BAB 8

Sokongan dan
Gerakan

Disediakan
oleh:
Cikgu Ong
8.1 Sistem Sokongan Haiwan
1. Sistem sokongan dalam haiwan disebut sistem rangka.
2. Terdapat tiga jenis sistem rangka dalam haiwan, iaitu
i) rangka dalam
ii) rangka luar
iii) rangka hidrostatik
3. Manusia dan haiwan vertebrata lain disokong oleh
sistem rangka dalam.
4. Haiwan invertebrata darat yang tidak bertulang belakang
disokong oleh sistem rangka luar atau sistem rangka
hidrostatik.
5. Semua jenis sistem rangka berfungsi untuk
i) menyokong berat badan
ii) mengekalkan bentuk badan
iii) melindungi organ lembut di dalam badan
iv) sebagai tempat pautan otot untuk membantu
pergerakan haiwan.
Sistem sokongan haiwan vertebrata

1. Manusia dan haiwan vertebrata lain

mempunyai rangka dalam yang
terdiri daripada banyak tulang.
2. Berat badan manusia disokong oleh
lengkungan pelvis (punggung).
3. Tulang ini ialah tulang yang paling
besar dan yang paling kuat dalam
badan.
4. Berat badan vertebrata darat seperti
gajah dan kucing disokong oleh
lengkungan pektoral (bahu) dan
lengkungan pelvis.
lengkungan pektoral lengkungan pelvis
5. Haiwan darat yang besar seperti gajah dan badak sumbu
mempunyai lengkungan pektoral dan lengkungan pelvis
yang kuat serta kaki yang pendek dan lebar untuk
menyokong berat badannya.
6. Tulang rangka manusia dan vertebrata darat mempunyai
rongga.
7. Tulang berongga adalah lebih ringan dan lebih kuat
daripada tulang padat yang sama panjang dan sama
berat.
8. Berat badan haiwan vertebrata akuatik disokong oleh
daya apungan air.
9. Hal ini kerana lengkungan pektoral dan lengkungan
pelvis haiwan vertebrata akuatik adalah sangat kecil dan
lemah berbanding haiwan vertebrata darat.
10. Vertebrata akuatik seperti ikan paus boleh membesar
sehingga saiz yang sangat besar.
11. Hal ini kerana berat badannya tidak disokong
sepenuhnya oleh rangka dalam, tetapi turut disokong
oleh daya apungan air.
Sistem sokongan haiwan invertebrata

1. Sesetengah invertebrata
mempunyai struktur luar yang
keras yang disebut rangka luar.
2. Pengecutan dan pengenduran
pasangan otot pada permukaan
dalaman rangka luar
membolehkan berlakunya Kumbang
pergerakan.
3. Rangka luar (kutikel) terdiri
daripada sejenis bahan tegar
yang disebut kitin.
4. Permukaan luar kutikel diselaputi
oleh satu lapisan lilin yang kalis
air yang menjadikannya
kelihatan berkilau. Labah-labah
5. Invertebrata yang berbadan
lembut mempunyai
bendalir badan yang
memberikan bentuk dan Beluncas
menyokong badannya.
6. Bendalir badan ini
mengenakan tekanan pada
dinding badan untuk
membentuk rangka
hidrostatik. Cacing
7. Bendalir dalam sel badan
menekan permukaan
lembut dan menyebabkan
badan invertebrata padat,
teguh, dan kukuh.
Lintah
8. Haiwan invertebrata akuatik
mempunyai rangka luar atau
rangka hidrostatik.
9. Berat badan kebanyakan haiwan
invertebrata akuatik disokong oleh
daya apungan air sama seperti
haiwan vertebrata akuatik.
10. Daya apungan air membantu Ketam
haiwan tersebut bergerak di dalam
air.

Siput Udang
Haiwan invertebrata akuatik yang mempunyai rangka luar.
 Tapak sulaiman

Ubur-ubur

Haiwan invertebrata akuatik yang mempunyai rangka hidrostatik.

 Sistem sokongan
haiwan

Haiwan Haiwan
vertebrata invertebrata

Haiwan Haiwan Haiwan Haiwan

darat akuatik darat akuatik

Rangka Rangka Rangka Hidro- Rangka Hidro-

dalam dalam luar statik luar statik

Contoh: Contoh: Contoh: Contoh: Contoh: Contoh:

Manusia, ikan Semut, Cacing, Udang, Tapak
katak, lalat, lintah, ketam, sulaiman,
burung belalang beluncas siput ubur-ubur
 Persamaan dan perbezaan sistem sokongan haiwan
vertebrata darat dan haiwan vertebrata akuatik

Berat badan Berat badan

disokong disokong
oleh rangka oleh daya
dalam apungan air

haiwan Ada haiwan

vertebrata rangka vertebrata
darat dalam akuatik

Lengkungan Lengkungan
pektoral dan pektoral dan
lengkungan lengkungan
pelvis besar pelvis kecil
dan kuat dan lemah
 Persamaan dan perbezaan sistem sokongan haiwan
invertebrata darat dan haiwan invertebrata akuatik

Berat badan Berat badan

disokong disokong
oleh rangka oleh daya
luar atau apungan air
hidrostatik
Ada
haiwan rangka haiwan
invertebrata luar atau invertebrata
darat hidro- akuatik
statik

Contoh: Contoh:
Semut, lalat udang,
cacing, ketam, tapak
lintah sulaiman