OS MINERAIS E ROCHAS

1.1. Concepto de mineral As caractersticas que debe reunir unha substancia da natureza para que sexa considerada un mineral son: Ser un slido, o que excle calquera substancia noutro estado fsico. Ser inorgnica. Orixinarse nun proceso natural. Desta forma descrtanse os materiais producidos pola actividade industrial. Ser estable en certo intervalo de presin e temperatura. Este intervalo sitase en torno s condicins fsico-qumicas reinantes no ambiente de formacin do mineral. Ter unha composicin qumica bastante definida e homoxnea. Ter unha estrutura interna ordenada. Os minerais estn compostos por tomos ou molculas que se dispoen de forma ordenada non espazo. Os minerais son os componentes das rochas. Existen unhas 3000 especies de minerais coecidas, e a mayora deles estn formados pola combinacin de diversos elementos qumicos e s algns son minerais nativos que estn constituidos por un nico elemento qumico, como por exemplo o ouro, a prata, o cobre e o diamante 1.2. O Polimorfismo Hai minerais que presentan a mesma composicin qumica pero que teen estrutura cristalina diferente, estes minerais denomnanse polimorfos un exemplo de polimorfismo o diamante e o grafito ambos os dous son Carbono puro pero teen distinta estrutura. Outro exemplo a calcita e o aragonito ambos son Ca CO3 1.3. Estrutura cristalina A estructura cristalina aquela estrutura na que os tomos, molculas ou ins que compoen o devandito mineral se dispoen segundo unha configuracin interna simtrica (estn ordenados internamente). Na estructura cristalina podemos diferenciar unha serie de elementos: Ns.- donde se asentan os tomos, molculas ou ins Fila reticular.- sucesin de ns en unha direccin Plano reticular.- plano definidos por das lneas reticulares Rede cristalina.- estructura tridimensional definida por tres planos retilares Na rede cristalina se pode diferenciar a chamada cela unidade que o grupo mais pequeo de ns unidos entre si nas tres direccins do espazo. 1.4. Os cristais Nalgunhas ocasins, un mineral presenta externamente formas xeomtricas mis ou menos perfectas, isto , ten caras, arestas e vrtices, cando se dan estas circunstancias falamos de cristal Pero polo xeral os minerais aparecen como formas irregulares Para que se formen cristais son necesarios tres factores: a) O espazo.- se os minerais medran illados ou teen moito espazo, formnse cristais b) O tempo.- infle no tamao dos cristais, se o proceso de formacin moi rpido non hai tempo para que se formen cristais c) O repouso.- nun medio tranquilo pdense dispoer ordenadamente os componentes 2. A FORMACIN DOS MINERAIS 2.1. A cristaloxnese: A cristaloxnese o proceso polo que un mineral forma cristais.

A cristaloxnese ten lugar mediante dous mecanismos: cristalizacin ou recristalizacin.

Cristalizacin . un mecanismo de formacin de cristais minerais novos que pode producirse mediante tres procesos: Solidificacin dun magma. O arrefriamento dun magma proporciona as condicins termodinmicas que permiten a aparicin de cristais de diferentes especies minerais. As se orixinan os minerais gneos que forman as rochas deste tipo. Precipitacin qumica a partir de disolucins. un proceso tpico dos minerais que forman rochas sedimentarias como os carbonatos, os sulfatos ou as evaporitas. Prodcese cando os tomos e molculas disoltas en auga precipitan e recuperan o seu estado slido (por exemplo, por desecamento da disolucin) formando cristais. Sublimacin. un proceso frecuente nas fumarolas volcnicas, onde os vapores quentes de xofre saen ao exterior e se arrefran, podendo entn formar cristais. Recristalizacin . Son un conxunto de procesos que sofren algns cristais en estado slido e que conducen sa transformacin noutros diferentes sen variar a sa composicin qumica bsica. Este mecanismo frecuente nos ambientes metamrficos, onde os minerais son sometidos a presins e temperaturas intensas.
Agregados cristalinos e maclas Os cristais ben formados aparecen se os minerais medran illados ou teen moito espazo. Polo xeral moitos cristais medran ao mesmo tempo e forman minerais limitados por bordos irregulares, o conxunto destes cristais un agregado cristalino Cando dous ou mis cristais dun mesmo mineral medran unidos forman unha macla estas poden ser simples se estn formadas por dous cristais e compostas se medrn xuntos tres ou mais cristais

