DIPLOMATIJA

Prof.dr.sc. Mirsad D. Abazovi mabazovic@fkn.unsa.ba

DIPLOMATIJA

OKVIR ZA RASPRAVU

Diplomatija Vanjska politika Geopolitika

M E U N A R O D N I O D N O S I

DIPLOMATIJA
Danas znai: 1) spoljna politika jedne drave 2) sredstvo openja izmeu subjekata meunarodnog prava 3) skup lica koje jedan subjekt meunarodnog prava alje drugom u slubenom svojstvu radi njegovog predstavljanja i vrenja odreenih zadataka, koji kod drave prijema uivaju posebnu zatitu i privilegije.

stalna i povremena

DIPLOMATIJA
U novije vrijeme sve vie se razvija diplomatija kod meunarodnih organizacija (specijalne misije), koja obiluje nizom specifinosti u poreenju sa klasinom meudravnom diplomatijom. Unutar savremenih meunarodnih odnosa javljaju se dvije vrste diplomatije:
Stvarna diplomatija i pseudodiplomatija

Stvarna diplomatija
Ustanova diplomatija je jedna od najstarijih ustanova meunarodnog prava, koja se sree ve sa pojavom najstarijih drava na Istoku (Tel-Amarnska prepiska iz XV-XIV viijeka prije nove ere, Asir, Indija, Grka, Rim). Meutim, o stalnoj diplomatiji moe se govoriti tek od kraja srednjeg vijeka, a o opoj ustanovi diplomatije tek od sredine XVII vijeka. Od samog nastanka diplomatije bila je priznata nepovrjedivost diplomatskih predstavnika i prakticiran je odreeni ceremonijal. Obiajno diplomatsko pravo dobija svoju prvu kodifikaciju u pravilima Bekog i Ahenskog kongresa (1815. i 1818.); ono obiljeava svoj najnoviji razvoj u Drugoj bekoj kodifikaciji (1961).

Pseudodiplomatija
Aktivnost nedravnih ustanova u inozemstvu iji je zadatak da razvijaju ekonomske, privredne, kulturne i druge odnose Ustanove pseudodiplomatije najee se organizuju kao: novinska predstavnitva, informativni centri, kulturni centri, trgovinska, turistika i druga predstavnitva One nemaju diplomatski karakter, ve uivaju, na bazi reciprociteta, posebne pogodnosti za iru razmjenu informacija i komunikacija

-----

Predstavnici tih ustanova duni su da se pridravaju propisa zemlje - domaina i da postupaju u skladu sa pravilima meunarodnog prava. Diplomatsko predstavnitvo objedinjuje rad svih predstavnitava svoje drave u dravi prijema. Ustanove pseudodiplomatije su mu potinjene. Taj hijerarhijski odnos ne treba shvatiti kruto.

---- Diplomatska misija nalazi se na vrhu te ljestvice, zato to je ona centar u kojem se vri prikupljanje i razmjena svih informacija. Njena uloga je usmjeravanje interesovanja i koordinacija rada ustanova pseudodiplomatije. Kvalitet dobivenih informacija iz raznih ustanova i predstavnitava na znatno je viem nivou zbog njihove uske specijalizacije u prouavanju oblasti ivota i rada drave - prijema.

SPOLJNA POLITIKA
Pod spoljnom politikom podrazumijeva se djelovanje drave na meunarodnom polju, u njenim odnosima s drugim dravama, odnosno meunarodnim organizacijama. SPOLJNA POLITIKA = MEUNARODNA POLITIKA? Zbog znaaja koji ima za dravu, voenje spoljne politike je u nadlenosti njenih vrhovnih organa; po pravilu, osnovne odluke pripadaju parlamentu.

---- Funkcije predstavljanja drave usredsreene su u rukama efa drave, a operativno voenje spoljne politike povjereno vrhovnim izvrnim organima (vladama) koje djeluju preko posebnih organa iji je zadatak odravanje diplomatskih odnosa s drugim zemljama i sprovoenje meunarodnih politikih akcija. Ovo je tzv. demokratski model. Ne postoji uniformnost u imenima organa, zaduenih za voenje spoljne politike, mada se oni u veini zemalja nazivaju ministarstva inozemnih ili spoljnih poslova ili sekretarijati za spoljne poslove.

