Вы находитесь на странице: 1из 325

( )

:
,

2007

233.3
86.33
17

1 7 . :
, / (
); . . ., . .. - :
- / , 2007. - 368 .
ISBN 978-5-9787-0062-6 ISBN 5-93980-018-1
C I P
( )
, . , 20-
, ,
,
.
- .
, ,
.
,
: 36 ,
,
,

(, , ..), .
233.3
86.33

ISBN 978-5-9787-0062-6
ISBN 5-93980-018-1

,
, 2007
-,
, 2007

1. , ()

15

2. ,

27

3.

39

4. ,

51

5.

61

6.

71

7.

81

8.

93

9.

105

10.

117

11. -

129

12. -

141

13.

157

14. -

171

15.

185

16.

197

17.

209

18.

221

19.

233

20.

243

21. ,

253

22.

267

23.

275

24.

285

25. ,

297

26. -

303

27.

313

28. -

323

29. -

331

30. -

337

358


.
:
,
. ,
, ,

. ,
, , .
, .
.

,
,
.

, ,
punyabhOmi ( ) -

. ,
.
, , ,
.
,
, ,
, , , ,
( ) ,
. , ,
, ,
, -

8
,
- , ,
, . .
- ,
,
,
,
. -
, ,
.
(adhyatmika).
. ,
-
, , .
,
,
, ,
: , -
. ,
, ,
,
, ,
( ) , ,
. -
, ,
. () (
), - ,
. ,
, ,
, .
,
,
, , -
(), , .
,

9
.
,
.
, , , - - , .
, , -
-;
-. ,
. 1 ,
, 2-9
.
, -. 10-21
-,

,
. 22, 28 29
. ., , , , - .
, ,
. .
. ,
. ,
,
.
.
(upasaka),
.
,
, , : , ,
,
.
10-21 14 Vedanta-kesari.
22-23 - -

, 28-29 - Mantrasadhana
Gayatri, - -. ,
,
, ,
- , . 30 - , -
,
,
. ,
,
1919
.
,

, ,
,
.
,
.
,
. , , ,
, , .

,

.
, ,
,
. , , ,
- ,
. , ,

, ,

11
, .
, , , ,
, ,
, (-, samanya-spanda)
,
.
. - . -
. , ,
, .
, , ,
, . , (, ),
, ,
- :
Maitreyakhye vane punye rahayatramahotsave I
Ye pasyanti nara bhaktya te pasyanti tanu raveh I

. .
22 , 1922

, ()
(, vak) (. vox) vac,
. ,
vak ,
, . ,
, (sabda). (artha)
, . (pratyaya) -
.
: (napaa, para), (, suksma)
(, sthola). (para-vak) -
,
(-, srsti-kalpana) .
. ,
. (pasyanti-vak) - ,
laksana (, ). -- (sOksma-madhyama-vak), (hiranyagarbha-sabda), (matrka) . (),

(varna) (-, vaikhari-vak). (. 43-11)
, , , , , ,
madhyamikivak (. Muir O.S.T. - V. 337 ff.).
(, vaikhari)
(, dhvani),

(, prayatna) .
(, paramatma),
(, asabda), (nirvisaya), .
(, ), (, ).
-

16
, - (bindu), - (ghanibhuta-sakti),
(prasarati) .
, (jivatma),

.
(, cidakasa) ,

,
. (, srsti) , ,
(, parinama), ..
(, )
. , ,
, ;

.
.
. ,
(, prasarati)
(, sakti). (srsti) (, sthiti)
, , ,
(, mahapralaya).
, , ,
- ,
.
- (mayasakti). - (sabdabrahman) (ullasa)
,
,
, ,
. , , -
. - .
- .
: : (), (aur).
, ,
. ()

17
,
, . ,
, -.
( (aparasabda)) ,
. ,
, (. J. N . Heinze, Die Lehre vom Logos
in der Griech Philosophic.) ,
,
. , -
, (, jati) .
,
,

(ho on)
. .
, .
, {, aparajati) .
,
.
(polls),
, , ,
(brahmanda).
, ,
, (. J. Reville, La Doctrine du Logos
dans law quatrieme Evangile et dans les AEuvres de Philon.)
,
,
.
, , .
, ,
- (Logos
Endiathetos). (. Moeller, Hist. Ch. Church I, 92-222.) ,
, (,

avatara), (Verbum
factum est). - , ; ,
,
- ,
, , (vatara) . - .
.
: ,
, .
: , ()
( ,
,
), - , (prajapatir vai idam aslt, tasya vag
dvitlya aslt, vag vai paramam brahma). , ,
, ,
(, saktiman). , ,
,
, - .
,
, .
, , ,
,
, . ,
, ,
. , ,
- .
. - . -
, , .
. ,
, ,
.
() ,
.
,

19
, , ,
, ,
().
.
- , .
,
, .. ,
. -
(, kama), (, iccha).
, ,
. -
,
.
,
.

. ,
. ,
, : , , . (Protision men erota theon netisato panton.)
(. Plato Symp. 5-6). . ,
, ,
. (9, 2)
, .
, , , -
. ,
. (Satapatha-brahmana 6, 1-1-8) :
(, purusa) :
, . (So srarnyat sa tapo'
tapyata). , (vag eva sya sa
srjyata), .
:
(Sa. P. Br. X . 6-5-4; Brih. Ar. Up. Roer p. 50)
(. P. V I . l-2ff) (garbhi abhavat).

(12-5 27-1):
(prajapatir vai idam asit).
(tasya vag dvitiya asit). (tam maithunam
sambhavat), (sa garbham adhatta).
(sa asmad apakramat sa imah
prajah asrjata), (sa prajapatim eva punah
pravisat). , (20-14-2)
: .
,
. : - .
. , ,
, ,
, ().
, () (,
mahayoni) (, ambika).
,

(cit)
(cidrupini). , ,
, .
- (. 50-53. Ed. Roer)
:
: , , .
(Sa taya vaca tena atmana idam sarvam asrjata ad idam kimca rco
yajumsi sanransi chandamsi yajnan prajah pasun)
. (S\ P. Br. VI. 1-1-8) (Santiparva, 5, 12,920), - (2, 8-8-5), ( parva IV) ,
, (rsayo mantrakrtah).
(. 3019) , () ; , -

- . - ,
. - -
(vedatmika-vak) (. , Muir
O.S.T. 1-325 ff., , ,
, ). - (-, jagat vanmaya), ,
, (, jagat) (sabdaprabhava).
(10, 125-5) : () ,
, , - , - , -
. , ,
.
. (, 10, 71-3)
() ,
.
, , - .
- (Ed. Roer, 688) :
, , . - .
(Vachaiva samrad brahma jnayate vag vai samrat paramam brahma).
(Santiparva 5, 12, 920) :
, , . (Vedanam marram
pasya matram pasya matstham devlm sarasvatlm). ,
, . ,
- - , : ,
,
- , .
(Yasya nisvasitam vedah vedebhyo' khilam jagat, nirmame tarn
aham vande vidyatirtham mahesvarani) - (3,
39-1) , , ,
, - (Vag aksaram prathamaja
rtasya vedanam mata amrtasya nabhih). -
(7, 5-2-21): - .
(, Visvakarma)
(Vag vai ajo vaco vai prajah visvakarma jajana).
(),

22
-, - (. Weber, Indische
Studien, IX. 477 ff. Muir's Original Sanskrit Texts, V. 391).
( 1-3,28), :
, ,
,
(),
,
. , .
? .
() , -
,
, ,
. , ,
,
. ,
, : bhuh (,
), (, bhurni), ,
,
, ..,
( ) .
. (vyavaharika).
, , .
, , (pratyaya),
(sabda) (artha), (
, , ), ,
, , - (srsti-kalpa) - ,
(, anandamaya),
. (para-sabda)
(apara-sabda).
- -,
(, vikrti) ,
.

, (hiranyagarbha) - , -

23
(virat) . , - ,
, () - (
) (, -)
(-).
(), .
, ,
, (),
.
, , ()
(), . ,
, ,
, - , .
(),
, (),
. - ; -
(akasa) (buddhi). ,
(, saras).
() , . ,
() ,
(),
Ham (),
,
.
, .
,
. .
, (vajra), , ,
, ,

. (, sunya),
. ,
(sunyata, stong pa nyid)
, (.

-,
stong pa nyid). ,
, ,
, (Hamsa),
,
, (, ham)
(, sah) (-, prana-bija)
(, pranl). ,
, - ,
, . , , ,
(). ,
, .

27

,
(, cit)
(),
(), - - -.
, . (parasamvit),
-- (saccidananda)
.
cit,
-, , ,
.

, , .
, ,
, , ,
. ,
, ,
, ( )
.
1

(, nispanda),
(, niskriya), (, amanah),
(asabda). ,
, - (cidropinisakti). , (1

:
, () ,
. (. . .)
, ; ,
,
. (. . .)
2

28
, spandana) ,
, - (saspanda prakrti-sakti). , -
, - . (, pralaya)
, ,
(, samyavastha),
(sarupaparinama).
(, virupaparinama).
(spandana),
.
- .
.
,
,
().
() () (),
(), .
, , .
,
(),
. , ;
= = = ,
, , ,
.
. - , .
,
,
.
(),
, .. ,
,
,
. ,
- , ,

29
.. .
, ,
,
,
. - - (sabda- brahman),
, ,
, .
,
,
. (
), ,
, :
() ;
- . ,
.
. , ,
, ,
.
, (tejas-tanmatra) . Indriya (, ) sattvikamsa (, )
-
(apancikrta-tanmatra) ,
- tamasikamsa (-,
) . -
.
3

- .
() (, vrtti),
() (
) , ()
() - , ,
3

. (. . .).

apaficlkrta ()
. apancikrta-tanmatra
. (. . .)

30
.
, ,
. , (,
visaya = artha) (),
, ,
{) ,
. ,
,
(upasana).
( -)
,
, (, - (istadevata)),
.
(, abhyasa) ,
,
. ,
,
.
,
,
, , .
,
(-, anupahita-cit). upahita-cit
, . upadhi
para = suddha-sattva-pradhana = utkrsto-padhl = samasti,
apara = malina-sattva-pradhana = nikrstopadhi = vyasti.
3 : (, karana),
(, suksma), (, sthula). (upadhi)
, , -,
-.
- , ,
, ,
(vikrti), ,
, .
:

31
1) (, antahkarana)
(, indriya), 2) 5 (, panca-bhuta),
- - (-tanmatra).
.
? ,
, .. ,
,
(, bhautika),
(bhuta). (, ,
), ,
() ,
- . -
-. , (sattvikamsa) . - (ahamkari).
, ,
(, vibhu);
, .. (, anu). ,
,
(-, madhyamaparinama). ,
.
(, jagrat)
(, svapna), (, susupti)
,
, (nadi).
?
, ,
(),
(jnana) - ,
(, manas) .
, (parinama)
, , . : - (jnana-

32
svarupa) - (jnana-vrtti). - , . -
, .

- (jnana-vrtti) .
, .
(tejas). ,
. (, svaccha),
. ,
, ,
.
(, mithya).
(, prama)
(tadvati tat prakarakajnanam), (, jati).
(, vyakti),
, ,
, (,
prakara),
, , (, ghata)
- (, ghatatva).
, ,
-. ,
, - (,
dosa)
, . ,
.
-
.
(, )! ,
.
, (rupa), .
, .
(bhata): akasa, vayu, tejas,

33
prthivi,
() .
() ,
- .
,
, : (chidra),
,
, (, ); -
(); ,
(), an () ().
: ,
(tiryag-gamanaslla), ,
, ,
. ,
(, calanapara), ,
, , (
), ,
. pindanda -
. - - Ham, Yam, Ram,
Vam, Lam (, , , , )
, .
.
:
hayaralava?. , ,
, -,
,
() .
-, , ,
.
5

, , , 5

-,
, :
, , ;
2 .

, . ,
: Tani vastuni tanma-tradini pratyaksa-visay3ni (..
). .. () ,
.
,
,
(),
. ,
. ,
.
( ) (
) , ,
,
. ? ,
,
. -
, .
. , ,

, . , (asanga-brahman), - (brahma-svarupa), .. , ,
.
, , -
{, pramana). -,
, (, svarupa)
,
6

,
. .
, , ,
- ,
(.: ., 1995 .). (. . .)
:
(), ,
. (. . .)
6

.
, {, laksana) .
,
{, atmdriya),
. , , -
, . , , , ,
.
, , ,
, () {, vrtti)
. ,
,
, ,
. -. ,
{), {
), .
-, ,
.



: .
- ,
. ,
(-, brahmasvarupa),
- , (),
, . ,
,
.
, , .
,
:
, , () , . ,
, - .
-, ,
,
, .. ,
. , ,
. , .
, . ,
(brahmasvarupa) .
, (, nispanda)
(asabda). (
), ,
, ().
, . - , - -,
. , , -,
(, saspanda). , ,

40
- -
. -
. - - . -
, ,
, . (
) . - ,
.
, : - (vaidika-sabda (-, srauta-sabda)), ,
- (laukika-sabda) - ,
.
, (
, -, -, -); , - ; -
, - .
,
-, - -.
, ,
, ,

(, anandamaya) (srsti-kalpana),
. -
, - , , , (
)
-, , .

- . ,
- -, -
. ,
, ,
, . ,
, : - (apancikrta-bhutas),

41
, , , -
(sthula-bhota), -
. - (bhota-srsti).
, , -.

, .
, -
-, ,
.
- -,
, . -
(, samasti) .
7

-
(), () ,
, ; , ,

(sutratma) (virat),
. - ,
, - natura naturata ( ),
. ,
.
,
-.
- , ,
-, .
- ()
.
- ,
; , () ;
,
, .
7


. (. . .).


(.. -), ,
- .
- (sthula-deha) ( ). - (annamaya-kosa) - (pranamaya-kosa),
(, rajasika) , . ,
-,
().
, - ,
.. -
,
, , , .


, , ,
. , ,
, ,
. - ,
. ,
- ,
susupti, svapna jagrat. ,
, (namaste
bahurupaya).
- ,
. . ,
( ), ().
(, vyasti)
. (prajna)
(avidya). -
(, ) ,

.

,
, ,
, .
, ,
,
. .

,
( ),
. ,
. - - (sabda-visesa). ,
, .
- () ,
,
. (.. ,
), , .
-
(karana-sarira), - (karana-deha).
- .
, , - . - (srsti-kalpana)
- .
( , ), -
, ,
. -.
(, )
-, , . -
. ,
, ,
.

44
taijasa, ,
,
- (suksma-deha),
(). - ,
,
,
. - -.
- - , .
: )
(-, samasdrupa) ,
, ) - (srsti-kalpana),
, . ) ---
(jagratvasanarupasvapna), -,
jagrat, -, ) -,

.
,

. , -
(utkrstopadhi). (upadhi) (.. -) - (sattvika). ,
, ,

, - ,
- . , ,
, ,
, .

