Вы находитесь на странице: 1из 73

Arbovrus e arboviroses

Arbovrus (de arthropod borne virus) so vrus que podem ser


transmitidos ao homem por vetores artrpodos.
Os arbovrus pertencem a trs famlias:
1- Togaviridae: Chikungunya, Encefalites equinas (Leste, Oeste,
Venezuelana)
2- Bunyaviridae: Febre da Sandfly (mosquito plvora), Febre do
Vale Rift, Febre hemorrgica da Crimia-Congo
3- Flaviviridae: Febre amarela, Dengue, Zika

Vrus Chikungunya

Ciclos de Transmisso

Homem - artrpodo - homem

e.g. Dengue, Chikungunya, Zika, Febre amarela urbana.

Reservatrio pode ser ou o homem ou o vetor artrpodo.

Pode haver transmisso transovariana.

Animal - artrpodo - homem

e.g. Encefalites equinas Leste e Oeste, Febre amarela silvtica.

O reservatrio um animal.

O vrus mantido na natureza em um ciclo de transmisso Emvolvendo o


vetor artpodo e um animal. O homem se infecta incidentalmente.

Ambos ciclos podem ocorrer com alguns arbovrus, como a


amarela.

Febre

Homem-ArtrpodoHomem

Animal-artrpodo-Homem

Vetores artrpodos
Mosquitos
Chikungunya, Encefalite japonesa, Oeste do Nilo, Dengue, Febre
amarela, Encefalites St. Louis, Equinas Leste, Oeste, Venezuelana.

Carrapatos
Febre da Crimia-Congo.

Sandflies (mosquito plvora)


Febre da sandlfly siciliana, Febre do Vale Rift.

Exemplos de vetores
artrpodos

Aedes Aegyti

Culex Mosquito

Alguns Carrapatos

Phlebotomneo (Sandfly,
mosquito plvora)

Reservatrios Animais
Em muitos casos, o reservatrio verdadeiro no
conhecido. os seguintes animais podem ser reservatrios:
Aves
Sunos
Macacos
Roedores

Encefalites Japonesa, St Louis, Oeste do Nilo,


Equinas Leste, Oeste
Encefalite Japonesa
Febre amarela, Zika
Encef. Venezuelana, Russian Spring-Summer

Doenas associadas

Febre e eritema - usualmente inespecfico, lembrando


influenza, rubola, ou infeces por enterovrus.

Encefalites

Febre hemorrgicas

Diagnstico

Sorologia - comumente usada para o diagnstico de


arboviroses.

Cultivo - em camundongos ou vrias linhagens de clulas


podem ser usadas, incluindo clulas de mosquitos.
Raramente usado, pois podem ser perigosos (patgenos de
cat. 3 ou 4).

Testes de deteco direta: deteco de antgenos e cidos


nuclicos possveis.

Preveno

Vigilncia - da enfermidade e de vetores

Controle de vetores- pesticidas, eliminao de locais de


procriao.

Proteo pessoal repelentes

Vacinao - disponvel para algumas como Febre amarela,


encefalites Japonesa e Russa (carrapato)

triagem de casas, redes de dormir,

Vrus da Dengue
Famlia Flaviviridae, Gnero Flavivirus

Causa Dengue clssico (DC) e febre


hemorrgica do Dengue (FHD)
um arbovrus (transmitidos por mosquitos)
Possui 4 sorotipos distintos (DENV-1, 2, 3, 4)

Flavivrus - Organizao do vrion


Nucleocapsdeo

Bicamada
Lipdica

prM

30-50nm
RNA fita simples (+)

3 prots estruturais

7 prots no- estruturais

Vrus da Dengue

Cada sorotipo confere imunidade sorotipo especfica permanente

e contra

outros sorotipos, por curto perodo

Todos os sorotipos podem causar doena grave e fatal

Variao gentica dentro dos sorotipos (Gentipos)

Alguns gentipos parecem ser mais virulentos e com maior potencial epidmico

Novas infeces

com outro

sorotipo, entre 3 -15 mses aps a primeira

infeco podem levar a dengue hemorrgico por desencadeamento de processo


de hipersensibilidade.

