Вы находитесь на странице: 1из 470

MOCKOBCKHft roCYOAPCTBEHlIUfl VHMBEPCHTETIIM. M. B.

JIOMOHOCOBA
HHCTHTVr CTPAH A3HH H AX>PHKH
MOCKOBCKlfft roCYAAPCTBEIHIblft HHCTHTYT
ME/KJVHAPO/QIhlX
OTHOUIEHHft (VHHBEPCirTET) MH^POCCHH

H.B. TPOMOBA
H.T. FIETPEHKO

YHEEHHK H3LIKA CYAXHJ1H


AJIH nepBoro roaa o6y*ieHHn
(B ABVX MSCTHX)

PcKOMendotinw YMO no KiaccunecKOMy ynueepcumemcnoMy


oOpawianuio s Katecmee ynednozo nocouuu d.w cmydenmo* tuciuux
yieoHbix laeedeHuu, o6yuak/ufu.xca no Hanpanenujut u
cnenua.ibHOcmnM
"BocmoKOsedenue, atppuKaHuemuKu, "Pezuonosedenue
MOCKBA 2004
y/IK 811.419(075.8) BBK 81.76-923 T87 nowonacT ynauiMMCi B KOMUC iicpaoro roaa ofyiCHMH
npaKTMHCCKM oBaajicih OCHOBJMH x bika cyaxitmi

TpOMOBa. HMHCJlb B/iaAMMMpOBHa.


VSCOMMK aiuka cyaxmiH jvu neptoro roaa OCVHCMMU: ync6. noco6wc AM CT> JCKTOB

>. o6>MaKMUMxca no HanpaB.icHHav H cncuMa.ibHocT*M O r>MaHHTapHfi. 2004 O H.B. f poMOBa. H.T. flcTpcHKO. 2004
<BoCTOKOBCflCHHC, U({) pit kail HC1HKa>>, PcrHOHOBCaCHMC (B 2 H.) /
H.B. TpoMOBa. H.T. llcipcHKo; MOCK. roc. yw-T MM. M B. JloMOHOcoBa, MM-T
cipaw AIMM H AiJjpHkH. MOCK. roc. MM-T MexmyHap OTHOUJCMM (yn-T) MHfl POCCMM. -
M TyMaMMTapMA. 2004. - 516 c. - ISBN 5-98499-014-8 I flerpcHKO. Haia.in* TcpcHTbCtHa
ArcHCTBo CIP PfB

PCUCMJCMTU
A A >Kyko* - aoicrop o.i Hsyx (KaJxMpa a^pukamiCTHKM
CTlGry)
H H TonopoBa - aoKrop MIO.I HBVK (Hfl PAH)
B E OUMMMHIDB - fcJII.lM.13T MCI HJVK IkS^C.ipa OCTO'fHUX
*IUU> MHA P*)

y*c6MMk npcAMaiHaneH AM waMMMaiomMX MjyMaTb BIUK cyaxHJin OH Mottd 6km,


Mcnonb)OBaH KBK npM MiyMCHMH muxa noa pyKOBoacrBOM
npenoaaBarcJU. T*K H npM caMOCTOjrre.ibHOM Mjy ncHMM.
V'lCl'lMHk COaepMCHT OCMOBHbIC CBC.1CHH* O
MOp^OHO lOf MMCCkMX M
rpaMMaiHMccKHx laKonax muxa cyaxHJin riepBaa MacTb yncOiiMKa
aocTaTOHHa AM oB.ia.icMM GaioeoA ipaMMaTHKoft BTopaa iacn.
laKpCnaBCT M COBCpUICHCTByCT maHH* rpaMMaTMKH M
nCpBMHHblC HJBblkM ricpcBo.ia. paciUHpBCT caoBapHbiA sanac
TCKCTOBOft MJTCpHa.1 V HC<)HHKJ IHJkOMMT yMaiHMXC* C
KyAbTypOft. MCTopHcR H coiipcMCHiioM MOiiHbK)
cyaxMJiHficKoro o6mecTBa, ;UICT BOIMOMCHOCTM AM pa IBHTMH MOMOAOIMMCCKOA
M .IMa.101 HMCCKOH pCMM

OpraHMjauMB >Mc6woro MarcpHiia, noj6op TCKCTOB. B TOM MMC-IC


ayaMOTCKCTOB M $0H03anHceft, kOMM>HHkaTHBHax nanpaBncHiiocTb

npc.icraB.icHM> M
ISBN 5-98499-014-8
taKpeiuiCHM* MaTcpnana
nPEflHCJIOBHE MH(J)OpMaUHH. PeneBuc o6pa3Uki npcACTaB.icubi
MOHOAorHHCCKMMM M AHaAOrMMCCKMMH
HacTOfluiHR yne6HHK npezuiainaMeH AAB ciyaeHTOB, BnepBbie BWCKaibIBaHMBMH. HaCTk ACKCHKO-
npHCTynMBUJMx K HiyneHMio muxa cyaxMAH B BWCUJMX ync6Hbix rpaMMaTMMCCKoro MaTepMaAa MACT C oncpexeHMCM Ha
laBejeHHax RikixoBoro MAM MHoro ryMaHMTapHoro npo^Mna. naccHBHoe ycBOCHMC. npn TTOM B noMOiuk yMamcMycf
ripexiaracMaii aBTopa.MM MCTOAMKS nojaMH tnuKOBoro MaTepnana npcjAaracTC* ACKCMKO- rpaMMaTMHCCKMfl KOMMCHTapMfl,
n03B0.1BCT T3KXC HCnOAklOBaTb CTO npM noypOMHklft CAOBapk H ayAMOMaTcpMaAbi. C noMombio
CaMOCTOSTe.IbHOM M3yMCHMM B3klKa cyaxMAH. cneuHaAbHO pa3pa6oTaHHux ynpaxHeHHfl no
OcuoBHaH ue.ik yne6HMKa - MayHMTk npaBMAkHo M ccMaHTMiauMM HOBOO ACKCMKH (aHTOHMMki,
CBO6OAHO roBopHTk Ha cyaxHAH B O6I.CMC npofiACMHoro ACKCMKO-
rpa.MMaTMHccKoro MaTepMaAa. ill* Toro, HTO6W ycKopMTk
npouecc BXOXACHHJI ynaiUMxcfl B paaroBopHyio penk. 6w.ia
M3MeHCHa TpajMUMOHHax nocACAOBaTCAkHOCTk
noAanM rpaMMaTMHecxoro waTCpMaAa. IlpMMCHaeMkift B
>HC6HHKC accouMaTMBHo- aCCMMMASTMBHklR MCTOA
n03B0AJICT ynaiUMMCS yCBaHBaTk 6klCTpee
ipaMMaTMHCCKMW MaTCpMBA CyaXMAM, OnMpaBCk Ha
cooTBCTCTByioiHHe 3HaHHs poflHoro H aanaAHoro
(aHrAHficKoro) B3UKOB. rpaMMaTHHccKHH MaTCpHaA noBTopseTCH
M laKpen.iaeTCH B CHCTCMC ynpaxHCHHH, nocTpoeHHUX c yncTOM
MapacTaHMA TpyAHOCTefl aikiKOBoro M KOMMVHMKaTMBHoi
o xapaKTepa. B COOTBCTCTBMM C npaiCTHMCCKOfl
HanpaB.lCHHOCTkK) VHe6HHKa
ocymecTBACH oi^op 3kiKOBoro M pcncBoro MaTepMaAa,
iipejao>KCHa CMCTCMa ynpa)KHCHHH no Bkipa6oTKe
HaBkiKOB M VMCHHM B OCHOBHkIX BHJ3X pCMCBOfl
ACJITC.lkHOCTH.
TcKCTOBkie MaTcpna-iu coAcpxcaT MH(topMauMio o
xyAkType, MCTOpMH H COBpCMCHHOfl XH3HH, O
pCHCBOM nOBCACHMM HOCHTCACH fllblKa B
paiAMHHbIX CHTyaUHBX 061UCHHB. C ncpBkIX ypOKOB
BBOABTCII KOHCTpyKUMH BUpaXCHMI
cor.iacHX^Mccor.iacMJi.
AOCTOBCpHOCTM/HCAOCTOBCpHOCTM nOAyHCHHOW
CMHOHMMbl, CilOBOOepaiOBaTejlbHUe MOACAH, Jhux cyaxHAH - xpyiiHefiujHH in a<|>pHKaHCKHx BIUKOB no
XOHTCKCT) 4>OpMMpyiOTCJI He TO.IbKO aXTHBHUfl H MHCACHHOCTM TOBOpBLUHX HB HCM H H3H6oAee
naccwBHufi. HO H noTenmia.ibHbiH cnoBapHUft lariac. HlBeCTHblfl KaK B
YMe6HHK COCTOHT H3 30 ypOKOB. B JiepBOfl A<J>piiKe. Tax H AaaeKO 3a ee npeACAauH. BCCM. HanpHMep.
H3CTH - 16 ypoKOB. BO BTopofl - 14. flepBaa nacTb yneOHHKa H3BeCTHO CAOBO "ca(J>apH". KOTOpoe BOUIAO H3
aarr CHcreMHyio rpaMMaTHnecKyio HH<t>opMauHio H B3UXa cyaxHAH BO MHOme B3blKM MHpa. Ha
<t>opMHpycT aACMeHTapnue IUBUKH roBopcHHH H pOCCHfiCKOM TC.1CBHACHHH BCAaCb nepcAana noA
ayAHpoBamia, T.e. ywainiiMCB oB.iaACBaeT IICo6xOAHMbl.Vf Ha3BaHHeM "AxyHa Maiara, HTO Ha cyaxHAH iHaHHT HeT
ypoBHCM KOMMyHHKaTHBHOff KOMfieTCHUHH. B 3TOM npo6ACM\ CyaxMAHHCXHe neCHH BXOAST R penepTyap
CMbic.ie nepBaa nacTb yneCHHxa caMOAocraTOHHa. BTopaa BCe.MHpHO H3BCCTHUX aHCaMOACM CAOBa H
nacTb yMeOHMxa TCCHO CBBWHJ C npeAUAyuiefl OHa pacuiMpaeT BbipaXCHHB Ha B3blKC CyaxHAH BCTpenaiOTCB BO
IMJMHB ysaiunxca, BBOAB AonoAHHTeAbHo HOBUA MHOrMX npOH3BCACHHBX 3.XCMHHry3B, B nepeBOAax
rpaMMaTHHecxHfi H ACKCHHCCKHH MaTepHa.1. a TaiOKC npoHiBeneHHfl BocTOHHo-a<J>pHKaHcxH\ riHcaTCAcfi Ha
ayAHOMaTCpHaAbl H KOMMyHHKaTHBHue ynpawHCHHfl Ha pyCCKHfl H3IJK.
oipaOoTxy H laxpenACHHe Bccro o6be.Ma npoflACHHoro no pa3HUM OUCHKaM, HaCHHTbIBaCTCB 80-100
Maiepna-ia c ue.ibio Bupa6oTaTb: MHAAHOHOB HOCHTCACM B3UXa CyaXHAH. CAOBO
) VMCHHC He TOAbKo ne.ienanpaB.ieHHO Hcno.ibiOBaTb npcA- "cyaxHAH" npOHCXOAHT OT apa6ci<oro "caxeAb". HTO 3H3HHT
iaracMue B yHc6HHxc peneBbie o6pa3uu, HO H BapbwpoBarb HX B "6eperM, Hno6epc*bcH, a waswahili "cyaxHAHfluu* - "MTTCAH
peaAbHUx cHTyauHBX OOIHCHHB; noCepcBCba". ^cflcTBHreAbHo. HCKOHH3B TCppHTOpHB
) yMeHe noHBTb He aAanTHpoBaHHufi TCKCT paCIipOCTpaHeHHB B3blKa CyaxHAH - y3Xaa npH6pc*Haa
cpe/iHew TpyAHOCTH C He3HaKOMOR ACKCHKOfl, noAOca BOCTOHHOR A<J>PHXH. 3Accb cxAaAbiBanca 3TOT B3UK,
KOTOpaa MOKeT 6bJTb ociiOBy xoToporo cocTaBABAH napeHHB 6aHTycKoro
HACHI H(|)HUHpoBaHa no KOHTCKCTy HAH no H3BCCTHWM HaceAeHHB no6epc*ba H BHyTpeHHHX paftOHOB A<J)pHKH.
ynamcMycB COrAaCOBaTCAbHUM H CAOBOo6pa3yiOmHM HcnbiTaBUiHX 3HaHHTeAbHoe BAHBHHC BIUKOB nepccencHueB c
MOAeAHM. BoCTOKa, B OCHOBHOM. apa60B (CTAHOBACHHC B3UKa
ABTOpbl IipHHOCJTT HCKpeHHKHO 6:iai OAapHOCTb cyaxHAH OTHOCHTCB npH6AH3HTCAbHO K 9-1 1 BexaM).
KOAAeKTHBaM Aiyx xa4>eAp - xatJxrApu a(J)pHKaHCKHX Ho B HaCTOBlUCC BpeMB HOCHTCAH B3UKa CyaXHAH
BTUKOB HCAA npH MI'Y H Ka(()eApbl HHAOHpaHCKHX H HaCCABIOT 06lIIHpHUe TeppHTOpHH He33BHCHMUX
a(J)pHKaHCKHX B3UKOB MrHMO (Y) MHA P<I> 3a TOCyAapCTB BOCTOHHOH H UcHTpaAbHOft A<J)pHKH -
BHHMaTeAbiioe npoHTcHMe pyxoriHCH yneCHHKa H ueHHue TaHAaiiHK), KeHHio, YraHAy (?TO OCHOBHUC pcrwoHu
3a.MCMaHHB. ABTopu BupaataiOT oco6yio 6AaroAapnocTb r- pacnpocTpaHeHHB cyaxHAH, B xoiopux OH BBABCTCA
*e Ba3HAa MI,SM6O HA BIUKOBOTO ucHTpa KHY B TaHaanwH aa TOCyAapCTBCHHUM B3UKOM) H COCeAHHX C HHMH cipaH .
Aio6e3Ho npcAOCTaBAeHHbie eio yne6Hue Marepnanu. npH6pC)KHUC H IO)KHblC pafiOHU COM3AH,
BBF./IF.HHK BOCTOHHbIC o6AaCTH KoHro, BypyHAH, PyaHAa, 3aM6HB,
MaAaBH, ceBep Mo3aM6Hxa, a Taioxc KoMopcxHe H
CettmcAbCKHe ocrpoBa, 3anaAHoe no6epe>xbe MaAaracxapa H ap.
CTapocyaxHAHflcxaB nncbMeHHocTb co3AaBanacb na
6a3c apa6cxotf rpa<J>HXH c Ao6aBAeHHCM pBAa iHawxoB.
HCO6XOAHMUX AAB aACKsaTHoro BocnpoHiBCACHiiB npeoOAaAaiomHX B
4>OHCTHHCCKOB CHCTCMC cyaxH.iM OTxpuTbix cjioroB. Tax. Ha CTOACTHA.

nHckMe ocTasa-iHcb HCo6oiHawcHHbiMH r/iacHbie e H O. ry6Ho- ryowbie cornacHbie H JhbIX CyaXHJIH OTHOCHTCA K foAbWOtt A3blXOBOtt
Ap.. noiiowy HCKOTOPWC cAOBa B CTapOCyaXHAHttcXOfi nHCbMCHIIOCTH ceMbe 6aHTy (3TOT ycAOBHbitt repMHH o6o3HaHaeT AIOAH").
HapoAbi. roBopawHC na B3bixax 6anTy. paccenenu npaxTHHecxn
OTpa)KaJlHCb OAHH3XOBO (HanpHMep, nani "KTO" H nanc "BoceMb"). Paunne
no Bcett A(|>pHKe townee Caxapu. Jhwx cyaxM.iM -
nncbMeHHbie npoH3BcjenHji cyaxH.iHHCKofl .iHTcpaiypbi OTHOCATCA K 12-13
anvnoTHHaTHBHbitt (OT AaTMHcxoro agglutinatio cxAeHBaK>")
BB..
c 3ACMCHTaMH (JJACXTHBHOCTH. ArrAlOTHHauHS 03Ha4aer, mo Bee
TTO HCTOpHMCCKHe XpOHHKH. IflMMCCKHC IH))Mbl Mop(|)eMbi npncoeAHHSiOTCfl
pCAHrM03H0r0 H Apyr K jpyry. xax KHPHHHHKH B xAaaxe. He H3MeHaacb Ha Mop<J>CMHbix
noyMHTe^bHoro xapaxTepa, JIHPHHCCKHC noiMbi H CTHXOTBOPCHHH.
rpaHHuax. nanpHMCp, ninakuona "a BM*> Te6a". rjyc ni- - cyfrbexTHbitt
I IncbMCHHoc HacAeAHe cyaxHAH H3yncHo HCAocTaTOMHo
noKa3aTe;ib nepBoro Anna ca. nncna "a", -na- - noKa3aTenb HacToaiuero
no.iHo. XOTA cymccTByiOT 6ormae 4>oHAbi BpeMeHH, -An- - oOtexTiibitt noxa3aTenb BToporo JiHua CJX. HHcna. -
cTapocyaxnnHttcxHX pyxonncett B 6H6AHOTCXC flap 3c CaAaMcxoro ona - xopeiib rnarona "BHACTb". H3 3TOTO npHMCpa BHAHO. HTO
YHHBcpcHTeTa B TaH3aHHM H B 6H6^HOTCKaX IpaMMaTHMCCKHC noKa3aTCJiH B cyaxH.iH 3aHHMaioT, Kax npaBHJio,
KpynHCftlUHX eBponeHCKHX UCHTpOB a<|>pHXaHHCTHXH B ACByio noiHUHio B C.IOBC B OTJIKHNC OT
;1OHJOHC, l'aM6ypre, I'aAAe H Ap.
pyccKoro 3biKa, rAe rpaMMaTHMecxas Hii^opMauMH B OCHOBHOM
B 19 Bexe, nocAe noaBACHHA B Bocromiott A<t>pHKe MHccHOHcpoB, nepeAaeTca nyTeM HIMCHCHHA OKOHMaHHs cnoBa. 3Hax
crapocyaxHAHttcxaa HHckMeiiHocTk nanajia BblTCCHATbCa IlHCbMCHHOCTbK) Ha
o6o3HaHaeT. MTO ero no3HUHo B CAOBC Aonxcna 3aHsrb KaKaa-
6a3e AATHHCKOtt rpa(J>MKH. B 30- x rojax 20 Bcxa 3a ocHOBy AH6o Mop4>cMa. cornacoBaTe.ibHaa HAH KopHesaa.
"ciaiuapTHoro" a3bixa cyaxHAH 6UA npHHJTT 3aH3H6apcKHH AHaACKT XapaK rcpnoH McpTofl rpaMMaTHHecKoro cTpoa a ibixoB
KHyHryAaca. 6aHTy aBnacTca cHCTeMa HMCIIHUX cor.iacoBaTenbHbix miaccoB.
CyaxHAH BBABeTCB B3blKOM HaHaJlbllOCO H B cyaxH.iH 15 KAaccoB. KaatAwtt H3 HHX HMeeT cBott oco6wtt
HaCTHHHO BbICUlCrO of>pa30BaHMH B TaH3ailMH H noKa3aTeAb - npe(|)HKc, OT xoToporo 33 BHCHT cornacoBaTeAbiiaa
KeilHH, yicfiHOH AHCtlHHAHHott H npCAMCTOM HCC uenoMKa, T.e. HMCHHO (J)opMa npe(J)HKca onpeAenaeT coiAacoBareAbHbie
ACAOB3HHX B yHHBCpCHTCTCKMX UCHTpaX HC TOAbKO noxaraTeAH BCCX 3aBHCHMbix OT HMCHH cymecTBHTCAbHoro CAOB Apyrnx
BOCTOHHOA A(J>pHKH, HO H AaAexo 3a ee npeACAaMH (CUJA. nacTefi pcnn: Ariabu A/le Aikubwa A/moja A/lianguka "xHHra Ta 6oAbuio
AHr.iHB. I cpwaHMs. OpaHUHB. rioAbiua, POCCHA. KHTatt. OAHA ynana". CorAacoBanne corAacoBaHne no poAy.

