Вы находитесь на странице: 1из 45

Microbiologia do solo e

os ciclos biogeoqumicos

Introduo
Atividades biolgicas
Solo: maior reservatrio de microrganismos do
planeta
direta ou indiretamentre recebe todos os dejetos
dos seres vivos
ocorrendo a transformao da matria orgnica
em substncias nutritivas
1 hectare de solo contm cerca de 0,5-4
toneladas de microrganismos

Introduo

O ambiente solo

(Fonte: Microbiologia de Brock, Madigan et al.)

Rizosfera
Regio onde o solo e as razes das plantas entram em contato

O efeito rizosfrico

Definio:
Em agricultura e geologia, solo
a camada que recobre as
rochas, sendo constitudo de
propores e tipos variveis de
minerais de hmus
Solos minerais
Solos orgnicos
Perfil do solo
Centenas de
anos

Presena de microrganismos heterotrficos nas vrias


profundidades do solo

Profundidade
(cm)

Umidade
(%)

Mat. orgnica
(%)

Bactrias
(x 106)/g

Fungos
(m/g)

0-8

18,2

4,4

aerbias
24

anaerbias
2,7

8 - 20

10,0

1,5

3,1

0,4

43

20-40

11,5

0,5

1,9

0,4

40-60

13,5

0,6

0,9

0,04

60-80

7,9

0,4

0,7

0,03

80-100

5,3

0,4

0,15

0,01

280

Fonte: Lindegreen & Jensen,


1973

A microbiota do solo
Bactrias:
grupo mais numeroso e mais diversificado

3 x 106 a 5 x 108 por g de solo seco


limitaes impostas pelas discrepncias entre tcnicas
heterotrficos so mais facilmente detectados
Gneros mais frequentes:
Bacillus, Clostridium, Arthrobacter, Pseudomonas, Nocardia,
Streptomyces, Micromonospora, Rizbios
Cianobactrias: pioneiras, fixao de N 2

A microbiota do solo
Fungos:
5 x 103 - 9 x 105 por g de solo seco
limitados superfcie do solo
favorecidos em solos cidos
ativos decompositores de tecidos vegetais: peroxidases,
lacases, etc.
melhoram a estrutura fsica do solo
Gneros mais freqentes:
Penicillium, Mucor, Rhizopus, Fusarium, Aspergillus,
Trichoderma

A microbiota do solo
Algas
103 - 5 x 105 por g de solo seco
abundantes na superfcie
acumulao de matria orgnica: solos nus, erodidos

Protozorios e vrus
- equilbrio das populaes
- predadores de bactrias
- parasitas de bactrias, fungos, plantas, ...

Introduo

Os ciclos biogeoqumicos
Ciclo do Carbono
Ciclo do Nitrognio
Ciclo do Fsforo

Os ciclos biogeoqumicos e os microrganismos

O Carbono nos ecossistemas

O Carbono compe 18% da massa na terra: aminocidos, protenas,


cidos nuclicos (DNA), lipdios, carboidratos
0.03% da atmosfera Carbono
Principais gases que envolvem a terra: CO2 e CH4

Carbono como medida de produtividade

4.1018 g

100.1021 g

150.1016 g
380.1017 g

1 Pg = 1,000,000,000,000,000 g
quatrilhes

Fixao/liberao de C
CO2 fixado via fotossntese (autotroficamente em compostos
biolgicos) com liberao de O2
Calcula-se que cada molcula de CO2 da atmosfera fixada
via fotossntese a cada 300 anos

CO2 na atmosfera/ano (bilhes de toneladas)

Outros

O Carbono e o aquecimento global

CO2 aumentou em 30% desde a revoluo industrial

A maioria desse aumento devido a queima de combustveis fsseis e


mudanas no uso da terra (desmatamento, queimadas, etc.)
(pp
m)
Concentrao atmosfrica de CO2 (ppm)

Transformaes e Ciclagem de C, N, P e S no Sistema Solo-Planta


Mediados pela Microbiota do Solo

19

Moreira & Siqueira, 2006

Microrganismos e o aquecimento

Microrganismos podem ter vrias respostas positivas e negativas


mudana climtica global
Aumentos das temperaturas fazem com que os microrganismos
decomponham os resduos orgnicos mais rapidamente (> emisso
de CO2 que incorporao via plantas fotossintticas)

Microrganismos e o aquecimento

O degelo das capas polares pode estar trazendo de volta vida formas
virulentas de microrganismos que estavam dormentes no gelo
O aumento da agropecuria tem aumentado a produo de CH4 produzido
pelos microrganismos (archaea, protozorios, leveduras, etc.) que vivem
no estmago de ruminantes como ovelhas, gado, bfalos, camelos, etc.
CH4 absorve 20% a mais de calor que CO2

Produo de vacina para reduzir a emisso de CH4

Microrganismos e o aquecimento

Microrganismos e o aquecimento

reas de tundra e do rtico esto com T mais elevadas, aumentando a


produo de CH4 (Archaeas metanognicas), muito mais nocivo que CO2
como gs de efeito estufa

Microrganismos e o aquecimento

Mudanas causando alteraes nas concentraes de populaes


ocenicas de microrganismos

Microrganismos e as solues

Fertilizar os oceanos com Fe para aumentar as populaes de algas


(fitoplncton) e outros microrganismos como Prochlorococcus e
Synechococcus que absorvem quantidades enormes de CO2

Prochlorococcus e Synechococcus (cianobactrias) absorvem cerca de


700 bilhes de toneladas de CO2 por ano, o que 2/3 de todo o CO2
fixado anualmente nos oceanos