GEOPOLITIKA
Geopolitika je disciplina koja istie da tlo na kome ivi jedan narod i na kome je organizirana drava igra presudnu ulogu u organizaciji politikog oblika drutva i voenju dravne politike. Ovo se shvatanje javlja u antikoj misli i kasnije u periodu novije historije, kad pojedini mislioci objanjavaju historiju, dravu i politiku na osnovu geografije i "uenja o zemlji".

 U duhu geopolitikih shvatanja izmeu drave i njenog tla postoji organsko jedinstvo u kome odluujua snaga pripada prostoru kao osnovnoj odredbi "novog" pojma drave. Preko politike organizacije drutva i dravne politike zemljite i prostor odreuju razne druge pojave: nacionalnu kulturu, nacionalni karakter i psihologiju naroda uope, rasne i nacionalne granice, militaristiki i pesimistiki duh naroda i slino. Meu elemente tla koji odreuju dravu i politiku geopolitika istie pored prostora i poloaj zemlje i granice kao osnovne geopolitike vrijednosti. Ukoliko politika vie vodi rauna o ovim elementima, ona je utoliko "teritorijalnija", odnosno efikasnija i realnija. Nasuprot tome, nepoznavanje politike vrijednosti tla dovodi do sloma dravne politike. Meu njima posebna uloga pripada prostoru, za koji se smatra da imanentno tei sopstvenom poveanju i da tako odreuje sutinu kretanja drave i voenja dravne politike.

Primjeri Njemaki geopolitiari su u tome smislu insistirali na istraivanju "sinteze krvi i tla" istiui krilaticu "Blut und Boden" koja je nadahnjivala Nijemce rasnom superiornou. U Italiji je ona sluila za obrazloenje dominacije nad podrujem Jadranskog mora.

Japanski geopolitiari su isticali da japanska nacija predstavlja "najbolji primjer doktrine geopolitike", koja je isticala japansku dominaciju nad Azijom i svijetom uope.

MEUNARODNI ODNOSI OKVIR RAZVOJA DIPLOMATIJE

Teoretska tumaenja prirode meunarodnih odnosa Historijsko socioloka shvatanja meunarodnih odnosa
Teorija sile i realistika teorija Institucionalistika teorija Psiholoke teorije Instinktivistike teorije Bihevioristike teorije

Funkcionalistike teorije sigurnosti

Opa teorija sistema kao teorija uspostave meunarodnih odnosa

DIPLOMATIJA I MEUNARODNI ODNOSI

Meunarodni odnosi su u velikoj mjeri povezani sa diplomatijom, jer diplomacija kao disciplina neposredno i posredno prouava odnose izmeu drava. Nekada su se odnosi izmeu drava gotovo iskljuivo odvijali izmeu suverena, kraljeva, i ti odnosi su bili u fokusu meunarodnih odnosa a samim time i diplomatije, jer su saznanja diplomatije u oblasti meunarodnih odnosa bila izvor podataka u analizama sigurnosnih uvjeta. Vanost diplomatije se jo dodatno poveava ako preciznije odredimo predmet njenog interesiranja. Dakle, ona prouava i objanjava diplomatske dokumente i, u sferu svog interesiranja, uvodi u vanjsku politiku drave, dvostrane ili viestrane odnose drava, kao i vojna i politika sredstva u toj politici. Meutim, nakon revolucije krajem 18. stoljea, mijenja se i sistem odluivanja u vanjskoj politici.

 Graanska demokratija i u toj oblasti uvodi nove oblike, koji oznaavaju kraj iskljuive nadlenosti suverena u njoj. S druge strane, u ovom periodu razvijaju se novi, bogatiji oblici meunarodnih odnosa pod utjecajem kapitalistikog naina proizvodnje. Kako je dolo do pomicanja fokusa interesiranja, iz striktno politike sfere, u druge oblasti drutva, dolo je i do pomicanja kapitala u te drutvene oblasti. Sigurnosna situacija je bila promijenjena i pojavili su se novi sigurnosni izazovi. Diplomatija mora da prati trendove unutar meunarodnih odnosa, jer ona otkriva promijene koje su od vanosti za nju.