flnoHHa H Ap.), Ha CyaXM/IM H3AaiOTCA nueTbl. ripHMepbi H3 a3uxa cy&XMAH MacTo HcnoAbividea Ha
o6lUCCrBCHHO-nOAHTHHeCXHe H HayHHbie xcypHaAbi, AHHrBHCTHMCCXHX OAHMIlHajiaX. [lonpoOyttTe pCUlHTb
cymecTByeT MHorowanpoBaa xyAo>xecTBeHHaa OAHy H3 TaxHX lajaM ( B AeBott xoAOHxe npHBeAeiibi
AHTepaTypa, BCACTCA paAHo- H TejieBeuiaHHe, cyaxHJin npeAAoaccHHa Ha a3bixe cyaxHAH. B npaBott - HX nepeBOA Ha
aBAACTca pa60HHM A3UKOM A<J>pHXaHCKOrO CoK>3a M pyccxHtt a3bix): anakupenda OH AIO6HT Te6a
MOKAVHapOAHblX KOH<t)epeHUHH, nocBaiueHHbix npoO.ieMaM nilawapiga a 6yAy 6HTB HX
4>HAOAOI MH cyaxHAH. B Harnett CTpane npncTynHAH K alatupenda OH 6yACT AIOGH n> Hac

npenoAaBaHHio H H3yHCHHio cyaxHAH B 30-x ro/iax npouiAoro anakupiga OH 6bCT Te6a

i
nitampenda a 6yAy Aio6HTb ero KaK BM.1HO M3 Ta6j1HUU, y pycCKOrOBOpauiHX He
3aAaHHe: nepeBCAHTe Ha a3bix cyaxHAH B03HHKaCT oco6ux TpyaHOCTeR npM npoMiHeccHHM
IBVKOB cyaxM.iM. raacHue /a/, /a/, /i/, /u/ npoMiHocHTca Tax ace.
CAeAyiomne
npcAAoaceHHa: "Tu 6yAcuib AioOxTb HX"; mR JOO6JOO Te6a": "OH xax H B pyccuoM snuxe: kazi
6beT ero". pafSoTa, karibu **6aH3Ko". hodi MOXHO BORTH?**. 06paTMTe
yPOK 1 (Somo la kwanza) BHHMaHHe Ha TO, HTO (J)OHCMa Id npOMIHOCMTCa KaK
-'ICKCHH ecKau i CM a: IIPMBCTCTBMH, iHaKOMCi BO (Salamu) pycCKOC Id: asantc *cnacM6o, wewe TU. riocae coraacnux /1/
H /sh/ rJiacMUe npoH3HocaTcx Marxo, cpeane wexcay pyccKHMM
1. OoHCTHKa. A:i(J)aBH i. raacHbic M coraacHbie 3ByxH. /a/ H Id, lol H Id, lyl H liol, Id H Id: leo cerojUMT, salama **6aaronoayHHo*\
CaoroaeaeHHe. YaapcHHc. lulu xeMHyr", shamba "noae", kesho laBTpa. raacHue B aio6ofi
2. HHTOHauM*. BonpocHTeabHbie caoBa nani. wapi. gani.
3. JlMHHbie MCCTOMMCHHM ca. HHcaa mimi. wewe. yeyc.
no3HUMH (6e3yaapHofi. B xoHue cnoBa) HC peayUMpyiOTcs,
4. flpHTJDKaic/ibnuc MccTonMCHHA ea. HHcaa -angu. -ako, -ake. xaxabiH raacHbiR npM coMCTaHHH asyx HJIH Tpcx raacHbix
5. ripMi .laro.ibHue conacoBamH ea HMC.ia ni-. u . a*. npoH3HocHTca pa3.ac.ibHo. Tax ace xax H ana CTOBUIHX paaoM
6. Hactoamec BpeMa -na-. raaroau GamycicHe H apa6cKHc. oaHHaxoBux raacHbix: uadui Bpaacaa*', shikanuw
**3apaBCTByRTe\
AJM^SBHT BoabUJHHCTBo coraacHux npoH3HocsTcn Tax ace, xax H B
A^4aBHT cyaxujiH coaepacHt 29 6yKB: 5 raacHbix H 24 coraacHNX. pyccxoM. He HMeioT noaHoro COOTBCTCTBHJI 2 coraacHbix: /j/
PyccxHR PyccxHH anaaor npoM3HocHTca xax oneHb MJUKOC pyccxoe 4ar B nanaic caosa: jambo
CyaxHan CyaxHaH
aHaaor (npoMHOUieHue) aeao*\ jcshi apMMjT, M xax Marxoe pyccxoe 6MC B cepeamic caoBa:
Aa (
Anpou3Hoiueuue
a f Mm MM Kilimanjaro KHaHMaHaxapo", /w/ - xax ory6acHHoe pyccxoe Id
Bb B6 Nn HH HaH xax aHraHRcxan <J>OHeMa /w/: wewe m".
CH ch MM Ng g _______ ---------------- ripOH3HOUICHHe HCKOlopbIX COraaCHbIX
Dd a Oo Oo HC3HalIHTCabHO OTaHHadCJI OX COOTBCTCTByiOllIHX pycCKMX. Tax, /h/
Dh dh P __________ nn npOMIHOCHTCJI

Ee------------------- 33 Rr Pp caa6ce, HCM pyccxoe hJ\ asabuhi yipo IloaycoraacHbiA lyl


(I>
cMamaeT npeaiuecTByioiUMA ewy coraacHbiR H
Ff Ss Ss ____________
Gg
10
rr Sh sh nocaeayioiUHR
n raacHbiR; nyumba ( HbK>M6a) "aoM", yeye (=
Hi UJ Refle) "oH/oHa".
Gh gh m Tt
Hh Xx Th th n --------------- -|
- -------------------------- 4
ByxBocoMeTaHHfl /th/ H /dh/ npoH3Hocaica xax B
li HH Uu yy aHraMflcxHX caoBax think (rayxoR) H the (3BOHXHR), OHM
Jj _ Vv BB BCTpenaioTca aHUJb B apa6cxHX 33HMCT BOB3HHBX: urithi
-------------------- KK Ww HacacacTBO**. fedha acHbrH. Taxxc Toabxo B apabcxHx
Kk 3aHMCTB0BaHHx ynoTpe6aseTCs anrpajJ) /gh/, 6.1H3KHH no
LI Jla Yy HR
3BynaHHio x yxpaMHcxoMy hi: lugha *3biK".
__ ____________ Zz 33 J /lurpat)) /ngV npOH3HOCHTCfl xax HOCOBOC /H/ HJIH xax B
anraHRcxoM caoBe long: ngombc xopoBa". B 6yxBCHH0M
coHcraHHH /ng/ (6c3 anocTpo(J>a) o6a 3Byxa npoH3HocHTca
paaaeabHo: ngao UIMT**.

CaoroaeaeHHe. J\n*snuxa cyaxH/in xapaxTcpHa


OTxpbiTocTb caora, T.e. caor MoxeT cocTOBTb M3 oaHoro raacHoro Haw
coHeTaHHfl oaHoro coraacHoro (HaH 6o.iee) H raacHoro.

9
nojiyconiacHoro H I nacnoro: anasoma OH muhimu - nafuu - karafuu - ua - tua - buluu -
MHTacT" (a-na-so-ma), ycyc "oH/oHa" (yc-yc). nihusu - kuhusu;
sokoia - kokola - koroma - kirobolo -
y,iapeHHc B cyaxH.iH Bcenia (|HKcnpoBanMoc, OHO naaacT Ha
anatazama "OH CMOTPHT" (a-na-ia-ZA-ma).
npeanoc^eiiHHR cjior: kosoa - potoa - ko koie - po pole - pomboo -
Oco6eHHOCTbK> fllblKa CyaXHHH flBJWCTCS TO, 4TO HOCOBUe stoo - koo - loa - poa - loboa - koromco;
COHdHTbl /m/ H /n/ MoryT 6bm c.ioroo6pa3yiouiHMH B
pcleka - leseka - elekea - kemca - pembea
HananbHofi noiHUHH B CJIOBC, T.C. Ha HHX naaaeT
yaapeHHe: mtu "HCJIOBCK" (M-iu), nchi "dpaHa" (N-chi), M.IM B - neema - rchcma - bchcwa - starchc -
npeanocaeaHcR no3HUHH wHorocaoxoioro caoBa; wan am pcrcmendc - acndelee;
pa OHM efl aaioT** (wa-na-M-pa). wannc MCTupe sikia - sinzia - fidia - pirika - liririka -
(HeaoBCKa) (wa-N-nc).
dirisha - filisika - alitii - halii - sisikii - pilipili -
Ma/oc/i (ynpasicHeHHfl) filimbi;
1. IlpoMHTaflTc caea> KUUHC caoaa: yeye - yai - yote - yale - yule - yuko - yeyuka -
dada - baba - kaka - mama - Sana - pana - nduguye - nyanya - unyoya - moyo - nyayo -
paia - paka - hata - hasa - hapa - hana - raha - yupi - yapi;
haba; Afrika, Tanzania, Asia, Kenya, Nairobi.
pika - pita - pima - kitu - kiti - hiki - mimi Uganda. Kampala, Urusi. Dodoma, Pemba,
Unguja. Nyerere. Karume, Kilimanjaro.
- sisi - simba - zizi - lini - lipi - hili - ipi - pili -
sihi; 2. rioBTopHTc sa npenoaaBaTCJieM:
waka -weka - wika; wimbo - wembc - wamba;
sema - tena - teka - lema - pema - pesa - welu - wao - wewe;
tesa - Icta - mcza - hcma - hcko - hela - pera - mwezi - mwaka - mwizi; mwana - bwana -
pwani; bweni - bweka - bwaga; mwenye -
sera; mwinyi - mwanya;
ola - ona - oza - mole - pole - sole - pole - mvinyo - mvua - mvuke; mvulana - mvuko -
loie - lori - pori - hoka - honi - roho; mvivu;
jana - juzi - jasho - joto - joho; punje - porojo -
kuta - kula - nuna - supu - lulu - pupa - gercji - mfereji
- fariji;
kupe - hula - zuru - kura - kuku - kudu - huku - njia - njugu - njiwa - njaa - njoo - njcma -
mudu - muda; njuga;
maliza - lazima - karibu - katika - salama - mlu - mti - mio - mko - mle - mpe - mji - mno -
mlo - mvi;
safari - habari - anapila - anakula - paa - saa - nzi - nne - nta - nchi - ncha - nje;
anavaa - taa - mlaa - lambaa; choka - shoka; chcka - shika; chake - shaka;
kuloka - ukula - ukali - asubuhi - muhula - chuki - shuka; chukia - shakia; chukua - shiua;
10 n
ghali - gharama - ghafula - gharika - ghasia -
lugha - ghushi;
lhamani - dhamana; lhamini - dhamini; rilhi -
kidhi; lhabili - dhibili; thululhi - karadha; fedha
- urithi; ihcmanini - hadharani;
nguo - ngao - ngoma - ngazi - ngoja - ngapi -
nguvu - ngurumo
- nguruwc.
gonga - gcnge - pcngo - mpingo - mpunga -
korongo - mwanga
- nanga - danganya - nyanganya - sengcnya;
ng'oa - ng'ota - ng'ara - ng'ambo - ngombe -
ng'olewa - ng'amua - ngarisha - nongona -
sengenge - mbungo.

3. ripoH3HccHTc cneayiomHe c.ioBa.


paccraBHB npaBH.ibHO
yaapcHMs:
usafirishaji, ubadilishaji, mawasiliano,
maridhiano. kulowasamehc. kupcndeleana,
lulipolembeleana. wasioolcwa, ndumilakuwili,
anayewakumbuka, lunachokisoma; mliozileta;
wasiyoisherehekea, ulikokaribishwa,
lulizozifurahia. asipowakusanya, nisingelifahamu.
lafadhali noxanyflcra baba area
cJienyiomHe 4>paibi B O6UMHOM TeMne, 3aTeM B
4. npoHMtaftTe
mama MaTb; xenutHHa
asante/ahsante cnacn6o habari
DUCTpOM: Kikulacho ki nguoni mwako HOBOCTH -zuri* xopoujHfl; leo ceroAH*
Haraka haraka haina Mkono utoao ndio upaiao xpacHBbifl salama safari nyreuiccTBHe;
baraka Penye nia pana Liandikwalo ndilo liwalo Gnarononymio safl MHCTbIM; noeiAKa
njia Haba na haba hujaza Tahadhari kabla ya hatari OT.IHMIlblfl chai Mart
kiti cr/Ji
kibaba Kamba hukalika Raha haina karaha asubuhi yTpo, yrpOM
nyumba AOM
pembamba Hauchi hauchi Ushikwapo shikamana mchana aeHb, AHeM jioni ka/j pa6oTa
kumekucha Upo wako Mstahamilivu hula mbivu Bcnep, BencpoM na c; M; a;
upo wapi? Asiyekuwako lakini HO, OAHBJCO
na lake haliko
5. HanmuMTe cyaxHJinRcKHe c/ioBa noA Mazungumzo 1(jHa.ioi)
AMKTOBKy npenoAaBaTena. Hodi! Hodi!
Bwana Hamisi:
Bibi Fatuma: Karibu, bwana Hamisi.
6. IIpoHHTaflre CACJVIOIUHC 4>pa3bi B WCJACHHOM TCMne, Bwana Hamisi: Asante! Habari, mama?
33TCM B oGbIHHOM: Bibi Faluma: Nzuri, ahsante. Hujambo?
Bwana Hamisi:
Akufaayc kwa dhiki ndiye rafiki Bibi Fatuma:
Sijambo. Habari za nyumbani?
Ajabu ya kondoo hucheka kioo Bwana Hamisi: Salama. Karibu kiti, bwana.
Mali bila ya daftari hupotea bila habari Bibi Fatuma: Asante.
Bwana Hamisi: Habari za kazi?
Mambo ni kangaja huenda yakaja Bibi Fatuma:
Kuinamako ndiko kuinukako Bwana Hamisi:
Nzuri mama. Bwana Ali
hajambo? Yeye hajambo.
Kibaya chako si kizuri cha mwenzako
Karibu chai. bwana. Asante, mama.
Asiyesikia la mkuu huvunjika guu
Ukulima panitosha, ulavuna pamekwisha Maelezo (KOMMCHTSPHH)
Mia ni mla leo, mla jana alileni (alikula nini)? 1. Habari 0800* - 4>opwa IIPHBCTCTBHH. ynoTpconscMaa HCTABHCHMO OT
Usigombane na mkwezi, nazi imcliwa na mwezi BpeweHH CyTOK H COOTHOCHMaa C pyCCKOfl
Ukiona kwako kwafuka kwa mwcnzio kwawaka 4>pa30H Kan Aeaa?" O HOBOCTBX icoHKpcTHoro BPCMCHH HAH MecTa
Mzaha mzaha hutumbuka usaha MOXHO cnpocHTb, ynoTpe6HB caeAyioutHc BbipaxeHHa:
Simbiko haisimbuki ila kwa msukosuko Habari za asubuhi / mchana / jioni? Ao6poe yTpo / nc Hb /
Wanawali wa liwali hawali wali wa liwali wao BCHep! (6yK8. KaKHe HOBOCTH ytpa / AH* / Bcwcpa?, za -
Mkwc kikuku kikwckwe kikwekweriko kwako kiko?
Maneno mapya (HOBbie c.-iosa) hodi MOXHO 'ACcJjHC 11C pc A CJJOBOM (HpH.iaraTC.1bHI.IM,
HHCJIHTeJIbHblM, MCC1OMMCHHCM,
BOHTH? bwana rocnojHH. XOI*HH raaro/ioM) yKa3biBaeT Ha TO. HTO OHO HyxjiacTca B npetjjHKCC,
karibu AoCpo noxaAOBaTb; bibi rocnoxa, xomfiica; cor/wcyioiuHM
BOH;IM(TC) 6a6ymKa CTO C TCM HAH HHbIM HMCIICM CyiUeCTiHTCJlbHblM.

12
4>OpMaHT. Bbipa*aKMUHfl OTHOUJCHMC MH. HHcaa).

IipHHajJlOKHOCTH. O KOTOpOM pcnb noMjci no3*e). CywecTByeT cneunaabHas <|>opMa


Ha bah /a Ico? Kaic aeaa? (6yt<e. KaxHe HOBOCTM npHBcrcTBHa aaa ofipamcHHa x noHTCHHUM
ccroaHsuJHero AH*?) HaH cTapwHM no B03pacTy aioaaM. >ro
npHBcrcTBHe HMCCT CTporo onpeaeaeHHuft OTBCT:
Ha ban za nyumbani? KaK aeaa AOMa? Shikamoo! - npHBCTCTBHe (caHTHaa (J>opMa
(nyumbani - .loxaTMBHaa (|>opMa cymecTBHTe/ihHoro Shika miguu yako TIpHnaaaio x BJUIHM
nyumba AOM", pcnb o Heft noflacT n033KC). CTona.w").
Ha bah za kazi? Kax aeaa Ha pa6oTC? Mara ha ha - OTBCT (xopoiuo, cnacH6o").
rio.ioacHTc.ibHbiM OTBCT Ha 2. Hamisi. Ali - MV)KCKHC HMCiia. Fatuma - >KCHCKOC
npHBCTCTBHC. xax npaBH.io:
HMH. CyaxH.iHftcxHe HMCHB He HMCIOT
Nzuri! Xopouio! (nzuri - npanai areabHoe -zuri,
rpaMwaTHHCCXHX nptnnaxoB poaa. CpaBHHTc:
coraacoBaHHoc c cymccTBHTcabHUM habari). Tatu. Asha, Amina. Siti (XCHCKHC HMCwa); Tumaini,
Salama! **Bce cnoxoftHo! Mashaka, Bakari, Shija (MyaccxHc HMCH3). BMCCTC C TCM. y
Safi! OUIMMHO! / ripcBocxojHo!* (6yxe. **HHCTO*). aioaeft, roBopamnx na cyaxnnn, ecTb MHoro
B ciiynac. CCJIH y coGecejuiMxa HMCIOTCB jaHMCTBOBamibix HMCH - apaGcKHX. cBponcftc
npoOaeMbi, OH HIJIO)KHT HX /IH6O no3*ce, an6o nocae KHX H jp.. xoTopbie acrxo onpejeaaiOTca. SB. HOOTCJI .TH OHH

caoBa lakini "HO**: M>*CKHMH nan UCCHCXHMH: Roza, Albina, Hadija, Sharifa

Ilabari? - Nzuri, lakini... *Kax aeaa? - "Xopouio, HO (aceHcxne HMena); Petro, Mohammed. Noel, Hcrmas,
... Daudi (Myjxcxwe HMCHa).
[IOHBTHS oTHCCTBa wan (J>aMHaHH B
CyuiecTByeT apyra* yHHBepcaabHa* cyaxHaH He cymecTBycT. ^BoftHoe HMJI.
<Jk>pMa npnBCTCTBHB B aabixe cyaxuan. OHa He HanpHMcp. Fatuma Ali, o3HaMaer, HTO Fatuma -
oGycaoBaeHa BpeMeHeM cyTOX, HO HMH caMoft ACBSUIKH nan HCCHUWHU, a BTopoe MM* Ali - HMB ee
ynoTpe6aaeica HcxaioHHTeabHo c yneTOM anna oTua. FloTTOMy npH o6patucHHH x Heft
H nncaa CoCccejHHKOB C OOCHX CTOpoH:
HeaonycTMMo onycxaTb nepaoe HMB. npH TTOM,
Hujambo? **3ApaBCTByft!" (o6pameHHC x 2 cyaxHaneu, o6maacb aaixe c 6aH3KHM
anuy ea. HHcaa). Sijambo! '*3apaBCTByft!(OTBCT I neaoBexoM, ofipaiuaerca x HCMy c TSKHMH
anuaea. HHcaa). caoBaMH, xax bwana, bibi nan mama - bwana
Ilamjambo? *'3apaBcTB> ftie!" (oopaiucHHe x 2 anuy MM wcna). Omari, bibi Anna (nan coxpaiueHHaji 4>opMa
Hatujambo! "3apaBCTByft(Te)r (OTBCT 1 anna MH. bi. Anna), mama Bazila. Caoso bwana HHoraa MO*
HHcaa). HO ycabiuiarb no oTHouieHHK) x xccHiiiHtie. HO anuib B

Ha jam bo? Y Hero/Hcc Bee B nopaaxe? (Bonpoc o 3 aHUc caywac 4>aMHabBpHoro Han ujyTaHBoro
ca. o6pameHHB x Heft.
MHcaa). 3. CaoBO tafadhali no*aayflcTa*\ 6 yabTe
Hajambo! **Y HCTO/HCC BCC B nopaaxc" (OTBCT O 3 ao6pbT, **6yabTe nio6e3Hbi** ynoTpcOnacTca
awuc ca- HHcaa). Hawajambo? Y HHX Bee B npn oGpauieiiHH c upocbGofi 06 ycayre,
nopaaKe?" (Bonpoc o 3 awuc MH. HHcaa). ojoajxcHHH. TIM, rae penb HACT O npHraauieHHH,
Hawajambo! Y HHX Bee B nopaaxc" (OTBCT O 3 aHue
14
pyeexoe nojxaayftcTa nan npotuy HMCCT
ixBHBaacHT karibu. HanpHMep: Karibu kiti!
CaaHTecb, noxaayftCTa! (6yxe. *ao6po
noacaaoBaTb Ha cry a).
Karibu chai! BbineftTe naio!** (6yxe. **Ao6po
no*aaoBaib Ha nafl).

