UNIVERSITATEA DE STAT DIN PEPUBLICA MOLDOVA

KOMRAT DEVLET UNVERSTET

Dr.Todur Angheli
:
SLEYILR MAXIME -
gagauz dilin redaktoru
rumn dilin redaktoru .

( )
Chiinu-Comrat - 2013

. ,
. .
, ,
, , , .

, .
, . ,
, ,
. , , ,
. , ,
. ,
, .
-.
,
. , ,
. ,
, ,
, , .
. ,
, . , .
, , , : dert
oktur lm birdir, nenorociri snt multe, moarte-i numai una, ,
, nasl toomu l d meyvas, cum e smn, aa-i i rodul,
, nasl anas l d kzlar, cum e mama, aa-i i fiicele, .
1

 ,
, .
.
, ,
, .
,
. .

Bela, dert, lekelemk nenorocire, necaz, brf

, :
bela gec gezmeer o insannarn iind bulunr,
nenorocirea nu umbl pe cmp, ci printre oameni,
, ,
bela (dert) geldi a tokatlar (bela tek bana gelmeer),
de-a venit nenorocirea, deschide porile (c nu vine singur),
, ( ),
ate bela yapr, su da onu getirir,
ama en bk bela, aan yok atet t, su da,
focul aduce nenorocire, ap aduce nenorocire,
dar mai mare e nenorocirea cnd n-ai foc i apm,
, ,
bela belay kuyruundan eker,
......
,
bela geldii zaman, fikir danmaa getir,
......
, ,
bela gelirkn, gelerim demeer,
....
,
bela geldii zaman, kim haliz insan, o belli olr,
....
, , ,
belada insan unudr kalkl kini,
...
,
bela sade engeci sevindirir (gzelletir),
nenorocirea numai pe rac l nfrumuseeaz,
2

 ,
ksmetsizliktn korkan ksmetsiz kalr,
cine se teme de nenorocire nu va avea parte de fericire,
,
tokatlar aan bela en bk bela diil (diildir),
nenorocirea nu-i aa mare, dac ncape pe poart,
, ,
dostlarn varsa, bela (dert) okadar korkun diil,
nenorocirea nu-i att de mare dac ai prieteni,
, ,
komunun evi yanarsa, sana da bk zarar olur,
..........
, ,
aalemin belasna sevinm,
.....
,
dert oktur lm birdir,
nenorociri snt multe, moarte-i numai una,
, ,
dert derd benzmz (uymaz),
......
,
dertlerin kendi ilalar var,
.....
,
dertsiz ba olmaz,
....
,
dertlr insann yalar gibi izlerini izer,
necazurile, ca i anii, te umplu de zbrcituri,
, ,
aaz lekesi kmr gibi: yakmarsa da, kirletir,
brfa e ca un crbune: nu te arde, dart e murdrete,
, : , ,
an hi kt olmayan insan yok,
nu-i om despre care s nu se fi auzit i ceva de ru,
, ,
ylann nn gebilirsin, ama aaz lekesindn kurtulamazsn,
arpelele l ocoleti, dar de brf nu scapi,
3

 , ,
kt sz katran (smola) gibi: yaprsa, ayramazsn.
vorba rea e ca smola: te-a atins, nu se mai dezlipete,
, : ,
neyi metetm bilmeersin, onu ktlem,
nu vorbi de ru ce nu poi luda,
, ,
aaz sz lekelecisindn d fena dumandan kadar korun,
teme de brfitor ca de un duman ru,
, ,
kt haberci br dneeda dilindn aslr,
pe lumea cealalt brfitorul e spnzurat de limb,
,
aaz sz lekelecileri br dnneed kzgn tavalar yalyerlar,
brfitorii, pe lumea cealalt, or s ling tigi incinse,
,
bakasndan lafederk, kendi insannarn iin d sz iidirsin,
vorbind despre alii, o s-auzi i despre ai ti,
, ,
kim insan yokkan ondan lafeder bu demk ki o ondan korkr,
cine vorbete de ru pe altul n spate, se teme de el,
, .
yalann ayaklar ksa, ama ne demk dinnemk o bilmz,
........
, ,
yalanclk iiren iisikliktir.
.......
,
karannkta lzm avk, belada akl,
..........
, .
her gn bela geler birinin bana,
........
-,
dert hem duman geer yava-yava,
........
,
dertt renersin aalamaa, sevint ennenm,
.........
4

 , ,
lekeleyici bir saatta insana bir aylk i verer,
........
,
ayp (ayplk) olmad erd bela z kr,
...........
, ,
.
Benzeyi (andr) asemnare :
nasl toomnuu l d bereketi,
cum e smn, aa-i i rodul,
, ,
nasl anas kzlar da l,
cum e mama, aa-i i fiicele,
- ,
nasl han l d askeri,
cum e hanul, aa-i i hoarda,
, ,
nasl trk - l d oyunu,
cum e cntecul, i jocul,
, ,
nereyi ko oraya btn sr d,
ncotro o ia berbecul, ntr-acolo i turma,
, ,
bobas balk uaklar da suya bakr,
tatl e pescar, iar feciorii tot la ap trag,
,
nasl kar (kadn) l d onun an,
cum e muierea, aa-i e i fala,
, ,
nasl akl l d szleri,
cum e mintea, aa-s i vorbele,
, ,
nasl kar l d kocas,
cum e nevasta, aa-i i brbatul,
, ,
nasl dek l d dleri,
cum e patul, aa sunt i visele,
5

 , ,
nasl trks l d oyunu,
cum e cntecul, aa-i i jocul,
, .
Bor, dn datorie, mprumut , :
bor uyumaa brakmr,
datoria nu te las s dormi,
,
bor al, ama onu unutma!
ia, dar ine minte!
datoria veche nu putrezete,
, !
borlan zengin olamazsn,
din mprumut nu te-mbogteti,
,
aalemin cbn unutlanmaa,
nu-i pune ndejdea n buzunarul altuia,
,
aalemin ekmeenn hem aklsnnan ok yaamazsn,
cu pine i minte de mprumut n-o duci multe vreme,
,
br dnnneed ilk bulumamzda veririm,
i-oi da pe lumea cealalt cum ne-om ntlni,
,
sz vermk paradan taa paal,
fgduiala e mai de pre ca banii,
fgduiala dat e datorie curat,
,
almaa sevrsn, unutma geeri evirm,
dac tii s iei, s tii s i dai,
, ,
tfni, karn hem kpni dn verm,
puca, nevasta i cinele nu se mprumut,
, ,
kr Allaaya: tokum, iki d itim, birisin d borlu diilim,
slav Domnului, snt i mncat i but i nimnui dator nu sunt,
cine nu e dator, e destul bogat,
, : , , ,
istrsn duman edenm, dn para ver,
6

dac vrei s-i faci dumani, mprumut-le bani,

cine d mprumut i face dumani,
, ,
aalk iini bulandrr, borluk insan daadr,
foamea te ameete, datoria te amrte,
, ,
borcun asiri uzundur,
datoria are via lung,
,
kulaklarna kadar borcu var,
n datorii pn la urechi,
a fi dator vndut,
,
ate dn verilmz,
focul nu se d cu mprumut,
,
iil iilik yaplr,
bor ozaman bortur, aan geeri eviriler,
datoriei i st bine s fie pltit,
,
kolay bor almaa, amaa zor geeri evirm,
e uor s iei mprumut, mai greu e s dai napoi,
, ,
borcun hem dn almann zaman gemz,
................
,
dn verdiin zaman dostsun, geeri istediin zaman dumansn,
......................
, ,
aaz daatmaklan bor denmz,
..........
,
yortuda borcunu vern ona oru taa ksa grner,
.............
, ,
bor olarak iki in iki ker sarfo olur,
...............
, ,
yol ksaldlr giderk, bor siliner denerk,
...............
, ,
7

geni yol onnara, kimin borcu yok,

..........
, ,
dn aldn m? geeri evir: ikinci ker kolay alrsn,
...............
, ,
dn alrsan, geeri evirm lzm olacek,
.............
,
borcun ok sa, kederlenm, ok pir varsa kanma,
, ,
ana karda ta vern borcu unutmaz,
.................
,
borcun yok sa, reend taa ilin,
.................
- ,
dilerini sk, ama bor alma,
....................
, ,
ayakta olarak, borcu vererlr, diz kerk, paray geeri isterlr,
......................
, .
Duman - duman, vrjma , :
duman l zaabitim deer, dost sa ekier,
dumanul i cnt-n strun, dar prietenul te nfrunt,
, ,
dumannarlan dumamca dart,
cu dumanul poart-te dumnete,
-,
ne diil lzm bilsin dumann, onu slem dostna da,
ce nu trebuie s afle dumanul, nu-i spune nici prietenului,
, ,
kendin dost aara, duman kendisi z kacek,
caut-i prieteni, c dumanii vin singuri,
, ,
dostun sana ev yapr, dumann mezar kazr,
prietenul i face cas, dumanul i sap groapa,
8

 , ,
dumana cann acmasn o seni ezicek,
cine-i cru dumanul, pe el se pierde,
,
dostun suyu taa tatl, nekadar dumann bal,
mai bine ap de la prieten, dect miere de la duman,
, ,
karmca gibi kk dumanndan koorun,
ferete-te de duman, chiar de-i numai ct furnica,
, ,
dumana inanmak dostunu aldatmak demk,
dnd crezare dumanului, i neli prietenul,
,
Allah verdi kardalk, eytan getirdi dumannk,
Dumnezeu a lsat fria, iar dracul dumnia,
, ,
inanlmaz dost dumandan taa korkun,
prietenul necredincios duman primejdios,
,
duman demirln hem ateln ilalrlar,
dumann ilac demir hem ate,
pe dumanul l lecuieti cu fierul i cu focul,
,
duman (canavar gibi) disiz olmaz,
duman (ca i lup) fr dini nu exist,
( ) ,
dumana inanma: duman canavar gibi saklca ktlk yapr,
nu te crede n duman: dumanul e perfid ca o fiar,
: , ,
trl duman var: duman, dostun duman, dumann dostu,
..
: , , ,
ar hatr yapan ahmak dumandan taa korkun,
.
.
insann duman - onun ahmakl, onun dostu onun akl,
..............
, ,
senselnin dumann ylann zihirindn taa korkun,
9

..
,
akllnn dumann taa ii, nekadar ahmak olann dostluu,
.
,
bk varln ok duman var,
...............
,
eer duman enseymzsin, dost olarak say onu,
.................
, ,
dumannarn sevn o seni sevmz,
.............
, ,
kuvetli dost kuvetli dost ta olabilir,
.............
,
Egoizm, kendini sevmk egoizm :
yazk sana, ama okadar diil, nekadar kendim,
seni d severim, ama okadar diil, nekadar kendimi,
mi pare ru de tine, dar nu ca de mine,
te iubesc i pe tine, dar nu ca pe mine,
mil mi-e de tine, dar de mine mi se rupe inima (sufletul),
, ,
, ,
aalemin parasnnan dem kolay,
e uor s plteti din buzunarul altuia,
,
aalemin elinnn atetn koor karmaa kolay,
e uor s scormoneti jarul cu minile altua,
e uor a scoate castanele din foc cu mna altua,
e uor a prinde erpele cu mna altuia,
,
aalemim arkasnda ruba tlem,
a croi curele din spinarea altuia,
,
ana-bobay unutursun, ama im unutmazsn,
uii de prini, dar nu uii s mnnci,
c , ,
bn bn diilim, beygir d benim diil,
eu nu-s eu, i nici calul nu-i al meu,
10

nu tiu, n-am vzut, nici p-acolo n-am trecut,

, ,
bizdn sora ot ta bmesin,
dup noi, i iarba poate s nu mai creasc,
,
,
Evlenmemi, evermk burlac, holtei, cstorie , :
evlenmemi btn adam diil,
holteiul e numai jumatate om,
,
ok kar ayran evlenmemi kalr,
cine tot alege la logodnicie rmne nensurat,
cine caut nevast fr cusur, nensurat rmne,
, ,
evlenmemi erkek su bilmeyn kaza benzer,
brbatul fr nevasta e ca gsca fr ap,
omul fr soie e ca o cas pustie,
, ,
karsz erkek yularsz beygir benzer,
brbatul fr nevast e precum calul fr fru,
, ,
evlenmemi erkek oh-oh, evli ah-ah yapr,
holteiul ofteaz, nsuratul se vait,
, ,
evlenmemiin sevgisi ilkyazn buzuna benzeer,
dragostea holteiului e ca gheaa primvara,
, () .
evl adam kafest kapal kua benzeer,
omul nsurat e ca pasrea n colive,
- ,
bk bela kr, aan yal adam genc evlener,
e necaz mare cnd moul soa tnr are,
, ,
ana-bobasna bakarak, kendin kar se (ayr),
alege-i nevasta dup prini,
,
kediyi dyer gelini anasn deyni,
bate pisica s priceap nevast,
,

11

evind eytan yoksa al kendin gv,

de n-ai nici un drac n cas, ia-i un ginere,
,
adamn kuved karsnda, karnn kuved adamda,
putere brbatului se cunoate dup femeie, iar a femeii dup brbatul,
, ,
karn eldiven diil bir tarafa onu atamazsn,
nevasta nu-i mnu s-o descoi i s o lepezi,
,
herbir tenerenin kapaa var,
fiecare oal cu capacul ei,
i-a gsit tngirea capacul,
,
evlenirkn trk alr sora aalamaa balr,
cnd se mrit cnt, dup ce s-a mritat, vars lacrimi,
, ,
karn saaz diil muzka aldktan sora onu duvara asamazsn
nevasta nu-i gusl; dup ce-ai cntat, n-o pui pe perete (n cui),
, , ,
gzlerin gr kar aaramaa, kulaklarn asarak, onu se,
nu-i alege nevast cu ochii, ci cu urechile
, ,
sansn buynuzlu eytan l zengin bk kaynatandan sakn,
teme-te de socrul bogat ca de-un drac ncornorat,
, ,
gelin panayrda satlmaz,
nevestele nu se vnd n trg,
.
Hastalk boal :
eski hastal zor ilalamaa,
greu de gsit leac pentru o boal veche,
,
dnneed okadar ok lm yok, nekadar hastalk,
nu-s attea mori pe lume cte boli,
,
herbir hastalk ldrmeer,
nu moare omul de orice boal,
,
hastalk insan gzlletirmeer,
boal nu-l nfrumuseeaz pe om,
12

 ,
uyku herbir ilatan taa isl,
somnul e mai bun dect orice fel de leac,
,
hastalk insan ihtrlr,
boal l mbtrnete pe om,
,
hastaya bal da ac geler,
pentru omul bolnav i mierea e amar,
,
hastalktan gemeyn ne demk saalk bilmeer,
cine n-a fost bolnav, nu tie ce-i sntatea,
, ,
ac doftoru aarr,
boal i caut doctorul,
,
hasta olduunu saklayana ila olmaz,
...............
, ,
sallanan di raatsz edecek taa onu karncaya kadar,
....................
, ,
hastalk geler kaarak, ama gider yava-yava,
.....................
, ,
bir gzn kaybetmi onunnan barabar gz hastaln da,
..................
, ,
gitmi hastay dolamaa
hasta kalkp, onun ardndan gitmi,
.................
, ,
,
ok srn hastalktan sora kendin d doftor olrsn,
.............
,
suukladktan sora z hastalk balr,
..................
,

13

aazndan iin z hastalk girer,

..............
,
kim saklr hastaln, o kendin ila bulamaz,
................
, ,
ne demk lm biln insan, hastalanmaa kayl olur,
....................
, ,
hastaya sormular ister mi o karpuz,
.................
, ,
taa isl hasta olmaa, nekadar hastay bakmaa,
....................
, .
htrlk genlik - btrnee tineree , :
genlr byer, yallar yhtarlr,
tinerii cresc, btrnii mbtrnesc,
, ,
genliin omuzlar kuvetli, ihtrln - kafas,
tinereea pune umrul, btrneea mintea,
, .
gen olan ihtra inanmr,
tinereea nu crede btrneii,
,
neyln gen ner, onunnan ihtr utanr,
cu ce se laud tinereea se ruineaz btrneea,
, (),
ihtrlnda insan ekim akll olr, ekim ahmak,
la btrnee omul ori se nelepete, ori se prostete,
, ,
ihtrl sade mezar ilalr,
de btrnee numai mormntul te vindec,
,
genlik geeri gelmz, ihnrln nn klmaz,
tinereea n-o poi ntoarce, btrneea n-o poi ocoli,
, ,
sakal biyazm, ama akl kzlarda kalm,
cu barba alb, dar cu dracu-n coaste,
14

 , ,
yallar sel gibi geip gitti,
s-au scurs anii ca apele primverii,
, ,
ihtrlara sayg gster, genleri ret,
cinstete pe cei btrni, nva pe cei tineri,
, ,
l-au adus alunele dup ce i-au czut dinii,
, ,
yalar gen, akl ihtr,
tnr la ani, btrn la minte,
, ,
yllar diil, keder insan ihnrlr
te mbtrnete necazul, nu anii,
, ,
ihtrlk ihtrlnnan gzl diil, ama ne i yaptnnan,
btrneea e frumoas nu prin numrul anilor, ci prin fapte,
, ,
ihtrm, ama rm gen,
snt btrn, dar sufletul mi-e tnr,
, ,
insann gen yllar onun altn vakd,
anii tinereii vremuri de aur,
.
genlr d kurr ihtrlar gemii anr,
..............
,
gec yallara raatlk getirer genler umut verer,
........
,
eer genlik bilseyd, ihtrlk sa yapabilseydi!
............
, !
genlikt insan duygularn saklamaa bilmeer,
............
,
eski kemened d gzl muzka alnr,
.............
,
15

genlik t insan bktrr,

............
,
aan aa (fidan) ihtrlr, iind kurt peydalanr,
.................
, ,
kart tilki kmes kapanamaz,
............
,
ilik, hayrl i bine, fapt bun , :
kt ii aklnda tutrsn, iilii hi untmrsn,
rul se ine minte, binele nu se uit niciodat,
bine faci, bine gseti; rul fac, ru ntmpini,
, ,
iilik hi birzaman ge kalmr,
pentru o fapt bun niciodat nu-i prea trziu,
,
iilik yaptna hi birzaman piman olma,
pentru fapta bun s nu-i par ru,
,
iilik yaptn aka sl,
despre fapta bun vorbete cu curaj,
,
alatla iilik yapmaa,
grbete-te s faci bine,
,
iilii aara, kts kendisi gelecek,
caut binele, rul vine singur,
, ,
iiliktn kty kadar bir adm,
de la bine pn la ru nu-i dect un pas,
- ,
ii i kendi kendisini meteder,
fapta bun se laud singur,
,
greu i este aceluia care nu face bine la nimeni,
, ,
herbiri kendin iilik isteer,
16

fiecare i vrea binele,

,
iilik yap ta iilik bekl,
f bine i ateapt-te la bine,
,
iilik dnd d isl grner,
binele e bun i-n vis,
.
yalpak buzaa iki memeyi emer,
vielul blnd suge la dou mame,
,
uslu kp horoz bil gagalr,
pe cinele blnd pn i cocoul l bate,
,
taa isl kendin azar ek, nekadar bakasn azarlayacan,
mai bine sufer tu dect s-i faci pe alii ssufere,
, ,
gzllik aaramaa, iilik aara,
nu cuta frumuseea, cuta buntatea,
, ,
iilik yapan bakasnn hastaln da canndan geirer,
omul bun chiar i durerea altuia o pune la inim,
,
iilik aklsz faydaszdr,
buntatea fr minte e deart,
.
iilik olsun iin btn kuvetln lzm ktl kin tutmaa,
..........
, ,
iilikln birisini aldatmazsn,
.........
,
sana iilik gden kpn d salmaz,
..........
, ,
kim sana iilik isteer, o senin kzn da meteder,
sana iilik olsun isteyn kzn da meteder,
..........
, ,

17

yufka insan istr-istemz ii reklidir,

...........
,
iilik yapmaa isteyn iilik yapan insana benzer,
..............
,
artan iilik sade iil faydas olur,
.............
.
ktl brakn sizd kalacek iilik,
............
,
Kar, e femeie, nevast , , :
gzl karya isl bakmaa
akll karynan isl yaamaa,
la femeia frumoas e plcut s priveti,
cu cea neleapt e uor s trieti,
,
,
kocasz sansn kafaszsn, karsz sansn aklszsn,
fr brbat e ca fr cap, fr femeie e ca fr minte,
, ; , ,
evin temeli gzl kadn diil, akll kadndr,
casa se ine nu cu o femeie frumoas, ci cu una neleapt,
, ,
kadn eytan bil alvirlikt sn kar,
muierea pn i pe dracu l pclete,
,
aalemin karsna eytan bir kak bal koyr,
n nevasta altuia dracul pune o lingur de miere,
,
tauk horoz gibi tmz,
nu-i e dat ginii scnte cocoete,
,
kadnn dili sandan taa uzun,
muierea are prul lung, iar limba i mai lung,
, ,
nerey eytan vakdnda etimeer, oraya kadn yollr,
unde draculnu-i d de capt, trimite femeia,
, ,
18

kars kocasna herbir dooruluu slemeer,

nevasta nu-i spune brbatului orcie adevr,
,
fenaln fenalndan taa fena kar,
femeia rea e un ru mai ru dect toate relele,
,
Allah beni korusun yangndan, su basksndan hem fena kardan!
ferete-m, Doamne, de foc, de potop i de femeia rea!
, , , !
kt kardan ihtrlrsn isl kardan genleersin,
cu femeia rea mbtrneti, cu cea bun ntinereti,
, ,
aalemin karlarna gz atma, kendi karna bak,
nu te uita la femeile altora, pzete-o pe la ta,
, ,
karn kavgac sa (fena sa) evd yangn,
o femeie argoas (rea) e foc n cas,
() ,
kar kaprizlerin hepsini yapamazsn (erin getiremzsin),
nu poi mplini toate toanele femeii,
,
kars kocasn pek sevrmi ona kapanda er satn alm,
nevasta i iubea aa de mult brbatul,
ca i-a cumparat un loc n temni,
,
nekadar taa akll karn, okadar taa saalam ailn,
cu ct e femeia mai neleapt,
cu att e familia mai trainic,
, ,
akll-gzl karnn yannda ahmak kocas da akll saylr,
lng o nevast bun i brbatul prost trece drept nelept,
- ,
tauk horoz olmaz, kadn da erkek olmaz,
nu-i e dat ginii s fie coco, dar nici babei mo,
, ,
evin diriliini karnn elind,
femeia ine pacea n cas (familie),
( ) ,
kar gler, nezaman glebiler, aalr, nezaman isteer,
19

...........
, , , ,
kim kullanabiler kary, o kullanabilir memeleketi d (padial da),
................
, ,
var olan karlklar bulunr karnn reend (cannda),
..............
,
erkeklr kanunnar kurr, karlar adetleri,
.................
, ,
kendini sevmk sevgidn taa ok karlara zararl olr,
...........
, , ,
uaklar olmayan kar ksmetli olmaz,
.
, , ,
en ahmak kadn akll erkekln baa kabilir,
ama ahmak erkekln baa kar sade akll kadn,
........
,
,
karnn zenginnii saburlu olmak,
......
,
gzya kadnn szln inandrmas demktir,
................
,
dostsuz kz glsz ilkyaza benzer,
..............
, ,
evlenemeyn kz kavgacdr,
............
, , ,
irkin kadn kendi kendini kooruyr,
gzl kary lzm koorusun ei (kocas),
.............
,
,
kadnn kuvedi az, ama iretlii ok (bk),
20

.............
, ,
kavgac karnn kocas taa abuk yalanr,
.............
,
karnn akl - onun gzlliind, erkn gzllii onun aklsdr,
............
, ,
taa isl yamalamaa fukaarann rubasn,
nekadar olmaa zenginin ikinci kars,
.............
,
,
kadn k giiner o erkek iin, angsn beener,
,,,,,,,,,,,,,,,,
, ,
kadnn fenalk yapt eytann fenalk yaptndan taa kt,
............
, , , ,
kadnn nasaad yararl olur kadnnara,
,,,,,,,,,,,,,,
,
kzn gzllii onun gzlerind hem kalarnda,
,
aalamak kadnnarn iidir,
.............
- ,
eini asmaa gtrerlr, kars sa ona deer:
geeri gelrkn, bana bir pemb fistan al,
..
, :
,
koorun rk duvardan, fena kpektn hem kavgac kadndan,
...........
o , .
Koca, erkek - brbat , :
karsn dm bir gn aalam bir yl,
i-a btut nevasta o zi, i tot el a plns un an,
, ,
21

koca deer: bn evin baym, kars cuvap verer: bn enseyim, nerey isteerim, oraya kafay
evirerim,
eu snt capul, zice brbatul, iar eu snt gtul zice nevasta: nvrtesc capul dup mi place mie,
: - , : , , ,
aan kar-koca ekier, ncs karmr,
cnd se ceart brbatul cu nevasta, al treilea s nu se amestece,
, ,
nered sevgi, orada kavga da; onnar ekier onnar da baarr,
unde-i dragoste, e i ceart; ei se ceart, ei se iart,
, ,
koca aalr, kars oynr,
brbatul se vait, iar nevasta salt,
, ,
sade kocas blmeer, kiminnn kars gezer,
numai brbatul nu tie unde petrece nevasta,
, ,
ne biler btn k, bilmeer kocas,
ce tie satul nu tie brbatul,
, ,
aalemin kocas seni doyurmaz,
brbatul strin nu te hrnete,
,
kocasz kar kar diil,
femeia fr brbat nu-i femeie,
,
kocas slmeer karsna btn dooruluu,
brbatul nu spune femeii sale tot adevrul,
,
ddu ler, babu sa gler,
moul se prpdete, iar baba se veselete,
, ,
babunun sarafan yanr, ddu sa ellerini ysdr,
pe bab arde sarafanul, iar moul i nclzete minile,
, ,
kocasz kar herzaman sz,
nevasta fr brbat e totdeuna orfan,
,
sever kar yal koasn da, eer o kskan diils,
nevasta iubete i un brbat btrn dac nu-i gelos,
22

