud satis S. Emmerammum sub Michaele episcopo a probatum seniores retulerunt nobis, qui memorabantur illiustemporis. Is ergo pro rebus Martyris

sed falsarii seu deceptorii adulatores. Horum alii misericordia donati, et sic sunt in spiritu lenitatis salvati. Alios vero, qui videbantur corde duriores,

ralytica,

public emendabant castigationes, ne impuuitas

tales

faceret

defensoribusassumptis,cumPerchtoldomarchione& conflictum habuit mognum. Cumque diu certatum esset utrinque, tandem in id partium paria convenerunt, ut duodecim virorum nobiliumjuramento,

patientioe

deteriores. Pars autcm abscondita Sanctorum reservabatur, quia omuino

a mortalibus, qui et quales fuerunt, iguorabantur, exceptis his, qui sibi erant conscii hujusmodi facti. Quorum ex numero qimedam muliercula, lleginae

C quod exigebat
c

Super numeri

prasfectus, tolleret B. Emmerammo. cujus altare cambota ipsius posita, homines

prsescripti aceedentes,

ad confessionem Christi mar- p tyrisEcumcrainrai, cui vocabulura est dc lYdibusA,

civitatis indigrena,

juraverunt c. Sed grande secum recedentes ultione divina percussi, malum portaverunt. Cujus talione saumatizatus d

ipsius die

quadam

calicis raptu furtivo,

quasi adoratura accessit. lbi erg-o quem super altare B. Joannis

avus meus Arnoldus, eodem momento dextro debilitatus brachio,postpaucos annos in flumine Naba e solus, comitatu salvo, subita morte

ex patre

circumspectans se solam vidit, saluti sua? nimium invidit. Quo utsecum domioccultato, nec non ejus argento plumbo peccati comniutato, proprios in usus abusa est manifcsto Dei judicioparepcrit, ut
;

vitam
varie dirinitus puniti.

finivit.

ralysis

morbo

soluta est.

29 Ceteri vero, qui conjuraverant, quid perpessi gmt breviter tangam. Alius atque ccecatus, alius strangulatus, alius insensatus, alius paralysi soalius evisceratus, alius fulmine ustulatus,
lutus,

alius incendio propriae

f

mancus

et

domus consumptus, alius monophtalmus f, alius cancri morbo

32 Cujus molestia per bicnnium gravata, tandem coqucutp in tuit,rtddito, protractis et continuis doloribus, discit, quem il eonloco Martyris offenderit; ob cujus despcctam pcrtulit fessionem tam evidcnter in corpore suo confusionem. Unde et in se reversa, atque per

percussus, alius clefantia3 peste faedatus, alius hydropica inflatione gravatus, miseram vitam misera morte finierunt. Uude meus ex matre avus, prreo

A
i

nominatus scilicet comes Percbtoldus g, terrifica commonitione tactus, D. Emmerammo praedium suburbanum, quod dicitur Isining-a h, per venedorabilem pii abbatis Ramuoldi i ordinationem obsequium, duodecies dannavit, illius ascribens

annisa,paupgenitens cor suis ang'oribus consulcrc sumptu, quem amrainiculis proximorum perculo parare curavit. colligere potuit, caliccm novuni delictura, quia destituta Tura sacerdotibus confessa qualo deportatur ad esset officio raembrorum, in Emmerammum. Cui dum propria manu, altius
S.

tameu
preces

suffulta, calicem restituisset, atque cum lacrimis effudisset, subito

cxilit

intimas
reddita
gratias
clauiat

sanitati

dc

sportatio

cubili,
t;s

et

Septembris Tomus VI.

504.
A.

MIRACULA

S.

EMMERAMMl

EPISCOPI MART.
est

AuoLto clamat Deo ac beato Martyri.

Et quia libenter

ecclesia

quam attulerat, immo qua allata fuerat, chorbe cum doloribus carebat, eam laeta secus basim altaris reliquerat.

notum

quidem martyris vestri Emmerammi, quia omnibus Ratisbonm habitantibus, clau-

Quam

extemplo

fideles ante ec-

dos reparatos, atque cmteris raolestiis affectos, a vero Medico curatos, minime diflitemur. Sed per

monimento suspendere, ac summo g-audio leg-ioni signorum eo loci pendentium hoc intermiscuere. Sed ccelitus ministrato tam grandi miraculo, est valde pensandum tanti Martyris meritum, qui mulierem absque ministerio suorum pedum venire voluit ad aram suse requietionis anclesiam
pro

Messiam, quem nominatis Christum, eteum, quem Patronum vestrum, horum aliquid factum nunquam fatemur. Nam Omnipotens in omni loco dominationis ejus, qua^cunque voluerit, facit ut Deus. Potest etiam in plateis conferre sanitatem infirmis, et facere talia in synagogis sive nostris
dicitis

tipodam, eo scilicettenore, ut, ubi antea tenebrata impictate, conticescens occultabat delictum, ubi postca sub luce piffi confessionis ac recuperationis quia salutis ipsa cum caeteris disceret scriptum suorum. Et Dominus servabit pedes Sanctorum
:

in scholis, qualia in vestris g-loriaraini

clesiis.

facta ec-

illud Isafce propheta^

Quam speciosi pedes evangvlizantiumpacem, evangvlizantium bona, quorum nos participes per charissimi sui Martyris preces efficere dignetur, qui sedens super Cherubin Abys:

sos intuctur.
xv

Amen.

AuctorpaCt

33 Quia beneficia divina usque in finem sseculi muitonim smt resurrectio et ruina, quotidie Creatoris ,leclaratur

Tud"ora,n
jj

omnipotentia, quae fidelium corda

dirigvns

mandatorum suorum in semita, populum humilem snlvat, et oculos superborum humiliat.

Castiffat crg*o fidci sacrffi filios misericorditer, ut

35 Tum os eorum, quasi ad coeli cameram suspensum, et ling-uam procaciter transeuntem in terram oppilaviraus sermone in hunc modum se continente. Quia Domino nostro Jesu Christo corporaliter cum hominibus conversato, ac munera suae pietatis intra et extra synagvg-am patribus vestris mag"nifice impertito, non solum cum eis ingrati exstitistis, sed miserrima vosmetipsos interficientes dementia, etiam hoc in malum vestrum accumulastis super iniquitatibus eorum, ut in eo Capiti omnium bonorum, nec non illiusmembris electisdetraheretis,unde salutem gratis oblatam attrahere debuistis ecce convertimur ad gvntes, quae Dominum in Sanctis ejus noverunt laudare rideles;
:

eisquesuam

P c rf&am
cxprobat.

corrigat, Incredulos autem et impios ob durum cor ot imponnircns justa sententia damnat. Unde et
plebfl

et quia

bonum

indignos vos Dei judicastis gratia, ac omne usque hodie a salute vestra negativa dif-

Christiana in Dei omnipotentis laetatur gratia,

fessione repulistis, his fructuose

g*aritas,

proponimus

raarillas.

dc rnanu filiorum alienorum segreg-ata, quorum filii sicut plantationesnovella^ filiaB circumornatae,

qui sciunt

cum

honore suscipere

Vobis autem
riores

erit reterna confusio, testante Christo

:

promptuaria plena ex hoc in illud eructantia, fceto 83 ovcs, crasste boves. Non est ruina maceriae Deque transitus neque clamor in plateis eorum. Hac ig-itur falsa felicitatc deliniti, Christiauis improperniv snlriit pnyani el .ludiei, quod cum hi multimoda terantur et graventur pressura, ipsi e contrario consolationem habeant et levamen in omnia sua,- noBtros velut pauperes ac inanes afiiciant pestilentia3
ac fames; illos vero reficiat,
fiua

in suo Evangvlio

Quia

filii reisrni

in tenebras exte-

erunt trudendi, et sine fine puniendi. Ceterura ut revertamur ad humilitatis nostra3 propositum, o lectores et auditores, qui vera3 fidei estis

immo
est

distendat super-

rerum congeries,
si

in

qua

omniura malorum

Sanctorumque visum est dubium, dilectioni vestrrn monemus non dubium, sed semper maneatcertum, quia ostium Dei, quod aliis est clausum, aliis justo Dei judicio erit apertum. Ante quem et in quo cordetenus orandum, ne cum hoc mundo damnemur,
g-loria Judseis

confessores, quod de Christi gratia

inati'1'ii's.

Vro quorum inani jactantia consolatur

digmi sumus, spiritali abundantia,

nos plcniter,
liiiuiilintum

sed Redemptoris g-ratia potenti salvemur; cujus in charitate spes nostra ponenda cum fide, ne permittat de parte justorura perire,
est

e cujus copia David

eructans
dicit
;

et

cor

laboribus

pro quibus dignatus

XVI

consolans,
et

Multse tribulatio-

de his omnibus liberavit cos Doautem pcccatorum pessima, quos tenuit superbia; quia cum hominibus non flagvlla-

nes justorum minus. Mors

mortem Crucis subire. 3GEratquidam vir ingenuus Burchardi marchi-

comitis et prmfecti Ratisbonensis vasallus. Hunc Contractus divina a Deo corripuerunt flagvlla, ut nervis con- ad Sanctialtractis,

C
ffl(

buntur.
34 Quibus
totus

omnium pene

lare crigitur
l

destituereturZ

orBj^iis.

Cum-

/iihililii

cum

diciraus, quare

non

creditis in

tem
guif,

ndar

Dominum, cujus jugv fidei super se lcvassejam muudus gTatnlatur? Respondent, in rerura prospcritatc scu advcrsitate utrinque probandam
fore

quediu hujusmodi castig-atione attereretur, demum ad opus Dei in illo manifestandum sub spe non confundenda ad sanctum Emmerammum deferturincuna, infantibus magis eatenus apta, quam
Cujus vehiculo ut ad altare Testis perventum, ibique aliquantisper est oratum, is qui cuviris.

exeoutionem

fldei

rectas,

et quis

immundo

videatur Bubjacere maledicto. Nobis autem econtra ivsultnntibus, quin maledictio niundi rautabitur benedictione caalesti, esuries saturitate, luotus exhilaratione; oportct nos adversa raundi patienter tolcrare. Vos, inquiunt, solito
ccrtis

nula3 adhassit ut pusio, repente robustus erigutur

ac sistitur ut homo.
in

Tum

videntes, qui

aderant,

more incerta pro

semper habetis;

et

ideo quadara facilitatead

novo Martyris mirigvrulo plenam staturam, re surrectionis ad instar gvneralis proceram, in ecclesiaejusdem Testis immolabant Deo hostiam vociferationis

qEBG dos

in nmiiine

oonduoere teutatis: quos occasione aliqua Domini oupientes lucrari, docemusver:

secundum

illud,

quod David

ait

Vox

exultationis et salutis in

bis

hujusmodi

Christianos constat

factis

Majo-

adhuc ctinm inter cictcra veritatis indicia, multura adstipulantur mirneula, ccelitus ad Sanctornm mecui

rum

ct dictis valdc certificatos in fide,

tabernaculis justorum. Cum quibus idem Patronus noster dulcissimus, a^terna pro exiliobrevi patria donatus,et pro pondere

laborum
pretiosa

inaestiraabile

iuusitato

genere

morias deolarata,
asaiduitate

gionis
parte

qum pro sui mag-nitudine ac neo inimicos hujus nominis ct reliarbitramur posse latcre. Quibus nostra
obviare

tuo, Christe,

reg-no cere facit specialis tui et proximi dilectionis geraet nos pro modulo nostro insignitos vohora humiliter petimus a te inveniri, cujus misericordia, qua3 bona sunt, in cordibus

sortitus, pro morte martyrii acquisita, in gloriatur corona, quam elu-

pramium

ma. Qua
cationis

prolatis,

oonantea

Judeai

duritia
:

cordis lapidei clamaut,

et perstrepuut,

dicentes

Optime uovimus, quo tendit vester epilogus. In

vere

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBPJS.

vere fidelium non permittit sopiri, sed plenoperseverantiiE fructu eorum facit opera finiri. 37 Gloria Sanctorum, Christo congrcgantium patres et fratres, est valde reverenda; ira
tiasticori"'*

505

vicedomno assumpto, nec non militibus accitis in a.Amouo testimonium cum aliquibus ministris, quis circa

XVII

eum

plus erat amoris,

quam

timoris,

quorumque

quoqueom-

ilW a$orc$

nimodis cavenda, patientia vero omni sexui seu ordini pertimescenda. Ad hos namque dicit Dominus Qui tangit vos, tangit pupillam oculi mei. Et in Evangelio, Qui vos spernit, me spernit. Quae tonitrua ab ipso ccelorum throno procedentia, nec non terrifice mortalibus intonantia, adeo contemnit, heu! male surda ssecularium duritia, ut inhiantes ad ccclesiarum seu pauperum res, haereditatem Domini diripiendo suam faciant; immo se ac sua diaboli partem efiiciant, Contra quos invehitur maledictum per illud propheticum Vas, qui jungitis agrum ad agrum iniquc. E quibus nonnulli, qui honestiores et continentiores videntur in factione hujusmodi, cum viderint aliquos ad ea, quae parum tetigi, perpetranda proclives, callide eos instigant; atque ut his reculis tenacius adhaereant, ssepius inculcant; pervicaciter se pollicentes eisapud si judices futuros adjutores nec non etiam necessitas exigat, conjutatores. Tum in se quodammodo quasi revcrtentes, immo retrorsum ad malitise cryptas anfractuose divertentes, eos pro tempore deserunt, quibus consilium iniquitatis dederunt, et se subdole ad hos, quorum bona praedae
:

verba hujusmodi Contigit, me aliquando secus Licum flumen sub Ottone Saxonigena imperatore primo gravi interfuisse praelio. Ubi cum inter nostrosatque paganos acerrime fuisset pugnatum, et Christo propitio, a Christianis esset triumphatum o , Ungri meam abscidentcs auriculam, gladiis ac spifamiliaritati sedulo solcbat inniti, affatus est
:

culis inter caeteros

me

straverantac adaequaverant
pericvfac

glebis.

40 Ibi insperato raptus, ad salutem sensi beneficiis

adesse Patronura clementem,

quem nunctimeo

deeum ent ^

ob temeritatem peccati mei irascentem. Eia, quaeso, fideliter agite, quae injungo Tollite hinc futinam nunquam ad malum, quod facere voluij mea sub certo numero integra viginti pallia consignata,
:

et offerte ea,

quamvis ad magnitudinem peccatoparva,

rum meorum
niendum, cui

magno

et beato,

ad subve-

voluerit, Christi martyri

Emmeram-

mo

vel rapinae fecerunt patere, conferunt, ut pro

dacii silentio, seu veritatis

menvenalitestimonio, apud
adimpleant, talique

incautos muneribus dextras

strofa,

reddetisque ilh reverentersuorum partemthesaurorum, quos insipiens ac minus cautus in sugillationem mei subtraxi ejus honori servitii. Calicem autem aureura, quera opcre ac forma satis, ut opinor, deceuti eidem clarissimo Testi passionum Christi patravi *, cum his omnibus, qnae labiis distinxi, super et circa ipsius altare ponetis, sicque ex humilitatis meae legatione dicetis Michael ille peccator, homo quamvis in sancta Ecclesia ordinis jure
:

"

forte para

vi

quodhabere videntur, a simplicioribus extor-

sacri particeps fuerit nominisangelici,

immeritum

queant.
ucrtter reprehentlit,
*i. e.

tamenet longe imparem

steriis oflicii,

se perpendens tanti mini-

38 Cui tara grandi malo in plebeia turba modis milleuis crassato * praefecti et comites, qui mederi

servus quoque tuus, beate Erameramipsis pontificalibus infulis factus,

me, adoptivus sub

gras.

sato

non solum obviare ac resistere recusant, quin etiam ipsi hoc idem accumulant, nec non omnem justitiaa pulchritudinem, quantum in se, dedecorant, quo insatiabilem avaritise lacum, non modo nequiter, sed etiam turpiter adimpleant. Pro quorum contumacia celeriter
debuerant
et poterant,

in extremis etiam constitutus, erga revercntiam tui

devotus, tibi hsec misit atque remisit, nec non ultispiritum trahens, animam cum corpore patro-

mum

cinio tuo comraisit.

sternenda clamat Propheta, immo cum eo injuste Exaltaoppressorum ultionem postulat persona
:

qui judicas terram, redde retributionem superbis. Hanc igitur causam, non causam, sed pestem
re,

41 llaec vero facta et dicta cum non paucos con- interqux divenirentac deterrereut, pro abusive usitata Sancto- citur fuiste tintinaburum inter mortales negligcntia, campanum quod- tum memodam quantitate modicum, a legatis episcopi cum rabite. aliis rebus in basilica Patroni nostri cxpositum, grande per os dicentiura praedicabat miraculum.

dicendam, id est, ut diabolica commisceantur humanis, et nihilomiuus humana praeferantur divinis, in tantum aliqui pro commodis affectant terrenis, quo adulationum liniamentis, sive aliis pravi consiliiincitamentis, quibus ipsi abundant, pastores etiam Ecclesiae tentent inficere, atque gregis Dominici arietes couentur lupos eflicere. Quovenenosas qui non observaverum syntychias rit, procul dubio vitce periculum incurrit , quod in se satis est expertus Michael Reginae civitatis

Ilujusergo

cum imperatorOttosecundus^

aliquan-

do apud S. Emmerammum audiret tinnitum singularem et prse caeterismagis sonorum, fertur dixisse, aut hoc, aut huic simile se velle habcre. Qua oecasione proadictus pontifex idem cainpanuium invia
jussit transportari

rum

principi oblatione cupiti.

secum, arbitratus, satis se factuQuod postquam est de

jusdam presbyteri

Martyris ecclesia elatum, uti compcrimusper curelatuni, ad Dci omnipotentis

nutum iramutationesoni factumestmut.um, ncc

lius artificio aptari q potuit

ul-

episcopus.
Episcopus
ablutu
cto,

euphonku

officio

usque

San

cnjus
olini

opem

39 Is atqui cum pro episcopatu cuidam nepoti suo ab imperatore postulando, palatii stationem xeniaque quibus hoc se impetere decrevisset
, ,

in

diem

et

horam, qua Deo

ctsi iuscnsibile
,

dilecti Martyris casae

restitutum,
sui scnsibus
tinnivit.

prsesentiam

Domini

humanis

sc sentire indidit, ae dulciter

expertus

fwrat,

petraturam sperabat, paravisset, persuasum est ei ab his, qui optabant apud principes ecclesiasticas venales fore dignitates, quatenus petitionem, quam
facere vellet, thesauris

Deo

dilecti
ille,

martyris

Em-

42 Vcre tua, Christe, ha;c sunt opera, qui crederisetes SBterni Patris Sapientiaj cui Davidcorde jubilans, clamat, Quam magna multitudo dulcedinis tuae,

Awtor
Cliristum
iii

*u San*to
laudat

merammi

subornaret. Quos

consiliariis con-

Domine, quam abscondisti timcnti:

sentiens reis et perversis, prope diem natalitium ejusdem Testis, Domino suo subduxit nec non
,

adepiscopalem villam, Berahartashusun n dictara, secum transduxit, quo suus eadem die comitatus pestifer confiuxit. Ibi quoque subitanea porporis percussus molestia, per extremam sortem urgeri coepit in mortem. Quam cum sibi turbidam etamaram sensisset imminere, atque jam desperaret,
infra limitem hujus vitae diutius consistere posse,

Et iterum Auditui meo dahis gaudium et Cujus delEetitiam; et exultabunt ossa humiliata. delectatus, nomini fcuo credentes, in finc siderio

bus

te.

psalmorum ad

perfectionis laudes provocans, ait

Laudate Dominum in cymbalis bene sonantibus; laudate eum in cymbalis jubilationis. Eccc humanse salutis
rator, qtii etiam
los,

Amator, generis nostri Factor et Repabenignus es super ingratos ctmaper parva ac insensibilia operaris magna, nec

non

506
A.
Ati?voi.Fo.

MIRACULA
mirabilin

S.

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.
jy

non

ut homines cordatos benedictione

tua cfficias coaptatos. Hanc siquidem qui aure cordis perceperint , et in ejus obauditione usque
in finem perseveraverint,

ex nam. seq ubi dicitur ea mutier delata fuisse ad aram ij)sius requietionis antipouti liquet

dam.
1 Italegiturin Arnolfl autographo, teste R. p, Forstenio editio Canisiana habet, destrueretur. m IwT-jyJz, Latine consortium. n In Ratisbona monastica crebro laudata, cap. 33 locus hic Germanice dicitur Bernhards-hausen id est Bernardi-domus, additurque , jam Beretshausen appellari.
:

novissimo,

minime pavebunt in die nec aures eorum tinnient ab auditu

:

malo, quando iniraicus exultans super interitu imPrtevalui adversus piorum, sejactaverit dicens

Jesu bone, quid nos peccatores ibi dicturi sumus, ubi vix justi salvabuntur? Non est nobis spes altera, nisi quam definit illetuus elcctus Psalmista, qui fuit rex et propheta, totis medullis ad portio mea te clamitans cordis Spes mea es tu
eos.
:

De

insigni hoc preelio, in quo Otto I

niae rex, ac deinde imperator,

GermaHungaros prope

in terra

viventium;

quam

in

tuo

nomine, dum

tempus
tuurn,

est misericordia?,

dicimus per

a Patre postulandam diEvang-elicam doctrinam. Sic enim

Augustam Vindeticorum et Licum, vutgo Lech fluvium memorabili strage profligavit, consute
ActaS. Udalrici Augustani episcopi tom. % Jutii et seq., Pagium in Critica Baronii ad annumChristiQbb, aliosque p Monet Canisius, pro Ottone II reponendum hic esse hujus nominis primum; ve?mm ea correctio certa non est. Michael enim in Ratisbona monastica ab anno 942 usque ad 972 episcopatum Ratisbonensem gessisse dicitur; Otto vero ejusnominissecundus anno quidem 973 defuncto patri suo primum successit, sed tamen jam ab eodem in consortium imperii adscitus et a Romano Pontifice Joanne XIII imperator coronatus fuerat an- F no 967, adeoque nihil obstat, quo minus Arnolfus
pag. 110
de Ottone Ilhic loqui potuerit. q Hocloco Canisius, ac post ipsumJacobus Basnage per puncta lacunam designant, deindevero usque ad finem hujus libri subjungunt taciniam, qiuv adArnolfl Procemium ad librum secundum de Miracidis pertinent; quse nos autem ex Arnolfl autographo ad flnem usque hujuspariter libri primi subnectimus, ipsi assuerunt Procemio Arnolfl ad librum 2, quod Meginfredo perperam

o Veritas, habet Evang^elium

dum

dies est,

Dum
sitis.
el

ne tenebrse vos luccm habctis, credite in lucem, ut

illud

Ambulate, comprehendant.
;

filii

lucis

ih Cliri

\''<

Et

excusationis

humanse exclusorium

tto nficm

auum
cat

diligentissime adtendendum, nec non intimis su-

cullu

annitendum Quodcunque petieritis Patrem nomine meo, dabit vobis. Petimus erg^o ad Jte conversi, Pater Domini nostri Jesu Christi, ut in B nomine ejusdem Unigeniti tui, cujus caritatis B.
spiriis
:

in

Emmerammus martyr
Iarie,

tuus imitator exstititsing-u-

peccatores usus clementia, confitentibus et confessis dimittas impietatem cordis; ac infundas unctionem tuae uberrira divinre miserationis
lo

ineflabili ct solita circa

maj consolationis, nec non confirmes in nobis opeut quod in hoc srecu;
,

dulce ac delectabile videtur, timoris tui reverenda consideratione amarescat etquod amarum,
:

dilectionis

tuffl

suavissima speculatione dulcescat.

Sicque
re
iu

dum

ipse volvitur
tc

mundus, a lapsu

et

amo,

peccatorum,
flne

resuscitante,

surg-amus

ne

Sffleulorum,

cum omnes homines

resurre-

corporibus in ajternuni confundamur ac puniamurj sed emptitii servi nunc cum collibertis

xcrint,

cum

adscripserunt. Vide dicta in Commentario prz>.

vio

num.

13 et seq.

gratia tua dig-ni effecti, tunc

etiam tuis

semper mansuria deputati gaudiis, se* curi videamus noniinnm Jesum Eilium tuum liberatorem et Episcopum animarum et corporum nostrorum, Judicem justum vivorum et mortuorum, tecum viventematquc iuunitate Spiritus saucti reffnantem,
per

cuin amioia

MIRACULA ALIQUOT
EX LIBRO
II

immortalia

sscula sieculorum

Ameu.
G

'

Auctore eodem Arnolfo VochburANNOTATA.

gensi,

a Vide Annotata ad caput prsecedens lit. z. b \ iH hburgvnsi, inquit Cmlestinus abbas in Ratisbona monastica aucta pag. 219. Arnolfus ipse num. seq, eumdem suum ex matre avum appellat.
c

Ex

editione

Henrici Canisii

collata

cum

Arnolfi autographo.

Falsum

scilicet

juraverunt in
:

damnummoPKOCEMIUM.
pro
jnter a
csetera

nasterii,

d Sauma onus est oneratus usurpavit.

e

saumatizatus ergo hic

Naba vel Nabus Germanicc fluvius est, qui in Francoma ortus inde in Meridiemper Palatinatum Superiorem labitur et non procul Ratisbona Danubio semiscet.
f
gr

mysteriorum cselestium

Hovlp&aXpoc Latine uno oculocaptus.

Ex hisce omnibus collige sinceritatem Arnolfh qui nec sussfamilise dedecora siluit. h Tn ssepe laudata Ratisbona
monastica cap. 33 Qermanice [sling vocatur, S. Ramualdi seu Ramuoldi, ad S. Emmeram_ i

muaj
i'

quique in populo Dei pretiosa divino jussu obtulerunt donaria. Quorum pias oblatiom et pauperiores eodem prascepto conducti , indices mentium devotarum, etiam pilos addiderunt caprarum. Quid autem nova Lex super hac re continea seu qua convenientia t priscaa respondeat, Chnstus in Evangrelio suo paliflcat; qui duo P aupens
,

ditiores

quod ad A*j *>em donntorum a^dincationem tabernaculi principes tribuum et ssticiTda

Xmenta

sacra- Auctorpr*-

veteris Leg-is testantur scripta,

oftftoffe,

gesta illustrata

apud nos sunt

Junti,
:

die

t Id est adaltare, quodadS. Emmerammi corportstumbam circa pedes ipsius

erectum erat,

his, quae divites jag-azophylatium mittebant. Quod quidam vir, officio Apostolicus et merito, egrepa pradicatione quasi de ca^lo intonans breviter perstnngendo exposuit, dicens Keg-num caa-

vidua.

minuta pnetulit

ctabant,

seu

lorum

DIE VIGESIMA SECUNDA SEITEMBRIS. A lorum

valet, quanturn habes. Cui scilicet sentenprospicit
in

507

omries, qui

eum

voce et actu pie

tentiae concordat,

quod sacra Scriptura alias clamat Cui plus committitur, plus ab eo exigitur. Unde is,
qui

multum
:

dere debet

habet, et illud Apostoli diligenter attenQui gloriatur, inDomino glorietur.Qui

venerantur familiarius autem se inclinat, et intendit ad servos suos, qui sibi die noctuque in loco suse requietionis famulantur, et illic Deum ac se cum commilitonibus sacrificio laudis honorare non pigritantur

vero minus accepit, id ipsum minime ducat negligendum ; sed de eo pro posse et nosse conetur elau tip$eeliam

aliqm* offcra(,

borare aliquid, quo utile sit. 2 In quo haud segniter exequendo quicunque debitum divino muneri reverentiam exibuerit
,

frequentantes iter, quo saHoc siquidem itinere idem dulcissimus famulorum suorum Patronus , quod
;

lutare Dei ostenditur.

olim ardentissime quaesivit, abundantissime invenit. Invenit atqui locum Domino, tabernaculum

exactionis persolvit Scripturae, quae dicit

et

Yovete
in cir-

Deo Jacob; ad cujus

aedificationem

tabernaculi
offere-

reddite

Domino Deo

vestro

omnes qui

jam
reo
,

aliqui

dona quodammodo solenniter

,

cuitu ejus affertis munera.

Ex

ipsius quippe donis,

si

bant opulenta
et

qui praediti ing-enio

qui largitor est

omnium bonorum, accepimus,

sermone deargcntato

sensu aupraenominati Mar,

quid

ei

pie digneque afferimus vel si in aliqua re

tyris

votorum nostrorum redditionem exsolvere poterimus. Hinc et Jacobus apostolus, eorundem processionem donorum commendans ait Omne donum de sursum est descendens a Patre luminum. Ad cujus illuminationem Psalmista nos appropinAccedite ad Dominura, quare exhortatur dicens et illuminamini, et facies vestrse non confundentur. Vere ad eum accesserunt, qui dono illius illu: :

ac in oeternum nominandi testis vitam et gesia scripserunt, quis gemmas ejus virtutum pul-

chra compositione

interlucere
id est,

fecerunt

sicque

byssum

minati, ecclesiastica factis et verbis tractando Sa]3

puritatem sanctae illius conscientiae exponentes, pervenerunt usque ad purpuram , quae nobilissima tinctione Martyrii eum provexit ad palmam. Hanc e regione salutantes devotione pari quidam viri disertissimi tractatus et sermones eidem adscripsere Martyri, nec non iterando laudes ipsius, coccum bis tinintexentes,

cramenta, illam faciei meruerunt gloriam, quam ipse Sol justitiae visione sua paravit Electis sempiternam. Horum quippe exemplis et doctrina, dum volvitur hujus mundi rota, Christus gratum in suis arboribus inveniet fructum. Quem quia, velut intimeo utilis stirps in mea arbore non habeo
, ,

ctum obtulerunt mente

hoc saeculo
laboravit,

sag-aci,

quem

ille

dum

in

vig"ilantissima

praecepto-

rum Dominicorum
rubricavit.
5

executione prajparavit,

atque

in novissimo, ag-one g-eminae dilectionis exercitiis

Quid multa? Divites

dederunt dcno

et potentes
e

mihi valde, ne meae offensus, dicat

Succidite

Paterfamilias sterilitate pravitatis

:

merammo

copiae

beato Emcornu pleno,

et

ss.

Wolfijnngi
et
tli

Ut quid occupat terram?

eum

et mittitte in ig-nem,

quem

repro,

bis terribiliter dolor! saepe

paratum et a peccatis meis pro comparatum, ut effug"ere possim, infore

aurum, arg-entum, gemmas preciosas, purpuram et byssum, coccum bis tinctum et caetera ornamenta tabernaculo illius congruentia Ego autera

RamualInudet ce-

lebrarc.

ter fluctus cogutationum aestuanti occurrit animo,

Domino volente
ctus,

ultimus Dominicae scholae discipulus, et ipsius in ventre matris servulus fa,

paupertatis propriae conscius, Patrno non tantum meo, sed etiam omnium eum habere volentium, post antiphonas et responsoria, quae ad laudes illius, non uti volui, sed sicut potui, deet post illum, quem votus utcunque composui lipraeterito anno de Miraculis conscripseram
:

hoc

optimum

remedium

quo non cessem

quaerere praesidia Sanctorum, sedulo laudibus in-

Dominum
eisi

hserendo eorum, ut et ipsi apud misericordissimum dignentur mihi veniam impetrare deli-

peccato-

ctorum. 3 Sed fortassis

dicit

aliquis

quid ad te

b?

remscaono- ^T
SC "''

on est enim
esse,

S p ec i 0S a laus in ore peccatoris.

;

Quod

verum

minime neg-o sed mag-is inde ne damner, pavito. Est tamen aliquid, quod mihi ad fiduciam etsi minus idoneo praedictas laudes
, ,

bellum, diversis occupationibus vix hocfieri sinentibus, pro pilis caprarum hunc sub dialogo nunc offero librum c. In quo mihi visum est opere precium, memoriam facere virorum illustrium, Wolfg-ang"i scilicet

qui Sauctorum quod hi C facta, et dicta, utpote majora charismata, efficaciter ae"mulantur, arbores bonas cum pleno fructu imitantur; illi vero, qui eadem aliis imposterum imitanda seu veneranda scriptis memoriae
dabit
,

Illud

videlicet

Ratisbonensis Episcopi

d atque Ea-

mualdi abbatis eximii e, qui multigena probitate sedis hujus ecclesiam ornaverunt, locum istum bonis accumulaverunt , nec non hic plura ratiouabiliter

tradunt,

et

non adhuc faciunt, quae dicunt,

,

as-

similantur arboribus, etsi necdum fructum tamen folia habentibus, in quibus spes est fruticelli ex benedictione divina quandoque futuri, secundum quod Joaunes dicit Potens est Dominus
:

atque laudabiliter constituerunt. His quoque una, uti spero, cum sanctissimo Martyre annitentibus, quis scit, si bcnig-nus propitiari di-

g-netur

Dominus,

et solita

charitatis

maxima
Amen.

imitator specialissime

usurus dicat gratia O hujus

: ,

caraxatoris /'tui et

tuorum

tibi

concedo salutem in

de lapidibus istis suscitare filios Abrahae. Horum quippe de numero misellus eg-o, sperans in omnipotentis Dei misericordia,

aeternum.

quamvis vilissima esse

malo arbuscula, foliis et cortice vestita, id est, verborum et activae sollicitudinis ministra, quam ariditatis aeternae cum illis, qui nec dicunt nec
faciunt, duplici maledictioni subjacere. Operetur erg"0 uuusquisque, quod possit ex eo, quod de su-

ANNOTATA.
tia In editione Canisiana huicprologo sequens tulusprwfigitur Proemium libri de mcmoriaB.E. Meginfredo et ejus amatorum. Idem editor istud
:

pernis accepit

sic

enim mag-na magnis, parva

aggrediar launec non miracula Chri-

itatuitpost

parvis convenire probantur. 4 Ego quippe cum humilitate

aiiosS.Em-

merammi

^ es ^.

quibus beatum Emmerammum tep recii car e, suum fidelissimum evidenter et g-loriose destem regno coeloclaravit secum vivere et gaudere in benigne, ut spero, rum. Ibi quoque constitutus,

ei Patroni scriptitare,

attribuit, cum tamen ex ipso Arautographo ipsoque Prologo ac tibri 2 de Minolfi raculis argumento constel, illud Arnolfi esse et ad dictum librum 2 pertinere. Lacinia qxtoque huic prologo assuta est, qua> ad finem libri 1 spectat.

Magdeburgensi

Consule

Commentarium num.
3, lit.

13 etseqq.; et

Anno-

tata superius ad cap. tandaad lit. seq.

q, et

hic infra anno-

ffifc

508
Anrtouo

MIRACULA
lib. 1

S.

EMMERAMMI EPISCOPI MART.

nem
dore
perterritus atque tremefactus, nimioque su-

b Hic in editione Canisii perperam annectuntur, quse

ejusdem libri c Eccehine manifestum est, Proosmium hoc et Amolfi esse, et pertinere ad librum 2 quiper modum dialogi conscriptus est, uti etiam Canisius
pag. 68 in margine annotavit.
d S. Wolfgangusepiscopus RatisbonensisRomano Martyrologio inscriptus est ad diem 31 Octobris, ad quem ea, qum Amolfus de eo in hoc libro narrat,et egovelutadprsesens argumentummeum non spectantia pr&tereo, usui esse poterunt.

de Miraculis a rccensuimus.

lit.q

usquead finem

humefactus
:

demum

convalescens

coepit

fari, sic dicens Deo gratias : quam magnam rem video! Vere Dominus est in loco isto, qui per preces sui dilecti Testis optima hic confert medi-

aegrotis et moestis. His vide tota ecclesia concurritur, et a populo [miraculum idem] spectante, ac [simul] admirante, Kyrie eleison cautatur. Cujus clamor
sis

camina sive solamina

et auditis,

cum vix auribus posset sufferri, Primamque nos interim cantantes oppido deterreret, idem
homo
catervatim
rei

ab his

e
S.

De
1

S.

Emmerammumm
7

Ramualdo seu Ramuoldo abbate ad opere nostro actum est ad

confluxerant,

qui tunc forte ob novitatem stipatus chorum est introdu-

Junii,ubidata sunt, quse Arnolfus de ipso in hoc libro scripsit, hicpariter omittenda. f Idest, scriptoris, a Grseco verbo x^arrw scribo.

diem

Cumque ab eo ante altare S. Emmerammi aliquandiu oratum esset, indeque completa oractus.

tione
set,

que suam coram recitare. Qui mox obediens, et quid passus sit in infantia, breviter expediens, mdicavit, se ab octo annis usque in illuin

coetui fratrum [accedentium] assurrexisjussus estaPriore in gradibus sedere causam-

CAPUT UNICUM.
Paralysis,

diem

paralysi esse

solutum

oflicioque

tutum, nec non pedum

caruisse incessu.

manuum

desti-

se

questus est

penitus

oculorum malum
:

et

febris

petito pariter et prgestito baculo, 3 quia actisqueab propter nutantem gressum opus erat alieno susten- un,v

Tunc

curata

captus pedibus gressu do-

taculo, Crucifixi
ris,

ob amorem

et

natus

monasterio vendicata.
a.

Festo Saneti
ntitaUii div

A mmonicius
}\_sti
licet

paulatim scribendo

Dictatum tuum , quem feciusque huc repere

:

" pro quo effusus est martyrum sang-uis, acce- doviumso~ pit Crucem, per quam credimus et scimus hu- spes revertimano generi datam fidei lucem, sicque prsevius tur. multitudinis dux perrexit ad sanctum

spem Redempto-

vcrsaciv

purufyticus

posthinc necesse est, ut facias currere ea videratione, quo aliquid tempestive colligas vel conscribas, quod in festivitate S.

Emmerammi,

quaj

jam faciem

arridet,,

trono,

minum
ti

pramarans quodammodo suis novum offcras, utpote tuo speciali paimmo communi omnium quserentium DoFautori. Collectitius
,
:

de indignum
ut
parvitati

Novi, me ad id valut mihi peccatori vendicem tanpatroni specialitatem. Proinde humiliatus opto

meaj saltem concedatur per preces quatcnus cum casteris fidclibus amplecti v:ilr:ni1 eniniiiuniononi bcatam. Sub tmjus ergo rci affectione aggrediar, qu sequuntur, cuder^e Per Muraalem atqui cursum, reduente ejusdem Patroni nostri saape nominati srepiusque nomiC nandi natalitio die, ob solita beneficia conven,,| ;it llluc turba "on modica. Cumque
illius,
'

reverdie per plateas, imo per omnia Ratisponensium urbis loca, Kyrie eleison sonabat Chnste eleison resultabat. Deo gratias
sus.
Illa

cum novem ingratus existeret, sed regressus illuc, ubi salutis dona suscepit, cum decimo, id est Samaritano, magnas gratias ageret e, tota pene civitate comitatus ad S. Emmerammum est
nimirum

muni, et ipse implere videretur, quod Dominus Evangelio dicit Ite, ostendite vos sacerdotibus. Ibi a Matricularibus d consilio accepto, ne

novella sanitate prasentans episcopali sedi, ut et plures contingeret interesse gaudio com:

cum

Petrum, se

grata vicissiillis

tudine, interdum ab his, interdum ab cebatur, atque inhunc modum

iter fidei

di-

ibi per Qi7inaOffloia Deo et Sanctis oblata essent laudum samhcia, ac non absque signis et miraculis rite pcracta forcnt solennia,

unusquisque
contitft,

remeavitadpropria.Tum

cum gaudio

Perem, qm oum aliis ad tanta gaudia ire decrevit, nec pervcnirc potuit, vix

quendam pauin die se-

tandem

a suis perduci posse. Brat enimparalytioua, [et, ut ita dicam, plui quam claudus b,] ob hoc itaque in carruca eum quanivis labonose, advectabant, [utpote] de loco lon glnquo

{*

**

^pitum locum

plura? Pro bea clero monachorumve choro, et nihilominus ab sexus utriusque populotrifarnsvotisalma5 Trinitatipersolutis,tandem cum benedietione licentia data est cunctis abeundi
uefic.is solennis visitationis

beatitudinibus octavie diei comparantium ut per Confessionis et compunctionis valde necessanum [fidehbus] bonum, ea die diabolus [multipliciterconfusus]ingemiscere sibi [male] factum [nec non ob Martyris interventum] queri graude cogeretur detrimentum. Quid

dem

hus terebatur. In ecclesia vero tanta exultatio iuit Deum laudantium et octo annos cum
toti-

ab omni-

re^eu^ndi

^^

WpU<lto

^^
.

dom

fn

eccUBia

tjuf oranij

*u6fto inna
tui.

V*.

B Is fn prima hora octava3 c dici, qmbus potuit, se ab amicis

et

nutibus et
8 ui S

^nS.Emmerammideduci
euorum manibue
brachiis

Jabere
tatt

dentaii parte consisteret felicis basilic*, secus co. mnnam scilicct, qme consecratam in , et -a e

rogavit. Qui sus^tatus in

(S

oZ

qu^dam salutatio est mmmentis festivitatis nam ipsa solennitas beatuunu patroni nostri, Emmerammi martyris vi:

4 Ammonicius. Hoc trifidum, qnodin unohomine declaratum scripsisti miraculum, in nominesanota Inmtatis, tuapte quasi

Sancti

/i>

tlumquodie
cclebrctur.

debcet Otairt,

lrifaria

mchnato

aquam, eonversus ad OrientemTjaS

capite,

1S! T
ius

est Prfficedit en e bea _ stoh et Evangelistas passionarius

sinc verbis oravit

tUI a

'

eSt

quia lo

^il

Xlt m SttftjS
1

ra

inagno lumine cirVelUU S Hs radios ** confaciom Suan>- Tuuo ob insolitam visio?

et

uasi

*****

UcUei dotatie, illa e ei ; mediastina festivitate nostraq Uoque prajcipua ^ medietatem suam r pra.cedentem et subsequentem, quasi quandam ] re G ahtatem potenter tenente f. Unde non est mitibus

171

IHln UreiS

P ercele ^is dedicatio huSSibuS ejusdem Testis fe "

rum.

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

rum, quod tu Opusculura tuum
,

509
A. AkvoLfo

quocunque per
conaris.

Tum

varietatem sentientarum vagatum fuerit, ad lau-

dem

sanctoe Trinitatis

reflectere

Nunc

quasi quadam curiositate mihimetipsi auper repentino miraculo cupiens satisfacere, utraque manu palpavi locum periculi ; in quo nec sal-

ergo, quia uno

eodemque

trino signo

miraculum

tem vestigium

consequens est ut aliquid assumas, quod numeralitate foecundatum exigat quiddam tertiandum quo more tuo perducas conclusionem ad sanctse Trinitatis honorem. Collectitius. Quandoquidem homo habet trinitatem in semetipso, necesse est, ut creatura
,

proposuisti de S.

Emmerammo,

doloris sive tumoris reperisse me gavisus sum. Proinde surgens, properabam illuc , ubi antea orabam, ibique gratias egi Deo et san-

Emmerammo. Cum accedens ad candelam legere tentarem in libro pro vetustate pene obsoleto, probavi me puriorem visum recepisse, quam prius habuerim.
cto
7

subdita sit Creatori, cujus nihil praeponendum est amori. Cujus taxationem cum omnes homines si-

Nunc quidem ne

lsetitise
litati,

mul
haud
meo.
Ex communi conlagio

in

unum

sufiiciant rependere,

vota conferentes Amatori prrecipuo quanto minus ego minil

huic tantae solennitati, qua-. Aqua ' punectar dxamussim propinat fraternse uti- teo S. Emnostrapte quid videatur deesse, subsequentis merammi
tiatuia

relatione miraculi

plenum

sic

instruendum convi-

sellus, qui

huc usque

dignum egerim

ordine

vium

5 Quamobrem intime cordetenusve mecura perpendens, quantum periculi gignat et ferat ne-

est, ut expletiva conclusio tertiatione fideliter ministret sua , quod sancta Trinitas operata est in illa. Puit quidara clericus nobili prosapia ortus,

Quctor oculis

qui

tempore quodam necessitate poscente

,

graviter

gligentia ejus, quse in

tellectus
,

me

imo

est trinitatis, id est in-

charitate jubente
est in

hospitalitatis
[

gratia

receptus

laborans,

gratia
ut,

memoriae, ac voluntatis, vix tandem ] remedii pigritiae mese imperavi, quod olim puerilis curiositas de utilibus rebus
[

mansionem

quandam

coenobio S.

malorum
,

Em-

merammi contiguam. Ubi cum

ri,

ccepisset infirma-

B collegerat nunc juvenilis verbositas simpliciter promat; sicque qui operibus nequeo, saltem et
Omnipotentis ac Unicae Trinitatis. Hac quoque intentione , quod scripturus sum, assumam secundum admonitionem tuam. Cum inter caetera flagella, quibus gratia Dei omnipotentis dignata est visitare homines hujus nostrae nativas provincise, quodam tempore multum laborarent oculorum dolore, ab omnibus demum plaga tandem cessante , adeo me subito invasit, ut sinistrum oculum mediocriter dolens, per nimium tumorem dextri oflicio penitus carerem. Pestis enim gravissima eum ita occupavit,
dictis

est perductus,
lius.

post paucos dies nimietate valetudinis ad id quod penitus desperaretur vita il-

Tum

videar

deservire honori

somno,

dixit

noctis medio, quasi de gravi evigilans E utinam aliquis mihi deferat

:

aquam ad refocillandam animam meam de fonte S. Emmerammi, qui est in claustro fratrum, Deo sibique servientium. Quod unus astantium sibi,.

que [in

temporis] famulantium celeriter perficere volens, cucurrit ad ecclesiam, et ut in talibus rebus fieri solet, improbiter pulsavit jaid et quia ad fontem emissus, absque dilatione hausit aquam, ad eum, a quo missus est,

nuam. Qui mox a custodibus iutromissus,

familiaris erat,

certissime reportans illam.

8 Cumque de ea parum gustasset aegrotus, per meliorationem sibi redditus totus, inquit

quo quasi pugnus illi videretur esse oppositus. Cujus rei gratiacum nocte ad ecclesiam venirem, et
juxta coufessionem beati Emmerammi secretius orarem, breviata oratione surrexi ; et quia captus dolore oppido fui gravatus, sedebam inibi in angulo mcestus. Tunc cospi intra me super hoc, quod mihi

mox
:

iii

i.tinum

In

versa febri'

nomine Domini optimuin vinum

bibi

pro aqua,

citantem

quam
tit.

attulisti. E. Emmerammus, bonus medicus, ab optimomedico accepit, quod mihi modo prassti-

Ad

Iiebc

respondit, qui

aquam

attulit

Nescio,

si

unde et [humiliato corde] compellebar dicere Domine, si vis,

accidit, cogitatationes varias volvere,
:

potes

me

salvare et per preces Patroni mei, tui

scilicet

dilecti

Martyris

facile quis propellere.

*
l.

et hoc , Sed novi,

malum grande

me minus

ido-

in quo ostendas miserabile * opus miseratiotuarum. c 6 Tu summi Patris Sapientia nosti , quia jam ibidem su&fper plures annos insidet animo meo quandoque to perfecte mirabilia tua scribere. ac omnipotentiam tuam in sanatur. et nihilominus Electorum tuorum his laudare dicta et facta per literas memoriae posteris tradere. Si benignitati tuse in hac re placet, quod volui, sin me mavis csecitate et adhuc volo, gratias ago
mirabilc

neum,

num

aqua conversa sit in vinum. Hoc solum certissime novi, quod per antliam laticem de puteo exantlavi. Cujus verba viri et raulieres, qui aderant, prosecuti sunt, dicentes Late notum est, vim hujuscemodi febris, qua tu laboras, non solum absumere vires corporis, sed etiam, ne bene sapias, immutare gustum palati et gutturis. Quibus ille porrigens poculum, de quo bibebat, dixit, Bibite et vos atque probate utrum fefellerim an verum sit quod dixerim. Illi ergo biberunt, ac vini saporem veraci: , ,

castigare

sum

paratus

quod judicium His in occulto sic cogitatis atque facturus quod humilitati mea3 fides Chridictis sti per intimam inspirationem agendum insinuasummitatem pollicis parumper humectavi vit saliva, nec non, ubi ampliorem sensi dolorcm,

omnia

utpote tibi debitor per tuum ingerit patienter

sustinere.
,

ter senserunt, vocem cum fidc Ievantes, dixerunt; Deo gratias quia tam bonum vinum tamque nobile omni vita nostra transacta minime contigit nos bibisse. Hoc atqui graude miraculum non ab homine fictum, sed ob Martyris meritum a summa Veritate factum testis est Engilmarus autistes g, adhuc in hac vita manens.
; ,

9 Ilic
S.

quoque

dum

Emmeraninium
legeret,

Ratisbonae constitutus, apud Entfilmascripta mea; parvitatis videret, rum, postea

probaret,
die
episcopum
sanat.

ter sig-num

salutis

impressi

interim

corde ru-

quadam stana juxta puteum seu fontem, per quem recordabatur sibi sanam [ olim ] redditam fuisse frontem, voet

atque

minans ac nihilominus ore pronuncians illud Evangelicum Lutum fecit ex sputo Dominus, et et abii et lavi et vidi , et linivit oculos meos credidi Deo. Eodem momento in me tam subitanea facta est mutatio dextree Excelsi , quo sub incredibili celeritate fugatis doloribus de capite, imo
:

vocavit me, et occasionem sumens ex eodem fonte,

dixit,

quod

scripsi

aflirmans sub testificatio-

ne
in

verum hoc esse, ac non in alio, sed semetipso idem magnale tam veraci quam efliChristi,
et

caci experimeuto

sermo

didicisse. Ammonitius. Eidelis omni acccptione dignus, quia vitis ve-

de toto corpore ablata pernoxia peste, ipse mecum super hoc facto diligentissime tractans , satis mirari minime possem, quis fuerim, quis essem.

ad declaranda merita palsuorum, id est, Apostolorum ct martyrum rnitum seu caeterorum electorum, quotidie his et talibus
ra, qua? Christus est,

miraculis

, ,

.-,111

MIRACULA

S.

EMMERAMMI

EPISCOPI MART.
minime
dirSdant.
Collectitius.

A-

Abrolfo

facit. Ecce memoria miraculis quasi novas nuptias Emmerammi juste vinum pro beatissimi martyris

fore,

Cum

omnes,

I)

adde ul

hoc proculdubio aqua cum sanitate propinavit ab * comprobaretur facto, eum quodam in Dominica optime sudasse vinea, multumque fructum quanta lietitia, volante fama, ex tulisse in ea.
vitali

qui sapientia Sanctorum abutuntur, procul dubio aut hic aut iu futuro puniantur, compcscendaj

hujusmodi rebus transfunditur in filios Ecclesiae, cum hsec longe lateque audierunt [solenniter] celebrata de matre. Cujus rei gratia tu adaucturus

partim clancusunt immoderatae mussitationes partimve manifesto Sanctus Emmeac simplici serrnone dicentium rammus nunc dormit, qui bona sua, quasi non
,

lum querelas concinentium

sua,

sibi

suisque subtrahi

perfert.

Quibus per

qusecumque animo rationabidiligentia in horreum Dominicum comporta sic enim e%, quae in quadrisunt facta fido climate mundi a sancta Trinitate utcumque locum habebunt [ etiam ] in descriptione

Opusculum tuum
occurrerint,

sensatos et prudentes viros erit suggerendum atque dicendum Ecce non dormit, neque dormitat, qui
:

liter

summa
:

custodit Israel. Insuper et hoc nostrapte adjicien-

quia bona sancti Emmerammi quae vere bona sunt, nec sibi subtrahi, nec suis consortibus ullo modo minui possunt.

dum

tua.
Paupcrpedi
blU
ra^tits,

13 Ista vero, quae

secundum saeculum dicuntur

,

etcxevcntu

10 Collectitius.

Quia strictim notasti quatuor

invorato tancto Martijre,

quibus pater quater terna, sive ter , quaterna disting-uitur insignia, ob dulcissimam Patroni nostri memoriam placet anterioribus tribus
plagas mundi
subnectere unum, quod idem sit et ratione, ut unitas ita cohaereat Trinitati, quatenus probabilis quaternitas laterum aequalitate solidata, fidem quatuor Evanmiraculis
liic

bona , quantulacunque sunt quia non fuerint 08 'etffc. hucusque extra curam et custodiam summi Pasto- Dwn /#o ris et Custodis, nec non ejus provisionem dilecti Martyris, ex antiquis temporibus non solum mirabiliter, sed etiam fortiter mnumeris virtutibus declaratum audivimus, legimus, vidimus. E quibus ac nunc temporis necessarium unum grande miraculum, pro mag-nitudine sui valde inter optimates atque plebeios homines divulg-atum, utilitati legentium consulens pariter et exactioni tuarum g petitionum satisfaciens istic innectere curabo.
,

quartum, ea

scilicet

geliorum conservet per omnia. Erat quidam

,

homo

B pauperculus, qui cum alio aeque indigrente loca non baculo sufFultus sed scasancta qusesiturus mnellis h innisus, mag-is viam repsit, quam ambulavit. Cumque circa horam prandii ventum esset
ad

Temporibus itaque Henrici

ratoris eximii
i,

pii

Augusti

et

impe,*

multis rebus ex episcopio Eatis-

quendam fontcm
ad
in

laticisperspicui, dixit scamnel:

larius

culum
et

sodes, istic jentaitineris socium nomine Domini nobis erit sumendum

fucrit
,

cum refectum

cum gratiarum

actione

abeundum. Quo assentiente, ac ad panis esum

solotenus in ora fontis consedente, scamnellarius

homuncioaquamhauricns ex abundantiaepurissimo antequam apponeret ori potum, sic invocat Dominum ubique fidelibus notum Domine Jesu Christe, qui dcsiderium pauperum soles exaudire,
speculo,
:

per incautelam perditis, et de abbatia S. Emmerammi ob controversiam episcopi et abbatis pluribus bonis pessundatis atque dissipatis, contigit, ut Dominus Bruno k, g-ermanus frater ejusdem imperatoris, sub occasione juris haereditarii tentaret sibi vendicare possessionem et curtem, quaa vulg-o dicitur Enterhof l , id est , [ Veneni atrium et curtis, sedsecundumeos,qui altiorisingenii sunt, et quaeque ing-eniosius quserunt, Spes asthebonensi
ris, id est,

/.

morita martyris tui

Emmerammi

clarifica in

me

hodie, qui, charitate ipsiuste benedicente,

stio sitim restinguere.

nunc geore

grcmidtmntur.

Et

ecce inter

bibendum

necdum ab

manum,

qui bibcrat, retrahente, per eum, cujus

Coeli non inconvenienter dici potestjuxta quod Saxonicum idioma teutonizare solet. Saxones enim Spem, ut Sperationem hujus vocabuli nomine finitimo vocitare suescunt. ] 14 Qui dum publice contra edictum caesaris prmlmmS. vim inferre non auderet rebus ecclesiasticis, tan- Emmeram-

hoc,

gratia nesoit tarda molimina, soluta sunt

omnium
exiliens

dem ex

consulto in id

ventum

est,

ut in loco, qui

mi

injuste

membrorum

cjus

retinacula,

Qui mox

atque huc illucque discurrens, gratias egit Deo sanctoque ninrtyri Emmerammo. Tunc incolse acci-

ejusdem novitate rei, ob memoriam tam cxcellenmiraouli, in honore Martyris construxcrunt ecclesiamibi. llocin partibus Italiae factum, relationc cujusdam fratris, ex laico conversi adhuc
ti

m, super hujuscemodi re haberetur placitum, sive judiciale colloquium. In quo omnibus judicibus vel scabinionibus n, qui in [ eodem comitatu erant, pecunia corruptis ac aliis ] alidicitur ^Eting-a
,

tis

annis talium rerum curiosissimus auditor comperi, qui per confidentiam et consolationem hujus benclicii in id se provocatum esse
puerilibus
iu

confessus

est,

ut latrocinium,

quodjam per

plures

aunos orudeliter exerouit, desereret, nec non apud Emmerammum lupinam rapacitatem deponeret, sicque ovcs cx Iupo cum ovibus Christi pasceretur in ovili Dominico.
;>.

Anrtor
tni

S.

Bmmsram*
patrocicornnniiit

imntltt!

Ammonioius. Quia bencficia Christi ob memoriam Sanctorum illiusper omnia propagandum, et a bonis universis unice ampleotendam, hactenus dictando utounque digessisti, noviter facta bonorum
18

cunde inid ipsum mercede conductis, ita omnium causidicorum astutia et calliditas ceelitus infatuata F est, quo communi consilio ex adversaria parte inductus aut subornatus quidam judex, nomine Otpolt, cujus loquacitati ad tunc temporis multa committebantur a multis nec sciret, nec posset judicare quidquam, quod S. Emmerammi vel nostram laedere quiret causam. Unde et a defensore nostro publice mendacii et falsitatis notatus, praebuit multis admirationem cum additamento timoris. Verum ne prasdictus Bruno episcopus tam probrosae confusioni succumbere videretur cum
, ,

suis astipulatoribus, rog-atu illius palatinus

con-

sancti

Emmerammi

minoratio, simul et

quorundam

super hoo habita

vidotur,

ut mihi non sme ratione postulat, quatenus dictatu vivaci aliquid huic Opusculo inseratur, quo otinvasorcs ecclesiasticarum rerum admoneantur,
si

querelosa mussitatio,

ventus estKatisbona liabitus, quasi illic annullaretur miraculum, quod contig-it. Sed longe aliter res eadem exitum habuit, quando totum concilium , quod ibi collectum fuit nolens volens divinse voluntati paruit.

15

Nam

in aula judiciali, praesidente Ilenrico

adjndicare

duce

cum Chunig-unda

velint
si

Et

sanum sequi consilium , ut resipisoant. qui hujus rei tortitudine turbati sunt vel
aliquam es BBterni Regis rectitudiue miseratione consolationem se accepturos
,

sorore p, nec non

sive comitibus, uti

scilicet twhou epi~ subselliis a viris consularibus SC0P Bru

imperatrice

sua

mcestafioata

simul et

mos aulicus poposcit, assessis, per totam curiam audiebatur vox contra S. Emmerammum , partes episcopi foventium simul
,

et

DIE VICESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

511
*-

et

dicentium

quod Brunoni

utpote tam amplae

,

et potenti personse,
illa die

nemo

posset resistere
ejus,

quin

omnium

judicio in ditionem ejus veniret

pnefatum prsedium, quod avia

q

nomine Ju-

dita, Norici reg-ni videlicet

ducissa q, sancto

Em-

merammo

pro se suisque filiis Hulduwico, atque Henrico velut regalem fiscum tradidit eoscilicet tenore, ut, si episcopus vel aliqua potens persona eandem curtem usurparet, vel usibus monacho:

Arnolfum, alter hujus familiarem designat. Pr/ptermisi autem, quse in editione Canisii apag. llusquead 129 recensentur, quia isthsec omnia ad propositum nostrum nil faciunt, etpartim in gestis 8. Ramuoldi abbat> diemll Junii apud nosjam sunt recusa, partim ad diem 31 Octobris, ubi de S. Wolfgango Ratisbolectitius,

quorum

hic

Amolio

rum

reverteretur.

subtraheret, statim in jus hajredum suorum Hanc quoque sententiam prgeposue-

runt judices atque optimates, afiirmantes, traditionis conplacitationem hujusce a Gebehardo Imbripolitano r antistite violatam esse. Tunc a domi110 Brunone consensu principis extra curiam evocatis primatibus,
aliis

nensi episcopo agendum erit, poterunt recudi. b QucVuncis inclusi,ea Canisius notat in Ms. suo aliis litteris scripta esse, quod sufficiat semel monuisse. c Ita correxi nam in edito est octava. d De matricularibus eorumque varia conditione ac officiis consule Cangium in Glossario. Hic ea vox usurpatur pro presbyteris ciericisque, qui ad
:

summa

eloquentia praeditis

et

officia

in ecclesia S. Petri, quse cathedralis erat,

ec-

judicibus causidicis, juris peritis, in sui cauexcitis,

peragenda in matricula seu catalogo ejusdem

clesicV conscripti erant.

sam

omnig-ena calliditate vel astutia

foris

sunt instructi sivepraeparati, quipartis illiusdefensiones intus forent, ut sibi videbatur, argumentose
recitaturi, nihili pendentes,
est consilium contra

stus

eAlludit auctor ad caputll LuccV,ubicum ChriDominus decem leprosos ad sacerdotes mitscilicet

,

quod scriptum

est

Non

iens mundasset,

Dominum,

qui novit corda ho-

nus

unus tantum ex ipsis, Samaritaad illum acturus gratias rediisse

minum.

B
bit tiivhiitu

16
set

Cumque
e^

introgressis omnibus,

ad locum et tempus, in

perventum esquo excusanda erat fal-

impediuniur

s j tas

malitia forensis judicii, et quasi obtinenda

narratur. f Celebrabatur igiturectate Arnolfisive secidoxi, S. ~Emmeramm\ festivitas, uti etiamhodiedum, hoc die%% Septembris; nam S.Matthxus colitur die 21,
S.

**

triumphalis palatii dignitas, non solum qui falsitatis antea fuit notatus, convictus est reus esse ejusdem abdictatus, sed etiam omnium eontrarise parti faventium ora ita virtute ccelesti sunt clausa et mutata, ut nullus totingreniocallentium aut posset
dicere,

ThecladieW.

g Citjus sedis episcopus hic fuerit, non

indicavit

quod secum ipse cogitando deliberavit, aut quod ab aliis in auremsusurrantibus dicendum rccepit. Tum omni senatu, qui frequens convenerat, ob miraculum evidentissimum in laudem Christi provocato, per totam curiam Deo gratias clamor humilis et vere laudabilispersonabat, nec non beatissimi martyrisErnmeramniilaudes altrinsecus exaltantium murmur amabile aures multitudinis reverberabat. Inter quos quidam comes,
fariquiret,
vir

Arnolfus, nec aliunde potui certo assequi. h Scamnella et scamella simtfscabella sive fulcra illa, quibus innixi contracti vel aliter capti pedibus repentes procedunt.

Henricum imperatorem designat, cujus geapud nos habes die 14 Julit. k Erat hic episcopus Augustanus, etiaminproprium germanum suum fratrem S. Henricum
i

S.

sta illustrata

imperatorem aliquando

rebellis, uti in

ejusdem

famosus in Christiana religione Eberhardus, nomine, fertur dixisse Ecce Rexregummanifeste destruit jura mundanarum leg-um. Bene omnia nunc et semper fecit et facit, qui superbis resistit, achumi:

Sancti Vita loco mox laudato legi potest. 1 In Ratisbona monastica pag. 239 vocatur Ay terhof, diciturque sita prope Straubingam. Quse sequuntur uncis inclusa de etymologia nominis. alio charactere scripta erant in edltione Canisii. m iEtinga, vulgo Oetinge, Bavaritc oppidulum
est inter

libus gratiam dabit.

hinr

Salisburgum et Landishutum. n Scabiniones et Scabini erantjudicum assessoo

Bnwo

pveniieniiam
uglt.

Tunc dominus Bruno ing-enti timore imrno per vim supernae virtutis adeo est
17

correptus,

interne

si-

bimet surreptus, quo uon solum illa die coramprinC cipibus et populo humiliatus frigesceret, sudaret, pallesceret, sed etiam intra domestica mcenia sub grandi vitae suse periculo proximam noctem insomnem duceret. Altera autem die, cum jam sol illustrasset

orbem,

pcenitentia et

lachrymis expellens

tenebras, quo deceptus erat, erroris, cum oblatione se beato Emmerammo prcesentavit, humiliter fratri-

bus delictum suum confessus, atque inter memorias Sanctorum nudipes incedendo, tam laboriosam interim exercitationem perpessus, ut nullum ex omnibus altaribus, quae apud nos abundant, prsetcrmitteret, cui propria manu donum non imponeret. De-

mum

ante

aram

clarissimi Patroni nostri se ultra

nec illi neque suis aliquid mali facturum, seu rebus ecclesise ullam vim illaturum, cum juramento devoVinum quovit, nec non sub teetibus confirmavit.
que, quod partium suarum fautoribus in convivio dedit, atse daturum spopondit, nobis pro charitate intentissime orationi fraternaecomque vitam suam

quibuscum judicia exercebant. Uncis inclusaaliis denuo litteris scripta erant inexemplari Canisiano. p De S. Cunigunde, S. Henrici imperatoris au* gusta conjuge et virgine, actumest apudnosad diem 3 Martii, ubi 3, num. 17 inter ejusdem fraa tres recensetur Henricus Luxemburgensis S. Henrico anno 1003 Bavarice dux creatus, qui is ipse est, de quo hic loquitur Arnolfus. q Fuit hcvc conjux Henrici, Bavarix ducis et fratris Ottonis I, ex qito Ilenrico per cognominem filium avia fuit S. Henrici imperatoris. r Amolfus lib. 2 de Miracutis tres hujusnominis episcopos Ratisbonenses memorat. Is, dequo hicmentio fit, videturejus nominis primus fuisse. s In Ratisbona monastica pag 239 hxc contigisse dicuntur anno Christi 1018, quo Arnolfus Vochres,
,
.

burgensis hujushistorise scriplor florebat acverisimiliter

ibidemjam crat monachus, quodpru //< l

ejusdem historLv juverit hicannotasse. Ceteraquse sequuntur, cum ad S. Emmcrammum non spectent,
prmtermitto.

mendavit

s.

ANNOTATA.
Ammonicius a In hoc Dialogo loquuntur Septembris Tomus VI.
et Col-

<3D
69

OEFICICM

512
A. Arholfo.

OFHCIUM PBOP-

S.

EMMERAMMI

EPISC. MART.
In hoc seculum labile Qui pro salute hominum
I)

OFFICIUM

PROPRIUM

Tuummisisti Filium. Hiciraaginem coici c

Induit natus Virgini,

Auctore Arnolfo Vochburgensi.

Quomortales invalidi
Caelestes possent fieri.

Unde Sanctorum numerus,

Tibi soli notissimus Eortiter exterioris

Ex
Orationet
trct

cjnsdem codice Ratisbonensi.

Calcat vitiahominis.

Quem Emmerammus inclitus

PriEstet a hoc nobis Deitas beata
Patrisac Nati, pariterque sancti
a

Cujus festa percolimus,

Redeg-it in servitium

cujusreboatomm Gloriamundo. Amen. OltATlO DE S. EmMERAMMO. Omnipotens sempiterne Deus, quibeatumEmmerammuro, saccrdotem tuum, cursum praesentis viSpiritus,
tas

Ad

sanctas

formansanimum.

Hic dereliquit patriam, Quam dicunt Aquitaniam,

Prius
ibi

oviculas
cpiscopo
martijre.

martyrio voluisti consuramare, concede, qusesuille

mus, ut sicut

membrorum

abscissiones passus,

Tuipascens adavidas. 4 Exin raigrans in Noricam Virorum fortem provinciam,

Ejus, te dante, incolas,

pro vitse integritate civium supernorum sortitus est contubernium, ita et nos, amputatis vitiis de cordi-

Pecit esse Christicolas.

bus nostris, ejusmeritis suffrag-antibus, inter membra tui Unigeniti counumerari mereamur. Per eumB- dem. Alia. Dominator Domine, pro cujus amore sanctus Emmerammus martyr et pontifex, patriam seu terrcnamrelinquens substantiam, peregrinationem ag-gressus es^ voluntariam; da propitius ut in hujus mundi exilio per exemplorum ejus vestigiagradientes, ad seternam patriam ipsius patrocinio subnixi pervenire valeamus. Per Domi,
,

Tumfidelisut famulus, Qui sibi erat creditus, Thesaurum ad Dorainicum

Auctum

reportans scrinium,

Pro alterius crimine Secabatur dirissime,

Insinu

Sicque effuso sang*uine, sedit Abrahse. Nuncprecamur, piissime

Creator,

rerum Domine,

num.
A i.ia. Boati Emmerammi sacerdolis tui atque marDomine, vcnerandaeelebrantes Natalitia, cum Ipsius patrocinio preces coram te effundendo petimus, ut et vulneribus nostris clementia; tuse medetyris,

Nostrasejus oramine Dig-neris noxas tergere. Laustibi, Pateroptime,

lammisericorditer adhibeas, atque inter

mundanas

Una cum sancto Pneumate, Ac tuo Unigenito Gloria sit perpetuo. Amen.
so *, qui ffiternae g-loriae
ci

nos jugiter proteg-cre dig-neris procellas. Per Dominum nostrum.

ct

Jubilemus Deo, beatorum prassulum Regi g"loriocoronam beato dedit pontifi-

Hymni
b

merammo

SSaphico metro compositusymnus desancto martyreChristi b.

Christe, cui justos

Em-

Emmerammod.
5 In

Natale sancti Emraerammi martyris atque Antiphow

ct

liominum favores

pontificis.

psalmi

Caritas cumspe, fideique leg-e

Ad
Domino meo.

Vesperas.

wl primas
Veeperat.

Dedicat, festo patris Emmerammi Suscipe hetos.

Patrios
3

Antiph. Juravit Dominus. Psal. Dixit Dominus

quidum

fugit incolatus,

Ant, Potens in terra. Psal. Beatus

vir, qui

timet

sacerdotumoelebres honores, Certius multo geritex labore

El

Dominum.
Ant. Collocet eum. Psal. Laudate pueri Domi-

Pontificatum.

num.
Ant. Quid retribuam. Psal Credidi, propter. magni meriti virum Antistitem EmmeramIV*. mum *, qui pro vita proximi animam posuit suam.
?.

Noricas gentes peperit saluti,

\ ntrit et sig^nis, rericitque verbis,

Donec expensum Domini talentura

CentupUoavit. Hio pio fratrem redimens cruore,
moral
'irsus ct membris numeras * triumphos Tot modis victor, vicibus quot artus Lictorademit.
(

invictus

Benig-num Jesum est namque imitatns Martyr * qui pro vita. Gloria Patri et Filio et Spi-

Spiritus cujus jubilas in astris

suismagnus famulis patronus, Ethatisbonam tueatur, almi Corporis urbem. Oloriam Patri resoncmus omnes, Ejus ctNato jubilemusapte
Sit

Qui pro vita. Antiphona ad Evangelium e. Ave Sacerdos apostolice, ave Doctor Catholice, ave inclite martyr Emmeramme, ymnis tua devotis venerantibus natalitia optine precibus piis, ut assit Omnipotentis
gratia.

ritui sancto *,

Antiph.

alia.

Beatus

Emmerammus

revera gre-

vel (Et tibi Christe, Genite superne)

gis tui, Christe, sacerdos et hostia, clipeo sufferentije praemunitus, te astante, et omnia vulnera ejus, causse tuae dilectionis inflicta, numerante, centenae

Cum quibus
rfeS.

reg-nat simul et Creator Spiritus almus. Amen.

martyT coronae ang:elica pompa subvectus, trium-

phorum
rithmice

g-Ioria

exaltatus hodie

cselestem

aulam
f

Emine-

ascendit/*.

Item alius de Sanoto

rnmmo

Emmerammo,
Domine,

,non metrioe) modulandus,

6 Invitatorium.

Dominum dominorum
caelesti

adore-

O/Jicium

Ymuus

mus
mus.

Christum, qui

te decet,

Hierusalem sanctum EmiN

propritno

merammum

donaverat civem. Psal. Venite exulte-

Nocturno

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

Ik primo Nocturno. Antiph. Sanctus Emmeraramus Pictavise natus, adhuc tenellus aetate divinain lege voluntatem ccepit habere. Psal. Beatus vir. Antiph. Caelestis Magistri apprehendens Puer disciplinam, via gradiebatur justa. Psal. Quare.
idcirco dedit

618
a.

llunorum ob hoc exisse, ut Pannonise incolam converteret*. Sed gentem incredulam ad Christum
princeps.
se

u*>wo

Antiph. Odio habuit vanitatem Adulescens, et Dominus lcetitiam in corde ejus. Psal.

Sacer Dei Famulus, dura cceptum iter peragere conspiceret, duci populoque, ut apud se maneret, rogantibus consentit *j Eo quod et in Norico nuper Christianitas incoepta opus haberet
r*.

non posse

sanae solidamento

doctrinae. y.

Quamvis, quo

pri-

Cum.
Antiph. Speravit iu Domino, qui sure potentis; scuto eum in fervida juventute adversustela inimici
munivit. Psal. "Verba mea. Antiph. Adgloriam nominis suimirabilisdignum virum almum Emmerammum Eactor omnium constituit

mum aniraodeliberavit,pergerenequiret,tamenvoluntate sua non est fraudatus agri Cultor Dominici * Eo quod et in "Norico.
:

super opera manuura suarum. Psal. Domine

noster.

Dominus

Postquam copiosam Domino plebem adquihaud immemor praecepti, pro sivit, Evang^elici proximo mori non dissimulavit *; Et ideoadpalmara martyrii decorus pervenire meruit. y. In Christi amore reis subvenire desiderans, semet
r*.

Antiph. Justus Dominus, qui justitias diligit, justis operibus illum adornavit. Psal. In Domino
confido.

totius

periculi procellaj

obposuit

*.

Et ideo ad

palmam.
8 Antiph. Super
iii

Beatus Emmerammus tatem horrens puerilem * Creatori suo servire studebat. f. In anteriora extentus, et posteriora oblitus*, Creatori suo.
iy\

puerilibus iu annis levi-

Emmerammus statura
verus.
y.
r*.

Cantica h. Erat atqui beatus procerus, vultu angelicus, in

*
Socturno.
h

sermone doctiloquus, atque per omnia cultor Dei

Magna

r.\

Morum maturitate, temporumque transcursu

divinse voluntatis minister

est gloria ejus etc. Pretiosus martyr Domini

Emmerammus,

per-

vir factus,

Emmeram-

rnus * cathedrara pontificalemapudPictavim suscipit^. y.Ordini sacro concordans virtutum respon-

stans fortis in ultimi meta agonis * Non interrupit verba orationis, sed Domino Deo se commendans, gratias eg-it. y. Scalse superpositus et crudeliter a
carnificibus incisus *;

so*, Cathedram. Ad pascendas vero IV*.

Xon

interrupit.

Pastoris oves satis erat, et ne adversarius, quem devoraret, sollicitus inveniret *, Vigilanti curae instabat. y. Sciensergo, *; quia, cui plus committitur, plus ab eo exigitur

summi

r\ Athletam autem Domini martyrio g-loriantem rccenti a loco passionis rapientes discipuli*,Spiritu

jam

crelis illato,

apud quendam vicum

terrai

suum

tradebant.

Vigilanti curae.
IV*.

^stuans autem
exteras

venerabilis Pontifex martyrii

desiderio,

nationes petere
si

decreverat*;
se offerret

etenim aberat civitas, quae nunc ejussacorpus,;idcircoque ab area, in qua sectus crum tenet est, illum tollentes *j Spiritu jam etc.
y Long-e

Quod
y.

effectum,

Deo donante, postmodum sumpsit.

r\
tyris

Laudemus Dominum

in almi prtesulis et

mar-

Volvebat siquidem animo,

umquam

Emmerammi
aegri

meritis g-loriosis *,

Ad
>\

cujus se-

occasio, pati pro dulcissimo Christo *. Quod effe*. ctum. y. Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto

pulchrum

veniunt et sanantur.

Quod
pro secundo

etc.

In
7
Nocturno,

ii

Nocturno.

certamine, quod olim certavit impigre, in Christi regno triumphat perpetuo beatus praesulEmmerammus*. Adcujus.

Antiph. Quia beatus Emmerammus in monte Domini requiescere fuit idoneus, ad nihilum reduDomine, ctus est in conspectu ejus malignus. Psal.
quis habitabit.

R?.Victoriose Regis summi bellator Emmeramme, Patre donum cui gemina; dilectionis a luminum est tale, ut alienum crimen tibi non ab-

Antiph. In benedictionibus dulcedinis Excelsus Psal.Doillum prsevenit, suaque charitate fundavit.

,

collatum addici* nueres impingi, imo et morti pro eo velles indignis, y. Ut Amator homiuum, Ora pro nobis morte peccaqui est salus in se credentium, nos a

mine

in virtute.

torum ereptos
pro nobis
i.

faciat

vte

participes seternas*.

Ora

EmmeramAntiph. Mundicors et innocens praesul benedictionem consecutus est mus a reg-e gloriae
perennem. Psal. Domini est terra. nomen Antiph. Qui dat haereditatem timentibus
suura, sanctura

Ad matutinas Laudes.
Antiphonm Praecinctus fortitudine martyr tuus ad Laudct. accepit stellam maEmmerammus, Domine, a te

9 Antiph.

Emmerammum
est

hodie fecit consor-

matutinam, qua vicit tenebrosam hujus mundi

liciam,

tem hoereditatis

aetemse. Psal. Exaudi,

martyr tuus Emmerammus, Antiph. Beatus quem in atriis tuis voluisti habitare, quo Domine,
Psal. intercedente, iniquitatibus nostris propitiare.

ANTipn.

Hic pascuae

tuaj

oves,

Christe,

cum

ymnis

atria tua assuefecit intrare.

Testis tuus

Emmerammus
te

ad

te

de luce vigilans,

Te decet.
fice

Deus, carnem suam

multipliciter tibi fecit hostiam.

Antiph.

Jam luce tibi orta inextinguibili mag-mmartyr Emmeramme, post has nobis tenebras
Dorai-

Benedicant

Sancti tui, Altissime, quibus beasociasti

tum Emmeramraura

ejusdem dig-nare visionem impetrare. Psal. nus reg-it. Emmerammus, r\ Inclitus Christiovium pastor multas lucratus esset animas *, in sua terra

passiouum. super cailuru et terAntiph. Coufessio Dominica, exaltavit ram magnifica, sanctum Emmerammum Sanctorum. in g-loria

cum palma

dum
y.

peregrinari. Majoris gratia lucri in aliena voluit sedi, cui prsefuit, alium praefecit, ipseque

Unde

terram nativitatis egressus *, Majoris. veniens beatus Emmerammus, a tf. Baioariam duce Pannoniam petendi licentiam peTheodone suae magis providens provintiit*- Sed princeps careret Doctore, eum illo ire miciiE 'ne tanto a Gallorum regno nimepermisit. y. Dixit enim se

praeceptis, et imiAntiph. Evang-elicis adhjerens Cornu erectum tationeDominicai dilectionistang-ens Erameramfidelis, bcatus pontifex in domo David spintum emimartyrii tribulationes hodie mus per
sit

ad ccelicas sedes. m resolutionis Deum Antiph. Cum instaret hora martyris, quasi lampas pcrsitientis Emmerammi pehvisse ejus ore procedens, visa est lucida ex
coeli

funeris territi, vix secreta, unde et ministri ofiicium

514
A.

OFEICIUM PROP.
Ad Primam.

S.

BMMEKAMMI
invidiam.

EPISC.

MART.
D

Awouo offlciumscpulturaequiverantimplere.
jetate beatus Emmerammus mancipatus, in hia usque in finem Chrigti servitiis

Iiumilitas minueret g-Ioriam, nec gravitas exeitaret

adBorat
diunuu,
k

10 Antipii.

Prima

Antiph.

Ad

spera et g-audia

mundi non

inclinans

robur animi, tristitiam quoque vel

metum

nullus

strenue sudantlo perseveravit k.

Ad
i

iii.

Antiph. Tertiam gnomone jam lineam adumbrante l, cum laudes Domino suo prasul venerandus psalleret Emmerammus, occasione data,
raptus cst ad diu desideratum pro Christi nomine martyrium.

habebat pensi. 13 Antiph. Nullus erat locus tam vilis, nulla per- ^vcrhebsona tam humilis, quo in episcopatupromotum non duma dam. declinaret salus animarum, redimentem tempus, ne ad horreum Domini rediret vacuus, Antiph. Vir Dei exemplo patriarcharum nativi
liminis deserens incolatum, nolens,volens, regendas

Ad
va,

vi.

suscepit Noricas gvntes.

Antipii. Ilicconsilium salutisin altari obedientife

m
n

Antiph. Sexies bina, quae dicuntur raundi abusitam in se sanctus Emmerammus, quam in caateris execratus mortalibus, scala totidem gradibus virtutum ornatacoelum conscendit m.

Deo oblaturus, a coetu fidelium cui mutua caritate se devinxit

gnificus.

est unice amatus,

ejus Minister

ma-

Ad
Antipii.

viiii.

Nono

ecclesiasticas dignitatis

gradu n

nismi,

Antiph. Excisis ergo inutilibus surculis pag-asemen creverat fidei,quod universo justitise

constitutus, et a Christo pulsante pervigil inventus,

distinxerat flore.

etad$ccunda$ Vei>cj,

martyr Emmerammuspro meritis palmaab ipso donatus est reterna. In ii Vespeius. u Antipii. Sacerdotem suum et martyrem Emmerammum pius Dominus in Sanctorum splendorc comparem eis fecit fulgere. Psal. Dixit Doinsignifl

Antiph. Quia magnam circa perficiendara Deo plebem habuit sollertiam,lucidissimo conversationis exemplo formam vivendi praebuit, et suavissimo
loquendi

modo

edocuit.

minus.
Antipii. In

Antiph. Celebris illi contentio fuit sobrietatis sobrio, extenuationis cum humili, liberalitatis omnibus.

cum cum

mandatis Domini nimis volebat, cujus

timor castus cor ejus semper possederat. Psal. Beatus vir.

Antifii.

Antiph. Pedibus almi Antistitis reorum desperatio pallida provolvitur, crimen exponitur, venia rogatur, quas ab eo maximo dilectionis datur consilio.

Qui

in altis habitat,

cum

populi suiprin-

cipibua illum collocabat. Psal. Laudate pueri. Antiiii. Salutaris calicem bibens, per amarum

Antiph.

Pretiosus

Christi

martyr Emmeram-

compendium.

mortis poterium dulce perennis vitaa adeptus est Psal. Credidi, propter.

j\\ Summo nisu ad te clamantes, Christe, preeamur, erue a criminum raolc, quos redemisti Sanguine, et intercedente beato Emmcrammo nostro

sectus cultris et incisus, confortatus vero cceliius, sine intermissione Deo obtulit orationis munus, quas nobis a facie inimici sit

mus membratira

murus.
Antipii. Beatissimus

lens alibi resurrectionis

martyr Emmerammus, nc*diem prsestolari, elegit hunc

sacri

patroiHi
>.

',

Tibi fac nos pos.se

peromnia

plaeerc.

locum, quatinus

nobis

corporis patrocina-

Tui dileoti Martyris prece placatus, Domine, delicta uostra dele, ao in futurum clcmentissime *.
Tibi etc.
Tibi.
o
V.

retur reliquiis, quibus

clerumpopulumque tueatur
rtemaliare-

universum.
14-

Gloria Patri ct Filio et Spiritui sancto *

In

Adoremus Dominum * Qui coronavit beatum

Emmerammum.
Evangeuuh
o.
i^.

spomoria

Ad

"'''<
'"'
'

LB.

Avnni.
" lllI1(1

'"'

quo beatua
....

rnnluiini
Magnlflcat,

Magnum nomentuum, Domine, pro Emmerammus sectus. brevemhodie trilL

..
'
.

Emmerammus
fuerit,

discendas sacra institutionis litteras puer est scolis traditus, ubi quam docilis

finis disciplinae virtus *,

f,

Et

s,ltl:im

lOSlorum tripudio perenni, cujiis spiritusexultans in salutari tuo,da, suffrag-etur nobis precatu assiduo.
>
,

mulnvit

virtutis socia.
'frrtc quis

dignitas ostendit.
virtutis.

In ipsa simplici jetate, quid *, esset futurus, prassag-it ab eo adamata virtus * Et

-p

ihu
iiiini

AM-nii.

Sancte
pro

Emmeramme, martyr Loneg-Iig-entiis

preciose,

nostris intercede

apud eum, cujus clementiam nulla mortalium superant delicta.

Ai.ia antiimi.

In exilium missi

quc

illius,

pro morte

beati

Emmerammi

Lantpertus sororusque ad

Plomo Dei ornamentis virtutum conspicuus, ascendens per ecclesiasticos gradus, post dilectionem meruit reverentiam, donec dispononte Domino * Consensu cunctorum custos morum et exemplura vitaa ordinatur episcopus. ?. Dulcis
j.

erat

ei

exhortatio et

mortem luehanl poanam

Ai.i\

moderata

locutio,

tum pretium

delioti,

cordis

commendat

\sTim. Civitas Radaspona Isstareob multa bona aiiis tuis divinitus eollata, e1 maxime, quia
beati
cinlo.

Altithrono

pulchritudo corporis itaque disponente Domino * Consensu cun-

ctorum.
$. Porro lectionis et orationis vicaria successione et exspatiantis animi discursus imhibuit et*

Emmerammi

pervalido Bemper foveris patro-

Itcni alisa de

eodem Sanoto superebdomadam.

in flosculis primae a-l;itis id dilioiis optiuuit earitatis et honestatis, ut ounctorum oculi cumnotarent, omniumaffectus dilitfetvt.

Antiph. Beatus

Emmerammus

Suggestionis adversa? militiam exclusit

agendum quid solemnis

stionis.
IV*.

f.

Inter

semper ad utrumque opus psalmodiae dilecta materies * Qua suggeei fuit

tam perspioaoiPuero lij adolesoentta, et inorementa temporum florent inoremento virtutum, ct prasvenit Virum nmturitas
in

\mu'h. Successit iptur

Rebusepiscopiibenedispositis, seuquibusque

morum qufacilesuadebatjuvenirationispondere

transitorium omncquod ftiiaat i QQ omnnmin.i fuisset leve. i;n V:n ,v ei e\ patria vor oblatu; expatriaoblaluasicabeopru
(U

persome

^. r

'

aocipitur,

et

acceptus

aujretur,

ut *nec

examinatai ipsead nova tyrocinia strenuus miles succinctus * Pauperes. 15 $, Priuceps Theodus adventu sancti Pontiviro,
ficis

disjectisapte compositis, ne qua prjesentium affluentia perfectioni obsit * Pauperes divitias dives Pauper exponit, et sic expeditus e Gallia in fines Baioanos euil devenit. >\ Constituto pro se

pro ejutdem
Sancti

DIE VIGESIMA SECUNDA SKPTEMBRIS.

ficis

515

sum

comperto, percontatus causam exilii, responaccepit, hanc esse sui *, Quo populos Pannonise

reconciliaret Conditori. f. Ad hasc dux infit, discordiam inter se et Avares longam nimium tam pio resistere studio,

imo

iter

propositum intcrcludere om-

*. Quo populos. Pater sanctus, quem prohibiti callis injuria conturbavit, sed ducisprudentiapopulique frequentia salutem suam exigentium temperavit, post altam sestimationem horum * Gratulatus, supernae

nimodo
v

jv

monasterii Ratisbonensis ad S.Emmcrammum A amou Prior, swpe a me laudatus, observat, ab hac invocatione ordiri M. Ratisbonense, cujus apographo nostro ipse ista pr&fixit Offieium divinum pro festo S. Emmerammi episcopi et martyris, ab Arnoldo Vochburgensi et monacho S. Emmerammi, ut ipsemet innuit epistola ad Burchardum abbatem, compositum et ex codice propria ejusste,
:

dem manu
num.
5.

scriptohic descriptum. Consule

memo-

ratam Epistolam ante Vitam alteram pag. 487

dispositioni supposuit

animum,

et gentis studio prce-

buitconsensum. J-.Post difficultateni justsevoluntati obviam sentiens, seabomnibus diligi etab universis coli * Gratulatus.

#. Ad laudem coelestis patrias non ultima pars accessurus Prsesul venerandus, per spiritum tem-

hymnus auctorem habet Meginfrcdum Magdeburgensemscholarum pr&positum; qua de revide dicta in Commentario praroio num. S. Pater Prior ad pr&cedentem litteram laudatus hic in margine annotavit, eumdem hym*
b Verisimilius hic

pora sua * Jamjam declinari sensit. ^. Per triennium Baioarise finesperlustrans, per eum, qui loqui* tur ad cor Hierusalem, se ad occasum hujus lucis

num
c

hodieque in Offlcio dbbatia recitari.

S.

Emmerammi

in sua

Lege

choici,

id est, terreni sive hominis, a

Jamjam. r\ Sub idem tempus invida pars supremo congressu cum eo conflictura, subdolam nacta occasionem, tale pugnandi genus adinvenit *, Ubi aut
viscera caritatis occludenda, aut infamia sacri Ordinis in Ecclesise scandalum foret displodenda. f.

Grzeea voce yoiv.oz terrenus, d In Officio hodierno, inquit hic inmargine Forstenius, hasc stropha dicitur pro Invitatorio. In codice autographo huic Invitatorio et sequentibus

hymnis ac responsoriis
tiquas cantuschoralis,

superscriptai sunt notse an-

Nam
sa, et

principis

filia,

generositatis

damnum

perpes;

beato Viro crimen confessa, extitit causa *

Ubi aut.
iV*.

ad canticum Evangelicum Magnificat, ait idem pater Prior, additque, eamdem antiphonam etiam nunc ibidem ad Magniticat
e

Id

est

Romam
eum

rannus

petiturus, ut tridui itcr peregit, typersecutus, comites ad id instigavit *,

cantari,
i Laudatus Prior ibidem observat, hanc quoque antiphonam in secimdis Vesperis ad Magnificat adhuc adhiberi. ^ConsideCommentarium nostrumprsevium s. h Id est, in tertio Nocturno, in quo pro more Benedictinorum loco trium psalmorum tria cantica vel capitida ex sacra Scriptura reponi solent sub una antiphona, i Huc usque Officium hodiernum pene ex intcgro consentit, teste eodem Forstenio, vi<ji<s /i.reverba

Quo Sanctum Dei poenis interficerent diversis. f. TJt audivit, a Pontifice lsesum pudorem germame, accipiens falsapro veris, furibundus prsecepit suis *,

Quo Sanctum.
Q/fifiQ.

10

mus

Valde est honorandus beatus Emmeramiv*. clarissimus testis Dominicaa dilectionis, cujus

exemplo suscipiens onera alteritatis *, Sanguinem anima fratris eadem caritate oret pro nostra fragilitate. }. Dicta promunt Apostolica quia, sicut Christus animam pro nobis posuitsuam, ita et nos pro fratribus auiraas ponere debeamus, quod almus Antistes fidei opere complens *, Sanfudit pro
:
,

sunt.
et sequentibus antiphonis ista annoForstenius Hse antiphona; hodieduin ad Laudes et Horas apud nosobtinent, paucis verbis mu-

k Dc hac

tavit

Alleluiap, Alleluia, Alleluia, Alleluia, Alleluia,

Alleluia, Alleluia, Alleluia, Alleluia.

tatis.

Alleluia,

Alleluia,

Alleluia, Alleluia, Alleluia,

ta

Alleluia,

Alleluia,

Alleluia,

AUeluia,

Alleluia.

ad dictd Aribonis in 17ubi ternpus, quo S. Emmerammus a Lantberto captus passusque est, sicindicat: Dei
1

Alludit Arnolfus hic

13,

num.

Beate Praasul et martyr Emmeramme, pro nobis peccatoribus intercede. Beatus Emmerammus, genere Aquitanus, religione Christianus, promotio-

iilius

Iiymnificabat Tertiam.

Attamen

hSBC

<h-

ho-

ne episcopus, Baioarice quondam peregrinus, nunc vero martyr et patronus. Per triennium satisegit intra eamdera provinciam, credulos in fide roborans, et incredulos ei subjugans. Ecce Saccrdos magnus et Martyr invictus * Qui in diebus suis
placuit Deo. In tempore iracundire factus est reconciliatio beatus praesul

ra ecclesiastica, non de naturali aut civili accipirnda suut. m Ilic quoque alludit ad scalas, quibus Sanctus alligatus crudele martyrium pertulit; sedex quot iuv gradibus constiterint, nescio. n Episcopatum hic videtur designare.

Emmerammus *

Qui

diebus.

ANNOTATAa

ad canticum Evangelicum M-ignifieat, supra observavimus, quam antiphonam hodieut que ad Benedictus canisolitam, notat sicpe taudntus pater Prior. p Forstenius obsercat, in codice autographo pro Alleluia legi Aeuia.
o Idest,

Admodum

reverendus pater Frobenius For-

DE

51
4CCTORE
j. c.

ACTA SANCTOKUM

DE

S.

SALABEBGA ABBATISSA
LAUDUlM IN BELGICA SECUNDA

COMMENTARIUS PR^EVIUS
I.

S. Salabergae sancti consanguinei

memoria apud martyrologos

Acta
CinCfc

biographi tas.
sanctimonia exemplo prselucens et miraculis clara obdormivit in Domino, citatque in Notationibus Additiones Molani; sed is Virginem non vocat,quse

ANHUU

uit

S.

Salaberga

filia

Gundoini , viri inier

DCLXV.

S.Salgbergi
nobiUt proincii-

proceres potentissimi, soror Bodonis Tullensis episcopi, conjux Basonis, Dagoberto regi

inte?

paucos ckari, felicissima mater duorum

Baldoini seu Balduini, triumfiue conmn- filiorum Eustasii et guinci, q ue fiUarum Saretrudis, Ebanis et Ayistrudis, B quospene omnes inter Sanctos peculiari cidtuvejirrantar Jjrwhrarnses. El de S. BodOfte qKvlonl
in Opere nostro

nupta multorumque liberorum parens fuit, Idemtamenreperitur in quilusdam Mss., procul dubio, quiavirginum choro prsefuit. Certe Florarium nostrum Ms. [consonat Eodem die S. Sabis
:

labergse virginis et abbatissse. Hasc miraculis claruit visionesque admirabiles vidit et

Actum
viii

Balduino martyre

est xi Septembris, de S. Januarii, de S. Anstrude

suum obitum E

xxn Octobris. Pauca ex MarHenschenius ad diem i Maji de S. Blandino, quod nomen in Actis infra dicitur Basoni fuisse. Idemne is, quod videtur, noster sit, atque ea, quse ad Eustasium pertinent, discitti polerunt in supplemento Operis. Hunc Laudunenses colunt Kalendis Maji, illum Nonis ejusdem mensis. Notat Mabillonius tom. i Ann. Benedict. pag. 440, //05 etiam omnes reperiri in Kaquod Psalterio Hemmse lendario Sanctorum

agendum

veniet

mteraliapraecognovit. Deniqueauctor Vitse S.Agili S. Salabergam eiiam virginitatem inviolabiliter

servasse asserit,atvel isest biographi error, vel

tyrologiis collegil

eodem sensu exponi debet circa quse rursus recurret infra sermo num. 20. 3 Ad eumdem pariter diem refertur S. Salaber- mariyrologa a Benedicto Darganio, Bucelino et in aliis i^as- 9 0S Laudttsim Fastis Sanctorum Ordinis S. Benedicti. Ad m xxmSeptembrisbrevibusillamcommemoratMau:
>

'

reginse prsefigiiur, atque inter illos locum obtinere Gundoinum ad 111 Kalendas Novembris. Hodie Martyrologium Romanum nuntiat Lauduni S. Salabergrc abbatissse, atque eadem habet Hugo Menardus in Martyrologio Benedi^ctino. Mirum est, in genuino Adone, Usuardo, Rabano Notkero nullam fieri mentionem de Stnirhi nosfra, in rita et post obitum virtutibus prodigiisque ceieberrima. In Additionibus ad
:

Francorum

tyrologio

Usuardum apud Solterium consonat cum MarRomano Matric-Carth-Ultrajectensis.

LiLron'<'us/s

vodcx

ita

habet

Lugduno Clavato
mater ad cujus patuerunt virquse
,

sanctffi

Salaberg-a:

Christi

famulffi,

extitit

trecentarum
claraa

sanctimonialium
post

polyandrium
tutes.

obitum

rolycus : In agro Lugdunensi Salbergse abbatissse. In Ms. Kalendario Sanctorum Ordinis S. Benedicti, quod habemus, eo die notatur ejus translatio, sednotat, Mabillonius ad Vitam Sanctse, eam celebrarixi Kalendas Martii. Deniquein antiquo Missali Laudunensi impresso anno 1506 habetur inMissa de SS. Mauritio et Sociis Commemoratio S. Salabergae, fere ex communi Virginum. Primse oratio est Exaudi nos Deus salutaris noster, ut sicut de beata? Sallabergae electse tuse etc. Atque hsec sunt ferme, quse apud martyrologos de Sancta reperi. Porro vides, lector, Sanctam hic ubique Salabergam vocari, quodproinde retinendum censui, liceta Jona in VitaS. BusiasUAdalbevga,, et in Mss. dtiis antiquis non raro Sadelaberga vocitetur, et quandoque Sadaberga et Sadleberga ^ res enim levioris momenti visa est, quam ut id
:
:

memorfa apud

Grevenus prolixius texit elogium. Ipso die; inquit, Sanctre Salabergw viduie, abbatissse, quse in suburbano Lcuchorum nobilibus orta parentitibus, cum oculorum lumen amissum B. Eusta2
sii

communi orihographiee et auribus Latinis concedi non possii. Nunc de Lauduno, ubi Sancta obiit
ubique pecidiari cultu celebratur, paucula etfere ex Mabillonio in Notis prseviis ad ejus Vitam Seculo 2pag. 421 inter Acta Santtorum Ordinis S. Benedicti excusam, prsefanda sunt. Ea civitas LugdunumClavaium alio nomine Latinis dicitur, Gallis autem Laon. Civitas est Belgicse secundse tertio miiliari Prsemonstrato, septimo Noviomo ad Occidente, sexto autem Novioduno a Meridie dissita montique imposita. Circa nominis originem varise sunt eruditorum conjecturse , quas apud Valesium et Gailisc Christianse auctse scriptores tom. 9 col. 507 videre licet.
civitas episcopalis est meiropoli ubi obut, subjecta. Yix cuiquam, inquit Mabilllo- przcipue conius ssepe iaudandus, ex illustrioribus Gallite cedit lUur

abbatis interventu recuperasset, defuncto viro,

cui jussu Dagoberti regis nnpserat,

primum

iu Sub,

urhio Lingoiouensi haTeditate vixit paterna

deinfer-

de Lug'duni,

constructo monastcrio, trecentis

adunatis famulabus Christi pnesidens, vita et miraculis clara quievit. Molanus his verbis Sanvtam cclcbrat Civitnte Lauduno Clavatodepositio
:

me

S.

Salaberg-aj abbatissa1 ,
vig-iliis et

dita,

qua) in lege divina eruorationibus assidue vacans, virtu-

tmn

nem

miraculorum gratia illustrem conversatioEadem hdbet cum Molano Wion, cum Greveno Martyroiogium Germanicum, nisi quod id addat, NMnberg-am a nativitate csecamfuisse,
et

Laudunum

duxit.

Remensi
opidis,
si

perperamque Lugdunum Lion interpretetur. Petrus Gaiesinius sic Sanctx memoriam agit In
:

monumenta spectes, quibus circumquaque vallatur atque intus illustratur quse singuia enu:

mona^terio Lugdunensi
treccntis virgiuibus

S.

Snlabergaj virginis, quae

,

monialibus prsefecta

omni

merat, atqueibidem consuiipossunt. Potissimum ad nostrum institutum pertinetecciesia sancti Joannis BaptisLv ejusque ccenobium, quod S. Sala-

berga

&" DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS. duorum et SJoannis Laudunensis Miorum conA berga propriis iisque ingentibus facultatibus ptorum quipost incendiumLaudunenseActa antidecoravit,acdenique
.

AcCTOtt

J.C.

didit, dotavit,suis virtutibus

suis

suorumque liberorum venerandis reliquiis loSalabergje sacracimelia ibidem,teste Mabiltoniopag. 432, servantur inclusa theatque aurichalco distinctw, atque in
S.

quasuostylo, seculo sciticet %u,exornarunt, noti-

cupletavit.

eodem
cse,

argento

postica altaris (an principis,

an

alterius ilh ipsi

:

erecti?)legunturhiversusantiquitusexarati Salaberga sub Hic veneranda sravi recubas

arce,

tiamexhlbetObservationeprcWianumA.Habemus et nos apographa duo Vitse S. Salaberga: otim ad Majores nostros missa alterum desumptum est ex Ms. Accincti monasterii, atque Chifftetii, insignis adjutoris nostri,manu exaratum: atterum
:

Boso; Eustasi, Anstrudis, Baso, Goarde, celebremque cultum colhgas. unde antiquum ejus
Mitjuixibi-

5 c

Rem
.

ttenurfebm,

servari

aliam ibidem laudatus scriptor subnenimirum in eo monasterio campanucollo alligata divinitus Salabergse

lam, qumcervse
allata sit

ad propulsanda tonitrui et fitlguris peri-

ejus ficula, quibus multum pcrcellebatur sancta Salabergam antilia Anstrudis. Hinc asserit, S. ex quitus pingi solitam cum cerva campanulam Inditam divinitus vim adversus collo gestante.

suppeditavit R. D.Nicolaus Betfortius, canonicus Regularis, cui itidem plurimum debemus. In posteriori hoc notatum ad marginem invenio : Habuit hoc D. Belfortius ex Ms. Longpontico. Deest Protogus, atque alibi etiam non parum discrepat a Chiffletiano et edito a Mabillonio. Itlud ipsum est, quod prce oculis habuit Bollandus, in Gestis S. Balduini martyris,tom. i Januariipag. 582 ad diem vin Januarii num. 2 scribens S. Salabergse Vitam habemus ex codice Longpontico a Nicolao
:

Belfortio

descriptam,

et,

ut opinamur,
ita

paullum

expolitam.
:

tonitruorumimpetuscampanulgeillidudumpostea

B mis

inhcVsisse,probat, inquit, constans traditio pluricontestata experimentis, monetque vetus hsec

inscriptio
Reliquia; S. Salabergae et campana prseexpellunt febres, atque ipsa tonitrua pellit. sens Hunc in finem solet aqua in cimbali illius cavi:

notatur in margine Videtur stylum mutasse, quod apparet omnino certissimxtm. Preeter hsec accepintr ea scriniis P. Petri Francisci Chiffletii Vitam S. SaIabergae exduobus Mss. codicibus monasterii Lau-

Idemde Ms. judicium

febricitantibuspropinari,quorum omnium fides sit apud traditionem et testimonia referentem Mabillonium. Certe mos viget in Ecbenedicendi clesia adversus tempestates et fulgura
tate benedici,et

dunensis S. Joannis,Fuerat apographum missum ad laudatum Chiffletium a R. D. Bellotta, canonico Laudunensi, qui in epistola bene longa, quam Actis pr&figit, ita loquitur Gallice Quae de S. SalabergieVita hic invenies, non suntcontinuata co:

pia

campanidas, quarum nonpauae in Belgium nostrum ex Italia allatse sunt etpiorum hominum fiduciamobtinuerunt.lnnumeraaliundeetiamexempla occurrunt a variis languoribus sanctorum
haitstaaqxta,cuiBanctontmretiquiseintinctsefuissent.Ex utensilibus, qitibus itsa est S. Salaberga, inabbatia Laudunensi servantur usqiie hodie pe-

eorum omnium, quae in Ms. continentur; multos enim omisi flores, textus exemplaque sacra
Scripturoe, qurecensui tibi inutilia fore,

cum nihil ad

veritatem historiai conferant. Hisce vero exceptis, nec descripsi rcliqua a capite ad calcem nec verbo
syllabamutatis.
S Pnvmiserat ipso statim Vitam S. Salabergse, quam
epistolse

exordio

En
ad-

et recentio-

peteuti

quondam
:

dum

ligneum holoserico opertum, et Breviarhtm exaratum. An Sanctse officii divini uncis litteris
corpus in argentea illa theca integritm sit, dicere non possum. nulliv memoran6 Rarcv admodum, imo fere turaUbivenerationiexponisacrcvejusexuvicV.Haet exesain, beo ante oculos cartam adeo detritam flavescente\atramento scriptam, ut vix divi-

promisi. Extraxi illam ex Ms. abbatia; S. Joannis sed hujus civitatis. Reperi ibidem bis scriptam
in unius tantum extractum mitto, quod utraque conveniat, quamvis verbis discrepet. Quue

sensu

ct

Bocohii.

^ta

adautem plura in altero inveni ad folii limbum consonantcumapojeci. Marginales notivpassbn graphorum aliorum et Mabillonii te.il, Ar/a

meis ad hunc diem C possim. Fuit ea a Majoribus geritin fronte titulum Incipit seposita, et talem
:

tam nando assequi verba

et

sensus, eosqite

non omnes

ipsaplurimum ceteris contractiora sunt. Verum, utmonuit Beltotta, plurima inde rrsecuit,qiicvad
ipso preehistoriam nonfaciunt. Possent, quceab smgulo termissasitnt,facileassignari rt suppL" opercvpretium non est visum id moHn 1. tentm
'
,

ordo,

quomodo

servabit in monstratione sancta-

at

rum'reliquiarum in parochiali ecclesia exhibendcV anno sidlix. Tertio loco enumerantur

apucl reliquicv de S. Salaberga. Invenio

Bocholtz

politioristitoexaratasuntArlatatr.jraatqaeadeo
eahtbet verosimititerilla ipsa, quorum protogwr I, in Observationibus prmiis num. Mabillonhts Beata ac venerabilis exordium :
urbis trude in confinio Lingonicae

Baudran-

dum Bocholt seu Buckolt, oppiditlum GermanicV Monastenensis in Westphalia et ditione episcopi CliviiV situm, diad amnem Aam, in confinibus milliaribits Germanicis Vesaha, in Sestansque 3 ptentrionem Grollam versus
qitcV ibi
5.

Indaginis loco sit vcro SarematerSalaberga Gonduino patre, matre

Idemne
et

hic desi-

an usque qnetur, auctontatis barbara hodie servetur, cujusque sit notimanu exarata scheda, ignoro ad Actorum eorum non exiguam pritiamprogredior.Partem Chesne, mus in lucemprotraxit ex Ms.Andreas du Scnptores excuditque inter Historuv Francorum Lucas Achenus tom ipag. 647 et seqq, Deinde Opera Guiberti abbatis pag. 679 additamentis ad in cetens a Vitam S. Salabergaj edidit, non nihil prolixiorem, Chesniana diversam, multoque ea
pars sancti corporis,
:

onunda iuit, m Urnensem nuncupant, ob amnem, quam terra autcm dc religiosa ct qui ibidem profluit. Nata dignitatcin prosapia ruiiuobili secuudum seculi nobilitatis enitmt delominus etiam ipsa gemino geneenim insignis non sola suorum exstitit
core
:

rositate

Majorum, sed morum multo amplius

et n-

Quo perto^arcntesejusimpension-M^.-.nuin.dei famosa'titulo.

sagaci considerationc comVos

,

unt.

Ex

udic*n his facite est de reliqtus 3

itaqueAcUtantiquioraaMabilloniomutuabi.n.r,

eimnL nostrorum apographorum certeest indeassignabimus. Idem

cttonemhmcet
n

cum

ilhs te-

utpote
quoad

auctam Prologo

et

Miracutis a Sancta ante

tZLusauctorMcetapog^
non nihil deturpata stnt, hunc Mabillomus sxpeauScZtorem nostrum Acherium secuti sunt, auctores dltus - -- qui i. aliique, > mpparem, suvmrem rirum gravem.qmque eox wmcenset et

mortempatratis.
voces

variu, anti-

qua

Sanctorum Ordinis Illam Mabillonius Actis i iie/ ". 2 a pag. 421 inseruit, contuS. Benedicti Seculo Cisterctensi,Longipont iS uecumMss.codicibu S
7

Z7um

vel inscitta

U tq

^^

518
*l.l

DKS SALABERGA ABBATISSA

men
more
vitseque chronotaxi sunt prcvmittenda pro yiostro aliqua. Nata est Sancta illustribus
I>

ront

pra>tersortcmillorumtemporumsatisLatinescriin magna apud omnes bit hinc Acta S. Salabergae parum contulerunt ad auctoritale sunt, atque non ittustrandam eampartem historicvGaUiarum,qucV scriptoris ad Dagobertum II pertinet. Anonymi
:

J.C.

parentibus Gunddino patre, matre Saretrude, prior genita duobus fratribus Leuduino et Fuiculnihil alibi occurrit, quod hic tocum Suspicatur Mabillonius, Gunddinum eumdem eum esse, de quo dicitur in LothariiPr3ecepto de Eidaniain Spicilegio Acheriano tom. 12 pag. 109; Nec non et eas (villas,) quas Gunduinus in pago Portensi tenuisse non ignoratur, cum omni integritate simili modo restituimus. Non est aprobabilitate atiena conjectura. Longovallius noster
fo.

De matre

tetatem ita Mabillonius colligit

via
qu*
tnnt
teripta
!>

Obsewatione prse-

postutet.

num. 3. Nuncupat suam lucubrationem auctor Omo-

tario episcopo, Anstrudi abbatissie et Salabergse. Anstrudem hanc, inquit, fuisse S. Salabergaa filiam,
constat,

tum ex

propriis Actis suo Ioco [ibidem ea

profertpag. 975) referendis, tum ex his Vitae S. Salaberg-ffiverbis num. xi [apud nos num. 9) Sala
o

berg-agenuitfiliam teriiam et lavit, qusein cura et reg-imine

Anstrudem appelSororum processu

in Historia ecclesicV GallicancV tom. 3 pag t 566 arbiiratur, eumdem etiam esse SanctcV patrem,

quiin Actis S. Germani martyris Gundonius dux

appellatur .Negaverat id Mabiilonius Scepe laudatus in Notis ad Vitam S. Germani abbatis Grandivallensis,
2.

fcmporis, cuncta annuente caterva, successit,'qua3 hactenus, Christoauspice,divinisprivilegiisnune Omotarius sine dubio episcopus fuit superest.
-

excusam pag.

511 et seqq.

ejusdem
S. Sacst

Laudunensiscirca

annum dclxxxv,

in vulgatis epi-

scoporum Laudunensium Catalogis omissus; et Salaberga post Anstrudem in Prolog-o salutata, fuit
csenobii Laudunen.sissanctimouialis. Scribebat ano-

Secidi 12 Rationes attiderat, quod Gunddinus

laberg-as

Gnf/o-

nyinuspaulopostbellum civileDaprobertuui n inter et Theodoricum III, anno circa dclxxx exortum, quod se nuper vidisse infra num. xin testatur. Ex hisce primum et ultimum abunde probant, supparem scriptorem esse, ut adpetitas ab Omotario et Salaberga altera notas confugere non
thdnuunus. omotarium
fuisse

pdler non fuerit dux, neque amplius in ms fundutor monusterii vivis esset, dum a Gundonio Grandivallense moGrandivatccepit. Ejus hoc assertum lensis; $alnasterium eedificari probationem nultam habet, nisi in dicendis infra tem promissa confirmatio, quam ego nullam usquam E reperio. Profecto non video, qua via confecturus fuisset Mabillonius, S. Salabergse patrem ditcem

non
ejus

fuisse.

Laudunensem
titulo,

epi'

dux

An forte ex eo, quod nullibi in Actis appelletur ? At debile est petitum ab

maxime
titulis

scopum, non evincitur ex insolito

quemilli

unius scriptoris silentio argumentum,

dat anonymus noster; an aliunde id certo evincere potuerit Mabillonius, nescio. Certe eruditi auctores Gallise Christianse tom. 9 non nisi solam ex hac
Vita petitam notitiam de illo protulerunt. Nec certiora sunt, opinor, quie de secunda Salaberga
asserit.
uliiiiulr

Quamquam,

at dixi,

non est

iis

opus, dum

exornet, a nobilitate, opibus, potentia commendet; quse omnia potius suadent,non ignobitia eum munia in republica gessisse. His addi ^iotest, Dagoberti regis mandato nupsisse S. Salaberg'am Blandino, atque taiia ibidem narrari, quse innuant, fuisse Gun-

cum is ipse prseclaris Gunddinum

habemus, unde certum scriptoris sevum eruamus, asseramusque, illum scripsisse senescenle septimo.
CUJUf .rttttr/n

quidam
arctii

tcr-

minin hintts

10 Ex prsecitatis quidem epochis arctioribus terministempus, quo anonymus noster scripsisse debuit, circumscribunt IlistoricV UtteraricV scriptores tom. Zpag. G3G et seq. Certum est, inquiunt, scriptam esse Vitam S. Salabergse post annum dolxxx atque ante dclxxxViii. Primum probant ex eo, quod Biograplius meminerit belli Dagobertum 1 1 interetTheodoricumlllgesti sub annumChristi 680, tamquam rei non admodum diu pr&teritcV, cujusque oculatum veluti testem seprofitetur. Atterum inde conficiunt, quod Anstrudis, S. Salaberg&8 1'tlia ct prowima post matrem S.Joannis abbatissa, cui Acta nostra nuncupata sunt, ultra aniiinii (is.s non supervixerit. Atque hoc ratiocinium rursus est omnino legitimum, si modo certum sit, S. Anstrudem obiisse ante annum 688. Verum \'hr,ii'>i,CdinUusetSammarthaniapudlaudatos dnlUsvChristianiecontinuatorcsejusmortemanno 701 illujant, primusque, quem vidi, Mabillonius Sanctiv obitum refert adprmdictum annum 688,
et

ddinum apudregem et aulam potentem denique Gundonium in Vita S. Germani, Gunddinum vero in Actis S. Salaberg-se Waldeberto notum fuisse, nominaque, una dumtaxat littera transposita variare, conspirare retiqua fere omnia.Nonpersua.-

denteacerto,fateor, atprobabilissimcvconjecturce

locum faciunt ,maxime cum nihil aliunde sit,quod distinguendos evincat. Id certe non preestat allegata secundo loco a Mabillonio ratio, quse nescio, quomodo apud virum eruditissimum aliquid valere potuerit.

non fuisse

Quomodo enim, queeso, ostenditur, in vivis superstitem Gunddinum S. Saquando Gundonius S.Waldeberfundum consiruendo mona-

labergse/)<2n??tt,

tum ad
sterio

se invitavit,

Grandivallensi concessurus? Ipsam ejus hactenus chronotaxim appelio. 13 In Annalibus Benedictinis tom. lpag. 400 ilii- contrarium gat missionem S.Germaniadregendumccenobium non evicit MabittoGrandivallense ,nuper a Gundonio conditum anno
t

nius.

tum in Notis ad Acta,tuminAnnalibus figit circaannum 65o.Sancta Anstrudis Laudunensis parthenonis regimen post matrem adivit vicennis,ut ejus biographus co&vus testatur. Igitur h cvc nata est anno circiter

Christi G^I.Mortem S. Salabergaa

981. S. Anstrudis

omnis fere probatioytis loco ita notat pagina anno ehva pcxxcvm ad Superos

migrravit, ut ex superioribus colligitur.

Qiuvnam

porro easuperiorasint, unde id deducit, non satis

assequor.
Ctirnmicri-

ImnUSam n
genitor probabitius

11

in ipsis

Certenulla mihi usquam inejus Notis,aut S Anstrudis Gestis, occurrit epocha, un-

idcm

dc drca illum annum pr.v reliquis ejus obitus figatur. Huc nonspectat rem studiosius tiiscutere, sed ad xiv Kalcndas Xovembris, ubi S. Anstru-

dismemoriaoccurritJntcrimegoanongmonostro finem seculi 7 vage assigno.Ceterum pauca admofusiori explicatione discussioncve egcre videantur. De S. Salabergai parentibus

Demus annos omnes illius secuiiprsecedentes S.Sa\nbevg?epri7nogenitceGunddini,credamusque, ut Mabilionius figit, illam a S. Eustasio circa annum 614 a Ccvcitate et sanguinis fluxu liberatam. Ex hisfluit,SanctcVpatrem natum dicinon debere ante 'secuti sexti annum circiter 80. Jam vero si inde ordiaris compiUum,juxta quem numerare poterat Gundoinus annos circa 25, cum ei nata est primogenita, septuagenarius nondum erit, quando regendo Grandivallensi monasterio prse635.

dum

sunt,

qtm

ta-

S.Germanus quxtctas et aliquot etiam anni amplius,an concedicitra credibilitatemGunddino nonpossintjudicet lector,Certe obiisse iilum
fectus est
:

ante

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS. rum favet. Nunc antequam ad figendam reliquam ante Christi annum GGO nusquam ostendit Mdbilchronotaxim accedam, pr&mitto Analecta qvuelonius, neque alius, quem vidi, quispiam, atque piam, ex aliorum Sanctorum Vitis, quw ad Sanincle deductus computus apud me verisimilitudi-

J.C.

nem nonexcedit, manetque probabilis conjectura, eumdem S. Salaberg-ae parentem monasterii Grandivattensis fundatorem fuisse,qudeexnostra\chronataxi fiet etiam verisimilior. Ceterum in Vita S. Agiliapud nos cap. 3 num. 15 dicitur Gunddi-

ctam nostram pertinent, ne intercalares

notcV ni.S.

mium excrescant.
monachus Bobiensis scriptorque cosevus Gestorum S. Eustasii abbatis Luxoviensis Seculo 2 Actorum Sanctorum Ordinis S. Benedicti pag. 118 num. 4, in Opere vero nostro tom. ZMaritti narrat prodigiosam tiicap. 1 pag. 787 num.
16 Jonas
">

EuMfasnt*
I

abbat

virniit S.

Sulnbergam

nus beatissimi Agili consanguinitatis tyexu propinquus.

S. Salaberg'ag

acaritateper S. Eustasiumcuratio-

II.

Locus

sanctse natalis, Anale-

nem. Cumque iter carperet, venit ad quemdam virum, nominc Godoinum [Henschenius noster legit ex Mss suis Gundeonum) qui eo tempore ad villam,
quani Mosam vocant, ob amnem eo in loco fluentem, morabatur. Is ergo, cum vidisset Eustavelut gratissimum munus domi recepit. Iugressus ergo Eustasius domum, prcemissa benediquos habebat, repraectione poscit, ut liberos sentet. llle obediens duos bonse indolis liberos repraesentat. Quem vir Dei interrogans .Est, in-

cta ex Vitis

SS. Eustasii

et Agili.

Actorum chronotaxis
\'em$nm-

reliqua.

sium

Has

est

Saiusta

~r ocum, ubi S. Salaberg-a in lucem edita est ita ]__,ambzgue biographus noster assignat num. 2. Igitur Salaberg-a in suburbano Leucorum opido, territorio Lingonicoconfini...exstititoriunda. Oppit

quit, tibi

dum Leucorum

Tullensis civitas

est,

quse alio

filiam luminibus

etiam nomine Tullum Leucorum dicitur. Notat autem recte Mabillonius,nonraro apud antiquos biographos suburbanum pro territorio sumi, atque ita hic accipiendum monet .Territorium Tullense olimLingonico terminabatur at satis incertumest, utro districtus hodie medii tum comprehensi fuerint quamquam certum sit Tultensem agrum fuisse semper amplissimum. Hinc ex biographi verbis manet dubius locus nalalis SancLv nostrse. Anonymus alius s apud Mabillonium ssepe laudatum scribit Beata et venerabilis mater Salaberg-aGundoino patre, matre vero Saretrude in
; : :

adhuc proles? Ille fatetur praeterunam orbatam , nomine Adalbertam se amplius non habere. Veniat, iuquit, illa. Quam cum vidisset, sciscitatus est, utrum juvenilis animus ad cultum divini timoris adspiraret? Allatim, ut tenera quiverat astas, ait, se paratam esse sacris praeconiis obtemperare. Dedit ille operam
et per
fide

confinio Lingonicae urbis

oriunda

fuit,

in terra,

quam Uternensem mmcupant, ob amnem, qui ibidem profluit. Suspicatus fuerat primo Mabillonius,

per Uternensem terram designari distriad Araris fiuvii initia, vulgo La Baronie de ctum Darney sed errorem correxit in calce partis 2
:

duos dies jejunio corpus affecit, mentem armavit, super oculos benedictionis oleum effudit meruit tandem per interventum sancti viri csecitas lumen habere. 17 Redintegravit ergo divina pietas interventu farauli sui lumiuis damna, ut haec, quce lumen receperat, post divina munera ad cultum timoris Dei uberius adspiraret, quse nunc usque superest, divinis obsequiis dedita, nec solum sua? utilitati, sed et aliis providet opportuna. Jdeni divinitus collatum S. Salaberg-se beneficium narra:

adhue

tenet-

lam prodigiose sunaf

tur in Actis S. Agili in Opere nostro ad diem xxx

Secidi 4 pag. 598, ubi ita notat; Uternensem terram intellige Le pays d'ornois, qui tractus inter
Septentrione ad Austrum protenditur ad leucas circiter decem, amne Orna, a quo nomen accipit, irrig-atus Opidum habet voca-

Augusti iomo iltius mensis vi num. 15. Ecceverba. Cum autem progressi inde (SS. Eustasius et Agilus) ad monasterium Luxoviensium remeareut,
deveniunt ad

Mosam etMatronam a

quemdam potentissimum

virum, no-

mine Gondoinum, qui g-enerositatis fastu aceuormi dignitatis copia splendens. atque beatissimi Ag-ili
cousang-uinitatis

bulo GoximECouirr (Latinis Guudoini curtis) quod

nexu propinquus, morabatur eo

S. Salaberg-oe natale videtur. .Uternensis seu Urnensis tractus idem est cum Odornensi, de quo in An.

tempore

in villa,

quam Mosam

tn pitfjo

Odornensi,

nalibus Bertinianis pag". 2-1.0 apud Chesnium et in Historia Tornutensi pag-. 212. 15 Qum sunt hic a Mabillonio eruditissime observata,puto undequaque esseverissima,si tamen
recte

super quem sita est. que apostolos, quasi munus a Deo missum, officio recepit secumque morosius retinuit. Cum iug-ressi fuissent domum, benedictione praemissa, post multa colloquia
spiritalis

vocant, ob amnem, llicsanctissimosviros Christi-

doctriine
filii

oblati
viri,

Pays cTOrnois Indigcnis.

locum assignavit secundus ab

illo

taudatus

ad benedicendum duo

cjusdem

sunt eis quos suis

anonymus

VitcvS. Sal&bergs} scrijjtor, qui, nifal-

lor, unus est ex recentioribus duobus ,quorum lucubrationem a stilo laudavit quidem, at suis Actis inserere noluit, quod post seculum duodecimum

benedictionibus sacrantes et seculi dignitate futurum ut florerent, et ad futuram vitam feliciter migrarent, vero vaticinio desig^narunt, ut post evidentissime claruit.

scripserint. Iverat ante in

lonius, ut mallet dicere,

eam sententiam MabilS.

18 Erat autem prcedicto viro

filia

luminibus

or- qiwl prodigtutn

i

ortam

Salabergam in

bata

nomine Badeberga.

Cum

ergo pater sup-

Vosagi vico, Mosa nomine, ubi Mosa fluvius oritur, quo in vico Eustasius Gunddinum convenisse dicitur in Vita num.4>.At sotis nostri biographi verbis quatitur ea opinio; sive enim Mosain eum

subve- lo tribuido. plici prece deposceret, ut orationis ope ei se ideo missos, ut virtus Christi Errortt alri nirent, recolentes,

ratn S.

.\<ji-

amplius per eos raauifestaretur et

tiura roboraretur,

fides

creden-

sciscitantur a Puella, an vclit

dicare, si Majcstas divina
illa

vicum dixeris, qui Galtis Meuvy, sive atium indiqenis Meuse appetlatum et fere tertio mittiari Mosze fluvii ostio

virg-initatem

suam Deo

reddidcrit

illi

lumen oculorum. Cum

an-

fuisse,

ortam

rum

opido,

propinquiorem, natalem Sanctse non statues in suburbano Leucosed in territorio Lingonico, quousque
sic

pariter cum Puella in nuisset, tunc hi sancti viri triduo jejunium. orationibus sacris celebraverunt

Tertia

autem

districtus Tultensis

numquam

videtur

sje

exten-

simus
xit
et

Mabillonii sententitv disse; atque adeo secundse adhcvrendum, cui insuper oppidum, quod censeo Gunddino nomen traxisse videri potest, non pa-

die post Missarum solennia beatisAg-ilus oleo benedicto oculos illius peruuIn signo Crucis munivit. Miranda res
!

ipso quippe
pit,

momento eadem Virgo visum

70

receet

sacrumque velamen devotissime suscepit

Septembris Tomus VI.

virfriuitatem

520
AUCTOBI

DE

S.

SALABERGA ABBATISSA
21 Hisce prccmissis, inquiramus,

virg-initatera,

J.C.

vit Eadc??i, Benedicti seculo 2 in Actis Sanctorum Ordinis S. a pag. 310 totidem fere verbis qute nunc confer, num. 9, lector, cum subjiciendis S.SalabergaeActfs
:

quam voverat, inviolabiliter servaqux hic ultimo loco recitavi, habentur

quo circiter

D
vnriii
<*nnit

temporemortem
figere possimus. 714 Baronius in

S.

Salabergas ctgestaejus reliqua

et
ri,

inirare a cOcVvisscripto?Hbus,tam diversareferan potius fingi, imo ipsa nomina variari, cum

SancLv obitum anno Christi Nota marginali ad Martyrologium illigat, iltum Carolus Cointius anno 654 refert,Mabilloniusin Annalibus et Longovallius no*
ster in Historia ecclesias Gallicanas 656 innectunt. Bailtetus circa annum 654 vel 655, et circa ulti-

ngatur

Sa nctx
tut.

obi.

Sancta,

quw

biographo nostro est Salaberga vel

S&tUnhergafutpleraqaeMss.habentJanonymoscriptori VitcV S.Agili Sadaberg-a, Jonx Adalberta sit. 19 Jonam reliquis duobus biographis priorem r/uiejus Ge esse, certo constat, cum adhucin vivis superfuisse tta cxaraS.Salaberg-am testetur,quandoActa S.ExistasiiexvU. arabat, et reliqui duo certe non scripserint antetcriptorit,

Calmetus et HistoricV titterarine auctores opinantur S. Salabergam ad Superos migrasse. Baronii erroremconfutant, quotquot fere sunt in Actis personarum nomina. unde notse aliquee in chronotaxim fluere possint ; propius accedunt alii, ut jam ostendo. Mortuus erat S. Ansericus
episcopus Suessionensis , quando contigit S. Salaberg-as visio in Actis num. 25 et seq. narrata.Obiit

mum

obiisset.Etdenostro quidem nullum est dubium, cum ejus mortem enarret, et num. 3 testetur, se Vitam S. Columbani ab eloquentissimo

quam

illa

S.AnsericusinterannumG9,quocorpora SS.Crispiniet Crispiniani transtidit, et annu?nGbS,quo S.Drausius Suessio?iensis antistes subscinpsitPrivilegio E?nmonis pro mo?iasterio S. Petri Viviin
Gallia Christiana tom. 9 col. 33S. Igitur Sa?ictev
certo no?i obiit ante

viro .lona

dum

scriptam legisse. Neque magis dubitanvidetur de biographo S.Agili, cum dicat, de

duobxisSancUcfratribxisvaticinatosfuisseSS.Extstasium et Agilum, fore ut ad futuram vitam feliciter migrarent,... ut post evidentissime claruit, et

annum 650, ewnpost

illam vi-

noster
II

anonymus numero ultimo scribat, ad moribundam Salabcrg-am accurrisse fratrem Bodoalio nomine Fulculfum, orta dissidia cum Sorore compositurum.Nostrum Jonw lucubratio-

nem,

?ie?nprcVOculishabuisse/liffitcbitur,opi?ior,ne?)xo,

qui utramque narrationem contulerit. Alterutramne viderit S.Agilibiographus decidicerto nequit. Enimvero id si verum est, oportet scriptorem iltum fuisse fabulatorem ineptum, qui gesta

S. Eustasii Agilo attribuit, S. Salaberg-am vovisse

castitatcm

adhuc admodum tenellam, atque

ea?n-

dem
bis

inviolabiliter servasse asserit,

dum

interim

sionem ibide?n dicatur ad aliquod te??ipus adhuc in vivis ??iansura. At dhmepost S. Anscrici mortem visio illa co?itigerit, quotque deinde amxis supervixerit,vix,imo ne vix quide??i, videtur posse E deter?ni?xa?n, Credo tamen, S. Salabergre ?nortem a- laudatis scriptoribus aliquot annis citius referri, qua?n revera eo?itigit. 22 Ete?ih?i Sancta ce?itesimo die occubuit, post- qm videtur qua?n S. Walberti species illi apparuerat, ?norte??i- p'gcndus sub anmim G63, queeodieim?ninente?nprtvdixerat.Porrotumtempo?Hs prcvfatusabbasja?n videtur fuisse mortuus neque eni?n is apud Sa?ictam morie?item usqua??i
co??iparet,et totius visionisseries satisclarei?x?\uit,

nupta
t

fuit

et quinque liberorum felicissima mater utjam superius notavi. Atquehmc brevibus

observasse sufftciat in eum solum finem, ne multum biographo S. Agili tribuatur, in iis, qusc ad

Salabergam nostram pertinent. Is certe mihi effrons fabulator est,si tam antiquus sit, quam prof/tetur neque enim capio, quomodo anno 090 SCribens ignorare potuerit, S. Anstrudem, bien8.
:

de mortuo ser??io?iem esse.Ja?n vero S.Walbertus abbas Luxoviensis a Joa?i?ieChifftetio,Hensche?iio nostro, Mabillo?tio ceterisque fere o?nnibus scriptoribus ex Catatogis abbatum illius monaste?-ii
statuitur obiisse 'ZMaji a?iniGb illiusseculi septi?ni,

nio ante
fuisse.
Inahcta ;tila

mortuam,

celeberrinide Salaberg* filiam

ex Artis

S.
ilis

Anstrn-

;!<! Scriptor anonymus Vitce S.Anstrudis, fere contemporaneus, judice Mabillonio in Act. Sanctorum Ord. S. Benedieti Sec. 2 pag. 975 et seqq., ita orditur. Temporibus Dag-oberti regis fuit in hoc

mundo
tibus

vir nobilis Baso, qui nobilibus ortus

paren-

sccundum naturam, nobilior factus moribus per gratiam, consilio Francorum procerum duxit uxorem Salaborg-am, generosi et relig'iosi viri Gunduini religiosam filiam. ilax post stcrilitatem peperit sponso suo inter clectam turmam natorum
filiam,

quaj Anstrudis appellata cst. Numero 3 S. Anstrudis jiostquam duodennis ta?itxi?n opulentas nuptias rrvcsnsset,perrexitad loeum, in
t

Baore

quo manet mouastcrium. cui prrefuit Salabcrga materhujus sacne puelliE pie reg-cndo cater-

vnni aanctimonialium.

Deinde numero sequenti:

IVxtavn (prosequilttranonymus) venerabilisabbatissa

post quem, ad??iissis privcedentibus, S. Salaberg'ae obitus differe?xdus esset. Et vero huic opinio?ii no?ivideo, quidmultum refragetur .Successit Matri i?i regimine?no?iasteriiLaudime?isisS A?istrudis viginti tantum a?i?ios nata, ut ejus Acta perhibent.De?nus, S. Salaberg-am ad Superos migrasse anno Christi 665, nata statuetur Anstrudis a?mo 645. S. Salabergre sex annos quinque prolibus generandis, decem sterititatis prcvcede?ites tribuamus, incident ejus cum Baso?ie secundse ?iupticV, urgente Dagoberto I co?itractcV, in annum 629. Hisce duos viduitatis de?ne ,statui poterit nata sub annum Christi 610, sanata aS.Eustasio circiter decen?iiopost, i?% ?natri?nonium data Ricranno annos nata sedeci??%, ??iortuaque cVtatis anno circiter qui?iquagesimo quinto, qiicV chronotaxis ,ut ut indubitatis testimoniis et epochis non nitatur,non est ta?nen etiam a verisi?nilitudine aliena. 23 Erunt quidem in hac chronotaxi loco, quo alii ea figunt, movenda coe?iobii S. Joannis Laudune?xsisi?iitia;sedhoc??xecvopi?xioniparumrefragatur; ?ieque e?xim ulla est ratio, cur a?mopotius
640, qua?n decenniopost figatur illius ccenobii exordium.Habeo eni?n sedentem Lauduni a?\no 650

qno admis60,facilefiuil

clironotaxis
reliqua.

Salaberga sentiens rcsolutionem sui corporis imminere, pastoraiem sollicitudincm filiresuajAnsaoratffi,

sti.

strudi post

fugam nuptiarum suarum olim Domiuo eommoucns eam habere curam ovilis Cbri-

Attilu?nepiscopu?n,quibiographonostroestAttilo,

Cumconsilio itaquehujusLaudunensisecclesiEe pontificis et Francorum procorum,qui proerant huic provinoi, atquc adscnsu ct electioue et acclamaiono Sororum, tunc in hoc loco degentium, sub rc1

usquead Childerici II qui?itu?n,quo subsc?npsit insti*u??ie?xto, quod in A?x?ialibus profert Mabitto?iixis ad a?i?ixi?n Christi 661 num. xi, quique proinde
S.Salabergam cumpo??ipainxirbe?n reciperepotuit; habeo, ?\i fallor, cetera omnia, cum illa fere deducantur a sola Anstrudis dete?-mi?iata inejxes Actis
ivtate,

gali

benediotione opiscopali sacratur in ahbaf&sam orat.iuoannoruni viginti, quando gregem Chnsti sub suo suscepit regiminc.
i

lioentia

cum

regimeix ccenobii

iltixis

suscepit. Certe

qucvcumqxte

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBI8.

tramitc in mea A qumcumque inde petuntur, eodem monui superius, mehachronotaxi procedunt, et
qui Sctenus non subscribere illorum sententix, ipsi Anstrudis obitum anno 688 indubie quidem,ut
ut tor noster Jesus Christus,
afflare dignetur, ut,

auram
,

sancti Spintus A AVWTMO.

tatem

accommodet

caligine cordis abrasa, faculut venerabilis loquentibus

Conjectuns arbitraniur sine teste tamen illigant. adActa Sanctx nostroepro conjecturam oppono et
y

ecclesiarumque Matris, quas semper monasteriorum et in flagravit, valeamus actus di.sserere, amore

morenostroillustrandaproperoiprxmonitotamen ub isi Ms. nulprius lectore de marginalibus notis

t

promulgare.Tribuat posteros strictim succincteque vim, qui linguas ille, utpote vestra opitulatione,
infantium fecit esse disertas. Leucorum 2 Igitur Salaberga in suburbano b c confini, secundum oppido, territorio Lingonico dignitatem clarissima, parentibus non mfiseculi

lum peculiarius assigno, apographum

Chiffletia-

num

sciat designari.

^^ ^^^
6
c

mis, ac in servitio

Dei per omnia devotis

exstitit

V IT A
Auctore anonymo
suppari.

oriunda.Sed quantum illustrior, vel fuitparentibus sollicilibus, adeo in nutriendi cura illo in in tcmpore gens Baicariorum Nam cum
tior.

nobilior nata-

d,

quamOrosius

historiarum e vir eruditissimus et

in excoguitor Boios * prisco vocabulo appellat, Bonosiaca * /"infecta errore, tremaGermania, sita,

Botsi
altat Bo-

quam Bonosiacam

hasresim

defensores

sanctae

Ex

editione Mabillonii Seeulo

Sara-

Ecclesiae notarunt

quae hajresis antiqui et calhdi n o>iaco,

hostis irretitahabenis,

purum hominem Dominum *****{

etornm Ord. SS. Benedicti a pag. 422 collata cum Ms. Accincti
b
monasterii.

Deitate Patrts nostrum Jesum Christum absque insanam docensebat. Ad quam ncfariam et esse resecandam venerabilis t ctrinam confutandam immo divino utpote instigatus , vir Eustasius g abbas monastcrio,inVosago saltusito, spiritu, exLuxovio
laudabilis, et sanctitate advenit, quod vir fama peregrinus ex lhbernia pollens Columbauus h , regissummo adveniens,ex munificentia Childeberti

CAPUT
Illustres

I.

studioetlaboreconstruxit.
fecimus
3

Sanctw

natales,
.

educatio,

Columbam amba_ s Sed quouiam tanti vin nostro Open norebuaque ejus non est necessarmm mentionem, eloquentissimo viro Jona obeogtstis. texere gesta, cum sintab
intcr turbines saeelucubrate edita qualitcr etiam principatum, reginaeque t regi* culi ct Theodorici nefandi hostis m*. iicgiBruucchildis * instigantis versutia etiamft tirannica te- ajfc-j^ in.idias; quomodo
:

Parcrgondc

sanatio

miraculosa

Desiderans

virginitatem servare a parentibus

marito

jungitur,

quo

post
regis

duos

pertulerit

meritate a Fratribus

sit

ejectus etltalias fines mgres-

menses mortuo, jussu

berti

Dago-

Bobiense.es permissuetautontate suUs sus monasterium Longobardorum regis miro opere coiistruAffilulfi

^^
clc .

secundo

traditur,

ex eoque

quinque Uberos suscipit.

^i
xit

Ke-ulamque Jonal in

condiderit
libro,

quem

monachorum. Isdem de vita, et miracuhs

ejusdem

n P

' _ DrTdecorato,
.

omino eximio

in

infulis sacerdotalibus hono-

prosequitur. Extant Is . /)0Ji, fl eius edidit, suo stilo scripta ad beatissimum virum dcm prxtanatris Columbani pervi- t Pontificem Ilomanum , qua, de

ffi^rium
gili

et Salaberga?. Jussiovir-ini Anstrudi abbatiss*, venerandum decus parentum n nibus vestris, o distuli, quo potissialmique vigoris, parere non tempomatris, et nostris pra.ferend* mum alm atque gestorum Vitam ribus feminai Salabergae, et divina pietas in quantum res sinebat, seriem hac stilo cudere. Sed ego favebat meo debuerim me fore valde imparem quippe qui parte censeo litteris, et Christiana simvix primis sum imbutus memor illius Dommi et mioitate educatus. Sed sum

tario papae,

necnon

religionis cui copia fuit a, OmoChristi et sacerdoti, castissim*

qui eo tempore adeo atque sanctitate praBditus era , tlarus habebatur, sancto favente, secreta caeh ut etiam, Spiritu ordines angelorum patuerint ci. Novem quoque mirum in modum, aut , post Baulum apostolum

l>rum

clc.
I

pastorum cura

clicuit;

disseruit. Cujus doctripcenitentia^que fomento venustate eloquii na hactenus illustratur scd et universus Occidcns patrcm mcllivenerabilis vir ad praefatum

olus,

autrarus fcrme

idem

flua remisit scripta.

Petite et dabitur voSalvatoris prasconii dicentis apencturvoet invenietis, pulsate et bis quaerite oraculum ; Apen os bis- et illud Psalmographi illud. Unde lectorem ob:

revcrtamur, praifatam 4 Sed ut ad propositum sinus vir Dei Eustasius agirentem pcr Germaniae Conditoris, ncquaquam sub ^ressus, ut lucerna posita ommbus paniodio, sed super
tetieret,

S. Etw/cs'*
tibbas

vieniis,

LtWJa

prwdfeofftmi
/'.

candclabrum

angelii

tuum,

et

ego adimplebo

perlrct

quamvis temerano tamen , ( si quis secro sum texere gesta, captus amore conatu adgressus decreverit) non quaerat m sanctie Matris legere facuuTullianam eloquentiam, nec oratorum
hsec
his

patesceret,ex parte gentis

LangeUco

3
S
sit

datum humatum neve talentum desuper duplicato fcenore sed potius omnibus cum

rrdtix,
I

San-

/Ul/I

m abraso error.s tramitc

,

quantum Dommus Jesus mucrone truncavit, quod sicut dmmtau nostrum Jesum Christum humani(in

V^JS
ita

Chn.tu,

-m.

Ecclcsix

simplicitatem diversasassertionesjsed veritatem et extensis alis scmper enim aquila kal* histome*,neque sed al.quoticns assolet, ut remis-

diam

non philosophorum

flosculos et Stoicorum

^uamateui

ad aethera

volitat,

ad terras, et inter regias siorihus pennis descendat agreetiam vilia poma, lactucaeque saene dapes
stes

naturam quam matcrni corporis nostramquc ahsque peccato suscepit nulla ipse condidcrat, qui utpote semimminuentc mutationc Deitatem, ut nihil sua digmtate mifuerit,
Christus.

Dci Patris haberet,

et

Orandus optime quaeque censentur.

est Salva-

per cum Fatre Deus et vcrus homo appellatus nueret unde verus egreDenique remeans ex Baicarus vir

, ,

52S

VITA

S.

SALABERG.E ABBATISS/E
norma persevcrant.
ta

A ANOMMO. gius, post Germaniae Belg-icjeque laboriosum callem/tandem pervenit ad qucmdam virum illustris-

Sic beatus Eustasius post mulrerum discrimiua, post labores immensos, post

siinum

opibus

secundum

ct divitiis opulentum scculi dignitatem praeclarum

famaque
et aulicis

rebus aptum, nomine

Gundoinum

n, qui eo

tempore

hasreticorum diras procellas Agrestiique schismafraudes, quae plenius in suis Uestis continentur, ut bonus athleta summis pollens miraculis,
tici

nomine,'ob amnem sic appcllatam, qui amnis ex in eo loco defluentem Lingronicis finibu.s fontem sumens, post multos an-

manens apud

villara,

Mosam

vita beata functus migravit ad

Dommum

cum

curam Fratrum,post discessum mag-istri,tribus non parum minus rexisset lustris t. Iu cujus Iocum beataa

fractus crebrosque tcrra? circuitus,

Rheni

velocissi-

prodigiose

"'"""fluxu

--

mi flurainis in Barbaricum late ingTeditur. velut 5 Viso igritur Gundoinus venerabili viro gratissimum munus suscepit. Porro, ut assolet, et res se habenthumanas, inter salubria adhortationis verba, colloquio virorum fidelium animus erescebat
,

se fluenta ex parte recipiens,oceanum

subvectus

recordationis Walbertus iu regrimine Eratrum est, vir omnium fama laudabilis eximiaset in ecclesiasticis disciplinis

que sanctitatis,

non

medioeriter eruditus, bonitate ac pietate caritateque prsecipuus, exuberans doctrina. 8 Hujus tempore per Galliarum provincias ag-mi-

rgregiug

pioruni.

Cospit

isdcm
,

eidem viro
Dei
rei
,

illustri
:

soboles adesset

vir Dei sciscitari, utrum Francorura orto uatalibus ccrnebat quippe, ut opinor, vir
,

a Deo fore prasscitam prolem quam postea probavit eventus. Tunc vir illustris Gundoinus

na monachorum et sacrarum puellarum examina, vtonastics vit.e propunon solum per agros , villas, vicosque atque cagutor S. Saetiam pereremi vastitatem ex Reg-ula lobcrga u stella, verum dumtaxat beatorum patrum Benedicti et Columbani v^imHo cum ante illud tempus mo- wto wpullulare coeperunt
:

nasteria vix pauca

illis

reperirentur in locis. Sed

,

cura conjug-e sua Sarctrude p, elegauti forma et nobili femina, duos bonae indolis adolescentulos,

ut ad articulum revertamur historiaa

prudentis-

ob benedictionis peroopturam gratiam proesentavit;

quorura senior Lcuduinus q, cognomento Bodo, junior vero Fulculfus, qui et ipse alio vocabulo

B Bodo

diccbatur. Sciscitatur denuo vir Dei,

si

adhuc

proles superesset.

Ad quem
licet

illi

fatentur, se habere

Puellam
plenus

g-ermanam,
Vcniat

tate

sed duduin himinibus orbatam.

: ,

Ad

praferentem , quos vir Deo

quflBSo,

ipsa, et nostris praesen-

per biennium jam viduata resideret licet sub laico habitu deg-eus in quantum vig-iliis, jejuniis atque eleemosynis vires suppetebant, intenta , quse Dei sunt, Deo E Doctrinam vero , quam a inhianter reddebat. beato Eustasio percepcrat, velut mundum aniraal animo * ruminabat. Cum hasc ita res se haberet, Ms. intcrserit trutidecrevit animo, ut ad sacrarum virg^inum ccenobium nabat seev quod veuerandus vir Romaricus ex palatio piusquc

sima femina Salaberga,

,

cum

tctur obtutibus
Ms
collo,

scnserat eniin, ut reor, in spi.

tiini

ritu ei a Domino sanitatem fore collaturum * Triduano ig-itur a semetipso exacto jejunio super oculos Puclhe oleum benedictionis vir Dei effudit.

Mirura dictu!
,

Mox

Puella

sanitatem pristiperfectissime

per exhortationem et solaraen beati Eustasii in Vosag-o construxerat saltu latebram fug-a expeteret fecissetque satis votis si sexus non fuisset irapedimentum, et reg-ia non impedissent * obstacula. Per idem tempus Erancomag-nifice conversus
,
:

* Ms. Irrctissent

tteiwi 1n

iiriin

Christi
est.

gratia opitulaute,

m.
liberat. oita
tn

consecuta
ln~

sceptra reg^nique g^ubernacula Dag"obertus u reg-ebat, vir in primis acer ing:enio et principatu
et non solum fidci jure sibi subjectus,verum etiam exterarum vicinarumque gentium fama metuendus.

rum

muri-

Nec immerito omnipotcns Dcus sic in promptu suorum obtcmperat precibus famulorum, qui
6

clarus

tratlitut

coipic poil
dni>n

memet

suas propter ipsum orucifixerunt voluntates. Sequitur deinoeps aliud splcndidum miraculum. Cum

Metuens autem prasfatus Gundoinus, ne ob

reg*is

ad

s n cundas

vlduatur.

eadem Puella jam pridem fluxum sang-uinis patereturet g-ravissima eorporis molestia ex bocteneretur adstriota, vir egregius Eustasius, ut hoc perspicuc compcrit, divinum solitumque profusis
,

Filiam iram
calle
,

saBvitiamque incurreret,
,

eam a

nuptias invita pertra-

prccibus, poscit adminiculum. Exaudivit preces famuli sui fidelis ille rerum Sator ajternus, qui Sanctissuis, ejus praiceptis pie obtempcrantibus,
sto esse consuevit.

pedetentim retraxit jam enim opinio ejus ad aures regias pervenerat. Morabatur denique hisdem temporibus in aula prsedicti principis vir quidam strenuus, consiire
:

quo

sponte decreverat

hilur,

liis

regiis gratus, et inter suos

fama

celeber,

nomine

prav

percepta, incolumis est restituta. Interea

Quid multa?Puella, sospitate cum ad

C perfecta

ffitatis pervenisset annos, parentes ejus, cura vidisscnt illam gliscentein raoribusque ornatam (erat eniia decora venustaque vultu, verum,

Blandinus w, qui cognomentum Baso acceperat,qui utpote et ipse ex Sicambrorum prosapia spectabili ortus est, mox prajdictam Salaberg-am, non ejus sponte, quia jam dudum divinis praeceptis se implicare voverat x, licet invitis parentibus,i'eg-io tamen jussu , et ob liberorum procreandorura causam ,
praedictus vir ad

ut assolct post rerum discrimina in prosperis successibus animus tepcscere multorum)

suum

adscivit conjug'ium. Sociata

,

de liberorum suoceesione cogitantes, contra Puellte voluntatem,

itaque viro

eam

memorato licet sub jure conjugii , Christiana tamen uterque exercebant opera et
,
:

Kicchramno r noniinc, in niatriinonio tradidcrunt. Qui vix eam duoousmensibusjure raatriraonii habens, humanis
,

cui.lam

g-oncrositate pollenti

Potl vario
apattoliCoi

rebus exemptus, vita privatus est. Uis itaque transaotis, Eustasiusad ?

iv-ivssus est
cf. S.

Baptismi candidatum dcvotissime servabant erant enim hospitales et eleemosynis dediti, maximeque juxta Paulum eg-reg^ium praedicatorem domesticis fidei et peregrinis,

servis

autem
,

Christi sura-

Luxovium

ma

vencratione obteraperantes
pra3cepti
,
:

illius

Salvatoris

luboresuioi
i-:,<-

partem Scquauorum provinche ct Duvii amnis fluenta fuo s. ex "^"cm- Jtoaojie ripa incolunt, pergit. Qui et ipsi eodem
n
"'
;,;,
y

Deindc ad AVarascos qui j^uiuue aa vvarascos,

memores
apostoli
ne.
:

Quamdiu
fecistis
;

fecistis et illud

uni ex mibeati Petri

nimis meis

mihi

; i(v

l-nosn, Fotinique maculati errore, a^vojani senes tabos.vhant. Ail quos vir Dei veniens Euang-elico

llospitales

invicem sine

murmuratioet

vomere Scripturarumque sacrarum cauterio, licet non absque laborc, oxorceus, ne seges Dominica, wudesoente ffleba, sufltooante zizania, in avenas lohumque adoresceret, ad sancUe Ecolesi g-re"uun revocavit,- qui hactonus gratia diviuaj aspirationis
in

10 Sed cum his, favente Domino, bonis pollerent moribus et Christiano more vitam deg-erent

prolis ob-

ttnendx crgo

prolem nullam capere possent, Christianissima Pemina anxia tot privata privileg'iis,sanctarum mulierum Annre et Elisabeth in se adhibens fidem, quae
et

ad
gii

S.

Rcmi-

tumulmn

pcregnnatur

eadoui

Quam ab

eo

perceperunt,

Domini templo vig-iliis et orationibus excubantes, post diutumani sterilitatem y partus sanin

ctos

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

ctos
inigii

meruerunt procreare, ad basilicam beati Repontificis, qui urbem Khemorum Campanueet mirabilibus illu-

Paulus Orosius Historiarum

scribit
:

lib.

4 cap.

K. iSOSTMO.

Bons opConsul Marcellus in Etruria a

quc tellurem virtutibus sacris

strabat,

pressus,

magnam

partem exercitus perdidit, v.m

ibique vigiliis et orationibus votum vovit, ut si divinitus ei soboles excubans,

expetiit,

atque lta postea Eurius alter consul auxilio acccssit, -entem ig-ni ferroque vastanuniversam Boiorum
tes, iis

concederetur, ipsam Domino dicaret. pet>edomum reversa hoc, quod fideliter et anxie concepitque et est ei collatum; rat, a Doraino vocabulo Saretrudis peperit filiam , cni ex avise

Nec mora;

propemodum usque ad nihilum dcleverunt. De consulibus rebusque ab illis in Etruria gestis Bascribit Livius lib. 33. Nihil Boiis hisce cum commune esse magno nisu contendit Havaris

filiam, quam noraen indidit. Kursus edidit aliam Deinceps vero genmt fiham Ebanem z nuncupavit. gratia regeneratam, tertiam, ipsamque Baptismi Anstrudem appellavit, quie in cura et regimine annuente caSororum, processu temporis, cuncta hactenus, Christo auspice, terva, successit: quse vero privileg-iis nunc superest. Quartum

Rerum Francicarum at drianus Valesius lib. reclamant eruditi fere omnes. Adi Marci Velseri Historiatn Boicam et Notas ad Acta S. Agili. episcopum secui Bonosum Ndisatanum fuisse
;

tumque Photinum, notum apud S. Epiphanium Vitse Hteresi 51 et 71 hseresiarcham ad caput 2 laudatw invenies notatum litteS. Agili superius
,

divinis

gratia a saceredidit liberum, cui et ipsi Baptismi

ra

h.

Damnatum
et

fuisse

speciatim ab Anysio

indiderunt, dotibus consecrato Eustasius nomen annos defunctus est. Quintam qui et infra pueriles nomine Baldoivero bonae indolis edidit prolem, priores ommpotenti aa, quem et ipsum juxta

num

Christi, Deo sacravit. E-it denique hoc Eamula suain est, ut omnem domum omnique nisu agg-ressa fased marito simul et liberis, Chnsti non sibi soli,

Maccdoniee episcopis tempore OpeSiricii Papx, scribit Gamerius ad partem 2 Mercatoris pag. 31 rum Marii illustrata g S. Eustasii Gesta ab Henschenio xxrx Martii, ubi tatius habes in Opere nostro ad a Jona describuntur Ejus obituspasshn flgiThessalonicensi
">.

hsec

ceret ecclesiam.

num. 21 statui tur anno 025. Commentarii prtevii circa annum 620, reditum S.Eustasiiex Bavaria cxcitate qua decennem circiter S. Salabergam a qui uno aiterove anno citius id sanavit. Sunt
prodigiumcollocent^quodchronotaximec-epor,,, annisnata credatur refragatur, etiamsi sedecim Eustasio sanata est. Sw Salaberga, quando a S. tos enim non nisi sex annis producenda esset a ide Comusque w- nativitatem S. Anstrudis.l nui^ "V ad ejus Cj/ sallu in Burment. num. 22. Celencm de Vosago
1.1.

ANNOTATA.
a

Monui Commentarii prmvii num.

9,

nihxl de

Eruditi scnhocce Omotario aliunde innotuisse. Christianam augent, ex Actis

ptores qui Galliam Laudunennostris illum Catalogo episcoporum quatuor inserunt, atque ab eo ad Attilonem sium omnesoportetprmmedios statuunt, quosprofecto ante annum 688, ut coce fato abreptos fuisse, si

gundia.quamaLotliaringiaelAlsatia dirtmtt, et nos actum Luxoviensi monasterio sxpius apud ad \ dam videriquepotest Mabillonius in Notis
est

sedemoccupabatOmotanus.Dixi^ ipsi opinantur, mihi Commentario, satis insolentem apparere

in

S. Columbani.

Illiusprimte vocesVoillam dedicationem totam. Achemum, pro mino eximio omissx sunt apud SalaChiffletii legitur Diu. quibus in apographo extstimat tertio loco nominatur, berp-am, qux tempons Mabillonius fuisse in monasterio tum

idem Jonas moh Vitam S. Columbani scripsit edidilque Mabillonius Sec.Z nachus Bobiensis, Benedicti pag. i>. Ve Act. Sanctorum Ordin. S. disputabimus ad diem Galliam adventu
ejus in

illustrabimus. xxi Novembris, ubi ejus Acta

billonius

Ma-

monialem. Nescio, an non forte legendum

filis.

sit,

ibidempag. in Gallias nostrum affirmare, S. Columbanum

W Nota a dicit,

anongmum

Anstrudi abbatissre et Salaberg-aB aliquoties b Notavit Mabillonius, suburbanum antiquioribus scriptoribus pro distnctu sumi ab
vel territorio. Certe hic ita
3

Burgundioniadvenisse Childeberto Austrasiis et subsequentibus hic bus imperante, quod ex

fallor, verbis conficit,

m
j

Jonas

in Vita S.

Columbam
neotencs,

accipiendum

est,

neque

Siaibertum nominat
(l

at corrigitur a

dici posenim pomwria Tullensis urbis confinia Lingonico, inter quie medius est sunt territorio non exiguus. Circa natalem locum

terrv tractus Commentarn S Szlzbevgvpauculadisputavi^ Est porrojullum prxvii, quem, silubet, adi. ad Moseltam Leucorum, Gallis Toul, urbs celebns LothaGallica Belgica, hodie ducatui fiuvium in et episcopahs Tullensis agri caput
ringise adscitse, sub metropoli Trevirensi.
c
_

uipassimomnescensent,legendiu,,CUWhennm IsporroestfdiusSigih.rtircgis.^iueAHstruc patruo, annooM rcgnum, ac mortuo Quntramno Burqundixsceplrumobtiniat.

Childebcrto patri veEsl hic Theodoricus, qui Burgundi.v regnum puer sucneno exstinctoin inter illum et S.Columcessit anno 590. Deortis Brunechlldis madissidiis vaferrimxque
i

banum

Linqonum

civitas, aliis
est

Audemantunum,
fluvii. Distat

indi-

chinationibuspturahabes in laudata Dissidiorum origo fuerunt Vita num. :il et scqq.

S.Columbam

aenis Langres, comitatu ad fontes

urbs amplissima in Campanix

Matronx
,

Tullo

U
d
lib

circitcr Leucorum in Occidentem hibernum 25 curtis seu Gondrecourt milliaribus. Gonduini Salaberwao Oldornensi, ubi natam existimo S.

adulreprehensaavirosancto twpiaTheodona optimmindobs abstinuisset leria, a quibus facile vafraBruneculdis et nisi adulterantem vrinceps, rati, sua ^elerasme aulici exoptassenl,
perditi

Venerumistarumpatrociniissecuracssc

posse

interjaurbibusillis parum in Occidentem milliari. Consule sis septimo *cet, distans Ttdlo Commentariumprxv. num. 13 et seq. Baioariorum. Baldncus Chiffletii habet

Ms

Noviomorum episcopus

in Chronico Cameracensi

apudMabitZcap Vietiam Baicarios scribit, qui lonium hic. De hisce Augusticap. Zlitterami Vitam S. AgiU die xxx vamo nomtne plura de Bavaris eorumque

Vratrtimoo^ k Theodorici scilicet, quiilluma Vesuntion^mablegamtuttdmn sortio expuiit et Q* vero a Agdul Jonas narrat num. 33 el seqq. PCgobardorumrcgem et monastern Bobtenibidem num. 59 et seq siTiniticIspeclant, habes locum Mabillomusnullam hunc
sive

t^.**^^***

iDixeratad deperr,Columbaniad Gregorium Magnum siveGregor nliPastorum cura tucubrationem, exstare. Postea xn Mad Columbanum epistolam

et\l ubi observata sunt.

dcndisSecuUlparte.pag.^mo^eo^

62
A.ucoktmo.

&

SALABERGJS ABBATISS-E Galliarum pag Columbani ad Gregorium epistolam edidisse

VITA
S.

688.

Patricium Flemingum, qui S. recuderunt recensuit Lovanii annoK>67. Eamdem novissima Operum S. Gregorii editione mona^ in
chi Benedictini tom. 2 columna 1036 et seqq.,ubi notant, duas alias dedisse ad Gregorium Colum-

Columbani Opera

rint,

enucleate

Ubi tum temporis consedeanonymus noster exponit, ad

I)

banum, responsorias autem Gregorii non superQuod ad lucubrationem Columbani de pervigiti Pastorum cura attinet, neque ego illac hactenuspotuireperire; verum utcumque mihidubium in est, an non de Pastorali libro Gregorii, quem prsefaia epistola Columbanus plurimum laudat, hic sermo sit, et vox hic forte aliqua exciderit ex
esse.

scilicet Duvii, alias Dubis, indigenis Doux, fluminis in Burgundia ripam. t Hinc initur chronotaxis abbatum Luxoviensium. Prsefectus est a S. Coiumbano Luxoviensibus monachis Eustasius sub annum 610, iltisque prsefuit tribus circiter lustris ,adeoque fere adannum 625. Iili successit Walbertus seu Waldeberius is, Adsone abbate Derviensi ejus biographo teste, cum per quadraginta annorum spatium... locum sibi delegatum aug*eret rebus et numero Deo
le
:

utramque

servientium...migravit

adDominumvi Nonas
665.

Maji,

pcriodo, quse est paulo obscurior.

anno
:

scilicet

ex computu

Mendose
:

in

Ms.

Chifftetii tegitur

'ExpaTge-

scentis ipsius abrasam erroris dubietatem tramite Evangelioetc. correctius inapographoBelfortii Denique prrefats g-entis errorem vir DeiEustasius
.-

Athsecipse Belforsequuniur, hoc modo Pracdicans Dominum nostrum Jesum, sicut divinitatis squalitatem ex Deo Patre, ita ethumaB nitatem ex Matre nostramque naturam, quam ipse
verbi Dei

mucrone

truncavit.

tius forte ita emendavit, uti et quse

:

v Ceiebris hodie locus est in Lotharingia, vocaturque S. Romarici mons, Galtis Eemiremont. uPrimus sciiicet Utiusnominis, quianno 622 a Clotario patre in regni societatvm adscitus et Austrasige sceptro donatus est. Patree Vita anno 628 sublato, in Neustria et Burgundia rex agnitus Dagobertus, et statim in Burgundiam profectus est, oppressis et calumniam sustinentibus subventurus, ut scribit Aimoinus de Gestis regum Fran-

condiderat, absque peccato suscepisse. n Ead.ern, quse hic narrantur, prseter curatio-

corum

lib.

4 cap. 19. Verisimiliter

cum in Burgun-

nem a sanguinis fluxu, cujus solus anonymus noster memlnit, habentur fere adverbum in Vita S. Eustasii tom. 3 Martii num. 5, prout ea recitavi Commeniarii prseviinum. \etseq. Ibidem etiam
horum narrationem ex vita S. Agili, notavique crassos errores a biographo illo commissos. Porro pater S. Salabergaj a Jona Gundeonus
exhibui
dicitur, atibietiam Gondoinus,

dia ageret innotuit ilti S&l&hvvgvz propositum, at- E quetum anno 629 initdesunt ejus suasu cum Biandino nuptise.

w Biandinum,
peram Bavonem

qui hic Baso cognominatur, perappellat Bucetinus in Menologio.

Gondninus

et

Gon-

donius

existimo enim,

eumdem

esse Sanctse pa-

rentem, quiinActis S. Germani abbatis Grandivallensis et martyris, a Boboleno auctore cosevo

Opere nostro ad diem xxi Februarii 8 Gundonius dux appeltatur, et dicitur fundum concessisse S .Waldeberto condendo monasterio Grandivallensi. Consule, si lubet, Commentarii prsevii num. 1Q et seq. o Duplex est in Mappis geographicis nuperrimis Guilielmi de Uisle vicus ad os Mosse fluminis ejusdem fere nominis; alterum Meuvy indigense, alterum tertio ferme mitliari distantem in Meridiem Meus'- appellant. Hic aliquot passibus abest, C ilte ejus aquis aituitur ejusque nomen Mosam Latine exprimit taudatus geographus. De ilto arbiscriptis et in
itlustratis,

num.

Sanctiviri celebris est antiquusque cultus in monasterio Laudunensi S. Joannis. Verisimiliter idem est, qui Meldis coiitur iMaji, quodad illum diem in Supplemento Operis disquhHpoterit. x Sunt, qui Salaberg*a3 parentes et ipsam Sanctam tantumnonviolati votireos habent, mallem, votum hic mitius, per desiderium, voluntatem aut propositum exponere. Dicit Jonas in Vita S. Eustasii Quam (Salabergamj cum vidisset, sciscitatus (Eustasius) utrum juvenilis animus ad cultum di:

vini timoris aspiraret; affatim, ut tenera quiverat

setas, ait, se

rare.

paratam esse sacris praBconiis obtempeAst nemo inde votum servandse castitatis

tror hic

sermonem
;>("!!

esse, licet alteri forte

magis
in fini-

convenimif dicta Hadriani Vatesii, quiinNotitia

Galliariini paij.
sic svribit.

extundet. Iitud quidem expressis verbis asse?itet petituma S.Agiio, et emissum fuisse a S. Salaberg-a, 5. Agili biographus; verum, qui in tot ibi impegit errores, non facit, ut hic illi credam. y Perperam ex his verbis deducit Mabiilonius, diuturnam fuisse S. Salaberga? sterititatem, neque enim de ea hgec, sed de Anna et Elisabetha asseruntur. Ego decem iili annos concessi, ita ut tri-

Mosa vicus

bus Lingonum pagoque Bassiniaco, a fonte flumiuis

Mosffij

gesimum circiter setatis ageret, cum primogenitam enixa est Saretrudem.

z
et

eui adjaeet, diotus, inter Audoraatunnum Lingonum etTullum Leucorum positus est... vocatur Mbube $8 Bassxgni. Hmo in Ms. nostro et apud Chesnium vocatur
I

Duarum seniorum filiarum ejus Saretrudis Ebanis mentionem alibi non invenio Dereii.

Saretruda.
filiam.

Synonymum habes

infra

S.

Salabergte

q S. Leuduini Gesta habes operose discussa in Opere nostro totn. 3 Scptembris ad diem xi, quo illius memoria apud martyrologos occurrit. Redibit de itto sermo infra num. 17 uti vt de FutciUfo mtmero penultimo Vitse. r Ms. Accincii monasterii habet Kicranno, cui cum nupsit Sancta nostra numerabat annos circitersedecim, adeoque primes ejus nuptuB ex chronota.ri mea anno ChristiCrZC* vetsequcnti iltigandx
sunt.
s Eustasii ptwdicatio p?wpostero hic ordine refertuv.Ccrlc Vita S. Eustasii et Agili dicitur priits Warascis ac deinde Boiis piwdicasse. De Warascis piuribus disputat Vatesius in Xotitia

quis vide Commentariumprseviumnum. i, aa De Baldoino martyre et archidiacono Laudunensi brevibus egit Boltandus ad Januarii, piuribusque.agi poierit in Suppiemento Operis. Ejus vssdem ita narrat scriptor Viise S.Anstrudis in Actis Sanctorum Ord. S. Bened. Sec. 2 pag. 977 Tenerrime autem a sorore dilectus Balduinus

vm

cum peste invidia? vocatur ad placitum a ministris satanae in quadam villa Laudunensis provincis. Qui sumens seeum duos tantummodo equites, tertius confestim ivit causa placiti ad hostes crudeles,
omnium hominum,
quos terra sustinet, sceleratissimos, sed falso colore pacis mox deceptus est et confossus gdadiis.

in simplicitate cordis sui, dolose

CAPUT

SEPTEMBEIS. DIB VIGESIMA SECUNDA

do patet, divino

'iWi

cremata. Sanctorum corpora igne sunt

eam spintu

fu.sse

^,3
>mbutam
qu.ppe

, __ r-^
fyuidvnum

CAPUT
<?

II.

discrimen. Conc.l.o 5U(B pridem anticipavit pr^fato Walberto abbate,

adepto

Valaberaa *
cedit,

viro consenttente re.

duni

-_ rmonasterium insigne LaupUsque monitis construit,

natura bona in talibu nio et vigori sagaci, et quem postea et comitem itmens, pr^ditus erat, habuit, eligit iter, Chnsto duet socium laboris qui Abraha. patmrchas, qu ce ad instar sarict i SS imi Phihsti Phili-ti Syriai Syria; egressus , terrae
postera

cum

Wf*

nV Mesonotamia de Mesopotamia promittente, norum colonus exatitit, eamque, Deo est. Quas imitata successionc sortitus
in
patria? solum paternasDei Famula, relinquens quam malens cum Christo egere que sedes pati discnmina possidere et tot
,

maritum

seculi periculis

subducit.

Mammon

lucra

itarito consentiente,

-nterea cumegregi*

sanctitatis

Dcosoli servitura

' Afs.

i'"' (T

ssril virgi-

Tberti, cujus superius terminos ex.m.e pulluper universos Franeorum prxdicationis ejus a Chnsto DoLret, et solertia agitur, affat.m fervesceno sine quo nil boni us; omnibus Deum colent.bus gra essetque * Chr.sUex mulierum monasteriaque virorum ac eernens beata norma affatim conderentur ,

opimo beati Walmemoriam fec.mus, pene

cum vte stipendio maximo apparatu et cum animabus

,

ad urbem Lauduni
a

cum
si-

Deo

Qua^ urbs hcet obsibi commissis proficiscitur. possit, tamen natura lodione vallari ab hostibus
ci

m Z,

barbaris et pencuobtinuit, ut frangi nequeat a

lo careat.

et in

cacumine saxi

sita,

munitionem robustam

14
li

Nam cnm

eara

vetusto

tempore Wandannlla

iaudanmi
urMs
(

detcri-

d Alani, Hunni

caeterEeque Germaniae, et Scy-

utin, ulji

eius

nuvn-

militemque praclarum Salaberga servum Christi virtutibusque flagrare supertot florere exemplis
.

thiffl

G-entes frustra

vallassent,

aggerum
non

Soncceun

arte

imminente, non

fundibalorum jaculis,

ereptos e luporum fauc.bus nis et assidue velut eum ad propnam adunare, ubique greges Christi gratiam perc.p.enob benedictionis ab eo domum, velut divinum munns dam, crebrius accersitum, concessum, ovans susc.piebat, sibi a Domino fore medelm congrua -erbaque salubria et animarum ore desiderabat, flagrahaurire ex ejus mellifluo animus, ut spret.s phalerabatque instantissime pompisque mundanis postpos.tis
,

armorum
strati

spiculis jacientibus, nec

anetum impul-

.^
^

sed casso labore frusionibus obtinere valuerunt,

inertesrecesserunt.Exceptoenim murorum

exin proceritatera collis arabitu, qui extrinsecus muri circuitus humo ipsius tenditur, intrinsecus ars ibi nulfit, nt machinarum
:

coaBquantur unde saxa fatigare. Sed et altnnsecus la qneat oppidura

infra referta puteis Ad naturalia ambiunt. Urbs exitus fontes emanant peic fu. ""' ipsos quoque portarura

mentis seculi apicemque sanct.tat.s valeret ad virtutum culmen Dom.nus de quo -irtutum culmine ascendere loquitur d.cens; Evangelio nuoque et Salvator in aut matrem , aut Omnis qui reliquerit patrem aut agros, propter nomen domos, aut filios ssternam poscentuplum accipiet, et vitam
: ,

Cdam

hominibus peconbus usluhoroi . rennes * qui in usus illumi- rapK odantur. Igitur cum jam ad iumentis potui venerandalmjurtem veluti solis radius sanctis appropmquaeset, --*| sequacibus
et
,

gf|

qiu

m iua cum

snis

meum

sidebit.Et illud;

Ignem

veni mittere

terram,

monaste-

rium fondere incipll

ut ardeat? et quid volo, nisi omnem spem Auctore Deo 12 Qnid plura? beato viro committens, viro con,

cum nnesul oppidi illius Attilo e tamquam si divinum munus pergit, ei obviam venisset, et ovans santurbaque angelica ad se cum choro psalU-nt.um cum ctas famulas Christi laud.bus dedupsalmodia et hy.nnidicis summisque
cit in

summo

favore

danl
,

urbem.
dictu,

suam post Deum religionis veste acrso prolibusque Deo sacratis, Walberto consil.o, conn.venceota inito cum beato

ccenobium puellarum Ua existente mariti, success.one in h_redltate vel b.o Lingonic* urbis, redexstruere. Quod proprns conatur success.one h_re<fc. suorum et

m subur-

magn.ficum 15 Sed miraculum illius sit, non est eadem in ipsa urbe gestum nocte pueitaque pontifex praecepil silendum. Prsdictus
grat.am familiffi Chnsti refectio.ns in crastino die velociter per noattoniti, adesse. Ministri igitur obviam sibi portam oppidi ingressi,

quod

epucopo
cxcip r>

^.^
^.^

rraofamiliaribussibicreditisobpr-parand^^,^

Serna

Sus

r r_iiorum faciendo h_redem nob. patern_ Christum JaUs opus peragendum venerab.l.s ad quod te ditavit et v.ros .nd WaEtus, sollmen artinoesque Qu. locus l.cet atque comm.s.t. atrios prabuit vicinus tamen orum finibus immineret Austrasi monaster.o distans a Luxoviq t v~undi_ erat, a quadraginta ibique adutus millibus paufo m tam ex nob. hum hbe: ,

etem

rum Utebubalum.

genera oernebant. ac bestiarum diversa

alius

tar Nam
alius

eervum

ille

uvsum

natis
ris

c^ntum seu amplius,

1 o

quam ex proprio officio jam DomTno dicavit. Sed cum

puellis

illum Chri-

nihilom.nus vulsuem nounulli lupos, plerique lascivum asinum , trucemque nes alius interim egredientes et fugientes Slceroebant leonem monstra bestiarum, quas mul de civitate, etcetera ne ast.d.un. prolixum est buie Operi intexere pavore perouls. omnes kctor incurrat.Quo miraculo
, ,

pars

febricrmonasterii constructa

esset,

max.ma ccep.t Famu_

praesaga, utpote spiritu esse n eodem o trutinare animo , non vivo Dei tutum n.lnlque stab.l lopuellarum coenobium Lcet barmunitionis locum. atis habere vel
,

Ssti

r%Z
Nam

Uimiraban^ur, quoniam illo Quiddatural ul tolesnusquam antea apparuerant. anquod sanotitatem ac vigorem
n
intelli-i
nisi

inloco jste

tajb.

omarum
16

Dei antiquus hostis discess.t? satellitibus fngicns ferarura que b->i immerito sc m bestiarum

non

ferens,

cum sms

Wesprocul
?nd

abesset, reg-um periculi

Xixtis,

tamen Umitibus hino indicium futuris temponbus

deinceps v.d.mus.

nos evat quod periculum 6 bellum 13 Denique ISDemque nuper civile

ter^ges inter reges

c.rca
-

hgmenta MJ figuras vanaque monstruosas deformat bonus c eaa bono Creatore p Zromit, qui utpotc tnm.dus, dudum toXngdUS, supe.biadeinceps cmli ascendam, Super astra -d.xerax in corde suo toerat et erQ
ponam^

Nec

'

,-,,.
,,

"'rr^wSS
Trincorum Veodoricum
lata
;

6 et

Dagobertum

, th

^eHciarum

e.ctus

cum

suis sequae.bus,

^ ^^ ^

agn,

vilize, a;uca,

526
A-

VTTA
,

S.

SALABERG.E ABBATISS^C

ASOMMO.

vel qualibct deforvermium, soricum mi specic actus mysterium operatur iniquitatis. Si quidem prlscis temporibus, quod plerique memo-

in forma

ANNOTATA,
a De prirao illo condito a S. Salaberg-a ccenobio varise sant conjecturcv, certum nihil. Galterotus in Anastasi Lingo?i.pag. 324, arbitratus fuerat

ria

/*adhuc retinent, et superstites esse noscuutur,

in

Mt.

consccrntio
in terilur

quod in eodem oppido, ut creditur, antiqui ang-uis * versutia crudeliter vig-ebat; plebeios rusticos atque hebetes homines arte callida ludificabat; de quo scribitur; Cujus
qui hoc faciuus viderunt,
millc nocendi sunt artes ; nam sub specie baptismatis idololatriaj eos sibiproprie vindicabat. Deni-

eodem toco fuisse abbatiam S. Petri, excisam apud Lingones, sed carpitur a Mabillonio hic quod ista abbatia iufra muros Ling-onensis civitatis,

ut vetera instrumenta loquuntur, id est intra

t

'

aliat

trt

Mt. dolo

idolum vocitabant, velut a Iudo*incipientes, in medio eorum dumtaxatdiabolo debacchante, plerumque homicidia perpetrabantur. Eg:erat hoc nequissimus dtemon callida astutia, ut, si quis ibidem prosimum alteriusquolibetmododebilitasset, a consanguineis vel affinitate conjunctis innoxius foret ab effusione sang-uinis; videlicet ut in long-ius consuetudo nefanda increet

que retroacto tempore

muros urbis posita fuerit. Pr&miserat, non pomoeria Lingonum per Suburbanum intelligi posse cum hcvc sexaginta fere miltiaribus, non autem paulo xl minus a Luxovio disparata sint. Verum nescio, an ea conjecturam fundare possint, cum
t

ex scalisnonpaucis geographicis et in nuperrima etiam mappa eruditissimi Bouchet nondumquadragesima leuca veteri Gallica Luxovium a
tate
civi-

mentum
suis

malig^nitatis

aug-eret, et

miseram urbem

habenis irretitam, iniquus praedo velut pro-

Ingetu Lau
iiuin

mona

tlwlum con
dlt

priam vindicaret. 17 Sed omnipotcns MiseratoromniumrerumDominus, qui vult omnes homines salvos tierietad agnitionem veritatis venire, ad sui juris plasma
clementer rcspiciens,
ct
,

Mabillonius deinde in Addendis Secul. 4 part. 2 pag. WSnotat: Quidam hunc locura explicant de celebri parthenone S. Petri de Poleng-iaco, (de Poulangey) dicecesis Ling-onensis et postea in Annalibus Seculo Ipag. 350 creabsit.
:

Lingonum

dit,

olira

jam hoc

sacrileg-ium

ubi

nefandum raoinus a civitate ista radicitus evanunc rursus ad cceptam redeamusnarrationem. Denique contcmplata conditioneloci, cernentesqueidoneumacgratissimum etabsque discrimine munitionis Iocum coepcrunt fundamenta ecclesiarum atque domorura jacere g. Quibus
cuavit. Scd
,

eo ipso loco inchoatum fuisse monasterium, S. Salaberg-a a S. JEJustasio sanata fuerat, in

Mt. scrvi

llHMKJljr

peractis ac prospere gestis , cceperunt ad laudes Dei omnipotentis et Domini nostri Jesu Christi, nobilium soboles servientiumque * concurrere. Quis enim vir potens, aut femina nobilis, qui

quod ilimminens Austrasiorum finibus vicinusque Burgundise. Calmetus tom. 1 Historise Lotharingize auctee col. 4-53 Nota y arbitratur, non inepte credi conditum fuisse,. ubi hodie est Prioratus Richelittera o,
le /hvreditatis proculdubio paternee fuerit,

vico scilicet

Mosa, de quo supra

curtensis, qui etiam S. Salaberg-se dicitur. Situs in agro Odornensi quatuor miltiaribus distat a Gundoini curte, subestque abbatuv S. Joannis Laudu-

qui non beatam Salaberg-ara ex affectu dilig-eretp Erat cnim hilaris semper et placido vultu , caritate atque humilitate perspiillia

in locis deg-eret,

nensis. Eligat lector ex conjecturis satis incertis, quamvoluerit. b Belli inter Theodoricum III et Dagobertum

oua, eleSmosynis proinpti.ssima, et circa Dei culmimi valde devota. Quid multa? Infra exig-ui temporis spatium coacervatae in

monasterio adunatte
star

eodem loco sunt, vel plus minusve trecentaB famulaa Christi, illisque dispositis per turmas ad in,

secundum Austrize regem obscura fere est alibi memoria. Ludovicus du Four in Annalibus Francorum ad calcem tom. 3 Scriptorum rerum Gallicarum anno 677 illud illigat, ejusque profert mentionem in diplomate Childeberti ex Mabillonii lib. 6de Rediptomatica. Mabillonius in Observationibus prxniis ad Acta nostra existimat, sub annum 6S0 Austrasiee et Burgundise fmibus ab his regibus beltatum fuisse. Credere licet, dissidia illa orta fuisse extremis Dagoberti annis, ita ut ab epocha mortis ejus dependeat tempus hujus belli. v

Ag-uunensium monachorum Habendique b normara disposuit.

oi

taluber

rlmlt jir.ui
jitltinontale

ac nocte pracepit psallendo canonem omnipotenti Deo personare, et juxta

18
eg-reg-ium
orare.

Die

inttftuU, <t

prffldicatorem
Quffl in.siiiuiio

Paulum

sine

intcrraissione

plurtt

iul

vitam monottlcam
pirinihit.

pollens qu iB AValberto Christiani viffons msig-ne et salLlblv acceperftt antidot consiho accepto cuni reg-ali viro Ulustri
e|

haotenus in eodem ccenobio Christo, auspice, oelebratur. EIag T abat quippe in eodem desiderio canendi carminia amor intentus plures siquidem, nt supra diximus, nobilium ad aervitium Christd ooUig-endas sitiens adunabat Nam mtercfflterasnobiliumSicambrorum ferainas Odila nobihtate et ing-enii natura boui

eruditos,

Epocha vero itta quorum

cEst ea

satis
itli

adhuc

instabitis est inter

aln 678,

alii 679, et

Dagoberti cccdem anno 677 alii denique sequenti iliigant

ipsa

pridem

venerabili

uperius Leuduinum ' 'l' praadiximus qui eo tempore industrius et potens

'

nt

Bodo-

11 '' 11

erat, postposi-

'

tga

con

lllltTlllit,

uel

robus
.

phaleramentis mundi, ad Dominum sunt conversi. Ressufflmonasteriiscollataj* post beatam ^labern- ;im eumlem callem
tia

bus Remorum. Varias denominis origine conjecturas videre licet apud Valesium/in Notitia Galauctores Gallim Christianw auctic tom. Spag.metMabittonium in Addendis Seculo % parte 2 Seculi 1. d Wandali et Aiani et Hunni

civitas antiquis Lugdunum, seu, utvolunt aln, etiam Laudunum Clavatum dicta, indigenis Laon, munitissima, monti imposita in fini-

***f

noniacirca
vi

annum Christi 406

hlC

Coss.

BtAntdo uthabet Prosper,

ex Dacia et PanArcadio aua

IIUS
lulis.

coi-

Veneranda quoque OdiChnsti stig-matesuscepto,sanctarum virg-inum sc choro conjung-ens, sub obedientiffl tenore vitam bjun degens, spiritu, cui omnia
n,

Mtune dobitum

multo poat k Tulh oppidi adeptus episcopatum

reddidit.

Lug-dunum properaverunt. Bodo, incisa oasarie, monachi in quantum res sinebat ag-ebat officium, ac non

tcnentes,

in Gaiiias irritpe-

W09.Innum erabiles
ter Alpes e
;

audiriHi^onymus in episloia aTLi ; adAgeritchiam, quse scripta est anno juxta Pa

et

feroeiasKtS
et

Pyrenaum

est,

deben-

ncluditur, Quadus, Vandalus, Sarraata, Alani.. et o lug-enda respublica! hostes Pannonii vastaU u tiacu nobilis quondam civitas, r ntV atque capta i subversa est. .. Van-iones lon ff a obsidione deleti Kemorum urbs prapotens, Ambia'

quod Oceano

Rheno

ni

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS.

extremique hominum Morini Tornacus, Nemete, Argentoratus translati in Germaniam. Aquitanise Novemque populorum, Lugdunensis et Narbonensis provineiai praiter paucas urbes populata sunt cuncta. Indubium videtur hoc
ni
,

m
A. *94T0.

Attrebates

duse, forte postquam in possessiones sanctimonia lium venerunt Benedictini monachi anno 1127.

Depio

sic legitur in Vita S.

etiam tempore Laudunum semel tentatum fuisse. Attilo et Atelae Alias etiam Attola, Attila nus vocatur apud auctores Gattise Christianse tom. 9 col. 511. Ejus ante annum 637, quo consecrationi S. Autberti episcopi Cameracensis adfuit, non occurrit mentio. Sedit usque ad annum 665, quo subscripsit chartse Amandi pro monasterio
,

abarbaris,et forte non

Barisiacensi, rfa^Lauduno civitate octavo decirao Kalendas Septembris annoquintoregni... Childerici regis. Consuli possunt laudati scriptores et Mai Annalium Benedictinorum pag idem fuisse frater Leudegisili episcopi Remensis ex Flodoardo lib. 2 cap. 6.

billonius tom.

440. Dicitur

videri potest in urbe, quam SS. ReGenebaudusaliiqueplurimi viri apostolici migius, suis prsedicationibus lustrarant, ad usque seculi
f

Mirum

septimi fere initia idololatriam tam atramperdu-

usque tempora in non pauca, abunde probat S. Gregorius Magnus scribens ad Brunichildem reginam lib. 9 epist. ii, alias 5 lib. 7. Hoc
rasse. Mansisse

tamen ad

illa

Galliis idololatrise vestigia

quoque pariter hortamur, ut et ceteros subjectos vestros sub disciplinse debeatis moderatione restring-ere, ut idolis non immolent, cultores arborum (de
Galtis idoli specie Plinius tit. 16 cap. ult.) non existant, de auimaiium capitibus sacrificia sacrilega non exhibeant. Quia ad nosper-

Seculo 2 secretum diligens, infra profunda vastaque Vosagi castrum reperiens, sicut in praesentiarum cemitur monasterium, transmigravit, ibique, opitulante Domino, multis virginibus psallentium per septem turmas, in unaquaque turmaduodenispsallentibus, die noctuque jug-iter instituit. Habendense rnonasterium, alias Romaricense appeltatur, de quo supra. Agaunensis notitiam habes apud ssepe laudatum Mabiltonium tom. 1 Annatium Benedictinorum pag. 678 et in Opere nostro hoc ipso die ubi Ulustravimus SS. Martyrum Agaunensium MaurUii et Sociorum Acta. Continuatse ibidem noctudiuque psalmodiseoriginemex antiquissima charta protulerunt Sammarthani tom. ^pag. 13, ubi legitur S. Victorius [in concitio G0 episcoporum coram rege Sigismundo Pio) ... ait.... Recte mihi videtur, ut secundum plenissimam devotionem domini regis etpsallendi institutionibus, fiant novem normae,... ut succedentes sibi in Officiis canonicis, id est Nocturnis, Matu^inis, Prima, Tertia, Sexta, Nona, Vespertina, in hanc die noctuque indesinenter Pomino famulentur. Chartam atiam habes Gtorise posthumse S. Mauritii et Socio:

Habendensis monasterii instituto Amati apud Mabitlonium pag. 188. Porro S. Amatus semper eremi
itlo

rum
i

. 2.

qua pecidiari

et Odilsc conjugio nata est Teutconditoase monasterio virginum paterprsefecit. Vide S.Bodonis seu Leuduini Acta discussa xi Septembris pag. 840 num. 12 et seqq.

Ex

Bodonis

berga,

quam

quod multi Christianorum et ad ecclesias occurrant, et quod dici nefas est, a culturis dsemonum non abscedant. Quodnam speciatim id fuerit
venit,

k Deannoet ordine, quo S. Bodo episcopatum Tullensem adiit, vide conjectwas varias in Commentario de ejus gestis num. 15 et seqq.

Lauduni non satis

reperio.

superstitionis sive idololatrise genus,

clare edicit

anonymus, neque ego

alibi

CAPUT
Sandce
obitas
:

III.

g MonaSterii illius notitiam suppeditat Hermannus monachus lib. 3 de miraculis B. Marise Laudunensis cap. 22, ubi, postquam dixerat sedificatas fuisse a S. Salaberga basilicas septem, Harum primam, inquit, quoe principalior esse dicebatur, in honorem sanctoe Genitricis conditam appellari voluit S. Mariae Profundae,

miracula

ante

et

post
Gitur

illum patrata.

ad differentiam for-

sitau Majorisecclesiae S. Mariae, in qua episcopalis 3 sedes consistit. Secundam S. Michaelis et omnium Angeloruru. Tertiam S. Joannis Baptistse et omni-

cum beata Salaberga in sanctitate mo- S. Sataberga rosa, exornato vultu, ut de beato narratur Ily- plurimi m,

lario

cum

Sororibus pie vitam duceret

puella

i'

'

nurticu-

Uy

sororem

um
B.

Patriarcharum atque Prophetarum. Quartam Petri apostoli omniuraque Apostolorum. Post

has quatuor ad introitum abbatiae construxit quintam in honore S. Crucis... Sextam in honore S. Apri mart. Septimam in honore S. Mariae Madalense. Harum ergo septem ecclesiarum adhuc reduae vero, id est, S. Crucis sanctistant quinque que Apri mart., prse nimia vetustate defecerunt. Scripsit hecc Hermannus ante incendium Laudunense, adeoque ante annum 1112. nameourbisconflagratio contigit, de qua Guibertus Vitje sutv lib 3 cap. 9, quse huc pertinent, sequentia Cum igitur cremaretur ecclesia atque palatium , dictu mirabile mysticumque Dei judicium! titio utrum nescio, an carbo ad monasterium virg-inum convolavit et S. Joannis ecclesiam succendens,beateetiam Marise, quee Profunda dicitur, sanctique Petri in cineres convertit. Igitur post conflragationem non
:

quaedam sanetiraonialis in eodem cceuobio, cadivae vesanise indepta, dum cursum in ecclesia canere coepisset, coram omnibus effrenata mente in terram corruit, quam mox beata et venerabilis Mater secum familiariter acceptam sedula oratione pro
ea Dominum poscens, opitulante divina gratia, ab eadem peste purgavit, et in servitium Christi libere abire jusalt incolumem. Plurima autem et valde celeberrima sunt, quae in laudibus a atque memori;i venerandte Matris stilo inseruntur, quse postmodum suis aptabuntur loci*. Quodam vero tempore dum beati viri Walberti praestolaretur

sanat malo

caducu

adventum, et falerni copia deesset, jus tritici, yel hordii, quod Cervisam nuncupant, et arte conficinationes tur huraaua, quo Occidentaliumplenuque quam in vas, quod lingua utuntur, jnssit facere
;

communi Tonnara b vocant

mittere jussit.

Sed

cum
esset,

vas

adplene

famulaque

refertura ex poti liquore non Christi, cui obedientiu: causa

supererant nisiecclesise duas,

lis et S.

nimirum S. Michae-

Marise Magdalense. Nostro tempore, int

quit Mabillonius, sola superest S. Joannis Baptistae ~basi\icci.niaigiturrestitutafuit deslructivreliqucV

ItegultB ad cellarium ministraudum ordo evecustodiendum sororibusque humilitate nerat, ad venerabilem Matrem cum

eodem anno juxta tenorem

veniens,

ait.

Septembris Tomics VI.

71

20

Domna,

52$
A. Akomho.
prvdigioic

VITA

S.

SALABERG^ ABBATlSSiE
apta minime suppeterent, Basinus archidiaconus D ejusdem urbis, in domo sua recumbebat; voxque V*eju>ad Nosti, quod Abba- tiuolitutn in ejus aures insonuit, dicens
:

auget cereviiiam.

faciemus, quia 20 Domna, inquit, Mater, quid sicera, et aer fiesfcuatj si vas non est plenum ex moras innexuerit, sanctus vir abbas iu veniendo aceti acescat. vercor, ne poti liquor in acerbitatem

Ad quam
liquore est

illa ait: Vade, et

quod subsequens ex confectum, funde in vase. At illa non

dubia, celeri cursu pergens, ut jussionem sanctae Matris irapleret, reperit vas plenum, quod pau-

pridem semivacuum reliquerat, ac sic ornnipotentis Dei misericordia actum est, ut dum
Iulura,

onus coquinas Sororibus excercet, ad eam visendam deberes quautocius properare. Sed ille levius retinens neglexit. Cumque usque ter fuisset admonitus, etiam insuper verbera minatur adhibcre. Quid ageret ? quid tantae Matri deferret? Minime ad hujuscemodi opus habebat. Tandem
tissa

'pattutn

protauUtur
Ind,tgentla

rjus

aliquando

domum

egressus in foribus

ostii reperit
.-

Matris fides armatur, obedientiae vigor in discipula roboratur, virtusque divina protinus panditur, potum, quod exiguum erat, in majus augetur, reraeansque Dei famula cum alacritate et humilitate, sanctre Matri narravit miraculum. Illa

hominem, piscem raine magnitudinis gestantem quem divino nutu allatum credens, dato dumtaxat pretio, piscem beatae Matri detulit; ex quo iila pulmentnm Sororibus adhibens, omnes usque

summo rerum

Creatori

Domino Jesu Christo

refe-

rens gratias qui servientibus sibi in veritate cito adesse consuevit. Patratum est deinceps aliud mi-

ad satietatem refecit. Quod ne quis de industria factum credat, sed nutu divino ad ejus refectionem exigendam praeparaturu. 24 Quam vero quanto tempore in hac vita omnipotens Deus dilexerit, immo ut aurum obrizum purgaverit, silentio non est praetereundum. Quodam namque tempore febrium vena accensa,
pwtfienmu)
divinttut

raculum. Soror quaedam lavando vestimentorum sordes, ut raos est, ad cellam officinae, qua hcec agi
solitum erat, veniens, accepit vasculura, quod in talibus rebus adesse necessitas poposcit, deferens

archidiaco-

no

revela-

'tr.Sancta
aflu.

quam

Trubet

crlt.r

fponte Ineli-

simul ct exigua ligna. 21 Sed quia catena, in qua pendebat vas, exiUfl et brevior cons^bat igni non appropiuquans,
reperiens dc industria famula Dei aiiam catenam invicem nexuit et ecce alia sodalis ejus cum
:

loquendi
Christo

gravi molestia corporis perferebat; ita ut mor&b facultatem amitteret sed cum melius, gilur,
:

pra^sule

convaluisset,

sciscitata

flagitata a Sororibus,

quidnam

immo E

talis fuisset corre:

nantur, ut
<

ptio, illa ferventi spiritu respondit

dulcissimae

pmdentia x sibi Uitt ahena

alio vasculo

ex

aeris

metallo facto adveniens, sihumilitcr supplicans socia?,

,

mile optabat opus,

dixit
:

soror, unam catenam mihi Pro cariut ambaj velocius operemur. Ait socia scd perge tu et aftatis fjratia coramodabo tibi fer ligni quantitatem, quantara valueris, quia ardue suspenduntur vascula, ut valeamus perficere, quod necessitas compellit. Qiue cum abiisset,

Commoda

causam, a saevis namque nimium et tetris opprimebar spiritibus* quando autem melius convalescebam duae alae deorsum * venientes girabant, quarum visio auro pu:

Sorores, quid investigare vultis rei

* Aft.

soro-

ribus
*

Ms. a dor

nequaquam
cillffl

reperit,

quod

petiit.

Christi

auxise esse

cceperunt; quid

Tunc utraeque antamen

facerent,

ignorabant. At ecce subito

magno cum

sonitu cella officinae, quasi casura, semet flecten-

do

Christi,

c. Tunc concito cursu famulae omnesque Sorores ad cam aspiciendam veniunt, et quidnam esset fragor strepitusque in-

adicitur igni

summitas earum gladio ancipiti acutior sentiebatur. Cum autem ab hisvallabar, fugiebant teterrimi spiritus. Quid autem aliud per hanc datur intelligi, nisi ut omnipotens Deus plasma suum in praesenti dumtaxat purgaret vita, et dexterae suae protectione roboratam cum Sanctis aggregaret? Alae etenim in Scripturis sanctis, supernce intelliguntur potestates. Convalescens corpore, sed mente robustior, anno et novem non plenis mensibus vixit tentatione exaet
,

rissimo pulchrior erat:

nam

so

moo

vc-

nientea gi-

rabant mc

cta.

25

Nam

quis valeat ejus sanctitatis sagacitatis-

VarUt UUus
vtrtutes at</ue interhta

quirunt. Sed videntes miraculum, stupefactae sunt

quod aooiderat.
propiut ad

22 Tunc venerabilis

Mater jubet, ut ad hoc

atque

tuhjectum
Igmnn dt
ntiitanlur,

miraculi genus, vir Dei Italus presbyter,

ejnsdem coenobii prapositus contemplaturus accederet. Vir autcm Dei cum affuisset, videns cellam fragoribus non dirutam, sed illaesam permanentem, uberes omnipotenti Deo gratias retulit; perpendens meritum Matris, qiue ita imbutas ac
devotas haberet discipulas,

que astutiam cum dignis referre praeconiis, cujus caritas et humilitas cunctarum subjectarum sibi pnreminebat miras dulcedinis et bonitatis affectus. Erat enim hilaris vultu venustaque aspectu, alacris in colloquio, moderata in verbo, consilio prudens; in ordinandis coenobii causis praecipua, sagax ingenio, eleemosynarum amori dedita, et hospitalitate non pigra. In regulari norma discreta, imitans sanctarum feminarum Melaniaa videlicet et Paulae vitam quarum Melania, ut ait beatus
;

quarum

caritati

fer-

venti etiam elementa servirent. Quadam denique die cum extra murum oppidi, infra claustra tamen
coenobii, 89Stivo

Hieronymus, nobilissima Eomanarum feminarum

tempore deambularet, vidit Lanfrcdura nionachum hortulanum suum d, in horti nmbitu nesoio quid oleris causa investigantem et QOxia gramina abscidentem ad quem sub sibili
,

quondam consulis filia, Hierosolynavigavit: ubi tantum humilitate, et caritate insignis exstitit, ut Theclae nomen acceperit Paula vero relicto patrimonio urbano, Grecorum
et Marcellini

mam

voce silentique, quod ncquaquam aliqua Sororum audire potuerat, ait. Defer, inquit, nobis ex lactucis, frnter Lanfrede.

Ssbo

illa,

innuendo magis,
di-

quam loquendo
ctu
!

affatur. IUec prtefatus frater nar-

rare consueverat, qui

adbuc superest. Mirum

ortaprosapiaBethleemitica rura expetens, summa bonitate et humilitate vitam degens, sacrum spiritum Domino reddidit. Et ut altiora repetam, beata Salaberga imitata Helenam augustam Constantini augusti matrem, ut historia narrat Eccle,

parvo anhelitu, et nullo alio audiente,emissa fucrat, in aures Fratrfa admodum pervequffl

vox,

uit,

quasi in prsesentia Fratris ipsius dicta fuisset. autemspatiummtereos, quasi stadiisquatuor, aut eo amplius. 23 Aeetdit quoque et aliud miraculi genus.
Ifiral

siastica , mortificatis carnis membris mundique pompis postpositis, quotidianis Deo famulabatur obsequiis. Quicquid enim in coenobio utilitatis, et

qua3
tabat.

munditiie

essent exercendee, sibimet depupcrfccta

Cum
e-

quodam tempore
rat,

26 Coquinam autem, vel reliquas causas, quai monasticisrebus peragi solent, vicissimsuis hebdo-

humilitas
laitdatur.

iu coqniiue

officio,

ut

mos

per

hebdomadam suam Sororibus

,

madibus ministrabat. Sedcum haecetcaeterahis

si-

deserviret,

ct pisciculi

vel alia quailibet monasticis usibus

milia bona, Christo praesule, faceret, quodam tempore vidit in mansione, quam frequentare solita

Vuionibus

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS

erat,

m
Sorori- A \",i*

tabernaculum
descendere,

doris

e polo mirae claritatis etsplenquod deorsum spatiosum , et in

set,

se

migraturam a corpore, valedicens

sursum arduum videbatur,

quo recepta avis mi-

bus, Italum prcsbyterum poposcit, ut pro se fsicut mos estj expleret officiura. Et hSBC flagitans, sacrum
eraisitspiritum, Sanctorumaggregataccetibus,perceptura duplicia in seterna gloria a Christo, cui vir-

apri candoris ac splendore nimio fulgens eam prehensam in extasi positam , immo translatam

trans fluvium

quemdam iugentem
,

asportavit et in

tus et imperium in aaecula saiculorum.

Amen. Obiit

prata valde amcena immisit

rum

et
:

immensa odoramentorum genera

ubi diversorum flofragra-

praefata Famula Christi, x Kalendas Octobris, qua die sancta Thebaeorura, Mauricio duce, Acauno ce-

illu&trntur
ct

de

morle

bant atque inter candentia lilia et rosarum rubentium fiores vidit immensa infantum agmina utriusque sexus, niveis cycladibus et laureatis capitibus ovantes; inter quos et Magobertus e,,puerulus adeAgnoscis me , mater ? Illa rat. Qua visa, ait Kespondit puer Ego Magobertus sum ait: Nescio. filius Amiliana, quem ante te misisti, et sum modo in illa claritate, quara cernis. 27 Vidit quoque venerabilem virum Anseriad quam pontificera obviam sibi venire cum
: :

lebratur passio.

Iteliquiffi

quoqueejusincodem conclaraj post obi-

duntur locoij ad cujus polyandrum tum patuerunt virtutes.

ANNOTATA.
a Nonne ex hvs cuipiam videri posset scriptor aliam de gestis S. Salabergae lucubrationem prse oculis habuisse, imo forte alius fuisse ab eo, qui

etiam secun-

do

prsmof

ait

iietur.

Agnoscis me ? At illa fatetur, se ignorare. Ego sum Ansericus episcopus Suessionum, quem crebrius in domo tua accersitum vidisti veni, et ostendam tibi valvas paradisiet ostendam civitatemDei
:
:

antecedentia scripsit ? b Tonna a Teutonico Tonne, Gallice Tonneau, Latine~Do\ium. c Obscura est hsec anonymi nostri narratioin

omnibus Mss, Clarius anonymus alius apud Mabillonium hic

rem

sic explicat

Eragore nimio

duodecim sedes Apostolorum ex auEcce tibi ro gemmisque rutilantes. Cui et ait B quia beata Maria prelocus praeparatus est, sed cibus Sororum, eo quod eis sis alhuc necessaria, deprecata est Eilium suum, ut a superis celerius
altissimi et
:

cella concutitur, ita ut ab ipsis fundamentis penitus

evelli videretur, incurvataque

et inflexo vel detrimento ruinse, Divinae nutu voluntatis te-

compage parietum, robore materiarura, sine ullo sui damno

machina domus adducitur

ctum

et tota

et approxi-

illuc revertaris, praemia possessura

tibi

Domi-

bo collata. Interim avis illa iterum eam apprehensam in ore ejus anhelitu recuperato a superis
remisit. Igitur

matigni. d Tum hinc, tum ex Vitse numero IS de S. Bo> done tonso, liquet, parthenoni adjunctum fuisse

dum quadam

nocte soporem cape-

utpote ret, in specie venerabilis viri "Walberti g, angelus Domini, apparuit ei tertio, qui cingulum
ejus de renibus abstractum

secum

detulit,

quod

cingulum ulterius non comparuit, significans, ut opinor, quod in posteritate ejus honor successiout ipsa referre solebat nibus adcreverit. Qui candore nimio fulgebat, et hac voce admiranda affatur Foeminam.
,

monasterium monachorum. e Quis Magobertus itle, qux Amiliana, aliunde non liquet. f Mortuus est Sanctus Ansericus inter annum 649 et 658, ut numero 21 Commenlarii prtevii probatum invenies.

g Mabillonius in Elogio historico 5. Valdebertipag. 504 nwm. 6 opinatus fuerat. visionem hanc
contigisse post 5, Waldeberti obitum : deindemutavit sententiam et pag. 1093 corrigendum monet, contigisse viquffi visio ante S. Waldeberti obitum
detur.

agrotat

et

lenlesimo
post dic

28 O dulcissima Filia, prsepara te ut accipias bravium et exitum tum praestolare, quia et ego ex centevictoria tua cupio bravium accipere, quia ut tuae eveniet ex hac die dies vocationis
,

sima

quaelaboristui fructum, quem cum magno sudore cum multiplicato foeuore in horreo Domisiisti,
*

Corrine
etc.

uni

ni tui recondas. Htec audiens illa ribus sibi familiarem accersitara

unam * exsorovim somnii

te-

noremque Angelus autem Domini

expleret Psalterium.
liis,jejuniis,

rei pandit, et caeteris

promere
ei,

distulit.

prascepit

ut per singu-

Rationem non addidit, quare ex iisdem verbis contrarium judicet. Credo ego, narrationem itlam totam magis innuere, jam tum mortuum fuisseS. Waldebertum,atqueexeaopinionechronotaxim adornavi Commentarii prieviinum. 22. h UtriqueS. Salabergffi fratri Leuduino et Fulanonymus culfo cognomen Bodoni /Wsse, testatur num. 4. Hinc oritur dubium, de utro hic sermo
Dissentientes inter se neoterivosvt utrius<{r partis rationes propositas habes in laudato sxpe
sit.

los dies ac noctes infra illum

centenarium

numerum

Ab

illa igitur die coepit vigi-

psalmis ut orationibus plus solito, vatanto alacrior de care, quanto firmior de promisso,
vocationis obsequio. Ante vicesimum autem diem ut ejusdem pedum dolore tacta lectulo decubuit,

Commentario de S. Bodone num. 19. Eo, ne actum agam, lectoremremitto, moniiumiamen, Cointii sentenliam meliuscum mea chronotaxi componu Si enim tantum post mortem S. Salabergse Bodo
induit difpcile intelligitur, quoh>o-/o recenstradtu?>'.s vir sexagenarius a seculi curis ecclesiam assumptus fuead regendam Tullensem Quidquid sit, hoc magis dolere quis posset,

amigdalus, imde viro perfecto scribitur Elorebit dissipabitui*capparis,quoniam pinguabiturlocusta,

:

monachum

ibit

pleto Officio, convocatis

Novissime exSororum agminibus, hac omnipotentis eas voce affatur. Permanete in servitio quianon qui coepit juxtadiDei, o famulas Christi, vinum oraculum, sed qni perseveraverit usque in

bomo

in

domum aeternitatis suae.

rit.

inter tot antiquitatis

monumenta chartam

confir-

non fuismationis, de qua hic, erutam hactenus cum paucis ante obitum se. Exea procut dubio,

migrul ad
supcros xxii
Septembris.

finem, hic salvus erit. 29 Interea, ut assolet in

SancLv diebus confecta

rerum opuleutia discorhaberemus.

fuerit,

certam epocham
.

germanus* diam etiani inter propinquos generari, villas, quas per chartarum seriem Bodo h aliquas condonaverat coenobium, illicita usur-

ad ipsum

aegripatione retinebat. Sed comperta Germanae hac re anxia Dominum tudine , dum illa pro

Lauduni xi Translatio S. Salabergae colitur de qua biographus S.Anstrudts Kalcndas Martii, vxpolral, du toquttur. qui ejusAvla svvulo xn Mariie (ProMonstratur autem locusinccclcsia 13.
pus

deprecaretur,

summa cum

festinatione

ad

eam

qua sanctissimuin corfundcv) semper Virginis, in Anstrudis) sepultum multis requieillud (S.
vit annis
:

venit

tenus

moxque chartas invicem roborantes, hacsensistotum ratum perduxit. Sed cum

doncc inde translatum

et

una cum

ossi-

bus B. Salabergae (qux

in ecclesia illa

etiam quiescebant.

530

cebant, ut

ex priori

S.

ACTA SANCTORUM ra g atibidem Anstrudis Vita patet)

:

scribit

Hermannus monachus D

ecclesia B. matrissua? reconditum est in superiori

occasio Joannis Baptistee. Translationis annus et Crederem, fuisse incendium Lauobscurasunt.

ecclesiam S. Joannis etiam combustam fuisse. Fuerit itaque sola hsec paido post restituta, ad eamque, quisupererant,ex aliis basilicis thesauri
translati.

dunense, de quo ad partem Vitse secundam

litte-

DE

S.

GUNTHILDE ANCILLA
QUJE COLITUR IN PIBERBACH

VIRG.

IN
c.s.

EPISCOPATU EUSTADIENSI COMMENTARIUS HISTORICUS

De
cultu et gestis.
vasculum in manu
;

Exponilur
Sanctx veneratiu in

n hujussanctse Virginis, omnibus martyrologis

Plumjktielli-ntitubbutim

Chardon, SocietatisJesusacerdos. Hocenim procurante, amplissimus ac reverendissimus dominus Maurus Xaverius Hoerbst, Ordinis S. BenedictiabbasPlanghsteitensis,qutVdamdeejusdem vita cultuque propria manu suasubsignataet sigillo munitaanno\1h\ ad nos transmisit, sinequibuseam tantum nomine tenus novissemus. Laudatus itaqueabbas scribit, monasterium suum a comitihusHirspergensibusErnesto,Gebhardo IfEuritius

quosconsidui, ignotse notitiam induxit nosMusei nostri, dum vixit, amantissimus R. P. Mau-

tenentis, patronae secundariae, in secundo statua beatae Virg-inis conspiciuntur Marise cum Filio suo Jesu, ac in tertio S. Sigi-

u bi Domini-

J^*"
x!cfal
/ IS

smundi, antiquitateplurimum venerabiles. it^r^m post alia ex eodem Wincklero ita pergit reverendissimus : Communitas Piberbachensis (similiter et Schambachensis prope Arensperg-amJ S. Gunthildis sanctitate miraculisque 'permota, ante
plura secula Virg-inem in
et in
lebritate
clesiae

suam patronam delegit hodiernum usque diem magna quotannis cefilialis

,

stadiensi episcopo ctffertwico in pago Plangkstet-

tenfundatum, sancLv Virgini Marise incselos assumpUeet Joanni Evangelistse atque omnibus sanctisangelisanno Wi^dedicatumfuisse. Bruschius eam fundationem soli Ernesto adscribit, sic inquiensi llalmit (Gebhardus fl) g-ermanum fratrem comitem HirBbergenBemErnestum, quiannoDomini mc\\i\
pietatis
Christlanffl

populique concursu ipsa dedicatione ecPiberbachensis Dominica proxima maxime ut ante festum S. Michaelis incidente pecorum patronam, allatis undique copiosus muueribus pccuniarum, butyri , ovorum, carnium, candelarum Missarum etc, venerata est , atque
,
,

zelo construxit ac

etiamnum constantissima pietate veneratur. ffactenus laudatus abbas ex Wincklero, cujus dicta ip)se etiam ex hodierno Sanctse cultu ibidem sic confirmat. Atque hanc (erga S. Gunthildem pietatem) prse
caeteris viciniis

fundavit. Rlnnkenstetcnsem"

Benedictinorum abba-

annuatim aemulatur specta-

tiam Inelgnem.
2
U Vtborbuifimti,

tissima civitas Eystettensis (episcopatus) Greding",

Quod ad

toci

situm attinet , Matthseus Suetter

devotissime illuc peregrinans, relictis abundanter

oblatiouibus, aliisque intimse pietatis ac fiduciaa in

in Tabuta Palatinatus Superioris Bavarieeillum

exhibet inepiscopatu Eustadicnsi, quaBavarise

aajacet,

sanctam Virg-inem operibus

4-

clarissirais.

F
muguo cum
pp uK con ~
,

ad fluvium,

S\iltzdictu?n, cvquali distan-

oppida BeTchinget Berngries, apudquod prsedictus fluvius Alemanno, vidgo Altmul, miscetur. lfaud procid a dicta abbatia, media scilicet hora, inquit laadatus abbas,sita est parcccia V\berpach, qum inter ejusdem ecctesias, ut vocant, fdialesnumeratur. Suetterusin Tabulamoxmemorata vicum Wiberbnch adeumdem fluvium Sultz quarta circiter parte milliaris Gennanici a I *langkstettensi monasterio versus Berngries coh locavit, quod cum reverendissimi abbatis dictis Satis oncordat, In hoe porro pago S. Gunthildem virginem et antiquitus cuttam et hocce tempore coti idem abbas afflrmat, utque id pro prseterito tempore probct, producit R, P Joannem Wincklerum, ejusdem /oonasterii sui sub medium seculum wii l'riarem,ex eitjus Ms. ad p?*opositum
tia inter
i

oppidum Greding Sueiterus in supra memorata Tabula exhibet in eodem episcopatu Eustadiensi nondum uno et medio milliari Germanico versus Occidentem a Piberbach dissitum. Schambachensem parceciam in mappis geographicis non reperi; sed Arenspergam, prope quam sita esse dicitur, suspicor, ittad oppidum,
Civitatem sive

quod Suetterus pariter locat in ipso limite episcopatus Eustadiensis, qua versus Septentrionem intra Onoldinum marchionatum extenditur, septem circitermiltiaribus Germanicis a Piberbaesse,

chio.Hanc suspicionem mihi movet locorum vicinia; nam Arensberga, vutgo Arensberg", urbsparva Westphalise, longius inde distat. Porrotegitimum S. Gunthildis cidtum, et quse devita ipsius narraverat, et nos ex ipso mox referemus, Wincklerus ibidem coyxfirmat hisverbis: Haec omnia probantur

nostrum scquentia recenset ; Ibi erg-o ecclesia antiquissima etiamuum extat, S. Miohaeli archang-elo,
div virginl Gunthildi et S. Sig-ismuudo reg-isolennJter dedicata, ornataque tribus altaribus. 3 In primo quidem vetustissimse lig-neae majores atatuffij perbelle
lis,

tum

ex continua etimmemoriali accolarum traditione ac festi celebritate, tum ex vetustissimis imaginibus in ecclesiae Piberbachensis pariete depictis ac

adhuc deaurat,

S.
,

patroni primarii;

et S. Gulthildis

Michaelacteum

pendulis, una singmlis iconibus clare additis Germanicis versibus, quibus S. Gunthildis vita satis exprimitur. Hasces icones, quas seriincisas lectori

exhibeo,

mox

examiyxabimus; interim observasse

juverit.

/c(t fjitnrfarttsn

S>aXOavS.
WiiCcg

Cauge ver-wanot,

ffie j5<x

&jpxcWfrtft Irveytild)

bea^cmmou^et^i

>a

.fne

endfOnxng aOcnnaf)l ein brxtabas

\

noc()

Xra nccC)^

(ie
'

vndifi r. y

/jte baitjxct)

ein auTefykjer
l)

m pen frronen ertt3trOXexti &i<

tf

c * |c*-T(-cc^ xe v

2^^

^"S^m\^ ^?^"^^W ^ * ^^
e

16^0 --m
'^egr ftieg^^m^^Uitt
ParuuS
7-

iitw^c^W

Pa.hiu-

U&4esnris. tbtn

V/

^2>& mivdfij o^raoi^^^wtv<tv-c(>can MbevQ

Parisus

mctnberS

gwfob
Li>
tii

ruf

fiJrjia/

ia-

VT Pa/i

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBHIS

531

juvcrit, in iis

Sanctam cum radiis exhiberi, eamdemque in nona, quse postrema est, in altari inter anathemata et miserorum vota exhiberi; hocap:

hsec

Dominica

in

diem xxn Septembris, aut

in
C.8.

unam e sex sequentibus semper debeat incidere, ad horumprimum de ea agere nobis hic visum est.
8 Vitam S. Gunthildis nullam habemus prseter eam, quam ssepe laudatus abbas ex Winekleri Prioris Ms. ad nos transmisit. Hic autem, ut supra dictum est, post medium seculum xvn vixit t adeoque aliquot ac forsitan etiam multis seculis
scripsit post Sanctie obitum,
in
ct

posito versu Germanice Hic apud Deus niagrna miraculapatrat.

pmbatur

S.

Guntliildem
vetustio-

Vitaijmui
taf/uiiM
1

Aliud ejusdem Gunthildis,

et

quidem

"

^ ***'

i*

ris cultus
iman/ig*"*'

argumentum

petit laudatus abbas

II,

ordine vero xvm episcopo EustadAensi,in cujus libro,in quo patronos et episcoptos ejusdem sedis depictos habebat, sub S. Gunthildis icone hic versus subscriptus le-

Gundeckaro, ejus nominis

quam seculo xijuniorem non esse liquet ex num.S.Sed neque antiquiora Mss unde sua acceperit, Winckterus comme,

gitur.

Tu prece condig-na Gunthildis adesto benigna. HujusB. Gundeckari seu Gundechari gesta Commentario historico illustravit Boschius noster tom. i Augusti ad diem 2, ubi ostendit, ipsum ab anno Christi 1057 usque ad 1075 Eustadiensi episcopatui prsefuisse In eodem Commentario 3 ex libro Pontificali, quem Beatus ipsemet dictavit autscribi curavit, enumerantur altaria ab eodem
.

consecrata et inter hsec num. 21 unum occurrit S. Gunthildis his verbis: Super altare S. Udalrici, confessoris Christi, et sanctse Gunthildis virginis.
,

morat; imo nutta hujusmodi sibi prsetuxisse satis insinuat, dum pro fide dictis suis facienda non nisi traditionem et Piberbachensis ecclesise icones laudat. Quas ab abbate ssepe memorato accepimus, seri incidi curavimus, et pro commodo lectoris, qui Germanicam linguam non callet, singidarum incriptiones, a laudato patre Chardon missas, Latine hic subjungimus. Inscriptio primse Hic S. Gunthildis observabatur a suo domino, et lac conversum est in lixivium. Secundx I lic
:
:

S.

Gunthildislacpauperibusdistribuit. Tertise-. Hic impetrabat a Deo S. Gunthildis, ut fons orireturex

salice.
illa,

Ibidem num. 33 in instrumento ejusdem B. GunB dechari mtersanctarum virg-inum reliquias, quas in ara S. Willibaldi deposuit, recensentur etiam reliquise sanctse Gundhildse. Forsitan in eodem Pontiftcali, ex quo Boschius aliqua ssepius de ea sed hsec inlerim sufpciuntpro S. Gunfit mentio thildis immemoriali cultu asserendo, quippe qui secidoxijam vigebat. Cofpus ejus 6 Porro licet hujus Sanctse cultus hoc tempore in Saffcrsprsecipue floreat in Piherbach, ejus tamen corpus lieitn quienon hic, sed in Suffersheim inter heterodoxos scere,
;

Quartse

Hic iterum

quam pecora

prosiliit fons, ut tam ejus biberent. Quintse: Hic se le-

prosus in fontem immersit, et factus est mundus. Sextse: Hic se S. Gunthildis Deo commendat pro ultimo suo agone, uti et corpus suum. Septimse-. Cadaver a hobus, jugum non patientibus, ducebatur

quiescere, aut saltem proxime elapso seculo etiam quievisse creditur, teste Wincklero, cujus verba

ex laudati abbatis Mauri recensione subjungo.

Hujatis, Virg-inis, inquit, ossaintegra inSuffershei-

Suffershemium ad montem. Octavse: Hic sepulta est, et aedicula super illam erecta. Nonse: Hic apud S. Gunthildem Deus mag-na miracula patrat. 9 Ex hisce itaque atque traditione Wincklerus JWwft. sequens Sanctsc etogium concinnavit S. Gunthil- ,eroPriort Plangkstctdis virg-o, nobilis cujusdam Suffersheimensis, loci tenti ad sylvam Weissenburg*ensis siti dynastce (Vissenburgum siveVF eisscnbuvgad Nortg-oiam imperia:

tis

civitas est intra

episcopatum Eustadiensem)

mensi

quamvis sine honore (uti haereticorum mos est) nunc quoque asservari, populoque nionstrari, reverendissimus Dominicus Platus, abbas xl Blangkstettensis noster, vir de omnibus bene meritus... anno mdcli oculatus testis affirmavit. Est autem Suffersheimuicws, quem Fredericus de Wit in mappa geographica Franconiae statuit in episcopatu Eustadiensi sed nunc ditionis Onoldinse esse docent notitise Mss. Pla?igkstettenses, quibus
ecclesia,
;

ancilla pecoria, (vulg-o ein vied mag-dj vitam olim inter pecora, rusticosque labores ducebat sanctissi-

mamaitnimirumrusticis quoqueancillis iimnortale sanctitatis prsberetur cxemplum. Ihec Virgo cum

CffiterisChristianaepictatis operibus deditissima esset,

eleemosyna tamcn panperibus erog-anda delectabatur maxiine. Ilunc in finem duos limpidissimos salubcrrimosquefontes, unum in annosa salice prosilientem, alterum e terra cbullientem (in quopostea leprosus Iotus pristina? sanitati restitutus fuit) a

utor.

Adillumautemvicum

sanctse Virginiscada-

aut sultem
elapso secufo
<jriievisse

di-

ver impositum plaustro a duobus bobus sponte deductum fuisse, ibidemque humatum imago septima indicat ; in octava vero additur, etiam sacram sediculam super illo exstructam fuisse. 7 Verum mirari satis nequeo, cur Sanctse cuttus in Piberbach potius quam in Suffersheim celebris fuerit, si sacrum cjusdem corpus hic, non

Deoprecibusimpetravit. Hisfontibus et tcrra et pemirum in modum fa?cundabantur, uberrimosque fructus proferebant, it ut B. Gunthildis sine detrimento domini pauperibus abunde subvcnire
cora
posset.

S.

10 Prseterea inter ccetcra iudubia traditur, quod Gunthildis quadam tempestate lactis amphora

seculo ivil

ix tabulii
ptclt '

citur.

semper quieverit; nisi forte is, postquam Suffershemium hsereticis cessit, Piberbachi magis cceperit inclarescere propter altare, quod vetut
ibi

onusta (utnimirumlac egrenis crog-aret) et domino suo forte obvia, quidgestaret, iuterrog-ata, humilli-

me

responderit, se lixivium portare, subito Iac in

secundaria ecclesisepatrona ibidem erectum habebat. Forsitan etiam aliquot ejusdem Sanctse reliquise ibidem antiquitus honoratse fuerunt ; nam quidquid sit de corpore, quod abbas Dominicus Platus Suffershemii a se visum ait, ex iis, qusc num. 5 diximus, verisimile est, reliquias atiquas a Sanctse corpore separatas fuisse. Jam quod ad diem cidtus ipsius spectat, monuimus supra, nullam de ipsa mentionem fieri in Martyrologiis. Ex dictis quoque num.% tiquet, nidtum certum mensis diem ejusdem annusc festivitati assignatum esse prseter diem dedicationis ecctesise Piberbachensis, quse Dominica proxima aute festum S. Michaelis mense Septembri celebratur. Quamobrem cum

lixiviura divina virtute

couvcrsum
S.

fuerit.

Quo mi-

raculo Deus diva? Virg"inis innocentiam ac sanctita-

tem demonstravit. Tandcra

Gunthildis bonis ope-

ribus plena ac sanctitate conspicua,

animam suam

corpusque Deo commendans, beatam oppetiit inortcm. Hujus cadaver sanctum, instinctu forte divino, plaustro impositum, a bobus indomitis usque ad montera castri Suffersheim (nunc ditionis Anspachensis) placidissirne dcductum, ibidem teme mandatuin, paulo post ob crebra miracula patrata sacelloextructodecoratum fuit. Hactcnus ilte; deinde subdit ca, quse de corpore in Suffcrsheim servato, et de cultu cjusdem Sanctse supra jam recitavimus, ac denique pro hisomnibus taudat traditio-

nem

532
IVCTORC

DE
et icones,

S.

GUNTHILDE ANCILLA VIRGIXE

Verum
sit t

nem

verbis

num. 4

recitatis.

diversam a Chunihilde Othloniana ob scripturEe

c.s.

quid de hoc S. Guuthildis elogio censendum modo videamus.

11

et trnditio-

Quamantiqua ea

traditio

sit,

quam

ipse con-

concinna

tinuam et immemorialem vocat, et in scribendo secutus est, aliunde non didici; sed quod ad icones spectat, ese ab ipso perperam vetustissirme appellantur, si hse escdem sint cum iis, quas a reverendissimo abbate Plangkstettensi acceptas exhibemus. Ex tabula enim octava, cui annus Christi 1630 adscriptusest, liquet eas hocce tempore, quo scribo, non nisi 100 ac 25 annorum setatemhabere. Forte tamen hodiernae istse tobulse ex antiquioribus, quas ille taudat,prcvdicto anno 1630 depictse fuerunt, etpro prioribus sctate confectis in eadem ecclesia appensse. Dubitandiratio estprimo, quod, cum Winchlerus medio seculo xvn vixerit, verisimile nonsit,eumicones, suacvtatepictas,\et\ist\ssimas appellaturum fuisse. Secunda ratio est quod hodiernse icones in una eademque tabulapictse sint, teste P. Mauritio Chardon in.notitiis Mss., in quibus ait, illas pictas esse in Iignea tabula pervetusta, quae adhuc integre exstat in eecleB sia Iiiborbacensi; Wincklerus vero non obscure
,

paululum in antiquis monumentis versato obscurum est, quarn talia nomina barbara varie scribi soleant. Quocirca neque ego eandem scribendi rationem ubique sequendam
duxi.

diversitatem, quia nemini vel

14 Videturautem Cunigildisseu Gunthildis inter ^tamaitqut

patronos Eychstettenses eollocari, quia ex Thurin- tn &**t<*&i*"" l<BW " giasaepiusinhaspartesexcurrerit; nam et S. Wu-

nibaldus tres annos in Boica docendo, coneionando, ignaros impigre instruendo, malosque mores etdepravatas consuetudines exstirpando posuit, Utilone tunc imperante, priusquam Heidenheimium ex Thuringia sedem suam transferret, ut est in Historia
vitte Wunibaldime. Neque enim isti initio statariam vitam agebant, sed ubi necessitas opem efflagi-

tabat, praesentes sese sistebant, Ita fieri potuit, ut

necessitas coenobiorum, in quihus sanctiraoniales

degebant, Cunigildem saspius in Boicam evocaret; et hac ratione inter patronos Eystettenses sedem inveniret: nisi id factum velis; quod in Thuringia
piagesset monasteriis

tutela eonstitutis.

virginum sub S. Wunibaldi Hactenus Gretzerus, cui con-

insinuet,
lis

suaspartim

in pariete,

partim in

tabel-

pictas fuisse ;

cum

dicta sua confirmet ex ve-

tustissimis imag-inibus in ecclesiae Piberbachensis

sentiunt auctor Thuringise sacrse in Monumentis E monasterii Ordorfiensis 13, Georgius Christianus Joannis in Serrarii Moguntiacis auctis acrecusis lib. 3, annotat. 21-, Menardus tib. 2 Observa-

paricte depictis acpendulis, Tertia denique ratio

cxigure cst
aui-toritafis.

esedem quoad substantiam inscriptionesGermanicsesint,quscintabulanostralegun tur,quasque ex Winchlero recitat laudatus abbas, in una tamen et altera voce discrepent verum hoc etiam ex describentium incuria potuit contigisse. 12 Ex dictis collige, totum istud S. Gunthildis elogium non nisi exigusc et admodum dubuv esse posse auctoritatis; cum tamincertatraditione,tabellisque seculo proxime elapso,sive ante annos25 supra L00 forte primum pictis nitatur sanctavero Guuthildis quinque ut minimum vel sex seculis antc floruerit. Sed qualiacumquc ea sint,cum alia non haberemus, danda esse censuimus, tum quia SancUc cultus cx hiscc protxdur, tmn quia ex iisdcm liquet quse sit Pibcrbachensium de ipsa exiest; quod, licet
: ;

tionum in Martyrologium Benedictinum addiem vni Decembris Arturus in Gynscceo sacro et Mai~

hewus in Sanctis Benedictinis Angtise ad eumdem diem. 15 Nescio an ea S. Gunthildis imago in taudato B. Gundechari tibro etiamiium tam clare depicta appareat, ut certo discerni possit, utrum ancillam; an abbatissamreferat. Nescio pariter, an eamdem recte inspexerit Pater Chardon, qui in notitiis Mss. ad nos datis diserte scripsit Certum
:

o[im cuttam
credlderunt >

lon9eahaesc

esse videtur, vel certe verosimilius est, in libro

Gun-

dekari,.. inter patronos positam esse potius et pi-

ctam S. Gunthildem, ancillam pecorariam, quam illam alteram monasteriorum in Thuringia rectricem; adeoque non huic, sed priori appositum versiculura quadrare: Tu prececondigna^c. Ego, si ea
dubiasit, non dubito, quin S. Gunthildem, Piberbachi cidtam, referat ob rationes, quas lectori

stimatio

ct

quaUscttmtjitc
vixerit, nec
.

traditio.

Qua

cvtate

S. (Juntliililis

ex

dicto elogio, nec ali-

dntniliildis

unde assequi potui Id unum certum est, eamjuniorem non esse seculo \\, post cujus medium altareipsiaB. Gundecharo dicatumfuisse, num. 5 probavimus; quandiu tamen, quove ante id tempus seculo obicrit, plane inexptoratum est. ]XJacobus Grctzerus Societatis Jesu presbyter
theotogus, eruditis scriptissuis vitseque integritateclarus, tib. 2 Observationum in Vitam S. Willibaldi,

expendendaspropono. Certum est, seculo xi aliquam S. Gunthildem virginem in dicecesi Eustadiensicutiam fuisse, ut tiquet ex altari S. Udalrici
confessoris Christi, et sanctae Gunthildis virg-inis,

quod a B. Gundecharo consecratum

esse,

num.

abbatista

fn

Tliurin'jut,

per Philipjaum episcopum Eustadiensem

s.

ostendimus. Nec alterius, quam hujus, fuisse censendcv sunt reliquim sanctae Gundhildte, quse ab eodem episcopo inter sanctarum virg-inum reliquias

scripttmi, cnp. 8 crctidit,

Cunthildem, quamB. Qundecharus inter patronos Eustadienses recen-

siut.ct rcrs,

ab hoc Sancto ex Angtia crocatam et moniatibus in Thttringia imujistram data?nesse scribit. GretzeUtera (qum ex Anglia ad S. Bonifacium venit) fuit Chunihild seu Cunihildis, cum filiasua Berag ith,..,qua8 8. Bonifacius monasteriis
,

guem num. 5 dcdimus, invocavit, <\s\sv(MmnihiUlom scu Cunihildem, quam Othlonus iii Yita S. Bonifacii archiepiscopi Moguntini,

rum audiamus.

pariter Gunthildem appeltant, eamdemque et Yirginem dicunt, et in dicecesi Eustadiensi jam a multis secidis cultam, ex traditione sua asseverant. 16 Contra abbatissa Thuringica, Othlono, ex quo ea nota est, ipso teste, Chunihildis appellata fud, nec virgo, sed mater Beratgitse. Audiamus

in alio altari depositse loco citato dicuntur, Sanctara Tutelarem suam Piberbachenses

Gunqux
$e+

t/tilde vir-

gine,

eum ipsum in

Thurin-inns magistras et rectrices dedit. In libro Gundackari, hoenomine secundi cpiscopi Evstettensis, in quo patroni et episcopi ejusdem ecefesiie prisco et casco
penioillo depicti sunt, inter patronos
S.

Vita S. Bonifacii archiepiscopi Moguntini et martyris apud Mabillonium Seculi iii Benedictini parte 2, pag. 42 loquentem. Femina^ vero, inquit, peligiosa (a S. Bonifacio e Britannia

culo XI

znGcrmaniam
:

evocatsv, erant) raaterterascililicet

ponitur et pin-itur quoque

posito versiculo

Chunihildis hoc ap-

b.Lulh, nomrae Chunihilt, et filiaejus Berathgit. Etpaulopost Sed Chunihilt et filia ejus Berathg-it,
valde erudte in liberali scientia, in Turingorum regione coustituebantur

Tu prece eondigna Gunthildis adesto benigna. Nec est, quod quis suspieetur, Gunthildem

esse

magistne. An ChunihilEustadiensi umquamcuttum obtinuerit, mihi hactenus non constat. Gretclishsec tn episcopatu

zerus

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBIUS.

zerus ipse non nisiex conjecturis inquirit, qua de causa eam ibi cultam fuisse dicat Mabillonius autemmoxlaudatuseamdemvelutexActisS.Bonifacii tantum notam inter Prsetermissos dumtaxat recensuit; anvero recte inscripta sitMartyrologiis num. 14 citatis, examinandum veniet ad diem vin Decembris ibidem assignatum. Habemus itaque primo Chunihildis diversum a Gunthilde nomen nam etsi hujusmodi barbara nomina Scvpe varie scribantur, id tamen hic factum esse, probandum
; :

versam

esse a S. Gunthilde virgine, cui B. Gundecharus altare dicavit, et cujus sacras reliquias in alio altari deposuit. Secundo hanc S. Gunthil-

MWMU
c.s
V/iruUa
fitit

mIkAu-

dem eamdem

esse

cum

ilta,

quam

B. Gundecha- dxm cUtlur.

rus inter dicecesis susepatronos depictam habuil, et Gunthildem appellavit.Tertiodenique verisimiU

limum esse,non atiam,quam hanc, a Piberbachensibus Gunthildem coli; cum id et nomen et virginitas et cultusinEustadiensidioecesipersuadeant.

erat,ubiceterapersonarum adjunctadiversa sunt. Habemus secundo Chunihitdem Berathgitse matrem , non virginem. Habemus tertio certum
S.

Quam ob rem credo equidem, eruditum Gretzerum numquam aliter sensurum fuisse, si qu<e de
S.

Gunthildis

virgrinis,

quam ignorassevidetur,an-

Gunthildis Virginis, Chunihildis vero abbatissce

tiquo cuttu retutimus, edoctus fuisset.Ceterum in Breviario Eustadienside neutra Offxcium aut com-

dubium,in Eustadiensi dicecesi antiquumcultum. 17 Ex hisce porro omnibus concludere licet primo; Chunihildem abbatissam Thuringicam di-

memorationem aliqaam fieri deprehendi, necplura dehac sancta Virgine dicenda habeo.

DE
p

S.

LOLANO EPISCOPO CONF.

IN SCOTIA

Sylloge de cultu et tempore, quo vixerit,

AME
XI,

me-

DIUM SEC UT

FERTim.

Annuntia-

twad kunc
diem 22,

-yhomas Dempsterus in Menologio Scotico ad diem xxn Septembris S. Lolanum cum episcopi titulo breviter sic annuntiat Iu Scotia Lolani episcopi; laudatque Kalendarium Adami Regiiet Jacobi Cheyniei.Hunc utrumque db eru-

partim apud Kiug-kornum, (ubi Danorum devictorum adhuc supersunt monumenta) partim ad Culrossanum oppidum proffig-atus est. Celebris habetur hic Sanctus in Striling-ensi provincia. Dc eo
tu, qui

ditione celebrat
ge?itis

in

sua Historia Ecclesiastica

lib. 16,

Scotorum, in cujus

num. 1090 Re-

gium,

dum ipse ista scriberet, Edhnburgiin vivis

etiam superstitem facit, et inter ejusdem Opuscuta Kalendarium Sanctorum Scotorum, librum unum recenset, quem anno 15S9 Parisiensibus typis excusum fuisse, ex mox laudando P. Nicolao We-

myss intellexi. Cheynseum in eadem Historia lib. 3, num. 350 Tornaci anno 1C02 obiisse scribit; sed inter ejusdem Opuscula nullum hujusmodi commemorat. Verumquidquidsit de horum eruditione, quam hicnon examino,ex dictis liquet,ab eorumdem setate mdlum aut exiguum pro antiquo S.Lolani cidtu pondus posse accedere. Admanus mihi C est libellus Ms. De indubitatis Scotiae Sanct'\s,quem P. Nicolaus Wemyss, Societatis Jesu presbyter,
ipsemet Scotus, ut arbitror, rogante Sotterio nostro,ut Dempsteri ac Camerarii sacros Fastos Scoticos ad incudem revocaret, Duaci conscripsit, in

Regium iu Calendario et alios. De elogio hoc infrasermo recurrel: interim miror,curS.Loh\nu* a Camerario ad diemwiv referatur,cum ipsemet laudet Kalendarium Regii,quod ut vidimus,ipsum die xxn annuntiat, quo similiter legitur in alio Kalendario nostro Ms., quod Brunus quidam Lovanioad nos olim transmisit. 3 Sed undecumque id didicerit Camerarius, udjmori certum est, S. Lolanum ad diem xxu Septembris aie Offxdum saltem olim in Scotia cultum fuisse Officio eccle- huhvt in Breviario Abersiastico.Ita liquet ex Breviario Aberdonensi ,anno donemi, 1509 typis edito, quod transcriptum liabemus. In hoc enim ad dictum diem S. Lolani confessoris et
vide
pontificis Officium prxscribitur, cujus

sexprimx

quo,prtvteritis duobus istis scriptoribus, laudati Regii Kalendarium suis observationibus illustravit castigavitque.
ft

Lectiones propn\v gestacjus continent, tres vero ^^V/^rsim^deexpositioneEvangTlii IIomoqj.idamj E et caetera omnia de Communi unius confessoris et pontificis; privter Orationem tamen, quam hic subjungo. Solenuitatera Saucti tui, Domine, Lolani auuuam recenscntes, ejus prccatu faenos, prostratis Per vitiis, ad g'lori;e tuffi triumphum pcrtiugrre
:

Dominum
tam

etc.

Lectiones Officii nonrecudam, quia

fabidoscV sunt, ut vehementer admirer, eas

ad 24

fiuju$
lis:

men-

In hoc itaque adprseseidem Septembris diem S. Lolanus epiex scopus et confessor, sub Dancano, anno mxxxiv. Deinde ipse subdit Nihil monstri de hoc Sancto confictum reperio; nec ullum vidi praiter rccentiores, inter se satis bene coneordes. Dempsterum secutus Philippus Ferrarius ,eumdem in Catalogo generaliSanctorum eodem die his verbis inseruit In Scotia S. Lolani episcopi. Contra David Camerarius lib. 3 de Scolorum pietate, ipsum die xxiv ejusdem mensis recensuit et sequenti elogio celebravit. S Lolanus, episcopus et confessor, apud Duncaunm Scotorum reg-em mag-ua in auctoritate et g-ratia, quem et consilio et sanctis apud Deum
2

dicto Kalendario hcvc recitat

Aberdonensi Breviario umquam insertas fuisse. Sedejusdem sciticet auctor etiam alibi midta habet inepta et fabidosa,ut agnoscit supra laudatus Wemyssius, a quo hasce tamen lectioncs non visas
fuisse existimo; cum superius dicat, nihil moustri de hoc Sancto confictum se reperisse, et in fine ejusdem libctti affirmet, unam Breviarii Aberdo-

nensis partem sibi deesse.

\-

De cjusdem
:

cultu

Dempsterus

tib. \i

Uisto-

diritunpa
> "''""*

riccEcctesiasticwgentis Scotorum, num. l^prcvterea ait Coliturtemplis ei variis regni locis ere, -r\ ctis, die xxii Septcmbris, Breviar. bcot. Prcvmiserat etiam ibidem, ipsum Catholicis temporibus

Sl " l,ll " ,,s

i alttn

cuuu

^ (Me

usque ad inductam in Scotiam hevresim miraculis

illuxisse. Cujus vilie contiuentiam, inquit, crebra

precibus juvisse fertur,

lis

rex infideScotiam navali et terrestri ag-grederetur exerci-

cum Danorum

miracula apud Scotos loquebantur,

cum

invecta
ha-resis

534
AVCTORK

DE

S.

LOLAXO EPISCOPO COXFESSORE

infelicem, prgedixisse;

C.S.

haeresis improbissima pios Dei cultus reg-no eo eliminare ausa est. Facile tarnen potitit Dempsterus,

quod utrumque

in

Dunca- D

inpatriamsuam stcpe cumdispendioveritatis plus

eequo liberatis, auxesihic usus fuisse. Stritinga, sive Stertinga,ubi Camerarius suprarelatus cele-

brem Sancti cidtum fuisse affirmavit,Scotim Meridionalis provincia est,cujus primarium oppidum, a quo ipsa nomen accepit, est Sterlinga vel Sterli-

II quadrat; quippe qui, expulso patruo suo rege Donaldo,regnum ScoticV occupavit, et a Makpendiro post breve regimen trucidatus est. De utroque consuli potest Hector Boetius in Historia Scotorum, Lesttvus, aliique.
6

num

Porro duo
;

mox

taudati scriptores

Duncanil

situm ad Fortheam amnem, quinonprocid inde insui nominis scstuarium, alias etiam Bodotrise dictum, se exonerat. In fabulosis lectionibus Breviarii Aberdonensis dicitur Sanctus in loco, qui a vul^o PlaWMVoc\\.dX\iT ,sepultus esse; qui locusmihi omnino ignotus est, nec quidquam in iisdem additur, ex quo conjectare liceat, in qua saltem ScoticV parte

nium, vulgo

Strivelin et Sterlin-borroug-h,

regni initium anno Christi 10 i0,?nortem 1046 affigunt Papebrochius vero in Annotatis ad PropyIseum ad Vitam S. Margaritee reginse Scotuv tom. 2 Juniipag.ZVb annum 103G vel 1040 pro emortuali assignavit. Duncanus alter, sive ejus nominis IIt adfi?iem ejusdem seculi wpertinet. Hinc cotlige,

^brege Dt 'uncano
Cetcra

/.

tj Ui yesta latent.

Dempsteri asserta cum S. Lolani tempore emortuali, sive quod ipsemet, sive quod alii statuunt, nonposse componi, etiamsi illud etiam cum plu-

hic situs fuerit.

Vidctur vi-

rium annorum

latitudine accipiatur

contra vero

xiue antc

medium
cutum
xi

sc-

Denomineregis, sub quo vixit, inter neotericos satis convenit; omnes enim illum sub Duncano regefloruisseconsentiunt.AdamiRegiiexWemyssio, et Camerarii verba dedimus num. 2. Dempsteruslib.xi Historise ecclesiastiav nww.790 hevc
5

Camerariinarrationem cum eodemfacilecomponi posse, ideoque multo verisimiliorem esse, si S. Lolanus sub aliquo
dictos.

Duncano regc

fioruerit, et id cir-

citer temporis obierit, de

quo convenit inter pnvillius

Locum

episcopatus

nemo

assignat,

li

Lolanus inoomparabilis episcopus... Fuit hic regi Duncano familiaris, cujus neque consilium in occupando regno probavit,et cxitum sa?pe prsedixit. In prwcitatis lectionibus nulla de rege fit mentio, sed iisdem tamen prscfigitur hic titutus: Vita S. Lolani confessoris et pontificis sub rege Duncano anno mxxxix. Verum suspicor , l\3ec transcribentis potius, quam ipsius Breviarii verba esse. De tem* pore quoque ejusdem emortuali paucorum annorum inter pnvdictos est discrepantia. Wemyssius enim ex Kalendario Regii, et Brunus in Catatogo Ms, Sanctorum ScoticV annum 1034 signant; DempsterusreroetBreviariiAberdonensisauctor,
ait
:

S.

ut dixi, descriptor, annum 1039. Verum, etsi istideregisDuncaninomineconcordent,noneumdemtamen Duncanum a Dempstero Camerarioque designari,clogia,qu3e iidem Sancto texuerunt,mavel,

praeterquam fabutosarum tectionum inBreviario Aberdonensi compilator, qui hunc a vulgo Planum appettatum ait, mihi, ut supra monui, incomperiu?n.Gestaejusdempenitustatent,nequeegomagis, quam We?nyssius supra num. 2 laudatus, de ipso apud antiquiores quidquam potui reperire. Quec autem in lectionibus Aberdonensibus de ipso narrantur, tam insulse fabidosa sunt, ut ea ex Breviario illo erasa malim, quamame recusa. 7 Dempsterus in ejusdem elogio lib. xi Historia* ecclesiastitw Scotorum ipsum etiam inter scriptores numerat, ejusque Opera recenset his verbis Scripsit Commentarios in Biblia, libi; De republica Christiana lib. i; Hymnossacroslib. i; Deinaestima

Inler scri-

ptoresmimr
7'alur a

Dcmpstero.

bili dilectionis divinaa effectu lib. i;

sti

Passionis Chrilib.
i

typum,

lib. i;

De

Incarnationis mysterio

Camerarius,dumDuncani deDanis victoriam consiliis-precibusque S. Lolani adscribit,Duncanum I, Malcobni II ex filia nepotem, designat nam ab hoc Danorum rex Sueno, in Scotiamirrumpens,memorabili clade profligatus dicitur. Dempsterus autem non minus clare Duncanum II,Malcolmi Illnothum indicat, dum ait, S. Lolanum hujus de occupando regno consiC tium improbasse, exitumque suum ipsi, utique
,

nifesto docent.Etenim

quse in bibliotheca Sconana extraxit furor hsereticorum, ig-ne consumpsit; vir tamen pius memorias

sed

apicum saltem vindicavit. Ita quidem Dempsterus; cum is inpatrise suiv gratiam multas fabidas consarcinaverit, nemo miretur, si ego pro Opusculis
illis S.