Mazoezi
7. riepcBeaHTe jnaaor I.
8. BoccTaHOBHTe HeaocTaiouiHe
<J>pa3bi B anaaorc:
Hodi! - ......
.........-Nzuri!

14
Hujambo? - ......... 13. riepeBe;tHTC ;waaor H paiwrpaflTe ero B ;wuax:
....... ? - Baba hajambo. A: K BaM MOKHO, r-H PaiiiJUH?
Habari za safari? - ....
Karibukiti - ..............
Habari za kazi? - ......

9. FlepeBejHTc anajior:
Hujambo? - Sijambo.
Habari za Ico? - Salama.
Karibu kiti, mama Hadija - Asantc. bwana Shija.
Habari za nyumbani? - Nzuri.
Bwana Orio hajambo? - Hajambo. Habari za kazi?
Safi, asante Karibu chai. mama.- Asantc. bwana
Shija.

10. BuGcpHTC npaBH/ihHhift Bapwaur oTseia:


1. Hamjambo? (Sijambo. Hatujambo) 2. Habari za mama?
(Nzuri. Marahaba) 3. Karibu nyumbani (Asantc. Salama) 4.
Hodi! Hodi! (Karibu. Asante) 5. Habari za safari? (Hajambo.
Safi) 6. Shikamoo! (Karibu. Marahaba) 7. Baba na mama
hawajambo?
11. BoccTaHOBHTe Hanaiio npefl/KxeHHH:
(Hawajambo.
1. Hatujambo).
3.
5.
.? - Sijambo. 2 ... ? - Salama.
7.
? - Hajambo. asante. .? - Nzuri. 4 ....................... ? -Hatujambo.
9. .?-Safi. 6 ...... -
Marahaba.
. - Asantc. 8 .... ! - Karibu.

12. IlepcBcaHTe npe^noaccHMa:


I. Karibu nyumbani. bwana Mozes. 2. Habari za asubuhi? -
Salama!
3. Habari za safari? - Safi sana! 4. Mama Anna hajambo? -
Hajambo. asantc. 5. Karibu kiti! 6. Baba na mama
hawajambo? - Hawajambo. 7. Karibu nyumbani Ico mchana.

16
17
B: 3axojHTC. Kax noaoiBaeic? JIH'IHUC CaWOCTOHTC.ll.il 1JC WeCTOHWCHHH eaHHCTBeHHOrO MHcna
A: Xopouio, cnacn6o Kax aena Ha pa6oic? npeitcTaB.ieHbi Tpew* (J>opMaMH: mimi a", wewe
OT.IHMHO. A Kaic /tejia /toMa?
B:
Tbi/BbT, yeye "oH/oHa". O6biHH0 OHH ynoTpe6/unoTcsi B
A: Bee B nopiiaxe. HMCHHNX npeflJio)xeHMflx: Mimi ni mwcnyeji na yeye ni mgeni.
B: T-)Ka Xamuaca 3itopoBa? - MCCTHWH jKHTe^b. a OH - HHocTpaHeu.
A: Cnacn6o, y Hee BCC HopMajibHO.
B: Kax noc3;ixa?
A: 3aMCMaTenbHo!

14. CocTaBbTe flHajior Ha cyaxn.iH, HcnoJib3ya JiexcHxy


ypoxa.
**
rpaMMaiHKa

i onaiiHH.
HH floBccTBOBaTe.ibHoe npeiUiotteHHe
npOH3HOCHTCJI C HC3HaHHTCJlbHO BOCXOflflmeR
HHTOHaUHefl Ha xaJKAOM CJlOBe MJ1H
CJlOBOCOHCTaHMH H HHCXOflfllUeR HHTOHaUHefl B
KOHue npeiinoweHHJ!, a BonpocHTCJibHoe (6c3
BonpocHTe.ibHbix C.IOB) c BocxoAJtme-HHcna^aioutCH,
Kax H B pyccxoM aibixc:
Baba ananunua kitabu. Oieu noicynaeT xHHry.
Baba ananunua kitabu? Oreu noxynaeT KHHry?
BocxoAsmen HHTOHauHcfl xapaxTepH3ycTca .lonmecKoe
yjxapeHHe Ha Ba>xHOM B CMWC/IOBOM OTHOLUCHHH CJIOBC:
Baba ananunua kitabu.
Baba ananunua kitabu.
Baba ananunua kitabu.
ECJTH B npcAJio)KCHHH ecTb BonpocHTenbHoe C.IOBO (nani?
KTO?\ wapi? nie?, Kyaa?, gani? KaKofi?"), TO HMCHHO CMy
CBOflCTBCHHa BOCXOjWUiaJI HHTOHaUHJt:
Kiko wapi kitabu? Tae xHHra?.
Nani ananunua kitabu? "KTO noxynaeT xHHry?\
Baba ananunua kitabu gani? Kaxyio xHHry noxynaeT
OTeu?'\

17
17
lIpHi.iaro.ihiibie couiacoBarejiH eu.HHCJia ni-, u-, a-. B Tbi HHTaeujb, anasoma 0H/0Ha HHTaeT.
rnarojibHOM npcjmoxceHHH OHM, KaK npaBHJio, onycxaioTcn, nocKo.ibKy
nraroji-cxa3yeMoe Bceriia cx|)opM^aeTcs npHr/iarojibHbiM cy6i>exTHbiM
cor/iacoBaTe/ieM: ni-1 1-oe JIHUO e/i.H. (ninasoma a MrnaK)) u- 2-oe JIHUO
e,a.H. (unasoma Tbi HHTaeuib) a- 3-be JIHUO ea.H. (anasoma on/ona
HHTaeT) npH neoGxoiiHMocTH BbmejiHTb HJIH nouHepKHyTb pojib
cy6i>exTa BbicKa3biBaHH aonycTHMO yriOTpe6/ieHHe jiHHHoro
caMOCTOHTeabHoro MecTOHMeHHH H nepea rnarojiOM-cxa3yeMbiM, Hanp.:
Mimi ninafanya kazi na yeyc anasoma tu. (HTO xacaeTcn MeHfl)
paboTaio, a OH (HMCHHO OH) TOJibKO yHHTcn.

IlpHTfliKaTCJibiibie McCTOHMt'iiHti eamicTBeHiioro -soma HHTaTb; yHHTbCH -


HHCJia HMeioT caeayfomne ocHOBbi:. andika nucaTb -enda (kwenda)
-angu MOA/MOB/MOC, naTH; exaTb -fanya aeaaTb -
-akO TBOfi/TBOfl/TBOe", fanya kazi pa6oTaTb -jibu
-ake ero/ee oTBenaTb -rudi B03BpamaTbCH -
OHH corjiacyiOTca no nopMaM HMCHHOIX) KJiacca, K KOTopoMy tafsiri nepeBoaHTb -starehe
OTHOCHTCH onpeaeaaeMoe HMH cymecTBHTejibHoe H Bceraa caeayiOT 3a HHM, oTawxaTb; pa3BJiexaTbCH -
Hanp.: shukuru 6aaroaapHTb -samehe
jina langu Moe HMH, kilabu changu MOB npomaTb pia Toxce, Taioxe
xuura, jina lako TBOe HMH, vitabu vyako TBOH
XHHTH, jina lake ero/ee HMH, nyumba zake

ero/ee aoMa.

HacTosimee BpeMH raaroaa. OaHHM H3 noxa3aTejiefi


HacTOHiuero BpeMeHH HBaneTCH (JjopMaHT -na-,
yxa3biBaiomHfi Ha TO, HTO aefiCTBHe npOTeKaeT B Mwenyeji:
HaCTOHlUHH MOMeHT, B MOMCHT pCMH. rioKa3aTeab - Mgeni:
na- 3aHHMaer no3HUHo HenocpeacrBeHHO 3a npnraaroabHbiM
cySbexTHbiM coraacoBaTeaeM: ninasoma H HHTaio, unasoma Mwenyeji:
Mgeni:

1 Ae4Hc o6o3Ha4aeT,
HTO Taxofi 4>opMaHT He SBJICTC* Mwenyeji:
3axoHHeHHbiM CHOBOM (ni-, -angu, -na-), T.e. eMy Mgeni:
npeauiccTByeT cornacoBaTe/ib, a 3a HHM caeayeT Mwenyeji:
KopeHb/ocHOBa cooTBercTByfouiero caoBa HJIH apyrofl coraacoBaTeab.

is 19
Taaroabi B H3biKe cyaxnjiH npeacTaBaeHbi xax MCKOHHO
baHTycKHMH, Tax H 3aMMCTBOBamibiMH, name H3 apa6cxoro
H3bixa. EaHTycxne no nponcxoncaenHio raaroabi oxaHHHBaiOTCH Ha -
a: -soma HHTaTb, -andika nucaTb, -chora pncoBaTb". OnHaabHbiM
raacHbiM 3aHMCTBOBaHHoro raaroaa MoweT 6biTb OAHH H3 raacHbix /e/,
/i/, /u/, nanpHMcp, -samehe npomaTb, -rudi B03BpamaTbCH -
jibu oTBenaTb. CnpnraiOTCH OHH Tax *e, xax H baHTycxHe
raaroabi: ninasamehe a npomaio,
unarudi Tbi B03BpamaeuibCH,
anajibu OH OTBenaeT.

Maneno mapya
Urusi POCCHH kwa heri ao CBnaaHHH sasa cefinac kitabu XHHra barua
nwcbMO mwenyeji X03HHH;
MeCTHblH )KHTeab
mgeni rocTb; HHocTpaHeu
jina HMH; Ha3Bamie
mji ropoa
nchi dpaHa
-toka 1 )BblXOUHTb [H3],
Bbie3)KaTb [H3] 2)nponcxoaHTb [M3], 6bITb pOaOM [H3]
Mazungumzo 2
Jina langu Daudi. Na jina lako nani?
Jina langu Boris. Ninatoka Moscow, Urusi. Na wewe unatoka
wapi?
Mimi ninatoka Arusha, Tanzania.
Asante. Mimi ninasoma sasa. Na wewe?
Unafanya kazi gani?
Mimi pia ninasoma. Karibu Tanzania!
Asante! Kwa heri!
Kwa heri!

is 19
Maelezo 1. Jina lako nani? 2. Unatoka wapi? 3. Unatoka mji gani? 4.
1. OSpaTHTe BHH.waHHe, HTO B Bonpoce 06 HMCHH Unafanya kazi wapi? 5. Nani anasoma barua? 6. Nani anaandika
co6ece^HHKa ynoTpdwiaeTCB BonpocHTe/ibHoe CJIOBO nani KTO (a He
HTO): Jina lako nani? (6yK6. HMH TBoe KTO?*); Mgeni jina lake nani?
MKaK 30ByT rocr*?.

2. Arusha - ropoA Ha ceBepo-BocTOKe TaH3aHHH.

3. Kwa heri AO CBHAaHHjT HMeeT <j)opMy MH.


HHCJia kwa herini, KOTopaa MoaceT Hcno;ib30BaTbCJi npn
o6pameiiHH K HCCKO.lbKHM JIIOABM.

Mazoezi
15. PlepeBeAHTe AHanor 2.

16. riepeBeAHTe:
1. Jina lake Hamisi. 2. Anatoka Zanzibar. 3. Mimi ninatoka
Urusi. 4. Wewe unatoka wapi? 5. Mama jina lake nani? 6.
Mwenyeji anasoma kitabu. 7. Sasa ninaandika mazoezi. 8. Jina Maneno mapya
lako nani? 9. Yeye pia anafanya kazi. 10. Fatuma anaandika -pika roTOBHTb (edy)
kwa heri baba na mama. 11. Unatafsiri kitabu. 12. Mwenyeji chakula eAa. nnuta -kaa
anasafiri wapi? 13. Bwana anatoka nchi gani? 14. Baba 1 ))KHTb. o6HTaTb
anakwenda mji gani? 15. Unastarehe wapi? 16. Mama anarudi 2)HaxOAHTbca -shona
sasa. 17. Mgeni anajibu barua. uiHTb

17. IlocTaBbTe cooTBeTCTBytoutHe npecjiHKCbi B


rjiarojiax:
1. (Mimi) -naandika barua. 2. (Wewe) -natoka Zanzibar. 3.
(Yeye) -nasoma kitabu. 4. Baba -nakwenda nyumbani. 5. (Mimi)
-natoka Urusi. 6. Bwana -nastarehe. 7. Mgeni -narudi Afrika. 8.
(Wewe) -nakwenda wapi? 9. Mama -nafanya kazi wapi? 10.
(Mimi) -nashukuru. 11. Mwenyeji -natoka nyumbani. 12.
(Wewe) -najibu.

18. OrBeTbTe Ha cyaxHJin Ha cjieAyiomne Bonpocbi:

20 21
mazoezi? 7. Nani anatoka Tanzania? 8. Nani anatoka Urusi? 9.
Baba anatoka mji gani? 10. Mama anafanya kazi wapi? 11.
Unakwenda wapi? 12. Habari za nyumbani? 13. Mama anarudi
wapi?

19. BbiysHTe AHajior 2 HaH3ycTb.

20. riepeBeAHTe npeAJiOKeHHa:


1. MeHH 30ByT Oner. 2. Ero 30ByT JjHMa. 3. Kan Te6a
3oayT? 4. OTKyAa OH? 5. YTpOM OH paboTaeT. 6. 51 Toxce
nniuy nncbMo. 7. Tbi HHTaeuib cefinac KHHry? 8. OHa HACT
AOMOA. 9. 51 Ae/iaio ynpaHeHHfl. 10. H3 Kaxoro OH ropoAa? 11.
OH H3 MOCRBW. 12. ^o6po no>KaAOBaTb B POCCHIO! 13. 51 paboTaio
B TaH3aiiHH. 14. TAe Tbi pa6oTaeuib? 15. A a paboTaio B

Apyme. 16. TocTb cefinac OTAbixaeT. 17. Kax 30ByT


xo3aHHa? 18. Xo3aHHa 30ByT ^ayAH. 19. A OH eAeT B
A(|)pHKy. 20. Ceflwac a ynycb. 21. Tbi BbixoAHUib H3
UIKOAbl. 22. XaflHA>Ka POAOM H3 KeHHH. 23. B K3KOH
CTpaHe Tbi
ywHuibca? 24. OTeu Toace B03BpamaeTca B POCCHIO. 25. 51
cefinac OTBenaio.
matini TeKCT shule iiiKOjia -chora pncoBaTb picha pncyHOK,
xapTHHa gazeti ra3eTa; >xypHaji -tazama CMOTpeTb;
paccMaTpHBaTb

Matini
Jina lake Mohammed. Anatoka Kenya. Mohammed
anasoma shule. Asubuhi anakwenda shule na mchana anafanya
mazoezi. Jioni Mohammed anaandika barua na anachora picha.
Leo baba anasoma gazeti na mama anapika chakula. Asubuhi
baba anafanya kazi na mama anakaa nyumbani, anashona na
anatazama gazeti.

Mazoezi
21. riepeBeAHTe TCKCT.

22 23
22. 3anojiHHTe nponycKH B npeAJiOtteHHax. onwpaacb Ha 1. Bab? na mama hawajambo. 2. Leo asubuhi Daudi anakwenda
co/tepxcaHHe TCKCTa: shule na jioni anastarehe. 3. Ninatafsiri matini na Fatuma
I. Mohammed analoka ... 2. Mchana Mohammed ... na asubuhi anashona.
... 4. Bibi Hadija anakaa nyumbani. anapika chakula. 5. Hasani
3. ...Mohammed anachora picha na ... barua. 4. Leo baba ... na anatoka mji gani? - Anatoka Iringa. 6. Mwenycji anatoka Afrika,
mama ... 5. Baba anafanya kazi ... 6. Asubuhi mama anakaa ... na jina lake nani? 7. Mohammed anatoka Uganda lakini sasa anakaa Urusi. 8. Bibi, karibu kiti!
- Ninashukuru, bwana. 9. Mgeni anafanya safari nchi gani? - Anafanya safari Kenya. 10.
Leo jioni ninakaa nyumbani. ninachora picha. 11. Unasoma kitabu na mimi ninafanya
23. OTBeTbTe Ha Bonpocbi no TCKCTy: mazoezi. 12. Rashidi anastarehe wapi sasa? - Anastarehe Arusha.
I. Mohammed anatoka nchi gani? 2. Nani anasoma shule? 3. 13. Nani anarudi leo jioni? 14. Nani anatazama kitabu?
Baba anakaa wapi leo? 4. Nani anapika chakula nyumbani? 3.
Mama anashona wapi? 6. Nani anaandika barua jioni? 7. Mama 28. IlepeBe/iHTe Ha cyaxHJin:
anatazama nini? 1. R ACJiaio ynpaxcHeHHs. a XaMMCH MHTacT TCKCT. 2. OTeu
OT^uxacT flOMa. a MaMa TOTOBHT cay. 3. Tu cacuib B A(|>pHKy? -
24. CoCAHHHTe C/lOBa B IipejnoacCHMB. IIOCTaBHB fl cay B POCCHIO. 4. Cajurrecb, noxcanyRcTa. Kax Bac 3oeyT? 5.
HX B Hy*HOM nopJUKC H 0<|>0pMHB MarOJIU BenepoM a HHTaio raicry, a yrpoM uibio. 6. Tu naeuib AOMOA? -
COOTBeTCTByiOlUHMH MOKa iarc.mMH Jinua H R Hay B ujKOJiy. 7. OH HHTaeT nHCbMO, a a nepcBoxcy
BpeMCHH: AHajior. 8. Tac TU *HBeiub? - R *HBy B MOCKBC. 9. Tae OT.iuxaeT
1. Mimi, gazeti. -soma, jioni. 2. -chora, Daudi, picha, nyumbani. cefinac Bopnc?
3. Chakula. mama, asubuhi, -pika. 4. Wewe. gani, mji, -toka. 5. 10. PauiHAH pwcycT AOMa? - OH pncyeT B uiKOJie. 11. TocTb
Shule, mimi. jioni. -kwenda. 6. -kaa. baba, leo, nyumbani. 7. H3 Kaxoft cTpaiibi? - OH H3 BypyH^H. 12. A Bbi OTKyaa? - H H3 YraHau.
Afrika. -toka. Hamisi. 8. Wewe. safari, -fanya. gani. 9. Fatuma, 13. OH B03BpautacTca B Tainanwio. 14. A/ib6MHa pace
gani. -toka. mji. MaTpHBaeT xapTHHy.

