PAMUKKALE NVERSTES MHENDSLK FAKLTES PAMUKKALE UNIVERSITY ENGINEERING COLLEGE

MHENDSLK BLMLER DERGS

JOURNAL OF ENGINEERING SCIENCES

YIL CLT SAYI SAYFA

: 2000 :6 :1 : 71-77

BOKSTLERDEN ALMNA RETMNDE HDROLZ PROSESNN TEKNOLOJS

Sami AHN
stanbul Teknik niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Kimya Blm, stanbul Geli Tarihi : 27.09.1998

ZET
lkelerin yaam dzeylerini retip tkettikleri alminyumla lmek mmkndr. Alminyum hidroksitin byk bir ksm almina eldesinde deerlendirilmektedir. Alminann byk bir blm ise metalik alminyum retiminde kullanlmaktadr. Dekompozerlerde oluan ileme ksaca hidroliz prosesi denir. Alminat zeltisinden hidroliz prosesiyle alminyum hidroksit elde edilir. Hidrat olarak adlandrdmz bu rn ktrlp filtre edilerek kalsinasyon nitesine gnderilir. Hidroliz prosesi, boksitlerden almina retiminde izlenen nemli kademelerden birisidir. Hidroliz reaksiyonunun istenilen ekilde olumas hidroliz reaksiyonuna etki eden faktrlere baldr. Anahtar Kelimeler : Almina, Alminyum hidroksit, Hidroliz, Proses

THE TECHNOLOGY OF THE HYDROLYSS PROCESS OF ALUMINA PRODUCTION FROM THE BAUXITES SUMMARY
The degree of growth level for many countries can be measured with their aluminum production and explatation rates. Ever though a great partion of aluminum hydroxide is turned into alumina still it has great merit. On the other hand, a large percentage of alumina is used in the aluminum production. The operation in the decomposition processes is referred to succinetly as hydrolysis process. Aluminum hydroxide is obtained from the aluminate solution. This production is named as hydrate and settled down which is proceded by filtration and finally sent to the calcination unit. Hydrolysis process is one of the most important stages in the production of alumina from bauxites. The ocovinence of hydrolysis reaction in a desirable manner is dependent on the factors that effect the reaction rate. Key Words : Alumina, Aluminum hydroxide, Hydrolysis, Process

1. GR
Dnya alminyum retimi her yl % 6 ila 9 aras bir hzla artmaktadr. 1966 ylnda alminyum retimi 7 milyon ton, 1975 ylnda ise 12 milyon ton ve 1980 ylnda da 16 milyon ton olmutur. Buna paralel olarak almina retimi artmtr. 1968 ylnda yaklak 19 milyon ton olan almina retimi 1977 ylnda 33 milyon tona varmtr. Alminyum oksitlerin deiik modifikasyonlar mevcut olup en salam yapl olan korunttur. Metalik alminyum retiminde alfa-almina ve ara almina

modifikasyonlar kullanlmaktadr. Deiik trde alminyum hidroksitlerin yksek scaklkta kalsine edilmesi sonucu alfa-almina elde edilir. Romanya, Yunanistan, Vietnam, Ural ve in boksitlerinin en nemli minerali diaspordur. Demir d metallerin byk bir ksm, bunlarn oksijen, klor, kkrt gibi elementlerle olan bileiklerinden elde edilir. En ok kullanlan usul, bu bileiklerin karbon ile indirgenmesidir. Alminyum oksit ieren minerallerin dorudan doruya indirgenmesi ile metalik alminyum retimi iin

