MAURIKIOS.

STRATEGIKON

.
.


- .. .
.-. 1903

"Habent sua fata libelli".

Stratagemat. . 2, . 5, apud Masc., Annotat. 31.
" , ,
, 1664 ;
."
. . , IV, . 478, . 1.
" , .
".
. . , . 273, . 1877 .

.
(582-602).
( ).
. .

:
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. ,
.
VI. .
VII. .
VIII. .
IX. ,
.

 . .

:
I. 1- 2- .
II. .
III. .
IV. , ,
.
V. .
VI. .
VII. .
VIII. ().
IX. .
X. .
XI. .
XII. .
XIII. .
XIV. .
XV. .
XVI. .
XVII. .
XVIII. .
XIX. .
. .

:
I. , .
II. , 310 .
III. 1- . , .
IV. 2- . , .
V. . . III, IV.
VI. . V.
VII. 1- 2- .
VIII. . , .
, VI, VII, VIII.
IX. . IX .
X. XI. . XII, XIII, XIV, V, XVI, VII.
XI. .
XII. .
XIII. .
XIV. .
XV. .
XVI. , .
. . ().

:
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. ,
.

 . .

: I.
, .
II. .
III. , .
IV. ().
V. .
.

:
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. , .
VI. .
. .

:
I. .
, .
II. .
III. .
IV. , .
V. .
VI. ,
.
VII. .
VIII. .
IX. .
X. ( ).
XI. .
XII. ( ).
XIII. .
XIV. .
XV. , .
XVI. .
. ,
.
:
I. , .
II. .
III. , ,
.
IV. , 2- , 1-,
, , , .
V. ,
.
VI. .
VII. .

VIII. , .
.
IX. .
X. .
XI. .
XII. .
XIII. .
XIV. , . .
XV. , .
XVI. , .
XVII. ,
, .
. .

:
I. , .
II. .
.

:
I. .
II. .
III. ,
.
IV. .
V.
, .
.

:
I. .
II. , .
III. .
IV. .
.

:
I. .
II. .
III. , .. ,
.
IV. , .. ,
..
V. , .. .
.

:
II. ,
.
III. . ., .

IV. . . . .
V. .
VI. , transversa.
VII. (Acies recta) .
I) . .
VIII. .
I) .
II) , . (.).
III) . .
IV) . . .
V) .
VI) .
VII) .
VIII) .
IX) .
X) .
XI) . (.).
XII) . . .
XIII) .
XIV) .
XV) 2-.
XVI) .
XVII)
.
XVIII) .
XIX) , .
XX) .
XXI) ,
.
XXII) .
XXIII) .
IV) ,
.
.
: , , .

, .,
,
; ,

.
V .X.

(476-1453).
, ,
, ,
, ,
. - , -

 ,
,
"" ,
" ".

, . ,
,
,


.
.
,
,
,
,
,
,
,
,
, .
, ,
,
.
"
" .
, .. ,
,
"
".
? , :
"Geschichte d. Byzant. Litteratur" (. 2, 1897, . 635), : "
() (),
. , ,
; ,
"
(. 384) : "Caeterum quis
noster ille fuerit Mauricius, aut quando vixerit, incertum est. Video eum vulgo nominari
Imperatorem. Quod si admittimus, non erit dubium, quin circa DLXXXII post Christum
natum floruerit. Verum in antiquis libris nullo tali insignitur titulo. Deinde parum convenire
majestati Imperatoriae videtur quod ultro in praefatione dicit noster cedere se velle majori
ducis cujuslibet experientiae (1).
,
, , "
, "
.. (. , . 3 : " Quod si quod. belli dux per
experientiam et curam suam meliora his inveniat, gratio sic quod. Deo sit ut datori omnium
bonorum, nobis vero venia propter studium et alacritatem nostram"
: "
, -
, , " (. 12-13).
: " -

 , , ,
" (2).
"
", ,
, ,
, , ,
" " "
- ",
, ,
(3),
, (4).

, , , ,
,

, ,
.
: "Meyers Konversations-Lexicon" (4- Auflage, Leipzig,
1888), 11 Band, . 361 : "Maurikios, Kaiser des Ostrom Reichs bestieg er
582 den Thron M. ist. der Verfasser eines Werkes uber Kriegskunst in 12 Buchern (hrsg.
von J. Scheffer, Upsala 1664)"
.. "
" (. I, 56 57) ,
,
.
,
,
. , .. ,
. : )
; )
, ,
; ) ,
, .
,
. ,
, ,
, . ,
, ,
,


. ,
, ,
.

, .. ,
"",
.
.. .

1. ", , . ,
. , ,
582 . .X. ()
. ,
,
" .. ( .. , ).
2. ..
3. " ".
4. 1697 . , (
) .

(582-602)
(578-582), , II,
, I,
.
, ,
, .
,
, .
, ,
( )
.
, ,
,
, . ,
IV .
. 582 . ,
, ,
. (1) 591 .
,
. ,
, , ,
,
.
, 588 . ,
, -
.

. IV
II , (2).
II ,
, ,
(591),
.
,
. 593 . ,
, , . 594 .
. 595 ., -

 ,
.
, . 22 597 . 100 .
, ,
, ,
,
. 598 .
. ,
, , , ,
. ,
. 600 .
,
. 601 . :
, 602 .
, ,
. ,
, , ,
, - ,
.
, ,
,
, . ,
, , 23
, 5
. II,
, , 24 .,
.
.
, :
.
, .

. -
, , .,
:
,
, .
,
.
, " " (
,
)
. : , ,
, , ..
.

, . , ,
, , .
XVII
,
-. ,

 , ,
.
,
,
, ,
.
, .
. ; ,
,
.

. :
Arriani tactica et Mauricii ars militaris Schefferus.
Aeliani de instruendis aciebus.
Onosander Strategicus, Save de Imperatoreis institutione. Vegetii Renati instutorum rei
militaris libri V.
, . . . , . 1700 . (
. ).
Leon le Philosophe Institutions militaires, traduit par Maizeroy
Macchiavel L'art de la querre.
Theophylacti Simocattae Historiae Mauricii Tiberii Imperatoris libri VIII.
Procopii Caesariensis. Historiarum sui temporis libri VIII.
.
1. , , ( ).
2. ; .

1903 .
.
.
.
- ,
.
, ,
.
, .. ,
"" 2003 .

I.
.
,
; ( )
; .
, ,
- :
( ) - ,
: , , . ,
, , ,
, ,
( ) , ,
, . ,
, . ,
, ,
.
II.
? Imp.
Leo V VII.
,
,
, ,
.
, . ;
, , , , ,
(7)
, , , ,
, ;
, ;
;
30 40 (8);
, , ,
, , (9).

.
, .
, .

 ,
, , , .
. , ,
. ,
, (10), ,
, ,
.
, . .
, , (11),
, , 3 4- , 4
(12) , 1 1 .
, , . (13) ,
, ,
, . Gunas Guberonicia (14)
,
,
,
. ,
, , , .
, .
,
(15)
. , ,
, ,
, , , ,
, , ,
, .
; .
, (16)
1 3 4 .
, .
- , .
,
(17) , ,
,
, . ,
, .

, ,
. ;
, - ( )
, , ,
. ,
. , ,
, , ,
, Gunas ,
,
.
.

 III.
. Leo Imp. Instit. IV
.

, ,
,
, ,
, . ,
() ,
.
. , . ;
dux. , ,
. (
band hominum turba sub certo duce vel vexillo collecta). ,
, .
(18), .
. .
;
. , .
. (19)
. (20)
,
. ,
: ,
. (21) ,
, . (22)
, :
. ,
.
(23) (, ).
. ,
. .
(24), ,
-: , .
IV.
. Leo, IV.
,
, ,
,
. 300-400
: , 2000 3000 .,
; (),
. ,
, , , ,
.
, , ,
. :

 , ;
, ,
. 400 .,
, 3000 . 6000-7000 ..
,
,
, , . ,
,
.
,
. ,
400 ., , 200.
V.
, ,
. Leo, IV.
,
. ,
, ,
.
, ;
2 .
200 ., , ,
. , ,
: , . ,
2 (25) 2 (26).
, , . ,
,
2 4 .
,
. ,
.
VI.
. Leo Imp. Instit. VIII,
.

