SERTLETRME

Karbon Miktarnn Sertlie Etkisi

Hzl Soutma ile Sertletirme

(a) Istma, (b) Ostenitleme, (c) Su Verme ve (d) Temperleme

Hzl / Yava Soutmann eliklerin Yapsna Etkisi

OSTENTLEME (OSTENT SAHASINA ISITMA)
Ferrit () + Sementit (Fe3C) Ostenit ()
HMK

YMK

YAVA SOUMA
Ostenit () Ferrit () + Sementit (Fe3C)
YMK

HMK

HIZLI SOUMA (SU VERME)

Ostenit () Martensit ()
YMK

HMT

Martensitik Dnm

Martensitik Dnm

Martensitik Dnm

Martensitin zellikleri
Fe-C martensiti Cca ar doymu bir fazdr.
Martensitik dnm ile yapda mikroskobik

seviyede i gerilmeler, ikizler ve dislokasyonlar

oluur. %0,2 Clu bir elik, martensitik yapda
1x1012 cm/cm3 younluunda dislokasyon ierir. Bu
haliyle martensit souk deforme edilmi yapya
benzer.
Martensitik yapda bir s karsnda (Temperleme)
keltiler oluur. keltiler tercihen levha ve
ineler arasndaki snrlarda yer alr.

Martensitin zellikleri
Isl ilem artlarna bal olarak, yapda martensitin

yan sra kalnt ostenit de bulunabilir. Bu kalnt

ostenit kararl olmayp, herhangi bir s karsnda
(Temperleme) daha kararl rnlere dnr.
zellikle takm eliklerinde yap iinde bulunan
karbrler, ostenit iinde zndrlemez ise
martensitik yap iinde yer alabilir.

Martensitin zellikleri

Fe-C Martensitinin Tipleri

Martensitik Dnmn Grld Baz Sistemler

Alam

Yapsal Deiim

Co, Fe-Mn, Fe-Cr-Ni

YMK HSP

Fe-Ni

YMK HMK

Fe-C, Fe-Ni-C, Fe-Cr-C, Fe-Mn-C

YMK HMT

In-Tl- Mn-Cu

YMK YMT

Li, Zr, Ti, Ti-Mo, Ti-Mn

HMK HSP

Cu-Zn, Cu-Sn

HMK YMT

Cu-Al

HMK dist.HSP

Au-Cd

HMK Ortorom.

TEMPERLEME
(MENEVLEME)

 Ostenit sahasndan su verilerek martensitik yap kazandrlm

olan elikleri yumuatmak ve tokluunu arttrmak amacyla

tektoid scakln altnda belli bir sre tutma ilemidir.

Martensit Temperlenmi Martensit + Sementit

Temperleme Scaklnn Mekanik zelliklere Etkisi

Temperleme Srasnda Martensitik Yapdaki Deiimler

Temperleme Srasnda Martensitik Yapdaki Deiimler

1. Safha (38-250C):
Yksek Clu eliklerde SPH yapdaki karbrn

(Fe2,5C) kelmesi ile martensitin sertlii bir miktar

artar.
Martensit tetragonelliini ksmen kaybeder.
C<%0,25 elikte karbr oluma ans yoktur.
elie Si ilavesi karbrn 200Cnin zerinde
kararl olmasn salar.

Temperleme Srasnda Martensitik Yapdaki Deiimler

2. Safha (230-370C):
200Cnin stnde karbr znr ve ok ince sementit (Fe 3C) kelir.
Martensit tetragonel yapsn tamamen kaybederek bir nevi ferrit oluur.
Temperleme scaklnn ykselmesi ile sementitler byr ve kreselleir.
Sertlik der.
Yksek karbonlu eliklerin mikroyapsnda martensitle birlikte bulunan
kalnt ostenit ksmen beynite dnerek malzemenin sertliinde arta neden
olur.
Bu scaklk aralndaki temperleme ile sade karbonlu dk alaml
eliklerin tokluunda dme olur (Temper Gevreklii). Bu nedenle bu
scaklkta temperleme ilemlerinden kanlr. Ancak temperlemeye kar
direnci arttran alam elentlerinin ilavesi ile temper gevreklii azaltlabilir.

Temperleme Srasnda Martensitik Yapdaki Deiimler

3. Safha (370-540C):
Sementit bymeye ve krelemeye devam eder.
Malzemenin sertlii derken, tokluu artar.
Tokluk ve mukavemetin optimum kombinasyonu bu

aralkta elde edilir.

Yksek tokluk gerektiren ortamlarda kullanlan sade
karbonlu ve dk alaml yap elikleri bu aralkta
temperlenir.

Temperleme Srasnda Martensitik Yapdaki Deiimler

4. Safha (540-675C):
Bu blgede 1 saat temperleme ile aadaki dnm olur:
Martensit Yeniden kristallemi ferrit + Kresel Sementit
Yeniden kristalleme ile snrlarnda ve iinde kresel

sementit ieren e eksenli ferrit taneleri oluur ve daha sonra

bu ferrit taneleri byr.
Bu safhada dislokasyonlar yeniden dzenlenir ve
dislokasyon younluu azalr.
Dk karbonlu eliklerde yeniden kristalleme kolay
olurken, yksek karbonlu eliklerde sementit partikllerinin
younluu fazla olduundan, sementitler tane snrlarnda
dislokasyon hareketini ve ferrit tane snrlarn kilitleyerek
yeniden kristallemeyi zorlatrr.

Alaml eliklerin Temperlenmesi

Yer alan atomlarnn (Cr, Mo, Ni, ...) yaynm,

arayer atomlarnn yaynmndan ok daha yavatr.

eliin bileiminde alam elementlerinin bulunmas
durumunda Cun yaynm yavalar ve dolaysyla,
temperleme srasnda karbr kelmesi ve bymesi
daha yava olur.
Alam elementleri, Cun martensit latisinden k
hzn azaltarak martensit tetragonelliinin 450500Cye kadar kararl olmasn salar.

kincil Sertleme
zellikle yksek alaml

eliklerde 450Cden yksek

scaklklarda yaplan
temperleme ile martensitin
sertlii dmesine ramen,
mikroyapda oluan alam
karbrlerden dolay eliin
sertliinde daha dk
temperleme scaklklarna
gre sertlik art grlebilir.
Bu olaya ikincil sertleme ad
verilir.