Internet

1961-1965
HISTORIA SIECI pierwsze kroki

1961
L. Kleinrock z Massachusetts Institute of Technology przedstawia zarys teorii
przeczania pakietw. Instytucja RAND Corporation (Research and Development)
dostaa zlecenie od Si Powietrznych USA, zbudowania sieci komunikacji gosowej, ktra
przetrwa atak atomowy.

1962
J.C.R. Licklider z Massachusets Institute for Technology (MIT) opracowuje koncepcj
oplecenia ziemi globaln sieci telekomunikacyjn. Ponadto Paul Baran z RAND
Corporation utworzy model sieci oparty na wymianie danych w maych pakietach.
Powstay wic kolejne koncepcje bdca zalkiem Internetu.

1965
T. Merril i L.G. Roberts za pomoc linii telefonicznej cz midzy Massachusetts a
Kaliforni dwa komputery. Pocztkowo istniay tylko sieci izolowane. Kada z nich
wykorzystywaa swj wasny sposb komunikacji, stworzony przez firm
administracyjn. czenie poszczeglnych sieci byo bardzo drogie albo wrcz
niemoliwe.
Arpanet (ang. Advanced Research Projects Agency Network) - pierwsza sie
rozlega oparta na rozproszonej architekturze i protokole TCP/IP. Jest bezporednim
przodkiem Internetu.

Arpanet powsta jako inicjatywa Departamentu Obrony USA (Pentagonu). W 1957 roku
po szoku wywoanym wysaniem Sputnika w kosmos przez ZSRR powoano rzdow
agencj ktrej zadaniem byo obserwowanie i wspieranie inicjatyw powstajcych na
uczelniach w USA, ktre miay szczeglne znaczenie dla obronnoci USA.

Historia Internetu siga ju ponad wier wieku wstecz. Zacza si ona 1 wrzenia 1969
roku, kiedy to na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA), a wkrtce potem w
trzech nastpnych uniwersytetach, zainstalowano w ramach eksperymentu
finansowanego przez ARPA (Advanced Research Project Agency - agencj rzdu
Amerykaskiego zajmujc si koordynowaniem bada naukowych na potrzeby wojska)
pierwsze wzy sieci ARPANET - bezporedniego przodka dzisiejszego Inernetu.
Eksperyment mia zbada moliwo zbudowania sieci komputerowej bez wyrnionego
punktu centralnego, ktra moga by funkcjonowa nawet pomimo uszkodzenia pewnej jej
czci. Wszystkie istniejce do tej pory sieci zarzdzane byy przez jeden gwny
komputer, ktrego awaria pozbawia by moliwoci pracy ca sie. Sie taka nie
nadawaa si do dowodzenia armi podczas wojny, gdy taki gwny wze sieci byby
oczywicie pierwszym celem ataku przeciwnika. W cigu nastpnych dwch lat sie bya
rozbudowywana, a w pracach nad ni braa udzia coraz wiksza liczba naukowcw z
rnych orodkw. Jednym z pierwszych zastosowa sieci byo zdalne wykonywanie
oblicze na komputerach duej mocy znajdujcych si w innych orodkach.
1969-1990 HISTORIA SIECI powstanie Internetu
Lata 60-te - Izolowane systemy komputerowe.
1969-1990 - ARPANET - Advanced Research Project Agency Network.
1971 - zdefiniowanie protokou przesyania plikw - FTP, oraz logowania TELNET, e-mail
1973 - zainicjowanie pierwszego europejskiego poczenia poprzez sie pomidzy Angli a Norwegi.
1978 - UUCP - UNIX to UNIX copy.
1979 - USENET - Users Network - to oglnowiatowy system grup dyskusyjnych
1980 - ARPANET obejmuje 400 serwerw na uniwersytetach, w rzdzie i armii Stanw Zjednoczonych.
1981 - CSNET - Computer Science Network.
1981 - BITNET - Because It's Time Network - czca uczelnie w USA
1982 - Powstaj emotikony ;-)
1983 - FidoNet, ARPAnet zostaje rozdzielony na dwie czci: militarn - MILNET oraz cywiln - ARPAnet,

1983 - Internet (TCP/IP)

1984 - NSFNET - National Science Foundation Network. Na potrzeby Internetu opracowano

hierarchiczny system unikatowych nazw domenowych i protokow DNS (Domain Name
System).
1987 - OSI - Open System Interconnection.

1988 - GOSIP - Government OSI Profile. Powstaje Internet Relay Chat (IRC).

1989 - liczba komputerw w Internecie przekracza 100 000, do Internetu docza Kanada,
Finlandia , Niemcy.
1990-2007
1991:
naukowcy z CERNu opracowali standard WWW (World Wide Web).
Zniesiono zakaz uywania Internetu do celw komercyjnych.
wiosna w Polsce powstaje NASK (Naukowa i Akademicka Sie Komputerowa).
17 sierpnia 1991 r. Rafa Pietrak, fizyk z Uniwersytetu Warszawskiego, nawiza czno w
oparciu o protok IP z Janem Sorensenem z Uniwersytetu w Kopenhadze.
20 grudnia - Polska zostaje przyczona do Internetu.
kwiecie - powstaje protok Gopher
1992:
TP S.A. uruchamia sie pakietow POLPAK
1993:
11 czerwca 1993 decyzja Komitetu Bada Naukowych o budowie Miejskich Sieci
Komputerowych w jedenastu orodkach akademickich: w Warszawie, Krakowie, Poznaniu,
Wrocawiu, Toruniu, Gdasku, Katowicach/Gliwicach, odzi, Szczecinie, Rzeszowie i Lublinie
oraz przyznaniu funduszy na budow sieci szkieletowej NASK.
powstaje pierwsza przegldarka WWW umoliwiajca ogldanie graficznych stron - Mosaic.
powstaje Tucows - jedna z wikszych skadnic oprogramowania shareware, freeware i demo.
powstaje pierwszy polski MUD - Studnia Dusz.
1994:
kwiecie - powstaje portal Yahoo!.
w czerwcu powstaje pierwszy w Polsce komercyjny BBS - Maloka BBS.
Premiera przegldarki Netscape Navigator.
1995:
Powstaje pierwszy polski portal: Wirtualna Polska,
23 sierpnia 1995 prezentacja nowej przegldarki internetowej na bazie kodu Mosaica -
Internet Explorer.
Rusza wyszukiwarka stron AltaVista.
1996:
TP S.A. uruchamia usug anonimowego dostpu,
firma Polbox od listopada oferuje pierwsze w Polsce darmowe konta e-mail, a nastpnie
WWW.
Powstaje portal Onet.pl.
Powstaje wyszukiwarka HotBot.
1997:
oficjalna premiera PHP.
1998:
Powstaje Google.
1999:
Powstaj pierwsze polskie komunikatory: Gadu-Gadu i Tlen.pl.
Powstaje portal Interia.pl oraz portal O2.
2001:
Powstaje pierwszy midzynarodowy program gosowy Skype
15 stycznia - powstaje Wikipedia, 26 wrzenia - polska Wikipedia
Uytkownicy internetu IV.2006
szacunki: 0.6 1 miliardw osb
USUGI INTERNETU

