Вы находитесь на странице: 1из 11

MUZEUL

JUDEEAN

MURE

MARISIA
S T U D I I I M AT E R I A L E
ARHEOLOGIE

XXXI

Trgu Mure 2011

COntEnt

ARTICLES

Zoltn CzajlikSndor BereckiLszl RupnikSndor Jzsef Sztncsuj Preliminary Report on the Aerial Archaeological Survey in Transylvania (20092010) ...................... 7 Cristian Ioan Popa Two Statuettes with Mobile Heads from PetretiGroapa Galben ....................................................... 19 Paula Mazre Textile Structures and Techniques Identified in Neolithic and Copper Age Sites from Romania ..... 27 Sndor BereckiSndor Jzsef Sztncsuj A Copper Age Settlement from Trgu Mure. Aspects of Chronology and Relations of the Ariud Culture ........................................................................................................... 49 Vasile DiaconuBogdan Petru Niculic Un sceptre indit de lge du Bronze dcouvert Mihoveni, dpartement de Suceava ...................... 73 Oliver Dietrich Zentralisierte Produktionsstrukturen? berlegungen zur rumlichen Beziehung von bronzezeitlichen Gussformen und Fertigprodukten in Sdosteuropa am Beispiel der rumnischen Tllenbeile .............................................................................................................................. 77 Tobias Mrtz Sternparallaxe. Bemerkungen zu einer lterurnenfelderzeitlichen Ornamentform zwischen Banat und Harz ............................................................................................................................. 93 Daniel Vasile SanaIoan Bejinariu Aspects of Metallurgical Activity in the Early Iron Age Settlement at imleu SilvanieiObservator ................................................................................................................. 111 Jnos Nmeti Archaeological Finds belonging to the Late Hallstatt and La Tne Period from Cmin/KlmndKrasznapart, Satu Mare County ....................................................................... 121 Iosif Vasile FerenczCristian Dima About an Iron Vessel from Sarmizegetusa Regia .................................................................................... 155 Maria-Corina Nicolae The Iconography of the Antique Hero in the Balkan Area .................................................................... 159

Szilamr Pter Pnczl The Production of Prismatic Glass Bottles in Roman Apulum ............................................................. 175 Dvid PetruRadu Zgreanu The Funerary Stelae from Porolissum. Typological, Iconographical and Epigraphic Aspects.......... 189 Radu ZgreanuZsolt Nyrdi New Data about the Roman Settlement from Odorheiu Secuiesc........................................................ 219 Imola BodaCsaba Szab Notes on a Dolichenian Relief at Mehadia ............................................................................................... 273 Szilrd Sndor Gl TimioaraFreidorf. Osteological Analysis of Human Remains .......................................................... 283 Keve LszlAndrs PntekLszl Lenkey The Medieval Fort at Moreti Based on Geophysical Surveying and Former Archaeological Excavations .................................................................................................. 291 Istvn Botr Medieval Finds from Cotorman ................................................................................................................ 299 Zoltn Sos Bronze Objects from the Excavation of the Trgu Mure Franciscan Friary ...................................... 313 Carol Kacs Die frhe schsische Prsenz in Baia Mare und in der Maramuresch ................................................. 339

BOOK REVIEw

Gll Erwin, Doboka-IV. vrtrsg templom krli temetje: rgszeti adatok egy szak-erdlyi ispni kzpont 1113. szzadi fejldshez (The churchyard cemetery in Dbca/Doboka, castle area IV: archeological data on the development of a north Transylvanian county centre in the 1113th centuries), Kolozsvr, Erdlyi Mzeum Egyeslet, 2011 (by Zaln Gyrfi) ........................................................ 347 ABBREVIATIONS .................................................................................................................................... 349

Un SCEPtRE IndIt dE LgE dU BROnZE dCOUVERt MIhOVEnI, dPaRtEMEnt dE SUCEaVa


Vasile dIaCOnU
Complexul Muzeal Judeean Neam, Muzeul de Istorie i Etnografie Trgu Neam, RO

