H ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (CIVITAS ROMANA) ΣΤΗ

ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

(ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ)

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ.Κ.ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1◦ : Ιστορία της Ρωμαϊκής Αθήνας (1ος πΧ.-
3ος μ.Χ.), η παραχώρηση της Ρωμαϊκής Πολιτείας, τα
Ανθρωπωνυμικά στοιχεία των επιγραφών της.
Αθήνας.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2◦ : Δημογραφικά στοιχεία της Αθήνας
μέσα από τις επιγραφές (οικογένειες, κοινωνική θέση,
γενεολογικές σχέσεις, φύλο, χρονολογία των
επιγραφών και τα λατινικά ονόματα της Αθήνας.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3◦ : Σύγκριση πληθυσμού της Αθήνας και
των νομών της Πελοποννήσου .
 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
 Ονοματοθεσία των Ρωμαίων
 Praenomen (όνομα που χρησιμοποιούνταν μέσα στην
οικογένεια)
 Gentilicium ( όνομα γένους, οριζόταν κάποιος σε
ανεπίσημη συνομιλία μεταξύ φίλων, αν δεν υπήρχε
cognomen)
 Cognomen( χρησιμοποιούνταν για να ορίσουν κάποιο σε
ανεπίσημη συνομιλία και μεταξύ φίλων) π.χ Πόπλιος
Αίλιος Απολλώνιος
 Πόπλιος Μέμμιος Φιλόδαμος Γαϊου Μεμμίου Ευδάμου
υιός, Γάϊου Ιουλίου Σωστράτου εγγονός
 Τιβέριος Κλαύδιος Τιβερίου Φροντείνου υιός
Ρείνα(φυλή)Φροντείνος Νεικηράτος
 Γάϊος Ιούλιος Καίσαρ Οκταβιανός(υιοθεσία)
 Τερτία Κλωδία C.f (Γαϊου κόρη)- Ιουλία Ιουλίου
Ευρυκλέους γυνή
 Πόπλιος Άννιος Ποπλίου απελεύθερος Σάτυρος
 Η Παραχώρηση της Ρωμαϊκής πολιτείας(civitas Romana)στους
Έλληνες

 Η παραχώρηση του ius Latii ή ius Romanorum σε πόλεις των

επαρχιών, που είχαν στρατηγική σημασία και χρησιμότητα για
την άμυνα της αυτοκρατορίας απαιτούσε ειδική εύνοια.
 Οι στρατιωτικές ανάγκες της αυτοκρατορίας εξαιτίας της
απροθυμίας των Ιταλιωτών να στρατευτούν, οδήγησαν ένα
σημαντικό αριθμό peregrini και δούλων στην απόκτηση της
πολιτείας.
 Η κρατική υπαλληλία, ειδικά στο χώρο της διεκπεραίωσης των
κρατικών υποθέσεων.
 Απονομή της civitas Romana ως μέσο πολιτικής σταθεροποίησης
και διπλωματίας.
 Constitutio Antoniniana 212 μ.X.
  Γράφημα 1: Αριθμητική κατανομή των 20 δημοφιλέστερων
ονομάτων(gentilicia) της Αθήνας, 2ος π.Χ.- 4ος μ.Χ. αι.

450 424
400
350
300 247 224
250
200 149
150
100 57 54 48 45 41 40 39 38 29 29 28 27
50 24 23 21 20
0

Πηγή : S. Byrne, Roman Citizens of Athens, 2003

 Πίνακας 1: Ρωμαϊκά Cognomina της Αθήνας (ως προσωπικά)
Ονόματα Συχνότητα
Πρίμος 95

Γάϊος 74

Ρούφος 72

 Μάρκος 70

Πόπλιος 65

Σεκούνδος 40

Μάξιμος 37

Φίρμος 27

Αύλος 26

Βάσσος 26

Μαρκιανός 25

Φαύστος 25

Κόϊντος 24

Λούκιος/ Λεύκιος 23

Πωλλίων 23

Δέκμος 22

Πηγή: H.Solin, Latin Cognomina in the Greek East

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 : Η συχνότητα των ρωμαϊκών ονομάτων( cognomina)στην Ελληνική Ανατολή και Ρώμη (ως προσωπικά)