 , ,
gzl birin bakmaa isl, akll birisinnn s kolay yaamaa,
la omul frumos e plcut s priveti, cu cel nelept e uor s trieti,
, ,
kar-koca bir candr,
brbatul i nevasta un suflet,
,
ana-boba koruyr kzn dn gecesin kadar, koca sa karsn bitkiya kadar,
prinii i pzesc fata pn la cununie, brbatul i pzete nevasta pn la sfritul zilelor,
, ,
namuzlu koca aldadr sade karsn,
brbatul cinstit i nal numai nevasta,
,
akll kocasnn yannda ahmak kars da akll grner,
lng un brbat detept i o nevast proast e priceput,
,
Kyaklk, girginnik, iitlik curaj, vitejie , :
kyaktan lm d korkr,
i moartea se teme de oamenii curajoi,
,
kyak olana ksmet t yardm eder,
pe cel curajos i norocul l ajut,
norocul dup voinic, ca umbra dup pom,
,
girgin kazanr orada, nered korkak kaybeder,
omul curajos ctg acolo unde fricosul pierde,
, ,
r duan reedir - kyakl garga girginnidir,
inim de vultur i curaj de cioar,
viteaz ca cocoul,
, ,
kyak koyunnarn iind, ama girgin olmak vakt kendisi koyun,
viteaz printre oi, i oaie printtre viteji,
, ,
kyak lmdn korkmaz,
pe cel viteaz nu-l nspimnt moartea,
,
cenk girgini beener,
lupta cere curaj,
23

 ,
kyak ok dnmeer,
omul viteaz nu st pe gnduri,
,
girginnik kasabalar el geirer,
curajul cucerete cetile,
,
kyak olana kpeklr d salmr,
pe omul curajos nici cnii nu-l latr,
,
enseyi (ensemk) kyaklksz olmaz,
curajul te duce la izbnd,
,
girginnik enseyiin anas.
curajul este mama izbnzii,
,
ksmet kyaklarn yardmcs,
norocul e de partea celor curajoi,
,
girgin baarzzlktan korkmaz,
omul curajos nu se teme de insucces,
,
girginnik enseyiin kzkarda,
vitejia este sor cu izbnda,
- ,
kyak olmaktan baka lzm beceriklik t,
e bun curajul, da-i nevoie i de incusin,
, ,
kyak olana zor it kolay geler,
pentru omul curajos nici un lucru nu e greu,
,
iit cenkt z kr,
eroii senasc n lupt,
,
aul iind kpeklr kuvetli,
..............
,
eng gitmeyn girgin,
.............
24

 , ,
lmd d var girginnik,

,
erkek, erkek olarak ler,
..
,
girginnin sonu utancaktr,
..
,
kyak olann ok ii var,

,
nakadar da kyak olursa olsun karaca yavrusu, kart aslana dayanamaz,
..
, ,
ar kyaklk vaktsz lmk demktir,

- .
Korku, fk ameninare, mnie, team :
korkudr san kediyi, ama uzaktan,
i oarecele o amenin pe pisic, dar mai de departe,
, ,
duan korkutma gargaynan!
S nu sperii vulturul cu cioara!
!
kim pek ok korkudr, o az zarar yapr,
cine amenin mult (tare), acela puin ru face,
, .
korku sevgiyi bir tarafa brakr,
frica alung dragostea,
,
korkunun gzleri bk,
de fric ochii se urc pe frunte,
fric are ochi mari,
,
korku kuvedini alr,
fric ii ia puterile,
,

25

korku aalemin varln koruyr,

fric pzete bunul altuia,
,
rkk garga aldan da korkr,
cioara speriat se teme i de-un tufi,
are fric de furnic,
,
kedisiz sannar oru tutmr,
fr motan, oarecii nu mai in post,
cnd pisica nu-i acas joac oarecii pe mas,
,
varl olmayan bieydn korkmr,
cine nu are nimic, nu teme de nimic,
, ,
canavardan korkan sincaptan da rker,
cine se teme de de lup fuge i de-o veveri,
fricosul se sperie i de umbra sa,
,
herbir korkak girginniktn sz ar,
orice fricos vorbete de curaj,
,
kim korker, o yar-yarya enseniler,
cine se teme e jumtate nfrnt,
() - (),
taa isl insandan kork, nekadar eytandan,
dect s te temi de draci, mai bine teme-te de oameni,
, ,
canavar kpektn korkmr; ama o sevmeer, aan kpek salr,
lupul nu se teme de cine, dar nu-i place cnd l latr,
, , ,
kim aydan korkr, o emi (meyva) imeer,
cine se teme de urs nu mai vede zmeur,
, ,
sopadan geiriln kp sade sopay gster,
cinelui btut e de ajuns s-i ari biciul,
,
korku lmdn taa kt,
frica e mai rea ca moartea,
,
korkak herzaman dostsuz,
26

fricosul niciodat nu are prieteni,

,
korkak korkudan ler,
fricosul de fric moare,
,
taa isl lm, nekadar mrc korkmaa,
mai bine mori dect s-i fie fric toate viaa,
, ,
kim kendi kuvedin umut eder, bakasn korkutmr,

,
yumuruklarnnan korkutarak, maymun da oynar,
............
,
bir korku urmak kadar olur,
................
,
kaplann aazndan korkma, drakonun kabuundan rkm,
.................
, ,
nasl lafetm der bilmeyn yumuruklan korkudr,
......................
, ,
redilmi beygir eter gsterm kamcy,
................
,
korkutmaa bileresin, koorunmaa da bil,
...............
, ,
biyaz kavak korkun diil: durduu erd d o frdr,
................
, , ,
nered fk, orada amanda da,
...............
, ,
boran urr sek fidana (aaca),
.................
,

27

kim kendi fkesinin bana kr, o kuvetlidir,

..................
, ,
herbir salan kpek dalamr,
..................
, ,
atein serinnii yok, fkenin d akl yok,
................
, .
Namuz, sayg cinste, respect , :
namuz zenginniktn taa isl,
cinstea e mai de pre ca avuia,
cinstea cntarete mai mult dect banul,
cinstea este o floare rar,
,
namuz satn da alnmaz, satlmaz da,
cinstea nu se ctig fr s faci nimic,
cinstea nu se cumpr, nici nu se vinde,
, ,
ruban koru eni olduu zaman, namuzunu sa genliind,
pstreaz-i haina de nou, iar cinstea de tnr,
, ,
nered namuz, orada ayp ta,
unde-i cinste, e i ruine,
unde nu-i cinste, ruinea nu se-ncurc,
, ,
namuz fikiri kztrr,
namuz-akl yan-yana gider,
cinstea nate nelepciune,
omul cinstit i i nelept,
,
kesesi bo, ama can pak,
cu chimirul gol, dar cu sufletul curat,
srac, dar curat,
() , ,
sakl it namuz olmaz,
lucrul tinuit e necinstit,
,
namuz iin gr olur,
cinstea o primeti dup merit,
,
28

ann adam namuzlu insandr,

..........
,
namuzdan baka biey kalmad,
..
, ,
namuz yaamaktan taa paal,
.....................
,
zengin d, ahmak ta istediini (ne isterlr, unu) yaprlar,
.................
, .
Para, altn bani, aur , :
sade akl paraylan satn alnmaz,
mintea nu se poate cumpra cu bani,
,
aalemin parasn aklnda sayarak, zengin olmazsn
numrnd bani strini nu te mbogeti,
,
para im istmeer,
banii nu cere mncare,
,
para ta da deler,
banul gurete i piatra,
,
aan para lafeder, ozaman dooruluk susr,
cnd banul vorbete, adevrul tace,
, ,
parasz - sansn elsiz gibiysin,
fr bani e ca fr mini,
, ,
altn lafetmeer, ama ok i yapr,
aurul nu vorbete dar multe rostuete,
, ,
karda-karda, ama herbirin cb ayr,
frate-frate, dar fiecare cu buzunarul lui,
-, ,
karda-karda, ama piinir paraylan satlr,
frate-frate, dar brnz-i pe bani,
29

-, ,
para yol ar,
banul netezete calea,
,
dostluk-dostluk, ama paray sayalm,
prietenia-i prietenie, dar banii trebuie socotii,
, ,
nedn lzm akl, aan para var?
la ce-i trebuie minte dac ai bani?
, ?
para iin popaz da oynr,
pentru bani i popa joac,
,
para eytann gzleridir,
banul este ochiul dracului,
,
ok para ok zaamet,
bani mai muli, griji mai multe,
, ,
altn okan krr demir portalar da,
ciocanul de aur sparge i ui de fier,
,
altn anatar ar herbir kapuyu,
cheia de aur deschide toate uile,
,
aan altn z kr, ozaman dooruluk ta buulr,
i adevrul se duce la fund cnd aurul iese la suprafa,
, ,
pt yok, ama ambarda var,
n-are n buzunar, dar are n hambar,
, ,
paray taa kolay harcamaa, nekadar kazanmaa,
banul mai uor l cheltuiete dect il agoniseti,
, ,
parann kuvedi esapta diil paasndadr,
puterea banilor nu st n numr, ci n preul lor,
, .
altnn faydasn biler sade kuymcu,
..............
30

 ,
para ku gibi: gider, geler,
............
, : ,
pek ok para adamn gzlerini kamatrr,
.....................
,
paradan taa faydal eli yok,
................
, .
Dooruluk, gerek, asl adevr- :
dooruluk gnetn taa parlak,
adevrul e mai luminos ca soarele,
,
dooruluk deniz dibindn da z karr,
adevrul i din strfundurile mrii iese la lumin,
,
ne cannda (reend) var znd saklanmaz,
faa nu poate ascunde ce se petrece n inim,
, ,
gerek sudtan korkmaz,
adevrul nu se teme de judecat,
,
doorulaa ok sz lzm diil,
adevrul nu are trebuin de prea multe vorbe,
,
ne demk gerek hepsi biler, ama hepsi onu beenmeer (sevmeer),
muli cunosc adevrul, dar nu toi adevrul griesc,
, ,
dooruluun paas taa sek,
adevrul est mai de pre ca aurul,
,
dooruluun sakl eri yok,
adevrul n-ai unde s-l ascuns,
,
boyamak iin dooruluun lzmn yok,
adevrul n-re trebuin de gteli,
,
para ok kapuyu aabilir, ama dooruluk herbir ii yapabilir,
31

banii pot face multe, adevrul totul,

, .
namuzlu olan gerektn korkmaz,
omul cinstit nu se teme de adevr,
,
dooruluklan akalamak ateln oynamak demktir,
cine glumete cu adevrul glumete cu focul,
,
doorulukan akalama,
nu glumi cu adevrul,
,
gerek (gereklik) hepsi iin ak, ama indiya kadar onu hi birisi el geiremedi,
.........
, ,
bakasnda dooruluk aaramaa, aan send dooruluk yok,
nu cuta adevrul la alii dac el nu se afl n tine,
, ,
korku dooruluun saalam redicisi olamaz,

- ,
hepsi dooruluu meteder, ama herbiri onu korumr,
muli laud adevrul, dar nu toi l apr,
, ,
dooruluklan yaayan taa zengin olr,
ine triete dup dreptate de bine are parte,
, ,
dooruluun yolu tektir,
adevrul cunoate doar un singur drum,
,
dooruluk herzaman kendi tarafna eker,
ntotdeauna adevrul cntarete mai mult,
,
doorulaa kar durma,
nu te ridica mpotriva adevrului
,
dooruluk atet yanmaz suda da buulmaz,
.
,
tuz-ekmek i, ama dooruluu sl,
32

.
- , ,
dooruluk hava gibidir onsuz soluk alnmaz,
........
,
dooruluk her ker tatl gelmeer,
..........
,
her birimizd ne paal varsa, o dooruluktur onu dnerk harcalamalyz,
.......
, ,
,
nesoy da duman olursa olsun, doorulaa kar o dayanamaz,
........
,
sade gerek dooruluk kaya gibi sarslmaz,
.......
,
dooruluu bilmeyn, o ahmaktr,
ama dooruluu biln d ona yalan deyn, o bandit,
.......
, ,
, ,
vakt paal, ama dooruluk vakttan da taa paal,
.................
, ,
dooruluu seslem bilersn, ren onu slem d,
.......
, ,
herker dooruluu slem uymarsa,
bu demk ki yalan slem diildir,
......
,
, ,
kimisinin dilindn kan dooruluk ta yalan olr,
.....
,
zamannda herbir dooruluk z kacek,
...........
,
33

dooruluu bilmk iin halkn hak var,

.............
,
dooruluu iitm istersn, brak aka lafetsinnr,
......
, ,
dooruluk ta, kymetli bieyi d taa parlak olmaz,
......
, , ,
dooruluk kimr ker bkler, ama hi birzaman krlmr,
.......
, ,
dooruluk herzaman yalann stn kr, nasl yaa suda zer,
........
, ,
dooruluk zaman-zaman kin karr,
..........
,
bitki-bitkiy dooruluk enser (stn kr),

, ,
politikacdan dooruluu iidbilirsin,
aan o kaybeder umudunu bakan olmaa,
..........
,
,
dooruluun aazn kaparsan, o gec lafetm balayecek,
.............
, ,
hepsi geip gider dooruluk kalr,
totul trece, adevrul rmne,
, ,
namuz olan erd, dooruluk ta var,
......
, ,
yalan oktur dooruluk birdir,
.........
, ,

34

ayakta dooruluk yok,

.......
,
herey geip gidecek tek dooruluk kalacek,
.........
,
dooruluu hepsi beener, ama herbiri onu kabletmeer;
adevrul le place la toi, dar puini l primesc,
, ,
dooruluun dad ac,
adevr amar (adevrul gol),
,
dooruluk iin ac ekiler,
adevrul umbl cu capul spart,
,
dooruluk kstrer (gzn dokuner),
adevrul supr,
,
dooruluk ar gibi gzn girer,
adevrul sare n ochi,
, , ,
dooruluk ban kaldrarak gider,
adevrul merge cu capul sus,
,
dooruluk isl, ama ksmet taa da isl,
dect un car de minte, mai bine un dram de noroc,
, ,
aka zn slem,
a spune verde n ochi,
- ,
dooruluun zn bakmaa,
a privi adevrul n fa,
,
dooruluk iin direnm,
a lupta pentru dreptate,
,
ne dooru - o doorudur,
ce-i drept, nu-i pcat, ce este, este.
, .

35

eer dooruluk benzrs yalana, onu slem,

................
,
nasl sabaa yava-yava geler,
l d dooruluk z kr,
............
,

dooruluu tutmak namuzlu olmak demk,
..............
,
dooruluk parlr, yalan kekeler,
...............
, .
Palavra (aaz daatmak), nmk flecreal, ludroenie , :
dili ne yaptn kafas bilmeer,
limb flecrete, iar capul nu tie,
, ,
ne biler, hepsini sleer, ne bilmeer, onnar da sleer,
ce tie, tot spune, ce nu tie, i-aia spune,
, , , ,
ok laf olduu erd orada dooruluk en az,
unde-s vorbe multe, acolo-i adevr puin,
, ,
ok lafn maanas botur,
unde-s vorbe multe, acolo-s i vorbe goale,
,
ok lafetti, ama az sledi,
multe vorbete, dar puine spune,
, ,
slerlr kulaktan kulaa, ama iidiler kedn key,
i vorbesc la ureche i se-aude pe la coluri,
, ,
palavrac saksan gibi, nerey konr, orada boklr,
palavragiul e ca o coofan: unde se-aaz, acolo se i spurc,
: , ,
aalemin aazna kopa (dm) dikmzsin,
la gura altuia nu poi s coi nasturi,
,

36

palavrac portasz aula benzer,

gur spart ca ograda fr poart,
,
dili serbest brakma,
nu lsa limba slobod,
,
tek kafas iki dili,
un singur cap cu dou limbi,
,
dikti d, ykad da, tledi d herbir ii dillinnn yapt,
a cusut, a splat, a clcat i toate numai din gur,
, , ,
slem ayptr, saklamaa gnaadr,
mi-e ruine s spun, da-i pcat s tac,
, ,
taa az lafet taa ok i yap,
s vorbeti mai puin, i s fptuieti mai mult,
, ,
palavrac beklmeer ona sorsunnar, o kendisi hepsini sleer,
flecarul nu ateapt s fie ntrebat, spune totul singur,
, ,
aalemin aaz senin baan diil oraya porta koyamazsn,
gura altuia nu-i grdina ta nu poi pune gard la ea,
, ,
saksan kendisi yuva yapt eri gstereer,
coofana singur spune unde i-a fcut cuibul,
, ,
ok bil, ama az lafet,
s tii mult, dar s vorbeti mai puin,
, ,
kadnn kp yok, onun iin kendisi salr,
cine n-are, aa c latr ea,
, ,
ne biler vatiz bobas, biler vatiz anas da, ondan biler btn k d,
ce tie cumtru, tie i cumtra, iar de la ea tot satul,
, , ,
kendinnn taa ok lafet - aalemnn ta az lafa dur,
cu alii mai puin s vorbeti, cu tine mai mult,
, !
37

panayra sakl iln gidilmz,

nu te duci cu taina n trg,
,
o en sakl i, angsn kendin brakrsn,
taina cea mai sigur este acea pe care o ii n tine,
, ,
ne biler kii, onu biler z kii d,
ce tiu trei oameni, tiu sute,
, ,
insan arasnda en yufka o, angs bilmeer saklamaa sakl iini,
cel mai slab dintre oameni este acela care nu poate s-i pstreze taina,
, ,
kendini bk grmk bk akl demk diil, o ahmaklktr,
ngmfarea nu nseamn minte, ci prostie,
, ,
rdek ne kadar da kendini iitli gsterirs gstersin, ama o kuu kuu olamaz,
orct s-ar nfoia raa, lebd tot nu se face,
, ,
kara bcek kyak, aan o soba ardnda,
e viteaz gndacul cnd st dup sob,
,
ktkdaklad, ama ymrtlamad,
a cotcodcit, dar oul nu l-a fcut,
, ,
kendisi trk alr, kendisi sesleer, kendisi d onu meteder,
el cnt, el ascult, i tot el se laud,
, , ,
domuzun altn tasmas da olursa olsun, o hep domuz kalr,
porcul i cu hdru de aur tot porc e,
,
domuz da gk bakabilmi,
a ajuns i porcul s uite la cer,
,
domuz aaca (fidana) pinmi,
s-a suit scroafa-n copac,
,
tauu ta tutmad, ama artk onu yolmu,
n-a prins gin, dar a i jumulit-o,
, .
38

Sarfoluk beie :
arap kabaatsz sarfoluk kabaatl,
nu-i vinul de vin, ci beia,
,
krma yaptlar bela hem dert getirdilr,
crma au fcut-o chinul i nevoia,
,
krmada duudu krmada vaatiz oldu,
s-a nscut la crm i l-au botezat n vin,
, ,
arap hem akl kavadar olmazlar,
vinul nu face cas bun cu mintea,
butura fugrete mintea i dezleag limba,
de la omul beat vorb cuminte n-atepta,
fie omul ct de bun vinul l face nebun,
,
nered hyar, orada sarfo ta,
unde-s castravei, acolo-s oameni bei,
srtura e sor bun cu butura,
, ,
araptan taa ok ler; nekadar denizd buulr,
muli se neac n mare, dar tot mai muli n vin,
, ,
koca ok iers, yarm ev yanr, kars iers, btn ev yanr,
dac bea brbatul, arde jumtate din cas, dac bea femeia, arde toat casa,
, ,
arap zer dilini,
vinul dezleag limba,
butura e smn de vorb,
,
sarfo kendini sultan sanr;
omului beat marea-i vine pn la genunchi (iar bltoaca la urechi),
omul beat se crede mprat,
( ),
ne ayk olann fikirind, o sarfoun dlnd,
vorbele beatului gndurile treazului,
ce e n inima treazului st n gur celui beat,
,
kocann eli filcanckta karsnn eli stakanda,
brbatul cu phrelul, nevasta cu stacana,
39

 , ,
sarfo ayk olan azetmeer,
beivului nu-i plac oamenii teji,
,
kalpak banda sa, sarfo taa diilsin,
nu-i nc beat dac-i mai st cciula-n cap,
, ,
arap enneder cann,
vinul inima nveselete,
.
Sevgi, sevda, isdedik dragoste, iubire, dorin , :
makar ki sevgi yangn diil, ama tutuarsa, sndremzsin,
dragostea nu-i foc, dar de s-aprinde, n-o mai poi stinge,
dragostea e focul cel mai nestins,
, - ,
nerey can (rek) ur, oraya gz d kar,
ncotro zboar inima, ntr-acolo alearg i ochii,
, ,
sevgi aklly da ahmak yapr,
dragostea l prostete i pe cel nelept,
,
sevgi hem akl dnneenin temelidir,
cu nelegere i dragoste se ine lumea,
din dragoste toate-n lume s-au nscut,
, ,
tilki dnd d tauklar grer (sayr),
vulpea i n somn numr la gini,
,
sevda kr da olabilir karay biyaz sayabilir,
dragostea poate fi oarb: ia negrul drept alb,
dragostea nu are ochi,
: ,
nered sevgi, orada bar (akl) da,
unde-i dragostea, acolo e i nelegere,
dragostea nelege toate limbile,
, ,
kedi dnd sannar grer,
pisica doarme, dar viseaz la oareci,
, ,

40

sevgi kin arasnda sade bir adm,

sevgi olduu erd kavga da olur,
de la dragostea la ur nu-i dect un pas,
unde-i dragoste, e i ceart,
,
diil nekadar adam isteer, ama nekadar o yapabiler,
multe-i doreti, da nu pe toate le dobndeti,
nu e dup cum vrea omul, ci dup cum poate,
, ,
sevgilinnn bordey d ray geler,
cu omul drag i bordeiul i pare rai,
,
gzleri grer, ama dileri i yaramr,
ochii vd dar nu au dini,
, ,
kedi kart, ama yaay sever,
motanul a mbtrnit, dar tot i place untul,
ct e moul de btrn, tot dorete mr din sn,
, ,
akl dooruluklan bilgi alr, can (rek) sevgiynn ysnr,
mintea cu adevrul se lumineaz, inima cu dragostea se nclzete,
, ,
fena adam sevmk kendin zarar vermk demktir,
dragostea pentru un om ru duce la pierzanie,
, ,
sevginin temeli dooruluktadr,
adevrul face dragostea mai trainic,
,
sevgi bir zktr, ama zn ucu yok,
dragostea e ca un inel, iar inelul nu are nici un capt,
, ,
sevgiyi hem ate insandan saklayamazsn,
dragostea i focul nu poi s le-ascunzi,
,
sevgidn taa sek paa yok,
nimic mai de pre ca iubirea,
,
sevgi ker hrsz: o uyumr, girgin hem d plak soyundurr,
.
: , ,

41

sevginin kanunu (zakonu) yok,

..
,
haliz sevgi in l hem snr yok,

,
eski sevgi unutulmaz,
..
,
sev d seni sevsinnr,
.
, ,
sevginin ylac sevgidir,
..
,
sevginin kenar yok,
.
,
sevgid - ibanda kims isteyerk hi bir para bakasna vermz,

,
nekadar taa karannk gec, okadar taa parlak yanr sevgi,
..
, ,
sevgi lm korkusundan taa gl (gldr),

,
sevgi bir yldz, angsnnan denizci okeanda bulunduu eri seer,
.
, ,
sevgi bir bk redici,
.
,
nered sevgi, orada gz ya da,

, ,
candan baal sevgi yaamann zorluklarn geirm yardm eder,
..
,

42

ne demk sevgi annr sade o, kim sevgidn datt,

sade sevgidn dadan ne demk sevgi biler,
.
, .
sevginin hastal ilalanmaz,
.
!
sevgili olan zengindn taa stn,
.
, ,
sevgi yarar sade sevgiy,
.
,
sevgiyi kapudan da koolarsan, o peneredn girer,
.
, ,
sevgi almazdr, angsn arlar bil satn alamazlar,
sevgi padahlar bil satn alamayan almazdr,
.
, ,
sevgi gelip gider susarak,

,
sevgi herbir hastaln ilac,

,
sevgi tek biey, angsn var nasl baalamaa, ozaman da o send kalacek,

, , .
lzgr esmeer, nasl isteerlr gemilr,

, ,
kend anan sevrsn, sm baka insann anasn,
...............
, ,
aan yal sevgiy der, onun nn hi kims kamaz,
...............
, ,
sevgi krluun dostu,
.............
43

 ,
kendi parasn sevnin dostu yok,
.....................
.
Sevin, ennik, gl bucurie, veselie, rs , , :
keder bandan geirmedn, ne demk sevin bilmzsin,
dac n-ai cunoscut suprarea, nu tii ce-i bucuria,
cine n-a gustat amarul nu tie ce e zahrul,
, ,
yok sevinsiz keder, yok kedersiz d sevin,
nu-i nici tristee fr bucurie, nici bucurie fr tristee,
, ,
nered dirilik, orada sevin t,
unde-i nelegere, acolo-i i bucurie,
, ,
yok ne isin, ama yar ennikt,
n-are ce mnca, dar treite n veselie,
( , ),
ennik zenginniktn taa isl,
veselie e mai bun ca bogia,
,
en olan tek bana da darslmr,
omului vesel nu-i urt nici cnd e singur,
,
sevintn yallar genleer, kederdn genlr ihtrlr,
de bucurie, btrnii ntineresc, de tristee, tinerii mbtrnesc,
, ,
ennikt yaarsan, it taa kolay gider,
dac eti vesel, i lucrul are spor,
, .
ylda bir ker dev d ennener,
....................
,
, ,
kimr ker manastrda da oynrlar,
.................
,
kim ok gler, insann hatrn kaybeder,
44

.....................
, ,
maanas erind olamayan gl kt terbiye belirtisi,
..................
,
akn olan holuk bulamaz, fkeli sevin bulamaz,
can skcs dost bulamaz,
........................
,
, - ,
l sn gl d bn d gleyim,
...................
, ,
glr zl olarak lafedn ekektn koorun,
aalarkan lafedn kadndan sakn,
......................
, ,
, ,
nered aalrlar, orada glm,
....................
, ,
paras olmayan oynamaa eketmz,
....................
,
taa isl aalamaa vakdnda, nekadar glm zaman gelmedn,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, .
Sz, laf, sleyi cuvnt, vorb , :
szdn korkmayan kamdan da korkmaz,
cine nu se teme de cuvnt, nu se teme nici de bici,
, ,
laflan adam dremzsin, ama lekelbilirsin,
nu omori omul cu cuvntul, dar i acoperi de ruine,
, ,
kt szdn insan zabunnr, metetmektn beslener (iman olr),
sudalma-i usuc pe oameni, lauda-i ngras,
, ,
tek bir laftan bir asir ekimk olur,
de la un singur cuvnt vrajb pe vecie,
,
45

ekmek koru len imn lafn cuvap vermk iin,

pstreaz-i pine pentru prnz, iar vorba pentru rspuns,
, ,
ku tanlr trksndn, insan lafndan
pasrea se cunoate dup pene, omul dup vorb,
pasrea dup cntec se cunoate,
, ,
ii sz slediindn dilin kurumaz,
nu i se usuc limba de-o vorb bun,
de vorb bun nu te doare gura,
,
dm yumuruklan ur laflan,
nu lovi cu pumnul, lovete cu cuvntul,
, ,
kk sz bk ks karr,
un cuvnt ct de mic, mare obid poate aduce,
,
sz saak kuu diil, uarsa, tutamazsn,
cuvntul nu-i ca vrabia a zburat, nu-l mai prinzi,
, ,
tatl laf ok isl i yapar,
o vorb bun e ca o zi de primvar,
vorba dulce mult aduce,
() ,
tez slener, ama tez i olmr,
repede spui vorba, dar nu tot aa faci lucrul,
, ,
ne bildiini herzaman slem, ama herzaman bil, ne slersin,
nu ntotdeuna trebuie s spui ce tii, dar ntotdeuna s tii ce vorbeti,
, , , ,
aalemin laflarn sleer; sansn merdiveni kullanr,
cu vorbe strin suie ca pe scar,
, ,
sz bayrlar dndrr,
cuvntul urnete munii,
,
laf az fikiri ok olan insan,
pun vorbete, dar mult gndete,
, ,

