Вы находитесь на странице: 1из 216

Rossotrudnichestvo Representation

in the Republic of Moldova


Russian Centre of Science and Culture

T.G. Shevchenko Pridnestrovian


State University
Centre of Social and Political
Research Perspectiva
Scientific and Research
Laboratory Nasledie
Pridnestrovian Branch of the Russian
Academy of Natural Sciences

GREAT NORTHERN WAR


AND PRIDNESTROVIE:
HISTORY AND THE PRESENT

Tiraspol,
2010


. ..


-


,
2010

940(478.9)
3(45)43+3(4)51268143
28

:
.. , .. , ..
28

: . , 2010. 216 .
, . :
,
. .. 1819 2009 . ,
, ,
, , , 17001721 .
; 1709 .
; .
, , , ,
, , .
The edition is a collection of articles dedicated to modern scientific and political
approaches to the interpretation of the major events of the post-Soviet states common
history. It is based on the publication materials of the international scientific conference
Great Northern War and Pridnestrovie: History and the Present held in T.G. Shevchenko
Pridnestrovian State University on September 1819, 2009. The authors historians,
political scientists, teachers, representatives of the museum and archive sector in Russia,
Ukraine, Moldova and Pridnestrovie focuse on such problems as the Great Northern
War of 17001721 and its influence on the European system of international relations of
the early modern period of time; the Battle of Poltava in 1709 and modern interpretations
of its significance and impact; teaching the most important events of general history, etc.
The edition is intended for historians, political scientists, diplomats, experts,
journalists, as well as for a wide range of readers interested in the discussion of the
problems of the national historical science.
940(478.9)
3(45)43+3(4)51268143


,
, 2010
. .. , 2010


,
,
- .
, ,
, , , , -,
, .
, ,
, .

.
: 1819 2009 .
. .. , , , , , , , ,
300- .
,
17001721 .
; 1709 .
; ,
, , ; .

, ,

XVIII .,
, .

: , , , .
, -,
XVIII .; ,
; ,
.
,
,
,
.
.

. .. ,
.

2009 .,
.

, .. , ,
.




:

(1819 2009 ., . )

!
!
, ,
. 300- , 17001721 . , , , ,
, .
,
.
, .
, , , . , , , ,
-
, ,
.
, , -
, , ,
, ,
.
!

..

300- :



..

17001721 . , 1709 .
, , , , .
, ,
,
. , :
, , ,
.
, , , -

10

.. , 2009 . 210 .
,
, .
, , , , . ,
. -, . ,
.
- , , , -, , . .
, , ,
, , , , , .
. 2009 .
, 70- . , -.
, , , , .
. , ,
- , , , ,
, , . , -,
,
, . ,
, ,
22 1941 .
,
, .
, , 1 1939 .
,

300-

11

1945. , ,
, , . ,
,
, ,
, . , .
: , , ,
, .
1940., , ,
.
.
, , , ,
: .
, ,
.
.
,
,
.
, , , , ,
, , -
, , , . , ,
.
,
. , 17001721 . , :
, , , .
, , . ,
, , , ,

12

. , , - .
,
, . ,
, . , :

.
,
.
, , ,
. ,
, , . ,
.
,
, , .
,
, . .
, , ,
,
, .
2009 . 650-
. , ,
, . , , 1000- , 1150- 1000- . , , 1000-
, . ,
, , , 1150
. , , ,
,
.

300-

13

650- , , ,
(XVIIXVIII .) , ,
,
, ,
. . , , .
, , , , . , , , , .
? ,
, , , .
,
, , ,
. , , .
, , ,
, , , , . , ,
, , .
. , ,

XXI .,
.




(19892009)
..

, 2009 .
20- ,

XVIII . .
, ,
,
.
1990- .
,
.
,
, ,
, , ,
.
:
; ,

.
19902000- .
, -

300-

15

(.. , 1990- .

, .. , .. , .. , .. , .. , .. .); , ,
, .
, I
, .
19971999 . 20072009 .,
. 1990- .
(1997. 12), (1998.
5-6) (1999. 8). , , 17001720- .

. , . , . ,
. , . .

2003 2006 ., 300 - .
. ,
. () . ()
.
(2007.
11) 300 (2009. 7). ,
, .. () ..
(-).
, 2002 . .

16


, (. , . , . ), ,
( (. ), (. ),
(.
. )) : (. ), (. ),
(. , . ).
.
. , , . , .
.

2009 ., , (. , . , . , . , . ), (. , . ), (. ),
(. ) (.-. ).
,
.. . , , : 27 1709 .
, .
, ,
.
,

300- .
, -, ,
, , .
,
.

300-

17

.. ( , ),
, ,
XVII .
17081709 .
, .
: ,
17721795 . 1945 .,
1. .. ,
, ,
. . ,
XII, ,
2.


. 20102011 .:
.
_________

. . 1708 . // .
2009. 7. . 20.
2
. ! // . . 45.
1



..

.
,
. .

. , XVII . .

( ) 1683 .
,
. ,
27 1709 .
, ,
XVII XVIII . . ,

.
,
1700 ., . XVIII . .
, ,

300-

19

- II 17021703 .1

.
XII 1708 . 1708 .
. ,

.
.
.
1700 .,
: , .
. -,
1700 .,
. 3 1708 .
.. ,
-2.
- .
.
.
,
. 1709 . 100 .
,
:
3. . , ,
,
4.
, .. ,
.
. ,
XVII ., ,

20

. 1708 . .
- . 10
, , .
- ,
5.
- ,

,
. , - 14 1708 .
6 . .
6.
, 1709 . .
, .
.
. .
7.
,
,
.
, . ,
, . , , ,
8. , , ,
9.
,
10.
11. ,
.
, 12.

.. 9 1709 . ,

300-

21

, ,
. ,
, ,
13.
. ..
, , . 1709 . XII - , ,
, .

-. : , , .
: ,
. !.
1709 .14
.C. . .. :
,

. ,
15. ,
, 1709 .
, .
1709 . : ,
XII .

III - .

. ,
, . , - .. 1000 ,
-. ,
, XII
16.

22

. 1709 .

( XII . )17.
-
,
.
.
- ,
, . - - ,
,
18. ,
XII
.
,
. ..
,
. ,
19.
.. .
. - , ,
, 20.
,
XII . 11 1709 . .. I, 50 ,
21. , , - .
. 14 1709 .

. ,
XII .
.
I 1709 .
.
,

300-

23

. -
.
- -.
, , I , .
, I : 10 . I
: , ,
, 22.
14 1709 ., ,
. .. ,
. ,
- . ,
, ,
, ,
23.
, 24.
. , , , .
1709 . - - II . ,
-. - , 25.
. -, , ..
. -, , , , .
,
. ,
. -, , XII, ,
.

24

. 13 1709 . .. .. , ,
26.
. , , XII,
.

-.
.
, ,
, , ,
27.
.
,
. XII
.
. 14 1709 .
. . -.

-- ,
.
40-
XII.
, 28.

, .
.. . 1709 .,
- , ..
. . .
-, , .

29.

300-

25


. ,
.
.
-,
17071708 .
.
-
.. .. .
, -,
, 30.
,
- . - XVII XVIII .
, 16981699 . 1700 .
. - .. .. ,
.
XVII . .
, ,
, . .
. ..
, ( ..)
1000 . ..
. - . ,

, 31.
.. ,
-

26

32. XVIXVII . .
- XVIII .
.

. 22 1709 . (), 1
, - -
, 7 . 2
.

.
.
( )
XII. , , , 33. 9, 11
13 - , , ,
, , ,
34. ,
,
-- .
. , ,
.
XII ,
:
35. . , XII -
,
.
1709 . .
1709 . -
-
.
16 .

300-

27

- 4 , ,
XII . ,
36. 14 ,
,
.
500 2000 ,
, , 24
,
37.
XII
,
.
. 29 ,
, 8
38. .
, , , , , 39.
-
- 40. ,
,

.
_________

- 1702 . .: .. XVIII . -
// , . . III. ,
1991. . 275279.
2
.. . 3 1708 . // . . 89.
. 2. . 2. . 419 .
3
.. - // . ., 1959. . 137.
4
I .. 15 . 1709 . // . . IX. . 2. . 68.
5
. . . II. , 1855.
. 320, 324.
1

28
.. XVIII . (17001709 .).
, 1999. . 273.
7
21 . 1709 . . 609.
8
9 . 1709 . // . . 9. . II. 1709.
. 1. . 528.
9
.. 4 . 1709 . // . . 124. . 1. 1709.
. 4. . 99 .
10
. . 10.
11
9 . 1709 . // . . 9. . II. 1709.
. 1. . 529 .
12
21 . 1709 . // . . IX. . 2.
. 607, 609.
13
9 . 1709 . // . . 9. . II. 1709.
. 1. . 529.
14
. : ..
( 16971710 .). ., 1986. . 224.
15
. : .. . . 8. .
XVI. ., 1962. . 259.
16
.. 17001709 . //
: .
. 135.
17
.: ..
XVIII . // . . 65.
1959. . 274.
18
.. I 24 1709 . // . . IX. . 2. . 898.
19
. : .. . . . 140.
20
.. I 24 1709 . // . . IX. . 2. . 898.
21
.. I 11 1709 . // . . IX. . 2. . 887.
22
.. .. 12 1709 . // . . IX. . 2. . 842,
845.
23
. : .. . . . 144.
24
III - 14 1709 . // .
. 83. . 3. . 5. . 2525 .
25
. XII . , 1912. . 94.
26
.. .. 13 1709 . // . . IX. . 2.
. 894.
27
. . . . . 95.
28
. - 14 1709 . // . . 79. . 1. 1709. .
8. . 22 . 24.
29
.. // . . IX. ., 1961. . 164165.
30
. . 123. . . 1. 1709. . 1. .
46. . .
6

300-
31

228.