Replicao dos Vrus Dengue


(moncitos, macrfagos, linfcitos B, clulas endoteliais e dendrticas

ENDOCITOSE

ssRNA(+)
genmico

Nucleocapsdeo
liberado no
citoplasma
ADSORO

Helicase + RNA
polimerase RNAdependente &
Cofatores

DESNUDAMENTO
Protenas
No-estruturais

Diminuio do pH

ssRNA(+)
poliprotena

Fuso da membrana
do vrus
Prot. E sofre
mudana
conformacional

TRADUO
Mediada pelo CAP

Proteases virais
e celulares

Vrus Clula
hospedeira
via
receptor
celular

Prognies de
ssRNA (+)

Sntese de molde
de ssRNA (-)

Protenas
Estruturais

MONTAGEM

MORFOGNESE
VIRAL

CITOPLASMA

Ocorre no
RER

CITOPLASMA

do
nucleocapsdeo

LIBERAO
Via secretora
do Complexo
de Golgi

Vetores Hospedeiros

Mosquitos do gnero Aedes.

Nas Amricas: Aedes aegypti .


Na sia: Aedes albopictus.

Aedes aegypti

Aedes albopictus

Aedes aegypti

O vrus Dengue transmitido por fmeas do mosquito


infectado

Principalmente se alimenta durante o dia

Possui hbitos domsticos

Coloca os ovos e gera larvas preferencialmente em


recipientes artificiais.

Manifestaes Clnicas

Manifestaes do Dengue
Infeco por Dengue
Assintomtica

Febre Indiferenciada

Sintomtica
Dengue Clssica
(DC)

sem manifestaes
hemorrgicas
com manifestaes hemorrgicas

Febre do Dengue Hemorrgico


(FDH)

Sem
Choque

(OMS,1997)

Com choque (SCD)

Manifestaes Clnicas do Dengue Clssico (DC)

Febre
Prostrao
Cefalia
Dor retro-orbital
Artralgia e mialgia
Nuseas/vmito
Anorexia
Rash
Manifestaes hemorrgicas

Rash

Dengue clssica - manifestaes

99% das pessoas apresentam febre durante cerca de sete dias com
incio abrupto.
60% tm dor de cabea frontal severa, dores nas articulaes e
msculos.
50% tm dor atrs dos olhos (retro-orbital);
50% tm prostao, indisposio, perda de apetite, nusea e vmitos.
25% tm manchas vermelhas no trax e braos.
IMPORTANTE: A Dengue se diferencia de resfriados e gripes por no
apresentar sintomas respiratrios.

Manifestaes Hemorrgicas do Dengue Clssico (DC)

Hemorragias na pele (ex: petquias)

Gengivorragia

Sangramento nasal

Sangramento gastrointestinal

Hematria

Fluxo menstrual aumentado

Petquias

Febre Hemorrgica do Dengue


(FHD)
O paciente dever apresentar os seguintes critrios:

Febre ou histria recente de febre de at 7 dias

Trombocitopenia: plaquetas 100,000/mm3

Manifestaes hemorrgicas

Evidncias de permeabilidade vascular

Confirmao laboratorial durante perodos epidmicos ou

Efuso pleural

PEI = A/B
x 100

interepidmicos

B
A

(OMS,1997)

Sndrome do Choque
da Dengue (SCD)

Choque: ocorre entre o 3 e 7 dia de doena, precedido por um ou


mais sinais de alerta.

Decorrente do aumento da permeabilidade vascular seguido de


hemoconcentrao e falncia circulatria.

de curta durao e pode levar ao bito em 12 a 24 horas ou


recuperao rpida aps terapia anti-choque apropriada.

