871.07(075.

8)
81.2-923
20

:


(. ,
. . -);
, . .

. .
20
= Lingua Latina: . / . . ,
. . . .: , 2004. 247 .
ISBN 985-485-230-X.
( ),
. -
- .
, .
871.07(075.8)
81.2-923

. .,
. ., 2004
, 2004

ISBN 985-485-230-X
249


, ,
,
, , .
,
, .
,
, , .
, ,
. - . , . .

. , ,
:
. X. - . ., 1986.
. . - . ., 1975.
. - . ., 1994.
. . - . .; ., 2002.
Sownik atinsko-polski. T. IV. Warszawa, 19981999.
Sondel Janusz Sownik atinsko-polski dla prawnikw i historykw.
Krakw, 1997.
, , c .
3


(Linqua Latna), ,
(Latium), (Latni).
, . , , 754
753 . . . (Roma).
, . ,
.
, .
V . . . (476 .
)
(. 2- ).
, , , .
. .
, , ,
.
:
(VIIV . . .);
(IIIII . . .) .
, ;
( I . . . I . . .).

, ( I . . . I . . .). ,
, ,
.
. , ,
, , , .
4

 (III . . .).

. ,
, .
IV . :
, , , , , .
, Linqua Latna Linqua Romana,
.
(sermo cotidanus) (sermo vulgris) .

Latintas vulgris ( ) Latintas culinaria
( ). , . ,
, . , , , , .

(VIIIIX .).

.
(XIVXVII .) ,
.
.
( , , , ).

. ,
. , XVIII ., .
5

 , , , , .

.
(19621965) .
(. 1- ).
. , : . mater, . Mutter, . mother, . mere, . madre, . madre, . ,
. i; . stare, . stand, . stehen, . stare, . , .
; . me, . me, . me, . me, . me, . , . .
,
. , , ,
.


1. Alphabtum ()
. , , , .
I . . . 21 :
ABCDEFGHIKLMNOPQRSTVX
I . . . Yy Zz. XVI . Jj ,
[], Uu [], ,
[], Vv.
:

Aa
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm

Nn
Oo
Pp
Qq
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Xx
Yy
Zz

Yy Zz ,
.
7

 2.
(vocles) a, e, i, o, u, y , . , . , 12 . , . . 4 :

ae

aera

oe

poena

au

aurum

eu

Europa

. , , : ar = ar
[-], como = como [--].

3.
, .
.
: ,
, : civlis, poplus. :
1) : justitia, video;
2) , x, z ,
(b, p, d, t, c, g) (r, l) (
, ,
thetrum): argumentum, magister, arbtri, tenbrae.
: tropaeum.

, : mlum , mlum , , : justiti
justiti . . , ,
(. 6).
8

 4.
(consonantes) :
Cc e, i, y ae, oe
, :
Cicro ()
Caesar ()
yanus ()
coepi ()

corpus ()
cultura ()
caput ()
fac ()

Gg .
Hh :
hortus (),
honor ();
Jj , a,
e, o, u. , , , . .
:

ja
je
jo
ju

=
=e
=
=

jam
jeci
jocus
jus

Kk , : Kalendae.
Ll :
lex (),
lapsus ().
Qq u: Qu, qu = :
aqua (),
equus (),
quid ().
Ss : sed (), : casus
().
ti :
lectio (),
oratio (),
9

 s, t, x : bestia (), Atticus

(), mixtio (), ,
: totus (), ( : altius, participium praesentis activi Gen.
Plur.: ornantium); : Titus ().
ngu :
lingua (),
sanguis ();
su a, e :
suavis (),
Suebi (), : suus (), sua (), sui ().

5.
h:
ch = charta ();
ph = sphaera ();
th = thermae ();
rh = rhythmus ().

6. Accentus ()
, :
au-d-re; , :
au-di-o.
, , , .

7.
1) . 2-
nominatvus accusatvus singulris:
Nom. lups < lups
bellm < bellm
Acc.
lupm < lupm bellm < bellm.
10

2) :
Nom. mar < mar
animal < animal.
3)
( - ):
cpio ac-cpio
nomn nomnis.
4) r :
cap-re > cap-re
fac-re > fac-re.
5) s r. (. imperf. fut. I esse: eram < esam, ero <
eso).


8. Nomen substantvum
( )
:

(genus): masulnum (m)
feminnum (f)

neutrum (n)


, .
(numerus): singulris (sing.)
plurlis (plur.)

, ,
. pluralia tantum
(pl. t.).
(casus): nominatvus (Nom.)
(? ?)
genetvus (Gen.)

(? ?)
datvus (Dat.)

(? ?
, ? ?)
accusatvus (Acc.)
(? ? ?)
ablatvus (Abl.)
,

(? ? ?
? ? ?
? ? ?)
vocatvus (Voc.)
,

(declinatines).
12

 genetvus singulris ( ),
nominatvus singulris (
).

gen. sing.

1-
2-
3-
4-
5-

- ae
-i
- is
- us
- ei

terra, - ae, f
poplus, - i, m
pax, pacis, f
fructus, - us, m
fides, - ei, f

:
1- .
2- .
3- .
4- .
5- .

-- ----

9. Declinatio prima
(1- )
--. nominatvus singulris -, genetvus singulris -ae: silva, -ae, f; terra, -ae, f. : pota,
-ae, m ; nauta, -ae, m (. . .: , , ,
.).
1-
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

Singulris

silv-a
silv-ae
silv-ae
silv-am
silv-
silv-a

Plurlis

silv-ae
silv-rum
silv-is
silv-as
silv-is
silv-ae

.
1. singulris nominatvus ablatvus
. , ablatvus
.
2. plurlis datvus ablatvus. .
13

 10. Declinatio secunda

(2- )
2- --. nom. sing.
-us, -er, -ir
(vir, viri m), -um. gen. sing. -i.
2-
Casus

Singulris

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

serv-us
serv-i
serv-o
serv-um
serv-o
serv-e

liber
libr-i
libr-o
libr-um
libr-o
liber

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

serv-i
serv-rum
serv-is
serv-os
serv-is
serv-i

libr-i
libr-rum
libr-is
libr-os
libr-is
libr-i

puer
pur-i
pur-o
pur-um
pur-o
puer

verb-um
verb-i
verb-o
verb-um
verb-o
verb-um

Plurlis

pur-i
puer-rum
pur-is
pur-os
pur-is
pur-i

verb-a
verb-rum
verb-is
verb-a
verb-is
verb-a

.
1. -us voc. sing. -e, 2- voc. sing. nom. sing.
2. -er e : puer, pur-i : liber, libr-i (. . .: , , ).
3. 2-
-us. , , , , : laurus, i
f, Aegyptus, i f, Corinthus, i f, Rhodus, i f, humus, i f ,
alvus, i f , . , -us: virus, i n , vulgus, i n .

11.

1. singulris, plurlis nominatvus accusatvus
.
2. plurlis -a (. . .
).
,
, , .
14

 12. Declinatio tertia

(3- )
3- . nom. sing. , gen. sing. -is. 1- 2-
nom.
sing., 3-
( gen. sing.).
:
Nom. sing.

homo, m
lex, f
tempus, n

Gen. sing.

homn - is
leg - is
tempr - is

homn leg tempr -

, genetvus singulris, , .
3- , , ,
: , , .

13. 3-
, , -is genetvus singulris.
,
nominatvus genetvus: ho-mo, ho-m-nis; : ci-vis, ci-vis.
.
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

Singulris
m

homo
homn-is
homn-i
homn-em
homn-e
homo

lex
leg-is
leg-i
leg-em
leg-e
lex
15

tempus
tempr-is
tempr-i
tempus
tempr-e
tempus

nomen
nomn-is
nomn-i
nomen
nomn-e
nomen

Plurlis

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

homn-es
homn-um
homin-bus
homn-es
homin-bus
homn-es

leg-es
leg-um
leg-bus
leg-es
leg-bus
leg-es

tempr-a
tempr-um
tempor-bus
tempr-a
tempor-bus
tempr-a

nomn-a
nomn-um
nomin-bus
nomn-a
nomin-bus
nomn-a

14. 3-
:
1) , nom. sing. -is, -es: finis, is,
m ; aedes, is, f ;
2) , -is gen. sing.: urbs, urb-is, f ; pars,
part-is, f .
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

Singulris

fin-is
fin-is
fin-i
fin-em
fin-e
fin-is

Plurlis

urb-s
urb-is
urb-i
urb-em
urb-e
urb-s

fin-es
fin-ium
fin-bus
fin-es
fin-bus
fin-es

urb-es
urb-ium
urb-bus
urb-es
urb-bus
urb-es

gen. plur. ().

15. 3-
,
nom. sing. -e, -al, -ar. ,
nom. sing.
Casus

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Singulris

mar-e
mar-is
mar-i
mar-e
mar-i

anmal
animl-is
animl-i
anmal
animl-i
16

exemplar
exemplr-is
exemplr-i
exemplar
exemplr-i

Casus

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Plurlis

mar-ia
mar-ium
mar-bus
mar-ia
mar-bus

animal-ia
animal-ium
animal-bus
animal-ia
animal-bus

exemplar-ia
exemplar-ium
exemplar- bus
exemplar-ia
exemplar-bus

abl.
sing., nom. plur., acc. plur., gen. plur. (), i
.

16.
3-
Casus

Nom.=Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Singulris

Plurlis

m, f

m, f

. / . .
-is
-i
-em
-e

-is
-i
= Nom.
-e, -i

-es
-um, -ium
-bus
-es
-bus

-a, -ia
-um, -ium
-bus
-a, -ia
-bus

1. ,
11.
2. vocatvus singulris plurlis
nominatvus.

17. nominatvus singulris

3-
Nom. sing. 3- :
1) ( ) -s;
2) ( )
-s ( ).
nominatvus singulris
-s nom. sing. b, p, c, g, d, t,
m, i.
17

 b, p, m i nom. sing. :

Nom. sing.

plebstirphiemfiniavi-

pleb-s f
stirp-s f
hiem-s f
fini-s m
avi-s f

Gen. sing.

pleb-is
stirp-is
him-is
fin-is
av-is

,
; ,

. finis, -is avis, -is

-i, ,
gen. sing. -is.

nom. sing. c, g (cs, gs > x)

lucducpacreglegradicjudec-

Nom. sing.

Gen. sing.

luc-s > lux f

duc-s > dux m
pac-s > pax f
reg-s > rex m
leg-s > lex f
radic-s > radix f
judec-s > judex m

luc-is
duc-is
pac-is
reg-is
leg-is
radc-is
judc-is

d t s , -ss , s (. . d, t s):

Nom. sing.

Gen. sing.

pedmiletcivitatpaludsalut-

ped-s > pes m

milet-s > miles m
civitat-s > civtas f
palud-s > palus f
salut-s > salus f

ped-is
milt-is
civitt-is
pald-is
salt-is

. .

18.
nominatvus singulris
-s ( ) nom. sing.
l, r, n, s
.
18

I. :
1) l, r, nom. sing.
:

consulsolvictoruxorpatermater-

Nom. sing.

consul m
sol m
victor m
uxor f
pater m
mater f

Gen. sing.

consl-is
sol-is
victr-is
uxr-is
patr-is
matr-is

( ter- e :
patr, matr);
2) n (-on, -in), nom. sing. n , -o
, - -:

Nom. sing.

Gen. sing.

sermonnationhomnvirgnordn-

sermo m
natio f
homo m
virgo f
ordo m

sermn-is
natin-is
homn-is
virgn-is
ordn-is

(-on -in , nom. sing. -do -go homo);

3) s nom. sing. ,
s > r (. 7); (r) nom. sing.

mosflosCerescinishonosmulies-

Nom. sing.

Gen. sing.

mos m
flos m
Ceres f
cinis m
honor m
mulier f

mor-is
flor-is
Cerr-is
cinr-is
honr-is
mulir-is

( r ).
II. :
1) n(-men), nom. sing. ,
> :

nomenculmen-

Nom. sing.

nomen
culmen

Gen. sing.

nomn-is
culmn-is

19

2) s (-os,-es), nom. sing. ,

, .

corpsgens-

Nom. sing.

corpus
genus

Gen. sing.

corpr-is
genr-is

( s > r ).

19. Declinatio quarta

(4- )
4-
. nom. sing. -us, -u. gen. sing. -s.
Singulris
m

Casus

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

fruct-us
fruct-s
fruct-ui
fruct-um
fruct-u

corn-u
corn-s
corn-u
corn-u
corn-u

Plurlis

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

fruct-s
fruct-uum
fruct-bus
fruct-s
fruct-bus

corn-ua
corn-uum
corn-bus
corn-ua
corn-bus

. 11.

20. Declinatio quinta

(5- )
5- . nom. sing. -es, gen. sing. -ei.
Casus

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Singulris

r -es, f
r -ei
r -ei
r -em
r -e

20

Plurlis

r -es
r -erum
r -ebus
r -es
r -ebus

 21.

Casus

1-
.
f

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

-a
-ae
-ae
-am
-
-a

3- .
.

2- .
m

m,f

3- .
.
Singulris
n
m, f

-us, -er -um

-i
-is
-o
-i
-um =Nom. -em =Nom.
-o
-e
-e, -er, -um
=Nom.

3- .
.

4- .

5- .
f

-is, -es -e,-al,-ar

-is
-is
-i
-i
-em
-e,-al,-ar
-e
-i
=Nom. =Nom.

-us -u
-us
-ui -u
-um -u
-u
=Nom.

-es
-ei
-ei
-em
-e
=Nom.

-es
-ium
-bus
-es
-bus

-us -ua
-uum
-bus
-us -ua
-bus

-es
-rum
-bus
-es
-bus

Plurlis

Nom., Voc.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

-ae
-i
-a
-rum
-rum
-is
-is
-as
-os =Nom.
-is
-is

-es

-a
-um
-bus
-es =Nom.
-bus

-ia
-ium
-bus
-ia
-bus

1. Acc. sing.
-m, cc. plur. -s.
2. 2-, 3-, 4-
, 11.
3. Dat. bl. plur. .

22. Nomen adjectvum

( )

2 :
1. 1- 1- 2- .
2. 2- 3- .
.

23. 12-
:
.
.
.

-us, -er
-a
-um

long-us
long-a
long-um
21

liber
libr-a
libr-um

pulcher
pulchr-a
pulchr-um

 : longus, -a, -um (.

. .: , -, -).
-er, , , -- : liber, ra, -rum (, -, -) pulcher, -chra, -chrum (, -, ).
1-
, 2- (. 9, 10).

24. 3-
nom. sing. 3- :
1- . , : m -er, f -is, n -e:
acer, acris, acre , -, -; : acer, acris, acre;
celer, celeris, celere , -, -; : celer, -ris, -re.
2- . ,
-is,
-e:
brevis (m,f), breve (n) , -, -; : brevis, -e.
3- . ,
:
felix (gen. sing. felcis) , -, -; : felix, -cis;
sapiens (gen. sing. sapientis) , -, -; : sapiens,
-entis;
vetus (gen. sing. vetris) , -, -; : vetus, -ris;
dives (gen. sing. divtis) , -, -; : dives, -tis;
par (gen. sing. paris) , -, -; : par, paris.
gen. sing. -is.
3-
:
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.

.
m

acer

acr-is
acr-is
acr-i
acr-em

acr-e

acr-em

acr-e

.

m, f
n
Singulris

brev-is
brev-e
brev-is
brev-i
brev-em
brev-e
22

.

m, f
n

felix
felc-is
felc-i
felc-em
felix

Casus

.

m, f
n

.

m, f
n

brev -i

felc-i

brev-es
brev-ia
brev-ium
brev-bus
brev-es
brev-ia
brev-bus

felc-es
felic-ia
felic-ium
felic-bus
felc-es
felic-ia
felic-bus

.
m

Abl.

acr-i
Plurlis

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

acr-es
acr-ium
acr-bus
acr-es
acr-bus

acr-ia
acr-ia

. 3- ,
. gen. sing. 1- 2-
gen. sing. nom. sing., 3- gen. sing. : felix, cis, . . nom. felix, gen. felcis, felc.
Casus

1-

Nom.
Gen.

2-

Nom.
Gen.

acer

acr-is
acr-is

acr-e

acr

m, f
n
brev-is
brev-e
brev-is

brev

25.
, :
gradus positvus ,
gradus comparatvus ,
gradus superlatvus .
.

26. Gradus comparatvus

-ior ,
-ius , nom. sing. .
long-us, -a, -um
brev-is, -e
felix, felc-is
sapiens, sapient-is

long-ior, long-ius
brev-ior, brev-ius
felic-ior, felic-ius
sapient-ior, sapient-ius

, -, -
, -, -
, -, -
, -, -

3- .
23

Singulris

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

m, f

Plurlis
n

m, f

long-ior

long-ius
longir-is
longir-i
longir-em
long-ius
longir-e

longir-es
longir-a
longir-um
longior-bus
longir-es
longir-a
longior-bus

-ior-.

27. Gradus superlatvus

:
1) -issm-, , : -us, -a, -um:
longus,-a,um
brevis,-e

long-issm-us

long-issm-a

long-issm-um

, -,
-;
brev-issm-us
brev-issm-a
brev-issm-um
, -,
-;
felix,-cis
felic-issm-us
felic-issm-a
felic-issm-um
,
-, -;
sapiens, ntis sapient-issm-us sapient-issm-a sapient-issm-um , -,
-;

2) , -er, -rm- -us, -a, -um:

acer, acris, acre acer-rm-us
pulcher, -chra,
-chrum

acer-rm-a

acer-rm-um

, -,
-;
pulcher-rm-us pulcher-rm-a pulcher-rm-um , -,
-;

3) 3- -ilis -lm-, , -us, -a, -um:

faclis, -e

facil-lm-us

facil-lm-a

simlis, -e

simil-lm-us

simil-lm-a

facil-lm-um , -, -;

simil-lm-um , -, -;

-issm-, -rm-, -lm-.
24

 28. ()

:
Positvus

bonus, -a, -um

malus, -a, -um
magnus, -a, -um
parvus, -a, -um
multi, -ae, -a

omparatvus
m, f

melior,
pejor,
major,
minor,
plures,

melius
pejus
majus
minus
plura

Superlatvus

optmus, -a, -um

pessmus, -a, -um
maxmus, -a, -um
minmus, -a, -um
plurmi, -ae, -a

(. . .: ,
).

29.
2- ,
(e, u, i),
: magis ,
maxme : necessarius, -a,
-um , -, -; comparatvus: magis necessarius, -a, -um; superlatvus: maxme necessarius, -a, -um.

30. Adverbium ()
, , , , : ubi , semper
. . :
1) 12- -: longus, -a, -um , -, -; long-e ; pulcher, -chra,
-chrum , -, -; pulchr-e ;
2) 3- -ter -er, -nt-: fortis,-e , -, -; fort-ter ; felix, -cis , -, -; felicter ; sapiens, -entis , -, -, sapient-er .
25

 : partim , casu , multum , facle .

Comparatvus
: long-ius, fort-ius, sapient-ius, min-us.
Superlatvus ,
,
-: long-issm-e, pulcher-rm-e, facil-lm-e, minm-e.

31. Pronomen ()

, . : , , , , , , .

32. Pronomna personalia

( )
Casus

Singulris

Nom.
Gen.

ego
mei

tu
tui

Dat.
Acc.
Abl.

mihi
me
me

tibi
te
te

Plurlis

nos
nostrum
nostri
nobis
nos
nobis

vos
vestrum
vestri
vobis
vos
vobis

.
1. (, . .

.: , , ).
2. 3- . is, ea, id (. 36), .
3. cum
: mecum , nobiscum . .
.
26

 33. Pronomen reflexvum

( )

Nom.

Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

sui
sibi
se
se

.
3- .

34. Pronomna possessva

( )
Meus, mea, meum , , ;
tuus, tua, tuum , , ;
suus, sua, suum , , ;
noster, nostra, nostrum , , ;
vester, vestra, vestrum , , .
, . . 1- . meus, a, um . . Suus, a, um 3-
. 12- (. 23).

35. Pronomna demonstratva

( )
Is, ea, id , , ;
ille, illa, illud , ( );
hic, haec, hoc , ( , );
iste, ista, istud , ( ,
2- );
idem, edem, idem , ;
ipse, ipsa, ipsum , .
27

 12- , . . 1- ,
2- (. 23), : gen. sing.
-us, dat. sing. -i .

36. is, ea, id

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

is

eum
eo

Singulris
f

ea
ejus(eius)
ei
eam
e

id

ei(ii)
erum

id
eo

eos

Plurlis
f

eae
erum
eis (iis)
eas
eis (iis)

ea
erum
ea

. e-/ i-, (. . .: , , , ).

37. ille, illa, illud

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Singulris

Plurlis

ille

illa
illus
illi
illam
ill

illud

illi
illrum

illa
illrum

illud
illo

illos

illae
illrum
illis
illas
illis

illum
illo

illa

38. hic, haec, hoc

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Singulris

Plurlis

hic

haec
hujus
huic
hanc
hac

hoc

hi
horum

haec
horum

hoc
hoc

hos

hae
harum
his
has
his

hunc
hoc

haec

. c -ce > -c.

28

 39. Pronmen relatvum

( )
Qui, quae, quod , , ; , , .
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

qui
quem
quo

Singulris
f

quae
cujus
cui
quam
qu

Plurlis
f

quod

qui
quorum

quod
quo

quos

quae
quarum
quibus
quas
quibus

quae
quorum
quae

40. Pronomna interrogatva

( )
quis? quid? (? ?)
singulris:
Casus

m, f

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

quis

quid
cujus
cui

quem

quid
quo

qui? quae? quod? (? ? ? ?

? ?)
:
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

qui

quem
quo

Singulris
f

quae
cujus
cui
quam
qu

quod

qui
quorum

quod
quo

quos

Plurlis
f

quae
quarum
quibus
quas
quibus

quae
quorum
quae

41. Pronomna indefinta

( )
,
, ,
, , (ali-, -dam,
-que .) .
29

 :
alquis, alquid -, -; -, -;
alqui, alqua, alquod , -;
quidam, quiddam , ; -, -;
quidam, quaedam, quoddam -;
quisque, quidque quique, quaeque, quodque ;
unusquisque, unaquaeque, unumquodque (gen. uniuscujusque, dat. unicuique . .) ;
quilbet, quaelbet, quodlbet , .
alquis, alquid:
Casus

m, f

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

alquis

alquid
alicujus
alicui

alquem

alquid
alquo

. si , nisi , ne .
alquis alquid ali-: si quis -, ne quid -
. . (. . : , - ).

42. Pronomna negatva

( )
nemo nihil singulris (
nullus):
Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

nemo
nemnis, nullus
nemni
nemnem
nemne, nullo

nihil (nil)
nullus rei
nulli rei
nihil
null re, nihlo

43. Adjectva pronominalia

( )
, , , . . gen. sing.
-us, dat. sing. -, 12-
:
30

unus, a, um (gen. sing. unus, dat. sing. uni);

solus, a, um , ;
totus, a, um , ;
alius, a, ud ( );
alter, ra, rum ( );
uter, utra, utrum ( );
uterque, utrque, utrumque , ;
neuter, neutra, neutrum , ;
ullus, a, um -;
nullus, a, um .

Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

totus

totum
toto

Singulris
f

tota
totus
toti
totam
tot

totum

toti
totrum

totum
toto

totos

Plurlis
f

totae
totrum
totis
totas
totis

tota
totrum
tota

44. Numeralia ( )
(numeralia) (cardinalia), (ordinalia), (distributva)
(adverbialia).
:

Cardinalia

Ordinalia

primus, -a, -um , ,

secundus, -a, -um (alter, -ra, -rum)

, ,
tertius, -a, -um
quartus
quintus
sextus
septmus
octvus
nonus
decmus
undecmus

unus, -a, -um , ,

II

duo, duae, duo ,

3
4
5
6
7
8
9
10
11

III
IV
V
VI
VII
VIII
I

tres, tria
quattuor
quinque
sex
septem
octo
novem
decem
undcim
31

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
28
29
30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2000

II
III
IV
V
VI
VII
VIII
I

I
VIII
I

L
L
L
L
L

CD
D
DC
DCC
DCCC
CM
M
MM

Cardinalia

Ordinalia

duodcim
tredcim
quattuordcim
quindcim
sedcim
septendcim
duodeviginti
undeviginti
viginti
unus et viginti (viginti unus) .
.
duodetriginta
undetriginta
triginta
quadraginta
quinquaginta
sexaginta
septuaginta
octoginta
nonaginta
centum
ducenti, -ae, -a
trecenti, -ae, -a
quadringenti, -ae, -a
quingenti, -ae, -a
sescenti, -ae, -a
septingenti, -ae, -a
octingenti, -ae, -a
nongenti, -ae, -a
mille
duo milia
Distributva

duodecmus
tertius decmus
quartus decmus
quintus decmus
sextus decmus
septmus decmus
duodevicesmus
undevicesmus
vicesmus
primus et vicesmus (vicesmus primus) . .
duodetricesmus
undetricesmus
tricesmus
quadragesmus
quinquagesmus
sexagesmus
septuagesmus
octogesmus
nonagesmus
centesmus
ducentesmus
trecentesmus
quadringentesmus
quingentesmus
sescentesmus
septingentesmus
octingentesmus
nongentesmus
millesmus
bis millesmus
Adverbia

singli, -ae, -a , ,
bini, -ae, -a ,
terni (trini), -ae, -a
quaterni, -ae, -a
quini, -ae, -a . .

semel ,
bis
ter
quater
quinquies . .

, ,
, :
duo consles , duae legines , tres species
, tria genra , tribus verbis .
32

mille : mille miltes . . milia (plur.

mille) genetvus: tria milia miltum
, .

(vicesmus secundus), , (.: ). : Anno millesmo nongentesmo quinquagesmo sexto .

-dcim ( decem), : I (11) undcim;
30 90 -ginta, : L (50) quinquaginta. C (100)
centum ; -centi
(-genti) 12- ,
: CC (200) ducenti, -ae, -a, D (500) quingenti, -ae, -a. M (1000)
mille ;
3-
-e, -al, -ar (. 15): nom., acc. milia, gen. milium, dat., abl. milbus.
, , . , 1991 : MCMLI = MCMCI, 2004 MMIV.

45.
Casus

Singulris
f

Nom. unus
una unum
duo
Gen.
unus
durum
Dat.
uni
dubus
Acc. unum unam
unum
duos
Abl.
uno
un
uno
dubus

Plurlis
n

duae
duo
durum durum
dubus dubus
duas
duo
dubus dubus

m, f

tres

tria
trium
tribus
tres
tria
tribus

46. Verbum ()
:
1. (tempra):
praesens ;
imperfectum ;
perfectum ;
plusquamperfectum , ;
33

futrum I ,
, ;
futrum II , ,
.
2. (modi):
indicatvus ;
conjunctvus ;
imperatvus .
3. (genra):
actvum ;
passvum .
, .
Puer librum legit. .
Filius epistulam scribit. .
, .
Liber a puro legtur. .
Epistla a filio scribtur. .
4. (numri):
singulris ;
plurlis .
5. (persnae): 1-, 2-, 3-.
6. (conjugatines): I, II, III, IV.
,
:
1. ( ). indicatvus, conjunctvus imperatvus.
2. ( ):
infinitvi ;
participia ;
gerundvum ;
gerundium ;
supnum .
34

 47.
. .

I . -
II . -
III . . , -, -
IV . -

laud , monstr
doc, hab
dic, leg, min, cap
aud, fin

48. Infinitvus praesentis actvi

-re ( I, II, IV .), -re ( III .).
47 :
I .
II .
III .

laud -re
doc -re
dic -re
scrib -re
IV . aud -re

monstr -re
hab -re
minu -re
cap -re
fin -re

. -re
( > r: . 7).

( praesens) : -re/-re.

49.
, , :

1. Praesens (1- sing.)

2. Perfectum (1- sing.)
3. Supnum
4. Infinitvus

I .

laudo
laudvi
laudtum
laudre

II .

doceo
docui
doctum
docre

III .

scribo
scripsi
scriptum
scribre

IV .

audio
audvi
audtum
audre

:
1) ( praesens) (praesens indicatvi actvi) (infinitvus praesentis actvi) - ( I )
-re/-re: laud, doc, scrib, aud;
35

2) (perfectum indicatvi actvi) -i: laudv, docu,

scrips, audv;
3) (supnum) -um: laudt, doct, script, audt.

. :
1) : praesens, imperfectum, futrum I
, infinitvus praesentis actvi et passvi, participium praesentis actvi, gerundium, gerundvum.
2) : perfectum, plusquamperfectum, futrum II , infinitvus perfecti actvi;
3) : participium perfecti passvi, a sum, fui, esse perfectum, plusquamperfectum, futrum II infinitvus perfecti passvi;
participium futri actvi.

50.
, perfectum -v-, supnum -t-, infectum, .
.
laudo
deleo
audio
doceo
scribo

laudvi
delvi
audvi
docui
scripsi

laudtum
deltum
audtum
doctum
scriptum

laudre
delre
audre
docre
scribre

(.)
(.)
(.)
(.)
(.)

51.
:
I. :

Singulris

Plurlis

1
2
3

-o /-m
-s
-t

-mus
-tis
-nt

36

II. :

Singulris

Plurlis

1
2
3

-or /-r
-ris (-re)
-tur

-mur
-mni
-ntur

III. perfectum indicatIvi actvi:

Singulris

Plurlis

1
2
3

-i
-isti
-it

-mus
-istis
-runt (-re)

52.
, ( ,
) , :
r,
nt,
.

53.

Indicatvus , , , - , .
praesens, imperfectum futrum I
(primum) .

54. Praesens indicatvi actvi

(. 49) (. 51).
I .

laud-re

1
2
3

II .
Singulris
doc-re

laud-o > laud-o doce-o

laud-s
doce-s
laud-t
doce-t
37

III .

IV .

scrib-re

aud-re

scrib- audi-o
scrib-i-s
audi-s
scrib-i-t
audi-t

I .

1
2
3

II .
Plurlis

laud-mus
laud-tis
laud-nt

doc-mus
doc-tis
doce-nt

III .

scrib--mus
scrib--tis
scrib-u-nt

IV .

aud-mus
aud-tis
audi-u-nt

1. I . 1- -o a.
2. III . 52.
3. IV . 3-
-nt u, III
. (audi-u-nt).
praesens indicatvi
passvi.

55. Praesens indicatvi passvi

( 49)
( 51).
I .

1
2
3

II .

III .

IV .

Singulris

laud-or > laudor -, dele-or

laud-ris
del-ris
laud-tur
del-tur

scrib-or

audi-or

scrib--ris
scrib--tur

aud-ris
aud-tur

scrib--mur
scrib--mni
scrib-u-ntur

aud-mur
aud-mni
audi-u-ntur

Plurlis

1
2
3

laud-mur
laud-mni
laud-ntur

del-mur
del-mni
dele-ntur

56. Imperfectum indicatvi actvi et passvi

.
( : ?).
-b- (III
.), -b- (IIIIV .) .
38

I .

II .

III .

IV .

Actvum

Sing.

Plur.

2
3
1
2
3

laud-ba-m

laud-ba-s
laud-ba-t
laud-b-mus
laud-b-tis
laud-ba-nt

doc-ba-m

doc-ba-s
doc-ba-t
doc-b-mus
doc-b-tis
doc-ba-nt

scrib-ba-m

scrib-ba-s
scrib-ba-t
scrib-b-mus
scrib-b-tis
scrib-ba-nt

audi-ba-m

audi-ba-s
audi-ba-t
audi-b-mus
audi-b-tis
audi-ba-nt

doc-b-r

scrib-b-r

audi-b-r

doc-b-ris
doc-b-tur
doc-b-mur
doc-b-mni
doc-ba-ntur

scrib-b-ris
scrib-b-tur
scrib-b-mur
scrib-b-mni
scrib-ba-ntur

audi-b-ris
audi-b-tur
audi-b-mur
audi-b-mni
audi-ba-ntur

Passvum

Sing.

Plur.

2
3
1
2
3

laud-b-r
,
laud-b-ris
laud-b-tur
laud-b-mur
laud-b-mni
laud-ba-ntur

57. Futrum I indicatvi actvi et passvi

.
-b- (III .), --/-- (IIIIV .) . --
1- , --.

I .

II .

III .

IV .

scrib-a-m
,

scrib-e-s
scrib-e-t
scrib--mus
scrib--tis
scrib-e-nt

audi-a-m
,

audi-e-s
audi-e-t
audi--mus
audi--tis
audi-e-nt

Actvum

Sing.

Plur.

2
3
1
2
3

laud -b-o
,
laud -b-is
laud -b-it
laud -b-mus
laud -b-tis
laud -b-unt

doc-b-o
,

doc-b-is
doc-b-it
doc-b-mus
doc-b-tis
doc-b-unt
39

I .

II .

III .

IV .

Passvum

Sing.

Plur.

2
3
1
2
3

laud-b-or

-,

laud-b-ris
laud-b-tur
laud-b-mur
laud-b-mni
laud-b-untur

doc-b-or

scrib-a-r

audi-a-r

doc-b-ris
doc-b-tur
doc-b-mur
doc-b-mni
doc-b-untur

scrib--ris
scrib--tur
scrib--mur
scrib--mni
scrib-e-ntur

audi--ris
audi--tur
audi--mur
audi--mni
audi-e-ntur

. I II . -b- 52.

58. Imperatvus ( )
Imperatvus praesentis activi 2- ( III ., -), -re
infinitvus praesentis actvi.
2- imperatvus praesentis actvi -te, III . -te .
Imperatvus

Infinitvus praesentis activi

laudre
valre
legre
audre
esse

Singulris

laud
val
leg
aud
es

Plurlis

laudte
valte
leg--te
audte
este

III . (dico, duco, facio) fero

2- -e:
dic , ; duc ; fac ; fer .
2- , fero, imperatvus : dic--te , duc--te , fac-te , fer-te .
40

Imperatvus, , ,
. ., (imperatvus praesentis)
(imperatvus futri).
imperatvus futri 2-, 3- :
Imperatvus futri

Sing.

2
3
2
3

Plur.

Actvum

laud-to
laud-to
laud-tte
lauda-nto

Passvum

Sing.

2
3
2
3

Plur.

laud-tor laud-mno
laud-tor laud-mno

lauda-ntor

imperatvus futri .
, imperatvus futri
, .
, , , . : cum littras meas accepris, vento
, .
Imperatvus futri esse:

2
3

Singulris

esto
esto

Plurlis

estte
sunto

Censres bini sunto. .

imperatvus futri: scio, scre
() scito (), scitte (); memni, meminisse ()
memento (), mementte ().
, . . , . , nolo, nolle ( ): noli sing., nolte plur. : noli laudre ( ), nolte laudre ( -); noli tangre ( ), nolte tangre ( ).
41

 59. perfectum
perfectum (. 49) : perfectum,
plusquamperfectum, futrum II .

60. Perfectum indicatvi actvi

( : ?).
perfectum ( 49) ( 51).
I .

1
2
3

II .

III .

IV .

Singulris

laudv-i docu-i
laudav-isti
docu-isti
laudv-it
docu-it

scrips-i
scrips-isti
scrips-it

audv-i
audiv-isti
audv-it

Plurlis

1
2
3

laudav-mus
laudav-istis
laudav-runt

docu-mus
docu-istis
docu-runt

scrips-mus
scrips-istis
scrips-runt

audiv-mus
audiv-istis
audiv-runt

61. Plusquamperfectum indicatvi actvi

, ,
.
perfectum ( 49) -r- .

1
2
3

I .

II .

III .

IV .

Singulris

laudav-ra-m () docu-ra-m
laudav-ra-s
docu-ra-s
laudav-ra-t
docu-ra-t

scrips-ra-m
scrips-ra-s
scrips-ra-t

audiv-ra-m
audiv-ra-s
audiv-ra-t

Plurlis

1
2
3

laudav-er-mus
laudav-er-tis
laudav-ra-nt

docu-er-mus scrips-er-mus
docu-er-tis scrips-er-tis
docu-ra-nt
scrips-ra-nt
42

audiv-er-mus
audiv-er-tis
audiv-ra-nt

 62. Futrum II (secundum) indicatvi actvi

, , .
perfectum -r-/-r-
.
I .

1
2
3

II .

III .

IV .

Singulris

laudav-r-o ,
laudav-ri-s
laudav-ri-t

docu-r-o
docu-ri-s
docu-ri-t

scrips-r-o
scrips-ri-s
scrips-ri-t

audiv-r-o
audiv-ri-s
audiv-ri-t

Plurlis

1
2
3

laudav-er-mus
laudav-er-tis
laudav-ri-nt

docu-er-mus scrips-er-mus audiv-er-mus

docu-er-tis scrips-er-tis audiv-er-tis
docu-ri-nt scrips-ri-nt
audiv-ri-nt

. -r- 1-
, -r-.

63.
supnum
supnum participium perfecti passvi ( 68), sum, fui, esse perfectum, plusquamperfectum futrum II . , . . .

64. Perfectum indicatvi passvi

participium perfecti passvi
( 68) esse praesens indicatvi ( 79).

I .

II .
Singulris

1
2
3

laudtus, -a, -um sum

,
//
es
//
est
43

doctus, -a, -um sum

//
//

es
est

I .

II .
Plurlis

1
2
3

laudti, -ae, -a sumus

//
estis
//
sunt

docti, -ae, -a sumus

//
estis
//
sunt

III .

IV .
Singulris

1
2

scriptus, -a, -um sum

//
es
//
est

audtus, -a, -um sum

//
es
//
est
Plurlis

1
2
3

scripti, -ae, -a sumus

//
estis
//
sunt

audti, -ae, -a sumus

//
estis
//
sunt

. participium perfecti passvi singulris

-us, -a, -um, plurlis -i, -ae, -a (. 68 participium perfecti passvi).

65. Plusquamperfectum indicatvi passvi

participium perfecti passvi
( 68) esse imperfectum indicatvi ( 79).

I .

II .
Singulris

1
2
3

laudtus,-a, -um eram ,

//
eras
//
erat

doctus, -a, -um eram

//
eras
//
erat

Plurlis

1
2
3

laudti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erant

docti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erant
III .

IV .
Singulris

1
2
3

scriptus, -a, -um eram

//
eras
//
erat

audtus, -a, -um eram

//
eras
//
erat
Plurlis

1
2
3

scripti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erant

audti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erant
44

 66. Futrum II (secundum) indicatvi passvi

participium perfecti passvi ( 68) esse
futrum I ( 79).

I .

II .
Singulris

1
2
3

laudtus, -a, -um ero ,

//
eris
//
erit

doctus, -a, -um ero

//
eris
//
erit

Plurlis

1
2
3

laudti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erunt

docti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erunt
III .

IV .
Singulris

1
2
3

scriptus, -a, -um ero

//.
eris
//
erit

audtus, -a, -um ero

//
eris
//
erit
Plurlis

1
2
3

scripti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erunt

audti, -ae, -a ermus

//
ertis
//
erunt

67. Participium ()
: participium praesentis actvi, participium perfecti passvi, participium futri actvi, participium futri
passvi (gerundvum).
Participium praesentis actvi

( 49) -nt- ( I, II ), -ent- (
III, IV .) -s nom. sing. .
I .

lauda-nt-s > laudanss > laudans

,- , -

II .

doce-nt-s > docenss > docens

, -, -

III .

scrib-ent-s> scribenss > scribens

, -, -

IV .

audi-ent-s > audienss > audiens

, -, -

45

 . t s s (ts > ss),

(ss > s). nom.
sing. -ns ( III .), -ens ( IIIIV .). 3- .
Singulris

Casus

m, f

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

Plurlis
n

m, f

laudans
laudant-is
laudant-i
laudant-em
laudans
laudant-i (-e)

laudant-es
laudant-ia
laudant-ium
laudant-bus
laudant-es
laudant-ia
laudant-bus

participium praesentis actvi -nt-/-ent-.

68. Participium perfecti passvi

supnum ( 49) -us, -a, -um.
I .
II .
III .
IV .

laudt-us, -a, -um

doct-us, -a, -um
script-us, -a, -um
audt-us, -a, -um

, -, -
, -, -
, -, -
, -, -

participium perfectis passvi

-t-, -s-, -x-.

: audio, 4 audtus, -a, -um; defendo, defendi, defensum, 3

, defensus, -a, -um , -, -, flecto, flexi, flexum,
3 ; flexus, -a, -um .
, 12- :
1- , 2- .
Casus

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
Voc.

Singulris
m

laudtus
laudti
laudto
laudtum
laudto
laudte

laudta
laudtae
laudtae
laudtam
laudt
laudta

Plurlis
n

laudtum
laudti
laudto
laudtum
laudto
laudtum

laudti
laudatrum

laudtae
laudatrum
laudtis
laudtas
laudtis
laudtae

laudta
laudatrum

laudtos
laudti
46

laudta
laudta

 69. Participium futri actvi

supnum ( 49) -r-
-us, -a, -um. , .
I .
II .
III .
IV .

laudat-r-us, -a, -um

doct-r-us, -a, -um
script-r-us, -a, -um
audit-r-us, -a, -um

,
( 68).
participium futri actvi -r-.

70. Conjunctvus
( )
Conjunctvus indicatvus , , . . . (: . , ).
Conjunctvus : praesens,
imperfectum, perfectum plusquamperfectum .
, indicatvus
.

71. Praesens conjunctvi actvi et passvi

( 49)
-- ( I .), -- ( II, III, IV .) ( 51).

I .

II .

III .

IV .

Activum

Sing.

1
2
3

lauda-e-m > laudem

laud-e-s
laud-e-t

doce-a-m
doce-a-s
doce-a-t
47

scrib-a-m
scrib-a-s
scrib-a-t

audi-a-m
audi-a-s
audi-a-t

I .

II .

III .

IV .

Activum

Plur.

1
2
3

laud--mus
laud--tis
laud-e-nt

doce--mus
doce--tis
doce-a-nt

scrib--mus
scrib--tis
scrib-a-nt

audi--mus
audi--tis
audi-a-nt

scrib-a-r
scrib--ris
scrib--tur
scrib--mur
scrib-a-mni
scrib-a-ntur

audi-a-r
audi--ris
audi--tur
audi--mur
audi-a-mni
audi-a-ntur

Passivum

Sing.

Plur.

1
2
3
1
2
3

lauda-e-r > lauder

laud--ris
laud--tur
laud--mur
laud-e-mni
laud-e-ntur

doce-a-r
doce--ris
doce--tur
doce--mur
doce-a-mni
doce-a-ntur

72. Imperfectum conjunctvi actvi et passvi

( 49) -r- ( I, II, IV .), -r- ( III .)
( 51).

I .

II .

III .

IV .

Activum

Sing.

Plur.

1
2
3
1
2
3

laud-re-m
laud-re-s
laud-re-t
lauda-r-mus
lauda-r-tis
laud-re-nt

doc-re-m
doc-re-s
doc-re-t
doce-r-mus
doce-r-tis
doc-re-nt

scrib-re-m
scrib-re-s
scrib-re-t
scrib-er-mus
scrib-er-tis
scrib-re-nt

aud-re-m
aud-re-s
aud-re-t
audi-r-mus
audi-r-tis
aud-re-nt

scrib-re-r
scrib-er-ris
scrib-er-tur
scrib-er-mur
scrib-ere-mni
scrib-ere-ntur

aud-re-r
audi-r-ris
audi-r-tur
audi-r-mur
audi-re-mni
audi-re-ntur

Passvum

Sing.

Plur.

1
2
3
1
2
3

laud-re-r
lauda-r-ris
lauda-r-tur
lauda-r-mur
lauda-re-mni
lauda-re-ntur

doc-re-r
doce-r-ris
doce-r-tur
doce-r-mur
doce-re-mni
doce-re-ntur

73. Perfectum conjunctvi actvi

perfectum ( 49) -r- ( 51).
48

I .

II .

III .

IV .

Singulris

1
2
3

laudav-ri-m
laudav-ri-s
laudav-ri-t

docu-ri-m
docu-ri-s
docu-ri-t

scrips-ri-m
scrips-ri-s
scrips-ri-t

audiv-ri-m
audiv-ri-s
audiv-ri-t

scrips-er-mus
scrips-er-tis
scrips-ri-nt

audiv-er-mus
audiv-er-tis
audiv-ri-nt

Plurlis

1
2
3

laudav-er-mus
laudav-er-tis
laudav-ri-nt

docu-er-mus
docu-er-tis
docu-ri-nt

74. Plusquamperfectum conjunctvi actvi

perfectum ( 49) -iss- .

I .

II .

III .

IV .

Singulris

laudav-isse-m

docu-isse-m

scrips-isse-m

audiv-isse-m

2
3

laudav-isse-s
laudav-isse-t

docu-isse-s
docu-isse-t

scrips-isse-s
scrips-isse-t

audiv-isse-s
audiv-isse-t

Plurlis

1
2
3

laudav-iss-mus
laudav-iss-tis
laudav-isse-nt

docu-isse-mus
docu-iss-tis
docu-isse-nt

scrips-iss-mus audiv-iss-mus
scrips-iss-tis
audiv-iss-tis
scrips-isse-nt
audiv-isse-nt

75. Perfectum conjunctvi passvi

participium perfecti passvi
( 68) esse praesens conjunctvi ( 79). . perfectum indicatvi passvi ( 64).

I .

II .
Singulris

1
2
3

laudtus, -a, -um

//
//

sim
sis
sit

1
2
3

laudti, -ae, -a
//
//

simus
sitis
sint

doctus, -a, -um

//
//

sim
sis
sit

docti, -ae, -a
//
//

simus
sitis
sint

Plurlis

49

III .

IV .
Singulris

1
2
3

scriptus, -a, -um

//
//

sim
sis
sit

1
2
3

scripti, -ae, -a
//
//

simus
sitis
sint

audtus, -a, -um

//
//

sim
sis
sit

audti, -ae, -a
//
//

simus
sitis
sint

Plurlis

76. Plusquamperfectum conjunctvi passvi

participium perfecti passvi
( 68) esse imperfectum conjunctvi ( 79). .
plusquamperfectum indicatvi passvi ( 65).

I .

II .
Singulris

1
2
3

laudtus, -a, -um essem

//
esses
//
esset

doctus, -a, -um essem

//
esses
//
esset
Plurlis

1
2
3

laudti, -ae, -a essmus

//
esstis
//
essent

docti, -ae, -a essmus

//
esstis
//
essent

III .