PROPIEDADES DOS MINERAIS A Cor e a raia Coloracin dun mineral observado baixo a luz blanca, a cor pode ser engaosa, dado que un mesmo mineral pode conter impurezas e presentar diversas coloracins por exemplo o cuarzo pode ser incoloro e transparente (cristal de roca) blanco (cuarzo leitoso), morado (amatista), amarelo (falso topacio) negro (cuarzo afumado), etc. A cor da raia, sen embargo, permanece inalterable. Esta obtense raiando un mineral sobre un anaco de porcelana porosa Dureza Resistencia que ofrece un mineral ser raiado.mdese coa escala de Mohs Un mineral sempre pode raiar a tdolos que teen igual ou inferior dureza , e raiado polo que teen a mesma ou superior dureza Brillo o aspecto que presenta a superficie dun mineral cando reflexa a luz. Hai brillo creo (como a cera), adamantino (como o diamente), sedoso (como a seda), vtreo (como o vidro), etc. Os minerais sen brillo denomnanse mates Exfoliacin Capacidade que presenta un mineral de fragmentarse segundo superficies planas chamadas superficies de exfoliacin As formas de exfoliacin mais usuais son: cubos (galena), lminas (mica), fibras (asbesto), romboedros (calcita), etc. Transparencia a propiedade dos minerais que deixan pasar a luz seu travs. Existen minerais transparentes (como por exemplo o cristal de roca) translcidos ou semitransparentes (como o xeso espello) e opacos (como a pirita) Birrefrinxencia Propiedades de certos minerais como por exemplo a calcita,nos que cada raio de luz descompose en dous pasar a travs dun minerla, polo que todalas imaxes se ven dobres Isto indica que se se coloca un romboedro de calcita sobre un fondo marcado cunhas lias, observase que as lias aparecen duplicadas mirar travs do cristal Magnetismo a capacidade que teen algns minerais de atraeren obxetos de ferro. Por exemplo, a magnetita Tenacidade E a resistencia que un mineral ofrece o ser roto, dobrado ou modo. Pode ser: Frxil.- se se rompe ou se reduce a po fcilmente por exemplo o talco Dctil.- se pode estirarse en fios, por exemplo o ouro Maleable.- se se pode transformar en lminas delgadas, por exemplo o aluminio Sctil.- se se pode cortar cun coitele, como o ouro au a prata Elstico.- se recupera a sa forma anterior o cesar a forza que acta sobre el, como a mica Plstico.- se non volve recuperar a sa forma anterior cando cesa a forza que acta sobre l, por exemplo o talco Densidade a relacin entre a masa e o volumen dun corpo 3. PRINCIPAIS TIPOS DE MINERAIS 3.1. Os silicatos Os silicatos estn formados por catro tomos de osxeno situados nos vrtices dun tetraedro regular, rodeando a un tomo de silicio tetravalente. Os tetraedros de silicio e osxeno poden permanecer independentes ou unirse entre si compartindo un, dous, tres ou catro oxgenos. Tamn poden unirse a tomos doutros elementos como ferro ou magnesio.

G ru p o

E s tru c tu ra

E je m p lo s

T e tra e d ro s a is la d o s , u n id o s p o r e le m e n to s N e s o s ilic a to s O livin o m e t lic o s , s o b re to d o F e y M g . F orm a d o s p o r p a re s d e te tra e d ro s q u e co m S o ro s ilic a to s H e m im orfita p a rte n u n o x g e n o . C ic los ilic a to s e tra e d ro s u n id o s e n fo rm a d e a n illo .B e rilo , tu rm a lin a T C a d e n a s d e tetra e d ro s q u e p u e d e n s e r: P iro x e no s (c a d e n a s s im p le s ) In o s ilic a to s s im p le s (c om pa rte n d o s o x g e n o s ) o d o b le s A n fb o le s (ca d e n a s d o b le s ) (c om p a rte n tres o x g e n o s ). L m in a s d e te tra e d ro s q u e c o m p a rten tre s F ilo s ilo c a to s M ic a s o x g e n o s . T e tra e d ro s q u e c o m p a rte n to d o s lo s o x g e T ec to s ilic a to s F e ld e s p a to s y c u a rz o n o s fo rm a n d o e stru c tu ra s trid im e n s io n a le s .
3.2. Minerais non silicatados

