Fyuzat

5 (85), 2015

22

03

06 C C

LOMAN

16

22 C

26 , C

36

32

"-" C
C

36 "-" C
C

42

44

44 ... ...

48

...
...
ZLMXAN

52

56

52

62

V
C V
V

V

5 (85), 2015 (19061907)

NZAM CFROV

V
V V
C
C
C
:

MURAD VAHDOLU

-v:
-:
V:
j:
v:
:
:
:

www.mimta.az
info@fuyuzat.az
1300563641
1000
, AZ1122,
. . 78
(+994 12) 4332297
(+994 50) 7223334
(+994 55) 3605599
(+994 70) 3605599
(+994 12) 4332295

J c
.
1303.
"" j 2007-c .
c v .
.

/fuyuzat.az
/mimta.az
/_mimta

Redaksiyann icazsi olmadan drgidki material v killrdn istifad

etmk qadaandr.

b j: "".

/mimtafondu
"/" - .

03

. ,
, ,
dahi.
()

. 1905-
. "" , 19051907- "" .
-
.
-

Fyuzat

04

5 (85), 2015

zeyir Hacbyli Azrbaycanda ilk mxtlif thsil sistemli musiqi

mktblrinin almas, Azrbaycan Dvlt Konservatoriyasnn
tkil olunmas, dnya musiqi mdniyyti sviyyli kadrlarn
yetidirilmsi, musiqi tarixi v musiqi nzriyysinin yaradlmas
sahsind xsusi xidmt gstrmi, musiqi thsili v
metodikasna aid drslik v drs vsaitlri ap etdirmidir
Abdulla Abbasov
, , , , .
190520- "", "", "", "", "", " ", "" , ,

. , " " "" . ,
.
, ,

. ,
, , .
1908- ""



. 28
" "
. " " 1908-
12-
-

.
. M " "
, ,
,

, . "" 1909- 2

" " : "
" " "
" .
".
1910- "" , hminin " ", " " . ,

.
, .
191112-
" , " , " i", "
" .

05

,

, . ,
. - ald
" "
. , " "
, , , ,
etdirilir.
,
istiqamtind .

: "... ,
, ,

,
" ( .
( ). , , 2005, .13).
193437- :
" ",
" , ", "" : " ", "" : " "
.
1937- "" .
. 1938- -

"" ,
. ,
""
1941- .
" "
: " m

, "" ".

. , -
, "
" . " ,
- , ".
23 1948-
. .

, .

: "
, . , ,
. ,
, ".
130


.

Fyuzat

06

nzr nqtsi

5 (85), 2015

...Azrbaycan teatr
sntinin douluunda
grkmli rol oynayan
simalardan biri Hseyn
rblinskidir. O,
aktyorluq sntin
bsldiyi tknmz arzusu,
smimiyyti, coqunluu
il baqalarndan ox
frqlnir, duyusunu
mhartl ifad edirdi...
zeyir Hacibyli

Faci aktyorunun
,

.



-

07

.

.

,
, ,
,
.
,
.
, 1899-
mqsdil
" "

.

,
.


.


,

,

.
komit
" "
. ,
: "
,

.
-

". komit


.
1905-
.

. , 1906-
8- ..
. ,
.
.

...
...
, .
1927- "
"
: ". "
" .
".
. "" .
.
,
.
()
... -
.

. ""
. ""

Fyuzat

08

nzr nqtsi

5 (85), 2015

H.rblinski (solda) tlb yolda il.

" "
, " "

...
" "

.
.

.
.
. ,

.
.
.

-

v o
.
.
()
.
,
: "...
,
,
...".
.
.
,
,

, .

...

09
"" .

, .
"" ""

,
""
" "
.

: "
"" .
...
""
-- :
- - . ,
.
, ,
, , ,
l,
".
.
"!"
,
"" "

"
, .

, "
- " .

,
,
.
-

" " da
. ,
" "
, -


:
,
, , --?
" "
,


"
"

.

, , ,
-
. "!
! !"
, ,
.

.

,
.
1906- ""
-

, , ,
, , ,
, ""

Fyuzat

10

nzr nqtsi

5 (85), 2015

()
...
1906-


. ""
, ""
.
""
.
, . ,
,
,

.
,
. , ,
,

...
, ,

. ,
, , ,
..
.