IV .
Singulris

1
2
3

scriptus, -a, -um essem

//
esses
//
esset

audtus, -a, -um essem

//
esses
//
esset
Plurlis

1
2
3

scripti, -ae, -a essmus

//
esstis
//
essent

audti, -ae, -a essmus

//
esstis
//
essent

77. Verba deponentia

( )
,
, (. . .: , ,
, ). .
50

I .
II .
III .
IV .

arbtror, arbitrtus sum, arbitrri

polliceor, pollictus sum, pollicri
utor, usus sum, uti
morior, mortuus sum, mori
orior, ortus sum, orri

: praesens ind.
pass., 1- sing. arbtror, perfectum ind. pass., 1- sing. arbitrtus sum, infinitvus praes. pass. arbitrri. , . gerundvum (.
).
Imperatvus -re ( I, II,
IV .), -re ( III .) -mni
( ).

Sing.
Plur.

I .

II .

arbitr-re

arbitra-mni

III .

pollic-re

pollice-mni

ut-re

uti-mni

IV .

or-re

ori-mni

78. Verba semideponentia

( )

, . . :
audeo, ausus sum, audre , ;
gaudeo, gavsus sum, gaudre ;
soleo, soltus sum, solre ;
confdo, confsus sum, confidre ;
revertor, reverti, reverti .

79. Verba anomla

( )
. ,
: , , 51

 , . .
. :
I. sum, fui,, esse ,

Indicatvus

Conjunctvus

Indicatvus

Praesens

Conjunctvus

Indicatvus

Imperfectum

Futrum I

Singulris

1
2
3

sum
es
est

sim
sis
sit

eram
eras
erat

essem
esses
esset

ero
eris
erit

essmus
esstis
essent

ermus
ertis
erunt

Plurlis

1
2
3

sumus
estis
sunt

simus
sitis
sint

ermus
ertis
erant

Perfectum

Plusquamperfectum

Futrum II

Singulris

1
2
3

fui
fuisti
fuit

furim
furis
furit

furam
furas
furat

fuissem
fuisses
fuisset

furo
furis
furit

fuissmus
fuisstis
fuissent

fuermus
fuertis
furint

Plurlis

1
2
3

fumus
fuistis
furunt

fuermus
fuertis
furint

fuermus
fuertis
furant
Imperatvus

Praesens:
sing. 2- . es
plur. 2- . este

Futrum:
sing. 2- 3- . esto ! !
plur. 2- . estte !
3- . sunto !
Infinitvus

Praesens: esse
Perfectum: fuisse
Futrum: futrus,-a, -um esse fore
Participium

Praesens ( ): ens, entis

Futrum: futrus, -a, -um , -, -
.
1. (-

).
2. es-/s- (. praesens), fu- (perfectum,
plusquamperfectum, futurum II).
3. imperfectum futurum I es- > er- .
52

 esse :
absum, afui, abesse ;
adsum, adfui (affui), adesse ;
desum, defui, deesse ;
insum, -, inesse (-);
intersum, interfui, interesse , ,
;
obsum, obfui, obesse ;
praesum, praefui, praeesse , ;
prosum, profui, prodesse ;
supersum, superfui, superesse .
Participium praesentis abesse praeesse:
absens, absentis ;
praesens, praesentis , .
Prosum ( prodsum) d . :
Praesens ind.: prosum, prodes, prodest prosumus, prodestis, prosunt.
Imperfectum ind.: proderam . .
possum, potui, posse
, . (pot + esse) potis , sum, fui, esse;
pot s pos.

1
2
3

Indicatvus
Conjunctvus
Praesens

possum
potes
potest

possim
possis
possit

Indicatvus
Conjunctvus
Imperfectum
Singulris

potram
potras
potrat

Indicatvus
Futrum I

possem
posses
posset

potro
potris
potrit

possmus
posstis
possent

potermus
potertis
potrunt

Plurlis

1
2
3

possmus
potestis
possunt

possmus
posstis
possint

Perfectum

1
2
3

potui
potuisti
potuit

potermus
potertis
potrant

Plusquamperfectum
Singulris

poturim
poturis
poturit

poturam
poturas
poturat

Futrum II

potuissem
potuisses
potuisset

poturo
poturis
poturit

potuissmus
potuisstis
potuissent

potuermus
potuertis
poturint

Plurlis

1
2
3

potumus
potuistis
poturunt

potuermus
potuertis
poturint

potuermus
potuertis
poturant
Infinitvus

Praesens: posse

Perfectum: potuisse
53

II. volo, volui, , velle , ;

nolo, nolui, , nolle , ;
malo, malui,, malle , .

Indicatvus

Conjunctvus
Praesens
Singulris

1
2
3

volo
vis
vult

nolo
non vis
non vult

malo
mavis
mavult

velim
velis
velit

nolim
nolis
nolit

malim
malis
malit

velmus
veltis
velint

nolmus
noltis
nolint

malmus
maltis
malint

nollem
nolles

mallem
malles

Plurlis

1
2
3

volmus
vultis
volunt

nolmus
non vultis
nolunt

malmus
mavultis
malunt

Imperfectum
Singulris

1
2

volbam
volbas

nolbam
nolbas

malbam
malbas

vellem
velles

etc.
Futrum I

Perfectum indicatvi
Singulris

1
2

volam
voles

nolam
noles

malam
males

volui
voluisti

nolui
noluisti

malui
maluisti

etc.
Imperatvus

Praesens: sing.: noli, nolto; plur.: nolte

Infinitvus

Praesens: velle, nolle, malle

Perfectum: voluisse, noluisse, maluisse

III. eo, ii, itum, ire

Indicativus

Praesens
Imperfectum
Futrum I
Perfectum
Plusquamperfectum
Futrum II

sing.
plur.
sing.
plur.
sing.
plur.
sing.
plur.
sing.
sing.

Conjunctivus

eo, is, it
imus, itis, eunt
ibam, ibas, ibat
ibmus, ibtis, ibant
ibo, ibis, ibit
ibmus, ibtis, ibunt
ii, isti, iit
iimus, istis, irunt
iram, iras etc.
iro, iris etc.
54

sing.
plur.
sing.
plur.

eam, eas, eat

emus, etis, eant
irem, ires, iret
irmus, irtis, irent

sing. irim, iris, irit

plur. iermus, iertis, irint
sing. issem, isses etc

Infinitvus

Praesens
Perfectum
Futrum

Participium

ire
isse
itrus, -a,- um esse

iens, euntis

itrus, -a, -um

Gerundium

Supnum

eundi, eundo etc.

Passvum ( 3- . sing.): itur

itum

eo :
ab-eo, ab-ii, ab-tum, ab-re ;
ad-eo, ad-ii, ad-tum, ad-re , , ;
ex-eo, ex-ii, ex-tum, ex-re ;
per-eo, per-ii, per-tum, per-re ;
red-eo, red-ii, red-tum, red-re ;
trans-eo, trans-ii, trans-tum, trans-re ;
pereo () passvum perdo, perddi, perdtum, perdre (, ).
: perdo pereo vendo veneo, :
vendo, venddi, vendtum, vendre ;
veneo, venii, ventum, venre , .
IV. fero, tuli, latum, ferre ,
Actvum

Passvum
Indicatvus

Praesens

sing. 1- . fero, 2- . fers, 3- . fert

plur. 1- . fermus, 2- . fertis,
3- . ferunt
Imperfectum ferbam, ferbas etc.
Futrum I
feram, feres etc.
Perfectum
tuli, tulisti etc.
Plusquam- tulram, tulras etc.
perfectum
Futrum II tulro, tulris etc.

sing.1- . feror, 2- . ferris, 3- . fertur

plur. 1- . fermur, 2- . ferimni,
3- . feruntur
ferbar, ferebris etc.
ferar, ferris etc.
latus, -a, -um sum, es etc.
latus, -a, -um eram, eras etc.
latus, -a, -um ero, eris etc.

Conjunctvus

Praesens
Imperfectum
Perfectum
Plusquamperfectum

feram, feras etc.

ferrem, ferres etc.
tulrim, tulris etc.
tulissem, tulisses etc.

ferar, ferris etc.

ferrer, ferrris etc.
latus, -a, -um sim, sis etc.
latus, -a, -um essem, esses etc.
Imperatvus

sing.: fer plur.: ferte

55

Actvum

Passvum
Infinitvus

Praesens

ferre

ferri

Perfectum

tulisse

latus, -a, -um esse

Futrum

latrus, -a, -um esse

latum iri
Participium

Praesens

ferens, ferentis

Perfectum

Futrum

latus, -a, -um

latrus, -a, -um

Gerundium

Gerundvum

ferendi, ferendo etc.

ferendus, -a, -um

fero :
aufro

abstli

abltum

auferre

confro

contli

colltum

conferre

diffro

distli

diltum

differre

infro

intli

illtum

inferre

offro

obtli

obltum

offerre

praefro

praetli

praeltum

praeferre

refro

retli

reltum

referre

transfro

transtli

transltum

transferre

(= ab+fero)

V. fio, factus sum, firi , ,

:
Indicatvus

Praesens

1- . fio
2- . fis
3- . fit

Conjunctvus

fiunt

1- .
2- .
3- .

fiam
fias
fiat

1- .
2- .
3- .

firem
fires
firet etc

fimus
fitis
fiant

Imperfectum

1- . .fibam
2- . fibas
3- . fibat etc.

Futrum I

fiam, fies, fiet etc.

Part. perf. pass. factus, -a, -um

Perfectum

factus sum, es etc.

Gerundvum: faciendus, -a, -um

Plusquamperfectum

factus eram, eras etc.

56

 80. Verba impersonalia

( )
, 3- . , .
:
1. :
oportet, oportuit, oportre , ;
licet, licuit, licre , ;
decet, decuit, decre , ;
misret, miserre .
2. :
tonat, tonuit, tonre ;
pluit, pluit, plure ;
ning(u)it, ninxit, ning(u)re ;
fulget, fulsit, fulgre .
3. , :
constat, consttit, constre (. consto, 1);
accdit, accdit, accidre (. accdo, 3);
praestat, praesttit, praestre (. praesto, 1).
3- : dormtur
; itur ; pugntur ; pugntum est .

81. infinitvus
( )
: praesens, perfectum, futrum ( ):
1. Infinitvus praesentis actvi -re- (I, II, IV .), -re- (III .):
I .

II .

III .

IV .

laud-re

doc-re

scrib-re

aud-re

2. Infinitvus praesentis passvi -ri- (I, II, IV .), -i- (III .):
I .

II .

III .

IV .

laud-ri

doc-ri

scrib-i

aud-ri

57

3. Infinitvus perfecti actvi perfectum -isse-:

I .

II .

III .

IV .

laudav-isse

docu-isse

scrips-isse

audiv-isse

4. Infinitvus perfecti passvi participium perfecti passvi esse:

I .

II .

III .

IV .

laudtus, -a, -um

esse

doctus, -a, -um

esse

scriptus, -a, -um

esse

audtus, -a, -um

esse

5. Infinitvus futri actvi participium futri

actvi esse:
I .

II .

III .

IV .

laudatrus, -a, -um

esse

doctrus, -a, -um

esse

scriptrus, -a, -um

esse

auditrus, -a, -um

esse

6. Infinitvus futri passvi supnum iri:

laudtum iri

doctum iri

scriptum iri

audtum iri

82. Supnum ()
4-
accusatvus (supnum I) ablatvus (supnum II)
singulris.
I ( -um) (ire, venre, vocre, mittre . . ) . I
, .
Alquem saluttum venre. () ; -.
II ( -u ) (jucundus, faclis, difficlis .) ablatvus limitatinis
( 91), ? II
.
58

Jucundum cogntu ; facle factu ;

horrible dictu ; memortu dignum
.

83. Gerundium ()
Gerundium , , -:
, , , . infectum -nd- I II , -end- III
IV 2-
singulris.
Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

(monstrre)
monstra-nd-i
monstra-nd-o
ad monstra-nd-um
monstra-nd-o

()

(scribre)
scrib-end-i
scrib-end-o
ad scrib-end-um
scrib-end-o

()

1. Genetvus: ) : ars vivendi ( ); modus vivendi
, ; )
caus , -, ; grati , , : accusandi
caus , ; docendi grati , .
2. Datvus gerundii .
3. Accusatvus ad
: ad accusandum ; ad scribendum .
4. Ablatvus ablatvus instrumenti ablativus modi,
. . , , ,
ex, in, de.
Mens humna legendo et cogitando altur. . Docendo discmus.
(, ). Ridendo dicre. ( ). ( ablatvus . )
Ex discendo ; de vivendo ; in narrando , .
. gerundium
, , .
Bene rem regendo inclaruit. () .
( regre Acc.)
59

 84. Gerundvum ()
Gerundvum , .
infectum -nd- ( III .), -end- ( III
IV .) -us, -a, -um, . . 12- .
I .
IV .

ornandus, ornanda, ornandum , (, ).

audiendus, -a, -um , (,
).

:
1) : liber legendus ,
(, ):
gerundvum participium futri passvi ( ) ,
;
2) esse.
esse (Conjugatio periphrastca passva). :
, , ,
. , . .,
,
esse. Pacta servanda sunt (furunt, erunt). ( ,
) . Liber legendus est (fuit, erit).
(, ) ;
3)
3- esse. De
gustbus non est disputandum. .
.
1. conjugatio periphrastca passva
: Liber mihi legendus est. (
; ).
2.
: pollicendus, -a, -um , ; utendus,
-a, -um , .
60

 85.
gerundium gerundvum
, -nd-/-end-, , . . gerundium , gerundvum
. :
1. -nd-/-end- , . Plus in metuendo mali est, quam in ipso illo, quod timtur.
( ) , (), .
(, .)
2. -nd-/-end-
- , . (, , , .) Loquendi elegantia
augtur legendis oratorbus et potis.
. (Loquendi , . .
, legendis , . .
oratorbus potis.)
3. -nd-/-end- , , , . Carthgo delenda est.
(, ).

86. Conjugatio periphrastca actva

( )
participium futri actvi esse.
, , . , , esse.
scriptrus, -a, -um sum

praes. ind. act. 1- . sing.

(, )
scriptrus, -a, -um eras imperf. ind. act. 2- . sing.
()
scriptrus, -a, -um erit
fut. I act. 3- . sing.

scriptri, -ae, -a fumus perf. ind. act. 1- . plur.

scriptri, -ae, -a fuermus plusquamperf.ind.act.1- . plur.

scriptrus, -a, -um sim
praes. conj. act. 1- . sing.
scriptrus, -a, -um essem imperf. conj. act. 1- . sing.
scriptri, -ae, -a fuertis plusquamperf. con. act., 2-e . plur.
61

Praesens

Imperfectum

Futrum I

62

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3

laudo
laudas
laudat
laudmus
laudtis
laudant
laudbam
laudbas
laudbat
laudabmus
laudabtis
laudbant
laudbo
laudbis
laudbit
laudbmus
laudbtis
laudbunt

I .

doceo
doces
docet
docmus
doctis
docent
docbam
docbas
docbat
docebmus
docebtis
docbant
docbo
docbis
docbit
docbmus
docbtis
docbunt

II .

Indicatvus

Activum

III .

scribo
scribis
scribit
scribmus
scribtis
scribunt
scribbam
scribbas
scribbat
scribebmus
scribebtis
scribbant
scribam
scribs
scribt
scribmus
scribtis
scribent

III .

capio
capis
capit
capmus
captis
capiunt
capibam
capibas
capibat
capiebmus
capiebtis
capibant
capiam
capis
capit
capimus
capitis
capient

87

audio
audis
audit
audmus
audtis
audiunt
audibam
audibas
audibat
audiebmus
audiebtis
audibant
audiam
audis
audit
audimus
auditis
audient

IV .

Praesens

Imperfectum

Futrum I

63

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

laudbmur
laudbmni
laudbuntur

laudbor
laudbris
laudbtur

laudbmur
laudbmni
laudbantur

laudbar
laudbris
laudbtur

laudmur
laudmni
laudantur

laudor
laudris
laudtur

I .

docbmur
docbmni
docbuntur

docbor
docbris
docbtur

docbmur
docbmni
docbantur

docbar
docbris
docbtur

docmur
docmni
docentur

doceor
docris
doctur

II .

scribmur
scribmni
scribentur

scribar
scribris
scribtur

scribbmur
scribbmni
scribbantur

scribbar
scribbris
scribbtur

scribmur
scribmni
scribuntur

scribor
scribris
scribtur

Passivum

III .

capimur
capimni
capientur

capiar
capiris
capitur

capibmur
capibmni
capibantur

capibar
capibris
capibtur

capmur
capimni
capiuntur

capior
capris
captur

III .

audimur
audimni
audientur

audiar
audiris
auditur

audibmur
audibmni
audibantur

audibar
audibris
audibtur

audmur
audmni
audiuntur

audior
audris
audtr

IV .

Praesens

Imperfectum

Praesens

Imperfectum

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3

1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3

lauder
laudris
laudtur
laudmur
laudmni
laudentur
laudrer
laudrris
laudrtur
laudrmur
laudrmni
laudrentur

laudem
laudes
laudet
laudmus
laudtis
laudent
laudrem
laudres
laudret
laudrmus
laudrtis
laudrent

I .

docear
doceris
docetur
docemur
docemni
doceantur
docrer
docrris
docrtur
docrmur
docrmni
docrentur

doceam
doceas
doceat
docemus
docetis
doceant
docrem
docres
docret
docrmus
docrtis
docrent

II .
Activum

III .

scribar
scribris
scribtur
scribmur
scribmni
scribntur
scribrer
scribrris
scribrtur
scribrmur
scribrmni
scribrentur

Passivum

scribam
scribas
scribat
scribmus
scribtis
scribant
scribrem
scribres
scribret
scribrmus
scribrtis
scribrent

Conjunctvus

capiar
capiris
capitur
capimur
capimni
capintur
caprer
caprris
caprtur
caprmur
caprmini
caprentur

capiam
capias
capiat
capimus
capitis
capiant
caprem
capres
capret
caprmus
caprtis
caprent

III .

audiar
audiris
auditur
audimur
audimni
audiantur
audrer
audrris
audrtur
audrmur
audrmni
audrentur

audiam
audias
audiat
audimus
auditis
audiant
audrem
audres
audret
audrmus
audrtis
audrent

IV .

Perfectum

Plusquamperfectum

Futrum II

65

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

1
2
3

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

laudavrmus
laudavrtis
laudavrint

laudavro
laudavris
laudavrit

laudavrmus
laudavrtis
laudavrant

laudavram
laudavras
laudavrat

laudvmus
laudvistis
laudvrunt

laudvi
laudvisti
laudvit

I .

docurmus
docurtis
docurint

docuro
docuris
docurit

docurmus
docurtis
docurant

docuram
docuras
docurat

documus
docuistis
docurunt

docui
docuisti
docuit

II .

Indicatvus

Activum

III .

scripsrmus
scripsrtis
scripsrint

scripsro
scripsris
scripsrit

scripsrmus
scripsrtis
scripsrant

scripsram
scripsras
scripsrat

scripsmus
scripsistis
scripsrunt

scripsi
scripsisti
scripsit

ceprmus
ceprtis
ceprint

cepro
cepris
ceprit

ceprmus
ceprtis
ceprant

cepram
cepras
ceprat

cepmus
cepistis
ceprunt

cepi
cepisti
cepit

III .

audivrmus
audivrtis
audivrint

audivro
audivris
audivrit

audivrmus
audivrtis
audivrant

audivram
audivras
audivrat

audvmus
audvistis
audvrunt

audvi
audvisti
audvit

IV .

Perfectum

Plusquamperfectum

Futrum II

66

1
2
3

1
2
3

1
2
3
1
2
3

1
2
3

1
2
3

Sing.

Plur.

Sing.

Sing.

Plur.

Plur.

laudti
(-ae, -a)

laudtus
(-a, -um)

laudti
(-ae, -a)

laudtus
(-a,- um)

laudti
(-ae, -a)

laudtus
(-a, -um)

ermus
ertis
erunt

ero
eris
erit

eram
eras
erat
ermus
ertis
erant

sumus
estis
sunt

sum
es
est

I .

eram
eras
erat
ermus
ertis
erant

sumus
estis
sunt

sum
es
est

docti
(-ae, -a)

ermus
ertis
erunt

doctus
ero
(-a, - um) eris
erit

docti
(-ae, -a)

doctus
(-a, - um)

docti
(-ae, - a)

doctus
(-a, - um)

II .

scripti
(-ae, -a)

scriptus
(-a, -um)

scripti
(-ae, -a)

scriptus
(-a, - um)

scripti
(-ae, -a)

scriptus
(-a, - um)

Passivum

ermus
ertis
erunt

ero
eris
erit

eram
eras
erat
ermus
ertis
erant

sumus
estis
sunt

sum
es
est

III .

capti
(-ae, -a)

captus
(-a, -um)

capti
(-ae, -a)

captus
(-a, - um)

capti
(-ae, -a)

captus
(-a, - um)

ermus
ertis
erunt

ero
eris
erit

eram
eras
erat
ermus
ertis
erant

sumus
estis
sunt

sum
es
est

III .

audti
(-ae, -a)

audtus
(-a, -um)

audti
(-ae, -a)

audtus
(-a, -um)

audti
(-ae, -a)

audtus
(-a, - um)

ermus
ertis
erunt

ero
eris
erit

eram
eras
erat
ermus
ertis
erant

sumus
estis
sunt

sum
es
est

IV .

1
2
3

1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

1
2
3
1
2
3
1
2
3

Sing.

Perfectum

Plusquamperfect.

Perfectum

Plusquamperf.

laudti
(-ae, -a)

laudtus
(-a,- um)

laudti
(-ae,- a)

sim
sis
sit
simus
sitis
sint
essem
esses
esset
essmus
esstis
essent

doctus
sim
(-a, -um) sis
sit
docti
simus
(-ae,- a) sitis
sint
doctus
essem
(-a, - um) esses
esset
docti
essmus
(-ae, -a) esstis
essent

docuissent

laudavissent

laudtus
(-a,- um)

docuissmus
docuisstis

laudavrmus
laudavrtis
laudavrint
docurmus
docurtis
docurint
docuissem
docuisses
docuisset

II .

laudavissmus
laudavisstis

laudavrim
laudavris
laudavrit
docurim
docuris
docurit
laudavissem
laudavisses
laudavisset

I .
Activum

III .

scripti
(-ae, -a)

scriptus
(-a, -um)

scripti
(-ae,- a)

scriptus
(-a,- um)

sim
sis
sit
simus
sitis
sint
essem
esses
esset
essmus
esstis
essent

Passivum

scripsissent

scripsissmus
scripsisstis

scripsrim
scripsris
scripsrit
scripsrmus
scripsrtis
scripsrint
scripsissem
scripsisses
scripsisset

Conjunctvus

captus
sim
(-a, - um) sis
sit
capti
simus
(-ae,- a) sitis
sint
captus
essem
(-a, -um) esses
esset
capti
essmus
(-ae, -a) esstis
essent

cepissent

cepissmus
cepisstis

ceprim
cepris
ceprit
ceprmus
ceprtis
ceprint
cepissem
cepisses
cepisset

III .

audti
(-ae, -a)

audtus
(-a, -um)

audti
(-ae, -a)

audtus
(-a, -um)

sim
sis
sit
simus
sitis
sint
essem
esses
esset
essmus
esstis
essent

audivissent

audivissmus
audivisstis

audivrim
audivris
audivrit
audivrmus
audivrtis
audivrint
audivissem
audivisses
audivisset

IV .

68

Activum

Passivum

Activum

Perfectum

Futrum

Passivum

Activum

laudatrus, -a, -um

laudtus, -a,- um

laudans, laudantis

laudtum iri

doctrus, -a, -um

doctus, -a, -um

docens, docentis

doctum iri

esse

doctrus, -a, -um

laudatrus, -a, -um

esse

esse

esse

docuisse
doctus, -a, -um

audavisse

Activum

docri

docre

II .

laudtus, -a, -um

laudri

Passivum

Passivum

laudre

I .

Activum

Praesens

Futrum

Perfectum

Praesens

scriptrus, -a, -um

scriptus, -a, -um

scribens, scribentis

Participia

scriptum iri

esse

scriptrus,-a,-um

esse

scriptus, -a, -um

scripsisse

scribi

scribre

Infinitivi

III .

captrus, -a, -um

captus, -a, -um

capiens, capientis

captum iri

esse

captrus, -a, -um

esse

captus, -a, -um

cepisse

capi

capre

III .

auditrus, -a, -um

audtus, -a, -um

audiens, audientis

audtum iri

esse

auditrus, -a, -um

esse

auditus, -a, -um

audivisse

audri

audre

IV .

 88. Praepositines ()
accusatvus
ablatvus.
accusatvus.
: ad , , , ; ante , ; apud , ,
; contra ; inter , ; ob , - .
ablatvus: a, ab, abs ; cum ; de ,
, ; e, ex ; pro , ; sine .
in , ; sub , ?, accusatvus; ? ablatvus.

.

89.
. , . ,
-. , , .: ortor, scriptor
, , ; structra .
-, .: ob-jectum -; positio ;
pro-nomna .
, .: aquarius .
, . , ,
, .
, , ,
( , . .), 69

 , , .
.
. . , pict-r-a , discipl-n-a
, con-sta-nt-i-a ,
.

.
(. ) ,
, .
.
, .
( ) , , :
gravis
gravdus
gravtas
gravter
gravescre
gravre
praegrvis

album
alblus
albus
albmen

, grav alb
.
.
. (), , ( ), (, ),
(). .
. , .
. , ,
, .
.
70

 ; ,
, .
, .
fortitdo servitdo forti servi -tdo- (, ),

nominatvus singulris.
ab-dco , ad-dco ,
con-dco , prae-dco
duc , ( : ab-, ad-, con-, prae-)
-o.
,
.
, agricla (ager + colo ) =
; maledco (male + dico ) = .
, .
(, , ba-/-eba- imperfectum indicatvi),
(,
- petitrix
, amatrix , -tric- -s).
(prae-fixus )
, :
ex-porto
-

im-porto
-

trans-porto
-

.
(suf-fixus ) , ( ), . , gran-l-um ,
gran , -l- , -um ; fili-l-us, fili , -l- , -us ; orn-t-r-us, orn , -t-,
-r- , -us ( ). 71

 . ,
ornre, orn- , -re- ; dix-isse,
dix , -isse .
(inter-fixus . ) , , ,
;
. , mort--fer mors, mortis f fero ;
arm--fer arma, rum n fero .
(in-fixus ) ,
: findo, fidi, fissum;
vinco, vici, victum; prosum, prodes, prodest . .
(post-fixus ).
,
(probus-ne; quis-quam; qui-dam).
(flexio , ), : fili-us; filii; fili-o . . : quo-dam.
:
.
.

a-,
ab-,
abscon-

ad-

dedis-

, ,

e-, ex-

in-

ob-

72

a-movre
ab-ducre
abs-trahre
con-ducre
com-ponre
ad-ducre
ap-ponre
de-ducre
de-ponre
dis-cedre
dis-ponre
e-ducre
ex-ponre
in-ducre
im-ponre
ob-ponre

;
;

, ;
,

, ;

;
,

perpraeprore-

per-ducre
per-ficre
, prae-ponre

pro-movre
pro-ponre
, , - re-ducre

re-stiture

se-

trans-,
trasub-

se-ducre

trans-ponre
tra-ducre
-, - sup-ponre

;

;
,

( )

I.

-t-r-a
-s-r-a
-t-us
-s-us

-t-io
-s-io
-t-or
-s-or
-nt-i-a
-ent-i-a
-l-us
-l-us
-ell-us
-ill-us
-tas

homunclus
fililus
ocellus
lapillus
, auctortas
-:
libertas
, amplitdo
-:

-tdo

cultra
censra
cursus
casus
transtus

actio
diffusio
doctor
censor

ignorantia

-: ,
-: ,
-: ,
-:
-: ,
-:
-: ,
-:
-:

II.

-c-us
-l-is
-bl-is

, - metallcus

, , - naturlis

,
moblis

73

-:
-:
-:


90.
1. , - .
Disciplus librum legit. .
2. esse ,
.
Scientia potentia est. .
Est modus in rebus. , . . .
3. - nominativus. (
.)
Historia est magistra vitae. .
, -
esse , ,
, .
Ibi victoria, ubi concordia. , .
4. .
.
Pro partia pugnmus. .
5. .
Terra incognta. .
Persna grata. ( ).
Filius meus bene discit. .
6. , , , :
litterrum studium ;
magnus numrus ;
duo fratres .
74

 91.
(),
, . . : , , , .
Nominatvus
:
1) ; .
Finis cornat opus. .
Tempra mutantur. ;
2) ; .
Repetitio est mater studirum. .
Cicro erat ortor clarissmus. .
Genetvus
. .
1. :
genetvus possessvus ( )
? , - . : domus patris (
); ratio Cicernis ;
genetvus subjectvus ( ) ( ), , , ,
: nostrrum majrum inventa (. . ); amor patris (. .
, );
geneivus qualittis ( ) , - : , , , ( , , ), ,
75

 : homo genris Graeci ; puer septem annrum 7 ; vir magni ingenii ;

trium mensum (mensium) cibaria .
2. :
genetvus objectvus ( )
, ,
, , , ,

( ): expugnatio urbis (. . ); amor patris (. . ); remedium timris
(. . ); studisus litterrum ; nmus memnit praeteritrum .
: , genetvus
subjectvus genetvus objectvus: amor patris (. . )
(. . ). ;

genetvus genris genetvus quantittis , ,

,
. :
) , , :
multitdo , , ; ala ; numrus ;
milia ; pars ; vis ; pars homnum
; numrus hostium ; milia passuum
; vis auri ;
)
, :
multum, plurmum, minmum, tantum, quantum, id, hoc, illud, quod, quid,
alquid, nihil; quantum loci ; quid novi ; nihil
novi ;
) : satis ; satis liberttis
;
genetvus partitvus (, )
, ,
, ,
(quis, alquis,
quisquam, nemo, quisque . .),
(multi, pauci, unus . .), : ultmus
regum Romanrum ; unus nostrum
76

; major fratrum ; quis vestrum? ?;

multi hostium ;
genetvus pretii ( )
, ; , ; ,
: unus assis aestimre ( ); magni aestimre .
Datvus
:
1. :
datvus commdi ( , ) datvus incommdi
( , ) ,
- ,
, .
Frigus intolerable est corpri nudo.
.
Non scholae, sed vitae discmus. , ;
datvus possessvus ( ) esse, .
Mihi est filia. .
Amco meo sunt multi libri. ;
datvus auctris ( ) , .
Mihi consilium jam diu captum est.
(= ).
Mihi pugnandum est. .
Memoria est nobis cotidie exercenda. (= ).
2. :
datvus finlis , :
? ? Datvus finlis :
esse -, -, : esse praesidio () ; esse usui
; esse auxilio ;
dare, tribure, habre , -,
-: hoc laudi dare ; opprobrio
habre .
. datvus finlis datvus commdi
(incommdi). datvus duplex ( ).
Ipse locus praesidio inimcis erat. .
77

Accusatvus
:
1. :
) : gutta cavat
lapdem ;
) () appello,
dico, nomno, voco ; creo ; facio ; existmo,
censeo, puto, judco . .; : ? ? ?
,
: (? ?), (? ? ?). accusatvus
duplex ( ),
: crere Cicernem conslem ; putre Antonium hostem
.
, accusatvus
(), ,
nominatvus. nominatvus duplex: Cicro consul cretus est .
Nominatvus duplex : sum ;
fio, exsisto , ; maneo, permaneo , ; videor ; nascor ; , - (. . .:
): multi oratres non fiunt ;
senes vidmur ; victor reverttur .
. (acc. nom. duplex)
.

2. :
) (accusatvus loci), : ?
, . accusatvus (
) , domus ,
rus .
Caesar Romam revertit. .
Juvnes Romni Athnas studirum caus proficisci solbant. .
78

Balbus domum meam venit. .

Eo rus. () ;
) (accusatvus tempris), : ?
? ( ),
per .
Graeci decem annos Trojam oppugnavrunt. .
Ablatvus
.
: ablatvus ,
, - , , ; instrumentlis , , ; locatvus , .
.
1. Ablatvus ().
Ablatvus separatinis (, ) , , - . ,
: Dux copias castris eduxit. . : alinus ; liber, vacuus ; vacuus curis ; liber metu
.
Ablatvus inopiae (, )
, (privre, nudre . .),
(egre, indigre). : privre curis ; murus defensorbus
nudtus est ; egre pecuni .
Ablatvus auctris ( )
, : ?
, ab,
.
Liber a disciplo legtur. .
Ablatvus comparatinis () , ,
.
79

Major meo fratre est. .

Bona valetdo melior est maxmis divitiis.
.
Ablatvus orignis ()
natus, ortus (, ).
ab, ex.
.
Jove natus. ( ).
Venus Jove nata (est) et Dina.
( ).
Ex Venre et Marte natus (est) Antros.
( ).
2. Ablatvus ().
Ablatvus instrumenti () ,
. ,
, .
Castra vallo fossque muniuntur.
(= ).
Cornbus tauri, apri dentbus se tutantur. ,
.
Ablatvus causae () ,
,
, -, , . .; :
) , : pereo ; morior ; cresco ; ardeo
, ; mortuus , aegrtus ;
perre frigre ; morior morbo
; aegrtus peste ;
) verba affectuum (, ): gaudeo
; doleo ; : tristis ; superbus . .;
gaudre nuntio (, -) ; dolre morte
- .
ablativus causae lege ; more ; consilio ; jussu ;
sententi (me, tu, su, nostr, vestr) (, , , , ).
80

Ablatvus modi ( ) : ?
? , . . .
cum, (magna cum pertinatia
). Ablatvus modi , , : summis virbus
currre ; summa fortitudne pugnre
(= ).
Ablatvus limitatinis () , , ,
, , ,
; : ? : aeger
pedbus ; praestre virtte ;
genre Graecus .
Ablatvus mensrae () , ,
.
Sol multis partibus major est, quam universa terra.
, .
Omnis sensus homnum multo antecellit sensbus bestirum.
( ) .
Ablatvus qualittis ()
, , ; . genetvus qualittis ( )
, ( ):
Homo statra humli. .
Bono anmo sum. .
3. Ablatvus ().
Ablatvus loci ()
, : ? , locus
totus : multis
locis ; illo loco ; tota urbe ; tota Gallia .
in , : in urbe ; in silva .
. Locatvus
, 1 2- .
81

 genetvus singulris 1- 2- : Romae , Tarenti

. Locatvus domus, us f ; rus, ruris
n ; humus, i f ; bellum, i n : domi ; ruri ;
humi ; belli ( locatvus -i).

ablatvus : Athnis
; Carthagne , : terr
marque .
Ablatvus tempris () ,
: ? ? ablatvus , (tempus , nox
, hiems , ver , annus . .)
(nocte , hime , vere , decem annis 10 , eo tempre , bello Punco , bello Persrum ).
in: in bello
, in pace .

92. Conjunctvus
-
( ).
, ,
, .
Conjunctvus hortatvus ,
. praesens conjunctvi 1- plurlis. : , .
ne.
Gaudemus, igtur, juvnes dum sumus. ,
.
Ammus patriam. .
Conjunctvus imperatvus , , , . praesens conjunctvi 2-, 3-
singulris plurlis. : )
2- ; ) , 3- ; ) :
Apud me cum tuis maneas. ().
82

Puer librum legat. .

Miltes fortter pugnent. .
Fiat lux! !
Conjunctvus prohibitvus . ne. praesens perfectum conjunctvi 2- singulris plurlis
( ).
.
Ante victoriam ne canas triumphum! !
Quod dubtas, ne fecris! , !
Nemnem cito accusavris! !
Conjunctvus optatvus ,
: ) praesens conjunctvi (
); ) imperfectum conjunctvi (
); ) plusquamperfectum conjunctvi ( ). ne. :
1) 2- ; 2) , . utinam , .
Sis felix! !
Vivat, crescat, floreat! , , !
Sit nox cum somno, sit sine lite dies. ,
().
Dictis facta respondeant. .
Utnam veniat! (
).
Utnam venret! ! (, ).
Utnam venisset! ! (, ).
Conjunctvus potentilis . : ) praesens conjunctvi perfectum
conjunctvi ( ) ;
) imperfectum conjunctvi . non. 3- sing.
: alquis, quispiam, quis -. : 1) , ;
2) ; 3)
.
83

Dicat alquis. -, , .
O stultum homnem dixrit quispiam. , (
), - .
Haec non dixrim. .
Quis putret? ?
Conjunctvus concessvus , . 3- sing. plur.: praesens conjunctvi , perfectum conjunctvi
. ne. : 1) ,
; 2) . ut , .
Ne sit sane summum malum dolor; malum certe est.
(), , , , .
Furint cupdi, furint irti. , , , .
Omnia possideat, non possidet ara Minos.
, () ().
Ut desint vires. () .
Conjunctvus dubitatvus , .
, ,
, .
1- sing. plur., 3- : praesens conjunctvi , imperfectum
conjunctvi . non.
Quid dicam? Quid non dicam? ? ?
Quid agrem? ?
Quid faciant leges, ubi sola pecunia regnat?
(), ?

93.

:
1) (,
);
84

2) -
( ):

praesens
futrum I
futrum II
imperativus

perfectum
imperfectum
plusquamperfectum

(consecutio temprum)
Consecutio temporum

:
praesens
futrum I
futrum II
imperativus
:
imperfectum
perfectum
plusquamperfectum

praesens
conjunctvi

perfectum
conjunctvi

imperfectum
conjunctvi

plusquamperfectum
conjunctvi

part. fut. act.

sum, esse
praes. conjunctvi

part. fut. act.

sum, esse
imperf. conjunctvi

94.

, (quis ? quid ? qui, quae, quod , ? qualis
?), (ubi ? unde ? cur
? quo , ?), (ne , num
, ? nonne , ? an ? utrum... an
... ? si ?).
, (, , ,
. .) notum est , igntum est . .
85


( ). (consecutio temprum ( 93).

, praesens conjunctvi , perfectum conjunctvi , participium futri actvi esse praesens conjunctvi
.
Interrgo (interrogbo, interrogavro), quid agas (egris, actrus sis).
( , ), (
, ).

, imperfectum conjunctvi
, plusquamperfectum conjunctvi ,
participium futri actvi esse imperfectum conjunctvi
.
Interrogbam (interrogvi, interrogavram), quid agres (egisses, actrus esses). (), ( ,
).

95.
ut (ut
finle) , ne (ne finle) .
: ? ? ?
:
1) praesens conjunctvi, ( 93);
2) imperfectum conjunctvi, ( 93).
Edmus, ut vivmus, non vivmus, ut edmus. ,
( ), , ( ).

96.
ut (ut objectvum) , ne (ne objectvum) . 86

 , , , . . . , ( 95).
Sapiens quidam: ante senecttem curvi, ut bene vivrem; nunc curo, ut
bene de vita decdam. - (): , ; , ( ).

97.
ut ,
, ; ut non , , . ut ut consecutvum.

is, hic, talis , tantus , ita, sic , tam , adeo
. .
conjunctvus: 1) ut finle (praesens conjunctvi, imperfectum conjunctvi); 2) , ,
.
Tantus in curia clamor factus est, ut poplus concurrret.
, .
Ita vivre oportet, ut homnes tibi credant. , .

98. ut explicatvum
, , , ut explicatvum ().
: est, fit ; accdit, evnit ; mos est , lex est . .
, ut finle.
Accdit, ut mihi provinciam proficisci necesse esset. (),
.
87

 99. ,
qui, quae, quod
, - . - indicatvus .
Qui quaerit, reprit. , () .
Vita ipsa, qua fruimur, brevis est. , , .
Themistcles fecit idem, quod viginti annis ante fecrat Coriolnus.
, .
, ,
. conjunctvus. :
1) , qui = ut
is ( = ). , ut finle
( 95).
Dux legtos mittit, qui pacem petant. , (= );
2) ,
qui = ut is ( , ).
: ) is, talis, tantus ( ); ) est, sunt ; reperiuntur ; nemo est ; nihil est ; nullus est .
ut consecutvum ( 97).
Non is sum, qui mortis periculo terrear. , .
Multi sunt, qui dicant... , ...
Nullus dolor est, quem (ut eum) tempus non molliat.
(), (= ).
. , .

100.
cum, ubi (),
postquam ( ), cum primum ( ), donec, dum (),
antquam, priusquam ( ). 88

 indicatvus, conjunctvus.
cum. indicatvus
(cum temporle), conjunctvus (cum historcum). - conjunctvus.
:
1) imperfectum conjunctvi,
:
Antignus in proelio, cum adversum Seleucum et Lysimchum dimicret,
occsus est. ,
;
2) plusquamperfectum conjunctvi,
, .
um Troja delta esset, Graeci in patriam revertrunt.
, .
: .
.
cum temporle
.
Conon fuit praetor, cum copiae Atheniensium a Lysandro sunt devictae.
, .

101.
cum, quod,
quia , .
cum causle.
conjunctvus. conjunctvus consecutio temprum ( 93).
Cum ignorret, rogvit. , .
Cum sis mortlis, quae sunt mortalia, cura. , ( ), .
quia indicatvus.
quod
:
1) indicatvus,
.
Non tibi scribo, quod aegrtus sum. , ;
89

2) conjunctvus,
, .
Themistcles noctu ambulbat, quod somnum capre non posset. , ( ) .
conjunctvus consecutio temprum ( 93), . . cum
causle.

102.
quamquam, cum (concessvum
), ut (concessvum), etsi, tametsi . , .
quamquam indicatvus, cum (concessvum), ut (concessvum) conjunctvus, etsi, tametsi indicatvus,
conjunctvus. cum concessvum
, cum causle (. 101).
tamen .
Praednes, cum hostes commnes sint omnium, tamen alquos sibi amcos instituunt. ,
.

103.
si , nisi (ni) .
. 3 :
1. (casus relis).
. .
Si id dicis, erras. , .
Si id dicbas, errbas. , .
Si id dixisti, erravisti. , .
Si id dices, errbis. , .
2. (casus potentilis). , . ,
praesens conjunctvi ( perfectum conjunctvi).
Si id dicas, erres. , .
Si id dixris, erravris. , .
( . . :
; .)
90

3. (casus irrelis). , , . , : imperfectum conjunctvi ; plusquamperfectum conjunctvi .

Si id dicres, errres. ,
(, ) (: , ).
Si id dixisses, erravisses. ,
(, ) (: , ).

104. ,

antequam
cum

donec
dum

dummodo
etiamsi, etsi
licet
ne
nisi, ni
postquam
priusquam
quamquam
quamvis
quasi
quia
quin
quoad
quod
quoniam
si

,
, ,

,
,

ind., conjunc.
ind.
conjunc.
conjunc.
conjunc.
ind.
ind.
ind.
ind., conjunc.
conjunc.
ind.
conjunc.
conjunc.
conjunc.
ind., conjunc.
ind.
ind., conjunc.
ind., conjunc.
conjunc.
conjunc.
ind.
conjunc.
ind.
ind., conjunc.
ind.
ind.
ind.
ind., conjunc.
91

-
-

simul atque
(simulatque)
tametsi
tamquam (si)
ubi
ubi primum
ut

ut primum
ut si
velut si

ind.

, ,

ind., conjunc.
conjunc.

ind.
ind.
conjunc.
conjunc.
conjunc.
conjunc.
ind.
ind.
ind.
conjunc.
conjunc.

105. Accusatvus cum infinitvo

( )
. ,
. accusatvus, .
. accusatvus cum infinitvo , . , accusatvus, , . . . , ,
, . . ,
.
.
accusatvus cum infinitvo
-
( ).
92

 accusatvus cum infinitvo

:
1) :
dicre , tradre ,
docre , respondre .;
2) :
jubre , vetre ,
sinre .;
3) :
putre , censre ,
cogitre , credre ,
sperre , scire .;
4) :
sentre ,
vidre ,
audre .;
5) :
cupre ,
velle (volo) .;
6) :
fama est , ,
notum est ,
constat ,
oportet .

106.
ccusatvus cum infinitvo
1. Pater videt filium (acc.) librum legre. (inf. praes. act.). , .
2. Pater videt librum (acc.) a filio legi. (inf. praes. pas.). ,
.
3. Pater scit filium (acc.) multos libros legisse. (inf. perf. act.).
, .
4. Pater scit multos libros (acc.) a filio lectos esse. (inf. perf. pas.).
, .
5. Pater sperat filium (acc.) multos libros lectrum esse. (inf. fut. act.).
, .
93

6. Pater sperat multos libros (acc.) a filio lectum iri. (inf. fut. pas.).
, .
. , , .

107.
ccusatvus cum infinitvo
1. acc. cum inf. accusatvus :
Pater sperat filium epistlam scriptrum esse. (inf. fut. act.).
, .
Spero te amcum nostrum esse. , .
2. acc. cum inf. , , acc. cum inf.
se (sese) , , :
Pater filio dicit se sanum esse. , ()
.

108. Nominatvus cum infinitvo

( )
nominatvus cum infinitvo (
). , nom. cum inf. () , nominatvus, , .
, :
Dictur Homrus (nom.) caecus fuisse (inf. perf. act.). ,
().
Homrus nom. sing., caecus fuisse , caecus , , Homrus, nom. sing., fuisse infinitvus perf. act. accusatvus cum infinitvo,
infinitvus ,
.
94

 nominatvus cum infinitvo

, ,
,
. 3-
. dictur 3-
, Homrus, .
Romlus et Remus urbem Romam condidisse traduntur. ,
.
Traduntur 3- , : Romlus et Remus.

109.
nominatvus cum infinitvo
videor, visus sum,
vidri (, ) :
Intellegre videor. , .
Intellegre vidris. , .
Intellegre vidtur. , .
Intellegre vidmur. , .
Intellexisse videmni. , .
Intellectri esse videntur. , .
, nom. cum inf. ,
, .

110. Ablatvus absoltus

( )
.
ablatvus
, . Ablatvus , ,
.
95

 ablatvus absoltus , , ,
, . ,
, .
, absoltus (, ): ,
.
.
, (
): , , , , , . .
: , , ,
, , , . ,
ablatvus, ; , , .
:
1) participium praesentis actvi ( 67), - ;
2) participium perfecti passvi ( 68), , - .

, .
- .

111. ablatvus absoltus

bl.

part. praes. act.

praes.

1. Vere appropinquante, aves advlant.

.
, .
abl.

part. praes. act.

imperf.

2. Vere appropinquante, aves advolbant.

, .
abl.

part. praes. act.

fut. I

3. Vere appropinquante, aves advolbunt.

, .

appropinquante (participium praesentis actvi), 96

 , , . - :
advlant praesens ind. act. ();
advolbant imperfectum ind. act. ();
advolbunt futrum I act. ().
Troj delt, Graeci in patriam revertrunt. , .
Delt participium perfecti passvi , .
,
ablatvus absoltus : , .