ΟΝΟΜΑ ΑΘΗΝΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΛΥΔΙΑ ΡΩΜΗ

Πρίμος 95 30 21 12 95
Γάϊος 74 17 21 24
Ρούφος 72 18 28 10 72
Μάρκος 70 22 42 30

Πόπλιος 65 16 14 19

Σεκούνδος 40 10 16 17 40
Μάξιμος 37 8 37
Φίρμος 27
Αύλος 26 6
Βάσσος 26 17

Μαρκιανός 25 10

Φαύστος 25 25
Κόϊντος 24 20 8

Λούκιος / Λεύκιος 23 10 28/11=39 31/5=36

Πωλλίων 23 6
Δέκμος 22 10 5
Φορτουνάτος 10 3

Ίλαρος 9 (46)

Πηγή: H.Solin, Latin Cognomina in the Greek East και S. Zoumbaki, Le Peloponnese d’ Epaminondas Hadrian στο
Choosing a new name between Romanisation and persistence: the evidence of Latin names in the Peloponnese
Πίνακας 3: Συχνότητα των praenomina της Αθήνας.

Praenomen Συχνότητα
ΠΟΠΛΙΟΣ/Α 65
ΓΑΪΟΣ 74
ΛΟΥΚΙΟΣ 23
ΜΑΡΚΟΣ 70
ΚΟΪΝΤΟΣ/A 24
ΤΙΤΟΣ 23
ΠΩΛΛΑ 23
ΤΙΒΕΡΙΟΣ 13
ΑΥΛΟΣ 26
ΔΕΚ(Ι)ΜΟΣ 11
ΓΝΑΙΟΣ 8
ΣΕΞΤΟΣ 5
ΤΕΡΤΙΟΣ/Α 4
ΣΕΡΓΙΟΣ 1
ΝΟΥΜΕΡΙΟΣ/ΝΕΜΕΡΙΟΣ 1

Πηγή: S.Byrne, Roman Citizens of Athens

Πίνακας 4 : Nomina simplicia της Αθήνας ή gentilicia ως προσωπικά

Aemilius Cornelius Musonius Silius

Aufidius Cossinius/a Nummius Sossius

Aurarius Flaminia Ofellius Spedia

Babullius Flavius Orbius Ufrius

Caecilius Gellia Papius Valeria

Caninius Iulius Pinarius Vipsanius

Carrinatia Iunius Plotius

Cassius Laelia Pompeius

Claudius Licinia Publicius

Cocceius Marcius Servilius

Πηγή : S.Byrne, Roman Citizens of Athens
 ΠΙΝΑΚΑΣ 5 : Ονόματα που τελειώνουν σε-ιανός (-ianus)

Αβιδιανή Βερενικιανός Ηρωδιανός (2) Κορνηλιανός (3) Οκταβιανός (2) Φηστιανός

Αιμιλιανός Βηρατιανός Θευδιανός Λαιλιανός/ή Παπειριανός Φιλωτιανός

Αλκηστιανός Βουρριανός Θισβιανός Λιβιανός Πο(ω)λλιανός (2) Φλαβιανός (3)

Αμμιανός Γαϊανός Ιουλιανός (4) Λολλιανός Πομπηϊανός

Αραβιανός (2) Δαφνιανός Καικιλιανός Λουτατιανός Πρισκιανός

Αριστοδημιανός Δομετιανός (2) Καιλιανός Μακαριανός Προκλιανός (2)

Αρητιανός Δρυαντιανός Καλλιγονιανός Μαξιμιανός(2) Σιλλιανός

Αρπαλιανός Επικουριανός Καλλιπιανός Μαριανός Σοσσιανός

Αρριανός(6) Ερεννιανός Κασσιανός/ή (14) Μαρκιανός(5) Σταλκκιανός

Αρρουντιανός Ερωτιανός Κλαυδιανός (5) Μινουκιανός (2) Τερτιανός (3)

