DRAVNI OBLICI

KLASIFIKACIJA DRAVA

1.

2.

3.

Kada govorimo o dravnim oblicima odnosno o

vrstama drava potrebno je naglasiti da se one
mogu razvrstati prema razliitim kriterijumima.
Uobiajeno je da se klasifikacija vri na etiri
osnovna dravna oblika:
Oblik vladavine, koji razlikuje drave prema
organizaciji i poloaju efa drave.
Oblik dravnog ureenja, koji razlikuje drave
prema odnosu centralnih i necentralnih organa
dravne vlasti.
Oblik politikog ureenja, koji razlikuje drave
prema stepenu uea naroda u vrenju dravne
vlasti.
2

POJAM OBLIKA VLADAVINE

Oblik vladavine jedne drave odreuje se prema

poloaju poglavara odnosno efa drave i njegovom
odnosu prema ostalim dravnim organima.
Dravni poglavar moe biti konstituisan kao inokosni
odnosno kolegijalni dravni organ.
Inokosni dravni poglavar se sastoji od jednog lana
npr. Predsjednik RS.
Kolegijalni dravni poglavar se sastoji od vie
lanova.
U pravilu jedan od lanova tog organa odreeni
vremenski period nalazi se na njegovom elu, nakon
ega dolazi do rotacije i na elo organa dolazi drugi
lan.
Takav organ je Predsjednitvo BiH, koji se sastoji od3

POJAM OBLIKA VLADAVINE

ef drave na svoju funkciju moe doi na tri

naina:
Neposrednim izborom od strane naroda.
Posrednim izborom od strane zakonodavnog
organa odnosno parlamenta.
Nasljeem
Dravnim udarom
Izborni i nasljedni put se smatraju legalnim
nainom dolaska na funkciju efa drave, dok se
dravni udar ili pu smatraju nelegalnim, jer ni
jedan ustav ne predvia takvu mogunost.
4

OVLATENJA EFA DRAVE

Zavisno od konkretnog oblika vladavine ef

drave moe imati razliita ovlatenja.
ef drave predstavlja dravu i zemlji i
inostranstvu.
Vrhovni je komandant oruanih snaga.
Ima znaajna ovlatenja u oblasti izvrne,
zakonodavne i sudske vlasti.
U ta ovlatenja spada mogunost rasputanja
parlamenta, zakonodavne incijative, pravo
suspenzivnog veta na zakone usvojene od
strane parlamenta.
ef drave moe biti ovlatem da predlae
kandidate za najvie sudske funkcije kao to je5

MONARHIJA

U pravnoj teoriji razlikuju se dva osnovna oblika

vladavine:
Monarhija
Republika
Izraz monarhija predstavlja zajedniki naziv za
sve oblike vladavine u kojima se na elu drave
nalazi lice sa posebnim i jasno izdvojenim
privilegijama.
U irem i politikom smislu monarhija znai
vladavinu jednog ovjeka.
U uem pravno politikom znaenju monarhija
je oblik vladavine u kome funkciju efa drave
vri jedna linost koja ne podlijee pravnoj6

MONARHIJA

Najbitnija
privilegija
monarha
je
njegova
neodgovornost, to znai da moe uraditi to god
hoe ali se na njega se ne mogu primjeni nikakve
sankcije u pravnom smislu.
Upravo zbog ovoga monar se odreuje kao suverena
linost koja je se postavlja iznad prava pa se jo
naziva i suveren.
Monarh na vlast dolazi nasljeem i ukoliko ne bude
zbaen sa vlasti ili pak abdicira svoju funkciju vri
doivotno.
Pravilo je da je monarh neposredni potomak ili u
najuem srodstvu sa ranijim monarhom.
Red nasljeivanja utvren je obiajima, tradicijom i
pravnim aktima ili pak voljom ranijeg monarha.

NEOGRANIENA MONARHIJA

1.
2.
.

Razlikuju se dva oblika momarhije:

Neograniena ili apsolutna monarhija
Ograniena monarhija
Neograniena monarhija naziva se jo i
apsolutnom monarhijom jer u njoj vladareva
linost sinbolizuje zakonodavnu, izvrnu i sudsku
vlast.
Ni jednu od ovih vlasti monarh ne vri
neposredno ali je potrebno naglasiti da te vlasti
izraavaju njegovu volju i da se zakoni donose a
sudovi sude u njegovo ime.
Jednostavnije reeno u neogranienoj monarhiji
postoje zakonodavni, izvrni i sudski organi, ali8

NEOGRANIENA MONARHIJA

Meutim, ni u ovoj vrsti monarhije vladarevu

vlast
ne
treba
shvatiti
kao
apsolutno
neogranienu.
Monar je uvijek u funkciji odreene ue grupe
ljudi koja je najee plemstvo ili svetenstvo.
Ta grupa ljudi omoguuje vladaru da vri svoju
vlast, zbog ega ima povlatenu poziciju u
drutvu i svojim uticajem sputava vladarevu
samovolju.
Dakle apsolutni monarh je u svojoj vlasti
neogranien sa formalnopravnog stanovnitva
ali je politiki ogranien podrkom koju mu
prua vladajua grupa.