Bogdan Petru nICULIC


Muzeul Bucovinei, Suceava, RO

Mots cl: sceptre, ge du Bronze, Mihoveni

On connat le fait que pendant lge du Bronze, une srie dartefacts lithiques ont accompli des fonctions qui dpassaient les limites des activits quotidiennes, ayant le rle dindicateurs sociaux. On pense certains types darmes, comme seraient les haches de combat, confectionnes surtout en roches volcaniques, auxquelles on peut ajouter, aussi, diffrentes pices, connues dans la littrature archologique comme sceptres , rencontrs en milieux culturels et contextes archologiques varis. La note ci-jointe apporte en premier plan un objet semblable (Fig. 1), dcouvert rcemment sur le territoire de la localit Mihoveni, la commune cheia, dp. de Suceava (Pl.1), qui peut tre encadr dans la catgorie des sceptres perfors, comme celle-ci a t dfinie dans la littrature archologique (Kaiser 1997, 116). La pice a t rcupre lt de lanne 2010, de la rive gauche de la rivire Suceava, 10 km NNO de la ville de Suceava, mais sans connatre le contexte archologique do celui-ci provient. Il est possible que la pice soit entrane dune terrasse de Suceava, rompue la suite des inondations dampleur de lt de la mme anne. Lartefact1 en discussion a une forme plan-convexe et est prvu avec une perforation centrale, aisment tronconique. Sur la surface dorsale, celui-ci prsente plusieurs dcroches brches et des traces videntes de roulement, situation qui peut tre explique, aussi, grce au fait que la pice a t dcouverte dans le lit de la rivire Suceava. Pourtant, sur une portion restreinte du bord de lartefact, on observe un aplatissement facile, grce lutilisation de lobjet pour une activit qui ce moment-ci ne peut pas tre prcis (on nexclut pas la possibilit de lutilisation ultrieure en tant que polisseur).
1 On adresse nos remerciements aux Messieurs M. Burlacu et C. Mucileanu de Suceava qui ont dcouvert la pice et nous la mis disposition pour ltudier et la publier. Nous sommes reconnaissants, aussi, Monsieur le matre de confrences universitaire dr. N. Buzgar, de lUniversit Al. I. Cuza Iai et Monsieur le matre de confrences universitaire dr. L. Popescu de la Facult de Gographie de lUniversit tefan cel Mare Suceava, qui ont ralis lanalyse ptrographique de la pice.

MARISIA XXXI, p. 7376

74

V. DiaconuB. P. Niculic

La pice est trs bien finisse, avec une couleur grise-noirtre, et des insertions verdtres-fonces, avec aspect tachet et a t confectionn en roche magmatique, respectivement hornblendite. Dimensions: diamtre: 10,6 11,2 11,4cm; hauteur: 3,4cm ; le diamtre de lorifice: 2,7 2,8 cm; poids : 509 gr. Comme cet artefact provient dune dcouverte fortuite, on ne Fig. 1. Sceptre en pierre; Mihoveni. peut pas apporter des prcisions concrtes concernant lencadrement chronologique et culturel de celui-ci. De plus, le manque des analogies dificatrices nous limite la possibilit de tirer des autres conclusions plus amples. A lge du Bronze, les sceptres perfors sont reprsents par quelques types distincts. Sans entrer en dtails, on rappelle quon connat des pices avec des prominences disposes de manire symtrique (connus aussi, comme sceptres cruciformes), des pices avec tendances de bitronconisme, pices tronconiques, mais aussi sceptres au corps sphrique dont la base est prvue avec un petit manchon (Kaiser 1997, 118124; Diaconu 2009, 65, fig.3). En ce qui concerne la pice de Mihoveni, on peut lencadrer strictement dans un des types mentionns, quoiquelle prsente certaines similitudes avec les sceptres tronconiques. Pour comparaison, on rappelle que la pice que nous avons analyse prsente certaines similitudes morphologiques avec le sceptre biconvexe dcouvert Oprieni (Ukraine), entre Siret et Tchernovtsy (Cernui), et qui a t attribu au milieu culturel Komariv (Andronic 2008, 119, fig.5). En ce qui concerne lencadrement chronologique et culturel du sceptre discut dans la note ci-jointe, on peut affirmer, en gnral, que celle-ci appartient lge du Bronze, dans les conditions o pour lnolithique, on na pas document des pices similaires ; la mme situation, pour le Hallstatt. Le contexte de la dcouverte ne permet pas un encadrement prcis, mais on peut attribuer le sceptre aux milieux culturels spcifiques au bronze moyen ou tardif, dans les conditions o dans cette zone, on a signal de nombreux sites caractristiques aux tapes temporelles mentionnes (Niculic 2006). Quoiquon ne puisse pas tablir des liaisons certes, on mentionne que, toujours dans la zone de la ville de Suceava, on a dcouvert encore deux sceptres en pierre, attribus lge du Bronze. On y fait rfrence au sceptre bitronconique perfor de cheia (Ignat 1981, 136, fig.2/6), et la pice tronconique de Suceava-Icani (BoroffkaSava 1997, 90, fig.27/8; Ursu Mitrea 2001, 164165, fig.3/9), tous les deux attribus au milieu culturel Noua. En ce qui concerne la signification de cet objet, on ne peut pas apporter des donnes concrtes, grce aux conditions de dcouverte. Pourtant, la base des comparaisons avec des