29

.. .. // . . 89. . 2. 1709. . 1. . 227 .

. . 22 . . .
. . 7 . 8.
34
. . 10.
35
XII . , // .: .. . . 226; Adlerfeldt K. Karl XII
krigsforetag. Stockholm, 1919. S. 402.
36
. . . . 95.
37
. . 96.
38
.
39
. . 97.
40
..
XVIII . , 1885. . 15.
32
33



..

, - ,

, ,

.

, ,
1708 . ,

. ,
(
),
. I
(
)
, , , I, ,

.

-

300-

31

. , ,
. , .
, ,
,
( vincere scis).
I , .
, ,
. ,
, ,
, , .
, , , , .
, . , I
: 1 1709 .,
, I ,
, , 1.
.
, 2, .
I
. 1 , ,
, , I,
,
, .
-
: - , , ,
.. ..
XII 3.
I , , , , ,
.
: 1013 -

32

,
. , , ( ) 100 . .4 ( 3%
,
- ),


,
.
5, I 13
.
- 1415 1709 . , .
I . :
1709 .; ,
.
I.
,
. : .. ,
,
; ..
. , ,
1617 . I
1718 .. ,
;

6.
, ,
. I , ,
.
, ( -

300-

33

17 , ).
I, ,
.
. , ,
,
. I , , , , 19 .
, , I 23 ,
.
,
, , , , ,
, . ,

.. I 3031 1709 .
.
, .
I .
31
1709 . :
,
,

,
, , , 7. ,
,

34

. 1709 .
,
17081709 .8
(
, ), , ,
, , ,
, , ,
, ,
, .
, , 1708 .
. .
27 1709 .
, .. ,

,
. .. 30
9.

, , , ,
,
,
.
, 1709 .
. ,
- . , . I
, ,
, ,
,
- ,
XII , , -
,
? , .

300-

35

, ,
.
,
, .
,
,
, .
, I
, , .
.
8 1709 .10,
, 9 1709 .
11. I
, ,

.
, 1709 .,
, ,

30 1709 . I
,
.
.
1709 . . -,
I, , ,
,
, , -
, , . , ,
: , , , , 13 .. -
12.

36

-, , ,
, 17081709 .
, ,
, 5 .. : ,

, .
, ,
13. ..
I , , 14.
-, , , :
, 1709 . I
. ,
, .
-,
,
.
, , 15 ,
II.
25 , ,
.
, 6 , , , ,
. 25 27 .
, , , , .

.
; ,

300-

37

,
, .
I, , ,
, .
, I ,
,
. ,
, .
..., I 20
,
.. 15.
22
1709 . , , ,
I,
.
,
:
... ,
16; , , :
,
... ,
, 17;
, , .
.. - , ,
, ,
.

, , , . I - .
1709 . ,
. 9 1709 . 10-
, 11
1709 . ..
. . , I

38

,
21 ,
, .
, I 1709 .
, , (
) ,
. I ..
, , .
, , ,
, I, , ,
-
, - .
,
, .
. ( ;
),
, 1709 .
, , , , ; , -

( , ); (,
); ,
;
, , ,
.
.
I ,
, 1709 . , 1709 . ,
. 1709 . -

300-

39


.
_________

( ). . 9. ., 1950. . 2.
. 868.
2
.. . ( ) // . 2009. 7.
3
. . 9. . 2. . 1007, 10013.
4
. . 9. . 2. . 1081.
5
. . 9. . 1. 3312. . 287288.
6
. . 9. . 1. 3328. . 302303; . . 2. . 1120
1121.
7
. . 9. . 1. 3352. . 321.
8
. . 9. 3352. . 321326.
9
. . 9. . 1. 3343, 3351. . 313314, 320.
10
. . 9. . 1. 32833292. . 247255.
11
. . 9. . 1. 3297. . 258276.
12
. . 9. . 1. 3381. . 344.
13
. . 9. . 2. . 1163.
4
. . 9. . 2. . 11741175.
15
. . 9. . 1. 3428. . 387.
16
. . 9. . 2. . 1204.
17
. . 9. . 2. . 12481250.
1

-

*
..

,
.
,
.

. , , , ,
,
. , - ()
(2.01.188310.07.1948).
, .
, .
, , , (1902 .) ,
*

() 08-01-00052 19171922 ..

300-

41

1910 .
. . . . .
3- (1907 .) . 2- (1913 .).

42- , - XXIV
( 15 1914 .), -
( 6 1915 .), . .
7- ( 9 1916 .)1.
, 27 1915 .
( 24 1917 .).
1917 .
, . 7- III 2.
3. 1917 .
. ( 500 ), , ,
, , . , ,

.. 4,
. ,
, . 19171922 .
. . ,
.
,
, , 5. 1918 . 3-
( 9 1918 ., 1- - . . ). 1918 . ,
29 1918 . 12- -

42

, , 1918 .
. 1918 .
- . , 14
- ( )
. 28 2- , 1 1918 .
, 22
. , 13
1919 . , . , 1919 .
. 2 1919 . , 9
. , . , ,
6.
5 1919 . ,
1 1920 . . 5 1920 .
-.
1921 . 1- - , 19 1921 .
. , 24 1922 . , ,
, 7.
.. ,
. ,
. . ,
. , , , , .
().
. 8.
, - , 9.
.. , :
. .

300-

43

, ,
10 ,
11.
, ,
, .
12.

, , 13.

, : , , ,
, ,
, . .
,
, , 14.
, .
,
, . , . , ,
, .
. , 37 ,
. , - , ,
, ,

. , , 1923 .
- .. .
- .. : ,
, 15, (
) -

44

, : 16, 17,
, [] , ,
( ..), (..)18
.19.
,
:
: ,
, .
10- . ,
,
, , , .
.
. , , ;
, . - , i,
.
-
18 1922 . , .
.
: , -, i20, , .
.

, - , , ( ..). : ,
, , 21, .
22. , ,
, . ,
23. ,

300-

45

, .
, ,
. ,
,
. .. , ,
. , , .. XII24.
, ,

. ,
,
.
1927 . . , .. 25.
,
.
26. ,

-. , 1943 ., 1918 .,
27.

. -
, , , -, - , , ,
, .
: , , - , , ,
, . , .
,

46

,
28.
: i (
. . ) . , 1923 .
. 29, - 30. 1939 .
31.
, , 32.
, , 13 1941 .:
, , ,
33.
,
1941 . . .
,
.
34.

XVIII ., .
- 17081711 .,
1926 .35 , ? ?
, XVIII .
, ,
.
. , . 36. XVIII ., ,
.
, , , . ,
, . -

300-

47

, 37. , , -
,
. , , 40% XII
38.
, - ,
1654 . , ,
, ,
. 17081711 .
, ,
39. . ,
, , ,
40. ,
, , ,
. , 6 000
41. ,
.
. ,
, . , . ,
. ,
. I. , ,
,
, 42.

, . . , 1917 .,
. , , ,
1924 . -43.
. ,

48

. ,
1709 . , , , 44.
. ,
45. , , ,
.. 46, ,
.
1941 ., ,
, , ,
. - ,
47.
: ,
XII ,
, , 48.
, ,
, , . , , 49.

, ,
. ,
, ,
1918 . .. 50.
. ,
, , , ,
51. , ,
. ,
, , , , 52. ,
53, 54. ,
. , , ,
, , -

300-

49

- . ,
, .
, , , ,
.
, .
,
. ,
, .
, ,
-, .
,
? -?
, , ,
1917 . . , - .
.
- 1917 .,

, -
.
,
.
, ,
.
, XVIIXVIII . ,
.
, ,
.
, ,
. , -

50

.
, .
, ,
, .

,
.
_________

. 1- 1914 . (
, 18 1914 .). ., 1914. .
590; . 1- 1916 (
1 1916 .). ., 1916. . 115; . 3- 1917 . ( 8 1917 .). .,
1917. . 113.
2
( i ,
). . 3947. . 1. . 13. . 2.
3
- (). . 2003.
. 1. . 1253. . 344.
4

( i , ). . 269.
. 2. . 124. . 31.
5
. . 269. . 2. . 124. . 1, 2 .
6
1919 . ii, 1976. . 19.
7
. . 1078. . 4. . 9. . 45. .: ..
i i i (19171921). . 1.
., 2007. . 334335.
8
. i i 1919 i ( -i ). . 1. , 1946. . 49.
9
( ). . 7440. . 1. . 2.
. 117 .
10
. ..
11
. . 7440. . 1. . 1. . 217 .
12
. . 220 .
13
. . 1078. . 2. . 226. . 3 .
14
. . 7440. . 1. . 2. . 117.
15

..
1

300-

51

- , (1917 .) ..
17
- , ( 1912 .) ..
18
.. - ..
19
. . 7440. . 1. . 35. . 47.
20
i (.) .
, ..
21
..
22
. . 7440. . 1. . 2. . 118 . 119.
23
i . i. ., 2008.
24
. . 78.
25
. . 3947. . 1. . 13. . 5.
26
. . 3947. . 2. . 3. . 10.
27
. . 269. . 2. . 130. . 44.
28
. . 269. . 2. . 127. . 97.
29
. . 269. . 2. . 124. . 44, 54; . 125. . 11.
30
. . 269. . 1. . 381. . 1; . 2. . 159. . 88 .
31
. . 269. . 2. . 128. . 19.
32
. . 269. . 2. . 129. . 155155 .; i . i.
., 2008. . 279280.
33
. . 269. . 2. . 129. . 155 . 156.
34
. . 75.
35
:
. . 3947. . 1. . 5. . 60-80. . .:
80-i i. i. , 1999.
. 122147.
36
i . i-ii i. . ., 2002. . 186.
37
. . 187.
38
. . 25.
39
. . 188189.
40
. . 196.
41
. . 200.
42
. . 169.
43
. . 269. . 2. . 298. . 92.
44
. . 269. . 2. . 127. . 57.
45
. . 1078. . 2. . 168. . 140.
46
.I. ii i: Ii ii i
i 19171921. ., 1995. . 127128.
47
i . i-ii i. . ., 2004. . 170171.
48
. . 172.
49
. . 269. . 2. . 129. . 58.
16

52
. . 269. . 2. . 132. . 62 .
.
52
.
53
. . 1078. . 2. . 163. . 5.
54
. . 3947. . 2. . 3. .
50
51

300-


..


