Вы находитесь на странице: 1из 33

Kombinatorika elementlari.

Kombinatorikaning asosiy
formulalari
Bajardi: HHB-2 guruh talabasi Ilxomova Sevinch
Reja:
Kombinatorika
Kombinatorikaning asosiy
formulalari
Kombinatorika: asosiy qoidalar
Kombinatorika
Kombinatorika-belgilangan qoidalarga muvofiq
muayyan asosiy to'siqlardan elementlarni tanlash va
joylashtirish vazifalarini o'rganadigan matematika
bo'limi. Kombinatorikaning formulalari va
printsiplari tasodifiy hodisalar ehtimolini hisoblash
va shuning uchun tasodifiy miqdorlarni taqsimlash
qonunlarini olish uchun ehtimollik nazariyasida
qo'llaniladi. Bu, o'z navbatida, tabiatda va
texnologiyada namoyon bo'lgan statistik naqshlarni
to'g'ri tushunish uchun juda muhim bo'lgan ommaviy
tasodifiy hodisalarning qonunlarini o'rganishga imkon
beradi.
Комбинаторика
Комбинаторика – раздел математики, который изучает задачи
выбора и расположения элементов из некоторого основного
множества в соответствии с заданными правилами. Формулы и
принципы комбинаторики используются в теории
вероятностей для подсчета вероятности случайных событий
и, соответственно, получения законов распределения
случайных величин. Это, в свою очередь, позволяет
исследовать закономерности массовых случайных явлений,
что является весьма важным для правильного понимания
статистических закономерностей, проявляющихся в природе и
технике.
Kombinatorikaning asosiy formulalari
 Faktorial (1 dan n gacha bo'lgan barcha tabiiy sonlarning
mahsuloti)

 Bundan tashkari:0!=1
Основные формулы комбинаторики
 Факториал (произведение всех натуральных чисел от 1
до n включительно)
 Qayta joylashtirish, kombinatsiyalar va takrorlashsiz joylashtirish
Ishtirokchilar: turli xil ob'ektlardan tashkil topgan (yoki muayyan
vazifa kontekstida turli xil deb hisoblangan ob'ektlar)
Permutatsiyalar soni uchun formula:
Odatda semantik yuk: "n moslamalarni qancha usulda qayta tashkil qilish
mumkin?»
Kombinatsiyalar soni uchun formula:

Odatda semantik yuk: "n dan m moslamalarni qancha usulda tanlash


mumkin?». Namuna n dan tashkil topgan to'plamdan olinganligi
sababliob'ektlar, tengsizliklar adolatli
Turar joy soni uchun formula:
Odatda semantik yuk: "m ob'ektlarini (n ob'ektlaridan) qancha usulda
tanlashingiz mumkin va har bir namunada ularni joylarda qayta tartibga solish
(yoki ular orasida noyob atributlarni taqsimlash)"Yuqoridagilardan kelib
chiqqan holda, quyidagi formula amal qiladi:
Va aslida:
 Перестановки, сочетания и размещения без повторений
Участники действий: множество, состоящее из n
различных объектов (либо объектов, считающихся в
контексте той или иной задачи различными)
 Nyuton binomi va Paskal uchburchagi
Nyutonning binomi ostida, odatda, ikki tomonlama (a b) butun salbiy
bo'lmagan n darajasiga qurish uchun formulani bildiradi:
 Cn^m ning bionomik koeffitsientlari standart formula bilan
hisoblanishi mumkin, ammo Bionomik koeffitsientlarning
cheksiz jadvali bo'lgan Paskal uchburchagi deb ataladigan
narsalardan foydalanish qulayroq. Ushbu uchburchakning yon
tomonlarida birliklar mavjud va har bir ichki raqam eng yaqin
ikki yuqori sonning yig'indisiga teng (qizil belgilar):
 Бином Ньютона и треугольник Паскаля
Kombinatorika: asosiy qoidalar
 Kombinatorikada qo'shish va ko'paytirish qoidalari
 Miqdor qoidasi. Agar a va B ning ikkita harakati bir –
biridan ajralib chiqsa va a harakati m usullari bilan
va b-n usullari bilan amalga oshirilishi mumkin
bo'lsa, unda bu harakatlarning har qanday birini
(yoki A yoki B) n + m usullari bilan amalga
oshirishingiz mumkin.
Kombinatorika: asosiy qoidalar

 Правила сложения и умножения в комбинаторике


 Правило суммы.
 Если два действия А и В взаимно исключают друг
друга, причем действие А можно выполнить m
способами, а В – n способами, то выполнить одно любое
из этих действий (либо А, либо В) можно n + m
способами.
 Misol 1.
Sinfda 16 o'g'il va 10 qiz o'qiydi. Bir vazifani qancha
usulda belgilashingiz mumkin?
 Qaror