/, , ,
- . (sattvika)

. , (visva)
, , ,
(, malina). ,
,
, . ,
, - ,
- . -,
. . ,
, ,
.
- --,
.

.
(); 0
. -
,
, -.
, -
.
- , - ,
, .
,
( ) ,
-; -
() (dhvani) ,
,
. - (-)
,
. --
,
-. (, ), (, ) ,
, ,
, . -
, ,
. - ,
, .
. , - , -
(, Tksana),
, - .
, , (
), ,
(), ().

. ,
.
-, - (apancTkrta-akasa) - - (apancikrta-tanmatra).
, ,
,
.., , , ,
. - ,
. -
,
. ,
, , , ,
.
(apauruseya) ( ,
). -
, .
()
,
, . ,
,
. -,
; -,
, . . ,
. ,
, , ,
. ,
, , ,
. ,
.
. - (avyaktaIsvara) (). ,
, . (-

) (
(cidrupini), ( ) ()
.
-, - -,
. - (, nispanda), - (, saspanda).
(), - ().
- (unmani-sakti), - (samanl-sakti).
- , .
- , , .
. - . - , , , -. .
,
, - (-, samanyaspanda), .
. -
(-, visesa-spanda), -
- (-, spastataraspanda),
, .

,
(sabda), sabd -
, - , ,
, . (-, varnatmaka-sabda), (), ..
,
, -
( , ), (-, dhvanyatmaka-sabda), ,
, . ,
.
, . ,
,
.
, ,
, , .
- , .
, ,
. - )
,
, , () ,
, )
, ,

.
,
: ,
,
, , ) ,
.. ,
, - ,
-.

52
. - (, karya).
,
, .. ,
(.. ) , ,
(, karana), . -, .. ,
() (rupa) ,
(, namarupatmaka). ,
,
- ,
, -.
,
, .

,
. , (arundhatTdarsananyaya) ,
, ,
: ,
, - .
(sisya)
.
,
. , , , ,
. -brahma, - ,
. ,
, ,
. ,
- (pranah-brahma), - (vijnanambrahma), , ,
, , - (anandam-brahma).
,
- , ,
(

.
. ,
, ,
.. ,

. ,
.
, ,
. ,
, .
, - , ,
(-, brahmasvarupa)
. ,
, ,
,
. ,
, ,

(, ), .
, -. , (niskala (
)) (nirguna ( )), (sakala ( )) (saguna ( )).
- ,
- ()
(). - ,
, .
, ,

. ,
. , -,
,
. -
- . (avyakta) ;

54
(vyakta) , ,
( )
,
-.
Kriyasakti pradhanayah sabda sabdartha karanam
Prakrterbindurupinyah sabdabrahmabhavat param.
Sarada-tilaka (1-12).
, ,
, , ,
,
, , -.
- , . Avyaktarava - (nada-matra),
, , ,
,
, .
sabdartha-rupa-visistasya sabda-brahmatvam avadharitam.

Pranatosini (13).
,
,
,
.
Srstyunmukha-paramasiva-prathamollasamatram akhandovyakto
nadabindumaya eva vyapako brahmatmaka sabdah.
Pranatosini 10. Raghava Bhatta, . 12, . I, Sarada-tilaka.
-.
- ? - (
8

() -
(. . .)

-) ,
(= ) . ,
- ,
. ,
, , .
- ()
(-, sabda-prabhava),
(vanmaya).
, .. ,
, -.
(),
, , ,
,
. , -
, .
,
-! .

. (), -.
(). -
. ?
; ..
. ,

(, , ,
),
, ,
().
,
, ,
. ,
, .
(),
- -,
- ,

, ,
- (.. )

, , , ,

.
, ,
,
,
-. -
, , -,
-, . panclkrta, ..
,
.
-,
, -
(saksatkartrtvam) ,
,
. , ,
, .
, ,
- ,
. ,
, ,
;
. ,
- , ,

(samya-vastha) .
() (ksobha), (, samanya-spanda) , ,
, ,
(). ,

57
, ,
(, prameya),
(, pratyaya) (, pramatri),
, ,

, - . , (
) -
.
, ,
(), , ,
. , -
-, ,
, .
, .
( ) ,
-.
(),
, , -
, , -
, - . ,

(, amurtta), - (, murtta). .
, , -
. , ,
(). , -
( ) . ,
- ,
. , -
( , )

, ,
. , (-

), () - -.
,
,
( ), .. ( ).
,
,
. -
, ,
, -
. -
, ,
.
.
: 1) , ,
, , , , .., ; 2)
, -. -, ,
. - - .

-, , , .
. 3) -

,
-. , ,
. , . ,

- - - , . (Omityekarang
brahma tasya vacakah pranavah). ,
,
, ,
,
.


, (srsti,
sthiti laya) , ()
, , (
)
, .

().
? ,
- .
,
, ,
.
.
,
.
() .
,
,
(
) (fact-section).
.
-
,

. - , - . .
, .
, , -,

, , -, .

, , ,
,
.. ..
. ..
, , , , .,
, .
, ,
, , ,
, (cit),
(ci'drupini) (cinmatrarupini).
,
: ,
,
.
(niskala), -, , ().
-
,
.
, ,
, , ,

. - (sarupa-parinama),

- (viropa-parinama).
- .
1)
,
, ()
,

() . 2) -
,
. ,
() , -

, .

,
() . ,
, .
,
.
- .
(
) () ,
,
, laya
. ,
() (srsti),
() (sthiti) () (laya),
()
( ), ,

. , -
,
() (, ghambhuta) ,
.
, .
,
, ,
, - ,
(laya). () ()
().
, , .
,
.
. .. ,

,
.

64
, ,
.
,
, , ,
, ,
-,
.
.
, ?
.
,
. , , ,
(, ananda),
,
-. , ..
(--, sakti-visva-rupa)
(-, sakti-cidrupinl).
. ,
,
,
, . ,
, .
, .
.
.
, : - ,
.
,
, , :
, .
. ,
- (vyavaharika), (paramarthika).
drsti-srsti-vada

krama-srsti-vada. , - ,
,
.
. - .

, , (),
,
.
- (janmakala) ,
(kala). ,
(mahakala) - (nirguna), (nirvisesa), (nirvikara), .
, ,
)

, , )

, ( ), ,
. ,
,
.
.
, ,
, ,
, ()
, - (samanya-spanda),
.
.
(, Iksana), ..
.
, ,
, .
,
.

3 .

,
. ,

, .
.
.
(sarvatmakatva). , ..
, , . (
), (sarvajna),
- (sarvavit). - ,
, , , ,
, .
, ,
. , -
. , ,
.
(-) ) - (apanclkrta-bhutas), , )
, ) , ..
(antahkarana), (indriya) (),
) , .. - (panclkrta-bhutas).
, ,
, .
() , , , , ,
, - ,
.
(samanya-spanda) (
) (, visesa), - (, samanya)
.
-, , .. .
, ,
. ().

67
.
, ,
. , ,
- . ,
, , .
, , ,
,
.
,
. , ,
,
.
.
.
- ().
,
. , ,
, . ..
(apta), (saksatkrta).
- , ,
.
, (
) , , ,
(, saksatkrta).
, .. ,
-- , -
-.
-,
.
().
(),
, .
*

:
.
, ,
() () ,
( ).
- .
,
() .
( )
.
, , .
.
,
. .
, - ,

. ,
-,
, , ,
. ,
(saksatkara)
. -
-
, .
(brahmajmna),
,
.



) ) .
, .
(, svagata),
(, taditara). ,
(), , ,
, (, bheda).
( ),
,
, .
, ,
- .
. : ) (-); ) -; ) , . , ..
- , .
, . , .
-, ,
.
- - ,
,
-. (-
), , .
() , - .
, (purna) ,
. -
- , 9

' . (. . .).

. -, - ,
, , -
. , ,
,
.
.
. ,
. - -
,
, (, kutastha),
, ,
, . ,
.
, ,
(, bheda): -,
( ) (), ,
;
-, , : 1)
,
(sajatlya), 2) ,
, , (vijatrya).
-
()
().
, . ,
(varnatmaka) (dhvanyatmaka).
, .
, , ? -
,
.
? ,
, , ?
, ( , ),

,
?
(, vyakti)
() (, jati).
. (
) ,
, .
, ,
, .
? , ,
.
- - (vyakti-visesa). - (vyakti-samanya). - ,
- , ,
. - , ,
- .
.
.
(
). , ,
. ,
, .
,
. ,
. () - -,
.
, ()
(prarabdha)
(samcita). ,
,
.
().
- (vyakti-sabda)?
,

(-), ,
. ,
(
), , ..
, . -
,
, , .
, -.
, (
), , - .
,
, . ,
().
, - (vaidika-sabda). , ,
gauh - , ,
,
. ,
(.. ), ,
- , ,

().
, , .
.
.
,

. ,
.
(-),
, , ,
,
.
. - ,
(-, srsti-kalpana).

, -
,
, - .
() (). ,
,
. ,
- .
,
. , (.
Catchpool's Text-book of sound, . 290),
, ,
, . , , . ,
;
.

. .
, , ,
.
.
,
, .

(uccarana): , , . ,
, , ,
,
, ,
. (. I Siddhanta-kaumudi)
(, prayatna),
(antara-prayatna) (bahya-

76
prayatna). : sprsta, isat-sprsta, vivritta
samvritta, - ,
,
, . -
, vivara, samvara, svasa, nada, ghosa, aghosa, alpaprana,
mahaprana, udatta, anudatta svarita.
, - .
, -
, - , -
. , ..
, - .
, - ,
.
- . ,
sprsta antara-prayatna, ,
, la, va - isat-sprsta antara-prayatna ..
-, (sa{cakrabheda) ,
.
,
. , va
, (muladhara), ha -
- (ajra-cakra). ,
( , )
.
, ,
,
,
,
, .

,
( ) , ,

, ,
,
.
,
,
. , , -
(varnatmaka-sabda) ,
, ( ),
, ,
,
.
, .

, ,
, . -

. ,
, ,
( )
,
. , (
, ) , ().
,
(-), (-), ( ),
,
. - -
(vaidika-sabda). ,
.


, (thought).
,
. , (thinking),
, ,
,
.
, ,

. , -
. ,
, .
- .
,
,
. , ,
.
, - (sabda-prabhava) - (sabda-purva);
- .
: ()
Ete, - ,

, ,
Ete.
,
,
: - Ete, -
(). ,
.
, , ,

82
,
,
, ,
- (iccha-sakti). -
(-).
, ,
,
. , ,
(, vyavaharika),
,
, ,
.
(ideation)
. , -
() . (
,
, Approaches to Truth>> Patent Wonder.)
,
() (),
(, ).
, ,
,
. ,
. ,

, ,
.
,
. ,
.. ,
.

,
.

:
(ideation).
, .

. , , ,
, .

, . ,
, -
;
, , ,

.
, ,
, .
, , .

. ,
- , .

(). , -
, , -,

, .
, : , ,
.
: -, -,
-, -, -
-.
,
. ,
.
-, -,
;
(), -

( )
, ,
.
. - -
,
,
- , ,
,
, .. .
-
.
, ,
,
,
,
.
( ). , ,
,
.
,
.
.
.
, ,
, ,
,
.

, . - ,
, ,
.
- - ,

.
, ,

. ,
(parasabda), .. ,
( ) -.
, ,
.
.
. ,
, .
( )
,
. -
, ,
() , , ,
() .
, ,
. ,
, . , ,
. .
. ()
.. ,
?
, ,
, ?
() .
, - .
, -.
() (
) . -
.
.
,
.
, , .

- ,
.
. ,
, ,
, ,
, . ,
,
(.. ).
.
,
.
.

,


, .
( )
. , ,
.
. :
(.. )
, - (sabda-tanmatra)
, - (suksma-sabda)
,
. (blja-mantra), ,
,
;
,
- .
,
, ,
.

, -
, . , ~,
.
, ,
( ex hypothesi ),
(mauna).
. ,
( ), - .
, ,
. , - .
, - ()
.
, .
,
= .
.
( , ),

( ) . ,
,
. -
,
, - . ()
. , -
, ( )
.
-,
.
( ) ,
. (, )
.
,
-

88

.
,
, ,
,
, ,
.
,
, = ,
= = (),
.

;
,
,
. ,
: .
, ,
, ,
. ,
.



,
, . ,
, .
,
, ,
, ,
,
.
,
.

,
, , ,
, (
) ,
. ,
,
, .
, -

;

,
, , , , ,
..
: 1) - , ,
, , . ,
. 2)
( ) -
, , ,
. , , ,
, .
. 3)
,
,
. ,
, (
)
.
,
(,
)
,
.


? . , ,
; , ,
, , , .
-
. , -
(jagat) (, ). ,
(, nispanda) .
, ,
, , , .
(, indriya) (, manas), ,
,
, .
.
, ,
,
, - . ,
,
, , .,

. ,

.
, ,

.
, ,
.
$ , ,

. , - : - -
. , ,
, (
),
;
(
) .
, , , ,

.
,
(), .
,
, ,
,
. (),
,
, (.. ) .
, , ..
. , ,
, .
.
,
. .

. .
,
, ,
.
, - . , ,
, ,
,
.

95
, ,
, ,
.. ,
.
, (
) {) ,
.
(
) ,
, ,
.
.
, . :: ,
()
(sisya),
, .
,
, ,
,
, .
- -
. ,
,
, .

. ,

-
. ,
, , - .
,
. . -
, ,
| () ,

, .
,
.
, ,
.
(manasaputra)
, ,
,

. ,
, ,
- (nada-bindu),
. , , ,
.

.
:
1) , .
- ,
. ,
- ,
,
. ,
..
,
.
,
. .
() .
.

,

. - , -
. , , .

,
)
; ) .
,
,
, , . ,
, , ,
, , ,
. ,
,
,
. ,
.
(.. ,
)
,
, , ,
.
,
, (
), -
.
, . ,
(),

, ,
.
, -,

(). :
, ,
,
,
. ,
.
* .

2) , ,
.
.
, , ..
.
, . ,
, , ,
.
- ,
, ,
. ,
, .
3) , ,
.
, .
, ..
, (

). ,
,
, ,
, ,
( ) .
, - .
.
, , ,
. ,
(vaidika) . , ,
,
. ,
(-) ,
.

; ,
-

. ( )
, ,
, ,
. ,
.
.
,
.
.

.
, )
,
, ) , ,
. ,
,
,
,
,
, , -
.
4) ,
, .. , ,

;
. ,
, (
).
,
, - ,
,
. , .
-.


(
),
,
?
.
,
, , - .
. , , ,
(),
,
. ,
. ()
, , .
,
, -
,
. ,
, , ,
. ,
, ,
. ,
, ,
( )
, , ,
, . . -
. ,
. , ,
, ,
. , ,
(dahika-sakti).
, (
) : )
() ,

101
,
(
),
, .
(
)
( ).
, ,
, )
i (, dhatu),

, (. 3 .),

, , [ (agni).
, ,
.
(, ).
.
(saktyartha)
(laksyartha), - (abhida-sakti)
- (laksana-sakti),
.
,
, (vrtti):
(abhida) (laksana).
\ , ,
. , (vakyartha) () .
(),
, . - ,
, , ..
, .
,
-

102
. ,
. , (vahni), (hutasana)
- .
,

. .. -,
.. , .
5)
(, krama), , (, chandas), , ,

.
( )
(devata) .
,
,
,
, ,
.
,
, : 1)
(,
), .
, - () . 2) ,
-,

. , - .