4. S ROCHAS E AMBINTES PETROXENETICOS 4.1. Concepto de rocha e caractersticas da rochas Unha rocha unha agregada de minerais que se formaron como consecuencia dun mesmo proceso natural. As rochas caracterzanse pola sa composicin mineral, a disposicin interna deses minerais e a sa orixe xeolxica. Composicin mineral. Anda que existen rochas formadas por un solo mineral, a maior parte estn constitudas por varios minerais diferentes. Cada rocha non solo caracterzase polas especies minerais que a compoen senn tamn polas proporcins que existen de cada unha delas. Disposicin interna. Vn definida pola textura, que sa vez depender do tamao, forma e distribucin dos minerais, e pola estrutura que d lugar s diferentes aparencias das rochas. Orixe xeolxica. A cristaloxnese dos minerais pode producirse por consolidacin dun magma, por procesos exxenos ou por cambios no estado slido dos seus minerais.

4.2. O ciclo das rochas

4.3. Os ambientes petroxenticos O ambiente petroxentico unha rexin da litosfera cunha tectnica e unhas condicins fsicoqumicas determinadas. Os principais son: o magmtico, o sedimentario e o metamrfico A) Ambiente magmtico No ambiente magmtico ten lugar a formacin de rochas gneas ou magmticas que derivan da consolidacin dos magmas, podndose formar rochas gneas plutnicas e rochas gneas magmticas segundo que a consolidacin se produza lentamente e no interior da litosfera ou rapidamente sando ao exterior a travs dun volcn Magma . - Masa fluda e quente procedente d fusin ds rochas d parte inferior d codia e a superior do manto e que esta constiuida por materia mineral, vapor de auga e gases disoltos. Existen tres tipos de magmas Baslticos ( bsicos) ricos en olivina e pobres en cuarzo. Pouca cantidade de slice. Proceden d fusin ds rochas do manto Granticos. - (cidos) Ricos en cuarzo ( moita slice). Proceden da fusin ds rochas d litosfera continental Andesticos. - ( intermedios). Se orixinan a partir de magmas baslticos que ou ascender a travs d litosfera continental contamnanse con rochas granticas. O ambiente magmtico en relacin coa dinmica de placas Dorsais ocenicas. - Magmas baslticos que xeneran nova codia ocenica Zonas de subduccin. - Magmas baslticos se a subduccin entre placas ocenicas. Se a placa ocenica subduce baixo litosfera continental se orixinan magmas granticos ou andesticos. Zonas intraplaca.- O magmatismo orixinado por os puntos quentes e frmanse magmas baslticos se ou punto quente a situa baixo unha placa ocenica ou magmas andesticos ou granticos se ou punto quente localzase baixo unha placa continental B) Ambiente sedimentario No ambiente sedimentario orixnanse as rochas sedimentarias, que se forman pola accin dos procesos exxenoos sobre rochas preexistentes Estes procesos exxenoos son: - Erosin (destrucin da rocha preexistente) - Transporte - Sedimentacin nas cuncas sedimentarias formndose os sedimentos

Diaxnese. - Transformacin dos sedimentos en rochas

Caractersticas ds concas sedimentarias - Son zonas baixas d codia (bordos dous continentes - Sofren subsidencia (afundimento do seu fondo) - Non fondo prodcense aumento de presin e temperatura que provocan vos procesos d diaxnesis Tipos de concas sedimentarias segundo a dinmica ds placas litosfricas Concas en orxenos de colisin. - situadas nas proximidades do orxeno, nelas acumlanse os materiais resultantes d erosin do orxeno Conca en zonas de subduccin. - Se a subduccin ocano-continente vos sedimentos que proceden d erosin do continente acumlanse no marxen continental. Na subduccin entre das placas ocenicas vos sedimentos acumlanse nas foxas prximas ou arco insular que ou que sofre a erosin Concas en marxes continentais do interior ds placas. - Nelas acumlanse sedimentos procedentes d erosin ds reas continentais prximos. C) Ambiente metamrfico No ambiente metamrfico prodcense unha serie de procesos ao conxunto dos cales se lle denomina metamorfismo. Afecta rochas xa existentes na litosfera, e sen destruilas, produce cambios na sa composicin mineralxica e na sa disposicin interna dando como resultado a aparicin de rochas metamrficas. Zonas de metamorfismo en relacin coa dinmica das placas litosfricos Metamorfismo nos bordos constructivos.- Metamorfismo trmico producido por un aumento de temperatura nas zonas prximas o ascenso do magma nas dorsais Metamorfismo nos bordos destructivos.- Metamorfismo provocado por un aumento de presin y temperatura que se da a nivel do plano de Benioff Metamorfismo nos bordos pasivos.- Nas zonas de esgazamente entre das placas se produce un metamorfismo de friccin (altas temperaturas y presin) Metamorfismo en zonas de interplaca.- Metamorfismo trmico en las proximidades dos magmas dos puntos quentes.