Dostawca usugi Internetu (ISP po angielsku Internet Service Provider), czasem skrtowo
tylko provider (wym. prowajder), czsto oprcz cza do Internetu oferuje nastpujce usugi
dodane:
hosting stron internetowych WWW lub serwerw internetowych FTP;
poczt elektroniczn (e-mail) na swoim portalu lub serwerze.
Jeeli ISP je oferuje, to ich koszt moe by wliczony w koszt usugi podstawowej.
Samo korzystanie z Internetu nie wymaga wykupienia adnych innych dodatkowych usug od
ISP. Obojtnie czy w domu czy w kafejce internetowej mona bez dodatkowych opat:
przeglda strony internetowe WWW;
transferowa pliki FTP, P2P;
korzysta z darmowych skrzynek poczty elektronicznej;
dyskutowa w grupach dyskusyjnych Usenetu.
Oprcz wyej wymienionych, Internet umoliwia dostp do szerokiej gamy usug takich jak m.in.:
dyskusje internetowe (grupy dyskusyjne, e-mailowe listy dyskusyjnych, fora
dyskusyjne)
rozmowy tekstowe w czasie rzeczywistym (IRC)
komunikatory internetowe (Gadu-Gadu, ICQ, Jabber, Skype, Tlen)
telefonia internetowa (VoIP - ang. Voice over Internet Protocol)
radio internetowe
telewizja internetowa
telekonferencje
faksowanie
sklepy internetowe
aukcje internetowe
gieda internetowa
bankowo elektroniczna
gry online
Internet (z angielskiego, dos. midzysie) - globalna oglnowiatowa sie komputerowa
logicznie poczona w jednorodn sie adresow opart na protokole IP (Internet Protocol),
do komunikacji uywajca TCP/IP (ang. Transmission Control Protocol/Internet Protocol),
dostarcza lub wykorzystuje usugi wyszego poziomu oparte na telekomunikacji i zwizanej z ni
infrastrukturze.

Poczenie komputera z Internetem

Przyczenie komputera do Internetu moliwe jest z wykorzystaniem wielu technologii, ktre
pozwalaj urzdzeniu komunikowa si z poblisk bramk posiadajc stae poczenie z innymi
systemami w Internecie. Typowe rozwizania wykorzystuj linie telefoniczne (modemy, cyfrowe linie
ISDN, modemy ADSL), inne technologie przewodowe (transmisja przez sieci energetyczne,
telewizj kablow) oraz bezprzewodowe (GPRS, cza satelitarne, Wi-Fi).
Aby pracowa w Internecie, komputer musi by w stanie komunikowa si z innymi systemami
przez protokoy z rodziny TCP/IP, a take posiada oprogramowanie klienckie pozwalajce na
praktyczne wykorzystanie usug oferowanych przez innych uytkownikw.
ICANN
The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN) jest powoan przez rzd USA
organizacj koordynujc przyznawanie unikalnych adresw IP i wysokopoziomowych nazw DNS
w Internecie, na Ujednolicony system nazywania, pozwalajcy na prawidowe kierowanie ruchem w
skali globalnej, jest konieczny do poprawnego dziaania Internetu. Siedziba gwna ICANN znajduje
si w Marina del Rey w Kalifornii, a organizacja jest nadzorowana przez midzynarodowy zarzd,
ktrego czonkowie wybierani s przez techniczne, biznesowe, akademickie i niekomercyjne krgi
uytkownikw sieci. Poniewa Internet jest sieci wielu dobrowolnie poczonych wzw, nie ma
jako takiego centrum zarzdzania, a rola ICANN jest po prostu umown konwencj, ktra nie musi
by przestrzegana przez uytkownikw.

Internet a WWW - terminologia

Internet i World Wide Web nie s synonimami. Internet to sie komputerowa wiele poczonych
ze sob komputerw. WWW jest jednym z dbr dostpnych przy pomocy Internetu. Innymi bardzo
popularnymi s poczta elektroniczna i wymiana plikw w sieciach P2P. WWW jest zbiorem
dokumentw i innych zasobw poczonych hiperczami i URL-ami.

cise podanie rnicy midzy tymi pojciami odwouje si do protokow internetowych. Protokoy
komunikacyjne s podzielone na warstwy. Kada warstwa zapewnia funkcjonalno wymagan
przez wysz warstw. Internet to sieci komputerowe komunikujcych si za pomoc IP (ang.
Internet Protocol) i TCP (ang. Transmission Control Protocol). Inne protokoy, takie jak HTTP (ang.
Hypertext Transfer Protocol), ktry jest wykorzystywany przez WWW, dziaaj na wierzchu warstwy
komunikacyjnej (IP) i kontroli transmisji (TCP). HTTP jest protokoem warstwy aplikacji.
 Wyszukiwanie i ciganie danych z internetu

1. Systemy indeksujce

2. P2P Peer-to-peer

3. FTP

4. Torrent

BitTorrent protok wymiany i dystrybucji plikw przez Internet, ktrego celem

jest odcienie czy serwera udostpniajcego pliki. Jego najwiksz zalet w
porwnaniu do protokou HTTP jest podzia pasma pomidzy osoby, ktre w
tym samym czasie pobieraj dany plik. Oznacza to, e uytkownik w czasie
pobierania wysya fragmenty pliku innym uytkownikom.
 Web 2.0

Web 2.0 - okrelenie serwisw internetowych, powstaych po 2001 roku,

w ktrych dziaaniu podstawow rol odgrywa tre generowana przez
uytkownikw danego serwisu. Ten termin zosta spopularyzowany
dziki firmie O'Reilly Media, ktra w 2004 roku zorganizowaa szereg
konferencji powiconych temu nowemu trendowi internetowemu.