46

kt sz bal da tatl yapmaz,

vorba rea n-o nghii nici cu miere,
,
tatl lafsz yaamak kt,
e greu s triete fr o vorb bun,
,
kt sz yok kt fikir var,
nu exist cuvinte rele, exist gnduri rele,
, ,
tatl laf kpek t annr,
i cinele tie de vorb bun,
,
kim susr, o yannlk yapmr,
cine tace nu greete,
, ,
baktan diil, laftan kork,
ne te teme de cut, ci de cuvnt,
, ,
tatl szlerin iind zihir d bulunr,
,,,,..
,
ip isl uzun - lafetmk ksa,

, ,
slenn sz geeri dnmz,
............
,
lafetm becerm akll olmaa demk,
.........
.
aazndan kan laf tfektn uan kurum,
..
,
bir sz iki ker slrsn kokmaa balar,

,
dooru sz ac (acdr),
.............
,

47

dedelerdn kalan sleyisiz lafetmk tuzsuz im benzer,

..................
,
szn ii taraf onun ksa olmas,
............
,
rektn slenn sz baka r cannandrr,
.............
,
insann sz onun aklsnn ls,
..............
,
Trk cntec :
nered trk, orada genlik t, sevgi d,
unde-s cntece, acolo-i i tineree, i dragoste (fericire),
cntecul i dragostea sunt una de cnd lumea,
, ,
trk alandan korkma,
kim trk alr, o kt insan diil,
nu te teme de cel care cnt,
cine cnt nu-i om ru,
, ,
kafest ku ta sevinmektn trk almr,
pasrea n colive nu cnt de bucurie,
,
trk alannarn herbiri en diil,
nu tot omul care cnt e i vesel,
, ,
sesi yok can trk alr,
clas nu are l cnt sufletul,
- ,
laf yolu ksaldr trk ii kolaylatrr,
vorba scurteaz drumul, iar cntecul lucrul,
, - ,
trk alr sade kular hem ii rekli insannar,
numai psrile cnt i oamenii buni,
,
popaz hem horoz aakan da trk alr,
popa i cocoul cnt i pe nemncate,
,
48

yol ilin geiler; aan trk alnr,

la drum e bine s te ntovreasc cntecul,
, ,
nered iki orada trk d,
nered iri ierlr, orada trk d alrlar,
unde-i butur, e i cintec,
cine tie s cnte tie i s bea,
, ,
, .
Uaklar- copii - :
uak evd ksmet, onnar hem dert,
copii i aduc bucuria, copii i aduc i necazurile,
, ,
uaklan dert, uaksz taa da bk dert,
cu copii, ai grijii multe, fr ei de dou ori mai multe,
, ,
ana-boba sz bouna slenmz,
cuvintele prinilor nu-s vorbe-n vnt,
,
nasl popaz l d onun uaklar,
cu e printele, aa snt i copii,
, ,
senin ahmak olann aalemin akllsndan taa paal,
prostul tu i-e mai drag dect deteptul altuia,
,
ahmaksz ayl yok,
fiecare familie cu netotul ei,
nu e pdure fr uscturi,
(),
nm bobannan, n oolunnan,
nu te luda cu printele, laud-te cu fiul,
ce folos c tatl tu a fost domn, dac tu nu eti om,
, ,
en bk sudya uaaklarimiz,
cei mai aspri judectori sunt copii notri,
,
anas oynr kz altlr,
mama plnge, iar gat zburd,
, ,

49

kk uak uyumaa brakmr, bk uak solumaa brakmr,

copii micii nu te las s dormi, cei mari nu te las s rsufli,
, ,
uaklar takaza et ayplayarak, ama diil onnar dyrk,
nu-i pedepsi copii cu biciul, ci cu dojana,
, ,
ylan da yavrularn imeer,
nici arpele nu-i mnnc puii,
,
uak aalamr anas iitmeer,
copilul pn nu plnge, mama nu-l aude,
, ,
gura copilului adevrul grite,
,
aalemin olan ahmak ha-ha!, kendinin olan of-of!
prostul altuia ha-ha!, prostul tu of-of!
-!, -!
aalemin ahmak oolu gln, kendinin lm (ayp),
dac fiul altuia e ntng, te-apuc, dac e al tu, te-apuc plnsul (ruinea),
, (),
duudurdu, ama retmedi,
i-a nscut, dar nu i-a crescut,
,
kt oolunun beterin bobasnn salar biyaz oldu,
din pricina fiului ru printele ncrunete,
.
Yalan minciun :
yalan durr ayakta yalan olduunu annaya kadar,
minciuna st-n picioare pn se descoper,
,
yalan kum ayaklarnnan ryer,
minciuna are picioare de lut,
,
nekadar da aldatc olursan ol, ama dooruluu kurnazlkta stn gelmzsin,
orict ai fi de viclean, adevrul nu-l poi pcli,
, ,
yalan bakasnn dooruluudur,
........
,
50

kim dn yalan sledi, ona yarn da hi birisi inanmaz,

cine a minit ieri, acela nici mine nu va avea crezare,
, ,
bir ker yalan sledin bir asir yalanc kaldn,
ai minit o dat, dar ai rmas mincinos pe vecie,
, ,
akll yalan ahmak dooruluktan taa isl:
o minciun neleapt e mai bun dect un adevr prost,
,
yalan yarar getirmz,
minciuna nu te duce la bine,
,
onu seslem var nasl, ama inanmaa ona yok nic,
poi s-l asculi, dar nicicum s-l crezi,
, ,
hepsini sesl, ama herbirin inanma,
ascult-i pe toi, dar nu crede pe orcine,
, ,
yalanc bakasna inanmaz,
cine-i mincinos, acela nu crede nici pe alii,
, ,
sinektn dev yapr,
face din musc elefant,
,
yalancn mumu gec yarsna kadar yanr,
..........
,
kim ok dua eder, ona taa az inanrlar,
cine se jur mult, acela are mai puin crezmnt,
, ,
az dnd-ok yalan sledi,
nu mult s-a gndit, dar stranic a mai minit,
, ,
yalan sl, ama lsn bil,
s mai i mini, dar cu msur,
, ,
nedn utanrz, ondan da saklanrz,
de ce ne e ruine, aceea ascundem,
, ,
51

taa isl susmaa, nekadar yalan slem,

mai bine s taci dect s mini
, ,
saar ok iider, kr da ok i grer,
multe aude surdul, multe vede orbul,
, ,
aaz bir, ama o da yalan sleer,
o gur are, i aia minte,
, ,
yalanc iin her gn cumaa,
............
,
yar gerek yalandan taa korkulu,

,
kendi kendini taa kolay aldatmaa,
...............
,
doorukluktan korkmayan yok ne korksun yalandan,
.............
, , ,
yalancnn lzm olsun isl hatr,
.............
,
yalanclar dooruluun en bk dumannar,
..............
,
btn halk yok nasl birtrl iki ker aldatmaa,
.
,
yalandan yalan kr,
...........
,
herbir yalan doorulaa benzem isteer,
............
,
yalancya inanmrz ozaman da, aan o dooru sleer,
...............
, ,
52

yalanc yalanda yalan grmeer,

...........
,
yalan ylan gibi herzaman kvranr,
...........
, ,
trl yalan var: yalan, iiren yalan hem statistika,
.......
: , ,
kt haberci olmayan erd kavga da yok.
.......
.
yalann bacaklar ksa,
............
,
yalancnn evi yanmaa balam kims inanmam,
................
- ,
yalancy laflarndan annrlar (tanyrlar),
girgini tayan niannarndan (ordennerindn),
.....................
, ,
bir ker yalan slediisn, al onu aklnda tutmaa,
.................
, .
yalan hastalk, dooruluk ilalamak,
...............
, .
Zenginnik, fukaaralk, nevoya - bogie-srcie-nevoie
, , :
zengin herzaman yortu,
bogatul are parte numai de srbtori,
,
zengin i gn d konur, fukaara yortuda da kederlener,
bogatul i-n zi de lucru chefuiete, sracul i de srbtori se amrte,
, ,
cp bk akl bo,
are buzunarul plin, dar capul gol,
, ,
53

zengin uyuyamr, zengin hrszdan korkr,

bogatul n-are somn, bogatul de hoi se teme,
, ,
krekln para kazanmaa (toplamaa),
strnge banii cu lopata,
,
zengin para geler, fukaaraya uak der,
bogatul cu vieii (banii), sracul cu copii,
, - ,
zenginin evi var hererd,
bogatul are cas pretutindeni,
,
zengin dostunu bil tanmr,
bogatul nu-i cunoate prietenul,
,
zengin oldu, ne demk dostluk unuttu,
a dat peste el bogia i a uitat fria,
,
zenginnik insan lmdn kurtarmaz,
avuia nu-l scap pe om de moarte,
,
ahmak olana zenginnik fayda olmaz,
avuia nu-i e de folos prostului,
,
bir eli balda, br eli ekerd,
cu o mn n miere i una n zahr,
, ,
nevoyadan akllanrlar, zenginniktn taa ahmak olrlar,
nevoia te-nelepete, avuia te prostete,
, ,
zenginin sakalndan da yaa akr,
bogatului i pe barb i curge untul,
,
zenginniin can yoktur,
bogia n-are suflet,
,
fukaaralk gnaa diil; ama gnaaya sokar,
srcia nu-i un pcat, dar te duce la pcat,
, ,
54

benim zenginniim benim dmd,

tot avutul meu l am numai n gnd,
,
edi gospodar iin bir nacak, ama o da sapsz,
la apte gospodrii un singur topor i acela fr coad,
, ,
dileri bilenmi im bitmi,
are dini, dar ce s road, sac am, gru n-am,
, ,
taa isl fukaara yaamaa, nekadar gnaa yaparak zenginnenm,
mai bine s trieti srac, dect bogat cu pcat,
, ,
taa isl fukaraa yaamaa, ama namuzlu olmaa,
mai bine srac, dar curat,
, ,
doyunca imeeriz, ama aatan da lmeeriz,
nici stui nu suntem, dar nici de foame nu murim,
, ,
bizda okadar para var, nekadar elek su tutr,
stau banii la noi cum st apa-n ciur,
, ,
altn ymrta ymrtlayan tauk ld,
a murit gina care fcea ou de aur,
, ,
be kardaa - bir kak,
cinci frai-doar o lingur,
,
klis san kadar zengin,
e bogat ca oarecele din biseric,
, ,
kaftan eni, ama enneri deliktn delik,
caftanul e nou, gurile-s vechi,
- , - ,
plugu var, ama yok ne srsn,
are plug, dar n-are ce ara,
, ,
bo kak aazn trmalr,
lingura goal rupe gura,
55

 ,
onun evind yok neyln kp bil aarsn (aldatsn),
n casa lui n-ai cu ce momi un cine,
,
aalemin aaznnan tok olmazsn,
nu te saturi (mncnd) cu gura altuia,
,
kimin hi bieyi yok, o hi bieydn korkmaz,
cine nu are nimic, acela de nimic nu se teme,
, ,
fukaara hrszlardan korkmr,
sracul nu se teme de tlhari,
(),
kims bilmer, nasl fukaara len ekmeeni iyer,
nimeni nu vede cum prnzete sracul,
, ,
fukaaradan taa aar gnaa yok,
nu-i pcat mai mare dect srcia,
,
dt zengin zn koruyr, fukaara surtuunu,
ntr-o ncerare, bogatul i pzete faa, sracul caftanul,
, ,
nevoya reder sian tutmaa,
nevoia te-nva s prinzi pn i oareci,
,
nevoya yortularda da oru tutr,
nevoia postete i-n zi de srbtoare,
,
balk olmad zaman enge t balk grner,
cnd n-ai pete, i racul e pete,
,
nevoya kendi kuraln (kanununu) yaz!r,
nevoia i scrie legea ei,
.
.
fapt :
laflan alatlama, it eremet ol,
nu te grbi cu vorb, grbete-te cu fapta,
,
56

laf ok olann ii kt (ktdr),

cine-i harnic la vorb n-are spor la lucru,
cine mult vorbete lucru nu-i sporete,
vorb mult, treab scurt (srcia omului),
, ,
insan ler ileri kalr,
oamen mor, dar faptele lor rmn,
omul dup ce moare, atunci darul i se cunoate,
, ,
taa ok ilerin inan, nekadar laflarna,
mai mult s crezi faptele dect vorbele,
nici un lucru s nu crezi cu ochii pn nu vezi,
, ,
szleri boldan bol ileri boktan bok,
darnic la vorbe, zgrcit la fapte,
bun de gur (vorb), ru de lucru,
, ,
lafn-iin arasnda yol uzun,
de la vorb la faft e o verst ntreag,
de la vorb la fapt, ca de la cer la pmnt,
,
iin gr kendini sayrlar,
eti judecat dup fapte,
dup fapt, i rsplat,
,
iin balantsnda bulunr ylan,
.
,
herbir iin sras var,
................
,
yaayn dosta, kardaa,
ama it olun sansn bakas,
.................
, ,
, ,
bitmi ilr faydal,
.............
,
iin zn annatmadaan, onun yapmak maanas belli olmaz,
...................
57

 , ,
erkek topraa srmzs, hepsi aa kalacek,
kar (kadn) dokumazsa, hepsi suuktan donacek,
...................
,
,
kurbaayn gn kva-kva etmekln geer,
..................
,
yazc yazr ifti srer,
..................
, .
kizllk frnicie :
deer saaya alr sol tarafa,
spune la dreapta i se uit la stnga,
una zice -alt face,
,
iki skemnenin arasnda oturmaa,
a sta ntre dou scaune,
a sta cu fundul n dou lunte,
,
kaklan doyurr sapnnan gzn karr,
te hrnete cu lingura, iar cu coada i scoate ochii,
i d cu linguria i-i scoate cu furculia,
, ,
bak koyunun (tilkinin) kokusu canavarn,
se uit ca oaia (vulpea), dar miroase a lup,
lup mbrcat n piele de oaie,
(), ,
kim ok yalan sler, o ok dua da eder,
cine minte multe, se i jur mult,
, ,
Allaha dua eder eytannan dost olr,
se-nchin lui Dumnezeu i se ine cu dracul,
, ,
z bim-biyaz can (r) karadan kara,
alb la fa, negru la suflet,
, ,
zn meteder arkandan kirleder (kpek gibi salr),
n fa te laud, n spate te latr,
58

n fa te linge, n dos te frige,

, ,
szleri bal can buz,
n vorbe miere, iar n inim ghea,
pe buze miere, n inim fiere,
dulce la limb, amar la inim,
, ,
dilind Allah reend eytan var,
pe buze cu Dumnezeu, n suflet cu dracul,
, ,
salan kpektn korkma,
koorun susan hem kuyrunuu sallayan kpektn,
nu te teme de cinele care latr,
ci de cel care tace i mai d i din coad,
cinele care latr nu muc,
, , ,
,
laflar bal gibi ii pelin gibi,
vorbete ca mierea, faptele ca pelinul,
, , ,
klisey yakn, ama Allaha uzak,
aproape de de biserc, dar departe de Dumnezeu,
cu trupul n biseric i cu gndul la dracu,
, ,
uslu bataklkta eytannar bulunr,
n ara linitit se adun dracii,
,
aan eytannar uyr (uykuda), herbiri Allaha inanr,
toi fac pe sfinii ct timp dorm dracii,
, ,
altn lafl kirli aazl,
vorbele-i snt de aur, gura i e pctoas,
, ,
kuyruu tilkinin aaz canavarn,
coad de vulpe i gur de lup,
, ,
insan arasnda angel gibi evd eytan gibi,
n lume e nger, acas drac,
, ,
bir elinnn yakr br elinnn sndrer,

59

 , ,
dd beni sora aalamaa balad,
..............
,
hrszlarn da dostu, kervann da kavadar (yolda),
..................
, .
Aalk foame :
aalk bilmz ne demk ayp,
foamea nu are ruine,
foamea i ruinea nu se pot mpreuna,
,
aalk adam karr insan iin,
foamea te gonete n lume,
foamea gonete i pe lup din pdure,
,
aa tauk dnd dar grer,
gina flmnd mei viseaz,
vrabia mlai viseaz,
,
doyur beni, aan aam,
hrnete-m cnd mi-e foame,
cnd mi-e foame s-mi dai pine,
iar nu zice vino mine,
, ,
tok canavar aa insandan taa uslu,
un lup stul e mai panic dect un om flmnd,
,
aa olana tuzlan biber d isl imk,
................
,
kendim yok ne iyiyim - oolumun dileri artk kt,
.....................
, ,
hi aa kalmayan ne demk aalk bilmz,
........................
, , ,
aa olduun zaman iyiyan imk - en tatldr,
....................
, , ,
60

ekmek grp, tok olmazsn,

....................
, ,
aa olan dnd ekmek panayrn grer,
.................
,
kpni aa tut, ozaman o ardndan gidecek,
...................
, ,
af et demkln aa olann karn dolmaz,
.................
,
aa olan, yn hem korku duyan uyumaz,
..................
, ,
aa kedidn san kamaz,
................
,
yaral uykuya dalabilir, ama aa olan uyuyamaz,
.....................
, ,
aa olana kepek baldan taa tatl,
.....................
,
aa olan unudr inancn da, dinini d,
...................
,
aa kpek kudurmr,
..................
,
aalk insann din inancna zarar verer,
...................
,
aa adam ate d atlr,
..................
,
aa olan ne demk aman bilmeer (bilmz),
..................
,
61

adam brakma aa kalsn onu hrsz yaprsn,

...................
,
biri ekmek iyer, br bakr bundan d balr,
..................
, .
Fayda folos :
herbir i kuan konr,
ama herbir iektn o bal almr,
albina se aeay pe orice floare, dar nu de la toate ia miere,
din orice lenm nu se face bucium,
,
,
terlemesi ok ii az,
mult sudoare, dar folos puin,
, ,
parmaannan gk razgeldi,
a nimerit cu degetul n cer,
a astupa soarele cu degetul,
,
yapmrsn hi bir ymrta kabuu kadar da,
nu faci nici ct o goace de ou,
nu faci nici ct o ceap degerat,
,
diri, ama l kadar yapmr,
e viu, dar nu face nici ct un mort,
, ,
dilsiz saara trk alr,
mutul cnt surdului,
bate toba surdului, d oglind orbului,
,
yazk szn faydas olmaz,
numai prerea de ru nu-i vine n ajutor,
,
herbiri duumadan geer, ama faydal insan olamr,
muli se nasc, dar nu toi aduc vreun folos,
, ( ) ,
kt otu tarladan kar,
iarba rea din rdcini s-o tai (scoi),
62

 ,
zarar faydann kt karda,
..............
,
kvak-kvak yaparak, geer kurbaann gn,
................
,
saalam buaya rk saman zarar etmz,
..................
,
kavak gibi: meyvas da yok, glgesi d yok,
................
: , ,
tauk gzl; ama ymrtlamr,
.....................
, ,
deniz kenarnda pnar kazmrlar,
...................
,
bakr, nasl kedi ceer,
.................
, ,
eski spergeyi tavana atrlar,
...............
,
canavar (yaban) ok, ama yaan az,
...................
, ,
faydas varsa zarar da vard,
..................
- ,
kk olmayan ot toprakra bmz,
....................
, ,
tn kusun yaanas (eti) az,
.................
,
kpek etini kantarda ekmezlr,
...............
63

 ,
gln faydas onun kokusu,
.................
,
bk kemik karnn paralar,
....................
,
susuz lmek kildir,
....................
,
krk el ensen k olr,
.............
.
Gzllik frumusee :
gzllik hem ahmaklk sk-sk yan-yana gider,
frumuseea i prostia adesea triesc mpreun,
chip frumos la un cap prost,
,
aaramaa gzlli aara iilii,
nu cuta frumusee, cut buntate,
frumuseea-i musafir cum vine, aa se duce,
frumuseea avere nestatornic,
, ,
gzl i kuan da konr,
pe floarea frumoas i albina se aeaz,
,
ne ho geler canna, onu gzlerin beener,
.................
, ,
maymunnarn iind gzl maymun aaramrlar,
.................
,
herbir gzllin ksuru da var,
.................
,
zn gzllii harakterin gzlliind,
....................
,
sevn can gzllii dnmeer,
64

...................
,
fidan gzl yapraklarnnan, insan rubasnnan,
................
, ,
z gzl diil, ama can bal,
......................
, ,
sevgid gzllik, fked irkinnik,
......................
, ,
gzl olmayan yumak kirpiklerdn azetmeer,
...................
,
gzl oluncaya kadar genleri ayrr,
gzllik geip, ihtrlannan da evlenir,
......................
,
,
dnneed gzellikln yaamrlar, ksmetln yarlar,
.............
, ,
ruban gzls, seni parmaklan gsterelr,
..................
,
iek gzl mi - kelebeklr konar,
.............
,
, ,
ok dallar olan fidan bayrlarn gzllii,
gzl kz sa evin gzllii,
,
,
z gzl olan kapu ar, can ilalr,
..............
,
biraz gzllik taa isl, nakadar zenginnik,
...................
, ,
nekadar taa irkin maymun; okadar o taa pek yamulr,
..........................
65

 , ,
kel kafaya da laal yarar,
.....................
,
garga kuu kuundan taa gzl olmaz,
..................
.
gzlin gzlin d akl zarar etmz (vermz),
......................
,
gzl kz ok, ama tek sevgili gibim yok,
............................
, ,
gzllik lzm sade dnd, akl sa her gn,
....................
, ,
ayazdan gzl iek taa tez ler,
....................
,
sevgi gzllik istmeer,
..................
,
baalarn gzllii onun zmnerind,
.....................
,
kimi seversin, o senin iin gzl,
..................
, ,
gzl rubada maymun da gzl,
................
,
z gzlin gzli can cadnn can,
.....................
, ,
herbir gzl kadn (kz) ksmetli olmaz,
gzl demk diil ki o ksmetli,
....................
,
karannkta, uzaktan ekid kiyat
66

zontik altnda herbir kadn gzl grner,

..................
,
.
Yannlk greeal :
sade llr yanlmr,
numai morii nu greesc,
,
piman olmayan (yannln tanmyan) taa ok yanlr,
cel care nu ciete mai mult greete,
creeala are i iertare,
, ,
yanlmaa kolay piman olmaa zor,
e lesne s greeti mai anevoie e s te cieti,
,
ilk yannlndan korkma ikincisini yapma,
nu te teme de greeala dinti,
ferete-te de cea de a doua,
, ,
hata (yannlk) yaptn m cuvap ver,
fiecare rspunde pentru greeala pe care a svrit-o,
, ,
taa isl yannl doorutmaa,
greeala e bine s fie ndreptat,
,
yanlrsn, ama hatan tan,
de greeti, greeala s-i recunoti,
, ,
bir ker yannldn m mrnc aklnda tutarsn,
de-ai greit o dat, ine minte toat viaa,
,
sudya da gnaaya girer,
i omul drept mai greete,
,
sade kr ikinci ker o pnara der,
.
,
akllnn hatalarn toplarsan, olacek bir bayr,
.....................
, ,
67

fikir adam yanlrsa, onun ardndan btn dnn ksteklener,

......................
, ,
kim er dmeer, o kalkmr,
er dmeyn kalkmr,
...................
, ,
ku yanlrsa, tuzaa der,
insan yanlrsa, kapana girer,
...................
,
,
akll yanlrsa, o bobasna bil slemz,
............................
, ,
biri aalemin denemelerindn (bilgilerindn) rener,
br kend hatalarndan rener,
..................
, ,
padaa da yanlr,
...............
,
taa isl bacaklan ksteklenm, nekadar dilinnn,
...................
, ,
yanlmarsan, akll olamazsn,
...................
,
,
isl beygir d ok yanlr,
.............
, ,
dooru (dz) yoldan gidn drs, abuk kalkr,
....................
,
becerekli ellr d suyu dker,
.............
,
maymun da fidandan der,
68

..................
,
avc da tuzaa dbilir,
.................
,
kimr ker uan ku ta er der,
..............
,
yatakta yatarak, hi kims ksteklenmeer,
..................
,
yannlk yaparak, ayp olmasn hatalar doorutmaa,
........................
, ,
bk i giriirkn, ufak-ufak yannlklara bakma,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
,
,
isl zclr d sk-sk buulr,
.....................
.
Hrsz ho :
taa isl istem, nekadar almaa,
mai bine s ceri dect s furi,
, ,
hrszn kalpaa yanr,
hoului i arde cciula,
se simte cu musca pe cciul,
,
tutulmad m o hrsz diil,
nu e ho de nu l-ai prins,
,
l hrszlar, ani senin altndan beygiri bil alarlar,
hoi, de-i fur i calul de sub tine,
fur oul de sub gin i vielul din vac,
, - ,
hrsz da Allaha dua eder,
i houl se nchin lui Dumnezeu,
,
ne demk kilit hrsz bilmeer,
69

zvor pentru hoi nu exist,

,
hrsz af etmk demk isl insan yok etmk,
a ierta un ho nseamn a nenoroci un om bun (cinstit),
,
aalemin hrszndan korunabilirsin,
ama kendi hrszndan saklanlmazsn,
de houl strin te pzeti,
de-al tu nu scapi,
, ,
nasl da alrsa alsn - kapandan hrsz kaamaz,
houl, oricum ar fura, de temni tot nu va scpa,
, ,
hrszlk ta bir zaanatlk,
i hoia-i meserie,
,
hrszlk son zanaatlk,
hoia e cea mai din urm meserie,
,
hrsza altn daay da verirsn, o hep alacek,
d-i hoului un munte de aur, i el tot nu se las de furat,
, ,
hrsz da tavam gibi glgesindn korker,
houl are inim de iepure: i cnd doarme simte primejdia,
: ,
houle ca iepurele i e fric i de umbra lui,
- ,
tilki dnmeer, ka para horoz yapr,
,
, ,
hrszlan barabar ur onun korucuyularna,
....................
,
dilenci zorlan alm dilencinin lmni
.......................
,
alr dilencinin anaandan para,
......................
,
ymrtay alan tauu da alacek,
70