112. ablatvus absoltus

ablatvus absoltus
, : , , :
abl.

abl.

Cicerne
Hannible
Tarquinio
me
poplo

consle
duce
rege
invto
invto

;
;
;
;
.

97

, .
Avis, barba, fama, domus, navis, possum, novus, unus, vita, sanus, umbra, forum, domnus, divdo, minmus, nomno, mittre, habre, audre,
vivre, laborre, divnus, urbnus, orgo, Athnae, Scythia, Phrygia, Sophcles, Phaedrus, Philippus, Alexander, caelum, caecus, laudo, Caucsus,
Homrus, Germnus, clamo, proelium, foedus, video, requies, praesidium,
Augustus, December, Pyrrhus, charta, Achilles, sanguis, Archimdes, Aegyptus, Xerxes, poma, ar, aequus, justitia, bestia, consuetdo, projectus,
janua, ratio, Miltides, Sphinx, majres, thesaurus, Boeotia, schola, magister,
disciplus, quisque, quaero, Quirtes, Zeuxis, sanctus, fortna, agricla,
Juppter, pulcher, Gracchus, Rhenus, Hispania, Syracsae, tabla, princeps,
occdo, occpo, necessarius, incla, gymnasium.
II
Nomen substantvum. Declinatio prima
1. .
1. Julia amca Tulliae est. 2. Julia et Tullia amcae sunt. 3. In aqua est
vita. 4. In insla sunt viae. 5. In Eurpa sunt potae. 6. Patria Juliae est in Eurpa. 7. In Asia sunt bestiae. 8. Schola est via scientirum. 9. In luna vita non
est. 10. Diana et Minerva sunt deae. 11. Historia est schola vitae. 12. In silvis
Asiae bestiae et plantae sunt. 13. Britannia est in insula. 14. Amcae sumus.
15. Filia inclae Eurpae es. 16. Lingua Latna est lingua Eurpae. 17. Roma
est in Italia. 18. Athnae sunt in Graecia. 19. Sine amicitia non est vita.
2. .
1. . 2. . 3. . 4. . 5. . 6. .
98

3. .
Victoria, incla, vita, natra, filia.
4. .
Inslam, inslis, inslae, insulas, patri, patriam, potrum, potae, potis.
5. .
, , , , , ,
, , .
III
Verbum. Praesens indicatvi actvi. Infinitvus praesentis actvi
1. .
1. Bene discre debmus. 2. Laborre debtis. 3. Silvae ornant terram.
4. Amcae fabulam legunt. 5. Patriam ammus. 6. Potae fablas narrant. 7. In
silva ambultis. 8. Nautae vivunt in insula. 9. Schola scientias praebet.
10. Victoria inclis gloriam praebet. 11. Amca epistlam scribit et Juliae mittit. 12. Statuae vias Romae ornant. 13. Fablam amcis narrmus. 14. Quo vadis? 15. Cur male legitis? 16. Semper sperre licet. 17. Inclae Graeciae ab insla ad inslam navigre debent. 18. Tantum scimus, quantum memori tenmus. 19. Nunquam male labro. 20. Nihil audmus. 21. Patriam amre et defendre debmus. 22. Non scholae, sed vitae discmus. 23. Nautae in inslam
veniunt. 24. Disciplae audiunt, quod magistrae dicunt. 25. Divitiae sunt non
in pecunia, sed in sapientia. 26. Natra nihil sine causa gignit. 27. Ut sentio,
ita dico.
2. .
1. . 2. . 3. . 4. .
5. . 6. . 7.
. 8. . 9. , . 10. .
3. .
Finre. amre, petre, studre, imperre, capre, sentre, docre, superre,
dolre, mittre, dormre, ducre, narrre, servre, tacre.
99

4. , , .
Venmus, times, vetant, struunt, movet, regmus, accsas, repertis, vivunt, punmus, habet, librant, deles, curat, cognoscunt, fintis.
5. .
Finio, 4; amo, 1; peto, 3; studeo, 2; scribo, 3; do, 1; statuo, 3; sentio, 4.
IV
Imperatvus praesentis actvi. .
1. .
1. Patriam amte. 2. Responde, ubi magistra rogat. 3. Scribe et lege.
4. Bene discte. 5. Laborte semper bene. 6. Legte fablas. 7. Demonstra
viam puellae. 8. Noli dicre, quod nescis. 9. Nolte venre. 10. Nolte nocre
natrae. 11. Exercte memoriam. 12. Tace, si debes tacre. 13. Veniam roga.
14. Fortnae noli credre. 15. Servi sapientiae et littris, non famae et divitiis.
16. Nolte praeponre amicitiam justitiae.
2. .
1. . 2. . 3. . 4. , . 5. . 6. .
V
Nomen substantvum. Declinatio secunda
1. .
1. Discipli magistrum audiunt. 2. Magister disciplos docet. 3. Legmus
libros potrum Romae. 4. Marcus epistlam amco mittit. 5. Inimci oppdum
oppugnant. 6. Germni trans Rhenum inclunt. 7. Inter bella et pericla non
est locus otio. 8. Viri sunt praesidium oppidrum. 9. Viri defendunt patriam in
periclis. 10. Disciple, narra fablam Phaedri, potae Romanrum.
11. Romni Gallos vincunt. 12. Romni et Graeci colunt deos deasque.
13. Romni victoriae student. 14. Romni delent oppda et vicos Gallrum.
15. Romni castra vallo fossque cingunt. 16. Pueri in scholam veniunt et ibi
discunt. 17. In Italia et Graecia vides monumenta et statuas. 18. Popli Germaniae Mercurium deum colunt. 19. Agriclae agros colunt. 20. Fluvius campos irrigat. 21. Magistri docent disciplos recte legre et scribre verba.
22. Amcus Marco librum dat.
100

2. .
1. . 2.
. 3. . 4.
. 5. .
3. .
Verbo, verbrum, verba, verbi, hortos, hortis, hortum, agro, agrrum,
agris, ami, amcos, amco.
VI
Nomna adjectva. 12 declinatines. Pronomna possessva
1. .
1. Caesar multa oppda in Gallia expugnat. 2. Amcus noster demonstrat
hortum suum. 3. De lingua stulta veniunt incommda multa. 4. Certa amittmus, dum incerta appetmus. 5. Da meo filio librum novum. 6. Consilium
tuum plenum sapientiae est. 7. Multa bella numrum incolrum minuunt.
8. Legmus libros multos poetrum Romanrum. 9. Exspectmus epistlam
amci nostri. 10. Defendtis patriam vestram ab inimcis. 11. Oppda Romanrum firmos et altos muros habent. 12. Nautae boni ventum non timent.
13. Lupus, bestia fera, in silva densa vivit. 14. Fluvius Rhenus, latus et altus,
agros Germanrum et Helvetirum divdit. 15. Bella sunt causa morbrum
varirum. 16. In templo Vestae aeternus igniclus flagrat. 17. Romni per Forum Romnum amblant et pulchra templa spectant. 18. Amci vestri bene
labrant. 19. Gloria viris doctis pretium dignum est operae et industriae.
20. In tabla Graeciae magister noster multas inslas monstrat. 21. Vides
agros agricolrum bonrum.
2. .
1. . 2.
. 3. .
4. . 5.
.
3. .
, , ,
, .
101

De Graecrum et Romanrum deis

Graeci et Romni non unum, sed multos deos deasque colunt. Primus in
numro derum Juppter est, Saturni filius. Juppter in Olympo sedet et mundi
imperium tenet. Inde deus derum tonat et fulmnat. Neptnus, secundus filius
Saturni, in Oceno regnat. Ubi ventos et procellas et exctat et mitgat. Pluto,
tertius Saturni filius, deus inferrum est. Pluto sub terra regnat.
VII
Pronomna personalia. Pronmen reflexvum.
Pronomna demonstratva: is, ea, id, ille, illa, illud, iste, ista, istud.
Adjectva pronominalia. , esse
1. .
1. Dum fortna tibi, mi fili, ridet, multos amcos habes. 2. Ignosce saepe
altri, tibi nunquam. 3. Unus viri prudentia interdum est causa fortnae totus
popli. 4. Nulli nocre debmus. 5. Crede mihi. 6. Vobiscum venio Romam.
7. Nemo nostrum vitio caret. 8. Vir doctus in se semper divitias habet. 9. Inter
domnum et servum nulla amicitia esse potest. 10. Filiam meam ei viro trado.
11. Cur nos timtis? Vos non timmus. 12. Veni ad me. 13. Tecum mihi
ubque bene est, sine te male. 14. Ades amcis, amci tibi adsunt. 15. Vir bonus est, qui patriae suae prodest, dum potest. 16. Nemo illum amat, qui nuntiat mala. 17. Mihi desunt scientiae. 18. Tene memori nos. 19. Medci istus
morbi causam invenre non possunt. 20. Non possmus falsis amcis credre.
21. Inopiae desunt multa, avaritiae tota. 22. Nihil prosunt lacrmae, nihil
potest fata movre. 23. Nobis bella odisa sunt. 24. Non bonus est ulli, qui
malus est ipse sibi.
2. .
1. . 2.
. 3. . 4. .
5. . 6. .
7. , .
De Aesculapio
Multi apud Graecos clari medci sunt. Primus Graecrum medcus Aesculapius est, vir doctus, pertus, ingenisus. Postea ille medicrum deus est.
In libris Homri de libris illus dei legmus. Multa templa Graecrum Aesculapio sacra sunt. Templa ejus plerumque in lucis sunt; luci quoque ei sacri
102

sunt. Medci Graecrum ad templa domicilia habent. Virum aegrum ei in templo ponre solent. Cum aeger addormit, deus ei in somno medicnam demonstrat. Aeger somnium medcis narrat et ei remedium designant. Si convalescit
aeger, morbum suum et remedium in tabla inscrbit et muro templi ponit. Ita
gratias deo agit.
VIII
Praesens indicatvi passvi
1. .
1. Etiam magna regna delentur. 2. Vita vestra amiciti orntur. 3. Prudenti saepe vitantur pericla. 4. Castra vallo fossque muniuntur. 5. Inclae Galliae antquae ipsrum lingu Celtae, lingu Latn Galli appellantur. 6. Pulchri
libri libenter a disciplis leguntur. 7. Agri ab agriclis arantur et coluntur.
8. Libris bonis delectmur. 9. Isti libri tibi a me mittuntur. 10. Laudmur a
nostris amcis. 11. Gallia a Romnis supertur. 12. Agri fluviis irrigantur.
13. Amiciti humn bonis negotiis captur. 14. Agri et oppda bello vastantur. 15. Persae ab Alexandro Magno superantur apud fluvium Grancum in
pugna magna.
2. .
1. . 2. . 3. . 4. .
5. .
3. .
1. . 2.
. 3. . 4. . 5. .
Castra Romna
A Romnis castra saepe in bello ponuntur. Primum a tribno locus
idoneus eligtur, ubi aqua et cibus facle inveniuntur. Deinde quadrtum spatium signtur et muntur. In mediis castris multa tabernacla ponuntur. Impedimenta et spolia cumulantur. In castris custodiae per vallum disponuntur. Si
inimci vallo appropinquant, statim a custodiis cernuntur. Signum tub extemplo datur. Itque copiae secrae in castris dormiunt.
103

 IX
Imperfectum indicatvi actvi et passvi
1. .
1. Antqui inclae Graeciae et Italiae varios deos deasque colbant.
2. Viri Romni semper fortter pro patria pugnbant. 3. Graeci per decem annos Trojnos expugnre non potrant. 4. Vita servrum Romanrum misra et
molesta erat. 5. Spartni ante proelium cornis comas ornbant. 6. Castra
Romanrum vallo fossque muniebantur. 7. Gloria victorirum Romanrum
magna erat apud poplos antquos. 8. In magno templo Delphrum Pythia
multa oracla dabat. 9. Germni, ut Tactus narrat, initio oppda non aedificbant. 10. Puri Romanrum a servis Graecis educabantur. 11. Graeci antqui
in loco victoriae monumenta strubant. 12. Romni antqui cum finitmis
poplis multa bella gerbant. 13. Romae multa et pulchra monumenta, templa,
theatra erant. 14. Familia Romna ex domnis, libris, servis constbat.
15. Romni nunquam multos inimcos timbant. 16. Germni copias Romanrum a vicis prohibre jam non potrant.
2. .
1. . 2.
, .
3. . 4.
. 5. . 6. .
De Aegypto
Aegyptus Afrae regnum antquum erat. Inclae ejus praecipue agricultram exercbant et mercatram cum poplis Eurpae, praesertim cum Graecis, facibant. Nilus fluvius et antea erat, et nunc est, et diu erit certum beneficium natrae, quia in Aegypto raro pluit Is autem extra ripas diffluit, terram
irrgat et frugifram reddit. Itque agriclae Aegypti habtant non procul ab
ejus ripis.
De Mercurio
Mercurius deus Majae filius erat. Primum Mercurium pro deo commercii
Romni colbant, deinde, ut Graeci, derum nuntium et ministrum numerbant et cum alis et caduceo effingbant. Mercurius jussa derum inclis nuntibat et anmos morturum ad infros deducbat. Saepe igtur modo in
Olympo, modo in terra, modo apud infros erat. Praeterea Mercurius erat deus
104

eloquentiae; itque Graeci et Romni Mercurio linguas bestirum sacrificbant. Simulacra Mercurii in foris oppidrum et in viis et in triviis erant.
X
Futrum I indicatvi actvi et passvi
1. .
1. Veros amcos pecuni non parbis. 2. Semper memori tenebmus victorias popli nostri. 3. Romae videbtis multa pulchra monumenta. 4. Mea officia efficiam. 5. Faciam, quod potro. 6. Libri poetrum Romanrum semper
nobis laetitiam et gaudium dabunt. 7. Si incerta petmus, certa amittmus.
8. Libenter istum librum legmus, si nobis eum dabis. 9. Si necessarium erit
pro patria nostra pugnre, ad arma vocabmur et contra inimcos ducmur.
10. In libris antquis magnam copiam sententirum egregirum invenitis.
11. Qui delictum faciet, punitur.
2. .
1. . 2. ,
. 3. .
4. .
De bellis
Antqui Graeci et Romni bella gerbant, terras finitimrum populrum
invadbant, inclas interficibant aut captvos secum asportbant. In numro
servrum apud Graecos atque Romnos multi captvi erant.
Nobis autem bella odisa sunt. Itque bella vitabmus, inimicrum
copias non timebmus, justitiam, concordiam atque amicitiam inter poplos
colmus, patriae divitias magnas parabmus!
XI
Nomen substantvum. Declinatio tertia.
1. .
1. Miltes nostri pericla et labres magnos patienter tolrant. 2. Gloriae
cupidtas multum in homnum vita valet. 3.Sine legbus nulla est civtas, nam
civtas legbus contintur. 4. Apud Germnos antquos plus boni mores
valbant, quam bonae leges. 5. Patriae salti servibam semper, nunquam fortnae meae. 6. Eurpam multae natines inclunt. 7. Primo reges poplum
105

Romnum regbant, deinde Romni consles crebant, postrmo imperatres

Romam regbant. 8. Potas Plato derum filios et sapientiae duces vocat.
9. Corpra juvnum labre firmantur. 10. Nonnulla sidra nomna derum
antiqurum etiam nunc habent. 11. Cicro saltem dicit Attco. 12. Cupio virtte, non fraude vincre. 13. Homnes semper pacem petunt. 14. Virtus ducum
et miltum victoriam praebre solet. 15. Mores et institta Romanrum et
Germanrum antiqurum varii erant. 16. Apud Gallos viri in uxres, sicti in
libros vitae necisque potesttem habent. 17. Tempra mutant mores.
2. .
1. . 2.
. 3. . 4. . 5.
. 6. .
De Apollne
Apollo a Graecis et Romnis frater Dianae puttur. Apollnis et Dianae
pater erat Juppter, mater Latna. Apollnis in tutla erant potae. Comtes
Apollnis erant musae. Potae antqui Apollnem musrum ducem, potrum
patrem, carmnum auctrem, medicnae inventrem nomnant. Apollni oraclum Delphcum sacrum erat. Ibi deus hominbus per Pythiam et sacerdtes
futra nuntibat. Sacerdtes Delphci erant custdes fidi Apollnis templi. Parites templi Delphci multis donis ornabantur.
XII
Nomen substantvum. Declinatio tertia.

1. .
1. In pace artes et littrae florent, idcirco pax mater artium appelltur.
2. Linguae nonnullrum gentium antiqurum nobis igntae sunt. 3. In mare
Mediterraneo sunt multa et varia genra animalium. 4. Eurpae pars, quae a
Gallia Pyrenaeis montbus dividtur, Hispania appelltur. 5. Scythia includtur
ab uno latre Ponto, ab altro montbus Riphaeis, a tergo Asia et Phasi
flumne. 6. Nautae tempesttem timent, nam mare tum periculsum erit.
7. Fulgra caelum et mare illustrant, venti aquam maris turbant. 8. Nautae
Neptnum, marium deum, invcant et auxilium navbus rogant. 9. Liberttem
civium defendunt non arces altae, sed concordia et leges bonae. 10. Nomna
multrum urbium Graecrum clara sunt. 11. Arces urbium antiqurum in col106

lbus sitae erant et muris firmis cingebantur. 12. Classis gentium antiqurum
constbat ex navbus longis et navbus onerariis. 13. Nulla habmus arma contra mortem. 14. Atheniensbus magna classis navium longrum erat. 15. Polyphmus media in fronte unum oclum habbat, lacte carnque vivbat.
2. .
1. , . 2.
. 3. . 4. . 5.
.
De sacrificiis antiqurum
Popli antqui deos sacrificiis placbant. Apud Romnos plerumque
sacerdtes sacrificia parbant, nam sacerdtes juris divni perti erant. Supris
deis albas hostias immolbant, infris nigras. Numrus hostirum interdum
permagnus erat. Sacerdtes capta hostirum ornbant cornis et ante templa
mactbant. Exta in aris crembant.
Deis praeterea vinum, lac, mel grata dona erant. Post sacrificia sacerdtes ad honrem derum eplas parbant.
Capitolium
In Capitolio arx Romanrum et sedes sanctae derum erant. Arx, in
summa parte Capitolii sita, moenbus altis muniebatur. In bello arx perfugium
civium Romanrum erat. Galli aliquando arcem caec nocte expugnbant, sed
ansres Junnis arcem et urbem servbant. In Capitolio etiam templa nonnullrum derum erant, ut Jovis, Junnis, Concordiae. Praecipue nota sedes Jovis
erat. Nunc aedis praeclrae exiguae supersunt runae.
XIII
Nomna adjectva declinatinis tertiae
1. .
1.Terra commnis mater est omnium mortalium. 2. Labor omnia vincit.
3. Omnis ars imitatio est natrae. 4. Socile anmal est homo. 5. Divitiae apud
sapientem virum in servitte sunt, apud stultum in imperio. 6. Corpus homnis
mortle est, anmus immortlis. 7. Miltes fortes non mortem, sed infamiam
timent. 8. Sine virtte felix non eris. 9. Nomna civium fortium semper memori tenmus. 10. Ingens est numrus librrum Cicernis de philosophia, eloquentia, arte oratoria. 11. Celebria sunt nomna scriptrum Romanrum:
107

C. Julii Caesris, C. Sallustii Crispi, Titi Livii, Cornelii Tacti. 12. Longum
est iter per praecepta, breve et effcax per exempla. 13. Nemo omnia scire
potest. 14. Multi flores hominbus utles sunt. 15. Divitiae homnem felcem
non faciunt. 16. Nautae audces per omnia maria currunt. 17. Notum est nobis
carmen vetus, opus Homri, clari potae vetrum Graecrum.
2. .
1. . 2. .
3. , , . 4. . 5. .
De Jove
Antqui Romni multos deos colbant. Domnus caeli et terrae erat
Juppter. Potae Graeci Jovem patrem derum hominumque vocbant. Et dei
et homnes Jovem timbant. Juppter in Olympo habitbat et cum fratrbus
mundum gubernbat. In tutla Jovis praecipue reges erant. Juppter auctor erat
legum humanrum. Fratres Jovis erant Neptnus et Pluto, sorres Juno,
Ceres, Vesta.
Bestiae nonnullae deis sacrae erant, ut aqula Jovi, pavo Junni, equus
Neptno, gallus Aesculapio. Ex arborbus oliva Minervae sacra erat, Apollni
laurus, Plutni cupressus.
De Achille
Celber est Achilles, filius Pelei regis et Thetdis deae. Is partceps belli
Trojni erat. Celbre est sutum ejus, celebria arma. Et scutum et arma ei
Hephaestus deus fecrat1. Celbris est celertas Achillis. Celeritte su incredibli et magno corpris robre Achilles Trojnis terriblis erat. Ira ejus
Graecis pernicisa erat. Mors Patrocli, ejus amci, Achilli dolres acres dat.
Ob id Hectrem ad pugnam provcat et virum fortem necat.
XIV
4 . Perfectum indicatvi actvi
1. .
1. C. Julius Caesar, postquam Pharncem, regem Pontcum, facle supervit, ad amcum suum scripsit: Veni, vidi, vici. 2. Graeci Trojam delevrunt, inclas necavrunt. 3. Catilna duos equtes ad Cicernem saluttum
1

fecrat plusquamperf. ind. act., 3 . sing. facio, 3.

108

misit. 4. Tarquinius Superbus, ultmus rex Romanrum, cognmen suum

morbus meruit. 5. Civtas Romna multos annos floruit. 6. Athenienses,
postquam Persas fugavrunt, praedam magnam ex campo Marathonio portavrunt. 7. Xerxes Asiam et Eurpam ponte junxit. 8. Romni Carthaginiensbus bellum indixrunt. 9. Herodtus, scriptor Graecus, multrum gentium urbes vidit et mores erum descripsit. 10. Vergilius, pota Romanrum,
egregiis carminbus Aeneae errres cecnit. 11. Darus, rex Persrum, a Graecis aquam et terram postulvit. 12. Pythagras primus se appellvit philosphum. 13. Helvetii suas copias per Provinciam traducre non poturunt.
14. Primus rex Trojanrum fuit, Hecba uxor ejus fuit. 15. Marcus Atilius
Reglus, dux Romanrum, primus copias suas in Afrcam traduxit et ibi oppda et multa castella expugnvit. 16. Omnes hostes terga vertrunt neque
prius fugre destitrunt, quam ad flumen Rhenum pervenrunt. 17. Caesar
copias suas divsit partemque leginum in castris Pompei relquit, partem in
sua castra remsit. 18. Copiae nostrae hostes pepulrunt et in fugam dedrunt.
19. Roma urbs septem collium appelltur, in colle Capitolno arx firma et
templa derum furunt. 20. Caesar copias Ariovisti regis e Gallia trans flumen
Rhenum peplit.
2. .
1. . 2. . 3. .
4. . 5.
. 6. , , ,
. 7. , ,
.
De Parde, Primi filio
Antquis temporbus in Asia fuit oppdum praeclrum, Troja nomne. Ibi
poplus Trojanrum sub Primi regno vixit, ut Homrus carminbus suis cecnit. Primo filius erat Paris, qui periclo Trojae erat. Oraclum regem
monuit: Neca Pardem! Paris fax Trojae est! Tum pater servum cum filio
parvo in silvam misit et interficre eum jussit. Servus imperta regis non fecit,
sed purum in silva imposuit et relquit. Ibi pastres eum invenrunt et educavrunt. Nomen autem puri pastres nescivrunt. Aliquando juvnis ludis
Trojanrum interfuit. Postquam multos Trojnos vicit, Primus de patre et
matre interrogvit. Tum rex filium cognvit.

109

 XV
Plusquamperfectum indicatvi actvi.
Futrum II indicatvi actvi
1. .
1. Pauci ordnis senatorii, qui se cum Pompejo conjunxrant, nocte fug
saltem petivrunt. 2. Theseus patriam timre liberavrat et virtutbus suis gloriam et auctorittem suam valde auxrat. 3. Dionysius, tyrannus Syracusrum,
qui cum finitmis civitatbus felicter pugnavrat, divitias ingentes possidbat.
4. Tarquinius Superbus multos senatres occidrat vel in exsilium pepulrat,
itque Brutus Tarquinios regno explit. 5. Quamquam medcus varia medicamenta adhiburat, puellam aegram sanre non potuit. 6. Postquam Alcibides
copiis praeesse coeprat, neque terr, neque mari hostes pares esse poturant.
7. Furunt inter interfectres Caesris duo Bruti ex eo genre Bruti, qui primus Romae consul furat et reges expulrat, et C. Cassius et Servilius Casca.
8. Ubii, qui uni ex Transrhennis ad Caesrem legtos misrant, amicitiam
fecrant, obsdes dedrant, eum de auxilio orbant. 9. Calchas sacerdos Graecis in Trojam navigantbus: Non solventur naves, inquit, priusquam
Agamemnnis filia immolta erit. 10. Philippus, Macednum rex, Lacedaemoniis scripsit: Si in Laconcam venro, finbus vestris vos exturbbo.
Lacedaemonii rescripsrunt: Si. 11. Alexander puer duodcim annrum
equum fercem domuit, qui a nullo domri poturat. 12. Caesar pontem,
quem2 in Rheno fecrat, paulo post rescdit. 13. Vanam gloriam qui sprevrit,
habbit veram. 14. Talem habebmus fructum, qualis furit labor.
2. .
1. , .
2. , . 3. , . 4. ,
. 5. ,
.
De Carthagne
Olim Carthgo urbs magnae potentiae fuit. Carthaginiensium majres ex
antiqua Phoeniciae urbe, cui3 nomen erat Tyrus, emigravrant. Carthaginienses et boni nautae et mercatres calldi erant. Classis erum e multis navbus
constbat. Saepe cum Graecrum urbbus, in Sicilia sitis, de dominatine mar2
3

quem acc. sing., m qui, quae, quod.

cui dat. sing. qui, quae, quod.
110

ium contendbant. Pars Graecrum Romnos auxilio vocvit. Ita Carthaginienses eam gentem quoque in numro hostium habbant.
Bello Punco secundo Hannbal, dux clarus, copias Carthaginiensium ex
Hispania trans juga Alpium duxit Romanosque in multis proeliis vicit. Tamen
poplum Romnum non devcit. Romni classem suam in Afrcam misrunt et
hostes ibi vicrunt. Bello Punco tertio Carthagnem armis ceprunt et diripurunt, arcem moeniaque urbis delevrunt, naves rapurunt.
De Prometheo
Prometheus, qui auxilio Minervae homnes ex terra et aqua fecrat, de
genre humno bene meruit. Aliquando consilium Jovis, qui omnes homnes
necre constiturat, Prometheo notum erat. Prometheus in caelum vnit,
ignem, quem Juppter hominbus negavrat, de Olympo subduxit et hominbus
donvit. Quamquam ira Jovis magna erat, genus humnum non delvit. Prometheum autem Vulcnus jussu Jovis in monte Caucso ferreis catnis ad
saxum alligvit cotidieque aqula jecur Promethei devorbat. Jecris pars,
quam4 aqula interdiu devoravrat, noctu crescbat. Ita Prometheus ingentes
dolres tolerbat. Postea Hercles aqulam sagitt necvit Prometheumque
libervit.
XVI
Participia
1. .
1. ssilienses omnbus defessi malis, frumenti inopi adducti, bis navli proelio superti, se dedre constiturunt. 2. Aeta, rex Colchrum, Argonautas in fines suos venientes et vellus aureum poscentes aspre accpit.
3. Anguis, qui centum oclos habbat, vellus aureum, in silva sacra colloctum, semper custodibat. 4. Phrixus, mortem sorris deplrans, cum arite ad
Colchos, in oriente habitantes, pervnit. 5. Legti Romanrum, de pace ad
Gallos missi, illos superbis verbis offendbant. 6. Capitolium, a Gallis paene
captum, ansres servavrunt. 7. Romni, a Camillo servti, valde gaudbant.
8. Alexandro, cum parvis copiis in Asiam procedenti, rex Persrum ingentes
copias praemsit. 9. Ario Italiam et Siciliam peragrvit divitias sibi paratrus.
10. Ario cum divitiis acceptis in Graeciam reversrus erat. 11. Ubi Midas cenatrus est, cibus in aurum muttur. 12. Nauta navigatrus ventum exspectat.
13. Equi albi currum imperatris triumphantis vehbant. 14. Miles fortter
pugnans hostem necvit. 15. Miltes fortter pugnantes hostes vicrunt.
4

quam acc. sing., f qui, quae, quod.

111

2. .
1. (= ). 2. , , . 3.
, . 4. , , . 5.
.
De educatine in Sparta
Athenienses artbus et littris excellbant, Spartni autem fortes miltes
erant. Aspris enim morbus a puris educabantur et ad belli labres maxme
parti erant. Etiam hime acri veste levi induebantur. Attmen frigra atrocia
tolerbant quotidie in frigda Eurtae aqua natantes et pedbus nudis montes
arduos ascendentes. Sitim quoque famemque patienter tolerbant. Itque in
bello fortter pugnantes plerumque victres furunt.
XVII

1. .
1. Roma a fratrbus Romlo et Remo condta est. 2. Prometheus in monte
Caucso ferreis catnis ad saxum alligtus est. 3. Carthgo et Corinthus a
Romnis edem anno deltae sunt. 4. Socii Ulixis a Polyphmo interfecti
sunt. 5. Labyrinthus a Daedlo artifce in Creta insla aedifictus est.
6. Prometheus a Hercle, qui aqulam sagitt necvit, libertus est.
7. Postquam Tarquinius Superbus Rom expulsus erat, ibi duo consles creti
sunt. 8. Omnes dei ad nuptias Pelei, regis Thessaliae, et Thetdis deae invitti
erant, praeter Discordiam. 9. Sorres Phatnis, qui a Jove fulmne ictus erat,
in arbres muttae sunt. 10. Postquam Helvetii a Caesre victi erant, multae
gentes Galliae eum auxilio contra Germnos vocavrunt. 11. Aristdes, qui
cognomne Justus appelltus erat, in exsilium missus est. 12. Legti ad Caesrem ab eis nationbus, quae5 trans Rhenum habitbant, missi sunt pacem rogtum. 13. Postquam Numitri regnum Albanrum itrum mandtum est,
Romlus et Remus staturunt novam urbem aedificre in eis locis, ubi inventi
et educti erant. 14. Aristaeus Eurydcem flores carpentem rapre cupivrat,
sed illa a serpente necta erat. 15. Cum Palatio, ubi Romlus initium urbis
fecrat, paultim sex colles conjuncti sunt. 16. Non prius dormimus, quam
negotia nostra finta erunt. 17. Oraclum Apollnis Atheniensbus respondit:
Belli finis erit, si rex ipse ab hostbus occsus erit.
5

quae nom. pl., f qui, quae, quod.

112

2. .
1. . 2.
. 3. . 4. . 5. .
De equo ligneo
Paris a Primo rege in Graeciam missus est. Ibi Helnam, uxrem regis
Menelai, rapuit et secum Trojam duxit. Itque bellum a Graecis Trojnis indictum est. Ubi Graeci magnis cum copiis ad litus Asiae venrunt, Trojam expugnre temptavrunt. Sed decem annos Troja ab inclis ejus magn virtte
defendebtur. Tandem Trojni a Graecis dolo victi sunt. Equum ligneum fecrunt, miltes in equo occultavrunt, equum et Sinnem, virum calldum, in
litre reliqurunt, ipsi ad inslam proxmam recessrunt. Trojni magno cum
gaudio castra Graecrum deserta vidrunt. Sino de equo ligneo interrogtus
est. Ille dixit: Equus ligneus donum derum est. Trahte eum in oppdum
vestrum et collocte in foro! Trojni ita, ut Sino dixit, fecrunt. Nocte is
Graecos ex equo libervit et portas oppdi aperuit. Relqui Graeci in oppdum
intravrunt et Trojnos, qui periclum non exspectbant, necavrunt et
oppdum delevrunt.
De pyramidbus Aegyptirum
Prope reginem, ubi Nilus in complra osti scindtur, Aegyptii claras illas pyramdas exstruxrunt. Eae jam antquis temporbus a multis visae sunt et
hodie quoque a plurmis peregrnis visuntur.
Fabri magna saxa scindbant scissque in altum tollbant. Ope cylindrrum saxa admovrunt et machnis aliud saxum super aliud sustulrunt.
Ubi potestas regum Aegyptirum sublta est, complres pyramdes a latronbus apertae sunt. At ingentia illa aedificia neque ab hominbus rescindi,
neque aliis causis delri poturunt.
XVIII
Nomen substantvum. Declinatio quarta, declinatio quinta
1. .
1. Socrtes primus philisophiam devocvit e caelo et in urbbus collocvit et in domos etiam introduxit et cogit de vita et morbus rebusque bonis
et malis disserre (Cicro). 2. Vita omnis Germanrum in venationbus atque
in studiis rei militris consistit. 3. Pulchrum est bene facre rei publcae.
113

4. Ante Catilnam item conjuravrunt pauci contra rem publcam. 5. In re publca Romna poplus consulbus paruit, consles autem legbus parurunt.
6. Nonnulli Trojni, postquam perniciem effugrunt, in Italiam emigravrunt.
7. Nautae Graeci multos portus visitbant. 8. Antquis temporbus clarissma
fuit turris, in portu Alexandriae aedificta, nomne Pharus. 9. Officia magistratuum Romanrum domi militiaeque varia furunt. 10. Jussu sentus
populque Romni quotannis magistrtus in provincias mittebantur. 11. Apud
Cannas Poeni exercitui Romanrum magno proelio intertum paravrunt.
12. Bello Punco secundo ad lacum Trasumennum exerctus Romnus fusus
fugatusque est. 13. Et in rebus secundis et in rebus adversis aequam mentem
servre decet. 14. Odium Catilnae Cicernis paene pernicii fuit. 15. Dux
semper habet spem victoriae.
2. .
1. . 2. .
3. . 4. . 5.
, .
6. . 7. .
De magistratbus Romanrum
Sentus et magistrtus rem publcam Romnam administrbant. Summi
magistrtus furunt consles, praetres, aedles, quaestres. Quaestres consulbus in bello adrant, aut in urbe aerarium administrbant. Aedilbus cura
virum et aedificirum publicrum mandta erat. Dibus festis in circo poplo
ludos parbant, nam Romni ludis valde delectabantur. Nota sunt verba:
Panem et circenses!
Praetres judicbant: praetor urbnus de controversiis civium, praetor
peregrnus de controversiis civium et peregrinrum. Inter omnes magistrtus
conslum potestas summa fuit. In bello consles duces exercituum erant, in
pace civittem administrbant. Saepe apud poplum aut in sentu oratines de
legbus habbant. Lictres ante consles portbant fasces secrim, virgis
cirumdtam; primo enim consulbus potestas vitae necisque in cives erat. Itque fasces signum potesttis erant.
Panem et circenses
Dibus festis Romni variis ludis delectabantur. Ad illam rem Romae aedificia publca exstructa erant: thetra, in quibus ludi scaenci instituebantur,
114

praeterea circi et amphithetra. Illi ad cursus equestres destinti erant, haec ad

pugnas homnum inter se et ad venatines bestirum.
Arti gladiatoriae praecipue servi destinabantur. Illi per multos annos in
disciplna apud magistrum erant, qui eos varias pugnas docbat et bene instittos in arnas amphithetri producbat.
Illo die centum paria gladiatrum producta sunt. Tub signum datum est.
Protnus singla paria pugnam commisrunt: alii gladiis, alii hastis rem
gerbant, alii adversarios retbus captbant, alii pugnis certbant. Multi
gravter vulnerti, multi necti sunt. Qui victi erant, manus ad poplum tendbant, misericordiam ejus implorantes; timdi, repuditi, ab adversariis trucidabantur.
Postquam certmen gladiatrum fintum est et arna purgta, aliud spectaclum oclis spectantbus propostum est. Nam ex caveis arnas cingentbus
uno tempre magnus numrus ferrum bestirum emissus est. Bestiae furibundae aliae alias vulnerbant, lacerbant, ululatque suo totum amphitheatrum complevrunt. Post unam horam maxma pars bestirum, vulnerbus
confecta, humi jacuit, relquae rursus in caveas actae sunt.
Poplus variis illus dii spectaclis delecttus sero amphithetrum relquit.
XIX
Numeralia
1. .
1. Impertor Augustus quadraginta et quattuor annos rem publcam gubernvit 2. Aette Trajni, qui undeviginti annos impervit, quadraginta quinque provinciae erant. 3. Anno ante aeram nostram vicesmo Parthi Romnis
dedrunt signa, quae6 ex anno quinquagesmo tertio praeda erum furant.
4. Caesar, a viginti tribus senatorbus circumventus, caput tog operuit, tum
nectus est. 5. Graeci decem annos cum Trojnis pugnavrunt. 6. Hannbal
tribus annis totam Hispaniam in potesttem suam redgit. 7. Regntum est
Romae ab condta urbe ad libertam annos ducentos quadraginta quattuor.
8. Sentus a sescentis viris nobilissmis constbat. 9. Plato, qui Academiam
anno ante aeram nostram trecentesmo octogesmo septmo condidrat, per
quadraginta annos ei praefuit. 10. Classis Xerxis mille et ducentrum navium
longrum, duo milia onerarirum fuit. 11. Galli exerctum Romnum apud
Alliam flumen cecidrunt die quinto decmo ante Kalendas Augustas, qui dies
inter nefastos Alliensis nomintus est. 12. Lacedaemonii misrunt ad Ther6

quae nom. pl., n qui, quae, quod.

115

mopylas delectos CCC cum Leonda rege. 13. Hydra habbat novem capta;
ex eis octo mortalia erant, unum immortle. 14. Stratoncus citharista in
schola sua novem Musarum simulacra et Apollnis statuam habbat, sed duos
tantum disciplos. Amci aliquando eum interrogavrunt: Quot disciplos
habes? Tum ille: Derum, inquit, auxilio duodcim.
2. .
1. , , . 2. , ,
. 3. ,
, ? 4. .
XX
Pronomna demonstratva, relatva, negatva, indefinta
1. .
1. Cato ea nocte, qua peritrus fuit, librum quendam Platnis legbat.
2. Diligtur nemo nisi cui fortna secunda est (Ovidius). 3. Augustus, quoquo
modo potrat, illam priscam virttem Romnam revocbat. 4. In idem flumen
bis non descendmus. 5. Varia sunt munra erum, qui civitti praesunt: dies
conciliis constiture, ludos circenses institure, post bella civilia concordiam
civium restiture. 6. Cyrus Minor nomna uniuscujusque miltis memori
tenbat. 7. Cuivis dolri remedium est patientia. 8. Cujusvis homnis est errre, imprudentis in errre perseverre. 9. Tyrannus neque dilgit quemquam,
neque ab ullo diligtur. 10. Nullum malum est sine alquo bono. 11. Nemo
amat eos, quos timet. 12. Non est salus in ea civitte, cujus cives legbus non
parent. 13. Magistri amant disciplos, quibus studium placet. 14. Graeci et
Romni clari popli erant: illi ab artbus et littris, hi bello et civilbus instittis. 15. Caesar eam leginem, quam secum habbat, ad oppdum duxit. 16. Cui
nostrum sunt ignta carmna poetrum nostrrum? 17. Mali homnis est eundem laudre et vituperre. 18. Quae mala cum multis patmur, leviora videntur.
2. .
1. , . 2. , . 3. ? 4. - . 5. . 6. , , .
116

Creatio conslum
Prim luce viae complentur a poplo, qui, signo excittus, in Campum
Martium ruit. Ibi consul cum insignbus imperii, a sacerdotbus cinctus, in
tribunli poplum exspectbat. Brevi tempre omnes convenrunt et totum
locum circum tribnal complevrunt. Tum sacrificium et supplicatio derum
institutur. Denque consul hanc oratinem ad poplum habet: Pauci jam
menses hujus anni restant: jam tempus est alios consles crere. Itque hodie
vos, Quirtes, more majrum a me in hunc locum convocamni. Non solum
meo, sed etiam collgae nomne commendo vobis Tiberium Aemilium Mamercnum et Quintum Publilium Philnem, viros optmos; his secre saltem
rei publcae committtis. Fidem habte nobis consulbus: non amicitia movmur, sed rei publcae commdo ducmur. Raro tam strenui et tam fortes viri
reperiuntur. Hos viros, si et vobis ita vidtur, consles crete.
Attente haec verba conslis ab omnbus audiuntur. Deinde poplus in
centuria divsus in loca, jam antea designta, discdit. Denque suffragia numerantur. Plurmis centuriis candidti, quos consul commendavrat, consles
renuntiantur.
Cornu Amalthae
Amaltha erat nympha celbris, quae in montbus inslae Cretae habitbat. Nympha speciem capellae habuit. Amaltha lacte suo infantem Jovem,
quem Saturnus, pater ejus, necre constiturat, albat. Cornu ejus mirable
erat: quis homo id habbat, illi nihil derat; unde dictum cornu
Amalthae, id est, cornu abundantiae. Postquam Juppter regnum derum
hominumque in potesttem suam recpit, nympham Amaltham in stellam,
nomne Capellam, mutvit.
XXI
Gradus comparatinis
1. .
1. Fabla de Argonautis omnium fere fabulrum, quae de viris clarissmis narrantur, clarissma est. 2. Pulcherrmum vellus aureum loco tutissmo
servabtur et ab angue ferocissma custodiebtur. 3. Nullus vir fortior fuit,
quam Hercles. 4. Britannrum humanissmi erant ei, qui inferirem partem
inslae habitbant. 5. Via brevissma non semper celerrma est. 6. Romlus,
fortissmus omnium pastrum, Amulium occdit. 7. Urbs brevissmo tempre
ab Ascanio aedificata est. 8. Roma pulchrior multis aliis urbbus erat.
9. Philosphi nihil putbant praeclarius libertte. 10. Aves celres sunt,
117

celerires sunt venti, celerrma est fama. 11. Antiquissma colonia in monte
Palatno Palatium vel Roma quadrta appellbatur, Palatium igtur veterrma
pars Romae erat. 12. Corneliae, Scipinis Majris filiae, duo filii erant, altri
nomen erat Tiberius, altri Cajus. 13. Quamquam Ulixes Polyphmum su
manu caecvit, difficillmum erat ex antro, saxo clauso, evadre. 14. Ulixes
audacissme Polyphmum fefellit et un cum sociis ex manbus monstri illus
effgit. 15. Cicro unum fratrem habbat minrem natu. 16. Vix ullus rei
principium est difficilius, quam artium et litterrum. 17. Unumquemque majre cur patriam defendre, quam magistrtum petre decet. 18. Major pars
Germanrum victus in lacte, caseo, carne consistit.
2. .
1. . 2.
. 3. . 4. ,
, . 5. . 6.
. 7. , .
De gentbus Italiae antquae
Italiam superirem olim incolbant Galli, quam partem Italiae, citra
Alpes sitam, Romni Galliam citerirem vel Cisalpnam appellbant, partem
autem, ultra Alpes sitam, ulterirem vel Transalpnam. Romanrum finitmi
erant Etrusci, habitantes in media Italia, qui priorbus saeclis ex Asia in
Italiam immigravrant, ut Herodtus narrat. Interires Italiae partes Sabni
incolbant. Inferirem Italiam Romni Magnam Graeciam nominbant,
quod Graeci plurmas eo colonias deduxrant, quodque Graecia ipsa minor
erat illis regionbus. Urbi Romae proxmae erant Neaplis et Cumae, coloniae
Graeciae in Italia veterrmae. Graeci pejres patriae agros reliqurunt et in
Italia Sicilique plurmos portus optimosque agros occupavrunt. Coloniae
primo erant minmae, postea maxmae, opulentissmae, potentissmae sicut
Syracsae, quarum inclae plures naves habbant pluresque opes, quam cetri
Graeci. Postquam Magna Graecia in potesttem Romanrum redacta erat, imperium Romnum usque ad extrmos Italiae fines patbat.
Roma antqua
Colles urbis Romae septem erant: colles ad sinistram ripam Tibris siti
humilires erant, Janiclus autem, mons ad ripam dextram flumnis situs,
altior. Antiquissma colonia in monte Palatno Palatium vel Roma quadrta
appellabtur. Palatium igtur veterrma pars Romae erat.
118

Quamquam Graecrum urbes locupletires et potentires erant quam

Roma, quamquam Athnae pulchrires, aedificia et templa erum splendidira, tamen nulla Romnis urbs carior erat Roma. Inclae Romae pauperrmi
erant, sed fortissmi et praestantes, bella gessrunt cum hostbus saeviorbus.
Difficillmum enim est invenre quemquam, qui audacior erat Romnis.
Nihil Romni honestius putbant, quam fortitudnem in bello, nihil
clarius, quam consilium bonum in pace.
De olva
Olva, sive olea, est arbor, quae apud vetres Graecos in magno honre
furat. Notum est id certmen, quod aliquando inter deos fuit. Neptnus, Oceni deus, et Minerva, omnium artium dea, de principtu certbant et operbus
suis se jactbant. Neptnus equum velocissmum crevit, Minerva olvam,
arbrem utilissmam, Attcae donvit. Inclae Attcae olvam donum pretiosissmum putavrunt et palmam Minervae dedrunt. Ex eo tempre olva a
Graecis arbor sacra puttur et in praecipua est deae tutla.
Cajus Valerius Catullus
Ad Cicernem (XLIX)
Disertissme Romli neptum
Quot sunt quotque fure, Marce Tulli,
Quotque post aliis erunt in annis,
Gratias tibi maxmas Catullus
Agit pessmus omnium pota,
Tanto pessmus omnium pota,
Quanto tu optmus omnium patrnum.
XXII
Accusatvus cum infinitvo
1. .
1. Caesar noluit eum locum, unde Helvetii discessrant, vacre. 2. Caesar
Helvetios ipsos oppda vicosque, quos incendrant, restiture jussit. 3. Caesar
littris Labini fibat certior omnes Belgas contra poplum Romnum conjurre obsidesque inter se dare. 4. Caesar a dextro cornu, quod eam partem
minme firmam hostium esse animadvertrat, proelium commsit. 5. Galli
Caesri de Belgis nuntiavrunt manus cogi, exerctum in unum locum condci. 6. Galli se omnes ab Dite patre progntos esse praedcant. 7. Legti
Caesri renuntiant intellegre se divsum esse poplum Romnum in duas
119

partes. 8. Graeci se contra imperium popli Romni pugnatros esse

negavrunt. 9. Dux jurvit se nisi victrem in castra non reversrum esse.
10. Multos viros claros forum Romnum aedificiis pulchris ornavisse scimus.
11. Caesar Ariovisto respondit se non cupiditte belli adductum, sed pacis
caus in Galliam venisse. 12. Multi stulti homnes putant se omnia scire,
quamquam alii vident eos stultos esse. 13. Caesar Ariovisto scripsit se de re
publca et summis rebus cum eo agre cupre. 14. Legti dixrunt se verba
Caesris civitti suae nuntiatros esse. 15. Caesar miltes pontem paucis dibus factros esse spervit. 16. Pompejus non modo senatorbus, sed etiam
poplo Romno copias Romnas regem hostium superavisse et in fugam
dedisse nuntivit. 17. Cum Romni bellum gerbant, portae templi Jani
aperiebantur, nam Romni deum in bello templum relinqure et copiis Romnis adjuvre existimbant. 18. Trojni magno cum gaudio Graecos litus
Trojae reliquisse animadvertrunt. 19. Daedlum, artifcem praeclrum, cum
Icro filio diu in Creta in exsilio vixisse fama est. 20. Themistcles muris
longis Piraeum, portum Athenrum, cum oppdo conjungi et ita adtum
Athenrum tutum esse cupibat. 21. Olim Latno nuntitum erat ab oraclo
filiam ejus viro externo nuptram esse et prolem ejus nomen Romnum ad
sidra sublatram esse. 22. Ariovistus, rex Germanrum, Caesari dixit trajecisse se Rhenum non su sponte, sed rogtum et arcesstum a Gallis.
23. Cicro promsit se Bruto nunquam esse defutrum. 24. Interfuit rei
publcae nullam dissensinem esse. 25. Quibus de rebus ab Crasso Caesar
certior factus naves aedificri jubet. 26. Cum amcos elgis, diligentem te esse
oportet. 27. Nego quemquam tibi magis amcum, quam me. 28. Dic, hospes,
Spartae nos te hic vidisse jacentes. 29. Quisquis magna dedit, voluit sibi
magna remitti. 30. Nemo nostrum dicre potest se nunquam peccavisse.
2. .
1. , . 2. , . 3. ,
. 4. , .
5. , . 6. ,
. 7. , . 8. , . 9. ,
.
Cicro
Cicernem fuisse homnem suis temporbus eruditissmum omnes consentiunt. Nam non solum Latinrum, sed etiam Graecrum litterrum
120

peritissmus fuit. Praeterea magnum in eo scriptris ingenium fuisse constat.