Wbrew numeracji wersji oprogramowania, Web 2.0 nie jest now World
Wide Web ani Internetem, ale ulepszeniem, innym sposobem na
wykorzystanie jego dotychczasowych zasobw. Uwaa si, e serwisy
Web 2.0 zmieniaj paradygmat interakcji midzy wacicielami serwisu i
jego uytkownikami, oddajc tworzenie wikszoci treci w rce
uytkownikw. Strony Web 2.0 maj tendencj do korzystania z nowych
technik takich jak XHTML, SOAP, AJAX, XUL, RDF, duo czstsze
wykorzystywanie kanaw RSS i Atom oraz bardzo szerokie
rozpropagowanie Webservices.
Cechy Web 2.0
Techniczne
wykorzystanie mechanizmu wiki, blogw
udostpnianie interfejsw XML, ktre umoliwiaj innym stronom i programom korzystanie z danych Web
2.0 (przede wszystkim przez RSS i Atom)
uywanie nowych technologii, jak np. AJAX czy Ruby on Rails

Spoeczne
generowanie treci przez uytkownikw,
uycie folksonomii
tworzenie si wok serwisw rozbudowanych spoecznoci
wykorzystanie kolektywnej inteligencji
wykorzystanie otwartych licencji, jak Creative Commons czy GNU GFDL

Wygld
pastelowe barwy
gradienty
zaokrglenia
due czcionki
efekt "mokrej podogi"
Sceptycy uwaaj, e wiele rozwiza, ktre uznaje si za elementy tego systemu, pojawio si
znacznie wczeniej ni zaczto myle o rewolucji (mechanizm Wiki powsta w 1996 roku, kanay
RSS w 2000 itd.).
Zgodnie z tym tokiem mylenia, Web 2.0 nie prezentuje nowego spojrzenia na sie, a jedynie
kontynuuje rozpoczte w przeszoci procesy. Paul Boutin, konfrontujc kilka autonomicznych
definicji prbuje udowodni, e w istocie nowe okrelenie dla starej sieci byo potrzebne
internetowym przedsibiorcom, ktrzy spnili si na boom zwizany z rozwojem Web 1.0. Russel
Shaw podtrzymuje to stanowisko, wprost nazywajc Web 2.0 "chwytem marketingowym .
Przedstawiciele Web 2.0 .PL

Wiadomoci24.pl polski spoecznociowy serwis informacyjny zaoony 14 czerwca

2006. Pisanie informacji opiera si w gwnej mierze na dziennikarstwie obywatelskim
osb zarejestrowanych oraz informacjach z agencji prasowej Polskapresse.

Grono.net polska strona internetowa gromadzca osoby nalece do zamknitej

spoecznoci znajomych.
Do Grona mona doczy tylko przez zaproszenie od znajomego (uytkownika
zagraniczne z polskimi wersjami jzykowymi
Grono.net). Z poziomu strony gwnej jest moliwe wyszukanie tzw. profilu publicznego
ktrego z "Gronowiczw" i wysanie mu proby o zaproszenie do Grona.
Wikipedia
Liczba uytkownikw we wrzeniu 2006 roku przekraczaa 900 tys. Witryna pozwala na
udostpnienie swoich danych (w zakresie okrelanym przez uytkownika).
YouTube
i ze wiata:
Flickr - serwis internetowy stworzony do gromadzenia i udostpniania zdj cyfrowych
online
Jamendo - muzyczny serwis internetowy publikujcy muzyk na licencjach Creative
Commons/Free Art Licence.
MySpace (ang. "moja przestrze") nr. 6 w TOP 500
Serwis ten umoliwia przede wszystkim komunikacj pomidzy internautami i
nawizywanie drog elektroniczn znajomoci.
Adres IP (Internet Protocol address) to unikatowy numer
przyporzdkowany urzdzeniom sieci komputerowych, protok IP. Adresy IP
s wykorzystywane w Internecie oraz sieciach lokalnych. Adres IP zapisywany
jest w postaci czterech oktetw w postaci dziesitnej oddzielonych od siebie
kropkami, np. adres IP:

150.254.66.81

Adresowanie IPv4
W IPv4, czyli obecnym standardzie adresowania internetu, adres
IP to liczba 32-bitowa (od 0 do 4 294 967 295).
Liczby w adresie IP nazywaj si oktetami, poniewa w postaci binarnej maj
one osiem bitw. Te osiem bitw daje w sumie 256 kombinacji, wic kady
oktet przedstawia liczb od 0 do 255.
Najpopularniejszy sposb zapisu adresw IP, to przedstawianie ich jako 4
dziesitnych liczb od 0 do 255 oddzielonych kropkami. W rzeczywistoci
komputery traktuj adres Wikipedii jako liczb 32-bitow: 3482223596
Taki zapis jest mao czytelny, wobec czego stosuje si podzia adresu IP na
cztery oktety. Adres Wikipedii zapisujemy binarnie:
11001111 10001110 10000011 11101100
po czym kad grup 8-bitw przeksztacamy do postaci dziesitnej:
207 142 131 236

Przykadowe adresy trzech komputerw w danej podsieci:

Komputer 1: 192.168.1.1
Komputer 2: 192.168.1.2
Komputer 3: 192.168.1.3
Oglne zasady adresowania IP

Podczas nadawania adresw IP naley przestrzega nastpujcych regu:

Wszystkie stacje w jednym fizycznym segmencie sieci powinny mie ten sam
identyfikator sieci
Cz adresu IP okrelajca pojedyncz stacj musi by odmienna dla kadej
stacji w segmencie sieci
Identyfikatorem sieci nie moe by 127 - warto ta jest zarezerwowana do
celw diagnostycznych
Identyfikator stacji nie moe skada si z samych jedynek - jest to adres
rozgaszania dla sieci lokalnej
Identyfikator sieci nie moe skada si z samych zer - jest to oznaczenie
sieci lokalnej
Identyfikator stacji rwnie nie moe skada si z samych zer - jest to
oznaczenie sieci wskazanej przez pozosta cz adresu i nie moe zosta
przypisane pojedynczej stacji
Adresy w sieci lokalnej

Trzy nastpujce pule adresw IP zostay zarezerwowane do uytku w sieciach

lokalnych, oddzielonych serwerami proxy lub zaporami firewall:
od 10.0.0.0 do 10.255.255.255
od 172.16.0.0 do 172.31.255.255
od 192.168.0.0 do 192.168.255.255

Celem ich utworzenia byo zapewnienie sieciom nie przyczonym do Internetu

puli adresw niewchodzcych w konflikt z adnymi adresami bdcymi w
uyciu w Internecie.

Sieciom korzystajcym z tych pul nie zagraa, w razie pniejszego

przyczenia do Internetu, przypadkowy konflikt z inn sieci obecn w
Internecie.
Klasy adresw IP
A 0 Sie . Stacja . Stacja . Stacja
B 10 Sie . Sie . Stacja . Stacja
C 110 Sie . Sie . Sie . Stacja
D 1110 Adres multiemisji
E 11110 Zarezerwowany do uycia w przyszo
Znaczenie masek podsieci

Maska podsieci (ang. SNM - subnet mask) jest wykorzystywana do okrelania,

ile bitw adresu IP wskazuje sie, a ile stacj w tej sieci. Dla adresw klas A, B
i C wykorzystywane s maski domylne:
klasa A - 255.0.0.0
klasa B - 255.255.0.0
klasa C - 255.255.255.0

Maska podsieci klasy A wskazuje, e sieciowa cz adresu to pierwsze 8

bitw. Pozostae 24 bity okrelaj stacj w tej sieci. Jeeli adresem stacji jest
11.25.65.32, to wykorzystanie maski domylnej okrela adres sieci jako
11.0.0.0. Czci adresu wskazujc stacj jest 25.65.32.
DNS - nazwy zamiast liczb
Wszystkie komputery w sieci TCP/IP identyfikowane s za pomoc
jednoznacznego adresu IP. Jego posta liczbowa o dugoci 32 bitw jest
skomplikowana i atwo o bd podczas wpisywania. Z tego powodu ju w roku
1984 utworzono system nazw domen Domain Name System (DNS). To
wanie dziki niemu mona poczy si z hostem, uywajc przynalenej
nazwy domeny.
DNS to rozproszona baza danych, ktrej gwnymi komponentami s serwery
nazw. Zarzdzaj informacjami o odwzorowaniu, co polega na wzajemnym
przyporzdkowaniu adresw IP i nazw komputerw.
Gdy jeszcze nie byo Internetu obecnej postaci, a ARPAnet czy kilkaset
komputerw, wszystkie informacje o hostach mieciy si w jednym pliku. Plik
ten musia si znajdowa w kadym komputerze podczonym do sieci
ARPAnet; zawiera wszystkie informacje zwizane z odwzorowaniem. System
nazw domen usun podstawowe wady tablic nazw opartych na plikach:
DNS daje si atwo rozszerza,
ma posta rozproszonej bazy danych i gwarantuje, e informacje o nowych
komputerach i zmianach w razie potrzeby dotr do wszystkich uytkownikw
Internetu.
URL (ang. Uniform Resource Locator) oznacza ujednolicony
format adresowania zasobw (informacji, danych, usug),
stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych.

protok://adres_serwera:port/?cie?ka_dost?pu
http://www.wikipedia.com/wiki/URL/plik.txt

http protokdost?pudozasobu
www.wikipedia.com adresserwera
wiki/URL ?cie?kadost?pudozasobu

ftp://ftp.onet.pl/PUB
http://150.254.66.81/
http://150.254.190.62:9080/

nazwa_u?ytkownika@adres_serwera
piotr_342@gmail.com
Kada przesyana Internetem informacja przechodzi (w postaci opisanych
powyej pakietw) przez wiele komputerw, zwykle kilka lub kilkanacie. Trasa
nie jest ustalana ,,na sztywno'', lecz zestawiana dynamicznie przez kolejne
komputery w zalenoci od dostpnych w danej chwili pocze. Ponisze listy
to wynik dziaania komendy traceroute, podajcej list komputerw
poredniczcych w poczeniu o okrelonym celu. Startujemy z komputera w
Warszawie; lista opisuje drog do USA (docelowy komputer to cnn.com):

1bboneRwman(193.0.80.10)3.692ms1.688ms1.529ms
2extgateciuw.net.uw.edu.pl(193.0.112.12)2.579ms1.891ms2.378ms
3148.81.253.5(148.81.253.5)15.175ms12.006ms13.968ms
4poznangwa50014.poznan.pol34.pl(150.254.213.113)16.077ms15.898ms15.518ms
5poznan.ny.dante.net(212.1.200.61)280.920ms290.803ms299.990ms
6500.POS22.GW9.NYC4.ALTER.NET(157.130.19.21)288.728ms**
7110.ATM20.XR2.NYC4.ALTER.NET(152.63.21.206)310.588ms308.174ms*
8188.ATM30.TR2.NYC1.ALTER.NET(146.188.179.38)280.698ms*285.223ms
9104.ATM70.TR2.ATL1.ALTER.NET(146.188.136.61)325.033ms295.604ms292.410ms
10198.at200.XR2.ATL5.ALTER.NET(152.63.80.233)295.714ms330.891ms307.345ms
11194.ATM1100.GW1.ATL3.ALTER.NET(146.188.233.61)300.661ms305.095ms*
12cnngw.customer.ALTER.NET(157.130.68.182)322.275ms!X300.921ms!X*
PROTOKOY BEZ PANIKI !
Warstwa aplikacji
ADSP (AppleTalk) APPC AFP (AppleTalk) DAP DLC DNS53 ed2k FTAM FTP 20,21
Gopher HTTP80 HTTPS443 IMAP143 IRC 194,529 Named Pipes NCP524 NetBIOS 137,138,139
NWLink NBT NNTP119 NTP123 PAP POP3110 RPC RTSP SNMP 161,162 SMTP25 SMB
SSL/TLS SSH22 TDI Telnet23 X.400 X.500 XDR ZIP (AppleTalk)
(Cyfry w indeksie oznaczaj numery portu)