25. riepeBc;tHTe : 29. J\E&TC pyccxHe 3KBHBajieHTu:


I. OH ywHTca. 2. MaMa roTOBHT. 3. OHa aeJiacT ynpaxcHeHH*. karibu kiti; -andika mazoezi; -shona; -starchc; asubuhi na
4. cay /IOMOIL 5. Tu nnuieiub nncbMO. 6. AXMCA HI A(|)PHKH. 7. OH pncycT. mchana; leo jioni; -fanya kazi; -kaa nyumbani; -tafsiri barua; -
8. YTpoM MaMa (naxodumot) aoMa. 9. liana AHCM pa6oTacT. 10. shukuru; mwenyeji; jina lake; -toka nyumbani; salama; kwa
TOTOBJIIO e;iy. 11. Tbi H.ieuib B uiKo;iy. 12. jjHeM Tbi HHTacuib
hcrini; mazungumzo.
ra3CTy. 13. CeroaH* a wbio. 14. MoxaMMea CMOTPHT xypna.1.
15. Tu nepeBo.iHUib TOCCT. 16. MaMa ccro/ws OT/tuxaeT. 30. ilaflTc 3KBHBajieHTU Ha cyaxHJin:
17. MHocrpaHeu eaeT B POCCHIO.
vTpo; ceroAH*; cnacn6o; pwcoBaTb AOM; HHTaTb ra3CTy;
roTOBHTb cay: nepeBojiHTb nncbMo; yHHTbca AHCM; HATH B
26. PaccicaacHTe Ha cyaxHJiH, HTO BU y ina. o
MoxaMMcje. lmcojiy; nncaTb cnoBa; CTpaHa; rocTb; Moe HMS; pa6oTaTb AOMB;
npomaTb; ciueTb; xopouiHe HOBOCTH; xax aejia?; OTAUxaTb BcnepoM;
27. IlepeBeAHTe npc^JioaccHHa: noxcaAyflcTa (npocbfa); ao cBH.iaHHs; HHCTUR ropOA; OTAHHHaa

23 23
pa6oTa; Taicxce; Bbie3x<aTb H3 aoMa; noxcanyRcTa
(npusMiwenue).

31. CocTaBbTc paccKa3 Ha cyaxHJiH, ynoTpc6HB


axTHBiiyio jiexcHKy ypoxa I.

24 23
yPOK 2 (Somo la pill) coHCTacrcJi c npcanoraMH: kalika kuiafsiri malini B nepcBoje
JleKCH'iccKafl TeMa: Hev BU laMHMaeieci.? (Unafanya nini?) TCKCTa, kalika kujenga nyumba npn cTpoHTc.ibCTec
aoMa" (6yxe.
r paMMaTHKa B CTpOMTCJlbCTBe AOM8 ).
1. MH<J)HHHTHBHaa c|>opMa rJiaroJia.
2. ripocroc npeaJio*cHMe. CBrcxa ni/si. llpocTbie npej.ioHceHHH B cyaxHJiH, KBK H B pyccxoM
3. BonpocHTenbHoe CAOBO nini. jnbiice. GbiBatOT asyx THIIOB: HMCHHWC H rnaro.ibubie. Hiaro/ibHoe
4. HMJJ npHnaraTeabHoe. npn.iai aic.ibHbie cor/iacoBaHHbie
npocToc HcpacnpocTpaHCHHoc npcaaonccHHc COCTOHT H3 noiiJiexamero H
H HccoraacoBaHHbic.
cica3ycMoro: Mgcni anachora rocTb pHcyeT*. ripn 3TOM
5. O/wocaoxcHue rjiaroJibi. MaTcpna-ibHO BupaxcHHOc no/mexaiuec
6. HMncpaTHB (noBc^HTeiibHOC HaKaoHeHHe).
(cymecTBHTcabHoe H;IH MeCTOHMCHHC) MOXCT
7. UptMiorn katika; kutoka. JIoieaTHBHbifi C>4KJ)HKC -BU OnyCKaTbCJI, flOCKO.lbKV OHO Bceraa npcacTaBncHO B
8. ripcA^o)KeHHa no TMiiy kuna - hakuna.
9. MHCJiHTCJibHbie 1 - 20. rnaro.ic oflHococTaBHoro npcflaoxeHH* npc(|)HKcoM -
notca3aTCJicM anua HJIH icnacca cywccTBHTcnbHoro:
HH^MHHTMBHBH (Jjopviu r.iaro.ia. rnaron B UKe cyaxH-iH Anachora "OH- pHcycT".
HMCCT 4>MHHTHbie (j>opMbi, T.C. cnparaeTca no JimiaM, IlpocToe HcpacnpocTpaHCHHoc HMCHHOC npcanoxcHHe
HHcaaM, BpcMciiaM: ninasoma "a MHTaK>\ unaandika Tbl COCTOHT H3 no/mexamero H HMCHHoro cxaiyeMoro. KOTOpoe

nMM TJU, H HeHlMCHBCMyiO HCOIipejCJlCHHyK) 4>OpMy, T.C. BBo.iHTcs upc/iHKaTHBuoft CBA3KOH ni Mimi ni mwalimu na Mtanzania

HH<t>MHHTHB. HH^MHMTMB oOpaiycTca npH6aB.icHHCM npcejwicca ni mwanafunzi "H - yHHTCJib, a Tan jaHHcu - CTy/ieHT".
ku- K rnaroabHOMy KOPHIO/OCHOBC: kusoma MirraTb, kuandika OTpnuaHHc BupaxcacTca c noMOiUbio npcjHtcaTHBHofl
CBJ HK H si: Ycyc si mgcni OH HC HHOCTpaHcu"; Kazi si rahisi Pa6oia
nHcaTb. HCKJHOMCHHC npe/icTaBJUuoT raaronbi -enda, isha,
He Jienca".
KOTopuc B HH4>HHMTHBHOH (JtopMe O<J>OPM;IJIK)7CJI npcejmiccoM
ripocroc pacnpocTpaeHHoe npeanoxcHHe BKJiiOHaeT
kw-: kwenda HJTH\ kwisha 3aKaHWHBaTb*\ H ce6s BTopocrcneHHbie MJICHU npeanoxcHHa - aonojiHeHHe.
HH^MHHTMB MOXCT ynoTpc6nTbca B npcanoxeHHH KEK
onpcjcncHHc, o6cTOTCJibCTBO, HanpHMep: Bibi anapcnda
wacTb cocTaBHoro cxa3ycMoro: Ninataka kustarehe fl xony kula kuku BaGymtca JHO6HT CCTU tcypHuv*; Ninafanya kazi rahisi
OTfloxHyTb"; Anapcnda kusoma na kuandika Ona JIIO6HT aejiaio nencyio paGoTy**; Mama anakuja leo MaMa npnxoaHT
HMTaTb H nHcaTb". B onpcacncHHOM KOHTCKCTC HH4>MHHTMB ceroflH*.
MOXCT Taiace ncpcjaBaTb ucncBOc iHaneHHc: Anakuja hapa
kupumzika *OH npHXoaHT cioaa OTJbIXaTb / 4T06bl BonpocHTC.ibHoc C.30B0 nini? HTOT OGUMHO cJieayeT 3a
OTflOXHyTb. MaronoM-cica3ycMUM: Anasoma nini? Anasoma gazcli HTO OH
riOCKOnbKy HH(|)HHHTHB B CyaXH/IH (|>OpMaJlbHO MHTacT ra3CTy, HO MOXCT lannviaTb H HaManbHyio
HHTBCT? OH
BXOflHT B COCTaB HMCH CyiUCCTBHTCJIbHblX H no3HUHio B npezuioxcuHH, CCJIH oco6oc BHMMaHHC
o6pa3yCT OCOGblfl HMeHHOft miacc, Ha pycctcnfl snux OH o6pauiaeTC HMCHHO Ha Bonpoc: Nini unapenda? "to TU moGnuib?
MOXCT nepcBojHTbca cooTBCTCTayiomHM
cyuiccTBMTcnbHbiM, HanpHMep: Unapenda kusoma **Tbi llpH.iara le.ibiioe B JOUKC cyaxHJiH Bccraa cacaycT 3a
Jiio6Hiiib HTeHHe". onpcacjiacMUM cymecTBHTe;ibHbiM. BaHTycxHc no
Kate H iipyrne HMeHa cyuiecTBHTcnbHbie. HH4>HHHTHB
npoHCxottfleHWK) npHJiaraicjibHbic mazoezi; mama anapenda kushona; unataka
corjiacyiOTca c onpeaejiacMbiM kutoka nyumbani; mwenycji anapenda kufanya
CyIllCCTBHTC.IbHblM no HOpMaM KJiaCCa.
K KOTOpOMy OTHOCHTCS 3TO safari; ninataka kufanya kazi.
CyiUCCTBHTCJlbHOC (o HCM pCHb noRfleT
HH*C), a laHMCTBOBaHHbie 2. 3axoHHHTe npeAnoaceHHa:
npH/iaraTeabHbie, laHHMaa nocmoiHUHio 1. Bibi anapenda ... 2. Ninataka ... 3. Unapenda
nocae onpeaejiacMoro ... ? 4. Mama anataka ...? S. Mgeni anapenda ... ?
CyillCCTBHTenbHOrO. He H3MCHJIK)T 6. Bwana anataka ... ? 7. Mama Rosa anapenda ...
CBOCR <Jx>pMbl. HC3aBHCHMO OT K.iacca H 8. Leo unataka ... ? 9. Mi mi ni ... 10. Yeye si ... 11.
HHc/ia onpeac.i*cMoro cymccTBHTCJibnoro. Mwenycji ni ... 12. Wewc si ... 13. Jina lake ni ...
HanpHMep: mazoezi rahisi ynpaxcHCHH* 14. Jina langu si... 15. Kazi si ... Mazoezi ni ... 16.
aericne", kazi rahisi **pa6oTa ienuM, lugha rahisi Nyumba ni... 17. Mji si...
muic jiencHA. 3. riepcBe/tHTe:
1. OH JDO6HT pucoBaTb. 2. Tbi xoneuib noexaTb B
O.iHoc.ioxHbie i.iaio.ibi. BoabUiHHCTBO nyTeiuecTBMe? 3. R JHOGJIIO uiHTb, a Tbi HTO
naroJioB B cyaxHJiH COCTOHT H3 flByx cjioros. no6Huib acaaTb? 4. TocTb XOHCT oTauxaTb. 5. HTO TU
HanpHMep: -soma HHTaTb, -chora nio6Huib HHTaTb? 6. Tae OTCU XOHCT acHTb? 7. Mana
pHcoBaTb**, -pika roToBHTb (edy) H Ap. .IK>6HT roTOBMTb. a nana HHTaTb raseTbi. 8.
OaHoc;io)icHbix raaroaoB Maao, raaroabi
JTO CeroAHH BcnepoM a co6npaocb HanncaTb
THna -ja npnxo/iHTb, -wa **6biTb", -la *ecTb, HHCbMo.
KymaTb H up. ripw cnpawciiHH B HacToameM
BpeMeHH (c noxaiaTeaeM -na-) OHH Tpe6 yK)T
yiioTpc6.icHHa caoroBoro pacuiHpHTeaa ku-: riepeBeaHTe:
4.

anaAiija OH npHxoAHT". ninaAiila a eM". Tax - TaHTaHHeu. 2. fl pyccKHH. a Tbi KTO? 3. Tu


1. XaMHCH

ace BeayT ce6a H ABa aBycaoacubix raaroaa -cnda AxMea? - HCT, a /layan. 4. r-a Xaanaaca TaHiaHHHxa? - fla, ona HI
xo/tHTb", -isha wKauMHBaib". cnparacMbic B A(J)pHKH. 5. BopHC TO*C H3 A^pHKH? -
HacToauicM BpeMeHH c ao6aB.ieHHCM HeT, OH HCHBCT B KCHHH. HO OH
caoroBoro pacuinpHTena kw-: NinaAiwnda pyCCKHfi. 6. Bu X03BHH? - HeT, fl TOCTb. 7. A
KTO X03BHH? - T-H CaJtlOM X03BHH.
nyumbani 51 way AOMOR"; TunaAivisha kusoma
Mu KOHsacM HHTaTb". 5. PacKpoRTe CKO6KH:
1. Mama (-la) chakula. 2. Fatuma (-ja) leo. 3.
Mazocd Mimi (-nywa) chai. 4. Wewc (-cnda) sasa. 5.
1. riepcBcaHTe: Bwana (-la) jioni. 6. Bibi (-ja) nyumbani. 7. Boris
ninapcnda kula kuku; anataka kuslarehe; unataka anataka (-cnda) Afrika. 8. Unataka (-nywa)? 9.
kuandika barua; mgcni anataka kupika chakula; Mama anapenda (-la)? 10. Mimi (-ja) nyumbani.
baba anapenda kusoma gazeti; ninataka kutafsiri 11. Hadija (-isha) kusoma. 12. Baba (-enda)

27
kufanya kazi.

6. riepeBeaHTe:
I. r-xca XaAHAwa ;IIO6HT paSoTaTb iioMa. 2. Tbi
xoneuib jycnaTb ynpaacHeHHB, a a xony
nepcBOAHTb TCKCT. 3. Mana H3 Kaxoro ropoaa? - OHB
H3 ApyuiH. HO ccRnac paSoTaeT B flap-3c-
CanaMc. 4. Kax 30ByT xo3aRxy? - Ee 30ByT
Ani,6HHa. 5. HTO TW ACJiaeuib? - CeRnac a
HHTaio KHHry, a BenepoM xony HanncaTb
nHCbMo. 6. YTPOM MaMa uibeT, a HTO oHa AcnaeT AHCM? - TOTOBHT
eAy. 7. Kyaa CACT OTCU? - OH CACT u A<J>pHKy. 8. npHxoxcy AOMOR
BenepoM H nbio naR. 9. KTO cefinac HHTBCT TCKCT? 10. HTO Tbi
xoneuib noccTb?
II. HTO XOHCT noHHTBTb Bopnc? 12. KTO ceRnac
BUXOAHT H3 uiKOJiu? - yio /lay AH. 13. TAC JIIO6HT
nyTeuiecrooBaTb pyccxnR? 14. Tae Tbi xoneuib
oTAoxHyTb? - R xony noexaTb B KenHKv 15. OH
He TanaaHHeu. OH H3 YraHAbi. 16. Kyua HACT
MoxaMMCA yrpoM? - OH HACT B uncoJiy. 17. KaK ACJia? -
Bee xopoiuo.

29
28
cnacHfk).
18 Kax ncna noua? MaTb M OTCU ijopoBU? - J\a, Ninapenda kujifunza Kiswahili, lakini ninapata
lAOpOBbl. 19. Pa6oia Jierxaa? - fla, Jierxa*. 20. Tocrb shida kidogo. Ninapenda kukaa Afrika na
HCT, HC OoraTbifl. kufanya safari.
Maelezo
Maoeno mapya 1. llaiBaiiHM a ibiKOB Ha cyaxHJH
-taka xomb, coOwpaTbca Kifaransa <J>paHny3CKMH HasHHaiOTca c npc<t>HKca ki. CaMO C.IOBO
6oraibifl? - nuK lugha nknt npn JTOM MOXCT onycxaTbca:
(nmo-M dejiamb) Kijcrumani HCMCUKHR flibix
Kiswahili
-penda ;iK)6HTb -jifunza Kiingereza aHr.iMflckMfi aiux -scma
yHMTbca, H3ynaTb - roBopHTb lugha aibiK
nunua noxynaTb MrUSi -pata nonyMaTb, jocraBaTb shida
pyCCKMfi, pOCCHflHHH TpyjnocTb, 3aTpyjHCHHC kidogo
Mtanzania FaniaMHcn Mzungii HCMHoro -la ecTb. nmaTbc*
cBponccu lingerc/a AHHIHSI
-nywa nHTb
mkulima xpecTbJiHHH, -ja npMXojMTb
3CM.1CJC.1CU maziwa MO/IOKO
mpishi no Bap
daktari Bpan ndiyo ja, Bcpno
mwalimu npcnojaaaTCJib hapana HCT
mwanafun/j VHCHMK ; au HJ1H

CTyjcHT rahisi JierKnfi


mfanya kazi pa6o4Hfl tajiri 6oraiufl

meneja Mcncjaccp.
hodari jo6pocoBecTHbifi;
aKTHBMUM; npHJICJKHblfl
ynpaBJiaioiunH
kijana lonoiua; aeBymxa
mtoto pcOcnoK
Kiswahili aiux cyaxnjiH
Kirusi pyccxnfl aibiK
Matini
Jina langu ni Peter. Ninatoka Uingereza.
Mimi ni daktari. Sasa ninafanya kazi Tanzania.
Ninakaa Dar es Salaam. Ninajifunza Kiswahili.
Mwalimu ni Mtanzania. Jina lake ni Saidi.

29
29
jnbiKcyaxiuiH"; Kirusi pyccxuB a3bix. Kirusi 8. riepeBejHTe cnoBocoHeiaHna:
nepeBo/iHTca ne To/ibxo Kax pyccxHR B3UK", H3ynaTb cyaxnjiH; roBopHTb no-cyaxHJin;
HO H no-pyccxn": Ninasema Kiingcrcza fl roBopio no-
anniHficxH"; Unascma Kirusi Tbi roBopHiiib no- roBopHTb no- <t>panuy3CXH; ysmbca roioBHTb;
pyccKH. OOpaTHTe BH HM 3 HHC , MT O naiBat iHf l J UUKO B y4HTbca mHTb; y4HTbca MHTaTb H nncaTb;
nmuyTca c larnaBHofl 6yxBbi. xoTCTb oTjuxaib; xoieib nHTb H cctb; JierxHfl 3bix;

2. B CTpaH Ha ajwxe cyBXHJlH


naiBaHHflx MHorwx
u-: Urusi
HMeeTca npe(|)HKc Uingereza AHMHB*\
POCCHB",
Ufaransa OpaHuna, Ujerumani TepManHa.
3. CJIOBO, o6o3HaHaomee XHTCJIA TOR HJIH HHOR
CTpaHu HJIH MecTHocTH Tax)Kc, xax npaBHno,
nHuierca c 3aniaBHoR 6yxBbi: Mrusi pyccxnR,
Mtanzania TaH3aHHeu*\ Mzungu eBponeeu.

