БИОЛОГИЙН МЕМБРАНЫ

БҮТЭЦ БА ҮҮРЭГ. БОДИСЫН

СОЛИЛЦООНД МЕМБРАНЫ
ҮҮРЭГ. МЕМБРАНЫГ
НЭВТЭРЧ БОДИС
ЗӨӨВӨРЛӨГДӨХ.
 АГУУЛГА:
• ОРШИЛ
• ЗОРИЛГО
• БИОЛОГИЙН МЕМБРАНЫ БҮТЭЦ
• БОДИСЫН СОЛИЛЦООНД МЕМБРАНЫ ҮҮРЭГ
• МЕМБРАНААР ДАМЖИН БОДИС ЗӨӨВӨРЛӨГДӨХ
• ДҮГНЭЛТ
• НОМ ЗҮЙ
 ОРШИЛ:
• ДЭЛХИЙ ДЭЭР ОРШИН БАЙГАА АМЬД БИЕ МАХБОДИЙН ЭС БҮХЭН ГАДААД
ОРЧНООС ХАМГААЛАХ, ТУСГААРЛАХ ТУСГАЙ БҮРХҮҮЛТЭЙ БАЙДАГ БӨГӨӨД
ЭНЭ НЬ ГЭРЛИЙН МИКРОСКОПООР ШУУД ХАРАХ БОЛОМЖГҮЙ, МАШ НИМГЭН,
ГЭРЭЛТДЭГ БИОЛОГИЙН МЕМБРАН ЮМ. ХЭРВЭЭ ЭСИЙН МЕМБРАН ҮГҮЙ БОЛ
ЭС ОРШИН ТОГТНОХ БОЛОМЖГҮЙ.
 ЗОРИЛГО:

• МЕМБРАНЫ 3 БҮТЭЦ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА. БОДИСЫН СОЛИЛЦООНД

МЕМБРАН ХЭРХЭН ОРОЛЦДОГ. МӨН ХЭРХЭН МЕМБРАНААР БОДИС ДЭН
ЯНЗААР ЗӨӨВӨРЛӨДӨГ ТУХАЙ МЭДЭЖ АВАХ БОЛНО.
 МЕМБРАНЫ ҮҮРЭГ:
• ЭСИЙН МЕМБРАН НЬ ЭСИЙН ДОТОРХ
АГУУЛАГДАХ УУРГЫГ ГАДНА ОРЧНООС
ТУСГААРЛАХ , ЭСИЙН АМЬДРАХ, ӨСӨХ,
ҮРЖИХЭД ЧУХАЛ ШААРДЛАГАТАЙ
ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИСЫГ ДОТОГШ НЭВТРҮҮЛЭХ
БОЛОН БОДИСЫН СОЛИЛЦООНЫ
БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙГ ГАДАГШ ЯЛГАРУУЛАХ
МЕМБРАНЫ ТЭЭВРИЙН ҮҮРЭГ.

• ЭСИЙН ЭНЭХҮҮ СОЛИЛЦОО НЬ СОНГОН

НЭВТРҮҮЛЭХ СУВАГ БОЛОН ШАХУУРГА
УУРГИЙН ТУСЛАМЖТАЙГААР ЯВАГДДАГ.
МЕМБРАН ДАХЬ БУСАД УУРГУУД НЬ ЭСЭД
ГАДНААС ИРЭХ ЦОЧРУУЛЫГ ХҮЛЭЭН АВЧ,
ДАМЖУУЛАХ, ХАРИУ ҮЙЛДЭЛ ҮЗҮҮЛЭХ
ҮҮРЭГТЭЙ.
 БИОЛОГИЙН МЕМБРАНЫ БҮТЭЦ:

• ЭСИЙН МЕМБРАН НЬ ОЙРОЛЦООГООР 5 НАНОМЕТР ЗУЗААН, 2 ДАВХАР

ЛИПИДИЙН МОЛЕКУЛААС ТОГТДОГ ЭНГИЙН БҮТЭЦ.