.....................
, .
akll hrsz kendi maalesind almr (hrszlk yapmr),
.......................
,
bn onu hrszlaa rettim, o elini cbm soktu,
................
, ,
hrsz sanr, an btn dnn hrszlk yapr,
.............
, ,
hrsz korkr duarn yanndan gem
drs sora,

,
hrsz bouna gndz uyumr,
,
gec hrsz gndz el geirerlr,
.................
,
canavar (yaban) boran sever,
................
,
hrsz ev saabisinnn annarsa,
ozaman buay peneredn karrlar,
...................
,
,
redilmi ked slanina almr,
..................
,
hrsz bekleer gec karannnn,
...............
,
hrsz hrsz yakalam,
.....................
,
hrszlarn hepsi biri-birinnn karda,
.......................
,
71

plak olan hrszlardan yok nedn korksun,

...............
,
hrszlar iin Allahn kiyatlar yoktur,
.......................
,
hrszlan domuzun tek bir yolu var,
...............
,
hrsz hrsz gzlerindn tanyr (grer),
................
,
panayr taa almad, ama hrsz peydaland,
........................
, ,
hrsz kendi kapusunu kilitler,
......................
,
hrsz herbir tanmayan insan hrsz sanr,
................
,
yalan sledin mi ilk adm hrszlaa attn,
.....................
,
hrsz zengindn vergi alr,
.............
,
brakma aa kalsn hrsz olur,
...............
,
hrsz kavgalk panayr sever,
....................
,
plak olan dnmr- hrszdan onun korkusu yok,
.....................
: ,
aan hrsz hrszdan alr son hrsz kederlener,
..............
,
72

yakalanmayan hrsz padiaa gibi kendini duyr,

...................
,
ok grm-geirmi olan hrsz evd ilkin afklar sndrer,
...........................
,
bir suan ba almaktan hrszlk balr,
.......................
,
ok grmk, invidie :
ok grn gzlerini korumr,
invidiosul nu-i cru ochii,
gura se saturt, dar ochii nivciodat,
,
kt aalr ok grmektn, namuzlu insan sa aalr sevintn,
omul ru plnge de invidie, omul bun de bucurie,
, ,
bakas saa olduunu grerk, hastaland,
e bolnav de sntatea altuia,
boala lui e sntatea mea,
,
komuu uyumaa brakmr o pek isl yar,
vecinul nu m las nici s dorm o duci prea bine,
,
ok grmk fayda aaramaktan geler,
fayda aaramak ok grmektn kr,
invidia se trage din lcomie, iar lcomia din invidie,
, ,
tok canavar (yaban) ok grn insandan taa uslu,
un lup stul e mai panic dect un om invidios,
,
balk pek isl aalemin anaanda,
e mai bun petele din strachina altuia,
bucatele de la masa altuia sunt mai bune cu gust,
,
ok grn gzlr ne demk ayp bilmz,
ochii indivioi nu tiu de ruine,
,

73

bakasnn elind kola taa tatl,

e mai dulce colacul altuia,
,
bakasnn ksmetin ok grn kuruyr,
invidiosul se usuc de fericirea altuia,
,
bulunmaadmz erd isl,
acolo-i bine unde nu sntem noi,
, ,
ok grnin uykusu da kam,
pizmaul nici somn nu are,
,
ok grn gzlrdn taa derin ukur (uurum) yok,
nu-i prpstie mai mare ca ochii invidioi,
o ,
insana bakarak, ok grmektn kuruyr,
se usuc de invidie tot uitnd-se la oameni,
, ,
ok grn gzlr bilmeer ne demk ayp,
....................
,
ok grni hi biey uslandrmaz,
.....................
,
ok grmk bilmeer ne demk yortu,
...................
,
ok grmk ksmetlilrin duman,
.....................
,
lsz serbestlik yaamak ok grmk karr,
.....................
,
ok grmk akl iin gz acmasdr,
......................
,
ok grmektn akl ldrr,
..................
,

74

ok grmk kt cann aka gsterii,

.....................
,
ok grmk kindn taa korkun,
....................
,
ok grnnr geinrer, ama ok grmk kalr,
...........................
, ,
ok grmk cann zihiri,
..................
,
ok grmk mikroskoptan bakr,
..................
,
ok grmk ilalanmaz,
.................
,
ok grnnr ksmetsz kalr,
................
,
zenginin (akllnn) ok ok grnneri var,
.......................
() ,
ok grenin belas onun ok grmesi,
...................
,
bana inek t diil lzm, sade
komun in olmasn,
....................
,
,
komunun ekm taa tatl,
...................
,
llr san!r, an dirilr iki elln halva iyier,
, ,
aalemin tauu ona kaz grner,
...............
75

 ,
ok grnnr ler; ama ok grmk kaler,
................
, ,
kauan gne kan aya kt bakr,
..............
,
aalemin ksmetini ok grn kendi ksmetini grmz,
.................
, ,
komunun kars kz grner,
..................
,
aalemin kaasnda tenelr d taa bk,
...................
,
kel olmaktan hem ok grmektn ila yok,
.........................
,
dulun d grmsi popazn lmesi,
......................
- ,
kr sanr, an grn iki elln ekmek iyer,
........................
, ,
komunun iekleri taa gzl.
...................
.
Bilgilik, akl nelepciune :
bilgi yarm laftan annr,
omul nelept te nelege i din jumtate de cuvinte,
,
kama gzlliin ardndan akll olmaa sava,
nu alerga dup frumusee; alearg dup nelepciune,
, ,
gzllik aklsz faydaszdr,
fumuseea fr nelepciune (minte) e deart,
() ,

76

akl bata, diil sakalda,

nelepciunea st n ap, nu n barb,
, ,
akll olana etimeer kulak, ahmak olana sa bir dild ok,
neleptului nu-i ajung urechile, iar prostului i o limb i e prea mult,
, - ,
gzl olana bakmaa isl, akllylan yaamaa kolay,
pe omul frumos e plcut s-l priveti, cu cel nelept e uor s trieti,
, ,
taa isl akll ktlesin, nekadar ahmak metetsin,
mai bine huluit de-un nelept dect ludat de-un prost,
, ,
akll parasz da zengin,
neleptul i fr bani e bogat,
,
kim akll o da kuvetli,
cine-i nelept, acela e i puternic,
, ,
kuvetli olmaa isl, akll olmaasa iki kat taa isl,
bine-i s fii puternic, da-i de dou ori mai bine s fii nelept,
, ,
girgin cenkt tannr, akll fked, dost zorlukta,
viteazul la rzboi se cunoate, neleptul la mnie, iar prietenul, la nevoie,
, , ,
akl, nasl bir bayr, oradan grersin uzaklar,
mintea e ca muntele, de acolo vezi mai departe,
ochii neleptului vd mai departe,
, , ,
kafa aklsz bo torba,
capul fr minte e ca traista goal,
(),
paraylan akl satn alnmaz,
nu cumperi mintea cu bani,
ce folos dac ai bani i n-ai minte,
,
sakal bir arn, ama akl bir kar ta yok,
barb lung pn-n burt i mintea pn-n gt scurt,
, ,
akldan da insann akl bozulur,
i de minte i sare omul din mini,
77

unde e minte mult e i nebunie mult,

,
bakasnnan lafa durursan, akl satn alrsn,
cine vorbete vinde; cine ascult cumpr,
,
z kafann z akl var,
o sut de capete, o sut de mini,
cte bordee, attea obicee,
,
grner aslan gibi, ama akl tauk akl,
arat a leu, dar are minte de gin,
, ,
akl dili kitli tutr,
mintea ine limba sub lact
a pune lact la gur,
,
alll insannan lafedersin akll olrsn, ahmaklan lafedersin kendi akln kaybedersin,
cu un nelept de vorbeti, minte dobndeti, cu un prost mintea o risipeti,
, ,
kuvet akln mezar,
fora e mormntul minii,
,
reksiz akl biey yaramaz,
mintea fr inim nu-i bun,
,
kua kanat verilmi, insana akl,
psrii i s-au dat aripi, omului minte,
, ,
kuun gzllii onun ty, insann gzlli onun akl,
pasrea se mndrete cu penele, omul cu mintea,
, ,
kafa ayaklardan akl istmeer,
capul nu capt minte de la picioare,
,
herbiri kendi akllnan yar,
fiecare triete cu mintea lui,
,
o benim dostum, ama onun kendi akl var,
e prietenul meu, dar are mintea lui,
, ,
78

komuulara akl iin gidemzsin,

dup minte nu te duci n vecini,
,
aalemin aklnnan ok yaanlmaz,
nu poi tri prea mult cu mintea altua,
,
panayra akl iin gidilmz,
nu te duci a trg dup minte,
,
aklsz kafa - lmek,
fr minte capu-i oal,
,
beygiri aydrlar aazlklan, insann banda kalrsn akllan,
calul se conduce cu frul, omul cu mintea,
, ,
kuvet t akla yol verir,
i fora se d la o parten faa minii,
,
ilk bakta duana benzer, ama akl horoz akl,
are chip de vultur, minte de coco,
, ,
herbirini kendi akl doyurr,
fiecare triete cu mintea lui,
,
az akl olann uzun dili var,
omul cu mintea scurt are limba lung,
,
bir akl isl iki taa da isl,
..................
, ,
bilgilik gkn hem er zn padias,
..................
,
en nemni bilgillik iilii hem fenal biri-biriind ayrmaa,
....................

akllnn canna sz kendi yolunu herzaman bulur,
.......................
- ,
79

bilgilik ksmetiin anas,

....................
,
haliz bilg o, kim ksaa hem ak
ok i sleybiler,
,,,,,,,,,,,,,,,,,
, ,
herbir bilgiliin temeli saburluk,
...........................
,
p bulunr bilgilik yolun yarsnda,
.......................
,
bilgi olan belada da din hem etin,
........................
, ,
bilgiliii lzm bilm nasl kullanmaa,
.................
,
bilgilik eceldn taa stm kr,
...................
,
bilgi olana kendi kusurlar ayp geler, ama ona ayp gelmeer onnar doorutmaa,
........................
, ,
bilgi olan bakasna yapmr onu, ne isteer ona l yapmasnnar,
........................
, , ,
bilgi olan kederlenmeer gemitn bu onu ahmaktan ayrr,
......................
,
bilgilik her it haliz dooruluu annamaa bilmktir,
.............................
,
, ,
,
bilgi olan fikilerini aklsndan geirer, ahmak dnmedn onnar aklr,
.......................
, ,
80

bilgilik tek olarak bulunr,

...................
,
bilgilik ksmet iin bilimdir,
........................
,
bilgilik fikirdn geiriln hem yaamak denemesi toplu dooruluudur,
, ,
akll adam yar kendi aklsnnan hem parasnnan,
.............................
,
bilgilik herbir i her taraftan bakmaa becermktir,
.................
,
bilgilik iilikln birletirn akl,
.....................
, ,
ok grlt olan erd az akl var,
............................
, ,
insann kymeti onun aklsnda, aacn paas onun ka yl olduunda,
.........................
, ,
karannkta lzm afk, belada akl,
.................
, ,
kimin dili abuk dner, onun akl ge kalr,
...................
, ,
renmk nvtur :
bir asir yaa bir asir ren,
trieti un veac, nvei un veac,
- ,
okul ne retmz yaamak redir,
nu te-nva coala, te-nva nevoia,
cel mai bun dascl e pania,
,

81

kuun gzllii onun kanad, insann gzllii

onun ok bilmesi,
frumuseea psrii e n pene, a omului n nvtur,
, ,
okumaa-yazmaa biln kaybelmz,
omul cu nvtur nu piere,
ai carte, ai parte,
, ,
prost retmk zarar getirm demk,
nvtur proast i aduce numai pagub,
nvtur dat ru se sparge n capul tu,
,
slem ne rendin sl ne annadn,
nu spune ce-ai nvat, spune ce-ai aflat,
, , , ,
ahmaa retmk kamburu (ly) ilalamaa demk,
a nva un prost este ca i cnd ai lecui un cocoat (un mort),
prostia din nscare lecuire n-are,
, () ,
ayy da rederlr oynamaa,
i ursul vv s joace,
,
kim ok bilm isteer, o lzm taa az uyusun,
cine vrea s tie mult, acela doarm mai puin,
vulpea care doarme nu prinde gini,
, ,
renmk varlktan taa isl,
nvtur e mai bun dect bogia
nvtur e cea mai bun avuie,
,
ana-boba gibi say rediciyi,
cintete-i nvtorul ca pe propriul printe,
, ,
bilmemk ayp diil renmemk ayp,
nu-i ruine s nu tii, e ruine s nu nvei,
, ,
nevoya herbir i redir,
nevoia te-nva de toate,
,
bilmemezlik elsiz insan gibi,
fr nvtur e ca fr mini,
, ,
82

yazmaa-okumaa bilmeyn bilenmemi nacaa benzeer,

omul fr nvtur e ca toporul neascuit,
,
renmk insana afk, renmemk karannk,
..................
, - ,
renmrsn terlik t yapamazsn,
...................
,
tekrarlk remenin temeli (anas),
...................
,
renmk akl bilemk demk,
..................
,
renmemin kk ac, ama onun meyvas tatl,
.................
, ,
akl kazan nenmekt iitlik kazan cenkt,
..............
, ,
ren genlikt - faydas olur ihtrlkta,
.......................
,
bilginin anatar kiyat,
................
,
vakt (zaman) isl redici,
................
,
sn oolunu retmrsn, yaamak onu redir,
.....................
, ,
padiaalar kullanr insan, bilgilr s
kullanr padaalar,
....................
,
,
bilgisiz rener kendi parasnnan,
83

akll sa rener bakasnn parasnnan,

..................
,
,
bilginin kab dayma geniener,
.....................
,
kt nekadar da redirsn ret,
sabaaya dooru hepsini unutur,
....................
,
,
ok bil, ama az lafet,
................
, ,
bilgidn taa isl zenginnik yok,
................
,
sade bir iilik var bilgi,
sade bir d fenalk var bilgisizlik,
.....................

,
suya girmedn, zm renmzsin,
...................
, ,
kim okumaa-yazmaa rener,
o sora faytonda geziner,
.................
,
,
bilgisizlr kiyat satn alr, bilgilr kiyat okuyr,
.....................
, ,
redici dilsiz, renci s saar,
....................
, ,
bal zm retm,
....................
,
okudu mu, okumad m, ama bilgi kt,
84

..................
, , ,
renmksiz beceriklik t olmaz,
..................
,
sade rediiciyi sayarak, sn d redici olabilirsin,
..............................
, ,
kim renmeer, o karannkta gezer,
.....................
, , ,
okumaa-yazmaa bilnin drt gz var,
....................
, ,
ahmak olana retm ly ilalamaa demk,
...............
,
bilgisiz rediciyi azetmeer,
.................
,
remk bilginin tomu,
bilgi s ksmetin tomu,
....................
,
,
renmemi insan kr,
..................
,
okuyarak sade masal, bilgi olamazsn,
...............
, ,
dilsiz reder saar olan: biri bilmeer lafetm,
br bilmeer seslem,
................
: ,
,
insan yaamasnn var sonu, renmk ne demk yok bimz,
................
, ,
bin zanaatln iind en nemnisi bilgitir,
85

.......................
,
renmk - akan suya kar zm demk:
bir minut durursan, seni geeri evirer (atr),
.................
, :
,
ernila yalamaklan bilgi olamazsn,
.......................
,
okumaa-yazmaa bilnnerin hepsi hoca (din redicisi) kmaz,
.................
, ,
bilim ksa yol yok,
................
,
hrszlaa da lzm on yl renm,
.............
,
renici redicidn taa isl diil,
..............
.
Gzya lacrimi :
gzya altn iindn d geer,
lacrimile trec i prin aur,
lacrimile moaie i pietrele,
,
gzya keder yardmc olmaz,
lacrmle nu-i ajut la necaz,
cu plnsiul nu se nviaz morii,
,
cann acmaarsa, yan kmaz,
dac inima nu-i bolnav, ochii nu plng,
fr dor (durere) lacrimi nu ies,
, ,
gzdn akan gzya var, candan da geln var,
unele lacrimi vin doar din ochi, alteer din inim,
, ,
gzyannan yangn sndrmeerlr,
86

lacrimile nu sting focul,

,
nered kahr var orada gzya da var,
unde-s necazuri, acolo-s i larimi,
, ,
herkes kendi gzya pek tuzlu,
.................
.
su paklr insan stndn, gzya iindn,
.......................
, ,
kim sek sesln gler, o sek sesln d aalr,
.....................
, ,
kim bieydn gcenmeer, o ac gzya da dkmeer,
.........................
, ,
aalamak ta, baarmak ta duman korkutmaz,
............................
,
bilgicin r (can) orada, nered aalamak,
ahmak olann sa orada, nered baarmak,
..........................
, ,
- , ,
sorma kim aalr, sor kim gler,
.......................
, ,
candan olan aalamaktan krun da akr gzya,
..................
,
alt kadn ly aalarsa,
onnarn her biri kendi kahrn aalr,
.......................
,
,
dnmeyn kadn gzyannan inandrr,
.....................
,
ta insan da aalayabilir,
87

.............................
,
ly grmedn gzya akmaz,
.......................
,
gl insan aalamaa bilmeer,
................
,
taa isl aalamaa vakdnda,
nakadar zaman gelmedn glm,
.............................
,
.
anas leni aalamaa retm,
...................
, ,
aalamaa deyni kefin lzm olsun erind,
............................
, ,
aalayan kadna da, gln adama da inanma,
..........................
,
glerk lafedn erkektn koorun,
ya dkerk lafedn kadndan sakn,
...........................
, ,
, ,
aalamaksz lm olmaz,
................
,
gzyannan susuzluk gemz,
....................
,
bulutsuz gktn yaamur yaamaz,
kedersiz candan gzya akmaz,
.........................
,
,
kimi ker eytan da aalr,
..................
.
88

Metetmk laud :
zn metetm arkasndan sm,
lauda n fa e ca ocara n spate,
,
herbir ingen kedi beygirini meteder,
orice igan iapa lui i-o laud,
tot iganu i laud ciocanul,
,
herbir tilki kendi kuyruunu meteder,
fiecare vulpe i laud coada,
,
aan metederlr, burnunu kaldrma,
aan rederlr, fkelenm,
cnd te laud, nu te mpruna,
cnd te povuiete, nu te mnia,
,
,
taa isl akllnn ktlemesi,
nekadar ahmak olann metetmesi,
mai bine hulit de-un nelept,
dect ludat de-un prost,
,
,
metetm bilmeerim ktlem korkrm,
nu pot s laud i mi-e fric s hulesc,
, ,
zn metetm-arkasndan sm,
nu luda n fa, nu huli n spate,
, ,
metetmektn krk dikilmz,
din laude nu-i poi coase haine,

kim sana iilik isteer, o senin kzn da meteder,
.............................
, ,
azarlama da, metetm d onu, kimi denemedin it hem yolda,
....................
, , ,
kim meteder birini, ne onda yok, o onu glm alr,
.......................
89

 , , ,
dereyi ge t ozaman seni metedirim,
.......................
,
st kendi yuurdunu metede,
.....................r
,
aklsz ahmak olan meteder,
.................
,
anas trk alr uaa onu meteder;
....................
,
it becerikli olannar metederlr, ama kimse metetmeer, ani isl iyerlr,
...................
, ,- , ,
kim zn meteder, o eytann adam,
..................
, - ,
metetmilr kp canavar onu paralasn brakmlar,
..................
,
taa kolay sm, nekadar metetm,
..............
, ,
adam ldktn sora onu metederlr,
....................
, ,
metetm kafadarn kt adam kar, sm kafadarn o isl adam olur,
.........................
, , , ,
metetmenin faydas yok,
.............
,
ko birtaa metetmesinnr eter ki ktlmesinnr (smesinnr),
..........................
, ,
seni metedn insana inanmaa,
......................
90

 , ,
anas metedn kzn paas kalkmam,
..................
, , ,
iitlik istmeer onu metetsinnr,
......................
,
ahmak kendi kendini metederi
.....................
,
metedersn, eek beygir olmaz,
.................
,
herbir tilki kendi kuyruunu meteder,
.......................
,
aan dostunu metedersin, brak bir aralk onu azarlamak iin d,
......................
, ,
kuku meteder horozu, eek e bor olarak kayr,
......................
, ,
metediln kz dnd utancak duruma girir,
..............................
,
akll meteder komusunu, ahmak sa - kendi kendini,
............................
, ,
uaklar hem popazlar severlr bulunmaa orada, nered onnar metederlr,
...............................
, ,
gndz seni metedn o gec seni syer,
................
,
kendi kendini sevm vatay aznda iinem demk,
.................
,
metetmekln ruba taa gzl olmaz,
..........................
91

 ,
ll olmayan metetmk smektn taa kt,
.......................
,
ahmak onu metetsinnr sever,
..................
,
tatl szlr ban dndrer,
......................
,
manda sdn ier; ama meteder in,
.....................
, ,
beni metedn benim dumanm,
................
,
bir ay atl olarak beygirln gezmedn, onu metetm;
karn da metetm, yllarca onunnan yaamadaan,
..............................
, ;
, ,
dumann metetmesin inanma,
.....................
.
Tamahlk - lcomie :
tamahlk adam kaybeder,
lcomia stric omenia,
,
buazna kadar su iind durr, ama im su isteer,
st n ap pn la gt, i tot cere de but,
, ,
besli kpek kudurr,
cinele prea gras turbeaz,
,
aan ekmek im doydu, ozaman aypland,
cnd s-a sturat, atunci a-a ruinat,
, ,
bakasnn ekmeen (kolacna) aazn ama,
92

nu csca gura la colacul altuia,

nu te ntinde la ciorba altuia,
,
bk para lokmaya aaz seviner,
se bucur gura de bucata cea mai mare,
la plcinte rde gura, de vrzare i mai tare,
,
planta bk olduuna ahmak seviner,
se bucur prostul c plcinta-i mare,
, ,
senin maln - benim malm, benim malm da - benim malm,
ce-i al tu e al meu, ce-i al meu e tot al meu,
, ,
kim aazn ar bakasn varlna, kendi varln da kaybeder,
aalemin varlna aazn aan kendi varln da kaybeder,
cine rvnete la bunul altuia, pierde i pe al su,
, ,
canavar gibi tamah, tauam gibi korkak,
lacom ca lupul, fricos ca iepurele,
, , , ,
popaz bekleer zenginin lmn,
popa ateapt un rposat bogat,
,
aan kukumu alm gzlerini, o istemi ka ta,
.............................
, ,
pek bk lokma (ekmek) dalarsan, o buaznda kalr,
..........................
, ,
doymaz olan var iki kii: biri savar taa ok bilm, br zengin olmaa,
........................
: ,
akal hi birzaman tauk etin doymaz,
.......................
,
tamahn gzleri sade bir au topraklan doyurabilir,
............................
,
aan ku grer dary, o unudr kapkan,
.....................
93

 , ,
kayl ol az olsun kazanrsn taa ok,
................
,
karns tok, gzleri s aa,
......................
, ,
taa ok istrsn, az varln da kaybedirsin,
.....................
, ,
tamah kudurursa, pnarda balk tutr, haylaz kudurursa, yortuda ileer,
............................
, ,
yaalan pirin imi t dudaklarn yakm,
..........................
, ,
elleri kk, ama karn bk,
.......................
, ,
nekadar taa ok varsa, okadar taa tamah,
......................
, ,
karn dolu, ama gzleri aa,
.................
, ,
dadamak em gz dikn turna kaybeler,
.........................
, ,
herbir ellinnn birr balk tutmaa isteer,
.......................
,
kaa aldysa, ay da isteer,
.....................
,
im gz dikti - kapana (tuzaa) dt,
...........................
- ,
kendisi kk, ama gzleri bk,
...................
94

 , ,
kuann ba balda, ama o taa bal isteer,
.........................
, ,
anaktan iyer, ama tenerey bakr,
.....................
, ,
insann istemesi yava-yava gk kadar kr nekadar taa ok paras varsa, okadar taa ok o
paray sever,
............................
,
,
insann dnmes gktn taa sek: padiaa olur olmaz - lmsz olmaa isteer,
................................
: , ,
tamah herzaman nevoyada,
....................
,
bk lokma buazn zararlr,
...................
,
eti (yaans) var, ama o kemiklrdn gzlerini alamr,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, ,
az tamahlk ta ok zarar getirer,
.......................
,
tamahlkln tepesi yoktur,
................
.
Zakon, sud lege, judecat , :
ne demk zakon nevoya bilmeer,
nevoia nu cunoate lege,
nevoia schimb legea,
lipsa frnge legea,
,
sudtan korkma, sudyadan koorun,
nu te teme de judecat, teme-te de judector.
, ,

95

suda git, ama keseyi unutma,

cnd pleci la judecat, ia-i i pung cu tine,
cnd ai vreo judecat, pregtete-te de plat,
,
bakas kim olduu iin karar verm, kendi kendin bak,
nu judeca pe alii, uit-te la tine,
, ,
sud zakonu da krr,
fora frnge legea,
,
taa ok kuvet olduu erd zakon ilmeer,
unde domnete fora, legea se d la o parte,
, ,
nein bana zakon, aan sudya benim dostum,
ce-mi pas de legi, cnd judectorii imi snt prieteni,
, ,
sud dooru, ama sudya bkk,
judecata-i dreapt, dar judevctoru-i strmb,
, ,
kim yapr zakonnar, o da krr onnar,
cine face legi, acela le i ncalc,
, ,
hakl olduunu da bilrsn, sudyalan dartma,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, , ,
iki sopaylan dm iki sudyaya aalama,
.........................
, ,
dooru ekmeyn kantar ate, yalanc sudyaya kapana,
..........................
, ,
insn dooruluk yolunda olsayd, ozaman sudyalar dinneneceklrdi,
...........................
, ,
kimse tauk alr, beni s kapana atrlar,
...............
- , ,
bulunr namuzlu cellat, bulunr namuzsuz sudya,
........................
, ,

96

hak var, ama zakon yok,

.................
, ,
sudyann inn allah gder,
..................
,
sade ksmetsiz olan gider sudyaya aalamaa,
...........................
,
kendi halkn bilmeyn sudya olamaz;
..........................
, ,
eni sudyadan dooruluk beklem, eni zengindn para dn alma,
.......................
, ,
akllya zakon eter, ahmak olana sopa lzm,
..................
, ,
dooru olan sudyann senselesi yok, ok senselesi olan sudyada dooruluk yok,
.............................
, ,
sudyann saygs geer, aan dava sud gider,
............................
,
nasl daa, l d hayvannar, nasl vakt, l d zakonnar,
.....................
, ,
var m dooruluu, yok mu dooruluu, ama sudta ilkin kalkr, kim aalar,
.......................
, ,
hrszlar olduu iin zakonnar kr,
...........................
, ,
sudyann evind ok ceviz var, ama hepsi sayl,
............................
, ,
tek bana gidn sudyaya dner ondan mutlu olarak,
.......................
, ,

97

ikisi d, kim ekier, sudyadan mutlu olarak dnmeer,

.................................
,
bir sudya varsa, i isl gidir, iki sudya varsa, bela kar,
.........................
, - ,
yok l zakon, angsndan mutlu olur hepsi,
......................
, ,
nerd ok zakon kr, orda hrszlarn, haydutlarn says artr,
...................
, ,
zakonnar memleketin akl,
...................
- ,
kim bakasna zakon karr, ko onnar ilkin zakonnar erin getirsin,
...............................
, ,
Serbestlik libertate :
serbestlik ku iin altn kafestn taa paal,
psrii i e mai scump libertatea dect colivia de aur,
,
altn kafes kuu doyurmr,
colivia de aur nu hrnete pasrea,
,
kr at (beygiri) ahrda tutamazsn,
calul de step nu-l poi ine n grajd,
,
kim gl (kuvetl), o serbest,
cine-i puternic, acela e i liber,
, ,
serbest olan insan bieydn korkmaz,
omul liber de nimic nu se teme,
,
serbestliktn baka dnneed taa paal hi biey yok,
libertatea e mai scump dect orice pe lume,
,
nerd birlik orda kuvet, nerd serbestlik orda bilgi,
98

........................
, ,
ayaklarn-ellerini baalayabilirsin; ama akl kim baalayabilir?
....................
- , ?
baal olan manda azetmeer serbest otlayan mandadan,
.........................
,
serbest olan tilki taa isl, nekadar kapkanda aslan,
...................
, ,
ku gibi: gzleri serebest, ama teni kafest,
..................................
: , ,
kafest ku gibi susr,
...................
, ,
boyundruktan kurtulan geeri dnmz,
......................
,
kafestn kurtulan ku nerey d usa, heresi onun iin olur ray,
.................................
, ,
serbestlik raatlk iind yaamak demktir,
..........................
,
eserlii bulmak iin serbestliktn vazgem,
............................
, ,
dnneed ray sebestliktir,
......................
,
kartal serbest, aan var onun kanatlar,
........................
, ,
taa isl lm ayak stnd, nakadar yaamaa dirsek stnd,
........................
, ,
altn sincirlr d aar,
99

.....................
,
kafest ku gk hasretini eker,
..........................
,
serbest o, kim bieydn korkmr,
bieydn korkmayan o serbesttir,
......................
, ,
kendini elind tutan sade o haliz serbest,
.........................
, ,
zakona aykr gitmeyerk, hakl olup, ne istersin yapmaa budur serbestlik,
..................................
, ,
insann fikirindn baka hi biey okadar serbestlk duymaz,
......................
, ,
her trl serbestlik yok olr yava-yava,
..........................
,
insann serbestlii herzaman ll,
..............................
,
ne demk serbestlik biler sade o, kim hazr iin hazr mrn verm,
.................................
, ,
akl azetmeer esirliktn,
.................
.
kafest olan ku bilmeer, ani kanatlar yok,
.........................
, ,
sade bakasnn serbestliini koruyarak, koruyrsn kendi serbestliini d,
...................................
, ,
serbestlik gider kol-kola sorumnuluklan,
...................
.