Ασκληπιανή Ευτυχιανός (7) Κλειτιανός Νεμεσιανός Τιτιανός
Βαλεριανός Ζωσιμιανός Κυϊντιανός Νικοπυλιανός Φαυστιανός
Πηγή : S.Byrne, Roman Citizens of Athens*
Athens* οι αριθμοί σε παρένθεση αφορούν συχνότητα εμφάνισης
 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 : ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ (COGNOMINA)
(COGNOMINA) ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Latiaria Nuius Rufinus/a (6)
Aiutus/Autius Caercalius Ligur Optatus Rufus(13)
Alcia Caucidia Ligurus Patricius Rufio
Ammia Clarus/a Lollia Patron Rusticus
Ammonius/a (4) Cletus Macer Paulinus/a (5) Sabinus/a(3)
Amvleatus Clemes Macrinus Pius Sacerdor
Antoninus/a Colone Magnus Pollitta Satornilus
Aper Cornutus Maior Praenestinus Secundus/illa (11)
Appius Crispus Mamertinus (5) Praessis Securus
Agrippa/ina (4) Cassius Marcellinus Primus (6) Seneca
Aquila(7) Faustus Marcellus Priscus Serina
Aquilinus Firmus(6) Marinus Pulcher Severus
Atria Flammas Maron Pupienus Silvinus
Atilius/a Fortunata Maximinus Quadratus Terti/ulla
Avurnia Gavidia Maximus (13) Quaestor Τeres(Τήρης)
Bassus/a (8) Germanus Μelitina Qualis Τurbus
Burrus Herasinus Mercator Quopiscus Urbanus
Calandius Herclanus Montanus Reglus Valeria
Candidus Homullus Negrus Repentinus Vettia
Capiton Honeratus Niger Restitutus Verulus
Cato Iuncus Nigrinus Romanus Victorinus
Laetus
ΠΗΓΗ : S.BYRNE, Roman Citizens of Athens
 Τα Ανθρωπωνυμικά στοιχεία της Αθήνας
 Το ρωμαϊκό σύστημα ονοματοθεσίας στην Αθήνα, διακρίνεται: α)
πρόσωπα που παρουσιάζονται με praenomen, gentilicium, cognomen π.χ
Τίτος Φλάβιος Δημήτριος. β) πρόσωπα που
έχουν gentilicium ρωμαϊκό και cognomen που έχει εκρωμαϊστεί π.χ.
Κλαύδιος Τερτιανός. γ) πρόσωπα τα οποία
αναφέρουν μόνο το gentilicium και cognomen, ενώ παραλείπουν το
praenomen π.χ. Αίλιος Φιλωνίδης δ) πρόσωπα με ρωμαϊκό praenomen
gentilicium αλλά ελληνικό cognomen π.χ. Γάϊος Ιούλιος Μητρόδωρος.
ε) πρόσωπα που φέρουν περισσότερα του ενός gentilicia
π.χ Πόπλιος Αίλιος Σεπτήμιος Θάλλος στ)
praenomen, gentilicium, cognomen, στα οποία προστίθεται ρωμαϊκό
παρωνύμιο (signum) π.χ. Τιβέριος Κλαύδιος Νίγρος ο και Λεωσθένης.
ζ)πρόσωπα που επιθυμούν να
παρουσιάζονται με την πλήρη ρωμαϊκή ονοματοθεσία ( praenomen,
gentilicium, cognomen, filatio) με αναφορά του ονόματοα της φυλής(tribus)
π.χ. Γάϊος Ιούλιος Γαϊου γιός( C.f) Fabia Αντίοχος επιφανής Φιλόπαππος.
 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΤΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ

 Πρώτη κατηγορία πρόσωπα που φέρουν αυτοκρατορικά

gentilicia(Aelii, Aurelii, Claudii/Clodii, Flavii, Cocceii, Iulii,
Septimii,Ulpii).
 Δεύτερη κατηγορία πρόσωπα που φέρουν μη αυτοκρατορικά
gentilicia, δηλαδή ονόματα ρωμαίων διοικητών των επαρχιών και
αρχόντων, άτομα με gentilicia κοινά ανάμεσα σε Ρωμαίους,
πρόσωπα του ανώτερου κοινωνικού στρώματος που θεωρούν τον
τίτλο του ρωμαίου πολίτη ως στοιχείο κοινωνικού κύρους. Από
την άλλη εντάσσονται ρωμαίοι απόγονοι αποίκων από την
Ιταλία negotiatores (έμποροι), που έχουν ενσωματωθεί πλήρως
στη ζωή των πόλεων όπου ζούν, «συμπραγματευόμενοι
Ρωμαίοι».
 Αναζήτηση συγγενικών σχέσεων, οικογενειών, φύλου και
χρονολογική κατάταξη.
 ΤΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΑ GENTILICIA ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

ΣΕΠΤΙΜΙΟΙ
ΚΟΚΗΙΟΙ

ΟΥΛΠΙΟΙ

ΑΥΡΗΛΙΟΙ
ΙΟΥΛΙΟΙ
ΑΙΛΙΟΙ

ΦΛΑΒΙΟΙ
KΛΑΥΔΙΟΙ

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

 Ενδεικτικά παραδείγματα συγγενειών και σχέσεων
 Συγγενική σχέση Αιλίων με Ιούλιους : ο Ιούλιος Θεόδοτος, ο «σοφιστής» από το δήμο Μελίτης,
σύζυγος της Αιλίας Κηφισοδώρας και πατέρας των Ιουλίου Απολλόδοτου, Ιουλίου Θεοδότου και της
Ιουλίας Κηφισοδώρας.