Microrganismos e as solues

Utilizao de certos microrganismos para a extrao de biocombustveis


Utilizao de microrganismos geneticamente modificados para aumentar a
produtividade de plantas para extrao de leo (biocombustveis)
Utilizao de celulose (hemicelulose) para produzir etanol

Sulfolobus solfatarius - archaea


Trichonympha sp. - protozorio
Trichoderma reesei - fungo

O ciclo do Nitrognio
O Nitrognio compe 80% dos gases da atmosfera
Est presente em aminocidos, protenas, cidos nuclicos
(DNA, RNA), clorofila, etc.
Fixao do N2 atmosfrico necessria para que o mesmo
possa ser utilizado
Fixao biolgica (grande maioria), via queimadas,
lava ou via raios, antrpica (Haber-Bosch)

O ciclo do Nitrognio

Formas quimicamente disponveis de N: amnio (NH4+), nitrato


(NO3-), e uria ((NH2)2CO)

Elemento verstil que pode ser encontrado na forma orgnica e


inorgnica

O ciclo do Nitrognio

Fixao/liberao de N
5 processos principais ciclam N:
Fixao (biolgica ou no)
Absoro (microbiana)
Mineralizao (decomposio)
Nitrificao
Desnitrificao
Os microrganismos (notadamente bactrias) tm um papel
fundamental na ciclagem do N
Bactrias de vida livre
Bactrias simbiticas

Fixao do N

N2

nica forma que os organismos conseguem obter N da atmosfera


Simbiontes como Rhizobium + legumes, Frankia + Alnus, etc.: N
em troca por carboidratos e ambiente favorvel
Fixadores de vida livre (ambientes aquticos principalmente):
Cyanobacteria, Azotobacter, Clostridium

NH4+ ou NO3-

Associao simbitica rizbio-leguminosa

(Fonte: Microbiologia de Brock, Madigan et al.)

Absoro do N

NH4+

NH4+ rapidamente incorporado em protenas e outros compostos


nitrogenados orgnicos pelas plantas ou organismos do solo
Consumidores no topo da cadeia alimentar usam esse nitrognio
fixado

N orgnico

Mineralizao do N

N orgnico

NH4+

Decomposio: N orgnico transformado em N inorgnico (NH4+)


por fungos e bactrias - actinobacterias, fungos e bactrias
modificam o N da MO de NH3+ a NH4+

Esse NH4+ pode ento ser usado por plantas ou transformado a NO2e NO3- via nitrificao

Nitrificao

NH4+

Bactrias transformam amnio a nitrato ganhando energia


Ocorre apenas em ambientes aerbicos
NH4+ se adsorve as partculas de solo com carga negativa

Nitrossomonas

NO2-

Nitrobacter

NO3-

NO3- lixiviado com reduo da fertilidade do solo e contaminao


do lenol fretico

Desnitrificao

NO3-

Processo anaerbico feito por bactrias desnitrificadoras


N2O um gs de efeito estufa

NO2-

NO

N2O

N2

Esta a nica transformao que remove N dos ecossistemas


(irreversvel) e faz o balano do ciclo do N

Atividades humanas

Queima de florestas e de combustveis fsseis colocando N na atmosfera


Fertilizao qumica que pode lixiviar-se para os corpos dgua
Criao de animais com produo de NH3+ que pode entrar nos corpos
dgua e no solo
Derrame de excrementos em corpos dgua

Efeitos nocivos da deposio de N


Mudana da composio vegetal dos ecossistemas (reduo da
diversidade)
Formao de cido ntrico (HNO3) responsvel, junto com
dixido de enxofre (SO2), pelas chuvas cidas
Altas concentraes de N nos rios causam eutrofizao,
reduzindo a diversidade dos ecossistemas aquticos

Fsforo

O fsforo essencial para plantas e animais na forma dos ons PO43- e


HPO42- (ortofosfato)

Faz parte de molculas como cidos nuclicos (DNA), energticas (ATP e


ADP), de clulas lipdicas, e da estrutura do corpo de animais como
fosfato de clcio (ossos, dentes, etc.) ausente em celulose, hemicelulose,
lignina, e protenas

O ciclo do Fsforo

Encontrado em formaes rochosas, sedimentos, e em sais de


fosfato (absorvido por plantas), mas nunca na forma gasosa

Encontrado em pequenas quantidades, por isso um fator limitante

A ciclagem do fsforo uma das mais lentas, especialmente se


estiver nos sedimentos (feita por microrganismos)

No solo pode ser adsorvido por partculas do solo, tornando-se,


assim, imobilizado

Fsforo
Trs formas de fsforo nos solos:
Fsforo orgnico: na matria viva, plantas,
microrganismos, etc.
Fsforo solvel: disponvel. Orgnico bem como
ortofosfato. Menor proporo de P do solo
Fsforo adsorvido: indisponvel. Anionicamente ligado
a ctions de Al, Fe e Ca.

O ciclo do Fsforo
O ciclo do fsforo tem 2 componentes principais que ocorrem
em diferentes escalas de tempo:
No componente local ele cicla nos ecossistemas em tempo
ecolgico
Nos sedimentos ele faz parte da poro classificada em
tempo geolgico. Somente ser mobilizado milhes de
anos mais tarde

O ciclo do Fsforo

Perda de fsforo dos solos

Perdas volumosas logo aps fertilizao orgnica (chuva)


Perdas por eroso: P est associado a partculas do solo
Arao, transformao de ecossistemas florestais a agricultura, etc.
Queimas de compostos combustveis
Rejeitos humanos (3,000,000 kg de P/ano)

Efeito antropognico

Uso excessivo de fertilizantes


Contaminao das correntes de gua pelo uso de cido sulfrico para
extrair o fsforo das rochas
Lixiviao contaminando lenis freticos causando eutrofizao

Вам также может понравиться