100

serbestliin ideologiyas yok,

...................
,
serbestli olmayannarn iind serbest olmaa ayp,
............................
.
Dil limb :
dil suazlr (sevindirer), dil zararl da olr,
limba desmiard, dar limba i omoar,
gura ndulcete, gura amrte,
limba e i dulce i amar, dup cum dai de ea,
, ,
iin keskin (sivri), ama dil ondan taa keskin,
acul e ascuit, dar limba-i i mai ascuit,
gura taie mai mult (ru) dect sabia,
gura omului sparge ceti,
, - ,
benim dilim benim dumanm: akldan taa ileri o gider,
limba mi-e duman vorbete naintea minii,
nti capul s gndeasc, -apoi gura s vorbeasc,
: ,
lafedrkn, serbest brakma dilini, reeni d serbest brakma fked,
nu las limba slobod la vorb, i nici inima la mnie,
pune-i fru la gur i lacat la inim,
, ,
dili var, ama akl yok,
limb are, minte n-are,
gur are de vorbit, dar cap n-are de gndit,
, ,
dilsiz cannar da almr,
fr limb i clopotul e mut,
,
pero (yazmak kalemi) dildn taa kyak,
condeiul e mai cuteztor ca limba,
,
akl az olann dili uzun,
mintea scurt are limba lung,
,
akllnn dili cannda (reend), ahmak olann can dilind,
nelepii au gura (limba) n inim, protii au inima n gur,
101

 , ,
zayf olann dili uzun,
................
,
kl yaras kapanr, dil yaras gemeer,
................
, ,
insann belalar - onun dilindn geler,
........................
,
dil - reenin anatar,
...............
- ,
dil kltan taa keskin,
....................
,
insan lafetmeyinc onun fikiri belli olmaz,
........................
,
izin verm dilin fikirindn ileri gitsin,
........................
,
dilin ak yol verm, ayrca konumada,
.........................
, ,
fena dil fena rn belirtisi,
..........................
,
dil en korkun silh,
.....................
,
dil kafay koruyr,
....................
,
kl ta, ate t okadar zarar yapmaz, nekadar bobuaz dil,
..............................
, ,
insann dili kk, ama nekadar onun yaamasn o ezdi!
.................................
102

 , !
isl dil isl silh gibidir,
....................
,
dil fikirin rubas,
................
- ,
ok dil bilmk bir kilid ok anatar var demk,
..............................
,
dil hem altn ikisi d hem kl, hem d zihir,
.........................
- ,
dilleri uzun olannar halklarn arasnda dumannk eker,
................................
,
dilini zapedemeyn insanda dooruluk yok,
...........................
, ,
halkn en bk zenginnii onun dili,
..........................
,
kafa dnd zaman, dil lzm dinnensin,
...........................
, ,
dili cabuk olann akl yava,
.............................
, ,
insann korkusuzluu onun tatl dili,
..........................
,
koru dilini o seni koruyacek,
............................
,
dilin ak yol verirsn o seni satabilir,
..............................
,
bua buynuzundan baal - insan dilindn,
..........................
103

 , ,
taa isl srm ayaannan, nekadar dilinnn,
....................
, ,
kafann belas insann dili,
.....................
,
dil kemiksiz, ama kemik krr,
.........................
, ,
insana belay getirer dili, hayvana onun boynuzu,
.....................
, ,
nerd kl yardm edemeer, orda dil alr,
.......................
, ,
dilr dilin kilidi,
...................
,
dil insana an da, ayplk ta getirebilir,
...............................
.
kafan korumaa istersn, dilin ak yol verm,
..............................
,
abuk dil kafana zararl, abuk el karnna faydal,
........................
, ,
dil her gn yortu,
.............
,
insann dilindn ta bil atlr,
..............................
,
dilin kemii yok, nerey evirisn, oraya dner,
.........................
, , ,
szn bobas akl, szn anas dil,
........................
104

 , ,
dilln d var nasl adam ezm,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
,
ku dilini kular biler,
................
,
onun dili azna smr,
..................
,
dil belalarmzn da, hastalklarmzn da sebebidir,
..............................
, .
111 ,
Ana, boba printe :
nesoy anas - l d uaklar,
cum e mama aa sunt i copiii,
cum ee mama, e i fata,
ce a fcut mama i tata o s fac fiul i fata,
, ,
anadan taa sevimni (cana yakn) yok
nimeni nu i-e mai scump ca mama,
,
anadan taa isl dost bulamazsn,
nu-i pe lume prieten mai bun ca mama,
,
kr pali d anasna srklener,
celul nu vede, dar tot i gsete mama,
,
anann sevgisi ne demk bitki bilmz,
dagostea de mam nu cunoate margini,
,
sevrsn anan azarlamaa benim anam,
..........................
, ,
dilsizin dilini sade anas annr,
.......................
,

105

aan der alp gtrm ihtr, o da baarm mamu,

, ,
uaa doyuran, odur onun anas,
..........................
, ,
ana sabrln snr (sonu) olmaz,
....................
,
imnnn payla yabancylan, kederinnn ana-bobaylan,
.........................
, ,
ana lmn sonucu kendini yava-yava gsterer, nasl ta stnd oturmak sonucu,
...................................
, ,
mamun fukaarasayda bil, onu brakmazsn, baka l ana bulamazsn,
..............................
, ,
hatrlayacan boban, aan belann sonu yok,
...........................
, ,
horoz da lzm olr doyursun pilileri,
........................
,
aan boban ihtr, evin rts akr,
......................
,
ihtr anann evi fukaara,
....................
.
ana evin temeli,
.................
,
ana ya erd yatr, ama uaklarna kuruda deder,
................................
, ,
anas trk alr uaa onu meteder,
.......................
,
ana redrs, uaklar emrek, boba redrs, uaklar akll,
106

...........................................
, ,
eer bir hafta da aa kalrsan, anana ikram et,
........................
, ,
bobas olann ksmet var,
....................
, ,
bobann duygusu bayrdan taa sek, anann duygusu okeandan taa derin,
...........................
, ,
evd ana-bobana dayan, portadan ktn m dostlarna dayan,
....................
, ,
btn mrnc gec-gindz il mamunun almasn deymzsin,
.....................................
,
hi kimsey ana stsz bmz,
.................
,
soyun balangacs ana hem boba,
......................
,
,
z anan yoksa, ikinci anannan ortak dil bul,
.........................
, ,
anas leni aalamaa retm,
.................
, ,
anann gs onun uaklarn beii,
.......................
,
, ,
ana-boba uaklarn altn kanatlar,
.....................
,
boba uaa iin el, ana uaa iin rek,
107

.......................
, ,
ana - uaklarn Allah, boba evin zenginnii,
...........................
, ,
ana hem toprak bir taraf tutrlar,
.....................
,
mamudan baka l dost yok,
......................
, ,
altn da, gm t ihtrlanmr, ana-bobann paas yok,
.............................
, ,
mamunun fkesi kaar gibi: ok yaayr, ama tez eriyer,
.......................
: , ,
ana doyurr uaan, nasl toprak insan,
.................
, ,
hastaya prost olursa, sade ana aalar,
.................
,
ana-boban yaarkan, say onnar, ldktn sora - aklnda tut onnar,
................
, ,
uaklar olmayan bilmz ne demk ana-boba sevgisi,
...................
, .
Al-veri, uasalk nego, isgusin , :
isl mal kendi kendini meteder,
marfa bun se laud singur,
,
panayra git, ama mallarn paalarn yanna alma,
cnd pleci la trg, nu iei i preul cu tine,
, ,
ak gzln mal satn al!
cumpr cu ochii deschii!
108

gzlerini amayan kesesini ar,

cine nu deschide ochii deschide punga,
ymrtalar sat tauu satma!
vinde oul, nu gina!
, ,
al-verii kendi maln meteder,
fiecare negustor i laud marfa,
tot iganul i laud ciocanul,
,
yalan slemdn mal satamazsn,
dac nu mini, nu vinzi,
, ,
lzmsz mal satn almaa lzm olan mal satmaa,
cumpr ce-i prisosete i vinde ce-i trebuiete,
, ,
aalayan, gzlerim: kendiniz grdnz, ne satn aldnz,
lcrimai, ochi, doar ai vzut ce-ai cumprat,
, : , ,
nasl al-verii, l d mal,
cum e cumprtorul aa e i marfa,
cum e marfa i muteriul,
, ,
panayrda iki ahmak var: biri pek ucuz satr, br pek paasn kaldrr,
n trg fac nego doi proti: unul d prea ieftin, altul cere prea scump,
: , ,
ne az sa, onun paas sek, ne ok sa paas dk,
ce-i puin, e scump, ce-i mult, e ieftin,
, , , ,
her bir i ustann elind,
lucrul se teme de meterul iscusit,
meterul se cunoate la lucru,
,
altn adamn altn elleri var,
om de aur, mini de aur,
,
pimi ymrtadan da cann pili karabilir,
dintr-un ou fiert i scoate un pui viu,
a stoarce ap din piatr,
,
pero plugdan taa ilin,
109

condeiul e mai uor ca plugul,

,
o kildn d at rybilir,
i din nisip mpletete frnghii,
stoarce din piatr lapte,
,
zanaatlksz insan elleri olmayan insan,
fr meserie e ca fr mini,
,
pluk imk getirer, ii insan giydirer,
plugul te hrnete, fusul te mbrac,
, ,
becerikli iin balamas demk onun yars,
lucrul bine nceput e pe jumtate fcut,
,
atet d yanmaz,
nici n foc nu arde,
,
kafannan bala ellerinnn bitir,
s ncepi cu capul i s sfreti cu minile,
, ,
beceriklik denemekln kazanlr,
orice iscusin cu trud se dobndete,
,
nasl yaan ann becermesin baal, l d i ustann elind,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, ,
ok hayvandan kasap kokmr,
...................
,
isl avcnn tf paslanmr (kflenmeer),
.........................
,
dermeni dermenci biler,
.....................
,
ustalktan taa kymetli (paal) biey yok,
...............
,

110

ustaylan dartma,
.............
,
becerikli ellr aa kalmaz,
.....................
,
becerikli ustalar olan halkn ii ii gider,
....................
,
usta iin ustaln snr yok,
.........................
,
dostlarsan ustaylan, keskin kl alrsn,
.................
,
usta lcek nacak kalacek,
......................
,
alatlamayan i ustann becerikli olduunu gsterer,
.......................
,
ustalk ii kazanlr denemekln,
....................
,
kendi kindini metedn ustann paas bk diil,
............................
, , ,
baay donadr bavanc,
.......................
,
isl ustann tertibi (avadan) d isl,
....................
,
iftinin ii srm, diil kemened almaa,
....................
, ,
o aatan sade blbl yapamr,
........................
,

111

isl demirci parmaklarna urmr,

............................
,
ustada zanaatn renmeyn hi birzaman da renemz,
.............................
, ,
demircinin ellerind demir su gibi akr,
.......................
, ,
sade denemk yaradr haliz ustay,
...........................
,
herbir i kendi ustasn meteder,
.......................
,
nasl usta - l d ii,
.................
, ,
ahmak ustann bcaa kr,
..................
,
becermk kapular hererd ak demk,
..................
,
becerikli olan ustann elleri altndr,
..................
,

fk mnie :
fk aklllara da zarar olr,
mnia duce lapierzanie i pe nelepi,
,
aan fk ilerd, ozaman akl geerid,
cnd mnia o ia nainte, mintea rmne n urm,
, ,
fk prost danman (dan),
mnia este un prost sftuitor,
,

112

fkeli olduun zaman, dilin ak yol verm,

nu las limba slobod la mnie,
,
kim fkesini enseer, o gl insan,
cine i nfrnge mnia, acela este un om puternic,
, ,
ahmak olann fkesi onun szlerind, akllnn onun ilerind,
........................
- , ,
sevgililerin fkeleri ilkyaz yaamuruna benzeer,
.........................
,
birin fkelendiin zaman, brak er baarmak iin,
........................
-, ,
ufak bieydn fkelenn ufak bieydn mutlu olr,
....................
- , ,
fkenin balamas akllszlk, onun sonu pimannk,
........................
, ,
fkeli olan aklszn karda,
...................
- ,
fkeli olan tez ihtrlr,
......................
,
fkeli olann yok gzleri d, kulaklar da,
..................
, ,
fked dooru da bkk olr,
...................
,
kocas fkelendii zaman, kars lzm taa az lafetsin,
.........................
, ,
balaa fkesi ikmi kufn taftacn krm,
............................
, ,

113

fk insana duman olr, akl dost olr,

........................
, ,
kpn fkesi belli olr onun kuyruundan, beygirin onun kulaklarndan,
.............................
, ,
fkedn taa urursan, senin ayaan ac duyur,
.........................
,
fked fil d sinek grner,
.................
,
fkeli olduun zaman, pnara da atlayabilirsin,
.................
, ,
fkn gelirs, dala burnunu,
...............
,
padiaann fkesin fkeli bakma,
......................
,
gne diil lzm kssn ate bcn,
............................
,
eer duman yufka sa, fk kudurmak olr,
.......................
, ,
duman yufka sa, ozaman fkeni karabilirsin,
............................
, ,
aa olann fkesi korkun,
...............
,
fkeli bua arabay krr;
....................
,
fkeli inek beygirdn taa korkun,
.....................
,

114

fukaarann fkesi sade yakr onun dudaklarn,

......................
,
tavam bayra ksm, bayrn hi haberi d olmam,
.....................
, ,
zulum padiaann fkesi ylann zihiri gibi geler,
.....................
,
fkey ekl sabrl,
.....................
,
aan atelener fk, ozaman kar akl,
........................
, ,
lm moarte :
insan iki ker lmz, ama bir keredn kanmaz,
omul nu are dou mori, dar de una nu scap,
o moarte are omul,
, ,
ld gzya canna dokunr, dnd trk sevindirer,
nmormntrile sunt frumoase cu lacrimi, nunile cu cntece,
, ,
insan lmesydi, toprak ona etimzdi,
dac oamenii n-ar muri, pmntul i-ar putea ine,
moartea unora este viaa altora,
,
insann zenginnii onu lmdn kurtarmaz,
bogia nu-l scap pe om de moarte,
moatrea nu va s tie de averi, de bogie,
,
nekadar gzya dkerk yaamaa, taa isl muzkaylan lm,
dect s trieti plngnd, mai bine s mori cntnd,
, ,
yaamaa bilmedin, makar lm bil,
dac n-ai tiut s trieti, s tii mcar s mori,
, ,
lmdn kaar her eydn ilalanrsn,
de toate te vindeci, n afar de moarte,
numai moartea-i fr leac,
115

 , ,
lmdn kap, kurtulmazsn,
de moarte nu scapi cu fuga,
,
lm mazarsz olmaz,
nu-i mort fr mormnt,
,
lm sebebsiz olmaz,
moarte fr o pricin nu exist,
,
fukaara dn d ly en geirmektn taa isl,
i o nunt srac a mai bun dect o nmormntare vesel,
,
yaamaa bildin, lm d bil,
dac ai tiut s trieti, s tii s si mori,
, ,
yaamaa istrsn; lmdn korkma,
nu te teme de moarte dac vrei s trieti,
, ,
buularsan, buul denizd diil kirli glck suyu iind,
dac e s te-neci, s te-neci n mare, nu ntr-o bltoac murdar,
, ,
lm yaamay sevmeer, yaamak lm sevmeer,
moartea nu iubete viaa, viaa nu iubete moartea,
() , ,
nasl l l d onun gmlmesi,
cum a fost rposatul , aa-i i nmormntarea,
, ,
nasl yarz l d leceyiz,
cum trim, aa murim,
, ,
ihtrln iekleri biyaz salar, lmn s hastalklar,
floarea btrneii este prul crunt, a morii bolile,
, ,
yaamaa kolay, ama lm zor,
e uor s trieti, dar e greu s mori,
, ,
rayda olmaa isteer, ama lmdn korkr,
ar vrea in ri, dar i e fric de moarte,
116

 , ,
beygir geberer tarla kalr, insan ler sz kalr,
.........................
, ,
diriyi lya diitirmeerlr,
.....................
,
kimin vakd lm geldi, onu sandaa da kilitlrsn, o lecek,
.......................
, ,
kimin yaamas kt onun lmesi d kt,
........................
, ,
aalemin ls sansn uyr grner,
..................
,
mezara gtrln geeri getirilmz,
....................
, ,
ki taa ileri ler, onu taa ileri mezara gtrerlr,
.......................
, ,
lmdn ileri karmcann kanatlar peydalanr,
.....................
,
lm dnn lmdn uzakta bulunmr,
..................
, ,
nekadar da yaarsan yaa, ama er altndan kaamazsn,
.............................
, ,
er deni kaldr, br dnney gideni hatrla (aklnda tut),
......................
, ,
duman hem lm anszdan gelerlr,
...........................
() ,
diri kpek l aslandan taa isl,
...........................
117

 ,
diri tilki l aslandan taa paal,
......................
,
l aslandan korkmayan kpek hi yok,
......................
, ,
kim herzaman lmdn korkr, o dirilerin arasnda l olr,
..........................
, ,
ne duumr - o lmeer,
......................
, , ,
l kpek salmr,
...............
,
aalamaklan l geeri gelmz,
..................
,
lm iin kanun (zakon) yok,
......................
,
insan ler, ama onun ii an (ileri) kalr,
.......................
, ,
hepsi ler, ama hepsini birtrl aalamrlar,
...................
, ,
insan lmeyinc, onun ileri grnmr,
.......................
, ,
beygirin gebermesi kp yortu olr,
...................
,
insan mr ii gibi pek ksa,
........................
,
taa isl bir gn nu dnneed, nakadar bin gn br dnneed,
...............................
118

 , ,
llerin sesleri kmaz,
.....................
,
br dnneey padiaalara ayr yol yok.
...........................
, ,
lrkn, kaybedersin varln hepsini,
..................
, ,
istrsn gl, istrsn ala, ama bir mrndn baka olmaz,
................
, ,
sade ozaman doorulk z kr, aan l tabut iind,
.............................
,
taa isl lm akllylan, nekadar ahmaklan yaamaa,
.................................
, ,
isl insan pek ok yl yaamr, gzl ieklr ok vakt kokmr,
...........................
, ,
ok paran varsa da, yaamak (mr) satn alnmaz,
............................
, .
kim ld; ama unutulmad, o lmsz,
..............................
, , ,
llr iin lzm isl lafetm yada hi lafetmem,
......................
, .
almak, zaamet munc , :
almak (i) insan doyurr, haylazlk onu bozr,
munca l hrnete pe om, lenea l stric,
, ,
aalemin iin bakarak, karnn doyuramazsn,
dac priveti doar la munca altuia nu vei fi stul,
, ,
119

havezlik olsun i bulunur,

dorin s fie c de lucru se gsete,
, ,
kzaklan kaymaa sevrsn, kzaa tamaa da sev,
dac i place s te dai cu sania, trebuie s-o i duci,
, ,
fuge de munc, precum cinele de mute,
, ,
bucata ctigat prin munc e mai bun ca cea furat,
,
karmca kk, ama bayr eer,
furnica e mic, dar sap munii,
, ,
damna bk diil, ama ta deler,
pictura nu-i mare, dar gurete piatra,
, ,
almak (i) para getirer,
munca strnge banul,
,
i meteder ustay,
lucrul laud pe meter,
,
ii bitirdin candan ennen,
sfritul ncunueaz lucrul,
,
kim alr onun gn taa tez geer,
cine lucreaz, ziua o scurteaz,
,
terlaya gr bereket t alrsn,
cum e ogorul i recolta,
,
ne i yapabilecn, onu yap,
apuc-te de lucrul pe care tii s-l faci,
, ,
kim bilmeer nasl almaa, onun iin i bitmeer,
.........................
, , ,

120

eek itn yorulmr,

................
(.. ),
akll inanr kendi iin, ahmak sade umut eder,
.........................
, ,
kim ev yapmad, o sanr, ani direklr kedileri bd,
......................
, , ,
fidan meyvalarnnan sevidirer insan, insan iinnn sevidirer insan,
............................
, ,
annn terlemedis kazanda imk pimz,
.....................
,
kederlenm, ani paran yok, kederlen, ani iin yok,
.....................
, , , ,
alkan insana her gn orak vakd,
.......................
,
nasl alrsn, l d kabledirsin,
........................
, ,
nesoy i l d sonucu,
.....................
, ,
almaarsan, hi birtrl sedef bulamazsn,
...................................
, ,
taa az dua et taa ok i yap,
..................
, ,
donmak iin ileyn dermenin vakd yok,
.......................
,
i saalk iin lzm,
...................
,

121

herbir ii enser direkn almak,

....................
,
gen ocuklarn teni iln kaavileer,
....................
,
insann mrnd direkn isiz hi biey kazanlmaz,
...........................
,
ana yol almaklan alr,
......................
,
an it kazanlr,
...................
,
ksmet ona geler, kim ok alr,
.......................
, ,
ho geln i kederi ilalr,
.......................
, , ,
almak insann mr,
................
,
i ksmetin bobas,
............
.
Becermemk, baarszlk nepricepere, nenoroc , :
akllan dnm, aklsz yaplm,
cndit cu cap, fcut fr cap,
, ,
furkuliaylan bor im,
a mnca ciorba cu firculia,
,
gargay urmaa istrkn, kurum in girdi,
a ochit cioar i-a nimerit vaca,
, ,
beygirin stnd oturr, ama beygiri aarr,
clare pe cal i caut calul,
122

 , ,
ur isl, ama konmaa bilmeer,
zboar bine, dar nu tie s coboare,
, ,
a nv petele s noate,
,
baavancya hyar satmaa,
a vinde castravei la grdinar,
( ),
bir su kenarndan kmaa, br su kenarna etimem,
e un mal s-a deprtat, dar n-a ajuns la cellalt,
, ,
beygerin kuyruundan hamudu geirm,
a pune cpstrul n coada calului,
,
bakard, ama grmrdi, seslrdi, ama iitmrdi,
s-a uitat, dar n-a vzut, a ascultat, dar n-a auzit,
, , , ,
uzaa bakr, ama ne var gz nnd grmeer,
privete departe, dar nu vede ce-i sub nas
, ,
dumandan kamaa da ate dm,
fuge de fum i nimerete-n foc,
din ceaun n foc,
,
ksmetimizi kpeklr idi,
norocul nostru ni l-au mncat cinii,
i-au mncat porcii norocul,
,
balad glerk, bitirdi aalayarak,
a nceput rznd i a terminat plngnd,
, ,
ne taligadan dt o kaybeldi,
ce-a czut din car e ca i ca i pierdut,
, ,
sizda aa keserlr, biz yongalar ur,
se taie lemne la voi, iar achiile sar la noi,
unul cu folosul i altul cu ponosul,
, ,

123

becermeyn dlger daaya girir-girmz, aalar (fidannar) titrem balr,

.........................
,
fidan dikm becermrsn, o kuruyr,
.....................
,
dz erd rm bilmeyn merdivendn yukar kmaz,
........................
, ,
pm bilmeyn tkrk brakr,
.......................
,
suya girmrsn, zmaa renmzsin,
....................
, ,
oynamaa bilmeyn muzkay sevmeeri
......................
,
ii becermeyn diireni krr,
...............
,
lmek yapmaa bilmeer, ama testi iin pey ileri alr,
............................
, ,
zm bilmrsn, boba glnd d buulursun,
.............................
, ,
ok az biler, ama kendini pek sek sayr,
.........................
,
guteri tutamr, ama ylan tutmaa adr,
.......................
, ,
banan iyer, ama kabuunu soymaa bilmeer,
......................
, ,
gzleri ate sar, ama elleri dnmeer,
......................
, ,

124

oturan kuu tutamr, ama uan kuu tutmaa sabar,

....................
, ,
becermeyn balk sade suyu bulandrr,
..................
,
yorgan var, ama uyumaa bilmeer,
...................
, ,
z zanaat biln hi bir zanaat ta bilmeer,
................
, , ,
aan sry canavarlar saldrr, zavall ona, kimin sade bir keisi var,
...............
, , ,
ksmeti ters gidn avlaa km duman bayr kapam,
.....................
.