Lolano adscribendis,

quorum titulos

ex anonymi, nescio, cujus, testimonio recitat, meliorem vadem requiram. Plura de eo dicenda non
habeo.

DIES

ACTA SANCTORUM

DIES VIGESIMA TERTIA

SANCTI, QUIIX KAL. OCTOBR. COLUNTUR.

SEPTEMB
vel

Sanctus Linus Papa Mart., Romse. S. Thecla Virgo M. Seleucise

in Isauria.

S.

Adamnanus
tice

Adomnanus,

presbyter et abbas, in Iona Scoinsula.

S. Paxentius
S. Albina

M.

..

S. Andreas
S.

M.
Papa

Joannes
_>

S. Sophia V. M., Sortini in Sicilia.

S. S.

Petrus

MM. m
i

,,

f Afnca

S. Liberius

Conf.,

Romse

Antonius
Petrus
netiis.

S. Projectus Ep. Conf., Foro-Cornelii

B.

Acotantus

Conf.

Ve-

seu Imolae in

Italia.

S. Constantius Conf.,
Italia.

Anconae

in

B.

Helena ab
nonise
in

Oleo vidua.

Bo-

Italia.

PRtETERMISSI et in alios dies relati

Garimis aut Guarinus, eum notato ad marginem koc die, memoratur apud Henricum Murerum in Helvetia sancta Germanice scrU
ptapag.
185, ut episcopus in Valtesia; sive Se-

cogitet S. Eliam, de

quoactum estadZl Martii,

in catalogis aliquibus etiam longius a tempore suo abstractum : nam apud laudatum ab Eccle-

siaet

dunensis, anno 901 defunctus, ut credit. Egerunt Majores nostri de B. Guarino, qui ex abbatefactus est Sedunensis episcopus, et contemporaneus fuit S. Bernardo, cujus Epistola 254 adhunc Guariuum, tunc abbatem, data lcgitur.

Sammarthanos ponitur seculo 10, apud Bucelinum 12 aul 13, et novissime apud Sebastianum Briguet in Vallesia Christiana anno 390 figitur. Laudatus quidem Briguetus pag. 130 ponit Garinum anno 901, ut inventum in
aliis catalogis,

sed nihil de eo refert, quo evin-

Sammarthani aliique in Catalogis episcoporum Sedunensium distinguunt Garinum a B. Guarino, quem Guerinum rocant. SamBucelinus,
,

catur,

Garinum aut Guarinum eo tempore Seduni sedisse et licet Sanctum vocet, de cuttu tamen nihil afflrmat Quapropter non alium
:

marthani quidem Garinum ej?Relig;ioso Ordinis et Cisterciensis creatum cpiscopum scribunt anno 901 defunctum deindeveroB. Guerinum, nobis Guarinum, ut habet Epistola S. Bernardi, et utrumque, aut probabilius eumdem, ut vidimus, vocant Sanctum. Murerus tanwn luium dttmtaxat Gzrhmm Sanctis annumerat et Franciscus Augustinus ab Ecclesia in Ilistoria sua chronologica contexens catalogum episcoporum Sedunensium apag. 331, non alium ponit Guarinum prictcr iltum, adquem exstat S.Bcrnardi Epistola, illumque vocat Sanctum. Mihi (ut breviter mentem meam declarem) unus tantum videtur Guarinus episcopis Sedunensibus annumerandus, isque S. Bernardo coicvus; cum secundus non aliunde natus videatur, quam ex corrupta primum chronotaxi. Qui nimirum secuto 12 cum S. Bcrnardo floruerat, videtur per errorem ad initium seculi 10 de, : ; ,

existimo aV>. Guerino, aut potius Guarino, de

quo idem agit pag

Uo

<>t

m-qq.

tjucnifjue et
S.

secido VZfloruisse, et laudatum a recte dicit, honoratumque copioso

populi.

Bernardo

affluzu vicini

Verum apud nos de hoc

B.

Guarinojam
viJanuarii.

actum estad

S.Vincentii marti/ris inventio et transtatio

memo-

ratur inAuctariis Usuardi apud SoUerium, uti et apud Galesinium et Ferrarium. De S. Vincentio

actum

est

ad

xxn

Januarii.

Xantipp et Polyxen, ut sanctarum nmlierum memoria hodie est in Martyrologio Romano, ubi itlas in Ilispania annuntiat Baronius, etadjungit: Qutt fueruitf Apostolorum discipulffl./n Annotatis pro his laudat Menolog/nm Qracorum.. Et revera Xantippa et Polyxena leguntur

ductus;

cumque atii adverterent S.Bernardum

,

multo serius floruisse, addiderunt secundum. IIoc modo geminationem contigisse, innuit error Sammarthanorum, qui Garinum faciunt monachum Cisterciensem duobus fere seculis ante exortum Cisterciensium Ordinem. Si quis
plus,

Menologio utrique, nimirum ilti, quod Sirletianum ab interpretc Sirleto vocamus, nominamus, et atteri, quod Basilianum ssepe quiaBasilii imperatoris mandato conscriptum est. Mensea impressa similiter Xantippam et Polyxenam memorant. Attamen non ita in dictis Fastis annuntiatur, ut ex illis de cultu
insertse hodie

UlarumapudGrsecos constare possit

et

nam tcquc

vero existimet, non esse verisimile, B. Guarinum quam duobus seculis a loco suo avulsum;

Menologiis Cr.vcorum, quamin in Menicis Mariyrotogiis Latinorum, mentio fit de nonnutlis, qui non honorantur Ofjicio aut alio cultu
72
ecclesiastico

Septembris Tomus VI.

536
^

PR.ETERMISSl
millium congregasse dicitur, ideoque Polyxena fugisse ad silvam, in qua le&nam vidit pacificam deinde in viam regressa S .Andreani habuit obvium, et abeobaptismumpetiit. Mox
.-

ecctesiastico. Prseterea nec assignat Baronius, nec alius ex martyrologis ullam Hispanise civitaiem, in qua Xantippa et Polyxena umquam fuerint cultse: sola vero nominum recitatio in

minum

Martyrologio cultum ecclesiasticum non importat f ut ostendit Benedictus XIV in Operede Canonizatione Sanctorum lib. 4 part. 2 cap. 19

accessit Uebecca, prtelta Judsea, et baptismum su militer fiagitavit. Venit et lesenajam dicta,
et

hu-

num.

manis vocibus monuit Andream, ut baptizaret

utramque. Mitto sexcentos eventus inexspectatatos, et inventione poetica dignos,post quosVolyxena^Rebecca inHispaniam ductse dicuntur ab Onesimo, ibique invenisse Xantippam et S.

14 et seqq. Itaque

nequaquam

certi su-

mus, Xantippam et Polyxenam umquam fuisse cuttas: imo is cidtus non estverisimitis, cum quia nulla uttius illarum cuttus superest memoria, tum quia in vetustis Latinorum Fastis prorsus sunt ignotse, uti et in Grsecis ante seculum decimum, tum vel maxime, quia Grsecorum Fastis sotum videntur insertse ex Actis maxime fabulosis. Etenim ante me habeo Acta Grseca, exscripta ex codice Grseco bibliothecse regue Parisiensis, ex quibus martyrotogi Grseci sua omnia hausisse videntur. Titutus horum

Nam sicut S. Tliecla midtis exposita fuitpericulis

Paulum, et sic tandem finitur fabuta. Viditfabularum itlarum consarcinator et laudavit gesta S. Theclse, de qua hodie agetur, imo etfabidosa S.Thecla? Acta exparte imitatus videtur.
amittendse virginitatis, ex iisque feliciter ita fabricator horum Actorum phtrimis
:

evasit

Actorum

talis est Bto$ v.7.\ koIizziol twv oaim yvvxm&v ZavOlmris Wo/.-jli^z xac Pej3exj?$. Vita et convcrsatio sanctarum mulierum Xantippa*, Po:

Qute in Actis adjungitur \'rhecvn,simititermemoratur cum duabusatiis in Menseis et Menologio Sirletiano, et virgo vo-

Iyxenaj et Rebcccae.

est differentia inter S. Theclam et XantipV a ^^o\y\enamque.Na?nThec\aceteberrimaest ac notissima apud sanctos Patres, cnttuque

men

Polyxenam objecit ejusmodi pericidis, ubique tamen prodigiose servavit illsesam. Magna ta-

canda hsec

esset,

uti etiam Polyxena, si

qua

esset Actorum fides. Verum Acta apertissime fabulosa sunt, conscriptaque ab homine, qui certe diupost Apostolorum temporavixit, et se
iis contemporaneum circa fineni finxit, ubiOnesimum se vocat, et se cum Lucio S. Pauli discipulo ex Gr/vcia in Hispaniam navigasse scribit, eoque duxisse Polyxenam et Rebeccam. At hominem esse aliquot secutis posteriorem Apostotorum temporibus, ctare colligimus ex vocibits Latinis, qttibus utitur,quseque non nisi diu

ecclesiastico et miracutis clara. At Xantippa et Polyxena toti antiquitati ignotm sunt, nec umquam videntur cultse in Ecctesia. Nam quse posterioribus seculis nonnutti produxerunt Chromca, Luitprandi aliorumque nomine, ea supposititia et fictitia esse constat. Quapropter, etiamsi Tamayus in MartyrologioHispanico
ve-

post a Grwcis aliquot fuerunt usitatse. Tales

tustissima videatur de Xantippa, Polyxena et Rebecca laudare documenta, ex iisqueActa conscribere, nihil tamen revera adduxit, quod sit vetustius relatis Grsecorum Fastis nam Acta Grseca, qiwe fabulosa dixi, ignoravit.Itaque saltem dubitare cogor, an Xantippa, Polyxena et
:

sunt Kovfiovxhov cubiculum, xy.ov/jfiiTocab accum&m?accubatio ad mensam, alisequeplures, quas

variis vicibus adhibet. Ignorantiam hominis ejusdem dr } y,>ehendo non modo ex plurimis ineptiis plane ridiculis, quas Actis admiscet sed em eo etiam, quod Polyxenam per varias deducat regiones, nec tamen idtam civitatem nominet, in qua fuerit quodque S. Paidum,deindeque seOnesimum et Luciu m cum Polyxena
;

Rebecca umquam fuerint cidtsc ,imo an umquam vixerint. Si tamen revera sint Sanctse, inveniet studiosus lector omnia fere, quse de iis Grseci dixerunt, in S. Onesimo Pauli discipido, etepiscopoEphesino, de quoactum

estad

xvi Februarii.
S. Elias,

episcopusVallesise sive Sedunensis in Hel-

et

ceret dicens

Hispaniam,nec tamen edi</, in ouafuerint Hispanix civitate, imotandem Hispaniam ipsam videatur civitatem fa-

Rebecca, deducat in

commemoratur pag. 18G, et in margine notatur dies 23 Septembns. Verum de taudato Elia apud nosjam actum est ad xxi
Martii.
S.

vetia sancta

gaudium

fuisse

Imyfag iu tota urbe Hispanise. Jam vero,etsi Acta sint satis prolixa, omnia, quse narrat, uno anno fieri potuissent, si facta es*
riii

ht

magnum

Paternus, in territorio civitatis Constanfe, hoc die annuntiatus fuit ab Usuardo, ut confessor. Baronius in Martgrotogio Romano martyrem

ev SXr,

r?

pum

credidit, et in Annotatis existimavit, episcofuisse Constantiensem. Verum

ostendit

cujusdam, quem wspani&dicitpr&fectumpoljXBnB.mveroXxn-' tippffl sororem juniorem. Xnntippam in Hispal/f! <-'>'> r ^f>un ff rm/ baptixatamqueaS Paulo,qurm dicit in civitatem ingressmn eo ipso l ''"'f" ''r,<l uo\xin\\ VV neratdomoegresssa itaut mtroeuntem Ulaviderett etmosc aUoqui desiJ deraret, ideoque et Probus accurrens Paulum domo sua reciperet. Polyxenam r<?ro ait ab ho'

mortem quidem Heroinarum suanavrat; sed sermocinationes visionesque < rrcntns iiw.rspectati adeo muttisunt, utnecesse non esset plures confingere,siquis carmini eptco materiam simitemprsepararevellet. Xantippam facit conjugem Probi

sent, et ne

rum

Henschenius noster in Commentario prsevio Vitse S. Patcrni Abrincensis episcopi, non alium mePaternum, quihodie ab Usuardo memoratur,

lazar

quamAbrincensem.Joannes Tamayus Sam Martyrotogio Hispanico S. Paternum

fictitiis.At

cum

Constantiensem in Hispaniampertraxit, Actaque tpsius concinnavit ex Chronicis

nthil, nisi

cessenon est errores historicos manifestos in quosxmpegit, assignare nam satis probatum est, Paternum, in territorio Constantiensi defunctum, non esse atium, quam Abrincensem,
:

ex supposititiis,producat- ne-

cujusVitadataad

Stabihoms abbatis mentio est in Florario Ms., et

xvi Aprilis.

^nefarioraptam^etpermareabductam.ubt oonum xn alia navisistitS.Petrum^quipro

ipsa

monitus.TamPolyxenBm '"'^'>n P<>rducit adS.Phiti Ppum,aquo to***to traditurcuidam Chnsfiano. Atraptor,

ut 1

<"'"^v diritu^risione

apud Grevenum, Canisium et Ferrarium At dumdicunt discipulum esse S. Paterni, clare insinuant, legendum esse Scubilionis, cujus et S Paterni Vitadataest ad xvi Aprilis.

b.

rmymianis.
b.

olyxenam reciperet, exercitum octo ho-

moratur

MnrQusEuangetista hodieest in apographis HieColitur, et Acta data xxv Aprilis. Guiberti elevatio, Gembtaci in Brabantia, me-

m aliquot

Fastis Benedictinis, uti et

apud

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBBIS.

apud Molanum, Canisium hac ad Acta, edita die
S.

537

et

Ferrariunu De
xxin Maii.

quam Romwpassum cum Callisto et Felice. Cor- D

pora autcm
locis haberi,

Joannis Baptistae conceptio hoc die Graecos, postridie apud Latinos.Actaapud xxiv Junii. nos Ulustrata sunt ad S. Hidulphi episcopi, et abbatis Laubiensis, hodie meminit Kalendarium Ms. S. Satvatoris Ant-

memoratur

apud

dictique Bonifacii atiis ut illa ipsa inVerum, cum noveniri potuerint et transferri. mina Hilarii ct Bonifacii satis fuerint usitata
illius Hilarii

necdum novimus,

verpiensis. Vita
S.

xi Julii. dataad Remensis memoria occurXbelis archiepiscopi

.

Ms Kalendario S.Satvaioris Antverpienv Augusti. Acta dedimus ad cpiscopi, ad hunc diem S. Constantii, Aquinatis meminerunt Grevenus, Mola?xus, Maurolycus, et Canisius. Nos cum aliis de eo egimus ad i
rit in
sis.

atii martyris synonymi ibidem pati potuerunt. Teclas, ut SancLv, et Virginis sanctimonialis, ad hunc diem meminit Saussayus, occasione arrepta a S. Thecta, de qua agimus. Teclam autem annuntiavit Arvernis, sive Claromontii in A?*ver-

apud Romanos, multi

nia, ubi ait

eam

quiescere ante altare

S.

Pardul-

phi. Ver/<iTeclam Arvernensemapudaiiosmar-

Herais virgo Alexandrina et rit in Menteis impressis, ut jam dietum est, v Septembr. quando de ea actum, acl Sosius diaconus Misenas, in martyrio socius S. legitur S. Januarii, hodie omnibus passim Fastis
inscriptus et colitur. Verum de S. Januario, Soad xix sio, reliquisque Sociis, simul actum est Septembr.
S. Salaberg-se

Septembr. martyr hodie recur-

tyrologosnonreperio;ne in Universali quidem Martyrologio Castettani. Video tamen, quid secutus sit Saussayus. Joannes Savaro edidit, et annotatis iltustravit duos lifyellos auctoris anonymi,quiscripsit secuio
x,

de Sanctis, ecclesiis,
lib.

etmonastcriisClaroraontii.V7aue?H

2pagA$

rvcensentur altaria monasterii Camatariensis, et de ultimo sic habetur Altare S. Pardulphi, ubi requicscitS. Tecla. Savoro ad voces S. Tecla annotat scquentia A qua fortasse monasterium
: :

abbatisscv mentio est

cum hac

die, uti et

apud Maurolyin Kalendario Ms. abbatisc

Teclatccse vocatur in llistoria

propter bonitatem

S.
vitffl

Boniti, quce

morum

et

sanctitatem

S. Salvatoris Antverpiensis, ubi dicitur translaxxn Setio. De S. Salaberga vide

ptembris.
SS. Dignse et Emeritse

memoria hodie

est

apud

Greve?xum, in Florario Ms., et in Appendice ad Adonem; in Martyroiogiis plerisque, et apud

Tecloe noraen sortita est, ut idem de Melania scribit Grefrorius Turonensis lib. i Hist. cap. 40, imo cap. 36.Qua?Uumvis hwc frigida sint, placuerunt Saussayo; conjecturasque Savaronis, tamquam oracuia adoptavit et amplificavit.

Quod autem

spectat

ad

ilias

conjecturas, in

nos ad
S. Lolani,

XXI1 Septerabris.

mentio; apud nos ad

episcopi Scoti, in Kalendario Ms. fit xxn Septembr.

Vita S. Boniti, ad xv Januarii data, cap. 7 num. 33 revera fit mentioTeclntensis mouasterii. Athinc minirae fit certum, nomen monastcrii

De Ottone Frisingensi, cujus memoria est apud Menardum, vide dicta in Pr&termissis ad xxn
Septemb.
B. Marise Virginis Assumptio secunda legitur in

profluxisse ab
rio

itta Tecla.

Si vero Tecla monaste-

nomcn suum

indidisset,

ex eo necdum pro-

Florario Ms apud Canisium et Molanum. Spectat illaad Opus particulare debeatissima Virgine.
SS. Hilarii et Bonifacii,

bari posset sanctitas. Altera conjectura ineptior est, Tcclam nempe fuisse dictam propter bonitatem inorum et vitse sanctitatem. Etsi enim Melania ab atiquibus Theola fuerit vocata, quo-

martyrum Romanorum,

modo probasset Savaro, Teclam Arvernensem eadem ex causa nomen sortitam,et quidemnomenstabile. Nugse hse sunl ct ineptuc pueriles, sed et vel sic placuerunt non tantum Saussayo, Branche, qui in Vitis Sanctorum etiam Jacobo

translatio hac die solemniter facta est ad monasterium B. Maruv de Laude, 0?*dinis Cisterciensis,

prope Insulas in Flandria. Reperta fuein ccemeterio CyriacaB,

sepulcris

runt

eorum corpora
propriis

Arvernuv pag. 551 ad hunc diem Teclam memorat, atfacit fundatriccm Camalariensismonasterii. Verum nec cuttum ecctesiasticumprobat Branche, nec Saussayus, ita ut nihil habea-

nominibus, in incisis, indeque extracta, mandante Innocenfio Papa X, traditaque reverendissimo Patri Bal-

cum eorum

thasarioVAvila,OrdinisMinimorumS.Francisci de PaidaCorrectori generali. Hicvero corpora donavit abbati Lauilla in Belgium transmissa qui ea, postquam recognita fuerant anno densi, 1652 ab archiepiscopo Mechliniensi, et iterum

mus, quo Sanctam crede?*epossi?nus,p?\vlertiiuium Sanctaeeit/em datumab auctore a?wny?no

secutix.At ?ion
sufficit

nobis titulus Sanctae^o:

anno 1653 ab episcopo Tornacensi, elegantibus

thecis imposuit, etprioribus annis Insulis detinuit ob turbas eo tempore vigentes, ibidemque

pubiiccB venerationi exposuit in sacetto domus sucV. Verum, pace composita, laudatus abbas

ab anonymo nec o?n?iino mini procerti sumus, titutwn itlum ab ipso auctore postea addi ex negligenfluxisse, cum potuerit Tcclam aliquam tia transcribentis. Quare, ut Arver?tensem Sanctis annumera?'e posse?nu$, probandum esset, atiqua?uio publice cultam
Teclse prcvfixus

abbatiam Lauanno 16G0 transferenda curavit, ibique densem honorifi.ee deponenda in anteriori parte chori, Marioe MagdaS. Hilarii videlicet supraaltare S. sacrum, S. Bonifacii^ autem supra attare lenae longiori S. Benedicto dicatum.Uxc breviter ex reiatione, missa ad Majores\nostros anno 1GG9. Ceterum de gcstis horum Sanctorum nihilcermartyriu?n. Inter innumeros to novimus pnvter martyres Romanos aliquem reperio Hilarium, de quo cum aliis brevissime apud nos actum est aliquem ad diemhJunii. Simiiiter Bonifacium
SS. Hilarii et Bonifacii corpora ad

fuisseapudA?*vernos,autsalte?nreliquiasipsiu$ pubiiciV fideiium venerationi fuisse expositas.

reliquias Aliqui volunt, in dicta ecclesia esse hodie agi?nus. S. Theclx Iconiensis, de qua Ms., apud Theclce vidua; me?xtio est in Flo?~ario t^anno salutis lxxx. Suspicor, e?voBavennam,

Teclam Aquiteiensem forte errandi occasionem dedisse. Franciscamv Gita, Gilliaja^ yKffidias, tertiaruv inMarmeniiofit apud Arturu?n a Mo?iasteno et in Gynwceo cum tituio tyroiogio Franciscano Cuttum laudatus Arturus ?ninime pro-

rem

esse, et S.

Bcata^.

bal, et

Romano inscriptum Martyrologio reperio, tam-

annum

1297, ne titulum

Waddingus, qui de Gillia ?ne?ninit ad quidem Bcatne eidem

attribuit

538
attribuit, uti nec

PR.ETERMISSI
laudatque Kalendarium Adami Regii et D Jacobi Cheynei. De eodum rursus agit tib. 18 HistoricV ecctes: Scotorum, ubi Thewanum appeltat, ac Eugenii Yl veglsprevceptorem fuisse,
tis,

Hueberus in Menologio, ubi ipsam memoratadWMaii. Attamen habeoEpipistolam, anno 1686 ad Papebrochium datam a
Cortonensi, qui qualemcumque ^gidiae cultum probare contendit. Quapropter huc breviter congeram pauca illa, qu& de ipsa
viro erudito

et

Sanctorem Vitas scripsisse

dicit. Elorebat,

innotuerunt. Fuit Oillia aut famula aut socia B. MargariLv Cortonensis, cujits vita data ad 22 Fcbruarii. Affirmat autem taudata? Epistohv scriptor,caput et manus Gillite servari una cum
reliquiis B. Margaritee, et

mememoria die xxmSeptembris, Kaleudarium Adadami Regii, et Breviaria Scotica. In apographo nostro Breviarii Aberdonensis, anno 1509 impressi, ad xxm Septembris hsec leguntur
-.

inquit, anno dclxxxiv. Recolitur ejus sacra

cum iisdem populo

ostendiinB.Margaritcvfesto.Adhocconfirmandum exProcessu canonizationis B. Margaritse Cortonensis adducit hcec verba .Ibidem viderunt
etiam oaput

humanum

sine carne

cum

inscri-

ptione (Italica, quse Latine sic redditur) Caput SociffiB. Margaritffij ut duas manus carne coo-

Theunani abbatis et confessoris in Scotia, prajceptori-s Eugenii VI regis. Anno dclxxxiv, Septembris xxm. Verum nihil de ipso prseterea additur ; nulla lectio, nidta oratio, nutla mentio de Ofpcio alibi qiuvrendo, sed mox sequitur Officium S. Adamnani, de quo hodie agemus.
S.

carne coopertis, et dictum capertae cum put, et dictas manus asseruut supradicti fratres
dig-itis

Marianus
ex
(Ilalice)

Guido, et dominus Joannes Paulus antiquissima traditione audivisse vocari,

et
il

capo e le mani della B. Eg-idia. (d est, caput et manus B. .Eg-idiffi; Accedit Ilistoria Cortome, Italice scripta per Jacobum Laurum Romanum, ubi part. 2 enume-

rantur
garitcc,

reliquiie,

conservahv in ecclesia B.Mar-

iisqueannumerantur caputet manus carnecoopert.eB. iEg-idise, soci;cB. Margaritae. ILvc sunt argumenta, quibus laudatus Epistolx scriptor cultitm Gilliae vel JSgidiffi probare voluit. At mihi ista necdum sufficiunt. Nam, ut recte
ostenrfit sttiiftissiiints

esse illa Breviarii verba, sed Breviario addita in apographo ex ipsoforsan Dempstero. Camerarius Thevuanum ut vocat, refert ad 26 Septembris, facitque consitiarium Eugenii VI,non prseceptorem et abbatem monasterii Mailrossensis. Pro cultu taudat Kalendarivm Regii jam memoratum. Ferrarius in Catalogo Generali ad hunc diem etiam Thennani abbatis meminit. At nobis nec Kalen- E darium Regii, nec vaga Breviariorum Scoticorum laudatio, sufpcere videntur, ut certi esse possimus de cidtu prxdicti abbatis, prxsertim
,

Hinc suspicio est, non

cumperspectumhabeamus ,quam faciles fuerint Dempsterus et Camerarius in cidtuquorwndam

asse?*endo sine idoneo fundamento. Balsamus, monachus Cisterciensis Ordinis, ad hunc diem refertur apud Chalemotum, apud Henriquez ad 1 Septembris. Henriquez vero ad

ctus

Dominns nostvr BenerfiXlVinopere de Servorum Dei beatifica-

tione et canonizatione lib. 2 cap. 13, conservatio reliquiarum in sacristia vel ecctesia non importat cuttumpublicum, modo illie ad publicam venerationem in ecclesia non exponantur. Itaque koc tantum loco subjungo pauca, quee de Gillia defuncfa leguntur in Vita B. Margaritse Cortonensisnum. 212.EamuUeDei (B. Margari^supplicanti pro anima Gillise famulas suaa jam

hunc diem memorat Monachos

Cistercienses

ab

Hussitis occisos, et atios duos, quibus de more titxdum Bcatorum arfjungit. Posteriores inter pios etiam retulit Saussayus. Videri possunt scriptores laudati, cum non cotantur.

Ordinum militarium
dia, cetebratur in
ciensi,

S. Mauritii et S. Lazari conjunctio sub instituto Cisterciensi in Sabau

reBpondit angelus, dicens ei Gillia morabitur in loco purgatorii mense uno in quo tamenleves pcenas patietur propter irassuasper zelmn, etc. ln festo Purificationis Yirg-inis glodefunotffi,
:

Katendario impyvsso Cister etapud Chalemotum.

Dedicatio ecclesiw Mouciacensis in Picardia, mo nialium Cisterciensium, memoratur apud Cha

riopffl

fuit

Magaritffl a

illo

mane quatuor

ang-elos
ei

Domino revelatum, quod pro anima Qilliae

prsedixerat, colloca-

lemotum.
Cletag virginis, sine aliis adjunctis,

destinaverat, et eam, sicut

mentio fit in Ms. Martyrologio Trevirensi. Ittam alibi non

reperimus.
Salterellus,

cavit in online oherubinete.

Depluribusejusdem

Ordinis riris, jnwstantihus pietale, virtutihns et atiis rfolibus, quibus Beatorum tituhtm more suo tribuit Arturus, consuli ipse potest cum non inveniam sufflcieniia cultus pubtici
indicia.

Simon

ex Ordine Pr<vdicatorum ar-

chiepiscopus Pisanus,

cum

titulo Beati

memo-

Herawidam aut Hereswidam, ex regina viduam, et monialem in Calensi ccenobiopj-ope Lutetia?n Parisiorum annuntiant cum Martyrologio Anglicano Saussayuset Ferrarius. Quin et Majores nostri ad lo Januarii in Sethrida Hcreswidas filia non dubitaruni Hereswidam vocare Sanotam,quod necdum perspexissent, quamfacile Saussayus et Ferrarius Snuctorum aut Beatorum titulum usurpent sine cultu. At Castcllat

ratur apud Lafon in Anno Dominicano ad hunc diem, et apud Marchesium, et alios quosdam ejusdem Ordinis scriptores. Ughellus tom. 3 Itatuv sacrte Simonem etogio ornat inter archiepiscopos Pisanos. Omnes defunctum ponunt anno 1342, priores die 23, Ughettus 21- Septembris; at nullus cultum publicum probat, nec Beatum vocat Ughellus. Alii etiam ad hunc diem Bcati vocantur apud Lafonum. Verum cum hic
scriptor facite
indifferenter
itlo titulo

utatur, ticet
attribuat,

eumdem
necesse
:

omnibus non

nus, qui Parisiis scripsit ideoque nossepotuit, an coleretur Hereswida, solumvocat venerabit

non puto ptura de cultu iltorum indagare neque enim Marchesius Beatos facile omisisset.
S. Gereniarus,

Menardusquoque, licet alias minus hac in re rigidus ad Decembris ita habet lu monaleni.
i :

est in

abbas in territorio Belvaceusi, hodie Martyrotogio Ms. monasteni S. Vedasti,

sed in

Romano ad

xxiv Septembris.

Sterio Calensi,

territorii Parisicnsis,

venerabilis

Hereswidffl reginffi.

Theunauus

vct Thennanus abbas in Scotia anntmtiaturut Sanctus a Dempstero Menologio Scotico ad hunc diem, In Scotia Thennaui abba-

abbas Massituv, memoratur apud Ferrarium, apud atiosptures ad xxiv Septembris. S. Nynipha, virgo M., hodie memoratur a Ferrario, in Martyrologio Romano ad x NoS. Isarnus,

vembris.
S.

Jacobus

539 DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS. De S. Dioeonano commemorationem fieriin A y jacohusIntercisus^martyrapudPersaSthocdie xxm DeBreviario Aberdonensi video ad Sanctorum, in Marlyroloest in Ms. Florario cembns. xxvn Novembris. gio Royyiano ad
'

S.

Dioconani martyris kodie meminit Camerarius.

DE

S.

LINO PAPA MART.

ROM^E
j.s.

SYLLOGE HISTORICA
I.

Pontificatus S.

Lini,

et

raartyrium ab

objectionibus

Tille

montii vindicatum. uamquam mxdta disputari possunt ad chronoPflOCADlLlUS

etiamplacuit.

ANNOLXVM.
Chronolaxis

vrimorum
Pt>nt<ficum

taxim S. Lini recte disponendam, atque hunc infinemplurima inquirere ccepi de anno Pas' siotiis Demini nostri Jesu Christi, etde successione primorum Pontificum; cum tamen tantam de

(i

fiicnonnpetenda

hisce

omnibus sententiarumvarietatemreperiam,

tantasque in singulorum opinionibusdifficidtates, quasvirieruditi diversis modis conati sunt tollere, ut sperare nequeam, mea disputatione sententiam aliquam satis certam reddendam; a disputatione chrbnologica hic abstinendum mihi censeo , ne tempus inutiliter teram, et aut dicta aliorum repe-

At secundum consules in Catalogo nominatos ^dteftiir Lino non attribuuntur anni duodecim, ut habet 6 anno a" Catalogus, sed undecim, ut habet Catalogus secundus, in quo adjtciuntur monses tres, dies duode- r cim. Cumautem in utroque Catalogo iisdem consulibus assignetur initium et finis episcopatus S. Lini; manifestumest, in vetustissimo Catalogo
3
S.
'

pro undecira annis male

legi duodecim,

mikique

tam aut invicem pugnantium numerum augeam. Itaque breviter tantum insinuabo, quo modo Hen}

schenius noster

nam

illius sententia,

busetinanno

Lini chronotaxim disposuerit; quaminprioribus PontificiPassionis Christi Pagius aliique

S.

verisimitlitnum apparet, solo errore transcribentium id contigisse* Catalogos aliOS Romanorum AntiPontifioum ediderunt Schelstratius tom. quitatis Ecclesuv illustraLv, Pagius tom. 1 Criticx Baroniamr, aliiqueplures. Utbreviteret generatim deiisloquar,dico in plerisque undecim similiterannos Lino aitribui; iu nonnultis tamen quin\

adoptarunt, mihi ceterisprceferenda videtur saltem usque ad annum emortualem S. Lini, de quo
solo hic

decim, inaliis Beptem, in aliis duodecim; indiebus quoque et mensibus nonnihil variare catalogos. (ii>apropter de diebus et mensibus, quiannis un-

agimus. Linum autem fuisse

:

primum

S. Petriapostoti in Pontificatu successorem, conneque audiendi sunt sentiunt plerique eruditi pauculi, qui sine idoneis rationibus contendere voluerunt, S. Linum defunctum esse ante S. Pe-

decim adjiciuntur, minus certi esse possumus, quam de annis, cum hi ex considibus innotescant.

Neque cnim tam

tuunt librarii
et
t

facile alios consides aliis substi-

quam numerosannorum, mensium

Patres non
negant. Li-

dierum corrumpunt.
4 Quee dicta sunt de <"i>ninistratione Ecclesix

.S.

JCtnus

C trum Apostolorum Principem. 2 De annis, quibus S. Linus Romanam

,

caihe-

RomancvperS. Linum, riventeS. Petro, nonpiacent Tillemontio tom. 3

parlim S,
Vvtii vicarins,

partim

l>ont'fex

drarn administravit, in antiquissimo Romanorum Pontificum Catalogo dato apucl Bucherium et ante tomum 1 Apritis, pag. xvn hsec teguntur Linus annis duodecim, mensibus quatuor, diebus decem (alias duodecim. ) Fuit temporibus Nerousque Capinis, consulatu Saturnini et Scipionis nomina hscc observatoneetRufo. Ad consutum fuerunt Q. Vovit Henschenius Indicati consules
:

Monum.

Ecct.,Not<>

in

^"
uicariam
...

lusius Saturninus et P. Cornelius Scipio, qui eam dignitatem g-esserunt anno aera; vulgaris quinqua-

S.Glementem, ubiobjioitS.IretueumaliosquePa- s. Peiri, mAl lau- terunt (atres, tamquam huic opinioni contrarios. volunt, S. lAnumprafuisse !'- ,u dati Patressotum mamc EcclesicV post mortem S.Petn; sed minime P negant, eamdem Ecclesiam a Lino vicarioS. PeApostoto. Autri administratam, vivente eodem Irenseum reliquis antiquiorem lib. 3 diamus S. contra Hwrescs cap.-\ Fundantefl igltur, inquit, ctinstruenUsbrnii Apostoli (Pe/rws^ Paidus> Ec:

gesimo sexto, quando circa

xiii

diem Maiia

S.

Pe-

tro consecratus est episcopus; ejusque

vicarius...

Eccleclesiam, Lino episcopatum administrandae Grtvce ita habetur :Q:y.Ouo G^r-:; site tradidcrunt.
i

constitutus, sub ejus auctoritate ministerium epi-

ouv zai ol/.ooou.Y.vavrz;

diav,

oi

fwexapioi inoarolot. rt v ixxlvr

t

scopaleRomai exhibuit annis omnino novera usque ad annum sexag-esimum quintum, quando Nerva et
Vestino consulibus S. Petrura martyrium passus est xxix Junii. Quo mortuo, S Linus verus Pontifex, et prsefuit Ecclesiai annis duobus, mensibus duobus

mrovpyixv hv/}^^. Av;y rhv rfc atlegata verba Latine sic rcdMaqis ad litteram

iw.w;

do

diebus sex et viginti. Tandem martyr obiit xxiii Septembris anni lxvii, quo consulatum gerebant Julius Rufus, ante raemorati S. Fonteius Capito et C. Neronis decimus tertius qui et erat annus imperii cum ad supplicium anno die ix Junii
:

Lino in manus stoli episcopatus administrationem declarare potuisse dederunt. Non videtur clarius administratioIrencvus , episcopatus Romani viventibus Apostolis S. Lino fuisse commis-

Fundata

ig-ituretaitliHcata Ecclesia, bcati

Apo-

proximo

qusereretur

H&c

Roma fugiens seipsum intcremit. Henschenii chronotaxis, qux Papebrochio

, ,

nem a i" manusdare: sam, quam per vocem ty/ufA^ congruit ittis, gui per mortem neque enim hscc Prxterea,cum$isllMlUf diquit/alicniretmf/mtnt. Petrum et Pautum nominet Iremcus, nequit
mul
inteliigide reticto episcopatu S.

hmo per mortem, tamquam

510
AOCTORt
J.

DE
successori
:

S.

s.

neque enim S. Paulus erat Episcopus Roma?xus, ut morte sua episcopatum relinqucre posset S. Lino. Verum cum Petrus et Paulus Romas fidem Christianam propagassent, eaque ratione ambo Ecclesiam ibi fundassent et mdificassent, licet solus Petrus Romanus esset Episcopus; poterant communi consilio ejriscopalum Romanum committere Lino, ut ipsi aliis in locis fidei semina jacerent atque hsec videtur esse S. Irensei sententia. Addit laudatus Pater Hujus Lini Paulus in his, qua? sunt ad Timotheum, Epistolis meminit. Nimirum in secunda ad Timotheum qum Romm scripta est, circa finem ita habet Sa-

tamquam

LINO PAPA MARTYRE olim a me interpretata

,

atque edita. Sed quod in ea nonnullis fortasse videbitur inconsequens , si hic

explanetur non puto absurdum videri. Quidam enim requirunt, quo modo cum Linus et Cletus in Urbe Roma ante Clementem hunc fuerint episcopi ipse Clemens ad Jacobum scribens, sibi dicat a Petro docendi cathedram traditam. Cujus rei hanc accepimus esse rationem, quod Linus et Cletus fuerunt quidem ante Clementem episcopi in urbe Roma,
sed superstite Petro; videlicet ut illi episcopatus curam g-ererent, ipse vero apostolatus impleret offi-

cium. Sicut invenitur etiam apud Cagsaream

se
:

fecis-

lutant te Eubulus, et Pudens, et Linus, et Claudia,

et fratres

omnes.
.-

primum
quorjue pott

Eusebius lib. Zcap. 2 sichabet Ceterum post Pauli Petrique martyriura primus Ecclesiae Roma5

Zachatum tamen a se ordinatum habebat episcopum. Et hoc modo utrumque verum videbitur, ut et illi ante Clementem numereutur episcopi, et Clemens tamen post obitum Petri docendi susceperit sedem. Ita Rufinus,
ubi
ipse esset prsesens,

cum

Peirumfuit'

u Pontificcm,

episcopatum suscepit Linus. Et rursum cap. 4 Linus vero, quem in secunda ad Timotheum Epistola Romffi secum versari testatur (S. PaulusJ primus postPetrum, utsuprajam diximus, EcclesiasRomanse episcopatum adeptus est. S. Hieronymus de Scriptoribus lib. 15 enumerans quatuor primos Episcopos Romanos, ait Seeundus Linus fuit. Optatus Mxlevitanus lib. 2 de Schismate Donatistarum,et S. Augustinus Epist. 53 similiter Linum Petro successisse aiunt, ipsumque secundum ponunt inter Pontifices Romanos. Attamen nonnulli veteres pro Lino secundum posuerunt Ctementem, quem aliitertium posuerunt, alii quarnae
;

Epistola?n supposititiam Clementis ad

conciliet

Jacobum

cum

opinione Ro?uanorum de primis

Epistola Clementis

Pontificibus.
7

Verum,

cu??x

adJacobum
;

credidit,

frat?*e??x Do?ni?xi
. .

nxanifeste sii sxtpposititia

.
.

(in ea linumfuiitt

eni?n annu?itiatur mors S. Petri,

quem Jacobo ali

quot a?i?ns supervixisse co?xstat) venxa?n quidem meretur Rxtfinus, sed auctoritate??i habe?*e hic ne-

1\

e'" nc(1 "K a tePetrunr

Etenim, cum ratio ipsius u?tice ex assertis illius Epistohv videatur petita, Rufinv,s ?najo?*em fide?n non ?neretur, qua?n ipsa Epistota supposiquit.
titia,

quam i?nperite pro authe?itica obstrxtsit. Con,

tum.Namtaudatus Hieronymus in elogio Clemeniis ita

episcopus
post

habet Clemens. .. quartus post Petrum Romae siquidem secundus Linus fuit, tertius
: :

cu?n etiam sxipposititise nos nihilo magis ??iorari debeixt, etia??isilib. 7 cap. 46 ita habeant: Romanorum Ecclesiae primus quidem Linus Claudias tilius aPaulo; secundus austitutio?xes Apostolicse

sint,

Anacletus, tametsi plerique Latinorum

secuudum

tem a me Petro post mortem Lini ordinatus fuit

Cle-

Clementem. Tertullianus de Prsescriptione adversus hscreticos lib. 1 cap. 32 videtur Clementem prseponere,
fuisse

Petrum apostolum putent

mens. Neqxie e?xi??x ig?xoti hujus scriptoris, qxtx Clementis Romaixi ?iomenfalso sibi t?nbuit, ?nagna in
hisce potest esse aucto?Htas.
se

dum

ita

loquitur

Sicut

Romanorum
edit.

(Ecclesia)

Clcmentem a Pctro ordinatum

Verum, si iocum allegatum recte considereynus, non reperiemus, Ctementem diciprimum Petri successorem, sedabeo ordinatum. Potuit autem Clemens episcopus ordinari a S. Petro ad fidem variis in tocispncdicandam, eliamsi non fuerit primuspost ipsum RomancV Ecclesiie Episcopus. Certe prsemittit Tertidliamts hsec verba Sicut Smyrnasorum
:

8Epipha?xius Hcvr.27 cap.Gagnoscit,Linumfxiispri?num post Apostolos Pontifice?n,secundum Cletum, tertixim Cie?ne?xtem. Dubitat aute?n,an Cleme?xs ordixxatus fuerit ab Apostolis, a?x vero deinde a S. Cteto. Utrum, i?xqait, illis adhuc su'

s. Epipha"' us
"'""''''^

eliamfavel
mjtontcnnltm senlentix

perstitibus (Lixio et

Cleto) impositis

manibus

epi-

scopus a Petro consecratus, eaque detrectata provincia, ob omni administratione vacaverit,... an

habens Polycarpum ab Joanne conlatum refert. Atqui Polycarpus non videtur primus fuisse episcopus Smyrnensis, cum prsecesserit S. Bucotus, de quoactum ad vi Februarii, et verisimiliter alii, de quibus consuli potest Lequienus in Oriente Christiano tom 1 col. 737. Existimo igieeclesia

secundum Apostolos ab Episcopo Cleto sit non constat. Quamquam vel hac quidem ratione poterant viventibus adhuc
potius
constitutus, liquido
,

Apostolis

surrogari
gratia
in

Petro scilicet ac Paulo , episcopi alii quod iidem illi praedicandi Evang-elii
alias

urbes regionesque

profectionem

susciperent, carere
set
.
.

tur, illos potissimum nominatos a Tertulliano, non quiaprimi erant suarum ecclesiarum episcopi, sed quia magis erant noti, et inclarucrant scriptis,

autem episcopo Roma non pos-

Ac

fieri

sane potuit, ut

primum Clemen-

te constituto,
git,

quibus hsc?*etici refutabantur. Si quis vero credere mallet, Te?*tullia?ium revera credidisse

tamen contiquod ego opinando potius quam asseverando

Cletoque mortuis
,

cum

is defug-eret (si ita

dixerim) postea Lino

qui

xn

Polyvarpum primum

fuisse

cpiscopum Smyrnen-

sem, Clemente?n vero pritnum Pet?H in Ro?nana Evvlesia sucCBSSOYem ,divendu?nesset, Tertuiiiano

spatio singrillatim episcopatum obtinuerunt, post apostolorum Petri Paulique necem, qua; in annum Neronis xn incurrit, tum demum Pontifi-

annorum

non satis fuisse perspectmn

ordi?ie?n episcopo?*um

Ncc audictidusRufinus,
gni ex
tttfi-

utriusque Ecclesia\ du?n ilta scripsit. Et nequaquam necesse est idasserere, cum ipsius ve?*ba co?nmode expo?iantur modo ja??i dicto. G Alia rursum de p?*i?nis Po?itificibus est sen-

catum capessere sit coactus. Hsec multa cxtxn dubitatio?xe Epiphanius, indubitanier tamen asserens, primu?n post Apostoios Ro?nm Po?xtificemfuisse Linum. At minime asserit, Lini episcopatum
inchoari potuisse ante martyrium Petri et Paused potius contrarixim. Quapropter standmn videtur antiquxoribus Catalogis, in quibus anni, quibxts S. Linus sedisse dicitur, inchoa?itur ab anno 56 et finixmtur anno 67 nam qux objiciuntur a Tillemontio et atiis, non p?*oficiscu?itur ab
li;
;

potitiiiu Clc-

mcutis Bpittola

*ai.
ciut

DUD-

ad libru?n Recogniex G?\vco Latinum fecit. Na?n i?i ea hxc scribit Epistolam saue, in qua idem Clemens, nd Jacobum fratrem Domini scribens de obitu uuncians * Petri, et quod se reliquerit successorem cathedrte etdoctrina? suae,... ideo huic Operi non pramisi, quia in tcmpore posterior est, atque
tvntia Rufini in P?\vfatio?xe
tionu?n, quc??i
: ,

ulta a?itiquio?-u?n auctoritate; sed ab atio systemate, quod eiegewnt, et cui annos S. Lini adaptare conantur. Utru?n vero S. Lino successerit Cle-

DIE YIGEMA TERTI \ SEPTEMBKLS

mens, an Cletus, quod valde ambiguum
ittam
S.

541
rCTOM
J.S.

est,

hic

in Catalogo Pontificum,

non disputo. 9 Insecundo CatalogoPontificum Vvaus dicitur

natione Italus, regionis Tuscia, patre Erculano, et martyrio coronatus. Mox additur Hic ex prse:

quem secundo locodedit Henschenius, sed etiam in canone Missse, inquo

Hni oiortyrium THtenwntius

ceptoB. Petri constituit, utraulierinecclesiam velato capite introiret. Qui et sepultus est juxta corpus B. Petri in Vaticano, ix Kalendas Octobris. De martyrio S. Lini disserit Tillemontius tom 2 in S. Clemente Nota 4-, ubi conjecturas aiiquot affert, ut persuadeat, Sanctum non csse martyrio defunctum, Vuit nihitominus martyrem recte vocari ob ea, quse passus est pro Domino nostro Jesu Christo. Si quis autem qiuvsivisset cx Tillemontio,

Apostolorumtantumautmariyrum fitmentio. Admittit quidem Tiltemontius, in Canone cum Apostolis non nisi mat^tyres recenseri, ipseque observat Linum, Cletum, Clementemet Alexandrum Canoni fuisse insertos; sed contendit, martnjres dici posse, quia pro fide passi sunt, etiamsi martyrio

viiamnon finierint. At nullum profert incanone exempium. De omnibus enim aliis constat, aut
Apostotos fuisse, aut martyresviolenta morte subtatos. P/wterea martyrium S. Clementis et S. Atexandri asseritur etiam in Actis ipsorum, et in antiquis aliis Ecclesix monumcntis, fatente Tiiiemontio in Alexandro Papa et Nota 12 in S. Cte-

quid pro Christo passus sit S. Linus, si mortempassus non est; coactus utique fuisset respon}

dere id se ignorare. Certe in Catalogo mox laudato martyrio coronatus dicitur; sednon additur, quibus cruciatus fuerit tormentis, quove mortis genere sublatus. Cumporro fidem abroget Adoni, Usuardo, Wandetberto, aliisque seculi ix martyrologis,
S. Lini martyrium asserentibus, non credidisset hodierno Breviario Romano, in quo hmc

mentem. Verumsufficit TiUemontio, passos fuisse pro ftde, quemadinodum passi sunt inquit, S. Joan;

ncs Evangelista, S. Apollinaris Havcnnas, etS. IVlix Nolanus; cum certum sit cx more loquendi primo-

rum

Ecclesife

temporum

martyribusbabitos

fuisse.

jus in biscegrravis est

genus confessores pro llocmodoS. Irenseus, cuauctoritas, non erit contrarius

id

leguntur Huic Pontifici caput amputatum e.st ob constantiam Christianse fidei jussu Saturnini impii
:

a d;emonum vexatione liberaverat. Hcvc, inquam, non admisisset Tillemontius, neque nos ca satis certa crediet ingratissimi consularis, cujus filiam

ruifino et Zozimo Papa^, martyrium S. Clementis affirmantibus. Ita ratiocinatur Tillemontius, va* E riis iocis assei^ens, martyres illos fuisseagnitos, qui passi fuerant pro fide, etiamsi non occubuissent iii tormentis. Atsuum istud assertum nulli-

bi probat

frivolis

ra-

tionibus ne-

gat:

mus, cum nesciamus ullum antiquum scripiorem, a quo fuerint asserta. 1.0 Attamen nequaquam consentimus Tillemontio, infirmis plane ratiuncuiis martyrium S, Lini oppugnanti. Prima ratio petitur ex S. Irenseo, Pontifices Romanos usque adsua tempora enume-

uti

neque illud probari potest generatim, ab ipso asseritur. 12 Martyres certe habebantur eo tempore, et etiam nunc, quiea passi erant, quzemortemna:

At

recitatio
nii
iii

turaliter inferunt, etsi miraculo in vita erant mmt martyconservati, ut contigit. S. Joanni evangelistse, in riitm stricte

vanone

tn$i-

dotiuin olei ferventis immisso. Martyres quoque

dictnm

martyrium asserenti. Quam futilis sit heecratio, qua multis Pontificibus corona martyrii negatur, jam ostendi ad xxvin Augustiin S. Hermete num. 17 neque enim
ranti, et solius Telesphori
;

dicuntur, qui usqite ad finem vitseaut incarcere aut in exsilio pro fide degunt, et in iis moriunset ob exsitium, iicet

gesta Pontificum ibiscribit S. Irenmis, scdordinem et successionem brevissime recenset, et ne Pe-

Clemens Papa martyr diciposnon constaret de morte eidem violenter illaia. At qui soium pro fidepersetur. Sic revera S.

triquidem aut Pauli martyrium attingit. Altera ipsius ratio est, quod nomen S. Lini adscriptum non sit Martyrologio Hieronymiano. Audi lector ipsuni Tillemontium tom. 2 in S. Telesphoro, cujus martyrium asseruit S. Iren&us, et qui similiter in Martyrologio Hieronymiano non legitur
.*

Ratio esset mirandi,

nomen

(illius S.

Telesphori)

non

reperiri in
nisi

monumentis

Ecclesia? ante ix secu-

cutionem, exsilium, carcerem, verbera aliave tormenta, mortem minime inferre sotita, ad tempus erant passi, ac deinde in pace defuncti non colebanturpost mortem ut martyres; quamvis riventes subinde martyrcs fuissent uominati, et frcquentius confessores. Ejusmodi confessores nonnutli fuerunt in concitio Niccvno, ut SS. Paphnutius el Spiridiou, qui non coluutur ul nutrtyres, sedutconfcssoi-es. E.rempla, qu.cuffcrt Tiilemonostendunt, priombus Ec l sia pro martyribus fuisse habitos ullos, qui non pertulerantmortemvioientam, aut grave su/tpiicium rnortem inferre natum. At mutto etiam minus evincunt, canoni Missse insertos fuisse id genus martyres, etiamsi revera martyres sint ob mortiferum sitppiicium. Nam S. Joannis, qui ut apostotuscunoni inscHuscst, e.rcntplunt. incptum est ad evincendum, atios qitoque martyres, qui violenta morte non occubuerant, in canone recenseri.Apoltinarisveroet Eetix Nolanus reeitantur in canone, etprior viotenta morte obiisse creditur;
tius,

multis aliis exemplis sciremus, martyres ceteris antiquiores minus fuisse cog-nitos. Itaque, si Telesphorus potuit in omnibus Ecclesizemonu-

lum,

nequaquam

seculis

mentis omitti usque ad nonum scculum, non debuit Tillemontius mirari, S. Linum multo antiquiorem in Martyrologio Hieronymiano omissum esse, autea ratione martyrium ipsius negare. Tertia ratio est, quod apxtd Bedam ad vn Octobris annuntietur solum ut Papa, omisso martyris titulo. Respondeo, tituhtm martyris aut martyrum, non raro omitti apitd Bedam, etiamsi de martyrio constet. Certe ad wixJunii ita habet RomEe natalis Apostolorum Petri et Pauli. Ejusmodi exempla non pauca occurrent Bedse Martyrotogium pervolventi. Verum in eodem ad xxvi Apriiis hsec etiam leguntur Natale S. Cleti Papce et martyris. Tillemontius vero iisdem argumentis Lino et Cleto martyrium adjudicat, ut Beda magis ipsis adver: :

alter

apud antiquos frequentius vocatur

martyr.

coufessor

quam

setur,
vultquemartyrt

quam

prosit,

quandoquidem martyrium

13 Itaque recitatio nominum SS. Lini, Cieti, Clementis et Atexandri in canone MisScV ostendit, vctustissimam esse traditionem Ecclesise Romamv de ipsorum martyrio. Argumentum vero, quod huic aliisque monumentis opponit Tittemontius ex

rufjue tola

ratia ionge

prmpondtrat
ineptis Tilte-

monliiratiotiniis.

Cleti asserat.

dici,

quia

alirjiia

Jiro fidi

pas-

*m etU

Quapropter magis considerare debuit antiquam Romanee Ecclesiie traditionem de martyrio Sanctorum Lini, Cleti, Ciementis et Alexandri quorum omnium martyrium non modo asseritur
11
t

S Irenici, tamest infirmum, nedicam ridiculum, ut nequeamnon mirari, illud tantopere placere potuisse viro erudito totiesque repeti. Sositentio tius Teiesphori, inquit,

martyrium asserit

S. Ire-

mvus:

difficulter igitur credi potest, alios fuisse

martyres.

54S5
fti-cToni

DE

S.

LINO PAPA MARTYRE

huc transfero De Lini genere, quod de regione tantum antiquis scriptum reperitur. Nos autem ad propiorem ejus venimus cog-nitionem. Hunc Volaterrani suum esse civem, constanti jam fama inde amajoribus tradita dicunt; simulque in quodam veteri ejusdem urbis adhuc scripto
Tusciie fuerit,

J. S.

martyres. Atobservare debuerat,quam breviter solam Pontificum successionem enumeret, et satisvidisset, non fuisse ibi propositum S. \Ireneeo edicere, quo quisque mortis genere obiisset; sed

easohtm observare, quse ad firmandam Romame Quod si quis quzcsierit, cur solum loquatur de martyrio Telesphori, si plures ex Pontificibus credebat marEcctesise traditionem conducebant.

apparere,

Maurorum

familia nobili descendisse

Komamque
g-inti

a patre Herculano annos

natum

vi-

facere potuisse, quia eetate sua passus erat Telesphorus, multique in vivis erant,dum scribebat,quiid videre potuerant et meminisse. At quatuor itli Pontifices, de quorioe /YHtrtijr/o taret, multo diufius erant defuncti.
tyres; respondebo, id

eum

Quapropter sitentium S. Ircnsei de martyrio S. non est effxcacius ad itlud negandum, quam sit ejusdem silentium de martyrio SS. Petri et Pauli: et debuisset Tillemontius antiquorum moLini

numentorum auctoritatem potius sequi, quam illa tam ineptis ratiociniis impugnare. Pnecipua ra~ tio, opinor, qua S. Lini martyrium negare voluit, orta ipsi est ex chronotaxi, qua mortem S. Lini fi-

jj

nam nullam sub Vespasiano git sub Vespasiano persecutionem fuisse contendit. At neque hoc satis evincit neque nos sub Vespasiano , sed sub Nerone mortem S. Lini figimus.
: :

duos studiorum gratia missum, in contubernio Q. Fabii amici paterni fuisse demum venientem Petrum eo ferme tempore Romam relictis omnibus, secutum ob ejusque egreg*iam fidem pariter et eloquentiam Evangelii adjutorem ab eo factum. De ipsius autem sanctitate et in reirendaEcclesia solertia Petri rursus testimonium habemus; ut qui eum vivens successorem suum praeter insequentium postea morem designaverit. Insuper ejus auctoritas memoriaque perpetua in arae Sacrificio cottidie ab ordine colit.nr sacerdotali, ut par sit, hunc iuter caeteros proceres nostros rei Christianae in seternum in Dei g;ratia conservandce maximum adcedere suffragium. Constituit, ne quamu: ,
:

lier nisi

operto capite

templum

ingrederetur. Scri-

psit res gestas Petri, praesertim ejus

cum Simone
E

II.

Traditiones

Volaterranorum
:

de patria et gestis Sancti

ipsius
quiae
:

corpus
reli-

Romae,
cultus
,

variis

locis

nomen

pluribus

diebus in Fastis sacris.

Volaterra-

mag"o contentionem. Cujus item JSgesippus, vicinus Apostolis, mentionem faciens, ex eodem mutuatus videtur. A Neronis anno ultimo ad Domitiani tempora pervenit; sub quo Martyr fuit, ut ait Damasus. Verum in catalogo Pontificum, quia nonnultis Damaso attribuitur, demartyrio nihil legitur, sed iilud asseritur in sequentibus catalogis, non tamen sub Domitiano, sed sub Nerone. Itaqueomitto sequentia ad chronotaxim spectantia, et antiquis catalogis seque ac eruditis neotericis contraria.

nurum
tts

i!e

Quae prseterea de S. Lino dicenda sunt, incerta

sunt etpauca. Italum natione fuisseex Tuscia, habet secundus Catalogus et Anastasius Bibliothecarius.

patriaclrjc,

admodum

S. Liiu

num

etiam. dixcrunt.
lib.

thropotogi.v

Baronhts a^Y^we VolaterraRaphael Volaterranus An~ 22 pro ea opinione taudat vetus

:

10 Porro quam certie videantur tradiiiones iliae alia Petn de Voiaterrensium, judicio eruditorum permitto. II- A''M"*. lud unum observo, nihil legi in Officio de liberata dmmonum vexaiione fiiia Saturnini consuiis vet consuiaris, aut de Lino decollato ejusdem mandato.

In

itto Officio

similiter

non

legitur,

quod in
:

scriptum, atque ita habet

nus, familiaMaurorum
scripto in oa
:

Linus patria Volaterra-

sic
;

enim

in

quodam

veteri

patre Heroulaneo

urbelegimus Linum Volaterranum a annorum xxn studiorum gratia

Itomammissum,
ci

in contubernio tunc Q. Pabiiamideinde venientem eo ternpore Romam Petrum, omissis omnibus, seeutum fuisse, atqueob

paterni

Breviario Romano asseiHtur de Liuo his verbis Cujus tantafides et sanctitas fuit, utnon solum dsemones ejiceret, sed etiam mortuos revocaret ad vitam. At illa narrat Petrus deNatalibus lib. 8 cap. 109, omittens traditionem Voiaterrensium. Verba ipsius, omissis tamen dictis de chronotaxi, subjungo Linus Papa et martyr, Italicus de reg'ione
:

ejus egregiam fidera simu] ct eloquentiam Evang-elii

Tusciae, patre

llerculano, beato Petro apostolo in

succcssit....,

eoadjntorem

illi

permansisse

Scripsit res g*e-

Pontificatu

Pomano

ejuscum Simone mag-o ooncertationem. lUve Votaterranus, qui et chronotaxin addit, ex antiquis Catatogis potiuspetendam. AdstasPetri, praesertim

scopus
et alia

cum dsemones

effug-aret,

miracula faceret,

Hic beatus Epi- ^ mortuos suscitaret, multosque conver.-^os baptiadajmonioli-

zaret; filiam etiam Saturniui consulis

jungit etiam, martyrem fuissesub Saturnino conBule, cujus filtam iiberaverat. Hoeidtimum etiam legdur in Breviario Romano^accrptit,,, fortasse ex Volaterrano ; at Saturninus ibi nondieitur consul, sed consularis. Habeo etiam duas coitectiones Mss. de Sanctis Volaterranisj olim ad Majores nostrosmissas, iu guibus omnia jam data ex Volaterrano asseruntur. Alteracolleetio Latinescri>

berasset, et ad Christum convertis^et; Saturninus consul, credenshoc magicis artibus fieri, ipsum diversis pcenis aiflictum decollavit, imperante Nerone ix Cal. Octobris. Nihil quidem ex hisce incredibile

pta continet visitationem reliquiarum omnium

annotatis de Sanctis. Attera est Opusculum Itatieum t!e Sanctiset reliquiis Volaterranis, con* eriptum sub initium seculi ab jEmiiio Fei. Liquet igitU7\ omnia preedicta communiter cre-

cum

wn

dita fuisse Volaterris.

asstita rti
i

Umlur:

15 ln o/ficio de S. Lino, eesi

Volaterrana
a
>sa

tum

quod pro civiiale et dicecompositum fuit et approbaLeoue Papa X anno 1519, referuutur ea,
sunt probabitiora ceteris
S.

non sunt traditiones. Voiased omnia longe fierent certiora quammodo sunt, si probari possent monumentis aut auctoritatibusvereantiquis, et adprima Christi secuta appropinquantibus. Quod vero spectat adea, qu&S. Linus scripsi$sedicitur,videri possunt observata ab Henschenio in Commentario prxvio ad Acta SS. Peiri et Pauii tom. v Junii pag. 399, ubi ostendit, omnia pro supposititiis habenda, qu<v S. Lini nomine fueruntedita.
est, sicut

incredibiles
;

terrensium

17

De

sepultu?*a S.

Lini antiquiores cataiogi, Corpu* Sant

exceptoprimo,asserunt sepxdtumfuisseinVaticanojuxta corpus S. Petri. Laudatus Petrus de Natalibus corporis translationem adjungit, itascri-

etiin ^ttiica-

na sepitlttim,
de. cujits

Lini gesta.
Officio

Quapropter lectiones duas cx impresso

translalione
itoii

bens

Et licet corpus ejus primo fuerit in Vatica-

constni'

no

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

no sepultum postea tamcn a Gregrorio Ostiensi episcopo Ostiam translatum est, et in eeclesiamajori
:

543
J.fL

Unde hcvcacceperit, plane neque indicat, de quo loquatur Gregorio ex variis illius nominis episcopis Ostiensibus,
S.Laureniireconditura.

ignoro

reliquiarum posita in eodem sacrario Pontificio, juramento affirmavit. Cum autcm inter eas essent quaedam ossa S. Lini Pontificis et martyris, ea de licentia ejusdem Hieronymi pcrillustri et admodum
excellenti viro, equiti Emilio Fei, patritio Volatcr-

Prseterea scriptores Romani, Frandscus Maria Torrigius in Diario Vaticano, Bartholomseus Piazza in Henierotogio aut Diario Romano, ambo ad xxin Septembris, aliique recentiores asserunt, corpus S. Lini in basilica Vaticana jacere. Hisce consonat Petrus Mallius, scriptor secuti duodecimi, in HistoyHa Basilicse antiqiuv Vaticanse, data apudnos tom. vn Junii pag. 41, ubi enumerat Pontifices in basilica Vaticana depositos. Apud Marlotum in Historia metropolis Remensis tom.1 lib. 1 cap. 57 recitatur scriptum de retiquiis servatis in ecclesia SS. Timothei et Apollinaris,in eoque legitur In parte vero sinistra infcrius requiescit S.Linus. Verum, cum non inveniam, S. Linum singxdari cultu honorari Remis non existimo, S. Li:
:

rano,ejusmeritiseteximiaerg-aillumsanctumPontificempietatepermotus, donavi. Quaeomniaidem Hie-

ronymus rata facit etc.Sequuntur nomina testium, juramentum, notarii ct subscriptiones. Deinde anno 1G29, Kalendis Octobris, Benedictus Bava,
prtepositus Volaterranus, et episcopi Volaterrani vicarius gcncralis, permisit, ut dictse S. Lini reliquicV ad pubticam venerationem exponantur.

20 Alia quoque reliquiarum S. Lini particuta anno 1C3G Volaterras pervenit, ut liquetex eodem
scripto, in

cl reliquix tt

eultut $olem-

quo de ritu celebrandi festivitatem ejusdem hsec leguntur Ilujus Sancti fcstivitas a
:

Vulterrana ecclesia olim cum Octava celebrari consueverat usque ad annum mdcxxix, quando sacra

uum Papamdesignari sedaut nomen corruptum

;

reliqui* ali-

qux

variis

locisserva-

aut errorem esse in illo scripto. 18 Alii nonnultas S. Lini reliquias habere se existimant.LaudatusPiazzaillas attribuit sacelto S.Silvestri,quodannexumestccctesitvSS.Quatuor Coronatorum,eiqueconsentit inscriptio indictosacello adlsevampartem altaris positasub fenestra,
esse,

Kituum congreg-atio decretum de Sanctorum Ofliciis publicavit. Festum tamen illius die xxiii Septembris nunc quoque solcmni pompa recolitur
:

mag"noque applausu arg-enteum sancti Ponctificis caput annua lustratione ad monasterii ecclesiam, divo Lino dicatum defertur, clero, mag-istrati,

bus, et universo populo prtesentibus. Allata in tasancti Pontificis imagine, educunt saingens ostensorium ex aurichalco et ex tere inauratum, in quo alia ex rcliquiis S. Lini particula servatur cum authentica scripta mcmoria, jam anno mdcxxxvii Calendis Januarii sig-nata. Pator enim Fr. Octavianus Manuccius Volatcrrauus
cristae

bernaculum

quam recitatMartinellusinRomasacrapag.
Masinus

2U:3,

in Bononia perlustrata ad xxiii Septembrispag. 462 ait, festivivitatem S. Lini in basilica S. Stephani telebrari, et in ecclesia parochiali S.Isaiee ejusdem servarireliquias.Getenius in ColoniaAgripp)inensipagAhCartusiseColoniensiadscribit os inag-num de S.Lino Papaetmartyre./fa*ssius in Hierogazophylacio Belgico pag. 414 inter

reliquias ecclesise S. Petricollegiatsc Duaci recenS. Lino Papa et mtirtyve. Idem pag, 474 enumerans sacrapignora ecclesitvS.Servatii,coUegiatse Trajectiad Mosam, iis recenset Bentem S. Lini

setBe

Ordinis heremitarum S. AugMistini, hanc reliquiam a patre baccalauro Fr. lticcardo Auconinio Romano, cx Ilciensi congTegatione cjusdem Ordinis, accepit; qui mense Junio mdcxxxvi ea donatus est a D. Joanue Baptista Paoluccio Romano cjus affine, ut ad Vulterranam civitatem dcfcrendam
curaret
:

quam

ipse a revendissimo patre sacrista

Papae et martyris. Reliquuv S Lini Papsc servantur item Volaterris ,ubi et ecctesise cum monasterio eidem Sancto dicata est, utpaulo prolixius dicam
eccksia

cum

iiwnasierio
Voltiterris

ex documentis Volaterrensibus supra indicatis. 19 Laudatus JEmilius Fei in Ms. Opere fol. 6 refert, Raphaetem Majfeium, nobilem Volaterra-

Sanctu dicata t ubi

num, cujus vitse pietatem prolixo

itiustratelogio,

anno 1513 erexisse ecclesiam satis spatiosatn cum amplomonasteriomonialiumOrdinisS.Francisci, eamque ecclesiam S.Lino Papse et martyri, ut civi
Volaterrano, fuisse dicatam.Prscterea auctor Latinse coltectionis Ms fol. SGfatetur, Volaterranos
.

ad huuc finem acccperat. Ha;c unde fuit emota :claves dorainis, ad quos spectant, restituuntur. Ilactenus de cxdtu apud Volaterranos ex documentis, humanissime ab ipsis ad Majores nostros transmissis. Plura in illis disseruntur de chronotaxi, et modo, quo S. Liuusprimum S. Petro innotuit. At illa, ut coniecturis nixa non satis fundatis, attingenda non censui. 21 In Actis SS. Nazarii et Celsi, martyrum Mediolanensium, de quibus apud nos actum est
Pontificis

summi

igitur visa clauditur, ad locum reportatur,

Crcditum
fuil.Stediolani, S. -V-

ad xxvm

Jutii, dicitur S,

Nazarius a

S.

Liuo I'a-

zarium M.

diu frustra laborasse, ut nonyiutlas S.Iini obtinerent reliquias. Tumsubjungit Tatummodoquando Urbanus VIII Pontificatum g-erebat per interpositas J). equitisiEmilii Fei preces parum reliquiae vel nonnihil frag-menti ex ossibus S. Lini acceperunt. In confirmationem hujus asserti recitatur
:

pa

togio

baptizatus, idque simititer asseritur in Meno- a S. fao Grsecorum, quod jussu Basilii imperatoris baptizutum:

Porphyrogeniti compositum est scculo x, adxiv Octobris. Verum neque Acta,in quibus idafprmatur, tam antiqua sunt aut tam accurate scripta, nec tantcV auctoritatis estdictum Menotogium, ut

instrumentum, datum Katendis Septembris anni 1624, scriptumque a notario, cujus et aliorum testium subscriptionemunitum est.Instrumentum

ex

itlis

atiisque simiiibus

monumentis res
S.

certa

videri possit, prsesertim

smusab
S.

aliis

Nazarii baptietiam S. Petro attribuatur, ab atliis

cum

autem

habet Eg-o Bernardinus Maschius, sacerdos etcivis Urbinas, fidem facio, quod liieronymus de Comitibus, clehcus Cing-ulanus, cum de mense Aprilis proximi, anni mdcxxiv, accederet ad servitutem illustrissimi ac excellentissimi domini mei, ducis Brachiani, principis Plumbini etc, dedit mihi nonnullas sacras reliquias custodiendas, quas
ita
:

a reverendissimo patre Fulg-entio Galluccio episcopoTag^astensi et sacrarii Apostolici praefecto, in benemeritum servitutis, dominationi ejus reverendissimee in custodiapraefati sacrarii
cepit
:

et eas reliquias

pra:stitae, dono acdesumptas fuisse ex cassa

Clcmenti,quemadmodumvideri potest in Commentario prsevio de SS. Nazario et Celso xi. JEque aut magis incertum est, an S. Linus baptizaverit S. Protasium martyrem, quod in Menologio Sirtetiano ad xiv Octobris eadem tevitate asseritur. Verumtamen persuasio est Mediolanensium,eaque non improbabitis, incertatamen, ut dixi, S. Linura fuisse, qui baptizavit S. Nazarium eaque persuasione inductus videtur Ardericus, seculox archiepiscopus Mediolanensis, ad extruendum Mediotani S. Lino saceltum in ecctesia Ajmtolorum.
;

Septembris Tomus VI,

73

22 Joannes

5U
AVCTORI
J. s.
idcoi/uc ibi

DE

22 Joannes Petrus Puricetlus in

LINO PAPA MARTYRE Septembris. Verum Dissertatione

S.

ea opinio de Lino

Papa nec D

saccllum S.

Nazariana cap. 84 num.Zex Ms. Catalogo archiepiscoporum Mediolanensiumhaec recitat Iste

;

satis

fundata videtur,nec antiqua. Certe in Brevia-

Lino lru-

archiepiscopus construi fecit ecclesiam

S.

Andrea?
Obiit Ar-

ctum.

ad

Murum Ruptum,
Apostolorum.

et

capellam

S.

Lini in ec:

clesia

Et mox ex eodem

dericus praedictus anno

prasdicta capella

Domini nong^entesimo quaJacet in

drag-esimo nono, tertio Idus Octobris.

S. Lini.

rio Bisontino,quod habemus impressum nHol590, pro festivitate S. Lini ad xxvi Novembris h tvc solum leguntur Sanetus Linus Papa et ruartyr, ix Psalmi et tres lectiones. Totum de communi unius martyris pontificis, Eadem leguntur in altero Breviario Bisontino in membrana manuscripto,quod
:

De

ecclesia S. Andrese,

certo antiquius estpriecedente.

ad propositum nostrum non spectante, existimat

Puricellus, instauratam potius tunc fuisse, quam sedificatam, et desacello S. Lini subjungit : Solam igitur S. Lini capellam eg-o quidem crediderim non antea illic extitisse, primumque ab Arderico fuisse

rum Bisuntinorum ponitur

25 Jtaque primus quidem incatalogis episcopo- aiiiieepi aliquis Linus at Pe- v al ^v^ in "' probal) ^ trus Franciscus Chiffletius, Societatis nostrx
t, :

presbyter de Opere nostro multis meritus, ubi opinionem de S. Lino

officiis

optime
Bisonti-

Papa

constructam quin etiam S. Lino propterea dedicatam; quia ipse S. Nazario Christianum bapti:

norum

apostolo recitaverat exMartyrologio Ms. t

:

smum

ministrasset, uti cap. 14 explicavi. Eadem vero capella etiamnum extat inter basilicas odEeum Bdesque canonicales, in eo latere ipsi contig-uas
:

CerteLinum quempiam prima fideisemina jecisse apud Bisontinos,constans traditio est. An porro hic ipse sit Linus beati Petri in
ipse observat sequentia

episcopatu

Romano

vel successor vel vicarius, dubi-

ejusque ostium patet adhuc, qua transitus illac intcr odaeum aedesque datur. Quia tamen obseurissima est, nec aliunde lumen interim excipere
potest; idcirco ne sacris

tarevisi suntipsimetVesontinenses, qui

cumLinum

Papam et martyrem colant die xxvi Novembris, non eum primae classis officio duplici prosequuntur (quo
solent g-audere ecclesiarum patroni) sed tantum semiduplici; in quo de Bisontino ejus apostolatu necverbum habent. H&c atiaque verba Chiffletii

quidem ministeriis deservire potest interim, ac solo S. Lini titulo, perenniter adhuc retento, venerabilis perseverat; cum
alioqui ne illaquidem Ibi appareant indieia sepulcbri,

apud nos

videri possunt tom.

Junii pag. 6S1.

quo tumulatum

ibi

credimus Ardericum,

illius

Memoria
Sancii in
multi* Afartyroloyiis

conditorem. 23 Quamvis S Lini Papx martyris festivitas pet -agatur inEcclesia Latina hoc die xxmSeptembris; ipsius tamen memoria in Martyrologiis recolitur diebus admodum diversis. Auctor Martyrologii Romani Parvi, editi per Rosweydum,

Sequuntur ibidem pag. 6S3 Annotata Papebrochii no$tri sententiam de Lini Papee episcopatu
t

Bisontino breviter refutantis qua? videri possunt ne diutius inhscrere his videar et actum
, ,

ad

2G Novvmbrie,

agam. 26 Porro in Ftorario Ms. Sanctorum ad xxvi Novembris annuntiatur S. Lini translatio hisverbis : In civitate Ostia translatio corporis S. Lini Papa? et martyris facta a Gregrorio ejusdem urbis episcopo cum multa solempnitate cleri et populi
:

AUqui co
dic transla-

primus Linum annuntiavit ad xxvi Novembris

paucis hisce vocibus Romie. Lini, Papse, qui post apostolum Petrum primus Romanam Ecclesiam tenuit annisduodccim; mensibus tribus,ac duodecim
:

tinnem
ni

S. Ia-

anmm:

tiant

sed

res incerto
est.

diebus

martyrio coronatus, sepultus est in Vaticano. IIujusLiniPaulusin Epistola ad Timotheum meminit. Usuardus eodem fere modo, sed brevius
:

et

quod in ecclesia majori, id est S. Laurentii, est reconditum. Hujus depositio habetur nono Kalendas Octobris, licet Ustfardus hic eam ponat. Eadem
opinio insinuatur in Ms. Lectionario non valde antiquo ecclesia? Audomarensis, in quo corpus

.-

Natalis beati Lini Papas, qui post

Petrumprimus

Romanam
t..
i

in

Ecclesiamtenuit annis duodecim,etmarcoronatos, sepultus est in Vaticano.

.

Ostiam translatum dicitur;

rentii

Eumdem

et in templo D. Laumagnifice collocatum. In finevero additur

:

elegitdiem Wandelbertus, sexta Kalendas deeemb?is ita canens

Sextam, Line, sacras, roseo de sang-uine Papa. Accedit Mariyrologium Autxssiodorense

,

Ejus autem (transtationis) commemoratio Romse ag-itur sexto Calendas Decembris. Translatio item annuntiatur ad xxvi Novembris in Martyrotogio

apud
Lini

Martenium tom.

G Collect

amplx Natale

S.

Romanam
ses

Papaeet Martyris, quipostbeatum Petrum primus Ecclesiam tenuit annos duodecim, men-

tres, dies duodecim, et martyrio coronatus sepultus est in Vaticano. Mitto auctaria Usuardina, aliaque posteriorum seculorum Martyrotogia\ '/"" (n eumdem diem consentiunt. Ex his autem

Germanico; additurque,natatemcelebrari adxxni ad xxin Septembris notavit Grevenus. Verumtamen existimo, ex mera conjectura translationcm itlidiei ab auctoribus dictis, F qui omnes Petro de Natatibus recentiores sunt t fuisse affixam. Castellanus in Martyrologio Universali ad xxm Septembris in margine observat t
Septeiyibris. Similia

Linum

dubitare non possumus, quin festivitas S. Lini vartis locis olim celcbrata sit dicta die xxvi Novembris, prxsertim cum illa die notetur
in Brcvtariis Vesontionensibus.
(jno ct S.

eo die non fuisse annuntiandum, sed Liberium.Et deinde ad xxvi Novembris Linum annuntiat his
S.

verbis

Romae,

S.

Lini Papre, decessoris

MJoannes Jacobus
part.vpa,,.
sontionenses
diciitfidem

Cinus IVtontiowcolitur,
ttt

Chiffletius in Vesontione

inter prmsules Bisontinos aut Ve-

pri-

flitw cpisro-

primum ponit S. Linum, ittumque MmdemdicitcumS.UnoPapaetmartyre auem

t

/ni

BitonU

Anacleti.Verummeo quidemjudicio satis fecisset Castetlanus, si observasset, mortualem S. Lini diem non certo essexxm Septembris. Etenim,qux> ipse sua annuntiatione quasi pro certis obtrudit, magis mihi incerta videntur quam Lini martyrium, quodomittit. Incertus est dies, quem
}

nus

prasdicasse Vesontioneante susceptum

Pontificatum t imoetiamantequam8.PetriRomx

notat incertus et minus probabilis ordo primorum Pon:

tificum,

quem

insinuat,

wissurn in Galtiam, Vesontionem venisse anno Chrtsttanm serm quinquagesimo quarto, ibique eatruansse dicuUxm sacram; sed postea. mota persecutwne, cicilate ejectum,

nimirum, S. Linum, unum em septuagxnta duobus ChrisH Discipulis, a S.Petro

fieretvicarius. Ait

dum Anacletum facit Lini

successorem, iisverbisinsinuans, CtetumabAnacleto non distingui.At hoc,ut minimum,incertum t etptensqueantiquis RomanorumPontificum catalogis contrarium, ut apud nos ostensum est in Anacleto ad xin Jutii. Quapropter non ausim ex
dictis

sum ad

Romamque

reverxxiii

5.

Petrum. Consentit Saussayus ad

xxvi Novcmbris aut

Martyrotogiis certo inferre, S. Linum die passum esse aut transtatum. 27 Ad xxni Septembris in multis quoque Fa~
stis

DIE VIGESIMA SECUNDA SEFTEMBItlS,

54fi
-CCIO-K
J. S.

A
Sanetusin pturibu! Fa-

stis

Lini annuntiatur. Jn triMartyrologiis frequenter consonis, nimirum us

antiquis

memoria

S.

*statefri,/""

Lini martyris.i^MS, prout editus est a Majoribus nostris Eodem die qui secundus EomjE S. Lini Papae et martyris Romanam Ecclesiam novem annis post Petrum

Q e uonens i apud Acherium,Augustano et Labbean0 aP ud nos iisdem verois P osi Liberium PaP am
>

Romx annuntiatus legitur

tus est. In eodem tamen rursum habetur ad xxvi Novembris.In Ottoboniano autem,quod ibi sequitur ad vn Octobris solum Lini Papae habetur memoria. Accedunt aliquot auctaria Martyrologii Usuardini, legenda apud Sollerium. Auctor FtoItem Lini rarii nostri Ms. sic eodem die habet
:

reg-ens,

cst. tempore Neronis martyrio corouatus die Romse passio Lini PaRabanus Item eodem episcopae, qui post Apostolos primus cathedram palem ibi tenuit annos xi, menses vii, dies xin. In Hieronymiano, quod ex codice Autissiodorensi
:

Papre et martyrissepultura. Hunc igitur auctorem si quis audire voluerit; dicet S. Linum xxm Septembris martyrio coronatum,\i\ Octobris sepultum, xxvi Novembris translatum. At malim ego

ignorare rationem tantse diversitatis dierum,qua

S.Llmisapudpiwcipuosmartyrologosmemoratur,
quarn scriptorem tncrc
tlirin<uttr,n.,

opinor,

edidit Marten\us tom, 3 Anecdotorum, itaeodem Mardie legitur Romte Lini episcopi. In primo Martenius edidit tom.G Coltyrologio, quod idem
:

cur Linus marfacilesequi. tyr ad xxiv Martii insertus sit Usuardino Bruxellensi, si ille sit hodiernus. Felicio demum, qui

Ignoramus

similitcr,

lect.

amp. excodice
:

rente, sic habetur

vetusto, Bedee Passio S. Lini.

:

nomenprwfeIbidem in Ka:

ordinationem S. Lini annuntiat ad xu Junii, non credimus ordinationis diem magis perspectum
fuisse,

lendario Stabulensi

Petrum. Rursum

llomse S. Lini Papai I post in Kalendario Yerdinensi S.

quam diemobitus

Castellano.
Grxci

LiniPapa; etmartyris. Accedit KalendariumVaticanum,ex codiceseculi xi editum,apud Georgium antiquum editum post Adonem et Kalendarium postMariyroiogiiun mv,un U u*w..* Florentio postMartyrologium Eieronymianum a im.Mittovaria Martyrologiaet Kalendaria
;

29 Grxci S. Linura conjungunt cum aliis quatuor Apostolorum discipulis, Ilerma, Caio, Philologo ct Patroba, et hos quinque, tamquam ex

&

J^^JJ"
_ Xotxmbri$.

/>! _> _/ vetusta, utiet sint ,**, otrt i/f! ~Mss. et impressa, quod minus Appendicem Adonis, in quibus S. Lini memoria
_
.

vaa " "*

Sanctorum Ms. Quauti etiam habet Florarium Linum repepropter non erat, cur Castellanus S. non recte datus esset teret ad xxvi Novembris,acsi his ad xxin Septembris in Martyrologio Romano Komae sancti Lini Papce et martyris, qui verbis: Romauam priraus post beatum Petrum apostolum
seEcclesiam gubernavit et martyrio coronatus, prope eumdem Apostolum. pultus est in Vaticano
:

eodemdierecolitur. Consonant auctaria Usuardielogio, na complura, et nonnulla cum prolixiori

septuaginta duobus Christi discipulis, simulan-nuntiant inMenxis impressisad v -.,.......,*,., j- ---~. Novembris^ubi et Apostolos vocant. In Menologio tamen, quod T.sit-ivfuwi fonit R't>-)ohix ln.nvtvrps vocantur, Latinum fecit Sirlctus, martyres vnrantur. non nec dicuntur esse ex septuaginta. At Apostoli; rursum in Menologio Basiliano Apostoli de nume-

ro septuaginta dicuntur. Solent

nimirum Gtwci S.Paulum laudatos inveniunt, omnes, quos apud Apostolis annumerare secundi ordinis, et septuaginta Christi discipulis. Verum S. Linus magis
videtur Italus fuisse,
et

Romx aut certe

in ltalia

conversus.NonatiumaidemlAmnn, quam hodiernum, a Grcecis indicari,liquet ex elo<jt<> in Mmccis addito, et in Menologio Basiliano, quod nominatim de Lino sic habet Porro Linus foat sanctissimum apostolum Petrum magnffi Eomte episcopus est nuncupatus. Eadem leguntur in Menwiset in
:

Neque enim

dies, quem elegit Castellanus,certior longe hoc die elogium vero, quod substituit, est perperammartyrio magis incertum, omissoque
:

incompletum.
in nonnuttis

Synaxario Ms. 30 Acta S. Lini nulla ad manus nostras pervenerunt prccter Sermonem brcmssimum de Sancti martyrio, in ipsius festivitate dictum, quem anno 1753 invenimus in codice Ms. Vaticano 529. Ita compositus est Sermo, ut omnibus martyribus congruat, ct nutta martyrii adjuncta exponat. Quare cum nihil ex eo tcctor discere possit, sotum

Inittambre< i
1

monit

28

Ad vn

adl
bris.

Octo-

memoratur

Octobris diem a nonnullis etiam comhaS. Linus Papa. Ad illum Beda sic

infettivitate
liabiti.

Papaj. bet : Ipso die natalis S. Lini Martenium tom. 3 Corbeiense apud

Calendarium Anecdotorum qui ad xxvi Komffi S. Lini Papa;. Wandelbertus Novembris Linum celebrat ,eumdem quoque habet
,

cum Marco Papa ad vu

Pontifices
i

Octobris, ita canens

subjungo initium, quod

Lini, fratres karissimi
,

ita

Ita legitur in codice nostro

alio

Nonas Linus Marcusque retentant. Ms. membraneo, et

Marcusque

habet : Sancti martyris fortissimam ct g-loriosam

in

'

apographo. Apud Acherium qem metri editum est Linusque Appendix Adonis eodem die S. Martyrologium Fuldense apud
habet
:

vero contraleetc.

Linum repetiL Georgium zta

passionem celebrarc solemniter juvat; ct non segruicog-natione perter pra>dicare. Vidimus animo et quanta pertulerit, quto respouderit ct speximus, quodammodo ante oculos mirandum spectaculum
;

constitutum est: judex iniquus, tortor crueutus,

Romae

natalis S. Lini Papje qui fuit discipu-

martyrio coronalus S. Petri apostoli, et glorioso

Martyr invictus, crudelitatis pietatisque certamen etc. Reliqua missa facio.

DE

546

ACTA SAXCTORUM

DE
J.

S.

THECLA, VIRG. MART.

SELEUCLE
IN

ISAURU

s.

COMMENTARIUS CRITICO-HISTORICUS

I.

Acta varia S. Thecte, sed omnia fabulis inquinata breve Actorum compendium.

aut2
Pt-imaS.

s Ty id "exstant mhodie
-

TbecliE, virginis ceieberrim^, quee

ThacU aW

Mjptis
"'

in variis codicibus manuscriet impressis, eruditi posteriorum secu

l0rum diversa Memntjudicia. Eminentissimus ;,'r' Baromus in Annotatis ad Martyrologium die xxm Septembris, et in Annalibus ad annum B xi.vii multa disserit ad Acta S. Theclre defendenila, allegatque aucioritatem multorum Patrum,
ut ostendat, pleraque, quie in Actis de S. Thecla narrantur, de eadem quoque pronuntiata fuisse

secuh v exaraiis. Verum inter seculum i aut inu tium secundi, quopriora fuerunt conficta, et medium secuti v, quo scripsit Basilius ,satis magnum est intervailum, quo Acta S. Theclas componi potuerunt aprimis diversa, qu& sibi sequenda sumeret Basiiius Seleucensis. Itaque, si anomjmus

horumActorum auctorjiabeatnonnidia exprimis

Actis dcsumpta, id soium evincit, ipsum non satis abhorruisse a fabidis : quod ex ipsis ejus Actis manifeste patet.
3

asancUs Patribus. Verum paucos admodum sibi consentientes habuit Baronius, etcritici, qui hoc etpnctcrito seculo floruerunt, passim
tosis

Acta Grxca

S.

Theclae,

qux Grabius

edidit *ctaG n .

habent omnia

8.

Theclse Acta,

non

pro fabusic tamen

caa GrabiD Oxoniie anno 1700, hunc preeferunt titulum : Mpe< '"' npiov zr,$ dyiaz xxi evtofyv 7rpwro^prupo xnos xx
l

Actis latere existiment, sed ab adjunctis fabutosis non abhorruisse credant. Ut autem clarius
iltis

ut nihil veri in
ut

ff-o7oy eh.),z=.

Artorum

collectores

to-martyris et
faivovroq

Martyrium sanctaB et g-loriosa^ proapostola Theclas, Initium est Avs:

proce-

damus,necesse
S.

est

singularecensere.

Deprimis

sub nomine S. Pauii confictis, Hieronymus de Scriptoribus ecciesiasticis cap. 7 in S. Luca sic loguitur Igitur mnioSovc,
Theolffl Actis,

Ascendente Paulo Iconium. Editio facta est ex Ms. codice bibliothecse Bodleianee, cujus lacunam editor supptevit

Ylcr.-jlryj

di.

Ixoviov.

S.

ActtsperMetaphrastem

ex

conscriptis.

lam mter apocryphas scripturas computamus Quale enim est, ut individuus comes
inter caetcras ejus res

Pauli et Thoclffi, et totam baptizati Ieonis fabu-

Apostoli
refert
l

hoc solum ignoraverit? Sed

Grxca reperiuntur invariis codicibus bibliothecm regim Pamsicnsis, et in aliis pluribus. Dedit laitdatus Grabius post Acta Gnvca etiam vetustam verszonemiatinam, quam nos quoque habemus in quatuor codicibus Mss. Musei nostri,
multis xnvenimus.Ex
et in aliis

Eadem Acta

'K.Tl.ullhmus, vicinus

corum temporum
in Asia

presbyterum
stoli

qucmdam

an>v$a<nr v
,

apo-

Pauli,

ctor esset libri ct oonfessum,

fec8 ej

eonvictum apud Joannem quod ausc hoc Pauli amore

exoldisse.

loco

Tertullianus

BapHsmo
C dissent
legunt,
d0C( ' 11
'

lib

de
sic

Grabius colligit, partem, qua enarrantur habitatio S. Theclm in speluncaprope Seleuciam, gestaque ejus ibidem usque ad mortem, et demum mors ipsa, ab
potatore
receniiore Actis prioribus assutam fmsse.Rationeshujus opinionisallegatvarias Pnma est, quodpars iila in Latinis codicibus non

autem versione Latina ultimam Actorum Gnecorum

ilta

cap. 17

ad propositum nostrum

quodam

inter-

Quod si quffl P au li perpcram scripta exemplum Teote ad lipentiam mulierum

:

defendunt; sciant in Asia presb^erum qui eam scripturam construxit quasi titulo Pauli de suo cumulans, convictum fl "' confessum id se amore Pauli
1

tinfrnoncliquu

quod verum est etiam de omnibus nostns.Secundaest, quodantiqui Patresnon memi- v * nermt de uiiis factis, in ilia parte
tamen ex prcvcedentibus muttaattigerint. Teriia quod Basihus Seteuciensis iliampartem fere pr&iermittat, et modum, quo Sancta dicitur ex homin ^excesstsse,potiusasseratexfaynahominum quam ex Actis vetustioribus,qux alias sequi solet ilvrationesprobabiiesquidem: dubito tamenf an satis evmcere possint, quod iniendit Grabius. Etentm stylus xdem videtur posterioris ittius
relatis
;

repenatur;

cum

feoisse

dcccssisse.
t

loco

S.

Paulo

mppoitta,

qutuonexttant.

r.r his coltigo, prima S. Thech-c Acta prorswfUKsefabulQsa; sed ea non amplius ^fu%ssefabulosa;sedea n exstare
'

(,ut r,

, <';;

""" innotuisse.

Nam

scripta sic erant

fatai rrba, Quas,

t
i

titulo Pauli

de suo cumulans At

iici

nomwe sunt
instgnitis

conscripta, nec utta mentiun

nomtne
leon*

Z>> ; probatts .Quare

nuUa fitmenho debapHzato teone. Eadem igitur Acti TerMUano ct ffieronymo im?

insulsa fabuiade ^dam baptizatoMauiin Actismodo nofs

narrabatur

Jewnadpropositumnoslrumnm

partis, ac prions. PrMerea Metaphrastes exacte narravit omnia, posteriori itta parte contenta

eZtnTLZ^I* ^f an ab interpolatore
ejstant,

ACta

>

^out Zfce

semor;cum

^probabdisprorf.scJopinio
'

*** edidit, et Taa\l PJ- ^probarcmtitur,eaipsaesseActa, decui::"" JftfusetSiero ^us.A^JL

Sl
'

ql

:t

"'"

Vu

chv

ideoquefidem mereri nequeant id Grabius B*ronium secutus, 7auctorttatem sanctorum Patrum, ut fidem Actis *"**+

adjecta sit pars voActamuttis fabulis sint inquinata V mnat <*>

auc^ltT

>

t>at,muitisfabuiis

immixtaessenonnulta vera ne-

rc nititur,
7nullis

vetusiu a

AcUsa Basiho Seleucensi

circa

medium

Patjum de ^Thecln, qu t vpostmodum recitabimus. Verum neque sanctiPatres

t

neque historici fidc digni

DIE VIGESIMA PBIMA SEPTEMBRIS.

547

cctoi
J. s.

gni affirmarunt, quceex Actistamquam fabulosa

dibiie,

ptwsertim

cum judex mox

dicatur The-

mo

breviter colligo, pr(vtermissis a tiis pluribus. Pristatim initio Actorum aliqua asseruntur paest,

c\i\m,puetta7nprimariam, adignem condemnasse.

adolcscentes quoque et virg-incs lijrnum et gramen (jiotius fcenum) attutisse, ut Thecla combureretur.

quod asseritur de Dema et Hermogene, qui dicuntur cum Paulo venisse Iconium, eidemque non modo occulte, sed etiam aperte adversati nam duo illi discipuii S. Pauli, licet postea sint lapsi, diutius S. Paulo adhsese:

rum probabilia.Tale

Nam

si

mater, quse ante nec suis nec anciltarum

runt, et serius etiam eumdem sequi cceperunt, quantum apparet. Talia etiam sunt, qusede Onesiphoro et Tito legimtur, ubi Titus dicitur Onesiphorum docuisse,qualis esset figura Pauli, Onesiphorus vero eidem occurrisse per viani regalem, quae ducit Lystras. Certe illa omnia non congruunt
iis, quse leguntur Act. 13 de primo adventu Paidiet Bamabse Iconixtm.Hi enimAntiockia Pisidise expxdsi venerunt Iconium pulsique deinde Iconio Act.lA- pugerunt LystrumetDerben.Qimpropter necper viam, quse ducitLystras, neccum Dema et Hermogene, nec prozmonito per Titum Onesiphoro, S. Paidus Iconium venisse videtxtr, sed illa omnia potius videntur conficta a scriptore imperito, qui pro Barnaba, vero Paidi socio, alios fictitios substituerit.Taie rursxtm est, ut fidem non mereatxtr, quod de pr vdicationibus S. Pautidicitur in domoOnesiphori. In Synagoga cnimJudseorum Iconii prsedicavit Paidus cum BamabaAct. 14: nec alio loco prcvdicasse in ilia urbe legitur. PrsetereaOnesiphorus, de quo actum adxiSeptembris,
; t

manibus usa legitur, ad Fitiam a fenestra avellandam in vocemtam inhumayiam prse iracundia erumpere potu.it potuitne etiamjudex iracundam mulierem statim exaudire, potueruntne adolet

scentes et virgines
bere, ut

moxse carnificum servosprxVirginem tenetiam et speciosam flammis exuri viderent? Quin et plebs dicitur Theclam
compulisse, ut rog;um conscenderet, et populus ignem succendisse. Ridicxde potius ksec sunt conficta,

cum

quemadmodum etiam illa, quse sequuntur de Pauto. Ilie in monmnento delituisse dicitur, pluribus diebitsjam jejunus, et tunicam exuisse, ut puer panes emeret Iconii. At puer hic fabulatori necessarius erat, xtt quis Thcclam ad Paulum duceret nam exstincto igne, salva dicitur xtrbe
:

egressa, et per illum puerxtm ad Apostolum perducta. Mitto alia scqxte improbabiiia, qxtse in itto

monxtmenio facta dicuntxtr. Mox vero voluitThecla Pautum frustra dehortantem sequi, unaque dteunturpetiisse Antiochiam Syrise, ut adjuncta
innuitnt. Iter

autem

ittud perstringitur, aesi Ico-

"g

nium

Antiockia essent vtcinse civitates, cum tamen longissimx sint dissittV. 7 In xtrbis ingressu apertissima rursum texitur torumdan
et

fxdaia
fabeiUs,

stmt

magis EpJiesi habitasse videtxir, quam Iconii. 5 Secundo primus occursus Paxdi,Demseet Hermogenis cum Onesiphoro improbabiliter exponitur, cum Demas et Hermogenes statimjurgantes inducantur, et de Barnaba altum sit silentium. Similiter prima prscdicatio S Pauli improbabilis est, qualis ibi legitur: tota enim tendit ad virginitatem, continentiam et

fabxda. Alexander primarius Antiochenxts visam Theclam amavit continuo, etmulta Paulopromisii, si

ered 'm us fabuiatori. Apostotusvero respon'/

disse dicitur

Non
in

novi mulierem

Utam. Quod

mendacium

est scriptoris

non Apostoli.

Tum

Ale-

platea osculatus fingitur; ipsa vero tunicam ejus concidisse, et coronam de capite

xander Theclam

fugam mundi persuadenfunda?nentis. Tertio

excussisse. His nugis xtsus est axtctor, /(/Thcclam

dam, prsetermissis

fidei

prorsus improbabile etfictitium videtur, quod asseritur de S. Thecla, Pautum in opposita domo prsedicantem audiente ex fenestra domus suse, et per triduum et amplius ad fenestram immotasine
cibo et potu, nihitqxte respondente objurgantibus,

ac ne respiciente quidem. Commenta iuvc sunt hominis otiosi. Quis enim ejusmodi auctori credat, S. Paidum sic prsedicasse in domo, utinvicina intelligeretur, aut per triduum continuum prsedicationem extraxisse? Quis credat, matrem C S. Theclse, quse iniquissimo animo filiam fenestrse adhserentem videbat, pro luctu et lacrymis, quibus indulgentem facit auctor, non potius ad vim

Antiocheno sisteret, a quo ad Ubi autemerat damnata, fertxir recepta in domo Tryphanse nobilis viduse, necdxim Ckristian/v, pro cujus filia Falconiiia defxtncta oraverit; qxtod, ut im-probaoile, Baronius Actis infartumexistimat, At Acta talia tnihi non sunt,itt necesse sit xtnxtm iilud adjectum dicere, cumomnia fere, prout cum adjxtnctis referuntur ivqxte sinl improbahUia. Suppiirinu/ Snnet.retiam fabeitis non caret nam et lesena inducitur Sanctam defendens, occidensque ursum ac deinde pugnans contra teonem usgue ad moriem utriusque. Additur aqua cum phocis, in quam ipsa Thcprscfecto
bcstias

coram

damnata

dicitur.

-F

cla prsccipitem se

verbera recurrisse, ut vel invitam a fenestra quod asseritur de S. Paulo Iconii in carcerem conjecto, deinde ad prsesidem ducto, virgis cseso, et sic urbe ejecto, Scripturis videturcontrarium. Audiamus igitur, quaoccasione Paulus et Barnabas Iconio egressi dicantur Divisa est autem multitudo civitatis, Act. 14, 4et

avelteret? Quarto

dedisse asseritur, morientibus omnibus phocis. Mox alisa bestiue in ipsam emissn- dicuntur, additurque fabxtta ridicuta, his
verbis enuntiata
:

Mulieres tristem ediderunt claalia denique

morem
altera

ct luec quidcin naniuin, illa vcro

amomum,
projecit,

un^uontum

mssiam, in me-

dium
quasi

adeo ut iua^na ungunnti, pcrindeut

populi copia existeret.

quidam quidem erant cum Judyeis, quidam vero cum Apostolis. Cum autem factus esset impetus gentilium et Judaeorum cum principibus suis, ut
et

somno

obrutse,

Omnee autem cmis.sajbestiffi, Theclam haud tetlgerunt. De-

contumeliis afficerent et lapidarent eos, intellig-entes confug-cruut

ad civitates Lycaoniaj Lystram et Derben. ILvc ego certe neqiteo componere cum assertis in Actis.

ninm duobxts tauris aliigata dicitur, ut inpartes distraheretur; seil ,-rip/e frustra, ac bestiis fuerat exposita. Interim Tryphsena, quse Theolam servaverat, qusc et princeps VOCatur, et cognntn cscsari.s prse dotore expirasse dicitur, sed revixisse, audita libcratione Theclse, citi omnia bona sua continuo resignare voluit. 8 Thecla vero flagrans Pauli desiderio, cum compendb o$tenduur, audisset, ipsum esse Myris in Lycia, eo profecta virili induta habitu. Ubi ad dicitur, et quidem

"tbmi

non sunt, quse in~ Thecia quseque brevitatis causa mitto. Magis etiam incredibile est, quodasseritur de matre, qitsc de stante et taeente'V\\ee\& coram judice exclamasse dicitur Cornbure ini6 Quinto verisimilia quoqite
S.

terim fecisse dicitur

quam, combure eam, quEe sponsum

dio theatri,

respuit, in

me-

ut cunctis ab

illo

edoctis mulieribus
est incre-

metus

incutiatur.

Hoc inquam, yiane

pervenerat, narrasse eidem omnia, et dixisse scribitur Accepi lavacrum, Paule, qui cnim per te operatus est Evang-elii prasdicationem, mihi quoque ad baptizandum (Grsece

Paulum

inter

aiia

TiQvcraaSott

548
AUCTOM
J. C.

DE

S.

THECLA VIRG. MABT.

Respicit

^ovffav&ett

ut baptizarer) cooperatus est.

Actus Thecla*

et Pauli apostoli.

nugas scriptor ad aquam, in quam Sanctam insiliisse afflrmavit, ut ipsam a se baptizatam voluerit. Deinde Iconium profecta asseritur, ibique sponsum defunctum audivisse, matrem vero invenisse vivam ; sed eam non potuisse ad fidemconvertere. Abeunti autem lconium Paulus, si Actis credimus, dixit: Vade et Verbum Dei doce. Hsec verba, si fidi essent scriptoris, difficultatem non haberent, cum facile possent intelligi de erudiendis privatim feminis. lconio demum Seleuciam
profecta dicitur, praeeunte lucida nube, ac secessisse in montem vicinum, ubi multos annos in spelunca vixerit, discipulas in vita ascetica habuerit. agrosque et energumenos, undique altatos, sanaverit. At his insulsa rursum additur fabella nam medici Seleucienses, deserti ob famam sanationum Theclae, ad impium consitium delapsi, dicuntur submisisse homines impuros, ut Virginem vitiarent vel nolentem. Illa vero, cum advenerant, re intellecta, Deum oravit. Mox petra se aperuit, Sanctaque, divinitus monita, petram ingressa est,
:

gendum

sit

primum

iltud

An autem inlelti- D Opusculum presbyteri

Asiani; an vero Acta S.ThecIa?, de quibus modo disserimus,clare nontiquet. Nihito magis constat de tempore, quo h3ec Acta db anoyxymo fuerunt concinnata. Editor ea admodum vetusta credit aitque ex iis sua hausississe Basilium Seleuciensem. Posterius ex utriusque cottatione veruni existimo at inde certo nequit inferri, Acta seculo iv aut quinti initio vetustiora esse. 11 Basitius, Seleuciensis in Isauria episcopus, Ba&w M s floruit secutov, et variis interfuit conciliis; sed fc "en*fa exiguam constantix famam ex iis nanciscipotuit, BUl0ri<"n cum semper videatur adheesisse illis, quipro tem- 'tZ* 5 pore prcvvalebant, ut latius videri potest expositum apud Tillemontium tom. 15 Monumentorum
:

locisvariis. Conscribenda suscepit Acta S.Theclae,

et

Historiamnominavit^cujus initium est:

-6 xovrifAv
Yiy.lv

Ioropia

{j.kv

tovto

tj{jyyoc/.^.a..

Historia est hic

liber a nobis elaboratus.

Hec autem Historia,

quidem
fuit,

ut

ait in Priefatione, ex alia

tustiori

eaque ve-

memoria excerpta, ad exemplum tamen

concinnata,
ut ejusdem velut vestigiis

impuris impiorwn manibus liberata, cum B petra continuo post SancUv ingressum rursum
et sic

illius ita

coiret.

mitur
autem

JEtas S. Theclte in fine Actorum sic expriPassa ig-itur est Thecla,.... auno decimo

octavo (Gnvce

dum

erat

itinere et vitaascetica in

annorum octodecimj postea monte septuag-inta

omnino insistat. Ptures quoque deinde insinuat E ejusdem VitcV auctores, fateturque atiquid a se additum antiquis , serinihilextra scopum mentemque antiquiorum. Sensum enim, inquit, ordinemque eorum, quse martyrii tempore vel dicta vel facta sequuti, alio dumtaxat compositionis, ut, quod res est, fateamur et loquutionis g-enere, laborem ab aliis jam ante susceptum nostrum in usum convertentes, maximBe Dei Martyrii dicavimus.
fuere,

duos transegit aunos, adeo ut nonagunta esset annorum, quando Dominus eam de terra assumpsit. Verum hmc mtas non videtur certior, quam sint reliqua omnia.
Ex pr/tn/i
vermmiUtti

fabuiomh** g_

compendio Acta Theda^ u i concinnata sunt ab anonymo, et a Grabio edila. Quanto autem magis ca considero, tanto magis miror judicium editoris, tum quod
9 Ilabes, lector studiose, brevi

Orationes autem seu conciones, prout res admittere videbatur, eidem Martyri attribuentes, propriam-

que

et

aptam sermonis formam cuique personee adilli

signantes, priscum, nisi fallimur,

decus atque

crediderit, ea esse presbyteri Asiatici, qui Utpiodov^ Pauli et Theclae confinxit, tum quod fidem

ejusmodi Aciis vel sic conciliare studuerit. Etenim, si vera erant, quee presbyter ilte de Paido et Thecla narravit, qua de causa damnatusest, et dignitate suaexutus? Al falsa fuisse,quse ille scripsit, liquet non solum ex ejus condemnatione , et non modo ex silentio S. Lucse, ex quo argumentum sumpsit S. Hieronymus; sed ex ipsisquoque S. Pauli verbis i Cor. 9^5: Numquid non habemus potestatemmulierem sororem circumducendi, sicut etceteri Apostoli, etfratres Domini etCephas ?i/ac

ornamentum conciliavimus. Hcvc auctor de monumentis veteribus, qute habuit, et de modo, quo ea
secutus
VI
est.
ex prxcedcn
tibus Actis

Ex collatione aidem Actorum, de quibusjam

clarum apparet, ea

egi, et lucubrationis Basilii,

Acta Basilio pr^vtuxisse, aut certe alia valde similia nam totum historiue, autfabulcVpotius, or:

haustam,
iisque vix

tnetiorem

dinem secutus

est Basilius, rescissis

aut

immu-

tatis subinde paucissimis. Hoc autem fecisse Basilium existimo, ut verisimiliorem faceret lucubrationemsuam: facile enim advertere potuerat,non~

Apo~ stotus. Si autem noluit circumducere midierem sororem, guee utilia pnvstare potuisset servitia; quanto minus verisimile est, ipsum in comitatu habuisse puellam speciosam et tenellam, a qua nihil erpectare poterat prwter pericula ei impenfuisse, insinuat

vero potestate se

usum non

nutta non satis verisimilia esse. In orationibus vero multo majorem sibi licentiam vindicavit, ut

sim

ipse fatetur, midta in hisce mutans, multaque pasadjiciens. dictis porro coltigitur, dictam

Ex

dentia?Falsa igitur fueruntet commentitia,que srnpsrra/ prrsbylrr ///,< Asialirus. Xns/cr rrro anonymus multa videtur ex ilto hausisse, et yiodla, QU8R dc itineribus S.Thecln asseruit, de ingenti ipsius desiderio Paulum sempervidendi et audiendi.
et
fuerutitcom-

minatim

BasiliiHistoriam non esse ?najoris auctoritatisaut fidei, quam sint Actajam improbata, quse secutus est, prsesertim cum omnia fere, quee in iis improbabilia diximus, succ etiam Historiee inseruerit Basilius, nonnulla etiam utcumque auxerit, et certe protixas et crebras orationes personispro arbitrioattribuerit.Quapropter nequeActa ante me-

ponta*

Quinot verisimile est,omnia fere ex primo fabulatore hausta; tantumque pr&tcrmissa ea, qu.v a Tcrtultiano, Hieronymo, et fortasse
10
illo

morata,necprimum librum Basilii edendum censeo. Ex hoc solum eainseram Commentario, quaz
adpropositum nostrum videbuntur conducere. De secundo autem Basilii tibro agam inferius.Totam autem Basilii Seteuciensis de S. Thecla tucubrationem Grcvco-Latinam edidit, atque Annotatis iltustravit Petrus Pantinus, decanus Bruxellensis,
qui similiter edidit Acta S. Thecla^e/Metaphrasten scripta, de quibus pauca

aliis,

nominatim erant rcprchcnsa, qualis

est fa-

bidadebaptizato teone.et munus pubtice docendi ac baptixandi a primo fabulatore S. Theclte assertum, teste Tertutliano. Mutavit insuper titulum, et suppositum auctoris nomen. Nam primus
S.

modo dicenda.

Paulum fabularum suarum mentitus eratau-

ctorem; anont/mus vero 2)roprio nomine scribit, licet hoc sit ignotum. In Decreto Getasii Papte
tnter apocrypha numeratur, Liber, qui appellatur

e^yyehGzoO tb xcxl Paulus mag-nus llle veritatis nunciusac praeco etc.Aliasolum sunt verba : sed idem sensus, quo exorsus est anonyy.r.pvxoc IlaJAo-j etc.

13 Metaphrastes Acta sua exorditur his verbxs : *Acrt rou utydlo-j zr^ alrfiii^

vt et atia

Actaexiit
IMetaphrattcs,

Quum primum

mus

DIE YIGESIMA SECTODA SEPTEMBRIS ut mittam montium Bailletus ad xxm Septembris, Metaphrastes Amus ante wemorates. Hunc autem alios secutus est pro Seleuciensis ubique prw oculis habuit, etpresse 16 Porro ladudatus ante Basilius vero seu sermocmafactis assertis: in ratiociniis de gestis Sanctx prxter tibrum primum, quem sibi assum.
.

540

AtCTOtl

J.S.

Uber .Virarulorum
a Battlio SeUaeienti
.criptu,,

tionibus
psit, et

ctis Actis ostendi,

ste,

plusculummore suo libertatis vitia,qux in distylo usus est suo. Quare etiam in Metaphrareperiuntur

conscripsit, alterum

tt

Oratio-

David

advertit etcorexceptispaucissimis, qute hic Acta danda existtmo, rexit. Jtaque neque htec habeam et impressa. etiamsi ea et manuscripta etquasi histortcam 14 Orationemencomiasticam Paphlago, composuit Nicetas David rfeS.Thecla in Auctarto noeditam GrcecoLatine a Combefisio Btbltotheca Pa4-1-5, etrecusam in

quoque composuit Miracutis hac ejusdempost mortem. Illum autem exordttur laudum, cuicumque prxfatione Quum praiconia tandem tribuantur, veritas in primisexornare soleat, et reeaquc duobus hisce fundamentis, vita scilicet plurimaque a nobis, bus gestis, potissime nitautur; sint exprajsertim praicedenti voluraine, de Martyre
:

plicata, nihil ut
ipsis,

jam restet, nisi ut veritatem illis qua commemoravimus, velut comitem adesse,
:

vissimoapag. omnia ex trum Lugdunensi. Hic autem orator

:

conversione S. lheclie Actis hausit. Nam de prima Thecla puella, Theoclise quidera fiUa, sic loquitur sedes habens, ac sponsa vero Thamiridis, e vicino accomodans, Pauli doctrrais per fenestram aurem veritati assensit, eique per fidem
ascultabat.... Sic
adhrcsit, ut triduo

de causa in iisque elucescere ostendatur hac ejus exiguo studio ac labore, quae spar^im extaut,

non

pag. 509 cxtsttassentiri Combefisio in Annotatis his vera esse. Putem, inquit, manti, pleraque in quas vel Basilius, vel Metaphrastes, B Acta illa vetera, suscepereenarranda, acstylo exor-

omniumoblita sit, et cibi etpocompendio ex Actis relatus Simili modo omnia, non nisi paucissima levita prosequiturNicetas, perstringens, nonnulta ter corrigens, aut brevius Quapropter nequeo vero magisetiam amplificans.

miracula congessimus, ac pusillo Commentario edidimus, non quidem omnia, imo ncc multesimam omnium partem; sed paucissima omnino, caque solum, quae vel nostra memoria, vel paullo ante noperstramffitateraeventTe; atque exhis ipsisrursum vevacibus et qivse non nisi a viris feminisque pauca,

potuimus quo nulla lectoribus relinqua- E antea a nobis tur occasio, quiu plenam iis, qua; jara habeant, ex miraculis, tam quiE relata sunt, fidem
colligere
:

quai superion facertamictafuere, certissiraa prrecedentiura ejus aryumenta capientes. In num fortiterque factorum

hoctempore

perficiuutur,

quam

vel etiamNicetas esse, autiquis nanda, ipsos Pauli et Thecla; circuitus

pcrsonarum, quibus miraculis rccensendis idcirco ne de lllocorum, uominumque mentionem facimus,

pleraqueThemerito reprobatos, in quibus tamen illis accecontinerentur, quas alii Patres ex clas vera assentin neHis, inquam,
perint, et probaverint.

lisquoqucuUadubitandi supcrsitratio; sedpenesse etinpromptu,quisquis in hfiBO forte inoiderit, hasuul, Teritatifl beat,',unde de iis, qme anobis dicta
disquisitionem instituat. 17 ILvr Basilius de propositosuo,

omnia proftuxisseex queo, quia clarum videtur, hiec vero ex Circuitibus illiscomActis anonymi; cxistimo, aut posiLv Pleraque autem falsa esse Nihilo magts ascerte fictitiis adjunctis corrupta.

cumutfidem adstruatgestisanteperipsumrelatisMMutcommendetmiraculareferendd^Atcerteparttculana nequeuntexmiraculis gesta eorumque adjuncta modis diversis meritoveraostendi,cum Sancii

pari

'-

^^
,

/Iiri

pie luec veueranda serere velim cum Combefisio, quamdiu non suppctunt alia certioatque credenda, ^camus, quge improra Cum enim pie veneranda etHieronymo, et a Gelasio batasunt a Terhdliano

dium:

Papadamnata?
nliorvm de
S. Theclahtt-ubraiiones.

15 Inter

Opera Chrysostomi a^md Montfaucoftne

num tom. Zpag. 71-9 habetur Eomilia Chrysostode Thecl* Paulidiscipula. Utrumea dubitavit Savihus, et post mi sit an alterius, ipse %n Actis ipsum dubitarunt alii, ideoquc ego dubiam, hcet msolum retuliut
stylivarietatem, forte magis

mutila

rumthesauros congregenfr, nnmculaveroex dir acctismultum auctoritatis haberent, siiBasilius Verum curate fecisset, quie facta a se afflrmat, nonxqueinomnibusaccuratusfuissevidetur,sed nonnidlapromiraculis narraL qumforte naturaUmodosuntfacta;nonnullaetiam, quxminusvidentur certa;

Chrysostomi eam illamobjiciaturprxterqualemcumque hil contra

plusculum indulsit affeciatm elore tam 'grun, quentuv, quam ecspedire mdetur in se- F tamen Latine ex libro illo Uiraculorum Dabo probata et certa quse reliquis magis
et

lecta aliqua,

imaginamam quam de Verum nec tunc lubuit, nec modo lubet veram Cujusdisputare.

retam exigui momenti pluribus admodum de cumque sit Homilia, non nisipauca
,

amarent;sedbrevitatiscausarescindamnonpau: mhtl casuper/luaet ad Sanctam ejusve beneficia stylo magis profaattinentia; imononnulla etiam noquamsacroprotatacompendiosolumperstmi-

ostendam. improbari quemadmodum suo loco Bibliotheca Orientah tom. 3 Apud Assemanum in memoratur inter Vitas Sanctorum Ara-

talia sunt, utnequeant S Thecla continet, eaque

ga \%Photiusin Bibliotheca
lio

cod. 16S agit de Basi-

1*01)1*

u>-

Paq 2SG
bicas,

qum exstant in BibliothecaVaticana, et martynymos habent auctores, Theolffi virginis apud Assemanumpag. 323 Vita. Laudatur item
ris

et

ano-

mdxBati Seleuciensi, eumquc Fa~ uoa%adivideaturumquam Grzecorum aut Latmorum Orationesipsms c<,stisfuisseadscriptus. Ubi autem hmc adjungit de scriptis Ldem vero recensuerat,
i

ltoatuni rocnl, ctiamsi

non

llnriam S.

Mopsuestem. At his Oratio in B. Theclam Theodori omnino indigemus.lnter recen-

caremus,nec
tiores S.

iis

Thecte Vitam Latino sermone conscnpsit Opusculo de duoPaulus /Emilius Sanctorius in martyribus; sed usui illa nobis decim Virginibus est sine essenequitpost antiquiores, quos secutus necessaria. Baronius crisi in hac Vita maxime 17 multa recensuit de in Annalibus ad annum magis exsanctis Patribus; Acta vero ipsa Thecla Neque enim Patres commendavit, quam vellem.
asserunt ea, qu<e in Actis

primsa raartyns ll^ecla? hic Basilius illc cst, qui certamina, atque vietor.as metns prsjelare gesta, ct scriptores colhgunt* menersequitur. Ea> his varii futsse S. Theclaa compositam
:

tricam quoque Vilam nec magnaestjaa Bastlio at ea etiamnum tatet, Joannes Vossius de llistomcis ctura. Gerardus existimat, Acta S, Thecla,, de Ub. 2 cap.

Txcis

oratione consertquibusjam egimus, prout soluta

La
non

suni, et

m Mss.

Basilio Seleuciensi attmbuta

esse hujus auctoris.

(fCiittlt/im

Prima

est,

Rationem veroallegat quod nullus xnler Basihum

mus. Magisctitice de S. tius tom. 2 Monument.

improbabiha ostendiTheclascr^ TtUemonEccl., secutusque Tille-

Seleuciensem et Joannem Falconiltx, precibus S. lheche videatur de anima videanliberata attera, quod indigna ab " infcris ' tur
:

Damascenum

tocutus

550
AUCTOIll

DE

S.

THECLA VIRG. MART.

modo loquitur, acsi omnia crederet flctitia, qu& sancti Patres de S. Thecla memorarunt. Nam pag. 702 ait : Mihi vero, ut animi mei sententiam
dicam, tota Theclje historia mera fabula videtur pag. 703 ita ratiocinatur Provocat porro Grabius ad iv et v seculi scriptores. Nec infiI>

J.S.

tur ievoeteruditione Basilii Seteuciensis, nec ejus stylo congrua. Neutra ratio multum urget. Nam de liberata FalconilUc anima tacere potuerunt
scriptores pieriqueseculisquinto,sexto et septimo, quia illud pro fabula habebant, ipsaque Acta pro fabulosis majori exparte. Tantam vero fuisse eruditionem et crisim Basilii Seieuciensis, ut nonpotuerit fabulas,diu antescriptas, suo stylo exornare et adoptare, necdum video, Stylus autem Actodiffert quidem a stylo Orationum Basilii at minus mirandum est, cum Acta pro concione non dixerit, sicut Orationes, et in illis Acta anti:

Rursum

-.

rum
id

scriptores Theillorum testimoniis non solum Tertulliani et Hieronymi de fictitiis Theclae Actis judicium, sed etiam reliquorum Patrum de Thecla silentium oppono. Celeberri-

cior, aliquos quarti et quinti seculi

che mentionem injecisse.

Verum

mus
tot

Historiae ecclesiasticae scriptor Eusebius, qui

apostolffi Theclse g"estis

quiora prie oculis habuerit, sibique sequendaproposuerit. Objectionibus tamen aliis add.i potest silentium Photii, quod magisurget, quia Basilio attribuit
$td tamfpti

martyres in sua Historia ecclesiastica recenset

nihil de protomartyris et

metricam

S.

Theclae Vitam.

19 Tillcmontius tom. 15 in Basitio Seleuciensi

tribucndum,
reeie proimi

non modo respondet ad objectionesjam relatas; sed argumenta etiam nonnulla affert, iisque omnem auferendamdubitationemexisiimat.Primoobservat, utriusque libri eumdem esse auctorem, cum sub jinem primi loquatur de miraculis Sanctce, dicatque. De quibus etiam alio in Opere ac libro, Deo volente, ac Virgine favente, ag-einus. Inprxfatione secundi libri deprimo etiam meminit verbis supra datis. Deinde suspicatur Tiliemontius, Opus hoc

memorat, de quibus etiam in scriptoribus primi, secundi et tertii seculi altum est silentium. Demum pag. 705 mentem suam clarius eiiam manifestat. Excipiet forte aliquis, inquit, non posse historiam
Theclae pro

mera fabula

haberi,

cum

ascetse qui-

jj

causa Seleuciia in Isauria frequenter locum quendam sanctura ingressi fuerint, a Thecla quondam inhabitatum, ut in Vitis Patrum ^ a Rosweido editis narratur, et praeterea Zeno imperelig-ionis

dam

rator Theclse basilicas

lib. 3

dedicaverit

teste

Evagrio

cap.

8.

Verum neque

superstitiosa ascetarum

in titulo dici historico styloscriptum, ut distingua tur a versibus. Tertio ostendit, lucubrationem sal-

credulitas, neque templa Theclae dedifirmiter demonstrant, Theclae g-estis aliquid veri inesse, cum etiam Catharinre, Georgio, et aliis
cata,
fictitiis Sanctis templa dedicata sint, et saepe homines superstitiosi hsec vel illa loca, olim ab hoc vel illo Sancto habitata, falso sibi persuadeant. Qua-

quorumdam

tem esse episcopi aut presbyteri Seleuciensis et

ficit.

se-

culi quinti, quo Basilius SeleuciensicaihedrtCprse-

Nam auctorlib. 2 cap. 27 meminitde Oratione a se habiia in annua festivitate S. Theclie hoc autem erat episcopi, aut saltem presbyteri. Tempus vero, quo scripsit, variis locis innuit : nam meminit lib. 2 cap. 13, 17 et SODexiani episcopi Seleu:

cuidam Hieronymi Catalogum Scriptorum ecclesiasticorum Thecla? martyrium et

assentiri posse viro

mobrem

fateor,

me non

clarissimo, qui in Notis ad

ciensis, ut sibiolim noti et tuncdefuncti.

Dexianus

pericula a quoquam pro confictis haberi ctenus Ittigius.

nolit.

Haoi ca est cfisis

autem episcopatum Seleuciensem gessit ante Basilium, et anno 431 interfuit concilio Ephesino. Meminitcap. 25 Isocasii philosophi gentitisnecdum conversi, cujus conversionem ad annum 467 refert Tillemontius tom. 6 Imperaiorum in Leonel art. 15. Rursum cap. 4 meminit de vidua Bitiani
aut Vitiani ducis, qui sub Theodosio II rem bene gessit contra Persas, ut breviter innuit Socrates C lib. lcap. 18. Exhisigiturrectecoiligit Tiitemontius, Acta Uta fuisse scripta eo tempore, quo floruit Basilius,sive circa mediumsecidi quinti, et certepost annum 131 et ante 467. Hisce addo obser-

21 Verumsi crisishtec digna fortasse estgenuino Lutheri disciputo, auctoritatem sanctorum Patrum exemplo pairiarchx suinegligente, indigna certe estviro moderato etprudente. Etenim Gra-

viropru-

dente indi-

gna,

biuspost Baronium iaudavit Gregorios Nazianze-

num et Nyssemwi, Ambrosium, Chrysostomum, Epiphanium, Isidorum Peiusiotam, Maximum

Taurinensem, Zenonem Veronensem, Basiiium Seleuciensem, quibus addere potuit Hieronymum, Augustinum, ceterisque antiquiorem Methodium, aliosquepiures. Totautem tantosque Patres,eruditione prcestantissimos, et antiquitate venerandos, adeo contemnere, ut dicantur taudibus cete-

vationem aliam, nimirum auctorem loqui de pturibuspersonis Seleuciensibus etiam viventibus; at numquam toqui de Basilio, nisi ipse sit Basitius de se enim satis frequenter loquitur, et varia nar-

At verisimile non est, solum episcopum sine laude prwteritum abauctore, qui pnecipuos viros et midieres laudibus liberaiiter ceiebrat, et prorat.

brasse mulierem piane fictitiam, nec moderati hominis est nec prudentis, prcesertim cum non afferantur rationes urgentes, Etenim, si certissime novimus, S. Pauium exstitisse, etiamsi eadem de
ipso et S. Thecla fuerint Acta conficta, hsec certe Acta idoneum nequeunt argumentum prcebere ad negandum exstitisseetiam S. Theclam, eamdemque virginiiate floruisse et martyrio, ut sancti Patres testantur. Qais eruditus historicits ignorat, de omnibus Apostolis Acta fabricata fuisse fabutosa? Nec tamen dicere possumus, eos nec fuisse nec Evangetiumprscdicasse, quia idaliunde indubitatxs constattestimoniis. Sic7iequeThec\iimvirginem negare debemus et martyrem, quia de iis gravissima habemus sanctorum Patrum testimonia. Si quis profanas historias considerare votuerit, simihter inveniet, muita fuisse conficta de variis personis,quastaynen ?ion credimus personas

bam ipsorum vitam ctiam miraculis S. ThccUe annumerat. Quare nullum mihi est dubium, quin
ipse Basilius
vitia, qu<v his

rcre debent,
vitiis

horum Actorum sit scriptor neque Acth in-vpserunt, multum nos mocum et alia ejusdem Antistitis scripta
.-

noncareant,

II.

Quoe SS. Patres asseruerunt

de S. Thecla, pro veris admittenda sunt. Ex his Sanctae sesta ut-

cumque
Itligius totaiii

innotescunt.
Opere de Bibiiothecis et ca700 non modo refutat Acta de quibus num. 3 egi, sed eo etiam

de S.

nrhomas

Thecla Ri-

Ittigins in

ctitias.Quare meliora argumenta afferre debuerat Ittigius, utnovam iiiam crisim faceret probaoiiem aut tolerabitem.
22 quod ex Tertuiiiani et Hieronymi ver- nutltytitar 9wnenti$ "'' bis elicere tentat, nihiiprorsus est, sed ipsi potius xa contrarium.Negat

fi-

atoriam vult
fictitiam,

^tenis Patrumpag.
a G> abw edita,

Nam

TertulUanus, exscriptis

Paw
to

'

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBIUS.

losuppositishauririposse,licituynessemulieribus baptizare, quia scripta illa sunt fabulosa. Quanto fortius id probasset, si dicere potuisset, Theelam
esse personam fictitiam? At id non magis dicit de S. Thecla, quam de ipso S. Paulo. Contra ostendit,
illius inter
:

551

Theclas nominefiTiolamappcllavit, Theclse, inquam,

martyres celeberriraa; id autem cum ter repctcns testatum rcliquisset, discessit. Ea vero statim somno soluta est, et partu facile levata, ut etsomno simul excitata sit, et quod in quiete viderat,

J. s.

Theclam suotemporenotamfuisse, cjusque exemplumanonnullispeyperamaHegatum,adlicentiam baptizandi mulieribits arrogandam. Acta igitur solum improbat Tertullianus quodque in illis Actis tegebatur de baptismoper Theclam collato: sed minime negat floruisse Theclam virginem temporibus Apostolorum. Hoc nihilo magis negat Hieronymus, Acta illa similitcr improbans. Quin imo Hieronymus in Epistola ad Eustochium de
,

hoc

illi

effectum inspexerit. Arcanum igatur nomen fuit. Videtur autem mihi is, qui per quie,

tem apparuerat cam vooeiD prouuncinsse, non tam, ut quo nominc nppellanda esset, indicaret, quara ut similitudine nominis idem ostenderet
vivcndi studiura et institutum.

845. Hieronymus in Chronico ad annum 377 de Melania seniore fuvc narrat Mclania uobilissima mulicrum Komanarura, et Marcelli quondam
.

imt

etifiin

prrpotita

a vahit Pa(ribus

t;

Custodia virginitatis clare dononstrat, quanti S. Theclam fecerit, dum illam cum MariaMatre Domini et Maria sorore Moysis solam ex virginibus nominat, quas Eustochio occursuras dicit post hanc vitam. Tunc Thecla, inquit, intuos lsetavolabit amplexus. Forte ct Hieronymi superstitiosam dixisset credulitatemlttigius, quivirgini Virginis defunctcV amptexuspromittit. At malim ego sobrie saperecum Hieronymo, qitamsanctos Patres arroganter contemnere cum Ittigio.E'usebius S. Theclam non videtur ignorasse nam cap. 3 de Martyribus Paidcstinse agens de Thecla Gaza? passa cum Agabio, de ea sic loquitur, *a\ i k0' iyx; 0ex?,a, et nostri tempovis Thecla. Quo loquendi modo insinuat, vetustiorem alteram, sive ceteberrimam illam sibi non fuisse incognitam. Quod additur de silentio seriptorum primi, secundi et tertii secuti, seque est falsum ac frivolum. Quam mutti enim alii Apostotorum discipuli t de quibus in Actis Apostolorum aut Paidi Epistolis ftt mentio, ascriptoribus atiis triuyn primorumseculorum,quoruni Opera ad nos pervenerunt, alto premuntur sitentio. Imo nonnullos ex ipsis Apostolis apudprobatos illorum temporum scriptores non invenias
:

consulis
relicto,

filia,

unico praetore tunc urbano

fuit

filio

devir-

Ilierosolymam navigavit, ubi tanto

acciperet.

tutum prascipuequc humilitatis

Teclae

miraculo, ut

nomen

Ex

his liquet, quanta se-

culo iv esset

Thechc, quantoque in honore haberetur nomeyi ipsius. Et sane ardiquior illis S. Methodius martyr in Convivio virginum Theclam reiiquis prsetulit, dum pag. 160 et 161 Areteyi sive virtutem iyiducit loquentemad Virgincs, easque coronanteyn, subjuyictis rfeThccla his verbis Theclam tamcn majori floridiorique corona, E quippe quae sc supra vos insig ni eminentique studio
S.
: s

fama

comraendaverit. Quare S. Isidorus Pelusiota iib. i Epist. 87 ; ubi aiias quasdam midieribus monachis ad exeyyipium proposuey^at, dc S. Thecla ita ioquitur
:

Adde muliebrium
est,
,

victoriarum ac tro-

phteorura caput, hoc

illam

omnium
e

laudibus
turbi-

celcbratam Theclam
pudicitiae

quaa taraquam

immortalis

columna

prostat, quaiquc

media

darum aflcctionum tcmpestatc, tamqunm fax accensa, ad portum ab omnibus nuctibns immunem appulit. S. Gregorhts Nazianzenus in Oratione tertia, quxpriyna est in Juliawurn, impdratorem insccttdur (tjios((.ttani (jracilcr quod mart yrc\
,

memoratos. Futite igitur cst istud argumentum contra S. Theclam, etiamsi verum ftngatur. At falsum qitoque est nam Terttdlianus, qui de Thecla meminit, xtt vidimus, floruit secitndo et tertio seculo et S. MetJiodius, qui S. Theclam pluribus
: :

coy\teyyxy\eret , et

cum prascipuis S. Theclam laudat hisverbis: Non victimas pro Christo csvsas verituses;nec mag-nos pug-iles extimuisti, Joaunem Paulum, Jacobum Stephanum, illum, retrum Lucam, Andrcam, Theclam, cos, qui et post illos,
, ,

cclebrat, secido

iii

floruit et scripsit.

Verum

nos,

et ante illos, pro veritate periculis se objeccrunt?

missis Itiigii incptiis, examinemus, quibus laudi-

qui

cum

ig*ni,

et fcrro,

ct belluis,

et tyrannis, et

bus sancti Patres Theclam cetebraverint.

Tlteclu pr.rclpiiis

pra^sentibus malis, et dcnuntiatis,

alacri

animo,

23 5. Epiphanias

virgf-

eximios, videlicet

Hxr. 79 num. 5 inter Sanctos Eiiam et Joannem Baptistam,

itiustres,

vclut in alicnis corporibus

imino

quasi corpo-

rum

expcrtcs, dimicarunt? Cur?

])i'odcrent.

Nc pietatemye]

mbus unmtmerata,

perpetua virginitate

prxter Mariam Domini Matrem, aliis omnibus tonge anteferendam, solam exvirginibus et mutieribits nominat S. Theclara, docens, neque hanc, neqite idlitm e Sanctis

Quibus prasclari honorefl et festa constituta sunt, aquibus d;cmoncs propelhintur, ct morbi curantur: quoruiu apparitiones quoruih vel sola corpora idem et pnedictiones
verbo tcnus
:

' (U.

inacu

larc

Scd nec Thecla, ncc alius quispiam e Sanctis adoratur. Parimodo S. Aynbrosius cap. 3 Ad Virginem iapsam, dum hanc reprehendit, S. Theclam inter priccipuas Virgines recenset, ita lapsam alloquens Quid facies corara Maria, Thecla, ct Agne, et immaculato choro puritatis ? Et mox cap. 4 excusationem de fragilitate carnis sic refettit Respondebit tibi bcataThecla cum suis innumerabilibus sociis Et nos eadem carne amicta? fuimus, ncc tamen plenum propositum castitatis nostrae, aut frag-ilitas carnis potuit mutilare*, aut ssvitia tyrannorum potuit per vayssenus in Viria tormentadejicere. S. Gregorius
his verbis
:

adorandum

poasunt, qnod animffi aanctfiB, sive tangantur, aive quorum vcl sola: sang-uinis g-utta?, iionorcntur atquc exig-ua passionis sig*na, idcm possunt, quod
:

corpora. Hacicnus Naziayizenus ita geney^atim de midlis Sanctis, id oynnia S. Thccla nominatim

cmnjriifre r/</ra nlttr,

25 In Vita S. Syncieticse, cujus incertus, sed antiquus auctor, otim attributa S. Athanasio, apud nos tom. Uanuarii pag. 213, dumS. Syncletica

et irriptoribtts antiipus.

comparatur cwn
:

S.

tur

In Synclctica vidcre cst

Thecla, hsec ita celebrag-cnuinnm discipulam

B. Theclae, quaB eisdem

ta S. Macrinse sororis suse

primum

docet,

hanc

arcano nomine etiam Theolam fuisse dictam, rationemque pag. 178 allegat, visionem matris sitae Verum cum pariendi tempus instaita exponens ret, somno consopita, manu gcstare sibi visa est id, quod adhuc intra viscera contincbat, et quendam humana specie et forma aug-ustiorem intueri, qui Septembris Tomus VI.
:

vestifiriifl inccdcrct. Unus amborura procus, Christus scilicct; unus ftUBpex idem Commupnraii} rnpluis nimirum 1'aulu tfnde uniformis nis thorus, ccclcsia niminun
,.|
I

eratamor utrique crga Christum; quia cisdom dotibus, donataa, eisdem studiis incumhcbant. Theclae quidem martyria nulli non uota, per ig-nes, per feras, et per quae non tormenta cruciata Xoe
1

minus notas

arbitror laudabilcs sudorcs et labores

74

Synclctica

:: :

552
auctoh*

DE
et

S.

THECLA VIRG. MAUT.

Porro diabolus Puellam observabat, et cum iter agentem observasset, hostem immittit in Puellam

J-S-

idem dilcctus fuerit Syncletica?. Nam cum unus sponsus, nimirum Christus Dominus, neutrique
cesse
est,

eumdem

bolum

scilicet.

fuisse adversarium utrique, diaSed in Thecla quidem moderatio-

procum, virginitatis tamquam in deserto praedonem. Cumque jam iter perticeret, g-enerosaa Virg-ini

res existimo fuisse cruciatus,

cum

malignitas ad-

admissarius a terg-o procus, etacerindagator,

versarii in illa grassata videatur in corpore tantum,

et in rebus exterioribus etc. Hactenus auctor, ostendens, quanti faceret S. Theclam, quodcumil-

captam eam esse jam inclamabat. DifBciles undique angustiae urgebant robustus erat, qui bellum inferebat,- infirma, cui bellum inferebatur. Ubi:

Sancta nnbi

lemipojuum

potissimum S Syncleticam conferre voluerit. Jam vero a generali laude sanctse Martyris, a d p ar ^cu i ar i a fac ( a veniamus Nonmodo virgila
.

26

nam aliquod illi a perfugio illo perfug-ium. Tum vero in caelum conversa Virg*o ad eum, qui omnibus ubique ipsum invocantibus adest, cum lamentisclamabat Domine Deusmeus, in te speravi.... Hic mutita Homitia desinit. Hoc autem factum
:

nitatemS. Theche Patres magno consensu celebrant; sed muiti eiiamaffirmant, sponso nobili fuisse promissa?n, eoque relicto aut recusato, una cum fide Christiana, S. Pauto prxdicante,
virginitatem etegisse. S. Epiphanius Hcvr, 78 num. 16 de iis mentem suam hoc modo aperit Sed etThecla, cumin Paulum incidissit, pactas nuptias dissolvit, cum primario cuidam civitatis totius,

que desponsa jam

cta illa

ac longe diviti, nobilissimo, splendidissimofuisset. Verum terrena ideo San-

quidem fabutosis. Non tamen improbabite, S Theclam, cum Iconii virginitatem suam non fore tutam perspiceret, consiiium fugiendi ad Paulum iniisse, ut ejus cu~ ra alibi latebras inveniret sed retractam ex fuga, eaque occasione ad tormenta condemnatam fuisse. Chrysostomus Hom. 25 in Acta Apostoionidlibi inveni, ne in Actis
est
;

rum

tteS. Thecla breviter sic loquitur

Illa ut

Audi de

contempsit,

ut caelestium
'.

compos esse

beataThecla.
dedit.

Paulum

videret,

aurum suum

posset. Consentit S.

B buscap.
us, ubi

3 de institutione per S

recusato, et

Ambrosius lib. 2 de VirginiPauium,de sponso de virginitale. Verba afferam inferi-

disse

Non est aurum

necesse, ut dicamus, Theclam decustodi carceris, ut habent Acta

agetur de martyrio. S. Gregorius Nyssenus Ilom. 14 in Caniica ut Virginem S. Pauli Discipulam ita celebrat Talem myrrham olim Paulus effundebat ex ore suo, mistam cum puro
:

pudicitiae

Iilio,

in

sanctae Virginis aures.

Ea vero

animo suo defluentibus do lilio g-uttis intra se receptis, hominem externum morte opprimit, omni cog-itatione cupiditateque carnali cxstincta, Cujus post perceptam bonam
erat Thecla, qua? prasclare

famulum aut anciitam E aliquam aurapermovere, ut exitum e domo tutum haberet, aut etiam comitem in via ad Paulum. Quidquid sit, nec voto nec possum certa facere, qucV minus certa apparent ob dictorum ambiguitatem. In Homilia de duodecim Apostotis inter Spuria Cfwysostomi tom. 8 pag. 12 Thecla item cetebratur, utinstructa a S. PaiUo.
fabulosa. Potuit enim et

29

Apud S. Augustinum

iib.

30 contra

Faustum

vngimtatem
servut.

ilhmi doctrinam, et juventus exstincta erat, et cxterna vcnustas cxstincta, ct exstincta omnia corporis

scnsuum organa,
totus
ei

solo

sermone

in ipsa vivente,

per
IfHWi
>/'"'

quem

mundus mortuus

erat,

etVirgo

ipsamundocrat mortua. 27 S. Joannes Chrysostomus (aut

alius est, auctor 2

Faustus ait de S. Paido; Cum Theclam oppigneratam jam thalamo in amorem sermone suo perpetuae virginitatis incendit. Factum autem non negat S. Augustinus, ad hcvc respondens, sed argumentum, quod eoc iitoperperam contra nuptias sumebat Faustus,
cap. 4 dictus
solvit. Ipse Aitgustinus in libro de Sancta Virginitate cap. 44 docens, quid Virgini congitandum sit, ne superbe maritatis sepr^vferat, ait, nescire virginem, utrum sit matura mar~ tyrio, cum ad illud subeundum idonea forte sit maritata, doctrinamque exempto iilustrans, ait: Unde, inquam, scit, ne forte ipsa nondum sit Thecla,jam siti\l&Cris])\nii. Est autemCrispina pr&ctara martyr Africana, frequenter laudata ab Augustino, de qua agetur ad v Decembris. Innuit igitur S. Augustinus, S. Theclam iltustrem esse inter virgines martyres, sicut inter conjugatas

Manichcvum

si

cimlcmuni*

Homiiuv dubiee
719 exaggeratis

et mutiise)

quis forte tom.

virgi-

tantummodo

Operum pag.

primum

nitatis laboribus,

de

S.

Thecla hsec subjungit

Enimvero Puellae natura cedebat, et quae apud alios dominatur, etadcoitum furit, apud Theclam

cum Filiae cum virg'initate pacta non nossent, neque fcederis nuptiamm cum illa jung-endi cansaChristum Dominum de crelo dextram dedisse, multis
virg-initatem exerrcbat. Parentes vero,
inita

incitabant.

conjugium At enimjam aures Puollse Pauli carmine personabant Quae non est nupta, cog-itat, qufe Domini sunt, ut sit sancta et corpore et spiritu.
:

eain verbosisque cornminationibus ad

prieciara est S. Crispina. Nazianzenus Orat. 19 pag. 279 ait, a S. Justina martyre, dum ejus castitas periculo erat exposita,

Etpostmulta in iaudem virginitatis dicta, heec rursum: Instabat mater, quse ad nuptias impellebat: at illa Sponsum cielestem his vocibus compellabat. Ad te levavi oculos meos, qui habi tas in crelo. Accedebat procus, nuptiali eam colloquio titillans: at illa se cum Christo tacite conjungebat, diccns Adhresit anima mea post
:

qui et

Susannam mortis periculo

servavit, illam a ssevis tyranno ipsius proco, patreque mag"is tyrannico. S. Methodius in Convivio S. Theclam in medio

clam

invocatum, etThepresbyteris, hanc a

liberavit,

Deum

virginum

Conflnebant adulationibus captantes propinqui at illius menti Paulus contestans obversabatur Despondi te uni Viro virginem castam
tc.
"
:

Ccelesti Sponso occurrentem, et ita de rebus suis loquentem inducit Mortalibus suspiratam mundi felicitatem fugiens, et vitae delicias,
:

sidero, et

voluptates, amores, Uiis ulnis salutiferisproteg-i detuam videre semper, o Beate, pulcritudi-

exhibere Christo.
illa

Terrebant judicespcenis
proculcans,

at

omnes
o

magno animo

clamabat
sed

Prineipes non sunt terrori bonis operibus,

malis.

nem... Nuptiarum relinquens mortales lectos, et domum propter te, o Rex, auro plenam, venio immaculatis in vestibus, ut admittar et eg-o beatos intra

et fnttritcta

5. Paufo,

vero statuas viginitatis etiam in viis erigi Martyri oporteret, talis qufedam Puellce est exorta tentatio. Liberata judicio , Pauli proadam
sectabatur, et

28Cum

thalamos una tecum.... Dolis elapsa draconis innumerabilibus, o Beate, blandis corruptoribus
terea vero et ig-nis
;

prse-

rumorem sequuta ducem,

sese est

viis, qure

ad

Paulum

ferarum immanium homicidis insultibus, expectans te de ca?lo.... Oblita patriae desidero tuae formae sum, Deus Veret

flamma

ferebant,

ausa committere.

bum

oblita virg:inum

aequalium choros, et materni

,,

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS iuduerat, quam homines A terni jactantiain generis. Omuia enim tu milii dam naturse transfnsioue tu ipse es. Idem auctor et eruditionem Christe,
,

553

amiserant. Videres qua-

AtClOU
J.S.

philosophicam pag. 94
g-elica
:

S. Theclse attribuit, euanvero ac divina doctrina eam antecelluisse omnibus ait utpote a summo ejus generis insti-

horaines feritatem indutos, saevitiam imperare bestise ; bestiam exosculantem pedcs Virginis docere, quid homines deberent. Tantum habet virginitas admirationis , ut

tutam edoctamque magistroPaido.

Dicta

cam

Pa-

1,-am expen '

30 Ex allatis p07*ro Patrum eamdemS Theclam fuisse conversam a S. Paulo, que et virginem fuisse,et ante conversionemjuvevero a ni nobiti desponsatam, post conversioncm amore virginitatis, eaque ocnuptiis abhorruisse
susticasione multa a sponso,multa a parentibus se gessit ac nuisse certamina, in quibus fortiter sponso inducitur vicit. In Actis fabulosis sola cum Theclam ad nuptias hortans, acsi pater mater,

textibus habemus,

etiam leones mirentur. Non impastos cibus non citatos impetus rapuit, non stimulatos non usus decepit adsuetos , non ira exasperavit feros natura possedit. Docuerunt religionem, dum docuerunt etiam castitatem, adorant Martyrem dum Virgini nihil aliud nisi plantas cxosculantur demersis in terram oculis, tamquain verccundanflexit,
,
:

tibus,

ne

mas

aliquis vcl bcstia

Virginem nudam
man$'u ui***

videret.

ipsiusjam ante fuisset defunctus .Verum indubia

ChrysostomiHomilia^nxentesgeneratimdicuntur de ipsam ad nubendum incitasse, etNazianzenns magis tyranpatre nominatim meminit, eumque Hi illa nicum dicit fuisse, quam sponsum ipsum. Actis fabulosis non hauserunt eorumsaltem ex prteferenda que sententia certe ut probabilior dubia additur fuga ad Precterea in dicta Homilia dicitur asseB Paulum, in qua sponsus Virginem Ejusmodi autem fuga, detrectationi nu,

33 Ritrsum Ambrosius in Epistola adecclesiam Vercellensem num. 34 eadem brevius disserit hoc Quo raunerc .nirtcm venerabilis Thecla modo leonibus fuit, ut ad pedes Prffidre suae stratse etiam impastai bestise sacruin defcrrent jejuniuin? nec
:

procaci oculo Virginem nec

et ipso

ungue

violarent aspe-

adspectu virginitatis violatui roPQuouiam sanctitas. Auctor antiquus in Homilia de C&co

nato, qiuv habetur interSpuria Chrysostomi smptatom. pag2>,de Sanctabestiis exposita eliam meminU his verbis Quid prim:v marlyri Thcchu
:

cutus

ptiarumaddita,potuitparentes Virginis et sponsum magis exacerbare ut deinceps noluerint sed ut ipsam ut fdiam aut sponsam tractare, pcenam tradere. et rebellem judicibus ad noxiam cumfactum sit mutilum,nec referatur,
,

nocuit

nudam

in

theatro certarc

Non

peccavit

denudata, non afficitur ignominia, sed coronatur

Sancta.

Non mcminit S. Ambrosius, nec auctor modo laudatus.de ignis supplicio,quianon suscc-

Attamen, et sponsum sit quid eo tempore inter Virginem nolimprocerto edicere,hanc fugamfuisse actum, causampsenarum, adquas condemnata fuit SanVerum qusecumque tantorum suppliciorum
cta.
,

Patrum constat ad fuerit occasio, testimoniis condemnatam, ferisque etiam expoignem fuisse mansisse ULvsam. sitam, et in utroque supplicio
Verba S. Methodii, dicentis, liberatam fuiset ferarum immanium homicidis 5(? io-nis flamraa, idem pag. 130 et insultibus, supra dedi. Hinc prascedentibus certaminibus 131 de his simul et multiplicis martyrii samius dicit, quod decus una ingentium certaminum claris victoriis gloiteratis
31
et magnaniruitas aggreriose tulerit, in quibus^

perant gestaSanctieenarranda; sedsolum aliquid de ipsa memorarunt, quod conducebat maxime ad rem sibi propositam. Sic, omissa c.rpositione ad nobestias, de ignesolum fit mentio in Oratione, edita t post Opera S. Cymine Cypriani Antiooheni priani editionis VeneUv col. xxx Assiste nobis,
:

Sancta igni
fuit injecta
et

Ln inquit auctor, sicut Apostolis in vinculis, Teclffl Maximus, seculo v Tauiguibus etc. Consentit S. ubi rinensis episcopus, in Homilia de S. Agnete,
ait,

Agnem, sicutThedam, fiammarum globosevateattum Nan mugni

farienda,
Ijua
S,

fcns

sisse.

34 Baronius et Grabius addunt etiam ex Sermone de Timore, edito sub nomine nis VeronensiSy recusoque in Bibliothcca Lugdunensi tom. 3 pag. 403 Adversus
:

S.Zeno-

Patrum
Theclam
:

nmimir

/'nonis

danllir .

rem gerendi paria fuerunt magniconsiliorum et mentis ex sequo semper tudinique

diendi, et ardor
:

cum accusator acerrimus lingiuc cxcrit g-ladium stimusibi ministris publica; leg-es insaniunl suis
:

corporis. Nazianzerespondit firmitas roburque %pag. 300 ita nus in Carmine ad Virgines tom.

lis

habet et belluis t Videsne Theclam ereptam ab igne Prscepta ad in Carmine m, cui titulus, Rursum
virgines, pag. 59

homiuiacuitur feritas in ferocitatem, ct tamen quid sccnaj tam dirsa hubus mitior invenitur ; ne ma* manitatis deesse videatur, immittuntur etiam Iaciniia omnitus spoliatur Puella, rina monstra
:

hxc

canit

mortis, spevestitur incendio. Intertoi instrumenta sccura calcat ffenera universa ctatore metuente,

Quis Theclam
clo?

necis eripuit

flammaique

peri-

tcrrorum
funcreo

feralis caveaj,

incolumis, qnasi orbe subaeto, de illo jam non miserabilis, sed mirabilis,
victi seculi

ferarum? Qui validos ungues vinxit rabiemque mirabilis aevo res omni Virg-initas.
Virginitas fulvos potuit sopire lcones Dcnte nec impuro generosos virginis artus.
:

ambitu excedit,

triumphum
,

reportans,

perituram.

quam tot supplioiis omncs crediderant Verum S. Zenonis Veronensis qui

exposita
aed nb utrit

que

morsu, de Virginibus caput ter32 S. Ambrosius Maria discitium orditur hoc modo Ergo sancta doceat imraolan plinam vitae informet , Thecla
Ausi sunt premere,
et rigido discerpere
lib. 2
:

Ilicroseculo vi floruit, scripta non agnoverunt in suisCatalogis, el bibhonymus aut Gennadius Sermoncs illos S.Zenoni abjudica-

graphipassim
runt, ut

magni facienda non sint, qiuv de mamnis

monstris ignotus

qiue

copulam fugiens nuptialem, et sponsi furore vedamnata, naturam etiam bestiarum virginitatis
neratione mutavit.

adspectus quoque

parata ad feras, cum ac vitalia ut, qui impudifecit ipsa ssevo offerret leoni, pudicos referrent. Cernecos detulerant oculos linjrentem pedes bestiam cubitare humi re erat sono, quod sacmm Virginis

Namque

j ille,et forte aliquot secults fabulosis hausit. Prmtereo, quod iior, ex Actis ita Baroniusallegat ex epistola ad Oceanuw de Hieronymo attnbuta, clericorum, olim falso S.
\

declinaret virorum
,

cum

dignum Hieronymo.Omitto et eodem allegata cx Actis Sanctorum mmus alia ab aut ex Opusculis, quorum non fideliter scriptis,
nihil habeat

m agnaestactoritas,quiasuffLciiu<tr<<hrsallegati. autAldhelmus,
apud Scireburgensis in Anglia episcopus, de quo de laude Virginos ad xxv Maii, in Carmine
35

muto

testificantem

Addo tamen,qucv S.Athelmus

Wajftun

corpus violare non

posset.

suam

bestia, et proprise

Ergo adorabat pnedam naturam oblita natur*

,

mf

num

554
ibctom
*' s '

DE
cecinit,
:

S.

TIIECLA VIRG. MABT.

mulieres martyres. At non constat, an vitam /?nierit ante alias feminas martyrio coronatas; cum diu certaminibus prioribus rideatur supervixisse.

num

sisse,

quia videtur ex Patribus sua haunon ex Actis fabulosis Virg-o dicata Deo florebat tempore prisco, Nomine hanc Theclam veteres dixere parentes, Quse conversa fuit sacrato dogmate Pauli, Et Christum sequitur, connubia pacta relinquens.
Virgfinitatisamor flagrans in corde Puellae

37 Baronius tom. 10 Annalium pag. 944 in Addendis ad annumkl evincere nititur, S. Theclam martyrio etiam vitam fi?iivisse,itadisserens Quod vero in Theclee Actis , ad finem ipsorum as:

Ba oni,
vttlteli

<*mi n
"

Md^ttn
cfaT,

Dulcia mundanu! sprevit consortia vitae, In qua fundavit ctelestis gratia mentem, Saecula quam pcnitus numquam mollire valebant.

seritur,

ipsam divinitus liberatam a paratis

mortis
periculis
,

triplicis

solitudinem secessisse, ibi perseverantem nonag"enariam decessisse; istud quidem ex omnibus illis nobis haud arridet,
g*eneris

in

Durior ut ferro foret ad tormenta cruenta.

V. nupium
ilanc pater et g-enitrix, pactis sponsalibusambo A(i s tirpcm g-eneris satag-ebant dedere nuptis * :

cum

de his penes antiquiores, quos recitavimus,

selectissimos Patres ipsa ut martyre et

verbum nullum qui omnes de consummata martyrio visi sint

:

Sed mens virgineis ardescenstorridaflammis, Gurgite mundano perfusa, tepescerenescit;

meminisse
nus,

potissimum vero Gregorius Nazianzemartyres, pro Christo

:

Quamvis verborum rorarent imbre parentes,

Sicut nimbosis stillabant fethera guttis.

ut vidisti et S. Ambrosius, cultor studiosissimus S. Theclse, in cujus

:

cum inter insig-niores necatos, eam connumeret,

memoriam primaria
cta, inter alia hsec

Propterea focus ct flagrans accenditur ignis

ecclesia Mediolani
:

fuit

ere-

Vulcanus

late fervebat torribus atris,

de ipsa

At certe Tbeclam non

Ut Virg-o felix ferret tormenta rogorum, Consumptura piam falsosine criminc carnem. Tali faimineam sontes molimine spinam Excruciare studcnt, membratim quatinus ossa,
vacuarent cruda medullis. Sed Deus terna defendit ab arce Puellam, Vt voti compos flammas evaderet ig*nis. Truditur ad rictus Virg*o laceranda leonum,
Si hVri possct,

senectus

sed virtus probavit.

Eetatem

lta ipse,

cum
Et
j;

agit de velandis sacris virg;inibus, in quibus mores

potius,
S.

quam

spectandam

proponit.

Diris vero dant muliebres morsibus artus

Bestiased sacrum non audet carpere corpus, Defensantc Dco devotce membra PuelUe;

Dum

tenerae oarni

nou usquam sponte pepercit.

Sic Sator electis,

cum mundi scammate

certant,

Aurea caelestis largMturprsemia regni. [sec suprema sute decoravit terapora vitae, Purpureo sanctam perfundens sanguine carnem, Martyr perpetui dum scandit limina ceeli. Hactenus S. Atdhelmus, in fine insinuans, Sanctam violenta morte martyrium complevisse, fortasse quia vidit, passim a Patribus Martyrem voi

Augustinus, cum ag-it de virg"initate, quae debeat conjunctam habere humilitatem, ne per supcrbiam virgro super conjugatas se efferat quas fortasse conting*at coronari martyrio quo careat ipsa, ait Unde, inquam, scit, ne forte ipsa non dum sit Thecla, jam sit illa Crispina ? consummatam plane martyrio Theclam sig-nificans dum consummatam martyrio conjugatam opponit, ut de martyrio facta comparatio seque respondeat.Hasc et alia in eamdem sententiam adduci possunt. Puto autem, quod, deperditis antiquioribus Actis illis martyrii S. Theclse, iisdemque, ut audisti , ab hsereticis depravatis quas omnium
,

cari.
Theclacertt

de illa adeo inexspectate liberata de tribus illis pra^paratis saevissimis mortis periculis,ea ut mag*is ore omnium decantata, transmissa fuisse ad posteros. Qui vero postea ea scripsit, dum quo mortis g-enere con,

traditione

prae

cseteris

praedicarentur

martyrdi-

3G Jlocitnum igitur de gestis Sanctx superest eaiaminandum utrum post ignemet ferassuperatas, alio tandem supplicio vitam finierit nam
t :

summaverit ipsa martyrium, haud adeo explora-

tum habuerit

de

titulo

martyrii Sanctse debito nulla potest esse

siscqaamursentcntianicommuniorem et probabilioroi),<i)ui martyres habentur omnes illi,

qitcvstio,

sicut acceperat liberatam ea opinandi atque scribendi occasionem invenerit, ne pulcherrimam Virg-inem relictam liberam ex consuetudine hominum in suspicionem adduceret
, ; , ,

Hactenus Baronhts, qui his observajtionibus muldetrahit illis,quse dispittaverat ad fidemActis p coneiliandam. Sienim collector Actorum ne noverit qxtidem, quo mortis genere defuncta sit San-

C qui tormcnta subierunt mortem naturali ordine

mferentia,etiamsi tUvinofavorein illis manserint illsesi. Sic martyr habelur S. Joannes apOstolus, qui in dolium olei ferventis injectus est,licetexeo Det gratia UUvsus exiverit. Hac igitur ratione

tum

guia et igni tradita etferis objecta, ut etiam docet Benedictus XIV feciliter regnans in Opere frequenter laudato deCanonizaHone Sanctorum lib. 3 cap. 12, ubi ipsum S. The-

martyr

est S. Thccla,

ausus fuerit nonagenarhtm facere, insolitum mortis genus confingere qua ratione existimabimus, eidem innotuisse adjuncta multa ptane incredibilia, quse narravit , quave crisi iis fidem vindicare conabimur?
cta, et vel sic
et
;

cX&exemphtm num.
to

">

adducit. Quapropter meri-

martyr rocatur, etsi certum esset, non fuisse alio deinde supplicio sublatam. Nonsolum autem martyr a Patribus vocatur sed a nonnidlis etiam protomartyr, siveprima interfemjnas martyr dicitur. S. Tsidorus PclusiotalibA Epist.lGOlaudat
;

38 Verum rationes pro violenta morte allegatas examinemus. Nazianzenus Sanctam numerat inter victimas proChristo c&sas.VerumNazianzenus eodem loco iis etiam annumerat S. Lucam, de cu-

mhocargumenla
e-'" s

n
ennt,

Tarasium Tsaurum t guod prim martyris Theclte etraorosrt templum amaverit. Evagrius similiter Ub.W vap. s protomartyrem 7iominat : ethictitulus
S.

Theche passim datur a 7*ecentioribus G/\vcis. Si autem consideremus tempus converszead fidem Sanctx, addarausquecausammartyrii, qugenon
emedictis imperatorum, sed ex 7-ecusatis amore virginitatis nuptiis petitur ; verisimilUmum fiet,

jus martyrio similiter dubitatrtr. Etias Cretensis in Commentario ad locum allegatum col. 322 nec Joannem nec Litcam interemptos ait, et col. 323 Theclre mortem enarrat, prout in actis fabidosis refertur. Victimas autem communiter omnes appellavit, inqidt etiamsi quidam minime obtruncati fuerunt; quandoquidem ipsi, quantum ad eos
,

attinebat, Christi causa parati erant non unam dumtaxat, sed multas mortes oppetere, juxta illud Tota die mortificamur propter te. An ea fuerit
,
:

Sanctam certamiaa martyrii suscepisse aliquot annis ante imperium Neronis , et ante omnes

mens Nazianzeni,dubitari utcumqite potest.Joanzenus Joannem

nes certe non recte excipitur ab Etia,citmNazianprimum nominet ante Petrum
et

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

555

et

sianasse,

Paultm, ideoque Baptistam potius videaturdequam Evangelistam. Attamen demente Nazianzeni non satis constat, cum Theclam i<7*e

j. s.

III.

memoravent etferis liberatam dixerit nec alia Theclam SancUp. supplicia. Verba vero Ambrosii, probavit, nihil faciunt ad nonsenectus, sedvirtus controversiampropositam. Nam docet Ambrosiits
t

^ j Martyrologiis adscriptum
i__::

Nomen Sancte
diebus variis.

antiqUlSSimiS

--;;*

;~*.,

M imu et qui
cer- Memoria
Sanctx ad

dem

recte vivendum suffiin omni xtate virtutem ad Itaque,cumjuvenisesset Thecla, quancereposse. nodoprxcipuapro virginitate obivit certamtna, perventsse, sed tuitnegare, ipsam ad senectutem docutt. injuventute magnam ejus fuisse vtrtutem

Martyrologia Hieronymiana
tatim annuntiant hoc die,
nisi alicV

S.

Thodam

et aliis quibusdam,

hunc diem
in Fattis
:

Augustinicomparatio mte>'Theclam
:

et

Cnsptnam
,

ejusdem nominis sint, qiue aliis diebus memorantur. Codex Eptemacensis apud Florentinium brevissime habet In Oriente Tecla. Cor:

Thecla marnihilo magis evincit consummatuyn

tyrium comparationem enim in eo facit quod utraquc fuerit maturamartyrio, uti Thecla ostenbestiis exse fuisse, cum igni tradita fuit et
dit

biensis In Seleucia natalis S. Teelse martvris. Codices Florentinii nonnihil corruptionis contraxerunt, cum ex illis ediderit sequentia In Seleucia deposita natalis Teol vixginis, qutv. Romse igne
: :

posita.Consummatamenimmartyrioconjugatam,
virgo quse vivit, virgo credere nequit, ideoque tantum cogitare potest, maritatam esse animo bemartyriumdisposito, utietiam erat Thecla,

evasit.

Hcvc xdtima certe mendosa sunt; neque

enim
dif.

valet conjectura

(quam

dedit, sed

non defen-

ne ad
licet

martyrium morte non consummaverit. Itarationes Baronii probabiles quidem sunt; que non tamen evincunt, ThecJam morte violenta ex
vita discessisse.
ei

Florentinius) potuisse Theclam cum S. Paulo Komam venire, ibique igne liberari, antequam non modo pro fabulosecederet Seleuciam. Circuitibus Pauso Opere habendum est, quod de sed etiam pro figmenliet Theclie fuit confictum;

Nam

tis

aliunde

magisproba
bileest con-

irariMtn.

Jam vero cum Patres asserant, igne et beliberatam fuisse S. Theclam; nec ulluseorum^ stiis probabilius mihi alio supplicio occisam scribat, naturali obiisse. Vevidetur, ipsam deinde inorte rum idcirco minime crediderim, quse deejus fine petra in Actis antiquioribus leguntur, nimirum coeunte receptam sponte aperta et mox iterum cjus hostes nofuisse Virginem, dumvirginitatis vim inferre parabant. Basilius SeleunagenaricC finem ciensis totam fabulam nolens exprimere, Haudipsius ex mente prioris refert hoc modo
39
:

itineribus S. Theclfe

habere non dubito, quidquid ex illo Opere de cum Paulo Actis fabulosis le-

gitur insertum, quandoquidem constet, noluisse circumduceS. Pqulumin comitatu suo feminas Mendosus item est codex Blianianus, ex quo re.

pag. 1069 locum itaexpressit

sanctai Tecla-, quffl a

ln Seleuoia natalis
evasit.
.-

Roma

ig-ne deposita.

Bhinoviense

Richenoviense rectius habent In memiOriente, Tecla; virg-inis. Item Tccla? virginis

et

quaquam vitadefuncta
que
fert
sa, qusE,

est,

(ut pervag-atior verior-

nerunt Augustanum, Labbcanum, ct Gellonense, omisso loco, utietiamhabcntpleraquea Martenio Collectionis edita tom. 3 Anecdotorum, et tom. 6 Anamplissinicv. InterhcVctamen Martyrologium
tissiodorense pluscula habet hoc
die natale S.

modo

Eodem

fama) sed vita subsidens, in terram ing*rcs-

ejusgratiam discessit, sacraLiseque illi aperuit eo in loco, quo divina ac in orbe columnis arg*enturg-ia? mensa constructa,

Thechn

virg-inis,

apud Seleuciam quie-

Deo

ita volente, in

scentis

OUffl

dc civitate Hyconio abcato Pauloapo-

stolo instructa est.

ln

Romano parvopcr Rosway:

constituia. 7/oc, toque fulg-ente undique cincto est

dum

cdito brevius ita legitur

Et

Theolffl vir-inis,

creinquam, modo obiisse Sanctam, minus etiam neque enim Patres martyrii do, quam tormentis mortem tam admirandam omnes silentio pncte:

Scleuciicquiescentis.

riissent,

cum Sanctam

toties celebraverint. Bail-

suspectis dedit Paulo itineribus. curiosvs 41 Illud huc transfero, ut habeat

ctor assertain Actis certamina,
sint
licet

Prolixum elogium ex Achs Ado, omissis tamen Theclre cum

le-

nonnulla
natale

AdonUdo*""

letusexMabillonioobservat, nonfuisseS. Theclam canoniMissx insertam, indeque argumentum suclefunetam. mit credendi, non fuisse in suppliciis virgmes ratio magis urgeret, si plures hiec

minus probabilia: Eodcin

die, inquit,

sancticTliecliis virg-inis,

apud Seleuciam quicscen- F

U,
et

,,,,:,., \r

civitatr [couioalK-ato 1'aiilo aj.ostolo

m-

At vet martyres canoni Misste fuissent insertic, et canone potuisset ex Gnecis unicam ostendere in urgetsitentiumS. vel Orientalibus. Quaremagis Methodii aliorumque Palrum de morte violenta
pr&sertim cum etiam Basilius Seleuciensiscrediderit, non fuisse defunctamHn supSancttc,
pliciis.

structa est.

Quam
quam

nuptum

mater cjus cernena Christianam. ropudiarc, malcntcm Clnisto sponso

corruptioni carnis subjaccri'; per-

adlucrcrc,

Acceditlocusemortualis, exquo colligitur, nec gladionecaliosupplicio occisam esseSanctam. Cum enim Iconii passa credatur; Seleuciacvero, Seleuciam ubi nihil passa dicitur aut prope mvel sola hcvc ratio opinionem de morte obiisse; cruenta longe probabiliorem facit sententia oppo,

PiHamsuam ad judicem, acousavit virginem ff ena vivam eam, ut oetera esse Christianam, diccns sibi mulicrcs tcrrerentur, dcbere ardcrc. Quam adduci, et propositum casticumjusaisset judex
tatisejus perdidicisset,

rogum

fecit parari,

ut U-

ut lam inccnderet. ltapta igitur ab apparitoribua, pyram ascendit et in rogum jactaretur, sponte intermedias flamsig-no crucis facto, virili animo
,

mas

stetit.

Subitoque facta inundationc pluviarum,

beata Virg-o
illa-sa

sita.
rit

Ceterum cum Sancta diu verisimiliter vixe-

iffniS exstinctOs cst, ct

virtutc

post conversionem suam et priora certamina; incertum tamen sit,an pervenerit ad tctatem nonagintaannorum, ut hdbent Acta fabulosa; propossumus, pius epocham obitus ipsius figere non seculo i aut sub initium secundi. quam

jcjuniis, oratiomsuperna eripitur. Iterum cum viro potente vig-iliis vacaret, a quodam bus et ad priesldem, quod se comprchensa, perducta est proconsul mterChristianam dicerct. Quam isdem accusabatur responsi vere esset, quod rog-ans, Christianam se csse. Quam coutinuo dit, omniuo ad bestias damnavit. Interim tamen, quo
:

praVses

<3D

subrig-cretur,
nae '

quaj propinqua casaris erat,

commendatur cuidam nobili fcminomine Trypheua.

55(5
AUCIUUL
J. s.

DE

S.

THECLA VIRG. MART.

Martyrologio Corbeiensi; sedmartyremnonneganius; at perfusam cruore ex hac\Vita discessisse Theclam, sive in tormentis occubuisse, non asserit Corbeiense Martyrologium, ut observatio illaparum faciat ad propositum. In Martyrologiis recentioribus Thecla, passim celebratur ad hunc diem. At, omissis reliquis, solum subjungo verba Martyrologii Romani Iconii in Lycaonia sanctze Theclae virginis et martyris, quae a sancto Paulo apostolo ad fidem perducta, sub Nerone imperatore
;

na. Sequenti die productae sunt bestiae de caveis

partim vide
tur fabulo-

mm,

Beata in arenis mediis, stupente populo, quod eam bestise minirue tangerent. Keducitur beata Thecla ad domum Tryphenae, ut in crastiuum iterum feris objiceretur. 42 Quam ministri cum de domo repeterent, Tryphena doloris plena sequitur eam usque ad spcctaculum, ubi clamor vulgi et tumultus erat
sistitur

immensus, beatam Theclam spectantium. Nudata vero beata Virgine, dimittuutur ei leones pariter et ursi.

Sed nulla ferarum

eam

laedere

prae-

in confessione Christi ignes ac bestias devicit, et post

sumpsit. Deinde in fossam aqua plenam, ubi serpentes adunati et collecti fuerant, a furentibus populis

cum

urgeretur, signo crucis muuita insiluit

laesa.

sed nec ab eis ullo pacto

bestiae

Iterum atrociores
sibi crudelitas ferocissi-

parantur
ponit.

sed ullo

modo tangere eam non

tauris

sunt permissae.

Verum nec adhuc

Alligatur duobus

modum
rent.

candente stimulatis, ut eam IdiscerpeQui funibus disruptis, vagabundi huc illucque discurrunt, at Martyrem nullius mali passam relinquunt. Accersitam denique proconsul eam requirit, quae aut unde esset, quia nulla bestiarum B eam laedere potuisset. Beata Thecla respondit Dei vivi tantum sum aucilla. Territus autem proconsul, quod tantae virtutis esset, induens eam vestibus, edixit sententiam Theclam, inquit, pietatis ac Dei cultrk-em relaxo. Dimissa vero, reversaest in domis, ferro
:

plurima ad doctrinam multorum superatacertamina, Seleuciam veniens, ibi requievit in pace quam sancti Patres summislaudibus celebrarunt. 45 Eodemdie in Breviario Romano prsescribitur Commemoratio de S. Thecla cum hac iectione: Thecla virgo, ex illustribus parentibus Iconii nata, a Paulo apostolo fidei prceceptis instituta, miris sanctorum Patrum laudibns celebratur. Quaa decimum octavum annum agtus, Thamiride sponso relicto, cum eam parentes, quod Christiana esset, accusassent in ardeutem rogum, qui, nisi Christo
:

tommemo*tio in
cio.
Ofli-

ei paratus erat, prius signo Crucis armata, seipsam injecit. Sed igne pluvia, qua re- E pente exorta est, exstincto, Antiochiam venit ubi

renuntiaret,

feris objecta et

tauris in diversa incitatis illigata,

mox

conjecta in fossam

plenam serpentibus, ex

omnibus Jesu

mum Tryphenae, ubi requievit paucis diebus, docens Tryphenam, et domum ejus infideDomininoui notmull*
iilisrrvulioni-

Christi gratia liberatur. Cujus ardore

fidei et vitse sanctitate

multi ad Christum conversi

sunt. Iterum in patriam rediens, in

secessit
:

montem

sola

bus inntii-

Jesu Christi. 43 Inde egressa, venit Seleuciam, ibique exemplo etconversatione vitae atque etiam doctriua phirimos
stri

deinde multisvirtutibus et miraculis insi-

gnis, nonagenariamigravit
cise

sepulta est. Quse in hac lectione

adDominum, acSeleuminus certa,

tw

erudiens, post multa certamina duplicis coronae, virginitatis et martyrii, requievit in pace.

aut etiam minus probabiiia sint, ex disputatis antea satis cottigetur.

Ado, cujus relatio satis videtur, sic tamen,utnonnulla modo magisverisimiliconatus sit exponere. Omisit nimirum peregrinationes S. Theclse cum Paulo et ad Paulum, Aciis insertas, indeque omniaSanctse certamina, quie in Actis partim Iconii, partim, Antiochiceponuntur, loco eodem posuit quemadmodum revera probabilius est, omnia Iconiicontigisse. Prseterea ab Actis recessit Ado, imoeta Pairibus, quantum

Hactenus clare ex Actis desumpia

46 Grseci S. Theclam ceiebrant ad xxiv Se- Apud Grx. ptembris, quo die in Menologio Sirietiano habet cos aliosquc elogium ex Actis contractum, quale etiam est in colitur 24 Septembris. Basiliano, sed paulo prolixius. Simile rursum
Theclae eiogium
nseis imprcssis, ubi

prsescribitur.

ad eumdem diem legitur in MeOfftdum de ea peragendum Mosci ad illum quoque diem cele-

mihi apparet, dum S. Theclam dicit accusatam prsecipue ui Christianam. Nam Acta et sancti Patres asserunt, Sanctam injudicium vocatam et

condemnatam ob detrectatas nuptias. Demumpro phocis, monstris marinis, quse dicuntur fuisse in fossa, in quam secundum Acta insiliit S. Thecla

Ado serpentes substituit. At rectius totum illud de fossa fuissct omissum, ut patribus incognitum et improbabite. verbaS. Zenoni Veronensiat-

Nam

84, cujus sint ignoramus. Simiiiter qu,v de Tryphenadicuntur, et detauris

tributa, et

datanum.

Theclam in suis Fastis, uti et Coptitse ecAiexandrinse apud Ludolfum. Porro festivitatem S. Theclae a seculo vni saltem eodem die xxiv Septembris celebratam fuisse a Grsccis, colligitur ex Vita S. Tarasii patriarchse Constantinopolitani, data apud nos ad xxv Februarii. Nam in ea num. 20 legitur, conciiii Nicseni secundi sessionemprimam fuisse eo die, in quo Thecla aperuit stadium certaminibus faeminarum martyrum. Hanc autem sessionem habitam vm Kaleudas Octobris, in ea ipsa initio legitur apud Labbeum tom. 7
brant
S.

clesise

col. 39.

qaibas alligata fuerit Virgo, Patrum testimonio carent, ideoque inceria saltem et minus probabilia
Optld nlivs
i-i-ilini ilir

sunh

47 Atiis quoque diebus memoria S. Theclae La- Eadem ad iinis Fasiis adscripta habetur. xxn Februa- 22 Februarii Nicomerii in Hieronymianis apud Ftorentinium hsec

Ad

le-

mtmorata,

II Seda elogio breviori et veriori S. Theclam celebravit, itascribens: Eodem die natale S. Theclce
virginis in Orieute, in leonio civitate.- quge a Paulo apostolo instruota iu confessione Christi, ignes ac
brsthis dcvicit Otrinas
:

guntur Iu Nicomedia
;

uat. Tecle Virginis discipule

dis onnuntiala,

Pauli apostoli. Consonatfere codex Corbeiensis: et Nicomedise Theclam eodem die annuntiant Mar-

et

post multa certamina ad doiu

multorum veniens Seleuciam, requievit

Rabanus eadem fere dedit. Notherus vero phira ex Adoneaut Actiscontexuit, jam satis examinata. Usuardus rtirsum eadem ferehabetcum
paoe.
B lat scd omisitf ncscio,qua de causa, instructam /Ktssc a S. Paulo. Wandelbertus, dissentiens
ii

iyrologium Reginse Suecise et Richenoviense In aliispterisqueHieromjmianis,aliisqueMartyrologiis antiquis apud Martenium memoria S. Theclae eodem die habetur, sed fere sineloco expresso. Rabanuset Notkerusillo similiter die Theclam Nicomediseannuntiant, etsatis tongum eidem ex Actis texunt elogium, uti observatum est in Prsetermis.

sis

ad itium diem, ubi

et

reUqvi^ defunctam insupplicio innuit hoc versiculo. Nonnm (Kalendas Octob.) Teclatenet roseo perfusa cruore. Dominicus Georgius Annotatis ad Adonem observat, etiam martyrem vocariin

Beda nominatur,

sciti-

tunc editum erat Bedz> Martyrotogium; sed in genuino Bedse id non tegitur. Ex dictis

cet quate

a pterisque martyrologis tauTheclam hodiernam Pauli discipidam. Non constat tamen, qua de causa eo die
est,
S.

eiogiis

certum

datis designari

et

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTEMBRIS.

et

7
UKMM
J. s.

Nicomedise fuerit annuntiata

imo etiam dubi-

tat Ftorentinius,

an

recte nostra Nicomedise attri-

buta
locus

sit,

quia in codice antiquissimo Epternacensi

non additur. Nihil in re obscura afprmare possuni; sed varuv causx potuerunt efficere, ut eo
die Nicomedise coleretur, quales sunt basilicse dedicatio, reliquiarum ti^anslatio, beneficium ejus

ccnbris Jca
niietalii

qiioque dieEiitfj

patrocinio obtentum. 48 Memoria S. Thecla? iterum in Hieronymianis cidetur recurrere ad xx Decembris. Nam eo die Florentinius edidit: In oriente uatalis Theclse et sancti Liberati. In Corbeiensi: Natatalis Theclos et

mnis argentoque fulgente undique cincto est constituta. Fuit igitur altare magnificum constructum supra locum, ubi jacebat Sanctse corpus. Unde, inquit auctor, tanquam ex canali virginalis swe beneficentia?, copiose ibidem profluentis, contra omnem dolorematque :egritudinem salutares remediorum fontes egentibus postulantibusque emittit; ita ut locus ille publica jam medicina; officina,

etcommune terrarum
ctus.

orbis propitiatorium sit effe-

50 ltaque
transiit)
rias,

templum

ejus vel potius

in urbis postea figuram,

urbem (nam usum, pulchritudinemque

peregrinis repe-

xdemil"ii-

catam
buit,

lia~

Hsec quidem aliam insinuarepossunt Tkeclam.At hodierna clarius designatur in Epternacensicodice, in quo legitur: Et
saneti Libertini, Zosimi.
in Liconio TheclaB.

nunquam

multa-

siue civibus et

qxte clientt-

Legendum

esse Iconio res ipsa

confir-

innuit, et

Martyrologium Richenoviense

mat,

habeat: Et Iconio Theclre In idroque Theclffi sine Sociis ponitur, et Iconio tribuitur, ut vix uilum relinquatur dubium, quin designetur

cum ita

hodierna. Rabanus tamenita rursum habet:ln Oriente natale sanctse Thecla? Virginis, et S. Liberati; acsi crederet, aut Socios esse aut saltem simxd coli. At codex Epternacensis Theclam sequenti B etiam die repetit, ibique aliampalsesiy^am assignat Theclae, aliam Liberato aut Liberati, ut ibi vocatur, aliam Zozimo. Theclse etiam mentio fit in Oriente apud Martenium tom. 3 Anecdotorum in Hieronymiano, cui mille annorum antiquitatem attribuit, et in Morbacensi uti et apud nos in Lobbeano, et in Gellonensi apud Acherium. Quapropter admodum verisimile est, etiam xx Decembris cidtam
;

omnibus undique eoconnucntibus; liis quidem bu*prz$titit. solum ob reverentiam loci, votaque inibi facienda, et aliquid rerum suarum ipsi Divaj dedicandum consecrandumque eo properantibus; illis vero ad morborum insuper ac dolorum dsemonumque, quibus forte tenentur, curationem auxiliumque obtinendum. Et mox\ Hoc certum, neminem, qui curationem liberationemque malorum suorum ibi postularet, repulsam passum fuisse neminem obliquis dubiisque verborum ambagibus (cujusmodi pra>
;

claris

illis

dfemonibus

Pythicisque

oraculis fre- B

quentes sunt) delusum, famamque, quod sperata curatione excidisset, incusantem abiise. Sed omnes

omnino

aliquid eorum,

qme

postulant,

quorumque

indigent, consequuti, ita laudes decantantes, gratias agentes, ac

bene precantes redeunt, ut inajora,

quam

quas faraa celebraverat,

quamque sperave-

rant, miracula morboruraque curationcS scse comperisse arbitrentur. De hoc templo S. Theclae meminit S. Isidorus Pelusiota, cujus verba dedi num. 36. S. Gregorius Nazianzenus Orat. 21 in laudem S. Athanasii pag. 386 meminit de concilio Arianorum Seleucise habito, eaque occasione de templo S. Theclse his verbis Ubi fanum est san:

fuisse Sanctam, et

nominatim

Iconii.

In Opere

nostro

Thecla memoratur in Prsetermissis ad ad xviii et xix Maii ob translationem brachii, quse celebraiur inecclesiametropolitana Tarraconensi in Catalonia. Historiam translationis dat AntoS.

niusVincentius Domeneccus in Sanctis Caialonise ad xviii Maii, sed Joannes Tamayus in Martyrologio Hispanico eamdemposuit ad xix Maii. Plura de
illa

ctae et

egregiaa virgini Theclse.

Idem

in

Carmine

translatione deinde dicentur.

de Vita sua pag. 9 testatur, se, ut episcopatum fugeret, ivisse Seleuciam, ibique diu mansisse. Verba prouiLatine reddita sunt, subjungo Primum fuga me confcro Selcuciam, Ubi virgo Thecla fanum habet celebre admo-

dum:

IV. Sepulcrum Sanctse prope Se-

leuciam in Isauria

celeberrimus
ecclesia ipsius
:

peregi tempus haud sane breve. F 51 Theodoretus in Vita SS. Maranse ei Cyrse, Pcregrinadala apud nos ad ni Augusti , refert Sanctas wmibusquoIllic

ejusibidem cultus

illas,

quse vitam vivebant

admodum

austeram,

{jite

ibi

norata fuit,

seculo iv aut citius structa

alia

eidem a Zenone
Sancla de~

erecta.

Basilius

fanctaprope
Selcuciam,
ubi

magnt-

ficam

Seleuciensis, etiamsi Acta S. Theclae ita conscripserit, ut fabulis non careant, et in miraculis referendis modum subinde excedat, fidem tamen meretur in iis, quse ad sepulcrum et cultum Sanctse spectant, cum illa prse ceteris nosse

peregrinatas esse ad sepulchrum S. Theclae, iterque illud, cui ibidem in Annotatis centum circiter ac viginti milliaria unius horse attribuuntur, jejunas confecisse. Et cum victricis TheclflB fcemplum inquit, quod in Isauria est, viscre libuisset, ut caritatisin l3cum iiaramas undique accenderent, jejuna) similiter ierunt (ut ante Hierosolymam) redieruntque. Usque adeo divinum illas philtrum extra se rapicbat sic illas divinus erga Sponsum
:

amor

deracntabat.

IIoc

exemplum

luculenter

potuerit, nec credendus

impudenquseomnibus tise, ut falsavoluerit scribere deiis, eo tempore poterant esse perspecta. Ubi autem narraverat, Sanctam secessisse Seleuciam,de toco, ad quem inde recessit, et ubi mortua est ac sepulsit tantse

fuisse

ostendit,

quam celebre fuerit templum S. Theclas cum iaudatse Sancise ab hominum commercio
semotse viverent, nec atias legantur peregrinationes instituisse, quam hanc et Hierosolymita-

nam.
quam Cttri62 At vereor, ne Ittigius, num. 20 laudaius, huatianorum jus peregrinationis causa Sanctas illas, utsuper- piclultm Pastitiosas traducat,

subjungit In hac igitur civitate diversata, eaque delectata, verticem montis vicinum, qui ad Meridiem adsurgit, occupans, hunc suas habitata, hsec
:

tionis

locum, quemadmodum Elias Carmelum, et Joannes desertum, eligit, Deinde mortem ipsius enarrans, ait, vivam ingressam in terram, ubi nos sepultam post mortem credimus. Hoc aidem factumasserit eoinloco, quo, inquit, divinaac sacra
Lithurgise

zianzenum, imo Chrysostomum,aliosque sancios Patres, quipereet

nsqueaddat S. GregomumlSaAugustinum, Hieronymum,

fH&|||

oatam,

grinationes ad sepulcra Sanctorum frequentw

commendant. Audi

lector, et ride,

quam benigne

mensa

constructa, in

orbe colu-

alter heterodoxus tractet S.Augustinum. Christianus Augustus Satig in Opuscido de Diptychis re-

teintm

558
iocwii

DE
12

S.

THECLA VIRG. MART.

D

Equidem in eo Augrustinum aliquid humani passum esse concedo, quando ad mcmorias et corpora martyrum multa miraterum cap.

num.

7 ait:

V. Beneficia

et

miracula Sanctae

cula et prodigia, aegrotorumque sanationes contig-isseetsibi persuadetet narrat, ut

illis

mundis

in

ex Basilio Seleuciensi.
proposiCum Basitius Seleuciensis mutta, admiracxdis tum nostrum parum spectantia
,

fide in Christum roborarctur firmareturque. Larg-iendum idestnimieeboni pastoris credulitati, quae sanae et incorruptae ipsius doctrinse de neg*anda Sanctis invocatione non officit. Hvc ullima dixit, quia ex negato Sanctis cultu iatriae ab Augustino negari ab eodem Sanctorum inferre voluerat invocationem, cum tamen num. 7 adduxisset hmc Augustini verba Injuria est enim pro martyre orare, cujus nos debemus orationibus commendari. Et mox martyres commemorari dicit non ut etiam pro cis orcmus, sed mag"is ut orent ipsi pro
,

Bene/ici
r/a

t,

"'/uorf;"

S.

Theclae admisceat, et
affectet,

profanam eloquentiam

k'* ***
genw
'

ex beneficiis tantum eligere illa decrevi, quacpium lectorem nequeunt offendere, alia vero mittere, aut brevissiyne soium perstringere. In prsefatione pag 135 debeneficentia Sanctce generatim ita loquitur: Inter Sanctos autem hosce vel prgecipua est martyr Thecla, semper proesens, semnimis
.

nobis.
aniiquovum
futrettoorum

53 Vel sic

facer(i

nititur, et

tamen Augustinum ex parte suum num. 8 alios Patres magis aperl

per ad obsecrantes ventitans, eosque exaudiens, omnes omni tempore candide intuens, valentes, aegros ; lstos, tristes iter aqua, iter terra facientes; inpericulum adductos, extra per.culum constitutos;
;

unpuqnant

quidam latcrodoxi.

te sibi contrarios aqnoscit his verbis: Sed pro aliis & Patribus non spondemus, eos tam incorruptas de recitatione martyrum ex diptychis fovisse cog-itationes. Ex his mox nominat Hieronymum, Basi-

sing-ulos,

universos, domos, familias, oppida, po-

pulos, exteros pariter ac cives; incolas, peregrinos;

viros,

mulieres; dominos, famulos; seniorcs, jucopiosos,

eg"entes
in
;

niores;

mag'istratus, privatos;
in

lium, Nazianzenum, Nyssenum. At vicissim Patres suos in aciem educit his verbis Tres praecipue invocationis Sanctorum impugrnatores fuerunt in antiquitate, Vig-ilantius, Eunomius et Aerius, qui
;

in exercitu, in ibro,

bello,

paoe versantes.

Quin etiam Judaeis ssepenumero couspiciendam sese E obtulit, eandemque potentiam in ipsos quoque
ostendit, raonitionis aut etiam increpationis loco salutem ipsis conferens. Et ut sermonem in pauca contraham, orane genus hominum pervadens, omnis gratificationis g-enere miracula sua in illos edit sicut rursum adversus omnes nagitiosos, ipsamque exacerbantes, vim suam infestam iramque exercet, ita ut nec pie viventium curam unquam deponat, nec facinorum nefariorura auctoribus parcat, nunc hoc nunc illud manifestissime ag-ens; utroque autem cum severitatem , tum humanitatem suam re ipsa testatam faciens. Hactenus Basilius generatim. 56 Mox ad singularia descensurus, Ab illis por- muwSa* ro, inquit,, exordiar, quae ipsa maximein causa sua ciaidoioimcontra da-mones perpetravit. Verum dubitari po- posutsasltest,

invalescenti superstitioni

tum jam obviam

iverunt,

sed nil indc emolumenti, nisi odiosum hsereticorum titulum retulerunt. Cur nihil aiiudprseier titulum hDereticorum retulerunt, nisi quod eruditissimo secuto iv scriberent contra communem Ecciesise

sensum? Verum nos

deliro homini relinquamus

Patres, hasreseos stigmate a seculo iv inustos, quos adoptat et contra Patres nostros defendit, et Ittigio cujus occasione nonnihil interrupimus narra-

quos

respondeamus, malle nos cum iis, ad beatomm sedes ascendere, quam cum hominibus, qui Patrum antiquiorum religioncm abjecerunt, et non nisipertinaci errorecontra omnem antiquitatem se tueri conantur, ad impiorum loea descendere. Redeo ad
tionis filum,
ilte

supcrstitiosos vocat

S.

Theclam.
51

an satis certum sit, quod primo toco refert. Sarpedon promontorium est Oilicise non longe
distans Seleucia, quse civitas olim erat in Citicia Aspera, sed postmodum Isauriw iongius extensx

lcntium, de

quononcoti'
stal
:

AUa cccima
Sautt
a

Zmotio im
jftratore

nictu.

Aliam ccctesiam a Zenone imperatore eidem Sanctw structam fuisse, seculo v ad finem vergente, discimus ex Evagrio lib. 3 cap. S, ubi docet, quomodo Zeno, imperio expulsus a Basitisco, illud recuperaverit, ita scribens: AtZeno, cum sanctani ac nmltis ccrtaminibus illustrem protomartyivmTlurhiin \ iilissct in somnis, utporhibent, ipsum
incitantem, ct rcstitutioncm imperii ipsi pollicentem, Byzantium versus castra movit. Cumque eos, a

ilio autem promontorio sepidtum fuisse ait hominem impium, quem Sarpedouium nominat. Impium aidem iiium aut potius dasmonem, a gentilibus cidtum fuisse asserit, iisque responsa dedisse. At, inquit, simul atque ad hoec loca Virg-o adventans, fines corum attigisset,culmine hococcupato, loquacissimum vatum
,

facta est metropotis. In

quibus obsidcbatur, muncribus corrupisset, Basiliscum, quj jam biennio rog-navcrat, imperio expulit, etad sacrarium ecclesi oonfugientem hostibus

deinceps compcscuit

silentium imperavit

et in

Quamobrem Zeno amplissimum templum, opibus ac vcnustatc cximium, protomartyri Thecl in urbc Isaurhv Selcucia dedicuvit, multisquc iinpedodidit.

rialibus donariis illud exornavit: quio

usquc
ille

ffltatem illio

servantur.

H&c

adnostram post tempora

BasiliiSeleuciensiscontigerunt, At bene/icia.qute

narratt excitarepotueruntZenonem adcolensingulari pietate S. Theoiam, pr&sertim cum natione esset Isaurus. Si quis contra beneficium,

dam

hunc usque diem prorsus eling-uem reddidit. Fuit igitur hoc beneficium, siverum est, non defunctx, sed viventis S. Theclas: sed maliem ittud audire ex teste antiquiore. Certe mox in secundo miracuio dictis suis contraria narrat ipse Basilius referens enim muiierem Judseam ad sepulcrum Sancteesanatam,ait, ipsam prius ludificatam fuisse ab incantatoribus et a Sarpedonio, sanitatem potticentibus, Certe non capio, quomodo sanitatem diu
:

quod Zenoni collatum dicitur objicere

t

voluerit,

recte de fide sensisse, respondebimus, varios Sanctos non solum piis beneficia pr&stitisse, sed subinde etiam impiis, Si ouis tamen appariUonem Zenoni factamprocerta habcndam non crediderit, non repugnabo modo non dubitet de ecciesia per ipsum constructa.
;

Zenonem minus piumfuisse, nec

post promiserit, si a S. Thecla perpetuum eidem impositum fuit silentium. 57 Secuiulum miracutum potest esse verum,mo-

)Hulirri:x

do mittamus adjectam iitam contradictionem. Alia mulier ethnicaerat, inquit, sed nec Judicis nec
Christianis contraria. Htce iapsa e muto crus confregerat, matumque contraxerat immedicabiie.

rrnre con-

ownfl

Atpostquam mulier,
fuisset,

inquit,... in

templum delata

multisque cum lacrymis et g-emitibus.... Martyrem supplex implorasset; antequam tres integ?i

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

A
tegTi eflluxissent dies, pedibus ipsa suis insistens abiit; ut nec manudncentis auxilio amplius indiris

559
Ilic
ig-itur

miraculo dignus est habitus.

Pauin
J.S.

sicacus, vel

medicorum incuria,

vel inscitia,
,

geret; sed contento (ut aiunt) cursu domum suam properaret. Addit, midierem jitssn Martyris abra-

sas circa sepulcrum sordes afflicto pedi imposuisse, itaque pei^git .Dixithaec

(SanctaJ fecitilla: usque ab ipsa, ct ab illis, qui et miraculum huc eam ambulantem, currentem, pedumque excrcitio utentem Tiderant, et (quod amplius est) ex hujus-

(ttia

modi miraculo Christianam eflectam, et quidem talem Christianam, qualem tam illustri experimento edoctam fieripar fuit, praedicatur. Curatio enim peet hoc dis una etiam animffl sanitatem produxit pacto utraque ex uno eodemque miraculo provenit. 58 Quod tertio loco refert, non tantas habet certitudinisnotas.Quarepauca de illo mihi sufpcient.
:

oculorum a^gritudinem quum incidissct Martyris beneficio denuo lumen, quo destitutus fuerat, recuperavit. Mox refert, ipsum ad Virginis templumvenisse, ibique diu precibus institisse. Tum subdit Recepit autem (lumen oculorum) ad hunc modum Squamis enim quibusdam, ut aiunt, ex oculorum parte interiori dccidcntibus, una etiam qurc pupillarum aciem hebctaverat, excalifro
:

illi lumen rodiit. Sicque qui hunc non parvo temporc caxmm viderant, eun-

ciilit,

ac pristinum

dem
bi

diu postea oculis utentem

consuetaque

si-

munia obeuntem, navcs

in fluminc subducen-

Mulier nobilis, Bassiaua nomine, degebat Seleuciae obsidis loco... ob pacta conventa, quibusa depopulationepax spondebatur. Hancfuisse Christianam, multis enarrat. ct assiduamin ecclesia S. Theclte,

tem, onera tVrentem, atquc ex iisdem rcbus, quas prius exercuerat, sibi victum corrog'antem conspexeruut. Cujus reitestis universa Seleucia, ejus-

dcm
63

patria et civitas fuit.

Octavum

in

pauca contraho. Infantulus

qui- itmpwri

Cum autem gravida esset,

B
dicitur afflicta fuisse vicinum accederet, in
let.

nocte

quadam

eo

usque

dam, recens ab uberibus amotus, nimio vagitu in periculum alterius oculorum amittendi vencrat,
ita ut

^"1(<ma

et gestuasse,

eumque

ut ad puteum se jyrecipitare veldi-

malum
,

deinceps

omnem

mcdioinaa facul-

gitoque suo

Tunceidem apparuisse diciturS. Thecla, modicum aquee eidem aspersisse,

ita

tatem superaret. Hunc nutrix prehendens, ex urdescendit quae Olba nuncupatur be finitima
,

El

at-

ipsam refrigerasse. Atque hsec, inquit, non per somnium, sed visu verissimo facta fuere. Cujus etiam rei testis, qui tunc ex ea filius natus est, Modestus nomine, inter vivos etiamnum ageus, et urque

bem, qiuE a pace nomen habet (Irenopolis in Cilimaxima cia) exornans qui hoc ipsum miraculum
:

nimirum ad templum Sanctrc, ut scquttur. lli< autempauca observanda de Olba. Stephanus revera 0\bam prope Seleuciam posuit. At Celiarius in Geographia antiqua tom.lpag. 148 credit, Olbam a Stephano confusam fuisse cnm Ilolmo vel llolmis. Potuit nomen oppidi modis dircrsis scribi. At certum ex hoc locoest, Olbam recte poni
prope Seleuciam.Jam vero post data verba ait auctor, nutricem multis precibus institisse pro oculo pueri puentm vero ita satiatum affl.rmat.Cum luderet in area ecclesix, ubi midLv aves grandiores pascebantur grus in puerum insilit, ct rostro oculura illum male affcctum, ct deinceps extinctum pcrtundit. Eadem percussione factum dicit, ut multum mali humoris ex ocido efflu; ;

itiversi

venustate deprsedicat ut est vir comitate omni, et musico lepore eximius. 59 Quartum similiter compendio tradam. Mulier, cujus nomen non edicit, quam tamen satis notam fuisse omnia adjuncta innuunt, nupta erat

cum

Bi/tiano exercitus ductori sub Theodosio II, de quo meninit Socrates, lib. 7 capAS, ut dixinum. 19. H&c dolebat de mariti sui infidelitate, quod juramatrimonii libidine sua viotaret, eiS.Theche supplicabat. Martyr vero, hoc ipsi beneficium concommutatis, fert, ut protinus moribus viri in melius

xerit

quo expurgato, inquit, tum primum infans videre, et reliquum oculorum lumen recuperare coepit, ita ut non amplius oculorum adspectu im:

araorem, quo in

illas

(famidas)

illicite

exarserat,

in hanc decentertraduceret./n^rna^rtoncte autor, quod mulier illa, defuncto Bytiano, deinde

minutus esset, scd integer perfectusque domum rediret,magnamurbi,patri, avo, admirationemmovens. Quorum illc Parda mius, avusvero Anatolius,
qui etiam ecclesiie istius sacerdos cst, nuncupatur. 61- Notabile est, quod sequitur nonum, itaque
.

"i

J
(jenerle

Gregorio cuidam, hominivili, nupsisset. CU Quinto loco refert auctor, in festo nuptiali, quod splendide erat apparatum, furto ablatam alicubi fuisse zonam ingentis pretii, fure ipsam abscondente sub terra. Cum indeluctus esset ortus in convivio, dicitur
S.

wn

Thecla Paulam, nupLv

matrem, monuisse, eique locum, situm, furem inomni dicasse. Atque hac ratione, ait auctor, luctu
absterso, hilaritatem nuptiis convenientem restituit; Paulamque ut fidelem, et raoribus sibi gratis praxli-

inoculorum cxponitura Basdio incidimus, nequaquani illud quoque taraentionem tcraporibus conticiti praiterearaus quod proxiinis compertum cst, qui g-it. Omnibus cnim id nobis ctiam miraculi sanationisquc fructum percepimus.
:

Kt quHUiloqniiliMii

matumtothu
frrc civitatis

sublatum.

Quum

dam oculorum

enira superioris anni restate univer.salis quaeaegritudocivitatem hanc Lnvasiaset,

bcneficia.

tam, hoc miraculo condecoravit. 61 Ad sextum ita pergit Simile etiam in qua:

dam

supellectilis

tione edidit. quidam surripuerat. et

Nam

suae accuratius reconditce porex crucibus ipsi dicatis unara

et acri cx superiori capitis parte in invehente, adco ut nullus amplius medioculos sese hoc malum tolCis rcliquus csset locus remcdiisad lendum utcndi ; proptcrea quod huinor dilabens conillitumque tinenter raedicamentura ciliis ImpOSituna

humorc copioso

quadam

via? parte, quae

ex

urbe ad ajdem

ejus ducit, intra virg-ultum studio.se

elneret, ac proindc oculi et medici malo victi, ct ad

omni opc destitnerentur, sumraam consilii inopiam

defoderat. At martyr... quendam ex ministris ac iterumque furis ac loci indiffidituis suis adit facit, sacramque crucem loco, unde aspor,

prasredacti, quid faciendura sibi essct, Iiresitarent, morbo cum ceteris coreodem ipsi quoque

sertim
rcpti

cium
63

(omncs cnim

illa

labes nemini parcendo deita

Carco vtsus

tata fuerat, reddit.

restdutus,

Quod sequitur septimum, videtur

Miraculum autem
,

testatissi-

pasccbatur.) Martyr ob mali immanitatcm , miscratione commota late per homines fusam,
in suo

mum
editum

inquit

in

Pausicaco
?

templo humanaj naturce offlcinam salubrio-

quis

volens

silentio

prsetereat

Licet

enim

d cm opibusque ac nominis splendore praistant, Marty,

inter tenuiores et opifices censeretur, in eoqui copiis nihilominus numero cum iis

oranes uudique ad seconris medicina? aperit, et laboranti id vocat; noctu uni quidcm eo vitio at per illum omnibus edicens, ipsum imperans,
incidisseut, laut quicumque in illam segritudinem 7.") vacri

Septembris Tomus

VL

560
MTTfinl

DE
illara

S.

THECLA VIRG. MART.

hostesque munierunt. Qui hostes

J.S.

aqua uterentur. Haec una quippe ad labem, quae hactenus grassabatur, expugnandam apposita erat, virtute tamen Marvncri sui

cum

alias seepe

oculariam

tum etiam nuncintrare aggressi, nequaquam incolaslatuerunt; sed cum multo dedecore recesserunt.
67

tyris temperata,

stantissiraum. Ita ut ulterius

remediumque urbi universas praejam publica via non

Duodecimum ponit miraculum, nimia pro-

Prtionn

caperet homines,

cum

planctu et lacrymis ascen-

dentes, laetosautem et

cum gratiarum

actione rede-

untes; ascendentes, inquam, oculis compressis et

clnusis, descendentes vero ciliis diductis atque aper-

Neque vero id beneficium lavacri adeo exilis, eaaqusepenurialaborantis, reserat (quippe quod vix ad unum hominem sanandum sufliciat) sed copiosissimi atque uberrimi fontis. Et popuius quidem omnis, qui tanto numero concurrerat, dnm latices, assidue e piscina hauriri cernit, ne non satis esset, animum despondebat. At non Martyris gratificandi studium se remittebat; nunc hos quidem complectendo sanando , dimittendo nunc illos iterum excipiendo, curando omnesque eadem
tis.

extensum, quo dicit Isauros tempti sui prsedones punivisse. Rem compendio subjungo, Fatetur pnvdones aliquando expitasse templum S. Theclse, sed malo suo. Denique, inquit, iucursione aliquando facta, id ipsum templum, quippe multo auro abundans, et coraplurimis aliis divitiis
lixitate

f "Ncr.i.

et

locupletatum, cepisse ac subjugasse, sacrisque thesauris expilatis, Lestrigoniam patriam suam festinasse...

At virgo, cum aliquantulum ipsorum

,

te-

meritati concessisset

scilicet

ut ingrederentur,
itaeofu-

spoliarent, convasarentque

saerum ornatum, eoque

facto exeederent, seseque in

fugam darent;

rum exercitum
Occasum nobis

fertur fuisse ludifieata.

Nam
(quse

gientibus in urbem

suam Lestrigoniam

ad

totique plaga? Orientali

sita est,

domum amandando ita ut trium aut quatuor dierum spatio intra paucissiraos , qui eo
incolumitate
:

crebrisque, et qui ad nubes usque sese attollunt,

morbo

laborarent,

numerus

consisteret.

Quorum
subsi-

etiam incredulitati aut

vitse improbitati attribuen-

montibus disterminata) prscipuum amentije eorura perfugium, adspectum ipsis immutans mentem invertens, et Orientera versus, ac ad subjectum
,

B dum

Aut fortassis ideo evenit quo mali gravitatem cognitam liaberemus. In quibus enim permansit, his caecitatem attulit; quando aut ambos illis oculos, aut certe alterum eorum prorsus ademit. Tanta pestis
fuerint adepti.
et

existimo, quominus dium opemque paratam

et ipsi

commune

Orienti

campum

sine labore, sine strepitu,

omnes E

simul compellens, militibus nostris ad expeditam ceedem aptavit. Qui, re intellecta, dolore tanti
facinoris
xi,
,

et

Numinis

instinctu

in ea, quse di-

prona et equitatui accomodata delati omnes, cujuscumque illi aetatis, jugularunt, idque
loca,

diabolicae hujus machinationis atrocitas erat

tanta celeritate, ut
sacra ornamenta
:

tamen miraculo hocce fligata, ac de medio suhlata,

qure
extitisset.
Cultut Snn
ct,r
(li

ita victa fuit, et pro-

et coepta et finita fuerit,

eodem die tanta horainum csedes tropheumque statutum, et

acti

nunquam omnino

Dalitan

in

Cuppu
:

itocta

66 Quod pro decimo subjungit Basilius, plus fabuLv aut credulitatis popularis forsan habet, quam veritatis. Afftrmat, S. Theclam magno in honore esse Dalisandi.Cujus nominis oppidum reperitur in Cataonia, priefectura Cappadociee contermina CiliciiV.Et mox Quum enim eximio illam cultu veneretur, ipsa quoque ab eadem illustre miraculum est conseeuta. De festivitate ibi olim celebrata, ^wa/nmaxirna hominum undique affluentium frequentia insigmm dicit, fulem facite habe:

ab ipsismet victoribus Martyri qui paeana canentes, exultantes, laudes Divae praedicantes , quae Martyris erant , eireportata

dem rursus dedicaverunt. Post multa asserit, nullum ex preedonibus superfuisse ad acceptse cladis
nuntium apud suos referendum. Testes beneficii in fine adducens, ita toquitar Neque vero illi tres aut quatuor tantum sunt, exiguus et suspectus numerus; sed urbes integrse, populique universi, et qui ab Oriente ad nos usque accedunt, quique a nobis rursum in ipsam Asiam (proprie dictam) extenduntur. Fama enim miraculi, et horror stuporque ex eo enatus omnia longe lateque
:

bo.Verum quodait,

ejus festivitatis tempore, sive in ejus pervigitio, Virginem videri solitam curru

pervasit.

Seleucia Dalisandum venire , non adeo credibile videbitur eruditis, et certe iestem requirit magis abhorC rentem a fabulis , quam ab iis abhorreat Basitius Seteuciensis. In fine addit : Hanc eanferri,

igneo sublimem per aera

et

68 Tertio decimo toco refert pwnam

Mariano

concunm
Cilicnm ad
Saiictx ec-

Tarsensi in Cilicia episcopo, ut vult illatam, et hanc ejus occasionem. Dissensio erat inter Maria-

saspe eadem Martyr obsidione ex montis illo vertice conspecta, etcoelestis ignis more intuitum hostium fulgore perstringens, pereellensque et ab obsidione depellens. Sunt etiam, qui miraculi hujus adhuc recordenliberavit,
tur, etejus narratione g\or\entur. Simileprodigium

dem Dalisandum

aliquando evenirc potuit in incursionibus Isaurorum p)\Tfta/orum, indeque oriri occasio altcrius
ea
tttia

Tartensem et Dexianum Seteuciensem epi- ctesiam scopum. Itaque instante, inquit auctor, Virginis E (S. Theclsej festo, quo omnes prsesertim Cilices, ad nos concurrebant, (ut etiamnum concurrunt; et, quoad homines erunt, idem a singulis fiet, cum Martyris venerandse, tum animarum suarum privati commodi causa ita ut et terra et mare coangustetur prae multitudine populorum, domorum, familiarum, huc eonfluentiura) ille exur;

num

gens,

in

ecclesia

i-

ticmestn,cta
te

StHnwi*
Citiciu

iti

fabuus confingendsB. 60 Tum pro undecimo beneficio subjicit verbosamhistoriamdeSelinunte^maritimoCiticixoppido, quodcum aliquando abhostibus captumfuisset, contra eosdem deinde defensum dicit. Ait incolas monitos fuisse a Sancta, ut sibi erigerent ecctesiamin angusta semita per quam hostesoppidum ceperant. De monitione itta per Sanctam meriio dubito; templum tamen exstructum credo;
t

sua publico edicto profectio-

nem huc ad nos et ad Martyrem fieri vetat... Sed quum vixdum tale quid perpetrasset, suse stultitiae,
seu dementiag
ultra
potius, poenas dedit.

Neque enim
ille te-

quintum aut sextum diem Capaneus

isti

meritati

suae supervixit.
hunc
ptohibetis mortc,

69

Mox

decimo quarto loco nititur probare ex

narrat,

et hostes

reputsos,
ipso,

cum de

mortem Mariano inflictam fuisse in pcenam, vindicante se S. Thecla. Visio autemilla refertur, ut mox relata est multitudo
popxdi ad SanctcV festivitatem concurrentis, non sineexaggeratione, inquam.Mentem igiturauctoris compendio exprimam.Castor, exLycaonia genus ducens, sed Seteucias habitans, in pervigilio

visione,

quam

ut vutt auctor, piim-

tus:

hisce ita loquatur

At-

que hoc
cidit.

Dli

quo hffio scribo, tempore idem acenim, quod iraperatum erat, quam ci,

tissimo

exequuti atque hoc quasi

ibidem

muro

se

templum excitarunt adversus viam illam

festivitatisS. Theclse dicitur vidisse

sanctam Virginem

DIE VIGESIMA TERTIA SELTEMBKIS,

qineni immitiori oris habitu,.... Marianumque et ejus in se injuriam clara voce accusautem, sup-

561
kWtOtt
J. S.

ctaretur, innuereque institutum a me opus absoivi quae oportere, neque imperfectum relinqui, quoad,

pliciumque se mox de illo sumpturam comminantem. Quse res vere ipsi per visum oblata, et non somnium fuit, Statim enim mors illius est consequuta ita ut duo haec eodem eveneriut tem:

quisque novisset, quaeque asingulisadhibito studio intelligipossent, discereliceret. Undc effectum est, ut post visionem illam.timoremque exeo mihi concitatum, alacrior postea evaserim ad pugillares et

pore,
et alii

ut scilicet Castor visionem suam referret, quidam nuntium de Mariani morte appor-

tarent.
tepultnra defuncti in
ecclesia San-

70

Tum decimum quintum

ponit miraculum,

cim profttbita.

alteram eamque geminam, si vera narrat, S. Tkein templo clae apparitionem, nolentis defunctum sepeliri. Quidam, inquit, in hac curiaorator, suo Eusebius nomiue, cujus hodieque magna nomiuis
celebritas ob ingenuitatem, sermonis leporem, cohic, mitatem, quodque fidei esset integerrimae inquam, Hyperechium, dum in vivis ageret, par:

stylum in manus rcsumendos, idemque faciendum, quoad ipsa jusserit. Tillemontius existimat, exiguam huic retationi fidem habendam, neque immerito ob methodum scribendi, qua usus est Basitius. Cumtamennon dicat, visionemittamvigilanti sibi obtatam; fieri potuit, ut in somnoviderit,

quse vigilans mente volvebat.

72

Decimum septimum

est

de Dexiano epi-

alia

Wc

scopo, ipsius Basilii decessore, qui praefectus tum adhuo erat eorum, quibus templi custodiendi cura iucumbc-bat. Rem trado compendio. Isauris omnia

tim quod ex una urbe.... oriuudi essent, partim vero ob viri sollertiam et in omni virtutum genere prrestantiam, in summo amore ac pretio habebat.
,

depopulantibus, illorum metu Dexianus

omnem

proinde in hac ipsa urbe Seleucise mortuum magnietiam iu iis, quce ad justa funerea attinent, cohonestare cupiens (majorem autem ficeutissime

Quem

argenteum aureumque ornatum in urbem transtulit. Displicuit Sanctse hsec cautela, idque per visionem quibusdam virginibus in templo cubantibus indicavit, si credimus auctori. Quare De-

xianus ornatum omnem.sacramque etdiviuocultui

dedicatam supellectilcm, ex urbe collectam, in tem-

et

ampliorem nullum alium honorem esse

arbitra-

batur,

quam

si

exequije ei fierent, et sepeliretur

plum
VS

restituit.

sanin Martyris templo) a Maximo praeclarissimo viro, hujus tum ecclesiae antistite (et ctissimoque

Exeo, quodmiraculumponit decimumocta,

blatphemui
punitut,

vum,

olim condiscipulo S. Joannis Chrysostomi) petit, quo id sibi facere, et Hyperechium in dexteraad Meridiem spectante templi Martyris porticu inhumare liceat. Quod cum Maximus, vir admiratione
dignus,quod hominem revereretur,fieri permisisset coningressi templum, quibus curse est sepulcra opus aggredereutur, et pavimentum ficere, quum incidere inciperent, repente Martyr his intervenit, castiipsos increpans, audaciam accusans, verbis imperans. Addit, operarios gans, et, utrecederent, recessisse, sed postea, quod Sanctam non cognoSanctaitevissent, ad opus rediisse tum vero a rum apparente ita territos fuisse, ut nullum illoi

colligere licet, festivitatem S.Theci adplu* res dies celebratam fuisse cum illud dicatpostremo festivitatis die contigisse, aut potiuspostno-

ctem

illius diei.

Rem fuse

retatam brecissimeper-

rum membrum non

contremisceret ac concuteretur.

Demum

ait,

Sanctam sequenti nocte Maximo epi:

Orientium quemdam, patria IrenopoUtayium,oreimpuro blasphema in Sanctam verba protulisse, eodemque die correptum fuissc a dsemone tam atrociter, ut nec in tertinm diem durare posset, sedde medioadmoneaublatus/ier*Y. 74 Quod subjungit proli.ro sermone decimum nonum, nihil prodigH habere videtur,sedpamam duobus improbis modo naturali in/lictam. Erant festivitatem Sanilli quoque Irenopolitani, qui ad inquit, scd libidinis ctse venerant, non orandi studio, narrat, explcudte. Certe virginem quamdam, ut abduxeranl, ut violarent: quod tamenperfejam
stringo. Ait,

uli et alii

scopo etiam apparuisse, sepulturamque illamne permitteret, prsecepisse, additis hisce Nihil enim commercii locis ad orandum destinatis cum sepulvere morturis; praeterquam si quis e vita egressus quieatuus non sit, sed Deovivat; dignusque sit, martyribus utatur; quemdem domo ac tecto cum admodum divinus ille Symposius, ut divinus item

ctumnonfuisseaffirmat.Ulrumqueveropcenasdedisse ait
i

nam

alter, inquit, in

tlumen hoc ex pon-

tone, ipsumadnostrajicicnte, deturbatusperiit..... e inedio alter vero alio rursum rnurtis gcnere et ipse ac loco extiucti. F sublatus est, eodcm uterquc tempore quidtm. 75 Vigesimum rursus pcenam continctPappicu-

jusdam decurionis,quicoUcga>
.

in offlciosuoka-

Samus ille, et si quis alius proxime adillos accesepiscopus Seteuserit. Laudatus Symposius fuit Samo item suspicatur ciensis seculo iv, quod de
Lequienus tom. 2 Orientis Christiani col. 1012 et verba, 1013. Ceterum merito dubitari potest, an auctori quce S. Tliecliz attribuit Basilius, non sint
potius attribuenda.
Viiio,

tnjurumi buerat Auleriumdefunctum,cn/us /Uits ilac denittsnaitattctor intutisse didtur Pap/nts

somnis adstitisse,pr<vmissaS. Thcclam Pappo segravi objurgatione, eidem priedixisse, que moriturum. Tum quenti hebdomada eodem die
in

quam
di-

auetor sibi

71 Hic autem pro decimo sexto narratvisionem, quam sibi obtigisse dicit, itascribens Quo
:

gravicorreasserit, ipsum ex terrore confestim ptumessemalo,professumque fuisse iujustitiam Vix suam, scd prsedictam pojnam non effugisse,
igitur, inquit,

pnenuntiata dies Uluxerat,quum

ille

obUdam
cit :

tempore de hoc miraculo scribebam (neque enira accidit, decet, ut, quod mihi tunc per Martyrem reticeam) tale quid mihi obvenit. Indiligentior

sublatuscst,etprtedictionisveritase\itucomprobata. perstrinAb hisce tristibus, quse breviter tantum

jam

et

segnior eram

in

miraculis

ejus conqui:

vix credibiha xi, quia pteraque adjunuta, aut spectant, ad tsetiora sunt,autparum adSanctam
se progressurum ait Basilius. 7C

reudis conscribendisque, ut culpam raeam fatear animoque deinceps remissiore pugillares et stylum capessebam, quod de illorum indagatione
et collectione desperarem. tanti
libris

Itaquevigesimumprimum narrathocmodo:

Lufsanimaliumabacta,
in.i, jin-

Cui

ita

affecto et osci-

visa mihi

Martyr juxta

assidere,

ubi

cum

cicadarura cantus, Anni tempUfl eratajstivura, et supra cnput ardores, et gravis solisque nimii morbi vis mulos, equos, boves, asi-

ta-

celtum Sanctx ex$tru~

qmcdam
nos

mea

congredi soleo; et quaternionem, in quo hrec manu ex pugillaribus transcripta erant, au-

oves,

malium

ut verbo dicam, omnc genus amdepascebatur, itfl ut lues illa magna

et,

ctum :

subridere, ipsoferre et legere, atque gaudere et siguificare, quasi his meis scriptis obleque vultu

consilii inopia

animique sollicitudinc omnes

afii-

agris, quin et in urbe flplenceret; vastatis vicis et

didissimis

562

DE

S.

THECLA VIKG. MART.

narrat de Alypio, Otympii grammatici patre t qui D SeleucicV docebat grammaticam. Ric, ait, aliquando in morbum gravem et vita* discrimen comminantem incidit. De quo sanando quum medlci jam

hrmi

didissimis quibusque a?dibus exinanitis,

milla pe-

nitus curationis ratione sese offerente, quod mali

origo ignota esset, et

ruisset, nesciretur.

ribant,

undenam tanto impetu irNeque enim id ex iis, quae peanimalibus deprehendere licebat, quod eo

priusquam sentiretur, demediotolmultaque simul confertim interirent. Quum ergo desperatajam res esset, et omnem bumanam sollertiam vinceret, denuo benigna hic ac praepotens Martyr, pecudum pereuntium et hominum eas amittentium miserta, medicinam prassentissimam protinus indicat. Fontem enim nunquam antea existentem, neque ab ullo nostrum aut
roalo correpta,

malumque humanam deinceps operu vincere censeretur, atque omnis vitas spes virum
desperassent,
destitueret;

lerentur,

ad Martyrem, unicum hujusmodi malorum perfugium, se recipit; templumque ingressus, de cetero

omnes

illinc sanitatis

recuperandse

rationes suspensas habuit.

Tum refert somnium, in

quo cvgrotans visus est videre S.Theclam, ab eaque accipere manu calcuhmi pulcherrirnum, quo sanitas eidem restitueretur. Expergefactus autem,
et

priscorum conspectum, subito ebullientem emcit, idque non procul, aut in extera quapiam regione; sed in eo ipso loco, ubi rursum eidem sacellum
est dedicatum. Est autem hoc antrum e regione templi ad solem occidentem situm, amcenissimum

manum explicans,
et

nihil invenit, et se in

errorem
fuisse

inductum,
conjectavit.

somnium

illud vere

somnium

sequenti die Olympius filius calculum in via offeudit, cujus specie et magnitudine captus,... eo accepto, ludens inambulansque

Verum

ac suavissimum, quodque singularem voluptatem

adferat,

sive

inambulare,

sive

immorari,

sive

maxiina cum quiete precibus inibi vacare, et ex animi sententia, quse a Martyre postulaverit, imEx hoc itaque fonte, ita petrare quis cupiat B subitarie excitato, Martyr omnibus animantibus morbo affectis sanitatem deprompsit. Erat ergo videre omnem semitam, omnem viam publicam,

ad patrem pervenit. Cujus ut lecto adstitit, et ille calculum in manu ejus animadvertit, munus Martyris agnoscens, statim arripuit, manibusque comdifficili morbo est enimvero sanatio, modo satis sint certa, qu3e narrat auctor. E 80 Mirabile quoque, quod de Isocasio sophista sanaii onm

plexus, e vestigio long-o atque

liberatus. Mirabilis

tam

ex

planis

quam

ex

editioribus

locis

huc

spectantem, huc ducentem, equis, mulis, ovibus, asinis, quin et canibus, suibusque, ad unum hunc locum, sanitatem potius tunc ac
capris,

sed diu post converso, vigesimum quintum subjungit. Isocasius, inquit, e litteratore sophista factus, et, titulo illo amisso, hunc nihilo magis re
gentili,

adsequutus, ^Egis

Ciliciae

urbe aliquando adversa

medicamentum, quam aquam ebullientem, conrepleri. Tum quodcumque animal aquaexiret, non segrum jam amplius, sed perinde acsi non tam aquam, quam ipsammet salutem,
tendentibus
inde
et

valetudine laborans, deinde multae atque altoe solitudinis, ut segri solent, desiderio cupidus, ad templum Martyris, parum ab urbe sejunctum deducitur, quasi eo in loco potissimum hujus sui voti composfuturus.MuItamigiturinibiquietem nactus, paullulum obdormiscens cum quiete sanitatem recuperat, edoctus a Martyre, quid facto opus foret, idque exequutus ac morbo levatus, quando expro-

hausisset, viribus

corroboratis

exsiliebat,

ad suum quodque agrum ac domum melius, quam antea, habens, ad solita opera exercenda
festinabat.
fon Sanots
H """ ni h " s
'

brata ipsi infidelitate,

:

opem tamen suam minime

De eodem fonte loco 22 mox subdit Ferunt etiam tum temporis quendam, inter cives spectatissimum, equum suum Eegrum et graviter labo77

invidit.

Hunc enim

fere in

modum

praeclarus ille

Eudoxius, vir

illustris,

ac valde insignis, nihilque

rantem (scapulis nimirum retro versum contortis, et reliquum corpus in contrariam partem agentibus, acneruorum, ut aiunt, contractionibus gres-

sum anteriorem impedientibus)

gratia,

periclitandi potius

perinde ac veritatem in pretio habens, qui Tarsum pulcerrimam urbem sua inhabitatione exornat, nobisnarrare ac referre solebat. Aliudrursum hic SanctcV temphmi insinuatur prope JEgas CilicicV civiiatem.
81 Vigesimo sexto loco affirmat, S. Theclse bevariis

ex tam manifesto discrimine eripere illum posset, quam quod illi rei fidem haberet, ad C aquam illam misisse Martyrem autem, non ignorantem tentandi sui causa id factum fuisse, Ma:

num

sanatum Aretarchum sophistam Seleuciensem, cumque gentitem, quem ut indoctum et a

neficio

riano

sumn quoque equum

sui sensus divulgasse, et insperatam equi curationem, acmartyris

sit,

Neque ullus est, ipaum abditos hosce animi

salvum remisisse. opinor, cui non probe cognitum

vehementer perstringit. Hic, inquit, E gravissimum renum morbum cum incidisset, ut prse nimio dolore mortem ssepenumero speraret,- imo ob magnitudinem cruciatuum eam adamaret; auxilium nihilominus salutemque a Martyre est consefide atieyium in

vim tam prasentem supra modum

fuisse

demiratum.

quutus, medelam remediumque ipsi

forepollicente

certissimum

ti

homini-

&**-

Quod ait auctor de tentatione, nonputem explicandum de tentatione proprie dicta, qucV peccatum est; sedpotius de defectu certee fiducicV,ut vix speraret equum sanandum, mitteret tamen, quod crederet, se forte itlo beneficio gavisurum. Aliter quidem loquitur auctor, sed plura alia affert minus probabitia, et nonnulla prorsus inepta, qiCcB passim rescidi. 78 Atiud rursum de eadem aqua ponit vigesimum tertium. Quin et fama est, inquit, Cyprium queudain patricium, ex maxime illustribus natum
pareutibus, visu orbatum, nuntio, qui de hac
erat, bito,

nocturuum

lucernse,

collustratur, oleum. Cujus ille

qua ipsius locus copiam sibi fieri po-

inungens (quo etiam aegritudiab impietate tamen minime est liberatus. Pro sollertia enim acrimoniaque scilicet ingenii sui, quum aucto-

stulans, seseque eo

nem suam una

abstersit) sanitatem nactus,

rem remedii dicat ac fateatur, alii tameu beneficium sanitatis acceptum refert. 82 De se num. 27 varia etiam nec parce refert, ita ordiens Usque adeo porro litterarum amans
:

ipsique au
clori
'

Pr

*'

aqua

Martyr, itaque laudibus oratoriis delectatur (poterat hoc omitti) ut referre opera? pretium existiest

Ma

'

excitatum trajeoisse, eoque medicamento adhiad Cyprios suos, recuperato visu, rediisse. Eoc3 ut studiosus tector advertere poterit, minus
to

mem

eorum

aliquid, qua? mihi, et in

ita esse,

memetipso

'

Q<

ulllruuit.Deindead sanationem litteratorum

se accedere profttetur. 79

Primum

itaque prolixam satis historiam

falsum dicere, ipsa novit, a qua factum est. Conventus enim anniversarius ejus agebatur, et ad orationem exiguam de laudibus festi habendam me quoque comparaveram, Non quod praeclarum aliquid, aut
ipsa

evenerunt.

Quod

nec

me

PIE YIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

563
-

ipsa condig-num, in medium posse proferre existimarem ; sed quod hac ratione ejus benevolentiam aliquam mihi venarer prsesertim quod vel parce
;

nomine. Hic stris, et nobili familia orta Dosithea - -- abrumpitur, et subditur At de his satis. narratio
:

s.

Quare editore in margine

hvec notat

se colentes noverit

maximis beneficiisremunerari. Quumque unus jam tantum dies ad orationem habendam restaret, jegritudo quaedam perquam grain vis, quaeque maximuni dolorem afferret, mihi incidit, ita ut penitius illa distenderetur, aurem
et

dam
pat.

ni forte auctor narrationem studio

Desunt abrumquae7 m *" d *cil

ab interioribus couvelleretur, spiritumque vio;

auctor midta generatim dicit, et .. .. * .,. , L * studium, quod in colhgendis miracuhs adhiouil, pluribus exponit. Lubet hsec ipsa, licet subinde nonnihil invicem pugnantia, huc transferre. At
86
,
. .

Demum

omtt*a f

conc[usi0w

lentum per concavum capitis sinum impelleret, vehementemque ob id intus sonitum excitaret adeo
ut spem omnem jam dicendi amitterem, et in maquin et rubore joris mali exspectatione versarer perfundi inciperem, quod, cum orationem me
;

dehissatis, inquit.

Quscnam enim

utilitas

immenso

mari guttas aliquot instUlare ? Neque, si plura dicere lubcret, invenire etiam possim. Quippe qui vix hsec ipsa corrog-averim, et huc illucque circum-

habiturum plerique existimarent, instante jam tempore speciminis edendi, ordinem institutumque desererem. Quae omnia ne mihi conting-erent, Martyr prohibuit, noctu adstans, et aurem mihi prehendens vellensque, ac pauca expressa sanie, omnem dolorem dissolvens. Qua ex tortuosis imperviisque, ut ita dicam, meatibus elapsa, in dicteEam aurio comparui,... et pauca qusedam dixi. gratiamque in dicendo larg-ita tem Martyr mihi vim
est,

quaque cursitaus, congreyaus, collig-ensque, tanquam ex fundo quopiam diuturnioris tcmporis atque oblivionis miracula in unum concinnaverim; ut solent lapillos maxime celebres eorum mercatores. Sed neque pauca insuper restant neque haec,
;

quse retulimus, ex multis major pars est

sed nu-

merus eorum tantus, ut ejus ratio omnino subduci nequeat. Nequc niihi a natura penuse tributae aut adamantinum robur, quo onines terras mariaque penetrando, ex singulis urbibus, regioniquum bus, vicis, domibus ea universa eolligam
:

ut aliquis

esse, et mediocriter dixisse judi-

carer,

maximamque admirationem, ex nnllo tamen

dicto, concitarem.

meo memorabili

Eadem Martyr

frequenter mihi, in senatum sacerdotalem numerumque concionatorum ac pontificum jam adscripto,

pnesensadfuit, etde nocte apparens, librum quempiam chartamve prsbuit, quod non obscurum apet esse probandi nostri argumentum ducebam videbatur. Sin, cur itafacere mihi visafuerit, potius dicendum est, res postea consequuta id abunde declaravit. Insinuat, a Sancta incitatum se fuisse ad gesta et miracula conscribenda. Quidporro de omnibus his censendum sit, et an mera fuerint
,

hujusmodi vires meas excedat, neque ulla omnino scriptio sufficiat; imo nec vita ita long-a detur, quse satis multitudini adeo infinitae miraculorum recensendse. Quare, 'ut dixi, cursum orationis mese, de illis susceptum, hic sistam, ne videar ea, ad quae pervenire non possim, inutiliter consectari. Itaque, unum hoc si addidero, multos viros ad summam pietatis laudem Martyris ope
et collectio

pervenisse, multas item feminas virtutis studio per eandem exercitatas fuisse.silentium ngam. Tu re-

somnia quse Basilius suo sensu explicuerit, pruy

censetpirosfeminasquealiquotvirtutepriestantes, subditque Quorum omnium, sive virorum, quos enumeravi, sive feminarum, vita ac mores ex Dei
:

Nonmih

dens lectorjudicet. 83 Subjungit auctor miraculo 28 relationem satis prolixam de Calliste uxore cujusdam Pafaciem piee. At mihi pauca sufficient. Affirmat, pharmacis deformatam fuisse a Calistes venenosis vimxdiercula, quse cum ejus marito Papia perdite ad S. Theclam, ab vebat; Callisten vero con fugisse eaque edoctam,qua medicina pristinum vultus decus reciperet.Hoc modo, si auctori credimus, rur-

praescripto instituti, miracula suutMartyris, et quiquid dem iis, quae superius recensui, potiora.

Nam

presolarius de

illis

dici qucat,

quam quod

tantus cce-

tus sub Martyris ductu ad pietatem praeire cceperit, quorum"quarumve singulis universus mundus non
est adtequandus?

g VI.
xiv

Brachium
ex

S. Theclae
in

seculo

sum C
aiia,

Calliste excellentissimre forma; praestantia

ma-

Oriente

Hispaniam
*

ritosuo est conciliata. revela84 Sicut non admodum videtur certum, remedium, quo S. Thecla; didicisse Callisten tione

translatum.
Theclas, non inveUbi modo servetur corpusvariis locis perperam nonnulli iltud nio,
S.

formam
cL-e

reciperet; sicnihilocertiusapparet,Sanattribuendum esse, quod detectum fuerit de

, .

camJacoh

licet

qusedam quo loquitur in vigesimo nono Bassiana commorabatur in ob dissidium cum propinquis pauxillum templo S. Theclae, ibique secum habebat inquit annuli fere et parva qua;dam quid auri sui, moniliahascerant. Hsec furto ablata fuerunt sed
:

Hispaniee attribuant. Joannes Marieta in Sanctis divitiet de corpus S. ThccUe servari in nn-fiore S. lib. 4- cap. 57 ait, ipsius no- Tlm ecclesia metropolitana Tarraconensi,
I

RM

Arago^ " ""-

'.

mini dicata,

in Ilispania sive Catalonia. Verum ex quod eo referendis patebit, sotum esse brachium,

Martyr, utvultauctor, furtum fecit manifestum, convicta, utilla, quie furtum commiserat, aperte
Bassianae

translatxtmfuit.Dehujusigiturbrachiitranslatioprimum agamus. Domeneccus in Sanctis 'ato(

ne

aurum suum

reddiderit, et deinceps ita

lonise

ad xvm

Maii translationem itlam narrat ex

h annoris,

temperanter vixerit, ut hic ejus lapsus tegeretur. mira85 Trigesimo etultimo loco incipit narrare

Jacooi II vetusta, ut ait, relatione, et ex Litteris quas recitat ex tabxdarxo regio Aragonix regis,

cidum, quod vel ipse imperfectum reliquit, vel indeinde e codice excidit Ut autem miraculum, referamus quit, quod nuper accidit, pro ultimo quamquam ultimum neque est, neque unquam quamdiu enim homierit miraculorum Martyris a fonerunt, etiam miracula ab ea, tanquam nes semper ebullient, semper semper manabunt,
:
:

Barcinonensi.Affxrmat,ecctesiamTarraconensem
antiquitusti.

'nwU-dedicalmu

fuissr.

utroar-

civibus tnstitisse chiepiscopum cum capitulo et rvy<>m ,ut prr letjnius ,,,!. fnmlnn 1 1 Aratjnni.v

Armeniw rege suosreliquias 8. Theclm peteret ab Sanctx corpus dicebatur serin cujus ditione tunc non debet, S.Thevari.Ex eo tamen tector inferre
clai

te,

eftlorescent,

rent

dum

semper omnimodam sanitatem affeut ut est, etiam illud commemoranSed, quomodo mulier quaedam admodum illu-

ahquando corpus Seleuciam Armeniam fuisse tempore, quo fuvcagebantur, translatum.Nam eo sumpta etiam est Seleucia, Citicia, in qua tatius parebat

561
4UCTOBE
j. s.

DE

S.

TIIECLA VIRG. MART.

sentium, (quem propter hoc ad vestram destinamus praesentiam) duxerit verbaliter referenda. Porro
sanctuaria non sic honeste possunt per laicos, sicut per clericos, ministrari propterea duos clericos presbyteros, viros utique
honestae vitse et conversationis laudabilis, praedictse Tarraconensis ecclesiae beneficiatos, ad partes vestras una cum dicto Simone providimus desti-

parebat regi Armenise Oscino vel Ossinio, ut colligitur ex conciliis Sisensi et Adanensi, in Cilicia celebratis, quorurn prius figitur anno 1307 sub Leone Armenise rege,posterius sub Oscino Leonis successore et Joanne Papa XXII, qui factus est Pontifex anno 1316. Mortcmautem Ossinii regis Armenise Odoricus Raynaldus refert ad annum 1320, ut concilium necessario sit figendum inter 1316 et 1320. Dicta vero concilia edita sunt apud Clementem Galanum in Opere de Conciliatione ecctesise

quia hujusmodi

nandos, qui praedictas reliquias sub sigillo vestro

devote recipiant, easque honeste tractent, et ad nos deferant simul cum nostro nuntio supradicto.

Armense cum Romana part.

cap. 28 et 29.

tervato in
ditione regit

88

Jam

vero Epistola Jacobill Aragonise regis

Ex hoc quippe
tis

et

Deo

et praedictae Virgini redde-

Armenix,ub hocper lcgatum

ad Onsinum (ut ibi scribitur) Armenise regem, qua petuntur reliquise S. Theclae, data legitur 2 Nonas Septembris anno Doraini mcccxix, ut omnia
recte congruant, et legati, qui cum dicta Epistolaad regem Armenise missi dicuntur, Tarsum aud ad alium Cilicise portum navigare potuerint. Totam itaque ex DomeneccoEpistolam subjiciam,

tamen mendis aliquot grammaticalibus ex Martyrologio Hispanico, in quosimiliter edita

correctis
est.

Illustri

et

magnifico principi, amico nostro

charissimo Onsino, Dci gratia regi Armenife, Jaco-

B bus per eandem gratiam rex Aragonum prosperorum incrementa successuum cum salute. Serenitati vestrae pra?sentium serie notura fiat, noviter ex fide dignorum rclatibns ad nostrum pervenisse auditum, quod corpus beata? Tecke virginis, seu pars ipsius corpori?, habetur in partibus regni vestri. Sane cum in civitate Tarracona?, infra regni nostri limites situata, metropolitana ecclesia sub
ipsius bcata? Tecla? titulo sit fundata, cnjus fundatio

obsequium, et bonorum, quae proinde subsequentur, operum efficiemini partieipes, nosque id vehementer habebimus placidum, et regratiabimur vobis niulturn, in agendisque vobis placidis reputabimus pro hoc specialiter nos astrictos. Dat. Barchinonse 2 Nonas Septembris anno Domini mcccxix. Bernardus de Fonte mandato regio, facto per praepositum Tarraconce. 90 Acceptis his litteris, legati conscenderunt uccepit ounavem grandem Guilielmi Guerau, mercatoris tetn brachi. um anno Tarraconensis ,eaque apputeruntinditionemregis io-2QBarciArmenise,ut narrat Domeneccus. In Armenia? por- "oncmdeia. tum detatos,imperite scripsitmartyrotogus Hispa- tutn, nus, cum Armenia nullibi mare attingat. At in E

portum aliquem CilicicV appellere potuerunt,indequead regem terrestri itinere proficisci. Certe ad
regem Armenise pervenerunt, eiquenon solum litterasmemoratas,sedvariaetiamdona,eaquepretiosa, quee Domeneccus enumerat,obtulerunt; hu~ maniterque ac ho^iorifice fuerunt ecccepti.Postmodum,exposita tegationis causa,rex consilium cum suisprius inire voluit, et deinde legatis dixit,con-

a praxlecessoribus nostris initium habuit ab an-

tiquo,

anxia

nos devotionis

cura

sollieitat,

ut,

multum honoqugeque multa in his partibus antiquitate praefcrtur, adeo quod ab ejus fundatione citra
quia pnefata? metropolitanae, quse
rabilis est,

cessurumse regi Aragonum brachium S. Theclae, reservato tamen sibi poltice Dedit igiturper suos
.

anni mille ducentum ct ultra lapsi sunt, ut certis comperitur scripturis, intitulata est sub praedictae
Virginis nomine, aliqua de ejus reliquiis in prastacta
ecclesia haberentur
:

ex quibus et nostra ac subdito-

rum

cunctorum dcclinantium ad has partes fidelium erga ipsam Virginem devotio augeretur, fides reformarctur, eique honor et rcverentia intentius
et

pniiberentur. Et,sihocvig-ilanterappetimus, devote

rt Httcras

agimus, quod est pium, prasdecessorum nostrorum sequentes vcstigia, qui pie et devote antefatam metropolitanam ecclesiam sub nomine et honore C prffifatffl Virginis fundavcrunt. 87 Igitur serenitatem et charam amicitiam ves tram pnecordiali et
.

ejus partem
petiit ;

intima affectione, prout char

nus possumus, deprecamur, quatenus ob honorem et revercntiam omnipotentis Dei, ac exaltationem

attento,
ot

gloriam

prffldiotffl

beatae Teclce virginis,

quod nedum ad hujusmodi reliquias in his partibus, verum ctiain ad totum ipsius Virginis

corpus crg-a partes, ubi tumulatum quiescit, harum partium fidclium incolarum devotio peraugebitur nec non ob specialem nostri gratiam, velitis et placcnt vobis de rcliquiis pragdictis beatEe
:

Virginisaliquammagnam
qua

rex Armenise brachium sine pollice, iltudque involutum telcv aurecV ,etthecse argentese impositum. HcVcvero theca argentea majori rursum iignese inclusa fuit.Addidit etiam rexActa authentica testimonium prsebentia de brachio S. Theclae, quse anwol320 scripta testatur Domeneccus; donaquepretiosa et litteras Jacobo AragonicV regi inscriptas Hisce omnibus acceptis, legati Aragonise regiseidem rursum navi se crediderunt,comitante honesto atiquo clerico regis Armenise, acfelici navigatione Barcinonem pervenerunt,ut refert HispaniceDomeneccus.HcVc omnia anno 1320 contigisse, insinuant epistolarum epochse. Cum enim verisiF militer tegati ad regem Armenise pervenerint ante finem anni 1310, omnia ibidem tempore hiemis aut veris peragi potuerunt, legatique in sestate anni 1320 Barcinonem appetlere. 91 Verum nonstatim Tarraconem fuit missum indequc sacrum illud depositum. Nam rex Jacobus, qui Tarraconm Barcinoneerat,intellectis omnibusjussit thecam P ortaCltm Barcinoneexornari laminis argenteis, et legatos deinde cum sacris illis reliquiis ad PortumSalauri*, indeque in Gostantin misit,ut ibi servaretur, * vulgo el donec solemnitate magna in urbem Tarraconen- puerto
t

ili

partera transmittere, de

nedum prfflfatam metropolitanam, verum etiam alias cathedrales ecclcsias ei suffraganeas ornare et sedificare ad honorem et exaltationem
Domini nostri ct praadictte beatic Virginis, ac devotionem iu meritura nostri omniumque fidelium valeamus. Et, si forte sub districtu vestro
prfflfa-

sem inferretur.De tempore,quo facta est solemnis illa translatio, non recte invicem consonant dicta Domenecci. Ait, factam anno 1323, et die Dominico, xvni Maii. At dies xvin Maii itto anno non erat
Dominicus,sed feria quarta, ut colligitur ex tittera Dominicati illius anni b. Martyrologus Hispanus de anno consentit; de dieautem festivitatis hsec
notat ad xix Maii

Salo

tum corpus scn

ut

cjus reliquice non habentnr; placeat

serenitati vestrffl de his procurare

habere

totaliter,

cum

effectu

nobis,
si

ut praemittitur, transmitcirca hsec his, quas Sifidelis noster,

Hujus festivitatis diem alii in antecedentem (xvm Maii) alii in prssentem re:

tatis, credentes,

jiciunt, quia ecclesia Tarraconensis die

libet,

Dominico

mon

Salzeti,

subditus et

lator pne-

post Pentecosten v consuevit hoc celebrare festum. Non valet ea ratio, quia Dominica quinta post

Pentecosten

DIE YIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

Pentecosten numquam potestinciderc in xwuaut xix Maii, sed potestin xvm et xix Junii. Et revera anno 1323 Dominica quinta post Pentecosten concurrit cumdie xix Junii, quemadmodum exPaschate illius anni, quod fuit xxvn Martii colligi potest. Itaque suspicio esse potest, translationem factamDominica quinta postPentecosten,incidente anno 1323 in xix Junii: non ausim tamen id certum dicere ob exiguam martyrologi Hispani in
ctu reg-i apparens
illi

505

alapam inflixit, qua infaustus rexbrevi e vivis discessit. Fusius de hac controversia et morbo Petri IV agit laudatus Surita.
,

JS.

scribendo accurationem; pr&sertim cum Domeneccus asserat, festum translationis fixumfuisse Dominica quinta post Pascha. Verum, quidquid sit de die solemnitatem translationis maximam quam fuse refert Domeneccus, breviter saltem perstringamus* sumwn cum 92 JacobusAragonice rexad eamfestivitatemvepompa, m- nerat Tarraconem, eoque vocaverat pr&cipuos reque deposigni sui proceres archiepiscopus Tarraconensis, tum in meEximenus de Luna, similiter acciverat episcopos tropolitana Sanctx disibi suffraganeos, abbatesque et Priores, clericoscala. que in dignitatibus constitutos. Locaomnia, per
, , :

affirmans, regem infirmum coram atiquot episcopis et viris primariis py^ascepisse ut ecctesise Tarraconensis in omniajura suarestitueretur, 94 Ceterum ex hactenus dictis de translatione Corpxuantta Tarracone brachii S. Theclae facite coltiget studiosus tector, non Urvaerrassc scriptores iltos, qui affirmarunt corpus ttim. S. Theclae servain in ecclesia metropolitana Tarraconensi,sederrore multiscommuni, quoexparte aliqua totum asseriticr. Error itte, qui non sem,

per

ita detegi potest,

fons

est

pterarumque con-

froversiarum et contentionum, quee in Ecclesia de possessione sacratmm retiquiarum suntexortas. Liquet prtcterea, prorsus commentitia esse, quse Joannes Tamayus in Martyrologio Hispanico ad xix Maii, tamquam ex Luitprandi Adversariis, retulit hisverbis
:

Anno

tertio

Sisenundi

sub Audace Tarraconensi Pontifice, arca per mare Mediterraueum, angclo duce, devecta est Tarra-

quselongissimumagmenpieprocedentiumcumsacro brachio transire debebat,erant exomata. Tanta autem erat ordinatx processionis multitudo ut prwter confraternita^es multas primum agmen
,

conem cum
cipuUe
S.

parte corporis S. Theclie V. M., dis-

Pauli,

cum
:

iuscriptione intus reperta,

quse significabat hoc

Anno

dcxxxiii excepta est

:

constituentes,aliaqueagminasubsequentia,cereos gestantium numerum idtra quatuor mitlia extendat auctor; canonicosvero, aliosque clericosdignitatibusinsignes,abbatesque etPriores septem millia trecentos quinquaginta et quatuor fuisse afprmet. Post tantam ecclesiasticorum multitudinem incedebat archiepiscopus Eximenus de Luna, gestans brachium S. Thecloe sub umbella ditissima, latus dexterum ipsius stipante Jacobo rege, sinistrum Alphonsorcgis filio. Umbellam ferebantprimarix nobilitatisviri, inter quos erant duoregis

gaudio prsesulis et civium et re scriptaper epistolam ab Audace praesule reg-i Sisenando, miram Ilispanue Iretitiam attulit Miror, Taing-enti

cum

mayum

tam fuissc siinpticem,

ut ftctitia illa

Ad-

versaria hic laudare prsesumeret, cum ex iittcris Jacobi Aragonise regis, supra 7'ecitatis, clarum
fiat,

reliquias

S.