, . ,
.
" ,
(27)
; ,
; , .
- , ..
, .
-, .
,
(. ). , ,
, ,

, . :

, ,
, . - (28), ,
, .
, ,
, , , , ,
. , , , .
, , , ,
. - ,
,
, , . -
,
. - , ,
, ,
, , , .
VII.
. Leo, VIII.
(),
. , ,
. ,
,
, . -
, 30 (29). ,
2 3 .
, .
, ,
, ". ,

.
VIII.
. Leo Imp. Instit. VIII, .
,
: " - ,
, ,
, ,
, ,
; , , ,
, . ,
, , , ,
, ,
, , ,
,
. ,
, ".

 -
, ,
: ,
. ,
, .
- . .

, - ,
, .
- ,
.
IX.
,
. Leo Imp. Inst. IX, .
, ,
.
, , , ,
, .
, .
, ,
,
, .
, 6, 7, , 10 ()
.
,
(30),
. , ,
.
, , , ,
, ,
.
. , ,
(31).
(32), .
( ).
.

(33)
, .
() .
,
, (34).
, .
,
,
, , .
(35) ,
. , ,
, ,
, (36).

 , ,
. ,
, , ,
, - .
. , ,
, ,
.

1. . . : "
"
Nicol. Rigaltius "Mauricii Strategica"
Arcerius .
Schefferus ars militaris, , , .
2. .
3. . : . 2 . 4 .
4. . . . 2 . 4 5 .
5. .. ?
6. . . 1879 , . 37.
7. Bucellarii . . . . .,
. . . . . II, . 594.
8. In zonis arcuariis.
9. . , .
, .
10. Ex centunculis; . Leo. VI.
11. Sellipera.
12. Tuphia. ( ).
13. Zostaria (Schefferus).
14. Gunae Guberoniciae . Meursius ,
. ?
15. , , .
.
16. Censor , .
17. Oportet alia quaeda peculiaria. Signa capitibus bandorum adjungere
18. .
19. ?
20. Cursores . .
21. . Scribones.
22. Antecessores Praeparatores, .
, Antecursores, .. .
. Caes. lib. I .G. cap. 16. ,
.
23. Sculcatores , exploratores . Salmasius de re milit.
24. T T Impedimentum (. 1 V ).
25. Mandator ( ).
26. Bandofor .
27. . . Castigare ,
.
28. Castellum.

29. 25 ; .
72 . , . IV, . 190.
30. . . . . I, . 9, . 16 "
, ".
31. Bucellarii . . .
32. Spotarii .
Spatha.
33. , ,
, , .
, , ,
. . . . . 7, . 11.
34. 593
.
35. " , , .
, ". ,
. , .
, , . . . 7
. 11. . . Onosander. Cap. VI.
36. .

I.
. Leo
Imp. Inst. XII, .
, ,
,
,
, , , .
,
, , , , ,
. ,
, ,
, . .. (37) .
,
. ,
, ,
, .
,
.
,
, ,
. ,
, , 2 ,
3 , , ,
.
,
(38), , .
, ,
, ,
(39),
. -
, ,
, , .
, , ,
, , ,
,
. ,
, ,
, , . ,
,
,
; ,

, , ; ,
, ,
, .
, ,
, ,
, , , .
: ,
, (40) ,
, . ,
2- , . -, 2
, ,
: , ,
, . , 1-
, ,
, .
, 2 ,
, . 1-
, ,
, 2 .

, - 2
2
, , ,
. , , ,
, 1- , 2-
.
, 2 , ,
, ,
. , 1 2
, ,
, .
, .
, ,
,
, 1 2 , ,
, , .
II.
(41). Leo, XII.
, ,
, .
, ,
, ,
. ,
, . ,
, , .
,
. , , ,

 . (
), .
III.
. Leo, XII.
:
, ,
.
IV.
, ,
. Leo, VII.
,
, 2 3 ()
(42)
. ,
(43).
, ,
, , ,
.
: ,
, 2 , ,
, ( 1).
2 ,
, ,
1 2 ,
, 4, , . ,
,
, ,
, , ,
, ,
.
, .. 10-12 15 ,
4, 2 , .
5, , , .
3 4 ( ,
) . ,
, ,
,
. , ,
,
, . ,
, ,
,
. , ,
, ,
(44). (),
, . ,
1- 2- , ,

 , , , ,
, , .
V.
. Leo, XII.
, , ,
, , , 4,
. , ,
, (45) ,
, ,
,
, .
, . ,
, 4 . ,
, .. , ,
, , , ,
, 7
, , .
,
7 , 8. ,
. ,
8 10 .
,
8-10 . , 2
, 5 . ,
7 2 .
, . ,
,
. 8,
, , 10 , 5,
, .
.
, ,
(46)
: 1
. 2 .
, ,
.
VI.
.
,
.

 VII.
. Leo, XII.
, , ,
.. (47), ,
, , , (48),
, , ,
.
VIII.
(). Leo, XII.
1 , 8 10
, , , , ,
100 ;
,
, , 2 ,
, , .
1 , . ,
, ,
1 ,
. ,
,
, .
,
. ,
,
: , , ,
, .. , ,
, .
,
.
IX.
(49) . Leo, XII.
,
,
( ) ,
,
.
,
. ,
, . ,
; , ,
1000 , .

 .
. Leo, XII.
, , , ,
2 8 12 , ,
: ,
, ,
- .
XI.
(50) . Leo, XI.
,
,
, ,
.
XII.
. Leo, XII.
, , ,
, ,

. ,
, 1 (51) ,
, , .
,
. 1
, , ,
1000 , ,
.
,
,
4 , , .

, , ,
, , .
2 ,
, ,
, . ,
2 (3 ) ,
1 .
XIII.
. Leo, VI.
(52) ,
, . ,

 .
. .
.
.
()
, , , ,
( ) .
XIV.
. Leo, XII.
,
15 20
, .
XV.
. Leo, XII.
, ,
,
. -
, , , .
- , , ,
, , .
, 1 2
, , .
,
.
,
. ,
, .
XVI.
(53). Leo, XII.
, ,
. ,
. ,
. ,
, ,
, ,
. , , ,
, ,
.
, (54), .

 XVII.
. Leo, XII.
" ", ,
,
, .
,
, , ,
(55). ,
. ,
, , ,
, .
, , ,
:
! ,
: ! .
,
.
. ,
. , , ,
, , ,
.
XVIII.
(56).
, ,
, , .
.
XIX.
.
,
, ,
, ,
, ,
.
,
, .
, ,
. , ;
,
,
. , ,
200 400 .


37. "" (. . ).
38. Macchiavel. L'art de la querre. Iwie IV chap. I pag. 194. H n'ya point de forme plus
daugereuse, que l'etendre "trop. le front et la pointe d'armee".
39. .
40. Onosander, Cap. XXI. . Vegetius, regulae generales Lib.
III. Cap. XXVI .
41. . . . Livre III. Chap. V, 158.
1- 1'avant-garde.
2 ... bataille.
3 ... l'arriere-garde.
8.
42. .
43. .
44. . . . . I, . 9, . 16: "
, , , ".
45. Protostates , Epistales .
1 2 . Arriani tact.
46. .. .
47. .
48. .. .
49. Flammulae vexilla parva in hastis. Meursius.
50. . . . . . I, . 9, . 16, "
, ".
51. 90 . . , 200.
52. Bandum. . ,
, .. band hominum turba
sub certo duce, vel vexillo collecta. Procopius.
53. , . r. Goth.
lib. II, cap. XX.
54. .. , .
55. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre III. Chap. VIII, page 190. Onosand. Cap. XXIX,
., .
56. r. . . . . I, . 9, . 17.

I.
, .
P/T . X . B . X/K ,
. X/P . X/I , .
. . ^/K
. (58).
(57)

II.
, 310 .
, .
,
. ,
: :

, . ( ).
III.
1 .
, . Leo, VII.
(1000 ),
, " !"
, ,
(. ).
IV.
2 .
, . Leo, VII.