Ksmet, adet noroc, obicei , :

ksmet ku gibi: nered istrs, orda kondu,
norocul e ca pasrea liber unde vrea, acolo se aaz,
: , ,
ksmetlinin horozu da ymrtlr,
cui i merge bine, pn i cocoul i ou,
la omul cu noroc fierbe oal fr foc,
, ,
ksmetli atet d yanmr, suda da buulmr,
norocosul nici n foc nu arde, nici n ap nu se-neac,
,
ksmetli olmaa taa isl, nekadar gzl,
nu trebuie s fie frumos, trebuie s fii norocos,
, ,
herbiri kendi ksmetin saabisi,
fiecare i face norocul su,
,
ahmaklarn her gn ksmeti var,
125

protii au mereu noroc,

nu e fum fr foc, nici prost fr noroc,
,
ksmet kim ana anadr, kim - ikinci ana,
norocul pentru unii e mam bun, pentru alii mater,
, ,
ksmet inanma beladan korkma,
nu te-ncrede n noroc, nu-i fie team de nenorocire,
, ,
norocul la omul fr minte e ca traista gurit: pierde i ce gsete,
dac nu-i cap, nu-i noroc,
: , ,
ksmetli yldz altnda duumu,
s-a nscut sub o stea norocoas,
,
boran kalkt zaman limana girn denizci ksmetli,
.........................
, ,
nekadar taa bk ksmet, okadar taa az ona lzm inanmaa,
.....................
, ,
ksmet-korkak yan-yana gitmz,
.........................
,
bakas ksmetli olsun deyni yardm ederk, kendi ksmetimizi bulrz,
.............................
, ,
hi biri dayma ksmetli olamaz,
.....................
,
her bir insan kendi ksmetin saabisi,
......................
,
ksmet geler alrkan,
.........................
,
istrsn ksmetli olmaa namuzlu ol,
......................
,

126

bakasna ksmet getirn o en ksmetli insan,

.......................
, ,
yannklarmz dzeltn biey bizim iin en bk ksmet,
...............................
- , ,
ksmetin dnk-yarnk gn yok, ksmet var bu gn,
..............................
, ,
ksmet uup gittiktn sora, sade ozaman annrsn onun kymetini,
.........................
, ,
ksmet ozaman, aan seni annrlar,
..
,
ksmetin gzleri kr,
.................
,
adet taa eski, nekadar zakon (kanun),
obiceiul e mai vechi dect legea,
,
herbir kasabann adeti var, herbir insann da herakteri var,
fiecere ora cu obiceiul lui, fiecare om cu nravul lui,
, , ,
kambur olan mezar dzeltir,
pe cocoatul mormntul l ndreapt,
.
Musaafir oaspete, musafir :
ge musaafirler imk - kemik,
musafirilor trzii le rmn oasele,
,
ruballarna gr karlrlar aklna gr geirerlr,
nu te uita la cciul, ci te uit la ftur,
, ,
siirek geln musaafir taa paal,
musafirul rar i-e mai drag (e mai bun),
,
domuzu oturt masa stnd o ayaklarn da oraya koyur,
aaz porcul mas, c el i picioarele le se suie deasupra,
127

 , ,
buyurnuz masaya (sofraya), eer im getirdiseyiniz,
poftim la mas dac i-e adus de-acas,
, ,
musaafirlikt isl, ama evd taa da isl,
ca acas la tine, nu-i nicieri bine,
, ,
teklif edilmeyn musaafir kak ta hazr yok,
pentru musafirul nepoftit nici lingur nu se gsete,
nepoftitul scaun n-are,
,
evd ne istrsn ii, ama musaafirlikt, ne vererlr onu ii,
acas mnnci ce vrei, n ospeie ce i se d,
, , , ,
severim musaafiri, ama bk oru zaman,
mi-e drag musafirul, dar a nimerit n postul mare,
, ,
taa musaafirl gitmedn unutmaa evd ekmek im,
cnd pleci n ospeie, nu uita s mnnci acas,
, ,
sevinerim musaafirlr, ama aan onnara bakas ikram eder,
snt bucuros de ospeie, dar la masa altuia,
, ,
yolunuz ilin olsun, ama baka ker biz gelm,
drum bun, dar la noi s nu mai vii,
, ,
en dost ev ennik getirer,
oaspetele vesel bucuria casei,
,
istrsn isl musaafir olmaa, metet saabiyikay,
de vrei s fii oaspete drag, laud gospodina,
, ,
sansn evdeysin kendini duy, ama unutma, ani musaafirsin,
simte-te ca acas, dar nu uita c eti musafir,
, , ,
musaafir gr im d yaprlar,
cum e musafirul, aa-s i bucatele,
, ,

128

tok olmaa istrsn, otur saabiyikann yannda,

de vrei s te saturi, aaz-te lng stpna casei,
, ,
sarfo olmaa istrsn, otur saabinin yannda,
de vrei s te-mbei, stai lng stpn,
, ,
gidbilirdim musaafirl, ama hi birisi beni aarmr,
m-a duce n ospeie, dar nu m poftete nimeni,
, ,
musaafir ok durmaarsa da, ok i grer,
musafirul nu st mult, dar multe vede,
, ,
becerrsn musaafir aarmaa, becer ikram da etm,
dac-l pofteti, s tii s-l i omeneti,
, ,
darda o duman ierd o (evd) musaafir,
afar i-o fi duman, n cas i-e musafir,
, ,
sevinm musaafirin gelmesin, sevin onun gitmesin,
nu te bucura cnd vine, bucur-te cnd pleac,
, ,
musaafir azetmeer musaafiri, saabi s ikisini d,
....................
, ,
musaafirin gelmesi onun ii, ama gitmesi - saabini ii,
............................
, ,
, ,
musaafir bakmr ekm, o bakr saabinin gzlerin iin,
..........................
, ,
saabi en diil s, musaafir can sknts eker,
...............................
, ,
kt saabinin evind musaafir istediini yapr,
.........................
,
musaafir gitmeyinc, eli sk olann im pimz,
..........................
129

 , ,
dili tatl olana (gzl lafeden) musaafirl gitm,
.......................
, ,
musaafiri geirdi d im oturdu,
...................
,
sabaaylan geln musaafir gecelem kalmr,
.........................
, , ,
aan geler musaafir, yaan kzardrlar, yaan yoksa, saabinin kendisi kzarr,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, ,
ahmak musaavir saabiy ikram eder,
...........................
,
iret saabi pastrmaya incecik kecer, iret musaafir s r para birdn alr,
...............................
, ,
saabi musaafirin raa,
...................
,
musaafir olduun zaman zm i, ama sorma kimin baalarndan o geler,
.....................
, ,
kim sl-sk musaafir geler, onun tenceresi bo kalmr,
..............................
, ,
musaafirl gitmeyn, musaafir kabul edmz,
.........................
, ,
musaafir paal gndn,
......................
.
nsan-om- :
insan ruba gzl yapmr,
nu haina face pe om,
,
130

insan tanmak iin onunnan bir pud tuz lzm im,

cunoti omul dup ce-ai mncat cu el un pud de sare,
,
suyu balklara, - havay - kulara, insana sa btn dnneeyi,
petilor apa, psrilor cerul, iar omului ntreg pmntul,
, , ,
insan gzltirer eri dil er insan,
omul nfrumuseeaz locul, nu locul pe om
, ,
bayr bayrlan bulumr, insan insannan bulur,
munte cu munte nu se-ntlnete, dar om cu se ntlnete,
, ,
bakasnn can karannk daalara benzeer,
sufletul altuia e ca o pdure ntunecoas,
cel mai greu licru-n lume a cunoate inima omului,
, ,
herbir insan it tannr,
orce om la lucru se cunoate,
,
insannan ker beklenmedik i olr: duuyr, evlener, ler,
cu omul se petrece trei minuni: cnd se nate, cnd se cstorete i cnd moare,
: , , ,
kop yakla geeridn, beygir nndn, insana - her taraftan,
de cine s te apropii din spate, de cal din fa, iar de om din toate prile,
, , ,
kuan sade kendin almr,
nici albina nu se trudete pentru sine,
,
utanaklk insan gzlletirer,
modestia nfrumuseeaz pe om,
,
utanak insan yapt ileri kantara koymr,
omul modest nu-i preuiete singur meritele,
,
herbir insann paas (kymeti) var,
fiecare om i are preul lui,
,
nasl insan dner, l d o kendisi yaamasnda,
.................
131

 , ,
insanda var taa ok iilik, nekadar ktlk,
......................
,
kaavi-direkn insan kolay geirer belay,
...........................
,
akll hepsinnn dirlikt yar, ahmak sa kendin gr insan aarr,
.......................................
, ,
tek bana insan ksmetli olmaz,
...........................
,
insan kendi yaptlklarnda belli olr,
...........................
,
kiinin (insann) yaptklar onun aynasdr,
............................
,
herzaman iit olunmaz, ama insan - insan kalabilir,
..........................
, ,
insan onda ne yok, dive onu bulmaa savar,
.....................
, ,
insan yaamann iekleri,
..................
- ,
kardasz-kzkardasz olan tek fidana benzeer,
...............................
,
zenginnii insan yaratr zenginnik insan yaratmr,
............................
, ,
insan ler, ama onun iilik an kalr,
.........................
, ,
insan i benzeer: nerd o bulunr, orda gzl koku da,
.......................
132

 : , ,
ylann d alaca, insann ii,
.......................
, ,
insan cannnan gl-kuvetli, aa (fidan) kklerinnn,
.....................
, ,
insan insana alatlr, canavar daalara bakr,
......................
, ,
insann kim olduunu taa isl uzak yolda bilirsin,
......................
,
tilki iret, ama insan taa da iret,
......................
, ,
bela geldii zaman, insan sensely alatlr, ku sa yuvasna,
........................
, ,
insann kim olduunu taa isl belada bilirsin,
........................
,
insann belas onun dili, hayvann belas onun boynuzlar,
......................
, ,
vatansz insan benzeer baas olmayan blbl,
............................
,
insan nazl iektn taa nazl, tatan taa kaavii
..................
,
insan baka insann aynas,
.....................
,
gzlr kendi kendin inanr, kulaklar bakalarna inanr,
....................
, .
Vatan, vatan sevgisi patrie, dragoste de patrie , :
133

vatan ana mamu, baka memleket ikinci ana,

patria i-e mama bun, alt ar mama vitreg,
ara noastr, muma noastr,
, - ,
baka devlen (memleket) gz yana inanamaz,
strinii nu-i cred lacrimile,
,
kendi yuvasn sevmeyn ku ahmak,
proast e pasrea care nu-i iubete cuibul,
, ,
arda kola ta ennetmz, ana tarafnda sa kara ekmek t pek tatl,
printre strini nici colacii nu-i plac, iar n patrie e bun i pinea neagr,
, ,
vatansz insan trksz blbl gibidir,
omul fr patrie e ca privighetoarea fr viers,
, ,
ar taraf metet, ama evd kal,
lauda strintile, dar stai acas la tine,
, ,
ana taraf ta saraylardan taa sevgili,
casa printeasc i-e mai drag dect orice palat,
,
sade guguk kuu kendin yuva yapmr,
numai cucul nu-i face cuib,
,
arda ilkyaz da gzl diil,
printre strini nici primvara nu-i frumoas,
,
denizin tnnanda taa scak, ama bizd taa en,
peste mri e mai cald, la noi e mai vesel,
, ,
arda kpek t hasret eker,
printre strini i cinelui i e urt,
,
vatan hasretindn taa duygulu fayda hastal yok,
..........................
, ,
ar taraf vatan olmaz,
................
134

 ,
ana tarafnda senin gemiin d, gelecn d,

,
vatansz yok nas yaamaa,
......................
,
ne demk vatan sade ana tarafnda duyrsn (annrsn),
........................
, ,
kksz pelin d bmr,
....................
,
vatan olmayan insan toomsuz topraa benzeer,
............................
,
vatan gl olduu zaman, can pek seviner,
....................
, ,
vatann satan iki gn bil yaamaz,
........................
, ,
arda zenginniktn taa paal ana taraf,
..............................
,
hererd isl, ama ana tarafta taa da isl,
............................
, ,
ana tarafnda taa isl oban olmaa, nekadar arda padiah olmaa,
.......................
, ,
kpek aarr nerd taa isl doyurrlar, insan can eker ana tarafna,
......................
, , ,
ana tarafna hasret ekmeyn pelivan olmaz,
.............................
, ,
Siriy eker bir memleket, ama vatan taa da tatl,
...........................
135

 , ,
ana toprak ar altndan taa paal,
.......................
,
ana tarafnda yaamayan bilmz ne demk yaamak,
............................
,
vatan olmayan insan benzeer baas olmayan blbl,
............................
,
ana tarafnda dunan bil tatl,
....................
,
fukaaraya vatan paal, zengin kr (kazan),
...................
, ,
istediin yoldan git, ama ana tarafn unutma,
.........................
, ,
tavama ana tepesindn taa paal biey yok,
.........................
,
ana tarafndan ayrlan btn mrnc aalr,
.............................
,
blbl sever iek baasn, insan kendi vatann,
................................
, .
ll davranmak prevedere, chibzuin :
derenin geiini bilmedn, suya girm,
dac nu cunoti vadul, nu intra n ap,
nu trece grla dac nu-i vezi fundul,
, ,
kart patkan kapana girmeer,
obolanul btrn ocolete cursa,
vulpea btrn nu se sperie de curs,
,
kpektn korunmak iin canavar aarma,
136

nu chema lupul s te apere de cini,

,
bie haftaya git, ama iki hafta iin ekmek al,
de pleci pentru o sptmn, ia-i merinde pentru dou,
, ,
yolda ekmek aarlk olmaz,
pinea la drum nu-i povar,
,
Allaha dua et, ama eytan da fkelendirm,
roag-te la Dumnezeu, dar nu-l mnia nici pe dacu,
nici pe dracu nu-l huli c nu tii cui vei fi,
, (),
eytana da mum yak: bilmeersin, nerey drsn (raya m, cendem mi),
aprinde-i i dracului cte o lumnare nu se tie unde a s nimereti (n rai sau n iad),
, , ( ),
denizin sessizliin inanma,
nu te-ncrede n linitea mrii,
,
taa gelmedn beladan korun,
pzete-te de necazuri, ct vreme nu le ai,
, ,
bal i, ama korun kuann iinesindn,
mnnc miere, dar ferete-te de acul albinei,
, ,
aazn yakarsan sttn, suuk suya da flemelisin,
dac te-ai fript cu lapte, sufli i n ap,
, ,
eer bilseydin nered decn, orda saman d yapacaktn,
unde cad de-a fi tiut, paie mi-a fi aternut,
, , ,
severin ysnmaa, ama korkrm yanmaa,
mi place s m-nclzesc, numa de nu m-a prli,
, ,
birka laf sleybilirdim, ama canavar yaknda,
a mai spune eu o vorb, dar lupul e pe-aproape,
cnd vorbeti de lup, lupul la u,
, ,
ok i annatabilirdim, ama komu durr eikt,
a mai spune multe, dar vecinul e n prag,
, ,
137

aslan uyr, ama bir gznnn grer,

leul doarme, dar cu un ochi vede,
, ,
ileri gidrkn, unutma geeri d bakmaa,
cnd mergi nainte, s tii cum s te ntorci,
pn a nu ntra, socotete cum ai s iei,
, , ,
f boandktan sora ge olr arab korumaa,
e trziu s pzeti vinul cnd butoiul s-a golit,
, ,
boyarlan bir masada vin im ekerdeklerini zn atar,
nu mnca viine cu boierul, c-i arunc smburii,
,
yaalanmayan tekerlek gcrdr,
roata neuns scrie,
,
edi uak bakcs olan erd uak gzsz kalr,
horozu ok olan kd sabaa ge olr,
cu apte ddace rmne copilul fr ochi,
,
yolda innenemk iin al okadar k, nekadar tayabilirsin,
ia-i povara pe msur, ca s nu gfi la drum,
, ,
kendi kirli amarlarn ortaya karma,
nu da la iveal gunoiul din cas,
,
yukar (lzger kar) tkrn kendi sakalna tkrer,
cine scuip n sus (mpotriva vntului) i scuip barba,
( ) , ,
kendi evin rts akarsa, aalemin rtsn karma,
ne te-apuci de acoperiul altuia cnd prin al tu plou,
, ,
kk biey cann acyarsa taa ok kaybedbilirsin,
cui i pare ru de pun, pierde mult,
,
bu gn i, ama yarn iin d brak,
mnnc azi i mai las i pentru mine,
, ,
bnk tauk yarnk kaazdan taa ii,
138

e mai de pre piigoiul n mn dect privighetoarea n pdure,

,
der kk, ama kenarlar dik,
rul e mic, dar are malurile povrnite,
, ,
kpn nndn korun, beygirin ardndan, kt insann sa her tarafndan korun,
pzete-te de cine din fa, de cal din spate, iar de omul ru din toate prile,
, , ,
inanma ona, kim ktlk yaptn,
nu te-ncrede n cel cruia i-ai fcut un ru,
, ,
uyankl saabi bir gzln uyr,
gospodarul bun nchide doar un ochi cnd doarme,
,
uyanklk bilgiliin anas,
prevederea este mama nelepciunii,
,
ileri git, ama geeri d bak,
mergi nainte, dar mai uit-te i napoi,
, ,
atel oynama, suynan dostlama, lzger inanma,
cu focul s nu glumeti, cu apa s nu te-mprieteneti, iar n vnt s nu te ncrezi,
, , ,
pek ileri gitm, ama pek geeri d kalma,
nu-o lua prea nainte, dar nu rmne nici n urm,
, ,
kim ba iiltecn, onunnan ekim,
s n-ai glceav cu cel cruia i te vei supune,
, ,
kafasz kalan salar iin aalamr (dnmeer),
cine a rmas fr cap nu se mai tnguie pentru pr,
, ,
bakasnn belasna sevinm, senin belan ilerd,
nu rde de nenorocirea altuia c i a ta vine,
, ,
ne ekirsin, onu da biirsin,
ce culege, aceea s i semeni,
, ,
bir gznnn uyu, br gznnn koru,
cu un ochi s dormi, cu altul s veghezi,
139

 , ,
hastasan ilalan, saasan korun,
de eti bolnav, s te lecuieti, de eti sntos, s te pzeti,
, ,
kvlcn kl iind olduu zaman, onu sndr,
stnge scnteia pn e n cenu,
, .
Dostluk, dost prietenie, prieten , :
eski dost iki eni dosttan taa isl,
un prieten vechi e mai bun dect doi noi,
,
paran varsa, dostlarn ok olur,
bani de ai, muli prieteni ai,
, ,
imkt dost ok, bela geldi mi, - dost yok,
muli prieteni ai la masa, iar la nevoie nici unul,
, ,
kendindn taa isl dost aara,
caut-i un prieten mai bun ca tine,
,
saman ateln dostlamaz,
nu ncape prietenie ntre foc i paie,
focul cu apa nicicum nu s pot mprieteni,
,
dostunu sev, ama kendin zarar yapma,
prietenul s-l iubete, dar nici pe tine s nu te pgubeti,
, ,
beygiri cenkt tanyrsn, dostunu belada,
calul l cunoti n lupt, prietenul la nenorocire,
prietenul la nevoie se cunoate,
, ,
taa isl dostun ac dooruluu, nekadar dumann yaltkl,
mai bine adevrul amar de la prieten dect linguirea dumanului,
, ,
korkma akll dumandan, kork ahmak dostundan,
nu te neme de dumanul nelept, teme-te de prietenul nerod,
, ,
istrsn dostunu kaybetmeme, verm ona para,
ca s nu-i pierzi prietenul, nu-i da bani,
140

 , ,
namuzlu dost z senseledn taa isl,
un preiten bun e mai preios dect o sut de rude,
,
kt dost glgey benzeer: sade aydnnk gnnerd onu grersin,
prietenul ru e ca umbra, l vezi numai n zile senine,
: ,
isl, aan kpek senin dostun, ama kt, aan dostun kpek olr,
e bine cnd cinele i-e prieten, e ru cnd prietenul e cine,
, , , ,
dostsuz insan elsiz insan,
fr prieten e ca fr mini,
,
sl, kim senin dostun, sleyim kimsin sn,
spune-mi cine i-e prietenul, i-i voi spune cine eti tu,
, , , ,
yalanc dost kediy benzeer: ndn sever, arkadan trmalr,
prietenul farnic e ca pisica: n fa te mngie, n spate te zgrie,
: , ,
dostun yoksa, dost aara, buldun mu, koru onu,
caut-i prieten; cind l-ai gsit, pstreaz-l,
, , , ,
dostluu aklnda tut - fenal unut,
ine minte prietenia, iar rutatea s-o uii,
, ,
dostu taa kolay kaybetm, nekadar onu bulmaa,
e mai uor s pierzi dect s gseti un prieteni,
, ,
dostun taa isl eski olsun, ama ruban taa isl eni olsun,
prietenul e mai bine s fie vechi, iar haina nou,
, ,
dostluk iey benzeer: krsan, toplamazsn,
prietenul e ca sticla dac se face cioburi, n-o mai poi drege,
, : ,
ksrak canavarlan uzlaarm (bararm), ama o ev gelmemi,
iapa s-a ntovrit cu lupul i nu s-a mai ntors acas,
, ,
denenmeyn dost krlmam ceviz benzeer,
prietenul nencercat e ca nuca nedezghiocat,
141

 , ,
haliz dostun var: boban, anan hem inan karn,
avem trei prieteni: tatl, mama i femeia credincioas,
: , , ,
dostluk baarn temeli,
cu prietenie se ine lumea,
,
dostlan dosta kal, dumannan dumanca ol,
cu prietenul poart-te frete, cu dumanul dumnete,
-, -,
belada dostunu brakma,
nu-i lsa prietenul la nenorocire,
,
ok dostu olan dostsuzdur (dostuz kalr),
.............................
, ,
hi bir iilik dosttan taa isl diil,
.....................
,
haliz dostluksuz yaamak hi biey benzmeer,
........................
,
dostun nasaadna sesln (kulak a),
.....................
, ,
dostluk lzm olsun lmsz, dumannn sonu olmaldr,
........................
, ,
dostluu grerlr sade orda, nerd onun faydas var,
........................
, ,
dostalar korumak iin lzm af etm,
.......................
, ,
dostunu gzdn-gz takaza et, aalemin kasnda onu metet,
...............................
, ,
kusursuz dost aarayan, dostsuz kalr,
.........................
142

 , ,
yapma dost onu, kim taman olarak inancn yok,
................................
, ,
fikir birlii dostluun temeli,
.......................
,
dostluk kzkardan sevgisi, ama ikinci evlenmktn,
...........................
, ,
var haliz dostun: yal ein, kart kpn hem kesend paaran,
....................................
: , ,
dostluun gzleri siirek yanlr,
.....................
,
karda olur olmasn dostun, ama dostun herzaman sana karda,
.............................
, ,
bk zaabit olan dost kaybeln dost,
......................
, , - ,
dostluu paaraylan satn alabilirsin, ama onu zapedemzsin,
................................
, ,
dostluun ana art inan,
.........................
- ,
insann can ekn eri dostluk liman,
dostluk liman gibi, nerey insann can eker,
...................................
, ,
dostu olmaynn duman da olmaz,
...........................
, ,
politikada hem kiyat oyununda dost yok,
.............................
,
zenginnik artarsa, dostlarn says da artr,
143

...........................
, .
Ahmaklk prostie :
akll dner, ahmak sa ayplr,
neleptul chibzuiete, iar orostul te osndete,
ferete-m, Doamne, de judecata prostului,
, ,
ahmak kafa ayaklar da dinnensin brakmr,
la un cap prost nici picioarele n-au odihn,
unde nu-i cap, vai de picioare,
,
iki ahmak bulumu biri-birin bakarm
s-au adunat doi proti i se minuneaz unul de altul,
prost cu prost cnd trite lesne se ngduiete,
, ,
ahmaklar dikmeerlr d, ekmerlr d, onnar kendileri duuyr,
pe proti nici nu-i sdeti, nici nu-i semeni, vin pe lume singuri,
prul ru crete i nesemnat,
, ,
akll sever renm, ahmak sever retm,
neleptului i place s nvee, prostului s nvee pe alii,
, ,
akll laftan korkr, ahmak kamdan korkr,
neleptul se teme de cuvnt, prostul de bici,
mintea unde lipsete- ciomagul nelepete,
, ,
metet ahmaa - o sevinir,
laud prostul, c se bucur,
- ,
ahmak ahmak olan meteder,
prostul pe prost laud,
,
ahmak olan ahmak bozulmasndan da korkmaz,
prostului nu-i e team c-o s-i ias din mini,
,
ahmak sevinmi, aan kendindn taa ahmak bulmu,
se bucur prostul c-a gsit unul mai prost ca el,
, ,
Allah beni korusun ahmaklan i yapaym,
ferete-m, Doamne, s nu m ncurc cu-n prost,
144

 !
ahmak olann laflar da sersemc,
dac eti prost, i vorba i-e proast,
,
anns geni, ama kafas dar,
are fruntea mare, dar n cap e mare strmtoare,
cap mare, minte n-are,
, ,
ahmal evi d yakabilir l o ate seviner,
prostul i d i foc la cas, c-i place focul,
, ,
akll ld d yolu bulur, ahmak yolda da kaybelir,
deteptul gsete calea i n pustiu, prostul rtcete i pe drum,
, ,
eek kulaklarndan tanlr, ahmak laflarndan belli olr,
mgarul l cunoti dup urechi, prostul dup vorb,
, ,
kafa sade kalpak iin diil,
capul nu-l ii pe umeri doar pentru cciul,
,
fikirdn onun ba acmr,
pe el n-o s-l doar capul din cauza gndurilor,
,
ahmak olan retm demk ly ilalamaa,
a nva un prost e ca i cum ai lecui un mort,
,
sarfo ayabilir, ama ahmak diiilmz,
omul beat se trezete, prostul niciodat,
, ,
ahmaklan lafa durmaa demk kalburlan su tamaa,
a vorbi cu prostul e ca i cnd ai cra ap cu ciurul,
, ,
dnneed ok kt i var, ama kt akldan taa kt biey yok,
multe rele snt pe lume, dar nimic nu-i mai ru dect o minte proast,
, ,
ahmaklar iin zakon (kanun) karlmam,
pentru proti nu s-au scris legi,
,
ahmak aklly sevmeer,
145

omul prost nu-l iubete pe cel detept,

,
kendindn bakasn ahmak hi birisini sevmeer,
prostul nu iubete pe nimeni, dect pe sine,
, ,
dnnnn ahmaklarn hepsini redmzsin,
pe toi protii de pe lume n-ai cum s-i luminezi,
,
ahmak iin her gn - Eni yl,
........................
,
ahmak iin her gn Pasha,