Theclae ante

annum

1319

non

fuisse Tarracone.

Petrusa dextris, et Raimundus Berengarius a sinistris. Post sacras reliquias sequebatur primaria nobilitas magno numero. Ut verbo dicam reliqua, nihil deerat ad magnificentiam, qua sacrum illud pignus ad urbem Tarraconensem ecclesiamque metropolitanam delatum est, ibique depositum in altari S. Frucluosi, dum archiepiscopus solemne Sacrum decantavit, assistentibus
fllii,

% VII.
bus,

Spicilegium de apparitioniecclesiis,

reliquiis,

aliisque

ad Sanctam spectantibus.

Sulpicius Severus

in Dialogis de Vita S.
,

Mar-

S. TttcclaS.

tini Dialog, 2 cap. 11 insinuat

S.

Theclam

Martino
stpius appttruit,

MiiacuUi in
transiatione

episcopis Ccesaraugustano et Ilerdensi. 93 Translationem hanc insigni miraculo fuisse illustratam, testatur Domeneccus, etpost ipsum

cum aliis sanctis

cit
:

virginibus frcquenter apparuisseS. Martino. Nam Gatium ita narrantem indu-

Quodam

die eg*o et iste Sulpioius proforibus

il-

etpostyno-

iumfucta.

martyrologus Hispanus, cujus verba huc transfero, rescissis tamen iis, quos non habet primus au~
ctor.

Non

defuere, inquit,
:

tantse trauslationis fe-

miracula nam sacerdos, Raymundus Castellon nomine, qui per sexdecira annos oculis orbatus incedebat, invocato S. Theclaj virginis et martyris nomine,.... protinus visura oculorum.... recepit. Aliud postea secutumita refertur Quaedam faemina , uxor Raymundi Palmer de Valls, quae per biennium epilepsia laboraverat, cum in ecclesiam duceretur, ut ante aram , ubi rcliquia
stivitati
:

Martini) excubantes jam per aliquot horascum silentio sedebamus, ingenti horrore et tremore, acsi ante angeli tabernaculum mandatas excubias duceremus cum quidcm, clauso ccllulius (S.
:

lae

suie ostio, nos ibi esse nesciret.

,

Interim

col-

et mox horrorc loquentium murmur audivimus quodam circumfundimur, ac stupentes nec iguorare potuiraus, nescio quid fuisse divinum. Post duas fere horas ad nos Martinuseg-reditur ac tum
:

eum

iste

Sulpicius (sicut apud

ccepit orare

eum nemo
,

fami-

liarius

loquebatur)

ut

perquirenti-

coudita erat, pernoctaret, emisso voto de offerendo sanctae Virg-ini et martyri sex librarura cereo, dum ea nocte evigilabat, integre se sanatam invenit , idque populo manifestavit inquit
,

bus indicaret, quid illud divini fuissct horroris , quod fatebamur nos ambo scnsisse, vel cum quibus fuisset in ccllula collocutus; tenucm enira nos licet et vix intcIK-ctum scrmocinantium sonuin
,

Domeneccus. Tertium addit uterque, quod etiam referunt Ilieronymus Surita in Annaiibus Aragonize
lib.

pro foribus audisse.

Tnm

illc

diu
ei

multumque cun-

ctatus (scd nihil crat, quod

sed, Christo teste,

Sulpicius non ex-

lOcap. 39

adannum

1387

et

Ribadineita
S.

ra in Vita
habet
.-

S. Theclte.

Martyrologus Hispanus
;

torqueret invitoj incredibiliora forte dicturus sura, non mentior, nisi quisquam est
sacrilcg*us, ut

Ab

incursibus militaribus defendit

The-

tam

Martinum
:

aesdimet fuisse

men-

quod expertus dicitur IV trus bujus nominis IV Aragonum rex. Qui distracla SU33 jura ecclesise

titum. Dicam, inquit, vobis

dicatis

sed vos, quajso, nulli

bere Tarraconensis cathedralis ecclesize possessioncs cupiens, militem adversus eas annatum dimisit,

Thecla et Maria mccura fucrunt. ; Agnes, Referebat autera nobis vultura atque habitum singmlarum. Nec vero illo tantum die, sed frequenter

qui
et

penitus

omnes

devastavit.

Quod beata
:

seab

eis

confessus est visitari.

Virgo

martyr sacrilegium vindicavit

nam

no-

::

566
aijctom
J
-

DE

S.

TilECLA VIRG. MAJ8T.

mundanas viriliter superavit illecebras. Et virgiualem clypeum arripiens, gloriosis virginibus
ctrinis,

"

96 In continualione Historim episcoporum Virdunensium apud Acherium in Spicilegio tom. 12 2G o ei 2 63 alia refertur S. Theclae cum beatissima Virgine Maria apparitio, facta Berengario episcopo Virdunensi, et imperatoris Otto-

tomtmel
siia Berenyario

^ ag

exemplum prima
lis

contulit martyrii

et principa-

Vtrdunemi
episcnpo.

n (s I consanguineo, inpcenam salutarem. Multis au tem referentibusaudivit, inquit auctor quod ejus
t

Immissa denique flammarum rogis furentibus inclita Virgo, igne non est atacta corporeo, quia Christi Filii tui amore succensa, gemina carnis superavit iucendia. Dehinc feris obconstantie.

pes ante mortem factusest aridus

nam quadam

die

jecta rapacibus, ledi nilnlominus, te protegente,

descendente eo ad ecclesiam beatae Marise, invenit clericum quemdam solo prostratuni, beatce Maria3 memoriam celebrantem. Hunc percussit pede, ut surg-eret.

non

valuit;

git Ovicula.
virginitatis

quia ferales animos mitissima subeOb hoc et principatu martyrii et

,

Mox

ille

surrexit,

et viso eo, pa-

tienter tulit. Sequenti

et

autem nocte

lectulo jacentis,

triumpho sublimis, choris circuncincta virgineis, Agni sequitur immaculatl vestigia. etc. Hmc omnia, utpote sanctorum Patrum assertis

Caput Sanrtr Mni,]'

lani, olim tn
ecctciiit sibi

"

dicata,nunc
inmciropolttana '

episcopi, cum beata Thecla Maria Percute, inquit, istius pedem, Thecla, et clerici mei injuriye ultrix existe. Hac percussione ab eadem hora coepit ardere pes ejus, et in jam dicto loco (nimirum in monasterio S. Viloni) monachus factus est. Potuit ipse Berengarius tunc referre apparitionem sibi factam, qum tamen non tales habet certitudinis notas, quales prmcedens. 97 Paulus Morigia in Sanctuario Mediolanens enumerans reliquias ecclesim rnetropolitanm ... , , , .. , Mediolanensis, nspag. 5 annumerat quatuordecim Sanclorum aut Sanctarum capita, etprimo loco, Caput protoniartyris S. Theclse, Virginis et

necdum dormientis
.-

conformia,pro veris
S.

et

historice certis haberi

adstitit Virg-o

possunt.
99 Varias ecciesias
stantinopolis.

Theclae sacras hdbuit Con- >winii m

7''' fres

Quatuor diversas memorat Cangius

hisprima,certe sub nomine S. Thecla^, fuisse videtur in suburbio, cui Syca? olim nomen, quudque modo passim Galata dicitur. De ea agit laudatus Cangius lib. 4 pag. 190, aitque sitam fuisse in suburbanis ultra Sycas seu Galatam , Ubi extitit porta inquit
in Constantinopoli Christiana.
,

Ex

sCni
afe,

J x

ex
'.

a-y.yovGY, tiz TQ y-xrjzvpiov

rv^;

ayia; 0/.//;; (^ducens

raarfyris, discipulas

Pauli apostoli, celebrataeque

a doetoribusGraecis et Latinis. Consentit Ughellus

Mtalim sacrm recusm col. 19, simulque docet undecaput Sanctm ecclesia metropolitana accepetom.

ad martyrium S Thecla^.) Hujus ecciesim presbyter fuit Flavitas, qui seculo v senescente factus est patriarcha Constantinopolitanus nam a S. Nicephoro in Chronographia compendiaria vocatur Ttpeffpwrepo? zr,q dyiaz, exAyj; 2w.y. Presbyter S. Thecla3 Sycarum. De eodem Liberatus Diaconus in Breviario cap. 48 dicit Moritur Acacius (patriar: :

scribens de metropolitana Ilic caput S. Theclai, discipula: S. Pauli, et feminei sexus protomartyris, translatum ex antiqua collegiataecclesia
rit, ita
.-

chaj

et ordinatur post

eum

Flavitas presbyter, qui

fuit a S. Thecla.

Ex

his liquet, ecclesiam illam S.

Thecla? noraini sacra,

quam Ferdinandus Gonzaga,

Pontificeprobaute, inraunienda urbedelevit. Deil-

Ripamontius in Historia Mediolanensi tom. Ipag. 1119 italoquitur Forum, quod metropolitance aidi prasjacet, vetustissimaetruinosaD Theclaesedesobscurabatatque impediebat. Placuit eam complanare aedem, ut, et translato in templum maximum cultu ministerioque
lius ecclesicV destructione
:

a secuto v. Aliam S. Theecclesiam, sitam in monte Tx Kovrapia dicto, assignat Cangius pag. 150 his verbis S. Theclse martyris templum, Ta Ko-jrdoax. dictum, exstruTheclae exstitisse saltem
cIee
:

Constantinus Magnus et Deiparse sacravit deinde a Justino Curopalata in nomen S. Theclae transfusum est, uthabet Codinus pag*. 28, et auctor
xit
,

Collectaneorum CP.

pag".

98.

Illud forte,

quod ab

ejus, cultus Divae

set,

amplior in metropolitanasede-es-

etforolaxitasspatioillo cxaugurato adjiceretur.

eodem Justino renovatum scribit Zonaras. Anonymus apud Bandurum in Antiquitatibus Constantinopolitanis part 3 pag. 44 et 46 agit de eadem
ecclesia,

Habuit igitur S. Thcclae Mediolani templum vetustum, qaod fuit destructum circa medium seculi xvi. Bosca in Annotatis ad Martyrologium C Mediotanense xxiv Septembris asserit, aestivam
fuisse ecclesiam, quia clerus metropolitanus aestiVO tempore utebaturS. Theclae ecclesia. Atdeceptus
est Tillemontius,

additque Contaria nomen montis fuisse, in quo otim Byzantii excubias agebant, et in quo

Constantinus ecclesiam illam Deiparm exstruxit. Hancvero Justinus Curopalata ampliavit, inquit, F
exornavitque,
ac S
.

ThecIaB appellatione donavit.

dum

scripsit ecclesiam hodie

metropoliticam
inteltigit

Theclae dicatam esse. Rectius ait,reliquias ejus in Metropolitana servari, siid

S.

de capite, non de toto corpore, utperpe-

ram
u&i rfudum

Tertiam S. Theclaa ecclesiam Constantinopoli ad portum Juliani exstructam a Justiniano, scribit Cangius, laudans Procopium de JEdificiis lib. i cap. 4, ubi mxdtas enumerans ecclesias a Justiniano exstructas, hanc breviter sic perstringit
iftdemque Theclsemartyrisad urbis portum, qui no-

intellexit Baittetus.

98 Colitur
t liS
>s,
'l

euUaUSjtfivtodupUel,

Thecla Mediolani Officio rid U pticis inMetropolitana, non xxui, sedxxiv

S.

autem

aGciscolitur. Ita notatur in Leetionibus propriis ecctesim Mediolanensis anno

1612 impressis, et in Diario sacro Joannis BaptisUv Carisii, qui adjungit, Sanctm caput inecctesiametropotitana servari, Missamque et divinum

,f <'"

/hrts <Q l{0

menhabeta Juliano. 100 Quartamdenique S. Theclad ecclesiam secido xiablsaacio Comneno imperatore in palatio Blai

etquaru
** mU>

K&

Ofjicium celebrari in Pontificalibus In vetusto Missati Mediolanensi, quod habemus unpressum

chernianoconstructam,exvariisauctoribusosten- tZnoaddl dit laudatus Cangius. Causam refer unt Anna ta. Comnena lib. 3 Alexiados pag 90, Zonaras, Scylitzeset Ghjcas in Isaacii Comneni gestis. Zona.

ras, relata Isaacii expeditione contra

propria S. Theclaj quagesta Sanctm verocompendioLwponuntur.Litbetlaudatumcompendium huc transferre, ut studiosus lector vi1582,

anno

habetur Missa

cum prmfatione particulari,

Patzinacas aut Patzinacitas, descriptaque gravi tempestate, qum redeuntem versus Constantinopolim exerci-

in

tum
ita

excepit

apud Lobitzum montem in Thracia,

deat, fabidas, Actis infartas, non fuisse adoptatas ab ecclesia Mediolanensi. Post initium

Ceterum pluvia et nive pauli; sper sedata, imperator tabernaculo egressus, sub

prosequitur

prmfa-

tionis hsec

seguuntur ; Adest namque Teglaceleberrima virgo, qua? apostoli tui Pauli imbuta do-

rnagnam quamdam quercum in proximoconcessit, circumstantibus procerum quibusdam. Orto autem

in eo loco fragore, et ipse et sui inde discesserunt;

atque arbor statim radicitus evulsa concidit. Reversus

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

567
IfCTttt
.

versus igitur iu

ad grates ob salutem acceptam Deo persolvendas, intra palatium sanctae Theclie protomartyris sedem ille quidem

magnam urbem,

Officiumperagitur. Piazza in Hemerologio sacro Urbis ad xxm Septembris nullas quidem Romse assignat S. Theclae reliquias; ecclesiam tamen

j.s.

quo illius memoria celebratur, quercus illud periculum eftug-erat, sed talem, quae maguam ejus animi pusillitatem arguat quam ejus ex fratris filio nepos imperator Joaunes, Alexii filius, mag-nificentissime instauravit, nomine Salcondidit,

quod eo

die,

memorat ejusdem nomini dicatam a Clemente VIII, qu v est Puellarum et monialium sancti
t

Spiritus

ibique

festivitatem

ipsius

celebrari

testatur. Martinellus in

Anna Comnena ait, non modo fragorem aut sonitum auditum ante lapsum arboris, quam illa fagum vocat,sed etiam
vatoris nostri Jesu Christi.

sacra pag. 311 de eadem ecclesia brcvissime mcminit, sacellum vocans his verbis S. Theolffi in burgo, raonialium S. Spiritussacellum. Idempag. 103 vetustum S. The:

Roma

clffi

monasterium
:

Romx fuisse

ostendit, ita scri-

vocem. De'exstructaveroecclesia,quam ipsaante instaurationem frequenter videre potuit, ita loSensit statim aug-ustus nec dissimulavit quitur beneficium servati divinitus capitis sui, ac... festi:

bens S. Theclae monasterium erat inVaticnno juxta S. Petrum, referturque a Joanne XIX et Bcnedicto IX in privilegiis apud Ug-hellum vol. 1 Italia: sacrae
fol.

nantius domum redieus, nihiL habuit antiquius, quam ut magDSB martyri Theclse templum elegautissimum conderet, magnificeque haud parvo sumptu instrueret atqueinsiguiret ornamentis, et genere variis, et

111 D. etlfcSC. 103 Galli variis locis reliquias

S.

Theclae sibi Uem

lia

fn Gat-

adscribunt.

Etenim Saussayus Galticano ad xxiu Septcmbris

episcopali

in Martyrologio
Itahet

sequentia
Theclffl

Ipso die in
ejus
dicecesi
,

ecclesia Regiensi totaquc

natalis
ct

tum materia tum

arte

manuque

pretio-

cclebnitur

sancta*

sis. Htec majorem illius ecclesise magnificentiam insinuant, quam verba Zonarte. 101 Verum existimat Cangius, ecclesiam illam ub ea fonc diversum ja ante Isaacii Comneni tempora constructam ejutdm m u iSS6j qu i a Continuator Theophanis lib, 3 in f Theophilo num.-H hsec scribit Sed et Thecla, ejus tortum Jtusihitiem. {TheophiU imperatoris ) filiarum natu maxima, cubiculum (in Blachernis ) ubi et Theelae protomartyris oratorium est, cum sit pulcherrimum, a fundamentis excitavit quo etiam in loco leoto de-

virg"inis

illius scdis

patroum

pnmic

ommum

sexus feminini martyris. Et post elogium, ex tmte disputatis corrigendum,de reliquiis ita loquitur: ^ Porro sacra spolia, cx Oriente in Galliam traduorbe sanctissimffi Dei cta, Carnuti in celebri toto Genitricis basilica ad perpetuam vrnerationem recondita sunt, in prsesidium
illius

urbis

(lalliae-

que universai decus sempitcrnum. Ex his tamen decerpta duo inclyta? Virg-inis brachia, alterum Veroni ad Sequanam in basilica BBnctffl Dei Genitricis;

cumbens vivere desiit. Malim tamen existimare, hoc cubiculum oratoriumque diversum esse ab ecclesia modo memorata. Ffpgiem S. Theche ex
tabxda Griecanica etiam exhibetCangius pag.\Z7 una cum S. Stephano protomartyre et S. Hcvcatarina. In Synaxario Grseco

alterum

Reg-ii

in

praedicta

cathcilrali

cum ejusdcm maxilla et duabua scapulis omni cum decoro et religione asscrvantur. Hacteecclesia,

nus Saussayus,cui pro ecclesiaCarnotensiconsenSebastianus Roulliard in Sistoria ccclesise Carnotensispart. 1 cap, %num.%,ubi plura eidem ecclesicV annumerat Sanctorum corpora. Non tatit

Sirmondi adxxiv Se:

Varis reliqntx
et

ee-

clesix S.

Theclx

trt

Germania
cl

Ualia

ptembrispost elogiumSanctcV additur Celebratur vero festivitas ipsius in martyrio ejus, quod est h rotq xfAGonailioii in Crithopoliis. At locum hunc nullibi invenire potui, ut nesciam, utrum h{ec ecclesia sit una ex memoratis, an alia. 102 QiicV de reliquiis S. Thcclse idterius invenio, hcVC sunt. Papebrochius noster tom. iii Maii pag. 37 in S. Epiphanio ex epistola Thomx de Czechorod, episcopi Samandriensis etPragensis decani, quod aliqnae S. Epiphanii recitat h&c verba
,

men

edicit,

unde Carnotenses

S.Thecloe corpusac-

ceperint,aut quotempore.Et sane dubito.an omnia satis sint certa, quie causidicus ille de reliquiis in ecclesia Carnotensi servatis liberaliter asserd

prxsertim cum

alii scriptoresGal(i,<-t

^timinalim

Tillemontius et Bailletus decorpore Carnoti servato altumsileant. In Breviario Carnotensi t quod habemus anno 1033 impressum, Offtcium S. Thesemiduplici clse prwscribitur celebrandum ritu

reliquise,uua

cum

brachio S. Theclae, et capite unius

fuerint

ex Innocentibus Bethleemiticis annoMcccuv allata) in Bohemiam, et Carolo IV imperatori

prsesentatae a Protiwa

Swihowski
ac
reg-ii

Seg-niensi, viro

apud Botiemos
post
in

illustri

sanguinis. Scripta

fuit hcvc epistola

anno

1G77, idest,

quatuor annis
auctoris,

nec in eo vel verbum legitur de reliquiisS. Thcclffi p in ea ecclesia servatis. Itaque, si qu cv reliquise S. Theclae in ecclesia Carnotensi servantur, quod negare notim,dubitare saltem cogor, an tam notaIn Offibiles sint,ut recte corpus nominaripossint. propriis ecclesicV Reyiensis ptwscrihitur pro ciis

Phosphorum Pragensem ejusdem

quo illud non habet. At in laudato Opere pag. 518 hoc solum scribit ad xxiii Septcmbris S.Thcclse V. et M. sacri cineres in fasciculo parvo rubei coloris collig-ati. Masinus in Bononia perlustrata
:

Officiumdupiexprimx ciassis cum Octava, certein O/ficiis anno 10:55 impressis.

festivitate S. Theclae

pag. 461 observat, xxiii Septembris festivitatem S. Theclae celebrari Bononise in ecclesia ipsius,
fuudata a S. Petronio, ut asserit, ibiquc, inquit, sunt ejus reliquiae. Ftaminius Cornelius in Opere

1'ujus 104 Baitletus in S. Thccla reliquias SanctcV adscribit ecclesix collegiatcv Camalariensi lamina' in Arvernia, ut docet, inquit, inscriptio nuper inventa cst in arca, plumbece incisa, quae
in

variU

fo< Im,

litteris

qua servantur. Aliqui censent, inseriptionem, ut majusculis exaratam nong-cntorum

, ,
,

de Ecclesiis Venetis tom 13 dedit Menotogium Venetum, in quo enuntiantur Sancti, qui aut in tota civitate aut in aliqua ejus ecctesia cultum habent. In eo autem ad xxiii Septembris pag. 391 nitide et accurate annuntiatur S. Thccla hoc modo
:

easque reliquias posGalliam a tempore fundationis se allatas esse in exstructi sub finem monasterii Camalariensis comitcm faciunt seculi vn per 8. Gencsium, quem ct Icinde convcrsi in capitulum

minimum

esse

annorum

Claromontanum,

Iconii in

Lycaonia sanctae Thcclae virginis

etmartyris, quae postplurima superata eertuuiina, hanc Seleuciam veniens, ibi requievit in pace.

canonicorum. Ab illa ecclcsia anUO L699 pro colleg-io ficta cst pare reliquiarum S. Thecla? recentissime sub ejus nomine ct liarum, quod
platca, vulprotectione institutum est Parisiis in Epistolam go Vaug"irard dicta. Ita iile, laudans

exb-

Tum

adjungit annotationem lnsigrnis S. nis et martyrisreliquiaexponiturhac die in ecclesia

;

Theche

virgri-

monialium S. Catharinffi, in qua solemniter Septembris Tomus VL

ipsius

Verum alii Mabillonii ad episeopum Blesensem. votuerunt,inectesiaCamatariensi depositam fuis7G

se

AlCTOHl
J. S.

DE S. THECLA VIRG. MART. seaiiquam Sanctam Arvernensem, quam et Theliquias sibi adscribunt apud Gelenium in
5G8

utSanctam annuntiant ,sed sine probatione cultus et sine idoneo fundamento, ut hodiedictum est in Prsetermissis. InVitaS .Boniti episcopi Ctaromontani, data tom 1 Januarii, pag. 1075 memoratur Moderatus Teclatensis monasterii
clara

nominant

Colonia

et

rector,quem nonnuili putantCamalariensis fuisse monasterii prasfectum. Potuit sane idem monasterium Camalariense dici aloco, et Teclatense, siS. Tliccbr fuerit d icotiun.IIor lamen rertis argitmentis necdum vidi probatum. Augent tamen suspicionem de servatis ibi S. Theclae reliquiis , qux leguntur in libellis anonymi de ecclesiis et mona-

Agrippinensi.Namauctor,enumeransthesaun Germ a sacrum ecclesix S. Gereonis, cum aliis reliquiis ?te pag.266recenset S. Theclae bonam partem. Etpag gio 311 ecclesuv beaLv Marix Virginis ad Gradus attribuitS Theckevirg-inistres dentes, et mag-nam
-

mandibulae partem. Raissius in Hierogazophylapag. 415 reliquiis Duacenx ecclesi& coliegiatx S. Petri annumerat etiam aliquid de S. Thecla Iconiensi. Reliquise item S. Theclae habentur Monachii in ecclesia Societatis Jesu, S. Michaeli dicata,ut colligitur ex instrWmento ,quod
cio Belgico

Claromontii apud Savaronem lib. 2 num.% ubi ita habet anonymus In monasterio Camalasteriis
:

riensc altarc sancta? Mariae, altare sancti Prasjecti, altare sanctae Ag-athse altare sancti Martini, altare
,

recitatum est tom in Aprilis pag. 982 et 983. Ibidicitur, hujus Sancti revelatione a Christianis crucesignatis in Terra Sancta inventum in ampullula de sang-uine sanctae

dempag. lteinS. Georgio

Pardulphi, ubi requiescit S. Thecla. Rursum ibidem num xi hasc leguntur : In ecclesia S. PraeS.
jecti, altare sancti Praejecti, attare sancti

Martini,

Heec quidem suspicionem vehementem ingerunt de servatis ibi reliquiis sanaltarc sancta: Thtclae.
ctse alicujus Theclae.

martyris Theclse. Ceterum non dubito, plures ecclesise nonnutlas S. Theclse reliquias haberese credant,maxime in Catalonia, vicinisque Hispanise provinciis quibus communicari potuerunt particuim brachii Tarraconem
virg-inis et

quin

et aiiae

translati. Vetustee

cujusdam

S. Theclae

an autem

ecclesnv in

sint hodiernse

B examinandum
res sunt.

relinquo eruditis, qui loco vicinio-

Gerondensi mentio fit tom. 2 Maii pag. 134 in SS. Eovaldo et Sixto. Verum hcvcpro insti
dicecesi

tuto nostro sufficiant.

105 Colonienses etiam nonnultas S. Theclae re-

DE

S.

PAXENTIO ET ALBIM
PARISIIS

U.

COMME^VTATMXJS
Sancti
ignoti

antiquis

martyrologis,

Acta

eorum

fabulosa

reli-

quise et cultus insignis,

Memorta

Iyrisiensi
.
.

civitati

Sanrtorum
III

Sanctoshosceattribuo, non
'

Jquia,utpassim
,"

rrrrntin

ribuitantnm
i-'<tis.

eos l0ule

in Opere.nostro, existimo, ""w'W| vel vixisse vel martyrii palmam

fit

aaeptos esse, sed quia certo constat, eorem reliC guias summa veneratione iltic coli et honorari. Locum quippe ac tempus martyrii comprobare

possum idoneis testimoniis ; imo nec affirmare, ipsa eorum nomina innotuisse aliunde quam occasione prsedictse venerationis per concessa procul dubio divinitus beneficia, inchoatse, conUnuatse et aucLv. Sane in genuints veterum Fastis non comparent primum
:

non

Arturus a Monasterio in Gynxceo, quem et ego hic sequor, quamquam Albina; pecularis ac prtvcipuafestivitas notetur alibi die xxvi Septembms, sicut postea videbimus , ratio est, quia vix agipotestde S. Paxentio, quin simul producatur quidquid fere innotuit de S. Albina. 2 Boltandus noster dum secido pra>cedente undequaque conquireret Operi promovendo instrumenta, edoctus verisimiliter insignem cultum
est
S,

Acta eorum

/ ';'" m Martyrologtx
n,(

occurrtt solus Paxentius in Usuardo aucto Muneratt, Partsiis edito annis 1490 et 1530 hodie h%S verbis Eodem die Paxcntii martvris cujus corpus honoratur et colitur in conventu divi n-inn de Campis Parisius. Eadem adoptavit
:

Musei nostn

Paxentii Parisiis, diligentem operam dedit, quantum conjicio exlitteris ad ipsum missis ac aliis
:

prehum

noiitiis, ut quse de ejus gestis iitic exstabant,obtineret sed nihil retulit, quod operx esset.

Ferrartus CasteUanus

auctor item Qermanici; secuti sunt Philippus in Catalogo generaU Sanctorum

Amicus Parisiensis iitteris datis xxvin Novembris 1634 hsec ad eum perscripsit Inquisivi dilig-enter de quodam sancto martyre
lasentio, hac in urbe colitur xxin Septembris in a3de S. Martini de Campis, celebri utique

ts

^diHonibus;

qm

Prioratu

Martyrologio universali etmart

etpervetustoOrdinis Cluniaoensis... studioseinquisivi, Sl Acta ejus aliqua nancisci

possem

tyrotyusPartsiensis.SaussayusmM^ ^panoSanctumetiamhQc^iecelebratlonaiore etogto, qvod, utpote desumptum ex lectione Offin> mfertus recitanda, hic locum non postulat
tt&us
ria
.

post

longam inquisitionem

tandem

reperi vetus

continens

novem

Ms

lectiones

ejusdem Paxentii, sed

m^oratetS.MUnamverbissequen. ~~ ~- -iiunnmi Ihidom natalis S AlDlIllEVir \lhin- P vi* :inis et martv& lu '^i marn .. i,K,iK B. p ps.u, n

mim

axentii sororis, pro pietatis et pudissertione coronat^, Clljus saora Ppo

1

lipaams conservantur.

lia eum Saussayum secutus

de Campis,
de us

dictioneimpolitas, sensu fatuas atque insulsas, eas ut indig-nas Judicaverim, quas transcribi curarem et ad R V. mitterem. Idem anno eodem die xviii Decembris in alteris litteris ita loquitur : Scripseram ante dies aliquot ad R. V. de S. Paxentio mart>re et ejus Actis, quai hic extant in iBde S. Martini

qme mihi insulsa videbantur. Con^uli cum dno du Chesne haec illi sunt fabulfe at
: :

vere

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTEMBKIS.

A.

569
fabulis depuratse sunt,

vere martyr est, Roma missus ad eos per Greg-orium VII; qui Cluuiacensis erat monaehus aute

Ambse lectiones

utjam

ItCfAC
J.
r*.

Pontificatum , cumque Vita nulla suppeteret, ab aliquo stolido stulte conficta est. Ju-

summum

dicium suum ipsi Bollando confirmavit laudatus B.du Chesne, vir eruditione clarissimus quserenti quippe Bollando, utpropria manu notavit Papebrochius, respondit, Acta non esse digna lectu, conficta esse, postquam retiqmseet caput Martyris, quasi impacto malleo pertusum, obtenta fue;

p. monui, nec aliquid continent, quod absotute ac omutxm per se fabulam spiret sed ne vel sic carent fi- trnlvrrOjm ctionis suspicione, cum fons atius, unde haustse Di".i'ir,n. sint, assignari nequeat, prseterquam Acta fabulosissima, judicio eruditorum composita, post~
:

quam

sacrse exuvicV in

Gallias transtatse sint,

necvet ipsa Sanctorum nominareperiantur apud

scriptores translatione antiquiores.Mentemsuam hacsuper re abunde, licet primum tacite, indicarunt recentiores et perspicaciores Parisienses,

fabnlosa,

rant a Pontifice. 3 Habeo penes me apographum Ms. Actorum S. Paxentii, Latine typis editorum seculo 16 per fratrem Richardum le Moine dicti Prioratus S. Martini religiosum. At nonpossum mihi persuadere, esse eadem cum mooc memorato veteri Ms. continente novem tectiofies S.Paxentii nostra enim non tantum ex impresso descripta signantur, sed et adeo prolixasunt, ut impteant duodecimpaginas, quarum unaquseque sufficeret lectionibus tribus ac prseterea prsefixum habent prologum laudati le Moine ad Priorem suum Stephanum Gentil. Non fuit tamen ille eorum auctor,sed editor dumtaxat imo et interpres.Edita enim sunt B ob anonymo Parisiis denuo Galtice anno 1677 sub hoc titulo Vita S. Paxentii martyris et S. Albinae
,
t
: t

dum lectiones jam recitatas ex Breviariis annorum IGMet 1610, prorsus omiserunt in editionibus annorum 1G80 et 17U0, et apertius in novissima editione anni 173G, ubi hsec una lectio itlis substituitur Paxentiusantiquis martyribus accen:

seturcommuni
sciacum

traditione,

quam

aliqua Galliae loca

conservant. Ejus nomine extateeclesia

in pag-o Bituriecnsi.

apudMadiEjusdem cultus in monasterio sancti Martiui aCampis, ubi rcliquia; ejus collocatae sunt, sub finem undecimi seculi vigere

Anno millesimo trecentesirao septimo, die Circumcisionis Domini, evetericapsa lignea in arg-enteam translata snnt saucti Martyris pignora a
coepit.

virginis etmartyris, illius sororis, titularium ac tu-

telarium patronorum reg-alis monasterii S. Martiui de Campis Parisiis, OrdinisCluniacensis, ubi sacra eorum corpora ultra annosquadring-entos quiescunt,

Joanne Aniciensi episcopo, et in eadem capsa reliquia3 sanctae virg"inis Albhne reconditae sunt. Tanta autem fuit jam a fine decimi tertii seculi Parisiuorum erga sanctum Martyrem veueratio ut ejus
,

capsa inter eas, qure in publicis supplicationibus cum corpore beatyeGenovefaecircumfemntur,loeum

habeat. Hinc colligat lector, quid de gcstis, tempore, paLvst.ro et adjunetis martyrii acSauctorum sanguinis conjunetione statuipossit. Interim quse de eorum retiquiis et cidtu obiter perstricta sunt,

patrantque in aegris miracula plurima ac tum subditur In Latiuum versa ab annis centum sexag-in: :

ta per F.

Richardum
et

giosum

nuper

in

le Moine ejusdem domus reliGallicum idioma per religiosum

strictae observantise sacri

Ordinis Cluniacensis./frnc

paxdo latius exponamus.

G Reliquias S. Paxentii
tifice

suspicor,

conscripta fuisse veteri Galtorum lingua atque inde translata in Latinam. Quidquid sit, seu eadem sint lisee Acta, seu diver-

primum

Roma

a S. Gregorio VII Ponmissas ad ecclesiam S. Martini de

cit.

Reliquiz obrentm iccufo

Campis testantur titierse

eco

num

2.;

num autem

sa a supra laudatis, mitiorem non merentur censuram; farrago est male cohserentium nec verisimilitudine vestitorum mirabilium, quam magno cum tsedio et cum amissi incassum temporis
dolore pervolvi.
Ifctioncs Officii

antiquo monumento id scriptor didicerit, an vero ex traditione religiosorum, non additur. Postremum mihi verisimilius est, quia apud Mar-

in binas lectiones 4 Gesta utriusque Sancti compendiosissime contracta et in Officio olim recitarisolita, exstantin antiquis Breviariis ecciesise Parisiensis sed apertis iltis fabulis expurgata.
,
:

tinum Marrier in Historia ejusdem regalis monasteriiab anno 10G0, cui fundationcm innectit, usque adannum circiter lG'6'iproducta, chartisque
ac diplomatis confirmata, dictse translationis nec instrumentum nec mentionem comperio. Sed et traditio mihiest verisimillima, tum quia in re\ itata num. prmcedenti tectione Offivii dicitur Sancticxdtus ibidem ccepisse sub finem seculi undecimi, tum quia ecclesise novimonasterii dedicatio facta est eodemseculo, anno sciticet 1067, se.rennio tantum, antequam Gregorius VII ad summum Pontificatum provectus est. Tanta probabilitate scribere nequeo de tempore, quo, et loco, unde illuc allatcV fuerint nz/jV/u^S.Albiuae, quiv ne nominatur quidem in instrumento translationis S. Paxentii, ex capsa lignea in argenteam factiv anno 1307; prout accurate signatur in novissimo Parisiensi Breviario.
7

XJna lectio his verbis concepta

est.

Paxentius

ing-e-

nuus adolescens, sub Autonino principe fidei Christianae accusatus, succensi divino amore pectoris
virile

robur sua in confessione prodidit

blandiciis

multis

non potuisset, ut ag-nitum Christi Redemptoris nomen ejuraret, miuasque etiam et terriculamenta omnia, quibus jndex con-

euim

cum

flecti

cutere nitebatur

suam constantiam,

tempsisset;

demum

intrepide conpost multas fortiter pro fide

perpessas

immanium

cruciatuumacerbitates, impa-

cto capiti trabeali clavo,

agonem suum

coronans,

pro praemio victoriae diadema decoris et palmam g;loriae immarcessibilem de manu Domini percepit. Sub eodem tyranno pugnam Altera sic habet etiam gloriosissimam confecit Albina virgo nobilis, ejusdem Paxentii soror, qme cum eximia cor:

Instrumentum
tib. 3

rier In nomine sanctae et individum Trinitatis, Patris,

.

iltud exhibet taudatus Mar- srculo ii imponunlw Historise pag 222 his verbis conceph*"'
ter.

thecx argen-

et Filii, et Spiritus sancti.

Amen. Ad perpetuam

poris forma preestaret, ac fidei et pudicitiae prae-

mcmoriam

sciant cuncti, corpus B. Paxentii mar-

quoque Christianitatis nomine, Fratris constautiam imperterrita Christi confessione exhibuit. Nullis enim illecebris vel tcrpolleret insigniis, impetita

roribus

cum abduci

potuisset a praeconio divina;

si-

tyrisde cassa quadain lig-nca in hanccnssam arg-ende Troando ti, a Venerabili Odone Chapitelli de Campis Parisiensis Ordihujus loci S. Martini nis Cluniac. Priore factam, translatum fuisse pei

bi patefactae veritatisetintegritatis proposito, capitis damnata,caesaque grladio ad Agni ccelestis desideratas nuptias in caelum evolavit etc. Reliqua ad cultum utriusque Sancti pertinent, inferius exhi-

nos miseratione divina Joannem Aniciensem episcopum, Bertrandum ecclcsiae Cluniacensis humi-

benda.

lcm min strum, et Bercng-arium Eig;iacensem Ordinis priedicti abbatcm, die Lunu; in fcsto Circumcisionis Domini , anno ejus millesimo trecentesi;

mo

570
tocroni

DE
:

SS.

PAXENTIO ET ALBINA MM.

aliis fere

J.P.

septimo, sub testimonio sig-illorum nostrorum. Subdit altero charactere editor Huic autem cartSB tria adpendent sigilla ceras flavffi sing-ula sub duplici cauda, asservaturque in eadem capsa. Deinde exveteriMs. Galticodocet,capsam illam essepon-

mo

eadem sunt; praescribuntur die xxiu

.-

Septembris
tini

S. Paxentius M. in Oriente. In S. Mara Campis, indulgentiae plenarise, lipsanotheca ejusdetectaest; caput vero circumfertur insupplicatione; concio DominicaprEecedente et subsequente.

ri "

S -Mar.

Uni a

deris

centum nonaginta bessium. Verumtamen

S.

Ista
S.

autem ad diem xxvi mensis ejusdem

S.

Al-

etiam

Albinae reliquias

eadem capsa

inclusas

bina. In S.

tum
fpuruculoiQ

tradit ibidem
8

indubium fit ex charta altera, quam Marrierus pag. 264. Sic habet Anno Domini millesimo quingenfuisse,
i

Martini a Campis; reliquiae in theca Paxentii,qua3 parte anteriore detecta est.Pr^e-

tcsimo nono, die vero Jovis, ultima mensis Maii. Ejffic presens capsa in honorem B. Paxentii martyris composita et dicata, tunc in pluribus suis locis
fracta etdisrupta, aperta fuit et visitata per reve-

rea inKalendario anni 1686 ista leguntur ad diem xvin Septembris : Exceptio reliquiarum. In S.MartiniaCampis; solemnitas, expositioreliquiarumthesauri. R&c solemnitas respicit verisimiliter etiam Sanctos nostros nescio tamen an quotannis ce;

rendum domnum Stephanum Gentils, Priorem hujus Prioratus S. Martini de Campis Parisiensis,
assistentibus sibi domnis Richardo le Moine cellerario et subpriore, Michaele Goupil infirmario ,

an vero tantum per aliquot annorum intervalla certe in ceteris Kalendariis non signaturad diem istum. Estetaliud, quod ignoro; nempe unde tandem innotuerit, S. Paxentium in
lebretur
,

Albina

2fl

Septembrit;

Oriente
12

passum

esse.

Germano Nicolas
ris, et

subsacrista. Extractis

inde reli-

martyseu reliquiisB. Albinse virginis et martyris, separatim in duobus sacculis lineis

corpore

quiis, videlicet corpore prafati B. Paxentii

Ceterum ex assignatis Kalendariis manifestepatet, S. Albinam ibidem pecidiari festivitate

recoli quotannis die xxvi Septembris, atque hinc Arturus in Gynseceo ipsam commemorans die

B Sanctorum

una cum reliquiis nonuullorum aliorum et Sanctarum, in diversis panniculis seorsum involutis, testimonio reverendorum in Cbristo patrum domnorum episcopi Aniciensis Cluniacensis et Fig-iacensis monasteriorum abbarepositis,
et literatorie constitit,

xxin et in Annotatis allegans Proprium ecclesise E S.Martini a Campis, dicit, ibidem agi festum ejus
duplex. Nonest

admanum Proprium

istud

sed

editor Vitse Gallicse sub finem adjicit nonnulla t quseprocul dubio olim tegebaniur, et forte etiam

(nnovataosi.

tum, ut debite

approbatis.
et

nuncleguntur

in O/ficio S. Paxentii

ut sequitur

9Etdeinde ipsa capsarestaurata, reparata

de

novo deaurata, adjectis tribus marchis, sex unciis, duobus grossis cum dimidio arg-enti, adeo ut ascenderet ad pondus centum nonag-inta marcharum arg-enti apprime deaurati ; dicta corpora beatorum
et Albinaj virg-inisprsefata? una cateris reliquiis supradictis, ut prius fuerant, honorifice reposita etrecondita fuerunt per

DIVO PAXENTIO.

ODE
Ex
Haec dies
laeto
cseli,

martyrum Paxentii

cum

vetusto codice.

dictum

B. P.

domnum Stephanum

celebretur
tibi

hymno,

Gentils Priorem pra3-

QuaDeus

maris atqueterrse,

sis

dictum, assistentibus sibi venerabilibus et religiodomnis lUchardo le Moine subpriore et cel,

Sancte Paxenti,

sempiternam

Praebuit aulam.
Spiritus sancti mediante dono,

lerario praefato,
Ie

Joanne Biscieu

sacrista.

Michaeejus-

Goupil infirmario

cum

caeteris

omnibus

dem

Prioratus monachis et pluribus aliis utriusque sexus personis, adhibitis solemnitatibus cum

Gratia plenus teneris ab annis Obsequi Christo Triadique summa?

gmo omnium plausu

madie

Semper amasti.
Privolos cultus veterum

et exultatione devotionis,

xv mensis Aug-usti anno pra;dicto. Ita est. Sig-naInih :^tephanusGcntiIs,Priorprasdictus S.Martini. C lLw fcstira reliquiarum in renovatam capsam transpositioprocul dubio occasio fuit taudato Ri-

deorum

Daemonum

fraudes magicosque lusus Neglig-ens, firma fidei Satelles

Mente

fuisti.
inlandcmS.
Paxentii

chardo

le

Moine, ut Acta

morata
Fotto tolem

typis

mecommitteret, ac domno Stephano

'6

S.

Paxentii

num.

Priori suo dedicaret

13 iEstuans torvus furiis tyrannus Te jubet plecti laqueis ligatum, Ferreis tundi scuticis et atro

*
tiu

Quo eultu SS. Pnxentium et Albinam, patronos suos, ut supra vidimus, titulares ac tutela10

Carcere claudi. Percutit lictor, resonant catenae,

Concrepant renes laceri

res prosecuti fuerint

flagellis,

Martiniani Religiosi docemurecc appendioe lectionis de S. Albina ex Bre-

Defluitlarg-us, similisque fonte

Paricnsi revitatse in hunc locum reservata. Casterum sancti Paxentii corpus in eeclesia reg-alis coonobii sancti Martini campestris hononflco loculo conditum servatur ubi ejus natalis per dies octomagna solemnitate et populi frequentia celebratur. Beatffl itidem Albinse pretiosa pit
:

nnrm

numA

Sanguinis imber. Firmior saxis, adamante, ferro,

Tu Deo semper remanes in uno Rex furit, quod te neque mors nec ullus
:

Terreat ensis. Putrida lepra mulier laborans,

jfnora

oum Pratris
pro

Mox

tuis sensit precibus

lipsanis ibidem conservantur,ubi

medelam,

cultu raemoria ejus veneranda. Hodiernam vero ac solemnem venerationem propontt Kalmdarium spirituateParisiense (Almanach Bpirituel,) Oallice quotannis imprimi solitum, ut
</"tns

ctiam

fulg-et

Clarior primis nivibus reversa.

Atquelig-ustris.

Nunctuis dig-uameritiscorona
Cinctus, reterna frueris quiete,

Martyres inter
Erg*o

novissepossit festivitates,confraternitates s mdulgentias, conciones, et cetera pietatis exer-

tibi laureatos

ottia,

m ecclesiis.

qws diebus

singulis

per annum habentur

Palma perennis. Rex reg-um, precibus

beati

H Varia ejus habeo exemplaria ab anno 16S6 usque ad 1712 ex postremo autem hxc, qux et in
;

Martyris nostras animas ab omni Liberas culpa, scelerumque lepra,

Suscipe
Sit
ca?lo.

Deo nostro decus ettriumphus,

Quo

571 DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS 1680 ac 17 00 prmcripta et in editionibus annorum Quo nihil majus meliusque vivit, commemoratio S. Paxentii solius excommum est Qui Deus summus sine fine regnat Idem unius Martyris ad diem xxni Septembris.

i.

Trinus et unus. Ameu.

observatum
,/

est in editione

anni 1736; sed adjecta

oratio dit-

jitex

mar14 Orejtcs. Deus, qui beatum Paxentium in passione robotyrem tuum virtute constantise amore nobis imitatione tribue, pro
rasti,

ex ejus

S. Paest Officio S. ThecliV virginis martyris de xentio lectio tertia, quam recitavi num. 5, et ex qua abunde inteltigimus, quanta pietate in eum-

adversa fortuo prospera despicere, et nulla ejus

dem Sanctum
lis t

hymnus midare. Per Dominum etc. His subditur concinnus cum Antiphona et oraalter, minus quam unam describo. Oremus. Omnipotens
tione,
tua? ac clementissime Deus, qui inter csetera Paxentium martyrem preciotatis opera beatum sum, opibus spretis labentibus, luminetuse cogmvirtutionis illustrare dignatus es; quem supernis devictis hostibus miraculis coruscantem, tibus, pie-

ferantur Parisienses. Ex miracupnvfert titulus libelli Gatlici num. 3 laudati, plurima utriusque Sancti corpora patrantur, nultum speciatim expositum reperio. De S.Paxentio ad calcem ejusdem libelti tantum lego sequentia Sacro-sanctum ejus corpus quiescit Pade Campis, risiis in altaribus ecclesias S. Martini
qUcV, ut
:

honore post multa tormentorum genera, gloria et mirabiliter coronasti, tribue nobis, qusesumus,
cognoscere ejus meritis etprecibuste Deum verum omnia diligere, ut ipsum virtuose seet super cum quentes, post cursum labilis vitse valeamus Qui eodem tua perenniter gloriosa perfrui visione.

ubi Deus patrat multa miracula, agonizantibus prresertim iufantibus reddens sanitatem et capitis doloribus liberans illuc undequaque accurrentes
a;gros

tam prompto

et ingenti solatio, ut videatur

quotidie

augmentum

fiduciieet multitudinis ad ejus

auxilium confugientis populi. Quod spectat ad ecclesiam S. Paxentii in pago Bituricensi, sub ini-

tium ejusdem

lectionis

memoralam,

refert etiam

B
ciiUusejitsiii

vivis etc.

Parifina

diaxui
alibi.

et

annua Sanctorum memoria celebratur olim die xxvi nostrorum amSeptembris Officio simplici cum^ oratione
15 In ipsa Parisina dicecesi

auctor epistoliv num. 2 laudatas, esse quemdam pagumprope Biturigas ,qui nomine S.Paxentii indigiteturet aliquot ejus reliquias possideat ;idque

bobus
xentio,

communi

oratio

secunda lectione de S. PaAlbina; has dedi superius, tertia de Domine, hcec erat: Iutercessio, quresumus,
et
S.

Albince Sauetorum martyrum tuorum Paxentii et placare majestatem, tuam pro nobis non desinant

de Sancto nostro intelligendum esse significant Castellanus in Martyrologio universali hoc die, monens in margine, eum vutgo appcltari a Bituriad censibus S. Paisseut, et Nicolaus Catharinus calcempartis primse Sanctuarii Biluricensis, ubi inter Sanctos ejusdem provinciae, parti secundse
inserendos, recenset

ut qui tibi

fidei tirmitate et

carnis integritate pla-

die^ww

S.

Paissant.

Partem

efficiant sercuerunt, nostram tibi devotam jugiter supevitutem. Per Dominum Sed ob causam etiam sunt ista e Breviariis, rius insinuatam, expuncta
.

hanc, unde plura fortedoceremur, nec habeo, nec proinde scio, an ea umquam pretum subierit; ac
hic sisto.

DE
.1.

S.

SOPHIA YIRG. 1ART.

SORTINI IN SICILIA
omni
pestis infectione se

S.

Cttltus

ctx

ortinum, amplum SicitiiV oppidum in valle Sordni Netina, patronam hodie colit S. Sophiam \Jvirginem, ut fidem faciunt Ferrarius in Martyrotogio C Catalogo generali, Cajetanus in Pirrus in Sicilia sacra. Hic xn NoSicido et cujus dicecests est titia ecclesim Syracusaniv, 252 ita habet de oppido Sortinum, tom. 2 pag. circumSortinumnovi nominis oppidum, amnibus vertice irriguum, qui, et fons magnus e quaque conficiunt,... erumpens statim fluvium immcnsum 1S68 laanno mdcii marchionatus titulo, et nunc
San

semper liberos

fuisse, SorArta ejus

tinenses gloriantur. 2 Vitam S. Sophiae

ex codice Ms.

ecclesicv Sor-

tinensis recitat Cajetanus

in Vitis Sancto?no,< Si- dfpruiata,

]

iwn sotum

auctum est. Mox vero, enuoppidi ecclesiis, de Patrona subjungit: meratis

ribus et 6835 civibus

cutorum tom ipag. 137. Verumin Animadversiodepravanibus; quas deinde datpag. 11 1, fatetur, dubio esse, et insuperabihbus difpcultam procut 113 insinuat, tatibus implexam. Pnvterea pag. vetustam, quia in ea nomiVitam iltam non videri pervemsse natur urbs Pantalica, ad quam Sophin ^Vascn&ens.-ThomasPazellus JPantaHcte dicitur, putat, deccptus ab hac civitatis nomen antiquum
Ut vero incertum
tlistoria.quaeSophiampervenissePantalicamtradit. scnest, quo tempore llistoriahtec

martyris, tutelaris ct paS. Sophise virginis et celebris memoria est xxiii tronaj Sortineusium, Ferranus Septembris, PP. Pauli III pennissu. virgims et habet: Sortini in Sicilia S. Sophiae ita Colitur lbi, uti addit : martyris.

In Annotatis
hauserunt,

Pantalicae ptaest, itacertum penesme est, tnhaud vctus ossc. Iloc argumento abunde lum vetusta, prcvsertim nuit Cajetanus, Acta non esse Ms., tjuo usus est, nullibt laudet a
cin,t

vocabu-

rudicem

Cajetanus, loci patrona ex Pauli III concessione.

vetustate.

ex quo

annuntiat maroppido Sortino, S. Sophiaj virginis et In cultum fuisse tyris. In margine item observat,
alii

eamdem

sic

permissum a Paulo Papa III. Laudatus Pirrus cohcvrens, de post compendium Actorum male
subjungit: beneficiis S. Sophia; in Sortinenses puteus sub ejus nomine Sortiui prope templum quotidie infirmi cujus aqua recreati multi est

censeam prolixa detur fabulosa, ut necesse non demonstrandum. Dicitur utidissertatione ad hoc imperatorisConstantinopohtani, fuisse fitia unica ScWissimus pergentilis et Christianorum oui erat inter imperatores Constantxnoposecutor, qualis
?iervis cxsa, carcenque tasui graviter taurinis carcere in Siciliam fugisse; jecla- sed liberata

Jam vero

Vita ipsa

tam aperte mihi n-

Sophia titanos nullus fuit. Dicitur

mandato patns

tutelaris patrocinio ab sanitatem recipiunt. Sophiae

torunderemissa fuerit adpatrem, ejusquejussu craticulamposita,tiberataquediciuirendasuper

CliS

572
AUCTOm
J. S.

DE

S.

SOPHU *-**

tinopohtano, ideoqueait, sepro imperatore prinl mi erat0riS ' Substituis e > TerVfiU a

lus,ejusdem patns impcratoris mandato decoUala. Duntur, resecto capile, lac pro sanguine fudisse ac imperatoripatrisuo apparuisse, eumgue ad fidem converlisse. Lale ostendit Cajetanus vera ea esse nonpossede imperalore ullo Constan-

VIBGr. MART. j.j.vvj. lUAltl.

cio vastori*

mU r

ifcam, qu* tam

stanUnopolim reducitur. Receptam fifZ a assandam craticulte imponi jubet libZnJ

tur,

an^ZZn^SZlT

*""*

eademque apparente convertilur,

edfahulam
.

JVavi dBlata CXCUmvisud onat,allatosque xgrolosomnessanat.Hinc, illam quxrente urbis gubernalore, fugit in speluncam, inventaque

tradita, conversos divinis illis visionibus cxl stodes carcems baptizat, et ab iis dimillitur
'

Thimotheus quidam eamconversurus, improbabiliter inlroductus dicitur- conversa cxlestibus continuo visionibus fruitur, et annulo sponsalitio donatura Christo car cerz

Scnplurx, et ad sic reclusam

Vita leque videatur fabulosa. el ante converswnem inclusa cubiculo utitur verbissacrm

JVerumfrustraadhibeturtaliscorrectio, cum tota

Nam

solZ subjungo qux Cajetanus in fine dedit de Affiturdies ejus festusapudSortinensesxxKal.O to' bns, qui patronam oppidi Sophiam eolunt. Oppidum autem non longe est a speeu,

exponuntur, e t ad jnncUs alns vestiuntur a scriptore indoctoelnon satts

s^demexstruit. Hxc omn(a bha maximeprout conncxa

anhquo.MlSsis

^ ^J
imo eTccte

igiturActis fabulosis,

cuZ

cau a op pi danorum

ubiSophia delituC
in S.

cultus

Pauh ILIprivilegio Boma,

reseripto

Zt?

indi-

Mcxxxvrn (moxxxv.h opinor) v Idus Martii So tin ensibus eorum rogatu supplicaf ionum dies permissus est, utque .mago S. Sophue ad angendJpopuU pietatem per oppidum deduceretur.

Sophiam San e anoo Domin

m.

S.

LIBEJIIO

PAPA

COJVF.

ROKJE

COMMENTARIUS CRI TIC o.H ISTORICl]s

S
I.

Memoria

Liberii

Patrum laudibus celebrata, sacns Latinorum et Graecorum.

le1

et

mscripta

Fastis

"'

BUm,i

,,

BaroZ' MHnflur cumquod Vsuardus in suo MarturolnninlT non dederit Liberio, tum omfirum ttt, macula aliqua inh**uj
'

mmS.U.

(YatuTl hodierno tur / ) \p. H'bzque onussa

S LibeH1

PaP*ria non
Martyrologio

Rornano

verisimiliter sit a

quoTmeZZUT"-

ntneZZT
scens

quamlicitums Uahos vocare Sancto.s, JZtatt quos nec immemorae neCE

'

lh "

nS

-^ trogare.

numeratos invcnimus.

^^
X

d^tur contra S. Apams: neutra tamen ratioAthanasium mihi sufficereJZ '/cere ^ ote t ad omillendum in Opere nostm
fecnsc
e't

J^TeTiUau*

'>

S t

im,

0Ui 9 , StUdiU peram pTntitntT admtmstrante Liberio, dederat i ronhfitatum ut

ROmanUS

\i7uvent%
,i

^^

*
.

**'"'""""'pa " b ""a "

dutttsesta
siinciitate,

/> ,

S* Cw
-

mores

.xrr:,'::" ,?
* uoj ungxt
Hific

^rri ^:
1

tecum sancts memoria, Liberius

VSU> ouem minusoueZl *? eW *****dam, oplimcJelZ/, SaWH Pat temfoJZet^r

certum esse

lia et

fortihaUrJTi

elZZ?"* f nta conslanfidemoue ia

'

**Z Z vidTedluertnT^T*

PmUifiCatUS tem *>"

eXSiUUm freouenter

ZZStZ

ctum videatur, t vulnus, quod acceJmttn

a
concilii

nalum.

SlZL""^ ^" *""*"* LmiZTs LZ ? ^erit QuaprZj.'

U

Srave iUud
ac sa-

bductum

lapsu constat, inter

SanctnlZ

';

luia pa.utentia nte contraclas elu ern nt rtio,cur

berio ob

relquTLlTn T'^' HaCUlas

'

tiMumZ7cma^l-^
,/, /

"--

sed eidem

Xmirs ^
in

lavsum

l etUr 6 HUUalli abjudicemus U-

qUOrum

^osiiteS
^erii

cujus gratia beate o ri* Utulus eidemattribuTuJffnc

7?

S
,'

remur.vetustisni**'*

Un^^^eTTjlUm8 ! fP
,

"* "***> J2 *, ^ "'*

\

otest ut
>

non mi-

sertim

'

Llbeno non ^emus;

cum i-

magis

u * & BasUio ^la /ZlnT 2*?"" n0mine ad Occicle^ scrZTT UtU PusLiberius% Pf uoenua, S.EpiphaniusHxr.K simus nominatLibeeoctem fe re
7

nam

meLrtmllTt f et aln""B.U. tUmen Patres

re
'

SCriptum

263

(aZs

in

''

beatis

i>

episco-

rium

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

&73
ACCTOtE

rium beatse memoriae

ricius

Papa

in

Romauum episcopum S. SiEpistola ad Himerium Tarraco-

nensem episcopum venerandae memoriae prsedecessoremswww vocat Liberium. Mitto Theodoretum,

aliosque plures, qui S. Liberium miris laudibus celebrant, quoniam verba ipsorwn postea sint re citanda, et ad Martyrologia progredior
,-

martyreslegitur, Liberii episcopi. Corbeiensis codex post eosdem tres habet, Liberii episcopi. In Gellonensi et Augustano nudum Liberii nomen

J.S'/'

ii

torvi

cctebraiur

Martyribus immixtum occurrit, uti in Labbeano corruptum Pliberipro Liberii. In aliis autem nullus assignatur locus ullis illius diei martyribus, ut in tribus istis non raro contingit. Apud
atiis

ad 17 U.

Fastis

Bieronymianis atiUque
vehtslis

me-

tnoraluf ad

3 In Hieronymianis apud Florentinium ad xxni Septembris Roma? depositio sancti Liberi episcopi. In vetustissimo codice Epternacensi RomEe Liberi episcopi. In Corbeiensi Romae depositio
: : :

Martenium tom. 3 Anecdotorum in Hieronymiano, cuiannorum milte ictatem attribuit editor, in-

men

25 Septcmbris,

sancti Liberii episcopi.

Non modo in omnibus codime-

martyres Romre annuntiatos Liberi noreperitur sine mentione episcopatus. H<ec omnia magis favent Liberii istius martyrio quam
ter alios

cibus, quos habuit Florentinius, annuntiatur

Pontificatui.

moria

sed in contractioribus etiam fere omnibus, in quibus non pauci alii omittuntur celebratur sanctus hic Pontifex, diebus tamen utS. Liberii,-

Verum tria alia bonse notse Martyrologia Liberiura clare annuntiant ut confessorem,
autcerte ut non spectaniem ad

numerum marty:

rum Romanorum ejusdem

cumque diversis.Adjamdictum xxiii Septembris Martyrologium Augustanum ita habet Roinse, Liberii Papae. Labbeanum et Gellonense Romse, Liberii episcopi. Martyrologium Turonense apud Martenium post S. Theclam solum dat Liberium his verbis Romse, Liberii episcopi. In primo apud eumdem tom. 6 Collect. amp. inter Linum ct Theclam Liberius ita commemoratur Et depositio S. Liberii episcopi. Wandelbe?^tus ad eumdem diem S. Liberium hoc versiculo celebrat post The: :

Vetustissimum Epternacense, luxato Liberii nomine ita habet Et depositioLibi episcopi. Richenoviense Etdepositio
diei.
:

Liberiiepiscopi,

Martyrologium Reginx Suecise

Et depositio Liberii episcopi. Ex horum consensu mihi tonge probabilius apparet, Liberium cum pr&ccdentibusmartyribus Romanis nihil commu-

nehaberepneterlocumetdiem,quibusannuntiantur; et dubitare vix possum, quin ipsissimus sit Liberius Papa, qui designatur. Quippe nullusinnotuitLiberiusepiscopus, Romse defunctus aut cul-

clam

Liberiusque dicat (Nonum Kal. Octobr.) Romanam Papa per urbem.

i)i

aliis

ad

li ejnsdem
ynensis
: ct

idem probabilius est,

Accedunt nonnulta Martyrologia Mss. ex genere Hieronymianorum,AuctariaBedceAppendixAdonis, plura Usuardiin codicibus et editionibus Auctaria et demumplurima recentiorum Martyrologia cum Galesinio, cujus Martyrologio ante Baronianum usa est Romana Ecclesia. Petrus de Natalibus in Cataiogo Sanctorum, et auctor Florarii Ms. Sanctorum in eumdem quoque diem conspirarunt, ut nullum sit dubium, quin maxima pars martyrologorum, cum antiquiorum tum recentiorum, S. Liberii memoriam hoc die celebrent, quo et nos eam ob causam de eodem agimus. 4 Nonmdla tamen Martyrologia exvetustissimis S. Liberium commemorant ad sequentem diem xxiv Septembris. Ad hunc diem Martyrologium Rhinoviense ita habet
:

tus,adquemrespicerepossimus Phitippus FerraSanctorum S. Liberium memorat ad ix Septembris, quo nimirum defunctus dicitur in vetusto Pontificum Catalogo.
rius in Catalogo Generali
6 Grseci

Augusti, ad

memoriam S. Liberii celebrant ad nvn quem elogio exomaturin Menmk

Idem apud
Grxcos
1

et

magnis impressis, etin Menotogio Basiliano. In

hoc

Cajililascelc1

nlitr

ad

laudatur cx interpretatione editionis Urbinatis Beatus Liberius, voritatis propug-nator,

ita
.-

*27

Augtuti.

Constantio imperaute, erat Romte episcopus. Cuiu vero zelo fidci orthodoxae arderet, magnum suscepit

Athanasium ab
tbrono

hcereticis

exag-itatum
,

atque

Alexandriae
ipae

expulsum quod veritatem pnlam defenderet. Dum enim intervivos ag-e,

bant Constantiuus et Constaas majores natn filii Magni Constantini, orthodoxa fides servata est
sedubiilli decesserunt, et relictus fuit rerum dominus Constantius, minor natu (imo medius inter

Romae, dcpositio Liberii episcopi.

.

Constantinum
beiius,

et

Consonat iisdem plane verbis Richenoviense Rabanus habet Rorna:, natale Priscills, et Liberi epi:

erat, praevalucrunt hreretioi.

Constantem) filius, qui Arianus Quaproptor ctiam Li-

scopi et confessoris.

Ad xvn Maii

in

Apographis

Hieronymianis mentio etiam fit alicujus Liberii episcopi, quipost aliquot martyres Romteannuntiatur, sed modo utcumque diverso, et luxato in aliquibus nomine. Fiorentinius in Annotatis dubitat, an sit ille hodiernus Liberius Papa, et in eam magis propendet opinionem,ut credat,episcopum Martyrem esse a Liberio Papa distinctum. Henschenius ad xvn Maii egit de Martyribus Romanis, quibus Liberius adjungitur aut subjungitur, secutusque est dictam Ftorentinii opinionem. Prsecipua illorum ratio est, quod Liberius Papa in Hieronymianis annuntiatur ad xxn Septembris. At id argumentum parum est effccax,

postquam multum rcdarg-uit atque increpavit hooreticorum impietatem, in Berceam Tln-aciai civitatem est relcg-atus. At cum Romaiii ride
et dilectione erg-a illum essent devincti, accesserunt ad imperatorem, exposeentes eum ac propterea Romam iterum missns, cura suum greg-em recte g-uberuassct, dccessit. In Men.vis, inquibus memoria ejus ut Sancti ct confcs.soris annuntiatur,
:

cum alii multi Sancti variis

diebus in iisdemcodicibus Hieronymianis repetantur, et eo quidem modo, ut ubique dies natalis aut mortualis insinuari videatur. Quaprojiter, expensis diligenter locis,

eodem fere modo, sedpaulo brevius commendatur. Apertius etiam ibi asseritur, operam adhibuisse. Constantium,ut LibeYium a comm unioue S. Athanasii abstraheret, et adsuam hgeresim pertraheret; sed id efficere non potuisse. Itaque aperte ibi negatur lapsus S. Libcrii,- diciturque Romam remissus ob preces populi Romani. Aihiunturduo iti versiculiGrcVci,quibusinterpretationemLatinam subjungo.
TOV
n).Q-JTOV 3.JT~kzvj AlfiipiOC, 1/JV
osy-j:j'j'';
i;j ifjityfjovois

i'j/,

Ov

SrjG-x-jfjivx;.

probabilius mihi apparet, non aliumesse a Libcrio Papa, qui ad xvn Maii post ynartyres Romanos ibidem tamquam episcopus confessor aOjungitur, sive id factum fuerit ob aliquam corporis translationem, sive aliam ob causam nobis igno-

nunc habct Liberius hauriendas Quassapientcrthesaurisavit in cffilis. S. Liberius eodem die annuntiatur in Fastis Coptitarum sEgypti et JEtltiopuc apud Jobum LudolDivitias

fumpag.&Q

his verbis

.-

Liberius Patriarcha Ro-

tam.ItaquetextusMartyrologiorum huc transfero5 Apud Florentinium in textu Romie post tres

mauus. In iisdem quoque Fastis comtnemoratur ad v: Octobris. Hactenus de memoria S. Liberii

in

574
AVCTOItl

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

J.S

in Fastissacris; nonnulla alia, quas translationem insinuant, dabo in fine Commentariu

m fronte tum

ad calcem adscribitur. Lieeat

.

**#

$ III.
rii

Utrum Fragmenta

S. Hila-

scmpta, ex Opere S. Hilarii fuisse exscriptT^oo certe

attrfhui possznt S.Hiiario.Nequit allegari Mss., cum ibidem neque Hilario neque alteriL *~ scnpta fateatur Coustantius. Nequit in iliis a sci styus S. Hiiarii t cum nuda sint aliorum

taillaPartispnmm, qum in Mss nulieraZT*

nullum mvenio argumentum, quo

nomine vulgata, censeri possint ex Opere S. Hilarii collecta.

Lcr^Z

Pragmenta,
S. Ililarii

T)nusquam

nomine
ta;

edi-

ipsa S. Liberii gesta enarranda su-

scipzo,

p^^sss SSSUz rT
nulla,

sunt

tamquam

examinanda videntur documenta nonquibus historici recentiores passim usi

c .v_., .vm^wc ci*. iiz sexcentis erroribus inquinata. inquinaia.

illa

legitimis,

cum illa mihiplane sun

a_..ueni

S miano

aliasutcumque agnosceremus. Heecmihitam cla ra videntur, u t nt umbram rationis quidem inZ nirevaleam, qua editores
attribuenda.
_.

scH pta, destituta annotationibus et ratiociniis ii s quxaddi potuissent, et in quibus stylumS. Hilarii

nisioma

Primo Prinxo

Benedictinorum CongregationisS. Mauri, est Petrus Constantius, qui

nonnulla edidit. Primus editor, licetprxfahonem dederit prolixam, solum fere stylum al~
esse S. Hilarii in
et alia

: Hilarii Pictavensis provinciae Aquitanise etc. Auctor illius editionis ut habemusex Bibliolheca

edita est a Nicolao Fabro, deinde recusa in novissima editione Operum S Hilarii aberuditis Benedictinis a col. 1279, ubititulum habet Frag-menta ex libro S.

lanipnmum

scmpturarum collectio, qux sub nomine S Hi-

loco venit

codiabus tam ho hospites erant etpere tes etperegrini, --*: ut exi ^' ' _ .... * Stimarpnnfi.a^u,* .. haheriin iisdem codicibus diveZoZi'!Z diversorum auctorum Opuscvla. Si autem id novennt, ut nosse debuerunt, cur

credam permotos ad ea Neque enim ilii , Mss

_

rr

'

se S. Hilarn, sed aliunde

Mn deSmt rationes exquibw / Jl n hgamus Fragmenta prioris in Ms.plrtis

'

exlibroahquoS. Hilarii collecta videantur edidetitulo Fragmentorum S Hilarii ? Qualemcwnquerationem quxro, et nullam invenio. E
runt sub
.

folarum q u X singuLv S uisauctoribustribuuntur in Ms. codice, et qua> nihil omnino continent, ouo

farraginem Epi-

inteles-

" nonnuBa
tbi aliicf

non

ad probandum, id genuinum Opus. At Coustantius id prsecipue

tegal tione agit }

transcnpta.

Prima
illa,

suapr&fa-

utostendat,S.Hilarium Operis esse libro nominet, et suis etiam verbis agnoscat, integrum librum ad nos minime pervenisse; quxrendum non est anOpusillud eo modo, quo exstat aut editum esi, a 6. Hilano fuerit compositum : sed sotum an Fragmenta itla dissoluta ex solo S. mwrn Hilarii

auctorem.Cum tamen Fragmcnta ex

Operesintcollecla.
H

0 coUecta
sint ex nolo

cJub Opirc,

quwritur.

mZTn^ZlZ^Z svptorumcap ^ in *_A * Hilario indicaJZ indicatur hi SST adversum wrbts Et hber
esse

Opus autem Hilarii, cujus Fragmenta, a S.

100
S.
:

illa

suspicantur
S

M-.apudHilariummygiLfuK T T*"/*- "* *~**Xm~\ Zl7^1^^^^tlrdemum

apudHilarium

habetur ex lertio Fragmetto duobus locis. Nam S. Hilarius lib. deSynTdt num. 33 et Sipartem ejusdem decretiproducTmo do mullum dtverso. Primo in enumVaZneproKnctarum, ex quibus fuerunt illi epiS copiZZi a P dlson antia ;i d ovmc "s- M'd Hilarium q post Th*L t Thebauiempomtur yptus inFragmenlo omZ sa -.proSyjCcle apud HUarium, in Fragmento Sym -.detnde in Fragmento additurl^unl, apud

mFragmenta

a collgctore codicis esse ratio dicendi.non esse S Hia-

laline reddilu, qitum

,.

Opere
i.

S.

* :S^ r

^bis
,

me

Arimineusis et Seleuciensis synodi ne^.Couslanhus ipse dubitasse se ait, an Hilario atinbmpossit Opus, sive dicta Fraomenla s sabdubitare asserit, rationesaj

-tonam

Valentem

et

Ursacium

Zt ShItT

Mysia, et duae Pannonia.

aZ

legat nonnultas; sed

dubtanTat

atgue
Xtta

OpusMud

ad kas conatur responder

S. Hilario vindicare

MiMut

Fragmenta ahcujus Operis S. Hilarii conlra Vaentem et Ursacium, cpiscopos Arianos; selpoUus mstrumenta ab tmperito librario coUcclaet smejudrcio non minus, auam sine ordine

ff

verbis Lahnis concepta est apud Hilarium, a m'nFra gmento lnferius num. 29. Facile quidl concfpZ' hancd^versuatemex diversa inLpretatZTtex. tus Grecct ortam esse; sed non xque concessero F formulam credendi Arianorum, iisdemverbl C s co ^Ptam, tam diversis verbis LatinZ ; ut

Similiter ZlosUa2T\T ^ ibi condita, aliis

exposiho fidei, ab Ananis

Fra qUOqW ^vinciarl alZs f S Fra 9mcnto.

nunum

irag-meita

S. Hilar.i,

vocanda exislimem Sicui

Part b"ragmaittjrum
M$. S. Bilariu

tum tri

buitur.

8 Primo, fatente Coustantio, Fraomenta ., sunt mventa in Mss. codicibus eo ordZJl, QuoedilasunlaFabro, negueetZmZl l
'

t< quam ob exS iiia ^lesf^bTrTmT"*? H^rius, numquam mihi permadebit Z ,

^estindiMSeHbTJlT^^6

ilarii,

nec c,iu

!'.!;

'

VetviIC0 ^tat, nec

n,

lam invenio tamLtnZ,

mVem0; aut

certe

**

lv

-^-, xv

VIetxco

^= J~,

P
num
u
observavit oservavit

Z?carL? n q
,

* ^atione Ta ^ Fragmentorum)sua Wn ut 4; N.colaus ^^ ""**'* Faber, verba auUSl liUS

"*'-'"'

aliquot locis

"

rum

argu-

Ctoris mtntum

DIE YIGESIMA SECUNDA SEPTEMBRIS

.

575

habet immixta, qute sanctissimi confessoris (Hitarii) purasim exhibeant; et hacmascime ratione Fragmenta illa S. Hitario editores attribuerint attentos lectoris studiosi oculos appello nam huc transferam omnia verba Actis inserta, quse ex tota illaprima codicis parte dedit Coustantias. Fragmcntum xi, quod in Ms. prictoris ipsis Actis
; ;

facile

concipio

miram

illam aticujus

phrasim

ACCTOM
.

cognoscendi peritiam. Credidi semper, pauca verba aut breviuscutas annotationes non sufftccre, ut auctorem ex itlis cognoscere possi-

et stt/lum

i.S.

de ttybt S.
Ililaru in

Fratjmentu,

mus,

proprium
tis

quod ipsi fere usitatum. Lubet igitur interrogare, quid in verbis aut vocibus altegaet aliis

nisi fbrte aliquid contineant,

parum

sit

mum,hsec continet

collectoris verba : Incipitfides Catholica exposita apud Eariseamcivitatem ab epi-

scopis Gallicanis ad Orientales episcopos.

Et post

Acta concilii Parisiensis, ut volunt, rursum collector Explicitfides Catholica exposita apud Eariseam civitatem ab episcopis Gallicanis ad Orientales
:

adeo proprium sit S. Hilario, utphrasis ipsius continuo innotescat? Nam varia mihi magis digna videntur imperitia alicujus tibrarii, quam erwlitione et styto S. Hilarii. Voluitne editor

stylum S.IIilarii agnoscere ex

cit,

ilto incipit et

expli-

quod

initio et fini

Mox sequitur Incipit Epistola Eusead Gregorium episcopum Spanenseni. Tumpost Epistolam Explicit EpistolaEusebii ad Greg-orium
episcopos.
bii
: :

documentotmm semper ap-

ponitur? At in librode Synodis, inquo complura instrumenta recitat Hilarius, id numquam fecit.

e-piscopumSpariensem. IncodicesequiturFragmentum xiii, in quo hsec collectoris Incipit Episto:

Jam subscripserant in concilio Ariininensi, scientes quod

la

Germinii episcopi adversns Arianos.

male fecerunt. In fine, Explicit. Tertio loco in Ms. habetur Fragmentum tertium, cui collector
hsec prsemisit : IncipitdecretumsynodiOrientalium

ea non S.Hilarii. Voluitne S.IIUarii phrasim colligere ex Farisea {aut Parisea) civitate vel ex titulo Epistolse ad Gregorium cpiscopura Spancnsem scriptse? Singularia sane h<vc sunt, sed Hilario indigna, digna imperito librario.Non enimignorabat S. Hilarius, quo nomine llispania Latine vocaretur noverat,Gregorium Eliberitaconsuetudo
fuit,
:

Librariorum

igitur, qui codices coltegerunt,

apud Serdicara episcoporum a parte Arianomm, g quodmiserunt ad Africam. In fine, Explicitdecretum, et cetera verba jam data, Fragmento vm, quod sequitur in Ms., hunc titulum collector prscmisit Sequitur Epistola Ariminensis concilii ad Constantium imperatorem, ubi episcopi praevaricati sunt a fide vera. Post epistolam hse subduntur an:

nse civitatis esse episcopum, nec ignorabat civitatem t cujus episcopus erat Eusebius epistoLv scri-

ptor.Insinuasset igitur,cujusEusebiiessetEpistola,si hanc Opcri suo inseruisset,ncc Gregorho,' ro-

notationes

Cum

hac Epistolaintegraefideisubscri-

bentes episcopi Catholici miserunt decem leg-atos ad imperatorem. Nihilo minus et pars ha3i*eticorum misit ex suo corpore decem leg-atos. Qui, ubi venerunt ad imperatorem, suscepti sunt; ita ut legati Catholicorum non susciperentur, atque lon-

Spnneusemepiscopum. Voluitnerespiceread titulum Fragmenti xm, ubi professio fidei Germinii, episcopi SemiaiHani, vocatur Epistola Germinii episcopi adversus Arianos; at necEpistola est, nec adversus Arianos disserit Germinius. An in
casset
tertii Fragmenti titulo rclucet phrasis S. HUarii, ubi Acta Arianorum SardicensisconcitU dicuxt u,missa ad Africam , licet inscribantur Greg^orio

ga
ti,

dilatione fatig-ati, etrainis imperatoris perterri-

Alexandrire episcopo, Nicomediaj episcopo, Carthag-inis episcopo,Campanise episcopo,Neapolis Carapa-

damnaverint integrain fidem, quara antea defendebant, et susceperint perfidiam, quam ante damnaverunt. Hoc ita esse, ex subjectis invenies. Tum
:

Ariminiadeno Campanire episcopo, Salonarum Dalmatise cpiscopo,... et omnibus per orbem terrarum consacerdotibus etc. Eratne S.Hiniaj episcopo,

Gesta, ubi prasvaricati sunt episcopi

vera, incipiunt. Post Gesta

leg-ati

a fide
:

larii ejusmodiActis,

quaquaversum

missis, frigi-

rursum
in

hsec notxda

dam hanc notam

Quse
runt,
tulit,

sit

autem

fidei confessio, cui

posteasubscripse-

quam etiam Valens secum

Ariminum

per-

apponere, Quod miscrunt in Africam; animperiti cujusdam coltectoris, cuimolimina Arianorum parum erant perspecta ?

ex infra scripto recognosces. Explicit. in Ms. sequitur Fragmentum ix, de quo ita
ctor
:

Tum
colle-

Incipit exemplum fidei epistolae missaj ad Constantium imperatorem a perfidis episcopis. In fine Explicit. In Ms. Deinde sequitur Fragmentum v, cui hscc prsemissa Incipit Epistola legatorum, missa ad Constantium imperatorem a Liberio episcopo urbis Rouue per Luciferum episcopum. In fine Explicit. Ultimum demum illius partis anonymse in Ms. est Fragmentum vn, cui collector Incipit exemplum EpistoIa3 Conhsec pnemisit
: : : :

Fragmentivm minime etiam incum Epistola Ariminensium maxime Cathoiica, et a Catholicis ante
13
titulo

Ex

ut votunt,
reperto.

notescit pkrasis S. Ilitarii,

prsevaricationem data ad Constantium, dicatur

scripta, ubi pncvaricati sunt a fide vera. Frustra

hunc collectoris errorem subtiliecopositioneexousare*conatus est Coustantius, acsi ubi idem esset acapud qucm, et futurus lapsus legatorum indicaretur.

Nam

viotenta nimis est fuec expositio, et

ad episcopos Italos, qui in Ariminensiconcilioconvenerant. Post Epistolamrurstantii iraperatoris

lapsus legatorum significatur titulo sequentis instrumenti,sic cxpresso Gcsta, ubi prfflvaricati sunt episcopi leg-ati a vcra fide. Melior guidem est ob:

servatio utrique instrumento interposita; sedrisu

sum

collector. Incipit definitio Catholica, habita ab

magis quamrefutationedignuscst,siquis phrasim

S. Ililariiex ca colligi posse existimet. Observa-

omnibusCatholicis episcopis, priusquam perterrenam potestatem territi hsereticorum consortio sociarentur, in concilio Arimincnsi. Rursum jiost hoc instrumentum subdit coliector Eodem in concilio, postquam statutum est nihil debere paternam minui traditionem, etiam qui contra hanc veniebant, omnium in unum conspirantiura spirituali voce sunt damnati, cujus tractatus hoc est exemplum. Subdit Coustantius col. 1343 Appendicem, quam fatetur non esse S. Hilarii, quia inventa est a Nicolao Fabro in alio codice. Itaque dedi omnia verba pri*
:

vero subjuncta Actis NicxiV in Thracia rursus inepta est, cum promittat fidei confessionem, cui subscripserunt Ariminenses, et subjungatur Epitio

ad Constantium sineformuia .Rursum ineptus est titulus Fragmentowprscfidei positus Incipit exemplum fideicpistoke etc. JEgue ineptus titutus Fragmenti v Incipit Epistola leg"a:

stola Ariminensium

torum

etc.,

cum

sit

epistola Libcrii, ut post etiam

additur.

Nonminusineptum titxdum Fragmento

imperitus coltector,

vii prsefixit

dum Epistotam

mse codicis partis, in quibus phrasim S.

:

Ilitarii

relucere dixit Coustantius. 12 Verum lubct pauca interrogare neque enim

Coustantii ad omnes episcopos concilii Ariminensis datam,dirigit ad cpiscopos Italos.qui in Ariminensicouciliocouvencraut.(^wiA 5.////a/ //;je>77ia
,
,

Septembris Tomus VI.

77

digti

AUCTOAI
J. S.

facere Italos ? Id post atiquot secula facerepotuit imperitus librarius, nonpotuit certe S. Hilarius.

DE S. LIBERIO PAPA CONP. dignum dicat episcopos quadringentos, ex Italia, verba Incipit et explicit fueritdesignatum Gallia, Hispania, Britannia, Africa, Illyrico, ex 16 At, xnquit Coustantius, In " medio iterum D toto demum imperio Occidentali collectos, omnes Frag-mento vilegitur de Liberio; Cxa
5 76
y

S.

Itaque in

illis

Fragmenlis multa sunt

,

thema illi dicit. Verumverba illa S. Hilarius anathe* maiih dicit,neque in contextu dat
t

Hilarius ana

""'

"

"htvtur

S. Hilario

nequeexistimat

indigna, nihit prorsus

innotescere.
Argamei^ (um Coastantii

Verum

nyma codicis Ms., transeamus ad alteram. U Ne pro hac quidem parte sola recte
lisset

stylus ipsius possit hsec sufficiant de parte anoattu-

exquo

esse S. Hilarii, etiamsi in contextu invenerit sed creditprimum ad marginem codici adscripta fuis . se. Si res ita se habet, quarationeex interpolatio. ne librarii imperiti omnia ejusdem codicis instru-

ex aodid

inicriptioni-

biu,

Coustantius auctoritatem codicum Mss., quampro tota collectioneattegat in sua preefatione num. 2, ita scribens Ac primo quidem minime
:

menta Hitariano Operi attribuuntur, cum ne quidem illius librariiopiniofuissevideatur ?

ria, et

illa

contemnendam esse duximus Mss. auctoritatem, hoc Opus nonsemel, sed iterum ac tertio S. Hilario adscribentium... Nam si quis Pithaio codici chartaceo, quod recentior sit, et ab annis dumtaxat ccc descriptus, non satis tuto credi putet, fiS. Remig-ii Remensis quod Sirmondus, cujus in potestate fuit, Notis in concilium Parisiense pervetus vocat; in quo idem rerum ordo et ejedem erant inscnptiones. Hoc quidem exemplar frustra quajsivimus sed Stephanus Baluzius, litteris juvandis natus, varias Sirmondi lectiones suppeditando, jacturam nostram utcumque resarcivit. Non exagitabo codices Mss. fuerint omnia eodem ordine in codice.quem habuitSirmondus,idsanenonpro-

dcm nonneg-abithabendam

qmd ulterius afferatCoustantius.Dem\im,inquit in hnePrag-menti x haec leguntur :$x \icit liberS.HiV larii ex Opere historico. Cum autem Fragmentum
;

dam inferius,et seorsum examinabo fidem epistolarum, quibus addita sunt. Interim audiamus

vero altegataverbaeditorum sententicesint contramodestia S Hitarii prorsus indigna, osten-

Quam

exemplari,

sit uttimum in Ms. (licet Operis illius quod S. lario attribuunteditores, non sit postremum)

Hu
vi-

dentur editores credidisse, omnia illius

.-

finis codicis non erat finis Hilariani Operis Erravit igitur ineptus ille, qui dixit tibriex Opere h^storico ibifinem esse.Si autem itle manifeste errat,si imperitiam suam paucissimis vocibus

rum

numentaad Opus aliquod S.Hitarii pertinere.Ve-

codicis mo-

B dent Constantio. Attamen Sirmondus tom i Concihorum Galtnvpag. 504, ubi de illo codice loquitur, nonasserit,easdem in itto haberi inscripliones; sed sohwi dicit Perpauca tamen (codex
:

ostendit ; qua crisi, quojudicio tam facilecrediderunthominiineptissimo, et luce clarius aberranti ; ut existimaverint, se ex

culenter

tu-

mentis, in unum codicem congestis, nereposse, quod sit S.Hitario

pervetus) in hac pra>sertim Epistola (concilii ParzstensislwwQ&Wwit, q uas a Fabri editione diille

screparent.

codice

Credamus tamen gratis, omnia initlo eadem esse; et solum examinemus,quam

leitlis

Qitimm sint consecutiones, quas ex

Loustantius.
gitibtuwium lantum tuo'"III.

deducit
:

ut plura expendere vix lubeat. Adducit titulum Fragmenttprimi, utprobet, itlud esse prooemium

quantomagis Coustantii rationes expendo, tanto minus invenio, quodqueero. 17 Quippe omnia qua> affert, tam mihi imbecillavidentur ad Opus tale S.Hitario asserendum

monuOpus compodignum* Egocerte

variis

'*a ipiiui
rationesdis-

cussx

nium

15 inscriptio, eo teste, sic habet Incipit liber 8. Hilarii Pictavensis provincia Aquitanias, in

Prima

S. llilnrto
tribultur,

quo sunt omnia,

busnam

Constantw factum est Ariminense concilium contra formellam Nioasm tractatus, qua universa,

qua>. ostcndunt vel quomodo quicausis, quibus instantibus sub imperatore

Historiee concitii bardicensis, de quo tamenplura inFragmentis leguntur, quam de concilio Ariminensi.Ait, in primo

proesmium talis Historix, quod gratis transmittam;non fuit certe procemium

HistomxconciliiAriminensis. Verum fuerit illum

oomprehensa
nensje erant,
:

hasreses

erant. Observat editor,

pro compreSit ita

sane ncque enim vel imperitus librarius diceret

:

legendum compressaB erant

S.Hilarium propriis cotoribus pingi. Hoc etiam gratis admittam; sed inde nequeo inferre, omnia mstrumenta, in eodem codice sine ullo ordine

Fragmento agnosci episcopum Gatticanum,

et

tituiorum,
s

^^
',

rormulaNtcmnaomnesh^eses/Uissecomprehe^ ^^^^rrro^prntus/uissevideturauctor
f

^nta^sse/ragmentaproiixiOperis^cujusUh^^
fuitproccmtum. Hocasserere,est sane divinaresine fundamento.Ait rursum, in dictoprocemio (sive Fragmento ijmdtcari suhsecutnvum Opus,quod vaP epiSt liS tUm S n0dis ct A ^inen^ ' Bis conciln Histonam ex Arelatensis aliorumque

9hsmon^
SJhlamus

qui singulis Fragmentis aut etiam

sas.At

ic&naformula omnes hxreses esse compresrectius noverat motitiones

sTcT^nT
pmorum
rem

Arianorum, guam ut omnes hiereses dixisset compressas. Quaproptertitulus ille non minusest imperiti

^dam
Mts
.

conciliorum g-estisaitius repetat. Respondeo revem dicto Fragmento Opus promitti in

su-

eollcctoris,

auam

sint

eoden Ms. Utrum vero ille OpuscutJn prxfians est titulus, recte

reUquiZnel

telte

S. Btlario, operosius

gnabo. Hoc soium observabo, videri Operis cufus-

LquteUam * Wm & miariirelucerevelintJZreZ

adudJ^ clui?2t S"*'** - BistoSZ inuseti^PromitHtSardicensis non inquiram.

^ nltmt ^
lt
'

intttum sumere a conciliabulo Arelaten-

^^aprolixiss^^
*

concihl >mepzscoporumCathol^^^

hquis ejusdem codicismonimentis, illudque sic

nmenta eodem codice suis auctoribus,siveZe nve soadscnbuntur. Etenim sicut

'"

fiS% ^f^nimirumliberSMlaHi.Qm
S. Hilarii

tUulo Inoipit liber

prmfigiZ

mrus Synodorum et Epistotarum coZtnur S Hiiamo supponere Opus,

quod ipse

a Sarchcc multaque concilio Ariminensi postemora, non erat, cur editoreslxlctl

etc, ita in

omn^
Anminensis

nZquam

omma illa mstrumenta a]iq Ua ratione

concilii Ilistoriam

^sattsintelligo, qua ratione, guave renj, eduores omnia S. HUario

** ouere

p^

spectare ad

oum

in

datur ni ri pwi

ausi sin?aiipsocodice auid v-Hilarn cytuce Qlna 9 w;/^ essecrealtorum, pe r consueta

i-

librariorum

ZTT

ad Hlstorian
,

**^
Histo-

Unptolixaesse.ettampanmi facere ad

riam

DIE VIGESIMA SECUNDA SEPTEMBBIS.

riam
illa

577

concilii Atntninensis, ut verisimite

non

sit,

a S. Hilario fuisse inserta Opericontra Valentein et Ursacium, in quo enarrabatur Historia concilii Ariminensis. Scripsit S. Hilarius contra Auxe?\tiu??\ Arianwn, scripsitdiversis temporibus contra Constantium; scripsit librutn de Synodis, in qua plura erant disserenda, nullibi tam prolixusest, nullibi instrumenta adducit tamprolixa. Quis igiturcredat, Acta Sardicensia a S. Hilario inserta fuisse libro contra Valentetnet Ursacium. cum vel sola superent prolixitate librum contra Auxentium et libros singulos contra Constantium? Quis, inquam, hoc credat asserentibus sine idla
auctoritate, et ratione

nasius Marcellum Ancyranum asua comraumone separasse,et quidern anteriore tempore, quam Vhotiuus dehoeresi accusaretur. Hic clarissime egregius ille Hilarius S. Athanasio attribuit, quod factum ab Eusebianis sive Arianis. Audiamus S. Athanasium in Historia Arianorum ad Monachos tom. ipag.W. De Marcelloautem Galathfiepiscopo, inquit, superfluum fortasse fuerit mentionem facere omnibus enim compertumest.Euscbianos ab eo autea impietatis accusatos, cum vicissim accusasse,
:

UBMM
J.S.

eorumque opera senem illum exsulasse. Ille autem Homamprofectus sese purgavit, fidemque suam
illis

exigentibus scripto

tratlidit,

quam

Sardicen-

non alia, quam quod invenquo habctur Fragmentum

est,

ta sint in codice Ms., in

alicujus Operis S. llilario attributum, id

Part pruntt fragmcntoru m mutia
continet

ra-

tioneprorsus nulla? 1S Quatn indigna sintS. Hilarioomnia illa, qux instrumentis addita sunt in prima codicis parte, supra ostendi. Percurramus igituretalteram partem, ut examinemus, an ratiocinia hujus partis S. Hilario sint digniora. Verum cum plura hic sint annotata, pauca solum seligam nimis enim
:

longum

esset

omnia

recitare.

De Fragmento

pri-

mo, quodHilario adscribitur, pluranon dico. Fra-

gmentum 2 continetEpistolam concilii Sardicensis

et alteram S. Jutio Papse missam. Prima etiam habetur apud S. Athanasium B inApologia contra Arianos tom. ipag. 162. Con-

ad omnes ecclesias,

synodus approbavit. Hsec ipse Athanasius, qui eum jam ante synodum Sardicensem excommunicasse dicitur. Imo magis ridicuta raox adduntur in prseclaris itlis Annotatis, in quibus editores S. Hitarium ex stylo agnoscunt. Sed cur abucgatyc Marcello communionis Athanasius reus esse rescribitur ?Et inoxin excusationem S. Athanasii Nam negata sibi ab Athanasio commuuione, ingTessu sese ecclesiEe Marcellus abstinuit. Vidit Coustantius, hsec plena esse erroribus. Utinam etiam vidisset, non esse sanctis Patribus tam facile Opera supponenda, et multos cum ejusmodi Operibus errores! Mox in iisdem ratiociniis col. 1302 asseritur, Arios duos profanissimaifidei prae-
sis ipsa
:

dicatores extitisse.

Hunc quidem tocum utcumque

ferre igiturpoterit, quisque voluerit interpretationem Latinam Fragmenti cum Grseco contextu
,

aut Latina versione apud Athanasium, et non difficultervidebit,interpretationemFragmentiprorsus indignam esse S. Hilario, cum inepta sit et infidelis. Ex nominibus episcoporum, qui subscripserunt, colliget lector,qua?naccurata sint reliqua. Apud S. Athanasium ita inchoatur subscriptio Hosius abllispania, Julius Romce per Ar:

i '

chidamumetPhiloxenumpresbyterosete. In Fragmento Ossiusab Spannia Cordobensis, Annianus ab Spannis de Castoloua. Grseca quidem vox est ^rravia; sed noverat S. Hilarius Latine Hispaniam dici, nec Operi suo inseruisset interpretationem tam ridiculam, in qua plura fere mendosa sunt; quam recte expressa.Prtetereane quartse quidem episcoporum partis nomina exprimuntur. Examinemus modo annotata Aclis concitii subjuncta, quse Hilario attribuit editor. Primum Ischyras, fa?nosus S. Athanasii accusator, ubique vocatur Scyrus, acsi S. Hilarius nomen famosi hominis ignorasset, et in historia S. Athanasii fuisset peregrinus. Deinde dicitur Apud Mareotem eeclesia nullaest. Attamen plures era?\t ecclesise in Mareote, cum Athanasius in Apologia pag. 137 dicat
:
:

excusat CoicstarUius, dum ostendit, interj)rimos Arianos alterum quoquc fuisse Arium. Dubito tamen, an S. Hitarius posuisset duos Arios h/eresiarchas. Rursum pauto inferius dicitur Itaque comprimendi mali istius causa trecenti vel eo amplius episcopi apud Nicpeam congregantur. At tib. de Synodisnwn. S6 Hilarius nilide inconcilio Nicsenoponit episcopos trccentos dece?n et octo. Hsec de secundo F?*ag?nento sufficiant. 20 Ad quartum igitur tra?iseo, cu?n hocsequaturincodiceMs. Nescio sa?ie, quaiequitate Fra~
:

faisa

gme?xtu?nistud,i?xeptocalum?\iatoredig?w.m,indi-

gnum

erudito episcopo, attribue?'e S. Hilario po-

tuerint editores. Epistola est Liberii Papsc ?io?nine conficta, quam sitpposititiam esse, et a eatu?n?iia-

loreconfictam, fateturet late p?*obat ipsiCoustantius. Quid igitur dice?\t vindices httjns Hilariani

Operis? Erat?\e ta?xtse si??ipticitatis S. Ililarius, ut Epistolam tam clare Libcrio suppositam pro sincera habere potuerit, et Operi suo i?xserere ad igno??iinia??i prseclari Pontiftcis, qui Ecclcsiatn Cathoticam contra impetus Arianorum egregie
defendebat,
concilii
et lapsu?n episcoporum Ari?ni?ie?isis I prudenter reparabat, quando istud Opus

scripsisse dicitur Hila?Hus? Hocsidixerint, lam aspergit?it fanue sanctissimi doctoris.

macuNeque

Testes sunt

omnes Mareotae

presbyteri, qui episco-

pum circumeuntcm sempercomitantur, quique

tuuc Ischyram scripsere. Forte imperitus coladversus lector in Apologia S. Athanasii pag. 193 aut alibi legerat, Ischyrsc nullam fuissc ecclesiam. At quacumque occasione ille dicere potuerit, mdlam in

enim hic ignora?*epotc?wt, Liberium, saltetn usque ad exsilium suum, Athanasii fuisse defensot*em
fortissimu?n
:

nihilo ??\agispoteratnonperspicere,

secundum

fictitiam Epistolatn ja??i initio Pontifi'

Mareotefuisseecclesiam,saltem non credam ejus-

modi tapsum

esse S Hilarii. Non examino illa, quse paulo post dicuntur de Photino damnato in concilio Mediolanensi, quieque forte meliora non

catus sui Liberium recessisse a com??iunione S. Athanasii, et com?nunione?n Orientatium Aria?iorum fuisse amplexum. Non erit, opinor, defensor tam impudens i?\epti Operis, quod posterioribus seculis pro S. Hitario alii composuerunt, ut ea
aliave simitia dicere prsesumat. 21 Annotata Epistoiie addita hominis quoque sunt imperiti, qui videtur ipse nescivisse,quiddiceret. Accipe initium, lector, etjudica, an in iis agnoscatur S.Hitarius. Quidinhis litteris nousanPoctitatis, quid non ex metu Dci eveniens est?Sed tamius et Epictetus, dum damnare urbis llorme Epiitvtpta,

sunt, etiamsi adducantur ab eruditis nonnutiis

tamquam verbaS.
mtiosa,

Hitarii.

19 Quanti

autem facienda sint, quse dePhotino

,

observatcollector,nonmodoexjam dictis,sedmagisetiam exdicendisde Marcetto Ancyrano cottiget lector studiosus. Etenim in Fragmento 2 post Epistolas duas Valentis et Ursacii multa rursum

scopum

g-audent, sicut in Ariminensi conciliocon-

sequuntur ratiocinia. Dicituribi

col.

12995. Atha-

tinetur, audire hoec noluerunt.

Quin etiam Fortunatiauus

578

DE
episcopi.s

S.

LIBERIO PAPA CONF.

di-

moo
j.s,

natia ns episcopus, Epistolam

versis

eamdem rursum

incodice

nque

S. Hilarium dicere non poagnoscunt omnes, ideoque volunt nonnulli dicta Annotala ad aliam spectare Epistolam. Verum resistit Coustantius, etnodum conatur subtititerdissotvere. Etvero, inquit, licettotum hocHiIani Opus omnino confusum sit atque perturbatum nulla tamen occurrit appendix hujusmodi a proprio locodivulsa atquc distracia. Quo circa neque hanc e suo situ motam, neque Hilario indig-nam arbitramnr, sed quas superioris Epistote laudes
tuisse
ple-

monemamplecti? Id

mittens, nihil profecit. Eratne sanctum et ex timore Dei profectum, recedere a communioneS. Athanasii, etArianorum commu-

Ms

repertx sunt

cZr ",

putant,

meram
et

etiam,

Potamium

Suspicamur Epictetum Epistolse ejusdem

esse ironiam.

architcctos hic sig-nificari, ac pro audire Hjec noluerunt, leg-endum esse audere h^c potuerunt

neque enim uuum in ioto contextu ironuv indicium est Repugnat etiam titulus EpistoLv prxfixus, quo Libeno sic attribuitur: Incipit
-

Verum frustra

se evolvere conatur

reliquis codice inventis, miscuisset. At eoo non video, melioris fuisse consiliiinstrumenta nta, sineullo ordine in codice inventa, in qualemcumque ordinem redigere, etvel invito Hilario obtrudere.

m Fitheeano

qu x Improbat Coustanhuscol. lU3consiliumNicolaiEabri q uod ex codice Dervensi fragmentum aliquod

certe nihil conducebant ad propositum?

ttone ad Opus Hilario componendum assumuntur Epistolx, quas ille fortasse numquam vidit et

anno ediderit; neque enim scribebat, ut scrinia sua impleret, sedut Ecclesix prodesset.et Aria norum progressibus se opponeret. Qua igiturra-

vix dubitare possum, quin illum eodem aut sequenti

.

et sine ullis alns adjunclis, probabiliter attribuan tur et mserantur Operi, quod ab anno 360 aut ci C duos f hxreticos inchoasse "anus. Si ab anno 360 librum * contra Valentem et Ursacium inchoavit S Hilarius

cum nudis

titulis

7Z H

TT

oL

exemplum

Hilanus

Libeni omscopi nrbis Itom* ad Orientales episcopos. Suic etiam consonat inscriptio
ipsa Si
credidisset Epistolam

Epistolae

rursitm

23 In laudato codice sequitur Eragmentwn vi ,,. conhnensquinque Epistolas LiberioP^ attributasc U mpauc,sAnnotatis. Toliim hoc fragmentum "

^T

mdignum

esse fwtitiam-

est S. Hilario
aliqito

dem Ananorum

fnapposutssetejusnoditUulum, quiplane men^axest; necobscura ironia consuluisset famm S Liberii, perejusmodi epistolam lma>;
sed fraii
clare edixisset.

Quare imperiti

nullam in Mareote invenit ecclesiam, Ancyranum ab Athanasio excommuL ^umckxujam ante Photini damnationem qi i duosvuleturponereArios luvresiarchas,
celtem
tnepte disserit, in ejusmodi eJamlabi errorem potuisse, ut Epistolam supposlZn
ta

aTZi
quiml

Eapm lapsum tot epistolis comprobare, et orbi umverso nohtmfacere, cum Liberius, si revera lapsus est, cito resipuerit, et Ariminensis concilii lapsum improbaverit? Viriprudentisfuisset, delapsu illo, siparum notuserat,prorsustaceresinimmm innotuisset, eitmdemviolentuv imperatoris

Luciferiano a U E oollectoreimperito.NamprimoquidprodessepoteratS Hilanocontra Valenlemet Ursacium Libe't

dignumque sehismatico

quam maxime

aha

f^lranscriberet,cli nam
buscelebraret.

fnemnulliusa U ctoritasmagisprodessepotea nullo lapsus Anminensium tam feliciter reparatus esl, quam a Liberio ejusquelegatis. Cujus iai-

atlnbuere, et cito reparalum docere. Adfidei deotificis, et reipsa

Magis sanemiror, homiZmubi

ZmlT f^ Romanip

adpropott-

22 Transeo

cum

tumnoncon-

codice

mto
pta,

*c ri-

QuoconHnonh^ ,u v dcht eollector: Incipitexemplum

epjscopi urbis Koraae, feota ad

M? nrl Fragmmtum xn ffw f,

Epistolae

IJto

Attera hoc lituio

K pistola^episcoporumlbili^

^^eS
CathX
tt**.~

TiW;;

ZlZm* 1 mathematefpercutere XE m mnia HUarius,

turprudentixfuisset S. ffilarius.si set conlra fidei defensorem, eumque

ecit / quod examinamus;

armaverts.

dictisMult
si ipsiits

Opus

est

era P lum

S. ffilanus,

non ignorasiet saltom

" ; e msseC /
l

ubi ostendamplerasque esse

cnemata, q UcV Epistohs a a mserta simt, nonsintHi lanoornmno attribuenda. Verum d anat/elfli busstahm; sed de Epistolis ipsis latius

tr

Ga

j^

videoque eriptoZs

aaaZlf
attri-

autem consideret
buahir

S Hilrr^n

<vq UUS leetnr

mpposititiasEThl: S
'

reJuZlurfotFn **i(m tot Eptstol-esupposihtu-e,

/T^
18

n,,r, lu , ouo J '->cio

ridicuh >

. exquepropo- F

oum

in eo

PP0SUX Vtuissent contra Catholicos quamHilanusproducere cosallamHin debebat contra hv

UrsaJstjjrT

#W

'

^y^nset

et

^leeSt Fra^^lZin^tatedUOr
hunc habet Htulum
t

Qerminium. ffano sewXL

/

"

^liorumad
'

*.

f^^s^^ziatr ^*'
tem Epistolamfigiteditor
Tille

Is se l^r, 1
'

Opcris V/,7,, Coustantins in

ZJl mm parum verS^Z *2

gunt S. Hilarii.

xhZ el Bak jam

,,,nZT? " uZbi,'m qU QUe

9

Ba

att'

W eo>Z
../

Va

Opus contra

prxfaNonTuT Valente, n
-

^ "^ eZt^
~

* stendamu

runt, opinor, ipsi

OpertZenToreT'

"***
deStia et

prudeZ TmZTaTZ a ea
cto

nT^
ob servat
,

PostprioresUbZZi

Vm FragmenioZenTZTT^ Ef
'

St lis in

luculent <* ostendam.

d Fra 9>ento qU od senp^, non c J'J. ,''?'*'* Cons ^tii. Perpendat modo tudJsu J "" Efiisl 1*' POStannunrmscrinT,! sc> >ptx usque ad 366 et 3G7,
c"<s

j^ et talhohcorumducem etCaZTco^TT

2
nasium

Jtt7 am nl d
a

U ' S quiin sa "ctum Atha'

Nn T

e P isco P" C

m J^tam
-

tulere

Mt amic >"'Catholicum
oppugnare, Valentemque
et

DIE VIGESIMA TEKTIA SEITEMBRIS.

Ursacium, qui sententiam mutaverant aliA quando,juvare potius, quam impugnare; si ita in libro contra Vatentem et Ursacium scripsit
et

o79
Liberii

sunt indig^na,

cum primum

lapsum

rescivit;
i. s.

nihilominus ab ipso videtur alienum, ut, cum hoc Opussuum, Liberiojam correcto, in publicum emiBerit,
rit.

Nonne <vquitas saltem exigebat, ut, fuvc scripsissct Hilarius, similiter docuisset,l,\heY\\\mcito post lapsum ?*esur?*exisse t et
siomnino

S. Hilarius?

Ariminensium prsevaricationi numquam consensisse ? At non modo nihil de hisce habet novusille
\

eatum non craserit prorsus, atque suppresseTiltemontius Nota 54 in Arianos similiter in utramque partem ratiocinatur, nec audet dicere, aut verte non dicit, indignum fuisse modestia et
sanctitate S. Hitarii anathematajam dicta contra Liberium dictis Epistolis inserere, dum eas priaccepit, imo etiam innuit cum Blondello, ea

Hilarii liber; sed mox longe vehementius insurgit in Liberium, pr cvcipuum tunc fidei defensorem,

mum

quam xtmquam in
Valentem
et

ipsos,

quos oppugnare diciturt

Ursacium invenitur.

Nam tres

sub-

primse

jungit sitpposititias Liberii Epistolas, quarum inserit sequentia : Hsec est perfidia Ariana. Hoc ego notavi, non apostata. Et post Epistolam
hasc sequuntur Annotata
:

Epistolis inserta manerc potuisse. Miror sane diversitatem wnsis TillemontiancV. Siquismartyr verba qu/cdam duriora in Decium aliquem aut Diocletianum, notissimos Ecclesia? persecutores,

quorum scelera omnibus

sta, protulisse dicitur;

Perfidiam autem apud

Sirmiumdescriptam, quam dicitLiberius Catholicam (in Epistola nimirum, ubi et eam suscepisse dicitur) a Demophiio sibi expositam, hi sunt, quiconscripserunt, Narcissus, Theodorus, Basilius, Eudoxius, DeinophiIus,Cecropius, Silvanus,Ursacius,Valens,

Christianis erat manifecontinuo severus Aristarchus clamat, fidem non mereri Acta, ne Martyres injuriam imperatoribus intulisse videantur, cum honor principibus sit habendus.Hicveronullam invenire videtur difficuttatem, nisi hanc solam,

Evagrius, Hyreneus, Exuperantius, Terentianus, Bassus, Gaudentius, Macedonius, Marthus,

et Junior[requi-

quod Liberius lapsam reparasset opponendo se concilio Ariminensi, et hanc ipsam difftcultatem
conatur amovere. Verum examinemus propius factum ipsum, in quo TUlemontius et Coustantius nihil invenire videntur Hitario indignum. 27 Neuter certe admittet, nec itttus eorum defensor, temerarhtm fitisse S. Hilarium aut injustum. Atqui cxtrcmcV temeritatis fuisset, ob rumorem qualemcumqite lapsus Liberiani statim in eum anathema vibrare; cum nonposset ignorare S. Hilarius, quammulti rumores falsi contra S. Athanasium et alios abArianis fuissent confwti. At non

B Acticus,Julius,Surinus, Simplicius,

rendum] omnes
erudiiione,

hasretici.

E
S. Hilarii.

25

Primum qucvro, quid hsec omnia faciant con-

Ursaciumque Arianos, contra quos Opus illud scriptum volunt ? Deinde certum est, itt suoloco ostendam,ab episcopismodonominatisnon
tra Valentem

potuisse conscribi

secundum formulam Sirmien-.

sem,

qitcV hcvretica est

cvque certum

est,

prhnam

formxdam Sirmiensem
ipso Hilario.

ut Catholicam excusari ab

Non potuit igitur illa scribere S. Hilarius, nisi aut sibi contradicendo, aut turpiter errando, ut latius ostendam 9. ubiprobabo, omni.
no incertum et non satis probabile esse, ulti umquam formulcV ab Arianis proposiLv subscripsisse Libcrium. Petavius in animadversionibus ad S. Epiphaniumpag. 317 de allegatis verbis ait Sed quidquid de EragTnentis illis sentiendum sit, hgec profecto subscriptio ab Hilarii manu esse non
:

modo
rins

insignis fuisset temeritatis tale

iujust.iticV
:

sed manifestcV etiam

neqite

anathema enim Libet

de lapsusuo interrogatits videtur, Ad hoc nonpoterant sufpcereatiqitodexemplarialitterartt i,) ,<i>i ,v forsannomine ipsius circumlatafucrunt, cum non ignora-

umquam

minus etiam

convictus.

ret Hilarius, similiter contra S.

Athanasium litte-

videtur, sedimperiticujusdam, qui Arianse sectcedi-

vortia non satis perspexerat. Tillemontius tom. 6 Nota 55 in Arianos improbat, et mirabile dicit hoc

Petavii responsum; achnavult confitcri, se nullam difficullatis proposiUe solutionem invenire. Noluit nimirum Tillemontius ad examen Fragmentorum

Fragmenta toties adducatin Historia Arianorum. At ego minime miraripossum responsum Petavii, qiti suamdeFragmentisdubitationcmapertcinsinuat, clareque vidit, allegata verba Hilario pivrsus indigna esse. Dicam ego, me in tota illa Fragmentoilla

venire, idque vehementer miror,

cum

ras fuisse confictas. Non erat LiboriiJ^/r.r S. Hilarhts neque Ule crimen suum erat confessus, aut abidloconciliodamnatus;quaergojustitiaautprudentiain ipsum anathema vibrasset? PrcVto-ca, si omnino lapsus est Liberius, (quod non credo) non nisi post dhtturnum exsilium ex humana lapsus est fragilitate; et tam cito surrcxit, ut vix posset certo constare de lapsu <jt>i,i rnrsum innotesceret lapsifidcs integra. Si igitur S. Ililarius ridicula temeritate accepta litterarum exemplaria statim interpolasset; an saltem non erat prudent/\v ct
.

ccquitatis ipsius inserta

anathemataquamprimum
itt

detere, auditaconstantia Libcrii

/>",,</</ (}</,> i'a-

tholica contra prcVvaricationem

,

moftestiatjuc
etjustitia

farraginenihil invenisse S. Hilario dignum excepto solo Fragmento primo, quod et solum in Codice fuit S. Hilario adscriptitm. 26 Porro dicta Epistota hisce rursum interpola( a est Anatliema tibi a me dictum, Liberi, et sociis tuis. Etpostpauca Iterum tibi anathema et tertio,
:
:

rum

praevaricator Liberi.

Tum

sequenti EpistoLv hcVC

verba subjuncta
Arianis a

Prievaricatori

anathema una cum

Preeterea observat Coustantius, hcvc etiam verba in Ms. Pithceano priori EpistoLv fuisse inserta Sanctus Hilarius, anathema illi dicit. Verum ea primitm ad marginem fuisse
.-

me dictum.

Meditenter hic adversarii numquam invenient ejusmodi e/fugium, ut persuadeant viro prudenti, dictas interpotationes, quibus Liberius vocatur apostata et anathemate percutitur ,non magis nocituras famic S. Ililarii, si hujus esse constaret, quam ipsius Libcrii, in quem ridicula temeritate fuerunt contortx; easque non esse digniores schismaticis Luciferanis, quani S. Hilario.

Ariminensem? quantum placuerit,

ZSPcrgo ad FragmentUmx, in codice Ms.postremum, de quo multa dicere 7ion est necesse. Est
EpistolaOriontaliurn episcoporum, uthabet titulus, quam revcrsis ab Arimino leg-atis dederunt. Epi-

Quore Fragmenta
rine
S.
illa

raiwnr

textum irrepsisse, suspicatur. Inprzefatione vero num. 7 disputat de dictis anascripta, indeque in

UHario

adsaripto.

thematis,nec audet eaS. Hilario abjudicare; qitin etconatur ostendere ex Apostolo, non fuisse illi-

citum S. Hilario, id genus anathemata in Liberium vibrare. In Annotatis tamen adjungit sequentia Sed si forte htec additamenta Hilario non
:

stoLv subjecta sunt nonnutta ratiocinia, de quibus dubitaripotest, prolatane sint contra Arianos aut Semiarianos a Cathotico; an contra Catholicos a Luciferiano aliquo. Certe non videntur disputata

contra Vatentem et Ursacium nominatini; cum num. 2 auctor ita toquatur Si liber iste Valentis
:

et

580
AUCTORE
3. S.

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

tholicEe pacem habere supradictum autem Atba- D nasium alienum esse a communione mea sive Ecclesiae Komanse, et consortio litterarum ecclesiasticarum. 30 Clarum est, hanc Epistotam scribi debuisse ">m a sub initium Pontificatus Liberii , si hujus est 8fr,>'ap 0n nam Orientales dicuntur litteras suas direxisse "/Sca(us tmadJuliumVibevndecessorem. Verum necesse non est inquirere, utrum primo, secundo aut etiam tertio pontificatus Liberii anno dari debuisset
: :

et Ursacii non estfidei vestrae, quid ejus damnationi non acquiescitis? Plura non addo. Quod vero spectat ad styiura S. Hilarii, eum ego certe in nullo Fragmento reperire potui, prseterquam in primo, quodduarum est circiter pagellarum, et majoris Operis videtur initium. An hoc Fragmen-

tum S. Hilario, cui in codice adscribitur sit omnino aitribuendum, ego definire non ausim. Certe statim videtur auctor dicere, non solam caritatem, sed etiam fidem et spem in beata vita mansuras. An hoc autem senserit S. Hilarius, operosius investigare mihi non vacat.De reliquis vero omnibus S.Hilario abjudicandis nulla piane dubitatio mihi relinquitur. Etenim ad itla Hilario adjudicanda codex Ms. non prodest, in quo solum diversa instrumenta et fragmenta sine ordine fuerunt collecta, quemadmodum factum est in co,

cum ad propositumnostrum sufficiat, iltamsaltem

scriptam non
esse, nisi

ante exsitium

S. Liberii

quando jam quartum in Pontificatu agebat annum. Ex sola hac observaquod

contigit

anno

355,

tione satis certo colligitur, fictitiam esse Epistolam, sive eam Ariani procuderint, vivente Liberio,
sicut et alias contra S.

Athanasium concinnave-

dicibus aliis innumeris.

poiuerit
tis

Qua vero ratione cogitare Nicolaus Faber, omnia illa monumenta

runt, sive abortus sit cujuspiam Luciferiani, aut alterius sectsc schismatici, quod certo scire non

ad unum spectare Opus, istud enimvero non

percipio, prscsertim

cum

omnia monumenta ctoribus. Quod de slylo Hilarii in Fragmentisrelucente dixerunt editores, abunde refutalum est. Quod addiderunt, omnia spectare ad historiam B
ctum,.et

sanullibi id fuerit disuis assignentur au-

Ariminensis,planeineptumest; cum mulmulta euminfinem plana inutilia. Nihito magis omnia conducere poterant ad refutandos Vatentem et Ursacium; sed
ta eo concitio sint posteriora,

concilii

non pauca ipsis potius faverent, quam obessent, aliaque non pauca tam prolixe contra ipsos ?iumquam adduxisset Hilarius. Verumhsec
sufficiant,

possumus. Quippe infra in cnarrandis S. Liberii gestis videbimus quam fortiter et constanter S. Athanasium defenderit Liberius, ut matuerit exsilium pati, quam ipsius condemnationi conseniire. Nicotaus Faber. qui primus dictam epistolam in Fragmentis luci dedit,inprcefationesua fatetur, contextum Epistola>, sive excommunica- E tionem S. Athanasii per Liberium consistere non posse cum historia Arianorum, et nodum reliquit Baronio solvendum. Nam, licet fateatur, contextum Epistolsc falsum videri, subjungit tamen: Ealsam autcm aut subdititiara esse stylus negat et prseterea cui bono ? Duas allegat rationes pro sin,
:

ut Fragmenta S. Hilario leviter attributa, suis singula auctoribus reddamus, si tamen nonnulla

ceritate Epistoise,

nempe stylum,

et

mdlam

sup-

positionis

non

sint supposititia.

rationem sive utilitatem apparere. Quod autem spectat adstylum,vixrisumcontineo.

discentis,

% III. Examinantur quatuor Epistolse,

nomine Liberii

vulgatse,

et

linguam Laquiprimapreecepta necdumsatis intelligit, et certe non satis novit cogitationes suas nitido et claro utcumque sermone exprimere. Vehementer aberrat Faber, si forte existimaverit,
tinam

Nam stylus est adolescentis alicujus

supposititise ostenduntur.

Latinum sermonem seculo iv nonpotuisse notiorem esse Romanis Pontificibus, quamfuerit illius
Episioise architecto. Conferat, quisquis voluerit,

Epiitola liberii

nomSne

conficlu.

quse perH/peram S. Hilario fuerant attributa, propius nunc accedo ad Epistolas quatuor Liberii, dictis

Tfxaminatis generatim Fragmentis,

cum ea Epistolam

Liberii ad Constantium, in iisdemFragmentissequemem,etstatimvidebit,quan-

ex quibus tres posteriores aliunde etiam edidit Baronius ad annum 357, ex Coltectione Cresconiana. Prima in Fragmentis col. 1327 hanc habct inscriptionem ; Dilectissimis
insertas,
fratribus et coepiscopis nostris universis per Orientem coustitutis Liberius urbis Romge episcopus
,

Fragmentis

tasit styli differentia. Decausa suppositionis respondeo, Arianos eam supponere potuisse,ut persuaderent, Liberium ab initio S. Athanasio fuisse contrarium. Verum de his piura postmodum.
31 Baronius, cuinodum sotvendum reliquerat Faber,in Ap>pendice tom.Sad annum?&%,pag.

improbaiaa

Bar

ioet
'

BBternam salutem.
bis contexta
:

Tum Epistola sequitur

his ver-

Studens paci et concordiaj ecclesia-

U* 22 editionis Antverpiensis, tate ostendit, me?noratam Epistolam fictitiam esse, et Liberio frauduummio ienter suppositam, eodemque loco satis declarat,

f ^"

rum, posteaquam litteras caritatis vestrae de nomine Athanasii et ceterorum factas ad nomen Julii bonas memorise episcopi accepi; secutus traditionom majorum, presbyteros Urbis Komse Lu-

FragmentaomniaHilariana,qusetumfuerantrecenter a Fabro edita, non posse prudenter S. Hilario attribui. Coustantius in Annotatis ad Fragmentacol. 1327 Baroniijudicium scquitur, allegatisque ad idprobandum variis

cium.Panlum
ad urbem

et

llelianum
veniret

e latere

meo ad
id,

Ale-

argumentis, ita

xandriam ad supradictum Athanasium

direxi,

ut

Romam

ut in prsesenti
in

quod

Ecolesiffl disciplina

exstitit,

eum

statueretur.

Litteras etiani ad

eumdem

per supradictos presi

concludit Quffl cum ita sint, hanc Epistolam ab Arianis confietam esse eo consentimus libentius quo plures hujusmodi litterastum Athanasii tum imperatons nomine, circa idem tempus ab iisdem editas
:

sbyteros dedi, quibus continebatur, quod venirct, sciret se alienum esse ab EccIesiiE
nce

non

Koma-

esse demonstrat Athanasius i pse Apolog-. ad Constant. p. 180 et 186. Quod etiam

confirmant Sardicen-

jg-itur presbyteri nunvenire noluisse. Secutus denique litteras caritatis vestra?, quas de nomine supradicti Athanasii ad nos dedistis, sciatis his litteris, quas ad unanimitatem nostram dedi, me cum omnibus vobisetcum uuiversis episcopis EcclesiEe Ca-

communione. Reversi

se concilium,

tiaverunt,

eum

quo . lect sunt litterae factffla Ineoffmtofalsas adversus Athanasium et Marcellum ut audivimus Frag-m. 2num. 3. Heec
in
illi,

factum vtdetur, quia inserta erat Fragmentis Hilaru. Certe Papebrochius nosterad 2 Maii in S. Athanasio

Quod vero alii quidam scriptores Epistotam ittam non tamcerto supposititiam dixerint,
aliique.

DIE VIGESIMA TEIITIA SEPTEMBIUS.

Athanasio cap.lvehementem quidem suspitionem de suppositione declarat, sed non audet certo fictitiam dicere, quod dictis Fragmentis videret insertam. Tillemontius tom. 6 in Arianis art. 43 con-

5
".f ,t
j. s.

etiamsi eum moxfacti poznituisset.PrcetereaConstantius imperator, quando urgebat cum aliis Ll-

tentum epistolce narrat, et rursum tom. 8 in S.Athanasio art.6^, ubiconatur exponere ,quemadmodum et Nota 68, cur Epistolam iltam non

berium adcondemnandumAthanasium,numquam objcrit ipsi inconstantiam, nec ipse aut alius umquam dixit jam initio Pontificatus Athanasium
,

omnino ut supposititiam

autem abjiciat. ceteris Epistolie illius defensioTillcmontiusprze

Cum

nem suscipere videatur, eaqueduobus locis utatur

ffujus rati-

nnculx pro

ut legitima,juverit rationes ipsius examinare. 32 In dicta Nota fatetur, mirandum non esse, quod Epistola visasit supposititia Baronio et Con-

Addit tamen, suppositionem parum esse probabilem, eamque persuaderi non potuisse vistantio.

risaliquot eruditissimis,
vinistis.

cum

Catholicis

Jamdixi, Fragmenta

S. Hilarii

tum Calnomine

vulgata,

eruditi, midtis

quorum examen serio non susceperant fucum fecisse, ac venerabile Hi-

lariinomen pro illa quoque Epistola apudnonnxdlos militasse, quo minus certo fictitiam dicerent, quam rationibus non poterant tueri. At
Tillemontius,
,

cum

videret Epistolam aliter susti-

neri non posse, credidit dici posse Epistolam Liberii raissam non fuisse, sed mansisse secretam, et publicam non fuisse factam a Liberio nisi post lapsum. Jam similes conjecturas dederat art.W,

ab co fuisse damnatum. Quodsane non prsetermisissent Ariani et Constantius, si Epistola fuissed set missa. ILvc multis aliis firmari possunt fatentemhic habemus ipsum Titlemontium. Itaque progrcdior ad propriam ipsius conjecturam, qua Epistolam scriptam,sednon nisipost tapsum missam credit. Primum quxro, an verisimile appareat, Epistolam tanti momenti cujus scriptae auctorem confestimpamituit, non continuo abotitam fuisse, sed in annos consewatum ? Eratne futuri lapsus conscius Liberius, ut Epistolamprobroso,m conservare voluerit, eo demum tempore publicandam? Ego conjecturas non improbo, si quid sani sensus habent sed hxc nimis videtur ridicula. Ostendamus tamen, historix non minus, quam sano sensui contrariam esse. 3-tLiberius/n laudata Epistolaad Constantium suimressionem titterarum Orientalium contra Athanasium sibi objectam refutat his verois At satis omnibus cdaram est, nec quisquam negat, nos
; : :

argumtnto
e ' al,,s L, ~

|wji

Orientaliuni

litteras

intimasse,
hffic

leg-isse

eecleshe,

legisse concilio, atque

Epistolam magis dedecori esse auctori suo, nimirum Liberio, quam S. Athanasio sed posse difficulter abjici, cum mixta sit aliis mulubi
ait,
;

etiam Orientalibus respondisse: qui fidem etsenteutiam non commodavimus nostram, quod eodem tempore octoginta episcoporuin 2Egyptiorum de Athanasio sententia

iisque optimis. Intelligit, opinor, Fragmenta Hilarii, sine judicio in lucem eo nomine protru* sa, et indulgenter nimis ab eruditis et ab ipso in
tis

repugnabat quam
:

similiter recitavimus atque inei-

nuavimus episcopisltalis. Uncle contra divinam leg-em visum est etiam, cura episcoporum numerus
pro Athanasio mnjor existcret, in partealiqua c-oramodare consensura. E.r his verbis conjecturam
Tillemontii,

primis Tillemontio, cujus maxime erat ea examinare, accepta. Deinde ait, responderi posse ad partem argumentorum Baronii et Coustantii, dicendo, postmissam Epistolam mox facti poenituisse Liberium aut potius, recepta ante hanc missam Epistola coucilii .Eg-yptiaci (pro S. Athanasio) hanc non dedisse, nisi postea, qnando, damnato publice
;

quam

hic desumpsit
tib.

c.r

SermanHo

in Vita S. Athanasii stantius in Annotatis, itascribens: Uinc rursnm refellitur, quodad defendcndamsuperioris Bpistolffi
veritatem nonulli excogitarunt, nirairum Liberium litteris Orientalium permotum eam scripsisse, sed

cap. B5, refellit Con-

S. Athanasio, faciebat, quidquid poterat, ad conciliandum sibi Orientalium affectum. Alii dicere possent, illam ab eo ipso tunc temporis suppositam, fingente fecisse se, quodnumquam fecerat. Ait, po-

ab ca edenda

aliis /Egyptiorum litteris fuisse, revocatum.Qui enim eodern tempore Orientalium si-

mul

et

steriori hac conjectura omnem quidem tolli difflcidtatem, ignorare tamen se, an eee suspiciones insigni accuC sufficiant ad Liberium de fraude tam sandum. Has profert Tillemontius conjecturas pro Epistola. At, cum agatur de Epistola, quam

Htteris permotus, prius ad

iEg'yptiorum litteras acceperit, si illorum Athanasium presbyteros

miserit, ac

/Eg-ypto

missorum exspectarit reditum. quam ab quidquam audiret? Viderat Constantii An-

dedecori esse Liberio variis locis ipse pronunciat, poterat severus ille criticus aut abstinere ab iis, qu<v ex hac Epistola narrat, velut comperta, aut saltem dubitationem suam eodem loco insinuare
debebat. Neque enim datse conjecturtV Epistolam possunt certam facere, et ne probabilem quidem, utostendam. Bailletus ad xxiii Septembris in Liberio, et Fleury in Histioria ecclesiastica ad annum 352 num. 10, licet frequenter sequantur Tillemontium, datas ipsius conjecturas prorsus improbasse videntur, cum nihil referant ex iltaEpistola.
ft

Tillemontius. Cur igitttr ineptissimas Hermantii conjecturas reducit, responsumque Constantii silentio prxterit? Id cgo aliis lubens

notata

divinandum retinquo. At manifestissimum est, eodcm tempore duas habuisse epistolas Libcrium, ipsumque non consensisse EpistoLv Arianorum contra Athanasium, quod haberet alteram pro Athanasio. Uaque ruunt omnia, quse ex fictitia Epistota narravit Tiltemontius. Neque enim Liberius Athanasium Romam citavit, nec Athanasius
venire recusavit, nec ea de causa Liberius de ex-

communicato Athanasio
titis

rcfuta

tur

Non dicam hic de hiulco EpistoLv stylo, qui nullo modo congruit cum certioribus Liberii scriptis. Verum ostendam, nutlam ex datis conjecturis cfficere, ut Epistola conciliari possit cum do33

titteras scripsit, ut repevicibus narravit Tillemoyitius, a severitate crisissuse nimium hic recedens. 35 UUimaTitlemontiiconjectura,quai. w*,Li-

atiisqitt
l

racon-

berium suspectum de nimis aperta fraudc facientem, non audetpro sua adoptare, restat exami-

/lYinnfu.

cumentis certissimis.Ex Epistola Liberii ad Constantium in Fragmentis col. 1330 habemus, confinxisse Arianos litteras suas contra Athanasium fuisse a Liberio suppressas. Hoc certe dicere non potuissent aut debuissent, si Liberius Epistotam memoratam ad ipsos mississct, qua de ipsorum

nanda. Credit, omnes difficultates tottendas, si quis disceret, Epistotam ab ipso Liberio confivtam postlapsum. At saltem falsa manerent, qu<v ipse

dcprima

LilnTii inconstantia, <! <lr citato

primum

ac deinde excommunicato Athanasio invidiose contra Liberiuin in chartam conjecit. Conjcrtura vero

ipsaquam

sit

Epistolammemincrat,et,retictacommunionecum Athanasio, eorum communionem erat amplexus,

tende. Si itlam Epistolam,

minimeverisimilis, lector attamquam initio Ponti-

ficatusa se scriptam, post lapsum confinxisset et vulgasset

582
AVCTOR6

DE
qitam Arianis,
et

S.

LIBERIO PAPA CONF.

quia major
est, hic indico.

Liberius, tali fraude

tholicis

omnibus episcopis tam CaConstantio imperatori

Pro istis verbis

Itaque

J.S.

amoto Athanasio a communione omnium nostrum

cujus nec epistolia a

/raudulentum se et mendacem ostendisset. Btenim

novcrant Catholici sequc ac Ariani, ipseque

quam

Baronium

tegitur: Itaque

Consiantius, quoties in litteris suis, quo~ congressibus Romse et Mediolani,repetiisset Liberius, illicitum sibi esse et legi divinee contra-

maxime
ties in

quo statuta omnium

suscipienda sunt, apud amoto Athanasio, super vestrum a me cum Sede Apo-

me

rium, damnare Athanasium; noverant, quanta libertate primum Eusebio eunucho, deinde Constantio imperatori, damnationem Athanastii exigentibus, restitisset ct respondisset ; quantaque constantia in exsilium abiisset.Gesta S. Liberii pro defendenda S. Athanasii innocentia, egregiaque usebium Constantii ejus certamina adversus

Prxterea obset^vo, Epistoiam quatuor locis interpolatam esse, neque ullibisine illis interpolationibus inventam, utobservat Coustantius in Epistolis Romanorum Pontificum, ubi eam recudit col. 441. Prima interpoiatio est explicatio vocum de nomine, quas interpotator exponit de condemnatione, neque satis recte, ut videtur Coustantio. Deinde tribus iocis interpolastolica suscipienda sunt.

adversus ipsum Constantium, studiosus lector inveniet G, ubi etiam referetur exsilium, quo relegatus est, quia Athanasium constanter defendebat. Hscc autem certamina, per annos continuata, cum notissima essent Catholicis, notissima Arianis quomodo non clamassent omnes, mendacem et hypocritam esse Liberium, qui aut ante tot annis consequenter fuisset mentitus, aut tunc detestanda fraude mentiretur, fecisse se, quod nuynquam feceral? Itaque sit hsec

eunuchum,

et

tor anathema dicit Liberio. Hwc interpoiationes, qucV a sano cerebro profectiv non sunt, Epistoiam

omnino facerent suspectam,

videretur.
37

si illa alias

genuina
quxtu Pp0ii .
la

At quanio ipsam Epistolam diiigentius perad caicem, tanto magis mihi ajudicio, et a maguanimitate hibeni abastylo, horrerevidetur. Primo enim styius ptane hiiUcus
lustro a capite usque
est et scabrosus, quaiis est in Epistota supposi-

P r ^mur
>

eXi ^ iQ

conjectura

rationique, quam se prccbent, et non

ret absurda.

hominum, quinon minus rectojudicio Romanis Pontificibus, infestos

sit

tionisjam convicta, et in duabus aliis, quas similiter supposititias ostendam. At verisimile non est aut credibile, tam imjperitum lingucV Latinse fuisse Liberium, ut non noverit breves scribere

Tillemontii, cuinimis appa-

Nidium ergo est dubium, quin illa Epistota sit figmentum inimicorum Liberii, et verisimiiiter Arianorum, licet deinde etiam LuciAlia cpistoh
Liberii no-

utcumque Latino, et sine sotcecismis aut barbaris?nis, cum fuerit origine Romanus, florueritque mediosecido iv, quo Latina linepistoias styio

gua

erat vernacula

Romanorum,quoque vixerunt
Prxterea alicV

minc

cdita,

feriani simiiia fingere potuerint. 36 Accipe nunc, lector, aiteram Epistolam Liberio atiributam, de cujus suppositione mihiquoque dubitandum non videtur. ln Fragmentis col.
1335 iati insignitur inscriptione Dilectissiruis fratribus presbyteris et coepiscupis Orientalibus, Li-

viri comptures etoquentia insignes.

ecvque certiores Liberii EpistoUe longe disertiores sunt, nec tanta certe taborant styli barbarie, quanta conspicitur in iiiis quatuor. Illas videre
poterit lector in decursu hujus Commentarii. Dedit nobis Theodoretus lib. 2 cap. 16

Dialogum,

berius S.Epistolacuminterpoiationibus ita habet:

quem cum imperatore

Constantio habuit Liberius.

6,

Pro deifico timore saucta fides vestra Deo cog-nita est et hominibus bonae voluntatis. Sicut lex loquitur,
at.

Videat illum lector infra

etjudicet,

utrum

sit

jiiMc in Ms.

* al.

defeudi

Juxta*judicatc iiliihominum, eg*o Athanasium non defendo * sed quia susceperat illum bonre memoria^ J ulius episcopus decessor meus, verebar ne forte ab * aliquoprajvaricator judicarer, At ubi cognovi, quando Deo placuit, juste vos illum condcmnasse,
:

hominis verba sermone vernacuio connectere nescientis, quaies sunt ilisc quatuor EpistoLv; an potiusviri diserti,qui non soium magna libertate, sedmira etiam dexteritate omnibus Constantii et
Epicteti episcopi objectionibus

aptum reposuit

mox consensum commodavi

* /.

sententiis vestris, litte-

liltcnis

iiiJhjccquc
*
iil.

dn-

rasque * super nomine ejus (id est, de condemnatione * ipsius) per fratrem nostrum Fortunatianum
dedi perfcrendas ad imperatorem Constantium Itaque amoto Athanasio a communione omnium no-

muutionc

responsum. S. Ambrosius iibro tertio de Virginibus cap. 1, % et 3 innexuit prolixiorem Liberii sermonem. Nuiius certe contend.et, illum esse hominis cogitata sua non nisi barbare enuntiare scientis, ttt sit in his Epistolis. Nonnidli credunt,

-p

sermonem iiium

strum, cujus nec epistolia a

dico,

me

suscipienda sunt,

me eum omnibus

vobis et

cum

universis epi-

* al.

viTimi

scopis Oricntalibus seu per universas provincias pacem et uuauimitatcin habere. Nam, ut verius sciatis,

fldem
* /.

me

ut Liberio attribui possit, qualis exstat; voluntque stylum correctum ab A?nbrosio; nimirum quia talem existimant fuisse stytum Liberii, qualis est Epistoiarum, qitas oppugnamus.
3S At
ilti

esse eiegantioris styli,

quam

vera fide * per hauc Lpistolam ea loqui *,

et

parum

Epistoinciiiu

dominns

frater

meus communis Demophilus,

considerant, qxtam non sint

quiidemin
eaacinaffit

verisimiiia, quae toquuntur;

lam
*

|irul(Mjtii

al.

Sirmii

qui dig:natus est pro sua benevolentia fidem veBtram et Cutholicam exponcre, quceSirmio*apIuri-

dum virum Romadb Ambrosio Quapropter

num

iltustri

mum

bus fratribus
ta, et

genere ortum, et evectum ad sitmPontificatum, sermonis sui vemaculi tam

dictio ipsius
et

mPPosims

>

et coepiscopis nostris tractata, exposi-

imperitum faciunt, ut
expolienda fuerit

suscepta est (Heec est perfidia Ariana hoc ego notavi,non apostata. Liberius sequentia) ab

corrigenda.

omnibusqui in priesenti fuerunt; hanc eg-o lubenti animo susccpi, (anathema tibi a me dictum, Li* al.

non fit mihi verisimilis illa conjectxtra: neqite enim fuisset sermo Liberii, sed Ambrosii, si hic
stylum notabiiiier mutasset, ut deinde pturibus probabo. Pnvterea non solum dictio tam hujus

contrn-

bcri,

et sociis tuis) in uullo contradixi *, consen-

dicons ontiAsis

teqwntiii.il/uc
ifliie

bns

ad

al.

te?iio,p?\vvaricator Libvri.) Sane petendam credidisanctitatem vestram, r quiajam pervidetis * in omnibus me vobis consen(

sum accomodavi, hanc Uerum tibi anathema

sequor,
et

hffio

me

tenetur.

quam trium aliarum Epistoiarum

omni etiam lepore

hiuica

est,

sed

videtis

taneum
sedem,

esse, dig-nemini

laborare, quatenus de exsilio

communi consilio ac studio jam dimittar, et ad

etiam ex coliectione Creest edita,

destituta et acumine. Caret debita dictorum connexione, nihil satis habet aut eioquentuv. Tatis demum est, quatem a summo

Pontifice
lis,

secuii

ineredibite.

qme mihi

divinitus credita est, revertar.

iv scriptam, prorsus videtur Quapropter citm ex quatuor Episto-

Hactenus

Ejjistola, qiuv

in quibus Liberii prcvvaricatio asseritur, pri-

sconianaapud Baronium

maettertia

certis

argumentis ostendantur sup-

indequc notavi lectiones variantes ad marginem. Unatn,

posititicv, vel sotus styius sufficere videtur, acce-

dentejudicii defectu,

ad secundam

et

quartam simititer

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTEMWUS.

mititer hibevio abjudicandas Non exagitabo verba mimts Latina, aut dictiones vitiosas, cum to-*
.

ta Epistola sit hiulca, et Liberio indigna. Mitto etiam, in titulo prtcponi presbyteros episcopis, quia presbyteri apud Baronium sunt omissi. De

41 Quia scio vos filios pacis esse, diligere etiam concordiam et unitatem Ecclesiae Catholic ; idcirco non aliqua neces.sitate compulsus, Deo teste dico, sed pro bono pacis, quse martyrio praeponitur, his litteris convenio vos, domini fratres carissimi. Cognoscat itaque prudentia vcstra, Atha-

Rpittotater.
lia rqitf ft-

t t giiio

V1

"-

ntcontrorta
est tix,

anathematisaliisqueEpistoUcinsertis,sinequibus inventa non estEpistola, nihil addo dictisnum. 26. 39 Quam vero indigna sit Epistolajudioio et magnanimitate Liberii, breviter modo ostendam.

nasium, qui Alexandrinre

a

eccleaia; episcopus fuit,

me

csse

damnatum

prius,

sancti iraperatoris

litteras

quam ad comitatum Orientalium destina-

pruden-

Virum ipsum fuisse prudentem, fortemque et magnanimum, luculenter patebit ex omnibus gcstis per decursum narrandis. At virprudens, si humanainfirmitate inanimum induxerit aliquid facere,

rem episcoporum, et ab Ecclesiae Romanae communionc esse separatum, sicuti teste est omne presbyterium Romana! Eccleshe. Sola hsec causa
fuit,

quod facere diu recusavit, quodque non facit linon vulgabit sua consitia sinejusta causa, nectoti mundo manifestabit, sevictum et coactum
benter,

ad fratres

ut tardius viderer de nomine ipsius Htteras et coepiscopos nostros Oricntales dare,

jam facturum,

quiv ante detestabatur. Cujus igitur consilii, quantceque imprudenticV fuisset, si Liberius ad omnes episcopos Orientales dc lapsu suo, de comdemnaiione Athanasii, et de acceptata

ut lcgati mei, quos ab urbe Roma ad comitatum direxcram, sou episcopi, qui fuerant dcportati, et ipsi una cum his, si fiori posset, de exsilio revocarentur. Et hoc etiam scire vos volo, quod fratrera Eortuuatianum petii, ut cum litteris meis

formula Sirmensi,

titteras dedisset,

prwsertim

cum ab eventu patuerit, ipsum non amore Arianorum, non odio Athanasii,non errore inteilectus fecisse, quod fecit, si revera aliquid fecit se indinum, quod postea examinabitur? Eligat, quisquis Epistolam sinceram credit, an vetit, Liberiuni tot
Epistoltv misisse exemplaria, quot erant in Oriente

adeleuieutissimum imperatorem Constantium augustum pergeret petere, ut bono paeis et concordiae, in qua pietas cjus semper cxsultat, me ad
Ecclesiam mihi divinitus traditam jubeat reverti ut temporibus ipsius Romana Ecclesia nullam
sustineat tribulationem. Me autem cum omnibus vobis episcopis Eeclesiae Catholicre pacera habere,
his litteris mcis lequo et simplici animo Boire debetis, fratres carissimi. Magnum solatium enim

episcopi

an veropauca ad pnvcipuos metropoilli

litanos destinasse exemplaria, ut

cpiscopissuf-

vobis indieretributionis acquiretis,

Ecclesia;

si

por vos pax

fraganeis Epistolam communicarent. Neutrum facere poterat sine insigni sua infamia et utrumque fuisset inutile. Nam Constantius non erat in Oriente,sed toto anno 357, quoEpistoladataftngitur, mansit in Occidente, uti etiam annosequenti.
Itaque
si

Romanre

fuerit reddita.

Scirc

autem per
uostros
et

vos

volo etiam Epictetum ct Auxentium, pacem

fratres
et

coepiscopos

me

commu:

Orientales episcopi, a quibus longo terra-

nionem ecclesiasticam cum ipsis habere quos credo gratanter heec suscepturos. Quicumque autem a pace et concordia nostra, quse per orbem
dissenserit; terrarum, volente Deo, firmata est sciat se seporatum esse a nostra communioue.
,

rum

intervallo aberat Liberius,Mteras ipsiuspri-

us accipere et expendere, ac tum communi eousilio ac studio laborare pro ipso debebant apud impcratorem, ipsomtm preces adimperatorem non venis-

EpistoliV hcvc

subduntur verba
Arianis

Praevaricatori

sent,nisipostlongum tempus.Quareprudentisviri non erat tati epistola reeurrere ad Orientates, et

anathema una cum dentur esse primi collcctoris.

42

ame

dictum. QtMBiut duduni

omnibus ipsis suam declarare infirmitatem et cladem sed apud paucos agere imperatoris amicos: si enim voluisset facere Liberius, quidquid ante exsitium exegerat Constantius, apud hunc pauci
;

vero data Epistola prneter stylum Liberio indignum,etpr<vter asscntaliones turpissimas, a moribus Liberii multum abhorrentes, qui-

Jam

probavit
ronfiu,

fin'!'.<-

nmuiante
Jtllctnontio.

bus Arianorum duces

et

pr vcipui turbarum
c

omnium auctores,

fiHi

pacis v ocantur, manifestis-

amicisufficerepoterantadreditumimpetrandum.
forttiudini
et

4:0PrcetereaOrientalesini'icemerantdivisi,cujn
alii essent

inarjnani-

Ariani,
igitur

alii

Semiariani,

alii Catholici.

tnitati
rii.

Libe-

communi consilio laborassent pro Liberio et qua ratione omnes approbassent, quod c habet Epistola, ipsum cum universis episcopis 0rientalibus pacem habere ? Mendacia etiam aperta

Quomodo
;

sima habet faisitatis indicia. Eminentissimus Baronius ad annum 357 eamprimitmrecitavit,ut legitimum et genuinum Liberii partum. Vertm in Appendice ejusdem tomipag. 5 animadvertit, nonposse genuinam esse, alque ita scribit Qui:

continet Epistola, si sit Liberii, qui

numquam cre-

didit}UStedamnatumAthanasium,etfidemOrien' tatium sanctam esse.HcVC autem mendacia, quem-

nuper ex Athanasio ip -u, LiberioctConstantio dictis, redarguas i>aritor Bpistolnm ojusdem nomine scriptam ad Ursacium, VaRomae lentora ot Goiininium, qua dicitur Athanasius

bushisomnibus,

etaliis

admodum

et

preces abjectissimcV, non sunt viri

Liberius,

prudentis et magnanimi, quiaiio modo minus indigno reditum suum facile impetrasset. Neque enim videtur ignorasse Liberius, quanto studio Romani, et pnvsertim nobiles matromv, ante tempus, quo hw iitterse dicunturdatx, institissent apud Constantium, ut remitteretur Romam quantumqueeorumprecibusannuissetConstantius.Quo
;

damnatus, antequam ad comitatum trahorotur ipse cum non ob aliam causam abductus ipse ct in oxsilium fuerit Roma, adConstantium ductus, Athanasium dainnaro noluisindemissus, nisi quod
set.

Una plane eademque

fuit

manus

scorpii, qua?

utramquescripsitEpistohm nomino Liborii, ea nimirum occasione, quod diccroturLiborius vi ooactus

damnasse. contra Atlianasium scripsissc, atque ouin posset, ficta? sunt Epistohe, quibus Neid ig-iturdici damnatum assereretur, jam ipso sua3 Scdisexordio
et Rom:e id fuisse Athanasiura a Libcrio , presbyterio. Ilactenus Bacoram Romamc Ecclesia; qui si ante editas Epistolas, in quibus agi-

igitur consiiio potuit vir fortis et prudens adomnesinimicos suos supptices dare iitteras, easque mcndaci adulatione refertas, de quibus tota vita

factum

suanonpoteratnonerubescere,etquibusomniagesta sua in causa fidei aperte condemnabat ?Ceterum rationes pierseque, quibus epistotam hanc osiendi
supposititiam,cVquemilitantcontrasequentemqucV data fingiiurad Ursacium, Valentemet Germinium, Arianosin lityrico episcopos. Totamsubjicio.
Septtembris

ronius,

tur de damnationeAthanasii, examinasset, simuique attendisset,

s isfundamentisnita7ituromnia
}

paido attentius iltas quam ruinoqutvdeJjiboT\\l'i-

psu dicuntur, procut dubio

omnes quatuorpariter

Tomus

VI.

improbasset.Tiilemontiusnon ignoravitargumentum 78

58i
AITCTOItl

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

set

J.S.

tumBaronii; sed maluit dissimuiare,et Epistolam,quaminArianisart. 69majori etiam dedecori Liberio esse observat, quam prascedentem, pro certa laudare, quam veritatem ipsius ad examen revocare. Quin imo severus ille criticus anathe-

testimonium

cleri

Romani

sed Epistotam

D
?u*rttul
Iur -

suam

allegasset testem.

45 Prseterea quomodo seexcusat, quod tardius^e Athanasii damnatione scripserit ad Orientales, si jam responsum habebat Orientalium, illudqnead

ma

EpistolcV subjectum attribuit S. Hiiario, acsi

ille

sanctus
ticus, ut

doctor Liberio etiam correcto ob

dixisset.

la-

imperatorem miserat, dum hanc scribebat Epistolam.Namlocus,prout corruptus est apudCoustantium,et ab ipso exponitur, insinuat, Orienialium litteras a Liberio adimperatorem missas ante hanc scriptam. Hoc autem sifactum esset, debuisset suam in scribendo tarditatem magis excusare illis,ad quos tanto serius scribebat. At Epistota ipsa rursum insinuat, nidtas Orientatium litteras a Libe-

psum anathema

Adeo Sampson

ille

cri-

ipsiusverba imiter, omne robur criticum, ne dicam sanumjudicium, continuo perdidit, ubi agendum erat de documentis, quse nata erant
Ad
arrju-

mentum Ba
ronii Couttanthts

notam inurere. 43 Coustantius in Annotatis conatus est Baronii argumentum solvere, et Epistolam, ut conscriLiberio

ptam a
ihi

Liberio, tucri. Fatetur,

Baronio subscri:

bere Binium, nec repugnare

urtjKnicitatui'
.

Labbeum

et

mox
ne-

ad imperatorem fuisse missas,antequamhanc scribebat sed hanc eodem fere tempore scriptam cum Epistola ad Orientales. Nam in utraque Liberio
;

certe interim concedant

cesse est,

eam neque

auctoris nostri [Hilarium

suspectam, neque styejusdem litteris dissidere. Verum respondeo, Fragmenta illa S. Hilario sine fundamento, sineauctoritate, et sinejudicio attributa esse, ut vidit statim Baronius, et ego fuse B probavi Z.De stylo respondeo, ejusdem esse styli cumtribus aliis supposiiitiis sed stylum multo meliorem relucere in genuinis Liberii scriptis. Porro locus, ex quo Bavonius argumentum sw>m sumpsit, alio modo expressus est a Coustantio, exMs. Sirmondi, ut ait. Baronins habet Cognoscat prudentia vestra, Athanasium, qui Alexandrinse ecolesiffl episcopus fuit, priusquam ad comitatum
dicit) judicio falsitatis fuisse
lo a ccteris Pontificis
;
:

Yiuspro renova scribere fingitar,Fortunatianum episcopum cum litteris a se missum ad imperatorem. Itaque lectio Coustantii mdto modo cohwret, retinendaque omnino lectio Baronii, secundum

quam Liberius Athanasium initio Pontificatus sui,

autcerteanteexsiiium, damnasse fingitur.Recur-

sanoti imperatoris pervenissem,

secundum

litteras

Orientalium episcoporum,

ab Ecclesiae Romanae

communione separatum esse, sicut testis est omne presbytcrium Romanre Ecclesiie. Ilis auiemverbis clarissime significatur, S. Athanasium fuisse

damnatum, priusquam Liberius anno 355 Mediolanum ducereiur ad Constantium. De hac lociinteltigentia ait Coustantius Si benc intelligit, (Baronius) totam hanc Epistolam iis merito attribuit, qui superiorem {nempe primam ex quatuor) cude:

runt.

At locum conatur alio

modo exponere, cum

secundum lectionem, quamexnumquamvisoSirmondi Ms. dedit, tum etiam juxta iectionem Baronii.
nponit
II Locum sic expressit : Cog-noscat itaque prudentia vestra, Athanasium, qni Alexandrinffl ecclesiffl episcopus fuit, a me esse damnatum prius quam

ntmnuUa.

rittamenCoustantiusadaiiquodeffugium,servata lectione Baronii, aitque iltud, antequam pervenis- E sem, non esse inteiligendum de adrentu Liberii Mediolanum ante exsiiium, sed de ejusdem adveniu Sirmium, quo vocatum a Constantio dicit Sozomenus lib. 4 cap. 15. Verum nimis fragiiis esl idtima hsec naufragantis tabula. Namsi Sozomeno standum est, Sirmium ita a Constantio vocatus est Liberius, ut ibi quoque facultatem acceperit Romam redeundi.Quomodo igitur inhac Epistola loquitur ut exsut, et precibus nimis abjectis hostium suorum patrocinium flagitat, ut sibi iiceat reverti, si scriptaest^postquamSirmiumaniefueratvocatus? Tota relatio Sozomeni, maxime si cumTheodoreto et aiiis conferatur, magis insinuat, omnia, qiicv de lapsu Liberii dicuntur, ex catumniis et mendaciis Arianorum orta esse, ut suo loco ostendam. 46 Postrema ex quatuor titteris, quas Liberio Quarln suppositas non dubito. data dicitur ad Vincentium Capuanum, et in Fragmentis ita habet Non doceo, sed admoneo sanctum auimum tuum, frater carissime, eo quod colloquia mala mores bonos corrumpunt. Insidire hominum malorum bene tibi cog-nitffl sunt, unde ad hunc laborem perveni
:

et ora, ut det
filius

Dominus tolerantiam. Dilectissimus meus Urbicus diaconus, quem videbar habe-

adcomitatumsanctiinipcratorislitterasOrientalium destinarem episcoporum etc. Tiilemontius NotabS in Arianos dat conjecturam de loco, quiapud Fabrv.m mendosus est, italegendo. Itaque merito
duhiio,
sit
v,i

re solatium, a

me

per Venerium ag-entem in rebus

sublatus

est. Sanctitati tua? illa

sigmficandum

credidi,

rum ea tectio non magis ex

conjectura

data, quam exMs. Sirmondi, quod vidisse se fatetur Coustantius. Verum

',

a nomine Athanasii reccssisse, et ad fratres et coepiscopos nostros Orientales litteras dedisse de super nomine ejus. Unde quia,

me

de contentione

numquam
undecum-

Deo

que /jmraicrii non videtur loci Correctio, sedcorruptio idque collHitrexsequentibus. Sensas apud
;

volente, et pax vobis * ubique est, dig-naberis couvenire episcopos cunctos Campaniae et hfflc illis
insinuare, et ex ipsorum
stola

a!.

mibis

numero una cum

,

Epi-

vestra,

Baronium recte coiucrct quia dicitur damnasse Athanasium ante suum exsitium, aliegare quo.-

de unanimitate nostra et pace ad

que fingitur testimonium omnis presbyterii Romani, quod certe testari poterat de gestis RonicV. At de gostis in Thracia stolide attegasset cieri Ro-

clementissimum imperatorem scribere quo possim et ego de tristitia magna liberari. Et manu
ipsius
:

Deus

te

incolumem
-.

custodiat.

Item

manu

mani tcstimoninm. Ait igitur Epistola, Athanasium Rom<v damnatum a Liberio, ut Orientaies pe-

ipsius pagincV perscriptm Cum omnibus episcopis Orientalibus pacem habemus , et vobiscum ego. Me ad Deum absolvi, vos videritis si volue:

ritis

me

ma

tierantinitioPontifcatusipshis,etsicuthabetpriEpistoia supposititia. TillcmontiusetCoustan-

et vos.
lius

Deus judex inter me Hactenus Epistola, prout impressa est.

in exilio deficere, erit

Lectiones variantes

hoc telum cffugiant, dicunt ex hoc loco cottigi, Liberium de damnatione Athanasii scripsissepriusad clerumRomanum.At gratis id fingitur, nec verisimile est, Liberium de lapsu suo
tius, ut

apudBaronium nonsunt

ui-

momenti.

47

Ejusdem styli lnvc rursum est cumprcVcedenejusdem verisimititer architecti,

licet a-

shnititfi}' -

tibus, et

bcrioofjirto-

Romanos omnes roluisse ccrtiores facere,cumRomani essentCatholici. Vel sic tamen inepte attegas-

lias fatsitatis notas

tam claras non habeat. Fingitur scribere Liberius, iitteras se dedisse ad Orientaies de Athanasii damnatione, quodnon esse verisimiie

DIE YIGESIMA TERTIA SEFTEMBRIS.

55

risimilejam observavi. Fingitur implorare patrocinium omnium episcoporum CampanicV, iisque hunc in finem dectarare lapsum suum. At non egebat Campanorum patrocinio ad reditum impetrandum, si cedere vellet Constantio, cum imperator Romanorum precibus annuisset et remissurum se Liberium promisisset, sub ea saltem conditione.
tali

Campanos quoque episcopos,qui autom-

nes, aut saltem majori

ciliasset.
Sujjpostdo
itlariun

ex parte Catholici erant, Epistola magis a se alienasset, quam sibi con-

E-

48 Restant cxponendae nonnxdlse rationes, quibus omnium illarum epistolarum falsitas innotescit.

<.l-,t mense, quo Pontificatum adeptus est, constat ex J. s. ipsius Liprimo Pontificum Catalogo, conscripto berii tempore. Nam ibi dicitur creatus Pontifex, consulibus Constantio imperatore quintum , et Gallo Ccvsare, id est anno 352 xrse Christiame xi Calendas Jimias, sive die xxa Maii. Papebrochius tamen et Pagius ordiruxtum volunt xxiv Maii, quod is esset Dominicus. 50 Vixautemdignitatemittamadeptuserat,quin ah immicit S. Athanasii ad fortia contra Arianosvocatus fueritcertamina litterit rogain quibus talemseprxbuit,siveprudentiam consi- tur, ut tiun deremus, sive constantiam, ut cum summis Ponti- dammt ficibussit conferendus, nisi revera lapsus ad breve
t f

ptstolarttm
aliis

meminit, nullus dixit,aiiorumepiscoporum iHsfirmatur patrociniorcditum aLiberio fuisseobtentum. Quapropter, aut illarum Epistolarum falsitas fuit cito cognita, si confictee suntabArianis; autpostmodum a Luciferianis aut aliis schismaticis fuerunt procusse. Quis enim credat, omnes iltas epistotas ignorari potuisse a Rufi.no, Severo Sulpicio, Socrate, Sozomeno, Theodoreto ct aliis, cum statim fuissent vulgandcv ab Arianis? Si autem dictis historicis, qui omnes coecvi aut suppares sunt, innoB tuissent dicUe Epistolw, et pro Liberii epistolis fuissent habitcV; nonpoterat Rufinus dubitare de
stolis

rationi

tempus fucrit, ut modo fere communisest opinio, quam tamen malefiindatam, et minus probabilem suo locoostendam. Mortuo Constante imperatore, qui Catholicis et S. Athanasio favorabilem se prxstiterat, victoqueMagnenlio ttjranno, quianno 353 seipseoccidit, ArianiapudConstantium Arianum, factum totius imperii dominum, ut S. Athanasius rursumexsede Alexandrina petleretur, novis excogitatis contra ipsum catumniis, vehementer institerunt; simulquelaborarunt, ut abomnibus episcopis,acnominatim aRomanoPontifi.ee damna- E retur. Hunc in finem non modo Constantium impiderunt, ut persequeretur omnes, quiuollent in condemnationem 5. Athanasii consentire; sed litejus Epistolis asserto, uti lapsu Liberii, in tot teras quoque episcopi Orientates miserunt ad Roipsum dubitasse videbimus 8. Non poterant Semanum Pontificem ad impetrandam S. Athanasii verus Sidpicius, Socrates, Sozomenus et Theododamnationem. Has titteras sub initium Pontificaretus tammagnifice loqui de fortitudine etconstantus sui accepit S. Liberius, ut habemus ex taudata Liberii, quam revera locutos videbimus, et retia ejus ad Constantium Epistota, in qua non expriditum ipsius solis Romanorum precibus attribuemitur, fuerintne ad S. Julium ejus decessorem da~ indicia in prositotpusilli et abjecti animi

Primo nullus antiquorum de illis Liberii Epi-

re,

priis Epistolis dedisset Liberius, quot in dictis Epistolisreperiuntur. SiS. Ambrosius Epistolas
illas,

t&, ut habet Epistola supposititia, nullaque fide

quas ignorare nonpoterat,

sierant Liberii,

pro
rii

Liberii Epistolis habuisset, sanctitatem Libe-

Emc
rio

non commendasset iis verbis, qiicV dedi num. 2. mihi sufficiunt ad quatuor Epistolas, in qui-

adipsum Liberium post intettectam in mortem et Liberii substitutioncn. Verum sive ad Julium sive ad Liberium datce itlte fuerint, Liberius eodem tempore alias quoque ac~
digna, an
Oriente S. Julii
cepit titteras

bus mentio fit de S. Athanasii damnatione, Libeindubitantcr abjudicandas. Neque judicium meummirabitur cvquus lector, modo rationesexpenderit, simulque consideraverit, quam midta alienis nominibus a calumniatoribus fuerint vulgata.

ex JEggpto, quas octoginta episcopi miserunt pro S. Athanasio. Fuisse igiCathotici

tur anno 352 conciliabulum aliquod Arianorum sive inimicorum S. Athanasii, ex quo daLv fuerint
simititerillcV titterm, omnino fatendum est; que dicendum, concilium octoginta episcoporum fuisse in JEgypto, ex quo datie sint UttercV S. $ Athanasii innocentiam testantes. egerit Liberius, qui fraudes Aria- atitie.con 51 Quid vero norum, fictiscrimimbus S. Alhanasinm impctcn- ^'^'

IV. S. Liberii Pontificatus, et gesta in eo usque ad annum 355.

Liberixts

tium, ignorare non poterat, ipse exponit. Negat, ejus se dictas litteras suppressisse, ne crimina
{Athanasii,) quem dicebantur condemnasae, apud omnes patcrent, ut postea calumniati sunt Ariadictaslitteni. Testaturvero, se ad examinandum congregasse, ita scribens Atsatis ras concilium omnibus clarum cst, nec quisquam negat, nos
:

aliis litteris

pro Athanasio,

noncon-

sentit.

ad

1'imtifica(UI7I

De
ad

invitas

fvectus,

gestis S. Liberii ante summum Pontificatum nulla invenio documenta. Catalogi Pontificum, quos in Liberio, ubi finiturprimus, mendosissimos esse omnes agnoscunt, habcnt patria
,

fuisse

Romanum, patre Augusto natum.

:

Baitletus

Septembris ait, nominatum fuisse MarPelicem Liberium quocl unde acceperit, cellinum nonadjungit. ExEpistolaUheviiad Constantium,
xxiii

Orientalium litterasintimasse, legisse Ecclesi;<\ Ugisseconcilio, atque ha:c ctiam Orientalibus responrespondisse. Epistola Liberii qua Orientatibus sequentibus tadit, hactenus inventa non est. Ex

recitabo, utcumque colligitur, itlustridomonatum,etveldiaconumvelpresbyterum

quam inferius

suscepit. fuisse ante Pontificatum, quem invitus ita loquitur i Testis autem mihi est Deus, te-

Nam

menliquet,nonconsensisseOrie7itatibusUberi\im. Nam hic ita prosequitur Qui fidem et sententiam non commodavimus nostram, quod eodem temporc (apud Baronium septuag-inta quiuque;
-.

octog-inta

stis est tota

cum suis membris metu in Deum meum cuncta mundana

Ecclcsia,

me fide

et

ita,

ut Evan-

atque gelica et Apostolica ratio praecepit, calcare calcasse.Non furore temerario, sed constitutoatque observato jure divino, atque in alio ministerio ecclenihil per glosiastico vivens, nihil per jactantiam,
riae

vi

et

cupiditatem, quod ad lcgem pertinebat, implead istud Officium (Pontificatus) testis est
etc.

episcoporum scntentia repugnabat quam similiter Italis. Unrecitavimus atque insinuavimus episcopis divinam legcm visum estetiam, cum epide contra scoporum numerus pro Athanasio major exsisteret, conseusum. Mox addiin parte aliqua commodare JEgyptiorum allatafuisse ab atitur, scripta itta quo Eusebio, aut Theosebio,utestapudBaronium, Arelatense fuisse detata a et postea ad concilium
:

mihi Deus meus, invitus accessi

De anno

et

Vincentio Capuano. Ilcec sotum S. Iiberius de

primo

ArcfOME
J. S.

Mitiit
tos

tega

ad Can

staniium de
>ji

ntem

Arclate,

580 DB S. LLBERIO PAPA CONF primo illo Arianorum conatu sub suo Pontificatu. tasse, quod mmiis argerentur minis, conati sunf Potuisset procul dubio et aliam adjungere ratioD seextncare offerendo conditionem, quam existi nem non recipiendiaccusationesOrientaliumcon- mabant non acceptandam. tra Athanasium; nimirum quod illi falsis catum54 Qusecumque autem iilius infirmitatis niis frequenter contra Athanasium fuerit repetitis fide occasio, stravit iliaviamadlapsum. Nam Ariani tion s, ^. essent indigni sed eo responso Constantium niitaursemmt terrueruntquetegatos, ut condemnamis exacerbare potuisset. tionemsiteexcommunicationem S. Athanasii r - " Ttt) Itga. a '" do? 52 Vet sic tamen segerrime tulit recusatam tam habuerint, omissa etiam causaArii, aut sat- Ubcrii, Athanasii damnationcm, ut narrat Severus Sidtem ulterius se non opposuerint. Doluit vehemenpicius in llistoria tib. % cap. 39, ubi sic habet Ig-iter S. Liberius, audita eorum prtevaricatione ut tur cum sententiam eorum, nimirura Arianorum, discimus ex iitteris ipsius ad Osium Cordubensem qunm de Athanasio dederant, nostri nosreciperent, episcopum, quaspartim recitat Baronius ad an edictum ab iraperatore proponitur,
: tt

0) -

ut,

qui in da-

mnationemAthanasiinonsubscriberent, inexsilium pellcrentur. Ceterum a nostris tum apud Arelatum

acButeras, oppida Galliarum, episcoporum consilia

num 19 hoc modo : Quia innullo conscientiam tuam debeo praterire; multi ex Itnlia episcopi conveuerunt, qui mecum relig-iosissimum
lmperatorem Constantium fuerant deprecati, utj U ,

mnum.

Ammianus iib. cap. 5. Liberius cum episcopis Itaiis imperatorem rogaverat, ut concihumcelebraretur Aquileix; sed imperator, cum H in Galha ageret post Magnentii cxdem, videtur
statur

Concilium illud Arelatense habitum est sub finemanni 353 aut fortasse inchoato anno 354; nam constat, priesentem fuisse Constantium quem tlto hiemali tempore mansisse Aretate teruere.

beret
leiense

sicut placuerat

dudum

concilium Aquileg-ationem

cong-re-ari. Vincentium Capuensera cura Marcello, seque ex Campania episcopo,

nostram suscepisse , sanctitati tujK insinuo. De quo eum multa sperarem, quod et causam optime retraeret, et judex in eadem causa cum sanctitate
tua frequenter resedisset; credideram Dei Evang-elium sua leg-atione posse servari. T ]\ ou tantum nibil impctravit, sed et ipse in illam ductus est simulationem. Post cujus factum duplici mcerore confectus, moriendura mag-is pro Deo decrevi, ne videar novissimus delator existere nam videtur sententns accommodassc consensum.
:
"

Arelatem convocasse cpiscopos ut ipse adesset. Itaque Liberius eo legaios misit Vincentium et
,

Marcellum Campanix episcopos, quorumprimus varias id genuslegationes obierat, et in ipsoetiam

fuerat Nicxmo concitio. Videntur tamen potius ad impcratorem missi, ut impetrarent convocationemplenarii conciiii, quale desiderabat Liberius

WamutArelatecumpaucis,iisquemajoriexpar-

teAnams, conciiium celebrarent. Nam Liberius de scriphs Mgyptiorum Arelatem perlatis ad

ita scribit Q USB taraen postea omuia scnpta, ne ad impetrandum forte concilium deessent, Vincentius, qui cura ceteris missus fuerat
.-

Constantium

H<vc eademlegunubiultima verba sic expnmuntur aut sentcntiis contra Evang-elium commodare consensum. Ibidem etiam dantur hccc verba, tamquam a Liberio scripta ad episcopum Spoietinum Nolo te factum Vincentii ab intentu
tur in Fragmentis
:

coi. 1334,

Irelatum pertulit,

ttbi

rmirili-

ui cogitur,
in
i

quo Aulunlur.

Q"mn autem violenter omnia ;'; peracta fuef*relate> iiquet expaucis, qute subjungitlau-

ianl dolo et

vi

datusSulptcius-, Petebatur, inquit, ut, priusquam Athanasium subscribere cogercntur, de fide Pt8 dwceptarent nec tum demum de rc cogmode rPrS0Ua JUdicium
:

anvmo damnare ipsum possei

Rursum in Epistola ad S. Eusebium Verceilensem, inferius recitanda, de tapsu Vincentii meminit, quem, ut supra, simulationem vocat : quia innocentia S Athanasn magis erat nota Vincentio, quam ut
,

boni operis revocet, frater carissime.

iicet

Onentahum contra eum

Ceterum ex cenhum,suo
iilo

simulasset

sententiis se adhserere

SeT

KS
*

ejus prius A hnn.sn damnationem extorquere cupiebant, de

^
pag

-^itisset, 7r^ianus episcopus) sociique

D a^tu; ^ l

Ju7 m

exihum Paulinus;

TT

Ab

hC

conflictu

wvwnsis* dequo actumest

tom
,

videlicet S.

viitlatu Vincentto Capuano, Liberii leoato

xxxi Augusti.

PauHnus De

quem Anani tamquam hostem

cebant,

tapsu postea resurrexisse Vinvidebimus. 55 Liberius vero non iito sotum dolore affiictus fuit, sed etiam liiteris Constantii imperatoris Romam destinatis ob defensamS. Athanasiicausam,
toco

Alios ad
Constuntiuiu
lcyalos
iilit-

iu Ponlifex,

Constantii tradu-

apuolpopidum

Romanum calumniis

me

812

stanlnnn hocmodo:

ZS "?' ^f
-

Z *?*"

hcet ibi conjungat gesta diverl*gatidesuis ibigestisperLiberiuS in ad

l{

d^entiamtuamfuerantdestinati,
bonem quidem omnium eccleeiarumse
,

***** '

Con^n

P 'quibussignifioant

nu propter turbl

JZ

scopion, qui Romam eo tempore venerat et ultro seofferebat, ut habemus ex litteris ad

gahonis siuvexitu, de altera mittenda leqatione continuo cogitavit, adeamqueelegitviros fortissimos, de quorum constantia confidere poterat videhcet Luciferum Calaritanum in Sardinia
epi-

titus fuit. Qtiapropter % audito infetici prioris te-

appe-

sueounubore sententiis Orientalium

poauisse

Pnuucum
oxi^ha.

SSS^
t,

tamen oonditionem, ut, si iidem Arii condcrnnassent, hoc ^cnere

Iaoitum ' ut
itur
in

voLse

J5

^ci.ptuia tcste firmatur, !

inelinati

signific;
acci-

concilium

delibenrtione responsa, Arii

Foc ^^berius, improbansperfidiam Arianontm,

oommumone

K
arf

pro -

ffi,

Eusebius Vercetlensis, iteratis litteris a LibeEtenim aut ante discessum ieqatoruni, aut ipsistegatis perferendas hasprimum ad
iuit

Vercellensem infra dandis; Pancratiumpresbyterum et Hilarium diaconum, quibus sejungere vorogatus.

Eusebium

no

esse privandum.

quodpromissanonservassent; sedprocul

!, Antwdowno^^r. Verum

legati for-

dedit litteras Liberius episcopus dilecUssimo fratri Eusebio. Me, frater carissime, ad solatium vitae prasentis erig-it invicta fides tua qua secutus Evangeliorum pr*cepta, nullo genere a consortm Sedis Apostolic* discrepasti quo d credo non sme Dei nnpulsu, qui digno * sibi in sacerdotio de.net, benevolentia complesse. Cum ig-iur post legationem Vincentius in illam ductus est simulat.onem; reliqui per Italiam episcopi pnbli. ca conventione coacti fnissent sententiis Orientalmm obedire ; Deo procurante, frater et coepiscopus noster Lucifer de Sardinia supervenit
:
:

S.

Eusebzum

qui

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

qui

:>m
fida dig-nareris solatia
*VCT't
i. s.

cum latebras causic interioris

cog-novisset,et per-

filio

venisset ad ejus conscientiam, sub occasione nominis Athanasii ha?reticos ha?c velle tentare; prodevo-

meo Hilario diacono, exhibere, nec te posses iis deneg-are, quos sciebas pro devotione fidei suse tantum laborem itineris
suscepisse.

tione fidei suje subire voluit justura laborem, et ad

Magnum

itaque lcvamen

animus meus
:

ut tandem exposito ordine totius causse, impetraret, ut omnia, qua3 in mediura venerunt, in ccetu possent sacerdo-

comitatum

relig"iosi principis perg;ere

ex lectione litterarum tuarum accepit immo causam ipsam in melius proficerc posse, Deo favente,

tum
gusebiwn
ycrcelknscm.

Deitractari.

cum

56 Itaque quia scio sanctum fidei tuie calorem ejus animo concordare, prudentiam tuam pe-

to, ut, si

quoscumque

procurante Deo habueritte prsesentem.per potueris, sollicite excubarc contcndns,

quod fratres nostros deserere noluisti, jam jamque confido. Labora itaque ut bonus miles, qui prsemium ivterni Imperatoris exspcctas, etvirtutem animi, qua tc scio mundi hujus illecebras contemsisse, adversus eos, qui Ecclesise quidem luce orbi sunt^prrebere ^contende, habens utpote contemtnm
vitffi

ut possitis nniversa, quae fides Catliolica exigit, clementissimo imperatori insinuare ; ut tandera ali-

istius.

"Veridicum

te

sacerdotem

ostcnde,

ut laborantibus vobis

pro Ecclesiae statu, conci-

quando, deposita animi indig"natione,

et quieti nostra, et saluti suffi

quod possit in omnibus

faciat,

convenire.

Ex

superfluo autem credidi, ordinationem

tuffl litteris

caus?e totius honorificentiaB

insinuare,

cum

supradictus frater

meus

vel ejus comites in

lium possit celebrari; nt omnia, quae in pr&judicium fidei subtilitcr e diverso venientes machinati sunt, pOssint in mclius reformari. Ilunc laborem, quem e^rcgia fides tua melius novit, a:terna pra> mia comitantur cui qucmadmodum iusistere debe.

omnia relatione sua rcferre. Deus te incoluraem custodint, domine frater carissirae. Hanc aliasque mox dandas ad S. Eusebium Epistolas primum quidemBaroniusedidit exMss. Vaticanis et Vercellensibus deinde vero Stephanus
prcesenti possint
:

raus, ctiarasi exhortatio frigesceret, fervens Spiritus-

sanctus, qui in to est, propter unitatem sanctas Ec-

atillissead-

ptngat

FerreriusepiscopusVerceUensisinVitaS.Eusebii, acdemum ex his Labbeus in Conciliis et Coustantius in Epistotis Romanorum Pontificum illas recuderunt, Quare, quse mendosa videntur apud Baronium,ex Ferrerio partim correcta sunt,partim ex conjectura ad marginem indicatum, quomodo scriptum fuisse videatur. 57 Post discessum legatorum, qui, quod Constantius prioribus mensibus anni 354, quo hzec gesta sunt, in Gallia degeret, facile Vercellas pertransire poterant, has rursum Liberius ad Eusey

per momenta animum tuum stimularct ad majora solatia. 59 Etiam ad fratrem ct cncpiscopum nostrum Fortunatiauum, quem sciebam neque personns ho minum vereri, et futura magis praemia cogitare,
clesise

scripsit

ettam Librrius

ad For-

funajjonum
Aquileien-

Litteras
ris, et

erogavi

ut et ipse pro sinceritate pecto-

ne

pro fidc, quam se scit etiam cum disoriiaipnvscntis custodissc, etiam nunc vobiscum dig-naretur exeubare. Quem quidem scio pro sanvita3

ctitate peotoris sui indubitanter et concilio

suopru-

dentiam vestram firmare,

prsesentiam
re.

et si ita vobis placuerit,

i

Deus

te

suam in nullo dilectioni vestrte incolumcm custodiat, domine

<[i>i

frater

bium dcdit litteras.

fratri

Liberius episcopus dilectissimo

Eusebio. Reineante filio raeo Callepio ad patriara suam, optimum credidiper hunc sanctitatem tuaui salutare, domine frater carissime, orans Dei
clementiara, ut salvus atque hilaris litteras
accipias.
fideliter
tibi

meas

Sane quia
agere,
quse

scio

animum tuum Deus prrccepit, commendo

invictum

fratrem et coepiscopum nostrum Luoiferum,

filios

sed et carissimos

meos Pancratium presbyte-

sane nikil prxtemiisity quo posset felicem sperarelegationis exitum, acmeliorem Ecclesise statum.Et quatuor quidem legatos fortissime segerent.es mdebimus; sedaConstantio male habitos exsilioque relegatos AJLiberium fefellitspes de Forlunatiano conCt Nam Fortunatianus Aquileiensis episcopus mdetur designari, qui non satis constantem postea se pr<vbuit,scd minis Arianorum et Constantii imperatoris succubuit in concilio Mediolanensi. Ex

carissime. Ilactenus S. Liberius,

rum
forle itcr

ct

Ililarium diaconum, qui pro statu Ecclesiae

virili et

data Epistola tamen colligitur, non fuisse lapsum

animo

virtute deifica, tempore tempestivo,

quos Deus spiritu oris sui destruet. Scio enim ferventem spiritum Dei esse injte, ut simul cum eisdem ag-grediaris ut fides, quae ab Apostolis tradita est Ecclesiae Catholicas, nullo modo irrumpi possit. Certe dig-naris retinere, si leg"es publicce absentem non
ag-gressi sunt
Ecclesiae,
:

* contra inimicos

Fortunatianum eodem tempore eum Vincentiot 'apuano,iU aliqui male cotlegerunt exverbisS.Athanasii, postea recitandis.

F
Epistola le-

condemnant, ut eorum consortio jung*at se

tua, et similis, ubi fuerit, colloquio,

fides

adsit sanctitas tua,

ag"atis,

uno consilio

id

uno quod Deo et

subjungo prolianorem Liberii Epistolam, iteratis vicibus laudatam, quam legatisdeditperferendamadConstantium.N ti ii in ea Constantium ptacare. catumnias ab eodem contra se sparsas modeste refcttit, de viotentis Arianorum fraudibus nonnulta attingit, et concilium, in quo omnia diligcnter examinentur,
GO Ilisce
)<
>

demum

yathdataad
i

bnttan

rium,

augelis ejus placet, et Ecclesiae Catholicae expcdit.

Pro hoc labore prsemium cseleste, corouam immarcessibilem, hereditatem reg*ni cailoruni Christus Dorainus noster retribuat vobis. Salutamus omnes, qui

postidat. Inscriptio est Gloriosissimo Constantio augusto Liberius episcopus. Epistola verosicapud

tecum Deo rum. Deus

<{\wd ubi

promitcrnt,

ad forliter agcnaliis

dum

tittcris
:

"Tcitatur

omnein cleincolumem custodiat, dominc frater carissime. Hactenus Liberius, cujus voluntati S. Eusebius prompte obseeutus est. 58 Didicit autem hoc Liberius ex accepto ipsius responso, magnoque affectus gaudio de accepta ab Eusebio legatione, tertiam ad eumdem scripsit Liberius episcopus Epistolam, quam subjungo dilectissimo fratri Eusebio. Sciebam dominc frater carissime, quod Spiritu Dei fervens in causa fidei, quae nos potest Domino commendare, fratri et coepiscopo nostro Lucifero, et Pancratio comfideliter serviunt. Salutatc

te

Obsecro, tranquillissime imConstantium edita benignas aures clementia tua triperator, ut mihi buat, quo possit mansuetndini tute mentis meffi propositum apparerc. De Christiano enim imperatore et sanctae memorias Constantini filio hoc ipsum sine
:

intellig-o,

cunctatione mereor impetrare. Sed in eo me laborare quia repctita satisfactione placabilem

etiam circa reos aniraum tuum in g-ratiam meam revocare non possum. Sermo enim pietatis tua3, jam dudum ad populum missus, me quidem, quem patienter

omnia

ferre necesse est,

plurimum

lacerat

sed

animum tuum, qui lenitati semper vacat, qui numquam, utscriptum est, in occasura diei iracunservat, retinere circa

diam

me

indig-nationeinmira-

presbytero nostro, qui simul erat profectus

cum

culomilii est.

OlEg-o

5SS
AICTOIIE
J. s.

DE
requiro, quse

S.

LIBERIO PAPA CONF.

occasione nominis Athanasii attentatur. Manent D litterse Alexandri episcopi olim ad Silvestrum sanctas memorige destinatre, quibus significavit, ante ordinationem Athanasii undecim tam presbyteros quam etiam diacones, quod Arii haeresim sequerentur, se Ecclesia ejecisse ex quibus nunc quidam extra Ecclesiam Catholicam foris positis dicuntur sibi conciliabula invenisse, quibus asseveratur etiam Georg^ius in Alexandria per litteras communicare. Qu93 ergo pax potest esse, tranquillissi:

61 Eg-o

enim, relig-iosissime imperator, tecum

qua imjrfratarem pla

care conatur.

veram pacem
ptis

non

sit

verbis com-

posita interna dispositione

fallaciae;

sed prsece-

'

forte.

nc

Evangeliorum rationabiliter confirmata. Non Athanasii tantum neg-otium, sed multa alia in medium venerunt, propter quse concilium fieri mansuetudinem tuam fueram deprecatus ut ante omnia,quod specialiter optat mentis tuae erg-a Deum sincera devotio, cum fidei causa, in qua prima nobis spes est ad Deum, dilig-entes fuisset tractata, ne*eorum, qui nostram circa Deum observantiam
:

gotia

mirari debent, possent

cultore,

finiri.

Et dig^num fuerat Dei

dig-num imperio tuo, quod Christi pieipsum pro reverentia sanctae relig^ionis, cui prudenterintentus es, clementiam tuam nobis ad haec impetranda
tate regitur et aug^etur, specialiter hoc praestare.
ralhncs red~
dil

me imperator, Italiam factum dire?

admittit.

si

exhibitis episcopi, ut

est,

nunc per cogantur talium sententiis obe-

65 Accipe aliud, quia tranquillitas tua patienter mak dam. Manent leg*atorum litterEe, qui ad clein*

mentiam tuam fuerant destinati, qua3 nupervene- nattwn mit. runt, quibus significant, propter turbationem qui-

62 Sed multi Ecclesiae

nant, qui confinxerunt

membra

lacerare festi-

ntm con-

demnati
Athanusii

ne crimina ejus, quem dicebantur condemnasse, apud omnes paterent. Quas illas litteras? Episcoporum Orientalium, et yEgyptiorum, quibus in omnibus eadem in Atbanasium crimina continebantur? At satis omnibus clarum est, nec quisquam neg-at, nos
litteras suppressisse,

me

dem omnium ecclesiarum, se quidem ante succumbere sententiis Orientalium voluisse, proposuisse tamen conditionem, ut si iidem Arii haeresim condemnassent, boc genere inclinati eorum sententiis obedirent. Placitum, ut ipsi significant, scriptura
teste firmatur, itur in concilium; accipiunt cum deliberatione responsa, Arii doctrinam se damnare non posse, Athauasium, quod solum exig-ebant,

Orientalium
g-isse

litteras intimasse, legisseEcclesiaa, le-

concilio,
:

atque

ha3c

etiam

Orientalibus

communione

esse

privandum. Hincjam clementia

non commodavimus nostram, quod eodem tempore octoginta episcoporum yEgyptiorum de Athanasio sententia
respondisse
qui fidem et sententiam

tua hoc quoque consideret, recte Catholica3 religionis

jure servato, an hominis causadebeat dilig-enter excussequetractari,

66 Unde iterum atque iterum mansuetudinem tuam atque animum tuum Deo' devotum rogamus
conciiium

repug-nabat,quam similiter recitavimus atque insinuavimus episcopis Italis. Unde contra divinam legem visum est etiam, cum episcoporum numerus pro Athanasio major existeret, in parte aliqua commodare consensum. Haec scripta, si Deo fidem debet' Eusebius, qui missus fuerat, festinans ad Africam,
nobis reliquit
:

M^u

per ejus virtutem, qui se in defensione tua quantus sit universis mortalibus approbavit, ut habens ante oculos ejus beneficia, qui imperium tuum in

omnibus
facias

regit, hsecin coetu

episcoporum

quae

tamen postea omnia

dilig-enter
:

scripta,

cum omni
Deo

ne ad impetrandum forte concilium deessent, Vincentius, qui cum ceteris missus fuerat, Arelatum
pertulit.
tc dcfendit ,

catis per te,

consideratione tractari ut pafavente, temporibus, tranquillitate

63 Vidct

ig-itur

prudentia tua, nihil in

animum

tua consentiente, sic omnia discutiantur, ut qu83 fuerint judicio sacerdotum Dei confirmata, cum con-

meum gnum
et

quod Deo servientibus non difuerat cogitare. Testis autem mibi estDeus,
introisse,
in

testis est tota

metu

cum suis membris Ecclesia, me fide Deum meum cuncta mundana ita, ut
Non
prsecepit, calcare furore temerario, sed consti-

omnes in expositionem fidei quse inter tantos episcopos apud Nicasam, prasente sanctas memoriaB patre tuo, confirmata est, universos consensisse, cum exemplo possint in posterum custodi ut ipse
stiterit
,

evang-elica et apostolica ratio

atque calcasse.

Salvator, quidesuper mentis tuas propositum intuetur, in tanta rerum expeditione la^tetur, causam fidei
et pacis etiam reipublicse necessitatibus
rito,pra3posuisse.

tuto atque observato jure divino, atque in alio ministerio ecclesiastico vivens, nihil per jactantiam,
nihil per gloviis cupiditatem,

non immeetmiuiomi).

67

Ad exorandum
animo

ig-itur

quod ad legem per-

mansuetudinem tuam
nostras

ut

benevolo

aIleg*ationes

tinebat, implevi

et ad istud officium, testis est mihi Deus meus, invitus accessi; in quo cupio

audire tyatwm
insinm
'

quidem sine offensa Dei, quam diu in saeculo fuepermanere. Et uumquam mea statuta, sed apostolica, ut essent semper flrmata et custodita, perfeci, secutus morem ordinemque majorum, nihil addi episcopatui urbis Romse, nihil minui
ro,

dig-neris, fratrem et coepiscopum meum sanctum virum Luciferum cum Pancratio presbytero et Hilario diacono placuit proficisci. Quos credimus de clementiatuaad pacem omnium ecclesiarum Catholicarum non difficulter posse concilium impetrare.

passus

sum

et illam

fidem servans, qua3 per succes-

cur

pcuo nc-

queat essc
flUfll

sionem tantorum episcoporum cucurrit, ex quibus plures martyres exstiterunt, illibatam custodiri semper exopto. 61- Denique jam me aperire causam pietati tuse
sollicitudo ecclesiaatica atque ipsa devotio persuadet. Sig-nificant Orientales, paci nostree velle conjung-i. Quce est pax, clementissime imperator,

Dei omnipotentis clementia te nobis custodiat, clementissime ac relig-iosissime Aug-uste. Heec anno 354 Liberiusatf Constantium. Quoautem mense, aut quo loco legati Constantium invenerintmidlibi
invenio, et

non magis, quo modo ab imperatore

Mediolani

fuerint excepti. At constat, concilium fuisse indictum, illudque anno sequenti 355
fuisse habitum, de quo

Aria-

ni8 t exponit t

nuncagendum.

cum

ex partibns ipsis quatuor episcopi, Demophilus, Macedonius, Eudoxius, Martyrius, qui ante anuos octo, cum apud Mediolanum Arii sentensint

tiam haereticam noluissent damnare, de concilio

animisiratisexierunt?Horum
quale
sit,

si fas est

sententiis,

aut quid periculi habeat,

commodare
jesti-

consensum, sequitas et clementia tua poterit mare. Non est novum, quod nunc subtiliter

et

sub

5V.

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

psit, ut veniret
;

689

ac

demum

legati Pontificii, nec-

fttCTOtl
J. S.

V. Infelix exitus tyrannici

Mediolanensis
:

concilii

dum omni abjecta spe, suis quoque litteris Eusebium,ad concilium ut veniret, hortatisunt. Cessit tandem, et Mediolanum accessit, ut latius videri
potest

exsilium legato-

rum

Liberii

hujus ad exsulantes

apud Ferrerium in Vita Eusebiipag. Ibet sequentibus. Cum autem omnia iilia prolixius apud nos examinanda sint ad xvi Decembris quo
t

coiitur S. Eusebius, his missis,

solum subjungo,

Epistola.

Tempus
tfediolaullffl

ilconcilii Medioianensis, si concilium lud dicendum est, colligitur utcumque ex Suh picio ante laudato, quandopag. ZQ^dicit: Ita pulsi

quo modo exceptus sit Mediolani, et quibusseibidemjunxerit. 70 Narrat hoc S. Hilarius lib. i ad Constantium

~ *r* ra9 an

num. Bitascribens: Eusebius

Vercellensis episco-

3 n0

episcopos adfiiissr uoIttfU

aliqw,

anin exsilium, quos supra memoravimus, abhinc quinque et quadraginta, Arbitione et Lolliano nos consulibus. Hi enim consulatum gesserunt anno qui 355, et Sulpicius loquitur de exsilio illorum, ipso concilio ducti sunt in exsilium, ut conciex

pus est vir omni vita Deo serviens. llic post Arelatensem synodum, cum Paulinus episcopus tantis istorum sceleribus contraisset, venire Mediolanum
praecipitur.

^J^^
f uexcetl

ptus,

Collectajam

illic

malig-uautium syna-

g-oga,

dere,

decem diebus ad ecclesiam est vetitus accedum adversus tam sanctum virum malitia

lium eodem anno videatur figere. Hoc autemnon tam clarum esse fateor, ut non potuerit concilium illud inchoari exeunte anno 354, cum hoc anno ex Gallia in Italiam venerit imperator sesti-

se perversa consumit. Suppuratis deinde consiliis

omnibus, ubi libitum

B vo tempore,

et

Sulpicius etiam loquatur de exsilio

Liberii ; gMz" certenotabili spatio post exsiliumlegatorum suorum Romse mansit, utfacile colligetur exdicendis.Detempore igitur nihil certius dici

est, advocatur. Adest una cum Romanisclericis {nimirum Prancratio presbytero ct Hilario diacono) ct Lucifero Sardiuiaj episcopo. Conventus, ut in Athanasium subscriberet, ait, dc sacerdotali fide prius debere constare, compertos

sibi

quosdam ex
:

his,

pollutos.
in

posse videtur,

quam

txjrannicum illud conciliabu354, aut

Expositam medio spondens omnia

si fidei

qui adessent, ha:retica labe fidem apud Nicffiam,.. posuit

se, quse postularent, esse

lum habitum aut sub finem anni

bilius sub initium sive prioribus

proba-

mensibus anni

355.

De numero episcoporum,
satis constat.

non

Sozomenus quidem

qui convenerunt, lib. 4 cap. 9

professionem scripsissent. Diofacturum, nysius Mediolanensis episcopus chartam primus accepit: ubi profiteri scribenda coepit. Valens

chartam

et

calamum

manibus

ejus

violenter

episcoporum numerum Medioiani congregatum fuisse insinuat his verbis Cum igiesset Metur, urg-ente imperatore, synodus collecta quidem partibus pauci admodum diolani, ex Orientis convenerunt, reliquis vel ob morbum, vel propter

maximum

itineris long-inquitatem,

ut opinari

licet,

eo venire
episcopis

extorsit, clamans, non posse fieri, ut aliquid inde g-ereretur. Res post clamorem multum deductain conscientiam plebis est: gTavis omnium dolor ortus erentes est, impug-nata ost a sucerdotibus fides. \ e dominico illi (Ariani) populi judicium ig-itur in in palatium transeunt. Cujusmodi senteutiam
,

detrectantibus.
plures,

Ex Occidentalibus autem

Eusebium
retur,

long-e

ante,

quam

eeclesiam ing-rcde-

quam

trecenti, adfuerunt.

Eadem quoque

nonfait tum nwnerosum: fuisse

adfucre ta-

scribit Socrates lib. 2 cap. 36. G9 Verum difficulter credere possum, tantum

Hxc

men

legati

Pontificis,

sed Eusebius

episcoporum numerum. Cer-te Baronius tom. 9 Annalium in Appendice anni 355 pag. 867 primi recitat nomina episcoporum, qui ibidem contra S. Athanasium subscripserant, prout ea accepit ex tabulario Vercetlensi. Erant autem hi
triginta, et licet his deinde alii accedere potuerint, verisimile tamen non fit, ultra trecen-

de cujus verbis satis liquet nullam Catholicis fuisse libertatem id unum intendisse Arianos cum Constantio, ut omnes damnationem S. Athanasii ratam facerent, aut sedibus
scripserint,
se

loquitur ipsa sententia.

s

Hilarius,

ea>

numero

suispellerentur. 71 De SS. Dionysii et Easebii co tempore gestis piura leguntur in Vita S. Dionysii Mediolanensis, dataadxw Maii, et in Commentario ibidem prxCalaritano convio. Parem eluxisse in Lucifero

Cutn

<"

legati nollent

subsaibcrt
in

Athana-

sium,

tosfuisse Medioiani episcopos Occidentales: neque enim Suijncms insinuat, numerosum fuisse istud Constantius concilium. In litteris vero, quibus Eusebium Vercellensem, detrectantem imperator

stantiam,

et

hcf-httrnf, r<<,u

forteetiam majorem in loquendo li- F Arinui et ihiperator uoltent IpSUm

conciiio in ecctesia adesse, nisi

ad eanguum tem-

ad concilium venire,

adessejussit,-

apud Ferre-

pus, ex iisdem S.Dionysii Actis, et ecc dictis apud nosdeS.Luciferoad zxMaii, discerepoteritstur
diosus lector. Utroque etiam loco inveniet, comprehensos esse tegatos ab Eusebio eunucho, et in exsilium ductos, necdum finito tyrannico illo Arianorum concilio. Id etiam satis insinuat Sutpicius, dum statim, ubi loquitur de concilio Medioianensi, ait: Tum Eusebius Vercellensium, et Lucifer a Caralis Sardini:e episcopi rMr-ati. Mox exsitium de Dionysio piura refert, et ejus quoque

riumdatisextabularioVercellensi,dicunturvenisQuare se Mediolanum pauci de provinciissingulis. minor videtur fuisse numerus episcoporum, longe quam dixerunt Socrates et Sozomenus. Baluzius Verin Nova collectione col. 29 ex Vita S. Eusebii dedit Acta concitii Mediolanensis , ibique celtensis dicuntur concilio interfuisse Liberius Papa, Hitaatiis. rius Pictaviensis Pautinus Trevirensis, cum Liberium non adfuisse, Verum luculenter patebit, prout non adfuerunt Hilarius et Pauiinus. Atcont

subjungit. S. Athanasius in Historia Arian Treviad Monachosnum. 33 videtur Paulinum

stat,

nimirum Luciferum Caiaritanum, Pancratium presbyterum et

adfuisse legatos
S. Liberii,

rensem annumerareiis qui Mediotanicertarmi

t

Hilarium diaconum. S. Eusebius Verceliensis, quod ex rerum adjunctis, et fortasse ex primo congressu legatorum cum Constantio , felicem auderet, istius conventus exitum sperare non Quare episcopi primum nomine adesse recusavit. per titteras et letotius conciiii ipsum invitarunt
gatos. Deinde Constantius ipse

in Medwtased conjungit gesta in Arelatensi et ut ipse insinuatnum. 31 cum xn nensi concilio, grautroque par fuerit Constantiiviotentia,quam

quorum numero phice depingit, ita scribens: E jam claram edidere confessionem, sunt viri, qui
1'aulinus Treviipsique religiosi ac probi episcopi, mctroGallia; metropolis episcopus, Lucifer

rorum

ad eumdem

scri-

polis Sardinia; episcopus,

Eusebius Vcrcellorum Ita

ilU'

390
AUCTOIIE
J.

DE
urbis, Dionysius Mediolani, est

S.

LIBERIO PAPA COXF

et ipsa

liae

autem

ad Constantium num.
,

27

numeratur

s.

Fortunatia,

metropolisltalise.
72 Accitisenim
illis

tum

cjnscopi
r!

prtecipit imperator, ut contra

Eusrttin*

Lucifer,

Athanasium subscriberent, ac cum haereticis commuuicarcnt. Quibus rei insolentia stupentibus, ac dicentibus, id ecclesiasticis non esse canonis, statim ille At, quod ego volo, id pro canone, inquit, habeatur: me quippe ita Ioquentem Syri episcopi tolerant. Aut ig-itur obtemperate, aut vos quoque extorres futuri estis. His auditis, episcopi remque summopere mirati, manibus ad Deum tensis, compellarevirum docereque, non suum esse imperium,
;

nus Aquiteiensis de cujus tapsu constat sive Mediolani, sive postea contra S, Athanasium subsc?ipserit. Sic interconfessores, qui exconcilio hoc relegati sunt, apud Sulpicium numerari videtur S. Hilarius, qui in exsilium missus est non ex Mediolane?isi, cui non interfuit, sed ex
Biterre?isi concitio.

7-1 Liberius por?^o, ad que?n omnia illa defere- Exeuies& ba?itur, episcopos exsides litteris suis consotari f***n ,ar,( 0Jl si??iul et ad constantiam ani?nare voluit. Bpistola

Hc

soluiur.

sed Dei, qui tradidisset: rog-are, ut eura timeret, ne derepente datum adimeret: interminari judicii

diem, suadereque, ne ecclesiasticas res pessumdaret;

quasi data ad sotum Eusebium, sed inter Fragraenta, quibus nonie?i S. Hila?Hi perpe?*a??i fuit impositum, scripta fuisse dicitur Eusebio, Dionysio et Lucifero episcopis in exsilio constitutis, ut

ipsius

i?i

tabulario Vercetle?isi inve?ita

est,

neu

Romanum imperium cum

Verum
ille
;

ecclesiasticis

eade?n ve,

statutis comraisceret, vel

Arianam hasresim

intro-

risi?nititer

ad

siiigidos fuerit ?nissa

quod

in

duceret in Ecclesiam Dei.

vit,

neque audi-

diversis degerent tocis. Dig?\a est

magno

Liberii

nec eos plura dicere permisit quin et acrius adversum illos gdadio comminabatur imo ex iis nonnullos ad supplicium abducijusserat: sed postea, uti Pharao, sententiam mutavit. ExcusB so itaque pulvere, Sancti illi, erectisque ad Deum oculis, neque minas imperatoris reformidarunt, neque stricti g-Iadii metu veritatem prodidere, sed cxsiliura pro ministerii sui officio habuerunt. De eorumdem certaminibus cuni Conslantio et exsilio rursum agit num. 76, ubi dicit, Constantium se accusatorem Athanasii his verbis exhibuisse
districto
:

animo, dignaque non mmws, quas tota huc tra?isferatur. Qua?^e tota??i ex cditio?ie Cousta?itii, notatis variantibus prEecipuis subjicio. Quamvis
sub imag-ine pacis humani g-eneris inimicus vehementiusin membra Ecclesite videatur esse grassatus, vos tamen, acceptissimi in Domino saeerdotes,

Deo jam ad futuram gdoriam martyres designavit. Quo itaque prseconio laudis,qua vocis exsulosteudit et
tatione merita virtutis vestrse proferam, positus inter mcerorem absentise vestrge et g-audium glorise,

egreg-ia et sing-ularis fides et hic probabiles

jam sum Athanasii accusator mei eorum (Arianorum) dictis fidem habetote. At episcopos ad hsec rursum prudenter et fortiter respondisse, subjungit. Aliis quoque locis de eorumdem exsilio meminit; et in Apologia ad Constantium num. 27 de aliorum lapsu etiam
Eg-o inquit
g^-atia
,
,

prorsus invenire non possum nisi quod scio, hinc me probabiliora vobis solatia exhibere, si credatis
:

me

in exsiliuin simul

vobiscum esse detrusum. De-

ipsa exspectatione pendentem, quod a consortio vestro durior necessitas interim

distrahit, satis contristor.

nique

me adhuc in

loquitur,
bus.
/|(f
nilio
alii
r.i

sed conjungens facta variis tempori-

devotissimi, prior pro

Optaveram enim, fratres omnibus vobis impendi: ut

rclenun

tur,

De certamine duorum aliorum Liberii legatorum, nimirum Pancratii presbyteri, quem Eu73

exemplnm g'loria3 per me mag-is vestra dilectio consequeretur. Sedfuerit h&ecpaImameritorum,vestrorum ut priores de perseverantia fidei ad confessionis illustrem g-loriam veneritis. Quaeso ig-itur dilectionem vestram, ut me praesentem vobiscum esse credatis atque eo me affectu absentem non esse
;

tropium vocat, et Ililarii diaconi, agit in laudata Sistoria ad Monachos num. 41, ubi indignatio-

nem suam
quis
si

sic declarat

Iloec

audiat,

non arbitretur

quam

Christianos esse?

Cum

item illorum facinora illos quidvis potius Liberius Eutropium

sentiatis, et intelligatis dolere

me

satis,

quod sum
ct

prcsbyterum, ct Hilarium diaconum

cum

litteris

(num. 61 recitatis) misisset ad imperatorem, quo temporoitem Lucifer cum sociis confitebatur; presby terum statim illi in exsilium ableg-arunt: diacoIlilarium, postquara nudassent, atque dorso flagris cecidissent, in exsilium item raiserunt. Dum flagellarent autem, heec vociferabantur: Quare Liberio non obstitisti, sed ejus detulisti litteras?
Illud facinoris admisere Ursacius et

interim a vestro consortio disparatus. 75 Quantam denique g-loriam fueritis consecuti, hinc mag-is scire potestis, quod si qui in persecutione coronati sunt, solius persecutoris cruen-

ad

ro>i-

stantiam
horlatttr.

num

vero

potuerunt: contra vos, devoti per omnia Dei milites, etiam falsos fratres inimicos experti, de perfidia victoriam pertulistis quorum quanto violentia in saeculo crescere potuit,
:

tos

g*ladios sentire

Valens

cum

spadonibus. Diaconus porro, dum verberaretur, benedicebat Domino, memor illius diccntis Dorsum
:

tanto sanotis sacerdotibus proemia laudis inveniuntur conferre. Estote itaque de promissione caelesti securi: et quia proximiores estis Deo effecti, vestris

dedi ad flagvlla. Uli vero verberantes irridebemt illudebantque viro: neque erubuerc, quod levitam afficcrent contumeliis dumque eachinnos profunderent, rem sibi consentaneam ag-ebant
:

meum

orationibus

me vestrum consacerdotem famusublevate, ut supervenien-

lum Dei ad Dominum

tes impetus,
tur, g*raviora

qui de die in

diem cum annuntian-

vulnera

inflig-unt, tolerabiliter ferre

possimus

illequc benedicendo perseverabat. Verberari

nempe

Catholicse,

Christianorum, Christianos autem verberare Pilati etCaipha) facinusest. Sic itaque aprincipio ipsam

ut inviolata fide, salvo statu Ecclesise parem vobis dig-netur rae Dominus

Komauam
tcs

Ecclesiani labefaetare conati sunt, optanilli

suam

admiscere impietatem.

ExcS.

Athaexi-

nasius. Ubi

autem Liberius tragicum itlum

e quo omnes, qui minis et terroribus restiterant , videntur in exsilium ejecti,Rom (icintellexit; non potuit non
co?icilii,

tum

efficere. Et quia cupio, quae g-esta sunt in ipsa congressione*,fidelius scire; obsecro sanctitatem vestram, universa fideliter litteris intimare dig-nemini ut additamentum majus vel ipse animus, qui diversis rumoribus cruciatur vel vires corporis ,
:

a t. con-

grogaiioiio

Ananorum

summo

non solum de exsitio virorum fortntm, sed magis etiam de lapsualiorum qui inmtm contra Athanasium sententiw subscripsentnt. Inter hos apud S. Athanasium in Apologia
affici

dolore,

ipsius, quoa jam extenuata? sunt, de cohortatione vestra possint sentire. Et atia ??ianu. Deus vos incolumes custodiat, domini fratres. Hvc Liberius. Coiista?2tius aute?n in Annotatis existi??iat, hanc sotis episcopis fuisse scripta?n quia solos videtur
;

attoqiiiepiscopos,quossacerdotesvocat et fratres. Aha itaquefuerit sc?*iptaad Pancratiwn presby-

terum

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

terum et ad Hilariumdiaconum,imo verisimiliter omnibus seorsum scripserit Liberius, cum singuli degerentin locis diversis. Celerum si quis hanc
Epistolam et quatuorpr Tcedeniesconferrevoluemrit cum quatuor supposititiis Sdatis in his prudentem, constantem, foricm, veniet Liberium pium, gravem; eloquentia quidem non tantum, quantum prudentia et fortitudine sensa tamen
t
;

91

nonis

nec talem unquam a Patribus quas videlicet traditioaccepimus traditionem nes ipsi a beato et Magno Apostolo Petro acce:

kOCIOtC
J. 8.

pere.

imperator ecclesiasticam curat pacem ai jnbet abrogari, qurc apud nos pro Athanasio scripta sunt abrogentur item qusecumque ab illis adversus eum gesta fuerint, abrogentur, quae
78 Sed
:

pro eaiuaS.
Athanasii
:

9i

vero sua tolerabili oratione enuntiantem in illis inveniet hominem imprudentem, inconstantem, pusillanimem, omnia pro reditu obtinendo gesta sua improbantem, mendaccm,adulatorem, abjecto
:

animo inimicis suis supplicantem,

naculi sui sermonis ignarum.

et

demum ver-

adversus alios sunt acta ac demum ecclesiastica synodus procul palatio cogatur, ubi nec impcrator compareat, nec comes accedat, nec judcx comrainetur, sed Dei timor sufficiat cum Apostolica constitutione ut eo raodo cum primis ecelosiastica servetur fides, prout a patribus in Xicama synodo definita est. Ejiciantur Arii sectatores, anathe:
:

matequc daranetur corum

hieresis.

Ac demum

ju-

VI. Egregia Liberii certamina Romse cum Eusebio Constantii eu-

dicio reddito de criminibus in

:

Athanasium, vel in

alium quempiam allatis de crirainibus item, quibus accusantur iUi tunc demum rei cxpellantur,
;

innoxii

cum

fiducia et securitate degant.

Neque

nucho

abductus violenter Medio-

enim fasest eos synodo annumerari, qui

:

fide impii

lanum, pari fortitudine Constantii

dicta refellit, et exsilio relegatur.

neque convenit fidei inquisitioni, alterius sunt cujusque negotii inquisitionem anteferrl. Primum quippe omnis de fide dissensio abscindenda , ac tum demura de aliis quseratur negotiis. Nam Do-

minus noster Jesu Christus non ante curavit

Ccrlimtiiui
S. tibciii

segro-

Quanta

sibi

poterat S. Cadioiani violenter erant patrata in episcopos Arianorum mandatis morem tholicos, tyrannicis eodem gerere recusantes* Ccepta autem hsec sunt anno verisimiliter non diu post Mediolanense concilium, Constantio adhuc Mediolani degente;
t

imminerent certamina, cogitare Liberius ex iis, quse Aretate et Me-

ostenderent declararentque, quam erga tos, se habcrent fidein. Ha:c a Patribus didicimus : hrec

quam

imperatori renuntia ha3C et illi ct Ecclesia? a?dificationi conducunt. Ne audiantur Ursacius ct Valens qui cura de rebus a se ante gestis pcenitentiam egerint, jam minirae fide digni sunt. IIsc
: :

continuataque usque ad exsilium Liberii, eidem annoinnectendum.S.AthanasiusinHistoriaArianorum ad Monachos num. 35 tom 1 pag. 361 im-

Episcopus Liberius. 79 At Eunuchus indignatus, non tam quod subscriberc renueret,

eteunuchi
p uciracundin

quam quod
:

illum lweresi adver-

sarium comperisset
stare,

oblitusque se coram Episcopo

pictatem Arianorum, miramque Liberii in illis reNam fellendis constantiam, enarrat, ita ordiens Romano episcopo (Ariani) ab ipso neque Liberio ejus urbis cives initio pepercere, sed usque ad suum propagarunt furorem, nihil reveriti, quod Apostolicus thronus ille sit, nihil, quod Roma sit
:

acriter interminatus,

cum

donis abit, nefa-

riamque rem aggreditur

qiue aChristianis

quidem

abhorreat, majorisqm' sit audacia?, quam qua; spadonem deceat. Saiilis quippe pnvvaricationem imitatus,
ibi

dona

profectusque ad martyrium TYtri apostoli, illa apposuit. Re comperta, Liberius ad-

metropolis Romanue nec recordati sunt, se antea suis nuncupasse. illos Apostolicos viros in litteris omnia simul eommiscentes, omnium una ob:

versusloci custodem graviter succcnsuit, quod non prohibuisset homincm ipsaquc dona ut illicitura
:

Sed

sacrificium abjecit

qure res castratum ad iram

maj?

liviscuntur, nec quidpiam

di fuit.
'

illis,

nisi impietas, cor-

gis concitavit.

illum cernerent sanaj fidei culauctohseresis adversarium torem , remque omnibus esse, ut eam aversarentur ab declinarent, arbitrati sunt impii homines,

Cum enim

Arianneque

Hactenus S. Athanasius. Quo autem pacto impius itle Eusebius eunuchus, quem Socrates lib. 2 cap. 2 vocat Pramositum regii cubidomus culi, Sozomcnus lib. S cap. 1 Pnepositum

eaque

regia?, in

h&rcsim Arianam pertractus,

imperatricem, uxorem

alios eu-

se, si

Liberium seducere possint, omnes illico sucalumperaturos quare illum apud imperatorem
:

nuchos

et

Constantii,

ad

niantur.
cum
Eatebio

camdem impietatem perduxerit, narrant laudati scriptores tocis atlegatis. Apud Socratem dcinde
cap. 1, et Sozomenum lib. b cap. 5 invenies, impium illum hominem capitali suppticio pwnas dedisse post mortem Constantii.
lib 3

77 Ille sperans se Liberii opera

quampnmum
,

cnnucho,

Romam
80

mi$-

n Ciih-

ttantio

omnes sibi conciliaturum, cum litteris spadonem quendam Eusebium nomine mittit dona ferentem ut blaudiretur donis, litteris vero minaretur.
:

Profectus

Romam

spado

principio

auctor

crat

Athanasium subscriberet, cum illud, aiens, imperacommunicaret Arianisque Minc ostensis tor exoptat, hoc te facere jubet. muneribus hortabatur manusque Liberii contreLiberio, ut contra
:

gravibus porro verbis conqueratur S.Athanasius, quodpotestatemjudicandi de rebus ^, ecctesiasticis ridicuio saneconsdio eunuchisper80

Quam

r.unuchas
"

Consiantiufti

auctot .itale

ctans, aiebat

Imperatori obtempera, et luec acEpiscopus contra monebat, hisque verbis docipe. cebat hominem. Qui, quasso, adversus Athana:

misisset Constantius, paucis deciarare lubet, possimt. Vunuchi tictis pluribus,qucv ibidemvideri 3H, qui haec et alia in uniporro erant. inquit num. ejusmodi insiversos gesta movcbant. Et quod in Dei est, Ariana hairesis, quai Filium
diis

re- va uns,

agatur? Nam quem non una solum, sed orbe eoacta purum inet altera synodus ex toto

sium

id

noxiumque jure
dus

declaravit,

quem Romana

syno-

Et mox abnegat, auxilio nititur euDuchorum. (eunuchos) ad ecclesiaQuocirca vetat lex illos hos nunc ecsticum concilium admitti. Attamen clesiasticorum judiciorum dominos reputaut eorura:

mirandum

cum pace dimisit, quo pacto damnare possumus? Quis nos probaturus est, si quem pra;sentem communionemque admiaraanter excepimus, ad aversemur? Non ecclesiastici casimus, absentem Septembris Tomus VI.

que arbitratu judicat Constantius, dissimulantibus

illis,

qui episcopi nomine vocantur. Ileu! quis res eiusmodi scripto traditurus est? quis narraturus
o-

en erationi alteri? quis

narranti fidera

79

habcat, spadoues

592
AtCTftftS

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

fectum eo diedata, apud Gothofredum in Chrono- D logia, codici Theodosiano priemissa. Itaqne, cum Leontius esset Urbis prsefectus, quando Roma avulsus est Liberius, hoc certo factum est post vi Jutiiet fortasse sub finem anni. 81 Quid porro Mediolani contigerit inter Li- Ges ' iifceberiume^ imperatorem,non ptene enarrat S.Athas u '''OSu m . nasius. Orationem tamen Liberii generatim exmatim ab exsilium his verbis : Multaque AtUatiatifi ponit, secutumque ille (Liberius nempe) usus loquendi fiducia, De'

seilicet,

J. s.

dantur,...

quibus domestica vix ministeria concreecclesiasticis jam rebus illos, inquam,

illis

imperare, Constantiumque
,

subditum, insidias

Liberium in exsilium in omnes parasse misisse? Esec graviter Athanasius sed hxretici aliis etiam temporibus parum curarunt, an judicia exercerentur per judices legitimos, modo per fas aut nefas ad finem sibi propositum pertingere possent. Audiamus igitur t quid Euseatque
;

bius, sive eunuchorum sive judicii ecclesiastici apud Constantium princeps, postquam reversus erat Mcdiolanum, contra Liberium effecerit.
eamgravtler incttat

81 Imperatorem

ig-itur ille, inqitit

taudatus Athaid

sine, inquit, Christianos persequi; ne nostra opera coneris impietatem introducere in Ecclesiara. Sumus sane ad omnia toleranda parati , potius

nasius, his

commovet

dictis

Non

jam nobis
:

quam

cvntra Libc-

rium.

sed illud sollicitudini cst, ut Liberius subscribat magris non ang-it, quod contra haeresim ita sentiat, ut nominatim Arianos feriat anathemate. Ad idipsura

loquendum ceteros spadones provocat, plerique etenira, imo omnes, apud Constantium eunuchi sunt,
pcnes quos omnisibi potestas, nihilquenisi de
illo-

rum
tit

sententia g-eritur. Litteras igitur

:

Romam

mit-

iterumque palatini, notarii et comiad praifectum mittuntur, ut aut Liberium dolo Koma subductum in castra ad se transmitterent aut vi hominem persequerentur. His itaque et ejusmodi missis litteris, metus exortus est, inaidiceque pertotam urbem paratEe. ut hic jumi 82 Quot igitur domibus insidiati sunt? quot im/icratorit viris quantse pollicitationes factge, ut adversus Liberium rem g-ererent? quot episcopi, his perspectis rebus, sese abdebant? quot liberse mulieres ob structas a Christi inimicis calumuias perpagos secesserunt? quot ascetis insidiati sunt? quot illic commorantes homines, qui statum ibi domicilium nacti erant, expelli curarunt? quoties et quo studio portum exitusque portnrum custodierunt ut ne quis ingressus orthodoxorum Liberium inviseratPTum lloma quoque Christi hostium immanitatcm experta cst, novitque demum, quse ante non eredidit, cum audiret, quantam ceteris ecclesiiSj singulisque urbibusvastitatem intulissent illi. /.'/ nifcrius,postjitstasdeeunuchisqueretas,num. Msubjungit Nam cum multus essetille in scribendo Romara cum minas intentaret leg-atos
impcrator

tes, lftteraeque

ne nos, qui Chrisumus, cogas Christomachos, id est, Christo iniraieos effici. Hujus quoque tibi consilii auctores sumus, ne pugnes cum eo, qui hoc tibi imperium tradidit neu pro gratiarura actione impietatem illi referas ne persequare illos, qui credunt in eum, ne tu quoque audias Durum est tibi contra stimulum calcitrare. Sed utinam auscultes, ut tu quoque, quemadmodum beatus Paulus obtemperes. Ecce adsumus, accessimus priusquam illi criminationem comminiscantur.Ideo properavimus, g-nari nobis a te exspectandum exsilium esse, ut ante confictam criminationem patiamur, oranibusqua nos que propalam sit , alios omnes eadem
:

AriomanitBe andiamus

stiani

ratione perpessos esse

allatasque adversus illos

:

criminationes, confictas ab iniraicis fuisse

quorura

omnia

dicta, nihil nisi calumnia;, nihil nisi

menda-

cia fuere. Ita loquutus Liberius

ni fuit. At ille quod jussitillummitti in exsiliura sing-ulosque, ut antea fecerat, ab invicem disjunxit. Quam exsilii rationem adinvenit ipse, ut in poenis irrog-andis prio:

omnibusadmirationullum aliud responsum ediditquam

ribus crudelior tyrannis et persequutoribus esset.

Nam
tii

in superiori

persecutione

plures ima con-

fessores releg*ari jussit

Maximianus, ac perconsorconsolationem pcenam mitig^avit. At hic long-e

viros in loquendi libertate atque in

illo crudelior,

confessione socios ab invicem semovit, illos disjun-

qui fide copulati erant, ut ne vel in morte mutuo fruercntur aspectu, ratus corporis seyrcgrationera animae quoque afrectum disjung-ere, aut illos
xit,

mittcrct, insidiasque pararet,

demum

facta

est

Alexandrinu persequutio, (huc non spectans) Liberiusquc ad imperatorem trahitur.

ros.

invicem sejunctos concordife et unanimitati-; oblituH<vc summatim Athanasius, quialiis quoque

locis

c
rinh n/rr rt

83

Ammianus, homo

gentilis,

tib.

15 cap. 7

ctam populo
Mediola-

nnm
tur.

trnltu-

nonnulla aajungit, qum kuc traduco, omissis tamen UUsque imperile de causa S. Athanasii memorat. Hoo administranteLeontrfo (Urbis prssfecfoJLiberius, Christiana leg-isantistes, a Constantio ad comitatum mitti prroceptus est, tanquam impe1

de Liberii exsilio meminit. Sozomenus de gestis inter Constantium et Liberium plura suggerit lib. 4 cap, xi. Verum, cum Theodoretus accurate tradiderit colloquium Constantii aliorumqae cum Liberio, ex illo solum pauca,eaquepost illud colloquium factahuc trans88

panhi magis

a Sii^omeno

una cumexsilia erpo&ita.

ratoris jussis, et

plurimorum

sui consortiura (epi-

scoporum nempe Arianorum) decretis obsistens. Tiaie, ut gcntUis, causam S.Athanasiimale exponit. subditque Ilnnc (Athanasium) per sub:

soriptionem abjicere sede sacerdotali, paria sentiens ceteris, jubente principe, Liberius raonitus, persevcrnntcr rcuitcbatur nec visum hominem,
,

neo auditun damnare, nefas ultimum ssBpe exclamans, aperte soilicet reoalcitrans imperatoris arbitrio.

feram. Ubi duas Sozomenus exsilii causas attulerat,nimirum quodliibeYivsnollct consentire cum episcopis Arianis ,quodque S .Athanasiumcondemnare dctrectaret subjungit Cum ergo Liberius mandatis principis minime obtemperaret, imperator eum in Thraciam deportarijussit,nisi intra biduum sententiam mutaret. At Liberius, Mihi vero, inquit,' oiraperator, nihil opus est deliberatione. Haec enim jam pridem a me perpensa ac decreta sunt et jam nunc iter ingredior. Porro cum ab:
:

Id eniin illc,

Athanasio semper infestus,

licet sciret impletum, tamen auetoritate quoque, qua potioros falias qua potiuntur et forte rectius)

duceretur in exsilium, aiunt, imperatorera quing:entos aureos ei misisse Liberium vero eos asper:

natum
illi,

dixisse

1111,

qui attulerat

Abi, et nuntia

icternie 1'rbis Kpiscopi,

firmari desiderio

niteba-

qui hoc

anrum

misit, ut assentaroribus et hi:

tur ardenti.

puli metu, qui ejus

impetrato, Liberius gre poamore nagTabat, cum mag-na ditBcultate noctis medio potuit absportari. Tillemontius tom in Arianis Art. 58 observat, LeoniHum ;-bis preefectumnon esse factum,nisi post nJulii&tcoUigitureai lege,adOrfitumUrbispra>i'

Quo non

strionibus, quos secum habet, illud larg-iatur quos pra; insatiabili cupiditate continua eg-estas quotidie
urg*et ac cruciat,

numquam
Patri in

semper quidera appetentes divitias, vero satiatos. Nobis vero Christus qui
similis est, et

omnibus

annonas

et

bona

orania subministrat.

86 Theodoretus

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBIUS

m
IMM
J.S.

A
rfaodoretus

cap. 15, toturn imperatoris Libevii colloquium cap. 16 daturus, de eo tuvc et prsemittit Jam vevo celeberrimi Liberii tiduciam et admirabiles sermones, qnos pro veritatis defenS6 Theodoretus
lib. 2
:

altera duutaxat parte pvaesente, adversus Athanasium in Mareote confecerant. Quos quidem libellos nunc in manibus habemus. Utris horum assentiri et

sione habuit coram impevatoreConstantio, hocloco qui libet adscribere. Descripti sunt euim a piis viris, qui studiosos rerum diillotempore vixevunt, utpote acueve, et ad remulationem excitare pos-

qui prius

communicaredebemus, imperator:' Hisne, Athanasium condemnarunt, et postea veniam petierunt, an illis, qui nuper istos condemnarunt?
89 Epictetus episcopus dixit:

vinarum
sunt.

Non

fidei

causa,

mirt *

rl

Ex

his verbis collegit

Baronius ad annum
publica, a
ille

355

nwn. 4A dari a Theodoreto Acta

Habet certe

Notariis tunc excepta.

dialogus

Interlocutores autem Liberium, sunt Epictetus praeter Constantium et episcopus Arianus Centumcellarum in Italia,

formam ejusmodi Actorum.

quem

S. Athanasius in Epistola
7

ad Episcopos

jEgypti et Libyse num.

Histrionem vocat,eumque

nec pro defensioue judiciorum ecclesiasticorum Libenus verba facit,o nnperator.sedut apud ltomanse urbis senatores glorietur, imperatorem a se esse superatum. (Digna episcopo histrione interlocutio, qua Co^istantium forte vaciliantem incitat.) Imperator Liberio dixit Quota pars es orbis terrarum, ut tu solus homini impio suffragari velis, et orbis llomani ac totius muudi pacem dissolvas?
:

X2m"

quem et Auxentium, infra item memorandum, Ariani in episcopatum Mediolanensem intruserantpro S. Dionysio,promotos dicit,ut calumnias adversus orthodoxos episcopos...fingerent. Utrumque nigerrimis quoque coloribus pingit in Historia Arianorum num.VZ. Eusebius Eunuchusjam ante memoratus, suas quoque partes imperite B egit, dum dixit, Athanasium in Nicamo concilio damnatum. At subinde acl Eusebii et Epicteti dicta non respondit Liberius, sermonem dirigens adConstantium. His prwnotatis Dialogum ipsum
,

Liberius dixit

idcirco minuitur.

Etiamsi solus sim, fidei causa non Nam et olim tres tantum reperti sunt, qui vegis mandato resisterent. Eusebius eunuehus dixit Irapevatorem nostrum faci.s Nabuchodonosor? Liberius dixit: Nequaquara. Sed tu
:

temere hominem condemnas, de quo non judicavimus. Ego vero postulo, ut primum quidem generalis praecurrat subscriptio, qure

sitam

confirmet.

Deinde ut revocatis

fidem Nicaeae expoab exilio

fratribus nostvis, et in sedes suas restitutis, si ii, qui tumultus iu ecclesiis nunc excitant, Apostolicce fidei

subjicio.
,....m colloquium

imperatoris

87 Constantius imperator dixit Nos, quoniam et Christianus es et episcopus nostrge civitatis, idcirco teevocandumduximus, et admonendum, ut nefa:

consentire visi fuerint, tunc universi Alexandriara couvenientes, ubi et accusatus ipse et accusatores sunt ct defensoreorura, examinato illovum negotio, concovdem sententiara profevamus.

rise

demeutiae impii Athanasii

ecclesiastica

communionem

abji-

Epictetus episcopus dixit

Vevum

cias.

Id enim aequum esse orbis terrarum censuit,

haud quaquam
Liberius dixit
:

sufficiet subvectioni

cursus publicus episcoporum.

eumque ab

communione alienum

esse

Ecclesiastica negotia

non indigeut

synodali sententia dixit. Judicia ecclesiastica, o imperator, summa cum eequitate fieri debent. Quare, si placet pietati

decrevit.

Liberius Episcopus

publico cursu. Ecclesia? enim singulaj episcopos suos ad mave usque pevduceve suis sumptibusfacile
possunt.

judicium constitui jube. Et si juxta sius condemnatione dignus videbitur, tunc ecclesiastici ordinisformam in illum sententiapvopotestvir, feretur. Neque enim anobis condemnari quem non judicavimus. Constantius imperator
tue,

quidem Athana-

Totus terrarum orbis de ejus impietate sententiamtulit, eo quod jam inde ab initio temporibus subilludat. Liberius Episcopus dixit Quicumque scripserunt, res gestas ipsi non viderant; sed ob inanem g-loriam ac metum, neve abs te ignominia
dixit
:

Quae jam fovmam excepeve judicii, ea vesolvi amplius non possunt. Valeve enim debet pluvium episcopovum sententia. Tu solus es, qui impii illius amicitiam vetineas. Libevius dixit: Nuraquam audivimus, imperator, absente rco, judicem impietatem ei objicere, quasi privatas inimicitias cum co gerat. Imperator dixit
90 Impevatov dixit
:

exponit,

Omnes quidem minem tamen

ille

in

commune
me.

affecit injuria

ne-

Quaeafficerentur, subscripserunt. Imperator dixit ignominia? Libeest gloria, quis metus, qua; nam
:

Qui non contentus majoris natu, felicis memoria? Couexitio fratvismei stantem ad suseipiendas mecum iiiimieitias uunquam incitare destitit nisi nos majori mansuetu- p
aeque ac
:

diligunt gloriam rius respondit: Quicunque non anteponentes, eum, quem ipsi Dei, ii tua munera non viderantnccjudicavcrant, condcmnarunJ; quod
:

dineetincitantisct incitati impetum pertuIiflBemus. Nullam itaque victoviara tanti facio, ne illam quidem, quam de Magnentio vetuli ac de Silvano;
quanti ut hunc sccleratura ab Ecclesiiu admiuiNoli, impestratione submoveam. Liberius dixit tuas per episcopos vindicare. Ecrator, inimicitias
:

alienum est a Cbristianis. Imperator dixit Atqui ct omnefl prajsensjudicatus est in concilio Tyri
: :

totius

orbis episcopi

eum

in

concilio

damnarunt.

Liberius dixit:
est.

Numquam

ille

praesens judicatus

clesiasticorum euim

cuih Liberio

Quotquot enim eo tempore congregati illum damnarunt, post Athanasii e judicio disccssum, absque ratione eura condemnarunt. 88 Eusebius eunuchus dixit: lu concilio Niest. Licseno alienus a Catholica fide demonstratus berius dixit, (respondens ad Constantii dicta:) Quinque soli judicarunt ex iis, qui cum Ischyra navigarunt in Mareotem quos quidem illi misc:

manus ad benedicendum ac sanctificandum vacare dcbent. Jubc igitur, si plarevooentur, ac, si cet, ut episcopi ad proprias sedes fuerint couscntive cum illo, qui rectam quidcm visi tunc in fidem NiceeaB olim expositam nunc tuetur, unum convcnientes paci orbis terr.iiuni provideant,
nc vivum, qui
nihil dcliquit,

notatum esse compvoest,

bctur. 91 Iraperator dixit

Unum

quod qiuentur.
fue-

.,

...
J^'^tiami

rant, ut adversus qui tunc eo missi

reum acta

conficerent.

Ex

iis,

ex luce migrascilicet ac Theodorus. Reliqui runt, Theognius Maris, Valens et tres adhuc superstites sunt, in MarcoUrsacius. Contra hos, qui missi eraut
fuerant, duo

Te namque, ubi ccclesiarum commumonem Komam remitterc volo. Assentire rifl amplexus,
igitur
paci,
et
:

^^

subscvibe, atque ita Bomam reEvatribus, qui Horaae sunt, \crtere. Liberius dixit ecclesiasticai jam valedixi. Totiores enim sunt
leges,

negotium lata est sentem, Serdicae ob hoc ipsum in synodo libellos obtulerunt, tentia. Qui postea calumniam, veniam poscentes, ob acta, qiue per

quam domicilium

Bomfld.

Imperator dixit

Krgo trium dierum spatium habes ad deliberanaut dum, utrum subscribcns ltoniam vcdive velis, ad

59
J. s.

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF

venisse

ad cogitandum, quem in locum cupias deportari. Liberius dixit: Trium dierum aut mensiura intervallum non mutat sententiam. Itaque mitteme, quo
voles.
set,

Romam,

autem Constantius Romam, utplerique recentiores chronoiogi existimant, anno 357

Liberii. Venit

elapso biennio post relegationem D

Biduo post imperator, cum Liberium accivisatque is de sententianondecederet,eum Berceam

exeunte Apriti, mansitque ibidem triginta diebus id est, usque ad finem fere Maii, sive usque ad
ut affirmat Ammianusiib. 16 quidem aiiique nonnuiii itlum Constantii ingresum fixerunt anno 356, eisque utcumque favere videtur Ammiantts. At Pagius ad annum 356 num, V&probat, ingressum iilum con* iigisse anno 357, idemque pluribus argumentis evincit Tiltemontius tom. 4 Imperatorwn Nota 39
iv

Thraciae relegari prascepit.

rt in extilio

Kaiendas Junii,

92

Cumque

tutcipiendo

quing-entos ei

mafjnanimi
tatem.

egressus esset Liberius, imperator solidos misit ad sumptus faciendos.

:

cap. 10. Baronius

Liberius vero dixit ei, qui attulerat Abi, redde hos imperatori. Opus enini his habet, ut prtebeat militibus suis. Similiter augusta totidem solidos
misit.

Liberius dixit: Iiedde hos imperatori

his-

enim opus habet ad stipendium militum. Quod si imperator his opus non babet, det eos Auxentio et Epicteto. Hisenimopus habent. Cum igitur ab his nohiisset accipere, Eusebius eunuchus aliosei
ce

in Constantium. Consentit ctiam Gothofredus in Chronologia Codicis Theodosiani ad annum 357.

Horum consensus ,midtis argumentis nixus,facit,

utpluribusdeeoingressu non disputem,prsesercum nequeat ex eo certo colligi, quo anno redierit Liberius. Ex eo solum habemus,non rediisse ante mensem Maium anni'tf>l. Loquitur quidem
tim
Theodoretus, acsi ad preces et sollicitationes Romanorum, quas exeainfra referemus, statim
ita

"

Cui Liberius dixit: Ecclesias orbis terrarum vacuas ac desertas fecisti et mihi tanquam noxio elecmosynam adfers. Abi, et prius Christianus fias. Et post triduum relegatus est, cum nihil accepisset. Hactemis Theodoretus. De Beroea Thracise, exsilii loco, illud observo, distinguendam esse aBerrhoea Macedonive. Lequienus tom. i Orientis Chriattulit.
;

stiani col. 1165 docet, potius Bcroeu dici, prout revera Groece legitur apud Sozomenum lib. 4 cap. xi, sitamque versus Mysiam inter Philippopolim et Nicopolim, posteaque pro Beroe dictam
/Wa\s<? Irenopolim.

a Constantio revocatus esset pontifex; sed Sozo~ menus mox iaudandus inter ittas Romanorum preces et reditum Liberii varia interponit, quze notabite tempus exigunt. Theodoretum pro tempore secutus videtur auctor, saepe mendax, preefationis] qiwe legitur ante
cellini et

De tempore

exsilii nihil

addo

jam

dictis,

cum omnes
355,

consentiant, illud conti-

Libelium precum MarFaustini Luciferianorum, quando pag. 3 ita toquitur: Post duos annos (a reiegatione summi

quo narratur ab Ammiano. De Felice in tocum Liberii ab Arianis substituto agam, ubi exposita fuerint gesta Liberii in
gisse
exsilio.

anno

Pontiftcis). venit

Eomam

Constantius, pro Liberio

ait
:

rog*atur a populo, qui

mox annuens,

Habetis

Liberiura, qui, qualis a vobis profectus est, melior revertetur. Innuit auctor ilie schismaticus , Libe-

VII.

Quo tempore ab
sit

exsilio

re-

rium consensisse Constantio, antequam hic Roveniret. At certum id est mendacium, ut postea ostendeiur. Quod porro ait Theodoretus,

mam

versus

Liberius

qua de causa

elapso biennio, et atter post duos annos nisse Constaniium, stricte sumendum

Romam

ve-

eum
lh- ttmiia, <iuihttx inr.v-

remiserit Constantius.

non est: nam menseMaio anni'357 currebat adhuc secundus

exsitii

annus.
lib.
4tnititj
-i

A ntiquiora de gestis Liberii documenta, quem-

tiliofltU

I.
'

-t^admodum accuratenon exponunt, quo mense

anni 855 laudatus Pontifex exsitio fuerit retegatus, sic minime consentiunt de tempore, quoin exsilio permansit, aut de anno vel mense, quo Romam rediit. Sulpicius Severus lib. 2 cap. 10
insinuat ecssilium, ita scribens Sed Liberius paullo post Urbi redditur ob seditiones
breve

'

rfui

cap. 15 narrat gesta quoin conventu Sirmiensi, in quo fuerunt legati ex concilio Ancyrano episcopi, videlicet Basilius Ancgranus, Eustasius Sebastenus,et Eteusius Cyzicenus. Cum autem concitium

95 Sozo?nenus

iiuu

rumdam episcoporum

ttttit

conwi

tiunt.

Ancyranum habitum

sit

35S, ut consiat certissimis

paulo ante Pascha anni argumentis, nonpotue-

admodum

runtiegati illius concilii Sirmiumpervenire ante Majum aut Junium ejusdem anni, cum Pascha eo

anno inciderit
tur Ancyra

Romanas. Socrates lib. Zcap.N ejusdem fere est opinioni&debrevitate exsilii (sed perperam iliud narravit posl concilium Ariminense.) Relato enim
Liberii exsilio,haec subjungit:

in xn Apriiis, et certe non videanSirmium discedere potuisse, nisi post

festivitatcm Paschalem.

Cum auiem

etiamSirmii

haud multo post ab

exsilio revocatus,

Ceterum Liberius Sedem suam

recepit, oum populus Romanus, seditione facta, Felicem eoclesia expulisset, et imperator, licet invi-

fueritConstantiusante finemMaiiet menseJunio, ut colligitur ex legibus ibidem iatis, qwc videri possunt apud Gothofredum in Chronologia
Codi-

tus,assensum 'MisvriBbuisseLInChronicisS.Hie-

ronymiei S. Prosperi, quorum verba dabo9, annus tantum aut paulo ptus exsilioTilberiividetur attribui,
suis.

omnia insinuant, exeunte Maio aut mense Junio anni 35S conventum istum fuisse habitum. Laudatus autem Sozomenus asserit, Liberium
cis,

quoquc tempore

istius

conventus

Sirmium a Con-

cum

substituerunt, post

quem eidem Ariani annum dicatur ejectus cum

Felix,

Siquis tamen existimare voluerit, nonstatim Liberio exsulanti substitutum esse Felicem, xtludque postannum inteUigat ab ordinatione Felicis;

incertumfiet,

tempus

quantum in dictis Chro?iicis Liberii exsilio attribuatur. Tn operibus

duobus
iocis biennio

Ecctesiam administraret. Si vera sint iita Sozomcniasserta,non discessit Romam Liberiusate Jumum vel Jutium anni 35S. Verum cum sotus Sozomenus Liberium in itto conventu fuisse dicat, nec
l li ^sibiconsentientemhabeatantiquum,cu)nhac de causa, tum ahis rationibus, incertam minusque probabiiem videri sententiam ejus , probabo 10.

stantio vocatum, absolutoque conventu tandem remissum, ut una cum Feiice Romanam

Romam

S. Athanasii
rius dicitur.

exsulasse Libe-

Magna

esset /uvc autoriias, si ipsius

:

/igemus pedem.

Athanasii essentverba sedutrumque locum Openbus S. Athanasii postea insertum, lucidenter ostendam \ atque eade causa nequehic

Quare reiatio Sozomeni certos nos reddere nequit, tam diuturnum fuisse Liberii exsiiium.

firmum

94 Theodoretus

lib.

% cap. 17 ait,

Constantium

96 Verumtamen satis ceria mihi videtur sententiaBaronii, Pagii, Tillemonti! et Papebrochii nostri, qui unanimi consensu reditum Liberii

gunt anno 35S. Addunt aliqui ex Anastasio, eum-

fi-

dem

,,

. ,

DIE VIGESIMA TERTIA OTTEMBMS.

995

A
Yidetur ta"
l

tfew rediisse

Romam die 2 Augusti. At solius Anastasiiauctoritasmihi tantanon est,preeserttm

in elogiis Liberii et Felicis, qux ridiculis erroribus sunt deturpata,ut de die reditus aliquid certi

Deus, unus Christus, unus Episcopus. Ipsa enim eorum verba hic apponere aequum existimavi. Post has Christiauissimae plebis acclamationes,pietate ac
justitia plenas, reversus

estamirandus

ille

Liberius.

yitit

clirono-

logis
,jiis

fiF*anno

558

statuendumexistimem.Argumentumpr&cipuum, quo probant, non rediisse Liberium anno 357, pevm titur ex Lege H de Episcopis, qux data legitur
Tdus Decembris, Constautio nonura secuudum consulibus, idest, anno 357. Cumenim Lex data sit ad Felicem episcopum neque alium huncFeticem existimare possimus,quamFelieem,
;

99 Si

modo totam hanc retationem

,

r tamtn
lctm at'> j#r-

diligenter

et Juliano

expendamus, ex illa ipsa non inepte cottigemus, reversum non fuisse Liberium dum Romse degebat imperator ,cum mentio fiat de Epistola ejus ex
ambonelecta,qua jussit Liberium simul et Felicem
p?\vesse Ecclesiw. Epistola autem innuit,

acta w/n vi-

tUtur

Romse

non fuisse Constantium

dedit.

dum

illud

mandatum

regebat Ecclesiam, exsulante Lilaudati scriptores,adhuc exsidasse herio, inferunt Liberium die vi Decembris anni 357, et consequenter eo anno Romamnon esse reversum. Accedit

qui

Romanam

et alia ratio, quse insinuat,

non fuisse dimissum

Liberium Romam statim post Constantii inUrbem adventum,aut etiampost discessum.NamSocrates Sozomenus et Sulpicius Severus asserunt, remis-

De tati Epistola consensit Sozomenus lib. 4 cap.\h,sedEpistolam minus probabiliter attribuit episcopis, anno 358 Sirmiicum imperatore congregatis.ltaque ex hacEpistola,dequa moxplura dicatn,abundecolligitur,reditum\Aheriinonfuis$e a Constantio Ilom.v dacretum. Itaque cerisimile
est,primum Constantii responsum
fuisse,

Roma-

sumesse ob turbaset

seditiones

illm seditiones excitatse

Romanorum. At non sunt, prsesente Con-

nis antistitem esse Felicem, ui habetTheodoretus Ad iteratas vero preces rcspotultsse Constantium

existimo,

stantio ; sed solis tuncprecibus institerunt,ut reditum Pontificis sui obtinerent. Respondit ad ejusmodi preces imperator, promisitque se satis-

quemadmodum habet Sozomenus lib. 4Ubi vero imperator Uomam cap. xi, ita scribens ingTessus est, populus Horaanus crebris acchttnationibus intcrpellare eum pro Liberio non destitit et
:

B facturumpopidoRomanOfUtasseruntTheodoretus et Sozomenus, modo tamen nonnihil diverso.

ftomani

rogare

ut ipsis restitueretur. Itaque imperator

adhibitis in consilium episcopis,qui

cum
,

ipso crant,

Constantium
inio 5EJ7

apud ^7 imperatoremRomse degentem populiRomani preTheodoretus

lib.