Resposta Imune nas


Infeces por Dengue
Infeco Primria

Infeco Secundria

(incio dos sintomas)

(incio dos sintomas)

veis de anticorpos e antgeno

IgG
Vrus

Vrus

IgM
NS1

NS1

Tempo

IgM

Diagnstico Laboratorial
Dengue

Coleta e Processamento de Amostras para o


Diagnstico Laboratorial do Dengue

Tipo de Espcime

Soro de fase aguda

Soro de fase
convalescente

Momento da Coleta
De 0-5 dias aps o incio
dos sintomas

Entre os dias 6-21 aps o incio


dos sintomas

Tipo de
Anlise
Isolamento viral, mtodos sorolgicos,
moleculares e captura de NS1

Mtodos sorolgicos

Diagnstico Laboratorial - Dengue

Isolamento Viral

Inoculao intratorxica de mosquitos Toxorhynchites

Deteco de cido nuclico viral

Cultura de clulas de mosquito A. albopictus clone C6/36

RT-PCR, PCR em tempo real

Sorologia

Mac-ELISA

IgG-ELISA

Captura de antgeno NS1

Kits comerciais

Histopatologia e Imunohistoqumica

Isolamento Viral
Cultura de clulas de mosquito A.
albopictus clone C6/36

(Igarashi, 1978)

Inoculao intratorxica de mosquitos


Toxorhynchites

Imunofluorescncia Indireta Anticorpos


Monoclonais tipo-especficos (Gubler et

al., 1984)

Sorologia
Captura de anticorpos IgM (MAC-ELISA)

1 Captura IgM

Substrato

2. Bloqueio
3. Soro

Anticorpo
Secundrio

4. Antgeno

Antgeno
de dengue

5. Anticorpo
Secundrio
6. Substrato

Soro Paciente
IgM

Anti-IgM
Placa

Sorologia
Deteco de anticorpos IgG (IgG-ELISA)

Substrato

Anticorpo
Secundrio
Anti-IgG
Soro
paciente IgG
Antgeno Dengue

Fluido
hiperimune

Placa

RT- PCR para a tipagem dos vrus Dengue


(Lanciotti et al, 1992)

Segunda etapa de amplificao Nested PCR

Transcrio reversa e primeira etapa de


amplificao
CAPSIDEO

DENV
RNA

D1

5
3
D1

cDNA

prM

D2

1 hora/ 42C

3
5

511 pb
produto

TS2

Amplicon DENV-1 (482 bp)


Amplicon DENV-4 (392 bp)

30sec/ 94C
1 min / 55C
2 min / 72C

5
3
produto
511 pb

Amplicon DENV-3 (290 bp)


35 ciclos
Amplicon DENV-2 (119 bp)

3
5

TS3

TS4

TS1

Epidemiologia Dengue
Segundo a OMS:

~50 milhes de pessoas contraem a doena


500 mil so hospitalizadas (90% crianas)
24 mil bitos

Cerca de 2,5 3 bilhes de pessoas vivem em


risco de contrair a doena nos pases onde o
dengue endmico.

Mudana na distribuio dos sorotipos de dengue nos


ltimos 30 anos

Distribuio global dos


sorotipos de vrus dengue,
1970

Mackenzie et al., 2004

Distribuio global dos


sorotipos de vrus dengue,

Casos de Dengue Clssico nas Amricas,


19802009*

1998
741,865
BRASIL
(535,388)
~73%

2002
1.015.420
BRASIL
(780,644)
~80%

2008
865.697
BRASIL
(734.384)
~85%
2007
630,000
BRASIL
(560,000)
~90%
2009*
480.909
BRASIL
(332.083)
~69%

http://www.paho.org/English/AD/DPC/CD/dengue.htm

* At a 25 Semana Epidemiolgica

Vacina contra a dengue?


Dificuldades para o desenvolvimento de uma vacina

Vacinas: somente em 2016/2017

Falta de um modelo animal adequado que reproduza as formas clnicas da infeco


Presena de 4 sorotipos
Questionamentos quanto eficcia e custo das vacinas oferecidas

Maior Desafio:
Desenvolver vacina qudrupla combinada em uma nica (tetravalente)
Induza proteo permanente contra os 4 sorotipos
No pode induzir SDH se o vacinado for exposto!
No deve causar reaes de hipersensibilidade.

Febre amarela (1)

Regies: oeste da frica e Amrica do Sul

Duas formas: urbana e silvtica.