Warstwa transportowa
ATP (AppleTalk) NBP (AppleTalk) NetBEUI RTP RTMP (AppleTalk) SPX TCP UDP
SCTP

Warstwa sieciowa
IP ICMP IPsec NAT IPX NWLink NetBEUI DDP (AppleTalk)

Warstwa dostpu do sieci

ARP 10BASE-T 802.11 WiFi ADSL Ethernet EtherTalk Fibre Channel ISDN
LocalTalk (AppleTalk) NDIS ODI PPP RS-232
SLIP Token Ring TokenTalk (AppleTalk) V.90
Telnet to standard protokou komunikacyjnego uywanego w sieciach
komputerowych do obsugi odlegego terminala w architekturze klient-serwer.

Telnet jest usug (programem) pozwalajc na zdalne poczenie si

komputera (terminala) z oddalonym od niego komputerem (serwerem) przy
uyciu sieci, wykorzystujc do tego celu protok TCP-IP oraz standardowo
przypisany port 23. Umoliwia on zatem ustanowienie uytkownikowi zdalnej
sesji na serwerze tak jak gdyby siedzia tu przed nim.

Protok obsuguje tylko terminale alfanumeryczne, co oznacza, e nie

obsuguje myszy ani innych urzdze wskazujcych. Nie obsuguje take
graficznych interfejsw uytkownika. Wszystkie polecenia musz by
wprowadzane w trybie znakowym w wierszu polece. Polecenia wydawane za
pomoc naszego komputera przysane s poprzez sie serwera, na ktrym
zainstalowane jest oprogramowanie serwera telnetu. W odpowiedzi serwer
odsya nam komunikaty, ktre nastpnie wywietlane s na naszym ekranie.
SSH (ang. secure shell) to standard protokow komunikacyjnych uywanych
w sieciach komputerowych TCP-IP, w architekturze klient-serwer. W cisym znaczeniu
SSH to tylko nastpca protokou telnet, sucego do terminalowego czenia si ze
zdalnym komputerem. SSH rni si od telnetu tym, e transfer wszelkich danych jest
zaszyfrowany, oraz moliwe jest rozpoznawanie uytkownika na wiele rnych
sposobw. W szerszym znaczeniu SSH to wsplna nazwa dla caej rodziny protokow,
nie tylko terminalowych, lecz take sucych do przesyania plikw (SCP, SFTP),
zdalnej kontroli zasobw, tunelowania i wielu innych zastosowa. Wspln cech
wszystkich tych protokow jest identyczna z ssh technika szyfrowania danych i
rozpoznawania uytkownika. Obecnie protokoy z rodziny SSH praktycznie wypary
wszystkie inne "bezpieczne" protokoy takie jak np: Rlogin i RSH

Znane implementacje SSH to zamknity ssh.com, oparty na licencji Open Source

OpenSSH oraz wersja protokou stosowana w programie PuTTY.

VNC (ang. Virtual Network Computing) - system przekazywania obrazu z wirtualnego,

bd fizycznego rodowiska graficznego.

Prosty pakiet serwer+klient jest dostpny pod najpopularniejsze systemy operacyjne z

trybem graficznym, jak: Linux, Windows, BSD, MacOS, OS/2, Solaris, AmigaOS, SCO i
wiele innych. Klienty VNC s dostpne nawet dla urzdze typu PDA i niektrych
telefonw komrkowych.
FTP (ang. File Transfer Protocol) - protok typu klient-serwer, ktry
umoliwia przesyanie plikw z i na serwer poprzez sie TCP/IP.

Serwer FTP, zalenie od konfiguracji, moe pozwala na dostp do jego

zawartoci bez podawania hasa. Zamiast niego powinno si podawa adres e-
mail (wg netykiety). Czsto jednak nie jest to przestrzegane wasnie ze wzgldu
na anonimowy charakter usugi. Wikszo serwerw FTP loguje jednak kade
poczenie i IP klienta.

SFTP (ang. SSH File Transfer Protocol) protok pozbawiony wad, ktre
posiada zwyky FTP. Przesyajc plik dziki protokoowi FTP uzyskujemy dobre
przepywnoci, ale nie zyskujemy bezpieczestwa, nasze hasa nie s
szyfrowane.

Secure copy (ang. bezpieczne kopiowanie) lub SCP oznacza bezpieczny

transfer plikw pomidzy lokalnym a zdalnym lub midzy zdalnymi
komputerami, uywajc protokou Secure Shell (SSH). Skrt SCP odnosi si do
dwch powizanych ze sob rzeczy: protok SCP oraz polecenie scp.

Programy pod windows: WinScp, TotalCommander, Wiersz polece - FTP

 HTTP http://www....
HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol - protok przesyania dokumentw
hypertekstowych) to protok sieci WWW (ang. World Wide Web). Obecn definicj
HTTP stanowi RFC 2616. Za pomoc protokou HTTP przesya si dania
udostpnienia dokumentw WWW i informacje o klikniciu odnonika oraz informacje z
formularzy. Zadaniem stron WWW jest publikowanie informacji - natomiast protok
HTTP wanie to umoliwia.