2 cap. 17 instantes

respondit

revocaturum se illum
si

et

petentibus

reddituruin cssc,

sacerdotibus, qui.in ipsius crant

cespro revocatione

Liberii,

secutumque effectum
;

comitatu, consentire vellet. Verurn hiec promissio

Romx

jirx-

sentem pro

eorogarunt,

consequenternarrat,ita scribens Gloriosus ig-itur veritatis Athlcta in Thraciam,uti praeceptum fuerat,

perrexit. Elapso

non poterat satisfacere Romanis, qui non repetebant prsevaricatorem, sed Catholicum. Si enim

antem biennio (non tamen integro) Constantius Komam profectus est. Senatorum vero ethonoratorum conjug-es a viris suis petierunt,
ut principem adirent, rogarentque, ut Pastorem addentes, nisi hoc ab ipsis gregi suo rcdderet impetrarent, discessuras se ab illis, et ad magnum illum Pastorem migraturas. At illi, iram principis reformidare se dixerunt. Nobis euim aiebant
:

nemo

ecciesiam ingredi volebat, dum in ea erat Felix, quod maculatus esset communione citm Arianis; quommodo libenter recepissent Liberium Arianis consentientcm ?
10U Neque sotus Theodo/vtus dicit, <ii><<uti<>i> populus Romanus a Felice ob communionem cum Arianis dbhorreret; sed idem quoque testatur S. Athanasius in Historia Arianorum num. 15, ubi ait, Felicem ab Arianis ordinalum fuisse in palaPopuli enim, animadversa tio, addita hacralione non concesserunt lncreticornm pra-varicatione ut in ecclesias illi ingrederentur, sedprocul[ab] illis abcesserunt.J?^ ante num. n generatim dicit de populis exsulantium episcopontm Popnli vero
: ,
:

popufu

Ro-

bat

et

icdi-

utpote viris, nullam fortasse veniam indulgebit. Vobis autem rogantibus proeuldubio parcet

tiones txcitabat,

duorumque alterum
annuat; aut,
si

Hoc

eveniet, ut aut precibus vestris abnuerit, saltcm illaesas dimittat. consiliuin amplex;e prtestantissimEe femiuai

atque ornatu impcratorem ex veste eas nobiles esse conadieruut, ut eum jecisset, cum reverentia ac lenitate ipsas exciperet. Sic igitur ornatae cum ad imperatorem venissent,

cum

solemni

cultu

per singula^ ecolesias, quam didicere, 8dem retinentes, magistros exspectant suos, ac Christo adveraversansariam hseresim. omnes veluti serj ate
.
i

suppliciter ab eo petierunt, ut tantffi urbis Pastore suo orbatse et luporum insidiis exposita? misercretur.
itstjucpreci-

Nonpoterat igiturpopulo placere promissio lalis, qualem exprimitSozomenus; ideoque uerisimile est, populum postea ad turbas et seditiom
tur.

but rc.dUum
liberii
irniitiii,
I

urbem aho matronis respondit cnim antistitem idobabere Pastore non ejrere
98
Ille

vero

obait

licodore-

fns,

neum,qui ipsius curam grerat.Quippe post maffnum Liberium ordinatus fuerat quidam ex ejus diacoNiea-nis nis, Felix noraine. Qui formulam fidei, a patribus expositre, integTam quidem atque inviolatam servabat cum iis taracn, qui eam labefactabant, libcre communicabat. Atque ob hanc causam nemo ex civibus Komauis in ecclesiam iugrossus est, dum illc intus csset. ldque tum muHeres illai imperatori suggesserunt. Flexus it;ique
:

paulatim fuisse concitatum, ut factum asserunt Socrates, Sozomenuset Sulpicius.Desparata quidemerant ea consilia, et populo Christiano indignissima;sedfurorpopulilBsirationesfreguenter nonaudit; ideoque contra testimonia scriptoruM supparium judicare non possumus, facta non fuisse. Nullum quoquepotest esse dubiumK quin
seditiones

Romanorum

natseessent gr wio;

imperator, egreg-ium illum omnique laude digni.ssimum ab exilio redire jussit ambos vero in commuue Ecclesiam adrainistrare. llaec imperatoris
:

UtimoremafferreConstantio t cumambitiosi <>>modi occasionibus uterentur ad tyrannidem quingue tyranni ripiendam; etjam quatuor aut imperiumitsnrjMssfmteotemperesjuotbnsta impcran-rnL Ifa</ue necesse non videtur atiam
remissi Romam Libcrii causam quserere quam ingens poputi Romani studium desideriumque precibus, turbis, seditionibus declaratum.
% ,

epistola

cum

iii

circo recitata esset, populus exessc

clamavit,

aequam

imperatoris

sentcntiam.

Spectatores enim divisos esse in factiones duas, ex. alterura igitur Epicoloribus suis cog^nominatas faetioni, alterum illi pneesse oporscopum huic
:

remissus Jpse modus, quo Libcrius Romam metu popuH Cmnani, est, satis insinuat, magis quam amore ipsius Liberii , in reditum hujus
llj]

tnm rentu,iis, uf una

tere.

Hac

ratione

cum

iraperatoris Epistolam ex:

plosissent,

omnes una voce acclaraarunt

Unus

consensisse Constantium. Sozomenus tib. cap.15 coufe llifi per Occidentalium legatos ita habel
l :

CtlS.

39G
IUCTOM
J.S.

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

sentiat. Philostorgius lib. 4 cap. 3 ait

imperator Roniam redeundi potestatem Liberio concessit. Scnpserunt etiam episcopi, qui Sirctis,

demde prwfutsse,

et

de Felxce adjungit

mium

conveneraut, ad Felicem

qui

tum Koman.Ee

Liberium At Felix
re-

clerum ejusdem civitatis, ut Liberium susciperent, utque ambo apostolicam Sedem gubernarent, et simul sacerdotio fung-erentur absque ulla dissentione; et quidquid moEcclesia? prcesidebat, et ad

qui, absente Liberio episcopus fuerat ordinatus' ad sua se recepit, episcopi quidem dig-nitatem
tinens, nulli

tamen praisidens

ecclesise.

Dictaprx-

fatio habet

acciderat propter Pelicis ordinationem atque absentiam Liberii oblivioni traderent. Nam Liberium utpote virum undequaque egreg-ium et
lestiie
, ,

Post annosocto,Valentiniano etValente consulibus (id est , anno 365J x Kalendarum De:

cembrium

die defunctus est Felix.

Non inquiro, an

qui pro relig-ione imperatori fortiter restitisset, po-

pulus Komanus impense dilig-ebat; adeo ut ejus causa gravissimam seditionem excitaverit, et ad
caides usque proruperit.

Hoc nimirum populi Ro-

niani studium reditum LiberiiConstantio extorsit. At odium, quo episcopi Ariani Liberium prosequebantur, effecit, ut semuium Felicem non amoveret Constantius, ridiculoque consilio duossimul Ecclesix pr&esse juberet. Valesius in Annoiatis

vera ha>c sit epocha obitus Feticis. Certe auctor itle schismaticus,quiFelicivehementer contrarius est, exiguam meretur fidem. Potuit itte in patrocinium schismatis sui cauteprMermittere martyrium, quo Felix creditur coronatus ob damnatum Constantium, et epocham obitus confingere Constantio posteriore?n.

101 Certe S. Felicis sub Constantio martyris <wmdiciut probatum " tro("'c est in S.Felicellad xxixJutii.Ncque hic recte quis ^****

meminerunt antiqua Martyrologia,

ad locum allegatum observat,

cilio

illa

non

nisi a

con-

decerni potuisse,

cum

repug-net ecclesiasticte

damnationemConstantii per S. Felicem, et hujus eam ob causam martyrium. Etenim, ut mox ostendam inter Li,

dixerit,seque incredibitem esse

^ "'
1

'

una eademque ecclesia duo sint pariter episcopi. ILvc recte dicerentur, si B Constantius cum suis Arianis nihil umquani fecisset contra ecclesiasticam disciplinam.Cum vero multis annis nihil fere fecerit secundum leges ecciesiasticas, quis mirabitur, a Valente, Ursacio etGerminio, yui passim Constantio aderant, eidem persuaderi potuisse, ut bicipitem conaretur facere Ecctesiam Romanam ? Hocpaucorum episcoporum conventum,qualis anno 358 fuit Sirmii, nihiio magis facere poterat; ut ea de causa necesse sit in concilio id statutum dicere. At redwnte 102 Rediit porro Romam versus Liberius at, Liberio, Frsi Theodoreto credimus,prxcessit Constantii epitix aut csdtt stola, eaque in circo rccitata est, et cum risu aut expallta po:

reg-ulas ac disciplina?, ut in

berium et Felicem recte convenit post prioris reditum. Cum autem Fetix libere communicasset cum Arianis quando, exsulabat Liberius, nonestverisimite, Liberium cum itlo communicare voluisse, E nisi suspicionem hscreseos, et maculam communicatione cum Arianis contractam insignialiquo
}

facto etueret, qualis erat damnatio Constantiiet

Arianorum. Ex damnatione vero Arianorum ipsum 7nartyrium non fit incredibile, cum Felix
in viita

sua facile posset occidi.

vero recte convenisse inter Feiicem et Liberium, postquam hic Sedem suam receperqt, colligiturex ipsa pra>fatione iteratis vicibusme morata, in quapag. 4 Liberius clericos Felicis di>

105

Jam

wrmtm
mndu,n
(illinLibe -

vcrii Ponti-

tur.

pidoRomano excepta. Postjocos,inquit Theodoretus, Omnes una voce acclamarunt Unus Deus,
:

citur recepissse post

mortem ejus in

locis propriis

ficem.
;

Asserithocauctorschismaticus,Felicimagisetiam

quam

unusChristus,nnusEpiscopus.A^aw^m,^po?2ey*e ipsa eorum verba. Quapropter Liberium quidem misit Constantius; sed poputus remissum Pontificaluirestituit, et, neglecto imperatoris mandato, r/fccit, ut Felix vel ultro cederet vel ejiceretur.
ait Post has ChristianissimiB plebis acclamationes, pietatc ac justitia plenas, re:

Liberio, contrarius, et nuttus revera anti-

quus affirmat, certamina uila fuisse, sattem diu continuata, inter Liberium reversum et Feiicem alio profectum. Potuisset tamen favore Constantii,

quiutrumque Pontificem
si

esse jusserat,

sedem

Thcodoretus enini

versus est admirandus

ille

Liberius. Felix vero re-

cedens ad aliam urbem se contulit.

Secundum

maluisset ambitioni servire,quamjustiti3e et legibus ecclesiasticis.Nulla igitur videtur superesse ratio dubitandi, quin Felix Liberium reversum veneratus sit ut sum-

aliquam Romse repetere,

So-

Chronica Hieronymi et Prosperi,Fetix ejectus est Si credimus auctori prcVfationis,addiet

tse

cratem

mum Pontificem,eaque sit ratio,qua omnes ipsius

clerici in locis propriis, id est, in

gradu,quem

obti-

Libello

precum Marcellini et

Faustini, bis eje-

a populo Felix. Nampag.4 ita loquitur Tertio (exsilii) anno reditLiberius,cui obvians oum ffaudio populus Komanuscxivit Felix notatus a senatu vel populo de Urbe propellitur, etpostpavtus fnerit
: ;

rum temporis impulsu

rant, irrumpit in
lica

clericorum, qui perjuravein Juli basi-

nuerant apudLiberium aut Felicem, fuerint reiicti, verisimiiiter etiam ante mortem Feiicis Qaapropter, sive martyr fuerit S. Felix, ut habent Martyrologia,sive quiete aliquot annis supervixent, non est ratio negandi sanctitatem Felicis , abunde vindieatamadxxix Juiii.
106 Qucvri idteriuspotest,an
cto,sed etiam

Urbem, etstationem

dare pra)sumit. Quem omnis multitudo fidelium et proccrcs de Urbe iterum cum mag-no dedecorc projecerunt. Huic

trans Tiberim

exputsioni Fe-

licis,

si

hcet invitus,co?isensu)nprt vbuitConstantius vera dicat Socrates. Id certum est,

et

non solumproSan- Felix in noproRomanoPontificeFelix videatur sfra setitenhabendusFateorlubens.meFeticislegitimumPon- tia non fuit summus tiftcatuminvenire nonposse, quidquid senscrint Z<7/'ex. Majores mei cumBaronio.ConsentiuntomnesFeticemfuisseordinatiim,dicmtegitimiisPontifexerat Libenus, nec uttus audebit afftrmare, exsitio per

fhme
vitamijue
ductt priva~

sotumprcV-

L.berimn, coactum,

Feticem vel sponte cessisse vel

tm

usi/ur ;

ad mortem

103 Attamen Sozomenus de expidsione Felicis non meminit; sederedidU,paulopost defunctum ita scnbens Post luec vero eum Felix modico
:

temporc supervixisset, Liberius solus Ecclesiam adnumstravit.

Quod quidem divina provideutia

:

ita

dispensavit, ne Sedes Petri dehouestaretur, a dno-

bus pr*sulibus simul gubernata

et

Mguum,

ab

ecclesiasticis

At nullum ex antiguis invenio,qui Sozomeno con-

quod discordia leg-ibus alienum est.

liqueat ex gestis in reditu Libem. Qumro igitur factum quo Pontificatum amisisset Liberius, et nuilum invenio, quod vel
,

cum contranum

cem. Potuit quidem Pontificatu cedere Liberius exsulans, ut Feiixlegitimus fieret Pontifex. At idfeasse Liberium, nullus antiquorum affirmat neque omnino id verisimile est aut credibile ,

Consiantium irrogatoverum desiisse esse Poniifi-

minimum
oihtatis.

habeat verisimiiitudinis aut proba-

Liberii pnevanon subscriptionem aticujus formuise Amame, non damnationem S. Aihanasii

Nullam ego admitto

ncationem,

neque

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTEMBIUS.

597
est

A neque communicationem cum Arianis Ineaitaque

sententia,

loquuntur antiqui, a quibus non

recedendum
,

ACCTOtl

quampropugno, cessantrationes, quas adduxit Baronius ad annum 357 num. 44, 107 Fateor tamen, me ne in Baronii quidem
sententia iegitimum Felicis Pontificatum invenire. Dicit enim, Felicem pro vero Pontip.ce kaberi csepisse,
latus, ut vult, injusta

^um

Feiids

pontifc -

sertis
nii>

Baro

quando reversus est Liberius, macudamnatione S. Athanasii,

et

subscriptione primse formulse Sirmiensis. Hisce num. 48 dictis, electionem Felicis exponit num. 44 his verbis Quod

communione cum Arianis,

adeo turpiter Constantio consensisset, plurimorum a se animos abalienatos invenit sicque, qui Felicem
:

antea abhorrebant, vitataque ejus communione, inhserentes erant Liberio, re audita, ab eo deficientes, FeliciCatholicse fidei vexillum extollenti sesejunxerunt. A quo tempore ccepit Felix, ante schisraaticus, haberi jam ab illis legitimus RomanaB Ecclesise Pontifex existimatusque Liberius, ob manifestam cum hsereticis communicationem ex Epistolis ab
:

sine causa. 109 Nulla iqitur ratione admittere possum Felicem fuisse factum iegitimum Pontificem, quanao rediit Liberius neque enim hic legitur cessisse Felici, sed Fetix aut puisus aut discessisse ubique dicitur. Denique nullaestmentio ulliusin Romana Ecclesia schismatis post reditum Liberii schisma tamen haud dubie ortum fuisset, si partes Feticis Romani fuissent secuti. Nam quterefert Baronius num. 45 de persecutione excitata in Romana Ecciesiaab eodemdie, quo rediit Liberius, nonnituntur idiis monumentis fidedignis. Laudat Cataiogos RomanorumPontificumdiupost scriptos, quos constat erroribus plane absonis et ridiculis ma:
.*

J.S.
nllo

modo

cuiatos in Liberii et Felicis eiogiis. Addit

S. Eusebii presbyteri Roynani,
esse,

Vitam

quam fabulosam

ipso scriptis {imo

eidem suppositis, quas Romani

viderant) de conniventia
pror-

ve^isimiliter

numquam

B cum Arianis a communicatione Catholicorum

sus extorris
;

impossibile esse judicantibus cunctis,

hsereticis

eumdem Liberium communicare posse

atque Catholicis.
staret deejus
ticis;

Cum

igitur adeo manifeste coninita Sirmii

communione

cum

hsere-

ex eo ipso necessario videbatur exclusus a coramunione Catholica, atque ob id etiam a Pontificatus functione penitus alienus. Hactenus Baronhis, qui tamen contendit, hsereticum non fuisse

probatum est in Operenostro ad xiv Augusti, ubi de S. Eusebio actum. Si tamen prioribus post reditum Liberii diebus Romani nonnihit tumultuati f^erint, ut verisimile est, quia dicuntur Felicem cum ciericis ei adh&reyitibus expuiisse; non contra Liberium steterunt Romani, sed pro Liberio contra Felicem et contra imperatoris mandatum, quo Ecclesiam volebat bicipitem facere. Verum talianonsunt, qiue leguntur in fabulosa S. Eusebii Vita, in qua Constantius et Liberius, qui numquam sinud Romse fuerunt, fniguntur simidRomiV Eusebium ob fnlcm Cntholicam persequi.Texitur dialogus mendax inter constan,

qusomnibw
antiquis
siint

contra-

ria,

Liberium. 108 Porro allata Baronii verba non adduxi, quia vera esse existimo, quse dicuntur de abalienatione animorum a Liberio, et concursu ad Felicem, cujits Pontificatus solo populi accursu

tium, L\hevium et Eusebium. Figmenta hsec igitur sunt plane insulsa. Ex vita vero tam fabutosa nequaquam nosse possumus, utrum S. Eusebius defunctus sitpost reditum Libevii, av iliv atUe,
autexiiii ejus tempore.

TotdocumcntamvwUu -i,r,

non poterat
ctor,

fieri legitimus. Solum recitavi Eminentissimi viri verba, ut intelligat, studiosus le-

quibus fama S.*Liberii oppugnalur, ex officinis schismaticorum producta crediderim, 110 Lubetmodo ex dictis brerc suhjicereratioci-

^"
v
innvcentia,

quo UlemodoconsueritRomanis excipiendum

nium, quo
probabilis

liqueat,
sil

fuisse Liberium, si noverantprscvaricatorem. Cum cnim ex nullo auctore antiquo, imo ne ex Ana-

quam parum verisimilis aut Liberii iapsus, quem cx documentis

stasioquidemprobaripossit,velunumRomanorum redeunti Liberiu obstitisse, aut ab eo aiienatum fuisse;illanonscripsitBaronius,quiaapudidlum auctorem fide dignuminvenit sed quia credidit, a populo Catholico prsevaricatorum non fuisse modo magis gratioso excipiendum. Quare si Liberius modo plane diverso summoque Romano;
,

fere supposititiis media setas niloptavit. Romani, Cathotica fide ornati, et Arianis maaime contrarii, Libcrium exsuiem summo studio repetierunt,

pariquegaudioredeuntemc.rrri,cciint.Quisi>j'hi, faciie credat, ullam Liberii prsevaricationem innotuisse Romanis, quandoreversum exceperunt? Romani Fcliccm, neglecto imperatoris mandato, aut

Urbee&cederecoegeruntauteaipulerunt.-tantumne
facerent pro prievaricaiore et communionc cwn Arianis maculalo, aut injitsta S. Athanasii damnatione? Romani a Fetice abhorrebant, qitia ab Arianisordinatuserat,cl cum itKconmnunrnh.il
,

rum studio exceptus, si Feiix aut sponte recessit, aut apopido Romano expulsus est, ut omniaplane
antiqua monumenta consentiunt: non video, qua probabilitate dicatur, prscvaricationem qualemcumque Liberii Romanis innotuisse ante cjus reditum, eaque occasione Pontificatum Feiici fuisse delatum. Aut ego vehementer fallor,faltuntqueauctores antiqui, aut Liberius poputum Romanum faventem habuit, Arianos vero adversantes; Felix contra Romanos adversantes , faventes Arianos. Res hsec non mea medUatione inventa
est;

.'

quomodo

igitur Liberium tantopere amare, tantoquecumgaudioexciperepotccfn/, si iis obnoaium noveraniprxvaricaiionibus, quas finxerunt hsere-

ticiaidschismuLici,<LC<isquecredulanimispost>'rt~

manorum

tasproveris recepil? Nequeo certe cgo tantum Rode reditu Liberii gaudium, tanturrtque

sed ex antiquorum assertis clare eruitur.

Romani ab imperatore Liberium Pontificem suum

instanter repetebant, ejusque causa turbas et seditiones cxcitabant. Constantius et Ariani, cumnon

eorumstudiumad r<>>t(</iratumsoliUberiornt<hcandum, verisimili rtdione componerc cum subscripta Arianorum formuia, cum damnatione S.
Athanasii,
nis.

cum \Aheviicommunicationecum Ariamodo

ilta
;

Non

invenit etiam Baronius, qy.0

auderentdiutiusRomanorumpostuiatisobsistere; noiebant tamen Liberium Sedi suse prorsus restituere, et Felicem expetlere; sed bicipitem tentabant facere Pontificatum, ut sic partem saitem in

omnium recte concitiaret eaque de causa contra antiquorumauctoritatem,nultoque nixus vetusto invenisse abatestimonio, matuit dicere, Liberium
Uenatosase Romanorumanimos. Soctamen facileexcusaripotest in eruditissimo Annaiium condiexpurgarr tore, qui historiam ecclesiasiicam potuit. Adeosibi pit; sed omnia sotus facerenon persuaserat tapsum Liberiiofc magna, quxpro iiio Hieronymiet tapsu taudantur nomina Athanasii;
,

sua communione retinerent. Romani non contenti ridicula hac dispositione, Felicem expettunt, et Liberium cum gaudio excipiunt. Constantius vero Libevel invitus, inquit Socrates, non igituramore assensum Romanis preebuit.Iia rnodioveFeiicis,

ipsas

59H
iccTORK
J
"

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

nullum uspiam reperitur vestigium vel minimte D dissensionis, quse fuisset ea de causa inter Liberium etepiscopos Catholicos, aut inter illumet Ro^ manos. Numquam se excusasse aut defendisse legitur Liberius,- quod sane mirum esset, si vera esset opinio de ejus lapsu. Rexit Ecclesiam post
exsilium, sicut antea rexerat concilium Ariniinense, in quo hsereticorum fraude hseresi subscripserant Catholici, continuo improbavit, deceptosque episcopos ad pcenitentiam revocavit. Deniquealia muttaprseclarefecitocto illisannis, quibus deindevixit; et nutlam de ejus regimine querelam inveni apud scriptores ejusdem temporis, Quare, quse de ejus lapsu credidit posteritas, conficta videntur per schismaticos, maxime Luciferianos, inter qltos famosus fuit Hilarius diaconus. Hi
:

ipsas Liberii titteras (quse lamen nornina tantum esse videbimus) utne vogitasse quidem videaturde lapsu Liberii in dubium revocando. Maluit igitur

exconjecturadicere,Libc?iumnon benea Romanis eoceeptum, quam antiquorumadoptaretesti?nonia,

qu&cumliibeTiiprscvaricationenonsatiscohcerent.
partim cx
dictu for.wthnti.

111 TUlemontius tom. 6 Monum.EccL in Arianis ar t. 75 triumphantem Liberii reditum ex iisdem enarrat antiquorum scriptis, quibus et nos usi sumus, agnoscitque summo Romanorum gaudio exceptum fuisse Felicem vero expulsum, etiam iteratis vicibus, quod ultimum ex sota prsefatione hominis schismatici non seque certum est, cum de tentato per Felicem reditu reliqui omnes sileant. Verum, jam minime capio, quomodo vir alias criUcus, qui non raro nimia severitate monumenta etiamnon mala ab Historiaecclesiasticaablegare contendit, perspicere non debuerit, multa ante a se relata fuisse ex documentis maxime suspectis,
;

priorem Arianorum calumniam renovare potuerunt,

cum

nihil fere haberent, quo se defende-

tanto de recepto Liberio Romanorum gaudio non recte cohserent. Etenim art. 69, ubi narrat lapsum Liberium, adoptat omnia, quse

quse

eum

Verum accedamus tandem ad examinanda fundamenta aiversariorum.

rent,prsetermendacia.

leguntur in Epistolis Liberio suppositis; neque

his contentus,
j3

% VIII.

Utrum Liberius
formulse
compositse,
?

videatur
fidei

ad ipsum quoqueclerum

Romanum

de lapsu suo scripsisse Liberium asserii. Hasce aulem omnes Epistolas ab anno 351scriptas ponit, id est, septem, ut minimum, mensibus, aut toto fere anno ante Liberii reditum, ut lapsus ejus Romse nonposset non esse notissimus. In iis au-

subscripsisse

ab E

Arianis
S.

aut

contra

Athanasium

loca ex
afferri

Operisolita,

tem Epistolis (quas

dicitur

fictitias

ostendi

3)

Libcrius

bus S. Athanasii

partim

aliit

communionem amptecti Valentis, Ursacii, Germinii, Auxentii, Epicteti, qui erant prsecipui Ariani in Pannonia et Italia, uti et Demophili in Thracia,et omnium Orientalium; damnareitem Athanasium, et confessionem fidei eorum libenter suscipere et approbare. l]j> Jam vero quiscumque Tillemontii vindex

non sunt Athanasii.

Ufinus lib. 10 Historise ecclesiasticsc cap.%1 dubitanterde causa reditus Liberii loquitur, ita scribens Nam Liberius urbisRomje episcopus, Constantio vivente, reg-ressus est. Sed hoc utrum quod adquieverit voluntati suse [Constantii) ad subscribendum, an ad populi Romani g'ratiam, a quo
:

Rufimuik
ve*ditm

sidubuaZt

rationibut

candide edicat, an credendum sit, Romanos fuisse anno 358 Arianos, aut saltem ita affectos, ut nihil interesse crederent, Arianumne, aut sexcentis certe prxvaricationibus obnoxium, reciperent Liberium, an Calholicum et dignumS. Petrisuccessorem ? Poterantne tantopere gaudere de recepto prsevaricatore,et Felicem,qui Catholicuserat, sed Arianorum communione pollutus, tanto prosequi odio, ut eum Urbe expetlerent in gratiam hominis vum Arianis conjunctissimi? Interimquantum ego existimo, S. Ambrosius, qui verisimiliter Romseerat, redeunte Liberio, hujus sanctitatem non C iis celebrasset ve?'bis, quse dedi num. 2, si talibus credidissetLiboriireditumsceteribusimpetratum,
qualia sibi ftnxit Tillemontius.Prseterea, si exstahinii Uberii de sua prtevaricatione tot litterse, si

proficiscens fuerat exoratus

indulserit,

pro certo

compertum non habeo. Hsec Rufini verba non mediocrem mihi ditbitationem injecerunt, quod viderem communi fere scriptorum recentiorum consensu tradi, formulse alicui ab Arianis compositse et comdemnationi S Athanasii subscripsisse Liberium, ab iisque solum in controversiam adduci, fueritne prima an secunda, aut tertia formula
Sirmiensis, cui subscripsit, acsi de subscriptione alicujus certo constaret. Etenim sic ego mecum
ratiocinabar. Si Rufinus, qui juvenis Liberium ?tosse potuit, qui certo Fortunatianmn Aquileien-

sem episcopum, cui

Aqitileise,

Liberii tapsus imputatur, ubi studiis operam dedit, cognoverat,

?ion habuit,

certo

compertum

utrum quod adquie-

confirma.

de lapsu ipso aliunde satis constabat, quomodo faclum dicemus, ut nulla de eo reperiatur mentio in scriptis Patrumejusdem temporis? De Hosiilapsu frequenter et acriter conqueritur S. Hilarius in libro de Sgnodis et Contra Constantiuni; nuspiam d$ Liberio, quamvis lapsum ejus ignorare non posset, si verus sit. Liberium laudibus extoltit S. Athanasius; nullibi pr vvaricationis arguit nam quie de lapsu Liberii in ejus Operibus leguntur, postmodum addita videbimus. Scripserunt iis quoque temporibus contra Arianos Lucifer Calaritanus, Marius Victorinus Afer, S. Phcebadius ejnscopus Aginensis. Nutlus eorum vel verbo meminit de ulla Liberii pr vva?*icatione. H3 Uttimus vero adobjectum ab Arianis Hosii
t :
t

imperatoris ad subscribendum, a?i vero obpreces Romanoru?n dimissus sit Liberius; unde compertum habe?^e possunt scriptores neoterici, quse tanto tradunt consensu? Crevit ea dubitatio, cum quod observarem, scriptores suppares de tapsuhiberii prorsus silere, ac solis Romanorum precibus aut excitatis a populo turbis
verit voluntati

restitutionem Liberii attribuere

spicere?n, vel
tas,

tum quod

pe?'-

maxime

contra Liberium a recen-

tioribus intorqueri litteras ejus

nomini supposi-

de quarum falsitate dubitare nequeo , et Frag?nenta illa S. Hilario iHdicule attributa, de quibus abunde egi.
115
in

Hanc instrumentorum, a

librario

lapsum respondet sine ulla mentione de Liberio, ut hinc non inepte colligatur, non ausos fuisse Ananos calumniam, quam post Hosii tapsum de Liberio sparserant, eo tempore sustinere. Ad hsec

uno codice sine ordine collectoru?n, cumpaucuhs hominis mdocti et ig?\oti Annotatis, qua ratione pro Ope?-e S. Hila?ni primum obtrudi,
et

quodam fawaqinem

' se,lle ' , ' i<t ve

r de

a[ur c enis argmemis,

a ?nultis eruditis tam facile recipipotue?nt,numvideo;

quam intelliga?n. hiterim

ex

iis

Fragmentis

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTEMBEIS.

tisauctoritatemfuissequ&sitamsupposititiisLibe-

599
ICT9U
J.8.

piurimas maculas famas et nomini Liberianoperperamaspersas,utnondubitemFragmeniailla vocare fontem sexcentorum errorum, quiin Historiam Arianorum Tillemontii aliori <> >que irrepserunt,et vel maxime,ubi agitur de gestis Libevii. Etiatnsi enim de lapsu aiiquo Libcrii aliiuide satis constaret, necdum vera essent plurima, quzc ex iltis Fragmentis mordaci stylocontrahiberium fuerunt conscripta.Veru?n necullus Liberii lapsus,nec idlius formulae Arianorum ad Semiarianorum subscriptio, tam certis probatur argurii litteris, et

118 Verum aiia ad utrumque locum se offert responsio utrumque enimOpus taudatum fuit con:

ilta, qiitV

meniis, ut mihinon appareat probabitius, omnia de iapsu Liberii dicuntur, ex calumniis

Arianorum ortum duxisse. Certe neoterici multum divisisunt de formida,citisubscripserit,dum

alii

mum

primam Sirmiensem, alii secundam, alii deassignant iertiam. Si vero omnium argu-

menta expendamus, nullum inveniemus, quisententiam suam possit facere probabilem, nisi solum refutando oppositas, sive ostendendo, has
nkoijue diii-

scriptum ante tempus, quo lapsus d icitur Liberius, ^""j^ ^~ s ut illacerte Athanasius non scripserit, quando //wruwieiOpera ilta composuit. Hoc alii dudum viderunt tiu fuerum **> et agnoverunt, etiamsi delapsu Liberii non dubi- e*uae i tarent. Ordiar ab Apologia contra Arianos, quas ante ipsum etiam Liberii Pontificatum fuit composita. Benedictini editores Operum S. Athanasii inp?\vfatio?iesuapag.\\$existimant,Apologiam contra Arianos scriptam circa annum 350, id est, duobus fere annis ante Pontificatum Liberii, et septem aut octo ante reditum ejusdem ab exsitio. Hancautem dant rationem. Excompluribus enim hujus Apoloyim locis, ac ex ipso potissimum initio liquet, editam fuisse, antcquam Ursacius ct Valens, qui ab Ariauis partibus rcsilicrant, et suam adversus Athauasium Bycophantiam coufessi fucrant, in impietatem recidcreut et adversus Athanasium Ariunisdenuo se jung-erent, quod, uttardius aimo
'
,

ccclii contigisse, alias dcmonstrabitur. Artptnict-

nentirvstex-

aminanda.

probabiliter sustineri non jiosse. 116 Qua de causa impositam mihi video necessitatem examinandi, an lapsus Liberii ?'evera satis videatur certus autprobabiiis.Quemadmodum

tum

illud

clarum
et
'6'rZ

annum

340

est, ex eoque evincitur, inter Opus fuisse conscriptum. Ac-

enim examinamus ea, qucC ad honorem et gloriam Sanctorum conducunt, ut liqueat, quam sint certa aut ineerta; pari ratione nefas credimus sine examine admiitercquscipsis dedecori sunt,etiamsi satis

cipe, tector, missis aliis locis, uitima, prout conscripta videtur, Apoioguv verba Quis conspectis hujusniodi rebus, non fateatirr, Valentem et Ursa:

cium jure sese reos dcclarasse, ac resipiscentes, ejusmodi litteras adversum se conscripsisse, quod
mallent aliquautisper pudore suffundi, quani seternum sycophantarum supplicium luere? Hinc inAnnotatis observant editores, idtima hsec esseApologiie verba, (quod aiio etiam
et reliqua usqite

communi neotericorum consensu

Ex opinione enim quse olim communis erat, et hoctempore aplerisque, eruditis fatsa creditur, abunde coUigitur,
recepta.

fuerint de lapsu S.MarccIiini,

nonnuilas opiniones medio sevo invaluisse, quse diiigenti et critica antiquorum scriptorum perscrutatione aut incertse, aut improbabites, aut etiam certo faisee reperiuniur. Non dissimulabo idium ex argumentis, qnibus Baronius aliique lapsumLiberiiasseruerunt sed singutaordincdabo, eorumque vim examinabo, oppositis tamen iis,
;

log*iam hic

argumento ostendunt) ad fincm, diu post scriptam Apoaddita fuisse, nimirum duos uttiquibtts agitur

mos

articulos, in

de Liberio

et

Hosio.
119 Papebrochius noster in S. Athanasiou*/ Maiicap. IQwuni. 220 eadem fere de tempore scri'
. '

apolagia
"

onnum

1'-'

UliusApoIogie t et deadditisposterioribus diose* rat;imo et in prsefatione num. 15, licetibidem

tce

Lnea cx
Operibus S.
Athanasti

pro lapsu
Libeni
gitta :

quwvicissim miliise offerent advim argumentorum infringendam, aut sententiam de perpetua Liberii constantia confirmandam. 117 Primo Baronius ad annum 357 num. 32 adducit locum cx Epistola S. Athanasii ad Solitarios, sive ex Historia Arianorum ad Monachos, ut vocatur in editione Parisiensi Benedictinorum,
ubi num. 41 Juvc leguntur Porro Liberius extorris factus, post biennium denique fractus est, rui:

errore typographico legatur cccxlu pro OCCiLix. Errorem huncesse t>jpographicum,ostendil ratio addita, Quoniam nulla continet Aota poat reditum ab exsilio confecta. Nam reditus Athanasii conti-

alte-

a Papebrochio figitur auno 311). Eamdem rationem rursus allegat Papebrochius num, 220, ubinutlus est error in numero, ita scribens IIoc autemtemporecompositum, ideoprsscipue sustineo; quod nihil contineat ultra annum cccxi.ix, quo suam y
git, et
;

nisque mortis perterritus subscripsit.Verum ea ipsa

recomnrobaturcum

violentia eorum,

tum

Liberii in

hteresim illam odiuin, ejusque pro Atlianasio suffrag-ium , quamdiu scilicet libere arbitrioque suo
ajrere licuit.

poenitentiam Ursacius et Valeas scripto sig-narunt. Nam qtue de Liberio llosioque adduntur in line, quando ct quomodo acccsserint, in pncfatione jam

Nam qufetormentorum

vi prseter prio-

eliciuntur, ea non reformidantium, vexantium sunt placita. In eumdem de Liberii. sed lapsu sensum trahuntur verba ex Apologice S. Athanasii contra Arianos, in qua num. 89 hicc legitntur Cum autem non solum verbis mihi pa-

rem sententiam

etrursuin suoloco indicabo. Cum itaque idcm utroque toco PapebrocJiii sit sensus de tempore Operis conscripii circa annum '610, niniis negli' genter Tittemontius Nota 81 in S. Athanasium Papebrochium contraria sibi scribentem exhibet, ridicutamque excogitat occasionem, qua in errodixi,

rem, ut

vult,

primo

loco
,

inciderit.

Verum

tali

etiam exsilium sustinuerint. ex eorumque numero sit Liberius Komae episcopus nam etsi exsilii aerumnas ad finem usque non toleravit, attamen quod conflatam in nos couspirationem probe nosset, biennio in exsilii loco est commoratus. tvc uttima verba facile exponi possent de exsiiio non quidem perpetuo, sed biennaii tolerato, nisi prioribus iapsus atiquis Liberii ciarius indicaretur. Nam verba iiia, Etsi exsilii serumnas ad finem
trocinati

fuerint, sed

utendum
chii,

erat

prMudio

ut sententiam Papebro-

tare inciperet.

ab editoribus Bened'it/ /nis adoptatam, refuAudiamus igiiur, quid afferai <t>l

ruiemontu
"'
'

eam reformandam*
novum de causa quo verisimiliter coiritatum non est, nisi quando anno cccliii Con& ..... stantius pacifacura totius impcru dominmra aueptus est. Nugx hw sunt TUIemontiamv, quas Papebrochiusnosterjamquasipricvisasrefutavit.Nam ostendit cap. 19, novos statim exortos esse Arianorum motus propter Marceltum Ancyranum cum S. Athanasio simui absotutian in concilio Sardi*
120 Scribebat, inquit, quando
ipsius po-stulabatur judicium, de
.

r/iom datam

usque non toleravit, sotum significant etsi non fuerit in exsiiio ad finem usque vitce, in eo tamen fuit biennio. Nec plus etiam significant verba Grecca. Hac fortede causa Baronius locum ilium

non allegavit.
Septembris Tomus VI.

S0

cv/j.v

coo
AUCTOUR

DE

S.

LIBEItfO

PAPA CONF.
tamen
confessos.

J.C.

censianno 317. Quare omnino non capio, qua ratione Tillemontius iltaobjicerepotuerit; cum ipse
narret ad singulos fere annos nova Arianorum aut Eusebianorum contra Athanasium molimina; ncgue ignoraverit eum eodem anno 347, quo causa ipsiusjusta est declarata in concilio Sardicensi,

que, quantumvis sero, veritatem

,

ab Eusebianis rursus

liabulo Philippopolitano.

damnatum fuisse in conciImo allegata ratio Tille:

nam anno 35G, quo Apologiam vult compositam, Ariani et Constantius non votebant novum de Athanasio judicium, sed vi exsiliisque cogebant omnes latsc ab Arianis contra ipsum senteniim subscribere. Altera ipsius ratio est, quod in duobus posterioribus
rnontio potius est contraria
ille

articutisteganturexsitia Liberii, Hosii,muttorum-

Operii

A-

{hanicuiani
irfcttnntiir

que aliorum episcoporum, quorum nomina non exprimwitur. Hevc autem partim non innotuisse Athanasio, partim etiam non esse facta ante annum 35G, recte observat Adjecta vero postmodum fuisse, se cxistimare non posse contendit. 121 Mavult igitur credere,illa sola Operipostmodum inserta per parenthesim fuisse, qiuv ibidem leguntur delapsu Liberii, (ut allegata verba exponit,)et delapsulIosii.Adpropositu?n nostrum satis quidem est, quodhic admittere cogitur Tillemontius; neque enim magis verisimile fit, db ipso Athanasio p^arentheses illas fuisse additas, quam totam partem posteriorem, utpostea ostendam.At
.

Hcvc duo ubi pr cvstiterat num. 88 Apologia?n concludit hoc modo : Quis hasc advertens non fateatur nullam indulgentiam aut gratiam iu causa nostra locum habuisse, sed jure et merito tantam episcoporum turbam, et privatim singulos et congregatos talia in nostram defcnsionem conscripsisse, inimicorumque sycophantiain damnasse? Quis, conspectis ejusmodi rebus, non fateatur, Valentem et Ursacium jure sese reos declarasse, ac resipiscentes, ejusmodi litteras adversum se conscripsisse, quod mallent aliquantisper pudore suffundi, quam geternura sycophantaruin supplicium luere? Hcvc r^ecte, elegantique stylo. 125 At episcoporu??i exsilia, quse deinde sub?ie ctu?itur,non faciuntadpropositu??i Athanasii.E te ni?n illeostendere voluit,recie se absolutu?n variis judiciis ideoque opus non esse novojudicio, ut liqitet ex i?iitio Apoiogioe.At exsilia episcopisdeinde an?iis 353, 355 et 856 i?iflicta era?it, quia novo illi judicioper A?"ian'os instituto, et se?tte?iticV contra ipsu?n, ta??iqua?n de novis cri??iinibus convictum, p?*olata ?iolebant subscribere. Qua?^e, a?itequam episcoporum exsulantium judicia pro se laudare
rectepoterat, opo?*tebat ostendere, Arianos aliosillis co?isentie?ites, quipost concilium Sardicense Atha?iasiu??i in conciliabulisSi?'?nie?isi,Are-

v'<"''

roiio.

nibut

que

latensi, Mediola?xe?isi, Biterre?tsi, aliisque Orien-

id satis non est

logia, si edita

ad veram Apologite epocham

sta-

taliu?n conve?itibus

tue?ida?n.Ete?iim ridiculavideripotuisset illaApo357.

se, et

damnaverant, male processisnullam ?nere?H fidem, Exsulaba?it enim

Cumenim

ab Athanasio fuisset anno 350 aut nihil contincat de objectis Athana-

episcopi, quia illorum conciliabulorum judiciis noluera?it subscribe?'e.Si procul dubio male ratio-

siu cuhfniniis post nnnum 3 U, quw tamen multiplices erant et graves, ut videri potest in ipsius Apologia adCo?isiantium,qiuv anno 356 aut serius

potest esse scripta,meritoAriani talem Apologiam

risissent,et

non inepte respondissent ,hominem de-

cinaretur ille,qui diceret Absolutus sum an?xo 347 antea; nequeo igitur noxius esse hoc anno 356, (ut liquet ex Marcello a?icyra?io, qui simul cum Athanasio absolutus est, et postea tamen non ab hcvreticis tantum, sed etiam a pluribus Ca:

et Scvpius

cies judicatum et

absolutum,vel sic iterum injudicium vocari posse, si de tiovis accusetur criminibus. Intempestiva igitur et invalida fnsset illa Apologia anno 350, cum in ea non refutentur calumnicvpost concilium Sardicense, aut certe post annum 319 ab Arianis confictcV, quarum causa
Constantius
latcV
Irticuti

damnatus) manifestmn est, illegiti??ie siargumentari auctore??i iilius Appendicis; du?n ex soiis judiciis anni 347 et ante latis ?iititur inferre, episcopos ab a?i?to 353 usque ad356 recte detrectasse da??matio?%i Athanasiame subscribere, p?\vsertim cum ob novas calumnias sententia ilia
thoiicis
?niliter

novam contra Athanasium persecu-

tionem exorsus erat, senientiseque contra ipsum

\tl
sit,

fuissettata. Talis certe nonest dialectica S. Athanasii, qui, si voluisset posteriora illa Apoiogise
sucV adjicere, multis rationibus ostendisset, epi-

omnes volebat subscribere. Verum modo examinemus an verisimile

t

Apdtogiit

At/ianasta1Ut

dm

pott

udditi

ab ipso Athanasio addita esse illa, de quibus agimus.Nam hoc magis pertinet ad propositum nostrum. Utrum editores Benedictini crediderint,

scopos exsides non potuisse prudenter novis iltis Aria?xorum calumniis fidem habere, autjudiciis J acquiescere, sed hoc non sotum i?itulisset ex diu
pnvteritis contra sanam dialecticam. 124 Deinde non erat prudentnv et sapientise S. Athanasii Apologise solidis rationibus instrucLvpost aiiquot a?i?iosejus?nodilacinia??iattexere.
subjectos,
terat,
S.
sio

ultimum isiud fragmentum ab ipso Athanasio, an ab alio, Apologuv adjunctum, ibidem non edicunt; sedsolum observant, diu post additmnesse. Mihi autem vix ullum relinquitur dubium, quin sit pannus ab homine i?nperito diu post morteni
S. Athanasii assutus. Certe illud S. Athanasio prorsus

Alham-

Etenim prseter JEgyptios aliosque ecciesiev sucV non nisi paucos anno 356 proferrepo-

fragmentum
;

neque in eo relucet sttjlus, dialectica, ingenium,aut methodus scribendi Athanasii, nequecum Apologiarecte
est
.

indignum

omnia sermonem Grsscum recte intelligentibus, et ad singida studiose aitendentibus, erunt manifesta, quantum existimo. 0?*dior ab inutilitate fragmenti. Postquamjudiciapro se
connectitur .Hccc
cu?n ante, tu?n an?io 347 in concitio Sardipamitentiam U?*sacii etVaientis exposue?'at i?iApologia S. Atha?iasius ; wwm.58 insinuat, quibus de rebus ulterius sit acturus his ve?*bi$
lata,
ce?isi, et

qui consta?ites seprasbuerant. Ariani eni?n t si?igutis Athanasio adhtvrentibus facile decemjactassent episcopos eidem co?itrarios,partim amore hxresis Ariamv partim metu impera-

quipro

toris Consta?itii

ro superiores , riora judicia prioribus

tanto sibi adhcvrentiwn nu?neplansibititer intulissent poste; ,

pr vferenda
t

esse.

Qua-

propternon erat prude?xiis

Quo autcm

palara

fiat,

eos

non gratia quadam, non

necessitate aut vi inductos esse ad luec ag-endum, libct cura vcstra bona vcnia rera altius ab exordio

anno 356 aut sequentibus numerum et judicia episcoporum ailegare pro causa Athanasiana, et sic Apologiam optimam inepto a?*gu?nento corrumpere.Aliis tunc argumentis utendum erat contra Arianos, aliisquerevera utitur Athanasius in Apologia ad Conviri
:

sta?xtiumeo te??iporescripta.Nam in ea refutatca-

cnarrarc, ut cog-noscatis, episcopos fequi bonique studio talia conscripsisse,Yalentem vero

lumniasArianorum quarumoccasionedanmatus
ab
tpsis erat. Expo?iit

maximam eorumdem

vio-

Ursacium-

lentiam, qua tantam multitudinem ad prcvvaricationem coegerant t ut ex iis quilibet inferreposset,

taiibus

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS. A

talibus

""
umoa
J. S.

eorum judiciis

nihil tribuendum, nec

ma-

gni faciendam ipsam multitudinem,

cum

pluri-

mi sola vi et metu
- ab-

consensissent.
illius

nasius, videtur Historiam suam scripsisse eodem tempore, quo occisus est S. Secundvs. Nam ibidem, postquam dixerat, persecutionem necdum
quievisse, post alia ccedem S. Secundi ultimo loco subnectit his verbis : Certe jam (Grtece ovrtayotp v,y.\ vwfy Sic enim et nunc) summae viri audaciae

f-.rm fatfJta

anni 357, ul
oitendUur.

125

Jam vero si numero episcoporum

t

tcm-

jtficantur.

poris certandum non erat multo minusex ouuiibus soli nominandi erant Liberius et Ilosius, si utriusque lapsum noverat Athanasius; sed potius laudandi Paulinus Trevirensis,Dionysius Mediolanensis, Eusebius Vercellensis, ct Lucifer Calaritanus, quorum exsilium Athanasius memorat
in Apologia ad Constantium num. 27. At lapsum ignorabat Liberii et Hosii, si credimus Tillemontio
illa primum scribebat; postea vero intellectum addidit ad amputandas Arianorum cavillationes. Ratio ipsiusestex discursu petita nam

Sccundus Pentipolitanus sccleratissimus, cjusque conjurationis socius Stephanus, gnari sc quantumvis injuriaa insenmt, hSBreBim senipcr pro defensionesua habituros cum presbyterum non sibi ob;

quando

sequentem in Barca cernerant, Secundum nomine, ' i-e. cjusg-entileni * quidem lueretici, sed non ejusdeni fidei, dcm nomicalcitrando virum occiderunt. Mox addit, exaggerando crimen homicidarum, in ipsa.. Quadragesima CtVdcm patratam. Hoc postremum videtur factum particulare, in illo Operc ab Athanasio relatum, cum continuo transeat ad generalem criminum ab Arianis commissorum expositionem. Quapropter videtur S. Atltanasius Historiam Arianorum conscripsisse circa Pascha anni 357, aut certe non diu post. Imo etiam mrlioare
illam potuit sub initium anni, et circa aut no,> diu post Pascha absolverc; Pascha autem incidebat
in

dictiomeliuscohxretsineitlis, quwdelapsuinserta leguntur. Credamus tantisper dicta de utrius-

quelapsuposteafuisse infarta. Idcertofactum non fuerit per ipsum Athanasium. Nam paulo post, ipsis rursum solis nominatis num. 90, hcecsubjunguntur Sunt etiara formaet exemplar (Liberius et Hosius soli nonmtatimexpressi) postcvisuostris, ut proveritateusque admortemdecertent. An dicemus, B non vidisse Athanasium, quam ridicule homines, qui exsilii incommodis ad injustitiam erantprolapsi, dicantur forma et exemplar certandi pro veritate usque ad mortem? An laudatus Athanasius non vidisset, Operi mox finiendo rectius subjungi potuisse, si qu&de lapsu e]riscoporum,quos lauda:

E diem xxmMartii. epocham scripti Operis alio etiam Attn im12S Hanc AnliOargumento manifestam faciam. In eo S. Athana- rhrni, 7111
/.'

tii

sius variis vicibus loquitur de Leontio episcopo Antiocheno, cujus mortem nullibi indicat , sed

cr Socraie

verat, postea erant observanda?

Injuriam facieipsi

num. clare etiam viventem significa his verbis: Ex quorum numero est Leontius castratus, qui nunc
4.
l

mus solertissimo Patri,

si

tantam

affmgamus

Antioelme episcopus

cst.

Itaque aut vivebat Leon-

cogitationem negligentiam. verto, nequeo S. Athanasio attribuere additamenta illa de lapsu Liberii et Hosii; sed totumpotius illud fragmentumposteriusexistimo essehominis indocti, qui nec linguam Grmcam perfecte noveigitur
rat, et

Quocumque

tius,aut mortem ejusadhuc ignorabat Athanasius. Atquimors Leontii videtur contigisse prio* ribus mensibus anni 357. Socrates lib. 2 cap. 37
asserit, Leontii mortem ab Eudoxio Qermanicim episcopo intellectam, qui tum Itoinae adcrat. Coa-

minus etiam artem ratiocinandi.

Nam

et

particulis, quibus orationis partes conjunguntur, subinde male abutitnr; et dictio ipsius aliquot tocis hieret impedita; ratiocinia vero format plane

stantium eodem etiam tempore RomiB fuisse iusinuat, Socrates,ita pergens Et cum imperatore quasi Germanieeusium civitas callide collocutus
:
,

solatio

misera. Quod si quis illa orationis vitia maxime orta credit ex parenthesibus de lapsu Liberii et Hosii postea adjectis, non contendam vehementur,

quamprimum
retur.

petiit, ut ipsius ac providcntia indigeret illuo redeundi potestas sibi concede,

dimisit.

modo
Historia

fateatur,

magis inepte insertas

esse,

quam

ex Historia data quibus lapsuslAArianorum ad Monachos S. Alhaman illa berii aperte asseritur, inquiramusque sioscriptaest censenda sint S. Athanasii. Hanc quoque Histoc riam, adjectis aliquibus de lapsu Liberii lapsuque existimat Paet morte Hosii, interpolatam esse,
Arianornm a
,

ut attribuendse sint S. Athanasio. 126 Transeamus modo ad verba,

Impcrator vero nihil doli suspieatus.hominom At ille primores rcgis cubicularios adjutores nactus, rclicta civitate sua (Germanicia) episcopatum Antiochia; per fraudem occupuvit. Valesius in Annotatis ad hunclocum Leontiimortem ftgit anno 35G, quiaexistijnat, Constau,lium observavi eo anno Romw fuisse. Verum, ut antea Tillemontio et aliis, Consttndius Eomm fuit cum annoMl a posterioribus diebus Aprilis usquead
,

pebrochius noster, sed hac in re consentientes non habet editores Benedictinos Tillemontiusillamin.

mcnsc Maio finem fere Maji. Itaque verisimiliter Leontii audivit Eudoxius, si vera narmortem
rat Socrates. 129 Si itaque consideremus

quisitionem fugisse videtur, leviterque solum dicit,

immensam

itineris ROflM
,,1

tiWff-

/ec/a rst cir

non videre se tantam necessitatem admitten-

Benedictini circa finem prsefationis sue mortem Hosii allegant, ut ostendant, Historiam illam esse scriptam anno
di, locos illos esse interpolatos.

longitudinem,quccestinterAntiochiametRomam, non poterimus existimare, Leontium maiisse post mensem Martium anni 857, aut saltem post me-

Vaium
o57.

aiiHi

o*,silentquedeinterpolatione.Papebrochiusobservationem suam breviter solum edixit, sed eam

pturibus hic probandam suscipio, ut certamprorsus et indubitatam. Primo, exeeptis iis, qusc addita crcdimus, fere nihil in illo Opere refert S. Athanasius, quodfactum non videatur ante finem anni 356, quo S. Athanasius Atexandria exivit, et latebras qusesivit in solitudine aut certe nihil narrat, quod nonvideatur accidisse ante Pascha anni 357, quo figendum est martyrium S. Secundipresbyteri, relatum num. 65, cum dicaturcon:

dium Aprilem, si forte felici navigationc nuntius *u, non diu ante (mem M<>n Romampervemt. 1
montius et editores Benedictini faientur, Sucratem chronotaxi suse essc contrarium; sedeidem, statuunt. ui stepe erranti, fidem hic dbrogandam

ProauctoritateSocratis,cujuserroresfrequentissimos novi, minime contendam sed solum

:

dam, ipsumhicaut nonerrasse,autcertetam$Or nostms. rum, ut idnequeat, prodesse adversariis

SozomenuslibAcapAUolumait,Eudoanumcum
imperatorefuissein Occidentis partibiis, quando id RoLeontii mortem audivit. Itaque nec negat
,

tigisse in

Quadragesima.
vero ex modo, quo illud narrat Atha-

127

Jam

mxcontigisse, nec nominatim af/irmat namfuit Constantius eodem anno etiam Mediolani et Sir\

mii,

602
AUCTOItC

DE

S.

J. S.
ncfjuit dif'

firri USqiU

mii, et in aliis locis minus nobitibus. 130 Porro ad propositum nostrum satis est, si ostendamus, Eudoxium ante audivisse, mortem
Leontii, etin Orientem discessisse, quam lapsum Hosii.Hocautem videturcertum neque enim xdlus Eudoxium facit auctorem secundcB formuise SirmiensiSy cui Hosius subscripsisse creditur; sed itlius cum Potamio et Hosio prsecipui auctores dicuntur, Valens Ursaciuset Germinius. Quapropter non erat amplius Eudoxius apud imperatorem, quando illa formuta publicata est; sed ea statim ad ipsumfuit transmissa. Intelligimusidex Sozomenolib. 4 cap. 12, ubi Vatentem, Ursacium et Germinium Hosio auctores tribuit impicV istius formuUv, aitque Eudoxium cum Acacio Civsariensi et Uranio Tyrensi in conventuAntiochcnosimiiem
:

LIBERIO PAPA CONF. Epiphanium Hcvresi IZnum.

133

2.

ad finrmi
ni, '71110 intctieria
ctt

antetaptum

nihilin illo rerum gestarum ordine posuerim, quod Tillemontius ipse non narravit, non capio prorsus, qua crisi chronoloqica mortem Leontii ftgere potuerit circa finem anniZbl, ut facit in Arianis art. 7 et Nota 50, ubi miserrimumpro ea epocha adjungit ratiocinium ad quod tamen non facile responderi posse existimat. Eudoxius, inquit, ubi occupaverat sedem Antiochenam, misit Asphaliitm presbylerum ad Constantium, procul dubio ad petendam Constantiiconfirmationem.Asphalius autem adhucSirmii erat, quando eo circa medium Maium venerant
vero,
legati concilii

Jam

cum

D
9"arn ftin
'"oniiu,

Ancyrani. Hinc

infert,

mortem

Leontii non essecitius figendam, quam circa finem anni 357. Recte ratiocinaretur Tillemontius, si

impietatem publicasse, litterasque scripsisse, quibus gratias agebant Valenti, Ursacio atque Germinio, eorumque ministerio adscribebant, quodOccidentales rectesentirent, id est,

hirundines nuntium de morte Leontii

pertulissent; si ipse

Sirmium

recepissent. Occidentales

impiam formidam vocant Hosium Pota,

Eudoxius hirundinum more Antiochiam volare indeque eadem velocitate Asphalium potuisset Sirmium mitiere. Verum qui
,

Latina versio litteras illas gratiarum actionis male soli Eudoxio attriB buit, ideoque verba ipsa non dedi. ermultifudo 181 Prirterea ipsa multitudo rerum gestarum rci-umgetta nti<-r invasionem Eudoxii et concilium Ancyranim nttrr num, anle Pascha anniSoS habitum, abundeinsimorletn nuat, non vixisse Leontium usque ad Juiium anni nnfti
I.

mium,

et forte paucos alios.

sine ulla necessitate credit, iter longissimum et difflcillimum, quod cst inter Antiochiam et Sirmium, quatuor mensibus hibernis ter institutum
esse per presbyteros et episcopos, ille mihi honesto potius risu, quam seria refutatione videtur repellendus. Vidit in illa ipsa dissertatione Tillemontius,

homines

alio

modo

iter instituere

nam

inte-

grum mensem

requirit, et merito, ut legati

,

Ancy-

Eingamus enim tantisper defunctum esse Julio. Mortem ipsius vix Sirmii intellexisset Eudoxius ante Septembrem aut Octobre?n, et sicpropler hiemem appropinquantemvix anteJanuarium reuisset Antiochiam. Ubieo pervenerat, idque in Mgypto intellexerat Aetius impius, AnHochiam venitad Eudoxium. Rursumhicmense, 11I minimum, opus esset, prcvsertim hiemaii tem357.
,

medio

ra Sirmium pervenirent idque mensibus Aprili et Maio. Attamen longe facilius illud iier tempore verno decurretur uno mense, quam Antiochenum, quod mutto prolixius est, duobus mensibus hibernis. Quapropter ineptum est illud Tillemontii ratiocinium, certumque est Leontium aliquot mensibus eitius fuisse defunctum; et vix dubitare pos-

pore, ut nunlius Antiochia inJEgyptum, indeque Aetius veniretAntiochiam-.etsicFebruarius fuisset,

lib.

antequam eo

venisset.

Nam,

teste

Theodoreto

sum, quin Soc?*ates vere dixerit, Roma? nuntium de morte Leontii accepisse Eudoxium nam sic omnia recte peragi potuerunt. 13 Etenim si mense Maio RonicV mortem Leon.

\-

scd inmtit,

2 cap. 27, Aetius

Alexandrim erat apud Geor-

giit/ii

est,

Arianurn vjtiscnpum, et ex ,'Ep\ypto reversus tfwmEudoxius episcopatum Anthiochensis ecinvaserat.

Eudoxius, potait itinerc terrestri aut navali Antiochiam pervenire ante hiemem, et
tii

intellexerit

figendam

meme
r*io

Jl/ur

vel

A-

clesiae

concillum

incyranum
non tinit

&l Credamus modo gratis, Eudoxium ante adventum Aetii episcopos convocasse ad concilium,
I

eam tam
rofiqi,

ie-

in quo illum, ut ccrle habet Socrates lib. 2 cap. 37,

ordinem diaconatus, quo ipsumque concilium mense Februario haberi potuissc. Vel sic notabile tempus
est rcs/ituerein
.

conatus

dejectus fuerat

Aetiumad se accersere ,conciliumcelebrare ,A'etia~ nos fovere, eoque agendi modo Semiarianos exacerbare. Hi vero sic etiam tempus habebant eonferendi consilia contra Eudoxium, el proficiscendi Ancyram. Quodauiem Asphalius presbyter mense Maio esset Sirmii, ubi negotia sua absolverat. teste Sozomeno lib. 4 cap. 13, nihil prodest Tillemontio, etiam conira Socratem nam Asphalius, ardentissimits fautor do^-matis Aetii, verisimili:

prili.

rursum eanguntea, de qvibus conqueritur Georgivs Laodicenus in Epistola sua ad episcopos SemiarianosMinoris Asise, Macedonium, Basilium, Qecropium et Eugenium, ita scribens apud Sozo-

menum

Ub. i cap. 13: Aetii naufrajriumtotampenecomprehenditAntiochiam.EtenimEudoxiusdiscipulos exeorabilis Aetii, qui a vobis ig-nominia notati simt , omnes suscipiens in clerura promovet,

ter tantum missus est, ubi Eudoxius consiiia cum Aetio contulerat, et partes suas utcumque firmaverat, ut mirandum non sit, si hiemati tempore tardius proficisci potuerit, seriusque advenerit

ipsumque Aetium haereticum prascipuo honoreprosequitur etc. Quapropter secundum hypothesim

fuisse

nostram verisimile nonest, hsec a Georgio scripta anteexeuntem Februarium autMartium. H&cigitur Epistola difficulter Ancyram pervenire potverit anta
sit

Simnium. Imo, sistatimpost adventum Eudoxii, in Itatiam, ubi Eudoxius imperatorem reliquerat navigare voluisset Asphatius, poterat cogi ad hiemem in portu aliquo intermedio traducendum, et sicpost hiemem inlialiam pervenire indeque mense Aprili aut Maio Sirmium. Tricashas chronologicas longius produxi, cum quia Boschius noster in Historia chronologica Patriarcharum Antiochenorum ante tomum iv Julii Tillemontiichrono-

congregatum ibi concilium, cum a veloci veredario, sed a clericis jjer Eudoxium vexatis, ut testatur laudatus Sozomenus, ita scribens Cum Eudoxius ad hunc modum res turbaret, multi ex Antiochcna ecclesia, qui 5jus eonatibus resistebant, ab eo ejecti sunt. Qui
perlata non
:

aoceptislitteris Gcorgii Laodicensis episcopi, Ancyram Galatiaj venerunt. Ilas tamen litteras se accepisse, antequam concilium

taxim in Leontio adoptavit, tum ut clarissime crvditis lectoribus ostenderem, non posse utto modo sustineri, Athanasium scripsisse iita, dum Histojnam Arianorum componebat, qucV in ea de lapsu et morte Hosii, et maxime de lapsu Liberii
leguntur inserta. 135 Lapsus Hosii passim figitur anno 357, nec iltum alio anno contigisse, manifestum est ex
concilio

E.c dirla

chrowiaxi
certu '
'"'

inchoarent, testantur episcopi concilii Ancyrani in suis apud S.

lerpofafioO.
peris Mli-

Ancyrano, statim anno 358 ante Pascha

contra

ntuianii

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBIUS.

608

contra impiam formulam Sirmiensem habito, uti etexlibro S. Athanasiide Synodis. Mense Julio compositamformulam,citiHosixtsdicitursubscripsisse, credit Tillemontius, et serius alii quidam; mortem Hosii circa finem 357 figit Tillemontius tom. 7 Nota 7 in Hosium. Non potest saltem citius

num.

78

Fefellerunt

enim ig-norantem regem, ut

ecclesiis

iCCTOIt
l. S.

istiusmodi perfidire fidem bellis occupatus exponeret et credendi

formam

ratus imponeret.
et

Rursum

nondum regeneTitlemontius eodem loco

mense

figi,quiapostlapsum Sirmio reversus estin Hispaniam, ibique aliquo tempore supervixit, et forte ad plures annos. Pro lapsu ptwtenso Liberii mensem assignatum non video; neque id miror, cum nemo certo edicere valeat, in quo lapsus ille
consistat, aut

Imperatorum ex legibus, Mediolani latis ipsum eo anno non venisse Sirmium, nisi sub finem Julii. Recte, inquam, infert, Constantium non venisse citius Sirmium. At illo ipso mense Sirmium venisse minus est verisimile, cum ob irruptiones hostiles
tom.
4-

Julio, rectc infert,

qua occasione

contigerit.

At con-

sentiunt hodierni plerique eruditi, ut antea probavi, Liberium Romam non rediisse ante annum 358. Quare nec lapsus est dicendus ante illum an-

in lllyricum veniret, ideoque verisimiliter / profectus sit ad exercitum hostibus oppositum. At credamus, Constantium circa finem Julii venisse

Sirmium, rvlictisque belli curis, conventum episcoporum habuisse, iu quoformxda Sirmiensis

fuerit concepta, approbata, sxibscripta. Discesserit

num, cum Constantius reditum Liberii Romanis promiserit, si cum episcopis aulam sequentibus consentiret. Itaque, sicut Hosium dimisit, post-

quam

tim remisisset,

consenserat, ita Liberium procul dubio stasi et hic consensisset. Attcndat

modo, obsecro, studiosus lector. Scripsit S. Athanasius Historiam suam inJEgypto anno 357 circa Martium aut Aprilem, ut probavi; at credamus, occupatam etiam fuisse usque ad Julium aut AuB gustum; quomodo igitur loqui poterat delapsu Hosii, qui Sirmii contigit mense Julio autserius? quomodo de morte Hosii, quam non obiit, nisi circa finem anni, et forte post aliquot annos in Hispania, tanto terrarum intervallo remota ab
berii

Hosius, quem alii nouaycnarium, aJncentenarium faciunt, ipso mense Augusto, ante quem certe conventus haberi non potuit, in Hispaniam. Attendat nvodo lector ad ingentevn terrarum tractum, qui Sirmium et Cordubam interjacct, et facile videbit, decrepitum senem verisimiliter

Cordubam non
sibus.

venisse, nisipostremis

annimen-

aliquo saltem tempore in Ilispania supervixerit, verisimile non est, eodem anno defunctum. Si tamen reveramort ><,,, fingamits mense Novembri aut Decembri, quo demxtm modo nuntius de morte ipsius per immensa

Cum autem

JEgypto? Quomodo nosse poterat prwtensum Lilapsum in Mgypto, antequam ille in Pannonia contigerat? Hxc igitur nullum mihi relinquunt dxibium,quin omnia illa Operi Athanasiano

terrarum spatia transvolavtl in Mgypti solitudinem, et ante finem anni ad S. Athanasium pervenit? Oeulos requiro geographicost ut videant, contortissimam ipsius chronotaxim c07isistere non

eaque nc
cnntorta

postmodum sinfadjecta. 136 Verum fingamits tantisper, Historiam ad Monachos aut Solitarios scriptam fuisse circa
finem anni 357, ut vult Tillemontius tom. S in Athanasio art. 89 et aliis locis: et Leontium Antiochenum eo usque vixisse, aut non diu ante defunctum, ut mortem ipsius necdum sciret S. Athanasius. Fingamus, inquam, vera esse, quze nullo modo verisimilia esse ostendimus. Vel sic numquam fiet verisimile, aut mortem Hosii, aut lapsum Liberii notum fxtisse Athanasio. Poterat circa finem anni 357 lapsum Hosii intellexisse una cum falso rumore, quem de Liberii consensu
ut observat

posse, etiamsi plures ipsius errores pro totidem fundamentis supponamus. Jam vero si attcnda-

musad

dicta

S.SilariideSosio inlibrodeSy-

quukmTitle
montii chro
notaxi

nodis,qui conscriptus est sub finem anni 358 vet anno 369, videbimus, Eosium ubique ut mventem memorari, et nihit prorsus de morte ipsius insinuari, xtt videatur saltem aliquo tempore vixisse post annxtm 357, quemadmodum satis mdit Tille-

montius

ipse.
i

138 Po^^ro^quodargxu.icnlis chronologicis ostendimus, ex ipso etiam loco adjecto coUigit,< Nam
.

tocit
,

j\t

'ihnlui

utSUta essr,
f/K.V ll
I I

oratioS. Athanasii longe perfectior est, si tocus, num. Ude Liberii lapsu adjectus, tnunimntbsci^
datur. Narraverat S. Athanasius egregia Liberii certamina et exsilium. Deinde refert duorum ejus legatorum earsilia, presbyteri nimirum et
diaconi, concluditque injurias ab Arianis illatas his verbis

eodem tempore sparserant Ariani, Sozomenus lib. 4 cap. 15. At Liberii lapsus, qui C post biennium exsilii contigisse dicitur in addiUs
apxtdAthanasium,qitiquesecundumhocsid>fhtc)ii anm 357, autpotius anno 358, quo Romam rediit, infigendus esset; necdum circa finem anni 357 potuisset Athanasio in JEgypti solitunotescere dine. Neque enim seculo iv literse dirigi poterant

Romanss Ecclesu
:

Sio itaque a prin-

Ecclesiam labefaotare conati cipioipsam optantes suam illi admisccre impietatem. Et sunt, post locum additum. Nihilquidem (Grsece jmvwi,

Eomanam

quod
g-ratia

itaque

perperam

per cursores ordinarios ad id statutos, sicut fM nostris temporibus; sed committendse erant aliad cui, qui iter illxtd instituebat, et sic tardius
remotas provincias perveniebant Itaque difficulter tribus mensibus ex Pannonia in solitudinem JEgypti fuisset fama illa perlata hiemali tempore. Quod vero spectat ad mortem Hosii, Tillemontius
.

non

H6'g'tv.ssi

ccclesias,

quam

fuit versum) hfflresie BUffi sunt. Populi vero per singulaa didicere, fldem retinentrs, magi
II,

stros exspectant snos, ctc.

vc (tplimc scquuntur.

Si vero interponantxir verba addita; non verba illa, Niliil quidem hseresis roaa connectitntur gratia etc; nec apte poputi fidem retinentes, post exspectarc mag-istros suos dieuntur statim
retatxtmpriccipuiUagislrilupsuni.Vc.il-i-cuprusubjundenter non scripsisset Athanastus, qum m.W, ita guntttr post relata certamina Liberii scribem:lgnor&tBCi\icet(Constantius,quiepiscoetiamsi sinpos exstdcs locis diversis scjungcbal) de^int,adesso tamcn unicuique Domig-uli

Nota

illam figit anno 357, credatur sed fatetur, illam differri posse, si postmodum adjecta. Non video sane, S.Athanasio
3 in

Hosium mortem

qua
tur,

crisi hoc non dicatur, prmsertim cum fateaOperibus S Athanasii variis locis nonnulla
.

fuisse inserta.

probabiliter

negari pottt.

improbabiliter dicaHosii innotuisse S. Athanasio ante tur, mortem finem anni 357, paucis ostendam. Sirmii, 137 Constantiumimperatorem adfuisse impia formula Sirmiensis, quando publicata est Arianis art. 08, idquc fatetur ipse Tillemontius in Hilarii de Synodis coltigit ex his verbis S.
recte

Quam autem

seorsum

num qucm una

phetffl

omnesconfcssi sunt, qui illud aget, Elisseo proutmulto pluressingrulis adsint(utolim pncstitit) quam sint cnm Constantio milites.
jf-ccsaneatiaqxtejjluranonscripsissetAthaunsi;-, dcfuturaconstantia episcoporum exsulum si no,

visset

lapsum

Libcrii ct Hosii, qxtosmagis,

quam
ullos

60i
ILCTOHK
J. S.

DE
nedum

S.

LIBEEIO PAPA CONF.

subdidisset post illa ipsa, qua; de fortitudine Liborii narraverat, et ante lapsum ejus et Hosii mox referendum.
139

ullos alios celebrat,

pnmo, non admodum

ex Grcecis interpretatus sum.

et

Hiisn

iii

Hittoricn S.
Atftanatii

Demum,

si novisset

lapsum Hosii, quando

Opere

//*-

guntnr.

a num. 42 usque ad 46, ubi bis eum, alludens ad nomen 6Vto; sanctus, nominat vere Sanctum. Neque enim hominem hxrelicis consentientem vere Sanctum vocasset. Abjiciat modo, quisquis voluerit, qux de lapsu et morte Hosii num. 45 dicuntur, et
deprehendet, ibi quoque sequentia melius cum antecedentibus cohserere. Quippe post dicta de Hosio hxc subjungit Quis, hajc si videat, vel so:

illud Opusscripsit S. Athanasius, non celebrasset ipsum tantis elogiis t quantis eum celebrat

lum

audiat,

mabit: Num ad internecionem dabis Israel...?Patres populorum et fidei magistri tolluutur,impiique

non obstupescet, ad Dominumque cla-

quod tandemconsentiens,passimcreditur minus ab eo antea abhorruisse; atque ut sic loqueretur acsicredidisset, vi et metu tolli liberum hominis arbitrium: nam verba id omnino signiftcant, nisi benigna interpretatione juventur. 141 Progredior modo ad aliud argumentum quo evmci videtur, lapsum Liberii Papte non fuisse assertum in Operibus S. Athanasii
toto seculo iv

mortxs mtentatas /WeLiberio, quod a nullo a assertum invenio: secundo, non esse credibile usque adeo rationum inopia laborasse Athana sium, ut ex ipso consensu in malum conaretur mferre antecedens itlius mali odium contra com mitnem opinionem, qua quilibet, in malum
ali-

Jam vero obserm verisimile esse, mina,

nec

vi<ltnt

Hr

<venta> in

/"Ti6,( S
eJ>ls ricis
<il>kitt .

Quisuam, ubi vidit Liberium Romanum episcopum in exsilium ejici, aut patrem episcoporum magnum Hosium tantis affici

in ecclesias intruduntur.

tam multos episcopos ex partibus extorres fieri, non exploratum habuit, etiamsi modico sensu prteditus esset, criminationes in Athanasium in aliosque alla:

malis

quis

cum
ex

cerneret

multum promoto floruerunt, mmirum Socrates, Sozomenus et Theodoretits, non videntur lapsum

vemsimiliter etiam aliquot seculis posterioribus. Certe tres historici Grxci, qui
et

seculo v non

lli.^pania et

aliis

Libcrn ignorare potitisse, si ille in Operibus S. Athanasii legebatur assertus. Etsi enim crederemus, ab illis ipsis Opera

S.Athanasiinonfuisse

tas,

confictas. fuisse,
iili

Ideo enim

quod insidias

omniaque calumnia? plena? omnia mala perferenda putaruut, ex eorum sycophantia structas com-

perlecta; audivissent saltem ab aliis, quiealegebant, Liberium diuturno exsilio victum

succubuisse. At tegerunt

tandem E

illi

Opera

S. Athanasii

pertas haberent.

Quomodo

dicere poterat,

Omnia

malis cesserant, et erant?Verum longius ego hsec protr-aho, quam necesse esL Adeo enim non novit lapsum
si

mala perferenda putarunt,

multaque ex iis transcribunt. Socrates lib. % cap. 28 persecutionem Atexandrinam refert

Apologia S. Athanasii de fuga sua, eamque laudat. Attamen Socrates lapsum Liberii certissime
ignoravit,
scribit
:

ex

lapsi

Hosii,

dum

multo minus hum, quod uno anno

minit,

scripsit Athanasius, et Liberii, ut ne S. Hilarii quidem exsipriecessit,

iltud

Opus

cognitum ha-

buisse videatur. Certe deexsilio Hilarii nonmecum tamen Paulini Trevirensis, Dionysii Mrdiolanensis, Eusebii Verceltensis, et Luciferi Calaritani exsilia iteratis vicibus repetat.
1

m* autm
;;;;;;;/;;;'';;;-

Jam vero, cum manifeste ostendisseme confidam, Athanasium, dum Opera sua componebat,
10

sum

ecclesia expuimperator,licetinvitus,assensum illisprsebuisset.^ nivitus eum revocavit Constantius ,ct ob seditionem populi Romani, non igitur ob consenlisset, et

ho revocatus, Sedem suam recepit, cum populus Eomanus, seditione facta, Pelicem

cum lib. 2 cap. 37 de reditu Liberii ita Ceterum Liberius haud multo post ab exsi-

in

ahquam Arianorum

fidei

tribwnd*

non scnpsisse
msimile
fiat,

illa,

qum

in

iis

ipUAtham. laP su Liberii

modo leguntur de
an
ve~

Papw,

restal investiganditm,

que ob damnationem S. Athanasii. Idem tamen bocrates, qui omnium minime suspectus esse potest quod cognitum Liberii lapsum dissimulare

formulam, ne-

ab ipso Athanasio deinde fmsse inserta, ui conjecitPapebrochius noster. Rcspondeo longemihiverisimiliusesse,diupostadditafuisse

tutvrpolalore qitodam, qui fortasse non consiOpera illa fuisse conscripla ante verum Ilosu tapsum, et fictitium Liberii,
tib

deravit,

^ credidU.Namprimo,
et

quem verum

(ut probavi

Nani qme tormentorum gratia contra priorem senntiam fiunt luec non timentium, sed torquentmm suut consilia. B*c ultima de verbo ad verbum

Liberius ininterpolator, extorris factus, post biennium lemque fractus est, minisque mortis perterritus subsenpsit. Verum et hoc ostendit illorum quidem vitn,Libern vero odium haareseos, et suffran-ium pro Athanasio, quando arbitrium habuit liberum

tatisalns nonpaucis.Itaque, si quid observare votuissetde lapsu eorum, quos laudaverat hmc Vost>>><h(tadjectaipsemonitisset,vel,siidfacere noluissvt, delmnsset mutassetque omnia,qum cum mentione de lapsu non recte consistunt. Deinde ipsa verba, de lapsu Liberii addita, videntur ^Athanasio indigua, etpotius digna homine impmto, qui nesciebat, quid diceret.

disputationis, ut S. Athanasii talia addere in ipso orationis contextu, quatia ab initio scriberenonpoterat, nisi omissis aut mu~

nonnulla antecedentia et ndicule dicunturt guando dicta delapsu Liberii et Hosii habentur in contextu

de utroque loco) sequentia imprudenter

contramum videatur prudentia?

Idem ait, falsum ab Arianis sparsum fuisse rumorem de lapsu Liberii, ita scribens Cum S qUl CUm m ^^Aetiifavebant, u Anhoch^Hosn epistolam accepissent, sparsis rumonbus divulgaverant, Liberium
nt.

qitionbus fuisset assertus et creditus. T 142 Sozomenus lib. 4 cap. 15 reditum Liberii Gmcis narrat , ejusque verba jam dedi. Quare pauca ti v. solum hic repeto. Nam liberium, inquit, utpote virum undequaque egreg-ium, et qui pro relig-ione imperatori fortiter restitisset, populus Komanus impense dihgebat; adeo ut ejus causa g-ravissimam ditionem excitaverit, et ad caades usque prorupe-

Arianis cap.U.Poterat nimirum Hosu lapsum ex aliis discere, utpoteverum aut certe a multis pro vero assertum; lapsumquesimihter Liberii discere potuisset, si ille ab anticonsensisse, refert
lib.

voluisset, non ignoravit neque omisit lapsum Hosu, quem vi et necessitate adactum

secu-

ir

'

substaubalis vocabulum condemnasse, ^te d^ssimilem confiteri. Hic igitur et Pilium noverat qui-

quoque

con-

Wlt

Liben

tlTSiE0Sli n^ ralsum rumoremde Libern sparsum, noverat Ronue

>

lapsx

cuZT

imtZT'

mum metu ab officio recessiw hl 'ttessisse: hoc crPtUriu^ n n ! d lXlSSet ipsum fortiter
,

exatatas. At non Opembus S. Athanasii Liberium

causa

seditiones

leaerat

mlrUs

Z
si

in

emm

'

res titisse

r
,

reh8 i0ne; sed { sum tndem P

,
'

suc

retus, qui post

medium

seculi v superfuit,

lib. 3 cap. 15

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

cap. 15 recitat prolixum locum ex Apologia de Fuga, in quo de Liberio, Hosio, aliisque pro causa
S. Athanasii exsulibus
frefrit,

605
kzcrrmt
J.

Dura

ad subscriptionem hsreseos compulit. sane verba, et non minus fatsa, quam riet

S.

verba, quse num. 5 vavit Papebrochius noster, prorsus omittit, licet prsecedentia omnia recitavcrit, Imo de Hosii lapsu non meminit, ut illum videatur ignorasse, aut solumpro dubio habuisse, quemadmodumde lapsu

fit mentio, atque illa ipsa de lapsu Hosii addita obser-

gida, quec

non

esse

Hieronymi censenda probabo.

Hosii reveradubitavit Sidpicius Severus, Theodoreto antiquior. At si Theodoretus lapsum Liberii credidisset, aut legisset apud S. Athanasium, non debebat ab eo vocari vtxri afalBeiaqayttvutTVfl,
victoriosus veritatis Athleta, ut
autetiam Grxcts posierioribus.

At prius recitemits alterum locum ,numquam cwm priore conciliandum, qui affertur ex Chronico S. Hieronymi ad annum 352, ubi iUa leguntur Liberius xxxiv Romana; Eccle^iae ordinatur episcopus. Quo in exsilinm ob fidem truso, omnes clerici juraverunt, ut nullum nlium susciperent, Verum cum Felix ab Arianis fuisset in sacerdotium substitutus, plurimi pejeraverunt, ct post
lice ejecti

ipsum vocat cap. 17. 143 Accedit silentium posteriorum quoque Grsecorum. Theophanes ad annum 352 de reditu Liberii solum ait: Imperator demum Romanorum precibus coactus, Liberium exsilio revocat et in thro-

annum cum Fesunt; quiaLibcriustaedio victusexsilii.et hpereticam pravitatem subscribens Romam quasi
YictoTintriivertit.

H vcprofectavidenturexo/Jt> ina
(

restituit. Nicephorus Callistus lib. 9 cap. 17 reditum Liberii eodem fere ?nodo enarrat, quo Sozomenus. Photius in Bibliotheca meminit de exsilio Liberii in Vita S Athanasii cod .258, non de lapsit. Hisuntex Grxcis prxcipui, qui ex vetustis sua corradere studuerunt ut mirandum esset, B a nidlo observatum esse lapsum Liberii, si iltum asseruisset Athanasius. Considuiet alioserecentioribus Grxcis, non tamen omnes, ne laborem perderem; at nidlam hactenusapud Gnccos medii ccvi de ullo Liberii lapsu mentionem inveni. Quidergo dicendum? Grxcine ignorarunt S.Athanasii Historiam Ariayiorum? Hoc sane non est verisimile. An Liberio parcere voluerunt ipsi etiam schismatici? Id etiam multo minus probabile. Malim igitur credere, interpolationem de lapsu Liberii in codicibus, quos Grcccividerunt, non inventam. Respondclur 11 Philostorgius hanc suspicionem nonminuit, ad Philosed auget potius,dum in ejus EpitomeiibA-num^ itorgium. 3 ita scribit Photius Ipse vero (Constantius) Sirmium profectus, illic consedit. Quo quidem tempore etiam Liberium episcopum urhis Romse, quem Romani summostudioflagitabant.abexsiliorevocatum
'.

num

mendaciorum Faustini et Marcellini, presbyterorum Luciferianorum. Antequam porro probemus, neutrum locum llierony^noprudenter attribuendum, alterum breviter alteri coltidamus. In
priore dicitur Liberius sollicitatione Fortunatiani
fractus,

dum abibat in exsiliitm ; in altero taidio victus exsilii asseritur post annum.S*' fractus est et
subseribei^e compulsus

quomodo
exsilii

post

annum
:

dum abibat inexsitium; succubuit, quomodo tsedio

,

Hsec non coluvrere, quitibet neque magis cohserent cum iis, facile videbit qucV Operibus S. Athanasii infarta sunt, ubi post bienniurademum fractUS... minisquc mortis pertervictus est?
ritus subscripsisse asseritur.

146 Aliud figmentum tradidit mendacissimus precum Faustini et Marcellini PrcVfationem attexuit. Post duos annos, inquitpag.
auctor, qui tibeito
venit
3,

nec
tiis

utlis adocu-

mentii pro
laptu

Romam

Wm-

Constantius, pro Liberio rogatur a

H alUgatti

populo, qui

mox

annuens,

ait:

Habetis Liberium,

consoni.

qui qualis a vobis profectus cst, melior revertetur.

Hoc autem de consensu

obvians

ejus,

quo uianus porfidim

Felix

dederat, indicabat. Tertio anno rcdit Liberius, cui

cum gaudio populus Romanusoxivit,

notatus a senatu vel popnlo, de Urbe propellitureta.

civibus suis reddidit.

rium, et una
substantialis

cum

Tunc etiara eumdem LibeOsium episcopum, contra Convocabulum, et contra Athanasium

illo
;

Luciferianus hic calionnintor votuit figmcntum de lapsu Liberii concitiare cum vera reditus Liberii causa, sive cum precibus poputi Romani, et sic ab omnibus aliis Liberiani lapsus assertoribus
dissonat,
ret.

dum

fingit,

rium, priusquam populus

hxreticis consensisse LibeRomanus pro ipso roga-

snbscripsisse, ait Philostorgius

cum synodus

quse-

Quam ccrto luvc sint falsa, ostendam inferius

tocos

dam

memoratos in sententiam suam pertraxisset. Postquam vero subscripsissent, Osium quidem adsedem suam, Cordubam
illic

collecta esset, etsupra

Hic sotum observo,

lis atiis

cx Hieronymi Operibus

attegatos neque invicem consonare, ncque

cum id-

documentis utcumque

vetustis, in quxbiiS

scilicet

Hispaniae, reversum, ecclesiam ejus loci

;

Liberii lapsus asseritur. Phitostorgius

enim, su~

gubernasse
fuisse.

Liberium vero Romana? Ecclesite pra>

;

Manifestum est, h<vc non esse deprompta ex Athanasio sed falsum rumorem, quem sparserunt Ariani, dum lapsus est Hosius, de consensu Liberii in eamdem htcresim, narrari a Phifostorgio, calumniatore Ariano, pro vera historia.- . Falsitas ex eo luculenter patet, quod utrumque simid lapsum, ac simid ad ecclesiam suam remissum asserat ; cum constet, Ilosium rediisse anno 357, Liberium anno 358.

pra laudatus, lapsum ponit post preces populi una cum tapsu Hosii, quod wqitc Ilicronymianis et reliquis contrariuni est. Qui supposititias Liberii de lapsu suo litteras pro veris habuerunt,

Fragmenta vulgo Hilariana S. Hitario attribuemint; ex iis maluerunt potissimum narrare historiam de lapsu Liberii, et ad verba ex Operibus S. Ilieronymi prolata parum attenderunt. Verum, his missis, examinemus primum locum, ut intelligamus, an ea videantur S. Hieronymi
et

verba.

IX. Examinantur objecta ex Operibus S. Hieronymi, et aliis scriptoribus.

Dua hti ex
Operibas S.

Ad

ostendendum

Liberii

lapsum, allegatur duo

Hieronymus tibrum de Viris ilOpus situm vocavit, sive Catalogum scriptorum ecclesiasticorum, ut alias non raro vocatur, anno xrse Christiamv 3P2. Nam usque ad decimum quartum Theodosii imperatorisannum, qui cum 302 concurrit, se eumproducturum inprwfatione insinuat, et cap, 86 sive ul147 Scripsit S.
lustribus, ut ipse
J

Catn!ogu$
Ji
/

j.orum,

ex quo datut
//ihUSloCUS

Bieronymi
objicmnlur,
invicent tontrarii.

item loci ex Operibus S. Hieronymi. Primus legitur in Catalogo Scriptorum ecctesiasticorum cap. 97 in elogio Fortunatiani Aquiteiensis episcopi, in cujus finedicitur Et in hoc habetur detcstabilis, quod Liberium, Komanae urbis episcopum, pro fide ad exsilium pergeutem, primus sollicitavit ac
:

timo de se itascribere incipit: Ilicronymus patre Eusebio natus,...usque in pnrsentern annum.id est, Theodosii principis decimum quartum, haec scripsi. Exhacscripti Operis epocha manifestc coltigitur, Opus itlud S. Hieronymi non carere additionibus et intcrpotationibuSy ab aliena manu profectis. v.t

jam

60G
A1XT0RE
J. s..

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

sensisse, aut saltem id

jam observarunt editores postremi OperumS.Hieronymi, Mantianseus in editione Parisiensi, et VUlarsius, aut ejus adjutor Maffeius, in Veronensi, Ipsum S. Hieronymi etogium in fine auctum est, adjectis his verbis Advcrsus Jovinianum libros
\

non

fecisse, nisi post diu-

turnum duorum fere annorum exsilium. Quoiqi. tur modo Hieronymus scribere potuit, coniput-

duos, et ad

Pammachium

Apolog-etieum et Epita-

phium./fo?c omisit Martianseus; addidit Vitlarsius

uncinis inclusa, (ut significaret
esse) ex vulgatis

Hieronymi non

plerisque, et Gra?co interprete.

sum fuisse ad subscriptionem haereseos, quando pergebat ad exsilium? Si quis eo sensuverba S.Hieronymi expticanda credat, ut soium voluerit significare, Fortunatianum ex parte sua fecisse omnia qusepotuit, ad sollicitandum Liberium ad constantiam ejus frangendam, ac demum ad compellenad subscriptionem haireseos, quando Aquileiam pertransibat , sed nequaquam indicare, omnia tunc a Fortunatiano ad effectum perducta: non vehementer quidem repugnabo benignse isti verborum explicatio-

Martianseus prseterea observat, in codice Ctuniacensi, quem in prsefaiione sua elegantem ac pervetustum vocat, hsec ita legi Item post hunc librum dedicatum contra Jovinianum hsereticum librosduos, et Apologetieum ad Pammachium.PJwm se additamenta in codicibusMss. invenisse, dbunde insinuat Martianseus ultima sua annotatione, quam exprimit hisverbis: Ceterum diversa dieersorum exscriptorum additamenta negdexi, quia in:

dum eumdem

ad exsilium pergens

nised simul cessabit qusestio: nam,si noluit dicere illorum verborum auctor, Liberium subscripsisse, quando pergebat ad exsilium, nihilo magis edixit,
id

eumpostea

fecisse.
inoprohali.

dig-na censeo, quffi typis vulg'ata prodeant in lucem.

Insignem tamen locum profert ex pervetuest in variis siocodice Cluniacensi ad cap. 129, quod continet clogiis brevissimum S. Joannis Chrysostomi elogium, B pro quo in laudato codice hsec legi testatur: Joaninterpnlatns

1348

150 Vel nihil igitur allegata verba significant prseter impium Fortunatiani conatuni; velaperte
fatsa sunt. Quidquid eyiim dicit Hieronymus, aut Operis Hieronymiani interpolator, refertur ad

Uus

it,

Hie-

rrJ"ii

nnn

esse, otitn

S'W fuka.

tempus, quo in Thraciam ad exsilium pergebat E

nes Antiochenee prius

peritissimus,
et

ecclesiye presbyter,

postea

Constantinopolitanae episcopus civitatis, tractator

ex tempore declamator insig*nis,

Eusebii Emiseni Diodorique scctator, multa composuit. Turn septem recenset Opera, ex quibus unum

At eo tempore miram fuisse Liberii constantiam, quam S. Athanasius aliique pluribus elogiis celebrarunt, inficiari nequit idlus adversarius. Prseterea, quando inexsilium ibat Liberius,
Liberius.

non erat

qiuvstio de subscriptione hsereseos, sive

solum nominavit Hieronymus subditque Et alia infinita, qme nec invenire apud aliquem quamvis studiosum facile est: sed per totum orbem scripta cjus, tam Grceco sermone edita, quam in Latinum
;
;

translata, vclut fulg-ura discurrentia migrant. Claruit

maximc sub Arcadioprincipe, a quo

et privata

auffusUe conjuyis indignatione, exilio pulsus obiit, Et post multos annos oorporis ejus reliquise cum magna gloria a Theodosio filio ejus Constantinopolim
deportatffi intra

Apostolorum thecas conditas jacent.

Ad

hssc observat laudatus editor, scribi ea

non

solum de condemnatione S. Athanasii, quem perdueilionis, non hsereseos, tunc accusabant Ariani. Hoc manifestum est ex Apologia S. Aihanasii ad Constantium, uti etiam ex diaiogo inter Constantium et Liberium, quem dedi 6. Hoc non ignoravit ipse Hieronymus, qui cap. 95 ait, Luciferum Calaritanum fuisse retegatum, cum nollet nomine Athanasii Nicrenam damnare fidem. Explicat enim his verbis Hieronymus, quid Ariani aperte molirentur, nimirum damnationem Athanasii; quidque
ullius hsereticorum formulse; sed

potuisse ab Hieronymo, dum anno 392 Opus illud conscripsil Neque reponat aliquis, ab Hieronymo
.

occulte intenderent, videticet viam sibi sternere

ad

postmodum addi potuisse. Nam,

si

Opus

illud cir-

Nicsense fidei damnationem Quapropter,cumnon ignoraverit S. Hieronymus, quid aperte agerent

cafinem vitie suss augere votuisset, potuisset addere plurimos scriptores sibi contemporaneos aut suppares hoc autem cum non fecerit, verisimile non est, vel minimum ab Hieronymo deinde additum. Quare constat, elogium Chrysostomi in qui:

Ariani cum Constantio, quidque illi prseierea occuite intenderent, non videturexistimarepotuisse, eo tempore actum esse de subscriptione alicujus
formuisehsereticorum, aut ea scribere,quse modo intibroipsius teguntur.Piuradabo argumenta,cur eanon videatur fuissemens S. Hieronymi,ubi exa-

busdam codicibus auctum mutatumque fuisse, auctum quoque in fine elogium ipsius Hieronynii. Editores Veronenses in prwfatione ad laudatum librum, quem ediderunt tom. 2, num. G monent, decem etogia fuisse Grsece addita virorum Apostolicorum, qum dederunt post librum ipsum in Appendice tam Latine quam Grsece, sed Latinam interpretationcm monent esse Erasmi. Plures in
nonnultis codicibus interpolationes corruptionesque nonpaucas observant editores laudati, nominatim in Origene, in Eusebio Csesariensi, in Gregorio Nazianzeno, et in aliis.
uf dabtum omnino sit >

minaveroaiterumiocum,exChronicoipsiusdatum. 151 Ineo dicitur Liberius^o^ annum Romam reversus. Ratio redeundi datur, quod subscriberet in hsereticam pravitatem. IIoc

Dc

interpo-

hitioncChro-

autem fecisse Additur juramentum clericorum omnium de non recipiendo alio

asseritur,
tffidio

viciS.

ffie-

victus exsilii.

ronymicon
slut
;

Pontifice, et tandeml>\hev\u$

Romam

quasi victor

rursum ingressus dicitur. Non est operose probandum, Chronicon S. Hieronymi in libris Mss.
corruptissimum fuisse multis additioniTale fuisse agnoscunt ipsi editores prxcedeniis secuii, Pontacus et Scaet editis

bus

et

interpolationibus.

sints

iit<-

nmymi,

14-9 Quapropter cogor vehementer dubitare, an Hieronymi verbasint, qiuv recitavi ex elooio For^ una " am auoa sme ilhs consistxt mtegrum. Cer& verba itla Hieronymo prorsus sunt indigna, aliisque S. Hieronymi assertis clare opposita, ut

liger, et

cum

iliis

ronymo

art. 20.

Titiemontius tom. xi in S. HieItaque sotum mihi probandum

eascribere non potuerit sanctus doctor, nisi sui ptane oblitus. Etenim manifeste fatsum. est, quod
asseri videtur, a Fortunatiano Liberium, ad exsilium }}ergentem,sic fuisse sollicitatum fractumque, ut compulsus ad subscriptionem hxreseos revera subscripserit; quemadmodum verba videntur sonare. In comperto enim est apud omnes, Liberiuin diu in exsitio constantem fuisse, et aut num-

restat, allegatum locum non iotum videri S. Hieronymi. Hoc autem tam muita suadent, ut de interpolatione ne dubitare quidem valeam Hie-

ronymi eo

toco hsec solum verba esse existimo? Liberius xxxiv Romana? Ecclesiffi ordinatur cpiscopus. Reliqua forte omnia de exsilio redituque
Liberii sunt interpoiatoris Quippe de exsitio Liberii# Hieronymus post relata exsitia Euse.

bii Vercettensis,

quam

hxreticis contra fidem autjustitiam con-

Luciferi Calaritani aliorumque, qui eodemanno,quoLibevius,sed aiiquot mensibus citius relegati sunt; atque ita habet: Libe-

nus

DIE YIGESIMA TERTLV SKPTEMIiRtS

607

A
nymicenterfo

rius episcopus

Romanus

in exsilium mittitur.
,

ficiunt, ut
illa

152
Bunt ver-

Verum paacis ostendamus

locum, prout

ba,

<p* ex
ailegun-

t0

tur,

modo in Chronico S. Hieronymi legitur, indignum prorsus esse S. Hieronymo, dignum schismaticis Ursinianis Luciferianisque.PrimoHieronymi esse numquam cogitabo, quod asseritur de perjurio

*!"!" non attribuamus St Hieronymo asserta de perjurio clericorum Romame Ecclesise. wiw'*: 154 Laudatus autem Prosper non videtur in ,u!jteripUo. Chronico Hieronymianoinvenisseassertumaliud, * Utxm magis pertinens ad propositum nostrum, quod\Aberius subscripserit in hsereticam pravitatem
te
:

cer-

cum hoc fuerit funclericorum Romanse damentum calumniarum, qxias contra S. Damasum sparserunt schismatici Ursiniani Lucifcrianique. Horum mendacia recipi potuerunt a creEcclesise,

de eonon meminit. Aliis quoque de causiscredere nequeo tale quid scripsisse S. Hierony,

mum.In
(alias blj

Epistola cnim\z editionis Veronensis,

dulaposteritate.At difficultcr mihi persuaderi sinam S. Hieronymum qui floruit et scripsit Chronicon suum sub Damaso,illis fidem habere
,

ad Damasum Liberii successorem ea Hieronymus anno 37G, id est, annis octodecim post reditum Liberii ab exsilio, quse omnino non dicturus fuisse videtur, si Liberium credidisscribit
set Iwvresi subscripsisse.

potuisse,

Chronicon suum transferre. Quamautem infesti essent S. Damaso Ursiniani et Luciferiani, liquet ex Libello precum Marcellini et Faustini, et ex Ptwfatione eidem assuta, in qua pag. 2 leguntur sequentia

eorumdemqae calumnias

et

Nonnulla huc traduco. populorum furore collisus, intliscissam Domini tunicam... minutatim per frusta discerpit,... ideo mihi Cathcdram Pctri,

Quoniam vetusto Oriens

inter se

et fidem Apostolico ore

:

Cum Liberio (abeunte in exsilium) Damasus diaconus ejus se simulat proflcisci. Unde fug-iens de itinere Romam rediit, ambitione corruptus. Sedeodie,
quo Liberius ad exsilium
omnis, id
cst,

laudatam censui consulendam. Et mox Profligato a sobole raala patrimonio, apudvos solos incorrupta patrum servatur hiereditas. Ibi cespite terra fcecundo

Dominici seminis pu:

proficiscebatur,

clerus

Damasus omnes pariter, prssente populo Romano, sub

ipse

presbyteri et archidiaconus Eelix, et diaconus, et cuncta Ecclesue officia,

jure-

ritatom ccnteno fructu refcrt. Rur^sum Yos estis lux inundi, vos sal ternc,vos aureavasaet argentea.

Et num.

jurando firraaverunt, se vivente Liberio, Pontificem alterum nullatenushabituros. Sed cleruscontrafas,

quod minime decebat, cum summo perjurii scelere, Eelicem arcliidiacouum ordinatum in locum Liberii
susceperunt.

nisi Christum Cathcdnc Petri coramunione consocior, super illam Petram aedificatara Ecclcsiam scio. Quicumquc extra hanc domum agrnum comederit, profauus est. Si quis

.-

Eg-o

nullum primum
,

sequens, Beatitudini tuie

id est,

in

Hoc fundamentum omnium

S.

calu-

mniarum, quas contra

Damasum mendacissiDamasum

Noe arca non fuerit, peribit, reg-nante diluvio. Non novi Vitalrm Meletium respuo Iterum ig-noro Paulinum. Quicumque tecum non colligit,
:
,

mus scriptor effudlt.

don minus
contrarla

sparg-it;

hoc

est, qui Christi

nonest, Antichristi est.

153 Si modo consideremus, quantiS.

fecerit S.

Damaso,

quam
bciio

elogiiscelebret,

S. Li

Hieronymus, quantis illum frequenter quantaque cum eoamicitia fuerit conjunctus, noncredemus, ab ipso scribi potuisse atrocem calumniam, qua Ursiniani Luciferianique schismatici sanctissimum Pontificem clerumque ei adhxrentem denigrare frustra conati sunt.

Memorati Vitalis, Meletius et Paulinus de episco patu Antiochcno contendebant, ideoque rogat Ilieronymus, apud quem ex iltis in Syria debeat communicare, ut sequens Epistola
plicat. Altera quwstio,

num 2

clarius ex-

quam Damaso proponeTiuiebat

batllieronymus, erat multum agitata inOrientc,

utrum deberet
videlicet,

diccre tres hypostases.

Tillemontius quidemtom 8 in S. Damaso artiperjurii crimine eximere vxdt S. Damasum cjusque electores. At non video, qua ratione id satis probabiliter fiat, si ipsum juramentum multorumque perjurium admittamus. Hoc saltem est certum,

ne quid fraudis lalcret in illo loquendi modo. Nihilominus num.Mta scribit Damaso: Decernite, obsecro, si placet, et non timcbo tues nvrosTASEs dicere. Et rursum, post varia argumenta, contra ambiguum illum loqumdi modum Aut si rectum putatis tres hypostaadducta ses cum suis interprctationibus dicere, non neg-a:

Damasum cum reliquis deperjurio falso accusatumfuisseaschismaticis, ideoque non est credibieoperjurio scrile, S. Hieronymum generatim de
psisse, et

quidem vivente Damaso, Neque me movet Chronicon Prosperi, etiamsi eadem de clericorum perjurio habeat
ceptione.

sine ullius ex-

prout in postrema Operum S. Prosperi editione integrum fuit datum, ubi ad consides Philippum leguntur Romaet Saliam, quisuntanniUS, hsec
:

naiEcclesiEe xxxiv ordinatur Liberius, quoinexsilium nono episcopatus sui anno ob fidem truso, omnesclerici juraverunt, quodnullum aliura susciperent.

mus. Tum num. 5 Quamobrem obtestor Bcatitudinem Uiam,... ut mihi epistolis tuis, sive tacendarum sive diccndarura hypostaseon detur auctoritas. In sequenti Epistolapari ardore rogat, V apud quem e tribus, qui Antiocheni dicebantur episcopi, communicare debeat, quid in itla dubitationeageret, exprimens his verbis EgQ intrrim meus clamito, si quis Cathedne Petri jungitur
; :
,

est.

155

Examinemus modo, anverisimite

sit,

cre-

'""

Verum cum Felixab

Arianis fuisset insacer-

dotio substitutus, plurimi perjuraverunt, et post annum reverso in Urbem Liberio, cum Felice ejecti
sunt.

Non inquiram, Prosperine

hxcsint, an

inilla

terpolatoris. Si

Prosperi sunt, non videtur

puro S. Hieronymi Chronico, cum incredibilesit, S. Hieronymum, qui Liberium videre

hausisse ex
potuit, adeo aberrasse a vero tempore exsilii ejus, ut nooo Episcopatus... anno figeret, quodquarto

didisse S.HieronymumJweresi subscripsisseUbe- JJJJJJJU rium octodecim fere annis, antequam hsec scribe- j a jicandum, non quia ret. Consulit Hieronymus Damasum, erat doctior ceteris omnibus episcopis, sed quia sedebai in Cathedra Petri, in qua ante ipsum sederat Liberius neque enim dcsinebat Pontifexes:

se,

aut in Cathedra Petri sedere, quando cxsularogat Ilicronybat. In neutra Epistola Damasum

contigerat.
S.

Habuit igitur Prosper interpolatum Hieronymi Chronico, si ex eo hausit data ver-

mus, utconcilium convocet, ut cum clero Romano quxstionem propositam examinet, ut ea omnia quando aliagat, qum facere sotent Pontifices,

ba de perjurio clericorum Romanorum. Si vero Prosperi etiam Chronico ilta postmodum infatra quis crediderit tanto minus ex Hieronymiano profluxerint. Quidquid sit, ratione allegatse suf,

quam

ut loquunfidei conlroversiam ex cathedra, theologi, volunt definire. Unice flagitat, ut Datur

masus per litterasadipsum solumdirectasdoceat, quocum communicare debeat ex tribus, qui Antio81

Sejjtembris

Tomus

VI.

chim

G08
AWTOBS
J. s.

DE
ct

S.

LIBERIO PAPA CONF.

nomen alicui eripit,et famam hcvresisaffingit; non D minorem videtur inferre injuriam, quam si patriam et episcopatum eripiat. 157 Baronius ad annum 357 allegata Hilariiver- et no baprofert ad confirmandum Liberii tapsuni; nul- '"nexs*" lam tamen addens rationem. Credidit forte Emi- f ,la,ii *rbit nentissimus scriptor, non minoris esse impietatis

chUB se dicebant episcopos,

an

liceat tres dicere

hypostases. Tantam vero ostendit fiduciam,modo responsum accipiat, ut dicat, Non timebo tres hypostases dicere, nimirum si Damaso id placeret, licet alias

ostendat, illam expressionem de

fraude

sibi fuisse
litteris,

suspectissimam.

Quomodo de

ad se solum dirigendis, tantam polerat fiduciam habere S. Hieronymus, si crede-

Damasi

bat Liberium

Damasi decessorum

hcvresi subscri-

psisse, aut hsereliczc pravitati; sive crederet, id eum fecisse persuasione Fortunatiani, sive tsedio
exsilii

sum

victum? Certe, si lapsum Liberii persuahabuisset, potuisset merito timere, ne et Da-

Ecclesise reddere, quam Catholicum ab ea avellere. Hoc quidem non negavero sed nec Liberium pro hcVretico habet ipse Baronius, ut ea ratione Hilairiiverba in eitm sensum trahere potuerit nec ea fuitmens S. Hitarii. Etenim eo loco exponit violentas ecclesiarum op: :

hominem hcvreticum

masus sollicitationibus Semiarianorum Uvdiove diuturnarum contentionum superaretur, atquein

aliquid consentiret, quod hcvreticis magis faveret, quam Catholicis eaque de causa non tantum tribuisset litteris ad se rescribendis. Prteterea non videtur dicere potuisse Hieronymus, Apud vosso:

pressiones,et injurias earum episcopisillatas,non intrusiones hcVreticorum. Nonpotest igitur significare S. Hitariits, majori forte impietate remis-

sum fuisse Liberium, quam fuerat abstractus, nisi

innuendo, forsan gravius in Liberium peccasse Constantium, aut in ipsam Ecciesiam Romanam, dum Liberium remisit, quam peccaverat iltum relegando.In Liberium gravissime procul dubio peccavit,si famamhcvreseos ,aut consensus cumhmreticis, eidem affingendam curavit; eoqite sensu recte dicere potuit Hilarius, nescire se,

los (utiqne

Romanos

Pontifices) incomi-pta
est, fides

Patrum

servatur haereditas, id

successione quasi hcvreditaria a Patribus transmissa, si decessor Damasi hcvrcditatem illam non servasset incorrudixisset, Vos estis lux

ptam. Nihilo magis

vos estis sal
terra?,

mundi,

utrum ma-

LiberiuSj
fietile et

necdum

vos aurea vasa et argrentea; si elapsis viginti annis, fuisset vas

:

jore impietate fuerit relegatus,

quam remissus Li- E

confractum nam de Romanis Pontificibus loquitur Hieronymus; et Damasi, quia Pontifex erat, in dubiis suis judicium exquirit, quod
AlHs ralintiibus verisi-

mitti

I iberii

innoeentia.

sequatur. 156 Sijam alios consulamus ejus temporis scriptores, et rem ipsam propius inspiciamus, vix dubitabimus, quin excalumnia Arianorum, qiicvper
fluxerit,

berius. Potuit forte idem dicere S. Hilarius, aut quia ConstantiusRomanam Ecclesiam voluit facerebicipitem,mandando ut Liberius et Felix eam simul administrarent, aut ob violentias Romm exercitas in reditu Liberii, si itlee jussu Constantii contigerint. Si atterutro modo exponantur S. Hilarii verba, neque opinioni de lapsu Liberii favebunt, neque erunt contraria. Atprorsus non inve-

reditumlAberii facta erat verisimilis, totumproquod de lapsu Liberii schismatis Ursiniani et Luciferiani temporibus fuitjactatum. De causa prtvcipua remissi a Constantio Liberii omninoconstat. Testantur Socrates', Sozomenus, Theodoretus, Suipicius Severus, idem quoqite fatente Phitostorgio Ariano, populum Romanum summo studio institisse apud Constantium, ut Liberius ad Sedem suam remitteretur; imo ad turbas quoque et sediliones ea de causa prorupisse, aiunt Sozomenus et Sulpicius, Nullum igitur potest esse dubium, quin h,rc ratio sota permovere potuerit Constantium ad Liberinm remittendum,ne Romani ad consilia magis desperata tandem prosiiirent. Certe S. Ililarium idem Constantius postea adsedem C suam remisit, suadentibus etiam cpiscofris Arianis, quamvis non e tv ob exsilium Hitarii timendse
rant.

nio,

qua dialectica inferre legitimepossimallega-

lapsitm insinuari.Imo potiusexistimo, taciturum fuisse de Liberii exsilio Hila-

tis verbis\j\berii

rium, si credidisset, ittumrevera lapsitm. Certede Hosio asede saa avutso nominatimnon queritur, licet Hosius ob senium et diuturnam constantiam inter primos memorandus veniret; sed Hosium etiamnum.1Zacriterperstringit,formutamipsius vocans deliramenta Osii. Ita nec de xdlius alterius,
qui lapsus est, relegatione conqueritur, ut verisimiliter nec Liberium nominasset, nisi de ipsius constantia et victoria sensisset nobiscum.
158 Verum non eo sotum loco de Libernlapsu tacuit S. Hilarius; sed in aliis quoque Operibus, et
ejnsiemijut

dc lapmejut
sikntio.

Romani excitaveRursum constat ex Sozomeno, falsum fuisse rumqrem ab Arianis sparsum de subscriptaper Liberium fbrmula fuvretica. Hunc vero rumorem
essent turbse, quas Liborii rausa

prcvsertim in tibro de Synodis, quem eo conscripsit tempore, ut non potuerit Liberii lapsitm ignorare, si verus est; nec reparationem lapsus etiam tum cognoscere. Scripsit enim Opus illud in Asia Minore sub finem anni 358 aut initium sequentis, quo

tempore noverat omnia, quee Sirmii erant circa

358 gesta: sed non eeque nosse potequid RomcV post reditum suum fecisset Liberius. In ilto libro Hosium et Potamium num. 3 et
rat,

medium anni

perredilum Liberii vires acquisivisse, et a nonnullis pro vero fuisse creditum, verisimiltimum est. JEque est verisimile, prsedictam famam iterum vulgatam ab Arianis in reditu Liberii, eamqueab illts reditus rjuscausam fuissejactatam, ne Constan/iits ridcrvtura Liberio rict us,

9 facit auctores hcvreticse formulse Sirmiensis,

rr mihi

Hocsane innuemdentur verba S, Hilarii inlibro contra Constantium num. xi, ubi imperatorem ita allo; :

quam blasphemiam vocat. Rursum num. 63 aiU per immemorem gestorum suorum dictorumque Osium novam illam impietatem prorupisse. Deinde num. S7 differens adversus Semiarianos, qui dictcvformul3eseopposuerant,eamqueabolendamcurarant,
tuisse

quitur Vertisti deinde usque ad Romam bellum tuum, eripuisti inde Episcopum et o te miserum,
qui nescio,

cum veltent taceri vocem ouoo-jgiov, vocem tareponit de utvoque tacerivo-

menretinerioy.oio-JG-tov,

utrum

niajore impietate releg-averis

quam remiseris. ILvc inquam, qiuv in alium plane scnsum detorquenturab adversariis, hocsensu intelUgcnda cxistimo, ut insinuet, patriam sedemque Romanam Libcrio ademptam, dum relcgatus est, ilum vero remissus, bonum eidem nomen, quantum quidem in Arianis erat, ereptum per famam de subscriptione sparsam. Certe quibonum

senem Osium, et ipsum sepulcri sui nimis amantem. Itaque cum S. Hitarius tot occasiones inveneritperstringendisenem Hosium, qui antelapsum omnibus venerationi fuerat, nitllamne invenisset occasionem aut necessitatem loquendi de lapsulAhQvii,siiile non diupost Hosii tapsumfuissetsecutus? Certe Semiariani,contra quos disserebat, Liberii auctoritatem objicere poterant , si il-

ium

DTE VIGESIMA TERTIA SEPTE.UBIUS.

lum habuissent consentientem nec tamen Hilari;

609

ullam de Liberio facit mentioyxem. Quare Hilarius adeo non

us
ullibi innuit, id eos fecisse, aut

favet opinioni de prcevaricatione hihern, utpotius ejus silentium insinuet, opinionem illam ex falsis

Arianorum rumoribus natam esse, posteaque

vi-

res accepisse per schismaticos , gui fictitias Liberii nomine cuderunt Epistolas, aut adoptarunt eas,
Opifl'0 rif

lapiu Libe-

riiquam
ruinosis

quas Arianijam ante Liberio supposuerant. 159 Enumeremus modo fundamenla omnia, quibus nititur opinio de pr<vvaricatione Liberii Papie, ut clarius perspiciamus, quam sint infirma et ruinosa. Przecedant tamen verba Sozomeni
lib. 4%

cap. 15;

Cum

Eudoxius,

et qui

cum

illo opi-

nioni Aetii favebant, Antiochiae Hosii (post lapsum) Epistolam accepissent, sparsis rumoribus divulga-

verant {Greece fingebant) Liberium quoque Consubstantialis vocabulum condemnasse, et Filium Patri dissimilem confiteri. Hanc calumniam adoptavit

Philostorgius lib. 2. num. 3, cum idem asserat de Liberio et Hosio, et utntmque eodem tempore ad Sedem suam remissum scribat contra manife-

^stam veritatem. QuarePhilostorgii auctoritas, qucB alias exigua etiam est in rebus inter CathoB licos et Arianos gestis, utpote hominis Ariani, plane hic nulla est. Alterum illius opinionis fun-

manifestos contineant errores. Quare prudenter i. S. credere non possumus, illa esse Hieronymi; sed cum pluribus aliis inserta istis itlius Operibus credimus, 161 Restat mendax prsefatio, Libelto Precum " mmum enumtratM)Marccllini et Faustini schismaticorum prsefixa, ne ottendiwi auapag. 3 fuec leguntur Post annosduos ve- lur. nit Koiuam Constantius, pro Liberio rogatur a populo qui mox annuens, ait Ilabotis Libcriuin, qui qualis a vobis profectus est, melior revertetur. IIoc autem de consensu ojus, quo manus perfidicedederat, indicabat. Tcrtio anno rcdit Liberius, cui obvians cum gaudio populus Romanus oxivit. Non disputo, utrum ipsius Marcellini et Faustini sit prsefatio, a>i vero alterius schismatici, ut merito aliqui existimant. Nam tocus ipse ?nanifesta prscfert falsitatis indicia, Asseritur 'onstantitts mox annuisse precibus Pomanorum, cum tamen Liberius inlegro fere anno in exsilio manserit post fictitiam itlam promissionem Constantii. Si autem jam tum manus perfidiae dederat, u\ calumniator asscrit, non erat cur reditum Liberii differret Constantius. Quapropter auctor pr tionis aut falsum responsum affinait Constantio,
:
:

<

quemreveraaliterrespondissepopulo narrantSo-

zomenus

damentum sunt
confictse, sive

quatitor Epistolze,

nomine

Liberii

ab Arianis cusiv illm fuerint, ut plures, sive a schismaticis postea secutis, alice quod necscire certo possumus, neque examinare juvat. His epistolis fidem habitam fuisse medio eevo, dum exigua vigebat crisis, minime miror ideoque nec mirari possum, opinionem de lapsu Liberii communem factam apud Latinos, non item
}

et Theodoretus, aut siforte inter aliasimile quidrespondit Constantius, aitod speraret Liberium tandem flectendum, falsun/ rcsponso Constantii affinxitinterpretationem constatenim Libevium co sallcit tcmpore necduai Arianorum vo.

luntati conscnsisse. Itague

psits

i>>>nt/<i

fundamenta wque ruinosa

sunt, et

Liberiani laad miniPatrcs vero

(le

mum critici
162

apud

Grsecos. At Epistolas

illas

eadeni facilitate

receptas esse a criticis prseteriti et hujus seculi, et nominatim a Tillemontio, qui passim rigidam profitetur crisim, magis miror. Itle tamen audacter pronuntiat Nota 55 inArianos, non posse prse-

examinis iiuputsu>c subvertuntur. omne iitud, quod asseritur de lapsu Liberii, tam incerta et invicem pugnanlia monumeuta pro fundamento habeui, mirari non debemus, nullum sanctorum Patrum </<>/ cum Li-

Cum

igitur

lapsu Litacuc-

fierfl

runt,

berio vixcrunt, aut post Liberium secuto quarto et quinto Ecclesiam so-iplis suis ittustrarunt, vel

varicationem Liberii in dubium vocari, post

ea,

minimo verbo

tfeLiberii tajisu inattitmetn fccisse.

illi

qute ipse Liberius de ea dixit. Tantum scilicet severus ille criticus tribuit illis Epistolis, ex quibus

Non

poterant

mouumento

aullteittica

narrarc lapsum, guem in nullo rrperichaul assertum nc:

Baronius jam duas

itaturftm
damenlis.

dixerat supposititias, quas ille ne defendere quidem studuit, sed ubique pro tegitimis laudare maluit. 160 Tertium fundamentum lapsus Llberiani sunt Fragmenta, quibus contra omnem sanam crisim S. Hilarii nomen donavit Nicolaus Faber.

que enim calumniis Arianorum aut Luciferianorum., qui eidentur sot/

Liberii,

famam sparsisse de lapsu fidem habebant. Quid modo adversarii no-

qua tot Patrum silentium opinione sua probabile faciant? Tacuerunt enim de lapsu Liberii omnes ilti Patres gui contra
stri reperient ratiouis,

in

Baronius in Appendice tomi

riis vicibus asserit,

ad annum Fragmenta illa esse

3

357 vaincerti

Arianos decertarunt; atque

ita

tacuerunt, ut ex

auctoris, et nomine S. Hilarii indigna. At severus,

tibi lubet,

Tillemontius iis eamdem ubique auctoritatem tribuere videtur, quam ipsis S. Hilarii Operibus. Fateor, alios quoque, imo et subinde

eorum sitentio recic colligerepossimus, non ausos P fuisse Arianos confictam initio de Liberii lapsu catumniam. 1'ali-ihusilciitdc objicere. Ipsi igitur
Ariani sitentio suo priorem ittam calumniam condemnarunt. Quippe LiberlUfl Ariauos forttlerpercussit post

majores nostros, eadem Fragmenta nomine

larii ladasse.

S. lli-

aliud est Opus aliquod nomine illius, cui illud attributum invenis, sine utteriori examine laudare; aliud inter Opera S. Hi-

Verum

larii indubitata illud

numerare, sicut facit

Tille-

montius tom. 7 in S. Hilario art 13. IIoc enim mihi videtur magis hominis cseci, quam critici. Quartum fundamentum tapsus Liberii sunt duo iextusex Operibus S. Athanasii, num. 117 recitati, quos ita absone illius Sancti libris postea inantecedentlbus et consenon cohxreant, utverisimile non sit, iis quentibus
trusos ostendi, ut
ratiocinia sua S.
se.

synodum Ariminensem ut videbimus. Quanta iUorumfuit modestia, si Liberium sibi aliquando consentientem habuerint, et vetsicnumquam eidem objecerint inconstantiam ? C3 Attamen uec S. U/larius, uec S. Phcebadius, qui proxime post reditum Liberii contra Arianos scripserunt, de lapsu Liberii meminerunt. Lat

neeittum
Git/ioUcis

objecerunl

Ariani.

psum Hosii frcqucnter memorat Silarius, ut jam vidimus nuspiam Liberii. Ejusdem Hosiilapsnm fatluAicis ohjectttm ab Ariauts testatUT 8.
y

cum

1'hn-hajlti'S

tii

Uihliotl/eca

falru.a Lugduneasi

tom. i-pag. 305 itascribens: Sed non

his

sum

ucscius,

Anathasium corrumpere voluisQuintum fundamentum sunt duo loca, allata exiisS. Hieronymi Operibus, quse prse reliquis omnibus maxime sunt interpolata. Tatia autem sunt illa asserta, ut nec cum aliis S. Hieronymi
assertis congruant, inter se

omuibus
semper

discussis,

ct

in

luoezo

inteUigentiBB

publicffl propoflitis, antiquisflimi sacerdotis et

promin

ptie

fidci Osii

nomcn quasi quemdam

nos arietcm tempcrari, quo contradictionis temeritaspropulsetur. Lespondet S.Phwbadius,necne-

quoque pugnent,

et

gans

Ilosii

tapsum nec affirmans Quod unice ad propositum

.

610
avctom

DE

S.

LIBEltlO

PAPA CONF.
Petavio, qui

propositum nostrum spcctat, illud est, potuisse eodemmodoArianosLiberii auctoritatcmobjicere, si ipsis consenserat ; aut Scmiarianos sihorumplacitis assensum prsebuerat. At numquam id fecisse legunturAriani, numquam Semiariani quospostca Niavnam fidem sub Liberio professos videbimus. Non attingit lapsum Liberii, sive illum asserendo, sive solum ut objectum memorando, sivesecutampostlapsum emendationemreferendo ullus Patrum Grsecorum aut Latinorum, qui tanto numero fuerunt post Liberium seculo iv, quinto et sequentibus. Tacent de illo omnes historici ali, t

hsad
165
dictse

S.

Jam

illo anno habitum probat in Annota Epiphaniumpag, 317 et sequentibus.

Pmmonidlus antiquorum umquamscripsit,

Liberio

vero expendamus, quam sit probabile formuise anni 351 subscripsisse Liberium

/lOl

utn

ad subscribendum fuisse propositam, aut

l

illam

0uefi

mtm
''

*toft
**

Secundo rarum erat anno 358 exeunte, dum scribebat Hilarius laudatus, fidei formula ista contentse sacerdotes aut populum inveniri in Oriente et non minus rarum in Thracia, ubi exsulabat
Li-

etiamullialteripostSirmienseconciliumanni 6$\

^rT'"'^'

cujus nominis, qui eodem et proxime sequentibus

seculis floruerunt, imo Gnvci etiam posteriores, ut omnia videantur a medii asvi Latinis hausta

ex monumentis supposititiis, Arianorumque Luciferianorum calumniis.

et

X. Examinantur seorsurn sententige

eorum, qui primae, secundse

tertise

Quis igitur eam anno 357 et 358 Liberio subscribendam porrexisset? Non Demophilus qui erat Bercvse episcopus, non Valens aut Ursacius, qui usque ad medium annum 358 pr&valuerunt apud Constantium omnes enim illi tres erant Ariani, quorum vires auctse sunt exsiliis episcoporum Catholicorum, et qui apertiores parturiebant, impietates, quas in secunda formida Sirmiensi pepererunt. Tertio nec Liberius nec alii episcopi, qui anno 355 in exsilium acti suntjubebantur subscribere formxdse Sirmiensi, sed conberius.
:

aut

demnareS. Athanasium. Cur igitur dicemus postea ad id sollicitatos fuisse, quando alias formulas meditabantur Ariani, et de illa parum erant
solliciti?

formulae Sirmiensi Li:

berium subscripsisse volunt

subscripserit anathematismis
concilii

an

12

nem
ullo

Quare non dubito asserere, subscriptioE

Ancyrani?
sententias,

formuise asseri a recentioribus sine auctoreantiquo,sineullarationeidonea, sine

ittius

uiiaverisimuiitudine, imo

contraomnem

verisi-

yniiitudinem. VidithociaudatusPetavius,pagM6,

JbU vo-

ZmlZ
teripiUse

p ergo nunc ad examinandas eorum uiin edigladianturdeformidaSirmienc l

formufopri.

ngSirmien.

Sz > cui Liberium subscripsisse credunt. Alii enim prinuv illum subscripsisse volunt, alii secundcV alii tertise. Si autem ostendero, nullam ex tribus sententiis esse probabilem uti lucidenter probatu-

etiamsiomnia argumentanostranon expenderit, ideoque dixit Hoc vero certissimum est, neque priori illi contra Photinum editae subscripsisse ; et,
:

ex tribus Sirmiensibus aliquam admiserit, non aham, quam secundam, cui et Osius assensus est, comprobasse. Recte luvc Petavius, non sustinens,
si

rum me confido, poterit inde studiosus lector legi-

time inferre, sententiam ipsam de lapsu Liberii nonsatisprobabilem esse; sed ortum duxisse ex calumniis Arianorum et Schismaticorum, quibus credulaposteritasfidem habuiL Tiliemontius Nota 55 Arianos fuse exquirit, utrum primiv an Mcund&formidivSirmieiisiLibeTmssubscripsisse videatur, et statim initio disputationis

ram de ipso asserunt; sed excludens certo primam et tertiam, de secunda vero maxime dubitans, ut
disertis verbis declarat.

secundse subscripsisse Liberium, ut aliqui perpe-

pro

in pnmam, quam insecundam, de tertia ne differens quidem. Baronius ad annum 357 num. 38 eam-

men TUlemontius magis propensum seexhibet

et in in dubio, quam pro alterutra parte aliquid decidere. Vethinclectorcolhgat, quam certasit ipsa subscriptio. Atta-

wgentem

profitetur

illius

examinis esse difficultatem,

166 Laudati Tillemontius et Natalis Alexander qu od pn pnma formula allegant verba ex Fragmen- TUkmonm tis S. Hilario ridicule attributis. At ego Oedipum H Alexan ' aliquem expeto, ut nossepossit, illane verba ccvo ZT^' S. Hilarii scripta sint, an muttis secidis serius.
'

fine ait, satius fortc esse

manere

Verba tamen, quse leguntur Frag. 6 apud Bene1337, subjungo Perfidiam autem apud Sirmium descriptam, quam dicit Liberius Cathohcam, a Demophilo sibi expositam, hi sunt
dictinos pag.
:

dem opinionem desubscripta formulaprima,

Ira

Ihotinum composita, amplexus

]

rentat, et ut Catholicam exponit in libro de Sunonum 3S usque ad 63, ubi ait Nihil autem nnrum videri vobis debet, fratres carrissimi,
dts a
:

p ro eadem formulapugnat, quemadmodumet alii plerique, UOs enumerare lonq gum esset. Fornudam autem illam S. Hitarius

sert.

Alexander Wart.

m Historia ecclesiastica seculi iv dis-

est.

conNatalis

w^TJ*f^ 1 ?

non ig-noratis viresauctfflsunt profanorum. Concitium Sirmie^n natm est> c onditaque 111 f *' GX Socrate et Sozomcno reZl i >ecenttores histortct passim figunt anno 351 cum

frequentercxponifides cceptaa sunt. Nam tantum ccelesiarum OrientalJum periculum est, ut rarmn sit hujus fidei fqum qualis sit, vos judicate) aut sacerdotes aut populum inveniri. Male enim per quosdam impietati auctoritas data est et eisilua episcoporum, quorum causam

am

quod

banda, quorum nihil probavit Tillemontius aut Alexander, nihil umquam probabit ullus eorumdem opinionis patronus, quantum existimo. Negarunt Baronius et Petavius, allegata verba esse b.HUarn toiamque Fragmentorum
Rilario abjudicavit Baronius; Petavius veropag. Mitaloquitur: Sed quidquid de Erag-mentis illis sentiendum sit, hsc profecto subscriptio ab Hilani manu esse non videtur, sed imperiti cujus-

ex enumeratis episcopis certo non fuisse auctores secundse formulne Sirmiensis, quod venssimum esse lubens agnosco. Verum non evque admisero, quod inde infert Tiliemontius, dubitan igiturvix posse, quin dicti episcopi sint auctorespmmceformulcv Sirmiensis. Quippe ut legitvmaesset htcc consecutio, multaprius erantprotos

quiconscripserunt; Narcissus, Theodorus, Basilius^ Eudoxius, Demophilus, Cecropius, Silvanus, Ursa- F cms, Valcns, Evagrius, Hyrenius. Exuperius Terentianus, Bassus, Gaudentius, Macedonius, Marthus Acticus, Julius, Surinus, Simplicius et Junior . omnes hferetici. Recitatis his verbis, docent, mul-

farraqinem

dam,

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

dam, qui Arianse sectas divortia non satis perspexerat. Quapropter non debebat sohtm mirari Tillemontius responsum Petavii; sed probare primo,

611
in*iciott

quam multiex illis in Macedonianam heeresim

ciderunt.

Fragmenta illa esse S Hilarii,ac deinde, itta ipsa verba, quantumcumque amente S. Hilarii atiena sunt, Hilarii tamen esse. Hoc ne tentare quidem
ausus est,uti neque de Epistolis Liberio suppositis, sed ubique mira asserendi confidentia supplere voluit, quod monumentorum, quie producit, auctoritati deerat. Tertio, ut consecutio esset legitima, probandum erat, emtmeratos episcopos omnes anno 351 adfuisse concilio Sirmiensi; vereque dici ab axtctore ,omnes fuisse hwreticos. Quarto probandum erat, scriptorem illum non errassein formula, cui subscripserit Liberius,- et quinto, eumdem non sampsisse Epistolam Liberio suppositampro vera ejusdem Epistola.
txVragmm
Ui,tttvo-

Quare,quamdiu iiiam sotum auctoritatem afferent adversarii, eodem mihi erunt loco acsinuitamattulissent. Nam prima iitius hominis
imperitia fuit, fictitiam V\bernepistolam pro vera adoptare, altera,cnumey*are muitosepiscopos,quos

J.S.

non satisnoverat,et audacterhiereticosomnespronuntiare. Tertiajemere divinare, quadeformula

in fictitiaEpistola ageretur. Temerilas vero tanta homiyiis fuit, ne dicam phrenesis,ut Liberio Catho-

defuncto, quem Patres elogiis celebrant,quem Fasti sacricommemo7*ant,cujus sanctitatem Amlice

brosius testatur, tribits vicibus anathema dicat. Ni&i ha>c furiosi hominis magis sint, quam sani,
neseio
<'(jn, '(i'id s/f

ftt/vre.

167

Verum ostcndamus

nos,

quam
:

inepte alle-

gata verba S. Hilario tribuantur nam de omnirant, Hila bus Fragmentis idem antea probatum est. Explirianis, cat S. Hilarius totam formidam Sirmiensem ut Catholicam, fatente Titlemontio, in libro de Synodis, exarato paulo post reditum Liberii. QuoB modo igiturpost tres quaiuorve annos eadem confessio vocari ab eodem potuit perfidia Ariaua? Tribusne aut quatuor annis sine ulla mutationecx Catholica facta est Ariana ? Ferretne hominem, si quis pro Liberio substitueret Hilarium ipsum, atque in Annotatis ad librum ipsius de Synodis ita loqueretur? Hsec est perfidia Ariana. Et Perfidiam
:

formu- QalLUterilam Sirmiensem, qiue certo h.vretica est, a Libcrio "'" '"''"" Ub~ receptam votunt. Pro hac opinione Tiilemontius "*"^ primumponitBiondeltumheterodoxumfeiquepe?*- exSo;omeperam adjungit Petavium,cum hic pag ^WSaperte , declaret, se non disputare analicuiformuUe&ub. ,

160

Transeamus

adillos, qiti secitndam

scripserit, diserteque dicat, fieri potuisse, ut haereticre pravitati nequaquam subserip>erit hicretici
;

vero comprobatam ab

hsresim falso jactaverint. Hoc revera factitm esse, auctor est Sozomenus
illo

num. 159 taudatus. Tiltemontius prcetcrea

da?.

obsei*-

vat,tempits,quoJj'\hcriussttbseripsit,faveresecitn-

autem apudSirmium descriptam, quam

dicit Hila-

rimC&tholicametc, Nidhisditbitabit,qiii7iinjuriam inferret S. Hilario, qui annotationem ejusmodilibro illius subjiceret, et vel maxime si ea de causa S. Hilarium traduceret ut prcevaricatorem. Quo igiturjitdicio illa verba S.Hilario tribuantur,mihi quis explicet velim.Licuitne Hilario reprehendere in Liberio, quod ipse mutto cumutatius fecit? Nam formutam\illam nonsolum lateexponit ut Catholicam, sedmuttis etiam elogiis prosequitur.Prxterea Hiiarius omnes recensitos episcopos non

At contrarium verius est, nisi sotum dicere tempus minitsrepitgnnre seeumf,v,qwtm primre,quod facite admisero .Composita est secunda formuiaSirmiensis anno'W verisimilitermense Augusto vei Septembri. Liberius vero Romam remissus est anno 358. Cttm autem Hosius post receptam illam formulam remissus sit in Hispaniam, dubitare non possumus, quin simditer remissus fuisset Rontam Liberius, simul atque eamvoluerit,
}

th-ui in}pietittem

reeepisset, eitm Hto.tnnis ivditttm

planeine-

ptnm

rst et

nulluni.

Etenim Semiarianos in libro de Synodis ubiqite tractat ut fratres, eosque num. 88 sic altoquitur Date veniam, fratres, quam frequenterpoposci. Arianinon estis cur negandohomousion censemini Ariani? 168 Eadem crat mens S. Athanasii in suo de Synodis libro, in quo num. 41 ita toquitur Viros autem, qui alia quidem omnia Nica^se scripta recipiunt, de solo autom Consubstantiaus vocabulo ambigunt, non ut inimicos spectari par est. Neque enim velut Ariomanitas, aut Patrum adversarios, hominesag-gredimur; sed disputamusveluti fratres cum fratribus, qui eadem, qua nos, sunt sentcntia,
dixisset hsereticos.
:
:

At qitod Liberius non fecerat, id eum fecisse, falsis rumoribus divulgaverunt Eudoxius aliique Ariani in Oriente,ut affirmat Sozomenus. Verum autem esse hoc Sozomeni testimonium, satis ostendit menda.e PhiloLiberii Constantius promisisset.

storghts, qiti

lib. cap. 3 Hosium et Libcrium simul facit subscribentes. E.rimi /nemus igitur,an Sozomeno,subscriptionemsecundteformulcVdisertis verbisneganti, et Arianos mendacis catumnise reosagenti, atios testes aggregare possimus. 170 S. Hilarius in libro de Synodis non modo
-!

S. Hilario S. P/ia-baliiO,

freqttenterdicitjlosiumseen nd,i m fhrni idn ui Sirmiensem recepisse, nulla uspiam facta mentione de Libcrio, sedetiamnum. 87 clare insinuat\solum ex iis, qui Arianinon erant, futsse Hosiuyn, qui formulam istam receperat,sive qui consenserat,ut

non sohtmvox

Apovcrtoc consubstantialis,

sed etiam

solo

nomine

in controversiam adducto.

Cum enim
non ex
alia

iy.oiwJvtoi similis suhstauii:r <le Fititi ])<d tiniilteee*

confiteantur, ex substantia Patris, et

substantia esse Filium, nec creaturam vel opificium

illumesse; sed g-enuiuamnaturalcmque prolem, et ab terno una cum Patre Verbum et Sapientiam
existerc,
tialis

non longe absunt a recipienda ConsubstanAtqui hic ipse Basitius Ancyranus

t

voce. Talis est Basilius Ancyrse, qui de fide

est

scripsit.

tur, quod primum in illa formula tentatum est ab Arianis .Disserens enim contra Semiarianos ,probansque, obperversam expositionem quorumdam non esse omittendamvoccm Consubstantialis, quia simitia argumenta etiam proferri possent contra vocem Similissulj.st.'inti;iy7<7 loquitur : Oro vos, ne quisquam alius cx his pra,'tcr senem Osium, et ipsum

inter episcopos enitmeratos, uti et Silvanus Tar-

illum

nimium

stii

scpulcri amant.nt, reperiatur.qui

magna deinde amicitia cum S. Basilio conjunctus, qui si aiiquando inter Semiarianos fuit, postea certo fuit Cathoticus, tatisqite defunctus est. Fuerunt verisimiliter et plures inter illos aut Scmiariani tantum aut etiam Catholici, quos S. Hilarius hsereticos non vocasset; sed impetitus librarius, qui ea annotatapost aliquot forte secula composuit non satisnoverat, quomosensis,

Magno

tacendumexistimet de utroquc H;re, inquam, eerba insinuant, prseter Arianos sotum fuisse Hosium, eurnque nimio redeundi in patriam amore inductum, qui et oyoo-Jtjiw et ifiotoevvtw omitten-

dum decreverit,prout fiebat in dicta formula.Hinc

Arnani solius llosii auctoritatem Cathoiicis objiciebant, non Liberii Romani Pontificis (quie certe non exigui ponderis fuisset) ut intelligimus ex S. Phosbadii contra Arianos Opitscuiojam laudato.

do Semiariani a Patribus fuerint tractati, ante-

612
ACCTOflt

DE

S.

LIBERIO PAPA CONE.

composita nova aliqua fidei formula, ut ex UbrodeSynodis, inquo S.Hiiarius gesta illius paucorum cpiscoporum conventus fuse explicat. Tertia formula Sirmiensis composita est anno sequenti 359, ut docet S. Athanasius in sito de Synodis libro, ubi eam recitat num. 8 sub hoc
est

J.S.

dato. Respondet S. Phosbadius : Non potest ejus auctoritate prreseribi, quia aut nuncerrat, autsem-

non

salis liquet

male crenon credam. Qui kaec objiciebant de Hosio,tacuissentne de Liberio, sihiceamdem admisisset formulam? Credant lioc, qui alia non pauca, quantumvis incredibilia, de Liberio crediderunt; at mihi prorsus incrediper erravit...
si

Nam

nonaginta

fere annis

didit/post nonaginta illum recte sentire

titulo

nostro

Edita est Catholica fides, prjesente Domino piissimo et victoriis eximio imperatore

bile videtur.
aliiifjiic

plu

ribus refu-

non sufflcit SS. Hilarii et Phcebadii, qui omnium primipost lapsum Hosii, et eo verisi171 Si

Constantio augusto, asterno, venerando. sub consulatu Flaviorum Eusebii et Hypatii clarissimo-

tanlur.

militervivente scripserunt,allegataauctoritas,ad-

Maii anni

rum, Sirmii undecimo Calendas Junias; idest, xxn 359. At hibevius jam anno pr&cedente
erat reversus, Nullam autem fuisse inier illam et secundam Sirmiensem,

dere possumus Socratem et Sozomenum, utrumque de lapsu Hosii consentientem, contraria vero narrantem de Liberio. S. Epiphanius similiter Hter. 86 num. 11- afflrmat de Hosii lapsu mire triumphasse Arianos,quos tamen fraudis arguit his verQuo nomine Ecclesiam condemnare se posse bis putarunt (Ariani) iis Jitteris, quas ab venerabili episcopo Ilosio per fraudem abstulerunt, in quibus dissimilis esseutia legitur. Sitanti triumphi materia erat consensus Hosii,forte fraudulenter obtentus, etex parte fictitius, quos non cecinissent Ariani triumphos, si tantumdem dAcerepotuissent de Ro:

Romam
mediam

coiligitur ex eodem S. Athanasii libro, in quonumerat omnes Arianorum formulas, et post secundam Sirmiensem, num. 29 recitatam, mox num. 29 pergit ad jam dictam. Huic igitur formuise non subscripsit\i\hex'ms, utpotc postreditum ejus compositx; nec probabiie est, uili ex tribus eum

subscripsisse.

mano Pontifice? Tentarunt idquidemper calumniam; sedmaledicorumoracitofueruntobturata, ut colligitur ex silentio mox secuto. Sulpicius Se~ verus lib. 2 cap. 40 refert opinionem vulgatam de lapsuHosii et vix credit obpriorem constantiam,
y

nisi,

inquit, fatiscente aevo (etenim major centen-

nario fuit,ut S. Hilarius in Epi.stolis refert) deliraverit.

At rursum ne verbum quidem de

lapsit Liberii,

cujus reditum attribuit turbis Romge excitatis. Nimirum legerat quidem Sulpicius Epistolas S. Hilarii; at non viderat Fragmenta Hilariana,

173 Quseret modo nonnemo, quid actitm sit in Sirmiensi conventu anni 35S. Respondeo, conven- (fsta aiitio tumilium fuisse habitum adprecestegatorum con- 538 m conuaxuSiVnii'cilii Ancyrani, eodem anno habiii, in quo reprobata erafsecunda formuia Sirmiensis. Agebaiur E igitur apud Constantium per Basitium, Eustathium etEleushtm episcopos t ut iiti ipsi, quipr&cipui impisc formuise erant auctores, nimirum Valens,Ursacius et Germinius, subscribere eogerenturanathematismis contra illam Ancyrzecompositis, atque ita damnare impietatem apertam,quam ipsiprotulerant.ManifestahsecsuntexlibrodeSynodis, quem S. Hiiarius ad episcopos GallLv, qui

quorum inordinata congeries obstare nonpotuit, quo minus novum S. Hilario Opus procuderetur in quo et ipse Liberii lapsum suum fateretur,
t

eamdem formutam damnaverant.pauio post conscripsit.Nam num. 2 Gallis gratutatur ob damnatayn ab ipsis formutam Sirmiensem.Et mox num.
ait, eorum exemplo idem fecisse Orientales, non tamen nova condita fidei formula, sed quibusdam sententiarum suarum decretis. Verumtamen distinguendum est inter ea, quse Sirmii facta suntper

in quo et perfidiam Arianam diceretur approbasse,

in quo demum ei S.Hilarius
ret.

anaihcma ipsiinflige-

Hoc, inquam, Opus S. Hilarii non viderat Sulpicius neque sane mirum, cum ante ducentos annos necdum exstaret. Quare non est opus plura respondere ad Annotata ignoti hominis, qui, nisi forte sit schismaticus Luciferianus, eo videtur vixisse tempore, quo sententia de lapsu
.-

legatos,

et

gesta ipsa concilii Ancyrani. Hsec

non sine aliquo aurium scandalo et pias sollicitudinis offensione. Quee vero Sirmii per legatos facta erant, omni reprehensione carere,dicit Hiiarius verbis mox dandis. Nimirum ex pluribus anathematismis Ancyrse conditis, qxtorum ultimus abrogabat vocem Consubstantialis de Filio Dei, quod merito improbavit S. Hilarius, duodecim tantum a legatis Sirmium portatisunt, ut omnium subscriptione roborarentur, omisso articuto de voce Consubstantialis abro-

S. Hilarius ibidem facta dicit

Liberii invaluerat.
Rrfutantur
nui
dicimi
,

Liberium
tertin

mb-

172 Pagius ad annum 357 num. 12 novam ex Vatesio dedit ftdei formidam, twLiberius subscripserit, eamquevocat tertium Sirmie^isem. Verum

icripgiste.

varia ibi confundunt Pagius et Valesius in Annotatis ad Sozomenum lib. 4 cap. 15. Uterque ntU, in conventu Sirmiensi anni 358, in quo fuerant legati concilii Ancyrani, nimirum Basilius Ancyranus, Eustathius Sebastenus, et Eleusius Cyzicenus, compositam fuisse fidei formidam,

quam

receperit Liberius. Uterque adjungit,

hanc

videri fidci formutam, quam Hilarius vocat perfidiam ab Arianis conscriptam. Miseret sane me

ganda cum atiis nonnitliis. 274 Duodecim autem anathematismos, quos legati Ancyrani Sirmium tulerunt, recitat et explicat S. Hilarius a num. 12 usque ad 27 ubi subjungit Percurrimus, earissimi fratres, omnes
:

in

c/tto

solum

iluodecim ex

anailtcmad-

smit Ancyranisrecepti
sunt,

doctorum alias virorum, cum tantas nugas tam confidenter ab iis prolatasvideo.Nam sipaululum attcndissent ad auctores formulce,quos personatus
Hila?'ii(S in

Orientalium episcoporum editas fidei definitiones, quas contra emerg-entem proxime hffiresim, congreg-ata intra se synodo condiderunt. Et paulo post: Et haec quidem, fratres carissimi, omnis,
qu?E editaest, fidei doctrina, per paucosjuxta unimodum Orientales, sub his ipsis prope diebus, quibus vos ing-estam hajresim (in
versitatis

Fragmentis recenset, (nomina dedi

num. 160) et cum iis contulissent episcopos, qui fiuTitntin Sirmiensiconrentuanru o>\ cxriginti
duobus, gztos aucior Fragmenti iilius formuUe statuit,trestantuminvenissent,nimirumBasilium

secunda

nimirum formuta Sirmiensi)

dicit,

respuistis.

Non

Ancyranum, Vatentcmet Ursacium. Nuilusalius ex viginti duobus istt conventui videtur interfuissc, et certe non aderat Eudoxius Antiochenus, ut clarum est ex Sozomeno cap. 13 et 14. Verum,
ut alia omittam, in iito convcntu, certe

anno

355,

concepta erat Ancyrx, sed omnera, qux edita erat Sirmii, tdeoque editas, et quie editaest, soiiicite adjungit. Nam iuculenier sub finem Operis insinuat, non ignota sibifuisse gesta Ancyrana, eaque non ccque fuisse irreprehensibilia, quam quse Sirmii erant factaper legatos concilii. Legatos aitoquens num.
90
tfe

omnem hanc

esse doctrinam,

qux

DIE VIGESIMA TEBTIA SEPTEMBRIS.

Vereor euira, 90 de his ita scribit S. Hilarius : pulOrientis hiereses, in tempora singula fratres,
lulantes
et legi. Nide Orientaliuni quohil quidem in his, quaa vos suscepta; legationis miuistri sub:

618

inquit, iinperator ab

Urbe

Roma Sirmium

rever-

AtCTOtt

et

quid vereri

me dicam ? jam

rumdamasseiisu,

suspiciouis rescribenda Sirmium detulistis, nihil exordio nonmhilum, lictura est. Sed habuerunt ab
offensionis,
sili et

legationem ad sus, cum Occidentales episcopi Beroea ad se accersivit. ipsum misissent, Liherium Cumque adessent legati episcoporum Onenti.s erant, convocatis sacerdotibus, qui in comitatu Pilium Patri non Liherium coepit compellere, ut
,

J.S.

vin Baquse credo vos, sanctissirai afferreEustathi etEleusi, ne quid scandali Quce si recte script-x sunt, tur, abolenda tacuisse. quia non recte taceri non debuerunt. Si autem, tacentur, cavendum est, ne ah,

Instabant auesse consubstantialem profiteretur. tem et imperatorera ad hoc impellebant Basilius, Eustathius et Eleusms, qui praecipua apud ipsum
auctoritate pollehant.

Qui

cum

ea

qure contra
epifidei

scripta sunt,

nunc mlnl quando dicantur. Parcens euim adhuc de his mecum recognoscitis quod non lta tamen dico habebat. omnis conscripta apud Ancyram fides se litterarum fidem teNon famas fabulam loquor episcopis datam. neo, non a laicis sumptam, sed ab clarum est, S. Hilarium distinxisse inter Itague
:

Paulum Samosatensem, et contra Photinum scopum Sirmii decreta fuerant, ac praterea

formulam
tam, inunum tunc

basilicie ediin dedicatione Antiochensis lihelhnn, {sive scriptum, G?\r-

.-

quidam suh ce ypxyiv) conjecissent, perinde quasi Consubstantialis, propriam hseohtentu vocabuli Liberius, stabilire conarentur, effecerunt, ut
Africse episcopi, ei formulse

resim et Crescens, et Athanasius, Alexander, Sevcrianus

decreta

Ancyrana quse non omnia probat et sived* anatheistorum partem Sirmii receptam,
;

{Grwce solum

est ei,

id est, iibetto

matismos.
nee ulla
condiia
fidei
ibi esl

Hi autem non continent plenam fidei forcondemnatiomuiam, ut inspicienti patebit, sed

175

aut scripto, de quo fuerat locutus) consentirent. Consenserunt pariter UrsaciusetGerquotminius episcopus Sirmii, et Valens Mursa;, et Orientis partibus aderant episcopi. Sed et

quotex

for-

mulit.

nem maxime qumcontentxerantsccundaformuiaSirv,

illarum hsereiicarum aliquot opinionum, et

miensi.Perperamigitur Valesius et Pagius asseanni 35S tertiam conrunt, in conventu Sirmiensi esseformulamSirmiensem; et magisetiam ditam videri formulam, negligenter adjungunt, hanc

confessionem a Liberio vicissim susceperunt, et per omnia eos, qui Eilium secundum substantiam esse assererent, alienos ab Ecclesimilem non
Patri

qua

Sozonu;n<s, <-jus sia pronuntiabat. Hactenus S. Hitapleraquc asserta videntur ignota fuisse conventu Sirmiensio/>/>rio, qui de gestis in illo

quam S
to

Hilarius vocaverit perfidiam Ananara.

Valesii, et

me fuit instructus.
177

Ferrea planesuntverba

homine erudi-

indigna: H*c est, opinor, formula, Perfidiam ab Anams conrius in Eragmentis vocat, vocat eta et quam Liberius Catholicam
scriptara,

quam

Ilila-

hnc^en S. Ilitarius nidlos in itto conventu legatos concilu Anepiscopos nominat prxter tres J^ qma

Primo

Demophilo

sibi

oblatam suscepisse se

dicit

m Epi-

stola ad Orientales. Ob anathema dicit Liberio.

quod factura llilanus ter Divit S. Hilarius mhil

quw anno 358 Sirsuspicionis relictum esse in iis, At si credimus divinanti Vamiisubscripta sunt.
lesio,

cyraniBasilium, Eustathiumet Eleusium; actres s imperatosimititer Arianos, qui passim aderant ct Germinium. Hi coari, Ursacium, Valentem anathematismos damnare cti sunt per duodecim formutam Sirmiensem. Tres priores secundam cum Catholicis de Divinitate Filii Deicre-

llini

eadem

didisse sed

perfidiam ab Anams ea in Fragmentis vocat Sirmium et subscmcon^criptam. Attulerunt ea

et Euleusius benda curarunt Basilius, Eustathius qui vult Libenum in illo episcopi. At Vaiesius, subscripsisse, divinat, eam esse formu-

vocem ConsubstantiMis omitti votuisse, Samosatenus, Photiquia ea abusi erant Paulus sectatores, variis locis declarat nus, eorumque Eosdem ubique actores facit contraauHiiarius.
ctores secundxformutceSirmiensis;

atqueomnem

Demophilo traditam, hcet Demonon fuerit. Ob hujus vhilus eo tempore Sirmii subscriptionem Hilarius ter anathema formuLv Vaiesio. At Hilanus C dixit Liberio, si credimus omnium tunc gestorum iegatis, qui

conventu

lam

Liberio a

damnaUe formulse gloriam iisdemattribmi. Iltos Ursavero quicoactierantsubscribercnomiuat,

anuit cium, Valentemet Qerminium,quos auctores, licet eam non puos fuisse impix formuUv sed idfecissent y fuissent ausiperse promulgare,
>

pr<T>ci-

cum

itiis

ipsis

fratribus dissent, geauctores fuerunt, ut cum Sirmii multis laudibus prosequistague ab illis tales non minus honori S. tur Quare conjecturw contrarix sunt, ommque Hiiarii, quam Liberii, Verum viderunt Vatesiuset carent.
probabilitate

Sirmicnsis forPagius, nec primie necsecundse attrisubscriptionem Liberio probabihter muim Valesius effinxit forbui, eaque occasione tertiam Sirmiensem ante illam, qum revera tertia

Nullibi vero mper imperatorem, ut ait num. 78. subscripsisse, aut ommnuil, ultum atium Sirmii f>sse, dum ilia no ullum atium episcopum Sirm ii Nam Hosium et Potamium nominat aqebantur. auideminierauctoresimpuxformuix, sed non ut De tnbus vero Irmentes, dum ittafuit damnata. tcgatos An81 ita meminet, atioquens
atiis

num.

mulam
est

sedcertojwstLibeTureditumcondita.
_

Elsi

Sozo~
dixit,

mcnus
itti

Sozomem, quie 170 Deceperunt Valesium verba cum libro S. Hilani de Synonvidetur .... /(u;n/n*i/w contutisse

Epistolam, quam a vobisdellocyrani concilii Sirmium mousiietde Homcsusii expositione apud et Germinius poposcerunt, legi. Valens et Ursacius minus circumspectam Intelligo in quibusdam non Lpsa Bomousii et HomOBUesse, quara liberam. Et quinihilreUquit diificultatis. Lt
:

sii

demonstratio

conven-

enimexponi Sozomenusaen0 dis;secundumhunc

tui

adfnmc

Lib C rium }

erroris argui. Credidit Sozointerfutsse menuSj Liberium conventui Sirmiensi Africanis. At nec de Libeeum quatuor episcopis meniiiis episcopis ulla est rio nec de Africanis ut malim Hiiarium, aut utium alium,
auti

^ ne0 uit,

dem dc llomceusio, quod commune judicium est. Soli

est

similis

essentue,

tres Uli

d>nudur <:sit

vensimiie positionempetiisse iegatorum, quo

tio

apud

credere errasse Sozomenum, retationi inserat, alios errores eidem

fuisse.

prwsertim cum

et

egtsse legatos, cum solis iliis apud imperatorem non ha legatiilli propositum si&i vrxsertimcum agere, sed contra hxreberentcontra Catholicos formulx auctores Ideo rarus ticos et hmreticx

quam id zlh

Audiamus tamentotum Sozosoii notum 15. Haud multo post, meni contextum lib. 4 eap.

Hiiarius, locis testatur qum ipsi fecerant, mnare,

coactosesse hxreticos da-

tresjam memoratos m-

sinuans

'

\lZNum.

f.H
iucTORs

DE

S.

LIBERIO PAPA COXF.

bus enim, quse ab iis g-esta sunt, cog-nitis, facilius tum etplenius earura rerum, de quibus inter nos quasstio est, absolutionem religiosam et unitati congruam afferemus. Similes affert ?*atio?ies num. 33
et 37,

J..

Xiaz

178 tfum . 3 asserit, ad professiouem ig*noranerrorisquc compulsos, ut ipsi rursuru subscri-

Rursum num. / eononn bendu daranaret, quod feeerant. mc uiubide 27 pos^ expositos anatkematismos de legatis ait Uberio j^ cos f q U ; nauc a pud Sirmium conscripserant,
ig-norationem confitentes
,

ad

alias

ad subscriptioncm de-

cedens. At nidlibi insinuat, eas

rursum formulas exponendas acrursum a?ino 358

p?^opositas, ut procut si id voluerit, ut ver-

cretorum talium coeg-erunt. Deindenum,G3, post-

ad subscriptionem fuisse

quam perstrinxerat iiosium, cum Arianis professorem, de

git
:

Hincillud

est,

secundce formulse his iterum subjwiut ad professioDem subscribendaB

dubio erraverit Sozo?nenus, ba prseferunt.

fvrie coa-

cla

eorum, qui ante aliud scripserant, cog-erentur. Nec queror de patientissimis viris Orientalibus episcopis (Basilio, Eustathio et Eleusio,) quibus fuffecit post blasphemiae voluntatem coagratulandum enim victffi *saltem fidei professio detur in tanta blasphemantium episcoporum haefidei aliqui
:

180 Errat certe Sozomenus i?i eo, quod ait sollicitatum fuisse Liberiura, ut Filium Patri non
esse consubstantialem profiteretur.
si intelligatur, ut

Errat rursu?n

e)r

^varia.

retica pertinacia

aliquem ex his suscipi poeniten-

sermonem dirigens ad legatos Ancyrani concilii, num. 79 docet, non esse fidendum
tem. Postea

verba habent, ?xova?n ibi expreecedentibus compositam fuisse fidei for?nidam, Errat te?*tio i?% te?npore, cu?n dicit Haud multo post imperator ab Urbe Eoma Sirmium reversus etc. Nam hcec verba i?isinuant, gesta illa fuisse Si?*mii, simid atque Co?%sta?ttius JRoma reversus erat
;

ait.

Arianis, qui subscripserant Fallunt enim, inquit quantum et vereor, et mihi videtur, fratres carissimi, fallunt, quia semper fefellerunt; et illa
:

constat, revers?u?i esse an?xo 357, ibique tra?isegisse hie??xe?n scque?ite?n. Illa ve?^o, qucB Sirmii gesta sunt, per legatos coiicilii A?icyra?ii,
?io?i

Sirmium. At

non

eo?itige?m?it a?ite

Junium anni
ille,

35S; ut

nunc subscriptio non caret falsitate. Excusant enim se idcirco Homousion ct IlomoeuB sion taceri voluisse, quia unum atque idem sig-nificari verbo utroque existimarent. Ubi vero contra mendacem illam excusationem pluribus disseipsa praesens

hic episcoporian co?iventus, sed

in quo se-

cu?xda?nfornuda?n Sirmiense??i acceptavit Hosius, E

figendus sit tempore per Sozoj?ie?iu?n desig?iato. Quartoer?*at Sozome?ius, dum conveniui an?\i 35S adjungit Occidentalium episcoporum legatos, et his quidem deinde rei pey^actsc honorem attribuit his verbis His per Occidentalium leg-atos [recte] confectis, imperator Romam redeundi potestatem Liberio concessit. At in co?ive?itu de quo agimus. nihil apud Hilarium attribuitur Occidentaliimi legatis, ?iec ulli Occidentalium legati interfui&se videntur. Quare, si qui Occidentaliu?n, et ?naosime Romanorutn legati an?io 358 venerint Sirmium ad Constantiimi, ut reditu??i Liberii flagitarent, eaque occasione Liberius fuerit Sirmium vocatus, oonfuderit Sozomenus gesta legatorum Occidentalium cum gestis legatorum con: ,

ruerat, subjungit
nia,

Non

queror

admodum
Deo sua
est.

de vereserig"no-

quam

dedistis

religiosuin est

varc, et ig-norationis error

humanus

Sed

scant jara milii duo episcopi Valens et Ursacius,

quod eos pro a^tate atque exercitatione sua ig*nonon credo. Et difficillimuin est, ne mentiri existimentur, qui se in alio neg-otio non possunt nisi mendacio purgare. Nonjungit hic Germinium, quod junior esset, et sic magis errori obnoxius, et necdum convictus de mendaciis, uti convicti erant Vatens et Ursacius de mendaciis, contra
rasse
S.
memtnif,
autdcicgutiB
Occidentalixtm. Soio-

Athanasium
179 Allegata
,

sparsis.

menutigi.

omnia insinitant, unice in illo conve?ituSirmiensi actum fuisse contra auctores im'., ., , P uv formuLv,nec ullamibitractatam fuissecontroversiam inter Catholicos et Semiarianos. Quare
.

hocque verisimillimum est, cum plena confusionis. Qui?ito verisimiliter errat, dumepiscopis congregatis atcilii
:

Ancyrani

tota ipsius retatio sit

tw,

Liberium ibi sollicitatum fuisse, ut Filiura Patri non esse consubstantialem profiteretur. Nam anathematismum contra vocem Consubstantialis Ancyrm factumabseiderwit ipsilegati, ut in^ sinuat Hilariusverbisnum. 17 \datis,idquecertissimumfitex VlanaUiematismis ab Hitariorecitatis, inter quos iltc non reperitur, Vocem illamquidemomiseruntiyisuisanathcmatismisquinonsunt integra fidei professio, sed solum hteresis condemnatio; at nullibi in iis dixerunt, o?nitte?ida?n esse
est,

falsum

tribuit Epistola?n, qitcV ipsius Consta?itii nomine ad Ro?na?ios videtur data, dura iwlibat Liberius. Sexto errat, dum insinuat, Romana?n Ecclesiam a Liberio simul et Felice fuisse administratam ali-

quo
.

te??ipo?^e.

vocemConsubsia\itia,\isinplenafideiformula. Quod veroait Sozomenus, in unum libellum sivescriptum

conjectas fuisse duas formulas,nimirumSirmien-

sem primam contra Photinum et Antiochensem; non aiio modo vere exponi potest, quam dicendo
anathematismos, quos ferebant subscribendos legati, dictis fidei formulis fuisse conformes, et ex contentis in ittis concinnatos. Hinc S. Hilarius in libro de Synodis duas quoque illas formulas exponit,Antiochensemnum. 29 etsequentibus,Sirmiensem a num. 88 usque ad G3, non quia illse tunc Sirmii instauratcv erant, sed ut episcopi Gatliex pturibus fidei formutis clarius perspice?*e?it, qualis tum esset Oricntatium de fidesententia.Nam num. 2S. data expositione anathematismorum eo te?npore conditor um, cum vellet et formidas olimcompositas exponcre, hanc preemittit rationem Sed
:

Extot igitur erroribusnon immerito infero, m eo similifidem quoque ?\on mereri Sozomenum i?i iis, quse trr erravede prcvse?itia Liberii i?i ilto conventu gestisque rit, rrmissnsquefueejus ibidem solus affirmat. Solum enim silentium ril Libcriits S. Hilarii, de conventu illo Sirmiensi ta?n p?^olixe ob preccs age?itis, aliorumgue omnium scriptorum deprm- Romanoriim. sentiaUhevii et legatorum Qccidentalium facit, ut longe probabilius sit etverisimitius, Liberium ibide?n tunc nonfuisse, sed a?ite Romam fuisse reversum. Siquivero tegatiOccidentatiwn episcoporwn,
181
,

utsatisfitverisimileexstudio
berio, a?i?io 358

Romanorum pro Li-

ad Constantium

twn Liberii postularent:

veneri?it, ut redihi allegare potuerunt in-

censaRo??ianorwnstudia,etsici?npetrare,quodpeteba?it.Na?n utprobavi^ 7, plerique scriptoresnon allegant aliam remissi Liberii causa?n, quampre-

cesetturbasRomanorw?i,reditwnipsiusenixeflagitantium.Nequehic dicat aliquis, verisimite non

esse, re??iissu?nfuissea Co?istantioLiherium,ante-

jain superioribus, diversisque

temporibus, multis hiscausis postulantibus, fidesalias necesse fuerit conscribi, qmequalessint, ex ipsis intellig-etur. Omui-

qua?n consentiret. Nam minorem ob causam postea adecclesia?n suamremissus estS. Hitarius. Uterqueinexsiliwn ?nissusestob recusatam S. Athanasiiconde?nnationem,?ionobdetrectata?nsubscri' ptio?ie?nalicujusfor??iidcie.Fervoraute?n itle Aria-

norwn, damnationem S.Athanasii omniwn subscriptio?ie

firmare cupientiu??i, videtur remisisse,

postquam

DIE VIGESIMA TEKTIA SEPTBMBBIS

Pascha anni 35G Atexandria profugerat, et latebras captabat. Hinc minime mirandum est t Constantium pro sua inconstantia tandem acquievisse precibus Romanorum, et in reditum Liberii consensisse.

615

postquam

ille

circa

in Epistoia, relata apud Theodoretum iib. 2 cap. 22, ubi ita loquitur : Neque enim prrcjudicium aliquod nasci potuit

Romano nonaginta cpiscoporum

WMi
i.s

e\ numero eorum, qui apud

Ariminum convenerunt,

cum

g XI.

Concilii
:

Ariminensis
ei

infelix

exitus

Liberius
:

se

opponens

episcopum, cujusanexpetenda sententia, neque Vincente omnes tium (Capuanum,)q\x\ tot annos sacerdotium inlibate servavit, neque alios, hujusmodi statutis consensum aliquem commodasse. 1S4 Eminentissimus Baronius ad annum 359 au t
constet, neque
fuit

Komanum

latuisse dicitur

non

fuit ei

tum

Pontifex substitutus Felix.

Concifii

36 et 37 observat, exsilium Liberii non recte ^j J*p a Socrate ct Rufino ad hoc referri tempus. Exi- ramt lrbe stimat tamen, Liberium Urbe iterum expulsurn aafmbum, minui fuisse, et in suburbanis coemeteriis habitasse. Res <i"*

num.

certe de se verisimilis est,

cum

voiuerit Conslan-

M(

VPr

imlr.

Jirimtnente

Ab anno quo remissus Romam congregaConstantius imperator novum

358, fuit Libe
rius,

tius, ut

omnes Ariminensium prcvvaricationi con-

anno 539
habitum-

Orientis re voluit concilium generale episcoporum ut liquet ex S. Hilario, S. Athanaet Occidentis, sequentis seculi floruesio et Historicis, qui initio

sentirent, idque facerc detrectaverit Liberius.-nm forte Constantius Libervum rursus Urbe expellerc

ausus non sit Romanorum metu, ut mihi non minus ftt verisimile ex nupera, eaque utcumque coacta, ipsius in

Sgnodisnum. 1 runt. S.Athanasius in libro de auctores, aitque priArianos hujus concilii facit fuisse, concilium illud Nicxx in Bi-

Sedem

restitutione. Si

enim Roma-

mo

decretum

prodiitjussio, thynia habere. Sed, inquit, secunda

in Italia conveut Occidentalesepiscopi Aviminum vero Seleucise, quse Aspera dicinirent, Orientales Obtcntus autem hutur in Isauria convocarentur.

nis Liberium anno 358 obpreces seditionesque reddidit, ut vidhnus l,si Fcticem contra mandatum suum expettentibus non restitit, sed consensit, ut

eo loco probavimus, in hisce adQunctis parum fit verisimile, Constantium nova Liberii expulsione

Romanos iterum exacerbare voluisse. Quare, cum

omnes fere antiqui scriptores de secunda
taceant, et
Liberii

jusmodi conventus erat, utde fide in ag-eretur. strum Jesum Christum (ut jactitabant) eam sparg-ere faniam, ex PannoCurarant scilicet
nia

Dominum

no-

quidem Ursacius, Valens, et Gerininius quidam Patrophilus, ex Syria vero Acacius, Eudoxius et
:

urbis, qiue ex Scythis

nomen

sortita est, episcopus.

Rufinus Socratesque solum expulsione in tempore erraverint, non ausim certo affmnare, Liberium iterum hoc tempore fuissc expulsum, Sozomenus quidem lib. 4 cap. 19 aliquid em aliorum sententia refert de expidso iterum ex Urbe Liberio,

Mitto alias urbes, quce nominaitepro conciliofueOccidentalibus, runt, antequam Ariminum pro AriSeleuciapro Orientalibus fuisset electa. anno 3o9 cencilia illa tandem et Seleucuv

Nam

mini

ubi aiunt, Constantium Valenti aliisque episcopis Arianis permississc, ut Occidentalium partium ecclesias pro arbitrio suo ordiimrrnt, ct forraulam fidei Arimini perleotam promulg-arcnt; cos vero,
qui formulffl

num. 8 de Arihabita sunt. Laudatus Athanasius minensi concilio dicit; Ubi plurcs quadring-entis tamen S. Libeepiscopi reperti sunt. Non adfuit fuerit, sive nolueritvenire. siverogatusnon
rius,

subscribere renuis.scnt, ccclcsiis ejiccrent, et in eorura locura alios constituerent istosvcrohic licentiam nactos, adhibita vi compuilli

lissecpiscopos,utfidei

illi

subscribcrent; eosautem,

concitium adire, Si non sitjussus ab imperatore non magis verisimile est; hoc ipsum insinuat, ut rursum prxvatebant desiderasse Arianos , qui xnterapud Constantium,ut Liberius ipse conciho invincibilem ejus fortiiudinem fuissent esset,quod
experti.
in
,
.

qui rcsisterent, ccclesiis suis exturbasse, ac

Juvc similiter

primum epismpum urbisRomoe. Verum omniuin Libeiium

referuntura Socrate
lib.

2 cap. 37,

non cujus opinionem ibi exprimit Sozomcnus, Ariminensuam.Cumautem utroque locoepiscopi rupto conctses dicantur ad sedes suas discessisse,
imperatore, quod plane faisum est, rcI liqua etiam non videnturpro certis admittenda, Socrate non so!ui et Sozo- /bm 85 Atlamen cum ex sed etiamex Ruftnoiib. 10 cap llet Theolio et invito
1
1

quo tan-

demadmiun nensis concilii gesta enarrare , cum nullam in iis fidei formugeneratim dipartem habuerit Liberius. Satis sit
/

1S3

Adpropositum nosirumnon

spectat Arimt-

ofi

/*

favens

Arianis
ei

xisse,

numero longc ab episcopis Calholicis, qui

meno,

Librrhis

non consensit.

Cathohcam Niciesuperiores erant, initio fidem numquecontiUumconfirmatum,Arianosverodamnatos. Verum tam bene ccepta turpi finefceda substantia; sive runt nam passi suni, ut nomen Arianorum decepti, fidei usixabolcretur, doloque
:

magnam doretolib, leap- 22 abunde colUgatur, cvrnque iit Actis Liberii, et fuisse persecutionem; dicatur in Catatoqis Romanorum Pontf/tcum
Uhmnsaliquandohabitasseinccemeteriissubur coactum banis, alterutrum dicendum videtur, aut
UrbeexcederelAbQviuui, aut ultro latebras qusBsiab JJrhe visse,ne, ut ante factum erat, improviso in nvm. avelteretur. Ccterum, inquit Baronius hacultima Liberii e%Xm\>aiione(autrecessu)nemi'*>',

;;;;
pi
]>,
<

(a*te in

nieferili.

admisseconfessionem Arianse hseresi faventem dicit S. Hierorunt. Hinc de Ariminensi concilio nonymus libro contra Luciferianos Tunc usiae Nicasnaa fidei damnatio conmen abolitum est tunc ct Arianum se clamata est. frigemuit totus orbis, ipsi epimiratus est. Mirati nimirum sunt esse
: :

nemreperimusmlooumejussubstitutumfuieseepipreabyterum scopum, sed ab ipso Liberio Damasum partibus esse relictum, quem 8 Pelicis vicarium illo defanoto, Listantcm (ut demonstratutn cst)
berius una
ct

icopi, qui dotos et captiosas

Arianorum

dii i io-

neS nonsatisperceperaut,quandoArianisuascc3' ccrtum est, perunt jactitare palmas. Hoc tamen quod multos etiam succubuissedefectuconshn.h.r, sedes suas redire. De concinimis desidcrarent ad
lio

cum

reliquis, concordia inita,

--11111

rau-

qui illic Seteuciensi nihit dico, nisi plerosque, postea etiam coactos decretis Ariminenfuerunt

honoribus recepit mclerum'. ueribus habent veterrima illn, antiquitate l]rl n atque admixtione e1 in multisdcpravata, Uberii Papas aota ex aliqualabefactat:.
:

Baeoqmcorrosa,
additione

quibus

il-

tamen, qui prxsens sibus subscribere. Liberius Ariminensi concilio consensit,

nonfuii

numquam

S. ut scribit ejus successor

Damasus cum conciho

ludsaltem non obscurc sig-nificatur, in ccemcteriis suburbafcurbatum ab Drbe hftbitaflSfl Ostriano nuncupatis quem ibi ponis Novellaj et situm 82
:

Libermm

ex-

'

Septembris Tomus

VI.

61G
h\

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

quod vim passus esset, sive quod suscepti vicommunionis initse cuni Arianis serio eum pceniteret. Hanc enim conjecturani non improbabilem faciunt, quse secuta sunt in reditu Liberii, quando uttro cessit aut certe sibiPontificatum retinere non curavit Feiix neque enim
sive
tiose episcopatus et
:

cront
S.

alii ex clero Eomano convemre Acta ilta vetusta, quse hic laudat Baronius, edita sunt a Coustaniio in Appendice ad Episiolas Romanorum Pontificum col. 89 et sequentibus, ibiquelAheriwsnum. 2 dicitur extra civitatem habitare/wMus a Constantio. Et additur Habitabat autem ab Urbe Roma milliario ni, quasi

situm Damasus et
solerent.

exsul in cymiterio NoellEe via Salaria. Tumnum.S dicitur Damasum presbyterum constituisse vica-

certo crediderim schismaticis, qui soli pag. 4asserunt, Felicem post expidsionem primam rur~

sed non dicitur Damasus partes Felicis umquam secutus contra Liberium. Habet id ssepe memorata hominis schismatici Prsefatio quse et Damasum perjurum facit, aliaque multa de eodem mentitur, uii ipse Libellus Marcellini et Faustini, cuipr vfixa est. Utrique certe credere
c

rium

suum

sumpossessionem capere voluisse. Itaque dicerem, Damasum cum Feiice communicasse, cum hic ipsi
Liberio esset conciiiaius, ejusque fortasse vicarius;
at

mdlibi invenio, an Damasus cum Feiice commu188 Franciscus Blanchinus in Annotationibus Nwtno

nicaverit, exsuiante Liberio.

w 3 pag. 15 et "''>^& cessitte sequentibus in Liberio et Felice, cum existimet, p^Jl S. Feiicem legitimis Pontificibus omnino annume- eieeiu mqw randum, conjecturam affert de resignato ultro ^m, Pontificatu per Liberium, electoque inlocum ipsius Fetice, quam pag. 16 exprimit his verbis Anno ccclviii die x Martii exsulat iterum Liberius post menses septem dies novem a reditu numeratos, et

ad Athanasium Bibliothecarium tom.

non possumus neque enim Liberius hominem perjurum, et nupersibi conciliatum, fecisset vica:

rium.

Dama$um

Itmc/iabwtBB

virurium,

tfuodcertum

guidem non
ctt,

186 In gemina S. Damasi Vita, quse utraque Operibus ipsius anno 1G38 Romsc editis prssmissa est, eadem dicuntur de Damaso presbytero per Liberium in ccemeterio commorantem vicario constituto.

fabulis, dicttc VitcV;

Non carent quidem pluribus mendis, imo nec cum tamen et Vita Damasi,

cedit Pontificatu.

Anno

ccclviii eligitur legutime

successor S. Felix die ix Aug-usti.

lix

Anno

ccclix S.

"Fe-

quse inchoatur pag. 40, et ex codice archivii canonicorum S. Petri, edita est, multa etiam vera et antiquis scriptoribus consona contineat, nescio
sane, an iis omnibus fidem abrogare oporteat ob Pnefationem schismatici mendacis. Nam hujus maledieta et calumnise abunde falsitatis convincuntur ex testimoniis conciliorum etPatrum cosevorum de S. Damasi probitate et innocentia. Qua-

expulsus martyr sive occiditur, sive cedit Ponti- E ficatu. Cessat Episcopatus... Anno ccclix die xxi Decembris iterum eligitur Romanus Pontifex Liberius, qui Apostolicse Sedi prassidet usque ad obitum suum. Rsec eruditus Bianchinus enumerando minuiim annos, menses etdies, quiin mendosissimis

catalogis Liberio et Felici attribuuntur.

Verum

etiam si minime inficiari velim, Acta illa Libeaucioritatis esse exiguse ob ignorantiam et ineptias auctoris, nec multo meliora esse laudata Dare,
rii

masi Acta, midtis etiam erroribus inquinata nolim tnmen horumasserta refutare exOpusculo hominis schismatici, multa certo de Damaso menHentis, ut facit Coustantius in Admonitione ad Acta Liberii. Cerie Galli scriptores non immerito wgre ferrent, siquis temeraria crisi scriptoribus
:

totum hoc scdificium fundamento caret. Nullus antiquorumumquamvelminimoverboinsinuavit, Liberium umqitam Pontificatu cessisse, eaque de causa Felicem ipsilegitime fuisse substitutum.De iterata Liberii electione nidlus umquam meminit. Scrupulosa annorum, mensium et dierum inquisitio locum habere posset, siprius de legitimo Felicis Pontificatu constaret. At, si LibeviusPontificatum dimisisset tempore secundi exsitii, non posset ea cessio figi anno S58, quo a primo exsiiio rediit; sed figenda esset post concilium Ariminense, sive exeunte anno 359 aut ineunte anno 360

itlis hsereticis fidem habere vellet contra S. Hilarium, huncque prsevaricatorem facere et hsereiicorum faidorem, ul faciunt schismatici illi pag IQ.Quapropterlubens quidem admittam Actailla S. Liberii esse hominis imperiti ineptique, nec ex iis certum fieri t Damasum fuisseUberiivicarium, at numquam dicam, hoc assertum recte refutari iis rrrhis, quibus abinimicis suis schismaticis ut ambitiosus etperjurus Damasus traducitur.
.

circa id tempus Urbe iterum excessit Libesirevera pidsus est, aut idtro latebris se abdidit. Quare frustra laboravit Btanchinus, quando
rius,

nam

>

ex mendosis catalogorum numeris assignare duo- F bus Pontificibus tempora sua studuit; et ex Pontificatu Felicis non bene probato cessiones electionesque inferre numquam assertas. 189 Baronius, ut vidimus num. 107, Felicem credidit Pontificem factum, dum rediit Liberius
iliiin

llir lllllirii
rtntiii

187
stolas
fidei,

Monet
quod
in

ipse Coustantius in Monitis

et

cerie
ctiin
/.'

ad Epi-

FetLv

fatsnm
ciiur
httfo

8, Ihimasi, suspectffi

etiam nullius esse

tn variis catatogis inter

eoo

tchi

nativo.

Luciferianorum Libello Marcellini ac nomine imperatoribus oblato, in gratiam Ursini et adversus Damasum leg-itur. Cum autem talia sint, quibus vicariatum Damasi impugnat Coustantius, miror dicta nullius fidei
Paustini presbyterorum
ita proferri, acsi
S.

omnium Iwiitia exceptus, facitque popidum accurrentem ad Feiicem sine ulla mentione de electione; cum tamen constet popidum accurrisse ad Liberium, Feticemque, nisiuitro cesserit, apopuloexpidsum. Vidit procul dubio Blanchinus, eo modo non creari Pontifices, eaque de causa recurvit ad
cessiones et electioneslegitimas, sed mdiius testi-

Pontifices

rccemetur,

certa essent, iisque vicariatus

Damast sub Liberio fieret certo fictitius. Quapropti n alia omnino requiro argumenta ad negan-

dum

rcrlo S.

ctenus
sisse

Damasum umquam contra Liberium

Damasi vicariatum; imo nuilum hainveni argumentum, quo probari possit,

Felici adhsc-

monio nixas. Atprius

certis

dum erat, Feiicemfuisse legitimo modo Romanum

Pontificem. Hoc, quidquid senserint etiam variis locis Majores nostri, nequaquam invenire valeoPrsecipua argumenta pro legitimo Felicis Pontificatu afferi Scheistratius de Antiquitatibus Ecclesuvdissert.%cap. 9 num.xi,ubiaffirmat,interme-

argumeniis proban-

: quodneipsi quidem schismatici in Libeilo suoaut Prmfatiom umquam clare edicunt. Baronius quidem id credidit, sed nxdiibi probavit. Si

Damasum communicasse cum Felice quando e.rsuiabat Liberius, exstimarem, Feiicem

eonstaret,

eum
"

mum. Quomrisenwi

ipso Liberio conciliatum fuisse ante hujus re-

Fetix ordinatus sit ab Ariay

fo&ntatisscTivtoresadeoconveniredeFelicisPon^Am^utXicephoruspatriarchaConstantinopolitanus et Theophanes Pelieemponantin serie Komano-

'"s.tdeoque iugressus ejussit vitiosus

(

rum

Pontificum,

athohcus csset,potuit Liberium sibi reconciliare

cum tamen

scripti

quam

eumqueomnes catalog-itam manutypis editi ag-noscant. Sic duo catalog-i

tempore Vigilii Papse concinnati ... Catalog-us quoque

DIE VLGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

quesecundus vi seculo conscriptus ctc. Moxaddit quatuor catalogos cum Anastasio, tum Ivonem Carnotensem, Anselmum Lucensem, ac Seriem Romanorum Pontificum depictam in ecclesia S. Pauli extra XJrbem. Ex hisce nihil negavero, quia video omnibus catalogis insertum Felicem. Verum cumvetustissimihorum Catalogorumduoalios

C17
j.s.

tuit saltem Felix eo tew/wreLibcrio sincere se subjicere; prout revera ex omnium pene scriptorum

dictis fecissevidetur, et vel

turali

martyrio vel morte nabeatum consequi finem, ut consecutum probat cultus ipsius abunde probatus. S. Meletius, utmittam atios in Antiochenam sedem eodemseculo int>'usus est ab Arianis, legitimusque deinde
t

bus fere seculis sint posteriores Liberio et Felice, muttisque inquinati erroribus, cumque allegah scriptores malto etiam sint recentiores; vellem pro omnibus istis afferri potuisset unius Augustini aut Optati Mitevitanitestimonium, quo longecer-

factus episcopus, beato ftne quievit. Ita sanctitatem Felicis facite admittere ut certam possumus,

non item Pontificatum stricte dictum nam cotlectores, cum Sanctum scirent, non multum videntur indagasse de jure, quo Pontificatum gessit.
:

tedtjus Pon(iftcatui

ob-

tuagra/oiui
,na aiutoritat,

redderemur de vero Felicis Pontificatu, quam omnibus auctoritatibus allegatis. 190 Etenim Optatus Milevitanus lib. 2 contra Parmenianum deducit catalogum Romanorum Pontificum usque ad Siricium; Augustinus vero Epist. 53 (alias 165,) usque ad Anastasium, uterque usque ad tempus, quo floruit et scripsit. Optatus autem eo ipso tempore vixit, quo sedit Libeignorare rius, ut Felicis Pontificatum nidlomodo
tiores

Quapropter, si constaret, S. Felicem prsefuisse administrationi Ecclesuv Roman<v, quando post Ariminense concilium Urbe excedere coactus est Liberius, crederem omnino, ipsum tunc fuisse Liberii vicarium. Verumde illa Felicis administratione

nullum invenio indicium, multo minus de abdicato per Libcrium Pontificatu, aut de Felice
electo.
Auerta 192 Ceterum in Actis Liberii ante laudatis qxixdam duqucV hominis imperiti esse jam monui, Liberius bia ex Acti* dicitur eo tempore, quo latebat in ccemeteriis, bis ilioii*. sacy^um baptismum administrasse, prxsente scm- g per Damaso. Primo num. 5 asseritur baptizasse
,
i

Siricio scripserit. Si quisvero potuerit, Pontificavellet, Felicis quidemlegitimum fuisse

cum sub

tum,ateumS.Augustinofuisseignotum,injuriam sane faceret eruditissimo Patri, temporibus Libenisiper supirii et Felicis tampropinquo, ut non nam ignorantiam nescire potuerit, quse se puero Romx inter Liberium et Felicem erant gesta, aut certe quinam iis temporibus fuissent Pontifices. Quare certissimum est, nec Optatum nec Augustinumignoras&e, anlegitimusPontifexfuisset Felix annumeraretur eo et nihilo magis, an Pontificibus Velim itaque mihiquis exponat, qua ratempore.
tio7ieFelicem,siverumnoverantPontificem,catalogo Romanorum Pontificum sine injuria excludere potuerint. Hoc nullus hactenus explicuit: nec recte, opinor, explicabilur neque enim satisfaciunt, qui dicunt, Felicis Pontificatum abOptato inclusus erat et Augustino fuisse omissum. quia Liberii, cum luvcjusta nonsit Pontificatuiiterato
:

inccemeterio Ostriano, ubi Petrus apostolusbaptizavit.Zte numero additur Eodcm tempore Pascha; baptizavit promiscui scxus numero quatuor millia
:

duodecim
ni

qui onnies Iiomani vcl a longej aliivici-

Romanorum, desidcrabant ab eodem baptizari. In Actis Damasi pag. 15 dictio correctior est, et ita habet: Eodem ergo tempore, habito consilio,
baptizavit ibi Liberius episcopus promiscui sexus

numero quatuor millia duodecim lum Romani, sed et Romanorum

baptizari optabant.

quia non

so-

finitimi, ab eo

Deindenum. 8 dicitur iterum baptizasse tempore Pentecostes iu basilica Petri et baptizati apostoli. De numero vero asso-itur
:

ratio privandi Felicem honore debito, ipsumque ejiciendie loco, quem recte occupaverat. Itaque silentium Optati et Augustini in hisce adjunctis

sunt promiscui sesus lere octo millia octiugenti dccem. Multi eodcm tcmpore desidorabant tang-ere de gemino owptir vestimenta Liberii cpiscopi

Em

prseferendum mihi videtur omnibus Catalogis, seculo wetposteaconcinnatis, scriptoribusque mecum dii cvvi, qui Catalogis consentiunt, prxsertim qui seculo iv aut v, nullus sanctorum Patrum, imo etiamserius floruerunt, de Felice tamquam C vero Pontifice meminerit. quas col191 PrcVterea non desunt rationes, ob H rutio daiis Felicem inserendum cret\ir, cur vilectores Catalogorum
deutur catalotfis

smo, in quo numerus baptizatorum procut dubio exaggeratus est supra verum. Initio eorumdem Actorum dicitur Liberius diaconus ordinatus et edoctus a S. Ma-rco Papa, cuipost intermedium
S.

Julium

successit. Nihil in

illis

Actis lcgilur,
idla prse-

uti nec in laudatis Actis S. Damasi, de

S. Liberii

aut communione cum Ariavaricatione nis. At fateor, ea Acta non esse alicujus ponderis, et ea de causa om itto alia quivdam in illis aut in Damasi Actis de Liberio asserta.

inser-

tus.

derepotuerint, titulumque PorUificis eidemretinquendum.Cum enim constaret de bcatofine et cul-

tuS.Felieis,etdeEcclesiaRomanapereumdem
administrata, dum exsutabat Liberius,- non crediderunt verisimiliter, scrupulose inquirendum eseoque stricto et tcgitimo se, utrumjure proprio

XH

PerSeCUtlO pOSt COIlClllUm Arir

minense usque ad mortem Lonstantii: gcstaLiberii

Ecciesiam administrasset anverotamquam Libeiltegitime. Mutta de Fetice rii vicarius, aut solum ignoramus hodie, et fortasse plura etiam ignora,

ad episcopos
:

Ecclesise reconciliandos

legatos

serius. runt collectores Catalogorum seculo vi aut FeliceminjusteabArianis intrusumpro Novimus, libcnter ordinaLiberio,- sed ignoramus, utrum

tunc

videtur habuisse

SS. Eu-

sebium Vercellensem, Luciferum

Calaritanum, imo
et S.

tionem acceperit, an si coactus. Ignoramus et ordinationistempus, ideoquenescimus, ayivitiosam ordinationemnoncito correxerit Felix, qui pertegatos Liberio se subjicere potuit, scrutarique, quid

Hilarium.
i

factum vellet;

et

ab eo vicarius constitui ad regcn-

dam
mus,

Ecclesiam. Pr<vtcrea, si schismaticis crediFelicem usque ad rec^umLiberii sedisse in

qui hostcs erant schismate, quod tamen illorum,

adeomihinon facit Felicis etmendaces, assertio parum verisimilecredam; pocertum, ut id ipsum

cclesia Catholica Ariminensium Patrum 3G0 et prvevaricatione, continuata videtur anno imo etiam crevit persecutio et numerus 301, pr-rrnrii alorum posl conciUum ConstantinopoliSozomeno tanum, anno 800 kabitum. Nam, teste per universum orbem Romauum lib. 4 cap. 20,
,

sera

illa

conditio

ad quatn redacta

Miifr
t

'

h-six status

mqtie al

morfem
Constantii

tumultus

618
krttMtt

DE
iis,

8.

LIBERIO PAPA CONP.

fuisse, qui lapsis ac pcenitentibus episcopis maD numporrexerit, atque hancopinionem,mihi ad- >. ge

turaultus non dissimilis

quos supra retulimus,

J.S.

exortus est, et omnes ubtque ecclesias quredam quasi persecutio occupavit, cujusmodi olim sub ethnicis imperatoribus grassata fuerit. Nazianze-

modum probabitem,
Liberium

exponit his verbis

Porro ho- ^'mSjL

p *" ,e
" ,fe '"

nus in Oratione 21 de S. Athanasio pag 3S7 eamdem tempestatem latins describit, et lapsnsplu.

rum omnium (gestorum in concitio Alexandrino anno 362J primum auctorem et architectum fuisse

'w-

,^ ",

Eomanum

Pontificem, paulo inferius hoc

rimorum simul commemorat.

Hinc, inquit,

alii

eodem anno

aperietur. Ipse

enim primus Ariminen-

ab ecclesiarum thronis injuste pellebantur, alii in eorum locum subrogabantur; sic tamen, ut ab iis impietatis chirographa, non secus atque aliud quidpiam necessarium exigerent. Atque in promptu

se naufragiuin reparare sollicitus, indulgentiae vexillum erexit, ne, qui dccepti et Arianorum fraudi*

bus circumventi fuerant,

atramentum

erat, et calumniator a tergo. Ea res permultos a nobis, invictos alioqui viros, in frau-

et timore perterriti, minis cesserantimperatoris, NicaeaB confessionem visi fuerant deseruisse, in mag-num Ecclesiae detrimentum

quamvis mente haudquaquam prolapsi fucrint subscriptione tamen transversi acii sunt, atque cum illis, utroque nomine improimpulit,

dcm

qui
,

extra Ecclesiam diutius vagarentur, fierentque interea lupis prseda, si, quse inviti fecissent, vo-

jam obstinate defenderent. His inquam beneconsulturusLiberiusPontifex,primumomnium

lentes
, ,

consenserunt,,... Nam si perpauces excepequi vel ob nominis obscuritatem contemptui habiti fuerunt, vel ob virtutem rcstiterunt (quos
bis
,

ris,

iis, qui in Italia lapsi erant, episcopis erroris pcenitentibus subveniendum putavit, et in Orientemre-

spiciens,
illic fidei

bene usus occasione,

i!Ios ipsos,

qui erant

Israeli seminis et radicis loco relinqui oportebat,

ut per Spiritus influxiones rursum effloresceret atquc ad vitam revocaretur) omnes tempori obsecuti
sunt:

causa exules Occidentales episcopi mag-ni nominis, Eusebium Vercellensem episcopum, etLuciferum Calaritanum episcopum in Sardinia, Ieg*atos Apostolicre Sedis creat,

hoctantum

inter eos discriminis fuit, quodalii

quorum

alteri,

nempe E

citius, alii scrius in

alii
alii

eam fraudem

inciderunt, atque

irapietatis duccs antistitcsque se prasbuerunt,

Lucifero, ecclesise Antiochena?, ab Arianis diu possessa?, curam delegat. Hactenus Baronius, cujus

in secundo ordine locati sunt, nempe vel timore perculsi, val qmestu atque utilitate subacti,

autem

probabitissimam conjecturam aliquot jrationibus

fulcire oportet.

denique ignorantia cirrumventi etc. Deinde pag.389 subjungit mortem Constantii, qua ad tempus sedaia est persecutio.
vel blanditiis inescati, vel
post

quam epwopi m-

rtoriM reti

Hanc autem fuisse occasionem reparandi ntcumque damna Ecciesise clarius insinuat S. IIimon y mus w Dialogo contra Luciferianos, de
L94

Etenim primo probabile nonest, episcopos qui anno -359 decepti erant Arimini, usque .ad finem fereanni 362 mansisse in sua pnevaricatione, cum S. Damasus Papa in Epistota ad II106
ItalicC,

prhnwm*.
""'"

Pw.

xmev
*

^r
'

mi,!

mut

statu Ecclesuv illius temporisita scribens PerieJitabatur navicula Apostolorum, ur^ebant venti,
.-

a Theodoreto tib. 2 cap. 22, contrarium testetur hisverbis Sed et in ipsoexordio abiisdemipsis,quihocapudAriminumretractare cog-ebantur, eraendatum hactenus est, utsubroptum
tyricos, recitata
:

fluctibus latcra tundebantur,

spei
:

niliil

jam supererat

sibialiadisputatione fatorontur, ideircoquodnonintellexissent,

Dominus excitatur, imperattempestati, bestia

PatrumsententiaB apud Nicaaam forma-

{Constantkts) moritur, tranquillitas rcdiit. Manifestius dicam. Omnes episeopi, qui de propriissedibns fuerant exterminati, per indulg-entiam uovi
principis (Juliani) ad ccclesias redeunt.

ta^esse contrarium.

centium Capuanum
lapsis

Tum advertit, Liberium et Vinnumquam consensisse, ac de

Mortuus

axdem

est Constantius in Cilicia annoSGJ, die n Novembris, ut plerique affirmant. Juiianus vero,

ait : Cum prresertim, ut diximus, qui per impressionem succubuisse videbantur, idem consilio meliorc displicere sibi fuerint

rursum

iidem

ipsi,

protestati.

Si in ipso exordio emendarunt lapsum

qui tunc erat in Illyrico, exsules episcopos quoscumgue, sive Catholiei essent sive hseretici, ad
ecclesias suas redire jussit

At

suum episcopi Ariminenses, non est verisimite, communionem ipsis negatam a Liberio ztsque ad
intetlecta decreta concilii

luvc

mandata non

potuerint

verisimiliter

Romx

Alexandrini, qiuv non

imioiescere ante

nisi sab inithnn

C annum $6Z,ut verisimile non sit, Liberium ante hunc annum plena securitate gavisum fuisse. autmulta facere potuisse ad episcopos Arimini
lapsos Ecclesise reconciliandos.

anni 363

Romam pcrferri potuej

1

Hac de causa

S.

Hieronymus laudatus, ubi narraverat reditum s. Athanasii, qui contigit anno 368. S. Hitarii,
ante -nortem Constantii redierat, et S. Eusebii Vercellensis, qui non potuit in Italiam pervenire ante annum 363, depamitentiaepisco-

quijam

porum, qui decepti fuerant

si, lt<(

in concitio

Ariminen-

loquitur: Concurrebant episcopi.qui Arimiaensibus dolxs irretiti, sineconscientiahairetici fercbantur, contestantes CorpusDomini, et quidquid
in Eoclesia

tos. bis,

sanctum cst, se nih.il in sua tide suspicaPntavimus, aiebnnt^soiisumcong-rncrecumverneo in Ecelesia Dei, ubi simplicitas, ubi pura
malis sacerdotes Christi
,

confessio est, aliud in corde clausum esso, aliud in labiisproferri timuimus. Decepit nosbonade
existimatio.

Non sumus arbitrati,

ndvcrsus Christum pugnaro. Multaque alia

e1

qufe

brevitatis studio pnetereo, flcntes asserebant, pai-ati

runt. Quod vero S. Damasus de Italhv episcopis maximeverisimiliter asserit; idem de GailUcepiscopishabemusexconcilioParisiensi,cujuscpistolasynodicarecitaturinFragmentisvulgoHilarianis Frag. xi. Nam ibi agnoscunt tapsi episcopi, fraudem sepassos, factaque Arimini retractant Concilium autem Parisiense habitum videtitr ante mortem Constantii anno 360 aut 361. Consentit etiam S. AmbrosiusEpist. 21 idtinicveditionis, ubi de Ariminensibus ait: Qui tamen inflexam statim revocavere sententiam. Quapropter non crediderhn, exspectasse Liberium concilii Alexandrini sententiam ad manum lapsis porrigendam. 107 Quod vero addit Baronius, LuciferumCataritanum et Eusebium Vercellensem iegatos Apostoticos rursum creatos a Liberio, etiamsi disertis verbis nultibi id assertum ab antiquis reperiam, non minus probabile existimo. Gesta enim am borum in JEgypto et Orientetatiasunt,itt videanturfieri non potuisseab episcopis peregrinis,nisi
legatione Apostolica

cumqudnfi-

nem '^"' os
suos criast'

Etuebium
et Lucife-

rum.

^ubscriptionem pristinam, et omnes Arianornm blasphemias conriemnare.

ad ea agenda auctoritatem

195 Eminentissimus Baronius ad annum 3G2 num. Mlexistimat, S. Liberium omniumprimum

accepissent. QuippeLucifer Calaritanus ab exsiUo recta contendit Antiochiam , ut ecclesiam iU

naret; ibique

lam, inditas Catholicorum partes scissam, ordiPautinum consecravit episcopum

Ad

DIE VIGESIMA TERTIA SEVTEMBRIS.

ftWtttl
J
S.

A Ad hoc faciendum,

ut recte advertit Baronius num. 217, auctoritatem non habuisset episcopus Sardus, nisi fuisset legatus Apostolicus. Eusebius eumdem in finem deindeAntiochiam venit ;sed cum

videret, prsepropera Paulini ordinatione malum recta esse auctum, re infecta, discessit, non tamen ecclesiam suam, sed, ut vult Rufinus lib. 10 ad Italiam, medicap. 30, circumiens Orientem atque sacerdotis fung-ebatur officio. Recte hic ci pariter et rursum obseivat Baronius auctoritate legati
,

tempus. Nazianzenuspag. WZvaria videtur realia ferre, sedpleraque referuntur ad concilium, ipsius concilii verointra paucos dies, et tempore multum fieri potuerunt. Nihil certe invenio, quo temporis extrahi debuit. 199 Credamus igitur, S. Artemium xx Octobris Antiochicv occisum. ILvc mors ante Novembrem
Ale.randritV poterat innotescere
;

i/uruc

Xo/ia-

veml/ri

bitam vide-,

sive pei

mare

Apostolici illa fccisseS.Eusebium. Nam quid juris, inquit, iisdem Occidentis episcopis (Eusebio et Lucifero) in res ecclesiae Antiochenre, et in Syriam, Asiam et Cappadociam, aliasque reg*iones, ad quas

siveper terram nuncii iter instituerent. Liberata metu Artemii plebs Alexandrina, ad Ccvdem invisi Georgii prorupit circa initium Novcmbris. Athanasius, qui vicinus crat,post aliquot dies in

urbem

Eusebius tantffi restitutor cladis legatus profectus est ?Quapropter probabilissima est sententia Baronii de legatis perhiberiumFusebio et Lucifero,ad quos hunc in finem scribere potuit Liberius, simul atque intellexerat mortem Constantii, aut certe post auditam revocationem episcoporum eassulum

ingressusest; etnondiupostipsum E'uscbius, aliiqueepiscopi,qui concilio intcrfucrunt,secuti sunt* Conjiciamus igitur, concilium ante mediumNovembris habitum fuisse; Athanasium vero antea
fecisse ea, qiuv
.

pro

ecclesia

Alcxandrina

fecit in

per Julianum. Verum dubium

est,

anhilegati

reditu Interim per .vmulos Athanasii Arianos aut gentiles reditus Athanasii innotuit Juliano ApostaLv, atque hicstatim per cursorcm litteras mtsit, ut expelleretur Vult autcm, ut ante Calendas
.

crediinitio saltem conjunctis fuerint animis. Si mus Rufinolib. 10 cap. 27 , Eusebius desiderar it, AthanaB ut Lucifer secum Alexandriam iret ad S. eo simul consiliuminirent denegosium, ut cum quod notuit facere Lucifer, sed tiis Ecclesuv
:

Decembris urbe exiverit. ILv ips v Juliani Utterse ostendunt, improbabitem essePagiiet TUlemontii sententiam, Julianus enim Antiochm degebat, et reditum Athanasii solum intcllcxcrat, dum scribebat has litteras Nam dicit Athanasium interim
t
: :

solum misit diaconum,

tiochiam, Socrates vero

et

tib. 3

ipse profectus cap. 5 id communi

est

An-

audio,....episcopatussedem iterum usurparo idque non mediocriter displicere relig-ioso populo Alexan:

eorum consilio factum

dicit,

itascribens:

Eodem

drino, id est, gentilibus. Illud audio insinuat

tum

tempore fquo S. Athanasius Alexandriam rediit) Lucifer et Eusebius imperatoris jussu ab cxsilio revocati sunt .... Ambo itaque ex superiore Thebaide ab exsilio redeuntes, consilium inter se inierunt, quonam modo ecclesiasticis leg*ibus subvenirent,

primum de reditu Athanasii querelas ad Julianum delatas, dur,, has circa \\ foric Novembris
Quare nullo modo fit W9Hsimile a mense Augusto pi< ]>!<<< versatum Athanasium esse AlexandritV, caquc dc re iltil antexxNovembris audivisse Julianum Antiochim ng<'></<-<><. Contra Papebrochii chronotaans optime cohmrei nam si sub initium Novemdris Alexandriam uenit, idque circa \* solum audivit JulianuSj non fuit statim per cursorem, quifacile intraoctiduum Antiochiam venire poterat eade <> monitus, ut queritur in litteris ad prxfectum. Ttaque omnia videntur insinuare, <t< cii>->ii<<> esse Papebrochiichronotaxim,etconcilium Alexandrinum hdbitum circa medium Novembrem anni 362. /'' die obitus Artemii latius inquiri poterit adxx Octobris, uti et decultuac martyrio qjusdem. 200 Quod modo spectat ad gesta illius concilii, nosi illa maccime spectant ad proposift<></
ddbat
litteras.
t
\

nec eas violari impune paterentur. Placuit ig-itur, ut Lucifer quidem Antiochiam proficisceretur Eusebius autcm Alexandriam, ut una cum Athanasio
eonfirmarent.

synodum congreg-antes, Ecclesi;e dog-m;ita Ac Lucifer quidem diaconum misit

suo loco, per

quem

pollicitus est

assensurum

se

iis,

qute a synodo decreta essent. His consentit Sozomenuslib. 5 cap. 12; et h<vc probabiliora viden-

Emebiutinterettconcilio

Aiexun-

turRufini rclatione. 198 Porro concilium illud Alexandrinum, cui prmter Athanasium et Eusebium alii quoque epiSCOpi r abicV et'/Egypti interfuerunt,hdbitum certo

ilriiui,

quod ''

(inno

562

estanno

362, et
est

non ante mensem Novembro,

tnr. lapso*
irriiilrndiif
iii

chronotaxisPapebrochiinostri Opponit iamen 2 Maii in S. Athanasio cap. 27. ad sePaghts.ad annum 382 num. xiet seqq. Tillemontius quoque in S.Anthanasio art. 95 nam amsirectededucta
:

ss ibi

statuta sunt derecipiendis lapsise cinfir^

gradibu

boconcilium illudfgunt circamensemAugusl ,,< Atexpcnsis eorem rationibus, necdum video, recedendnvm esse n chronotaxiPapebrochii^aitt mortem S. Artemii, quam Vita figit xx Octobris, ad hot die amovendam. Pagius certeplura leviter, dicit,
t<
\

ingradusuo.DehisS. Anthanasius in EpistolaadRuftnianum itascribit: Scito, domine mi optatissime, in prinoipio quidem,cum vis \\\b(Arianorum permortem Constantiij desiisset, coactam synodum [AlexandrLv) fuisso, prsesentimitate, etiam
t

$ui$,

quamprobareumquampotuit.Reeic quidem observat,post mortem S.Artemii Georgium ab Alexan^

drinis occisum esse, post mortem vero Georgii Alexandriam venisseS. Athanasium, et hunc rur sum exire coactum' ante Kalendas Decembris.

bus exterarum partium episcopis: celebratdm item aliam fuisse apud Grs3oi82 oomministros, nihiloque aecius apud illos, qui in Eispania et inGalliadeg-unt, atquc id ipsum hic et nbique placuisse, nimi-

rum
fecti,

ut

iis,

qui lapsi sunt,

si

Lmpietatis fuerint prw-

venia concedatur,

si

quidem resipiscant, nec

Essc rcra sunt,

A<l<iitPagius,
og-it,

secl

nihil obsunt Papebrochio.

quod

ea, quie

Athanasius Alexandria;

detur tamtn in clero locufl: iis vero, qui impietati patrooinati non aunt, sed necesaitate ao violentia concedatur, tracti fuere, decretum est, ut ct venia
et
in

menses peragi potuerint; sed id minime probat, nec ab ullo umquam probari potertt, quantum existimo. Nam omnia, qux in concilio Alexandrino facta sunt, intra quatuordecim dies facite, aut etiam citius, peragi potuerunt. Multo ptura tunc AiexandricV dicit. Eodem quia S. Athanasio peracta nullus tempore creditur accepisse reliquias S. Jodem annis BaptisLv sed ea acceptione non producitur
non
nisi intra aliquot
:

neam
nasii

clerodetur loous;potissimumquiconsentaattulerunt excusationem, etc. BacS.Athar Epistola recitata est majori eaparte in con-

citioNiccvno secundo, ejusque insertaActis apud Labbeum tom. 7 col. 75, ct 1(> uMEpistola ftaa Ilsec et Romaa sepipta, et a Roinserta leguntur Ecclesia sunt recepta. Cur editor Opemanorum
:

rum
tatis,

S. Athanasii hoc

non observaverit in Anno!<'< ioi vum non perspicio, cum longe minores
\i

vari

6*11
AUCTORK

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

etpost-

J.S.

varietates assignet. bium, quin illa scripserit S. Athanasias

Nullum tamen videlur du,

juvare

modum
fitod timililitrr
rt

ttaiuit

approbuI.ibc-

vit S.

eum habeant sensum, quem exprimit Latine Baronius num. 210, et Tillemontius in S. Athanasio art. 06, nimirum Romam
sunt
:

ea verba exciderint. 201 Verum dubito, an Grtcca verba

Lucifero. Poterant hi legatos Afwstotieos consilio at non videntur tantam a S. Athanasio et episcopis JEgyptiis auctoritatem accipere potuisse ut quidquam in ecciesiaAntiochena ordinarent sine legatis Apostoticis.
: t

riu*.

fuisse perscripia, quae statuerat

synodus Alexandrina.
uauav
e/./.).fjix.

Nam

verba Greeca heec

v.xi

203 Muito minus Occidentis procurationeni Eusebio attribuere poterat concilium Aiexandrinum, sed eumdem rogare poterat ut potestate
,

refutat

Hrtlj

rutn

rcti.

ravret xi hv Pwy./; eypatpyj,

Ilsec et

of.-ioilcf.-o

r,

P&o-

Romie (ad titteram in KoRomanaEcc^esia. Itaque statuta synodiRomam quidem missa sunt,ibique approbala et recepta ; sed fortasse simul inraa) scripta sunt,

et recepit

nuitur, modum recipiendi lapsos prius Romse fuisse conceptum, indeque ad synodum Alexandrinarn per S. Eusebium periatum, ut Orieniales
ccclesicV eumdem cum Occidentalibus lapsos recipiendi modumservarent. Quidquidautem de hisce fuerit, sive sententiam suam Liberius de recipiendis lapsis Eusebio Luciferoque legatis ante prescripserit, sivepostea solum approbaverit statuta

accepta a Romano Pontifice tam in Occidente quam in Oriente uteretur, eumque etiam instruere, quibus conditionibus lapsi viderentur recipiendi. Lubet sequi abeuntem Aiexandria Eusebium, ut liqueat, quantum ille motitus sit, antequam ad ecclesiam suam pervenerit. Socrates tib. 3 cap. 9 ita habet: Eusebius vero Vercellensis episcopus statim post synodum Alexandria digressus, Antiochiam perrexit. Cumque illic Paulinum quidem a Lucifero ordiuatum, plebem vero inter se dissidentem reperisset,... coinmotus, eo quod
ordinationi illi non omnes consentirent, apud se quidem factum damnavit. Sed ob reverentiam erga Luciferum rem dissimulans abscessit, pollicitus se in episcoporum concilio cuncta emendaturum. Postea tamen,

in concilio Alexandrino ; idcertumest, cum illo concilio sententice fuisse LibeB rium, ut liquit ex Epistola ejus mox recitanda. Epistota synodalis, quse impressa est apud S. A-

de

istis

ejusdem

cum mag-nopere

laborasset, ui partes

dissentientes ad concordiam reduceret, id perficere

thanasium tom.

part

pag.

770,

missa fuit An-

tiochiam, inscri^rtaque Eusebio (Vercellensi) LuciiVro (Calaritano) Astcrio, Cymatio, Anatolio episco-

pisOrientatisEcclesue.Subscripscruntautempost S. A t hanasium primus Euscbius, deinde Asterius,

quibus etiam inscripta est, quod hi Antiochiam legarentur ad ordinandam istam ecclesiam una cum Lucifero, Cymatio et Anatotio. Subscripseruni similiter diaconi duo, Herennius et Agapetus, quos Lucifer ad conciiiumpro se miserat.
r/cj* opiiiiu,

non potuit Ad hunc igitur modum Eusebius tunc temporis Antiochia discessit. hnprobabat, ut vutt Socrates, tacite ordinationem Paidini, quod ea prsepropere facta deteriorem reddidisset scis-

suram AntioSienam; non tamen

cum
rit

ut illegitimam, decreta Alexandrini concilii Paulino dede,

subscribenda

eaque Paulinus

Antiochise

subscripserit, et
scriptio est
1015.

quidem ut episcopus, sicut sicbapud S. Epiphanium Heer. 77 pag.

<jux kgaiia-

ZQZHacomnia,
I

opinor, non satis consideravit

nogan

alesius in Annotatis

ad Socratem

iib.

2 cap.

b,

tis

Apottoli-

camlegatio-

MlH
et
I

luisrhu
urifrri.

quando Baronium refutare conatus est his verbis .-Quod erg*o Baronius ait, Eusebium acLuciferum
Legatos Apostolica Scdis creatos esse a Liberio ad
1

201 Quod hisce addit Rufinus cap. 30 et Sozomenus lib. 5 cap. \2>,Eusebium a communioneutriusque partis abstinuisse, non est credibiie, cumEusthatiani, quibus Paulinus ordinatns erai episcopus, probe essent Catholici. Voluerent dicere,
opinor, nec Paulinum nec

ncm

insi:

nuftiit

imo

et S. Hila-

rius, ilmn
iii

reditu

reparandum Kcclesite statum, id verum esse non potcsl. ldem enim dicondum essetde Hilario et reliquis. Addc, quod Rufinushoc diserte refellit. Scribit cnim legationom hancEusebio etAsterio injunctam
esse
;il>

Meietiumpro episcopo

Alexandrina sy nodo.

H&c

avide arripuit

l'<"iiusadannum^%num. %\-.Verum neuter satis consideravit EeclesicvdiscijMnam.Nam certe LuAntiochiam abAlexayxdrina synodo, atque ibi tamen Paulinum ordinavit episcopum, quocum deinde etRomana Ecciesia communicavit ct Alexandrina, sive ipse S. Athanasius. Tale quitl non fecit S. Hilarius nec Asterius, quorum zelus pro reparando Ecciesiir statu altegatur a Valesio ctPagio. Ipsum Aiexandrinum ritjintivircitcrepiscoporum couciltumnonpoterat
cifer non
f<tit

Antiocheno agnitum fuisse ab Eusebio, quia contrarium Aiexandrinis statutis videri poterat, Meletium episcopatu privare ,cumesset eo tempore Catholicus. Sozomenus deinde rursum Juvc de Eusebio Porro Euscbius Orientis provincias cir:

cumiens, eos, qui in

corrigere,
et quas

fide neg-lig-entiores fuerant,

hiissus

credenda essent, docere coepit, Perlllyricum deinde transiit, eidem operi intentus, et ad Italiam pervenit. Idem habet Socrates, dicens ipsum instar prsestantis cujusdam medici provincias peragrasse. Rufinusait, medici pariter et
sacerdotis
clesias,
fidei

funcium

officio

etsing-ulas quasque ec-

abjurata infidelitate, ad sanitatem recta; revocasse. Hinc fit verisimiie, Eusebii cura

fetjtttos intilcrc

cum

tanta auctoritatc, ut

novum

coliectum fuisse concitium illud in Groecia, de quo

possent Antiochise ordinare episcopum, nisiad-

Alexandrina nullum habeatjusin Antiochenam. Recte igitur Baronius ad annum 3G2 num. ZVZdicit, in synodo Alexandrina logationes ad restituendas
fuisset legatus Apostolicus,
ecclesia

cum

meminit Athanasius supra num. 200, et Liberius infra num. 20S. Omnia ilta insinuant tegationem
Apostoiicam, eaque de se verisimilis
berii legatus fuerit
est,

cum

Li-

oollapsas a fide Catholiea ecclesias decrctas fuisse

auctoritate

Eusebius ante exsilium. Quod objicitur de S. Hitario, qui multum quoque iaboravit ad restituendas ecciesias, non obstatopinioni
satisverisimileest, Hilarium Liberio egisse, quando reversus est ab exsitio, et ab eodem legatum esse adfidem in Gailia et Itaiia restituendam, iapsosque episcopos Ecciesiae
nostra?.

Romani

Pontifieis.

Ruftnus, qui

lib.

10

Nam

Romw

cap.%9

nem

Asterio injunctam esse procuratioOrientis et Oeeidontis curam Eusebio, non

dicit,

cum

potest juvare

Valesiwn. Etenim hsec non alio sensu inteiiigerepossumus, quam 7'ogatas fuisse, >>t id facerent , quemadmodum legitur in Utteris synodatibus. Preeterea Astcrius a concitio solum rogatus fuisse vidctur pro ecclesia Antiochena sicut pro eadem rogati fuerunt
,

reconciliandos. Constat certe, S. Hitarium, dum revertebatur ab exsilio, venisse Romarn. Nam Sulpicius in Vita S. Mariinilib. lcap.Qnarrat,
S.

Martinum ad Urbem profectum esse, i^Romre

Ctjmatins et Anatotius, qui Antiochim crant

cum

redeuntiHiiariooccurreret;sedeovenisset quando Hilarius jam discesserat.

205

Cum

(121 DIE VIGESIMA TERTIA SEFEBMBBIS "* reconcitiatas fuisse ecclesias OccidenA 205 Cm t0#w /?oi# /fcerfl 5. Hilarius, ve- rum favore autem Liberii decretis meminit Siritis. De illis itjam risimittimumest,eum ibidem egisse cum Liberio Hom* fuit cius Papa in Epistola ad Himerium Tarraconen- anU rectpti interque eos conde tapsis in concilio Ariminensi, sem vetans rebaptizare baptizatos ab Arianis i*> venisse, ut deceptisaut tapsis ex infirmitate venia gni.oiicnoccum hoc fieri et Apostolus vetet, et canones con- proDtnff|W indulgeretur post lapsum revocatum. Etenim, tradicant, et post cassatum Ariminense concilium, miM Historia sacra lib. 3 cap. teste eodem Sulpicio in missa ad provincias a venerandce memoriae prredeHilarius dubius animi, et magna 45, redibat S. videretur cessore meo Liberio g-eneralia decreta prohibeant. curarum mole a?stuans, cum plerisque Hmc omnino insinuant, decreta a Liberio missa communionem, qui Ariminon ineundam cum his fuisse in Hispaniam, et procul dubio etiam in synodum recepissent. In hac autemdubinensem quam Gattiam, Britanniam, Africam, atiasque provintatione neminem rectius consulere poterat
> ;

Liberium, qui nec Ariminensibus consenserat, et auctoritate Apostolica omnibus poterat succurrere.
Liberii sententia factum videtur, arbitratus sit, revout 8. Hilarius optimum factu

cias

Quarq ex

Romano patriarchatui subditas, qualia ab Athanasio, Eusebio, ceterisque patribus concitii Alexandrini missa sunt per Orientem, et multis locis ab Eusebin promulgata. Ipsa Liberii Epi-

poenitentiam; ut care cunctos ad emendationem et frequentibus intra Gallias conciliis, atque omnibus apud Arimifere epistolis de errore profitentibus,

num

gesta condemnaverint Galli, et instatum quemadstinum ecclesiarum fidem reformaverint, modum factitm docet Sulpicius. Hic paulo post
pri-

stotamox danda, si tamen h&C EpistolaXAbcriisit quod mihi ex stylo valdc dubium ridetur, clare innuit, aliam de venia lapsis danda prxcessisse. Etenim dicit Liberius, fuisse aliquos, picta Luciferum Calaritanum ejusque opinioni adha'rentcs,
qui molicbantur ssaviori consura destruere, quod jam, inquit, cx Apostolicaauctoritate muuitum cst de pietate, sive misericordia lapsis c.rlnbenda. Tum illorum opinionem refutat his verbis Sed mihi, cui convenit omnia moderate perpendere,
:

iterum

dicit

Illud

apud omnes

constitit,

unius

heresis Hilarii beneficio Gallias nostras piaculo anteliberatas. At cum Romw fuerit Hitarius, cumque postea laborahccc aggrederetur

quam
tensi;

verit etiam in Italia

una cum S. Eusebio Verceldubitandum videtur, quin ad omnia vix

maxime cnm

et -Eg-yptii omnes et Achivi accusati (tege adunati)sententiam receperunt, (vtdetur) par-

majori

auctoritate perficienda tegationem hic acceperit a Liberio summo Pontiftce. Neque historicorum de illa Hilarii legaurget silentium

cum

cendum quidem nimirum lapsis

iidem historici, nimirum Rufinus, Socrates, Sozomcnus, Sulpicius, Theodoretus, de prxccdente exsilium Eusebii et Luciferi legatione
tione
:

nam

de (piibus supra tractavimus, inftrmitate aut crrore. Quamvis Epistolasit mendis multis corrupta, ex datis tamen verbis intelligimus Liberii sententiam fuisse, parcendiu esse lapsis, qui non erant
his,
e.r
,

depostepariter tacuerunt, ut mirandum non sit, riori eorumdem et Hilarii legatione illos similiter gesta, quse siluisse, etsolum enarrasse talia eorum

hcvreseas auctows, hannjvr cjns sciilcntifiui fuisse receptam in concitio Alexandrino ab JEgyptiis, et
in atio concilio a Qreecis

208 Epistolam, qute

si Liberii est,

scripta mde-

fuibu
/,

plane insinuant, legatos fuisse Apostolicos. 20G Porro gesta S. Hilarii et concilium Pari,Yo ewapein ctata in Oe siense satis ostendunt, non exspectatam fuisse cidenu m concilii Alexandrini ad Occidente sententiam
erJii

tur anno 363, ,/ccrctu Atexandriui

nimirum
ct

post perlala in

Italiam

cmi

'

<> -

ri irit

riinriIto-

Gr/rcorum
\

COncilii, ku<

lium

.!'<-

ujandrinidfl
crofa

ud

la

Ilieronymus lapsos EcclesLv reconciliandos. S. Luciferianos contrarium possct perlib.

:

psns reci-

pfcndos,

contra confessuadere incautis, dum dicit Post reditum postea synodo constitutum sorum, in Alexandrina hrerescos, quos error cst, ut, exceptis auctoribus
sociarenexcusaiv non poterat, pamitentes Eccleskc Occidens et per tur... Assensus est huic sententise tam necessarium conciliumsatana; faucibus mundus sunt, ereptusest. Verum hasc rerbasic exponenda
:

I-i.i (lltransfcro exFragmentis vulgo Eilarianis Frag, inscriptionem Liberius episco- tentmqm fn 12, ubi hanc habet Gi pis Catholicis pcr [taliam eonsistentibus in Domi- Eiiin, no aeternam salutem. Variis locis vitio transcri
i

bentium

mendosa, et fortasse etiammutila, [mperito oulpam oblitfferat Sic autem resipiscens. Hoc autem e1 de Scripturis sanotis advertere est. Pietatem ad omnia utilem esse Iegimus, cui cedit corporalis exercitatio, quamvis el quam sectandam ipsa utilitatis rotineat fructus nobis etiam ratio temporis pra^sentis exposcit. ^on
est

habet.

cum Atexanut significent, Occidentem ejusdem non drina synodo fuisse sententuv quamvis decreta ad lapsos cxspectaterint illius sxnodi
;

cnim, si aliqui forte, qui hoc studii ^cruiit, ratione provisnm destruere Empudenter sroviori censura, --\ Apostohoc asstimaverint, et novare, quod jam
lica auctoritate

Etcnim S. Athanasius in Epistola Jovianum impcratorem, qusc data est anno ad Occidentales, 363, enumerat ecclesias plerasque
recijjiendos.
iis receptam esse ftdem Nictenam, ab ecclesiis Ilispaniae, Britanniffl, Galliffi, nempe

munitum

est de

pietate,

oum

di-

ctum

est,

non esse parcendum

his, qui apud Ari-

testaturque ab

Macedoni;e, totius Itnliee, Da!matiie,Dacice, Mysiae, etc. Grceciajque et Africs universie, Sardinia-, Cypri

habere, At, Addit, harum ecclesiarum litteras se concilii Alexandrini exspectata fuissi sententia Athanasius, dum set in Occidente, nescivisset S.
scribebat ad Jovianum, quo se modo habercnt omnes ecctesiw Occidentales, etiam longissime in decreta Galiia, Britannia et HispaniadissitBe, cum

minuni i^nnr.-nit .- r^-runt, quihus nescin' inlicitum, fuit captum errori inoidere, idcirco veritas repedanda est. Sedmihi, ouiconvenit omnia modc/Egyptii omnes pate perpendere, maxime oum et sententiam receperunl multis, et Achivi acousati parcendum quidem his, de quibus supra tractavi

iinii

mus, auotores vero esse damnandos, oflenderunt innoct maligna subtilitate et ealigine perqum velamen obducerent vecentium sensus,
ritati,

qui obliqua

tenebras lucem,

et

lucem tenebras vendiresipiquKqitt ob-

tantcs.

Alexandrina non possent nisi longo tempore ad omnes pervenire, decretorumque exsecutio notaantcquam nuntius bile rursum tempus exigeret,
posset. de hisce omnibus Alexandriam mitti adpro207 Itaque cum constet, aUberio Papa decreta de receptione hoeretivincias missa fuisse corum aut lapsorum, necesse est t horum decreto-

oaptum 209 Igitur si quis ignorationis hrcvissima ilsermoniflnostr advocntionis cena dogmatte subdoAriani ld virus in se pestiferum fuerat expertufl, reparatus ex-

Libenut in Eputota ad

lum ac tenebrosum

/fc

vehementiusque in auctores hauriat; condemnet, expertus est,insa^viat, quos in se violentos eius CathoUoaa usque totumque se fidei ApostolU et ad

G2:
kDcioiii

DE
quam

S.

LIBERIO PAPA CO.\T

Quapropter nullum
est

ad Nicrenae synodi eonventum de integro raan-

dubium, quin sub

quibusdam leve et remissum videtur, recuperet id, quod per astutiam rectitatis amiserat. Verum si aliquis tam stolidtE mentis, quod haud credo, fuerit inventus, qui non solum nolit converti, antidotum recipiens sanitatis; venenum virusque noxius sese vincipet. Per

profe.ssionem, etiamsi

Liberii

Pontiflcatu, ejusque prudentia et diligentia, ferentibus SS. Hilario Pictaviensi et

Verceltensi, aliisque
stituta.

opem

Catholica in Occidentatibus provinciis fuerit re~

Eusebio procul dubio pturibus, Mes

dicare crediderit

et ratione

vincetur, et auctori

perfidias perdite deputatus, Ecclesiae Catholica? spiritali

vigore plectctur. Hactenus Epistola, gestis

XIII.

Utrum
in

Lucifer Calaritanus,
se*recepit,

Liberii

congrua, non
contigerit.

stylo, nisi

hoc mendis libra-

riorum
Siefidem s,r.mtim
receperunt
epttcnpt lla-

quando

Sardiniam

&>.

210 Sequitur ibidem alia Epistola, nomine episcoporum Itatuv scripta ad episcopos Iltyrici, testatur conversionem episcoporum Italise et * , Illynci ct non diu post preecedentem scnpta
i ;

videatur in schisma lapsus?

y\oluit S. Hieronymus, ad finem salutarem fecfr^. J-Jconcitiandi episcopos lapsos cum Ecctesia laril ~m altaborare non perrexisse Luciferum Calarita- non ,aWfl num,in Dialogo adversus Luciferianos ita scri^Zlt bens Ventum est ad asperrimum locum, in quo c ^iXc ^[ adversum voluntatem et propositum meum cog-or Wondo de beato Lucifero secus quidquam, quam et illius meritum, et mea humanitas poscit, existimare. Sed quid faciam? Veritas osreserat, et invitamling*uam conscium ad eloquendum pectus impellit. In tali
' :

videtur. Inscriptio hsecest. Dilectissimis fratribus per Illyricum fidem paternamretinentibus, episcopi
Italiic in

Doraino aiternam salutem. Epistola ipsa

:

sic habet

secundum omnes unum confiteri coeperimus. Et quantum ad ltaliam quidem pcrtinet, cum fidei paterme, hoc est, apud NiDivini muneris gTatia, ut

Apostolum omnes

unum

sapere,

*.

]j

fraudem, quam passaest lllyricum etiam Deum clemcnti nutti respexisse g-audemus; et consortio infidelitatis, quo gravabatur, abjecto, ea, qua? sunt reeta? sententiae, probare caepisse gratu-

caeam

scriptae, se reddidit,

apud Ariminum, recogmoscens

articulo Ecclesia?, in tanta rabie

g-atis

luporum, segre- E

paucis ovibus, reliquum

g-reg-em deseruit;

liimus.

Nostram

igitur, dilectissimi Fratres,

unara

eamdcmque

accipite

firmam subscriptione senten-

tiam. Nicami tractatus advcrsus

Arium Sabellium-

que, cujus Photinus partiaria hereditate damnatur,

decreta servamus. Ariminensis concilii statuta quo-

rumdamtcrgriversationecorrupta, consensu omnium provinciarum jure rescindimus quorum etiam exemplaria transmittenda censuimus, ut nec in fide retinenda, nec in confutando Arirainensi con:

bonus quidem ipse pastor, sed multam praedam quidam ex maledicis, quasi satis firma, defeuduut; hoc illum amore g-loria:, et nominis in posteros transmittendi fecisse; nec non et pro simultate, quam adversus Eusebiumpropter Antiocheuam dissensionem suscebestiis relinquens. Prcetereo illa, quae

perat. Nihil istorum de tali viro credo.

Unum

est,

quod

etiara in praesenti constauter loquar, verbis

eum

piat, qui

cilio,

aliqua videretur esse condissensio. Quicum-

a nobis dissentire, non rebus; siquidem reciab Ariauis baptisma cousequuti sunt Ita

unanimitatis optat habere consortium, quicuinque individuam pacem nobiscum

que

ip-itur nostrse

habere desiderat, qua3 sunt nostrae sententiae, comprobare festinet et fidei nobis memorata? subscriptionem et rescissionem Ariminensis concilii sine ambig-uitate mittendo. Id certe petimus, quod
,

Cum autem sanctus hic doctor pras ceteris ?iosse debuerit, quo modo quando etper quos ortum sit schisma Luciferianorum, contra quos Dialogum conscripsit, nectamen
deLucifero Hieronymus.
schisma Lucifero attribuat, aut ullibi insinuet, ipsum recessisse a communione SS. Liberii, Athanasii, Eusebii, Hilarii, aliorumque, qui lapsos
recipiebant clericos et episcopos in suis gradibus;

complurium harum provinciarum porrigimus

ipsi

conseusu. Auctores autera haeresis Arianae vel Aetian, Valentem et Ursacium, ceterosque eorum-

C
*

dera consortes jion

condc!SSC

nunc csse quod raanifestari apud niyricum coeperunt, sedolim condemnasse * manit

" I,|:

festumest.

""'"""

'-

paucosan-

m*

ubei

,..

""""<

2H Eochac Epistola et allegatis num. 206 S. Athanasu rerbis utcumque constat, vulnus Anminense intra paucos annos fuisse sanatum. Hoc ipsum magis confirmat Epistola Liberii ad Orientales recitata apud Socratem lib. 4> cap. 12, et mferius etiam danda, in qua ita loquitur Etenim oranes propemodum illi, qui tunc apud Ariminum
t
>.

omnino mihi persuadeo, non eo usque processisse Luciferum, ut a communione EcclesicV recesserit. Socrates quoque lib. 3 cap. 9, Sozomenus lib. 5 cap. IZclareedicunt, Luciferianum quidemschisma ortum esse occasione dissensionis Eusebium inter et Luciferum, sed hunc ab Ecctesia non reRufinus lib. 10 cap. 30 nihilpro alterutra opinione clare edicit. Omnes tamen tresinsinuant, non revocasse Luciferum subscriptionem diaconi sui,quiejus nomine,pro receptione tapsorum in gradibussuis t concilioAlexandrinosubscripserat.
cessisse.

collecti,

partim illecebris,

ZlSUnus Sulpicius Severus

lib.

partim

% cap. 46 dicit,

censuiiqut,

dolo

decepti

fuerant,

lam
te

fidei

nunc ad sanam mentem reversi, forrauab Ariinincnsi concilio editam anathemaet Catholicas

Luciferum adeo contrarium fuisse Ariminensibus, ut se etiam ab eorum communione secreverit,

qui eos sub satisfactione vel poenitentia recepissent. At frigide addit Id recte, an perperam constituerit, dicere non ausim. Si enim hoc non noverat Sulpicius, non noverat etiam, schisma a Lucifero conflatum, quia saltem sciebat malum esse sehisma. Quare explicandus est Sutpicius de gestis Antiochias a Lucifero, ut infra ostendam. S. Am:

nonreci-

p* <tos "

(lamnarunt,

^7^"

atque Apostolicse

fidci,

Nicaeam promulg-atae, subscripserunt. Et, nobiscum inita communione, adversus Arii doctrinam ejusque disoipulos graviori indig-natione oommoventur, Consonat S. Damasus cumepiscopis Italiseet Galluv ad lllyricos apud Theodore-

olim apud

tum lib. 2 cap. SJ2 ita scribens: Quam detinitionem salutarem (concilii Nicseni) postea aliis tractatibus [in Ariminensi) quidem pervertere et violare tentaverunt. Sed et inipso exordioab iisdem ipsis, qui hoc apud Ariminum retractare cog-ebautur,

emeu-

datumhacteuusest. Reliqua verba dedinum. 106.

orosiusetS.Augustinusduriusquidemloquuntur est ad xx Maii- explicanturtamen utcumque verba S. Ambrosii,dicique potest, utrumque itatocutum ob Luciferianos, qui ob defensam pertinaciter opinionem Luciferi in schisma certo delapsi sunt. Quapropter conde Lucifero, ut dictum
statf

"

.-

DIE YIGESIMA TERTIA SEPXEMBaiS.

stat,
let,

ejusmodi sententnv fuisse Luciferum, ut

vel-

non recipi in Ecclesia clericos episcoposque

sed sibi placierga cetcros scuteutiam disparem, dispa,-. .V tum custodiret. Qute cst illa sententia

J. S.

lapsosinsuisdignitaiibus-.cumqueexlibeUoMarhabeamus, Luciferum cellini et Faustini pag. 54 dubitamus, quin ab exsilio Romam venisse, non

suamopinionemUbeTioPapxpersuadereconatus
sit.

excommunicatio omcredimus Tiltemontio, est At sequebantur decreta Alexandnna. nium, qui audire,ut laudatum, si Hieronymum, num. 212 par est, malumus; est recessus Lucifen vnSarO*reconciliandi, nicun, relicta cura lapsos Ecclesiae quxbwm. 00 ulterius laborandi cum illis, ct usque taboracerat. Noncredit Uiewj.nux ex iracundia. id fecisse aut ex vana gloria, aut sane id facere, ne novx inter ipsu

Verum cum eam

nollet

approbare aut sequi

Liberius, ut Uquet
luit

ut sxbi in Sardiideoque verisimiliterpostulavit, inproprta eccteniam recedere liceret, reliquam Attamen non videtur ullo sia vitam exacturus. tuen vohusse. scripto suam opinionem deinde scripta Lucifen recenCerte S. Hieronumus, qui Luci/en in Catalogo cap.tt, nullum deinde
set

ex Epistola num. 208 data Ulesallemcooperaripro receptionelapsorum,

no-

minus hoOpitscidum memorat, ac de eodem non Eusebio Vercellensi,ut norifice loquitur, quam de
smatico
bonura pastorem

Poterat Eusebiumorirenturdissensiones,autaliadecausa non loquitur de nobis ignota. Interim Uufinus mptacommunionecum idh: et ubipaulopost loschisma l.ucifen, quitur deschtsmaU; non vocat sedsohismaLuciieriaiiorum.5ocra*wtp*h*rmcte si em ipso intellexit, quam Tillemontius,

Rufinum
feriram

pro schiS Hieronymus Luciferum nequaquam pro viro habuisse videatur; sed potius

scripsitlib.Zcap^tquxs^iOKninr VerumLuoienim suara esplerenon valuit. Constrictus

quibusper suisip^ius poUi^itationibus tencbatur, se decretis con diaconura missum spopouderat, Itaque ip^quidem ecc\o>iasUcam
cilii

sancto, cum et beatum vocet et Opere,quodcontrapertinacesejussectaeo ipso

"

aasensurum.

tores composuit.
TiUemontiui
eiiam contendit. la-

jjsum fnissc
in tckisma;

Luciferum deduxit 214 Plura ad excusandum Maii in S. Luafero CaHenschenius noster ad xx Lutom. 1 Nota laritano. Verum Tillemontius contrariam defendere opmiociferum conatur revera facere schismaticum.

propriam retinens tidem, in Sardiniam ad

cesserat. Hi vero,qui

-i

una cum

ipso

primum

fuerant

segregati permaexulcerati, haotenue ab Ecclesia Sozomcnus lib. 5 cap. 13 Lucifencnt. Ita etiam

nem Nonexaminabo hic illa, quic respondetadcultum corpus inventum S Luciferi, etad miracula, post jundico
et

Luciferum

rum cum

EcclcsiaCotholica consentientem

m Sar/.
fl Sulj'
>,

diniam discessisse tcstatur. inLxrt/rma, 216 At inquit Tillemontius

asserta in patrata, etperjuratos testes Missis his Calari instituto.

examine

omnibus

dissensionem difficutter credi potest, ob llSCeSSlSSe iJnn^nsndvrEwsebunnciLuciferX

ha

tle

Qcsfit
"

Ant

tiochU
(if.ro

loium
:

(auamquam

hccc in rc dubia

plurimum valent,ad

sententia bedubitationem deponendam, et pro expendam verba niqniore judicandum) solum prolata. Non dubitamus, ipsius contraLuciferum secundum omnesregulas etlucem inquit, asserere, Luciferum se separasse a historicam fatcndum esse, Liberio Papa, ab omuiS Eusebio S. Athanasio, a formuhe Ariminensi, bus illis, qui subscripserant Ecclesiam redeuntibus corainuaut qui eum illis ad separasse a corpore Eonicabant, id est, ipsum se
clesteCatholicae;
tione, et post se

ab Ecclesia Luciferianos, non discessit. Respondeo,

si

Lucifer ipse

abea

agpnlem

illos

non

esse factOB

schismaHcospropterlMcifenm t sedeamdemoptr
luerinta* nionempertinaciteradeosecutos,! Uagts illa discedere, Ecclesia separari, quam ab

pertinactter incredibile est, Luciferu, nec tamen ullo scnpto eamp nioni inhassissei suam postea scriptode.

sumopt-

pugnasscquemadmodum

Faustinus Lufendcre votuerunt Marcellmusei SulptCium Titlemontius porro adducit ciferiani.

mortuumque
reliquisse

essc in illasepara-

Sevemmm^capA^guiopponitmodumagmdi

corpus schismatioum Verum breviter respondeo, nulLucifcrianorum. antiquum, qui silum assignari posse auctorem

^ciferiM^

impii, Gallia recipienUs. Ceterum,

^****

2 interpretatus est

contraLumilia deLuciferoprotulerit.Quidquid antiqui, longedetenore sensu ciferum protulerunt Tillemontius. Hieronymum qui
acer esse solel, tuciin Juvrelicos schismaticosque bonum pastorem vocat, ferum vero et beatum et

^^Antiochiffl terbanum.%data. Cur ait u s >? nisiutinsinuaret>S esolumagere

quando ordvnamt Pax a Lucifero erant gestat ** eorum communionc abstmuiU <!"< ab

num,
letio

et

Catholico quidem,

sed

unionecum

quam quod noluent necaliud ineoreprehendit, reducendos ad Ecclesiam Lapsos, cooperari ad Luciferq imputanintrepide altegat ad schisma schismate defunctum. ostendendumque in

Arianiseorumqueordinatu ,rins:W recte,anper; Zi> IUa,nmt Snl P scfiidicere non ausim. Eoc de peram constituerit, ^um^ede

maculato, adhmre-

ILtenonpoteratdicere

poterat

dum

(t

perperam

aUegat Ku/i-

Rufinum tamen ailRuftnionem ruptam a Lucifero;nec Luci/erum. ullius communione recessisse nus ab innuit, Luciferumde215 Imo potius Rufinus tandem consensisse, hcel cretis Alexandrinis
nus
Verba
:

utprobet, lib. 10 cap. 30 adducit,

commu,

ouinitmr, qunsa Autiorhi.-r

snmtns

rrai

L<

SnumordinandoproMeletio,et
nione
Mcletianor
bstinendo.

~
,f,
,

Talem

LntiochixmentemLuciferi etiamst testentur eum Socrates et Sozomenus,

f

clare^
n,

nitm contrariadiccnlem,

Socrates et Sozomedifficulter:ut clareedicunt Lucifer inRufini subjungo Intcrim

se ordraatum non iuriam dolens, quod episcopum a nec ipse recipere COgitat recepisset Eusebius, constrmgebatur Alexandrini decreta concilii sed ipsius auctontate vinculo, qui in concilio
:

posteaecclesi*< lucUTillemontius,proconi ivncruvta At neuter id clare

sens,,,,

>->'';dtcit,

^-^
hcethatxna

SxtdTsoladeUberatime.S
'

'

le-ati sui

'

irecteetvponeturdemimsjactatoautdi

eum non poterat, subscripserat. Abjicere namque cjus tcnebat. Si vero recepisquia auctoritatem

suum frustrandum vidcbat iuccptum, set omne pro ecclesia An(nimirum ordinationem Paulini obtenturam, quod Meletius ex detiochena non
cretis

talTsic

volume tmprobare terque dicit.eum

[j

Alexandrina decreta. auclores oyuam vero con S ideremus,quam recle

aui

scii-

piorc<
.'i(i
Tiltemotilt'.

Diu ergo dc Alexandrinis posset recipi.)

eligit,

cum ex utraque parte hoc multumque deliberans,

concluderetur,

JiucatTillemontiut.Socratem etSozom facxuntur< clarissimis verbis Luciferum

ut,

legato

suo

recepto,

lLonsentientem,adducil,ubiamb

elo,

Septembris Tomus VI.

6 .24
AUCTOtt
i. S.

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

no insinuare, Cathoticum defunctum Luciferuni per relictos fidei sua? hEeredes, ut jam observavit Papebrochius sed maluit dissimulare TUlemontius^quam aliquid respondere. 220 Pergitvero aci S. Augustinum, qui in Epistola 1S5 (al. 50,) ad Bonifacium num. 47 ita loqui;

tur,pro rupta a Lucifero communione cum EuseHic sane, etsi clarius loquerentur, audiendt non erant, cum nullus alius id dixerit, et res de se nonsit verisimilis. Cum enim Eusebius abstinuerit a communione Meletianorum, aut saltem a recipiendo Meletio, non erat ulla Lucifero causa,
bio.

s.

.1

?!(,-

nits

resiliendi ab ejus

communione At potuit minari

.

Lucifer, id se facturum, si Meletium aut Meletianos reciperet. Mox addit Tillemontius Rufi-

num, ut probet Luciferum similiter recessisse a communione Athanasii, Liberii, omniumque, qui decreta Alexandrina recipiebant. At non loquitur
i;nf,ti'.st?rfrji t int,iioii<>citiitidlotuortalium

tur: Sic multitudinibus per schismata et htereses pereuntibus subvenire consuevit (Ecclesia.) Hoc displicuit Lucifero, quia factum est in eis suscipiendis atque sanandis,quivenenoperierantAriano:
et

vitletur

tri.

bmre,

cui displicuit in tenebras

cecidit schismatis,

rupto,

decreta Alexandrina tandem a Lucifero recepta insinuat, cum legatum ab eoreceptumdicit. Nam recipere legatum, idem ibi significat, ac recipere decreta Alexandrina, ut probatur ex his
et

amisso lumine caritatis. Fateor, duraesse altegata verba, et Augustinum ejus videri sententiee, ut crediderit Luciferum schismaticum. Attamen non

omnino certum

est, illius

opiyiionis fuisse

Augu-

verbis, quibus

dubitantem inducit Luciferum: Si recepisset (tegatum), oirme suum frustrandum vcro

videbat inceptum,

stinum, aut certo credidisse, Luciferum teque fuisse schismaticum ac Luciferianos Dicit quidem S. Augitstinus, Lucifero displicuisse receptionem lapsorum, sed ad schisma usque illam
.

non receptione ipsius

legati,

quee Meletium juvare non polerat contra Paulinum, sed Alexandrinorum decretorum, quse Meletio favebant. Deinde Sulpicium adducit Tillemontius, quasi eadem dicentem cum Rufino, cum Sulpicius tantum loquatur deopinione, quam Antiochia; secittus est Lucifer, ac de reliquis taceat.
Objecta S.

eidem displicuisse, diserte non edicit. Rursum clare edicit, in schisma lapsos esse aliquos, quibus
displicuitlapsorum receptio; sednon additdisertis verbis, inter illos fuisse ipsum Litciferum. Nam illud, et cui displicuit, non tam certo refertur adipsum Luciferum, ut nequeatad Luciferianos referri. Si aittem ad hos referatur, sohtm dixerit Augustinus, ex opinione Luciferi natum esse schisma. In libro de Rmresibus cap. Sl ita habet
Luciferianos a Lucifero Calaritano episcopo exortos,
et celebriter nominatos,

Ambrosii
verba

s Objicit ille S. Ambrosium, qui in oratione de S. Salyro habet, ecctesiam Calaritanam fuisse in schismate, quando eo venit S. Satyrus naufragio ejectus, et baptismum suscipere cogitans, et h.i sabjungitverba: Luciferenim se a nostra tunc teinporis communione diviserat: et qnamquam pro
:> 1
<

ster inter hsereticos posuit.

nec Epiphanius necPhilaCredo tantummodo schi-

fide exsulasset, et fidei suse reliquisset hreredes;

non

putavit tamen (Satyrus) fidem esse in schismate.