Forma silvtica: mosquitos Haemagogus spp.

Forma urbana: mosquito Aedes aegypti.

Sinais clnicos: calafrios, febre e dor de cabea, mialgia generalizada e


sinais gastrointestinais.

Alguns: infeces assintomticas ou doena febril indiferenciada.

Vrus Da Febre Amarela


Famlia Flaviviridae, Gnero Flavivirus

um arbovirus prottipo da famlia


Transmitidos por mosquitos
Possui um s sorotipo

Organizao da Partcula e
Genoma Virais
Nucleocapsdeo
M

Bicamada
Lipdica

prM

30-50nm
RNA fita simples (+)

3 prots estruturais

7 prots no- estruturais

Replicao Vrus da Febre Amarela


(moncitos, macrfagos, linfcitos B, clulas endoteliais e dendrticas

ENDOCITOSE

ssRNA(+)
genmico

Nucleocapsdeo
liberado no
citoplasma
ADSORO

Helicase + RNA
polimerase RNAdependente &
Cofatores

DESNUDAMENTO
Protenas
No-estruturais

Diminuio do pH

ssRNA(+)
poliprotena

Fuso da membrana
do vrus
Prot. E sofre
mudana
conformacional

TRADUO
Mediada pelo CAP

Proteases virais
e celulares

Vrus Clula
hospedeira
via
receptor
celular

Prognies de
ssRNA (+)

Sntese de molde
de ssRNA (-)

Protenas
Estruturais

MONTAGEM

MORFOGNESE
VIRAL

CITOPLASMA

Ocorre no
RER

CITOPLASMA

do
nucleocapsdeo

LIBERAO
Via secretora
do Complexo
de Golgi

Patogenia Febre amarela

Vrus replica em linfonodos e infecta clulas dendrticas=>


Vai ao fgado e infecta hepatcitos (provavelmente via
clulas de Kupfer, indiretamente), o que leva a uma
degradao eosinoflica destas e liberao de citocinas.
Massas necrticas (corpsculos de Councilman) surgem no
citoplasma dos hepatcitos.
Em caso de progresso fatal, ocorre choque cardiovascular
e falha mltipla de rgos, com nvel muito elevado de
citocinas (citokine storm)
Fonte: Wikipedia

Febre amarela (2)

Sinais:
PI 3 a 4 dias
Severamente infectados=> bradicardia
ictercia
hemorragias.
50% dos pacientes => doena fatal: hemorragias
oliguria
hipotenso.

Febre amarela sinais

Febre Amarela - reas de risco

Febre Amarela - reas de risco

Diagnstico:
Em reas endmicas, cada caso deve ser considerado suspeito
pois pode contribuir para o alastramento da doena (6-10 dias
depois de deixar a rea infectada com sinais de febre, dor,
nusea e vmitos).
Vrus somente pode ser detectado at 6-10 dias do incio.
Confirmao por RT-PCR em busca do genoma viral.
Isolamento viral fcil: a partir de plasma em clulas BHK,
Vero, LLCMK2 e outras
Sorolgico: ELISA para IgM especfica.
aumento no ttulo de IgG especfica 4 vezes

A origem do vrus vacinal amostra 17D


para
febre amarela
Vacinao: vacina produzida em embrio de galinha, com a
amostra Asibi 17D. Indicao: pessoas em reas
endmicas ou viajantes.
1935: a amostra Asibi ( do nome do paciente do qual o
vrus foi isolado) foi adaptada em tecidos de embrio de
camundongo. Aps 17 passagens, o vrus, denominado
17D, foi cultivado por 58 passagens em tecidos de embrio
de galinha e at a passagem 114, em tecidos de embrio
denervados.
Ento, Theiler e Smith injetaram o vrus via IC em
macacos mostrando uma acentuada reduo no vsceroe neurotropismo.
O vrus foi cultivado ainda at as passagens 227 e 229
estes forma usados para imunizar 8 voluntrios humanos.
Os resultados foram satisfatrios no houve reaes
adversas e todos soroconverteram em 2 semanas.