 Συγγενική σχέση Φλαβίων με Αννίους : ο Ἂννιος Ἀμμώνιος Χολλείδης σύζυγος της Φλαβίας
Λαοδάμειας από το δήμο Φλύας και πατέρας των Ἀννίου Θράσυλλου, Μάρκου Ἀννίου Πυθόδωρου
και Ἀννίου Ἀμμώνιου.
 Σύνδεση των Αννίων με τους Ιουνίους(Iunius): πρόκειται για τον Ιούνιο Πάτρωνα Βερνικίδη σύζυγο
της Αννίας Αριστόκλειας από το δήμο Χολλείδων και πατέρα της Ιουνίας Αριστόκλειας η και
Μελιτίνη και του Δέκ(ι)μου Ιούνιου Μεννέα.
 Ακόμη οι Άννιοι συνδέονται με την gens Caelia : πρόκειται για τον Κόϊντο Καίλιο Θεοτέλη Τρικορύσιο
σύζυγο της Αννίας Ευφάμας από το δήμο Χολλείδων και πατέρα των Καιλίου Δημητρίου και Καιλίου
Θεοτέλη.
 Τέλος η gens Annia συνδέεται με τους Κλαυδίους και τους Βαλέριους : πρόκειται για τον Άννιο [-]
σύζυγο της Κλαυδίας [-] από το δήμο Μελίτης και πατέρα της Αννίας Στατ[-]νείλας, που ήταν
σύζυγος του Βαλέριου Αψίνη από Γαδάρα (Φοινικίας).

 Σε επιγραφή της Αθήνας, σχέση απελεύθερου με την «ιδιοκτήτρια» του : « Ἀννίᾳ Φαυστείνῃ Ἰού[λ]ιος
Ῥουφεῖνος ὁ τρόφιμος ». Στην «ιδιοκτήτρια» του Αννία Φαουστίνα, επειδή έχαιρε της προστασίας της
ανέγειρε αναθηματική στήλη.

 ο Γάϊος Ιούλιος Λεωνίδης το 76 μ.Χ αναφέρεται ότι σαν στρατιώτης της λεγεώνας XVI Flavia Firma
έκανε αφιέρωση « τοῖς θεοῖς καταχθονίοις καί τοῖς γονεῦσιν» στην Κιλικία .

 Φιλήτη Κλαυδία Σαβείνας θ[υγάτηρ?ἔζησεν ἔτη δ’ μῆνες

 ΓΡΑΦΗΜΑ 2 : Ποσοστιαία(%) κατανομή φύλου των Ρωμαίων
πολιτών της Αθήνας, 2ος π.Χ.- 4ος μ.Χ. αιώνας (ιδία επεξεργασία)

10,07

89,93
ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
ΓΡΑΦΗΜΑ 3 : Ποσοστιαία(%) κατανομή των ονομάτων της Αθήνας
ανά χρονολογική περίοδο 2ος π.Χ. – 4ος μ.Χ. αιώνα

60,0 55,7

50,0

40,0

30,0
20,2
20,0
8,6
10,0 3,8 4,9
1,7 2,3 2,4
0,2 0,0
0,0
 ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

 Οικογένειες του 1ου μ.Χ.αι :

 Αγνάτιοι, Αντώνιοι, Αλβούκιοι, Αλέττιοι, Αντίστιοι, Ατάνιοι, Βάριοι,

Βιμπούλλιοι, Βιτέλλιοι, Γεμένιοι, Γορβίδιοι, Γράνιοι, Δομίτιοι, Επίδιοι,
Καίλιοι, Καλπούρνιοι,Κίνκιοι, Κομίνιοι, Κορνιφίκιοι, Κωπώνιοι,
Λολλιανοί, Μαρκίοι, Ματρίκιοι, Μεσσίοι, Μέστριοι, Ναιβίοι, Νεμετώριοι,
Οδίνιοι, Οκκίοι, Ουολούσσιοι, Πεινάριοι, Ποπλιούλιοι, Ποππαίοι,
Πορκίοι, Σατρίοι, Σατουρνίνοι, Σίλιοι, Σπενδίοι, Στατίλιοι, Ταμπίοι.