Itque multos libros composuit, in quibus lingua Latna sapientiam Graecrum illustrvit. Sic facundiae et Latinrum litterrum parens factus est.
XXIII
Nominatvus cum infinitvo
1. .
1. Multa milia homnum in circis et amphithetris imperii Romni vitam
amisisse traduntur. 2. Segesta, oppdum Siciliae, ab Aena, e Troja fugiente,
condta esse dictur. 3. Equi albi currum imperatris triumphantis vehbant;
lenes autem currum Antonii vexisse dicuntur. 4. Putabtur Nero Romam incendisse. 5. Athenienses supplicio affecrunt Socrtem, qui religinem illusisse
putabtur. 6. Romlus in caelum receptus esse existimabtur. 7. Romlus primus rex Romanrum esse dictur. 8. Disciplna drudum in Britannia reperta
atque inde in Galliam traducta esse dictur. 9. Ignis in aede Vestae semper arsisse dictur. 10. Dicuntur virgnes Vestles ignem in aede Vestae semper custodre. 11. Omnia, quae nunc antiquissma esse creduntur, nova aliquando furunt. 12. Qui tacet, consentre vidtur. 13. Damon Socrtem muscam docuisse
dictur. 14. Prometheus Caucso affixus esse tradtur. 15. Satisfacre rei publcae vidmur. 16. Aedui frumentum dare jussi sunt.
2. .
1. , .
2. , : !
3. , . 4. ,
. 5. , . 6. , . 7. , . 8. , .
De Minotauro
Olim in Creta anmal vivbat, cui partim homnis, partim tauri species
erat, Minotaurus nomne. Is labyrinthum habitbat. Id aedificium Daedlus,
artfex clarissmus, exstruxisse dictur. Minotaurus homnes, qui in labyrinthum mittebantur, statim devorbat. Etiam Athenienses, quod rex erum olim
filium Minois interfcit, regi quotannis septem juvnes et septem virgnes
mittre debbant.
Sed Theseus periclum, quod ei et amcis ejus imminbat, sustlit.
Ariadna, Minois filia, quae Theseum amvit, ei filum et gladium dedit. Con121

stat eas res Theseo multum profuisse. Theseus, postquam gladio Minotaurum
necvit, amcos quoque libervit et filo e labyrintho salvus exiit7.
XXIV
Ablatvus absoltus
1. .
1. Themistcles, multis navbus coactis, apud Salamnem Persas magn
pugn in fugam dedit. 2. Cyrus, Graecis militbus conductis, copias in Asiam
contra fratrem duxit. 3. Athenis ab hostbus occuptis et arce capt deletque,
Graeci tamen de salte non desperavrunt. 4. Tandem Persae, vi occult invent, noctu fortnam belli temptavrunt et arcem sacram ascendrunt.
5. Novis ducbus a militbus cretis, Graeci post multa pericla ad Pontum in
regines a Graecis habittas venrunt. 6. Multis alienrum reginum poplis
et animalbus saevis cogntis, Ulixes ad Siciliam pervnit 7. Nonnullis sociis a
Polyphmo nectis et devortis, Ulixes de salte non despervit. 8. Multis
navbus collectis, Alexander bellum suscpit, exerctum mare traduxit, in
Asiam invsit. 9. Germni, finbus suis relictis, novas sedes petivrunt. 10. In
terra aliena Iason, Mede juvante, vellus aureum de arbre detraxit et rapuit.
11. Nocte fere finit omnibusque Trojnis dormientbus, Sino Graecos, in
equo ligneo abdtos, libervit. 12. Troj ferro ignique delet, Graeci mulires
et libros, sortem suam deplorantes, vinxrunt et in servittem deduxrunt.
13. Alexandro mortuo, regnum divsum est. 14. Caesar, nuntio ad se allto,
consilium cepit. 15. Drudes, sacerdtes Gallrum, putbant juvnes maxme
ad virttem excitri, metu mortis neglecto. 16. Hostbus victis, Romni triumphum agre solbant. 17. Graeci, sacerdte auctre, a deis auxilium petunt.
18. Magistratbus invtis, nemo emigrre potest. 19. Tarquinius Superbus,
Servio Tullio rege occso, regnum sceleste occupvit. 20. Agamemnne duce,
Graeci Trojam delevrunt. 21. Marco Aurelio imperatre, bella periculsa exarsrunt. 22. Hamilcre mortuo, exerctus Carthaginiensium, Hannible duce,
Alpes supervit et in Italim venit. 23. Trajno mortuo, Adrinus impertor
factus est. 24. Catne auctre, nova lex lata est. 25. Publio Sulpicio et Cajo
Aurelio consulbus, legti Carthaginiensium Romam venrunt.
2. .
1. , , .
2. , .
3. , , . 4. , 7

exiit . ex-eo, ii, itum, re ( 79).

122

 . 5. , . 6. . 7. , . 8.
, . 9.
.
De nuntio Marathonio
Darus, multis navbus coactis, copias in Graeciam transportvit. Tum
Athenienses, nuntio Spartam misso, a Lacedaemoniis auxilium petivrunt
copiasque poposcrunt. Sed Lacedaemonii auxilium dare non poturunt. Ita
Athenienses hostes apud Marathnem exspectbant. Tot planitie a militbus
Persrum complet, Athenienses, quorum numrus parvus erat, spem saltis
in virtte vidbant. Signo proelii dato, magna celeritte in Persas incurrrunt
et multos hostes interfecrunt. Persae in fugam se dedrunt. Miltides, dux
victrum, consilio convocto, dixit: Statim victoriam domum nuntire debmus, quod Persae Athnas, sine praesidio relictas, capre possunt. Unus ex
viris, quamquam in proelio defessus erat, Athnas cucurrit. Itinre longo paucis horis peracto, nuntius in forum Athenrum advnit clamavitque: Victoria
nostra est!Verbis illis dictis, exanimtus cecdit.
De monte Olivrum
Mons Olivrum apud Hierosolymam situs altitudne monti Sion par est,
sed latitudne et longitudne suprat. Cujus in summo jugo, ubi Domnus ad
caelum ascendit, ecclesia rotunda et magna est, quam tres portcus tectae circumdant. Nam interior domus propter Domni ascensinem tegi non potuit.
Aram in orientli parte habet, quae angusto culmne tecta est. Intma in ecclesia ultma Domni vestigia vidri possunt tecto supra patente, ubi ascendit.
Supra ea vestigia lampas pendet, quae die et nocte lucet. In occidentli ejusdem ecclesiae parte octo fenestrae vitreae sunt; octo lampdes funbus
pendentes usque ad Hierosolymam per eas fenestras lucent. Quarum lux anmos spectantium gaudio simul et terrre affcit. Die ascensinis Domni quotannis ventus magnus desper venre et omnes, qui in ea ecclesia sunt, in terram proicre consuvit.
XXV
Verba deponentia et semideponentia
1. .
1. Tum Catilna pollicebtur tablas novas, proscriptinem locupletium,
magistrtus, sacerdotia, rapnas. 2. Conjuratres jam tum non consulbus
modo, sed plerisque senatorbus perniciem machinabantur. 3. Iason, vellre
123

aureo rapto, ad socios reversus se beneficio derum pericla effugisse gavsus

est. 4. Argonautae su sponte usque ad extrmum orientem navigre ausi sunt
neque longitudne itinris deterrebantur. 5. Argonautis ad Colchos proficiscentbus, multi homnes in portum convenrunt. 6. Socii Iasnis non cunctantes naves conscendrunt. 7. Iason, Minerv juvante, navem solvre et cursum ad fines Colchrum dirigre cuncttus non est. 8. Trojni, port claus,
periclum sibi imminre non arbitrabantur. 9. Frustra Trojni alii telis se defendre conti sunt, alii clementiam hostium imploravrunt. 10. Britanni se
postridie obsdes frumentumque missros esse pollicti sunt. 11. Olim in urbe
Athnis nobles dominabantur, paupres opprimebantur. 12. Athnis paupres
laborantes nemo tutabtur, nemo consolabtur. 13. Pisistrtus professus est se
popli amcum esse. 14. Aristdes nunquam mentiebtur, nemni assentiebtur, nisi viris bonis et probis. 15. Post pugnam Marathoniam Themistcles
munre ducis fungebtur. 16. Persae urbe Atheniensium potti sunt. 17. Pauci
sciunt rebus secundis bene uti. 18. Urbe ardente, ingens tumultus ortus est.
19. Oblti privatrum publca curte.
2. .
1. . 2. .
3. ,
. 4. , .
5. .
XXVI
Conjunctvus
1. .
1. Semper vincat vertas! 2. Sis felix! 3. Utnam divitior essem Croeso!
4. Prosit tibi consilium meum! 5. Diligris ab omnbus. 6. Utnam semper viri
boni rem publcam regant! 7. Ne despermus! 8. Quod fortna fert, fermus!
9. Pax Domni sit semper vobiscum! 10. Ne id Juppter sinat! 11. Ne hoc
credidris! 12. Utnam e tanto periclo evasermus! 13. A quibus auxilium
petam? 14. Claudmus portam an patefacimus? 15. Vivmus in pace et concordia! 16. Non opbus, non veste homnem judicmus, sed morbus. 17. Nam
quid ego de Gabinio, Statilio, Coepario loquar? 18. Utnam tam facle vera
invenre possem, quam falsa convincre! (Cicro). 19. Utnam saltis rei publcae semper memres sitis!
2. .
1. ! 2.
. 3. !
4. ? 5. .
124

Pater noster
Pater noster, qui es in caelis, sacrifictur nomen tuum. Adveniat regnum
tuum. Fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra. Panem nostrum quotidinum
da nobis hodie. Et dimitte nobis debta nostra, sicut et nos dimittmus
debitorbus nostris. Et ne nos indcas in tentatinem, sed libra nos a malo.
Amen.
XXVII
ut
1. .
1. Ubii magno opre Caesrem orbant, ut sibi auxilium ferret, quod
gravter ab Suebis premerentur. 2. Dicuntur etiam ab nonnullis senatorbus sententiae, ut legti ad Caesrem mittuntur, qui volunttem sentus ei propnat.
3. Caesar dat negotium Senonbus, qui finitmi Belgis erant, ut ea, quae apud
eos gerantur, cognoscant et sibi de his rebus nuntiant. 4. Caesar Pompejum persectus est, ne rursus copias alias comparre et bellum renovre posset. 5. Ante
Idus Martias Caesri tam multa et atrocia omna evenrant, ut uxor ejus eum
orret, ne eo die in sentum venret. 6. Spartcus bellum contra Romnos
coeprat eo consilio, ut gladiatres in patrias erum reducret. 7. Sentus, qui in
magno timre erat, ne Spartcus Romam oppugnret, M. Crassum contra eum
misit. 8. Juno misit duos serpentes, ut Herclem, in cunablis jacentem, necrent. 9. Phryxus aritem cum pelle aurea Marti immolvit, ne iram derum excitret. 10. Aetes, rex Colchrum, in templo Martis pellem auream occultvit et
dracni ingenti impervit, ut diligentissme observret, ne rapertur.
11. Athenienses Solnem hortti sunt, ut rem publcam aequis legbus temperret. 12. Themistcles Atheniensbus persusit, ut classem aedificrent.
13. Legum ministri magistrtus, legum interprtes judces, legum denque idcirco omnes servi sumus, ut libri esse possmus (Cicro). 14. Ea condicine
Proserpna Orpheo uxrem redddit, ne rediens oclos flectret. 15. Auctortas
sentus tam magna erat, ut nemo sine ejus voluntte ullum facret. 16. Nonnulli
Romni, ut Cato, tam inimco anmo in Graecos erant, ut medcos ex Graecis ad
se non vocrent. 17. T. Pomponius Attcus sic Graece loquebtur, ut Athnis
natus esse vidertur. 18. Lacedaemonii tam pauci erant numro, ut Persae
minmi aestimrent erum copias.
2. .
1. , . 2.
, . 3. , 125

 . 4. , . 5.
, . 6. , .
Orpheus et Eurydce
Orpheus valde amvit uxrem suam, pulchram Eurydcem. Sed di eis
non favrunt. Nam Aristaeus, filius Apollnis, postquam Eurydcem vidit, statim eam amvit. Illa autem amrem ejus contempsit. Sed cum aliquando in
prato flores carpret, subto Aristaeus apparuit, cupiditte ardens. Tum Eurydce fugae se mandvit, sed a serpente morsa est et de vita decessit.
Orpheus, dolre mortis uxris tortus, consilium cepit ad infros cedre,
ut uxrem reducret. Pluto ei hanc veniam dedit, sed interdixit, ne in itinre
oclos ad uxrem torquret. Diu tacentes cedbant nec procul a terra abrant,
tum Orpheus metuens, ne uxor remanret, oclos ad eam torsit. Statim Mercurius eam ad Plutnem reduxit.
Orpheus omnes femnas, etsi multae ei nubre volbant, contempsit.
Denque in Thracia femnae, a Dionyso deo excittae, eum laceravisse dicuntur.
De Tantlo
Tantlus, Jovis filius, rex Lydrum erat et omni studio salti civittis
studuit. Homnes eum colbant, ut deum. Enim apud deos, Olympum incolentes, in tanto honre erat, ut eum ad convivia derum invitrent. Sed Tantlus hominbus de sermonbus derum narrvit etiamque cibos derum raptvit. Postrmo prudentiam derum probatrus erat. Pelpem, filium suum, necvit et ex carne ejus deis cenam parvit. Dei autem carne abstinurunt,
praeter Cerrem, et Pelpem in vitam revocavrunt. Tum disserurunt, quomdo Tantlus punri posset. Tandem Tantlus in Tartrum jacttus est. Ibi
medio in lacu stans sitim deponre non potest, nam aqua semper recdit.
Simli modo fame labrat. Poma enim ei super caput pendent, sed rami, vento
moti, recdunt, cum Tantlus manus admvet. Praeterea saxum ingens super
caput ejus pendet et Tantlus semper timet, ne nectur.
XXVIII

1. .
1. Utrum Remus a sociis Romli circumventus, an a Romlo ipso nectus sit, non satis compertum est. 2. Ovidius descrbit, quomdo Orpheus mortem gemnam uxris maerurit. 3. Sallustius in epistla disseruit, quomdo
126

Caesar rei publcae consulre debret. 4. Epaminondas, cum vidret se gravi

vulnre mori, quaesvit, salvumne esset scutum. 5. Verres quaerit ex amcis,
quis se defensrus sit. 6. Codrus, rex Atheniensium, ad oraclum Apollnis
Delphci legtos misit, ut Apollnem consulrent, quomdo grave illud bellum
finri posset. 7. Mihi non minri curae est, qualis res publca post mortem
meam futra sit, quam qualis hodie est. 8. Anacharsis Scytha rogtus, quid
esset in homne pessmum et quid optmum, respondit: Lingua. 9. Caesar
legtis tribunisque miltum, quos convocavrat, ostendit, quae ex exploratre
cognovisset. 10. Rex Agis dicbat Lacedaemonios non interrogre, quam
multi, sed ubi essent hostes. 11. Ceres diu nescvit, ubi filia sua esset, quam
Pluto ad infros abduxrat. A Sole tandem cognvit, quis eam rapuisset.
2. .
1. , .
2. , . 3.
, , . 4. ,
, , .
XXIX
cum
1. .
1. Athenienses, cum Persas vicissent, totam per Graeciam magno in honre erant. 2. Spartcus, cum ad Alpes venissent, persuadre suis non potuit,
ut partim in Galliam, partim in Graeciam iter facrent. 3. Cum Hercles duodcim labres sustinuisset et hoc modo salti homnum providisset,dei eum e
servitte Eurysthei liberavrunt. 4. Orpheus, cum gradus Eurydcae non audret, ad uxrem respectvit. 5. Ulixes, cum in domum suam venisset, multis
cum periclis Penelpam, conjgem fidam, e manbus procrum libervit.
6. Cum Aenas vidisset Graecos nemni parcre, cum patre, conjge filique
fug saltem petvit. 7. Cum Aenas socique ejus jam sperrent se mox in
Italiam perventros esse, Juno,inimca Trojanrum, Aelum orvit, ut Aenam perdret. 8. Cum Romni uxres non habrent, legtos ad vicnas gentes
misrunt et societtem conubiumque petivrunt. 9. Romni cum animadvertissent Etruscos ad pacem partos esse, legtos ad eum misrunt. 10. Nemo fere
fratrbus Gracchis auxilio venit, cum ab inimcis opprimerentur. 11. Cum
Cimbri et Teutnes Galliam provinciam vexrent, multi timbant, ne Germni
brevi in Italiam invadrent. 12. Cum Alexander Magnus Miltum cepisset,
miltes ejus templum Cerris direptri irruprunt. 13. Cum Graeci ab Hectre
127

fugarentur, Achilles arma sua Patroclo traddit, quibus ille Trojnos fugvit
arbitrantes eum Achillem esse. 14. Cum legti Romanrum ad castellum Hanniblis venissent et multitudne id circumdedissent, puer ab janua prospiciens
Hannibli dixit omnes extus occuptos esse. 15. Cum Mucius Porsennam regem ignorret, errvit et ministrum quendam pro rege necvit. 16. Cum de
P. Lentlo ceterisque statutis, pro certo habette vos simul de exerctu Catilnae et de omnbus conjurtis decernre.
2. .
1. ,
. 2. , .
3. ,
.
Daphne
Quum deus Amor ab Apollne injuriam accepisset, eum ulcisci constituit
et arcu duas sagittas explit: hac, amrem faciente, laesit Apollnem, illam,
amrem fugantem, fixit in corde Daphnes, pulcherrmae flumnis Peni filiae.
Protnus alter amvit, altra amantem fugit. Et Apollne virgnem insequente
et orante: Mane, formosissma nymphrum! Nescis, quem fugias, nam Apollo, Jovis filius sum, non pastor quidam horrdus. Mane! illa a patre opem
petvit, ut formam sibi mutret. Vix prece finit eque in arbrem laurum
mutat, Apollo inde ramum fregit et in caput sibi imposuit, dicens: Quoniam
conjunx mea non potes esse, arbor mea certe eris ac fronde tu, semper virdi,
potae cantoresque illustres honorabuntur.
De nece Caesris
Caesar cum sentus auctorittem neglegret, nobles offendrat. Tandem
sexaginta viri Cassio et Bruto ducbus conjuratinem fecrunt. Cum igtur
Caesar Idbus Martiis anni ante aeram nostram quadragesmi quarti in
sentum venisset, unus ex eis (quasi aliquid esset rogatrus) accessit ejusque
togam prehendit. Tum Caesrem clamantem: Ista quidem vis est! Cassius
vulnervit. Ille autem stilo se defendit. Cum M. Brutum contra se currre
vidisset, eum reprehendit his verbis: Tu quoque, mi fili? Omnbus undque
eum circumvenientbus, caput tog operuit et viginti tribus plagis occsus est.
Plebs autem oratine Antonii incensa mortem Caesris doluit. Plebs in foro
ingentem rogum accendit, ut corpus Caesris comburertur. Tum Antonius
Brutum, qui liberttem rei publcae defendre cupivrat, vehementer reprehendit. Propterea conjurti fug cavrunt, ne comprehenderentur.
128

 XXX
si
1. .
1. Calchas Agamemnni respondit Dinam placri non posse, nisi Iphigenia, filia Agamemnnis, immolta esset. 2. Ulixes postquam de insla nymphae Calypso decessit, vitam in fluctbus amisisset, nisi a dea quadam servtus esset. 3. Mater Coriolni dixit: Nisi te genuissem, Roma non opprimertur; nisi filium habrem, in libra patria libra essem. 4. Multos reges, si te
ratio rexrit. 5. Memoria minuitur, nisi eam exerceas. 6. Cum Fabricius et
Pyrrhus vicna castra habrent, medcus Pyrrhi noctu in castra Romanrum
venit promittens venno se regem occisrum esse, si sibi pollicerentur alquid
praemium. 7. Juno Pardi, si pro se vindicavisset, pollicta est in omnbus terris eum regnatrum et divitiis cetris praestitrum esse. 8. Nisi cotidie sol
orirtur, nihil vivi in terra esset. 9. Si quis neget me honeste vixisse, erret.
10. Theseus labyrintho excedre non potuisset, nisi Ariadna ei adfuisset.
11. Si omnia, quae vidi, tibi narrem, tempus me deficiat. 12. Alexander, cum
amci interrogrent: Nonne tu quoque Olympiae certbis? Certrem, inquit, si reges ibi cum regbus certrent.
2. .
1. , .
2. , .
3. , .
4. , .
De Pyrrho
Tarentni, cum Romni eis bellum indixissent, Pyrrum regem ravrunt,
ut sibi contra Romnos subvenret. Pyrrhus, cum magnum imperium sibi
parre vellet, promsit se Tarentnos adjutrum esse. Multa proelia commsit
semperque victor ex eis excessit, tamen multos miltes amsit. Itque Cineam,
cui omnia consilia sua committbat, jussit Romae de pace agre. Sentus autem gravissma oratine Appii Claudii permtus legto respondit: Rex nisi
copias in Graeciam reduxrit, pacem a nobis habre non potrit. Cineas autem apud Pyrrhum: Mihi visus est, inquit, sentus concilium regum.
Pyrrhus bellum omsit et in Siciliam decessit.
129

 XXXI

1. .
1. Amci Caesri nomen regis offerre volbant. 2. Germanrum gentes
multum inter se diffrunt. 3. Germni sine causa Gallis bellum intulrunt.
4. Frumentum ex agris in vicum confertur. 5. Femnae Trojanrum in Graeciam ductae esse feruntur. 6. Impertor epistlam, a nuntio alltam, statim
militbus recitvit. 7. Minos Daedlum Cretam relinqure nolbat. 8. Daedlus
autem fortnam temptre, quam servre maluit. 9. Minos custodbus: Scio,
inquit, Daedlum regnum meum relinqure velle. In patriam discedre,
quam in Creta manre mavult. Custodte virum caldum. 10. Bello confecto,
Camillus victor in patriam rediit. 11. Caesar in Britanniam transeundi caus
naves aedificri jussit. 12. Captvi clam e castris Romnis exisse feruntur.
13. Eurystheus optvit, ut Hercles laborbus periculsis perret. 14. Augustus
ex bellis rediens consilium inirat dis immolre, multos boves mactre, templum aedificre. 15. Imperatri in Italiam redeunti Vergilius carmen novum
recitvit. Augustus versbus Vergilii valde delecttus est. 16. Alexander, cum
Parmenio ei persuadre vellet, ne munra Dari, regis Persrum, repudiret,
dixit: Ego quoque mallem pecuniam, quam gloriam, si Parmenio essem.
17. Livius tradit Hanniblem primum in proelium isse, ultmum proelio excessisse, tamen omnbus proeliis incolmis superfuit. 18. Tactus ait Germnos in proelia itros Herclem cecinisse. 19. Ariovisti responsis ad Caesrem reltis, itrum ad eum Caesar legtos misit. 20. Lydi primi omnium
homnum nummos aureos habuisse feruntur. 21. Tiberius Gracchus tribnus
plebis legem tulit, ne quis plus mille agri jugra habret.
2. .
1. , . 2. . 3.
. 4. ,
, . 5. .
Caesris mors
Cum Caesar Alexandriam venret, Ptolemaeus, rex Aegypti, insidias ei
parre voluit. Qua de causa regi bellum illtum est. Ptolemaeus victus in Nilo
periit. Caesar Alexandri pottus regnum Cleopatrae, Ptolemaei sorri, dedit.
Rediens inde Caesar Pharncem, Mitridtis Magni filium, qui in Ponto rebellavit et multas popli Romni provincias occupvit, vicit et postea ad mortem
cogit.
130

Bellis civilbus toto orbe compostis, Caesar Romam rediit. Tum insolentius et contra consuetudnem Romnae liberttis agre coepit. Cum ergo et
honres ex sua voluntte praestret, qui a poplo antea deferebantur, aliaque
regia ac paene tyrannca facret, conjuravrunt in eum sexaginta vel amplius
senatres equitesque Romni. Praecipui furunt inter conjurtos duo Bruti ex
eo genre Bruti, qui primus Romae consul furat et reges expulrat, et C. Cassius et Servilius Casca. Ergo Caesar, cum ad curiam venisset, tribus et viginti
vulnerbus confossus est.
Publius Ovidius Naso
Tristia (I, 3)
Cum subit illus tristissma noctis imgo,
Qua mihi suprmum tempus in urbe fuit,
Cum repto noctem, qu tot mihi cara relqui,
Labtur ex oclis nunc quoque gutta meis.
XXXII

1. .
1. Alarcus, rex Gothrum, Romam, etsi ingentbus moenbus instructa
erat, expugnvit. 2. Quamquam amci Regli nolbant, ut urbe decedret, is
fidem datam non violvit. 3. Quamquam quattuor duces Romanrum imptu
Germanrum victi erant, Marius Teutnes uno proelio oppressit. 4. Plato
varios Socrtis sermnes immortalitti scriptis suis traddit, cum Socrtes ipse
littram nullam reliquisset. 5. Socrtes, cum facle posset edci e custodia,
noluit leges rei publcae laedre. 6. Epicrus dicbat sapientem, quamquam in
tormentis esset, tamen semper esse betum. 7. Nemo aut miles aut eques a
Caesre ad Pompjum transirat, cum paene cotidie a Pompjo ad Caesrem
perfugrent. 8. Quod turpe est, id, quamvis occulttur, tamen honestum firi
nullo modo potest. 9. Reglus, noblis Romnus, quamquam non ignorbat se
ad crudelissmum hostem proficisci, tamen jus jurandum conservvit.
10. Littrae, cum sint paucae, varie tamen colloctae, innumerabilia verba efficiunt. 11. De futris rebus, etsi semper difficle est dicre, tamen interdum
conjectr possis sequi.
2. .
1. , . 2.
, . 3. 131

 ,
. 4. , .
De Vestalbus
Urbe Rom a Gallis capt atque dirept multisque civbus interfectis,
magna multitdo Romanrum in Capitolium fugit. Virgnes autem Vestles
sacra rei publcae servre cupivrunt, ne ea quoque a Gallis raperentur. Qua
de causa clivum, qui ducit ad Janiclum, ascendre modo coeprant, cum
L. Albinius eas aspexit plaustro ibi conjugm et libros vehens. Quamquam
ejus plurmum interrat suos servri, publcam religinem magis respexit,
quam privtam carittem. Praecpit suis, ut plaustro descendrent, et in plaustrum virgnes et sacra accpit. Tum itinre coepto non confecto, Caere in oppdum Vestles vexit, ubi summ cum veneratine sacra recepta sunt. Quibus
factis et Albinius et Caeretni usque ad hoc tempus gratam memoriam sibi
peperrunt.
XXXIII
Gerundium, gerundvum
1. .
1. Castris muntis, Caesar, quaeque ad oppugnandum usui erant, comparre coepit. 2. Audiendo, videndo, sentiendo et homnes et bestiae discunt.
3. Athnae non modo arte bellandi, sed etiam docendo gloriam peperrunt.
4. Graeci, quamquam pugnandi perti erant, decem annos Trojam expugnre
non poturunt. 5. Castra ponendo, turres aedificando, aggrem petendo Romni se ad urbem oppugnandam paravrunt. 6. Nulla aetas ad discendum sera
est. 7. Sunt tempra flendi, sunt tempra laetandi. 8. Discendo memoria exerctur. 9. Lacedaemonii libros educbant ad labres tolerandos. 10. Romae
quotannis comitia creandis magistratbus habebantur. 11. Reglus quamquam
non ignorbat se ad crudelissmum hostem proficisci, tamen jus jurandum
conservandum esse putbat. 12. Caesar ab hibernis in Italiam discedens legtis impervit, ut quam plurmas naves aedificandas veteresque reficiendas current. 13. Cavendum est, ne major poena, quam culpa sit. 14. Caesar non putbat Helvetiis concedendum esse, ut iter per provinciam Romnam facrent.
15. Germanco bello confecto, Caesar multis de causis statuit sibi Rhenum
esse transeundum. 16. Caesar ad haec cognoscenda C.Volusnum cum navi
longa praemittit. 17. Caesar a superiorbus consiliis depulsus omnem sibi
commutandam esse belli ratinem existimvit. 18. Videndum est igtur, ut e
libertte utmur, quae prosit amcis, noceat nemni.
132

2. .
1. . 2.
, . 3. , .
4. . 5. .
De decemvris
Anno ante aeram nostram quadringentesmo quinquagesmo tertio Romni tres viros legum cognoscendrum caus in Graeciam misrunt. Hi primum Athnas ad Solnis leges describendas venrunt. Tum in alias Graeciae
civittes ad leges, mores, institta cognoscenda iter fecrunt. Post legatrum
redtum proxmo anno decemvri legbus scribendis creti sunt. In his fuit Appius Claudius, vir magnae auctorittis et probittis. Leges in duodcim tablis
inscriptae sunt.
Augustnus de pueritia sua narrat
In scholam datus sum ad discendum littras. Sed quid in iis utilittis esset, ignorbam. Et tamen, si piger in discendo eram, verberbar. Parentes nostri vidbant, quibus dolorbus puri a magistris afficermur. Nos autem eos
metuebmus et peccabmus tamen minus scribendo aut legendo, quam a nobis
postulabtur. Non deerat memoria vel ingenium, sed delectbat ludre. Itque
peccbam faciendo contra verba parentum et magistrrum.

Raptus Sabinrum
Finitmus Romnis erat poplus Sabnus. Ad eos Romlus, quia Romni
uxres non habbant, misit legtos, qui societtem et conubium novo poplo
petrent. A Sabnis legatio non accepta est, ludibrium etiam addtum:
Quaerte vobis alias uxres, nostras filias vobis non dabmus.
Irritvit ea injuria Romlum et, ut dolo id accipret, quod precbus non
impetravrat, solemnes ludos indixit et eos specttum Sabnos invitvit.
Magna multitdo erum cum uxorbus et libris in urbem profecti sunt. Cum
omnes, qui adrant, ludos spectrent, subto juvnes Romni, signo dato, imptum faciunt et virgns Sabnas rapiunt. Patres et matres virgnum fugrunt,
perfidiam Romanrum querentes et deos ultres violti hospitii invocantes.
133

Haec fuit causa belli. Sabni cum magno exerctu ad Romam venrunt,
perniciem infestae urbi minitantes. Atrox pugna in eo campo, ubi postea forum Romnum fuit, commissa est; diu eventus anceps erat. Subto mulires
Sabnae, parter et piette erga parentes et amre virrum commtae, inter
pugnantes se conjecrunt et eos orre coeprunt, ut huic impiae caedi finem
facrent: In nos vertte iras: nos causa belli, nos causa vulnrum et caedis
sumus. Melius necabmur, quam sine vobis viduae aut orbae vivmus.
Movet res et miltes et duces. Desistunt subto omnes pugnre; duces ex
utrque acie procdunt, foedus faciunt. Sabni, in urbem recepti, cum Romnis se conjunxrunt.
De Gallis
Galli, sine ullo certamne, patentbus portis, in Forum ingressi sunt, spectantes templa derum arcemque. Tum, modco relicto praesidio, cetri ad
praedam per vacuas hominbus vias dilabuntur, pars in proxmas domos ruit,
pars ultmas petit. Cum senes in vestiblis aedium sedentes conspexissent,
admirti constitrunt, deos, non homnes esse arbitrti. Tum unus ex Gallis
barbam senis cujusdam permulsisse dictur. Ille indigntus scipinem in caput
ejus incussit iramque barbri movit. Ab eo initium caedis factum est omnesque senes in sedbus suis trucidti sunt.
Alquot dibus post Galli imptum in arcem fecrunt. Prim luce, signo
dato, multitdo erum in Foro instructa est et, testudne fact, in rupes ascendre conta est. Romni hostem ascendre prohiburunt, e loco superire
imptu facto, hostes depulrunt. Galli, magn cum clade repulsi, obsidinem
parbant. Custodiis utrimque dispostis, ne quis hostium aut evadret aut invadret, sua castra silentio custodibant.
Cato Censor
Inter viros, qui in pace de re publca bene merti sunt, primus Marcus
Porcius Cato nominandus est. Is, cum adulescentiam ruri in praediis paternis
transegisset, parsimoniam in omnbus rebus colre consuvit. Agricultra
plurmum usque ad senecttem delectabtur, rem rustcam fundamentum rei
publcae saltis esse existmans.
Cum negotia publca administrret, putbat Cato Romae non tam exterires hostes, quam suos cives periculsos esse.
Temporbus enim belli Punci secundi, victori de periculosissmo hoste
atque aemlo popli Romni reportt, mores Romanrum in pejus mutri
coepti sunt. Jamque institta majrum neglegebantur, et peregrna vernaclis
praeferebantur. Ita res publca paultim labefactri coepit.
134

Non potrat id aequo anmo ferre Cato omnibusque virbus obsttit eis,
qui novis rebus studbant. Consultu functus, censor factus est. Erat autem
censris non modo civium rem familirem censre, sed etiam, si quis contra
bonos mores peccavrat, notre. Deinde matronrum luxum insectabtur, sed
frustra. Nam matrnae omnes vias urbis obsidbant virosque, ad Forum descendentes, orbant, ut legem de orntu tollrent. Itque lex sublta est.
Implacabli autem odio in Carthaginienses flagrbat. Cum in sentu de tertio Punco bello agertur, Carthagnem delendam esse censuit: alter non posse
salvam esse rem publcam. Sententia ejus tum non probta, postea, quidquid
agebtur, adicre solbat: Cetrum censeo Carthagnem esse delendam.
Movit tandem patrum anmos, ut bellum Carthaginiensbus indictum esset.
Caesar et Pompejus
Interfecto in Asia Crasso, solus Pompjus Caesrem potentia aequbat.
Sed jam pridem Pompjo suspectae erant Caesris opes, Caesri Pompejna
digntas gravis: nec hic ferbat parem, nec ille superirem. Itque cum Caesar
postulavisset, ut sibi absenti altrum consultum petre licet, id ei a sentu,
Pompjo obstante, negtum est. Hanc injuriam ut vindicret, in Italiam contra
Pompjum exerctum duxit. Cum ad rivum, qui provinciam ejus ab Italia dividbat, venisset, dubius, quid facret, constitisse tradtur. Deinde, equo concitto, rivum trajcit dicens: Jacta est alea!
Pompjum persquens gravissm hime Adriatcum mare trajcit et
apud Pharslum oppdum copias Pompji acerrmo proelio vicit. Pompjus
victus ad Aegypti regem profgit, qui eum interfci jussit, quia putbat se hoc
facinre Caesri gratum esse factrum. Caput Pompji cum anlo ad Caesrem deltum est, qui, eo viso, lacrmas non continuit juravitque se hanc
crudelittem ultrum esse.
Sacerdtes Vestae
In aede Vestae, quae in foro sita est, sex virgnes Vestles custodibant
ignem sacrum, ut dea rei publcae Romnae favret imperiumque augertur.
Hic ignis semper arsisse dictur. Virgnes Vestles, quibus virgo Vestlis
maxma praerat, duris legbus regebantur. Cum viris vivre vettae erant.
Pontfex maxmus ipse eas eligbat, quae per triginta annos Vestles mansrae erant. Quamquam ab omnbus magn piette colebantur, tamen Vestles, quae officia neglegbant, a pontifce maxmo gravter puniebantur. Nam
Romni sibi persuasrant magnum periclum rei publcae imminre, si
flamma in foco Vestae non ardret. Aliquando Aemiliae Vestli poena instbat, nam disciplam novam, cui magnam fidem habbat, ignem servre
jussrat. Cum haec flammas male servavisset, Aemilia ipsa de hac re accusta
135

est. Itque haec, postquam pontfex ceteraeque Vestles in aedem convenrunt, Vestam placre studuit multisque cum lacrmis orvit, ut se adjuvret, et suffiblum suum in foco locvit. Statim flamma itrum luxit. Tum
omnes re mir commti sibi persuasrunt Aemiliam culp carre.
De errorbus Ulixis
Ulixes in errre suo ad Circem, filiam Solis, pervnit. Haec socios Ulixis
in domum suam admsit et in sues mutvit. Is socios amissos servre studuit.
Mercurius de Olympo demissus ei auxilium promsit et monstrvit, quomdo
a Circe cavret. Gladio stricto, Ulixes eam terruit et postulvit, ut socios rursus in homnes mutret et dimittret. Haec profecto verbis ejus indulsit,
comperrat enim Ulixi a deis magnam potesttem permissam esse.
Sed Neptnus poenam Ulixi decrtam nondum remsit. Nam cum post
multas tempesttes venti tandem remisissent, Ulixes vidit se navem omnesque
amcos amisisse. Denque solus in inslam Ogygiam navit. Ibi nympha Calypso amre commta Ulixem apud se retinbat. Ab illa amtus septem annos
ibi mansit. Sed cum patriam desiderret, navem parvit et iter periculsum
perrexit.
De libris Sibyllnis
In antquis annalbus memoria de libris Sibyllnis haec prodta est. Anus
hospta atque incognta ad Tarquinium Superbum regem adiit novem libros ferens, quos esse dicbat divna oracla; eos velle venumdre. Tarquinius pretium
perconttus est. Mulier nimium et immensum poposcit. Rex, quasi anus aette
desipret, dersit. Tum illa tres libros ex novem in foclo derit et, ecquid
relquos sex emre edem pretio vellet, regem interrogvit. Sed enim Tarquinius id multo dersit magis dixitque anum jam procul dubio delirre. Mulier
ibdem statim tres alios libros exussit atque id ipsum denuo placde rogat, ut
tres relquos edem pretio emat. Tarquinius ore jam serio et attentire anmo fit,
eam constantiam confidentiamque non neglegendam esse intellgit. Libros tres
relquos merctur nihlo minre pretio, quam quod erat pretium pro omnbus.
Sed eam mulirem tum a Tarquinio egressam nunquam quisque vidit. Libri tres,
in sacrarium condti, Sibyllni appellti sunt. Ad eos, quasi ad oraclum,
quindecimvri adeunt, cum di immortles publce consulendi sunt.
Oedpus
Sphinx, in Boeotiam missa, agros Thebanrum vastbat. Illa dixit, si quis
carmen, quod posuisset, interprettus esset, se inde abitram esse, sin carmen
illud non solvisset, se eum consumptram esse. Qu re audit, rex Creon
edixit: Qui carmen Sphingis solvisset, regnum se et Iocastam sorrem ei in
136

matrimonium datrum esse. Cum complres, regni cupiditte adducti, venissent et a Sphinge consumpti essent, Oedpus carmen interprettus est. Quo
facto, illa se precipitvit. Oedpus regnum paternum et Iocastam matrem inscius accpit uxrem. Intrim Thebis inopia frugum incdit ob Oedipi scelra
eodemque tempre Corinthi Polybus mortuus est. Quo audto, Oedpus dolret
existmans patrem suum decessisse. Tandem Oedpus cognvit se Lai filium
esse. Et ipse se Laium occidisse sciscitando patefcit. Oedpus, postquam
vidit se tot scelra fecisse, se oclis privvit regnumque filiis traddit et Thebis, Antign fili duce, profgit.
De Horatiis et Curiatiis
Numa Pompilio mortuo, Tullus Hostilius rex Romanrum cretus est. Eo
regnante, inter Romnos et Albnos bellum exortum est. Duces utrorumque
staturunt rem paucrum certatine finre. Erant apud Romnos trigemni
Horatii, tres apud Albnos Curiatii. Cum iis egrunt reges, ut pro sua quisque
patria pugnrent ferro. Foedre icto, juvnes concurrrunt. Statim duo Romanrum cecidrunt, tres Albanrum sunt vulnerti. Unus Horatius, quamvis
intger, fugam simulvit, quia tribus impar erat, et singlos per intervalla insequentes separtim aggressus est et interfcit. Romni gratulantes Horatium
victrem acceprunt et domum abduxrunt.
Hercles et Dejanra
Hercles cum in hospitium ad Oineum regem venisset ejusque filiam Dejanram conspexisset, fidem dedit se eam uxrem ductrum esse. Sed post
discessum ejus Eurytion centaurus venit et Dejanram a patre uxrem petvit.
Pater vim timens pollictus est se filiam ei datrum esse. Die constitto centaurus cum fratrbus ad nuptias venit. Sed Hercles intervnit et centaurum
interfcit.
Aliquando cum Dejanra per Aetoliam migrret, Nessus centaurus ab ea
rogtus est, ut se flumen Euenum transferret. Eam centaurus in flumne ipso
violre voluit. Hercles Nessum sagittis confixit. Ille moriens, cum sciret,
quantam vim venni sagittae Herclis, felle Hydrae Lernaeae tinctae, habrent, sangunem suum exceptum Dejanrae dedit et id philtrum esse dixit. Si
vellet, ne se conjunx spernret, eo jubret vestem marti perungi. Id Dejanra
credens sangunem condtum diligenter servvit.
De dolo Penelpae
Penelpa, uxor Ulixis, nunquam desiit marito fidem servre, quamquam
ille viginti annos ab Ithca abrat. Cum post decem annos nuntitum eset Trojam esse deltam et Graecos, qui bello superfurant, redisse, multi dicbant
Ulixem esse mortuum. Tum multi juvnes nobles Penelpam convenrunt et
137

petivrunt, ut itrum nubret. Sed illa negvit, sperans martum reditrum

esse. Tamen illi juvnes non abirunt, otium conviviis trivrunt. Edbant et
bibbant, quae in cellis erant, et clambant dies noctesque.
Proci jam saepe ex Penelpa quaesivrant, quamdiu exspectre debrent,
denque postulavrunt, ut illa decernret, quem cetris anteponret. Tum
femna prudens dolum adhibuit et hoc dixit: Lartae, socro meo, vestem
texam. Exspectte, dum hanc vestem texro. Tum totum diem texuit, sed
nocte textum retexuit. Ita proci frustra exspectavrunt.
Phathon
Apollnis, qui etiam Sol voctur, et Clymnae nymphae filius erat
Phaton. Hic aliquando ad patrem venit et currum, quo ille per orbem caeli
cotidie vehebtur, in diem rogvit. Quod cum is audivisset, filio persuadbat,
ut consilio suo desistret. Non est tuta, inquit, voluntas tua. Magnum
munus petis, quod nec virbus tuis, nec tam puerilbus annis convnit, nemo
enim praeter me curru igneo vehi potest. Cur per orbem caeli vehi cupis? Nam
illic neque lucos, neque urbes, neque domos vidbis, sed per insidias ferasque
varias iter est. Posce a me potius aliquid boni, repulsam accipies nullam. Tu
autem, Phathon, poenam pro munre rogas. Noli dubitre, quin tibi, quodcumque optavris, datrus sim, sed tu sapientius opta.
Frustra tamen filium adhorttus est. Phathon patrem complexus orat.
Precbus tandem a patre currum imptrat eumque celerter ascendit. Sed cum
equos ferces, qui pondre solto carentes in aera saltus dedrat, regre non
posset, a via aberrvit et errre suo caelum terramque incendit. Tum Juppter,
ut deos hominesque servret, eum fulmne nectum ex curru in Eridnum flumen praecipitvit.
De Alexandro
Alexander, cum Gordium, antiquissmum Phrygiae caput, cepisset, Jovis
templum intrvit. Erat ibi in jugo currus regii nodus, plurmis nexbus ita implictus, ut solvi non posset. Cum inclae affirmrent oraclum esse eum tot
Asi potitrum esse, qui nodum illum solvisset, Alexander multis circumstantbus: Nihil, inquit, interest, qumodo solvtur. Atque haud cuncttus,
gladio stricto, nodum dissecuit. Sic Alexander oraclum implvit.
Agamemnon et Iphigenia
Reges et princpes Graeciae adducti sunt, ut bello Trojano interessent.
Cum copias unum in locum conduxissent, naves a Dina dea ventis adversis
retinebantur. Agamemnon, dux Graecrum, enim cervam Dinae sacram
violavrat, quamquam id interdictum erat. Itque Agamemnon sacerdtes advocvit et consuluit, quomdo dea placartur. Calchas respondit deam placri
138

non posse, nisi Iphigenia, filia Agamemnonis, immolta esset. Sed pater se
nunquam filiam immolatrum esse primo dixit. Postea per Ulixem inductus
est, ut Iphigeniam e domo matris subducret. Filiam, cum pater eam immolatrus esset, Dina per nubes in terram alinam deduxit. Ibi sacerdos Dinae
erat. Sed Clytaemnestra, uxor Agamemnnis irta erat, quod filiam necre
partus furat.
De sancto Sebastino
Sebastinus vir Christianissmus Diocletiano et Maximino imperatorbus tam carus erat, ut imperium ei primae cohortis tradrent et eum in suo
conspectu semper esse jubrent. Hic stipendia ad hoc tantum merbat, ut
Christianrum anmas, quas in tormentis vidbat deficre, confirmret.
Praefectus Diocletino de Sebastino rettlit, quo vocto, impertor
dixit: Ego te inter primos in palatio meo semper habui, sed tu jam diu contra
saltem meam laboravisti. Cui Sebastinus: Pro salte tua Christum semper
colui, et pro imperio Romno Deum, qui in caelo est, semper adoravi. Tum
Diocletinus jussit eum medio in campo vincri et a militbus sagittis interfci;
qui ita eum sagittis complevrunt, ut quasi ericius vidertur, et illum mortuum
existimantes abirunt. Sebastinus autem Deo adjuvante refectus est.
Qui paucis dibus post imperatres e palatio venientes propter mala,
quae Christinis inferri jussrant, dure vitupervit. Dixrunt imperatres: Istene est Sebastinus, quem sagittis interfci jussmus? Quibus Sebastinus:
Ad hoc me Domnus in vitam revocvit, ut convenrem vos et propter ea,
quibus Christinos affictis, mala vituperrem.
Tum imperatres tam diu eum verberri jussrunt, dum anmam efflret,
corpusque ejus in cloacam deiciendum curavrunt, ne a Christinis pro martyre colertur. Sanctus autem nocte sequente sanctae Luciae apparuit et ei
aperuit, quo in loco corpus suum occultri imperatres jussrant, et, ut prope
sepulcra apostolrum illud sepelrent, orvit; quod factum est.
Memorabilia dicta
1. Legtis Samirum long oratine auxilium orantbus Spartni
respondrunt: Prima oblti sumus, postrma non intellexmus, quia prima
non meminermus.
2. Octavinus Augustus poplum, querentem de caritte et inopia vini,
severissma voce corcuit: satis provsum ab Agrippa, genro suo, plurbus
aquis in urbem perductis, ne poplus sitret.
3. Leondas, rex Spartanrum, cum vidret trecentos miltes suos ad
Thermopylas acrter se morti offerre: Pergte, inquit, anmo forti, Lacedaemonii: hodie apud infros fortasse cenabmus.
139

4. Dionysius, regno pulsus, cuidam dicenti: Quid tibi Plato et philosophia

profuit? Ut tantam, inquit, fortnae mutatinem facle feram.
5. Xanthippe, Socrtis philosphi uxor, morsa admdum fuisse narrtur
et jurgisa. Morbus ejus observtis, Alcibides demirtus rogvit Socrtem:
Cur mulirem tam acerbam domo non expelles? Cui Socrtes: Quoniam,
inquit, cum illam domi talem patior, exerceor et possum quoque foris ceterrum homnum petulantiam et injuriam facilius tolerre.
6. Diagras philosphus, quia atheus erat, cum ei naviganti nautae, tempestte perterrti, dicrent, periclum sibi illud accidre, quod atheum in suam
navem recepissent, ostendit eis in edem cursu multas alias laborantes naves
quaesivitque, num in illis quoque navbus Diagram vehi credrent.
7. Cum Alexander quondam Macednum benevolentiam largitionbus
sibi concilire contus esset, Philippus eum his verbis increpuit: Sperasne
eos tibi fidles esse futros, quos pecuni tibi conciliavris? Scito amrem
non auro emi, sed virtutbus.
Gaudemus
( )
Gaudemus , . XIV . . XVIII .,
XV . .
Gaudemus igtur,
Vivat academia!
Juvnes dum sumus!
Vivant professres!
Post jucundam juventtem,
Vivat membrum quodlbet!
Post molestam senecttem
Vivant membra quaelbet!
Nos habbit humus. (bis)
Semper sint in flore! (bis)
Ubi sunt, qui ante nos
Vivant omnes virgnes
In mundo fure?
Gracles, formsae!
Transeas ad supros,
Vivant et mulires
Transeas ad infros,
Tenrae, amables,
Hos si vis vidre!(bis)
Bonae, laborisae!(bis)
Vita nostra brevis est,
Vivat et respublca
Brevi finitur;
Et qui illam regunt!
Venit mors velocter,
Vivat nostra civtas,
Rapit nos atrocter,
Maecentum cartas,
Nemni parctur.(bis)
Qui nos hic protgunt.(bis)
Pereat tristitia,
Pereant dolres!
Pereat diablus,
Quivis antiburschius
Atque irrisres!(bis)
140




Cajus Valerius Catullus
( 8454 . . .) . . ,
, . ,
,
. , . ,
116 . .