PROMJENJENA PRIRODA MEUNARODNIH ODNOSA

KONVENCIONALNE PRIJETNJE dravne konvencionalne/nuklearne statini sukobi linearan razvoj sistema ratna pravila poznate doktrine strateko upozoravanje NOVE PRIJETNJE nedravne nekonvencionalne dinamini i nasumini sukobi nelinearan Nema ogranienja Nepoznate doktrine Ne postoji sistem upozorenja

poznati obavjetajni prioriteti

Nepoznati obavjetajni prioriteti

NOVI TRENDOVI DIPLOMATIJE

Osnovna funkcija diplomacije je predstavljanje svoje drave u inozemstvu i promicanje njezinih interesa i ciljeva. Ona je zaduena da kao instrument provodi vanjsku politiku koju utvruju tijela dravne vlasti (dravni poglavar, vlada, parlament ili druga ustavom odreena tijela), a putem njih grupa koja dri vlast u svojim rukama. Provoenje vanjske politike i odravanje meunarodnih odnosa s drugim subjektima (dravama, meunarodnim organizacijama i sl.) podrazumijeva i razvoj specifinih metoda (izmeu ostalog tu spada i diplomatski protokol) te aparata koji e obavljat tu djelatnost (tzv. sluba vanjskih poslova). Jednostavno definirano, zadae diplomacije su: predstavljati i zastupati, tititi i obavjetavati svoju zemlju, pregovarati.

NOVI TRENDOVI DIPLOMATIJE

Gledajui kroz povijest, moe se rei da su razvitak meunarodnih odnosa, promicanje poloaja vlastite drave, sprjeavanje rata, najvanije aktivnosti diplomacije. Osim tradicionalnih politikih, u diplomatske aktivnosti spadaju i gospodarski, kulturni, znanstveni, vojni i drugi odnosi. Suvremena diplomatija, osim tradicionalnih zadaa, bavi se i
problemima ljudskih prava, nezakonitih migracija, zatite okolia, sudjeluje u borbi protiv terorizma i organiziranog kriminala, bavi se promicanjem i jaanjem demokratije, postizanjem sveopeg napretka (politikog, gospodarskog, kulturnog, znanstvenog).

NOVI TRENDOVI DIPLOMATIJE

Diplomatija je sloen proces, dinamika kategorija, Mogue je izdvojiti dvije vrste operativne diplomatije: Makro-diplomatija Mikro-diplomatija

MAKRO-DIPLOMATIJA Makro diplomatija se odnosi na politiko angairanje kako drava, kao subjekata meunarodnih odnosa, tako i meunarodnih organizacija u okviru meunarodnih odnosa s ciljem uspostavljanja bilateralnih ili multilateralnih diplomatskih odnosa.

MAKRO-DIPLOMATIJA (kljuni problemi)

Pitanje suvereniteta Nacije i drave Sila i regije Vojne snage i sigurnost Meunarodno pravo i uporaba sile Terorizam Meunarodni reimi i organizacije Globalizacija i razvoj Problemi ivotnog okruenja Upravljanje globalnim resursima Ouvanje i izgradnja mira Politiki islam

MIKRO-DIPLOMATIJA
Autori kao to su Sutton i Payne izdvajaju kategoriju mikro drava na osnovu veliine ekonomije i populacije. (Botswana, Dijibouti, Barbados, Belize, Grenada, Maldives itd..) Kao glavni indikator statusa mikro drave uzima se njena uloga u meunarodnim odnosima. Faktori koji odreuju diplomatske odnose mikro drava Velika ovisnost o spoljnoj trgovini U sferi politike nedostatak menaderskih i tehnikih kapaciteta Izoliranost - veliki trokovi uspostave sistema drave Etniki diverzitet

MIKRO-DIPLOMATIJA
Predominantna politika kultura veinom demokratska bazirana na konsenzusu Nemogunost iskoritavanja vlastitih prirodnih resursa visoka cijena potrebne tehnologije Nemogunost odravanja stalne vojne sile

Mogunost djelovanja
Mikro drave polau veliku nadu u meunarodni poredak, jer im isti omoguuje opstanak i garantira teritorijalni integritet i suverenitet kao izuzetak moemo navesti invaziju SAD na Granadu.