MAK 351 MAL USULLER

Do.Dr. Turgut GLMEZ

T Makina Fakltesi

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

METAL DKM YNTEMLER

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Kum Dkm
Dier Bozulabilir Kalba Dkm Yntemleri
Kalc Kalba Dkm Yntemleri
Dkmhane Uygulamalar
Dkm Kalitesi
Dklebilen Metaller
Dkm Para Tasarm Prensipleri

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm Yntemlerinin ki Kategorisi

1. Bozulabilir kalp yntemleri kalp, paray
karmak iin datlr
stnl: daha karmak ekiller
mmkndr
Eksiklii: dkmn kendisinden ok kalb
yapma sresinin uzunluu nedeniyle retim
hz genellikle dktr
2. Kalc kalp yntemleri kalp metalden yaplr
ve ok sayda dkm iin kullanlabilir
stnl: yksek retim hzlar
Eksiklii: kalb amak gerektiinden
geometriler snrldr
3

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkme Genel Bak

Toplam dkm retiminin nemli bir ksmn
oluturan, en yaygn kullanlan dkm yntemi
elik, nikel ve titanyum gibi yksek scaklkta
eriyen hemen tm alamlar kum kalba
dklebilir
Dklen para boyut aral, kk boyuttan ok
byk boyutlara kadar uzanr
retim miktar bir adetten milyonlarca adede
kadardr

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ekil 11.1 Bir hava kompresr erevesine ait, 680 kg

arlndaki byk bir kum dkm

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkmdeki Aamalar

Erimi metal kum kalba dklr
Metalin katlamasna yeterli sre beklenir
Dkm karmak iin kalp datlr
Dkm temizlenir ve muayene edilir
Yolluk ve besleyici sistemi ayrlr
5. Metalurjik zelliklerini iyiletirmek iin bazen
dkme sl ilem gerekir
1.
2.
3.
4.

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Kalbn Yaplmas

Kum kalptaki boluk, bir model etrafnda kumu
sktrarak ve ardndan iki kalp yarsn ayrp
modeli kararak oluturulur
Kalp ayrca yolluk ve besleyici sistemi iermelidir
Eer dkmde i yzeyler olmas gerekiyorsa,
kalba bir maann eklenmesi gerekir
retilecek her para iin yeni bir kum kalbn
yaplmas gerekir

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm retim Sras

ekil 11.2 Kum dkmdeki ilem sras aamalar.
Bu aamalar, sadece dkm ilemini deil, ayrca model
yapmn ve kalp yapmn da ierir

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Model
Dkmden sonraki souma esnasnda meydana
gelen bzlme ve ileme toleranslarn hesaba
katmak iin hafife bytlm, parann ekli ile
ayn, 3 boyutlu bir model gereklidir
Model malzemeleri:
Ahap ileme kolayl nedeniyle en yaygn
malzeme, ancak deforme olabilir
Metal yapmas daha pahal, ancak daha
uzun mrl
Plastik ahap ve metal arasnda zelliklere
sahip

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Model Trleri
ekil 11.3 Kum dkmnde kullanlan model trleri:
(a) Serbest model
(b) Ayrk serbest model
(c) ift tarafl Levhal model
(d) Tek tarafl Levhal modelleri

10

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Maa
Parann i yzeylerinin tam lekli modeli
Dkmeden nce kalp boluuna yerletirilir
Sv metal, dkmn i ve d yzeylerini
oluturmak zere, kalp cidar ile maa arasna
akar ve katlar
Dkme srasnda konumunun bozulmamas iin
maa destei denilen paralar gerekebilir.
Sadece i boluk oluturmak iin deil, kalbn
dayanm ynnden zayf blgeleri ile kalplama
zorluu olan girinti ve kntl ksmlarda da maa
kullanlr. Maalar daha fazla balayc ile ve
piirme ilemi uygulanarak retildiklerinden daha
dayankldrlar.
11

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kalp iinde Maa

ekil 11.4 (a) Maa, kalp boluunda maa destekleriyle tutulur,

(b) muhtemel maa tasarm, (c) i boluklu dkm.

12

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Kalplar ve Kum Maalardan

Beklenen zellikler
Dayanm - eklini korumas ve sve metal erozyonuna
direnmesi iin-kum tane yaps-balayc tipi ve miktar
vs
Geirgenlik - scak hava ve gazlarn, kumdaki
boluklardan geerek kalp boluunu kolayca
terketmesine izin vermek-balayc-nem mik. tane yaps
Isl kararllk - kalp cidarlarnn sv metalle temasta
krlmaya atlamaya ve erimeye dayanmas
Genleme - dkm para kalp iinde sourken
atlamadan serbeste bzlmesine izin verme kabiliyeti
Tekrar kullanlabilirlik - bozulan kalptan kan
kumlarn dier kalplarn yapmnda kullanlabilirlii
13