,
.
,
. .
-,
,
,
, - . ,
,
(, chandas) ,
{).
, , .. i, . ,
,
.
(
).
.
.

.
: )
(chandas):
.
, , )

.
.

106

,
:
1) ,
, , , .., -
. .
2) , ,
,
.
,
.
.
3) , ,
,
,
.
, ,
,
. , ,
.
.
,
, ?
. ,
, ,
.
, , - .

. - ;
. ,
,
- .
, , , -
; , ,

107
I , . ,
, ,
, . ,
.
? , ,
,
,
.
. ?
- ,
, .
,
,
,
. , gauh
cow.
- . ] . , .. . [ , :. , ,
aukika), , , ,
- , .

, ,
. , ,
, , ,
, - .
, ,
: 1)
? 2)
? 3) , .. -
?

108
,
, . : 1)
(), 2) (). - ,
. -
, .
, , , gai gabhl
, .
. ,
, .
.
, : 3) , 4)
.
; - .
. ,
(, susupti) .
()
, ();
, ,
, .
,
: 1) ,
2) , 3)
, 4) , 5)
, 6) .
,
.
.
, ,

, ,
. ,
, . , ,
, .
(srsti) (laya),

109
.
,
. , ,
. ,
.
, ,
, .
,
?
? , ,
, , 1)
, 2)
, , ,
| 3) .
,
, .. . , , .
. 1) ,
2) , .. .
. 3)
, ,
) ,
.

.
, 5)
, 6) . ,
, ,
. :
7) , () 8) ,
(dhatu).
-, - (3, . 17) : Tatra vagvarnesvarthavatlti.
, , sarvabhldhana-

sakti-prachita, ()
(). -: , , - (Yannehasti tat
kvacit). () - .

, ,
.
() (kramanuro'-vhinorthasarhketenaVacchinnah). ,
(, sarhketa)
, .

.
. - 9)
10) , 11)
; 12)
, 13) ,
, , 14) ,
15) (), 16)
( ), (, kramic).

() ().
, ,
. , (
), .
,
,
, (
). , ,
, , (
), ,
.. -
. ,
, , ,

.
,
. .
, .

, 0 .
.
,
.

, .
.
2

10

, ,
- .
. ,
, ,
;
, .
75 , , ,
.
, ,
. (vamamala)

.
, ,
(-,
anahata-dhvani),
10

,
, ,
, .

. , , ,
,
, ,
.. (. . .)

112

(-, sabda-bindu) (-,
sabda-paramanu) .
, , ,

, .
, (sarvatobhadramandala), (yajna), (homa),
.
, -
(, yantra),
,
. ,
, - , ,
.

- (parasabdaparamanu). , - -
(sabda-paramanu).
. ( -)
( ) .

, -
.
, , ,
,
.

.
,
- -.
, , ,
,
, ;

par excellence,

. 8)- ,
,
.

, .. () - (
), - .
.
-,
(krama) (japa). ,
,
(.. ).
,
, ,
- .
.

, .
, ,
, ,
, ,

.. :
,
, , ,
? ,
, gauh -
. ,
,
, .
, , ,
, . !

114
, ,

. , ,
, ,
, ,
. , ,
. , - ,
.
.
: , ,
, ?
,
- , ,
,
.
, , ,
.

117

-
--. , ,
- (sakti-tattva), - -
(sadakhya-tattva), - - (Isvara-tattva).
,
-! ,
- .
IL
--

I . -
, aham) (, idam), - (, grahaka) - (, grahya)
. , , ,
- .
, ,
, ,
, .
(vimarsa) - I , ( nyonmukhah aham-pratyayah); ,
, (yastu anyonmukhah sa idam iti
pratyaya). , , .
.
.

I . ,
I , .
, : .

,
,
.
: - .
- : -
; - (Yad ihasti tadanyatra, yan nehasti
na tat kvacit). : ,
, ,
(Vartamanavabhasanam bhavanam avabhasanam antahsthitavatam
eva ghatate bahiratmana). ,
, ,
. ,
, ,
, .
, (parasamvit),
(, jmna).
, ,
, . -
(, prakasa), - (, vimarsa).
.
. (),
(, svarupavisranti).
(mayika) ,
-.
, ..
,
( ).
- (hrdayam paramesituh).
mayika (maya pramatr)
,
.
. (niratisayapremaspadaWarh
anandatvam). -
:

, (sa ha etavan asa


yatha stripumamsau samparisvaktau). ,
, , I .
,
. (niskala) - . ,
(tattva-tita). , ( ) ( ). , ( -, amarsa paranada-garbhah).
,
(-, sakti-svarupa).

()
, .
- - () (, bheda-buddhi), ,
(, ,
, .
mayika .

. - ,
5 (kancuka), , .
, . - , ,
- . (, kala)
. () (,
hiyati) (svatantrata),
^ ,
.
(, ). -
, -
. (, sarvajmta)
, sarvakartrta)

120
12

vidya" kala ,
.
,

()
. ,
,
.
(, sakala) (-, niskalaparamasiva) -,
(unmanT).
,
. ,
. - -
() (-, prathama spanda)
. - -
-.
(nisedhavayaparupa saktih) . ,
, , ..
, .
,
(prakasamatra), .. ,
- () ,
.
- (
) ,
13

" vidya () - ,
. (. .
.)
kala () - ,

. (. . .)

(). (. . .)
12

13

121
I ,
, -
1 (, sunyatisOnya). , (nyonmukhah ahampratyayah) . ' - . , . -
(iccha) ,
(santatasamavayini).
14

, ,

, - . ,
,
,
.
()
, (-, -),
.

, ( )
.
. -,
-,
, - (, aham-vimarsa). , ,
, ,
, -,
, , .
, , -
,
. ,
. -- - ,

. (. .
)

(),
(). .
(, abhasa)
(sadakhya), -
(sadasivatattva). , ,
- .
, ,
.
() (, vivartta) , ,
, , , .
.
(, parinama),
,
,
.
-
. (nimesa),
, (unmesa),
.
.
. (),
().
- (sphutatvam)
() (bahyatvam) .
.
, ,
. , , , ..
, ,
. ,
- -.
,
, - - (isvara-tattva), -

123
(, ) ,
.
, . -
(bindu),

, ,
() . , ,

, ,
, ,
.
, , (vidya, sadvidya, suddhavidya).
' ,
(samanadhikaranya). - - (aham-vimarsa); - - --
(aham-idam-vimarsa); - - -
(idam-aham-vimarsa).
. -
,
, (, sarhgamana)
(, adhikarana),
,
(, mayapramatr). ,
.

,
. ,
(, suddha) (,
asuddha) , (paraparadasa).

(bhedabheda-vimarsanatmaka-mantrarupa).
,
. -,

.
,

, , .
(sarvo mamayam vibhavah). ,
,
. ,
,
. ,
, ..
{-, vijmna-rupa),
.
-,
, (
), ()
, ,
,
, . -. -
, , ,
, (
) .
- (santa-sakti)
, ,
(), (),
() (). ,
. -
(, bhokta), - ,
(, bhogya). -
, .
(antahkarana),
(indriya) (bhnta), .
- .
. ,

, ,
{, pjthivl)
, - -. ,
,
.
. ()
(--),
(-),
() ,
,
, , , () ,
.
, ,
, , ,
. , ;, ,
. ,
,
; , . ,
.
-,
(), , - -.
I
kalas. ()
i/namme . (srsti) . (palana) - ,
J^lrirtyu) - .
' , . -
94 , : 19 , 6 , 11 :!, 10 , 10 , 10 , 12 16 .
- 19 f?bi, : Nivrtti, Pratistha, Vidya, Santi, Indhika, DTpika, Recika,
jMocika, Para, Suksmamrta, Jranamrta, Amrta, Apyayanl, Vyapini,
Vyomarupa, Mulavidya, Mantrakala, Mahamantrakala, Jyotiskala.

6 , : Pita, Sveta, Nitya, Aruna, Asita, Ananta.


11 , : TTksna, Raudri, Bhaya, Nidra, Tandra,
Ksudha, Krodhini, Kriya, Utkari, Amaya, Mjtyu.
10 , : Jada, Palini, Santi, Isvari, Rati, Kamika,
Varada, Hladini, Priti, Dlksa.
10 , : Srsti, Rddhi, Smrti, Medha, Kanti,
LaksmT, Dyuti, Sthira, Sthiti, Siddhi.
10 , Dhumrarci, Usma, Jvalini, JvalinI,
VisphulnnginT, Susri, Surupa, Kapila, Havyavaha, Kavyavaha.
12 , : Tapini, Tapini, Dhurhra, Marici, Jvalini,
RucT, Susumna, Bhogada, Visva, BodhinI, Dharini, Ksama.
16 , : Amrta, Manada, Pusa, Tusti, Pusti, Rati,
Dhrti, Tasini, Candrika, Kanti, Jyotsna, ^rih, PrTti, Aiigada, Purna,
Purnamrta.
50 matrka-kala,
(bhava) ,
(). 50 matrka-kala
: Nivrtti, Pratistha, Vidya, Santi, Indhika, DTpika,
Mocika, Para, Suksma, Suksmamrta, Jmnamrta, ApyayanT, VyapTnT,
Vyomarupa, Ananta, Srsti, Rddhi, Smrti, Medha, Kanti, LaksmI,
Dyuti, Sthira, Sthiti, Siddhi, Jada, Palini, Santi, Aisvarya, Rati,
Kamika, Varada, Ahladini, Pritih, Dirgha, TTksna, Raudri, Bhaya,
Nidra, Tandra, Ksudha, Krodhini, Kriya, Utkari, Mrtyurupa, Pita,
Sveta, Asita, Ananta. 94 ,
, -
- -. -,
- :
Desakalapadarthatma yad yad vastu yatha yatha.
Tat-tadrOpena ya bhati tam sraye samvidam kalam.
15

15

, , , ! , !
! () .
-. (. . .)

-
, .

.
, ,
- - (-), .

.
.
,
.
, :
, , , (, desika).
,
-.
,
, , -
, . gurupangkti .
, .
, -.
., 11 .
, ,
, ,
, .
; 1510
. , -, 1454 .. ,
.

130
.
, , ,
.
(. 1, 7) : -, --,
; - , - .
Saccidananda-vibhavat sakalat paramesvarat
Asic-chaktis tato nado nadad bindu-samudbhavah.
- -.
, ,
. ,
(-pyna, vyastirupa), .
. ()
-- (saccidanandamayl, cidrupinl),
. , - - -. , , ()
(), ,
--, ,
. .
(, saccidananda -, saccidanandamaya. .
, .
- -,
-.
. - 36 .
, - .
, .
-,
, , ,
, - .
: ,
() , .

131
' ,
I
(,
sadutpattivada) (,
ucchOnavastha) ,
(Ya anadirOpa caitanya-dhyasena mahapralaye suksmasthita). (adhyasa)
I - ,
, .
, ()
, , , (cit),
(laya)
.
- ,
- . ,
, .
,
- (), .
- , -
.
,
(), , ()
, , -
().
,
,
. :
. ,
,
, .
, ,
(). ,
. : ,
,
, - . - :
5*

-,
,
. ,
, : , , , ,
(, adhisthana)
, . ,
, ,
, , ,
.
,
-. - (
) .
.
, ,
. , -
,
(ucchOnavastha). - ,
(srstyupayogyavastharupau). - - .
.
,
-.
, .
(-).
, (),
.
(
) ,
,
(, parinama) ,
.
,
.
,

I . - ( 117) , : ,
.
- - (santata-samavayinl),
. ;
(sadakhya),
. - : , ,
, .
{ , spanda prathama)
-.
Yad ayam anuttaramurtir
nijecchyakhilam idam jagat srastum.
Paspande sah spandah
prathamah siva-tattvam ucyate tajjmih.
, , (ananyonmukhau aharhpratyayah). , prakasa () jnanamatra (),
- , -.
() -

. -
(nisedhavyapararupa saktih) ,
(), .
, . . -
,
.

Iccha saiva svaccha


santatasamavayinl sat! saktih.
Sacaracarasya jagato
bljarh nikhilasya nijanilinasya.

16

(Tattva-sandoha, 2.)
, (, yoni),
(-, bfjavastha), (hrdayam paramasituh). - ,
; - ,
, - , . -
(yogini svavid). ,
. - ,
.
:
; .
( 4) :
,
, ,
, (.. ),
(.. ,
). ,
, ,
.
(riparamasivah svat-maikyena sthitarh visvarh avabibhasayisuh
purvam cidaikyakhyati mayanasrita-siva paryaya-smyati-sunyatmataya
prakasyalhedena prakasamanataya sphurati; tatah cid-rasasyanatarupasesa-tattva-bhuvana-bhava-tattat-pra-mat-radyatmataya'pi
prathate).
16

(), () ,
, ; - ,
, ( , ). (. . .)


: (, ) ,
(), ( ) ,
' ,
I () .
1 , (, ,
I , matr, mana, meya).
, ,
I , , I . - I (). 1 , ,
. ,
. ,
- .
, ,
,
- - . ( ) (
49): .
, , , , - . . , .
(utsrjya) , I (dvidha bhittva) (unmukhi)
; , ,
(-, srsti-kalpana).

\ () () .
. , -, ,
, - , , , ,
J - , , , . -

, .
, ,
, , (),
- , , .
, ()
, - , -
(mithah-samavayah).
, . -
(. 1, 16-24) : ,
, -
- (Aham prakrtirupa cet saccidanandaparayana).
, , ,
, -,
,
. . ,
,
. ,
,
(mayika) . , -, ,
,
. (),
(maya-pramatri),
, . ,
.
. - .
.
,
, .
()
- ().
,
, ,
: .
,

. ,
.
, .
, ,
. ,
.
, ,
,
-.
? , ,
. - ,
.

, -.
,
(-, bhedabuddhi), ,
, ,
.
- - ,
; .
,
(acintya). - ; (-, adyasakti) ; - : Aham devi -smi ( ,
), - Sa'ham ( - ).

-
- , ,
-.
,
. -, -, - :
Iccha saiva svaccha santatasamavayin! sati saktih.
Sacaracarasya jagato bljam nikhilasya nijanillnasya.
(--)
-
. ( ) ,
.
-
, -
-. - :
(siva-sakti-samayogat
jayate srsti-kalpana).
(nada).
, - ,
-,
,
. -

. ,
...
,
. ,
, -, .
,

,
,
. ,
, ,
, ,
.
,
,
.