Protok HTTP jest tak uyteczny, poniewa udostpnia znormalizowany sposb

komunikowania si komputerw ze sob. Okrela on form da klienta dotyczcych
danych oraz form odpowiedzi serwera na te dania. Jest zaliczany do protokow
bezstanowych (ang. stateless) z racji tego, e nie zachowuje adnych informacji o
poprzednich transakcjach z klientem (po zakoczeniu transakcji wszystko "przepada").
Pozwala to znacznie zmniejszy obcienie serwera, jednak jest kopotliwe w sytuacji,
gdy np. trzeba zapamita konkretny stan dla uytkownika, ktry wczeniej czy si ju
z serwerem. Najczstszym rozwizaniem tego problemu jest wprowadzenie
mechanizmu cookies. Inne podejcia to m.in. sesje po stronie serwera, ukryte parametry
(gdy aktualna strona zawiera formularz) oraz parametry umieszczone w URL-u.
HTTP standardowo korzysta z portu nr 80 (TCP).
HTTPS (ang. HyperText Transfer Protocol Secure) to szyfrowana
wersja protokou HTTP. Zamiast uywa w komunikacji klient-serwer
niezaszyfrowanego tekstu, szyfruje go za pomoc technologii SSL. Zapobiega
to przechwytywaniu i zmienianiu przesyanych danych.
HTTPS dziaa domylnie na porcie nr 443 w protokole TCP.
Wywoania tego protokou zaczynaj si od https:, a zwykego poczenia
HTTP od http:. Protok HTTP jest warstw wyej (na transporcie SSL),
najpierw nastpuje wic wymiana kluczy SSL, a dopiero pniej danie HTTP.
Powoduje to, e jeden adres IP moe serwowa tylko jedn domen lub te
tylko subdomeny danej domeny (zalenie od certyfikatu).
TLS (ang. Transport Layer Security) przyjte jako standard w Internecie
rozwinicie protokou SSL (ang. Secure Socket Layer), w swojej pierwotnej
wersji zaprojektowanego przez firm Netscape Communications Corporation.
TLS ma na celu zapewnienie poufnoci i integralnoci transmisji danych oraz
zapewnienie uwierzytelnienia, opiera si na szyfrach asymetrycznych oraz
certyfikatach standardu X.509.
Zalet protokou jest fakt, e dziaa on na warstwie TCP, wic mona go atwo
zastosowa do zabezpieczenia protokow warstwy aplikacyjnej (np.: telnet,
HTTP, gopher, POP3, IMAP, NNTP).
<!DOCTYPEhtmlPUBLIC"//W3C//DTDHTML4.01//EN"
"http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">

HTML (ang. Hyper Text Markup Language, pl. hipertekstowy jzyk znacznikw), to
<htmllang="pl">
jzyk skadajcy si ze znacznikw (ang. tags) oraz regu ich poprawnego stosowania
(gramatyki, syntaktyki), stosowany do pisania stron WWW.
<head>
<metahttpequiv="ContentType"content="text/html;charset=UTF8">
Wraz z rozwojem sieci WWW, a zwaszcza jej upowszechnianiem, pojawia si potrzeba
doczania do tekstw tabel, grafiki i plikw multimedialnych, w wyniku czego zaczy
<title>Tytustrony</title>
powstawa kolejne wersje HTML-u. Wersje te byy rozwijane przez firmy produkujce
</head>
przegldarki
stron WWW, bez wzajemnych konsultacji, co doprowadzio do czciowej
niekompatybilnoci
<body>
wersji HTML-u zaimplementowanych w przegldarkach rnych
producentw.
<h1>Nagwekpierwszegopoziomu</h1>
<p>
Prb odpowiedzi na t sytuacj byo stworzenie W3C czyli World Wide Web
Consortium, organizacji ktra zajmuje si ustanawianiem wsplnych standardw HTML-
Akapit(zang.paragraph)<br>
u, a take innych zagadnie zwizanych z pisaniem stron WWW. Jego pierwsza wersja
ijeszczetroch?tekstuwnast?pnymwierszu<br>
zostaa opracowana przez Tima Berners-Lee w 1989 roku, ktry w tym czasie by
<ahref="http://pl.wikipedia.org">
konsultantem do spraw oprogramowania pracujcym dla CERN.
atolinkdoWikipedii.</a>
</p>
</body>
JavaScript

JavaScript jest nowym jzykiem skryptowym dla dokumentw

internetowych. Skrypty napisane za pomoc JavaScript mog by
umieszczane bezporednio na stronach HTML. Jzyk daje
<html>
<head>
obszerne moliwoci wzbogacania stron w interesujce elementy.
Na przykad mona zdefiniowa reakcj na zainicjowane przez
<scriptlanguage="JavaScript">
czytelnika dziaania. Niektre efekty jeszcze niedawno byy
functionpushbutton(){alert("Hello!");}
moliwe jedynie przy uyciu CGI, teraz rwnie w JavaScript.
</script>

</head>
<html>
<body>
<head>MyfirstJavaScript!</head>
<form><inputtype="button"name="Button1"
<body><br>TojestnormalnydokumentHTML.<br>
value="Naci?nijmnie"onclick="pushbutton()">
<scriptlanguage="LiveScript">
</form>
document.write("TojestJavaScript!")
</body>
</script>
<br>IznowudokumentHTML.
</html>
</body>
</html>
CGI (ang. Common Gateway Interface) to znormalizowany interfejs, umoliwiajcy komunikacj
pomidzy oprogramowaniem serwera WWW a innymi programami znajdujcymi si na serwerze.
Zazwyczaj program serwera WWW wysya do przegldarki statyczne dokumenty HTML. Za
pomoc programw CGI mona dynamicznie (na danie klienta) generowa dokumenty HTML
uzupeniajc je np. treci pobieran z bazy danych.

Kaskadowe arkusze stylw (ang. Cascading Style Sheets, CSS) to jzyk sucy do opisu
sposobu renderowania stron WWW. CSS zosta opracowany przez organizacj W3C w 1996 r.
Arkusz stylw CSS to lista dyrektyw (tzw. regu) ustalajcych w jaki sposb ma zosta renderowana
przez przegldark internetow zawarto wybranego elementu (lub elementw) (X)HTML lub
XML.

XML (ang. Extensible Markup Language) to uniwersalny jzyk formalny przeznaczony do

reprezentowania rnych danych w ustrukturalizowany sposb. XML jest niezaleny od platformy,
co umoliwia atw wymian dokumentw pomidzy rnymi systemami i znaczco przyczynio si
do popularnoci tego jzyka w dobie Internetu.

XHTML (ang. Extensible HyperText Markup Language, rozszerzalny hipertekstowy jzyk

znacznikw) jest to jzyk sucy do tworzenia stron WWW oglnego przeznaczenia. XHTML jest
nastpc jzyka HTML. Specyfikacje XHTML przygotowuje organizacja W3C.