() .
.
, . ,
. ""
-

.

,
...
,
, ,
,
,
.
,
.
,

, .
tin .

. ""

" "


,
.
, ""

"-"
.
. ,

.

...


""


:
"...
. 1906-

.

-

11

Bak fhl teatr

Bakdan gln teatr

truppasnn aktyorlar iyun
aynn 5-d N.Nrimanovun
"Nadir ah" tarixi facisinin
tamaasn gstrdilr.
...Nadir ahn rolunu
H.rblinski byk uurla
ifa etdiyindn tamaalar
onu alqlayr v aktyorun
adn tez-tez mhbbtl
sslndirirdilr...
N.Nrimanovun "Nadir ah" sri (1913)
, ,
,
.
...

. . ,

Hseyn Minasazov
" ("
", 1939, 4, . 117).

,
,
-

Fyuzat

12

nzr nqtsi

5 (85), 2015

,

.

,
tssf ki, ...



,
. ,

.

...
1907-
.
,
. ""
" ", "-",
"-"
, .
5- "" n
" "
: " 5-
. " "
.
... .

- ".
.
. , , ,
, .


...

,

. ,
,
.
"" " " .
"-" -
"" . ""
-

.

- , ...
"-"
- .
2003-


.

.
. "-"
- -
,


. ,
2012- " "
.

, .
.

, -
,
- , -
. ,

13
,
.

, ,
.
,
. ... . ,
. ,
,
.

, .
, ,
ndan ke .
, , ,

. ,
.
is ,
... .

.
... . ...
" "

.

.
"-"

. " "

.
.

: " .
, ,
...".
,
.
. . ,
. ,
. "
" ,
,

.
"-" " "
" "

.
.
. ""
" " .


...
"" : "
"" ";


.


. ,
.
,
-

Fyuzat

14

nzr nqtsi

5 (85), 2015

H.rblinskinin dfn mrasimi.

-
...
,

. .
" " .
, . -

.
, . dair .

. "
, "
. " a
, ,
..." .
: "

O, tkbana,
arxasz, kmksiz,
yarac-yartox,
xst, zif vcudu il
vuruaraq tutduu
doru yolda z
facisin doru
irlilyirdi...
...".
a . . , : "
.
,
-
- .
-

15
,
. ,
, .
- - -
".
.

. ,
- ,

, ,
. M b

.
. ,
:
" .


.
(, ),

. (
) ""
- -
-
. -
. "!" "!" ".

.

.

n ...
.
""
-
.

: "
. ,
, ,

... ,
...".
"" .

.
. ,

.
.., .,
., .
,

. " ",
" , " (.), ",
", " ", " ",
" " (.), "-" (.),
"" (.), "" (.),
" , -
" (..), "" (.),
"" (.), " "
(.), "" (.), "
, " (.)


,

. , , , , , ,
. , , ""

.
. , , , ,
-, ,
... , 1919- ,
4-
,
...

Fyuzat

16

dnya thsil tcrbsi

5 (85), 2015

MD RAMZOLU

Sinqapur thsil
sisteminin qarsna
qoyduu balca
mqsd hr bir uan
n yax trfini z
xarmaq, istedadn
kf etmk, potensialn
realladrmaa nail
olmaq v onda hyat
boyu srck yrnm
vqn inkiaf
etdirmkdir...

t hsil sistemi

17

lr

.

.
. , ,

, .

, ,


.
(S)
.
" "
.
() () ,
, -
.
()
. , .
- ,

. , , , ,

.

.
,
. tdris olunur.

.
.
.
-
,
. () .

Fyuzat

18

dnya thsil tcrbsi

5 (85), 2015

100
dyrlndirilir. B
, mllimlrin
,
.
, .


- , . -
( ,
.) .

.
.
,
. .

, . .

.
v
.

,
.
. ,
; m,
, .
araq
.
(- ) .



.
. ,
.

RYAZYYAT USTALARI
Riyaziyyat yrtmd 3 tml prinsip:
d , ki,
. " "
. ,
,
,

. , ,
.
.

1. , , , olaraq .
2. ,
,
.
3. , . .
,
q zruridir.

19
,
.