71

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

endstriyel prosesler gelitirilmektedir. Fakat bu prosesler baz teknik zorluklar nedeniyle henz endstriye kolayca tatbik edilememektedir. Bu zorluklar ok aktif bir element olan alminyumun hem oksijenle hem de dier elementlerle kolayca birlemesinden ileri gelmektedir. Metalik alminyumun karbonla indirgenmesi esnasnda, alminyum karbonla birleerek alminyum karbr meydana gelir. Alminyum oksitten metalik alminyum retimi iin en uygun usl elektrolizdir (Gmelins, 1963; ahin, 1991a,b, 1997). Otoklavlar blmnden gelen alminat zeltisinin hidrolizi ile alminyum hidroksit elde edilir. Bayer prosesine gre hidroliz olacak zeltinin scaklnn

dk olmas gerekir. Dekompozisyon blmne gelen alminat zeltisinin scakl yksektir. Bu scaklk soutucularda drlr. Bu soutma ilemi esnasnda scak zeltiden ele geen buhar borulu stclarda kullanlr. Alminat zeltisi, alama filtrelerinden elde edilen alama hidratnn bulunduu kartrclara gelir. Sonra bu karm hidroliz iin dekompozrlere gnderilir. Hidroliz reaksiyonu kuvvetli alkali zellii gsterir. Alminat zeltilerinin paralanmas ile alminyum hidroksitin meydana gelir. Bugn retilen alminyum hidroksitinin byk bir ksm almina eldesinde deerlendirilmektedir. Bayer prosesi teknolojik prensip emas ekil 1de verilmitir (ahin, 1990, 1994).

ekil 1. Bayer prosesi teknolojik prensip emas

2. DEKOMPOZER ZELTSNN KTRLMES

Hidroliz reaksiyonu neticesinde oluan alminyum hidroksit ieren zelti son dekompozerlerden ktrme devresine alnr. ktrme iki kademede yaplr. Hidroseperatrlerde ktrme : Dekompozerlerden kan zelti evvela hidroseperatrlerde ktrlr. Besleme hznn deimesiyle ar olan taneler hemen ker. Fakat hafif olan taneler zeltiyle hareket ederler. Hidroseperatrlerin alt

ksmlarndan alnan alminyum hidroksit iri tanelidir. Hidrat ktrclerinde ktrme : Hidroseperatrlerde ktrlemeyip st akmla tanan, genellikle ince taneli olan alminyum hidroksit, hidrat ktrclerinde ktrlr. ktrclerde kartrma mekanizmas vardr. Hidrat zdrclerinin iletmesi daha zordur. st akmla birlikte tanan kat madde miktar litrede en fazla 2,5 gram olmaldr. Hidrat ktrcleri, hidroseperatrlere gre daha dikkatli bir alma ister. ktrclerde biriken hidrat, daha sonra filtreleme ilemine tabi tutulur. Dekompozsiyon nitesine ait teknolojik akm emas ekil 2'de verilmitir (Fulda und Ginsberg, 1964).

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

72

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

Atmosfere

Dekompozerler Kondensat Hidrat ktrye Soutma Suyu

Kalsinasyon a

Buharlatrmaya

Otoklavlara

ekil 2. Dekompozisyon nitesi teknolojik akm emas

3. DEKOMPOZERLERN YIKANMASI
Dekompozerler i ksmlarnda oluan alminyum hidroksit birikintileri buharlatrma blmnden gelen sodyum hidroksit zeltisi ile temizlenir. Ba dekompozer ayda, birinci dekompozerler alt ayda, ikiden sekize kadar olan dekompozerler bir ylda, dokuz ve onuncu dekompozerler iki ylda ve dier dekompozerler ise iki ylda bir temizlenir. Ykama ilemi yaplaca zaman yukardan den paralarn tabana zarar vermemesi iin dekompozerlerin alt ksmlarna yaklak 150-200 m3 dn zeltisi konmaldr. Dn zeltisi yksek konsantrasyonlu ise dekompozer hacminin tamam doldurularak ykama yaplr. Ykama sonunda ele geen zelti yeniden ya tme nitesine geri dner. Haval dekompozerlerle mekanik kartrmal dekompozerlerin karlatrlmas: Haval kartrma ilemi srekli yaplr. Mekanik kartrmal dekompozerlerde durmalar olabilir. Haval kartrmal dekompozerler otomatik olarak ynetilir. Haval kartrma sistemi mekanik kartrma sisteminden daha ekonomiktir. Haval kartrmal dekompozerlerin ynetimi ve tamirleri mekanik kartrmal dekompozerlerde daha kolaydr. Kk kapasiteli fabrikalarda mekanik kartrmal dekompzerler kullanlr. Dekompozerlerin boyutlar kk ise mekanik kartrma tercih edilir. Haval kartrmal dekompzerlerde hava iinde karbondioksit bulunduundan soda meydana gelmesine neden olur (Fulda und Ginsberg, 1964).