II
1

10

Passer, deliciae meae puellae,

quicum ludere, quem in sinu tenere,
cui primum digitum dare appetenti
et acres solet incitare morsus
cum desiderio meo nitenti
carum nescioquid libet jocari,
credo, ut, cum gravis acquiescet ardor,
sit solaciolum sui doloris:
tecum ludere, sicut ipsa, posse
et tristes animi levare curas
tam gratumst mihi quam ferunt puellae
pernici aureolum fuisse malum,
quod zonam soluit diu ligatam.
III

Lugete, o Veneres Cupidinesque,

et quantumst hominum venustiorum!
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat:
nam mellitus erat suamque norat
141

10

15

ipsam tam bene quam puella matrem,

nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat.
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
at vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis.
o factum male, quod, miselle passer,
tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli!
V

10

Vivmus, mea Lesbia, atque ammus,

Rumoresque senum severirum
Omnes unius aestimmus assis.
Soles occidre et redre possunt:
Nobis cum semel occdit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda.
Da mi basia mille, deinde centum,
Dein mille altra dein secunda centum,
Deinde usque altra mille, deinde centum.
Dein, cum milia multa fecermus,
Conturbabmus illa, ne scimus,
Aut ne quis malus invidre possit,
Cum tantum sciet esse basirum.
XXVII

Minister vetuli puer Falerni,

inger mi calices amariores,
ut lex Postumiae jubet magistrae
ebrioso acino ebriosioris.
at vos quo libet hinc abite, lymphae,
vini pernicies, et ad severos
migrate: hic merus est Thyonianus.
LXXXV
Odi et amo. Quare id faciam; fortasse requiris.
Nescio, sed fieri sentio et excrucior.
142


, LXXXV,
(Phalaecius hendecasyllabus). :
_ | _ | _ | _ | _ |
, .
LXXXV .
II. 1. Passer () . 2. Quicum quocum (= cum
quo). 3. Primum digtum . 24. Ludre, tenre, dare, incitre
solet. 6. Carum nescioquid - . 7. Solatilum
solatium ().
III. 14. Orcus () , .
18. Ocelli ocli ().
XXVII. 1. Vetli Falerni . 2. Inger = ingre; mi = mihi.
7. Thyoninus (), . . .

Publius Vergilius Maro

70 . . . . , . , .
,
. , .
,
. ,
. . ,
.
19 . . ., , .
AENEIS
LIBER I
1

10

Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris

Italiam fato profugus Laviniaque venit
litora, multum ille et terris jactatus et alto
vi superum, saevae memorem Junonis ob iram,
multa quoque et bello passus, dum conderet urbem
inferretque deos Latio; genus unde Latinum
Albanique patres atque altae moenia Romae.
Musa, mihi causas memora, quo numine laeso
quidve dolens regina deum tot volvere casus
insignem pietate virum, tot adire labores
impulerit. tantaene animis caelestibus irae?
143


.
1. Arma , ; virum . 23. Italiam, Laviniaque litra acc., venit; Lavinia litra
- , . 4. Suprum = superrum (=derum). 5. Urbem, . . . 6. Latio = in Latium.
7. Albni patres ,
, , . . . 9. Regna deum
(=derum), . . ; volvre . 11. Impulrit conjunctvus ,
.

Quintus Horatius Flaccus

(658 . . .) . . , . 44 . . .
. ,
. (42 . . .) .
. , . : , , ,
. , , . .
, . ,
.
,
. , .
AD MELPOMENEN (III, 30)
1

10

xg monumnt(um) are pernnis

Regalque situ pyramdum altius,
Quod non imber edax, non Aqulo imptens
Possit dirure aut innumerablis
Annrum series et fuga temprum.
Non omnis moriar multaque pars mei
Vitbit Libitnam: usque ego postra
Crescam laude recens, dum Capitolium
Scandet cum tacta virgne pontfex.
Dicar, qua violens obstrpit Aufdus
Et qu pauper aquae Daunus agrestium
144

15

Regnvit populrum, ex humli potens

Princeps Aeolium carmen ad Itlos
Deduxisse modos. Sume suberbiam
Quaestam mertis et mihi Delphca
Lauro cinge volens, Melpomne, comam.

: _ _| _| _ || _ | _| _
3. Aqulo imptens , . . , .
7. Libitnam , . 89.
,
. . 10. Aufdus . 11. Daunus , , . 12. Regnvit gen. ; ex humli potens , . 13. Aeolium carmen ,
(ad Itlos modos). 1516. Delphca lauro , .

Publius Ovidius Naso

(43 . . . 17/18 . . .) ,
,
: , () , , . :
15- , , ,
, , , .
8 . . .
(. ). . (5 ) (4
). ,
, , .
10 .
TRISTIAE
IV, 10
1

Sulmo mihi patria est, gelidis uberrimus undis,

milia qui novies distat ab Urbe decem.
editus hic ego sum nec non ut tempora noris,
cum cecidit fato consul uterque pari.
145

10

15

20

25

30

35

40

si quid id est, usque a proavis vetus ordinis heres,

non modo fortunae munere factus eques.
nec stirps prima fui; genito sum fratre creatus,
qui tribus ante quater mensibus ortus erat.
Lucifer amborum natalibus affuit idem:
una celebrata est per duo liba dies;
haec est armiferae festis de quinque Minervae,
quae fieri pugna prima cruenta solet.
protinus excolimur teneri, curaque parentis
imus ad insignes Urbis ab arte viros.
frater ad eloquium viridi tendebat ab aevo,
fortia verbosi natus ad arma fori;
at mihi jam puero caelestia sacra placebant,
inque suum furtim Musa trahebat opus.
saepe pater dixit 'studium quid inutile temptas?
Maeonides nullas ipse reliquit opes.
motus eram dictis, totoque Helicone relicto
scribere temptabam verba soluta modis.
sponte sua carmen numeros veniebat ad aptos,
et quod temptabam scribere versus erat.
interea tacito passu labentibus annis
liberior fratri sumpta mihique toga est,
induiturque umeris cum lato purpura clavo,
et studium nobis, quod fuit ante, manet.
jamque decem vitae frater geminaverat annos,
cum perit, et coepi parte carere mei.
cepimus et tenerae primos aetatis honores,
eque viris quondam pars tribus una fui.
curia restabat: clavi mensura coacta est;
majus erat nostris viribus illud onus.
nec patiens corpus, nec mens fuit apta labori,
sollicitaeque fugax ambitionis eram,
et petere Aoniae suadebant tuta sorores
otia, judicio semper amata meo.
temporis illius colui fovique poetas,
quotque aderant vates, rebar adesse deos.
146


. , .
1. Sulmo, nis m , - , . 2. Milia novies decem (sc. passuum) = 90 000 , . . 90 . 3. Edtus
sum = natus sum; nec non ut ; noris = novris. 4. 43 . . .,
, ,
. 5. Vetus ordnis heres
(). 7. Cretus = natus. 9. Lucfer , .
10. Per duo liba : , . . -, (libum). 11. Haec
(dies) est festis de quinque ;
19 23 . 12. Pugn (abl. causae)
, ,
, . . 20 . 14. Ad insignes ab arte , ars : , , , . 16. Natus ad arma verbsi fori
; .
17. caelestia sacra . 20. Maeondes ,
( ),
, .
21. Hlcon, nis m , .
22. Modus . 26. Liberior toga
toga virlis, 17 . 27. Purpra cum lato
clavo . 31. Primos honres ; Tresvri capitles,
, [eque (= et ex) viris tribus],
. 33. Clavi mensra coacta
est , . .
, .
37. Aoniae sorres = , , .

Titus Lucretius Carus

( 9655 . . .) . , . , , , .
DE RERUM NATURA
V
1028

At varios linguae sonitus natura subegit

mittere et utilitas expressit nomina rerum,
147

1030

1035

1040

1045

non alia longe ratione atque ipsa videtur

protrahere ad gestum pueros infantia linguae,
cum facit ut digito quae sint praesentia monstrent.
sentit enim vim quisque suam quod possit abuti.
cornua nata prius vitulo quam frontibus extent,
illis iratus petit atque infestus inurget.
at catuli pantherarum scymnique leonum
unguibus ac pedibus jam tum morsuque repugnant,
vix etiam cum sunt dentes unguesque creati.
alituum porro genus alis omne videmus
fidere et a pennis tremulum petere auxiliatum.
proinde putare aliquem tum nomina distribuisse
rebus et inde homines didicisse vocabula prima,
desiperest. nam cur hic posset cuncta notare
vocibus et varios sonitus emittere linguae,
tempore eodem alii facere id non quisse putentur?
praeterea si non alii quoque vocibus usi
inter se fuerant, unde insita notities est
utilitatis et unde data est huic prima potestas,
quid vellet facere ut sciret animoque videret?

.
1028. Mittre . 10301031. Nom. cum inf. , vidtur. 1031. Infantia linguae . 1032. : cum facit, ut digto
monstrent, quae sint praesentia. 1033. Vis acc. plur., suas. 1034.
priusquam. 1039. Alituum = altum. 1040. Pinnis = pennis. 1040. Tremlum
pinnis. 10411043. : putre () desiperest
(=desipre est) ( ), putre acc. cum inf.: alquem
distribuisse homnes didicisse. 1043. Cur putentur, hic posset
notre ; quisse = quivisse. 1049. data est potestas
ut sciret animque vidret, : quid vellet
facre.

Phaedrus
( 15 . . . 50 . . .) . , .
, ,
.
148

FABULAE
LUPUS ET AGNUS (I, 1)
1

10

15

Ad rivum eundem lupus et agnus venerant

Siti compulsi; superior stabat lupus
Longeque inferior agnus. Tunc fauce improba
Latro incitatus jurgii causam intulit.
Cur inquit turbulentam fecisti mihi
Aquam bibenti? Laniger contra timens:
Qui possum, quaeso, facere, quod quereris, lupe?
A te decurrit ad meos haustus liquor.
Repulsus ille veritatis viribus:
Ante hos sex menses male, ait, dixisti mihi.
Respondit agnus: Equidem natus non eram.
Pater hercle tuus, ille inquit, male dixit mihi.
Atque ita correptum lacerat injusta nece.
Haec propter illos scripta est homines fabula,
Qui fictis causis innocentes opprimunt.

CANIS PER FLUVIUM CARNEM FERENS (I, 4)

1

Amittit merito proprium qui alienum appetit.

Canis per flumen carnem cum ferret natans,
Lympharum in speculo vidit simulacrum suum,
Aliamque praedam ab alio cane ferri putans
Eripere voluit; verum decepta aviditas
Et quem tenebat ore dimisit cibum,
Nec quem petebat potuit adeo attingere.
DE VULPE ET UVA (IV, 3)

Fame coacta vulpes alta in vinea

Uvam appetebat summis saliens viribus;
Quam tangere ut non potuit, discedens ait:
Nondum matura est; nolo acerbam sumere.
Qui facere quae non possunt verbis elevant,
Ascribere hoc debebunt exemplum sibi.

: _| _| _| _| _| _
149

Cajus Julius Caesar

(10044 . . .) . , ,
. ,
(68 . . .) (59 . . .). 60 . . .
, , , .
. (5850 . . .)
. 49 . . . , . , 44 . . . .
, ,
,
(15 ) 44 . . .
2 :
. , 7 , ,
5852 . . ., . ( ) .

COMMENTARIORUM BELLI GALLICI

LIBER PRIMUS

I. 1. Gallia est omnis divsa in partes tres, quarum unam inclunt Belgae,
aliam Aquitni, tertiam qui ipsrum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. hi
omnes lingua, instittis, legbus inter se diffrunt. 2. Gallos ab Aquitnis Garunna flumen, a Belgis Matrna et Sequna divdit. 3. Horum omnium fortissmi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitte provinciae longissme absunt minimque ad eos mercatres saepe commeant atque ea, quae ad
effeminandos anmos pertnent, important proximque sunt Germnis, qui
trans Rhenum inclunt, quibuscum continenter bellum gerunt. 4. Qua de
causa Helvetii quoque relquos Gallos virtte praecdunt, quod fere cotidinis
proeliis cum Germnis contendunt, cum aut suis finbus eos prohbent aut ipsi
in erum finbus bellum gerunt. 5. Erum una pars, quam Gallos obtinre dictum est, initium capit a flumne Rhodno, contintur Garunna flumne,
Oceno, finbus Belgrum, attingit etiam ab Sequnis et Helvetiis flumen
Rhenum, vergit ad septentrines. 6. Belgae ab extrmis Galliae finbus oriun150

tur, pertnent ad inferirem partem flumnis Rheni, spectant in septentrinem

et orientem solem. 7. Aquitania a Garunna flumne ad Pyrenaeos montes et
eam partem Oceni, quae est ad Hispaniam, pertnet, spectat inter occsum
solis et septentrines.
LIBER QUARTUS

I. 1. Ea, quae secta est, hime, qui fuit annus Cn. Pompeio M. Crasso
consulibus, Usipetes Germni et item Tenctheri magna multitudne homnum
flumen Rhenum transirunt non longe a mari, quo Rhenus influit. 2. Causa
transeundi fuit, quod ab Suebis complres annos exagitti bello premebantur
et agri cultura prohibebantur. 3. Suebrum gens est longe maxma et
bellicosissma Germanrum omnium. 4. Hi centum pagos habre dicuntur, ex
quibus quotannis singla milia armatrum bellandi caus ex finbus edcunt.
5. Relqui, qui domi mansrunt, se atque illos alunt; hi rursus invcem anno
post in armis sunt, illi domi remnent. 6. Sic neque agri cultura nec ratio atque
usus belli intermitttur. 7. Sed privti ac separti agri apud eos nihil est, neque
longius anno remanre uno in loco colendi caus licet. 8. Neque multum
frumento, sed maxmam partem lacte atque pecre vivunt multumque sunt in
venationbus. 9. Quae res et cibi genre et cotidina exercitatine et libertte
vitae, quod a puris nullo officio aut disciplna adsuefacti nihil omnno contra
volunttem faciunt, et vires alit et immni corprum magnitudne homnes
effcit. 10. Atque in eam se consuetudnem adduxrunt, ut locis frigidissmis
neque vesttus praeter pelles habeant quicquam, quarum propter exiguittem
magna est corpris pars aperta, et laventur in fluminbus.
LIBER QUINTUS

12. 1. Britanniae pars interior ab iis incoltur, quos natos in insla ipsi
memori prodtum dicunt. 2. Maritma pars ab iis, qui praedae ac belli
inferendi caus ex Belgio transirunt qui omnes fere iisdem nominbus
civittum appellantur, quibus orti ex civitatbus eo pervenrunt et bello
inlto ibi remansrunt atque agros colre coeprunt. 3. Homnum est infinta
multitdo creberrimque aedificia fere Gallcis consimilia, pecris magnus
numrus. 4. Utuntur aut aere aut nummo aureo aut taleis ferreis ad certum
pondus examintis pro nummo. 5. Nasctur ibi plumbum album in
mediterraneis regionbus, in maritmis ferrum, sed eius exigua est copia; aere
utuntur importto. materia cujusque genris ut in Gallia est praeter fagum
atque abitem. 6. Leprem et gallnam et ansrem gustre fas non putant; haec
tamen alunt anmi voluptatisque caus. loca sunt temperatira quam in Gallia
remissiorbus frigorbus.
151

13. 1. Insla natra triqutra, cujus unum latus est contra Galliam. hujus
latris alter anglus, qui est ad Cantium, quo fere omnes ex Gallia naves
adpelluntur, ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat. hoc latus
pertnet circter milia passuum quingenta. 2. Altrum vergit ad Hispaniam
atque occidentem solem. qua ex parte est Hibernia insla, dimidio minor, ut
existimtur, quam Britannia, sed pari spatio transmissus atque ex Gallia est in
Britanniam. 3. In hoc medio cursu est insla, quae appelltur Mona;
complres praeterea minres objectae inslae existimantur; de quibus inslis
nonnulli scripsrunt dies continuos XXX sub brumam esse noctem. 4. Nos
nihil de eo percontationbus reperiebmus, nisi certis ex aqua mensris
brevires esse quam in continenti noctes videbmus. 5. Hujus est longitdo
latris, ut fert illrum opinio, septingentrum milium. 6. Tertium est contra
septentrines; cui parti nulla est objecta terra, sed ejus anglus alter maxme
ad Germaniam spectat. hoc milia passuum octingenta in longitudnem esse
existimtur. 7. Ita omnis insla est in circutu vicies centum milium passuum.
14. 1. Ex his omnbus longe sunt humanissmi, qui Cantium inclunt,
quae regio est maritma omnis, neque multum a Gallica diffrunt
consuetudne. 2. Interires plerque frumenta non serunt, sed lacte et carne
vivunt pellibusque sunt vestti. Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod
caeruleum effcit colrem, atque hoc horribilires sunt in pugna aspectu.
3. Capillque sunt promisso atque omni parte corpris rasa praeter caput et
labrum superius. 4. Uxres habent deni duodenique inter se commnes et
maxme fratres cum fratrbus parentesque cum libris. 5. Sed qui sunt ex iis
nati, erum habentur libri, quo primum virgo quaeque deducta est.
LIBER SEXTUS

17. 1. Derum maxme Mercurium colunt. hujus sunt plurma simulacra,

hunc omnium inventrem artium ferunt, hunc virum atque itinrum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habre vim maxmam arbitrantur.
2. Post hunc Apollnem et Martem et Jovem et Minervam. de his eandem fere
quam relquae gentes habent opininem: Apollnem morbos depellre,
Minervam oprum atque artificirum initia tradre, Jovem imperium
caelestium tenre, Martem bella regre. 3. Huic, cum proelio dimicre
constiturunt, ea, quae bello ceprint, plerumque devvent; cum superavrunt,
animalia capta immlant, relquas res in unum locum confrunt. 4. Multis in
civitatbus harum rerum exstructos cumlos in locis consecrtis conspicri
licet. 5. Neque saepe accdit, ut neglecta quispiam religine aut capta
occultre aut posta tollre audret, gravissimumque ei rei supplicium cum
crucitu constittum est.
152

18. 1. Galli se omnes ab Dite patre progntos praedcant idque ab

druidbus prodtum dicunt. 2. Ob eam causam spatia omnis tempris non
numro dirum, sed noctium finiunt; dies natles et mensium et annrum
initia sic observant, ut noctem dies subsequtur. 3. In relquis vitae instittis
hoc fere ab relquis diffrunt, quod suos libros, nisi cum adolevrunt, ut
munus militiae sustinre possint, palam ad se adre non patiuntur filiumque
puerli aette in publco in conspectu patris adsistre turpe ducunt.
19. 1. Viri, quantas pecunias ab uxorbus dotis nomne acceprunt, tantas
ex suis bonis aestimatine facta cum dotbus communcant. 2. Hujus omnis
pecuniae conjunctim ratio habtur fructusque servantur; uter erum vita,
supervit, ad eum pars utriusque cum fructbus superirum temprum pervnit.
3. Viri in uxres sicti in libros vitae necisque habent potesttem; et cum pater
familiae inlustrire loco natus decessit, ejus propinqui conveniunt et, de morte
si res in suspicinem venit, de uxorbus in servlem modum quaestinem habent
et, si compertum est, igni atque omnbus tormentis excrucitas interficiunt.
4. Funra sunt pro cultu Gallrum magnifca et sumptusa; omniaque, quae
vivis cordi fuisse arbitrantur, in ignem infrunt, etiam animalia, ac paulo supra
hanc memoriam servi et clientes, quos ab iis dilectos esse constbat, justis
funebrbus confectis un cremabantur.
21. 1. Germni multum ab hac consuetudne diffrunt. nam neque
drudes habent, qui rebus divnis praesint, neque sacrificiis student.
2. Derum numro eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opbus
juvantur, Solem et Vulcnum et Lunam, relquos ne fama quidem acceprunt.
3. Vita omnis in venationbus atque in studiis rei militris consistit; a parvis
labri ac duritiae student. 4. Qui diutissme impubres permansrunt,
maxmam inter suos ferunt laudem: hoc ali statram, ali vires nervosque
confirmri putant. 5. Intra annum vero vicesmum femnae notitiam habuisse
in turpissmis habent rebus; cujus rei nulla est occultatio, quod et promiscue
in fluminbus perluuntur et pellbus aut parvis renonum tegimentis utuntur
magna corporis parte nuda.
22. 1. Agri cultrae non student, majorque pars erum victus in lacte, caseo,
carne consistit. 2. Neque quisquam agri modum certum aut fines habet proprios,
sed magistrtus ac princpes in annos singlos gentbus cognationibusque homnum, quique un coirunt, quantum et quo loco visum est agri, adtribuunt
atque anno post alio transre cogunt. 3. Ejus rei multas adfrunt causas: ne
adsidua consuetudne capti studium belli gerendi agri cultura commtent; ne latos
fines parre studeant potentioresque humilires possessionbus expellant; ne
accuratius ad frigra atque aestus vitandos aedifcent; ne qua oritur pecuniae
cupidtas, qua ex re factines dissensionesque nascuntur. 4. Ut anmi aequitte
plebem contineant, cum suas quisque opes cum potentissmis aequri videat.
153

23. 1. Civitatbus maxma laus est quam latissme circum se vasttis

finbus solitudnes habre. 2. Hoc proprium virttis existmant, expulsos agris
finitmos cedre neque quemquam prope se audre consistre. 3. Simul hoc se
fore tutires arbitrantur repentinae incursinis timre sublto. 4. Cum bellum
civtas aut inltum defendit aut infert, magistrtus, qui ei bello praesint et
vitae necisque habeant potesttem, deliguntur. 5. In pace nullus est commnis
magistrtus, sed princpes reginum atque pagrum inter suos jus dicunt
controversiasque minuunt. 6. Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra
fines cujusque civittis fiunt, atque ea juventtis exercendae ac desidiae
minuendae caus firi praedcant. 7. Atque ubi quis ex principbus in concilio
dixit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur, consurgunt ii, qui et causam
et homnem probant, suumque auxilium pollicentur atque a multitudne
conlaudantur. 8. Qui ex his secti non sunt, in desertrum ac proditrum
numro ducuntur, omniumque his rerum postea fides derogtur. 9. Hosptem
violre fas non putant; qui quacumque de causa ad eo venrunt, ab injuria
prohbent sanctosque habent, hisque omnium domus patent victusque
communicatur.

Liber primus
Caput 1
3. A cultu et humanitte provinciae longissme absunt .
, 122 . . .
. Quibuscum = cum quibus. 4. Qua de causa ;
cum aut... prohbent aut... bellum gerunt ..., . 5. ...quam Gallos
obtinre acc. cum inf., dictum est ( ); attingit ab Sequnis et
Helvetiis .
Liber quartus
Caput 1
4. Singla milia armatrum . 5. Hi = relqui, illi = armti.
7. Privti ac separti agri (gen. genris) apud eos nihil est . 8. Maxmam partem , . 9. A puris ; immni corprum magnitudne abl. qualittis, homnes.
10. In consuetudnem se adduxrunt ; quarum pellium.
Liber quintus
Caput 12
1. Memori prodtum . 2. Belgium, i n (Gallia Belgca); quibus orti ex civitatbus eo pervenrunt . 4. Talea ferrea ,
; ad certum pondus examinre ,
. 5. Materia .
154

Caput 13
1. Inferior sc. anglus () . 2. Pari spatio transmissus atque ex
Gallia est in Britanniam , (. . , ). 3. In hoc medio cursu ; dies continuos XXX 30
; sub brumam . 4. Certis ex aqua mensris
. 7. Vicies centum milium passuum 2 000 000
= 2 000 .
Caput 14
1. Humanissmi . 2. Interires sc. inclae
. 3. Vitrum, i n , ,
; capillo promisso . 4. Deni ; duodni
.
Liber sextus
Caput 17
1, 2. , .
Caput 18
1. ,
. 3. Nisi cum adolevrunt .
Caput 19
2. Uter erum vita supervit (). 4. Cordi esse
, ; paulo supra hanc memoriam .
Caput 21
1. Ab hac consuetudne , . . . 3. A parvlis
.
Caput 22
2. In annos singlos ; quantum... agri ; visum esse
. 3. possessionbus abl. separatinis; qua -.
Caput 23
1. Solitdo, nis f . 3. Fore = futrum esse. 4. Bellum
illtum . 7. Profiteantur (con. jussvus) , .
Caput 24
1. Colonias mittre . 2. () ; ( 275194 . . .) . ,
, , , ,
.

Marcus Tullius Cicro

106 . . . , . ,
.
(81 . . .). 75 .
, :
69 ., 66 ., 63 . . .
155

 ,
.
. 49 . . .
- . 44 .
. .
.
(,
) 43 . . . .

43 . . .
,
, .
IN CATILINAM ORATIO PRIMA

I. 1. Quo usque tandem abutre, Catilna, patientia nostra? quam diu

etiam furor iste tuus eldet? quem ad finem sese effrenta jactbit audacia?
Nihilne te nocturnum praesidium Palatii, nihil urbis vigiliae, nihil timor
popli, nihil concursus bonrum omnium, nihil hic munitissmus habendi
sentus locus. nihil horum ora vultusque movrunt? Patre tua consilia non
sentis? constrictam jam horum omnium scientia tenri conjuratinem tuam
non vides? Quid proxma, quid superire nocte egris, ubi furis, quos convocavris, quid consilii cepris, quem nostrum ignorre arbitrris? O tempra! O
mores! Sentus haec intellgit, consul videt, hic tamen vivit. Vivit? 2. Immo
vero etiam in sentum venit, fit publci consilii partceps, notat et designat
oclis ad caedem .unumquemque nostrum: nos autem, fortes viri, satis facre
rei publcae vidmur, si istus furrem ac tela vitmus. Ad mortem te, Catilna, duci jussu conslis jam pridem oportbat, in te conferri pestem, quam tu
in nos machinris. 3. An vero vir amplissmus P. Scipio, pontfex maxmus,
Ti. Gracchum, mediocrter labefactantem statum rei publcae, privtus interfcit: Catilnam, orbem terrae caede atque incendiis vastre cupientem, nos
consles perfermus? Nam illa nimis antqua praetereo, quod C. Servilius
Ahala Spurium Maelium, novis rebus studentem, manu sua occdit. Fuit, fuit
ista quondam in hac re publca virtus, ut viri fortes acriorbus suppliciis civem
pernicisum quam acerbissmum hostem corcrent. Habmus sentus consultum in te, Catilna, vehemens et grave; non deest rei publcae consilium neque
auctortas hujus ordnis: nos, nos, dico aperte, consles desmus.
II. 4. Decrvit quondam sentus, ut L. Opimius consul vidret, ne quid
res publca detrimenti capret: nox nulla intercessit interfectus est propter
quasdam seditinum suspicines C. Gracchus, clarissmo patre, avo, majorbus; occsus est cum libris M. Fulvius consulris. Simli sentus consulto C.
Mario et L. Valerio consulbus est permissa res publca: num unum diem
156

postea L. Saturnnum tribnum plebis et C. Servilium praetrem mors ac rei

publcae poena remorta est? At nos vicesmum jam diem patmur hebescre
aciem horum auctorittis. Habmus enim hujusce modi sentus consultum,
verum inclsum in tablis, tamquam in vagna recondtum, quo ex sentus
consulto confestim te interfectum esse, Catilna, convnit. Vivis, et vivis non
ad deponendam, sed ad confirmandam audaciam. Cupio, patres conscripti, me
esse clementem, cupio in tantis rei publcae periclis me non dissoltum
vidri; sed jam me ipse inertiae nequitiaeque condemno. 5. Castra sunt in
Italia contra poplum Romnum in Etruriae faucbus collocta, crescit in dies
singlos hostium numrus; erum autem castrrum imperatrem ducemque
hostium intra moenia atque adeo in sentu vidmus intestnam alquam cotidie
perniciem rei publcae molientem. Si te jam, Catilna, comprehendi, si interfci jussro, credo, erit verendum mihi, ne non potius hoc omnes boni serius
m, quam quisquam crudelius factum esse dicat. Verum ego hoc, quod jam
pridem factum esse oportuit, certa de causa nondum addcor, ut faciam. Tum
denque interficire, um jam nemo tam imprbus, tam perdtus, tam tui simlis invenri potrit, qui id non jure factum esse fatetur. 6. Quam diu quisquam
erit, qui te defendre audeat, vives, sed vives ita, ut vivis, multis meis et firmis praesidiis obsessus, ne commovre te contra rem publcam possis. Multrum te etiam ocli et aures non sentientem, sic ut adhuc fecrunt, speculabuntur atque custodient.

Caput 1
1. Quo usque ,
; abutre = abutris. Eludre :
(), ; sese... jactbit
audacia? ?; nihil... nihil... nihil
; Palatii ; bonrum = bonrum civium; habendi sentus
locus = locus, in quo senatus habetur ; horum ; vultusque ; quid... egris..., ubi furis...
ignorre; proxma nocte , superire nocte
. 2. Immo vero ; fortes viri . Vidmur = nobis
vidmur; conferre , . 3. Ti.==Tiberium
, ,
132 . . .; privtus ; quod , (quod
explicatvum); Spurium Maelium 439 . . .
,
, ,
; sentus consultum
21 63 . . .: videant consles, ne quid res publca detrimenti capiat,
. ; hujus ordnis . . .
157

Caput 2
4. Quondam 121 . . .; . Gracchus ,
, ,
; clarissmo patre, avo, majorbus
abl. qualittis, , ; . Fulvius , 125 .
. .; . Mario et L. Valerio consulbus 100 . . .; est permissa res publca
; L. Saturnnum... et . Servilium
praetrem ,
, ,
; horum . . ; in tab1is , ; tamquam in
vagna recondtum , ; patres conscripti
: ; inertiae nequitiaeque , . . . 5. In Etruriae faucbus
; in dies singlos ; serius ; certa de
causa ; interficire = interficiris.

Gajus Sallustius Crispus

(86 34 . . .) , . . : ,
111106 . . ., 63 . . ., , ,
(78 . . .) (67 . . .).
,
. . ,
.
CONJURATIO CATILINAE

46. 1. Quibus rebus confectis omnia propre per nuntios consli declarantur. 2. At illum ingens cura atque laetitia simul occupavre. nam laetabtur
intellgens conjuratine patefacta civittem periclis ereptam esse; porro autem anxius erat dubtans, in maxmo scelre tantis civbus deprehensis quid
facto opus esset: poenam illrum sibi onri, inpunittem perdundae rei publcae fore credbat. 3. Igtur confirmto anmo vocri ad sese jubet Lentlum,
Cethegum, Statilium, Gabinium itemque Caeparium Terracinensem. qui in
Apuliam ad concitanda servitia proficisci parbat. 4. Cetri sine mora veniunt;
Caeparius, paulo ante domo egressus, cognto indicio ex urbe profugrat.
5. Consul Lentulum, quod praetor erat, ipse manu tenens in sentum perdcit,
158

relquos cum custodbus in aedem Concordiae venre jubet. 6. Eo sentum advcat magnaque frequentia ejus ordnis Volturcium cum legtis introdcit,
Flaccum praetrem scrinium cum littris, quas a legtis acceprat, edem adferre jubet.
47. 1. Volturcius interrogtus de itinre, de littris, postrmo quid aut qua
de causa consili habuisset, primo fingre alia, dissimulre de coniuratine; post
ubi fide publca dicre jussus est, omnia, uti gesta erant, aprit docetque se paucis ante dibus a Gabinio et Caepario socium adsctum nihil amplius scire quam
legtos, tantummdo audre soltum ex Gabinio P. Autronium, Ser Sullam, L.
Vargunteium, multos praeterea in ea conjuratine esse. 2. Edem Galli fatentur
ac Lentulum dissimulantem coarguunt praeter littras sermonbus, quos ille
habre soltus erat: ex libris Sibyllnis regnum Romae tribus Corneliis portendi;
Cinnam atque Sullam antea, se tertium esse, quoi fatum foret urbis potri;
praeterea ab incenso Capitolio illum esse vigesmum annum. quem saepe ex
prodigiis haruspces respondissent bello civli cruentum fore. 3. Igtur perlectis
littris, quom prius omnes signa sua cognovissent, sentus decernit, uti abdicto
magistrtu Lentulus itemque cetri in libris custodiis habeantur. 4. Itque Lentulus P. Lentulo Spintheri, qui tum aedlis erat, Cethegus Q. Cornificio, Statilius
C. Caesri, Gabinius M. Crasso, Caeparius, nam is paulo ante ex fuga retractus
erat, Cn. Terentio senatri traduntur.

Caput 46
2. Occupavre = occupavrunt; maxmo = maxmo; perdundae = perdendae.
3. Servitia . 5. (Concordiae) .
6. Scrinium cum littris ; , , .
Caput 47
1. Fides publca ; - .
2. Libri Sibyllni ; , , .
, (83 . . .) .
; foret = esset; urbis urbe potri; ab incenso Capitolio
(6 83 . . .); vigesmus = vicesmus; haruspces ( ),
. 3. Abdicto magistrtu () ; librae custodiae . ,
,
.
159

Titus Livius
(59 . . . 17 . . .) . (. ), . (
9 . . .) 142 .
110 2145. , 4 . . . .
, . -,
.
. ,
. ,
, . , .
. , , , , .
AB URBE CONDITA
LIBER PRIMUS

9. 1. Jam res Romna adeo erat valda ut cuilbet finitimrum civittum

bello par esset; sed penuria mulirum homnis aettem duratra magnitdo
erat, quippe quibus nec domi spes prolis nec cum finitmis conubia essent.
2. Tum ex consilio patrum Romlus legtos circa vicnas gentes misit qui societtem conubiumque novo poplo petrent. 5. Nusquam benigne legatio
audta est: adeo simul spernbant, simul tantam in medio crescentem molem
sibi ac postris suis metubant. ac plerisque rogitantbus dimissi ecquod femnis quoque asylum aperuissent; id enim demum compar conubium fore.
6. Aegre id Romna pubes passa et haud dubie ad vim spectre res coepit. cui
tempus locumque aptum ut daret Romlus aegritudnem anmi dissimlans
ludos ex industria parat Neptno equestri sollemnes; Consualia vocat.
7. Indci deinde finitmis spectaclum jubet; quantque appartu tum scibant
aut potrant, concelebrant ut rem claram exspectatamque facrent. 8. Multi
mortles convenre, studio etiam videndae novae urbis, maxme proxmi
quique, Caeninenses, Crustumini, Antemnates; jam Sabinrum omnis multitdo cum libris ac conjugbus venit. 9. Invitti hospitalter per domos cum
situm moenique et frequentem tectis urbem vidissent, mirantur tam brevi rem
Romnam crevisse. 10. Ubi spectacli tempus venit deditaeque eo mentes
cum oclis erant, tum ex composto orta vis signque dato juventus Romna
ad rapiendas virgnes discurrit. 11. Magna pars forte in quem quaeque incid160

erat raptae: quasdam forma excellentes, primoribus patrum destinatas, ex

plebe homines quibus datum negotium erat domos deferebant. 13. Turbto per
metum ludcro maesti parentes virgnum profugiunt, incusantes violti hospitii foedus deumque invocantes cujus ad sollemne ludosque per fas ac fidem
decepti venissent. 14. Nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor. sed ipse Romlus circumibat docebatque patrum id superbia factum qui
conubium finitmis negassent; illas tamen in matrimonio, in societte fortunrum omnium civitatisque et quo nihil carius humno genri sit librum fore.
15. Mollrent modo iras et, quibus fors corpra dedisset, darent anmos.
16. Accedebant blanditiae uirorum, factum purgantium cupiditate atque
amore, quae maxime ad muliebre ingenium efficaces preces sunt.

9. 1. Homnis aettem ... magnitdo . 5. Simul ... simul ... . 6. Ad vim res spectre coepit
; passa, . . passa est; Consualia (Consus, i m). 8. Convenre = convenrunt. 10. Dedtae eo
mentes cum oclis erant ; orta,
. . orta est. 14. Raptis sc. virginbus; factum = factum esse; negassent = negavissent;
librum = liberrum.

Publius Cornelius Tactus

( 55120 . . .) . , . , , . : 14- 16- . , . . .
XIV .
. . ,
. .

.
ANNALES
LIBER XV

63. 1. Ubi (Senca) haec atque talia velut in commne disseruit, complecttur uxrem et paullum adversus praesentem fortitudnem molltus rogat
oratque temperret dolri neu aeternum suscipret, sed in contemplatine vi161

tae per virttem actae desiderium marti solaciis honestis tolerret. Illa contra
sibi quoque destintam mortem adsevrat manumque percussris exposcit.
Tum Senca gloriae ejus non adversus, simul amre, ne sibi unce dilectam ad
injurias relinquret, vitae, inquit delenimenta monstravram tibi, tu mortis decus mavis: non invidbo exemplo, sit hujus tam fortis extus onstantia
penes utrosque par, claritudnis plus in tuo fine. Post quae edem ictu brachia ferro exsolvunt. Senca, quoniam senle corpus et parco victu tenutum
lenta effugia sanguni praebbat, crurum quoque et popltum venas abrumpit;
saevisque cruciatbus defessus, ne dolre suo anmum uxris infringret atque
ipse visendo ejus tormenta ad impatientiam delabertur, suadet in aliud cubiclum abscedre. et novissmo quoque momento suppeditante eloquentia advoctis scriptorbus pleraque traddit, quae in vulgus edta ejus verbis invertre supersedeo.
64. At Nero nullo in Paulnam proprio odio, ac ne gliscret invidia
crudelittis, jubet inhibri mortem. hortantbus militbus servi libertque oblgant brachia, premunt sangunem, incertum an ignrae. nam ut est vulgus ad
deterira promptum, non defure qui credrent, donec implacablem Nernem
timurit, famam socitae cum marto mortis petivisse, deinde oblta mitire
spe blandimentis vitae evictam; cui adddit paucos postea annos, laudabli in
martum memoria et ore ac membris in eum pallrem albentbus ut ostentui
esset multum vitlis spirtus egestum.
Senca intrim, durante tractu et lentitudne mortis, Statium Annaeum, diu
sibi amicitiae fide et arte medicnae probtum, orat provsum pridem vennum
quo damnti publco Atheniensium judicio extinguerentur promret; adlatumque hausit frustra, frigdus jam artus et cluso corpre adversum vim venni.
Postrmo stagnum caldae aquae introiit, respergens proxmos servrum addta
voce libre se liqurem illum Jovi Liberatri. Exim balneo inltus et vapre
ejus exanimtus sine ullo funris sollemni cremtur. Ita codicillis praescripsrat, cum etiam tum praedves et praeptens suprmis suis consulret.

63. 1. In commne ; temperret

; contra , ; venas abrumpre,
brachia exsolvre .
64. 3. Defure = defurunt; ostentui esse , ;
durante tractu et lentitudne mortis ; vennum
; frigdus jam artus et cluso corpre adversum vim venni ; suprmis .
162

Cajus Petronius
( 66 . . .) , , , . ,
. 15- 16- .
, . , , , . .
(arbiter elegantiae)
. 66 .,
, .
SATURAE

44. 1. Haec Phileros dixit, illa Ganymedes: narrtis quod nec ad caelum
nec ad terram pertnet, cum intrim nemo curat, quid annna mordet. 2. Non
mehercles hodie buccam panis invenre potui. Et quomdo sicctas persevrat. Jam annum esur<it>io fuit. 3. Aedles male eveniat, qui cum pistorbus colldunt serva me, servbo te. Itque poplus mintus labrat; nam
isti majres maxillae semper Saturnalia agunt. 4. O si habremus illos lenes,
quos ego hic invni, cum primum ex Asia veni. 5. Illud erat vivre. 6. [Sed]
memni Safinium: tunc habitbat ad arcum vetrem, me puero, piper, non
homo. 7. Is quacumque ibat, terram adurbat. Sed rectus, sed certus, amcus
amco, cum quo audacter posses in tenbris micre. 8. In curia autem quomdo singlos [vel] pilbat [tractbat], nec schemas loquebtur, sed directum.
9. Cum agret porro in foro, sic illus vox crescbat tamquam tuba. nec sudvit umquam nec expuit, puto eum nescio quid Assidis habuisse. 10. Et
quam benignus resalutre, nomna omnium reddre, tamquam unus de nobis.
itque illo tempre annna pro luto erat. 11. Asse panem quem emisses, non
potuisses cum altro devorre. 12. Nunc oclum bublum vidi majrem. heu,
heu, quotidie pejus. Haec colonia retroversus crescit tamquam coda vitli.
13. Sed quare habmus aedlem non trium caunirum, qui sibi mavult assem
quam vitam nostram? Itque domi gaudet, plus in die nummrum accpit,
quam alter patrimonium habet. Jam scio unde acceprit denarios mille aureos.
14. Sed si nos coleos habermus, non tantum sibi placret. nunc poplus est
domi lenes, foras vulpes. 15. Quod ad me attnet, jam pannos meos comdi,
et si persevrat haec annna, caslas meas vendam. 16. Quid enim futrum
est, si nec dii nec homnes hujus coloniae miserentur? Ita meos fruniscar, ut
ego puto omnia illa a diibus firi. 17. Nemo enim caelum caelum putat, nemo
jejunium servat, nemo Jovem pili facit, sed omnes opertis oclis bona sua
163

comptant. 18. Antea stoltae ibant nudis pedbus in clivum, passis capillis,
mentibus puris, et Jovem aquam exorbant. itque statim urcetim plovbat:
aut tunc aut numquam: et omnes redibant udi tamquam mures. itaque dii
pedes lantos habent, quia nos religisi non sumus. agri jacent.

44. 1. Nec ad caelum nec ad terram pertnet ., : , ; mordet ,

indicatvus, conjunctvus.
2. Mehercles !; bucca . 3. Aedles male eveniat : ! cum pistorbus colldunt ; ,
, ; maxillae , ; Saturnalia , , , . 6. Me puro
abl. abs. 7. Cum quo audacter posses in tenbris micre .:
. 8. Vel pilbat ; nec schemas loquebtur . 10. Nescio quid Asidis - ; resalutre, reddre infinitvus historcus; pro luto esse . 12. Retroversus = retrorsus ,
, ; coda = cauda. 13. Aedlem trium caunirum
( ). 14. Coleos habre .: ; foras = foris.
16. Dii = dei; ita meos frunscor, ut , ; a diibus = a
deis. 17. Non pili facre . 18. Stoltae , . . ; urcetim ; plovbat = plubat; dii pedes lantos habent .:
.