O MAGMATISMO E O METAMORFISMO 1. FORMACIN DUN MAGMA

Cuando cualquier roca se ve sometida a un aumento de temperatura, disminucin de presin y en contacto con fluidos se transforma en magma , que estn formados por : materia mineral, vapor de auga e gases disoltos. A presin dificulta a formacin dos magmas dicir, dificulta a fusin das rochas, xa que aumenta a temperatura de fusin dos silicatos que a forman. Fundamentalmente dbese a que a presin impide a mobilidade das molculas, polo que se necesita maior cantidade de enerxa colrica para alcanzar a temperatura de fusin. A auga disminue a temperatura de fusin dos silicatos xa que esta auga rompe as unins entre os tetraedros que forman os silicatos o que aumenta a mobilidade e por iso se necesita menor enerxa calrica para que as molculas se movan libremente, e fundan. O lugar onde se atopa un magma e onde evoluciona se denomina cmara magmtica

2. TIPOS DE MAGMA

cidos

Ricos en slice. Son moi viscosos e, polo tanto, a sa mobilidade menor.. Tenden a solidificarse nas inmediacins do crter ou mesmo na mesma cheminea volcnica, taponndoa e impedindo a sada de novas masas de lava. Os gases que se desprenden do magma acumlanse no interior do volcn, e adquiren presins tan grandes, que chegan a provocar verdadeiras explosins, pulverizando boa parte do edificio volcnico. Pobres en slice. Son moito mis fludos. As sas lavas tenden a flur libremente polos crteres e esparxense polas ladeiras. Os gases desprndense con facilidade, sen provocar explosins de importancia. Magmas sin slice Ricos en Na-K Se forman nas zonas profundas do manto

Bsicos

Ultrabsicos

3. EVOLUCIN DUN MAGMA Cristalizacin fraccionada.- indcanos que non todos os minerais (silicatos)
que forman parte do magma cristalizan vez: uns cristalizan antes que outros dependendo da temperatura de fusin que tean. En primeiro lugar, formaranse aqueles minerais que teen o punto de fusin mis alto. Posteriormente, ao descender a temperatura, estes minerais fanse inestables e reaccionan co magma residual, dando lugar a outros minerais diferentes, e as sucesivamente. Polo tanto, os minerais formados polo arrefriamento dun magma no interior da codia d lugar a unha serie de

fases sucesivas de cristalizacin, a temperaturas cada vez mis baixas. A primeira a denominada fase ortomagmtica, que. prodcese en xeral por enriba dos 700 C (dependendo da composicin do resto das condicins fsicas). Nela cristaliza a maior parte do magma formando as rochas plutnicas. A fase pegmattica ten lugar mis ou menos entre os 700 e 550 0 C. A estas temperaturas, o residuo fundido est moi enriquecido en voltiles, polo que se introduce a travs de gretas, onde cristaliza orixinando yacimentos filonianos de pegmtitas. Os minerais que se forman son silicatos ricos en slice (cuarzo, ortosa, albita),en grupos hidroxilo (micas) e en elementos como o boro (turmalina), o fsforo (apatito), o fluor (fluorita), etc. Na terceira fase, denominado neumatoltica , que ten lugar aproximadamente entre os 550 e 375 C, o residuo de cristalizacin est composto basicamente por voltiles, que penetran nas rochas encajantes e dan lugar a filns formados por minerais como a moscovita, o cuarzo, o topacio, xidos e sulfuros metlicos, etc. Igualmente, os voltiles actan sobre os minerais das rochas gneas ou do encajante, transformndoos. A ltima fase, chamada hidrotermal , inciase por debaixo dos 375 C d lugar a vetas e filns de cuarzo e calcita, a minerais metlicos e a transformacins de minerais xa formados.

Diferenciacin magmtica.- Debido a que a cristalizacin magmtica

fraccionada, coexisten cristais formados (fraccin slida) cunha parte fundida (fraccin lquida). Ambas as das fraccins pdense separar pola gravidade, os cristais acumlanse no fondo da cmara magmtica e a fraccin lquida queda arriba dando lugar a rochas diferentes.