 Οικογένειες του 2ου μ.Χ. αι.:

 Αβίδιοι, Αβίλλιοι, Αγέλαιοι, Αιφίδιοι, Αλλήϊοι, Ανναίοι, Ανήϊοι,

Απολήϊοι, Αυήνιοι, Αυήροι, Βαδίοι, Βαιβίοι, Βεργίλιοι, Βιήσιοι,
Βουλούσιοι, Βουσσήνιοι, Γαλέριοι, Δ ασούμιοι, Δεκκίοι, Εάριοι, Εγνάτιοι,
Ελβίδιοι, Ερέννιοι, Ετέρειοι, Ιστλήϊοι, Κισπίοι, Λαρκίοι, Μαικίλιοι,
Μάξιμοι, Μεττίοι, Μινδίοι, Μονήτιοι, Νούμμιοι, Νωνίοι, Ορδεώνιοι,
Ορφίτιοι, Ουατέρνιοι, Ουειτώριοι, Πετρώνιοι, Πεισωνιάνοι, Πραιτώριοι,
Σαβεινιανοί, Σαγκτίοι, Σαλλουστιάνοι, Σενπρώνιοι, Σεντίοι, Σερτίοι,
Σερτώριοι, Σοσσίοι, Τιγέλιοι, Τιτίοι, Φαβίοι, Φιρμάνιοι, Φουρίοι.

 Οικογένειες του 3ου μ.Χ. αι.:

 Αιράριοι, Γερυλλάνοι, Κοῒντιοι, Ονωρατιάνοι, Ουειτούριοι, Πουστούμιοι,

Προικίλιοι, Προτάκιοι, Σαιδίοι, Σεουριάνοι, Τινδίοι
 ΓΡΑΦΗΜΑ 4 : Ποσοστιαία (%) κατανομή αυτοκρατορικών
ονομάτων της Αθήνας, 2ος π.Χ. – 4ος μ.Χ. αιώνας (ιδία επεξεργασία )

40,00 37,46
35,00
30,00
25,00 21,82
19,79
20,00
15,00 13,16

10,00
4,77
5,00 1,86 0,88 0,27
0,00
KΛΑΥΔΙΟΙ ΦΛΑΒΙΟΙ ΑΙΛΙΟΙ ΙΟΥΛΙΟΙ ΑΥΡΗΛΙΟΙ ΟΥΛΠΙΟΙ ΚΟΚΗΙΟΙ ΣΕΠΤΙΜΙΟΙ
 ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΩΝ
ΓΕΝΩΝ(GENTILICIA) ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

GENTILICIUM ΑΘΗΝΑ ΑΧΑΪΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΗΛΕΙΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΑΙΛΙΟΙ 224 2 11 1 9 9 18 4

ΑΥΡΗΛΙΟΙ 54 6 36 40 8 35 151 60

ΙΟΥΛΙΟΙ 149 10 18 21 36 18 135 14

ΚΛΑΥΔΙΟΙ/ΚΛΩΔΙΟΙ 424 6 35 18 43 60 124 50

ΚΟΚΗΙΟΙ 10 1

ΟΥΛΠΙΟΙ 21 2 8

ΣΕΠΤΙΜΙΟΙ 3 3

ΦΛΑΒΙΟΙ 247 1 3 3 18 30 6 16

ΣΥΝΟΛΟ 1132 25 105 84 114 152 445 144

Πηγή : A.D.Rizakis και S.Zoumbaki (with collaboration of Kantirea), Μελετήματα 31, Roman Peloponnese I, Roman
personal names in their social context, Αθήνα, 2001 και Α.D.Rizakis και S. Zoumbaki, Cl.Lepenioti, Roman Peloponnese II,
Roman personal names in their context, ΚΕΡΑ, Ε.Ι.Ε, Αθήνα, 2004
ΠΙΝΑΚΑΣ 9 :ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΩΜΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ(GENTILICIA) ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