4. CaoBocoMCTaHHc -pata shida kidogo MOXCHO


ncpcBecTH xax HcnuTWBaTb HcxoTopbie
TpyjHOCTH (6yxe. nonynaTb TpyjHOCTH
HeMHoro).

Mazoezi
7. IlepcBCAHTe:
I. Ninapenda kujifunza Kiswahili. 2. Anataka
kuchora picha. 3. Unataka kusema Kifaransa. 4.
Ninapata shida kujifunza Kijcrumani. 5. Anapenda
kukaa Moscow. 6. Unataka kukaa wapi? 7. Mtoto
anapcnda kunywa chai na maziwa. 8. Kijana
anajifunza kushona. 9. Rashidi anapata shida
kujifunza Kirusi. 10. Unascma lugha gani?
II. Bakari anapcnda kustarehc nyumbani. 12.
Mama anataka kupika kuku. 13. Ninataka kusoma
gazeti. 14. Mgeni anapcnda kufanya nini? 15.
Roza anajifunza kuchora. 16. Musa ni mwanafunzi
hodari. 17 Amina ni daktari hodari. 18. Ninataka
maziwa kidogo. 19. Mcncja anapenda kufanya
kazi. 20. Kiingereza si lugha rahisi.

29
30
JiencHe ynpaxHeHHs; JierKaa pa6ota. 6oraTbiA CBponccu; kujifunza (matini; Kiingereza; picha). 3. Mgeni anakuja
6oraia CTpawa; nHTb MOJIOKO; nHTb naA c MOJIOKOM; ;uo6HTb (nyumbani; Uingcreza; leo). 4. Baba anataka (kustarehe; gazeti:
pa6oTaTb; .iio6MTb noccrb; nojiynHTb nncbMo; aocTaTb lugha). 5. Mpishi anapenda (kula; kusema; kupika). 6. Yeye ni
KHHry; HcnuTUBaTb CJIOXHOCTH; npnJiexHuA yneuMK. meneja (rahisi; kidogo; hodari). 7. Sasa ni (mchana; asubuhi;
aKTHBHuA MeHcjtxcp; jo6pocoBecTHuR Bpaw; HeMHoro leo). 8. Ninanunua (maziwa; mazoezi. kuku). 9. Mwanafunzi
OTjtoxHyTb; HCMIIOIO nonHTaTb. anapenda (kusoma; kupata; kushona).
14. Bo3pa3WTe HJIH cornacHTecb co cjiejiyiomHMH
9. 3ano.iHHic nponycKH, onnpaacb Ha cojicpxaHHe yTBepxfleHHaMH, wcnojib3ya CJioBa ndiyo HAH hapana:
TeKCTa: I. Leo mwanafunzi anataka kutafsiri matini. 2. Mama anapenda
Peter ni ... . Anatoka ... . Yeye ni ........... Tanzania. Anakaa ... . kunywa chai. 3. Mwalimu anajifunza Kiswahili. 4. Mtoto
Sasa ... Kiswahili. Mwalimu jina lake ni ... . Mwalimu anatoka anataka kula. 5. Boris anatafsiri maneno rahisi. 6. Rosa ni
.... Peter anapenda .... lakini Peter anapenda ... na kufanya .... mkulima tajiri. 7. Mfaransa anataka kwenda Urusi. 8. Mpishi
anataka kupika kuku. 9. Unapenda kusoma gazeti. 10. Mtoto
10. OrBCTbTc Ha Bonpocw no coaepxaHHio TCKcra: anapata shida kusoma. 11. Baba anataka kununua nyumba.
1. Daktari jina lake nani? 2. Anatoka wapi? 3. Anafanya kazi
wapi? 15. 3aflaRTe jipyr flpyry cjicayioiiiHe Bonpocu M OTBCTbTe Ha cyaxHJin:
4. Sasa anakaa mji gani? 5. Anajifunza nini? 6. Anapenda I. Wewe ni Daudi? 2. Wewe ni nani? 3. Unatoka wapi? 4.
kujifunza Kiswahili? 7. Mwalimu ni nani? 8. Mwalimu jina lake Unasema lugha gani? 5. Unapenda kujifunza lugha gani? 6.
nani? 9. Peter anapenda kufanya nini? 10. Anapenda kukaa Unataka kujifunza lugha gani? 7. Unakaa wapi? 8. Unataka
wapi? kufanya nini? 9. Leo unataka kula kuku? 10. Unapenda chai au
maziwa? 11. Kirusi si lugha rahisi? 12. Kiswahili ni lugha
11.CocTaBbTc aHanor c BpanoM FlHTepoM na muxe rahisi? 13. Mwalimu anasema lugha gani? 14. Baba anataka
cyaxn/in. kufanya safari? 15. Mama anasema lugha gani? 16. Mtoto
anapenda kunywa chai na maziwa? 17. Unapenda kuchora? 18.
12. riepcBcaHTc: Kijana anapenda kufanya nini asubuhi? 19. Mwanafunzi
1. PauJHjH - cryacHT. OH H3 TaHiaHHH. 2. Poia HC anapata shida kujifunza Kiswahili? 20. Mtanzania anasema
cryjeHTica. ona npenoaaBaTeJib. 3. ft MeHe;t*ep. ft H3 Kiswahili au Kifaransa?
ApyujH. MCH* yosyr AXMCA 4. OH eBponeeu? - Her, OH H3 A<|>PHKH. 5.
TCKCT JiencnA? - JXa. JierKMfl. 6. HnocTpaHeu - 6oraTi,iA. 7. 16. nepeseaMTe:
XOTJIHH 3eMJte;tejieu? - Hei, OH pa6oHHfl. 8. Tu noBap? - JX a. I. ft JBO6JDO HHTaTb, a OH JIIO6HT pwcoBaTb. 2. Tu xoneuib
a noBap. 9. YnpaacHCHH* - JiencHe? - HCT. ynpaxHeHHS He BunHTb viojioKa, a OH naa. 3. CTyacHT JIIO6HT nepeBojiHTb
TCKCT H ACJiaTb ynpaxHeHHJi. 4. HoBap coOnpacrca
JierKHe. 10. KTO OH? - OH Bpan H XHBeT BO OpaHUHH npHTOTOBHTb Kypnuy. 5. Oreu IK>6HT nyTemecTBOBaTb no
A(|)pHKe. 6. ft xony HiynaTb 4>paHuy3CKHfl BTUK. 7. P>CCKHA B3UK
13.PacxpoATc CKO6KH, Bbi6paB nojtxojwwHe JiencnA? 8. KaxoA 3UK HTynaer PC6CHOK? 9. Tu Bpan HJIH
BapnaHTbi: npenoaaBaTeJib? 10. OH aHMHHaHHH, OH TOBOpHT nO-
1. Mtoto anapenda kula (chai; kuku; maziwa). 2. Kijana anataka aHHIHACKH. II. E 30B>T P03a HJIH Anna? 12. MaMa
uiHTb H roTOBHTb. 13. >1 xony nHTb H ecTb. 14. T-H
JIIO6HT
CajiiOM xoner KynHTb rony. 15. Cerojuta npHe3*acT rocTb.
16. YTPOM pe6eHOK HACT B uiKOJiy. 17. ft HCMHOTO rosopio no
cyaxn.iH. 18. KTO Hjer? - >ro MeHeaxep. OH xoner HeMHoro
nopa6oTaTb.
I paMMaiHKa coeAHHHTCAbHbifi H npoTHBHTeAbHbiH COK)3 H, a):
mama na baba MaTb c OTUOM (MaTb H oTeu). OcranbHbie npeAAorn ABAfllOTCA
HMnepaTHB (noBeAHTCAbHoe HaKAOHenne) HMCCT ABe (JjopMbi: AA 2-ro npOH3BOAHblMH OT ApyrHX MaCTett peMH.
AHua eA-HHcna H 2-ro Jiwua MH.HHCJia. HMnepaTHB ynoTpe6jieTCfl AAH Tax, npeAAor katika - 3TO CAHTHaa (jiopMa
BbipaweHHA npHKaia B KaTeropHHHOH <j)opMe. HMnepaTHB 2-ro AHua eA.HHcna cyuiecTBHTeAbHoro kati cepeAHHa" H noceccHBHoro
coBnaAaeT no 4>opMe c KopHeM/ocHOBoft rAaroAa: soma! nuiim!, andika! HHTan!, (JjopManTa ka, T.e. 6yKB. cepeAHHa Hero-AHbo, OH
jibu! oTBeHaH?. cooTBCTCTByeT pyccKHM npeAAoraM B, K, OT, H3 H Ap.
OAHocjio*Hbie rnaroALi B HMnepaTHBe (3a
npH nepeBOAe Bbibop pyccKoro npeAAora 33BHCHT OT 3HaweHHa
HCKAtoneHneM rnarona -ja) ynoTpe6jiK>TCfl co cnoroBbiM cyaxHAHfiCKoro rnaroAa H HopM coneTaeMOCTH B pyccKOM a3biKe:
Anakaa katika mji OH >KHBCT e ropoAe;
pacuiHpHTejieM ku-: kula! eiub!, kunywa! net*!. Tunapanda katika mlima "Mbi B36HpaeMca na ropy;
ripH o6pa30BaHHH HMnepaTHBa 2-ro AHua Ninakwenda katika barabara HAy no yAHUe.
MH.HHCJia K KopHBM/ocHOBaM 6aHTycKHx MaronoB IlpeAAor kutoka OT, H3 oopaTOBan OT HH<))HHHTHBHOH
Ao6aBJiaeTCfl cy(J)(j)HKc -eni, BbiTecHfliomHfi (JxjpMbi rAaroAa -toka BbixoAHTb H3: Anakwenda kutoka
KOHeHHbiH rnacHbifi -a: -som(a) + -eni > someni! HHTaHTe!, nyumba OH HACT H3 AOMa. OTOT npeAAor MoweT coneTaTbca c
andikeni nniuHTe! , choreni! pncyHTe!. TaKHM *e o6pa30M BonpocHTeAbHbiM CAOBOM wapi? rAC?" > kutoka wapi? oTKyAa?:
o6pa3yeTCfl noBejiHTejibHoe HaKjioHeHHe OAHOCAOJKHMX rjiaronoB Anakwenda kutoka wapi? OTKyAa OH HACT?
(c coxpaHeHHeM cAorOBoro pactimpHTenfl ku-): kuleni!
euibTe!, kunyweni! nefiTe!. JlOKaTHBHblH C>4)4)HKC -111. BMeCTO
K 3aHMCTBOB3HHbIM MaTOAaM, CymCCTBHTeAbHOTO c npeAAoroM MO>KHO ynoTpe6HTb
OKaHHHBaiOmHMCfl Ha /11/, /i/, /e/, npHcoeAHHJieTCfl AOKaTHBHyio 4>opMy HMCHH cywecTBHTenbHoro, KOTopaa
cy(J)(}>HKC -ni: rudini! B03BpamaflTecb! jibuni! nepeAaeT npeAAO>KHO- npocTpaHCTBeHHoe 3H3HeHHe.
oTBenaHTe!", sameheni! HAH samahani! npocTHTe" (BTopaa 4>opMa JIoKaTHBuaa (JiopMa cyutecTBHTenbHoro o6pa3yeTC npw
nocAeAHero rnarona 6oAee ynoTpe6HTeAbHa). noMoutH cy(f)(J)HKca -ni: nyumba + -ni > nyumbani B
rnarOAbi -ja, -enda o6pa3yioT HMnepaTHB oco6biM o6pa30M: AOMe, y AOMa, K AOMy, AOMa H T.n.: Anasoma
-ja npHXOAHTb > njoo! npHxoAH?, njooni! shuleni OH yHHTcs B UIKOAC; Anakaa jikoni leo OHa ccroAHA
npnxoAHTe!, -enda HATH > nenda! HAH!, nendeni! HAHTC!. Ha KyxHe. ToHHoe 3HaweHHe AOK3THBHOH (JjopMbi
riepexoAHwe rnaronbi B HMnepaTHBe MoryT ynpaBAATb onpeACAACTCA ACKCHHCCKHM 3HaneHHeM rnaroAa HAH
AonoAHeHHeM H o6croflTenbCTBOM, HenepexoAHbie - KOHTCKCTOM.
TOAbKO obcTOATeAbCTBOM: Soma kitabu leo! CneAyeT OTMCTHTb, HTO AOKaTHBHaa t|)opMa
IlpoMHTafi KHHry ceroAHa!; Leteni chai sasa! HCCHTC waft o6pa3ycTca OT HeoAyuieBAeHHbix cyiuecTBHTenbHbix.
cefinac!; Kacni nyumbani! CHAHTe/ocTaBaiiTecb AOMa!. OAymeBneHHbie HMCH3 cyutecTBHTeAbHbie, HMeHa cobcTBeHHbie,
naiBaHHs cTpaH, ropOAOB H Apyrne TOnOHHMbl He
npeAAOrH B CyaXHAH 6blBaiOT npOH3BOAHblMH H npHHHM3K)T Cy(j)(j)HKC AOKaTHBHOfl <J)OpMbl.
HenpOH3BOAHblMH. K HHCAy HenpOH3BOAHb!X
OTHOCHTCA TOAbKO npe iAO/KeiiHH no THiiy kuna - hakuna. JIoKaTHBHafl
npeAAor COBMCCTHOCTH na c, COBMCCTHO C (OH >KC <|)opMa HMCHH cymecTBHTenbHoro HAH cymecTBHTeAbHoc c

32
33
npeAAoroM MoryT 6biTb (JiopMaAbHbiM noAAe)KautHM
BbicKa3biB3HHA: Pichani / katika picha kuna baba na mama Ha
4>OTorpa(|)HH (HMeeTca / ecTb) OTeu H MaTb". B
noAobHbix npeAAo>KenHAX npeAHKaT kuna.

32
34
npeflCTaB.ifliomHfi co6ofi rjiaroji "HMeTb B HacToameM Andika matini! Someni gazeti! Fanyeni mazoezi! Kunywa
BpeMCHH c npHrjiaro^bHbiM cor/iacoBaTejieM jioKaTHBHoro maziwa! Serna! Nunua kuku! Pika chakula! Tafsirini! Jifunza
KJiacca, 33HHMaeT no3HUHio nocae noAJiexauiero: kitabuni maneno! Njoo! Nendeni! Nenda nyumbani! Kuleni! Fanyeni
kuna picha *B KHHre ecTb KapTHHKH, HO MO)KeT H kazi! Serna Kiswahili! Soma barua! Kula kuku kidogo!
Tazameni kitabuni!
npenmecTBOBaTb eMy: kuna mazoezi kitabuni ecTb
ynpawHeHHJi B KHHre. Kuna HMeeT oTpHuaTeJibHyio
4>opMy - hakuna: kitabuni hakuna mazoezi HJIH hakuna
mazoezi kitabuni B KHHre HCT ynpajKHeHHfi.

MHCJiHTe.ibHi.ie 1 - 20. MncjiHTe/ibHbie OT 1 no 5, a


T3K>Ke 8 - 6aHTycKHe no npoHcxo)K^eHHK), T.e.
cor/iacyKvrca c onpeziejiaeMbi.M cymecTBHTeabHbiM (o
HeM CM. itajiee). MHc/iHTejibHbic 6, 7, 9,
3aHMCTBOBaHHbie H3 apa6cKoro 3biKa, H 10 HC Tpe6yiOT
COraaCOBaHHfl. B CHeTe KOJlHMCCTBCHHbie
HHCJIHTeJIbHbIC HMeiOT
cneayiomHe <j)opMbi:
1 moja 6 sita
2 mbili 7 saba
3 tatu 8 nane
4 nne 9 tisa chai mbili nyumba
5 tano 10 kumi ishirini nchi tano
safari sita shule
MncnHTeJibHbie OT 11 ao 19 ABJUIIOTCJI CJIOXCHUMH, T.e. OHH kumi na tatu
cocToaT H3 cJiOBa kumi aecJiTb, K KOTopoMy
npnOaBaaeTca KOJiHHecTBeHHoc HHcjiHTeJibHoe c
noMOiubK) npeAJiora na H:
11 kumi na moja (6yKe. flecaTb H OAHH)
12 kuminambili
13 kumi na tatu H T.A-

HncjiHTenbHoe 20 ishirini TaKe 3aHMCTBOBano H3


apaOcKoro a3biKa H HC coniacyeTca c onpe/ic^aeMbiM cymecTBHTejibHbiM.

Mazoezi
17. IlepeBeaHTe cjieayjomHe KOMBHAU:

35
18. PacKpoflTe CKO6KH, nocTaBHB cymecTBHTe/ibHoe B
jiOKaTHBHyio ())opMy. riepeBeiiHTe npejuiowcHHa:
1. Maryamu anakaa (mji). 2. Peter anafanya kazi (nchi)
Tanzania. 3. Ninakaa (nchi) Urusi. 4. Mtoto anasoma (shule). 5.
Rashidi anakaa (nyumba) leo. 6. Rosa anapata shida (shule). 7.
Meneja anafanya kazi (mji) Dar es Salaam. 8. Mtoto anajifunza
Kiingereza (nchi) Uingercza. 9. Kijana anakwenda (nyumba).

19. riepeBeflHTe:
1. Katika mji kuna shule. 2. Kuna mgeni nyumbani? 3.
Nyumbani hakuna mwenyeji sasa. 4. Kitabuni kuna matini na
maneno mapya.
5. Leo shuleni kuna Mzungu. 6. Nyumbani kuna mgeni sasa. 7.
Shuleni hakuna mwalimu. 8. Kuna picha katika shule? 9.
Nyumbani hakuna chakula. 10. Hakuna mazoezi kitabuni. 11.
Pichani kuna baba, mama na mtoto. 12. Katika mji kuna
nyumba. 13. Unarudi kutoka wapi? 14. Ninakwenda kutoka
shuleni.

20. HanHiuHTc cjioBaMH Ha cyaxnjiH cneayiomHe untfjpu:


3; 15; 1; 8; 20; 7; 4; 5; 11; 12; 18; 16; 9; 13; 2; 6; 14; 19; 10; 17.