PHP refleksywny skryptowy jzyk programowania zaprojektowany do generowania dynamicznych

stron internetowych. PHP najczciej interpretuje skrypty po stronie serwera WWW, ale moe by
rwnie uywany z poziomu wiersza polece oraz w aplikacjach pracujcych w trybie graficznym
za pomoc biblioteki GTK+.
World Wide Web Consortium, w skrcie W3C, to organizacja, ktra zajmuje si
ustanawianiem standardw pisania i przesyu stron WWW. Zostaa zaoona 1
padziernika 1994 roku przez Tima Berners-Lee, twrc WWW oraz autora pierwszej
przegldarki internetowej i serwera WWW.

Najwaniejsze zagadnienia, ktrymi zajmowaa si lub zajmuje W3C

HTML/XHTML/XForms - podstawowy jzyk znacznikw, stosowany do pisania stron WWW,
CSS - kaskadowe arkusze stylw,
DOM - Document Object Model - ustanowienie jednolitego systemu, w jaki sposb przegldarki
zarzdzaj wywietlaniem i indeksowaniem elementw stron WWW,
XML - jzyk znacznikw, na podstawie ktrego tworzone s aplikacje XML,
HTTP - protok przesyania stron WWW,
SVG - Scalable Vector Graphics - oglny format grafiki wektorowej, ktra ma zastpi technologi
Flash,
SMIL/TimeText - Synchronized Multimedia Integration Language - jzyk, przy pomocy ktrego
(wewntrz XML) bdzie mona swobodnie manipulowa plikami multimedialnymi i tekstem,
XSL/XSLT/XPath/XPointer - style, transformacje i inne techniki z tym zwizane,
WAI - dostpno stron WWW,
i wiele, wiele innych.
Mimo nowych moliwoci jakie daj komunikatory, e-mail cigle zyskuje na
popularnoci i znaczeniu. Z bada rynku przeprowadzonych przez IDC wynika,
e w roku 2005 mona si spodziewa 36 miliardw e-maili dziennie! W roku
2000 w uyciu byo okoo 505 milionw skrzynek poczty elektronicznej, w roku
2005 t form komunikacji ma si ju posugiwa ok. 1,2 mld uytkownikw.
Wszystko zaczo si w roku 1971 w sposb, ktry trudno byoby nazwa
spektakularnym. Technik w BBN, Ray Tomlinson, przesa e-mail midzy
dwoma komputerami, ktre byy poczone w sieci ARPAnet. Poszukujc
rzadko uywanego znaku dla wyrnienia poczty elektronicznej odkry @ i w
ten sposb ustanowi symbol nowej epoki.
Kolejnym krokiem milowym w historii poczty elektronicznej byo opracowane w
roku 1981 przez Erica Allmana oprogramowanie Sendmail. Umoliwio ono po
raz pierwszy wysyanie za pomoc programu pocztowego wiadomoci
jednoczenie do wielu sieci. Dzisiejszy sukces e-maila by nie do przewidzenia
w roku 1971 i wynalazek Thomlinsona zasuy sobie tylko na kilka wzmianek w
prasie. Dzi nie sposb wyobrazi sobie ycia bez poczty elektronicznej, a dla
wielu ludzi jest ona wrcz warunkiem funkcjonowania.
Poczta elektroniczna opiera si na trzech protokoach - SMTP do wysyania
oraz POP i IMAP do odbioru. Specyfikacj kadego protokou opisano w
jednym lub kilku dokumentach RFC.
E-MAIL
IMAP (Internet Message Access Protocol) to internetowy protok pocztowy
zaprojektowany jako nastpca POP3.

W przeciwiestwie do POP3, ktry umoliwia jedynie pobieranie i kasowanie poczty,

IMAP pozwala na zarzdzanie wieloma folderami pocztowymi oraz pobieranie i
operowanie na listach znajdujcych si na zdalnym serwerze.

IMAP pozwala na cignicie nagwkw wiadomoci i wybranie, ktre z wiadomoci

chcemy cign na komputer lokalny. Pozwala na wykonywanie wielu operacji,
zarzdzanie folderami i wiadomociami.

WebMail
WebMail to rozwizanie idealne dla podrujcych. Do obsugi poczty wystarczy
dowolna przegldarka Internetowa. Po prostu wpisujemy adres serwera WebMail
obsugujcego nasz skrzynk, a po poczeniu przedstawiamy si (login, nazwa
uytkownika) i podajemy haso.
Wad moe by konieczno utrzymywania poczenia z Internetem przez cay czas w
trakcie czytania i pisania listw (w przypadku poczenia staego w firmie czy na uczelni
nie stanowi to problemu). Niewtpliw zalet jest natomiast fakt, e nie pozostawiamy
po sobie adnych konfiguracji albo zapomnianych hase.
POP3 to aktualna wersja
standardu Post Office
Protocol. Nie chodzimy na
poczt, lecz czymy si na
krtko z serwerem,
,,bierzemy'' czekajce na
nas listy, po czym si
rozczamy. Czytamy je i
redagujemy odpowiedzi
bez koniecznoci
utrzymywania poczenia z
Internetem, co w
przypadku czenia przez
modem daje znaczce
oszczdnoci. Potem
czymy si znw na
krtko5.4, by wysa
przygotowane odpowiedzi.
Zagroenia pynce z Internetu
Bezpieczestwo to zagadnienie istotne zarwno dla firm jak i dla
indywidualnych uytkownikw. Internet to znakomite narzdzie zarwno do
dystrybucji informacji o sobie jak i otrzymywaniu ich od innych, jednak z
wszelkimi dobrodziejstwami globalnej sieci zwizana jest rwnie pokana
liczba zagroe. Przestpstwa komputerowe takie jak kradzie informacji czy
celowe niszczenie danych to tylko niektre z nich.
Najlepszym sposobem uniknicia takiego biegu wydarze jest podjcie dziaa
prewencyjnych zwizanych z pozbawieniem moliwoci uzyskania dostpu
przez sie do maszyny. To pole zastosowa dla firewalli (cian ogniowych,
zapr ogniowych).