, ,
, , .
,
,
, .

, , ,

, .
, - - , ,
,

, . ,
, ,
.
, 2009 . , ,
, , , -

54

, ,
.
,
, -
.
, ,
, , , .
, , , ,
,
,
.
- , - ,
, ,
.
,
, , -.
. , ,
,
- , . . ,
, ,
.

- , , , , .
, ,
, ,
, .

300-

55

, , .
,
,
, .
,

,
.

.
,
,

.
, - ,

, , ,
,
, , .

, , ,
.
, , . , (
),

,
, , .
. , ,
, - ,

56

,
, ,
, , , . ,
.

, .
, , ,
, ,
. ,
,
. ,
, , , .
. , , , ,


,
. - . -,
, ,
, , . - , V .
,
, , - ,
, ,
.
,
, , ,
, ,

.

300-

57

- .

. , ,
, ,
, .
, , , ,

. , - .
- ,
, ,
, , , , .
, , ,

, . ,
, -, , ,
, , -,
- -.



:

..

,
-, -, . .
.
,
, ,
. , ,
, , , ,
.
, , , .
1721 ., , . , ,
, , , . ,

XVII XVIII .
,
: I, 1860- .
1920-
1950- . , ( )
. . 50- . XX .

300-

59

-
. ,

. XIX .
- , XX .
..
.. .
,
. ,
, ,
, ,
, , -,


.
I ,
. -
. , .
, , ,
, , . ,
XVIII XIX . 40 , , ,
, , , , ,
. I -, , , , XIX .,
.
. , -

60

, , , . , ,
, ,
.
,
. ,
. , XIX ., - , ,
1917 .
.
I,
,
, ? -, ,
, .
, :
, ,
, ,
. I ,
. , ,
, . , , -
- .
,
, .
.

. ,
, , . .

300-

61

.
, ,
, . ,
, , ,
? I,
, XVII .,
, , , .
I .
, ,
, . .
, , .
, ,

,
, .
_________

. . ., 1994.
.. : 20-
/ .. , .. , .. . , 2009.
.. //
II
XXI .: . ., 2003. .1. .
698699.
..
/ . . 700702.
.. / . . 710
711.


-

..

, , ,
. , , -
.
, ,
. , ,
.
, , , , , ,
,
. . ,
, . ,
, , .
,
, . . , ,
, .. .. ,
.

300-

63

, , ,
,
.
- ,
, , ,
. , , ,
.
- , , , ,
. , , ,

. . .
, .

.
.
,

. ,
,
-
. , , , ,
, .
, , , - .
, ,

64

, I , ,
.
, , , . .
, , , , ,
, I,
.

.
, , , ,
, , .
? - .. : , , ,
, ,
, .
.
, ,
, , .
, .
,
.

,
, ,

.
, , , .
- ,
1927 . ,

300-

65

, -. , .
- , .
,
,
. ,

. , ,
.
,
, , , , , , .
, , , ,
, ,
.

I.
?
..

1687 ( ) I.
.
cpai
: i
.

, . , i
i , .

. , ,
(
). I.
1.

, (
). Bi . , i
; , ;
, . ,
I , 1708 .
XII i
i .

300-

67

? ie, I
: , - Cii .
,
.
, . I
ieci ipi .
3 i :
, .
: ,
? . , pai ycixy,
XII? i, , ,
i Poci. XII ,
.
? , i. 1667
. i Poci Apycicoo ,
Pei ,
. ,
. B , , . I I pi
. . i
. ,
i oic oipa. i
, i .
. ie, i
, ci Poci .
, I.
.
i . . . I. , ,
: ,
... I i - . Poci i - . ,

68

i ,
ioc. i ( , , ) ,
i 2. ,
, .
. Coi, , i
.
,
- 3.
, . 3 , I. XII , ,
, -
,
. , i ci . , , . . , ,
i .
, , ,
i ,
, , , , C , i .. .4.
. . Poci . ,
. . ... ,
, , , coi pi , coi
. , icopi,
, i.
,
, i
... ,
, i,
, i ... Bi
, ,

300-

69

( )
( )
i ,
i
...
.
:
, a i , a i i .
i iei,
coi. He cix ,
, ,
, ,
, i , 5.
I. , ,
, 1708 .
ycix i , i ie i
i 6.
_________

. i - ( XVII .) // - ( XVIII .). . 2. ., 2002. .


265266.
2
. . //
1654 ( ). . 399.
3
. // . ., 1994. . 391.
4
. . 16571659. icopi
VII . , 1920. . 6768.
5
. . i // .
i . 2002. 3. . 105111.
6
. . 108.
1


..


1709 ., , , .
, ,
.

,
, . ,
(,
,
. .).
, .
,
.
,
(
, 1721 .
) . ,
, . , , (,
).
23 1708 .
. , -

300-

71

, , - ,

.
.

, .
. . ,
, ,
-
: ! !. ,
.
,
, , - , - .

: -, 9 2007 . 300 , -
- .
-.
300- , 2009 . ,
, :
, 300 ,
, . , , , . , ,
.
, , , ,
.

72


.
, ,
.. :
.
, , - ,
,
, , , ,
. ,
. ?
.
.. , 2009 .

: , ,
V . ,

.
.
, . .
, . .. - , , , :

.
, - V . -. ,
.
, , .

300-

73

, .
, ,
- .
-.
, .
, , ,
( ). , . I
14 1825 . 1812 . ( ) .

:
, 1825 .

1821 . . ( 1825 . ),
.
.
.
.. , .. , .. , .. -,
.. -, ,
, , , ,
, ,
.
, . ,
14 . , :
, , ,
, .
120 .

74

.
.
, .
.
:
, .
(
) 14 :

.
, 2009 ., , .

( ),
, .

. . 1917 . ( ),
. 2007 .
: ( )
, .
, ( ), .
, ,
. ,
. , , ,
. , : . , (
), . .
II . -

300-

75

,
. 2 ,
.
: , ,
, . ,
, ,
,
.
. .. : 1917 ., ,
. , , ,
, . ,
, - , ,
, , , ,
, , , ,
.
. : ,
. .
, .
. ,
, :
. , ,
. :
.
, ,
.
,
. -

76

. , .. ..
, .

.
.




..

,
. ,
XVII XIX . 1648 . 18141815 .
,
,
. : , .
167 ?
? ? 27 1709 .
, XVII . , ,
. ,
, . , XVII ., ,
,
. , , ,
XVII . , , , .
, , ,
, .

78

, .
, ,
.
,
, ,
,
, .
, , . , , , .
XII, , , ,
, .
9 1709 .
, ,
.
, . ,
, . ,
.
I .
, 1709 . ,
,
.
, , .
, , , .
, .

,
. 1710 .
, ,

300-

79

.
, I .

, .
, XII
, .
,
.
. ,
XII
.
I
III 20 1710 . .

. 1710 . ,
. , ,
.
, XII
, ,
, .
- 17101713 .,

I .
. ,

XII .
. , , ,
.
- 1713 . ,
.

80

,
, XII
. 1713 ., , - ,
. ,
, , .
.
( ) ,
.
.
, 1699 . 1706 . ,
, 11 1709 . -
, , .
(
) .
9 1709 . II,
- . , ,
.
, .
, , .
,
. , , ,
. , , ,
.

300-

81

300 . , . ,
.




XVIII .
..

XVIII .
. - , :
, . ,
, ,
.
- XVIII
.,
,
. , XIX . 18041815 . 18171830 . , 1821 ., , ,
18211829 .
1.

,
XVIII .

XVII .

300-

83


(16831699 .) , ,
1686 . . 1687 1689
. 1686 .

.. .
. 1688 .
. , ,
. .
. . , .
, 1689 . .
,
, , -
. 1692 .
2. ,
, , ,
, 3,
.. . XVII . 4, I 1697
1698 .,
, 1696 .
, .
1683 . , .
, 1688 . ,
. , , , . ,
. ,
,
. 1690 .,

84

.
,
. 16831699 .
.
,
.
. 1690 .
70 , XVIII . , .. , 678 505 .5, .
, 18461847 .
896 902 , 892 315 .6
, ,
, - , .
9 1698 .
,
, , . ,
, , , ,
.
1699
., ,
.
.. ,
7. .. ,
, ,
30 .
XVIII . - ,
I. 1711 .