.
. trtib ediln
.
1314 ,
. , 1
. .
.
.
. uaqlar
, -
.

MKTBQDR THSL

" -" ()
56


- . MS
,
ununla a , , -
.


. MS-

.

BTDA SNF THSL

, , ,
.

.
,
, ,
.
n
,
,

.

Fyuzat

20

dnya thsil tcrbsi

5 (85), 2015

.
.
qar
, .
(14- )
(56- )
, , ,
.
.
. ,

Btn agirdlr mtlq z

doma dillri il yana, ingilis
dilini d bilmlidirlr. Bu
sbbdn ksr mktblrd
btn fnlr ingilis dilind
tdris olunur. Bu yanama
agirdlr dnyaya almaqda
v eyni zamanda z mdniyyt
v irsini dnyaya tantmaqda
mstsna rol oynayr...
.
.
, .

:

;

;
;
. .
6-


() onlar

.

.

21
ORTA THSL


, - - .


.
68


"" . 9-
.
-
, -
. - - ,
.

""

, "" .
- ""
, p
.

arasnda , , .
-, etmk
a . ,
()
. ,
.

Fyuzat

22

knl pncrsi

5 (85), 2015

Qrib inadkarl var

balaca adamn.
Budaqlar ksilir
phrlnmkdn l kmir.
Qanadlar qrlr
ccrmkdn bezmir. Ksib
odun-ocaq, yandrb kl
elyirlr yenidn boy verir.
Az insandan yanq olsa da,
insanlqdan z dndrmir.
Gynyir-gynyir,
arlarndan ik kimi
rtlayb xr yirdkdn
toxum kimi...

LOMAN

23

. , .
. . , .
.
.
.
- - .
, .
, .
, .
.
n .
.
-, .
, .
-, .
.
.
.
.
, .
, - .
, .
, , .
.
.
, .
.
bir .
, ,
, -, -...
.
.
.

.
.
.
"" .
, .

Fyuzat

24

knl pncrsi

5 (85), 2015

, , .

.
, .
.
.
.
.

,
.

.

.

.

,
.
, .

.
,
.

.
""
.
.
" " .
.
.
.
, .
.
.

25
25

Fyuzat

26

mnvi irsimiz

5 (85), 2015

slamlama,
r b q bil l ri v

Az rbaycan

Azrbaycanda ilk qovaq mrkzlrdn biri rdbil

olmudur. slamn ilk dvrnd mirlrin qrargah burada
salnm, ilk mscid d burada tikilmidi. Yerli halinin
slam dini chtdn maariflnmsi n bu qrargahlarda
yerln qoun hisslrinin d myyn rolu olmudur...

NRGZ LYEVA,
Milli Azrbaycan Tarixi Muzeyinin
direktor mavini, tarix elmlri doktoru

.
(
)

. -

.

27

.

, .
.
. ,

, . essor
. ,
-
. , 10- masn .

.
-
, - Xosrov i trfindn : "
, ".

, -

.
96%-

(
, ) .
.
-

.


.

,
. .
. - , - q .
X
- ,
,
, .
. -
- (Drbnd)
:
" ".
, .
,
.

. .
. 18/639-
a . ,

, .

Fyuzat

28

mnvi irsimiz

5 (85), 2015

.
: -
,
. ,
-
. , ,
, -

.
(634644)
641- (-)
v "" .
-
.


.

. .


. Utb ibn
dan -
. ,
(656661)



.
. ,
. -
( ..)
- .
. -

,
(661680)
.
- ,
b
2000 .
.

.
, .
, - (105125/724743)
24
.

(136158/754775)
7000 .
3
(, -) .
. , 1015 24.000 7000 .

, . , , -B
.
, -, . "" ,

"",
"", "", "-" .

- d .
, (h. 109) pessor .
, 118/736-
- -

29

( -) 400
( , ,
- .)
. 146/736-

. - (136158/754
775)
- .
. -

- .
- ,

"-"
.
. ,
2- -

. - -

-

msi .


. .
35 , 20 .
, ,
. ,
. ,

. ,
, , , , , , ,
, , , ,
, , .

.


. 240/854- -
,


.
- ""
. ,

, , ,
. ,
. . ,
. "
- " 20
.
. ,


.
: " ".
- ,
, ,
.