Nam

etsi

fidcm crga

Deum

tenerent,

tamen erga

Dei Ecciesiam non tenercnt. llxc verba non carent obscuritate. lllud tunctemporis non potest dici de

tempore, quo illuc venit S. Satyrus, quia Lucifer diu ante erat defunctus. Debet igitur referriad tempora Luciferi et ecclesuc Mediolanensis a qua Lucifer se separavit. Toto autem tempore, quo su pcrr ixit Luci fer,ecclesix Mediolanensipreefuit Auxentius Arianus, ita ut Lucifer ab ecclesias Mediolanensis communione abstinereposset et cleberet. Itaque si Ambrosiiverba, Luciferenim se a nostratunc temporiscommunionediviserat, hoc intelligantur sensu, Lucifer se ab ccclesiie Mediolanensis sui temporis communione diviserat, totus
,

sma, non haeresim eos condidisse, credentes. Hic S. Augustinus dicit, a Lucifero exortos et nominatos Luciferianos, sed schisma conditum attribuit Luciferianis, non Lucifero, saltem claris verbis. Rursum laudatus Doctor de Agone Christiano cap. 30 contra Luciferianos disserit, ita ordiens Nec eos audiamus, qui, quamvis neminem rebaptizent, praeciderunt se tamenabunitate,etLuciferiani mag-is dici, quam Catholici maluerunt. Hic
.-

schisma tribuitur Luciferianis, etquidem iterato et tertia etiam vice, nec umquam primxts auctor
schismatis dicitur ipseLucifer. Quare dubitari ut-

cumque potest,anLucifentmipsum schismaticum crediderit Augustinus, et an saltem non dubitaverit, cum ita ambigue loquatur, ut haud difficulter
verba sua potuisset interpretari de solis Luciferianis.

F
sril

locus allegatus farebit Lucifero,

cum hic commu-

221 Verum, etiamsi S. Augustimts credidisset,

prsfee$t

pponurtfuTj
\tt

nicare non deberet cum Auxentio Ariano, 210 At sane non video, quo atio sensu locus apte

faventia

l.wifero.

neque enim dubitandum videtur, quin Ambrosius per voces a nostra communione
eooponi posset
inteltigat
:

communionem

ecclesix Mediolanensis,

in qua perorabat. Iltud ipsum, quod interponitur tunc temporis favet datve expositioni. Si enim voluisset

munionem

per nostram communionem intelligere comtotius Ecclesuc Cathoticee, noneratne-

Luciferum fuisse schismaticum, sicutcerto schismaticos crediditLuciferianos, potuit ineoerror obrepere scribenti in Africa, quando Litcifer medio fere secuto erat clefunctus. Certe nullibi ostendit S. Augustinits, legisse se opus S. Hieronymi contra Luciferianos cum non meminerit de Hilario diacono, non recipienti baptizatos ab Arianis. Videtur similiter ignorasse, qua occasione Lucifer in Sardiniam secesserit, et suee tan;

renda

spntenlia S.
Iliiromjnii,

Lncifero fa-

vem,

cesse illud tunc temporis interponere, et poterat

Luciferum vocare schismaticum. Illud rursum

Quamquam
set ha?redcs

pro fide exsulasset, et tideisiuereliquis-

m ultum favet datse expositioni i^mque

Lucifero, qui

dem

pro recta fide exsidaverat, et ejusfideireliquerat hicredes ,post mortemutiqxte :

nam si sckismaticus

fuisset et obiisset, ut vutt Tillemontius, non fidei, sed schismatis sui hseredes
reliquisset, Rursum seqitentia favent Lucifero; ubi enim incipit loqui de schismate, statim deSardis loquitur i>i plurali numero, nonde Lucifero; aitque illos, etiamsi luvredes fuisscnt fidei Litcifcrt, cv,,t iu schisma essent lapsi, non consendos fuisse fidem habere in schismate. ILvc videturgenuina toci explieatio, et Ambrosius videtur omni-

tum ecclesise deinceps curam habere votuerit. Hiec omnia probe perspecta habere potuit S. Hieronymus, qui et Romse habitavit atiquo tempore, dum Lucifer et Liberius in vivis erant, et non diupost Antiochuv, ubi discere potuit gesta inter Eusebium et Luciferum. Itaque in hac qitestione Hieronymus longe ptwferendus est Augustino, pr<vsertim cum ipsum nomen Luciferianorum natum esset persuasionem de schismate Lxtciferi ingerere omnibus,qui initium schismatisnon bene habebant perspectum. Atqui S. Hieronymus nullibi de Lucifero toquitur, ut de schismatico; nutlibiasserit,eum ab ecclesia recessisse: sed contra Beatum vocat, et bonum pastorem, quibus titulis non videtur Luciferum exornaturus fuisse, si
credidisset

DIE VIGKSIMA TERTIA SEPTEMBBIS

credidissetschismaticum.QuodauteminChronico HieronymideLuciferomorientedicitur,Q\ununsiquam se Arrianasmiscuitpravitati non videtur
;

025
ACCTOftt
J. S.

feriani,saltem Antiochix, rcferrewltempu$,quo concordiam aPaulino discesserunt Luciferiani ob

gnificare,utperperamvutt Tillemontius, Luctfelaudem rum in schismate obiisse, sedpotius in

ejus observatur. Si

enim crimini datur

pravttatJ

ignorabat Uieronyhxreticai se miscere, ut non si schisma volebat inmus ; clarius loqui debebat,
dicare 222 SilentiumSS.EpiphaniietPhilastru.r'' defunctus est Lucifloruerunt eo ipso tempore,quo
"

initam cum Meletio. 221 Edicant, quwso,adversarii, utrumcreaant, Luciferum a Paulini quoque communione recescerto non sisse. Si cnm Paulino communicavit, decreta Alexandrina susceperecessit ab illis, qui runt,cumUlisPaulinussubscripserit.SicumPaufundata lino communicavit, nonest ulta suspicio Lucifero communione cum Ecclesia de abrupta a
hisce communicaverit.

orlum non
videri, niti

pott

mortem

J.uciferi.

ttiam

'"

svffraganiur.

fer,qiuqueannispaucispostmortemejusdehrr,<-sibusscripserunLsimiliterinsinuatopinionewLur" U 7T- -*" recipiendisepiscopisetclencis insuis -^/.Mnitrnmsetclericisinsitis "fe^denonrecipien^ non

.

Romana aut cum Atcxandrina,cumPaulinu Jamvero si velint Lucifea Pdulini quoque communione recessisse,
i
i

rum

ciferide

nraaiuua uun *d

degenerasse.Hoccertesilentiumsufficitadomnem

TZ^
ui.ch,

ijw

'*,

v~

quomodoproO-<>"itr, uum jvrumv* 1-.*,* quomodoprobabunt, Luciferamet Paulinum,qui * ___ ././.,',. mewton 1*1 //.is e?Ym , AfUiOchi*, post ea fueabiisse, ut com^ionefue saoiisse t utc vei*sas adeo opiniones Irsasadeoopinu
'

lib. 3 cap. 5 hSBC fidem abrogandam Theodoreto, ecLucifer vero in Sardiniam reversus, scribenti dogmataadjecit. quasdam clesiastica; doctrinas nova nomine cognomentmn Quae qui amplexi sunt,ex ejus enim diu appellah nmt Vesumpsere. Luciferiani et obliviom tradirum hoc quoque dogtna extinctum dogmata nonpoterant tum est. Nova illa Luciferi Phitastrius nec debebant ignorare Epiphanius et hihilo Lucifer revera condidisset. B tacere,si qua
:

Lucifer rintsejunctil communicaban t cum Paulino usquead h us cui Meletio concordinm, >jua igitur ratione dice

Em

allegaUs

mom

locis

ti

j ;

cumPaulinononcommunicasselMciferumips
illi erant cujus illi sequebantur opinionem? Vel concordiam cum Mcletio,vel non Luciferiani ante t>; m Sl non erant,Si erant,Luciferiani antc illud
}

magiserantschismatici^quaml-^innnn^.S,
,>><!, erant Luciferiani,certononerantsclns,

i.ltn.

r.

Athmasiusqui magisvidetur taciturus fuisse S. reditum Lucifenin Saryluribus annis vixitpost

que.quocumquemodoconsideremLuciferiejusque Luctfesectatorum cnnsilia, non iwoenio schisma

rianum,vivente Lucifero: sicut eo vivente&uttus aut oppugnanillius schismatis fecit mentionem, autdefendendo,autdamnando Eoigitur mot

supervixit, si iltenova diniam, eidemque etiam Namet etiam schisma induxisset. dogmata, aut temportbus Macedonianos et Apollinaristas, illxs uest, et in Epistola adh ortos, statim aggressus finianumagitdestatutisAlexandrinis,utschisu>a si jam tum Luciferianum prxterire vix posset, scnptoortum fuisset. Accedit demum silentium Luciferi aut etiam aliqui tempore

do,

recipiendis do Lucifer opinioncu* suam de non

/</ S. "ypriar episcopis lapsis videtur defendisse,sii tempore propugnavit opinionem de Vfc nus aliquo
t

randohiereticorumbaptismo;vidclicri ,/</< sj

>j-

rum omnium,

quot annis post scripserunt,

omniumque concdio-

pHanotestaturHieronymvscontra Ijicfcrutnos, eorum; qui se sequi nolue-

contra Luciferum cum in nulto concilio aliquid omnino cxistirum legatur statutum. Quapropter post mortem Lucifen mo, schisma ortum esse juvabit alia ratione ostendere

non cum anathemate permansit, Siquidem in communioue eorum rant. mododispuLubet qui sententi;vsn:r contraierant. addere obserLucifero brevempro Liberio
tatis

quod

et

Alio arrju-

mentoprnbatur,

schisma

Luciferia-IU-.-

Luciferum orLis autem ex illa Paulini. ta erat ex ordinatione et Pauhnum de ordinatione orta inter Meletium
223 Dissensio inter

Eusebium

et

mansit indecisa et sine episcopatu Antiocheno diu compositione. Ambo tamen habcbanulla partium episcopis CathoUcis tur Catholich et ambo cum circa annum 380 idest,
,

communicabant.Tandem Lucifen, conventum decennio fere post mortem quamet Paulinum, ut ambo,
est inter

de Uvaiionem.SiLucifcr, ut volunt t acommunione quia episcopos lapsospostpomttenberii recessit, admiUebat: quomodo in tiam ad communionem anlea communiopinione adversariorum voluit quem similiter Iwpsumcontencare cum Liberio, rthiMJnsvideripoteratUberms ditnt* Ccrtemagis quamob solam lapsum proprium, si verus est; ob wncm.ZJfl cumlapsisiisquepocnitentibuscov fue nihil noverat Lucifer,id lansu igiturUXw* de dicere, lapsum illum esse ftcMium t
necesseest quo Lucifer

Meletium

gregcm suum pasceren, e diu viverent, singuli solus illc prxcsset toti vost mortem altcrutrius qui defuncto esset superstcs. ecclesim Antiochenw, ex utraque pacta firmius consisterent,
Ut hxc

numquam conquestus

lcgiiur.

episcopatum magis mrte clcrici, qui ceteris ad capaces,juramentoobstringebantur, neaderant

XIV.

Epistolae Liberii ad Athana-

altermitterent cathedramAntiochenam,quamdiu iib cap. B ct Socrates auter vivcrct. Narrat hoc addit: Ad hunc Sozomenus lib. 7 cap. 3. Primus proatito, populus ad umtatem modum, juramento se divisus cst. AtLuciferediit, nec ulterius inter rianiseareliquissejunxere.proptereaquodMiletms,

suppositisium, ethujus ad illum episcopi Orientales Scmiati

:

riani

legatos

mittunt

ad

Libe-

Nicsena, ad rium, reccptaque fide

ad episcopale munui ab Arianis ordinatus fuerat, Sozomenus vero Igiturjurefuisset.

:

communionem

a Liberio,

et

ab

nussusceptus prsestito, umversa fere iurando in has conditiones Paucitamen ex Lucitenlebs ad concordiam rediit. propterea quod Mcletius rianis adhuc dissidebant, 8 fuisset. Tillemontius tom. ib hiereticisordinatus

omnibus Catholicis
.aroniusad
i,

recipiuntur.
20G recitat fraStripia

annum

mnum.

oK-

gUO,

rjii*

,u

K,,isiol.T.r

P ,oresmne fidet.no-

asserta ait, non intelligere se in S Meletio art. 15 inquit, Luoifer Sozomeni, quia, illa Socratis et annis erat multis suum formaverat, et muius tum schisma nullus conemporaneus defunetus. Verum,

mi ne
rl

Liberii

ad Mhanasium,

et^sxmnm,,^

Librrto vi-

dentur $upposita.

ntLirrivlamum

scrir.torasserat.LueiferumschtsmateabEccesia initium sclusmaUs Lucifuisse, poterat

^a^Sn^re Bellamanusin
j

^XZrum

neque ullam de auctonbus illodubitationem insinuat. At de Scriptoribus ecclmasti.

626
UHIOiB
J.

DE
Athanasio pag
.

S.

LIBERIO PAPA CONF.

cis in S.
tihi

s.

Fragmenta

109 Liberio et Athanasio abjiidicat* dicens : In eodem torao

(przmo

Operum
:

S. Athanasii) habetur Epistola

Athanasium, etresponsio Athanasii ad Liborium sed neutra videtur convenire auctori, cui tribuitur. Liberius enim ita scribit ad Athanasium, acsi dubitet de ejus fide.... At neque credibile est, Liberium umquam dubitasse de fide S. Athanasii etc. ResponsioquoqueAthanasiinon haLiberii Pap;e ad

Komanum episcopum et ad Occidentales episcopos scriptis; quibus eos bortabantur, ut legatos suosomni ope adjuvarcnt, et cum illis, quid a^endum esset, perpenderent; et statum Ecclesise, prout
rium

visum esset, corrig"ereut; quippe qui probam ac stabilem fidem ab Apostolis traditam retinerent acpra? caeterisomnibus relig*ionis curam grerere deipsis

berent.

bet
dei
:

formam

Epistola;, sed simplicis coufessionis

fi-

neque confessio concepta

prffisertim ubi dicit;

est verbis satis pro-

suspensa est Athanasius maxime propric et castig'ate de ejusmodi mysteriis loqui solet. Proiude non videtur ejusmodi scriptio sancto Athanasio tribuenda. Hocjudicium Beliarmini passim sequuntur recentiores. Papebrochius quidcmnoster in S. Athanasio num. 369
priis,

Illa caro

De gestis Romse sabdit auctor Et leg-ati cum in Italiam venissent, imperatorem in Galliis morari didicerunt, bellum g^erentem cum barbaris eas accoleutibus. Cumque ipsis dinacile
227
.-

quidem,

Romam
berium.

Ve .

in cruce,

non

ipse

etc... Sanctus vero

visum

esset iter iu Gallias propter bellum,

litte-

Baronio inlhxsit/juod verisimiliter dictas Epistolas,in Baronio et in Conciliis inventas,tam attente non examinaverit. At omnino existimo. sequenilaui esse Bellarmini censuram, prout eam secidi B sunt plerique recentiores. Alia quoque Epistola Athanasii nomine et/Egyptiorum episcoporum ad Liberium exstat apud Labbeum tom. 2 Concilio-

Et inito cum illo consilio quarum causa missi fuerant Arium de rebus aliosque, qui idem cum illo aentirent ac prasdicarent, sententia sua damnarunt. Omnem praaterea haBresim fidei Nicaeni concilii adversantem rejecerunt Consubstantialis denique vocabulum susceperunt... Harum rerum confessionem scriptis proditam cum Liberius ab ip.sis accepisset, cum eis commuuicavit scripsitque litteras ad Orieutales episcopos ob coucordiam et fidei consensum eos laudans, et. qiue eum legatis g-esta erant, iisdem
ras dederunt Liberio.
, ,
:

sigrnificavit.

Laudatus Sowates

ostendit, tegatio-

rum

ubi et responsio Liberii nomine col. 705 subnfictilur; sedobservat in margine Labbeus,
col. 76$,

tdramque ab omnibus passim haberi suppositi~ fJam.Aliarursumibidem col. 7G0 habetur l>\hev\i

Epistola,inscripta ad omnesg-eneraliter episcopos, de qua Labbeus in margine : Commentitiam esse

nemo non
videt.

Ne hanc quidem defendere conatam

clare hanc mihi
illas,

bor: fateor tamen, non

menMHam
probari

ritleri,

3,

quam quatuor Apud Labbeum tom.

comquas im2 Conciliornm

J nomineLi'beTnedita J qute nonnidlis etiam videntur de suppositione

col.l()S>lfi(/iitif/>rfri t it/c<-reta

suspccttt.
OrtentaUum
epimopth
i

niii,
i

ijin

/ili

niiii

Jam vero quod spectdt ad lapsos aut hceread Ecclesiam reductos ,restant enarranda ea, qu& na ,->. nt'u > aSocrate etSozomeno de episcopis
226
ticos
>

r/inilSrniiil-

riani,

ttgali

Qrientalibus, quos prior Mncedonianos nominat, tliamsinon omnes essent hxresis Uacedonianm

episcoposque, a quibus legati erant missi, illos fuisse, qui Seleuciae quidem contra Acacium Arianam sententiam improbaverant, deinde tamen Constantinopoli decretis Ariminensibus subscripserant. Hi erg-o (legati) inquit, cum litteris eorum, qui Seleucise ab Acacio dissenserant, Romam venerunt. Et imperatorem quidem ipsum adire eis non licuit, quippe qui bello contra Sarmatas districtus in Galliis teneretur Liberio vero litteras suas porrexerunt. Ille initio quidem eos admittere recusabat, Arianarum partium eos esse dicens, nec ab Ecclesia suscipi posse, utpote qui Nicosnam fidem abrog-assent. At illi se dudum resipuisse, et veritatem agnovisse responderunt et Anomasorum quidem doctrinam ejurasse jam pridera; Filium vero Patri per omnia similem confessos esse, nec ullatenus differre Consub:

nem initio fuisse Liberio susj)ectam,

stantialem a

postea i" concilio Constantinopolitano condemna/,r. sedplerique Semiariani, quod vocem Consubstautialie

non admitterent,et nonpauciverisimili-

ter Catholici, saltem tjuoadsensa, ut erant plures

C Semiaritt/u, aulcquam nota erat aut invaluerat hseresis Macedoniana contra Spiritum sanctum. PremebanturilliArianorumpersecutionesubVatenfis Ariani imperio, cum Occidentales Catholicum haberentimperatorem Valentinianum. Quapropter varias inviccm miserunt legationes, variisque locis convenerunt ad concilium, nimirum Lampsaci m !IHlespordo,Smjnuc in Asiaproprie dicta, i Pamphyliaquoque, Isauriaac Lycia,ut
et

siraili, nimirum si utraque vox recte exponatur, ut exponitur idraque a S. Hitario in iibro de Synodis. 22s At illa ratio legatos non juvisset apud Liberium, nisi formidam Nictenam cum voce Con-

tur.qae

et

omnfam

ne-

substantialis admisissent.
Qiut*

Redeo ad Socratem

minefidem
:

cum

Catholicam

dixissent,

sententiae

suae professionem

profllcnlur,

scripto coraprehensain Liberius

erg-o libellum ci obtulerunt, in

ab eis exeg-it. Illi F quo verba ctiam fidei

Xicainjeerantadscripta. Libellus sive scriptum,a ab idroque recitatur cum hac inscriptione Domino fratri et comrainistro Liberio
legatis obtatum,
:

habet SocratesUb. cap. lZ.JDictis igitur conciliis legationibus in hanc convenerunt sententiam,
i

Eustathius, Theophilus et Silvanusin Domino salutem. Initium hoc est : Propter insanas lKercticorum

opiniones

qui

Ecclesiie

CathoIicaB

offensionis
illis

tum ad fratrem iinperatoris (ValentimanumJ tum ad Liberium Romaiue nrbis ej)iscopum, eorumque fidcm amplectendam potius, quam ut cum Eudoxio (Ariano)
communicarcnt. Mittunt ig-itur Eustathium Sebastia- episcopum, quijam sspius depositns fuerat, Silvanum Tarsi Cilici, et Theophilum Castabulorum, ojiffl etiam Cilicue urbs est; mandantque,
ne in
fide dissentiant a Liberio,

ueccssario confugienduin esse

causam prsberc non

cessant, nos

omnes

oe-

casionem adimere cupientes, profitemur et adseveramus, synodum orthodoxorum episcoporum, qure Lampsaci et Smyrna>, aliisque in locis habita est, (cujus synodi legationem obeuntes tum adtuam benig-nitatem, tum ad universos Italiaj et
,

sed

cum

Ecclcsia

communionem

Komana

ineant, fidcmque Consubstantialis conseasu suo confirment. Hasc Socrates, quibus consenHt Sozommus lib. 7 cap, 10, de missione dictoru,,} lctjalnmtni italoquens Eosquead Valentnnanum imperatorem mittunt cum littens ad Libe:

Occidentis episcopos litteras adferimus) Catholicam fidem tenere et custodire, qu?e in sacrosancta synodo Nicsena temporibus beatse memoriae Constantini a trecentis decem et octo episcopis comprobata, hactenus integra et inconcussa perpetuo permansit in qua Consubstantialis vocabu, :

lum adversus pravam

que positum
dictis
est.

Arii

doctrinam pie sancte-

Similiter et nos

una cum supraad

eamdem

fidem tenuisse ac tenere, et usque

DIE VIGESIMA
ad

TERTU SEPTEMBRIS

027

cxtremum spiritumservaturos esse.ipsi manu no-

stra profitemur. Post daninationetn Arii aliorumque Juvreticorum, de Ariminensibus decretis nOminatim hsec addunt Sed prsecipue anathemate damnantes fidem illam, quae in Ariminensi synodo
:

recitata

est, utpote contrariam supradictie fidei cui, ex sancti concilii in urbe Nicaraa celebrati oppido Thracise Nice allatae, dolo ac perjurio cir:

tegro discordiarum ignes pro suo more excitent. Hoc insuper professi sunt, carissimi fratres, Eutum stathius, Silvanus ac Theophilus, tum ipso, caritatem semper hanc fidem habuisse, vestram et ad extremum usque spiritum servaturos esse : eam scilicct, qua? a trecentis decem et octo Catholicis episcopis apud Nicieam probata cst qufB
:

y*

et pcrfectam continet veritatem,

et

omnes

haere-

cumveuti episcopiCoustantinopoli subscripsere.Pos* haclegati subjiciunt formutam Niexnamet singuli subscribunl ac demum addunt sequentia Quod si quis post hanc fidem a nobis expositain, adversusnos aut adversus illos, a quibus missi BU:
:

mus, aliquam criminatiouem inferre voluerit, cum litteris Sanctitatis tuse coram orthodoxis episcopis, qui a te probati fuerint, veniat et apud illos judicio contcndat nobiscum ac si quid criminis convictum
:

ticornm catcrvas confutat atque evertit. Non cnim sed divino nutu tot episcoporum fortuito casu numerus adversus Arii vcsaniam congregutus est quanto scilicct uumcro beatus Abraham tot hostiura millia per fidcm profligavit. Quai quidcm fides in hypostasi et in Consubstantialis vocabulo comprehensa, tanquam tirmum et inexpugnabile munimentum, irapclus mnnes ct machinas Arianse
,

,i

Ei&wio

roitunu-

viout.iii recl-

niantuv.

fuerit, iu auctorcm aniniadvertatur 229 Subjungit Socrates Hoc libello cum legaobligavisset, tos quasi cautione quadam Liberius hujusmodi eos in communionem suscepit, datisque
:

dementia; reprimit ac repellit 231 Ouocirca cum omnes Occidentaliura par^ ... tium episcop] Arinnuum eonvenissent , quo illos
.

<*

<P'"i Onenlatet
Epi9to h t

litteris, dimisit.

cum
B

Mox daiur ipsa Epistola Liberii hac inscriptione Dilectis fratribus et com:

ministris, Evethio, Cyrillo, Ilyperechio, Uranio,

Heorlleroni, Elpidio, Maximo, Eusebio, Eucarpio, Eumathio, Eaustino, Proclino, Pasitasio, Nconi,
nico, Arsenio, Severo,
,

Arianorum improbitas convocaverat eo consilio ut blanda persuasionc, seu, quod verius est, saecularis potentia auetoritate coacti, id, quod in tide cautissime positum fuerat, tollerent aut oblique E negarent nihil profecit illorum versutia. Etenim 111 qui tunc apud Arimiomncs propcmodum
,
; 1
,

num

oollecti,

partim

illcccbris,

partim dolodecereversi, for-

Didymioni, Britannio, Calli.Edesio, Eustochio, Ambrosio crati, Dalmatio Marccllo Gelouio, Pardalio, Macedonio, Taulo Alexandro, Adolio, Marciano, Sthenelo, Heraclio,
,

pti fueraut,

nunc ad sanam menteio

Joanni, Macro, Charisio, Silvano, Photino, Antonio,

Aytho, Celso, Euphranori, Milesio, Patricio,Severiano, Eusebio, Eumolpio,Athanasio, Diophanto,MenoEustadoro, Diocli, Chrysampelo, Neoni, Eug-enio,
thio,Callicrati,Arsenio,Eugenio,Martyrio,Hieracio,
Leontio, Philag-rio, Lucio, et orthodoxis episcopis, Liberius episcopus Italire et
universis per Orientem

ab Arimincnsi concilio editara anath.'mate damnarunt et Cotholicffl fttque Apostolic fidei olim apud NicBeam promulgata subscripserunt. Et nobiscum inita communionc, adversus Ariiiloetnnam ejusquc diseipulos graviori indigna-

mulam

fidei

tione

commoventur. Cujus

rci

caritatis TestrBB

cum

videient,

aryumriitum leg-ati vos quoque ipsns

:

in subseriptionc svi^ adjunxertint Ariuin anathemate damuantes, et ea, quaa contra Nicfflnam ti-

dem Arimini
in

gesta sunt

quibufl etiam voa perjurio

omnesOcciuentisepiscopiinDominosaHitem.Setfagintaet quatuor hic enumerantur episcopi, pro majoriparte ignoti.At hosomnes anlea fuisse Semiarianos nequaquam credo, licet rerisimile sit, umnes quoque illos, qui Semiariani non erant, cum his communicasse. Verisimile etiam est, non omnes eadem sinceritate Catholicam fidei professionem fuisse amplexos cum nonnulli postea
,

fraudem inducti subsoripaistis Quamobrem conn-ruum uobis visum est, ad oaritatem vestram literas scribere, etjusta petentibus subvenire
:

pra>

sertim cura cx profe^sione legatorum vestrnrum cog-noverimus, Orientales ad sanam mentem reversos,

cum

Orthodoxis Occidentia episcopia

con-

sentire. Significamus autem omncs Ariminensis coneilii

ipsis,

vobis, ue sitis nescii,

blasphemias ab

illis

resilierint, et plures in

Macedonianum dogma

Attatnen C contra Spiritum sanctum fuerint lapsi. non existimo, omnes subdole egisse, eum Sitvanus, unus e tribus legatis post morteni a episkdis. S. Basilio Beatus vocetur in pluribus Verum epistolam Liberii totam modo subjunga,

qui tunc per &audem deceptl fuisse videntur, atfathemate damnatas essej et universos in Nicce-

nam

tidiun conspirantibus iniuiis COUSensisse.

et

F
veritimtiittr
,n coni

mus ex
Libi rii llttC

280

Socrate. Optatissiimim

vosid omnibup indioare debetis, utqui pervimar frandem detrimentum aliquod fideisu hseretica caligine ad dip assisuut,nunctaud viuam Catholioffllihertatisluoempossinl emergere.
232 Sed
i

data.

nobis

pacis

et

conconlia-

de re

yaudium attulcrunt literae vestrsa fidei lumine resplendentes, fratres dilectissimi, redditie nobis per carissimos fratres et episcopos Eustathium, Silvaquod idque eo maximc ac Theophilum sententiam vestram atque doctrinam cum tcnui-

doctriQui quidem si post hoc concilium perversae evomere, etomnes Arii blesphemiae rejinsevirus nolueriut; seiant cere easque anathemate damnare
se

pariteroum Ario ejusque discipulia

et reliquis

num

tate nostra,

cumque omnibus

Italis ct

Occidmta-

Patropassianisaut serpentibusj Babellianis soilicet, quibuslibet haareticis, extraneos esse et alienos aliis adulterinos tiliosnon a eommunione Ecclesi, quia
admittit. Incolumes vos

affirmarunt libus consentirc prorsus et consonare demonstrarunt. lianc autem Catholicam simul ac quaeusqtie ct Apostolicam fidem esse agnoscimus,

Deus servet,

fratres cans-

quem hac de<causimt. Bactmus Epistola Liherii, Baroconeilium congregasse existimat sa Romx

ad concilium

Xicamum

inteyra

et

inconcussa per-

niusadannumXX num.
238

\1.

rrohabUisadmodum
tttr idfO Li-

mansit. Et hanc leg-ati vcstri se habere professi sunt:et cum incrcdibili ffaudlo omne vestig-ium non ac fomitem absurdae suspicionis abolentes ,
verbis solum,
runt.

inscripLio Epistolx. est ea opinio, eiquefavet Atnonvideprxterea, tegatos a Libeno missos Credit

verum etiam scripto eam Cujusetiam cxemplum his literis subjiciencxposue-

provincias Occidentalcs esse in Gatlias atiasque utcIefideCatholicaOricntalium, ad ccelesiam rede,

berius leg<*ln$ IIII5U5C

III

dum
<

essc existimavimus, ne

quam

haereticisurra-

relinquamus, sionem ad struendas iterum insidias commoventes, de inuibus incentiva malithe BUffi t

ecclesiam reddeuntium, Bnlversam Oceidentalem antecertiorem. Quod et faetum est, inquit, ret Oricntem. Colhgit hoc ex quam lcfrati remearent in legatisin Oricnlib. fi eap. 12, ubi ait,a

provincias;

Sozomeno

tem

628
auctoii

DK

S.

MBERIO PAPA CONF.

probassent, acceptis illorum quoque
litteris

'

tum epiVerum, S. Basilius in duabus Epistolis meminerit cum de Epistola per Eustathium legatum allata a Liberio, et nultibi de pluribus, dubitaripotest, an verum sit, quod tradit Sozomenus de tot Epistolis, quodque ex eo colligitBaronius de tot legatis in
tem perlatas esse
Epistolas, tuin Liberii,

scoporum

Italiae, Africae, Gallia; et Sicilije.

Occidentales provincias tuncahiberiomissis. Magis credo, Liberium legatisOrientatium, ostendisse

plurimasepistolasepiscoporitmOccidenialiumqui post lapsum Ariminensem cum Ecclesia se conciliaverant et Niceenam fidem fuerant professi.
,

Nam scribit Liberius, legatos vidisse argumentum

reconciliationis Occidentalium
clesia.

ad eos, a quibus m ssi fuerant, reverterunt. Hisce plane consentit Sozomenus, et mox addit lib. 6 cap. 12 Eodem tempore cum synodus episcoporum congregata esset Tyanis (in Cappadocia,) cui intererant Eusebius Caesarese Cappadocise episcopus Athauasius Ancyrse Pelagius Laodicea?, Zeno Tyri Paulus Emesaj, Otreius Melitinoe, Gregorius Nazianzi (Pater Nazianzeni) et alii complures qui, regnante Joviano, Antiochiae collecti, Consubstantialis doctrinam rctiuendam esse decreverant, Liberii et Occidentalium litteree recitata?
scriptis,
i

dem sententiam

ineam

tapsorum cum Ec-

sunt.

Hoc autem argumentum fuerint eorum epistolse ad Liberium. Suspicor igitur harum epistolarum exemplaria a legatis in Orientem delata fuisse, ut Orientales perspicerent, quanto studio Occidentales ad Ecclesiam et ftdem Nicsenam
fuissent reversi.

237 Qua ex re ingeuti gaudio affecti , scripserunt ad omnes ecclesias, ut Occidentalium episcoporum decreta perlegerent, et Epistolas tuni
Liberii,
Siciliae

Cutholic;*

0rie lalib

Ui

Afncce, Gallia^ et f 'J<incntt. (nam et istorum litteras attulerant leg-ati a

Italia?,

tum episcoporum

234 Aliam quoque conjecturam affert laudatus Baronius de misso tunc a Liberio in lllyricum concilio llhjlegato Etpidio presbytero, quo prwsente celebrata ricano adca mi- foret synodus Hlyricana. Hujus synodi Epistofv.it, lit, tam dat Theodoretus lib. 4 cap. 9, eademque recuB sa est tom. 2 Concitiorum col. S32, ubi notatur data anno 3G5 ex mente Baronii. Non alia de causa opinor, concilium illud Iiiyricanum ad annum 365 rctuiit Baronius, quam quod in EpistoFApi-

MC

ilmm, qui

synodo Lampsacena missi) utque omnium illorum numerum considerarent. Multo enim plures erant iis, quiin Ariminensi concilio sederant. Praterea ut
consentire

cum

illis

et

commuuicare vcllent seque

:

ejusdem esse sententia? per

litteras indicarent.

Hsec

Sozomenus.

Ex litteris autem allatis episcoporum

GatticV et Africee suspicatur Tiliemontius in Arianis art. 110, in ittis qttoque provinciis fuisse legatos, quemadmodum fuerunt in Sicitia. At ego,

la ftat

mentio Eustathii episcopi,

e tribus legatis.

quem crediderit
Nota

unum

Verum

Tillemontiits

233 insinuavi, magis credo, litteras indicari ante ad Liberium missas. quibus episcopi illarum provinciarum fidem Nicsenam fuerant
%

utjam num

midto serius habitum esse iilitd concitium, idque mihi clarum videtur ex toto EpistotcV contextu. Nam Gratianus imperator, qui necdum anno 305 nec 36G eam dignitatem habebat, in textu Greeco Epistoise imperatorum, simul
86 recteprobat,

amptexi, reprobato concilio Ariminensi.Certe Socrates et Sozomenus asserunt,eos in Siciiiamprofectos,per mare seatndum Sozomenum, indeque
in Orientem.In Galiiam profectos uterque negat, de Africa vero et Illyrico aditis nuilam faciunt mentionem.

missie et apud Labbeum subjunctse coL 834, Vaientiano et Vatenti adjnngitur. Prmterea episcopi Iilyricani clare edicunt, invaluisse apud Asianos

238

De

gestis in iila tegatione

S. Basitius occasione Eustathii,

meminit etiam quijamantefre-

Przdietu
confirmatS.
Batitius,

errorem Macedonianorum contra Spiritum sanctum. At Jucresis itta necdum tam pubiice prsedicabaturanno 365 aut 3G6 namlegatiOrientalium ne examinati quidem fuerunt a Liberio circa fi:

dem suam de Spiritu

235

sancto.
art. 109; vide-

quenter sententiam mutaverat, et communionem cum S. Basilio deinde abrupit, segre ferens fidei formulam a Basilio sibi subscribendam oblatam, autpotiuseo utens prostextu. Hinc S. Basiliusin Epistoia 214 (aiias W%) de Eustathio aliisque ita
ioquitur IIoc autem in ipsis sum miratus, cur ob subscriptum libellum quem ipsis obtuiimus, tanto utautur dissidendi studio;... illud autem non
:

Eustailiinm

cum

illud
sit

Miratur hoc Tittemontius

conciUum
tum.

sorhtu habi-

turque credere, legatos ipsos, ittosque Orientales, a quibus erant missis fuisse tunc iltius hseresis
assertores.
to
:

At ea suspicio caret sotido fundamen-

nam

facile probari potest,

sitio, atios

amicitiajunctos fuisse vero episcopos tanto ntimero hseresim

omnes tres legatos et communione cum S.Ba-

contraSpiritum sanctumprofessos fuisseab anno 366, aperte improbabite aut potius fatsum est,
Basitius in Epistola 25, (atias 1%) dicat, esse hanc partem, quae morbo laborat. Sic autem ioquihtr de h&resi Macedoniana in Epi-

cog-itent, suam fidei Nicainse confessionem Piomee scriptam servari, sequepropria manu obtulisse synodo Tyanensi allatum Koma libellum, qui apud nos servatur, eamdem fidem continens. Quin et

concionis tunc a se habita obliti sunt,

cum

in

cum S.

medium prodeuntes fraudem

exiguam

deplorarunt, qua decepti, tomo ab Eudoxii factione composito (id est,

anno 377 notatur data. Sub Damaso igitur h&resis illa pitblice erupit et condemnata
stola, quse
est, non sub Liberio. Demum episcopi Ariani sex nominantur in Epistota synodati, at inter itlos non reperiunturVatens et Ursacius,omnium Aria-

formuL-e Ariminensi) consenserant. Unde et hanc invenerunt errati illius purgandi rationem, ut fiomamprofecti, indefidem Patrum acciperent, ita ut, quod ecelesiis detrimenti intulerant malo approbando, id meliore introducendo emendarent. At qui
itinera longissima pro fide sustinuerunt, et sapien-

in lilyrico famosissimi, qui iamenaliquot certe annispostMG vixerunt. Nullumigitur superest dubium, quin concitium Illyricanum
atiOrtentalcs
in concilh

norum

Stcnlo fidem

gnoque professi.

quotannis Liberio sitposterius. 236 Itaque redeamus ad legatos Orientaiium cum littcris Liberii Roma discedentes. Socrates Ub.lcap VZde iis hxc scribit : Hislitterisacceptis,
qui
tur.
fieri

eum Bustathio erant, in Siciliam proficiscunCumque illic synodum episcoporum Siciliaa

com-

tem illam concionem habuerunt, nunc nobis convitiantur... Patet autem etiam ex iis, quae nunc circumferuntur, condemnatam ab illis esse fidem Nicffinam. Viderunt enim Cyzicum, et cum alia fide reversi sunt. Ex his habemus, Eustathium aut numquam sincere fidem Niceenam fuisse amptexum aut post annos aiiqitot retapsum fuisse, maxime in conciliabulo Cyziceno, ubi Macedoniani
iterum repudiarunt Consubstantiate, et blasphemias in Spiritum Sanctum conscripserunt, teste
S. Basilio in

curassent, et Consubstantialis fideui coram ipsis confessi essent, fidemque concilii Nicieni

239

eadem Epistota, De mutatione Eustathii rursum ad

Occi-

dentales

;,

DIE VIGESIMA TEHTIA SEPTEMBRIS.

dentales episcopos scribit Basilius in Epistola 263 posw rdo- (atazs 72,J u&n" relatis multiplicibns Eustathii in *""pjtl m fide mutationibus, ait episcopatu fuisse dejectum,
gxten

629

potuit a subreptione reddi securus?

Venerunt
fidei,

isti

Aurront
J

Komam, non
niti,

ut privati, sed publica legatione

mu-

atquehoc modoprosequitur: Atqueitaexepiseopatu ejectus,... hanc sibi restitutionis viam invenit, ut ad vos se conferret. Qusenam autem ei proposita fuerint a beatissimo episcopo Liberio, et quibusnam asseusus sit, ig-noramus, nisi quod Epistolam attulit, quse eum restituebat, eaquc ostensa conoilto Tyanensi, in suum locum restitutus est. Hic nunc depopulatur fidem illam, ob quam susceptus est,
atque una cum iis est, qui Consubstantiale anathematizant, seque ducem prsbet hreresis Pneumato*

ac ipsorum,

litteris

Ubellisque sineerae

cum sua

tum etiam plurimorum Orientalinm episcoporum subscriptione nrmatis, quibustum in primis Arianam, tum alias hseresesdetestabantur, etc. Hisce adduntitr plura, quibus rcrte c.rcusaretur Liberius, si qua excusatione egcrct. At mihi modusprocedendi, quo usus est Liberius, non modo
nulla ridctur excusatione indigere, sed maxima ctiam tau.de dignus. Etenim gralis fingitur, Orientatcs episcopos

eorumque

legatos

non sincere pro-

cessisse in

admittenda fide Nic&na.

Ex

legatis

chorum. Quoniam

ig*itur istinc

evenit

illi

facultas

itnus certo notus est Eustathius, quipostcn a (ide

ltedendi ecclesias, ac data a vobis fiducia utitur ad

subversionem multorum, necesse et istine quoque veuire emendationem, ac perlitteras ecclesiis significari

Nictcna recessit. At ex miduinmc Hustathii, r* v,\ inconstantiam in fidc S. Basitius frequenter ar-

15

quibusnam conditionibus susceptus sit, et quomodo nunc immutatus irritum faciatbeneficium sibi concessum a Patribus, qui tunc erant. Hsec de Eustathio S. Basilius, non obscure flagilans, ut ipsius restitutioneni Romanus Pontifex cum Occidentalibus irritam faceret. Verum hasc annis
,

decem aut undecim post legationem Eustathii ejusque per Liberium restituiionem scripta sunt necatiter spectant ad p7'opositumnostrum, quani ut liqueat, legatos aliosque episcopos Orientales, quos Liberius communioni Ecciesise Cathoiicx resiituerat, tam in Oriente quani in Occidente bene fuisse exceptos sed non omnes in fi.de Catho;

lica
Sijnodus
I.unipsacena

onno 565, reliqua anno

366

fi-

newla.

mansisse constantes. 210 Baronius pmnia ad prwdictam legationcm videlicet concilium Lampsacenum spectantia gesta Romse apud Liberium, ac Tyanense concilium, refert ad annum 365. Veram longiora sunt itinera, gcstaque plura itineribus interposita, quam ut credibile fiat, omnia uno anno peracta
,

esse;

ideomonetBaroniusnum.

37

partem gesto-

rum

iiiorum verisimiliter spectare ad annum sequentem, Tillemontius in tres annos omnia ilta divisit, et concilium Lampsacenum retulit ad annum 365, gesta Romsc et in Occidente ad 366, concilium Tyanense ad ;J67. llvec quidem chronotaxis probabilior, quam illa, quw omnia uni anno includit. Non video tamen, curomnia finiri non potueriut anno 366. Si enim concilium Lampsacenum anno 365 habitum est, ut.asserit Socrates,

potuerunt legati eodem anno

Romam proficisci,

ibique hiemem transigere, sequenti vero wstate anni 366 in Siciliam, indeque in Orientem navigare. Cum aidem asserat Sozomenus, synodum Tyanensem habitam esse eodem tempore, quo ilii
reversi sunt, nuiia videtur esse ralio, cur eamab anno 366 removeamus. Hanc autem circa autum-

num esse habitam,

conjicio exindicta Tarsisynodo ante exitum veris anni sequentis, ut habet Sozomenus. Nam si Tyanensis ineunte aut media icstate fuisset habita,potuissent eodem anno Tarsensem congregare episcopi ibidem prwsentes, idque verisimiiiter fecissent, cum in ea vetlent omnes in fide Nicsena amplectenda concordes facere. At, cum dilata fuerit in annum sequentem,

ne evinci quidcm potest, ipstun Eustuthium fraudulenter egisse. Quemadmodum autem Eustathius certo resiluit, itaex S. Basilio satis certum est, Silvanum, alterum tegatum, mansisse Catholicum.De Theophilo,tertio iegato,qui etiam amicitia junctits fuit cum S. Basilio ncutrum certo affirmare ausim, 242 Nonnuttos quoque ex atiis a Nictvna fide etUcet non "itlli relapti resitiisse, habemusex Sozomeno lib. 7 cap. 7, ubi fuerint, plu~ ait Macedonianis objectum fuisse in concitio Con- rc$ videnlur stantinopolitano, quod fidem Nicamam recepis- uianiitse Catholici. sent inlegatione ad Liberium. Ex numero tan Catholicorum, qui anno 3S1 ad memoratum conciiium centum circiter et quinquaginta convenerunt; ex Macedonianis vero soium sex et triginta; probabitissime colligitur, multos ex Orientalibus, qui a Liberio recepti erant, mansisse constantes. Nam antea paucissimi erant in Minore Asia totoqueimpcrio Orientaii, excepta V.gypto et vicinis provinciis, episcopi Catholici, qui prwdicarent Filium Patri Coyisubstantiatem, ut horian numerus itla legatione multumcrevissevideatur. Quod osro non omnes constantes manserint in fide Cathotica, quam Rom tv erant professi, duabus maxime decausis evenisse suspicor. Prima est, quod non omnes consensissent Semiariani aut Macedoniani ad fidem Nicxnam profitendam: nam Eleusius Cyzicenus, qui certe unus erat ex doctissimis Semiarianis, cum S. Hilarius in libro dc S//>t</is num. 63 asserat, absque episcopo Eleusio et paucis cum eo, reliquos Minoris Asi.v Cftiscojtos nihilfcrc de Deo novisse ; non fuit inter eos, qui <"/ j berium scripserunt ut verisimiie sit, ab co nonnullos iterum a Cathoiicaprofessionc abstractos esse. Attera causavidehtr, quod conciiium Tarsense,i>t guo omnium professio Catholica ct communio erat confirmanda, ob Arianorum persecutionem ftaberinon potuerit.Quid</ui</ .s'z7,Libcrius nihilomisisse videtur, quo iltorum fidem redderet stabilem cumque statutum cssct h,vi-ct ji-ns pwnitentes in suis gradibus recipere, non erat justa ratio,
guit,
,

<

cur

itlos similiter

non

reciperet.

XV. Sermo
brosium
:

Liberii

apud S.

Am-

basilica Liberiana,nunc
;

obpropinquam
bitanon
Liberius

verisimiiiter

hiemem, omnino ha-

optime videtur procestitte in reci-

impedientibus Arianis. 244 Ceterum taudatus Baronius nonnulla disserit ad excusandum Liberium, quod Macedonianos
est,

S. Mariae Majoris dicta S. Liberii

mortis

annus

et dies, scpultu-

inendis

ad communionem receperit, acsi certo constaret, sinceram non fuisse illorum confessionem. Erit
fortasse, inquit, ut quis nimiae facilitatis Librriurn arguat, qui ejusmodi ncbulones, alias saq>e damnatos, absolvevit, eisderaque

raque
stant

etc.
Librrii wvc-l<>mcs, ,< Scnno
berio
a Li-

Orientaiiius

Priusquamad obitumS.
S. Marceliime, sorori

cum

Catholica

commu-

pauca referenda, quie ab eo in Pontificavirginitatu gesta sunt, sed anno incerto. Veium
tis

ad S. Marctltmam

habituf,

nione restituerit

quoque sedes. Sed quis

umquam

germame

S. Ambrosii, dedit

03U
*octorb

DE

S.

LIBERIO PAPA CONE

Mediolani habitum, quem dedi 6. Exillisprudens lector perspicere poterit,nec ingenii acumine
nec sufficienti etoquentia destitutum fuisse S. Liberium; maxinie si consideraverit, in id genus Epistolis, quse scribuntur de negotiis peragendis ionge majorem haberi curam, ut agenda accurate exponantur, quam ut sermo expoliatur. Itaque certum mihi est et indubitatum, ionge disertiorem fuisse Liberium, quam ipsum ex suppositi. tiis litteris censuerunt Tiliemontius aiiique. Ipse Pontificatus Liberii, gestus secido iv, quo sermo

JS

sermonem brevem, prass. Lierius, eoque tempore muititudine, ad Marcellinam habuit a sente commendatum. Etenim S. Ambrosio posteritati
,

sanctus Doctor librum tertium de virginibus ita superioribus orditur: Quoniam quse habuimus
,

duobus libris dig-essimus, tempus est, soror sancta, ea.qusemecum conferre soles, beatse memorise Liberii prsecepta revolvere, ut quo Vir sanctior, eo
sermo accedat gratior. Namque is, cum Salvatoris Natali ad apostolum Petrum virg-initatis professionem vestis quoque mutatione sig^nares (quo enim meliusdie,qnamquo Virgo posteritatem adquisivit) adstantibus quoque puellis Dei compluribus, quse
certarent iuvicem de tua societate : Bonas, inquit, filia, nuptias desiderasti * etc. Tum tribus capitibus sermonem ipsum, sive totuni, sive parte ali-

Latinus Romse erat usitatus, abunde resistit opinioni adversariorum, ne cogamur dicere, hominem vernacuii sui sermonis pene ignarum ad Pontificatum fuisse erectum. 246 Quapropter non invenio rationes satis solidas, quibus asseram, S. Ambrosii potius esse ser-

qua truncatum, prosequitur; Ha?c tecum sanctse memorise

alios

et cap. 4

subjungit:

Liberius, quse

apud

monem, quem pro

S. Liberii

majora veris, apud te minora exemplis etc. Hxc autem peracta esse sub initium Pontificatus S Liberii, suadet setas S. Marcellinse, utijam dictuni est ad xvn Julii in S. Marcellina pag. 233. Cum enim S. Marcellina videatur nata circa annum 330, et juvenis virginitatem sit professa, ut colligiiur ex Vita S. Ambrosii, nequit professio virginitatis Marceliinse probabiliter
differri usque ad reditum Liberii ab exsilio. Itaque dicta exhortatio, cui interfuit maxima popxdi multitudo, habita fuerit inter annos 352 et
355.

recitat sanctus doctor,

quam

sennone sorori su& ipsius Liberii. Quo

qnem

stylo

:Z1

Ambrostano ait, excellentia esse

cxpolidtm
vutt Tilk-

Tillemontius tom. 9 in S. Ambrosio art. 4 prsecepia, quse Liberius dedit

montius

Marceilinse ; sed in iis agnoscit styium S. Ambrosii, valde, inquit, dissimilem stylo Liberii, qui simplex admodum erat, ne dicam rusticum et barba-

rum. Hoc judicium

video.

aliis quoque deinde placuisse At ignoscant, velim,eruditi,si mihijudicia TUlemontiana de stylo scriptorum Latinorum aut Grsecorum tanti non videantur facienda, prsesertim quando falsis nituntur rationibus. Ille variis

dicit Ambrosius, ea se revotvere prsecepta, utquo Vir sanctior, eo sernioaccedatgTatior; sinon erat sermo Liberii ? Neque enim Liberii erat sermo, si ejus prsecepta Ambrosii verbis exponebantur. Qua igitur ratione sermo ex sanctitate Liberii fieripoterat gratior, si non eraHjihevii sermo, sed Ambrosii? Quomodo statim initio sermonis Ambrosius interponit verbum, inquit, ut designet verbase dare Liberii, si hujus non erant verba, sed solum sensa ? Quod vero spectat ad stylum, si quis diligenter stylum hujus sermonis conferat cum stylo S. Ambrosii, videbit dictionem Liberii magis simplicem esse, multoque magis concisam, quam passim sit oratio S. Ambrosii; nec tales in sermone Liberii occurrere periodos quales in scriptis S. Ambrosii sunt frequentissimee. Quapropter, etsi styius iiiius sermonis habeat aliquid similitudinis cum stylo S. Ambrosii, ea non videtur tanta, ut necesse sit Utum invito Ambrosio adjudicare, dicereque Liberium tam imperitum
,

modo

fuisse iingxicc Latinaj, ut

da?*e verba, cujus

Ambrosius voluerit

ejus
Coixlilaa

locis

Liberium omni privat eloquentise dono. Tom. 6 in Arianis art. 100 de Epistola num. 230 data
ait: Ilsec Epistolaest styli consueti Liberii, qui cer-

non habebat donum eloquentire. At nequaquam perspicio, quid in illius Epistolx stylo tantopere displicere potuerit Tillemontio ut ejus causalAberium eloquentisc dono spoliare debuerit, imo tam inepta mihi videtur illa censura, ut dubitare coV gar, an censuram, de alia quapiam Epistota ante laiam, ex errore isti non apposuerit Tiliemontius.
to
,

exponebat prsecepta. 247 De basilica a Liberio Romx condita Anastasius in Liberio sic habet Hic fecit basilicam nomini suo (id est, nominis sui opinor) juxta macellum Libiae. Ampla iexi hicposset de constructione hujus basilicse dissertatio ob fesiiviiatem S. Marise
:

Li-

bcrio

basilicti

qu$ mnc
Marix

S.

Majn-

ris dicitur

Certe Epistola
,

ilia

gravis est satisque clara

,

et

concinna ut censuram illam non mereatur. Si quid vero inconcinni haberet, hoc interpretibus attribui possei, cum verisimiiiter prius ex Latino in Grsecum, deinde ex Grwco in Latinum conversa fuerit sermonem. Quare hanc Epistolam
allegare non debuit Tillemontius, ut ostenderet,

Verum cum ejusad Opus particulare de Sanctissima Virgine DeiMatre ejusque festivitatibus, quod Majores nostri dudum promiserunt, eoquejamremissasitin Pr&tei^missis ad v Augusti, summa soium hic legam rerum vestiad Nives ejus caiksa institutam.
spectet

modi disputatio magis

gia.

stylum Liberii fuisse rusticum et barbarum, sed quatuor Epistoias, quas 3 supposititias probavi. Hie revera sunt hominis rustice et barbaresensa suaenimtiantis,nec minus sano sensu,quampedestituti. Certe ex suppositiTillemontium atiosque de styto Liberii judicasse, prorsus mihi persuadeo; ideoque mirari nequeo, eos perperam censuisse, Latino sermone ferc barbaro usu?n fuisse Liberium magiscerte miror, tamabsurdas ineptasque Epistolas eidem potuisseattribui.
tiis iliis titteris
:

De conditaper Liberium basilica aliqua sacra nequit merito dubitari, cum post mortem Liberii, orto schismate Ursiniano contra S. Damasum, schismatici basilicam Liberii occupaverint, ut legitur iu Preefatione ante Libellum Marceliini et Faustini pag. 6 et 8. Etenim dubitare nequeo, quin a conditore Liberio dicta fuerit basilica Libe-

ritia iingiue

Latinw

aut Liberiana, sicut alia ibidem pag. 4 et 5 vocatur Juli Basilica, utique a Jidio Liberii decessore, cui etiam primus Romanorum Pontificum catalogus basilicam Juliam, utconditori,attribuit. Constat pr3eierea,iiiam esse basilicam, quee variis temporibus diversa habuit nomina, et quce modo
rii

ti

oii videl 145 tantumexce- &..

Verum
_

dtrc L,b C rii cloqucntiam,

W (llcmm
datas ad

si quis sanum de sermone Liberii erre desiderat, legat ejus epistolas 1 t

Nam in Sixto III Anastasius ita habet Hic fecit basilicam Sanctse Mariae, quse ab antiquis Liberii cog-nominabatur, juxta macellum Libyag. Hanc enim postea MajoSanctse Marise Majoris dicitur.
:

Eusebium Vercellensem, et maxime ad Constantium legat et Dialogum cum Constantio

:

rem et Ad prsesepe fuisse cognominatam. omnes consentiunt, resque clar^a est ex adductis apud

Blanchinum in Annotatis ad Anastasium

in Sixto

DIE VIGESIMA TERTIA SEFTEMWils.

6=51

toIII* Fait igiturWbevhis

memoraLv basiliCcV con-

berio lcguntur, operoso

examine non indigent,

ACCTOtC
i. S.

ditor, Sicctus Illinstaurator aut amplificator. Ve-

rum plurimi

deinde fuerunt alii, qui sptendidissimam S. Marim Majoris basilicam magnis impensis instaurarunt aut ornarunt, intcrque illos locum non infimum habet Benedictus Papa XIV,
tradtiio

Mitto enim, quce de tapsu Liberii ibidem ridiculis Ornalum S. involuta sunt erroribus, cum illajam satis sint Afjnrtit rcfutata, et variis quoque rationibus refellantur pulcrum:fjr-

de

fairuculo nivit,

tf*
Bi*W-

C(ius

qui hodie universali feliciter pr<vsidet Ecclcsiae. Liberium 248 Habet autem antiqua traditio ad basilicam eo loco tedifieandam inductum fuisse nrirabili signo nivis, in illum collem die v Augusti delapscV. Res tota ex v&ustis Mss. contracta in hodierno Breviario Romano ad v Augusti, quo celebratur festum S. Mariae ad Nives, ita c.rpoLiberio summo Pontitice, Joannes patrinitur
, :

a Bencino in Annotatis apud Btanchinum. Alia itaquc breviter subjungo llic Libcriusornavitde platinis marmoreis petris sepulrhrum sanche Agne:

dinatitmu.

tismartyris.

Erat

itlud

sepulcrum in

ecclesia S.

Agnetis, guss constructa erat codcm. seculo a Constantia extra Urbem via Numentana, ut dictum
est

cius

Romanus

et

uxor pari nobilitate

cum

li-

Jnnuarii pag. 856 in S. Agnete. In illa etiamnum exstat, S. Agnetis sepulcrum laminis marmorcis exoimavit S. Liberius. Dc ejusdem ordinationibus Anastasius sic habet Hic fecit ordinationes duafl in Urbc Romana
tom,
t

igitur ecclesia, qiuv

beros non suscepissent, quos bonorum heredes relinquerent, suam haereditatem sanctissimte Yirgini ab ea summis precibus asDei Matri voverunt ut, in quod pium opus eam pesidue petentes cuniam potissimum erogari vellet , aliquo modo sigmificaret. Quorum preces et vota ex animo facta beata Yire-o Maria benigne audiens miracu: ,

pei

mensem Decembrem,

presbyteros decem etnoepi.seopos per diversa loca

vem, diaconos quinque, decemet novem. 251 De anno mortis

nihil fiaberi potest,

S.

Liberii

ex Anastasio
<'<>

Obiit

Sanctut

cum

in cjus et successoi

fuino3G6,

quo temlo comprobavit. Nonis igitur Augusti B pore in Urbe maximi calores esse solent noctu nix partem collis Exquilini contexit. Qua nocte Dei Mater separatim Joannem et conjugem in somnis admonuit ut quem locum nive consper,
,

elogiissiterroribusptenus.Pleriquetamen recentiores chronologi consentiunt, obiisseS. Liberium anno !30<i, die \\m aut xxiv SeptembriSj quia Pnvfatio Libclto prccum Marcellini et Faustini I prscfixa pag. A-Juvchabct Itemqueoctavo Kalendas Octobris Gratiano et Pagalaifo Conss. {id est,
.-

anno

sum viderent, in eo Marise Yirginis nomine dedicaretur

velle ab ipsis hperedem institui.

ecclesiam redificareut, quaj

:

se

enim

ita

Quod Joannes ad

Liberium Pontificem

detulit,

qui idem per som-

nium sibi contigisse affirmavit. Quare solemui sacerdotum et populi supplicatione ad collem venit
nive coopertum, et in eo locum ecclesise designavit, quse Joannis et uxoris pecuuia exstructa est,
postea, a Xysto tertio restituta. Variis nominibus primum est appellata, Basilica Liberii; Sancta Maria

ad Praesepe. Sed cum multae jam essent in Urbe ecclesiffi sub nomine Sanctfe Marise Virgiuis;

3CG) Liberius humauis lvhus eximitur. IIoc assertum omnesferechronologisuntsecuti, utdi* xi. Solum dubitatur, anforte lcgendumnon sit ix Kalendas, quia inplerisqueApographis Ilieronymianis memoria Liberii recolitur xxui Septembris. Baronius ad investigandum annum obitus Liberii alio respexit, obitumaue Liherii ftarit anno oG7. Observat nimirum primo, anno ''<i>J t'rbis prcvfectum fuisse Viventium. Tum <<ssrrit, schisma inter Ursmum et Damasum, quod post mortem Liberii ortum est, crupissc sub pncfectura Viventii indeque conciudil, Liberium anno 367 fuisse defunctum.
:

ut, quae basilica novitate miraculi ac dig-nitate ce-

teris ejusdem nominis basilicis prsstaret, vocabuS. Mali etiam excellentia sig-nificaretur, Ecclesia ria Majoris dicta est. Cujus dedicationis memoria,

53 Hqc argumentum recte deductum essct,si Viventhts non fuisset Urbispr vfectusanteamium 367,- sedex laudata Prasfatione pag, 6 et 7 cont

307.

stat,

ex nive, quaa hac die mirabiliter cecidit, auniversaria celebritate colitur.

nimis facilc
a nonnnllis
ftiit

tiauo et

24-9 Tillemontius, qui omnemfere abjecit crisim in examinandis documentis, ad famam S. Liberii

prccfectum quoque fuisse anno MG, sive Clrasaltem a mense Dayalaifo consulibus vero ex Chronotaxi tegum incoOctobri. Atiunde dice liquet, jam mense Augusto anni 3G7 prxfecturam ViventH fuissc finitam, prxfectumqite Ur,

rejecta,

ab

alits

vin-

<Ucata,

severiorem in hac admittraditione se exhibet tom. 6 Nota 83 inAriatenda nos. Ait nimirum, miracida illa seomittere, quia C solum habentur in lectionibus Breviariorum, quibus parum fidei attribuit. At Paulus de Angelis,

maculandam

confictis,

bis tunc fuisse

Prwtextatum, ad quem exstat lex

de ingratis liberis,</a^xv Kalendas Septembrisanni 3G7. Non vixit igitur Liberius usque admen-

sem Septembrem anni

:167,

cturaerat defunctus; sed

obiit

quo Viventiuspr.vfi-anno 3GG, ut ex

</

quiprolixum Opus de illa Basilica anno 1G21 typis Romanis edidit, prtvter Breviaria aliosque libros rituales alia etiam non pauca laudat monumenta ad confirmandum nivis delapscv prodigium. Non videratid Opus Tillemontius; sed solum consideravit illa, qittv Florentinius adduxit in Exercitatione 12,
riiv

ipsa Viventii pricfcctura confirmatur,

die

wn\

aut xxiv Septembris,non ^quintum [dufl Septembris, ut exsecundo apud nos Poutificum Catatogo voluit Baronius. Quapropter, cuyn Pontifex fuerit creatus anno 352, mense Maio, die xxn,

an

illasit

prima beatissimm Virgini Ma-

dedicata Romse ecclesia. Quare judicium illud Tillemontii, sine cognitioneargumentorum, quibus prodigium illud assertum fuit a Paulo de
Angelis, et sine ullo

aut xxiv, ut aliquivolunt, quia fuvcerat Dominica, sedit annis quatuordecim et mensibus circiter quatuor. Supputationes Blanchnx arbitrarias

non moror.
253 De sepultura dicitur apud Anastasivw Qui etiam sepultus est in coemcterio Priscillffi via et cessavit KpiSalaria, octavo Calendas Maii temposcopatus diebus scptcm. Nihil dicam.de designato, nec de die, reseputturm perperam hic
,

StpuUvra
ct
i,

corporis
oiufatifl

argumento notabiti leviter prolatumfuit,etneminemmoveredebet. Tillemontium quoquejam refutavit, uti et Bailletum, pari
levitate sibi incognita asserentem,

Sanctissimus Benedictus Papa XIV in Opere Dominus noster Italice scripto de Festis Christiet Marise part.2>

84-

quo electus

est S. Liberii succcssor S.

Damasus.

e sequentibus.

Quapropter ulterius rei totius

examen remitto ad Opus de Sanctissima Virgine Maria a Majoribus promissum. 250 Qitce prtvterea apud Anastasium de S. LiSeptembris Tomus VI.

Piazzainllemerologio sacro ad huncdiem scribit, corpus S. Liberii transtatum credi ex ccemeterio S.PriscillteadbasilicamVaticanam,ibiqueetiamnum servari. Papebrochiusnoster in Conatu Chronico-historico

adCatatogum RomanorumPontifisi

cum

f>32

DE

S.

LIBERIO PAPA CONF.

ivnou
J. S.

cum in S. Liberio num. 3 post nonnulla adcultum S. Liberii spectantia, hxc subjungit : Iterum vero
refertur

memoriam reliquisse. Hinc a S. Ambrosio, ifo. D mano et cocvvo, beatse memoriae et sanctae memoriai
dicitur, etVir sanctior

nomen ejusdem
(

S. Liberii

iu veteri

Ms.

nominatur Hinc profluxe.

Barberino

pictoque Aventini montis Kalendario

ad viii Kal. Maii, una cum S. Benedicto Papa II; occasione communis utrique translationis, curatse a Sergio Papa II (lege primoj cirverosimiliter

runt alii tituii honorifici, quibus Liberium ornarunt S. Siricius Damasi successor, S. Basilius S. Epiphanius, aliique num. 2 etper totum hujus

Commentarii decursum

laudati. Itaque nulla

il~

ca

annum

ncc.

translatione SS.

Conjecturam illam de communi Liberiie^ Benedicti II repetitPa-

lius concilii est apparentia,

pebrochius tom. 2 Maii pag 197 in S. Benedicto II, recitatis picti Kalendarii et Ms. Martyrologii verbis hsec subjungens Ex ista autem utriusque sic pariter notata commemoratione aliud statuere nihil possumus, quam quod tali mense ac
:

nec debuit auctori aperte mendaci tantum tribuere Baluzius, ut ex ejus calumniis confingeret concilium.
256
tcV

Etenim viderepotuit, anonymum

illius Vi-

auctorem, sive Luciferianus ille fuerit schisma-

"j<"auci 0) a P erle

msn.

die factafueritcommunisaliquautriusquetranslatio.

Non

vidco etiam, unde alias fluxisset communis utriusque annuntiatio. At merito hicmagis dubitat Papebrochius de auctore translationis , cum

hunc nullibi designatum repererit.

forlcolifnce:

ticus, sive alius quis posterior calumniator, ecque infestum esse Liberio, quam sint schismatici Marcellinus etFaustinus Damaso, et magis etiamapertementiri.NamprimodialogusfingiturinterConstantium,L\beriumetEusebiu?7i,tamquamhabitus RomcV, ubiillinumquam simul fuerant, utjam dictum. Vel solus hic dialogus ostendit,auctorem es-

dax

eit,

254. Benno Cardinalis schismaticus et scriptor mendacissimus, in Vita S. Gregorii VII, lebrata faquem Hildebrandum solum nominat, de S. Gregovia Sancti rio Vllscribii Ut festnmLiberii celebraretur, justraducta sit. Roc videiicet criminibus S. Gregorii annumeB ral Benno, eumque ea de causa hseresis fautorem facere niiitur At si revera festivitatemS. Liberii jussit celebrari S. Gregorius VII, quod testimonio Bennonis non fit satis certum, hoc potius erit indicium festivitaiis anteajam ceiebratse, quseforte omissa fuerat ob calumnias, quibus famaS. Libevnmediocvvo fuit obscurata. Nam quod Liberium
Fcstivitas
,
:
.

mendacem et nuiia fide dignum. Secundo insinuat auctor, Catholicos tunc temporis rebaptizatos fuisse ab Arianis. Tertio dicitur\Ahevms
se aperte
stantio,

hcvreticus fuisse, et ejusdem sententise cum Conquod certo faisum est. Quarto inducuntur

simid Constantius et Liberius Catholicos persequentes Romse, diciturque Constantius mandasse,

utindiscussusg-ladiopuniretur, siquisnon sentiret

cum Liberio. At mera hsecsunt figmenta, deqxdbus

nullumapudantiquosreperiturvestigium.Quinto,
ut omittam commentitium Baiuzii concilium, auActorum dicitur Orosius presbyter Eusebii socius et consanguineus. Hocfigmento clarum
ctor
fit,

non dubitat Benno variis

locis hsereticum vocare,

parum nos movere

crassus ille calumniator, ut Liberium faceret hsereticum, nihildocumentorum videatur habuisse prseter Actaplane fabidosa S. Eusebii presbyteri. Quod vero mendacibus Actishomo furiosus et param doctus, qualis ex scriplis suis innotescit Benno, fidem habuerit seculo xi, quo nulla vigebat crisis, equidem non miror. At quo ejusmodi ineptias magni fecerit Stephanus Baluzius, qui eruditionis nomen sibi
debet,

cum

auctoremnonex errorefaisascripsisse, sedstudiose fuisse mentitum neque enim poterat auctorRo:

mse tunc degens credere, Constantium et Liberium simul Romcv fuisse; et sic aperte aut hoc meniitur,
aut setalem
que,
et quaiitatem suam; vel potius utrumimo omnia, opinor, quse de Liberio protulit. 257 Verum hsec sufficiant de Actis iliis mendacibus, ex quibus fictitium conciiium protuiit Ba-

et aliis

qao-

qnejaniolim
inipvsuit.

luzius.

Ex iisdemprofluxisseActisomnia ilia, quse

inter neotericos acquisivit in Gallia, nequeo

non

mirari.
040

fnbidosa
Fai-

apud Anastasium leguntur fabulosa de consensu Liberii cum Constantio, de communione Liberii

2!)5

Altamen

ille

Vitti S.
sabil,

cum elogio recudit dem novum quoque

:

non solum Vitam S. Eusebii tom. 2 Miscellan.; sed ex eaconfinxit concilium in

cum Arianis,

Nova

excepto secundobaptismo, etdepersecutione per Constantium et Liberium Romse excitata, rectein Annotatis apud Bianchinum obser-

Collectione conciliorum col. 75, ubi hsec prsemittit IIujus concilii nulla mentio alibi habetur, quam
in Vita S. Eusebii presbyteri
:

Romani.

Tum

hcvc

ex Vila fabidosa producit Mortuo autem Liberio, levatur Damasus qui voce publica damna,

Liberium facta synodo cum episcopis viginti et octo et presbyteris vig-inti et quinque. Fictitium hoc concilium ad reliqua auctoris Vitee illius commenta accedit, idque non vidisse Baluzium, vix concipio. Etenim Damasus ipse in Epivit

vatBencinus. Tillemontius in Arianis art Ihnonnulla ex Vita fabuiosa S. Eusebii et ex Anastasio F lectoribus suis de illis Gallice exposuit; sed fatetur hausta esse ex documentis nullius fidei, admiscerique adjuncta prorsus improbabiiia De fictitio vero iiio Baluzii concilio nihil apud Tiliemontium invenire potui. Ceterum, ex proiixo Commentario finem imponam, sequos lectores rogandos censeo, ut, sinonnuiia hic reperiant
. .

proiixius

disputata, quse
S. Liberii,

stola adlilyricos, num. ISSlaudata, observat, Liberium non consensisse concilio Ariminensi
,

omnesque scripiores tam antiqui quam neoterici

consentiunt, Liberiura egregie xdtimis vitse annis laborasse pro bono Ecclesuv, et honorificam sui

mentorum examinandam fuisse

innotescereposset,

minus pertinere videntur adActa saitem considerent, muitorum monu-

quam

fidem, ut clarius imbecillis rationibus ni-

tanturomnia, quibus famasancti Pontificis proscissa fuit ac misere dilacerata

DE

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

633
AU.Tfttl

J.P.

DE

S.

PROJECTO

EPISC.

CONF.

FORO-CORNELII SEU 1M0L IN LTALIA

COMMENTARIUS HISTORICUS
I.

Pauca de

veris Sancti gestis nota;

sermo

in

laudem ejus ac de

cessoris dictus a S. Petro Chrysologo, qui consecravit episcopum.

S8CCLO V

Sancti pau-

Corneiii, olim quoque Forum Imola, civitas anliqua nunc

Forum

Syitae,

si<r su.v

pertinentibus differente. Vita S. Privjecti

et episcopalis, si-

cisscriptori-

bus noti,

ta in JEmilia regione Italue inter Bononiam Faventiam, festive recolit die xxni Septembris B S. Projectum, civem suum, secundum sibi notum episcopum ac protectorem, a S.Petro Chrysoiogo consecratum et illustri elogio celebratum sed, quod mireris, nullis inscriptum Martyrologiis,
et
;

pmvterquam poetico Nicotai Brautii episcopi Sarsimv, Venetiis vutgato 1630, ubi duplici disticko honoratur hoc ipso die. Philippus Ferrarius in Catalogo generali Sanctorum, qui Romano inscripti non sunt, memorat eum etiam hodie his verbis
PoroCornelii
S. Projecti episcopi.

Arvernensis episcopi, circa annum 670 martyrio coronati, quamedidit Suriusslylo suo expolitam et mutilam et ex qua Vincenlius Bellovacensis aliique plures gesta ac martyrium <lr.s< -ipscrunt, exarata fuit per anonymum Sancti ivqualem,socium et testem oculatum,sicut dictum est apud nos e tom. %Januariiaddicm xxv, ubipleniusacperfectius data fuit ex tribus veteribus Mss. -[ Sed dum <-am, etiam prout edita est apud Su- majon or rium, quem citat Manzonius pervolvi, non potui P
f ,

Pluribus de ipso

agit in Catalogo

Sanctorum

Italiiv, citatque infe-

non dubitare, anintegram aut satisattentepcrlcgerit. Id namquesi fecerit, non unum dumtaxat sed istud factum, tamquam ex ea mutuatum omniapene pro suo candore improbarevel ad mi,

rius monumenta ejusdem ecclesuv. Plura etiam Ughellus tom. 2 Itaiim sacrse in Episcopis Imolensibus col. Q23noi\v editionis, citans Ferrariumet alios, de S.Projecto refert, qiuv hic nondescribo, quia pteraque per decursum recitanda et cxami-

nimum

suspecta habere debuit quse de S. Projecti Imolensis in vita gestisparticularibusreferuntur, nec a S. Petro Chrysologo aliove vetusto ac fide dit

gno auctore

nanda venient. Brautii quoquecarmina dabuntur

loco opportuniore.
prxdariora
Arta depcr
dita,

2 Antonius Maria Manzonius, J. U. D. et ecctesnv cathedratis Imolensis canonicus, fuse et operose Acta Sanctihoc nostro secuto typis vulgavit duplici Opere, quorum uni, in tucem edito ImoIse

1703,

hunc titulum pnvfixii

Tumulus

sancto-

rum
C

Projecti et Maurelii, civium episcoporum et protectorum urbis Cornelicnsis , alteri impresso

:

testata sunt. Pteraque enim vel eadem reperiuntur in Vita S. Pr cvjecti, vel iis adeo affinia,ut mox suspicari debeat prudens lector,historiam gestorum illius, deficientibus atiundeinstrumentis, partim cx hujus Vitie partibus coaesse. luissc, partim ad ejus exemptar dispositam tamquam a me gratis dictum, iegre fcQuod ne, rant Imoienses, allatis exemplis per deeursum probabo. Audiamus itaque quse de Sancto nostro tradunt Ferrarius, Ughellus et Manzonius. SDeparentum nominibus,et anno nativitatis

ei fatto

at

FaventiiV 1719 istum Episcoporum Corneliensium sive Imolensiumllistoria. Utrobiquetamcn fatetur, prieclariora ejus gesta deperdita cssc; imo inpriori

ejus non meminerunt; in eo consentiunt, quod mater ejus gravida, in somnis visa sibi sit parerepue-

fnbula

rum, manu gestantem

iitium;

qua visionejuxta
:

Opere queritur, advertissse

se,

dum monumen-

ta ecclesicV suee cathedraiis scrutaretur, in Actis ipsi S. Projecti midta essepartim mutilata, partim
ea, falso attributa. Per Acta, ni fallor, designat Ferrarius et Ughettus; namprMer quce habent hos neminem ailegat, qui Actorum seriem prelo

Manzonium pnvsignata fuit futura Filiipuritas et integritas. De his ita canit Brautius
Per latus in Projectum

somnis ^cnitrix exire tenentem

vidit lilia

vernamanu.

Sed
ejus,

vel in

oritur,

an

ipso iimine vehemenlissima suspicio ea visio conflata non sit ad iinitationem

etj

(jux su

saltem commiserit, et ipse vix aliquid ad Vitam Sancti pertinens producit, quin id illi compendiose exhibuerint. 3 Duo autem a Ferrario relata carpit prtv ceteris et

quam narrat deS.Pnvjecto Ar-vemensi biographus ivquaiis tum apud nos tom. U Januarii Sanctorum pag. 63;i, tum apud Surium de Vitis
Manzonio, tom. \pag.M$, exquo quia citaiura Cum enim matcrno adhuc g-estaverba transcribo grenitrici ejus oblata est. retur utero ejusmodi visio per ipsius laVidere namque sibl visa est infantem
i

jiersunt,

improbat Manzonius,pcenam sciticeteorum, qui irriserant abstinentes a carnibus die PaschaMarini abbatis tis, et sanationem miracuiosam
infrapleniusexponenda. Primumimprobat, quia Ferralegitur in soio codiceMs., unde desumpsit ejusviget traditio, et quianarrarius, quia nulta alterum, guia >uatio ipsi non videtur probabiiis;
nifestum esse coniendit, quod fuerit desumptum ex Actis S. Projectiseu Pr&jecti Arvemensis in Aquitania GallicV provincia episcopi, et attribuLaudabilis sane candor S. Projecto Imolensi.

rubentis, baptitus egredi,und,in8tar8anguinis

smatc anlutum.

Emc auiem

visio, sicut

additur,
Cleroadscri-

siqnum

episcopo
siaticis

tum

ille est

in viro erudito de gestis

ad Sanctum eccte-

imbuendus, apud quem t ut scnbit Femagenere futgere ccepit, et ut rius omni virtutum loquitur S. Petrus Chrysoiogus, qeneratim deipso ab esse perstitit habitator... cunabulis

i.Natusitaqueeteducatus Projectus, Corncho Imolensi traditus est, disciphmseccle-

fuit futuri martyrii.

ptus suctediC
in archidia-

cona/u

domus Dei

ipsis

534
jpsis
J. P.

DE
Hinc Manzonius
dicit,

S.

PROJECTO EPISC. CONF.

tus est transitum. Ig-itur
lis

grradus ecclesiasticas militiae conscendens et

oiBcia.

illum primo inter

cum urbs Arvernica prssu- n

virum inclytum
et

destituta solatio, Genesium,

diaconos fuisse adscriptum, deindeque eidem Petro Chrysologo, adRavennatem cathedram assumpto, substitutum fuisse in archidiaconatu Corneliensi seu Imolcnsi. Primum confirmat Agneltus,

senatoria dignitate pnelatum, pontificalis cathedrae sublimare voluisset in solio, ipse vir potens et sapiens, honoris

gradum

g*num huic

officio fatetur

incaute non appetens, indicoram cunctis quin potius

:

auctor seculi noni, in Libro Pontificali seu Vitis Ravennatum pontificum, editis et illustratis a Benedicto Bacchinio, part. 1 pag. 3%0,deS.Petro Chrysologo sic inquiens Iste una cum Projecto a
:

concionatnr ad cives, ut Prasjectum a rege peterent in sede pastoris etc. Ita ilte apud nos, et, mutato
stylo,

apud Surium

9
ita

Redeo ad Manzonium, qui,paucis

interjectis

beato Cornelio Imolensis ecclesiae una hora in diaconos ambo consecrati sunt. Post vero divina Providentia ambo solium episcopale tenuerunt,- Petrus Ravcnmeecclesiag; Projectus servatus est Imolensi.
S. Petro

7 S.

Petrus Chrysoiogus juxta

eumdem

Agnel-

Chrt/intogo
etecto fifi-

vennx epitcopo

lum atiosque passim omnes prodigiose ad Ravennatem cathedram provectus est a S. Sixto IHPonid est, intra annos 432 et 440. Hieronyynus Rubeus in Historia rerum Ravennatum cum aliis
tifice,

prosequitur pag. 18 , Concordibus itaque electorum suffrag-iis episcopus Corneliensis ab eodem sancto suo concive ct metropolitano Petro Chrysologo consecratus est. Hoc certissimum facit memoratumnum. letogium, seu sermo 1G5 perbrevis, quem idem Chrysotogus habuitipso dieconsecrationis, quemque hic subjungo ex tom. 7 Bibliothecse

'"^cra, ltr
'"Iwu,

"

C/"'!/sol

ogo>

Patrum. Omnibus quidem

ecclesiis venera-

tionem debere proliteor, etfideli.ssimam servitutem,

sed Corneliensi ecclesiae inservire peculiarius ipsius

bene multis determinat annum 433. Benedictus Bacchinius moxlaudatus in Observationibus pag 335, differendum censet usque ad annum 439 vel 440, Sixti Papscxdtimum, At TUlemontius tom. 15 Monumentorum eccl. pag. 185 diu ante annuni 431 B id factum opinatur, idemque repetitpag. 865, ubi falsam appellat liistoriam prodigioscC electionis S. Chrysologi a S. Sixto, etplura ab aliis allata vo-

nominis amore compellor. Cornelius namque memoriae beatissimie, vita clarus, cunctis virtutum titulis ubique fulg'ens, operum mag-nitudine notus universis, pater mihi fuit, ipse me per Evangelium
g-enuit, ipse pius piissime nutrivit, ipse sanctus sancta instituit servitute, ipse pontifex sacris obtulit et consecravit altaribus et ideo mihi clarura,
:

dubium vel negat. Momenta ejus examinari poterunt ad diem 2 Decembris S Petri Chrysologi cultui pr vfinitum. Nos interim S. Projecti consecat in
t

colendum

mirabile Cornelii nomen.

Amor

erg-o

compellit Corneliensis ecclesiae desideriis desideranter occurrere, et Projectum vene-

cog-nominis

me

crationem episcopalem late figimus ante annum l&Ojuxta fidem Agnelli, qui verbis proxime recitatis subdit Postquam hic (Petrus Chrysologus)
:

postmodum ab ipso istealter (Projectus) episcopus ecclesia? Corneliensis consecratus est.temporibus Gallre Placidia? Augusta3,sicut
pontifex ordinatus est,

virum amabilibus pontificem consecrare. Projectum dixi, sed non abjectum, juxta illud : In te projectus sum ex utero : de ventre matris mese; Deus meus es tu. Et vere iste Projectus ex utero
rabilera

humanae matris
inansit
:

matris divinaB in utero jug-iter

sua3 nescius,

qui

domus

domus Dei
fratres,

esse

scriptum reperimus. Placidia enim, Valentiniani tertii imperatoris parens, eodeni anno 450 die
xxv:i

perstitit habitator: qualiter

lis

autem,

cunabu-

Novembris obiisse traditur, imoetjuxtaplerosque scripto7'es anno eodem S. Chrysologus verum de hoc quoque dubitat Tillemontius tom. cit.
:

gradus ecclesiasticas militia? conscendequia di'cere mihi long-um est, sicut dicit Dominus, jEtatem habet, ipse pro se loquatur, per Dominum nostrum Jesum Christum, qui vivit
ab
ipsis
rit et officia,

pag. \0o, dicens, nihil esse, quo probetur Chrysologus non vixisse usque ad 457, sicut nec aliquid, unde ostendatur superasse 449. eligilur epi 8 Manzonius in Tumido pag. 15 Projectum scriscopns Imo - bit assumpsisse regimen ecclesix Corneliensis anno circiter 446, modumque electionis ita exponit in Historiapag. 17 Postsupra laudatum sanctum C Cornelium ad hanc opiscoporum sedem quendam tradunt evectum, cujuspanternomen ig*notum. Hic non amplius viginti quinquc diernm intervallo in hac prtvsulis dig-nitate vixit, cumque alius deinde
s :

et reg;nat

cum

Spiritu sancto in sascula sa?cu!orum.

Amen.
10 Petrus Chrysologus, teste Agnello, natus est Corneliense territorio, nutritus et doctus a Cornelio istius sedis antistite. Eidem sententix, tamquam
Opinio muntii
Tille-

sta-

twntis, Cor>

fuisset subrog-atus,

hanc iste electionem recusans, clerum populumque, ut Projectum archidiaconum, qnamris reluetantem, ad episcopatum assumerent,

perrecitatumsermonemconfirmatce, adhseserunt ne,iim recentiores. Dissentit hic denuo Tillemontius, et velex ipso sermone contendit, Cornelium a Chryv sologo laudatum, nonfuisse Comeliensem episcopum. Sic pr/etudit cit. tom. Ihpag. 185 Recentiores illum (Cornelium) episcopum faciunt Imolensem, quod non videtur teneri posse. Dein ibid.pag. 865 in Notis opinionem suam probaturus, ratio:

hortatus est. Ferrarius Comelii

proximum

suc:

cessorem insinuat fuisse intrusum his verbis Cum autem, qui sedem invascrat, haud ultra xxv
dles vixissot, alius etc.

cinaturin huncmodum S. Chrysolog'us consecraturus Projectum episcopum Imolensem Cornelii,

:

non

dicit,

hunc

fuisse successorem Cornelii, cui ipse

mor

Atque hinc magis confir-

in pritts concepta opinione,

nempe modum

ab utroque expositum, omnino supposititiumesse, sett potiusin monumenta Imolensia, unde ipsi hauserttnt, pattcis mutatis transtatum exActis S. Prcvjecti Arvernensis episcopi. Rectene an secus sicopinerjudicet lectorex verbis hujus biographi, qum huc transfero : Defuncto ig-iturFeetectio7iis
lice,

tantopere obstrictus erat; ait autem a se diligi eam ecclesiam, non quia ipse pars ejus fuerat et diaconus, sed tantum, quia idem illi nomen erat, quod

a quo baptismum susceperat. Hinc dicendum existimo, Cornelium S. Petri nutritium, in qualicumque alia eivitate episcopum fuisse potius
1

fiierat episcopo,

quam

Imolse.
a Cliiysologo
siiniliterhu-

Posset etiam hujus opinionisdiscussio differri

pars cleri vel populi Pnejectum cuporent habere antistitem archidiaconus urbis pnefatje, Gairoaldus nomine, cupiditatis instinctu,
,

cnm maxima

clero contempto, laicorum usus consilio, episcopatum urbis Arvernic:e usurpavit per

indiem%Deccmbris,quiapropiusrespicitS. Chrysotogum,quamS. Projectum. Namsialterisententi<e ptwvalet; consequenter teneri nequit, S. ChrysologumfuissepatriabnolensemseuCornctiensem, quodtam Ravennates quam Imolenses hactenus
tradiderunt,et cumitlis exteripassim omnes, quorum, prmter constantem traditionem et Agnelli lestimonium

datum,

pnemium. Sed quadrag-mta dierum evoluto curriculo, mortis sorti-

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTBMBBIB. sermo quam seyitentiam non obscurcconfimiat ipseChrystimonium, argumentum fortissimum est genitumper sologns insermonesuo, dum Projecti ab ipsa inChrysoiogi,profitentis,se a Cornelio
gvangelium,idest,sacrobaptismo rci/cncmtum,
enutritum,instructum, sacris altaribus consecra-

tiClfctt

J.p

fantm

cirrndirativncm sibi profa* f>rrsjjf>cta.m esse

signifcat.

enim tum, seu ad sacros Ordines promotum. Inde

manifesteconsequicontendunijnlmolensicivitate

natum

esse,

cum nemo extrapatriam

baptizetur,

II.

Reliqua gesta vel incerta vel

falso
illi

cautumguesitperconciliorum ad sacrosOrdines si a proprio nativitatis episcopo quippe argumentum Tillemonpromoveatur.Idem Chnjsolotius invertet adversus ipsos, dicetque ordinari debuit a gus baptizatus est in patria, proprio nativitatis episcopo sed Cornelius, a quo
:

decreta,ne quis,ni-

adscripta.
s<inttu*nm
v ' dctur
s

Inter legatos Bcclesi.v Roman r a Cxlestino I Papa ad conciliumEnhcsinum directos,non uno r ! t r

t t
.

***

loco occurrit in Actis

ejusdem

COncitit

t apua Lao-

fuiue conci-

hQ EpflttiMm

,10

/W*
'

Itnolensem episcopuni
tfbcufftur

baptizatus et ordinatus est,non erathnolensisepiscopus, ergo nec ipse nativitate. VI Indirecte tamen ad Sanctum nostrum etiam si ex eo pertinet ratiocinium Tillemontii etenim Chrysologi nidritiu, concludi possit, Comelium Imol&,ruit,quod tradit et episcopum, non sedisse nempe ab eodemComelio episcopo di:

hfxm tom.

Projectus episcopus,

at

nusquam
,

Manzonius,

sciplinisecclesiasticisimbidusfuisseOhrysologum illi subrogatum in archiet Projeetum atque hunc Imolensi; ruit similiter quod testatur diaconatu Ordinem Agnellus, ambos eadem hora diaconatus Itaque vim ejus et suscepisse abeodem Cornelio. ex qua robur paucis ponderemus, Prima ratio, contra episcopatum Corneln deducitur sequela
, t
:

exprimitur cujusnam ecctesuv. Eminentissimus Bay^onius suspicatur esse nostrum Imotensc>n idemquevideiur Ferrario in Annotatione ad diem xxm Septembris. Baronius sic habet tom. 5 Anuutium pag. 57^ Quod ad Projectum episcopum spectat; illud sane nobls compertum eat, claruisse his temporibus Projectum episcopum Porocorneliensem, de quo Petrus Chrvsologus RavenusS qui his quoque temporibus claruit episcopus honoririre meminit elc. Recitat dein aliqua ex Ut facile opinari ejus sermone, et ita concludit possimus, huuc illuin esse Projectum, quem tantffi le^ationis functio decoravit. At opinionem impro, :

non Tmolensem inde desumitur,quodChrysologus successorem ad quam dicat Projectum Cornclii potius surespondeo, idminime opus fuisse, imo
pervacaneum, Chrysoiogo prxsertim, abunde noverant tum sectanti; quandoquidem id
diceRavennates tum Comelienses, coram quibus dicit, est, quia Chrysologus non bat. Altera ratio

in Tumido pag. 2fi, utpotc qum nequeut cum tpsorummet Baronii, Fcrconcitiari

bat

Manzonius

rarii,

atiorumque pene omnium communissima

brevitatem

sententia quastatuitur, S. Chrysotogum a Sixto IllPapa, Cvlrsfmi successorr, divinitus electtiift

et juxta guam esse Ravennatum antistitem proindeanno 431, dum celebratum est concilium
,

ase

improbo

ecclesiamlmolensem seu Corneliensem, tantum,quia quiaejus pars fuerat et diaconus,sed fuerat episcopo suo et^ ipsi nomen erat idem, quod exprimit diligendi nutritio. Fateor, aliam non sed neque aliam expresse exciudit, imo, causam, qitantumegoconjicio, innuit, eamdem ob causam quam diligebat a se diligi ecclesiamImolensem,ob propter baptismum etc. Corneliumputa IZ-Sane non apparet mihi probabile, sanctum
diligi

Ephesinum,rpisvopus nnn crat ipse Chrysologus,

nedum

Projeetus unstcr
esse,

quem,a

Cirnjsologo con-

Tgitur Projesecratum ctus in Ephesino legatus nullatenus cum nostro confundi potest,nisi ostendatur, Chrijsoloyxs Tta-

nemo

inftciabitur,

vennati ecctesi.v prsefuisse ante Pontificatum Sixtilll. Scd hujus qwcstionis disoussio, ut superius insinuavi, spectat ad rjusActa illustranda mense Decembri. Pergamus intertm ad reliqua
s. Projeoti

causas, doctorem,nisi alias supposuisset diligendi notas,tamjejuno usurum easquc auditoribussatis Veneror ecclesias quifuisse argumentandi modo
:

gesta.

15 Susceptoepiscopali

mum-re, Cornelii deces-

trt&Hwin'e

soris sui strenuus

xmulator ,ovibus susecurm com-

dem omnes,
amor

nomen

sed Corneliensi inservire peculiarius me compellit; quia episcopo ac nutritio meo ut intelligit fuit Cornelio; et ideo tantum,

mississanctissinir pr;rfu.il, rlS.lhuiai !>.>. alh-rum

vi(ino

'^ anno
3

Ult,

ejusdemCorncln in sacrarumLitterarum studiis, nrfuf.umque emercitationibus discipulum, sibi in P

supTillemontius. Malim credere, Chrysologum, titidis,repetivisse amopositis et suppressis aliis

remsuumincivitatemComeliensempatnamsuam
Cornelio, ut inde occaab identitate nominis cum arriperet dicendi aliquid in laudem nuper sionem

defuncti episcopi Corneliensis

ct

ejus successoris

ManTnmulo pag.M ctseqq., tum in U> zoniustum iu est storiapag. Ifl. De S. Donato brcritcr actum Aui/nsti </n cf. ipsc t,rnu/uam pad nos tnm. unusex Imolensis civitatis protectoribus colitur Sanctomm n/Jicio duplici, ut discimus ex elencho
nrrludiaconatu substiiuit, ut latius exponit
:l
,

clerum ac poProjecti. Quid enim ad priesentem audire laudes Cornelii,quocum pulum attinuisset Pra-terea si is Imolenillis fuerat connexio ?
nulla
sis

non

episcopus? fuerit, cujus ergo civitatis fuit

Dices, plures in antiquis episeopos,

monumentis occurrere
sit.

quorum

sedes ignota

Non

inficior;

ac sedis notitia sed hic talis fuit, ut ejus memoria virscilicet, teste obliterari tam facile nequiverit; ubique fulChrysologo, cnnctis virtutum titulis
universis. Quagens, operum mag-nitudine notus propier donec solidiora argumenta proferantur adhserebimus nos communi traditioni ecclesia-

ejusdem ecclesuv ac civitatis, quie pnvfigiiur Officioproprio S. Petri hr>/sologi,impressoBononix anno ms.Nihil prwtcrea de 8. Projecto speciaUm I", '/"0 jncmnrnt Muuzmiius usi/ur ad annum cum S. Chnjsotogo ad synodvm m/rersus eum Hutn/chinnnsnSj.cnnr Pnpu cnuclum ,nmrrnissr nifallar. Nam scribit, sed tantum ex conjectura; asseruisset in Tumulo pag. 20, id absolute
t
I ,

Ad postmodum ita restrinxit in Historiapnj. ipse Projeotus quam convenisse cum Chrysologo
:

cum

facit

WvHiecTeditnv.Conjecturamtamenverisinn/fn^n,,/ in Valentinianus III imperator Occidentis

rum Ravennatiset Imolensis, utriusque scriptoquem si vidit aiiisque post Agnellum ribus inter recenTillemontius, computare non debuit
, ,

litterisad
(l

hinc ulterius concludimus, Projectttffl S.PetroChrysologo abeodem Comelio institutum,

tiores
et

famtharem; notumfuissea teneriset verisimiliter

Theodosium II Orientis imperatorem hncstn/nr s /undum iflam fuisse & dirersisprov\nciis,etCxallaPlacidia in suis ad eum^m.episcoinnumerabihbus porum multitudine,.... quos ex Pontifex civitatibus Italife... collcg-it Leo 16 Hisce proximesubnectitManzoniusobi",,
t
/
)

S. Chnjsotogt

636
AUCTOIIE
J. p.

DE

S.

PROJECTO EPISC. CONF.

Projectum Corneliensem episcopum, a corum evocatum in Gallias fuisse
,

$equend
notogum,

sc

S. Chrysologi,qui juxta ipswn contigil annoibQ, Imoise in patria, ut plurimorum sententia certum apparet. Historiam, quantum huc spectat/lescri-

reg-e Fran-

profectum
sanctitate

scripsere

ibique

Marinum

abbatem

prlitse Cfirtj

Imolx Jefunctum,

bo ex taudati auctoris Tumulo pag. 20 et seqq. Sequenti anno cdl acerrimu.s ille Catholicse veritatis propug-nator Chrysologrus, .... de tempore sua3 mortis caelitus praemonitus, pridie Kal. Decembris
relicta

clarum, morbo, quo afflictabatur, liberasse, ac tandem plura ab improbis passuin, in patriam renieasse. Ha?c omnia, sicut ex Actis sancti Projecti episcopi Arvernensis in Aquitania incongrue sunt

Ravenna

altera

die patriam repetiit

deprompta
attributa.

sic

inepte

Projecto Corneliensi sunt

Projecto

summa

vencratione exceptus; ubi sequenti

. .

intra mane ad aram S. Cassiani peracto Saero, antiquiorem cathedralem, ubi sanctitatem hauserat, circa horam meridianam inter brachia Projecti Chrysologi sanctissime ac feliciter obiit
,
.

Ees patet ex Laurentio Surio, qui Projecti Arvernensis et Marini g*esta narrat. Data sunt apud nos Acta S. Prsejecti Arvemensis, ab auctore sequati conscripta, tom. %Janitarii utjam monui. Audiamus alterum.
}

corpus in eadem ecclesia intra arcam marmoream juxta sacri sui protectoris Cassiani martyris reliprout ipse expostularat, condidit sanctus quias
,

19

Idem Ferrarius

ibid. sic refert

Cum

in die

'""t-unfur

Kesurrectionis Dominicse mensaa

episcopus Projectus, quadratumque ad sex circiter digitos introclusit Iapillum materise subalbae cum

multis aliis accumberet, et alii tres ex ea multitudine ab esu carnium abstinentes irriderentur eos Prqjectus
,

cum

Petrus. grandioribus litteris inscripto sed paulo fitsius exponit in Historia a pag. 22, ubi subdit pag ZG,triennio post sublatum esse sancto nostro alterum carum pignus et ecclesise suse omamentum, nempe S. Donaium archidiaconum supra memoratum, cujus ac S. Chrysologi sacra lipsana hactenus servata sunt in cathedrali Imolensi,sicut notatur in elencho San, ,

nomine

Eadem

quod non irridere, at venerari illos debuerant cumque ab irridendo non cessarent^ reiu quo erant pente una cum solario exceptis
increpavit,
:

Projecto et

illis

tribus, corruerunt.

Factum

istud

sine censura narrat

Manzonius

in Historiapag.

ctorumcit. num.
ct

15.

SimpU -

17

Idem Manzonius

cioPapand- jecti ait

htbitusfuissv

in utroque Opereita Propcrcrebuisse sanctitatis et prudentise fa-

27, tamquam scripto reiicium a Philippo Saxo Imolensi, vulgatumque a Ferrario. Sed in Annotationibus ad Tumuium pag. 177 idemimpugnaverat verbis sequentibus. Hujus facti narratio in codice Ms. uuice legitur, a quo exscripsit Perrarius, De hoc nihil reliqui historici Savinus, Gamberinus,

nec Luchius, nec Ug^hellus, nec ulla

vig-et traditio.

in causucpiscopi Ravcnnalis.

mam,
tifices

ut pncgrandis ejus esset

apud summosPon-

An autem

sit

probabile, quod sanctus Episcopus in

existimatio.

episiolam Simplicii Papx, qua

Hoc autem utprobct, altegat Joannem Raven-

die Paschatis.abstinendo se a*carnibus, voluerit

multitudihe accumbere mensaa

cum cum non omnes

ostentare,

natemantistitemacriterincrepat,quodGregorium

una vescerentur mensa, ac abstinentiam

pham.

quemdamjametsi reluctantem, ordinasset episco-

judicet lector. Narrationem judicavimus apochry-

pum Mttiinensem,minaturque,severiori se in eum

censura usurum fuisse, nisi causis iis esset retractus, quas Projcctus episcopus pr&sens adferebat. Non exprimitur quidem in epistoia, cujus civitatis hic fuerit episcopus; Imolensem iamenfuisse, inde contendil Manzonius, quia nuilus alius per id tempus fiorcbaiProjectus.maxime inprovincia Ravennate.Imolensem quoque censuitUghellus,in ctMiiflciittjifc sfnicitinint inciinavit Ilieronymus Rubeus lib. 3 Historiw Ravennatis pag. 122, nec hactenus vidi quemquam, qui negaverit. Epistola Simplicii exstat integra apudLabbeum tom.lConciliorum cot, 10GS, notaturque scripta Kalend.

20 Si fides habenda scriptoribus coseianeis, res in se verissima cst,sed factaProjecto seitPrscjecto

cx Actit

S.

Prsj&MAr-

Arvemensi, necditm epiiscopo, ac faiso attributa Projecto Imolensi. Hinc patet, quojure dixerim superius, non posse non me dubitare, an Manzonius vel integram S.PrsejectiVitam vel satis attente legerit ,quandoquidem res eadem ibidem narretur tum apud 7ios, tum apud Surium, et modo tam parum diverso, ut mox furtum incurrat in ocutos. En verba ex Surio tom 1 pag. 418 Jam
:

vmiCms

Paschalis
in

solennitas

ag-ebatur
:

et Praejectus

Ar-

vernos properat ad episcopum

superiori

Junii Sevcrino viro clarissimo consule. Hinc Rubeus, Baronius et alii retiderunt eam ad annum
4S2. Vide tamen, quce

domus

loco

autem quodam convivium iustruxerat,

die

super anno datse

epistolse

observarunt Majores nostri pag.l*29 tom. 1 Januarii, ubi iilustrata suni Acta dicti Joannis Ravennatis episcopi, et
S. Simplicio
Multa
c/!i.v

tom

Mariiipag.
est

134, ubi

de

Papaactum

dc Sanvto

18 Dixi priccedente num.Z,fateriManzonium, deperdita esse pncclariora S. Projecti gesia, et multa, qiuv ex iis supersunt, partim esse mutiiata,

intererant multi laici et quibus tres nolebant vesci carnibus Et quia semper gravis est pravis mentibus vita bonorum, cceperunt illos irridere viri seculares, probra etiam et convicia jactare. Admonentur interim a sancto viro, ut quos venerari potius deberent eos desinant indig-nis modis exagitare et carpere. Illis vero se nihil corrigentibus, subito paviillo invitati

cui etiam ab
:

nobiles

partim

illi

falso attributa; taudavi candorem;

jectus
est.

mentum cum irrisoribus deorsum ruit et solus Pra> cum illis poenitentibus ad mensam relictus
dcsnmpta
iUifaUo
lributa
-

sed addidi, ptura imo pene omnia, qusea S.Chrysologo vet atio antiquo acftdcdigno auctore testata non sunt, abipso fttis.sc hnprobanda, protuiique bina, qu&ad minimum suspecta cssc debuerunt; puta visionem matris gravidse num. 5 et modum
electionis cjus

21 Nequehic finis; tertiumprofertFerrarius ex Monumentis Imoiensibus miracuhtm,quo pecunia

ei

at

Sancti nostri divinitus aucta fuisse dicitur, idem-

ad episcopatum num.S relata.Nunc

iis,

reliqua absolvo, ptwmissis

qusc ipse carpit.

Ferrarius, quem secutus est Ughclius, hscc tradit <{e Snncto ad diem xxiii Sej)te?)ibris Is Komam
:

proficisecns

gravitcr

Marinum abbatem virum sanctissimum a'yrotantem invisit et oratione sauat. Fa-

queadducit Manzonius in testimonium liberalitatis ejuserga inopes; sednon minus evidens hocesse furtum quamprsccedens, fatebiiur, quisquis opersc pretium judicaverit conferre verba biographi S. Prscjecii Arvernensis apudSurium mox laudatumcum verbisFerrarii.Postremum.qitoddeSancto nostro

tum hoc, quamquam divet -simode relatum ista censuraperstringit Manzonius in Historia pag.
-9e;se3.Graviterquoqueeoserrasseagnoscitur,qui

habetManzonius,commune

est ipsi

cum

SS. Cassiano martyre et Petro Chrysoiogo sicque relatum in Historia pag. 28, Temporibus valde oerumnosis trig-inta septem circiter annos sanctus
Concivis

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS

Italiam Concivis ecclesiam Comeliensem rexit, Attyla et formidolosis exercitibus sub suis reg'ibus Odoacre, Hunnis , Herulis , aliisque nationibus

r; ' 7

Uo Romanosubscripsisselegitur,diuanteannum Wiobiissedebuit, ut postea agnovit Manzonius

in dicta Historia

ftCCTOM

IV.

pag

IV
af

harbaris invadentibus,

quorum eruptione agroCor-

penitus concineliensi vastato, urbs quoque ipsa sanctorumque item disset, nisi Projecti precibus extemplo patronorum admirabili custodia, fugato Cassiafuisset obsidio : divum enim hoste, soluta

num

nobis monumenta incutientes, visos fuisse, vetusta Cassiani martyris illustrata testantur. Acta S. hujus appasunt ad diem xiii Augusti ; sed nulla nec ulla ejus fit in ns, quie ritionis facta mentio, legihaclenusde S. Chrysologo; quamaidempa-

et

Petrum Chrysologuni

barbans metum

. 24 Alteram translationem seu occultationem reliquiarum, pro qua ad eadem appellat Chroni contica, centum ac triginta circiter post annos gisse scribit in Tumulo pag. l"l his verbis Imolensem ecclesiam postmodum obtiucnte Paulo, sanctorum Maurelii et Projecti sacra lipsana detecta
:

denwt

1032;

iterasunt, quaa lapideis loculis condita Imolcnses, pertimescentes, pro corum tas hostium iucursiones zeloiicrum abdiderunt anno mxxxii. Lapsutempo-

rv.m posteri eorum, qui assentientibus episcopis,

rum fidendumsit monumentisImolensibus,hquet

occultaverant sacra ItpsanOajus aliguod etdominium eorum sibi arrogarunt, et, inritis episcopis successotnbus ac canonicis^detinuerurU, Id tiquet ex instrumento authentico, quod anno 1155 in ruouhrauu c.ruratum ct pvrantiqilO canonicorum

Mors ejusct
sepultura

exsupra dictis, acproinde apparitio illa, ut minimum, dubia mihi est. perfunctus, 22 Tandem pastorali munere sancte claudit Manzonius mox sicgesta Sancti nostri
ac miraculaudatus, pluribus cumulatus meritis annum quafulgens migravit ad Dominum circa lis (supra dicta drig-entesimum octogesimum tertium Papae data legitur tertio enim epistola Simplicii

archivoservatumcitatManzoniusinTumulopag. \hetseq., ac majori ex parte recitat in lltstoria

pag.
96.

In eo quippe inter conditiones, quibus

compositic sunt controversnr cives interel episcopumaccanonicos, prima statuitur, ut Imolenses

E
niio

B Kalendas
solvit

quadrmJunii Severino Cos., id est, anno justa perg-entimo octog-esimo secundo) illique antedictus sanctus Joannes archiepiscopus

tempons m Ravenna?. Sacrura ipsius corpus, tunc cui mtra antiquiori cathedrali honorifice conditum, consepultus fuit cura sarcophag-um lapis quoque quescit. nomine Projectus, nunc in nova cathedrali Simplicii Papse unde auctor annum epistola

reddantepiscopoet canonicis Sanctorumcorpora, quandocumque hi vohterint. ad 25 Conditio ista impteta est, teste Manzonio, autem dedit schisma annum 1174. Occasionem huFrederici JEnobarbi imperatoris; nam cum incoLv, jus partes sequerentur ciritatis lmotensis adhsererent Henet contra Alexandro III Papte canonici et ceteri, qui castrum ricus episcopus,
rantermiiium SCU oppidum S.CaSSiani, cintati Fredericianis ejusdem inhabitabant, decreta est a
hic Sanctorum castri eversio. Servabantur autem Henrious cpiscopus, verba sunt pignora; hinc Tumulo pag.llS, quem Lnter innu-

174

r/iiicopo red-

diia recogno-

icunfur,

De

est supra; Sancti emortualem colligit, actum Sancto persolutis a quod addit autem dc justis ecc S Joanne Ravennate hausit verisimihter Rubeo, quipag. 1:22 Ilistornv RavenHieronymo
,

natis, id putari ait.

Manzonii in mcras animi

afflictationcs,
torsit,

ac corporis

serumnas

Maurelii III. SS. Projecti et

liquise
tatae

re-

nulla major solicitudo Protectorum cormcnti hac occasione sanctorum juxta ld, pora patcrentur, ea sibi canonicisque,
fuerat coi quod cum prasdccessorc B. Rodulpho eaque tradita eodcm auinstitit reddi

quam ne

quid detri-

variis

temporibus occul-

ac translat3e,sacella et altaria
erecta.

ventum

lOTit:

iuter

qu

8.

Maurelii

ossa insimul

cum
:

reliquiis S. Projccti is

una

ar-

ipsis
Sacra tipsa-

cula collocavit

sicut et

naabdimtur
anno 905,

Imolen-T\EreUquiis SS. Projecti etMaurelii, actum est apud nos Usis item episcopi, de quo earum vamstranstom. 2Maii ad diem vi, deque

sologi etc. Tutoque

corpus divi Petn Cnryomnia asservanda ac custo-

memoratus Manzolationibus fuse tractat sxpe nsproduTumulo apag. 101, sed nihil de nius in primam iltarum translacui cit ante annum 903, Afflictata Ilunnorum tionem innectit, ut sequitur prascipue cmiii Italia, eamque anno irruptionibus ut, ne atemphs tam crudeliter iis percurrentibus,
:

canomci; dodiendacuravuut tum episcopus tum mci.wiix, ac m cathe- F nec ea in civitatem anno trausfercffiptam dralem, superiori anno strui
,

rentur.

..

auctor 26 Pergit dein laudatus castro S. de antiquiv cathedralis, in

existentis,

fusedissrrcn

et

juncfa S.
rf-

tibus

quidem abstinentes, omnia

incendiis absumcrent,

audierunt calamiImolenses, quas ctfteris illatas

donec pavut is, iutra tnrw-snh, u V uatu,v vst, c! rvhus annoproxime suopsam civitatem Corneliensem

Cassianiohm deque aliis huc non pertinenorigine, tandem anno llsii divfum vustrnm

Mawrlii
liquiitf

imminere timentes, tates eorum quoque cathedrali qua; minus tute utsanctorum Protectorum corpora, annuente Petro condita, servarent illffisa,
erant

sequenticcepta estxdificari nova Sanctorum auam llenricus episcopus annoim transtuht. Eadem una cum aliis reliquiis

cathedralis, xn

corpora
repetit
tis

ac episcopo.easibiipsisvindicarunt in custodiarn paucis h*ec ita occultarunt, ut

subterraneis in locis
innotescerent.

documenManzonius in Historia ac varas

sacrahpsa-

confirmat.Rursus toco mutata sunt

Em

ille

pag. 103,

et,

ut

monetm

Annotationibuspag. Verum sententiam translationem eidem quidem ria pag 49, ubi Verzsiannoinnexuit, sed sub Joanne I episcopo.

185 ex chronistis concorditer. utcumque mutavit in llisto-

na,quamquamintraeamdemcathedralem,ineunidem ostendit in Tumulo pag te seculo 13, sicut 31 ex autographomstrumen67 et inHistoriapag. est. In to, cujus hic tenor

quorum tamen irre/ramiliter in Chronicis, pro spondere non ausim,legeratanoabili avctoritate translationem, annuente episcopo, te factam esse nomen Petri; quxaUlocumque elucidans adjecit
ohellus,

normne Dom.ni .le.u Domini MiUejumo toen^Christi Amen. Anno undecima tempore Innosimooctavo, Indictione
centii

Pap,nullo imperatore in Homano existentcdiescxtaintrantemenseMadn

impeno

27Coram
nulo
ibi

Imole et pocunctis clericis civitatis

Rubeum

secutus, eo tempore Petrumflo-

prtteente,

dominus

Maynardinus Imo-

ricisseexistimavit^edisPetrus/jutannomconci-

ad honorem De et bea[ensis ecclesias episeopus

633
4VCTORS

Dh
niartyris

S.

PHOJECTO EPISC. CONE.

valuit, ut corpus S. Projecti

tissimi Cassiani

collocavit corpora san-

ab utroque episcopo

J.P.
tn

nova, ca-

tfiedraU imponuntural- superiori altare,

tari
iptis

ctorum Maurclii episcopi ct martyris et Projecti episcopi et confessoris in ecclesia S. Cassiani in

et consecravit
et

altare

prffidicto-

conteerato;

dominus episcopus confisus meritis beati Cassiani et pnedictorum Sanctorum remisitct indulsit omnibus vere pcenitentibus, qui omni anno pro devotione ad dictuni altare et festum dictorum Sanctorum eolendum venerint, quinquag'inta dies criminalium et quartam partem venialium. Interfuerunt autem omnibus

rum Sanctorumj

preediotus

unice translatum utpote a cujus nomine tantum vulgarem appellationem mutuabant altaria cx quibus ii episcopi tumulum extraxere; hoc enim saape usuvenit, ut
supradictis

annis

crederetur

sacellum vel ecclesia plurium Sanctorum sint dicata, et tamen ab uuo eorum indigitentur.... Et inde factum est, ut, recurrente quotannis sexta die Eebruarii, postremse illius transaltare,

nomine Deo

pr.-i-dictis

Albertus, Clarius, Christianus, Aldrevandicte ecclesie, et Giberti-

dus, et

Guido sacerdotes

nus

et Itodulphus canonici,

presbiter Johanncs, et

presbiter Ubaldus, et presbiter

gister Artusius, qui fecit altare,
et alii

Donus

Dei,

et

ma-

lationis, tanquam de corpore tantum S. Projecti per episcopum Paleottum factae , anniversariam memoriam in divinis officiis ecclesiai Imolensis huc usque-recoleret, mutilam quidem nec futuris temporibus tolerandam si enim utriusque Sancti semper translatum corpus apparet, cur non utrique
:

cum
et

aliis

magistris,

anuiversarii honores rependendi?

31 Opinio tamen seu error iste de translato solo corpore S. Projecti non obtinebat apud omnes.
e -c's(iiia
-r,l

multi clerici

et

laici,

muiieres.

Ego

Alfredolus Dei gratia Imolensis notarius his omni-

7*rpe-

bus

interfui, et,

domino episcopo mandante,

scripsi.

Junio, ut plurimorum senoccisus fuit Philippus Henrici VI filius, qui diu cum Othone Saxonix duce de imperio dimicaverat, Hinc dicitur translatio facta

Eodem anno mense

tentia est
,

Certe anno 1660 die xvii Norembris, dum Henschenius et Papebrochius ecxlesiam cathedralem Imolensem lustrarunt, credebant aliqui et verisimiliter plurimi, corpora utriusque Sancti etiam tum esse conjuncta : id colligo ex verbis Papebrochii, quibus in Ms. libro de intinere suo Ro-

'fiui

nullo imperatore in

Romano imperio exisiente

1209 Innocentius

B nam anno dumiaxat

Othonem

coronavit impcratorem.

UU

28 Sacra lipsana in assignato attari quievere annum 1164-, quo, ut scribit Manzonius in Tumulo pag. 134, per episcopum Anto-

manopaucis exponii ejusdem cathedralis id temporis formam : xvii Novembris, absolutis sub auroram Sacris, deducti sumus a P. Cremona ad perlustranda obiter celebriora urbis loca. Templo D. Cassiani cathedrali novum frontispicium erat ab
episcopo additum, qui idem e regione templi

usgue ad

nium Castellanum de

la

Volta Bononiensem etcano-

novum

nicos die iv Julii facultate facta Erancisco de Merlo,

ut novum sacellum ac altare iu cathedrali, nomine sanctorum Maurelii et Projecti, struere ei Hceret, sequcnti mense Novembri die xxm, amoto, non reserato, tumulo, nullaque reliquiarum recogni-

palatium exstruxit. Vetusalioqui est interioris templi, sed nitida fabrica, per octoducta arcus, quibustotidem fere sub Iateribus sacella respondent, et in uno quidem eorem, ceteris ornatiori, corpus S. Donati dicebatur quiscere sub altari, super

quoque

sibi

eadem corpora in ubi nuuc tunc recens structo sacello reposuit titulis altare tribus decoratum Assumptionis B. V., SS. Michaelis et Autonii Patavihi, elatum
tione facta, prsedictus episcopus
,

quod S. Cosmae caput decenter est collocatum. Ad chorum xvi ascendebatur gradibus, sub quo crypta, pergradus aliquanto pauciores adeunda, in eaque

annmeque festivitati sancti Projecti brandie vigesimam tertiam diem Septembris

visitur:

celeassi-

gnavit. Sic referunt tabulre notarii Lucse de Monte.

medium S. Cassiani corpus tegebatj altaria tria super alia duo in capsis grandibus inauratis ac venuste sculptis , hinc quidem S. Petri Chrysologi corpus. inde SS. Maurelii et Projecti corpora pro:

Notatpauio inferius idem auctor,

tumprimum

stabant exposita venerationi publicae.

bipartitam fuisse Sanctorum festivitatem, quee hactenus jussu supra memorati Maynardini episcopi cclebrata fuerat uno eodemque die vi Maii. Hic autem dies soli servatusest Maurelio, eique tamquam ecciesicV protectori prcvscriptum Offlcium duptex in elencho Sanctorum cit.num. 15 ; ubi eodem riiu prcvscribitur Officium de Sancto nostro ad diem xxin Septembris.
91*610
translatct

Porro juxta popularem istam opinionem taMaurelii sacra lipsana sub ara majori ejusdem ecciesue; at erroneam iilam esse, compertum estanno\GSQ,quando, utscribit Manzonius in Historia pag. 397, eadem ara major diruta est, et nova constructa, nec idius ibidem apparuit ioculus. Denique eluxit veritas anno 1702,
32
tere debebant S.

a,mo 1702
aperitur jnridicc

29

Anno

1G1G denuo facta est sacrorum ossium

,

item corpo-

transmutatio quando Rudolphus Pateottus Imolensium antistes octavo Idus Pebruarii, ita Manzonius in Tumulo pag. 137, lateritium tumulum undique clausum, in quo lapideaarcula, sacra ossa
Projecti continens, servabatur, ex Franciscum de Merlo extructo, adhibitis pluribus artihcibus, qui grave pondus laboriose
altari pcr

SS. Maurelii et

deducerent, amovit, ac nulla facta reliquiarum inspectione, intra contiguum sacellum , quod diu antea in honorem S. Autonii abbatis fuerat erectum,
statuit super altarc

ibidem situm,

et,

ut superius

exornatum, adsiuistram arau S. Cassiani. Notandum, cur in utraqueretationeduarxtmposteriorumtranstationumstudiose addiderit Manzonius, nuitam tum factam fuisse sanctarum retiquiarum inspectionem,nec thecam
fuisse rectusam.

significat auctor, recens

dum Matthsei Bartolacci sacerdotis pietate nobiie sacellum reponendis Sanetorum exuviis exstrucium est in subterranea eccieside vathedralis crypta, eaque occasione, priusquam noVcV arcee, ex candido m armore etaboi 'atcV ac ftguris docta manu celatis ornatic, includerentur, deventum est ad juridicametsolemnemearum inspectionem.Rem, cui ipse testis oculatus adstitit, ita enarrat Manzonius ejusdem ecctesicV canonicus pag 143 Tumidi, anno proxime sequenti typis vuigati. Ut pruedicto novo sacello struendo locus aperiretur, murusque ecclesia; posset ab hoc everti, duodecimo Kal.Aprilis elapsi anni mdccii, praesente cathedralis capitulo, coram viro eximio abbate Josepho Guerra, vigilantissimi hujus ecclesia? antistitis Philippi
.

Causam

ipse aperitpag. 139.

AntoniiGualterii, apud GalUarum regem Apostonuntii (postea S. R. E. Cardinaiis) vicario generali (dein episcopo Alatrino,) perquisitus locuIus est, ubi corpus S. Projecti tantum recondi vulgus
lici

30 Notarii qitippe

annorum

146 1 et

episcoporum in instrumentis 1616 mentionem non fecerant

;

reliquiarum S. Maurelii

Uinc, inquit, error in-

dictitabat, qui supra altare, muro ecclesiee inclusus, inventusest primo totus lateritius quo everso, lapidea deinde arcula occurrit, operculo tecta, rudis ex
:

nostrate

DIE VIGESIMA TERTIA SEFTBMBBIS.

nostrate materiafriabili, et ad interitum facile verg-ente ; quae nimiam redolens vetustatem, se eam
a

m
AtXTbtr,
i. P.

medullaj, constituentia Os Sacrum vulgo dictum; prout et duo alia adesse, finem occipitis ct prin-

dem

esse ostendit, intra

g-entis, (ab

anno

903,

quam ab quo prima

hinc annis octintranslatio conti-

cipium

spinalis

medullae

facientia

ac

pro-

git) calamitosis iis

temporibus, sedula civium ac ca-

maxime autem episcoporum nonicorum corpus abdicura, quoquo modo potuit, S. Projecti anno mclxxiv aliud derat, cui deinde Henricus
pietatis,
S.
Upta nuiticm

pterea indicantia duo humana corpora, testati sunt. d Idcirco omnibus gratias D. 0. M. agentibus, lato decreto pronunciatum est, recoguitio nem esse rite ac canonice factam, pleneque cond stare, in pradicta arcula lapidea invcnta esse
o

Maurelii addidit. longitudo 33 Arca ea quadrangula erat, cujus nostratis, latitudo ad sexdecim uncias mensura? circiad decem, sicutet profunditas ad septem muniter protendebatur, eaque amota ac sigillis
ta,

corpora SS. Projecti et Maurelii

,

novo plumbeo loculo

serico,

n qua^ simul in circumamicto intus holo-

discoloribus

floribus

intexto,

introclusis

lapillo ct

lamina

praidictis, condita sunt: operculo

subtus altare majus

fuit deposita, donec sa-

deindo superposito, sigillisque, gentilitium stem. ma Gualteriai domus rcfcrentibu?, plumbo impressis,

celli sedificium perficeretur.

Interea statutum

est,

juridicam esse pra?mittendam earumdem reliquiarum recog-nitionem, pro qua dics vigesima Novembris ejusdem anni fuit indicta, eaque adveejus niente, prsevio piistimi episcopi assensu, idem generalis vicarius, hora prima noctis in superiori presbyterio cathedralis, capitulo circumstante,

munito loculo ac sub ara majori interim collocato, in novam arcam marmorcam esse sacra ea corpora solemni ritu opportune infercnda, pridie tamcn publicae venerationi exponenda, dccretum
est.

corporis existentia,
lffititia

36Itaque omnihaesitatione depulsa de utriusque mugna nrf*trt ntintn rtinemo fuit, qui non summa
perfunderotur
:

pluribus cereis faculis ardentibus, ad recognitionem arpraedictam devenit. Igitur coram ipsis reserata capsula, carie est, ac primo se obtulit lignea cula omnino confecta, cujus tota pars superior dissoluta pessulo ex in fragmina, et ferrea sera cum
erat

omniumque erga

(upfofi

sanctos

pittatt,

Tutelares tunc eo invaluit pietas, ut quisque cx iis, qui aderant, se frustulo aliquo ligneae capsulae,

concidecontracta ferrugine pene erosa ac disecta

rat.
tnventtur

supra servarat, donari viginti et octo annos sacra ea ossa certatim expostularit, ac quEesitum * secum devotc

quamvis

carioso,

quaa

per

quingentos

t.

BcqaUi-

asportarit.

utriusque
Sttncti in

tcriptio

partim 34 Inde apparuere ossa partim integra, cumulatus visus comminuta, quorum acervus tam sed duo ibi antiquiest, ut primo aspectu non unum, condita corpora, indicaverit; repertusque tusfuisse quadrangulus, est lateritiuslapillus coloris subrubci dimidia, latitucujus longitudo ad duas unciascum profunditas unam do ad unam itidem se extendunt,

non tacendum videtur, tum quod, cum aqua nonnullarum ex praedictis reliquiis immersione sanctificata esset, multisque petentibus distributa, non pauci aegjoti ejus haustu morbis,
Iloc

etiam

quibus afflictabantur, se mirabiliter levatos esse,

asseruerunt.
iililljlti Ufl37 Perfecto tandem sacelio, ceterisque pro festiva translatione dispositis, sacra 1705 earundem reliquiarum tyelipsana civium extcrorumquo, ex finitimis locis con- run/ur fluentium, adorationi xiii Kal Junii exposita sunt
<ir-

non

attingit, in

quo noc

polite incisis legitur

unum verhum litteris inj1 Pbojectos. Typum lapilli hic

nomen ex-

subdit, voce contracta Antistitis nostri

conjicitqueexcharacterumruditatecorporiadditum fuisse, cum Sanctus primum sepul. lamnuv tus fuit. Hinc pergit ad descriptionem
hibentis
;

Ineunte in cathedrali, splendido apparatu oruata. est, ut eo quoque temporc autem nocte, provisum
nihil ad ketitiam populi efficacius

exoitandam

dcsi-

deraretur.

plumbesc item quadranguhv, in eadem arca^ inibivenLv et omne dubiumde corpore S Maurelii typum similiter excudeminclusoeximentis.Ejus sumproducit, inscriptionemque his verbis declalocarat Hic requiescit corpus S. Maurelii episcopi tum ab llenrico episcopo uctxx....Monet autem, C quartum laminie angidum temporis injuria deftnumertcos cere atque ita prsecisos esse characteres quibus compleatur annus supra memoratse iv,
:

oculos auresquc illectabant vel foculietflamimecircum ccclesiamcatliedralemcre-

Omnium

pitantes, vel fuuales cerei

undequaque accensi, vel ex sulphureo pulvere agminatim peraperigniculi tum aerem volitantes, vcl tubae pariter atquetymundique pana, admixta etiam campanarum tinnitu
personantia.
disertissima in ttovum *a3S Postera autem die, qua concio celiitm, mitrper cluquenin laudem praedictorum Sanctorum morewpu vesper- arcx inrlntissimum oratorem est habita, post horas musicis concentibus illustratas, solemms dtinlttr. tinas, pneeuntibus, P utriusque cleri, confratriis de more supplicatio pervias et compita civitatis, est
facta

transtationimillesimuscentesimusseptuagesimus quartus.Sedetplurasubjungit,utevincat,titulum martyris, in recitata epigraphe pnetermissum, Maunihil officere veritati martyrii ejusdem S. poterunt in relii, qiuv,si visum fuerit, adhibeH Supplemento Operis nostri ad diem vi Maji; ac

peristromatis in hetitiie ac vencratiouis argumcntum c parietihua aediticiorum ubiqucpenaulaais ac

tandem ad narrationem, unde digressus

reditpag.
mtplcitmiui
tacra onsa.

fuerat,

164-.

sunt sacra ?5 Contrectari itaque deinde ccepta intcgra, nec ossa, et inter caetera duo inventa sunt dimensionis, qua^ in ulla parte laesa, aequalisque mcdici, in re anatomica peritissimi, prajstantissimi
qualitate ad id vocati, ut de eorumdem ossium judicium fcrrcnt, sacramento firmarunt i Essc duo ad finem spinalis spondilia diversa, terminantia

eaque per dignitatarios et canonicos humeris delata sunt exultantia sacra pignora, qu;c omnis BBtatis et gradua sequebatur. Postremo etfusa multitudo
dcntibus,
in

deductai thensae, acsubmissis

populi

sub

vesperum,

eodem

adstante

novam mannoream arcam

sunthoc anno
mdcciii. Ita

populo, intra decentiaaime collocata

repositio-

Manzonius, sigmftcans

adcalcem libri,se ultimm itispeclioni ac reliqius canonicts ni sacrarum reliquiarura cum

intcrfuisse.

85

DB

Septembris Tomus VI

CiO
ticroni

ACTA SANCTORUM

J.P.

DE

S.

CONSTANTIO COIVFESSORE
ANCONiE IN ITALIA

COMMENTARIUS PR^VIUS
Aliquot Sancti gesta
ex S. Gregorio
;

Magno

nota;

memoria
cultus.

in

Fastis

recentioribus
MCUM)
Pi
.

corpus translatum Venetias;

menta
licet,

VI

omen ac gestorum partem

sancti hujus Con-

elucidare consuevimus, lectori pro-

ter ea,

rjiir

habetS.

GregoriiUt

ad posteros transmisit S. Gregorius Magnus lib. i Dialogorum cap. 5, insigni admodum elogio; nectamen, quodmirabile est, ulta ejus in aliis veterum scriptorwn Operibus aut sacris Fastis occurrit memoria. Post Gregorium primus,quem novi,Petrus Calo seu Calotius
fessoris

nihti certe

ponendum

se o/fert.

Ne certo quidem determinare

dici potestde

ausim, quo seculo vixerit, sextone an quinto. Jutianus Saracenus nobilis Anconitanus in Opere
Italico, cui titutus inscribitur, Notitiae bistoricas

Sancti

vita

scriptor Venetuset Ordinis S.Do?ninici retigiosus,

civitatis, vixisse ipsum ait circa ansed verisimititer ex conjectura dumtaxat, quia scilicet S. Gregorius, unicus gestorum E

Anconitanas

nwm590;

qui floruit sub

in Vitis

annum

1300, agit de S. Constantio

;

Sanclorum Mss citaturque ab excellentissimo domino Flaminio Cornelio Decade prima

pag. 94 Operis, inscripti Ecclesiae Venetse illustratae, anno 174.9 typis vulgati, et nobis per eumdem Operis nostrimunificum adjutorem dono concessi. Calotium secutus est Petrus de Natalibus in Catalogo Sanctorum Venetiis composito lib. 8 cap. cxi, quem non describo, quia omnia hausit ex S. Gregorio prwter pauca de obitu et translatione reliquiarum S. Constantii, inferius referenda. Proxime accesserunt mariyrologi recentiores, quos ordine suo recenseo.
tfMtjucex
tilo

ejus scriptor, sub eumdem annum ad summum Pontificatum evectus est.At vero,dumsanctiDoctoris verba attentius considero, loquitur ubique de temporeiongius pr&terito ettamquam depersona, tum dudum e vivis sublata, idque patet vel ex ipso ejus exordio, quod describo ex tom. 2 Operum ipsius novissime editorum Parisiis anno 1705. Sic habet col. 173: Cujusdam coepiscopi mei didici relatione, quod narro qui in Anconitana urbe per annos multos in monachicohabitu deg-uit,cui etiam
:

quidam

dem
qua

nostri, jam provectioris setatis, qui ex iissunt partibus, attestantur. Juxta eam namque civitatem ecclesia beati martyris Stephanisita, in

tnnoiutS'

rtmt rtvnitioribus.

num

primos statuo Grevenum et MolaUsuardi auctis, qui ad hunc diem Sanctum sic annuntiant Eodem die apud Anconam sancti Constantii confessoris, de quo beatus Gregorius I Dialog., subduntque breve elogium ex eodem sancto Pontifice.Idem facit auctor Martyrologii Germanici; Maurolycus vero nihil addensi Civitate Anconre Constantii confessoris,
2

Hos

inter

vir vitsevenerabilis, Constantius

in ediiionibus

sionarii functus officio, deserviebat.

nomine, manDialogos suos

exaravitS. Gregorius sub

si circa

annum 594, acproinde

590 ftoruisset S, Constantius, non erat provocandum ad testimonia hominum prove-

annum

de quo Greg-oriusin Dialogis. Sic autem Constantius Feticius in Kalendario Historico Con:

Cum tamen ad htvcprovocet; verisimiiius testes producere voluit, qui Sanctum ipsi viderant, quam qui tantum ex majoribus cognoverant et vel idcirco secutum sextum late posui.
ctioris astatis.
:

stantii confcss, Anconre.

nus recte Galesinius

episcopi et

Paido prolixius, sed miAneonaj sancti Constantii confessoris. Hic rebus hujus saBculi con:

4 Diem emortualem ita exprimit Petrus de Na- et mortc; talibus Quievit autem in pace Vir Domini ix Ka- corptts ejut Amona Yclen. Octobris, sepultus Ancone. Sed et hoc for:

temptis,

(otus

Dei

conteraplatione

conquie-

scens, vitju sanctissima?, et

rerum divine mirificeque gcstarum laude cumulatus, ad praemium abiit in cadum. Confudit hic forte Constantium nostrum

tasse ex conjectura, quia die isto colitur; nam verba, qucV mox subdit : Greg-orius primo Dialo, cap. 5, respiciunt etogium S. Constantii, non diem obitus,

netias lrttn$

latum

cum

ita concludit

Constantio episcopo Aquinate, cujus gesta Opere nostro dieprima Septembris: nam et hic memoratur in aliquot sacris Faillustrata sunt in

cujusnon meminit Gregorius. Corpus autem, Petrus de Natalibus, hujus Sancti

et in ecclesia sancti Basilii

tum

shs die xxin Septembris, et insigni etogio cetebraturab eodcm S.Gregorio lib. 3 Dialogorum cap.8. ^dctrtihieindehallueinationemsuamGalesinius. atque idcirco inter Notationes atl diem xxm de
Sa)icto nostro adjecit
S.
;

Venetias trauslacollocatum est iv Idus Julii. Eumdem diem signat etiam laudatus Calotius,teste excelientissimo Corneiio,sed tempus

(Constantii) processu temporis

Alias presbyteri, de quo

transtationis ignotum est tum Venetis tum Anconitanis. Modum ex traditione dumtaxat sibinotum esse fatetur Italice Saracenus toco cit.,Latine mox

Greirorius libr.

Dial. cap.5.
:

Accurate Baronius
sancti Constantii

in

hodierno

Romano

Ancons

miraculorum gratia conspicui..V(?c^r^^/'/;7 Sanctum nostrum PhiUppus Ferrarius in Catalogo Sanctorum Itatuv; sed nec ipse assignavit auctores alios,quam GreS.

confessoris, ecclesiie Mansionarii,

memoratus Senator Venetus verbis sequentibus Porroejus ex Ancona ad urbem Venetam tranlatio, qune ab omnibus Venetis tum Historiis tum Chro:

nicis alto silentio premitur, ex concordi Anconitanae et Venetae ecclesiarum traditionc firmatur.

gorium

et

PctrumdeNatalibus,exquibusetogium

Deinde citans Saracenitm parte tertia Notitiarum Historicarum civitatis Anconitanse, ubi de Viris
illustribus

contraxit.
3 Nihil hic de Sancti parentibus, anno natati ctemortuali, simitibusque, qiwe cum per instru-

ejusdem

civitatis agit et

translationem
ve-

divi Constantii per

quosdam

viros triremium

netarum peractam esse refert, in hunc modum prosequitur Hi ad portum Anconitanum appulsi,
:

quse-

DIE VIGESIMA TEIITIA SEPTEMBRIS.

otl
facti illius tale

qujedain raarmorea simulacra/sragulosanni menses deduxerunt quibus facies templi signifieantia

,

rETR.Postquam
sedifico.

miraculum dixi.sti,

superest etiam, ut

me

de humilitate mentis ejus

hactenus D. Cyriaco dicati exornaretur, quaeque basilicffi visuntur supra majorem januara ipsius cumque ob rei novitatem Anconitanus populus ad occasionem ea visenda frequentior accurreret, nacti vacuam, inconVeneti nautce, ecclesiam intrantes
:

Grkgor. Quia valde opinio sanctitatis ejus ex hum* ex diversis provinciis anxie videre sitiebant. Quadam vero die ex longinquo loco ad videndum eum quidam rusticus venit. Eacreverat, multi

comr urroWu*.

impulsu sacras Coustantii exuBasilii clam abstulerunt et Venetias ad D. vias excolebant transtuffides, cujus fortasse confinium advenelerunt. Quo tempore autem sacra lipsana incompertum. rint, 5 Idem exceltentissimus scriptorpaulo superius
siderata: devotionis

dem
stans

vcro hora casu contigerat,

in

ut sanctus \

ir,

ligneis gradibus

reficiendis deserviret

lampadibus. Erat autem pusillus valde, exili forma atque despecta. Cumque is, qui ad videndum

eum

indicat f S. Constantii, et Veneti sociata corpora in

sia

B. Petri Acotantipairitii

eadem S Basilii ecclead aram Crucifixi Domini servari, et frequenti populorum veneratione coli. Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italise S. Constantii Natalem
celebrari asserit die xxiii Septembris Anconee et commemoVenetiis. Quo ritu fiat Anconse annua mihiest; in Ordine autcm ratio, incompertum Verecitandi Officii divini in ecclesia ac dicecesi prxscribitur Officium semiduplex de Comneta

venerat, quisnam essct, inquircret, atquc obnixe petoret, ut sibi dcbuisset ostendi hi, qui iilum noverant, monstrarunt, quis esset. Sed sicut stultaj raentis homiues merita ex qualitate corpo:

ris

metiuntur, eum parvulum atque despectum videus, ipsum hunc esse ccepit oranino non credere. In mcnte etenim rustica inter hoc, quod audierat, et et videbat, quasi facta fuerat qusedam rixa ;
sestimabat,
se,

tam brevcm per visionemesse nonposper opinionem.

quem tam ingentem habuerat

ipsum esse,

Cui,

dum

a piuribus fuisset assertum

:

despexit

et ccepit irridcre dicens

Ego grandem

muni Confessorum secundo

B S. Thecla.
;

loco et

nona

lectio

de

sed verisimiliter solemniore ritu hocornoratur in ecclesia S. Basilii ob prwsentiam Plura de ipso non occurrunt; subjicio itaporis.

homincra credidi, isteautem dehoraine nihil habet. audivit, lampades, 3 Quo dut vir Dei Constantius
concitus quas reficiebat, protiuusuEtusrelinquens ruit, descendit, atque in ejusdem rustki amplexum braeuraque ex amore niraio constringere ccepit
,

E
probat*

que sub nomine Elogii ex allegata nova editione S.G?*eParisiensi totum cap- 5 lib. 1 Dialogorum quidem Petri interlocutoris ingorii, ne omissis
terrogationibus ac responsis,
et

chiis ct osculari,

raagnasque gratias agcre, quod

:

ubi necesse

est

Annotatis elucido.

Tu solus in me is de se talia judicasset, dicens est, apertos oculos habuisti. Qua ex re pensanduxn qui dcspicientem cujus apud se humilitatis fuerit,
quisque apud rusticura araplius araavit. Qualis cnim sicut sucontumclia illata probat. selateat,

Nam

ELOGIUM

Ex

S.

Gregorio
lib.

Magno
1 cap. 5.

sua despeperbi honoribus, sic plerumque humilcs alienis oculis ctione gratulantur. Cumque se et in quia hoc judicium viles aspiciunt, idcirco gaudent,
ipsi apud scconfirmari intelligunt, quod de se et

Dialogorum
Consfantu
sanciitas

metipsos habuerunt. foris fttitm Petr. Ut agnosfo, Vir iste magnus in humilitatccordis. miraculis, sed raajor intus

y^ujusdam C>narro a,

coepiscopi raei didici relatione, quod qui in Anconitana urbe b per annos

ANNOTATA.
Commentario num. a Saracenus laudatus in quai hic S. Gregorium, habetque descripsit etiam etc; sed ea de Constantio Anconitano, qm narro legun- Y perperam adjecta existimo, tum quia non exmultis etmsigmbus tur inParisiensi editione quia sic, qiuv codicibus inter se collatis facta, tum Ancomsequuntur dehabitatione et monachatinn
3
:

miraculo

vitam multos in monachico habitu deguit, ibique quimediocriter religiosam duxit, cui etiam non qui ex iisdem dam nostri jam provectioris aetatis,

namque cisunt partibus, attestantur. Juxta eam beati martyris Stephani c sita est, vitatera ecclesia nomine, vir vitai venerabilis, Constantius
in

qua

raansionarii d functus officio, deserviebat : hominura longe sanctitatis opinio sese ad notitiam quia idem Vir funditus terrena tetenderat,

cujus

lateque

cselestia fladespiciens, toto annisu mentis ad sola ccclesia grabat. Quadam vero die, dum in eadem Dei Eaniulus, unde oleum deesset, et prsedictus

tanacivitate,propriereferrideberentadSanctum S. Gregonostrum; quod adversari pxdem scopo de coepiscopo, ut ejus testimonw ea

rii,

dicentis

lampades accenderet, omnino non haberet, oninos lampades ecclesia; implevit aqua, atque^ ex more quas allato igne sucin medio papyrum e posuit lampadibus, acsi oleum cendit; sicque aqua arsit in meritiVir iste fuisset. Perpende igitur, Petrc, cujus qui necessitate compulsus, elementi naturam
:

majorem auctorilatem conciliareU

,

b Ancona, civitas est episcopalis adoram gnominis primaria inditione Pontificia maris Adriatici. ecdcsia cathedralis, nunc c Olim sic vocabalur

Marchix

co-

fuerit,

mutavit.
t*(

humUitas

nosse 2 Pirnt. Mirurn est vale , quod audio scd humilitatis apud se esse intus potuit vellem, cujus
:

exemplo

iste,

qui tantee excellcnta foris

fuit.

Gregor. Inter virtutes aniraum cougrue retentatione quiris, quia multura valde est, quod lacessunt mira, quai foris fiunt. sua intus mentem

Cyriaci nomine insignitur. wdituum seu custodem *> d Mansionarius hic abundepatet. uti ex sequentibus clesixsonat, apyrum ht. b Editores in Annotatis suis e cllychnio adhibitara legnnus, inquiunt, hic pro exemptis addunt Porro PfPpapy.
:

deinde

allatis

hujus Constantii venerabilis unum, quod citius agnoaudis, cujus humilitatis fuerit, fecit,

Sed

si

ru,u hir intcllig. philync, qua; ad chartas, fucis palustris genus, et ad varios alios usus pra> nes, stragulas, vcstcs,

d.bent papyn, quod

est fiuti-

parabantur.

sces.

C42
LtCIOM
c.s.

ACTA SANCTOKUM
D

DE

S.

ADAINAIVO \EL
IN 10NA

ADOMNANO

PRESB. ET ABBATE
SCOTI^ INSULA

COMMENTARIUS HISTOIMCUS
$
I.

Sancti

nomen

cum

alio

confusio,
et

et

ad varios dies annuntiatio

:

Officium
tura
Anho

ecclesiasticum

hoc die

cultus

monachatus

et

prsela.

in

monasterio Hiiensi.
te ad diem xxm Januarii de eodem ait S. Ada- men^ mannus, Eug-enii VI, Scotorum reg-is, praeceptor, ^<>'^
:
'"'<

dcciii

vei. ucciv.

Sanctut hic

nomine nonnihii vat teto.

n hujus sancti Abbatis Hiiensis nomine aliqua apud scriptores differentia occurrit. Venera_bilis Beda in Historia eeclesiastica gentis Anglorum, iam edilionis Cantabrigiensis,quam Parisiensis per Chiffletiwn, ipsum Adamnan sive

fcederiscumBrudiEoPictorumreg-econsiliator.
:

Adamnanum

appellat.

Eodemmodo

met se nominat cum

Sanctus ipsein libris de Locis sanctis,

tum in Vita S. ColumbcV, monasterii sui primi abbatis,prout ea edita est in Opere nostro ad diem
Sed Mabillonius in Actis Sanctorum sui m,parte2,pag.m,alioususexe?nplan,obscrvat, eumdem sesein laudatiS. Columix Junii.

Ordinis, Sec.

ad xxvu ejusdem mensis Hoc eodem die S. Adamannus abbas Coludius. Ac rursum die xxxi S. Adamannus abbas Huensis, de quo deinde elogium texit. Demum die xxv Septembris S. Adamannus episcopus, Nortbumbrorum apostolus. lh hisce Dempsterus recte quidem Adamannura, seu Adamnanum, adxxxi Januariirecensuit,sed'per:

Tum

h iis

Adomnanum scribere, uti rcipsa etiam quamHenricus Canisiustom. 5 Anhquarum tectionum typis vulgavit ex Ms. Windbee Vita

peram abbatem appellavit, uti etiam fecit Camerarius, ad diem xxvn ejusdem mensis ipsum annuntians. Recte quoque iidem Adamnanum ColHiiensi distinxerunt at ubi hunc die xxvi Januarii consignatum repererint ignoro. Nam licet Dempsterus per

legttur inea,

dmghamensem ab

bergensi^ in Bavaria. Notat quoque ibidem Caniiiis, etiam in codice Rebdorfensi semper Ado-

appellari. Adomnanus panler dicitur ab Alcuino in quodam epigrammate infra recitando.

mnanum

vel

Adamnanum

n cum
<

alid

onfutm,
iiidiebm

ptonbus

'iii

Contra Joannes Trithemius in libris de scriecclesiasticis,et de Viris illustribus Ordinis S. Benedicti, Sixtus Senensis in Bibliolheca sancia, et Antonius Possevinus in Apparatueum2

appositam litteram B.Breviarium Scoticum, maxime Aberdonense, designet, in hoc tamen nihil ad hunc diem de eo reperio ; necaliud Scoticum mihi ad manum est, quod consulere possim. Adamannus a Camerario die xxui Januarii relatus, non est Alius a S. Adamnano Hiiensi, uti ibidem in Prxtermissis dictum est, aut si alius fuerit, cxdtum non habet.
4 Nec alius item est Adamannus
ille,

Histona ecclesiastica gentis Scotorum, et a Davide C Camerano, aliisque vocitatur. Longius a vero abut Baronius in Notis ad Martyrologium Romanum die i.x Junii in S. Columba, ubi ipsum Adamandum appelkwit, forte ex typotheUv vitionam in Annalibus recte habet Adamnanum Porro !>jns nominis frequens est in sacris Fastis

dem Adamannum dixerunt, quo modo etiam a Thoma Ih>mpstero in Menologio Scotico et in

meranus ad diem

quem

Ca-

uwcripttn
cst;

xxv, Demsterus vero

et

Septembris annuntiant,

ad xxn

humbruv apostolumperperam faciunt.Sane

episcopum atque Nort-

id liquet velex ipsomet Dcmpstero, qui in Historia ec-

memoria; sed non sine confusione, partim quta idem Sanctus aliquando geminatur, partim quta a nonnullis confunditur cum synonymo sancto presbytero, monacho in monasterio Cotudiensi swe Coldtnghamensi in Scotia, cujus elogium apud nos datum ex Beda est ad diem xxxi Januarn, quemqueab Hiiensi abbate distinguendum esse, etiam Baertius noster in Commentario prxvio ad itam prolixiorem S. Columbw 1 adversus Dempsterum, aUosque observavit. Demnsterus m Menologio Scotico ad dictum diem utrumque recenset his verbis Coludii Adamanni abbatis (tmo monachuj Insula Huyi Adamanni abbatis Dande ad xxn Septembris Mailrosia, inquit Adanmain abbatis, Scotorum episcopi et Northum01 U0 m S AManum P^essit. Tand^T !' ? Tandem addtem * xxm ejusdem mensis rursum ^rnsulalluy.Adamanniabbatis Damd Camerarius lib. 3 de Scotorum
ticis
1 : ;

Sco-

Hticnsem fuisse, ac deinde laudat venerabilem Bedam, cujus honorifica de eodem sancto abbale

f^sttcagentisScotorumtib.l,num.lheumdem hugenn VI regis pr vceptorem e.tiam facit,additque, ab aliis asseri hunc abbatem dumtaxat
c ,

dem de S. Adamnanoa^Ha suo

ter

nostro verba inferius recitabimus. Cetera eorumloco

etiam brevi-

uno geminunt quogue Adamnanum, quem Adaraannum dixit, fecit Joannes rrithemius, (aut certe deeodem veluti de diverso bis meminit) in Opere deViris iilustribus Urdinis S. Benedicii, utrumque

examinabimus.

Ex

'

pieta-

5 Non satis etiam utrumque distinxit Henricus Intz-Simon Societatis Jesu presbyter in Cata-

sanctum Abbatem Hiiensem memorari.

titulo Sanctus vocatur,diciturquefuisseiibb monasterii, quod B.Columbanusolira in insula Hu fundavit in Hybernia, claruisseque anno Domini ncc. Attamen auee utroque ioco narrat, manifestant, utrobique eumdem

tamen abbatem Hnensismonasterii, sed quod semelin Hibemia coUocavit.Depriori agit lib.2. cap. 17, ubisine titulo Sancti dicitur Adamannus presbyter et abbas ScotoruminsuteHuensis^etanno Domini ncxc clarmsse. Atier lib. 3, cap. 153

scd coliiur

hoc

die,

logo

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

logo Sanctorum Hibernise , annis 1611 et 1816 typis vulgato, ac deinde iterum aucto recusoque. in indice Alphabetico ibidem unicus S. Adog-ussium, Marianum,
guir.

643

Ultonia, et Seriniensi in Connacia, juxta 8. ^En-

IMfMI
c.s.

Nam
et

Gormanum, Martyrolog-ium Tamlactense, Martyrolog-ium Dung^allense et MaIta Colganus. Eumdem inter insigniores Scotise Sanctosceiebravit Alcuinus in epigrammate te 2,

muanus abbas legitur, quem die xxxi Januarii, secundum Martyrologium Anglicanum die 2 Septembris coli observat. Tum ad diem xxxi Januarii legitur S. Adomnanus, ad diem vero 2 Sepiembris S. Adaman. Eadem legere estin Catalogo post utrumque ab eodem aucto ac recuso sed in hoc ad diem xxn Septembris denuo repeti: : ;

apud Mabiltonium Seculo iii Benedictino, parexquo illud transcribo.

Patricius, Cheranus, Scottorum gloria gentis,

Atque

Columbanus
atque,

Cong-allus

Adomnanus

tur:

Adamannus. Grevenus

in Auctariis

Usuardi
die xxiii

Prseclari patres,

morum

vitreque magistri.

apud Sollerium nostrum uno eodemque

:

Septembris geminum pariter annuntiavit, sic inquiens Adamnani episcopi; ac rursus post alia Adumiani abbatis,- qui non est alius, quam S. Ada:

Hic pietas precibus horum nos adjuvet omnes. Suspicatur autem ibidem Mabilionius, hoc, utcetera fere Atcuini ejusmodi epigrammata, inscriptionem cujusdam altaris fuisse, additque S. Ada-

mnanus Hiiensis abbas, cui priori loco episcopalis Ordoex errore adscriptusest. Melius Molanus ibidem eodem die unicum recensuit his verbis In
;

mnanum

Scotia, monasterio Huensi, sancti

Adamanni,

ejus-

dem

loci

abbatis et coufessoris, sanctitate ac doctri-

na famosi, de quo Beda lib. v, cap. xvi et xxn. Unicum etiam Philippus Ferrarius in Catologo generaii Sanctorum, sed ad tres omnino dies, videiicet B ad xxxi Januarii et ad et xxm Septembris, iisdem ubique verbis, quse subdo, annuntiavit ; In Scotia S. Adamanni abbatis Huensis. Gabriel Bucelinus in Menologio Benedictino eumdem addiem viii Ap?-ilis, Joannes Wilsonius in Martyroiogio
2.

certe in Fastis sui Ordinis coli ix Katendas Octobris. Multum quoque a variis scriptoribus iaudatur, inter quos eminentduoipsisynchroni, S. Ceolfridus scilicet Wiremuthensisin Anglia abbas, et hujus sanctus discipidus venerabilis Beda, quorum testimonia infra dabimus. Interea tamenobservassejuverit, Adamnanuma S. Ceolfrido inter iltos nominari, quos Sanctos ac Deo dignos
exstitisse, confidenter proftlebatur.

E
aiia
Gettn ejn$
rejectit aliit

Anglicano, utriusque editionis, ad % Septemb7'is consignarunt ad quos dies in Opere nostro inter Prsctermissos de eo mentio facta est. Arnoldus Wionius ipsum post librum 3 Ligni ViUe retulit in Appendicem Sanctorum, quorum natalem seu
,

habemus, quam quee inLectioyxibus Officii sui in supra dit to Breviario Aberdonensi leguntur, et quse p/\vter hsec apud laudatum Bedam legere est nec alia, quam ex Beda, si vitam S. Coiumba?, et libros de Locis sanctis ab eo scriptos excipias, reperU M<t-S
.-

Quod ad Acta

ejus attinet,

non

fabuhtii, cs
Bfdti desu-

metida

an

deiptoaliqwi

rum dicti
sta esse

bitioniusin ejusdcmelogio, toco supralaudato. VeOfftcii compiiator, omissis iis, qusepro

Catholica Paschaiis observantia ab iiioegregie ge-

cidtus

diem non repererat, qua

in re

Hugoncm

Menardum
rem
liabuit.

in Mariyrologio Benedictino imitato-

At Martyrologii Germanici auctor, quodvulgo Canisii dicitur ejusdem memoriam ad diem xxiii Septembris celebrat. Consentit Castellanus in Martyrologio universaii, sed iiiumdum,

taxat venerabilem appellat.

rfuo

Offcium
Abcv-

Verumtamen

potuisset

Castellanus

ceteris

ex Beda constat, tam manifestas substituit quapropter is prcvteritis, ea tantum memorabo t quse em certioribus monumentis, comperi, quseque merito dotere me faciunt, quod nemo sijncliruitns <m(. sttppar ejusdem Vitam conscripserit. Mabillonius in ipsiuseiogio observat, perhiberi ipsum in libro de Vita S. CoiumbcV, qiuvdam deseipso, ab isto sanfabuias, ut eas vei refellerc pigeat
:

J\

habetin Breuiario

mai^tyrotogis, qui
xxiii

ipsum cum Sancti

titulo

die

donensi.

Septembris memorarunt, tuto assentiri, si certa cidtus indicia, quee modo proferam, cognovisset. Breviarium Aberdonense anno lb09 typis editum, cujus exemptar Ms. in Museo nostro habemus, ad hunc dienixxiu Septembris Qfficiumde ipso ecctesiasticumexhibet novem Lectionum, quarumtresprimseetidtimsede S. Adamnano^roprm sunt, tres medise de S. Thecla virgine martyre, cetera vero omnia prseter Orationem de Communi unius confessoris et abbatis desumpta sunt. Mensis September pro Offtcii ceiebratione adscriptus est, sed omissus, forte ex describentis incuria, dies; quem tamen xxiii esse, insertse de S. Thecla Lectiones manifeste produnt. Oratio, quse ibidem pnescribitur hsecest; Deus, qui diem prresentcm
,

cto abbate prsedicta enarrasse; atque ita revera perhibeat atiqui, inter ipios fabulator Breriaeti Aberdonensis compitaLoralt,S. Columbam de ipsir us ortu, .moribus etvita longo tempore, nntcquam nasceivtui*, diviuitus calicinatum fuissc. 9 Sed ego in ca Vila nihit ejitsmndi rcpeii
,

quod ad

S.

Adamnanum referendum

sit,

nisifbrte
S
trti

iha.

quia hic pro canonico Paschatis celebranditempo- iiionac/ius re sub finem viiie suse muttum taboravit, ad eum> F

nu

fuit

demutcumque spcctent, qiuvltb. i, cap. uum.. 8, secundum nostraui parUlioucui Jetjuutur ins rcr:J,

bis

Scd ct multa alia iisdem diebus, quibus

in Clo-

neusi coeuobio (in Ilibernia) hospitabatur (S. Co-

twnba) rcvclantc prophetavit sancto Spiritu, hoc est, deilla, quflB postdiesmultosob diversitatrm Pachalis festi orta cst inter Scotiea ccclesias discordia.

Lectionibus Adampnanus scribitur) confessoris tui atque abbatis honore httificasti, concede uobis, quaesumus, ejus intercessione et meritis ante conspectum diviute Majestatis tua? in gdoria lcetari sempiterna. PerDominum etc. In iaudato
B. (in

Adamanni

Nihito ampliusde koo argumento inprima ejusdem Coiumbse Vita, apudnos paritcr ed\ita inve*
,

nio.
bse

Cotganus in Appendice ad itam S, Columinter propiieiias, quas huic Sancto certtus at~
'6
\

tribui possc arhiiraiar,

uaam

cliUutdc

S.

Adainna</<><</, S.

Ms. exemplari ejusdem Breviarii annotatum legitur, ipsum patronum esse apud Furm Aberdonensis dioecesis, quse verba, sive aucioris sint, si-

no laitdat, sed quui ea complectatnr, nnu

ve amanuensisnostri, Sancti cuitum etpecuiia-

Adamuanuin nostrum Iliicusis ,uonasicrti nuntachum el abbatem fuise, tum ex ipsomet Sancto, tum ex S. Bed.v Ilistorise gentis Anglorum indu
bitatumest, eaque de re consentiunt omnes. Celeberrimum hoc monasterium, multorum atiorum in Hibernia ac Britannia caput, in Iona Scoti.v insula situm, S.
teste

rem quidem significant.

cullwnquein
variis focis
.-

b antiquis

inwlutur.

7 Alia ejusdem cuttus loca Joannes Coiganus, Minorita Ilibernus Lovanii in Beigio nostro, in Appendice 4 ad Vitam S. Columbse sic memorat
;

Columbam, cui hanc Picti seculo vi,

,

Colitur die xxiii Septembris in ecclesiis Hiensi

Rathbothensi

Dun-boensi

Driurnthuamensi

in

Beda, donarunt fundatorem primu abbatem agnoscit, a quo etiam eademinsuta Columb-kil.

011
AtcTORi

DE

S.

ADOMNANO VEL ADAMNANO

PKESB. ABB.
T)

lumb-kil, idest, Columba>cella appettatur. Consuli

c s
'

potest

Commentarius prarvius ad ejusdem Sancti

in monasfc-

Vitamprimam die ix Junii, ubi cum de itlo pluribus actum sit, studiosum lectorem eodem remitto. 10 Quo tempore S. Adamnatius ad hoc monaster ium primum accesserit , incompertum est nam quod in prcedicto Breviario Aberdonensi dicitur, ipsum a sancto fundatore Columba ibidem ad ?-e~ ligiosamvitamadmissumfuisse, manifestierroris convincitur ex ipso Adamnano, qui in Vita S. Columbce ubique significat, sese ipsinumquam convixisse. Id etiam ex amborum cvtate satis conficitur,cum S. Columbasub finem secidiw, sanctus
:

rio Uiimti,

no

quod alios sui monasterii abbates hinc inde commemorans, non utatur ea voce. Quamquam hac de re omnes consentiant, non omnes tamen S Adamnanum eodem numero in abbatum serie recensent. Nescio, an Mabillonius in hujus Sancti elogio omnes ejus decessores enumerare voluerit,

? c'"c_
luntba
;

dum

ibidem ait

aii-

rexere Baitheneus, Sigeneus,

Post Coltjmbam.... locurn aliis Segienus, Se-

quot aiia

genusve, et Failbeus, cni successit Adamnanus..., Baitheneum suceessorem suum dixit Columba in

extrema

vitaj suse

periodo, quas

anno dxcvih

(al.

autem A\.damnamisseculo\'iuinchoato,e vita excesneque tamdecrepita hujus cvtas ex laboribus ad mortem usque susceptis, autaliundeverisimilissit.In eodem Breviario de Sanctoibidem sub~
serint,

dxcviiJ accidit. Segienus Baitheneo suffectus est ab anno dcxxii ad dclii, ut ex Annalibus Ultoniensibusprobat Usserius in Syllog-ellibermcarum epi-

stolarum.
13 SecundumhcVcS. Adamnanus quintus fuisset oetmvti Hiiensium abbas, et Falbeus Baitheneo successis- f''" nom oco set, quod idrumque certo falsxav est, nec ab Usserio affirmatur. Hic enim in annutatis adepistolam Cumiani ad Segienum, quscinter Hibernicas undecima est, ait quidem Segienum IluensisS. Columbae insulas ab anno dcxxii usque ad dclii abbatem extitisse, ex Anualibus Ultoniensibus didicimu$; sed non ait,eumdemBaitheneo sufiectumesse. Imo vero contrariumptane asserit in Brittannica- E
Y

Postoa juxta abbatis sui prreceptum ad Lismorensem devenit abbatiam; quod si per abbatem

ditur
S.

Columba etiam designetur, pariter falsum est, tum propiermoxdicta,tum quod Lismoriense monasterium in Momonia, HibernicV provincia, non
nisi circa

annum

Christi 630 a S. Carthaco seu

Mochudda. conditum fuerit, utiin cjusdem sancti B episcopi et abbatis Lismoriensis Actis in Operenostro dictum est ad diem xiv Maii eo autem temporeS. Columbaex dictisdudum obierat. Itaque si S. Adamnanus adlaudatum monasterium missus fiterit, oportet id sub alio abbate contigisse; sed Breviarii auctoris fides propter manifestas fabutas mihi merito suspecta est. de ipto tu11 Non magis affirmare possum, quze de Eugem-tarejin ^ VI Scotorum regis per S. Adamnanum institutione scribunt Camerarius supra num. 3, Hector Boetius in Historia Scotorum lib. 9. Joannes Lestcvuslib. 2>de Rebus gestis Scotorum, aliique. Et convenit quidem utriusque cvtas; sed 'cum iidem scriptores Adamnanum dicti regis prseceptorem episcopum fuisse velint, aut alium a nostro designarunt,authuic episcopalem Ordinem perperam adscripserunt Deiegationibus, quas Sanctum sub eodem rege obiisse volunt, infra aptius agemus. Eadem de causaadmitti non possunt, quse rfeAdamnani episcopatu ct apostolatuapudNorthumbros aiunt Dempisterus et Camerarius, quorum illepr3e: .

rumecclesiai^um antiquitatibuspag lOletseqitenti, ubiex iisdem Annalibus hancabbatum Hiiensium seriem exhibet i Columba, % Baithenus, 3 Femanus, 4- Segenius, 5 Suibneus, Cummineus Albus, 7 Failbeus, S Adamnanus. Adde, S. Baitheneum adannum usque 622 nonpervenisse, sed
.

fi

ad summum usquead
2

601, uti in
.

ejusdem Actis

die ix Junii probatum est Joannes Colganus tom.

Sanctorum HibernicV in Appendice 5 ad Vitas ^ichronotaxim ejusdem monasterii contexens, S. Adarananum nono loco reposuit ex Quatuor-magistris; decimo autem dubie, nempe
S. ColumbcV,
si S.

Colmanus, uti in Vita S. Geraldi abbatis

et

episcopi Mageonensis legitur, Hiiensi monasterio

umquam prscfuerit.
14

Verum hujas

gitur,

Vitcvpars prima, inquaidle- v fun<i">" inejusdemS. Geraldi Synopsihistorica remS ^"

,sl
-

terea addit, ipsi hoc in

cessisse. Admitii,

munere

S.

Aidanum

suc-

inquam, hsec nonpossunt; sed inter fabulas ableganda sunt.Nxdlus enim S. Adaq mnanus circaistatemporavixisselegiiur prwter abbatem nostrumHiiensem, et monachum presbyterum Coldinghamensem , quorum neuter episcopus fuit. Necpotuit nostro S. Aidanus, Lindisfarnensis scilicet episcopus, in Northumbriw apostolatumsuccessisse, cum hicjam inde ab anno circiter G34- vel 0:15 episcopus consecratus et in

Martii tamquam fabulosa rejectaest. De S. Cotmano episcopo Lindisfarnensi apud nos quoque actum est die xviu Februarii, ubi in Commentario historico i etiam negatumest, ipsum Hiiensibus umquam abbatem preefuisse. Quinet ipse Colganus agnoscit, falsum esse, quod S. Geraldibiographusait,ColmanumS. Cotumbsesuc- E

addiem\m

An Lasrenus eorumdem abbatum cataloBaithenum inter et Fergnanum inserendus sit,uti ex Quatuor-magistris facit Colganus, non ausim affirmare; sed si is Hiiensibus prxfuerit,
cessisse.
S.

go

certe valde exiguo tempore praefuisse dicendus

est.

Northumbriammissusfuerit.ConsuteCommentarium ipsius historicum ad diem xxxi Augusti 2. Nunc

adcertiora nos convertamus.
6

Quoad reliquos minor est difficultas. De S. Baitheneo, S. Columbcv, successore, ex dictis constat.

Bult

smrniZs
Faibeo

^''< 7>/ ^">""'>'

A(lfl mnanum in Hiiensis monasterii Falbco sttccessisse convenit inter omnes, idque Sanctus ipse in Vita S. Cotumbcv secundum nostrmn partitionem num. .1 etSsatis

12

Sanvium

Fergnanum Usserius et Colganus merito eumdem cum Virgnoo, qui ab Adamnano in Vita S. Columbcc apud nos num. 95 abbas appellatur. De Segenio abbate etiam loquitur Sanctus noster ibidem tum loco num. 12 relato, tum numeesse statuunt

clare significavit,

dum Falbeum abbatem

:

et de-

cessorem suum dixit Prioriloco de quadam S. Cotumbic prqphetia loquens, sic ait Hanc mihi Adamnano narrationem meus decessor, nosterabbas Falbeus, indubitauter enarravit. Numero aude atio ejusdem vaticinio inquit Hsec omniasuprascnptaverbaSeg-ineoabbati^rnt^newsJ
8
;

ro VitcV 3 et 43; de Suibneo nihil prwterea compeCommineus Albus occurrit in eadem Vitanum. 8, ubi S. CotumbcV gesta scripsisse dicitur. De Falbeo nullum, ut dixi, est dubium. Octavo itaque, aut certe nono 2>ost S. Columbam fundaiori.

rem

tem

de se prophetata cnarraverat, meo decessore Palbeo intentius andiente. Per decessorem vero hic decessorem proximum designari, colligitur exeo,

loco S. Adamnanus Hiiense monasterium abbas rexisse dicendusest. ] 5 Porro Falbei mortem Colganus ex Quatuor-

anno 077 ud

magistrorum sententia anno Clwisti 677, Usserius vero ex Annalibus Ultoniensibus anno 670 illigavit uter rectius nescio nihit tamen db;
,

679
a

'

"JJJ adeo

primai

stat,

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

6
bioCCTMI

stat,

quo minus alterutro anno etipse obiisse,et Adamnanus eidemsuccessisse credatur.Ut vero S. cognoscat iector, quanti oneris, quanUvquedigni' tatis eaprwlatura fuerit,utque dicendis lux affulgeat, oportet, ut hic aliqua, licet alibiin Opere
nostro
cap.
4-

S.

Geraldi obitum de hoc monasteno curam

graphusparumaccuratus de ejusdem ibidem prmsentia interpretatus est.

S.

VideetiamPapebrochium

ibidem.

jam

dicta,ex venerabilis BedcV Historia ec-

clesiastica gentis Anglorum transcribamus.Lib.3.

post narratam Hiiensis monastarii per S. Columbam fundationem de ejusdem inter cetera multa ccenobia primatu sic progreditur. Eecerat autem (S. Columba) priusquam Brittanniam venicopia ret, monasterium nobile in Hibernia, quod a roborum Dearm ach lingua Scotorum hoc est, Camfus roborum, cograominatur. Ex quo utroque monasterio (Dearmachano scilicet atque Hiensi)
,

II.

Legationes ad Aldfridum re-

gem Northumbriae ab ipso obiRomana Paschatis observantse

:

tia

ab

eodem
at

suscepta et

aliis

praedicata;

non tonsura, nec

:

plurima exinde monasteria per discipulos ejus in liibernia propag-ata sunt, in quibus omnibus idem monasterium insulan um (Hiiense) in quo ipse
CO'

Regula Benedictina

scripta ejuset

dem, tempus emortuale,

gemi-

tl

capttt

requiescitcorpore, principatum tenet. 16. Habere autem solet ipsa insula rectorem

na

translatio.
AdamnaNorthum-

htmbenshiM
monasterio-

semper abbatem presbyterum, cujus juri

et

omnis

rum

provincia et ipsi etiam episcopi, ordine inusitato, debeant esse subjecti, juxta exemplum primi
doctoris illius (S. ColumbcV,) qui

Monasterio
bricB

Hiiensi

jam

prseerat S.
,

Poil Ecfridk

nus, quando apud Aldfridum

S"iOmtnhi

non episcopus, B sed presbyter exstitit et monachus. Precmiserat etiam ibidem cap. 3. Agens de S. Aidano, ex eodem monasterio ad Lindisfarnensemepiscopatum assumpto Monachus (erat) ipse Aidanus, utpote de insula, quse vocatur llii, destinatus; cujus monasterium in cunctis pene Septemtrionalium Scottorum et omnium Pictorum monasteriis non parvo tempore arcem tenebat, regendisque eorum populis praeerat. Hinc discimus, quid sibi velint Ulto:

regem, legatione functus est. Sanctus ipse in Vita S. ColumbcV num. 82 de geraina sua ad dictum regem profectione sic meminit Nos vero
:

n
in

rrtfi

tn
if

//iVmiirrupfio-

?ifi

Deo agimus crebras

(S.

grates, qui nos et in his nostris

insulis, orante pro nobis nostro venerabili patrono

Columba,) a mortalitatum invasionibus defenredit, et in Saxonia (id est, in Northumbria) visitantes araicum, adhuc non cesgem Aldfridum
sante pestilentia, et multos hinc inde vicos devaprima post stante; ita tamen nos Dominus et in

nienses Annales, dum ex iis Usserius in Indice chronologico ad Brittanicarum ecclesiarum antiquit, anno ChristiQQZscribit, Adomnanum decimo quarto anno post pausam Eailbei ad Hiberniam perrexisse; scilicet,

bellum Ecfridi visitatione, et in secunda intermedio dejectis duobus annis, in tali mortalitatis ambulantes, periculo liberavit, ut ne uuus etiam
,

quemadmodum

observat, ut Columbensium cosnobio subditas, visitaret. Rufumad

cellas,

ipsemet ibidem Hiiensi suo

annum 697

ex iisdem Annalibus

ait,

Sanctum septem ante

eis de nostris comitibus moreretur, ncc aliquis es Ut hisce lucem afjunaliquo molestaretur morbo. damus, aliqua hic observanda sunt. Venerabilis Beda lib. 4 Hist., cap. 26 de Ecfridi, Northum lnregis, bello hcVC habet Anno Dominica*

bruv

mortem suam
xisse.
iu el

annis iterum in Hibemiam perre-

carnationis dclxxxiv

Britannia

Hibermu,

qwe visi(aHf.

Adpriorem illam profectionempertinereexistimat, quod in Vita supra laudati S. Geraldi legiiur hoc modo Sanctus abbas Adamnanus post
17
:

Eegfridus rex Nordanhymiu Hibeniiam cum exercitu duce brorum misso vastavit miserc gentem iunoxiam et naBercto Ang'lorum semper amk-isMmain, ita ut nec
,

tioni

ecclesiisquidem aut monasteriis

stilis.

manus

parcen-t hott

visitationem totius Hiberniie ad S. (Jeraldum perrexit, utfraternam cum eo coutraheret societatem. Cui S. Geraldus fundum cum fonte limpido contuecclesiam, ut a lit, atque sibi suam commendavit

19

At

insulani, et
,

quantum
,

valuere, arnus arraa

pie-

hujns

CJf-

repellebant
tatis,

et

invocantes

divinie auxiliuni

tlcin

Sanclut

adit Alafritfurn t7/tu*

ccelitus se vindicari

persecutione laicorum post obitum

fensaret
:

suum eam
se

de-

cationibus

continuis diu imprepostulabant. Et quamvis maledici re-

<>rcm

quod etiam
,

S.

Adamnauus

completu-

gnum
men
,

atque opere complevit. Consentit Papebrochius noster in S. Geraldi Synopsi historica 2, causam hujus commendationis assignans,

rum

promisit

est taDei possidere non possint, creditum su;e nialequod hi qui merito impietatis
,

dicebantur

odus

Dc.raino

vindice

pumas

sui

quod

totius Ordinis caput

Adamnanus

esset.

Ad

se-

cundum Hibernicum iterpariter

ques in

eadem

refert Usserius, Vita denuo\leguntur his verbis

post hunc proxireatus luerent. Siquidem anno vastanrex, cum temere exercitum ad mo idem multum prodani Pictorum provinciam duxissct, et raaxime beatte raemoriai hibentibus amicis
,

Post ejus vero (S.

Geraldi) obitum

S.

Adomnanus

Maionenscm (sive Mageonensem) ecclesiam per septem annos indefesse rexit; claustrales in charitate perfecta instruens,

episcopus, Cudbercto, qui nuper fuerat ordinatus (siniuhmtibus fugam hostibus) in introductus est

volumina conscribi facicns, atque manu propria librum Quatuor Evangeliorum scribens.campanas etiam ad reverentiam eccleabbasia3 fabrifaciens. Inde ad Ionensem perrexit
tiam, et
ibi feliciter obiit et

montium, etcum partr raaexstmxima copiarum, quas secum adduxerat, quadrafresimo, regra autem ctus anno tatia sute die xm Kaleudarum Juraanun.
ang-ustias inaccessorum
,

sepultus est.

Verum

hcBC ultima difficidtatem patiuntur

c-ctate

ex S. Geraldi
nisi

quintodecimo ibidem, Pioti Porro hac occasione usi, ut addit quam tenuerunt Ang-li, terram possessionis sikc, Brittonum qui erant in ISrittannia, et
et Scotti,

a nonnullis perperam assignata,

eam

cum

vel sic

laudaio Papebrochio ibidem Zcorrigas. Sed tamen non satis verisimile est, S. Adamnanum, relicto Hiiensi monasterio, Mageonense septennio rexisse. Forsitan singularem ipsiuspost

quam et hapars nonnulla, libertatem rcceperunt, quadrag-inta sex. ctenus habent per annos circiter auDeinde de Ecfridi successore subdit : Succesait in reg-nura Alfrid, vir in Scripturis Ecgfrido
tem
doctissiraus, qui frater ejus
et filius

Osuiu regis
esse

Glti
UCTOHK
C. S.

BE

S.

ADAMNANO VEL ADOMNAXO

PllES.

ABB.

essedicebatur, destructuraque regmi statum, quamvis intra fines angustiores, nobiliter recuperavit.

683 orditur, et
nat.
pro capttvu
pt-Mflaquf

Haclenus Beda, qui Alfridi regnum ab hocanno lib. 5, cap. 19 anno 705. termi20

repelendi*,

tempore, quo ista gerebantur, diram doccnt Quatuor-magistri inAnnalibus apud Colganum in Notis ad Vitafii4'S. Columbx, lib. 2, cap. 46, ubi ad annum Christi 684 sicaiunt Immani pestilentia per triennium durante, in omnibrfs regionibus moriuntur omnis g-eneris animantia, ut vix unum ex mille evaserit. Ftorentius Wigorniensis de eadem pestilentia ad annum 685 primum meminit, Mag-na, inquiens, nestilentise procella Britanniam corripiens, lata nece

Eodem

luem

seviisse,

torum scribit, Eugenium, suadentibus SS. Adamnanoe^ Cuthberto, Lindisfarnensi episcopo, p acem cum Northumbris iniisse, at numquam ab
iis

nio post contigit, compertum non habeo. Nescio etiam, an et quid sanctus abbas egerit pro fcedere inter Eugenium VI Scotorum et Brudeum Pictorum reges concitiando, uti supra num. 3 Camerariusasseruit. Hector Boetius lib. 9 Historuv Sco-

induci potuisse, ut

cum

Pictis iniret. Addit

leqa-

eosdem Sanctos post crebras idtro citroque

tiones,

nihii se proficere cernerent, indictis habitisque publicis supplicationibus, ad divinam

cum

opem

recurrisse, idque

per eos a Deo obtentum

dici, ut, eo bello

quam totis
ipsorum

vastavit.
S.

Ex

durante, Scoti cum Pictis numviribus congressi sint. Verum hajc ex

Vetm
Sco 'wum
'

hisce manifeste liqaet

utramque

Adamnani ad Aldfridum regem profectionem, quam ipsemetpost Ecfridi bellum,orta et durante pestilentia statuit, anno CS5 et 6S7, vel certe circitercontigisse. Porro Quatuor-magistri apud laudatum Colganum ad eumdem annum 684 Sancti legationem referunt, causamque legationis sicexponunt Anno Christi ncxxxxiv, Finnactre reg'is
:

fide tantummodo relata sunto. 23 Venerabilis Beda lib. 5 Historuv, cap. I6rf<? aliqua item S. Adamnani ad eumdem Aldfridum

legatione meminit, in qua feliciter adductus est, Cn 0rem ut veteri Scotorum errore circa Paschatis cele-

(HibernicVj undecimo S. Adarananus leg-atus missus, venit ad Saxones, ad prsedas et captivos, quos Se-

brandi tempus deposito, Romanse Ecclesicc observantiam amplecieretur aliisque ad mortem usque strenue suaderet. Ut vero lector Juvc rectius intelligat, juverit lauclatum Bedam hac super re loquentem audisse. Lib. 3 Historise cap. 4 de S. Co- E
,

ptemtrionalea Saxoncs (Northumbri) cx supra memorata rc^ione Bregarum {in Hibernia) diripuerunt, repetendos; et ab eis honorifice exceptus, et corara nonnuliis sig-nis et miraculis perpetratis,

lumbx successoribus in Hiiensi ceterisque huic subjectis monasteriis lucc ait ; Keliquit successores mag^na continentia ac divino amore, Keg-ularique institutione insigraes; in temporequidcm summas festivitatis dubios circulos sequentes, utpote

omnia, qusapetiit, impetravit.

'

'""
'

s <"<-

folieUwconriihssr

2 Dubium non est, quin hi annatisLv hic agant ^ e ^ anc ^ a d Aldfridum Northumbrise regem legatione; sed in eo errant, quod hanc ad annum Christi 684 referant, quo adhuc regnabat Ecfridus, qui non nisi anno 685 in bello ctvsus, Aldfri1

qui-bus long-e positis

servantise

nemo synodalia Pasclialis obdecreta porrexcrat, tantum ea, quas in

Propheticis, Evang-elicis et Apostolicis litteris di-

habuit successorem. Verum hic error ortus alio, nempe quod iidem apud laudatum Colganum in Notis ad lib. 2 ViLv 4 S. Columbie, Ecfridihostitem in Iliberniam irruptionem anno 6S3 perperam, ut Colganusipse agnoscit, iliigaverint. Neque vero rerisimile est, S. Adamnanum ad Ecfridum pro repetenda prwda captirisque legatum
est

dum

scere poteraut, pietatis et castitatis opera dillig-enterobservantcs. Permansit autcm hujusmodi obser-

ex

apud eos tempore non pauco, hoc usque ad annum DominicaB Incarnationis septing^entesimum decimum scxtum, per annos cenvantia Paschalis
est,

tum
1

quinquag-inta.
,le,!
,

At tunc veniente ad eos reverentissimo ac sanctissimo patre et sacerdote Eg-berto,... correeti

sunt per eum, et ad verum canonicumque Pasehre diem translati; quem tamen et antea non semper in luna decima quarta cum JudaMs (ut quidam rebantur) sed in die quadam Dominica, alia taraen, quam decebat hebdoraada celcbrabant. Sciebant

-<i(>

Pasrhi cekbrandumtii.

quod petcbat, impelrasse; non enim id siluisset Beda qui, nulla facta restitutionis mentione, Ecfridum iniquitatis siuv pcenas per exercitus sui stragem suamque necem luisse creditum esse affirmavit Correctiseo modo annis, omnino verisimile est, S. AdamnaHum apud Aldfridum anC no 6S3 prima legatione functum esse, tum ut ablafuissa, et,

enim

(ut Christiani) resurrectionem

Dominicam

tarepelvre(J,tuiiutpacemconciliaret,aquaipsum
fuisse, Beda num. 19 relatus satis insinuat; et ne atienus esset, novi regni sui ex recenti exercitus clade admodum concussus status ad-

non alienum

monebat. Necalia magis de causa Wh-i&wm reg-em amicum a Sanclo nostro supra num. IHexpresse

vocatum arbitror, quam quod

is

post Ecfridi

Htur

e&tem in ipso regni sui exordio animumad pacem at/jecerit. 8 2 1 \ } v quamvis Hiiensis insula ad Hiberniam
non perUnerel, facile tamen poluit sanctus Abbas a Finnacta regelegatus mitti; sive quod is Ecfri<U irruptionis tempore in Ilibernia moraretur, monasteriissuis, qum ibidem midta habebat, visitandis ocoupatus\ x/rvquod communi clade excitus,illuc se contulissel ut dc eorumdem statujrrte,

iiil,/

(pstini

ttoundo,
igyiota nobh de cnusa.

quasprima Sabbati facta est, primaSabbati scmper esse celebrandam; sed ut barbari ct rustici, quando eadem prima Sabbati, quae nunc Dominica dics nuncupatur^vemret^minimcdidicerant.Verum^quia gTatia caritatis fervere non omiserunt, ethujus quoque rei notitiam ad perfectum accipere meruerunt, juxta promissum Apostoli, dicentis Et si quid aliter sapitis, et hoc quoque Deus vobis revelavit. Hactenus Beda, laudabilem monachorum Columbensium vitam sic laudans, ut veterem simul erroremredarguat, et hunc a Quartadecimanis htereticis secernat, et quantumpotest, excuset. De hac controversia qui plura volet, adeat Commentarium historicum de S. Colmano episccpo Lindisfarnensi 2 tom. 111 Februarii ad diem xvm, et ix Junii Commentarium prasvium ad Vitam 2
:

sens ipse cognosceret. Eo autem etiam verisimilius

est,

mtssam

regem legatione suffiviant; qumvero causa fuerit secmukv ipsi u$ ad eumdem profectionis,qute

esset auctoritatis quodque monastcria ipsius forte non esoiguam in ea cladepartem haberent. Atque hsec deprima Sancti ad Aldfridum
,

magnm

legationem hanc et a Finnacta rege ipsicomfuisse, et ab ipso libenter admissam, quod

S.Columbw2,ubicum de ejusdem initio,progressu ac fine pluribus actumsit, ego hic plura non addo. 25 Etsi vero S. Adamnanus inter istos Hiienses
monachos numerandus sit, qui ante S. Egberti advenium sive ante annum Christi llQobierunt, non tamen inter eos censendus est, qui in prscdicto de Paschate erroread mortem usque perseverarunt.Contrarium enim diserte tradit Beda hb. 5 Historice,cap. 16, ubi non modo ipsius ad Catholicam

Sanctns

(iil

eumdem ngem legam,

ilcponit.

bien-

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMEBIS,

tholicam Paschatis celebrationem accessum, reetiam strenuospro eadem aliis persuadenda labores, nec sine magno fructu positos, commemorat, uti supra innuebam. Verba ejus, qusepro sancti Abbatis commendatione multum faciunt, accipe. Quo tempore, inquit, plurima pars Scottorum in Hibernia, et nonnulla etiam de Brittonibus

Wl
c
s.

rum

in Brittannia rationabile et ecclesiasticum Pascbalis observantise tempus, Domino donante, suscepit. Si-

quidem Adamnan presbyter

qui erant in insula Hii,

et

abbas monachorum,

cum

legationis g-ratia mis-

sus a sua g-ente venisset ad Aldfridum reg-em Ang-lorum, et aliquandiu in ea provincia moratus, videret ritus Ecclesire cononicos; sed et a. pluri-

bus, qui erant eruditiores, esset sollerter aduionitus, ne contra universalem Ecclesise morem, vel
in observantia Paschali, vcl in aliis quibusque decretis cum suis pancissimis, et in extremo mundi

ita quidem ego quoque exu stimarem,nisiobstarettempus Sancti emortuale, quod cum ejusdem Bedse dictis non facile conciiiaripotest Etenim S. Adamnani obitum Quatuormagistri apud Cotganum afpgunt anno Christi 703, Usserius autem ex Annatibus Ultoniensibus anno 701- Atvero Bedanon obscure signiflcat t sanctum Abbatera tempore lcgationis sux de errore suo edoctum, in Hiiensem insxdam se contulisse, ut Catholicam Paschatis observantiam in ea suscipiendam curaret; cumque ibidem a suis non audiretur, in Hiberniam profectum, feliciori eventu prcedicasse.acpost cetebratumibidem canonico tempore Pascha, ad Hiienses denique reversum, antequam Paschalctempus7 ecurreret,diem suum obiisse; ita ut non nisi unicum Pascha inter legationem ipsius

Beda recitavimus. Et

et

mortem intercessisse videatur. Intercessissent autem ut minimum sedecim anni, si isllwtjc ad an-

angulo

positis, vivere praesumeret,

mutatus mente

est, ita ut ea, quie viderat et audierat in ecclesiis Anglorum, s.use suorumque consuctudini libeutis-

sime
muitotqM
nlios,

prasferret.

refra-

gantibus suis
Mibditis,

2G Erat enim Vir bonus et sapiens, et scientia Scripturarum nobilissime instructus; qui cum dorediisset, curavit suos, qui erant in Hii,

mum

num G85 vel 6S7 referenda essent. Quapropter omni7ioverisimileest,S.\&nnmni\umaliadenuoad Aldfridum regemlegatione funcium fuisse, quando suum de Paschali tempore eworem deposuit. 29 In eadem legatione S. Adamnanuse^am aliam Gntabat &"habuitcum prxdicto S. Ceoifruiod^ccptationem seu tonsura capitis, in qua Sco- lonturamt de corona scihcet
ti

quive eidem erant subditi monasterio, ad eum, quem cognoverat quemque ipse toto ex cordc susceperat, veritatis callem perducere nec valuit. Navigavit itaque Hiberniam, et prsedicans eis ac
, ;

& Romanis

clericis

monachisque discrepabant, g

quccque,etsi levioris momenti essef, dissensionibus tamen non semel occasioneh/ dedit, contendenti-

modesta exhortatione declarans leg-itimum Paschse tempus, pluriraos- eorum, et pene omnes, qui nb Iliiensium erant dominio liberi, ab errore avito correctos, ad unitatem reduxit Catholicam, ac Icgitimura Paschae tempus observare perdocuit. Qui

bus nonnullis, eam, quam Scoti formabant, Simonis magi, suam vero S. Petri esse. Inter hosce erat Ceolfridus, qui in supra laudata ad Naitanum regem ejnstoiapr.vfatus, quod tonsune discrimen uon noceat, quibus pura iu Deuin fides, et caritas in

proximum
S.

est,

suadct lonicn,

u.l

coroiucnt,

cum, celebrato in Hibernia canonico Pascha, ad suam insulam revertisset, suoque monasterio Catholicam temporis Paschalis observantiam instantissime prsedicaret, nec tamen perficere, quod conabatur, posset, contig-it, eum ante expletum anni

quam

Petri vocat, ab

omnibus usurpandam
:

Aspectu in curet. Scoticam autem sic describit quidera superticic coronae videtur speciem frontis prteferre; sed ubi ad ccrviccm considerando perveneris, decurtatara
invenii-s

circulum migrasse de sa?culo divina utique gratia disponente, ut Vir unitatis et pacis studiosissimus ante ad Vitam raperetur geternam, quam, redeunte
:

eam, quam te videre putabas, coronam. IIivc Ceolfridus, qiuv Mabillo-

tempore Paschali, graviorem cum eis, qui eum ad veritatem sequi nolebant, cogeretur habere
discordiam.
nd
Catholi-

nius in Prsefatione ad Sec. 2 Benedict. sic expliScilicet ab aure ad aurem per frontera in cavit coronam caesus erat capillus, ab aure ad aurem per occipitium capiUus intonsus depcndebat His prsemissis, qy.se super hac re Ceolfrido cum S. Adara:

COm Paschatisobseivan
tiam rcducit

Sancii ad Aldfridum regem legatione et adcanonicum Paschx tempus accessione cum laude pariter meminit S. Ceolfridus Wire27

De eadem

Tianofueritcontroversia excitataepistotasubjicio. Ut i" 30 Neque vero me hffiG ita prosccutum oestiad Naitanum regem) qua- Romanam mes, (inquit Ceolfridus
t

/iiiiiii

muthensis abbas in epistola,

quam ad Naitanum,

si

eos,

qui

hanc tonsurain habent, condemnansi

commvUaret,

Pictorum regem scripsit, quamque laudatus Beda Hujus cpilib. 5, cap. 22 Eistorim sum recensuit.
stolce partem

dos judicem,
cte

fide et

opcribus unitati Catholiprofiteor,

faverint;

immo

confidenter

pluri-

infra recitabimus; intereavero pauca, quae huc spectant, ex eadem subjicio. Haec

tunc, ait,

cum Adamnano dixi, (dum scilicet ad Aldfridum regem legatus, ad Wiremuthense ccenobium diverterat ut praemisit) qui quidem
,
,

mos ex eis sanctos ac Deo dig-nos exstitisse; ex quibus cst Adamnan, abbas et sacerdos Columbiensiumegregius: qui cum lcgatus su;c g-entisad
Aldfridura reg-em raissus, nostrura quoque monasterium videre voluisset, miramque in moribua ac ivli^ionemostcnverbis prudentiam, humilitatem,
derot, dixi
illi

conspectis ecclesiarum nostrarura statutis, quantumprofecisset, probavit, cura rcversusad Scotiam

inter

alia

conhKiuens
vitie,

Obsecro,
qUffl
fcer-

multas postea gentis ejusdem turbas ad Catholicara tcmporis Paschalis observantiara sua prffldicatione
correxit; tametsi eos, qui in Hii insula morabantur, monachos, quibusque speciali rectoris jurc
prseerat,

saucte Prater, qui ad coronam

mimim
rio
tUffl

nesciat,
fidei

te

tendere credis, quid contra-

habitu

terminatam
ille

iu

eapite coro-

B. Petri na: iraag-inem portas? Kt, si consortium

quairis, cur ejus,

nec ad viam statuti mclioris reducere va-

quam

anathematizavit, ton-

lebat.
tegatio

j sura- iraag-incra imitaris: ct

nou potius

ejus,

cum

hxc a i

jn-ioribus di-

stinguenda
e$t.

Quod ad tempus harum rerum attinet, supeex Beda diximus, Aidfridum ab anno Chririus ideoque dubium sti 085 usque ad 705 regnasse,
28

vivcrr, etiam nuuc quo in letcrnum bcatus oupis quantum potcs, dilig-ere monstras?

habitum

te,

Respondit

ille

Scias pro certo, frater

mi

dilcctc,

non est, quin ese intra hos terminos contigerint. Vidimus etiam, S. Adamnanum anno circiter 685 regemprofeac rursus bienniopost ad prsedictum ad harum fuisse; unde suspicariquispotest, ctum referenda esse,qusemox ex alteram profectionem
Septembris Tomus VI.

consuetudinc patria quia, ctsi Simonistonsuram c\ Simoniacam taracn pcrfidiam tota mente liabeam, Apostolorum detestor ac respuo beatissimi autem
;

Principis,

quantum mea

parvitas sufficit, vestigia

sequi desidero.
86
:.l

.V

648
tucront
C. S. Cealfridu$

DE

S.

ADAMNANO VEL ADOMNANO

sit;

PKESB. ABB.

31 At eg-o

Credo (inquamj vere, quod ita

abbat IVirtmutliCnsis
fpri

sed tamen indicio fit, quod ea, qure apostoli Petri sunt, in abdito cordis amplectimini, si, qua; ejus esse nostis, etiam facie tenetis. Namque pruden-

probatas fnisse ; sed eumclem coronam capitis sui n

mutassenonmdicat,Atquitamenindicasse,sivere

persua-

dcre conatut

tiam tuam facillime dijudicare reor, quod aptius multo sit, ejus, quem corde toto abominaris, cujusque horrendam faciem videre refug-is habitum
,

potuisset, intererat Ceolfridi, qui in laudata epistola Naitono regi suadere nitebatur, non modo ut

CatholicamPasc]uecelebrationem,sedettonsuram

Romanam in totoregno suo observandum curaret

Intererat, inquam, Ceolfridi, hancceque acistani ab Adamnani exemplocomprobasse.Pr&terea cuni ex eodem Ceolfrido constet, Adamnanum pro Romana tonsura admittenda apud alios non laborasse, vel hinc quoqueparum verisimile fit, eumdem, qui totius congregationis Columbensium caput et primas erat, ea insigniri voluisse, qua sine

vultus

atuo

vultu,

econtra ejus,

Deo jam dicato, separare; et quem apud Deum habere patronum

monita cupis sequi,
qui
sic

quaeris, sicut facta vel

quidem conspectis eccle; siarum nostrarum statutis, quantum profecisset,

dixi

morem habitus cum Adamnano

te

imitari condeceat.

Ilasc

etiam tunc

cum reversus ad Scottiam, multas postea ejusdem turbas ad Catholicam temporis Paschalis observantiam sua prsedicatione correxit;
probavit,
g-entis

piaculo, ipsoteste Ceolfrido, carere poterat,quamque suis monachis tam exosam esse noverat, ut ne

tametsi eos, qui in

Ilii

insula morabantur,

mona-

chos, quibusque speciali rectoris jure prseerat, nec ad viarn statuti meliorisreducere valebat. Tonsuram

quoque,

si

tantum

sibi auctoritatis subesset,

emen-

dare meminisset.

B
Frmtra tumen hinc
credi vult

Mabllloniut.

^Mabillonius exhac epistola statuit, S. Adamnanum, qui acl id usque temporis S. Columbm Regulam professus fuerat, Benedictinam tunc amplexum fuisse. Ex duobus, inquit, locis istis (Bedse et Ceolfridi) intellig-imus primo, Adamnanum hortatu Ceolfridi, (ut jam dicebam) adductum esse ad Romanos ritus; deinde eum aliquamdiu
monasterio Wiremuthensi, ubi Begulae Benedictinae, quaj inibi servabatur, mores hausit, suscepitque cum ritibus Bomanis. Ea enim
erat illorum
chos,
ut,

suadere quidem eam ipsis auderet. Credo itaque S. Adamnanum, si Ceolfridi pro Romana tonsura consilium probaverit, prudenter tamen statuisse non obsequi, ne apudsuosista novitate, qualicite abstinere poterat, vehementer irritatos, minus valeretpro Catholica Paschali observantia inducenda, quse certe gravissimi erat momenti. E 35 Denique potuisse Sanctum Romanum Paschatis ritum sine Romana tonsura amplecti, ne- ""csiwcegari non potest ; idque a S. Eustasio cum Luxo- pisie. viensibus suisfactum esse, ex ipso Mabillonio non obscure consequitur. Nam tom. i Annalium, ad

annum
secessit,

Christi 606,

moram

eg*isse in

num, quando anno,

num. 36 censet, S. Columbaut habet alibi, 612 in Italiam

Scoticum Paschatis

morem

abdicasse,

cum leg-itima Paschatis observaBenedictinis sese institutis conformarent. Testes ea de re sunt monacln Lindisfarnenses in Britannia insula, Landevenecenses
suscipiebant
ii

nam

temporum consuetudo penes monaqui Scottorum tonsura abjecta, Homa-

tione,

in synoclo Matisconensi, instigante Agrestio, adversus singulares Luxoviensium ritus convocata, nulla fit de ista controversia mentio, quam tamen
sii

tum ob quamdam

ipsius epistolam,

tum quia

Agrestius, S. ColumbaniRegulx sanctique Eustacalumniator, alias minime preetermissurus

in

Armorica,Luxo-

fuisset.

Regutam admiserint, hic non inquiro : verum etsi id ita in iis /actum esse, ut vult Mabillonius concedatur ,
non propterea sequitur, etiam
hoc fecisse.
Sanctum RO stnan RoS.

vicnsHs in Gallia. Quo tempore, quave occasione tria tsta monasteria Benedictinam

De eadem synodo agit ad annum 623, quo eamhabitam statuit, in qua cumAgrestius, nullo

factode Paschateverbo, S. Eustasio ejusqueLuxoviensibus tonsuram Scoticam objecerit, nec hanc

Adamnanum

monum
suratn

ton m

>

primo quidem ut abistorum exemplo ahquid probaret Mabillonius, probandum prius erat, S. Adamnanum una cum canonica Paschali observantia Romanam tonsuram suscepisse, quod nec Beda nec Ceolfridus asseruit. Quinimo ex hujuscontewtucontrariumpotiuseruendumvidetur Ceolfridus enim, ut ostcndat, tonsuram Scoticam non nocere lis, quibus pura in Deum fides, et caritas m proximum est, ipsum primo loco ex iis memorat, quos ipsa tonsura insignitos sanctos ac Deo digrnos exstitisse confidenter profitetur. Deinde refert suum, quod de eadem cum ipso habuit colloqmum, in quo tamen eum nusquam sibi con33

Nam

negaveritEusiasius, ex ipsius Mabiltonii sentensunt Luxovienses jam tum ante eam synodum Romanos Paschatis ritus suscepisse, retia dicendi

tenta Scotica tonsura.

Ceterum

heec paulo tatius

tractanda censui, itt liqueat, quo rationum fundamento nitatur S. Adamnani monachatus Benedictinus, a Mabillonio et aliquot ejusdem Ordinis martyrologis assertus, qui tanto manifestius

probandus

erat,

tius Congregationis

quanto minus verisimile Columbensium caput

sancti fundatoris,

est, to-

matem, Regula sui

omnibus
suis, relicta,

et pri-

invitis

Ad alia progredior.

alienam suscepisse, cujus velipsa tonsura toti Congregationi sua? exosa erat.
Scripsit

amptexum
vero

Abbatem canonicam Paschalis temporis observantiam

esse, aliisque

sentientem inducit, sed contra fide se sua etpatrio more tuentem. Tandem subdit, sanctum
priedicasse

36 Venerabitis Beda, qui lib. 5 Historw, cap. I6,verbisnum. 25 retatis huncsanctum Abbatem a sapientia et Scripturarum scientia multum laudavit, ibidem etiam librumde Locis sauctis ab

Opusculuvt
de locii scmctis, diclanlc

tantummodo
(

de tonsura
si

ait

tnm
set

Tonsurum quoque
emendare

tan-

nempe vel Sanctum etiam tonsuram Scoticam in se alnsque correcturum fuisse,

si

meminisH vcporro verba duplicem sensum patiuntur-

sibi auctoritatis subesset,

eo conscriptum, et occasionem, qua is scriptus fuit, his verbis exposuit Scripsit idem Vir de locis sanctis librum, leg-eutibus multis utillimum, cujus auctor erat docendo ac dictando Galliarum episcopus Arcwlfus, qui locorum gratia sanctorum venerat Hierosolymam, et
.-

Arcnlfo,

lustrata

omni

veleamdem ctiam
etsimulcum hac Bcnedictinam

tunta <ssr/ aurtorttas, quanta crat pro Paschate

pro Romana

in atiis correcturum fuisse si ipse satts auctoritatis habuisset.

31 S

Terra repromissionis Damascum quoque Constantmopolim, Alexandriam, multasque maris insulas adierat, patriamque navigio revertens, vi
,

priori

modo verba

tmtort^ f T' '"Va^ne^sS.Adamnanototfm

/

accipiantur, certe aSSe

m Adamnanum perveniens, ubi doctus in niens, Scnptuns, sanctorumque locorum gnarus esse comulum
pertus

latus

tempestatis in Occidentalia Brittannia? littora deest, ac post multa ad memoratum Christi

"

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

pertus
libentissime est ab illo susceptus, et libentius auditus adeo ut, quseque illc se in locis sanctis memoratu dig-navidisse testabatur, cunest,
;

Ci9
*<-CT'/*t

serat ctiam ibidem, exstare in bibliotheca Cottonianain veteri Canonumtibro AdomnaniCanones,

s.

quorum primus

cta

mox
(ut

iste litteris
dixi)

mandare
et

curaverit. Pecitque

Opus

mfcltis utile,
in

maxime

illis,

qui

Maritima animalia, ad littora delata, quorum mortes nescimus, sumenda sunt sana fide, nisi sint putrida. Dempsterus lib. i
hic sit
:

longius ab

iis locis,

quibus patriarchae

et Apostoli

erant, secreti, ea
cerint, norunt.
quod rogi
Aldfrido

tantumde

his, quselectione didi-

Historia? gentis Anglorum non sine magna confusione fabutisque tres Adamnanos memorat, et ati-

37 Porrexit

autem librum hunc Adamnanus Ald-

quot alia Opuscida siveuni sive alteri attribuit; at mihi scriptor ille tanti non est, ut hicc ex ejus-

frido reg*i, ac perejus largitionem etiam

minoribus ad leg-endum contraditus. Seriptor quoque ipse multis ab eo muncribus donatus, in patriam remissus est. De cujus scriptis aliqua decerpere, ac
nostrce huic Historiae inserere,

dem

fide hic vel recensenda

tam ista, quam aliquot

alia

existimem ; ideoque ejusdem asserta, certe

fabulosa, sciens volensque preetereo. Ex dictis autem hactenus eruditus lector satis colliget, S.

commodum

fore le-

Adamnanum insignem virum

dolebit,

fuisse,

mecumque
scriptis

g-entibus reor-

Hactenus Beda, qui deinde in duo~

:

bus sequentibus capitibus aliqua exeodem enarrat. Capitis 17 titulus hic est Quae in eodem libro de loco Dominicee nativitatis, passionis et resurrectionis commemoraverit; capitis vero lS/uc Quse item de loco Ascensionis Dominicse, et sepulcris patriarcharum scripserit. Suh finem quoque hujus capitis addit: Plura voluminis illius si quem scire
:

quod tam pauca ejusdem gesta tradita ad nos pervenerint,

10 Sancti mortem Colganus in Appendiceoad OWtwnOo Vitas S. Cotumbteex Quatuor-maaistns sicanno- vm inc 'l0a ' a

tavit Anno nccin b. Ad;imuanus, filiusKomani, abbas llieusis, obiit die xxm Septembris, anno regiminis vigesimo scptimo, et setatia sentua^esimo septimo. Ita ipse consequenter ad prsecedentia; nam
:

quod excerpsimus epitomate B requirat. Ita ipse, parvum tractatum suum de Locis sanctis designans. Porro hoc S. Adamnani OpusaUum, in tres libros distinctum, Jacobvs Gretserus SocietatisJesupresbyter typis vulgari curavit Ingolstadii anno 1619, ac deinde Mabillonius istud ex eadem editione ac duobus Mss. Corbeiensi et Vaticano recudit post S. Adamnani elogium Sec. iii Benedict., parte 2, pag, 502 et sequentibus. scripsit Uem 38 Cujus sedis in Gallia episcopus Arcul/us iste VUamS.Co- fuerit, nescitur. Benedictini Historiie litterarise
de
illo

delectat, vel in ipso illo volumine, vel in eo,

dudum

strictim

obitum Failbei, cui S. Adomnanus in abbatia successit,supraexiisdem Quatuor-magistris fixerat addiem xxiiMartii anni Christi 677, Ab hisce K uno tantum anno dissentit Usse^nus, Uttonienses ut supra diximus, Annaies secutus, ex quibus ejusdem mortem anno 701- illigavit. Major tamen est inter utrosque de annis, quibus Sanctus prgefuit, discrepantia Cotganus enimipsi vigesimum
:

septimum regiminis annum, Usserius ta>/f"u> ctginti quinquetribuit; verum hicFailbei obitum ad

annum
qite

ChristiGld, istead 677 reta/cra/. Id quoobservasse juvat ,U$serium inserieprimorum abbatum Iliiensium, omissis itbique eorum die-

lumbx,
furte
S.

et

etiam

Patricii,

Francise scriptores tom.'S, pag 650 in Arcul/b suspicantur, ipsum nullius sedis antistitem, sed ut dici solet, dumtaxat regionarium fuisse, aut forte ad alicujus ccenobii ministeria consecratum. Ignotum pariter tempus est, quo Sanctus libros istosconscripsit,quoqueeos, ut Bedaasserit, Aldfrido obtidit; utrum scilicet idin una e duabuspri.

prtcstiterit. Scripsit

et uliijiiH.

uf fertur,
ntiu.

mis ad dictum regem profectionibus, an in alia etiam VitamS. Columbxlibris tribus, in hoc Commentario sccpe laudatam, etin Opere nostro ad diem ix Junii editam atque iilustratam, ubietiam in Commentario ad eam prsevio i de tempore et occasione, qua luvc scripta videatur, ex conjecturis aliquid dictum est. Acta quoquealiqua S. Patricii ab eodem conscripta csse, variis locis tradit Colganus ex ejusdem sancti Hibernorum apostoli Vita Tripartita, quse tamen nescio, an alicubi supersint. 39 Sixtus Senensis in Bibliolheca lib. 4 tantum librum de Locis sanctis memorat, auctoremque %psiuscumsynonymoColudio,sivcColdinghamensi presbytero, confundit. Utrumque pariter confundens Antotiius Possevinus in Apparatu sacro tom. i, etiam De locisTerrsesanctffi librum tantum unum recensuit, ac preeter Vitam S. Columbx De Paschate epistolas ipsi adscripsit; quod satis verisi-

bus emortualibus, tantum signasse annosreginnnis, nec addidisse, utrum hicompleti, anincompleti fuerint. Quamobrem siannos 25, quos Usserius Sanctum j>r,vfuisseait, incompletos accipiamus, et si Failbcus reveradie xxii Mar(it,ut habet Colganus, obierit, dicenduserit S. Adamnanus anno 10'6vitafunctus esse etiam secundum calculos Usserii, ducto initio ab anno GlS.Failbei emortuali. Usserius enim in Indice chronologico statuit, S.

Adamnanum die xxm

Octobris obiisse; guo

mense anni 703 vigesimus quintus annus a Faitbeimorte,jam aliquot mensibus secundum supra
dicta cucurrisset. 11 Quia tamen hscc

omnino

certa non sunl,

ma-

i*l

lliknsi

luiannum
ad annum

703 vel lll-lad initium CommenUtrii in marginc anno/arc. Utrinn qitoque Stnirfus nsqire
27,

nioitmt, rin

undeejus
reliquix

an ad 25 dumtaxat pr&laturw suse pervenerit, edicere nequeo, quia de Failbei anno emortuali aliunde mihi non constat. Nec magis scio, an supra dicta Sancti aztas certa sit. Warmuslib, ide Scriptoribus Hibemisecap. Zdehisce sic ait: Obiit xxiu Octobris anno Domini dc< n vitcV suse lxxiv, vel ut alii tradunt, lxxx. Adamnanum autem in insuta sua Hiiensi mortuum esse, diserte tradit Beda verbis num. 26 recitatis. In
dicitur in Breviario Aberdonensi. Jacobus Watwtts lib. i de Soriptoribus Hibernix, cap. 8, laudans in tnargine Annates Ultonienses, scribit, sacras ejus reti-

Eibtrniam
u-aiutat*,
"'

retatm di-

rufWnr.

eadem insulaetiam sepultus fuisse

eumdempro canomileest; cumex nico Paschae tempore sub finem vitse suse midtum laborasse.Jacobus Warmcs lib i de Scriptoribus
dictis constet,

Hibemise cap.

prxter epistolas

ipsius,

librum

unum

de Paschatelegitiinot/i*Z>/e recenset.Prscmi-

quias anno 727 in Hiberniam transtatas fuisse, atquc intle post triennium, anno scilicet 780, mense Octobri ad ccenobium Hiiense reportatas.

DE

G50
'i

ACTA SAXCTORUM

J.S.

DE

SS.

ANDREA, JOANNE,
ET

PETRO

ANTONIO MM.
1N

AFRICA

Sylloge ex Martyrologiis,
Grca
7/1

maxime Menseis Graecorum.

dem Saracenorum rege, qui Syracusas expugnaMartyres nostri fuerunt supp)ticiis affecti ac martyrio coronati. Hoc quidem satis probabile esvit,

ch.

Marty-

Iir/ Grxets

ruiotjHs

Martyme-

-p\ aronius ad hunc diem ex Grsecis fontibus in \-$MartyrologiwnRomanumtransfudit memoMJriam quatuor martyrum, quos ita annuntiat: In Africa sanctorum martyrum Andreae,Joaniiis, Petri, et

se

non negavero; sed minus verisimite

est,

regem

Antonii. Octavius Caietanus in Martyrologio

;

in Martyribus cruciandis eas habuisse partes,

morati

Sicuto eosdem memorat his verbis Syracusis, SS. Andrese, Joannis, Petri et Antonii martyrum

sub Sarraccnis. Utrum Syracusis eos annuntiet Caietanus, quod ibi cultum obtinuerint (nam in margine laudat Katendarium Syracusanum) an sotum quia tres sattem posteriores Syracusani fuisse dicuntur, compertum non habeo. Imo magis credo, non coli hos Martyres Syracusis, cum idem Caietanus in Annotatis ad Acta, ex Menieis data, nullam de cultu Syracusis faciat mentionem, ac ne Kalendarium quidem Syracu;

dum Joannem Andream ejus manibus occisos refert. Non au~ sim etiampro certo habere, queede offwiis,ad quee promoti fuerint Antonius et Petrus, asseruntur.
quas eidem auctor Elogii attribuit,
et

Certe adotescentes belto capti, et in servitutem ab-

promoveri ad ofpcia ex solis Menseis fiat certa. Annus, quo Martyres sunt passi, certo nequit assignari. Expugnatse videntur SyracitScB anno S78, ut legitur in ChronicoSiculo, quod ex codice Arabico Cantabrigiensi ediducti, facile solent

non tam

jj

notabilia, ut Antonii et Petri dignitas satis

sanum ibi laudet. Ferrarius tamen in Catalogo generati quatuor hos Martyres Syracusis etiam
fecit Sirtetus,

tum
24-5.

est in

Scriptoribus Itaiuv tom.

aliis

part. "Ipag.

Eamdem epocham

quoque argumentis

memorat. Menotogium Grsecorum,quod Latinum adeumdem diem sic habet Commemoratio sanctorum martyrum, Andreas, Joannis, Petri et Antonii, apud Africam passorum. Simili modo memoria eorxmidem inserta est Menceis imp?^essis, et apud Marcum Cythereorum
:

martynam
ooruni vorei

hun

m Me-

episcopum. Tn Menteis longiori elogio prgemiituntur sex versicidi Grwci, quibus singulorum martyrium
:J

nttUcelthra

tum.

breviter perstringitur. Iltos subjicio prctatione Latina. TtTc^ vvyhro^ Trpti/ jj.ta "loyy.r, Aoyov
Aoyy.xi;
-foiyv.i

cum

inter-

probat Pagius ad annum 878 num. 15 et sequentibus. Verum nescimus, quot annis superfuerint Martyres, postquam, captis Syracusis, in Africamsunt abditcti. Si Actis credimus pueri erant Antonius et Petrus, dum abductisunt, virilem vero eetatem attigerunt, priusquam sunt passi. Itaque potuerunt facile viginti etplures anni intercurrere abductioni et martyrio eomtmdem sed nihil certi de re tam incerta prudenter affirmari potest. Quapropter late fixi martyrium circa an, ;

num cm.

vvyzi; dvr-xiq Avopia;.

Stparrei tqv iyOobv xat

<j\jv

avTOi rr.v TxlaLwrp,

ACTA

Avrwwo;

v.cd

Uitooc, w;

u~fjf,ai

IHrpai,

Ylpoc txc jueAvjO&y

V.V.O~Ctq V/.C.pTkpOVV.

Pro percusso prius una lancea Verbo divino Duafcus percussus lanceis passus est Andreas. Inimicitiis deceptus et mactatus Joannes, Mactat inimicum et cum ipso errorem. AntoniusetPetrus, utfirmse petra?,
Sectiones
runt.

Ex

Menceis impressis Latine reddita f

Interprete Octavio Caietano S. J.

membratim

iactas patienter sustinue-

Post hos versicidos in Menaeis additur etogium, quo tatius expticatur, quid singuli fuerint passi, sed alio ordine. Nam in versiculis primus ponitur Andreas, forte <vtatis gratia, cum dicatur fuisse senex; sed in clogio hic uttimus, utpote post reliquos passus. Joanues*?m>, quipatererat, Antonii et Petri, tertio ibi toco

Basilio Graecorum a imperatore, in tota Africa rerum potiebatur crudelissimus tyrannus Abrachen b, g'enere Agarenus. Hic ubi Syracusas
evertit, fest ea

sancti,cap

tisSyraeusis, in scrvi-

urbs
filiis

Sicilise

metropolisj illinc Joan-

tuiem abducti;

nem una cum

Petro et Antonio immatura adhuc aetate abduxit, quos e vestigio jussit Ag-arenorum litteris informari. Deinde, ubi hi ad virilem aetatem pervenerant atque judicio et moribus

multos excellere coeperunt,

perditi hominis

ingenti admiratione

memoratur, quodpas-

animum

Prxmomti
n<(

A cta
is

v.t

AfftU

danda

sus fuerit post Filios. o Octavius Caietanus in Actis Sanctorum Siculorum tom. Zpag. 50 dedit prxdictum Men&orum elogium Latine redditum, quod inferius recudam

toniusquidem genicus c, a rege deligerentur. Verumtamen

Christiani

perpulere, plane ut AnPetrus vero sacellarius d

illi

clam esse
Sar-

minime

destitere,

quamquampalam
:

cum
ctum,
rero

textu
ct
illa

Grxco coliatum, atiquot

recenorum res agere e videbantur

res latuit. 2

sed hauddiu
erat

locis corre-

annotationibus debitis ittustratum. Acta tanti facienda non puto. ut videantur etiam Gr/ece recudenda. Si Actis credimus, ab eo-

Etenim Abracen

id

quod res

subodo- duomm /-

ratus, ingenti furore cte devinctis,

eorum ar- nformmar tynm nodosis fustibus male in Homines

percitus, pedibus

animadvertit.

A
/

animadvertit cussionibus affeetus B.Antonius, hisque perfractus, gratias Deo agebat. Post asello impositus, clitelcirlisque funiculis alligatus, per mediam urbem dein cumagitur. Sed Petrum vestes exuijubent contundunt: scipionibus humeros ventremque male conjiciunt g. Inde vero cum edumox in carcerem tyrannus, brachia ab humeris manusque du:

1 DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBBI8. 2 pag. 251 dicitur regnum adeptus post fratrem D Quadringentisfigitur pedum perdefunctum anno 875, vocaturque Ibraimus benAmed-Mahomettus, additurque muttas in Sicitia adeptum fuisse victorias. Mors vero ejusdem videtur figi anno 9U3. At id non congruit cum annis vigintiquinque, quibus regnasse ibidem dicitur. Pagius ad annum 902 refert mortem illius num. 17, ibique vocatur Abraham, et Ebrahim. In Vita S. Etise Junioris, data ad 17 Augusti, num. 49 idem Brachimus dicitur .Mortuus est prope Consentiam in Calabria, dum ex Sicilia occupata in
Itatiam trajecerat. Videri potest laudataS. Etise Vita, ibique Annotata de woWeBrachimi aut Ibraimi qui Abrachen hic vocatur. c Genicus nomen est officii. Caietanus ex Curopalateait, prscfectum fuisse publidri vectigalibus procurandis. Cangiits in Glossario

xisset

rissimis

tum coxendices tipedes comminuit, plane ut ossa biasque ac demum omnia commitig-ata ac trita pene viderentur, caroque ipsa colliquata defluxisse una cum sanguine. Ad hajc, cumulo ex carbonibus aggesto, accitoque jufabro ferrario, candente forcipe eorum verenda projici. bet abscindi, ac in beatorum Martyrum ora
lignis confringit
:

g,

duorum

3 Ilis in sanctos Viros peractis

Joannem
jugulum

eo-

atforuffl.

rum patrem in dens, suo, quem gestabat,

itaque

medium

trahit,

ac lseva prehenilli

Grxco vocem

gladio

fodit

yevmov exponit, rerariura publicum, in quod referebatur, quidquid colligebatur ex tributis et vectigalibus.

super carissimos filios collapsus animam succensa, sanctorum efflavit. Post ingenti pyra corpora eodem simul igni eonnagraMartyrum valde afferunt. Ceterum B. Andreas, setate
,

Qui

hitic prpcerat tvrario,

dicebatur Xoyo3XoyoflsioH:.

Tr&yzvL/.ocet

interdiimnitde yvjivAzutad hancvocem

et latius

observat Cangius,

ad vocem

Ve~

fame, B cta, multos annos in vinculis exegerat id genus calamitatibus consiti, frigore, ceterisque jussis nolletobfectus ac squallidus, quod tyranni

rum

merito dubitamus, an officium tanti momenti collatum faerit Antonio. qui necdumprovectse tvtatis esse poterat, si sub eodem tyranno,
qxti

immatemperare. Quid itaque consilii capit bellua hasta, cum nissima? In equum insilit, correptaque Vir-um stantem inveniret, jaculo pectus
sanctum
ejus fodit. Sed turus, cum in

Syracusas

evertit, fuerit coronatits.

Martyr inclytus, Deo gratias acvocem erupisset, rursum a tergo alio jaculo hucarnifex immanissimus accedens, gemina hasta confossis vimerum transfigit. Sic sacrum sceribus, humi concidit Vir sanctus. Tum
illius

d Sacellarius aut Saccellarius erat custos sacci pubtici sive fisci regii , ut probat Cangius in utroque Glossario. Caietanus etiam notat, desi-

gnari prvcfectum
e

cVrarii.
raxv

GrcVce,

rx

TMpaxn/v&v

J-zpi>ovr9,

quod

tum

est

caputgladio abscinditur, atque eorum martyrium.

ita

comple-

revera sic potest exponi; magis tamen verba innuunt, eos simxdasse, sectse SaraceniccV se esse. Hoc certe ilticitum est, ideoque verisimiliter auctor

solum

vult, eos occultasse religioncni

suam,

seque in rebits civilibus accomodasse moribus Sa-

ANNOTATA.
nln textu Grivco Romanorum, ui Grxciimpeille Baratores vocabantur a Grmis. Erat autem
silius

racenorum, quantumerat licitum,

iHoc loco interpres niniis abierat a verbis non solum Gnvcis, sed etiam avero rerborum sensu ideoqite omnia, qiuvhicile B. Antonio dicuntur
;
t

Macedo, gestis suis

satis notus, qui defun-

aliis verbis, textui

Gnvco confonnibus,

e.rponen-

ctusest anno 886. nomib Qui hic Abrachen, multis aliis vicinis quod nomen Arabicum dinibus alibi designatur, expresserint.InHiversis litteris Grivcihatinique
storia

da censui. Idem subinde feci in sequentibus, ubi visum est necessarium. g Conjectum quoque in carcerem fitisse Antonium, postquam per urbem erat ductusjnsinuant

Saracenorum tom.lScriptontm Italiiepart.

mox

sequentia verba.

DE

B.

PETRO AC0TANT0
VENETIIS

COIVF.

COMMENTARIUS PR^VIUS
immemorabilis, Acta. Beati notitia unde accepta; cultus
C.BC*

j.p.

uclkxx.

Cur

ex

mmt^T'
Beato, Fa$tis

occurrit subinde apud Il/I Venetos, editis ante hoc privsens seculum brevis nec jj gperibus illustres, sed passim distincta et elucidata; rarius apud exteros, satis

memoria Beati hujus

titias

Mss.; deinde insigne Opus

Venetis,

tis ecclesiis

anno

17!'.

suum de iltustratgpts ndgutum

,

necnisiex

illis

deprompta; nusqitamapud mar-

irjnoio,

Sanctorum et Beatorum collectores, quantumcumque neotericos. Adeo ut nisi hic desubministrando nuo sitccurrisset et materiam
tyrologos vel

erat, didtctunde multa, qum atibi reperire non gestis, obitu, cuttu mus de Beati setate, natalibus, prtesens immemorabili et non interrupto. Porro Septcmbris xxm Beato emortualis

dies mensis
:

facemprxtutisset cura ac benevolentia exceltensenatoris Veneti, vix tissimi Flaminii Cornelii quidem de ipso agere valuissemus. aut ne vix huc primum laudatus vir varias noTransmisit

non est etenim mense Augusto etquodieignoratur. ad catcem decadxs deci2 Ftaminius Comelius eorum, qui apud Vesextse texensMenologium
m

obnsse tradttur,

ffowr hoe
die
-'

miv.

netos venerationem habent,

commemoransque Petrum

652
MTTOfll

DE
.-

B.

PETRO ACOTAJVTO COAT.

jam dwrupDonem minitaretur. Ex
gravi, qua ure-e batur, poana, ag-novit incredulitatissu* cuJpam ll laorymas effusa, dum Dei
sui

J.P.

trum die xxi Augusti his verbis Venetiis memoria

beati Petri Acotanti patritii Veneti et confessoris,

subjicitsequentemAnnotationem : Evolavitad cjelos beatus Petrus Acotantus mense Aug-usti ; cum autem dies obitus ig-notasit, ideo ipsius meraoriam ad pneseutem diemassignavimns.ffinccolligimus, nec illo die mensis Augusti peculiari festo Bea-

lamuh
lumitati

tum

celebrari.

Eodem

in Menologio recurrit
:

ad

Venetiis translatio B. Petri Acotanti, cujus corpus, septema depositione translatis lustris,

diem xxni Apriiis, ut sequitur

mirabiliter

inventum ad

ecclesiam sancti BnsiJii mag-no cum populi concursu deductum fuit. Sed nec dies iste videtur ipsias
cultui speciatim destinatus, quoniam id atipqui absque dubio annotaturus fuerat scriptor \liligentissimus. Ea de caitsa neguenos Acta ejus re-

nbus mox referunt de visitatione sepulcri t<Uu, et ea occasione patrato miraculo ad annum trae 12.50 u a ? ^ft""'""' paucis complectitur Italice mccl apertum est ejus sepulcrum, atque ipse inventus est cilicio
:

eodem momento restituitur. 5 Horum non meminit Marcus Barbarussrd qua> auctor sermonis ac Flaminius Cornelius 'ptu

misericordiam p e mtercessionem implorat, pristii^ nco

i

C^ '^l
n n
*

obvolu-

eidem impositus fuisset mulier vero aliqua non venerata sacrum corpus.lepra mfecta fuit, sed postero die mutans sententiam atipso die

tus, acsi

eodem

tmgensque
tate

ipsius cilicium, inrirmitatem

aliis prodigiis,

cum

sani-

obiit circa

annum

misimus ad Supptementum alterutrius mensis hoc autem die potius quam alio ea exhibere visum est, quia agendum erat deS. Constantio Anconitano, cujus una cum Beati nostri sacris lipsanis corpus honoratur Venetiis eadem in ecclesia S.Basilii, eademquc in theca. 3 Exordium ducimus ab obitu Beati, ejusque
:

H80;

cultu, reliqitaper decursimi

evolventur.Laudatus
Italico

Cornelius ex Ms.Catalogo

B Bealorum

et

Sanctorum, Venerabilium Venetorum descripsit

:

qiuvpost anonymum Sermonis auctorem memorat generatim Cornetius,aucta est haud dubie magis magisque fideliitm erga Beatum vencratio, firmataque fiduciade ejusdempatrocinio; verumtamen quinquaginta circiter post annos sacntm corpus eorum conspectui sublatum est; et in alta scrobe absconditum extra ecclesiam. 6In Mss. nostrisnoHtiis allegatur Catalogus
ecctesiae parochialis et coitegiatse S. Basitii, in qito ab anno 1294ad 1305 signan-

commutavit. Hiset

>e

Ms. ptebanorum

[m &'

iff} " ('"

""

B. P. A. N. V. fidest, Beatus Petrus Acotantus nobilis Venetus) laicus obiit anno

circiter

nobis sequentia

mclxxx.

Marcus Barbarus

quem idem

E tur ista : Jacobus Treananti, a quo in campo tumulatum fuit corpus B. Petri Acotanto nob.Ven.seSimilem Catalogum inchoatum ab anno productumque usque ad 1729, excudit quoque Cornelius Decade 1 pag. 101, in eoque ad annum vm rem ita expressit Jacobus Treananti qui in quadam profunda fovea non sine gravi
cuiaris.

Cornetius, circa seculum 15 fioruisse ait, accuratissimitm nobilium familiantm Venetarum Chro-

1143,

nologum appeltat, et ex cujus lib. 3 nonnulla de Beato ejusque stirpe Italico item idiomate nobiscum communicavit, sic habet : Obiit mense Aug-ustoMCLxxxi. Ipsetamen Cornelius decade prima pag. 05, ubi ex instituto egit de Beato obitum ejus differt ad sexennium. Sanctissime, inquit,
obdormivit in Domino mense Auguisto mclxxxvii! Credo, quia illis prxferendum judicavit
vetustis-

simumSermoneminfrapluribusmemorandum,in quo ista leguntur Circa annum Domini mclxxxvii,

:

auctor Sermosed cum et ipse causam tgnoraret, addidit non dubitare se, qitin plebanus fieri ia'jusserit divina voluntatc insinuans, supponere se, ita a Deo disposition fuisse, ut apitd popxtlum sacrasexunis
: ;

tri

tnstatione totius contrata* sepelivit corpus B. PeAcotanti. Consonat anonymus

vias

mmus, quam

debebat, cvstimantem, ex mi-

reg-nante in civitate Venetiarum Aureo Mag-istro Pero duce, floruit g-cmma pretiosa B. Petrus de donio Acotanto. Postea narratis aliquot ejus
gestis,

racitlosa inventione

major Beato exsurqeret

terminate annum obitus eliciam, late

ci rca

diciturmno supra scripto debitum carnis persolvisse. Ego, cum nihil suppetat, unde certo ac de-

mlcxw

eum signavi

C
mox
eolilur

miraculit
cltirus:

4 Mox ab obitu Beatus popularium suorum et pr&sertim pauperum, quorum sua libcralitate ac piissima commiseratione amorem sibi devinxerat, venerationem obtinuit, eamque miraculis divinitus approbatam, sicut narrat auctor Sermonis anlenominati, et infra excudendi, ac Flaminius Cornelius, cujus hxc verba su?it :

popu- 13*0 . hstudium; qucesitum est diligenter et inventum P nitwt wmcxvpost annoscirciter 3b,utinotatur insupra laudato ^' Catalogoplebanorum S.Basilii, ex quo et ista descriptaaccepim.us^kbanriOMcccxxxvKWcvcxxKix PetrusPino archypresbyter S. Marias Forinosae a v quo repertum fuit corpus B. Petri et in
reconditum ad adorationem. Eadem pene habet Cornehus in suo Catalogo,sed Petro Pinoplebano successorem statuit anno tantum
ecclesia

neratioet honor. 7 Quidquidsit, ex carentia seu potius occultatione sacm corporis non videtur deferbuisse

ve-

rep8r Uur

VuWato

ingens coufcstim ad feretrum tactus est pauperum concursus, sinceris lacrymis Obitumcommunis Patris ^maredeplorantium, quorumlaudibus ct g-cmitibus funus celebratum est
-

felici

ejus transitu,

mihter correctius, siquidem, ut notant alii, inventioconhgit anno 1340. Modum inventionis miraculosum vocatauctor Sermonis,
tracteet obscure
tur.

1341 et verisi-

eum

verum tam

con-

describit, ut nec

donecelatum corpus,

in ipso S. Basilii

qunsnte

templo exefuit

celebratis,

teme demandatum
'

superna nd ejus ca>lestem gloriam contestandam defuere miracula. Siquidem omnipotens misericordiarum Pater, merita eleemosvnarum, quas

Nec

humihtas humanis oculis subduxerat,

oonfessione, et prodig-iorum

Petri

signis

inopum palam voluit

et

enunciare, ut

hmcquoque

terventu
s

innotesceret,

uam
ccehs

eum

;eter-

sacra hpsana episcopi Castellani, totiusque cleri inmagno populi ad

,

invento ffavisi smt. Commun.cata autem tanta^ inventionis hetitia,

lumeluceat,nec ipse modus sufficienter expliceAudiamus itaque excellentissimum Cornehum Septem transactis lustris factum est,ut anno mcccxl quidam pii viri oblivionem tanti thesauri dolentes, quamvis ig-nari, ubi lateret humatus, divino nututerram iodientes, deipsostatim
:

miracu-

vitam, misericordibus promissam

assecutum.

Prsclarum

cuidam teminffl evenit, qua

credula,
sibi

e<se in inter c<etera, quod

jam

dum

tms quam

ventrem

in ejus sanctitate infervens populi studium irridet poadmiretur. repente miruni in modum
taliter

xxniAprilisdeductasunt, ipsiusque antis t,sa UCtont te supra jeauChriatiCrucifcd aram publc* popnlorumvenerationi posita, in qua ad tec usque tempora perseverant. Ex verbis postremisconjicio,eo ipso tempore ossa Beati nostri im-

^mmm

ecclesiam

die

S.

Ba-

intumescere aspexit, ut

jam

f^fMipsanothec^S.Constantu
tn

qua hodiedumsimul frequenti

poputorum veneratione

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBIUS.

e03
ccion

ratione coluntur, ut dixisupra in Commentario prsevio adActa ejusdemSancti.Inscriptionem utri-

nandus Ughettus in utraqueeditione Itatise sacrse,

in priore tom. 5 col. 1201, inposteriore tom. 5 cot.

que communem, quia

nostris Mss.

et hsec

cultum B.

Petri

im-

memorabilem confirmat,

hic describo ex Notitiis

1181; auctor denique Operis, quod inscribitur Spleudor magnificentissimaj urbis Venetiarum,/>6r</. 10!) tom. 5 part.%mox taudati Thesauri Antiqui-

VlATOIt

QuiSqilS VENEKABUNDO POPLITE SACRAS AD AIIAS,

SISTIS

tatum et Historiarum Italiae. 11 Ftaminius Cornetius in Notitiis Mss.prseter

f"^oincr-

Sansovinum

D. CONSTAKTU AnCOMTANI ET B. PhTUl ACOTANTI NOBILIS VeNETL

HIC QUIESCUNT OSSA.

SCITO ET ADOltA.
gua hactenui

per-

Cultus continuationem itapergitprobare Corn elius Talis autem venerationis, ab ipso scilicet inventionis tempore incepta?, testes sunt ipsius ecclesise codices, omnemque aufert dubitatiouem autographum documeutum ex publicis tabulis, quas libros vocant Camerae Imprestitorum, extractum, quo anno mcdxliil quidam rcliguosus sacerdos censum annuum assignat, ut juxta pium usum, habita etiam ad populum concione, celebretur

Ughettumjam citatos ,allegat Mar- *^aotinionum et Joannem Tiepolo, qui et ipsi Beati ri titulum Petro adscribunt, sed quorum Opera non habemus. Non dubito tamen, quin perJoannem Ticpolo eum ipsum designet, de quo occasione B. Comitissse virginis Venetse in hunc modum scribit Decade i pag. cxi Ejus etiam (Cornitissce)
et
:

imag-o jussu Joannis Theupoli patriarchae Venetia-

rum

depicta, tituloquc Beatse insig-nita, colitur in ecclesia S. Christophori, vulgo appellatu S. Maria

ab Horto

in sacello Nativitatis Dominica?, cui olim canonici seculares Cong-reg-ationis S. Georgii in Alga inserviebant, nunc vero inserviunt monachi Ci-

sterciensis Ordinis.

festiva B. Petri solemnitas. Subjicit kic

textum

in-

B strumenti Itaiicum,qui

dictis congruit,exigitque,

Actum est apud nosde B. Comitissato,u.\\Sepienib7ns.ostensumqueexUgheUo, quod idem Joannes Theopolus Patriarchatum Venetum adierit anno 1019 et cum vita deposuerit
anno
1632.

Beati tituhis

inMss.

ut census ille solvatur circa festum Assumptas in cselos beatissimsc Marise Virginis, circa quod veri* simiiiter ea olim concio erat instituenda.Institutam autem fuisse, probat ulterius prseyiobilis auctor,allato vetustissimo uniusexemptari,quod usque nunc servatur in archivo S. Basilii, quodque dabo inferius integrum. 9 Post recitatam concionem quse eadem est cum Serynone aliquoties laudato, dolendum ait, Viri
'

Hinc autem deductum argumentum pro tegitimo ejusdem Beatse cuttu. Vel enim ap~ pensa fuit imago illa paulo ante editum celebre Decretum Urbani VIII Pontificis,idesl, intraan-

num

1619

et 1632; si

lata, si

pauto post, id est, intra 825 paulo ante,juxta Decretum fuisset subpaulo post, non fuisset appensa, nisi de
et Ifi25, vel
1

legitimo cultu constitisset.

12

Idem argumentum

hic

tanti gesta pleraque per

hominum incuriam

tene-

nam,

teste Cornetio in Notitiis

locum habere potest Mss. in "<U->a

t

cndem cum
tnutoexpon
(a

<

bris obvoluta esse ac deperdita; ea autem, quse

esse affirmat ex antiquo Ms.codice ecclesisc S.Basilii, cui optime cou-

ecclesiaS.Chrislophort exstat int.agu

simititer
alio loco

IVtri

Acotanti

m//um

ipse ibidem athdit,

desumpta

cum

legttbnum
conflrmat.

quo tempore

vet

Beati titulo. Nou additur quidem, cujus cura fuerit appensa; sed

cordant plurima? Ms. Chronicre Venetarum familiarum,quse in gente Acotanta unanimiter Petrum, misericordise operibus celebratum, Bcati titulo insigniunt. Exallatis ab ipsojam exhibui nonnulla; alia partim prsetermisi, quia eadem pene recurrunt in Sermone, partim reservavi pro Annotatis. Chronologis ab ipso generatim allegatis accensendus esl haud dubie Marcus Barbarus, quem citavi num. 3, quique eodem loco testatur, Petri corpus honorari tamquam Beati in ecclesia S.Basilii; nec C dubitandum, quin et simitia legantur apud alios. Verum cum hi nobis deficiant, eorum vices sup-

adeum modumloquituridemprsenobilis

senator,ut merito conjicere liceat,pereumdempa-

piebunt
eteditisti-

briseiconcesms.

alii, quorum Opera ad manum sunt. Marcus Antonius Sabellicus seculi 15 auctor celebris inOpere desituurbis Venetse,edito Lugduni Batavorum anno 1722 tom. 5 part. i

triarcham Joannem Theopolum fuisse expositayn verba ex Itatico Latine reddita ita sonant Trium illorum Beatorum iconcs conjunct;c suut seu unitse in ecelesiaS.Mariaj ab lorto.*j; eo sane argumento pondus non ieve accedit ceteris hactenus allatis pro lcgitimo et immemorabiti cidtu; quibus,nequid prcVtermittamuSyjungimus claustdam sscpc dicti senatoris Decade i pag. 100 IVobatur autem, inquit, non interrupta continuatio cultus per authentica documenta; cx eoenim tempore, quo corporis ejus clatio peracta fuit (anno 1310) aucto: 1

j>

10

ritate ct interventu episcopali

ad altarc, ut vocant,

Cruciiixi,

super

ipsius

altaris

mcnsam,

cultus

Thesauri Antiquitatum

et

Ilistoriarum ltalise,sic

loquitur de ecclesiaS.Basilii .-Vetustatemplifacies, duobusque coelitibus Constantio Anconitano et Petro Acotanto Veneto illustris. Marinus Sanutus patritius Venetus, qui eodem secido lb exspirante floruit, in Vitis Venetorum ducum Italice exaratis,

ejuscontinuata et nurnquam interrupta .-uro.'s-4one perseveravit, ut cx documentis ct antiquisBima traditione habetur, cuni lampadum accensione et aliis publica: venerationis actibus a clero et populo
exhibitis,

qui solis

beatis

Viris

prestari

posse

dig-noscitur.

vidgatisqueaDuratoriotom. ZSRerum Italicarum scriptorum, Petrum Sancti titulo exornat col.YM ubi recenset reliquias ejusdem ecctesiie S.Basilii,
',

13 Gesta B. Petri, quorum notitia ad nos per- Aaa /. venit,omnia continenturin iaudato aliquotiesSer- d**M

Constan-

lius

Sanctus Petrus... nobilis Venetus. tib. 6 Venetisecivitatis nobilissimse typis excusse 1581. pag. 87 et seq, agens de eadem S. Basilii ecclesiajuec addit, item ItaliC6 In sacro illo loco quiescuntS. Constantinus*coufessor Ancona allatus, et beatus Petrus Acotantus nobilis \ enetus. Simitia habent Fidelis Onophrius inChronologia Veneta,anno 1682 impressapag. 198; Dominicus Martineltuspart.ipag.Wl Descriptioita scribens
;

Franciscus Sansovinus

.'

mone,olim habito inannua ipsius commemorationc, quem proinde Annotatis de more illustratum hic exhibuisse suffecerit. Duplex ejus nobis est apographum, atterum impressum in Operectto ettentisstmi Corndit c.r rodircnrrhiri S. flasilit cnetiis, atterum Ms., 'I,,- wv Septemiris 1716 extractum ex antiquo lihro, cartis membranis con\

structo

et

charactcribus

pcrantiquis

conscripto,

existente penes

dominum plebanum

parochialis et

nisurbis Venetse,ibidemexcusseanno XQM,Ferdi-

uti testatur authensubscribens Joannes Garzoni Paulini Vetice iiii netus publicus notarius. Vix dubito, quin eodem
colleg'iatffi ecclesia; S. Basilii,

ex

654
ultom
J. P.

DE

b.

PETKO ACOTANTO CONF

%

ex codice desumptum sit utrumque exemptar: sed

cum

hinc inds discrimen occurrat in vocibus

et

in uno prsetermitiatur, qilod exprimitur in alio, suspicor, characteres iectu diffiviies esse, et aniiquitate ita corruptos, ut describentibus ex reliquo

sti factus, quod, omnibus erog-atis suis bonis, ip Se coactusest inendicarec? -i Cristus vero nolens, tam Athletam suum strenuissimum in hoc miserabili mundo diu raanere sed volens, eura cum Sanctis suis feliciter seterna

d
"

<**.

contextu aliquoties divinandum fuerit,et cum sensum assequi non possent, nonnidla omittenda. Suspicabar ctiamprimo, autographum Itaiice conscriptum esse et a diversis diverso tempore Latine redditum; sed, facta collatione, minas verisimiie

anno suprascripto de * debitum suae carnis persolvere. Cujus corpus apud ecclesiam 13. Basilii devote fuit sepultum. Iu pra;dicta vero contrata
reg-na possidere,
in

ipsum

mense

Aug-usti,

fccit eura

06 ""'

-J"'"

praedictus Sanctus possessiones

buit.

non modicas

ha-

hoc visum est, quia sic major essei in ordine verborum et constructionum discrepantia. Excudam
hic

cujus sepulcrum currit tota civitas, currunt pauperes pie lacrimantes, g^ementes ad coelurn

Ad

impressum Cornetii et ubi necesse fuerit suj>

plebo ex Ms.

manus levantes, etCristopieconquerentes de Patre suo defuncto ei dicentes bone Jesu, quis erit pater noster?quis consolator noster? quis enim nostram
:

sustentaverit vitam d?

SERMO
Auctore anonymo.

crebra fierent circa .tumulum istius Sancti miracula, rcdit populo nt pauperibus laetitia; nani dulciter plorant et lmtantur: non prae5

Sed

cum

'cufa

Ex

editione excellentissimi

domini Fla~
Veneti

minii

Cornelii

senatoris

termittam miraculum enarrandum in obitu B. PeQuasdam mulier nolens credere, esse Sanctum, statim venter ejus coepit iutumescere, et cum increparetur a circunstantibus de incredulitate sua, statim poenituit, et coepit vocare misericordiam Dei per B. Petrum; et statim perfecte sanata est. e
tri.

Decade ipag. 97.

Exordium,
a

Non

est

enim mirum,

fratres dilectissimi, si

Deus
:

per Sanckim istum miracula operatus est multa nam si pauper Cristum pauperem fuit secutus,
jion dissimili
Virg-o. 6 Nunquam habuit uxorem nec filios et sem- tamimw per custodivit cor suum mundum et oculos suos "^VWfcft; a vanitatibus hujus SEecuIi avertit. gdoriosa virgiuitas! o mira res! Aurum in luto, rosa iuter

anuura Domini mclxxxvii regnante in Venetiarum Aureo Mag-istro Pero a duce, floruit yeraraa pretiosa B. Petrus de domo Acotanto b. Hortor vos atque admoneo, Fratres

Circa

modo christum Virginem secutus

est

civitate

in Cristo, utsanctitatern istius beatissimi Petri at-

que miracula, quae Cristus Dominus noster operatus

est in eo, auribus erectis attente audiatis, ut sic per

spinas, qui esse

sidera,

possuntPO animaChristiana, con-

vestram devotionem et per istius Sancti devotam deprecationem perveniatis ad oeternam remunerutiont
111.

quale meritum, quale praemium iste Sanctus sortiri debet. Potuit enim transg-redi et non

Non enim

volo vostoedio afficere, fratres caris-

est transg-ressus, facere

simi.per verborum multiplicationem.sedmag-iscor-

pter virg-initatem enim,

tat

malum quam

et

non

fecit

pro-

conservavit, can-

dibus vestris generare devotioncm per compcndio-

sum
gestontm

brevem Serraonem. Iste enim Petrus Acotanto sanctissimus, noet

bilis fuit

progenie, sed nobilior sanctitate; piissi-

canticum novum, quod nemini concessum est illis centum quadrag-inta quatuor raillibus infantibus, in quorum est numero. De virg-inibus enim scribitur Sunt aliis alia, sed nullis
cantare, nisi
;

mus ad

Cristi pauperes,

stum divitem et fundam humilitatem

muudissimus carne Cripauperem voluit sequi per pro:

:

talia. 7

Circa

annum

vero Domini

mccl quidam

de

co n>ri$

fo
tl

de cujus

charitate

atque

eleemosinis volo vobis narrare, fratres carissimi.

Iste Petrus sanctus fuit plcnns divitiis;

contrata S. Basilii curiositate vel, ut melius dicam, inspiratione divina ducti, attentaverunt sanctum

corrupao,

ex altacta
ejus mirucu-

sed Criservi

stum considerans se exinauisse,

do hoc
inestimabilem

et

formam

accepisse,et gdoriam coelestam reliquisse et in

mun-

paupertatem
:

sustinuisse,-

Cristum pauperemsuum fecit hseredem pauperior cunctispauperibus apparere volebat. Tempore hiemali, quando riunt venti validissimi et inundatione aquarum domusculre pauperum et miserorum, quae non sunt in altitudine terr, implentur aquis, et tunc multo mag-is, quando iste Sanctus vivebat, hoc multo magus conting-erc solebat Uomines nequibant, et adhucnequeunt, quando ista couting-unt, exire doet transitoria despexit
: :

omnia terrena

corpus B. Petri aperire, et to; aperto monumento, eum incilicio obvolutum, quasi F in eadem die sepultum fuisset, in cilicio invenerunt. Turbaerg-o plurimaomnes ad tam g-randespectaculum concurrunt et festinant concurrunt juvenes, festinaut pro sanitate obtinenda infirmi, festinant pueri, pariterque senes. In hac vero festinatione
scilicet
:

Dei thesaurum,

qutedam raulier juvenis aetate, sed junior levitate, videns alios tangere devote cilicium S. Petri, [ipsa
abhorruit. Omirares! Statim reversa in doraum, leprosa in vultu effecta est; arg-uunt vicini et vicime, omnesque, qui viderant eam, quae abhorruerat cili-

raos

eorumr y O mira

cium sancti Petri e :] statim juvenis illa erubuit, et ante ortum diei summo diluculo cum clamide
cooperta, venit ad sepulcrura B. Petri, amplexans, lacrymans ejusque cilicium devote osculans, ut

res

o audi et auribus percipe et iu-

tcllig-e

claraorera meura, et delectabitur in cras-

situdine

anima

tua,

aliquera divitein se

Quis enim uraquam audivit, ipsum expoliare et alios inet periculis, frigforibusque

mundaretur
pristinam
8 Circa
siae_ S.

lepra,

a qua

fuit

oppressa,
o

tang-ere cilicium abhorruit,

Petri reeepit.

duere, se

ipsum ventis

et statim,

quando mirum!

suam sanitatem precibus

exponere, ut alios liberarct? Iste beatissimus Petrus implebat naviculara suara, seu barcara, lignis,
pane, vino et oleo, et navigabat per tam validumventum et inundationes aquarum et portabat fame pereuntibus et uon valentibus exire domos
eoruni.

et meritis B.

anuum mcccv quidam plebanus

nomine Jacobus Treananti,

eccle- ywdem jussit

''-

Basilii,

"jjj**
^Zioet dcvum-

Tum enim

prodig-us propter caritatem Cri-

non dubito, divina voluntate, quamdam profundam foveam, in qua ipse fecit sepulcrum B. Petri sepelire, non sine grandi tristatione totius confieri,
tratffi

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBHIS.