300-

85

, , .
,
- ,
,
. , I , ,
, , , .

,
. (16691738)
, XVIII . 1687 . ,
. ,
,
8. ,
, 1701 .
.. . , , ,

.
, , 3 (14)
1711 .
, .
, I
, 1711 . . I .
, ,
, 1711 . .
.. , ..
, -9.
. - -

86

,
10. , 1715 .
,
. 1723 .
. 1724 . 175 , , 11.
, ,
. . II
,
.
.
, , ,
.
XVIII . - . I
, , 1711 . , . ,
, 29 800 12. . , , .
, .
1715 . - . ,
13.
: ,
... , , ,
, , 160
1000 , 500 .<...> , , ...
, , ...

300-

87

,
14. ,
I.
, I,
, ,
. ,

. XVIII
. ,
,
, . XVIII . ,
.
.
_________

. : .. - XVIII . ., 1982; II: . ., 2000;


- XVIII . ., 2003; :
. ., 2004; .. XVIII .
, 2006.
2
. : .. . . . 2627.
3
. . 26.
4
. 1697 . . ,
, , , .
5
.. XVIII . , 1997.
. 46.
6
. . 47.
7
,
, . ,
18531856 .
. ,
.
XIV, . 1689 .
1

88
.
.
, ,
, -, - , -, , -
.
.
8
.. . . . 52.
9
.. .. , -,
, . ,
1714 ., XII .
10
., , .. ,
. ..
. (17511764). , 2001.
11
. . . ., 2004. . 6263.
12
.. . . . 60.
13
(), .
, ,
, , , . ,
, .
, , ,
VIII . ,
, ,
.
-, VIII . , ,
. 1852 .
.
14
- 17111918 .
( VIII I .). . I. -, 1992.
. 44.

1711 .

..

- 17101711 . 17001721 .
, (1699 .) (1700
.) .
, ,
1700 1709 ., . .
.
, 1700 .
.
, I
. ,
. ,
, .
.
- .
, , . , , , . , , ,
,
1695 1696 . 1708
. - 1.

, .

90

I, , , 1706 . .
,
, .
I : , 27
1709 .

1700 . . ,
I, .
:
;
,
, 2.
,
.
. XII
. 1708 . . , XII : , , ,
. , , ,

. . I
3.
17081709 . . .
. . ,
, .
27 , 11
: , .
. XII
, .
,

300-

91

. I
, . : 1710 . .
1711 . ,
, , ,
. I ,
4.
I
. , :
, , , ,
,
, 5.
, ,
.
, . ,
6.
-
, , 7.
: .
, , . .
. . 67 . . . ,
. ,
, ,
, , , , , , , , , ,

92

,

8.
I ,
, ,
, 9.
,
-
.
. . . - .

. 12
1711 .10 ,
. , , , ,
: - ,
.
, I , .
, - . ,
, 11.
, ,
12. , :
I 15 1711 .
, (1700 .)
,
, , , , ,

300-

93

, ,
,
.
, , . ,
,
-
, , .
.
.
13.
. . .
, .
,
1715 . . ,
93 , 19 , 74 14.

. ,
, . , 1716 . 15.
, .
.
.
.
.

94

.
, , ,
.
, , . XII .
, XII ,
.
,

, . ,
, ,
, , . .
.
,
.

XII.
, ,
, ,
, .


(. IIIV),
(. VI),
,
, (. VII).

. , I : , :
, 16.
, , .
, ( , -

300-

95

), . , ,
1713 .
, .
, ,
. ,
. 15 1711 . ,
, 17. XII
, .
, , ,
. XII, I ,
.
I , .
, ,
, . ,
, , I.

. . , ,
. - , .. .. , .. , .. , . .,
. . , . .
,
18.
16 1712 . 24 1713 ., I
, 19.
, 1711 . ,
XVIII XIX . .
1711 . ,

96

,
- .
,
.
.
1709 . : , ,
(. . ) ,
20.
.
. I
. 21.
,
I , . .
, .
, , 1699 ., 1711 .
- .
.
, .
, 17161718 .
, , .
- 21
1718 . , , ().

. ,
22.
- , 1711 ., -- 17351739 .

300-

97

, . - ,
,
.
. ,
. , 1 1739 . .
.
. .
, . . ,
,
.

. : - ..
, , .
,
, . ,
12 . , , , ,
23.
XVIII .
.
. - 17681774 .
, . .
1711 . . 1769 . .
, , .
1770 . .
. - 7
24 ( ),
. 1771 .

98

. ,
, . ,
1774 . 20 . .
,
, , II .
. 3040- . . . , ,
: !, ,
, , , 24.
- 17681774 . . - 10
1774 . ,
.

, , . :
16 . ,
: ,
,
,
, .
,
. .
. ,

.
,
, .
. 1802 .
- , , .

300-

99

, ,
7 1826 ., 18281829 ., , .. ?

. 1829 . , 1830 . .
5060- . XIX .
, , .. .
, 70- . XIX ., 18771878 ., , ,
, .
, , I
1711 ., . , , , 18531856 ., ,
, .
_________

. . ., 1978. . 172.
. ., 1963. . 191192.
3
. . . . 117.
4
(1709 .)
. 1709 . I
. ,
, 30- ,
, . 1711 . I
. ,
10- . ,
, .
5
. . . . 194.
6
. , 1957. . 131.
7
, . ,
.
, , ,
. , . . , . ,
1
2

100
. . // .. . , 1980. . 183.
8
. . , 1992. . 212.
9
. , I .
.
,
,
.
// . . I . , 1965. . 300309.
10
// http://www.
Imha.ru/knowledge/-bose/library/plibrary/1144524320prutskjj-mirnyjjdogovorot12ijulja.Html
11
: ... ,
, ,
( )
.
12
.
: . , .
13
. XV
XVIII . , . 1484 .
. 1538 . ()
, 1590 . , 1662 . , 1715 . .
, . - ,
, .
14
.. . . . 191.
15
, , .
16
: 1711 . , 1716 . . ,
. .
.
17
. . . 3. , 1843. . 183; .: . . , 1973.
. 18.

300-

101

.: 12 1711 . , 15
1711 . . .
, , . 4000 , 1000 ( .
I, // .. .
. . 185187, 263.
19
XII, ,
. .. , , I, ,
, ,
. 1 1714 . XII
, . 11 1718 .
//
.., .. . . II. , 1898. . 536537.
20
Istoria Moldovei. Chiinau, 1992. . 159.
21
. , 1957. . 111.
22
. . 196197.
23
. . , 2001. .
127.
24
.. . , 1991. . 185.
18



..

, , - ,
, , ,
.
, , , , , - , ,
.
, , , , ,
, , , ;
,
.

, .

103

, , , ,
. , , , ,
. , ,
XVII

., ,
XXI

.
( 100
) , . ,
, ,
-
() , - . , ,
,
, ,
.
, , ,
. , , , , . .
,

,
.
. ,

104

-
().
:
,
-.
,
. ,
, - .
, .

, . . , , ,
, , , -.
, , - ,
.
.

105

, .

, , , , 1917 . ,

. , .
, . ,
I,
, ,
, , , , ,
.
,
.
,
, ,
, .
, .
,
.
. ,
, , .
,
XVII
.
XX
.
, , .

:
,
,

106

,
, ,
. , , .
XII
, ,
.
, , , ,
, , . ,
, , , . . ()
, ()
. , , , .
, , , ,
, ,
, , .

(
), .
, , ,
. , -
, ,
(-) .
:
, ,

. , , - , , . ,
, , .
( ) , , (
), , .

,
-

107

. , ,
.
( ), ,
, . ,
, . , ,
, , ,
, .
,
. ,
, , .

, - . , ,
, . ,
.
, .
, , , , ,

,
,
.
,
.


, ,

, , :

108

, - .
- ,

. ,
( , , ).
XII

, , .
,
, . ,
. , ,
- ,
.
(, , , , ),
(), (),
,
,
, .

,
:

..


XVII
.
. ,
. ,
,
, , . , ,

, , .

1699 .
II,
. 1700 . .
, . .
.

XII
.
, ,

. . , 1706 .,
, . ,
, , ,
.

110


, .

,
, .

XII
.
, , , . . -, , ,
. . , ,
.
,
.
XI

, , ,

, I

. ,
,
.
, ,
, . .
,
?
.
- , , , ,
. 1669 .
. , .
.
-

111

, 1672 . , ,
, .
,

. ,
.
, I

.
, ,
1687 . . ,
.
,
.. , , ,
.
( 100000 ),
. ,
, . .
.
XII

,
, . .
17051707 .
,
. XII
.
50 ,
, , , .
. .
1708 . . I

,
, ,
, ,
. . -

112

. , , ; ,
.
, ,
,
, .
.
.
,
. 16-
, , 12- , .
. , . ,
.
. . 50 20 ,
, , , . , .. , ,
.

, . , , ,
.
. , -,
.
. ,
.
. .. . , :
!. , I


,
XII
. ,
, , , , : , ?
, ! !.

113

,

. .
.
II

. , . ,
, , .
.
,
. , , ,
, , .
,
, , , ,
,
, ,
, . ,
, . ,
, ,
,
.
,

. .
- . . , .

:



XII
..

