Oblici države

Oblik države
 Idealni oblik države – Platon
 Vladavina ljudi i vladavina prava

 Aristotel – razvrstavanje države prema obliku

vlasti. Klasifikacija na osnovu razloga zbog
koga se upravlja državom i broj lica koja
upravljaju državom. Razlog je opšte dobro
(javni interes).
 Normalne države:
- Monarhija (basileja)
- Aristokratija
- Politeja
• Izopačene
- Tiranija
- Oligarhija
- Demokratija
 Rimska republika – mešovit državni oblik. Monarhija
u konzulskoj vlasti, aristokratija u senatu, politeja u
narodnoj skupštini (komiciji)
 Džon Lok, Ruso, Monteskje
 Imanuel Kant – ustavne i neustavne države. Oblik
vladavine (forma imperii) – autokratija, aristokratija i
despotija.
 Oblici vladavine. Kriterijum je odvojenost izvršne od
zakonodavne vlasti – republike i despotije.
 Moderno učenje o pravnoj državi – država
vladavine prava
2. Oblici državne vlasti: sistemi jedinstva vlasti i
podele vlasti
3. Oblici političkog režima: demokratija i autokratija
4. Oblici državnog uređenja: jedinstvena
(jednostavna i složena) država i savez država
5. Oblici vladavine: monarhija i republika
Oblici državne vlasti
 Jedinstvo vlasti – političko načelo prevlasti
demokratskog ili birokratskog organa vlasti
nad drugim dvema vrstama vlasti
 Apsolutno i relativno jedinstvo vlasti

 Švajcarski skupštinski (konventski) sistem –

Skupština formalno vrši upravnu vlast preko
svog odbora Saveznog veća
 Podela vlasti – podela državnih poslova
prema njihovim glavnim vrstama
 Džon Lok “Dve rasprave o vladi” (1690) i Šarl
Monteskje (1748)
 Kant – prenošenje hrišćanske dogme na
državu
 Apsolutna i relativna podela vlasti. Politička i
tehnička podela vlasti. Pitanje šefa države
 Engleski parlamentarni sistem – proizvod
istorije. Krunisana republika.
 Kabinetska Vlada, pravo zakonodavne
inicijative, članovi Vlade su članovi
parlamentarne većine, politička odgovornost
prema parlamentu. Vlada raspušta
parlament.
 Francuski parlamentarni sistem
- Interpelacija

- Skupština raspušta Vladu

- Predsednički sistem

• Američki predsednički sistem. Ustav iz 1787. godine

- Jedinstvo izvršne i upravne vlasti. Stroga podela

vlasti. Predsednik sam bira ministre i ne odgovara
politički Kongresu. Pravo suspenzivnog veta.
Vrhovni sud SAD.
Oblici političkog režima
 Demokratija – vladavina naroda. Takav oblik režima
gde većina naroda na određen način stalno ili
povremeno učestvuje u vršenju državne vlasti
 Atinska demokratije – polites i idiotes. Isegoria i
isinomia.
 Moderna predstavnička demokratije korigovana
oblicima neposredne demokratije. Osnov je
Rusoova ideja o vladavini suverenog naroda preko
opšte volje.
 Demokratija je režim u kome izabrana manjina
upravlja većinom
 Uslovi za postojanje demokratije – ekonomski,
kulturni, istorijski, formalni.
 Neposredna demokratija – referendum, narodna
inicijativa, plebiscit.
 Predstavnička (posredna) demokratija. Aktivno i
pasivno pravo glasa. Opšte pravo glasa. Jednako
pravo glasa
 Proporcionalni sistem (srazmerni) i većinski. Mandat
predstavnika
 Poluneposredna demokratija.
Autokratija
 Suprotnost demokratiji. Obeležje je nepostojanje
kontrole i odgovornosti.
 Karakteristična za antičke i srednjovekovne države.
 Vrste: diktatura (lična, jakobinska, zakonska i
nezanonita), tiranija (razlikovati od despotije i
apsolutne monarhije), oligarhija, aristokratija,
timokratija, teokratija, plutokratija
 Totalitarna država: fašizam, nacionalsocijalizam i
staljinizam. “Sve za državu, ništa mimo nje i ništa
nasuprot njoj”.
Oblici državnog uređenja
 Jedinstvene države i savezi država
 Jedinstvena država se prema stepenu
centralizacije deli na jednostavnu centralnu,
centralizovanu i decentralizovanu pa zatim na
složenu (regionalizovanu) i složeniju
(federaciju).
 Savezi država se dele na državne saveze
(konfederacije) i ugovorne saveze (unija i
komonvelt)
U centralnoj državi jedan centralni organ vrši
neposredno sve poslove državne vlasti
 U centralizovanoj državi postoje područni
organi koji u punoj zavisnosti obavljaju
državne poslove za organe centralne vlasti
 U decentralizovanoj državi decentralizovani
organi samostalno (ne i nezavisno) obavljaju
izvesne državne poslove unutar delokruga
svoje nadležnosti. Relativan je stepen
diskrecije.
 Složena država:
- Regionalna država je izdeljena na posebne oblasti
(regione) koji raspolažu značajnom samostalnošću
u obavljanju državnih poslova. Nema zakonodavca,
ali može biti zakonodavstva
- Savezna država (federacija) – najveći mogući
stepen decentralizacije jedinstvene države.
Federalne jedinice poseduju izvedenu (derivativnu)
državnu vlast. Pravo donošenja zakona, dvostruko
državljanstvo
Oblici vladavine
 Na čelu monarhije je suverena ličnost koja je
pravno neodgovorna, ali ne i pravno
neograničena. Odgovoran je samo politički,
moralno, običajno i civilno.
 Monarhija se nasleđuje. Sistemi nasleđivanja

 Apsolutna, ograničena, ustavna monarhija.

 Današnji najčešći oblik je parlamentarna

monarhija – “Kralj vlada, ali ne upravlja
Republika
 Res publica
 Predsednik Republike. Ograničenost
mandata. Dva sistema izbora – američki i
francuski (iz 1875). Mogućnost ponovnog
izbora
 Šef države
Vrste državnih organa
 Oružani i civilni organi
 Demokratski i birokratski organi

 Odlučujući i izvršujući organi

 Politički i stručni organi

 Inokosni i zborni (kolektivni) organi