, ,
: "" , ,
, , ,
(. ).

 V
III.
.
,
: ". ,
".
IV. Leo, VII.
, , :
(59) (60). ,
: "" (- !)
. , : ""
, (61) .
, , : ",
".
, , : ""!
: " "! (62) : " "!
, ,
, .
, .
.
,
, , : ""!
.
,
, : ""! ,
, ,
, ,
, , ,
, ;
. , , , ,
, , : "
"! (63) 1000 ,
! .
, . . , ,
, : ""!
1-2 , : ",
"! .
,
,
, .
(64) , ,
. ,
,
, : " !"
, , , ,
. , , .
, ,
: ""!
, ,

 . , :
"", , .
, , ,
,
(65) ( ) ,
, 1-, , ,
, 2-,
, . , ,
, , ,
(66). , ,
,
9 ,
.. , , , ,
.
, ,
, ,
.
, , .. 1 2 ,
.
(),
. ,
. , ,
, 3 . ,
,
, (67). ,
, , . ,
, ,
, , 1000 2000 ,
, , 3 4
, . ,
, ,
. :
, , ,
. , 1 2
.
, , 2
,
,
.
, ,
, ;
, , , ,

, ; ,
,
.
:
,
.
, ,
. ,

 , : ,
, .
VI.
(68).
. . . . . .
. . . .
V (69).
VII.
, I II (70).
. . . .
, . ,
. , . .
.
VIII.
: .
, :
, , ,
.
IV. ( . 1).
, ,
. VI,
VIII.
VII. ( . 1).
, ,
.
,
, ,
.
VIII. ( . 1).
15 ., 4
, ,
.
, .. 15 5 6 .,
,
. , . 5 . ,
. 2
1 , 2
, 1 , .. 60 . ,
150, , ,
, . ,

 4 , .
, , ,
2 .
IX.
.
IX (71).
X (72).
III, VII.
. 2
,
, : "".
X.
, IX, , VII.
XI (73).
. ( . 1).
XII (74).
, , ..
, , , , .. 2
5 6 . . 1
2 . 5-10 12 .,
2 , ,
1 , . 15
20 . , 4 ,
, ,
.
.
XIII (75). ( . 1).
1 , .
XIV (76).
1 ,

.
XV (77).
,
; , .
XVI (78).
(79),
, ,
.
, 2
. ,
.

 XVII (80).
XI.
.
,
, :
, ,
; , ,
, ,
, ,
, , ,
, ,
. ,
, , ,
,
. ,
, - .
, , ,

.
XII.
. Leo, VII.
, , ,
,
, ,
. ,
,
, , ,
, .
, 2 ,
1 2 , ,
. ,
.
, 2 , , ,
2 3 ,
2 ,
.
XIII.
. Leo, VII.
, ,
, , ,
.
, , ,

 , , .. ,
. , , ,
, ,
.
XIV.
. Leo, VII.
, , ,
, , ,
2 3 , ,
. (81) , 5 .
(). , ,
, . ,
, ,
, ,
. , ,
, , , ,
. ,
,
.
,
.
, ,
. , , ,
, .
, , ,
, , ,
. .
, ;
,
. - ,
.
XV.
. Leo, VII.
2 , ,
1 ,
3 4 . ,
, ,
. , 3
, ,
1 . 1 ,
, , 2
2 3 ,
, ,
. 2
, 3 ,
2 .

 , 3 .
, ,
.
,
. , : "" (;
),
. 2 ,
, 1 .
XVI.
, (82). Leo, XIV.

,
(, ),
, . 2 , 1
, . ,
2 , 1
, , 1 2.
,
, ,
2 3 .
,
, .

57. "" mantellum . ,

. . , . (Schefferus. Comment).
58. , ,
.
59. Macchiavel. 1-er exercice. Livre III Chap. VIII page 187. "Le premier exercice auquel
l'armee se doit accoutumer, c'est de s'assemler incontinent ensemble".
60. Macchiavel. 1-er exercice. Livre III Chap. VIII page 187. "Savoir faire marcher et
avancer a pas compter et de mesure, et de prendre garde aussi, qu'elle observe l'ordre en
marchant".
61. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre III Chap. VIII page 188. "Apprends aux gens de
guerre connaitre par le battemeut de tambours, par le son de trompettes, et par les enseignes
que le Capitaine commande et veut, que l'on fasse".
62. 5 ., ,
.
63. 3 r. y Macchiavel. Livre III, chap. VIII pag. 187 188: "que l'armee apprenne le
moyen et les ruses de savoir bien combattre et de manier les armes, de la meme facon, que si
elle voulait donner un veritable combat, et qu'on fasse aussi tirer 1'artillerie et la faire oter
aussitot. Commander aux Velites extraordinaires, qu'ils sortent de leurs places, et qu'ils se
retirent, comme s'ils etaient attaques et heurtes trop rudemeut; faire aussi retirer les
compagnies de 1'avantgarde daus les espaces de la bataille comme si elles etaient repoussees
et defaites, et ensuite que 1'avantgarde et la bataille se joignent avec 1'arriere-garde, et sitot
qu'ils auront fait cela, que chacun de ces trois membres principaux se remette au premier

ordre, qu'il etait. H faudrait les occuper souvent a cette exercice, afin que toutes les actions
fussent connus et familieres a tout le monde".
64. Contum.
65. In globum " ". Vegetius gruma .
66. Macchiavel, 1'art de la guerre. Livre III chap. VIII pag. 188. "Si les Chefs et les
membres viennent a ce connaissance par le moyen de 1'exercice reitere, on viendra toujours et
promptement a bout des entreprises les plus difficiles".
67. .
68. .
69. .
70. .
71. Macchiavel. L'art de la guerre.
72. Macchiavel. L'art de la guerre.
73. Macchiavel. L'art de la guerre.
74. Macchiavel. L'art de la guerre.
75. Macchiavel. L'art de la guerre.
76. Macchiavel. L'art de la guerre.
77. Macchiavel. L'art de la guerre.
78. Macchiavel. L'art de la guerre.
79. Macchiavel. L'art de la guerre.
80. Macchiavel. L'art de la guerre.
81. .
82. Onosander. Cap. XXII. . . .

()
I.
. Leo, XIV.
, , .
,
.
, . ,
, , ;
,
. , ,
, ,
, .
,
. ,
, . ,
.
II.
.
,
;
, ,
,
.
.
III.
.
(83) 8-10
50 60, , ,
,
: , ,
, .
,
, - ,
.
, . 1

, , ,
.

: ,
, .
(84) , .
,
.
. 2 3 ( )
-, :
.
,

; (85)
, , , ,
. ,
, .
, , ,
(86) ,
. 100,
. 4 5 30 40
. , ;
,
-, , , ;
, ;

. , ,
, . ,
, "" (87) 1,
3 4 .
, 3 ;
150 .,
. 1 1000
, 2 ,
, 2 3 .
1 , 2
.
,
3 .
, ; ,
, ,
, . ,
, ,
.
:
, ,
, .
,
() , ,
, , ,
, . ,
, , ,

 , , , .
, ,
. ,
, ,
, , ,
, ,
, , , ,
,
:
. , .
, ,
, , ,
. ,
,
, , , -
, , 2
, .
, ,
, , .
IV.
. Leo, XIV.
,
(),

(),
. , ,
,
.
, .

, ,
, , ,
, , ,
,
. , ,
,
.
, , ,
,
,
.
V.
(88) ,
. Leo, XIV.
, ,
, , ,

 - , ,
, , ,
.. . ,
,
,
, .
,
, ,
, ; ,
, ,
. ,
, ,
, .
,
, , ,
. ,
,
. ,
, ,
, .
, ,
. , ,
, ,
- , ,
, ,
,
; ,
, ,
, ;
, , , ,
, , , ,
; ,
,
. , , -
,
, - : ,
, , .