4. ALMNAT ZELTLERNN HDROLZ USUL LE AYRITIRILMA TEKNOLOJS

Dekompozerlerde oluan ileme ksaca hidroliz prosesi denir. Alminat zeltisinden hidroliz prosesiyle alminyum hidroksit oluturulur. Pratikte hidrat dediimiz bu rn ktrlp filtre edilerek ya dorudan doruya veya depoya verilerek daha sonra kalsinasyon blmne sevk edilir. Hidroliz prosesi, almina retiminde nemli bir ara ilemdir. Boksit rezervlerinin dzensiz dalm, tama cretlerindeki ykselme, kaliteli boksit cevherlerinin tkenme ihtimali, kalitesi dk boksit cevherlerinin ve dier alminyum ihtiva eden minerallerinin miktarlarnn okluu, uygun ekonomik prosesler ile ilenebilme imkanlarnn aratrlmasn zorunlu klmaktadr. Bugn dnya almina retiminin % 90'ndan fazlasn karlayan Bayer teknolojisinin de srekli iyiletirilmesi gerekir. Hidroliz ileminde kullanlan ilk dekompozer 8 m apnda 8 m yksekliinde, zincirli kartrcs olan bir tanktr. Bu dekompozerde kostik modl 3,6 - 3,7, alama oran 0,8 - 1 ve hidroliz sresi 100 saatdir. Zamanla alama oran 2,4 - 2,8 ve hidroliz sresi 50 - 55 saate kadar dmtr. Yeni kurulan almina fabrikalarnda dip ksm konik ve silindir eklinde olan dekompozerler yer almaktadr. lk zamanlar 1000-1200 m3 hacimli haval kartrclar olan dekompozerler yaplmtr. Fakat gnmzde 1800 m3 hacimli dekompozerler kullanlmaktadr. Baz almina fabrikalarnda 3000