,
ahmak olann elinnn ylan tutrlar,
,
eer adamn biri seni ker aldatrsa, sn ahmaksn,
.................................
,
nasaat verm ahmak olana bu demk kalburlan su tamaa,
......................................
, ,
kt haber hzl daalr,
......................
,
ahmaklan dostluk yorgundur (yorgunnuk karr),
..................................
,
kafas kaln, ama akl ksr,
........................
, ,
taa isl krlk, nekadar ahmaklk,
.....................
, ,
ahmak olann salar erken biyazmaz,
......................
,

146

ahmak olann dili herzaman pek uzun,

....................
,
akll tanlr zndn, ahmak szndn,
.........................
, ,
ahmak sepet ryer yolun ortasnda,
........................
,
herbir ahmak olan - ahmak kendi lsn gr,
...........................
,
bu dnnda en kt i ahmak olan retm,
...............................
,
ahmak kafa kellenmeer d, biyazlanmr da,
.................................
, ,
aan akl daadarmlar, o erind yokmu,
..........................
, ,
aalemin ahmak olan gldrer, kendi ahmak olan ayplk karr,
.......................................
, ,
uzun sakal hem kk kafa ahmak olduunu gsterer;
........................................
,
Saburluk, alat rbdare, grab , :
istemk iin lzm saburluk,
dorina are nevoie de rbdare,
este poft, i rbdare,
,
isl pek tez olmr,
binele nu se face n grab
i iute i bine nu se poate,
,
yaamak alatlamaa demk tezd lm,
cine se grbete s triasc moare repede,
,
147

sktrma lm brak ihtrlasn,

nu te grbi s mori, ateapt s-mbtrneti,
, ,
alatlama cuvap verm alatla seslem,
nu te grbi s rspunzi, grbete-te s asuli,
,
fidan abuk dikerlr, ama l tez onun meyvalarn imeerlr,
pomii i sdeti, dar nu att de repede capei i roadele,
cine nu poate rbda nu mnnc poam coapt,
, ,
bekl: sabaa avamdan taa akll,
ateapt: dimineaa e mai neleapt dect seara,
: ,
bekelm bilen her bir i vakdnda geler,
totul vine la timp pentru cel care tie s-atepte,
cu rbdare se fac toate,
, ,
yannlk yapmamaa istrsn, alatlama,
ca s nu greeti, nu trebuie s te grbeti,
graba stric treaba,
, ,
saburluklan var nas ensem herbir zorluu,
orice greutate poate fi nfrnt cu rbdare,
,
tauk taa ymrtlamad, ama babu tavay hazrlr,
cina e n cuibar, iar baba ncinge tigaia,
, ,
saburluu olarak, herbir skntl var nas geirm,
.........................
,
saburlu olmak iin yaamak pek ksa,
.........................
, ,
saburluk aar herbir kapuyu,
........................
,
ilkin kendi kendin saburlu ol,
......................
,

148

saburlu olarak, insan var nas taa baarl olsun, nekadar kuved dayanarak,
...................................
, ,
ac saburluun tatl meyvas var,
.........................
, ,
saburluk - ilac olmayann umudu,
...................
,
saburluun hem vakdn taa ok faydas olur, nekadar kuvedin,
..............................
, ,
saburluksuz fukaara yaasz kandil benzeer,
................................
.
bekl, koparma eil zzm, ozaman olmu zm iyeceksin,
...................................
, , ,
ensemk tatls saburluk kederliin erini alr,
........................................
,
saburluk sevincin anatar,
....................
,
saburluk rayn anatar,
................
,
berekedi d beklerlr,
...............
,
saburluun sonu altn,
..................
,
saburluun dibi sar altn,
..................
,
saburluk baarnn temeli,
................
,

149

saburluun iind sakl altn var,

......................
,
saburlk ksmetin anatar,
....................
,
aa olana frnda pin ekm d beklem zor geleer,
............................
,
insann mrnd i lzm olr: saburluk, tatl dil hem sakll korumaa bilmk,
...............................................
: , ,
saburluk aklnnn korumas (duvar),
............................
,
saburlu olan demiri bil krabilir,
......................
,
saburluun ii sonucu mutluluk,
...............
,
yaamann ksmeti (eceli) saburluk,
,
saburluk bk zenginnik,
....................
- ,
kedini tutamamak ahmaklk, saburluk akl,
.....................
, ,
haliz saburluk sade sayl insanda yok,
....................
,
saburluk btn mr iin zenginnik,
.......................
.
fk, kin rutate, ur , :
kin iilik hi birzaman yaratmaz,
nici un ru nu duce la bine,
,
150

nerd ayaannan basarsa, orda ot bmz,

unde calc el cu piciorul, iarba nu mai crete,
, ,
glm biyaz, ama can kara,
cmaa i e alb, dar sufletul negru,
, ,
aan siz diil isl, biz pek isl,
cnd vou nu v e bine, atunci ne e nou bine,
boala lui e sntatea mea,
, ,
kin kinnn dzeltilmz,
rul nu-l ndrepi tot cu ru,
,
kin buz gibi durr scaklara kadar,
rutatea e ca gheaa ine pn d de cldur,
, ,
kt yaparsan, beklem iilik,
de-ai fcut ru, nu te atepta la bine,
bine faci, bine gseti; ru faci, ru gseti,
, ,
bana bakr, nas eytan popaza,
se uit la mine ca dracul la pop,
se uit la mine s m mnnce de viu,
, ,
dilerin-trnaklarna bakarak, canavar da tanlr,
dup coli i dup ghiare cunoti fiara,
dup unghii se cunoate leul,
, ,
fkeli insandan ii (isl) laf iitmzsin,
de la omul ru n-ai s auzi nici mcar o vorb bun,
,
sever beni, nas canavar koyunu,
m iubete cum iubete lupul oaia,
e, ,
kpek (ylan) dalamr aalktan, dalr fkedn,
cinele (arpele) nu muc de foame, ci de rutate,
() , ,
fkeli iretln dost olmu ikisi d ukura dm,
omul ru cu cel viclean s-au mprietenit i-n groap amndoi s-au prvlit,
, ,

151

karannk afk sevmeer, fkeli ii rekli insan azetmeer,

ntunericul nu iubete lumina, omul ru pe cel bun nu-l poate suferi,
, ,
fkeli inammr, ani dnnda ii rekli insan da var,
omul ru nu crede c pe lume snt i oameni buni,
, ,
fkeli kskanlktan aalr, ii rekli insan sevintn,
omul ru plnge de invidie, omul bun de bucurie,
, ,
kim ktl gzlerii kapr, o kendisi kt i yapr,
cine e ngduitor cu oamenii ri, el nsui face ru,
, ,
ii rekli insan say, fena insana cann acmasn,
cintete-l pe omul bun, dar nu-l crua pe cel ru,
, ,
fena kp gebermesindn sora da ok vakt hatrlrlar,
cinele ru i dup moarte, mult timp e pomenit,
,
kin kt nasaat,
ura e un prost sftuitor,
- ,
fkeli taa abuk ryer,
.................
,
kt insan zn meteder, arkadan ktler,
...................
, ,
fkeli (kt) insan kmr benzeer: yakmarsa, kirleder,
.....................
: , ,
ktlktn paklann sizd kalacek iilik,
.....................
,
kinni insan kinni insannan kol-kola gider,
........................
,
fena insannarn trkleri yok,
....................
,

152

kt yapan insana kin besleer,

.....................
, , ,
kt insann kt sonu olr,
...................
.
Saalk sntate :
saalktan paal biey yok,
sntatea e mai scump ca orce,
nu e nimic mai scump ca sntatea ,
saalk varlktan taa isl,
sntatea e mai sacump ca bogia
sntatea e cea mai bun avuie,
,
saaln paas yok, saalk satn alnmaz,
sntatea n-are pre n-o poi cumpra,
, ,
sorma nas insann saal - bak onun zn,
nu-l ntreba de sntate, uit-te la faa lui,
uit-te la fa, i apoi m-ntreab de via,
,
koru ruban eniykn, saaln sa genliind,
pstreaz haina de nou, iar sntatea de tnr,
la btrnee se simte cine nu s-a cruat la tineree,
, ,
tut kafanu serinnikt, ayaklarn - scakta,
ine capul la frig, iar picioarele la cldur,
, ,
zariflik hem gzllik saalktan ayr olmaz,
...........................
,
saalk insann en bk zenginnii,
...................
,
aan saalmz var, hastalara pek kolay nasaat vereriz,
.....................................
, ,
lzm savamaa da saa-selem tenin ruhu da saa-selem olsun,
153

...........................
, ,
saalk dostun ei olmaz,
.................
, ,
nas ate insan scakta tutr, saalk ta l zevk yapr,
.................................
, ,
saalksz sner-yanr yaamak ta,
.................................
,
saalk altndan taa paal,
......................
,
hastalk basmadaan, insan saaln kymetini bilmeer,
........................
,
insann ksmeti onun saalna baaldr,
..........................
,
saalksz ksmetli d olamazsn,
....................
,
insann gzllii onun saaldr,
....................
,
saa-selem olan insan yaamay sever,
....................
,
saa-selem insan memleketin en bk zenginnii,
...............................
,
saalk - herbir iin temelidir,
................
- ,
taa isl temiz hava almaa, nekadar ila im,
.............................
, ,
saa-selem hem zengin olduun zaman, sana geler ok dost,
................................
154

 , ,
para kazanmaa kolay, a saalk kazanmaa zor,
..........................
, ,
fukaarann zenginnii onun zenginnii,
..................
.
Nasaat sfat- :
ii bitirdiktn sora nasaatn faydas yok,
nasaat faydal vakdnda,
nu te duci s ceri sfatul dup ce-ai sfrit lecrul,
dup ploaia, cciula de oaia,
sfatul e de folos, cnd este dat la timp,
,
nasaat verm, aan sana danmrlar,
nu da sfaturi altuia dac nu te-a chemat,
nu da sfat nentrebat,
,
nasaat isl, aan unun iin danrlar,
sfatul e bun cnd l ceri,
sfatul dup fapt, manta dup ploaie,
, ,
kim nasaata kulak asmr, ona yok nas yardm etm,
cine nu ascult sfaturile, nu poate fi ajutat,
care nu primete sfat nu e de ajutat,
, ,
nasaat isl vakdnda,
sfatul e bun la timp,
,
candan geln nasaat paradan taa paal,
un sfat bun e mai scump ca banii,
,
akll olana da nasaat faydal olur,
i omul nelept are nevoie de sfat,
,
akll olan akll nasaat seslem hazr,
.....................
,
akll nasaat her trl varlktan taa isl,
155

........................
,
nasaat altndan taa paal,
.................
,
belada zararl nasaat vern dumandr,
.........................
, , ,
ahmak olana nasaat vermk onu sinirlemk demk,
...........................
,
dumannarn nasaatn kabul etmk yannlk, ama onnarn szlerini lzm iitm d tersin
yapmaa,
...........................................................
, , ,
nasaat iin danmak bir insann br insana bk inan (inanmas) olduunu gstermktir,
..............................................
,
dmannara kar dostun nasaat en isl arka,
.............................
,
nassat isl s, onu kimin verdii nemi yok,
............................
, , ,
insan hi bieyd okadar mertlik gstermeer, nekadar nasaatlk vermekt,
........................................
, ,
holuk edn nasaat siirek faydal olr (geler),
.................................
,
nekadar taa ok nasaat var, okadar taa az serbeslik var,
.............................
, ,
bakasnn nasaatna kulak asmayan kt nasaat,
...............................
, ,
nasaat bozuk yaaya benzeer: kolay vermesi datsz imesi,
..................................
: , ,

156

oban nasaat iin sopasna danr,

..........................
,
ireti (alviri) kendin nasaat yapma,
.........................
,
korkak olanna asker ileri iin nasaat danma,
.........................
,
nasaat iin dan yalya da, genc d, ama yap kendi fikirin gr,
...................................
, ,
akllya nasaat verirsn, kr edecek, ahmak olana sa verirsn seni glm kaldracek,
..........................
, ,
aalemi sesl, ama kendin gr yap,
.........................
, -,
beygir satn alarasan, nasaata dur kllrln, evlenrsn, nasaata dur senselerinnn,
............................................
,
,
nasaatsz bilgiilk olmaz, metetmezsizlik pelinvan kmaz,
..............................
, ,
ahmak olana nasaat vermk - kra dooru ok atmak demk,
.............................
, ,
akll nasaat baarnn yars,
.........................
,
nasaata kulak asan yanlmr,
....................
, ,
aalemin nasaadndan karndan da ayrabilirsin,
..............................
,
aalemin nassadn sesl, ama kendi aklnnan yaa,
....................
, ,
157

karnn (kadnn) nasaad karya (kadna) yarar,

............................
,
birinin nasaadna gr yaplan yortu (konumak) sabaaya kadar srer,
.........................
, , ,
i bitdiktn sora nasaatlarn says artr,
..............................
, .
Yalnzlk singurtate :
rayda da yalnzlk insann cann skr,
i n rai e trist s trieti de unul singur,
nici la rai nu-i bine singur,
,
yarsn yok kiminnn lafa durmaa; lrsn yok kim aalasn,
nici n-ai cu cine tri, nici cu cine muri,
- ; ,
bir elln dnk t yapamazsn,
cu o singur mn nu poi face nici un nod,
omul fr prieteni e ca stng fr dreapta,
,
birlik olan sr canavardan korkmaz,
turma unt n-o nspimnt lupul,
boii unii la pune, lupul nu-i poate rpune,
,
nerd tek kii, orda bk kuvet yok,
unde-i unul nu-i putere,
n unire st tria,
,
yalnz yola kana yol da uzun geler,
de unul singur i drumul i pare mai lung,
,
tek bana bk i yapmaa balama,
nu te-apuca s faci singur un lucru mare,
,
insansz yok nas yaamaa,
nu poi tri fr oameni,
,

158

bir elln au sesi d kmaz,

cu o mn nu poi nici s bai din palme,
,
yalnzlk yarar sade Allaha,
........................
,
evsiz gec kuu gibi yalnz kalm,
....................
, ,
yalnz olan yangndan sora kalan dir benzeer,
...........................
, ,
yalnz olana konumakta da cann acyr,
...........................
,
lzgr tek fidan taa kolay devirer,
........................
,
yayan gezn toz kaldrmr, yalnz kalan susr,
..............................
, ,
tek bana kalan canavar param-para yapabilir,
..................
,
tek bana kalan lrs, yok kim aalasn,
............................
,
yalnz olduunu saklayann aylesi olmaz,
.............................
,
yalnz kalan insan kanatsz kua benzeer uamaz!
............................
, , - !
bayrda tek mezara, daada tek fidana prost geler,
........................
,
yalnzl ekn dz erd direk gibi insan,
....................
, ,

159

tek bana yaayan dnd d fukaara,

....................
,
bir tan gargaylan k gelmz,
.......................
,
tek bana yaayan kar (kadn) kanatsz kua benzeer,
.......................
,
tek bir aalan ev yaplmaz,
......................
,
tek bir insann yolda gitmesi d uzun vakt grner,
..........................
.
Ecel soart :
bekleer, nas kz boyundruu,
ateapt ca boul jugul,
ateat ca porcu muhea toporului,
, ,
bal tatl, ama scakta iieer,
ct de dulce-i mierea i tot se acrete la cldur,
i fierul spuzete n faa soarelui,
, ,
kim der tatllk, kim s lobut,
unul cu gogoili i plcintele, altul cu vntile i cucuiele,
unu-i frnge coastele i altuu-i trage ponoasele,
, ,
mantarsan, gir sepet,
eti ciuperc cu tine n co,
ai ntrat n hora, trebuie s joci,
, ,
nekadar da ksrak atlarsa atlasn, ama hamutta o lzm olsun,
orict ar sri iapa, tot n ham ajunge,
, ,
eceldn kaamazsn,
de soart nu scapi,
din ce i-e ursita nu scapi,
,

160

domuz gk zn grmz,
nu-i e dat porcului s vad cerul,
nu faci porcul s bea ap din fedele,
,
kim ecelin gr lzm aslsn, o buulmaz,
cui i-e dat s fie spnzurat, n-o s moar necat,
, ,
herbiri masaya gemeer, kimisi masa altnda bulunr,
nu toi snt la mas, mai snt i sub mas,
, ,
garga duan olmaz,
nu-i e dat ciorii s fie oim,
,
paraylan da, alvirlikln d ecel satn almazsn,
.............................
, ,
insann tabeetleri yaradr onun ecelini,
.....................
,
herbir insan yaradr kendi ecelesini,
....................
,
ecele hi bieyi varlk olarak dive vermeer,
,
gitm isteyn insan ecel gtrer, istemeyini o srkleer,
..........................
, ,
herbir insan kendi ecelin yaradcs,
..........................
,
ecel i gibi: parlayarak, krlr,
................
: , ,
girgin olannara ecel yardm eder,
...................
,
ko herbiri kendi yolundan gitsin,
...................
,
161

biz bakmayrak, ecel iini yapr,

.....................
, ,
kendi belann iin ecelin gzlerini karma,
..............................
,
ecelin var pek ok yalan da, ktl d var,
............................
, ,
ecelin tekerl dermenin kanatlarndan taa hzl dner,
...............................
, ,
ecelln kapriz dnneeyi elind tutr,
..........................
,
eceli kr sayr onnar, kim o baar baalamr,
............................
, ,
sade ksmetsizlr inanr ecelin kuvedin,
................................
,
insann yok kuvedi eceli elind tutmaa,
.....................
,
ne lzm olsun, onun yolunu gemzsin,
.......................
, ,
insann eceli insan kendisi (kendilii),
.....................
,
ii gitmeyn insan ecel kabaat atr,
...................
,
aan ylann geberm vakd geler, o yatr yolun ortasnda,
....................
, ,
eveldn bilmzsin, nerd seni bela yakalayabilir, nerd ksmet bekleer,
...............................
, , ,
162

var nas hastal ilalamaa, ama hi biri ecelin nn kamaz,

............................................
, ,
ecel kafa iildn esir olarak (gibi) ler,
.........................
,
geberm vakd geln san kedinin kuyrunnan oynr,
...................................
, , ,
aan sann lm vakd geler, o kedinin kyuruunu dalr,
...................................
, ,
san kendisi kendin kedi aarr,
.........................
,
baa kurdu baada da ler,
.........................
,
eceldn lmekt (sandkta) saklanamazsn,
..............................
() ,
kapklarn eceli su stnd, tan su dibind,
................................
, ,
bcyka kendi ecelini bilmeer,
...................
,
ylan naandn kam, naan onun yuvasnn nnd bm,
.............................
, ,
belli diil, kim taa ileri lecek: inek mi, buzaa m,
..............................
, : ,
lm geln hayvan bataklaa girer,
...................
,
canavarn ksmeti onun bacaklarnda,
.........................
,
163

nerey d gitsn, ecelin senin ardndan gider,

.........................
,
elindn geleni yap, kalan ii yapmak iin dayan ecel,
........................................
, , ,
ecel hem glg her erd admzdan geler,
..................................
,
ecel gidn taligann tekerl,
.........................
,
ecelini d, yldzn da bekl son zamana kadar,
................................
.
Umut speran :
yaamurdan sora gne kacek,
dup ploaie se arat soarele,
dup furtun vine i vrene bun,
,
lncey kadar insan umut eder,
bolnavul pn moare tot trage ndejde s se nsntoeasc,
omul ct triete sper,
,
plvada da ten bulunr,
i n pleav se mai gsesc grune,
iarba bun i-n spini se gsete,
,
btn asir yaa btn asir umut et!
un veac de trieti, un veac speri!
omul triete cu speran,
, !
ksmet evel bizi brakr, umt sa hi birzaman bizi brakmr,
norocul ne prsete repede, sperana niciodat,
cu ndejdea te duci i-n groap,
, ,
yaamann gtsn grdk, onun iisini bekleeriz,
rul l-am vzut, o s vedem i binele,
astzi ru, mine mai bine,
164

 , ,
gne bizim ev d uracek,
o s ntre soarele i n casa noastr,
,
bizim sokakta da yortu olacek,
o s fie i pe ulia noastr srbtoare,
,
gemii anrz - gelecek vakd bekleeriz,
pomenim trecutul, iar ndejdea ne-o punem n viitor,
, (),
general kmaa umudu olmayan soldat prosttan prost,
e prost soldatul care nu sper s ajung general,
, ,
umutsuz olmak rubasz olmak demktir: scakta da rsn,
fr speran e ca fr mbrcminte: nghei i pe vreme frumoas,
: ,
yaamak olduu erd umut ta var,
unde-i via, acolo e i speran,
, ,
umut bittii erd boluk (faydaszlk) kr,
.......................
, ,
umut sevin vern bk redici,
............................
,
umudun korku kadar gzleri bk,
..................
, ,
insann umudu kendi kuvedin baaldr,
.........................
,
umut doktorlarn en iisindn iisi,
..........................
, ,
umut aklnda tutmak ta, istedik t,
....................
,
umut en bk, en zor ensemk (enseyi),
.....................
165

 ,
umut fukaaralarn ekm,
....................
,
yaadka, umut ta var,
..................
, ,
insann yaamak-lmk maanas umuttadr,
...................
,
insan yaadka, umudu o kaybetmemelidir,
......................
, ,
kurbaa da umut eder, ani onun dileri kacek,
.....................
, ,
lm benim em: ilkyaz gelecek ot kacek,
..........................
, : , ,
insannarn hepsi umut eder, ani onnarn evi taa bk (zengin) olacek,
.......................................
, (),
isiz umut meyvasz fidana benzeer,
........................
,
sade umutlan amac kazanamazsn,
.......................
,
akll umut eder kendi iin, ahmak olan sa sade kendi umuduna,
................................
, ,
sade umutlan yaamak aalktan olmk demktir,
.................................
,
umutlan mrn geirdi, ama l d isl yaamak grmedi,
..................................
, ,
beygirin olduktamn sora kamc iin dn,
...............................
166

 , ,
komusuna umut edn avam ekmsiz kalr,
..........................
,
hasta umut eder ilalanmaa (doorulmaa), fukaara sa zengin olmaa,
...............................
, ,
syua da, ates d umut etm,
.........................
,
umutsuz sade eytan yar,
............................
,
ok kazanmaa umut edn, eld olduu varln da kaybeder,
.................................
.
lm, keim, kupriva byecek,
.......................
, , - ,
umut var inan yok,
...................
, ,
makar ki byklar biyaz oldu, ama umut taa lmedi (gemedi),
......................
, ,
nekadar insan yar, okadar o umut eder,
...................
, ,
umut insann kalsi,
.......................
,
soluk olduka, umut ta var,
.....................
, ,
akll kendi iini biler, ahmak olan umudunu biler,
..........................
, ,
can var umudu da var,
....................
167

e ,
sade umutlan tok olmazsn,
......................
,
karannkta afk duuyr,
........................
,
ahmak herzaman bekleer, ani isl gn gelecek,
.............................
, ,
umutsuz yaamaa sevin bilmem demk,
..........................
.
Baar, enseyi succes, izbnd , :
izbnda este tovarul de drum al celui curajos,
,
izbmda de pe urm e mai bun dect cea dinti,
,
cine se gndete la izbnd, acela nu se mai gndete la moarte,
, ,
unde e curaj, acolo e i izbnd,
, ,
izbnda vine n ntpinarea celui curajos,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,

168

 , ,
, ,
Susmak tcere :
ren vakdnda slem, vaknnda da susmaa,
s tii s vorbeti la timp i s taci la timp,
,
aan yok ne slem, ayp diil susmaa,
nu-i ruine s taci cnd nu ai nimic de spus,
vorbete bine, dar tace i mai bine,
, ,
isl lafeder, ama susarsa, taa da ii olr,
ascult mai mult, vorbete mai puin,
, ,
Allah biz verdi iki kulak, ama sade bir dil,
Dumnezeu ne-a dat dou urechi, i numai o limb,
, ,
susma, aan lzm lafedsin,
s nu taci cnd trebuie s vorbeti,
, ,
susmaa bilmeyn lafetm d isl bilmz,
.......................
, ,
taa sk kullan kulaklarn, nekadar dilini,
.........................
, ,
susmak kayl olmak demk,
.........................
,
pek ok lafedn dayma baarszlk eker,
.........................
, ,
susmak - hi birvakt arka evirmeyn inan dost,
.............................
, ,
susmak bilgiliktir, ama onu kullanan ok az insan var,
.....................................
- , ,

169

ahmak olannara cuvap susmaktr,

........................
,
karnn (kadnn) akl hem susmas onun altn,
...........................
,
taa isl aklca susmaa, nekadar ahmaka lafetm,
....................................
, ,
lafednin szlerindn kederli (yasl) olann susmas taa uygun,
..................................
,
susmak bilgicin alvirlii,
........................
,
anlm insan zeet susarak eker,
...........................
,
kimin yok z slemesi, taa isl o sussun,
....................................
, ,
susmak kendi kendin inamkak demk,
............................
.
susan kedi mvlanan kedidn taa korkun,
...........................
a ,
ahmak ta akll, aan susr,
............................
, ,
ok glm kolay, ama ok susmaa zor,
..................................
, ,
kapal aaza sinek girmz,
.........................
,
susan taa ok sinirlerin dokunr, nekadar lafedn,
............................
, ,

170

en isl adet dilini dilerin arasnda tutmaa,

...............................
- ,
susmak kayl olmann karda,
.......................
,
laf (sz) gm, susmak altn,
........................
, ,
dilsiz olann duman yok,
..................
,
artk lokma i, ama artk laf slem,
..........................
, ,
taa ok bil, ama taa az sl,
.........................
, ,
susmak yalan laflardan taa isl,
........................
,
keskin sesln lafedndn korkma, kork susandan,
....................
, ,
ahmak olannara cuvap susmak,
......................
,
dilin erind kalrsa, arkan sopalanmaz,
...........................
, ,
ahmak olann akl susmaktr,
.......................
.
Vakt vreme :
vakt herbir ii redir,
timpul te nva de toate,
ca vremea nici un dascl mai bun,
,