VETUS TESTAMENTUM
LIBER GENESIS

Caput 1
26. Et ait: Facimus homnem ad imagnem, et similitudnem nostram: et
praesit piscbus maris, et volatilbus coeli, et bestiis, universaeque terrae, omnque reptli, quod movtur in terra. 27. Et crevit Deus homnem ad imagnem suam: ad imagnem Dei crevit illum, masclum, et femnam crevit eos.
28. Benedixitque illis Deus, et ait: Crescte, et multiplicamni, et replte terram, et subicte eam, et dominamni piscbus maris, et volatilbus coeli, et
universis animantbus, quae moventur super terram. 29. Dixitque Deus: Ecce
dedi vobis omnem herbam afferentem semen super terram, et universa ligna,
quae habent in semetipsis sementem genris sui, et sint vobis in escam: 30. Et
164

cunctis animantbus terrae, omnque volucri coeli, et universis, quae moventur

in terra, et in quibus est anma vivens, ut habeant ad vescendum. Et factum est
ita. 31. Viditque Deus cuncta, quae fecrat: et erant valde bona. Et factum est
vesper, et mane, dies sextus.
Caput 2
1. Erat autem terra labii unius, et sermnum eorumdem. 2. Cumque proficiscerentur (filii Noe) de oriente, invenrunt campum in terra Sennaar, et
habitavrunt in eo. 3. Dixitque alter ad proxmum suum: Vente, facimus
latres, et coqumus eos igni. Haburuntque latres pro saxis, et bitmen pro
caemento: 4. Et dixrunt: Vente, facimus nobis civittem, et turrim, cuius
culmen pertingat ad coelum: et celebrmus nomen nostrum, antquam
dividmur in universas terras. 5. Descendit autem Domnus, ut vidret
civittem, et turrim, quam aedificbant filii Adam. 6. Et dixit: Ecce, unus est
poplus, et unum labium omnbus: coeperuntque hoc facre, nec desistent a
cogitationbus suis, donec eas opre compleant. 7. Vente igtur,
descendmus, et confundmus ibi linguam erum, ut non audiat unusquisque
vocem proxmi sui. 8. Atque ita divsit eos Domnus ex illo loco in universas
terras, et cessavrunt aedificre civittem. 9. Et idcirco voctum est nomen
eius Babel, quia ibi confsum est labium universae terrae: et inde dispersit eos
Domnus super faciem cunctrum reginum.
NOVUM TESTAMENTUM
EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM

Caput 2
1. Factum est autem in dibus illis, exiit edictum a Caesre Augusto ut describertur universus orbis. 2. Haec descriptio prima, facta est a praesde Syriae
Cyrno: 3. et ibant omnes ut profiterentur singli in suam civittem. 4. Ascendit
autem et Ioseph a Galilaea de civitte Nazareth in Iudaeam in civittem David,
quae voctur Bethlehem: eo quod esset de domo, et familia David, 5. ut
profitertur cum Maria desponsta sibi uxre praegnante. 6. Factum est autem,
cum essent ibi, implti sunt dies ut parret. 7. Et peprit filium suum primogentum, et pannis eum involvit, et reclinvit eum in praesepio; quia non erat eis
locus in diversorio. 8. Et pastres erant in regine eadem vigilantes, et custodientes vigilias noctis super gregem suum. 9. Et ecce anglus Domni stetit iuxta
illos, et clartas Dei circumfulsit illos, et timurunt timre magno. 10. Et dixit
illis anglus: Nolte timre: ecce enim evangelzo vobis gaudium magnum,
quod erit omni poplo: 11. quia natus est vobis hodie Salvtor, qui est Christus
165

Domnus in civitte David. 12. Et hoc vobis signum: Invenitis infantem pannis
involtum, et postum in praesepio. 13. Et subto facta est cum anglo multitdo
militiae caelestis laudantium Deum et dicentium: 14. Gloria in altissmis Deo,
et in terra pax hominbus bonae volunttis.

CHRONCON UNIVERSITTIS PRAGENSIS

XIV XV . ,
, , .

.

Anno domni MCCCXLVI/I Karolus impertor fundvit in Praga studium

universale in theologia, jure canonco, medicna et in artbus. Cujus locus
primo fuit in domo contigua cimiterio sancti Francisci, post in domo Lazari
inter Ju-deos. Et nunc in domo Rothlebi in foro sancti Galli. Haec itque universtas in quattuor natines fuit distincta: Bohemrum, Bavarrum,
Polonrum et Saxnum. Et de die in diem miro modo augebtur. Sub uno tantum universittis rectre.
Anno domni MCCCLXXIl in die sancti Georgii facta secundum statta
universittis electine novi rectris, antquus rector, scilcet Nicolaus Kolpergk, eandem non acceptvit. Sed tertio die congregti cum juristis alium
sibi, scilcet quendam comtem de Pernstein, in rectrem elegrunt. Hinc juristae ab artistis et aliis facultatbus se contra erum juramenta divisrunt, in
quo hucusque indurto anmo persistunt.
Anno domni MCCCLXXXIV in die sancti Galli electus fuit Soltow in
rectrem universittis, in cujus rectortu magnum certmen inter natinem
Bohemcam et alias tres natines insurrexit propter collegiatras, quas non
Bohemi, sed extrae natines possidbant. Pro quo praeftus rector suspendit
omnes lectines sub gravissmis poenis. Natio autem Bohemca, non advertens rectris mandtum, publce cum armis, scholarbus lectines visitantbus, legit, disputvit et cetros actus scholastcos in collegio locis deputtis
exercuit. Et ipsis sic altercantbus rector cum quibusdam aliis prae cetris Bohemis adversantbus furunt a Bohemis muttis habitbus siccis plagis percussi, et Theutonci, post multiplces labres circa regem Wenceslaum et ar166

chiepiscpum et regis consiliarios videntes se non posse proficre, quinque

collegitos Bohemos in collegio Karoli et sextum indifferentem admisrunt.
Et conformter in collegio regis Wenceslai secundum numrum collegiatrum
fuit concordter pronuntitum. Pro quo Bohemi in aeternum sint benedicti!

Pragensis, e ; studium universle ; jus canoncum ; cimiterium = coemeterium, i n ; indurto

anmo ; collegiatra, ae f , ; comes, tis m ; scholaris, is m , ; collegium, i n ,
; de die in diem ; Bohemi, rum m ; Bavari, rum
; Poloni, rum m ; Saxones, um m ; collegitus, i m
; in aeternum .
STATTA BURSAE JURISPERITRUM
1364 .
XV .
, .
- .
.

Nullus accepttur in domum neque admitttur ad ponendum bursam nisi

prius in Metrca Universittis furit intitultus et aliquantlum in artbus sit
fundtus.
Item nullus suscipitur in domum prius pro introitalbus det aureos duos
contubernii seniri, ad hoc venia seniris domus obtenta et introitalbus
soltis, secus faciens locum in domo non habbit.
Nullus etiam suscipitur nisi promittat seniri secrta domus tenre apud
se et nulli revelre sub poena fertnis. Si secundo excessrit, punitur in octo
decem grossis, si tertio excludtur. Juramentum sic recipiendum est: Ego N
juro domno provisri et ejus seniri ac successorbus oboedientiam et
promitto Statta servre Bursam Canonistrum concernentia, bonumque
Communittis promovre, secrta Bursae non revelre persnis extraneis. Sic
me Deus adjvet et sancta Dei Evangelia.
Quilibet in dicta domo morri desidrans singlis septimnis bursam
ponre sit astrictus. Secundum consuetudnem exceptis infirmis, qui tamen
senirem debent accedre et ei causas aegritudnem declarre sub poena
dupli. Bursa autem per unumquemque solvi debet feria sexta ante occsum
solis inclusve. Si quis in diem sabbthi distulrit, punitur in dubus
quadrantbus, et si in domincam, tribus quadrantbus et sic consequenter per
additinem unus quadrantis.
167

Ideo statumus ut omnes et singli ad mensam silentium teneant, et

lectram audiant sine quibusvis clamorbus, detractionbus, vocbus et
murmurationbus sub poena unus grossi. Sic tamen ut si alicui vel aliqubus
silentium per senirem imponertur et statum non servavrit, secundum
arbitrium consiliarirum potrit excldi.
Item si quis senirem verbo scandalso et contumeliso vel quovismdo
offendrit vel contra eum qualitercunque furit et de hoc victus exstitrit, de
domo excludtur.
Si quis verbis pugnitvis aut infamatoriis aut derisoriis altrum laesrit,
et de hoc sufficienter convictus furit, parti laesae verbis deprecatines faciat,
emendam condignam juxta arbitrium seniris et surum consiliarirum et pro
poena communitti solvet 34 grossos.
Statumus, quod libri bursles quicunque sunt, in futrum erunt, sub
clave seniris in testitudne serventur. Volmus tamen, ut quilbet librum
alquem recipiens, se manu propria ad regestrum seniris inscrbat
recognitinem faciendo, qui liber dicat. Et si qui inventi furint libros non
servre curn honestte, tamquam ab eis recipiantur et aliis, plus studisis et
diligentbus conferantur.

Ioannes Dlugossius
(14151480) , ,
. ,
. , .
.
.
ANNALES SEU CHRONCAE INCLTI
REGNI POLONIAE
LIBER 1

Erant apud Ruthnos tres viri, edem patre et utro genti, Kyg, Szczek,
Korew et quarta soror Libed, tam ingenio, quam virbus praestantes, ut qui
facle principtum in gente consecti, caetros redegrunt in suam ditinem, a
quibus caetrae natines secundum tribus et domos suas derivtae sunt. Hi
tribus principalbus castris in Russia erectis, sua illis indidrunt nomna, nam
Kyg castrum supra fluvium Dnyepr a se constructum vocvit Kyow, Szczek
Szczekawica et Korew Korewica. Gentilium et ipsi errrem secti, stagna,
lacus, fontes, aquas pro deis colbant. Erant et alii Polonrum duces, videlcet
168

Radzim et Wyathko, quorum unus videlcet Radzim in flumne San, alter

Wyathko in flumne Okka considentes, de nominbus suis regionbus et
poplis vocabla indidrunt: a Radzim enim Radzimieczanie, a Wyathko
Wythiczanie vocti sunt. Qui ad fluvium Bug consedrunt Dulebianie a duce erum Duleba vocitabantur, qui postea Wolanye sunt et nunc Luczanie
appellti.
Habbant autem natines Ruthenrum ex Polnis descendentes, in
ducendis uxorbus et contrahendis matrimoniis inter sorres germnas et
propinquas cogntas discretinem, abstinendo a concubtu erum, propter
quam honesttem sortiebantur in vitam longos dies. Dulebianie vero et hi, qui
processrunt ex Radzim et Wyathko, habitbant more ferrum in silvis,
commitentes omnem immunditiam, pudoreque solto et cogntis et alinis
uxorbus, rapiendo illas, miscebantur.
Absumptis deinde Kyg, Szczek et Korew, filii erum et neptes linea
directa succedentes, dominabantur apud Ruthnos annis multis, donec
successio hujusmdi ad duos fratres germnos, Oszkald videlcet et Dyr,
pervnit, quibus apud Kioviam dominantbus, nonnullae Ruthenrum
natines, quae ex ingenti multiplicatine novas sedes sibi quaesirant, erum
principtum pertaesae, a Varahis tres duces acceprunt, quoniam ex propriis
nemnem elgi propter parittem placbat. Primus autem dictus est Rurek, qui
in Nowgrod, secundus Szynyeus, qui in Biale Jezioro, id est apud Album
lacum, tertius Trubor, qui in Sborsk sedes suas posurunt. His et cuilbet
erum a Ruthnis et popli erum ditini subjectis, ex quolbet capte humno
pro tribto unus aspergellus albus reddebtur.
LIBER 2

Sacrilgos ritus, quibus priscis temporbus Ruthenrum gens dedta erat,

Wlodimirus Russiae dux eliminatrus, tertio ex quo Christi fide illumintus
erat anno, idola, lucos, arasque et templa erum confringit, incendit et
comminuit. Simulacrum vero Fulmnis, quod praecipua veneratine a
Ruthnis colebtur, ad caudam equi alligtum, spectante multitudne
Ruthenrum, per terram trahi et in flumen Dnyepr mergi, gentilbus Ruthnis
ex utrque sexu derum et simulacrrum surum fletu et ejultu ingenti
confractinem prosequentbus, mandvit. Promulgat deinde Wlodimirus dux
edictum, ut omnes natines et popli sibi subjecti, relictis idolis, Christi fide
et baptismtis charactre se insigniant. [...] Aedificbat autem Wlodimirus
primam ecclesiam in loco, quo prius idolis thura accendebantur, et eam Beto
Basilio dicri ordnat.
169


Liber 1
Rhutni , ; edem patre et utro genti ; Kyg, Szczek, Koryw, Libed -
, , , (.
); ut redegrunt ut consecutvum indicatvus conjunctvus;
caetros = cetros; secundum tribus et domos suas ; errrem secti
; Radzim ; Wyathko ; San ; Okka ;
Radzimieczanie ; Wythiczanie ; Dulebianie ; Wolanye
; Luczanie ; Oszkald ; Dyr ; quaesirunt = quaesivrunt; a Varahis ; Szynyeus ; pertaesae [pertaedet, taesum est, 2
(impers.) ]
, natines; aspergellus, i m .
Liber 2
Tertio anno, ex quo Christi fide illumintus erat
(. ) 985 .
Fulmen , ,
.
DECRETUM CONSULARIS LEOPOLIENSIS OFFICII


.

Notum facmus, quia ex decrto officii nostri, decrtum prius inter

provdum Iwanum, Ruthnum, impressrem, et famtos magistros
mensatres, cives Leopolienses, debet in suo robre debto permanre, quod
videlcet Iwan, impressor, si habre volurit ad officnam suam impressoriam
socium artis mensatoriae, debet eundem slbi petre a contubernio, vel ab
alquo mensatre magistro contubernii. Qua quidem in re quoniam modo ejus
modi petitinem suam apud eosdem magistros mensatres interpnit, ut talem
socium ad certum tempus tantum, propter arduam pro tunc necessittem
officnae suae impressoria, de gratia illrum habre possit, ex quo iidem
magistri talem gratiam illi dengant, nos itque habentes dignam ratinem
homnis advnae praecaventesque, ne ille ob imperfectum suum opus, quod
coepit, ex ea causa damna alqua incurrat, nec tamen derogantes hac in parte
quicquam jurbus et privilegiis praefatrum mensatorium hujus civittis et
contubernii eorundem, per moderatinem invenmus et decrevmus.
Quod ipse Iwan praenomintus impressor juxta petitinem suarn debet
sibi socium artis mensatoriae peritum aliunde huc Leoplim vocre et
adducre eundemque socium, dum venrit, contubernio magistrrum
mensatrum praesentre. Ex cujus contubernii consensu primum illi socio
170

magister alquis menstor e medio illrum dabtur et assignabtur. Tum

demum in instanti per manus praefti magistri debet idem socius concdi, seu
in mutuum dari dicto Iwano impressri de gratia, ut praefertur, ad dimidiam
tantum partem anni, idque non ad alium labrem, sed solummdo ad eum, qui
mere officnae lllus impressoriae convnit, vel convenre dignosctur ita,
quod edem socio, apud ipsum Iwanum laboranti, non licbit tam domestcis,
quam etiam extraneis quibusvis laborre ea, quae labri mensatrum proprie
comptunt, ut pote mensas, scamna, armaria, scrinia, fores, lecta et id genus
alia, sub poena et vadio centum marcrum pecuniae per ipsum Iwanum,
impressrem, irremissibilter succumbendo, si aliquando ipse vel ejus socius
de labre mensatorio extra officnam suam convictus furit.

Leoplis, is f , Leopoliensis, e ; officium consulre

; famtus, a, um ( ); permanre in
robre ; officna impressoria ; ars mensatoria
; ardua necesstas ; in instanti ; in mutuum ; ut praefertur ; dimidia pars ; ut pote
, .

Littere pro doctore Francisco Skorzina de Poloczko

( 1490 1551 .) ,
, . .
. , . 20- . XVI . .
. .
, . , ,
. :
: . . ., 1988.

Sigismundus et c[etera]. Significamus et c[etera], quia nos annuen[tes]

supplicacionibus
quoru[n]dam
consiliarior[um]
n[ost]rorum
ac
co[m]mendatam haben[tes] uirtutem et doctrinam in arte medica, non
uulgarem pericia[m] et dexteritate[m] Georgii Francisci Skorina de Poloczko,
artium et medicine doctoris, eumq[ue] singulari gratia n[ost]ra propterea
prosequi uolentes, illi hanc i[m]munitate[m] et prerogatiua[m] danda[m] et
conceden[dum] duximus, damusq[ue] et conferimus tenore p[rese]ncium sic
171

uidelicet, ut nemo tam in Regno q[uam] in Magno Ducatu n[ost]ro Lithuanie

et t[er]ris Prussie, Samo-githieq[ue] aliisq[ue] dominiis n[ost]ris in
quacu[m]que causa magna uel parua illum citandi ad iudicia trahendi et
iudicandi p[otes]tatem habeat preter nos ip[s]os, suc[cesso]resq[ue] n[ost]ros.
Cui quidem doctori Francisco maiore[m] gratiam facientes, plena[m]
securitatem prestamus et concedimus, ac illum in tuic[i]o[ne]m, in
protectionem n[ost|-ram accipimus, ut sub ea sit in om[n]ibus locis Regni
n[ost]ri ac Magni Ducatus n[ost]ri Lithuanie predicti et alioru[m]
dominior[um] n[ost]rorum securus ab om[n]i uiolencia quaru[m]cumq[ue]
personar[um], nemoq[ue] illum aut eius bona detinere aut arestare possit sub
graui pena, pro arbitrio n[ost]ro impone[n]da, eunde[m]q[ue] doctorem
Franciscum in ea ciuitate et loco, in quo sibi ma[n]sionem delegerit, esse
exemptu[m] et liberum, uolumus, ab om[n]i onere et seruicio ciuili,
ipsumq[ue] et liberu[m] facimus ab eo ipso onere ciuili quocu[m]q[ue],
eximimusq[ue1 etia[m] illum a iurisdic[ti]on[e] et p[otes]tate o[mn]i[u]m et
singulor[um] palatinor[um], castellanor[um], capitaneoru[m], alioru[m]q[ue]
dignitarioru[m] officialiu[m] et iudicu[m] quoru[m]cumq[ue]. Ut autem idem
i[p]se doctor Franciscus Skorina h[uius]m[o]di prerogatiuis et
im[m]unitatibus, per nos illi g[rat]iose concessis, securius et com[m]odius frui
possit, uniuersis et singulis, cuiuscumq[ue] status et condicionis dignitariis,
officialibus, ac Regni et Magni Ducatus Lithuanie, Samogithieq[ue],
aliorumq[ue] dominior[um] n[ost]rorum iudicibus, quibuscu[m]q[ue] ac
ciuitatu[m] et oppidorum proconsulibus et consilibus, aduocatis, scabinis et
com[m]unitalibus et g[e]n[er]al[ite]r uniuersis subditis n[ost]ris in Regno et
Magno Ducatu Lithuanie, aliisq[ue] dominiis n[ost]ris firmiter presentibus,
com[m]ittimus et ma[n]damus q[ua]t[e]n[u]s dictum doctorem Franciscum,
quem in protect[i]o[ne]m nostram suscepimus, predictis libertatibus,
im[m]unitatibus et prerogatiuis uti, frui, potiri et gaudetre permittat[is], in
illisq[ue] eum conseruetis et de causis eius prefais g[e]n[er]al[ite]r, qu
ibuscumq[ue] magnis siue paruis se intromittere et aliquam uim illi inferre,
uel bona eius arestare, seu detinere aut eunde[m] Franciscum doctorem ad
aliqua onera et seruicia ciuilia more aliorum ciuiu[m] illius ciuitat[is], in qua
domicilium sibi delegerit, obeunda compellere non audeat[is], nec aliquis
uestrum audeat sub pena n[ost]ra, pro arbitrio n[ost]ro, ut p[re]missum est,
impone[n]da, quod ad omn[i]u[m] et singulor[um], quoru[m] interest,
noticia[m] deducimus et deduci uolumus, harum testimonio l[itte]rarum
quibus sigillum n[ost]r[u]m est appensum. Dat[um] Cracouie feria secunda
festi Sancte Katherine Uirginis, anno Dom[in]i millesimo quingentesimo
tricesimo secu[n]do, Regni n[ost]ri XXVI. RS (...) ut supra.
172

Ioannes Cochanovius
(15301584) ,
, .
. 1580 .
,
Lyricrum libellus. , Elegirum libri IV,
Foricoenia sive epigrammtum libellus .
LYRICORUM LIBER
AD VENEREM (Ode IX)
1

Te precor, magni soboles tonantis,

Quae domas mentes hominum, Aphrodite,
Ne meum pectus gravibus fatiges
Aurea curis.

Sed veni nostros miserata questus,

Ut preces audire queas dolentis,
Saepe quas olim solita es benigna
Accipere aure.

10

15

20

Celsa cum curru residens in aureo

Linqueres alti solium parentis,
Passerum penna volucri patentes
Vecta per auras.
Nec diu sane veniens morata es
Quin statim arridens oculis beatis
Quaereres, quid me cruciaret, et quid
Corde dolerem.
Quidve tot votis gemebundus altos
Pascerem divos, laqueosne Amori
Perfugae rursum, loquere ulla si fors
Tristior in te est.
Si te enim vitat, subito requiret;
Dona si spernit, sua mittet ultro, et
Si odit, ingratis quoque amabit atque,
Jussa facesset.

25

Alma nunc adsis quoque Cypri, meque iis

Libera aerumnis, animusque quidquid
Consequi gestit, face consequatur
Te auxiliante.
173


,
.

.
1. Sobles (=subles) magni tonantis , . . .
2. Aphrodte voc. sing., . 78. Accipre benigna aure . 10. Linqures = relinqures; solium alti parentis , . . . 11. Penna volcri passrum , , . 18. divos = deos. 25. Cypri locatvus.

Matthias Casimirus Sarbievius

(15951640) . , , , .
.
, Lyricrum libri IV.
LYRICORUM LIBER TERTIUS
AD AMICOS (XXII)

Vixi canoris nuper idoneus

Vates Camenis; iam citharae vetor
Sermone defunctumque longo
Barbiton ingeminare cantu.
5

10

Jam feriata fistula cum lyra

Dependent unco; rumpite tinnula
Vocalis argenti, sodales,
Fila supervacuosque nervos.
quae coruscantum atria siderum
Servas et aurei leve perambulas
Mundi pavimentum, molestae
Pelle, Themi, studium Minervae.
174

, .
2. Camna -,
. 4. Barbton . acc. sing.
barbtos, i m , . 12. Themi . voc. sing. Themis,
dis f , . ; Minerva , , .

Nicolaus Hussovianus
.
, , .
.
. 1480 . . ()
. 500- 1980
.
, . : 2 1524 , . ,
. , .
1523 . . ,
,
. . .
, , , .
1540 .
CARMEN DE STATURA,
FERITATE AC VENATIONE BISONTIS
222
225

230

Regna petunt multo sanguine saepe mares,

Proelia circumstant miseros furibunda regentes
Nullaque securi temporis hora datur,
Atque adeo tumida regni furor aestuat ira,
Ut saepe alterius morte dirempta cadat.
Ambiguae postquam subiere pencula vires,
Ut pecori praesit, praemia victor habet.
Victus abit maerens et totos exulat annos,
Migrantem sequitur femina maesta virum.
175

Ioannes Visliciensis
14851490 .
. , , 1506 . , 1510 . , . ,
(1410 .),
.

. 1516 .
.
1997 .
1520 .
BELLUM PRUTENUM
110

115

120

125

130

Terra sub Arctoa famata Lycaonis ursa

Immensum complexa orbis spatium imperiumque
Nomine multijugas renitenti terminat oras.
Sarmatiam titulo veteri rudis accola dixit,
Quae proprium merito sortita Polonia nomen.
Nam sua sic dicti patrio sermone Poloni
Rura tenent agrosque colunt ac legibus urbes
Perdomitant, Sismunde, tuo diademate clari.
Qui jam corruerant, sacri sed numine regis
Clarescunt tot victis hostibus atque fugatis.
Cujus habent triplices vastissima culta Rutheni
Donec ad Euxini Nomadas pelagi Mysosque
Ac Tanaim protensa et ad aequora lata Livonum;
At qui prata secant Qaramantum versus ad austrum,
Ardua Carpathiae speculantes culmina rupis,
Pannonios retinent vicino limite campos;
Hesperias Gades et Atlantis jugera collis
Qui spectant Zephyri necnon mitissima venti
Flamina contingunt, revirentes limine sulcos,
Odera quos renovas spatiosi gurgitis amne;
Qui vero degunt Riphaeo murmure saepti,
Tunduntur Scythicis nivibus gelidisque pruinis.
Effera gens, nimium trucibus repleta colonis,
176

135

Masoviae, Prussis contermina quaeque superbis

Adjacet, utraque Marte sato est subjecta Polono,
Qui gentes varias valida ditione coercet
Jam linguis, habitu discretas Martis et armis.
Quorum Lech fuerat moderator primus et auctor

Liber primus
110. Sub Arcta ursa , . . ;
Lycanis, dis f , . . ,
, .
. 113. Sarmatia , . 114. Polonia
. 117. Sismunde = Sigismunde voc. Sigismundus I (14671548),
. 120. Triplces Ruthni ,
, , . 121. Euxni pelgi ; Nomdas ; Mysos
. 122. Tanaim . . 123. Garamantes, um m , ,
. 125. Pannonios , . . . 126. Gades
, ; Atlantis collis = . 127. Zephyri venti . 130. Riphaeo , . . . 131. Scythicis . 133. Masoviae ,
; Prussis , , . 137. Lech , , .

177


,

A fortiri , . : , , .
A posteriri .
A priri .
Ad absurdum .
Ad oclos ; , ,
, .
Agens , .
Agre sequtur esse , . .
Amcus Plato sed magis amca est vertas ,
, . . . , .
Analogon ratinis .
, .
Antecdens consquens .
Arbtrum librum , .
Argumenta ponderantur, non numerantur , .
Argumentum ad homnem , .
Argumentum ad rem , .
Argumentum ad verittem .
Argumentum baculnum .: ;
: .
Argumentum ex contrario .
Argumentum ex silentio
-.
178

Bellum omnium contra omnes .

, .
Causa actva .
Causa corporlis .
Causa efficiens .
Causa essendi , .
Causa finlis .
Causa formlis , .
Causa materilis , , ; .
Causa movens (motva) .
Causa occasionlis .
Causa sui . .
Characteristca universlis , .

. Ch.u.
Circlus vitisus, circlus in probando ,
. ,
.
Cogto ergo sum , , .
.
Coincidentia oppositrum . .
Conditio sine qua non ; ,
.
Consensus gentium (consensus omnium) : ,
, , .
, . .
Contradictio in adjecto . :
.
Credo, quia absurdum , . ,
.
179

Credo, ut intellgam , . , , , , , .
Cum principia negante non est disputandum
, . . .
De omnbus dubitandum .
.
Deus sive natura , . . .
.
Dictum de omni et nullo .
: , ( )
, ( ) , .
Differentia specifca .
Docta ignorantia , . . , , .
Ens , , , .
Ens a se , ,
ens ab alio , , .
Ens entium .
Ens ratinis .
Ens rele .
Ens realissmum
, . . .
Esse est percpi .
.
Essentia . ; existentia .
Ex nihlo nihil fit . ,
(5 . . .).
Exclsi tertii principium .
: .
Experimentia est optma rerum magistra .
180

Experimentum crucis .: . , .
Genus proxmum , . .
, .
Homo faber -.
Homo homni lupus est .
Homo ludens .
Homo sapiens . , .
Idem per idem ; .
Ignorantia elenchi . , , , , , .
In abstracto , .
In concrto , , .
In statu nascendi , .
Ipso facto , .
Medicna mentis , .
Modus probandi .
Mundus intelligiblis , .
Mundus sensiblis , - .
Natra natrans , , natra naturta . .
.
natra natrans , natra naturta
, . natra natrans
, .
Natra non facit saltus .
181

Nervus probandi . , .
Nihil est in intellectu, quod non prius furit in sensu
, .
, .
Nosce te ipsum . - . .
Nota notae est nota rei ipsus ; .
Notines commnes, notitiae commnes ,

.
Obscrum per obscurius () .
Omne verum omni vero consnat
. .
Omnis determinatio est negatio
().
Ordo ordnans , .
Per se , .
Petitio principii .
, , , .
Philosophia prima .
, .
Post factum .
Post hoc ergo propter hoc , , .
,
,
.
Pro et contra .
Quaternio terminrum . ,
, .
.
Qui nimium probat, nihil probat ,
.
Quod erat demonstrandum ().
182

Ratio , , .
Ratio agendi .
Ratio cognoscendi .
Ratio essendi .
Reductio ad absurdum , .
Res cogtans , res extensa .
.
Sacrificium intellectus , .
Salus popli suprma lex
().
Sic et non . ,

,
(. Pro et contra).
Species , : , .
Spirtus .
Status nascendi , .
Sui genris , .
Tabla rasa , . ,
.
, .
Termnus a quo .
Termnus 1. , ; 2. .
Tertium non datur .
Ultma ratio , .
Vivre militre est ().

183

, ,

A posteriri. : ; .
A priri. : ; .
Ab ovo. = ; ab ovo usque ad
mala ( ) = .
Ab Urbe condta (.: ab U. c., U. c.). ( , ).
Ad fontes! !
Ad Kalendas Graecas. ().
;
, .
Alea jacta est (Caesar). (, , ,
, ;
).
Aliud ex alio malum. (.: ).
Alma mater. , - (, ).
Alter ego. , , (.: ).
Amat victoria curam. (.: ).
Amcus Plato, sed magis amca vertas. , .
Amor tussisque non celtur. .
Anno Domni (. A. D.). :
.
Ante Christum natum (. a. Ch.). : .
184

Aqula non captat muscas. (.: ).

Ars longa, vita brevis ( . , V
IV . . .). , ; , (= ).
Auditur et altra pars. .
Aurea mediocrtas (Horatius). .
Aurra Musis amca. (: ).
Aut cum scuto, aut in scuto. (,
:
,
).
Aut vincre, aut mori. .
Ave, Caesar, moritri te saltant. , (= ),
!
,
(I . . .) -,
, .
Bellum omnium contra omnes. .
Bis dat, qui cito dat. , (: ,
, ).
Candidior lacte. .
Carpe diem! (Horatius). (.: ;
).
Cetris parbus. ().
Cetrum, censeo, Carthagnem esse delendam. , ,
. , , .
Citius, altius, fortius! , , !
, .
Cogto, egro sum (. , . XVII .). , , .
Condicio, sine qua non. (.: ,
).
Corpus delicti. ; .
Credo. (.: ): ,
; .
185

Cui bono. Cui prodest. (.: ). (): .

Cum grano salis. : , , ;
; .
De gustbus et colorbus non est disputandum.
.
De mortuis aut bene aut nihil. ()
(, 7 , VI . . . ).
Deus ex machna. ( , , ).
Dictis facta respondeant! !
Divde et impra. ( , , ).
Dixi et anmam levvi. (. .
, ).
Docendo discmus. , .
Donec eris felix, || Multos numerbis amcos. || Tempora si fuerint ||
nubila, solus eris (Ovidius). ,
, , .
Dum spiro, spero. (.: ), .
Dura lex, sed lex. , .
Ergo. .
Errre humnum est. .
Est modus in rebus (Horatius). ; .
Ex libris. ( ); .
Experientia est optma magistra. .
Fac simle. ( ); .: .
Fac totum. ( ); .: .
Facle dictu, difficle factu. , .
Feci, quod potui, || faciant melira potentes. , ,
, .
Finis cornat opus. .
Gutta cavat lapdem || non vi, sed saepe cadendo (Ovidius J. Bruno).
, (
).
186

Habent sua fata libelli. .

Homo sum: humni nil a me alinum puto (Terentius). :
.
Honres mutant mores et raro in melires.
.
Honris causa. ; .
Horrible dictu (audtu). ().
Ibi victoria, ubi concordia. , .
Ignorantia non est argumentum. .
In corpre. ; .
In folio. - (.: ): <>. In quarto. -: .
In octvo. -: 1/8 ( ).
In medias res (Horatius). ; .
In memoriam. ; ().
In toto. .
In vino vertas. (:
, ).
Ipsa scientia potentia est. .
Ipso facto. ; .
Lapsus calmi. (.: , . . , ).
Lapsus linguae. (.: ).
Lapsus memoriae. (.: ).
Legem brevem esse oportet. .
Manus manum lavat. .
Memento mori. ( , XVII . ).
Mens sana in corpre sano (Juvenlis). ( ,
: , ).
Modus dicendi. .
Modus vivendi. .
Muttis mutandis. ; ,
.
Naturalia non sunt turpia. ,
(.: ).
187

Nemnem cito laudavris, nemnem cito accusavris (Senca).

, .
Nemo omnia potest scire. .
Nil admirri. .
NN (=nomen nescio). = .
Non multa, sed multum. , : , .
Non omnia possmus omnes. .
Non possmus! ! (!): .
Non progrdi est regrdi. .
Non scholae, sed vitae discmus. ,
.
Non tam praeclrum est scire Latne, quam turpe nescre (Cicro).
-, .
Nota bene (NB). (.: ).
Nulla aetas ad discendum sera. .
Nulla dies sine linea. (.: , ). , . IV . . . .
O sancta simplictas! !
(13691415), , , ,
, , .
O tempra, o mores! (Cicro). , !
Omne initium difficle est. .
Omnia mea mecum porto. (, VI .
. ., 7 ):
.
Opus cittum (op. cit.). :
- ;
ibdem (ibid., ib.) .
Otium post negotium. .
Pagna (pag., p.). : .
Per aspra ad astra. ( ).
Perpetuum moble. : ;
.
Persna grata. : ; , .
188

Persona non grata. : ,

( ).
Personalia. : ( ).
Plaudte, cives, plaudte, amci, finta est comoedia. ,
, , , (
).
Post Christum natum (p. Ch.). ( , A. D.).
Post factum. (.: ).
Post hoc est propter hoc (: Post hoc non est propter hoc). () [: () ]; :
, (: ).
Post scriptum (PS). ; (.:
).
Potius sero, quam nunquam (T. Livius). , .
Primus inter pares. .
Pro domo mea (tua, sua). ,
(.: ).
Quae nocent docent. , .
Qui blandtur, menttur. , .
Qui prior tempre, prior jure. ,
.
Qui pro quo. : , ,
(.: ).
Quidquid agis, prudenter agas et respce finem. ,
.
Quidquid id est, || timeo Danaos et dona ferentes (Vergilius).
, , (
).
Quod erat demonstrandum. .
Quod licet Jovi, non licet bovi. , (: - ).
Quorum. : , , (praesentia quorum suffcit) ,
.
189

Rem tene, verba sequentur. , (.: ,

).
Repetitio est mater studirum. .
Ridendo dicre verum. , .
Saepe stilum vertas. (
,
. : ).
Salus popli suprma lex esto (Cicro).
.
Sapienti sat. (.: ).
Sero venientbus ossa. () .
Sic transit gloria mundi. .
Sic! !
Sine anno. () . Sine loco. () . Sine titlo. ( ).
Sine cura. : , (.: ).
Suum cuque. .
Tabla rasa. (.: ) ; : ,
, .
Tempra mutantur || et nos mutmur in illis (R. Owen). () .
Termnus a quo. , . Termnus ad quem. ,
(, ).
Terra incognta. ; ; , . .
Tertium non datur. .
Testis unus testis nullus. .
Tomus. . Volumen. (.: ).
Tres faciunt collegium. .
Ultma ratio regum. ( ).
Una hirundo ver non facit. .
Una voce. .
Ut desint vires, || tamen est laudanda voluntas (Ovidius).
, , , .
190

Ut sementem fecris, ita metes. , .

Vade mecum. : (.: ).
Vae soli! !
Vae victis! !
Vale. (: ).
Veni, vidi, vici (Caesar). , , (
, ).
Veto. (.: ); , , ;
.
Vim vi repellre licet. .
Vivre est militre. .
Volens nolens. - (.: ).

191

-
Aa
a(s)stringo, nxi, ctum, 3
a, ab (+ abl.) ,
ab-dco, 1 ,
ab-do, ddi, dtum, 3 ,
ab-dco, duxi, ductum, 3 ,
ab-eo, ii, tum, re ,
ab-erro, 1 , ,
abies, tis f
ab-rumpo, rpi, ruptum, 3 ,
, ,
abs-cdo, cessi, cessum, 3 ,
absens, sentis
ab-solvo, solvi, soltum, 3 , ,
abs-tineo, tinui, tentum, 2 (),
ab-sum, fui, , esse , ,
ab-smo, sumpsi, sumptum, 3 ,
,
abundantia, ae f , ,

ab-tor, sus sum, 3 , ,

ac ,
ac-cdo, cessi, cessum, 3 , ,
ac-cendo, ndi, nsum, 3
accepto, 1 ,
ac-cdo, cdi, , 3 , ; accdit (impers.) ,
ac-cipio, cpi, ceptum, 3 , , , ,

acclnis, e ,
accla, ae m
accurtus, a, um ,
accso, 1 (+ gen.) ( -)
acer, acris, acre , , ,
acerbus, a, um , ,

Achilles, is m
acies, i f , ,
acnus, i m ()
acrter , ,
ad (+ acc.) , , ,
Adam
ad-dco, dixi, dictum, 3 ,
,
additio, nis f
ad-do, ddi, dtum, 3 ,
ad-dormio, 4
ad-dco, duxi, ductum, 3 , ,
adeo ,
ad-eo, ii, tum, re , ,
ad-hibeo, bui, btum, 2 ,
ad-hortor, 1 ,
ad-icio, jci, jectum, 3 , ,
ad-jaceo, , , 2 ,
ad-jvo, jvi, jtum, 1
ad-ministro, 1 ,
ad-mror, 1
ad-mitto, msi, missum, 3 ,
admdum , ,
192

ad-moveo, mvi, mtum, 2 ,

, ,
adolesco, olvi, ultum, 3 ,
ad-ro, 1 (),
Adrinus, i m ,
Adriatcus, a, um
ad-scrbo, scripsi, scriptum, 3
ad-sevro, 1 ,
ad-sum, fui, , esse ,
adulescentia, ae f
ad-uro, ussi, ustum, 3
advna, ae m ,
ad-vnio, vni, ventum, 4 ,

adversarius, i m ,
adversor, 1 (+dat.) ,
,
adversum (+acc.) ,
adversus (+acc.) = adversum
adversus, a, um , ,
ad-verto, verti, versum, 3
(),
ad-vco, 1 ,
aedes, is f , ,
aedificium, i n
aedifco, 1 ,
aedlis, is m
Aedui, rum m ,
Aeta Aetes, ae m ,
aeger, gra, grum ,
aegre , ,
aegritdo, nis f , ,
Aegyptius, i m
Aegyptus, i f
Aemilia, ae f
Aemilius, i m
aemlus, i m ,
Aenas, ae m
Aeolius, a, um
Aelus, i m ,

aequtas, tis f , ,
aequo, 1 , ,
aequor, ris n , ,
aequus, a, um , , ,
ar, aris m
aera, ae f
aerarium, i n ,
aerumna, ae f ,
aes, aeris n ,
Aesculapius, i m ,
aestimatio, nis f
aestmo, 1 ,
aestuo, 1 , , ,

aestus, us m ,
aetas, tis f , , , ,
aeternus, a, um
Aetolia, ae f ,
aevum, i n , ,
af-fro, attli, alltum, afferre , ,
af-ficio, fci, fectum, 3 , ,
af-fgo, fixi, fixum, 3 ,
af-firmo, 1 ,
Afrca, ae f
Agamemnon, nis m
ager, agri m ,
agger, ris m ,
ag-gredior, gressus sum, 3 ,
,
Agis, dis m ,
agnus, i m ,
ago, egi, actum, 3 , , ,
, , ,

agrestis, e
agricla, ae m
agricultra, ae f
Agrippa, ae m
193

aio, ait (defect.)

ala, ae f , ,
Alarcus, i m
Albni, rum m

albens, entis ,
Albinius, i m
albus, a, um ,
Alcibides, is m
alea, ae f ,
ales, tis m
Alexander, dri m A; A. Magnus
A. B,
Alexandria, ae f ,

alinus, a, um ,
alio
aliquando ,
alquis, alqua, alquid -,
alquot
alter
aliunde -
alius, a, ud ( )
Allia, ae f ,
Alliensis, e
al-lgo, 1 ,
almus, a, um
alo, alui, altum, 3 , ,
Alpes, ium m
alter, ra, rum ( ), alter
alter
altitdo, nis f ,
altum, i n , ,
altus, a, um ,
amablis, e
Amaltha, ae f
amrus, a, um ,
ambiguus, a, um , ,
ambitio, nis f ( ), ,

ambo, ae, o
amblo, 1

amen ,
amca, ae f
amicitia, ae f
amcus, i m
amitto, msi, missum, 3 ,
amnis, is m ,
amo, 1
amor, ris m
amphithetrum, i n
amplius
Amulius, i m ,
an , ,
Anacharsis, is m
anceps, ciptis , , ,
ancilla, ae f
anglus, i m ,
anguis, is m, f ,
anglus, i m
angustus, a, um ,
anma, ae f , ,
anim-adverto, verti, versum, 3
,
anmal, lis n ,
animans, ntis m, f ,
anmus, i m ,
annles, ium m , ,
annna, ae f ,
annus, i m
annuus, a, um ,
anser, ris m
ante (+ acc.) ,
antea ,
ante-pno, posui, postum, 3 (),
antquam
antiburschius, i m ,
Antigna, ae f
antquus, a, um
Antonius, i m
antrum, i n
anlus, i m
anus, us f
194

anxius, a, um ,
aperio, rui, rtum, 4 ,
apertus, a, um
Apollo, nis m , , ,
apostolcus, a, um
apostlus, i m
appartus, us m , ,

ap-pareo, rui, , 2 ,
,
appello, 1 ,
ap-pello, pli, pulsum, 3 ,
ap-pto, petvi, pettum, 3 ,

Appius, i m
ap-propinquo, 1 (+ dat.)
aptus, a, um , ,

apud (+ acc.) , , ,
aqua, ae f
aqula, ae f
Aqulo, nis m ,
ara, ae f ,
arbtror, 1 ,
arbor, ris f
arcesso, svi, stum, 3 , ,
,
Arctus, a, um ,
arcus, us m , ,
ardeo, arsi, arsum, 2 ,
arduus, a, um , ,
arna, ae f ,
argentum, i n ,
argonauta, ae m
Ariadna, ae f
aries, tis m
Ario, nis m
Ariovistus, i m ,
Aristaeus, i m
Aristdes, is m

arma, rum n, pl. t.

armarium, i n
armtus, i m
armfer, ra, rum ,
aro, 1
arrideo, rsi, rsum, 2 ,
ars, artis f
artfex, fcis m , ,
artista, ae m

artus, us m , , pl.:
arx, arcis f ,
as, assis m ,
Ascanius, i m ,
a-scendo, scendi, scensum, 3
ascensio, nis f , ,

ascio, 4
Asia, ae f
asnus, i m
aspectus, us m ,
asper, ra, rum , ,
,
aspre ,
a-spicio, spexi, spectum, 3 ,
as-porto, 1 ,
as-sentio, sensi, sensum, 4 ,

assiduus, a, um , ,

assigno, 1 , ,

assisto, stti, , 3 ,
assuefacio, fci, factum, 3
as-smo, sumpsi, sumptum, 3 ,
,
asylum, i n
at ,
Athnae, rum f
Atheniensis, is m
atheus, i m ,
195

Atilius, i m
atque ,
atrium, i n ,
atrocter
atrox, cis , ,
attmen
attente ,
attentus, a, um ,
Attca, ae f ,
Attcus, i m A
at-tingo, tgi, tactum, 3 , ,
at-tribuo, tribui, tribtum, 3 ,
,
auctor, ris m , ,
auctortas, tis f , ,
audax, cis ,
audeo, ausus sum, 2 ,
audio, 4 ,
aufro, abstli, abltum, auferre ,
Aufdus, i m ,
augeo, auxi, auctum, 2 ,
Augustus, a, um ,
Augustus, i m
aura, ae f , ,
Aurelius, i m
aureus, a, um
auris, is f
aurum, i n
auster, tri m ,
aut
autem ,
auxilitus, us m
auxilior, 1
auxilium, i n ; pl.:
avaritia, ae f ,
avidtas, tis f
avis, is f

Bb
Babel, lis f = Babylon, nis f
balneum, i n ,
baptisma, mtis n
barba, ae f
barbrus, a, um ,
barbrus, i m
basium, i n
betus, a, um ,
Belgae, rum m ,
bellicsus, a, um
bello, 1
bellum, i n
bellus, a, um ,
bene
bene-dco, dixi, dictum, 3 ,
benedictum, i n ,
benedictus, a, um
beneficium, i n ,
benevolentia, ae f ,
benigne ,
benignus, a, um
bestia, ae f ,
Bethlehem
bibo, bibi, , 3
bis
bitmen, nis n
blandimentum, i n , ,

blanditia, ae f , ,
Boeotia, ae f ,
bonum, i n , ,
bonus, a, um , ,
bos, bovis m, f ,
brachium, i n
brevi ,
brevis, e ,
Britannia, ae f
Britannus, i m
bruma, ae f ,
196

Brutus, i m
bublus = bublus, a, um ,
bucca, ae f
bursa, ae f , ,

Cc
cado, cecdi, casum, 3 ,
caduceum, i n ,
caeco, 1
caecus, a, um
caedes, is f ,
caedo, cecdi, caesum, 3 ,
caelestis, e
caelum, i n
caementum, i n ,
Caere n (indecl.) ,
Caeretni, rum m
caeruleus, a, um ,
Caesar, ris m ,
Cajus, i m
Calchas, antis m
caldus, a, um ,
calix, cis m ,
calldus, a, um , ,
Calypso, us f
Camillus, i m
campus, i m ,
candidtus, a, um , ,
canis, is m,f
Cannae, rum f ,
cano, cecni, cantum, 3
canonista, ae m -
canor, ris m ,
cantor, ris m
cantus, us m , ,
capella, ae f
capillus, i m
capio, cepi, captum, 3 , ,
Capitolnus, a, um