Un sceptre indit de lge du Bronze dcouvert Mihoveni, dpartement de Suceava

75

autres artefacts semblables, on peut tracer quelques coordonnes sommaires. Quoique certains chercheurs sont davis que des pices semblables ont constitu des simples armes (Coma 1972, 260; Munteanu 1991, 416), on souscrit lopinion de la majorit de ceux qui affirment que des artefacts semblables avaient une valeur symbolique, accomplissant la fonction darmes de parade, ou des symboles sociaux (Leahu 1966, 79; KlochkoPustovalov 1994, 211; Dumitroaia 2000, 124). Malgr cela, on ne doit pas exclure le rle votif de tels sceptres, rencontrs dans linventaire funraire ou en dpts, lexemple le plus concluant tant les pices de Borodino, Ukraine (Kaiser 1997, 116124).
BIBLIOGRAPHIE Andronic 2008 BoroffkaSava 1997 Coma 1972 Diaconu 2009 Dumitroaia 2000 Kaiser 1997 Andronic, M., Istoria Bucovinei, vol. I, De la nceputuri pn la epoca cuceririi romane a Daciei, Suceava. Boroffka, N.Sava, E., Zu den Zeptern/Stssel-Zeptern, Miniatursulen, und Phalli der Bronzezeit Eurasiens, AMIT, 30, 17113. Coma, E., Date despre uneltele de piatr lefuit din epoca neolitic i din epoca bronzului de pe teritoriul Romniei, SCIV, 23, 2, 245262. Diaconu, V., Not privitoare la dou obiecte de piatr descoperite n judeul Tulcea, Zargidava, VIII, 6269. Dumitroaia, Gh., Comuniti preistorice din nord-estul Romniei. De la cultura Cucuteni pn la bronzul mijlociu, BMAnt, VII, Piatra-Neam. Kaiser, E., Der Hort von Borodino: kritische Anmerkungen zu einem berhmeten bronzezeitlichen Schatzfund aus dem nordwestlichen Schwarzmeergebeit, Bonn. Klochko, V. I.Pustovalov, S. Z., The warfare of the pontic steppe foreststeppe pastoral societies: 27502000 BC (Catacomb culture), IN: Kosko, A. (ed.), Nomadism and pastoralism in the circle of baltic-pontic early agrarian cultures: 50001650 BC, B PS, 2, 196215. Leahu, V., Cultura Tei, Bucureti. Ignat, M., Contribuii la cunoaterea epocii bronzului i a hallstattului timpuriu n judeul Suceava, Thraco-Dacica, II, 133146. Munteanu, M., Topoare, alte piese de piatr i nsemne ale puterii din epoca bronzului, din sud-estul Romniei, Pontica, XXIV, 407418. Niculic, B. P., Epoca mijlocie i trzie a bronzului n Podiul Sucevei, thse de doctorat, mss., Iai. Ursu, E.-C.Mitrea, I., Consideraii asupra sceptrelor tronconice din piatr descoperite pe teritoriul Romniei, Suceava, XXVIXXVIIXXVIII (1999 20002001), 159171. LIST DES FIGURES Fig. 1. Sceptre en pierre ; Mihoveni. LISTE DES PLANCHES Pl.1. La localisation de la dcouverte (en haut : selon Google Earth 2010; en bas : la carte topographique).