Paciente Asibi, Dakar, 1935

Paul Hermann Mller (1899-1965


1939

P Mller

DDT (dichloro-dipheynl-tricholoethane)
discovery of the insecticidal qualities and use of DDT for the
control of vector-borne diseases (yellow fever, dengue,

vrus Chikungunya

Infeco pelo vrus Chikungunya

vrus Chikungunya epidemiologia

Os primeiros casos no Brasil => 2010 apresentaram os sintomas depois de


uma viagem Indonsia. A terceira paciente, uma paulista de 25 anos,
esteve na ndia.
Em junho de 2014 => seis casos no Brasil de soldados que retornaram de
uma misso no Haiti.
Em 15 de outubro de 2014, foram confirmados 337 casos no pas, sendo
274 apenas na cidade de Feira de Santana, na Bahia.
Em 2015 ocorreu um surto na Amrica do sul nos primeiros quatro meses
deste ano com estimativa de 10 mil casos e 113 mortes.
Estima-se que 2.500 desses casos foram no Brasil, a maioria dos casos na
Bahia, Minas Gerais e So Paulo.

Chikungunya

Infeco pelo vrus Chikungunya

Chikungunya aguda sinais


Febre
Poliartralgias (pode haver inchao)
Dor de cabea
Dores musculares
Dor nas costas
Nusea
Vmito
Eritema
Poliartrite
Conjuntivite
Calafrios

Em crianas=> tende a ser mais grave.

Chikungunya crnica
sinais

Poliartralgia => pode durar semanas a anos.


Dores articulares at 2 anos
95% dos adultos so assintomticos
Porm, a maioria se torna desabilitado por meses ou semanas =>
destreza reduzida, perda de mobilidade, reaes atrasadas.
Dor articular recorrente ocorre em 3040% dos infectados.
Complicaes raras: miocardite, meningoencefalite, hemorragias
leves, uveite, retinite.
Morte rara.
However, increases in crude death rates have been reported during
the 20042008 epidemics. More than half of patients who suffer from
severe chikungunya fever are over 65 years old, and more than 33% of
them die. Most of these adults have underlying medical conditions and
appear to be more likely to suffer complications.

Chikungunya - sinais

Chikungunya sinais

Dengue x Chikungunya

Chikungunya
evoluo da infeco no hospedeiro

Chikungunya diagnstico

- Isolamento viral
- RT-PCR
- Sorologia (IgM e IgG)
- Coletar sangue na primeira semana
- IgM + ou aumento de ttulos IgG 4 x
entre amostras coletadas nas fases
aguda e convalescente

Site recomendado:
http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=9722:chikungunya-photo-story&Itemid=41027&lang=en

Vrus Zika - mais um Flavivrus !

O primeiro caso bem documentado do vrus Zika foi em


1964, comeando com uma leve dor de cabea que
progrediu para um exantema mculo-papular, febre e dor
nas costas.
Com dois dias, a erupo comeou a desaparecer, e com 3 dias,
a febre desapareceu permanecendo apenas a erupo.
Sinais
-dor de cabea leve
-exantema maculopapular,
-febre,
-mal estar,
-conjuntivite,
-artralgia.

Zikavrus distribuio at 2007

Zikavrus distribuio at 2015

Vrus Zika
Transmisso
transmitida por mosquitos e foi isolado de um nmero de
espcies do gnero Aedes - Aedes aegypti, Aedes
africanus, Aedes apicoargenteus, Aedes furcifer, Aedes
luteocephalus e Aedes vitattus.
Patogenia
perodo de incubao extrnseca (em mosquitos) ~10 dias.
Os hospedeiros vertebrados=> macacos e humanos.
Acredita-se que infecte clulas dendrticas prximas ao lugar de
inoculao => ndulos linfticos => na corrente sangunea.
Tratamento/preveno
No h vacina.
Tratamento sintomtico:
anti-inflamatrios no-esterides
analgsicos no-saliclicos.
Diagnstico diferencial de Zoster: ateno!

Infeco por vrus Zika

Вам также может понравиться