,
,
, ,
, .
, .
,
,
,
( ) .
, ,
,
. ,
. : Neyam
yosit puman sando jadah s m r t a h .
17


.
,
-. - - - ,

. , , -
(maithuna)
, , , 17

, ,
(. . .)

-
(vipanta-maithuna) . , - (niskrya), - (sakrya)), .
- (mitha-samavayah) ,
-.
.
. ,
. ,
,
.
, , (kamakala), (, mula)
. :
.

(avinabhavasambandha), ,
-
(akhandaparacicchakti).
- ,
-,

(saccidanandavibhavat),
{-);
- , (). (sakala) ,
,
, , , -
- . , -
- , ,
, - - ,
.
, . ,
,
-
(visvottirna), ..
. , ,
- , (, visvatmika).
- ,
.
, ,
(,
ucchunavastha) ,

144
().
( )
,
. . .
, -
, . (kriya). ,
, ,
,
;
--

. -,

,
, ,
.
18

, ,
(niramaya padonmukhl,
-), (sivonmukhi, ),
(, pumrupa),
. ,
() (). ,
-, ,
- (-).
,
(-)
, ,
-,
.
,
,
18

, , ,
, .
.. ,
. ,
, .

, . ,
kala. , : -
(kalatattva), (ravatmanikalatattve). : ,
(namaste ravatvena t a t t v a b h i d h a m e ) .
36
, -;
.
.
, , ,
-,
(),
. , ,
.

- , - .
,
(). , ,
,
(karyakasa),
(vikrti) -.

- (
).
, , .
, .
,
(), .
- ,
, . ,
(.. ) , (,
avyaktatma) , {, nadamatra) , ,
.. (varnadivisesa-rahitah).

,
. ,

-,

() .
, ,
, (, tattvesa).
- ,
(sabdasabdarthakaranam).
, -
-
.
-,
, .
(. .
-
),
- ,

(caitanyamsarvabhutanam).
(, pram)
().
,
, . , . -
, -. - (, ), . - ,

(). , , (), ,
, (), (),
(). ,
,
- ,
() ().
: ! antaratma
nadatma (nadate svayam),
. ( -
),
. ,
, : (mahanada),
(nadanta) - - . , -

,
, , - .
, ,
, ,
,
,

(-).
0

,
. , (nadasya
antah layah). ,
, , , , , (-,
anutpannanispanda-vak),
(-,
sunya-samvit),
(utpatsuh s a m v i d utpattyavastha
suksma). -,

(, bhanam) (kala) (kala),


,
. - --
(svanirvanam-param-padam),
---
(nirvikalpa-niranjana-sivasakti), (guruvaktra).
-.
, - ,
-.
,
(omkara)
.
H r i m , Ra, I . - , R a - , I
(ardhanarisvara), - -.
: (, amurtta)
(, murtta).
, ,
. .
- , R a

148
. , - ,
. (akara),
.
mahatmya, -, -
() () ,
. (antargata), . . ,
.
, - ,
. ,
,
,
. Hrim () -
, .
,
, - ,
(,
uccaranakala). -

,
,
, , (visvottirna).
,
: -
(
manahsahitatvat ;
-
(tadrahita)) - 1/256 ,
(1/128) .. (1/32), - 1/16,
-,
Vi , .
, - - ,
( ) ,
, -.
,
, , .. .

, -
. ,

149
.
,
.
: () (sa aiksata). ,
? , ,
? ?
, ,
. - , ()
.
? : (-) , (-)
.
, .
, ,
(svabhava).
,

.
(,
anirvacamya). , ,
, ,
(, svanubhava) . ?
- ,
. (
) ,
. , ,
, , ,
, ,
- . , ,
,
(acintya-sakti,
-).
,
,
;
,
,

150
.
.
,
. (, susupti), (), (, jagrat),
.
.

,
. ,
. - , . -
- -.
.
() ,
. . ,
,
.
,
, .
.
-, ,
,
.
,
,
, .

, ,
. , -,
,
,
- ,
(, svarupa).

, ,
,
. : ,
?
, ,
-.

. ,
. , , , .
. -,
. , (
), , (
). ,
,

. ,


.
. ,
(niralambapuri)
, ( , ). , ,
(-,
atindriya-tattva).

, .
,

, ,
.
,
, ,
,
.. , ,
, .

, ,
.
, , ,
. .
, ,
,
,
. , . (
) ,
,
, (,
svarupavisranti)
. , (-
rnal 'byor), ,
, .
, ,
,
-,

, (niramaya-padonmukhi).
-,
,
. - ,
,
.
(jyotirmayi)
-
(suksmarupa),
(mantramayi)
- (sthularupa) . .


, .
, , ,
, - (,
avyaktarava), , ,
19

19


. (. . .)

(), .
,
jcaK ()
(), .
() (), ,
, ,

().

,
.
-
,

. ,
(,
cittasuddhi) ()
, (
,
-).
,
, ,

, .
,
, ,
. -
.
, -
. ,
, ? ,
,
,
. - ,
,
. ,
.


, (nadad
bindu-samudbhavah). (bindu)? ,
, ,
() . -
. , .
,
..,
, .
,
,
,
. , -,

.
,
, ,
, .
, XVIII
-
Le Mystere de la Croix (. 9): Ante omina
Punctum exstitit; non to atomon, aut mathematician! sed diffusivum.
Monas erat explicite: implicite Myrias. Lux erat, erant et Tenebrae;
Principium et Finis Principii, Omnia et nihil: Est et non.
(punctum - bindu),
(, ,
), (
). (Monas)
(Myrias). , ,
, (.. cam,

). ,
(,
- (satkona-yantra)),
. Le Tout est engennre' du point central indivi
sible du double triangle.
(satkona),
.
,

, , ,
, , ; ,
, . (Stromata V. 2. Ante
Nicene Library, Vol. IV) ,
: , ,
.

()! .
,
,
, .
, ; ,
, -
, .
, ,
, .
.
, . , ,
.
, -,
,
(),
,
.

(
), , ,
, , .
.

. , ,
, ,
, , .
, . -
()
. ( - 3, 1,2) (dhyamalaprayam), (unmilitamatra-citra-kalpam); ,
(antahkaranaikavedyam).
,
, (). , ,
(),
.
, , .
-
, ;
.
-,
. , ,
.
- , , ,
(-)
,
. (. Sarada 1.7)
,
(, upayogyavastha) . ,
, ,
,

160
(uccunavastha). (, ghanavastha) . - ,
, , (ghanibhuta) (vicikirsur ghanibhuta). , . ,
,
- ( ),
- , , ,
.
,
, .
(. The
Serpent Power, V. 4) , - (.
6), ; ,
(), (). ,
.
, ()
, -, .
49 ,
(), ,
, (. 37)
, -,
. , -
, ,
, , , ,

, .
, , () (, cidghana) ,
; ,
, . -, ().
, , () (. 41),
-

161
(-), (santa) , -.
.

() . ,
, (canaka),
() () .
( 49) :
.
, . (..
).
, . , (, unmukhl), (-, dvidhabhitva),
, ,
(, srstikalpana).
, , ,
( ), .. - .
,
,
. , ,
- - ,
, ,

, -
. ,
,
, ,
, ,
.

, , ,
,
- (namarupa), ,

6 .

() (). ,
- ,
,
- (avikrta-parinama);
, .

. . :
(
, - (prapanca-sakti),
),
( , ),
. , (
) ,

. , ,
,
( 44) ,
; ,
. ,
, ,
,
,
. :
, , ,
. , ,
; ,
(tattvesa), . - -.
,
(),
. ,
, .
,
. -, ,
.

, (. 18 9) :
?

Parasaktimayah saksat tridha, sau bhidyate punah.


Bindur nado bijamiti tasya bhedah samiritah.
Binduh sivatmako bijam saktir nadas tayor mithah.
Samavayah samakhyath sarvagamavisaradaih.
, , ;
, . ,
, , ,
- , - .
bindur nadatmako,
( 40) . ().
trait d'union, .. ()
, (. . . 8, . 1
). - , -, . ,
, , ,
,
-.
- :
() () ,
. , ,
. (Asmacca-karanabindoh saksat kramena karyabindustato
nadastato bijam iti tray am utpannam tadidam parasuksmasthulapadair
ucyate. 132).
- ,
, () , , Ham, () -
, , Sah;
Hamsah. Hamsah - ,
Hamsah. , ,
, , (),

164
, - , .
, ,
, ,
-. , Ham - , a Sah - ,
Hamsah ,
. ,
Hrim, - Hamsah, - HrTm Srim
KITm. . -
() (Sa=Akasa, Ra=Agni),
(, carma) (ardhanarisvara). ,
, 24 , 50 ,
.
- -,
. -,
- , -
- - ,
, -
( 1,9): , (ksobhaka),
, (ksobhya).
40
, , ,
(--, kriya-sakti-svarupa).
, (). ,
(. . 1, 39),
, -
(ghanavastha) .
, ,
, - , () ,
,
, .
-,
. ,

165
- ,
; -,
, - , -, -

.
,
(ghanibhuta) .
- ,
.
- . ,
,
-
. . ,
, .
- , -
; ,
. , , ..
- , , , .
. ( )
, , , -, ,
,
, : - ( , ,
()
), (-), (-),
(-), (), .
, -,
, (mithahsamavaya). --,
, ,
Ham Sah, Hamsah --.

(adrsta) , -
( ),
,
.
(, iksana), ,
()
(-,
parasabda-srsti). (-, anadi-rupa) ,
,
, (utsuka)
, ,
. - :
- (
). ,
. - -, ( )
. cam, , ,
(Sarva-vedanta-siddhanta-sara-sam-graha 312, 313,
315). (3-38): ,
,
, .
, -,
, ;
,
,
. , ,
,
,
. ,
.
- ,
, , ,
, ( ) .
,

167
Indian Philosophical
Review (), )).

)) (kamakala),
. - , ,
- , , ,
.
, .
, ,
, , .
(, sita),
(, sona) (, misra) .
, -, ,
(carana-tritaya). -,
- (sadamnaya-dlksa),
(sukla), (rakta) - (misra-caranas). , ,
, - , - .
,
,
, ;
,
. ,
.
(2, . 22): , - ,
.
Eka murtis trayo deva brahmavisnumahesvarah.
Mama vigrahasarhklptah srjati avati hanti ca.
,
, (
- ),

. ,
. ,
.
(-),
. - , .
Bhidyamanat parad bindor avyaktatma ravo'bhavat
sabdabrahmeti tam prahuh sarvagamavisaradah.

20

Sarada-Tilaka I-II.
,
,
,
, (paradbindority
anena saktyavasthampo yah prathamabindus tasmat.). - - ,
,
,
(), .
,
, .

20

, () . - -.
. (. . .)

-
,
. ,
, - .

, (
, sabda), (, sparsa), (, ),
(, rasa) (, gandha).
(bhuta),
(tanmatra),
. ,
(, indriya), ,

. (, manas), ,
(antahkarana),

(), (ahariikara) (buddhi). -, 36
- ,
- --,
() , .
,- , ,
. ( )
. ,
() , , .
, ,
: -
, ,
( ).
- ,


.
,
,
.
: - (cit-sakti)
( ) - (maya-sakti) (
). .
-, - -.
(avinabhava-sambandha),
,
( -).
, . - - (, cidmpa). , ,
, (, svarupa)
. ;
,
--- (, )
(, visvottirna),
,
(, visvatmaka). .
.
- . ; ,
, .

. :

(Svarupavarane casya saktayah satalotthitah).
.
,
();

-, (), - , ,
.
, .
- ,
(Sarvam khalvidam brahma)
(kulacara). ,
, .
,
, , , -
, , ,
. -
,
.
(, anirvacamya) (),
.. , (cam, sat),
(, asat), (, sadasat), ,
, ,
. , , (maya-brahmasrta),
().
,
. - (mithyabhuta sanatani), , (anirvacamya).
.
, (, cidabhasa)
- ,
- . ,
,
(
).
. , - , ,
, (,
saktiman), () . -

, , ,
, . ,
(),
. ,
, ,

. , , .
- . - . -
-, .
, ;
, (). - . , - . ,
, -, , .

( ):
, ,
, (, brahmamayi), (cidrupini),
(, anadi) (-, karmasamskara) . ,
(gunamayi) (.. ), ,
cinmayi () ().
, -. , - prakasavimarsasamarasya- rupini
(---). ,
.
- . Aham stri -
-.
: . ,
, ,
, ; ,
-
, , .

, , ,
. , ,
, , ,
(
)
-. - ,
, ,
, - .
,
,
,
.
,
, ,
,
, .
,
,
;
, , ,
, , , ,
. :
,
,
.
: , ,
. ,
( -),
.
- :

. ,
, (, abhasa).
(prasara) .

176
- , ,
, .
(cam) , ()
, ,
,
. - ,

, , .

,
,
. -
, , ,
. ,

. , .
,
. ,
,
. .
,
. ,
, , - .

. ,
, ,
, - .

.
- -
; .
- -
; - -
(kartrtva), .

,
,
, . ,

, .
. ,
()
. , , .
,
, , ,
,
, , ,
.
(, )
.
,
.
(. Veda's vital molecule and Notes
on the radical Vitality of all concrete matter by G. Dubern)
, - ,
, ;
,
.
. - (),
,
() ,
.
--
()
, -
,
. ,
, ,

,
.
,
-: , ,
.
, - (para-dasa) (Is. Prat. I l l , 1-5). -
(4, 95): ,
-. .
- (. 5) : (-, bheda-buddhi) , .
, ()
(, vibhava) ,
.
Maya vibheda-buddhir
nijamsa-jatesu nikhilajivesu.
Nityam tasya nirankusa
vibhavam veleve varidhe rundhe.
- : ,
(, bhedadhl) ,
(, karta),
, - -, ,
(vidyesvara), (vidya).
Bhedadhir eva bhavesu kartur bodhatmano pi ya.
Maya saktyeva sa vidyetyanye vidyesvara yatha. (Ill, i i , 6)
-,
, (,
aisvarya), (tirodhanakari), -
().

Tasyaisyaryasvabhavasya pasu-bhave prakaslka.


Vidya-saktis tirodhanakari mayabhidha punah. (ib. 7)
, , ,
(, tirodhana)
, , ,
, ,
(, saktipata).
(, madhumati) (,
139). (, taraka) ,
. (citkala), (amsa)
, , ,
, -,
(jiva) (anandakalika), . ,
,
( ) (mithya jagadadhisthana),
; (, 86), , -, ,
,
. ,
, -,
,
.
,
(mahasatta).
, ,
, -,
,
, .
(), - .
-,
. - - , ,

. ,
, ~
(vikrtis), (-) .
,
. ,
-
, ;
- ,
,
. ,
-, ;
- (
) -,
().
,
.
(),
,
, .
.
,
, , ,
(mayatita),
. ,
, , ,
. ,

() ( matrka)
, , ()
(, ). ,
, - (, man), (, tra,
trayate). ? ,
, , ,

(-, cittasuddhi) -. ,
,
(vrtti), , .
- ,
.
. ,
,
() , ()
(-, jyotirmayi devi),
. , ,
,
, .
()
() ().