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm Kumlar
Silika (SiO2) veya dier minerallerle karm silika
Yksek refrakter zellikler - yksek scaklklara dayanma
kapasitesi, dk sl genleme zellii
Kk tane boyutlar, dkm para zerinde daha
dzgn yzey oluturur
Byk tane boyutlar, dkm srasnda gazlarn geiine
izin vererek, daha iyi geirgenlik gsterir
Yuvarlak tanelere gre dzensiz tane boyutlar, ara
kilitlenmeler sayesinde kalbn dayanmn ykseltir
Zayfl: ara kilitlenmeler, geirgenlii drr
Kumun tane biimi, tane bykl ve dalm,
geirgenlik ve dayanm belirler
14

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkme Hazr Kum Kalp

Ak besleyici

Dkm az

Havalandrma

st derece
Maa
(kum)

Derece
Dey yolluk
Kum

Kapal
besleyici

Alt derece
Kalp
boluu

Kuyu
Yatay
yolluk

Kalp
giri
az

Ayrma
yzeyi
Kum

15

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm Kumlaryla Kullanlan Balayclar

Kum, su ve balayc kil karmyla birarada
tutulur
Tipik karm: % 90% kum, % 3% su ve % 7 kil
Dier balayclar da kum kalplarda kullanlr:
Organik reineler (rn. Fenolik reineler)
norganik balayclar (rn.sodyum silikat ve
fosfat)
Dayanm ve/veya geirgenlii dndaki
zellikleri arttrmak iin bazen karma katklar
ilave edilir, kmr tozu, kat tala, katran vb

16

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Kalp Trleri

Ya-kum kalplar kum, kil ve su karm;
Ya" terimi, dkm srasnda nem iermesi anlamnda
dr Nem dkmde geirgenlii ktletirerek ve ilave
buhar oluumuna neden olduundan birtakm sorunlara
neden olur (porozite)
Kuru-kum kalp 350-400oC de bir frnda kurutulduktan
sonra dkme geilir. Ya kum kalplardaki nemin
olumsuzluklar ortadan kalkar.
Kuru kabuk kalp fle veya stc lambalar kullanarak,
ya kum kalbn yzeyinden 10-25 mm derinlii kurutmak

17

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkmde Maa Yzmesi

Dkm srasnda dkmn hatal olmasna
neden olabilecek ekilde, sv metalin kaldrma
kuvveti, maalar yerinden oynatabilir
Maay kaldrmaya alan kuvvet = Yer
deitiren svnn arl - maann kendi arl
Fb = Wm - Wc
Fb = yzdrme kuvveti; Wm = yer deitiren
erimi metal arl; ve Wc = maa arl
Maa ba dizayn, maa destekleri kullanm ile
maa yzmesi nlenmeye allr.

18

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkmde lem Sras

Maa balar

Maa balar

Parann mekanik resmi

Maa modeli levhas

Yolluk

st derece levhas

Maa kutular

Dey yolluk
Besleyici
Derece

Birletirilmi
maa yarlar

Kumlamaya hazr
st derece

Kumla doldurulmu ve
model, dey ve yatay Kumlamaya hazr
alt derece
yolluklar sklm
st derece

Model karldktan
sonra alt derece

st derece
Alt derece
Kapama
pimleri

Maa yerletirilmi
alt derece

Birletirilmi ve dkme
hazr st ve alt derece

Kalptan skld halde

dkm; sl ilem grm

Teslime hazr
dkm para

19

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dier Bozulabilir Kalp Yntemleri

Kabuk kalba dkm

Vakum kalba dkm
Kapal kalba dkm
Hassas dkm
Al kalba dkm ve
Seramik kalba dkm

20

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kabuk Kalplama
Termoset reine balayc ile birletirilmi ince kum
dan oluan kabuktan yaplan kalba dkm yntemi

ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (1) Bir metal levhal model veya st ve alt derece
modeli stlarak, termoset reineli ince kum ieren bir kutu zerine yerletirilir.
21

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (2) kum ve reinenin
scak model zerine derek ksmen sertlemi, dayankl
bir kabuk oluturabilmesi iin kutu ters evrilir; (3) gevek,
sertlememi tanelerin derek uzaklamas iin kutu eski
haline getirilir;

Kabuk

22

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (4) kum kabuk,
sertletirme tamamlanana kadar frn iinde birka dakika
daha stlr; (5) kabuk kalp modelden syrlr;

23

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kabuk Kalplama
Kabuklar

Metal
bilye
Derece

Kska

ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (6) Kabuk kalbn iki yars,
birletirilir, bir kutu iinde akl veya metal bilyelerle desteklenir ve
dkm gerekletirilir; (7) Yolluklu bitmi rn dkm karlr
24

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kabuk Kalplama Tm ilemler

25

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Kabuk kalplamann stnlkleri:
nce Kum-Przsz kalp boluu yzeyi, erimi metalin
daha kolay akmasn ve daha iyi yzey kalitesi salar
Yksek boyutsal doruluk genellikle tala kaldrma
gerekmez
Kalbn kolay esneyebilir/genleebilir oluu, dkmdeki
atlaklar en aza indirir
Seri retim iin mekanize edilebilir
Zayflklar:
Daha pahal metal model ve balayc
Az sayda para dkm iin uygun deil
Para bykl snrl
26