Эсийн мембран нь тухайн эсийн байрлал,

хэлбэрээс үл хамааран дараах бүтэцтэй

Уургийн
Липидийн хос Нүүрс ус молекулуу
давхарга д
 ЛИПИДИЙН ХОС ДАВХАРГА

Цэнэг бүхий толгой (гидрофиль)-усны

молекултай харилцан үйлчилдэг
Эсийн
мембран
ы
липидийн
молекул Цэнэггүй сүүл (гидрофоб)- 1-2 хэсэгтэй усны
молекултай харилцан үйлчилдэггүй

• ЭСИЙН МЕМБРАН ДАХЬ ХАМГИЙН ЭЛБЭГ ТОХИОЛДОХ ЛИПИДИЙН

МОЛЕКУЛ НЬ ФОСФОЛИПИД БӨГӨӨД ГИЛРОФИЛЬ ТОЛГОЙ ХЭСЭГ
НЬ ХОЛИН, ФОСФАТ БА ГЛИЦЕРОЛООС ТОГТОНО.
ЗУРАГ 2: ЭСИЙН МЕМБРАНЫ ФОСФОЛИПИДИЙН БҮТЭЦ, ЗАГВАР
• ГИЛРОФИЛЬ БА ГИДРОФОБ ШИНЖ ЧАНАРЫГ ХОЁУЛАНГ НЬ АГУУЛСАН
МОЛЕКУЛУУДЫГ АМФИПАТ (ХОЁРДМОЛ ) МОЛЕКУЛ ГЭНЭ. ҮҮНД: СТЕРОЛ,
ХОЛЕСТЕРОЛ БОЛОН ГЛИКОЛИПИД ЗЭРЭГ МОЛЕКУЛУУД ХАМААРНА. УСАН
ОРЧИНД ЭСИЙН МЕМБРАНЫ ХОС ДАВХАРГЫГ ҮҮСГЭХЭД ЛИПИДИЙН
МОЛЕКУЛУУДЫН ГИЛРОФИЛЬ БА ГИДРОФОБ ХЭСГҮҮД НЬ ЧУХАЛ ҮҮРЭГ
ГҮЙЦЭТГЭНЭ.
 МЕМБРАНЫ НҮҮРС УС

• ЭСИЙН МЕМБРАНЫ ГАДНА ДАВХАРГА ДЭЭР

БАЙРЛАХ ИХЭНХ УУРГУУД НЬ САХАР
(ОЛИГОСАХАРИД) АГУУЛДАГ. ҮҮНИЙГ
ГЛИКОПРОТЕЙН ГЭХ БА ПОЛИСАХАРИДТАЙ
ХОЛБОГДСОН БОЛ ПРОТЕОГЛИКАН
ГЭДЭГ. ГЛИКОПРОТЕЙН, ПРОТЕОГЛИКАН,
ГЛИКОЛИПИД ЗЭРЭГ НҮҮРС УСНЫ МОЛЕКУЛ
НЬ МЕМБРАНЫ ГАДНА ГАДАРГУУД БАЙРЛАХ
БӨГӨӨД НҮҮРС УСНЫ ДАВХАРГА ГЭЖ
НЭРЛЭДЭГ. ЭСИЙН МЕМБРАНЫ 2-10 ОРЧИМ
ХУВИЙГ НҮҮРС УСНЫ МОЛЕКУЛ ЭЗЭЛДЭГ.
 МЕМБРАНЫ УУРАГ
• ЭСИЙН ҮНДСЭН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАНД МЕМБРАНЫ УУРГУУД ЧУХАЛ
ҮҮРЭГТЭЙ. МЕМБРАНЫ УУРГУУД НЬ ЛИПИДИЙН ХОС ДАВХАРГААР
ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИС, БОДИСЫН СОЛИЛЦООНЫ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ИОНЫГ
ТЭЭВЭРЛЭХЭЭС ГАДНА БЭХЭЛГЭЭ ХОЛБООС, ТӨРӨЛ БҮРИЙН
МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮЛЭЭН АВАХ Ю, ДАМЖУУЛАХ БОЛОН ЭС ДЭЭР ЯВАГДАХ
ӨВӨРМӨЦ УРВАЛД ЭСГЭГИЙН ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭДЭГ.
УУРГИЙН МОЛЕКУЛ ЭСИЙН МЕМБРАНЫ ЛИПИДИЙН ХОС ДАВХАРГА
ДЭЭР БАЙРЛАХ ДООРХИ ҮНДСЭН ХЭЛБЭРҮҮД БАЙДАГ :
• ТРАНСМЕМХБРАН УУРАГ. ИХЭНХ УУРГИЙН МОЛЕКУЛУУД ЛИПИДИЙН ХОС ДАВХАРГЫГ НЭВТ, ХӨНДЛӨН
ОГТЛОЛСОН ХЭЛБЭРЭЭР БАЙРЛАНА. ЭДГЭЭР УУРАГ НЬ ГИДРОФОБ БУЮУ ЛИПИДИЙН СҮҮЛ ХЭСЭГТ
БАЙРЛАНА.