, ,
, - kala, niyati, raga, vidya,
kala (, , , , ).
, .
(samkoca), -
( , samkucadrupa)
. , ,
- , - , (. Dr. Otto Schrader's AhirbudhnyaSamhita 63, 64, 90). ,

(, samkoca) ,
, .
, - ,
(),
, , ,
. , ,
, , ,
,
.

, --.
,
(),
,
.
,
, ,
() .
, , ,
, ,

186
. ,
.
,
-,
- .
- . ()
(). - , - .
-
(Pum-prakrtyatmaka
hamsas tadatmakam idam jagat) . - ,
, .
(, vibhava) (
), -
(-,
bhedabuddhi) .
, -,
.
. ,
.
(, nityata),
(, pariccheda)
(.. ).
(), - (5, 11)
, (),
( ),
,
, (),
-.
(Sa nityatasya sakti nikrsya
nidhanodaya-pradanena. Nityataparicchedakariklpta syat kala-tattvarOpena).
21

- , .
, .
(-,
akhanda-kala),
21

() - ,
. (. . .)

( ) (-,
karya-kala).
, (-, sakala-kala),
. ,
: (. Ahirbudhnya, 6467;
. Ueber den stand der Indischen Philosophic zur
zeit Mahaviras und Buddhas 1730).
.
(,
svatantrata).
,
, -
.
, - (. 12)
: , ,
, (),

, ,
, (, niyamayatl)
(, niyatam)
, .
Tasya svatantratakhya
Saktih samkocasalini saiva.
Krtyakrtyesvasam
niyatam amum niyamayan-tyabhun nyatih.
-
(suksma-sarva-niyamakah. Ahirbudhnya V I . 46), ,
,
--: ,
(Ahirbudhnya 64-65). ()
, . (), ,
. ,
,
, .
- ( 10) :

,
; ,
, ,

-.
Nitya-paripurnatrptih
saktis-tasyaiva parimita nu sati.
Bhogesu ranjayanti
satatam amum raga-tattvatam yata.
- : -
(), , ,
, .
() ,
, , ,
, . , ,
,
.

. .
, .
, - ,
,
() . ,
, .
(, sarvajnata). ,
. ,
- (5, 9)
: ,
,
.
Sarvajnatasya saktih
parimitatanur

alpa-vedya-matrapara.

Jnanam utpadayanti
vidyeti nigadyate hudhair adyaih.
,
(,
sarvakartrta).
, ,
. ,
- ( 8) : ,
,
, ,
, - .
Tat-sarvakartrta sa
sarhkucita katipayartha-matrapara.
Kimcit-kartaram amum
kalayantl kirtyate kala nama.
, , ,
, ,
,
.
. ,
, -
, . -
(Ahnika, 8), ( )
,
(,
kartrtva),
.
. ,
, ,
(kimcit),
-, (-,
samanya-matra),
, ,
, -

190
. ,
(, bhoktr), ,
(, bhogya), , -
, . .
. , ,
.
(ahnika) (,
, ) : ,
(..
, ), ()
(kartrtva),
(,
visesya) (, visesana) .
(-,
kirhcit-kartrtva)
-
(sarva-kartrtva)
. ,
, ( )
(-,
visesana-bhaga),
(kirhcit), .
(, sarga) -,
(-,
samanyamatra),
(bhogya), , ,
, - (..
sukha, duhkha moha (, ), ).
, (bhoktr)
(bhogya) - ,
- ; ,
, . (Evam kirhcit-kartrtvam
yan mayakaryam, tatra kimcittva-visistam yat kartrtvam, visesyam
tatra vyapriyamana kala vidyadi-prasavahetur iti nirupitam. Idanim
visesanabhage yah kirhcit ityukto jneyah karyas ca tarn yavat sa kala,
svatmanah prthak kurute tavad esa eva sukha-duhkha-mohatmakabhogya-visesanusyutasya samanya matrosya tad-guna-samya-parana-

191
mnah prakrti-tattvasya sargah-iti bhoktrbhogya-yugalasya samam eva
kala-tattvayatta srstih).
, (Ahnika, . 9)
: , (, kartrtva),
(, bhoktrtva), (
kartrtva) -,
( ).

. (kartrtva) -
,
,
(jnatrtva).
(idam). , - bhokta,
karta. - ,
(bhoktrtva).
1) , 2) 3) ,
. - -
, - . , .
- , .
, ,
, -,
,
. -
(). - ,
,
, , , ,
.
,
.
, .
,
,

,
, (
/) .

: ,
(kirhcit) ,
, ( )
, , .
Evam kalakhya-tattvasya kirhcit-kartrtva-laksane.
visesyabhage kartrtvam carcitam bhoktr-purvakam.
Visesanataya yo'tra kirhcit bhagas-tadubitam
vedyomatram sphutam bhinnam pradhanam suyate kala.
- ,
(-).
(visesana,
.. ) ,
.
.
(vikrti).
: (
) ()
,
.
.
(-,
samvedyamatra) ( ) ( )
(sukha), (duhkha) (vimoha),
( ) .
22

Samameva hi bhogyam bhoktaram prasuyate


kala bhedabhisarhdhanad aviyuktam parasparam.
Evam samvedyamatram yat sukhaduhkha-vimohatah,
bhotsyate yet tatah proktam tatsamyatmakam aditoh.
- ,
.
, , . (. . .)

- ,
, , .
, -,
,

-.
,
(, jfieya), (, karya),
:
() , , ,
,
, (, ),

-.
(kartrtva),
,
.
, - ,
, .
, -
, -
, , , . ,
, (),
,
. ,
.
, ,
.
,
. , ,
,
. , (), (varnamala),

.
7 .


- --.
, , - , . 1 , .
, , .
1 (hamsa-dvandva), (Pumprakrtyatmako hamsas tadatmakam idam jagat).
( 39) :
, ,
, . , . ~ , (. 8) : - , sakara . -
.
- . ,
kadi hadi mata. -
-
, (kadi) , (hadi)
- , (ka-hadi) - .
23

- (22) (citkunda)
,
(homa) . : paramatma,
antaratma, jmnatma, atma (,
,
). (citkunda). ,
. - - (pranarupl),
, .
- , ,

(svasa, ucchvasa).
24

23

kunda , . -

() . (. . .)
24

homa - , . (. . .)

,

(), ,
. -
,
. Jnanatma - saksat-saksi
Fupaka. , ,
. ,
.
,
, . , (
saksat-saksi-mpaka) ,
, .
25

(antara)
(antaratma)
(rahasya-suksmarupaka) ,
, ,

(antargata). , . (
) - (,
) ; nigama
agama - . - .
- . ,

, - ,
. (vyapta),
, - (bhuta), ,

(.. , ) ,
. ,
. ,
(,
mohapanka)
().
(,
nisprapafica) (, samhararupl),
(atmanam pradarsayet). (paksitva) , -.
- , - .
25

, , ,
(, ). (. . .)

-
, .
- , -
,
- .

- . --
, ,

(srrhgataka, ) , - (baindava-cakra) .
;

.
: 1) -
; 2) -
; 3) (tattvesa) -
. -
(), (
) (--,
aham-pratyaya-vimarsa),
- (aham-idam),
(
).
,
. ,
.

():

(-,
asuddha-tattva),
- () (),
() ,
() (). ,


, ().
,
, (bhokta),
(bhogya), .. . ,

, ,
.
, ,
.
. ,
.
,
,
, , .
, ,

,
.

. , ,
(cam). , -

-, , cam .

. (, bhumi),
. ,
, ,
.
, ,
.
,
, ,
,

. ,

-.
:
, .
.
, - .

,
,

, ,
. ,
, ,
(, parthiva) ,

, ' , -
.

, ,
;
- , ,
.
,
, , ,
. ,
, ,
, ,
, .
, ,
, - .

, , (,
jagat).
. : .

.

(hanti), (, gati). ,
(aditya),
.
- (tattva-sarhdoha) :
,
(, ); , . .
(santa) (samkucad); , , , ,
(samkalita); (),
( ).
Icchadi-tri-samastih
saktih santa'sya samkucadrupa.
Sarhkalitechadyatmaka
sattvadika-samya-rupini saiva.
Buddhyadi-samarasya
svarupacittatmika mata prakrtih.
- (puman), ,
: , ,
,
, (, ),
, , ()
( ).
Sa taya parimitamQrtih
samkucita-samastasaktir esa puman.
Raviriva sarhdhya-raktah
samhrta-saktih svabhasane' pyapatih.

203
( 7) :
()

, , -
, , ,
( ).
Sampurna-kartrtadya
bahvyah santyasya saktayas tasya.
Samkocat samkucitah
kaladimpena rudhayanty evam.
- : ,
, (-)

, ,
, , ,
, .
Yas' pramata sunyadih prameye vyatirekini
Mata bhavati meyah san kaladi-pari vestitah. (IH-ii 9)
To - .

.
, ( )
.
,
,
, ,

.
(vikrti)
.
,
,
.

, , , - -. , - , ,
, . ,
- .
. , , ,
.
, , (
) ( - ,
cam), , ,
,
(), ..
(cam) (). ,
,
.
- ( ).
(
, ).
-

. , .
, ,
. - ,
;
- cam.
, , , ,
- . , ,
-: (, may in)
, ;
. - (4, 1, 4)
: , (,
pati) (, bhavesu), (
) , ( ), (, eva),

, .
Svanga-rupesu bhavesu patyurjnanam kriya ya.
Maya trtlya ta eva pasoh sattvam rajas tamah.
-
, ; ,
, - .
,
. -
(sa camatkara icchasaktih) . ,
( ) , -
. .
- ( 13-15)
, , ,
- ,
. ,
. -,
. :
() (ahamkara), (). (
) - ,
. ,
(vikalpa) ( (sarhkalpa)), ..
( ), . (Icchasya rajo-mpahamkrti-rasid
ahampratitikarT jnanapi sattvarupa nirnaya-bhodhasya karanam
buddhih Tasya kriya tamomaya-murtir mana ucyate vikalpakari).
(asuddha)
.
, , (), (tattvika).


, ,
-,
: (), .
, .
, ,
{), ,
, ,
(bindutam abhyeti). ,
- (akhanda-paracicchakti),
(samasta-tattva-bhavena
vivarttecchasamanvita), (bindubhavam
paryeti), (kriyapradhanya-laksana). , ()
() ,
, , .
,
. - (bindu-bhava)
(-),
. - -, - (bindu-sivatmaka, blja-saktyatmaka,
nada). - (samavaya), .. ,
() ()
(). (, srstihetu). (1,10)
, ( ..),
, . -,
- (1, 15),
(), , - (), -, , .


, , . -,
,
.
,
-:
(pratisabdam),
(yathasambhavam). ,
, - ,
.
: , ,
.
- , , - , ,
. , ,
, (, pratyabhijm) (-,
svecchaya kriya), ,
(tat jnatum kartum va).
(tat karya-jrana-darsana-sahtita),
-. (sthulah
samudyamah) - - (kriya-saktita),
(tatah sarvam jagat param).
, -. ,
[], , ,
, .
, (. 10):
, - , . , ().
Raudri bindos tato nadaj jyestha bijad ajayata
Vama, tabhvah samutpanna rudrabrahmaramadhipah.
: , , ,
, , (. 11) (samjnaneccha-kriyatmano

vahnindvarkasvarupinah), () (nirodhika), (arddhendu) (bindu). (sakterevavasthavisesah),


(saktitah utpannatvat)
.
- 1) :
) , , ; ) , , ; )
, , . , - (arhkusakara, . . vakrarekha)
, (), , -. - , , - (iksana).
,
(vamanat vama). (rjurekha),
(matrkatvam upapanna) -
-. - ,
(srngataka), .. .
-.
(, 22), - (Sarhketa, 1)
( Sarhketa, 2)
: ) , , , , -',
) , , , ,-; ) ,
, , , -.

, .
, - ,
-; , -; ,
; , ; ,
; , ,
. .

- Ram, .. Ra - (candra-bindu). ,
(, indu),

212
, (, ravi) {, agni).
,
. -
(), () - ().
- (vama-vakrarekha) ;
- (jyestha) ,
- (raudri), (rjurekha) .
( ) {) , A-Ka-Tha.
, , (.
), , ,
:
, {, ),
, - . 16 , ,
\ 16 , , , 16 , Tha, .
(abalalaya)
. - , La Ksa, -
.
: - ,
, (brahma-visnu-sivatmakam).
, ...
;
Tha , Tha Sa
. ,
, .
: ,
...
, - - .
26


, 26

,
, , ,
() (. . .).

().
, ..
,
, ,
, , ,
. , Ham ( ), ( ) - Sah,
. :
, , -
, (). - : , - ,
, , - .
.
(. 73) , , (),
- , (kala) - .
. : , - . , .
, () (), ..
-. - .


, :
, , ;
, ;
( -: = = = ),
. ,
-. ,
.. (tripura), , ,
, . (
, ) ( ),
bhupura .
, (, karana)
.
, .,

, . ,
, .
- (paficadas!), , (vagbhava, kamaraja saktikuta),
, -,
. - - Kllm, -
- -. I
, . ,
, I
, ,
,
, (),
().
:
, , ( ),
, hakararddha. :
(, yajna) ()
- , ,
,
,
. ,
, ; ,
; , ; , .
,
. , ,
(virinci ()), .
,
, (hari ()) (hara ()),
.
, ,
. - , , .

215
, - (traipura-trikona),
- .
-, -
(kamini), .
: , . . , - - () -
, .
kamini
(tejo-rupa-japa). ()
,
(Nityapujapaddhati, 8).


,
.
, : ,
,
() (Stripumyogat yat saukhyam tat samarasyam). , ,
, ,
, ,
.
( ) .
, ,
. ,
,
-
( ).
,
. -
, -.

( )
(Bhidyamanat parad bindor
yaktatmaravo'bhavat. , 2). -,

av

, ,
. (,
avyaktatma), (, akhanda)
(, nadamatra), (nadabindumaya), , ..
(varnadivesesa-rahita). (5, . 12):
, - ,
, , ,
(, jadatvat).
( 13), -
(Caitanyarh sarvabhutanarh sabda-brahmeti
me matih). , (Brahmapadavacyatvam nopapadyate),
(brahmapadartha) -- (saccidanandarupa).
, - - -- (brahmatmaka), - , ,
(vyapaka) ,
(srstyunmukha-paramasiva-prathamolla-samatram). ,
, , ,
- (kriyasaktipradhanayoprakrter bindurupinyah), -,
(sabdasabdarthakaranam).
(rava) -,
.
(1, 14), -- (parasabdasrsti), :
, - ,
,
, .
Tat prapya kundallrupam praninam dehamadhyagam
Varnatmanavirbhavati gadyapadyadibhedatah

- (sabdasrsti)
. , (,
Alula) , -, , ,
.
, - (artha-srsti),
, (), , .
(
) - ,
. , ,
, (.. ..) ,

. - (), ()
.