655
*

trafce.

tu fidus Christiane, o tu devote B. Pctri, ausculta et attende, quare Cristus, qui noverat, suum thesaurum pretiosum extra ecclesiam non

modo,

breve fideliter venerari, voluit recondi f, ut infra spatium miraculose aperiretur et infra ecclesiam
S.Basiliiveneraretur, scilicet infra spatium triprinta uw*wi ^qumque anuorum; iveu& quinque annorum; Deus enim noluit sic humatum

laudem charitatis B. Petri crga pauperes, paucis complexus est laudatus lit. prxcedente Marcus Barbarus, cujus postrema dumCymbam taxat verba ex Italicis Latina facio suam onerabat pane.vino, li<rnis, aliisque rebusneretulit in
:

cessariis,

illamque ipsemet ducebat clanculum, et

cmm

hsec inter eos distribuebat.

Demum omnia

fortunae

semperderelinquere,sedcircaannumMCccxLquidam

\__._ o -d--:iu Ai.vvTiT Ar^-ilic in juvenes de contrata S. Basilii die xxm Aprilis Georgii divino nutu nescientes, ubi fodefesto S.
,

rent, volentes
.-.
incos-

meterio

sanctum invenire thesaurum in campo*B.Basilii, et eum inventum honorifice auctoriclericis tate diocesana cum domino episcopo et aliis
et laicis de parentela, et

bona, quie satis ampla erant, consumpsit, el compulsus nec uxo met cx eleemosvnis vivere comoulsus est: necuxoex eleemosynis rem habuit, nec liberos. d Cumjuxta ante dicta Beatus ipse tiberatitate sua ad inopiam redactus fuerit postremis vitx
su3c annis, credere fas est,

eum ne tuncquidem

potissime D.

Bertucio

indigentibus defuisse, sed subvenisse ex ipsis elee-

,,

Acotanto collocaverunt g, eujusmeritis et precibus Cristus Filius Dei ad gaudia paradisi nos perducat.

Amen.

ANNOTATA.
Venetas in litteris eodem anno 11S7 Aureus Magisterpetrus, a.nMaripetrum vel Mastropetrum appellant. Ducatum
a

Dux

iste

scriptis, vocatxir

mosynis, quas facile impetrabat tv.m apiispopularibus, sanctitatem et liberalitatem ejus in egenos suspicientibus, tum ab opulentis consanguineis; quamquam ab his fortasse parcius, qitam exigebat conditio, liberalitatem itlam arguentibus,ctprodigalitatisnomineinsimulanlibus.Opvlentos ei fuisse consanguineos, persuadet mihi

Venetiis obtinuit ab anno circiter 1178 usgue ad 1189, quo vitam monasticam amplexus B

autem
est.

Marinus Sanutus in Vitis ducumVenetorum apud Muratorium tom. 22 Rerum Italicarum scriptorum col. 5-Z-2, ubi recitat instrumentum, exaratum annolncarn-itionis... mclxxxvii die vnmensisNovembris Indictione vi, in quo Aureus MagisterpetrusDei gratia Venetiarum ctc. dux, recensens eos, qui rogatiin communi necessitate pecuniam ReipubliccV subminislrarunt ad promorewhtm bellum sic habet Marcus Acotanto cum fratribus ccc
i

b De gente Acotanta hmc

tradit excellentissi-

Cornelius lnter patritias familias cemotiori administratis, tuui aevo, tum magistratibus domi legationibus ad principes, aliisquc pacis et belli muneribus, prsecipue honestata est. Dicta confirMarcus Barbarus tib. 3 Chronicorum, ubi

mus

mat

libras.

producit NicolaumAcotantum,quianno 760 ac deinde tione functus sit ad Paulum IPapam, illustres enumerat, varios ex eadem domo viros

lega-

e
f
rat,

Uncis inctusa exMs. nostroimmixtasunt. Putem legendum Quare Christus, qui novesuum thesaurum pretiosum intra ecclesiam non
;

eosque inter Beatum nostrum.

fideliter venerari, voluit recondi, sciticet.

extra ecclesiam

Quidquid huc usque anonymus noster, vir loquendi phts et simplex, ut apparet ex stijlo et
c

g Vide heec plenhts exposita in Comment. num.l

DE

B.

HELEM

AB

OLEO YIDUA
j.

BONONL/E IN ITALIA

SYLLOGE HISTOBICO-CRITICA
A>. UDXX.
Iicatx Helcrut

s.

ab Oleo

De

Vilascripta.

qualicumque cultu B. Helenae Bononiensis Prosper accurate scripsit Eminentissimus quando Bononiensis erat de Lambertinis, quimodo archiepiscopus et S. R. E. Cardinalis, regit Benediuniversalem Ecclesiam feliciter ex laudatissimo ctusXIV. Hujus itaque verba Dei beatificatione etc.lib. l Opere de Servorum
{

coneursum hujus B. Helenas persecutus est, necnon et subsecuta prodigia ac miracula. ad ejus funus, rerum Eadem pariter recensentur apud scriptores
BentivoBononiensium, comitem nempe Carolura

lum

Compendio vitffl nostraj Beata_, edito Bononia*. Bononiai anno mocu, Pompejum Vizanum in Uistor. lib.lU,CelsumPhaleonium,Canonicum Etegularem,
in

tertiaeditione Romana, cap 18, prout leguntur in

:

Canonicorum Laterahuc transfero In ecclesia Bononia;, quie est sub nensium cjusdem civitatis
Monte, sacellum extat invocatione S. Joannis in

inMemoriishistoriciscpiscoporumBononia;,Ga.spahominum lionorem Bombacium in Sacris memoriis Mansisanctitate illustrium, et Antonium niensium quod prseterquam iu Bononia pcrlustrata

nium

dominorum de

S Cceciliae, Petrus Lucensis CanoOleo virginis Bononiensis. Lateranensis Ordinis Vitam httjuB nicus ltegularis
facinora conscripsit fueVirginis et egregia ejus cjusdem, rector conscientiaj ct cnnlessarius rat enim citataB Vita_ ab ipso exaest ex fine
:

Bentivolis, exstructum in honorem ab ubi sepultum est corpus B. Ileleme

sicuti
ratffi

desumere tamen nunquam typis cst edita, sed asMutii Maria3 Grati Meservatur inter manuscripta Bononiensis Canonici. Scriptor quoque tropolitan longiori stylo vitam anonymus, sed synchronus, Tomus VI. Septembris
.

catalSanctorumetlleatorumBononiensiumevulgato Cardinahs Gabnelis post Archiepiscopalem librum nomcn. descriptum est B. Belenffl ab Oleo ralBMti lk-In.a anno 1520 **mec 2 Mortua autem cst beata quo tempore usquc in praa- fU| immrdie xxni Septembris; a repu^u.nhuus Or- morabilis. sens scientibus et neutiquam est. Non publicus eidem cultus exh.bitus dinariis, cst appellata, ejusque solum cnim Beata passira

qua-

imago cum
est
ipsiUS

etiamdie cjusdem

verura radiis ac splendoribus depicta; festo capsa, in qua recouditum

,

corpus, apcritur

atque ad popuh vcnerationem ^T

656
AVCTORB
j. s.

DE

S.

HELENA AB OLEO VIDUA

aliam fuisse scriptam a Petro Lucensi,
sit vitse

nerationem exponitur. Appensa quoque semper fuerunt ad ejus sepulcrum sig-na pro gratiis ejus intercessione a Deo collatis. Quocirca Petrus Aretinus, auctor Beatse ipsi

part.

"

Giornata

2.

contemporaneus, pag. 103, de* suoi Rag-ionamenti sic scribit

Ed

vi si attacco piu ceri, piu vesti, piu camiciuole, e piu tavolette, che non sono intorno

in

un anno

nomine Petri Lucensis alii protuterunt. Habemu tamen et aliud scriptum, cui ejusmodi erat titulu exterior, ut notavit P. Joannes Baptista Scorza
Rector collegii Societatis JesuBononiensis, Beat
Helense Vita descripta a Rev. P. D. Petro Lucensi

compendium, tum quod contineat ea qu

cum qu

alla

sepoltura di santa Beata

<

Lena dalP Olio

" Bolojrna. Enimvero auctus adeo est subinde donariorum arg-enteorum numerus,utanno mdcxcv, facta restauratione sacelli, in quo beatum corpus conditum est, expedire visum fuerit ea conflare, et in sacram arg-cnteam supellectilcm convertere. Non recitatur quidem in ejus honorem Officium, nec Missa celebratur; sed ab obitus tempore usque adhuc peractum est ac peragitur die ejusdem anniversaria festum cum peculiari apparatu et prsevia in signum celebritatis habendse seris Carapanipulsatione. Causa tamen beatificationis et canoniza-

anno mdxx. Verum ista scriptura potius est apologia pro iis, quse de Beata jam tum scripta erant aut scribenda, quam gestorum enarratio autvitee Historia. Prtvtereavix mihi persuadere possuni apolegeticam istam scripturam esse Petri Lucensis, cum auctor de Petro Lucensi frequenter fo. quatur, et semper tamquam de alia persona, non raro etiam cum elogio. Imo post medium auctor manifeste insinuat, non esse hanc Petri scripturam, cum testetur, se majorem partem iltorum
qiuvscribit, hausisse ex scriptis ejusdem reverendi

tionis hujus

introducta est, nec ullusunquam confectus fuit processus ab Ordinariis super ejus cultu immemorabili seu annorum centum

Beatse

nunquam

Quareomnino cxistimo, apologiam illam esse alterius,quamPetri, et exteriorem illum titutum codicifuisse adscriptumabaliquo,quinon
patris D. Petri.

ante edita Urbani VIII decreta tametsi, cum de B hujus antiquitate nulla unquam excitata fuerit con:

scripturam itlam ejusve auctorem. QutV autem fuerit occasio scripti illius con cinnandi, abunde colligitur ex laudata Petri Lu
5

satis noverat

'" </' anc'

''

anojty.

troversia,

necnon episcopi pro tempore

(sicut

dictum

censis Epistola.
tatis B.

estj sciverint et approbaverint prajdicti publici cultus exhibitionem, perstat Beata hsecce in ejus possessione.

Hic enim inter alia sigyia sancti "'SCUHlflc "'n>a. Helense recenset, quod multi eidem etiam Z
:

Corpm
sins sub

ipul-

tart depnsiinin

Hvcde cultu sufficiente, ut Operi nostro inseripossit cum Beataj titulo Helena ab Oleo, accic'}

post mortem obloquerentur, hgec Latine scribens post alia Virginis autem hujus vita et etiam mors
persecutionis tempestatibus seraper hactenus fuerit agitata, adeo ut incredibile dictu sit (ut de vita nunc sileam) quantus qualisque sit post mortem

cum

/'/<

intrgnim.

rate prosecutus est Sanctissimus Dominus noster Benedictus. Nam verba Italica Petri Aretini insinuant, vetustissimam esse consuetudinem offerendi ad sepidcrum Beatse cereos, tabellasque vo-

adversantium malig-nantiumque hostium numerus,

famse, sanctitati, vitae ejus, rabidis morsibus detra-

Porro sacellum S. Gsecilise, in quo sub altari depositum est Beatm corpus, adivi et intravicum socio anno 1753, mense Aprili, et non modo Beatm imaginem radiis et splendoribus exornatamjuxta altare vidimus, suspensaque ibidemdona votiva; sed aperta etiam nobis arca, corpus ipsum tustravimus, partim carne vestitum, non tamen incorruptum. Masihus in Bononia perlustrata pagMI ad xxiii Seplembris ait, memoratum corpas sub
tivas.

hentium, ssevissimeque in eam debacchantium, eorum, inquam, quibus vita illius, sanctimonia, hemores, illustriaque facta fuere occultissima, ut merito concludi possit, mundum cum hac Sponsa
roici

Christi nihil habere

tur, faveret,

defenderet.

commune,- alioquin suffragereCum ex adverso omnes

ipsiusVirg-inispatresprobatissimae vitoe et nominis,

quibus totaVitseilliusseries,finis, propositum,g-esta

fuere perspecta;

omnes

prseterea probi civesetpri-

mates urbis, quibus aliquid

altari

depositum fuisse anno 1650, die xxn Dein sacello S. Csecilim,

cembris, quod afflrmanti facile possum credere,

cum ab initio quidem

vitse ejus vel g-ratiarum fuerat impertitum, sanctitatem ejus attestentur, et faveant. ait, illam persecutionem a Beata,

Tum

atnon

sub Altari, fuerit seputtum. Nihilo magis negavero, visitatum fuisse anno 1614, dievNovembris,
a superioribus ecclesiasticis, ut prmmittit.

dum
6

viveret, fuisseprtvdictam.
*
,._

Nam anonymus
certe

rum, quod addit, repertum fuisse omnino integrum non sic intelligendum est, ut nidla pars carnis tum consumpta aut putrefacta fuisse credatur.
Vitm scriptor,

Ve-

Et mox asserit, excitatam fuisse ab his prseci__.._j _w _ (_ quorum intererat vitae innocentiam etintegritatem tutari, et in ejus defensionem arma sumere, ut
-_
_.*_.
i

v*_-V*

tnm scriptt itrr aw tuit*

_

pue,

*tf*S*

*^
'

sunt, inquit, aliqui ecclesise praslati,

nommlli

Reli- jT

g-iosi, spiritualis vita3 titulo insig-niti,

sufferre

non

non carursse aliqua corruptione reliquas corporis partes, pectusque solum sine corruptione inventum contendit. Quare voluit Masinus dicere opinor vorpus anno 1644 inventum in eo statu, in quo
vidimus, ut aliquo modo integrum sednon incorruptum. 4- Quod autem spectat ad ViUv scriptores jam enumeratos, habemus fere omnes, et certeprimos
ipsi

quem cocevum,aut prima visitatwne corpoi-is B. ITeleme, quam quadraginta et quatuor diebus post mortem BeaUv factam dicit,
supparem credimus,
fatetur, in

valentes in ea sanctitatis et virginitatis nomen. hisce quidem laudatus Petrus conctudere ni-

Ex

titur sequentia ; Quae omnia mihi inconcussam fidem faciunt, Deo acceptissimam, etejus oppletam

illud

nos

dzcipossit,

Vita scripta

muneribus. Verum, ut sanctos B. Helena. mores sic non admisero sanctitatem ipsius recte inferri ex muttitudine obloquentium post mortem. Quin potius existimo, oblocutos fuisse viros prudentes, quia discipidi et amici BeaLv statim post obitum ipsius midta vidgabant prorsus incredibilia, ut obloquentes magis

minime negavero,

Petro lncensi
:

scri-

ptum Apoh
gsticwn,

piwcipuos, ex quibus ceteri sua hauserunt. Priest Petri Lucensis, Prioris canonicorum Lateranensium S. Joannis in Monte, sive Epistota ejusdem ad Leonem Papam de Prore*su et exitu vita?, D. Ileleme, data xn Octobris am 1520 tdest, non mtegris duobus mensibus post BeaUv obitum. Opmor,
et

ma

improbarent ridicutas fabutas, qxuv de Beata vulgabantur, quam mores aut gesta B. Helense. Si qui vero ipsam quoque Beatam fortasse tibemom censura perstrinxerint, id factum fuerit, quia ineptuv, quee vutgabantur, ipsi attri-

BeaUv

buebantur ab

iltis,

qui eas ex ore ipsius haberese

hancEpistolamvocariVitam,nec

dxctitabant, tamquam eidem revetatas, et ab ipsa directoribus conscientise suee manifestatas. Certe adeoincredibiliasunt, qumdeB. Helena ejusquere-

revelationibus

DIE VIGESIMA TEliTIA

velationibus primum fuerunt verbis jactata et mox scriptis consignata a Petro Lucensi, ac deinde
,

657
ita scribit

bus Beatx, de quibus

Fuit haec Virg-o...
rilia,

Petrus Lucensts:
imperatoris...

***<"*

magni Turcarum
est, die

Aurr(ari _

tfficere

nt~

rolixi r

uberius in Vita prolixiore,ut mirari nequeam,Bononienses prudentiores et veri amantiores, quibus etiam accesserunt Romani,ut ex Vitaprolixiore liquet,id genussennonibusetscriptis fuisseoffensos. 7 Itaque auctores ejusmodi assertionumapologeticum scriptum prsemittendum censuerunt priusquam prolixior Vita, aut Opus aliquod de Beatse revelationibus componeretur.At illa ApologiajtaUce scripta, numquam suffciet apud prudentes ad fidem conciliandam omnibus istis, quec in BeaUe Vitis fuerunt imprudenter asserta. Ipsa potius
,

ministerio angelico ^Miadepatransvecta , illicque loci reposita, ubi sui reputati /r*<yu*m a 7"" parentes habitabant eorumque nata, quae eodem
et

eodem, quo nata

;

orta erat die, Constantinopolim in cunis transportata,

(sic

J"" imjteralorem

unde

illa

sublata fuerat. Auctor

anonymus

venient

Apologianonpaucahabet,qusenumquamfldeminapud viros vel mediocriter doctos et criticos,proesertimcummultasolum jactentur ,et audasint, ut alia

vocabo, sive ille sit Pompeius Vizzani, sive alius) Vitie prolixioris a natalibus ejusmodi similiter orditur disseritque satis prolixe , ut ostendat, B. Helenam revera Turcarum imperatoris fdiam fuisse. Verumpro re adeo incredibili nihil affert argumenti, nisi revelationem B. Ilelense, ut vult, factam. Ad ipsam vero revelationem pro,

eum

cter assey^antur sine idonea probatione, etsi talia gravissimistestimoniisfidem vix invenirent, alia nidlis
fierent.

hominum

testimoniis credibilia
Vitis collata,

Ex illa tamen Apotogia,cum

commentitia illa asserta, quibusVitic abundant,non esse attribuenda dictis 15. B Helense, sed illorum levitati, qui ex obscuris Beatee verbis m.ulta improbdbilia sine judicio asseruerunt, ut ostendam inferius. Jam veropost dictam Apologiam scriptam est Vita prolixiorab auctore anonymo,quinullibiinsinuat,Beatamsibi familiariter fuisse notam.Profdetur ille,omnia sehaurire ex scriptis illorum, qui B.IIelenam noverant, mxdtaque ex ore ipsius didicerant, ut fortasse non fucritplaneeontemporaneus,sedsuppar,autpuerfortasseveladolescens,dumillasupremumobiitdiem. oiffiu forte 8 In UtterisP. Joannis Baptistee Scorza, RectouuctorPoinris Bononiensis Societatis Jesu, qui monumenta peius Vizzailla omnia Majoribus nostris transmittenda curani.nonedenvit, datis anno 1630, die xvi Februarii scriptor
colligi posse videtur

bandam varia affert, nimirum Beatam aliquot personis dixisse, se Bononiensem non esse, sed peregrinam eos non esse parentes suos, qui pro parenlibus habebantur, scd alios. Paucos etiam nominat, quibus ait ipsam dixisse, fdiam se esse imperatoris Turcarum, idemque argumentum repetit deindein Vita. Atnumquam mihipersuadebunt Vitze scriptores Beatam omnia dixisse,
; ,

quie ipsam dixisse asserunt, feste non raro contradicani'.

cum

sibi ipsi

mani-

E
plaribus, qao$

etde 1U Circa ipsos natales manifeste falsa et incre-

dibitia dicentem facit Anonymus. Nam ait, LeonardumVenetum,CanonicumLatcr ht< t,s<'m,anno 1518 ad B. Ilelenam tulisse effigiem Mahometis II,
l

Bcatx consangutneot

faatanomj-

quem

itle

mxu: patrem Helenae certo cxistimabat, quam-

vis, ait

auctor, numquam id ipsa clare alicui expomisaet. DeindeaitLeottttx/fnt institisse,utaliquid expiscaretur de patre llelenam cero respondisse,
;

in illa imagine tam clare se intueri effigiem et formam patris et matris sute, quam manumpropriam, quam inquit, aspiciebat. Post alias nugas

prolixioris illius Vitie dicitur dominus Pompeius Vizzani, nobilis Bononiensis, avus unius e magistratibus Bononiensibus illius temporis. Idem igi-

turfuerit Pompeius Vizzani, qui Historiam Bononiensem Italice conscripsit, anno 1002 impres-

sam. Laudatus Scorza de aucloritate illius Vitse subjungit,Canonicos RegularesS.Joannis inMonte asseruisse, Vitam fuisse compositam ex documentis tabularii sui, quse non ornnia amplius inveniebantur, foYtas$e,inquit, quodnon essentrestituta. Forte etiam, quod auctor aliunde documenta queedam habuisset, aut ex acceptis plus collegis-

quas mitto, facit dicentem, scrupulis agitatam fuisse, quod aliquando dixisset, quinque annorum fuissese, dumtransferretur, quandoquidem ipso die natali fuisset translata. Jlunc vero scrupulum ipsi exemptum, narrat auctor, revelante ipsi Domino, ipsam tempore translationis tantum accepisse intellectum, quantum habet quinque anno-

rumpuella. Inde deinde inferebat, inqtiit Anonymus, dicens: Et hac de causa recordor, propriis ocumeam, mnltaquc lis me vidisse patrcm et inatrem habco mcmoriam. Mox, inalia, dequibus claram
stante Leonardo, ut aliquid de matresuadiceret, respondisse asseritur, matrem suam fuisse Chri-

set,

quam

illa

continebant, ut nonnulli scriptores

li-

non raro faciunt, conjecturas formando easque

beraliter asserendo. P. Jacobus Quaille S. J., qui dictam Vitam pro Majoribus nostris acceperat,de

eadem anno

1G30

Roma, ubi tunc degebat huc

,

stianam. Ex Christiana autem matre infert au- p et hac ctor, ipsamfuisse ex domo Paleeologorum, Ileleuam fuisse consanguineam vult de causa marchionis Monferratensis, quod eidem quoque revetatum asserit. Addit mox auctor alios B. lle,

scripsit sequentia : Jam habeo apud me Vitam B. Helena? Bononiensis, Italice descriptam in folio vi-

sex quaternionum, ac proinde mittendam... suotempore. Non estquodilla retardetOpus aK. V. susceptum, quiaomniumjudicio non videtur in lug-hiti

consanguineos, ex revelatione notos, ut ait. Fuit nimirum ex familia S. Catharimv virginis episcopi Bonoet martyris, ex familia S Petronii
lenae

cem edenda, saltem

eo modo, quo scripta est, atque

famitia beatissinue VirgiUsec Anonymus. nis Mariiv. h<nemai Mirabitur studiosus lector, nec immerito, si ]
niensis, ac

demum ex

ideo forte hactenus fuit suppressa.flVm? aidemperspectis, Vitam quoque ipsam studiose perlegcre volui,ut saltem probabiliora fragmenta Latino sermone tectoribus communicarem, si videretur expedire. Verum, perlecta Vita tota, ab eo etiam co?isilio discedo. Quamvisenitn dubitarenequeam, quin nonnulla contineatvera, difficillimum tamen est vera secernere a falsis, et pteraquc videri debent dubia, cum omnia eodem enuntientur modo,
illa

ejusmodi nugas voluero refutare, cum sufficiatilobservareex quilas recitasse. Lubet tamen pauca non esse colligi videtur, ridicula ilta asserta bus

urqnaqaam
Beatx attri-

etiam, quic certo sunt falsa. 9 Itaque sotwn breviter examinabo

Beatam runt. Utrum occasionemillacomminiscendisumalio modo pserint ex ambiguis Uelenmdictis, an Anonydecepti fuerint,non disputo. Si credimus existimabat, Mahometem II cssc mo, aliquis certo palrem llelena; et illius imaginem a/fcrcbat
,

contnwntn, qui ipsius Uelenae, sedillorum potius omni ex parte mirabilem facere volue-

aliquot

utriusque Vitie capita, quod videam, illa fuisse adoptata a nonmdlis scriptoribus, quorum Opunataliscula habentur impressa. Primum est de

quamvis numquam id ipsa clare alicui certo credebat Si autem illerem adeo incredibilem deeatestimonio, quam de illius sine claro Helenae possumus ct viri prudentia opinionem habere
,

exposuisset.

quomodo

658
-

DE

S.

HELENA AB OLEO VIDUA

amplius evenire nequeunt
leviter scribere futura,

M
J. s.

quomodo non merito susjncabhnur ipsum multa

qiuvsivisse et interrogasse

Jam vero

si ausi sunt

ut atiquid audiret,

quoopinionem suam imprudentem confirmaret? Quomodo fidem meruisset Beata ipsa; si asseruisset, in imagine Mahometis perspicere seformam
patris et matris sux, recordarique se propriis
oculis vidisse patrem Mahometem? Quomodo verum fuissety quod aliquando dixisse asseritur, quinquennem setranslatam, si ipso natali fuisset

quorum fatsitas poterat postea deprehendi, quam fldem morentur deprmteritis

,

bus, qiicV

iisque sua insolentia ptane incredibilieadem libertate asseruerunt, reciaman-

transtata, etiamsi tunc intellectum puellx quinquennis accepisset? Neque enim puella recens

nata quinque annorum esset, etiamsi haberet intellectum pueltce quinquennis. Prceterea Anonymus initio Vitse affirmat, Helenam usque adannum

tibus tunc temporis ipsis magna ex parte Bononiensibus ? 14- Hac de causa soio silentio prcvtermittam mul- Au a l(m ta biographorum asserta, qiue pertinent ad exi- ""'^one^ miam B. Helenas exceilentiam, nec examinabo, an ,,ic1 eitib'<k. more beatis Ccvii civibus usitato viderit divinam essentiam, quoties feredesiderabat, ut impruden,
'

tri^esimumoctavum autnonum aetatis semperexistimasse,iissenalamparentibus, a quibus Bono-

nue

fuit educata.

Quomodo

igilur postea recorda-

ter asserit et subinde repetit Anonymus. Non excutiam, an postquam in lucem prodiit, fuerit aDomino sanctificata, ac postmodum nunc sub columnunc sub ignis forma Spiritum sayictum bae acceperit, ut habet etiam Petrus Lucensis. Non
,

batur visi patris Mahometis? Si quid simile umquam dixisset Beata , prudentium virorum fuisset ipsam dedocere.At ego minime dubitavero, quin mera figmenta sint, aut somnia creduLv simplicitatis
*cd fortc ex

investigabo proiixius,

an

sine corde proprio per

hominum,

alia

ex

aliis colligentium.

ambiguis
rjtts

divlh

12 Petrus Lucensis in laudata Epistola prsebei fundamentum cogitandi, multas fabelias profluxisse ex verbis Beattv non bene intellectis,
lens, ut
est, licet

dum ita

scribit: ProphetiEe etiam spiritus in ea fuit excel-

ex innumeris ejus vaticiniis deprehensum plerumque difficillimum fuerit ejus verba

exacte et certe intelligere:

cuit in ea

tamque

insig-niter emi-

donum

hoc, ac per universam Italiam rei

hujus experimentum sensere, ut nequeat ab obstinatissimo etiam hoste neg"ari. Hsec ille non sine

exaggeratione, cum B. Helena non videatur multis locis nota fuisse extra Bononiam cumque in Vitis diligenter perlectis clara prsedictionis propheticcvexempta nondeprehenderim. Verum omissa illa exaggeratione, consideremussoium pleruraque difficillimum fuisse Beatae verba exacte et certe iuteHig-ere. Etenim debuissent familiares B. Helenae, qui modo ipsius patres, modo filii vocantur et
;

multos annos ante mortem vixerit, ut rursum afflrmat taudatus Petrus, atiegans testes quinque sub eodem Ordine degentes, qui viderint, aperto post mortem corpore , loco cordis inventum esse aiiud quidpiam a corde diversum. At non erant allegandahic Religiosorum testimonia, sed medicorum, qui secundum Anonymum quinque adfuerunt; et miratiquidem sunt, cor Helenae in atiquibus db usitatis cordibus differre; sed non dicuntur asse- E ruisse, illud cor non fuisse. Tandem non excutiam innumeras visiones, prsedictionesque obscuras, et alia bene midta mirabilia, quse in Vitis leguntur, contentus breviter dixisse, mire omnia videri supra verisimilitudinem exaggerata, ideoque malle me omnia omittere, quam proiixas texere disputationes, lectoribus nihil profuturas. 12 Quapropter brevissimum dabo VitcVcompen- Rreve viix dium. Nata est B. Helena Bononise, et patrem ha- et gcstorwn compenbuit Silverium Dug-Uoli, notarium Bononiensem, dinm matrem Penthesileam Boccaferri, item Bononiensem, quorum vitcV integritatem commendat Ano:

ex quorum

omniafere in Vitis relataprofluxerunt,cautiores esse,quam ut verba ainbigua, quorum sensum cerio intelligere nonpoterant, suo ingenio exposita in vidgus spargerent cum hac imprudentia factum sit, ut multi se opponerent, dicerentque, non esse vaticinia, quee iiii verbis et
assertis scriptis
13.

Helena3 attribuerant.

nymus. Nata aidem est secundum Anonymum anno 14-72, et prioribus potius, quam posterioribus, anni mensibus, ut cottigo ex setate, quam eidem attribuit. Multa pietate in annis pueiiaribus ornatam fuisse, et summa obedientia matris sUcV mandaiis obtemperasse refert auctor Anonymus. Hic item narrat, votum virginitatis ab eadem ante nuptias nuncupatum. Atego magis mihi persuadeo, desiderio quide?n servandcV virginitatis flagrasse Puellam, idque firmiter diu eidem fuisse propositum; sed voto adstriciam fuisse vix cre- F dere possum, cum ilte multa referat, quse cum tali

vxalc ab
'/".

au-

ibns COt*

lccta.

Hinc auctor ApoiogicV circa medium fateri debuit, multa atio sensu fuisse dicta ab Helena, quamfuerant intellecta et exposita. Ubi enim asseruerat ,nihil non fuisse imptetum in sensu intento a Deo revelante, quod certissimum est, admissa ipsa Domini reveiatione subjungit Hoc dictum
13
;

voto cvgre consistere possunt. Dicipoterit,

faisis

eapro

sit

intellectn,

de sensu vcrborum, quse subinde aliter fuerunt quam in luinine divino erant revelata. Et

mox: Unde

multre revelationes Domini sunt sub conditione, multtEque defectu conditionis positse non sunt impleta?, ut videntur sonare. Alite suo veet obscuritate

lamine
ctis

tura rationali

tam vivente non

habenda: neque difflculter admisero, incerta mihi videri omnia, qucV inter matrem et Helenam facta narrat auctor ante contractas nuptias. At saltem nuptise ipScV nequaquam sunt dubitv, sed certse: nec ad eas coactam violentia matris vult auctor atpost nonnultam repugnantiam, demum
;

difficiles sunt,

ut a crea-

sint intellecta;, ut in san-

prophetis antiquis perpetuo apparet. Multje etiam fuerunt a Deo revocatae ob mundi indig-nitatem. et occulta Dei judicia: quemadmodum etiam
subinde,

dum de se loquebatur, credita est loqui ex luminc prophctico. Itaque mirum non videatur,

Helenam aitAnonymus,quando mater non amplius urgebat, sed ptenam eidem reiinquebat libertatem, Nuptias autem contraxit, ut alibi ait, agens annum setatis decimum sepiimum, cum Benedicto ab Oleo (Italice dall' Og-lio) qui a quadragesimo tvtatis anno non tonge aberat;
in eas consensisse

aliquot vicibus aliter couting-ere videatur, quam fuerat intellectum, aut si id posteaaudiatur. Ejussi

modi excusationibus etiam utitur Anonymus auctor VitSB prolixioris. Prseterea clarum est non

modo ex Vita

prolixiore, sed etiam ex Epistola Petri Lucensisytionnidla statimpost mortem Bea* t&jactata et scripta fuisse, tamquam prxdicta ab ipsa Helena, qua> necdum evenerunt, etpartim

eoque vixit annis fere triginta, in summa et concordia. Post mortem mariti, uttimos vitm annos transegit vidua, et defuncta est anno 1520, die xxiii Septembris. Sepidta est honorifice, etmagno cum populi concursu, in, ecclesia S. Joannis in Monte, et in sacelto S. Ccvciiiee, quod suis

cum

pace

sumptibus dicitur extruxisse. 16 CeterumK Helena passim hoc tempore Vir- ** m g*o vocatur a scriptoribus Bononiensibus, quia Vi^BeZ

^
:

tcV inconjv9io

DIE VIGESIMA TERTIA SEPTEMBRIS.

scriptores asserunt, ipsam cum marito etiam virginitatemservasse.et conjuges mutuo consensu ab actibus conjugalibus abstinuisse. Scio sane, nonnullos reperiri viros et mulieres sanctas, quse
tee

659

in matrimonio illibatam conservarunt virginitatem, ideoque lubcns agnosco, hanc minime incre-

dibilem esse,

dum asscritur a testibus fide dignis.

Verum quanto attentius considero asserta Petri Lucensis de virginitate in matrimonio servata a
B. Helena,

omniaque adjuncta de modo vivendiet agendi cum marito, quwfuse referuntur in Vita prolixiore, tanto minus virginitatem ipsiuscerto asserere ausim. Hac de causa B. Helenam non vocavivivgiuemjicetnolim absolutenegare, virginem permansisse in conjugio sed solum dubitem
;

termissisque omnibus excellentiis, quibus Vitse scriptoresh. Ilelenam beatissimse Virgini Marise in multis similem facere voluerunt, solum observo, ad laudem Beatse multum conducere testimonium Petri Lucensis quo ait, existimare se immunemsemperfuisseapeccato mortali, opinionem suam confitvnans his verbis Cujus rei ego ipse, qui infra sexdecim annorum spatium ejus spiritualem curam gessi; cujusque <reneralem totius Vitae confessionem stepissime audivi, testis sum, et pie
\ :

HM
J 8
tif*
irrn'.-

cenlia.

credo ita fore. Item testantur et plures alii ipsius patres probatre vitre, qui adhuc supersunt; cum in
ea nihil

umquam divina; offenspe deprehenderimus, quodgrenusvenialismacula: excedat. Sipluranon addam de B. Hclena, velim ignoscat stadiosus
lector.

devirginitate,cum ob fidem non satis probatam testium, qui illam asserunt tum ob alia multa ab
;

Nequeenim mihidefuitdiligentiaadomnia

studiose perlegenda, nec bona voluntas ad Vitam

illis

testibus relata, quee

facturam fuisse Helenam

difficulter

credam,

si

servare voluisset, et buisset consentientem

17

virginitatem in matrimonio maritum proposito suo ha-

etiam totam Latino sermone dandam. Vemtm, omnibus consideratis hanc potius brevitatem praeferendam credidi imo maluissem ab omni prosus gestorum examinc abstinere, si gesta ali,

Quare plura hac derenon disputabo,prse-

qua non fuissent asserta

in libris vulgatis.

DIES VIGESIMA
Sanctus
S. S.
Felix,

QUARTA SEPTEMB.*
pania
Gallicana.

SANCTI, QUIVIII KAL. OCTOBtt. COLUNTUR.

Andochius

presb.

Thyrsus

diaconus

S. Geremarus abbas,

Flaviaci in

martyres
in in

apud

Insula Francise.

Sidolocum
stodunensi

territorio

Augu-

S.

Chunialdus

presb.

Salisburgi
in

Gallia.

S.
S.

Gisilarius presb.

Germ.
prope

S. Terentius Mart., Pisauri in ducatu

S.

Gerardus

episc.

mart.,

Urbinate.
et

Danubium
Socii

in

Hungaria.
S.
Victoris,
Galliae.
conf.,

Paphnutius
in

martyres

S.

Ysarnus
Massilise in

abbas

Thebaide.
Episc.
Conf.,

Provincia

S. Rusticus
nis in
c S.

Arver-

B.

Dalmatius

Monerius

ex

Gallia.

Ordine Praedicatorum, Gerundae

Ama

virgo,

Jovisvillae in

Cam-

in

Catalonia.

PR^TERMISSI ET IN ALIOS DIES RELATl

Priscilla apud Rabanum memoratur, consentiente Bedse Martyrologio,
tionibits.

hodie breviter Roraae

est

prout excusum

cum multis

addi-

hoc Testivitas B. V. Mariie de Mercede celebratur dupiicis ; sed ea difdie in ecclesir Officio ritus Opus partieulare de bealissima Virgi-

Suspicor, annuntialam occasione Li-

sepulberii Papte, qui in Priscillne ccemeterio matronam est, et designari S. Priscillam tus

ferturad ne Dei Matre concinnandum. Interim videri possunt dicta de institutione Ordinis B. M. V. de Mercede in VitaS.Petri Notasci ad xxix Jan.
recurut abbatis Laubiensis, translatio

Romanam; de qua actum

est apucl

nos ad xvi
Januarii.

S. Abelis,

Syenev&n&us episeopus Arvernensis ad hunc diem datits apud nos xvm refertur a Ferrario
,

Antverpiensibus, rit in duobusKalendariisMss. nimirum abbatuvS. MichaHis attcro, altero S.

Salvatoris.

Non

alius est Abcl

quam archiepi-

Januarii.

BeJie&ict\,OrdinisVallis-umbrosx,meminerunt Dorganius et Menardus, sed neuter assignat locum xtbi vixit aut defunctus est: prior tamen abhatemvocat.Bucelinus plitra dchenedicto meOrdinis morat: unde video, designari illum Benedictum, de quo apud nos Vallumbrosani xx Januarh.

Aug-usti. scopus Remensis, de quo actum ad v in Florario Ms. AS. Walburgis V. translatio est w Februarii. cta data sunt ad t o\\i\m\ctt\\3 puer a Judxis occiS. Joannellusai^ Gelenium.At de eo sus, hodie annuntiatur apud
'
'

jam actum

est

ad

* Martii.

Runerti episcopi ctmnvtyvis mentioest apudsolum Orevenum. At, cum nonmemoret ille transia-

actumestad

tionem

660

PR.ETERMISSI
S.

quam varii recentiores annuntiant non existimo Grevenum de alio loqui Ruperto, sedexerrore martyrem
tioncm
Ruperti Satisburge?isis,
,

S. Eonii,

credidisse. Alii recentiores, qui S. Ruperti meminerunl sine mentione translationis utietiam
,

Calendario Stabulensi apud Martenium S. Ruodberti episeopi memoria, non sunt censendi de alio, quam de Salisburgensi agere. De
sit in

sine idiis adjunctis, mentio est in Calendario Stabulensi apud Martenium tom. G Collect. ampl. col. 676. Non novimus hactenus alium ejusnominits Sanctum prgeter S. vEonium episcopum Arelatensem, de quo actitm est
fit

l)

Rosa? virg-inis mentio

ad xxx Aug-usti. apitd Grevenum, et in

eo

apud nosad

sxvn

Martii.

S. Innocentii

episcopi Dertonensis ordinatio mexvii Aprilis.

Martyrotogio Ger?nanico t sine aliis adjunctis. Suspicor, designari S. Rosam Viterbie7isem, de

qua ad

iv Septembris.

moratur a Ferrario, utjam dictum ad Acta data

S.

Abadirus et Iraja soror ejus martyres annuntiantur in Fastis Coptitarum ecclesiee Aiexandrinse
litos plane ignoramits, nisi sit aut Rhais virgo Alexandrina, qitse apud Grsecos variis diebus memoratur, Habitit illa Socios martyrii non nominatos a Grsecis, inter quos frater ipsius essepotuit. De Heraide ilta et
Ilerais

JoannisBaptistseconceptio

ad hitnc diem expri-

apiidLudotfum.

miturin omnibus Martyrologiis antiquis Latinis, et in pluribus etiam recentioribus. Videri possunt dicta ad Sancti Acta xxiv Junii.

Hermannus Contractus, scriptis notissimus, ad 19 Julii apud Bucelinum vocatur Beatus. Addit
festum ejus 24 Septembris recolunt. Hac decausa idterius examen decidtu huc remissum fuit. Habetur revera hac die in Necrologio S. Galli sed illud nonimportat cultumpublicum. Aliundevero non habeo indicia cidtus
taraen
:

Alii

cum intetlexerim, ipsum saltem non abbatia Richenoviensi, ubi fuit monachus.Mabillonius sec.6 Actorum Ord.S.BenediHermanni,
coli in

ad v Septembris episcopus Neptensis in Africaetmartyr, hodie iterum commemoratur a Casteiiano. Nos de Lasto egimus cum Martyrologio Roman o ad vi Septembris. Quadraginta novem martvrum, qui Chalcedoue
S. Laetus,

Sociis egimus

passi sitnt cum S. Fuphemia, ad hunc diem in Martyrologio Romano memoriam ceiebrat Ba- E
ronhts,dicensbestiis objectos fuisse, divinitus-

llermannum in Prsetermissis tantum memorat, et in Annalibus tom. A-pag. 549 mortem ejus refert ad annum 1054, sed sine ulta mentione cultus ipsius ecclesiastici. Qum oriri potest suspicio ex dictis Bucelini de reliquiis,
ctipart. 2

jam sublata
S. Gaug-erici

est in Prtetermissis ad xix .lulii. episcopi elevatio annuntiatur Came-

raci

apud Molanum, Ferrarium,

et in aliquot

Kalendariis Mss. Acta data sunt ad xi Aug-usti, S. Genesii martyris ad hunc 4ie?n mentio fit in Martyroiogio Autissiodorensi, ubi annuntiatur

CastroMeQumsivi satis diu, an Genesius iile ibidempassus videretur, distinctusque esset a Sanctis ejusdem nominis satis notis. At nullum in
diolano.

in territurio (id est territorio) Biturico

que liberatos, ac demum gladio percussos. In Annotatis observat, iliorum martyriumdescribi in Actis S. Euphemise. Secutus fortasse fiterit BaroniusGatesinium etMauroiycum, qitieadem fere habent, de iisdem quoque egit Grevenus et Canisius inGermanico. Henschenius noster ad 24 Aprilis observavit, in Ms. Synaxario Grmco bibliothecce Taurinensis annuntiari Martyres Chalcedonenses, qui possent esse quadraginta illi novem. At hoc quoque incertum est, cum videam in dicto Synaxario nihil adjungi. Quapropier, cum de quadrag-inta novem istis Martyribus nihil nobis innotuerit, prasterquam ex Actis S.EuphemicV, in quibus eorumdem prima

Castro reperire potui, ut verisimiliter sit Genesius aiiquis expluribus,qui?iotisunt.Ide?n exisiimat Catherinot in Sanctuario Bituricensi
illo

pag.

22.

ubi

ait,

ecclesiam Castri-Mediolani

certamina referuntur, sed mors siletur, ad laudata Acia iectorem remitto, data die xvi Sept. S. Lamberti octava notatur in Ms. Martyrotogio. Natalisest XV n Septembris.
Eustatius memoraturin FastisecciesiceAlexa?idrinse
ri

dedicatam esse S. Genesio, observatque, alterum esse S. Genesium mimum, alterum S. Genesium notarium Aretatensem (quibus alii plures addi possunt) et utrumque coronatum esse die, quo de utroque seorsum egimus, xxv Aug-usti.
Eusebii, Potentiani, Vincentii, Peregriui, Julii et Pontii, ut martyrum liom&sub Marco Aurelio,

(Galtice Chateaumcillau)

cum

apud Ludolfum, qui monet, eumdem Eustathio, de quo actum est ad xx

et

videSept.

Epig-enia? virginis abbatissas,

Eufemiae matris ejusmemi?iit G?*eve?ius. Co?ise?itiu?it Fto?-ariu?n Ms., et Martyrotogium Ger?na?iicit?n sed in
;

meminit hodie Galesinius. In Martyrologio

Romano Gaiiico, quod anno 1624 Leodii imjwessum est, pro Potentiano sitbstituitur Pruden.

tianus, et hic primo loco ponitur. Galesinhts in Annotatis insinuat, unde suos acceperit nimirum in Martyrotogio Ms., et ex Annalibus Artimani monachi. Verum nequeo dubitare, quin reduxerit Martyres jam ante memoratos.
,

MAugusti

Ad

dedi Acta SS. Eusebii, Pontiani (in

atiisActis ?otentinni dictiJV inceiitii etPereg-rini,

hocprior Iphig-enia, ut atias passim vocatur mater vero in utroque scribitur Eufenissa. Cum autem Grevenus addat, de iis agi in gestis S. Mattheei apostoti, nec iocum habeant in vetitstis Martijrologiis ?ios de iisdemadActa S. Matthevi egimus X \i Septembris. S. Candidus, ??iartyr Thebseus, ad hunc diem referiur apud Do?neneccum in Opere Hispa?iico de Sanctis Catalo?iice. Consule Appendice?n ad Acta S. Mauritii et Sociorum xxn Septembris. S. Lolanum hodie memorat Ca?nerarius. De eo apud ?ios ad XXII Septembris.
;
;

S.

qui sunt quatuor primi. In iisdem Actis memoratur Julius senator, qui ante alios quatuor occisus est, et coliiur 19 Augusti, itbi de
ipso actum. Itaque

hodie in Me?ioiogio et Meet in Fastis eeclesice Alexa?ulri?xseet apud Moscos. Vide dicta ad

Thecla

V. celeb?*atur

nxis Grcvcormn,

uti

jam quinque primos ex

iisdem Actis habemus, et solus superest Pontms, qui /brte Pontiauus erit, tuxato nomine

iterumproductus. Quidquid sit de Pontio ilto, nderx poterunt Acta aliorum quinque ad xxv
Aug-usti.

ipsius Acta XXIII septembris. Liberius Papa in Fastis atiquot hodie ??ie?noratur, ut dictu?n est, ubi gesta ipsius iliustrata simt, ad XXIII Septembris. Bernardi ep. etco?xf ?ne?xtio?\em facit Florariwn
S.

Ms.Plures Bernardi episcopi su?it Sancti,nec innxtitatiquo indicio aitctor, quem voiueritdesigna?*e,

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBKIS

r;i

gnare, si id ipse scivit multa enim corrasit, et nonnulla, qute non satis habebat pe7*specta.
:

Eusebii

Passio SS.Monachorum

martyrum NonantuliB, apud Dorganium in Calendario Benedictino memoratur. Eosdem ut Sanctos celcbrat Menardus,
quiaddit abHungaris ciesosfuisse.Ferrarius de iisdem meminit in utroque Catalogo suo, sed
nihiiaffert,quo cultus

illorumMonachorumpro-

bari potest. Ludovicus Vedriani in Opere Italico de Sanctis Mutinensibus de hisce Monachis agit pag. 66, quoniam ccenobium Nonantidanum est in agro Mutinensi, et pag. 68 ait ipsos coli die xxiv Septembris, imo festivitatem ipso-

rum

celebrari, ut, inquit, legi potest

apud pa-

trem Philippum Eerrarium in Martyrologio suo de Sanctis Italiae. Verum non debebat scriptor MutinensisFerrarium allegare pro cidtuMonachorum ccenobii Nonantulani, quod facile adire poterat,ut ipse ibidem examinaret,an revera colerentur. Quare laudando Ferrarium, qui cultum non asserit, satis insinuat, festivitatem illorum non aliter celebrari , quam qitod 24Septembris Monachorum itlorum memoria sit inserta Catalogo Sanctorum Itaiuv. At midtos aliosCatatogis suis inseruitFerrarius, etsi cultum non habeani. Quare de czvde Monachorum NonantulaniccenobiipoteritconsidiMabillonius in Annaiibus Benedictinis tom. 3 pag. 312, ubi adannum 901 stragemillamnarrat; sed monachos occisos nec Beatos vocat nec Sanctos aut
Martyres.

D ubi eo tempore variw vigebant hsereses. monachi meminit hodie Ferrarius in Ca* talogo generaii, eumque Placentiae locat. At de illo Eusebio nihit dicit in Catatogo Sanctorum Itatiie, ei fortasse rectius. Certe in nutto Martyrotogio aliove documento fidei satis probatee Eusebium itlum Placentinum reperire potui. Ferrarius quidem inAnnotatis ea affirmat,quse nullum retinquerent dubium, quin Eusebium aliquem coluerint Piacentini si ipsa Ferrari asserta nobis indubitata viderentur.Verumnon raro deprehendhnus, scriptorem iltum plura asserere, quam satis noverat nec desunt rationes suspicandi, id ipsum contigisse in assertis deEusebio; cumPetrus Maria Campi, canonicus Placentinus ,in Historia ecclesiasticaPlacentina iib. 5 ad annum 429 de Eusebio agat adeo dubitanter etjejune,utdictaFerrariidestruat magis, quam confirmet,et mihi mini me persuadeat ,Eusebium aliquem Ptacentix cultum fuisse,distinctum ab aliis ejusdem nominis Sanctis, quos habent variie civitates Italiic. Ugheiius tom. % Itatuv sacrse in S. Mauro, qui tertius est in Catalogo episcoporum Piacentinorum edidit scriptum aiiquod; in quo dicitur fuisse Placen- E ticV attare S Eusebii monaohi, cujus JVstivitas est in Conceptione S. Joannis Baptistae, id est, die xxiv Septembris. Mojorem partem illiiis scripti recitavi ad xiu Septembris in S. Mauro epi; : ,

scopo, ibique ostendi breviter,non esse tate iiiud

Ab illis titulis ccque abstinet Muratorius, qui Muiime scripsit,inAnnatibusItalicV, ubi de eadem clade agit ad annum S99 el 900.

scriptum, ut futes eidem tuto haberipossit. Attamen ex eo scripto orta videntur, ea, qiue de Eusebio Ptacentino apud Campium tcgiodur
:

Quare non credidero facileClaudio Chalemot,in SanctisCisterciensibus ad huncdiem asserenti, monachorum illorum martyrii festum celebrari, prxsertim cum ab Hussitis occisos perperam scribat.Plura dabimus,si quis cuitum docuerit. Maria Vela, Ordinis Cisterciensis Religiosa in
monasterio Abulensi in Hispania, et anno 1617, utnotat, defuncta,cum titulo Beatee memoratur apud Henriquez et apud Arturum a Monasterio in Gynseceo. Venerabilis Marise Vita Hispanice primum, deinde et Italice edita est, qiuv videri potest cum non colaturut Beata. Nihilo magis nobis constat de cidtil aiiorum duorum, qui ad hunc diem apud Henriquez et Chatemo,

pag. 132 asserit, ipsum in Conceptione S. Joannis BaptisLv, sire xxiv Septembris fuisse defunctum. Addit, quod in illo scripto non tegitur, seputtum fuissea S. Mauro. At neque attarc cx allegato scripto fit certum, nec festiciias die 24 Septembris cclebrala, nedum mors eo die obita. Asseruut prmterea Ferrariuset CampiuspagAW, corpus S.Eu^ebii quiescerein ecclesia S. Savini, aitegatque ex tabulario S. Savini scrvptum aliquod,in quo dicitur In qua
:

nam

quidem
escuut

prresenti ecclesia (S. Savini) etiamqui-

S. Eusebius monacus etc. Verum, cum ibidem fatetur, hodie ignorari,quo ecclesuc toco corpora Eusi'bii et aliorum, quos ibi memorat,

tum commemorantur. Sunt iiii Nicolaus episcopus Roschildensis, et Arnaldus abbas Cistercienmemorati etiam apud Saussayum inter sis
,

deposita fuerint

sebii in ecclesia nequit fieri certa

ipsa c.nsh-utia corporis Euex scripto P

pios. In Kalendario excuso Divione ponitur Gerardus abbas Eberbacensis.

faiente ipso

ignoto, etverisimiliternon admodwn rrhtsto; Campio de existentia Eusebii in illa

ut monachus et discipidus Copris aut Coprius S. Theodosii ccenobiarcJue, memoratur in Me,

Greecorum impressis et inMenologio,quod Latinum fecit. At Coprium iiium non invenio in Menologio Basiliano, nec in aiiis vetustis Grcccorum Fastis, nec apud Moscos, qui
naeis

ecctesianidlumaliudhaberiveLoshim documentum. Pneterea recenscns quinoue aliosSanctos, quoruni corpora dicuntur sorvari >o ccclesia S. Savini, diem festivitatum singuiorum assignat,

Sirietus

nonvero

Eusebii.

Sabemus

Officiaparticularia

ecctcsicc Placentinse,

plerosque habentSanctos ecclesiseGrsecx.Latini omnes Coprium preetermisserunt ,exceptoCasteiiano, qui eumMartyrologio universali inseruit.

impressa \G%S;sed nuilum ibi Ofpcium, nidta festivitas EuseWi alicujus Placeniini,iicet Officia muitorum atiorum,quorum corpora in ecclesia S. Savini requiescere creduntur, ibidem inveniamJtaque nequeo non

Pneierea

quod Menese exhibent, nihil videtur fieri de Coprio, ut etogium quidem habeat in Mentcis, non tamen cuitus videatur fuisse aGrsecis.His de causisomittendum censeo Coprium, prsesertim cum prolixum etogium, quod eidem inMenseis datur,omnino fabidosum sit, nec quidquam de Coprio reperiatur in Viin Officio,
ta S. Theodosii ccenobiarchev, cujus discipidum faciunt Menxa. Ceterum si chronotaxis eiogii veraest, vixerit Coprius seculo vi inPatsestina,

dubitorcdc corporc scrrato in ecclesia S. Strvini, et de cuiiu ibidem asserto. Si vero de utroque constaret,necdum certo haberemus Eusebium Placentinum sed merito dubitaremus, an non esset atterius cujuspiam civitatis Eusebius, qui PtacenticV fuisset cuitus. Nam piures
;

civitates inier cpiscopos suos habent Sanetum aiiquem Eusebium,- Roma etiam presbyterum, 'remona habet S.Eusebium et vicinaPlacenim monachuminPaUestinadefi'\nct'" m,qu ol ^'1'lacentuv
( i \\

662

PRyETERMISSl
Kalendariis Antverpiensibus S. Michaelis et SSalvatoris. In Vita S. Richarii apud nos tom. 3 Aprilis pag. 446 Ocioaidus vocatur, diciturque successor S. Richarii, vir religiosus et sanctus. Heec forte et alia similia suffecerint coileciori Kalendarii sed ea soium referuntur ad mores nec cuttum insinuant. Germani abbatis mentio est in Ftorario Ms. Pro Geremari de quo hodie agimus, scriptum fuerit Germani; ut factum certe est in Martyrolo:

centicr ob nonnullas reliquias coli potuisset, si de cultu particulari alicujus Eusebii ibidem

I)

constaret. Greg-orius de Beldico, Ordinis

cio

Minorum, in Aprumemoratur apud Arturum a Monasterio

adduntur
et

in Martyrologio Franciscano, ubi

aliiplures ejusdem Ordinis.

nio

Omnes ille de more

beatos vocat ; sed nullum ex relatis hodie inve-

qui honoratur cultu publico, nec ulli titulum Eeati attribuit Fortunatus Hueberus in
,

Menologio. Verumtamen Jacobillus in Sanctis

Umbrite duorum ex
et

illis

cum eodum

titulo

Bemardi a Gualda Joamiis Teutoniei. Dum autem pro omni argumenio cultus publici allegat Martyrologium
Vitas concinnavit, videlicet
blico carere

gio Germanico. Idem apud Molanum Germarus scribitur, ei apud Grevenum Genianus. S. Anatholo episcopus, ut Brixiensis, hodie est in

Franciscanum, satis ipse ostendit,eos cultupuneque enim scribens in Umbria, et deSanctis Unibrnv ,recurreredebebat adscripto:

rem Gallum, quiomnes

cal, ut intelligeret,
ti

indifferenter beatosvo-

an

viri pii

inUmbria defun:

cultu publico honorarentur

sed id ipse cer-

tius in locis singulis aut

per

se aut

per amicos
titulo do-

investigare poterat.Atjam
suffecisse Jacobillo, xd

dudum animadverti,

aliquem Beati

quocumque modo reperisset vocatum nec investigasse, an recte beatus fuisset dictus. Qua de causa auctoritas Jacobilli nobis in hisce major non est, quam
naret, si illum ab alio beatuni
;

Arturi; nec illa suffecisset Frentauto, qui in Vita Belgica Joanrtis Teutonici ad hunc diem similiter Beati titulo utitur, Jacobillum allegans si severo examine stricte Beatos, quibus Ordo Franciscanus abundat,apersonis venerabilibus
separasset.
Roberti abbatis et confessoris

rario Ms.
dieni;

memoria est in FloVerum certo non spectat ad hunc cumque locus non addatur,ignoro,de quo

Catalogo generati apud Ferrarium at sequendie, ut Mediolanensis in Martyrologio Romaxxv Septembris. no Fimberti episcopi sine loco meminit Grevenus. Erit iiie verisimiliter Findbarrus episcopus, de quo agendum ad sequentem diem xxv Septembris S. Lupus episcopusLugdunensis in aliquibusMartyrologiis est ad hunc diem : at in pluribus et in xxv Septembris. Romano ad sequentem S. Anthilia V. M., ad hunc diem Aretii annuntiatur apud Ferrarium in utroque Catalogo. At documenta Aretio huc missa habent, ipsam, E xxv Septembris. coli die S. Solennis episcopi memoria hoc die in variis Martyrologiis, ut latius dicetur ad sequentem, xxv Septembr. quo est in Romano, Laurentius Martialis Julianus, Christophorus Victor, et atii decem mariyres, hodie nominatim exprimuntur in Fastis Hieronymianis Florentinii, quibus codices Corbeiensis et Epternacensis utcumque consonant; at tocus martyriiubique omittitur in contractioribus Hieronymianis aliisque antiquis Martyrologiis de hisce fere nihil invenitur .Nudum Juliani nomen
;

ti

expluribus Robertis, qui abbates fuerunt, toqui

volucrit auctor.

legitur in Augustano,

In

solo Autissiodorensi

Labbeano et Gellonensi. apud Marienium toni.

:

Samuel de

S. Thecla, Ordinis Carmelitarum, in Papicnso Carmelo, id est, in monasterio CarmetitarumTicini,anno 1650 hocdie obiisse dicitur, et

6 coiiect.

amp.

col.

722 habetur

Et alibi Juliani,

Christophori, Laurentii. Omissio loci statim

mihi

tam

in vita

quam

post

mortem miraculis
quas
;

claruisse. Ita habent annotationes Mss.,

l><tlres

Carmelitce olim Majoribus nostriscommunicarunt, et in quibus Beatus vocatur sed

suspicionem prcvbuit de Martyribus a die suo avulsis, eaque suspicio crevit silentio omnium martyrologorum medii sevi. Diu queerendum fuit,ui nonnidla horumMartyrum vestigia alibi reperirem, quod duo priores nuiiibi cum reliquis conjungantur.Existimotamen,me eoruminvenisse ad 28 Septembris in ipsis Fastis Hieronymianis, in quibus Laurentius, Martialis, aliique plures

tihdum eidem attribuere non possumus, antequam oraculo SedisApostoliCcvBeatisfuerit

iltum
}

dem Martyrum ctassem tandem

annumeratus. Domana aut Domania, uxor S. Geremari postea abbatis, cum titulo Beatae annuntiatur ab Arturo a Monasterio in Gyncvceo, ubi et cultum videtur asserere. Atlegitimum Domana? cultum non probari dicetur hodie in Annotatis ad Vitam S. Geremari abbatis, Verona; V. M. meminit Florarium Ms., sine aliis (ttljituctis.llanc \ eronam aon novimus nisi fbrte sit Verena V. M., quandie i Septembris dedimus; (nam h cvc aliquando Verona scribitur) aut Verona virgo, de qua egimus ad 29Augusti; sed /uvc ibi non dicitur martyr. Quidquid sit, non spectat utla ad hunc diem Verona.
,
,

hodierni conjunguntur
logio
die.

cum piuribus anony-

mis,et in Africa annuntiantur.EosdemMartyro-

Romano

Quarede omnibus

brevius inseruit Baronius eodem disseri poterit ad

xwin
Garg-ilium

Septemb.

Slcswicensium reliquiarum festiYitas, ad hunc diem notatur in Breviario Sleswicensi,impresso anno

151SJ.

martyrem, sine aliis adjunctis, hodie memoravit Castettanus. Reperitur Garfrilius in ctasse Martyrum modo memorata ex Hieronymianis, ex qua ittum sumpsisse videtur Castellanus. At idem quoque luxato nonnihil nomine invenietur ad xxvm Septembr. S. Vulgisus hodie, ut martyr, annuntiatur apud Saussayum, et ut cultus Firmitate Milonis in

Silvester Ordinis Wn\onnr\,nescio quis,

in Mss. additionibus Cartusuv Bruxeliensis

memoratur ad

Grevenum. At nutlum hoc die Silvestrum exhibent martyrologi Franciscani; aliisvero diebus plures ejusdem nominis venerabiles.
Oc\Mu$,abbasCentulensis inPontivo,et successor S. Richarii, a quo modo abbatia Centuiensis passimS. Richariiwca^r, annuntiatur inMss.

Campania Gallica. Eumdem ut confessorem annuntiat Castellanus die 1 Octobris, ubi examinaripoterit, an distinctus videatur a Vulgiso episcopo et abbate Lobiensi, de quo apud nos ad 4-Februarii actum. Exspectet itaque lector dicenda ad i Octobris
,

Trium corporum ex Societate S. UrsulcV translatio hodie annuntiatur apud Gelenium. De iis agetur in S. Ursuia etc. ad xxi Octobris.
Cletus confessor, Tibure in Latio, annuntiatur a-

pud

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBUIS.

pud Ferrarium
diem Cletum

in utroque Catalogo, sed fate-

tur, nihil de eo innotuisse, et

coli,

modo ad hunc

xxv Octobr. iterum memoratur a Fei rario t S. Othmari abbatis translatio memoratur in Fay

I>

modo ad

24 Octobris dubi-

stis

Bcnedictinis, ct

tanter insinuat. Si Tiburtini revera Cletum aliquem confessorem colant , et non erraverit Fer-

logo generali.
logio
S.

apud Ferrarium in CataMemoria S. Othomari Martyro-

scriptorum Tiburtinorum,quosconsului,gratissimumnobis fuerit per eruditum aliquem de Cleto illo instrui, ut de eo agere possimus ad diem, quo
rarius
,

ut suspicor ex silentio

adscripta est die xvi Xovembris. in Martyrologio Anglicano, in variis Benedictinis,

"Winibaldi abbatis translatio annuntiatur

Romano

etapud Ferrarium. ColiturS. "Winibaldus

xviii

Decembris.

DE

SS.

ATMDOCHIO
ET

PRESB.,

THYRSO DIACOXO.

FELICE
IN

MARTYRIBUS
IN

APUD SIDOLOCUM

TERRITORIO AUGUSTODUNENSI

GALLIA.

COMMENTARIUS PR^VIUS
I.

E
c.s.

Celebris

Sanctorum
strse

in
:

sacris

Fastis
varia

memoria

notitia

palse

eorum

Actorum

apographa.

Pbobabilics svii

CahaCALLi.

Bi sancti
martyres

bus Martyrologiis, quorum aliqua subjicio- Inter Hieronymiana Antverpiense, sive Epternacense, apud Franciscum Ftorentinium ad hunc diem sic
vico habct; In Gallia, civitate Augustidunensi Sedulo, natalis sanctorum Andochii, Tyrsi et Felicis martyris. Gellonense a Luca Dacherio tom. 13
,

orum trium iltustrium Martyrum celebris hoc

memoria

Galluv in JEduis
die,

raissi,

sed non combusti; tandem vectibus colla

fe-

quo coluntur,
ac recentiori-

riuntur. Ubi Symphorianus, tunc vig-intiannorum,

est in vetustis eeque

qui postea passus est, semper vig;ilias etoratiimrs agebat. Desumpta hsec suntex eorumdemMarty-

rum Actis, de quorum subtesta (ide infra pluribus

agemus. Intereahic observasse juverit,
in hisce

diciquidemYeliccmrtrth,' Orientalem, non tamen cum duobus aliis a S. Potycarpo missum, sed Christiauum negotiatoivm, qiti propc Amjustoduin Sidotoco mercaturam exercebat, dum Sancti ibidem prcedicabant. Secundo, ubi Beda habet in ultimo, Acta habent in ulmo. ZBedam de more secutus Ado Viennensis in ^cUtssids tyr Martyrologio eadem iisdemque phrasibus pr&ter '^ pauca in fine adjecta sic reposuit Et in Aug-usto-

Spicilegii

editum eodem die

Sedulo, Andoci, Tirsi, Felicis

pag. 426 monet editor, in alio logii exemplari monasterii S. Galli pro Sedulo
Andoci legi Sedeloco vico, Audacii, quse posterior
lectio inpalzestra correctior est f

Augustiduno mart. Deinde vero ejusdem Martyroait

:

num

innomineMar-

tyris vitiosior. In Martyrologio Corbeiensi apud laudatum Dacherium tom. 4 interjam dicios tres Martyres alius quidayn Aprilis, qui certe huc non

pertinet, sic insertus legitur In Augustidunocivitate, vico Sediloco , natalis sanctorum Andocii,
:

Tyrsi, Aprilis et Felicis

martyrum. Augustanum apud nos tom. vn Junii a Sollerio vutgatum, Thyrsum perperam Direum appe^a,Augustoduno,
inquiens, Sodilia * Andocii, Direi,Felicis mart.
2

Andoohii presbyteri, Thyrsi diacoconi, et Felicis. Qui a S. Polycarpo episcopo ab Oriente dirccti addocendam (ialliam subAureliano principe sunt gdoriosissime coronati. Siquidem flagellis ossi, iu ultimo toto die iuversis inanibus suspensi, etinignem missi, sed noncombusti. Tanduno, natalis
S.

dera vectibus colla feriuntur, atque

suum

gdoriosissiine

ita martyrium compleveruutoctavo Kalendas

Sediloco

pene in

om

Martyrologium Labbeanum ibidempaulo

:

re-

nibus vetustis

ctius habet
Tursi,

Aue'ustoduni Seld. [Seditoco] Andoci,

ita hunc Usuardus detamen iis Atque ita martyrium scripsit,omissis etc. Bedx textum in suumMartyrotogium pariter

Octobris. Ut

Bedam Ado,

Aliud denique Hieronymianum, tom. 3 Thesauri Anecdotorum a Martenio editum et antiquissimum appellatum, sotius, S. Andochii sic meminit Aug-ustuduni Sedulo, Andoci. Hactenus de Hieronymianis Venerabitis Beda in Martyrologio suo, prout a Majoribus meis editum exstat ante tomum 2 Martii, eosdem ad dictum diem cum sequenti elogio celebravit Et in AuguFelicis.
: . :

transtulitRabanus Maurus Notherus Adonianum nonnihit mutatum retutit. Martyrologii Ftddensisscriptor, apud Dominicum Georgium, confor;

mius ad Actd, quie exstant, S. Felioem aHortm hospitem, non itineris ex Asia socium facit, et eorumdem paUestram etiamrectius assignat his
verbis: Interritorio Augustudunense, vico Sedelopresbyteri, et Tyrsi co, natalis sanctorum Andocii diaconi, qui a .-aucto Polycarpo ab Oriente directi ad

stoduno natale

Andochii presbyteri, Thyrsi diaFelicis, quia S. Polycarpo ab Orientedirecti coni, et addocendum Galliam, sub iVureliano principe sunt gloriosissime coronati. Siquidem flag*ellisc&'si, in ultimototo die inversismanibussuspensi, in ignem
S.

docendam Galiiam, BUb Aurcliano priucipe cum

sancto Fclice, qui cos hospitio susceperat, g:loriosissime sunt coronati. Simitia leguntur inHagiologio Franco-Galtico Labbei, ubi tamcn, fortc typothe-

Septembris Tomus VI.

tarwn,

664
tcaoKB
C. S.
vti
et

tarum
re

incuria, sub

ANDOCHIO, TIIYRSO, EELICE MM. Ameliano pro subAureliano terea apud eumdem Mauroticum, Grevenum,

DE

SS.

centioribus
ftoc die,
*

Kal. Sc-

habetur. 4 Eosdem denique Martgres etiam Wandelbertus celebravit, in metrico suo ad hunc diem ita canens. Octavum * sterili conceptus ventre Joannes.

Ca- D nisium et Ferrarium ad i Maii occasione s! Andeolidenuo recensentur SS. Andochius e* Thyrsus cum Benigno. De hisce omnibus consuli
potest in Pr&termissis adprcedictos dies utietadxixAprilis, ubi solus Thyrsus diaconus

Opus nostrum

ptcmb.

Andochiusque sacrat martyrque

et presbyter al-

exMs. Romano ducis Attempsii

reiutus

mus;

rum in Actis
7

est. Cete-

Quem Tyrsus, Felixque pari comitantur amore. Prsetereo alia, et pauca etiam ex recentioribus
subjungo. Mariyrologium Romanum Baronii olim

Sancti nostripassi dicuntur hoc die xxiv Septembris.

Pro Martyrum nostrorum palnestra ab

atiis

aliis
litl

martyrotogis Aug-ustodunum, ab
Aug-ustodunensis, quo

civitatem

iQri

primo

nunc autem, ob additum Eestum B. Marise Virg^inis de Mercede, secundo loco, exAdone et Usuardo, omisso tamen prudentur Aureliani nomine, eodem die hsec ait: Augustoduni natalis sanctorum martyrum Andochii presbyteri, Thyrsi
loco,

nomine ejusdem urbis territorium etiam venit, ab atiis denique exeorum-

dem Actis Sedulum, Sedilocum, aut similis nominis locum in ejusdem civitatis Augustodunensis
territorio situm, assignari vidimus, de quibus

diaconi,

et Eelicis,

qui a beato Polycarpo, Smyr-

altquahicannotabrmus.Augustodunum.indigenis

nensi episcopo, ab Oriente directi ad docendam Galliam, ibidem flagellis durissime csesi, ac tota die inversis manibus suspensi, et in ignem missi, sed

non combusti, tandem vectibus eorum colla feriuntur, et ita gloriosissime coronantur. Martyrologii Parisiensis auctori haud dubie suspecta eorum B Actafuere, ideoque eosdem brevius annuntiavit,
nensi, natalis sanctorum
in aliquot

nunc Autun dictum, antiqua GuMia> in jEduis civitas in hodierno ducatuBurgundix adArotium, vulgo TAroux, fluvium sita est, tractusque Augustodunensis, Gallice l'Autunois, ab ea sic dicti, caput. Sedelocus, qui in omnibus nostris Actorum

Apud Sidolocum, inquiens, in territorio Augustodumartyrum Andochii pre-

apographis eorumdem paliestra fuisse dicitur, quique in Martyrotogiis nonnumquam paulo aliter et corruptius scriptus est, in Itinerario Antonini,prout aBertio Galliarum regis cosmographo editumexstat, SidoIocus^Sidolocum appeltatur, notaturque inter Abbalonem (Gallis AvallonJ et

sbyteri, Thyrsi diaconi, et Felicis.

ttiam ad
alios dici

5 Andreas Saussayus in Martyrologio Gallicano valde prolixum de iisdem elogium contexuit, in quo, etsicetera quodrerum substantiam cum Actis enumerandis consentiant, nulla tamen de Aurelianofit mentio, et aliqua etiam adjuncta sic variant, ut, nisi ipse eapro suo sensu mutaverit, alia, quamquae nos t Acta habuisse dicendus sit, ut suo loco videbimus. Idem martyrologus aliam eorumdem festivitatem ad diem uiAprilis inSupplemento sic memorat Eodem die occursus et contesseratio sanctorum martyrum Andochii presby:

Augustodunum

xxvn, pro quo editor legenabhac civitate dissitus. In tabula Peutingeriana ibidem vitiose legitur Sedeu.
r.

dum monetu.
toco,

r. xviii,

apud Ammianum Marcellinum

lib.

16 de
"t qxto

Galliscap. % Sedelaucum,
8 Hadrianus Vatesius in Notitia GaUiarum, ex eodem Ammiano posuit Sidoleucum, exltinerario
Miai'

tyrium snhierunl.

teri, et

necnon

quem

Thyrsi diaconi, Felicisque eorum hospitis, Irenrei ipsorum symmistas. Verumnescio, hic Occursum et Contesserationem indicet

.^7/uWSidoloucum; ipse tamen Valesius locum illum etiam Sedelaucum appeltat, observatque, ab aliis quoque Sidolocum dici. Apud Baudrandum in Lexico etiam Sadoleucum, apud Comeilte item in Lexico pr&terea Sedlocus et Scidoleucus tom.
;

vero

Saussayus, aut ubi ittius memoria recolatur. An fortedcsignare voluerit S. Irernvi Lugdunensis
episcopiet martyris apparitionem, S. Polycarpo uthabentActa, factam, ut is SS. Benignum, An;

dochmm errhyrsum in Galtias destinaret anatteramejusdemS. Iremviapparitionem^quam alia Acta SS. Benigno et duobus prxdictis Sociis
in insula Corsicaexhibitamferunt, ut S. ibidem pt wstolarentur? Sedneutro

Ul Salvus-locus appeltatus dicitur. Est autem oppidum Gallia> Celticee, indigenis nunc Saulieu vocitatum, in ducatusBurgundisetractuAlexiensi, vidgo l'Auxois, ac dioecesis Augustodunensis, cujus episcopus ab eo oppido comitis titulo gaudet. Baudrandus illud
Gmilharibusab Augustoduno in Septentrionem
coltocat

Gallicc Christianae auctse, col. 318Selocus et Solis-locus, et cot. insuper

i-

Andeolum

habemus de S. Felice fit mentio, nec quibus diebus gemtna ista apparitio contigerit, indicatur
annuntian-

loco in iis qurn

citer

alii utriusque loci distantiam octo milliarium faciunt, ad quos propius

;

cir-

acce-

tW;
tlir

sctl hoi

paui civduntw.

in crypta tati tantemconvenisse, atque inde ex mutuo consilio adprmdicandum processisse inActis dicuntur? n aberat ^^diesque, quoid factum est (sitamen unquam factumTeHtJmZ yue ignotus est. BeJque, ne <eque tgnotus es, Denique, lectorem diutius frustra morer, quid istis Saussayus dicere vohcent, exalus discere cupio. Interea suspicor huic annuntiationi concinnandce occasionem dedisse Maurohcitm qui ad dictum diem Aprilis eosdem

S. Irenseum posuit pro Jachamapresbytero, quemSS. Benignus, Andochius et lhyrsus (alibi etiam additur Andeolus) prope Lugdunum Segusianorum
8.

GAn ex mcmoruv tapsu

^Lt L^Z

-KKHSS

dunt mappce geographicce, quas consutui. Forsitaneahexicorumdiscrepantiaexvariamilliarium mensura orta est. Ceterum habet idoppidumecclesiam cotlegiatam S. Andochio sacram, qum olim m$demnominisabbatiaerat,utsuoiocodicemus. 9 Actorum varia Ms. exemplaria habemus, alias alus quidem paulo prolixiora, sed quoad prevcipua rerum capita invicem fere consentientia. Petrus Franciscus Chiffletius nCls s Chiffletius Societatis nostra>, nostrx,

Enumtrantiu-

raria

Actarittn

nos

Museonostro operam s.pe nobis nominandus, quatuor hujusmodi exemplaria ad

tSZZ?

upoijrapka,

die SS. Hirenei eni scopi Andochii presbyteri, Thyrsi diaooni, Eelicis

Mnctos sw recensuit: Eodem

sedduo codwes Usuardmi, Victorinus scilicet et

P ohe, nempe dtei 2 Aprilis commemorant.

Pra>-

Deinde additur E X Ms. codice pervetusto S. Benio-ni Divionensis, cui congruzt codex Vaticanus citatus a Baronio ad Kalendas Juhasj.ttera c, quo ex codice descripta et b. Jrewe, Lugdunensis episcopi, et horum
:

Symphoriano filiosuosepelivit.

presbyteri, Thyrsi diallC1S ne 0tiatoris e' -=o^cripta a Fausto, viro ! f illustn et pra.fectono, qui sacra eorum corpora cum

ctorummartyrum Andochii
F

ohm transmisit. Horum unum manuscmptum hunc titulum prX fert

Chiffletii
:

Acta san-

Martyrum

Acta

DIE VIGESIMA QUABTA SEPTEMHKIS.

Acta imperfecta accepimns. Eorum initium est Postquam gloriosus Irenrcus episcopus et martyr
:

665

II.

Acta edenda
:

Fausto abjudiiisdem

s.

ex variislo-

ds accepta.

migravit ad cselum. Secundum apographum notatur acceptum ex Ms. Acincti monasterii et S. Benigni Divionensis et Caritatis, consonatque priori, prseterquam hinc inde in vocibus ac prseterea in ipso ejusdem textu legitur, horum Sanctorwn Acta a Fausto conscripta fuisse; unde Chiffietius credidit, istius auctorem vetustum Fausti Opusculum stylo suo interpolasse de quo quid sentiendum sit, infra discutiemus 10 Huicptane simile est tertium ex duobus Mss. codicibus Divionensibus descriptum. Quartum denique a laudato viro ex codice Ms. non appositsc biblioihecse acceptum, breviuset diversum aprsedictisest, sanctisque Benigno, Andocliio et Thyrso socium addit S. Adeolum, quem cum istis a S. Polycarpo Smyrnensi in Gallias missum perhibet. Videtur tamen non nisi contractum esse ex mox B. Andocbius S. Polylaudandis. Incipit autem carpi, Smyruensium episcopi et B. Joannis Evang-e,

cantur

eruditorum pro

emendandis sententise expenduntur.

T} aronius in Notis ad Martyrologium hoc die de HSanctis nostris ait Peruntur borurn Acta esse
:

Aeta, qtur
vftul

a Pau-

conscripta a Fausto et Syproniano; ubi haud du- tto Sanctorum hotpite bie per posteriorem S. Symphoriamun Fausti fi- tcripta lium i'oiuit designare. Eumdem Faustum eoi*um-

dem auctorem
Qsecundo
loco

facit

apographum nostrum num. a nobis laudatum. AnteActaquomemorata sequens legiturdeeo:

queprimo
nihil

loco

monitio Haec Acta qui stylo nonimmutato descripsit anonymus rccentior (cujusOpusbuic antiquiori et priintg-enio subjiciemus)

rumdem auctore
cum

ad eorum fiuem adjiciat Nobilissiraus autem virFaustusbeatorum Martyrum Passionem,

.-

.13

alumni discipulus, una cum Benigno sacerdote Thyrso levita et Andeolo subdiacono ad prsedicandum Galliarum populis verbum Dei ab eodem sanctissimo Polycarpo directus^c. Prseter Chifftetiana habemus aliud apograhum ex Mss ecclesise Clameciaeensis in provincia Nivernensi , anno 1658 a R. D. Petro le Venier, ecciesise Autissiodolistae

et

uarreturque familiam domus Pausti per hos Martyres Baptismaii* yratiam fuisse adeptos; dubitare nobis non licuit, tacente licet de nomine auetoris utroque, quo usi sumus, exemplari (Dicionensi sciiicet S. Benigni, et
o

Deojuvante, composuit

et scripsit;

in his Actis, nuper

omnes amieos

et

Vaticano) quin hsec ipsa sint Acta, qu;e Faustus

conscripserit.

rensis pcenitentiario, Majoribus nostris donatum.

Quem

Christiana?

modestiiB
et

leg-es

In hocdicitur S. Andeolus ab eodem S. Polycarpo, per S. Irenscum post martyrium apparentem monito, in Gallias pariter missus, et ad SS. Benignum, Andochium, et Thyrsum, in insula Corsica
vi tempestatis divinitus detentos, pervenisse,

transgressum nemo prudens opinetur, quod hic

se et

ipse

et

viiujm

pii^efectoiuum

illustim u

nobilissimum nou uno loco appellet ; peccasse in fidem veritatemque historicam potius existi-

cum

iisque iter
qux de re-

suum prosecutus esse.

hsec Acta prsemissum
:

mandum, si personarum ad Martyrum rcs gestas

hrec adjuncta, qua; certe

plene cog-iioscendas liaud

rum narratarum substantia fere

consonant

Prologum cum hoc exordio Dignum est memoriam Sanctorum ad laudem nominis Dei festive excolere etc. Habent et Epilogum, qui non sine mendo incipit Sed qui nos Sanctorum Martyrum passionem nominatissi.
11

Habent

paulum erant valitura, tacitus prffitermisisset. Cum autem et Symphorianum Hlium suum, et Speusippum, Eleusippum ac Meleusippum Leonillaj so,

roris suffinepotes,

martyrium

fecisse referat; illum,

cum

mam

plectro linguse percurrimus, operaj precium ducendunistatuiinus, utexea, quse sumpsimus, aliquid ad imitandum sumamus etc. Reliqua, etsialiis

essetfereannorumviyiuti, hosannorum viginti quinque, vel hinc licet colligere, illis cum fui.sse
superstitem divinitus reservatum, ut Christianorum

tumnovellum greg^em
sustineret.

officiis suis

atque auetoritate

phrasibus expressa, Chiffietianis apographis prolixioribus satis sunt consona. Sextum exemplar anno 1666 acceptum est a F. Ludovico Nivquet bibliothecario Ccelestinorum Suessionensium, est-

18 Hactenus Monitio Chiffietii

manu

scripta; ml
sa

no* mis-

que

Chiffietiano,

quod secundo
,

loco

recensuimus,

coyxforme.

Septimum ex Ms.

Ulirajectino S. Sal-

tamen utrum ipsiiis, an alteria.s cujusdam censuram contineat, non possum certo edicere. Utut est, nemo horum Actorum fidem in dubium merito revocabit, dummodo constet, eadcm ab illuquse
stri itlo Fausto revera conscripta fuisse, gui in Actisnou modo Sanctis synchronus, vermn etiam

sunt,tam

fa-dit

ana-

clironismi*

aliorum compendium est. vatotns descriptum denique, quod Passio S. Herenei episcopi, Octavum Andochiipresbyteri, Beni^ni presbyteri, Tyrsi diaconi, Eelicis neg-otiatoris inscribitur,

ande

acce-

eorumdem hospes et discipulus fuisse narratur. Verum hsec ipsa Acta, quie monitor itle primigeniaFaustiessepronuntiat,sisecundumAugustodunensium traditionem, communemque scriptorum sensumaccipianiur, clare produnt , sese illius esse nonposse, sed omnino atterius scriptoris, abisto-

ptum

nonprsefert; sed gnaqae sui parte mutilum

sit,

Romanum videtur, maest.

Nec tamen hanc jacturam dolemus, cum tantum videatur esse sermo
panegyricus, ex supra dictis Actis compositus. Hactenus de apographis nostris. Porro de iisdem sanctis Martyribus frequens etiam mentio fit in Actis S. Symphoriani, SS. Speusippi, Eleusippi et Meleusippi, acprsesertim inVitametrica S. Benignif de quibus omnibus sermo recurret sequenti, in qua de prsedictorum omnium ftde pluribus disputandum
est.

rum Martyrum
eos

setaie

tongissime

reyyioti;

cum in

anachronismos

inciderit, in quos

nequiit incidisse. Nam scriptortradidit, S. Irenseum,

Faustus ilte primo quidem Avtorum

Lugdunensem epi-

scopum, post martyrium suion S. Potyvarpo apparuisse, mandasseque, utSS. Bentgnum, Andochium et Thyrsum ad prsedicandum in Gallias

eum exsecutioni mox manPer Polycarpum hunc, cujus episcopatus in dictis Actis non exprimitur, ceiebrem Smyrnensium antistitem et martyrem designari, suadet Sancti titutus, tam in his, quam in ceteris Avtis
transmitteret, idque dasse.

Martyrologiis ipsi additus, atque alia etiara Actorum apographa, in quorum aliquibus Smyrin aiiis nensis episcopus expresse appellatur
et
,

S. Joannis

666
IVCIORI

DE

SS.

ANDOCHIO, THYRSO, FELICE MM,

docia passos statuit, et ad Lingones (quos tamen inter Padum et Alpes mate collocavit) translatos fuisse asseruit. Tittemontius tom. 3 Monument
ecctes.

c.s.

hborarc
ostenditur,

,us

ff-

5. Joannis npostoli discipulus fuisse dicitur, quibus conscntiunt ecctesi/c Aagustodunensis traditio, et scriptores neoterici passim. 14 Porro S. Pohjcarpus Smyrnensis episcopus ce rte nonpervenit usque ad annum Christi 170, uti jn Op ere nostro ad diem xxvi Januarii, quo coli-

Nota

2 in S.

Benignum

in

eamdem partem

inclinat; sed nihil

audet certo decidere. At vero

opwa Tulcmontium, ahosque vxdere est. Sanctum vero Irenssum Lugdunensem episcopum
wr,
<?

jam

inchoato seculo tertio, nec ante

annum

202

passum esseostensumpariterapud nos est adxxvm Junii. Qua igitur ratione potuit hic post martyrium suum S. Polycarpo Smyrnensi apparuisse, ut istam missionem ei imperaret? Aut quomodo
Faustus, SS. Benigni et Socioeorumdem ore rem, ut gesta fuerat, debuit accepisse; nec ignorare potuit, vivente S. Polycarpo, nondum Irenmum, sed Pothinum Lugdunensi ecclesix pr vfuisse? Sane etsi prxtcr hoc nihil in hisce Actis mendosum occurreret, vel ex eo solo capite hsccpro primigeniis ac genuinis Fausti illius non possent adynitti in sententia illorum, qui per laudatum S. Polycarista scribere potuit

rum

hospes, qui ex

Claudius Castellanus in Notis ad Martyrohgium die xvn Januarii non dubitavit eos in Cappadocia coronatos, et eorumdem corpora in Gallias deportata dicere. 17 Midtis quoqueibidemostendit,Warnahariuni ^Att^ Acta sua ex priotHbus iliis sic compilasse, ut mu- sancfor um er9emin tatis hinc et inde rerum adjunctis ad Lingones P transtulerit, qu (r in istis apud Cappadoces gesta Wa, ,Z narrantur, ac pratterea SS. Benigni, Andochii et r'mn, Thyrsi a S.Polycarpo missionem addiderit ,ut Tergeminos martyres ab eodem Benigno baptizari

Romanum

<>~

faceret.

Sed

et

postremum

satis infeliciter occce-

pit; etenim

cum inprioribus Actis dicantur iidem Tergemini nondum baptizati fuisse, dum passi
Wamaharius, cui ea prseiucebant, oblitus quem iispcrS. Benignum ipsemet cot:

sunt,

Baptismi,

pum Smyrnensem intelligunt.

Ji

Sunt tamen et alia, quse eadem ipsi abjudicanda suadeant. Acta illa imperatori Severo Aurelianum proximum successorem faciunt etsub eorum primo Sanctos a Polycarpo in Gallias missos, sub altero martyrio af,

latum dixerat, de iisdem in igne illeesis velut non baptizatis exclamavit O beatus ignis, qui tantum orig-inale purg-avit peccatum, et nullum in Sancto-

fectos aiunt;

immani

certe

temporum rerumque

confusione.
neutiqaam

pmintiimo
rcnsimulimuffi
ctt,

jg Etenim Septimius Severus, ut habet Pagius w Critica Baronii, ab anno Christi 193 usque ad
,

rum membris climinutionis incendio intulit detri- E mentum! Casteilani sententia etiamplacuit Sollerio nostro in Observationibus ad JJsuardum, et egoeamdem,si nonomninocertam, ut minimum verisimillimam censeo. Porro ut ad SS. Andochii Sociorumque ejus Acta redeamus, non videtur
dubium, quin horum auctor pro asserendo eorumdem per Benignum Baptismate Warnahariwm secutus sit. 18 Ita suadet auctoripse, qui postquam eadem, qumWarnahariuSy de missoper FaustumBenigno ad S. Leonillam, Tergeminorum aviam deque collato ipsis per eumdem Sanctum baptismate, breviter narravit, ac eosdem deniquepro Christo passos dixerat, mox lectore?n ad ipsorum Passionem remittit, sic inquiens Quod ipsorum Passio plenius declaravit. Necaliudhic, quam Warnaharii Opuscidum designari cotiigere licet ex eo, quod inalia sanctorum Tergeminorum Passione,
,
:

%H,quo vita functus

est,

imperium

tenuit,

ad quod

Aurelianus non nisipost multos alios intermedios anno 270 evectus fuit. Sanctus igitur Polycarpus Smyrnensis ad Severi imperium vivendo non pertigit, et

Q^snonh
Gal
!!
a ' ied

ante Aurelianum imperantem toto ut mi~

seculo

martyriumpassusest.Hincdenuo conficitur,Acta illa memoratoFaustoadscribinon posse, qui, sisub Severovixerit, Aurelianum imperantem vix, aut ne vix quidem potuit novisse; vel si quis tam insolitam ipsi Sanctisque nostris 3etatem voluerit affingere, nescire tamen nequiit Faustus, Severum inter et Aurelianum sexaginta fere

nimum

'clpasm'
werfo.

annorum spatio midtos alios imperasse. Imo ego vehementer suspicor, Acta illa, prout exstant, seculovnvetustioranonesse;quod cur faciam,paulo pluribus explicandum cst. Botlandus noster ad C diem xvn Januarii bina sanctorum Tergeminorunij sive Speusippi} Eleusippi, et Meleusippi, Arla dedU. Ilorumprima, ex veteriM. Marci Velseri edita, Tergeminos illos in Cappadocia passos tradunt, nec quidquam habent de SS. Benignoet Sociis. Consonant Memca Grscvorum ad xviJanuarii et Maximus Cythereus apitd laudatum Bollandum, qui ibidem consuli potest. eadem cuio Altera Acta auctorem habentWarnaharium, esc^esise Lingonensis in Gallia verisimiliter prequloranon sbyterum, qui ea S. Ceraunio vel Cerauno, episcomii et p(,r thniksum- po Parisiensi, seculo vn atiquot annis inchoato J rogatus transmisit, ut inter atiorum martyrum Acta reponerentur. In hisce iidem sancti Tergemini dicuntur non in Cappadocia, sedin Galiiie cvoitate Lingonensi habitasse, ibidemquea S. Be.

nulla de Fausto, nulla de S. Benigno, nulla de suillis Baptismate fiat mentio; sed contraria omnia referantur; quodque noster Actorum scriptor uno loco etiam ipsasWarnaharii phrases
scepto ab

imitatusfuerit.Locumaccipe.Warnaiiariusapud F
nos editus cap. 1, num. 6 sic ait Sanctum itaque Benig-num prasfatus Faustus sorori suse (S. Leonil:

Ise)

pro munere divino, sicut erat, de prassenti trans-

misit. Illa

descendit,

eum scilicet veluti manna, quod de cselo cum omni veneratione suscepit. Hxc au:

tem

ita vertit scriptor noster

S.

Tunc

pra^stantissi-

mus vir (Faustus)

transmissit
:

Benig-num presbyterum, sicut

cseleste, sorori

margaritam pretiosam aut munus

sicut

aut marg-aritam splendidam Leonilla excepit. Qui hosce duos textus conferre voiuerit satis , opinor , deprehendet,
casleste
,

manna

,ftt

SS. Andochio

nigno, qui, petente Fausto, et consentientibus et Thyrso, Augustoduno propterea

unum alteri satis affinem esse, xd posterioris auctor, dum sanctorum Tergeminorum Passionem laudavit, a Wamahario scriptam designasse videatur. Non possum itaque cum Chiffietio, vel
quisquis supradicUr Monitionis auctor est, Acia ista SS. Andochii, Thyrsi et Pelicis, prout ea habemus, Fausto, eorumdem Sanctorum hospiti adscribere, nec baptizatos ab ipsis Tergeminos martyres credere.

eo venerat, haptizati fuisse. Boltandus qiuvstio-

nem hanc in medio reliquit contentusdixisse, Linj/OHesTerg-eminorum vcl ortu vel reliquiis nobilitatos fuisse. Non obscure tamen innuit, utra sententia sibipr.vplacerct, dum ea Acta primo loco
edtdit, tpur

padu,

/,

assignant. Raderus in Notis Mss.

n<va,apud Bollandum laudatus,eosdemin Cappa-

horum yrtyrumpaLrstram inCapad Me-

19Porro quamvisActa illa preedictis erroribus Q' iia fcedata sint, atque inde etiam cetera eorumdem ^StoriM; asse?da non possint non suspecta videri,nihil ta- a uctat$$e,

tam**

men

vetat,

quo minus hisce antiquiora exstiterint,

y qiicV

exomimta
edentur.

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBiUS.

m
Asix PhrytrCTOkt

qiux deinde, ut saepe contingit, quidam recentior imperite interpolaverit. hno mihiptaneverisimile apparet, Warnaharium antiquiora habuisse, ex

quibus ea, qucvde Sanctorum nostrorum missione aPolycarpo, gestisqueapud JZduoshabet, primus excerpserit, ut sanctos Tergeminos, quorum corpora Lingones habebant, popidares suos esse et in Lingonica suapatriapassos(ut forsitan credidit) etiam aliis persuaderet. Quia vero meliora non habemtts, ea exMs. nostro apographo Divioncnsi quid S. Benigni excudam, postquam exposuero, in illis certo rejiciendum sit, quid contra saltem

de martyribus suis ad ecclesias gi&que daLv t de quibus consute Fusebiumlib.S Hist. cap. let sequentibus,salis innuant, Lugdunensi ccdesize cum Asianis singularem quamdam necessitudinem intercessisse. Adde denique, traditiones hujusmodi, qu<v Sanctos exteros faciunt,
r,v

s.

minus suspectas

esse

debere,cum

soleat

amorpa-

truv populares potius facere. Verumtamen quo iili tempore, et a quo in Gatliam missi fuerinl,

haud ita
22

facile est statucre.

$. Felix

non

venit cttwi

Andochio
et

Thyrso

hactenus dictis indubitatum est , non Atiqui, vi tx Acli Irencvum Lugdunensem post marty- apparittone potuisse S. rium suum S. Polycarpo Smymensi episcopo ap- S. Irtnzi, probabiliter possit admitti. S. Andochium^res&yrtlinendum Thy rsum diaconum, omnia Actorum parere, ut hic SS. Benignum, Andochiumenhyr- centent terum fuisse Andeotum, in Gallias destisum, ac forte etiam apographa et Martyrologia i recensita consennaret; ideoque alteruter ex hisce Actis expunUunt quibitsetiamconsonantaliquotaliorumSan gendus est. Certum pariter est, si hi Sancti revede illis fd mentio; necquemctorumActa, inquibus quam noviy qui id negare aut in dubium revocare ra missi fuerint a ptwlaudato Polycarpo, id factum non esse, imperante Severo; nec eosdem sub voluerit. Aureliano imperatore ma> tyrio coronatos fuisse. in martyrio socium, 20 S. Felicem, eorumdem Hinc ad errores istos etnendandos alii aliasvias Acta negotiatoremOrientalemChristianum eadem inierunt. Erudilus Benedictinus, qui de ecclcsia in vico Sidoloco prope Auguslodunum residentem Augustodunensiscripsit tom. A- Galluv Christianee Aufaciunt, atque ita legitur etiam in Breviario aucUvcol. 316^ro missioneaS. Potycarpo Smyrmanibus habeo. gustodunensi anni 1534, quodprm retinenda ha>c ait A Polycar- E Quamobrem exerrore factum existimo, utBeda, nensi facta omnino vero missos Eduenses Apostolos, non solum ea po quique hunc secuti sitnt, martyrologi Felicem una Acta, sed et omnia etiam antiquiora Martyrolog-ia, cumceteris ex OrienteinGallias missumdixerint, Au^ustoduquodadduos tantum prio- constansquc ac vix non perpotun, non detribus afflrmantes, solum,sedetVivariensis etLingonensis pagi nensis res pertinebat. Quin et ipse Beda ad diem i Notraditio affirmant. Hac de causa apparitionem S. vembris in S. Benigno, hujus socios Andoehium et Ado Irencvi, quam cum istis aotfunctis nonpossecomThyrsum recenset, omisso Felice. Idem facit agnoscit, Actis additam contendit, idque intum ad dictumdiem Novembris, tum ad Kalendas poni probabilissimuin efficitur, inquit, quod Irena?um de Maias in S. Andeolo, quem una cum SS. Beniejusque visionem silnant omnia, etiam antiquissima gno, Andochio ^Thyrso, nidla pariter facta Felicis Martyrolos-ia, sileat A.Ugustodunensis ccclesite tradestinatum mentione, a S. Polycarpo in Gallias Actis ditio. Hisjiositis, monet pro Aureliano in his affirmat. Hac itaque in parte Actis, qiweque Aurelium, atqaeitad (JlcuUatem omnem legendum congruit, Augustodunensium traditione standum existimat. Attamen restabat attcra; quoQuod ad S. Andeolum attinet, non tam certa sublatam puto. modo nempe Sancti sub Severo missi, Severoque societas est hujus cum ceteris Sanctis in missione ille seuAuretius successisse in iisdem qum non in omnibus Actorum apographis, nec in Aurelianus Ipsum etiam Actis legatur. iis, de quibus nunc agimus, legitur. Polycar23 Itlustrissimus Franciscus Bosquetus, prsetor S. Beda in apographo suo non reperit, cum nec ad SmyrLeutevensis ac tan- pum Narbonensis, dcinde primum tifTuem, et hunc diem, nec ad i Maii, quo colitur, nec ad lib. 2 Ilistoruv eccle- pro AureliademMonspetiensisepiscopits, meminerit. Non 1 Novembris in S. Benigno de illo snvGatlican r,cap. VZ.esasa jmn/c,- S. Inwiap- no Aurtistam continebant ea, exquibus magis societatem lium paritione, credidit, in ActisS. Andeoli pro SeveWarnaharius supra laudatus totum fere primum

Ex

'/

caput Passionis sanctorum Tergeminorum. martyrum conscribens, Andeolo similiter pr&terito, non nisi Andochium et Bcnig-num prcsbyteros et C Thyrsumdiaconum aS. PolycarpoinGaltiastrans7nissos narravit.
cx Asia in
GalHas,
scd

legendum esse Verum, Marcum scilicet Aitrecognoliitm, qui ante acceptum imperium \ erus minatus est, quo vocabuto etiam ab antiquis scriro

ptoribus aliqiutnth, designatiur, Probat idexFuinProcsmio sebio, qui lib.h Historur ecclesiastiess

probabiliter
venil S.
dcolus.

An-

nAndeotumtameniisadju7iguntpr vterca,quas num. 10 recensitimus, ejusdem Acta, ad Kalendas Maii in Opere nostro edita; ubi tamen Hensche(

Marcum Auretium Antoninum Verum

appeltavit

ejusnius nostereadem postdecursum plurium (ab seculornm,.... nona coasvo audem Sancti obitu) atiqua S. ctore coraposita agnosc.it. Consentiunt Benigni Passionis apographa, vetus poiita, infra

etintiiulocap.imotamsitbcoperscculionem, imperante Vero factum ait. Consu!> potest Baronius ubi pro eain Annalibus adannum Christi L68, appettatione etiam atiosvetereslaudat. Prmdem amanuenterea observat Bosquetus, Veri nomen commutarijootuisse; siumincuria mSeveri facile

pluribus laudandus, et Ado in Martyrologio ad prsecitatasKalendas Maii. Favet denique Usuarmisit ab dus, ibidem de eodem inquiens, Quem Oiente S. Policarpusunacum aliisad pra.licandum verbum Dei in Galliam. Fumdemdenique Sanctorum nostrorum missionis socium facit etiam Bre-

quemadmodum contra in Tertulliani Apotogctico loVerum^ro Severo tegi arhdrninr. 'IWiidhnm nbi cum, quem laudat, suspicor esse ea capite 5,
^7r:NullusVerusimiHvssit, idest edidtt leges a Baroadversus Christianos; pro quo Pamelius,
monutt Nnlrefragatur Sarontus, lue Sevcrus./v^Wm tamen codkes tam antiquttus quia, ut inquit, omnes quam ante Pamehum scripti, (exceptis duobus)
nio citatus

adannum mjegendum

viarium Aitgustodunense, de quo mox memini. ex Utut sit, Sanctos hosce apostolos suos Mdui idOriente, seu ex Asia, ad se venisse affirmant, diximus, que cum Acta, tum Martyrologia, ut asseverant. Atque hoc guidem eo miconstanter primi Lugnus mirabitevideridebet, quod etiam
dunensiumepiseopi,88.PothinusetIrensBU8,Qr& Smyrnensis et hic quoque S. Pohjcarpi
ci fuerint;

cxcusi,priori
21-

aliquando auditor; quodque Lugdunensium

litte-

modo habebant. Utromodo legendum sit, nostrajam niltnter. satis liquet eam utriusque nomir est- veruminde commidationemexemplo non carere. Addotanis Annalista, men et atiud exeodem Eminmtissimo corruptum observat, aui adannum 163, num.
%
i

pro Seiwo
Yeruni
le-

ijcndum;

esse

668
iwTont c s
* -

esse Gallenitextum,

ANDOCHIO, TIIYRSO, FELICE MM. Dubium itaque remanet, utrum memorata S. in quo idem Marcus Auretius

DE

SS.

Ire-

etiam Severus dictits fuisse, suumque in imperio collegam Lucium Severum appellasse dicebatur, cumutrobiqueVeroscertolegendum sit. Hsecemendatione in Actis S. Andeoli admissa, rejectaque S. Irenseiapparitione,potuitis a S. Polycarpo Smyrnensi mitti, et sub Marco Aurelio, qui alias Verus dictus fuit, coronari. Quod ad SS. Andochium, Thyrsum et Felicem attinet, laudatus Bosquetus pro Aureliano, subquopassiinActisleguntur,k\xrelium substituit, eumdem scilicet, de quo supra. Non inficior, duo ista nomina in Mss. ssepe confundi, idque etiam hic verisimitius factum esse, cum eruditis viris infra admittam. Sedsi S. Andeoli biographus per Severum designaverit Verum; in Actisautem S. Andochii et Socio?^um per Aurelianum indicetur Marcus Aurelius Verus, qua ratione in hisce, quse Andeoli biographus partim descripsit, partim laudavit, quaratione, inquam,
in his dicitur defuncto Severo Aurelianus, id est,

nsei apparitio in Actis retinenda,

an ex iisdem

expungenda

sit.

27 Henschenius noster in Actis S. Andeoli ad SenK}^diem i Maii plane oppositam iniens viam, Irensei ^ s Poil'
-

apparitionem retinuit, et expunxit Polycarpum. c rpQ ^wn ^ Suspicatus hic est t pro aliquo Smyrnensi epi- e"^*** scopo, cujus nomen exciderat, temere usurpatum uftiSI*

istas emendationes Marcus Aurelius Verus sibimetipsi successisse ? 25 Prsetereanon omnino certasunt, quseprore quorumsr. jicienda S. Irensei apparitione, retinendoque in renrfe Actis S. Polycarpo Smymensi, supra laudatus Benedictinus affirmavit. Secundam partem\sequenti examinabimus, primam hic. S. Irensei apparitionem habent omnia Actorum apographa nostra prseterunum contractius incertiloci; habentitem Acta S. Andeoli apudnos edita, et vetuspoeta in Vita rhythmica S. Benigni, uti et alia ejusdem Sancti Passionis prosaicse exemplaria. Silentium vero traditionis ecclesise Augustodunensis laudatus scriptor forte ideo objicit, quod in ejusdemecclesise Breviariis nidla de eadem mentio fiat. Nescio, quid de hoc argumento habeant antiqua aut

secundum

nomen S. Polycarpi, eo in Gallia notius, quod ejusdem discipidus fuisset S. Irenscus. Hispositis, censuit, in S. Polycarpi locum substituendum esse quempiam alium ex ejusdem Sancti successoribus Smyrnensem episcopum, atque ita ordinanda S. Andeoli tempora, ut S. Irenseus anno Christi 202 martyrio affectus, ignoto isti episcopo Smyrnensi apparuerit a quo S. Andeolus cum Benigno, Andochio et Thyrso inGalliasmissus, ibidemque horum primus sub Screro anno Christi 207 occisus sit. Ita nempestatvit, quianonin Actis solum, sed etiam in Martyrologiis S. Andeolus, imperante Severo, passus legitur, eaque ratione
,

cetera in iisdem Actis asserta conciliari possunt. Tillemontius tom. SMonument. eccles., Nota 2 in

Persecutionem

Seve?*i

secutus

Henschenium

quemmore suo Botlandumvocat, S. Andeolimar- E tyriumad eamdem persecutionem probdbilius referendum censuit. Porro quamquam in hac Henschenii sententia dictse difficultates
ter solvuntur, prseptacet

haud

difficul-

tamen

altera,

quam se-

quenti

proponam.

III.

Sanctorum

in Gallias missio

a Polycrate Ephesino probabilius

facta proponitur.

recentiora Breviaria;
bi Huralti,

nam mihi tandem unicum

illustrissimi Jaco-

admanumest,anno \o31jussu

Inter
trus

JEduensis episcopi, typis excusum, in

S. Benigni Actorum apographa unum habemus rhythmicum, auctore anonymo, quodPe,

Auctor

Vitx

*%"<<>
en
*
'

quo fateor eam in eorumdem Sanctorum Officio non memorari. In ejusdem Lectione secunda secundee diei infra Octavam tantum dicitur Divinitus revelatum est B. Polycarpo, Andochiumcum Sociis mittendum in Galliam: sedqualis ista revelatio
.-

fuerit, non explicatur. Prima qicoque antiphona primi Nocturni primse diei sic habet SS. Ando:

Franciscus Chiffletius Societatis nostrse presbyter, propria manu ex Ms. codice S. Benigni Divionensis descripsit, et Museo nostro donavit, addita censura sua, quam subjungo. Pervetusta est scriptura hujus codicis, et annos pra? se fert fero octingentos. Nec fortasse multo antiquior fuit
scriptor ipse, aut etiam a librario diversus,
ter

9m

cum

prae-

chius ct Benig-nus et Tyrsus a Christo directi sunt

unum

hoc rhythmi

istius, sive

carminis, exem-

Galliarum urbibus, virtutibus et sapientia pleni. 26 Verum cum pro secunda antiphona ibidem C expendunista assignetur Mane autem facto, B Polycarpus
:

""'

suosalloquiturFratres, referens

eis,

quse g-esta fue-

rant;5u#? ipsissima verbain Actis legunturpostS.

vix aliud uspiam reperire sit. Disertum est autem ipsum Opus ac multiplici eruditione respersum; eo vero singmlaris pretii, quod ex cana anti- F quitate ad convincendos recentiorum errores Smyrnensem Polycarpum scite discernit a Polycarpo,
plar,

Irenseiapparitionem,negarietiamnequit,hsecauctori Breviarii prseluxisse Atque hinc verisimile est,eumdem,cumadverteret,dictamapparitionem

.

nonpossecomponicumtemporeS.PolycarpiSmyrnensis, maluisse istam, quam hunc in laudato Offtcio tacite prseterire Utcumqueres se habeat, Acta
.

seu Polycrate, Ephesino, a quo et Benignum cum Sociis, et Irenaeum ipsum in Galliasmissos esse afhrmat. Quamquam ad temporum rationem minus exploratum est, quod significat hic auctor, Polycarpos

duos plane fuisse

requales

et

Johannis

apostoli pariter discipulos;

quodque S Benignum
,

nostra midtum certe vetustiora sunt, quam hujusmodi Breviaria, ideoque ex istis melius, quam ex his antiqua traditio colligi potest Denique, quod antiqua Martyrotogia de eadem apparitione sileant, nequaquam probat, eam Actis postea additam fuisse; cumnon soleant martyrologiomnia, quse in Actis tegerunt, suis Fastis inserere. Pro eadem sententia taudari tamen etiam potest Warnaharius, qui in Actis sanctorum Tergeminorum martyrum SS. Andochium, Benignum et Thyrsum,
.

passum putavit sub Aurelio Macrini successore hoc est , Elagabalo. Narn Polycarpus Ephesinus vix natus erat anno post apostoli .lohannis obitum
vicesimo; nec fuit Smyrnensis Polycarpi asqualis, sed suppar. Passus est autem S. Benignus sub Aurelio Caracalla, Severi filio et successore.

Quaenos
secu-

omnia

suis locis probavimus.

Hactenus

Chiffietius,

secundum quem codex ille consequenter ad tum nonum referendus erit.

29

nulta pariterfacta Irensei mentione, a S.Potycar-

po sub Auretiano imperatore missos

scriptor
ille

ait

verum

poeta, qui rhythmissuis ali- tcrm,&* ctos nostros, quotiesetiamvariigenerisversusimmiscetffatetur sibi aliam antiquiorem Vitam prseluxisse, cujus
iste

Anonymus

ob supra dicta minoris fideiest, quam ut ejusdem auctoritas ceteris debeat prseferri.

errores emendare intendit; et erroribus careat, prascipuam

quamquam
Actorum

nec ipse
tem,

difficulta-

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS

probabili tem, Sanctorum scilicet missionem tam modo tollit,ut preecipuaActorum capita commode
eocponi possint. Quam ob rem ego ex ipsoeahic referam, quse ad Sanctos nostros pertinent, reli-

669
ilCVAI

Male sceptra cum gererent,

Deicolasque pcrdercnt. Tunc Polycarpus nobilis

c.s.

Palmam

tulit martyrii,

ad quas ctis eeteris pro Kalendis Novembribus, agendum erit. Poeta in primo de S. Benigno rhythmo multo preefatus de primorum parentum per illum lapsu, deque luctuoso humani generis redemptione, tandem de statu, et per Christum Apostolorum et apostolicorum virorum missione
ita

Insigne sed cognominis Polycrates retinuit. Cujus pia sagacitas

Gallis transmisit dogmata,
Irenffiique sophia

progrediturz

Post refulsit egregia; Qui Photino clarissimo,

Magna
Christus

post hfee in gdoria

Ipse * conscendens sidera, Sanctum misit Paraclitum

Lugduni primo prsesuli, Tunc dicato martyrio,

Sancto successit merito. 32 Scveriana feritas Orbis jura pervaserat, Post Pertinacis funcra

Suos docere plurimura. Qui linguis acti flammeis,

Verbis tonant mirificis, Tum signis ac miraculis Mundo coruscant inclytis. Sic salus et redemptio Diffunditur in populos,

et

tub

He

Uogabalo
pojioi

Qui Commodo successerat.

Malis ipse deterior,

Christum quserebat gladio, Cujus edictis pessimis

Irenteus occubuit.

Ac

liberat

innumeros

Per auctores magnificos. Equibus g-emma splendida

Magnus Johannes

emicat,

Quem
non aS, Po
lycarpo

Jesus solum leg-erat

Hujus namque temporibus, Ut suprajam retulimus, Sanctos Gallorum finibus Advenisse comperimus.
Antoninus Caracalla Post quem sumpsit insignia; Marcns, qui et Aurelius Aurelianus lcgitur, Sub quo gesta describimus,
Post

jj

"Verba fari deifica. 30 Hujus auditor

maximus

Polycarpus eximius,
Asianse metropolis Effulsit prsesul Ephesi.

Smymensi,

sedabEphc
tino,

Haec opus Araazonidum In ora sita marium, David structa temporibus, Multis clara nominibus; Ptele, Smyrna ac Ephesus,
Plinio teste, legitur.

Hasc

Macrinum pneficitur. jam ante descripsimus,

veritas historiffi

Sic ideo repctimus,

Quo

Digno vehatur ordine.

Nam

Severi, Antonini,

Urbs olim fama nobilis, Nunc Johanne percelebris,

Polycarpo laudabilis.
Hic, ut arbor fructifera, Verbi ferebat monita,
Dirig-endo discipulos,

Macrini ac Aurelii Illos constat sub tempore DoctrinaB rivos f undere

Scd relator historicus, Non perspectis temporibus,

Pulchros ut palmes pampinos. In quibus vir eximius

Iremeus agnoscitur, Gallorum genti praevius Qui dux et martyr sistitur. etiam Ita ipse, qui ab eodem Polycarpo Ephesino C

Martyrum nominum. idtmqut 33 De S. Ircniciapparitione, sanctorumque Bef ' Thyrsi missione per Polycra- ^f^ nigni, Andochii ac dicta ap- m u S ionem teni, quern Polycarpi nomine secundum prxmiserat sequentia. pellat,
Errorem
veris

Gestis induxit

Gloriosus Ireniis

S.Benignum cum

sociis

missum

ait;

sedquem

per Polycarpum illum intelligat, et cui tempori eam missionem afpgat, eumdem in secundo Carmine clarius exponentem audiamus.
sive

Postquam coudig-nis actibus Vitffl coronam meruit

In procinctu certaminis, Doctori tunc pneeipuo,
Post athletae fortissimo Polycarpo cubiculi
Pausanti claustris
astitit.

a Poly-

31

Postquam vero Divinitas

crate

inGal~

tias inissos,
*

Salutis dedit pig-nora, Hanc* Johannis melliflua

Galliam

Lugdunenscm

Christo sacrarunt monita, Quispeciali gloria

Nos, inquit, pastor optimc,

Christo scias convivcre,

Ejus

ellulsit g-ratia.

Nil promissis imminuit,

Komae Trajano

principe,

llic quievit pacifice,

Nunc

Cujus pro mira requie Sepultus fertur vivere. Cujus splendore jubaris
Kadiati discipuli,

Pro parvis magna reddidit. ut patrem carissimum Ilortorac precor nimium,

Genti Gallorum consulas,
Erroris captre macula Viros doctrina prrecluos, Virtutibus eximios,

Polycrates metropolis Legitur prresul Ephesi,

Ac Smyrneorum

docilis

Polycarpus enituit. HfflC duo luminaria

Benignum ac Andochium, Sacrum dantesofficium, Thyrsum quoque diaconem

Ilonestate consimilem,

Tunc fulg-ebant in Asia, Marcus Verus Aurelius

Antoninus, ac Lucius

Quia rex regum imperat,

Illo

quam

eito dirigas.

3tlbi

670
tocroni
31-

DE
lbi

SS.

AXDOCUIO. TUYRSO, EELICE MM.

sub quo
S.

nam

esse

patulum

Polycarpus Smyrnensis passus

est. Col-

C
a S.

S.
Iren.ro

Credulitati officium,

opjiarente

imperatam
ait.

Quo et ipsi exuviis Gentem attollant propriis.

Ore martyr mellifluo
Hagc affatus, continuo Cum odore mirifico Atque splendore nimio,

admitti pariter non posse, quod poeta ait, Polycratem S. Joannis EvangelistcV discipulum fuisse; cum ipsemet Potycrates apud
lige secundo,

nem

Turba vallatus

coelica

Regna revisit supera,

Cum

odoris frag-rantia

Cubile patris foveat. Mox filios carissimos Praesul complexus animo,

Jussa pandit cajlestia, Mentes parent et corpora.

Attollunt palmas celeres, Christum laudant unauimes,

Se subire gratissimum Omne pro ipso asperum. Exultans pastor optimus,

Secum deductis Fratribus

Ilinc precabatur prospera

B
Pohjcrales
ille,

Cimba vehendos dubia etc

hujus itaque veteris poetcV sententia SS. Benignus, Andochius et Thyrsus, quibus etiam Andeolum addit,posl martyrium et apparitionem S. Iremvi atque antea ipse etiam S. Ireneeus a Polycarpo sive Polycrate Ephesino episcopo in Gallias missi fuere, ex iisque Irenseus, imperante Severo, Andochius vero et Thyrsus sub Marco Aurelio Antonino Heliogabalo martyrii palmam consecutisunt; quseomnia nunc examinanda; neque enim scriptor ille, ut supra monui, suis etiam erroribus caret.Polycratem Ephesinse ecclesiee episcopum fuisse, imperante Commodo scribit Euse35

Ex

cujus

notilia datur,
Jioti

co-

litur in
ctesin,

Ec-

Ecclesiam scripsit, diserte dicat, se tuni temporis tantum quinque et sexaginta annos natum in Domino fuisse. Si autem quis verba heec de suscepto Baptismo, non de setate maluerit interpretari, longius tamen a S. Joannis EvangeUsttV temporibus tunc aberat Potycrates, quam ut ejusdem disciputus umquam fuisse credatur. 37 A quo, quove tempore S. Irenmus in Gallias missus fuerit, non satis constat ; communius tamen ejus missio S. Polycarpo Smyrnensi attribuitur ex Gregorio Turonensi lib. i Ristoriee Francorum cap. 27. Favet huic opinioni S. Ilieronymus in Catalogo Scriptorum, in quo ipsuni illius discipulum fuisse assecerat. Quin et ipse IrencVus apud Eusebium lib. 5 Hist. cap. 19 in epistota sua ad Florinum testatur, se, cum adhuc puer esset, ejusdem auditorem fuisse. Verumtamen cum Iremvus depueritia sua ibidem tantuni meminerit, et Eusebius quoque lib. 5, cap. 5 eunidem in adolescentia Polycarpi discipulum faciat, nihil hinc pro ea missione certo statui potest. Papebrochius in Commentario historico de eodem
S.Irenaeo ad diem xxvmJunii tantum retulit sententiam Petri Halloix, secundum quam a laudato

manam

taudatum Eusebium in epistola, quam versus fi. seculi secundi ad S. Victorem Papam et Ro-

s "nctor

aP(%cra
missiont,

m
fe

S. Polycarpo missus fuit. Tiltemontius tom. 3

Monument. eccles. in S. IremVO art. 3 de eodem argumento dubie loquitur novissimeevero Galliec Christianse scriptores tom. 4 in ecclesia Lugdu;

nensi

col. 6

candide fatentur, quando, a quo etqua

occasione missus fuerit, incertum esse.

Non }iotest

bius

lib. b IlistoricV eccles.

cap. 22 et 24, ubi ejus-

dem cum S. Victore Papa de observationePaschali controversiam narrat. De eodem etiam meminit
Hieronymus in catalogo scriptorum, in quo ipsum temporibus Severi \)vinci\)\$ ftoruisse notat. Dictam controversiam ab erudito Emmanuele Schelstraiio apud nos illustratam habes ineodem S.Victore die xxvin Julii a pag. 538; undehic obS.

itaque ex hoc capite poeta noster anonyynus erroris convinci, dum S. Irencvum etiam Ephesini

Polycratis disciputum fecit, et ab eodem in Gallias missum dixit. Potuit enim S IrencVus transisse in disciplinam Polycratis, cujus sedes Ephesus non longe abest a Smyrna; saltem evinci nequit, id ita

3S

factum non esse. Pro SS. Benigni, Andochii, Thyrsie^ Andeoli

;

Aclonm
anuchroni-

servasse su/fecerit, Potycratem

cum Asianis suis

excommunicatum quidem fuisse, sed mox agente apud eutndem Papam S. Irenaeo, exa
S. Victore

communicationem primum suspensam, deinde errorem revocante, sublatam esse permissa Asianis sua Paschatis celebrandi convero, Polycrate

suetudine. Alii contendunt, S.Victorem tantum-

modo minatum fuisse excommunicationern, non reipsa inflixisse; sed priorum sententia verior apparet. Utut est, potuit Polycrates iste cetera bonus fuisse, et post correctum errorem etiam piis operibus coruscasse.
S.

tuppar fuit Potycurtiotl

36 Verumtamen an Sancti quoque titidum, quo illum poeta noster honorat,umquampromeruerit,

missione eidem Polycrati adscribenda singularis est ratio ut enim horum Acta non emendabilibus vitiis taborant, si eos a S. Polycarpo Smyrnensi missos statuamus, ita eadem haud difficutter exponi queunt, si Polycratem Ephesinum in istius tocum cum poeta reponamus. S. Irensei martyrium Papebrochius anno 202 vel 207 itligavit; a quo non muttum discrepant alii, inter quos nonnullis annus 202 prcvptacet. Jam vero nihil obstat, quo minus etiam tunc in vivis superesse potuerit Ephesinus Polycrates, et huic S. Irencvus mox post martyrium apparere, ut apostolicorum virorum suppetias affUctis Galliis submitteret. Eo-

smi
tur,

tollun-

pi,

S.
ilis-

dem tempore imperium

Acta
illos

tenebat Severus, sub quo

Jaannis
ciputus.

an martyrio coronatus sit, ut idem ille supra insinuat ,non ausim dicere. Legiturquidem ipsius memoria in codice Centulensi, et apud Grevenum ad diem xxvi Oclobris inter Auctaria Usuardina apud Sotlerium, quorum prior sic habet Apud
et
:

in Galliam venisse tradunt, et S. Andeolus tam in horum atiquot, quam in Martyro-

Ephesumynncti

Policratis, episcopi eg-reg-ii etnobi-

etiam passus dicitur. Severo anno Christi 211 vita functo sitccesserunt duo fitii ejus Marcus Aurelius Antoninus Caracalla, et Septimius Geta; quorum hic non multo post fraterno scelere occilogiis

lissimi virij alter

autemsic

carpi episcopi et confessoris;

Apud Ephesum Poliverum Sollerius ibivel Poly-

sus est, alter imperio solus potitus. Hic igitur Aurelius iste essepotest, qui inActis Severo successisse dicitur, et nonnihil

dem

notat,

alium se novisse Polycratem

mutato nomine, Aumbstituto

rii

carpum Ephesinum pnvter eum, de quo agimus, quem negat in Ecclesia cidtum habere. Porro ex
dictis collige primo,

PotycratemEphesi?iiwiS.Po-

lycarpo

Smymensi supparem quidem fuisse, sed

non xqualem, ut poeta innuit; potuisse tamen

Ephesisedissetempoi*ibitsMarciAiireliiAntonini,

perperam appellatur. 39 Simili ptane modo S. Symphorianus in Actis suis, a Theodorico Ruinartio inter Selecta Martyrum, et a Cupero nostro ad diemxxu Augusti editis, martyrium subiisse tegitur sub Aureliano principe; pro quo uterque substituendum monet
relianus

Aureliani

locum 4urciio ;

Aurelium,

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTKMBRIS.

[

71

Aurelium, consentientibus illustrisshno Bosqueto

lib.

2 Hist. eccles. Gallic, cap. 27,

Pagio in

Criti-

ca Baronii ad annum ChristiZl%,et Tillemontio iom. ZMonument. eccles., Nota 6 in S. Benignum. Laudatus Ruinartius in Admonitione preevia addit In Mss. codicibus Aureliuset Aurelianus, Fabius et Fabianus, Yalerius et Valerianus, aliaque similia nomina, ssepius confunduntur; quod sexcentis exemplis probare facillimum esset. Errorem in nomine ante istosjam adverterat Usuardus, aut certe illud correctius invenerat, qui ad dictum
:

tam fuisse scribit, et vocem Smyrnaeos apud Callinum de Ephesiis interpretalur. Suspicionem de intruso pro Polytrate Polycarpi nomine augent etiam S. Benigni Actorum apographa, in quibus S. Polycarpus Epbesi episcopus iltos in Galtiam
misisse dicitur. Habcmus ea a Petro Franasco Chiffletio descripta ex pluribus codicibus Mss. S.
Benig-ni Divionensis,

c. s.

uno

S.

Pauli Bisonticensis, et

alio monasterii Caritatis ex

Ordine Cisterciensi in
aiiquot Atu.
r( ediia, vi

dioecesi Bisontina, ut in fronte prseferunt

42
est

diem Augustiin Symphoriano, ubiFlorus

et

Ado

Pr&fixum autem abeodem Chiffletio sequens monitum Horum Actorum recentiorapleraque

.-

Aurelianum habent, Aurelium reposuit. Fateor tamen, supradictos scriptores per Aureliumhic non Caracallam, sed cognomento Philosophum intelligere quiaprocedebant in ea opinione, quse S. Benignum etSociosaS. PolycarpoSmyrnensimissos statuit. Verum Caracallam hic potius designari, suadet Aureliani istius proxima post Severum in
;

exemplaria sub initium in illisverbis; Polycarpom Ephesi urbis episcopum, pro Ephesi, redtlunt Smyrnensis.

mutatum
tredttur
:

Qvuedam neutram civitatem appellant; sed tantum exibent Polyrarpum episeopum. At vetustissima et optima exemplariasichabent, utexpres-

simus,

pum. Hactenus

Romanum imperium in Actisasser*ta successio,eoque magis suadet, si Acta S. Andeoli, uti asserit Bosquetus lib. % Hist. eccles. Gallic. cap. 12, Severum illum illius Aureliani patrem faciant neutrumenim, nisiin Caracallam, qui Severi filius
:

B
Poiyoratis vero nonipn

et

40 Ut
tis in

proximus successor fuit, potest convenire. aidem minus mira videatur ista Polycra-

inPofycarpi
*

^u^s""'

Polycarpum commutatio, juverit hic aliqua 00sermss0t }{u ic occasionem dedisse potuere S. Polycarpi apud Gallos celebris memoria, et utriusque nominis affinitas Nam cum, S. Irenaeum, quem Polycarpi Smyrnensis discipulum fuisse constabat, ab eodem etiam missum crederent, ex similitudine nominis Polycratis facile induci potuerunt, ut eidem Polycarpo etiam S. Benigni et Sociorum missionem adscriberent ; idque eo pronius, quod hic pree illo sanctitate et martyriipalma illustris sit, et quo avidius soluerunt olimparticulares ecclesise primos suos apostolos ab ipsis
Christi Apostolis, vel Apostolorum discipulis acceptossibi asserere; utipost adhibitam saniorem

Polycarpum Ephesi urbis episco* Chiffletius de Actis S. Benigni; nostra vero SS. Andochii Sociorumque Actorum apographa duo tantum, scilicet Clameciacense, et alterum incerti loci, num. 10 memoratum, Polycarpum illum Smyrnensem faciunt, cetera locum sedis itlius silent, pneter unum mutilum, de quo g vide num. xi, quod Polycarpum Ephesi episcopum pariter appellat. Consonant et Acta S. Symphoriani per Warnaharhtm, in quihus ille S. PolycarpusEphesi urbis vpiscojms fuissedicitur. Hisce addo preeterea scriptorem Historice episcoporum Axdissiodorensium apud Labbeum tom. i Bibliothecse Ms. pag. 412, qui Sanctos nostros a S.Polycarpo ab Ephesina urbc missos scribit. Addo denique et alterum anonymum, auctorem Chronici S. Benigni Divionensis, a Dacheyno editi in Spicilegio tom. i, qui cum ibidem pag. 354 San.-

nempe

crisim,
variic
istius

perperam factum, hoc tempore agnoscunt. Nec caret exemplo utriusque

apud
se
lib
.

nominis confusio. Apud Sozomenum

:

Historise cap. 19 sequentia legere est Sapientissime autem arbitror solvisse subortam olim de eo [de

ctorum missionem metropolitano Aslffl Policarpo episcopo adscripserit, de Ephesino potius, quam de Smyrnensi exponendus est. 43 Porro, uti constat S. Polycarpum Smymm, Pohicratem vero Ephesi sedisse, ita dubitari nequit, quinaut in episcopi aut in scdis loco supra dicta apographa editaque aberrent Et pro errore quidem insede potius arguendo facit apographorum in eo consensus, ut pene omnia Irenmtm Polycarpi illius, et pauca etiam hunc S. Joannis
.

'iaam en-

""'"""

u(

remample .
c(imur .

Paschali tempore) controversiam Victorem, tunc temporis Roma: Episcopum, et Poiycarpum Smyrnensem. Ad luvc autem illustrissimus Petrus de C Marca lib. 3 de Concordia sacerdotii et imperii cap. 9 non immerito monuit, pro Polycarpo Smyr-

VQTiis ratio-

nibus ostenditur, fu-

ventque
etium

nensilegendum esse PolycratemEphesinum,quem constatcum S. Victoreeam controversiam habuisse, S. Polycarpo multis annis ante ejusdem Victoris Pontificatumpermartyriumsublato, Illuslrissimo scriptori consentit Pagiusin Critica Baronii adannum Christi 196, quiuterque consutipotest. k\Prieter nominum affinitatem pro utroque con fundendo favebat etiam temporis, quo ambo flo~'i # ;~;s ruerunt, urbiumque, in quibus sederunt, vicim tas. Polycratem enim certe multis annis S. Polycarpo synchronumvixisse ex supra dictis constat. Smyrna vero et Ephcsus, Minoris Asix civitates, siUe erant in ora maris JEgei, in eaque regione, qumaGrtccisJoniadictaest. Strabo in Geographia lib. \Mnter utramque linea recta trecenta viginti stadia, sive quadraginta mitliapassuum reponit. Pr&terea favebat quod Ephesusolim etiam Smyrnse nomen habuerit, utipoeta noster num. 30 non otiose observavit ex Ptinio, nempe lib. 5, cap. 29 Historice naturalis, ubi ea civitas etiam Smyrna, cog-nomine Trachea dicta fuisse legitur. Strabo

Evangelistv disciputum faciant cum aliunde noverimus, S. Joannem Evangclistam Polycarpi Smyrnensis magistrum fuisse, et hunc Polycarpum h'enxi. Contra vero Polycrates Ephesinus F ejusdem sancti EvangetisLv disc&puhis nonpotuit poeta asserit S. h-efitisse, et nescimus, an t ut Ephesino Potycratemagistroumquam usus n<vus oriripotueritjam sat sit. Verum undeea opinio multis ostendimus et id denique ex dictis certum
; , ;

autS. PolycarpumSmyrnensemexhisceActis expungendum, aut prxcipua eorumdem capita ex iisdem eradenda esse. Hanc poeta de substituendo Polycrate sententiam Petro Fran
est,

Chiffletio

admodum
num. 28

placuisse ttquet.U

bis ipsius

datis,

tum etiam ex editis apud

ad diem nos tom vi Junii, parte i inAppendice 265 et sequenti; sed xxviii ejusdem mensis pag. landct, ct an nescio, quodnam ibidem Opuscutum editum, an Ms. sit; neque potui id etiam illud edoceri. Parisiis, quo per litteras recurreram,
;

Utut est, mihi ea sententia ceteris Actorum apparet cum in hac, ut dixi, pnvcipua nequeunt, faciie capita, quse alioquin sustineri rationes, ob qitas concilientur, neque desint atuv Smyrnensis in Ephesini PolycraS. Polycarpus locum ab interpolatoribus Actis insertus avtis

probabdwr

quoque mox laudatus eamdem Smyrnam appellaSeptembris Tomus VI.

dalW

'-

89

IV

672

I)E SS.

ANDOCHIO, THYRSO, FELICE MM,

Ac^svoca^Mrnobilissimusvirpragfectorius; inPas* sione vero Tergeminorum martyrum per Warna-

CS.

IV. Aliquot alia Actorura asser"

ta

examinantur
:

tempus mar-

harium cap. i nobilissinufi familife vir, senatoria dignitateconspicuus, et prsetorianis fascibussublimatus. Hinc Tillemontius tom. 3 Monument. eccles.

tyrii

ecclesise et
:

monasteria ipsis
:

in S.
e

Benigno

et sociis censuit,

ipsum

fuisse

unum

dicata

reliquiarum translatio

Officium ecclesiasticum.
Admodum
dubiu*
est

decurionibus, ex quibus, inquit, senatus civicus constabat, functumque aliquando esse duumviratu, seu supremo civitatis magistratu* Hujus familiam preecipue illustravit filius ejus S. Symphorianus, ceteberrimus apud Mduos martyr,

Tradunt Acta,
liam
restri
ctos, S.

SS.

Andochium

et

Socios Massi*

quem
S.

S.

Benignus trimuhtm

circiter, susci-

Santtorum

cum

S. Za-

primum navi appulsos, ac deinde teritinere Lugdunum Segusianorum profeZachariam presbyterum

in crypta inter

piente

Andochio, baptizasse in Actis narratur.

charia

decim

Eademperhibent, illum, cum quasi annorum quinesset, una cum Fausto patre suo corpora
SS.Andochii, Thyrsi etFelicis sepitltitreemandasse,

martyrum sepulcra ibidem latitantem convenisse; dumque sua cum ipso consilia conferrent, ab angelo monitos, Augustodunwn perrexisse* Alia apographa, qitse S. Andeolum ceteris socium adjungunt, addunt, eumdem ad civitatem Carpentor actensem accessisse, Hisce consonans poeta
noster

ac tandemjam fere viginti annorum glorioso martyrio coronatum esse. De baptismo eadem habet
Passio Sanctorum Tergeminorum per Warnaharium, de quo et poeta noster anonymus hsec ait Ubi Faustus vir nobilis Christum colens in abditis, Hos dum benigne suscipit,
:

anonymus sic cecinit Lugdunum citi expetunt, Quo Zachariam abditum

Confessorem reperiunt.
Cives civis amplectitur Mutuis g-audent visibus;

Deicolas intelligit

Quibus

offert

clarissimum

I!

Sanctus in eis Spiritus Justisplaudebat actibus.

Ac rursus post aliqua denuo prosequitur

Hic Sancti
forte sederant,

Christi laudantes

gratiam

Cum

illos

monet Angelus,

Uti sacer Andeolus

Dicandum Deo filium, E Symphorianum, nobilem Postconsecrandum martyrem. 47 Sancti Symphoriani Vitam Cuperus noster smdpiente ex editione Ruinartii inter Acta selecta Marty- iililm S.AnttS rum editam, recudit ad diem xxii Augusti, ubi seci ex genumis eam non pmmigeniam quiaem, tamen desumptam, auctamque censitit. Heec, etsi nihil habeat de memorato Baptismo, favet tamen
rfftcAl0
'
-

Carpentoraci g-entium
Mittatur ob remedium.

Scriptores Gallise Christianee aitctee tom. 4. col. 12 Zachariam S. Ircnsei Lugdunensis episcopi pre-

quam obsit, dum sic habet Erat tunc (orta persecutione) Augnistodunensi urbe Fausti nobilis viri filius, nomine Symphorianus, Christianae familiae, litteris bene instructus et moribus, ita ut pripotius,
:

sbyterum

et in

laudantes S.

Adonem

episcopatu successorem statuunt, in Chronico et Catalogos

,

mffivse indolis florentes annos,

senum anticipans

episcoporum Lugdunensium
in Lugdu-

quorum
veteri

aliquot

vitam, immaculatae mentis sinceritate superaret. Preeterea obser-oat Cuperus in commentario prse-

Adone antiquiores aiunt. 45 Producunt etiam ex quodam

clesiee
:

Ms.

ec~

nmti erypta
congrtittu.

Lugdunensis, S. Ireneeo datum ab angelo mandatum hoc Zachariam presbyterum sollicite

latere facito, qui post

tuum abscessum

tibi

successor
ta-

existens conflrmet fratres in Christo.

Mirantur

ibidem, quod de ejus pontificatu sileat Gregorius Turonensis, sileat et Beda post ipsum.

men

Addunt,

Sancti litulo laudari ubique, et a absque itllo fimdamento , pro martyre haberi. Preeterea advertunt, nitltam se
nonnitllis etiam, sed

cum

eadem, quse de collato ipsiper SS. BeniAndochium Baptismo diximus, etiam legi in alio ejusdem S. Symphoriani Vitsc apographo, per Chifftetium misso, uti et in codice 81 serenissimw reginee Suecise, ex quo ea ibidem recenset, monens, eadem apographa quoad cetera cum Actis Ruinartianis fere concordare* Favet quoque Missa S. Symphoriani in antiquo Missali F Gothico, seu Gothico-Gallicano apud Mabillonium lib. 3 LiturgicV Gallicance, pag. 281, ubi ad Immovio
2,

gnum

et

ipsius

memoriam fieri reperisse, quamvis Saussayus ad diem xxvm Junii ejus festum assignet. Adjuncta omnia satis ostendunt, eumdem hic indicari, quem in Actis nostris Sancti convenisse

lationem Missee, seu in Preefatione teguntur sequentia Qui (S. Symphorianus) splendere meruit non solura terrenorum claritate nataliura, verum etiam sublimitate coelestium virtutum, et Fausti fulgidus genere, fausti martyrii levatur culmine
:
:

dicuntur; verumtamen, an Zacharias ille seu presbyter, seu episcopus Lugdunensis umquam
exstiterit,

qui beatos patres

Andochium Beni^numque

secu-

tus, per martyrii flagrantiam electus pervenit

ad
bapti:atu$

non immerito dubitavit Papebrochius

palmam.
48 Mecum etiam sentiunt laitdati Ruinartius et Cuperus, qui propterea in hujus sancti martyris Actis, in quibus sub Aureliano passus dicitur, Aurelium reponendum statuunt; et quia iidem procedebant in ea sententia, quee S. Benignum cum Sociis aPolycarpo Smyrnensi missos tradit,Au~

noster tom. v Junii in S. Ireneeo pag. 340, quem Ob rationes ibidem allegatas, cum mihi atiunde non constet de Catalogoi*um Lugdunenconstde.

^^
1

denlarv ati\,

sium antistitum antiquitate, dubitare quoque licet de S. Andochii et Sociorum ejus cum Zacharia Lugdunensi congressu ideoque hunc ut valde
,

Nihil obslat,

qUOttlinusS

Syniptwriaoius.

ab interpolatore Actis forsitan additum reputo. Pergo cetera examinare. 46 Inter primos istornm in Galiia Apostolicos fntctusinActisomnibusreponiturbaptizataabiis tota Fausti familia, qui Aitgustoduni Christum clam colens, eosdem adventantes indomum suam
et

incertum

reliumhuncMarcumAurelium,Antoninu7n,cognomento Philosophum, crediderunt, sanctique Symphorianimartyri\tmcircaannumChristi\Wcollocarunt^ Verum cum eorum missio Polycrati Ephesino verisimilius adscribenda videatur, S.

Sym-

phoriani martyrium sub altero Aurelio multoque

serius

Uetus exceperat,

et

benigne fovebat. Faustus hic in

PIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

673

est, secundum ea, qucV de iempomartyrii SS. Andochii, Thyrsi et Eelicis nunc re

serius figendum

scripta esse crediderit

quod, si
,

ab

iis

etiam
C. s.

omnem

dictmnsumus.PoetaanomjmussupranumMcum
Actis edendis Sanctorum inGallias adventum sub Severo statuit, passionem vero sub M.AureiioAntonino Heliogabato, qui anno Christi 218 Macri*

no in imperium successit.De adventu consentimus S.AndeoiiActis, et nos; idque etiam conforme est Severopassus et Martyrologiis, in quibus hic sub perhibetur, sub quo etiam Henschenius yioster ad diem i Maii, et Tillemontius ejusdem martyrium
retiderunt. 49 Poetam secutus est auctor
liogabalo

nulio modo interpotationem exctudat admitti posse, ex pnedictis satis superque constareexistimo. 51 Sanctorum Andochii, Thyrsi et Felicis corporaa Fausto, ejusque filio S, Symphoriano, ad Sidolocum, ubi isti vin Kalendas Octobris martyrio affecti fuerant , noctu accurrentibus seputta fuisse, jam diximus ex Actis in quibus insuper
;

SidoUxieec

^
f

'**~

ntuterhun.

Ghronid

S. Beni-

iwperatorc,

gniDivionensis.a Dacherio editi tom.lSpicilcgii. At nescio, cur Hetiogabaium potius, quam Caracallam assignaverint, cum in Actis Sancti passi dicantur sttb Aureliano,Severiproximo successoCarare, per quem non nisiAurelium Antoninum

additur, laudatum S. Symphorianum ad eorumdem seputcrum interpias iacrymas vigiiiis precibusque vacare sotuisse,donec et ipsepatmammartyrii adeptus est, Dubitari vixpotest, quin, dum per Christianos imperatores Ucuit,yEdui Apostolorum suorum lumitto ctiam ecclesiam imposuerint.

Hanc

suspicor

eam

esse, de

qua men

de baptizato Symphoriano, trium annorum puero, qui ibidem dicitur quasi annorum quindecim fuisse, ditm illorum corpora sepelivit. Cum B enim intra annos Christi 21.1 et 217, intra quos CaracalUv imperium concluditur, istud augmentum cvtatis S .Symphoriani nequeat reperiri; cre-

cattamdenotariposse,superiusostensumest.Forte mentio ita sensitpoeta, quia in iisdemActis prius obitu et successione Caracalla>, quam fit de Severi

tum

Stephanus Africanus, presbyter sccido \i,inVita S. Amatoris, episcopi Autissiodorensis,qui seculo v adolescente obiit.Edita ca est apud nosad diem IMaii, ubi pag. 58, num. 27 dicitur S. Amator, Augustodunumpetens, xtt S. Germanum sibi successorem impetraret,cumpcr wawi cuidam furem
abtatisrebusobrn',,' fedsset,ipsi imperasse, nefttribus noceret,sed rebus suis rcccplis,eosdem ad SS Andochii et Thyrsi ecctesiam perductos jurejurando adigeret,ne imposterum furarentur, E Perg-entes, inquit, simul ad beatissimorum marty-

cum

didissepotuitfiorumdemmartyriumproptereaad Heliogabahtm esse rejiciendum. Verum facile potitit

rum Andochii

ct

Thyrsi tabernaculum properate,

sione ista
:

Actorum scriptor vel interpolator de succespr cvpropere mentionem fecisse quia

,

ibique eos sacramentorum vinculis irretire non differas,utpolliceanturulteriusfaciuus hoc non attentare.

imperatorem, sub quo passi fuerant, festinabat indicare idque ita factum esse,suadent, quie subimperator ille do. Iniisdem Actis etiam dicitur inGalliis degens S. Andochium cumSociis ipsemet damnasse qua de re etiamActa S. Benigni,poeta Id autem ut et laudatus chronologus consentiunt.
;

dochii appettatum, colligimus

t

52 Adjectum etiam ei fuisse monasterium^.^nex Gaiiia Christia-

i/uod deinde

m canonieoritm roltegi-

na aucta, tom. 1, colM\ cujus primm fundationis um verium tempus ignoratur. Verumtamen S. Audochii coe- Mf. nobium (inquiunt ibidem eruditiBenedictiniscriptores) in Scdcloco seu Salvo-loco, Saulieu, jam
exstabat anno occxxn, quo Widcradus iu suo testamento, seu fundationis Flaviniaoi documento, abeadem batem'se hujus monaslerii nuucupat. De apud Labbeum in Bibliotheca mentio
:

dici de in Caracaltam cadere potest, ita nequit Heliogabalo. Constat enim, hunc numquam in Yita scriGalliis fuisse de CaracaUa vero in ejus Galliam petiit; atque primum in bit Spartianus: eam venit , Narbonensem proconsulem oecidit. Cunctis deinde turbatis, qui in Gallia res regebant,
;

Charta fit Mss. tom. 1, pag. 260, ubi dicitur Testamentum reyebat Wideradi abbatis, lilii Corbonis V. J., qui
Reg-imu Albasilicas S. Audochii Sedelocensis, S.
quiescuut. sensis, S. Eerrcoli, ubi ipsi in curporc scriptores,ibilaudati Gallise Christianm

odium tyrannicum meruit, quamvis aliquaudo

geret se benig-num,
tus.
sedverisimiliut

iin-

quum

esset natura truculen-

Addunt

sub Cu-

Hehogabalo 50 Quapropter, cum illi mtllas pro hac inparte ab rationesatlegent, nihil cogit nos
Aureliano in AureActis redecere, mutato tamen faciendum hic eruditi passim admttlium, quod diximus,inteihUcet alium Aurelium, ut
tunt3 Historue imperatorum hanc ejusdemin Gatliam proreposuit, ad fectionem circa annum Christi 213 quem circiter si SS. Andochii Sociorumque marGailiam tyrium referamus eorumdemque in adventumannomcumHenschenio in S.Andeolo habebunt,qucvdeS.Symilligemus, etiamrectese nophoriani cvtate in Actis sanctorum Marlyrum Ponamus enim cum Actis, S. strorum leguntur. Symphorianum quasi annorum trium fuisse anno anno 213 quasi 202, dum baptizatus est, potuit is quando Martyrum annorum quindecim fuisse

racatla.

qani Tiiiemontius tom.

in Caracalla art. 9

monasterium per Caroti Caivi diploma, quod inter insirumenta exhibent, anno 848 suty* ctum fuisse ecclesue S. Nazarii Augustodunensh conversum ac tandem secuto duodecimo eweunte cotiegium canonicoriur, secularium, quod essein duodecim pr/ebntdis constat decano, pra-posiio, eodemque tempore abet pluribus capeltanis;

dem

iiiud

batialem
fuisse.

mensam

episcopati JEduensi

annexam

Qalh* Martyrwn 53 Andreas Saussayus in Martyrologio r Titlemontius tom. 3 cano ad hunc diem, et ex ipso eccles. pag. 10, et Baiiietus scribunt, umnkhMc

^
tfjlllll

Monumcnt.

horum Martyrum sacra ossajussu

Bruniehildis Bailietus adAustrasicv Burgundiwque regiruv, (

ditperSyagrium Augustodunensem episcopum)

ibidemque inde translata fuisse Augustoditnum, monastcrio, quod ipsa condiderat, dein puetlari
posita fuisse.

narratur.Fateor corpora sepelisse.in iisdemActis Actis, qUcV primigenia non sunt, Scvpe tamen in martyres coroimperatores, quorum temporibus induci,cisi isti t,<cprocid ronaiisunt, pnesentes in hisce nostris inde abfuerint acpropterea qucV sive Aurelii prxsentia dicuntur, de Aureliani paulo nonomninocerta esse. Ceterum hcvc Acta quia Scvpe iaudatus examinanda censui,
;

translatione forte acciGattia Chrisiiana ScVpe iaupiendasunt, qucV in col.m lbidemque (SidolociJ saora

De eadem
i

data leguntur

scd tandem Aueorum exuvise diu permanserunt; S.Andochii parthenone frustodunum translatre, ctin

consentit Augustinus Lubireconditaj sunt. Ilisce Martyrologio Romano iltustrato, tabula 3

fusius

Peirus Franciscus Chiffletius Sanctorum hospite, utabipso Fausto, eorumdem

eadem

ianti fecit,

Eorum corpora iu ubi ait rcgina constructa , condibasilica, a 13runichikle nunc S. Akdocuii dicta est; ta sunt, qusc etiam ubi
ad eumdem diem
,
:

nus in

Bt4
DCTMft

DE

SS.

C.S.

ubi celebre monialium coenobium Ordinis S. Benedicti. De eodem monasterio agnnt Mabillonius in Annalibus Benedictinis tom. 1, ad annum Christi 589, num. 66, et Gallia Christiana tom. 4, col. 483 et seqq., ubi docent, illud a Brunichilde regina etSyagrio episcopo conditum fuisse xenodochium ac monasterium virorum, cui ab ipsa sua institutione abbas prsefuit Senator , sed jam ante medium seculum nonum a sacris virginibus inhabitatum esse et etiamnum teneri. Laudant etiam S. Gregorii Magni titleras, tam ad ipsam Brunichildem reginam quam ad Senatorem abbatem pro hujus aliorumque monasteriorum confirmatione datas, quas vide in novissima ejusdem sancti Pontificis Operum editione Parisina per Benedictinos Congregationis S. Mauri, lib.\2>Registri, epist. Get 8; sed in hisce nulla de S. Ando,
,

ANDOCHIO, THYRSO, FELICE MM 56 Habemus secundo,

enim per
parte paido post

S.

Andochii corpus (id

patrocinia hic designatur)

D
e
/"'co

maxima

medium seculum nonum a Jona

ex

episcopo illuc delatum fuisse;ideoquenec integrum necmajori ex parte Sidoloci quiescere, ut anony. Mt, mus innuit, nisi quis veiit, Augustodunenses reliquias postea Sidotocumreportatas fuisse, quoda nemine assertum iegi. Prgeterea cum iaudatus

pum

Jonas de solo Andochio memmer^, coltigere licet hujus solius reliquias, saliem tam notabites, h\ dicto monasterio ab eodepositas fuisse.Deduobus aliis mentio quidem fit in privitegio Caroii Calvi in quo Jonee donaiiones confirmavit , anno regni sui xix, Indictione vii,xvin Kaiendas Juiii inprsecitato Opere, col. 56 et seq.;

nihit ibi legitur,et

nerabilis prsesul

sed tamende reliquiis monasterium a soto S. Andochio

:

appettatur. Verba Caroii regis accipe

tutibus nostris

Jonasve-

chio aut Sociis

iranslata

mentio. 54 Hinc dubitari potest, an xenodoehium istud

fit

Augustodit

iium ad

S.

Andochti
partlieno-

seu monasterium aprima sua fundatione SS.Andochii, Thyrsi ac Eelicis sacris ossibus ditatum fueritjCt S. Andochii nomine appellatum.Primum,

.... in quo continebatur insertum, qualiter idem Jonas, diviuo tactusamore, proDei honore et reverentia BB. mar-

Eduorum ecclesise. quoddam privilegium,

.

obtulitob-

nem,

de integris eorunulem corporibus accipiatur, absolute negat scriptor anonymusOpuscuUGailici de Vitis sanctorum Patronorum, martyrum et episcoporum Augusiodunensium, anno 1713 Divione typis vulgati, qui parte %,pag.M et sequenti Dominus Du Saussay et aliquot alii dixeheec ait runt, illorum reliquias, cum circiter usque ad fisi
:

tyrum Andochii, Thyrsi et Felicis, sanctimonialium Regularem vitam eligentium intra Eduam urbem in monasterio S. Andochii curam gerens etc.Potue* runtitaqueetiamaiiquotminoresportionesossium SS. Thyrsi et Felicis ibidem asservatse, ac forte ab ipsoJonatunc depositas fuisse; verumtamen monasterium illud horum nomine insignitum nus-

nem

seculi sexti Sidoloci quievissent, curante epi-

scopo Syagrio
,

Augustodunnm

translatas

et in

quam reperi, 57 BxhacporroS. Andochii translatione, per Jonam episcopum circa medium secuium nonum
facta, nomen S. Andochii prseiaudato Augustodunensi parthenoni forte primum adhsesit. Neque huic suspicioni obest Necroiogium Fiaviniacense, ex quo Gaiim Christianse scriptores pro ejusdem restauratione asserendo Decise sorori Wideradi, qui circa medium seculum octavum obiisse dicitur, col. 4S3 sequentia recenset xn Cal. Nov. obiit Decia soror sancti Widradi, quae fecit (id est, restituit, inquiunt) monasterium sancti Andochii. Non obest, inquam, hoc Necroiogium : quiacumnon addat, in quo loco istudS. Andochii monasterium exstiterit,eeque de Sidolocensi, quam de Augustodunensi ista possumus interpretari utque de Sidoiocensi potius interpretemur nonparum favet, quod Decix frater Wideradus Fiaviniacensis monasterii fundator ac forte dbbas eiiam basilicam S. Andochii Sedelocensis rexerit, utinum. 52
,

ca quo

forte

lewporemonasterium
iltitd S.

nova abbatia quam Brunichildis Austrasias et Burgundiaa regina recens fundaverat, quseque S. Andochti appellatur depositas fuisse. Yerum ha3 reliquire non potuerunt esse corpus horum sanctorum Martyrum nam illustrissimus Gabriel de Roquette, episcopus Augustodunensis, ecclesiam, quam isti fundaverunt, utiliter sapienterque gubernans, cum anno mdclxxv ipsa festa eorum luce magno cum comitatu presbyterorum insolitaque populi frequentia Sidolocum venisset eorumdem trium Sanctorum corpora ex vetustis loculissustulit, deposuitque in eleganti arca, quam
,

An-

dockii

ccepit

jipeUari,

ipse donavit, in

qua

in tribus separatis cellulis as-

scrvantur.

ml
}>k,

tantum
vima

pnrtioS.Antlov/iii strnlti

nono

Hactenus anonymus; cujustamen verba non etiam accipienda sunt, quasi omnium istorum trium Martyrum corpora integra , aut saltem majori ex parie Sidoloci semper remanserint. Contrarium enim discimus ex charta Jona? episcopi /Eduensis tom. 4 Galluv Christian cv auctee, inter instrumenta col. 51 et sequeniibus.Per hanc chartam laudatus Jonas anno Incarn. Dom.
55
sic
dccci.viii
,

dictum est. Ceterum quid in utroque loco ex SS. Andochii, Thyrsi ac Eelicis reliquiis hocce tempore supersit, et an earum aiiquse adalia loca translatse

5S in

g-loriosissimi

Caroli
et,

reg-is

serenissimi

non didici. Quod ad ceterum eorumdem cuitum attinet, Breviario Mduensi, anno 1534 tijpis edito, hoc
fuerint, aliunde

O/pcium
7-um

to-

cccie*

xviii, Ind. vii (lege

\i)

ut infra additur,

xm

Cal. Junii, prsedicto

virginum monasterio multa

:

donans, inter cetera ait In praedictis denique fundis et locis quidquid eidem veuerabili loco a fidelibus olim collatum fuerat, in usus ancillarum Dei
destinare curavimus
:

die xxiv Septembris Offlcium de iis triplum cum Octava prcvscribitur, quod antiphonas ei responsoria propria habet.Pro primo die novem quoque

siasticitm

Augustoduw
et alibt.

et si

amplius ibidem ecelesise

Lectiones proprnv ex Actis concinnaUv assignantur; ceteris diebus non nisi Offlcium trium Le-

nobis coinmissre ditionis invenietur, autforte nostri juris, pro amore Omnipotentis, et veneratione S. Andochii, cujvs patrocinia ibidem a kobis maxima

ex parte delata sunt, propter congTuentiam ejusloci venerabilibus habitatricibus promptissima voluntate cederemus. Ex hisce habemus primo,

dem

ctionum iegitur.Cum vero ex hisceomnibus nihil discamus prseter ea , quse Acta docent , ilia hic non referam, excepta Oratione, quse sequitur. Deus inestimabilis glorise, qui hunc diem perclaro beatorum Andochii, Tyrsi et Eelicis martyrio consecrasti, fac

nos eorum interventu

ut eterni

ita alacres

tuo

insistere

servitio,

verum non esse,quodSaussayus,aliiquepost ipsum de translatis Sidoloco ad Augustodunense puellare monasterium SS. Andochii, Thyrsi et Felicis ossibus asseruerunt, si quidem id deintegris eo-

eorumdem gaudii me-

reamur esse consortes. Per Dominum etc. Cum recentiora Breviaria ecciesiee Augustodunensis non habeam, dicere nequeo, an et quid in vetusto illo
Offlcio deindemutatumsit. In Breviariis quoque Senonensi anni 1625 eodem die Offlcium de iis simptex prcvscribitur cum tribusLectionibus pro-

rumdem

corporibus vel majori

mcere intenderint.

horum portione

priis,

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

priis

in Lingonensi anni 1604, et Parisiensi an-

ni 1736 simplex item ciim una Oratione propria. Forte etiam in aliis dicecesibus aliqua eorumdem memoria agitur, quod nec vacat, nec operx pretium est hic pluribus inquirere. Acta itaqueaccipe.

Athletas suos, ubi lux permanet, et vita regnat; ubi priorum fides beata de vultus sui * prasentia vivse claritatis inradiat ; ubi alumna paradisi et candidata cceli turbaconcluditur.
1

'^*'"**

3 Etascendentesinnaviculam, celenter eos ao. mawwilI^ Massiliam e unda maris adduxit. Egressi itaque ad imfe i^J. terram, ad S. Zaehariam presbyterum /"pervenien- nU m, tt A-yutod*tes, qui iatenter in crypta inter sepulcra martyrum

'/ui

MaMi-

ACTA
Auctore anonymo

latitabat; et
tes,

cum eodem verbum Domini median-

atque in Christo gaudentes et sperantes, ut suos dirigeret gressus, angelo admonente, ad Augustodunensemdiriguntur civitatem g. Krat tunc
temporis Faustus, nobilissimus vir prrefectorius h, qui subchlamide (propter iniquissimi ceesaris mi-

Ex

pervetusto

codice

Ms.

S.

Be~

uas) Christum

nigni

Divionensis
gloriosus Irenseus a, episcopus et mar-

latenter colebat; cujus beati virl audita benignitate ac fide plenissima, ad eum, augelo monente, veniunt. Qui cum eos vidisset, sicut thesaurum ccelestem, ita eos excepit et cum eos presbyteros esse cognovit, suppliciter exoravit, ut
:

S,

Irenxus

Postquam

omnibus amicis

et

famillia; ejus Baptismatis gra-

poU/curpo
apparens,
jubet

a
b c

tyr migravit ad co3lum b, medio fere noctis vultu terribili, umbrse pacifico c, cum multitudine martyrum ad sanctum Polycarpum d veniens,
ait,
:

Agnosce filium tuum, quem

erudisti, pater.

Sancte sacerdos, agnoscelrenseum tibi fuisseministrum. Ecce accepimus promissiouem, quam nobis promisit Rex coelorum et terrse. Nihil nobis de

tiam condonarent. Defuncto igitur uequissimo Scvero imperatore morte, quam quaasivit et invenit i, succedente Aureliano k nequiore, qui, sicut imperium, ita et malitiam adeptus est, ubique similiter Christianos, qui idolis non sacrificasseut, per diversas provincias diversis suppliciis maceratos, gladii jubet finiri sententia. Sed, ubi est plenissima fides, nec potestatem adversam timet, nec miuas reveretur.

promissione sua fraudavit Redemptor noster. Audi, pater, verba filiitui: transmitte nunc duos Presbyteros, id est, Andochium et Benignum, et Thyr-

sum diaconem, Galliarum

:

urbibus, viros virtuti-

bus et sapientia plenos, quos consimilis gloriosus exspectattriumphus ut, quia paucitasaChristianis ibi remansit, Baptismatis gratiam prasbeant. Quia notum tibi sit, sanctissime pater, quod gens illa, inspirante Domino, copiose desiderat servire
Christo.

4 Habebat tunc temporis vir inluater Eaustus filium quasi trium annorum, nomine, Symphorianum l; quos suppliciter exoravit, ut et eum Baptismatis gratia consccrarent. Quod
S.
ipsi

wnfanf,

uW

J^j^
'

hll) )lizmt

Benignus eum

gaudentes, Bmigma baptizavit, Andochius vero eum evm Anda<'"

(

de sacro fonte suscepit. Qui Symphorianus replctus

Spiritu sancto,

cum

esset fere

viginti

annorum,

Hsec

eum

loquentem, sicut

eum

agnosce-

gloriosametimmarcessibilemmartyrii meruit coro-

Martyres in alio cubiculo eum audiebant, atque per soporem videbant. Sed cum hsec sancto suo sermone locutus fuisset, iterum psallentes atque gauientes redierunt ad ccelos:
bat, ita et beati
in

namaccipere qui virtutibus mauitesta probatione semper praeclaruit. Nuper m quidcm ipso temporeomnes amici velfamiliadomus Fausti per hos
;

quo cubiculo tantus invaluit odor suavitatis,

conlo-

ut testimarent, se paradisi miris odoribus

cari.
SS. Beni-

beatissimos Martyres Baptisumtis gratiam fuerunt ccbcoadepti. Eratinillismirabilis virtus Christi infundebant, dsemones de obsesrum oculis lumcn
;

sis

corporibus effugabant, debilium membris saniM

SJMnne autem
et ut felix

facto, S*

Polycarpus suos adloquae gesta fueraut,

gnxim,

An~ quitur Pratres, referens

et

eis,

dochium

Thyrsum
ti,-

in

Gallkts mit-

aggrcderentur iter jubet. Ipse vero S. Andochius et Benignus et Thyrsus, quse, Christo jubentur, gaudio magno repleti de confortante
,

tam sancta jussione

Christi,

non

tardi de prreceptis,

tatem reddebant. Habebat antem vir inluster Faucivitatis stus sororem sibi germanam Lingonica? n nomine Leoniliam o, oujua erant parmatronam, vuli gemini nepotes ex filio suo tres, viri aspectu pulcherrimo, animo pulchriore,- id est, JosephUB divinis litteris et Eleusepphus et Melasippus quos
erudiebat. Erat in
iis

c
tmo aguiit

vigilata

nocte, psalmis et hymuis

Deo gratias
Polycarpus

gratia plcna,
vir

sed baptiemi

agentes *. Usque ad naviculam S. deducens, ct valedicens, ait Angelus Domini comitetur vobiscum Spiritus sanctus sit iu visceribus vestris. Magna vos gloria ccelestis exspectat, opiissimi Eratres. Verbum Domini gentibus prsedicate ; adventum Christi omnibus annunciate.
:

ablutionem, non
5

crat, qui prberet.

8,

Tunc

prsBstantissimus

Benignum

pre- Lingowt
V r<>ftcut$,

sbyterum, sicut margaritam pretiosam aut mnnus nancmicit- Olrtllt. TnftTlTlft Ctfcleste ftUt nna cudeste aut coeleste, sorori transmisit sicut r
;

margaritam splendidam Lconilla gratiam excepto, hi gemini trcs fratres Baptismatis

consecuti sunt.

excepit.

Quo

r^miUamS. UoniUm Im>

ptistu

quam
Multos

speciosi

pedes cuangelizantium pacem

habet.is

adjutores et intercessores vestros,

qui pro vobis Dominum interpellare non cessant. Ne vos longi itineris conturbet austeritas non regionis longinquitas ; aut parentum desiderio coa,

iucrunt viginti et quinquc toribus sunt comprehensi.

Qui, aooepto Spiritu sancto, ciuu annoruiu, D perseou-

Lougum
;

eat

enarrare,

quantam

fuerunt perpessi pcenam

ili

scd victricem

accipiunt coronam.

scquuntur

gulescat cor vestrum. Non vos minse aut impiissimi caesaris conturbet impietas. Sit in cordibus
vestris B. Pauli apostoli

cumque

ierit,

quos ipsius
;

Aguum, quoAgni Binceritas gemmis

insignibus coronavit
nius deolaravit p.

sermo

Quia non suntcon-

Qum

quod PaBsio ipsorum plematrona slmiUter umnes

et satatis

diguee passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quse revelabitur in Sanctis. Polycarpus ait: Valenobisdicite, Eratres; et lacrymans dixiteis:
reporParadisi vos gloria, et ante tribunal suum fructum laboris vestri Christus excipiat, tantes felicium justorumque regione consociet
et in illa

domus, utriusquc sexus, eouditimiis

S.

per

Benignum Baptismatis

gratia consecravit.

La>

tabanturin ChristO fideles fideliSBim domus, oonfides. roborabatur in eis iuambigua et plenissima autcm Aurelianus q iniquissimus csesar conErat
stitutus

67G
A. akohymo.

DE
r,

SS,

AXDOCHIO, THYRSO, FELiCU MM.

ad
civi-

stitutus in extremis finibus Galliarum, et

tatem veniens Senouas

fiterentur,

data ab eodem orauibus

cruciati-

viunt, ibunt in tenebras exteriores inextinguibili igue * quod praeparavit patri tuo diabolo
,

n
*

et

at
lin
giiibiie~
'

praepositis loci sententia, qui se Christianos pro-

angelis

ejus.

Ibi

illorum

fletus
,

et stridor den-

diversis suppliciis inacerari,

et

tium

desiderabunt
si

lumen

et
,

bus mancipari;

quicumque

diis nostris

non

sacri-

Nam
dicens
eos

velis

credere Christum
caesar

non videbunt non introieris

StlCln

ficaverint, gladii eos et capitali

jubemus

tiniri

sen-

Tunc iniquissimus
:

tentia s.

tradidit eos tortoribus Nisi hodie sacrificaverint, diversis poenis

Andochius,

Erat autem
est

ag-er

nobilissimi viri, cui

nomen

adfligite.

ftfito^sLfo Si
toci

compre

hcmi,
t

^edelocus t, Dum SS. Andochius et Thyrsus ad praefatam domum, quas est in publico ag-g-ere, intrepide venirent, et praedicatione sua cunctis perdocerent ad salutem, quidam neg-otiator ibidem

mum
9 Et

Tunc beati Martyres ceesi y, in u i_ cujusdam inversis manibus pariter suspen-

duntur, et rotae impletae saxis eorum pedibus conh gantur.

dum tantam

at.

hospi-

tio

jam, Orientalis vir, cujus neg'Otiatio quotidie erogabatur in pauperes, S. Andochium presbyterum, et Thyrsum diaconem in suo excepit oflicio *. Et cum se virtutibus manifesta traditionepopulisdemonstrarent, subito Aurelianus imperator de civitate veniens Senonis, ubi ad praefatam domum adgressus
u, Christianus
fuisset,

residens,

nomine Felix

psallebant, dicentes

fuerant tota die perpessi pcenam Deus in adjotorium nostrum

:

*'"">

mfi.

intende, Domine,

tamen erant
pissent.

adjuvandum nos festina. Et ita integri, quasi uec unainplagam acce:

deco

"an<e

Post haec iniquissimus caesar in crastina

Sacrificate

ipsos sibi praesentari praecepit, et ait

diis nostris,qui propter inobedienl

sibi

tentoria tendi

praecepit.

Unus

ostia-

"am vestram talem fuistis perpessi poenam. Responderuut ei dicentes Agnosce, miser, quia minae tuse et supplicia nobis
:

rius crudelissimi csesaris, durn

Felicis

ingressus fuisset, invenitSS.

Andochium
:

hospitium et ThyrFeli-

refrigerium praestant.

negavimus
suraus.
nostri

suspensi,
;

sum, Christi verbum prsedieantes veniens, nunciavit, quod Christiani

fremebundus
in

domo

cis residerent.

Quod

audiens,

secundum

suae rabiei

morem

in conspectu

]ix Andochio ait: rona pietatis tuae, Pater; sed orationibus vestris adjutum pariter me perducatis ad pretiosam martyrii vestri coronam. Etfacta oratione, intrepidi perg-unt x. Ligatis post

suo eos praesentari jussit. FeNe patiaris, me separari a coquam accepturus es a Christo,

Aspice nos quia Christus noster, quem tu ne; gas, servos suos sempercustodire promisit. Audiens E autem haec Aurelianus, igneni praeparari praecepit;

Csesi Auctorem lucis non Christum semper confessi inhesi ante conspectum Dei

stamus

accensoque igne,

ait

ignem

vos,

ligatis

praecipiam.

Ad

hsec

Aut sacrificate diis, aut in manibus et pedibus jactari toti tres una voce, unoque con:

tergum manibus, ducti sunt

quissimi caesaris.
et

in

conspectum

ini-

Ctirintum

confcssi co-

ifmperotorc

Quibus Aurelianus ait Cujus reg-ionis homi? aut quod nomen vestrum ? aut quem D eum co i ere V ultis? S. Andochius ait Orientales homines suraus, a sancto patre nostro Polycarpo episcopo missi. Christum conditorem coeli, maris
7
:

sensu clamantes, dixerunt: Ecce carnes quas ad in potestate habes. Quod malitiae tuae diabolus dictaverit, fac; feri, occide, assa, etmanduca; nam nos non mutas a Christi confessione, qui et tuam detergere habetperfidiam.

tempus

ncs estis

ligatis manibus et pediignem jactari pra^cepit et nihil nociti*ab omni conbustione ignis, resolutis ligami,

10 Accensoque igne

ignem tnnoxic lolerant,

bus, eos in
nibus,
nasti

ac tandem
*
i.

e. passi

stantes in fide, psallebant in

:

medio
:

ig"ne,

et

terra:

et quae

in eis sunt

colimus.

Nomen

dicentes
,

Probasti
et

meum

Andochius, fratrura meorum Thyrsus et Felix. Aurelianus ait Numquid ad inritandam potentiam nostram et deorum dearumque nostrarum
:

sicut

nos,Deus, igne nos examiexaminatur argentum transivimus

aquam,
et induxisti nos in refrige-

per
stis,

ignem

rium.

Dum

haec ag-untur, tanta comscatio coele-

tam loug-i itineris spatio Nos venimus a Christo

venistis? Andochius ait:

adraoniti, cujus

infremuit, et imber pluviae super

ita intrepidi

ignem accennos, miser

;

verbum

sum. Et
vide,

et liberati
:

in conspectu Au-

Numquid
ista

incorruptura gentibus praedicamus. Aurelianus ait in regionibus vestris, aut in provincia

reliani adfuerunt, dicentes

Agnosce

quanta

sit

virtus Christi. Vides nos inlaesos

non cognovistis, quod antecessorum imperasanxerunt quod ii, C qui diis nostris non sacrificaverint, diversis suptorura ct nostrae auctoriates
,

in tui praesentia iterum convenire.

et

Crede Christo,
;

pliciis S.

adflictosgdadiieosjubemus
ait
:

finiri

sententia

Andochius

Nefas est

Deum

conditorem

necessitatem ad delinquendum, tantum misericordia Dominis dives est ad remittendum. Aurelianus ait Dii nostri vobis
diei

non timebis

illius ultimae

quia,

quantum homo negligens

:

est

derelinquere, et coli lapides et lig-na, idola muta etsurda. Aurelianus ait Muta et surdaesse dicis
:

subveniunt et vos defensos. Andochius

,-

dipitis, Christi auxilio

vos esse

ait

Saxeum habes
,

cor, ut

invictissimum Jovem
:

non

Mercurium atque Satur;

credas
ejus.

Creatori

coeli

num?Andochius ait Hos, quos tu nominas, dsemonia esse manifestaprobantur nam species eorum
absque visu, absque
dentur.
orcfunfur,
etiiwersis

et terrae

nec

mirabilibus
suae ravccdbus coU

11
b;ei

Tuuc impiissimus

caesar

secundum

g-ressu,

absque tactu esse

diis

vi-

morem

pariter eis vectibus colla feriri prae-

^v ercmi

Aurelianus

ait: Sacrificate

nostris, ut

ex

serario publico

tnanitnu tu*
spenilttnlur

palatio
vestro,

esse constituam

remuneratos, primos vos in meo et ne male pro Christo ;

ex arbore

mini.
rura

Ab hac
et
;

qui ab homiuibus est crucifixus, moriavoce hi tres clamantes dixerunt Au:

ut ita finirent pretiosam et splendidam temporalemvitam, accepturi aetemitatis g-audia et im- ItS.Symmarcessibilem coronam. Acta sunt haec circa san- pfwianote. ctos Dei Martyres, id est, Andochium presbyterum p^initir'
cepit,

^1

argentum tuum tecum

qnia credis,
te

et Thyrsum diaconum, et Eelicem, octavo Kalendas Octobris^. Post luec Aureliauus imperator ad

sit

iu perditione,

lupc rapax

donum

Dei per pecu-

niam sujiplantare. Nos pro Christo potius mori volumus, quam ab eo recedamus, ubi plus justi,

Aug-ustodunensem dirig-itur urbem. Audiens autem Faustus, quod talia in Sanctos Dei in suo ag'ro per Aurelianum imperatorem diabolus fecerat, noctu

quam

coelorum refulgent, et illis ibierit lumen jeternum et vita immortalis, et dabitur illis ibi, quod nec oculus vidit nec auris audivit, ueciucor hominis ascendit, quae pneparavit Deus dilig-entibus se. Nara ii, qui
reg-no
diis tuis deser-

sol,

in

cum Symphoriano suo filio, qui erat jam tunc temporis quasi annorum qjiindecim aa, sanctos Dei Martyres recondidit sepulcris, ubi quotidie virtus Domini mira declaratur. Illic lacrymas fundens S. Symphorianus, vigiliis et orationibus
veniens

vacans

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

vocans nolebat a loco
illo

f,77

removeri bb

donec, opi-

legi Chiffletius notat, in codice Vaticano hic

tulante grratia Christi, perfectus in gratia Dei, et indutus loricam fidei, festinavit ad conoram martyDomino rii quam et accipere meruit , auxiliante
nostro Jesu Christo, cui est honor et potestas cum Patre et Spiritu sancto in siecula
et laus et g-loria

Nuperrime. n Lingones, indigenis nunc LangTes, antiqua

Galliee Celticse civitas est in Campania, in colle ad fontes Matronse sita, estque episcopalis sub me-

tropoli

Lugdunensi.
S. Leonilla, ejusque exfilio tergeminis ne-

saeculorum.

Amen.

De

ANNOTATA.
a Sancti Irensei Lugdunensis in Gallia episcopi et martyris gestaapxtd nos illustrata sunt addiem 28 Junii, ubi non ante annum Christi 202 passus
fuisse ostenditur.

potibus martyribus actum apud nos est a/l diem 17 Januarii, ubi eorumdem gemina Passio data est. Sed consule Commentariumnostrumpraevium

num.

collato ipsisper S.

duobus sequentibus, ubi, qua? hic de Benignum baptismo narrantur,interfabulas reputavi, quia ipsos in Cappa15 et

b Notat

Chiflletius, in codice

Vaticano hic ap-

docia passos credo. p Vide, qut-e ex hoc etiam loco adversus antiquitatem Actorum, quse hic edo, annotavi in Com-

positum legi; Septimo die. c Forte legendum est umbrae pacificae. In Clameciacensi apographo habetur Ore pacifico. d Si per Polycarpum hic designetur sanctus episcopus Smymensis et martyr, ut in uno et altero Ms. legitur, non potuit huic S. Irenseus post
:

martyrium suum apparuisse, nec

;

alia

Actoram

asserta sustineri secus vero si Polycrates Ephesinus indicetur. Videde hoc argumento disputata in Commentario prscvio, %et 3. e Notissima est hsec Galliarum civitas in Provincia, Gallis

mentario nutn. 18. q In locum Aureliani substituendum hic esse Aurelium, conveniunt eruditi pene omnes; sed alii M. Aurelium Antoninum, cognomento Philosophum, alius Heliogabalum, alius Caracallam intellignnt quod ultimum Actis conformius esse diximus in Commentario, quem consule nurn. 48 et E duobus sequentibus. GallicV civitas, gentis Senor Senones antiqua
;

nunc

Marseille dicta,

cum

celebri

suo portu ad mare Mediterraneum. In Ms. Clameciacensi, in S. Andeoli, et Rhythmicis S. Benigni Actis dicuntur Sancti nostri prius ad insidam Corsicam appulisse,ibidemque tempestatedetenti, donec S. Andeolus, uti S. Irenwus S. Benigno sanctoque Polycarpo denuo apparens mandaverat, illuc advenisset,

numprimaria,Agendicumetiam olim dicta, nunc Gallice Sens, ad Icaunam fluvium sita, archiepu scopatu, et vestustate illustris. Porro M. Aurelium Antoninum Caracattam in Galliis fuisse
circa

annum

tius, in

Commentario prsevio num.

Christi 213, ut existimat Tillemon50 dixi sed an

;

Senonibus fuerit ac ibidem edictum aliquodadversus Christianos vulgaverit, non ausim assere. Vide dictaloco citato. s Ista nempe velut edicti verba recitat biogra-

eorumdem socius Commentarium prsevium num. Consule

futurus. 10, 20 et

seq.

fAdi Commentarium num. 44 et 45. g In Actis ad lit. e citatis hic dicitur S. Andeolus a Sociis suis missus Carpentoracte, quse anti-

phus,parvcv apud me auctoritatis. t Conside Commentarium num. 7 et S. u Venerabilis Beda, aliique num. 2, 3

qua

Gallise urbs est inProvincia, vidgo Carpcntras quatuor milliaribus dicta, in ditione Ecclesise seu leucis ab Avenione dissita, teste Baudrando
,

et 4 in Eelicem una cum ceteris a S Polycarpo in Gallias missum dixerunt. Vide dictaibidem. x Saussayusin Martyrologio Gallicano, nescio, utrum ex aliis Actis, an ex sensu suo, ubique pro

Commentario

citati

hunc

S.

in Lexico.

h Crediderunt

rum ab hoc
sule

aliqui, Acta Martyrum nostroFausto scripta fuisse qua de re con:

Commentarium 2. De nobilitate ipsius gestoqueab eodem magistratu aliqua annotavimus ibidemnumAQ.

Septimius Severus ab anno Christi 193 usque hic dicatur C ad 211 imperium tenuit. Cum autem invenisse, discimus ex Epitomortem qusesitam
i

imperatore prsesidem substituit, aitque, domum vi S. Eelicis, cum hic Sanctos tradere recusasset, effractam, atque ita eos captos fuisse, et Felicem eos sponte sua secutum esse. y Tillemontius tom. 3 Monument. eccles. pag. 39 observat, inMartyrologio Bedxlegi, ipsos flalegi. gellis csesos fuisse, quod negat in suo Ms. mentionem de flagelFateor, nec in Mss. nostris
lis fieri
;

sed

csesi

tamen in omnibus dicuntur.

me

apud Batavos

Sexti Aurelii Victoris editionis Lugdunensis in Vita Severi, ubi de ipso in Bri:

Idem Beda ibidem, et qui ipsum secuti fuerunt, Ado et Usuardus, mox pro in ulmura, legunt in
ultimo; sedperperam, uti liquet excontextu. 213 contiz Hxc forsitan circa annum Christi et 50. gisse, dixi in Commentario prwvio num. 49 legitur, quasi alio apographo Accinctino

tannia segrotante legitur

Is

dum membrorum

omnium, maxime pedum, dolorem pati nequiret, veneni vice, quod ei negabatur, cibum gravis ac
plurimfe carnis avidius invasit,

quem cum conficere

non

posset, crudelitate (lege cruditate) pressus ex-

aa In annorum

lllustrissimus Bosquetus in hisce Actis Severo legendum putavit Verura. Adi Compro
piravit.

mentarium num. 23 et seq. k Pro Aureliano hic legendum esse Aureliura, et per hunc intelligendum esse M. Aurelium Antoninum Caracallam, qui Severo patri suo una cum
Prseprofratre Geta successit, extra dubiumest. successionem narrapere tamen hic in Actis eam
ri,

verum error manifeeodem etiam dicatur S. Symphostusest, cum viginti rianus martyrium subiisse, dum esset fere annorum. AoDUisbb In Mss. mox taudato hic subaitur Martyrum Pas : vir Faustus beatorum autem
viginti quinque;

in

simus

et scnpsit ad sionem, Deojuvante, composuit et gloria et virtus cum dem ipsius, cui est honor in cuncta siecula Sanctis suis nunc et semper, et

lau-

observavimus in Commentario num. 49. apud &duos martyr Sympho1 Hic est celebris sunt ad diem rianus, cujus Acta apud nos data

sfficulorum.

Amen. Sed vide Commentanum

2.

llAugusti.AdiCommentariumnostrumprwvium

num.

46

et seqq.

DE

67S
iccront

AUTA SANCTORUM

J.P.

DE

S.

TERENTIO MARTYRE
PISAURI

IN

DUCATU URBINATE

OOMMENTARITJS PR^EVIUS.
Cultus insignis; Acta sublestse
/~>i anctushic, quamquam apud Pisaurensesjam ^^dudiwi ut patronus civitatis primarius soleni/ i. ^ ^ rnissime cultus, unusque ex antiquis ac illui

fidei

Sbculo
rERTUH.

]ii

UT

Solemniler
coliiur ver

>

corpus est B. Terentii M., statua autem ejus in altari juxta tabernaculum. 3 Hactenus relata declarant manifestissime ac

''

inulft

octavam

strioribus, si Actis fides habenda, martyribus, pneteritus est in omnibus sacris Fastis seculo
**

decimo septimo anterioribus. Primus quem novi, Philippus Ferrarius in ambobus Catalogis
xxiv Septembris. BreviGenerali Sanctorum, qui Martyrologio Roterin mano inscripti non sunt, his verbis Pisauri S. Te:

eum annuntiavit ad diem

certam faciunt cultus celebritatem ; utinam lice- & caum ret idem asserere de authentica Actorum fide, ac veritate prodigiorum, quse iis continentur ! Sed nihil occurrit, quod ea commendet, multa, quse insinuant, auctorem fuisse a Sancti temporibus E remotissimum, quscque ipsius fidem suspectam faciunt. Saneproximitatem temporis non spirant
particulas memoriae proditum est
,

At vero Sanctorum Italise multo prolixius Sancti gesta et martyrium descripsit ex Officio Pisaurensi in dioecesiper octavam recitari solito. Ejus exemplar habeo separato libello impressum Fani anno 1592. Totum pene Sancto proprium est hymni, antiphonse, responsoria, versicidi ad vitam et martyrium ejus accommodata, et Acta ipsa in lectiones quindecim in festo et per octavam, diebus majori Officionon impedifis,recitandas ad secundum Nocturnum distributa Oratio
rentii inartyrissub Decio, civitatis patroni.

creditur rebus

in particulari

narratis immixtas, nec tabulse, verisimiliter Italico idiomate exaratsc, unde Vitam desumptam intelligimus ex verbis, quse in taudato Officio pree-

hscc est

Propitiare nobis, quaesumus, Domine, fa-

mulis tuis per hujus sancti Terentii martyris tui, qui in praesenti requiescit ecclesia, raerita gloriosa, ut ejus pia intercessione ab oranibus semper prote-

gamur adversis. PerDominum etc. 2 Recusum est etiam separatim pro civitate et reliquia hodicecesi Pisaurensi typis Venetis anno 1G19, sed norifice conin nonnullis reformatum Acta quippe ad tres ditx, tantum lectiones contractse sunt pro secundo No~ C cturno diei festi, reliquis autem per octavam diePisauri, ubi
:

bus precscribuntur sermones vel expositiones sanet in oratione expunctse sunt voQui in praesenti requiescit ecclesia; ces istse

ctorumPatrum,
:

verisimililer in gratiam aliarum diwcesios ecclesiarum, in quibus ejus reliquise non servantur.

honorifice collocatic sint in ecciesia cathedrali, disce ex Papebrochio, qui cum Henillic prsesens adfuit anno 1660 die xxix Novembris: Templum, ipsum, inquit in Diario Ms. Itineris Romani, hunnle quidem sed amplum est,

Quam autem

schenio

pulchreque iustauratum sub triplici fornice, quem hinc inde sena? sustinent in lateribus totidem altaria, quot arcus sunt chorus quadratus cura amplo hemicyclo postaltare.- iu dextero latere sacelpila;
:
:

lum

est Yenerabilis, cujus cupulam quatuor ad angulos colunmse sustinent, totidemque sub arcubus hemicyclte fenestrae illuminant. Parietes gypso or-

nati semicirculariter trihus iu partibus excurrunt, sub coronide cupulam sustinente: in medio altare estunicum, cujus mensam clathri sustinent ferrei,

angelis lig-neis inauratis, limboque decori, per quos speetabilisestformosa ex marmore tumba, in qua

figuntur lectioni iv, ipso festo recitandse: Sancti Terentii Vita ex vetustissima tabula, quae servatur in cathedralis ecclesiae sacrario, desumpta et nuper Latinitati donata. Defide autem biographi dubitare mejubent personec ab eo introductse et nemini antiquorum notee; primo Emerentiana mater, pater Nardus u Panutius abbas in Pannonia ante medium seculum tertium et prse ceteris Dagnus inejusdem Pannonisc finibus rex, Romanum imperium tenente Philippo, nempe sub quo certe ea regio Romanis subjecta erat, uti patet ex Zozimi lib. i, ubi narrat, ab eodem Philippo illuc missum fuisse ad sedandas perturbationes Decium, postea suum in imperio successorem. Adde Theodosiam matronam Pisaurensem, quam ab angelo gesta Sancti edoctam fuisse ait biographus, verisimiliter quia Vitse et matyrii seriem ita disposuerat, ut alioqui nonposset intelligi, unde ea adposterorum notitiam pervenisset. 4 Secundo anachronismus in anno mortuali ita sHspccta, signato Passus est hic Christi Miles anno salutis P nostrae ducentesimo quadragesimo septimo Cornelio summo Pontifice, septima Christianorum persecutione, Decio imperatore: namjuxta communem eruditorum sententiam S. Cornelius ad Pontificatum evectus non est ante annum 251, nec Decius imperio potitus ante 249. Tertio modus martyrii et reliqua illud subsecuta, tam similia iis, quse dedimus ex Ferrario tomo iv Julii pag. 96 de S. Terentio episcopo Lunensi et martyre, ut ambigere nequeam, quin alter biographus ex altero descripserit verba conferam in Annotatis ubi et pauca alia observabo quse displicent quseque cumjam assignatis efficiunt, quominus prqdigia et gesta reliqua sufficienter probata existimem. Accipe igitur Actorum seriem cx Officio anni 1592, intotdivisam numeros, inquot divisa fuit lectiones projrrias
,

ACTA

DIE VIGESIMA QUARTA SKITEMIJKIS.

Dominico gregi servare,

ACTA
SUBLEST^
FIDEI.

etsi gtetiter ferebat re- ^**?**' linquere patriam, cujus dulcedine mortales uni- Arpkitdam i ' r versi tenentur, sibi tamcn tacite persuasit, satms essePanutii consilium persequi, quam ibi remanere. Propterea navi et omnibus rebus ad iter con-

Ex officio

proprio, edito ad an-

ficiendum paratis, auctore Panutio, naviculam conscendunt, sperantes, quorsum ituri essent, Dei dexteram clavum directuram. Semel atque iterum sese in Domino salutautibus, atque verba lachrymis
et

num 1592
Sgviente in

appulsa
inter

T mperante
Xmanos

Philippo,

quem primum
:

Roreli-

punnonia

imperatores Christianum suscepisse

laccrymas vevbis miscentibus, navis in altum est. Quare pius pater Panutius supplici oratione precatus est Deum, ut ad aliquem salutis portum possent pervenire. Tandem cum trium dierum iter processissent, ad Aquileise portum applicuerunt.

gionem memorise proditum est a etsi Christiani homines in tota Italia et reliquis Europse provinciis,

rare coeperaut

atque cunctis orbis terrarum partibus respitamen iu Pannoniee finibus rex qui\

qua urbe multa Deus per Servum suum appm iW miracula manifestavit. Quoniam Ibidem Christum |J2*" praidicans, innumeros ab idolorum cultu revo- rat vrirfert<)
6 In
t

dam

nomine Dagnus

in Christi cultores

sua-

dente diabolo,
nobilissima
cilla,

crudelissime animadvertit. Ibidcm

Christi an-

cavit horaines, et illius regionis indigenie et advense, atque ex finitimis oppidis krtabantur multi,

tttHur:

muHer Emerentiana, Jesu

Terentium
ex

quo

sibi esset reddita

membrorum

firmitas et totius

filium

marito Nardo, pau-

corporis robur. llis

illius eivitatis

lo ante

mortuo, genitum in Christiana religione sancte erudiebat. Puer vero sanctissimos mopie et paullatim in res una cum lacte sugere assuetus,
vita Christi adolescebat, et hoc

autem rebus ad Valerianum pnefectum delatis, beatum accersit

unnm

sibi consi-

lium constituit, ne unquam scilicet a vera erga Deum pietate minacibus tyrannorum verbis aut verujranno
rege,

Terentium, accersitum interrogat, cujus sit regioanimo responnis atque ordinis. Sed is prresenti Christianam profidit, se in Pannonia ortum et vero Deo, se teri religionem, atque Jesu Chri^to, Tune Chrivovisse. Cui iterum prafectus totum
:

beribus revocaretur. 2 CaBterum, saeviente

tianus es?

Sum

(inquit

,)

Christo

enim semper

Dagno rege

crudelissimo,

inservivi, et

ratione prseclarissima Emerentiana cogitabat, qua posset, ut ope divina dilectum filium Terenfieri tium ab immanissimi tyranni manibus criperct. Praesagiebat enim sancta mulier, eum in Eeclesia

Christi

nunc promitto, et recipio, me in fide semper perseveraturum. Quare Valeriaaus

ponere

thura furore accensus, jussit eum idolis interim eidem recusimti et immolare, atrociaque
:

Dei uberrimos fructus allaturum. Quamobrem animi affectu se dans in preces, petebat a Domino, manusEilium perderet, ut, quominusirapiatyranni
affuit cselestis sibi auxilium ferret. Proinde statim Emerentianam admouuit, ad abbaclementia, quse Panutium sese conferret et ab eodem salubre

omni

cui Miles Christi egregius supplicia minatur crucia(inquit) impia, scito tyrannorum o mens
:

tusChristi fidelibus sempiternns in

divitias.

cailis

pnepararc

tem

prce- .;,., Sancti igitur Terentii vcrbis dirus, ille "*<* et xnentis impos effcctus, manfectus ira accensus, foedissimum carcerem davit, ut Christi Servus in
7

consilium exposceret.
materSancli
anxia

truderetur, quo in loco

quera ea tem3 Eestinat igitur ad Panutium, unum esse Christianorum perfupestate noverat

gium,
trem.'

unum solamen et communem omnium paQuae, cum ejusdem consilium audivisset,

Eilii,

vitam

quem unice
prsesensit.

diligebat, in

maximo discrise

et vinginti novcm dctincbantur. Quos cum Christiani pedore affecti perhumanitcr >alutavit, vidisset bcatus Tercntius, Pax vobis, fratres mei. Deiude eos hordicens persisterent, nec ulla tatus est, ut in fide Christi formidaront. Paullo post mgenera

centum

tormentorum

mine versari
tulit, et prce

Quare tegra

domum

con-

animi augustia trium dierum spatio

nihil manducavit, nihilque bibit.

Tandem

ceelesti

spes numine excitata, ad Panutium abbatem, unde omnem Nardi sui pecuniam et res omnis pendebat, exportavit, ut pretiosiores una cum Eilio clanculum ibidem laterent, quoad furentem tyranni

triduum supplex oratra carceris septa deteutus, Omnipotens Deus, Dorainum bis vcrbis vit ad gloria injunam servis tuis, pro tui nominis qui qui Pamelem de patientibus, ubique succurris j incolumem extraxisti ; tu, qui Pe:

lacu leonum

tandiu

cumFMola'i

rabiem cffugerent. domesticos Pa4 Beatus itaque Terentius intra latitans, Dagni regisedicto ab exploparietes
nutii

manu Iletrumcathenis ligatum per angelum de Judaeorum plebis rodis ct ab omni exspectationc Domiue, confringe vectes liberasti, aperi portas, cognoseras carceris obscurissimi, ut
ferreos,

et

scant gentcs te solum

Deum,

ct gloriticeut

nomen
et

diligentissime. ratoribus et sicariis exquirebatur Panutio divina volente clementia, ab optimo At, est, et occulte servatus, csedi subtractus
me'dia3

tuum

in secula.
fcre nomiracahir

pene

admonitionibus instruatque preceptis, patriisque Isenim, ut optimus Dei cultoret pastor egrectus.

commissas a luporum denTerentium occultibus tueri studebat. Cum vero B. hortatur Emercntianam, posset diutius non
gius, oves divinitus sibi
tare
:

Quibus, cum mde pars carceris corruit funditus. angelus Doimm, evasissent omnes, obviam ivit monstravit, quorsum essel eis benedicens,
et
iter

ad mcdiam 8 Completa vero oratione, tonitruus maximus, et ctem factus cst

utiaque

ffvfmiluTj

Rofnam profiriu

itw,

illinc humilem Jesu Christi ancillam ut vclit tyrannica rabie aufugere, et sese atque Filium a
,

e vest.gio dirigendum, atque ab oculis eorum hutitiffl pervisioue evanuit. lpsi vero ex angelica egerunt, qui Bervos Deo pura mente gratias fusi sesperantesadentibus leouum rugientmm

suos'in

conservare b
suis in

fuerint

Dominus enim Si vos persecuti cultura gentium missis aliam et Paulus in una civitate, fugite in
: : :

praecepit discipulis

ad esoam

exfcraxisset.

Casteris inde Christjaius be-

dimissis, beatus ipse Terentius nie-ne salutatis ac quara ad monitu Romam se contulit ,

de se ipso

ait

Per fenestram

in sporta

demissus

sum,

et sic effugi

manus

ejus.

angelico vidit Christianos nciano urbem cura pcrvenisset, necemtraimmanissimi imperatorisjussu ad

Decii
hi c
11
'

salute anxia, et cupiens 5 Igitur de Filii Septembris Tomns VI.

eum

qui, pro Christo l H

iu

terris

aspemautes mor90
talia,

680
A. kiionwo.
et

ACTA

S.

TERENTII

MABTYMS
et ut loci et

hinc Pi-

talia, mortui, in crelis aeterna assequebantur. 9 Quam ob rem dilectus Jesu Christi servus

da pie involvit,
honorifice 18 Interea

temporis ratio sinebant

agTeste et fere

aptandum

D
uaurj
*cip Uut

curavit.
ibi csset

taurntn;

Terentius

tantorum martyrura exemplo permo-

cum

forte

tus et martyrii desiderio flagrans, hac ad

Deum

sordidum plaustrum, quod cujuslibetfulgentisshni

triumphalis currus ea die aequavit gloriam, atque adeo antecessit, in eo sancti Terentii corpus a pi_
entissima matrona locatum fuit, et, admotis duabus parvulis juvencis, ad suam ipsius patriamillud vehere decrevit. Passim progredientibus, mirurn erat videre, quanta in brutis illis concordia
esset, dum nullo egentes admonitore, sacrura pondus sponte veherent. Jam ventum erat ad urbem, cum illis occurrit populus cxultans, cui prseibant sacerdotes, psalmos, hymnos et divinas laudes canentes. Cumque civitatis limina intraturi essent, omnes una voce Deo gratias agebant, qui talem ac

oratione confugit
ritis

Justissime Deus, qui pro melegitime certantes coronas; sine, quaeso, nunc
:

Servum tuum temporali morte

adipisci, et intcr Sanctos

in caslis

coronam

tuos adscribi. Oranti et

martyrii coronam exoptanti apparuitangelusDomidicens Surge, abi hinc ad civitatem Picamam, (Picaenavero civitas Pisaurum erat,)quoniamexitus tuijam imminet hora d. Sanctus itaque Terentius
ni,
:

angelictelocutionisgaudio repletus,

etsi,

quam

erat

OCuUltn nefarii
7ii'g,

homitxsum,

nocturno tamen ignarus esset tempore, nullaque interposita mora, ad ipsius urbis mcenia contendit. 10 Eunti vero beato Terentio occurrit rusticus quidam, cui nomen Vulgus. Is pascens poringressurus
,

viae

prodi-

corum greges, ut novit

,

Christi

Servum
si
,

honestissispoliaret,

fjiose

tanat;

mis vestibus indutum, sperans;

eum

tantum illis Patronem concessisset. Sibi enim quisque persuadebat, sanctiTerentii intercessione Pisaurenses ab omni labe etpernicie liberari posse, civitatemque ipsam tanti Martyris tutela opulentissi-

non parum lucri simulavit eodem quo Sanctus ibat, sibi quoque esse proficiscendum. Non recusavit comitem sanctus Dei Servus. Quare vafer

mam
14

et florentissimam fore.

Cum

pervenissent in

forum

sancti

Mar

"Wntihomi.

et avarisuadente diabolo deliberabundus in Sanctum jecit telum aoutissimum, quod divinitus retrogrediens sagittantis oculum transfixit. Et vulnere rusticus vociferans et lachrymans , ad sancti impatiens Terentii pedes sese prostravit, et hinc inde do-

ac pessimus

homo

tia cogente.

ad episcopalem ecclesiam, quse tunc numfafj^ fuisse creditur ad divi Cassiani asdes, porlandum asserebant. Sed, volente Deo, factum est, ut illinc amoveri non posset. Quare tanto miraculo omnes
tyris corpus
attoniti et ancipites, ubi

reponendum
illre

esset, divini-

tus evenit, ut juvencae

cam

sponte sua ad magnifiejusdem Theodosiae domum deportaverint ad

:

lore agitatus, rogabat, sibi jgnosci et

oculum sa-

quae visenda catervatim ibant cives, incolae, faeminae

et pueri, imbecillesque infirmi,
et

Sanctus igitur misericordia motus, suspexit et de more habita oratione , expuit et signo crucis hominis in terram, lutum fecit oculum linit, et statim ille vidit, et abiit magnifinari.

quibusvis mor-

in caelum,

bis detenti sanabantur. Postridie illius

dieicum

faci-

ma

percrcbuisset per vicina oppida et finitimas

cans
a latronibus
oceiditur in
viu;

Deum.

11 Atvero,

cum

adesset

tempus

suse in cselum

migrationis,
ciatre,

jam pridcm ab angelo sibi pramunad eandem urbem properabat, cujus finesin-

eorum, quae Pisaurensibus acciderunt, ex diversis locis confluebant homines ad sancti Martyris spectaculum, omnes donaria offerebant, et sibi quisque lsetabatur, atque Deo optimo maxirao gravitates
tias agebat.

gressumpaullulumque progressum magna repente latronum manus exobscurissimis saltibus erumpens ad locura Aquam Malam tunc temporis nuncupatum, aduriuntur, non aliter atque canes aut lupi in oviculam certatim sa;vire solent. Cum enim audissent, eum Christianum esse, deliberarunt omnino
ihterficere.

Quam ob rem Florentius tunc Pisaurenepiscopus g, iis visis , et devotissime efHagitante Theodosia, ejusdem mulieris aedes, ubi sanctum corpus requiescebat consecravit et po15
,

condiiwfo
ecclesia
i/isi

sis

sacra,
9

pulo

spectante

sancti Terentii

mcmbra marmolocavit
,

reo in tumulo honorificentissime

atque

Proinde ab

illis

exutus vestibus, usque

octavo Kal.

Octobri.s

eidem ecclesiam

dicavit; qui

corpw

ejtu

divMtu* ottnuum
c

ad nccem c^editur. Magis autem ac mag'is crescente grassatorum atrocitate, Dei Servus semimortuusad cailum oculos sustulit, inquiens Mitissime Deus, qui, ut humanam naturamlabcfectatam sanares, ad imas terrarum sedes descendere voluisti; tu Domine, qui cruciatibus et sanguinis tuieffusione fidelibus tuis cffilum reserasti, libera me de gehennalibus flammis, ne absorbeat me tartarus; sed angeli tui adte perducant. Ilrec dicens, Deoreddidit spiritum. 12 Sed ut, quod patrarunt facinus , latrones oelarent, sacrum Martyris corpus in eundem Iocum, Aquani Malam appellatum projecerunt e. Verum paullo post Theodosia hujus civitatis primaria fieemina per quietem adraonita est et abangelo edocta , ut ad locum flocus enim ille non longo aberat a civitatej ubi Martyris corpus a latronibus projectum jacebat inlmraatum, sese conferret, fexplicata tamen prius ejusdem sancti Martyris, vita /'.) Paruit cselesti imperio devotissima
: ,

sane dies, ad hujus sancti Martyris natalitia celebranda institutus, seraperPisaurensibus celeberrimusexstitit. Passus est hic Christi Miles anno salutis nostrae ducentesimo quadragesirao septimo
,

septima Christianorum persecutione, Decio imperante et vivus et mortuus miraculis claruit. Anno vero ccccxlvii supra millesimum, xvi Kal. Augusti, sedente Nicolao, V, et hujus civitatis episcopo Joanne BePontifice
,
,

Cornelio suramo

nedicto

patria Pisaurensi

extracta fuere sancti

Martyrisossa ex catacumba inferiori, quae est subter maximam aram, ubi ab episcopo Florentio recondita fuerant et super eandem reposita jacuerunt usque ad annum salutis nostrae sexagesi,

mum

sextum post mille ct quingentos, quo tempore ad locum, ubi nunc requiescunt (is est ad
sinistrum latus
arae

maximae) mense Decembri

translata sunt a Julio Simonetta episcopo et ibidem die prassertim illi dicato magna piorum veneratio-

ne coluutur;
troni cultum,

et

ad augendum nostri hujusce Pa-

mulier.
cilla?,

Eo
ac

advolavit,

quam

secutse pedissequae anviri,

nonulli

nobilcs

ejusdem Martyet

ris

corpus indagare cceperunt. Mulier vero, reper,

to tanto thesauro
in

exilibat

gaudio,

ketabunda

pro nobis intercedat, sancitum est nuper anno millesimo quiugentesimononagesimo secundo, ut ab omnibus dioecesis sacerdotibus die festo et per totam S. Terentii

et ut ipse libentius

aquara descendit, anceps,

num

illud trangere

Octavam, ejusdem Vita singulis diebus

divisim recitetur.

in Officio

deberet.

Tandem

illinc

cxtractum syndone mun-

AlOfOTATA.

DIE VIGESMA QUAUTA SEPTEMBRIS.

urbem
iu via pauperibus
,

681

eleemosynam de more * IMSTHA

ANNOTATA.
a Veritas hujus tradionis controvertitur inter
eruditos.

distribucret

latronibus

magnam

se

pecunia-,

summam
sus
,

apud eum reperturos, sperantibus invainterfectus est juxta Laventiffi, qui in Ma,

crara influit

amnem. Adjicitur tamen

in Actis

hanc historiam, cur b Mirum seu verus rex in Pannonise Dagnus ille, seu fictus propter fidem finibus, tam solicite ac diligenter, inTeventinmpuerum Christianam inquiri jusserit veljuvenem, relicto Panutio ejus in fide magistro, patre et Christianorum pastore Sane aiictorprudens et perspicax causam hujuscemodi exceptiovidebitur legenti
.

nostris, csedem Sancti a latronibus statutam fuisse, quia Christianum esse audierant ; sic enim

nis verbo saltem indicasset. c Passus est Sanctus, sicut infra dicitur

anno

etperse247, ergo aliquot annos anteimperium

planior apparet causa martyrii. Porro confer ctiam, si lubet ea, qux apud nostrum sequuntur de sepidtura S. Terentii Pisaurensis cum iis, quze tradunturde Terentio Lunensi,et dispice, quam parum differant verba hiec sunt extabulis SarCujus corpus plaustro impositum a zanensibus juvencis indomitis in eum locum, qui S. Terentii noininatur, delatum, ibi conditum cst, ecclesia ibidem
: :

cutionem Decii. d CauScV apparitionum angeli hic allaLv, leves admodum mihi apparent. Romam mittitur ab anpro fide certagelo; videt ibidem Christianorum martyrium et ipse exoptat sed hinc ab anmina, occidengelo jubetur Pisaurumproficisci; nempe dus in via a latronibus. ab iis, quee, e Quam parum hscc in re differant Ferrario, notanturin tabulis Sarzanensibiu teste
;

suo nomini constructa.

f g-

Vide Commentarium ?ium.

3.

Ughellustom 2 Italiiv sacrse episcoporumPisaurensium seriem exhibens ex cjusdem ecclesine monumentis hunc primum statuit Floreuthis,
,

inquit ,m'imus Pisaurensisepiscopusoccurrit, cujus

mentio certior babetur in Actibus.S. Terentii martyris, vixitque anno ccxlvu, hlo cathcdralera. erexit, ubi corpus S. Tcrentii martyris civitatis patroni, recondidit

B de

videat interitu S. Terentii episcopi martyris, Curaque oxtra lector ex verbis hinc desumptis :

DE

S.

PAPHNllTIO ET SOCIIS
IN

HH.

THEBAIDE

COMMENTARIUS PR^VIUS.
in Fastis Grsecis ac LaSancti hi variis diebus ac diverse memorati multis fabulis sunt Acta Graca, qua> jam Latine edita sunt, tinis
:

j. s.

inquinata.

SUB DlOCLE-

Martyrologium Romanum
nobis suggerit
S.

hodie

ingentem
:

converteret, a prsefecto ad

necem qua;rebatur.

"Mul-

TUNO. S. Paphnu-

Martyrum manipulum cum

In Paplmutio, de quibus ita habet tii el SocioPaphnutii et SocioSanctorum ram memo- ^Eg-ypto passio Is vitam in solitudine ag*ens, ria ad hunc rum martyrum. diem, audiret multos Christianos in vinculis reticum
neri

comprehensis, jussus ab tis ergo ejus causa cujus conspectu Chriprjefecto se ultro obtulit, in catenis ferreis constring-itur tura tum professus, depectitur, donec lllms in equuleum actus, eo usque Verum cum rursus, viscera in terram profluercnt.
:

angelo,

divino spiritu concitus, sponte praefecto se libere profiteoffert et Christianam relig-ionem primum catenis ferreis constringitur, tur : a quo deinde cura equuleo diutissime torquetur
,

restitutis, ab ang-elo composite ln locum suum multos ad Christi tidera traxiaset, sanus effectus, qui crediderant, ad mittitur a pra-fecto una cum iis, quo palmae affixus imperatorera, a
illifl

et in
aliis

Diocletianura
decessit.

plurimis ferru jussu ipse palmas affigitur, caeteri autem De ipso Annotatis ait Baronius necantur. In
:

ad Diocletianum mittitur
:

cujus

etiam hac die Graeci

in

Menolog-io.

At

Grxci

Paphuutium cum

sociis

habent die

sequenti.

Atquc uno eodemque die quingenti quadrafuere. Ilaclenus ginta septem Martyres decollati At hicc non sunt omnino Actis conMenologium. verium, cum Acta sona sed fortasse meliora et suspectx. In Menms imsint'ftdei admodum
pressis

Galesinius itaque videtur primus Paphnutium, et cui Socios attribuit quingentos quadraginta

in Menologio Basitiano

ad sequentem,utiet in
aliis

septem, ad hunc diem retutisse. Septembris 2 In Menologio Basiliano ad xxv manipulo hasc leguntur, sede eodem Martyrum cumdum editionem Grseco-Latinam : Impii DioChristiacletiani imperatoris credulitas plurimos laieis, sed ex monachis efnorum non solum ex martyres. Ex quorum numero fuit sanctus
fecit

annuntiatam, duo martyris Paphnutii brevissime solum hi sequuntur versiculi

Sraupoucn \U^j-jtioj
-y.v-'i y.w{j.'?

ad eumdem diem, post

memonam sancti

ol

xoVfiou

ipt/ot,

Paphnutius
seculo,
egit

qui ex JSffypto oriundus, abdicato

in eremis trans-

*d Trpiw 60Twpwf*evov. Tov amatores, Crucifigunt Paphnutium rauiuii ante crucifixum. Toti mundo jam indicant,et Hxc mortem in cruce obitam ctare cum diutcumque insinuant vitam monasticam, crucifixus. InMenotogioSirfuissemundo
S.Euphrosywe,<Je sus eiquesubstitutuspater

Sed

maximam vitae partem cum plurimos Griecorum ad Christum

catur letianohodiernusYavUnntiusptaneestprcVtcrmtsctt-

jus

f.v:

DE

S.

PAFHNUTIO KT SOCIIS MM.

admittenda videantur. Etsi enim singula, quee
Vi

J.S.

Grrcorum
Ftutis
itus
:

tn

Mss. ad

xx Aprilie.

martyrio aut sanctitate nihil novimus. Synaxarium Grsecum Ms\, quod servatur in Collegio Parisiensi Societatis Jesu ad xxv Septembris elogium exhibet Actis conforme. In eo diciturS. Paphnutius, origine jEgyptius, ex civitate Gentyria, cum qusereretur ab Ariano prsefecto, monente angelo, eidem se sponteobtulisse, fidemprofitens. Tamcliu mox tortus asseritur, ut viscera efjtuerent; sed sanatus ab angelo,eaque occasione manibus prsefecti liberatus, multos ad fidem et martyrium pertraxisse dicitur. Rursum
jits

non sint, ut sola sufftciant, ad auctorem de mendacio convincenduni tantam tamen connectit factorum mirabilium catenam, ut difficulter credere possimus inventis poeticis carere hsec Acta, omniaque contigisse prout refemmtur. Verum esse potest, imo prorsus
displicent, talia fortasse
,

verisimile est atque credibile, occasione certaminumS. Paphnutii multos fuisse ad fidem conver-

captus rotveque alligatus, licet membra rotis discinderentur, incolumisDei gratia mansisse legitur. Tum demum ad Diocletianum missus, et in Palma dicitur crucifixus. Monastica Paphnutii

palmamque martyrii adeptos At illos omnes a Sancto fuisse incitatos ut prsesidem ultro adirent, ac ultro se certaminibus ingererent, nec legibus ecclesiasticis erat 'consonum, necprudenter
sos,
.

credi potest scriptori, mirabilia eeque ac incredibilia multa accumidanti. Quo minus etiam historiam totam, qusenata erat nomen S. Paphnutii celeberrimum facere, pro vera admittere valeam, facit partim silentium scriptorum seculi iv, pr&sertim Eusebii et Rufini; partim quod non inve-

ibidem procul dubio etiam relata fuit sed verba aliquot legi non potuerunt, ubi illa erat referenda. Aliud elogium, Actis item conforme, sed paulo brevius, legitur in Mss. Menseis bibliothecse regise Taurinensis ad xx Aprilis, quod latine redditum huc transfero. Certaiuen sancti martyrisPaphimtii, quifixitsub Diocletiano imperatore, g-encre iEgyptius ex urbe Gentyria, et plurimum B vitae *uve tempus in eremo traduxit. Comprehensus vero ab Ariano prsesidc, -et supcr lig-num appensus, usquc adco ustulatur, ut iiitcriora ejus videnda apvita
;

nio,

cultum hujus Paphnutii celebrem

t

admodum

umquam fuisse apud Gr vcos.

6 Quapropter Latine solum edam hsec Acta, *<tooquBni m etiamsi Greeca alias ad manum habeam. Confe- rcctt ^r 3 ram tamen totam interpretationem Latinam ^f' prout edita est a Surio, et in Annotatis lectorem ncta, non solum monebo, sicubi interpretem aberrasse E aut aliter legisse reperero; sed in textu Latino etiam corrigam manifestos interpretis errores. Prseterea in Annotatis assignabo prsecipua au'' ,

parerent.

Yeruni a divino ang-elo rursus sonatus;

praibuit miiltis occasionem arripienda; lidei et

tyrii

mar-

sufceundi. Idcirco rursus rotae allig-atur, ejus-

quc impetu disseetus, gratia Christi sanus restituitur. Quapropter ad imperatorem Diocletianum deductus est, ejusque jussu cruci clavis affixus, spiritum Deo rcddidit. In hoc elogio omissasunt, quae
in Actis
icta

quorum causa fidem suam fecit suspectam, quveque sinlul sumpta persuadent,
ctoris asserta,

maxime displicent.

Grxca

tjuiejamedi-

'LC,"'\L-::;,

Acta S. Paphnutii ct Sociorum martyrum Qrssca habenfus eoccodice Vaticano 1660. Eadem ^ a ^ ne ediderunt Lipomanus et Surius ad xxviii Aprilist ut obseroarunt Majores nostri aditlum diem in Prsstermissis, ubiaddunt Sunt ea acce-1
.-

magis ipsumstuduisse grandia et mirabilia scribere, quam vera. Nolim tamen, ex iis prudens iecior inferat, omnia esse figmenta qiuc in his Actis de S. Paphuutio narrantur. Na?n aliunde constat, Arianum vel Arrianum' prsesidem, qui S. raphnutium comprehendit insignem fuisse
,
,

persecutione Christianorum in Thebdkle, quae pars erat superioris jEgypti, contermina /Ethiopise,

pta cx Ms. eodioe Cryptro-Ferratse, quse perperatn \< taphrasti tribuuntur. Illumprocul dubio diem

elegerunt

Lipomanus

et

Surius, quia in fine

S.

Actorum, prout reddita sunt Latine,

tius xxviii Aprilis

Paphnu-

martyrium suum complevisse dicitur. Eadem verisimiliter ratio fuit Molano eos omnes ad xxvm Aprilis ita annuntiandii
Godem die martyrium S. Paphnutii abbatis, ct quinq g:entorum quadraginta sex, qui una cumipsomar\\ riumjpassi sunt Nam hicipse .tumerus in lilulo Actorum exprimitur apud Surium et Lipomanum,.

Mque compertum est, mxdtos fuisse in Thebaide monachos. Quare nulla est ratio, cur velle?nus negare, aut monaehum fuisse S.Paplmutium, aut cruciaffixum martyrio mortem oppeticisse. Reliqua sunt incerta, videlicet, an tanta hominum
,

multitudo quantam exhibent Acta occasione Paphnutii certaminumad martyrium pervenerit,

et

Actis asseiHa.
Diocletiano.

magis etiam incerta sunt midta prodigia in De tempore, quopassusest S.Paph-

nutius, nihil certi statao, nisi

passum

esse sub

Idemque

titulus prseftxus e$t Actis Grwcis.

Jdem rursum numerus confirmatur in fine Actoruni. Attamen non dicuntur omnes eodem die occisi,

sed variis diebus,

et

omnes fere ante Pa-

phnutium tempore satisnotabili. Paphnutius enim missus dicitur ad Dioctetianum, postquam prsedicti in Theba'ide erant perempti nec aliieodem
;

leguntur in Actis coronati prseter milites aliquot, qui corpus Sayxcti sepelierunt, indegue conversi et corona martyrii dicunturredimiti.
ud
non
><!

cum

Paphnutio die

irut fabulo
eis astertia

ad fidem Actorum Tillemontius tom. 5 Monument in S. Ariano art. 1 <jnoseit, nonvideri Metaphrastis hsec Acta, ut
>

Quod modo

spectat

Q3J

observaverat IIe?ischcnius, sed

ait,

Metaphraste

spectemus, historiam et rLr ullam in Metaphraste reperiri deteriorem historiam. Addit ignota verisimiliter
,

omnino dignam

esse, si facta

fiusse Baronio

Ea enim

inquit, iraprobasset.

At

nullam dictorum rationem adjungit. Assentior

tamen
Acta,

ttt

libenter Tiltemontio, talia non esse facta omnia cum adjunctis suis

hwc

pro veris

ACTA

, ;

DIE VIGESLMA QUARTA 8BFTEMBBI8

et

voce libera, dixit

Christianus ego sum.

Ego

A.

UOVTM.

ACT A FA B U LOS A
Latine reddita ex editione Surii, col~
lata

inquam, sum Paphnutius ille, qui a te quaeritur ne igitur militibus tuis mei quaerendi molestiara adhibeas. Tu quidem exercituin tuum habes ad Christianos homines congregandos, et ad eorum sanguinem effundendum nos vero habemus angelos adJ un a iuibusad ** illud Dei re
:

^gamur.

cum Ms.

Grceco

Vaticano,

et

3 Arianus praeses intuens in illum, ait

es ille desertor

Tune deorum atque impius Paphnutius,

:

fidem proft~
mu$, vtnculii

subinde correcta.

eonstrivgitur,

qui leges

contemnis, et deos justos aspernaris?

Non sum,

CAPUT
c Pnma S.
r

I.

inquit magnus Paphnutius, a Deo alienus neque impius, sed Dco vivo a pucritia mea servio. Tu vero, qui multos deos observas, alienus es a Deo ipso. Haec cum prasses Arianus audivisset,
stridens dentibus suis, ita dixit
tales

TinnlmnrfZA Minnn Awnnn vw-roPaphnutn cum Ai tano prce:

side certamina
tijrnm,

quadraginta

Mar

^^ ^ ^
Apollinem
et
ferreis vinculis

Per deos immorDianam, pessimis suppliciis te

:

jussit

^* vw

constringi, et

una eum

^^
:

pedes

aliis vinctis

in

carcere

conversornm

passio.
B
pophnutiitB,
dufli

connumerari, inter fures et maleficos collocatum. Et praeses quidem ipse in uibem abiit. Beatus vero Paphnutius paulatim incedebat pvopter vincula quibus pedes ligati erant. Itaquc seipsum pedetentim promovens, secum loquebatur Paphuuti, Pa,

jutw

prxsidis

Arianus Fuit imperatore Diocletiano Christianos hoprseses, qui per ^Egyptum a mines inquirebat, ut cogeret illos diis sacrificare.

quidam

phnuti, agnosce sortem hanc,

cordare, latrones jiositus fuit.
1<

quae- tibi

evenit
inter

re-

quemadmodum ct Jesus Dominus

igitur praeses in

duos
sedit minis
lenla-

qusritur,

monente
ijfin

'"i-

Veniebat igitur in urbem Gentyriam b> quo solitudine , in loco erat anachoreta quidam in cognomento -abbas Paphnutius, vir justus et in

Cum

urbem

introiviss

t,

pro tribunali, et statim B. Paphnutii causam inquirebat. At B. Paphnutius ab injustis militibus

tufjtbere rtspondet;

ipsum tota illa regione insignis. Is apud praesidem causam delatus erat , quod deos sperneob eam
ret,

ad tribunalis gradum ascendit, Deigloriam CoUaudat; statim autem ferrea vinque

exagitatus,

et

imperatorum

jussis adversaretur. Arianus

igitur praeses valde contra.eum indignatus, duobus centurionibus. praecepit, ut B. Paphnutium dies illucesceret, ad se vinctum duce,

cula et manibus ipsius et pedibus, velut quaedam aqua, effluxcrunt g. Itaque stetit ante Arianum
praesidem,
justis diis,

antequam rent. Abbas vcro Faphnutius

,

Paphnuti, furor te corripuit?

nihil

horum

sciens,
,

eumita locutus eafc: Quisnam, Quare nou sacrificas sed pessime tibi moriendum esse propoqui ad
:

ut illic pernoctans per montem ingrediebatur Salconsueverat. Cui angelus Domini apparens Cui Paphnuve, inquit, Paphnuti Christi athleta. Salvus sis et tu, domine. Sequerespondit:
:

Christianorum , inquit, suistiPCui Paphnutius mors non est mors, sed yita sempiterna. Qui brem nulli sacrifico, nisi omnipotenti Deo meo,

Regiomnium seculorum. Arianus

sit illuc iVrri
:

vero-praesesjus-

tius

re

quam a puero
tuam,
et

me, inquit angelus, ut coronem domum illam, sedificasti. Ingredere iu cellulam

clibanos, et ferreo jacula, ac sarta-

arma

te

lorica justitiae

et pallio. sacro
:

quoniam indutus, caelestem oblationem otferas ut te vocarem ad thalamum Domini venihodie, Deo tuo. tui, ut sine solicitudine aliqua fruaris Ariauum praesidem, Jam enim delatus es apud

quibus omuibus cirgines oleo ferventi plenas Paphnuti, illi Viro praeses dixit cumdato, beato nisi mihi obedias, his omnibus cruciandus es, Ei:

C qui

dies prsecepit ducentis militibus, ut, antequam ducant. illucescat, te vinctumad tribunal crastinus

dens autem Paphnutius: Putasne, inquit, Ariane, tua tormeuta mihi adeo terribilia videri, ut ista Deum meum oegare velim ? Avertat semper hoc Deus. Quiuimmo Ulud tibi dico, nostras chorum vivcndi constitutiones longe plura tori

enim sum Sed esto bono animo, ncque timcas ego tuis, etnuncteangelus ille/qui fui cum patribus cumsum c. Domiuus autem tefortemreddet, facietuttalis sis, qui Arianum praesidem confundere
:

menta

in multis enim exercitatioSed noster Salvator ita nos nibus nos testamur. in

se continere

que,

eorroborat, ut occulta satanaa bclla superare possimus. Idem rursus et nos corroborabit ad istam

valeas.
nltroAriano
pnrridi
-tfvrt,
bc

igitur augelus haec illi dixisset, B. Paplmutius in cellulam suam ingressus, pallioet linteo ut aliquis faceret sc iuduit, atque exiit d ita hilaris, convivium pergens. Angelus vero, manu ejus
I

Cum

tuam, qute nihil contra nos poterit, persecutionem superaudam. Multa, Paphnuti, ver5 Tunc Arianus dixit
:

<

ta-

ba

facis, quas

meo

tribunali fercuda
in

nonsunt Por-

eerofiu, &b

ad apprehensa,

ro jussit

cum illo de cselestibus mysteriis colloquens ibat. Cumque ad -Egypti fluvium, qui Nilus nominatur, pervenissent, angelus ipse, quae eventura
illi

anuamcntario suigitur Paphnutius suspendi et laccrari. Sauctus ipsius intespensus est, eo usque laceratus, quoad

bcatum Paphnutium

angeto sana-

tm\ roiiwrtuqe duobus

miltti
1
'

stina in

Uumum

erant, euarravit

eoque salutato, in
sedit

cae-

guine conspersum

dejecta sunt,ettotum corpus sanfuit. Dle vero cum oculos

lum

ascendit. Arianus

autem

prseses e proprio na-

apud porvigio descendit, et in solio quodam vicinarum urbium magitum ipsuin, ubi omnes Sedit austratus honoris causa eum expectabant. canihil aliud curans e nisi ut B. Paphnutius tem ducentis militibus prieceob id enim pi posset illum comprehensum ad se ducerent. At
:

caelum erexissct, Deum sic tuam. Jesu Christe, non rcfugio dispcnsationcin sum mori pronomine tuo: sed preParatus enim nc permittas ine prittS cor benignitatcm tuaiu ct cjus manumori, quam Ariauum confundam, Tunc angclus Domini stctit ad simulacra.
invocavit
:

Domiue

facta

pit

f,

ut

dexterain

8.

Paphnutii

oumque

ejua iutestina sus-

B. Paphnutius

cum

eos antevertisset, stetit in couforti

spectu

Ariaui priesidis, clamansque

animo

couclucepissct h, in ventrem ipsius ea conjecit, restituit, ut si sitque, et ita sanum ipsius corpus

numquam

: ,

684
A. anontmo.

ACTA

numquam antea tormentis laceratum vero milites, qui excruciabant, Dionysius et Callimachus, cum ang-eli manum, intestina beata Paphnutii sic in ventrem ipsius conjicientem, vidissent; repente Domino Deo crediderunt. Cumque suas militares zonas dirupissent , in conspectu
Ariani praesidis steterunt, dicentes
ni
:
:

PAPHNUTII ET SOCIORUM MM. phum delebitur cumque fuisset. Duo

:

caelestis Hierosolymae cives effecti fueritis,scribentur vestra nomina in ]i Dro

ta Magistratus
:

Sanctorum viventium in secula. Tum illi quadraginuna eademque sententia responderunt Nos toto auimo Deum tuum confitemur fortasse enim ha^c, qua? accidit, carceris occasio ad
:

El nos Christiainquit,

sumus. Ulis vero Arianus ut in talem insaniam conversi, tribunal nostrum contemnatis, et audeatis justos imperavidistis,

Quidnam,

aeternam libertatem nos perducet. Ag-ite, inquit B. Paphnutius, surg-ite, eamus hinc, o filii, jam enini vestra nomina scnpta sunt in libro viventium. Exiit ig-itur e carcere B. Paphnutius, ab Ariano prceside
requisitus,

toris

deos abneg-are
:

Tunc

milites

Quod vidimus , sponderunt enarrare. Scriptum est enim in Literis divinis, quibus Christiani homines utuntur Nolite dare san:

una voce renon possumus tibi

quem

et Mag-istratus
:

illi

sequebantur.
tuo,

Cumque ad
et eg"o

tribunal venisset

tribunal, inquit,

tribunal, eg*o contra te veni.

Tu cum Apolline

cum Domino meo Jesu

Ckristo. Ha3c illum di-

ctum canibus, neque

projicere marg;aritas vestras

ante porcos. Erg-o, inquit Arianus, me porcis similem judicatis? Ad hsec milites dixerunt Justio:

res sunt porci et canes,

quam

tu es
sit,

omne, quantumvis

rationis expers

animal enim Dei ipsius nu:

centem militesproesidis circumdederunt. Beatusautem Paphnutius statim ita ex oculis eorum evanuit, ut non amplius videretur. 8 Porro quadrag-inta illi Mapstratus statim ad
tribunal ascenderunt
esse.
,

clamantes

se Christianos

yio

coi-o-

tui subjicitur, et tacitis

vocibus

eum laudat

tu vero

Dominum ipsum
i

B
careeri truditttr,

aspernaris, et negas. His verbis valde indignatus, jussitillos statim obtruuArianus cari i. Quare extra urbem ducti sunt et securi percussi, martyrium suum compleverunt, et in eselos
:

Arianus vero prseses cum indignatus Quidnam, inquit, vobis

:

illos iuspexisset

namiir.

accidit,
,

aut

quidnam habetis

Nunquid

aegre

tulistis

quod
:

ipsos g-ioriose ascenderunt. 6 Arianus vero prreses surrexit e tribunali

iret

ut

vos spreverim, ob idque de vestra vita desperastis? Mag-istratus autera illi una voce dixerunt Nos tuis fabulis mentem non adhibemus, sed ceelestem spem nobis proposuimus, et brevia et caduca haec
dereliquimus, ut sempiterna illa bona recipiamus. idque scias, vere nos de omnibus nostris facultatibus consulto tibi concessisse. Itaque redituum et nostrarum omniumpossessionum potestatem habes. Uxores vero et filii nostri, si placet, nos sequantur. QuaBnam ista vestra iusania est?inquit Arianus. Ut video, non aliunde, nisi a deorum desertore Paphnutio, et magicis ejus veneficiis hoc pro-

j;

vhi

quadragtnta

ad prandium, jussitque B. Paphnutium in carcerem conjiei. Milites ig-itur illum arreptum, in obscura quadam carceris cellula concluserunt. Crastino

autem

die beati Paphnutii

causam

praeses

non

inquirebat, sed publicis rebus operam dabat, cogens duces exercitus ac prsefectos res publicas expedire. Quas cum illi non expedivissent, jussit
eos in carcerem conjici.
dragrinta.

Erant autem omnes qua-

Nocte vero

illa,

qua

in tenebroso loco

conclusi sunt, viderunt inibi lucem magnam, instarsolis tempore sestivo exorientis, ita uttotuslo-

autem Obmutescat ling-ua ista tua, quoniam contra sanctum Dei Virum maledicta proficiscitur. Illi
:

tulisti.

Hsec

cum

prasses Arianus audivisset

ita

cus illustratus fuerit. Quo viso, mag-istratus illi, qui conclusi fuerant carceris custodem ad se vocarunt, et ab eo quaerentes tantavcstra fuit audacia, ut
ferretis,

indig*natus est, utjusserit illos in supplicium ag-i

Qusenam, inquiunt, ignem in carceremin:

et

eum comburere

conaremini, ut et qui

vincti sunt, fugain arripiant, et nos periclitemur?

Respondit
fratres,

illis

praefectus carceris
:

Numquam

miror

hunc allatus est neque eg*o parum jam enim duas noctes eodem modo hic loignis
,

cx quo tempore Christianus homo q Paphnutius in obscura eellula clausus fuit; neque omnino tenebne in carcere fuerunt sed lux per
cus etfulsit
,

quitormenta divini amoris causa sustinuerunt. Eos enim nefarii ministri cum in desertum locum abduxissent, et foveas effodissent, easque ig-ne implevissent, beatos ipsos Yiros illic combusserunt. Stabat autem sanctus Paphnutius supra singulos rogos, sanctorum Virorum animas quasi propriis manibus excepturus. Combusti sunt autem quadrag-inta illi Mag-istratus, et uuo eodemque die martyrium eorum perfectum fuit, qui sempiternum bra-

vium receperunt.

totam noctem apud nos effulsit , sicut sol ipse cumexoritur. Magistratusilli cum hsec audivissent, ineumlocum accesserunt ft, ubi Paphnutius inclusus fuerat, et illic stantes, ipsum pro suse civitatiset totius orbis terrarum salute orantem audiverunt.

ANNOTATA.
a Sariiis per totam .Egyptum. At in Grteco so-

Cumque cellulam aperuissent, intraverunt, eumque manus crectas, velut faces quasdamaccensas effulgentes, habentem viderunt, circa quem multa odorissuavitasinerat.
viri

lum -per .Eg-yptum, nimirum per Thebaidem, cui prmerat Arianus, aliorum quoque martyrum csede notus, sed postea conversus, et martyrio coronatus. Videri possunt ad 8 Maji Acta SS. PhilemonisApollonii, Arianietc, inquibus hujus Ariani conversio et martyrium enarratur. Poterunt illa Acta, quee minus accurate scripta videntur, conferricumS. Apollonii et Sociorum Actis, qum
dedit Rufinus, et

ab co

Hoc cum quadrag'inta

cmwcrtunIUP.

sent,

eum

illi mag-istratus vidisadierunt atque adorarunt, cum quo et

totam noctem transeg-erunt.

xisset,

Cum

vero dies

illu-

niagistratus

illi

Paphnutium salutarunt.
;

ex Rufino Ruinartius in Actis

Ipse vero
filii.

pacem

eis

optans
?

Pax, inquit, vobis

illi
:

Martyrum

sinceris.

sit,

Sed quinam

estis

Tunc

b Gentyria civitas

Praeses nobis

modo apud geographos non

an forte
librario-

iratus est, etjussit in carcerem nos conjici

rerum

reperitur. Quapropter dubito,

publicarum causa. Quibus ait sanctusPaphnutius Etsi hodie vobis pcena remissa fuerit, posthac quid opus est denuo vos neg-otiis civilibus implicari?

errore corrupta sit prima littera. Certe in Thebaide erat civitas Tentyra, aut Tentyris dicta, et facileerrore GrsevumtMxin g&mm& commutari
potuit.
c Tota hsec visio pluribus verbis exposita est,

rum

Quamobrem audite me, et credite Deo meo nam ejus nomen confitentes, vestris iniquitatibus libera:

ti

fueritis,

peccatorumque vestrorum chirogra-

quam utsatisfiatprobabitis, maximequia sequunturalia longe deteriora, qux nonnisi pro figmentis

tis

auctoris haberipossunt.

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS. dig-natus fuerit. Cumque

set,

6H5
illum

manu

apprehendifl-

a.w.

d Apud Surium additur, post oblationem, acsi prius incruentum obtulisset MisscV Sacrificium* Verum illa verba non leguntur in textu Grseco, et
verisimiliter Paphnutius sacerdos

in

propriam

domum

introduxit, etin eede arille

g-entea collocabat.

Ridens autem beatus

istud

Vir

non

erat,

cum
mo~

eo tempore paucissimi essent sacerdotes inter

nackos. e Confessus ille in solio adportum, et tanta cum cura de Paphnutio, rursum non est verisimilis, confictusque videlur ab auctore, ut accessus ultroneus Paphnutii lectores magis percelleret. Nam variis locis inexspectatos inducit eventus more poe-

Quorsum, inquit, multum deo tam impressum, quam rude?Vana et inani spe vos jactatis. Audi rae igitur, filia, et elig^etibi vitam angelicam, et immortalium bonornm conci,

aurum, quod

vi-

liatricem institutionem.

Cum

haec audivisset ejus

mulieris

cubiculum erat, statim exiit, pretiosam vestem ferens. Beatns igitur Paphnutius
filia, quffi

intra

humi

tarum. f Surius prpeceperat. Sed Grsece

pit, et

ExeAeuffe pnecesequentia innuunt, necdum dimissos fuisse milites, etiamsi mandata essent data.Si tamen non mera sint auctoris inventa. g- Hoc miraculum, uti et reliqua omnia prodigiosa,ob exiguam auctoris fidem saltem incertum

sedit, et dure illaa mulieres ad pedes ipsiussederunt quibus dixit B. Paphnutius Derelinquite istas inanes divitias, quoniam rubigo aurum corrurapet, et tineee vestes istas absument, pulchraque formaespecies in sepulcris ipsis vertetur indeformitatem sola Dei gdoria et regnum ipsius in seternum
: :

permanet.
10
nit.

Cum adhuc

B. Paphnutius heec ad Dei servas *umqu*tt

loqueretur, ejus mulieris vir Nestorius

domum

1 ve- "^^*

est t

h Grsece

tiypayio-aq

cum

signasset. Voluit auctor

angelum salutiferte Crucis signum formasse supra ventrem S. Paphnutii. Verum quidquidvoluerit dicere, non meretur fidem, cum B angelum humano et visibili modo operantem inducit, licet alias martyres non raro fuerint divinidicere, opinor
,

Prpecurrens igitur mulier, occurrit viro, ut ei inar(ynum de sancto illo homine significaret. Nestorius vero kortatur.uxorem antevertens Quare, inquit, tali bono di:

tus confortati, et aliquando etiani subito sanati. i Necmilitum torquentium conversio nec eorum ccedes repente secuta improbabilis videri debet.

non fui, ut una cum Collegis meis comburerer, qui ob hanc causam seternam vitam sunt assecuti? Utinam invenissem justum illum virum E Paphnutium, et in domum nostram duxissem, qui pro nobis Deum oraret, ut ab eo vocaremur, etglorioso ipsius regno digni cfliceremur! Tnm ei uxor
g*nus factus
:

H&c igitur vera essepotest,

babili prorsus

etiamsi auctor impro-

Celerrime votis tuis satisfactum est. lugredere domum, et vide sanctum Paphnutium omni virtute

modo

eos stati?n ex sacra Scriptura

ornatum.

Cum

igitur introivissent, et

ratiocinantes inducat. k Rursum veraesse potest conversio quadragin-

rum
tius

invenisset,
:

eum
:

adoravit. Cui beatus

sanctumViPaphnu:

Surge, inquit

Jesus enim Christus Dominus

hominum, Paphnutium ibi detentum

ta

sive illi carcere detinerentur , sive

ad
ad-

meus mihi

prcecepit, ut

ad vos diverterem

nam-

accesserint.

Verum

juncta lucis illius ingentis, orationis Paphnutii auditee, odorisque suavis percepti, figmenta videntur auctoris, qui forte illos et duces exercitus et prsefectos pro arbitrio suo creavit, si non et numerum quoque confinxit.

que habet vos pro vasis nccessariis paratos nunc autem ne sitis neglig-eutes. Surg-ite, earaus et confiteamini Dominum nostrum Jesum Christum coram Ariano prassidea non enim sempertale certamen propouitur, ueque bravia ubique sunt. Eamus, inquam, eamus, o filii, ut celerrirae coronas acci: :

CAPUT
Paphnutius
multos

II.

piamus. itli vero ultro 11 Beatus igitur Paphnutius cura surrexisset pmsidem aeipsi vero eum sequebantur. Cumque Neprseibat
:

storii

uxor

Jesu Christc,

domo exiisset, sic oravit Domine en ut januam ipsam pateutem reliqui,

: :

cedunt,fidem
profitentes
:

convertit
:

et

ad

neque illam clausi

et tu ergo,

Domiue, portas
:

caeli

martyrhm
ctus
mittitur,
tur.

perducit

variis affe-

raihi patefacias. Beatus igltur Paphnutius illis prfficurrens, et ante tribunal cousistens Tribunal, in-

cruciatibus,

ad imperatorem
affixus

quit, tribunal, contrate rursu.s vcni.

Tu cum Apol:

palmceque

mori-

ego cum Domino meo Jesu Christo. qui qiinmdam causam judirabat se convertens, voluit S. Paphnutium propriis manibus dctinere sed angclus Dommi subito ipsum ab eo arripuit. Nestorius antcm, et Uxor illius
line tuo,
et

Arianus tunc

Pajrfinutius
venic
ttorii
IHUIIt,

Beatus

vero

Paphnutius

cum per urbem am-

et Eilia,

sublimi voce et libera oratione se Christia-

ud Netlo-

januam cujusdam ditissimi hominispatefactam. Erat autem viro illi nomen Nestorius. Accessit ig-itur, et mulieri, quae januam custodiebat Da, inquit, mihi filia, paulum aquae, ut bibam. Cui ancilla dixit Ingredere, Pater. Noverat enim eum Virum, quoniam propter multa
bularet, vidit
:
:

nos esse profcssi sunt. Arianuscum Nestorium vidisset, intuens in eum Itane, inquit, et tu, Nesto:

ri,

ab eodem insanice foute potum sumpsisti \n nescis, latrones et sacrilegos in hoc meo tribunali condemnari? Adora ig'itur justos imperatorum deos, tua et et redi domum tuam honoratus cum Uxore
'

egreg-iaillius facta inter anachoretas celebrabatur, et ejus vita valde laudabatur. Cum igutur ejus

Filia.

Tum

Nestorius respondit
:

Ne

sis tu

dc his

rebussolicitus

nou enim

talis

sum, ut ventre alli-

adspcctum vidisset libentissime illum accepit cumque ad heram suam accessisset Egredere, in,
:

decipiar, vcl iniciar, vel patris tui diaboli illecebris

quitatis ipsiusuuffi mater tua est, assontationibus

quit,

celeriter

ut beatum Paphnutium

videas, per

quem multa
Illa

sig^na

facta sunt sub Ariano praeside.

statim cncurrit, et ad domus suae atrium v^nit, viditque B. Paphuutium stantem, ut ang-elum Dei,

circumveniar. Quoduam, |:> Conversus Arianus ad Puellam est noracn tuumP Hla dixit Stephana ego inquit, Stepnana, vocor. Saorifica, inquit prsases, diis
:

ttc

inmtyno
uttur.

Vere tota vita mea non cumquc adorans, ait tua prcesentia digna sit mag-ni certe tanti est, ut ingressu fecit me Deus meus, quod hoc tectum tuo
:
:

ct

a me multos honores peroipies. Tuno illa reNumquam prophanis diis tuis et impuspondit da:monibus sacrificabo sed corpus meum horis stiam
:
:

: , ;

686
A. MtOftfMO.

ACTA

S.

PAPHNUTIl ET SOCIORUM MM.

in illos intuens,

stiam viventem, caelestique Deo meo gratam ofin fero. Haec cum audisset Arianus, jussit illam armamentario in conspectu Parentum suspendi. Abrepta igitur a carnificibus Puella, suspensa lacerabatur. Erat

queudam
fili,

vidisset aliis natu mino-

rem,

annum feredecimuintertium agentem

inquit,

uam,

tibi proderit, si

Quidmorte pessima
:

sublatus fueris? Quin potius audi me,

fili

mi, ut

autem annos decem

et

octo nata, for-

ma valde bona. Milites igitur cjus latera discerpseruut. Itaque totum ipsius corpus sanguine commisccbatur. Ad cujus sinistram partem Mater ipsa
stans,
lia,

apud nos sis, et plurimas pecuuias tibi largiar, scribamque ad imperatores, qui honore te decorabunt,

modo

justis diis Apollini et Dianae sacrifices,

et

animum

addens, dicebat
et
tibi

Sustine, Firecipies.
,

adhuc paululum,

bravium tuum

Scis,

quemadmodum dotum

quantam nemo

prseparaveram in civitate nostra adhucdedit, cum

vellem primo civitatis nostrse viro uxorem te collocare. Nunc vero, Eilia mea, sempiternam et vetuus enim spousus ram haereditatem percipias
:

de quibus et divina imperatoris majestas scripsit, quod hi sunt dei vivi. Tunc Puer Et ubinam est imperatoris edictum, in quo de ipsis diis ita scriptum fuit? Tunc Arianus jussit edictum proferri. Quod cum sacerdotes sumpsisseht ipsum adorarunt. Similiter et prases assurrexit, et edictum amplexatus est, Pueroque dedit. Illud cum Puer accepisset ac legisset, invenit septuaginta deos in illo
;

immortalis est Jesus Christus, ad quem nunc abis iu caelestem iilum thalamum. Haec cum Mater diceret, etiam Pater similiter illam his vocibus hortabatur Esto fortis, o Filia hodie enim cognovi
:

me Deo dignum
quod
te

factura

itaque gaudeo et exulto,

prsemitto.

Deo

ipsi

donum

Cum

adhuc
lace:

Parentes

illius haec dicerent, milites,

qui

eam

rabant, ad ejus hepar lacerandum jam devenerant ac statim Puella spiritum Deo tradidit ; quam Parentes propriis
runt.

quibus Diocletianus scripserat, ut adoratio et libamen eis otTerretur. Jussit autem Arianus ignem ad aram accendi cumqn? thus accepisset tara ipse, quam reliqui homines, in ignem conjecerunt. At Puer pro thure ipso imperatoris edictum in ignem d conjecit dixitque Unus est Deus, Pater Domiui nostri Jesu Christi ; qui vero in edicto imperatoris tamquam dii scripti sunt, igne redarguenscriptos, de
:

tur.

manibus in monumento deposueDeinde aute Arianum stantes, deos ipsius con-

15 Sacerdotes autem,

cum suorum idolorum

li
martyriijtal.

tumeliose appellare coeperunt. Iratusigitur praeses, jussit illos decollari b. Suum itaque martyrium in
Christo et ipsi compleverunt, et gloriose in cffilum
profecti sunt,
Paeri 10 u

bellura comburi vidisseut, vellebant crines e ca mam vomcet in furorem conversi , g-ladiis se gniur, pitibus suis
:

lacerabaut. Arianus ea re indignatus, jussit Pue-

rum

in

ig-itur

aram tolli et viventem comburi. Illum abreptum milites in mediam ardentis ignis
,

13 Beatus vero Paphnutius

ibat per totam ci-

Paphnutio

ad

adducti.

vitatem, quasrens, qui ad bravium ire vellent: noArianum ctes autem in divinis precibus transigebat. Curaque
exiis.set ab urbe, invenit sexdecim Pueros ad gyillorum Senatorum filios , qui ranasium euntes martyriumsustinuerunt. Beatus igitur Paphnutius, cum ante illos stetisset, eosque salutasset Miror, inquit, filii, quod velitis a vestris Parentibus abaqui Christi regnum sibi delegerunt , et lieuari in cfcelis regnant, nuncque in illa Sanctorum Dei raetropoli cum angelis ejus se oblectant. Obedite igitur mihi, o filii, et credite Deo meo, in quern ac me sequenet Parcntes vestri crediderunt tes, veniatis ad Arianum praesidem c, et confiteamini Jesura Regem seculorum, et uno animo eatis ad oaelos ad illum veritatis Magistrum, et vera
,
:
,

flammam injecerunt. JEquales vero Pueri alta voce sic eum rogabant; Prater et consors nostrorum memento nostri apud altissimum certaminum nam propter tuam prudentiam primitise Deum
,
:

Deo

ipsi et sacrificiuratu

ante nos oblatus es. Itaque

,

et praeses

animi

tui

fortitudinem

et ipsi Grseci

prudeiitiam tuam obstupuerunt. Hsec cum illi dicerent, Puer spiritum suura in medio igne Deo quod reddidit. At praeses maxime indignabatur
,

quamobrem cumreliquorumPuerorumnominadenotasset,
imperatoris edictum
fuerat
:

combustum

jussit illos jaculis transfigi.