Klochko Pustovalov 1994

Leahu 1966 Ignat 1981 Munteanu 1991 Niculic 2006 UrsuMitrea 2001

76

V. DiaconuB. P. Niculic

Planche 1. La localisation de la dcouverte (en haut: selon Google Earth 2010; en bas: la carte topographique).

aBBREVIatIOnS

ABSz Acta ActaArch ActaArch Carpatica ActaArch Kbenhavn ActaMN ActaMP Aetas AJA AJPhA Alba Regia Aluta AMIT Analele Banatului Anatolian Studies Annales MNH AnnalesUA, SH Angustia AnthrAnz AnthrKzl Antiquity AO Apulum ArchAustr ArchBulg Archrt ArchHung ArchKorr Argesis ArhMold Asmosia ATN AVSL BA BAI BAM Banatica BAR

Acta Biologica Szegediensis Acta (Siculica), Muzeul Naional Secuiesc, Sfntu Gheorghe Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, Budapest Acta Archaeologica Carpathica, Academia Scientiarum Polona Collegium Cracoviense, Krakw Acta Archeologica, Kbenhavn Acta Musei Napocensis, Cluj-Napoca Acta Musei Porolissensis, Zalu Aetas, Trtnettudomnyi folyirat American Journal of Archaeology American Journal of Physical Anthropology Alba Regia, Annales Musei Stephani Regis, Szkesfehrvr Aluta, Revista Muzeului Naional Secuiesc, Sfntu Gheorghe Archologische Mitteilungen aus Iran und Turan, Berlin Analele Banatului, Muzeul Banatului, Timioara Anatolian Studies, Journal of the British Institute of Archaeology at Ankara Annales Musei Historiae Naturalis Hungariae, Budapest Annales Universitatis Apulensis, Series Historica, Alba Iulia Angustia, Muzeul Carpailor Rsriteni, Sfntu Gheorghe Anthropologischer Anzeiger, Journal of Biological and Clinical Anthropology Anthropolgiai Kzlemnyek, A Magyar Biolgiai Trsasg Embertani Szakosztlynak folyirata, Budapest Antiquity, London Arhivele Olteniei, Craiova Apulum, Acta Musei Apulensis, Alba Iulia Archaeologia Austriaca, Wien Archaeologia Bulgarica, Sofia Archaeologiai rtest, Budapest Archaeologia Hungarica, Budapest Archologisches Korrespondenzblatt, Rmisch-Germanischen Zentralmuseum in Mainz Argesis, Studii i Comunicri, Piteti Arheologia Moldovei, Iai Association for the Study of Marble and Other Stones In Antiquity Archaeological Textile Newsletter Archiv des Vereins fr siebenbrgische Landeskunde Biblioteca de Arheologie, Bucureti Bibliotheca Archaeologica Iassiensis, Iai Bibliotheca Archaeologica Moldaviae, Iai Banatica, Muzeul de istorie al judeului Cara-Severin, Reia British Archaeological Reports, International Series, Oxford

350

Abbreviations

BAU BCMI BCRC BCS BdA Beitrge MK Beitrge UFMV BerRGK BHAB BHAUT BM BMA BMAnt BMBistria BMM BMN BMP BMTA BPH BpRg B PS Bremer ArchBl Britannia BT CA Carpica CCA CI ComArchHung Corviniana Crisia CRPC CurrA CsSzM Dacia DDM DolgKolozsvr (. S.) Eirene EM EphemDacoromana EphemNap EpigAnat EPRO ETF FBSMB