83. . . . I . 11. "

, ,
, ,
, , , ,
, , ,
, - .
".
84. . Procopius. Agathias.
85. , ,
. ,

6. , , ,
, , . , II, . .
. , ,
. Sext. Awol. Victor.
86. Tribula. Tribula 4 ,
, . (, Gothic. lib.
III cap. 24). tribuli ,
, . , .
. . . . IV, . 546.
87. " " .
88. Globum .

I.
, (89) . Leo Imp.,
Instit. X, .
, : , ,
, ,
. ,
, ; ,
,
. ,
.
,
, , ,
, - ,
, . ,
, , ,
, ,
.
II.
. Leo, X.
. ,
,
. ,
, ,
, ? -
, .
,
(90). ,
. ,
, ,
. ,
, .
III.
, . Leo, X.

, ,

 , ,
, ,
(91) , ,
, ;
: 4 5 , , ,
,
,
, ,
(92)
: , ,
, . ,
, , (93) , (94)
, ,
(95). 20 30
() , .
IV.
(). Leo, XI.
, ,

, , ,
, ,
(96) ,
,

. , ,
, ,
.
V.
. Leo, X.
,
.
, ,
, .

89. Impedimenta : , ,
, , , .. Schefferus.
90. Sagmaria . ,
( sagma ). . . Schefferus. "Impedimenta,
sagmarii, calones, vehiculaque in medio collocantur". Vegetius lib. III. Cap. VI, .
"Varia in rtem belli" . 1580 .
91. ., XII . VI.
92. ?

93. Parva tentoria , ,

?
94. Saga duplicia ?
95. Tubernaculum , .
96. .. .

I.
.
, (97).

( ), ,
. (
), ,
.
, , ,
,
,
,
, , , ,
.
, ,
, : , , ,
.
II.
.
, ,
, . ,
, ,
, ,
, ,
, .

.
III.
.
, ,

300 400 ;
, , , ,
, ,
, ,
, .

 IV.
.
, ,
, ,
. , , , ,
, , . , ,
, , ; ,
, ,
, ,
. ,
, , ,
: ,
(98).
V.
, .
, .. , ,
,
(), , , ,
,
, .
, ;
, 1 , 2
. , 1-
, .. , ; 2-
, 1 , .
, 2 , 1
, 2 ,
.
VI.
.
,
. ..
,
(99) , , ,
. ,
( ) (100) ,
, .

97. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre II chap. VII.

98. , .
99. In hastam, .. ( ).
100.In scutum, .. ( ).

I.
.
, . Leo, II.
,
, ,
, ,
.
() ,
, ,
, .
,
. :
(101). -, ,
, , , .
,
,
,
. , ()
(102),
. , -
, ,
, .
: ,
, , , ,
. , : ,
( ), ,
.
,
, , , .
,
, , ,
. ,
,
( ) .
,
. , ,
, ,
, ,
. , ,
. .
, , , , ,

 .. ,
.
, ,
, .
, .
II.
. Leo, XIII.

, .
III.
.
,
.
IV.
, . Leo, XIII.
, , ,
(103) (),
(104),
( ): , , ,
, .
, ,
.
, , ,
, , .
V.
(105). Leo, XIII.
, ,
, , ,
. .
,
, , ,
.

 VI.
,
. Leo, XIII. Onosander. Cap. XIV.
,
:
, ,
- . ,
. , , ,
. ,
(.. ).
VII.
. Leo, XIII.
,
,
, , ,
(), , (106)
,
, , ,
,
. ,
.
VIII.
(107).
,
:
,
. ,
(108), .
IX.
(109).
()
, , .
.
().
, ,
, (110); ,
.

 XI.
.
, :
(111) , ,
, .
-
, , :
,
.
XII.
( ).
,
, - ,
,
, , ,
.
,
, .
, .
XIII.
.
, ,
, ( ),
, ,
, ,
, .
,
().
XIV.
. Leo, XI.
, ,
, ,
.
,
,
. ,
,
. ,
, ,
. ,
, , .

 XV.
, .

.
, (
), .
,
, , ,
(112).
XVI.
.
,
- ,
.
. ,
.
I.
, . Leo,
XIV.
,
,
;
, (113) ,
, . ,
, ,
, , ,
, , ,
, .. .
II.
. Leo, XIV.
, ,
, ,
, ,
,
, .

 III.
, ,
. Leo, XIV. Macch. Livre VII. Chap. XIV.
,
.
IV.
, 2 , ,
, , , , . Leo,
XIV.
, ,
, , ,
, ;
1000,
,
. ,
.
V.
,
.
( ) ,
, ,
,
. ,
,
,
.
VI.
. Leo, XIV. Onosand. Cap. XXXVI.
,
, , (114)
, .
VII.
.

, ,
, ,
, ,
, ,

, , ,
, .
, ,
, , ,
.
VIII.
,
.
1 2 1000-2000
, ,
- .
IX.
. Leo, XI XIV. Onosand. Cap. XXXI.
, ,
, ,
. ,
,
. ,
, .

, ,
, .. (115)
.
.
. Leo, XI XIV.
, ,
, ,

, ,
. , ,
, , ..
,
, .
, ,
,
,
:
, . ,
,
; ,
, , .
-

 , , ,
, .
XI.
.
, ,
,
, .
,
, ;
,
, ,
, ,
, -
, ,
, .
, , ,
,
, , ,
, , ,
, .
, ,
, , , , 1
, , , 2- ,
, ()
, .
, ,
, - ,
, -, ,
. ,
, ,
, .
, ,
, ,
, , ,
, , ,
.
, ,
, . , ,
,
, ,
.
, ,
. , .
,
, .
, , ,
, , ,
, , ,
,

, ,

.
XII.
. Leo, XIV.

, ,
: , ,
, .
: (116).
- ,
, ( ), ,
,
,
, . , ,
, . ,
; , , .
, ,
.

, , ,
, , ,
,
2000 3000 ,
- .
XIII.
. Leo, XIV.
, ,
, ,
2000 3000 ,
: ;
, .
,
.

,
- - ,
, ,
. , ,
(117) , , ,
, , .
,
, , ,
.

 XIV.
, .
- ,
,

- .
XV.
, (118).
, ,
, ,
; ,
, ,
, ,
, ,
, ,
- . ,
, , , ,
, ,
.
, , , ;
, , , ,
, (
).
XVI.
, .
,
(119).
, ,
1000 , .
, . : "
!", , , ,
.
.
, .. , ,
, , .
,
, .

2000 .
,
, . ..
, ,
. - ,
, ,

 . ,
, , ,
, , ,
, , , ,
.
, , ,
.
, , ,
. ,
,
. ,
.
XVII.
,
, .
, - ,
, ,
(120).
, ,
, . ,
() ,
.
, . 6 8
, ,
.
, . ,
, .
.
. .
.
,
, ,
,
.
. , ,
: .
, .
, ,
, ,
. (),
9 .
, ,
, , ,
. , ,
- .
.
.
,
. , ,

 , .
, .

101. . . . . . I, . 13, . 29 "

". Leo Imp., III, 10 .
102. Onosander, cap. XXXIII.
103. Vigiles.
104. . . . . . I, . 10, . 19: "
, , , ,
, ,
".
105. Ibid. " , ,
, ,
, , .".
106. . . . . I, . 10, . 20: "
, , "
, ".
107. . . . . . 8, . 14.
108. .
109. . . . . I, . 10, . 20: "
,
". " , ".
110. Ibid.: " , ".
111. Ibid. . I, . 9, . 18. : " , ,
, ".
112. . . . . . I, . 9, . 18 21: " ,
, , ".
113. . . . . . I, . 11, . 22: "
, ,
, ". Onosander, Cap. XXXIII, ,
.
114. . , . II, . 19, . 118, " ".
Onosander, cap. XXXVI " ".
115. ?
116. . , . II, . 19, . 114. "
, ".
117. non solum simplices vigilias eo loco habere, sed et duplices, ut si forte unas quid
lateat, alteras tamen, qui post illas sunt, latere nequeat.
118. . . . . . I, . II, . 24: "
,
, ,
, ,
, , ". . XX, 189,
, . Onosander. Cap. XXVIII
, .

119. , , ,
2/3 . ,
1 . . . .
120. . . . . I, . VII, . 14 " , ,
".