Statim igitur milites

,

extra urbera

illos

circundederunt

Pueros
fuit
ipsi

illo

die jaculis transfixerunt

disciplinaerudiamini. Statim Puerorum

bis beati Paphnutii confirraata est.
:

mens

ver-

Itaque simul

illorum martyrium, et etiam possederunt. 10 At sanctus Paphnutius circumibat, ut pastor aliquis inquirens oves in deserto errantes. Cumet usque ad fluvii portum homines apud portum quasi octoginta e nuntero, maximus enim ibi erat coetus f. Accessit igitur ad illos bcatus Paphuutius. Homiexiisset,

et quindecim perfectumque immortale Dei regnum

:

Ocioginta

P iicalom
plmutto
-p

Deo crediderunt, dicentes Eamus, eamus, pater Paphnuti ; nihil impedimento sit nostras alacritati jam enim a raundo hoc alienati sumus, et corda nostra in cselis ipsis vcrsantur, ubi est et

que ab urbe
venisset
,

vidit

domus Pa-

rentum nostrorura. Beatus igitur Paphnutius ante

illos

nes vero

illi

inter se dicebant
ille

currebat, velut aliquis pastor

:

gregem suura

phnutius, anachoreta

Vere hic est Pamsignis ac statim positis

: :

ducens curaque ad tribunal venisset, clamans voce

raag-na
:

Tribunal, inquit, tribunal, contra te denuo

baculis suis g, obviam valde celeriter illi processerunt, quem et inclinatis capitibus adorarunt.

veni. Ariane tyranne, tu cura Apolliue tuo, et

ego

Beatus vero Paphnutius

inquit,
filii,

iliis

benedicens

Salvete,

cum

Doraino mco Jesu Christo. Arianus autem jussitmilites g-Iadios educere et beatum Paphuutium circundare sed subito ille a Spiritu sancto ereptus
:

fuit.
ftJeinque 14-

Id

cum sexdecim

Pueri vidissent
:

ascende-

constanter
confessi.

runt ad tribunal, vociferantes

Christiani nos su-

raus :en, ut libere hoc diciraus. Quibus Arianus

nuuc deligo unumquenque vestrum, quoad sanctam civitatem habitavero, hoc est, domum Patris uostri, qui in ca;lis est, et tabernaculum eorum qui sunt fratres mei in Christo. Quare autem ita ociose per totum diem hio cessatis ? Quare et vos non ivistis ad opus faciendum iu vinea Domiui mei? Quare ita segnes estis,
,

Ubinam suut Parentes

setatem ad

vestri?

An

ut infantes

certamiue ipso
hi
et

et

bravio proposito? Obedite mi-

vos petulantes estis? Haberaus,

respondendum tibi sumus illorum filii, qui Martyres fuerunt, et nunc apud Dcum sunt. Sacrificate, inquit preeses, ne corporavestra sub tormentis dispereant. Bcspondentes autem Pueri, dixerunt Crucia nos quibusvis tormentis ; nou enim sacrificamus. Arianus vero cum
:

inquiunt Pueri valde idoneam. Xos

credite

Domino meo Jesu Christo Regi

seculorum, et Christianorum Salvatori. Confiteamiui ejus nomen unius horae spatio, et ipse vobis seternam vitam largietur, facietque, ut ante vos veniaut angeli lucis et veros athletas effe-

ctos

iu

regionem vivorum cum gaudio perdu-

cant.

17Cum

DIE VIGESIMA QUARTA 8EPTBMBBIS. A

fieat profetti,

6S7
:

17

Cum
,

igitur
rcpleti

111

hfec a beato

Paphnutio au-

dam homines judicantem cumque

pente stetisset, clamans
tius,
:

antc illum re-

HMM,

divissent,

Spiritu sancto, statim

Deo

cre-

Eg-o, inquit,

sum Paphnu,

A n(

ad urbem celcriter pervenerunt. Erant autem omnes, ut diximus, octoginta numcqui cibos mensae Ariani praesidis piscatores ro ipsius parabant. Beatus vcro Paphnutius ante ildiderunt
et
, ,

te discerptus.

mei, et

Quare conviciaris nornen Dei qui cuncta contumeliose appellas eum

los currens

ascendit ad tribunal

ct

clamans

Tribunal, inquit, tribunal, contra terursus veni. Ariane, tu cum Apolline tuo, ct eg-o cum Do-

creavit?En, utDominus meus Jesus Christus me in priorem formam rcstituit, ac mUit, ut arg-uam te insipicntiae tuae, et iis, qui hic sunt, persuadeam, ut te mortalem agnoscant, et mortuis simulacris
servientem.

mino meo Jesu Christo. Arianus autem praeses jussit militibusPaphnutium circumdare. Quem cum
illi

comprehendisscnt, ligaverunt. Illi autem octoascenderunt ad tribunal, velut leones in querceto exultantes, ac libere clamabant Chnstiani sumus et nos. Arianus praeses eis dixit Quis vos decepit, ut pessime moriamini ? Tunc illi una voce responderunt Concordi animo huc venimus, ut te confundere possimus Arianus Praeinquit, homiues, honorifiscelestissimi ses ce vohisoum me g'ero, ob idque me contemnitis?
2-inta Viri
: :

20 Eusebius prafectus, cum B. Paphnutium a mortuis excitatum vidisset, crcdidit Domino Jesu cum mihtibussuis quos cura recensuisset, mvenit
:

Eturfriut

tnititutnduM

dr(

quadring-entos. Eis vero dixit

tite, sitis

et

mihi obedite
misit

sen- mSUtbu Christum confitcamini, ut conwrtw,

:

Fratres,

mecum

ejus milites, qui Paphnutio

dit,

eumque
.-

denuo vitam dead redarg-uendum Ariauum,

quod circa idolorura superstitiouem multum erret idque fecit, ut omnes ipsi credaut, quod non
sit alius

Deus, nisi unus, qui in

caelis

cst.
ita

Cure-

mus

igitur, ut sicut

ego vos recensui,

Domi-

Quod cum

dixisset, jussit illos flagellis caedi. Ipsi

vero octoginta Homines eodem animo

irruentes,

nus noster Jesus Christus, licx seculornm, nos recenseat in caelis cum omnibus Sanctis suis. Cum
haec Eusebius praefectus dixisset, stetit ante Arianum praesidera, ac libere clamans Christianus,
:

everterunt solium prcesidis /(. Itaque milites striet pneses eos jussit ctis ensibus illos percusserunt
:

ag-i. Statimque injusti illi desertum locum ductos sccuri percusserunt

in supplicium

milites in
:

inquit,

atque

qui et ipsi ita illorum martyrium completum fuit coronam imraortalitatis receperuntin Christo Jesu
:

cgo sum Similiter et ejus Milites quadrinChristiani sumus et g*enti clamaverunt una voce nos en, liberc loquimur. Arianu. praeses tunc Eu:

sebio dixit abi ad

ilinime

in

mea

potestate

tu es

Domino
Sseftw

nostro.

Amen.

guafiwpor

18 Post hsec Arianus cum B. Paphnutium ad se accersiri jussisset: Desertor, inquit, deorum et
venefice, faciam ut omnes, qui hicprassentessunt, cognoscant Jesum Christum , quem appellas, ta-

PaphnuBtja-

Eusebius Oranium, inquit, potestas tibi data cst. At AriaNon curo Christianos ulcisci. Tunc Eusenus Confitere igritur, non csse alium Deum, bius dixit

ducem

k, ut ille te judicct. Cui

lius.

nisi

unum, qui
:

in caelis cst, ct ista vcstra

jAlinimc,
j

manu-

ni mor(HUI,

lem non esse, qui liberet te de manibus meis Statimque jussit Paphnutium in rotam ferream extolli.
ftota vero
illa talis
,

facta opera nihili esse.

inquit

Ariauus,

constructa erat

qualis serra
,

fabri esse solet

inferiore

a parte superiore g-ladii aciem

serrae

cuspidem habens. Qua roPaphnutius laceraretur, in ta cum valde beatus quatuor partes discerptus est. Arianus autem cum hoc vidisset, vocem extulit ac dixit Ubi nunc est Jesus ille Paphnutii Deus? Quare non venit, ut ipsum e mauibus meis libevaret ? Cognoscite saltem nunc, non essc alium Deum, nisi Apollinem, Jovem, Dianam et Palladem. Hi sunt dei vivi qui nostro imperatori majestatcm imperandi contule-

autem

hoc dicam nunquam hoc eveniat vivi cnim sunt Apollo et Diana, mauum eum Utdem ("iini 21 Tunc Eusebius praefectus suam pulvere implevissct in eius faciem conji- pA* eonwunfur. ciens Fac, inquit, opera patris tui diaboli L Aria:

nus ea

re et

indig-natus
ait
:

jussit rlag-cllis illum ver-

Minime, Eusebi, te cclcriter inberari, ct tormentis sed paulatim cruciabo terficiam te affligi sinam, quoad judicium meum a te con,

temptum

runt. Jussitque impius

ille

praeses beati Paphnutii

iu illa urcaeli

corpus supra fastipum templi, quod est be, poni, futurum sperans, ut volucres
rent, et ipsius carnes devorarent.

veni-

imperator Dioclctianus audierit. Per imperium regni Domini mei Jesu Christi uon pra^tcribit hodiernus dies, tu quin eg-o de mensa Doraini mei comedam vero non i>oteris comedere aut bibere, nisi prius sententiara de me tuleris m. Tuue Arianus praeses
fuisse

Respondit Eusebius

Fecerunt ig-itur milites, quodjussi fuerant. Arianus vero surrexit e tribunali, et in preetorium suum abiit erat enim hora prandii. At beati Paphnutii corpus jacebatin
:

jussit propriura

currum ad se duci cumque in illum conscendisset statiin jumentorum pcdes in terram dctixi sunt. Cum autem vellct e curru de: ,

templi fastig-io, neque avis aliqua illucadPaphnutium advolabat. Ang-elus cnim Dominicorpussancti Viri
rediutefjin-

scendere, similiter et ipse deUratus est. Ita vcro, jussit sibi patiut erat corde duro ct obstinato nam affcrri eduliis plenam, ut cibum sumcret. Pro,

contexerat.

peravitig-itur ejuscoquus, et
tulit.

cibum

illi

paratum

at-

19 Et

ecce

Dominus

ipse

descendit

cum
et a

arsi-

Sed cum ipse

est,

tur resucitu

chang-elis,

habens a dextra Michaelem,

:

ita

detentus

ut

manum in patinomexteudisset, manum inossuum inferre nou

qui prasidi assidebat:

turque a
Oiritto.

nistra Gabrielem, qui ejus corpus congrlutinavit, at-

posset.

Tuncunus quispiam,

que instauravit, dicens

Manu

mea primumillura

hominem

cadem illa manus instaurat te i. Cumquehaec Salvatordixisin eura insufflavit, et anima in ejus corpus reset, quem Virum Salvator ipse spiritu fortitudinis diit replevit, et postquam eum amplexatus fuisset Vade, inquit, et impudentem praesidem redarg-ue, qui
formavi,

Non amplius, inquit, dominc, iu hac mus: en, ut tota veneficiis Paphnutii

urhe mancacorruptaest.

nunc Electum
:

meum

Tunc praeses surrexit, et indig-natus, jusait abduci Eusebium cum quadringentis Militibus, ct omnes
vivos comburi. Illos igitur nefarii milites extra urbem duxerunt, et cum quatuor foveas defodissent, ct
ig-ne illas replevisscnt, sanctos

Martyres

illic

com-

nomen

meum

conviciatur.

Cum

heec

dixisset,
,

in caelos ascendit, et

justum illum Virum

luci-

corapletum busscrunt. Sicquc illorum martyrium Quorura animas cum sancti angvli in caelosasfuit.

da quadam nube circundatum, e templi fastig-io Paphnutius in terram demisit, Abiit ig-itur beatus
indutus nube, tanquara vestimento
:

bravium sumpsissent, ipsidivini Martyrcs ajteruum

recepcrunt.

et

Arianum

22

quosquaesivit quem invenit in platea sceleratos VI. Septembris Tomus

ipso die,

Arianus vero praeses exiit ab urbe illo secum duccns B. Paphuutium, ascendit91

que

688
A.AsotiTuo.

ACTA
in navig:ium
' ,

S.

PAPIINUTIl ET SOCIORTJM MM.

b Pro
decollari, ut est in

supra fluvium ac jussit afferri collo B. Paphnutii ligari , et slZtum'** dejici. Beatus autem Paphnufmstra aquis tuffo- tius in fluvium dejectus, enavigavit cum mola surarc voiuitprafluvium nam supra lapidem ita sedebat, quaset; eum si supra navigiura aliquod ferretur. Flavit autera mittU ventus quidam vehemens in Ariani prssidis navigium itaque circumferebatur. Ad quem beatus

que

Qr&co, Surius habet

molam eamque in iu medium fluvium

:

statimobtruncari.
c Vide mox dictaadlit. a. Hocvero ob setatenx Puerorum, qui ne Christiani quidem fuisse videntur,

longeetiam incredibilius est. d Ridicidum hoc rursum esse figmentum, faciperspiciet lector
e

le

utcumque criticus.

Paphnutius
tis

quit, Ariane,
et

Ariane, inpropius accessisset navig-ium istud tuum ventis, naumihi vero nullo g-ubernatoribus indig-et
: :
:

cum

In Grzeco quasi octoginta. Numerus vero octog*inta ter deinde recurrit, ut nesciam, unde fiat ut in Surii editione ubique legatur octog-inta quatuor.

Apud Lipomanum similiter impressum octo-

g-ubcrnator enim meusestChristus. Tu solitus es ante te metatores mittere, et urbes prasparare eg*o vcro praeire studeo adparandas

istorum opus est

ginta quatuor; sed in corrigendis notatur, legendum esse octoginta.

f

Dommo meo Jesu

:

Christo animas, quee reg-ale ipsius

erat coetus.
tores.

Hcvc rursum ex Grseco; Maximus enim ibi Apud Surium legitur Qui erant pisca:

palatium habitare possint. Tunc qui Ariano assidebat Ne sinamus, inquit, domine, Hominem hunc apud nos esse venehciis enim suis urbes diruet. Porro Ariauus statim jussit gubernatores ad terram
:

Quod non

est in

apographo Grseco.
eaur^iv (3axmptas,
positis

g Grxcc,

S-iy.-s;

rac

ud Dlorhtianum, eu jusjussu
jjalmx affixtts

Cumque beati Paphnutii acta scripsisquatuor militibus ipsum tradidit, utad imperatorem Diocletianumducerent, a qno Paphnutii causadecerneretur. 23 Post multos vero dies milites illi ad Diocletianurn imperatorem venerunt, etprnesidis Ariani literas ei reddiderunt. Qui cum B. Paphnutii
appellere n.
set,

piscandum. Quomodo vero data verba verti potuerint, Sublig-aculis se induentes, ut est apud Surium, sa-

baculis suis, quibus

nempe utebantur ad

mori-

acta Iegissetj
re,

quamprimum

jussit

ipsum

in arboipsi

ne non perspicio. h Commentum nimis ineptum auctoris. i Totam hanc resuscitationem non nisiprofabula habere possumus. k Apud Surium, Ad ducem tuum. Designare auctorvoluit, opinor, ducem, qui totam administrabat JEgyptum nam Arianus sotum pr&erat
:

tur.

qua palma

dicitur, crucitigi.

Idque milites

Thebaidi.
1

urbem fecerunt. Cura vero ille crucifigereDeo benedicebat, qui per sanctos suos homincs tot tantaque miracula efficiat. Sic B. Paphnutius martyrium suum confecit qui ab hora diei sccunda crucitixus usque ad horara noextra
tur,
:

Commentum rursus
est

est incredibiie,
illicita
ille

factum-

que indigyxum
catio tyranni.

Martyre, cum

Ceterum Eusebius

sitprovovoce Grseco-

latina vocatur KpamaiviTQq praapositus.

nam

permansit

tuncque spiritum suum emisit, et

ascendit
,

in caelos

g-loriose

aeternasque vita? bra-

m Sic ineptus fabidator hominem paulo ante conversum facit, et prophetam et thaumaturgum, quodque deteriusest, utentem prodigiis utjudi,

vium rccepit. Ejusvero corpus milites cum ab arborepalma detraxissent, sub terra condiderunt, vig-esimodie mcnsisPharmuthi o, qui et ipsiin Deum crediderunt cumque beati Paphnutii corpus in tumulo composuissent, statim Diocletiamnn impera:

cem cogat injustam ferre sententiam.

n Plura hic habet Surius, quam sint in Grwco apographo, ex quo textum dedi. At Surius hoc

torem, priusquam alio

iret,

adierunt, et
sunt,

Dominum
indig-na-

modo Porro Arianus statim jussitaliorum navig-iorum g-ubernatores cum omnibus navig-iis suis illud, in quo ipse vehebatur, ad terram appellere. Quod
:

Jesum Christum
tus, jussit illos

confessi

Diocletiani vero

idola contempserunt.

Quare Diocletianus

eadem hora obtruncari. Itaque et ipsisuum martyriuminChristi confessione comple-

verunt.
Numertu horum Martyrum
V
1

24 Qui vero sub beato Paphnutio hravium receperunt, quingenti fuerunt et quadrag-inta sex p,

tam

viri

quara mulieres

grnum possidentes

in Christo

incorruptum Dei reJesu Domino nostro

:

quoniam
tio

cum

ipsi convenit g-loria, imperium et adoraPatre et sancto Spiritu in secula scculorum.

vero spectatad facta in flumine, quie asseruntur; improbabilia ea sunt ob nimiam aucioris libertatem infingendo. o Apud Surium Vig-esimo octavo die mensis Aprilis. Verum, si mensem Pharmuthi, quiest octavus Alexandrinorum sive JEgyptiorum, in suo Ms. invenerit interpres, nequit interpretatio iiia esse legitima nam mensis Pharmuthi cum 28 Apriiis numquam concurrit. Inchoatur autem mensisPharmuthi 27 Martii, et sicvigesimaPha?-:

Amen.

ANNOTATA.
a Prout illicitum est ultro adire judicem, et se martyrio ingerere sine singulari instinctu Dei. autjusta saltem causa; ita licitum non erat S. Paphnutio, alios excitare, ut id facerent. Et sane nec verisimile est nec credibile, id Sanctum fecisse.

decimaquinta Aprilis,nisi fuerit annus f tunc enim esset decima sexta. In tabellis chronologicis domini Dufresnoy, impressis Hagte-Comitis anno 1745, tom. ipag. 319, mensis
est

muthi

bissextilis

Pharmidhi inchoatur

2G Martii.

At

is

ibiester-

ror perpetuus, in quinque uttimis mensibus, qui uno die inchoantur justo citius, ut facile coiiigi

Scriptor factis mirabitibus historiam

suam exor-

ex ipsis auctoris verbis. p Hcvc enumeratio convenit omnibus recensitis, similites, quiS. Paphnutium sepelierunt, fuerint,
poterit
tres, et ipse

nare voluit, eumquein finemjudicis manibuseducit Paphnutium, acper urbem ejusque viciniam
circumducit. At studiosus lector satis advertet, inventa eaessescriptoris, non vera facta. Potue-

retur.

quoque Paphnutius reliquis annumeCeterum an revera tantus Martyrum nu-

runt quidem persome memoraUe comprehendi et S. Paphnutii sedidminus redditur certum ex his Actis ob adjuncta fabuiosa. Observatio h<vc congruit omnibus, quos adprsesidem Sanctas ditxisse asseritur.
pati occasione
;

merus cum Paphnutio, aut occasione ejus certaminum, ad paimam pervenerit, edicere nequeo. Hoc satis certum est, rem non contigisse, prout hic refertur; sednon seque constat, an totMartyres ad c&tom non pnemiserit Paphnutius, aut si mulcu ^ tanta multitudine non sit coronatus, ut habet Menotogium Basilianum.

DE

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMIiRlS.

OVJ
i.P.

DE

S.

RUSTICO EPISCOPO
ARVERNIS IN GALLIA

C0I\F.

OOMMETVTARIUS
Memoria
in

Fastis

antiquis

et

recentioribus

gesta

partim

certa

ex

S. Gregorio Turonensi, partim dubia ex aliis; cultus.

rvernis, quse Gdtlise civitas est, et provincise
Sruicrino-

Quantumcumque ab antiquis temporibus ut

,

Geitaejtu,*

um

Fastis

cognominis caput nunc Clarus-Mons vulgo r\ Clermont, appelata, celebratur et ad hunc diem annuntiatur in multis nec infimse notseMar-

mtiquis

tyrologiis S. Rusticus, incolis S. Rotiry. Inter ea,

quse S. Hieronymi nomine insigniuntur, primum B occurrit Corbeiense, sub titulo vetustissimi vulgatum ab Acherio tom. 4 spicilegii editionis anni

hactenus allata, celebre fuit ?*** sancti nomen, pauca tamen eaque non omnino " probata prseter mirabilem ad episcopatum electionem, ex S. Gregorio Turonensi mox referendam, de ejus gestis innotuerunt. Jacobus Branche in Opere Gallico de Vitis Sanctorum Arvemise
credere
typis edito anno 1652, gesta ipsius orditur his peneverbis S. Rusticus, qui nihil umquam rusti- citatis prs se tulit, ortus est in civitate Claremontana et ordine senatorio Arverniaj, imperante Honoita qnoque erat rio. Sicut autem stirpe nobilis , omnibus instructus dotibus, quae animum nobilitare
;

me jubent

non

*~

1661 et sic habet

episcopi;

Arvernis, depositio sancti Rustici

Augustanum, quod inter Contracta apud nos exstat ad calcem tom.vn Junii Arvernis, RuBarberinianum parvumj cujus ac stici episcopi duorum proxime citandorum, apographa Mss. servamus et de quorum pretio consuli potest Sollerius in Prsefatione ad Usuardum Alvcrnis deAlibi pos. S. Rustici episcopi; Ms. S. Cyriaci
:
:

queant scientias quippe divinas et humanos noverat perfecte, sublimibusque adeo virtutibuscrat ornatus, ut hae et sancti titulum ei compararint, et
:

depositioS. Rustici episcopi

Rustici episcopi
:

Casinense item Ms.: Gellonense pervetitstum, Hiero:

tias et

ex senatore episcopum fecerint. Mundi excellenpompas tam parvi faciebat, ut, quo ab iis
secederet facilius, simul ac ad debitam a^tatcm persit,

nymianis valde affne, apud laudatum Acherium tom 13 Arvernis Rustici episc. In Lucensi vetu:

venisset, sacerdos factus

et

quo sese

nielius

Epternacensi seu S. Willibrordi vetustissimo Hieronymianis , cditis a Florentinio , eadem est annuntiatio, quam dedi ex Acheriano Corbeiensi, prscterquam, quocl in Epternacensi omittatur vox Sancti. Putat autem idem Ftorentinius, annuntiationem S. Rustici fluxisse ex Gallorum scriptorum antiquariis, et hinc accessisse Fastis Hieronymianis atque ea propter alio eam
stiore
,

et

applicaret

bonorum operum exercitio ac saluti proximi, susceperit curam pastoralcm vid Auluac. munu.-i haud ita Deus fervoris ejus conscius
,
,

dudum

post ipsi commisit consentaueum desidcrio. Hactenus laudatus auctor ,mox Gallice etiam sub-

charactere excudit, uti consuevit, dum additamenta a genuino textu secemit. Huic ego sententise facile, assentior, tum quia S. Hieronymus, siquidem revera Fastorum, quse ejus nomine reC niunt, auctor sit, non videtur Sancto nostro supervixisse,tam quia hic in Bed,v Adonis, Usuardi aliorumque veterum genuinis Martyrologiis non
t

dens ea, quse de Sancti ad episcopatum electione narrat S.GregoriusTuronensis Ub.t cap \sHistorise Francorum, quscque ipsis hujus verbis Latinis hicdescribamex editioneTheodorici Ruinartii 4 Laudat primo Gregorius S. Venerandum, Ilic in S. Rustici decessorem, ac dein sic pergit ipsa Dominici natalis vigilia transisse rcfertur.Mane
: :

s.Grtgorii
TuroTunsii

Romanohadierno
tt

rc-

ceniioribi

memorantur. % Habet quidem S. Rusticum Martyrologium Plantinianis impresp ra>fiXo Bedse nominc, typis anno 1564; sed Henschenius et Papebrochhts sum insita longe correctiore editione ante tom.1 Martii, illum expunxerunt et inter additos repositerunt idem fecit Solterius in Usuardo, in cujus
:

autem facto, processio solemnitatis funeris ejus post cujus obitum foeda apud F obsequium fuit episcopatu intentio * vertebatur. Cura- ,. CO ncives pro que partes inter se divisa, alium aliumque erige- usniio
...

re veUent,

magna

conlisio erat populis.

Rcsiden-

dicDominica,mulierqusedam, audenter ad eos indcvota Deo velata atque quae ait Audite me, sacerdotes Domigreditur
tibus

tamen

epi.scopis

ni.

Scitote enim,

quod non

est in his beneplaci-

tum Dei, quos

hi ad saccrdotium elegere.

Ecce

Auctariis Sanctus noster frequentissimus est, ut videre ibidempotest curiosus lector longum quip peforet, ac minus utile, singulos hic codicesre-

enim Dominushodie ipsesibi providebit antistitem. Itaque nolitc conturbarc neque conlidcre popuDnniinus lum, sec patientes estote parumper
.-

censere vel refcrre verba, in

omnibus pene eadem

,

enim nunc

dirigit, qui rejrat ecclesiam lianc. llis

cum

citatis

excipias,

numero prsecedenti si unum hoc quod in plerisque addatur titulus cona Gale-

fessoris. Is titulus ipsi tribuitur similiter

itaque mirantibus hrcc verba, subito Rusticus nomine, qui erat ex ipsa urbis Arvernis dioecesis preipse enim jam mulieri per visbytcr, advenit
:

sinio, et ab Eminentissimo Baronio in hodierno Romano Martyrologio cujus hsec , est annun,

sionem faerat indicatus. Quo

viso, ait

En ipsum,

quem

ele^it

Dominus

ecce, qualem vobis Domi:

Arvernis depositio sancti Rnstici episcopi confessoris Mitto martyrotogos alios recentiores, prsesertim Gallos, qui certatim hoc die celebrant S. Rusticuin, et hos inter Saussayus longiore etotiatio
:

gio,

quo utar inferius.

nus poutiticem destinavit hic ordinetur episcopus. Hsec ea loquente, omnis populus, cuncta iutentione postposita, clamavit, diguum ac justum esse. Qui in cathedra positus, septimus in eodem loco pontificatus honorem, populo gaudente, suscepit.

690
ctori

DK

S.

RUSTICO EPISCOPO CONF.

aMabitlonio citatum, scribitur in Ayinatibusad h
667. Advertit, ni fallar, postmodum Sammarthanus tatentem in Mabiilonii Opereerrorem* quandoquidem eodem tom. 2 col. 505, Rusticum Lemovicensibus jirazsidibus annumeret et juxta Cointiumponenduyncenseat ad dictumannumQQj SSanctum nostrum plerique scriptores inter Arvernenses antistites octavum statuunt, quamquam septimus dumtaxat appeltetur a S. Gregorio, utpote qui Stremonium seu Austremonium primum quidem agnovit, sed ab ejus successore numerum eorum tantum inchoavit, ut patet ex
.

ftuoto

twu

nn3/a"

Przeter luvc degestis Sancti nihil refert Gregorius. 5 xddit Branchns Exceptus et totius regionis apP Ia su consecratus est anno cdxxiii, imperante Theodosio secundo et regmante Phararaundo primo
pit.
:

annum

Francorum

reg-e

digmissime se

gfessit in

muneris
;

sui exercitio, et

cum vitam

duxisset omnino san-

eidiSC
'>.

ctam, decessit die vig-esima quarta Septembris corpus ejus conditum fnit in Aulnac, cui praefuerat pastor. Citat autem laudatus auctor Historise sucV testes Gregorium Turonensem, Suriion, Brevia-

rium Ctaromontanum, Martyrologia Romanum et GaUicanum, Petrum deNatalibus, Savaronem, et annotationes Baronii addiem xxiv Scptembris.
lucubrationes prseter unum ClaromontaBreviarium, quod ad manum non est, consului omnes, imo et Tillemontii monumenta Ecctesiaslica, Vitas Sanctorum Bailleti, Claromon-

verbis ejus
qiitV
:

lib.

Hisiorite

Francorum

cap. 39,

Has ego

subdo Apud Arvernos vero post Stremonium episcopum praedicatoremque primus episcopus Urbicus fuit
:

num

tum narratis

aiiquot ejus gestis, in cu-

jus loco, inquit,

Legonus episcopus subrogatur,

Sammartkanorum ac Dionysii Sammarthani, iis locis,

tanos episcopos Claudii Roberti, fratrum

quo defuncto, sanotus Ilillidius successit... Huic sanctusNepotianussuccessit.Ztemcap. 41 sic orditur Ig-itur apud Arvernos sanctus Nepotiamis
:

quibus de

S.

Rustico sermo est, nec atiquid inde

quo confirmem stirjns nobilitatem, ac ordinem senatorium illi attributa a Brancho; quapropter ea inter reputo, qucv non plene probata sunt, sed et suspicor, S. Rustico applicatum B fuisse, fjnod eodcmcapite de S. Venerando asserit S. Gregorius, inquiens Venerandus e senatoribus
elicere potui,
:

episcopus ordinatur.
(i

reccntiori

buertUtia

fu i sse
alii,

Patria Arvernensem seu Claromontanum y_ Rusticum, tradunt quoque recentiores paulo fusius de ipso agentes, estque prorsus

verisi>ni!<\

fuisse

(juamquam S. Gregorius tantum dicat, presbgterum ex dicecesi Arvemensi ; quod

autem scribit BrancJnis, natum esse iltum inperante Ilonorio, stricto sensu acceptum, non tam facile conril iari jjotest cum iis } quse iradit de ipsius presbyteratu ac episcopatu ; etenim sacerdotium susceptmn ab eo fuisse ait, simul ac ad debitam BBtatem penenisset, episcopatum vero anno 423; atqui debita ivtas ad sacerdotium primis istis seculis, utcontendit Thomassinus tom.\lib.%cap.Ql
Veteris
et

Nempe codem computu, quo Urbicum primum appellaverat, Nepotianum dixit quartura et septimum Rusticum. Porro sicut hujus gesta pleraqueet forte omnia, quibus Gregorius lucem non praetutit, ienebris obvoluta manserunt , ita quoque tatet , quamdiu sedem Arvernensem occupaverit, et quo ,anno decsserit. Equidem, missis atiorum conjecturis, late ejus obitum fixi sub medium secuhtm quintum quiaS. Sidonius Apottianris cujus Acta iilustravimus tom. ! Augusti , Arvernensis episcopatus insulas suscepit circa annum 472, et inter hunc ac S. Rusticum, teste Gregorio, duo eamdem sedem occuparunt, Namatius, quem ex eodem Gregorio constat uttra annos duodecim
quartus habebatur episcopus.
, , ,

episcopum
9

fuisse, et Eparviiius, cujus sedis du-

ratio incomperta

quoque

est.
Locassetmi.

Sanctum die xxiv Septembris, communis, antiquorum Fastorum aucioritate vonfirObiisse

twxeieui.
tm>

mata, ut supra vidimus, senientia est; sepultum fuisse in vico Atnatensi, scribit quoque Joannes

nov&

Ecciesice disciptiniv,erat

annus a
,

nativitate trigesimus quintusvelcerte trtgesimus:

Savaro in Originibus Claromontanis anno 1607 preto vulgatis, pag. 1 2 Addit Saussayus in Mar,
1 .

proindeque vet ante Honorii imperium cujus passim initium statuitur anno 305, natus est Sanctus vel ad episcopatum evectus est post annum t83,gMO alioquinecdum attigisset debitam wtatem pro suscipiendo socerdotio,nedum pro ejnscopatu. 7 Assertum Branchi de S. Rustici vura pastorali C proponuntur satis congruit verbis S, Gregorii Turonensis, in eoque consentiunt etiam reventiores, qui passim locum aj)j)rtta)d\\nntumvet\uh)atnm .Aiinum adit

tyrologio Galiicojio, id
:

factum esse ex

ijisiusmet

Sancti jussione Corpus ejus, inquit, non in matrice ecclesia sepultum fuit, sed ejus ex jussione (quod humilem situm optaret Vir magnus) Alnatum relatum, ibidem r^eonditum est sicque hujus loci tutelam perpetuam apud Deum g'erit, cujus curam p
:

eg-it,

dum

viveret, specialem.

tum

ipse silet,
,

ignoremus
cuitu,

De reliquiis autem tum reliqui havtenus citati, itaut an hodiedum exstent aliqux et an

ti

episcopat us

eumdem cumBrancho designatBail-

Sancti festivitas ibidem cetebretur sotemniore

tetits;

Tittcmontius autem tom. 15 Monument.pag.

410 . Venerandi obitum etper consequens S.RusticXetectionem statuit circa 410; sed nuttum profer-

quam in ipsa Claromontana cathedraii, ubi die xxiv Septembris de ipso recitatur Officium ritu semiduplici ; ut disco ex Ms. elencho
festorum propriorum ejusdem ecctesice et ex Ordine item Ms. Offlcii divinipro onno 1056. Binos prxtereadies Sancto festivos cetebrat Saussayus,

tur testimonium, atterutram sententiam confirmans, nuitum antiquum monumentum, nndeeticerequeas unum determinaie annum, quosedem occupavit,utdtum denique,unde vet unicum Sa?icti factum,a S.Gregorio non retatum, addiscas. Pri-

nempe xxiv Novembris verbis sequentibus

Cla-

mo quidem intuitu dum Dionysium Sammarthanum iom. 2 Galtix Christianw col.ZSO de Sancto
nostro agentem consului, rebar,me aliquid reperisse ibidem in

romonte Arvernorum translatio sancti Rustici episcopi, cujus clarus est natalis die decima quarta * imoTigesfSeptembris :et xxx Decembris istis Item Arvernis ma 1" alta
:

ex MabiiloniilibA de Re diptomatica Notisad tabeliam 10 allegatum; at vero dum

ordinatio sancti Rustici episcopi, quem Spiritus sanctus ad hoc pontiiiciumprreclaro encomio destinavit

adnotasvhronologicasattendimanifestecompein, dedicationem ecclesias S. Vincentiani itlic memoratam non spectaread quintum seculum, sed ad septimum, nec nominatum ibidemRusticum, episcopum fuisse Arvernensem, ut ex librarii fortassiserrorelegiturapud Mabiltonium, sedLemovicensem, prout expresse ac ScVpius apud Cointium

atque g-ratire multiplici dono repletum divina3 g-lorise illustiavitatquecumulavitinsiguiis.^ ante dictis
sufficienter eruimus,quamSaussayus hic ordinationem commemoret, et quam simiiiter translationem ; eam haud dubie, qua co7-pus Alnati depositum fuit sed dubitamus, an aiterutra quotannis
:

recotatur; certe nihii hujusmodi occurrit inmox laudatis Mss.,nihit apud auctores, quos vidimus.

DE

;,

DIE YIGESIMA QUAKTA SEPTEMBIUS.

iCCTOt

J.P.

DE
IN

S.

AIA VIRGINE
jovisvill^:

CAMPANIA GALLICANA.
S

YLLOGE
pis JoinvilticcV Jovisvillam scribimus) ?xsec addit
:

Cibc*

Sbcu-

lumvi

GutaSancia
ex

Acus so-

f\rimogenita?i&cfititinter$eptemsorores, SiIJgmari et Luttrudis nobilium in Pertensi J[ CampanicV tractu conjugum filias quarum j am res j n Qp ere nos ( ro locum ?iabent S. Pu~ sinna die xxm Aprilis,S. Hoyldis ejusdem mensis die xxx, et S. Lutrudis xxn Septembris. Nidlaexstant sanctcv Virginis nostree Acta propria ve:

Ubi
(in

obiit S.

Ama, ejusque corpus

servatur.

Lauda:

tus Valesius sic oppidutn istud describit

Locus

Campania) nunc principatus titulo insignis, inter Calvum-Montem et S. Desiderii oppidum positus, pontem habpt Matronse impositum. Hic obiisse Sanctam, aliunde confirmatum non reperi

rumtamen qui jam nominatarum sororum

jj

ejus,
il-

verumtamen ibidem

illam annuntiavi,

tum quia

et

S. Alpini episcopi Catalaunensis, qui septem

las Virgines

Deo consecrasse

legitur, Vitas con-

sulere voluerit, defectum illum facile supplebit, ejusque vivendi modum, saltem usque ad obitum

Sigmari patris, sufpcientur perspiciet eousque enim simul perstiterunt in evde paterna at post videntur singutcV ad singidas Jiereditatis suas
: :

partes divertisse, ibidemque in solititdine pie ac

sancte vitcV cursum consmnmasse. Non constat tamen, quis locus SanctcV nostnv Jiereditate obtigerit.
etSS. Alpiniepisc.

nec alium locum emortualem inveni, turn prscserrE tim quia deejus ibidem cultujamsatis constat. retfqufe 4 Franciscus Gonzaga part. 3 de Origine Se*m,flB raphicw religionis pag. 555 indicat, conventum ^" Fratrum Minorum Jovisviltanum, qui olim piHoratusfuerat OrdinisS. Benedicti, S. Amae nomine insignititm esse. Consonat Carolus Rapine ejusdem Ordinis S Francisci religiosus in Annalibus Catalaunensibus pag. 70, additque, conventum ejus patrocinio esse consecratum. Artu'-"'

rusa Monasterio Sanctam, eousque

tertio circiter secitlo, et

nidlis sacris

2 Aitctor VitcV S. Leodegarii presbyteri, scri-

ptcV

decimo

pro majori

Fastis insertam, sic annuntiavit in Gyn (vceo ad diem xxn Apad Joinvilleam, ejusdera dioecesis
:

Leodegapresb.

p ar te

hcuirtenda.

apttd nos tom iv Juniiad diem xxiii datcV ex apograplio codicis Ms. ecclesuvB. MaruvPertensis, meminit S. Amre ejusque sororum occasione dictcv ecclesicV B. MaricV,

(Catalaunensis) oppidura,

S.

Amae

virg-inis,

qme

puram a

saiculi conta'io

animam

Christo spon.so

quam eodem tem-

pore a S. Alpino episcopo benedictam significat, quo illse se consecrarunt Deo, ac speciatim addit Sanctaque Ama illa die allodium suum, quod habebat apud Fertam, Deo et Genitrici suae Marise tradidit. Suspicor tamen auctorem istum, a rebus gestis remotiorem, confudisse et adunumidemque tempus y^etulisse, quse diversis contigerant. Nam dum Deo se consecrarunt coram S Alpino q virgines ilLv, vivebat ac diu post vixit earum pater t nec ante imminentem obititm bona in filias divisit ut multo verisimilius scribit biograpJius S. Lut?ntdis in hoc tom pag, 452 verbis sequenttbus Eactum est autem, cum appropinquarent dies extremi ejusdem Sicmari, dedit proefatis septem riliabus suis, hsereditatcm suam, et divisit siugulis partem patrimonii sui, secundum quod sibi bonura videbatur, ut per diversalocahabitantes, Deo devo:

conservatamfKliciterresigMmvit.yem/m^i^/v^e? istum etegit Arturus, quia illo occurrebat memoria S. Lutrudis ejusdem sororis, ac verum cultus diemignorabat. Papebrocfiius tom. ZAprilispag. 775 in Annotatis ad Yitam S. Hoyldis, in qua Sanctanostralmm-d appellatur Mag-is placet, inquit, Ama, quia hoc nomine etiamnum nota est in Campania, vulg-o S. Ame vel Amee, Ama vel Aniaquae appcllatio in nominibus feminarum per ta Campaniam frequens est, coque rairandum raanusg-is, quod Martyrologium Gallicanum Saussaji quam ejus memiuerit. Libeutcr disccmus diem cul:

jr

tus.

Eumdem

PapebrocJiii tocum citat Titlemon-

tius tom. 10

Monumentorum

eccles.

pag.

3'J1

significatque, se similiter diem ignorare, Bailletus tom. o de Vitis Sanctorum pag. 29^ ulterius

te servirent

ac suae animae commemorationem faceProinde non videtur S. Ama?, cum primum Deo votum nuncupavit, fuisseallodium, quod Ecrent.
ctesiee concederet.

processit, asserens eam non Jutbere dicm eultui suoproprium. Castellanus tandem, qui nec locum ipsidcderat in Martyrotogio universali, re verosimititer studiosius indagata, retiditeam in Sup-

plemento ejusdem in Martyrotogii ad diem xxiv Septembris,et peculiaria cuttus indicia adjecit,
ut sequitur Janivilhe S. Ama Virg-o, cujus nomine ecclesia et fons juxta oppidum insignito suut, cujusque reliquias eodcm in oppido servantur in templo Fratrum Minorum.//i'no et nos eam Jtodie dandam existimavimus. NiJiit autem de SancLv pahic tria, stirpe, tvtate, qua ftoruit, simitibusque
:

itaque credere, donationem illam diu post factam, mortuis scilicet parentibus et inde saltem eruere, eam non procul
;

Malim

a Periensi
visse.
Coiithr Jooitviite;

vico, loco natali, vitx

cursum

absol-

3 Castellanus in Nomenclatura geograpJiica Sanctorum, subnexa Martyrologio itniversali ad vocem Joinville (quem locum ipse Latine exprimit Janivilla, alii aliter, nos cum Hadriano Valesio in Notitia Galliarum et Cangio in Genealogia stir-

produximus, quia

liacsatis discussa sunt in

Comejus,

mentariis et Annotatis ad Acta tam sororum quam S. Aipini die vn Septembris.

(;::

ACTA SANCTORUM
b

kCCTME a.P.

DE

S.

GEREMARO ABBATE
FLAVIACI

IN

INSULA FRANCL/E

COMMENTARIUS PR^EVIUS

Giicadglviii

I.

Memoria

in Fastis

Acta; illustres natales;

vitse

chronotaxis

Tp^laviacuin, seu Flaviacus, vicus est Gaiiise in

Sanctus hoc

ij

jnsu i a

pranc ise et in agro Beiiovacensi

cum

hm

insigni abbatia Ordinis S. Benedicti, olim Klaviacense monasterium appetlata, nunc passim

Geremari de Flaviaco, vutgo S. Germer de primo suo conditore et abbate 8. Geremaro, cujus in sacris Fastis maxime recentioribus frequens, sed diversis diebus, occurtituto S.

Flay, insignita a

rit

tyrologio

memoria. Eminentissimus Baronius in MarRomano siceum annuntiat die xxiv Se:

ptembris
abbatis.

In territorio Belvacensi sancti Geremari

Mss.ex codice cathedralis ecctesi& Bellovacensis <foump< aej sub initium seculi prsecedentis communicata cum 'n<;oiiV, Majoribus nostris per Petrum Louvet, auctorem Historice Betlovacensis Gallice vutgata anno 1611. Neutra tamen perfecta et completa sunt, quantum video ex iocis, evidentes omissiones indican- E tibus. Omissiones istas, quse tamen utrobique escdem non sunt, mutta quippe habet Acherius, quse desunt in Ms., et contra, assignabo in Annotatis ad ea, quse describam ex Mabiltonii Secido % de Actis Sanctorum Ordinis Benedictini, utpote
pieniora
certe
lis

die notatur quoque in Auctariis Usuardinis Bellini et Motani, utietin codicibus Bruxeltensi, Attempsiano ac Reginse Suecisc, in quo uno nomen perfecle exprimitur Geremarus, in Bruxeiiensi quippe corrupte Gummarus nuncupatur, in ceter is Germanus, excipeunam Molani editionem, ubi Germarus legitur Germanum similiter scripserunt Canisius ac Feticius; sed cum omnes passim pro loco emortuati assignent Bettovacense territorium et abbatem dicant , dubium esse nequit, quin designetur noster,
.-

Eodem

nisi midtum fatiar, primigenia, aut laudatis antiquiora. Hoc vel ipsa in ildiversitas persuadet quidquid enim deest in
et,

jam

idemque quem prseter jam atlegatos memorant etiam hodie Menardus, Wion, Saussayus et
atii.
inicriptu*

Acherianis ac legitur in Beilovacensibus, et contra quidquid in Bellovacensibus desideraiur ac iegitur inAcherianis, idtotumnon iantum eodem periodorum sed et singuiorum pene verborum ordine describitur in Mabillonianis ita quidem utpiane appareat, diversitatem inde ortam esse, quod in Acherianis multastudio et brevitatis causa prsetemnissa sint in Beilovacensibus vero seu eadem ex causa, seu ex describentium incuria aut imperitia legendi antiquos ct forte detritos cha; ;

racteres.
est, sed perantiquus, ut noMabillonius autem in Observatione prsevia conjicit, eum fuisse Sancto fere sequalem vixisseque seculo 8; et sane eum vixisse ante incursionem Normannorum etiam mihi verisimiiiimum fit num. Vitse uttimo, ubi biographus non obscure significat, suo tempore Sancti corpus magno honore cultum fuisse in Flaviacensi ecclesia, et ad sepulcrum ejus patrata fuisse insignia miracxda ; constat enim aliunde, corpus ob me-

2
ac

Martyroto-

Wion tamen S. Geremarum memoraverat ante diem xxn Septembris propter Gatlesinium, qui
t

4 Auctor

anonymus
;

qux

dii-

tat

Acherius

ciurc pernn>
fiquo cxarala

brevhra

Grevenus, ilto die eum Martyrologio suo inscripserat, ac Trithemium, qui lib. 3 de Viris iltustribus Ordinis S. Benedicti cap. 93, eodem C Sancti natalem recoli asseruerat unde hic illud didicerit, ignoro, uti et cur signetur in Auctariis Usuardinis Centutensi ad xxm Augensi ad xxvn Septembris in Greveno vero ac Ftorario nostro Ms. ad xix Octobris.In codice Reginm Suecise refertur etiam ad diemxx Maii, sedcausa expresse indicatur his ve^fos.-Flaviacensi monasterio translatio sancti Geremari confessoris. Transtationem istam, de qua infra suo loco agendum, pturibus cetebrat Saussayus, desumpto clogio ex Actis, ad quee progredior .Horum exemplaria habemus tum impressa, tum Mss., sed atia prolixiora atiis; ita

^cut

et

dabimw.

tum eorumdem Normannorum alio delatum

se, et

fuis-

sepulcrum inter eversi ab itlis monasterii rudera latuisse per ducentos pene annos, ut observat idem Mabillonius, et nos suo loco plenius demonstrabimus. Baitletus in tabuia critica ad Vitas Sanctorumdiei xxiv Septembris, auctorem
similiter seculo 8 coliocat, nec diffitetur styli ejus gravitatem, at faisum fuisse judicat in relatione

tamen ut, quse contractiora sunt, non nisi fragmcnta videantur deprompta ex tongioribus. Hujuscemodi fragmentum exstat apud Vincentium Beltovacensem tib. 23 Specuti Historiarum cap. 08, ab eoque parum differt Ms. nostrum, quod, adjecto tamen protogo desumptum notatur ex
,

quorumdam gestorum, qicse non videantur posse consistere cum veritate historica, ac pronum in
prodigia, quibus seculi istius homines delectabantur.
5

Quod

Ms. Rubew-Vatlis part. 1 Hagiotogii Brabantini, collatumque cuni Ms. Canonicorum Regutarium in Corsendonc juxta Turnhoutum Belgii oppi-

sunt, nec

spectat ad prodigia, nec frequentia illa muitum extraordinaria; unum excipe,

nomnllx,

^S*

dum.
Protixiora sunt Acta excusa Parisiis anno ad calcem Operum Guiberti abbatis B. Marim de Novigento, cditorum ab Acherio; sicut et
3

quod contigisse traditur,dum Sanctus cum S.Audoeno Rotomagensium antistite Ftaviacensis monasterii exstructionem meditabatur, quodque ta-

1651

men tale non est,ut incredibite videri debeat iis,qui norunt, quam miris modis Deus cum Sanctis suis agere consueverit imo cum biographus alias sin:

cerus

; :

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBKIS cm*s acpius appareat,ad sttmmum suspicio onri verbis Non multis annis juventutis
;

suae in regia
J.P.

posset, fuisse hic facilem in admittendis adjunctis

quibus res verse,

licet

haud

ita

dudum prseteritse,

experimur. Plus difficultatis habet primo aspectu unus alterve error chronotogicus, cujus a Bailleto, quamquam mdlum expresse assignat, arguitur biographus; ve-

exomari

solent, ut quotidie

Dagoberti palatio cxpletis, tractare secum coepit de obtinendo herede et cum consensu regis ceterorumque Erancorum sociavit sibi puellam in conju-

rum dum

ejus scribendi methodum attentius considero; errores istos ortos esse opinor, vel ex librariorum oscitantia, velpotius ex scioli cujus-

dam
p-merttm
rhronolo9 kr,

inconsidcrata immutatione nominum. 6 Vnum dumtaxat observavit vel certe indicavit et correxit Mabillonius in ipso Actorum initio, ubi apud Acherium, et in apographo nostro
Bellovacensi, imo verisimiliter in codicibus, quibus usus est ipse Mabillonius,prseterquam in uno, ex quo reliqua emendavit, dicebatur Sanctus ortus

gium. Statuamus igitur, id factumesse anno Dagoberti tertio procreaverit anno quarto fiiiam primogenitam, quinto alteram utramque enim filio natu majorem fuisse, significat biographus; imo nec obscure innuit, notabili tempore hunc natum esse post illas, inquiens Expletis autem multis diebus, dedit ei Deus filium. Natus ergo hic sit anno Dagoberti septimo vel octavo, puer fuerit octennis vet novennis anno Dagoberti decimo sexto et ultimo: Et hunc sciticet rex Dag-obertus super omnes dilijrebat, videns eum strenuum in ar;

mis, pollentem in verbis, utilem in consiliis; ipse

per omnia loco Patris

10

reg"is lateri

adha;rebat.
ei toiiuniui

tempore Dag*oberti Erancorum reg-is cum tamen deinde dicatur idem Sanctus, adita hereditate demortuorumparentum, munificentia in pauperes, sanctitate et prudentia ceiebris, a Dagoberto vocatus fuisse in aidam, pr<vfectus ejus consiliis, expletis non multis annis in palatio, duxisse uxorem, ex qua binas filias primum procreavit, ac
:

Nodum

resoivat, qui se id posse arbitratur,

tandem

filium,

diligebat, videns

quem rex Dag-obertus super omnes eum strenuum in armis, pollentem

ego rescindendum puto in hunc modum. Biographus, sicut fccerat, ubi agebat de S. Geremari //liabus, quarum mortem ac sepulturam enarrat, priusquam ad ejusdem filii nativitatempergat,ita etiam hic filii inpueritia acjuventute gesta,virtuteset animi dotes proponit, antequam gestoruw S. Geremari seriem resumat. IHnc quse altatoloco memorat de filio, posteriora sunt tempore, quam
qucc dein subjicit de Parente, et cum verisimiliter in textu non expressisset nomen regis, cui carus
fuit ftlius, vel si expresserit,
set,

in verbis utilem in consiliis.

Cum autem

procura-

rentur Francis in exercitum, ipse per omnia loco Patrisreg-is lateri adhserebat. H<vc, utpatet eviden~
ter, stricto sensu accepta, contigisse

Clodoveum nominaspostea recurrere

non potuere

tibrarius vel quivis aiter imperitus corrector,

,

/iii

omnia sub unius Dagobertl regno. 7 Laudatus Mabillonius videtur existimasse,

videns

inter gesta Geremari

mentionem Dagoberti
inseruit, vel

regis, httjus

nomen

textui

rem confectam esse, si dicatur ortus Geremarus tempore Chlotarii Francorum regis, prout vere legi afftrmat in codice viri clarissimi Claudii Jolii
canonici Parisiensis. Verum si ita cesset difficulias omnis, etiam cessabit, nulla facta immutatione, nec ad unius codicis fidem corrigenda sunt
cetera

nomini substituit. Eam conjecturam confirmat biographus loco aitero

Clodotei

ubi dicti

filii,

cum

Ctodoveo rege e Vasconia re-

deuntis, obitum patri Geremaro nuntiatum scribit, ac de illo tamquam dejuvene loquitur, quam-

Actorum apographa

quandoquidem com,

mode exponi queat sensus biographi dicendo, quod, ubi scripsit, ortum esse Sanctum tempore Dagobertiregis, tantum significarevoluerit, eum tum temporis florere ca?pisse,proui ssepe fieri ab
auctoribus ipse fatetur Mabillonius, et prout iniellexise debuit Cointius, qui, quamquam sparsim in Annalibus ecclesiasticis Francorum usus sit Actis Aclierianis, nullam hic sibi ex allatis verbis difficitltatem formavit, atque ex alio loco, infra

qitam juxta ipsiusmet biographi calcutos obitus ilie contigerit annis circiter sedecim post defunctum Dagoberittm. 11 Sublata difficuitate ista, sat commode (luit quem cum geslis reliquus ordo chronologicus prwcipuis hic percurram,quo brevior sim aliquot in Annotatis ad Acta. Patriam nactus est viitam
,

Sancti patria, iUuslr

yenus,

in confinio Betlovacensis ditionis

nomine

G"><-

randram seu Warandram, sitamque super fluvium Ittam, alias Eptam patrem nomine Rigobertum, matrem Agam, ex g-ente Erancorum nobi;

indicando
occurrenfes,

suspicatus

est,

natum

esse

Sanctum

li,

ut post

C anno 614. 8 At seu

potentes,

itt

biographum tradunt omnes, et opibus ex Actis manifestum fit, imo stirpe

scripserit auctor, ortum esse S. Geremarum regnante Chlotario, seu modojam exposito ortum dixerit, regnante Dagoberto Chlotarii
filio,

restat

nodus alter meojudicio non tam facile

is

dissolvendus. Latet
citatis,

in verbis postremis

num.

quibas indicaiitr Geremarus, vivo Dagoberto, filium habuisse natu grandiorem, quod
certe
,

regia oriundos juxta litteras Joannis V Bettovacensium episcopi, datas anno M7S ad confirmandam Flaviacensis coenobii a B.Geremaro fundationem. Exstant e<v apitd Acherium in Notis et Observationibus ad Opera Guiberti abbatis pag. 601, et tom. x Galluc Christianse recens aucLv,
cot.

spectata retiqua Actorum

est,

serie,
si,

pugnat

cum

veritate historica prsesertim

ut verisimil-

279 et seq. inter instrumenta ecclesLv Beltovacensis, unde, qit<v hitc pertincnt, describo: Notum facimus, nos, male latrantium cupientes ora claudere, et testimonium veritati exultantes perhibere, et certificamus, veteranis libris, lcgendis, chartiset
scripturis, <iuibus fides suspicioue vacua, nullaque

limum

Sanctum

in

aulam vocaverit tantum

fUr.

Dagobertus post obitum Chlotarii patris etobtentum integrum Francorum regnum, cttmpatrisuperstes non fuerit ultra annos decem, ut et Mabilloniieteruditorum hodie communiorest sententia. Verumtaynen, ut, quantum fieri potest, difficultatem imminuamus , dernus, Geremarum vocatum fuisse a Dagoberto, sub ipsa primordia regni ejus in sola Austrasia, quod tenuit per sexennium vivo patre; habebimus annos sedecim, spatium etiam nimis arctum , quam ut comprehendat omnia, quse narrantur in Actis. permansit Gerema9 Nam aliquot annis cseiebs biographi rus in Dagoberti palatio, ut Uquet ex

nota reprehensibilis,

ea, quas

sequuntur, contineri

videlicet serenissimi regis Dajroberti temporibus gloriosum Geremarum, a sobole regia procreatum, maximai extitisse sanctitatis, cujus consilio sacro
ille

Dag-obertus rex

cum

araabili pace regrnum gruk

bernavit.

h.kj12 Petrus Louvetus lib. 3 cap. l Histori.v BelloHsetgexovacensis, Galtico idiomate vulgaLv anno 1614,

uw

exhibens compendium Vitse S. Geremari, natum dicit anno 605, non addit tamen, utrum id didicerit ex aliquo vetusto monumento, an vero ex
sola

" mt

694
kioroRi
J. P.
f

DE
;

S.

GEIiEMARO ABBATE
exuviis vet ipso csenobio dignum notatu compcri ante initium seculi 9, quo Fontanettense Chronicon exaratum est. Exstat hoc apud Acheriuni

sota conjectura, qu<v speclata reliqua gestorum serie, non videtur improbabilis at Cointius ad annum 655, cui recte annectit primordia Flavia-

ex conjectura alia nec minus haustaque exipsis Actis, natalemejus figit anno 614; quia nimirum num. 25, SS. Audoeno et Geremaro quserentibus locum condendo monasterio, voxaudita dicitur, eos ita alloquens Electi Dei, ecce iste Jocus (Ftaviacus) metuendus est; quadraginta anni voluti sunt, ex quo Dominus hunc locum bencdixit et sanctificavit et fideli suo Gcremaro destinavit. Et sane neque ego video, quid per voces illas, seu vere eccclo auditcV sint, seu ex qualicumque traditione a biographo relacensis monasterii,
verisimiti,
Lv, probabilius intelligi possit, quam quod locus isteab ipsis Sancti natalibus a Deo sanctifieatus fuerit ac proinde natum conjicio post 605, a quo annus 615 fuisset quinquagcsimus ; nolim tamen
;

tom

3 Spicilegii editi

anno

1659, et cap. 16 in gestis

tum quia vox voluti additur numerus rotundus, extensionem aliquam permittit, tum quia, si annis tr-ibus quatuorve prcvvertaiur facilius disponentur, quiv de eo ac filio narrantursub regno Dagoabsolute determinare 614,
sunt, prsesertim

dum

Ansigisi abbatis pag. 232 htvc habet: Domnus Ansig-isus Flaviacum monasterium, quodsanctus Geremarus fundavit ac * corpore requiescit, quod est situm in pag-o Bellovacensi, a domuo reg-e Carolo in precarium accepit, anno videlicet Incarnationis Domini Jesu Christi dcccvii qui erat annus Mag*ni Caroli, ex quo rex Francorum conconstitutus est, xxxvini, ex quo vero imperator et Auguistus appellatus est, annus vn quod fere redificiis destitutum ac in eg*estate redactum atque relictum invenit. Sed intra pauci temporis spacium nobili sua industria recuperare studuit. Omnia namque asdificia et publica et privata ipse ibidem, eliminati? atque projecMs iis, quse vetustate consumpta fuerant, a fmulamentis construi atque in majori eleg:antia restaurari fecit, veluti cunctis illo advenientibus palam est,
,

quo

15

Eamdem materiam

resumit pag. 240: In

vmntetc-

berti.

Flaviacensi quoque, inquit, ccenobio, quae obtulerit fo9 e . (Ansigisus) dona, hoc in loco declarandum cen- staura ^r;

B
brevi* cftro nolaxit

13 Statuamus igitur nativitatem ejuscirca 610, anno Qi^,quo Dagobertus NeustricV et BurgundicV post obitum Chlotarii imperare ccepit attigerit tvtatis decimum octavum; illo vel sequenti in aulam accersitus, ibidemque in ccelibatu transactis annis tribus, potuit ex ducta conjuge genuisse filiam primogenitam anno 682, sequenti alteram, et circa 635 fitium Amalbcrtum. Sic ante obitum Dagoberti supererit circiter triennium intra quod, ut refertur in Actis, S. Geremarus exstruxit monasterium, Insulam olim dictum, ac dein destructum a Normannis, et ab eodem Dagoberto
,

suimus. Ibi namque gratuita benig-nitate

larg^itus

in honore vero sanctae Trinitatis basilicara redificavit, ante cujus arara tabulam arg-euteis imag-inibus de-

est calices arg-enteos diversos decera etc;

coratam collocavit, ipsique arae crucem arg-enteam imposuit universamque basilicam variis picturis
,

decorarijussit.il/irwm sane, monasterium,juxta

ante dictaerectum anno 655, ad

cum modum cor-

ruisse centum quinquaginta annorum intervallo, idque ex sota vetustate, neque enim alia innuitur causa, itt non tantum cvdificiis destitutum esset, sed et derelictum seu habitatoribus vacuum. Cre-

petiit ac impetravit, ut filium

suum Amalbertum omnium bonorum suorum heredem declararet.

Ilanc deinde declarationem confirmari petiit a Dagoberti filio Ctodoveo secundo,regni hujus anno undecimo, juxta chronotaxim nostram Christi

diderim autem, tuncprimumpostrestaurationem canonicos illitc ab Ansigiso introductos fuisse,

annuente eodem Clodoveo, ac consentiente conjuge, abiit ad monasterium nomine Pentallum,

618, et

situm ad Lirizinum amnem in agro Rotomagensi cui mox factus abbas brevi tempore prcvfuit, et
hincsecessitin antrum haudprocul inde dissitum, ibique in exemplura omnium positus amiis quin-

quorum ita meminit taudatus chronographus pag. 213; AdFIaviacum illis canonicis libras quindecim direxit Ansigisus. Certe inhabitatum fuisse acanonicis, dubitare nos non sinit decretum Nicolai I Pontificis inferius memorandum. At vero breviori temporis spatio sptendorem sibiab Ansigiso collatum, amisit

idem ccenobium.
V auto V oit everntm nstituthtr

que
^

et raensibus tribus, filii

16 Post ejus quippe obitum, qitem tom. v Julii, ad diem xx, ubi ex eodem Fontanellensi cOcV-

Amalberti,

cum

Clo-

C doveoex Vasconia

redeuntis,

morlem edoctusest

anno circiter 654, quifuit Amalberti decimus nonus velvigesimus. Justis filio persolutis, Ftaviacense monasterium condidit, qitod cum gubernassetprimus abbas annis tribus et mensibus sex, sancte obiit anno circiter 658, vixdum quinquagenanus.

vo chronographo Acta ejus dedimus, anno 833 innectendum ostendimus, Hincmarus postea Re, mensium antistes, iltud ad vitam obtinuit a Carolo Calvo, et ab invasore, nescio quo, denuo destructum, restauravit, imo ut sibi retineret, volente eodem Carolo id ipsi eripere, multum laboravit. Singula hiecpaucis verbis complexus est Flo-

doardus lib. 3 Historitv ecclesuv Remensis cap. 18, ubiinterscripta,abHincmaroadCarolumCalvum

directaista

II

Varia
;

Flaviacensis
ejus per

coenobii

memorat Item
.-

pro cella vel monaste-

rioFlaviaco, quod idem rexsibi,

dum in

ipsius ante

vicissitudo

destructio

Normannos sub annum 851 cor:

episcopatum moraretur servitio, donaverat, et ut in suaillud teneret, prsecepto confirmavcrat;

quodque
:

quodam invasore destructum

restruxerat, et reli-

poris S. Geremari translatio Bel-

lovacum.
I'lm- iace nse
''fciiotiuiii

T\ubium mihinonest, quin

Uporc
raculis,

vctwtate
cvlla))sum

in Flaviaceyisi

Sanctus, quo tema se condito coenobioja-

cuit, honoriftce

ad sui invocationem divinitus patratis,

cultus fuerit, et beneficiis ac mi-

quandoquidem paulo post, anno scilicet 851, a Normannis penitus eversum fuerit. Quidquid sit, satis constat, locum ipsum
,-

rum

g-ionem, prout valuit, in eo restauraverat quod postearex idem conabatur injuste ajure ipsius auferre. Utrum tunc exauditus fuerit Hincmarus necne, incompertum mihi est. Verumtamen

pa-

ejus interfuit

quemadmodum de suis temporibus testatur bwgraphus. Nihil tamen velde ejus sacris
ctaruerit,

seu ante seu post eversionem laicis concessum, eorum dominio subjectum fuisse usque ad annum
circiter 833.

27

Mox memoratam

eversionem testatur alter

Fontancllensis

DIE VIGESIMA QI AKTA SEPTEMBRIS.

695
(a

A
HiotoiHteni

Fontanellensis chronista, cujus fragmentum ab anno 841 usque ad$56exhibet Chesniustom. %de

nominissecundo, Lotharii imperatoris filio

coronato, niagno, pacifico imperatore,
ai.-no

Deo

dedfllO

IV

851,

Vor "

nifl"'*'""

Francorum pag. 387 et quo ad annum S51 leguntur ista : Eodem tempore classis Nortmannorum fluvium Sequanam ingressa est ipso die tertio Idus Octobris, duce Hoseri... Belloacus interea urbem cremarunt et
Scriptoribus Historix
e
s<?<?.

quarto
863.

qui characteres designant

annum

Christi

Porro hancmateriam paulo latius,quamatioqui opus fuisset, pertractarc visum est a/I expla-

nandam confusionem, quatn

numentis
,

Elaviacum monasterium.Dequacum reverterentur, iu loco nuncupato "Wardcra a Erancis excepti plurimi interfecti sunt. Annalista Bertinianus
,

adverto inaliis raocirca Bellovaeensibus ti'anslationem corporis S. Geremari. Hujustranslationis Ilistoriam anno 1678 cum Mojoribus no-

prxsertim

stris
le

apud Chesnium tom.Spag. 205, arf eumdemannum: Venientesque, inquit, urbem Rotumum usque
adBeluacumpedestrigraduperveniunt. Quaincensa,

cum redirent, a nostris intercepti, et aliqua ex parte prom^ati sunt. Sed et dilucide pleraque hactenus allata explicantur in supra memorato decreto seu bullaNicolai I Ponlificis, confirmantis

communicavit Claudius Franciscus a Paula Fevre d'Ormesson, decanus Bellovacensis, desumptum ex Ms. biblioUtecw ejusdem ecclesiee. Auctorem habuit monachum Flaviacensem anoiiifiitum, qui anno 1132 interfuit relationi partis reliquiarum Sancti Bellovaco Flaviacum et eatenus ftde dignus est , sedin aliis^quseejusmtatem prwcesserunt, minus accuratus et verisimiliter
t

concessa a Carolo Calvo Odoni Bellovacensi episcopo conjunctionem Fiaviaci et Oratorii qui erat jiarthenon haud longe a civitate situs, cum
,

dicUc confusionis primus auclor.

vita ac

vuriorum

tettimoniis

eadem Bellovacensi ecclesia. 18 Bullam istam valde prolixam exhibent Antonius VOisel in Monumentis Bellovacensibus
editis

novss Gallide Christia* ncB editores tom. x seu potius part. 2 tom. ixmter inslrumenta col. 210, unde delibo hucperti-

anno 1017 pag. 239

et

modum prooemiinonnuUis de Butorix '" ,,or 01 Geremari nec non deprimacceprosequitur rlormt ltaque nobn fundatione, ita idem coenobium per ducentos et quinquaprinta annos fere sub viginti abbatibus. Ducem hunc secutus estJoannes Bellovacensis cpisrnpfs inlitterisan> scri- E ni 147S, num. xi laudatis, in hwfa bens Stetit autem, inquit, hoc monasterium, abea20 Pnvmissis per

morte

'

S.

.-

nentia Nicolaus Episcopus, servus servorum Dei, reverendissimo et sanctissimo Odoni episcopo.... Quoniam sanctitas tua retulit ac sug-gessit apostolatui nostro, quod ecclesia Bellovacensis provinciae
:

to

Geremarosedificatum in esseet tatu perfectoducentis annis et quinquag-inta vel eo circa. Floruit

igitur et in statu \>evi'ecto permansitultra annum litum sit cirnongentesimum, quandoquide ca 655, ut visumest supra. Atvero consistere ista nequeunt cum testimonii-s ante allatis quis enitn quod dicat, floruisse ccenobium ultr/r annum anno 8U7 fere sedifieiis dcstitutum, in cyvstate redactumatque relictum iucrat; quod " fundamentis renovatum denuo ab invasore destruclum fuerat, quod per canonicos inhabitatum anuo 853 a Xormannis incensum fuit, et, ut loquitur Nicolaus Pontifex, peuitus eversum erat anno 863? Nec dicipotest, errorem irrepsisse in historici Flavia.

Kemorum.... rerum facultatibus, quibus prioribus temporibus fmcbatur, per terrenam potestatem privata mansit, et modernis quoque diebus pagaincursione pariter et depredatione valde attenuata fuerit,.... quam ob rem concessit ei (Ca-

'-'t''

norum

in eadem Bellorolus Calvits) duo monasteria ecclesia constituta Oratorium videlicet vacensi et Flaviaquod fuit olim puellare coenobium cum, in quo canonici habitaverunt.... Quee ta, ,
,

men

monasteria et prius quidem,

quam

seculari-

bus collata fnerant, propter civilis discordire seditionem. non parum fuerant destructa , et nunc proptcrbarbaricam incursionem penitus sunt eversa, adeo ut non solum rebus privata sint propriis, verum canonicorum sacrarumque virginum cbo-

censis notas arithmeticas, id quippe prohtbet ipse dum nonmdlis interjectis, non tantum eversionis

annum

exprcssc signat 906, sed

,

ei aliis

chronolo-

gicis characteribus vestit, qui

quamquam pro

rus, qui prius

illic

liabitaverant

ex

maximo

in-

ablatus, et ecclesia? totaque asdificia simul sint destructa, nec spes ullarestat restitutionis illorum, si vel reposita fuerint in secularium manus, vel si absque pastore ecclcsiastico deg-erint,

de

sit

majori parte mendosisint, tamen omnes posteriores sunt anno 8i53. omissis non necessariis, huc 21 Verba ejus transfero Oum... Ludovirus, co^nonv nto Balbus, reg-num tenuisset duobus annis, moriens, sceptrum
,
:

rhronotogtr
unniinf pe-

ritum.

dimisit

ut hactenus fuerunt..." Quapropter.... decrevimus auctoritate fieri, quod postulabatur, et apostolica statuimus, ut prafata monasteria, scilicct Elavia-

mo

filio suo Carolo Simplioi, oujusstatimprianno, qui erat ierme nongrentesimus sextus

ab Incarnato Verbo-...

llollo..

Normauniam

in-

cum
g-is

et Oratorium, benig-nitate Caroli g-loriosi re-

Bellovacensi ccclesise collata, cum omnibus, quie possident ecelesiae prasfatre, perpetuis ct fu* subjecta.... eo /.mancant turis temporis perpetuo manere et ipsa monastcria juxta motamen ordine.... ut dumfacultatum sibi collatarumrestaurenturet conserventur,
et illic

vasit, et, utpotepag-auus, monasteria virorumatque feminarum diruere institit.... Triste nuntium de excidiis monasteriorum.... formidinc i-omplevit hoc Klaviacense coenobium, ncc morandi IVatnbus fuit

pwesumpta rerum omnobii aliquanta portione, cum venerando sanoti patris Geremaricorpore.... ad Belvacensem urbem ootavo Calendas
consilium....

Deo militantium

sive femina-

rumsive
<islau\imu^_

virorum sexus fuerit, subsidiis necessariis

et

Octobriscominigravorunt.... Posl absc< ssumigitur monachorum Normanni illico diruerunt a funda-

adjuventur.

mentis idem monasterium. Posteriora hmc esse

19 Pluribus deinde cpiscopo solicitudinem

omniaanno

863, patet
:

per se

mendosa

esse ple-

contra mi-

curam monasteriorum commendat

nominatim
-

'torem

vero ut caveat, ne ulla ratione deinceps in potestatem secularium perveniant: tum post consuetas
clausulas scriptum notatur decretum

permanum

Ludovicus BalbllS obiit quiraquc, sic probo demanno regni suiin Frana" secundo, sed is /-"erat Christi 879. Scejitrur autem transmisit Francorum regt, fUio natu <ajori, non dovico III
t:,trnlosimpiiri,fiuii-i'ot fdins utttu

Petri notarii reg^ionarii et scrinarii sanctaa Romame Ecclesise in mense Aprili, indictione undecima et

minoret qui-

infra
rii

Quarto Calendas Maii per

manum

Tibe-

domino Septembris Tomus VI.

primicerii sanctse Sedis ApostoliciP, imperante nostro piissimo augusto Ludovico (ejus

dem posthumus, quique regnum adeptus esttantumcirca annum 892; unde detegitur alter histostatuit primum rici error,dumannum ChristidOQ regni Caroli Simplicis ac tertius, dum Rollo;

":

UTTOhK J.P.

rtquteum
secutliunf

DE S. GEKEMARO ABBATE nem eodemanno Wlprimum Normanniam inva- mutasse sententiam nam innostro exemplariex- T) presse docet, translata fuisse sacra ossa Bellova- Bett sisse significat,nempe qni jam ab anno $76eam cum tib. 3 cap. Smemorans monasterii eversio- "" fuerat ingressus. nem ab Hastingo Normannorum duce, Abbas, in- H PrtVter laudatumnum. 20 Joannem episco22
69G
:
:

pum

differunt quoque monasterii eversionem ad initium seculi 10 auctor Historise Ftaviacensis cujus compendium habemus apitd Acherium in-

quit, et relig-iosi S. GeremariFlaviacensis, videntes se a Normannia separati tantum exiguo ac sibi

'

"IIH

terNotasad Guibertum abbatem, ctfratres Sammarthani tom. 3 Gallise Christianm iisdem verbis, quie subdo Pluribus post annis, nempe ciroa an:

num

ncccc sus deque eversum est abs Normannis. Sacra autem B. Geremari ossatranslataac collocata sunt in ecclesia Beluacensi, ubi hodie visuntur.

proximo fluvio, Arle nuncupato, assumpserunt corpus S. Geremari ceterasque suas reliquias ac detuleruntad Bellovacensem civitatem. Eodemtib. 3 cap. xi generatim deplorans damna per Normannos, duceHastingo, illata ditioni Bellovacensi, ait: Ad eorum adventum delata sunt Bellovacum corpora et reliquiae SS. Ebrulti, Justi, Geremari et Angadrismce,

NoVcV GallicV Ghristianse scriplores tom. 9 agnoscunt quidem eversionem a Normannis factam

ubihucusque servata

sunt.

Quatuor hos

anno 851, verumtamen arbitrantur, subsecutam esse eodem secuto restaurationemjuxta conditionem privscriptam Odoni episcopo a Nicolao I Pon^ce.-RestitutnmabOdonefuissevidetur^n^tzwn^ nam post ccl a fundationeannos monasterium Flaviacum a Kollone an. CMViusque ad solum destruitur, relisiosisque defunctis et profug-is, incolis

tamquam prcvcipuos patronos suos solemniter colunt Beitovacenses, S. Ebrulfum xxv Jutii, quo ejus Acta illustravimus; S. Angadrismam
Sanctos
xiv et S. Justum xvin Octobris. 26 Inquirendum tamen duxiin Annales AquiS. C>jp ri

tanuv, ex quibus, teste Mabillonio probet Louvetus translationem ad Pictavos sed ad prvesentem
, :

desertum

et

materiam non

alios reperio vel designari

autumo,

vacuum centum mentem

et tri^inta annis mansit,

quam quos seculo 1G

Gallice digessit Joannes Bou-

dum,

pacatis regn; dissidiis, Droco episcopus, ut

Nicolai

assequeretur,

de restituendo Fla-

viaco sedulo cog-itavit, quod S. Geremari nuncupari voluit.

recentiores
corpiti S.

23

Equidem

in

horum sententiam lubens conceet histo-

derem, sivel unum auctorem fidedignum

chet Pictaviensis; ubi vere ad citatum annxtm 930 agitur de restauratione abbaticV S. Cypriani suburbio Pictaviensis civitatis per Frotherium II E ejusdem episcopum, et ubiauctor sic loquitur In dicta abbatia plura sunt corpora Sanctorum.... Ibidem quoque servantur.... corpus S. Geremari con-

Goremari

rico transtatio?iis antiquiorem offenderem,

qui

fessoris et abbatis Bellovacensis ditionis.... etcor-

aut restaurationis ab Odone facttV aut hanc subsecuttc destructionis meminisset atcumnon alia
:

pus

S. Justi

item martyris, in Autissiodorensi terra

oriundi;

quae corpora in dictam abbatiam deferri

:

quam
pro

ejus unius rideatur niti auctoritate,

qucv

temporibus nidla esse debet, ut abunde tiquet ex assignatis anaclwonismis, putem eamdem sortem obtigisse Flaviaco, qiuv obtigit Oratorio virginum monasterio quod tvquatiter respiillis
:

jusserunt prsefati comites Pictavienses Ebulus scilicetet Guilietmus ejus filius secidolQ duces Aqititanicvet Pictavorum comites, quos paulo ante me-

ciebat Nicoiai Pontificis conditio,

quodque tamen

non restauravit Odo,

sicut ipsi fatentur Gailiee

Christianie scriptores tom. 9co. 812.

Porro no-

stram opinionem diserte tradit Louvetus citato aliquoties tib. 3 cap. 3 Historuvsiuvpag. 293 aiens, Offonem non cogitasse de restaurandis ambobus monasteriis, adeo ut Ftaviacense solo ccquaium perstiierit uttra annos centum septuaginta tres usquc admillesimumtrigesimum. Inde conficitur, translationem corporis S. Geremari ex FlaviacensicosnoMo differri nonjwsse usque ad annum 900 vel 900, sed figendam circa 851, quo ejus postre-

moraverat. Sed inde, supposito etiam, quod Boucheto ad manum fuerint authentica instrumenta, assertum ejus attestantia, ad summum conficitur, corpora ista adS. Cypriani abbatiam pervenisse seculo 10, minime vero eo delata esse sub medium prsccedentis prsc metu Normannomtm, a quibus ipsa S. Cypriani abbatia, anno 828 a Pippino rege AquitanicV constructa, paulo post penitus diruta/WJ, ut scribit Dionysius Sammartha-

nus tom.
93fi,

2 novee GalticV Christianie col. 1230, reest tantxtm

ma
2
iuif trans-

contigil destructio.
I

latnm

est

At quo delatum estprimo sacrum corpus ? Omnes, quos vidi hactenus Bellovacensem civitatem designant Mdbillonius tamen in Notis ad
:

a Froterio circa annuni inter instrumenta col. 3%8etseq. Eadem pene tradit Mabillonius in Anndtibus ad annum 934 num. 56. 27 Accedit, quod, si adducto Boucheti testimo- projir. Pirlanio standum sit, plus inde sequatur quam vellet viutih F ipse Louvetus. Bouchetus enimadeum modum toquitur acsi eadem corpora etiam tum, dum
ut videre est

staurataque

apud eumdem

Vitani Sancti luvc habet

Ejus corpus una

cum

B.

abbatiam S. Cypriani prope muros Pictavenscs delatum esse, fquod tamcn omnino incertum putamusj probat Louvetus ex Aquitanise Annal. ad ann. cmxl. Anno dcccxl imo 85 vt ipse tradit in Annalibits suis Mabillonius) utrumque B. Geremari coenobium, Insulanimirum et Plaviacum ab llasting-o Normannoruin duce eversum est. Rebus exinde pacatis, sacra Geremarl lipsanaBellovaeum relataesse, ait idem auctor. Mabillonium kic describit Bailletus ad diem xxiv Septembris; addens, id parum verisimile esse. Scriptores vero Gatluv Christianas tom. 9 col ISQita subdubie loguuntur: Corpus.... metu Normannorum perfugii causa Pictavi adS. Cyprianum, aut Bcllovaeuru ad turriculam S. Michaelis, melius certe ad mnjorem Bellovacensem ecclesiam, delatum est.
(

Justi martyris reliquiis in

apud S. Cyprianum In dictaabbatia, inquit, plnrasuNT corpora.... Servantur corpus S. Geremari etc. Itaque si medio sescribebat, servarentur
:

cuto 9 illuc detata sunt, ac rursus ibidem depo-

quo pacto probabit Louvetus, rebus deinde pacatis, relata esse Bellovacum ? Quapropter donec validiora testimonia afferantur
sita seculo 10,
,

nullatenus mihi verisimilis fletnova Louvetiopinio; credamqxte, eacorporanon atioquam Betto-

vacum delata fitisse, ubi hactenus servantur. Neque tamen vel sic dicendus est, falsa obtrusisse
Bouchetus, sed ita exponendus, ut a comitibus Pictaviensibus reliquuc aliquot SS. Geremari et Justi, Beilovaci impetraUc, apud S. Cyprianum fuerint depositcV, et, quod inusitatum non est, tapsu temporis corpora vocari cceperint verum:

25

Ad Louvetum quod
,

tamen harum reliquiarum nultam riam inveni.

atibi

memo-

in alio Opere

spectat, oportet eitm seu seu in recentiore editione postea

III.

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBIUS

lebritate Suessionensis antistes,

^
ACCTOlt

III.

Relatio

partis

reliquiarum

Bellovaco ad restauratum Flaviacense

coenobium;

cultus

Sancti

opportunam nw> ctus occasionem, sermonem convertit ad eptSCO pum, clerum ac populum Betlovacensem, permovitque ita ipsorum animos, ut Flaviacensium votis annuere demum decreverint. Missisunt adeos nuntii, jussusque est abbascum suis adesse Betiovaci tfnexxiv Julii proxime sequentis, ut retiquias
in iitteris designatas reciperet. Adfuit statuto tempore, et insigni apparatu sacrum thesaurum

J.P
FiaviaKvm

utrobique insignis.

ad monasterium suum transtulit, ut refert ploribus noster anonymus, indicans, illum octavo KaAnn"
cU

H52

Quamquam prwcedente
mus de prima corporis

prolixius disputavi-

translatione, nihil ta-

est hicadderequidpiam de iis, quw eam subsecida sunt, puta, quo loco primum Bellovaci repositum fuerit, quomodo deinde in cathedralem ecclesiam transportatum sit, qua occasione Flaviacense monasterium seculo xi rewdificatum et a monachis inhabitatum sit, quantoque conatu hi laborarint, ut sacer thesaurus pristino loco restitueretur. Hwc qitippe omnia fuse descripsit ano-

men opus

lendas Octobris ininsignivasefuissereconditum, atque ita historiw suw finem imponens. Jam dictw reliqinw, quantum intelligo ex Gailiw Christianw tom. 9 col. 791, in novam thecam, inqua nunc exstant, transpositw sunt

per Guiilielmum Bellovaanno 1219, post quem nihilde censem antistitem

iispeculiare dicendumoccurrit, sicut necatiquid de Sancti cultu, qui certe, utpotc Patroni et pri> i

fundatoris, solemnissimus est die xxiv Septembris ac verisimiliter etiani x\ Maii, quo transiationem
ipsius Flaviaci annuntiant codex Reginw Sueciw et Saussayus, ut num. 2 dictum est. Fjum tfw 81 In Bellovacensi autem ecclesia, ubi corpus
ejus

qui, ut supra monui, prwsens adfuit retationipartis reliquiarum, wgre a Beilovacensibus obtentw sub annum 1132. Opusillud, recisis supervacaneis, Actis subjiciam, et de more Notis elucidabo. Accipe interim litteras episcopi

nymus monachus,

summa

theca repositum fuit anno

in veneratione est, et caput in nova 1 lldju.cla mox laudacot. 797

,

spltndore
recoiitur

Bellovacensis, dictam

relationem confirmantes, quas describo ex Louveti Historia pag. 5G1. Petrus Dei gratia Beluac. episcopus omnibus ortodoxis T praesentibus et futuris in Domino Salutem. T\ overit dilectio vestra, quod S. Geremari confessoris atque abbatis corpus totum in hoc feretro collocavimus sub honestarum prsesentia et attestatione per-

tam Gattiam Christianam

sonarum, Goistaui Suessionensis episcopi, GerloGarini Britolicnnis sancti Luciani abbatis sis abbatis, Kadulphi S. Quintini abbatis, RogeTheobaldi et Ilenrici archidiaconum, ri decani
, ,

utroque meE ejus insigni splcndore cele moraio die festivitas bratur, sicut intelligoex Kalendario et compendio Ms. Breviarii Betlovacensis editi anno 1554. In Kalendario quippe ad diem xxiv S<>} ded)rishwc compendio aunotantur : Geremari abb. Tripl. Breviarii ad eumdeni diem hsec prwter atia : tem Novem lect. prop. Item pro una die residua iufra Oct. Bailletus ad calcem Actorum S. Geremaridi:

citj

festum esse inpoputoper civitatem, Officium-

Ursionis succentoris , Rog-erii , Ogerii presbyterorum , Eulconis cancellarii et totius conventus B. Petri et omnium ecclesiarum Beluacensis civitatis.
tolemniter

que recitari ritu tripiici tcrtii ordinis cum octava per totam diwcesim; addit autem triplici quoque Offivio recoli translationem die x\ Maii, quod etsignaturindicto Kaiendario, et in compcndio Breviarii ubi prxscribuntur sex lectiones de Le:

Bcllovaciinspicitur,

29 Interfuerunt etiam multoset honestae personas videlicet Ausculfus prsepositus, Adelardus archidiacouus Suessionensis, Odo decanus CompendienSilsis, et alii clerici Suessionenses, Ambianenses, Parisienses. Convocavimus insuper vanectenses
,

g-enda,

cum Carnutum ad
sibi

qua narratur, quomodo Bellovacenses, B. Virginem profecti essent, ut contra pestem quaudam ip;iieain remedium
iu

compararent, a sene quodam moniti sint, ut S. Geremarum, cujus corpus in suis finibus jacebat,
invocarent, quod

casatos Beluacenses,

Manassem de Buglis, Odonem Ilugonem de Noilo, Drogonem BreCastelanum, tescam, Hug-onem fratrem Urselli, Pctrum filium

dem

Adam

precatu autem domini Odonis Flaviacensis

Sancti anonymi truxerunt. Fusius ista exponunt",- in lectiones transtationis historia, unde designatx

ut prtestarent dig-njus, ejusmonasterium penc collapsum denuo exilli

ccenobii abbatis, dominique Odonis S. Symphoriani abbatis, et communi omnium, qui intererant, con-

sensu transmisimus apud Flaviacum breve os brachii dextri, quod dicitur radius; hoc autem factum est anno Incarnati Verbi mcxxxii, Indictione decima, in natali beatorum apostolorum Petri et Pauli, regnanteregeLudovico cum Dei gratia. Amen. Hiscorpoce litteris primario declaratur translatio peraris S. Geremari ex veteri innovam thecam,
cta solemnissimo ritu in ecclesia cathedrali Bello-

videntur extractee. opinor t eseaem 32 Porro non leguntur amplius, aiiaque nunc est in ecciesia Betlovaillxlectiones, ex Ms. attecensi Officiorum dispositio. Id colligo instrumenta huc liellumco ro, quod sicut alia transmissum.et ex ejus scu Breriario seu Pro-

translati
itein

20

vacensi, secundario tantum et occasionatiter concessio partis reliquiarum Ftaviacensibus. Odo Flaviacensis abbas cum suis monachis, ex quorum gregead S. Symphoriani monasterii re-

Nam

gimen desumptus fuerat Odo atter, hic dictus abbas S. Symphoriani, midtis quidem precibus institerat apud Beilovacenses, ut, si minus corpus integrum,pars saltem ejus sibi concederetur; verum reputsam passus fuerat hinc indignatus,
:

festivw translationi nec interfuit ipse, nec tulit,

ut

suorum quispiam
30

interesset.

Eo ipso tamen

die in

media translationis

ce-

Primo ioco prio Officiorum descriptum videtur. divisum poniiur compendium Vitsein trespartcs Geremari abbatis xxiv sub hoc titulo In festo S. isto ln festo Septembris. Subsequitur deinde sub xx die Maii, compendium eorum,qtm translationis Flaviacensts mofacta narrantur a destructione ad ejusdem restaunasteriiper Normannos usque Beliovacenrationem per Drogonem episcopum simiiiter distinctum inpartes tres, ut sem- estque tectiones in sedubium non sit. quin totidem sint utroque die recitandx*. cundo Noctumo Officii priores descnbere; Operx pretium non apparet vero, cum satis congruant iis, qitwoprjosteriores tempus et locum posui anonymo et aliis, quoad huc transfero. primw trayxsiationis, Dani populi Norvcgia egressi, Noricorum
:
:

33

Cum

es cujus

rfi

et

G9S
fCTont

DE

S.

GBREMARO ABBATE
D

et in

Sclavorum manucollecta, CaroloCalvoregmante, Gallias crudeliter irrumperent, et sacris omni-

bus tectis excisionem ac vastationem inferrent, monachi Flaviensis coenobii, impendentis periculi metu perculsi, cum g-Iorioso beati Geremari corpore Be-

VITA
Auctore anonymo perantiquo

luacum commigrarunt, illudque editiori quadam maenium turricula collocarunt. Ubi quandiu fuere
vitae superstites,

ex regularis disciplinae prfescri-

pensum officii devote persolverunt. Ulis vero omnibuse medio sublatis, cultus divini provincia quibusdam presbyteris demandatur; sed cum in eo munere se irreligiose grererent, corpus illud
pto divini
in beati Petri basilicam, episcopalis sedis clerojubente, translatum est, ac in decentiori capsa recon-

Ex

editione Mabillonii in Actis

San-

ctorum Ord. S. Bened. Scec.w.

ditum.
bciione*

PARS

I.

34
sui

Ab

eo tempore beatus Christiconfessor Gere*

proprir

marus plurimis, sed duobus praesertim, miraculis venerationem civium mentibus impressit. Xam quoties arva, ob nimiam siccitatem multo pulvere squalentia, famis miseriam populo comminantur, si
corpus illud solenni

Sancti natales; virtutes;

vocatio

ad

aulam; conjux ac
valedicendi

liberi;

consilium

pompa per urbem

illico terra

et extra po-

meria devote circumfcratur,

abunde pluBellovacus

mundo.
E

viis irrigatur. Pra;terea

cum primum

ossatantiConfessoris excepitac siuu fovit, ab omni

sacri ignis, per totam

Galliam grassantis, incendio

permansit
hic

illaesa.

dantur.

35

Ob

tanta

S.

Geremari merita bonae memorise

Drog^o,

Beluacensis episcopus, a Normannis solo

adsquatum Flaviense monasterium anno post millesimum vertente trigesimo instauravit, quod Carolus rex Christianissimusanno octing-entesimo se-

xagesimotertio, annuente

Nicolaosummo

Pontitice,

Odoni praesulicum prsediis et possessionibus omnibus libeniliter contulerat. Reparatione coufecta

ccenobii basilicam
tis

a Francorum regis, cum fideles Christiani odium pro veritate incurrerent, et per Galliam a membris diaboli pro nomine Christi multa sustinerent beatus Geremarus ad proterendam rabiem perfidorum ct ad corroborandam fidem Chrisiianorum b, villa Guarandra, qua> sita est in confinio Bellovacensium super fluvium Ittam, annuente Dei clementia, ortus est. Genitor ejus nomine Rig-obertus, et g-enitrix illiusnomine Aga ex g-ente Fraucorum nobili orta. Merito enim c praedicatur progenitus ex nobilibus parenti-

Tempore

Illotarii

Wesruttalei,
a

Odo

ipse (corrige hic describen-

bus, cujus vita refulsit tantissig-nis et virtutibus.

mendum

et lcge Drog-o ipse) dedicavit,

ejusque

Orphanorum consolator

miserorum adjutor, in

curam acregimen venerando cuidam monacho, Galtero nomine, Fossatensis monasterii professo commisit, ut in eo nova monachorum facta propagine,
pristina readolesceret regularis disciplina.

tribulationeomniumassiduus defensor, ecclesiarum verboetopere reparator. Ortus denique illustribus

parentibus, sacro fonte baptizatur et sacra fide consigmatur.
2

displicet in his lectionibus,

JJnum mentio nempe mona-

Sacris etenim mysteriis

imbuendus

traditur.

chorum cum sacro corpore Bellovacum fugientium, qui nulli videnter ibidem exstitisse, quando facta est translatio,prout observabo iterum in Annotatis adillius Historiam. Ceterum, teste Bailleto, cidtus Sancti in variis GallicV locis stabilitus

vtrtutes

itt

Ilunc

siquidem g-enitores, velut unicum Filium

pueritia,

tenere dilig'entes, tradiderunt scholis erudiendum atque instruendum doctrina Christi. In quibus d
positus, sic superabat
tate sapientise, ut quasi

omnes

coaevos suos maturiet

magister

doctor inter eos

1

ejusdemque reliquiee ostenduntur Parisiis in abbatia ValUs Gratue sanctimonialium Ordinis

est,

haberetur. Illustrabat enim

eum

caelestis gTatia et

Benedictini, sed

horum

distinctiorem notitiam

non comperi.

splendor divini luminis, descendens a foute supernge j epotabatquotidie, utpoene memoriterretineret, et in corde suo assiduameditatione trutinaret. EcclesiamChristi visipietatis. Scripturas sacrasitasitiens

domus, in qua, utB. Aubene vivere, ut perveniatur ad semper vivere. Vivereetenim nostrum Christus est, per quem si quis vixerit, non patietur
tabat, quae est disciplinae

g-ustinus ait, idcirco discitur

dispendia aeternse famis.

3 Erg-o in schola hujus disciplinae non alium quarebat magistrum et doctorem nisi Dominum Jesum Christum; hunc toto corde dilig-ebat, hunc anteoculos mentis ponebat. In hujusmisericordia spem suam ponebat et toto mentis desiderio illi adlnerere cupiebat. Dicebatque illud Davidicum Mihi autem adhaerere Deo bonum est ponere
<

aejaventutt

C3D

Domino Deo spem meam. Etrursum <Diligam te Domine virtus mea Dominns firin
:

et refugium meum. Haec et multa secum rovolvens, Deum sperabat sibi ubiqueadesse praesentem. Orationibus assiduis incumbebat, eleemosynis et jejuniis studebat, pau

mamentem meum

alia

peres recreabat

cumque

nudos vestiebat , et, quantumpoterat, de facultate patris sui indigenti,

bus

DIE VIGESIMA QUARTA SEFrEMBRIS

bus erogabat. Tantam ei Dominus gratiam contulit, ut, adhuc positus in juvenilibus annis, excederet
cunctos sapientia, et merito sanctitatis. Lretabantur ambo genitores et omnes ipsius amici et parentes, misericordiam Dei circa ipsum esse diffusam scientes. Gaudebant, se talem recepisseFilium, cujus doctrina crescebat quoditie fides Christianorum. tanto Referebant Domino Deo munia*laudis pro

000

Hoc autem eo cog-itante, cum consensu reg-is, ceterorumque Francorum sociavit sibi puellarn in conjug-ium *, nomine Domanam t. Hoc idcirco rnaxime fecit, ut inde procrearet aliquem futurum heredem, ne post raortem ejus gravia scandala orirentur inter parentes suos exhereditate sua. Habebat namque quamplurima prredia, erantque ei parentes plurimi in palatio regis Dagoberti. Accepta vero uxore sua, complevit eirca eum Domig^encravit c\ ea duas nus misericordiam suam dum ad aetatem maturam perfilias, quarum prior, veniret, sponso destinatur, sed virgo permansit,
:

Achrr.

.flj.monera

munere

prolis.

Invocabant

eum

assiduis precibus,

ut eum salvare etcustodire dignaretur, et magis amplificare in suis operibus.

misei-icordia

magisac

inpaupern,

nisi B. Geremarus, eorum, heredem eum suaappropinquante morte rum rerum constituerunt. Post quorum mortem B. Geremarus mag-is ac mag-is in Christi amore exar-

4Et quianon

erat

illis filius

morte interveniente carnis. Junior tradita monasticis disciplinis in virginitate

desceus,

non cessabat substantiam suam erogare

pauperibuse. Ecclesias ubique honorabat, pauperes clericos,

permansit. Sic in vir* ambse permanentes, meruerunt ginitate corporis computari inter prudentes virgincs sepelivit autem eas beatus Geremarus in ccclesia B. Remigii,
:

oj

ii

n:-

quoscumque invenire

poterat, de sub-

inprpedictovico, ubi raulta largitus cst de propriis

stantia sua relevabat. Peregrinis, quos sine tecto inveniebat, tectum et alimentum pro nomine Chri-

rebus. 8 Expletis autem multis diebns, dedit

filiumfc; super

a Domino Qui sti tribuebat. Noverat esse dictum vos recipit, me recipit et ideo eum quotidie suscipiebat in suis membris. Sciebat enim, quia, quod pauperibus dabat, ipsi Domino Jesu Christo tribuebat, sicut idem. Dominus dicit in Evangelio fecistis. n Quod uni ex minimis meis fecistis, raihi
: : :

ei Deus quem. gaudensetexsultansbeatus Geremarus, transmisit eum B. Audoeno l, qui tunc

illis

ctfiUumdotAusimi(J

' ft

diebus in palatio regis * morabatur, cujus conet nihil extra

ei

cuncta agebat faciebat. Eratque *

silio

pneceptum

ipsius

>

v.. dr-

familiarissimus amicus, et in
,i,;i,

eral

omnibus

secretis

suis conscius.

Xarravitque

ei

Praeparabat sibi de transitoriis feterna, et de caducis prsemia sine fine mansura. His et aliis multis exempliscorroboratus,captivis,orphanis,viduis,pauperibus iuccssanter substantiam suam impendebat.
pradentia
ae sapientia
:

omnia, "quae acciderant, et quod filius. illi successerat. Qui audiens haec omnia, gavisus est, et su-

scipienspuerum, eatechizavit
fontebaptismatis, baptizavit
ctae et individuie Trinitatis,

eum eum

prieparatoque
in

:f

nomine san-

ibid. dettt

5 Sed

cum jam Domino

:

placuisset

meritum

re-

vocans

eum nomine

CUIII

velare multis B. Geremari;

quoniam, sicut ipse lucernam accendit et Ncmo dicit in Evangelio sed super in abscondito ponit neque sub modio candelabrum, ut, qui ingrediuntur, lumen vide;

sic mysteriis, quae sacriefideiconveniunt, initiatum reraisit eum ad bcatum Geremarum; qui crescens et quotidie proficiens factus est honorabilis inter Francorum principes m,

Amalbertum. Et

ant

cceperunt plures Erancorum ad

eum

concur;

etadhuc positus

in ffltate juvenili,

magnum

spe-

rere, fruique ejus sanctissima

allocutione

quos

pane

ccelestis verbi quotidie pascens,

admoncbat

et dilectieos, ut fidem, caritatem, dilectionem Dei

ctaculum de se praBstabat cunctis. Erat namque promptior omnibus juvcnibus Franeorum, humillimus omnium pauperum. Nemo enim eum in aliquo
poterat
fide superare. In probatus, in omni opere ct tus. Merito enim tam bonis tali Proffenitore progenitus

onemproximi

inviolabiliterretinerent, etmultaalia

perfectus

in

fectis

vocatur in

aatam Dagobertiregis.

possentca^lum, cffllestia arma, quibus conscendere generis inimicum. et debellare huraani sanctita6 Hsec eo ita ag-ente, audivit famara mittensejus atque prudentise rex Dagobertus f,
tis

verbo stabilis et devooperibus pollebat, qui

erat.

HuncrexDago%

que nnntios, accersivit eum in palatio suo

*.

Et

vi-

f
'

Achor. in

palatium

simm

denseumelegantemetdoctum cujus tem inconsiliis, prsefecit eum consiliis suis, quamdiu acquievit, tamdiu strenue Eranconsilio crecorum reg-num obtinuit. Quis consiliis ejus non
deret?Quisverbis#ipsius non fidem daret ? Erat enim erat, ut enim Spiritu sancto plenus. Dig-num habebat Spiritum sanctum, sciretdare utile ille, qui
sanctus, eonsilium. Loquebatur per os ejus Spiritus Non enim vos sicut ait Dominus ad discipulos Patris vestri, qui estis, qui loquimi, sed Spiritus Nunc de qualitate corporis ejus loquitur in vobis. terribilis, bonis ut dicam, oculorum h acie malis modestus et humilis, et sicut unus ang-eliei ordi:

in verbis et sapien-

bertus super omnes diligebatj videnseumstrenuum in consiliis in armis, pollentem in verbis, utilera Eranci in exercitum, n. Cum autem procurarentur ipseperomnia, locoPatris, regris lateri adhawebat.

Dei plenus, Monasa9 Beatus autem Geremarus Spiritu omnia, qure in mundo sunt, pro nihilo pendens, etcoelibem jam vitam desiderans, cosnobiis mona- p chorum plurima de snbstantia sua tribuebat. Per consilium vero B. Audoeni de propria facultate con" fundavit monasteriura, quod dicitur lnsula o,
struxitque ibiomnia xditicia sanctffl Uegulwconvehonore aponientia. Ecclesias ibidem coustruxit in Petri et Pauli, multorumque Sanctorum stolorum cong-regrationem reliquias ibi posuit. Constituit ibi

Mfe

nis.

humaEt quod mirum dictu est, imago ipsius tempore excedebat. Honorabat num hominem eo

monachorum, sub sancta conversatione degentium meriti viprtefecit ei Archarium abbatem, magni
:

eum
bant,

rex, et honorifice custodiebat.

et
,

Duces

et

co-

grexChrirum, cujusdoctrina et sapientia quotidie superna tendcret. Ipse vero Archarius usque sti ad
in

mites, divites

omnes

pauperes oranes eum dilig-eingenti honore venerabantur. Ipse

omnium vero talem se exhibebat circa cunctos, ut esse servum. Et quamvis esset inlaicali hadiceres monachus esse bitu, tamen in obedientia verus erat, ut omnes demonstrabatur. Omnibus omnia
lucrifaceret.

Domino, ut vita B. Ce10 Cum autem placuissct remariessetexemplum aliorum, misit ei in cor, ut Deo ad serviencuncta derelinqneret, solique se

finem vitffl suse g-regem navit decenter etstrenue.

sibi

commissum guber>,istuuim

^""*

dum

1'xortm
fitias

rfu-

oit; binas

pra-

creat

Igitur non multis annis juventutis sme in reDagoberti palatio expletis, tractare secum ccegis sua sociare potuisset. pit quera libi in hereditate
7

Postquam ei talis voluntas cecidit m antequam ulli mortalium hoc contitcrementem, petiit ab eo, ut coram cunctis tur, adiens reg-em, cunprincipibus Francorum filio suo Amalberto
traderet.

cta
'

quffl sui juris erant n

traderet,

eique

cunctis

700
A. kKONTHo. v

VITA

S.

GEREMAltl ABBATIS
impietatis,utpronomineChristiperGallias multa passi sint fideles Christiani. c Hdec usque ad Ortus denique recisa sunt apud

ctispraesentibusFrancis, indifferenterdonaret.

Quod

rexp audiens, valde mirari ccepit. Tandem petitioni cjus libonter annucns, non solum quod rog-abat,
juveni tribuit, sed insuper etiam ei multa auxit. Adquisitis vero omnibus suae potestatis filio suo,

Acherium.
d Neque ista habet Acherius usque ad initiuni num. 4, ad has voces post quorura mortem. e Sequentia usque ad sciebat enim desunt apud

abiitad Sut

Audoenum,

qui tune in ipso palatio erat,

ci

omuia

cordis sui aperiret

secreta

et
:

vocans

eum

" "
*

Arlni

grodiunUir
S. Audoi-

"

ad se secreto, his verbis adorsus est Quaeso, pater sancte, ut mihi viam Dei non renuas demonstrare, perquam possim ad g-audia aeterna pervenire, et hujus mundi naufragium evitare. Video enim, quia cuncta pertranseunt, etrcdig-untur * ad nihilum.
11 Haec audiens beatus Audoenus, laetatus est

eumdem
f

Dagobertus primus, Ctotharii II filius, Austrasite rex fuit ab anno G22 usque ad 62S et post obitum patris juxta probabiliorem sententiam

Francorum monarchiam tenuit usquead 638: quo

anwoGereniarum in autam accersiverit, ex retiqua gestorum serie conjecimus in Comment. num. 13. g* Heec usque ad initium sequentis num. desiderantur apud Acherium. h In Ms. Bellovacensi voci huic prwmiituntur
istcV
i :

num
lit

comit-

valde, ettrahens suspiria cordis, his verbiseire-

dc vera

ad saiutem
irfo.

spondit

"

Viam
Petro,

Dei,

quam

a me, Erater, requiris,

:

Evang'elicis tibi demonstratur verbis

ait

enim

" "
ii

Dominus

quserenti de retributione et.de

Erat decorus forma, facie splendida.

futuro praemio

Omnis
filios,

qui reliquerit

domum,

vel fratres aut sorores, aut

autuxorem aut

patrem aut matrem, aut agros propter nomen

//

meurn, centuplum accipiet et vitam aeternam possidebit*?. Heu quffl miseros tramite devio abdu cit ig^norantia Nam quo lateat bouum, quod cu piunt, neseire caeci sustincnt, et demersi tellure, " petunt, quod abiit transstelliferum polum. Felix, qui potuit visere lucidum fontem boni, et felix,
!

Saussayus ad dieni 24- Sepiembris agens de Sancto nostro, dicit, eumpiiss/mis moribus decus sanctitatis promeruisse ad diem vero 20 Maii recolens translationem ejusdem Sancti addit Cete: :

rura et praelibatae ejus uxoris Daraaniae sanctitas iisdem indiciis propalata, cultum eidem perennem
prrestitit,

quo in prioratu sancti Nicasii de Ganiaco, E ubirepositasuntsacra ejus pigmora, hactenus ful-

" n

qui potuit, solvere vincula gravis terrae. Si beatitudoestsummum naturaebonum degentis ratione,

"
ii

quod eripi ullo modo potest, quoniam praecellit id, quod nequeatauferri ; manifcstum est, quod beatitudinem pereipiendara fortunae hujus instabilitas adspirare non
nec est
possit. Constat, et

summum bonum,

verisimiliter Arturus a MonaGynasceo suo inseruit ad diem 24 Septembris, ut sequitur Apud Ganiacum "VTilcassini pagura, ad Eptam amnem,prope Vernonem in territorio Eotomag-ensi beatae Domanae g-enereac
g-et insig-nis.

Hinc

sterio

Domanam

positum est seterna

leg-e,
si

ut nihil

ii

perseveret g-enitum. Idcirco, Frater,

curi, vita

viscautus

ponere perennem sedem, nec sterni flatibus sonori

virtuteinsignis In Annotatis adjicit nonnulla de DomaricV conjuge Geremaro et utriusque prole, dein pene adverbum describens Saussayum: Ita, inquit, Petrus Louvetus lib. i Historiae et antiquit. Belvacens. cap. xn, ct lib. 2 iv et xxvn, Saussayus

cacumcn

alti

montis, scilicetdig^nitatem

hujus

saeculi,

et sequere vestigia Jesu Christi.

Audiens haec beatus Geremarus, sancto Audoeno Scio, pater sancte, quia omnia vera respondit sunt, quae audio ex luo ore. Derelinquara omnia hujus mundi transitoria, vana, caduca, quae, cum
: ii

Cointius ad annum 648 num. 37, citans Loulib. 3 cap. 12 in Antiquitatibus Bellovacensibus, coli, ipsam, ait, in pag*o Wilcassiono. Mabillonius item hic in Annotatis suis Domanam,
etc.

vetum

ii

magis

stare videntur, transeunt,

et miseros du-

cunt ad

intcritum. Et ut verbis
si

Domiui utar

ortam et in sanctarum numerum relatam asserit Louvetus Hist. dioec. Belvac. lib. i cap. xn. Nescio, an Petrus Louvetus, tamvario modo hiccitatus, varia ediderit Opera,
diversis vicibus impressum acdiversimode dispositum unicum habeo ejus exemplar typis Rotomagensibus vulgatum Galtice anno 1614 sub hoc titido Historia civitatis et antir quitatum territorii Bellovacensis una cum Chronolog-ia episcoporum ejus, abbatum et abbatiarum. Agithic quidem deDomana occasione S. Geremari, sednulio toco ab auctoribus istis allegato. Itaque Latine expono, qum habet tib. 3 cap. %pag. 268 et
:
,

inquit, in pag-o Vilcassino

"

Quidprodest homini,

universum

mundum

lu?

anverounum

cretur, aniraae vero suae detriraentum patiatur

Completis his inter sc sanctis allocutionibtis, re3 diensdomumB. Geremarus, instruxit filium suum, atquefamiliam de fide, dc spe et de caritate, ceterisque virtutibus, ad curam animarum pertinentibus.

ANNOTATA.
a Ita in uno Ms. aprographo, quo usus est Main aliis legitur Dagoberti, ut monui in
;

billonius

Commentariopr vvdonum. G,quem vide. b Locus hic non facile elucidari potest ex Historia temporum Chlotarii II, Dagoberti I, Clodovei
(

margine Matrona ista erat ex farailia de Rupe, Guidonis dein ag-nominata (la Roche-Guion.) relata fuit in numerum Sanctorum. Vitamejus non leg-i, nec quidquam de ea comperi, praeterquam quod in Prioratu S Nicasii de Ganiaco, insula Vilseq. in
:

II, et Chlotarii III, quibus regnantibus, vixit Geremarus. Regnante Chlotario II in Neustria, Theodoricus Burgundise rex S. Columbanum, crimina sibi exprobrantem, exsulare coegit: ea-

Rupem, in fenestra vitrea praecipua chori, qui valde antiquus est, exstet ipsius imag-o et effig-ies cum hac subscriptione ; Sancta

cassini Erancici prope

Domana de Bupe, uxor sancti Geremari Flaviacensis. Sanctam quoque appellat Joannes Theroude
in Observationibus, subnexis Vitte S. Adjutoris

dem de causa
;

e regno amandavit Dagobertus I at generalius toquitur biographus, quamut de/actis hisce particularibus recte intelligatur.

S.

Amandum

Vernoniensis, typis Parisinis editcv anno 1638. Verba Gallica sicsonant Sancta Domana, illustris
:

Forte respexit ad turbas ab Agrestio monacho, hcvresi infecto, excitatas in Galliisprx; :

sertim inter monachos

est

numquam enim ita trhmiphasse

sed vel sic auxesi usus tunc legitar

matrona regionis nostra; uxor sancti Geremari, esanguine reg-io Erancorum oriundi etmater duarum sanctarum filiarum quarum nomina scire
, ,

non

valui,

sepulta est

eodem

in loco Ganiacensi

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

701
:

ad Eptani fluvium. Sed ne vel sic cultus ejus no* bis sat certus efficitur, maxime quia Casteltanus, canonicus Parisiensis, ac proin a loco haud multum remotus, eam Martyrologio universali non tantum non inseruit; sed in Aemeris a titulo SanVenerabilis Domania, ctas abstinuit, ita seribens
si
i

qui fecitcaelum et terram.Etiterum

Dominus

illu-

* ***,*,<..

minatio mea et salus mea, quem timebo ? in Domino Deo totam spem suam ponens, non distulit obedire
prsecepto Sancti b.
*

13 Cum mag-no ergo gemitu et lacrymisetsuspi- * xw r riiscordis suscepit regendum monasterium. Ptelicta P *P

dicta in

quibusdam peculiaribus

ecclesiis Sancta,

uxor S. Geremari. Quapropter donec et cultum et diemcertius edocemur, hsec dicta sufficient k Acherius legit Dedit eis filium. Porro ex his et proxime preecedentibus, videriposset natus Geremaro fdius post obitum filiarum; verumcum hsejuxta biographi narrandi modum in infantia mortuas non sint, tantam dilationem nonpatiuntur temporis angustiie namjuxta eumdum biographum fdius certe natus est, vivente Dagoberto auctorem absolvere vorege. Arbitror itaque luisse, quidquid de fdiabus dicendum erat,priusquam de nativitate filii loqueretur adeo ut per voces Expletis autem raultis diebus significare vo: : , :

autem ^ixore et filio suo, et omnibus hujus mundi curis, sccundum Euangelicum pra;ceptum secutus
est Christi

Jesu vestigia, et abiit in monasterium, c Pentallum, in pago Iiotoinagense Buper fiuvium Lirizinum. Cujus vita

quod supra nominavimus

qualis,

quam

sancta

ibi

cunctis refulsit, testantur

sanitates et plurinne incolis factae virtutes. Diebus

ac noctibus in oratione se macerabat, in vigiliis, in

jejuniis et in
tibus. Prostratus corpore

omnibus contemplativae vitSB eongruend atque fixis solo genibus

orationem perenniter
peccatis populi
Ecclesia,

cum

lacrymis fundens, pro

custodiret.

Dorainum rogabat, pro sancta Dei

ut

eam Dominus incolumem

luerit, intercessisse

tempus notabile inter

nativi-

tatem fdiarum ac fitii. Vide Comment. num. 10. 1 Sancti hujus Rotomagensium episcopi Acta apud nos illustrata sunt ad diem 21 Augusti. m Sequentia usque adnumS* non legunturapud

Jejunabat cotidie, totam diem ducens in hymnis et laudibus Dei, in vcsperura reficiebat. Cibus illi panis paximatieus e cum oloribus parvulis, et potus

'

aqua salsissima, ut saturitas venlris non adflucret. Mortuus erat mundo.vivus Christo oranibus autem ad se confluentibus non cessabat demonstrare viarn h
:

Acherium. n Quoniam hsec, ut integer contextus clare exigit, de Amalberlo Geremari filio inteUigenda sunt, nomenDagoberti erronee liic substitutum apparet nomini Clodovei II, id ostendi in Comment. num.
9 et seq.

salutis.

Praemonebat unumquemque, ut

in leg*eDei

meditaretur.
11

maxiraa monachorum
tione multi amantcs
libenter

Erat autem in eodera raonasterio multitudo , cui ad reg-endum pater

erat

tngen-

evlttm
cvrrii,
'

m-

Geremarus constitutns

In hac vero congregaet tiraentes

o Monasterium istud, quod Normannorum tempore destructum fuit, situmerat in loco,qui nunc Vicus S. Petri in nemore appettatur,vutgo S. Pierre aux bois, haitd procul ab hodierno Ftaviacensi
ccenobio.

bonum audiebant eum, ct

ibi

Deum *

al

Domi-

recipiebant correctiovita

BUOQ

nem

ipsius.

Sed quoniaiu semper

bouorum

odiosa est malis, fuerunt

irapii,

nonuulli nialiiiosi vcl

Belial, qui noli Qtea
,

quoruiu pars erat

cum

recipere prasdicationem ejns

scilicet,
2,

cceperunt

tractare

p Dagobertus
(

ut patet inferius
itbi

num.
:

12 sub initium part.

hsec leguntur

Adiit

Geremarus ) reg*em Chlodoveum,

filio

petiitque ab eo

de morte ipsius opportunura locuin quaerentes, ut per quaradam damnationem eum mterficeren Erat autera illi consuetudo in primo ^alli cantu
,

ut
ret.

suo,

quod pater ejus concessit, concedeet in

q Apitd Acherium
tur
:

Ms. nostro Betlovacensi

etc.

hic desinit responsumS.Aitdo<>ti, uioxque subdi-

ad laudes Dei surgere, et usque ad crepusculum lucis in Dei laudibus nootem pervigilem duccre. rcvertens in dormitoCompleto autem officio * unsueverat. in stratu * suo collocan riura
,
i

*<i(

additm

suo
al. -ii alo

Audiens lnec beatus Geremarus

lloc noscentes invidiosi atquc protervi, consilium

inter
tis

PARS
Successus a secalo
et

ut cultellum sub lecti sirase acceperuut * pouerent, ut sanctus Vir redicns ab ecclesia, super cultellum se cum impetu corporis injice,

Acfter. letisternio

II.

ret,

runt.

etsic seraetip.suin interficeret. Quod et feceManubrium cultclli solo incscrunt * acumen

init

gesta reliqua us

feni nudura in aeria spatium' crcxcrunt. O infandura nefas, in omni tempore cunciis horrendum!

que ad sanctum obitum.

More

solito

revertens

B.

Geremarus ab
T

ecclesia

Setedit in

Pentallense

munustefium.

est B.
,

Geremarus in viam salutis jcternse. Videns ergo quoniam nihil in raundo perpetuae mercedis animae suse acquirebat; sed magis detrimentnm perpetuum illi praeparabat, adhortante eura B. Audoeno, adiit regem Chlodoveum petiitque ab eo,
,

odera tempore Dag-oberto mortuo, anno unde

ad lectum, Spiriiu sancto eum adhortante, fei hoc, quod solitus non crat facere. I\ on enim in consuetudinera habcbat lcctum tan^crc; sed oum
toto
tigit

corpore se

iu

medium

lecti

injiciebat.
,

Xe-

raanu lectum et oircumducens luanuin iuquod erat absconditum. Statim ut sensit vcnit reversus rclicto lectulo fraudcm esse paratum quod supererat noctis in teraplura Amioufi Deij
,
, ,

lacrymas fundcns, hymnis

ct

et
ci

taudibus Dei duiit,

contig-crat,

ut filio suo, quod pater ejus concessit, conccderet, et capitis comam ei deponere liccret , seque in

maue

priiuo

rcin

quic

ncmini

tlti*uHeu*.

indicavit.

monasterio ad serviendum traderet. Per jussionem autem reg-is, licet abneg;antibus Francis tonsuravit eura B. Andoenus, deditque ei monachilera habi-

15 Tertia vero hora dici post lcctionis disputationcra /', iu capitulo anta pedes oiitniuiu prostratus, rograbat, ut a postorali cura eum absol-

tum;
misit

et

instruens

illum

cuslestibus

disciplinis

vcrent,

et

meliorem quemcumque patrem super

,

vocabulo denominatum ut ibi fuisset in obedientia abbas et pastor ovium Christi et illumiuator aniraarum.

eum
,

in monasteriura Pentalli

sc elig^erent. Erat

Beatus autem Geremarus revolvens illud psalraoAdjutorium nostrum in nomine Domini g-raphi
:

autcm qua'tlam crypta in vasto unde sanctns Samson g serpeutem ejccit hanc pctebat, ut ad habitandum ei concederent. Quantus clainor, quausolitudinis super iluvium Sequanse
:

tus dolor erat ibi

omnium

tiinentium

Deum

ct su-

ner

!,

702
a.*m>mmo.
.

VITA

S.

GEREMARI ABBATIS
autem cum rnagmo psallcntium choro,pervenit D pag-um Vilcasinum quem pertransiens, intravit Belvacensem pag-um; ubi jacebat filii corpus defunctum. Veniens illuc, ubi jacebat, nihil de raorte ipsius est motus sed laudabat Dominum Deum, quod dig^natus sit suscipere in virg-inii a t e unicum filiura suum. Elevautes autem eum in feretrum, deferunt ad monasterium,quod B. Geremarus
g-ens
in
:

p C1 patrem Geremarum lamentantium et dicentium Cur nos, Pater, deseris, aut cui nos deso:

latos relinquis?

Quid eg-imus, quid

tibi contrarii

in te
!

simus,

quomodo fuimus
:

commiIpse autem
,

''

vestrum in aliquo mihi exstitit umquam contrarius, uemo malus nemo nemo alienus omues mihi ut patres, ut durus enim fratres ut. veritatis amatores h. Nolebat proderc in publicum, quod invenit in lecto ahsconditum, ne locusipse verteretur in exemplum malorespondit eis
,
:

Nemo

construxerat in honore Petri et Pauli apostolorum

n. Sequebatur multitudo populi flens atque Iug*ens
et

rum.
in antro vivit, ptrtu/is

1G iterum atque iterum prostratus ante pedes

super eum o. Erat enim carus omnibus divitibus pauperibus; omnes pari amore eura dilig-cbant

exercitiis

cbirus.

omuium, rogabat, ut a pastorali sede absolverent eum illi autem nolebant; sed mag-is ac mag-is petebant, ut eos non desereret. Tandem vieti peti:

amaverant, in morte hoc triste munus amoris ei pnvbebant. Venientes vero ad locum, qui Baniacus pons dicitur, paullulum solo
et ideo

quem

in vita

tionibus, cryptam,

quam

petebat, ei concesserunt.

substiterunt

Kelinquens autem monasterium B. Audoeno, abiit in pnedictum locum, ibique se in oratione diebus ac noctibus dedit, facieus pluriraam abstinentiam,
,

20
rari

Non illud sileri puto p, quod Dominu.s ope- P r odiffi 0fe dig-natus est ibi circa corpn^ defuucti ob rae- immoblte
redditl

majorem, quam faccrc consueverat i. Ibi ad eum omues eg-eni veniebant quos pro amore Christi
,

ritum B. Geremari, quatenus nmues agmoscereut, mag-ni raeriti csse eum et ipsius filium. In eodem
loco sic

gravatum
qui

est

corpus B. Amalberti, ut uon

respiciens,non permittebatabire
visitabat

vacuamanu.Nudos
omnes oppressos

operiebat, esuricntes et sitientes recreabat, infirmos

,

portabant, potuisset moveri. Adjuncti sunt quamplurimi q ; sed nec sic moveri
iis,

ab

eum

mortuos sepcliebat

tribulatione et angiistia corporis et mentis coufortabat.

siarum. Tantam
cto

orphanorum et Amator ecciegratiam Domiuus, veluti eleFamulo suo, contulit, ut cuncta mundi mente
Erat Pater
ei

potuit. Fit clamor oranium virorum atque mulierum. Tantus autem stupor invasit omnes retro et E antecedentes *, ut vix ambulare valerent. Tunc , ichcr B. Geremarus, sentiens, hoc esse voluntatem Dei, icincodcn

jussit solo

corpus
g*enibus,

deponi.

Quo

deposito

prostratus
fudit
,

los

transcenderet, et saepius cailestibus secretis interesset.

orationem ad

Dominum
:

et

coram cunctis diutissime

illis,

oravit. Corapleta orationc,

17 Beatus autem Audoenus audiens famam sansac crdoc nrdmuturaS. ctitatis ipsius, et sciens meritum ejus, in g'radum
Audoeno,

qui corpus vehebant, dixit

Auferte pallium

ab

eo,

unde coopertus

est,

ut videaraus, quid con-

presbyterii

eum

ordinavit.

Cujus voluntati mul-

tum

resisterc voluit, scd Spiritu sancto

,

eum com:

Cumque tulissent pallium, et dilig-entius adspexissent, inveneruntfaciem ejus sang-uine matig-erit.

pellente

praeceptis sancti Prassulis obedivit

fa-

ctusque sacerdos Domino Deo placere studuit. Offerebat enim illi Sacrificium per siu^ulos dies cum
lacrvmis et contritione cordis.

didam, acsi illobello interfectus occubuisset*Fluebat enim sang*uis per nares, irrig-ans totam faciera
ejus.

ibid. in-

lerfeclus
fuisscl

Cum autem
eum

k ad

21 Valde

stupendum

sacrificanduin aocederet, tanta circa

custodia

memoria

devotis

est atquc mirandum et in laudibus rescrvandum. Tam

,

Ct jiost pre-

ces ae

rutti

Dei et pietas erat, ut in terris corpore positus ante Denm in caelestibusmentc habitaret. Dei digmum

quo vita decesserat revertens a Wascouia cum reg-e et Francis. Quid

fluxerat temporis
lius virtus,

multum

Sacerdotem, mitem, justum, benignum, omnique pietate repletum! Custodiebas, eum, Domine .Jesu Christe tu semper gressus ejus ad meliora redi;

hoc facto manifestius? Potuit hoc adimplere ilB. Geremari meritis et virtutibus,

g-ebas; tu scuto protectionistuteeum

circumdederas,

qui non dormis, neque dormitas; scd semper in te

cujus potentia resuscitatur quatriduanus Lazarus. Demonstratur hoc indicio, B. Amalbertum meritis S. Geremari vivere cum Christo. Tunc B.Geremarus

sperantes custodis et salvas.

C
filiiobitnm
intelfigit

18 Ibi in

exemplum omnium

positus, annis quin-

meusibus tribus fidelis tuus Geremarus in omuibus mandatis his exstitit sincerus et devotus. Dum autem illic moraretur, nuntius venit ei de filio suo Amalberto, quem in palatio reliquerat. Bediens enim dc "Wasconia cum reg;e gravi infirmitate percussus, ie'rotare coepit Uude, morbo ingravescente, evadere nou potuit; subripiente mortis articulo, vitam corporis amisit. Erat cnim adhuc viig-o et i^narus mundanre corruptionis l. Et quoniam carus
que
et

eodem loco ecclesiam fieri praecepit in honore duodecim mouachos ibidem constituit, quorum vita esset salus sibi et animge filii.
in
S.

Johanuis r

Ut vero sine indig-entia viverent , et Deo sine murmuratione servirent, reliquit eis multas villas, scilicct propria prsedia per chartarum monimenta.

22 His

ita

pramiissis, statim

inventum

est cor-

facile sublit-

pus

tantte levitatis,
s.

ut ab uno homine potuisset

est virtus

tum^sepcitt.
*

erat

reg'i ct

Erancis, delatus est usque ad

locum

propria;
fuisset,

hereditatis.

adsumens Dominus dedit, Dominus

placuit, ita

hoc enuntiatum patientiam beati Job dixit;

,

Cum autem

tua Christe Quantis coruscas miraculis sperantibus? Quis nomen tuura uon exaltet? Aut potentiam tuam erg:a servos tuos non pertimescet? Moventes inde, pervenerunt ad praedictum monasterinm , quod
B.

portari

quam magma

abstulit; sicut

<

dictum

factum est; Et iterum

sit
:

Domino nomen Domini beneu

Geremarus, adhuc in sasculo positus, constru,

xerat

Laudate

Dominum

>

b "

omnes gentes, laudatc eum omnes populi. Quoniam contirmata est suj)er me manus tua, Deus, et veritas tua non dereliquit me. Confirmasti in misericordiam tuam, et recepisti rilium meum in
g-loriam tuam.

t ubi houorifice sepelieruut eura. Tunc B. Geremarus hereditatem suam recepit, et Do-

miuum Jesum Christura ex ea heredem fecit. Festinabat enim pervenire ad supernam patriam et conting-ere immortalitatis stolam. Desiderabat heredem habere eum, a quo
et in

quo

et per

quem

est

n^corpus

summum bonum
dum.
23
pit,
:

ultra quod nihil est

appetendivinitus ad mojorm
cce7*'/''
asp "

19 Exiens de illa crypta,

cum

eo

in

etomnes clericisimul hymnis David laudem Deo dicebat

hereditatis mea; et calicis mei, tu

Dominus pars
es,

Postquam autem omnia hsec sunt

completa, in semetipsum reversus, cog-itare

quirestitueshereditatem

meam

mihi.

Per-

quomodo

astutia antiqui serpentis per mille

a rtes

DIE VIGESIMA QUATtTA 8EPTEMBEIS.

A artes nocendi nititur seducere * corda servorum sub- Dei ad interitum et damuationem perpetuae morlij. tis. Quibusdam enim virtute orationum perfectis, quibusdamjejuniis deditis, aliis solitariae vitse lauAcha fa- de diffamatis, multoties quamdam faciem * jactantia? ingerit, et cum virginibus stultis lampades eorum vacuas reddit. Hi tales, veniente Sponso, non intrabunt cum eo ad nuptias. lloc providens B, Geremarus, ne cor ejus laus solitaria;
vitfe attingeret, coepit familiarissime

705

discessit ab eo. Tunc B. Geremarus una cum omni- A Ammm. bus sibi commissis ad &*dificandura locum advenit:
axlificavit ibi ecclesiam in
vidii;ii

honore sancta; et indi-

Trinitatis,

sanctaeque

Marke Virginis
Petri

et

sancti

Johannis,
:

sanctique

ApOntolorum

principis

et ibi
ibi

Construxit

omnia necessaria,

totam suam hereditatem tradidit. raonasticai viUe

suos alloqni

multos pro Christi nomine passi labores, indesinenter ad viam summi et incomprehensibilis boni currite, et in opere Dei, quod coepistis, permanete. Utendum est nobis hoc conFratres,
silio.
adjutore

congrua vel artes diversas, quas intra monasterium exerceri utile est, ut non esset monachis necessitas vagandi foris quia, sicut B. Benedictus dicit Omnino animabus eorura non cxpedit. Audientes circumquaque monachi, confluebaut ad cum, quasi ad hortum omnium virtutum quos ille verbi Dei gratia reficiens, admonebat, ut in proposito suo persevcrarent, et a voluptatibus mundi alienos se
: :

petamus24 Properemus ad S. Audoenum que ab eo, ut sua oratione demonstretur nobis ad habitandum locus, ubi usque ad finem vita; in bonis operibus perseveremus. Flacuit omnibus consilium B. Geremari. Pergens ergo ad sanctum Audoenum, sic allocutus est Deprecor tc, sancte
, :

facerent.

27

Consummato autem

orani

opere suo,

fixit

ineoqw
mortnut miracutit ctartt.

se in oratione, atque

permausit in Dei opere annis

tribus ct mensibus sex, et sic in

Domino emisit
ecclesia

spiritum,

trausivitquc

ad gaudia angclorum y.

Sepultum

est corpus ejus in

eadem

cum
ejus

pater, ut oratiouem ad

Dominum

pro

me

facias,

magno honore
sesrri

et rcverentia, ubi per

meritum ejus

mihique locum ad habitandum tuis precibus demonstres. Confido enim, quod Deus te exaudiet, B et quod rogaveris, impetrabis. Audiens hcec B. Audoenus, respondit: Xoli, Frater, ista referre. Quis ego sum, ut hoc agam? Non meis meritis,
sed tua fide hoc adimplebitur. Si fidem habueris, quidquid rogaveris, consequeris. Eide Abraham amicus Dei factus est ; fide Petvus salvatus est. Ex-

multa beneficia praestantur,

Ad sepulcrum

veniunt et sanantur z, cseci illuminantur, claudi gressibus reformautur, surdi auditu reparautur, daemones obscssis corporibus effugantur, et

stante

multi a variis lauguoribus sanantur, praenostro Jesu Christo, cuJ est lionor et gloria, laus et potestas per inrinita saicula saeculo-

Domino

rum. Amen.

spectemus misericordiam Dei triduo cum jejuniis et orationibus, s iforte respiciet humilitatem nostram.
in loco

ANNOTATA.
Isannusjuxtachronotaximnostramerat Chri648, quo Amalbertus Geremari fdius annos setatis habebat circiter ouatuordecimjamque wra
sti

divi-

nittudemonslrato

est triduo

25 His inter se familiarissime dictis, iudictum jejunium cunctis; tertia autem nocte in jejuniis et orationibus positis apparuit per vi-

sum
divit

Exauutrisqne angelus Dornini, dicens eis Dominus preces vestras, respexit afilictionem
:

vestram.

tur, et ibi invenietis

ad locum, qui Flaviacus nuncupadesiderium vestrum. Mane autem facto, retulit uterqne, quod viderat, et gratias agentes Domino, tendunt ad locum pradictum ab angelo. Cum autem non longe essent a vico, nutu Dei et voluntate dcviati sunt a reIte

tuteacprobismoribussufftcienter instructusvidebatur; quem in finemverisimitUme tamdiudistulit Pater exsecutionem propositi, quod, vivoDagoberto, conceperat.

b hitegerhic numerus desideratur

i,i

Ms. Bel-

cto tramite; et gyrantes vastae solitudinis desertum, pervenerunt ad destinatum locuni. Ubi,

lovacensi ex evidenti amanuensis oscitantia, vel legendi imperitia, utpatebit lit.seq. c Ita quoque legilur in Bellovacensi Afs.j unde manifesta omissio jirxcedentis numeri. De Pentallensi

autem monasterio videdicla

hsBG

in

Comment.

cum
tes,

pervenissent, et

multum

dubitarent, nescien-

quid agerent, ecce nebula desceudit de caelo et circumdedit totum locum, ubi construendum erat monasterium, et cum nebula superna Electi Dei, ccce iste locus metueuvox, dicens dus est; quadraginta auui voluti sunt u, ex quo
:

num. 13. d Non leguntur

:

apud Acherium usque ad

verba: Jejunabat cotidic, neque i-i Dcllorarensi Ms. usque ad In hac Vero congrcgatione sub iaitium num. 14. e Idest, induratusseu bis coctus. f Disputatio/n'c collationem sonat ut sensus
;

Dominus hunc locum benedixit et sanctificavit, enim haet fideli suo Geremaro destinavit. Erit monachorum multitudini, quamdiu perbitabilis
stiterit in praeceptis

sit

.-

lus

Domini. Mulieribus vero nuleum patebit. Audientes Viri sancti valde laetati sunt. autem haec, ambo Cumque obtutus suos in aspectum nebulse defi-

Postquam faota esset collatio de lectione. Ceterum in Ms. Bettovacensi omnia hxc praHermissa sunt usque ad num. 17, et deinde sparsim plurima us-

umquam

accessus ad

quc>l flnem, ut suspicer, dium obrepsisse.

tibrario scriptionis tx-

gerent, statim ab adspectibus

eorum subtracta
circuitu
loci,

est.

Ex eadem autem ncbula

in

quasi

qua;dam virga geometricalis, ros totum locum circumdans remansit, ut daretur intelligi, verum esse, quod superna vox cecinit. Tunc circumeuntes

secuto G, g Floruit is sanctus episcopus medio nos die 2S Julii. ejusque Acta data sunt apud h Si vere ita locutus est Sanctus, dicendum, quod responsum direxerit ad eos omnes ac solos, qui interrogabant aclamcntabantur drrjtts abitu,

quique, ut ante dicitur,

omnes eranl timentes

locum, repererunt signum

caslestis

roris

im-

Deum.
Hinc usque ad voces Tantam ei gratiam Dominus, mutita est Acheriana editio. k ILvc quoque usque ad finem numeri expuni ;

Ftaviaceit&e

pressum x. 26 Beatus autem

lica

Audoenus certus de ange-

inonaste-

rium exstruit,

de superna voce, accipiens virper vestigia nebulae mensusest plateam in circuitu, ubi ecclesia aedificaretur, ubi viofficina? construerentur et cetera monachorum consignatoque loco B. Geremaro, ita fce utilia
visione,
et

gamin manu,

cta sunt ibid. Ilis abunde insinuat biographus, injtwentu1

te obiisse

Amatbertum; idemque suadent reliqua adjuncia rex enim hic memoratus aliusintelligi
:

Septembris Tomits VI.

93

neqxtit

704,
* I,0N
,

VITA
:

S.

GEREMARI ABBATIS
citate
sis

" ' neqitit,quam Clodoveus II; cum moriens tres filios quidem reliquerit, sed admodum infames mortuus est autem anno 650. Itaque cum anno regm ejus undecimo,Christi 648, S. Geremarus in Pentallensemonasteriumsecesserit,etisticaliquotem-

perditum dedit.

Quem

Franco Rothomagen
obtinuit

pontifex placare praveniens, pacto fcedere, intra moenia urbis eum recepit; qui statim ut

eam.

comitatum

sibi

vendicavit,

et

renitentes

pore moratus, dein vixerit in crypta annis quinque et mensibus tribus, donec intellexerit filii
obitum, videtur hic innectendus anno 654, setatis

provinciae civitates pertinaciter irrumpere satag-ens

in circuitu

earum oppida atque

et nobilissima

castella, nec^non monasteria violenter usque ad solum

destruebat.
2
tag

Amalberti decimo nonovel vigesimo. m Reliqua hujus numeri non habet Acherius. n Insula monasterio nomenfuit. Vide Annotata

Quo

terrore

per provincias

intonante,

mulse-

adpartem primam
vocem

Deo servientium congreg-ationes, ablatis cum, quse habebant, Sanctorum corporibus, in

tu-

c "

itfr.

lit. o.

o Ilic deficit denuo Acheriana editio usque ad venientes, pro qua veniens legitur, et mox
:

tiores Francias civitates concesserunt quantocius Nec mora triste nuntium de excidiis monasterio-

tur.

Baujacus pons. p Acherius

q

Non

rum, de strag-e a pag-anis patrata Christianorum formidine complevit hoc Flaviacense ccenobium'
nec morandi fratribus fuit consilium quia esset locus situssuper fiuvium Etam, qui a Francia disterminat Normanniam; sed ut temporis brevitas periculo impendente, permittebat, praesumpta
re-

illud silere debeo.

leguntur voces istte : Adjunctisunt quamplurimi, qute est evidens omissio r Etiam hicc ecclesia, teste Louveto, sita erat haud procul Flaviaco, sedmodo destructa est. s Sequentia usque ad Moventes recisa sunt apud

Apud eumdem non

Acherium.
tlnsulam, ubi
B.

nunc juxta

S. Petri

Amalberti locus sepulcri etiam capellam cernitur, ut scribit

:

Ab annis accepta ab episcopo Bellovacensi Jicentia levandi B. Amalberti

circitcr
vig-inti

Mabillonius, addens tamen sequentia

venerando sancti patris Geremari corpore, civibus g*audentibus de illius adventu, ipsi mcerentes ad Belvacensem urbem octavo Kalendas Octobris commigraverunt, et in quadam turricula muri editiori

rum

coenobii

aliquanta

portione,

cum

monachi

nostri,

reliquias, cum duorum hominum ossa in eodem sepulcro reperissent, re infecta, clauserunt sepulcrum. S. Amalbertu.s in Martyrolog-io Gallicano locum habet, non tamen in Officiis divinis.

tempore, devota hocoluerunt; in cujus inibi testimonio mansionis bodie visitur illic altare de lapide por,

positum

quoad vixerunt

norificentia

flritico, quod consecratum fuisse traditur a beato Audoeno. 3 Post abscessum ig'itur monachorum d Nor-

ibidemqut

Sic

est,

Saitssayus ad calcem supplementi ad Martyrologium Gatlicanum Amalbertum inseruit Catalogo

diruerunt a fnndamentis idem mona- post eversterium. Sic locus ipse duxit in desolatione sua sum Flavkillico

manni

annos

circiter

Sanctorum,beatorum et piorum, quiproprias Histonas vel natales non habent; sed absque titulo
Sancti vetiient\.

ccntum

trig-inta e,

usque ad tempora

citn, servatur.
r/

Exhis characteribus non improbabiliter coltempus nativitaiis S. Geremari, dictum est in lomment. prtcvio num, 12. x Mirum, nullam in Actis S Audoeni fieri mentwnem prodigiosx hujus historix, de qua vide Comment. prsevium num. 5, y Anno ChristicirciterGk; redi ad Commenu
ligi

Henrici, qui tertius de prog*enie Ilug-onis Mag*ni regnavit in Francia f Interea subductis a seculo monachis, qui in praedicta Belvaci turricula sancto
corpori assistebant,
ricis

commissum

est

quibusdam

cle-

officium Saucto deserviendi, qui, totius expertes disciplinae, obsequebantur mundo, non Sancto; quod clerus episcopalis sedis indig-natus,

commuuicato cum honestioribus

consiiio,

corpus

tamum num.
z

Vi.

sancti Viri ad ecclesiam beati Petri apostoli transtulerunt, et in vase ad id officii apto concluserunt.

in Comment. letatem biographi.

Hinc eodem

num. 4 cotlegimus

Deinceps beatus Confessor venerationem

sui,

non

in aliquos specialiterfactis miraculis,sedtoti populo urbis necessariis, duobus praecipuis prodig^iis, qus

usque hodie, quoties cxpcdit,

operatur,

civium
ui

HISTORIA TRANSLATIOIMIS
Auctore anonymo seculi xn monacho
Flaviacensi.

pectoribus impressit.

Ex

Nam quotics longra siccitate abundat terra, multo pulvere squalentia famis miseriam comminanturarva, corpus ejusdem gloriosiConfessoris, elatum foras civitatem circumfertur eum litaniisnec mora, ejus intervcntu placatus Couditor, abuudantibus terram rig-at pluviis. Prseterea per
4
et

ams

titf

citate et

yrassante

Gallias

Ms.

bibliothecce
censis.

ecclesice

Belova-

frequens damnatur in hominibus petulantia in immoderato cultu vestium, in deformi compositione

fmminente
\<iri)Kinno
rniit

'JVmpore
-L ciam

Caroli Calvi

a cceperunt Dani Franper mortem subjecto ejus Ludovicus, cowiol

corporum, in expletione desideriorum carnis, ubi non solum fit homo sicut equus et mulus, quibus non est intellectus, sed ibi avidius, ubi
fit

in-

depopulari.

irru-

cum

Q uo

ei

succedens

filiua

6
* fortc

oxi-

vit

^f

Christianum, ' ud^brt ludibno^uiBimmanitatis actum, Normannica fero

Carolo Simplioujua statim primo anno, qui erat ferme nongentesimus sextus b ab Incarnato Verbo emisit *a Danumarchia superiori tyranno c crudclior et belorum peritior Rollo, qui multitudine su* ntis sibi cong-regata et ipse Normanniam invasH, et, 811 " 8 ni na S ter:a virorum atque femina^ ' mStitU et p0Duluni
01,

mento Balbus, re num tenuisset ff duobus anni< monens sceptrum dimisit filio suo

jumentis insipientibus; quia ig-uorat hoc naturjeetiam vitiatae usus, sed est omnino reprobi sensus. Quodcirca iratus Creator optimus propter pessimos hominum luxus, aliquoties invisibili lgne visibiliter in hac patria hominum pcdes in-

fenor

M
m

cendit, ita ut sa?pe cog-antur pati sibi eos prascindi. quo pretio.um sancti Geremari corpus urbi

Belvacensi fuit illatum, quod cjus incolas ad duo fere

circuitu milliaria ha3c pestis invaserit,

non

est

auditum.
5 Quod de meritis potentis in Christo Con- per Gallw iessons sibi provenire a Deo prassumunt, ut, cum saao igtw.

haec ira in vicinis.civitatibus coeperit desareire, so-

lenne

DIE VIGESIMA
lenne
sit eis

QU VRTA SEPTEMBRIS.
inferius diu fuit;

T05
nihil corporis dilecti

cum sancti
et

Viri corpore suae urbis vici-

quod

Deo

et A .Am*.

niam

deinceps securiores permanere. Nam a decrepitisaevo nobis est narratum, quod sibi adhuc parvulis a suis parentibus provectis setate fuerit relatura, quod quadam vice tam atrociter per
circuire,
terribilis illa ultio grassari coeperit, quod rarus erat, qui evadere non desperaverit Accelerabant ig-itur cong-lobata? de singulis urbibus catervae

Galliam

ad ecclesiam Carnotensem g perg"ere, in qua velut in propria aula celebrior est in extinctionem illo ig*ue ardentium Rcgina cselorum Mater Dei Virgo Maria. Cujus cladis atrocitatem plebs quoque Belvacensis expavescens, ad adjutorium, quo non est
potentius post
*

hominibus Patris in restauratione sua recepft; nisi quod scpulcliruin ejus, et quid pulveris ibi residuum erat, intra ipsam ecclesiam colebatur. Proinde fratres moestitia non minima tenebantur, et ssepe ad invicem conquerebantur, quod ipsi Patris, quem incessanter venerabantur, corpus non haberent sed esset ibi, quo degentes vel curis rei familiaris praepediti, vel, quod aliorum Sanctorum habundarent reliquiis, pluribus intenti, minus unum colere pos;

sent.

Deum, corde
:

contrito confugiens,

forte ora-

Carnotum pervenit civitatem et supplex Dominam angelorum oratam * cum aliis innumeris ecclesim
intravit limina.
C

tura. vel

oratmn
prxseus in{olispnlroctniufli

regnante Pliilippo l pnedieti regis ennci nno, quidara episcopus Belvaci, nomine Guido m, huic coenobio non sterili familiaritate, sed munificentia conjunctus, qui fratrum volens abolere tristitiam et mouasterii ampliare honorem, de reddendo eis corpore Sancti cum pra;fato rege coepit
9 Fuit ergo,
consiliari, dicens, justura
csse, ut,

te " itui
.

v-

Cum

igitur plurimse multitudines

populorum

quod

ecclesiae

nffcrt.

eadem basilica unanimi devotione divinam clementiam implorarent, et protectionem Matris miscin
ricordia? contra instans

periculum invocarent, qui-

matri commendatura fuerat tempore necessitatis ad salvum faciendura, deberc * reddi filiffi repctenti tanquam proprium. Verura quod episcopUS vix in

*debei

dam
tise,

clericus senex approbatse relig"ionis et scien-

sermonem

consolationis facturus ad populos,

surrexit; qui, ab

omnibus

facto

summo

silentio,

post aliquanta exhortationis verba conversus ad ple-

aure regi susurraverat, fortc notiticato civibus et clero, universorum corda, acsi impenderet generale patria periculum, metus ;ic mceror pcnetrat, Iilico ab antiquo vasculo ablatum sancti Viri corpus senio.
res cleri, paucis arbitris, reposuerunt occultius. Publicatum est igitur in populo, ablitum illud esse a

bemBelvacensem, sic intulit: 0, inquit, viri Belvacenses, non turbetur cor vestrum neque formidet praestitit enim vobis Deum obicem validissimum
adversus hoc divinse iracundias flagellum, gloriosum scilicet confessorem Geremarum, cujus sancti Patris venerabile corpus quicumque retinuerit locus, ab hoc flagello

suo ferctro; sed pene omuibus absconditum, quo

couditum csset

loco.

&"n*'r 10 Nullo igitur deinceps restimante, quod beati Confcssons ossa jam reponcrentur , uude ablata

[J^J^

semper

erit ejus meritis tutus.

fuerant, clericus, qui pi-e

ceteris

reliquiarura ac-

llac illa cives illius urbis consolatione a Deo accepta roborati, erga beati Viri corpus devotiores effecti,

ceperat custodiendi curam, in antiquo vase, nemine teste, sanctum corpus rcmisit, perpendens, quod

jam ad dum.
Restituto

nulla ratione patiuntur illud a se separari. Sed propositae narrationis seriem est redeun-

jam nullus crederet, illo illud esse iterum positum, nec a quoquam tolleretur per violentiam vel furtura. Sic itaque ablata est civitati formido corpus

Evolvebatur ab Iucarnatione Domini post milleregnante in Francia filio Roberti reg-is; erat tunc in Belvacensi episcopus nomine Drogo. Est autem ipsa amplissimis possessionibus insiguis, ideoejus regimen tenet, obuoxius est regi et
h,

Flaviucensi
inonastprio,

narium trieesimus annus

Henrico
ecclesia ecclesia

auferendi, ctfratribus spes illud recipiendi. Exinde per plurcs aunos latuit omnibus, ubi esset sanctis-

simum

corpus,

aliis,

quod in

altario

beati Petri

apostoli essct couditum, diceutibus, uliis aliud cou-

jecturantibus. Eeretrum
fuisse positura, et

que qui principalibus viris; unde et prsefatus pontifex, qui ex devotione Deo serviebat, ex. necessitate praesulatussecularia curabat; proinde quod per se explere non poterat, per alios appetens exercere, monasteria utrique ordini competentia coustruebat et possessionibus, quae

quo autiquitus tamen unde ob prxdictam causam abla,

tum

a cunctis sciebatur, sed

ibi

esse rursus remis-

sum, ab omuibus iguorabatur,in ecclesia Bervatum apopulis venerabatur, et ob priedictas necessitates

in possessionibus circurafcrebatur,
et

sancti Viri

Deo

inibi famulantibjis sufficerent, ha3-

reditabat. Hic edoctus a senioribus viris, quid ipsi ab antiquis audierant, quanta ejus ccenobii in Deo et
in seculo fuerit excellentia, et in praefatis miraculis

merita supplicantibus libcraliter oppitulabantur; unde factura est, ut quidam canonicus ejusdem ccclesite, in finem vitie SU83 apud hoc ccenobiura volens
fieri
ex.

monachus, daret pecuniara, de qua vas

perpedens beati confessoris Geremari merita,

oculis monasterii
tioni

piis

ejus intuens ruinas,

restaura-

studium impendit, eaque completa centesimo trigesimo fere anno, ex quo destructura fuerat, dedicatum commisit venerando cuidam mouacho Fo^satensis monasterii i proGuuterio nomine fesso:hic primus hujus caeuobii restaurati cxtitit
,

auro ct argeuto et pretiosis lapidibus fieubi ipsum conderetur corpus: nomen canouico Krinerus, qui insigne candelabrum, adhuc in seculari habitu positua, dc suis pecuuiis coudi huic monasterio fccit; tunc tcmporis adhuc putabatur, quod

novura
ret,

beati Viri corpus in altario beati Petri jaceret condi-

tum.
11

Sed ante bienniura priusquain

illius

illud vas per-

rtperitar;

abbas.
Sancti eor

ficeretur, contigit,

pus

sibi

quo tempore coeperunt hic plurimorum fieri conversiones, uon solura nobilium, sed ct littcratornm hominum, qui religione loeum insignicrunt, quam sine invidia communieantcs fratribus, patres ex se ipsis ad restituendum ordinem monasticum
aliis

8A

vetus

fcretrura fortuitu

ut a secretario ipsius ecclesiae movcrctur cuiu reibi

pente auditus est interius sonitus, quasi saxum

volverctur. tibus aperiens, invenit. sacratissimum corpus corio

Quod

vas paucis cleri persouis assisten-

destinaverunt congreg-ationibus. ln rcbus auterrenis divina moderatio ita eis consulit, ut

tem

constrictumctnomeii Sanotierat adscriptum. Ablatum continuo inde corpus in archa ferro coliigata reponuut, cujus sex claves fidelioribus cleri et civium
personis corainittuntur.
bis,

nec ad superfluitatera pernitiosam affluant, et sibi et multitudinibus frequentantium ad sobriam suflicientiam proveniant k.... Sic ig-itur restaurato hoc monasterio, unum illud maximum decus restaurationi defuit

quam

et

Paotum cst autem tam noomui populo magnum gaudium, eo

unde ab anterioris monastcrii

g-loria

quod, ubi esset corpus, factura fuerit certura. Igitur deficiente * pecunia, quam idem olericus faciendo '<.e. wn*tjn, non vasi dcreliquerat, constituerunt cives, ut super
sofficicnU

oblationibus,

, :

706

HISTORIA TRANSLATIONIS

S.

GEREMARI ABBATIS
ibi

A kHONTUO< oblatkmibus, quia in ostensione sancti corporis fu-

quo

suum corpus

illatum est, solitus fuit proteilla ultio fuit illata, sicut

quod necesse erat pecunia?, rautuo acciperetur. Proinde accelerabatur cotidie ipsum opus, quo plene ad expletionera perdueto, praefixa est dies ab episcopo Petro, quod sacratissimum
turaj sperabantur,
'lenuosuppticant

gere. Cui viro,

et ipso

qua ratione

adhuctestante et

ipsi oculis nostris probavi-

mus, breviter annotamus...^

Et ut illud hominum g-enus solet, erat adcujus quidem ad loquendum promptus verbositatem ad bonos usus aliquando convertit Deus nam illius vita qualis fuerit, nihil nostra interest quippe cum et asinara ad redarg-uendam prophetai insipientiam humana verba proferre fe15

Ha

corpus ostenderetur populo. 12 Intcrim quantas supplicationes,

t
.

modum

quam

frequen-

"ihnis.

mavenses,

quam humiles ab abbate Odone et a fratribus ,, hujus monastern nebant apud praefatum episcopum, apud clerum, apud cives, ut partem corporis beati
Patris nobis redderent, et quantae iilorum nobis pro-

cerit

omnipotens Creator,
horaini

missiones fiebant, atque quara multum fidere, nos postulata accepturos, monebant, quis explicet? Nam

quam
os

illius,

et eidem Balaam neprophetise prsestitit, et per quod consilium decipiendi populum Is-

donum

de illis praefidebamus, ut pene habere jara id nos prassumeremus. Sed quid plura? Ante dies aliquot natalis Apostolorum Petri et Pauli, quo demonita

rael Madianitis dedit, consilium salvandi

univer-

'

adde

civi-

strandum erat sancti Viri corpus, praefatus abbas venitBelvacum cum aliquantis fratribus, sug-gessit episcopo, clero et * ut dignarentur edicere, quid
nobis de sancto corpore larg*irentur. Responderunt,

per suum Eilium edidit. Hic enim homo cum episeopus Suessionensis sancta ossa demonstraret multitudini, caeteris silentibus, clasos

populos
,

mosa voce
tate

dixit:
eg:o

Domine

episcope, precor, ausculviolavi, ipso ulciscente,

me,

sum

servus sancti Geremari, ego,

bus

quod templum ejus furto

sequum

utnobis inde aliquidredderetur, etut ex consulto, quid illud esset, desig-narent, Dominica
esse,

utrosque pedes, videte omnes, illo igne horrendo amisi, ipso miserante, ne me totum consumeret,
in

ante ipsum dicm festum, ut adessent ex fratribus,

ipso suo templo extinctus est. Adjuio proinde

monent.

vos per
tis.

Deum

ut corporis ejus aliquarn partem

ejus, ut corda tristia lastifice-

B
upar
i

concedaCur

virum religiosum atque p ruc entem Odoncra, qui fuerat abbas ad sanctura Simpliorianum, ab hujus monasterii monachis assumptns, sed ob studium contemplationis renun]

13 Mittit ig-itur abbas

reservetis

monachis
vive,

Attendit pontifex, et intendit in

fili,

eum
,

dixit-

que,

Deus

te

fecit

loqui r, et
filii

converaudistis

sus ad turbas,

fratres, inquit, et

tiaverat honori n,

cum

aliis

senioribus ad capitu-

mandatum Dei per

tres in religMone et rita

os mendici. Iste Sanctus, cujus

autem idem Odo notissimus putabatur a civibus propter inter eos habitam laudabilem conversationem plurimum diligi: illum vero Petrum, qui tune teraporis episcopatus ofBcium gerebat, subsequutus est iu eodem consancti Tetri. Erat
urbi, et

lum

ossa videtis, fundator fuit illius coenobii, illos fra-

magna charitate per ejus meDeus custodit; laudabilis est eorum fama de eorum conversatione sancta. Totum hoc deberecommendatum, sed quia non

gruentiae officio venerabilis

Odo noster eo tempore

bis

abbas; postqucm ipsc etiam tertius pontificis gradum adeptus est o universorum civium assensu et gratia. Et propter multam erg-a cives ejus amici-

reddere corpus sacrum. a quibus fuerat vopatimini, saltem concedite, eis partem dari. Responderunt omnes,
tis eis

et ipsi etiam,

qui primo negaverant; Volumus, in-

quiunt, volumus, et multi prse g-audio illachrymaverunt.

multam nostri praesumebant de eo fiduciam quapropter assumptis secum eminentioribus civiura, venit corain episcopo et clero in capitulum.
tiam,
:

16 T4inc venerandus pontifex cum episcopo Petro et clericis facto concilio ingeus os dextri
,

tngcns
brachit

<is

olili-

Tunc coram

positis rationabiliter et satis

facunde

brachii, procerae

enim

statura?

idem Sanctus

nent,

petitionem monasterii et illorum repromissionem alleg-avit, et justitiam apud eos depositi reddendi,
reposceretur, adjecit et si brachium Sancti suis redderent, salva amicitia, reliquum corpus eos
:

caeteris ejus ossibus fuisse dinoscitur,

et ex selegerunt

quod praesul Suessionensis

per

cum

in candido panno ligans, abbatis sancti Luciani Serlonis s ad turbas demisit, et adorantes, oblationes ad os sacrum

manus

retinere, consentaneum esse fratribus, dixit. Illico confractus a*pparuit baculus, cui innitebatur, arundineus p; omnibus a sua promissione cadentibus, et, quodnihil de corpore sancto darent nobis, conjurantibus.

devotis osculis ab ea hora per multos dies frequentaverunt. Hoc, ait episcopus, innomineDomini monachis hujus Sancti demus. Mox alius citius alio, multi Flaviacum venerunt, nunciantes abbati et fra-

cum

*)>(

fnt-

tribus hoc

gaudium,

et exhilarati g-lorificaverunt

Abscesserunt confestim inde nostri seniores

Deum. Abbas vero

Vig-ilia

lumliT"
mfrabiUur,

moestissimi ' et *

cum

id in nionasterio renuntiassent,

perrexit ad urbem, et cum clero et populo prasfixerunt diem, id est, Dominicam, qua
sancti
apostoli

Versi RUnt cuncti ftres in

maximam

tristitiam

Jacobi

fratris

Joannis

abbas vero adeo

doluit, ut natali

Apostolorum in

accidit, ut ea die sanctas reliquias

Flaviacum defer-

civitate, sicut erat solenne, si adesset episcopus, se

prsesentem fore negaverit; et ne quisde nostris raonachis ostensioni reliquiarum adesset, interdixit.

Animadvertamus autem, quod ideo hoc modo sanctas reliquias quaerentibus habere sit negatum, ne
quis gloriaretur, se vel per

Equidem factum fuit concilium, ut sine convocatione populorum tam sanctum negotium celebraretur, ne eis de cupiditate a maledicis succenserent.
retur.

17 Illa die

abbas Odo

hominum
;

amicitias/vel
in-

nachorum

properavit ad civitatem

propinquorum diviturave potentias, vel per suam

dustriam conquisisse Dei

cum magno agmine moquam ante,

etfestivead

monaste-

quam ingrederemur,
et prseferentes

riam
runt.
'

dfifn-

sed ad hoc infirma mundi eleg-it Deus et contemptibilia atque ignobilia, ut solaDei in hoc opere pradicaretur gratia.

donum

sacris vestibus nos induimus,

ornatum sacrati * monasterii, quod * ad celebrem processionem solitum est prseparari,

circumfusis turbis, basilicam beati Petri apostoli intravimus; ubi a sacro altari sumentes sanctum brachium, et ut vere Patrem devote salutantes, et
affectualiter osculantes,

farte a-

crum
*/,qui...solitus

Siquidem cum prtedicta die, infinita populorum* qui convenerant, astante multitudine episcopus
,

Suessiouensis Goissanus ostenderet videre sitientibus sanctum corpus, aderat quidam pauper sine pedibus,quos ei abstulerat beatus Geremarus illo igne
et

Te Deum lauuamus pro

,

tanto

gratiae

dono

episcopo et universo clero

ipsa civitate,

quam ab

illa

clade semper ex

quente

maximo

et , comitante praecedente et subsepopulo, egressi urbe non longe,

,

cantavimus

stationem

DIE VIGESIMA QU Ai;TA sWTLMBJUS.

707

stationem fecimus. Aderant ibi abbas saucti Luciani Serlo, et abbas sancti Simphoriani noster comprofessus, et abbas canonicorum Reg-ularium sanpost factum vero sercti Quintini t Radulphus populus dedit benedictionem monem episcopus quoque fecit Sancto non minimam oblationem. Per totum vero iter excrescebant Sancto populo; ,

Ghristianm torn. 9 col. 808; Itaqwe didi monasterii regimen deposuit intra annos 1126 et 1132, quo quamqu/tm ei titulus hic narrata contigerunt abbatis videatur etiam tum ad/uvsisse cum Pe:

trus Bellorarensis epismpus >>> instrumentoanni 1132, quod recitavi in Comment. pnevio num. 28 et seq., dicat, precatu domini Odonis Flaviacensis
coenobii abbatis, dominique Odonis S. Symphoriani

rum

sed et sanctimoniales sanctaa multitudines Mariie semper Virg-inis de vico sancti Pauli u. Ipsa nocte apud sauctum Lucianum in hoc Flaviacensi
,

abbatis concessas fuisse Flaviacensibus reliquias S. Geremari. Putant tamen laudati Gallix Chri-

vico

In crastino

custodia sanctum brachium reposuimus. coturba multa, [quae] convenerat cum solemni professione retulimus mitante nos

cum

stianieauctorcs,substitutum ipsi fuisse adS.Symphorianum abbatem similiter dictum Odonem, atque hunc a Petro episcopo designari.
o Juxta ista auctoris cowvi verba ciai^um ffpparet, quod Petro episcopo in Betlovacensi cathedra proxime subrogatus sit Odo Fiaviacensis abbaSy et huic

sanctum Patrem ad suum proprium locum et templum, reservantes, ut hic octavo Kalendas Octobris insigni vase conderetur, quo die hinc ablatus, et turbi Belvacensi illatus fuisse traditur. Fa-

cta hiec ei relatio anno ab Incarnatione Domini millesimo centesimo trigesimo tertio, regnante rereg-em Keg-e Ludovico, quo anno unctus est in

hunc tamen

Odo quondam\abbas S. Symphoriani ittijnwcessisse, ex eodem auctore con.-

ficiunt scriptores Galluv Christianee cot. l%\,ubi episcopos Bettovacenses recensent; et recte qui-

mis civitate Ludovicus filius ejus adhucpuer a Papa Greg-orio qui et Innocentius est cogmominatus#.
,

B
a

ANNOTATA.
Multa
mari in
vita,

his pnemittit auctor de gestis S. Gerede Ftaviacensis crenobii fundatione

dem, sispectes textum, quem ipsi ibidem recitant, quemque huc trayisfero Mittit igitnr (Odo Ftaviacensis) abbas virum religiosum atque prudentem, qui fuerat abbas ad S. Symphoriauum, ab hujus monast^rii monachise ccetu Flaviacensi assumtus, sed E ob studium contemplatiouis renunciaverat honori,
:

cum

aliissenioribusadcapitulum

S. Petri.

Erat au-

etabbatibus, de irruptione Normannorumin Gallias, duce Hastingo, ante dicti ccenobii eversionem, deque aliis, quee vel ex antiquioribus scriptoribus jam satis exposita, vel ad prsesens institutum minus pertinentia omisi. b Qiiani longe hic a vera chronologia aberret

tem idem Odo notissimusurbi, etputabatur acivibus propter laudabilem intcr cos ltabitam conversationem dilig-i plurimum, et ipsi Petro, qui tunc
et quem temporis episcopatus officium g-erebat cst in eodem episcopatus officio. Odo subsequutus quoque, noster eo tempore abbas, et qui post Petrum etiam tertius poutificis gtadum adeptus est,
,

anonymus, ostendi
20 etseq.
c

in

Commentario prsevionum.

Hastingo scilicet, sub quo pidamus factam ccenobii destructionem ; proindeque perperam tamquam huic prsevia narrari, qusecumque de
Rottone et Francone subnectuntur.

multam civium gratiam etamicitiam de eorura assensu, multam quoque de eo pnvsumebatfiduciam.

Quapropter assumtis secum civiurn eminentioribus Odo praefatus S. Symphoriani quondam abbas et monasterii seniorcs in capitulura S. Petri coram episcopo et clero advenere etc. Recte, /nquam, statuerc laudati auctores juxta hunc suum textum, sed quem ipsimet mancum et intricatiorem esse momieritnt, quemque cgo non possum non fcede corruptum judicare, quandoquidem nostrum apo-

Rotomagensium episcopo

d Imo antequam dirutum fuit monasterium, monachis successerant canonici; hi ergo dicendi cum sacro corpore Bellovacum se recepisse. Vide

Comment.pncv. num.
ta,

15.

eSenmdumnos annos circiter centum

nempe ab anno
Henricus
I,

octogin-

graphum cum

ipso codice Beliovacensi contuierit

851 usque

ad 1030,

vel

aliquem

eseoc sequentibus.

Hugonis Magni ducis Veromanq duorum pronepos, a patre Roberto, Hugonis Caillo mortuo, petifilio, coronam sub annum 1027, et Gallite monarchiam adeptusest anno 1031. epig- Carnotum seu Carnutum civitas Gaiiize
f

dominus tfOrmesson capituti decanus, ut conjicio ex minutis correctionibus, quas propria manu hinc inde fecit. Nostro igitur standum eaisHmo
eatenus, quatenus dc vcro aucioris sensu assequendo agitur; neqite enim hujus lori cst penitius

caput, scopalis, vulgo Chartres, Betsia? provincuv ecctesiam augustissimam, B. Marise Virgi-

discutere rectam Bettovacensium episcoporum successionem ac seriem. Adverta t interim lector ex immenso discrimine intcr binos textus, tam-

habet

ni dedicatam. hRedi adtit.e.

quam ab uno eodemque auctore profectos, quam juste ssepe incusetur a scriptoribus amanuensiuni oscitantia vet imperitia.
intiigitat spem, p Per baculum arundineum hominum promissionibus conceperant quam ex

Vetustissimum hoc monasterium, S- Mauri Fossatense appellatum in agro ac dieecesi Parii

siensi, fuit olim Ordinis S. Benedicti,

iit

nunc trans-

Fiaviacenses.

in coliegium seculare canonicorum.

k Omisi hic nonnulla auctoris documenta morafovit ac lia super providentia divina, qua postea inter monachos religiosam disciptinam. promovit Philippus I, vivente paire, coronatus anno 1059, wtatis suxseptimo, regnumtenuit usque ad

brevitatem servavit q Tam parum propositam adjunctis camulavit historiam ut auctor, totque

annum 1108.

m Is infidas

Bellovacenses obtinuitsub

annum

1064, obiitque circa 1087.

n Hujus monasterii, prope Beiiovacensem civiOdo tatem a Drogone episcopo conditi anno 1035, anno 11H et etiam adhuc 1126, ut assiabbas erat scriptores Galtiw gnatis instrumentis probant

consulendum duwerim, et compenr diumejus dumtaxat subjiciendum. Eomo iste nomine Guido,fungens in eccicsia monasieru of/icio, vet in sacrariovet taicis committi sotito, pecuniam proximo depositam furatus est et relicta toco apuduxoremparteejus,cicm altera Bellovacum censendum, abiit hinc, quod non cdicit auctor, nonfuisse siugutis dicbus annexum, Hiudofjicium estpoalioqui furem absentia arguisset. Detectum
lectoris tsedio
, :

stridie
est,

furtum, sed iatuit reus; donec obsercatum Guidonis uxorem solito tautius viveri\ oe*
stiri

7 "*

HISTOBIA TRAXSLATIONIS
inde orta suspicio deinde aucta

S.

GEREMARI ABBATIS
instrumentU n
*

stiri pretiosius;

est cum et ipse, similiter immutatus in habitu, conspectus cst Bellovaci.In carcerem conjectus, et facinus verisimililer inficiatus, sacro igne correptusestin utroquepede, ac ineum modum tortus,

tur, in nostro Goissanus, et in aliis

Jossenus acGossenus. Porro etiam hoc S. Lucian monasterium Ordinis S. Benedicti haud tonrll 9 Bellovaco distat.

crimen fassus sit, et residuum pecuniee restituicurarit, at nesicquidem desiit ignissupplicium. Festodie Pentecostes mane delatusin ecctesiam Flaviacensem coram magna popuii mxdtitudine supplex oravit abbatem et monachos, utmisero parcerent, ac veniam apud S. Geremarum deprecarentur. Ab illis venia donalo,paulo post, cum in solemni Sacro recitaretur Evangelium, decidit pes uterque igne putrefactus, et cessavit
ut et

Nec itlud canonicorum regutarhwi Ordinis Augustini camobium procul distat Bellovaco u De hoc sacrarum Deo virginum OrdinisS Be nedicti asceterio sub nomine Oratorii sermo insti tutus est in Comment. preevio; situm autem est similiter non longe a civitate. x Retationi hic memoratse, ut manifeste liquet
t

S.

cruciatus omnis.

Louvetuspag. 550 Historim Bellovacensis, dihominemistum non tantum pedibus sedet loquela destitutum fuisse, atque hanc tum ipsi redditamfuisse novo miraculo in ecclesia Bellovacensi quod forte ex hisce episcopiverbis conjectavit; oppositum tamen mihisuadent hactenus narrata. s In instrumento Petri episcopi, quod recitavi
r
cit,
:

exprsecedentibus, preesens adstitit auctor; nec tavel sic satis accuratus fuit in signanda ejus epocha facta quippe estjuxta Scvpe atlegatas Petri episcopi titteras anno 1132, non 1133, neque hoc posteriore Ludovicus VII curante patre Ludovico VI, in regem unctus estper Innocentium

men

II

in

Comment. num. 28 et

seq., legitur Gerlonis,- epi-

Pontificem, ante dictum Gregorium Paparescum sedanno 1131. Verisimiliter narrationem concinnavit ictate provectus et defivionte memoria, diu post remperactam, ut tacite insinuat supra, ubi binos Petri in episcopali sede successores recenset,

scopus vero Suessionensis ibidem Goistanus dici-

Odonem Flaviacensem

et

Odonem antea
E

S. Sympitoriani abbatem.

m
c. s.

SS.

CHIIVIALDO ET GIS1LAIU0
PRESBYTERIS
SALISBURGI
IN

GERMANIA

SYLLOGE HISTORIOA
De
cultu. translationibus et gestis,
i,.

Cmr.A

lii

ssc. VII)
JJi
(th
iilui

Sancli
alitjnibtts

F
I

xdiscipidis seu sociis, quo S. Rupertus Boiorum apostolus pro ea gente ad Christumet

J orthodoxam fidem adducenda adhibuit,duo

Vide etiam dicta in Prcetermissis ad citatum xxi Februarii. Henricus Fitz-Simon in

,

diem

iitrnsc

hodie sancti presbyteri Chunialdus et Gisilarius memorandi occurrunt; non quod hac die obiisse C credantur,sed quodtunc translatijam antiquitus coh cceperint, quia eorumdem natales,
tuales diesignorabantur. Pauci logi itlos hodie consignant; aliis
sive emortamen martyroautambos aut eo-

Sanctorum Hibemix anno 1G19 typis edito S. Gisilarium presbyterum item solum diexSe-

Catalogo

ptembris annuntiavit, laudans Subense Martyrolog-ium, ignotum mihi. Consonat Thomas Dempsterus in Menologio Scotico, in quo ipsum Gisi-

rum atterum aliis

sce auctor nostri
viii

diebus annuntiantibus.

Ex hi-

Ms. Florarii Sanctorum addiem Februariipostremo loco sic habet Cunibaldi

\

confessoris et Gislarii episcopi. De die consentit Grevenus in Auctariis Usuardi

nostrum, ubi melius omisso episcopi etiam perperam inserto inter

ait
:

apud Sotlerium
titulo,

virorum. qui in vinea Domini labosupplemento rcdiit. Citatautem Martyrolog-ium Carthusianum aut Canisii, Adami Walassens; at guamam illasint, quidve de ipso habeant,
rarent,

cum sanctorum

banum appellans; heec ait : In Baioaria Gisibarii presbyteri, qui aS. Rudbertoin Brittanniam missus

nescio:

nam in gemina quidem

sed

utrumque

milite

atiisqur (tic-

bus in Mur(yrologiisrclati

solum

tum ad huncdiem istididicerint, ignoro; sedapud nos ibidem inter Prxtermissos dictum jamest eos adprcvsentem Septembris diem pertinere 2 David Camerarius tib. 3 de Scotorum pietate
'

Chunibaldi confessoris. Meng-oldi militis Gisla riipresbyteri. [fndeSS. Chunialdi ac Gisilarii cul-

logn Germanici, Canisii nomine editi, nihil de eo hic reperio. Forte Henrici Canisii Lectiones antiquas, interquas exstat Vita S. Ruperti,
signare.

editione Martyro-

voluitde-

S.

quod, ut ait, ejus accipe

:

Chunialdum dicxxi Februarii recensuit eo die in Scotia coleretur Verba

S.
is

3 Idem Dempsterus ex Martyrologio Scotico vel ct pro bvott* Aberdonensi, ut notat eumdem vcl Bibcnm velut atium ahonomine denuo recenset die xn 0J " dictimensis !T' Septembrts his verbis Kunialdi,
, :

Ii

Sahzburg-i

depositio.

Chunialdus presbyter et confes-

ejusdem mensis iterum

Avarum apostoTandem ad diem xxiv

-.

^X^

sor.

socius peregrinationis et meriti mafi-m ilhus Ruperti, Salisburgensis ecclesiaj antistitis in cujus die translationis, qua) ad octavum a Octob. fit, celebratur tum etiam pia
.

Fuit

Avarum

men est,
demqiw
perti

ait In Boiis Gisibarii, apostoli S. Rudberti discipuli. Certum ta-

tstis
S.

omnibus diebus non

nisi

maldi

memom,

Chu-

licet in Scotia

hoc coleretur die

tihs nahone Scotum vel Hibemum faciunt, fabulosa ejusdem S. Ruperti Vita nituntur, ut infra

G isttarium presbyterum, sanctiqueRudisciputum vel socium designari; quem dum

unum eum-

dicemus.

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTKMBRIS.

dicemas. Quam ob rem si is in Scotia Hibemiaque vehtt popularis Sanctus umquam cultus fuerit*

70*)

cum anno Christi 780

si,ut p/\vmi$erat,TQcte Boiol

id videtur

ex eodem similive fonte ortum

esse.

rum ducum annossubduxit Aventinus; secuwlum quem mors Othilonis, cui Thassito II successit, in

..

FJitlippusFerrarius in Catalogo generali Sanctorum Dempsterum secutus, hoc itemdie xxiv ipsum sic memorat In Bavaria S. Gisibarii, Avarum apostoli. Rectius Menardus et Bucelinus idrumque simul hoc etiam die Salisburgi annuntiarunt. Horum primus in Martijrologio Benedictino sic habet Salisburg-i Translatio S. Ruperti abbatis. Eodera die solemnitas SS. Chunialdi et Gisilarii presbyterorum. "" ab 011 4 Alter vero, Bucelinus scilicet, in Menologio nuntiantur, sui Ordinis eosdem hoc elogio ibidem celebrat Salisburg'i SS. Chunialdi et Gisilarii confessorum. Fueruut hi mag-ni illius Boiorum apostoli Ruperti
:
:

annum
tom.
1

Christi 7G5 incidisset.

Verum Hansizius
et

GermanitV sacree pag. 182

sequentibus

ostendit, Othilonem, vel Utilonem,

anno 748 obiisse, cui si annos 25 addideris, prodibit annus Christi 773, cujus proinde mense Septembris die
xxiv Thassilo annum duratus sui xxvi jam potuil inchoasse. Dicto autem mense ac die eam transta-

discipuli lectissimi, et apostoliei laborissocii raeritissimi,

quorumActa

interciderunt;

memoriaautem

hac die agitur. Hcvc

mur ex

ita re vera sese habere, docevariis antiquis monumentis, in quibus

gemina istorumSanctorum translatio eo die facta, cultusque tunc ipsis decretus, et corporum veneIn primis in Libello de donationibus ecctesiee Salisburgensis, ab HenricoCanisio B tom. 6 Antiquarum tectionum edito, pag. 1170, caput 24, sive, ut observat Marcus Hansiztus tom. 2 Germanias sacrtv, pag. 12, appendix ad libellum, recentius, quam tibeltus, scripta, ita habet: Octovo Cal. Octob. Trauslatio sancti Rudberti episcopi, qme facta est ab episcopo Virg-ilio, qui fuit octavus ab illo cum quo transtulit et duos preratio asseritur.
,

tionem eontigisse, supra vidimus. Porro cum apud Canisium num. 4 taudatum, addatur, eodem die cetebrari ejusdem eectesicV dedicationem, verisimile est, hunc diem ad translationem peragendam electum fuisse, ut dedicatio ecctesise ista etiam solemnitate celebrior reddetvr. 7 Hansizius tom. 2, pag. 161- instaurationem ecclesuv, et alteram sacrorum corporum translationem,aS. Hartwico, ut dianmus, institutam, anno Christi 993 afpgit, laudans discipulwm S. Gebehardi, ex quo recitat sequentia Transtulft ctiam corpora sanctorum Chunialdi et Gisilarii, de:

deauie a S.
llartu-.irt,,

nmio

W5

alia S. Gisifai

ttefa

posuitque ad corpus eorum quondam compatriotie, sancti patrisRudberti die octavo Kalendas Octobris

anno dccccxciii. Verum

ubi

Juvc

cum

a<ljc<-t<>

anno habeat scriptor

zius, nec ego in
tis
,

non indicavit HansiSS. Ruperti atque Hartwici Viille,

quarum

ilte

auctor

habetur
,

ita

reperio.

Aliam denuo SS. Ruperti,

Gisilarii,

aliorumgue

sbyteros ejus, sauctum Chunialdum etGisilarium,

quorum
in

festivitas,

quia nullo aliotempore aut die

ecclesiam statutum est

anno habetur, eodem die nominatira ad ipsam,

translationem seu depositionem intra eamdem eeclesiam anno 1315 a Weichardo Salisburgensi archiepiscopo factam, memorat laudatus Hansizius pag. 415. Verba, quee exChronographisMss. ibidem producit subjungo. Anno hcocxv, Kal. Au,

ad quam translati sunt,

celebrari.
uo bii
franslati

Weichardus aperuit tumbam S Hudberti, et invenit primo reliquia.s S. Rudberti cum capite
g-usti
:

ta

Quorum translatio postea eodem die renovaest. Eodem die post ruinam, et consecrata eccleet mutatis

itera
cii,

item VincenHermetismartyris, Chrysanti etDarias et QislaMartini in

quantitate
:

magna

fuerwit

sia,

altaribus, a bcatissimo et sanctis-

simo Hartwico xxn episcopo et xn archiepiseopo iterata est eorumque corpora tunc posita sunt ad corpus suiquondam et compatriotae S. Patris Rud;

quas reliquias die festo NativitatisMariaB ostenditpopulo, et insequenti proxiino festo B. Rudberti,
rii;

translationis scilicet,

dedicavit

novum

altare B.

Rudberto, et pr;edictas reliquias ibidera reposuit et

recondidit.

berti. Eadem,paucis verbis mutatis, legere estin Historia Salisburgensi, perJosephumMezgerum, ejusque germanos fratres Franciscum et Paulum conscripta editaque, lib. Q,pag. 1091, ubi ea desumpta notantur ex Ms. II. fol. 10, ad annum 1186, per quem forte annus, quo codex scriptus fuit, designatur; nam utraque translatio certe

multo est antiquior. Porro ex hisce liquet, geminam factam fuisse Sanetorum corporum translationem prima?n a S. Virgilio Salisburgensi episcopo, alleram a S. Hartwico, ejusdem sedis archipriVSide. Priori occasionem dedit nova ecclesia cathedralis, quam cum S. Virgilius sub invocatione S. Ruperti Deo exstruxisset, ejusdem Sancti
;

SFademplane,licetaliisnoniun,Hj uam vocibus, omisso Vincentio, ex antiquo Ms. K. legm apud Mezgeros in Historia Salisburgensipag. 1094. Sed Hansizius prieterea htVC scribit Anno MOCCXV; VIII CaLEND. OCTOB. KECONIUT.t; SINT HIO HVE RELIQUI.E A D.WlCIIARDO ARCIUEHSC01'0SaLZBL"IU;. In plano Iapidis incisa erant nomina Sanctorum, quorum reliquiie subtus cubabant in raedio S. Ki PERTusetS. Maktinus. In primo anguloS. Viucentius; insecundoS. Ib;itMi:s, in tertio S. Ciiuysanti s, inquarto S. Daria. Nonest hujus loci examinare,
et
\

nnno
tub

ialli
i

n -

i/tardo,

quid de hiscc laudatorum Sanctorum reliquiis

statuendum

sit

obiter

tamen observo, non fuisse

corpus, seu magnam illius pa7'tem, una cum SS. Chunialdi ac Gisilarii eorporibus ad eam transtulit

ex
liriinu

ecclesia S. Petri, in

qua

hsec uti et calhedra

ibicorpus magniillius Turonensis episcopi Martini, ut adversus reliquos probatum est in Opere nostro tom. vi Junii, parte 1 a pag. 132, ubi de

episcopalis hactenus fuerant. unnu 6 Tempus hujus translationis indicat

775 n S.
VirgttiQ,

tum

veteris

1171,

fragmenChroniciapud Canisium tom. G,pag. Anno Incarnationis Domini ubi legitur

:

eodempluribus actum est occashme S. Harttcirt, cujus Acta Janningus ibidem in Supplemento ejusdem mensis itlustravit. Ilisce itaque supersedeo, et
9

ad Sanctos nostros regredior.

S. Qtuiiiultli

dcclxxiii dedicata ebt primo ecclesia saucti Rud-

bertiasancto Virgilio episcopo anno vig-esimo sexto

reg-ni

Thassilonis ducis.

Eodem anno

transtulit

idem episcopus sanctum Rudpertum et duos ejus cappelanos, beatum Kunialdum atque -Gisilariurn. Papebroehius ad diem xxvi Martii in S. Ruperto xxvn Thassilonis % suspicatus est, pro anno legendum esse xvi, et hunc concurrisse forte

In adducto Chronico Ms. et in apposito tumbcvsaxo, mdta, ut patet, mentio fit de S. Chunialdo, nonsecus acsi hujus corpus piwcitato anno 1315 in S.Ruperti tumba non fuisset invcntum, repertis nihilominus ineademS.Qisilariireliquiis, vum tamen ex dictis num. 7 amborum corpora ad
corpus eoruxn quondam compatriotce sancti patris Rudberti die vm Kalendas Octobris anno dccccxciii

rtHntu* twn
ftterunt
i>r-

ventx aut
agtiitv.

: ;

710
Mlll.lU

DE

SS.

CUUXIALDO ET GISILARIO PRESB.

quinquc reliqua (inter qitcvS. Chunialdi fuisse dicitiir)mm&ev\i\\t\n obscnvo. Ritrsusnum. 27 Stainhauserus fatetur , tempto jam dissoluto, inter
alia

c. s.

S. Hartwico simul fuerunt deposita. Hinc dicendum videtur, S. Chunialdi ossa autcum aliorum

Sanctorum
sis,

retiquiis, in

eadem

isla

tumbaocclu-

confusa fuisse, aut ex eadem exempta, occasioneannoque nobis ignotis, sed tameneo temporis
spatio,
effluxit.

corpus

S.

Chunialdi

minime repertum

fuisse,

frustra vestig-atis, ut addit,

tibus,

quod

inter

annum

993

annumque

1315

monumentisqne

omnibus basilicae parnisi quod in crypta paulo

Liceat mihi suspicionem meam hic edicere. Si Salisburgenses aliquas S. Martini Turo7iensis reliquias olim obtinuerint, ese certe multcV non fuerint. Hinc dubitari potest, an ossa illa,
quee in inag-na quantitate in pnvdicta tumba reperta, sanctique Martini, ut volunt, Turonensis, fuisse dicuntur, revera non fuerint S. Chunialdi,

cessatum est ab ulteriori indag-iue, quas forsitan

sifuisset adhibita, spes eratinveniendi, qui qusere-

batur, thesauri.... Sed nempe sperabant omnesfore, ut reperirentur in hypog-seo S. Ruperti, qua tamen
frustrati sumus. Hactenus Stainhauserus; unde discimus sacrum Chunialdi corpus latere, aut certe agnitum non fuisse.

spe

cujus sacras reliquias ibidem ante depositas esse, ex supra dictis constat, quasque ibidem quiescere

12

pertis,

De S. Gisialarii reliquiis, aliisque simul renum. 26 prsemiserat Hansizius Urnse se:

n n Ch "1

'_

Salisburgcnses etiam postea crediderunt. Sane

ptem majores
tseet

(de quibus vide

supra

num 10,)

aper-

Joannes Stainhauserus apud Hansizium inWolfgango Theodorico archiepiscoponum. 27 asserit,

Chunialdi nomen scriptitm fuisse intabula, sitb Gregorio, quisub finem secidi xiv et initio xv archiepiscopatu functus est,exarata,et addexteram altaris S. Ruperti appensa, in qua nomina SanS.

recogmto, translataj sunt ad elcg-antissimum

nceUvm

S.

lt

,ii,_

ctorum,quorumreliquucibidemcertoquiescebant, recensebantur. His tamen non obstantibus eev in B ceterarum inventione, dequa mox agam, reperUv aut certe agnitte non fuerunt. Inventum tamen fuit S. Gisilarii corpus, licet hujus etiam nomen
Anno 1601
datructa
,-crlrma,

lib. i, auUe sacellum D. Magxlalense. cap. xi Historux Salisburgensis dicUc ecctesise destructionem ad annum 1602 referet, atque ita loqititar, quasi S. Chunialdi corpus <vque ac ceterorwn reliquue ibidem inventum fuisset, Constat, inquit, eadem quoque Sanctorum, quos diximus, s.

Mezgerus

ossa
visse

cum
,

pluribus reliquiis SS, Martini, Chrysanti,

Darioe, Vincentii et Ilermetis in

eadem tumbaquie"Wolfg-ang-us

usque

dum

archiepiscopus

Theodoricus
mdcii,

non habeat lapidis i?iscriptio num. S retata. 10 Hactenus egivius de translationibus SS. Chunialdi et Gisilarii ad ecclesiam S. Ruperti, a S. Virgilio conditam, et in ea factis, in qua vel eo-

cum

hujus seculi, ad annuin scilicet ecclesia metropolitica incendio fuisset

initio
s.

vastata, ea a

corpore Ruperti distinctis loculis

reposuit, et in sacello S. Marioe Mag-dalenae colloca-

Gisilarii

rorpns

rum

altervel
;

ambo usquead initium

S.

seculi

xvn

jacuerunt

Gisilarius inde ad aliam ex occasione, quam nunc ecclesiam detatus fuit, exponam. Anno Christi 15'JS metropolitana S.

quando

Ruperti, ecclesia Salisburgensis fortuito igne conflagravit, cui cum novam substituere meditaretur Wolfgangus Theodoricus archiepiscopus, primo quidem eam leviter restauravit,deindevero

Hvc ipse, qui prxter quam quodS. Chunialdi corpus inter reperta numeret, videtur etiam credidisse, SS. Chunialdi ac Gisilarii, aliaque Sanctorum, quos recensuit, corporanon modo in eadem tumba seu monumento, verum etiam in eadem theca cum S. Ruperti rcUquiis in metropolitana ecclesia usque ad Theodorici tempora jacuisse quod ultimum falsum esse liquet ex Stainhausero, cujus, utpote ocidati testis, fides multo potior
vit.

demolitus est. Considi de hisce potest Hansizius in laudato archiepiscopo num. 20 et sequentibus, ex quo ego ea tantum huc referam, qucc ad hodiernos Sanctos spectant. Demolitioni attarium sedulus adfuit Joannes Stainhauserus, ex cujus
retatione taudatus Hansizius

est.

fuerit, citatus

multahic mutuatus,
:

Quid deinde iisdem sacris corporibus actum Mezgerus p>ost verba mox rccitata subjecit; Unde (ex sacello S. Magdalenee) iterum in oratorium aulicum, quod ecclesias parochiali, nnncPP. Franciscanorum, adjacet, translata sunt,
13

deinde ad
oralorinvi
ittilicum
(ljiud

Fron-

ciscanos

translatm
est.

num. 26 ad annum Christi 1601 diem xxvi Martii in rem nostram luvc scribit In eadem ara S. Ruperti detectura cavum peeuliare constructum c saxis
C
cui erat inscriptum Sbptbm invenias. Quo remoto, apparuere septem arca? quadratse, pedcs amplsp quatuor, plumbese, quye totidem Sanctorum lipsana continebant, Ruquadratis, prserno lapide,
:

ibique hacteuus subaltari ex ebeno etarg^ento affa-

bre erlormato reconduntur. Scripsit ista Mezgerus sub finem secidi xvn, neque scio, an ea deinde

hinc fuerunt amota. Interista tamen non fuisse corpus S. Chunialdi ex eadem Historia manifeste colligitur. Nam lib. 6 inter Coltectanea pag. 1093

rursum
larii

legitur

Asservatur hodie corpus

S. Gisi-

perti, Martini, Vincentii, Crisanti,

Hermetis, Darire

in

loculo cupreo subtus altarc oratorii aulici

;

etGisilarii.

thecae atramentariae

sexarculaa, mag-nitudinem non excedentes, quarum una habebatur aurea, duae arg^entere plumbeae tres
aliye
,

Rursum

inerantreliquia?,sednihilomnnioiudiciiquoruiunam

Sanctorum.
ibidem

pcrttim

cst

non autem
N.
di.

Cliunial-

11 Sollicitc qiuesitum, prosequitur post pauca, de reliquis Sanctorum corporibus quorum possessione g-loriata hactenus fuerat ecclesia Salisbur,

apud PP. Pranciscanos sed de S. Chunialdi reliquiis verbum nullum. Pagina quoque 1128 ct duabus sequentibus recensentur reliquiic insigniores, quvein ecctesiametropolitana Salisburgensi, per laudatum Wolfgangum Theodoricum exstructa, quicque sab altari oratorii aidici apud RR. PP. Franciscanos asservantur et in postcriorum elencho primo J.oco habetur In tumba cuprea con;
:

g-ensis,-

sed nihil repertum. Joannes Stainhauserus,

tinetur corpus S.

Gisilarii

levitae,

a Wolffg-ango

qui negotiis his

rre dedit,

omnibus

interfuit,

multumque

opc-

Theodorico,

destructa
;

ecclesia

cathedrali, anno

ut abdita crvpta? sub choro funditus erue-

rentur, quo

corpora Sanctorum
,

ibidem humata
g-emitque, non
;

venirent in lucem omnia

dolet,

mdcii translatum neque hic, neque alibi de S. Chunialdi corpore post supra dictae veteris ecctesicB metropotitancV ruinam mentionem idlam

satishac in re
tot sacris

morem

sibi

g-estum esse

nam

de

corporibus, qua? Salisburgi fuerant hacteuus adservata, teste tabula sub Gregrorio archie-

piscopo

ex qua idem Stainhauserus descripserat in hac basilicai destructioue , pryeter illa septem in camora D. Ruperti detecta,
scripta,
,

apud Mezgeros prcvterea factam reperio. 14 Pagina tamen 1096 memorat varia attaria, in quibus atiqinv utriusque Sancti reliquitv tum ante tum post ejusdem veteris ecctesicV demolitionem incluscV fuerunt. Catatogum huncvisumest
totidem verbis hic annectere. Sic itaquc habet
Reliquiffi

Sanetircli-

quis

f'n

v<*~

tiisattanlitf*

inclusx;

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

A
Reliquia; SS. Gislarii et Clumialdi fuere reposita:
in sequeutibus altaribus.

Hl
G
I

cte dixit Bucelinus t excidissc.

In

snmmo

altari

S Petri anno ucxliii. Ita. Ms.

T.

T. sub.

num. n.
S.

In altari ad sub num. 23.

Crucem anno mccxxxiv. itaMs.

Id unum de ipsis scimus, eos S. Ruperti in Boiorum convevsione socioset adjutorespresbyteros fuisse. Ita discimus exvetusta ejusdem S. Ruperti Vita, tum abaliis, tum a Papebrochio nostro ex Ms. Florentino et

Reliquia? S. Gislarii tantum. In altari S. Paulijuxtaabbatiam annoMCCciv. Ms.

T. n. 3.

In In
n. 7.

altari S. Trinit.atis,

tunc Carmelitano, anno

Canisii antiquis Lectionibus ad diem xxvn Martii editam, cui hac in parte consentit conslans Salisburgensium traditio, scpiptoresque recentiores, qui de ipsis meminerunt. 17 Auctor iile anomjmus, postquam narravit, AS.Rupn

mcccxxvi. Ms.
altari

T. n. 5.

S.

Catharince anno mccxxvii. Ms. T.

Theodonem Boiorumducemunacumoptimatibus magnaque populi muititudinesalutaribaptismo

<7

S. Ruperto expiatum,
altari S.

Juvavensem episcopatum

In
n. 10.

Vinccntii

anno

mcclxxi.

Ms. T.

ln

altari

summo anno

mdcvii Ms.

n. 27.

ab eodem erectum, aliaque prseciare gesta fuisse; post relatam ejusdem Theodonis mortem, et hu* jus successoris Theodeberti benevolum erga san-

Reliquiae S. Chunialdi tantum. In altari S. Spiritus anno mccxliv.

Ms.

T.

num. ctum apostoium suum animum, cap ad propositum nostrum sic progreditur liis
-.
:

9,

ita

n.8. In

gestis, videns vir Dei (S.

altari S. Crucis in coemeterio

Rupertus)

Bavarieffl digni-

annOMCLxx. Ms.

tatis

culmen jugo

Christi se subdidisse, sed gentili-

T. n. 20.

tatis errore plures involutos superesse,

S. S.

ad patriam

In altari In altari

Spiritus anno mdvi. Ms. T. n. 22.

suam

repedavit, et inde
sibi

Ruperti anno mdclxv. Ms. M. n. 44. In Ecclesia veteri catliedrali. Anno mcclxxiv rellquiae utriusque repositse sunt

dnm

ad pni-dicansociis electis finterquos erant cximii Ku-

cum duodecim
ambo

nialdus et S Gisilarius,
sancti
(et

presbytcri,

ambo

viri

in altari

summo. Ms. E. fol. 84. Anno moccxci in altari S Nicolai. Ms. Anno mcccxxxiv
reliquiae
S.

E.

fol.

secum virgincm Christi Erndrudam, ne- E ptem suam adducens, quasi cum tot luminaribus ad urbem Juvavicnsem rejrreditur. In Annotatis autem
ibidemobservatPapebrochius, pro Kunialduset Gisilarius legi in Ms. Florentino Chryso et Ciselarins. Hansizius in S. Ruperto pag. 15 prseterea addit, in Mss haberi beatus Chumaldua et sanctus Chisilarius; in Longobardicis vero Crisantus, Cisilarius. Dubium tamen nonest, quin edita lectio meiior sit, qute etiam kabetur in Ms. U. in Lectionibus antiquis, qumolim in festo S. RuperH dicebantur, teste Mezgero lib. 6, pag. 10'.'
I

144
Gislarii

repouunE.
fol.

tur
110.
etinOflicio

in

altari

omnium Sanctorum. Ms.

Ecciena.

stico
ritt.

15 Hcvc de SS. Chunialdi et Gisilarii reiiquiis Salisburgi in honore habitis; de eorumdem in ecmemoc i es i as n c0 Officio memoria ibidem pag. 1095 sequentia legere est Ex antiquo Breviario Ms. Item
:

ex Breviario impresso sub Leonardo archiepiscopo. In primis Vesperis translationis S. Ruperti, commemoratio dc SS. Chunialdo et Gislario.

18

Cum

his in

Baioariam redua\

S.

Rupertus

Antiphona. Fulgebant

justi, et

tanquam

scintillse

Erendrudem, cujus gesta apud nos illustrata sunt ad diem xxx Junii, sanctimonialibus abbattssam
pricfecit, ceteros vero in apostoticis suis laboribus obeundis socios adhibuit. Ilis itaque expletis, (pro-

in arundineto discurrent,

judicabunt nationes,

ct

regnabuntin setemum.
y.

Sacerdotes tui induaut justiam.

EtSancti

tui exultent.

Oratio. Dcus, tuorum gdoria sacerdotum, prasta, quiesumus, ut, qui beatorum confessorum tuorum Chunialdi et Gislarii natalitiacolimus, eorum auxi(

sequitur laudatus biographus num* 10J vir iste beatus inceptum mag-ns praedicationis opus cum summi Pontificis adjutorio studcus ad perfcctum perducere. "Xoricarejrna, discipulornm suorura comitante caterva, circuirc destinavit, et ab urbc Juvaviensieg-rediens. etgentes, quibus nondnm Inmen credulitafidei resplenduerat, visitans, eis triticum

lium sentiamus. Per Dominum etc. Antiphona ad Laudes. Corpora Sanctorum in pace sepulta sunt, et vivent nomina eorum in seter-

num.
Subditur deinde ex anno mdxv imprcsso. antiquo Missali, Salisburgi
Versus
et collecta, ut supra.

seminavit Nam a cordibus eorum tis, lolio pereuute, barbaricis hospitibus diabolicffl deceptionis profugatiSjillucintromisitfidemjCaritatem, misericordlam,

Eodem

die (id est, inquit editor, Translationis S. SanctoRupertiJ Kunialdi et Gislarii. Collecta
:

rum Cofessorum tuorum

soribus.
quM

etc.

de pluribus confes-

re-

16 Tta ibi

at nescio,

anpost translatum ad PP.

omnium bonorum humanae mentis domicilium larg-itoretorig-opacifica intrare solet. Cumque sic Bavarorum terminos cireos, cuiret, ac omncs ad Christi fldem convertisset, et diut in fide stabilcs permanercut, admonuit popumissis ibi presbytcris et viris Deo plenis, qui
humilitatem, per quas Christus
;

eentiorilnu

nonhabctva

Eorumdem
'lesta

obtcu

FranciscanosS.Qiai\a.riicorpuseorumdemSanctorummemoria inmetropolitanaecclesia etiamnum cetebretur. Certe in propiis Sanctorum ejusdem

archidisecesis Salisburgensis, anno 1647 et 1728 Salisburgieditis, quicprse manibus habeo, nutlam deiisdem commemorationem invenio, nequealiun-

lum ad divina myateria consuescerenl ipse ad urbem Juvaviensem statuil remearej quia spiritu
,

ra sunl

prophctico repletus, diem vocationis suffl instare prnuntiavi1 etc. prffisoivit, quem disoipnlis suis
tos Pre19 Eashis volligere licri duos hoscesam <!',sbyteros,quiinter duodecim illosS. Ruperti m addur tores eximii fuisse dicuntur t partessuas ewplevisse, cendis ad Christum Noricis slremte esse, eorumdem prmclare gesta a
,

operum
tue-

de didici, an hssc

fiat in

laudato

Patrum Franci-

scanorum oratorio, ubi S. Gisilarii corpus depositum diximus. AUamen, qute hactenus produxi, indubitatum faciunt antiquum seque ac recentiorem eorum cultum, quem eo prolixius exponen-

vant.

dum censui, quo quw, si umquam

littcris

ignotiora sunt eormndem gesta, tradita fuerint, suprare-

dolendumque <>>>?, si mandata nidto veterum scriptis mandata, pervenisse. Necplura deeis fuerint, ad nos non proferunt neoterui scrtj.iorrs, inter quos Matthwus Raderus tom.
B

BavariA

illorum
:

Septembris Tomus VL

celcbravit anostolicos labores hisce versibus 1 94

Qui

7H
Jkiaont

DE

SS.

CHUNIALDO ET GISILARIO PRESB,

22 Ex supra dictis pariter constat, ambos, QhuD nialdum sciticet et Gisilarium, presbyteros fuisse Vo Pn>6 a ac verisimiliter ex dicecesi Wormaciensi accitos. At nescio, quo argumento eosdem suo Ordini ven~

G.S.

Qui sociastis opem, duo Numinis astra, Ruperto, Etsimul implestisNorica regna Deo;
Jovis in tota ceciderunt g-ente colossi, Bt oeoidit pariter nuncius ipse Jovis Aloides clavam, Gradivus perdidit hastam,

Nam

Et reliqui vobis tergti dedere dei Tartara vioistis, superastis moenia coeli,

dicare voluerint Menardus et Bucelinus, dum illos Benedictinis Martyroiogiis inscripserunt. Forte

C''riifrf/

Non

potuit vester long-ius ire labor.

illis

Fwrurtt nationf.

Cum iiaqae alia de Sanctis superest tantum, ut circa pauca, qutc reciiavimus, aliqua observemus. 20 In breviori Vita S. Ruperti, quam velutiprimigeniam Hansizius commentatus est, nonexprimunturquidemsociorumnomina sedtamenetiam dicuntur hi numero duodecim fuisse, et a S. Ruperto e patria sua adducti. Tunc pradictus doctor
}

non habeamus,

quod S. Rupertum Benedictinum monachum fuisse pro certo haberent verum hoc ipsum plane dubium est, nec, si certum esset, consequeretur,
;

Franci

omnes, quos iilejam episcopus in apostolicis laboribus socios adscivit, etiam monachos et ejusdem Ordinis fuisse. Hansizius pag 45Chunialdum aliquando in matrimonio vixisse autumat, quia in
.

rri

Gevma-

Brevibus notitiis, sive in Libello donationum ecclesise Juvaviensis cap 7, apud ipsum in Prolegomenis pag. 23 editis, in tite S. Virgiiii, episcopi ejus-

Rodbertus, (inquit istius

veritatis,

VitcV scriptor)

cupiens

dem

sedis,

adversus

Ursum presbyterum

inter

aliquot adipisci socios ad doctrinam

;

Euang-elicse

testes legitur Isinhardus vir nobiliset riliolus beati

iterumque propriam repetivit patriam cum duodecim revertens discipulis, secumque virginem Cbristi nomine Erendrudam adducens etc.
,

senis Chunialdi presbyteri.

Dubilandum non
.-

est,

Discipulus quoque S. Gebehardi, num.1 relatus, B S. Rupertum SS. Gbunialdi et GisiJarii compa-

quin per beatum senem Chunialdum preobyterum. at non ausim hinc Sanctus noster designetur ejusdem matrimonium certo inferre cum Isinhardusipsius filiolus dici potuerit, quod abeo ba;

popularem appellat; itautomnino dicendi sint communem cum S. Ruperto patriam habuisse. Erat autem Sanctus hic, teste eadem Vita, et consentientibus duabus aliis a Papebrochio editis, ex reg-ali prosapia Francorum ortus; et
triotam, sive

ptizatus, vel supra

sacrum fontem levatus

fuisset.

E
"KMriHioni.

%\Saneinterp?*etationem Iianc tum vox ipsa tum instrumenti periodus facile admittit. Sic enim ibi-

ut/ye-

dem
dam

legitur

Quidam

vero, qui ista

11 11

dixerunt,
ejus; qui-

nerunt

Baioaviam

discipuli S. Rudberti fuerunt et

filioli,

juniorum

Wormacim

in hodierno Palatinalu inferiori epi-

scopatum gessit, antequam a Theodone II invitatus, in Baioariam venit. Hinc patria ipsius non alibi fuisse credenda est, quam in Germania seu Francia Orientali. Verisimillimum quoqite est, sanctum episcopitm prxdictas apostolicorum virorum suppetias non aliunde petiisse, quam ex Wormaciensi dioecesi, in qua dumepiscopatu fungeretur, novisse potuit, quos sibi deinde socios
allegit.
nnll Scoti vcl

filiolus

ex quibus erat Isinhardus vir nobilis et beati senis Chunialdi presbyteri et MaterS.

nus, Dig-nolus quoque discipulus

Eudberti. Si

tamen eadem vox pro naturali procreatione accipienda sit, consequenter dicendum erit, S. Chunialdum e nobili famiiia natum
ptures,
esse,

eumdemque
antequam

quam unum
S.

liberos genuissc,

sacris Ordinibus initiaretur, aut

eumdem non

lliiimii,

Uf

ifttilntatlam

ptuauit.

21 Rupertum tamen in Hibernia natum esse, Joannes Colganus in Actis Sanctorum Hibemias mense Martio, et Carolus Cointius tom. 2 Anna-

liumadannum
sueruttf.
<

Christib&Z,

mcm.

16, aliique cen-

'mtsequenter ad hcvc etiam. SS. Chunial-

dum

ac Gisilarium Hibernos, et ex Hibernia in Baioariam nheodem sancto episcopo adductos tradiderunt,

2 et
-'i

et

mariyrologi Scotiet Hibemus, num.

producti, eos popularibus Sanctis suis quique adscripsere. Matthseus Raderus tom. i Bava-

rieesanct&pag, ^Olaudatisancti antistitispatriam Galliam dixerat; sed deinde in Animadversionibits adtom. ipost lom. 3 adjectis, veterem... Scotiam,

monuit substituendam, Hinc eodem tomo ?>pag%%. agnoscit quidem SS A^\uu'\ah\um acGm\m'\umex Francia Orientati a S. Uuperto ad convertendos Noricos arcessitos, sed tamen in veteri Scotia, seu Ibernia naios ait.
quaB et Ibernia insula vocatur,
l

Ruperti diseipulis aliquando conjuTempus,quo hi Sancti floruerunt, iiquet exseiaie S. Ruperti, cujus obitum Papebrochius noster ex communi siti temporis errore ad seculi vii annum xxin vel xxvin retutit, cum secido vin adoiescenti seu adulto illigandus sit, uti ad diem vin liujus mensis Septembris in S. Corbiniano 4 post alios ostendimus. Porro SS. Chunialdi, Gisilarii, Erendrudis et sociorum in Baioariam adventum biographus S. Ruperti, num. 17 laudatus, post obitum Theodonis et sub hujus filio ac successore Theodeberto, diserte coliocat, eique consonant Annotatio Arnonis num. 1 5, apud Hansizium pag. 17, et atter Libellus donationum cap. 3, ibidempag. 21, quia monasterium, cui S. Rupertus adductam S. Erendrudem pra^fecit, ex Theodeberii ducis munificentia et consiiio condi-

solum ex

gatum

fuisse.

tum
2-J-

esse asseverant.

Theodonis II mortem in citato S. Corbinia-

firmunniiiu

ut supra monui, nituntur recentiori, fabulosaqueS. Ruperti vita, a Canisio tom. 6 Antiquarum leciionitm pag. 1107 vulgata, in qua is non modo in Ilihernia natus, verum etiamimmani parachronismo a S. Patricio baptizatus dicitur. Adi Papebrochium ad diem xxvn Martiiin Commentario preevio ad vitam ejusdem S. Ruperti i, ubi Vitam illam ut fabulosam nierito rejecit, sanctisque Boiorum Apostolis, de quibus agimus, Germanicam seu Francicam patriam vendicavit Addo hictantum, Vitam itlam eo etiam fabulosiorem habendam esse, quo remoiiorem a Patriciana eetate esse Rupertinam ex eruditorum sententia jam constat. Papebrochianee censurze consentit Hansizius, qui eamdem Vitam fabulo-

Hi omnes,

ni Commentario probdbiiius ad annum Christi 717 retuiimus, ante quem proinde eorumdem Sancto-

717:

adventus statui nonpotest. De anno emortuaRuperti Ha,nsizius midtis disserit, eumque in annum Christi 71S diem xxvn Martii, quo tunc Pascha. celebrabatur incidisse statuit; quia inprimigenia Vita Sanctus obiisse dicitur die Resurrectionis Domini nostri Jesu Christi, diesque xxvii Martii ex traditione Salisburgensi pro ejusdem emortuali habetur. Quod si ita sit, Sancti nostri tam exiguo tcmpore cum sancto prseside suo Ruperto in Notncis vixere, ut vix autne vix quidem sufficere videatur adea peragenda, quie S. Ruper*
li

rum
S.

tuspost

eorumdem adventum pr&ciare gessisse

in

sam

Vitisnarratur. Verum examinarihxc poterunt in Operis nostri Supplemento ad diem xxvii Martii,

censuit

nuncupandam.

ubi quse de ejusdem Sancti cetate ex

communi
ejus

A
u<'
ott" u-

ejus

DIE VIGESIMA QIARTA BEPTBMHBIS. supranum. 23 filiolus temporiserroreapudnosmateassertafuere, Quamdiu porro

SS. Chunialdus et Gisilarius

7U
beati senis Chunialdi pre-

ad limam revocanda sunt.

25

sbyteri intertestes cQmpareat,vcrtsu,alecst,huac

jam tum

um

mortem

obieriitl,

nescit'"'-

mortui episcopo suo supervixerint, quom anno conjecturis quidem circiter slatui posint, ne ex obitu usquam test. Nidlamenim de eorumdem tempora episcopatus vidi ante

mentionem factam

Hansizius pag 7S cirS. Virgilii,cujus initium 745 referendum censet, et circa quem caannum qua cum etiam hujus litem cum Urso reponit, in
.

Ceterum utriusque sacra eorpOraanno ITAab eodemS. Virgiliotranstata/> num. G probatum est. Ilinc eorum>/<em tempus emorluate in margine adscrvpai circa medium seculum\\\\,quod tamen magnacwmannorumlatttudine acceptum volo Plura de hisce Sauctis m&
obiisse.

morandanon

habeo.

m
S
I.

S.

GERARDO EP1SC0P0
PUOPE DANUMUM
IN

MRT
JS
:

HUNGAKIA

COMMENTABIUS PRiEVIUS.
conscripta Acta S. Gerardi ab auctore suppare breviter

Acta
:

alia
alii

a
b

Wione

edita,

qu*

multis erroribus et fabulis sunt inquinata

de gestis Sancti scriptores.

cta antiqua S. Gerardi episcopi et martgris, Seqitcv mutato stylo edidit Surius ad xxiv \ptembris, etexeo Mabiltonius Actor. Bened.

e
non raro attingat Hungaricam. Recentiores
historici,qui diligentiorem in scribendo

Anho UXLVl.
Viia S.

Ge-

rardi fldeliter scripta,

et p.r

Ms.

eruditis. sec. G part. 1 pag. 628, nondisplicuerunt critica ad hunc diem ait,scriin Tabula

Bailletus

adhibuerunt t exsolafereVitaantiquaenarrarunt Baroniusin A. gesta. S. Gerardi, nimirum Anrrdfsiftsticis illnm llcgat solam licei in bus
t

Acta pta viderifide satis bona. MabiUonius vero ut hcvcsineidla censura aut correctione edidit t scriptoris plane omnibus probata. Non sunt
in

contemporcmei

cum
:

certe fuerint conscripta

Ladislao post elevationem corporis, faetum sub S. annum 10S3 sunt tamen, quantum virege circa vixerit ante detur, auctoris ita supparis, ut forte juvenis videre potneS.Gerardi, eumque

centtorem notatis ad Martyrologium ostei in AnnaliMabillonius sibi nonfuisse ignotam S.Gerardi s bus Benedivtinis, Bailtetus in Vita ad xmv Septembrv! , ui mittam quam scripsit eodem egerunt. alios compluresj qui brevius de V>t impressa est Venetas S. Gerardi
;

3 Atia

anno

Oerardi 1507, et hoc insignita tituh rSanoti

jnortem

Sag-rcdo, Patricii

Vcncti

ex monacho

el

abbate

-'

corporis transtatione, ut rit. Nam ita loquitur de merito jiossimus, Vitam non diu post conjicere cum etiam in gefuisse conscriptam, pr tvserthn insinuet, longe pritterda storumrelatione nullibi
se narrare aut aliorum
scriptis se idi, sedpotius

S.lVncdicti, S Georg-ii majoris Vcnctiarum Ordinis Uungarorum orotoepiscopi Canadiensis primi, ac authenticis martyris apostoli Vita,cx antiquissimis ctiam cxcusis codicibus, optima tum

WiaM
tdita,

manuscriptis,

fidc collccta ct

annotationibus illustrata per D. ArS.

conciliancontrarium. Acceditad fidemViUv huic ostensimplicitas styli et brevitas,qua auctor dam sed comqucvrereomamenla, dit externa se non enarrare. Habemus perta simpliciter et brcviter codice Ms. Canonicorum Regula-

noldum Wion riandruni, monachum '"11"" pro de Mantua etc. Multa sane et minus nova. Deind< hic titutus. sednon utcumque easpo tationibus pag. taudatus Wion
1

Jicnedicti

hanc Vitam ex Brabantia,ex rium Prioratus Corsendoncani in Vitam S. Steauo etiam ad 2 Septembris dedi

nit

edideritque au> y unde Vitam illam hauserit

t

ctoremsenondicens.sededitoremetcorrectorem.
In correctione,

inquit

Vlta prasentis

qmnque

impressa Cranhanillungaricv regis. Eadem fuit cumaliis non paucis. ILrr rero covicv anno 1511 Vitse Ms. exceptis editio Cracoviensis consonat aspersit minortranpaucis mendis, quse utrique dUigentia. Itaque scribentium aut corrigentium quo Ms., cum ilta editione coltato, Vitam edam ex rddwuem, accuratior editio. Sitrii quoque
t

prtecipuc

excusis

exemplaribus, tribus Mss. et duobus submimstrausi sumus. Manuscripta

fiat

eruditt ncotemci, fere solam cognoverunt differentiasprxctpuas. conferam, notaboque

quam
qux
forle
fttit

reverendissimus dominus,D. Antomus TorcelQrimanus, cx patricio Vcneto episcopus Vcroncnrcliqua K. P. D. AntonhlS duo an s quo instig-antc sisPrior, S. Qeorffii procurator laborem... suscepimus. ac hortante, hunc pium Vitse edii Hisce addit geminam antiqum 5et edx
runt

umim
;

ignota

tcriptoribus
tecuti IB.

qui Catalogum Sano Petrus de Natalibus deinde creatus ctorum Venetiis colligere coepit ac cap. 145 compenUb. 3 est episcopus Equilinus, paucula solumr, dio hanc Vitam recitavit, ut certum mdeatur nonaham tans aut addens, Antonius Bonfinxus et Joanei prcvtuxisse Vitam. rebus Hunganesde Thicrocz, qui seculo xv de hancVilam prm ocuhs habuisse ricis scripserunt, Longinus,qui uti nec Dlugossus aut
,
,

nimirum rii.Tum

dicit,

Bonfinii, Naucleri

Venetam anni L498, usum quoque se fuisse Opertous Petri de Vatahbus, ahtsque
t

nonnullis.
I

,.
1

....

auinque > :ii '- easemptartbus *edicilWion existimoqUatut bususi mroVi emplariaVitxantiqux,quint

Ex

Vttse t qu%-

iM

*++
,

susaliam, eamque recentiore, quamprxcipuepr& rQribusetfigmentisfcedatam t

VitxinneccueritEoccerteinsii

mnumensque er-

J(l ,

oa.hs^l^tt.r/ri.ilacinws.^.r^r^^^^t*
ejusveroa^t
quamvis,

non videntur, Polonicam eodem secido Historiam

ita scripsit t id

:,

714
*iibi
J*

DE

S.

GERARDO EPJSCOPO MART.

rosolymam se proficisci pra^pararet, pro eodem loco sancto pugnare parata.Interaliospater Georg-ii^ Gerardum in baptisino vocatum dixerat) gTatiaDei
protectus, pro salute animae suae
ibi esset
11

quamvis, inquit, exemplaria tam Surii, quam LegendaB illius antiquae (item impressae,) nec nonet duo manuscripta long-iora paululum videantur, alia tamen illa non sunt, quam quaedam pars illius
.

cum

caeteris raptus

Vita\

quam nunc damus,

ut cuilibet dilig-enter in-

adsanctura locura sine laesione pervenit.Cum autem

Christiana acies in oratione, et expectaret decEeloauxilium, offercns imusquisque Domino orationes solemnes et privatas populos Machometanoj

ex ipsorum exemplarium collatione facile erit pcrspicere. Hoc sane tuculenter perspicio, ideoque non dubito asserere, Wionem non edidisse Vitam S. Gerardi exquinque exemplaribus, sed Vitas duas, alteram vetustam et bonam, alteram recentem et fabulosam, in unam miseuisse, et sic Vitam edidisse prorsus monstrosam. Mixturam illam indicant sequentia Wionis verba Archetypon prax-ipuum nonnullis in locis ex scriptoris non antemauctoris, inscitia mutilum videbatur quod ex et mancum, ac parum Latinc scriptum
spicienti
:
:

snavirtute confidens, in aciem Christianam non modica improperia emittere ausus cst, habens

rum de

fiduciam in fortitudinc armatorum etc. Mox inpugna victoriam Christianis attribuit, patremque S. Gerardi, quem Gerardum de Sag-redo nominat,
substitisse in
et

Terra sancta, ibique mortuum

fingit

supplevimus, stylo ac barbaris verbis, ubi opuserat, hinc inde interdum mutatis, adeo tamcn modeste propter auctoris gravitatem,
citatis auctoribus
,

sepultum, dum Sanctus erat juvenis aut puer. Quam aperte hcVc omnia sint fictitia, facile perspiciet studiosus lector, modo consideraverit pri,

mam expeditionemChristianorum inTerram sanctam fuisse siisceptam siibUrbanoPapa II,sive sub finem seculi xi, id est, annis facile centum post pueritiam S. Gerardi, et medio fere secido post ejus mortem. Credidit nimirum imperitus fabulator,expeditiones crucesignatorum in Terram sanctam multo citius inchoatas fuisse, utrursum innuit cap. 5; indeque fingendi impune licentiam E sibi oblatam existimavit. IWion in Annotatis pag.h adducit Platinam in asmi n ;,_ Sergio IV, ubi insinuai, quadraginta millia Aror- v>'obabit&m mannorum ab expeditione Hierosolymitanare^ns-

mag^s videatur, quam emendata. Erat mulilum et mancum si credimus Wioni, archetypou praicipuum, ideoque non sunt msj quaxlampars Vitse per Wionem datse, ut ipse quoque asserit.
utillustrata

R Hac igitur decausaex

alia mutila, atia partiali

',

integram dare voluit, veraque miscuit cum falsis: imo non editoris aut correctorisprasstitit officium;
sed notam concinnavit Vitam.
uimmgu*
miscmdo
ompotutt:

iiiisfortcan.1.)
i

f2l
1 ''-

'

'i'

5 Etenim non supplevit exemplaria mutila ejusdem VittV ex diversis exemplaribus, sed Vit aman tiquam et plenam, quam saltem in Surio habebat, tn multas dissecuit partes, nsque aliam Vitam plane ridiculam et fabulosam interpolavit, ut Surii aut nostram editionem cum Vita Wionis conferanti erit manifestum. Modicum initium ex primaVita sumpsit, utait in Annotationibus pag 2, et mox plura consequmter capita ex prseclaro scilicet illo archctypo. Notat vero, illud fuisse exscriptum <>i/no 1121 al cgo potius existimo, tunc primum fuisse compositum, idque a scriptore ignoranle, cum ad singulos passus aut aperte lahatrr, aut nnprobabilia narret et incredibilia.
;

se,dumNormanniApuliam invaserunt. Verum

hili

ni-

faciendus est ille locus Platin cv,qui ex quadraginia Normannis, quos religionis causa eo profectos fuisse indeque reversos alii scripserunt formavit exercitum quadraginta armatorum millium.Quare apertissimus est anachronismus inte,

gri fere seculi. Ex hisce igitur colligat prudens lector, quanti facienda sintalia ibidem relata,silenlibus

omnibus antiquioribus, nimirum

S.

Ge-

Narrando pervenit usqueadannum

potiiis ipso

1:381,

ut sal-

tem non diu ante seculum x v scriberepotuerit,aut

seculoxv scripserit, cumfactum illud, 1881 afflgit, non dieatsuo tempore contigissc. Dicit quidem, Wion, ultimum illud capitulum ab alio verisimiliter adjectum esse; sed nullam addit rationem. Id vero mihinon fit verisimile, cum crassi errores chronologici insinuent scriptorem rebus gcstis multo posteriorem, Pr cvterea Petrus de Natalibus, qui circa annum 1370

quod anno

rardum fuisse de familia Sag-redo, natum fuisse in die beati Georg-ii martyris, hujusque Sancti patrocinio, ideoquein baptismo Geovgium nominatum deinde vero, dum erat quinque annorum, cx febribus patrocinio S. Georgii sanatum; et tunc ea de causa habitu regulari indutum in monasterio S. Georgii; ac demum post mortem patris UeviiTdurn vocari ccepisse, matre idpetente. Nihilo certius est, quod cap. 3 asseritur, Priorem fuisse ab omnibus electum, dum pervenerat ad tempus provectioris astatis, priesertim cum cap. 1 liicatur ad y studium Bononiense missus, indeque quinto anno

Opus suum

Venetiis composuit

non potuisset

ignorare illam Vitam Sancti Veneti, si jam tum fuisset scripta. At ipsi plane ignotam fuisse credimvs, cum ex ea nihil adoptaverit neque enim crisim sequebaturtam severam, ut eamprorsus improbare voluisset.Quomodo ignorare poterat Petrusde Natalibus ex familia de SagTedo /toseGerardum, siilludjam in Vita tam prolixa erat scriptum ? Si autem non ignorabat, quomodo Venetiis familiamVenetam tam iltustrem pote:

reversus. Benedictini ipsi considerare poterunt, anprobabile videatur, prius electum fuisse Priorem, eoque munere bene gesto, ad studiajuvenis instar fuisse missum. Rursum improbabile est, quod asseritur cap.o, abbatem fuisse electum monasterii S.Georgii, eique nonnullos pr cvfuisse annos, quos plus minus novem facitWion in Annota'

ratsilentio pj :> <tej i% v ?

quam
nis
I

illis,
i

credunt
ita

Hoc ego indagandum relinqui familiam S. Gorardi satis certam nam de mefateor, nullumintota Wiosatis

factum

Vita de priefectura ejus nihil documentis magis vetustis,lawh_mdis 2, vocatur monaelms. Tempus etiam, quo volunt abbatem fuisse, nimirum ab anno 1021 usque ad 1030, dictde opinioni repugnat, nam eum multo citius in Hungariam venisse videbimus. SPlane ridiculum est, quod cap. 5 dicitur,prolegitur, et in

tis.

Nam in vetusta

etriiicvlis,

mihi videri certum prxter

leguntur in Vita vetusta. fynmte, 6 Ne quis autem credatjusto severiorem hances''<><*<>>> ntccesseestnonnidlaafJerre,quorumcertaet manifestaestfalsitas. Fabulator cap. 2 apud Wioncm ita orditur Factum est autem,ut ad impcrium summi Pontificis tota Christianitas
:

ea, guie

posuisseGeratdxim etiamproficisci ad monastcrium

mutlh
c

in expeditioncm ad sepulchrum Domini recuperandum Hie-

HieronymiinBethleem,utIectionelibrorumejus frueretur: et hujus ridiculi propositi rursum fit mentio cap.l .QucV de itinereSancti per mareprius versus Paleestinam, deindeper terram in Ilunganam narrantur cap.5,Get l,antiquis omninosunt ignota, prout et persontv nonnidLv et loca plura ignotain iis nominantur Jnducuntur autemcap.l
agentes

S.

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTKMBHIS.

713
<

agentes

Gerardo Maurus episcopus Quinque-ecclesiensis et Anastasius abbas, ambo satis noti. At Anastasius ille abbas, videlur esse episco-

cum

S.

pus

Colocensis ut obserrat ipse Wion fol. 5. Jam vero Anastasius ilte primum abbas deinde episcopus Colocensis, diu ante Maurum ad episcopatum
y

elogium ex Petro de Natatibus, recudere ptacet post Vitam antiquam, ut eruditi Veneti ex tiocumentis Venetis perspicere valeant, quid otim Venetiis de gestis S. Geranli fuerit receptum.

promotus
item

est

nam primus

fuit Colocensis,

non
j

II.

Chronotaxis Vitse supplemenaliis

Maurus primus Quinqueecclesiensis,ut de

rege.

utroque ostendi ad 2 Septembris in 8. Stephano

his igitur colliget studiosus lector, prccctarum iltum biographum pro arbitrio personas inducere, quas audierat in conversa recenter Hungaria floruisse, iisque gesta attribuere,

tum ex

scriptoribus, et as-

Hungaruv

Ex

serta variorum examinata.

qua Cum nesciamus, ritam dum anno HH<;
cere non possumus, quo
in Annotatis fot.
I

ivtate fuerit S. Gerardus,

felici finc

Swfm
'

pa-

proutplacuit.

Nam eap.KperMaurum episcopum abbatemque Anastasium ad S. Stephanum regem deducit 8. Gerardum, cui in primo statim congressu rex sanctus fingitur dare episcopatuin urbis Morissenre. At non ita solebat festinare S. Stephanus, nec ab urbe dictus est episcopatus
Morissenus, sed a flumine Morisio.

coronarit, di

enenu.

mdt,

anno fuerit natus. Wion natum esse Gerardum

fadata

est,

Pergit more suofabulator cap.

0, et S.

Gerar-

aefidt indi
iinu.

dum

creat magistrumS.Emerici,fdii 8. Stepliani

regis.

Mox exprincipis magistro

fit

eremita

cum

anno 086, sed sine ullo argumento. Si quid late dicendum est exconjectura; circa annum 970 aut 980 natatem Sancti figere possumus: cum saltem viginti quinque aut triginta annorum fuissc wdeatur, dum venit in Hungariam; eoque oenerit circa initium seculi xi, ut mdebimus. Venetiis mundo datum esse, cum Vita antiqua omnes te-

Mauro monacho. Hoc verisimiliier exvetustaVita ille, quocum B inseruit Wion, videturque Maurus septennio habitavit S. Gerarrtus, idem cum Mauro postea Quinque-ecclesiensi episcojw. Ne tamen
Sancti vita eremetica fabutiscareret, biographus cervos ad ipswn deducit et lupos, ac post alias nugas eo rem deducit, ut pullus cerva? et lupus

Non inveni ullum scriptorem anlc secuqui de famitia S. Gerardi aliquid afftrmavit. Wion quidem in Attestationibus auctorum, quasdedit post Vitam et Annotata, hxcproducit Verba, tamquam Petride Natalibus lib. 3cap. L46
stantur.

lum

xv,

{legc 14ti:)

Gerardus episoopus

et

martyr,
etc.

\<m-in

tiarum

civitate, ex

nobilibus parentibus, videlioet

apud ipsum simul pacifice degant. Porro

cap. 10

de domo Sagrea patrioia oriundus

At hoc

ridicidas producit fabeltas de principe fictitio itrbis MorissencV, quem a S. Stephano debellatum scribit, et Achtum vocat. Non opus est magna crisi, ut quis videat, prolixum illud caput esse fabulosum. Abstineo a reliquorum e.ramine, licet alia quoque oceurraul, quse nequeunt pro veris admitti. Nam hactenus allegata sufficere mihi

vetustissimis nostris editionibus non inrenio. Etenim in editione Vicentina annt'1493 italegi-

tur: Gerardus episcopus et martyr Venetiarmn civitate oriundua etc.Consonat editio Lugdunensis, qiuv est anni 1514 Neutra vel verbum kabel de famitia Sancti. Qua.propf.er, siqua forte posterior
editio

hddeatverba aWione allegata t quodignoro

videnturt ut in referendis S. Gerardi gestis nullam illius Vitse rationem habeamus. In posteriori quidem parte multo minus fabulosa videtur,quam inpriore; sed hoc fieri non dubiio, quia Vitam

dubitare nequeo, quin ea postmodum fuerini ii vel farta. Primus igitur, qui familia Sagreda, de Secretis, oriundum fecit S. Gerardum, mdetur'

vetustam ibi fabulosse inseruit Wion, et.fortasse nonnulla quoque ex Bonfinio aliisque scriptoribus. De exemplari unico fabidosiv illius Vitiv, quod lectu difficile erat, ait Wion: Descriptum namque sive copiatum insinuatur in fine anno jicdxxi. Hanc ego epocham esse Vitse conscriptx

honore fuisse auctor fabulosie Vif.-r,<iau> uhnio dignatusest Wion. Lcijitur idem in lectionibus
credimus, illud Officium Offlcii Veneti; sed vix vetustius essc sectdoxv; et ignoramus t an isi

non fuerit additum. poterit studiosus lector, quam

postea
certa.
12 Deinstituto,

Ex
illa

his

colligere
sit

opinio

in-

C mihi prorsus persuadeo nam

:

st

emscripta esset

Vita breviot
Itulica

et initio placuisset, facile plura ejusdem exemplaria Wion invenisset. 10 Ubi anno 1507 lypis impressa erat VUa t per

quod secutus est 8. Gerardus, Eungariam, varie scripserunt antequam variuPetrusdeNatalibuscanonicum priusfui
venit in

Uicam

iiii-

plexu$it.

ex

prsdicta
ruin innrttii.

Wionem scripta magis quam edita Itaticam ejusdem S. Gerardi Vitam continue scribere ccepit Guido Casoni, eamdemque impressam vulgavit
t

deinde monachum. a pueritia, inquitt Deo devotus ecclesia S. Marci canonicus fuit. Cui iUudassentit Ferrarius atfxxiii Februarii. AX sertum omnes passim repudiant, quia m
dicitt
\

anno 1598. Hicscriptor Wionis Opusculum unice

apud Surium legitun

Monasticaa

religionis ha-

pne

xum

oculis habuisse videtur, etiamsi atias prolidet elenchum scriptorum, qui de S.Gerardo

bitum Puer accepit.Zfmc Mabillonius in observa* tionibus Vitse prsemis ait opinionem illam Vitx
t

ostenderim, impurumesse egerunt fontem t ex quo omnia hausit Casonus t pruden&

Qum autem

repugnare.Voxquidem monasticroa Surioest a habitum dita, et in Ms. solum legitur, Religionia

Pueraccepit.Pro&a67tetemenhabitusreliiiioiiis

lector facile intelliget,

quidde compendiosa ejus

Vita
logo

censendum sit. Philippus Ferrarius in CataSanctorum Italise ad xxiii Februarii breve

Famil'iu m Sagredam

dedit S. Gerardi elogium, variis erroribus macula-

tum,non tamen exWione, si excipiamus sed ex variis. Apud illustrissimum scriptorem Flaminium Cornetium de Ecclesiis Torcellanis part %pag. 73 recitatur vetustum de
Lectiouibus de Sansipaucissima inprincicto. Hse autem lectiones, pio et fine excipiamus, ptane conformes sunt Vitsc
S.

monasticumhicsignificat;licetaUquandoproclericalikabituetiamsumaturi prxsertim cui Eungariam, ne nachus esset, dum venit instituta. Mabillomus, ub\ versa dicatur secutus vestem monasticam aSancto susceptam,

di verat

Geranlo Officium

cum sex

antiqiur.

Quadecausa, cumhasce

lectiones,

tum

,ic Qno<\ in percelebri S.GeorgHmoJohanne Mauroceno, nasterio Pactum fuisse sub pasioci abbate, Veneti scriptores primo ejusdem reivrunt, e1 quidem non absque ftradameato, sim sin-ularis erg Ilanc enim sententiam confirmat pnrtevotio, qui Georg-ium Genmli nostri
furrsubj
S.

ma

7)0
AucnmB J s
'

m
(ecctesiam) in honorem
S.

B.

UEKARDO EPISCOPO MAHT.

S.

mariam

Georgii martyris

Gerardi in
S.

Hungariam ab

eo flgi inter annos

X)

conjectura Mabillonii ex constructa in honorem S. Georgii ecclesia, non est inepta; sed opinionem illam nequit certam reddere. Interim observo, Mabillonium pro sua illa opinione non taudare Vitam Wionis, nec de abbaconstruxit.
tiali

Rxc

1012 et 1024.

bus

Huic epochee congruunt etogia, guiGerardum taudat Trithemius in Opere de

dignitate eidem asserta vel minimam facere mentionem. Et sane, si inter abbates S. Georgii tertius fuit Gerardus de Sagredo, hitnc a S. Gerardo alium existimo. 13 Philippus Ferrarius superius taudatus de Von/uft m itiiutor 0r~ Ut apud S. Antonium de Padua in s. Gerardo ait dinit Semg ermonn, us Witur,nrimus Ordinis Servorum beata?
:

tib. 3 cap 4 cap. 234- : nam utroque toco, agens de preedicatione ejits in Hungaria, ait, eum claruisse anno 1020, id est, secundum ejus loquendi modum

Viris itlustribus Ordinis S. Benedicti

lib.

239 et

eo circiter tempore in Hmigariapywdicasse. Non placet heec epocha laudato Wioni in Attestationiait, in Hungariam non venisse Gerardum ante annum mxxx, vel circa. Sic in Annotationibus fol. 4 adventum S. Gerardi in Hungariam figit anno 1030, et initium episcopatus anno 1037, quo et S Stephanum mortuum credidit. Verum ejusmodichronotaxim videtur dedisse, ut S. Gerardum faceret prius S. Georgii Venetiis

bus fot.i;sed
S.

Maria; Virg-inis \enetiis institutor. Laudat pro ea opinione Maurohjeum in Martyrotogio. At illud in nostra Maurolgci editione non invenio. Fer* rarius vero ipse in subjitncta annotatione osten-

'.

abbatem,

opinionem suam non posse consistere, cum fateatur, S. Gerardum multo antiquiorem Ordine Servorum B. Virginis Maricc defunctus enim est Gerardus seculo xi, laudatus Ordo institutus est seculo xiii, et fortasse post mortem S. Antoniide Padua.Nihil igitur de Ordinis illius institutione, quec Florentise facta est, non Venetiis, scripsit B S. Antonius. Potuit forte hic S. Gerardum laudare, quod,eo suadente, beatissimaVirgo ab Hungaris Domina nominari cajperit, et consequenter
dit,
:

logice fterct

bium,

improbabilis chronoconformis. Certo m ihi nullum est duquin longissime aberraverit in annis
et utVitse fabulosee

S. Gerardi,

rum obitus

ano anno p>\vvenit, tempus veanno 1038 defuncti. 16 Ratio prsecipua, ob quam S. Gerardum circa
sicut
S. Stephani,

ingreaut

initium potius seeuliw, quam eirca annum 1030, & ifa "?'"'""" in Hungariam venisse existimo , petitur ab institutione episcopatuum in Httngaria. Etenim decem cbn! episcopatuum erectio in regno Hungarix inchoata umioso, est ab anno 1000, et hoe anno approbata a summo
Pontiftce Silcestro II, ut probavi
in

dicere, effectum a S. Gerardo,

ttt

Hungari servos

Quidquid sit, perspiciet lector, ri.ee/-rores produci historicos tam deformes, ut suos non inveniant amatores
se beatissimse Virginis profiterentur.
et patronos.
"

S.Stephano rege

24.

ad 2 Septembris Interdecem autem illoe

Carmc-

Gerardum Ordini suo attricolunt ad xxiv Septembris. Joannes Baptista de Lezana in Annatibus Eliani Ordints tom. 3 variis locis plura disputat adeum Ordini suo adscribendum, quam uteum sequi litbeat. Laudatus MabUlonius eam opinionem refutat his verbis: Ceterum ex his patet, quam
}
j,

Co.rmetitve

S.

buunt,

eumquc

ut

suum

futilis sit

Carmeiitarum, ut

ipsi aiuut, traditio, qui

huno sanetum Virum Ordini suo adseribere non verentur. Etenim eum in Italia Carmelitam non
fuifese, evidens est ex his, quas a nobis jam dicta sunt (maxime de eetate Sancti.) Neque etiam in llungaria: ibi euim ante episcopatum in coenobio Beel vitam ag-ebat monasticam, quod sub iustituto

episcopatus omnium consensu est Chanadiensis, qui tempore S. Gerardi passim Morisenus dicebatur, ejusque erectio in ipsa S. Gerardi Vitaasserititr. Quare, cum S. Gerardus primus fuerit episcopusMorisenus aut Chanadiensis, septemque annis ante episeopatum inHungaria habitaverit ;nequit adventus ejus in Hungariam differri usque ad annum 1030, nisietiam erectio episcopatus Moriseni differatur usque ad annum 1037. Atprorsus improbabile et incredibile est, S. Stephanum tam sero perfecisse, quodsibi ab anno 10U0 proposuerat, prsesertim cum nulla tantse dilationis causa aut ratio possit assignari. Preeterea Vita ipsa luluculenter insinitat, multis anms ante mortem S. Stephani episcopum fuisse Gerardum. Nam

num.

3 dieitur ecclesias eedificasse per sing-ulas

Benedictino fuisse, ex Carthuitio, Bonfinio, aliisque

pem

dicant,

rerum Hung-aricarum scriptoribus, constat. 3Vec Gerardum in Palyestina Carmeli relig-ioni

dedisse.

nimirum episcopatus, pneter princibasilicam S. Georgii, inqua multamagnifice exsti-uxit. HcVC autem atiaque nutnia episcopatia,
urbes, sui

nomen

Xam

licet Yitie

ejus auetor scripse-

rit, Jerosolymitanum iter a Gerardo 1'uisse susceptum, ex eodem auctor*1 discimus, eum, cum in

quw omnia in Vita referunturante mortem S. Ste- F phani, magis insinitant, S. Gerardum totis viginti aut etiam triginta annis S. Stepliano in episcopatu cohvixisse, quam uno tantum alterove anno.
Accedit alia ratio ex Vita num. 9 existimandi, circa annum potius 1010, quamanno 1037, episco-

llung-ariam adveuisset, a beato reg-e Stephano im-

peditum, ultra projrressum non fuisse. Joannem TriUiemium, qui in ehronico Hirsaugiensi ad

annum

1019

S.

Gerardum

fecit

monachum

cce-

pumci-eatum S. Gerardum. Etenimanno 1011 Ovo rex aut tyrannus, pidso rege Petro, aS. Gerardo
coronarn votitit, eique assensi sunt alii episcopi, qui id non fecerunt, nisi Gerardo renuente. Hic honor Gerardo delatus videtur, quiaerat senior inter
episcopos Hungarice, absente forsan archiepiscopo Strigoniensi,ut hinc quoque non maneat verisimile, ultimis S. Stephani annis factum epi-

nobii S. Greg-orii in urbe

rigit MdbilloniuSt

Roma, similiter coraffi*

suspicaturque decephtm

nominum S. Georgii et S. Gregorii. Hoc est, monachum fuissc Venelum, non Romanum.
nitate

certum

"-

l"

"<"<,/';;"

15 Porro a laudato Trithemio S. Gerardus diciturn Papa Benedicto ad prcedicandum Dei verbum

scopum.
17 Quapropter, omnibus ditigenter cousideratis,vixidlum mihi relinquitur dubium quinpet

tiicto

Papa.

Ung-ariam missus, reeteque vocatur Vir doctus et sanctissim conversationis. Missio illa improbabilis est, cum repugnet ViUe, cujus auctoritate novimus, non venisseS. Gerar-

noviter conversis in

scdfigmi*

dum

ea intentione
;

inHungariam

regrinatioS. Gerardi et adventus in Hungariam contigerint circa initium seculi xi, quo tempore

c-"" sec "'"'

"1"1

ut fidem ibiprm-

dicaret

sed ut

cum aliis

itineris sociis Hierosoly-

mamperegrinaretur. At cum non aliumpotuerit

BenedictumPapam designare Trithemius, quam hujus nominis octaviun, qui sedit ab anno 1012 usque ad 1021., ex eo asserto constat, adventum

Hungariam fuisse Gallorum et ItalorumadTerramSanctamperegrinationes,testatur Gtaber Rodulpkus tib. 3 capi. Congruit haec epochaVitse edendxnum.%, ubi dicitur S.Stephanus
crebras per
pirofl igasse ixnxneiniom g-entis, etfbarbarosethnico-

rummores5i^em^e,utrobustissimusJosue/^(J^z>i

eremo

DIE VIGESIMA QUABTA SEFEBMBBIS.

eremo Beel degebatS. Gerardus; huncvero
episcore,

717
rejriis

pum fecisse, quando regnum

pacistranquillitatcm

erat adeptum. Ileec lucutenter dectarant,eo tem* pot^eineremo degisse Gernr&um, quo S. Stephanus contraduces autprincipes, qui ad tuendam idolo-

quod et quoque munifieentiis, sicut potui, ditavi. ln quo (loco nimirum, non monasterio) Gerardus monachus, de Venetia veniens, primus ecepitc/raversari
etc.

per Dei adjutorium consummavi,

J.S.

Vox

latriam

arma sumpserant, beiium

gessit.

Duces
et

Gerardi non

prirans satis inshw.ot, habitalionem S. exponendam de monasterio, in quo

autem itli fuerunt, primus Cupadux

qui certejam ante

Sirnigiensis,

mulli sirmd habilare incipiunt, sed de loco, in quo

annum

1000 superatus erat

occisus, ut videri potest in S. Stephano 14. Bellum eadem de causa S. Stephano intxdit Giula TransilvanicC princeps, quem similiter vicit sanctusrex, et vivum in potestatem suam redegit, su-

primus habitare ccepit Gerardus cum socio Mauro, qui fortasse ndipsum jam ibi habitantem accessit.Borifinius quidcm Decade-l lib. pag. iSOsic
i

loquitur de constructo monasterio Beel, ac dehabitatione S. Gerardi, ut possit intelligi de habitatione inmonasterio

bacta Transilvania. Hoc bcllum figitur anno 1002 aullOOS, etsaltemfinitumestanno 100 \,autcitius. De eo egi in S. Stephano 25. Secutum est non diu post beilum Bulgaricum, in quorursum victoriam habuit S. Stephanus, occiso Bulgarorum duce, ut

Ubi, inquit, Ucranhim monachum, virum quidem relitfiosissimnm, contemplativam vitam e'isse fama est. Verum, si id cr<:

eodem
vel

loco fuit expositum. Vel omnia luvc bella, duo posteriora, designavit procul dubio auctor ViLv S. Gerardi neque enim alia id genus pro fide
:

Bonfinius, deceptus fuit dubiis Carthuitii cerbis; et erravit in eo non minus, quam in tempore episcopatus S. Gerardi, quemputavit post obitum S.

Stephani episcopum factum, quod hujus Vitam

pnv oculis non

habuisset.

bella videtur gessisse S. Stephanus,

rum nonnulLv
B

incursiones

cum Bessonon magno molimine

fuerint repressm. Jam vero, etsi memorata bella magis velimus protrahere, quam fecisse videntur

20 Joannes Thuroczius in ChronicaHungaro- monasterum cap. \b,relato S. Gerardi maz^yWo,^/ pro- rium nwdtnUS. positum nostrum hsec subjungit Hic siquidem Guntfitro Gerardus monachus de Uosatio, natione Venccensis,
:

scriptoresantiqui,necessesallem estdicamus, omnia fuisse finita ante annum 1003. Hinc itaque probabiti admodum conjectura figemus initium episcopatus S. Gerardi circaannwnM)^. ILvc epocha non sotum nullam patitur diffiadtatem, sed etiamprolixum S. Gerardo attribuit episcopatum,

qui iu Pannouiam veniens, primus in Beel vitaXQ

ducens eremiticam, tandem in Chanadiensem cathedram inepiscopum est translatus. Hsec rursu insinuant, non in monasterio, sed vn Beel, loco 17sotitario, habitasse S. Gerardum, ut ipsa ejus
ta clarissime habet.