Capitolium, i n ,

captvus, i m
capto, 1 ,
caput, tis n , ,
careo, carui, caritrus, 2 ,

cartas, tis f , ,

carmen, nis n , ,
caro, carnis f ,
carpo, carpsi, carptum, 3 ,
Carthaginiensis, is m
Carthgo, nis f
carus, a, um ,
Casca, ae m
caseus, i m
Cassius, i m
cassus, a, um , ,
castellum, i n ,
castra, rum n pl. t. ; castra ponre

casla, ae f
casus, us m , , ,
catna, ae f ,
catholcus, a, um ,
Catilna, ae m
Cato, nis m
Catullus, i m ,
catlus, i m
Caucsus, i m
cauda, ae f
cauneae, rum f
caus (+ gen.) , -,
causa, ae f , ()
cavea, ae f , ,
caveo, cavi, cautum, 2 , , ,
cedo, cessi, cessum, 3 ,
celber, bris, bre ,
celbro, 1 , ,

celer, ris, re ,
celertas, tis f ,
197

celerter
cella, ae f
celsus, a, um , ,

Celtae, rum m
cena, ae f
ceno, 1
censeo, nsui, nsum, 2 , ,
, ,
censor, ris m ,
centaurus, i m
centum
centuria, ae f
Cerelis, e ,
Ceres, ris f ,
cerno, crevi, cretum, 3 , , ,
certmen, nis n , ,
certatio, nis f , ,
certe ,
certo, 1 , ,
certus, a, um , ,
,
cerva, ae f
cesso, 1 , ,
cetrum ,
cetrus, a, um ,
character, ris m , ,
Christinus, a, um
Christinus, i m
Christus, i m
cibus, i m ,
Cicro, nis m ,
Cimbri, rum m ,

Cineas, ae m
cingo, cinxi, cinctum, 3 , ,
cinis, nris m ,
Circe, es f ()
circenses, ium m (sc. ludi)
circter ,

circum-do, ddi, dtum, 1

circum-eo, ii, tum, re , ,
circum-fulgeo, fulsi, fulsum, 2
()
circum-silio, , , 4
circum-sto, stti, , 1 ,
circum-venio, vni, ventum, 4 ,

circus, i m ,
Cisalpnus, a, um ,
citerior, ius ,

cithra, ae f
citharista, ae m
citra (+ acc.)
civlis, e
civis, is m, f ,
civtas, tis f , ,
clades, is f ,
clam ,
clamo, 1 , , ,
claresco, cui, , 3 ,
,
clartas, tis f , ,
claritdo, nis f ,
clarus, a, um , ,
,
classis, is f , ,
Claudius, i m
claudo, clausi, clausum, 3 , ,
clavis, is f
clavum, i n
clementia, ae f , ,
cliens, entis m
clipeus, i m
clivus, i m ,
cloca, ae f ,
cluso = clauso . claudo
Clymna, ae f
198

Clytaemnestra, ae f
coarguo, gui, gtum, 3 , ,
coctlis, e
codicillus, i m
Codrus, i m ,
coelum, i n = caelum, i n
co-eo, ii, tum, re , ,

Coeparius, i m
coepi, coeptum, coepisse
co-rceo, cui, ctum, 2 , , ,
cogitatio, nis f , ,
cognta, ae f
cognatio, nis f ,
cognmen, nis n ,
cognosco, gnvi, gntum, 3 ,
cogo, cogi, coactum, 3 , ,
cohors, ortis f
Colchi, rum m ,
collaudo, 1
collga, ae m ,
col-lgo, lgi, lectum, 3
collis, is m ,
col-lco, 1 ,
colo, colui, cultum, 3 , ,
colonia, ae f
colnus, i m ,
color, ris m
coma, ae f
combro, bussi, bustum, 3
com-do, di, sum (essum), 3 ,

comes, tis m ,
comitia, rum n ,
com-mendo, 1 ,
commeo, 1 ,
commercium, i n
com-minuo, minui, mintum, 3 ,
,

com-mitto, msi, missum, 3 , , , ,

commdum, i n ,
com-moveo, mvi, mtum, 2 ,
, , ,

communco, 1 ,
commnis, e
communtas, tis f ,
com-mto, 1 , ,
compar, ris
com-pro, 1 1) ; 2)
com-pello, pli, pulsum, 3 ,
,
com-perio, pri, pertum, 4
com-pto, petvi, pettum, 3 ,
, ,
com-plector, plexus sum, 3 ,
,
com-pleo, plvi, pltum, 2 ,
,
complres, a
com-pno, posui, postum, 3 ,
, , ,
,
com-prehendo, ndi, nsum, 3 ,
,
com-pto, 1 ,
con-cdo, cessi, cessum, 3 , , ,
con-celbro, 1 ,
concilio, 1 , ,
concilium, i n , ,
concto, 1 ,
concordia, ae f
concordter ,
concubtus, us m ,

concupisco, cupvi, cuptum, 3 ,

con-curro, curri, cursum, 3 ,

,
condicio, nis f
199

condignus, a, um ,
con-do, ddi, dtum, 3 , ,
con-dco, duxi, ductum, 3 , ,
con-fro, tli, ltum, ferre , , ,
con-ficio, fci, fectum, 3 , ,
confidentia, ae f ,
con-fgo, fixi, fixum, 3 ,
con-firmo, 1 , ,

con-fiteor, fessus sum, 2 , ()

con-fodio, fdi, fossum, 3 , ,
conformter
confractio, nis f , ,

con-fringo, frgi, fractum, 3 ,

con-fundo, fdi, fsum, 3 , ,

,
con-fto, 1 , ,
conglorifco, 1
congrgo, 1
con-icio, jci, jectum, 3 , , ; se conicre
conjectra, ae f , ;
conjectr sequi alquid
( -)
conjunctim
con-jungo, junxi, junctum, 3 ,

conjunx, jgis m, f ,
conjuratio, nis f
conjurator, ris m
conjurtus, i m
con-jro, 1 ,

conor, 1 ,

con-scendo, scendi, scensum, 3 ,

con-scro, 1 , ,
con-sentio, sensi, sensum, 4 ,

consequenter , ; sic consequenter

con-squor, sectus sum, 3 ,
,
con-servo, 1 , ,
con-sideo, sdi, sessum, 2 , ,
consiliarius, i m
consilium, i n , , , ; consilium capre

consimlis, e
con-sisto, stti, , 3 , ,
con-slor, 1 ,
conspectus, us m , , ,
con-spicio, spexi, spectum, 3 ,

con-spcor, 1 ,
constantia, ae f , ,
con-stituo, stitui, stittum, 3 ,
,
con-sto, stti, , 1 , , ; constat (impers.)
con-struo, struxi, structum, 3 ,

consubstantilis, e
con-suesco, suvi, sutum, 3 ,

consuetdo, nis f ,
consul, lis m
consultus, us m ,
conslo, sului, sultum, 3 1. ,
, ; 2. + dat.
200

con-smo, sumpsi, sumptum, 3 , , ,

con-surgo, surrexi, surrectum, 3 ,
con-temno, tempsi, temptum, 3 ,
contemplatio, nis f ,

con-tendo, tendi , tentum, 3 ,

,
contermnus, a, um ,
con-tro, trvi, trtum, 3 , ,
contiguus, a, um ,
contnens, entis f ,
continenter
con-tineo, tinui, tentum, 2 ,
,
continuus, a, um , ,
contra (+ acc.)
con-traho, traxi, tractum, 3 ,
, ,
controversia, ae f
contubernium, i n , ,
( )
contumelisus, a, um
con-turbo, 1 ,

conubium, i n
con-valesco, valui, , 3 ,

con-vnio, vni, ventum, 4 , , , ; convnit (impers.)

,
con-vinco, vci, victum, 3 ,
,
convivium, i n
con-vco, 1 ,
copia, ae f , , ,
, pl.:
coquo, coxi, coctum, 3 , ,

cor, cordis n
coram (+ abl.) ,
Corinthus, i f ,
Coriolnus, i m
Cornelia, ae f
Cornelius, i m
cornu, us n ,
corna, ae f ,
corpus, ris n
cor-ripio, ripui, reptum, 3 , ,
cor-ruo, rui, , 3 , ,
,
corusco, 1 ,
cotidinus, a, um
cotidie
Crassus, i m
creatio, nis f , ,
creatra, ae f ,
creber, bra, brum
credo, creddi, credtum, 3
cremo, 1
creo, 1 , ,
Creon, nis m
cresco, crevi, cretum, 3 ,
Creta, ae f
Crispus, i m
Croesus, i m
crucitus, us m ,
crucifgo, fixi, fixum, 3
crucio, 1 ,
crudlis, e
crudeltas, ttis f
cruento, 1 ,
cruentus, a, um ,
crus, cruris n
cubiclum, i n ,
culmen, nis n ,
culpa, ae f
cultus, us m , , ,

cum , ,
cum (+ abl.)
201

Cumae, rum f ,
cumlo, 1 ,
cunabla, rum n
cunctor, 1 ,
cunctus, a, um ,
cupidtas, tis f , ,
Cupdo, nis m , ,

cupio, cupvi, cuptum, 3

cupressus, i f
cur
cura, ae f , ,
curia, ae f ,
Curiatius, i m
curo, 1 ,
curro, cucurri, cursum, 3 , ,
,
currus, us m
cursus, us m , , ,
custodia, ae f , ,
custodio, 4 , ,
custos, dis m ,
cylindrus, i m
Cyprus, i f
Cyrinus, i m
Cyrus, i m

Dd
Daedlus, i m
damno, 1 ,
damnum, i n ,
Damon, nis m
Daphne, es f
Darus, i m ,
Daunus, i m ,

David
de (+ abl.) , ,
dea, ae f
debeo, debui, debtum, 2
debtor, ris m
debtum, i n

de-cdo, cessi, cessum, 3 , ; de vita decedre

decem
decemvir, i m ,

de-cerno, crvi, crtum, 3 ,

decet, cuit, , 2 (impers.) ,
decmus, a, um
de-cipio, cpi, ceptum, 3
de-clro, 1 ,
de-curro, curri, cursum, 3 , ,
decus, ris, n , ,
de-do, ddi, dtum, 3 ,
de-dco, duxi, ductum, 3 , , ,
de-fendo, fendi, fensum, 3
de-fro, tli, ltum, ferre , , ,
defessus, a, um ,
de-ficio, fci, fectum, 3 ,
,
de-fungor, functus sum, 3 ,
,
dego, degi, , 3 ,
de-icio, jci, jectum, 3 , ,
dein = deinde
Dejanra, ae f
de-lbor, lapsus sum, 3 , ,
delecto, 1 , ,
delenimentum, i n ,
deleo, vi, tum, 2 ,
deliciae, rum f, pl. t. ,
delictum, i n ,
de-lgo, lgi, lectum, 3 ,
de-lro, 1 ,
Delphi, rum m ,
Delphcus, a, um
de-mror, 1 ,
de-mitto, msi, missum, 3 ,
202

de-monstro, 1
demum ,
denarius, i m ,
dengo, 1 , ,
deni, ae, a
denque
dens, dentis m ,
densus, a, um ,
denuo ,
deorsum ,
de-pello, pli, pulsum, 3 ,
de-pendeo, pendi, pensum, 2 ,
de-plro, 1 ,
de-pno, posui, postum, 3 ,

deprecatio, nis f ,
de-prehendo, hendi, hensum, 3 ,
,
depto, 1
de-rideo, rsi, rsum, 2 ,
derisorius, a, um
dervo, 1 , ,

dergo, 1
de-scendo, ndi, nsum, 3 , ,
de-scrbo, scripsi, scriptum, 3
descriptio, nis f
desertus, a, um , ,

desiderium, i n , ,
desidro, 1
desidia, ae f ,
de-signo, 1 ,
de-sno, svi (sii), stum, 3 ,

de-sipio, sipui, , 3
de-sisto, stti, sttum, 3 , ,
de-spro, 1
desponso, 1 ,

de-stno, 1 ,
de-sum, fui, , esse ,
desper ,
deterior, ius
de-terreo, rui, rtum, 2
detractio, nis f
de-traho, traxi, tractum, 3 ,
,
de-ro, ussi, ustum, 3
deus, i m
de-vinco, vci, victum, 3

de-vco, 1 ,
de-vro, 1
de-voveo, vvi, vtum, 2 ,
dexter, tra, trum
dextra, ae f
di nom. pl. deus, i m
diablus, i m
diadma, tis n
Diagras, ae m ,

Dina, ae f ,

dico, 1 , (), ,
dico, dixi, dictum, 3 ,
dictum, i n ,
dies, i m, f
dif-fro, distli, diltum, differre , , ,

difficlis, e ,
dif-fluo, fluxi, fluxum, 3
digntas, tis f ,
dignosco, nvi, ntum, 3 ,
dignus, a, um
di-lbor, lapsus sum, 3 , ,
dilgens, entis , ,

diligenter ,
di-lgo, lexi, lectum, 3 ,
203

dimco, 1 ,
dimidium, i n
di-mitto, msi, missum, 3 , , ,
Diocletinus, i m
Dionysius, i m
Dionysus, i m ,
directus, a, um
di-rgo, rexi, rectum, 3 ,
dir-mo, mi, emptum, 3 , ,
di-ripio, ripui, reptum, 3 ,
di-ruo, rui, rtum, 3
dis dat./abl. pl. deus
Dis, Ditis m (= ),
dis-cdo, cessi, cessum, 3 ,
,
dis-cerno, crvi,crtum, 3 , ,
discessus, us m ,
disciplna, ae f , ,
discipla, ae f
disciplus, i m
disco, didci, , 3
discordia, ae f
discretio, nis f ,
dis-curro, curri, cursum, 3 ,

dis-cutio, cussi, cussum, 3 , ,

disertus, a, um
dis-pergo, persi, persum, 3 ,
,
dis-pno, posui, postum, 3 ,

dispto, 1 ,
dis-sco, secui, sectum, 1 ,
dissensio, nis f ,
dis-sro, serui, sertum, 3 ,
dissimlo, 1

dissoltus, a, um ,
distinguo, nxi, nctum, 3 ,

disto, distti, , 1 ,

ditio, nis f , ,
diu
diversorium, i n ,
dives, tis
divdo, vsi, vsum, 3 ,
divnus, a, um
divitiae, rum f, pl. t.
do, dedi, datum, 1
doceo, docui, doctum, 2 , ,

doctus, a, um
doleo, dolui, , 2 , ,

dolor, ris m , ,
dolus, i m ,
domestcus, a, um ,
domi
domicilium, i n
domna, ae f ,
dominatio, nis f
dominca, ae f [sc. dies]
domnor, 1 ,
domnus, i m ,
domo, mui, mtum, 1 ,
domus, us f
donec
dono, 1 ,
donum, i n ,
dormio, 4
dos, dotis f ,
draco, nis m
drudes, um m ,

dubto, 1 ,
dubium, i n
dubius, a, um , ,
ducenti, ae, a
204

duco, duxi, ductum, 3 ,

dum
duo, duae, duo
duodcim
duodni, ae, a
duplis, e
duritia, ae f , ,
duro, 1 , ,
,
durus, a, um ,
dux, ducis m , , ,

Ee
e, ex (+ abl.) , , , , -
ebrisus, a, um
ecce
ecclesia, ae f
ecquid ,
edax, cis , ,
e-dco, dixi, dictum, 3 , ,
edictum, i n ,
e-do, ddi, dtum, 3 , ,

edo, edi, esum (essum), edre (esse) ,

educatio, nis f
edco, 1 ,
e-dco, duxi, ductum, 3 ,
effemno, 1 ,
effrus, a, um ,
effcax, cis
ef-ficio, fci, fectum, 3 ,
ef-fingo, finxi, fictum, 3 ,
ef-flo, 1 ,
ef-fugio, fgi, , 3 ,
effugium, i n ,
egestas, tis f ,
ego

e-gredior, gressus sum, 3 ,

egregius, a, um ,
ejultus, us m ,
electio, nis f ,
elvo, 1 , ,
e-lgo, lgi, lectum, 3 ,
elimno, 1
eloquentia, ae f
eloquium, i n ,
e-migro, 1 ,
e-mitto, msi, missum, 3 , , ,
emo, emi, emptum, 3
enim , ,
eo , ,
eo, ii, itum, ire
edem ,
Epaminondas, ae m ,
Epicrus, i m ,

epistla, ae f
eplae, rum f ,
eques, tis m
equester, tris, tre ,
equdem ,
equus, i m ,
erga (+ acc.) ,
ergo ,
ericius, i m
Eridnus, i m
e-rgo, rexi, rectum, 3 ,
e-ripio, ripui, reptum, 3 , ,
erro, 1 , ,
error, ris m , ,
erudtus, a, um ,
esca, ae f ,
esuritio, nis f
et
etiam
205

Etruscus, i m
etsi ,
Eunus, i m ,
Eurpa, ae f E
Eurtas, ae m ,
Eurydce, es f
Eurystheus, i m
Eurytion, nis m
e-vdo, vsi, vsum, 3 ,
Evangelia, rum n
evangelzo, 1
e-venio, vni, ventum, 4 ,
eventus, us m , ,
e-vinco, vci, victum, 3 , ,
ex (+ abl.) , ,
examno, 1 ,
exanimtus, a, um ,
ex-anmo, 1 ,
ex-ardesco, arsi, arsum, 3 ,
,
ex-audio, 4
ex-cdo, cessi, cessum, 3 , ,
ex-cello, , , 3 ,
ex-cipio, cpi, ceptum, 3 , ,
ex-cto, 1 , ,
ex-cldo, clsi, clsum, 3 ,
ex-clo, colui, cultum, 3 ,
,
ex-crucio, 1 ,
exemplar, ris n ,
exemplum, i n ,
ex-eo, ii, tum, re
ex-erceo, ercui, erctum, 2 ,

exercitatio, nis f , ,

exerctus, us m ,
ex-go, gi, actum, 3 ,

exigutas, tis f ,
exiguus, a, um ,
exim = exinde
ex-istmo, 1 , ,
extus, us m , , ,

ex-orior, ortus sum, 4 , ,

ex-ro, 1 ,
ex-pello, pli, pulsum, 3
explortor, ris m ,
ex-posco, popsci, , 3 ,
ex-prmo, pressi, pressum, 3 , , ,
ex-pugno, 1
expuo = ex-spuo, spui, sptum, 3
exsilium, i n
ex-solvo, solvi, soltum, 3 ,
, ,
ex-specto, 1
ex-stinguo, stinxi, stinctum, 3 , , ,
ex-sto, stti, , 1 ,
ex-struo, struxi, structum, 3 ,

exslo, 1
exta, rum n
extemplo
exterior, ius ,
externus, a, um , ,
extrus = externus
extra (+ acc.) , ,
extraneus, a, um ,
extrmus, a, um , ,
ex-turbo, 1 , ,
exlo = exslo, 1
ex-ro, ussi, ustum, 3 , ,
,
206

Ff
faber, bri m , ,

Fabricius, i m
fabla, ae f , ,
facesso, ssvi, sstum, 3
facies, i f , ,
faclis, e ,
facnus, ris n , ,
facio, feci, factum, 3 ,
factio, nis f , ,
factor, ris m ,
factum, i n ,
facundia, ae f
fagus, i f
fala, ae f ,
fallo, fefelli, falsum, 3
falsus, a, um ,
fama, ae f , , ,
fames, is f
familia, ae f ,
familiris, e , ,
fas n (indecl.) , ()
fascis, is m ; pl.: ,

fateor, fassus sum, 2 (), ,
fatgo, 1 ,
fatum, i n ,
fauces, ium f (sing. abl. fauce) ,
,
faveo, favi, fautum, 2 ,
favilla, ae f ,
fax, facis f , ,
fel, fellis n , ,
felicter
felix, cis
femna, ae f
fenestra, ae f ,
fera, ae f ,

ferax, cis
fere
feria, ae f
feritus a, um , ,
fero, tuli, latum, ferre , ,

ferox, cis , , ,
ferreus, a, um
ferrum, i n
fertlis, e
ferto, nis m ,
ferus, a, um
festus, a, um ,
fidlis, e ,
fides, i f , , ,
fido, fisus sum, 3 ,
fidus, a, um ,
figo, fixi, fixum, 3 , ,
filia, ae f
filius, i m
filum, i n
fingo, finxi, fictum, 3 ,
finio, 4 , ,
finis, is m , , ; pl.:
,
finitmus, a, um ,
fio, factus sum, firi , , ,
firmo, 1
firmus, a, um ,
fistla, ae f ,
Flaccus, i m
flagro, 1 ,
flamen, nis n
flamma, ae f ,
flecto, flexi, flexum, 3 , ,
fleo, vi, tum, 2 ,
fletus, us m
207

floreo, florui, , 2 , ,

flos, floris m
fluctus, us m , ,
flumen, nis n
fluvius, i m
foclus, i m
focus, i m
foedus, ris n ,
fons, fontis m ,
foris ,
foris, is f
forma, ae f , ,
formdo, nis f
formsus, a, um ,
fors, fortis f ,
fortasse
fortis, e ,
fortter
fortitdo, nis f ,
fortna, ae f , ,
forum, i n
fossa, ae f
foveo, fovi, fotum, 2 , ,
frango, fregi, fractum, 3 ,
frater, tris m
fraus, fraudis f ,
frequentia, ae f ,
frigdus, a, um
frigus, ris n
frons, frondis f
frons, frontis f ,
fructus, us m , , ,
frugfer, ra, rum ,
frumentum, i n
frustra ,
frux, ugis f ,
fuga, ae f , , ; in fugam se
dare ; fugae se
mandre
fugax, cis , ,

fugio, fugi, , 3 ,
fugo, 1
fulgur, ris n
fulmen, nis n
fulmno, 1 ,

fundamentum, i n ,
fundo, 1 ,
fundo, fudi, fusum, 3 , , ,
fungor, functus sum, 3
funis, is m ,
funus, ris n ,
furibundus, a, um ,
furor, ris m , ,
furtim
furtum, i n ,
futrum, i n
futrus, a, um

Gg
Gabinius, i m
Galilaea, ae f
Gallia, ae f
gallna, ae f
gallus, i m
Gallus, i m
gaudeo, gavsus sum, 2 ,
gaudium, i n ,
geldus, a, um ,
gemebundus, a, um ,
gemno, 1
gemnus, a, um , ,
gener, ri m
gensis, is f , ,

gens, gentis f ,
gentlis, e
genus, ris n , ,
Germania, ae f
Germancus, a, um
germnus, a, um
Germnus, i m
208

gero, gessi, gestum, 3 , , ; magistratum gerre

gestio, 4 ,
gestus, us m ,
gigno, genui, gentum, 3 ,
gladitor, ris m
gladiatorius, a, um
gladius, i m
glisco, , , 3 ,
gloria, ae f
Gordium, i n ,
Gothi, rum m ,
Gracchus, i m
graclis, e ,
gradus, us m , ,
Graece -
Graecia, ae f
Graecus, a, um
Graecus, i m
Grancus, i m ,
grati (+ gen.) -, ,
gratia, ae f , , ; gratiam agre
gratis ,
gratlor, 1
gratus, a, um ,
gravis, e
gravter
gremium, i n
grex, gregis m , ,
grossus, i m
guberno, 1 ,
gurges, tis m ,
gusto, 1 ,
gutta, ae f

Hh
habeo, habui, habtum, 2 , ,

habto, 1 , ,
habtus, us m , ,

hac
haedus, i m
Hamlcar, ris m ,
Hannbal, lis m
haruspex, pcis m ,
hasta, ae f
haud ,
haustus, us m , ,
Hector, ris m
Hecba, ae f
Helna, ae f
Helle, es f
Helvetius, i m
Hephaestus, i m ,

herba, ae f ,
hercle
Hercles, is m
heres, dis m
Herodtus, i m ,

hiberna, rum n, pl. t.

Hibernia, ae f (= )
hic, haec, hoc , ,
hiems, mis f ,
Hierosolyma, ae f
hinc ,
Hispania, ae f
historia, ae f
hodie
Homrus, i m ,

homo, nis m
honestas, tis f
honeste ,
honestus, a, um ,
honor, ris m , , ,
honro, 1 ,
hora, ae f
Horatius, i m 1. , ;
2. ,
horriblis, e ,
horrdus, a, um ,
hortor, 1 , ,

209

hortus, i m
hospes, tis m , ,
hospta, ae f ,
hospitium, i n ,
hosptus, a, um ,
hostia, ae f
Hostilius, i m
hostis, is m ,
huc , ()
hucusque
hujusmdi
humantas, tis f , ,
humnus, a, um ,
humi ,
humlis, e , ,
humus, i f ,
hydra, ae f ,
hymnus, i m

Ii
Ison, nis m
ibi
ibdem
Icrus, i m
ico (icio), ici, ictum, 3 ,
ictus, us m ,
idcirco
idem, edem, idem ,
idlum, i n ,
idoneus, a, um
Idus, uum f, pl. t. , 13- 15-

Ierusalem
igtur ,
ignrus, a, um ,
igneus, a, um
igniclus, i m
ignis, is m
ignro, 1
ignosco, nvi, ntum, 3 ,

igntus, a, um
ille, illa, illud , ,
illic
illuc
il-ldo, lsi, lsum, 3 ,
illumno, 1 ,
illustris, e , ,
il-lustro, 1 ,
imgo, nis f , ,
imber, bris m ,
imitatio, nis f
immnis, e ,
immensus, a, um ,
im-migro, 1
im-mineo, , , 2 ,
im-mlo, 1
immortlis, e
immortaltas, tis f
immunditia, ae f
impar, pris
impatientia, ae f ,
impedimenta, rum n, pl. t.
im-pello, pli, pulsum, 3 ,
impertor, ris m , ,
impertum, i n
imperium, i n , ,
im-pro, 1 ,
im-ptro, 1 ,
imptus, us m ,
impius, a, um ,
implacablis, e
im-pleo, vi, tum, 2 ,
im-plco, 1 , ,
im-plro, 1
im-pno, posui, postum, 3 , ,
im-porto, 1
imptens, entis ,
210

impressor, ris m
imprbus, a, um ,
imprdens, entis ,
impbes, ris ,
impuntas, tis f ,
in (? +acc., ? + abl.) 1) +acc. , ,
, ; 2) +abl. ,
incarnor, 1 ,

in-cendo, ndi, nsum, 3 ,

incertus, a, um , ,
in-cdit ,
in-cdo, cdi, csum, 3 , ,
in-cto, 1 ,
in-cldo, clsi, clsum, 3 , ,
inclusve
incogntus, a, um
incla, ae m, f ,
in-clo, colui, cultum, 3 , ,

incolmis, e ,
incommdum, i n ,
incrediblis, e
incrpo, pui, ptum, 1 ,
in-curro, curri, cursum, 3 , , ,
incursio, nis f ,
incurvus, a, um ,
incso, 1 ,
in-cutio, cussi, cussum, 3 , ,
inde , ,
indicium, i n ,
in-dco, dixi, dictum, 3 ,
indiffrens, ntis ,
indignatio, nis f ,

in-dignor, 1 ,
in-do, ddi, dtum, 3 ,
in-dco, duxi, ductum, 3 ,
indulgeo, dulsi, dultum, 2 , ,
induo, dui, dtum, 3 ,
industria, ae f , ,

in-eo, ii, tum, re , ,

infamatorius, a, um ,

infamia, ae f ,
infans, fantis m, f ,
infantia, ae f ,
infri, rum m ,

inferior, ius , ,

in-fro, tli, ltum, ferre , , ; i. bellum + dat. -.

infestus, a, um ,
in-ficio, fci, fectum, 3 , ,
infintus, a, um ,
in-fringo, frgi, fractum, 3 ,
ingemno, 1 ,
ingemisco, gemui, , 3 ,
ingenisus, a, um
ingenium, i n , ,
ingens, entis , ,
in-gro, gessi, gestum, 3 ,
ingratis ,
in-gredior, gressus sum, 3 , ,
in-hibeo, hibui, hibtum, 2 ,
,
inimcus, a, um ,

211

inimcus, i m ,
initium, i n ,
injuria, ae f ,
injustus, a, um ,
inlustris, e , ,
inncens, entis , ,

innumerablis, e
inopia, ae f , ,
inquam, inquit (defect.)
inscius, a, um ,
in-scrbo, scripsi, scriptum, 3
in-sector, 1
in-squor, sectus sum, 3 ,
in-sro, svi, stum, 3 , ,
insidiae, rum f ,
insigne, is n , ,
insignio, 4 ,
insignis, e ,
inslens, entis , ,
in-stituo, tui, ttum, 3 , ,
instittum, i n ,
in-sto, stti, , 1 ,
in-struo, struxi, structum, 3 ,
, ,
insla, ae f
in-surgo, surrexi, surrectum, 3 ,
intger, gra, grum , ,

intel-lgo, lexi, lectum, 3 , ,

inter (+ acc.) ,
inter-dco, dixi, dictum, 3 ,

interdictum, i n
interdiu
interdum
interfector, ris m
inter-ficio, fci, fectum, 3

intrim
interior, ius ,
intertus, us m
inter-mitto, msi, missum, 3 ,

interpres, tis m, f , ,
interprtor, 1 ,
inter-rgo, 1
inter-sum, fui, , esse ,
, ; interest (impers.)
intervallum, i n ()
inter-venio, vni, ventum, 4 ,
,
intmus, a, um , ,

intro, 1
intro-dco, duxi, ductum, 3 ,

intro-eo, ii, tum, re

introitle, is n
introtus, us m ,
inultus, a, um ,
in-urgeo, ursi, , 2 ,
inutlis, e ,
in-vdo, vsi, vsum, 3 , ,
in-venio, vni, ventum, 4 ,
inventor, ris m
in-verto, verti, versum, 3 ,

invcem ,
in-video, vdi, vsum, 2 ,
invidia, ae f ,
invisiblis, e
invto, 1
invtus, a, um ,
in-vco, 1
in-volvo, volvi, voltum, 3 ,

Iocasta, ae f
212

Ioseph
Iphigenia, ae f
ipse, a, um
ira, ae f
irtus, a, um ,
irremissibilter
ir-rgo, 1
irrsor, ris m
irrto, 1 ,
ir-rumpo, rpi, ruptum, 3 ,
,
is, ea, id , ,
iste, ista, istud , ,
ita
Italia, ae f
Itlus, a, um
itque
item , ,
iter, itinris n , , , ; iter facre ,
itrum
Ithca, ae f ,

Iudaea, ae f

Jj
jaceo, cui, ctum, 2
jacio, jeci, jactum, 3
jacto, 1 ; se jactre
jam
Janiclus, i m ,

janua, ae f
Janus, i m , ,
,
jecur, ris n
jejunium, i n ,
Jesus
jubeo, jussi, jussum, 2
jucundus, a, um
judex, cis m

judicium, i n , () ,

judco, 1 , ,
jugrum, i n ,
jugum, i n , , ,
Julia, ae f
Julius, a, um ,
Julius, i m
jungo, junxi, junctum, 3 ,
Juno, nis f ,
Juppter, Jovis m ,

juramentum, i n
jurgisus, a, um
jurgium, i n ,
jurispertus, i m ,
jurista, ae m
juro, 1
jus, juris n ,
jussum, i n ,
jussus, us m
justitia, ae f
justus, a, um ,
juvnis, e ,
juvnis, is m ,
juventus, tis f ,
juvo, juvi, jutum, 1 (+acc.)
juxta , ,

Kk
Kalendae, rum f ,

Ll
labefacto, 1 ,
Labinus, i m
labium, i n ,
labor, lapsus sum, 3 ,
labor, ris m ,
laborisus, a, um
213

labro, 1 , ,
labrum, i n
labyrinthus, i m
lac, lactis n
Lacedaemonius, i m
lacro, 1 , ,
Laconca, ae f ,
lacrma, ae f
lacrimsus, a, um , ,

lacus, us m
laedo, laesi, laesum, 3 , ,
,
Larta, ae m ,
laetitia, ae f ,
laetor, 1 ,
Laius, i m ,
lampas, dis f ,
lantus, a, um
langer, ri m
laqueus, i m , ,
largior, 4 ,
largitio, nis f ,
lassus, a, um , ,
lateo, tui, , 2 ,
later, ris m
Latnus, a, um
latitdo, nis f ,
Latium, i n , ,

Latna, ae f
latro, nis m
latrocinium, i n ,
latus, a, um
latus, ris n ,
laudablis, e ,

laudo, 1
laurus, i f
laus, laudis f ,
lavo, lavi, lautum, 1 ,
lectum, i n
lectra, ae f

legatio, nis f
legtus, i m ,
legio, nis f
lego, legi, lectum, 3 ,
lentitdo, nis f ,
Lentlus, i m
lentus, a, um , ,
leo, nis m
Leondas, ae m ,
lepus, ris m
Lernaeus, a, um
Lesbia, ae f
levis, e
lex, legis f
libenter
liber, bri m
liber, ra, rum
libertor, ris m
libri, rum m, pl. t.
libro, 1
libertas, tis f
libertus, i m
libet, libuit (libtum est), 2 (impers.) ,
Libitna, ae f ,

libo, 1
libum, i n
licet, licuit, , 2 , ,
lictor, ris m
ligneus, a, um
lignum, i n
limen, nis n
limes, tis m ,
lingua, ae f
linia, ae f ,
liquor, ris m ,
littra, ae f ; pl.: , ,
,
litus, ris n
Livius, i m ,
loco, 1 ,
locples, tis ,
locus, i m ,
214

longaevus, a, um ,
longitdo, nis f , ,

longus, a, um ,
loquor, loctus sum, 3 ,
Luca, ae m
luceo, luxi, , 2 ,
Lucia, ae f
Lucfer, ri m
lucus, i m
ludibrium, i n
ludcrum, i n ,

ludo, lusi, lusum, 3 , ,

ludus, i m , ,
lugeo, luxi, luctum, 2 ,
lumen, nis n ,
luna, ae f
lupus, i m
lux, lucis f , , ; prima luce

luxus, us m
Lycanis, dis f , . .
Lydi, rum m
lympha, ae f ,
lyra, ae f

Mm
Macdo, nis m
machna, ae f ,
machnor, 1 ,
macto, 1 ,
Maecnas, tis m ,
maereo, rui, , 2 ,
maestus, a, um ,
magis
magister, tri m , ,

magistra, ae f
magistrtus, us m , ,

magnifcus, a, um ,
magnitdo, nis f , ,

magnus, a, um ,
Maja, ae f ,
majestas, tis f ,
major, jus ,
majres, um m, pl. t.
male
maledictum, i n , ,
malo, malui, , malle ,

mlum, i n ,
mlum, i n
malus, a, um , ,
Mamercnus, i m
mandtum, i n ,
mando, 1 , ,
mane ,
maneo, mansi, mansum, 2 ,

manus, us f ,
Marthon, nis m, f
Marathonius, a, um
marca, ae f ,
Marcus, i m
mare, is n
Maria
maritmus, a, um ,
martus, i m ,
Marius, i m
Mars, Martis m ,
Martius, a, um 1. ; 2.
martyr, yris m, f ,
mas, maris m ,
masclus, i m
Mssiliensis, e
mater, tris f
matrimonium, i n ,
215

matrna, ae f
matrus, a, um , ,
maxme ,
Maximinus, i m
maxmus, a, um ,

Medea, ae f
medicamentum, i n ,
medicna, ae f
medcus, i m
mediterraneus, a, um ,
,
medium, i n
medius, a, um
mel, mellis n
melior, ius
melltus, a, um ,
Melpomne, es f ,
membrum, i n
memni, meminisse
memor, ris
memorablis, e
memoria, ae f ; memoria tenre

memorilis, e
memro, 1 ,
Menelaus, i m
mens, mentis f , ,
mensa, ae f
menstor, ris m
mensis, is m
mensra, ae f , ,
mentior, 4 ,
merctor, ris m
mercatra, ae f
mercor, 1 ,
Mercurius, i m ,
,
mere
mereo, rui, rtum, 2 ,
mereor, mertus sum, 2 ,

mergo, mersi, mersum, 3

meridies, i m ,
merto
mertum, i n ,
merus, a, um , ,

messor, ris m
metrca, ae f ,
metuo, metui, ttum, 3
metus, us m
meus, a, um
Midas, ae m
migro, 1
miles, tis m ,
Miltus, i f ,
militris, e
militia, ae f , ; domi
militiaeque
mille (pl.: milia)
Miltides, is m
Minerva, ae f ,
, ,
minme ,
minmus, a, um ,
minister, tri m ,
mintor, 1
minor, minus ,
Minos, Minois m ,
Minotaurus, i m
minuo, minui, mintum, 3 ,

minus
mirablis, e ,
miror, 1 ,
mirus, a, um ,
misceo, miscui, mixtum, 2 ,

misellus, a, um ,
miser, ra, rum , ,

misericordia ae f ,
misror, 1 ,
216

mitgo, 1 ,
mitis, e , ,
mitto, misi, missum, 3 , ,
moderatio, nis f
modertor, ris m
modcus, a, um ,
modo ,
modo... modo
modus, i m , , , , ,
moechor, 1
moenia, ium n, pl. t.
moles, is f , ,
molestus, a, um , ,

mollio, 4 , , ,

momentum, i n , ,

moneo, nui, ntum, 2 , ,

mons, montis m ,
monstro, 1
monstrum, i n , ,
monumentum, i n
mora, ae f , ,
morbus, i m
mordeo, momordi, morsum, 2 ,

morior, mortuus sum, 3

moror, 1 ,
morsus, a, um ,
mors, mortis f
morsus, us m
mortlis, e
mortuus, a, um
mos, moris m ,
moveo, movi, motum, 2
, ,
mox
Mucius, i m
mulibris, e
mulier, ris f

multijugus, a, um
multplex, lcis ,
multiplicatio, nis f ,
multiplco, 1 ,
multitdo, nis f ,
multo
multum , ,
multus, a, um ,
mundus, i m ,
munio, 4
munus, ris n , , ,
murmur, ris n , ,
murmuratio, nis f
murus, i m
mus, muris m
Musa, ae f
muscus, a , um ,
mutatio, nis f ,
muto, 1 ,

Nn
nam , ,
narro, 1
nascor, natus sum, 3 ,
natlis, e
natio, nis f ,
nato, 1
natra, ae f
natus, i m
natus, us m
nauta, ae m
navlis, e
navgo, 1
navis, is f ; navis longa

Nazareth
ne ,
ne ,
Neaplis, is f
217

nec
necessarius, a, um
necnon ,
neco, 1
nefastus, a, um , ,
neglgo, lexi, lectum, 3
nego, 1 , ; + acc. cum
infin. ,
negotium, i n ,
nemo
nepos, tis m
Neptnus, i m ,
neque
neque..., neque
Nero, nis m ,
nervus, i m , ,
nescio, 4
Nessus, i m ,
nex, necis f ,
nexus, us m ,
niger, gra, grum
nihil
nil = nihil
Nilus, i m
nimius, a, um
nisi ()
nix, nivis f
no, navi, , 1
noblis, e ,
noceo, nocui, noctum, 2
noctu
nodus, i m
Noe
nolo, nolui, , nolle
nomen, nis n
nomno, 1
non ,
non solum sed etiam
nondum
nonne
nonnullus, a, um
nos
nosco, novi, notum, 3 ,
noster, tra, trum
notitia, ae f

notities, i f ,
noto, 1 ,
notus, a, um
novem
noverca, ae f
novies
novus, a, um
nox, noctis f
nubes, is f ,
nubo, nupsi, nuptum, 3 (+ dat.)

nudus, a, um
nullus, a, um
num ,
Numa, ae m
numen, nis n ,
numro, 1 ,
numrus, i m ,
Numtor, ris m ,

nummus, i m ,
nunc ,
nunquam
nuntio, 1
nuntius, i m ,
nuper ,
nuptiae, rum f, pl. t.
nusquam ,
nympha, ae f

Oo
ob (+ acc.) -,
ob-icio, jci, jectum, 3 , , ,
ob-lgo, 1
obliviscor, ltus sum, 3 (+ gen.)
ob-servo, 1 ,
obses, dis m
obsidio, nis f
ob-sdo, sdi, sessum, 3 ,
ob-sido, sdi, sessum, 2 , ,
,
ob-sto, stti, (sttum), 1 ,
,
218

ob-strpo, pui, ptum, 3

ob-tineo, tinui, tentum, 2 , , ,
occsus, us m , ,
occidentlis, e
oc-cdo, cdi, csum, 3 ,
oc-cdo,cdi, csum, 3 ,
occultatio, nis f
occulto, 1 ,
occultus, a, um ,
occpo, 1 ,
Ocenus, i m
Octavinus, i m
octo
octogesmus, a, um
oclus, i m
odi, , odisse
odisus, a, um ,
odium, i n
Oedpus, i pdis m ,
offendo, fendi, fensum, 3 , ,
of-fro, tli, ltum, ferre ,
,
officium, i n , , ; officium servre

Ogygia, ae f ,

Oineus, i m ,
olea, ae f ,
olim ,
olva, ae f ,
Olympius, a, um
Olympus, i m
omen, nis n ,
omitto, msi, missum, 3 , ,
omnno ,
omniptens, entis
omnis, e ,
onerarius, a, um
onus, ris n , ,
opra, ae f , , ;
opram dre ,

operio, rui, rtum, 4 ,

opror, 1 ,
opinio, nis f ,
oportet, rtuit, , 2 ,
oppdum, i n ,
op-prmo, pressi, pressum, 3 ,
,
op-pugno, 1 ,
ops, opis f , , , , , ; pl.:
, ,
optmus, a, um
opto, 1 ,
oplens, entis ,
opulentus, a, um ,
opus n (indecl.) ; opus est

opus, ris n , ,
ora, ae f
oraclum, i n ,
oratio, nis f , ; oratinem habre ,

oratorius, a, um
orba, ae f
orbis, is m , ; orbis terrrum
, ,
ordno, 1 , ,
ordo, nis m , ,
oriens, entis m ,
orientlis, e
orior, ortus sum, 4 , ,
orntus, a, um ,
orntus, us m ,
orno, 1 , ,
oro, 1 ,
Orpheus, i m
ortus, us m , ,
os, oris n , , , ,
ostendo, ndi, ntum, 3 ,
ostium, i n ,

219

otium, i n ,
Ovidius, i m ,
ovis, is f

Pp
paene
pagus, i m ,
palam
Palatnus, a, um
Palatium, i n ,

palatium, i n
pallor, ris m
palma, ae f ,
pando, pandi, passum (pansum), 3 , ,
panis, is m
pannus, i m ,
panthra, ae f
par, paris n ,
par, paris ,
parco, peperci, , 3 (+dat.) ,
parcus, a, um , ,
parens, entis m, f ()
pareo, rui, rtum, 2 , ,
paries, tis m
pario, pepri, partum, 3 ,
Paris, dis m
partas, tis f ,
parter ,
Parmenio, nis m
paro, 1 (), ,
pars, partis f ,
parsimonia, ae f
Parthi, rum m
partceps, cpis ,
partim ,
parvus, a, um ,

pasco, pavi, pastum, 3 , ,

passer, ris m
passus, us m
pastor, ris m ,
patefacio, fci, factum, 3 ,
,
pateo, tui, , 2 , ,
pater, tris m
paternus, a, um ,
patienter ,
patior, passus sum, 3 , , , ,
patria, ae f ,
patrimonium, i n ,
patrius, a, um ,
Patroclus, i m
patrnus, i m , ,
paucus, a, um ,
paultim ,
paulo
paullum
pauper, ris
pavimentum, i n ,
pavo, nis m
pax, pacis f ,
pecctor, ris m
pecctum, i n
pecco, 1 ,
pectus, ris n
pecunia, ae f
pecus, ris n ,
pejor, jus
pelgus, i n
Peleus, i m
pellis, is f ,
pello, pepli, pulsum, 3 , ,
,
Pelops, pis m
pendeo, pependi, , 2 , ,

pendo, pependi, pensum, 3 , , ,

220

Penelpa, ae f
penes (+acc.) ,
Penus, i m
penna, ae f ,
penuria, ae f ,
per (+ acc.) , , , ,
pergo, gi, actum, 3 , ,
peragro, 1 ,
peramblo, 1 ,
percontatio, nis f
percontor, 1 ,
percussor, ris m
per-cutio, cussi, cussum, 3 ,
per-do, ddi, dtum, 3 ,
per-domo, domui, domtum, 1 ,

per-dco, duxi, ductum, 3 ,

peregrnus, a, um ,
peregrnus, i m
perennis, e ,
per-eo, ii, tum, re
perfde
perfidia, ae f
perfga, ae m ,
per-fugio, fgi, fugtum, 3 ,

perfugium, i n
pergo, perrexi, perrectum, 3 , ,
periculsus, a, um
periclum, i n
pertus, a, um , ,
per-lgo, lgi, lectum, 3
per-luo, lui, ltum, 3 ,
permagnus, a, um ,
per-mitto, msi, missum, 3 , , ,
per-moveo, mvi, mtum, 2 ,
,
per-mulceo, mulsi, mulsum (mulctum), 2
, ,

pernicies, i f , ,
pernicisus, a, um , ,

perpetuus, a, um ,
Persa, ae m
per-squor, sectus sum, 3 ,
,
per-sevro, 1 , ()
per-sisto, stti, , 3 ,

per-suadeo, susi, susum, 2 (+ dat.) ,

per-taedet, taesum est, 2 (impers.) ,
per-terreo, rui, rtum, 2
per-tineo, tinui, tentum, 2 ,
,
per-tingo, , , 3 ,
per-ungo, unxi, unctum, 3 ,

per-venio, vni, ventum, 4

pes, pedis m , ,
pessmus, a, um ,
petitio, nis f
peto, petvi, pettum, 3 , , , , ,
petulantia, ae f , ,
Phaedrus, i m ,
Phathon, nis m
Pharnces, is m
Pharslus, i f ,
Pharus, i f ,
Phasis, is f , ()
Philippus, i m ,
Philo, nis m
philosophia, ae f
philosphus, i m
philtrum, i n
Phoenicia, ae f
Phrixus, i m
221