I.
, .
- ,
, ,
(121).
,
.
, ,
, ;
.
,
, ,
, , , ,
, ,
; .
,
,
, , .
.
, , ,
. ,
. , , , ;
, ,
(122). , ,
.
()
(123)
. ,
. , , ,
.
, . , ,
(124). ,
.
, . ,
, , ,
: (125).
, , ,
. ,
, . ,
, ,
(126).
. (127).

 ,
, (128).
, ,
, .
, .
,
( ), ,
, , , (129).
, ,

(130). ,
(131), .
.
, . ,
, .
, .

, .
(132),
,
. . ,
, - ,
.
,
, ; (133).
(134) ,
; ,
,
. ,
, ,
; (135):
,
. , ,

. ,
. ,
, .
,
(136). ,
; ,
. - (137),
, ,
. ,
. ,
, , , ,
; .
, .
, (138). ,
,
(139); , ,
. ,
.

 , ,
,
. (140),
;
, .

- , ,
: ,
. ,
, ,
; ,
, , ,
, (
), .
II.
.
, - ,
(141). ,
, . ,
(142). ,
(143).
, , ,
,
, (144). ,
, , (145).
. -
, (146).
, . ,
. , (147).
. ,

(148). , ,
; ,
, ,
. (149),
, , . , ,
, ,
, (150).
(151). ,
,
.
; , .
. ,
. (152),
. ,
, ,
, ,
(153)
.
.

. , ..
,
. , , "
" (155). ,
,
(156)
. , ,
. ,
, (157). , ,
, , , (158) .
.
, ,
.
, , .
, ,
, (159). ,
,
.
,
- (160).
, ,
(161). ,
,
.
,
(162), , -
. - ,
. , ,
,
, , .

. , , ,
. , , ,
, (
) (). ,
, ,
, .


. , ,
.
, , ,
. (163),
.
,
.
, ,
, .
, ,
(164).
. , ,
, (165), ,

(154)

 . ,
. (166)
. , .
.
, ,
, .
, , ,
, , .
,
. , , .
.
,
(167). ,
(168). :
, ,
, .
, ,
, .
, , .
,
, .
,
(169) , -, .
, , ,
, .
, , ,
. ,
(). , ,
, ,
, ,
.
.
, .
, . ,
(170),
. , , ,
(171).
, , ,
, . ,
, ,
. , :
.
, .
, .
,
.
,
, .
.
(172)
, . ,
, .
, ,

.
(173). ,
,
. : , . ,
, ,
. ,
.
, ., ,
, , ,
, ,
,
. ,
(174), ,
, , , .
, , ,
.
,
: ", ,
!" ,
, ,
(175);
,
, . ,
, - ,
: " , (176)
". , , .
, . ,
, , ,
,
.
, ,
: " , !"
, ,
. ,
, , .
, ,
, ,
, .
,
, , ,
(177). :
,
,
. ,
, .
, ,
(178). : ,
,
, . :
, ; ,
- ,
, .

 , ,
.
, ,
,
, (179).
, ,
,
, .
. ,
. ,
: ,
, : "
, ".
, ,
, .
, . , ,
.

. . ,
,
, , .
, , ,
, , ,
. , ,
;
, .
,
.
. ,
,

.

121. Leon le Philosophe. Institutions militaires. XX, 2.

122. Leon le Philosophe. Institutions XX, 9 .
123. Ibid. Instit. XX, 10 .
124. Macchiavel. L'art de la guerre, L. VII chap. XIV p. 365: "Ce que vous voudrez
executer en suite, ne le communiquez qu'a peu de gens". Imper. Leo. Maximes et Sentences.
Instit. XX, 8 .
125. . . . 1700 ., . 147: "
, ".
126. Imp. Leo. Instit. XX, 17 .
127. Ibid. XX, 18 .
128. Leon Imperat. Instit. milit. XX, 20 .

129. Macchiavel. L'art de la guerre :

, -
, .
130. Leon le Philos. Instit. milit. XX, 22 .
131. Ibid. XX, 29 .
132. Imp. Leo. XX, 146.
133. Onosander, cap. X.
134. Imp. Leon le Philos. Instit. XX, 29 .
135. Imp. Leo XX, 30 .
136. Imp. Leo, XX, 33 .
137. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre VI. Chap. V, page 307. "Si vous aviez Soupcon,
qu'il eut quelqu'un dans votre armee qui donnat avis a 1'ennemi du vos entreprises et de vos
desseins, le plus expedient pour vous afinque la perfidie vous apportet quelque profit, Serait
de lui communiquer ce que vous n'avez point delibere de faire, et tenir Secrette 1'entreprise,
que vous de sirez achever". Leon le Philosophe. Instit. XX. 35. "Si vous Soupconnez
quelqu'un de votre armee de donner des avis a 1'ennemi marquez lui de confiance et dites lui
le contraire de ce que vous meditez, c est un moyeu Sur d'en tirer partie".
138. Leon, XX, 40 .
139. Leon, XX, 41.
140. Leon. XX, 43 .
141. Leon. Imp. XX, 77 .
142. Macchiavel. Regles generales.
143. Ibid. Livre IV chap. VI. page 218. Veget Lib. III. Cap. XXVI.
144. . . . . II . I: "
, , ,
". Veget Lib. III. Cap. XXVI. Macchiav. Regl.
gener. Livre VII Chap. XIV page 365: "Il faut mieux vaincre son ennemi par famine et non
pas cure les armes, sur lesquelles la fortune a plus de pouvoir, que non pas la force et la
vertu".
145. Veget. Lib. III Cap. XVI. Macchiav. Liv. VII, Chap. XIV.
146. Macchiav. Livre VII Chap. XIV.
147. Ibid. "l discipline fait plus dans la guerre, que la force ou la vertu".
148. Ibid. "la nature produit peu de natures puissantes mais l'industrie et l'exercice en font
beaucoup." Veget. Lib. III Cap. XXVI.
149. Veget. Lib. III Cap. XXIV. Macchiav. Liv. VII Chap. XIV.
150. Leon Imp. XX. 180 . Macchiav. Livre VII Chap. XIV.
151. Fortis Imperator, qui pro conditione temporum atque bellorum peculiaribus atque
accomodatis artibus usus est, reputatur. . Chap IV, Leo XX, 58.
152. Leon XX. 46.
153. Ibid. XX. 62.
154. Ibid. XX. 62.
155. Veget. Lib. III Cap. XXVI. Macchiav. Livre VII Chap. XIV.
156. Veget. Lib III Cap. XXVI. . . II, . I: " ,
, ". Macchiav. Livre VII. Chap. IV.
157. Macchiav. Livre VII. Chap. XIV.
158. Ibid. Leon Imp. XX, 66.
159. . . II, . I, . 42: " ,
, , ,
; ,
, ".
160. Macchiav. Livre VII Chap. XIV.
161. Veget. Lib. III Cap. XXVI. . . I, . II, . 40.

162. Onosander, cap. X XXXVII.

163. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre IV chap. I page 194 "Si vous avez peu de gens,
alors il faut chercher les lieux ou le petit nombre se puisse mettre a couvert et ou peu de
1'experience ou d'adresse ne vous puisse nuire".
164. Leo XX, 99.
165. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre IV chap. I page 196. "Celui qui range une armee
pour combattre doit encore avoir regard au Soleil et au vent" , .
166. . . . . . I . 13 . 29. "
, - ,
". Leo. XIII.
167. .
168. Macch. Livre IV chap. VI page 218. Leo XX, 109.
169. Imp. Leo XX, 112.
170. Imp. Leo XX, 90.
171. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre II chap. VI. Vegetius De re militari lib I cap.
XIII.
172. Leo Imp. XX, 134.
173. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre V chap. IX page 224. "C'est pourquoi il faut que
les vaillants Capitaines soient bons orateurs pour pouvoir animer le courage de leurs soldats".
174. Leo, XX, 124-126.
175. Leo. XX. 89.
176. . . II, . 1 . 40: " , ,
ce .
. ,
, ".
Macchiavel. Livre VII Chap. XIV Regles generales page 365: " que profite a votre
ennemi, vous est beaucoup dommageable, et ou vous avez quelque profit, votre ennemi
recoit du dommage".
177. Macchiavel. Livre VII chap. XIV. page 365 Regl. gener.: "Les bons Capitaines ne
livrent jamais combat, si la necesite ne les contraint ou si 1'occasion ne les appelle".
178. Macciavelli. L'art de la guerre. Livre III chap. VII.
179. Onosander. Cap. XXVII.