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Vakum Kalplama
Kimyasal ba yerine vakum basncyla birarada
tutulan kum kalp kullanr
Vakum terimi, dkm ileminin kendisinden ok
kalp yapm anlamndadr
1970lerde Japonyada gelitirilmitir
Bu kalplama trnde balayc kullanlmaz

27

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Vakum Kalplamada lem Aamalar

ekil 11.6 (1) Model yerletirildikten sonra zerine bir plastik film konur; (2) kum
doldurulur; (3) en ste ikinci plastik film yerletirilir; (4) iki plastik arasna vakum uygulanr;
(5) alt ve st kalp yarlar ayn ekilde hazrlandktan sonra birletirilerek kalp oluturulur
28

stnlkleri ve Zayflklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Vakum kalplamann stnlkleri:

Balayc olmadndan, kum kolayca geri kazanlr, Kum,
balayc kullanlan duruma gre mekanik yeniden
artlandrma gerektirmez
Kuma su kartrlmadndan, nemle ilgili hatalar olumaz
nce taneli kum ve folyo kullanm sv metalin akcl ile
para yzey kalitesini olumlu etkiler
Grlts az, evreyi kirletmeyen ve vakumdan dolay gaz
boluu olumayan bir dkm
Zayflklar:
Grece yava proses
Mekanizasyona kolayca uyarlanamaz
Para boyutu snrl

29

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genleen Polistiren Yntemi (Kapal Kalp)

Erimi metal kalba dkldnde buharlaan bir polistiren
kpk model evresine sktrlm kum kalp kullanr
Dier isimleri: kayp-kpk yntemi, kayp model yntemi,
buharlaan kpk yntemi ve dolu kalba dkm yntemi
Polistiren kpk model, dey ve yatay yolluklar,
besleyiciler ve (gerekirse) i maalardan oluur
Kalbn alt ve st derece kesitlerinin almas gerekmez
Daha serbest para dizayn
Karmak model hem byk hem kk para
Az sayda byk para dkmne uygun

30

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genleen Polistiren Yntemi

Kpkten dkm
az ve dey yolluk

Kpk model

Refrakter
bileenin
pskrtlmesi

ekil 11.7 Genleen polistiren dkm yntemi: (1) polistiren

model, refrakter bileenle kaplanr;
31

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genleen Polistiren Yntemi

Model evresine
sktrlm kum
Kalp kutusu

ekil 11.7 Genleen polistiren dkm yntemi: (2) kpk model

bir kalp kutusuna yerletirilir ve modelin evresine kum
sktrlr
32

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genleen Polistiren Yntemi

Erimi metal,
kp
buharlatrr ve
yerine geer

ekil 11.7 Genleen polistiren yntemi: (3) erimi metal,

modelin dkm az ve dey yolluu oluturan ksmna
dklr. Metal kalba girdike, ilerleyen svnn nndeki
polistiren kpk buharlar, bylece kalp boluu dolar
33

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Genleen polistiren ynteminin stnlkleri:
Modelin kalptan karlmas gerekmez
Geleneksel ya kum kalptaki gibi iki yar kalp
gerekmediinden, kalp yapm basitleir ve
hzlanr
Zayflklar:
Her dkm iin yeni bir model gerekir
Yntemin ekonomiklii, byk oranda model
yapm maliyetine baldr

34

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genleen Polistiren Yntemi

Uygulamalar:
Otomobil motorlarnn dkmnde seri retim
Otomatikletirilmi ve entegre edilmi imalat
sistemlerinin kullanmnda:
1. Polistiren kpk numuneler kalplanr ve
daha sonra
2. lerleyen dkm ilemine doru beslenir

35

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm (Kayp Mum Yntemi)

Kalb yapmak iin mumdan yaplan bir model,
refrakter malzemeyle kaplanr ve daha sonra
erimi metal dklmeden nce eritilerek
uzaklatrlr
Hassas" kelimesi, mum modelin evresine
refrakter malzemenin kaplanmasn belirten, daha
az kullanlan tamamen kaplanm ifadesinin
yerine gemitir
Yksek dorulua ve kesin detaylara sahip
dkmler retebilir

36

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm

Mum
yolluk

Mum
model

ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (1) mum modeller

oluturulur, (2) birka model, bir model salkm oluturmak
zere birbirine tutturulur

37

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm

ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (3) model salkm,nce seramik

amuruna batrlr ardndan seramik tozlarna tutulur, (4) Yeterli
kalnla gelene kadar ilem tekrarlanarak kurumaya braklr
38

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm
Is

Mum

ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (5) kalp ters evrilir ve mumun
kalp boluundan eriyerek akmas iinbir etvde stlr, (6) kalp,
yksek bir scakla n tavlanr, erimi metal dklr ve katlar
39