GENTILICIA ΑΘΗΝΑ ΑΧΑΪΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΗΛΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΣΥΝΟΛΟ
ΑΒΙΔΙΟI 9 3 12 24
ΑΙΜΙΛΙΟΙ 12 8 1 2 1 3 27
ΑΝΤΩΝΙΟΙ 12 4 4 5 30 46 8 12 121
ΑΥΛΑΙΟΙ 5 3 1 9
ΑΥΦΙΔΙΟΙ 23 4 5 32
ΒΑΛΕΡΙΟΙ 38 13 6 2 59
ΒΕΤΟΥΛΕΝΙΟΙ 1 9 10
ΒΙΜΠΙΟΙ 3 3 5 5 16
ΒΙΜΠΟΥΛΙΟΙ 29 3 4 16 52
ΒΟΛΟΣΣΙΝΟI 1 3 1 12 17
ΓΕΛΛΙΟΙ 14 2 6 2 24
ΓΡΑΝΙΟΙ 3 4 4 2 13
ΔΟΜΙΤΙΟΙ 24 4 6 2 36
ΕΓΝΑΤΙΟΙ 2 4 3 1 10
ΙΟΥΝΙΟΙ 45 2 1 2 3 6 6 65
ΚΑΙΚΙΛΙΟΙ 12 2 2 4 1 4 25
ΚΑΝΙΝΙΟΙ 4 7 6 17
ΚΑΣΙΟΙ 17 3 1 5 2 3 31
ΚΟΕΛΙΟΙ 1 4 5
ΚΟΙΝΤΙΟΙ 2 3 1 2 8
ΚΟΡΝΗΛΙΟΙ 24 1 3 10 3 33 2 2 78
ΛΙΚΙΝΙΟΙ 41 1 3 3 9 4 61
ΜΑΝΛΙΟΙ 3 3 6
ΜΕΜΜΙΟΙ 48 3 4 5 3 51 1 115
ΜΙΝΟΥΚΙΟΙ 3 1 4
ΝΟΥΒΟΙ/ΝΟΒΙΟΙ 2 3 5
ΝΟΥΜΙΣΙΟΙ 23 7 3 33
ΟΚΤΑΒΙΟΙ 16 2 1 3 2 3 27
ΟΠΠΙΟΙ 2 1 3 6
ΟΦΙΛΛΙΟΙ 10 4 2 16
ΠΑΚΩΝΙΟΙ 5 1 2 2 1 3 14
ΠΑΥΛΟΙ 8 8
ΠΟΜΠΗΙΟΙ 20 6 7 2 3 25 3 66
ΠΟΜΠΩΝΙΟΙ 13 8 4 1 14 2 42
ΠΟΠΛΙΚΙΟΙ 1 11 12
ΣΕΝΤΙΟΙ 4 3 7
ΣΤΑΤΕΙΛΙΟΙ 6 14 1 21
ΤΑΔΙΟΙ 3 4 1 1 9
ΦΑΒΙΟΙ 4 4 3 1 2 14
ΦΟΥΛΒΙΟΙ 4 8 7 2 21
Πηγή : A.D.Rizakis και S.Zoumbaki (with collaboration of .Kantirea), Roman Peloponnese I,Roman personal names in their social context, Αθήνα,
Μελετήματα 31, 2001 και Α.D.Rizakis και S. Zoumbaki, Cl.Lepenioti, Roman Peloponnese II, Roman personal names in their context,
Μελετήματα 36, ΚΕΡΑ, Ε.Ι.Ε, Αθήνα, 2004
 ΠΙΝΑΚΑΣ 10 : Praenomina σαν προσωπικά ονόματα της Πελοποννήσου
Όνομα Αρκαδία Αργολίδα Ηλεία Λακωνία Μεσσηνία Σύνολο
Aύλος 4 1 1 6

Γάϊος 2 3 3 13 21

Δέκιμος 3 2 5

Κόϊντος 1 3 3 1 8

Λεύκιος 5 6 11

Λουκία 4 4

Λούκιος 1 5 3 8 5 22

Λουκάς 2 2

Μάρκος 2 4 10 9 17 42

Νεμέριος 3 3

Πόπλιος 1 5 1 6 13

Ποπλάς 1 1

Σέξτος 1 1

Τίτος 2 2 1 5

10 34 20 26 54 144
Σύνολο
ΠΗΓΗ: A.D.Rizakis & S.Zoumbaki, Roman Pelioponnese I & II, Roman personal names in their social context, Μελετήματα
31& 36, 2001 & 2004
 Πίνακας 11: Ονόματα σε -ιανός(-ianus) στην Πελοπόννησο