I.
.
, ,
, , ,
. ,
. ,
, .

, :
, , , ,
.
: , ,
, , (180).

. ,
, ,
2-3 , ,
, . ,
,
. , ,
. , ,
. ,
, , ,
.
, , ,
; , ,
() , ,
, (181) ,
,
, , ,
, .
( )

, ,
. , (182)
, ,
, .. ,
. , , ,
,
.
.

 II.
.
.
,
, (183), ,
, , , ,
,
. , ,
, , ,
, ,
: (184),
, .
,
, ,
, .
, ,
,
, , ,
,
, .
, , ,
,
. ,
, , ,
, ,
, 2000 3000 ,
. ,
, , ,
, , ,
,
, .
-
, ,
, ,
,
; , ,
, , ,
, , ,
, , ,
, , .
, , , ,
, , ,
. ,
, , ,
.
, , , ,
, ,
, , , .
, , , ,
,
, .

 , ,
,

().
III.
,
.
, ,
, ,
. , ,
, . , (185) ,
, , .
- , . , ,
, .
,

(186), ,
- ,
, .
,
, , : ,
,
.
, .

. ,
,
: ,
, ,
. ,
, ,
, , ,
. ,
, , -
, - , ,
. ,
,
, ,
, , ,
, .
, .
,
, , ,
.
. ,
,
, .
,
,

 ;
, ,
.. ,
, ,
, ,
, ,
, - .
, ,
, ,
, ,
, , . -
, , ,
, , .
. ,
, , ,
, .
(187), - ,
, , .
, ,
-
.
.
,
. ,
, , .
,
. , ,
,
; , .
, ,
;
.
-, , , ,
, , , ,
,

; ,
, ,
,
. ,
, .
(188), ,
,
, ,
,
- , ,
.
, ,
, ,

. , ,
,


, ,

. ,
- (189); ,
. ,
- , ,
.
, ,
, ,
. ,
, .
, , ,
(190) 20 30,

, 1000 ,
, - ,
, .
, (.. ),
.
, ,
.
IV.
.

.
, , ,
.
, 1000 , ,
. ,
. ,
, ; ,
, ,
, ,
, .
(), ,

, ,
, , .. ,
, .
(191),
, recta paragoge (192), ,
, ,
, ,
. ,
, , ,
, , ,
,
,

 .
:
. -

, .
. , ,
, ,
(193),
.
,
,
, ,
, , ,
, .
,
, ,
, ,
- .
, , ,
, , ,
. ,
,
, , ,
, ,
, .
V.

, .

. ,
. , ,
. 600 (194) , 300000.
3 , 1800 .
8 ., 4000,
11600 . . (195) .
300 . . (196),
3 , 900000 .,
180 . ,
, ,
, .
.
, ,
, ,
, .
, ,
, ,
. , ,

( ). ,

 ,
, , .
. , 20
30 , , .
() ,
() .
, .
(.) , .
,
, ,
, .
, ,
(197), .
, () ,
, ,
, , , , .
, -,
. (198)
, .
. (199)
, .
,
, , - ,
, , .
(200) ,
, .
, ().
: , ,
,
.
, , ,
, , . (
) (201) ,
, ,
,
. ,
, .
, ,
,
. ,
, ,
. ,
.
-, ,
,
, .
, .
,
, , ,
: , ,
, ,

. ,
. ,
.
, ,
, .
(202) (203), ,
2 3 ,
, ,
. , , ,
: .
,
. ,
, , ,
, .
,
, , ,
. ,
.
. ,
, .

, .
- ,
,
.

180. . . . 1, . 13: "

, , , , -
".
181. Aut aggere utrinque a capitibus ejus extructis, si usus postulat, tuto per eum possint
transire, ac reverti prout imperatori visum faerit, vel ibi manere quantum fert tempus, vel
confestim confligere, aut redire ponte dissoluto.
182. Tales pontes fieri necessarium arbitramur et tempore justae pugnae, quo castra ad
fluvios hujusmodi possint poni, siquidem que fluvius ab hac illave ripa potest superari quae
est a parte hostium, quo absque impedimento ullo aut difficultate ipso praelii die duci per eum
exercitus quaeant.
183. . . . . . I, . 13, , 29: "
, ".
184. Imper. Leon. Instit XVII . ( .
: , , , , ,
.).
185. ,
(Sclavi, Antae).
186. Per vecturos publicos.
187. Arx.
188. Munimentum.

189. . . . . I, . 14, . 33: "

, , , , ,
, , ,
".
190. .
191. Cum Spoliis. Spolium . , , .
192. In recta paragoge. Paragoge , ,
(..
). Rectus , .
(Arriani tactica).
193. .
194. : 500 . Leon Imper Instit XV. (Colloca Sexcentos
equites in longitudinem, ut sint trecenta millia equitum.)
195. 1000 .
196. Acies Simplex extenta.
197. Vigiles.
198. Speculatores.
199. Exploratores.
200. Praefectus vigilum. "Praefectum vero vigilum oportet legere insomnem,
circumspectum, ac peritum, non quemvis obvium".
201. Vigiles.
202. Exploratores.
203. Speculatores. . . . . . I. . 14 . 33. : "
,
, , ,
, ,
, ,
, , ,
".
Macchiavel L'art de la guerre Regl. generales. Livre V, Chap. XIV, p. 365: "Quand vous
voudrez savoir si quelque espion est venu de jour en votre camp, il ne fant que faire retirer
chacun dans sa loge ou dans sa tente".

I.
(
).
(204)
, , (..,
, ),

,
, , , . , ,
. ,
.
, ,
(205),
, ,
,
.
,
, , . ,
.
(206) ,
; ,
, , - ,
,
,
. ,
, .
, ,
,
, .
, ,
, .
2 3 , .
,
, .
, ,
(207),
. , ,
, ,
chutzia (208).
,

 , .
, ,
, , .
II.
,
.
,

, , ,

. , ,
,
, , - ,
. ,
.
,

,
. ,
, - , ,
. ,
, .
, ,
. , , , ,
- ,
,
. ,
.
, ,
,
.

, . , ,
.
III.
.
,
. , ,
, - , , ,
, (209).
.
() ,
-, ,
, .
, .
(210) (), ,

 , ,
.
,
. , ,
, ,
.
, ,
, , , -
, .
, ,
. (211)
( ),
- ,
.
() , .
,
, .
, ,
, , ,
, ,
, ,
. ,
, , . ,
, ,
. ,
, , ,

; .
, ,
, ,
.
, ; ,

.
IV.
(212).
, ,
10 12 ,
; .
, , ,
, , ,

,
2 3 . ,
, ; ,
, ,
, , ,
, - -,
, ,

 ,
, , ; ,
, , ,
. ,
.
,
, ,
, ,
,
, ,
.
, ,
, , ,

().
, ,
, .
, , ,
,
.
, ,
, , ,
(213),
.
, ,
, , ,
, ; ,
,
. ,
.
,
:
30, 8 10 ,
, , .
, .
,
, .

204. . . . . . I . 11, . 25: "

, ,
, ".
205. Ibid. " ,
, ,
, ".

206. Ibid. " , ,

, , ,
. ".
207. . . . . . I, . 11, . 27: " ,
, ,
, ".
208. Schefferas , ,
. .
. . . . .
209. Macchiavel. Livre VII chap. II . 342 ( ,
., . ). Imp. Leon. Instit. XIV III .
210. Fsalx.
211. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre VII. chap. II p. 342, .
212. Emp. Leon. Instit XVII, . . . : "je ne
veuxuipas omettre un moyen, que j'ai recherche, et qiu n'est pins d' usage a present" . .,
.
213. "et felices ex fluviis cojcere in eas" Imp. Leo, Instit milit XVI ,
" ".
Felis
, .

