CAZINSKA BUNA 1950.

Danijel Jurkovi & Luka Petri

- CAZINSKA BUNA TEMA KOJA UKAZUJE NA CJELOKUPNI POLITI KI I DRU TVENI IVOT LJUDI KOJI SU OSJETILI R E I M S K I S U S T AV F N R J U N A J G O R E M I Z D A N J U - C I L J P R E D AVA N J A : P R I K A Z A T I I U K L O P I T I C A Z I N S K U BU N U U P OV I J E S N I KO N T E K S T T E O P I S AT I N J E Z I N UTJECAJ I POSLJEDICE NA IVOT LJUDI

P O D R U J E C A Z I N S K E K R A J I N E O B U H VA A Z O N U I Z M E U U N E N A J U G U , G L I N E N A S J E V E R U I K O R A N E N A Z A PA D U , D O K J E N A ISTOKU GRANICA POVU ENA PREMA OP INAMA GLINA I DVOR P O T Z V. S U H O J M E I . P O D R U J A D A N A N J I H O P I N A C A Z I N , B U I M I V E L I K A K L A D U A P R I PA D A J U U C I J E L O S T I C A Z I N S K O J K R A J I N I , A P O D R U J E O P I N E B O S A N S K A K R U PA S A M O DJELOMI NO. TO SU PODRU JA NA KOJIMA SU MUSLIMANI IN IL I VE IN S K O S TAN O VN I T VO U S VIM P O P IS IM A O D 1 8 7 9 . DO 1991. GODINE

PRILIKE PRIJE BUNE

JEZGRA BUNE: EKONOMSKA PROBLEMATIKA - J U G O S L AV I J A I Z R A Z I T O ( Z A O S T A L A ) S E L J A K A Z E M L J A U K O J O J S E P R E K O S T A N O V N I T VA B AV I L O POLJOPRIVREDOM - AGRARNA PRENASELJENOST - RATNI GUBICI LJUDSKI

S AV E Z N I Z A K O N O A G R A R N O J R E F O R M I I K O L O N I Z A C I J I ZAKON O KONA NOJ LI KVI DAC I J I Z E MLJ ORADNI D U G OVA KIH

1. PETOGODI NJI PLAN FORSIRANA INDUSTRIJALIZACIJA, SELJA KA KOLEKTIVIZACIJA, O S N I VA N J E S R Z - A , P R I N U D N I O T K U P P OLJ OP RI VRADNI H P ROI Z VODA U S T AV F N R J I Z 1 9 4 6 .

K U L M I N A C I J A S E L J A K O G N E Z A D OV O L J S T VA 1949./1950.(DU NI KA KRIZA) - P R V I P U T S E R A Z G OVA R A O D I Z A N J U B U N E

H U S E I N H U S K A M I L J KOV I

- D E M O G R A F S K A S I T UAC I J A : U O BA J E S R E Z A ( C A Z I N S K I , V E L I KO K L A D U K I ) V E I N S KO S TA N OV N I T VO B I L O M U S L I M A N S K O, A O B I T E L J I P O L I G A M N E - E S T I S U K O B I N A R E L A C I J I D R AVA I S L A M U Z R O K O VA L I S U S T R A H O D N J E G OV E L I K V I DAC I J E - S V A K O D N E V I C A J E U K L J U I V A L A O T K U P, M O B I L I Z I R A N J E R A D N E S N A G E I P I T A N J E T Z V. R A D N E O B V E Z E

U S TA N A K
- 5 PRIPREMNIH SASTANAKA; PRVI OD NJIH N A J V J E R O J A T N I J E J E O D R A N P O E T K O M T R AV N J A 1 9 5 0 . - N A N J I M A S U I Z N O E N E I D E J E I P L A N OV I Z A S A M USTANAK I NA INI NA KOJI BI SE PRIDOBILO IM VI E LJUDI - P RO PAG A N DA ( L A N A ) - U S P O S T AVA V I I H V E Z A - P O K U A J S T VA R A N J A S O C I J A L N O G P L A N A - U PRILOG USTANICIMA JE I LA I I NJ E NI C A DA SU D R AV N I O R G A N I Z A N E M A R I VA L I S VA K U D O J AV U I INFORMACIJU O MOGU OJ PUBUNI

L I K V I DAC I JA U S TA N K A
-

E VDAN J U RJ E VO: DAN NA KOJ I J E DI GNU TA BU NA - CAZI N: LJ U DI SU SMAT RALI DA J E KONA NO VRI J E ME D A S E S K I N E J A R A M S A V R A T A ; N E K I S U P R I S T A L I U Z BU N U J E R S U I N J I H OV I RO AC I , P R I JAT E L J I I S U S J E D I TAKO ER PRISTALI, ALI BILO JE I ONIH KOJI SU MORALI PO I - O KO DV I J E S T O T I N E L J U D I ( T U R L I + B E G OV I K A FA N E ) - ZAUZE E POLICIJSKE STANICE U TR CU JEDINA U S P J E N A A KC I J A T O G T I PA - CAZIN NIJE ZAUZET - U E T RI DANA NAKON BU NE U HAP E NO J E OKO 700 LJUDI - P OST OJ E P ODAC I Z A 13 U B I J E NI H U HAP E NJ I MA NAKON BUNE

UR

AKC I JA J E ODGO E NA Z A J E DAN DAN, DOK SE NE VI DI T O E SE DOGODITI U CAZINU -POBUNJENICI SE RAZILAZE KU AMA NAKON TO NISU D O B I L I D O G OVO R E N I Z N A K Z A P O BU N U - MNOGI SU PRISTALI UZ IDEJE BUNE ZBOG JAKE P RO PAG A N D E I I R E N J A L A N I H I N F O R M AC I J A - G L AV N O S A B I R N O M J E S T O J E B I L O S E L O G O R N J A V I D OV S K A , G O T OVO I S K L J U I VO M U S L I M A N S KO S E L O