Asimilacin magmtica.- Debido presin que est sometido o magma,

algns lquidos e gases poden emigrar cara a zonas superiores, polo que o magma cambia a sa composicin, ao fundir e incorporar distintas rochas que atopan no seu camio

Mestura de magmas.- Cando duas cmaras magmticas con magmas de

diferente composicin se comunican, os magmas mesturanse e orixnase un magma novo cunha composicin diferente dos orixinais.

4. ROCHAS MAGMTICAS
s rochas magmticas divdellas/llelas en dous grupos, segundo onde se produza a consolidacin do magma: a) As rochas plutnicas son un tipo de rochas magmticas, que se forman ao consolidar o magma en zonas profundas da litosfera terrestre. Estas rochas presentan textura granuda, debido a que o magma arrefra lentamente e d tempo a que todos os minerais que o forman poidan cristalizar, e adquiran tamaos similares e, polo xeral, grandes. Estas rochas, ao formarse, dan lugar a masas mis ou menos extensas de distintas formas, que se localizan no interior da litosfera e que se denominan plutones, de a o nome.

As principais rochas plutnicas ordenadas de maior a menor acidez, e, polo tanto, de maior a menor contido en slice, posto que o contido en slice o que determina a acidez dunha rocha, son: granito, granodiorita, sienita, monzonita, diorita, gabro e peridotita.

b) Rochas volcnicas ou extrusivas: orixnanse cando o magma atravesa toda a

litosfera e sae ao exterior sen solidificar, e no exterior onde se consolida, polo que o arrefriamento rpido e os cristais non teen tempo de crecer e son moi pequenos.

5. XACEMENTOS MAGMTICOS
Xacemento un lugar da codia terrestre onde, debido a un proceso xeolxico se produce a concentracin alta dun o mais minerais tiles e cunha explotacin rendible. Distnguense dous tipos de xacementos:

a. Xacementos cun proceso lento de arrefriamento b. Xacementos hidrotermais

Ao final do proceso magmtico, os fludos residuais arrastran elementos metlicos cara a rochas afastadas do magma e mis fras, onde consolidan ao baixar a sa temperatura. A

temperatura destes fludos hidrotermais vai determinando en cada caso os principais depsitos asociados: Hipotermais . Frmanse entre os 500 C e os 300 C aproximadamente. Producen concentracins normalmente filonianas de wolframita, galena, PbS, pirita, FeS2 ou outros. Mesotermais . Orixnanse a temperaturas de 300 C a 200 C e dan lugar a concentracins de ouro, blenda, pirita, galena, siderita, calcita, etc. Epitermais. Frmanse a temperaturas menores de 200 C e por enriba das temperaturas diaxenticas. Producen concentracins de sulfuros de ferro, cobre, cinc, mercurio, bario, etc.

6. OS PROCESOS DO METAMORFISMO
O metamorfismo o conxunto de accins que sufre unha rocha e que cambia a composicin, estructura e textura orixinaria da rocha Factores do metamorfismo Aumento da temperatura .- Rompe enlaces entre tomos, aumenta a enerxa interna e danse novas reaccins qumicas (se forman novos minerais ) Incremento de presin .- Provoca cambios na estructura cristalina (foliacin ) e cambios na disposicin dos cristais A presin que sofre unha rocha ten tres componentes: a) Presin litosttica.- debida o peso dos materias situados sobre a rocha b) Presin confinante.- Presin litosttica + presin de fluidos que a que execren os lquidos que estn entre os espazos intergranulares c) Presin dirixida.- Presin exercida por forzas que actuan nunha direccin determina. a causante da foliacin Presencia de fluidos .- Hai rocas que presentan fluidos que circulan polos espazos intergranulares e que levan ins en disolucin que poden reaccionar cos minerais da roca e cambiar a sua mineraloxa FOLIACIN Estructura da rocha na que os minerais se orienta en lminas. Pode ser de varios tipos: a) Xistosidade (Lousa) Caracterizada por unha estructura en forma de folla. Producese por un metamorfismo de baixa intensidade. b) Esquistosidade.- Foliacin ondulada e cristais mais grandes. Producese por un metamorfismo de maior intensidade c) Gnesica.- Aparecen bandas alternas claras y oscuras entre as que se disponen cristais grandes. Producese por metamorfismo muy intenso. Cambios na mineraloxa a) Cambios isoqumicos.- orixnanse cristais coa mesma composicin qumica pero con diferentes redes cristalinas(minerais polimorfos) b) Recristalizacin. - Aumento de tamao dos cristais que tia a rocha orixinal. c) Formacin de novos minerais. - Debido a cambios qumicos producidos polos fluidos circulantes TIPOS DE METAMORFISMO Os principais tipos de metamorfismo son os seguintes:

a) Metamorfismo de enterramento. O factor que o desencadea a presin de carga. As rochas afectadas experimentan un grao de metamorfismo moi baixo.
b) Dinamometamorfismo ou metamorfismo de presin . desencadeado por presins dirixidas que xeralmente trituran a rocha. Se a rocha triturada e pulverizada denomnase milonita. c) Metamorfismo trmico ou de contacto . O factor que o produce a temperatura. Este tipo de metamorfismo dse cando un magma ascende e quenta as rochas que o rodean formando a chamada aurola metamrfica d) Metamorfismo rexional ou termodinmico . producido pola accin combinada da presin e a temperatura.

e) Metasomatismo. Prodcese ao circular auga cargada con diversos elementos polo interior das rochas. Estes fludos hidrotermais poden provocar reaccins e cambiar a composicin das rochas.

CLASIFICACIN DA ROCHAS METAMFICAS

Segundo a estrutura que presenten, s rochas metamrficas pdellas/llelas dividir en dous grupos:

a) Rochas foliadas : caracterzanse porque nelas os cristais dos minerais que as

forman teen unha orientacin. Estes cristais frmanse e crecen segundo unha direccin preferente, a cal perpendicular direccin da presin desencadeante do metamorfismo que as orixinou. Lousas, xistos, gneis

b) Rochas non foliadas: caracterzanse porque os cristais dos minerais que as forman non estn orientados. Cuarcita, mrmore

OS PROCESOS SEDIMENTARIOS
1. A METERORIZACIN
Descomposicin das rochas debido accin da atmsfera, hidrosfera e seres vivos. 1.1. Meteorizacin mecnica Disgregacin fsica das rocas sin que se altere a composicin qumica Por descompresin (perda da presin de carga).- Rochas que estiveron sometidas a presin moi elevadas ou aflorar en superficie agretanse (aparecen diclases) Pola accin do xeo (criofraccin ou xelivacin). A criofraccin un dos procesos mediante os cales se produce a meteorizacin mecnica. Este proceso prodcese debido accin que exerce o xeo sobre as fisuras e gretas das rochas. Acontece cando a auga lquida que ocupa as gretas e fisuras que hai nas rochas se conxela; a auga ao conxelarse aumenta o seu volume e por conseguinte, aumenta a presin que exerce sobre as paredes destas gretas e fisuras, realizando o efecto dunha cua, como consecuencia estas gretas e fisuras se van agrandando e ao repetirse varias veces este proceso, a rocha remata fracturndose en fragmentos mis ou menos grandes. Este proceso aditase producir con certa intensidade nas zonas de montaa e como resultado ao p das mesmas acumlanse grandes cantidades de fragmentos rochosos de diferentes tamaos que se denominan chacais ou pedregais, pedreiras, conos de deruba, etc. Pola accin dos organismos . Fundamentalmente as plantas que as sas races tamn exercen o efecto de cua Por cambios bruscos de temperatura entre o da e a noite provocan dilatacin e contraccin dos minerais da rocha que os disgrega. Esta accin ten lugar nos desertos 1.2. Meteorizacin qumica Dbese inestabilidade qumica que presentan moitos minerais na codia terrestre. Os principais procesos de meteorizacin qumica son Oxidacin. - a combinacin do osxeno atmosfrico cos elementos metlicos formndose xidos que disgregan os compoentes ds rochas. Carbonatacin. - accin do dixido de carbono disolto en auga que reacciona fundamentalmente coas calcarias transformndoas en bicarbonatos que van ser disoltos posteriormente pola auga. Esta accin a que determina as paisaxes crstico. Disolucin. - as augas superficiais poden disolver produtos superficiais de alteracin (fundamentalmente sales) que posteriormente os transporta. Hidrlise. - reaccin entre a auga e algns minerais que se disocian en varios compostos que poden ser transportados en disolucin Hidratacin. - introducin de auga entre as estruturas moleculares dos minerais provocando unha variacin no volume da rocha e a sa solubilidade.