Fyuzat

30

mnvi irsimiz

5 (85), 2015

.

. .

.
- ,
.
10
X , , .
, .
,
.
.

.
- -
. - (132136/749754) -, ,
-,
- -,
-
. - ,
-
, - - -
- .

- . Harun
-, - , -
. . , ,

. - ,
.

,

. , ,
.
(
, .).
si . - (786809)
,
da
. -

. ,
- ,
-
keirilmsi .
.
(799801) ai . , .
-
- , ,
X
. - - ,

olan
, .

,

31
, 135/753-
- vali
. -
, hr "" .

. -
(96101/715720- ) 6 . - , ,

. - , ,
. X
(101105/72024)
- 4 (. 30 )
3 . - , "- ",
"- " .

. 245/859-
()

. "- -" ,
"" .
...

Azrbaycan razisind
hrbi-nzarti
mntqlrin yaradlmas,
rb qbillrinin bu
mntqlrd v buna yaxn
razilrd yerldirilmsi,
burada mscidlrin
tikilmsi, rblrl yerli
halinin qarmas slamn
yaylmasnda z rolunu
oynamdr...

Fyuzat

32

miniatrlr

5 (85), 2015

,
air-publisist

...
...
, ...
.
.

.
,
, ...
,
.
...
,
...
...
...
, ...

33

...
, , ...
, !
, !
, !
, , , ?..
...
- , - ...
, ...
.
.
...
...

...
, , ,
,
...
...
...
...

Jntizar

Fyuzat

34

miniatrlr

5 (85), 2015

,
.
,
...
, "s"
?..
-
?
, .
:
.
"s" ?

"s" ?
: "b" ...
, .
, ,
.
!!!
, ,
-
.
, "" ,
, .
,
...

Dey
bilm diyimiz
szl r...

A l a v Q lb

35

LR
IQ SAAN SZ

deyib
Mnm-mnm n,
ym z
r eyl
s
t
x

i
m

H
szn.
trif
Cahildir zn
ednlr,
em,
"ox bilirm" d
.
bilsn d gr..

Xaqani

irvani

, , ,
1126- . -
, , , ,
, , . , . 18 .
, . -
, - .
, ,
. . 1170- .
. 8
.
. 1199-
73 - .
. . 17 , - , 60 .
.

.

Fyuzat

36

xeyriyy ilik m d niyy timiz

5 (85), 2015

cmiyytinin Azrbaycan maarifilik

tarixind yeri
,
nun
"-" nin si

XX srin vvllrind milli mfkurnin dayclar

olan ziyallarn, xeyirxah i adamlarnn v mtrqqi
din xadimlrinin sylri nticsind mdni-maarif
cmiyytlri Azrbaycann mxtlif gulrind
xeyriyyilik v maarifilik hrkatnn vst qazanmasnda mstsna rol oynad...

37

.
n, - -
,
.
,

.
,
.

,
, -
. ,
,
.
, ,
.

,
,
.

,

,
,
. ,
.
,
- , 1906-
4- , 10-
, "- ", "-"

.

,
,

,
.
"--"
.
..
. " !
- , !
?
"-" " (""
, 262)
.

: ,
-. 3-
. 1910.

Fyuzat

38

xeyriyy ilik m d niyy timiz

5 (85), 2015

hmd by Aayev
, ,
..
. ,
, ,
.

.
,

() 3 .


116 4 , 82
3 24 3

maa mvffq oldu.

.
, . 19081911- , tk 1909-
2221
.
, 191213-

13, 940
, 191314- 16 1200 , 1917-
26- (23-
3- ),
32.091 .

,

. ,
.
, , , , , ,
, , , , ,

.
,

. 1907-
,
"-" 19081909-
""
.
28 ..,

. "-" ,

39
"" "" u
.
.

i . ,

,
.

- .

, , .
, .
. ..

. "-"
,

.
1912-
, , - .,
.,
,
.

" "
. 19081917-
8 60
.

Hac Zeynalabdin Tayev

. ,
,
.

,
,
.
1909- ,



- . ,
-
1%
, i
, .