171

vakt akl verer,

timpul i d minte,
toate se schimb vremea,
,
vakt herbir i sud,
timpul e judector,
,
vakt altndan taa paal,
timpul e mai de pre ca aurul,
,
herbir iin zaman var,
toate la vremea lor,
fiecare lucru la vremea lui,
,
vakt hi birisini beklemeer,
timpul nu ateapt pe nimeni,
,
horoz da kendi zamann biler,
i cocoul i cunoate timpul lui,
,
vakt yaralarn hepsini ilalr,
.........................
,
vakt namuzlu kusur aaraycs,
......................
,
vakt en ii redici,
................
- ,
vakt talar bil paralr,
................
,
vakt - herbir itn taa paal,
................
,
vakt para demk,
..............
- ,
nizam vakd korumaa yardm eder,
..........................
172

 ,
nekadar taa ksa vakt, okadar taa ksmetli ozaman,
..........................
, ,
vakt geip gider, insan sz karmadaan ihtrlr,
.............................
, ,
vakt hepsini alp, gtrer,
......................
,
dive Vakt zulum redici,
..........................
,
bir saat bn iki saat yarn demk,
.................................
,
en bk kayp zaman kaybetmktir,
..........................
,
zamann paasn bilmeyn ann olmak iin duumam,
................................
, ,
keder vakdn kanatlarnda uup, gider,
........................
,
koruyun vakd: vakt yaamay yaratan dokuma kuma,
...............................
: , ,
vakt bk i yapan insann adlarn bil siler,
......................
,
bn sakl olan ileri vakdnnan zaman z karr,
.....................................
, , ,
vaktlar diier onnarlan barabar biz d diieriz,
.............................
, ,
vakt dostluu kaaviletirer, ama sevgiyi yufkaltrr,
.......................
173

 ,
vakt siler yannl, dooruluu sa o yalabdr,
..............
,
sade vakt kaybetmeer vakd,
..................
,
gn (vakt) paal o insana, kim biler yaamaa,
.............................
, .
Komu vecin ; yaamak via - :
komunu tanmadaan, ev satn alma,
pn nu-i cunoti vecinul, nu cumpra casa,
, ,
ev satn alma, satn al komunu,
nu-i cumpra cas, cumpr-i vecin,
s cumperi vecinii i apoi casa,
, ,
yakn komun uzak senselerindn taa ii,
vecinul de aproape e mai bun dect o rud de departe,
ru e s-i superi vecinul,
,
isl bir komu bk zenginnik,
vecinul bun e ca o comoar,
- ,
komun annarsa, btn dnn bilir,
dac a aflat vecinul, o s afle lumea toat,
,
akl iin komuna gitmzsin,
nu te duci prin vecini dup minte,
,
komunnan dostla, ama aulunu yap,
fii prieten cu vecinul, dar gardul pstreaz-l,
, ,
kardasz yaayabilirim, ama komusuz yaayamam,
fr frate poi tri, dar fr vecin, nu,
, ,
komun yok sa, sn komu ol birin,
.......................
, - ,
174

iki komunun inek saamas biri-birin benzemeer,

..............................
- ,
ev aarama, aara kendin komu,
....................
, ,
komuna umutlanma - mumsuz kalrsn,
........................
,
kt komunnan isl ev yapamazsn,
..............................
,
ilkin kendin komu se, sora ev yap,
...................................
, ,
senselelr biri-birin kin besleer - komuular biri-birin ok grer,
........................................
, ,
komunnan ekim onunnnan her sabaa selmneersin,
..................................................
, ,
komunun kpn ta atma: unutma kimin o kp,
.......................................
: ,
komunu hrsz yapmamak iin kapunu kilitli tut,
........................
, ,
aan komunun dn var, kapularn arkasna kadar a,
.............................
, ,
kt komuundan kaarak ka,
.............................
,
dua et komunun in olsun Allah sana iki inek verir,
...............................
,
komu komunun aynas,
.................
,
175

eski komu sensel kadar paal,

.......................
,
komunun kp d lzm olsun isl,
.........................
,
komunun ekm taa tatl,
....................
,
kpn olursa, komuularn saygsn kaybedirsin,
............................
,
ii komu duuan gnetn taa isl,
............................
,
kt komuundan kurtulmaa istrsn, ver ona dn para,
....................................
, ,
diin acyr kar, komun kt ka,
............................
, ,
kim komusuna mukayetlener, avam imsiz kalr,
.......................
,
komuu komuuya yaban gibi geler,
.....................
,
kt komuudan ate t alma,
.........................
,
eski sokakta komuular da yal
...........................
,
kar-koa ekier komuular gler,
.............................
, ,
yaamak isl ilr iin veriler,
viaa i este dat pentru fapte bune,
fapta bun e pe cap cunun,
176

 ,
kim ok uyr, o az yaayr,
cine doarme mult triete puin,
somnul e oglinda morii,
, ,
yaamak lmdn korkr,
viaa se teme de moarte,
,
yaamann paasn annrsn, aan onu kaybedersin,
afli preul vieii atunci cnd o pierzi,
, ,
mr ksa, ama belada o uzun grner,
...............................
, ,
insan yaadka, hi birzaman diil lzm umudunu kessin,
.........................................
, ,
doorulaa izmet etmk iin mrn baala,
........................................
,
mr (yaamak) ballan-tln kark,
.........................
,
yaamak varlktan-annktan taa paal,
...........................
,
unutma: mr senin kendi yaratman,
........................
: ,
keder grmedn, yaamann tatlsn bilmzsin,
.................................
, ,
yaa, ama ver bakads da yaasn,
.............................
,
yaamak alimak demk,
.................
,
yaamann kt taraf onun tez gemesi,
177

.................................
, ,
saa-selem insan yaamay sever,
...........................
,
yaamak her trl kiyattan taa isl reder;
.............................
,
yaamaklan lm biri-birimsiz geinmz,
....................................
,
bor insann yaamasn ksaltr,
.........................
,
yaamann paasn bilmeyn yaamak iin duumam,
.........................
, ,
alverlik viclenie :
alvir olanda dooruluk bulamazsn,
nu cuta adevrul la omul viclean,
viclenia, rutatea i nebunia surori snt,
,
tilkinin mr onun alvirliind, tavamn mr onun evikliind,
pe vulpe iretenia o ine, pe iepure iueala de picior,
ma are ghiare, oarecul are picioare,
, ,
tilkinin zotkas herzaman ku ts iind,
vulpea mereu are botul plin de fulgi,
vulpea moart-n cale-o vezi, i tot parc nu o crezi,
,
tilki herzaman taa tok, nekadar yaban,
vulpea e ntotdeauna mai stul dect lupul,
, ,
alvir olan ahmak olmaz,
omul iret nu poate fi prost,
,
bir tilki edi yabany aldatabilir,
vulpea apte lup pclete,
,
178

alvirlik ikinci akl,

iretenia este a doua minte,
,
tilkiyi alvirlik doyurr,
pe vulpe iretenia o hrnete,
,
alvir olan kedin danmanc alma,
...........................
,
alvir hi dnmeer, ani onu tanyrlar,
.........................
, ,
yabannn (canavarn) gzleri tilkiyi usta yapt,
.............................
,
emrek hrsz ev saabisini d hrszlk yaptn z karr,
........................................
,
sa dklm kafada krkmak iini renm isteer,
..............................
,
o ylan bil krkabilir,
...........................
,
eytandan edi gn taa evel duumu,
..............................
,
o eytana bil glmek giidirbilir,
...........................
,
taa isl aslan paralasn, nekadar tilki aldatsn,
............................
, ,
alvir tilki tuzaa dmz,
......................
,
alvir tilkiyi kuyruu kt duruma sokabilir (aldatr),
..............................
,
179

aldatclar tutmaa balarsan, btn k bo kalr,

..................................
,
alvir alviri aldatabirir, bobasna da biey slemz,
...............................
,
kar aklsnn nnd beceriksiz alvirlik geeri kalr (ekiler),
......................................
,
kuvet alvirlikln denk olmaz,
..........................
,
kuvetli kuvedin dayanr, zayf olan alvirliin dayanr,
...........................
, - ,
yal alvir, ama lelek tuzaana dm,
..............................
, ,
yabany yabanyca karla, tilkiyi tilkic karla,
...............................
-, -,
yabanya zor geln ii tilki kolay yapr,
..................................
, , ,
ahmak vermi alvir imi,
......................
, ,
kpn alvirliini tilki beenmeer,
...................
,
sn tilkisn, ozaman bn tilkinin kuyruu olabilirim,
..................
, .
Kabaat vin :
el gnaa yaparsa, cezasn arka eker,
mna greete i spinarea pltete,
, ,
l d, zengin d kabaatl olmaz,
180

mortul i bogatul nu snt vinovai,

,
kuvetli olanda herzaman kuvetsiz olan kabaatl,
pentru cel puternic, cel slab ntotdeauna-i vinovat,
,
kedi biler, kimim yaansn idi,
tie pisica a cui carne a mncat-o,
,
arka olsun, kamc da bulunur,
spinare s fie, c cnut se gsete,
,
kabaatn tanmak kayl olmaktan taa isl,
mrturisirea st naintea orcrei alte mrturii,
,
yaban herzaman koyunu kabaatl bulr,
pentru lup tot oaia e vinovat,
,
kim kabaatn tand, o demk piman oldu (gnaasn tand),
cine-i recunoate vina, acela se ciete,
, ,
kabaatsz olan kabaatl kald,
vinovat fr vin,
,
kabaatsz karndan ayrlma,

,
gsz herzaman kabaatl,
..........................
,
kabaatl olmayana sopa ek d kabaatl kabaadn tansn,
.........................
, ,
kedi lm krm, ama kp dmlr,
..........................
, ,
kendisi dn diil lzm aalasn,
....................
, ,
kabaatl olan her tarafa baknr,
181

............................
,
deri hastalnan bulaan beygir kuyruunu sallr,
....................
,
kabaatl olan glgesindn d korkr,
........................
,
bela gelirs, dilsizi kabaatl bulrlar,
............................
,
kabaatl olan zorbalk eker,
..........................
,
aan hrsz hrszdan alr, belaya son hrsz girer,
............................
,
yaay kedi iyer, ama saabiyka benim aazm kokalr,
.........................
, ,
sopay elin alrsan, hrsz kedi kar,
..................
, - ,
koyunu imes d, yabanya sopa ekerlr,
............................
, ,
krda dev pamuk imi kasabada dokumacnn kulaan kemilr,
...............................
, ,
yok sa kimi kabaatl bulmaa, dilini kabaatlu bul,
................................
,
bir tauk tilki alm, ama kabaatn kpn stn atmlar,
......................
, ,
kabaatl olann ateind kabaatsz da yanr,
.........................
,
dary garga imi, ama kabaatl bildirici kuunu bulmular,
182

...............................
, ,
dt iki taraf ta kabaatl,
........................
.
Skclk, zgrit zgrcenie :
nered biter fukaaralk, orada balr skclk,
zgecenia ncepe acolo, unde sfrete srcia,
cel ce are avere e mai zgrcit ca cel ce n-are,
, ,
eli sk olan zengin dilencidn taa fukaara,
bogatul zgrcit e mai srac dect un ceretor,
zgrcitul e totdeauna srac,
,
mezara bakr, ama eli bir kopeyka iin titirer,
se uit n mormmt, dar tremur pentru o copeic (ban),
cel zgrcit moare cu pinea n mn,
, ,
eli sk olan piredn izm yapmaa isteer,
zgrcitul i din purici vrea s-i fac cizme,
,
eli sk olana para l geler, nas kp kuru ot,
banii la zgrcit sunt ca fnul la cine,
, ,
raametl ana-bobasn aalemin kolivasnnan anr,
prinii i-i pomenete pe pomelnicul altora,
,
lcn d br dnney hi biey alamazsn,
o s mori i nimic n-o s iei cu tine,
strnge banul ca furnica, cnd moare nu ia nimic,
,
fukaara olanda ok i yok, eli sk olanda sa hi biey yok,
sracul multe nu are, zgrcitul nimic nu are,
, ,
sk olannar geiner, uaklar sa sandklar ar,
zgrciii mor i copii le deschid cuferele,
, ,
eli sk olan iin can taa ucuz, nekadar be gm,
sufletul zgrcitului e mai ieftin dect o para,
183

 ,
ne sk olann elin der, o kaybeler,
ce-a ncput pe mna zgrcitului e ca i pierdut,
, ,
zengin fukaarann ipini kullanr,

,
parasn sevnin dostu yok,
...................
,
kt fikirlr geler bk skclktan,
........................
,
sk olan zengin eli bol olan fukaaradan taa fukaara,
..............................
,
kimi btn baaya can acmr, kimi s bir salkm zm vermeer,
...............................
, - ,
kimin ambar dop-dolu ekinnn, o doyunca im vermz,
..............................
, ,
eli sk olann iinesi kuru ot iind d kaybelmz,
........................
,
eli sk olann parasn hrszlar harcr,
............................
,
eli sk olann uyukusu gelmeer,
.....................
,
hrsz taa gelmedn, varln dnerk, titirer,
..........................
, ,
kr sopasn dner, eli sk olann aklsndan para kmr,
..........................
, ,
eli sk olann altn arkadan geln evladna kalr,
..........................
,
184

eli sk olann yok bir gz,

......................
,
eli sk olann arkadalar ondan uzakta durr,
..........................
,
sk olursan ikram etmekt, ozaman dostlarn uzakta,
....................
,
el sk olan kz padiaa dn yapmasna can acm,
........................ .................
,
hrsz zenginnenmeer, eli sk olan semirmeer (tuyannamr),
.................................
, ,
eli sk olan tok, ama gzleri aa,
................................
, ,
eli sk olann kan da yarasndan akmaz,
.............................
,
pazy koruyr, ama kendisi aa gezer,
...........................
, ,
suuklamak hastaln bil dn vermz,
..................................
,
eli sk olann varl onun ardndan meza gitmz,
.....................................
,
taa isl musaafir olmaa eli bol olan fukaarann, nekadar eli sk olann,
............................................
, ,
eli sk olan hi tok olmaz,
......................
,
nekadar insan taa zengin, okadar onun eli taa sk,
...................................
, ,
185

sudyann evind ok ceviz var, ama onnar heps sayl,

.........................
, ,
dilenci taa isl biler, kimin eli sk,
..........................
, ,
yldzlar taa yakn, nekadar eli sk olann paras,
.................................
, ,
aan ii rekli iilik yapr, eli sk olann kafas acmaa balr,
................................
, ,
eli sk olann gzleri suuk,
.......................
,
el sk olann baas meyvasz,
........................
,
Diferite - trl-trl :
A
a apuca taurul de coarne,
buay buynuzundan tutmaa (enerjik davranmaa, i balamaa)
,
a fugi ca dracul de tmie,
kamaa, nasl eytan gnnktn kar,
, ,
a cra ap cu ciurul,
kalburlan su tamaa,
,
a duce ap la fntn,
a cra ap la pu,
pnara su dkm,
,
a cra lemne n pdure,
daalara aa tamaa,
,

186

aude cum crete iarba,

o iider, nasl ot byer (pek duygulu olan insan),
, ,
a nclzi arpele la sn,
ylan koynunda ystmaa (tamaa),
,
apele line snt adnci,
yava-uslu su derindir (korkulu i iin),
,
al de se-neac s-aga i de un pai,
suda buulan samanc da kapr,
,
a tri ca ma cu oarecii,
yaamaa, nasl kedi sannan yar,
, ,
a nva nicicnd nu e trziu,
renm hi bir zaman ge diil,
,
aurul i n gunoi (glod) tot aur rmne,
altn amur iind d grner,
,
aurul i n glod strlucete,
altn amur iind d yalabyr,
,
aa se rupe pe unde e mai subire,
iplik kopr orada, nered taa inc,
, ,
a cincea roat la cru,
taligann beinci tekerl olmaa,
,
a numra stelele de pe cer,
a csca gura la stele,
gkt yldzlar saymaa (umut etm, akn-akn bakmaa),
,
a scrie pe ap,
suda yaz yazmaa (olunmaz ii dnm),
,
albina muc, dar ne-ndoap cu miere,
albina are miere, are i fiere,
makar kuan dalr, ama o bal verer,
187

 , ,
ajunge o mciuc la un car de oale,
bir taliga lmek iin bir omak etr,
,
a plti cu aceeai moned,
bir trl paralaylan dem (ne sana yaparsalar, onu yapmaa),
,
a fi c-un picior n groap,
bir ayaa mezara bakr (dayanr),
,
a face totul numai cu gura,
her bir ii dilinnn yapmaa,
,
a-i tia craca de sub picioare,
stnd oturan dal kesm,
, ,
a opti pe la coluri,
kelerd fsrdamaa,
,
a sta ca pe crbuni (pe jaratec),
koorlarn stnd oturmaa,
,
a ajunge deaparte,
pek uzaa varmaa,
,
a ntpina cu pine i sare,
tuz-ekmekln karlamaa,
-,
a tri ca ursu la (n) stupin (prisac),
yaamaa, nasl ay yar kuannkta,
,
a plnge cu lacrimi amare,
ac gz ya dkm,
,
a ntinde prea tare coarda,
teli pek sk germ,
,
a fi zgrcit la vorb,
sz slemsi zgrit,
,
188

a rmne m umbr,
glged kalmaa (kendini pek z akarmamaa),
,
a umbla ca o umbr,
glg gibi gezm (birinin ardndan sakl olarak gitm),
,
a nota ca toporul,
nacak gibi zm,
, k ,
a avea (un) ochi la spate,
onun gzleri ensesind (ne olduunu grm istmeer),
,
a-i scoate ochii,
gzlerini karmaa (ayplamaam birini, birin ho olmamaa).
,
a fugi ncotro vezi cu ochii,
neresini gzlerin grer, oraya kamaa (kt itn),
, ,
a mnca cu ochii,
gzlerinnn birini im (doymazcasna birin bakmaa),
,
a se da cu capul de perei,
kafan duvara urmaa (birin kmaz durumnda bulunmas),
,
a se lua cu minili de cap,
kafan ellerin arasna almaa (beklenmeyn haber geldii zaman),
,
a plati cu capul,
kafannnan dem
,
a msura cu privirea,
birini baklan lm,
,
a merge ca la spnzurtoare,
sansn asmak erin gtrerlr, l gitm,
, ,
a pescui n ape tulburi,
bulank suda balk tutmaa,
,
189

a sta ca pe un vulcan,
sansn yanar bayrda yaamaa,
,
a da ap la moar altuia,
bakasnn dermenin su dkm (birinin fikirin istemeyerk yardmc olmaa),
,
a ine hurile n mn,
terbeeleri ellerind tutmaa (kuvedi elind tutmaa),
,
a i se face prul mciuc,
insann salar dim-dik olr (beklenmz itn, haberdn),
,
a atrna de un fir de pr,
pamuk ipliin baal olmaa,
sade bir kla tutunr (birinin kt durumunu gsterer),
,
a fi sub papucul nevestei,
karsnn etkisi altnda bulunmaa,
kocasnn sakal karsnn elind (ne isteer kars, kocas onu yapr),
,
a fi n pragul nebuniei,
akl bozulmasna yakn olmaa,
,
a trimite la dracu,
cendemin dibin yollamaa,
,
a sluji cu credin i dreptate,
birin, candan baal olarak, izmet etm,
,
a arunca vorbe n vnt,
lzger sz atmaa (bouna lafetm, havaya slem),
,
a se lua dup cum bate vntul,
gitm, ang tarafa lzgr eser (duruma gr davranmaa),
, ,
a arunca banii n vnt,
bouna para harcamaa,
,
a ntra n pmnt de ruine (de ruine),
190

utanmaktan er alna girm (dm),

( ).
a crete ca din pmnt,
sansn er altndan kmaa (birdn z kmaa),
- ,
a avea un dinte contra lui,
birin di bilem,
,
a vorbi printe dini,
dilerin arasndan lafetm (pek annalmaz),
,
a se umfla n pene ca un pun,
kurkan gibi im (kabarmaa, ksm),
,
a bga mna n buzunarul altuia,
aalemin cbn elini sokmaa,
,
a-i purta crucea,
kendi kruan tamaa (mrn geirm),
,
a se aduna ca mutele la miere,
sineklr bal stnd utuu gibi yapmaa,
, ,
a sta cu amndou picioarele pe pmnt,
iki ayaklan toprtak stnd durmaa (ilr isl gider),
,
are mini de aur,
onun altn elleri var,
,
a-i face cruce cu amndou minile,
iki elln stavrozunu yapmaa (pek yalvarmaa),
,
a se spla pe mini,
ellerini ykamaa (sorumunu kendi stndn karmaa),
( -),
a fi la cuite,
birinnn dumannk etm,
,
a construi pe nisip,
191

kumda kurmaa (aklsz plannamaa),

,
a-i arta clcile,
topuklarn gsterm (alatlan kamaa),
,
a-l lega de mini i de picioare,
birinin elleri d, ayaklar da baal (aka i yapmaa kolaylk yok),
,
a arunca cu pietre,
birin ta atmaa (birini kararlamaa, ktlem),
,
a semna ca dou picturi de ap,
benzem iki damna su gibi,
,
a se smulge din ghiarele morii,
lmn trnaklarndan kurtulmaa (birinin elindn kurtulmaa),
,
a-i scoate ghiarele,
trnaklarn gsterm (kt i neet etm),
,
a se bate cu pumnul n piept,
gsn yumuruklamaa (sz getiini gsterm),
,
a se culca odat cu ginile,
tauklarlan barabar yatmaa ( pek erken yatmaa),
,
a unge la inim,
sansn reen yaa dktlr (pek beenm),
,
a prinde mute,
a tia frunz la cini,
sinek tutmaa (faydal i yapmamaa),
,
a-i omor timpul,
vakd geirm (ne elin gelirs, yapmaa),
,
a arde de dorin
istediklerini yapmak iin havezli olmaa,
,

192

a mpuca doi iepuri dintr-o mpuctur,

bir kurumnan iki tavam urmaa,
,
a plti binele cu ru,
iil gtlk yapmaa,
,
a plti rul cu bine,
ktl iilik yapmaa,
,
a clocoti de mnie,
fkedn kaynamaa,
,
a cuta acul n carul (claia) cu fn,
saman tepesi iind iineyi aaramaa,
,
a se linge pe buze,
a-i lsa gura ap,
dudaklarn yalamaa,
(tatl imk beklem),
a-i face drum n via,
yaamanda kendin kendin yol amaa,
,
a apuca pe cale greit,
yaamanda yann yoldan gitm,
,
a merge pe un drum bttorit,
bilinn yoldan gitm,
,
a trezi ( a readuce) la via,
enidn kurmaa (yaatmaa),
,
a fi cu (a avea) capul pe umeri,
omuzlarnda kafan da olsun (akll olmaa),
,
a-i pune cenu pe cap,
kafana kl dkm (pek kederli olmaa),
,
a ridica capul,
kafan kaldrmaa (davranmaa balamaa),
,
193

a-i ascunde capul n nisip,

kafan kum iind saklamaa (ne olr gmemktn yapmaa),
,
a se aeza pe capul lui,
oturmaa birinin kafasnda (istediini birin yaptrmaa),
,
a muta munii din loc,
bayrlar erindn oynatmaa (ok i yapmaa),
,
a fgdui muni de aur,
altn bayrlar adamaa,
,
a scoate din mocirl (din murdrie),
amur iindn karmaa (kt durumdan kurtarmaa),
,
a nchide (a trnti) ua n nas,
burnunun nndn kapuyu kapamaa (fkeli olarak kmaa),
,
a bate la toate uile,
herbir kapuya urmaa (yardm etsinnr deyni)
,
a se da la fund,
ruhunu sarstmaa, palaor olmaa,
,
a se simi ca acas,
sansn evdeysin, l kendini duy,
,
abia i mai ine sufletul,
gcl can tenin iind saa kalr (aar hasta-yal insan iin slener),
- ,
a pune lact la gur,
aazna kilit asmaa (ok lafdedn iin),
,
anii zboar,
yalar uup, gider,
,
a arunca banii n vnt,
paray lzger atmaa (dnmedn para harcamaa),
,
194

a-l mnca de viu,

diri im ( birini yok etm),
,
a nu-i simi pmntul sub picioare,
durduu topraa duymr (ileri kt gider),
,
a scoate din pmnt (din iarb verde),
er iindn d karmaa (nered d olursa olsun, onu bulmaa),
- ,
a nota n aur,
altn iind ykanmaa (pek zengin iin slener),
,
a-i ascui colii,
dilerini bilem (birin kar),
,
a-i arta colii,
dilerini gsterm (korkutmaa),
,
a avea o piatr la inim,
reend ta varm gibi (aclk ekm),
,
a pune n genunchi,
diz ktrm (istediini yaptrmaa),
,
a tri ca un cuc,
pupuk kuu gibi yaamaa (evsiz),
,
a nghea pn n mduva oaselor,
suuktan kemiklerim d d (pek suuk iin),
,
a citi printre rnduri,
yazl sralarn arasn okumaa (yaznn sakl maanasn annamaa),
,
a arunca praf n ochi,
gzlerin toz daatmaa (dooru olduunu zannetirm),
,
a avea inim de piatr,
ta rekli olmaa,
,
195

a atrna de un fir (de pr, de a),

inc iplkln baalanm (lm yakn olmaa),
,
a privi adevrul n fa,
doorulaa aka bakmaa (ne var, onu grm),
,
a bate apa n piu.
dvet su dm (faydasz i yapmaa),
.
B
bate fierul ct e cald,
demir scakkan dlr (iini uygun zamanda yap),
, ,
bunele cu bine se pltete,
iilik iin iilik yaplr,
,
bani albi pentru zile negre,
biyaz para kara gn iin (zor gn iin toplanan para),
,
butia goal sun mai tare,
bo f taa pek grlder,
,
ban la ban trage,
an pew ban momete,
para para getirer,
,
banul e ochiul dracului,
para eytann gzleri,
,
banii nu au miros,
parann kokusu yok,
.
C
copacul mare numai dintr-o achie nu se taie,
corb la corb nu-i scoate ochii,
calul de dar nu se caut la dini,
cine alearg dup doi iepuri nu prinde nici unul,
196

calul c e cu patru picioare i tot se poticnete,

cine se teme de vrbii nu seamn mei,
cine nu muncete nu mnnc,
caut ziua de ieri,
cu un ochi plnge i cu unul rde,
cu o mn i d, cu alt i ia,
cu o floare nu se face primvar,
ciomagul are dou cptie,
cel bogat face cum vrea, cel srac face cum poate,
cine rde la urm rde mai bine,
ce e-n inima treazului, e n gura beatului,
cu ct mai adnc intri n pdure, cu atta de mai multe lemne dai,
ce ie nu-i place altuia nu face,
ce semeni aia culegi,
ca ciupercile dup ploaie,

197