Navbatchi bolani yoki qizni tayinlashi mumkin,


ya'ni. har qanday 16 o'g'il yoki 10 qizlarning har biri
navbatchi bo'lishi mumkin.Qoida bo'yicha, biz bir
vazifani 16+10=26 usulida belgilashingiz mumkin.
 Пример 1.
В классе учится 16 мальчиков и 10 девочек.
Сколькими способами можно назначить одного
дежурного?
 Решение
 Дежурным можно назначить либо мальчика, либо
девочку, т.е. дежурным может быть любой из 16
мальчиков, либо любая из 10 девочек.
 По
правилу суммы получаем, что одного дежурного
можно назначить 16+10=26 способами.
 Ko`paytirish qoidasi. Izchil k harakatlarni amalga oshirish
uchun zarur bo'lsin. Agar birinchi harakat n1 usullari bilan
amalga oshirilsa, ikkinchi harakat N2 usullari, uchinchisi –
N3 usullari va shuning uchun nk usullari bilan amalga
oshirilishi mumkin bo'lgan k-harakatidan oldin, barcha k
harakatlar birgalikda amalga oshirilishi mumkin:
 Правило произведения.
 Пусть требуется выполнить последовательно k
действий. Если первое действие можно выполнить n1
способами, второе действие n2 способами, третье – n3
способами и так до k-го действия, которое можно
выполнить nk способами, то все k действий вместе
могут быть выполнены:
 Misol 2.
Sinfda 16 o'g'il va 10 qiz o'qiydi. Ikki vazifani qancha usulda
belgilashingiz mumkin?
 Qaror
Birinchi navbatchi bolani yoki qizni tayinlashi mumkin.
Chunki sinfda 16 o'g'il va 10 qiz o'qiydi, keyin 16+10 = 26
usulida birinchi navbatchi tayinlanishi mumkin.Biz birinchi
navbatchini tanlagandan so'ng, ikkinchisi qolgan 25 kishidan,
ya'ni 25 usullaridan birini tanlashimiz mumkin.Ko'paytirish
teoremasiga ko'ra, ikkita navbatchi 26 * 25=650 usulida
tanlanishi mumkin.
 Пример 2.
В классе учится 16 мальчиков и 10 девочек. Сколькими
способами можно назначить двух дежурных?
 Решение
Первым дежурным можно назначить либо мальчика, либо
девочку. Т.к. в классе учится 16 мальчиков и 10 девочек, то
назначить первого дежурного можно 16+10=26 способами.
После того, как мы выбрали первого дежурного, второго мы
можем выбрать из оставшихся 25 человек, т.е. 25-ю
способами.
По теореме умножения двое дежурных могут быть выбраны
26*25=650 способами.
 Takrorlashsiz kombinatsiyalar. Takrorlash bilan birikmalar
Kombinatorikaning klassik vazifasi-takrorlashsiz
kombinatsiyalar soni, uning mazmuni savol bilan
ifodalanishi mumkin: turli ob'ektlarning n dan m ni qanday
tanlash mumkin?
 Сочетания без повторений. Сочетания с повторениями
 Классической задачей комбинаторики является задача
о числе сочетаний без повторений, содержание которой
можно выразить вопросом: сколькими способами можно
выбрать m из n различных предметов?
 Misol 3.
 4 turli xil kitoblardan 10 sovg'asini tanlashingiz kerak. Buni
qanday qilish mumkin?
 Qaror
 Biz 10 kitoblaridan 4 ni tanlashimiz kerak va tanlov tartibi
muhim emas. Shunday qilib, 10 tomonidan 4
elementlarining kombinatsiyalarini topishingiz kerak:
 Пример 3.
Необходимо выбрать в подарок 4 из 10 имеющихся
различных книг. Сколькими способами можно это сделать?
 Решение
Нам из 10 книг нужно выбрать 4, причем порядок выбора
не имеет значения. Таким образом, нужно найти число
сочетаний из 10 элементов по 4:
 Takrorlash holda joylashtirish. Takrorlash bilan joylashtirish
Kombinatorikaning klassik vazifasi repetitsiz turar-joy
sonining vazifasi bo'lib, uning mazmuni savol bilan
ifodalanishi mumkin: m-ni turli xil ob'ektlardan m-ni
tanlash va joylashtirish uchun qancha usul mavjud?
 Размещения без повторений. Размещения с
повторениями
 Классической задачей комбинаторики является задача
о числе размещений без повторений, содержание
которой можно выразить вопросом: сколькими
способами можно выбрать и разместить по m
различным местам m из n различных предметов?
 Misol 5.
 Ba'zi gazetalarda 12 sahifalar. Ushbu gazetaning
sahifalarida to'rtta fotosurat qo'yish kerak. Gazetaning
hech bir sahifasida bir nechta fotosurat bo'lmasligi kerak
bo'lsa, buni qanday qilib amalga oshirish mumkin?
 Qaror.
 Ushbu vazifada biz faqat fotosuratlarni tanlamaymiz, balki
ularni gazetaning muayyan sahifalarida joylashtiramiz va
gazetaning har bir sahifasida bir nechta fotosurat bo'lishi
kerak. Shunday qilib, vazifa 4 elementdan 12 ta elementni
takrorlamasdan joylashtirish sonini aniqlash bo'yicha
klassik vazifaga tushadi:
 Пример 5.
В некоторой газете 12 страниц. Необходимо на страницах
этой газеты поместить четыре фотографии. Сколькими
способами можно это сделать, если ни одна страница газеты
не должна содержать более одной фотографии?
 Решение.
В данной задаче мы не просто выбираем фотографии, а
размещаем их на определенных страницах газеты, причем
каждая страница газеты должна содержать не более одной
фотографии. Таким образом, задача сводится к
классической задаче об определении числа размещений без
повторений из 12 элементов по 4 элемента:
Foydalaniladigan adabiyotlar

 http://mathprofi.ru,
 ziyonet.uz
 Емелин А., Высшая математика
 Oliy matematika A.P.Ryabushkoning

Вам также может понравиться