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

73

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

m3 hacimli dekompozerlerde, yaplmaktadr. Byk hacimli dekompozerlerde, ayrtrlan zeltinin souma ilemi ile cihazn i cidarlarnda biriken keltinin temizleme ilemi zor yaplmaktadr (Fulda and Ginsberg, 1964 ; Ullmans, 1968). Almina fabrikasnda bulunan dekompozerlerin kartrclar yaklak 10 yl kullanlmaktadr. Bu sre sonunda eski kartrclarn yerine yenileri monte edilir. Kartrc paletlerinin bulunduu zonda byk anma olur ve metal zamanla incelebilir. Ortam scklndaki ani s deiikliklerine kar cihazlarn emniyetli bir ekilde korunmas iin kartrcl dekompozerler binalar iine yaplrlar. Kuvvetli rzgar ve ar souk havalarda bina iindeki dekompozerlerin ar souktan korunmas, glk arzetmektedir. Bu dekompozerlerdeki anma olaylar da olduka fazladr. Anmalar genellikle kaynak dikilerinin bulunduu ksmn civarnda vuku bulmaktadr. Kaynak yapldktan sonra metal soumaya braklnca kaynak dikii civarnda mekanik gerilimler meydana gelir. Ar gerilim olumu bu blgelerde kristaller aras alkali korozyon daha hzldr. Demir genel olarak sodyum oksitli zeltilerde kimyasal reaksiyon vermez. Kostik ve sodann yksek konsantrasyonlu zeltileri metallerin i yaplarna etkirler. Bu nedenle almina fabrikalarndaki kostik zeltisi ile dorudan doruya temasta olan cihazlarda korozyon meydana gelir. Korozyondan en ok cihazlarn kaynak yerleri etkilenir. Kostik veya soda zeltisi kaynak yerlerindeki kk deliklere girer ve orada kristalleerek kayna bozabilir. Korozyon en fazla temiz kostik kazanlarnda vuku bulur. Baz hallerde kaynak yerlerinde alma grlr. Cihazlarn kaynak yerlerindeki yap bozulmasnn nedeni henz tam olarak bilinmemektedir. Bunun kostik zeltisinin korozyonundan ileri geldii kabul edilmektedir. Kaynak yerlerinin bozulmasnn ikinci nedeninin scaklk olduu kabul edilir. Kaynak yerleri dz olmayp przl bir yapya sahiptir. Burada mekanik gerilmeler oluur. Bu gerilmeler neticesinde o ksmlarda kk kk delikler meydana gelir. Btn yzey yapsn ayn yapmak iin termik homojenletirme ilemi yaplr. Bu ilem en fazla dekompozerlere uygulanr. Zira dekompozerler byk hacimlere sahiptirler. Homojenletirme ilemi iin evvela dekompozer su ile doldurulur ve suyun zerine yzer bir aa konur. Yan taraflara manyetik yzkler yerletirilir. ki yandan elektrik akmna balanr. Yava yava su azaltlr. st ksmlar yava yava sour. Bylece gerilmeler yok edilir. Scak veya lman iklim artlarna sahip olan lkelerde kullanlan byk hacimli dekompozerlerin

souk iklim artlarna sahip lkelerin tesislerinde kullanlmas iin zel bir teknolojinin gelitirilmesi gerekir. Montaj elemanlarnn imalat esnasnda kaynak dikileri civarnda meydana gelebilecek gerilimlerin yok edilmesi lazmdr. ayet 3000 m3 hacimli dekompozerler yaplacaksa o zaman tm etkenlerin yapaca etkilerin btn ynleri ile dikkate alnmas gerekir. Almina retimlerinde alminat zeltileri polislfitlerle kirlenir. Alminat zeltilerinde slfit bileiklerinin bulunmas cihazlarn anmasn abuklatrr. Almina fabrikasndaki dekompozerlerin i cidarlarnda oluan alminyum hidroksit birikintilerinin giderilmesi lazmdr. Bu keltilerin mukavemet modl 8000 kg/cm2'ye kadar varr. Bunlar dekompozer devreden karlp soumaya balad zaman i cidarlarda byk mekanik gerilimlere yol aarlar. Bu problem dekompozerlerin dip ksmlarnn iyi dizayn edilmesi ile zlebilir. Tabandan aktmal dekompozer dizayn almalar da yaplmaktadr. Mevcut dekompozerlerin dayankllklarnn artrlmasna allmaldr. Baz almina uzmanlar, dekompzerlerin bir beton tabakas ile korunmasndan olumlu neticeler alnabileceini belirtmilerdir (Fulda und Ginsberg, 1964). Dekompozerlerin kaln duvarl binalar iinde yer almas, cihazlarn evre ortam ile s alveriini ve ayrtrma prosesinde zelti scaklnn dmesini olumsuz etkiler. Alminat zeltisinin dekompozer bataryalarna girmeden nce soutulmas iyi olur. Dekompozisyon scakln sabit tutmada otomatik kumanda sisteminden faydalanlr. Otomotik kumanda sisteminden elde edilen doneler proses scaklnn optimal deerde olmasn salar. Almina retim tesislerinde otoklov ve ykama ileminin ekonomik olmas iin nemli almalar yaplmaktadr. Almina fabrikasnda otoklavlar, krmz amur ykama, dekompozisyon ve buharlatrma niteleri birbirlerine sk skya bal olmasna ramen sabit deerler olarak ana zeltinin modl ve ayrma zaman kabul edilmitir. Almina iindeki demir miktarnn artmas alminann kalitesini drr. Aratrmaclar boksitlerden alminat zeltisi iine kkrt karmasnn kaynann pirit olduunu aklamlardr. Alminat zeltisi iinde kkrt bulunmas halinde alminyum hidroksitte kirlenir. Demir en ok ham zeltide bulunur. Otoklovlara gnderilen zelti iindeki demir miktar 0,09-0,18 gr/lt kadardr. Seyreltme ileminde de demir miktar azalr. Dekompozerlere gnderilen alminat zeltisinde bulunan demir miktar ok azdr. Filtrasyon nitesinden gelen alminat zeltisi