(, ) .
, .
, , .
1713 ., XII

,
.

1, .
XII
2, . ,
, 3.
, .
, , 1713 .
?
,
, ,
.
,
XII

. ,
,
. ,
, -

115

. : ,
, 1711 .
.
1713 .
. . XII



- .
.
- , ,
. , XII


. .
;
.
, - II

, .
. () 4
1713 . ,
- .. . 10
. . ,
. , ,
, . ,
.
10
1713 . . , , , .

116

,
.
- . , , 22 1713 . - - .. , . ,
.
.. 5. , .
.. .
. -
- , .
. . -
I
..
26 1713 .
.
6. : , , ,
. : 7.
. ,
: ,
26-
-
8. ,
, , . ,
, , .. I9.
. , . ,
. XII

.
. , , , , ,
, , ,
. -
. 30 . , ,
600 .

117

.
:
, , .
, , ,
, , , .
, , , ,
, , ,
, , ...
. -, , , , ,

XII
( ) - ,
:
, .
, ,
.
,
10.
. , , . , .. ,
XII

, , ,
,
11. : ,
,
. , 12. .
.

.

1713 . .
.

XII
.
,
. ,
-

118

, . XII


,
III

,
, . , . -
II
, , . ,
.

1713 .,
.
, .
1. 1713 ., 4.


XII

// . 1. 4- , 10-
1713-.
, .
,
. , , . , , ,
,
.
, , , // . 1 . .
-
, , ,
.
, .
: , 12- , 800 ,

119

3 ,
: , , ;
// . 2 , ,

, , , .
,
, , , , , // . 2 .
, , , , , ,
, ,
75 , ,
, ,
, , , . // . 3 ,
, ,
, ,
, ,
, , , , , .
6 -.
, , ,
. // . 3 . ,
, , ,
8 , , .
.
,
, , ,
, , // . 4
, , .
. 1 : 1713 .
- - . . 83 ( .. ). . 1. . 5842.
. 14.
. 1713 .

120

2. 1713 ., 22. XII



// . 86 .
,
, ,
. ,
, ,
, , , , ,
.

, , ,
, .
, , , , , ,
,
, , ,
, , ,
, , , , ,
, . , , ,
, , ,
, ,
. . ,
, // . 86 . , ,
. : , , ;
, .
,
, , , , . ,
, , : ,
, , , .
,
, , ,
200 . .

121

, , , , , , , ,
, .

, ,
, , ,
, ,
, , , , , ,
, , ,
. .
, , // . 87 , , ,
, ,
, , ,
, . . , , .
, , , , ,
.

,
. , , . , , ,
, , ,
. , , , ,
, , , , , ,
, , , , ,
. ,
, , ,
. , , .
, ,
, . ,
, . // . 87 . .
.
, , , , ,
, , , ,

122

, .
, , ,
, .
- - . . 83. . 3. . 7. . 8687 .
. 1713 .
3. 1713 ., 27.

// . 16 27 1713 .
.
30-
7- , , , , ,
, , ,
, - // . 16 . , , ,
, ,
. . ,
,
100000 , ,
-, , , // . 17 , , ,
, ,
, , .
. . 608 ( .. ). 130. . 1617.
. 1713 .
_________

: ..
(17091714). ., 1990. . 134135; .. -
1

123

XII

(17091714) ( ) // (
200- ):
. , 2007 . , 2008. . 7173.
2
.
XII
, , ,
. , 1999. . 186196.
3
Kort berttelse om kalabaliken i Bender / 2 uppl. Gefle, 1766; [Bielkes T.G.] Calabalique
de Bender // Ture Gabriel Bielkes hgkomster af Karl XII / Med en inledning utgifna af C.
Hallendorff. Uppsala, 1901. S. 8488; Dagbok af en polack i Bender angende kalabaliken
11 febr. 6 mars n. st. 1713 // Karolinska krigares dagbcker jamte andra samtida skrifter.
Lund, 1912. [Bd.] VI. S. 361375; Bonnesen S. Jan Sapieha. Ett bidrag till kalabaliken
i Bender // Karolinska frbundets rsbok 1954. Stockholm, 1954. S. 127187; Bring
S.E. Kanslisten Johan Henrik von Kochens berttelse om kalabaliken i Bender // Karolinska
frbundets rsbok 1949. S. l., s. a. S. 190203; Stafsing J. Kalabaliken vid Bender: De
gtfulla motiven i ny belysning. Stockholm, 1960; Karlsson G.H. Kring kalabaliken i
Bender // Karolinska frbundets rsbok 1973. Stockholm, 1974. S. 2962;
4
.. . . . 183.
5
. . 608 ( .. ). 130. . 1213 .
6
. . 12.
7
. . 13 .
8
.. . . . 134135, 183.
9
.
.

. 195196.
10
Bring S.E. Kanslisten Johan Henrik von Kochens berttelse om kalabaliken i Bender.
S. 201.
11
. . . . 193.

:


..

8 2009 .
300- . ,
. , -

,
. ,
.
() . ,
, ,

.
, . ,
. 67 . . 89 . ( ..
.. ), ,
,
, . .

125

,
. 67 ..
1709 . -
.
,

.
, .
, , , . .
, , .
, ,
, .
, ,
, ,
,
,
.
, , XVIII

.
: ,
, , -,
, .
, , , ,
,
.

, . . 67 .

I
,
.
(
I,

II
, ), -

126

, ,
.

,
XII
,
, . , . ,
, .
, XII


.

.
XII

. ,
, : , . ., ,
.
. ,
,
, ,
, , , .
, , , , ,
,
, . , ,
, .
, ,
.
, ,


I
. , ,
, .
:

127

,
,
.
,
. 67 . ,

.



..

()
. , , - , ,
,
,
: , , I,
, , , .
, . 1672 .
, .
, - . ,
, .
, .
, - ,
, ,
, , , , , , ;
, ;
, , , .
, .

129



.
.
,
.
, , , , 1706 . . , . ,
. 1709 .

, 1710 ., ,

. 5 1710 . .
, , , ,
.
:
, . 1993 . . 1997 . , , . 2006 . . ,
, , ,
-.
5 1710 ., (
XII ), ,
.
, ,
.
- . ,
,
. , , , (, )
, .

130

,
, 77
81 ,
. ,
.
,
.

.
, , ,
, ,
,
. , ,

,
.
,
, . . ,
, . ,

. ,

, , . ,

: ,
,
, . .
1708 ., I

, - . , ,
,
,
, ,

131

, .
.
, ,
XII, 10 1710 ., -
1711 . - 1712 .,

-, . ,
1714 ., , 1720 .
. , 1722 . , , .
, , , , ,
, ,
. .
, . . ,
, ,
. ,
, .
, , , 5 1710 . ,
.
,
, , .
; ;
.
- ,
. 1710 .
,
, 17091710 .,
, . ,
.

132

()
16 . -
, , - , 1654 .
.


.
-, -
, .

,
.
( ), . . , ,
, , .
: , .
,
, .
, , , , . .
, .
, . , ,
. , ..., . .
, .
-
-. , ,
.
.

133

1710 .
-.

, ,
XVIII . .
, ,
. , , ,
,
.
, , , , . .
, . 300
,
.
9 2010 . ,
,
, 300- .
, ,

.
,
,
.
,
,
, . ,
,
.
, , XII, .

134

, ,
,
,
, , .. , ,
, , 1770 .

.




-
..

, ,
. , ,
, , : , , , ,
, , , 1. IX

XI
. .
X

XI
.
2.
, ,
, ,
XII

XIII
.
.
XIII
. , . .. ,
XIII
.
3.

XIII
. , - ,
.
, ,
.
, , , ,

136

, .
, .

,
.
, .
:
, .
XVII

XVIII
. .
- , , , .
,

. , , , , , , , , ,
4.

(, ), . , - , ,
.
,
.
1569 .
XVIII
. 1791 .
1812 .,
5.
1402 . .
(), 6.
.. .
, , ,
400- ; (1402

137

2002), 600- ; ..
.
.. , , .
XVIII
. 338 : (201),
(37), (68), (15), (12), (2)7.
, ,
, , ,
. XVI

.
8.
XVII

. ,
. 1648 .
. ,
.
. 9.
, ,
, .
.. ,
XVIII
. ,
XIX
.
,
10.

XV
. ,
8 1408 ., ,

11.
XV
.
. - 12.
13. , ,
.
1538 . ,
. . , XVIII

. .. ,

138


bender
, , 14.
. ,
. , , -
, ,
.

, . ,

. 15. - ,
-, .

XVIII
.

1696 . ,
. .

I

27 1709 . 17001721 .,
, , XII

17
23
1709 .,
-18.
XII

, , 1 . , .
,
1709 .20 XII

, , -

139

1713 . ,
( ),
12- - XII

,
, .
,
. 15
1770 . -
.. .
. - 1774 . - 17681774 .,

, , 21.
.. - 1789 . -
17871791 ., 4 1789 .
..
..
. , , 22.

III
, , ,
,
, ,
23.
I

. II

- 17881790 . 1793 . .
17681774 . 17871791 .
.
24 1806 . .
- 18061814 . -

140

.
, ,
24.

1787 . ,
. . XIX

.
25.
, . ,
,
19181940 .
,
.
- . 3 1945 .
. ,
. 1949 . ,
.
211
23 1975 .
26.
.
, ,
.
- , ,
.
600- ,
: , -

141

,
- ,
-
.
27.