I.
() (
).
,
, ,
, ,
, .
,
,
,
.
II.
, (cumPersis).
, . -
.
. ,
.
, .
, . (),
.
, . ,
, ,
. zabas (214) ,
(215) , .
, - .
, , ,
, (216),
. ,
. , .. ,
. 400 500
(217). , ,
. .
, . . .
.
, ,
, .
, ,
, ,

 ,
.
, ,
.
. ( )
,
,
, ,
( )
, ,
.
,
.
,
. ,
. ,
, (),
. , ,
, .
,
, ,
,
. ,
, .
, , , ,
, ,
. - . ,
, ,
,
, ,
, ,
. ,
. ,
. ,
,
, .
, ,
. , , ,
, , .
III.
, .. , (218)
.
, , ;
, ;
,
, .
, ,
, , .
, () .

 , , ,
. ,
, , .
. ,
, ,
, ,
. ,
, . ,
(219), , .
() , ,
. ,
(220). ,
.
, ,
. , ,
,
; , ,
.
, .
,
.
, , (221),
, .
,
,
, . ,
(222) ,
, 1000 2000 .,
.
. ,
; ,
. , ,

(223)
, .. . ,
, ,
, ()
.
- , :
- ,
.
, , ,
.
, ;
( ),
, ,
.
.
.
, ,
.
, ,
,

; ,
, .
()
.
(?) ,
, ,
. ,
. ,
, ,
, , , ..
, .
, .
. 34 , . ,
,
, , ,
,
. ,
, ,
. , , ,
,
, , .
,
. ,
.
IV.
, .. ,
(224) .. (Imp. Leon Instit. XVIII .)
, , ()
; , ,
. .
, .
, ,
,
. .
,
, ,
, , , , ,
. ,
,
, .
, , ( ),
, ,
. ,
. .
, ,
. , , ,
, , .
. ,

 , , .
, , ;
, ,
. : ,
, , , , ,
,
, ,
,
. ,
, ,
, .
, , .
V.
(225), .. .
, ,
, , ,
, , .
,
, , ,
, ,
, , , .
, ,
, : ,
, ,
. ,
, (226).
, ,
,
(227). ,
. .
(228) , .
, .
,
(229).
. ,
,
, ,
, ,
; ,
.
, , .
, ,
, ,
. , ,
;
, ,
, ,
, ,
(230).

 . ,
, ,
, ,
, , ,
. , , ,
; ,
, , ,
, . , ,
. , .
,
(), . ,
, ,
,
. : ,
, , , ,
, .
( ) ,
,
, , .
, ,
, ;
, , ,
(231). ,
,
, . -
,
, , , ,
, .

. (232).
, , ,

, , ,
, ,
, .
, ,
, , ,
, ,
. ,
,
,
, , , .
,
,
() .
, ,
, ,
,
, , , ,
. , ,
.

 (). ,
. ,
.
, .
.,
, .
,
, ,
, , ,
, ,
, .
,
, ,
, ,
.
- ( ),
. ,
, . ,
, , . ,
, ,
. , .
,
(, , ) , ,
. ,

( ) ,
, ,
.
(233). (
) , .
,
, , ,
, , ,
, .
,
,
. .
, , ,
, , .
- , .

, . ,
, , , ,
,
,
, ,
.
,
, , ,
. ,
. ( )
, : , ..,

 : ,
. ()
, , ,
( )
5, 10 20 , ,
, ,
, .
, ,
, ,
, ,
. : , ,
, .
,
, , ,
, ,
, , ,
, ,
. , ,
. ,
,
, ,
.
,
3 4 ,
. , ,
, , ,
; , ,
.
, 15 20 ,
, .
, , ,
, , ,
, , .
, ().
, ,
,
, , , .
, , - , , -
, (234)?

,
. ,
. , ,
,
. ,
, .


214. . zonas.
215. ens.
216. fossa.
217. valetque per supernumerarios.
218. Imp. Leon Instit XVIII . "" .
.
219. gladium.
220. centunculis.
221. turba , .
222. Sarcinae.
223. per cuneos.
224. 567
,
, .
, . Barthe baerja
baren () -. . . Lange barthen
. . . . . .
225. . . . . . I, . 14 . 34 ( Instit. milit. XVIII
). "- ,
,
. ,
".
226. Cumulus, , .
227. . . . , ,
.
228. , .
229. Per ludibrium simulantes.
230. Medici periti.
231. .. .
232. ?
233. Opystofulaces.
234. Quomodo enim possibile Nobis sit, aut cuiquam alii, pro ratione eorum omnium, quae
accidere unquam possunt, scribere, ut cuncta evi tentur!

( ).

II.
,
.
S* .
.
.
.
(. ).
.
.
* .
.
.
III.
().
. .
3 4
IV.
( ). . 4 . 1
().
,
.
(). 3 . 1.
,
, ; , .
, .

, .
V.
.
(). 4 . 2.
,
.

 VI.
, transversa (235).
()( ).
.
VII.
(Acies recta). (236).
().
.
().
I ().
retro
inflexa. 4.
,
. , ,
8 10 , 4 5 .
, , .
, , .
,
, .
, ,
,
8 , 2 , 8 10 .
, , , 4
1 (237),
. 1 2
, , 500
.
, (238).
, ,
,
,
(239) , ,
, ,
, , ,
3 5
, , ,
, , .
.
1 2 ,
:
, ,
. , , .

, (.. )
, ,
, ,
, , .

 ,
, ,
, , 1 , 2 3
phulco (240), .. ,
, ,
, , ,
; ,
, , ,
, , , .
.
, , , ,
.
, .
(241).
,
. 4 5
, , ,

, , ,
. ,
,
, ,
.
,
, , . ,
, ,
,
, , ,
, .
retro inflexa.
* . . . . . .
. . . .
. . . .
.
4.
. . retro inflexa, ,
.
VIII.
.
, - ,
,
, ,
, , ,
, .
, .
, , ,
(, ), .
,
, .

 I.
(242).
(243) .
, , , 2 ,
. , ,
. ,
, . (244),
. ,
.
II.
, . ().
, .
(245).
III.
.
,
; , , .
; .
IV.
, (246).
. . .
(247) , .
. , ,
.
, .
V.
(248).
(arcus cum pharetris), ,
, 30 40. . (249)
(),
, .
.
. .

 VI.
(250).
, ;
, , . :
, , , , , ,
(), , , ,
.
, , ,
, , .
; (251),
, ; ,
, 8 10 ,
, ;
10 20
,
.
VII.
(252).
, , , ,
, ,
, . (253), .
. . , .
( )
. ,
, ,
,
, , .
VIII.
(254).
, , 16
256 , .. 16 ,
64 1024 , 16384. ,
, 8 .,
10 .
, .
. , ,
,
, 256 , , ,
. ,
, ,
, ;
, ,
, , , .
16 .

 , .
, , ..
, , ,
..
, ,
,
, , .
24 , 4, 3
, .
IX.
(255).

, (256) (); 24 .
, , ;
, ,
( ). 18
, , 2 ,
, 16 .
. 16 8
, .. 1, 2, 3, 4, 13, 14, 15 16,
4 , ,
. 16
, : , .
,
, , ,
.
. 4 .
, ;
,
, , ,
, .
16 ,
,
, ( ).
X.
.
, ,
, ,
,
, (257).

 XI.
().
. , :
.
; , ,
, ,
: , ,
, (), ,
, . ,
, , ,
, 16 , . ,
. ,
, .
, 2
. 1 (258), 1 (259) 1 (260),
, , .
, ,
, .
, ,
: .
XII.
.
4.
. . .
, , 16 .
4, 4 ,
1 .
,
, .. . , ,
.
.
, , .
, .
,
.
XIII.
. 4.
,
. , 12 ,
10 . , 5. ,
.
(), .
, .