Beihefte Atlas der Urgeschichte Buletinul Comisiunii Monumentelor Istorice Buletinul Centrului de Restaurare-Conservare a Patrimoniului Cultural Naional, Iai Buletinul Cercurilor tiinifice Studeneti, Alba Iulia Bolletino di Archeologia Beitrge zu ur- und frhgeschichtlichen Archologie des MittelmeerKulturraumes, Bonn Beitrge zur Ur- und Frhgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns Bericht der Rmisch-Germanischen Kommission Bibliotheca Historica et Archaeologica Banatica Bibliotheca Historica et Archaeologica Universitatis Timisiensis Bibliotheca Marmatia, Baia Mare Biblioteca Mvsei Apvlensis, Alba Iulia Bibliotheca Memoriae Antiquitatis, Muzeul de istorie Piatra Neam Biblioteca Muzeului Bistria Bibliotheca Mvsei Marisiensis, Seria Archaeologica, Trgu Mure, Cluj Napoca Bibliotheca Mvsei Napocensis, Cluj-Napoca Bibliotheca Mvsei Porolissensis, Zalu Buletinul Muzeului Teohari Antonescu, Giurgiu Bibliotheca Praehistorica Hispana, Madrid Budapest Rgisgei, Budapest Baltic-Pontic Studies Bremer Archologische Bltter, Focke-Museum, Bremer Landesmuseum Britannia, A journal of Romano-British and Kindred Studies Bibliotheca Thracologica, Bucureti Cercetri Arheologice Carpica, Muzeul Judeean de Istorie i Art Iulian Antonescu, Bacu Cronica Cercetrilor Arheologice din Romnia Cercetri Istorice Communicationes Archaeologicae Hungariae, Budapest Corviniana, Acta Musei Corviniensis, Hunedoara Crisia, Muzeul rii Criurilor, Oradea Conservarea i Restaurarea Patrimoniului Cultural, Iai Current Anthropology Cski Szkely Mzeum vknyve, Cskszereda Dacia, Recherches et dcuvertes archologiques en Roumanie, IXII (19241948), Bucureti; Nouvelle srie (N. S.), Dacia. Revue darchologie et dhistoire anciene, Bucureti A Debreceni Dri Mzeum vknyve Dolgozatok az Erdlyi Nemzeti Mzeum rem- s Rgisgtrbl, (j sorozat, 2006), Kolozsvr Eirene, Studia Graeca et Latina, Prague Erdlyi Mzeum, Kolozsvr Ephemeris Dacoromana Ephemeris Napocensis, ClujNapoca Epigraphica Anatolica, Kln Etudes prliminaires aux religions orientales dans lEmpire romain Erdlyi Tudomnyos Fzetek, Kolozsvr Forschungen und Berichte der Staatlichen Museen zu Berlin

Abbreviations

351

FMSt FolAnthr FolArch F Godinjak Sarajevo Germania Hesperia IPH Jahrbuch RGZM JahrDAI JahrMV JahrOM JAM JAMT JBAA JfA JFS JHE JRS MAkadrt Marisia MCA MCIV MIMK MittAGW MittBGAEU MittCCEB MMO Monographien RGZM MTA Offa OpArch srgszeti levelek PA PamArch PAS PB PBF Peuce Pontica PPS PZ Pulpudeva RdA RgFz RevArh

Frhmittelalterliche Studien, Mnster Folia Anthropologica, Szombathely Folia Archeologica, a Magyar Nemzeti Mzeum vknyve, Budapest Fundberichte aus sterreich, Wien Godinjak Centra za Balkanoloska Ispitivanja Akademije Nauka i Umjetnosti, Bosne i Hercegovine, Sarajevo Germania, Frankfurt am Main Hesperia, the American School of Classical Studies at Athens Inventaria Praehistorica Hungariae, Budapest Jahrbuch des Rmisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz Jahrbuch des Deutschen Archologischen Instituts, Berlin Jahresschrift fr Mitteldeutsche Vorgeschichte, Deutscher Verlag der Wissenschaften for the Landesmuseum fr Vorgeschichte (Halle), Berlin Jahrbuch des Obersterreichischen Musealvereines A Nyregyhzi Jsa Andrs Mzeum vknyve, Nyregyhza Journal of Archaeological Method and Theory Journal of the British Archaeological Association Jahrbuch fr Altertumskunde Journal of Forensic Sciences Journal of Human Evolution Journal of Roman Studies Magyar Akadmiai rtest Marisia (V), Studii i Materiale, Trgu Mure Materiale i Cercetri Arheologice, Bucureti Materiale i Cercetri de Istorie Veche a Romniei, Bucureti Molnr Istvn Mzeum Kiadvnyai, Cristuru Secuiesc Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft Wien Mitteilungen der Berliner Gesellschaft fr Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte Mittheilungen der Central-Commission zur Erhaltung der Baudenkmale MMO, skoros Kutatk sszejvetelnek konferenciaktete Monographien Rmisch-Germanisches Zentralmuseum Mainz Magyar Tudomnyos Akadmia vknyve Offa, Berichte und Mitteilungen zur Urgeschichte, Frhgeschichte und Mittelalterarchologie Opuscula Archaeologica, Arheoloki zavod, Filozofski fakultet u Zagrebu srgszeti levelek / Prehistoric newsletter, Budapest Patrimonium Apulense, Alba Iulia Pamtky Archeologick, Praha Prhistorische Archologie in Sdosteuropa, Berlin, Kiel, Mnchen Patrimonium Banaticum, Timioara Prhistorische Bronzefunde, Mnchen, Stuttgart Peuce, Studii i cercetri de istorie i arheologie, Institutul de Cercetari EcoMuzeale Tulcea, Institutul de Istorie si Arheologie, Tulcea Pontica, Anuarul Muzeului de Istorie Naional i Arheologie Constana Proceedings of the Prehistoric Society, London Praehistorische Zeitschrift, Berlin Pulpudeva, Semaines philippopoitaienes de lhistoire et de la culture traces Rivista di Archeologia Rgszeti Fzetek, Budapest Revista Arhivelor, Bucureti