Demum

itlud

monasterium

utpotuerit gentes convertere, eectesias mdificare,

omniaquecommodepnestare, quxiegunturin Vi~ ta. Quod initium episcopatusmidtoserius fixerint plures neoterici, non aliunde factum est, quam quod Vitt-c fabuloscc etchronotaxi arbitrarise WioIh Bcclsolus

in Beet constructum fuisse, postquam inde discesserat S. Gerardus, ptarw liqmbitex chronotaxi VitivS. Guntheri,suo locodanda. Quntheri enim consilio S. Stephanus monasterii' exstru&it,

quando

nis nimis credulos se prcebuerint. 18 Locus Beel, ubi septennio solitariam vitam

accedebat.

hubituvit

Cwn Mauro
iiiniuicho ;

duxit S. Gerardus, eratin silva Bocon agri Budensis; in quo loco monasterium exstruxit S. Stephanus, suadenteS.Gunthero eremita, ut narravi in S. Stephano num. 292. At ibidem tunc dubitavi, an monasterium fuisset constructum, habitanteibiS. Gerardo, et consequenter an toto illo
septennio sotus habitasset

ex eremo Bohemicasubinde adregem At serius Quntherusem Bohemia ad GerarS. Stephanum accedere ccepit quam ut inrenirc potuerit. Quare ille dumineremo Beel
ille
t

iri tam sancti deindepersuasit regi, ut in loco, habitatione honorato monasterium ewtrueret Ceterum paucis hic obserrare ptncet. S. Cerar1

dum ab omnibus

scriptoribus laudatis nominari

,

cumMauromonac>ho

et

utriusquedubiiexamenadhunciocui" rculsi.Quare modo respondeo, soium cum Mauro habitasse condiibi S. Gerardum; monasterium vero videri tum,postquam illead episcopatum fuitpromotus. Utrumque videtur Vita exigere : neque enim cum uno tantum habitasset monacho, si monasterium inhabitasset, nec sotus habitasset, si monasterium
interim fuisset constructum. Ratio vero dubitandi } qiuv mihi unice oriebatur ex assignato a plerisque neotericis tempore adventus S. Gerardi in Hungariam, quocl operosius tunc examinare nolui,
tis

monnchum, a nemine abbatem ex verbis vero Thuroczii aliud oriri dubium. Ab eo enim oocatur monachus de ttosntio. Rosatvn.i autem est oppidum Fori-Julii Italis Elosazzo dictum, aliquot milliaribus Italicis a civitate Foro-Jdii disst
t

Quapropter, si cui auctoritas Thw videtursufficcrr, poterit dubitare, an non Rosacii

potius,
ricjicrit

quam

Venetiis, vitam

monasticam agere
F.
i

Sauctus.

AdgestaS. Gerardi iu cpiscttpntn ,tihil fere adjungendum itm invenio; qum veroin Vita re21
1

fier

Snnctum
rri

rrclfsia

feruntur, vivente S. Stephano peracta, certis gari nequeunt annis\ sed paulatim facta furn
I

iUi-

m\

agra Rrwennate

nunc plane subtataest, postquam ostendi, tofere triginta annis citius in Hungariam venisseS. Gerardum, quam illi voluerint. Carthuitius
in Vita S.
mitcv)

inter annoslQQSet L038. Sicnequitoertoanno figi constructiomonasterii S. pa\riad incula inagrc Rarennatc, et consecratio ecclesim per S. Gerar-

Stephaninum.

21 de illis ita habet

Ad

dxLmperacta.Fundationemillamnarraviin S.Ste-

Servi Dei (S. Guntheri ererexDeo devotusmonasterium, quodBeelnuncupatur, incipiens, hominibus ditavit ubi monachus Gerardus de Venetia veniens, vitamcontemplativam agere coepit etc Iilud ubi non est referendum ad monasterium, sed ad locum Beet, ubi illud postea conditum. 19 Idem est sensus verborum in diplomate S. hi iniatcu a s. Scephano Stephanipro iiio monasterio, quod recitat Caroexunuium pe t erfyin Conciliis Hungarise pag\ 5, ubi hsec

nutum etiam ejusdem

phanoregenum.ZM.Quarepaucasolum huctransferoeaslitterisfundationisS.Stephaniibi recttatis.

Aitre.v,seittnd momisterium construijttf

ecclesiDB adconsiliura Gerardi, vnicrabilis episcopi per prasdicti GeMorisame, fidelis uostri, inquii, et rardimanuspropiias, n,- auctoritate Romanffl eccle-

,t

temgt BteconsecvaTi.ExhiscoUigetlector, apud S. Stepha8. Gerardi auctoritatem fuisse fuisse num, et 8. Gerardum aliquando in Italiam
i

leguntur
dicitur,

Igitur inter csetera in illo loco, qui Beel cultu videin sylva Bocon, quia divino
:

profectum. De tempore nihil statuo> nonviderifundation6mprioribusannisS.Sti Hungarntnt ecclesiis el ni, cum tunc totam
steriis

nisi

factam

titulo B. Maubatur mancipari valde idoneus, sub monasterium incepi construeritii Christi martyris

conatus sit hnplere; sed potius poste fundationes pim bus, aut certe quando plermque
erant

718
WCIDRl
J. s.

DK

S.

(JERARDO EPISCOPO MAUT.

errore satis certo. At duse atise opi?iio?ies magis D su?itambigu<v. Hoc cx historicis constat, S. Gerarfuisse occismn i?i eo Hungarorum tumultu quo Petrum regem persecuti sunt, cepenmtque et ocidis privarunt, quando Andreas ad regnum ab Hungaris promotus est; imo persecutionem illam contra ecclesiasticos fuisse coeptam, simul atque Andreas cum fratre suo ex Russia, in qua exsules

e?*ant in
colligi

Himgaria absoluLv. Hoc tamen nequit ex episcopatu S. Gerardi, ut ibidem mihi visum est, quod necdum crederem, omnes fere recentiores a vera chronotaxi Vitiv S. Gerardi tam
longe aberrare.
22 A?inus mortis S. Stephani non est dubius, obierit xv Augusti anni 1038. Ai qu<v mox
S.

dum

Oooregnun
lltniijm

U
:

aiTipuii on

cum

o 101 1

sequuntur in Vita

Gerardi

num.

8 et9 de tyran-

nide Ovonis, qui Aba ab Hungaris vocatur, a Baronio referuntur adannum 1012, a Pagiovero ad annum 1011. Inchoferin Annalibus HimgaricV dejectionem Petri regisrefert ad a?inu?nlOil, gesta
vero inter Ovonem et S. Gerardum ad annum 1042. Hanc chronotaxim, licet primo intuitu mirabilis videri possit, veram existimo. Standumvidetur auctoritate Herma?i?iiCo?itracti,qui eovivebat tempore. Hic in Chronico ad annu?n\0il ulti?no loco h<vc scribit : Ipso anno Ungarii perfidi

degebant, in

Hungariam fuit
sit

i?ig?*essus. IIoc au-

tempore, docet taudatus Hermannus Contractus ad annum \0-l-G, ubi postpriorailliusannigesta, sic prosequitur Subsecutoautumno Uug-arii, pristinffl perfidiae suse memores, An-

tem quofactum

dreamquemdam regem

sibi

statuunt,

Petrumregem

multis advenarum, qni pro eo pugnayerant, occisis, variis (additur in editio?xe priore, cum conjuge sua

Ovonem quemdam reg-emsibiconstituentes, Petrum reg*em suum occidere moliuntur: gui vix fug*a lamarchionem nostrum Adelbertum, maritum, profug-us venit, iudeque ad regem Ileinricum veniens, pedibusque ejusprovolutus, veniam etgratiam imploravit et impetravit. IL/r rcrisimiliter facta strnt <vstivo te?npore a?ini loil, aut forte etia?n sub finemanni. Thurocpsus, primo ad
sororis suas

postremo oculisprivantetin quem(eadem) conjuge sua alendum deputant (alias deportant;J multis etiam per idem tempus peregrinis inibi exspoliatis, exsulatis atque necatis. H<vc ipsa estepocha martyrii S. Gerardi, qui
inj.uriisaffectum,

dam locumj cnm

sub initium illius seditionis fuit occisus, quodperfidi,

quiAndream

in

Hungaria?n vocavera?xt,

ido-

lolatriam reducere velle?it, et episcopos aliosque ecdesiasticos, quotquot poterant, de medio tolle- E
rent, connivente aut dissimulante

Andrea, qui

vi-

zius in Chro?iica cap. 36 asserit, Petrum fuisse expulsum anno reg-ni sui tertio, qui comptebatur

debat, sibi quoque metue?idu?nesse, si fortiterse oppo?ieret, prmsertim cum frater ejus Leventa ritibus gentilitiis esset addictus. hiter principium
illius
nicV,

post xv Augusti an?xi 1011

docetque collectum

fuisse Hu?tgaroru?n exercitum ab Aba sive Ovo?xe. Itaque a?i?to 1 041 Pet?'ii?n co?nprehende?"e aut

tumultus, qui ortus est circa cqnfinia Poloubi co?ispi? antes Hungari Andream excepey

occidere studuit Ovo, coque fuga elapso, corona??i accipcre voluit; prius ta?ne?i addictos Petro sibi-

rimt, et mortem S. Gerardi, forte ?xo?i ?iisi octo aut decem dies fuerunt intermedii, ut conspiratio vi-

que contrarios de medio tollere. Ce?'te c<vdesp?'imarioru??i te?npore Quadragesi?n<v diountur peract<v, secutaque Paschaii tempot^e coronatio. Hrc igitur videntur specta?*e adannum 1042.
sidrjuncoro
itlitio, f(

28 Ilacposita chronotaxi, ?'ecte explieatur p?\v-

prxdictio S.

Gerardi
swtt anni

m%

qui pro?\untiavit Ovoni, tertio anno excita?idu?n gtadium, quo reg?iu?)i et vitam perderet. Quo id factum sit temporeet ?nodo, exjionit laudatus He?*?na?mits ad annum 1044, ita Ovo rex, cum jusjurandum pactumque scribe?is
dictio S. Gerardi,
:

fregisset, Heinricus rex (Ge?'ma?ii<v)

vis copiis

eum

perpar-

Pannonias

petiit

quem Ovo,

qui

ma-

ximinu paraverat excrcitum, in tantum despexit, ut eum, quasi facile occidendum seu capiendum, provinciam ingTedi sineret. Sed Ileinricus parte copiarum Rabam fluvium festine, in divino confisus auxilio, transvadavit,

deatur erupisse mense Septembri, et S. Gerardus cum pluribus occisus die xxiv ejusdem mensis. 25 Baronius et Inchofer fatentur quidem, Andream an?xo 1046 ab Hungaris vocatum, hosque eodem anno studuisse fidem Catholicam ab?'ogare in Hungaria; martyrium tamen S. Gerardi figunt anno sequenti, ob relatam in Vita S. Gerardi de martyrio suo p?\vdictio?iem, quiv impleta dicitur, uno lustro evoluto secundoque inchoante. Verum meo quidemjudicio ex hac prsedictione nihil haberipotestpro tempore martyrii, cum solum referatur occasione alterius de interitu regis Ovonis, neque dicatur, eodem tempore vaticinatum fuisse Sanctum de suo martyrio et de Ovonis interitu. Credamus tamen, ut ilii existimarunt, utrumque a Sancto fuisse prsedictum tempore Paschali anm'1042,- necesse
?io?%

sed lOli;/,.

tfendum.

pugnam, cunctis

militi-

erit

mortem Sanctieade

caw-

buspassim festinantibus, iniit, etinprimacongressione innumerabilem Ung-ariorura exercitum fug*avit et postravit; et paucissimis suorum amissis
,

sa i?i 1048

annum 1047 differre, midto minus in annum cum Mabillonio, qui inter prsedictionem et

martyrium sex annos et

terpo?iit.

ipsemet fortissime pug-nans gdoriosissimam victoriam adeptus est iii Nonas Julii. Mox addit fugam Ovonis, et restitutionem Pelri in regnum. Etpost

pauca

Nec multo post idem Ovo, a Petro rcge deprehensus, scelerum suorum pcenas capite ple:

nus persolvit. Clarum est. h<vc contigisse tertio anno a Paschate onnt 104, eoque figendam coronationem Ovo?iis et pr<vdictionem S. Gerardi. Qufirfxs rero currebat annus secundum ch?'onotaxim Pagii, qui ?io?i debuit ad htvc oculos claudere, necsic
tri,

fere tot menses gratis i?xEtenim, etia?nsi lustrwm, <vque acolympias, in Lexicis passim exponatur quinqucnnium, tamen quatuor tantum a?i?ios completos plerumque significat, ita ut, quinto anno et primum lustrum compleatur, et simitt inchoetur alterum, Itaque, sicredamus prsedictionem factam i?i Paschate a?i?ii 1042, completa est a?mo 1046, quando currebat secundum a prxdictione lustrum, sive annus quintus. Si subinde lustrum pro quinque

Baronhon corrigere

in cjectione

Pe-

ut ipse in alium
l

errorem de coronatione Ovo-

nis incideret.
Martyrium
Sancti
(dtiio
11011
l :.

annis completis fuerit sumptum, utcontendit Pitiscus i?i Dictionario Antiquitatum Romanarum, hoc certe perpetuum no?i est; nec i?iveni idtum locum ab eo adductmn, quem aliter expticai-e nequea?n. Ceterum nutla ratione mortem S. Gerardi in annum 10 17 differendam esse, liquet ex laudato

Restat inquirendus annus, quo S. Gerardus

1017,

ad aHernam vitam transivit.De martyriidieconstat, cwn festivitas ejus sub S. Laglorioso martyrio
dislao rege fixa sit xx:v Septe?nbris.

vero 10l"( statuunt Baronius et hichofer; Pagius annum 1046 Mabillouius. qui solam S. Gerardi Vitam consiHerasse videtur elegit annum 104S
,

Annum

Hermanno, qui ad annu?n\01<l docet, crebroslegatos supplices ad Henricum imperatorem fuisse

missos, quidocebant, prsecipuos sceleru??i auctoresjam tum fuisse punitos. 26 Priusquam locum martyrii accuratius cx~

ponamus,

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS.

719
|.1MI
i s.

A ponamus,
llun-

lubet audire scriptores, qui prolixius

Pe; rt iJ

regei

omt**<l

ueec '

desiasticot ~ consp' ra
hunt-

de cjus occasione egerunt, quam agatur in Vita, Thwoczius in Chronica Hungarorum cap. 39 fuse agit de conspiratione Hungarorum contraPetrum regem,etde impio magnatum quorumdam conatu ad fidem Catholicam penitus abolendam. Hoc consilium impii Andreee tantum indicarunt, postquam in Hungariam pervenerat cum fratre Leventa, et in illorum eratpotestate. Duximpiorum dicebatur V atha , qui alios inpartes suas traxerat, Andreamque, sive timore, sive regnandi desiderio

Alba Regali sine transitu Danubii. In eo quidem ille errat, eoque errore ostendit, Chanadio potius profectum fuisse S. Gerardum, ut habet Viia. Attamen aut prope Pesthum aut in ipsa civitate Thuroczius S. Gerardum occisum credidit. Inchofer in Annalibus ad annum 1047 ejusdem videtur
sententise,

cum scribat Pesthi seputtum, et ante occisuyn dicat, ubi ad Danubium traji-cturus pervenit. Hic autem martyriilocusadDanubium prope Pesthum recte congruit cum Vita. cum ratio itineris secundum tabulas geograpliicas videatur

fractum, dissimulare cogebat. Primus eorum impetus contra prsefectos Petri et contra omnes ecclesiasticos fuit directus. Petrus, intellecta con-

exigere, ut infra Pesthum,aut Pesthi,Danubium transeat, si quis Chanadio Albam Regatem proficiscitur.

spiratione, voluit

Albam R&galemse
et

recipere; sed

fuisse prtvcipitatum.

prseventus est a rebellibus

exclusus. S.Gerardus

secundum Vitam

voluit similiter

Albam Regalem

proficisci ; sed occisus est in itinere. Thuroczius laudatus, Dec. 2 lib. pag. 196 ait, S. Gerardura cum

tribus aliis episcopis Alba Regali discessisse, ut B Andrese et Leventev obviam proficiscerentur.BonfiniusDec. 2 lib. 2 pag. 106 similiier tres alios epi-

S.

Geranlus

scopos S Gerardo adjungit ,eosque simid novis ducibus occurrere voluisse scribit; sed non dicit, unde illi venirent. Verum, cum IViuroczius Bonfiniusque non raro in rerum adjunctis a veritate aberrent; Vitam S. Gerardi unice sequendam existimo. Quee enim in ea narrantur, de se quoque magis sunt verisimilia. 27 Quapropter dicendum, S. Gerardura Chanadio sive Canadio, urbe sua episcopali, discessisse Albam Regalem. Non alia autem ratio illius iti-

Addit T/iuroczius, de monte Kelenfeld Quod etiam legitur apud Longinum inHistoria Potonica ad annum 1048, sed Kierenfeludt scribitur. Inchofer ait, fortasse rectius dici Kelemfolde. At non exponit, ubisitus sit ille mons, et an illum noverit Mihi pnecipi~ tatio illa ex monte fictitia videtur, cum Vita solum habeat, ex plaustro subverso humi projectum fuisse, ac deinde tancea percussum. Ex dictis autem colligo, occisum cssc Sanchmi ad Danubium aut prope Peslhwn, aut certe intra Pesthum et Cotociam. Longe aberravit vir quidam eruditus, dum eum ad Albam-Reg^Iem occisum scripsit. Ceterum Thuroczius et Bonfinius varia adjungunt ad Vitamde iis,qucemartyrium
.

Albitm JletfdleM proficitcent,

przecesserunt aui comitata sunt. Verum cum pieraque non admodum sint probabilia, breviusea discutiam in Annotatis ad Vitam.
t

neris fuisse videtur, quam quod voluerit in tutiorem locumse recipere, intellecta conjuratorumin
ecclesiasticos seeviiia Forte etiam inteliexerat aut

III.

Posthuma Sancti

gloria ex

recepturum Petrum regem, qui re ipsa id facere voluit. Secundo alios episcopos fuisse in comitatu Gerardi, Vita non habet; sed magis contrarium insinuat, dum dicitur, Eodem
conjiciebat, eo se

corporis translationibus,

canoni-

zatione, cultu, miraculis, etc.

strages Christiauorum facta est; nam duo pontifices multique viri Relig-iosi interempti sunt. Neque enim hi siraul interempti dicuntur,
die

maxima

De

Sancti sepultura nihit habet Vita,nisipO- Ccr^

sanctissinice

quando primus conjuratorum furor undique in omnes Sccviebat. Tpse Thuroczius cap. 40 variam quatuor episcoporum, quos conjunxit, sortem enarrando satis ostendit, non esse verisimile, illos omnes fuissesimul in itinere, uti et Bonfinius illi consentiens. Nam Buldum dicunt lapidibus obrutum, nec locum assignant. Beztritura et Benetham aiunt trajecisse fluvium et sic Pesihum venisse ubi Beztritus ita fuerit mdneratus, ut tertia die secundum Thuroczium,
sed eodem
die, videlicet
t
:

scpultum fuisse in ecclesia ^T"'"'sed vita Wionis for$mi amM cap, 20 inPesth adjungit. Inchofer ad annum 1047 transhtum de sepultura S. Gerardi ita scribit Altero a marstridie a Catholicis

Dei

Gemtncis

Pesthum delatus, in ecclesia Dei Genitricis honorifice, quantum in ea rerum perturbatione lityrio die
cuit, depositus est.

civitatem episcopalem

Prima corporis trayislatio ad qux Moriscna sedes in p

;

Vita vocatur, facta dicitur post multos dies, et consentiente Andrea rege. De ipso iranslationis

anno ex his

aut postero die secundum Bonfiniun\ moreretur; per Andream rec Benethavero impiorum manibus gem liberatus asseritur. Zonuk comes,quem iidem quatuor episcopis adjungunt, in ipso fluminis
perspicio, cur

habemus. At constat, rcligionem ab Andrea rege, postquam pacificam Catholicam regni j^ossessionem et coronam adeptus erat,
nihil

publico edicto et severis tegibus fuisse rcstitutam. Leges has recitat Peterfius inConciliis Hun-

garuvpag.

transitu gladio occisus dicitur. omnes non fuissent a sicariis circumdati et simul occisi, si una obviam novo regi

At nequaquam

num

mxlviii.

14; dicitque latas in comitiis circa auForte fucrint lal.c eartnmtiuiiis

proficiscebantur. Itaque magis existimo, S.Gerar-

cum tres episcopi, post primum illum tusuperstites, AndreiC coronam regiam imposuisse dicantur, idque non facturi fuisse vitempore,

multum

dum

fuisse sotum

cum

aliquot clericis aut

mona-

'II

1/()!EW

ptoptDanu
/nr.

chis,atqueAlbamRegaleniproficiscivotuisse,dum ab impiis occisus est in itinere prope Danubium, quem transmittere oportebat utAlbam veniret. 28 De loco martyrii Vita sotum habet, occisum esse, cum pergeret ad Panuhium. Thuroczius
,

deantur, nisi promisisset Catholicm fidei defensionem. Coronationem anno 1017 peractam scmbunt Thuroczius cap. 42 et Bonfinius pag. 197, eaque epocha ex chronoiaxi nostra admodum verisimitis et quasi certa videtur. Bonfinius vero
leges Andreic
rardi

cap. 40

ait, Gerardum cum Sociis ivisse ad portura Dauubii in Pesth. Poterat sane S. Gerardus Chanadio Pesthum iter dirigere, ut ibi Danubium transiret, atque ulterius Albam Regalem profici* sceretur. At scriptor ille mox adjungit Cum;

pro fide Catholica mox subjungit. Quapropter eodem anno aut iequenti corpus S.Ge-

Chanadium

fuisse

translatuat

c.cistimo;

que ad praedictum portum (Pesthum civitatem) venissent etc., acsi

prxsertim cum facta videatur translatio, antequam novus Chanadii esset episcopus. Translatio enim pelita dicitur a procuratore S. Gerardi, eoque curante peracta, non ab episcopo Chanadiensi.

Pesthum venire potuissent ex Septembris Tomus VI.

95

30 Qt!<v

7 20

DE

S.

GERARDO EPISCOPO MART

anno
cap. 22 figit canonizationem S. Gerardi eam in Vita fabutosa, quam prse ocutis habuit, poni anno 1068

30 Qiuv hisce contraria habet Vita fabulosa apttd Wionem cap. 21 et 22, nullam merentur atCTim Iftpide, tentionem, dum septem annis in primo sepulcro mtigangumB jacuisse dicitur, dum Maurus episcopus et PhiStincti erat tinctus, iippus abbas translationi assistentes indicuntitr,
AVCTORI
J. S.

33

Wion

1078, aitque in Annotatis,

illius VitcT

Verum

auctoritas nutla

hic rejecta a

Wione ex epocha
est

est, recteque S. Ladistai, qui

ffmtffarfa
<lie

et abbas canonicique de loco futurze seputtune contendentes Quve adduntur miracula plurima, neque nihilo magis huc transferenda censeo enim Vita meminit vel generatim de ullis miraculis in translatione illa factis, excepta corporis incorruptione sed solum de gratiis deinde Cha.

regnum adeptus

anno 1077; opinio quoque Wionis, qui secundo Ladislai anno canonizationemponit, nonsatisprobabitis est, cum repugnent rationes in S. Stephano a me attatse. ln synodo Szabolchensi, qiuv habitaest tempore S.Ladislai

"iv

fc,

plem&n

apud Peterfium pag.

nadii obtentis. Quare nullum ex itlis huc transferendum ccnseo. Scriptores Hungarici memorant

34, inter festa preecipua quibus abstinendum erat ab operibus, recensetur S. Gerhardi episcopi festivitas, eaque locatur inter
S. Matthaei et S.

etiam translationem lapidis, in quem sanguis S. Gerardi effusus est sed non sine adjunctis fabellis, quantum videtur. Lapidem aliquem Sancti
;

Michaelis festa, ut dubitandum

sanguine fuisse tinctum, dum ille occisus est, illumque lapidem una cum corpore fuisse in sepulcro depositum ac deinde translatum, omnino verisimile est et credibile, preesertim cum sicarii Sanctum lapidibus obruere primum tentaverint. Hoc itaque negare nolim, cum facile omitti potuetjiiiqueid-

quin ponatur xxiv Septembris, etiamsi atiasdies non exprimaXur. Circa idem tempusverisimiiiter exstructum est sacellum S. Gerardi in loco martyrii, de quo ita Thuroczius cap. 40: Nunc in eodem loco, ubi contritum est caput ejus, in honore B. Gerardi martyris ecclesia sub monteapsit,

non

paret fabricata.

circosimul

cumcorpore
ChanuiliHut
tiaiislaiun

vitktur.

a Biographo. At lapidem illum fabellis quoque exornasse videtur popidaris traditio. Nam Bonfinius pag 190 de eo sic habet Lapis sancti Viri sang-uine fcedatus nulla Danubii inundatione dilui potuitj quamvis annis cireiter septem ibi permanserit, donec ejus a sacerdotibus lectfe reliquice, in sacellumrit

Sl

34 Memoria S. Gerardi Fastis recentioribus ad xxiv Septembris, quo festivitatem ejus fixam d memaria mrih dixi, insertam reperimus. In codice Usuai dino Nirli/roloHagenoyensi, qui conscriptus est anno 1412, ad hunc diem italegitur: In Ung-aria, iancti Gerhardi E
ffiis,

que Chanadini sunt reconditaB, lapis in altaris sutestimonium collocatus. Thuroczius cap. 40 ita scribit: Danubius ssepe redundans super molem lapidis, in quo contritum est caput S.Gerardi,non potuit sanguinemdiluereperseptem annos, donec recollectus est a sacerdotibus et lapis ille uunc est Chanadini in superficie sui altaris. Hsec etiam leguntur apud Wionem cap. 20, et
perficie in rei
:

et martyris. Hinc S. Gerardum suis Usuardi editionibus inseruerunt Betinus, Grevenus et Molanus iisdem fere verbis. Addit tamen Grevenus Qui secundum Catalogum (Petri de

episcopi

.*

apud Inchoferum ad annum 101-7. Verum, cum marlyrum sanguis una cum corpore colligi stitdiose soleat ab iis, qui curam suscipiunt martyres sepeliendi, crediderim dictum lapidem una

cum corpore

in sepidcro fuisse depositum,

cum

eo translatum, ac

tandem in corporis elevatione

(mox referenda)

fuisse in altari positum. Certe illum septennio mansisse in loco martyrii, nequa-

Etenim vel cognitus erat, ut Gerardi sanguine tinctus; vel non erat Jtotus, ut talis, Si ignotus erat, quomodo postea innotuit? Sieratcognitus, qua ratione factumdiest credibite.

quam

Natalibus aberrantis) passus est vn Kalend. Martii. Auctor Ms. Ftorarii Sanctorum S. Gerardum celebrat non sine erroribus hoc modo Iu Ungaria, in urbe Bonda (Budam vult dicere,) S. Gerardi episcopi et martyris^quiinbig^a positus, etde altissimo monteprascipitatus, martyrium complevit anno salutis mxl. Aberrat auctor utcumque in loco, in tempore, in modo martyrii; sed htec jam ante disputata sunt. Brevius ad eumdem diem S. Gerardum cetebrant Gatesinius, Canisius et Maurolycus. De eodem S. Gerardo meminit Martyrologium Ms. Trevirense S. Martini, quod omnibus prcvdictis vetustius videhtr, sed sine loco martyrii. Annuntiatio S. Gerardi in Martyrologio Romano subinde nonnihil mutata est, variaqite legitur in variis editionibits nam hsec verba, fa:
.*

lapis

S.

milia Sngredorurn, adjuncta leguntur in aliquot editionibus seculi xvn, non tamen in omnibus

Canonizatione facta,

vorpuseleva-

cum circa
1083
;

cemus, ut septem annis a nemine fuerit ablatus; maxime si nec Danubii exundatione nec imbribus umquam sanguis abtui potuit? Non ausim ego tam male de Hungarorum religione suspicari, ut credam, lapidem, gloriosi Martyris sanguine venerandum, adeo fuisse negtectum. 32 Qusc hactenus dicta sunt de S. Gerardi transtatione, non important publicum Sancti cidtum, cum ea vice non fuerit translatus ut Sanctus, sed ut episcopus et vir venerabitis ad ecclesiam propriam. Post iltam translationem ccepit beneficia gratiasquesuopatrocinioclientibussuisprcvstare uthabet Vita, tamen non evidenter, quianonhonorabatur cuttu publico, sed solum privata quorumdam pietate. Cultus Sancti pubiicus tempore S. Ladistai regis i?ichoatus est, ut testatur Vita, corpusque S. Gerardi eodem tempore solemniter
fuit elevatum.

editione hujits seculi, viderepotui. Videntur illa verba fuisse elogio addita, post Vitam a Wione compositam editamque sed ritrsum deinde omissa propter incertas illius de Sancti familia opinionis
iltius seculi,

et in nuila

quamquidem ego

rationes. Daboitaqxte elogium,prout in plerisque editionibus legitur, et nominatim in postrema,

qucB facta est cura sanctissimi Domini nostri Benedicti XIV quee sic habet In Pannonia sancti Gerardi episcopi et martyris, Hungarorum apo,

stoli

nuncupati, patricii Veneti, qui primus patriam

nobili martyrio illustravit. nasticis,

In Martyroiogiis moGerardi

qux laudatus Poniifex post Romanum

imprimenda curavit, ejusdem quoque memoria eodem die legitur, nimirum

Formatem tunc

in Benedictino, in Cisterciensi et in Carmetitano.Venetiis S. Gerardus eodem die colitur Officio, quod anno 1678 asacra Rituum Congregatione appro-

S.

Gerardi factam

batum

est.
ei

fuisse canonizationem, uti et S. Stephani regis et S. Emerici ejus fdii,pluribus probare conatus

35 Benedictini Martyrologi S. Gerardum, utsui

nomnw
(

sum ad
etiam

Septembns

in

S.

Stephano

38,

ubi

37 ostendi,

1083. Causa tamen citius inchoari potuit, ibique ad aliquot prot7*ahi.

dam

elevationem corporum figen-

esse circa

annum

Romee
annos

Ordinis alumnum, certatim annuntiarunt, abbatem tamen non fecerunt, ut ipsi non videantur probasse Vitam a Wione editam. Menardus sic habet In Pannonia, S. Gerardi episcopi Chanodiensis et martyris qui ab infidelibus lapidibus ob:
;

tim Benedtctinis

ta;

rutus,

DIE VIGESIMA QUARTA SEFTEMBIUS

rutus, et lancea perfossus,

721

tandem

capitis contusio-

siivitas

xxin

Februarii celebrata fuisset,

dum

ne martyrium implevit. Rectius lancese adscriberetur finis martyrii. Dorganius his utitur verbis S. Gerardi episcopi et martyris, et Ilungarorum in
:

scribebat. Prceterea

Pannoniaapostoli, qui multa prseclara instituit in

honorem beatissima? Virginis. Wion ipse in Ligno Vitte, impresso duobus annisante VitamS. GerarGerardum di, ad hunc diem tali solum elogio S.
annuntiat
In Pannonia, passio sancti Gerardi episcopi Canadiensis et martyris, qui ab infidclibus lapidibus obrutus, et lancea perfossus, tandem capitis
:

martyrium complevit. In Annotatis prolixe enumerat documenta, quibus deinde usus est ad Vitam edendam; Sanctumque quidem facit ex clarissima familia patritia de Secretis, utiet monachum S. Georg*ii Majoris, non tamen abbatem sednovellam hanc opinionem refutat his verbis Petrusa Bugiano in Uistoria sua monastica... euiu abbatem S. Georgii Majoris Venetiarum facit; sed. hallucinatum cum fuisse existimo. De monachatu
contusione
:

Muranenses ipsi ridentur olim ad xxiii Februarii non translationem, sod natalem S. Gerardi celebrasse. Nara antiquum Muranensium Officium Ms.,quodedidit Corneliusin Ecclesiis Torcetlanis part. %pag. 73 hoc tituto insignitur Die x\m Februarii in S. Gcrardi epUcopl et martyris festo. In ipso autem Officio nulla fit mentio de translatione, sedprwcipua S. Gerard gesta lectionibus inserta sunt. Itaque natatem seu passionem S. Gerardi ilta die olim ceiebrarunt Muranenses, fortequod Petrus de Natalibus xxm Februarii defunctum scripserit. Observat ctiam Peterfius in Annotatis ad concitia Uungarkc pag. 34, in Kalendario Breviarii antiqui bibliothecse Budensis festumS. Gcrardi Mart. Ep. notari\xi\
:
i

Februarii. Forte

legendum

erit

xxm

1'cbruarii,

cum xxiv sit festum

S. Matthise.

Ex dictis colligo,

quidem

in

eodcm monasterio

constat, ut etiam au-

incertum esse, an sit translatlo Muranensis, an alia qusepiam vetustior, quse occasion*ni <lc>ht festivitas xxin Februarii celebratse.
3S

ctor est Nicolaus Dog-lion in Historia Ilung-arise, sed

Porro cum nulla

iltius translationis repe-

L(m Murnni esxe cre-

trarulatio

de abbatia Historia muta est. Idempostea aliis verB bis rursum insinuat, at vix capiam, quo postea modo improbabilem illam opinionem adoptare potuerit. Bucelinus in Menologio Benedictino S. Gerardum proiixo celebrat elogio, in quo nonnulla Wionis placita adoptavit. 30 Ad xxih Februarii in Przetermissis hsecapud
Gerardi episcopi Conadiensis in Hung-aria, inconfiniis Transsilvaniae, corporis ad Venetos, unde erat oriundus translatio hoc die celebratur a Maurolyco, Galesinio, Felicio, Gre-

riantur documenta, mirari non possumus, nihil dntur corcerti innotuisse de tempore, quo peracla est. Ma- puj ijnobillonius in observaiionibus Vit.r pr,rriis <le ca rutur (tmtrantfahtec scribit ex conjectura Corpus sacnim 11. Ge- ptll tionit rardi circaannum mcccc Venetias translatum est, ac E Murani iu ecclesia beatre Mariae, quae nunc S. Donatitulum pnefert, depositum fuit, ubi etiam nunc ti
,-

rrru
\x-in

nd
Ff-

nos observata sunt

S.

asservatur. Hehc translatio facta dicitur dic xxiii Februarii.

Unde hauriri potuerit Bucetinus, qum

Wi

bruarii,

veno, Canisio, Ferrario, tam in Catalog-o g-eneraItaliae, et in Martyrologiis li, quam Sanctorum

monasticis Wionis Dorganii, Menardi, Bucelini. Hcvc breviter Bollandus, ut hodie magis examinarentur omnia. Ex laudatis autem martyrologis Maurolycuset Felicius natalem potius annuntiare
,

Menologio suo ad xxiii Februarii de itla transla* tione scribit, sane non perspicio. Ait nimirum de Qui aureosarcophago in UngaS. Gerardo nostro ria, et magna populorum rcligione cultus, assiduis deinde Venetorum concivium precibus concessus,
:

magua pompa

ad

suum ccenobium

(S.

Georgii Ve-

rceto-itmjtraiisferendus, in S. Donati apud Muvnnum interim depositus, iis, qui uegotiumtranslationis urg-ebant, extinctis, dccretos pridem sibi et meritos honorcs...cxspectat. Ut hivc fidem obtinerent

videntur, quam translationem; Grevenus, Galesinius et Canisius dubitant, sitne passio an trans-

memoranda. At Ferrarius omnesque monastici clare memorant iranslationem, et quidem illam, qua Sancti corpus Venetias, seupolius Muranum pervenisse creditur.Wion ad memoralatio eo die

tum diem

sic habet

Venetiis apud

Muranum

(re-

"

ctius diceretur Murani apud Venetias) translatio martyris. In AnS. Gerardi, episcopi Canadiensis et ecclesiarum S. Donati notatis laudat Calendaria

apudprudentes, erant longe accuratius probanda, et non teviterasserenda. Malo sane ignorare, quomodoaut tempore S. Gerardi reliquix Muranum pemenerini, quam id genus assertis fidem^ prxbere. Si conjecturx sit locus, non alia mihi apparet verisimilior, quam ex Chanadiensi ecbarbaroclesia ablatas fuisse ob metum hostium

rum. Turci, qui seculo xvi Chanadium occupa* P

runt, Scvpe ante suis incursionibus occasionem dare potuerunt retiquias S. Gerardi ad tutiorem locum iransferendi. Idem diu ante fieri potuit metu Tartarorum. At, cum ipsi Muranenses ignorent,

deMurauo,
dit
:

et S. Georg-ii Majoris

Venetiarum. Advidere licuit

:

Translationis Ilistoriam

nondum

eccleaudivi tamen extare apud Canonicos praefatae eam laudavit in AnnosjgeS. Donati. At necpostea
tatis

ad Vitam

et

Janningus noster, quandoan-

quomodo aut quando corpus

rint, id ego rescire nequeo.

S.

Gerardi accepefere
ct 'I

no 1686 in insula Murano fuit, in Diario suo exstare translationis fot. 2G annotavit, nutlum
instrumentum; sed in media fere ecclesia ad latusdextrum ingredienti ecclesiam per portam principem, attare esse, sub quo S. Gerardi corpus dicitur conditum, et festum translationis ibidem celebrari xxm Februarii; natalem vero xxiv
,

39 Dubitari etiampotest,

utrum totum aut

fen
i')'

totum corpus possideant Muranenses, an solum

partes atiquas notabiles, qum de more rintvocaLv, ut magis erederem, si constaret,
rali

(oium

strvrtur
rcli<)H**

corpus/tte-

BB

libe- eo cunctssr
tlanbu* CCcletiis
lis :

Chanadiensiumautaliorum

Eungaromm do-

noreliquiasfuisscMurancnsibusconcessus. Quid*

Vtne-

Septembris.
tjiur

furlt
rst

37

Attamen dubitari poiest, an ob translationem

non

Mn

Muranensem Sanctus colatur die xxia

7-untnsis,

wl

anfi-

oitfor.

Februarii, corporis elevationem, et non magis ob Chanadii factam post canonizationem. Certe fevidetur, quam stivitas illius diei vctustior mihi

primam

quidde his sit, nonnullse ex servatis Murani aliis apud quoque ecclesiisfueruntcommunt r Nam inEcciesiis Venetis tom. Hpag. S(i, ubi Cornetium monasterio S. Georgii Majons, in quo
t
,

translatiocorporisadinsulamMuranensem.Nam dandi ait PasPetrus de Natatibus in fine elogii Martii. Ineo quidem est autem vti Calcndas sus sed non videtur in talem errat ut alias non raro
: :

agitur de professus oreS Gerardus Ordinem S. Benedicti ditur,recitanturlittercC,quaHesiantur non nullas Antonio Grimano, episcopo S. Gerardi reliquias ab Torceltano,incujus di<r<cst est Muranum, dona* Majons. fuisse abbati et monachis S. Georgii
t

tas

crrorem incidere potuisse,

nisi aliqua Sancti fe-

ecclesia paroRes dicitur peracta anno 1593 in prope Venetias chiali S. Donati, quae in Murano
sita

: :

722
trrom
J. S.

DE

S.

GERABDO EPISCOPO MART.

ham, possideret. Pervenitdenique ad partes PannoD
niae,

Dicitur quoque laudatus episcopus reliqmns extraxisse capsula plombea inclusas; easque abbati et monachis liberaliter dedisse. At non additur, quanta pars corporis capsa illa plumbea contineatur, qualisque aut quanta fuerit data. Laudatus Cornelius tom, 4 pag. 357 aliam reliquiarum S. Gerardi partem assignat in ecclesia
sita est.

quarum habenam tuuc Christi amicissinms

:

ste'

Veneta parochiali sanctissimx Trinitatis, ita scribens ln ea asservatur... os coxaB S. Gerardi Sagredi Cannadiensis episcopi etmartyris, qui in hac eadem paroecia (ut a nonnullis traditur) ortum habuit quod quidem venerandum os ex ejusdem sanctissimi Martyris corpore Muriani quiescente avulsum (in:

phanus c g-ubernabat quem Vir Dei humihs atque supplex adiit, cusamque sui ltineris aperiens, am- t7 "'DF le pliore dilectione * est ab eo receptus. Quem ubi rex "&*,* moribus atque disciplinarum documentis Christi bonum odorem fragrare intellexit, clam dimissis suis ""*"*,;. itineris comitibus, hunc solum invitum t/retinuit custodiamque adhibuit. Postquam Servus Domini sc solum inhserens *reperit; tumultum populi devil

tans, in

eadem regione heremum, quae

:

vulg-o Boele
<i

vocatur, petiit

ubi per septem annosjejuniis, ora-

tionum

exercitiis deditus, excepto

Mauro /'monacho

'

F r'<

Rfe.

rcns

tervenientibus familire Sagredae preeibus) ecelesiae

sanctissimsB Trinitatis oblatum fuit ex
tonii

solus habitavit.
3 Interim prtefatus rex Stephanus, ut robustisf
potteafit

munereAn-

Grimani Torcellani episcopi, atque ibidem ad aram ejusdem Martyris titulo insigmitam honorifice
collocatum. 40 Pragenses quoque nonnidlas sibi attribuunt 8. Gerardi reliquias.Etenim Pessina in Phosphoro

simus Josue, impietatem gentium g delevit, crudelesque paganorum mores superavit ac plurimo:

toorise

rum

nUi

aliz tdiit !oeit

corda ad recipienda sanctse fidei scminapraeparavit. Videns autem rex, regnura suum pacistranquillitatcm adeptum,

"'w

cyWna .

'''ensij.

tnscrt*.

Servum Domini ab heremo

Pragensipag. 518 ad xxiv Septembris ita habet S. Gerardi episcopi et martyris duo notabiliter magna ossa ex Hungaria allata (anno) mccciv. Hoc donum Pragensibus anno 1301 collatum dubitare B non sinit, quin nonnullaS. Gerardi ossaaliis quoque ecclesiis fuerint donata, priusqitam Mura* num pervenerint. Masinus in Bononia perlustrata ad xxiv Septembris affirmat, nonnullas S. Gerardi reliquias Jtaberi

revocavit, pontificialique infula decoratum, populo

suo praedieare destinavit. Cui superna pictas tancontulit, uteum omnesloci illiusincolae unice amarent, ct ut patrem colerent; et jam pater multorum, tanquam patriarcha Abraham, habe-

tam gratiam

retur. Crescentc vero fidelium numero eoclesias Deo per singrulas urbes fabricavit principalemautem ecclesiam in honorem sancti Georgii pretiosis,
:

Bononiw

in ecclesia

Fran-

ciscanorum Conventualium. Ceterum quo hoc tempore per totam Hungariam ritu cotatur S. Gerardus, discimus ex Missali Patronorum Hungarise,impresso TyrnaviseannoYlZhjincujus Calendario ad xxiv Septembris hmc teguntur S. Gerardi episcopi et martyris duplex. Sed ob festum B. M. V. de Mercede eadem die occurrens, in aliam diem proximam est transferendum, excepta dicecesi Chanadienslj per quam, ut Patronus principalis, obti:

simi Christi martyris ad littus Morisii h fluminis fundavit unde et Moriscenam sedem appellavit. Quara beatus rex Stephanus dotalibus muneribus
:

nobiliter ditavit.
!

Salvatoris venerabilem

In qua ecclesia ad honorem Matris Domitii aram erexit, ante quam thu:

Eximia
Smirtipjfftii

ribulum argenteum fixit cujus ministerio duos provectae aetatis homines adhibuit, qui jugiter ibi vig-ilarent, quatenus ne ad unam horam odor thymiamatis abesset. Singulis quoque sabbathis ibi-

in bentissi-

inain Dei

Mutvem

netritum duplicis primffi classis

cum

Octava.

dem cum novem

ptionis
coniis

lectionibus, sicut in die

Assum-

Domini, mag-nisque laudum praedevotionis sua^ officium complebat. Plus

Matris

VITA
Auctore anonymo suppare.

etiam misericordia? operam dabat. Caetcris autem

diebus, Matutinis atque Vesperis peractis, bis

cum
:

processione ad

eandem venire consueverat

quae

consuetudo adhuc perseverat. Porro laudibus sanctae Dei Genitricis se subdere tantae humilitatis obsequio noverat nam qualiscumque rcus, clam a
:

Ex

Ms. Corsendoncano,

collato

cum

editione Cracoviensi.

familiaribus sancti Viri edoctus, indulg-entiam per nomen Christi Matris i deprecabatur, audito nomine Matris Mariae h, Pater sanctus mox lachry-

SanetuB, patria
tU9,

Gaudia
(

quffi Christi

participibus dies hodierna

Vene~
K f)UP-

contulit, ex beati patris nostri Christique

marlucis

vitia /if imi-

tyris Gerardi mceritis fluxere.plic

enim hujus

mis perfundebatur et velut ipse esset reus, a reo veniam postulabat. Eilium quoque suum illum fore affirmabat, si eam recte Dei Genitricem crederet. Ipsius arbitrio ab Hung^arica generatione nomen Matris Christi non auditur, tantum Dorainica reso:

nachuii

lumen per Venetos parentes sortitus, Dei gratia praeveniente, a pueritia coepit Domino nostro Jesu Christo devotus existere; et Evangelicis

nat. Si vero auditur, statim flexis g-enibus, et de-

omniaparere.

Nam

Relig-ionis

documentis per habitum Puer a ac-

missis in terram capitibus, se inclinant : nam et Pannouia a suo sancto Stephano reg-e Eamilia san-

cepit, sinistramque primi parentis

viam declinans,

Deum creati callem incedens, regionis per inobedientiara derelicta;, scilicet paradisi, gaudiajam adolescensstuduitamare. Iginovi hominis secundum

Marije appellata est. laudanda Virorum prudentia! qui hanc maris Stellam attendendo cursum vitse suae dirig-ebant, quatenus respectu *
ct;e

' at.

mtiii"-

turdnmanimi sinceritate sanctam vitam duceret, placuit ci Dominicum visitare sepulchrum, quatenus Christum, propter nos eg-enum factum, inops et pauper sequcretur. 2 Egressus itaque de terra et de cognatione sua, tendebat ad Orientem, ubi Abraham dives ac pater b

exempli illius possent inter hujus soeculi fluctus remigantes, tanquam scylleam voraginem, volu-

se respce-

tum

ptatum desideria declinare, portumque

lutis attingere.. 5 Circa ecclesiastica vero ministeria

seternae saaliM uWtf108,

curam

ni-

mium

sollicitus agebat.

Nam

aestivo

tempore

va-

scula iu dorao Domini glacie plena ponebantur,

multarum gentium
i

factus

est;

quatenus et ipse

Crac.

IM

cum* Abrahse semine, in ncm peregrinationis suae

Christo

datam benedictio-

labore, ut credulus Abra-

vinum, quod poterat optimum ad Dominici Sanguinis confectionem reservabant *. Dicebat enim : Hoc, quod per fidem intus accipitur, hoc exterius suave invenitur. Noinveniri,

in quibus laguncula

i edif.

Crac. cou-

scvabanttn

oturno

: ;

DIE VIGESIMA QUABTA SBFFBMBBI8.

cturnodenique tempore, leprosum
in proprio lecto

requiescere faciens, acceptasecuri, ad silvam solus

pergebat fasciculis quoque lignorum propriis humeris pro castigatione sui corporis ablatis, servorumsibiservientiumlaboressaeperelevabat.Quando enim Homo Dei de loco ad locum proficiscebatur, non quolibet jumento, sed modico utebatur vebiculo, in quo sedens libros, quos ex Spiritus sancti
;

quc comitatu rex decoratus, ecclesiam ingreditur. imm. AtveroplenusSpiritu sancto beatus Pontifex, stola T*JJJ""* candida coopertus, pulpitum ascendit regemque renMI(f
: ,',

his verbis per intrepretcra interpidus alloquitur: futurumi*.

Observatio

sanct

Quadragesimae

peccatoribua

<*"'<

/,

jiilosia

gratia composuerat l, relegebat.Vestiinentis autem cilicinis atque ex pilis* arietum pellibus ssepe in-

duebatur.

m lra hnitaa
ef

humW-

Sicut saepe sanctis hominibus contigit , aliquando negligentia sui aurigss seu qualibet injuria
6
laesus,

m,

nem

levem iram incurrebat, ac protinus homiculpabilem flagellis aggravari ac duris vinculis prrecipiebat. Cujus jussioni ministri obtemperantes, sed paternitatis ejus dulcedinem non obliviscentes, secus viam, qua sanctus Pater erat
sibi

provenia, justis autem pro przemio COnstitua est. * Sed, quia tu, rex, eam in occisione tui gladii polluisti mihique nomen patris tulisti, eo quod meis dulcissimis natis carcam; nil bodie indulgenpro Christo meo hac die tiffl mereris. Verum qttia ventura tibi pronuntiabo. mori paratus sum Anno tertio gladius ultionis excitabitur in te, qui tibi regnum, fraude nequam * per vim acquisiquando tum, auferet, et vitam q. Cumque talia rcgisamici,
:

liberalibus

litteris imbuti innuebant intrepreti tacere

attoniti

mirarentur;
ira et

Episcopum ab
:

indignatione regis defendentes quibus interpres timens consensit. At verus Pastor inobedicntem
sibi

transiturus,

hominem reum ad stipitem alligabant ac signa plagarum in nudo dorso ejus gallinEe, seu cujuslibet animalis cruore depingebant. Atubi perveniens* Vir Dei, immemor crudelitatis suae, saltum ilico de plaustro dans, alligatum * properabat,

dicens

porvcmt
iul

interpretem perurgere atque compellere ccepit. Dettm time, rcgcm honora, paterna verba prode. Tandem interpres coactus Pastoris declaravit sententiam, regisque metum haud levem
:

tulit.

alliga-

tum

manus ac vincula, modo munera pollicebatur, siveniam B pedes osculabatur etmismcordiam ab liomine jam assumpto conseqni mereretur. Si tunchomo astaret, hunc Dei Virum pro tanta humilitate et simplicitate conver* sum, atque effectum illum puerum diceret, quem modo
stipitem, brachia,
:

10 Quae
ctis

omnia postquam completa sunt, cun-

marfyruun
quoquc tuum
t/iu attte

Pannoniensibus experimento cognitum est, T Servum Dei spiritum prophetice habuisse.\N am et idem genti raaximam seditionem venire praecinuit
r, in

prsdixit

sanchuci
'""

qua martyrii
,

sui

coronam minime

tacuit.

Xovo mrni

[|iiam

Salvator ad imitandum in medio Discipulorum statuit.

amor

solitu

dinis, vitx

austeritus,

7 Quamvis episcopalem dignitatem nimia prudentia gubernaret, tamen heremum non deseruit. Verum juxta urbes, ad quas prsedicare veniebat,

benignitas.

cullulam
in

sibi

silvarum secretiori loco construxerat

signo Catholicae tidei, insignite s humana prtidenutrum iste Sanctus corporalia tia; a me disce miracula, quae ^unt communia cum reprobis in aut cfficis visum, seu surdis audivita sua gesserit tum prastiterit quamvis et ex illis spiritualiter non defuisset. Nihil liorum a te requiret Deus. Labora per gratiam Spiritus sancti hujus Viri humili, ;
:

qua ligatus pernoctasse mnltasque passiones, quse soli Deo sunt cognitae, sustinuisse memoratur. Tempore quodam, dum pro cujusdam defensione ad eundem regem properaret, in ejusdem regione laboriosa m parte, qua apta usui pecudum
ubi circa mediam extat, Vir Dei hospitatus est dum manibus molam cirnoctem ancilla quaedam,
:

tatem atque pietatem possidere, et habebis partem

inrcgnoDei
est

Patris et Christi ejus.

Uno

lustro evo-

luto secundoque inchoante, prasdicta seditio exorta

regiam urbem Vir t. In qua, dum ad Albam Dei remearet, ad ecclesiam sancta^ Sabiniame u virginis et martyris hospitatus est, ubiccenantibus fratribusait Pratres etamici, cras ad ctenam Agni
:
:

cumferens, triticum contereret, duritiam sui laboris cantilena demulcebat. Ad quam Pater sanctus experp-efactus, accersito ministro, quid sit, inquiConfestim rit. Cui famulus, ut res erat, insinnat.
Pastor pius lachrymis perfunditur
:

Felix, inquit,

homo sub

alterius potestate

eonstituta,

quae sic

Dei vocamur absquc excusatione properemus pro Christoiuoriamur w. 11 Alteravero illucente die Pater sanctus Mis- pnponufe sam celebravit, Mensaeque Christi multitudinem tim, czdssac ltetus ad sibi coadhaireutein fecit participem unt Stncti X martyrium perrcxit. Qui ubi ad tfuinen Danubii.r
:
:

C dulce debitum servitium absque murmuratione impendit, cuinon minimum pondus pecuniae portare
jussit.
Mortuo
rtuit

S.

Stepftano

pulso

Petro reg"

8 Postquam beatus rex Stephanus totam Pannoniam ad veram Christi lucem convertit, eam sub patrocinio sanctae Dei Genitricis semperque Virginis

ecce magna turba populorum circuinlapidesque inPatrem, in plaustro sedenfunditur, tem, projiciunt: qui eum , Deo protegente, non signum tetigere. At contra 1'ater bcnedictionem ac
pcrrexit,

sanctae Crueis opponebat

ac

demum,
,

collis

equo-

rtgnum
uturparel

Ooo,

n
'

fn Ms.

ipseque in die Assumptionis intitulavit Matris Domini microcosmus solvens n, ad aeternam requiemassumptus est. Rex Petrus successit cui cum omnesPannoniae principes*fidem ac dilectionem
Mariee
:

rum retortis, plaustrum subvertunt Patremque humi projiciunt, ac magno impetu lapidare conantur. Tunc more protbomartyris prtescntibus y

[nincrps

mendose
i)

Osee.

&

conjurassent; unus ex iis, dejecto reg'e regalem cathedraminjurioseusurpavito.Quoreg-nante, sicut Propheta* ait, sanguis sanguinein tetigit, peccatum

Pannonite Martyr positis in tena genibus clamavit voce magna, dicens: Doraine Jesu Christe, statuas illis hoc peccatum, qui nesciunt, quid
,
,

ne

faciunt. Et

cum

dixisset

in pectore lancea per-

peccato adauctom est. Heu sanctis Quadragesimae diebus honestissimos sui consilii viros sudibus, ac palis, velut immunda animalia, interficere ausus locum est. Deinde ad Morisenam sedem,videlicet ad Pontificis, Paschalia Sacramenta celebraturus advenit.
9

die macussus, obdormivitiu Domino z. Kodem nam duo facta est xima strages Christianorum multique viri religiosi interempti sunt
:

pontifices

aa quorum numerum
legit.

ct

nomina

sola Dei scientia col-

12 Corpus
tyrii sui

quidcm sauctum dum in Ioco marjaccrct, nulla sorde commaculatum est

,

seiyullutv.

(ranifaCb,

Die vero Dominicse Resurrectionis, ut Pater ejusdem loci regio capiti diadema impositurus advenit,^, ab episcopis etprincipibus per honestisp reliqui ponedit, Crac simos viros invitatur * Quo renuente,
tifices

quod verosequenti die a Catholicis viris ad eccleest. Ea vesiam sanctai Dei Genitricis reconditum
fidelissimus sancti ro tempestate post multos dies
viri

procurator

regem Andream

adiit,

ut peregriimpetravit.

numutatur mendose

coronam

imponunt

magno

cleri

populi-

ni

atqtie hospitis Patris corpus rcddat, celer iter

'V
A.

VITA

S:

GERARDI EPISCOPI MART.

rardo fuisse composita, quae edita non sunt.Franciscus Sansovinus in Descriptione Urbis Venetse
lib.
di,

nomwo. impetravit.

bb

Qui ad sanctum corpus proveniens, tam nitidum lucidumque, acsi ipso die martyrium consummasset, invenerunt quod cum hymuis et canticis ad Morisenam sedein tulerunt bb, magna: :

Y&fol 227 dat breve etogium ItalicumS. Gerar:

ncrc men-

sulcvinis

post canoni

zttionem
rtcvatio.
*

Surius

in-

junclum

que reverentia sepelierunt ubi multa; gfratiae* Caemptas sunt, tamen non evidenter usatque pontificis que ad tempora Ladislai regis Laurentii, qui abeato Viro quintus accepit cathedram. 13 Praefati denique regis tempore a sanctae RomanzeEcclesise synodo inventum * est, ut corpora eorum,quiPannoniainfidei praedicatione rig-averunt, deberent summo houore venerari, et ea dignis sedibus collocari. Veniente quoque Sedis Apostolicae legato, factoque nobilium Pannonise conventu, sanctum corpus elevatum est, regis ac ducum humeris portantibus translatum,decenterque relocatum ubi promeritis tanti Patris superna g-ratiaper miraculorum exhibitionem largius coruscat. Praestante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit et gloriatur per omnia ssecula
tholicis viris
,
:

tanquam scriptores Veneti, Operumque ab eo compositorum titulos Latinos ita recenset De

laudibus beataa Virginis. liberunus Sermoues Quadrag-ensimales. liber primus. Homiliaa Solemnita-

tum totius anni. tiberprimus. Wion in Ligno Vitse lib. 5 cap. 46 hxc refert ex Sansovino additque: Quaeomnia Mss. exstare dicuntur apud Nicolaum
de Secretis, Bernardi filium, etpatricium Venetum.

At laudatus Sansovinus solum ait, Vitam. S. Gerardi exstare apudNicotaum de Secretis non item Opuscuta Mss. Itaque ignoro, an id aliundeWion
;

noverit.

Hic mendosum videtur Ms.,

et

magis

editio

Cracoviensis, ubipro laboriosa legitur sablorosa. Pro regioue legendum opinor reg-ionis, ut habet

saeculorum.

Amen.

ANNOTATA.
B
a Hic vitam monasticam, qu&e in Ms. utcumque insinuatur, sed minus certo, luculentius exprimere voluitSurius dum sic edidit Itaque et ipsum monastica: religionis habitum Puer accepit etc. Vocum mutationes, quee sensum non mutant, non observaboin Surio, ubi fere sunt perpetuse.
y
:

Surius, qui fugiens vocem ambiguam, posuit: In ejus regionis parte quadam. Forte scriptum fuerit, in ejusdem regionis laboriosa paret. n Mortem hac phrasi designat auctor, quodhomo, qui microcosmus sive parvus mundus esse dicitur solvatur separaiione animee a corpore. Obiit autem S. Stephanus anno 1038, die xv Au- E gusti, qua festum Virginis Assumptne celebratur. Successorem habuit Petrum, suum ex sorore nepotem, qui patrem non habebat Hungarum. De eo egi in S. Stephano 36, ubi ostendi, voluntate S. Stephani effectum, utpree ceteris Petrus coronam adipisceretur. Videtur S. Stephanus Petrum
,

b In editione antiqua pro ac pater, mendose

accipitur.

Ibidem Christianissimus rex Stephanus. Ducatum Hungariss adeplus est S. Stephanus anno 997, regiam coronam anno 1000.
c

quod ei conservationem fidei Catholiae magis conflderet, quam Hungaris et fortasse, quod Vazul fratris filius , sceleribus se regno indignum reddidisset. At Petrus postea
aliispraetulisse,
;
,

agebat S.Stephanus, ut operarios egregios haberet ad convertendos Hungaros. Non credided Ita

rim tamen, prorsus invitum mansisse dum, sed sancti regis desiderio tandem
se.

S.

Gerar-

acquievis-

Hcvc verisimititer contigisse circa initium

seculixi, dixi in

Commentario num. IQet

17.

e Alias Beel scribitur, ut

habet Surius. Consule

Commentarium num 18. f Maurus ille verisimiliter idem est, qui monachus fuit in monasterio S. Martini, et demum episcopus Quinque-ecclesiensis, de quo vide dicta ad 2 Septe^nbris in S. Stephano 24.
g*

odiosum se Hungaris fecit. o Ovo dicitur a Germanis, ad Hungaris Aba. quianno 1041 Petrum regno ejecii.At coronatus fuit in Paschaie anni 1042, ut probavi in Commentario num. 22 et 23. p Legendum hauddubie adveniat vel adveniret, ut habei Surius nam sic hians dictio redditur perfecta, ei sensus omnino eam lectionem postulat. Nolui tamen discedere a Ms. et editione Cracoviensi, in quibus legitur advenit, sed men:

dose.

Bailtetus in S. Stephano in

margine notat

At hi tam periculosa betta non videntur S.Stephanointulisse,sed solum pr&datores fuisse. De quibus loquatur, dixi in Commentario num.
Bessos.
17.

q Objurgationem Ovonis oboccisos proceres, et vaiicinium%. Gerardi de futuro ejus interitu, breviter persirinxit Bonfinius pag 191 uti et Longinus coi. 232. f r Non additur, an heec prsediciio, qucvoccasione
.

alterius refertur,
S.

eodem tempore enuntiata sita

Gerardo.

h Morisius flumen Marisus Straboni , Marus Hungar is Maros, et Germanis Merisch dictus, ex Transilvania fluit in Hungariam, ubi
,

Tacito,

percomitatum Chanadiensem decurrens, Chanadiumque alluens, demum Tibisco miscetur. Ab

hoc fluvio S. Gerardi episcopatus primum Morisenus, sed postea acivitate episcopaliCh&midiensis
dictus est.Est
civitas

autem Chanadium, alias Chonadium, etiamnum episcopalis adMorisium flumen

inter Lippam et Segedinum. De erectione episcopatusptura dixiin S. Stephano 27. i Vb^Christi omissa erat in apographo nostro, quam supptevi ex editione Cracoviensi: eamdem

etiam habet Surius. k Forte legendum est, Matris misericordiEe, ut habet editio Cracoviensis et Surius. Librarius

certeprovocecontractami$ericordiipotuitMaTi&
substitucre, ut ante
1

eum

s Tota heec periodus, in qua auctor per apostrophen alloquitur Cathoticimi lectorem, obscura est et ambigua. Videtur ex vaticiniis inferre velle, miracuia quoque, quibus beneficia corporibus prxstantur , non defuisse S. Gerardo. Insinuat deinde, de ejusmodi S. Gerardi miraculis senihil referre, quod Dcus non requirat a Christianis, ut miracxda faciant, sed ut Christianas virtutes exerceant.Hac decausadicit, miracula esse communia cum reprobis, sed idcm eodemjure deprophetia dicere potuerat, cum Matth. 7 f 22 eeque de prophetia, de ejectione dsemonum,etmiraculis dicat Chrisius Multi dicent mihi in illa die Domine, noune in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo dremonia ejecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimusPEttunc confiteborillis; Quia numquam novi vos. Hsec vera et certa sunt; neque
: :

Exhis

colligitur,

fecisse clare perspexi. nonnulta Opuscula a S. Ge-

tamen idcirco detrahendumest gloriteSanctorum qui multis ciaruerunt miraculis, uX faciie ostendi
jyotest*

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRIS

.

:v>
A. ftVOTTU*

potest.Suriusdictioncmdeditclariorem,italocum exprimens: Nolim ig-itur, quisquis es Christiana religioue initiatus, ex me humana prudentia nosse velis, num hic sanctus Vir in vita suamiracula, qua;

x De

loco

martyrii consule Commentarium

num.

28.

cum reprobis communia, ediderit, num ececis visum surdis auditum reformarit etc. Potest hsec etiam fuisse mens auctoris sed magis credo, eum ex dono prophetise inferre votuisse, non dubitandum esse de dono miraculorum. t De tempore hujus seditionis consule Commentarium num. 24 et 25. u S. SabinianEe legitur in Ms., et in editione Cracoviensi. Surius edidit S. Sabime, ut etiam habent Petrus de Natalibus, Bonfinius, Thuroczius, etpassim neoterici. Nequeo ea de causa edicere,
sunt
:

y Prpesentibus legitur in Ms. apographo. At editio Cracoviensis et Surius habent, primus, acsi primus martyr Pannonise diceretur S. Gerardus. Verum illud primus non invenitur etiam apud Petrum de Natalibus, nec in lectionibus Officii Veneti, quibushsec Actaprseluxerunt. Quaredubium est, utrum legendum prirnus Pannonioe Martyr,

an

praesentibus... clamavit.

Nihilaliud in csede Sancti patratum dicitur; nisi quod primum lapidibus obruere sedentem in
z

fueritne

S. Sabinianae,

an

ecclesia illadicata. Inchofer

sanctsc alicui Sabinse adannum 10 17 pag.

399 asserit, ecclesiam fuisse S. Sabinx matronse Romancc et martyris, de qua apud nos actum est Augusti. Vellem, clare probasset quse asseruit, et edixisset, ubi sita fucrit. Bonfinius et

ptaustro voluerint, mox plaustrum everterint Sanctum iterum lapidibus appetierint, ac tandem lancea pectus perforarint. Quse his adduntur apud Thuroczium et Bonfinium, nihili facienda sunt. Uterque scribit, Sanctum e curru dejectum, rursum bigis in montem fuisse subvectum, indeque in saxa prwcipitatum, domumquc cnput ejus
,

adW

in lapide fuisse contritum. Prior currus eversio his omnibus occasionem prsebere potuit sed im;

Thurocziusecclesiam S. Gyod, sed hujus quoque situm nullus assignat. v/ In Ms. apographo, moriaraini. At editio CraB coviensis et Surius, moriamur, quod melius cohseret

Sabime ponunt inpago

probabile
aa

est,

post dejectionem alia facta,

quam

habet Vita.

Hi

Beztritus et
et

Thuroczium

Buldus nominantur apud Bonfinium. At ilti non coluntur

cum

prsecedentibus. Porro in
et

illo

itinere

tres episcopos

Zonuchum comitem

S.

Gerardo

socios adjungunt Thuroczius et Bonfinius,etp7\vdictionem martyrii, quam in ccena enuntiatam habet Vita, illi ponunt in ipsa S. Sabinse ecclesia

martyres. bb De hac translatione, aliaque post canonizationem scquente, egi in Commentario 3 ubi
,

omnia sequentia satis exposita sunt.

ante Missam.
40.

Audiamus Thuroczium

cap. 39 et

audito (ait de adventu novi regis Andrese Peet conspirantium cum eo Hungarorum, quos sthum venisse dixerat) Gerardus, Beztritus, Buldi et Benctha episcopi, et Zouuck comes de civitate

Quo

ELOGIUM
Auctore Petro de Natalibus

Alba egressi sunt obviam Endre

et

ftd est, Andrese) Levcnte ducibus, ut eos honorifice susciperent. Cumque festinanter prsedicti episcopi ad locum

Ex
Gerardus

editione Vicenlina anni

venissent, qui dicitur Gyod, ibi in ecclesia

nse,

S.

Sabi-

1493.
episcopus et martyr, Venetiarum eiviDeo devotus, ecclesite fuit. Sed ad vitara artiorem sancti Marci canonicusa anhelans, religionishabitu suscepto ; dum ad sepulPannochrura Dominicum pergeret visitandum devenit; ubi a S. Stephano Christianissimo
tate oriundus, a pueritia
,

priusquam ad dominos

irent,

Missam audire

voluerunt. Beatus itaqueGerardusepiscopus, sacerdotalibus vestibus ad celebrandara Missain indutus, exhortationis genera locutus est eis, dicens Pra tres et eoepiscopi mei, et omnes alii fideles, qui
:

u
n

<>

//

adesKs; scitote nos hodie ad Dominum nostrum Jesura Christum cum corona martyrii in aetcraa gaudiaperventuros. Eg-o enim notum facio vobis arcanum Dei, quod mihi in hac nocte revelatum Jesum Chriest. Vidi enim Dominum nostrum

niam

Ungariaereg-e, qui
vit, retentus est:

eum servum
dimissisque
:

Christi esse cog-no-

sociis,

cum quibus

stum

in pluteo sanctissimffi Matris suae semper Virginis Mariae sedentem nobisque ad se vocatis
:

qui pergebat, ibidem raansit et in quodam eremo, solitariam vitam Bel vocatur, per annos septcm renitens, ad duxit. Post htec a rege, quaravis satis

de manu sua Corporis et Sanguinis sui Eucharistiam communicantem. Beneta vero episcopus

episcopatum promotus
bat.

est.

Qui per

civitates et ca-

stella Pannoni;e circuiens,

verbum Domini pnedica:

cum ad eum
Eucharistiam
:

accessisset

retraxit

ei

Christus

unde ipse hodie martyrii nostri privabitur. Post ha3C autem Vatus consortio Gerardus admonuit eos, ut confiterentur inter se peccatasua, etaudita Missa orationi incumbentes per martyrium et certa spe aeternse beatitudinis omnes communicaverunt. adipiscendum lsetificati, Eadem brevius habet Bonfinius. At certum est, multos in hisce errores esse, multaque verisimi;

Scdem autem suara juxta flumen Morisii flumiubi et nisstatuit, quam et Morisenam appellavit
in ecclesiara sancti martyris Georg-ii construxit, quod arjrenct ajtarc Dei Genitricis erexit aute qua cum thymiate perpetuo colloca:

toum thuribnlum
vit, et

litudini contraria. Etenim non est verisimile, talia facta esse in via, si Alba Regali Pesthum proficiscebantur, aut jejunos itineri se omnes uniet postea communicasse. Vita itaque

ibidem semper conservari decrevit. Beatam uudeetsiuguenim Dei Gcnitriccmdevotiuscoluit: novera lectioSabbati diebus Officium ejus cum lis quod usque nibus ibidem constituit celebrandum: Episcopatum quoque strenue priesens servatur.
in

diebus dig-ubernabat; sa^pius ad eremum aliquot officram deinde ad scdem suam rcdiens, vertcbat: etjugriter pn^dicaadrainistrabat:
sibi

dedisse

cesequenda, secundum quam S. Gerardus Albam Regalem cum aliquot comitibus suis profxcisce-

tioni vacabat.

martyrium, batur, ac vesperi prsedixit futurum mane ante iter sepiecum suis dispoad quod
suit.

injunctum Defuncto erg-o Stephauo rege succespnnPetrus. Cujus regnura cura unus ex sit ei rex nobiles occidisset, cipibus invasisset, et plurimos Morisenam ut ab episcopo Gerardo die Pavenit

coronationem schse coronaretur. Cujus

nedum

Sanctus

**G

VITA

S.

GERARDI EPISC. MART.

ctus facore recusavit; sed nec ipsi interesse voluit: quin potius eidem, ut regni invasori et proditori,
interfectionem ipsius post trienuium futuram praadixerit.Quod, utpraedixerat, evenit. Deindepostannos

LECTIONES
Officii antiqui ecclesiae

quinque,
tatus
in

cum ad Albam

civitatem pergeret; hospi-

apud ecclesiam S. Savinse, martyrium suum crastinum futurum praenunciavit: Sequenti die

Mu-

Missarum solenniis celebratis, cum esset juxta flumen Danubium, ab infidelibus captus, lapidari caepit. Dumque lapides in ipsum jacti in aera b penderent;

ranae.

lancea transverberatur,
fuit,

cum

plurimis

aliis

Christianis, gladioc- cassis, ibidem occubuit, ubi et

Ex

editione

Sed processu temporis inclitus rex Andreas d corpus Martyris transtulit Morisenam ; ubi et miraculis claret. Passus est vu Calen. Marsepultus
tii e.

CL part. 2

Viri Flaminii Cornelii

Eccl. Torcel.

Lect.

ANNOTATA.
a

i. Gerardus hujus lucis limen per Venetos parentes Sagredae a prosapiae sortitus, Dei gratia
J

ii.

praeveniente, a pueritia caepit Jcsu Christi devotus

"0nast, tfi
.

Canonicum fuisse
2,

S. Marci, quee est

prima-

existere, et Evangelicis
re.

docummtis per omnia

ae <fein<fci

pareSungall-

1}

Wion inAttestaubi observat ex Vita sua, habitum monasticum S. Benedieti a pueritia, nempe quinque annorum susceptum fuisse a S. Gerardo. Verum episcopus Equilinus antiquior est Vita illa, quam laudat Wion, et majorem in his fidem meretur t ut saltem minus sit improbabite, canonicum in pueritia vel adolescentia fuisse S. Gerardum,
ria Venetaeurbis basilica, negat tionibus fol.

Nara religionis habitum Puer accepit. Igitur dum animi sineeritate sanctnm vitam cluceret, placuit Dominicum visitare sepulchrum. Egressus de cognationesua, pervenit ad partes Panonias b, qua-

rum habenam tuncChristianissimus

g-ubernabat.
adiit,

Quem

rex Stephaous Vir Dei humilis atque supplex

lectione est

causamque sui itineris aperiens, ampliori diab eo receptus. Quem ubi rex moribus

quinque annorum monachum. Fateor tamen, nec mihi satis probabitem videri canonicatum Sancti, quia non habet auctorem ve~ tustiorem ; nam Petrus de Natalibus plus quam
setate

quam ab

atquedisciplinarum documentis

bonum

Christi odo-

rem emittentem

blande itineris sui comitibus, hunc solum invitum retinuit. Postea tumultum populi devitans, eremum petiit,

intellexisset, dimissis

tribus seculis post

mortem

S.

Gerardi scripsit.

At

perannos septem
tiis

jejuniis,

refutari non debuit per Vitam ipso posteriorem, et figmentis plenam. b Forte scriptum fuerit in aere. Verum hic au-

deditus, excepto

dictaminumque exerciMauro monacho, solus habitacpiscnpntut

cl pia (n ta

vit.

qui Vitam hactenus, (excepto solum canonicatu asserto) secutus erat, sui oblitus est et ptane
ctor,

exorbitat,

dum lapides ipsum non

tetigisse,

quam-

2 Lect. ii. Interim praefatus rex, ut robustissimus Josue, impietatem g-entium delevit, crudelesque pag-anorum mores superavit, ac plurimorum corda ad recipienda sanctje fidei seraina praeparavit: pace

gesla,

diu sedebat in curru, quod non adeo est mirabite ob perpetuam agitationem. Dum vero dejectus

lapidum ictibus verisimiliter contusus fuit; donec lancea mors fuerit accelerata.
erat, variis

data reg-ni, Servum Dei ab eremo convocat, pontificalique infula decoratum populo suo prsedicare destinavit. Cui superna pietas tantam gratiam contulit,

utomneseum

amarent, et ut patrem colerent, ac

c ta

Utrum

gladio,

an

alio

modo,

cassi fuerint, Vi-

jam pater multorum tanquam patriarcha Abrahara

haberetur. Crescente vero fidelium numero, eccleDei per sing-ulas urbes fabricavit. Principalem autera in honorem sancti martyris Georgii ad littus
sias

non
d

edicit.

Non videtur Andreas ipse auctor fuisse transC lationis; sed eam sotum permisisse.
Imopassus est Sanctus die xxiv Septembris. At ex illo errore colligitur, jam Petri tempore
e
S. Gerardi festivitatem fuisse xxiii Februarii, nisi forte illa verba ab editoribus fuerint addita. Ceterum moneo, lectores in dato elogio

Morisii fluminis fundavit,

appellavit,

unde

et

Morisenam sedem

quam beatus

rex Stephanus dotalibus

aliquam

muneribus nobiliter rem Virg-inis Mariae

arg-enteum
ffitatis

fixit

In qua aram ad honoquam turibulum cujus ministerio duos provectae

ditavit.

erexit, ante

omnes voces fuisse expressas sine diphtongis.

mam
iia

adhibuit viros, qui vig-ilarent jug-iter, ne ad unam horam odor thimiamatis deesset. Sing*ulis quoque Sabbatis ofiicium in honorem ejusdem Virginis, ut in die Assumptionis, devotissime complebat. Cseteris autem diebus, Matutinis atque Vespertinis peractis, bis cum processione ad eamdem venireconsueverat. Laudibus sancta3 Genitricis Dei se subdere tanta? humilitatis obsequio noverat, ut si quis reus a sancti Viri familiaribus edoctus, indulgentiam per nomen Matris Christi precabatur, profundebatur * Iacrymis, et velut ipse esset reus, vepostulabat, filiumque

perfunde-

recte Dei Genitricem sancto reg-e Stephano Panonia

suum illum fore, qui crederet. Qua devotione, a

sanctse-

batur

MariyeEamiprivaixSan
cti virlntfi-

appellata est. 3 Lect. iii. Circa

ecclesiastica

ram mmium agebat, nam vinum optimum, quod

poterat inveniri. ad Sacrificium reservabat, dicens, Aoc, quod per fidem intus accipitur, exterius au-

ministeria cu-

tem

, , ,

DIE VIGESIMA QUAKTA 8EPTEMBBIS.

727

A
leprosum

tem suave inveniatur. Nocturno tempore leprosam * in proprio lectulo requiescere faciens, ser*
ministerio intendebat. In itinere modico vehiculo utebatur, in quo libros, quos composuerat ex Spiritus sancti gratia, relegebat. Vestimentis autem cicilio hispidisque anetum * pellibus indue-

vorum

Domine fliia hoc peccatum, quia Et cum hoc dixisset, lannesciunt. quid faciunt obdorrnivit in Uomicea in pcctore percussus
Jesu, ne statuas
:

no. 6 Lect.
ligiosi
vi.

Eodem
est,

die

maxima

strages

Chri- *P ui

nieiain

stianorum facta

Quamvis episcopalem dig-nitatem nimiaprotamen eremum nunquam videntia gubernaret

batur.
,

deseruit,
cellulam

niebat

juxta urbes, ad quas prcedicare vecelulam * sibi silvarum secretiori loco

nam

construxerat, in qua pernoctaret, et multas passiones, quae soli

Deo sunt

CQgnitae, sustinuisse

memo-

ratur.
Cuustantia
t(

duo pontificcs, multique requorum numerus * et nomiua sola Deo * scientia colligit. Corpus ejus nulla sorde commaculatum est, quod sequenti die a Catholicis ad ccclesiam sanctae Dei Genitricis reconditum est. Cum quidam nefandus, in conviilludens vio sedens pilos ex marsupio traheret beato Viro, ad convivas diccret, hi sunt pili illius
intcrempti sunt
,
,

J*^*
*

niJ

ivi

Ubertas

coelis
c,

episcopalis,

vcUkinium

4 Leot. iv. Stepliano ad reternam requiem in sumpto, rex Petrus successit; quo regnante sanguis sanguinem tetig-it. Nam Quatragesimse

barbse rasse, qui nos evertere a patcrnis traditio-

sanctis diebus Uonestissimos sui concilii viros supalis

nibus existimabat, protinus a diabolo arreptus carnem propriis dcntibus mordens, vitam finivit g. Martyrizatus cst bcatus Gerardus episcopus

dibus,ac pallis* velut iramuuda animalia interficere

aiivemat

Deinde ad Morisenam videlicet sedcm beati Pontiiicis Paschalia sacramenta celebraturus, advenit. Die vero Dominicoe liesurrectionis,ut Pater ejusdem loci capiti diadema impositurus advenit*
ausus
est.
,

anno Domini millesimo centesimoscvagesimonono h, octavo Kalcnd Octobris. Post beatum Thomam martyrem Cantuariensem episeopum, qui illo tempore
fuit.

y,

ab episcopis,
i,

et

principalibus per

honestissimos

ANNOTATA.
a

nuriil.f

viros invitatur.

Quo tenuere *, reliqui pontifices coronam imponunt magno cleri populique comita:

Ex hac assertione

cle

prosapia Sagreda,

cotti-

dccoralus

tu rex decoratur * ecclesiam ing*reditur. At plcnus Spiritu sancto Pontifex, stola caudida coopcrtus pulpitum ascendit, et intrepidus alloquitur Obser,
:

go,lectiones has fuisse compositas

postPetrum de

vatio sanctae Quatragesimse peccatoribus pro venia,

justispro praemio constituta est; sed quia tu, rex, eam in occasione tui gladii pollui^ti, mihique no-

men

Patris abstulisti

co quod meis dulcissimis

Natalibus, qui de ea silet. b Panoniae pro Pannonine qualia ortographia* menda crebra sunt ia ittis tectio/iihas. At satis erit illa ad marginem deinceps corrigere. cHicauctor, qui lecliones ex Vita contraant omisit asurpationem Ovonis, qui regnum Petro
: t

natis caream, nil hodie indulgentise mcereris.Verum

quia pro Christo meo hodie mori paratus sum, ventura tibi pronuntiabo. Anno tertio g-ladius ultionis
excitabitur in
te,

eripuit,eaqueoccasionedePetro narrat t queeerant Ovonis crimina. Conside Vitam num. 8.

d Nimirumet martyriumsuumaltero vatia quod hic auctor omisit,pr vnuntiavit, ul kabetVitanum. 10. e Lege, ad Albam regiam urbem remearet, ut habet Vitanum. 10. f Savinse aut Sabime idem est; Vita habet Sabi{

qui tibi

regmum

auferet et vi-

tam.
martyrii
prxdictio,

5 Lect. v.

ipsumque

cunctis Pononieusibus
est
,

martyrvan
*

Quas omnia postquam completa sunt, experimeuto cognitum Servum Dei spiritum prophetise habuisse

Pannoni-

coronamque

sui martyrii

minime

tacuisse d. TJno

nianse.
g-

cnsibus

evoluto lustro, seditio exorta est, in qua dum in Alba reg-ia urbe remaneret e Vir Dei ad ecclesiam

martyris hospitatus Fratres et amici, cras ad ccenam Ag-ni Dei vocamur, absque excusatione properemus, pro Christo moriamur. Altera
sanctce Savinse

virg-inis,

et

est, ubi cenantibus fratribus ait

amiotata. antiquse addidit coltector Officii, ut initio familiam Sagredant, et mox annum martyrii. Legitur idem in Vilaper Wionetn datacap. 21 cum pluribus aliis. At silentiumpri- y mi biographi facit, ut ea pro certis habere non

Vide

ibi

Hoc factum ViUe

die sub crepusculo Pater sanctus

vit,

Missam

celebra-

peigclmt

mensseque Christi multitudinem adhterentium lsetusque ad martyrium peraparticipem fecit Qui ubi ad flumen Danubii pervenit g*ebat * ecce maligna turba populorum circumfunditur lapidesque super Patrem in plaustro sedentem projiciunt, quse cum * Deo proteg-ente non tetig-ere, contra quos Pater benedictionem et sigmum Crucis opponebat. At demum, collis equorura retortis ,
,
.

possimus. h Hic auctortotis centum mgiftH ettribus an a vera chronotaxi aberrat , divia tamen recte assignat, quod illam ex festivitate Sancti noscere
posset. Adjecta mentio de S. Thoma Cantuariensi, qui martyrio coronatus dicitur anno 1170, (quod

plaustrum snbvertunt, eumque humi projiciunt, et mag-no impetu lapidare conantur. Tunc more prothomartyris Stcphani, Panonie * Martyr, positis
in terram g-enibus, clamavit voce

examinabitur suo loco) lucutenter demonstrat, immanemiUumanachronismumauctorisesse non librarii. Ex eo autem colligere poterunt eruditi Veneti, gesta 8. Gerardi non aliundefere cognita fuisseVenetiis seculis 14 et 15, quam ex Vitaantif

magna, dicens

nobis facienda esse Vita non tegantur, aut omniaitla, quse in dicta sattem in monttmentis antiquis.

qua; ideoque non

magni

Septembris Tomus

VL

96

DE

72S
4IVTOM

ACTA SAXCTORUM
I)

cs.

DE

S.

YSARNO ABBATE

S.

VICTORIS

MASSILIjG IN PROVINCIA GALLIifi

COMMENTARIUS PR^EVIUS

I.

Sancti

in

Martyrologiis memoria,

Officium
:

ecclesiasticum et an-

tiquus cultus in monasterio suo

Massiliensi

Vita a synchrono

ele-

ganter et fideliter scripta.

AffifO

HXLYIII,

ici

IO[\TE

MM.VII.

Sanctut monatterii S.

Victorit ub~

bat hoc die

elebre S. Victoris monasterium, quod a S. Joanne Cassiano seculo v aliquot annis in\ckoato prope Massiliam in Provincia Gatluv fundaium, primum sub ejusdem Sancti Regula, deinde vero sub Benedictina,multis seculis floruit tandemper Bullam Pontiflciam,die xvi Kalendas Januarii anni 1739 datam, et vni Octobris anni

an quod cidtus ejuspost editum istud Offlcium in posterum diem translatus esset certo edicere nequeo. Primum tamen mihi longe verisimillimum videtur, quia tam in hoc ipso Offlcio, quam inVita E
Octavo Kalendas Octobris obiisse dicitur; nec apparet ratio,ob quam festum pridie,quam obierat prsemittendum fuerit. In epitaphio ipsius infrarecitando mortuus dicitur, Octobris trasacto Octavo Kalendas; ubi vox transacto ab imperito poeta posita est pro currente: sic ut non dies xxv, sed xxiv ibi quoque designetur.
4 Porro S. Ysarnus in ecclesia S. Victoris dicto die colitur aut certe colebatur, antequam hiec in
coltegiatam conversa est, Offlcio proprio cum ritu duptici secundev ciassis, uti ibidemcaiamo adscrir)

1748 in ecclesia S. VictorisMassiticV promulgatum in collegium secularium canonicorum commidatum est , teste illusirissimo Henrico Francisco

aliquot

Marlyrofo
t}ii$,

Xaverio deBelsunce de Castelmoron,piissimse memoriie episcopo Massiliensi , in Antiquitatibus suse ecclesue Massitiensis tom. 3, pag. 445. Inter ejusdem monasterii abbaies seculo xi floruit S. YsarnuSj patria Tolosas, vir eximiis virtutibus et miraculis ante et post obitum clarus, cujus hoc die, qui ipsianno 1048 emortudlis fuit, sacra memofia celebratur, et in aliquot recentioribus Martijrologiis inscripia est. Saussayus itlum in Mariyrologio Gatlicano pro more suo prolixoelogio hodie annuntiavit, quod quia ex Vita a nobis edenda, nec satis bene tamen, concinnaverit, hic omittere visum est. 2 Hugo Menardus in MartyrologioBenedictino ad eumdem diem brevius sic habet : Massilia S. Isarni abbatis, atlmiranda: sanctitatis etmiraculorum g-loriaconspicui. Deindetib.2 Observationum ejusdem elogium exhibet ex eadem aut simili Vita; sed pariter nonsine mendis, inter qiuv istud
1

fl*cio

cm

(l

ritu Jujiiki

secutub
classi, rx
jiui

Habet istud antiphonas, responsoria, etlectiones secundi Nccturni propria,exVita passim accepta, ideoque hic non recitanda. Pro primo Nocturno lectiones, Justus si morte, etc. pro tertio Homilia in Evangeiium Ecce nos reliquimus omnia etc. ut in Communi abbatum cetera ex Communi confessorum non Pontificum assignantur. Oratio vero hevc propria est "Deus, qui beatum Ysarnum, confessorem tuum, mirandis
legitur.
:
,

ptum

Ortuio

virtutibus et miraculis multipliciter decorasti, con-

cede nobis famulis

tuis, ut,

quem ductorem

vitse

babuimus
et hic

in terris,
civlis.

ipsum apud

te intercessorem

sentiamus in

Per

Dominum nostrum etc.Addo

prsecipuum
briel

vixisse statuat. Multis etiam

quod Sanctum anno Christi 804 ipsum celebrat GaBucetinus in Menotogio item Benedictino,
est,

in utrisque Vesperis, Matutinoet F Laudibus prescriptum, quem Mabiilonius in observationibus prcvviis ad Vitam etiam in codice
bibiiotheccv reguv Parisiensis non mutto post Sanctimortem,ut arbitratur, exarato, ase repertum
ait,

hymnum,

ubi laudans monumenta S. Victoris etMenardum pari anachronismo ejusdem obitum post annum Christi dccxx collocavit, cum sine dubio is ad annum 1048 vel 101-7 referendus sit. Hunc annum 104S recte in margine annotarunt Castettanus in

Diem festum celebremus

In divinis Iaudibus,

/iymni

onfijuwM

Quo beatus est Ysarnus

Exemptus
praesentibus,

Htmr

'

Martyrologio universali, et ParisiensisMartyrologii auctor, apud quos hoc eodem die legitur
:

Et optatis prssentatus

Massiliai, S. Isarni abbatis S. Victoris,

De die

dis-

Domini conspectibus.
Vir fuit hic sing-ularis,

sentit Phitippus

mscvtptui
r*r t

colitur-

Ferrarfus in Catalogo generaii Sanciorum ubi ad xxm Septembris ait ; Apud Massyliam S. Ysarni abbatis. 3 In annotatis citat monumenta ccenobii S. Victoris

Et

greg-is

Dominici

que in suo
tnonasterio

ad se transmissa, additque,

Pastor vita et sermone Clarus et miraculis;

se scire
;

non po-

Unicum decus
Pene
In

abbas Sanctus fuerit sed S. Victoris fuisse, sibi videri. Et hoc quidem recte; diem vero credo ipsum didicisse ex quodam exemplariOfflciorum

tuisse, cujus loci

in Christo

sui temporis.

Quem

beate nunc viventem

caBlesti gloria,

proprwumejusdem monasterii;

mihi unum ad manus est, cujus editionis annus ob folium primum eiaceratum agnosci nequit, ubi festum ejus addiem xxiii Septe?nbris prcvscribebatur, sed ductu caiamni numerus in xxnii correctus est. An tamen correctio ista facta sit, quod inpriori numero typothetarum error,
et

nam

Et a Christo obtinere Posseque vult omnia,

Crebra, quae per eum fiunt, Testantur mag-nalia.

Hujus pie complacatus, Bone Rex, precamine,

Jesu

DIE VIGESLMA QUAItTA SEPTEMBHIS

Jesu Redemptor, ab orani

729
c

Culparum gravamine
Absolutos nos concede Innocenter vivere,-

bas prafuerat, illudquejam Pontifex, saltem aliquo tempore, per vicarium regere perrexit. Idem

Quo

tui fideles servi

Ponlifex tum alia beneficia laudato monasterio prmstitit,tum illud ipsum retvdificandum curavit, annoque 1365 aram ecctesUv principem ipsemet
consecravit, uti apud illustrissimum Ilenricum de

Fulti patrocinio,

Ac de raundi

procellosi

Betsunce in Operenum.

laudato, tom. %,etapud

Eruti naufragio,

alios legere est. Favile itaque potuit

Tuo mereamus semper

Frui patrocinio. TrinoDeo, simplicique
Sit aeternagloria,

Urbanus,qui CathedramsuamAvenionetenebat, vel forte etiam antcaditumPontificatum, dictas sacras reliquias

e sepulcro exemisse, ut publicas vcnerationi in ar-

Oattu ejus
IfjyUm anti
auissifMts

Unus honor, unavirtus, Eadem potentia, Qui vivit et regnat Deus Per immensa saecula. Ameu. 6 Laudatus Mabillonius de antiquo S. Ysarui apudsuos Victorinos ecclesiastico cultuexhymno
illo et

gentea theca exponercntur. 9 Quse tamen htV retiquicV, seu qucVpars corpo- anBquo ris fuerit, non edicunt laudatiscriptores; sed cum parntum m ... , ndempag. 120 tnter ejusdem ecclcsicV sacra cime- lu caur<}inx _

^^^
,
.

codice regio sic censuit

Paullo post ipsius

mortem

festivitatem ejus fuisse institutam, colligi

potest ex

tus, in codice regio,

hymno, qui pro ea celebritat.e composiquem uon multo post ejus mor-

brachium dexterum S. Ysarni recenseant, veri- ttamv* simileest, hoc ipsum, sinon solum,unum exossi- ^, bus esse,dequibusper Urbanum V areliquocorpore separatis pag. 118 meminerunt. Id ipsum etiam docet J. Arnoux in Catalogo sacrorum <orporumet reliquiarum qusein Provim iaasservantur, quem Ludovico XIII Gallue regianno 16&2
lia
,

tem scriptum fuisse diximus, habetur. Isidemipse est, qui etiamnum in ejus Officio canitur. Ita ipse: B at mihi difficile creditu est, Mabillonium ex sola codicis scriptura, quam ibidem supra dixerat
ad B. Ysarni tempnsaccedere, cognoscere potuissc,

inscripsit, et

inquo pneter ossa

B.

Xsarni in infe<
.

riori ecclesia S. Victoris Massif/\v quiest .ent u

in-

E ter superioris ecclesiee reliquias, a laudato PontiUrbano argenteis thecis inclusas, etiam brafice
chium S. Ysarni.abbatis dicti monaaterii memorat. HocutroquequidemlocoArnouxiiproYsumolegiturls&Q.; sed mendumesse, docet tum correcHoin exemplari nostro calamo facta, tum res ipsa; eum nullus S. Isac isti monasterio abbas umquam prxfuisse tegatur; etaliunde etiam constet, S. Ysarui, illius loci abbatis, corpus in inferiori ecelesia ibidemquiescere, etejusdem brackium a reliquo cor-

eitmdem non multo post Sancti mortem scriptum

fuisse.

instituUv ejus

Verum quidquid sit de tempore primum annuw festivitatis, exejusdembio-

grapho certum est, Ysarnum mox ab obitu suo, autcertepaxdopost,apopulopro Sancto habitum, et votis invocatum multis miraculis claruisse. Nam, ut ait in Prologo, dum ipsemetad S. Victoris ecclesiam religionis ergo accessit, inter innumerabile? Sanctorum memorias.... B. Ysarni abba-

pore separatum honorari. Denique Joannes Baptista Guesnayus supra taudatus, pag. fc79 inter
ejusdemecclesisesacrariicimeliapariter recenset brachium dextrura S. Isarni de argentosine auro, cura reliquiis inclusisponderis librarurasex et dua-

fi

miracuUt

prvbantur
f.r

recens defuncti, monumentum a diversis asgrotantium populis frcquentabatur. 7 Eodem pariter biographo ibidem teste,tam cita remedia pie petentibus ibi obtinentur a Domitis,

rum unciarum.
10

biorjnt-

no,

tamquam jam omnes

alii

Sancti huic

omnem

Joannes Mabillonius Vitam

S.

Ysarni in Actis
t

y, llt

pho.

suamvirtutem... concessissent. In fine denique ViSepultusque est in pretse de ejusdem sepulcroait marmoreo in Septemtrionali parte temtioso vase
:

Domino Deo pli, ubi assiduis miraoulis glorificatur a nostro. Vetus epitaphium eidem sepulcro barbaris
versibus insculptum in-fine hujus Commentarii recitabimus. Est autem sepulcrum illud in ecclesia inferiori, in eoque sancti Viri corpus, quantum scio, hactenus quievit, prccter aliquot reliquias ad publicam venerationem inde extractas. Joannes Baptista Guesnayus inS. Joanne Cassiano itlustrato lib. 2, cap. 2;2, 2 ait, sacellum, in quo jacet, ab ipso appellari, el satis obscure ibi scribit sequentia Ab illo (sacello alioj ad S. Casvulgo siani, hujus monasterii fundatoris, quod nunc
:

Sanctorumsui OrdinisSec. vi. mrte i, a pag 608 wetanm '<'^ edidit ex Mss. codicibus, uno bib{iothec# regim iiyiiiiiKi alteroS.VictorisMassiliensis 7 dequiparisiensis bus in Observationibus pr&viis ita scribit llanc Yitamrfrimohabuiniiis,('^ monasterio Mnssiliensiad
t
:

uostransmissam,sedpostoa, cumoonficiondo bibliotheciorogia-L-odirum Mss. oataloffooperamdaremus

eamdeni Viiara invenimus inveteri codicecnjusscri.'\ .jiiuonm cum ptura ad B Ysarni tempusacccdit, adjuncto etiam collatam Massilicnsi apographo priori nostro oxoraplari desideratUE, Proloffo, qui in proferimus. Ilabemus et nos eamdem Vitam Ms.,
,

quseMassilia.procurante R. P. Petrasancta accepia notatur. Consonat eaediLr a Mabillonio, sed Prologo pariter caret, ac prxterea nonnumt

S. Isarni

sacellum dicitur, patet aditus. Sub

illius

quam

correctior
est.

quam

ista,

nonnumquam

ara omnia

propemodum ejusdem Cassiani

ossa, prce-

ter ea, quse suis seposita locis diximus, in sepulchro condita sunt. Aliud insuper altari impositum visitur, ubi Wifrodi abbatis, et
ratoris,

hujus monasterii restauS. Isarni,

corpus servatur unacum reliquis hujus etiam monastorii abbatis, ossibus;

Quia tamen Mabilloniana editio prmdictum Prologum (quamquam aliquot loets mutitum) ex codice regio ea)hibet t ham sicrecudam,utejusmenda ewapographonostro, ubi hoc sim. correctius est, monitotectore, emendaturus
corruptior

quam

plu-

rima etiamnum, in depellendis praesertim fcbribus ejusdem celebrantur miracula.

hjU&itein

Auctor.quisfuerittnusquammanifestatiubi' quetamensepium, doctum, sincerumf et Sancto

11

synchro-

num, non
/.ifii.
ii

vraehiutn

dexlerum,
per VrbOr

SAntoniusde Ruffi in ]IistoriaMassiliensi,per Ludovicum Antonium ejus filium correcta auctaque, et anno 1G96 secundis typis Massiiuv edita,
tom. 2pag. Wtiscribit, aliquot ipsius reliquiasper Urbanum V. Pontificem Romanumex eo sepulcro

olimsipichroTnwi^iontamenejusdeni discipulum, [''"^ ium famitiaremve, aut rerum ab eo gestaru tum testem exhibet. Laudatus Mabiltonius recte m, eum monasterii S. Viotoris monaotram non
ostendit,
fuisse,

mo-

qnandoquidem, ut ibidem inquit,

nwn V Pa jmm

accessissc dicit,
nis cselestes

ad illud famosissimtB uUius religiout ibi

exemptas,

et

eodem mandante

thecce argentese in-

clusas fuisse. Urbanushic,antePontificatumGuiVictoris ablielmus de Grisac dictus, monasterio S.

bus

se

choros cernerot, eorumque orationicommendaret. Hinc dicmdus cst cruditus

73U
tVi.TOnt

DE

S.

YSARNO ABBATE

VICTORIS
,

C. S.

vir dictorum sitontm oblitus fuisse, quando tom. AAnnatium Benedictinorumadannum Christi 104-8 num. 32 de S. Ysarni obiiu agens, inquit
tits
:

siliensis) auctoritatis raag-nre per

Resab

eogrestas scripsit eleg"antur

tcqualis.

monnchus, ejus

anonymus, loci Verum, etsi biographi

omnia, Me teste rairaculum hoc ordine contigit etc. ltem num. 39 narratis aliquot sancti Abbatis miraculis, pr vmiserat Me vero ista coram Eratribus memorante, Kainoardus qui_
inquit
in Castro-Morario itidem
t :

satis verisimilis sit, eum tamen monasterii 8. Victoris Massilise monachum nonfuisse, cum eodem Mabiltonio in Actis pro certo ha-

monachatus

dam, mag-nae
etc.

sauctitatis asstiraatione in monasterio

venerabilis, ea, quae narraturus

eetque
i)iuitri\

ele-

ma-

beo. Ut autemtamhoc, quamcetera, quiv debiographo diximus, manifesta fiant, oportet, nos hic aliqua ex ejusdem Prologo delibare. Cum ad venerabile VI Ita hunc exorsus est monastcrium Massilias ante hos non multos dies ve:

sum, intulit, dicens Merito igitur Vitam hanc magni fecit Mabitlonius, ac miror Baittetum huic in Opere suo de vitis Sanctorum locum non dedisse.
II.

Sancti ingressus in monasteet

gnaquc eum
fidt

nissem, ut famosissimse illius relig-ioniscselestesin choros cernerein, et eorum me orationibus commendarem, inter innumcrabiles Sanctorum meterris

rium Victorinum Massiliense,

hujus
in

monachis
eo

et possessio-

morias,... B. Ysarni abbatis, recens defuncti

monu-

nibus sub

abbate

incremen-

diversorum aegrotantiumpopulis frequentabatur. ILvc sane, uti scriptorem sancto Abbati synclironum, ita eidem monasterio extraneum
a

mentum

tum
dicto
ris

quid de dedicata a

Bene-

manifeste declarant. Noneodemtamen anno 1048, quo S, Ysarnus obiit, biographum illuc accessisse, ex illo ipso colligimus in Vita num, 19, ubi de S. B Odilone Cluniacensi abbate velutijam mortuo loquitur. Mortuus autem hic est anno 1049, acprobabiliter Kalendis Januarii, utiin Operenostro tom. i ejusdem mensisvidere est. Deinde biographus, qua ratione ad scribendam Vitam iltamimpulsus fuerit, quaquefide, et quibus testibus scripserit, ita pergit exponere Hujus itaque tanti Viri recordatione succensus, dcvita ejus et conversa:

IX Papa

ecclesia S. Victo?

sentiendum

E
Vita edenda tonga commentatione non egeat, ea tantitm hoc et sequenti referam, qucv a biographo prcvtermissa, vet levius perstricta, mihi aliunde innotuerunt, aut quev longiorem

um

tttuferiiim
'"ffrewitt,

A'

Vriw t

quam Annotata patiantur, elucidationem requirunt. Adolescentem/WsseS. Ysarnum,^(antfomonastic/c professionis tyrocinium in Massiliensi S, Victoris monasterio exorsusest , iraditbiographus

'/ te

tmcei

tta

tioneatque virtutibus... aliadicere cupio .. 13 Est etiam, quod me ad scribendum de eo plurimum provocat; qnia tanto certior snra, me sineerissima veritate locuturum, quanto ob recentem Viri

in Vitanon uno in loco, sed annum cvtatis ipsius, aut Religiosi incepti non exprimit. Attamen cum instrumento electionis Guifredi seu Wifredi ab-

memoriam eorum,

quae dicturus sum, tota pcene

Provincia testis occurrit, et maxime multi venerabilcsvalde monachi,discipuli ejus, quoscertecredo,

batisapud Martenium tom. i Collectio7iis amptissimcV scriptorum cot, 3G7 inter ceteros ejusdem loci monachos Isarnus subscripsisse legatnr, dicen-

tamquam mortem,

vitare

vellemendacium

in quo-

dus est Sanctus a Gamerio abbate, cui Guifredus anno 10'05 suffectus est, inter monachos admissus
est; nisi

rura conversatione, ut breviter de illisomnia dixerim, ipsa perspicue Magistri vita refulg-et. Huic

quis sine solida ratione suspicari

velit,

Proiogo consonant cetera; nametstvpe Sanctidi* scipulos, ocutatos rerum, quasnarrat, testes suis nominibus appellat, nec incredibilia refert, nec usquam ei vel verbutum excidit, ex quo aut ab Ysarni ,vtate remotiorvixisse credatur, aut de impostura suspectus haberimeritopossit. Iltudtamen in eo utcumque animadvertipotest, quod, etsi Sancti virtutes minime practerierit, ex gestis tamen ejus particutaribus ea potissimum selegerit 3 qusemajorem admirationem moveant, mitttisaliis prsBtermissis, ex quibus Viri sanctitas non minus ac forteetiam magis, eluxisset. Sedhoc ipsi cum multisaliis biographis commune est.
non diu post

Isarnum illum alium fuisse a nostro. Eodem teste biographo num. 9 ViUe, Ysarnus post paucos annos professionis monasticx a laudato Guifredo ob insignes virtutes suas ceteris Fratribus ibidem Prior pnvfectus est, ac mortuo deinde Guifredo,

non sine divino nutu, ut num.

10 et sequenti in Vita narratur, abbas electus. 16 Annus aditiab eo Prioratus latet; sed abba-

abbtu

'uin"

SaneU obitumconscripta.

14 EtmultaquidemaseprcVtermissaesse, ipsemet fatetur, nescio quam necessitatem et temporis

ipsumnum. 50 Vitcvtoquentem,. Quoniam, inquit, ad prosequenda cetera, qua3 de sancto Patre multa supersunt, non sufficio;

angustias causatus. Audi

tialisejusdemprcvlaturcvinitiumannoChristil^ 1020 ml m\ foctus, vel proxime subsecuto iltigandum esse aptius inimiistcnnw ostendemus infra, ubi de anno illius emortuati, de f quo aliqua controversia est, agendum erit. QualemporroSanctus, abbas factus, mox seprcvstiterit, hic paulo latius explicandum est. Ceteberrimum istudquondam monasterium, quod a barbaris non semet magna clade affectum fuerat, de,

nuo circa annum 923 a Saracenis Hispanuv dirutum fuisse, scribit ittustrissimus Henricus de Betsunce,Massiliensisepiscopus,inecclesicVSUcvAntiquitatibus tom.i, lib. 4, num. 35. De cjitsdem restauratione consutietiam potest Martenius seuDu-

quia ct gravissima qmedara mihi necessitas,

inest, et

ut

scitis,

nimia quoque temporis arctor

saltcm ejus
fine....

angustia, de

g-lorio.so

scribam.

Ceterumvideturanonymusiste Vitamhanc saltem magna ex parte rudique stilo compegisse eotempore, guo in Vietorinomonasteriohospes morabatur; aut certe

randus in Prcefatione ad Cotlectionem amplissimamveterumscriptorum.Pnvcipuitamenrestauratores fitere laudati Guifredus etYsanms noster.

tum temporis facta, quxaudierat,

in titteras contulisse, et monachis ibidem prwtegisscuea rero aberraret. Ita colligimus ex Vita, in qua num. Spost narratam divinam in quos-

De Guifredo id constat exvetusto Chronico ejusdem monasterii apud Labbeum tom. i Bibliotheav
Mss. pag. 339, quod sic habet m. Ind. xiii. Cepit Massiliense monasterium restaurari, domno Guifre:

dam Sancto injurios vindictam sic prosecutus Uoc dum Fratribus reeitarem, unus ex ipsis,
trus nomine, vir in monasterio (S.

est:

doexistente ibi prius quinque annorum Priore, in quindecim annis sequentibus viventc eodem ibi
abbato... Obiit in senectute bona, relinquens

Pe-

mo-

Victoris

Mas-

nasterium

cum

Fratribus, quod prius accepit cura

DIE VIGESIMA QUAKTA SEF1'EMBRIS

quinque, sicut nobis retulerunt Fratrcs, qui tempore illius in mouasterio nutriti fuerant. quod 17 Nonnullis qitidem suspectum videtur, istud cum quinque tanGuifredus monasterium tum fratribus seu monachis accepisse dicatur,
>.

7:;i

cum

lt

iiciter

re-

itauratu',

quia instrumento electionis prxlatudato viginti tres cum abbate Garnerio,

ejusdem supra lau-

prxerat ribus, Potitius Areiatensi ecciesm jam t. V circa annum 1000, quo Ysarnus certe nonslum ab- PonOm vebas, ac forte nec monachus erat; Randibaldus sancti Abbatis obitum annis xru. ftotaJKro plurimis post 'mMw. pr&dictum archiepiscopatum tenuit et quamsentiat, quam Dionysius Sammarthanus ibidem
;

ram

nisi abdicante, subscripti leguntur. Verum,

Randibaidum aliquo ante mortemsuam tempore, abdicato archiepiscopatu, ad monasterium suum

rediisse,

vitium innumeros Chronici irrepserit, concitiari istluec possunt, si dicamus, quinque ibi tantum monachos fuisse, quando Guifredus Prior, non quando abbas creatus est. Utut sit, non magnam monachorum manum ibi fuisse, dum S. Ysarnus

de eo tamensecessu biographi dictaacnequeunt cum secundum ista debuissetRandibatdusnonmulto post Pontium,cui inarchiepicipi
,

eoprimumadvenit, docet etiam biographus inVita num. G, ubi ait, sanctum Adolescentem ibidem
varia sciscitatum essea paucis Fratribus, qui,
stituto recens monasterio,
reibi satis regrulariter vi-

scopatumsuccesserat,Xsi\Y\iointermonachosinstituendum se dedisse. Itaque ut fuvc concitientv>>, credo biographum sic exponendum Tunc etiam
\

vere cceperant. At vero quantum,

eodem abbate

Pontius Arelatonsis nrrliicjii-copus, et qui nor. multopost, quam sub \ai\r\\nmoiia<-hun) nt<h>erat,s\i<:cessor cjus (Pontii) fuit Randibaldus... sub eodem Patre sanctse se Regulffl submiserunt. Interpreta-

Ysarno, monasterium illud tam monachorumnxtmero, quam possessionibus excreverit, mododicendum est Biographus in Vita num. 21 ad propositum hiBC ait Factum est autem, ut virtutum fragrantiam plurimi odorantes, ejus se cupe:

iionem hanc exigunt, quse de /nnporibusutriusque episcopatus supra diximus collatis ad initium prcdatur/c S. Ysarni, quod ex dicendis ad

annum
21

Christi 1020 vet 1021 certo

referendum est.
f

ejus

Nec insignes tantum

ittitstresq<- i

-sonw, Uodeprius

rent institui disciplinis.

niultisot

18 Inter hosce przecipue celebrat duos, quos m- sanctus Abbas suis monachis omniumprimos ad-

sed et ecctesicV ac monasteria, etiam extra Massiliensis dioscesis limites sita, Ysarno abbati subjiciebantur, ac multis prmterea pnediis ejusdem

"J^^^
ffmisdonil
i

P $i

Zufnnw

flu-

admiranscripsit, Dodonem et Rainaldum, ambos claros; quorum da sanctitate et plurimismiraculis priorem jam tum, dum ista scriberet, sancte mor-

monasterium augebatur. Longum esset singula, E quse apudvarios leguntur, enumerare.Proferam tamen aliqua hujusmodi loca, quss sive ut ablata
olim restituerentur, sive ut regutaris disciplina a viris optimatibus ipsitrain ea indiceretur Erat in Viennensi archidioscesi Gridita fuere. niensis ecclesia S.Ferreoli, quondam quadringentorum monachorum ccenobium, sed tunc tempo,

timm, alterum virtutibus tum etiam inter vivos ibiilluxisse, testatur. Hos (subdit biographus

dem) ex
ritas

diversis terris

subsecuta veneranda poste-

ex satis modico immensum in brevi gregem Domino confecerunt; inter quos multi quoque nobi-

lium

amore succensi, prseclara sseculo etiam sufe conversionis exempla tradidere. Tunc archiepiscopus, nec multo post Pontius Arelatensis unicum deet successor ejus, totius tuuc Provincite
cjelestis vitfe

rum

iniquitate bonis

omnibus

atio distractis

collapsum. lloc

cum Leodegarius

archiepiscopus

ad pristinum splendorem rerocare niterctur, in numerosa quingenlorum abbatum,aionaehn,i>n>

atiorumque clericorum Viennensi synodo decrevit,

eodem Patre Sancta: se lleg-uperiodum 1 submiserunt. Visum est, totam hanc elucidatione indiget. hic referendam, quia aliqua et In primis vox ista posteritas non in communi accipienda est sed pro omnibus illis obvio sensu qui Dodonis ac Rainaldi exempla secuti, monasticam professionem sub S. Ysarno amplexi sunt.
cus, Randibaldus, sub

pristinis bonis suis,

quantum poterat, dota-

archiepiscopis , quos Ita Itquet ex duobus illis Patre Sanctse se llegula; sitbmisisse, sub eo.lem

tum Ysarno et successoribus ejus tradere eatege, donaut ab ipsius monachis im oleretur. Charta Cottectione per Martionis hvjus exstat in laudata tenium et Durandum tom.\,col. 102 et sequenti unde sequentia huc transfero. Vi:M Ego Leo&egarius sanctre matris ecclesise omniinu Dei fidelium ennensis arcbiepiscopus,
',

nitae

monatlihmn
1

1 oti,

subjungit.
/nter </uos
/tt<re rfuu

urchiepiscoj,i

A/elatcn-

ftGA

evectum ctorinoad archiepiscopatumArelatensem sequentt deposdo, ad vel esse, eoque anno 1029 tuncprxerat, idem monasterium, cui S. Ysarnus Contra Dionyshts Sammarihanus in sua rediisse. 552 vero proitem Galtia Christiana tom. 1 col. Pontium non nisi pius cxistimavit, laudatum

De Pontio alia quevstio est. Gemelli fratres 17 Sammarthani tom. 1 Galliie Christianie, pag. Pontium de Marignaneex monachoViscribunt,
19

meonostram tactus, cupiens ornare ecclesiam rum propono et quie quoiKlam ffloriosissime tloruit,
servus,

exmiplo

et

axnore

prffldecessorum

desidero dcsscrvire
lo,

beatissimo ac

domno

Ferreo-

martyri

et

civitatis nostra; tribuno.

,

Siqnidem

quod vocant Qriniensium, quadringvntorum simul in se haDUit monarhorum nos vero quOS ad
ecclesia ipsius vel ccenobium

inultitudiiiem
hsec Deus

infelioia perduxit

tempora,

si

non

ita,

saltim

quod possumus, adimplemus.

videUcet
S.

Beddimus

postgestumarchiepiscopatum indicto monasteno amptexum subabbate Ysarno monastica instituta

Gemellis fratribus favent dicta biographi, ejus secundum quem nec multo post et succcssor
esse.

ergo

sibi,

Ferreolo ipsiusque

quondam
fueril

in nostro monasterio, ex hereditate ipsius quidquid

(Pontii) Uandibaldus sub

o-ulrc

eodem Patre
S.

sanotaa se Ite-

submisit.

Cum enim aiiunde

constet,

Randt-

dominio tenebamus, ceu etiam ubicumque totomomniinvcntum aliquid ex ejus hereditate, reddere volueuo reddimus, et eos, qui tenent, si adjungimus. Sed et fidelis rint, in hac elemosyna
ejud hereditate noster Blandinus, quidquid de nobistenebat, totum rcddit, msuperet bejaeficiode

baldum seu

Raiambaldum

Pontioindisciplinam S. conseehiepiscopatum Arelatensem successisse, statuendum esset, aut Pontium ante acquenter abbatemonach,,* futsceptas insulassub Vsarno non multo post, uam eas aut liandibaidum
se

Ysarni monachum, Ysarni transeuntt, in ar-

aeceperat,

easdem deposuisse,

et

ad monastenum

desuoalode largitur. nostro- ut in ittutt Uoc ergo per cousilium fidelium monod et populo facimus, eollaudante omni clero Utcal. Hermengarda, ecdcsia- uostras, insuper annuente Transjuegina regis Badulfl (Burgundte
1

mm

lnclyta

reversum esse. >0 Sed horum neutrum

dici potest. Nam conGaltix Christianie scriptosentientibus laudatis

uxore,nunc vidua. Pomrana-, ejusnominis III) monasteeryo in ipso loco Dei servos ex mus ipsumVictpris gloriosissimi Massiliensis,
rio
S.

que

7:12
tUCiOAI

DE

S.

YSAKNO ABBATE
stat

S.

VICTORIS

C.S.

que locum cum omuibus, ad se pertineutibus eidem S. Victori perpetualiter damus, et viro venerabili domno Isaruo abbati, per consilium et voluntatem domni abbatis Odilonis Cluniacensis et omnium
,

Fratrura suae congreg;ationis. Facta donatio haec eleemosynaria anno Incarnationis Domini nostri

Jesu Christi mxxxvi, Indictionc iv, epacta i, anno Romanorum Conradi etc.Conradus, cujus hic mentio fit, est cognomento Salicus, privniimi>eratoris

instrumentum apud laudatum Martenium A col. 406 et duabus sequentibus, unde hic aiiqua m <naZi refero. Gombaldus de castro Bisaure, qui tocuni s A/ c '"" iltum a Kaymundo comite Barcinonensi et uxore **Bb ejus Ermensende dono acceperat, ut iiquet ex charta ibidem relata col. 353, et ex suis etiam bonis ditaverat, de salute sua sollicitus, eumdem cumannexispossessionibusDominoVeo, et S. Vi' '

nonensi, sive in veteri Catalonia sitide qua ex-

'"

mum Germanias rex acdeinde imperator; sed in anno hic mendum est cum nec regni, nec imperii ipsius annus vin in annum Chrisli 1036 inciderit. S. Odilonem Cluniacensem abbatem S.Ysarno famitiarem, ejusdemque virtutum admiratorem prasconemque fuisse, tradit biographus noster in Vita num. 19 et 20; unde nil mirum est; ipsum in hanc donationem libenier consen;

ctori raartyri,

monasterio Massiliensi et abbati Isar-

no

pivesputi, et abbatibus, qui post

ipsum

futuri

sunt,

donavit.

utnon

adjecit conditionem liceat eis veudere, nec alienare, nee oxcomser-

Hanc tamen

mutare, aut transfundere, sed omni tempore ad

vitiura S. Victoris tenere, et sui

iu ipsa speluuca et

monachi S. Victoris ecclesia Dei omni tempore stare

(debeant) et pro peceatis (ipsius)

sisse.

Quod

si

monachi

Ab eodem
accijrit cvclv

sinm S.
St/mjifi"!
jii,
iii-

el

qua(Uiat

Sequitunibidem charta altera, anno Christi per quam laudatus archiepiscopus Leodegarius eidem S. Ferreoli monasterio, ad quodVictorinos mona24-

luissent,

Dominum exorare. Victoris in ipso loco stare noS. Victor nec monacbi sui omnino nihil
S.
Cli)ni(fil

1037 notata,sed hinc et inde nonnihil mittita,

habuissent.

fn-u

chos, annuente venerabili abbate Isarno, Dei ser1*

vo,

jam

evocaverat, S.

Symphoriani ecclesiam,

quse ad illud olim pertinuerat, cum prasdiis aliisque bonis eodem speciantibus restituit. Alteram quoque donationem seu restitutionem quatuor ec-

clesiarum, quas in Petra-Castellana , Senecensis dicecesis in Provincia sitas erant, sanctus Abbas ab Amelio episcopo obtinuit. Donationis instrumentum, seu fragmentum, quod Martenius circa

vero ipsum et situm ejits Gombaldus i exponit Coepi de substantia ecclesiis m"noDei servire ct honorare, c quibus ele^ri unam in- flUl. fra terrainibus * Barchionense vel Ausonense conIcuninos stitutam, et in servitium Dei restitutam, ot non huE mano opere factam sed mirabili voluntate Dei adimpletam. et in excelsa rupe positam, et ipsam vocant Siveleam, et in honore Dei et S. Michaelis archangeli consecratam, super castrum, quera vo27

Locum
sic

ibidem

fl

cant Mons-boium

infra

terminos

ipsius

sitam,

annum
col.

Christi 1040

factum putat, ibidem

recitat

405 et sequenti, unde iltud, quia breve est, hic refero. Eg"0 Amelius, gratia Dei Senecensis episcopus, nostrorum filiorum ceterorumque fidelium

nostrorum voluntate vel rogatu ecclesias nostrae dioecesis quasdam , quse olim fuerant monasterii S.Victoris Massiliensisjuris, quamvisaliquantotempore a quibusdam monacliis injuste possessas, au-

imoeidem ctoritate Apostolica

eodem * monasterio reddimus,

sive

donamus, cum omuibus, quae ad easdem ecclesias pertinent, simul cum omni decimo rerum sibi pertinentium, nunc vel in posterum aequisitarum,
quae ecclesirc sunt sitse in loco vel villa, quse vocatur Petra Castellana.

nuncupat Falium. Ausonensis civitas, de qua hic mentio ftt, olim Ausa e Ausona dicta, deinde etiam Vicus Ausonensis, vulgo Vich et Vic de Osona; Hispanias civitas in Catalonia est, septemdecim circiter milliaribus Barcinone distans in Septemirionem, estque e^riscopalis sub archiepiscopo Tarraconensi. Porro iaudaium instrumentum notatur Idus Octobris, anno xn llenrici reg-is, GailicV scilicet, ideoque anno Christi 1042. Admissam autem fuisse a S. Ysarno eam donationem, liquetex biographo, quinum. 56 Vitas agens de Sancti itinere Hispanico, Tandem, invulg-us

quem

in l'ctra Cu-

sldlunaab
Amcfio
cfii-

tali tenore facimus, ut omui tempore Domini, ibidem pennaneutes, pro nobis et successoribusnostrisadDominumsintintercessores.

25 Et hoc

servi

ecopo Set\ccensi.

Suntautem
tri, S.

h:e ecclesiae, S. Mariae, S. Joannis, S.Pe-

Hactenus fragmenium itlud, ad quod itlustrissimus Betsuncius tom. 2 Antiq. ecLaurentii.

cles.

Massil.,

lib.

5,

num. 2H observat Amelium

,

verisimiiiterRomaniPontiftcisconsensumadhanc donationem faciendam obtinuisse cum dicat, se

facere auctoritate Apostolica. Porro ejusdem Amelii mentio recurret in Vita num. 25, ubi dicitur Ysarnus ipsum exorasse, ne casteili Barem-

ad possessionem quamdam S. Victoris, Alfalium noraine, ubi iu specu amoenissima perpulcrum et satis habile monasterium in houore S. Michaelis archanyeli constructum est,... pcrveniunt. 28 Non mutto post, anno scilicet 104t Pon- AUs domtius, ejus nominis II Massiliensis episcopus, ec- liouesittdicrclesiam S. Genesii in comitatu Massiliense juxta cesi Mussimontera, qui dicitur Guarda, quas tunc destructa liensictalibi erat, cum consensu canonicorum ecctesias suas F donavit omnipotenti Deo ipsiusque monasterio, in honore S. Victoris apud Massiliara fundato
quit,
,

et abbati Isarne et
turis,

Monachis prcesentibus

eam

et
,

fuin

mas incolas ob iliatam ipsi Sancto injuriam excommunicaret. In PetraCasteitana quoqite aliquam monasterii Massiiiensis possessionem memorat biographus ibidem num. 23 et 25. Erat autem Petra-Castettana oppidttm Gatlias in Prormcia, monti impositum, cum arcebaronum, qui in eo oppido dominabantur scd %}ost mediumse,

* eodem raonasterio commanentibus ut tedificantes pnedictam ecclcsiam , scilicet S. Genesii, perpetuo teneant et possideant etc. Chartam habes tom. 1 Gaiiias Christianas aucUe inter instrumenta pag. 114 et seq. Ibidem pag. 64 atteradenuo donatio eodem anno facta exhibetur, in cujus instrumento Bertrannus donator sic toquitur Eg*o Bertrannus auctore Deo marchio
et
,
.-

cuium xm, ultimo

coias, relicto

loci

domino capite plexo,

in-

monte, in vattem commigrantes, ad Verdonem fluvium consederunt, ubi modo oppi,

comes Provinci&, ecclesiam S. Promasii martyris cum burgo et terris, qua? suut me;e possessionis, reddo ac dono oranipotenti Doraino ac
sive
S. Victori martyri, ejusque mouasterio. Facta h?ec donatio anno Incarnationis Dominicge mxliv. Iudictione xu. Ilenrico rege regnante.

dumcst
cesi est.

Gattice Castellanc nuncupaium, duobus miliiaribus a Sanitio, vidgo Senez, in cujus dias-

29
$>ag.

26 Ad hasce donationes accessit et attera casnobii S. Michaetis de Fattio,in

Rursus ibidem inter addenda insirumentis iptifitci ^recitaturchartaRaiambaldi Arelatensis G cimm

chi

comitatu Barci-

archiepiscopi, antea monachiVictorini, perquam hic religiosum locum in honore S. Genesii vel
S.

Honorati

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBIUS

Honorati conditum infra muros (Arelatcnsis) ciMassilia, vitatis, donavit monasterio S. Victoris de Isarnns abbas ejusdem monastein quo constitueret donationis rii monachos in Dei servitio. Annus adscriptus non est. Apud Martenium in laudata donatio Collectione col. 408 et sequenti occurrit ln nomine Domini nostri Jesu Chnsqutv sic habet donatio de tertia rmrte ti. Memoria et notitia vel est constructa in terntono ecclesiie S. Petri, quae conutacastelli vel villae, quae vocatur Auriol, in
:

733

no Pontiftce anno 1010 Idibus Octobrismagna cum solemnitateconsewatamfuisse. Benedicti Bultam, in qua id factum asseritur, recitat Guesnayus in Annalibus Massiliensibus ad dictum annum, et Dionysius SammarUianus tom i Gallise Christiame auctcV inter instrumenta pag in etsequenti, ubi considipotest. Joannes Launoyusin Disquisitione Disquisitionis de Magdalena Massiliensi advena eamdem adrersus Guesnayum cap. 7 impugnavit,
,

hwh

I.

et hic in

tu Massiliensi, admonachos Graecos, quos abbas ecclesia ponunt episcopus Pontius, ctlsarnus Victoris Massiliensis. Igiturego Ponmonastcrii S.
in
tius, gratia
*

eadem

Dei sanctae sedis Massiliensis episcopus,

forte vo-

lnntatc

una cuin voluptate* etconsensu clericorumecclesise altare a Deo mihi commissae, facio donationem de ecclesias superius nominatae, et de omni terS. Petri camporum, tia parte omnium rerum, videlicet alodis vincarum, hortorum, pratorum, vel quarumcumque
possessionum, quae ad eamdem ecclesiam nuncpersuccessoribuseorum, tinent... servis Dei Graecis et eadem ecclesia Domino servientibus, sub cura et
in

Auctario historico deeadem Magdalena vendicare conatus est. Porro certum est, in Butla ista, sive instrumento, cui ea inserta est, aliqua occurrere, quse eamdem vehementer suspectam faciunt suppositionis, ideoquc ineptam ad ejusdem Benedicti ad Massilienses accessum, quod caput rei est, et de quo nullus veterum meminit, mihi persuadendum. Quapropter uti negare nequeo dedicationem ecclesicV istius subS. fsanu) abbate factam esse, itaeam Benedicto IX Ponli/ki nequeo adscribere.

B
ifi

regimine abbatis. S. Victoris etc. 30 Sub calcem dicitur facta donatio haec anno

III. Sancti

iter

Hispanicum pro
Lerinensi;

eeclesia

S. Petri in

comliatu
Musstlicnsi

xm, ab Incarnntione Domini mxliiti, Indictione Acta publice Henrico reg*e. Et infra reg-nante apud Massiliam in conventu clericorum % Nonas chronoloJulii, feria vi. Sed vitios/e sunt luv notas
\

redimendis

captivis

bus

feliciter
:

confectum

reditus

Massiliam
jus annus

beatus obitus, et huassignatus

;

gicse

nam Indictio xm mense Julio pertinet ad annum 1045, quo feria vi incidit in diem iii Idus
;

ejusdem

Jidii,

anno autem 10 X4, pridie Idus ejusdem menMartenius ibidem inPrwfatione pag. xi.lx ait, eamdem donationem factom esse n Nonas Julii, feria vi, anno mxlv, indictione ni. Nescio, utro loco Ms, suum rectius secutus sit,
sis erat feriavi.

epitaphium.
Superest, utdepostrema Tsarni ciUv periodo, in qua Vir sanctus suam erga prqanmum charu
Direptoa
Khpanitt

sed utrobique error in notis est. Idem editor ibidemcenset, voluisse Ysarnum, utecclesiaSS. Zacharicv, Joannis BaptisUv, et Elisabeth, prsediaque, qum a Raiambaldo archiepiscopo Arelatensi
dicta in territorio castri Auriol, et ab aliis pro S. ecclesia acceperat, una cum supra memorata monachorum alimoPetri ecclesia in Grsecorum

tatem,verehcroivtt m, miromodoprodidit,necmi- montuterio nus feliciter exhibuit, pauca hic dicamus. Rem L rfcu >

gestam satisprolixe enarrat biographus capite uttimo, ideoque hic eam tantum hvvrUvr perstringamquantumadeamdemelucidandamnecesseest. Vulgonotumestretustumcelvb'-rr> mu mque S Ho.

niamcederent. Hantm donationum tnstrumenta habes tom. i. Galluv ChristiancV auctx, inter instrvmenta pag. 95, et apud laudatum Marte-

noratimonasteriumconditum in Lerina, quseparva GallicV, in ora Promnciee, maris insula est, duobus circitermilliaribus ab Antipoli. vulgo Ant ib dissita in Mvri<Uvu>,et nunc a Gallis 1'Isle de aaint

nium
tud diicipli-

col.

400 et seq.

naSanctiinstituti :

item

alixdonalio
nes.

At vero illustrissimits Belsuncius tom. \, lib. ecclesuv S. Zacharuv 5, num. 25 scribit, canonicos Benedictinam Regulam sub S. Ysarno amplexos,
31
esse,

HonorS solet appellari. InkancinsulampiraU e Saracenis Hispaniie hosHliter appulsi, direpfa monasterio, monavhos, quos ceperant in Eispa,

atque haec fuisse initia monasterii virorum, c quod olim apud S. Zachariam fuit, quodque hodiedum tantummodo prioratus est sub patronatu abbaVictoris. TJtut hiec se habeant, laudatus
tis

Lerinidirep nonetsprimit biograpkus, eafacta est, moresuo que ipsaab antiquis scriptoribus pnvtermissaest. Ejusdem tamen meminit antiquus codex monasteVincentio Barrali wi ii Lerinensis, in quo, teste

niamavexeruntAnnum quok'm
t

S.

illustrissimus ibidem num. 31 merito suspicatur, Ysarno Grcvcos itlos monachos a Pontio episcopo et Petri ecclesia coltocatos fuisse in abbatein ea S.

gratiam mercatorum, qui ex Oriente Massiliam appellebant. PrcVtereo alias multas donationes tempore sancti Abbatis nostri monasterio Victorino factas, de quibus consuli possunt laudatus Martenius, Dionysius Sainmarthanus tom. \GalHcV ChristiancV variis in locis, ilhtstrissimus Bel-

Chronotogia Sanctorum, aliorumque Uhustri\ mrorumejusdemmonasteriiparte Z,pag. lofc, hmc anno 1016 vcl certe proxime secuto Utigata est. Anno Domini millesimo 84 Verba ejus accipe (ut legitur m quodam cathaquadragesimo sexto
:

monachis,
SanetaM pra
iis

Lerinensis, logo codicis perantiqui monasterii omnes abbates recensentur ab isto anno usqve guo
vigesiad annum millcsimum quadringentesimum abbas Lerinensis dominus Alinumj ordinatus fuit quo abbatiam debertus, primus hujus nominis, primo auministrante, legitur ibi destructum fuisse Lermense, et no ordinationis illius monasterium ni * post anuos nou reiedincatum neque erectum, duos, ab illius successore Aldeberto quadraginta assentimur, cum secundo. Cui ruinsa non dc facUe imo illc antiquus nullos exprimat invasores codex
;

rtdi

suncius in laudato Opere, aliique, qui de rebus Massilicnsibus scripserunt. Mihi supra dictas retuiisse sufftcit, ut hinc lector colligat, quanta cvstimatio, fuerit de S. Ysarno, dum etiam viveret, sui ad divinum culquamque feliciter monasterii

tum opes
.Vo videtur

Bmedicttt$

IX Papa

amptificaverit. 32 Scriptores Massilienses, aliique qui de ecclepassim trasiasticis rebus Provincise scripserunt,

ec-

rtesiam S.
Viclortt deJiCusse.

quam Guidunt, ecclesiam S. Victoris Massilnv, cediftcare coeperat, a S. Ysarnoperfredus abbas

Benedicto fectam, eodemque rogante, a

econtra infra id appareat status monasterii ctores, et florentissimus

Lerinensis etc. Hactenus Barralis,qui

tcmpus multi inveuiantur beuefa-

sihanc&

IX lioma-

legisset, Ysarni Vitam, a synchrono conscriptam invasores

734
kticnml
:.

DE

S.

YSARNO ABBATE

S.

VICTORIS
coL 412
et alibi.

s.

invasores reperisset, nec de ipsa direptione prudenter potuisset dubitare. Facile tamen ipsi crediderim, monasterium Lerinense non tanto tempore in ruinis jacuisse, pro qito mox restaurando ipsum etiamS. Ysarnum laborasse, scribit biographusin Vitanum. 57, hauddubie plura pro eodem facturum, siper longiorcm vitam Ucuisset. Ceterum observa, catalogum illum, a Barrali laudatum, perantiquum dici non possc, si usque in annum M-20 excurrat, nisi forte abbates suo quique

lib. 4,

Gumbaldum virum consularem designare

luerit,

Quem idcm biographus per D

hic vo-

hactenus certo non reperi. Suspicor tanien hunc eumdem esse cum Gombaldo deCastro Bisaure, a qito ittud ipsum S. Michaetis de Falio mo~ nasterium S. Ysarno ante donatum fuisse num 26 et 27 vidimus. At quisqitis ille fuerit, oportet et hunc virum potentem acstrenuum fuisse, cvjus minas Mauri formidarent. Utut est, imposituni
,

poznitentiee

tempore in eo inscripti fuerint.

Ucet >j>uvitcr xgcr, in

35

Porro ut ad historiam redeamits, Lerinenses

EUpaniam
profiam-

m onachi, quiin piratarummanusnon inciderant, ^e ca p t s fra tribus sitis pie solliciti collecta, Quaniam p tuere, pecuniie summa, eos redimere decreventnt. Ventm quia ad perfidam illam gen-

opus laudati viri principes, ut dicoi admisere. Erat autem itna pars captivoi^um nionachorum in civitate Denia quse olim etiam Dianium et Artemisium appellata, sita est in regno
,

VatenticV,cu77iportu
88 Tenebat

admare Mediterraneum.
ciPit
;

tem adire, nihil aliudvidebatur,

quam sine capti-

tunc, teste biographo, rex seu regulus, Aiahts, ad quem Raimundus et Elisabethasuos legatos miserunt, quicaptivos monachos
eo repeterent et recusanti beUum denuntiarent. Altera monachorum Lerinensmm pars Dertosm detinebatur sub regulo, queru biographus Agalisum appellat. Est autem Dertosa, incolis nitnc Tortosa dicta, HispanicV civitas inprincipatu CatalonicV, ad Iberum flitvixtm, qui tribus circiter milUaribus Hispanicis infra in mare Balearicum se exonerat. Huc quoque legatos suos laitdatus Gumbaldus destinavit, eadem, quec Raimundus mandaverat, exigens. Utrique legationi additus monachus est, qui Lerinenses recognosceret. Quid multa ? Ambo reguli captivos reddidere, quospost divinitus illusam nautarum perfidiam, iteratamqueab iisdem Christianis principibus legationem, r S. Y sarnus tandem liberos summa cum lcetitia recepit; uti capite ultimo Vitse ipsius pluribus tegere est, qitibus hicpropterea supersedeo. Re tam feticiter gesta, et cvgrititdine corporis ac meritis auctus, in lectica sua Massiliam revectuscst, ubi insuo Victorino monasterio ootavo Kalendas Octobris, teste biographo, ipsa eadem post annum die, qua ad Mispanias se pro fratribus daturus exierat, ad desideratum diu vitce seternre Fontem, solutus carne lastus [animam) emisit. Quo autem anno id

cam

irtfc

vorumsotatio semetipsos citm pecunia suaei tradere, optimo consilio statuerunt ab Y"sarno opem petere. Habebat scilicet hic possessiones aliquas Hispaniis proximas, et in ipso comitatu Barcinonensi monasterium S. Michaelis de Fallio sive de Alfallio,ut supra diximus, eratqttemagninominis B et wstimationisapudvirosprincipesfiitorum opera

ab

ad eam rem indigebant. Rogarunt ergo illum, ut e monachis suis unum sibi concederet, qui in His-

paniam profectitros comitaretur, et auctoritate illius pium opuspromoveret. Jacebattum e.r diuturno morbo affixits lecto sanctus Abbas; sed audita de proximo bene merendi occasione, e lecto
exsiliens,

non alium, quam

se iturum,

pronun-

omnibits, lectica vectus, inter summos cruciatus viUvque discrimina, ad prsedictum S.Michaclis monasteriumpervenit,nec idtra
tiavit, et invitis suis

progredi valens, ibidem pericidose decubuit.

et in
iiiiuui

36
56,

nterio S.
Afrr!t<t< ltx
(//
:

Tuuc adventus ejus, inquit Mographus num. rumore respersi Barcinone consul Raimundus

Bcrengarii et uxor ejus Elisabeth, ct

de

Gumbaldus

1'olliti

cnmbens,

vir

consularis,

illuc se

suaque offerentes, princisibi

pes scilicet

maximi

totius reg'ionis, accelerant pec-

cata propria deteg-erc,

patrocumque illum
ille

apud

Deum

fieri

deprccantur. Annuit

postulatis, et

id eis protinus pcenitentire

munus

injunxit, ut, qui-

buscumqucjuste possent modis,taiu potentiie minis,

sensu ct prece captivos mouachos Domino Deo restituerent, ac nobile quondam Lirincnse monasterium, nunc iniquc ab impiis destructum g-entibus, ad honorem Domini restaurarent ipsi vero hanc conditionem acceperunt. Raimundus Berengarii, qui a biographo Barcinone

quam

ing'enii viribus, et

consul htCj acpaitlo ]jost comcs dicitur, fuit comes Barcinonensis, ejits nominis I, cujus breve quidem, sed insigne elogium exstat in Gestis comitum Barcinonensium cap. xi, a Stephano Baluzio post Marcam Hispanicam editis, ubi ea considi possitnt. Ad majorem tamen fidem dictis biogra-

phi faciendam juverit

recensuisse.
pcr llaimun

lucc

pauca ex citato capite

,

37

Hic Raimnndus Bcreng;arii

inquit aitctor

dum

comi-

tim liarci7ionvnsem
ct
,

Gestorum, nimia
principatum, ut
persolverent.

claruit probitate, et inter alios

Hispaniae principes super Ag'arenos tantum habuit

Gutnbul-

xn
ei

reg'es [Maitri) Hispaniae

suo

dum

tempore annuatim
suo
-12

tributum,

tamquam domino,

Ibidem dicitur vixisse in comitatu

cum

S.

annis, annoque Christi 1076 obiisse, quod Ysarni cctate, ac tempore, quo hanc Sancti

profectionem biographus collocat, recte convenit. De Elisabetha quoque, dicti Raimundi uxorc , mentio fit in donatione anno 1015 ab ipsa ejusque marito facta BarcinoUensi pregrinorum domui,

modo inquirendum est. Biographusin Vitanum. 65 post verba mox data eum sic exprimit Krat autem annus tunc ab Incarnatioue Domini millesimus quadrag"esimus octavus. Consonat ejusdem Sancti epitaphium, marmori incisum, quod infra dabimus, et in qito ita legitur Obiit auno mxlviii indict. i. Epactam, Porro hcvc indictio, currens cum die xxiv Septembris, pro Pontificiaaccipienda est; nam sicivsarea esset, ad annum 104-7 pertineret. De Epacta attera est difficuttas mam secundum tabettam Clavianam ante correctionem Kalendarii Romani Epacta iii spectat ad annum 1047, quo numerus aureus erat iii; anno autem l04:Snumerus aureus iv, et Epacta xiv. Verum hanc difficultatem tollunt eruditi Benedictini, qui in Glossario Cangii auctius edito ad vocem Annus observant, Clavianam tabulam uno semper anno prmcedere veterum computandi modum, ideoque intabula, quam laudati Benedictini pro examinandis veterum instrumentorum chronotogicis notis ibidem exhibent, numerus aureus iv cum Epacta in concurrit. De anno consentit pariter vetus Chronicon S. Victoris Massiliensis, quod apud Labbeitm tom. i BibliotheccV Mss. pag. 339 sic habet mxlviii. Ind. i. Obiit domnus abba Isaurus. Antiquum autem hoc Chronicon esse et ab alio continuatum, ex eo liquet, quod in eodem Utteris miniis proxime post dicta verba
contigerit,

39

anno Chmii 10i8 senm-

dum biogrnpkum aliosque.

legatur
liber

apud Stephannm Baluzium

Mariw

Continuatione Hispanicie itlustrissimi Petri de Marca

in

viii. Eodem anno factus est Concordant similiter, quee de obitu Wifredi seu Guifredi, cui S. Ysarnus in ab:

mlv. Ind.

iste.

batiani

A batiam successit, in supra laudato epitaphio de ejusdem Sancti ?*egiminis annis traduntur. 40 Chronicon enim de Guifredo sic habet vJ Martemxxi. Ind. ivObiit domnusabba Wifredus. Tempus monstratuvi vero regiminis Ysarni epitaphium, de die emorputQt, tuali cum biographo etiam convenicns, versibus
:

DIE VIGESIMA QUAKTA SKITEMUKIS. eodem Chronico, quseque \n et 718 Wifredi mortem signat anno mxx

pridie

CCMM
c
.

Idus Septembris.e/ itlustrissimus de Belsunce tom. lAntiq.eccles. Massitiens., tib. 5 num. xxv S. Y>arnum Wifredo eodem anno successissc S< iribk Difficulter

tamen antiquius aliquod proferent, quam

satis barbaris ita signat

.-

Chronicon S. Victoris supra laudatum, (juod, etsi Wi/redi mortem verbis, num. 39 relatis, anno Christi 1021 iltiget, ante tamen earndem ad an-

Rexitbisdenisseptemque

fideliter annis,

num

Commissumque

sibi

dulce

gregem Domini

1020 ?-etulerat hoc ?nodo n. tnd. xtn. Ce> pitMassiliense monasterium restaurari, domno Gui:

Respuit Octobris trasacto Octavo Calendas, Etcepitrutili regnasubire poli. Adde hos annos 27 p?\*elatura> Ysarni anno 1021

fredo existeute ibi prius quinque annormn 1'riore, in quindecim annis sequentibus vivente eodem ibi

abbate,

Guifredo emortuali, et ad annum 104H, quo Sanctus obiisse dicitur, pervenies. Hinc factum est, ut scriptores pene omnes, S. Ysarni obitum anno Christi 101-8 itligaveri?it.Verumtamen non desunt rationes, qu&hanc sententiam utcumque dubiam reddunt etpro Sancti morte ad annum 1047 re* trahenda faciunt. Edmnndus Martenius, vel Ursinus Durandus,inPrtVfatio?ie ad tom. i Collectionis amplissimw veterum scriptoritmpag. l de hoc Vitam post hajc non argumento ita disserit produxit diu S. Isarnus, cujus mortem anuo
:

qui sic xx anno Incarnat.iouis Christi post millesimum obiit in sencctute bona. Ita hic;

sed deinde ejusdem obitum suo tocosignans, ait

mxxi. Ind.
iv.

ObiitdomuusabbaWifredus. Certum

itaque est, aut alterutntm locum mcndosum esse, aut chronista?n prioriloco tantum ex rigtnti annis?'eghi>us Wifredi rotunde acceptis annum

ejusdem emo^^tualem elicere voluisse nulla />"bita rattone, qua anni aHate Prlor ac deinde abbas factus fuisset, etan et quot mensibus quingtteannosprioratus et quindecim abbaiialis >
,

excessisset.

E
117/.

mxlviii, vni Cal. Octobris consig-nat antiquus Vitae

ipsius scriptor,

43 In postcriori loco,ubi

temanno

ii>

cui

suffrag-atur relatum

ab ipso

epitapluum, adstipulanturque recentiores (quos videral) a& xmura omnes. Verum et Vitsescriptorem, et epitaphii conditorem memoria lapsos esse, multa persuadent, quse Isarni obitum anno uno antevertendum clare demonstrant. Nam constat primo
ex laudato cpitaphio, annis omnino vig-inti septem administratum ab Isarno fuisse monasterium Victorinum, cujusregimen annoMxxcreditum ipsi fuerat, quo anno decessor ipsius Wifredus, ut habent vetera Massiliensium monunienta, lato funet

1021 signat, errorem non esse; suadet addita lentem pertine* Indictio iv, quie adannum prm rehic no?ipotest, cum chronotogus itte soteut ad

**

singulos annos notare Indictiones, qux horum ininckoabantur. Porro non itio currebant, vel
priori istius Ch\ o \i aliunde forsitan quam loco emortualis Wifredi annus cum anno ChrisH
>

1020 composituseslinaliismonumentisMassiHensibus, qusB. generatim

laudamt Martenius, ProDedecretoetectionisPetri,in quo gredior adalia.

hic anno L0M
S. 5Tsarno suffectus abbas dicitur, J)ionysiusSammarthanustom.xQalliseChristianm

tjlSHIII

Ullll

ctus est, 41 Porro

si

Isarnus,

anno mxx creatus abbas,

anno

cllius

annis xxvn

qnens

est,

eum

Victorinis praafuit monaclus, conseut anuo mxlvii ad c<elos evo-

lasse dicamus.

Secundo laudatum

iu

nova Gallia

Christiana clectionis decretum Petri, ipsius successoris, anuum refert m\lvii. Tertio donationem
ecclesiae B.

coL 583 ita statuit: tnstrumento elei Eionii pil ose dataestlndictioinj unde papum certsa nobis videntur ejus notse ohronolofficfie quapropt c parum curamus, quod faotum legatur anno in ii, mpliusque convenire putamus annum uxlvixi. An instrumenr ' tum hoc alias prseterea chronologicas notas
:

M. de Grauleriis, anuo mxlyii S. Victori factam ludictione xv, excepit, non Isarnus, sed Petrus, qui proinde jam sedebat. Quarto Girundcnsis
Pauli ecclesia Pelro abbati data est mense Februario erg-o e vivis jnm anno excesserat Lsamus, nempe vin Calendas Octobris
S.

beat,
iii

non

edicit

Sammarthanus\ atcerte

Indictio

necadannum

L047 pertinet.quo currebat Indi-

mxi.viii,

nec ad L04S, quo consequenter currebat prima. Non satis igitur aptum illud instrumentum est ut certioribus, in quibus S. S 3an obitus P
ctio xv,
i

anno 1049 diserte reponitur,

i.|.

possit oppt
ependun-

Postremo Lambertus et ipsius vineam in Cathedra vendunt, moruxor Austrudis mor tno ipso domno Isarno abbate, immo de
praecedentis
anni.

..

Donatio ecclesise de Grauleriis Domino Deo

in p eesentia et S. Victori monasterii Massiliensis.. domni Petri abbatis facta, eastat apud laudatum

tali

hac

vita,

ut credimus, ad seterna sublato,

Martenium
Hsec donatio

col.

et

domno in ejus viccm in prsefato monasterio

jam pastore
ordinato
.>,

faota es1

1-13^ sequentij ubi anno ab tncarnatione Doxv.

Petro

anno

mxlviii,

mini

mm.vh

tndictione

epacta

m.

lu

Indictione

lendas

Cai; ac proinde Isarnus, qui Octobris diem clausit eUremum, non poIndictio
in-

vm

vero xxn.

Irtdictio
LOl-7\

hmc

recte qu\ len

cum anno

si Pontificia sit t a

Kalendis Jat

tuit isto

anno obiisse, quo secunda quam sacipit viii Calendas Octobris. Hfec plus S. Isarni obitum csse consignantis demonstrant,

dum, non anno

mxlviii,

sed

priEcedenti.
col.

lla-

nuarii ejusdem anni inchoata; secus uero si iiu fueritCtesarea:hiecenimterminaturc\ Septembris, quo adhuc mvebat fsarnus, consennum. tl tiente Martenio* Verum cum hic supra
Indictiones ad

ctenus ipse, qui in eodem tomo

413

et

sequen-

normam Casaream

-.

tibus laudata donationu?n instrumenta a Furnerio ex archivis monasterii S. VictorisMassiliensis eruta, recenset. Videa?nus itaque, an hsec ejusmo-

buissetethancvitiosam hic agnovisse. Epacta va adannum 101-7 pertinet secundum tabulam Gla-

di sint, ut
fnttrumen
tu, tx, qui-

rem tam

certo conficiant,

quam visum

vianam;sedadannum L048 secundum alteram de qua consule supra num. 89 Denique mensis in eot

estMartenio.
42 Quama?nsint ista vetera Massiliensium monu?nenta, in quibus Wifredi obitum anno 1020 signari ait, compertumnon habeo; esse tamen et Gues?ia?jus aliqua, aliunde etiam didici Nam Cassiano illustrato lib. 2, pag. 569 in S. Joanne Septembris Tomus VI.

insirxmfdn ur.rtermissusest SequituribidonatioS. Pauli Berundensis, fbcta ab Erd mensinde comitissa Barcmonensi et a laudato
ilnn

bu Martenius

Petro jamtum abbate subscripta,qusB hasce notas chronohgicas habct Fai-tn hc scriptura donatioanno xvu regni llcnrici renis viii Idus Februarii,
-.

97

ffis.

73fi
AfCTOSt

DE
intelligit,

S.

YSARNO ABBATE

S.

VICTORIS
T)

gis.

Per Henricum hunc Martenius Henricum 1

cs.

atque ita notas hasce cum anno Christi 1048 recte componit,sumpto Henrici regni exordioab anno Christi 1081, cujus mense Julio ejusdem pater Robertus, a quo in societatem regnijam ante adscitus fuerat, vita functus est, et Henricus soius regnare ccepit, cujus propterea annus xvii etiam currebat viii Idus FeGalluv regem
bruarii, quo donatio facta notatur.
45

a?dificare supradictam ecclesiam conatque jussu domni abbatis Isarni felicis memorise, atque omnium Fratrum in supradicto ccenobio manentium voluntate. Hinc censet illustrissinius

Disposuimus
silio

rt

ex ClTtlO-

Ultimum denique instrumentum, quod VenPetro Massi-

ribui

monu

ditio vineae in Cathedra, facta abbnti

liensi,

tnentis

ibidem inscribitur,et in quo verbis, a Martenionum. 41 relatis, Ysarnus./am tum obiisse dicitar, signatum est anno ab Incarnatione Domini
mxlviit, Indictionei.

S. Ysarnum jam tum mortuum fuisse; neque cnim solere vivos felicis memoriae appellari. pa . teor, eam phrasim de mortuis dumtaxat fere adhiberi; sed hactenus dicta evincunt, aut Ysarnum tum etiam in vivis fuisse, aut annum donationis istius in Futconis charta perperam annotatum. Sunt et diuv aliw opiniones, quarum una Sancti obitum nimium differt: altera eumdcm immani temporis spatio prxmaturat. Utramque retulisse,

Sed ut hinc aliquid certi con~

:

eludi posset,

probandum prius foretjndictionem

refutasse fuerit. 48 Guesnayus in S Joanne Cassiano iliustrato libro 2, pag. 569 et sequenti, postquam S. Ysarni

hanc Ccvsaream, non Pontificiam esse si enim Pontificia sit, currebat ea usque ad anni finem,atque adeo ex illa erui non potest, utrum heec donatio ante, an post diem xxiv Septembris anni 1048 facta fuerit, et sic omnem vim amittit Martenii argumentum,quod semel,iterumque ab Indictione repetiit.Pari modo in ipsius Sancli cpitaphio non

obitum anno

10 ks

ex libro chartarum
:

S.

Vi~
ta-

ad tttfuw
"oftum

ctoris foL 26 affixit, ita prosecutus est

Quod

aliti qttartt

Pontificia Indictio apposita his verbis

i.

scribi mendose annotat in margine glossator quidam anonymus his verbis S. lsarnus adhuc d anno mli regebat abbatiam; nam inveni alibi, scilicet in archivo regio Aquensi, quod S. Isarnus adhuc anno mli reg-ebat abbatiam pra?sentem, in * confirmatione, quam fecit dominus Ildefonsus

men

est

Obiit annoM\Lviii. Indiet.

fuv

Epact. iu.

autem

noLveo pacto

recte se habent,

Omnes cum ad

/ira iiiiiki

10*8 pronuntiatur.

eumdem aanum etiam Epacta nipertineat, ut vidcripotest supra num. 39. 46 Itaque, licet allegata a Martenio instrumenia simuljuncta dubinm aiiquodmovere posshit pro
uno anno citius consignando, malo tamen communiori senteniicV adhserere ,quia multo minus verisimile mihi apparet, auctorem epitaphii ,biographum et chronistam S. Victoris ea
beato Sancti obitu

marchio Provinciae de prioratu de Trigantia Poro GiosstV falsitas patet ex dictis. Atter error, multo crassior, S. Ysarnum anno Christi 804 florentem facit. Nescio, an hunc primus inceperit, an aiiunde adoptaverit Hugo

Juliensis dioecesis.

Menardus, qui lib. 2 Observationum ad Martyrologium Benedictinum die xxiv Septembris ejus
Hic sanctus Vir claruit anno sic clausit octingentesimo quarto, cum eodem anno vixerit Stephanus Agathensis pontifex, a quo vestem monasticam accepit, ut liquet ex catalogo pontificum

elogium

in re
tenii

mcmoria

lapsos esse,

quam memorata Mar-

instrumenta vitio carere. Sane iste memorix lapsus in cpiiaplvii auctore eo mirabitior esset,quo proprhts post Sancti mortem illud compositum fuit.Etenim cumexdictis constet,Ysavni tumulum non diu post mortem ejus a fidetibus y*eligionis ergo frcquentatum,ac miraculis illustratum fuis-

ejusdem

civitatis.
Mdi-

49 Menardum secuius Gabriel Buceiinus,in Me- ipmm Mor- lit. nologio Benedictino ad eumdem diem ait tuus est felicissime post annum dcccxx. Erroris oc:

casio manifesta est.Biographus in Vita nutn.b tra-

lamcnin ipsius epitaphiicatce fidelium suffragiapro ejusdem anima petantur hoc versicuio, Sicqne gemens corde, dic, dic Deus, huic miserere. Amen,
se, et

dubitari nequit, quin illud statim post Sancti obitum fartum fuerit. Adde, quod etiam biographus a ch/-onista,ambo Sancto synchroni aut suppares, quique propterea de lapsu iilo faciie moneri po'

Rrfclluntur
uli r

tuissent,eumdem prorsus annum obitus statuant. 47 Ittustrissimus de Belsunce tom. i Antiq. eccles.

dr

rjits-

dem unno
<

mortuuli

Massiiiens.,lib. 5, num. 35 quamdam chartam donationis factde a Fulcone vicecomite Massiliensi laudat,

notatam anno Incarnationis Domini

xn. Epa:

nostri Je<=u Christi mill. xliiii. Indictione

Ysarnum juvenem, ne a parentibus suis ad secuium retraheretur a Stephano Agathensi episcopo monastica veste indutum fuisse.Erat autem is episcopus Stephanus ,/iujus nominis II,qui to?n. 6 Galluv Christianx auctee coi. 672 dicitur jam sedisse anno 990, annoque 1035 synodo, in Coxanensi monasterio ceiebratcv, subscripsisse. At vero Menardus, vctsi quis alius ipsiprseiverit, credidit, Stephanum, in Ysarni Actis memoratum, ejus nominis prhnum fuisse,quem laudatw GallicV ChristiancV scriptores cot. 671 non ante secidum x aduitum, Sammarthani autem fratres,jam anno 903 Agathensi ecclesuv ptwfuisse affirmant;atque ita Menardus et in Stephano et Stephani episcopatus annis falsus est, et S. Ysarni tempora maie
dit, S.
,

cta vni. In JiaCj inquit,

Fulco

sic toquitur

ordinavit.
50

Nunc Sancti epitaphium subjungo.

Sancii

ri>i-

taphiuffl tx

CERXE MORS QUE LEX HOMINI NOXA TROTOPLASTI ME IN w SaCRA VIIU CLAUA SUNT HIC SITA PATRIS ISARNI MEMBRA, SUIS STUDIIS GLORIFICATA PIIS O QUA FELIX VEGETANS ANIMA PROUT EXIT o AD ALTA, MORIBUS EGREGIIS PACIFICISQUE ANIMIS O NAM REDIMITUS ERAT HIC VIRTUTIS SPECIEBUS ^ VIK DOMINUS CUNCTIS PRO QUIBUS EST HILARIS | qVJE FECIT DOCUIT ABBAS PIUS ATQUE BEATUS 2 DISCIPULOSQUE SUOS COMPULIT ESSE PIOS 00 SIC VIVENS TENUIT R-EGIMEN SED CLAUDERE LIMEN o COMPULSUS VIT,E EST AGRITER MISERE REXIT BIS DENIS SEPTEMQUE FIDELITER ANNIS Q g COMMISSUMQUE SIBI DULCE GREGEM DOMINI RESPUIT ^ OCTOBRIS TRASACTO OCTAVO CALENDAS ~ T CEPIT RUTII.l REGNA SUBIRE POLLI o sicque GEMENS CORDE DIC DIC DEUS HUIC MISERERE AMEN.
_

editioK
Ruffl

DIE VIGESIMA QUAKTA SEPTEMI3IUS

737
->-t

A
,

mte ci,w-

lu iapu<i

epitaphium illud rudibus versibus compositum ejusdemque tumulo marmoreo incisum eocliibet Ludovicus Antonius de Ruffi in Historia Massiliensi secundse editionis parte %, pag. 129; etpaulo aliter MabilloniuspostVitam, Ruffius,qui
51 Ita

A quisque segnitia spirituales nequitias oppu^nare

et

piamus jam

evincere studiosius elaborat. Quapropter in nomine Domini Jesu, quod facere

inci-

instituimus, ne se prairogativa sanctititas et nobilitate virtutum praeter nos insig-niri antiquitas glorie-

tAxi*-

iltud preesens inspexit, profdetur, sese inscriptio-

tur

nes iilas sepulcrales, quas ibi plures exhibet, cum mendis, cum quibus in ecclesia Massiliensi S. Vinunc ctoris exstant,typis exprimi curasse .Accipe
variantes tectiones in editione Mabillonii, sive hic legeipse eas ita correxit, sive in suo exemplari Romarit. Primo annus Sancti emortualis cyfris nis apud ipsum expressus est. Secundo tertium
a

AXXOTATA.
Adi Commentarium prtevium num. 1. b De sctate biographi consule eumdemCommentarium num. xi et sequentibus. nostroMasc Prologum hunc,qui in apographo
siliensiVictorinodesideratur MabilloniusinArtis Sanctorum sui Ordinis Sec.vi, parte i cum iisdem
y
i

hexametrum rectius sic exhibet Qua felix veg-etans anima provexit ad alta. Tertio sextum pentametrum ita melius recenset
:

lacunisedidit.VideCommenlariumnostrumnum.
10.

Corapulsus vitaeestacriteretmisere. Sequentia denique sicrecitat Rexit bis denis septemque fideliter aimis,

Commissumque

sibi

dulce greg-em Domiui

d Ita apud Mabillonium. Nisi forte tacuna major hicoccurrat vox exercendam,re/ huicsimilis qu&piam inserenda est.
t

octavoKalendas, Respuit, Octobris transacto ccepitrutili regna subire poli. Et

Utsensum ex conjectura impleas,

;

substitue

Cetera

cum

editione Ruffii conveniunt.

Satisfaciam amplitudini ac mox post adde excedit vim, vel simile quid.
f

vocem eloquii

Adde et

hic

prematur.
rel aliahujus-

gDeest hicquoque voxiWustrata,

VITA
Auctore anonymo suppan

modi.

CAPUT
cum
pia fuga aparentibus
susceptus
Massilico
et
:

I.

Ex

editione

Mabillonii,

collata

Sancti patria,pueritiaet adolescenlia

:

Ms. Massiliensi.
PROLOGUS.

monachatus
loci

ejusdem
invito

vn&itmcm
scribendi,

ad venerabile monasterium ut famo-ante hos non multos dies b venissem,

um

Massilias a

prioratus
posita.

prwlalura

im-

a b

sissim*

in terris illius religionis caelestis et

choros cer-

nerem
inter

eorum me orationibus commendarem quorum innuraerabiles Sanctorum meinonas,

abrcquiescit exercitus, B. Ysarm ibi numerosus monuraentum a diversorum batis recens defuncti,

TV-atus Ysarnus honosto b naiJrus virtute honestior, ex Tolosana patna qui est ejusdem patnaa <-, tus apud IVedelesium

gencrc, longe a futu-

Afiud Tolonatus
et

vdueatu*

Frrdetii.

populis frequentabatur c ae ff rotantium petentibus ibi obtinentur a pie

. .

remedia

tamquam

jain

omnes

alii

Sancti huic

Tam cita Dommo, omnem suam

.

virtutem... dans d eoncessissent. dcvitaejus, contanti Virirecordationesuccensus, prout virtutum ipsius meritisfidens versatione atque

Hujus igitur

Dominus
satisfa

cupio, dederit, aliqua dicere

.

non ut
.

rei

quippe quas humani

cloquu.
ei

omninotantngloriaL)ei..../'silentio;

seu ne ut sancta
. -

aTeliffiosiaviris educavicus incanonicatu nobili eo loco edoctus est d. Ubi qnantum in tus atque et ecdesiasfacoa tunc poterat fieri, Grammaticam t^idicit, ut oequacantus tanta vivacitate Puerulus spised velutf prophetico quodam uuam tbrtuito, non injuna minditum ritu noraen hoc ei fuisse apud nos du-itur \ m deatuf. Vs enim Ucbraice, >arlingua patrin .vriTtM sonat \

rl

ijuibus

tcntibu.

mmsif.
exponit.

salubernma Ecclesia filiorum virtutibus... g notitia non fraudetur. sanctissimi me ad scribendum dc eo plu2 Est etiam, quod certior sum, me sinrimum provocat, quia tanto
,

Vm

Arnus autem acutom. 8ed pentiaa au8 igitur virum designat ejus tanta voois cantuum tunc et in omni vita in quantolibet concmentium deoorabat,ut
elegantia

* cceui perexquisitorum
tate condiret.
i

omniuin voces facile aupeangelic* suavirans.oujusdam etiam modulationie

.

Mabitt.

exquisitus

quanto ob recentem cerissima veritate locuturum, tota eorum, quffi dicturus sum Viri memoriam maxime multi et occurrit pcene Provincia testis ejus, quos venerabiles valde monachi , discipuli raortem vitare velle mendacerte crcdo tamquam conversatione, ut breviter de illis
:

cum verojam

adolescentiaa

hmina

contiffis-

udotneruti'
virtuti-

mortalium set quai plerosque

rapit in

voragjnem am

cium; in omnia dixerim

iul-et.

quorum
,

reipsa perapicue Magistri vita

omnium disrrimea, commuraortis, et communc perurgeretj q,ua. nisoue tentatio Adolescentulum mqualiter pro anima oarm et r P ra3buerit, h qualiter eo restitent;
,

hus maturatn ducens, rtim GauS'

<

mS

ab-

bata

eentori ejus, hosti antiquo,

gratius debet ab omwous virtus noejus, de quo scribimus, suspici, quod decoravit; fietque ut reoens stra proprie tempora moderna miracula duritiam nostrara

.^^^../.^aliicon-uunt^istrc.Ub.t^.n^h.
H
lliam
!.

Quod Opus eo

r apUerit

nonesl nostr

facultatis

ed>

rr ,

Feruntenim,eumusqueadtermmumvita
NinU

.sanctitas et

fecilius fortasse

compungant, dum jam non recusat velut impossibile , quod sui infirmitas horainum
temporis

Hominem

noverit

implevi.sse

dumque

semulos concitat, excussa unius moderna vicLoria

virg:iuitatem servasse, inteffram illibatamquc tunnsolet, in verbis ejus vero ut in ea ffitate resonarc ; nihil in actibus ejus dum nihil durum geapparcrc ; mhil supcrbura aut incompositum fluxum aut lunihil stutotiuscorporis protcrvum,

bneum;

73S
a. hxosmtOi

VITA
;

S,

YSARNI ABBAT.

S.

VICTORIS

bricum
atque

corum videbatur; sed

sancti se Spiritus

postremo iu omni ejus habitu indein omni verbo et in omni actu otnnium membrorum offioio mira gratia
nihil

quid futura pariat dies; tanto fervore reD g-ularem viam currere coepit, ut in cunctisZ in brevi, etiam perfectioribus admirabilis videretur. Et
scis,

vaseulum declarabat. Tuuc vero

in

primum quidem

>

omne consilium suum

vita-

Domino

statuens,

eum

modum studiosissime perquirebai, quo apud Deum se grratius commendaret.

rtam
tibiens,

illud Samuelis pra oculis habens Quia melior est obcdientia , quam victima* et peccatum ariolandi est repug-nare, et sceius ido

lolatriaenolle acquiescere
caritate

m;

tanta humilitate,

nb epitcopo
Agattiensi

Per id siquidem temporis, prsestante, ut credimus, Divinitate salutis occasionem Adoleseenti,

5

tantaque
ut, qui

et patientia

non solum

patri

monasterii, sed cunctis etiam Fratribus obediebat,

cog-nosceret, non tamquam tamquam extremura quemlibet omnium clientulum reputaret. Non ejus obedien-

monastico
fiabitu inUtiititr.

quemdam Gauscelinum

abbatcm

dum vicum

cum

forte

non

illum forte pertransiret, de verbo Dei tractantem audivitj a quo paterne suasus, et velociter persuasus, furto pietatis patrio

unum

ex

aliis,

sed

mox

solo sublatus est.

Eo

itinere contigit, ut abbas idem, disponente eo, qui vas Spiritus sancti Ysarnum domuisuoe Massiliensi judicnverat pneponcndum, propinquos suos quosdam nobiles visitaturus, ad urbem Massiliam properaret,- sed cum iu Ag-athensi/"opido diebus ali-

tiam ulla contradictio, non ulla summurmuratio, non rugratio narium, nulladenique vultusasperitas,
nulla prorsus indig*nationis vel impatientiae quantu-

lacumque sigmificatio defuscare sed cum ad omnia vel extrema ac vilissima quaeque officia se prseberet, tam gratiosa hilaritate omnia condire, ut magis
;

quot demoraretur, famulus Dei Ysarnusmetuens,ne quod ex dilatione proposito suo iinpedimentum
,

cunctis sola ejus hilaritas,

quam aliorum

cujuslibet

amicis forte prosequentibus, obvenirct, ab Stephano venerabili viro, ipsius civitatis episcopo g, sanctas
religionis

grandis operatio complaceret. 9 In divinis sane rebus ita habebatur assiduus,

ut divinas ori ejus laudes, nisi legreret, sola reficieudi vel dormieudi ratio paullisper subripere
.

<:i t i

mnmn
J>

ioiyfo,
"!'

habitum suscepit. Hocquoque

satis eon-

ms

r*

B grue

/tcitur

divina Sapientia dispensabat, ne in monasterio Massiliensi postmoduin militautem abbas jam dictus

videretur.

Quin etipsa

leetio erat oratio;

non enim

-$

velut

suum monachum
ei

acrius importuniusque repe-

quid compung-eret
a Mag-istro bono
troitus
,

mag*is in ea, quid intellectum instrueret, quam quaeritabat. Didiccrat quippe ,

tcrct, si

per seipsum religionis habitum impo-

semper esse orandum. ^ullus

pcene tempora jugis oratio

suisset.
thiui
i:i

igitur detractioni, otiosisve sermonibus dabatur in;

ti

lost paucos denique dics Massiliam veniunt;

cum omnia
difficile

Mauilienei
S.

Victorit

rmnobio

Sanclorum
rryptas hittratf

amicorum confabulationibus oecupato, devotus Deo Adolescens sepulturas interim martyrum h sollicitus circuit, cognoscendi omnia
at Gauscelino

detineret.

beata Adolescentis iuitia, quibus ipso!

rum senum

desiderio rapitur, atque

restituto

a paucis Fratribus, qui,

,

consummatio comparatur quibus aliorum jam vhtus emerita cedit! Eo tempore vir Deo amabilis Guifredus n
felicia tiroeinia,

h
i

recens monasterio
toto orbe

ibi

satis regulariter

vivere cceprrant, sing-ula percunctatur.

Nam

iilud

abbatis officium in eodem esenobio strenue gerebat. Is animos Juvenis semper ad perfectiora succrescere
cernens, post paucos annos reuitentem satis atque

famosissimum

coenobium, quod beatissirnus olim construxerat Cassianus i, destructum a Vandalis, usque ad eorum tempora ruinas tantum antiqui operis pnetendebat. Hi relig-iosum Adolesoentis nnra caritate studium prosequcntes, desideriis ejus satisfaciunt, per oinnia sanctuaria IIominem ducunt. Hunc, aiunt locuru venerandus
,

coactum, divino certe iustinctu, Priorem Fratribus

ordinavit.

menti prseccptum habens; Quanto mag-nus es, humilia te in omnibus; ex collato prioratu tanta se apud se humilitate depressit acsi honor ille nihil, quam
10 Ille autem, velutinscriptum
illud
,

etpottw
I re

&<&bu

tU obitum

martyrum, cui numquain frustra supplicatur, tenet exc rcitus, quos per hos totos late patentes campos sanotorum
confessorum, hujus ioci quondam monacliorum, circumcirca innumerabilis populus ambit. J bi autcm seorsum sacrarum virginum turba

onus, illaque exaltatio nihil aliud esse ei, quam dejectio, videretur ; talemque se ex injuncta sibi

cura cunctis exhibuit, ut sanctitatis et diligentiaB suse vel temperantia^ merito bonis omnibus ex caet quidem rissimo copiosus se redderet cariorem
;

c
lindiin
iiio-

quiescit.

satis apte.
illo interiori

Kam

et ipsa ejus austeritas ita

illo

colum-

nuvlmsfit,
fruetrtiobnl
tente

Gau-

s.iluin.

quod iu ipso naturali saxo cxcisum vides, primitivorum Christi testium, sanctorum Innocentium scilicet, quos huc secum beatissimus Cassiauus, Bethleemiticus primuin coenobita, dcvexit, multse ac metuendse re7

At in

sacrario,

binum
id

aliquid sapiebat, ut ab

quis reprehen-

sus, niliil felleum,

nihil amaritudinis reportaret;

semper apud se reputans,ut prselatus quis prodesse omnibus studeat, non prasesse. Hic verojam peculiares orationes, lnc anticipatse et protelatse vigiliae,

liquiae continentur.

Quibusille auditis, amore Sanctorum vehementer accensus altiusque ab imo pectorc suspirans Deus bone, inquit, quam terri,

hic amiranda jejunia successerunt. Sed

cum

beni-

gnissimus Dominus et bene meritum servum, venerabiiem Guifredum abbatem remunerare, et hunc,
utpote

bilis est loous

iste,

et eg-o nesciebani

esthic aliud,

nisi

domus Dei
illi

et porta

cffili.

Vere uon Quid

quem

in

quem

juxta verbum

et modico fidelem prabaverat suum purgaverat, ut fructum

,

plura? a Fratribus

cohabitatio

suadetur. Ille

afferre

plurimum

esset idoueus,

altiori

provehere

vero, se nullo pacto a loco recessurum, dicit. Communi voto statim, ne a Gauscelino abbate reposceretur, occulitur Gauscelinus per amicos suos,

dig-nitate disponeret, vitain ille

fine conolusito.

dignissimam beato
paerisuf'

11

Tunc Fratres cum

vicinis abbatibus pro suc-

potentes civitatis, acrius monachum repetit; at illi a Fratribus clanculo persuasi, verbis multa ageninter hnjnsmodi trajectores k assolet fieri, tandem precario rem componunt. Ita ille, qui pio
tcs, ut

cessore eligendo solliciti, piis

Omnipotentem

pre-

^'J^
"

cibus pulsant. Toto ergo conventu ag-greg-ato, aliis (imbas,absic, aliis vero sic sentientibus, nonnullis etiam pro bascamseipsis satag-entibus, Archiuricus,

abbas quondam
mi-

,T" f " r

furto saucti Adolesccntis parentes paullo ante dcceperat, digna vicissitudine a suis propinquis et ipse

Majoris-montisp, vir
;

altioris ing-enii, accersito

v
1

deceptus

est.

Dum

hie

omnibm

in

tntiiitrationr

Mox Ysarnus, tamquam descriptum illud Sapientis in pectore grcrens; Quodcumque potest b manus tua facere, instanter operare; quia .ne8

nimo puerorum q lleu tu, inquit, filiole, in nomine Jesu Christi Domini nostri quis tibi dig-nus ad
,

abbatis officium videatur, edicito. Nec mora, a sancto Spiritu edoctus; Ysarnus, inquit.

ille

Hoc
uno

igitur veluti divinum rapientes oraculum, cuncto

DIE VIGESIMA QUARTA 8KPTKMBR1S Adi Commentor o Anno Christi\M) vdWl* in electionem ejus no consensu, paribusque votis 42 et 43. rium prwvium num. 39, amarisaeclamantes, illico subscripserunt. Atille Mont-majour monastep Monsmajor, vulgo diceret, vel de seipso quid fagime coutristatus, quid rium est Ordinis S. Benedicti, sesqui-miltiari ab tamen se, quibuscumque poceret, nesciebat; cum Arelate dissitum, teste Dionysio Sammarthano abomniteratmodis, excusare moliretur, violenter tom. i Galliai Christianm col. 603. De Archinrico aliquid afferretcon,

739

h.

*+W%f*.

bus rapitur;
trarii,

et

ne

forte dilatio

ibi agit col. 60

et sequenti,

ubi

ait

ipsum Ri-

consecratur.

culfo,

ANNOTATA.
Victorino Massihensi a In apographo nostro omissis vocibus futurus virtute. hic lacuna est, Galli&Narbonensis, in hodier:

vita functo, in abbatia suffectum esse, postea vero, dimisso regimine, in monaste-

anno 999

rium

cessisse. Secessionis

b Vulgo nota est Tolosa na Occitania Superiori, cujus caputest, ad Garumnam fluviumsita, Galurbs episcopalis abeaToJwTolose et Tolouse dicta, ejusque ager,
appellatus. losanus, indigenis le Tolosain
c

Montimajori subjectum, seannum non exprimit sed ejusdem successorem Rambertum anno 1016 jam abbatem fuisse docet ex codice Ms. Hinc discimus,
Carilocense,
',

Massiliense apographum habet: Fredentmm. monastenum Erat autem Fredelium seu Fredelas deinde, Antonini in comitatu Fuxiensi' quod S. Pamiensem, seuApaaddito castro, in civitatem de re consumiensem, vulgo Pamiers excrevit; qua Benedictinos in Histona gesi lubet, eruditos
le

cur Archinricus a biographo nostro abbas quondam Majori?-montis appelletur; nernpe quia anno 1020 vel 1021, quando S. Ysarnus Guifredo suffectus est abbas, ipse, jam abdicato Montis-majoris regimine, in Carilocensi monasterio degebat. q Uno nempe ex iis, qui veterum more in eo dem monasterio educabantur.

m.PorroApanerali Occitanix interNotaspag. archicpimiensis civitas nunc episcopalis estsub

fluviumin scopo Tolosano, sitaque ad Alburacim in Lexico, laudans illuOccitania. Baudrandus
Fresirissimum a Marca, ait eam habere castrum appellata Fredelacum delet dictum, a quo alias

CAPUT

II.
k

Sancti Abbatis eximice virtutes

boli

dia:

adversus

eum

irriti

conatus

fuent ibidem obserd Laudati Occitanuv scriptores monasteriumillud, ut multa alia, secidoxi vant, quod hiscerecte pro monachiscanonicos habuisse, non satis exphcat, concordat. Sed biographus educatus,an utrum S. Ysarnus Fredelesiinatus et natus et Fredelesii tantum educatus vero Toloscv legitur ExTholofuerit. In Ms. Massiliensi sic quemdam ejussana patria natus apud Fredentium,
. :

insignes viri a Sancto

in

discipli-

nam

admissi.
Abbasfa-

quasi tunc primum novus athet -C/leta, rna^is ac ma-is corrigendis moribus et sicut nonnulh coartandae vitae operam dabat; honoris fastigio in libertatem propriam, ex h-

xinde ergo

^ZaT

ex

dem

vieum, in canonicatu nobili a rehg-iosis viris educatus atque edoctus est nescimus. e Cajus locihic abbas fuerit, in Ocincolis Ag-de, Gallise civitas est
patrise

elatiobertate vero propria in negligeutiam sui, nemque; ex neglectu porro sui et elatione in ceita et contera multa mala relaxari consueverunt; timore constrictus , ad omnia trario hic Domini

* sollicitum se habebat
:

secundum quod scriptum

o

paulo supra citania in ora maris Mediterranei septem milliaribus a NarostiafluviiArauraris,

f Ag-atha,

mebone in Ortum distans, estqueepiscopalissub Narbonensi. tropoh Ilinter epig Fuit /m-Stephanuse/us nominis quo nonnulli Stephanum scopos Agathenses, pro S. Ysarnum ad seculum 1 perperam assumentes, Comdenuo errore retiderunt. Consule C ix exalio mentarium pruevium num. 46 et seq. Massihensis, in ecclesia S. Victoris

Qui timet Deum, nihilneglig-it. Et utconest sanctae per tra omnia vitia fieret cireunispectior, prselatione sata^ebat essesubjeomnia Reg-ulae ex revolvens, seque non ctior; illam semper in mente magistrum, quam servum oranium, recognotam excesserat Scriptura, scens. Non enim ejus mente

dicens:
,,

Principem

te constituerunt, uoli

extolli,

Guesnayus cujus thesaurumreliquiarumexhibet Cassiano illustrato hb. tcap. 22.

in

h Nempe

unus ex ipsis. Hoc iffitur sedesto plns amari semper stndebat in Domiuo , faciens, quam timeri. Unde non solum Fratribus, sed etiam amaomnibus hominibus, ultra quam dici potest, pauporum cura tunc eleemosynabilis erat. Tmic
in eis, sicut

SanctiJoannisCassianigesta in Operenostro die 2:), ubi h 9 de illustrata habestom. v Julii, actum est. Qui deillo eodem monasterio paucis Guesnayum. Vide plura volet, adeat laudatum
i

S Joanne

rnm mira profusio; tun<-lnnsuentium

snbscquitur.

atque

omnium

festina qualicumque miseria anlictorum consolatio

etiam dictain Commentarionostroprxvionum.

lb.

k
1

Trajectores, idest, transactores. In Massiliensi apographo legitur

utcunctis,

pauperibus apud suas vestes, nec non et aliorum mendicare 3 furan a, et Fratrum, ubi, opportunum illi erat, hujus rei ne dcinde, clanculo dare
13
Sfepe
ipse

pro

^^
k

(i

uiira tr-

mi ^. tieor d ia

aln-entibus

omissa prxpositione in. m In Vutgata lib. i Hegum, cap, 15 legitur : et quasi Quasi peccatum ariolandi est, repugnare,
scelus idololatriae, nolleacquiescere. appeln Alias "Wifredus, quodidem nomenest, hicvir insignis, qui monasterii istius latur: Fuit direstaurationem strenue promovit, uti supra

auctorem proderent,
aliis
llis

minitari.

Cnmquc de
ipse

fur-

a-eretur, tis in oapitulo qua^stio

fuivm

cum
,

perscrutans,

meliora restitui
;

mox
die

jubebat.

ctum est inCommentariopraevionum. Martyrologio Benedictino ipsum ti Menardus in

Sifredum appcltat,
et

IGetsequen-

nam vero tandcm rompcrtis circum.poctis dum coopertorium b optimum, a quodam Stesubriperet diligenter oranibus, rei et relator et notanus pliano, qui mihi hujus eum asiuterceptus est. Cum jam Fratres fuit qme sibi ob pamaxime, quod ea,
,

quadam

servarent, et

cum

Sancti titulo annuntiat

vide catalogum Prseterdie 12 Septembris; sed diem. missorum in Opere nostro ad eumdem

coemebantur, distribueternam reverentiam carius alludens; ille post longa silentia ret causarcntur; optnnam inquiebat, largitio * receptionem Bona
parat.

,.
.

mJ/<hj

! !

710
parat. Sed

VITA

S.

YSARNI ABBAT.
Fratrum

S.

VICTOIUS
,

cum

jara per seipsum, verba

raetucns (erat enim omniurn hominum fere mitissiraus) non auderet, per quemdara fidissimum comitem, Pontium nomine, imperato silentio, itidem
faetitabat.
et targitate

ad eum proximare non valeret ri quibuscumque tamen prastig-iis poterat, aufuo-a- D* re, vel si ld uon posset, Hominem terrere saltem
tute repulsus

nitebatur.

Quadam

^*^
,Cnten

ig;itur

nocte

vir

venerauda
,

snecie a Pt>l

raemoria? Guillelmus, tunc ecclesiae custos

!

dum

14

O
!

beata furta

o furta pietatis
similia
,

o furta ea-

julget

in

ritatis

aemetipmm
nverut

Utinam vobis Utinam omnes fures

talibus

omnia furta essent proximorum parceutes re

ante comraunes vig-ilias maturius surrexisset, in circo illo, qui super martyrum cryptas imminet

bus, ad talia perpetranda de propriis elaborarent

Non de
"

1'aulus diceret;

Neque

fures recceli cla-

enim locum illum vocant) orationi, ut ipse, inTunc repente in gradibus, quibus ad cryptas descenditur, tantum sonitum, acsi omnes cry(sic

sistebat.

g"num Dei possidebunt;

imo talibus
,

pta? funditus eruerentut, audivit. Et ecce draco per-

libenter talibus Petrus libenter occurreret aperiret. Scd Vir iste, cum omnibuslarg^issimus fieret, sibi parcissimus exsistere, ad omnes benignisvig-er

simus, in se austerissimus esse; et

serias levig^aret, se

cum omnium

mi-

maximus, iramensa sinuamina explicans. long-oque per totos gradus porrectus tractu, hiantibus faucibus terribiles flararaas evomens, totum a superiori cardine usque deorsum majoris cryptse introitum
vastissimo ore, quasi sanctum Virum,
rctur, excepturus opplcvit.

semper incredibilis abstinentia? maceratione damnare. Edebat quidem ille cum Fratribus, et occultare se per omnia cupiens, cibis omnibus uti communiter simulabat veruratamen
.

cum

eg-rede-

panem appositum per

dis crustulis, quasi

frusta diminaens, in roden-

diu comederet, totum poene

spatium
tis

retectionis

occupabat
vel

cumque

apposi-

piscibus,

suaderetur,

potius amica viopretiosi sa,

lentia cog-eretur ad

esum, utpote qui

,

Tunc Vir sanctus ante altare sanctissimaj ontioKf beatorum martyrum oratione o^- ^uoj ex more completa, in partem alteram ad altare nM/u m. J *' S. Johannis Baptistse, ante illud monstrum horribile transiturus, concessit *. At vero Guillelmus **JM.seccssit illum ilico absorptum iri a diabolo metuens, omnia ossa concuti, toto corpore tremere. immen18

Virgiuis Marke ac

faceta B poris et conditi studiosissime viderentur non omnia bene dicens excusatione utebatur condita transire decere per abbatum ora. Denique
,

cum

bus et

paullatim per minutias discerpsisset, capitiaristis c superjectis, quasi qui omuia con-

sumpsisset, tentatione tantum superata refocillatus

pauperibus emittebat.
et

parctu.

15

Quid de
Illud

illo

quo utebatur
infusione

perraodico vi-

Orufwni dcilitus

norfes

uo

tanta

aquae

corrumpebat,

r.rcubul in
ecctetia,

ut nullis usibus
itadixeriin,

commodura

esset. Tali igitur, ut

hypocrisi Sanctus hypocrisim fug'iens,

assidue laborabat.

Tempore autem Quadrag-esinue

secunda, quarta et sexta feria nihil g-ustabat. Talibus crgo operibus Vir Deo araabilis orationes suas
levabat in
plens
*
;

iutercluso anhelitu sis sudoribus suffundi pcene exanimari. Vir autem sanctus fiduciam suraens E in Domino, crebro g*enua flectendo, frontemque ac pectus signo Crucis muniendo, tamdiu in oratione infatig-abilis perstitit donec illud enorme phantasma, in testimonium suaa confusionis terribiles sibilos et horrificum fragorem reddeus, prorsus evanuit. Mane erg-o facto, primo diluculo prasdictum Guillelmum a lectulo Sanctus excivit si quid insolitum in ecclesia illa nocte audierit, percunctatur; dissimulantem omnia [referre compellit. Tum vero per debitam obedientiam totaauctoritate imperat, ne, se vivente, hoc miraculum cuiquam mortalium revelaret.
,
, ,

cselum
*.

illud Jeremiae

fideliter

com-

Levemus corda nostra cum manibus ad

Sed

19 Quod si istud, in quo erat alter conscius, tanta sollicitudine vanara gfloriam fug*iens, sata-

vunx

gtorix

mirrfiiij,-

MttbiU,

Dominum
illa

cum

ad Orandura nocturno
fundeillos

gebat abscondere, quando, putamus

quse,

ea diceret,
Felix con-

tant. S. OiUlonis Clu-

Dhiiii

maxime
quis

silentio divinis se conspectibus obtulisset,

nemine
,

conscio,

perpetrasset ?
ita

niacentit

lncrymarum fiumina, quae tunc

illos

scientia

cui

mundus

viluerat,

ut tot

plena

bantur; quis

gemitus

illos

plauctus,
?

bonis sic laudari refug*eret;

cum

nos miseri in his

singultus, qui tunc parturiebantur, edicat

tus semper, ne indulgentius sopiretur,
ditius surgeretj

Vesti-

etiam, qua; perperam g-eriraus, quotidie in laudes

dormiebat
ut vix

eratque

ei

et ut expeconsuetudo,

gustato in principio noctis permodico somno, fur(j

tira

lento pede,

dormitorio egredi,
gilias excubare.
gutun
cfau

umquara adverteretur, de martyrum cryptas petere, ibi-

que long-issimo noctis spatio usque ad fratrumvi16

hominum suspiremus Sed neque hoc forte valde mirandura est. Virtutes enim naturali foedere virtutibus amicantnr, et vitia vitiis placent. Unde non miror, si refertus virtutibus hac etiara non carebat aut si hi, qui sunt vitiorum sentinae , etiam humante laudis contagio non metuunt sordidari. Sed dura bcati Viri merita talium inexper!

Et saepe quidem

precabatur
;

custodes,

ut

sam

tus prEedico,

s,rpr

vereor, ne oranibus potius injuriam

ecclesiie valvas sibi rescrarent

tngnttut,
tiepejm ea

saepe vero munitis

faciam, quain vel

liarissiraus

unum,

sicut decucrat, explicare

frigoreobri-

guUsedcprchensuscst.

omnibus januis, qnaliter eura Deus iutroduxerit, nescientes, more solito in cryptis martyrum eum invcniebant. Ibi ferunt, eum hiberdiligenter

queam. Quid tamen de

quidam virtutum fami(sanctissimum Odilouem Cluniacensem

illo
:

nis noctibus, dura supernis intenderet, ita sui oblitura, frigore ssepius obrig-uisse, ut, nisi aliorum mauibusasportarctur,eg:redi minime valuisset.Frequenter voro ab his, qui eum curiose tunc observabant, postlong-a suspiria inter lang-uidossingultus, tamquam ipsum Jesura prasentem alloquens, in has

abbatemddicoj breviterdixerit, ponam erant enim duotunc orbis terrEelumina, tamquam corunum et anima una. 20 Dura erg-o ille hujus virtutcs numeraret
ista

de eju&dem
virlvlibut

Octo,

inquichat

in

dorano

Ysarno cum

ceteris

voces erumperc audiebatur

"
n

bonis suis, vix in aliquo alio simul iuvenienda , reperiuntur. Ilorum unumquodque singulatim quiset,

sensus

et

di-

ctnm.

Custos hominum,
tibi, et

quare posuisti

me contrarium

factus

sum
?

inihimet ipsi gravis? Cur non

tollis

peccatum

meum, etquare non

satis ostcnditur,

aufers iniquitatem

meam

taiuumque in eo profecisculmen non immerito sanctitatis apprehendisse videretur. In hoc autem octo istae beatitudines
id est castitas , humilitas , raisericordia , , patientia, jejunia, vigilia-, oratioues, vame glo-

libet alius si haberet,

hujus mundi exsilium quam g-raviter sustincbatjadeum, cui loquebatur, quanto

affectususpirabat.
17
llaec

Unde

cibus

antiquus hostis aspiciens, invidiae fanimiura torquebatur; licet orationis vir-

contemptus, tara perfectffl cumulantur ut, cumsing-ulatim unumquodque perpenderis, videaturiu singulis singularis. Cilicio aspcrrimoadcarria3
,

nem

seraper induebatur,

usum femoralium omniuo

non

DIE VIGESIMA QUARTA SEPTEMBRlfi.

nisi cum apud Cluniacum semel eum femoralibus et staminio e S.Odilo violenta caritate vestivit, quae Massiliam rediens, illico deposuit. So-

741
l

nonhabebat;

sionem, quse Petra-Castellana

derat, ire progreditur. 21 Post discessum

dicitur,

quo inten-

*
e

*wm

lebatautem eum B. Odilo, dum simul recumberent, amica quadam contentione vocare Hypocritam, eo quod speciemhumanae communisque conversationis praetenderet, et seultra omnes ferehominesfame et
jerumnis variis cruciaret. 21 Eactum est autem, ut virtutum ejus fragrantiam plurimi odorantes, ejus se cuperentinstitui disciplinifl. Primi erg-o sub eo conversi Dodo et Rainaldus f, et ab eo ceu par turturum aut

lardus,

autem hominis Dei mox Adaibidem adhuc manens, in utero ad instar

vexari
ccepit;

^^

parturientis

accitoque

celerrime

Nortaldo quodam monacho,

cum

se,

invalescente

nimium

cruciatu, crederet ilico moriturum, sanctse

religionis

habitum

petit, asserens, sacratos

manu

Insigncs tiidiscif0S in

plinam

suamodmittit,

duo

pulli

columbarum, Domino

oblati,

tantam

gratiae illius exuberantis ac primitivae benedictio-

nis ejus traxere pinguedinem, ut eorum admirandam sanctitatem, antiquis per omnia patribus com-

quos de praeda praesumpserat, cibis confligere; eoque conflictu se ad exitura sua vesania dignissimum miserabiliter coarctari. Mira res! habitu sumpto, statim eadera hora intolerabilis dolor ille recessit. Verumtamen toto poene anno, donec plane domesticus esset, elanguit. Ex quo notum satis factum est, pro salute animte persecutoris sui Sanctum
Sancti cibos
exsecrabilibus,
orasse,
fuisse.

cum

parandam, plurimis certum sit miraculis claruisse. Et Dodo quidem jam Magistrum ad beatam vitam glorioso fine secutus est. Venerabilis autem Rainaldus nihil
ut dissolvi et esse cum Christo desiderans, hactenus nobis virtutum Mag-istri fidelissimus testis servatus est. Hos ex disic quotidie,

hancque

ei

vindictam paullo ante minatum

ANNOTATA.
a Vocem hanc mitius interpretare nequeenim ad eleemosynam faciendam licitum furtum est, nec furtiva erant, quse ipse abbas e bonis mona;

versis terris subsecuta

satis

veneranda posteritas p, ex modico immensum in brevi gregem Domino confecerunt; inter quos multi quoque nobilium, caelestis vitae amore succensi, praeclara seeculo suse conversionis exempla tradidere. Tunc etiara Pontius Arelatensis archiepiscopus, nec multo post et successor ejus, totius tunc Provinciae unicum decus Bandibaldus, sub eodem Patre sanctae se Kegulae
submiserunt h. 22 Sed et illum, qui, veluti Saulus, multa patientia primo supportatus, flagellatus est, ut corrigerctur; dejectus, ut levaretur; qui coactus ad
couversionem, non parum postea fructificavit, silere non debeo. Adalardus quidam erat saecularis pompae, ferus homo nimis et pessimus. Is cujus-

sterii sui

pauperibus largiebatur. Nihil itaque

aliud vult biographus, quam quod S. Ysarnus multa pauperibus donaret clanculura, ne ab ceco-

nomis suis impediretur. Ceterum pro

sic ablatis

meliora restitui raox jubehat, ut sequitur. b Stragulum seu lodicem hic designari au-

/i

inttr

7os
/ir.r-

pfl/CTM
ilu,

qui ob

illatamona-

tUriodamna

dam

praedii,

quod juris monasterii

porcos videlicet,

erat,

Lagninas

nomine, rusticos
affligebat;

iniquis exactionibus frequentius

arietes ceteraque
id

genus suis usibus commoda ab eis corrogans; si vero non darentur, violenter abripiens. Qui cum a Viro Dei blande commoneretur, ut se ab injuriis monasterii temperaret, pro nihilo reputaus, multo efferatius in praedictos rusticos se agebat. Ali-

tumo. c Id est, spinis piseium. d Sanctus hic cotitur die xJanuarii, ubiActa ejus illustrata habes. Obiit autem non multo post S. Ysarnum, anno nempe Christi 1049. Ceterum Cluniacum, vulgo Clugny, Gattise pagus est et celebre monasterium, Ctuniaccnsis ordinis caput, in ducatu Burgundiie, quatuor circiter miltiaribus Matiscone in Occasum distans. interula lanea. Sic in Vita laudati e Id est S. Odilonis tom. x Januarii pag. 68, num. 25 de eodem Sancto legitur Lanea veste, vulgo stami:

quaudo igitur sanctoViro

in

eodem

praedio posito,

C adsunt nuntii cura gravi queriraonia referentes, quod praedo ille sacrilegus praefatam villam pridie depraedatus, nunc etiam reliquias, quaesupererant,
a Sancto

in sua convivia consumpturus adesset. &8 "Tunc vero tota famllia, quse cum Viro Dei

blande re-

prafantui

fremere, inclamare, lanceas vel sudes corripere, hostem protinus cum auxiliis circum manentium petitura, ferocius discursare. At ille freerat,

niam vocant, a dorso (suo) abstracta illorum (puerorum, quos in via mortuos repercrat) uudidatem propriis manibus cooperuit. f Qui fuerint hi duo viri, aliunde non didici. g Adi Commentarium prxvium num. 18. h Vide dicta in Commentario num. V$et 20. Mabillonius in Annotatis hic omnino verisimiliter censet, locum hunc esse, <jui in Bulla Paschalis IlPapiv ad Ottonem, monastcrii S. Victoris Massitiensis abbatem anno 1114 data, Lauguias dicitur. ti.rstat ea bulla apud Dionysium
i

mebundum,

expansis manibus, in exitu seipsum opposuit, vehementer omnibus minitans et contestans ad id facinus egressuris, nisi se prius in-

Qallise Christianx, inter ubi laudatus Pontifex posinstrumenta pag 116, sessiones ejusdem monasterii confirmans, inter alias sane multas in episcopatu Kegiensi cellam

Sammarthanum

tom.

exitum k non patere. Cumque furentium animos confregisset, atque illi de ejus nimiasimte^rfecto,

de Lauguias recenset. Jacet autem dv.ccesis Regiensis, vulgo de Riez, in Provincia Galliad inter dicecesim Aquensem, qu;c ejusdem metropoS. Juliani
lis est,

plicitate

causarentur,

fertur

dixisse

Quomodo
enim

diceceses Sistaricensem, et Foro-Juliensem,

quidem Dominica erat) nec nostram praesentiam reveritus, tam superbe insanire prsesumpsit, ultionem Dominicam non evadet. Tunc ad ipsum prsedonem, qui eum ad suum colloquium deducerent, pacificos nuntios misit. Qui dum adesset, eum mox ad epulandum secum invitat, suum proprium apparatum illi apponit; plene refectum injuriarum blande coramonet, ut se de cetero corad aliam manri-at adhortatur. His ita g-estis,

nec tantae festivitatis grloriam (dies

Diniensemet Senecensem, quze diuv posteriores ad metropotim Ebredunensem pertinoU. k Ita restitui ex apographo nostro Massiliensi, nam in editione Mabillonii minus recte legitur
:

exituris.

Consule Commentarium prxvium num. 24 et Provincia, et dona25, ubi dc hoc oppido Gatluv in tione ab Ametio Senecensi episcopo sancto abbati Ysarno ibidem facta egi. Ad confirmanda, qiue dc
1

Lagninos seu Lauguias supra

litt.

dixi, hic tan-

tum

7
-

VITA

S.

YSARNI ABBAT.

S.

VICT0IU8
Mag-ister suus frustra qua;sierat, conflaille

observo. tum observo, Petram-Castellanam sitam fuisse in dioecesi Senecensi, locum vero Lauguias in Regensi, qua> Senecensi adjacet ; atque ita facile intelligitur, sanctum abbatem ex Lag-ninas seu Laug-uias ad Petram-Castellanam, in quo utroque
loco possessiones aliquas habebat, transivisse.

caritatis

grasse; sicut mag-nua

in

Petrus miratus est ficum

CAPUT

III

qua Dominus Jesus, pridie fructum quteritans' non invenerat, aruisse e. 28 Tunc idem Petrus monachus addidit nobis etiam haac. Mulier quyedam, vidua bene relig>io sa doniina Tranceusis castri, ex cousuetudine caritatis unde saucto Viro propriae vestes fierent, telam quotannis ad mouasterium deferebat. Quodam igitur tempore ad monasterium de more properans, sub castello Bocco f, utviapublica fert, transibat. Rainoardus porro, ipsius castri dominus, pro eo, quod
pater suus,

jurii

Injmrim Sancto illatce, divinitus casti-

monachus apud nos

factus,

quasdam

gatW gatce

miracula miracula

aliqUOt

in

ipSZUS

proprii juris terras monasterio dederat, impius in patrem bestiali rabie saspius in nostras injurias

gratiam facta.
CasUtlfn iim
incol.r,

raptabatur. Hic erg"0

cum

satcllitibus suis descen-

qui
fios-

Sancto

pitium nciiavcmui.

tempore ad eamdem Petram-Castellanam, cujus nunc memini, pergebat; cumque adhuc longior restaret via, et clauso jam die, per loca

lio

aspera et ijrnota, nimbis quoque iter arcentibus,

dens obviam feminse, cum nomen illa 8. Ysarni, dicensse ad illum ire, telam, quam in prsesentiarum g*ereret, illi oblaturam, praetenrL-ret, ex hoc vehementius instig-atus, equos et orania, qiue ferebat, violenter abripuit. IHa vero pedes nihilominus ad monasterium sancti Viri benedictiom in petitura
festinavit.

non esset, in castello Baquod juxta erat, quaeri hospitium jussit. B Sed barbaris hominibus cunctis hospitiura neg-antibus, in quoddam vastum horreum, quod in fine
ulterius tendere consilii

remma

c,

20
prins

Sed

mira

dispensatione

omnip6tentis Dei,
crudelissime vexa;

111

ul 311,

quam

a monastcrio illa recederet, raptores

spintifna

eosdera a malig-nis spiritibus

tos,

oceupaU,
alius

prout res tunc dictabat, se habiturus concessit. Itaque neque precibus, neque pretio ullam humanitatem in eodem castello expertus est, prajter in una paupercula vidua, quaede ovis snis,
villae erat,

ita ut seipsos

misere laniarent

et

quod dictu
eg^estio-

quoque horrendum

est, propriis, ut ajunt,

an etiam de pane, nescio, secundum quod potuit, attulitei benedictionem. In Crastino autem cum ob tantam inhumanitatem vir reverendus Amelius Seneciensis episcopus b castellum illud (nam ad ejus diocesim pertinebat) excommunieare vellet; multura in cxcusationem illorum hominum laborans sanctus Vir, ne id fieret, intercessit; sed non multo
post ultio divina sequuta est.
domorum
inctndio d f-

nibus fcedarentur, vinctos ad pedes B. Ysarni cum illa rapina pertrahi videt. Tunc omnibus querelis, quibus adversus monasterinm tyrannus infremuerat, prorsus abolitis,

orante Viro Dei,

perfectae
9
I'

sanitati celerrime restituti sunt. Tretis

g villa est, in qua vicarius h quidam, Redemptus nomine, protervi admodum spiritus domino suo vicecoparaturus, dextera laevaque, quaque * poterat, hac occasione impias manus ferens, de jure monasterii rustici unius vaccara rapuit. Qui rustieus, ad monasterium
currens, beati Patris aures miserandis ejulatibus satiavit i. Die vero altera et ipse Redemptus vicarius

miti Massilue convivium

Mabill.

qusmtc

2G Ita

namque Castellum

illud paullo post ig-ne

vastaute constimptum est,

ut

neque unde unus

vinitutpuuili,

homo Quod

cibari

posset, superesse incendio videretur.

ut se ob vindictam

Servi sui Dorainus feviduae, quae eura

monasterium, ad sanctissimos martyres oradiro pedit

itialn
tijjli

cisse monstraret,

domum tantum

turus intravit,

visitaverat, et

illaesa servavit.

ex

ipsis,

horreum, in quo manserat, penitus Hoc dum Fratribus recitarem, unus Petrus nomine, vir in monasterio auctori-

Cui facta, sed non perfecto oratione, templum coram S. Ysarno, qui pro rustico mtercessurus exierat, miser rusticus ad pedes proJ3U

egredienti

ctM.

magiueper omnia;Me teste, inquit, inCastroMorario c itidem miraculum hoc ordine contigit. Arelate d veuiebamus,jamque incipientibus nocturnis tenebris, memoratiscastri dominum, qui Carbonellus, si bene memini, dicebatur, adivimus, dotatis

stratus est. llle vero infelix, diabolico ut erat spiritu

actus in furiara,

flexus,

nullaque Sancti reverentia pede rusticum sub mento feriens, supinato-

vit

sanctus autem Vir, nihil oranino locutus,

mum
sitis

tum caput obvolutus

ing-ressus est.
citer equo,

cucullo, ecclesiam protinus

tantum

hospitii

domno

Abbati, et his, qui

cetera omnia neces-

secura erant, rlagitantesj

nam

At infelix Redemptus, ascenso velopriusquam coemcterium posset egredi,

saria nobis affluenter diximus abundare. Is, exqui-

divina

pro tempore utens ambagibus, in nullo se nobis valiturum respondit; et hunc ceteri oppidani indifferenter imitati snut.
ijin

animadversione terribiliter in sacrilego pede percussus. est. Curaque multa medicaminum genera dolori adhibita nullo raodo succurrerent,

danmo

27 Repudiatos

tandem ab
1

aliis

duomuty
tjuteibeuc

homuncio

qui-

dam pauper
pit.

in

perangustissimo tugurio nos exce-

fbcwmt.

Quid amplius demorerr Iliac denuo paullo post trausiens, omnes ejusdem oppidi domos, excepto hospitiolo nostro, adrairatus non parura,
ipse iu favillas redactas vidi.

Cumque

nullae pror-

sus eorum,

hominibus erant utilia, praeter nudam terram ex aliorum domibus reliquiffl superessent, hospes noster ex omnibus reculis suis nullam omuino in illo inoendio deperisse gaudequffi

non sustinens, nullum alium, qui sibi facere idvellet, inveniena, propriis manibus arrepto dolabro h pedem impiissimum detruncavit. Qua ex re omnipotens et benignissimus Dominus manifestissime verum esse declaravrt, quod servis suis promiserat, dicens Qui vos tangit, tangit pudie tandera tertio,
:

intolerabiles cruciatus ultra ferre

pillam oculi mei; dum pedem pessimum, qui pulsando rusticum, sauctum Virum in corde tetigerat, tanta districtione percussit. Scd haec jam tero

ribilia

bat.

ln

hac

igitur

re

et

Domini

nostri

Jesu

31

Natalis Domini

Christi

similitudinem in Ysarno, et mag-ni illius Petri in sua Petrus iste admjratione recensuit ita
:

relinquamus, et jocunderaur in prosperis. solemnitas immincbat,

procellis

et
pi-

Sanclus pu
scibm, i

marenimis ag-itatum
scatura;

nullam omnino

namque

iste

miratus est oppidum, in quo fructum

copiam relaxabat. At in ipsa quidam ob patris anniversarium, ipso

dicm Nfl"WVig-ilia vir tatu Domini

destinati*,

die a Fra-

tribus

DIB VIGESIMA QUARTA SEPTEMBKIS

tribus celebratum, magnorum piscium, quos usquequaque collegerat , copiosam multitudinem contra qnam in ea temporum facie sperari pote,

748
a

te percussus,

lius corpore ornnes,

rat advehens, ter sustulit.

ceconomorum animos non mediocriDeliberatum continuo atquc sancitum benedictio, est ut tamquam vere a Domino missa summae festivit.atis in diem crastinum ob honorcm servaretur. Tum Martinus quidam ex obedientia^, quam regebat, gratia festivitatis adveniens, casu videns pisces, auditoque dccreto, urbane quidem, desed tamen plusculo, quam nominis hujus virum cuerat (nam longe ab illo summo Martino haec, ut

ut nos in illo renasceremur, et ilquotquot sumus in una ecclesia fratres, reficeremur, occubuit q. Ita beati Viri miranda piscatio ct pnesentis fuit aerumnae

Mnfe

blanda consolatio,

et

ad aetemas delicias solida et

praedicatio, et illos

mera

et visibilis

quodammodo
,

tunc praesentes semel refecit edulio corporis, et recreabit posteros alimonia quoties recitabitur
mentis.
dicitur, in

35 Quaedam monasterii possessio Marignana r qua Vir Dei reccptus hospitio, ad inecclesiae in

SnncUlas
tpttut p*T
EondflfaaM

troitum

contiguo diversorio dormie-

causam Heu, inquit, tantus ventris hodie advenientium conventus Fratrum itineris
arbitror,

Martini hujus

distabat oratio)

bat. Erat

agendam

suscepit.

labore simul et hiemis insolentia fessus, apposita insuper tot tantorumque piscium tentatione, contra

autem nox in diem Dominicam terminanda *, ob cujus noctis reverentiam simul et beati martyris Victoris, in cujus honore eadem ecclesia sacrata erat, multa tunc ex more circum manenti-

'

Ati.

r rrii

nala

um manus cum
lam ad caput

suis lurainaribus excubabat. Cleri-

morem hujus domus caritativa refectione fraudabitur! Quae ratio, festivitatis gratia servari pisces,

cus ergo, ad cujus eadcm ecclesia curam pertinebat, sumptam unius feminae, tunc forte abscntis, candeViri Dei tota nocte

cum
dant
pridie

labor viae et inedia gratiara festivitatis exclu'?

cremandam

iixit s.

Quod cum mulier

ait, Victori,

deforis reversa a convigilantibus

upv

'

rnonuchwn

m procclloso
vntri jtiscari

32 Haec Vir sanetus audiens , et clementi afexaudiens, fectu compassionis votum perorantis coqui accitis O3conomis, omnes pisces protinus debere asserit jubet; illis contra nitentibus, non nimis sollicitos esse de erastino praesertim in Nati;

didicisset, animositate

feminea exardescens; Sancto,

non abbati cuilibet, candelam paravi; citatoque gradu diversorium, iu quo Vir Dei qnieabsque ulla reverentia ingressa, cande lam rapuit eoque impulsu exstinctam, frustra per omnia ecclesiae luminaria cursitans, illuminare nescebat,
:

vitate illius, qui docuerit de crastino

non cogitan-

istius duni. Expensis igitur piscibus ob amovem pusillanimis Martini, magnanimi illius Martini Vir

quivit.

sanctusexemplaprosequitur. TJnum e Eratribuspiscandi gnarum, hujus cognominem, multis precibus obsecratum, ad mare mittit, ut quaquaversum litvel ad tora inspiciat sicubi forte quocumque modo non defuturum modicum intrare possit, exploret;
;

Tunc omnes, qui aderant, magna admiratione permoti, miseram mulierculam grandi fremitu et multimoilis increpationibus terrent, eam non posse vivere divinitus asserentes, quse * Sanctum Dei
36

liier

manifettalur.

Mt. quod

tam
rit.

stulte, tara

At
,

illa infelix,

impudenter injuriare praesumpseaceepto tandem ab eisdem consi,

clementissimum Jesum; omniaquede largitate ejus

sperare docet. Tunc Frater Martinus, benedictione Patris armatus, vespertinas laudes celebrantibus ilico morialiis, ipse, quantum ad se pro obedientia animam positurus, ascenso ac pro Eratribus
turus,

ad ipsum locum unde stulte asportaverat candelam, solo satis punita metu, tremula reportavit. Quo facto, nutu divino ita eadera candela, videntibus cunctis ardere mox coepit, acsi milio
,

carabo m, furibundum mare, vixduobus

mitatus, invadit.
tpiimugnum
delphinn
71

sociis co-

pater Ysarnus more exposuo secretum petit pro salute filii periculo refectione totis praecordiis cum siti, et pro aliorum lacrymarum benignitatem Salva-

33 Einita

vero

synaxi

nime exstiucta fuisset. In quo duplici miraculo admirandum circa hunc Virum Dei omnipotentis favorem meritopraedicarim, qui glorioso martyri suo devotum lumen huic tam evidenter maluit deservire.

37 Castellum,

quod de Mandolis

dicitur, di-

'l>;ua

abeo

multa effusione
introitu a

toris implorat.

Mox

igitur IVatri Martino in ipso

tres

summa

Trinitate missi permaximi

Ille,

vina animadversio multis annis continuis crebro fulgure miserabiliterpunierat. Unde factum est, ut plaga saeejus habitatores nimium territi, caelesti

betifilicta ar-

centur fulgu-

ra

aqua,
t

delphini occurrunt.
in Trinitate colens,

tamquam unum Deum

tridenti ferro

unum

mira

fi-

penitus reducia percutit, unoque ictu fauces ei miroque modo, qui multas naves retibus secat,

percussus validissimis involutus et ad mortem

cile

fa-

quam dum ille

cogereutur. F viente, divinum Medit-ura iraplorare ergo, castelli dominus, multis supplicaYsnardus aquae, tionibus sanctum Virum adorsus est, ut vel uti remedio mereretur. Quod ipse sacrasset,
,

multas excusationes suo more praeten-

dissipat o,

eum Martinus piscem

sine reti-

sui pame obbus captum parvo injectum carabo, patrem terram portat. Quo in facto beatum litus ad dixerim; Ysarnum magno Martino valde similera Martini Esochem p non nisi quia delphinus istius

Fratrum. dens, omnimodis recusaret, vix tandera violenter qui secum erant, inevitabili importunitate cxtortum est, respersumque quodammodo ab eo eadem aqua oppidum usqne hodie ab onmi
ex

fulgurum percussionc, Domino miserante,

salva-

solum corpulentia
utili superavit.

sed etiam significantia valde

tum

est.

Apud Massiliam femina quaedam, ab

an-

mvx

cupit.

'

Mubitlon

34 Martini enim piscis ad solius Martini non tanta signiin aquis dulcibus simpliciter, aut est. At vero delphinus noficans, retibus captus occurrentibus ferro trister ex tribus communiter mari * commoto, a tribus viris in vespera
denti,

usum

martyres, ut nis septem caeca, frequenter sanctos sed sancti martyres fasui misererentur, orabat; masuo Ysarno miraculi gloriam concedere
miliari

luerunt.

rnarc

Nativitatem Dominicara praecurrcnte, ob refectio-

nem Eratrum comraunem,

tota

sine retibus unus percaptus, illum satis apte significat, qui, cussus et

muher vocem sibi 38 Audivit cnim in somnis fotWfl teuderct, aqua, uude dicentem, ut ad monasterium cilns et laleoculos superrum dotor pater Ysarnus manus suas lavisset, Tunc llhi uctluntur. fundcret, luraen continuo receptnra. quibus monasterium properans
lietabunda

ad

lus in
tota

quidem cooperante Trinitate, mundi vespera, tamquam a

videlicet
,

ipse

tamen

so-

tribus viris, a

tridenti quoque ferro, Trinitate unatriplicis peccati nostri sententia, nultamquam soavienpeecatorum funiculis irretitus, saeculo
lis

refert; qui femipotuit loqui, Eratribus visionem studiose observant Patrem. ut alinae compassi, manuum ejus lavacrum furarentur. At ille

quod

Septembris Tomus VI.

moxut larem jam per spiritum forsitau cdoctus, fundebat iu terram. visset, aquam, qua erat lotus, Verumtaraeu 9S

744
A.

VITA

S.

YSARNI ABBAT
observatores
tri-

S.

VICTORIS
;

iSOWMO.

Verumtamcn tandem
pio furto potiti,

dilig-cntissimi

mulieri desideratam aquara

buunt:
illico

illa

cxinde oculos superfundens, visum se

grapho nostro Massiliensi sed ejus nomen Mappis et Lexicis non reperi. d Notior est hcec urbs GallicV Narbonensis,

in

et

plene recepisse g-avisa est. In monte, quera Cursonem vocant, Patersanctus aliquando morabatur. Vir

Arelatensis quondam regni caput, quam ut illustratione egeat. Hinc tamen cotlige, Castrum-Mo-

autem

nobilis

quidam

ibi

juxta nimiis latelotse

rum

cruciatibus acerbissime ssepius torquebatur. Is

rarium de quo biographus meminit, verisimiliter non unius diei itinere ab hac urbe dissituni
y

simili furto aqua,

unde manus Sancti

est.

fuerant,

fuisse.

percepta latera tinxit, atque ab omni dolore deinceps perfecte liberatus

Sanchu modicum
'
Afc.

vini

Kei-

vero ista coram Pratribus memorante Rainoardus * quidam, mag-nae sanctitatis astiraa39
tione in monasterio venerabilis, ea, quse narraturus

Me

iianius

sum,
cii

intulit, dicens

Ego apud ecclesiam

;

S.

Mauri-

Vide S. Marci caput xi. In Massitiensi apographo est Castello Boceo sed utriusque nominis locus ignotus mihi est sequeacsupra dictum castrum Trancense, g* Paschalis II Papa in Bulla anni 1114, in qua omnes possessiones monasterii Victorini conftre f
:

juxta Marestam u oppidum raonacho tunc adolescentulus

cum domino Isnardo manebam cumque

mavit, ecclesiam
la

S. Petri

et S. Victoris in castro

de B. Ysarno, quomodo in terras illas ferebatur advenisse, colloquereraur, ecce nobis ipse pro foribus

Nos vero nullum apparatum receptui ejus congruum habentes, perturbari vehementer ccepimusatque anxiari. Mensa tamen apposita ad pranadest.
"

In tabuquoque geographica provincisc ecclesiasticse Aquensis tom. i Gallise Christiansc Dionysii Sammarthani, castrura de Trictis in eadem archidiodcesi,pariferedistantiaabhac metropoli et Massiliaexhibetur, Consentit tabula ante tom. i Chorographise Provincise per Honoratum Boucheum
praefixa, ubi Tretz scribitur, nomine scilicet vernacido, uti habet ibidem lib. 4, cap. %pag. 211, ubiiUud valde magfnum vicum esse scribit.

Tretis recensuit in episcopatu Aquensi.

Mabillon.

dium, blande nos consolatus, assedit. Erat nobis tantillum * vini, quod vix a tribus ad unam refe-

lantulura

ctionem parcissimecommunicaripo^set; sed neque

invenicndi plus in tota vicinia nostra ulla spes habebatur. Quid plura
?

de benedictione Patris confiden-

h Id
lise,
i

est,

qui pro domino suo vicecomite Massi-

tes, illud tantillum obtulimus.

multiplicat
ii/iiit

ut sequitur, ibiprseerat.

40 Ipse
nibus,

eg"o

propinavi, et triginta ferme homilarg-issime

biiur

manuum
iysius /iiri-

nimium stupens,

rttani suna-

^ed 1"^ stupendum, si ille, batur vivendo, eum etiam in

abundare vidi. qui Christum imitamiraculis

poterat

lHr

imitari; ut, sicut Christi potentia panes,

dum
,

co-

medebantur, multiplicavita?,
cooperante Christo
,

ita benedictio istius,

vinum dum biberetur auDominus; Qui credit in " me, opera, quas ipse facio, et ipse faciet, et ma jora horum faciet. Tunc et illud quoque idem Rainoardus subjecit Habebamus vero puerum,
,

g*eret;

cum

dixerit ipse

qui per totum

afflictus

annura gravissimis febribus acerbissime torquebatur: huncaqua, unde sanctus Pater manus laverat, potavimus et ipsa
fere

hora,
est.

nobisnon parum mirantibus, plene sanatus

ANNOTATA.
a Baremma seu Barremma, Gallice Barreme, Vtcus Gallise est in Provincia, ad fluvium Assam, Gallice d'Asse dictum, inter Diniam, vulgo Dig-ne,

Notat hic Mabillonius in margine ; Al. sauciaInnostro Ms. etiam legitur satiavit. k Mabillonius habet ; Accepto dolabro. Porro dolabrum sive dolabra hic sumitur pro securi. 1 Obedientiae sunt cellse, prioratus, monasteriola, aliseve possessiones, ad monasteriuni aliquod spectantia, a cujus abbatis nutu monachi cum su~ periore suo in iis habitantes pendebant. Consule, si tubet Mabillonium in Prwfatione ad Sscculum v Benedictinum num. 53. m Carabus Plinio genus cancri est. Hicusurpatur pro cymba vel scapha, ex vimine et corio, aut etiam ex ligno compacta. Vide Cangium in Glossario. Mabillonius in margine notat, alibi cacabo legi; sed carabo legendum esse, manifestum est, atque ita etiam habet apographum nostrum Victorinum. n Id est, divinoOfiicio. oHcVC inter fabulas, quse de delphinis narrantur, reputanda sunt.
vit.
:

Sanitium vidgo Senez situs, qui adjacenti valli dedit.

et

nomen suum

b Sanitium, in media

Gallice vero Senez dictum,

,

(quam vicum potius tem loci, populique infrequentiam dixeris, inquit Dionysius Sammarthanus tom. 1 Gallise Christiame, col. 1250) in Provincia sita, episcopalis
est

etiam Senecium , exigua civitas GallicV quam urbem ob exiguitasetate

sub metropoli Ebredunensi, a qua urbe 14 milMeridiem distat. Michael Baudrandus in Lexico editionis anni 1681 scribit episcopatum Seneciensem a paucis tum annis ad oppidum Castellanam franslatum fuisse. Verum laudatus Dionysius Sammarthanus in editione anni 1 725 testatur, de translatione ista facienda, tum anno 1485, tum 1652, agitatum fuisse, sed negotio moram injectam esse. Ceterum Amelius, de quo hic, is ipse est, quem S. Ysarno, seu ipsius monasterio, quatuor ecclesias in Petra-Castellana sitas donasse vel restituisse diximus in Commentaliaribus Gallicis in
rio
c

p Vide, silubet, S. Gregorium Turonensem in de Gloria confessorum cap. 5. p q Satis mirabilis ac nimis longe petita est ista comparatio. t MaTignane pagus seu vicus est in Provincia, marchionatu illustratus. In tabulis geographicis ponitur ad lacum Maritimum vulgo Mer de Martig*ues dictum, tribus vel quatuor circiter milliaribus Gallicis a Massilia. Mabillonius in Annotatis observat ex Antonii de Ruffi Historia comitum Provincise pag. 59, Bertrannum Provincise comitem anno 1031 monasterio S. Victoris duos mansos dedisse ob malum, quod fecerat in obedienlib.

tia S. Victoris, quas est juxtavillam

s

Marignanae. Forte ut Sanctus, quocumque tempore evigi-

laturus esset, lumen haberet. Xln Ms. nostro est: Demandolus; sed neutro

modo tocum hunc

reperi, neque operse

pretium

judicavi in illumpluribusinquirere u Paschalis IlPapa in Bulla sxpe laudata inter monasterii S. Victoris possessiones etiam nomina^cellam... S. Mauricii de Merresta, quam in episcopatu Regensi recenset. In apographo nostro
Vitse Meirrestia scribitur.

num. 24 et

sequenti.

Eodem modo

scribitur castrum hoc in apo*

Vide

x
alibi.

Vide Evangelium S.

DIE VIGESIMA QTJAKTA SBPTEMBBIS. jurias cum ingenti gemitu el Matthsei cap. 11
,

745
A.

CAPUT
Sancti

IV
im-

suffragium
:

a defunclis
ejus

ploratum
tice
:

spiritus

prophe-

exponit. Quapropter continuo me domnus Abbas ad Pandulfum, qui longiuscule * aberat, cum verbis supplieibus mittens ipsemet uxoris ejus, quae apud Tortorium tunc manebat, pro equo rogaturus, frustra colloquiumpetit. Xam illa Viro Dei virulentis, quibus erat assuefacta, sermonibus, ut talem satis decebat feminam, respondens omnem ei funditus quantura in se erat, spem recuperationis abscidit. Pandulfus autem, re cognita, me, ut aestimo, praesentiens adventurum, per multa diverticula, ne a
; , ,

iw/no.

KM
tm &

mira equi in eumdem obser-

me inveniretur,
44

Tandem

aufugit. ergo, magis quia nihil profeceram

to-

rettiiuen-

vanlia.

quainlaboveitinerisfatigatus, complutus (nam

ta die

dum,

tt

rumdem iiui
da* in jsjr-

Abbatem
pro refrige'
r io

duorum

juvenum,inju&te necato-

rum,

; ad illa nunc memoranda supra nominato venerabili viro Rainaldo a narsancto patre rante, cognovi. Multa, inquiebat, de Ysarno miranda referri possunt, sed ego sola illa

Sed

transibo

quae

copiosus imber attriverat) ad domnum reversus sum. Ille vero plena me alacritate reficiens, ad aurem mihi postmodum, quasi familiare quid locuturus, accedit. Confortare, in-

me

co$:

quit, quia

quocumque deductus sit equus noster, huc nobis hodie reducetur. Verumtameu ad do-

narrabo, quibus ipse interfui. Pandulfus,

ait,

di-

mum

tuam

festinautius * redi; ne majora tibi ad-

UabiU.

frslinaliu*

cebatur quidam, tam potentia, quam omni malignitatis generesuos vieinosfacile superans. Is ob ipsiuspiain domo sua in castello, cui nunc
fere

veniant,

prsevideto, et

maxime

poreos tuos tota

die diligenti cura servari praecipio. Certus igitur jam de recuperando equo, sed nec minus certus,

culi

eventum Tortorio agnomen est (nam prius claSancti Domnini castrum vocabatur b) duorum juvenum, solidosab ipso sperantium c, rissimorum
injuste fraudulento
lasfregit,

quia non abs re porcos asservari praeceperit, laetus et sollicitus confestim redii, opportunas custodias universae substantiae nostrre, et porcis maxi-

clandestinoque suspendio gu-

me
sive

eorumque cadaverainvastissimamquam-

delegavi. Sed quae contra diabolicos homines, humanos, ut ita dixerini, diabolos custodela

dam specum projecta operuit. Sed non raulto post, cum jam impiissimum facinus detectum fuisset, a
monachis, qui apud Crosam villam d morabahtur, delata ad monasterium ipsum humanitatis respectu igitur dies matroatque humata sunt. Post aliquot cuidam, non valde longe ab eodem monastenae
rio

praevaleat? Nisi enim

Dominus

custodierit cividicti latrun-

tatem, frustra vigilat, qui custodit eam. Tota si-

quidem

die in

propinqua silva supra

culi delituere; inclinata vero

jam

vespera, nobis

manenti, in somnis apparentes, Nosti, aiunt,

illa,

poene securis, nihilque minus, quam tale aliquid putantibus, exeuutes de silva, porcos cum suffragio imminentis noctis raptu subitaueo subrepturi
occurrunt.

Ysarnum abbatem? Quem cum

quoque, se
quiunt,

sieut et ipsos
in-

numqnam

vidisse responderet; Nos,

illi,

sumus juvenes

quos Pandulfus nuper

Mmam,
ipsi

ut

rogaix

rant, re(chral.

impie suffocavit. ut apud Ysarnum ab42 Sed obsecramus te nobis intertia die hac transiturum, pro batem, ejus caritatis intervenias, ut, qui in monasterio ex ejus ore terventu sepulturam meruimus, nnam caritate mereamur. Haec enim suMissam eadem
,

45 At ubi humana custodia subvenire non poterat, divina non defuit: nam continuo in loco quisque, quem ceperat, quasi statua fixus obstupuit, Cumque a se mutuo cum admiratione, cur morarenalius tur, inquirerent, atque ad rapiendum porcos

prxdones

iiti

tubito excxeati, retiitutis

_

rebut, a

Sum-ta

<" obti
'

alium hortaretur, repentiua se

crecitate

perculsos mnt

omnes

confessi sunt, ac beati patris Ysarnijusta

maledictione obstrictos,

1 J

est, ut, cum per nos divini judicii lata senteutia viinjustam necem nostram supernae pietatis ob nostris impediscera moveantur, peccatis tamen ipse pro nobis entibus, ab ingressu regni, donec excludamur. Quod cum matro-

pessimorum submurmurant

inexemplum seseomnium illico perituros. Tunc

dictantibus cogentibusque angustiis, salubre consilium nacti, confessi errorem, solo sese, diviuam oraturi clementiam, sternunt; equum ipsa die reddituros

devovent, et correctiores de reliquo

i

jam

Missam
na die

celebret,

tertia, sicut ei

revelatum fuerat, transeunti

futuros, si sancti Viri meritis ca litus sibi

oculorum

enarrasset; ille, Viro Dei pro defunctis supplicans defunctos solvere possit, nonseessedignum, qui
respondit.

Mox tamen ad villam Crosam veniens, femina prosequente, et nobis e\orantibus, eadem
celebravit. pro absolutione juvenum Missam apud Heum ergo datur intelligi, quantam nunc adhuc viventis manu juVir iste possit, in cujus diciumsuumesse de mortuis, ipsius sententia juIlinc dicis declaravit.

lumiua rcdderentur.Quid plura ? Oratioue completa, mox receptisad plenumluminibus, certatim domum properant, irapium latrocinium pietatis furto commutant.

Equum

enim,

quem

iu

manus

scelestissi-

maedominoe jam

etcumomnibus,
illo

tradiderant, pio furto subripiunt, quae pnefato homiui nostro cum

abstulerant, ad beatum Virum eadem hora 8< s proripiunt; de porcis et caecitate repente incussaet cum suis excussa seriatim omuia rcplieaut, seque

Prxdicit,

etjuum

]><->'

prxdoncs
creptum,

virtutum mi43 Sed ad ornamentum ceterarum mentem prophetiae quoque rabiliter hujus Sancti si spiritusillustravit; quod evidenter ostendimus, rem gestam, quam nobis adhuc idem vene-

unam

omnibus ejus dantes arbitrio, satisfactione veniam rogant. de cor4G Quos Vir sanctus , indulta venia, commonet ; si se corrigerectione vitse attentius
rent, prospcre victuros,
si

humili

vatt-

cimo, quod
eventu.-

rabilis

proferamus. Ego, procuraobedientiam, cui Lagninas e nomen est, quemdam nostrum hominera, id tempus

Rainaldus

retulit,

inquit,

bam. Per

vero negrligerent, aute bawl punienanni terminum infami nota denuntiat ipsius rerum proevidens dos. Utramque conditionem
bavit eventus:

decastello-Duplo/redeuntem, undique insurgenPandulfi cquo protinus tes latrunculi supra dicti domnus Abbas apud vildejecerunt. lisdem diebus homo ille prolam Crosam morabatur, ad quem
pere veniens, equi ablati

nam duo

correcti

vitam suam

ad voniiprospere transegere; trcs autem revcrsi (quinoue enim omnes fuerant) aute completum

tum annum

calamitatis suae foedum spectaculum

damnum

etsusceptasin-

pedes alii cunctis dederunt. Namunieffossioculi; truncati

746
A. iKoim.
]ii

VITA

S.

YSARNI ABBAT.
in se utro

S.

VICTORIS D

truncati sunt; tertius vero, conjuncto

que supplicio, duplicata infelicitate multatus est. Quod igiturequum ipsa die reddendum pnvdixit; quod eadem die porcos diligentius custodiri pra> cepit; quod eisdem latrunculis, vel correctis prosperum, vel incorrectis ejusdem anni tristem exitum denunciavit, propheticae gratiae mira celsitudo
cognoscitur.
Auctorisan-

ramusculi pra?sidentis oculis nocituri putarentur aut circumirc arborem, aut si id pro densitate plesilvae non proficeret, ibidera immobiliter donec subsequentium obsequio juvaretur, immorari, eoderaque modo in omni ambiguo transitu factitare. Tanta vero interdum cautela per angustissimosasperrimarum rupium anfractus aut palustris viaa passus incognitos contra spem omnium

rumque

perMtceannotmio.

47 In eo vero, quod latrunculi rapturi quidem porcos cascati , humiliati vero illuminati sunt, haud immerito Elisaei factum recolimus, qui la-

pertransibat, ut angelico
eductari.

eum

ministerio crederes

Sicutenim male gradientis et terrena cupientis Balaam oppositus augelus et contra voluntatera ejus impediebat, at contra insipientiam ejus

tnmculos
hurailiatis
vit<7;

Syrioe, se rapere venientes,

orando

di-

vinitus excEecavit, et intra

integre

Samariam postmodum lumina reforma-

captis atque

edocebat asellam i; itajuste incedentis, et angelorum contubernia desiderantis Y^sarni non absurde
credi potest

nisi quod hoc majoris in hac parte fortasse miraculi videatur, quia quod Elisseus ob tutelam

equum ab

necessitas, fuisse directam;

angelo, ubi viae flagitabat ubi iunocua Justi ex-

obtinuit, hoc Ysarnus pro defensandis monachi sui porculis impetravit; et quod ille comminus praesens in articulo summae necessitatis expetiit in divlnse opis refugium, hoc iste longius absens, in re non valde necessaria a Deo promeruit
sui ipsius

posccbat requies, quomodo se ag"eret, fuisse instructum. 50 Sed quoniam ad prosequenda cetera, quee de sancto Patre multa supersunt, non sufficio; quia
et

i"ctrir Od
Sunrti vitx
feS n.

admirandse sanctitatis indicium. Nec valde mirandum, si prophetarum gloriam in exhibendis miraculis tam sublimiter habuit, qui prophetarum sanctissimam conversationem tam excellenter assequi laboravit. Sed hsec omnia illi sunt penitus reputanda, illi tota rationis intuitu adscribenda, qui
in in

omnibus Sanctis suis operatur,

et sine acceptio-

gravissima quasdam mihi necessitas, ut scitis, in- Aet nat. est, et nimia quoque temporis arctor angustia, de glorioso saltera ejus fine ad tedificationera eorum, qui haac lecturi vel audituri sunt, scribam, et ad con- E summationem omnium virtutum suarum, quomodo exemplo boui Magistri fratres suos, qui erant in mundo, in finem dilexit, et quomodo pro eis animam posuit, divina ope confisus enarrabo. Cum

ne judicat pcrsonarum; quibonasua dispensare novit temporibus suis, et in fine saeculi, tamquam
longissimEe cujusdam noctis, licet rariores easdem-

enim per longum

steritate vitse
et

militisBSUEB

cursum incredibili auimmensis jejuniorum vigiliarum-

que hebetiores

stellas proferat,

cum tameu

oppor-

que cruciatibus continue se martyrem declarasset, hoc etiam a Deo promeruit, quo duplicis martyrii

tunum arbitratur, magnaetiain nunc plerumquesidera, maximos quoque interdum promere luciferos
novit.
StHKttlS

sicut

gloria triumpharet, ut in ipso mortis articulo, Abraham patriarcha filium vocatus obtulit,
ita iste

nec occidit;
offerret,

OC

oulta noscit

ajmequus
Hiiro

tpBum

IjtliU obteauto

48 Sed ad ea, quae de sancto Viro adhuc narranda cognovimus, veniamus. Erater quidam juxtasaeculum nobilis, de civibus Massiliae, nomine Georgius, Regularem sub eo vitam fuerat profesr
T
.
. .

et

cum

seipsum ad martyrium vocatus parata esset voluntas, deficiente

ratio clarescat,

tamem

totius facti

primum, qua3

factum causa

prsecessit,

apcriam.

sus.

Iliuc vir

transiens,

eum

quemdam
ut,

forte persicut et ceteros fuisset intuitus, per sibi familiariter adhaerentem mandavit,

~ Domim, cum claustrum

.

ANNOTATA.
a Hic supra Rainoardus appellatus est. b In Bulla s&pe dicta Paschalis II Papaz ecclesia S. Domini (lege S. Domninij de Tortorio recensetur in episcopatu Foro-Juliensi. Hodiedum locus is Tourtour nuncupatur. Honoratus Boache tom. i Geographiee et Historise Promncise, pag. 255 laudans VitamS. Ysarni, scribit, nomen hoc
dicto loco inditum essea tormentis, quibus aliqui cujusdam magni criminis rei ibidem affecti fuerint. Opinionem hanc corrige ex iis, quse mox

quas versabat, inutiles cogitationes corrigeret mortiferum enim esse, quod cogitaret. At ille cum gaudio et verecundia nimium adrairatus, de cetero
ra,

meliussaluti suae consuluit, attestatus, quodeahoqua Vir Dei ante Fratres transiit, rediturum se

ad sEecnlum pertractaret. De equo , cui insidere idem Vir Domini consueverat, tota fere Provincia
conclainante, didicimus id,

quod ponemus. Dede-

rat misericorsDominusnimisefragilitatiejus

equum,

fortissimum

suavitate praecipuum.

quidem viribus et magna vectandi Ad hunc si quis alius ascen,

surus accederet
totius

subdit biographus.
c Verbum Sperare a scriptoribus medii asvi aliquando usurpatur pro petere. Hinc videtur biographus ista phrasi indicare voluisse, juvenes istos debita sibi a Pandulfo exegisse. d In scepe dicta Bulla Paschalis JTmonasterium S. Marise de Villacrosa numeratur inter monasterii Massiliensis possessiones in

intolerabili

corporis
:

jactatione

poene se ferocitate, hinniens , fremensque

disteudebat

quoties verosanctum

patremYsarnum

tanta se mansuetudine componebat, ut quasi sponte sessuro terga offerre videretur. Si quis autem ei forte insideret alius,
,

appropiare

conspiceret

indignabundus totus in rabiem vertebatur; cura autemillumsubveheret, ceu asellum mitissiraura se pnebebat.
veluti
etcautclave
lierc solitus.

episcopatu Foro;

Jidiensi.

Monasterium

iitud

non amplius exstat

49 Curaque Vir sanctus, utpote qui totam prope noctem orando vigilaverat, crebrius dormitaret, ac veluti casurus, ut fit in partem alteram
,

Ma. oppoaiturum flectebat,

pendulus vacillaret, equus lapsurum illum esse metu eus, prout poterat, in latus sese oppositum * de-

eoque modo
:

quamdiu Sanctum quidem

,

sed iocus ipse Villecrose in tabula geographica apud Boucheum notatus est non procul a Tourtour. Observat etiam idem scriptor pag. 256, prope Villamcrosam specus atiquot esse ; qucV omnia sane cum dictis biographi apprime conveniunL e Vide Annotata ad cap. 2, tit. i.

dormitare sentiret h quo expergefacto, mox erecto corpore ita ut nullus decentius incedebat.
,

Quodsi sub arboretranseuudumerat, cujus

forte

fiVwncuuJpoChateau-Double appellatur, et in apud Boucheum paido plus quam duobus mittiaribus Provincite a Tourtour, etpaulo minus a Villecrose ponitur.
tabula geographica

g Lege

g Lege ib. 4 Regum, cap. 6. h Adde se gerebat. Legelibrum Numerorum cap.

i

DIE VIGFSIMA QUAKTA SEFPBMBBIS, ejus labore, nedum raorte,

et ipse certe
22,

747
liberatus
sit.

Quare cum

A-

Awm

CAPUT
Sancti
iter in

V.

hoc majora pIOpemodum pericula timerentur, et de redimendis captivis multse viderentnr aliae suppetere rationes, illum debere melioribus consiliis cedere, ac de ferenda captivis ope modis aliis cogitare. Tunc ille a Spiritu sancto verba mutuatus; Apostolico, in-

non

sufficeret, et ex

quit,

vobis exemplo respondeo. Quid facitis

aflli-

Hispaniam pro redimen-

gentes spiritum
"

meum ?

"

"Non facioanimam

raeam
prae-

pretiosiorem,

quam me.

Magis enim Salvatoexemplo et

ire

dis captivis monachis, felici successu

rem,

quam

vos, audire decet, cujus

cepto instructus, non solum ad Ilispanias

pro

secuto

reditus Massiliam, supreet obitus.

fratribus, sed et servituti

meipsum

subjicere, insu-

mus morbus
Vircpto a

per et

me acturum

Pagani

Lirinense monasterium a

pervadentes,

paganit tno*
natterio Li-

dispersis aliis, multos ex Fratribus captivos ad Hispanias traduxere b. Tunc reliqui Fratres, con-

et quaecumque Dcofrttu " non mese prudentiee, sed "^"P omnipotenti Deo custodienda et providenda committo. Ipse quippe non dormit, ncque dormitat,

54

animam dare paratus sum. Me autem et domum istam,

dispono
,

qui custodit Israel

qui nisi nos custodierit, in va-

rinensi,

gesta, prout facultates tulere, pecunia, pro redimendis captivis ad Hispanias aliquos ex se mittere

num vigilant
mus;cui

oculi nostri. Sic denique nos et nostra

si Dominica prsecepta servenon solum custodiri, sed etiam

melius custodimus,
servire

statuerunt. Sed homines, quibus omnia illic ignota erant, qui facerent? Scse cum pecuniis post alios B tradere possent nam de reversione nulla spei ratio
:

regnare est. Quod si mori contigerit, o me felicem, Potens est quidem Dosi tali morte beari meruero
!

non subvenire, a servorum Dei moribus extraneum videbatur; insanise vero habebatur simillimum, ubi nec
se prasbebat; sed^ et Fratribus captivis

minus sine me suos liberare captivos sed si per me nuncsibi complacuit, tanto magis nunc concurrere
;

debeo, quauto

me

hactenus nihil simile fecisse co-

consilium supconsulendi peteret, ex superfluo se injectare periculo. Sed post

aliis,

nec evadendi

sibi

gnovi. Quapropteromnia projicientes in

Dominum,

Mabill

multos animorum fluctus vicit tandem ratio pietatis, et deputatis Deo omnibus curis, facta est pars * caritatis superior,. Visum, igitur eis est, quoniam
S, Victoris possessiones Hispaniis conjunctae sunt c, uti patris Ysarni consilium petant, quatenus ali-

quo nos ille vocat, alacriter properemus. Vos autem, viscera mea, carissimi filii mei, confortamini in Domino, et pro nobis orate. Talia fatus. omnes
obsistentium querelas grandi auctoritate interim compescuit, simul et morbi magnitudinem, immo ipsam paeue jam prassentem mortem, pretiosre mor-

iiuomoJo

quem de
ret,

suis in

illis

partibus

notum secum

mitte-

per

quem

sibi et in re familiari, si necessitas

ingrueret, consuleretur, [et d] collimitaneos principes accedendi, ut negotio videlicet succurrerent,

facultas aliqua prsestaretur.
Sanchts de-

tisamore superavit. 55 Tunc priusquam cx rumore patria turbaretur, aut acrius in eum iterum Fratrum tumultus assurgeret, silenter jubet subito jumenta paran,
ac se

magnis evm
cp " c a
;

f*

cnmbens
.tfjer,

52 Tum sanctus Vir, languore gravi et continuo, eodemque extremo, adactus ex multo jam
anni spatio lecto sese concesserat. At illa mens ejus sanctissima, penes quam periclitari nou noverat negotium caritatis, in qua valida, ut mors, arjam emortuo corpore, cui soli debat dilectio
,
,

dans,

pro

redimendis
eaptivif,

Domino et orationibus Fratrum commeniter illis communi prccc prosequeutibus arripuit. Cumque velut invitatus ad regnum, maturius incedere festinaret, consuetis nimium vexatus augustiis, tam miserabiles subito clamores efferebat, acsi spiritum foret illico rcdditurus. Tunc
,

vivebat, pro
ptivitate

tanti destructione monasterii et ca-

Fratrum amarrissime gemens, seipsum iturum, seipsum dilig-entius procuraturum, ac pro

Fratribus omnia subiturum spopondit.
lecto exsurg-ens,

vero socii, eo in terram deposito immeusis lacrymis lugere, peetora infeliciter tundere, seque qui de morte sua illi parereut, homicidas crude,

Mox

igitur

Mabill.

susurrio

huc illucque deambulabat, ac se convaluisse simulabat. Sed ut de sententia optime * pr&sentiri hac in monasterio leniquodam susurro qui aliquid coepit, quantus illico dolor omnium,
compererant, corda pcstrinxerit, quanta querimoniarum ag-mina, quauta fletuum objecerint flumina, nemo facile explicare potest. Bona siquidem voluntas ejus abrogari jure non poterat verum ad expletionem operis corpusculum ejus non posse
;

ut

lissimos inclamare. Ita ille dupliciter, et suis videlicet calamitatibus, et suorum assidue torquequi refocillato paullisper spiritu, batur querelis moerorcs abstergeret, universos dosociorum
:

lores

suos,

quomodocumque

poterat, iutra semet-

ipsum tacite degluticns, ipsoruni animos lepidis sermonibus serenabat; sed mox dolorum violensuperatus, identidem stepius repetere cogebacaritatis tur. Fxquibus patcnter ostenditur, quanto
tia

incendio flagrans peregrinationem illam invaserit, advertenuerit, consummarit; cura tot usquequaque
infatigasantes offremerent, et ipse nihilo certius
bilis perduraret.

suflicere referebant

denique sapientem nihil ultra sed vires suas ad id, quod aggrevires prEesumere, omnia vero cum consilio ditur, oportere metiri
: ;

facienda.
fntstra obnilinlibus

mo-

nacfiis suis,

53 Id autem missas oves desereret, alienas, non inventurus, quzereret; ipse quoquc exsul in medio itineris abssolatio Fratrum, tamquam unus quilibet de
nullius esse consilii,

ut sibi com-

fama 56 Transmisso autera Rhodano e, continuo circumcirca patrias de adventu ejus per omnes viciset vilprajvolans, in cunctisurbibus, castellis,
lis

/r

Mfat,-

mi monasteriodeeumt>ens,
(i

prin-

obviara
sancti

illi

populos aggregabat.
et
ille

Omnes quippe

(tpibas virts
i

tam

Hominis visu
:

que

ctificari

credebant

beuedictione se sanvero se felicissimum re,

ur, e

populo, moreretur et in re quidem castigabili leposthoc vero factum vius ferendum errorem quam ipse moreretur, nulla esset poenitentia, nulla sed et captivos absque morte correctio secutura
:

eum hospitio suscipere vel quomodo de suis ministrare facultatibus cumque quamdam mereretur. Tandem ad possessionem
putabat, qui
S.

Victoris

Alfalium

/'

nomine

ubi

in

specu

posse; innumeraejus multis aliis modis redimi fuisse liberatos, quo