Agrega miktarı betonu oluşturan çimento, su ve hava

miktarlarının yoğunluklarına (özgül ağırlıklarına) bölünmesi

ve 1000 dm3 (1 m3) çıkarılması ile bulunur.

 a = 1000 – (a + ç +s + h)
ÖRNEK BETON KARIŞIM HESABI BİLİNENLER
Sakarya Karasu’da betonarme liman inşaatı için beton
üretilecektir.
Projede elemanlara yoğun olarak tuzlu su etkisi vardır (Etki
sınıfı: XS 3) Donma çözülme yoktur.
Projedeki beton sınıfı C30/37’dir.
Taşıyıcı eleman en dar boyutu 30 cm’dir.
Donatılar arası en küçük aralık 5 cm’dir.
Döşeme derinliği 15 cm ve paspayı 4 cm’dir.
İki tip kırmataş ve doğal kum kullanılacaktır.
Çimento tipi CEM I 42,5’tir.
Akışkanlaştırıcı katkı kullanılacaktır.
KARIŞIM HESABI İÇİN BİLİNMESİ GEREKENLER

 Yapı elemanlarının
boyutları, donatıları,
donatı aralıkları belli
olmalıdır.
KARIŞIM HESABI İÇİN BİLİNMESİ GEREKENLER

Yapılan statik,
betonarme hesapları
sonucu, istenilen
beton kalitesi belli
olmalıdır.
KARIŞIM HESABI İÇİN BİLİNMESİ GEREKENLER

 Beton üretiminde kullanılması istenen malzemelerin

özellikleri deneylerle belirlenmiş olmalıdır.
Özellik I. Mıcır II. Mıcır Kum
Yoğunluk (gr/cm3) 2,65 2,65 2,70
(D.K.Y.)
Su emme (%) 0,5 0,5 1,0
Döküm günündeki stok 0,2 0,2 2,5
nemi (%)
Çimento Yoğunluğu 3,15 kg/dm3’tür.
1. Dmaks Seçimi

 Dmaks değeri;
 En dar kesitin 1/5’inden az; 30/5=6 cm=60
mm’den az,
 Projedeki donatılar arası en küçük temiz açıklığın
3/4'ünden az; 50x3/4= 37,5 mm’den az,
 Döşeme derinliğinin 1/3’ünde az;
150/3=50 mm’den az,
 Paspayı tabakasından az; 40 mm az
olduğundan Dmaks =32 mm seçilmiştir.
2. Agrega Granülometrisinin Seçilmesi
Dmaks =32 mm’ye göre
A-B eğrisi arasında B
eğrisine yakın olacak
şekilde agrega karışımı
ayarlanmalıdır. (TS 802)

Bu örnek için I.
Kırmataş %25, II.
Kırmataş %25 ve Kum
%50 olarak karışım
oranları bulunmuştur.
 Dayanıma göre;
C30/37 için hedef
basınç dayanımı (fcm) =
36 Mpa (silindir) (TS 802,
Çizelge 5).
s/ç= 0,46 (TS 802, Çizelge 6
enterpolasyon = 0,438)
Dayanıklılığa
göre;
Etki sınıfı= XS 3
(TS 206, Çizelge 1).
 Dayanıklılığa göre;
Etki sınıfı= XS 3 (TS 206, Çizelge 1).
s/ç= 0,45, C35/45, En az Çimento= 340 kg/m3
(TS 206, Çizelge F.1)
Dayanıklılıktan dolayı proje deki
beton sınıfı C35/45 olarak
değiştirilmiş ve yeniden s/ç
hesaplanmıştır.
Dayanıma göre;
C35/45 için hedef basınç
dayanımı (fcm) = 43 Mpa (TS 802,
Çizelge 5).

s/ç= 0,39 (TS 802, enterpolasyon )

 Dayanıklılığa göre;
Etki sınıfı= XS 3 (TS 206, Çizelge 1).
s/ç= 0,45, C35/45, En az Çimento= 340 kg/m3 (TS 206,
Çizelge F.1)

 Dayanıma göre;
C35/45 için hedef basınç dayanımı (fcm) = 43 Mpa (TS 802,
Çizelge 5).
s/ç= 0,39 (TS 802, Çizelge 6) küçük olan seçildi.
Su miktarı TS 802 Şekil 11’e göre Kırmataş agrega ile kimyasal
katkı kullanılmadan ve hava sürüklenmemiş betonun su miktarı
belirlenir. Betonda katkı kullanarak işlenebilirlik seviyesi 15-18
cm olacaktır. Bu nedenle katkısız çökme miktarı 3-6 cm alınır.

Su miktarı= 192 kg/m3

Çimento miktarı, s/ç oranı ve su miktarı bulunduktan sonra
matematiksel işlem yardımıyla bulunabilir.

s/ç= 0,39 … Su miktarı= 192 kg/m3

Çimento miktarı= 192/0,39= 492,30 kg/m3

Hava miktarı, TS 802 Şekil 13’e göre hava sürüklenmemiş beton
için hava miktarı belirlenir. Hava miktarı= %1,5, 1 m3 için 15 dm3
Agrega miktarı betonu oluşturan çimento, su ve hava miktarlarının
yoğunluklarına bölünmesi ve 1000 dm3 (1 m3) çıkarılması ile
bulunur.