21. riepeBeflHTe: kuku kumi na tisa picha tatu shule nnc


lugha kumi na moja matini saba

Maneno mapya
namba HHCJIO; HOMep
hali cocTOAHHe, nojio>KeHHe.
o6cTaHOBKa samaki pbi6a
mzima l)3jiopoBbiH 2)B3pocjibifi ha pa 3^ecb, CKWta hoteli mvuvi pbi6aK
-vua jiOBHTb pbi6y
l)rocTHHHua 2)pecTopaH vizuri xopoiuo, KpacHBo vibaya nnoxo
-sikiliza cjiymaTb
-zungumza 6ece,aoBaTb,
pa3roBapHBaTb
-leta npHHOCHTb,
npHB03HTb,
npHBOAHTb

36
haraka 6biCTpo pole pole 2. 06cTOjrreabcTBeHHbie cJioBa Taxwe xax vizuri xopouio,
Me/uieHHO benki 6aHK duka -maliza xoHHaTb, vibaya naoxo\ haraka6biCTpo\ pole pole MeaaeHHo, kidogo
Mara3HH, aaBxa jiko l)icyxHa 2)onar; 3aKaHHHB3Tb -angalia neMHoro B npeaaoxeHHH Bceraa 3anHMaiOT nocTno3HUMO no
n-iHTa ndizi GaHaHbi CMOTpeTb BHHMaTC.lbHO OTHOUICHHK) x niarojiy-CKa3yeMOMy: Anasema pole pole OH roBOpHT

kwanza CHanaaa, BO-nepBbix -fikiri ayMaTb -safiri MeaaeHHO, Kula haraka! Euib SbiCTpo!" w T.a.
Marekani/Amerika CL1JA nyTeuiecTBOBaTb tU
TOJIbKO, JIHlIlb kwa heri 3. B xaxHx BapwaHTax oTBCTa na npHBCTCTBHc xax Salama tu! HJIH
Maz ao CBMaaHH* Nzuri tu! caoBO tu TOJibxo, aHiiib OTpa>xaeT oco6enHocTb pa3roBopHoro
ungumzo Roza: CTHaa pewH. B pyccxoM 3xBHBaaeHTe 3TH (|)pa3bi MoryT
Hujambo. bwana! HMeTb Taxofi nepeBoa: \Ua Bee HopMajibHo, fla Bee
John: Sijambo Roza. U hali gani? xopouio
Roza: Mzima. Habari?
John: Salama. Unasema Kiingereza vizuri? 4. Moshi - ropoa Ha ccBcpo-BOCToxe Tan3aHHH.
Roza: Hapana. Ninazungumza kidogo tu. Unatoka wapi?
John: Ninatoka Marekani. Mazoezi
Roza: Unakaa hapa Moshi sasa? 22. riepeBeflWTe cjioBocoMeiaHHJi:
John: Ndiyo, ninakaa hotelini. -kaa hotelini; -kaa nyumbani; -kaa kidogo; -starehe vibaya; -
Roza: Unafanya kazi gani? starehe vizuri; -sikiliza vizuri; -sema pole pole; -zungumza pole
John: Mimi ni mfanya kazi katika benki. pole; -zungumza na mwalimu; -andika haraka; -angalia
Roza: Unasema Kiswahili? kitabuni; -rudi jikoni; -rudi katika benki; -rudi kutoka shule; -
John: Ndiyo. lakini pole pole. enda dukani; -nunua dukani; -rudi kutoka dukani; -safiri nchini;
Roza: Unakwenda wapi sasa? -saflri katika Ufaransa; -maliza safari; -maliza kazi; -vua
John: Ninakwenda kazini. lakini kwanza ninataka kunywa samaki; -la samaki; mvuvi hodari; mvuvi tajiri; -leta ndizi; -lcta
chai hotelini. kitabu; nyumba namba ishirini.
Roza: Na mimi ninakwenda dukani. Ninataka kununua
ndizi na samaki. 23. ricpeBejiHTe npeaaoweHHa:
John: Kwa heri, Roza! 1. P03a )XHBCT flOMa. 2. RlKOH XCHBCT B rocTHHHite.
Roza: Kwa heri, John! 3. X Hay B utxoay. 4. CMOTpuTe BHHMaTenbuo B XHHry. 5.
OH nepeBoaHT SbicTpo. 6. PebeHox HaeT MeaaeHHO, a MaMa
Maclezo HaeT 6bicipo. 7. OTeu 3axoHHHJi paSoTy. 8. Tbi naoxo
3flOpOB. 3TO eme
1. U hali gani? Kax Tbi? - Mzima "X cjibiuiHUJb? 9. X BOiBpamafocb aoMofi. lO.Tbi 3aopoB? - Ra,
oitHa pacnpocTpaHeHHaa <j)OpMa npHBeTCTBHfl na cnacw6o. 11. X cefinac Haxowycb B itoMe HOMep nflTb. 12.
cyaxHaH. AOCJioBHbifi nepcBoa KOToporo 3ByHHT Tax: Tw B lOnouia .HOBHT pbi6y. 13. MeHeawep pa6oTaeT xopotuo H
COCTOHHHH xaxoM? - 3itopoBbifi.
ObiCTpo. 14. ToBopHTe MeaaeHHO. 15. MaMa HeceT waft
Ha xyxHio. 16. Pbi6ax eaeT B ropoa. 17. B xHHre eCTb
ynpaxcHeHHfl. 18. B MarauiHe ecTb pw6a? - HeT. 19.
npMHecH Moaoxa, no>xanyficTa. 20. riHuiHTe noBbie caoBa
Obicipo. 21. Han coaa! 22. CMOTPHTC cioaa (6Hu\tamejibno)\ 23.
YHeHHX
B03BpamaeTca CCTOAHU B uiKOJiy. On 3AopoB. 24. /leByiuxa B AMepHKy yHHTbca. 5. ripHnecHTe, noxcajiywcTa, nafi,
roBopm, B3poc;iafl. xoMy nyTemecTBOBaTb'. 25. Tbi MOAOKO H Tpn 6anaHa. 6. B AOMe ecTb ra3eia? - HeT, HAH B
6eceAyeiub c npenoAaBaTeneM. 26. OH 3aKaHHHBaeT Mara3HH H xynn ra3eTy. 7. xowy BbinHTb HCMHOTO Monoxa H
pncoBaTb. HMy Ha KyxHio. 8. Oreu 33KaHHHBaeT paSoty BenepoM H
ObicTpo B03BpamaeTca AOMOA. 9. ripenoAaBaTeAb roBopHT,
24. FlepeBeiiHTe Bonpocbi H AafiTc oTBeTbi Ha MHTaflTC MCAACHHO, a HCpCBOAHTC 6blCTpO, TeKCT
cyaxHJin, onnpancb na coAcpxcaHHc AnaAora. PaccKaxaiTe JierKHfl." 10. EoraTbifi rocTb xopouio OTAbixaeT. CHanajia OH
Ha cyaxwjiH o Po3e H flacoHe. MHTaeT KHHry, nHiueT nwcbMa, a AHCM nyieuiecTByeT no ropoAy. 11.
I. Po3a roBopHT no-aHriiHficKH? 2. KTO TOBOPHT xopouio no- Ha KBROM A3biKe Tbi roBopHiiib? - roBopio xopouio no-aHniHAcKH H
aHrjiHHCKH? 3. cennac XCHBCT RKOH? OricyAa OH? 4. Ha K3KOM A3UKC He.MHoro Ha cyaxHAH. 12. PauiHAH pbiOax. YTPOM OH nbeT naA c
roBopHT J\XOH? 5. OH xopouio roBopHT no-cyaXHJiH? 6. KeM MOAOKOM, CCT ABa 6aHaua H HACT AOBHTb pw6y. 13. 3Aecb B ropoAe

pa6oTaeT #>KOH? 7. OH HACT cefinac Ha pa6oiy HJIH AOMOH? 8. I~Ae ecTb ABaAUaTb AOMOB H OAHa rocrHHHua. 14. HanHtUH
,I1)KOH HaMcpeBaeTCfl BbinHTb Has? 9. A KyAa HACT Po3a? 10.
6biCTpo nwcbMO AOMOA. OTCU AK>6HT HHTaTb nHCbMa. 15.
CeroAHs a xony ocrraTbCfl (Haxodumbcn) AOMa, roTOBHTb eAy,
MTO ona co6HpaeTca aenarb? 11. V Po3bi H JJxcoHa Bee B
uiHTb, HHTaTb KHHry. 16. Ha KyxHe ecTb eAa? -#a, 3Aecb ecTb
nopAKe? KypHua, pbi6a, MOJIOKO.

25. FlepeBeiiHTe:
27. flafiTe pyccKHe OKBHBaneHTbi:
1. Baba anapcnda kusafiri. Anasema vizuri Kiingercza. 2. -nunua ndizi; -nywa maziwa; -zungumza pole pole; -rudi nchini;
Ninapata shida kuzungumza Kifaransa lakini ninapenda -angalia matini; nyumba kumi na tisa; -maliza kushona; -penda
kujifiinza shuleni. 3. Asha anataka kupika kuku na ndizi leo kusafiri; benki nane; matini nne; mtoto mzima; -andika barua;
lakini anapata shida kufanya kazi jikoni. 4. Ninamaliza kutafsiri mzungu tajiri; -toka mjini; lugha kumi na tisa; -chora vibaya; -la
matini sasa. Matini si rahisi. 5. John ni meneja katika benki. chakula haraka; kwa heri; -sema Kiingercza kidogo; -pata kazi.
Yeye ni tajiri, anataka kununua nyumba. 6. Mkulima anataka
kula samaki. Anakwenda kuvua samaki mchana. 7. Hapa dukani 28. ,flaHTe 3KBHBa.ieHTbi Ha cyaxHJin:
kuna picha nzuri lakini hakuna gazcti. 8. Hamisi, u hali gani? - B03BpamaTbcs AOMOA; pa6oTaTb B ropoAe; HATH MCAACHHO;
Mzima, ahsante. Wewe hujambo? - Sijambo, lakini ninapata 33KOHHHTb pa6oTy; 6bicTpo AyMaTb; xopouio oTAbixaTb;
shida kupata kazi. 9. Mtanzania anapenda kunywa chai na ABcnaAuaTb pncyHKOB; OTAHHHMA AOM; ceMHaAUaTb cTpaH;
maziwa lakini leo hakuna maziwa nyumbani. 10. Mwalimu Bbie3xcaTb H3 ropoAa; HaxoAHTbca B UIKOAC; noecTb B
anasema, *Ni vibaya kuandika maneno pole pole. Andikeni pecTopaHe; npHHecTH ra3eTy; nnoxo nepeBOAHTb;
mazoezi haraka! CMOTpeTb BHHMaTeAbHo; HapHCOBan. rocTHHHuy;
roBopHTb no-pyccKH; jiencMtt TCKCT; xynHTb xapTHHy; uiecTb UIKOA;
26. riepcBe^HTe:
AeBjrrb 63HKOB; ceMb nyTeuiecTBHH.
1. EBponeeu )KHBCT B rocTHHHue B ropoAe Apyuia. 2. Eopnc
pa6oTaeT B MaraHHe, a XaMMCH 3eMAeAeAeu. 3.
29. rioAbepHTe no CMbiCAy TAaroAbi B HMnepaTHBe:
CryzieHT ywHT HOBbie cjiOBa, HO eMy AOBOAbHO 1.... redio sasa. 2. ... kazi haraka. 3. ... mazoezi vizuri. 4.
TpyAHO. 4. M nJioxo roBopio no- aHrjiHflcKH H xony noexaTb Kwanza ... kidogo. 5. ... samaki leo. 6. ... kuku jikoni. 7. ...
nyumbani haraka. 8. ... kitabu dukani. 9. ... hapa, tafadhali. 10. ...
matini pole pole. 11. ... Kiswahili vizuri. 12. Sasa ... Kirusi.

30. OO.MeHflflTecb npocb6aMH HAH AaHTe Apyr Apyry


KOMaHAbi Ha cyaxHJin.
yPOK 3 (Somo la latu) IloKa'iare.ib HapparHBa (paccKa3biBaTeabHoiT Han
JleKCHMecKan TeMa: B rocTJix y apyra (Nyumbani kwa
rafiki) noBecTBOBaTCJibHofi (jjopMbi) -ka- TaKxce 3aHHMaeT
nocrno3HUHK) nocjie cy6beKTHoro noKa3aTeaa. OH o6o3HanaeT
T paMMaTHKa aeficTBHe, caeayiomee 3a apyrHM aeficTBHeM. noaTOMy ynoTpebaseTca B
1. ripoineauiee BpeMa -li-, byayinee BpeMa -ta-, noKa3aTejib TeKCTe, xaK npaBH.no, nocjie npeauiecTByioiiiero raaroaa- CKa3yeMoro c
noKaaaTeae.M npoiueauiero BpeMeHH -li-. Ha pycCKHH H3biK npeaaoaceHHa c
-ka-. raaroaaMH B noBecTBOBaTeabHOH <j)opMe nepeBOflHTca oaHopoaHbiMH
2. BonpocHTejibHbie caoBa lini, -ngapi, vipi. CKa3yeMbiMH B npoiueameM BpeMeHH, CB3aHHbiMH COK)30M H: Mama
3. npejuiorH baada ya, kabla ya. kwa. alirudi nyumbani akapika chakula MaMa Bepuyjiacb aoMoii H npnroTOBHJia
4. CnpaweHHe raaroaa -wa. eay.
XOTH B caMOM noKa3aTejie nappaTHBa -ka- coaepxcHTca
5. HHCJlHTCJlbHbie 30 - 900.
yKa3aHHe Ha coHWHHTeabHbiH xapaicrep CBJHH ACHCTBHH, B
npomeiuuee Bpe.wsi. rioKa3aTcab npome/uiiero BpeMeHH cyaxnaH B noaoOHbix npeaaoxceHHax MOJKCT ynoTpebaaTbca
-li- 33HHMaeT no3HUHJO nenocpeacTBeHHO 3a TaKace H cowHHHTe/ibHbifi COK>3 na: Mama alirudi nyumbani

cy6beKTHbiM npnraaroabHbiM noKa3aTe;ieM. rjiaroji c akastarehe na akapika chakula MaMa BepHyaacb aoMott,
OTaoxHyaa H npHroTOBHJia eay.
noKa3aTeaeM -li- o6o3naHaeT aeficTBHe, HMeBiuee MecTo
Oanocao>KHbie raaroau H raaroau -enda, -isha B
B npouiaoM, H nepeBoaHTca Ha pyccKHfl A3biK. KaK npaBHjio,
noBecTBOBaTejibHofi <|)opMe o6biHHo He Tpe6yiOT
raaroaoM npoineiuuero BpeMeHH HecoBepuieHHoro BHaa ynoTpe6aeHHa c.noroBoro paciuHpHTeaa ku-: akaja H OH
(BHaoBaa xapaKTepHCTHKa aeficTBHa B raaroae npHuiea. nikaenda H a noiuea", akaisha H OH 3aKOH4Ha.
npoweamero Bpe.MCHH B cyaxnan MOJKCT onpeaeasTbcs
KOHTeKCTOM): BonpocHTejibHbie C.IOBU lini? Koraa?, vipi? KaK?, K3KHM
Nilisoma shuleni 51 ynnaca B uiKoae;
Ulichora picha Tbi (Ha)pHcoBaji KapTHHy"; o6pa30M? MoryT naHHMaTb B npeaaoxceHHH Kax HanaJibHyio, TaK
H KOHeHHyio no3HHHn:
Alirudi hotelini OH Btmpamajica/BepHyjica B
rocTHHHuy. Lini utafanya mazoezi? "Koraa Tbi 6yaeuib aeaaTb ynpaacHeHHa?; Baba
alirudi lini? Koraa BepHynca oTeu?;
Eyaywee BpeMH o6pa3yeTca c noMouibio BpeMCHHoro Vipi unajua Kiswahili? Kax (xoporno) Tbi 3Haeujb cyaxnjiH?;
noKa3aTenji -ta-, 3aHHMaioiuero nocino3HUHK> nocae Alijua Kirusi vipi? "HacKoabxo xopouio OH 3Haa pyccKHH a3biK?
cybbeKTHoro npnraaroabHoro noKa3aTeaa: BonpocHTenbHoe CJIOBO -ngapi? CKoabKo?
Nitasoma shuleni 51 6yay ynHTbca B uiKoae";
coraacyeTca no HopMaM Kaacca onpeaeaaeMoro
Utachora picha Tbi Hapncyeuib KapTHHy; cymecTBHTeabHoro, HanpHMep: w/kono m/ngapi? cKoabKo
Atarudi hotelini OH BepHCTca B rocTHHHuy. pyK?", H>a\u wangapi? CKoabKo aioaeft?". B aaHHOM
O^Hoc-ioKHue rjiarojiu H raaroau -enda, -isha B npoiueauie.M H
ypoKe OHO BCTpenaeTca B coneTaHHH c CymeCTBHTenbHblMH C
6yaymeM BpeMCHax cnparaiOTca c ao6aBaeHHeM K KopHto
HyneBbIM npe(|)HKCOM H, COOTBCTCTBCHHO, caMo
caoroBoro pacuiHpHTeaa ku-: nilikuja a npwiuea, alikwenda BonpocHTeabHoe caoBO He oiJjopMaaeTca
"OH noiuea", utakula Tbi 6yaewb ecTb, atakwisha OH
coraacoBaTeaeM: picha ngapi? cKoabKo KapTHH?.
3aKOHMHT". BonpocnTeabHoe caoBo -ngapi Bceraa CTOHT nocae
onpeaeaaeMoro cymecTBHTeabHoro: Ulinunua kalamu ngapi?
40 41
CKoabKo KapaHaaiuefi Tbi Kynwa?. cooTBCTCTBycT pyccKOMy npeaaory y: Nilikaa kwa Amina fl >Kna y
ripe/uiorH baada ya nocae". Hepe3, nocae Toro K3K" H AMHHbi"; nyumbani kwa raflki 4*B aoMe y apyra,
kabla ya 4\ao, nepea TeM KaK", npeacfle neM" COCTOST H3 B)BpeMCHHoc 3HaMenHe - B TeHcHHe, B", 3a" H ap.: Alistarehe
33HMCTBOBaHHbix M3 apa6cKoro 3biKa CJIOB baada nocjie, 4433TCM" kwa siku nne OH oTawxaa neTbipc ana = B TeneHHe nerbipex
paHbuic, kabla npeacflc" H noceccwBuoro (J>opM3HTa ya. KaK aHew; Nilitafsiri kitabu kwa siku kumi nepeBea KHHry 3a aecaTb
H Apyrwe npeaaorH, OHM aaHHMaiOT ncnmimo nepea aHefi".
cymecTBHTe^bHbiM: baada ya mazungumzo nocae 6ece/tbi, baada ya
siku latu Mepe3 Tpw AH*'\ kabla ya safari nepea nyTeuiecTBHeM. Mazoezi
Mac-ro 3TH npeflJiorH BCTpenaioTCfl B coneTaHHH c 1. riocTaBbTe raaroabi B npouieauiee, a 3aTeM B 6yaymee BpeMfl:
HH())HHHTHBOM (HJIH HH^HHHTHBOM H ero iionoJiHeHHeM); baada ya
ninasoma gazeti; ananunua ndizi; unajifunza Kiingereza; kijana
kusiarehe nocae OTAbixa", baada ya kusoma kitabu nocae meHHa anaandika barua; daktari anakuja hotel ini; Mrusi anasafiri
Amerika; mtoto anajifunza kuchora; mencja anakunywa chai;
KHHrH", kabla ya kuondoka nepea yxoflOM", kabla ya kwenda unasikiliza maclezo; mpishi analeta kuku; ninatafsiri matini;
kazini nepe/i TCM KaK nofi na pa6oiy".
mwcnyeji anakwenda dukani; baba anarudi kutoka kazini;
CoHCTaHHc npcjtnora baada ya c nocaeityiomuM mkulima anakula samaki.
HH(J)HHHTHBOM MO*eT nepeBOflHTbCS Ha pyCCKHM A3blK
aeenpHHacTHeM coBepuienHoro BH,aa: baada ya kusoma 2. PacKpofiTc CKO6KH, ynoTpe6HB noKa3aiejib -ka-.
kitabu nocae meHHH KHHTH = npOHHTaB KHHry", baada ya kupika ricpeBCAHTe npc/taowenHa:
chakula nocae npHPOTOBaeHHH eaw = npHroTOBHB cay. 1. Mgeni alikuja hotelini (-nywa) chai. 2. Mvuvi alitoka
EcaH 3a npcaaoroM H ncpe/t HH4)HHHTHBOM CTOHT KaKoe-aH6o nyumbani asubuhi (-enda) kuvua samaki. 3. Mwanafunzi
CyUICCTBHTeabHOC, TO T3KOH HH(|)HHHTHBHblfl o6opOT alikwenda dukani (-nunua) kitabu. 4. Nilijifunza Kiswahili (-
nepeBOAHTCB o6bIHHO Ha pyCCKHR A3blK npHaaTOHHbIM BpeMeHHbIM safiri) Afrika. 5. Mpishi alileta chakula na mtoto (-la). 6.
npeaao)KeHHeM, rae HH<|)HHHTHB BbinoaHHCT 4>yHKUHio CKa3yeMoro, HanpHMep: Nilizungumza na baba na (-rudi) shuleni. 7. Mzungu alimaliza
baada ya mtoto kunywa maziwa nocae Toro KaK pe6cHOK kazi (-starehe). 8. Mama alinunua samaki na mimi (-enda) jikoni
BbinHa/BbinbeT MoaoKo, kabla ya baba kurudi nyumbani 44ao Toro kupika. 9. Nilitoka nyumbani (-enda) hotelini.
KaK OTCU BcpHyaca/BepHeTca aoMofi". BpeMs raaroaa-
cKa3yeMoro 33BHCHT OT KOHTeKCTa. 3. IlepeBeaHTe:
npoH3BoaHbifi npeaaor kwa (noceccHBHbifi 4>opMaHT baada ya kufanya mazoezi; kabla ya kula chakula; kabla ya
oaHoro H3 aOK3THBHblX KaaCCOB) MH0r03H3HeH. Tpn mwanafunzi kusoma kitabu; baada ya mpishi kupika chakula;
HaH6oaec ynoTpe6HTeabHbix ero 3HaHeHHH -
kabla ya safari; kabla ya chakula; baada ya somo; baada ya
) HHCTpyMeHTaabHoe: Mtoto anakula ugali kwa kijiko kujifunza Kifaransa; baada ya kustarehe; kabla ya kwenda
Pe6eHOK ecT Kamy ao*Koft; Ulikwenda kwa miguu Tbi iuea
shule; baada ya kutoka shuleni; baada ya kazi; nyumbani kwa
ncujKOM" {6yxe. HoraviH),
mwenyeji; hotelini kwa mgeni; -andika kwa kalamu; -zungumza
) 3HaneHHe yKa3aHH Ha HanpaBaeHHe iiBHweHHa K
kwa Kirusi; -safiri kwa basi; -maliza kazi kwa siku tano; -fanya
onpeaeaeHHOMy aHuy/HeaoBeKy: Alikwenda kwa mwalimu *OH nouiea K kazi kwa wiki mbili.
yMHTeaio". ripw ynoTpebaeHHii nocae raaroaoB
MecTOHaxo)KaeHHfl Haw aoxaTHBuoH 4>opMbi HMCHH kwa