. - ,
- .
1791 .,
,
28.
27 1792 . II

.
- .
.
. .
, , ,
29.
,
.. , ,
10 1792 . .. , - , ,
30.
.. .
II

,
.
, , ,
, .

142

, II

23 1792 .
.. , 31.
, .. , - . ,
1792 . ,

. : 1793 .
,
, , : 1)
;
32.
.. , 1792 ., , ,
- .
.
, ,
, . ,

. , .. ,
.
33.
1793 . . 10 1792 .,
.. ,
. , , .. , -
, , .
, .
, .. 12 1793 .: ... -
, , , . 34.

143

- .. ,
. ,
, , .
. - . - , 1913 ., ,
.. . , , .
22 1793 .

,
, ,
18- .
.. 1794 .
.
, .. ,
, ,
.

.. , , 1794 .,
1795 .
XIX

. 13
, 2250 ,
6300 , 1000 35.
II

1818 . 58
-, . 36.
1835 . ,
, , .
, , , 60- . .
. .
.

144

, .
, , , .

.
1979 . .. ( . . ) ,
, .

II
-
.

- , , , .
_________

.. . ., 1993. . 4.
..
( ) // . 1997.
1. . 8.
3
. . 9.
4
: 2 . , 2000.
. 1. . 284.
5
.. //
. 2004. 8. . 79.
6
. . . , 2007.
. 20.
7
.. //
. 1998. 2. . 34.
8
. , 2000. . 1.
. 155.
9
.. .
, , . . 1. , 2008. . 9.
10
.. . . . 34.
11
. , 2000. . 1.
. 116.
12
. . , 1997. . 14.
13
. . 31.
14
.. . , 1990.
. 118.
1
2

145

. . . . 46.
. . . ., 1985. . 152.
17
.. . . 14081812. , 2003.
. 66.
18
.
19
. . 68.
20
. . 69.
21
- 10 (21) 1774 .
: XVIII

XIX

. //
. , 1999. . 1112.
22
29 1791 . (9 1792 .) // . . 33.
23
. . 32.
24
. . . . 104.
25
. . 109110.
26
. . 120.
27
.. //
. , 2008. . 1. . 17.
28
. 1790 1840
( ). , 1842. .
II.
. 2.
29
. . 7.
31

II
.. 23 1793 . //
. 429.
30
1792 . 10.
II
..
//
. . 1. . 26.
32
- . . 17871811 .
, 1999. . 10.
33
- . .. . , 1913. . 132.
34
.. .. 12 1793 . // ..
. . ., 1986. . 248249.
35
- . - . .
II
. , 1914. .
190200.
36
. . 1.
37
. . 225226.
15
16

..


, .
,
.
. , , ,
, , ,
1.
,
(, , ).

, -

147

.
.
. .. 187
12 .
, ,
.
. . .
, .
.
, 1520
. , , , 2.

- .
, ,
, .
.
,

. , 90- . .
.
, .
,


, .
,
. ,
, . ,

148

.

, ,

3.

. , - ,
. .
.

. ,
, , ,
. ,
. ,
, . 19321933 .
.
,
. :
1986 .
4.

.
24 2008 . ,
,
19321933 . . :
,


. ,

149


5.
, , . ,
, .
,
,
-
6. , , , , ,
, - .
,
. 2010 . -, 7. .
. :

, .
. , , 2 2010 .
- . -
.

. ,
. 2008 .
8.
, .: . , , , .
9.

: ,

150

, , .
, ,
,
,
10.
, ,
. , ,
- ,
, ,
( ) 11. . , , ,
.
, , ,
.
,

. , ,
, , . 2010 . , .
, . , ,
.
, . , -
. ,
.
, , , ( , , , ),

. ,

151

XX
, 2005 ., -.
12. , . , :
,
. , ,

13. , , .
. ,
, , (,
,
).
, . ,
. , . ,
, 1968 ., .
14. ,
, .
, 15.
, ,
,
. , .
, - , . ,
-, ,
(),
.. , , - .. -.

152

,
, 16.
, ,
. , , . .
, -, .
,
. .
. , , .
. ,

,
. 17
,
, .

, . , . , .. II
24 1989 . -

.
. ,
.

( ) , 1939
. , , ,
. 2008 .
II .

153

.. .

.

.
(
),
,
. . -
, , . , . 18. ,
. , 19.
. ,
? , .
.
. . , , , , , 20, ,
, .
, , , , , . 19391940 .
. .
:

? , , 1939
.
,
.

154

21. , , ,

, ,
.
, . ,
. - .
, .
_________
1

317.

. . ., 2002. .

http://www.nr2.ru/moskow/259452.html
.. . ., 2006. . 5557. , : , -,
, , , ( .: . . 3772).
4
- .. // http://www.contr-tv.ru/
common/2035/
5
. .
. 143024092008 // http://www.mid.
ru/brp_4.nsf/0/3495588EE05AAB69C32574CE004AF043
6
. .
2009. 16 // . // http://www.rusua.info/news/2151.html
7
. , ,
, // mignews.com.ua/ru/
articles/12501.html
8
. i 25.07.2008 668/2008 // http://zakon.rada.gov.ua/
cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=668%2F2008&test=4/UMfPEGznhhgmd
9
(18681950). - // http://www.pochaev.org.ua/?p=listok/listok32
0
- . . ,
2000. . 398.
2
3

155

.: .. :
// .
/., 2009. . 9195.
12
. : : (: .. , .. , .. , .. , .. ,
.. .). . 2007. 21 //
http://www.narochnitskaia.ru
13
.: : (19401953).
., 2007. ,
, - ,
. .
14
,
1956 ., , , .
. 50- ,
, . ,
. , 1956 . . . ,

. , , ,
, .
. , . ,
.
15
1944 . .
1990- . ,
(., , - 19911992 .)
16
. ., , .. (., 2007); . : // http://www.regnum.ru/news/1274293.html#ixzz0zdAm1BBX;
. // http://russdon.dn.ua/index.php?new=925;
. // . 27 (6179).
2008. 2 ; . ? // . 28
(6180). 2008. 9 .
11

156

(), 2009 .
, , XX .
.
18

, .: .
. ., 2006; . . ., 2007 .
19
.
20
.
21
. .., .., .., .., .., .. .
17




..



.
c

,
.
,
-
.
, . , ,
.,

.
, , , ,
.

. ,
.

-

158

. ,
: , , , , 1.
,
, . .
- , , ,
.
(, , , ) .
.
, 2.

.
, - , .
-
.
, (VIIIVII . . .) , , ,
, ,
. (VI . . .),
, ,
: , , .
3.

. (18121878)4, : , , .
- .. (18381888)5
-

159

: ( ),
( ), ( ).
. , , , 6.
- (, ,
, , ).
XX . .
. ,
,
,
: , , 7.
.. ,

, . ,
, , ,
8.
, ,
,
- (. . ). ,
.
,
,

.
.
, ,
, ,

160

1990 2010 . .

, ,

.
, , ;

- . ,
,

, - ,
, .
, ,
, , , .
-
, ,
. , ,
.

. , 2006 .
219, 9,
. , . , . , . , . , . ,
. .

.
,

161

( )
.

, , - :
1)
; ,

;
2)

;
, ;
3)
; ,
, .

.
19901995 . ,
.
.
, -, , -,
.

1991 . ,
.
1995 .
. , ,

162


. .
.
2000 .
, .
.
. .
20062010 .
. , ,
: , , .
2006 .
, . ,
. ,
, . , ,
, ,
. .
_________

.., .., .. .
., 2004. . 40.
1

. . . / . .. . ., 2001;
.. . : . ., 1990.
4
. .
. , 1860.
5
.. . ., 1995.
3

163

. // ., . . 50 . ., 19551981. .
2325.
7
. . ., 1991.
8
: // . 58
(1016). 1996. 6 // http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=130426
9
. 219 //
. , 2006.
. 12.
6




..




, , . . , . , , ,
.
. , , . .,
.
1.
.
.
. - . ,
.

. . .
19861987 . , . .

165

.

.
1991 . . , .
, ,
.
:
, ,
, ,
.
,
I
, XII

, .
. , 300-
, .
2007 . . .
.
.
955/2007
300- , - -
, . , . ,
,
,
. ,

, ,
, - , XII,
.

, .
? . .

166

?
. , . ,
.
, , .
, , , ,
.
. . ,
.
, , ? ,
,
.

. 300- . .
,
. -,
, .

, 1992 . , .
5 , . 10.
, . . 2008 . .
- 2,
, . ? , , .
, . . . , 7 2008 . .
. XII. 23 2008 .
. -

167

. . ,
. 3
, , ,
. . . ,
..
. ,
. , .
.. ,
.. .
. ,
. , ,
, . ,
. , , .
, , ,
. ,
.
, Geschichtspolitik . -
,
. Geschichtspolitik , , , . ,
, -

168

, , , ,
. ,
, .
, . ,
,
, ,
, .
_________

1
, , . resistance (). (devoir de memoire)
, ,
.
, (Geschichtspolitik), (Vergangenheitspolitik), (Identitatspolitik),
(Erinnerung-spolitik) . .
2
, . .
. ,
.
, -, .
3
XII ,
. 1709 .

-
:

..

-
, ,
, (,
, - , , , - - ).
, 400. - :
.
XVI
.,
XVIII
., . ,
. .
. .. ,
.
.. , .. , .. ,
.. , . .. -.
,

. . 1980- . -

170


1, ,
.
-
. 1992 . , . 1990 2000- .
(1993 .); (1997 .); (1997 .);
(2001 .); (2002 .). - , (1997 .),

2.