2. O SOLO
a capa superficial da terra formada polos materiais procedentes da meteorizacin das rochas. o lugar onde enrazan as plantas. 2.1. Compoentes do solo Un solo unha mestura de elementos minerais e orgnicos Elementos minerais - Restos da rocha nai - Gases atmosfricos - Auga con ins en disolucin - Compostos qumicos formados durante a evolucin do solo (carbonatos, xidos, etc.) Elementos orgnicos - Seres vivos ou os seus restos (produtos de excrecin) - Humus. - materia orgnica en proceso de transformacin 2.2. Formacin do solo

a) Alteracin da rocha nai orixinando un substrato de areas, gravas e arxilas sobre o que se establece unha cuberta vexetal que producir restos orgnicos e formacin dun solo incipiente con materia mineral que forma o horizonte C (rocha nai alterada) b) Formacin do horizonte A debido acumulacin de humus na parte superior do chan. c) Migracin de materia por lavado do horizonte superior e acumulacin nun horizonte B d) Consoldase a acumulacin de materiais por migracin dos horizontes superiores. 2.3. Factores que interveen na formacin do solo No proceso de formacin do chan ou edafoxnese inflen diversos factores entre os cales cabe destacar os seguintes: A rocha nai. A rocha nai determina os compoentes do solo, que van a influir no tipo de vexetacin que se instalar. Este factor actua sobre todo nas primeiras etapas. O clima. o factor mis importante na formacin do solo. Os elementos do clima que mis inflen son: a temperatura e a cantidade de auga. O clima importante fundamentalmente por das razns: determina o tipo de meteorizacin que sofre a rocha nai e, en xeral, a actividade qumica do solo; por outro lado, determina o tipo e a cantidade de vexetacin e os seres vivos que se instalan no solo.

O relevo. Tamn infle na formacin do solo. importante tanto a pendente do terreo como a orientacin. A pendente condiciona a circulacin e a infiltracin da auga, influndo na erosin e nos procesos edafoxenticos. As zonas con forte pendente tern pouca infiltracin e rpida erosin, dificultndose a formacin do solo. A orientacin do terreo infle na temperatura e, polo tanto, na meteorizacin e nos procesos de formacin. Os seres vivos. Os seres vivos interveen no desenvolvemento dun solo debido a que achegan a materia orgnica (humus) deste. Especial importancia teen os vexetais e os microorganismos (bacterias, fungos). Os vexetais, ademais de achegar a maior parte da materia orgnica, forman unha cuberta que protexe ao solo da erosin. Os microorganismos descompoen a materia orgnica e contriben formacin do humus elaborado. O tempo. outro factor que infle na formacin dun solo. O tempo necesario para a formacin dun solo vara amplamente dependendo entre outras cousas do clima, e pode oscilar dende unhas poucas decenas de anos (climas templados e hmidos) ata varios miles de anos.

Solo maduro Nun solo maduro diferncianse tres capas horizontais ou horizontes, cada unha das cales ten unha serie de caractersticas (cor, textura, composicin, etc.) que a diferencian das outras. Estes horizontes son:

Horizonte A ou de lavado. a capa mis superficial, nel localzanse as races das plantas herbceas. de cor escura pola sa riqueza en humus e pobre en compostos solubles (sales) e en fragmentos minerais de gran fino, que son arrastrados pola auga de infiltracin cara a niveis inferiores, por iso denomnase de lavado. O humus o conxunto de residuos e substancias mortas de toda natureza que se atopan no chan sometidos a un proceso continuo (qumico ou bioqumico) de destrucin, transporte e nova formacin (proceso de humificacin). Para moitos autores a presenza de humus a caracterstica que diferencia ao chan da rocha.

Horizonte B ou de precipitacin. Sitase debaixo do anterior. de cor mis clara por ser mis pobre en humus. Nel depostanse os materiais arrastrados pola auga dende a capa superior, de a o seu nome. Horizonte C. a capa mis profunda, est formada por fragmentos rochosos en vas de alteracin procedentes da meteorizacin da rocha nai.