• МЕМБРАНЫ ДОТОР ДАВХАРГЫН УУРАГ. ЗАРИМ УУРГУУД ЭСИЙН ЦИТОПЛАЗМД БАЙРЛАХ БА ЛИПИДИЙН
ХОС ДАВХАРГЫН ДОТОР МЕМБРАН ДЭЭР АМФИПАТ ШИНЖ БҮХИЙ ХЭЛБЭРИЙН МУШГИА ҮҮСГЭН
БАЙРЛАНА.

• ЛИПИДИЙН ХОЛБОГДСОН УУРАГ. ЦӨӨН ТООНЫ УУРГУУД ЛИПИДИЙН ТОСНЫ ХҮЧИЛТЭЙ КОВАЛЕНТ
ХОЛБОО ҮҮСГЭН МЕМБРАНЫ ХОС ДАВХАРГЫН АЛЬ НЭГ ГАДАРГУУ ДЭЭР БАЙРЛАНА.

• УУРГИЙН МОЛЕКУЛТАЙ ХОЛБОГДСОН УУРАГ. ЭНЭ ТӨРЛИЙН УУРГУУД НЬ ТРАНСМЕМХБРАН УУРГИЙН

МОЛЕКУЛЫН ӨВӨРМӨЦ ХЭСГҮҮДТЭЙ КОВАЛЕНТИЙН БИШ ХОЛБОО ҮҮСГЭН ХОЛБОГДДОГ.