. 2002 . 73 274 .
: . 66 ; . 44 , .
37, . 29, . 62, . 65, . 65.
: 1800 . 24 ; 1800
1914 . 74; 1914 1990 . 227; 1990 . 22.

2002 . 164 , 12
152 . 5 , 2 ,
, 3 (. 2, 1).
, , 1800 ., :
, XIV

XVII
., -

171

( ), 1793 .
1992 .,
2001 . . .
,

2002 .
, 20022010 . - .
20032007 .
, , . :
-
;
, ;
;
- , , ;

- ;
- .
- , 19972002 ., 3.

- ,
,
(2004 .),
(2008 .), (2008 .)4.
2006 . -
, - . : -
- .
-

172

-
5.
2009 . -
, - . :
;
- ;
;
, , ;
XVI


XX
.
- ,
, ,
,
XVIXXI .
20092010 .
:
-
(27 2009 ., . );
(29 2009 ., . );
: (1819 2009 ., . );

20092015 . (3 2010 ., . );
- (24 2010 ., . );

173

(28 2010 ., . ).
2009 .
,
20092010 ., 19411945 .6
: ,
, 220- , 70-
, 100- .
, - ,
.
- ,
- , .

,
,
- .
_________

. . .
, 1987.
2
. : .. //
. , 2007. . 914.
3
.
4
.
5
. . , 2009; . , 2008.
6
(20092015 .). 3 2010 .
, 2010.
1

: ,
,

..

, , .
, , ,
, . ,
, . ,
, , ,
.
, , , , ,
, , . , , .
1709 . I
: ,
, , 1. ..
, , ,
2.
X
I
X . , : - , , ,
, 3.

175

,
,

, , ,
, -
; ,
4. , XIX XX .,
, ,

, , , , ,
; !. 5
, ,

- ,
, , . , , .
,
, , , . ,
, , , ,
6.
, . , ,
, , . , , . ,
, , ,
. ,

176

, , 7.
. :
(), ( ), (
). , : , , ( );
, , , , , ( ) 8.

.
, , , .
?
,
, , -
, .
,
( ) , XVIII . ,
. , ,
, , .
,
. , , , .

20-
65- .


177

, ,
9.
:
, ,
, , ,
.


10.
, , ,

11.


12.

, , :
; , ; ; , , ,
, .


, 19411945 .,
, 19901992 .13
,
, , , ,
, 14.

178

2009 . , .
, , - , .
_________

. ?// . 1994. 10. . 17.


.. . . 6. ., 1959. . 113.
3
XIX . ., 1990.
4
/ . .. . .,
2000. . 38.
5
. . 13.
6
. . 1444.
7
. .. // . 2007. 1.
8
.
9
. (20092015 .). , 2010.
10
. . 47.
11
. . 52.
12
. . 51.
13
. . 4748.
14
. . 52.
1
2


:

..

..
, , , ,
,
, , :
1.
(
VIII

XIII
.). , , .
.
.
2.
(
XIII

XV
.). , , -.
. , , .
3.

( XV


XVII
.).
, , -, -. .

.
4.
(
XVII

XIX
.). , -1.
,
, . : , ,
2.

180

(
XVIII
.) , ,
. ..
: , , , ,
, , , 3.
.. , , 4.
.. : , ,
, , , , 5.
, , 1328 .
,
.
, , , . , .. , ,

6. ,
. (13081326), ,
, , 7.
. ( 1471 .),
, ,
, 8. , , .
, ,
9. :
, , ,
, 10.

- . -

181

(1378 .). 1380 .


.
11.
,
, .. ,
:
. , , , ,
. 12.
.. , : , , ,
, (, ..)13.
.
. XIII

. .
-
,
. , -
, 9/10 . , ,
,
. 1363 .
() ,
.
- (
1359 .), () 40% XIV

., (
) , I14.

XIV
.
.
,
.
1385 .
, (1385 .).

. XV .

182


(1481 .), (1438 .), (1441 .), (1460 .),
(1495 .), (1440 .);
XVI .
, , 1439 . .
.
: , (.. ). ,
.. , : ,
, -
1612 ., , ,
, ,
15. : 1458 .
.
. , ( ) ,
( )16. 1469 .
, .
. ,
17.
III

(14621505)
III
(15051533)
. 1480 . ( ) . 1453 . .
.
IV

(15331584)
18. . III

, IV

183

.
, .

XV
. , ,
III
, .
, 1472 . .
III

. : , .

,
: , , , , , , , , , . . . XV

.
19.
III


. 1489 .
, : , ,
... , 20.

III
, . , ,
,
.
, .
, , .
III
.
21.

III
, .. , . -
- 22. ,

184

.
III

23.

( .. ): ( ),
() , (
):
) :
(15581809);
)
: - (15611795);
)
,
: ,

. : , , ,
, , , , ,
, - (14691905)24.
, .. ,
, .
. , ,
, .
, , , , .
XVII
.
. XII

- , 1711 .
25.
,

.
- ( XVI

.)
. ,
( ),
,
. .

185

.
26. , , , III I
V
.
. ,
. : , , , ,
27. .. ,
:
, ,
. , ,
28.
.. , . :
, ,
.
, .
, , ,
, .
,
29.
1557 . I
V

.
. , . .
. ,
.
.
,
, 30.
,
31.

186


IV
,
, .
,
.
,
: , ,
,
(.. )32.
(1552 .), (1556 .), (1582 .)
(1558 .).
-, ,
(
, , ,
IV)
, , . (1538 .)
, 30- . XVI . 5
. , .
, ,
, .
IV
. 1549 .
( ) IV.
33.

1589 . , , .
.
34.
1598 . (15981613).
: ,
I
, ,
II
. 1610 . ,
, . -

187

, , .
1569 ., . 1596 . , .
1613 . . , 1634 .
. 35.
1654 . . 1655 . :
.
. 1649 .
:
, , , , , .
, . , ,
, .
.
,
, 36.
1685 .
:

, 37. ,
,
38. 1686 . : .

I
. ,
, () . 1700 .

188

. .
1709 .
.
. ,
39.
1721 . ,
, ( , ).

I
,
, ,
,
.
II
. 40.

II
( .. ),
: (, . . ,
, ) (,
. . )41. II


. 1779 .
.
. (, () ) .
_________

, , .. : - , ( ,
,
, , .
.) - , ( , , ,

).
1

189

,
. .
. . .
: (, -, ,
), ( , ), ( , ) ( , ). // .. //
. 34 (589) 15.09.2008 . // http://www.profile.ru/items/?item=27000
2
.. . .
I
, . 1. ., 1956. . 3234.
3
.. . .
II
, . 2. ., 1957. . 1014.
4
.. . .
V
. ., 1993. . 206,
208.
5
.. .
. , 2000. . 206.
6
.. . . II. . .
III

IV
. ., 1988. . 403.
7
. . ., 2003. .
109. , ,
(
I
),

, : , , , , , , . ,
, ,
. . . .
( ) - , , -
- . 1327 .
1339 .
8
(), .
. . 3. (12401589). . IV

. ., 1995. . 26.
9
.. . . 208.
10
.. . .
II
, . 2. . 23.
11
.. . . . 198199.
12
.. . . ., 2002.
. 170. . ,
. : ,
.
, , ,

190
,
, (. . 26. - . ., 1959. . 135137).
(, ) (? .1362).
(?1400), (?1380), (?1389/90) (?1416)
. (13991400). - (?1389)
.
. .. , 10 , . -,
, , ,
. ( .. .
., . 167168). .. , , ,
- - , ( ..
. ., 1909. . 74.).
13
.. . . , 2004. . 56, 74.
14
.. . . . 641.
15
(), .
. . 5. . .
IX
. .,
1996. . 2832.
16
. . 39.
17
.. ,
(1457
1504). . . 1472 .
,
. 1484 ., ,
. 1486 .
,
. , ,
, , ( .. / .
, 2009. 1 (15). . 149150.).
18
.. . . II, . 2. . 122124.
19
.. . . ., 2001.
. 21.
20
. . 107112.
21
.. . ., 2002.
. 165166.
22
.. . . . 1. . 20.

191

.. . . ., 2000. . 9.
.. . . . 1. . 2021.
25
. . 22.
26
.. . ., 2003. .
23
24

242.

.. . (
XV

XVI

.). ., 1998. . 243.


28
.. . ., 2005.
. 122.
29
. //
. . XXXVI

. . 1889. . 306, 320.


30
.. . . 3.
. . 1. , 1901. . 36.
31
.. . .
II
, . 2. . 196.
32
. .: .. ..
. - XVI . ., 1958. . 339405; : . .
.. . ., 1956.
33
(), .
. . 6. (15891881).
(15891720). .
X
. ., 1996. . 3540.
34
. .
. , 1901.
. 385386.
35
. 1648 .
. ( .
. . II. 16481651 . ., 1954. . 499). 1648 .
.
. :
, ,
.
( ,
. . . . 27, 440441, 34).

- 1649 . ( . . . II.
16481651 . . 500). 1654 .
. 7 1656 . ,

. 21 27

192
.
.
,
.
, - , ,
. 1658 . ,
, . 1656
., - . I, 13 1711
. , 1656 . ,
- (17351739, 17681774, 17871791, 18061812,
18281829, 18771878 .),
, . . : ..
: // . 2006. 2 (4). . 1929.
36
. . . 398.
37
. . 400.
38
. : // http://militera.lib.ru/
h/englund_p/29.html
39
.. (18011917) // ..
. . . 2. ., 2001. . 292.
40
.. . .
V
, . 5. ., 1958. . 3940.
41
.. . , 2000. . 259.