Fyuzat

40

xeyriyy ilik m d niyy timiz

5 (85), 2015

Uaqlara thsil
vermkl yana,
"Nri-maarif"
cmiyyti thsil
n vacib
amillrdn hesab
ediln pedaqoji
kadr hazrlna da
xsusi hmiyyt
verirdi...
zeyir Hacbyli agirdlri il birg.
"Nri-maarif" cmiyytinin Bibiheybtdki mktbi. 1911.
-
. , "-"
1917-
. 1920-
-

. ,

-
"-"
. ,


. ,
-
. ,

, ,

. "-" ""
,
,
. .
1912- "-"
"" . ,
.
,
v

.
,
n .

41
41

Fyuzat

42

eir

5 (85), 2015

SHRAB TAHR

43
Baxr mn trf ksl yaylaq,
Tnhalq iind yaylaq kvrlib.
Kollar arasnda itib szlayan,
Szlayb alayan bulaq kvrlib.
Sovqatm hsrtdir sn, bink,
Titrm qorxudan, mehriban ik.
Gl dk yamaca, gzlrdn itk,
Zirvd bu qrib qonaq kvrlib.
Burda cdadmn ruhu dinclir,
lnlr, solanlar bir d dirlir.
Gllrin gl gldn incdir,
Hr ey can vern torpaq kvrlib.
Buda ymidir gaval, zgil,
Ey mr aacm, sn d bir yil.
Yarpan qz rqsi sevincdn deyil,
Bir l istisiyin yarpaq kvrlib.
Qartallar, qrlar gy millnir,
ay z yatanda dab sellnir,
Zmi dala vurur, yeldn yellnir,
obansz, quzusuz otlaq kvrlib.
Mn burda hm ovam, hm d ovuyam,
Tnhalq gzndn dn damcyam,
Bir ovuc fryadam, bir trs sancyam,
limd titryn varaq kvrlib.

Fyuzat

44

bir insan mr

5 (85), 2015

Khn kiilrdn...
Gzl insanlardan...

45

85 il... ki srin salnamsi...

Hrmtli Teymur mllim!

, , , ,
,
. , -
, , ,
.

.
.
. ,
, ...

, - .
,
.

ox hrmtli Teymur mllim!

, - , , , ,
-
. ,
, ,
,
.
, ,
-
. 1967-
.
.
, , ,

.

Anlarn, dqiqlrin, saniylrin

mczlri, qlmin qdrti, fikrin vsti,
aln csarti nlr verir insana, lahi! lk
yaradclq sevinci, hekaylr, oerklr,
jurnalistikann sirlri, publisistikann tin
yollar, tdqiqatlq mharti, arxivlrl
ilmk bacar bir mr nec sb, lahi!
Ziyallq sizin boyunuza biilib, Teymur
mllim!..

Fyuzat

46

bir insan mr

5 (85), 2015

-
. ,
.
,
. ,

,
, !
, , ,

, .
1954- , " " , "
", " ", " ", " ",
"" , ""
.
"" .
""

.
, , , , .
.
: " , , ,
".
: ,
, , , , !
, , - . , ,
,
, , , , -
laqdar , " ", "
yazlar "
,
.
, ,
, -

, , ,
, , ,
,
, , , , ,
, " "

, ,

-
, , ,
, , .

Hrmtli Teymur mllim!

2015- ""
" " : ",

".
,
,
.
85 ... ... , , , , , ,
! , , ,
, ,
,
, !
,
!
: "
". .
" "
.
, .
, , ,
, , , , , !
, . , , ,
, ,
,
!..

47
47

Fyuzat

48

qhrmanlq salnamsi

5 (85), 2015

Anam q bul eyl di

yarsiz lm
hkmn

Burda yolum oldu tn,

Varm bu yoldan tn?
Dnyada n irin ey
Bir Anadr, bir Vtn...

49

, ,
32-
,
. "" 1700
.
...
... 227-

, ,
" " .


: " ", " ", "
", " ",
, 500

- ...
-
.

. , -

.
.
1957-
. duqdan sonra .
olunduqda
.
,

. " "
. ,
.

.
ba
drd...
- .
.
.
, , ,

. . -
, - .

Lan rayonu, Byk bulaq

Fyuzat

50

qhrmanlq salnamsi

5 (85), 2015

.
", ...
.
,
. , ",
,

.
:
, .
. , -
, . ,
" ", .

,
.