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm

ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (7) kalp krlarak bitmi

dkm karlr ve paralar yolluktan ayrlr
40

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Hassas Dkm

ekil 11.9- Hassas dkmle elde edilmi, 108 ayr kanatkl

yekpare bir kompresr statoru
41

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Hassas dkmn stnlkleri:
Yksek derecede karmakla ve boyutsal dorulua
sahip paralar dklebilir
Dar boyutsal toleranslar ve yksek yzey kalitesi
Mum genellikle tekrar kullanm iin geri kazanlabilir
Normal olarak ilave tala kaldrma gerekmez bu
yntem bir net ekil yntemidir
Zayflklar
ok sayda ilem admlar gerekir. yava proses
Nisbeten pahal yntemdir
Mekanizasyonu zor

42

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Al Kalba Dkm
Kum kalba benzer ancak kalp (al Plaster of
Paris CaSO4-2H2O)den yaplr
Kalp yapmnda, al ve su karm, plastik veya
metal modelin zerine dklr ve sertlemesi
beklenir
Ahap modelleri, suyla temas ettiklerinde
genletiklerinden genellikle kullanlmaz
Al karm, ince detaylar ve yksek yzey
kalitesi oluturarak modelin evresinde kolayca
akar ve sktrma gerekmediinden narin ( mum)
ve yumuak model malzemeleri kullanlabilir

43

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Al kalba dkmn stnlkleri:
Yksek doruluk ve yzey kalitesi
nce kesitlerin yaplabilmesi Kesit farkllklar sorun
oluturmaz
Yzeyler ok dzgn
Zayflklar:
Dkm srasnda problem oluturabilen nemin
uzaklatrlmas iin kalbn kurutulmas gerekir
Eer ar kurutulursa kalp dayanm kaybolur
Al kalplar yksek scaklklara dayanamaz, bu
nedenle dk erime scaklna sahip alamlarla
snrldr (1200oC)
44

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Seramik Kalba Dkm

Al kalba dkme benzer; ancak kalp, alya gre
daha yksek scaklklara dayanabilen refrakter
seramik malzemeden yaplr
Dkme elik, dkme demir ve dier yksek
scaklk alamlarnn dkmnde kullanlabilir
Metal dkm hari, uygulamalar al kalba
dkme benzer
stnlkleri de (yksek doruluk ve yzey
kalitesi) benzerdir
ok pahaldr

45

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Seramik Kalba Dkm

1. Sv seramiin dklmesi 2. Ya kalbn karlmas

3. Yakma

46

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kalc Kalba Dkm Yntemleri

Bozulabilir kalba dkmn zayfl: her dkm
iin yeni bir kalp gerekir
Kalc kalba dkmde, kalp pek ok kez yeniden
kullanlabilir
Yntem trleri:
Kokil (Metal) kalba dkm
Basnl dkm
Savurma (santrifj) dkm

47

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kokil (Metal) Kalba Dkm Yntemi

Kolay ve hassas ekilde alp kapatlabilen biimde
tasarlanm, iki paral bir metal kalp kullanr
Dk erime scaklna sahip alamlarn
dkmnde kullanlan kalplar genellikle elik
veya dkme demirden yaplr
elik dkm iin kullanlan kalplar, ok yksek
dkm scaklklar nedeniyle refrakter
malzemeden yaplmaldr

48

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kokil Kalba Dkm

Kalb ap
kapatmak iin
hidrolik silindir

Hareketli
kalp
blm

Sabit
kalp
blm
Pskrtme
nozulu

ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (1) kalp n tavlanr

ve kalp ayrc bir sv ile yalanr
49

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kokil Kalba Dkm

Kalp
boluu
Maa

ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (2) maalar

(kullanlyorsa) yerletirilir ve kalp kapatlr, (3) erimi metal, iinde
katlaaca kalba dklr.

50

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Kokil kalba dkmn stnlkleri:
Yksek boyutsal kontrol ve yzey kalitesi
Souk metal kalbn yol at hzl souma, ince
taneli bir yap olumasn salar, bylece dkmler
daha dayankl olur
Zayflklar:
Genel olarak dk scaklkta eriyen metallerle
snrldr
Kalbn almas gerektiinden, kum dkme gre
daha basit geometriler dklebilir
Yksek kalp maliyeti
51

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kokil Kalba Dkmn Uygulamalar

Yksek kalp maliyeti nedeniyle, yntem yksek
retim miktarlarna ekonomik olur ve buna gre
otomatize edilebilir
Tipik paralar: otomotiv pistonlar, pompa
gvdeleri ve belirli uak ve roket dkmleri
Yaygn dklebilen metaller: alminyum,
magnezyum, bakr esasl alamlar ve dkme
demir

52

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Basnl Dkm
Erimi metalin yksek basn altnda kalp boluuna
enjekte edildii bir metal kalba dkm yntemi
Basn, katlama sresince devam eder ve ardndan
kalp alarak para karlr (7-140MPa)
Bu dkm ilemindeki kalplar basnl dkm kalb (die)
olarak adlandrlr ve bu nedenle ad basnl dkmdr
(die casting)
Metali kalp boluuna zorlamak iin yksek basn
kullanlmas, bu yntemi dier kalc kalba dkm
yntemlerinden ayrr ve bu sayede ince kesitler tam
olarak dolar