42 43
4. IlepeBeiiHTc: Mancno mapya
nocJie HTCHMa; nocJie oTAbixa; noMHTaB raieTy; 33K0HHHB rafiki apyr, TOBapwiu -lima ofipafiaTbiBaTb 3eMJiio
pa6oTy; BepuyBiiiHCb aoMoft; npuroTOBUB ejty; no -ishi >KHTb, cymecTBOBaTb sana CMJibHo; oneHb
ceroflHflWHero zuw; ao Toro Kax now B 6aHK; nepea TeM ugali rycTaa MyHHas Kama -aga npomaTbca;
KaK noexaTb Ha pu6aaKy; ao eaw; nepea 6eceaoft; nocae wali OTBapHofi pwc paccTaBaTbca
nyTcmecTBHJi; nepea TCM xax noBap npHHec pbi6y; nocae nyama MXCO maji ya matunda
Toro xax 6a6yuiKa Bepuyaacb; nepea TeM xax npwujea Bpaw; mchicha MWHHa {pacmenue. 4)pyKTOBbiii COK
Ha pa6oie y oTua; aoMa y Bpana; y MaMU Ha xyxHe; exaTb noxoDicee no exycy na lununam) penseli KapaHaam
Ha aBTo6yce; ia aBa AH*; 3a oaHy Heaeato; nHcaTb Ha cyaxHJw; sukari caxap shamba l)noae, n/iaHTauna
mkono pyxa 2)aepeBHa, ceJibCKaa
pa3roBapnBaTb Ha aHrawficKOM fl3biKe.
basi aBTofiyc MeCTHOCTb
mguu Hora siku aeHb
5. K caoBaM H3 rpynnw A noafiepme noaxoasmHC no
kisu HOXC kila Ka/KjbiH
cMbicay caoBa H3 rpynribi B H cocTaBbTe npeaaoxceHHa:
kijiko Jioxcxa jana Bwepa
A/ -penda; -jifunza; -taka; -maliza; -fanya; -chora, -nunua;
uma BHJixa juzi no3aBiepa
-starehe; -zungumza na; -leta; -sema; -rudi; -toka;
wiki Heaeaa kesho 3aBTpa
B/ kidogo; matini; Kijemmani; safari; maziwa; kuvua;
kalamu pyHKa kesho kutwa nocae3aBTpa
kushona; kiti; mwalimu; namba; daktari. pombe nwBO (Mecmnoeo halafu 3aieM. noTOM
npueomoejieHWi) -furahi paaoBaTbca

Nyumbani kwa rafiki


Jina langu ni Mosi. Petro ni rafiki yangu. Mimi ninaishi
mjini naye anaishi shambani. Juzi nilikwenda nyumbani kwa
rafiki nikazungumza na mama yake. Mama jina lake ni Asha.
Mama Asha alipika ugali, wali, nyama, kuku na mchicha. Rafiki
akala kwa mikono, mama yake pia akala kwa mikono, lakini
mimi nikala kwa kisu, kijiko na uma.
Baada ya kula nikanywa pombe kidogo na Petro akanywa
maji ya matunda. Mama Asha anapenda chai na sukari. Baba
yake Petro alikula chakula asubuhi kabla ya kwenda kulima.
Baada ya kurudi kutoka shambani yeye atakula pia.
Nilistarehe vizuri Sana kwa rafiki yangu. Jioni nikaaga na
nikaenda nyumbani kwa basi.

Maelezo
1. BbipawcHHe nyumbani kwa rafiki HMeeT pyccKHfi 3KBHBaneiiT
B rocrrax y apyra (6yxe. aoMa y apyra).

45
2. B cjioBax yangu, yake KopHH npHTJOKaieabHux mama yake ni .... Nyumbani kwa ... Mosi akazungumza . . . .
MecTOHMeHHfl -angu MOH, -ake "ero/ee" corJiacoBaHbi no Mama Asha alipika ... na ... . Mosi alikula kwa ... na rafiki akala
Kaaccy oiipeaenaeMoro cymecTBHTejibHoro. kwa ... . Mosi alikunywa pombe baada ya ... . Petro anapenda
kunywa . . . . Mama Asha alitaka kunywa . . . . Baba yake Petro ni
3. naye - cnHTHaa (J)opMa coioia na H JiHMHoro ... . Atakula chakula baada ya ... . Asubuhi alikula kabla ya ... .
MecTOHMeHHa yeye. FlepeBOAHTca xax H oH/oHa; a Mosi alistarehe ... kwa rafiki yake. Jioni baada ya ... alirudi
oH/oHa. nyumbani. Alikwenda . . . .
4. Mikono - MH.HMCJIO cJioBa mkono pyKa. Miguu - 9. rioATBepAHTe HAH onpoBeprHHTe cAeAyiomHe
MH.HHCJio mguu Hora. yTBep>KAeHHA, onHpaacb Ha coAep>KaHHe Texcrra:
1. Mosi alikwenda nyumbani kwa daktari. 2. Petro anaishi
Mazoezi mjini. 3. Mosi alikwenda kwa rafiki yake jana. 4. Alizungumza
6. riepeBeflHTe caoBocoHeTaHHa: na mama Asha. 5. Mama Asha alipika samaki tu. 6. Baada ya
-pika mchicha; -pika wali na nyama; -la kwa mikono; -la kwa kupika na kula chakula mama Asha alikunywa chai na sukari. 7.
kisu na uma; baada ya kula; -ishi mjini; -ishi shambani; -ishi Mosi alikula chakula kwa mikono. 8. Petro anapenda kula kwa
vizuri; -nywa maji ya matunda; -nywa kidogo sana; -penda kisu, kijiko na uma. 9. Mosi alikunywa pombe baada ya
pombe; -penda chai na sukari; -enda kwa miguu; -enda pole chakula. 10. Petro pia anapenda pombe. 11. Baba yake Petro
pole; -enda kwa rafiki; -la ugali kwa kijiko; -kaa kwa rafiki; alikula chakula baada ya kurudi kutoka shambani. 12. Asubuhi
jana na juzi; kila siku; kila jioni; wiki jana; asubuhi sana; - alikula pia. 13. Mosi alistarehe vibaya sana nyumbani kwa rafiki
shukuru sana; -furahi sana; -furahi yake. 14. Alirudi nyumbani kwa miguu.
kidogo; -andika kwa mkono; -andika kwa kalamu; kabla ya
kulima; -lima vibaya. 10. flepecKawHTe TCKCT Ha cyaxHAH OT HMCHH fleTpo.
11. 3anoAHHTe nponycxH, noAo6paB
noAXOAsiUHe rAaroAbi H
7. /JafiTe DKBHBajiembi Ha cyaxHAH: nocTaBHB HX B Hy)KHyio c|>opMy:
npHroTOBHTb Mflco c PHCOM; ecTb KypHuy co uinwHaTOM; 1. (Mimi] ... kitabu (jana). 2. [Wewe] ... kazi (kila siku). 3.
ecTb pyK3MH; ecTb HOXOM H BHAKOH; >KHTb B ceAbCKofl Mfanya kazi ... benki (juzi). 4. lYeye] ... mazoezi (kesho
MCCTHOCTH; *HTb B ropoAe; HaxoAHTbca saropoAOM; wHTb asubuhi). 5. Mama ... (kesho). 6. [Mimi] ... mjini (wiki jana). 7.
oMeHb ruioxo; nHTb nBO H (JipyKTOBbifl COK; nHTb Hafi c Mtoto ... picha (kila jioni). 8. Mwanafunzi... matini vizuri (leo).
caxapoM H MOJIOKOM; HATH neuiKOM; nyTemecTBOBaTb Ha
aBTobyce; exaTb K Apyry; 6eceAOBaTb c ApyroM; 12.#onoAHHTe npeA.io>KeHHfl, nocraBHB cAOBa HI
ocTaBaTbcs y Apyra; pa6oTaTb B noAe; xawAoe yTpo; CKO6OK BHyjKHyio ()>opMy. UepeBeAHTe npeAAOweHHfl Ha
Ka>KAbiH AeHb; noc.ieiaBTpa; 3aTeM; Ha npouiAofi pyccKHfi A3biK:
HeAeAe. 1. Jana rafiki yangu (-nunua) kitabu na kalamu mbili. 2. Kesho
meneja (-maliza) kazi, halafu (-enda) shambani. 3. Juzi Mosi (-
3anoAHHTe nponycxH, onnpaacb Ha coAepacaHHe
8. zungumza) na mwalimu. 4. Ninapenda (-sikiliza) matini jioni. 5.
TexcTa: Petro ni ... . Anaishi ... na Mosi anaishi . . . . Jina la Baba (-lima) shamba kesho kutwa. 6. Juzi mimi (-andika) barua

46 47
kwa rafiki kutoka Afrika. 7. Mvuvi (-vua) samaki kila siku. 8.
Boris (-rudi) kutoka safari wiki jana. 9. Nilitaka (-andika)
mazoezi kwa penseli. lakini mwalimu alisema, (-andika) kwa
kalamu!

13. CocTaBbTe 10 npeAAOHCCHHfi co cACAytomHMH


CAOBOCOHeTaHHflMH:
baada ya kurudi nyumbani; -enda kwa miguu; kesho kutwa; -
nywa maji ya matunda; -starehe vizuri shambani; -kaa kitini;
pika kuku na wali; -la kwa mikono; -safiri kwa basi; -sikiliza
habari.

14. OTBeTbTe na Bonpocu Ha cyaxHAH:


1. Mtanzania anapenda kula kuku vipi? 2. Lini ulifanya
mazoezi? 3. Jana ulifanya nini? 4. Kijana alinunua kalamu
ngapi? 5. Vipi unajua Kiswahili? 6. Baba atarudi kutoka safari
lini? 7. Lini ulikula nyama?
8. Sasa unafanya nini? 9. Unapenda kustarehe vipi? 10. Lini
utaandika barua kwa rafiki? 11. Baba anapika vipi? 12.
Mwalimu jina lake nani? 13. Baba alistarehe wapi? 14. Mtoto
alichora picha ngapi? 15. Nani alipika chakula leo? 16.
Mwalimu anarudi kutoka wapi? 17. Rafiki yako anazungumza
kwa Kiingereza vizuri au vipi?
18. Asubuhi ulikunywa nini? 19. Daktari alikuja kwa nani? 20.
Mwalimu anajua Kirusi vipi?

47 47
15. riepeBe^HTe: H3
1. CaJlfOM MOH Apyr. OH )KHBeT B CCAbCKOfi apa6cKoro JttbiKa: ishirini
- 20, thelathini - 30, arobaini - 40, hamsini -
MCCTHOCTH. 2. no3aBHepa a e3AHA Ha pbiOaAxy, a 50, silini
- 60, sabini - 70, themanini - 80, tisini - 90.
3aBTpa noiiAy Ha pa6oTy. 3. Tbi xopouio TOBOpHIUb flO- MHCAHTeAbHoe CTO Taioice 3anMCTBOBaHO H3
aHTAHHCKH H HeMHOTO nO-HeMeUKH. 4. YTpOM apa6cKoro H3biKa - mia HAH mia moja (6yKe. COTHA OAHa).
pe6eHOK xopouio noeA H 3aTeM nouieA B uiKOJiy. 5. HaHMeHOBanna coteH B
KpecTbflHHH ica)KAbifi AeHb o6pa6aTbifaaeT none
BpynHyio. 6. YTPOM nepeA eAOfi OTeu cjiyuiaeT HOBOCTH H
HHTACT meiy. 7. CiyACHT OTAHHHO ncpeBe;i ABa TeKCTa Ha
<j)paHuy3CKHfi 3biK. 8. Ha npouiAofi HeAeAe OH paftonui
TOAbKO weTbipe AHS. 9. HocAe3aBTpa Tbi 6yAeuib
pHCOBaTb. 10. flo6pocoBecTHbiH Bpan noexaA K pe6eHKy
nocAe paGoTbi. 11. HHocTpaHeu npHexaA B ropoA, OH xoneT
oTAOXHyTb. 12. MaMa xoAMAa AHeM B MamHH H xynwAa
Mca. 13. Xo3flHH npHHCc Ha KyxHio uuiHHaT H
npMroTOBHA eAy. 14. ft AK)6AK) eCTb HOHCOM H BHAKOH.

16. 3aAaHTe Bonpocbi Ha cyaxHAH K npeAAOXceHHSM


H3 3aAaHHfl 15.
***
TpaMMaTHKa

CnpaaceHHe rAaroAa -wa. TAaroA -wa 6biTb


OAHOCAOJKHMH,noiTOMy npH cnpJOKeHHH B HaCTOfllUeM.
npouieAUieM w 6yAymeM BpeMenax (COOTBCTCTBCHHO C
noKa3aieAAMH -nar -Ii-, -la-) Tpe6yeT yrioTpe6AeHHfl
cAoroBoro pacuiHpHTeAH ku-: ninakuwa a ecTb" (peAKo
ynoTpe6AHCMaa (JjopMa), ulikuwa mwalimu Tbi 6UA
yHHTeAeM, atakuwa mwanafunzi OH 6yAeT CTyAeHTOM.
FlpH cnpJOKeHHH c noKa3aTCAeM -ka- CAoroBofi
pacuinpHTeAb He ynoTpe6Afleica: akawa mvuvi H OH
6biA/ciaA pbiOaxoM".

HHC.ime.ibHbie 30 - 900. HaHMeHOBaHH* ACCSTKOB B


33HMCTBOBaHbI
KOAHHCCTBeHHbIX HHCAHTCAbHblX OT 20 AO 90

40
MHCAHTeAbHbix OT 200 AO 900 o6pa3yioTca CAeAyiomHM obpaioM: mia
mbili - 200 (6yK8. COTHH ABe), mia latu - 300, mia nne - 400, mia
tano - 500, mia sita - 600, mia saba - 700, mia nane - 800, mia tisa -
900.
B CAOHCHblX KOAHMeCTBeHHbIX HHCAHTCAbHblX
nOCACAHCe no nopjiAKy HHCAHTeAbHoe npHcoeAHHaeTcs c
noMOUibio coK>3a na H: 150 - mia moja na hamsini, 703 - mia saba na nne, 468
- mia nne sitini na nane.

Mazoezi
17. riOMeHflfiTe BpeMfl B CAeAyiouinx npeAAOKeHHax:
1. Rashidi ni daklari. 2. Hamisi ni mtoto hodari. 3. Mwenyeji ni
tajiri sana. 4. Rafiki yangu ni mwalimu katika shule. 5. Yusufu
ni mgeni hapa. 6. Kijana ni mzima. 7. Amina ni mwanafunzi. 8.
Baba ni mvuvi.

18. Ha30BHTe Ha cyaxHAH CAeAyiomne UH^pbi:


25; 21; 29; 18; 16; 26; 13; 27; 4; 3; 25; 30; 50; 80; 90; 40; 70;
60; 100; 400; 900; 500; 300; 800; 600; 200; 700; 101; 120; 140;
104; 180; 102; 160; 135.

19. HepeBeAHTe:
1. XaMHCH 6yAeT MeHeAepoM. 2. ft 6UA CTyAeHTOM. 3. Pe6eHOK
6UA 3AopoB. 4. K)cy<|)y 6yAeT BpanoM. 5. ft 6yAy npenoAaBaTeAeM
B uiKOAe. 6. Tbi 6yAeuib XO3AHHOM B rocTHHHue. 7. TaH3aHHeu 6bUi
pa6oHHM. 8. MOH Apyr 6biA OTAHHHMM nOBapoM. 9. Ero MaTb
6biAa eBponeiiKOH. 10. Tbi 6yAeuib 6oraTbiM.