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

74

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

iindeki demirin limit konsantrasyonu 0,02 gr/lt Fe2O3 kadardr (Fulda und Ginsberg, 1964). Alminyum retiminde kullanlan alminann dalma zellii, akkanl, irilii, kriyolit iinde erirlii gibi zellikleri nemli parametrelerdir. Alminann irilii, kalsinasyon nitesine gelen alminyum hidroksitin irilii ile tesbit edilir. eitli lkelerde retilen alminay ana grupta incelemek mmkndr. a) nce ve iyi kalsine edilmi almina: Bu alminann tane irilii 25-35 mikron, alfaalmina oran % 70, toz k nemsizdir. Fransa, Macaristan ve dier lkelerde retilen almina eididir.

b) Orta derecede kalsine edilen iri taneli almina : Ortalama tane irilii 90-100 mikron, alfaalmina oran % 40, toz k % 0,69'dr. Bu eit almina retimi Amerika'dadr. c) Orta derecede kalsine edilmi ve tane irilii orta olan almina : Bu alminann tane irilii 40-50 mikron toz k yksek olan (% 3-4) alminadr. Bu eit almina retimi Rusya'da yaplmaktadr. Birinci gruba giren almina, iyi bir akkanla sahip olmayp almina nakliyat srasnda ve elektroliz hcrelerinde kullanlmas annda baz zorluklar meydana gelir. Alminann homojensizlik derecesi de toz knda etkilidir. Alminann homojensizlik derecesi dmax/dmin > 5 olduu takdirde toz halindeki kayplarda iki veya kat daha fazla olur. Almina iindeki ince partikl fraksiyonu artacak olursa o zaman toz k da artar. Tane irilii byk almina, tane irilii orta olan alminaya oranla kriyolit iinde daha kolay znr (ahin, 1998).

tuzlarnn toz halinde kaybolmas da gznnde bulundurulursa bu deer iki katna kmaktadr. Almina iindeki kostik miktarnn drlmesi iin alminyum hidroksit keltisi kalsinasyon ilemine tabi tutulmadan nce ok iyi ykanmaldr. Hem alminat zeltisinin konsantrasyonunu ykseltmek hem de ayrtrma scakln drmek alminyum hidroksit iindeki ykanamayan kostik konsantrasyonunun artmasna sebep olur. Alminyum hidroksit ve almina retiminin maliyetini drmek iin alminat zeltisinin konsantrasyonunu artrma yerine alminyum hidroksit iindeki kostik orann drmek daha uygun olur. Alminyum hidroksit bnyesinde kalan ykanamayan kostik oran ayrtrma scaklna ve zeltinin konsantrasyonuna baldr (Krk and Othmer, 1956; Fulda und Ginsberg, 1964; Solymar et all., 1979 ).