53

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Basnl Dkm Makinalar

Sv metal kalp boluuna zorlanrken, iki kalp

yarsn uygun ekilde yakn ve kapal tutacak
biimde tasarlanrlar
ki temel tr:
1. Scak hazneli makina
2. Souk hazneli makina

54

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Scak Hazneli Basnl Dkm

Metal, bir kap iinde eritilir ve bir piston, metali
yksek basn altnda metal kalba enjekte eder
Yksek retim hzlar Saatte 500 para
yaplmas mmkndr
Uygulamalar, silindir-pistonu ve dier mekanik
bileenleri kimyasal olarak etkilemeyen, dk
scaklkta eriyen metallerle snrldr
Dkm metalleri: inko, kalay, kurun ve
magnezyum

55

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Scak Hazneli Basnl Dkm

ekil 11.13 Scak hazneli dkm evrimi: (1) kalp kapal ve piston
gerideyken, erimi metal hazneye doru akar
56

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Scak Hazneli Basnl Dkm

ekil 11.13 Scak hazneli dkm evrimi: (2) zmba haznedeki

metali kalbn iine akmaya zorlar ve souma ve katlama
srasnda basnc srdrr
57

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Souk Hazneli Basnl Dkm Makinas

Erimi metal, Bekletme potasndan bir kepe ile kalp
boluunu doldurmaya yetecek kadar alnp stlmam
hazneye dklr ve bir piston metali yksek basn
altnda kalp boluuna enjekte eder
Dkmn elle yaplan aamalar nedeniyle, genellikle
scak hazneli makinalardaki kadar yksek olmayan
retim hz
Dkm metalleri: alminyum, pirin ve magnezyum
alamlar
Scak hazneli yntemin avantajlar, dk erime
scaklna sahip alamlarla snrldr (inko, kalay,
kurun)
58

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Souk Hazneli Basnl Dkm

ekil 11.14 Souk hazneli basnl dkm evrimi: (1) kalp

kapal ve piston gerideyken erimi metal hazneye
dklr
59

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Souk Hazneli Basnl Dkm

ekil 11.14 Souk hazneli dkmde evrim: (2) Piston hareket ettirilerek
metali kalp boluuna akmaya zorlarken souma ve katlama
srasnda basnc srdrr
60

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Basnl Dkm Kalplar

Genellikle takm eliinden, kalp eliinden veya
maraging eliinden yaplr
Dkme elik ve dkme demirin kalplanmas iin
Tungsten ve Molibdenli (yksek refrakter
kaliteleri) kullanlr
Aldnda paray karmak iin karc pimler
gerekir
Yapmay nlemek iin kalp boluuna
yalayclarn pskrtlmesi gerekir
Sabit scaklkta alma iin gerektiinde
stlabilir yada suyla soutulur.

61

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

stnlkleri ve Zayflklar
Basnl dkmn stnlkleri:
Yksek retim miktarlar iin ekonomik
Yksek boyutsal doruluk ve yzey kalitesi
nce kesitlerin oluturulmas mmkn
Hzl souma, dkme ince tane boyutu ve yksek
dayanm salar
Zayflklar:
Genellikle dk erime scaklna sahip metallerle
snrldr
Para geometrisinin dklen parann kalptan kolaylkla
karlabilmesi gerektiinden ok karmak olmamas
gerekir
62

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Savurma (Santrifj) Dkm

Merkezka kuvvetinin erimi metali metal kalbn d
blgelerine databilmesi iin kalbn yksek hzla
dndrld, yaygn bir dkm yntemi
Bu gruptaki yntemler:
Gerek savurma dkm
Yar savurma dkm
Savurmal dkm

63

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Gerek Savurma Dkm

Erimi metal, boru benzeri dnel simetrik bir para retmek
iin dnen kalbn iine dklr
Yksek hzda dnmenin salad merkezka kuvvetler sv
metalin kalp i cidarna homojen olarak dolmasn ve
kalbn i eklini almasn salar
Paralar: borular, tpler, burlar ve halkalar
Dkmn d yzeyi yuvarlak, oktagonal, hegzagonal vs.
olabilir; ancak ii ekli, radyal simetrik kuvvetler nedeniyle
(teorik olarak) mkemmel yuvarlaklktadr
Dnme ekseni yere paralel dik yada yatk olabilir

64

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Gerek Savurma Dkm

Kalp

Serbest merdane

Kalp
Dkme potas

Tahrik
makaras
nden grn

Yandan grn

Figure 11.15 Gerek savurma dkm ile boru dkm ekipman.