Αιλιανός Ιουλιανός Μεστιανός

Ατιλιανός Καικιλιανός Οππιανός

Αττιανός Καιλιανός Ουλπιανός

Αυγουστιανός Κασσιανός Προκουλλιανός

Αυρηλιανός Κελεστινιανός Σεϊανός

Βαιβιανή Κλαυδιανός Σκριβονιανός

Βαλεριανός Κρισπιανός Σπεντιανός

Βερενικιανός Κυϊντιλλιανός Τερεντιανός

Βολλουσιανός/ή Λικιννιανός Φαουστινιανός

Γρανιανός Μαρκιανός/ή Φλαβιανός

Ερεννιανός Μεμμιανός

Πηγή: A. D.Rizakis και S. Zoumbaki, Roman Peloponnese I και II, Roman personal names in their social context,
Μελετήματα 31 και 36, 2001 και2004
 Πίνακας 12: Nomina Simplicia ή Gentilicia ως προσωπικά ονόματα της
Πελοποννήσου
Aebutius Gellia Nanius

Aemilius Gemonia Novellius

Antestia Granius Novius
Antonius Heius Oppia
Atilius Hermenius Paccius
Cassius(5) Hostilius Paconius
Claudius Iulius/a(9) Petronius
Clodius/a Iullius Rotilius
Cludius Iunius Rubrius
Cornelius Laelius Sempronius
Cosrinius Licinia Sisinius
Diminius Mallius Tertius/a
Dometius Maronius Tullinus
Florentia Menius Vedius
Gaegilius Mescinius

Geganius Mundia

Πηγή: A. D. Rizakis και S. Zoumbaki, Roman Peloponnese I και II, Roman personal names in their social context,
Μελετήματα 31 και 36, 2001 και 2004 *οι αριθμοί σε παρένθεση αφορούν τη συχνότητα εμφάνισης
 ΠΙΝΑΚΑΣ 12 : Nomina Simplicia ή Gentilicia ως προσωπικά ονόματα της Πελοποννήσου

Aebutius Gellia Nanius

Aemilius Gemonia Novellius

Antestia Granius Novius
Antonius Heius Oppia
Atilius Hermenius Paccius
Cassius(5) Hostilius Paconius
Claudius Iulius/a(9) Petronius
Clodius/a Iullius Rotilius
Cludius Iunius Rubrius
Cornelius Laelius Sempronius
Cosrinius Licinia Sisinius
Diminius Mallius Tertius/a
Dometius Maronius Tullinus
Florentia Menius Vedius
Gaegilius Mescinius
Geganius Mundia

Πηγή : A.D. Rizakis & S. Zoumbaki, Roman Peloponnese I &II, Roman personal names in their social context, Mελετήματα 31&
36, 2001&2004 * οι αριθμοί σε παρένθεση αφορούν τη συχνότητα εμφάνισης
 ΠΙΝΑΚΑΣ 13 : Τα υπόλοιπα λατινικά ονόματα της Πελοποννήσου
Aeneas Candidus Faustinus Italus Marcellus Pius Sabinus
Agrippa Capito Faustus/a(6) Iucundus Marcio Polla(9) Saturnilus
Amandus Carus Felix Iulitta Martialis Pollio(5) Saturninus
Anta Celer Festus Iustus/a Marullina Primerus Secundus/a(16)
Antiquus  π Cethegus Fidus Laetus Maximus(7) Primio Sedatus

Aper Cognitus Firmus Lamia Messalinus Primus/a(21) Serenus

Apio Cossaeus(?) Florus Latinus Modestina Priscus/a Severus(9)

Aquila Crassus(?) Fortunatus/a Lepuscula Montanus Proculus/a Tertullus

Aquilinus/a Crescens Frontinus/a Longinus/a(7) Nardus Pulcher/Pulchra Tribunus

Argennus Crispinus Galaesus Longus Natalus Quadratus Urbanus

Attina Crispus Gemellus Lotus Nero Quaesitus Vegetus
Aucrus Delmatius Geminus Macer Niger Regulus Venustinus
Bassus(7) Dexter Herculanus Magio Optatus Romanus Venustus
Brutus Domesticus Ianuarius Maior Papulus Rufinus Verecundus
Buccio Fabullus Ingenu(u)s Marcellinus Paulus Rufio Victorinus
Pisanus Rufus(28) Vitalis