I



..

, ,
. . . ,
,
. 1990- . ,

. ,
.
, . ,
? , !
, , I

17101711 .
?
, , .
1990- .
. ,
, . , 1993 . . VIII

,
, , , ,
, ,
1.

194

, .
1990- . . . . 2,
, .
, : ,
, . ,
, : , , ,
, ,
.
1990- . .
VII

: 2002 ., . , I

. : , ,
I

: , -,
, 3. ,
; ,
,
. 4
( ). 2006 .
.
VII
( , , ) :
, 5.
,
2003 . (
). : , , , , , , ,
, , 1992 . ,
6, ,
. , -

195

, ,
1654 ..
1711 . .
7,
. , , , , , .
, , , ,
. ,
,
,
.
: .
,
.
- , , . , ,
, , .
- , (
) 2002 .,
. . -, : .. , .. ,
.. , .. , .. , .. , .. , .. , .. , .. , .. ,
.. 8, , ,
, ,
.
,
, : , (), (), , 9.

( 1998 .) ,
. , - 10. ,
!
( -

196

) ,

, .
_________

., ., . . : VII

. , 1993. . 149150.
2
. / .. , .. . ,
1997. . 99100.
3
. . .
I
. , 2002. .
32.
4
. . 117.
5
. 7 . , 2006. . 6970.
6
( ). , 2003.
. 100.
7
. . 101.
8
( ) /
. . -. , 2002. . 69.
9
.. . , 2003. . 190.
10
( 1998 .). , 2001. . 2324.
1




..

,
, . ,
.-. - , . , .
, .. .
I
, XVIII . , ..
.. .
,
- .
, , , ,
. 27 1709 .
,
.
.

I
,
(,1729 .),
(, 1720- .), I


(,
XVIII
.), XII

, - ( -
XVIII
.).

. -

198


. 1920 1709 . ( )
,
. 1909 .
,
1959 . .
200- 1909 .
.
1954 .
,
, XII.
200- 27 1909 .
II.
, 1917 .
,
1 345 3 290 . 1895 .
.
. , ,
.
, .
1856 .
.

. , , 10
. 1909 .
.
.

. : , 27
1709 ..

20 .
.
1909 ., 200- , . -

199

. 1949 .
- .
.
, 20072009 .
,
, , .
25 2009 .
,
. 186 61 , , -.
1709 . .
,
, ,
.
, , . 23 2009 . .
, 300- . 500 .

,
I - 1726 . ,
,
. : , , , I, , -
() XII,
. , , , .

-.
. , ,
.
1772 . , -

200

, - ,
.
, 300- , - -
. .
.
1709 ., ,
, - .


.
..

.. ,

I
. .. , ,
, .
I

. ..
, . ,
,
.. , ,
,
I
, .
..
, -
1812 .
. ( .. )
.
, , ,
1828 .,
.
.. ,
, ,
,

202

,
,
.
1828 . 1829 . - ,
..
I

-, .
- ,
.
, 1831 . . , :

. ,
, ,
.
.. ,
,
.
, .. , ,
. ,
, ...
. ..
, , .
, ,
, ,
, ,
XII , , , . ,
, ,
, , , ,

203

.. , ,
.
, ,
,
, , ..
, , , :
... ,
,
.
,
.. ,
. , ,
, ,

.


:

(, 1819 2009 .)


: , 300-
, 1819 2009 . . ,
- , , .
,

,
-- .

XVIII
. : ,
, . .
,
.
.

205



.
, , .
,
,
.

, , , ,
.
,
, , .

.

.
, ,
, ,
.
19 2009 .,
.


.
, . .. ,
, (. )
. .
.. , , (. )

, (. )
, . .. ,
(. )

. .. (. )

,
(. )
. .. , , (. )
, (. )
- www.
dc-summit.info, (. )

207


. .. (. )

. .. , (. )

, (. )

XX . - (. -)

, (. )

- ,
(. )
- , (. )

. .. , (. )


,
. .. , (. )
, .
.. (. )
(. )

, (. )
. . , (. )

208

(.
)
- , (. )

, , (. )

,
- ,
(. )
, (.
)


. .. (. )


.................................................................................................. 5


:
(1819 2009 ., . )....................................................... 7
300- :


(.. )....... 9

(19892009) (.. ) ..........14
(.. ) . ......18
(.. )........30
-
(.. ) . ........40
300-
(.. ).............................................53

: (.. ) ...............58
-
(.. ).................................................62
I. ? (.. )................................66
(.. )...........................................................70

210


(.. ) ...............................................................77

XVIII . (.. ).....................82
1711 . (.. )...........89

:


( .. ) ................................................................ 102
, :
(.. ) ................................................................. 109
:
XII (.. )........................ 114
:
(.. )............................................... 124
(.. )........................128

- (.. )............................................135


-

(.. ) ................................146

(.. ).......................................................... 157

(.. ) .................................... 164
- :
(.. ).............................................169
: , ,
(.. ) ....................................................174

211

:
(.. ) . .......................................................... 179
I
(.. )................................................... 193

(.. ) . ............................................................. 197
.
(.. ) ......................................................................................... 201


:

(, 1819 2009 .)..........................................................201

................................................................................ 206

Contents
Preface.....................................................................................................................5
Salutary address to the participants
of the international scientific conference
Great Northern War and Pridnestrovie:
History and the Present
(Tiraspol, September 1819, 2009)......................................................................7
To the 300-th anniversary of the Battle of Poltava:
scientific debates and political interpretations
Common history as a prospect of common future (V.I. Kuzmin)................................ 9
Contemporary interpretations of the Great Northern War
and their reflection in magazine Rodina (19892009)
(Y.A. Borisenok).................................................................................................. 14
Russia and Crimean Khanate on the eve of the Battle of Poltava
(O.G. Sanin)......................................................................................................... 18
Peter the Great after the Battle of Poltava a success development strategy
(N.N. Petrukhintsev)............................................................................................ 30
General-cornet Vsevolod Petrov and the Great Northern War history learning
in the Ukrainian military emigration (A.V. Ganin)............................................. 40
The 300-th anniversary of the Battle of Poltava in the national history
and political mythology (P.N. Rudyakov)........................................................... 53
Poltava victory as a result of social innovations of a political leader:
a modern view (V.E. Zhuravlev)......................................................................... 58
Mazepa as an indicator of social and political processes
in contemporary Ukraine (I.N. Galinsky)............................................................ 62
Can Mazepa be considered a betrayer? (N.E. Gorelov)............................................... 66
Two parts of betrayal (A.P. Motsya)............................................................................ 70

Contents

213

Battle of Poltava in the history of the modern time


international relationships (A.V. Petrovich)........................................................ 77
Russias establishing contacts with representatives of South Slav people
in the early XVIII century. (Y.V. Vishnyakov).................................................... 82
1711 Prut Treaty in the fate of the Danubian principalities (P.A. Boiko).................... 89
Great Northern War and Pridnestrovie:
new plots of national history
Poltava epopee in the context of the clash of civilizations (V.R. Okushko)................102
Peter, Charles and Mazepa from Poltava to Bendery: a strategy of victory
and defeat (N.V. Babilunga)................................................................................109
Kalabalyk at Bendery: archival materials on the Pridnestrovian mess
of Charles XII (P. A. Krotov)...............................................................................114
The Great Nothern war: both its heroes and anti-heroes
in Native Land History school textbooks (L.E. Petrakova).................................124
Pilip Orlik and his Bendery Constitution (G.S.Vilkov)............................................128
Defensive works in Pridnestrovie as memorial marks of military
and political history (T.P. Dorokh)......................................................................135
History as a factor of social
and political development
Historical falsifications as a tool for shaping a new national identity
(N.Y. Laktionova)................................................................................................146
Political history division into periods as a method of social facts scientific
learning (S.A. Osipova)......................................................................................157
Intelligentsia and development of historical policy (on the example
of the Battle of Poltava) (V.P. Chaplygin)...........................................................164
Military and historical heritage of Pridnestrovie: problem raising
(I.M. Blagodatskikh)...........................................................................................169
Fatherland defender: the concept, problems of the memory perpetuating,
and the experience of Pridnestrovie (Z.G. Todorashko)......................................174
Origin and evolution of the imperial idea: from the Third Rome
to Poltava victory (S.G. Sulyak)..........................................................................179
Activity of Peter the Great and Dimitrie Cantemir
in school history courses in the Republic of Moldova (U.N. Saveliev)..............193

214

Theme of the Battle of Poltava in the history of art and architecture


(N.V. Dymchenko)...............................................................................................197
Historical lessons of the Battle of Poltava in the works of A. Pushkin
(V.A. Shesterik)...................................................................................................201
Resolution of the International Scientific Conference
Great Northern War and Pridnestrovie:
History and the Present
(September 1819, 2009, Tiraspol).....................................................................204
Information about the authors...............................................................206

..
..
..

20.09.2010 . 20.10.2010 .
. . 6084 1/16.
Times New Roman. . . . 12,56. 500 .
..
MD 3300, . , . 25 , 128. E-mail: perspektiva@spsu.ru
-

Вам также может понравиться