221


-
(Pradhanyadyotanaya prathamoddistam), (. 1)
(-),

. , ,
(kalatmanah) (bindvatmanah),
( ) (kalabandhu),
(ajayata) (, jagatsaksi),
(sarvavyapi) . ,
,
, .
,
(nadatma),
, (anadyanante kale srstimpakalasahayat). , , - ,
,
(nimittatvam) .
: (lava), ,
-. - ,
. 30 = 1 (truti).
(kala) , -. ,
- ()
(). ,
, (, nityata)
(, apeksakanityata),
, ,
(, svatahnityatvarh).
, -
, , - , ,
(, anugraha) (,

222
nigraha). , ,
( 16).
: , -. -.

(-, -mahapreta).
(, savarupa). ,
() .
,
, .
, - (viparita-maithuna),

-.
, , ,
(cintamani),
(), ,
, (anandalahari).

-.
- :
(mandira) , (
). - ,
(kasipu) - , - .
(pada) - , , .
. -
( 73) -brahma sanasthita.
-
, . .
omkara ,
. , , , -
-.
(satyaloka),
. , -

() - (maharloka).
(), , ,
, , , , - , , , (tapoloka, janaloka,
svarloka, bhuvarloka bhurloka).
, , , , , .
- . ,
,
,
{), ,
.
, ( 17) ,
- (mulabhuta) (,
) (-, paravastubindu), (
, vikrti) - (sattvika-tattva
mahat) .
- ,
(, , ),
(upacaradubhayatmakah), ,
, , ,
.
(tattadvisesagunah). , ,
, - , - ..
() ,
: (vaikarika), (taijasa),
(bhutadi), ($\), (rajasa) - (tamasa-ahariikara) (. 18). ,
, ,
, vikrta.
,
.
(vikrta).

- , , , (), ( ), , , (), ( ) ().


() () (). - (taijasa-aharhkara).
(bhutadi-aharhkara).
-, - - ..
, (purva),
,
. , . -
- ..
, :
(svaccha) , , ,
, (adhara)
, - , , ,
. ,
(, upasana-stganam),
(svasastranurodhena),

(atra kesarhcit arupidravyanam varnakathanam). , -
, .
? ,
, .
,
. ,
.
. , ,
.
,
. ?
: vastuni tanmatradmi pratyaksa-visayani

( ). , ,
(, susiracinam),
(, calanaparah), (, paripakavan), () {, rasavat), (, ghana).
(,
vyaptakasaih) (Parasparanu pravi
staih mahabhutais catur-vidhaih).

,
. ()
.
, ,
,
, ,
.
, -
, , (),
(, )
, . ,
.
- ,
. . ,
,
.
.
- -. -
, ,
- ,
,
.
,
.

,
, , (samskara), (avidya). (vijflana),
( ), (namarupa),
.

(, sadayatana),
, - . (, sparsa)
,
(, vedana),
. , , ,
(, trsna),
.
(, upadana).
(, jata) (, bhava),
, .
, .
, ,
,
,

.

().
, , ,
, , -
, .
, ,
,

.
,
.
,
,

227
,
. , ,
, .
,
, .
. ,
, , ,

,
. (samskara),
.

, .
,
, .

. ,
,
. , ,
,
.

, , ,
.
,
. , -. - ,
.
(bhuta)
, (),
(), ,
), , (),
() ().
.

8'


. ,
() .
- (),
. (),

. (, atlndriya)
,
, () .
,
(-,
bahya-karana), (jnanendriya)
(, karmendriya),

. , , .
, , (, alo) . ,

, -
, . ,
, , ,
.
,
(-,
sarhkalpa-vikalpa) ,
. ,
,
, ().
,
(kartavyam
etat maya). ,
, .
, , ,
(). ,

, .

() , , ,
. 36 ( ), (, asuddha);
- - (suddha-asuddha) , .. ,
\ - (, suddha), -.
, .
(. -, 21, . 22),
, - , .
, . , , .
(, pranarupi),
(, jantu)
. (hamsasvarupl),
(, , svasa, ucchvasa). . , ,
, .
- - (saks^-saksirupaka). ..
,
. ,
, .

(---,
rahasya-sOksmarupaka-paramanu), .
(, antarangata), .
(), . -
( ); - . -
. - .
,
(, ..).
. -
{), -

(, mohaparigaka),
. (, nisprapanca) (, samhararupa), -
(atmanam pradarsayet).
(paksitva) .
(, sohamatma).
,
(sabdasrsti)
(, ) 3 - ,
, ,
,
, .
21 , (). ,
,
, .


()
,
, ,

- . , ,
- (
), --,

,
. , , ,
( - ) . ,
- - .

, , 36
.
, .
,
.
(, satta) : ()
(). () (),

, .
.
() (
). - . - . - (para), napaa (para). , ,
(-, svarupa-visranti).
, . .
- .
. - -, ()
(ekam tattvam iva). ,

234
,
(kailasa). ,
, ,
(),
, .
, , ..
, ,

(---,
nisedha-vyapara-rupasakti)
, ,
, ,
,
.
-
(-, srstikalpana),
-
,
.
(, mantavya). , , (, vacya),
(-, kriyapradhanyalaksana). , , (, prthagbhava) (ma-kara). , - (u-kara),
(prameya) ,
, -
(a-kara). ,
(, abhasa),
, ,
.
-, ,
--.

, ,
,
.

: , - ,
, - . -
. - , (,
pati) ().
, , ,
, ,
, .
Svanga-rOpesu bhavesu patyur jnanam kriya cha ya
Maya tritlya ta eva pasoh sattvam rajas tamah.
(Isvara-Pratyabhijna, IV 1,4)
() (sadakya-tattva), ,
, ,
. ,
,
.
.
, ().

(, samanadhikarana),
-,
(, bhedabuddhi), ,
() (),
. -
,
. ,
- ,
,
.

236
,
, , , - (santa). - , - , - ,
- , - , -
. ,
-.
, - (
). . ,
,
(tattvatita). ,
-,
, 7, .
, ,
- , ; ,
-; - ,
(
); ,
-, , ,
, ()
.
, , , ,
, , , , (), (),
() . -
( ), ( ), (afijl),
( ), , .
-,
(mithah-samavaya) - , , -

(samanadhikarana),
- -
.

, ().
, (, manastva), , .
kala, kala,
(sivapada). - (, sarvakaranakaranam). , , - . - -, - .
,
, .
( , ,
12) ,
- .
, , ( ), , ,
, , , , , .

,
:
, ,
- ,
, ( )
, , .
- -. (Anuttara-paramasiva avicalaprakasa tma yada svecchaya prasarati sa saktih sivad abhinnaiva
unmana ityucyate; tatsthanam siva-tattvarh iti).
- ,
,
, - ,
-. Yada unmana-saktir atmanam ksobhayati sunyadina
dharantena jagat-atmana sphurati mantavyam mananamatrena
asutrayati, tada samana ityucyate sakti-tattvam iti ca.
- ,
, ()

238
, . (Samana saktir eva
svamantavye samhara-pradhanatvena vyapini ityucyate, esa saktitattva-tisthati).
, , ,

.
-. () ,
. (Samanaiva svamantavya srstipradhanatvena saktirityucyate esa sakti-tattva tisthati mantavyo
paraktatvac ca aojani ityapi ucyate).
-
, , []
,
(.. ). -. (Yada sabdabrahma siva-rupad ativegena prasarati tada prathamatararh ghantanuranatma sabdo nadanta ityucyate, sa sada-siva-tattve tisthati).
,
. -
. (Nadantena yada visvam apurayati tada nada ityucyate,
sa ca ahamte-damtayoh samanadhiharanyena sadasiva-tattvamiti).

-.
,
-,
.

(
), .
-. (Nado yada asesavyaptim nimajjya
adharam vyaptim unmajjayati tada nirodhini ityucyate sa sadasivatattvam alambate).

, ,

, -. (Nado yada
Tsadvacyonmesam srayati tada ardhacandra ityucate Tsvaratattve).
, ,

. (Paraiva saktih yada samaslavacye abheda-prakasa-rupatam grhnati tada bindur ityucyate, sa
Isvara-tattve tisthati).
Ma-, - : , , -. (Yada
binduh prthag-bhavarh abhasayati tada makara ityucyate, saca
mayatattve).
,
- - -. (Yada
prameyam prthag-bhavena unmesayati, tada ukara ityucyate, saca
prakrti-tattve tisthati).
, , ,
, [ ] -
( , ,
, ) -. (Tattvasargasya nivrttir
yada jay ate, tada prameyasya purnataya prakasanat akara iti mantrikala ucyate).

-, - ; -, - ,
, ,
; -,
(
) ,
. , -
.

.


(saktopayayoga),
,
,
.

,
, .
Namaste ravatvena tattvabhidhane



,
. : ()
(). ,
.
, ;
(-)
, (-, caitanyarupini).
, unmanl,
-. -
samani. - (. 22)
. 16 ,
. (pOrna-kalamurti). .. ,
() (kalamurti).
() (amsamurti), (amsamsa-murti).
. , ,
, . ,
, .
, (samani),
, ,
, ,
. , -
, (vibhuti). ,

. , , (
) ,
, , .
, , ,
(nivrtti, pratistha, vidya santi) - .

244
. ,
. ,
.
, - .
, ,
. ,
( avarana-devata
), ,
.
(upasana).
,
. , ,
(, jyotsna) , .. --; , ,
, ,
. , (, indhika)
, -, ..
. (rundahanl) ,
, ,
.
,
,
.

() ,
-. , ,
, .
,
-, .

. - - -
sarvajna, sarvaga, durga, savarna, sprhana, dhrti, samana;
- suksma, susuksma, amrta, amrtasambhava, vyapini;
- Orddhvagamini; - indhika,

245
dipika, rocika, mocika ( recika).
- - rundhinT, rodhinT, raudrT,
jmnabodha, tamo'paha. - (V. 38)
bandhati, bodhini, bodha, rodhini rundhani,
,
,
. (
)
, (, anugraha) (, jmnabodha)
(, tamo'paha).
- (sarvadeva-nirodhika), . .
,
,
. (ardhacandra)
- jyotsna, jyotsnavati, kanti, suprabha vimala,
- (sarvajna-padasamsthita),
.
,
, . ,
- (. 22) - (. 20) - nivrtti,
pratista, vidya santi, , ,
; - pita,
sveta, aruna asita. .

. - tamomoha,
ksudha, nidra, mrityu, maya, bhaya jada;
- rajas, raksa, rati, palya, kamya, buddhi, maya, nadi,
bhramanl, mohini, trsna, mati kriya;
- siddhi, rddhi, dyuti, laksml, medha, kanti, dhrti sudha.
kamakala.
()
. - ,
. - -

246
-, .
,
, .
, (kundali) (, ).
, ,
. ( ) (, arm)
- , , -
, -
. (
, )
, ,
(prani).
pratistha,
(an, ) (, 10),
, ( ,
)
, .
- ,
. -
, , .
, ,
,

() , ,

.
() (), ,
.
,
- . (, santi).
,
-, .
,

,
.
() .
- ,
.

, .
,
.
(anda), ..
,
.
(brahmanda), -,
, , ,
(); (prakrtyanda), (mulanda) (saktyanda),
, .
, -,

(-, sunyati-sunya),
, (, avakasada),
-. , - ,
, ,
.
,
, , 36 ,
,
(), ,

, : santatita, avaka
sada, santa, vidya, pratistha nivrtti.
, - ( ), , , - (nirvana-

248
sakti) (nirvana-kala ama-kala),
. - . . - . ; -, ,
, ,
(--, sarvesam yonirupini).
, - . ,
, (cinmatra), -.
- (vyapim-tattva),
- (paratpara)
. (antargata),
amakala, -
-. . Ama
- . - ,
para (-, bindumpa-siva) para (
). -, ,
ama vyapika-sakti. .
, - (vyapini) -. ,
- - - ,
, - . - , -, , , (pasajala) .
, - - -,
,
ama, . ,
,
. amrtakararupini
, -
. srstyunmukhi ( ),
Orddhva-saktirupa ( , ).
27

pasajala - , (). (. . .)

- (adhomukhi),
. () ,
.
.
, ,
. , ,
, , -,
-,
, , , ( ). , .
, - ( 36- )
,
, ,
- (amrtakara) - (amrtakala).
- ; ,
(-), -
.
. -
-,
. - santatlta.
,
, () ,
.
, - (santakala),
-
, , (samini, vyapini, anjani) . ,
, .
(), ,
, ,
. -, -, .
,
, . -

(mayanda),
-, ,
, () (, ) .
(, ),
, . ,
- ;
- - ; - , (
).

,
(vak), .
: -
. . ,
, .
.
-,
(, avyaktarava),
, ,
. (),
(-)
.
.
(-),
. -,
, - (kundalinl sabdabrahma mayi).
- (. 1-108, 109) :
, (kundalinl),
-, . (dhvani), - (nada), - (nirodhika), - (ardhendu), - (bindu),
().
Sa prasute kundalinl sabdabrahmamayi vibhuh
Saktirh tato dhvanis tasman nadas tasman nirodhika
Tato 'rdhendus tato bindus tasmad asit para tatah
, , ,
. - -, ,
(). ,
(sattvapravista),

254
paramakasavastha. ,
, ,
(rajo'nuviddha), aksaravastha.
, (tamo'nuviddha), avyaktavastha.
,
(tamah-pracurya), (sattvapracurya),
,
(tadubhayasamyogat). , ,

,
, (ghanavastha), , (kriya)
. , :
- (iccha-sakti-balakrstah), - (jmna-sakti-pradipitah),
(pummpini) (prabhu) ,
(kriyakhya), .. -.
: ( (para)),
(pasyanti), (madhyama) -
(vaikhari-sabda). (kundali),
(, iccha), (, jmna)
(, kriya), (, tejorupa)
(, cidrupa), (, gunatmika .. ), .
Pasyanti madhyama, vaci vaikhan sabda-janmabhuh.
Icchajnanakriyatma'sau tejorupa gunatmika.
Kramenanena srjati kundali varnamalikam.
- (nispanda) . , ,
, .
, -.

255
, (asyarh eva binduh
sthanantaram gatah) , ,
, () ,
. -, -
( ), - ( )
- . kundali () (jyotirmatratmarupi),
(asrotra-visaya). (urddhvagaminl)
, (svayarhprakasa) - (susumnam asrita). ,
(nadampinl), ().
(samjalpamatraavibhakta). , ,
, , , ,
(), ,
, ,
(). ,
, :
(svatmecchasaktighatena) (uttama) ,
, (navayusvarupatah). , (),
, ,
. ,
, . ,
, .
ksa ,
, , , , , ( ,
, ), , (),
(), ().
, (, aksaratva)
,
ksa.
- - , ,
, ,
, (caitanya

bhasavisistataya). ,
(saspandavasthah pasyantyadyah).
(bindutattvatmika) (. .
) (samanya-praspanda-prakasarGpinT),
(muladharadi-nabhyantara-vyaktisthana). ,
(jranatmakatvat) .
(bahyantahkaranatmika), (nadabindumayi). (hiranyagarbharupini)
(nabhadihrdayantabhivyaktisthana).
(visesasamkalpadisatattva). ,
. - , ,
(, iksana)
(). ,
( )
, .
(, bijatmika), - (, nadampini), - (,
bindvatmika).
(hrdayadhyasyantabhivyaktisthana). ,
(, visesa)
(kharatva). (, 81)
vai - khara - . , vai , kha - ()
- . , , ,
(), ,
, (vikhara).
(-, viratsabda),
,
. ,
, .