Agrega= 1000-((492,30/3,15)+192+15)=636,71 dm3

I. Mıcır= 636,71x0,25x2,65= 422 kg/m3
II. Mıcır= 636,71x0,25x2,65= 422 kg/m3
Kum = 636,71x0,50x2,70= 860 kg/m3
Katkı miktarı, normal betonlar için genellikle çimento ağırlığının
%1-1,5 oranında kullanılmaktadır. Katkı üreticisi firmanın
talimatlarına uymak daha doğru sonuçlar vermektedir.
Katkı için herhangi bir oran belirtilmemişse %1 tercih edilebilir.

Çimento miktarı= 492,30 kg/m3

Katkı miktarı= 492,30x0,01=4,92 kg/m3

Akışkanlaştırcı katkıların %80-90 içeriklerinin su olması

nedeniyle kullanılan katkı miktarı sudan düşülebilir. Özellikle
yüksek dozajda katkı kullanıldığında mutlaka katkı miktarı
düşülmelidir.

Su= 192-4,92= 187,08 kg/m3

Beton karışım suyu çimentonun kimyasal reaksiyonu ve
agregaların yüzeylerinin ıslatılarak işlenebilirlik için
kullanılmaktadır. Ancak mevcut haliyle suya doygun olmayan
diğer bir değişle kuru olan agregalar karışım suyundan
emerek doygun kuru yüzey haline gelmektedir. Bu durumda
hesaplanan karışım suyu yetersiz gelecek ve istenilen çökme
değerine erişileyemeyecektir.

Diğer taraftan agregaların yüzeyinde su bulanabilir(ıslak

agrega), bu durumda da karışım suyuna agregalar vasıtasıyla
su eklenmiş olacaktır. Bu durumda da karışım suyu fazla
gelerek ayrışmaya neden olacaktır.
Sonuç olarak karışım hesaplamalarında agregaların doygun kuru
yüzey oldukları kabul edilmektedir. Agregaların stok halindeki su
içerikleri belirlenmeli ve DKY durumu için su düzeltilmesi
yapılmalıdır.
I. Mıcır = 422x(0,005-0,002)= 1,27 kg/m3 su gerekli
II. Mıcır= 422x(0,005-0,002)= 1,27 kg/m3 su gerekli
Kum= 860x(0,025-0,010)= 12,90 kg/m3 su fazla
Toplam ilave su: 10,36 kg
Agregaların stok halindeki su içerikleri belirlenmeli ve DKY
durumu için su düzeltilmesi yapılmalıdır. Agregalar mevcut
durumları ile tartılarak alındığında ve kuru bir agrega ise su
emerek DKY durumuna geldiğinde ağırlığı hesaplanan
ağırlıktan fazla olacaktır. Bu nedenle emeceği su miktarı
kadar agrega eksiltilmelidir. Agregaların DKY’den daha
fazla su içermesi durumunda tersi yapılmalıdır.

Düzeltilmiş Agrega Miktarları

II. Mıcır= 422-1,27= 420,73 kg/m3
II. Mıcır= 422-1,27= 420,73 kg/m3
Kum = 860+12,90= 847,10 kg/m3
Düzeltilmiş su = 176,72 kg/m3
Sonuç olarak C35/45 betonun 1 m3 için bileşenler
aşağıdadır.

Çimento= 492,30 kg/m3

Su= 176,72 kg/m3
Katkı= 4,92 kg/m3
I. Mıcır= 422,73 kg/m3
II. Mıcır= 422,73 kg/m3
Kum= 847,10 kg/m3
Teorik birim ağırlık= 2367 kg/m3
Laboratuvarda karışım hesabına göre deneme
betonları üretilmektedir. Bu betonlar üzerinde yapılan
işlenebilirlik ve dayanım testleri sonucunda karışım
hesabının uygunluğu test edilmektedir.