Πηγή : A.D. Rizakis &S. Zoumbaki, Roman Peloponnese I &II, Roman personal names in their social context, Mελετήματα 31&
36, 2001&2004 * οι αριθμοί σε παρένθεση αφορούν τη συχνότητα εμφάνισης
 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
 Η πόλη της Αθήνας υπήρξε σημαντικό κέντρο με μεγάλη υστεροφημία ανάμεσα
στις πόλεις της Ελλάδας και ιδιαίτερα στα αυτοκρατορικά και μεταχριστιανικά
χρόνια.
 Οι επιγραφές της Αθήνας και των πόλεων της Πελοποννήσου μνημονεύουν
επιφανή μέλη των τοπικών ελίτ που ανέπτυξαν στενούς δεσμούς με τους
ισχυρούς ρωμαίους, αφού οι πλούσιοι και φιλόδοξοι Έλληνες αποκτώντας την
Ρωμαϊκή πολιτεία υλοποιούσαν την πραγματοποίηση του ονείρου τους να
ακολουθήσουν ρωμαϊκή καριέρα και μέσω αυτής έψαχναν τρόπους να
αναρριχηθούν στην ιεραρχία, κατέληγαν να καλύπτουν την Ελληνική καταγωγή
τους κάτω από μια ρωμαϊκή εμφάνιση που μπορούσε να δημιουργηθεί με το να
φέρουν ένα λατινικό όνομα.
 Η επιλογή λίγων οικείων λατινικών ονομάτων από τους κατοίκους της Αθήνας
και της Πελοποννήσου προδίδει την άγνοιά τους για τον πλούσιο λατινικό
ονομαστικό θησαυρό. Επίσης αποκαλύπτει την περιορισμένη τους γνώση της
λατινικής γλώσσας ως όχημα ενός ολόκληρου πολιτισμού. Η εξάπλωση αυτών
των ονομάτων στην Αθήνα και στην Πελοπόννησο συνεπώς πρέπει μάλλον να
θεωρηθεί περισσότερο ως ζήτημα μόδας παρά ρωμαιοποίησης, περισσότερο ως
γούστο παρά ως εκπολιτισμός και πραγματική ανταλλαγή με ένα ξένο
πολιτισμό.
 Ένα μεγάλο μέρος ρωμαϊκού πολιτισμού σίγουρα μεταδιδόταν σε μία ελληνική
οικογένεια μέσω επιγαμίας με ιταλίδες γυναίκες από τις κοινότητες των
αποίκων, των βετεράνων και των δυτικών μεταναστών. Η αλληλεπίδραση με τον
πιο εκρωμαϊσμένο κόσμο των αποικιών ή των κοινοτήτων των Ιταλών αποίκων
ίσως καθιστούσε μια δύναμη για την ρωμαιοποίηση του ελληνικού ντόπιου
πληθυσμού.
 Το ονομαστικό υλικό της Αθήνας και της Πελοποννήσου- που είναι αρκετά
πλούσιο εξαιτίας της ιστορίας της, της ιδιαίτερης μεταχείρησής της από τους
ρωμαίους και της παράδοσης της- αποκαλύπτει παρόλ’ αυτά πόσο
περιορισμένη ήταν από αυτήν την άποψη η ρωμαιοποίηση του μεγαλύτερου
ποσοστού του πληθυσμού.
 Η μελέτη της ονοματοθεσίας σε σχέση με την προσωπογραφία της Αθήνας και
της Πελοποννήσου μας κατευθύνει στο συμπέρασμα ότι τα λατινικά
cognomina βρίσκονται κυρίως ανάμεσα στους ισχυρούς Έλληνες που είχαν
στενές επαφές με το ρωμαϊκό περιβάλλον και που εντρυφούσαν σε φιλίες,
εμπόριο ή άλλες οικονομικές δραστηριότητες ή ακόμη και επιγαμίες με μέλη
αυτού του περιβάλλοντος.
 Από δημογραφικής άποψης στο σύνολό τους οι επιγραφές εμφανίζουν
αστικούς πληθυσμούς και κατά συνέπεια οι αγροτικοί πληθυσμοί δεν
αντιπροσωπεύονται σ’ αυτές.
 Αφορούν κυρίως τα εύπορα μεσαία στρώματα, δηλαδή απουσιάζουν οι φτωχοί
της εκάστοτε πόλης που δεν είχαν την πολυτέλεια ή το χρηματικό ποσόν για
να στήσουν ή να αφιερώσουν οι συγγενείς τους επιτύμβια πλάκα.
 Τα δημογραφικά λοιπόν συμπεράσματα οφείλουν να περιοριστούν σε ένα
κυρίως αστικό, σχετικά εύπορο κοινωνικό στρώμα που μπορεί να εκπληρώσει
κάθε μεταθανάτια επιθυμία .
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