Oglnie metody wama mona podzieli na:

ataki z zewntrz sieci lokalnej
ataki z wntrza sieci lokalnej
ataki porednie
Ataki z zewntrz

S to ataki, ktrych najczstsz form s zakcenia stabilnej pracy.

Przejmowanie kontroli nad systemami odbywa si z zewntrz sieci lokalnej, na
przykad z Internetu. Mona w tym celu wykorzysta luk w systemie
zabezpiecze, bd serwisu sieciowego lub po prostu saby poziom
zabezpiecze firmy. Do najczstszych tego typu atakw nale:
Ataki na poszczeglne komputery, bd serwer gwny - to jeden z
najczstszych typw atakw. Konsekwencjami s zwykle przerwy w pracy
sieci lokalnej, uszkodzenie poszczeglnych (bd wszystkich) kocwek
serwera, a co za tym idzie, caej sieci; co powoduje wielogodzinne przerwy
w pracy.
Ataki na serwer http - to ataki, ktrych efektem jest utrata danych witryny
internetowej lub uzupenienie jej treciami kompromitujcymi firm.
Spoofing (maskarada)
Metoda ta stosowana jest zwykle przez dowiadczonych i wyrafinowanych
wamywaczy. Polega na podszyciu si wamywacza pod jednego z
uytkownikw systemu, ktry posiada wasny numer IP (numer identyfikujcy
uytkownika). Technika ta ma na celu omijanie wszelkich zabezpiecze, jakie
zastosowa administrator w sieci wewntrznej. Jest bardzo skuteczna nawet,
gdy bywa wykorzystywana przeciwko markowym firewallom, switchom i
ruterom. Dziki niej moliwe jest "udawanie" dowolnego uytkownika, a co za
tym idzie "podszywanie" si i wysyanie sfaszowanych informacji. Ze swego
komputera haker moe dokona przekierowania rdowego adresu IP i
"podszy si" pod komputer sieciowy.
Ataki z wntrza sieci
Ataki z wntrza sieci nale do jednych z groniejszych. Wamanie nastpuje z
wntrza sieci lokalnej poprzez wykorzystanie konta jakiego uytkownika, czy
te luki w zabezpieczeniach systemu autoryzacji uytkownikw. Najczciej
wamania tego typu s udziaem pracownikw firmy, a nie uytkownikw
komputerw spoza jej obrbu, gdy dostp do kocwki Sieci takiej osoby
rzadko pozostaje zauwaony.

Ataki porednie
Hakerzy stosuj tu do wyrafinowane metody, czego najlepszym przykadem
s konie trojaskie. To grupa atakw najtrudniejszych do wykrycia.
"Podoenie" konia trojaskiego otwierajcego dostp do caej sieci moe
odby si za porednictwem poczty elektronicznej czy te podczas cigania
programu, ktry pochodzi z niepewnego rda. Uytkownik prawie nigdy nie
jest wiadom tego, e cigajc na przykad najnowsz wersj odtwarzacza
plikw mp3 faktycznie otwiera dostp do swojego komputera, a potem caej
Sieci osobom niepowoanym.
Packet sniffing (podsuchiwanie pakietw)
Jest to metoda zdobywania systemu polegajca na przechwytywaniu
przesyanych przez sie niezaszyfrowanych informacji. Mona w ten sposb
zdoby haso uytkownika i uzyska dostp do danego konta. Ataki polegajce
na "biernym wszeniu" stay si powszechne w Internecie. Stanowi one
zazwyczaj wstp do aktywnego przechwytywania cudzych plikw. Aby
rozpocz tego rodzaju atak, haker musi zdoby identyfikator i haso legalnego
uytkownika, a nastpnie zalogowa si do Sieci. Kiedy wykona ju te
posunicia, moe bezkarnie podglda i kopiowa transmisje pakietw,
zdobywajc jednoczenie informacje o funkcjonowaniu danej sieci lokalnej.

Ataki korzystajce z autoryzowanego dostpu

S to ataki czsto stosowane przez osoby prbujce si wama do sieci
opartych na systemie operacyjnym, korzystajcym z mechanizmu
autoryzowanego dostpu (takim jak UNIX, VMS i Windows NT). Due
niebezpieczestwo niesie ze sob tworzenie plikw zawierajcych nazwy
serwerw, do ktrych mona uzyska dostp bez podawania hasa.
Czym jest firewall?

Firewall skada si z pewnej liczby komponentw sieciowych (sprztowych i

programowych) w punkcie styku dwch sieci. Zapewnia zachowanie regu
bezpieczestwa midzy sieci prywatn, a niezabezpieczon sieci publiczn,
na przykad Internetem.

Wanie ta zapora decyduje, ktre z usug w sieci prywatnej dostpne s z

zewntrz i z jakich usug niezabezpieczonej sieci publicznej mona korzysta z
poziomu sieci prywatnej. Aby firewall by skuteczny, cay ruch danych midzy
sieci prywatn a Internetem musi przechodzi przez niego.

Firewall nie jest, jak router, bastion host czy inne urzdzenie, czci sieci. Jest
jedynie komponentem logicznym, ktry oddziela sie prywatn od publicznej.
Bez firewalla kady host w sieci prywatnej byby cakowicie bezbronny wobec
atakw z zewntrz.
Funkcje firewalla
Firewall spenia wiele funkcji, ktrych zakres moe obejmowa:
kontrol dostpu do usug systemu,
ograniczenie liczby dostpnych usug,
kontrolowanie pocze sieciowych,
skanowanie serwisw sieciowych,
wykrywanie i eliminowanie prb wamania do systemu,
zabezpieczenie przesyanych informacji,
nadzorowanie pracy routerw,
ochron systemu przed niebezpiecznymi programami,
ukrywanie struktury wewntrznej systemu,
monitorowanie biecego stanu komunikacji sieciowej,
rejestrowanie wanych zdarze,
rwnowaenie obcienia serwerw.
rda

Komar, B. (2002). TCP/IP dla kadego. Gliwice: Helion

Sportac, M. (1999). Sieci komputerowe, ksiga eksperta.
Gliwice: Helion
http://brain.fuw.edu.pl/~durka/KIC/i.html
http://sieci-komputerowe.w.interia.pl/index.html
http://pl.wikipedia.org/