ЭХНИЙ 2 ХЭЛБЭРИЙН УУРГИЙГ ИНТЕГРАЛ УУРАГ ГЭХ БА БУСАД

ХЭЛБЭРИЙН УУРГИЙГ ПЕРИФЕРАЛ (ЗАХЫН ) УУРАГ ГЭНЭ.
 МЕМБРАНААР ДАМЖИН БОДИС
ЗӨӨВӨРЛӨГДӨХ
ХӨХТӨН АМЬТНЫ ЭС 10000 ХҮРТЭЛ ЯНЗ БҮРИЙН УУРГУУДИЙГ АГУУЛНА. ИХЭНХ
УУРГУУД ЦИТОЗОЛЫН РИБОСОМД НИЙЛЭГЖИН, ОЛОНХИЙН НЬ ЦИТОЗОЛД
ҮЛДДЭГ. ГЭЛЭЭ ТЭДГЭЭР НИЙЛЭГЖИХ БУЙ УУРГУУДЫН ХАГАСААС ИЛҮҮ ХУВЬ
НЬ ЭС ДОТОРХ ТОДОРХОЙ ОРГАНЕЛЛҮҮД РУУ ТЭЭВЭРЛЭГДЭХ, ЭСВЭЛ ЭСИЙН
ГАДАРГУУ РУУ ЗӨӨГДӨНӨ. ЖИШЭЭ НЬ:
• ИХЭНХ ГОРМОН РЕЦЕПТОРУУД, ТРАНСПОРТЕР УУРГУУД ПЛАЗМЫН МЕМБРАН
РУУ, РНХ БОЛОН ДНХ ПОЛИМЕРАЗ ЗЭРЭГ ЗАРИМ УСАНД УУСАМТГАЙ ЭМГЭГҮҮД
БӨӨМ РҮҮ, ЭСИЙН ГАДНА БАЙРШИХ ХАЙЛУУЛАГЧ ЭМГЭГҮҮД БА ПОЛИПЕПТИД
ДОХИО МОЛЕКУЛУУД ЭСИЙН ГАДАРГУУ РУУГАРСАН БАЙХ ШААРДЛАГАТАЙ
БОЛДОГ. ЭДГЭЭР БОЛОН БУСАД БҮХ УУРГУУД ЭСЭД НИЙЛЭГЖИН, ЗӨВ
БАЙРШИЛД ОРШИН, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГАА ЯВУУЛАХ ШААРДЛАГАТАЙ.
 МЕМБРАНААР ДАМЖИН БОДИС
ЗӨӨВӨРЛӨГДӨХ
• БҮХ ЭУКАРИОТ ЭСҮҮД ҮНДСЭН ШҮҮРЛИЙН ЗАМЫГ ЭР, ГОЛЬДЖИЙН
АППАРАТ, ЛИЗОСОМЫН МЕМБРАН, ЦИТОЗОЛЫН ШИНГЭН ДЭХ УУРГИЙН
НИЙЛЭГЖИЛТ БОЛОН ХУВААРИЛАЛТАНД ЗОРИУЛЖ АШИГЛАНА. ЭДГЭЭР
УУРГУУДЫГ БҮГДИЙГ НЬ ШҮҮРЛИЙН УУРГУУД ГЭНЭ.
ШҮҮРЛИЙН ЗАМЫН ҮНДСЭН МЕХАНИЗМ ГУРВАН ҮЕ ШАТААС ТОГТОНО.
1. УУРАГ НИЙЛЭГЖИХ БА ЭР-ИЙН МЕМБРАНААР НЭВТРЭН ОРОХ,
2. ЭР-ИЙН ХӨНДИЙД УУРГИЙН БҮТЦИЙГ ТОГТООН БАРИХ, ХЭЛБЭРЖИЛТ
ХИЙХ
3. ГОЛЬДЖИЙН АППАРАТ, ЛИЗОСОМ, ЭСИЙН ГАДАРГУУ РУУ ЦЭВРҮҮГЭЭР
ТЭЭВЭРЛЭХ
 ДҮГНЭЛТ:
• ЭСИЙН ТУЛГУУР ЭРХТЭН БОЛОХ МЕМБРАНЫ ТУХАЙ БИД АВЧ ҮЗНЭ. БҮХ
АМЬД ОРГАНИЗМЫН ҮНДСЭН НЭГЖ БОЛ ЭС ЮМ. ОРГАНИЗМ ДОТОР
ЯВАГДАХ БҮХ ПРОЦЕСС ЭСИЙН ДОТОР ЯВАГДДАГ. ЭС БОЛ БҮХЭЛДЭЭ
МЕМБРАНЫ СИСТЕМ ГЭЖ ХЭЛЖ БОЛНО. УЧИР НЬ ЭСИЙН БӨӨМ, 
МИТОХОНДРИ, РИБОСОМ, ЛИЗОСОМ, ГОЛЬДЖИЙН АППАРАТ ЗЭРЭГ ЭСИЙН
БҮХ ОРГАНОЙД 4-10 НМ ЗУЗААНТАЙ МЕМБРАНААС ТОГТДОГ . МЕМБРАН НЬ
ЭСИЙН НИЙТ БОДИСЫН 80 % ХҮРТЭЛХИЙГ  ЭЗЭЛДЭГ.
 НОМ ЗҮЙ:

• “АНАГААХЫН МОЛЕКУЛ БИОЛОГИЙН ҮНДЭС” УБ 2013

• GOOGLE ХАЙЛТЫН СИСТЕМ