, ,

. , - ,
, -,
.
man , tra
.
,
, (),
. ,
, .
: ,
, (), .
.
. - .
,
. .
,
,
. , , ,
, ,

. , - ,
- . ,
( ),
, -
, . ,
(). , ,
- ,
. ,
,
. ,
,
. , ,
,
9 .

(
, ).
()
, .
- (mantra-sakti)
- (sadhana-sakti).

(-). ,
-, ,
, ,
. , (vacaka)
, ,
() - (vacya-sakti),
- (saguna-devata). , ,
, : () - (, mantramayi), ()
(, jyotirmayi).

,
.
- -
, - .
(-, varnatmaka-sabda)
.

, ,
.
,
. ri,
, , . - ,
, . (
) ().
, , -
(, vrtti), , ,
,

. ,
: - (, grahaka), - (, grahya),
.
(), , -
(),
.

, ,

, ,
. , (),
, (matrka), (
) - . -
(),
(-).
,
,
: ,
(prajna, taijasa visva; Isvara, hiranyagarbha, vaisvanara, virat),
turiya, -
(bhava) : , ,

(para).
,
. - . - ()
(- (linga-sarira)).
- , ()
,
, .
- -,
(-),
. - , (),

() (),
. (, samanyaspanda),
(vayu) . -
(-, visesaspanda),
. -
(-,
spastataraspanda).
() - ,
(),
,
,
()
(). (karana) , , , ,
().
, , : , , ,
.
,
, . ,
, ,
.
-
,
.. ,
- ,
.
.
,
.
, . -,
(),
.

-
, ()
()
(), ,
,
()
(), , ,

, . - ,
. , ,
-
, ,
. , - () ,
,
(-) ,
.
- , .
(prabuddha), ,
-, - .
,
,
,

. - .
, ,
.
.
. ()
, , ,
. - . -
(). () - .
, . (
),

262
. - (bala-siva) ,
.
, ,
,
. , -,
, ,
. (-, vijranarupa). ,
, . ,
, - ,
.
. ,
, ,
. , - (.. , ).
(
). - - ,
, ,
-.
,
. ( )
,
-, ,
, , (savarupa) ,
, ,
. ,
().
- -,
. - -
; - -; -
(, , - , );
- (srstyunmukhi) vikrti.
. -

- (Utpatti-khanda, Ullasa 1) : Ekajata, Ugratara,


Siddhakali, Kalasundari, BhOvanesvari, Candikesvari, Dasamahavidya
( ), Smasanakalika, Candabhairavi, Kamatara, Vasikarana-kalika, PancadasT, Sodasi, Chinnamasta, Mahamadhumati,
Mahapadmavati, Rama, Kamasundari, Daksinakalika, Vidyesi, Gayatri
(24 ), Pancami, Sasthi, Maharatnesvari, MulasanjTvani,
Paramakala, MahanTlasarasvati, Vasudhara, TrailokyamohinT,
Trailokyavijaya, Mahakamatarini, Aghora, Samitamohini, Bagala,
Arundhati, AnnapOrna, Nakuli, Trikantaki, Rajesvari, Trailokyakarsini, Rajarajesvari, KukkutT, Siddhavidya, Mrtyuharini,
Mahabhagavati, Vasavi, Phetkari, Mahasrimatrsundari Srlmatrkotpattisundari (51 ).
,
(, matrka),
(kuta) . (mahakundali), -
,
. ,

, . ,
()
, ,
-.
(, ksudrabrahmanda).
(, mahabrahmanda), . -
(. I. . 36) , (..
), (,
ambikampa), (, parama-santa) ().
. (-) () - . sakti-vama. -,
() - .
- (matrkatvam-apanna),

264
(visesa-spanda).
-.
. (
) , , ( )
(), .
(),
,
.
-: ( ,
) , ,
.
. ,
() ,
(
), . - (4, . 101102) : , ,
. (laya) (
) - , . ,
, ( )
. , .
, -
. - ,
-. -, -, ,
, ,
(-)
. , :
, , ,
- . ,
, - .


,
, , -

. .
,
. ,
,
.
, ,
, .
, , ,
.
, ,
.
, ,
.
,
, ();
Magna Mater, - Megale Dunamis.

, , .
,
(, ghanibhuta) ,
, , .
,
() ,
,
: , .
.
. -

268
, ,
,
, , , .
, - , .
,
. -
,
, .
, , , -
, . ,
(),
. - :
?
. ,

. (pravrtti)
(nivrtti); .

{cam), () ().
(-, adya-sakti)
,
. -
,

(, vyasti) .
(, samasti) .
,
. (
, maha-sakti)
( ),
,
.

, (sutratma)
, -

269
,
. ,
gee . , -
.
,
.
.
.
. , -
,
.
,
, ,
,
. ,
,
;
.
,
, ,
,
,
.
(),
, ,
, .
.
, .
- ,
() ()
, ,
,
. ,
.

,
, , .
,
,
,
.
, .
, .
,

: ,

. - - (),
() (), , ,

. , , ,
. , .
(),
,
( ) , .
- , ..
, .
.
,
,
, , ,
.

, .
, ,
, ,
.
, , (-) .
, ,
,

. . (,
mahabhuta),
(), ,

, , ,
. - ,
, ,
, .
,
.
, ,
, , ,
.
.

, , ,
,
.

.
(, pratika)
, ,
,
: () (
), (), (),
(an) (). -,
,
,
(), .


(-, mulaveda) .
,
. ,
,
.
,
- .
, ,
,
- ,

. , ,
,
.

. ,

.

. ,

, ,
, .
.
.
,
, -
,
,
. , ,

276
,
, , ,
,
.

.
. ,
(
) (),
, , ,
, .
,
.
,
,
. -
, , .
, (kala),
.
- (4, . 30-34)
: , ,
, ,
, .
( ), , . ()
, .
, ,
(kalika).
, - ,
,
, - -.
-
, , .

, - ;
,
; - , ,
.
, , ,
, (),
().
.
,
(, smasana), ,
,
-. ()
()
. -
, ,
.
,

, .
.
. ,
,
, ()
, ; - (, ),
.
(, digambari),
.
(, mayatita), ,
.
, (savarupa) .
, (),
. ,
; , -
. - ,

278
, ,
.

, , , ,
, , ,
, ,
, .
,
.
,
,
. ,
,
,
, .
,
, .
, (sarhketa),
.
.
:
,
?
,
.
-,
(), .. 50 51
.
-
. (. Sri Cakra Sambhara - A Buddhist Tantra)
(-), () ().
, , ..
.

279
, , ,
. , ,
, .
, , ,
. ,
.
,
, .
, ,
, ()
(). -, , -
, (),
,
, , ,
. ,
, (). , , , ..
, -. , ,
,
(), ,
,
. ,

.

(grahaka), (grahya),
. ,
, , , ,
.. , . ,
-, ,
. ,
() - (matrika),
.

280
,
, .
().

,
(-),
.
().
, ,
(-, vaikhari-sabda),
, .
, (),
, , - ,
().

,
.
, -,
, . ,
, , .. ,
. , ..
, , .
(), (), -
, -
().
.

, ? ,
,
-
. ,
,
,
,
.

,
, , ,
(), . (prakasa), ; -
(vimarsa), . (),
() . - , , -
(adhva). (. . 27)
, (, sadadhvatmaka). (),
() .
.


, . - ,
- .
, , ,
,
, .
,
.
(anahata). -,
, ,
;
.
,
: (, dhvani), - (dhvanyatmaka-sabda),
(), - (varnatmakasabda). , (164) :
Sabdo dhvanisca varnasca mrdangadibhavo dhvanih
Kantha-samyoga-janmao-varnaste kadayo matah.
.. - .
, ..
(),
, Kha
. , ,
, .. (varnavisesana-bhivyanjaka). ()
, , , .
, .

286

(, abhigata)
, : ( ),
.
: 1)
,
,
, . ,
()
-. ,
, .,
,
(-). ,
( (vyapara)). 2) ,
- sine qua (
) -.
,

, . 3) , ,
, -
, , -
. , , -,
- ,
- , .
,
,
. , , -
. , ,
, ,
. ,
, ,

. ,

. ,
, ,
. ,
. , , N
, , N ,
( N , , ,
) .
.
().
.

. ,
, ,
,
(.. ,
). (, ,
) .
.

,
, , .
(kantha-samyoga-janmanah),
. , ,
. ,
(, ksanika),
(, abhighata) .
, ,
. , , -
, , .
. ,
, ,
, - .

.

288
(, pratyabhijna)
: , ,
. ,
.
,
. ,
- ,
, , , ..
- , ,
,
, .
, ,
, .
:
,
, , , ..,
.
, ,
, ,
.
.
- -
,
. ,
.
, ,
. , ,
,
, , ,
, .
,
: ()
(, nitya) . - ,
(, paramanu).

,
(natu madhye varnanarh, utpatti-vinasan, ).

(srsti) , (laya).
, , (andhakarastha-ghatanupalambhavat, ). , ,
,
( ), ,
.
, (, abhivyanjaka),
. ,

, .
(, madhye) 100 ,
().
, .
, . ,
, ,
.
.
, -, (..
) ( , nitya anahata),
. (,
avyakta) . (,
vyakta) ,
,
(). . ,
, ,
, , ,
.

10 .

290
- (kalT-murti) -
( ),
(matrka) , -
. ,
,
(, anahata) ,
,
( , ..),
. ,
, ,
.
, - ,
, (, anitya)
(, vikari). ,
-,
( ) ().
, : , . ,
, (),
-.
(. 4):
(, pratyaksa) , Ga ,
- ,
(, pratyabhijra) , Ga
(.. )
Ga ( ,
). ,
( ,
) , , ,
, ,
, ,
. (Utpanno gakara ityadipratyaksatu so'yam
gakara ityadipratyabhijna-virodhad apramanarh. Varnabhivyanjakadhvani-gatotpatti-nirupita-parampara-sambandha-visayatvena
pramanam va).

,
(cnxoma (sphota)) - (1-328), :
, - ,
, ,
..
, ..,
,
. (Kah punarayam dhvanir rnama, yo dOrad akarnayato
varnavivekam apartipadyamanasya karnapatham avatarati, pratyasidatasea mandat^apatutvadibhedarh varnesvasanjayati, tannibhandhanascodattadayo visesa na varnasvarnpanibandhanah, varnananarh
pratyabhijnayamanatvat, etc).
,
,
, .
, ,
..
. ,
().
, - : 1) (, ),
, -; 2) (
, ., ,
, ),
-. ,
(, grammarians) cnxoma (sphota),
abhivyanjaka.
cnxoma, ..
.
,
, ,
grammarians. ,
(, vyanjaka) ,
.

- . ,
-
.
-,
, (1, 108-109):
Sa prasute

kundalini

Saktim

tato

sabda-brahmamayi vibhuh.

dhvanis tasman

nadas asman nirodhika.

Tato'rdhenduS tato bindus tatmadasit

paratatah.

Pasyanti madhyama vaci vaikhari sabdajanmabhuh.



, ,
. ,
- , ..
, -
, .

, , ..
.
, ( 60),
: (), ,
, , ,
, ,
, - , ,
.
Saivorah-kantha-talustha siro-ghrana-radastita.
Jihva-mulostha-nisyuta-sarva-varna-parigraha.
Sabda-prapanca-janani srotra-grahya tu vaikari.
, ,
()

, .
(, sattvika) \ - {, rajo'nuviddhasattvika) , ,
; -
,
(, tamo'nuviddha). (paramakasavastha), (aksaravastha) (avyaktavastha) . ,
,
, - .

25

, .
,
. :
- () (sivasya svarupam aham-ityeva-makaram)>>.
, , - . ,
-, ,
(tasya prakasane nirmaladarsah).

: , ,
: , , - .
, , ,
(paripurno'ham),
, . ^ = +=, .
-, - -, ..
. - ().
, - -
(-, visphurana-sakti). ,
, .
, , (),
,
purno'ham ( ). ,
. ()
,
, . ,
,
(, atmavisranti). : ,
(),
(). (cittamaya).
.
(, sita) , , - , .
- (, sona) , , -
. (kamesvara kamesvarl). (,

misra) , . - , -
. kamakala.

() (). -
. ,
,
.
- , (kamyate) ,
. ,
, . - (), -
( ), , , (). -
. ,
, ,
. , ,
. ,
. , .
(vidya), ,
() (, , vedaka, vacaka),
, , ( ) (vedya,
vacya). . , - -
- -.
, (5, 6-7) ,
, , . ()
, , , ,
(, virya)
(, anantaksararasi)
. - (sricakrayantra) ( )
,

, , ,
- . :
(), () ,
(ardhendu), , (nadanta),
(bindumpacakra), - .
, -
{pudendum muliebre).
,
. ,
- .
.
, ,
,
(=) (=).

-
. ,
, (spanda),
.
, , .
, ,
. ,
. ,
-
. ,
,
.
(, prakrti)
(, samyavastha).
, .
, ,
(, vaisamyavastha),
(-, samanya-spanda)
. -, .
,
. ,

,
, ,
.
(-)
.
(. World's
Eternal Religion). ,
.
.

306
, , .
, , X , , -.
,
.
,
, -.
, - () ,
,
, ,
, .
() . , ,
, ,
.
(,
mulamantra). , ()
; , ,
, .
, , , -
, - . -
, . ,
, - ,
. - .

, , ,
(-, sadhana-sakti) ,
. - (5)
:
Srnu devi pravaksyami bljanam deva-mpatam.
29

Mantroccaranamatrena deva-rupam prajayate .


29

, !
.
. (. . .)

, .
(), , .
, ,
, - , , .
,
- ha, , , la, va -. , ,
. 12 - (
), 6
-
. ,

. - (. 6)
:

Sivavaci hakarastu aukarah syat sadasivah.


Sony am duhkhaharartham tu tasmattena sivam yajet.
To : . Au - .
Sunyam - , . ,
.

Dum
Da durgavacakam devi ukarascapi raksane.
Visvamata nadarupa kurvartho bindurupakah.
Tenaiva kalikadevlm pujayedduhkhasantaye.
To : Da, , . U
. Nada - . Bindu
() .