352

Abbreviations

RevBis RGF RHistRel RRTP RSP Sargetia SCICP SCIV(A) SIMA SlovArch SpecNova StComCaransebe StCom Satu Mare StCom Sf. Gheorghe StCom Sibiu StudiaD Studia Troica StudiaUBB Studie AUCAB tudijn zvesti Suceava Swiatowit Szzadok Terra Sebus Thraco-Dacica Tisicum TrudyErmit UPA VAH VIA KK VF Zargidava ZE ZSL

Revista Bistriei, Complexul Judeean Muzeal Bistria-Nsud Rmisch-Germanische Forschungen, Mainz, Berlin Revue de lhistorie des religions Revista romn de textile-pielrie, Iai Rivista di scienze preistoriche, Istituto Italiano di Preistoria e Protostoria Sargeia, Buletinul Muzeului judeului Hunedoara, Acta Musei Devensis, Deva Studii i comunicri de istorie a civilizaiei populare din Romnia, Muzeul Brukenthal, Sibiu Studii i Cercetri de Istorie Veche (i Arheologie 1974), Bucureti Studies in Mediterranean Archaeology Slovensk Archeolgia, Bratislava Specimina Nova Dissertationum ex Institutom Historico Universitatis Quinqueecclesiensis de Jano Pannonio nominatae, Pcs Studii i Comunicri de Istorie Veche Caransebe Studii i Comunicri Satu Mare Studii i Comunicri Sfntu Gheorghe Studii i Comunicri, Muzeul Brukenthal, Sibiu Studia Danubiana, Series Symposia Studia Troica, Universitt Tbingen Studia Universitatis BabeBolyai, series Historia, Cluj-Napoca Studie Archeologickho stavu eskoslovensk Akademie vd v Brn, Praha tudijn zvesti, Archeologickho stavu Slovenskej Akadmie Vied, Nitra Suceava, Anuarul Complexului Muzeal Bucovina Swiatowit, Rocznik katedry archeologii pierwotnej i wczesnosredniowiecznej Universytetu Warszawskiego Szzadok, A Magyar Trtnelmi Trsulat folyrata Terra Sebvs, Acta Mvsei Sabesiensis, Sebe Thraco-Dacica, Institutul de Tracologie, Bucureti Tisicum, A Jsz-Nagykun-Szolnok Megyei Mzeumok vknyve, Szolnok Trudy Gosudarstvennogo rmitaa Universittsforschungen zur prhistorischen Archologie, Bonn Varia Archaeologica Hungarica, Budapest VIA, Kulturlis s rksgvdelmi Kismonogrfik Monographia Minor in Cultural Heritage, Budapest Vorgeschichtliche Forschungen, Berlin Zargidava, Revist de istorie, Bacu Zeitschrift fr Ethnologie Zeitschrift fr Siebenbrgische Landeskunde

Вам также может понравиться