Predavanje 1

Uvod u Experiment
 Eksperimentalni metod

DEFINICIJE

Def 1: Variranje NEZAVISNO promjenljive varijable u cilju prouavanja njenog

uticaja na ZAVISNU varijablu

Def 2: Manipulacija vrijednostima (nivoima) jedne ili vie (nezavisnih) varijabli i

posmatranje odgovarajue promjene vrijednosti jedne ili vie (zavisnih)
varijabli ili odziva
 Model Procesa
(xs)
Kontrolisani Ulazi

Ulazi iz (Ys)
Prethodnog
Procesa Izlazi
Proces
(Xs)
(Ns)

Nekontrolisani Ulazi
(Ns)
 Primjer 1
(xs)
Kontrolisani Ulazi
Ulazi iz
Prethodnog (Ys)
Procesa Izlazi

(Xs)
(Ns)

Nekontrolisani Ulazi
(Ns)
 Primjer 2
(xs)
Kontrolisani Ulazi
Ulazi iz
Prethodnog
Procesa POGONSKA
POGONSKA (Ys)
Pokretna Nepokretna JEDINICA
JEDINICA ploa ploa Injektiranje
Stezanje KALUP
Izlazi

(Xs)
JEDINICA ZA STEZANJE JEDINICA ZA INJEKTIRANJE
(Ns)
JEDINICA ZA VOENJE
JEDINICA ZA PROCESA
TEMPERIRANJE

Nekontrolisani Ulazi
(Ns)
 Primjer 3
(xs)
Kontrolisani Ulazi
Ulazi iz
Prethodnog
Procesa (Ys)
UPRESIVANJE
PINOVA Izlazi
?
(Xs) ?
(Ns) ?

Nekontrolisani Ulazi
(Ns)
 Pristupi izvoenju eksperimenta

Pravi-Testiraj-Popravljaj (Trial and Error;Build-test-fix)

Jedan Faktor u Vremenu (One-factor-at-a-time)

klasini pristup

Dizajnirani Eksperimenti (DOE)

Full Factorial
Fractional Factorial
Ostali
 Pravi-Testiraj-Popravljaj
Probaj Grijei

Problem: Potronja goriva auta je 8,5 km/l. Cilj je

smanjiti potronju i dobiti >12 km/l

Rjeenje:
Promjena brenda goriva
Voziti sporije
Podesiti auto
Oprati i namazati voskom
auto
Novi pneumatici
Promjena pritiska u
pneumaticima
Ukloniti nakite sa haube i
vanjsku antenu
 Probaj i Grijei:
Primjer 2

Uzrok greke Nain otklanjanja

Prijevremeno 1.poveati temperaturu materijala
ovravanje na 2.poveati temperaturu stijenke kalupa
stijenci kalupa
Mali volumen 1.poveati volumen doziranja
injektiranja 2.osigurati funkcionalnost sigurnosnog
ventila
Zarobljen zrak unutar 1.obezbijediti adekvatno odzraivanje
kalupne upljine 2.proiriti kanale za odzraivanje
Otean dotok 1.poveati prenik ua
materijala u jezgre 2.poveati prenik razvodnih kanala
3.poveati prenik otvora na vrhu
brizgalice
Pritisak injektiranja 1.poveati maksimalnu vrijednost
nije dovoljan hidraulikog pritiska, ukoliko je
prevaziena postavljena vrijednost
2.preklapanje na kontrolu pritiska izvriti
pri veoj vrijednosti popunjenosti jezgri
3.poveati brzinu injektiranja

9
 Pravi-Testiraj-Popravljaj
Probaj Grijei

Pristup pametnjakovia
ispeglaj da tima, zafarbaj to vie

Nemogue znati dali je postignut stvarni optimum

Zavrili ste kada proradi!
Konzistentno Spor
Zahtijeva intuiciju, sreu, prepravke
reoptimizacija i kontinuirano traenje rjeenja
Nedstatan ne omoguava poveanje znanja -
znanje se sakriva??
 Jedan Faktor u Vremenu

Procedura

Pustiti proces sa svim faktorima pod jednim uslovima

Ponoviti Putanje, mijenjajui uslove samo jednog faktora
Nastaviti dranje tog faktora na promijenjenim uslovima,
ponovo pustiti proces sa drugim faktorom pod drugim
uslovima
Ponavljati sve dok svi faktori ne budu na njihovim potimalnim
uslovima
Spor, Skup: puno testova
Mogu se izostaviti interakcije!
 Pritisak vs. Put
Primjer 1
100

Put
50
Pmax=2,27

20
1,9 2,0 2,2 2,35 2,48
Tire Pressure

Prvi set eksperimenata: Pritisak

vs. preeni put, brzina fiksna
Fiksni 88 km/h. Naduvati gume do 2,27 bar
Octani Brzina vs. Put
I putovati pri brzini 88 km/h?
100

Put
50
Vmax=88

20
40 80 100 120 140
Brzina

Drugi set eksperimenata: Brzina vs. 12

Put, pritisak fiiksiran na 2,27 bar
 Primjer 2: Jedan Faktor u Vremenu
Proces: Iskoritenje = f(temperature, pritisak)

30% Isk. 50% Isk.

Optimalno Isk. je
preko 85%

Max Iskoritenje
50% na 78C, 8,9 bar?
 Planirani eksperimenti - DOE

TA JE DOE ?
Sistemski niz testova gdje se manipulie razliitim
Mjerenje
vrijednostima Ulaznih Varijabli (Xs) uz posmatranje
uticaja na Izlazne Varijable (Ys)
Analiza
SVAKODNEVNI SCENARIO:

Kontinuirana proizvodnja: Procesni inenjer treba

poveati iskoritenost da uskladi kapacitete Unapreenje
Dizajn: Dizajn inenjer treba odrediti parametre
koji e osigurati stalno funkcionisanje bez obzira
na uslove okoline Kontrola
 DOE pomae u identifikaciji....

A1 A2

Faktora koji pomjeraju srednju vrijednost

B1
B2 faktora koji utiu na varijaciju

C2
C1

faktora koji pomjeraju srednju vrijednost i

utiu na varijaciju

D1=D2
faktora koji nemaju uticaj
 Proces Izvoenja Eksperimenta

Planiranje

Iterativna
Dizajn
Priroda
Izvoenja
Izvoenje Eksperimenta

Analiza

Potvrda