308
Krim
Ka kali brahma ra proktam mahamayarthakasca I.
Visvamatarthako nado bindurduhkhahararthakah.
To : - . , -
. I . Bindu
.
.
Hrim
Hakarah sivavaci syad rephah prakrtirucyate.
Mahamayartha I-sabda nado visvaprasuh smrtah.
Duhkhahararthako bindubhuvanam tena pujayet.
To : . Ra - . I
. Nada .
Bindu .
.
Srim
Mahalaksmyarthakah sah syad dhanartho repha ucyate.
I tustyartho' paronado bindurduhkhahararthakah.
LaksmTdevya bijam etat tena devim prapujayet.
To : Sa . ,
- . I - . Nada - (
, ). Bindu -
. .
.
Aim
Sarasvatyartha ai sabdo bindurduhkhahararthakah.
Sarasvatya bijam etat tena vanlm prapujayet.

: Ai . Bindu
. .
, .
Klim
Kah kamadeva uddisto' pyatbava krsna ucyate.
La indra ifastivac! sukhaduhkhaprada ca am.
Kamabijartha uktaste tave snehan mahesvari.
To : , ,
, . La - . I
. - , .
, , -
, .
Hum
sivah kathito devi bhairava ihocyate.
Parartho nada sabdastu bindurduhkhahararthakah.
Varmabijatrayo hyatra kathitas tava yatnatah.
To : , , . 0
. Nada (). Bindu
. , ,
- ( )
.
Gam
Ganesarthe ga uktas te bindurduhkhahararthakah.
GambTjartham tu kathitam tava snehan mahesvari.
: Ga, , .
Bindu . ,
, - ,
.

(paripaka). -,
, - vidyesvara.
, ,
.
No.

1.

Anantesa

2.

Soksma

3.

Sivottama

4.

Ekanetra

5.

Ekarudra

6.

Trimurti

7.

Srikantha

8.

Sikhandi

,
-, -,
.
.

,

. .
(, tanu), (, karana), (,
bhuvana) (, bhoga),
. , -
.
(3) (cidvisesatvam),

30

(bhavarasi) . (Varga )
. (. 3, 1-6),
- ,
, , ,
.

: - -, - -, - - ( ,
), - ,
, - - ,
.
-
,
() , .
,
. 8
(cit), (citi), (citta), (caitanya),
(cetana), (indriyakarma), (deha)
(kala). - () ; -
(, vyapini); - ,
; -
(); - () ()
; - ;
-
38 , .
, - .
.
, (), -
(), ,
, , -. - .
Varga - , , . (. . .)

323

-
- :
, (, manana)
,
,
(catur-varga). ,
: ,
.
(), -
(trana) (
, ). ,
, .. , (,
amantrana) (catur-varga).
. -
- , .
, ,
, .
, , -
, (, sadhana), ,
,
.
, , ,
(). () ().
.
,
-.
,
adhisthatri-devata.
, (varna) (svara).
*

,
, ,
.
, ,
,
. ,
, .
(, , )
.
,
, , -,
, -
().
,
, , .
, , -
.
. ,
().
, , , , ,
, -
,
. , ,
(atma-nivedana).
, ,
. - (.
Principles of Tantra )
, - ,
, .
,
,
.
- . - (. 2)
, -,
(-),

,
. -,
() (brahmanda)
, , ..
() ,
() . -
() , ,
. - .

(),

(-), . ,
(. ),
, .
. (, hamsah) (ajapa),
.
, .
- , (. . 24), .
,
.
, - .
, ,
, , .
, aksara,
, .
, , ,

(, adhisthatrl) .
, , . : - -. , (-, tipadya-devata) , -;
(mantramayi-devata) -. ,

326
- , - -.
, -
, ,
, -,

. ,
, , ,
.
, : - -,
. . , .
-.
? -
. - - (-) , (, nirguna) - -.
, ,
, ,
.

, . .

, (mukha-sodhana)
(. . 10 -, ( )
, ,
), (jihva-sodhana) ( ,
), asauca-bhanga, , .
,
- . 75. etseq., kulluka, . , loc cit.
, kulluka, kalika,
(. - . 48 ); nirvanajapa mula matrka-bija manipura, setu ( - , , -

327
. , setu -
, ..); nidra-bhanga -
(
); -, (
. - ,
, . -
, , , (pancadasi)); - (mantrartha-bhavana),
(, , ,
).
(. . 90). Dpani -
, . ,
, -.
- - ,
, - ,
, - ()
(. ).
, .. (-), .
(-) . , -, , ,
. en rapport
. ,
, ,
.
,
-, , -
. .
,
- ,
- -
-,
-. .

, ,
, ,
-.
- ,
. ,
, ,
. , ,
, .
-, ( )
-, (
). ,
. ,
, -
. , (-
2, 45): ,
, - , , -
.
.
- -. ,
,
, - ,
- , ,
- . , ,
- , .
- ,
(). ,
(), .
, . ,
. ,

, ,
. ,
, .

332
, ,
. - ,
.
, .
(, surua),
- , . ,
, , (aditya) . .
: 1) bhrij
() - , , , .
- ,
.
. () (, kalagni)
. 2) bha () -
; () - ,
; ga () -
. ,
, .
-: bharga () -
, , (,
, , bhur, bhuvah, svah). ,
.
Devasya () -
deva, savituh.
(, ).
(srsti), (sthiti) (pralaya).
. (
). (varenyam)
(varaniyam). ,
,
. , ,
,
(, tapatraya): (adhyatmika),
(adhidaivika) (adhibhautika),

333
,
, bhurloka, bhuvar-loka svar-loka. Dhimahi () = dhyayema
( dhyai) ,
.
Pracodayat () .
,
, (-, catur-varga), (),
(), () ().

(-, buddhi-vrtti) .
-
.
, .
-, -, . 3- - ( 109-111) -
: Paramesvaraya vidmahe paratattvaya dhlmahi: tan no brahma pracodayat.
.
. .

(
-) : ?
(, laukika) ,
.
().
-
. ,
,
(-, laukika-pramana), ().
,
.
- (. 2, . 18, 2-3) :
Api paurusam adeyam sastram ced yuktibodhakam.
Anyat tvarsam api tyajyam bhavyam nyayyaihasevina.
Yuktiyuktum upadeyam vacanam balakad api.
Anyat trnam iva tyajyam apyuktam padmajanmana.
, ,
, . (
), ,
, . , ,
. ,
,
(). 14
-,
(, vicara).
,
. , , ,
(atindriya). ,
,
,
. ,
. ,

(),
, - .

, .

. , , .

, .
,
, .
.
,
, , , ,
.. . ,

, .
,
, .
( ),

.
, , , ,
,
, (
) ,
,
.

,
. ,
.

.
, , ,
, , .
12*


.
?

? , ?

.
; ,
, ,
,
, ,
( ) ,
.
,
,
, -, ,
. :
, ?
. ,
, ,
, , ,
. , ,
, ,
, .
,
. ,
50 ,
? ,
, ?
,
vid - . ,

. ,

,
, .
,
() ,
.
. , ,
, ,
,
, .
,
, , .

. ,
(
, ),
( ), , ,
, , ,
?
,
.
, , .
.
,
, .
,

. ,
, ,
,
, (),
,
. ,

, ,
. -

,
, ,
, . ,

,
( ,
), ,
.
, , ,
,
; ,
, ..

. , ,
,
. ,
, ,
.
.
- .
, .
,
, , ,
.., ,
, ,
, ,
. ,
.
, ,
(),
,
,
. ,
, . ,
, -

,
, ,
, . ,

,
( ,
), ,
.
, , ,
,
; ,
, ..

. , ,
,
. ,
, ,
.
.
- .
, .
,
, , ,
.., ,
, ,
, ,
. ,
.
, ,
(),
,
,
. ,
, . ,
, -

. ,
, , ,
. , , , ,
, ,
, .
.
. ,
(
) ,
,
. ,
.
. ,
,
.
, ,
,
. ,
. - manu.
- . ,
.
?
.
, . ,
,
, ,
, -
. ,
,
, . ,
, ,
(nirisvara-darsana), , ,
,

()
(), ,
, ,
, .
() (sravana) (nididhyasana)
. , ,
. -,
, (vaiyasikanyayamala).
,
,
.
.
,
. ,
,
,
.
, 2000
, ,
.
, .
-
,

. , ,
.
, ,
.
.
,
. -

, , , , ,
.

, -,
. ,
, .
.
,
.
, (),
,
, . -
,
,
, , .
,
. ,

. ,
, .
. () - ,
,

() . ()
, ,

,
.

, ,
,
. ,
(),

, ,
, . ,
, , ,
-.
, (),
(), ()
. , -
-.
(vyahrti) - , ,
(bhuh, bhuvah, svah),
, ()
: bhuh bhoh
(tala), bhuvah , svah svah,
satya.
. Bhurloka, , -
. - ,
- .
, ,

() , ().
,
.
, , - ,
- , -
. - .
bhuvah tapah - . - (satya) -
, ,
(-).
Vyahrti , ,
, .
, ?

, -

. , ,
, .
(vyahrti)
bhuh, .
, - (). , (\ -, - , - . ,
, ,

,

. , , ,
,
, . , ,
, .
, , ,
, -
, ,
.
,
, , ,
,
,
.
,
,
, ,
,
, (
). , ,
(parthiva).
,
, bhurloka.
,
, -

, ,

,
. ,
,
; ,
,
. ,
.
, (, jneya)
, (, jnana)
, (, jfiata), (jnana)
(jneya) . -
(-).
,
: ,
?
,
, .
,
, . -
: .
- .
. ,
,

. , (
, , , )
,
, (.. ).
,
(parthiva).

350

.
,
, ,
.
,
.
, ,
.
.
. ,
,
. ,
.
, .
,
. , , , .
,
,
. ,
, .

, ,
?

, ,
?
,
. , ,
,
.
, .

. ,
, ,

,
,
.
, (
). =
= (amrtatva) = (ananda),
.
,
,
. ,
, .
.
,
,
, (vyavaharika)
,
, .
,
?
, - ,
, . ,
, ,
,
, , - .
, -
- ,
.
- ,
, , ,
. , ,
,
, .
,
, ? ,
, ? regressio

ad infinitum, ,
. ,

. , ,
() , ,
.
,
, .

(parthiva),

. ,

()
, .
,
.
.
-,
,
. , ,
- (savita), ,

, .
,
, (),

(-), , ,
, .
(savita),
,
, ,
tat, .

.
,
.
, ,

:
, , .
- ,
, - ,
.
() ,
(vicaracamatkritih paramatmamayi),

() .
,
,

,
, ,

()
, .

,
,
.


,
. ,
, ,
.
.

, ,
, -
,
, ,
.
,
.., ,

( ), . ,
,
()
.
( ,
, )
(, satyam),
(, satya).
,
,
. ,
,
, .
-
-. ,
, ,

, ,
.
, , .
,
,
, ().
, - .
.
- ,
, ,

. ,
.
.
, . - ,
. ,
(, ambika).
,
? ()
, . , , ,
, . ,
- , , (suddhatma).
,
, .
. ,
. , ,
, ,
,
, ,
.
,
.
,
-
.
,
(, adhikara) .
(, karuna).
,
, :
, , -
, .
, ,
. , .
, ,
.

, .

. , ,
,
.
. -
, , ,
, .
(jagadbandhu).

. ,
, , ,

. , ,
,
, .
, , .
,
. ,
,
.

, ,
.
.
. -
,
, (, purnaham).
,
,
,
. (, sandhya),
(,
dhyana), - -.

, ,
.
, ,
.
, ,
,
(-, visvatma-sakti), (-, cidrupini-sakti). ,
, ,
,
,
.
. ,
, , , ,
, , , ,
, , , ,
, ,
.
- , ,
, .
,
,
,
, .
-
bhuh tala.
.
,
.

.
,
, ,

358
, , , .
,

(-, jnana-caksu).
, ,
, - -
(vacya-sakti) -.

-
, .
-,
-.

. , (purna-brahman) ,
, ,
, ,
,
.
. ,
,
() . ,
,
,
,
,
. ,
bhuh , , (),
32

32

bhuh () - ,
, ( ,
(. . .)

, ()
().
, .
, ,
. ,
. ? ,
, , ,
,
(
, savita). .

,
, ,
, , ,

.
, ,

(-),
-. ,
,
,
.
,
.

.
,
.

,
,
.
.
,

.
,
, (antaramukhi), ,
. ,
,
. -
(), ,
(an).
. ,
()
(). , , , -
,
,
, ,
, .
(),
()
,
,
.

, ,
,
.
,
,
.
- (), -
.
() (, murta) .


, ,
, , ,

,
().
()
,
() - ().
, ,

().
.
()


, , , ()

.
,
,
. ,
(),
,
,
,
. () -
() -
. () , ,
,
.
.

, , (
), ,
,
. ,
, -, -

362
( ),
.
, , ,
, .
- .
,
,
bhuh , , ,
, ,
vyahrti .
,
,
. ,
- ,
()
. ,
(bhuvah)
,
.

() (svah) ,
33

34

35

36

37

33

, ,
, .
:
- , - , - , - , -
, .. (. . .)
vyahrti - , , (. . .)
, ,
.
.
, , .
34

35

36

bhuvah - , -
(. . .).
svah - , - (. . .).
37

() .
,
(), . . , ,
,
,
. (), ,

. , ,
, .
( ), ,
, .
(), , -
(, ahamkara),
. -
(samarasya)
() -, (darpana),
-. ,
(purnahambhava).
,
. ,
,
(). ,
(kama), (, samasti) ,
, , ,
(asvattha).
,
() ,
, .
, .
,
(-) (),
.

364
,
,
.

()
, ,
.

,
() .
, , ,
- (kaivalya moksa),
,
- , .
. ,
(Niratisayapremaspadatvam anandatvam).
, , : )
, , , ..
( ), ) , ,
, - (), )
( ) ().
, ,
.
, ,
, ,
.

, .

, . ,
, ,
,
().
, (, sutratma)

,
. ,
, ,
,
(), .
, .
,
(). ,
. , .
() *,
. ,
() .
3

TAT CAT

- , .

. ": ".
.: , 2005 - 592 , . .
- .
,

, "", "-", "-", "", " ", " "
"
", -,
.
"
-. ".
., , 2007 - 192 , . .
" "
-
(12-13 .). -
,
-
-,
.

www.shechen.ru
:
Web- :
, , ,
..
40
,
.

-
:
, . . , "",
1 , 13 . 8 (909) 156-59-19
:
, . ( ),
. , 22, . 1
- -
1500
, , ,
,
, .
/: (499) 264-05-89, . 264-05-81
:

www.amrita-rus.ru, info@amrita-rus.ru
: 107140, , / 38

-/22

! S-

. 22
1

,
.

( )

:
,

: .
: .

- :
. , . , .

18.06.2007. 60x84/16.
. . . . 23.
1500 . 3084.

01017 21.02.2000
e-mail: info@shechen.ru, http://www.shechen.ru
-
107061, , . . , . 1, . 1
./ (499) 264-05-89, 264-05-81
info@amrita-rus.ru, www.amrita-rus.ru
: 107140, , / 38

.



610033, . , . , 122

ISBN

-5-7-2-

Вам также может понравиться