65

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Yar Savurma Dkm

Savurma kuvveti, borusal paralar yerine dolu
dkmler retmek iin kullanlr
Kalplar, merkezden metal besleyecek
besleyicilerle birlikte tasarlanr
Dkmdeki metalin younluu, dn merkezine
oranla d kesitlerde daha byktr
ounlukla, kalitenin en dk olduu ksm olan,
dkmn merkezi talal ilenerek uzaklatrlan
paralarda kullanlr
rnekler: tekerlekler ve makara

66

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Yar Savurma Dkm

Dkm az

Derece

st derece
Dkm
Alt derece

Dner tabla

ekil 11-16. Savurmal dkm yntemi

67

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Savurmal Dkm
Kalplar, para boluklar dnme ekseninden uzak
olacak ekilde tasarlanarak erimi metalin
merkezka kuvvetiyle bu kalp boluklarna
datlabilecei ekilde dklr
Kk paralar iin kullanlr
Dier savurma dkm yntemlerinde olduu gibi
parann radyal simetrik olmas gerekmez

68

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Savurmal Dkm

ekil 11-17. (a) Savurmal dkm yntemi merkezka kuvveti

metalin dnme ekseninden uzaklaarak kalp boluklarna
akmasna neden olur; (b) dkm para

69

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm lemlerinde Kullanlan Ocaklar

Dkmhanelerde en yaygn kullanlan ocaklar
unlardr:
Kupol ocaklar
Dorudan yakt yakan ocaklar
Potal ocaklar
Elektrik ark ocaklar
Endksiyon ocaklar

70

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kupol Ocaklar
Tabanna yakn yerde dkm az olan dikey silindirik
ocaklardr
Sadece dkme demir iin kullanlrlar
Dier ocaklar da kullanlmasna ramen, en byk
tonajl dkme demirler kupol ocanda eritilir
Demir, kok kmr, kireta ve dier muhtemel
alamlar ieren arj, kupol yksekliinin yarsndan
daha aaya yerletirilen bir arj kapsndan st ste
tabakalar halinde yklenir
Alt blmde bulunan pencerelerden(tyer) basnl hava
flenerek tututurulmu kokun yanmas hzlandrlr.
Eriyerek kok yatana szlen sv demir belli aralklarla
dkme kanalndan alnr
71

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

yzey

ekil 11-18. Kupol ocann

kesiti

D yzey

Ykleme kaps
Ykleme zemini
Refrakter kaplama

elik kabuk

arj
fleyici
fleyici

Hava kanal

Curuf
Curuf kanal

Dkmeye hazr
erimi metal
Tapa

Kum zemin
Ayaklar

Dkme kanal

72

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Potal Ocaklar
Metal, yanan yakt karm ile dorudan temas etmeden
erir
k eskiden beri kullanlan basit yapl ocaklardr
Kap (pota), refrakter malzemeden (grafit SiC veya
yksek alaml elikten yaplr
Bronz, pirin ve inko ve alminyum alamlar gibi
demird metaller iin kullanlr
Dkmhanelerde tr kullanlr: (a) Kaldrmal tip, (b)
sabit, (c) Devrilebilen potal ocak

73

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Potal Ocaklar

Kapak
Kapak
Dkme
az
Kaldrmal
pota

elik kabuk
Potal frn
ereve

Yakt
Destek blou

Yakt

Eme
kolu

Yakt

Refrakter kaplama

ekil 11.19 Potal ocaklarn tr: (a) kaldrmal pota, (b) erimi metalin
kepeyle alnmas gereken sabit tip, ve (c) Devrilen potal ocak.
74

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Elektrik Ark Ocaklar

arj, bir elektrik arknn rettii s tarafndan eritilir
Yksek g tketimi vardr,
Elektrik ark ocaklar yksek eritme kapasiteleri
iin kullanlr (25-50 ton/saat)
ncelikle elik eritme iin kullanlr
ki yada elektrotlu tipleri vardr
Hemen her kapasitede bulmak mmkn
Temiz ve zelliklerin kontrolu kolay
Yksek scaklk(3000 oC)

75

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Elektrotlar

at (kaldrlabilir)

Dkme az

Refrakter kaplama
Curuf delii

elii
dkmek
iin
Metali
dkmek
eme yn

iin eme yn

Erimi elik
Devirme mekanizmas

ekil 6.9 elik retimi iin elektrik ark oca

76

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Endksiyon Ocaklar
Metal iinde manyetik alan oluturmak iin bir
bobinden geen alternatif akm kullanr
Endklenen akm, hzl stma ve eritme salar
Elektromanyetik kuvvet alan, ayrca sv metalde
kartrma etkisi oluturur
Metal, stc elemanlarla temas halinde
olmadndan, yksek kalitede ve saflkta erimi
metaller retmek iin ortam sk ekilde kontrol
edilebilir
Erimi elik, dkme demir ve alminyum
alamlar, dkm ilerindeki yaygn
uygulamalardr
77

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Endksiyon Oca
Kapak

Erimi metal
(Oklar
kartrma
etkisini
gstermektedir)

Bakrdan mamul
endksiyon bobinleri

Refrakter malzeme

ekil 11.20 Endksiyon oca

78

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kepeler

Kren
kancas

Erimi metalin, eritme frnndan kalba sevki,

bazen potalar kullanarak yaplr
Transfer, daha ok da, kepeler yardmyla yaplr

stten grn
Dkme
az

Devirme iin
dili kutusu

Dndrme
kolu

Tutamaklar
nden grn

ekil 11.21 ki yaygn kepe tr: (a) kren kepe ve (b) iki kiiyle tanan kepe
79

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Katlamadan Sonraki lave Aamalar