 ; ,
,
.
, ,
. ,
.
,
(.) , ,
, .. . . . ,
,
,
.
XIV.
(261).
: ; ;
;
! , ,
. ,
,
, , , ,
. , Phulco (262).
.
XV.
2.
.
, .
(263) ;
, , ,
.
XVI.
.

, :
,
. , ,
, . ,
(264), ,
, .
, 16 ,
: , ,
; : ! !
,
, 8 .

 4, : !
.
. , :
! (265) . ,
2 3 , :
! , ,
, ,
.
, . , ,
,
. phulco,
, ,
; : Phulco!

, .
, ,
. ,
, :
! : , : !
, ,
, ,
, , ,
, , , ,
, , ,
, . ,
. ,
,
, .
, , ,
. 16
, , :
! 8 , 8
. 8 4 ,
: ,
! 2 , .. ,
30, .. ,

, , !
, , .
, ,
2 , .
, . ,
. ,
, ,
, .
, , !
, , ! .
, : !
. (266) ,
, ;
: ! ,
,

. , ,
; , :
! ! ,
. , ,
, ..
, : ! .
, , ,
.
, 4 ,
, ; : !
8 . , 16
, : ! ,
16 , .
32 , ,
: ! . ,
. , ,
, : ,
, 16 !
, , ,
, .
. , : !
, , ,
, 16 , .. .
XVII.

.
,
, , ,
, , ,
.
, , ,
, , ,
.
, , .
100 200 ,
: ,
,
, () .
OS (267) umbicilium, .
, , , ,
6 10 , 4,
,
, .
8 16 ,
. ,
, ,
.
. .
16 ,

 4, 16 , 4, .
.
, ,
,
(268);
, . ,
, , ,
; , ,
,
, ,
, , .
, ,
, , ,
. .
, ,
, .
,
(), . :
,
, , .
. ,
,
. , ,
, . ,
,
. ,
.
.
XVIII.
. 3 4.
, ,
,
. ,
, , .
() ,
, , , .
,
, ,
, .
,
,
, ,
, .
, ,
, .
, ,
.

 XIX.
, .
, , .
. , ,
, .
, .
. , , .
, ,
, , . ,
, , , .. ,
,
.
,
, , ,
, 2 3 .
XX.
.
,
, , ,
, , ,
, . ,
, , , ,
, , ,
.
.
, ,
, 2 4 ,
, , ,
.
.
, , ,
, ,
.
, ,
, :
:
, ,
.
,
, ; .
, ,
, .
, , ,
.. 3 4 (269),
; , .
, , , ,
; ,

 ,

,
. ,
, ,
, .
,
, ,
, ,
.
4 :
, , , ..
, ,
. ,
, .
,
, , , ,

.
, . ,
, .
, ,
. ,
, ,
.
, , ,
, ,
, ,
, . , ,
,
, ,
,
, .

, .
,
. ,
, .
.
, ,
.
( ). ,
. .
, , ;
, ,
. ,
, . ,
, .
(). , .
(). , ,
.

 () 2 , , ,
.
() 4 ,
, .
.
XXI.
,
.
(270) , . ,
, ,
,
; , ,
, ,
(271) , ,
() ;
, ,
, ,
. :
.
, , ,
. ,
, ( ).

, ,
; ,
, .
.
,
, ,
.
, ,
, ,
,
.
, , 2
3 .
,
, , ,
.. , ;

, ,
, ,
.
,
, ,
, ,
, , , .
, .

 XXII.
.
, (272),
, , 5 6
7 8 . ()
, ,
, , .
.
.
, ,
(273) 30 40 , .
,
, .
(274), 40 50 ,
, ,
, ,
, ,
. , ,
, .
, ()

.
, ,
, , .

,
(275), ,

, (276).
.
, . .
, ,
, .
,
, ,
, ,
. , ,
.
. () ,
,
, ,
, ,
. ,
, ,
.
(277)
, , ,
;
, , ,
.
, ,
, , .

 , ,
, , . ,
, , .
(278),
. ,
, ,

. ,
, , ,
.
, ,
. ,
.
( ) (279) ,
, , . ,
,
. ,
, ,
, ().
,
.
. ,
, .
, ,
, .
, ,
;
,
. ,
, .
. ,
, , ,
(280) , ,
,
, .
,
, , ,
, , ,
. , ,
,
, ,
, ,
,
,
.
XXIII.
.
,
,

 , ,
, .. ,
. ,
,
, ,
. , ,
3 4 , ,
. .
, ,
, ,
1 2
. ,
, , .
, ,
2000 , .
, , ,
. , ,
; , , ,
, ,
.
XXIV.
,
.
: !
, ,
! , ,
.
, , !
. ,
! (). ,
! ,
! ,
, ! : !
, : () ,
!
! , !
. , :
! ! .
: , !
! :
! , !
, 8 4 , :
! : ()!
() . , ,
.
. ( ).

 , , , .
(), .
50 ,
200. ,
.

"Urbicii inventum", ,
, .

235. Tranversa , , ..
.
236. Rectus cujus latitudo major longitudine ( ).
237. .
238. "".
239. .
240. .
241. Arriani tact. Aeliani tact.
242. Imp. Leo Philosoph. Instit. VI.
243. . Schefferus. Commentarii
ad Mauric.
244. (zona).
245. Leo Cap VIII par. 4: martzobarvulum nunc dicitur "Saliba, vel tzi curim"
, . Meursius "malleolum, sive securiculam" .
. cultrum. Lib. I, . VIII .
; plumbatae, .
246. Leo Imp. Inst.VII.
247. Teniae.
248. Leo VI.
249. Schefferus , . Meursius
, .
250. Leo VI.
251. .
252. Leo IV.
253. .
254. Leo IV.
255. Leo IV.
256. Numerus enim est tagma. Sosomenus lib. I Hist. Trip.
257. I, . VI, VII VIII.
258. Strator , . ,
. .
259. Spathio. "Uno spathio, seu eo, qui gestat arma praefecti". Leo.
260. Urnaphoros. .
261. Imp. Leo. Instit. VII .
262. ( ).
263. Amphystomos bifrons.

264. Ob hanc causam autem necesse est, ut assvefiant signis nutibusque propter strebitum
armorum, aut pulverem excitatum nempe, aut caliginem subortam.
265. Dirige frontem.
266. .
267. Os , .
268. , .
269. .
270. Dromones ,
, .
271. Navarchus.
272. . . . . . . I, . 8, 13: " ,
, ".
273. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre V Chap. X. page 286. "Il faut encore beaucoup
mieux avoir les loges assez loin de tranchee, afin d'etre plus loin des faux et autres choses,
que l'ennemi pourrait tirer dans le camp pour les endommager".
274. Macchiavel. L'art de la guerre. Livre V Chap. X. Rue de la Croix.
275. . . . . I, . 8, . 14. "
, ,
".
276. Ibid. " , ,
, , , ,

".
277. . . . . I, . 8, . 13. "
, , , ,
".
278. Ibid. . 14: " ".
279. " ,
, , ,
, ". Ibid. . 14.
280. Carrago.

 : , , .
(. . ,
).
.
.




,
,
,
,
, ,
,
,
,
,

,

.

,

,

.


,

,

;

,

;


,


.
,
,


.

.


,

.


,


,

.

.


,


.

,


.

,

.


.

,


-

- .

,

.


,

,

.

,


.

,
.

.
,
,
,

,

,

.

,


.

, ,
,

,
,


,
,
,

,

()
,
.


,

.
,
.
,

,

,

,

,
,
.

.
.

.
.

.

,

 :



;
;

,
,
.

,


.

;

.

,
,

.

,
,
;

,

.

:

,


,
,

.

,

.



,
,


,

,
.
,
,
,

,



.

,

,

.

,
,


.

,

.

 ,

,
.

;

,

.

.
,



,
,

,


.

,
.

,

,




.

,

,
,


,
.

,


,


;
,

.



.

,

.

,

,

,


.



,
,

.
,
,

,
,




.



.

,
,
.

,

,
.

,
,
,


,

.

.




,

.



;






,


.

.

,

.


,

,

.


,
:




;
,
.

,
,

.



,
,

,

,

,

,

,

,



.

,

,

..

,
,
.

,
,

.

,

.