OGRANIENA MONARHIJA

Ograniena je ona monarhija u kojoj je suverena

vlast sa monarha prenesena na neke druge dravne
organe.
U ogranienoj monarhiji monarh zadrava poloaj
suverene linosti, odnosno line neodgovornosti.
U ogranienoj monarhiji smanjena su ovlatenja
monarha prvenstveno u okviru zakonodavne funkcije.
U ogranienoj demokratiji se smatra da nosilac
suvereniteta treba da bude narod, a suvereni organ
parlament, a da je monarh samo predstavnik
dravne suverenosti i njen sinbol prema inostranstvu
i prama graanima.
10

USTAVNA MONARHIJA

1.
2.
.

Razlikuju se dva oblika ograniene monarhije:

Ustavna monarhija
Parlamentarna monarhija
Ustavna monarhija je oblik monarhije u kojoj
monarh ne vri ustavnu vlast. Ustav donosi neki
drugi dravni organ.
Ustavom se propisuje monarhova vlast, to znai
da je ona ograniena, jer se monarh mora
pridravati ustava.
Radnje monarha koje su protivustavne bile bi
nevaee iako on za njih ne moe da odgovara.
Parlamentarna monarhija je vrsta monarhije u
kojoj je vlast monarha ograniena ovlatenjima11

PARLAMENTARNA MONARHIJA

Parlamentarna monarhija je monarhija u kojoj je

suveren organ ili sam parlament, ili u pravilu
parlament zajedno sa monarhom.
U parlamentarnoj monarhiji parlament vri
zakonodavnu vlast bilo sam bilo u saradnji sa
monahom.
U ovom drugom sluaju zakon stupa na snagu
tek kada ga odobri monarh koji ima mogunost
da
na
zakon
stavi
veto
i
sprijei
njegovuprimjenu.
U ovoj monarhiji monarh vri funkciju upravnog
organa s tim da tu funkciju u njegovo ime vre
ministri.

12

REPUBLIKA

Republika je oblik vladavine u kojoj funkciju efa

drave vri predsjednik koji na vlast dolazi na
osnovu izbora i njegov mandat traje odreeni
vremenski period.
Ovaj izraz oznaava oblik vladavine u kome
dravna vlast pripada narodu dok je poglavar
drave nosilac odreenih funkcija bez linih
privilegija i koji je pravno i politiki odgovoran.
Prije utvrivanja pravne odgovornosti i njegovog
izvoenja pred sud on mora biti razrijeen svoje
dunosti.
Politika odgovornost ogleda se u injenici da on
moe biti smijenjen i prije isteka svoga mandata

13

REPUBLIKA

Predsjednik republike je uvijek izabrani dravni

organ.
U teoriji postoje dva osnovna oblika izbora
izbora predsjednika republike.
Prvi je izbor predsjednika od strane samog
naroda koje se veinom glasova izjanjava za
odreenog kandidata.
Drugi nain je posredan jer predsjednika bira
parlament.
Prvi nain izbora se naziva ameriki a drugi
evropski to u podpunosti nije tano.
Prvi nain je svakako demokratiniji jer volja
naroda dolazi do izraaja.
14

VRSTE REPUBLIKE

Prema stepenu predsjednikovih ovlatenja republike se

dijele na:
Ograniena u kojoj predsjednik ima tano ustavom i
zakonom utvrena ovlatenja i odgovoran je za njihova
prekoraenja.
Neograniena je ona republika u kojoj je uticaj predsjednika
na zakonodavnu izvrnu i sudsku vlast tolika da se moe
rei da oni sprovode njegovu volju.
Neograniena vlast predsjednika moe biti zakonska ili
faktika.
Za ovaj oblik republike se moe rei da prelazi u
autokratiju.
Meutim i u ovom obliku predsjednik ima manja ovlatenja
od monarha jer je izabran i odgovoran i moe biti smijenjen.
15

VRSTE REPUBLIKA

Ograniena je ona republika je ona u kojoj

predsjednik ima ustavom i zakonom tano
odreena ovlatenja, i odgovoran je za njihovo
prekoraenje.
Predsjednika je ona republika u kojoj najviu
vlast ima predsjednik koji po ustavu predstavlja
najvii dravni organ.
Parlamentarna je ona republika u kojoj najveu
vlast ima parlament i ef drave je podinjen
parlamentu.

16