: ",
, ", ,
... -
- . .
,

.
" " .
,
. ,
.
. -
.

. ...


.
...18 1992- ...
: "
, , ", .
- ,
.
, , .
.
- :
" ", .
- , - .
,
. , . ,
. , .
,
, ... " " , .
1957-
1992-
.

.
!

51

,
,

,
,


...
,

Tomazzo

Kampanella

in , C 5 1568-c
.
C 15 . c
c .
olunu. ,
.
. c lar . e c , c. 27 . 1626-c .
- 1634-c c .
21 1639-c .
. - . ,
, - . . ,
c . , (), ,
. .

Fyuzat

52

dyr ls

5 (85), 2015

Rvt bir xlaqszlq nmunsidir. Alan rzil, verni kinli, ortaq

olan myus edr. Pis bir miras olan rvtin yeni nsillr kerk
onlar zhrlmsinin yollarn balamaq rfli addmdr...

53

. ,
-, . , - . , ,
. , . , ,
, . , , , ,
.
,
. ,
,
. ,
- . ,
.
""
, . yan , , ,
, , , . , .
. , ,
. .
" " .
lr, , ,
. , , ednlr, .
... ... ...
. , , ,
. ,
, . , ,
, . , , , , ,

Fyuzat

54

dyr ls

5 (85), 2015

. Siz
a ?

?
?!
,
,
, . ,
.
, ,

, .
, ,
, .
, n
.
, ,
. ,
daha bu bla
.

, -
- . ,

y .
,
. imiz, ,

. ,
.

Milltini sevn, bayrana

sevdalanan, dvltin
mmur olan birisi gznn
ucuyla da olsa rvt
baxmaz, lini uzadb barmaqlarn kirlndirmz,
onun szn dilin gtirib
qlbini irklndirmz, evin
aparb vladn zhrlmz...

55
55

Fyuzat

56

incsnt

5 (85), 2015

Suf

liyin

ind yeni tqdimat

,
x ,
rssamlq d .
,

57

Topladm bu v digr
mlumatlar znd ehtiva
edn aradrmam inin
Tsinxua Universitetinin
rssamlq v dizayn fakltsind son drc byk
maraa sbb oldu. Artq bu
istiqamtd hazrda Pekin
hrind d yeni aradrmalara balanlr. slam
incsnti v ind slam tarixi
yenidn gndm gtirilir...

. 56



.

. ,
h z (; : u) .

()
l (, , .)
( )
.
" "
. ,
35.000 , 40.000 nfr yaxn ,
400- , 13-
. :
" .
55
h , , , , , ,
, , - .
, ".
-
. -


rsy gtirmkddirlr.
2014- "- "
.
,
srl .


.

Fyuzat

58

incsnt

5 (85), 2015

Sufilik insann
z acizlik v
heliyini drk
edrk varlnn
sasn tkil edn
Haqqn qarsnda
vcudunu ritmk,
ruhunu kamilliy
atdrmaqdan
ibartdir...

:
" ...".
,
.

,
.
-
( )
. ( )

,
.

.

-
, , ,
.
,
. .

.
kifay,
,
, ,
.
. ""
- (. 150/767).

.

. ,
, , ,
, - .

59

,
,

.


.

. ""
,

,
-,

(. 261/874),

(. 297/909)

,
.
a (. 185/801)
. . ,

.

. "-"
(" ")
, .
: ,
() ,
, , -
. ""

.

.

.
.

.
:
(. 561/1165, ),
(. 562/1166, ),
(. 578/1182, ),

Fyuzat

60

incsnt

5 (85), 2015

(. 618/1221, ), (. 632/1235, ),
- (. 632/1235, ), e
(. 669/1270, e), (. 672/1273, ),
(. 791/1388, ),
(. 833/1429, ),
(. 745/1345, ),
(. 750/1349, ).
,
. .
, ,
.
, .


.



.
. .
" " .
. ,
,

. . . , ,
. , , . ,

,

. . 1941-
.
,

: , ,
,
(
"" ),

. ,
. ,
.
,
.
.
-
.
.

.

.
s .

" r
a" .


.

.
.


. ,
.
,

.
, 2015- 2016-

. .
,
.

61
61

Fyuzat

62

poeziya

5 (85), 2015

Yeni dnya

63