İstenilen beton özellikleri elde edilemiyor ise karışımı

oluşturan malzemelerin kalitesi özellikleri ve karışım
hesabı gözden geçirilmelidir.
Deneme karışımına karışım hesabı sonucu bulunan
suyun tamamı katılmamalıdır. Karışımın işlenebilirliği
gözlemlenerek su yavaş yavaş katılmalı istenelen
işlenebilirlik seviyesi oluştuğunda su arttıysa artan
miktarı tartılarak not edilmeli ve karışım, bu artan su
miktarına göre yeniden düzenlenmelidir.
İşlenebilirliğin istenilen seviyenin altında olması
durumunda ise deneme karışımına tecrübelere
dayanarak su veya akışkanlaştırıcı ilavesi yapılarak
istenilen işlenebilirlik seviyesi getirilmelidir. Eklenen su
miktarı tartılarak not edilmeli ve karışım, ilave edilen su
miktarına göre yeniden düzenlenmelidir.
Örnek: Yapılmış olan karışım hesabına göre
laboratuvarda 20 dm3’lük deneme betonu
hazırlanmıştır. Karışımın işlenebilirliğin istenilen
seviyeye getirebilmek için karışıma 100 gr su ilavesi
yapılmıştır. Buna göre karışımı yeniden düzenleyiniz?
1 m3 C35/45 betonu 20 dm3 (0,020 m3) C35/45 betonu
Çimento= 492,30 kg/m3 Çimento= 9,85 kg
Su= 176,72 kg/m3 Su= 3,54 kg
Katkı= 4,92 kg/m3 Katkı= 0,098 kg
I. Mıcır= 422,73 kg/m3 I. Mıcır= 8,450kg
II. Mıcır= 422,73 kg/m3 II. Mıcır= 8,450kg
Kum= 847,10 kg/m3 Kum= 16,940kg
Deneme karışımında genellikle karşılaşılan durumların
başında işlenebilirlik gelmektedir.

İstenen işlenebilirlik Deneme karışımı sonucu

 Deneme karışımı su miktarı= 3,54+0,100= 3,64 kg
 Laboratuvarda üretilen betonun taze birim hacim ağırlığı
2340 kg/m3 bulunmuştur.
 Buradan üretilen betonun gerçek hacmi hesaplanır;
 Vg = Toplam malz ağır.(teorik ağır.) / taze birim hacim ağır.

 Teorik ağırlık=
492,30+4,92+422,73+422,73+847,10+176,72+0,100x50 =
2372 kg
 Bu değer yukarıda bulunan birim ağırlığa bölünerek
 gerçek beton hacmi bulunur; Vg = 2372 / 2340 = 1,014 m3

 Deneme karışımı su miktarı= 3,54+0,100= 3,64 kg

 20 dm3 için 0,100 kg su gerekirse

 1 m3 için X
 X= 5 kg (1m3 için ilave edilecek su miktarı)
 Su= 176,72 +5=181,72 kg/m3
 s/ç= 0,39
 1,014m3 betondaki malzeme miktarları bilindiğine
göre 1 m3 için orantı yardımıyla beton bileşimi
hesaplanır;
 1 m3 beton için gerçek malzeme miktarları:
 Çimento: 492,30/1,014= 485,50 kg
 Su; 181,72/1,014 = 179,20 kg
 I. No mıcır: 422,73 /1,014 = 416,90
 II. No mıcır: 422,73 / 1,014= 416,90
 Kum : 847,10 / 1,014 = 835,40
 Katkı : 4,85
 Gerçek birim ağırlık : 2340 kg
Sonuç olarak 1 m3 C35/45 betonu için bileşenler
aşağıdadır;
 Çimento: 485,50 kg
 Su: 179,20 kg
 I. No mıcır: 416,90 kg
 II. No mıcır: 416,90 kg
 Kum : 835,40 kg
 Katkı : 4,85 kg
 Üretilen betonlar en az 6 adetlik numune
kalıplarına(standart silindir veya küp) yerleştirilip
sıkıştırılır, üzeri düzeltilip etiketlendikten sonra
laboratuvarda uygun bir yere bırakılarak ertesi
gün/ veya 2 gün sonra numuneler kalıplarından
çıkarılarak sabit sıcaklıktaki kür havuzuna
bırakılırlar.
 Beton numuneler 28. günde çıkarılıp
kurutulduktan sonra sabit yükleme hızında pres
altında basınç deneyi yapılarak basınç dayanımları
bulunur.
 Bulunan basınç dayanımlarının ortalaması alınarak
istenen sınıf dayanımını sağlayıp sağlamadığı
kontrol edilir. (TS EN 206)
 Ortalama dayanım ≥fck + 4 MPa
 En düşük dayanım ≥fck – 4 MPa olmalı

 Buna göre; C35/45 betonu için,

Ortalama değer; silindir numuneler 39 MPa, küp
numuneler için 49 MPa olmalı.
En düşük değer; silindir numunelerde 31 MPa, küp
numunelerde 41MPa olmalı.
 Eğer dayanım sonuçları bu değerleri sağlamışsa
beton reçetesi (bileşimi) yukarıda bulunan
miktarlar olarak belirlenir.

 Eğer dayanım sonuçları düşük çıkmışsa;

*çimento bir miktar artırılıp aynı hacimde agrega
azaltılır, veya
* Akışkanlaştırıcı katkı oranı biraz artırılıp
kıvam korunarak su azaltılır,
Beton bileşimi buna göre düzenlenerek
son şekil verilir.
 Kum ….. = 695.9 X 2.74 X 0.40 = 746 kg
 Kırmataş I = 695.9 X 2.64 X 0.25 = 467 kg
 Kırmataş II =695.9 X 2.64 X 0.35 = 653 kg