Budama
Maann karlmas
Yzey temizlii
Muayene
Tamir (gerekirse)
Isl ilem

80

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Budama
Dey ve yatay yolluklarn, besleyicilerin, ayrma
yzeyi apaklarnn, maa desteklerinin ve dier
fazla metalin dkm paradan uzaklatrlmas
Gevrek dkm alamlarda ve kesiti nisbeten
kk olanlarda, fazlalklar krlarak
uzaklatrlabilir
Aksi halde, ekileme, kesme, el testeresiyle
kesme, bantl testereyle kesme, talama ve
deiik alevle kesme yntemleri kullanlr

81

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Maann karlmas
Maa kullanlmsa, bunlarn uzaklatrlmas
gerekir
ou maa balayc ierir ve balayc tahrip
olduundan, dkmden dklerek karlar
Baz durumlarda, dkm elle veya mekanik
olarak sarsarak karlabilir
Nadiren de, maalar, balayc maddeyi kimyasal
olarak zerek uzaklatrlr
Kat maalar ekilenmeli veya presle itilmelidir

82

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Yzey Temizlii
Dkm yzeyinden kumun temizlenmesi ve yzey
grnmnn iyiletirilmesi
Temizleme yntemleri: andrc iinde titreim,
kaba kum taneleri veya metal bilyelerle hava
pskrtme, tel fralama, silme ve kimyasal
dalama
Yzey temizleme, kum dkm iin ok nemlidir
ou kalc kalba dkmde bu admdan
kanlabilir
Dkmde hatalar olabilir ve bunlarn varlnn
ortaya karlmas iin muayeneye gerek vardr

83

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Isl lem
zelliklerini gelitirmek iin dkm paralara
genellikle sl ilem uygulanr
Bir dkme sl ilem uygulama nedenleri:
Tala kaldrma gibi sonraki ilemler iin
Parann servisteki uygulamas iin istenen
zelliklerin kazandrlmas iin
yapsal bozukluklar gidermek

84

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm Kalitesi
Dkm ileminde, rnde kalite hatalaryla
sonulanacak pek ok yanl ey yapma olasl
vardr
Hatalar aadaki gibi snflandrlabilir:
Tm dkm yntemlerinde grlebilecek
yaygn hatalar
Kum dkm ilemiyle ilgili hatalar

85

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genel Hatalar: Eksik Dkm

Kalp boluu tamamen dolmadan katlaan bir
dkm

Kalp

Eksik
dkm
Kalp
ekil 11.22 Dkmdeki baz yaygn hatalar: (a) eksik dkm

86

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genel Hatalar: Souk Birleme

Metalin iki paras birlikte akar ancak erken katlama
nedeniyle souk birleme hatas oluur

Souk
birleme
Maa

Kalp
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (b) souk birleme
87

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genel Hatalar: Souk Yapma

Dkm srasnda metal zerrecikleri ve kat
taneler oluur ve dkm iinde kalrlar

Souk
yapmalar

Kalp
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (c) souk yapma
88

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Genel Hatalar: ekme Boluklar

En son katlaan blgesinde bulunabilecek sv metal
miktarn azaldndan katlama bzlmesinin neden
olduu yzey kmesi veya i boluk
ekme
boluu

Kalp
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (d) ekme boluu
89

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm Hatalar: Gaz Boluu

Dkm srasnda dkm gazlarnn knn katlama
balamadan tamamlanmamasnn neden olduu balon
eklindeki gaz boluklar
Gaz
boluu

Kalp
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (a) gaz boluu

90

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm Hatalar: Gzenekler

Dkm yzeyinde veya yzeyin hemen altnda
ok sayda kk gaz boluunun oluumu
Gzenekler

Kalp
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (b) gzenekler
91

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm Hatalar: Penetrasyon

Sv metalin akcl yksek olduunda, dkm
yzeyinin kum taneleri ve metal karm iermesine
neden olacak ekilde, kum kalp veya maann
iine nfuz edebilir
Penetrasyon

ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (e) penetrasyon

92

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm Hatalar: Kalp Kaymas

st ve alt derecelerin birbirine gre yana
kaymasnn neden olduu, dkm parann ara
yzeyindeki bir kademe
st derece, alt dereceye
gre kaymtr
st derece

Ayrma
yzeyi

Alt derece

ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (f) kalp kaymas

93

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Kum Dkm Hatalar: kme

Yaygn
bzlme
boluu

Maa

ekil 11.24 Kum dkmlerdeki kme ve nlenmesi: (a) yaygn

grlen bzlme boluu, boluun olmamas halinde yzeydeki
kme ve (c) maa kullanmyla kmenin nlenmesi
94

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkmhanede Muayene Yntemleri

Eksik dolgu, souk yapma ve dier ciddi yzey
hatalarnn ortaya karlmas iin grsel
muayene
Toleranslarn karlandn gstermek iin boyut
lmleri
Dkme metalin kalitesiyle ilgili, metalurjik,
kimyasal, fiziksel ve dier testler