5. DENEYSEL ALIMA
Bu almada kullanlan dekompozisyon ilemine ait alminyum hidroksit nmuneleri uslne uygun olarak Seydiehir Alminyum Tesislerinden temin edilmitir. Silisyum dioksit : Alminyum hidroksitteki silisyum dioksit miktarn bulmak iin silisyum dioksitin amonyum molibdatla sar renkli silisyum molibden kompleksi vermesi ve bu kompleksin askorbin asitle mavi renge dnmesinin fotokoloritmede 650-700 m 'da baklmas esasna dayanr. Demir Oksit : Alminyum hidroksitteki demir ortofenantrolinle portakal krmzs kompleks verir. Bu kompleksin rengi fotokolorimetrede okunarak bulunur. Sodyum Oksit : Alminyum hidroksit borik asitle eriti yaplr. Ayn artlarda numunedeki sodyum oksit miktarna uygun standart zeltiler hazrlayp flame fotometreye verilir. Standartlara gre izilen grafikten nmunedeki sodyum oksit deeri bulunur. Ate Zayiat : Sabit tartma getirilmi platin krozeye 5 gr alminyum hidroksit alnr. 110 oCde 30 dakika frnda tutulur ve tartlr. Sonra 1100 oCde bir saat tutulur. Kroze desikatrde soutulur, tartlr ve hesaplanr (Proske et all., 1953). Boksitlerden alkali Bayer Prosesi ile almina retiminde ara kademelerden biri olan hidroliz ilemi srasnda elde edilen rnlerdeki fiziksel ve kimyasal analizlerin sonular Tablo 1'de verilmitir.

Tane irilii 90-100 mikron, homojensizlii dk olan almina elektroliz iin uygundur. ri taneli alminann iindeki 40 mikronluk partikl fraksiyonunun oran % 5'i gememelidir. yi kalitede almina elde edebilmek iin kalsinasyon nitesine gelen alminyum hidroksitin tane iriliinin 90-100 mikron olmas gerekir. Ayrca 40 mikronluk partikl fraksiyonunun oran ise % 5'den fazla olmamaldr. Bayer prosesi ile istenen irilikte alminyum hidroksit kristallerini elde etmek kolay deildir. Dekompozisyon ileminde alminyum hidroksit kristalleri hem irileir hemde kelir. Almina retim maliyetini azaltmak iin almina iindeki kostik orannn drlmesi gerekir. Almina iindeki sodyum oksit orannn % 0,1'lik art bir ton metalik alminyum eldesi iin harcanan alminyum florrn miktarnn 3,8 kg artmasna neden olmaktadr. arj ilemi yaplrken flor

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

75

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

Tablo1. Alminyum Hidroksitte Yaplan Analiz Sonular Analizi yaplan rnn ad Fiziksel Analizler (%) Ate zayiat Rutubet 34,10 8,04 1. Filtre kndan alnan 34,65 10,77 alminyum hidroksit 34,49 14,54 34,71 10,42 2. Dekompozerlerden alnan 34,48 10,65 alminyum hidroksit 34,93 9,72 34,33 10,85

Kimyasal Analizler (%) Demir oksit Silisyum Dioksit Sodyum oksit 0,026 0,018 0,25 0,025 0,013 0,24 0,022 0,012 0,27 0,025 0,012 0,23 0,019 0,019 0,12 0,022 0,005 0,24 0,021 0,015 0,24