Phrygia, ae f
pitas, tis f , ,

piger, gra, grum , ,

pilus, i m
piper, ris n
pipio, 1
Piraeus, i m ,
piscis, is m
Pisistrtus, i m
pius, a, um ,
placeo, cui, ctum, 2 ; placet
(impers.) ,
placde , ,
placo, 1 ,
plaga, ae f , ,
planities, i f ,
planta, ae f
Plato, nis m ,

plaustrum, i n
plebs, bis f ()
plenus, a, um
plerque, pleraeque, plerque ,

plerumque ,
pluit (impers.)
plumbum, i n ; p. album
plures, a ,
plurmum
plurmus, a, um ,
plus
Pluto, nis m ,

poena, ae f , ,
Poeni, rum m
pota, ae m
polliceor, pollictus sum, 2
Polybus, i m
Polyphmus, i m ,

Pompejnus, a, um
Pompjus, i m

Pompilius, i m
Pomponius, i m
pomum, i n
pondus, ris n , , ,
pono, posui, postum, 3 , , ,
pons, pontis m
Pontcus, a, um
pontfex, fcis m ,

Pontius Piltus, i m
Pontus, i m ,
poples, tis m ,
poplus, i m
Porcius, i m
porro , ,
Porsenna, ae m ,
porta, ae f
portendo, tendi, tentum, 3
portcus, us f ,
porto, 1 ,
portus, us m
posco, poposci, , 3 ,
possideo, sdi, sessum, 2 ,
possum, potui, , posse ,
post (+acc.) ,
postea ,
postrus, a, um ,
postquam
postrmo ,
postrmus, a, um
postridie
postlo, 1 , ,
potens, entis ,
potentia, ae f , ,
potestas, tis f , ,
potior, pottus sum, 4 , ,
potius ,
praebeo, praebui, praebtum, 2 ,

222

prae-caveo, cvi, cautum, 2 ,

prae-cdo, cessi, cessum, 3 ,

praeceptum, i n ,
prae-cipio, cpi, ceptum, 3 , ,
praecipto, 1 , ,
praecipue
praecipuus, a, um , ,
praeclrus, a, um , ,
praeda, ae f
prae-dco, dixi, dictum, 3 ,

praedium, i n ,
praeftus, a, um ,
praefectus, i m ,
prae-fro, tli, ltum, ferre
, ,
praegnans, ntis
prae-mitto, msi, missum, 3

praemium, i n
praenomintus, a, um
prae-pno, posui, postum, 3 ,
prae-scrbo, scripsi, scriptum, 3 ,
praesens, entis , ,

praesento, 1 ,
praesepium, i n ,
praesertim
praeses, dis m ,
praesidium, i n , ,
praestans, antis ,
praesto, stti, sttum, 1 ,
,
prae-sum, fui, , esse ,

praeter (+ acc.)
praeterea
praetor, ris m
pratum, i n
preces, um f ,
precor, 1 ,
prehendo, ndi, nsum, 3 , ,
premo, pressi, pressum, 3 , ,
pretisus, a, um ,
pretium, i n , ,
prex, precis f ,
Primus, i m ,
pridem ,
primo , -
primogentus, a, um
primum , , -
primus, a, um
princeps, cpis , ,
principlis, e
principtus, us m ,
principium, i n
prior, ius , , ,
priscus, a, um ,
prius ,
priusquam
privtus, a, um ,
privilegium, i n ,
privo, 1 ,
pro (+ abl.) , , ,
provus, i m ,
probtus, a, um ,
probtas, tis f
probo, 1 , , ,
probus, a, um ,
pro-cdo, cessi, cessum, 3 , , ,
procella, ae f
procul ,
procus, i m
223

prodigium, i n
prodtor, ris m
pro-do, ddi, dtum, 3 , , ,
pro-dco, duxi, ductum, 3 ,

proelium, i n ,
profecto ,
pro-fro, tli, ltum, ferre , , ,
professor, ris m ,
pro-ficio, fci, fectum, 3 , ,
proficiscor, fectus sum, 3 ,

pro-fiteor, fessus sum, 2 , ,

pro-fugio, fgi, , 3 ,
profgus, a, um , ,

progntus, a, um ,
prohibeo, hibui, hibtum, 2 , , ,
pro-icio, jci, jectum, 3 ,
,
proles, is f ,
Prometheus, i m
promiscue ,
pro-mitto, msi, missum, 3 ,

promo, prompsi, promptum, 3 ,

, ,
pro-moveo, mvi, mtum, 2 , ,
promptus, a, um ,
promulgo, 1 ,
pro-nuntio, 1 ,
prope
prope (+ acc.) ,
propre
prophta, ae m
propinqutas, tis ,
propinquus, a, um

pro-pno, posui, postum, 3 ,

, ,
proprius, a, um ,
propter (+acc.) , -
propterea
proscriptio, nis f ,
pro-squor, sectus sum, 3 , ,
Proserpna, ae f ,
pro-spicio, spexi, spectum, 3 ,

pro-sum, fui, , esse ,

pro-tgo, texi, tectum, 3 ,
pro-tendo, tendi, tentum (tensum), 3 ,
protnus ,
pro-traho, traxi, tractum, 3 ,

pro-video, vdi, vsum, 2

provdus, a, um ,

provincia, ae f
provsor, ris m , ( )
pro-vco, 1 , ,
proxmus, a, um , ,

prudens, entis , ,
prudentia, ae f ,
pruna, ae f ,
Ptolemaeus, i m ,
pubes, is f , ,

publce , ,
publcus, a, um , ,
Publilius, i m
Publius, i m
224

pudor, ris m ,
puella, ae f
puer, ri m ,
puerlis, e
pugna, ae f ,
pugnitvus, a, um
pugno, 1
pulcher, chra, chrum ,
Puncus, a, um
punio, 4
purgo, 1 , ,
puto, 1 , ,
pyrmis, dis f
Pyrenaeus, a, um
Pyrrhus, i m ,
Pythagras, ae m ,

Pythia, ae f

Qq
qu
quadragesmus, a, um
quadraginta
quadrans, ntis m
quadrtus, a, um ,

quadringentesmus, a, um
quaero, quaesvi, quaestum, 3 ,
, ,
quaeso
quaestio, nis f , ,
quaestor, ris m
quaestus, us m , ,

qualis, e ( )
qualitercunque -
quam ,
quamdiu
quamquam
quamvis ,
quando
quantum

quantus, a, um (); quanto

quare
quartus, a, um
quasi ,
quater
quattuor
-que
queo, quivi, quitum, qure
queror, questus sum, 3
questus, us m
qui, quae, quod , -, -; ,
; qua de causa ()
,
quia
quicumque, quaecumque, quodcumque
,
quidam, quaedam, quoddam -,

quidem ,
quilbet, quaelbet, quodlbet (quidlbet)
,
quin ,
quindecimvir, i m
quingenti, ae, a
quinquagesmus, a, um
quinque
quintus, a, um
Quintus, i m
quippe ,
Quirtes, um m ,
quis, quid ,
quisquam, quidquam -
quisque, quaeque, quidque (quodque)

quisquis, quidquid ,
quivis, quaevis, quidvis ,
quo , ,
quoad , ,
quod ,
qumodo ,
quondam -,
quoniam
quoque ,
225

quot
quotannis
quotidinus, a, um
quotidie
quovismdo -
quum = cum , , ,

Rr
rado, rasi, rasum, 3 ,
ramus, i m ,
rapna, ae f ,
rapio, rapui, raptum, 3 , ,
,
rapto, 1 ,
raptus, us m
raro
ratio, nis f , , ,
re-bello, 1 ,
re-cdo, cessi, cessum, 3 ,
recens, entis ,
re-cipio, cpi, ceptum, 3 ,
, ; se recipre
re-cto, 1
reclno, 1 ,
recognitio, nis f ,
recordor, 1 ,
recte
rector, ris m ,
red-do, ddi, dtum, 3 ,
red-eo, ii, tum, re ,
red-go, gi, actum, 3 , , ,
red-mo, mi, emptum, 3 , ,
redtus, us m
re-dco, duxi, ductum, 3 ,
,
re-fro, tli, ltum, ferre , , ,

re-ficio, fci, factum, 3 ,

reglis, e
regio, nis f , ,
regius, a, um
regno, 1 ,
regnum, i n
rego, rexi, rectum, 3 ,
Reglus, i m
religio, nis f ,
religisus, a, um ,
relinquo, lqui, lictum, 3
relquus, a, um ,
re-maneo, mansi, mansum, 2 ,

remedium, i n ,
remissio, nis f , , ,
remissus, a, um , ,
re-mitto, msi, missum, 3 , ,
re-mror, 1 ,
Remus, i m
re-ntor, nsus (nixus) sum, 3 ,

reno, nis m ,
re-nvo, 1
re-nuntio, 1 ,
reor, ratus sum, 2 ,
re-pello, pli, pulsum, 3 , ,
repentnus, a, um ,
reperio, ppri, pertum, 4 , ,
re-pto, petvi, pettum, 3 ,

re-pleo, plvi, pltum, 2 ,

re-porto, 1 , ,
re-prehendo, ndi, nsum, 3 ,

226

reptle, is n
re-pudio, 1 ,
re-pugno, 1 ,
requies, i f ,
requro, quisvi, quistum, 3 ,

res, rei f , , ; ob
eam rem, qua re ; res publca
, ; res adversae
; res gestae ; res novae ; res
secundae
re-salto, 1
re-scindo, scdi, scisum, 3 , ,
re-scrbo, scripsi, scriptum, 3

re-sideo, sdi, sessum, 2 ,

re-specto, 1 ,

re-spergo, spersi, spersum, 3

re-spicio, spexi, spectum, 3 ,

re-spondeo, spondi, sponsum, 2 ,

re-stituo, stitui, stittum, 3 ,

re-sto, stti, sttum, 1 ,
re-surgo, surrexi, surrectum, 3 ,
,
resurrectio, nis f
rete, is n
re-texo, texui, textum, 3 ,
re-tineo, tinui, tentum, 2 ,

re-traho, traxi, tractum, 3 ,

,
reus, i m ,
revlo, 1
re-vertor, versus sum (verti), 3
revireo, , , 2
re-vco, 1

rex, regis m
Rhenus, i m P
rideo, risi, risum, 2
ripa, ae f
Riphaei montes
ritus, us m ,
rivus, i m
robur, ris n , , ,

rogto, 1 ,
rogo, 1 ,
rogus, i m
Roma,ae f
Romnus, a, um
Romnus, i m
Romlus, i m
rotundus, a, um
rubeo, bui, , 2 ,
rudis, e , ,
runa, ae f , ,
rumor, ris m , ,
rumpo, rupi, ruptum, 3 , ,

ruo, rui, rutum, 3 ,

rupes, is f ,
ruri
rursus , ,
rustcus, a, um ,

Ss
sabbtum, i n
Sabna, ae f
Sabni, rum m
Sabnus, a, um
sacer, cra, crum ,
sacerdos, tis m, f ,
sacerdotium, i n
sacrarium, i n ,
sacrificium, i n
sacrifco, 1 ( );
227

sacrilgus, a, um ,
sacrum, i n , ,

saeclum, i n = saeclum, i n
saeclum, i n , ,
saepe
saepio, saepsi, saeptum, 4 ,

saevus, a, um ,
sagitta, ae f
Salmis, nis f ,
salio, lui, ltum, 4
Sallustius, i m ,
saltus, us m ; saltum dare
salus, tis f , , , ,
salto, 1
salvtor, ris m
salvo, 1
salvus, a, um ,
Samii, rum m ,

sanctifco, 1
sanctus, a, um ,
sane , ,
sanguis, nis m
sano, 1 ,
sapiens, entis ,
sapientia, ae f
satis
satisfacio, fci, factum, 3 ,

Saturnus, i m
saxum, i n
scaencus, a, um ,
scamnum, i n ,
scandalsus, a, um ,
scando, scandi, scansum, 3 ,

sceleste

scelus, ris n
scencus, a, um = scaencus ,

schola, ae f
scientia, ae f
scindo, scidi, scissum, 3 , ,
scio, 4 ,
scipio, nis f ,
Scipio, nis m
scisctor, 1 ,
scribo, scripsi, scriptum, 3
scrinium, i n ,
scriptor, ris m
Scriptra, ae f
sculptle, is n ,
scutum, i n
scymnus, i m
Scytha, ae m
Scythia, ae f
Sebastinus, i m
seco, secui, sectum, 1 ,
secum = cum se
secundum (+acc.) ,
secundus, a, um , ,
,
secre
secris, is f
secrus, a, um ,
sed
sedeo, sedi sessum, 2
sedes, is f , ,
Segesta, ae f ,
semel ,
semen, nis n ,
sementis, is f
semper
sentor, ris m
senatorius, a, um
sentus, us m
senectus, tis f
senex, senis m, f ,
senlis, e ,
senior, ris m ,
228

Sennaar
Sennes, um m ,
sententia, ae f ,
sentio, sensi, sensum, 4 ,
,
separtim
separtus, a, um
sepelio, pelvi, pultum, 4
septem
septentrio, nis m
septimna, ae f
septmus, a, um
septingenti, ae, a
sepulcrum, i n ,
sequestro, 1 ,
sequor, ctus sum, 3 ,
series, i f ,
serius, a, um ,
sermo, nis m , , ,
sero
sero, sevi, satum, 3
serpens, entis m, f
serus, a, um
servlis, e
Servilius, i m
servio, 4 , ,

servitium, i n
servtus, tis f ,
servo, 1 , , ,
servus, i m ,
sescenti, ae, a
sevrus, a, um ,
sex
sexaginta
sextus, a, um
sexus, us m
si 1. : (); 2. . :
Sibylla, ae f
Sibyllnus, a, um
sic
sicctas, tis f ,

siccus, a, um
Sicilia, ae f
sicut (= sicti)
sidus, ris n
signo, 1 ,
signum, i n , ,
silentium, i n ,
silva, ae f
simlis, e ,
similitdo, nis f ,
simul
simulacrum, i n , ,
simlo, 1 ,
sin
sine (+ abl.)
singli, ae, a ,
singlus, a, um
sinister, tra, trum ,
sino, sivi (sii), situm, 3
Sinon, nis m
Sion
sitio, 4 ,
sitis, is f
situs, a, um
situs, us m ,
sive (= seu)
socer, ri m ,
socilis, e ,
socitas, tis f , ,
socio, 1 ,
socius, i m , , ;
Socrtes, is m
sol, solis m
solacium, i n ,
soleo, soltus sum, 2
solitdo, nis f ,
soltus, a, um ,
solium, i n , ,
sollemne, is n
sollemnis, e , ,

229

sollictus, a, um , ,
Solo, nis m C
solum
solummdo
solus, a, um
solvo, solvi, soltum, 3 , , , ,
somnium, i n c,
somnus, i m
sontus, us m ,
soror, ris f
sors, sortis f , ,
sortior, 4 ,

spargo, sparsi, sparsum, 3 ,

,
Sparta, ae f ,
Spartcus, i m
Spartnus, i m
spatisus, a, um ,
spatium, i n , ,
species, i f , ,
spectaclum, i n ,
specto, 1 ,
speclor, 1 ,
speclum, i n ,
sperno, sprevi, spretum, 3 ,

spero, 1
spes, ei f
Sphinx, ngis f
spirtus, us m , ,
splenddus, a, um , ,
spolium, i n
sponte ; su sponte
stagnum, i n
Statilius, i m
statim
statua, ae f
statuo, statui, stattum, 3 ,
,

stattum, i n ( pl.:
statta, rum)
stella, ae f ,
stilus, i m ,
stipendium, i n
stirps, stirpis f , , , ,

sto, steti, statum, 1

Stratoncus, i m
strenuus, a, um , ,
stricte ,
stringo, strinxi, strictum, 3
,
struo, struxi, structum, 3
studeo, studui, , 2 (+ dat.) ,
,
studisus, i m ,
studium, i n , , ,
stultus, a, um
stupeo, pui, , 2 ,
suadeo, suasi, suasum, 2 ,
sub (+acc., +abl.) , ,
sub-dco, duxi, ductum, 3 ,
, ,
sub-eo, ii, tum, re , ,
sub-icio, jci, jectum, 3 ,
, ,
sub-go, gi, actum, 3 , ,
subto
subltum . tollo, 3
subles, is f , ,
sub-squor, sectus sum, 3
subvenio, vni, ventum, 4
,
suc-cedo, cessi, cessum, 3
successio, nis f ,
suc-cumbo, cubui, cubtum, 3 ,

sudo, 1
Suebi, rum m ,
230

suffro, sustli, , sufferre , ,

suffiblum, i n ,
suffragium, i n , ,
sulcus, i m ,
sum, fui, , esse , ,
summa, ae f , , ,
summus, a, um , ,

sumo, sumpsi, sumptum, 3 ,

sumptusus, a, um
super (+ acc.) , ,
superbia, ae f
superbus, a, um ,
supri, orum m
superior, ius , ,
,
supro, 1 , ,

super-sedeo, sdi, sessum, 2 , ,

super-sum, fui, , esse , ,
,
supervacuus, a, um ,
suppedto, 1 ,
supplex, lcis
supplicatio, nis f
supplicium, i n ,
supplco, 1 , ()
supra ,
suprmus, a, um , ,

sus, suis m, f
sus-cipio, cpi, ceptum, 3 , , , ,
sus-pendo, pendi, pensum, 3 ,
suspicio, nis f

su-spicio, spexi, spectum, 3

, ,
sus-tineo, tinui, tentum, 2 ,
, ,
suus, a, um
Syracsae, rum f ,
Syria, ae f

Tt
tabernaclum, i n
tabla, ae f , , ,

taceo, tacui, tactum, 2

Tactus, i m ,
talis, e ( )
tam ,
tamen
tamquam ,
tandem
Tantlus, i m
tantum ,
tantus, a, um ( ); tanto

Tarentnus, i m
Tarquinius, i m
Tartrus, i m ,
taurus, i m
tectum, i n ,
tegimentum, i n ,
tego, texi, tectum, 3 ,
telum, i n
tempertus, a, um ,
tempro, 1 , ,
tempestas, tis f ,
templum, i n
tempto, 1 , ,
tempus, ris n
tendo, tetendi, tentum, 3 , ,
tenbrae, rum f, pl. t. ,
tenebricsus, a, um ,

231

teneo, tenui, tentum, 2 , ,

tener, ra, rum
tentatio, nis f
tenuo, 1 , ,
tergum, i n , ; a tergo ,
; tergum vertre

termno, 1 , ,
tero, trivi, tritum, 3 , ,

terra, ae f , ; terr marque

terreo, rui, rtum, 2
terriblis, e ,
terror, ris m ,
tertius, a, um
testamentum, i n ,
testimonium, i n
testis, is m, f
testitdo, nis f
testdo, nis f ,

Teutnes, um m ,

texo, texui, textum, 3 , ,

thetrum, i n
Thebae, rum f ,
Thebni, rum m
Themistcles, is m
Thermopylae, rum f ,
Theseus, i m
Thessalia, ae f ,
Thetis, dis f
Thracia, ae f
thronus, i m
thus, thuris n ,
Tibris, is m ,
Tiberius, i m
timeo, timui, , 2
timdus,a, um ,
timor, ris m

tingo (tinguo), tinxi, tinctum, 3 ,

tinnlus, a, um ,
titlus, i m , ,
Titus, i m
toga, ae f
tolro, 1 ,
tollo, sustli, subltum, 3 ,
, ,
tono, nui, , 1 ,
tormentum, i n ,
torqueo, torsi, tortum, 2 ,
,
tot
totus, a, um ,
tractus, us m ,
tra-do, ddi, dtum, 3 ,
tra-dco, duxi, ductum, 3 ,

traho, traxi, tractum, 3 ,

tra-icio, jci, jectum, 3 ,

Trajnus, i m ,
trans (+ acc.) ,
Transalpnus, a, um
trans-eo, ii, tum, re
trans-fro, tli, ltum, ferre ,
, ,
trans-go, gi, actum, 3 , , ,
transmarnus, a, um
transmissus, us m
trans-porto, 1
Transrhennus, a, um
Trasumennus (sc. lacus), i m
trecentesmus, a, um
trecenti, ae, a
tremendus, a, um
tremlus, a, um
tres, tria
tribnal, lis n ,
tribnus, i m ; t. plebis
; t. miltum
232

tribus, us f ,
tribtum, i n ,
trigemnus, a, um
triginta
triplex, cis
triqutrus, a, um
tristis, e , ,
tristitia, ae f ,
triumpho, 1 , ,

triumphus, i m ,

trivium, i n ,
Troja, ae f ,
Trojnus, a, um
Trojnus, i m
trucdo, 1 ,
trux, ucis , ,
tu
tuba, ae f
Tullia, ae f
Tullius, i m
Tullus, i m
tum
tumdus, a, um , ,

tumultus, us m , ,

tumlus, i n ,
tunc
tundo, tutdi, tu(n)sum, 3 , ,

turbo, 1 ,
turbulentus, a, um ,
turgidlus, a, um
turpis, e ,
turris, is f
tutla, ae f , ,
tutor, 1 ,
tutus, a, um ,
tuus, a, um
tyranncus, a, um
tyrannus, i m ,
Tyrus, i f ,

Uu
ubi ,
Ubii, rum m ,
ubque
udus, a, um
ulciscor, ultus sum, 3
Ulixes, is m (),
ullus, a, um -
ulterior, ius ,
, ,
ultmus, a, um , , ,
ultio, nis f
ultor, ris m
ultra (+ acc.) ,
ultro , ,
ulultus, us m ,
umrus, i m
un
uncus, i m ,
unda, ae f
unde
undeviginti
undque
unguis, is m ,
unce
unigentus, a, um
universtas, tis f ,
universus, a, um , ,
unus, a, um
unusquisque, unaquaeque, unumquodque

urbnus, a, um , ,
urbs, urbis f
ursa, ae f
usque ,
usus, us m , ,
ut 1. + ind. , , ;
2. +conj. , ,
uter, utra, utrum , ( )
uterque, utrque, utrumque ,
233

utrus, i m ,
utlis, e
utiltas, tis f , ,
utnam ,
utor, usus sum, 3 ,
utrimque
utrum ,
uva, ae f ,
uxor, ris f , ; uxrem ducre
alquam -

Vv
vaco, 1 , ,

vacuus, a, um ,
vadium, i n ()
,
vado, , , 3 ,
valde ,
valeo, valui, , 2 (),
,
Valerius, i m
valdus, a, um ,
vallum, i n ,
vanus, a, um , ,
vapor, ris m ,
varie -,
varius, a, um ,
vasto, 1 ,
vastus, a, um , ,

vates, is m ,
-ve ,
vehemens, entis , ,

vehementer , ,
veho, vexi, vectum, 3 , ; pass.

vel
vello, vulsi, vulsum, 3 , ,
,
vellus, ris n ,

velocter
velox, cis ,
vena, ae f ,
venatio, nis f
vendo, ddi, dtum, 3
vennum, i n ,
veneratio, nis f , ,
venia, ae f , ,
vnio, vni, ventum, 4 ,
ventus, i m
venumdo, ddi, dtum, 1
Venus, ris f ,

venustus, a, um ,
verbro, 1 , ,
verbsus, a, um ,
verbum, i n ,
Vergilius, i m ,
vergo, , , 3 , ,

vertas, tis f ,
vernaclus, a, um ,
Verres, is m
versus, us m ,
verto, verti, versum, 3
verum ,
verum, i n ,
verus, a, um , ,
vescor, , 3 , ,
vesper, ri m ,
vespra, ae f ,
Vesta, ae f ,
Vestlis, is f ,
vester, tra, trum
vestiblum, i n ,

234

vestigium, i n
vestio, 4 ,
vestis, is f ,
vesttus, us m
veto, vetui, vettum, 1
vetus, ris ,
vexo, 1 ,
via, ae f
vicesmus, a, um
vicnus, a, um ,
vicnus, i m
victor, ris m
victoria, ae f
victus, us m
vicus, i m ,
videlcet
video, vidi, visum, 2 , ;
pass.
vidua, ae f
vigilia, ae f ,
viglo, 1 ,
viginti
vincio, vinxi, vinctum, 4
vinco, vici, victum, 3 , ,
vindco, 1 ,
vinea, ae f ,

vinum, i n
vilens, entis c,
vilo, 1 , , ,

vir, viri m , ,
virga, ae f , ,
virgo, nis f
virdis, e
virtus, tis f , ,
vis (sing.: acc. vim, abl. vi; pl.: vires,
virium . .) , ,
visiblis, e , ,
visto, 1
viso, visi, visum, 3 ,
vita, ae f

vitlis, e
vitium, i n ,
vito, 1 ,
vitreus, a, um ,
vitrum , i n ,
vitlus, i m
vitupro, 1 ,
vivifco, 1 ,
vivo, vixi, victum, 3
vivus, a, um
vix
vocablum, i n ,
vocalis, e , ,
vocto, 1 ,
voco, 1 , ,
volatlis, e ,
volo, 1
volo, volui, , velle
volcer, cris, cre ,
volcris, is f
voluntas, tis f , ,
voluptas, tis f ,
Volusnus, i m
volvo, volvi, voltum, 3 , ,
, ,
vos
votum, i n ,
vox, vocis f , , , ,
Vulcnus, i m ,
vulgus, i n ,
vulnro, 1
vulnus, ris n
vulpes, is f
vultus, us m , ,

Xx
Xantippe, es f
Xerxes, is m ,

235

sed, at
Augustus, i m
Augustus, i m
Asia, ae f
Alexander, dri m
ara, ae f
avaritia, ae f
Alpes, ium m
Antonius, i m
Apollo, nis m
Ario, nis m
Aristotles, is m
Archimdes, is m
Atheniensis, is m
Achilles, is m

fabla, ae f
vigilantia, ae f
fugio, fugi, fugtum, 3; curro, cucurri, cursum, 3
sine (+ abl.)
impitas, tis f
Bellovci, rum m
ripa, ae f
immortlis, e
salus, tis f; bonum, i n
beneficium, i n
deus, i m
divitiae, rum f, pl. t.
dea, ae f
divnus, a, um
magis, plus
aegrto, 1; doleo, lui, , 2
magis, plus

magnus, a, um
jacio, jeci, jactum, 3
littra, ae f
sum, fui, , esse
debeo, bui, btum, 2

in (? + acc.; ? + abl.)
vester, tra, trum
vado
magnus, a, um
Vergilius, i m
credo, creddi, credtum, 3
fides, i f
redeo, ii, tum, re; revertor,
versus sum, 3
ago, egi, actum, 3; duco, duxi, ductum, 3; gero, gessi, gestum, 3
nuntius, i m
omnis, e
vesper, ri (ris) m
aeternus, a, um; perpetuus, a, um
video, vidi, visum, 2
culpa, ae f
infro, tli, ltum, ferre
militris e
dux, ducis m
tribuo, bui, btum, 3
miles, tis m
bellum, i n
copiae, rum f; exerctus, us m
exclmo, 1
edco, 1
restituo, tui, ttum, 3
delecto, 1
236

 delector, 1
ortus, us m
hostis, is m
medcus, i m
noceo, nocui, noctum, 2; obsum,
fui, , esse
tempus, ris n
eques, tis m
semper
omnis, e
vos
incdo, cdi, csum, 3

Gallus, i m
Gallia, ae f
Hannbal, is m
Hector, ris m
Germnus, i m
Germania, ae f
Herodtus, i m
oclus, i m
dico, dixi, dictum, 3
annus, i m
Homrus, i m
mons, montis m
Horatius, i m
oppdum, i n; urbs, urbis f
civtas, tis f; res (rei) publca
(ae)
paro, 1
civis, is m
Graecus, i m
Graecia, ae f
Graecus, a, um
anser, ris m

do, dedi, datum, 1

etiam
duo, duae, duo
puella, ae f

facio, feci, factum, 3; ago, egi, actum, 3

res, rei; negotium, i n; factum, i n;
opus, ris n
Delus, i f
Demosthnes, is m
dies, i m, f
libri, rum m
Dina, ae f
longus, a, um
ad (+acc.)
virtus, tis f
bonum, i n
diu
domus, us f; aedes, is f
domi
via, ae f
carus, a, um
tabla, ae f
antquus, a, um
antiqutas, tis f
amcus, i m
alter, ra, rum ( ); alius, a,
ud ( )
puto, 1; cogto, 1; arbtror, 1
malus, a, um
fumus, i m

Eurpa, ae f
si
etiam

ferrum, i n
hostia, ae f; sacrificium, i n
anmal, lis n
vita, ae f
incla, ae m
vivo, vixi, victum, 3
alea, ae f; sors, sortis f
237

pro (+ abl.); trans (+ acc.)

cura, ae f
curo, 1
expugno, 1
crastnus, a, um
conjuratio, nis f
finio, 4
lex, legis f
obses, dis m
occpo, 1; capio, cepi, captum, 3
defendo, ndi, nsum, 3
stella, ae, ae f; astrum, i n; sidus, ris n
bestia, ae f; fera, ae f
agricla, ae m
terra, ae f
hiems, mis f
hiberno, 1
clarus, a, um
scientia, ae f
scio, 4

ad (+ acc.)
quisque, quaeque, quodque; quilbet, quaelbet, quodlbet
videor, visus sum, 2
quam, ut, quomdo
qui, quae, quod
- quidam, quaedam, quoddam
Capitolium, i n
Catilna, ae m
liber, bri m
cum, quando, ubi
impro, 1
consul, lis m
brevis, e
qui, quae, quod
vagor, 1
firmus, a, um
clamor, ris m
quis, qui

castra, rum n, pl. t.

Latnus, a, um
Latium, i n
medicamentum, i n
piger, gra, grum
silva, ae f
aestas, tis f
sano, 1; curo, 1
mendax, cis m
an, utrum, num
potius, prius
amo, 1

et
eo, ii, itum, ire; cedo, cessi, cessum, 3
ex (+ abl.)
notum est; constat
notus, a, um
muto, 1; converto, verti, versum, 3
disco, didci, , 3
habeo, bui, btum, 2
soleo, soltus sum, 2
impertor, ris m
nomen, nis n
interdum
ars, artis f
facio, feci, factum, 3; impleo,
vi, tum, 2; . officium
fungor, functus sum, 3
elbor, lapsus sum, 3; discdo,
cessi, cessum, 3
Italia, ae f
Iphigenia, ae f

parvus, a, um
Marcus, i m
Mars, rtis m
mater, tris f
Medea, ae f
mortuus, a, um
locus, i m
238

 mensis, is m
metallum, i n
Minerva, ae f
pax, pacis f
sententia, ae f; opinio, nis f
multi, ae, a; plures, a
multum
taceo, cui, ctum, 2
nauta, ae f
pons, pontis m
possum, potui, , posse
tenbrae, rum f
sapiens, entis m
sapientia, ae f
sapiens, entis
vir, i m
nos

in ( ? + acc.; ? + abl.)
spes, ei f
spero, 1
nomen, nis n
nomno, 1
in anmo habeo, bui, btum, 2
poplus, i m
disciplna, ae f, littrae, rum f
initium, i n; principium, i n
noster, tra, trum
non, ne; ... non solum...
sed etiam
parvus, a, um
nonnullus, a, um
necessarius, a, um
injuria, ae f
inflix, cis
non
nullus, a, um; neuter, tra, trum
nunquam
nemo
nihil
sed
novus, a, um
pes, pedis m

nox, noctis f
mos, moris m
oportet, oportuit, , 2

de (+ abl.)
habto, 1; colo, colui, cultum, 3
socitas, tis f; civtas, tis f
mos, moris m
unus, a, um
tamen
probo, 1
cingo, cinxi, cinctum, 3; circumdo, ddi, dtum, 1
, , is, ea, id
periclum, i n
descrbo, scripsi, scriptum, 3
pertus, a, um; expertus, a, um
ortor, ris m
arma, rum n, pl. t.
oppugno, 1
libro, 1
basis, is f; fundamentum, i n
condo, ddi, dtum, 3
insla, ae f
ab (+ abl.); de (+ abl.)
delgo, lgi, lectum, 3
fortter
fortis, e; audax, cis
respondeo, ndi, nsum, 2
dedco, duxi, ductum, 3
pater, tris m
patria, ae f
proficiscor, fectus sum, 3;
discdo, cessi, cessum, 3
aestmo, 1; censeo, sui, sum, 2
erro, 1

memoria, ae f
Paris, dis m
Patroclus, i m
trado, ddi, dtum, 3
transfro, tli, ltum, ferre
239

 transporto, 1
transeo, ii, tum, re; transcendo, ndi, nsum, 3
Persa, ae m
tristia, ae f
scriptor, ris m
scribo, scripsi, scriptum, 3
epistla, ae f
Pythagras, ae m
gens, gentis f; natio, nis f
malus, a, um
forum, i n
per (+ acc.) per vias ( ); ex
(+ abl.) ex factis ( )
victoria, ae f
vinco, vici, victum, 3
sub (? + acc.; ? + abl.)
accendo, ndi, nsum, 3
tollo, sustli, subltum, 3; surrgo, rexi, rectum, 3
simlo, 1; imtor, 1; consquor,
sectus sum, 3
amca, ae f
accdo, cessi, cessum, 3; subeo,
ii, tum, re
pareo, rui, rtum, 2; obtempro, 1
incendium, i n
posterius, postea
dum
monstro, 1
utlis, e
dux, ducis m; impertor, ris m
accipio, cpi, ceptum, 3
utiltas, tis f
memni, meminisse; memror, 1
juvo, juvi, jutum, 1; adsum, fui,
, esse
post (+ acc.)
legtus, i m
facnus, ris n; factum, i n
mitto, misi, missum, 3
honor, ris m
pota, ae m
verum, i n
jus, juris n

supro, 1; praesto, stti,

sttum, 1
pulcher, chra, chrum
supro, 1
Primus, i m
appropinquo, 1; advenio,
vni, ventum, 4
condemno, 1
captis
idoneus, a, um; opportnus, a,
um
invenio, vni, ventum, 4;
fingo, finxi, fictum, 3
jubeo, jussi, jussum, 2; impro, 1
exemplum, i n; exemplar, ris n
fero, tuli, latum, ferre; apporto,
1; ( ) sacrifco, 1; immlo, 1
accipio, cpi, ceptum, 3;
reperio, ppri, pertum, 4
annto, 1; invhor, vectus sum, 3
venio, veni, ventum, 4
jucundus, a, um; gratus, a, um;
dulcis, e
frumentatio, nis f
opus, ris n
orgo, nis f; ortus, us m;
genus, ris n
rogo, 1; oro, 1; posco, poposci, , 3
simplex, lcis
contra (+ acc.)
floreo, rui, , 2
quinque

servus, i m
labor, ris m
labro, 1
propter (+ acc.); caus (+ gen.)
gaudeo, gavsus sum, 2
deleo, vi, tum, 2
mens, mentis f; ratio, nis f

240

 detgo, texi, tectum, 3

dispno, posui, postum, 3;
collco, 1
diffundo, fdi, fsum, 3; dispergo, spersi, spersum, 3
narro, 1
fluvius, i m; flumen, nis n
Remus, i m
res (rei) publca (ae) f
consilium, i n
Roma, ae f
Romnus, i m
Romnus, a, um
patria, ae f
nascor, natus sum, 3
rosa, ae f
Romlus, i m
Rubco, nis m

cum (+ abl.)
hortus, i m
ipse, ipsa, ipsum
liber, ra, rum
suus, a, um
Sextilius, i m
septem
cremo, 1
signum, i n
Sicilia, ae f
Scytha, ae f
mox, celerter
gloria, ae f
clarus, a, um
suavis, e
caecus, a, um
verbum, i n; vocablum, i n; vox,
vocis f
elephantus, i m
audio, 4
mortlis, e
mors, mortis f
specto, 1; video, vidi, visum, 2
consilium, i n

concordia, ae f
Socrtes, is m
miles, tis m
sol, solis m
somnus, i m; somnium, i n
servo, 1, conservo, 1
dormio, 4
pugno, 1
pugna, ae f; proelium, i n
fio, factus sum, firi
studium, i n
statua, ae f
murus, i m; moenia, ium n, pl. t.
pars, partis f
regio, nis f; civtas, tis f
metus, us m; terror, ris m
sagitta, ae f
studeo, dui, , 2; intendo, ndi,
ntum, 3; peto, tvi, ttum, 3
struo, struxi, structum, 3
judco, 1
felix, cis
puto, 1; arbtror, 1
filius, i m

sic, tam
cum, quod
tantus, a, um; talis, e
ingenium, i n
Tactus, i m
tuus, a, um
corpus, ris n
tyrannus, i m
tantum, modo
hic, haec, hoc; ille, illa, illud; iste, ista,
istud
, uterque, utrque,
utrumque
postlo, 1; peto, tvi, ttum, 3
tres, tria
triginta
Troja, ae f
Trojnus, i m
241

 difficle
difficlis, e
Tullia, ae f
tu

ad (+ acc.); apud (+ acc.)

neco, 1; interficio, fci, fectum, 3
augeo, auxi, auctum, 2; amplifco, 1
cognosco, nvi, ntum, 3
orno, 1
munio, 4
( ) convinco, vici, victum, 3
(+ gen.)
deleo, vi, tum, 2; everto,
verti, versum, 3
exerceo, cui, ctum, 2
tollo, sustli, subltum, 3; removeo, mvi, mtum, 2
tendo, tetendi, tentum, 3;
peto, tvi, ttum, 3
conslor, 1
mane
auris, is f
decdo, cessi, cessum, 3; abeo, ii,
tum, re
disciplus, i m
discipla, ae f
magister, tri m
magistra, ae f
disco, didci, , 3

bene
volo, volui, , velle; cupio, vi, tum, 3
quamquam, etsi (+ ind.); cum, quamvis, ut (+ conj.)
conservtor, ris m

color, ris m
Caesar, ris m
Cicro, nis m

saepe
saepius
homo, nis m
humnus, a, um
quam
quattuor
lego, legi, lectum, 3
(.) quid
() quod
ut

sextus, a, um

hic, haec, hoc; ille, illa, illud; iste, ista,

istud

Themistcles, is m
Thebae, rum f
philosphus, i m
Poeni, rum m

Julia, ae f
juvnis, is m

ego
.
lingua, ae f
Ison, nis m

laudo, 1
bonus, a, um

242


.........................................................................................................

...................................................................................................................

1. Alphabtum () ............................................................................................
2. ....................................................................................
3. ................................................................................
4. .....................................................................................................
5. .....................................................................................
6. Accentus () ...............................................................................................
7. ......................................................................

7
8
8
9
10
10
10

8. Nomen substantvum ( ) .......................................................

9. Declinatio prima (1- )............................................
10. Declinatio secunda (2- ) ......................................
11. ...............................
12. Declinatio tertia (3- )...........................................
13. 3- ......................................................................................
14. 3- ....................................................................................
15. 3- ..........................................................................................
16. 3- .................
17. nominatvus singulris 3- ........................................
18. nominatvus signulris ........................................
19. Declinatio quarta (4- ).........................................
20. Declinatio quinta (5- ) .........................................
21. .........................
22. Nomen adjectvum ( )............................................................
23. 12- .....................................................................
24. 3- .........................................................................
25. ..................................................................
26. Gradus comparatvus .............................................................................................
27. Gradus superlatvus ...............................................................................................
28. () ..........................................
29. ......................................................................
30. Adverbium ().............................................................................................
31. Pronomen () ....................................................................................
32. Pronomna personalia ( ) ...................................................
243

12
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
20
20
21
21
21
22
23
23
24
25
25
25
26
26

 33. Pronomen reflexvum ( ) ...............................................

34. Pronomna possessva ( ) ....................................
35. Pronomna demonstratva ( ) ...................................
36. is, ea, id...............................................................................................
37. ille, illa, illud.......................................................................................
38. hic, haec, hoc ......................................................................................
39. Pronmen relatvum ( ) ..........................................
40. Pronomna interrogatva ( ) ................................
41. Pronomina indefinta ( )......................................
42. Pronomna negatva ( )..........................................
43. Adjectva pronominalia ( ) ................................
44. Numeralia ( )............................................................................
45. .......................................................
46. Verbum () ....................................................................................................
47. ..................................................................................
48. Infinitvus praesentis actvi ....................................................................................
49. .......................................................................
50. .............................................................
51. ........................................................................
52. .....................................................................
53. .........
54. Praesens indicatvi actvi .......................................................................................
55. Praesens indicatvi passvi .....................................................................................
56. Imperfectum indicatvi actvi et passvi..................................................................
57. Futrum I indicatvi actvi et passvi......................................................................
58. Imperatvus ( ) ..........................................................
59. perfectum..........................................................
60. Perfectum indicatvi actvi......................................................................................
61. Plusquamperfectum indicatvi actvi ......................................................................
62. Futrum II (secundum) indicatvi actvi.................................................................
63. supnum .........
64. Perfectum indicatvi passvi ...................................................................................
65. Plusquamperfectum indicatvi passvi....................................................................
66. Futrum II (secundum) indicatvi passvi...............................................................
67. Participium () .......................................................................................
68. Participium perfecti passvi....................................................................................
69. Participium futri actvi .........................................................................................
70. Conjunctvus ( )................................
71. Praesens conjunctvi actvi et passvi.....................................................................
72. Imperfectum conjunctvi actvi et passvi ...............................................................
73. Perfectum conjunctvi actvi ...................................................................................
74. Plusquamperfectum conjunctvi actvi ...................................................................
75. Perfectum conjunctvi passvi.................................................................................
76. Plusquamperfectum conjunctvi passvi .................................................................
77. Verba deponentia ( ).....................................................
78. Verba semideponentia ( ) ......................................
244

27
27
27
28
28
28
29
29
29
30
30
31
33
33
35
35
35
36
36
37
37
37
38
38
39
40
42
42
42
43
43
43
44
45
45
46
47
47
47
48
48
49
49
50
50
51

 79. Verba anomla ( )............................................................

80. Verba impersonalia ( ) ...........................................................
81. infinitvus ..................................................
82. Supnum () ...................................................................................................
83. Gerundium ()..........................................................................................
84. Gerundvum () ........................................................................................
85. gerundium gerundvum................................................
86. Conjugatio periphrastca actva ( ) .............
87 .....................................................................
88. Praepositines ()....................................................................................
89. ................................................................................................

51
57
57
58
59
60
61
61
62
69
69

90. ......................................................................
91. ..............................................................................................
92. Conjunctvus .......................................................
93. ...........................
94. ................................................................................................
95. ........................................................................
96. ....................................................
97. ...............................................................
98. ut explicatvum.....................................................
99. ,
qui, quae, quod ......................................................................................
100. ................................................................
101. ...............................................................
102. .....................................................
103. .....................................................................................
104. , ................................................
105. Accusatvus cum infinitvo ( ) ......
106. ccusatvus cum infinitvo .......................
107. ccusatvus cum infinitvo..................
108. Nominatvus cum infinitvo ( ) ..
109. nominatvus cum infinitvo..................
110. Ablatvus absoltus ( ) ...................................
111. ablatvus absoltus..........................................................
112. ablatvus absoltus ....................................................................

74
75
82
84
85
86
86
87
87
88
88
89
90
90
91
92
93
94
94
95
95
96
97

I. ......................................................................................................... 98
II. Nomen substantvum. Declinatio prima ......................................................... 98
III. Verbum. Praesens indicatvi actvi. Infinitvus praesentis actvi .................. 99
IV. Imperatvus praesentis actvi. .............................. 100
V. Nomen substantvum. Declinatio secunda ..................................................... 100
VI. Nomna adjectva. 12 declinatines. Pronomna possessva....................... 101
245

 VII. Pronomna personalia. Pronmen reflexvum. Pronomna demonstratva:

is, ea, id, ille, illa, illud, iste, ista, istud. Adjectva pronominalia. ,
esse................................................................................................................................
VIII. Praesens indicatvi passvi..........................................................................
IX. Imperfectum indicatvi actvi et passvi ........................................................
X. Futrum I indicatvi actvi et passvi..............................................................
XI. Nomen substantvum. Declinatio tertia. .............................
XII. Nomen substantvum. Declinatio tertia. ....
XIII. Nomna adjectva declinatinis tertiae .......................................................
XIV. 4 . Perfectum indicatvi actvi .........................
XV. Plusquamperfectum indicatvi actvi. Futrum II indicatvi actvi..............
XVI. Participia ....................................................................................................
XVII. .......................................
XVIII. Nomen substantvum. Declinatio quarta, declinatio quinta.....................
XIX. Numeralia...................................................................................................
XX. Pronomina demonstratva, relatva, negatva, indefinta.............................
XXI. Gradus comparatinis ................................................................................
XXII. Accusatvus cum infinitvo .......................................................................
XXIII. Nominatvus cum infinitvo.....................................................................
XXIV. Ablatvus absoltus .................................................................................
XXV. Verba deponentia et semideponentia........................................................
XXVI. Conjunctvus .........................................
XXVII. ut..........................................................
XXVIII. ..............................................................................
XXIX. cum .......................................................
XXX. si.............................................................
XXXI. .........................................................................
XXXII. ......................................
XXXIII. Gerundium, gerundvum.......................................................................
.....................................................................................................

102
103
104
105
105
106
107
108
110
111
112
113
115
116
117
119
121
122
123
124
125
126
127
129
130
131
132
133

........................................................
Cajus Valerius Catullus ...................................................................................................
Publius Vergilius Maro ...................................................................................................
Quintus Horatius Flaccus ................................................................................................
Publius Ovidius Naso ......................................................................................................
Titus Lucretius Carus ......................................................................................................
Phaedrus ..........................................................................................................................
Cajus Julius Caesar..........................................................................................................
Marcus Tullius Cicro .....................................................................................................
Cajus Sallustius Crispus ..................................................................................................
Titus Livius......................................................................................................................
Publius Cornelius Tactus................................................................................................
Cajus Petronius................................................................................................................
246

141
141
143
144
145
147
148
150
155
158
160
161
163

 ...................................................................................
Vetus Testamentum .........................................................................................................
Novum Testamentum ......................................................................................................
...................................................
Chroncon universittis Pragensis ...................................................................................
Statta bursae jurisperitrum...........................................................................................
Ioannes Dlugossius ..........................................................................................................
Decretum consularis Leopoliensis officii ........................................................................
Littere pro doctore Francisco Skorzina de Poloczko.......................................................
Ioannes Cochanovius.......................................................................................................
Matthias Casimirus Sarbievius........................................................................................
Nicolaus Hussovianus .....................................................................................................
Ioannes Visliciensis .........................................................................................................

164
164
165
166
166
167
168
170
171
173
174
175
176

,
........................... 178
, , ...................................... 184
- ....................................................................... 192
- ....................................................................... 236

247

 : . - (.
, 1999); : 1- (. , 1977), 2-
(. . Ianua
nova, 1977).

LINGUA LATINA

. .
. .
. .
. .

30.07.2004. 6084/16. . .
. . . . 14,41. .-. . 15,65. 500 . .
.

02330/0056804 02.03.2004.
220050, , , 4.
-

.

02330/0056850 30.04.2004.
220030, , . , 6.

248