VELIKA KLADU A:

SKUPILO SE OKO 50 POBUNJENIKA - P R I J E N A PA DA N A S LU N J O P L J A K A N A J E Z A D RU G A F U R J A N U I S PA L J E N J E A R H I V M N O - A , N A KO N EGA SE VELIKA VE INA POBUNJENIKA RAZILAZI KU AMA Z A D OVO L J N A P L I J E N O M -NAKON TOGA DOLAZI DO NEUSPJELOG POKU AJA Z AU Z E A P O L I C I J S K E S TA N I C E U R A KOV I C I N A KO N TOGA UZ MILEA DEVRNJU OSTAJU SAMO DEVETORICA POBUNJENIKA - 1 9 . 5 . U VA E N I S U U Z A S J E D I K O D K O R A N S K O G M O S T A I Z DAJA

S LU N J:

O C J E N A D R AV N I H O R G A N A

N E P R I J A T E L J S K I I S PA D I L I NEPRIJATELJSKA AKCIJA?

I S T R AG A I K A N JAVA N J E P O BU N J E N I K A U DVA I N A
 samo gu enje Bune ubijeno 14 ljudi  dvostruko su enje  prvotno pozatvarano 600 ljudi pa pu teni ku ama, a zatim opet pozvani na su enje (UDBA igra u tome glavnu ulogu)  sporni Rankovi ev telegram

P RO C E D U R A S U

E N JA

 istragu vodi UDBA, ustaljena, brzopleta, nezakonit i konstruiran postupak, la ne optu be  buna ili pobuna neprijateljska akcija ili ispad  osu eni Stevo Bo i izjavljuje: O ustanku se toliko znalo da nekada pomislim da ga je Tito sam organizovao kako bi se u vrstio na vlasti.  dva kriterija po kojima su okrivljeni svrstani u odre enu grupu

 osam glavnih vojnosudskihprocesa i osam kolektivnih presuda  presude obuhva ale preko 300 i sve su iznesene u roku od 15 dana  mnogo propusta u su enju  najbitniji i glavni vojnosudski proces u Cazinu osmi koji je bio i zadnji  sprecifi an od drugih  optu nica najvi e ideolo ki obojena jer se u ovom procesu nalaze organizatori pobune, najdulji po trajanju (3 dana),a najmanji po broju ljudi(16 iz ak 13 razli itih mjesta), po prvi put nosilac liste Srbin, a ne Musliman, novi vojni tu itelj..  strahovite kazne( smrtne presude i dugogodi nji dru tveno-korisni rad), oduzimanje imovine, nasilno raseljavanje porodica

 vojnosudski proces u Slunju . slabije aktivnosti pobunjenika, nego na bosanskoj strani  24 osobe optu ene, 3 oslobo ene, 21, dru tveno-korisni rad,2 smrtne presude (Mile Devrnja i Nikola Beukovi ), nema raseljavanja porodica  16 osoba - osu eno na smrt od osam sudskih procesa,a preko 500 upu eno na dru tveno-korisni rad (radna obaveza mo e trajati najvi e tri mjeseca.  razlika u spisima izme u vojnosudskih kaznenih i prek ajnih  veliki broj su eno prekr ajno, ka njeni i oni koji nisu uspjeli sprije iti bunu, isklju ivanja iz Partije.  ilasova ocjena o odmazdi dr ave i odluci o pogubljenjima glasi: Ne znam ko je

ta no doneo odluku o pogubljenjima i smrtnim presudama, ali prema na inu rada i odlu ivanja to nije moglo biti bez Titove saglasnosti, na osnovu Rankovi evih izvje taja.

P RO T J E R I VA N J E P O RO D I C A U S R BAC
 ova kaznena mjera nije imala pravnu osnovu u tada postoje em jugoslavenskom krivi nom zakonodavstvu. Ovu mjeru ne poznaje nijedan zakon u tada njoj Jugoslaviji.  u poslijeratnoj povijesti Jugoslavije ovo je bila jedina takva kaznena mjera u kojoj je zastupljeno iseljevanje ovolikog broja ljudi odnosno porodica.  radi se ipak o 73 porodice koje su djelile istu sudbinu, iako nema dokumentiranih podataka o brojci.  postoje indicije o nepodudarnosti brojki ljudi koji su bili deportovani. Utvr ena je najprije brojka 1066 ljudi, a prema zapisima koje je objavila UDBA je 609 osoba.  navodno mjera izvr ena samo zbog predostro nosti  neprofesionalno obavljeno

 sje anja iseljenih autorica dijeli na tri dijela: sam in iseljavanja sa cazinskog i kladu kog podru ja, opis tih par godina u Srpcu te vra anje u Cazinsku krajinu i problemi koji su ih zatekli nakon povratka.  op irna analiza Ahmeta ovi a, sina Ale ovi a osu eni ratni komandant za glavnog organizatora bune  imanja opusto ena, porodice su bile prisiljene mijenjati imena u srpska iz muslimanskih, matletirani od strane vlasti..

S P R J E AVA N J E I S T R A I VA N JA BU N E
 pobuna 1950. godine -pod embargom istra ivanja i objavljivanja dokumenata sve do 1986. godine  temeljitije istra ivanje je sprije eno doga ajima 1987.godine koji se vode pod Afera Agrokomerc.  Afera -isplanirana u Beogradu u krugovima velikosrpskog nacionalisti kog pokreta i preko javnih glasila gdje je objavljena kao afera izdavanja mjenica bez pokri a s ciljem uni tenja bosanskog patriotizma i svijest da BiH mo e sama opstati