6. SONULAR
Dekompozerlerde oluan ileme ksaca hidroliz prosesi denir. Alminat zeltisinden hidroliz prosesiyle alminyum hidroksit elde edilir. Hidrat olarak adlandrdmz bu rn ktrlp filtre edilerek kalsinasyon nitesine gnderilir. Hidroliz prosesi, almina retiminde nemli bir ara ilemdir. Hidroliz reaksiyonunun istenilen ekilde olmas, reaksiyona etki eden faktrlere baldr. Hidroliz prosesi, dk kostik modl ve yksek scaklkta ok iyi yrr. Alminyum oksit ve sodyum oksit konsantrasyonlar nemli parametrelerdir. Hidroliz prosesini artrmak ve hzlandrmak iin devreye alama hidrat da verilmelidir. zelti ierisinde bulunan yabanc maddeler paralanmaya zararl tesir yaparlar. Silisyum dioksit, demir oksit alminat zeltisinde orta dayankllk oluturur. Kkrt ise hidroliz prosesini zorlatrr. Organik maddeler ise kristallerin etrafn sararak, kristali hidroliz prosesinden izole eder. Hidroliz alma koullar ile retilecek alminyum hidroksit ierisindeki yabanc maddeler, daha nceki nitlerde giderilmelidir. Boksit rezervlerinin dzensiz dalm, boksit fiyatndaki ve nakliye cretlerindeki artma ve yksek kalitede cevherlerin tkenme olasl ve bu arada dk kaliteli boksit cevherleri ve dier alminyum ihtiva eden minerallerin byk rezervleri, bunlarn da uygun ekonomik bir proses ile ilenebilme imkanlarnn bulunmasna sebep olmutur. Ekonomik almina retimi iin alminyum hidroksit ierisindeki kostik miktarn drmek gerekir. Alminyum hidroksit ierisindeki kalan ykanmayan kostik oran ayrtrma scaklna ve zelti konsantrasyonuna bal olarak deiir. Alminyum hidroksitin byk bir ksm almina retiminde deerlendirilmektedir. Alminann byk bir ksm ise metalik alminyum eldesinde kullanlmaktadr. Alminann kalitesinin ykseltilmesini gaye edinen bilimsel ve teknolojik aratrmalar artrlmaldr. Boksitlerin alminyum dekompozisyonu sonucu oluan hidroksitin analiz sonu deerleri

Tablo 1'den grld gibi nominal deerler arasndadr. Verilen analiz sonular boksitlerin dekompozisyon ilemi ile ilgili olarak yaplacak eitli hesaplama ilemlerinde kullanlr. Dekompozerlerde boksitlerin hidrolizinin kontrol iin periyodik olarak ate zayiat, rutubet, demir oksit, silisyum dioksit ve sodyum oksit deerleri hesaplanmaldr. Yaplan deneylerden elde edilen sonulara gre, dekompozisyon reaksiyon artlar ok yumuak tutulsa bile kat ile sv faz arasnda pratik olarak denge salanmaldr. eitli blgelere dalm ve byk rezervde olan boksitlerin dekompozisyon teknolojisi gelitirilmelidir.

7. KAYNAKLAR
Fulda, W und Ginsberg, H. 1964. Tonerde und Aluminum, Walter de Gruyter Co., Berlin. Gmelins Handbuch der Anorganischen Chemie, Aluminum, Teil : 1, Verlag Chemie, Veinheim. 1963. Krk, R.E. and Othmer, D. E. 1956. Encyclopedia of Chemical Technology, Vol.1, Interscience Encyclopedia, New York. Proske, O., Blumenhalt, H., Enslin, F. 1953. Analyse der Metalle, Springer Verlag, Berlin. Solymer, K., Horvath, G., Zldi, J. and Toth, L. 1979. Technological Investigations of Bauxites and Red Muds, Aluetrv-fki, Budapest. ahin, S. 1990. Boksitlerden Alminat zeltilerinin retimi, . T. ., 48, (2). ahin, S. 1991a. Almina retim Sanayinde Hammaddelerin Kullanm, .T., 49, (3) 17-24. ahin, S. 1991b. Boksitlerden Almina reriminde tme Parametrelerinin Tayini, .T.., 49, (3), 3341.

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

76

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77

Boksitlerden Almina retiminde Hidroliz Prosesinin Teknolojisi, S. ahin

ahin, S. 1994. Correlation Between Sodium and Iron Oxide Contents of Aluminum Hydroxide Smaples, Journal of Chemical Society of Pakistan, 16, (3). ahin, S. 1997. Correlation Between Silicon Dioxide and Aluminum Oxide Contents of Bauxite Samples, Hydrometallurgy, 44, (1).

ahin, S. 1998. A Mathematical Relationship Between The Alpha-Almina Content and Ignition Loss of Almina, Hydrometallurgy, 49, (2). Ullmans Encyklopedie der Technischen Chemie, 3. Band, Urban Schwarzenberg, Berlin 1968.

Mhendislik Bilimleri Dergisi 2000 6 (1) 71-77

77

Journal of Engineering Sciences 2000 6 (1) 71-77