95

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Dkm Metalleri
ou ticari dkmler, saf metallerden ziyade
alamlardan yaplr
Alamlar genelde kolay dklr ve rn
zellikleri daha iyidir
Dkme alamlar aadaki gibi snflandrlabilir:
Demir esasl
Demir d

96

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Demir Esasl Dkm Alamlar: Dkme Demir

Tm dkm alamlarnn en nemlisi
Dkme demir dkmlerin tonaj, ounlukla dier
tm metallerin toplamnn birka katdr
Baz trleri: (1) kr dkme demir, (2) kresel
dkme demir, (3) beyaz dkme demir, (4) temper
dkme demir ve (5) alaml dkme demirler
Tipik dkme scaklklar 1400C (bileime
baldr)

97

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Demir Esasl Dkm Alamlar: elikler

eliin mekanik zellikleri, onu aranan bir
mhendislik malzemesi yapar
Karmak geometrilerin oluturulma kabiliyeti,
dkm ok kullanlan bir ekillendirme yntemi
haline getirmitir
eliin dkmndeki zorluklar:
eliin dkm scakl, dier ou metalden
daha yksektir 1650C
Bu scaklklarda elik kolayca oksitlenir; bu
nedenle erimi metalin havadan izole edilmesi
gerekir
Erimi elik nisbeten dk akcla sahiptir
98

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Demird Dkm Alamlar: Alminyum

Genellikle kolay dklebilir olarak bilinir
Alminyumun dk erime scakl nedeniyle,
dkme scaklklar dktr
Tm = 660C
zellikleri:
Hafif yap
Isl ilemlerle dayanm zelliklerinin
deitirilebilmesi
Tala kaldrma kolayl

99

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Demird Dkm Alamlar: Bakr Alamlar

Bronz, pirin ve alminyum bronzu trleri vardr
zellikleri:
Korozyon direnci
yi grnm
Yksek yataklama kalitesi
Zayfl: bakrn yksek maliyeti
Uygulamalar: boru ek paralar, tekne uskur
kanatlar, pompa elemanlar, ss eyalar

100

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Demird Dkm Alamlar: inko Alamlar

Yksek dklebilirlik, basnl dkmde yaygn
kullanm
Dk erime scakl inkonun erime scakl
Tm = 419C
Dkm kolayl iin iyi akclk
zellikleri:
Dk srnme dayanm, bu nedenle
dkmler uzun sreli yksek gerilmelere
maruz braklamaz

101

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

rn Tasarm Prensipleri
Geometrik basitlik:
Dkm, karmak para geometrilerinin
oluturulmasnda kullanlabilmesine ramen,
para tasarmnda basitlik, genellikle
dklebilirlii arttrr
Gereksiz karmaklktan kanlmas:
Kalp yapmn basitletirir
Maa ihtiyacn azaltr
Dkmn dayanmn arttrr

102

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

rn Tasarm Prensipleri
Dkm paralardaki keler:
Gerilme oda olduklarndan ve scak yrtlma
ve atlamalara neden olabileceklerinden,
keskin ke ve alardan kanlmaldr
kelerde byk radysl ke dolgular
tasarlanmal ve keskin kenarlar
yuvarlaklatrlmaldr

103

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

rn Tasarm Prensipleri
Yzey eimi klavuzlar:
Genleebilen kalba dkmde yzey eimi,
modelin kalptan karlmasn salar
Eim = 1 (kum dkm iin)
Kalc kalba dkmde ama, parann
kalptan karlmasna yardmc olmaktr
Eim = 2 to 3 (kalc kalba dkm
yntemleri iin)
Eer dolu maalar kullanlyorsa, benzer
eimler salanmaldr

104

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Yzey Eim Tolerans

Para tasarmndaki kk deiiklikler, maa
ihtiyacn azaltabilir

ekil 11.25 Bir maa kullanmna ihtiyac ortadan kaldran

tasarm deiiklii: (a) orijinal tasarm ve (b) yeni tasarm.
105

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

rn Tasarm Prensipleri
Boyut Toleranslar ve Yzey Kalitesi:
Ynteme bal olarak dkmde boyutsal
doruluklarda nemli farklara ve yzey
kalitelerine ulalabilir:
Kum dkmde kt boyutsal doruluklar
ve yzey kalitesi
Basnl ve hassas dkmde yksek
boyutsal doruluklar ve yzey kalitesi

106

EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

rn Tasarm Prensipleri
Tala Kaldrma Toleranslar:
Kum dkmde gerekli boyutlara ve para
zelliklerine ulamak iin hemen tm
dkmlerin talal ilenmesi gerekir
Dkm zerinde, tala kaldrmann gerekli
olduu tm yzeylerde, Talal ileme
tolerans olarak adlandrlan ilave malzeme
braklr
Kum dkmler iin tipik talal ileme
toleranslar 1.5 ile 3 mm arasndadr

107