2.4. Clasificacin dos solos

A clasificacin dos solos pdese realizar tendo presente varios criterios, a mais usada a zonal que ten presente as caractersticas ecolxicas de cada solo. As se distinguen tres grandes tipos: A) B) C) Zonais. - Estn condicionados polo clima e a vexetacin. A este grupo pertencen os solos de zonas polares, tropicais, ridas e ecuatoriais Intrazonais. - Son solos tpicos de zonas onde a auga non se infiltra con facilidade e permanece retida durante longos perodos Azonis.-. - Non estn condicionados polo clima nin pola vexetacin xa que non maduraron o suficiente e anda non estn totalmente formados

2.5. O solo como recurso O solo un recurso natural. Produce alimentos, do extrense recurso como madeira, minerais, auga, etc. Cando perde a sa produtividade dise que o solo se degrada. Esta degradacin pode ser: Degradacin qumica. - Perda da fertilidade do solo Degradacin fsica. - Perda da estrutura do solo Degradacin biolxica. Perda de humus pola eliminacin de organismos humificadores Erosin do solo (hdrica, elica e pola accin humana) 2.6. Medidas para evitar a perda dun solo A degradacin do solo pdese evitar tomando mediadas como: Realizando cultivos axeitados Repoboando terreos desforestados Medidas preventivas contra a erosin

3. PROCESOS XEOLXICOS EXTERNOS

3.1. Erosin. - a movilizacin dos materiais que foron meteorizados.

En rexins fras o axente erosivo o xeo, en zonas temperado-humedas as augas superficiais e en zonas desrticas o vento

3.2. Transporte. - desprazamento dos materiais resultantes da meteorizacin ata o lugar

onde se da sedimentacin

3.3. Sedimentacin. - Proceso polo que depositan os materiais procedentes da erosin.

Este proceso lvase a cabo por accin da gravidade, por precipitacin qumica. 3.4. As cuncas sedimentarias Lugar onde se d a sedimentacin e a diaxnese, son zonas baixas nas que se produce unha subsidencia ( afundimento de fondo)

4. AS ROCHAS SEDIMENTARIAS
Rochas que se forman na superficie terrestre a partir da acumulacin de sedimentos que estn formados por: Fragmentos de minerais Substancias disoltas Restos de seres vivos 4.1. A diaxnese A diaxnese o conxunto de transformacins, mediante procesos fsicos, qumicos, fisicoqumicos ou bioqumicos, que sofren os sedimentos nas cuncas de sedimentacin, mediante as cales se converten nunha rocha sedimentaria. Estas transformacins afectan tanto s partculas minerais que forman o sedimento, coma auga intersticial que se atopa entre as devanditas partculas. Os principais procesos que teen lugar na diaxnese son: a) Compactacin . Aumento de presin sobre as capas profundas dos sedimentos ao aumentar o peso dos sedimentos que depositan por enriba. Este aumento de presin provoca expulsin da auga que conteen eses sedimentos b) Disolucin. Esta expulsin de auga arrastra e disolve substancias do sedimento c) Cementacin. Os cementos son substancias qumicas de distinta natureza que estn disoltas na auga que circula por entre as partculas do sedimento. Estas substancias durante o proceso de cementacin precipitan e enchen os ocos que quedan entre as devanditas partculas e as unen entre si. Os cementos poden ser de distinta natureza, os mis frecuentes son: carbonato clcico, slice, xido de ferro, arxila, etc. d) Relocalizacin mineral . un dos procesos que teen lugar na diaxnese. Mediante este proceso prodcese un cambio na composicin mineralxica do sedimento, xa que se produce a relocalizacin dun mineral por outro de composicin diferente, isto acontece porque ten lugar unha reaccin qumica entre os minerais que forman os sedimentos e o medio que lles rodea normalmente fludo. e) Recristalizacin. A auga dos sedimentos pode disolver substancias destes sedimentos e transportar estas substancias disoltas (ins) a outras partes do sedimento onde precipiten e formen novos cristais sobre os minerais que xa habia con anterioridade 4.2. Caractersticas das rochas sedimentarias Caractersticas de textura

Nas rochas sedimentarias os seus compoentes granulares estn ordenados en funcin do seu tamao. A mido conteen fsiles que nos indica a sa orixe e a idade da rocha. Caractersticas estruturais Unha caracterstica que resalta na rochas sedimentarias a sa estratificacin, dicir a sa disposicin en capas xeralmente horizontais (estrato).

5. CLASIFICACIN DAS ROCHAS SEDIMENTARIAS

5.1. Rochas detrticas (conglomerados, pedras de gra ou areiscas, arxilas)

5.2. Rochas qumicas Carbonatadas (estalactitas, estalagmitas, margas) Evaporitas (xeso, sal xema) 5.3. Rochas organxenas Carbonatadas Combustibles (Carbn e petrleo)