Maneno mapva
zamani AaBHo; paHbiue
-fika npH6biBaTb; npHxoAHTb; npHe3)KaTb
-fanya haraka ToponHTbca
-jua l)3HaTb 2)yMCTb -juana 3HaKOMHTbcs -sikia cAbiuiaTb
-chelewa ona3AbiBaTb
msichana AeByuixa -ngoja *AaTb
chuo kikuu yHHBepcHTeT tayari 1 )roTOBbiH 2)I~OTOBO
dakika MHHyTa
-piga simu 3BOHHTb

41
-faulu yaaBaTbca; npeycneBaTb -ogopa 6ojrrbca safari;
kwa kufaulu ycnciuHO, yaaMHO
-faulu kupata kazi; -faulu kujuana na Mtanzania; -soma kwa
Mazungumzo kufaulu; -starehe kwa kufaulu; -fanya haraka; -fanya kazi; -
Tatu ni mwalimu shuleni. Siku moja alifika nyumbani kwa fanya safari; -wa tayari kwenda; -wa tayari kutoka; -wa tayari
rafikiyake akazungumza naye: kusafiri; -ngoja kidogo; -ngoja sana; -ngoja dakika tano; -piga
Tatu: Hujambo Amina? simu nyumbani; -piga simu kwa baba; -chelewa kuja kazini; -
Amina: Sijambo, habari gani? chelewa kumaliza kazi; -ogopa kuchelewa.
Tatu: Nzuri sana. Habari za mtoto?
Amina: Nzuri tu. Unakwenda wapi? 21. riepeBeflHTe:
Tatu: Ninakwenda shuleni. Ninataka kujuana na mwalimu 1. OjiHawitbi /JacyMa no3HaKOMH/icfl c neByimcoH. 2. TocTb
ambaye alifika jana kutoka Nairobi. npwfiyiteT B crpaHy nocae3aBTpa. 3. 51 Goiocb ono3itaTb B 6aHK.
Amina: Nitafurahi pia kujuana na mwalimu mgeni. 4. AabfiHHa OKOHMHJia HHCTHTyT COBCeM HCJiaBHO. 5. 51
Nilisikia yeye ni kijana sana. n03B0HK) itpyry nepe3 TpH MHHyTbi. 6. Tbi cjibiwajia HOBOCTH? 7.
Tatu: Ndiyo. ni msichana ambaye alimaliza chuo kikuu kwa nofloacjiH neMHoro, a TO)Ke notf/ty B Mara3HH. 8. 51 ycneujHo
kufaulu si zamani tu. Fanya haraka! Ninaogopa nepeBen TCKCT. 9. EMy y^anocb nonyHHTb pa6oTy. 10. Tbi TOTOB
kuchelewa. exaTb 3aropo/t? 11. 51 oneHb enemy. 12. CHanana a xony
Amina Ngoja kidogo tu! Nitakuwa tayari kwenda baada
no3BOHHTb B AMepHKy.
ya dakika mbili tatu. Ninataka kupiga simu kwanza.
22. riepeBe/tHTe Bonpocbi no coitcpwaHHio iwajiora H
Maelezo flaifre na HHX OTBeTbi Ha cyaxHnH*.
1. CJIOBO ambaye 03HaMaeT "KOTopbifi" (no OTHOUICHHIO K 1. KeM pafioTaeT TaTy? 2. Ky/ta OHa HiteT? 3. AMHHa To>Ke
neaoBeKy). XOHCT nofiTH c Heft? 4. KTO npwexa-i H3 Hafipo6H? 5. Tile yHHjics
HOBbifl npeno/taBaTeab? 6. Kor/ta OH OKOHHHJI HHCTHTyT? 7.
2. Mwalimu mgeni MOJKHO nepeBecTH Kaic noBbiii
TaTy oneHb Toponmea? 8. OHa 6OHTCH ono3^aTb? 9. HTO XOHCT
npenoaaBaTenb HJIH BHOBb npH6biBiiiHH citeaaTb AMHHa? 10. CxoabKO MHHyT yKjxei TaTy? 11.
npenoitaBaTe/ib. AMHHa 6buia roTOBa nofiTH c TaTy nepe3 Tpn MHHyTbi?

3. Diaron -chelewa, npeflinecTByiomHfi jtpyroMy 23. BbiyHHTe flHajior HaH3ycTb.


marojiy B HH(j)HHHTHBe, MoaceT nepeBOitHTbcs CJIOBOM no3flHO.
HanpwMep: Alichelewa kurudi nyumbani. OH no3flHo BepHyaca 24. 3aMeHHTe Bpc.Ma B cneityioiUHx npe;uio>KeHHJix,
AOMOH. (Gyice. OH ono3itaa BepHyTbes aoMofi). ynoTpe6HB caoBa jana, juzi, kesho, kesho kutwa, zamani, wiki jana;
kabla ya, baada ya:
Mazoezi 1. Sasa ninajifunza katika chuo kikuu. 2. Leo baba ni tayari
20. riepeBe/iHTe: kwenda katika benki. 3. Sasa Juma analima shamba. 4.
-juana na mwalimu mgeni; -juana na msichana; -juana na
Ninachelewa kufika kazini kila siku. 5. Unasafiri kwa basi kwa
daktari kijana; siku moja; -fika juzi; -maliza chuo kikuu; -maliza siku nane. 6. Mzungu anazungumza Kiswahili vizuri sana. 7.

51
Sasa ninakula mchicha na wali tu. 8. Baba anakunywa pombe
baada ya kazi kila siku.

52
25. MepeBeAHTc: xopomo 3HaeT CBOIO pa6oTy. 14. CHanajia a Hanncaji ynpaacHCHHa
CTOrpH crpaHu; TpnauaTb ABe MMMVTU; JCBBHOCTO BoceMb IIIKOJI; KapaHaamoM. a HOTOM pynxoA.
miTbcoi copox pyncK; MeTbipccTa ACBJIHOCTO xapaHAameA;
TpHAuaTb naTb TCKCTOB; TpHcra nsTHaanaTb rocTHHMu; 29. flaATe pyccKHe TKBHWUCHTU:
mccTbAccsT TpH JHblKa; BOCCMbCOT nBTbACCBT ,'lHCfi; -chelewa; -faulu kupata kazi; -ngoja sana; -sikia habari; -lima
ACBBTbCOT ACBBHOCTO ,ieBSTh pHc> HKOB; ipMjuaib shamba; maji ya matunda; halafu; ugali; pombe; kila asubuhi; -
BoccMb nyTeujccJBMA; rnxojia HOMep CCMbCOT ogopa kidogo; -furahi sana.-sikiliza vizuri; -angalia; -shukuru.
UICCTbJCCT mm; AOM HOMCp CCMb.
30. /laAic TKBHBajieHTbi na cyaxwJiH:
26. HasoBHTc no-pyccKH cjieayiomHe uH(J)pu: pyxaMH; HATH nemKOM; noinaKOMHibCB; 3HaTb
MBCO C pH COM; ectb
thelathini na nne; themanini na tano; mia moja kumi na moja;
TCKCT; oseHb cnemKTb; npomaTbca; no3aBHepa; exaTb aBTo6ycoM; SBC
mia tisa na arobaini; mia saba ishirini na tatu; mia tatu sitini na
HHib no iene4K)Hy; nocjie eau; AO IIOCIAKH; Ha npoiunoA HCACJIC;
nane; mia nane hamsini na tatu; kumi na saba; ishirini na mbili;
Ka*Ayo MHHyry; CMJibHO 6onbca; HCMHOTO onouaTb;
sabini na sita; mia mbili na themanini; mia sita sitini na sita; mia
6blTb TOTOBblM; OHCHb jaBHO.
tatu sitini na tano.

27. 06bacHHTC pa3HHuy Meacay 6JIH3KHMH no 3HaHCHHio


CJIOBaMH CoCTaBbTCC HHMH npeAJio*eHHs:
-kaa; -ishi -soma; -jifunza
-ja; -enda -penda; -taka
-sema; -zungumza -sikiliza; -sikia
juzi; si zamani msichana; kijana
bwana; mwenyeji vizuri; safi
31. HanniUHte C O H H H C H H C Ha teMy B rocrax y Apyra".

28. nepeBeaHie:
1. AMHHa ceAnac yHHTca, a noTOM CTaHeT BpanoM. 2. Auia 6biJia
noBapwxoA B UIKO/IC, a ceAnac OHa pa6oiaeT B pccTopaHe. 3. ft *HA B AHMHH, a
ceAnac JKHB> B POCCHM. ft oneHb pajt. 4. Tbi ynnuibca xopomo H 6yaeuib roBopHTb
CBOOOAHO (omiuuHo) no-<|>paHuy3ciCH.
5. I IO.IO*JH. s 6y ay roTOBa wepe3 mm. MHHyT. 6. MoA Apyr norneji neujKOM H
onoi.ia.1 B 6aHK. 7. rac TU mnHaxoMHJica c HOBUM MencaaccpoM? 8. lOnorna
yaaiHO OKOHHHJI MHCTHtyT B PepMaHHH.
9. MHC yaanocb HaATH (no.iyvumb) pa6oTy B ropoAC. 10. CHanaAa a KynHJi
noacicy H BM.iKy. noTOM Kynn;i HOJK. 11. Ha npouuioA HCACJIC xo3flAxa
npHroTOBHna icypHuy c pwcoM. H rocn. 6UJI onenb AOBOJICH (padoeajica). 12.
PaHbmc a ejia MBCO. a ceAnac OMCHB JIIO6JIIO pbi6y. 13. KTO 6yACT
npenoAaBaTcncM B UJKOJIC? - focnoAHH CaaioM, OH we Tax AaBHo OKOHHHJI
MHCTMTyT, HO oneHb
yPOK 4 (Somo la nne) COBMCCTHOCTH na (6y/ce. 6biTb c). B HacToameM BpeMeHH
J1eKCHMecKan TeMa: CeMbH (Ukoo) cnpawenHe niaroJia -wa na HecTanaapTHo: OH cnparaeica 6er noxa3aTejni HacToamero
BpeMeHH:
TpaMMaTHKa nina rafiki y MeHa ecTb apyr (a HMeio apyra),
1. JlHHHbie MecTOHMeHHa MH. MHCJia sisi, nyinyi, wao.
una maziwa y Te6a ecTb MoaoKo,
2. IlpHrjiaronbHbie connacoBaTeJiH MH. MHCJia tu-, m-, wa-.
ana kitabu y Hero/nee ecTb KHHra,
3. CnpjoxeHHe rnaroJia HMeTb.
4. OTpHuaHHe rnaroJia HMeTb (HacToaiuee BpeMH). tuna nyumba y Hac ecTb aoM,
mna sukari y Bac ecTb caxap,
JlHHHbie CaiHOCTOHTeJlbHbie wana benki y HHX ecTb 6aHx.
MeCTOHMCHHH B npeabiayiUHX ypoxax BCTpewaaocb cnpjoxeHHe raaroaa -
MHO)KecTBeHHoro MHCJia npeACTaBJieHbi cJieayiomHMH wa na no oaHOMy H3 jioxaTHBHbix KaaccoB: kuna HMCTca, ecTb
(JjopMaMH: sisi MU. nyinyi/ninyi Bbi, wao OHH (6yKe. [MecTo] OHO HMeeT).
OHH ynoTpe6jiHK>TCH B HMCHHUX npeaJioxceHHSX, B npomeauieM H 6yaymeM BpeMeHax raaroa -wa na cnparaeTca
laMeHaa CO6OH ToJibKo o^yuieBJieHHbie HMeHa TaK ace, xax H apyrne oaHOcaoacHbie raaroaw, T.e. c
cymecTBHTejibHue: Wao ni walimu, sisi ni wanafunzi na ao6aBacHHeM x OCHOBC caoroBoro paciuHpHTeaa ku-: Nilikuwa na
nyinyi ni nani? OHH - npenoaaBaTeJiH, Mbi - cTy/teHTbi, a BU kitabu Y Mena 6biaa KHHra; Watakuwa na nyumba Y HHX 6yaeT
KTO? aoM.
B niaroJibHbix npeAJio>xeHH5ix ynoTpe6iieHHe JIHHHHX
MCCTOHMeHHfi
caMocTOjrreJibHbix cJiy>KHT uenaM OrpHnaTCJibHbie 4>op*ibj raaroaa -wa na HMeTb (xax H apyrnx
BujiejieHHJi, noAnepKHBaHHa POJTH cy6beKTa jieficrBHa. raaroaoB) o6pa3yioTca B pe3yabTaTe npHcoeaHHeHH* (j>opManTa
ha- x yTBepaHTeabHbiM 4>opMaM, HO npH npncoeaHHeHHH
CyfiteicTHbie
npHiJiaroJibHbie
3Toro (j)opM3HTa x npnraaroabHbiM cy6bexTHbiM
coniacoBaTejin
noxa3aTeaM eaHHCTBeHHoro MHcaa o6pa3yioTca caHTHbie 4>opMbi: aaa 1-
MHO)KeCTBeHHOro MHCJia: tu- MU, wa- OHH
33HHMaiOT
ro anna ea. M. Hcnoab3yeTca oTpnnaTeJibHHH (|)opMaHT si- (ha- + ni-), aaa 2-ro
anua hu- (ha- + u-), aaa 3-ro anua ha- (ha-+ a-):
B rJiaroJie no3HUHK> nepea noxa3aTejieM BpeMeHH:
Tunasoma Mbi MHiaeM; Mlikaa hotelini Bbi HCHJIH B
sina a HC HMCIO, hatuna MH HC HMeeM,
rocTHHHiie; Wataandika barua OHH HanHuiyT nncbMo. huna TU He HMeeiub, hamna BH He HMeere,
JW 3MtJ)aTHMecKoro BbiaejieHHa cybbeKTa hana oH/oHa He HMeeT, hawana OHH He HMCIOT.
Hcno;ib3yiOTCH JlHHHbie caMocToaTeJibHbie MecTOHMeHHa:
Sisi tulistarehe nyumbani A Mbi (MTO KacaeTca Hac) OTauxajiH Mazoezi
AOMa; Wao watamaliza kazi leo OHH (HMCHHO OHH, a He KTO 1. 3aMeHHTe eaHHCTBCHHoe nncao MHOKCCTBCHHUM:

apyroii) 33KOHHaT pa6oTy cero^HJi. ninafurahi sana; nitakunywa chai; anapcnda ndizi; unachelewa
Sana; ulikuja jana; alifika kwa basi; alifanya haraka; nitakula
rjiaroji HMeTb HMeeT CBOHM 3KBHBaiieHTOM B nyama; nilimaliza kazi; utajifunza kushona.
cyaxHJiH coneTaHHe niarojia -wa 6uTb c npejuioroM

54 55
2. 3anojiHHTe CaMOCTOHTeJlbHblMH JTHMHIJMH somo. 7. Mgeni ana benki. 8. Una kijiko. 8. Mna shamba. 9.
nponycKH MeCTOHMeHHJIMH: Wana chai na sukari. 10. Msichana ana kazi. 11. Tuna dakika
... anavua samaki ... tulingoja ... walisikia habari? kumi.
basi ... nitalima shamba ... ... anakula kwa mikono
ulifaulu kupata kazi ... mlijuana ... tutasafiri Urusi ... 9. riepcBeAHTe:
lini? mnakwenda pole pole ... 1. y Hac ecrb pynxa H xapaHAaiu. 2. Y Te6a ecTb HOW? 3. Y
waiaandika mazoezi oTLta ecTb nojie? 4. Y Majibnnxa HOT xunrH. 5. Y xo3HHHa HeT
3. PacKpofne CXO6XH: nHBa.
1. Nyinyi (-toka) wapi? 2. Sisi (-cheza) jana. 3. Wewe na Asha 6. Y jteByuiKH ecTb apyr. 7. Y HHX ecTb (|)pyKTOBbiB COK. 8.
(-penda) nini? 4. Mosi (-angalia) picha jioni. 5. Mimi na mama Y TC6S ecTb caxap? 9. Y Bac HeT MoaoKa. 10. Y nac HeT
(-la) ugali. 6. Mrusi na mgeni (-kaa) hoteli moja. 7. Nyinyi (- AOMa. 11. Y Te6a HeT npobjieM {mpydHOcmeu). 12. Y Bac ecTb
npenoAaBaTejib? 13. Y Hero ecTb xapanAaw, HO HeT pynxn.
starehe) kesho kutwa. 8. Sisi (-sema) Kiswahili kila siku. 9.
14. Y Te6 ecTb Jiowxa, HO HeT BHJIKH. 15. Y Hac ecTb nafi, HO HeT
Wao (-toka) mjini juzi. 10. Wewe na baba (-safiri) zamani Sana. caxapa. 16. Y HHX ecTb COK, HO HeT nHBa. 17. Y Mens ecTb pbi6a,
a a xony MSCO. 18. Y Hac ecTb pHc, a Mbi XOTHM umHH3T. 19. Bnepa
4. IlepeBeflHTe: y Hac 6biJi ypoK. 20. Y HHX 6bm Apyr. 21. Y Te6a 6yaeT AOM? 22. Y
MU uibeM Tbi nbeuib; OH nyTeuiecTBOBaji; OHH 6yayT wAaTb; OHM Bac 6yAeT npenoAaBaTeAb?
Toponw^HCb; a noKynaio; Mbi noiBOHHM; Apyr yHHTca; BW 6yaeTe 23. Y MCHJI 6biJi Mara3HH. 24. Y
ityMaTb; Mbi paAOBajincb; OHH 6OJJTCS; a pa3roBapHBaio. xo3afixH 6biJia ena. mbali AaJiexo mbali na aajiexo
OT gari l)noB03xa 2)
5. 3aMeHHTe ejx. HHCJIO M HowecTBenHbiM: nina nyumba; aBT0M06H3b pikipiki
Maneno mapya
hana benki; sina mtoto; sina rafiki; ana baba na mama; huna MOTOUHKJI baisikeli
ukoo ceMbfl babu /teayujKa dada BejiocnneA
maziwa; una penseli; ana gazeti. ceCTpa kaka 6paT (cmapuiuu) -panda caAHTbca (Ha TpaHcnopr)
mjomba AAAA, 6paT MaTepH -endesha BOAHTb. BCCTH
6. 3aMeHHTc MH. HHCJIO eztHHCTBeHHbiM: tuna
kitabu; hawana shangazi TCTH, cecTpa oTua mama mto pexa
mtoto; mna kisu; hamna picha; wana samaki; hawana somo; mdogo MJiaALuaa cecTpa -ogelea nAaBaTb, xynaTbca ($
hatuna mgeni: tuna mwalimu. MaTepn peKe, Mope u m.n.) -pumzika
mama mkubwa cTapiuaa cecTpa oTAbixaTb -kasirika cepAHTbca
7. ^afiTe oTpHuaTejibHbiH OTBCT Ha cjie^ytoutHe Bonpocbi: MaTepH nyuma C3BAH pa moja BMecTe
1. Una kitabu? 2. Una rafiki? 3. Nina kisu? 4. Wana mgeni? 5. baba mdogo MAaAuiHfi 6paT oTua pesa AeHbrn njaa TOAOA kiu
Ana kijiko? 6. Mna kalamu? 7. Tuna nyumba? 8. Una kazi? 9. baba mkubwa CTapiUHH 6paT OTua waxcaa
Ana njaa? ndugu l)poacTBeHHHK 2)jipyr, npnaTejib (npu odpameuuu) -cheza HrpaTb
10. Tuna kiu? kwa sababu Tax xax, noTOMy HTO kwa hivyo no3TOMy
8. 3aMeHHTe HacToamee BpeMa npomejuuHM H 6y;iymHM:
1. Nina kalamu na penseli. 2. Una kitabu na gazeti. 3. Wana
nyumba. 4. Mna wali na mchicha. 5. Bibi ana chakula. 6. Tuna

57
karibu 6/IH3KO, no6;iH3ocTH -kubwa GoJibUiofi
karibu na Heaafleico OT, panoM c bila ya 6c3 (ueeo-A.)

Matini
Mimi ni Baraka. Baba yangu ni Masanja na mama ni
Kashindc. Nina babu ambaye ni Mabula na nina bibi jina lake
Kaniki. Pia nina dada jina lake Tabu. Sisi ni ukoo. Tunaishi
pamoja katika nyumba kubwa. Mariam ni dada yake mama.
Yeye na mjomba Shija wanaishi mbali.
Juzi mimi na baba tulikwenda kwa mjomba. Tulipanda
pikipiki. Baba aliendesha, mimi nikakaa nyuma. Tulifika salama
bila ya shida.
Kwanza tulikula. halafu baba alizungumza na mama
mdogo na mimi nikachcza pamoja na Salum. Sina kaka, kwa
hivyo nilifurahi kucheza na Salum. Yeye ana baisikeli nzuri.
Baada ya kucheza kidogo tulipanda baisikeli tukaenda mtoni.
Tulivua samaki tukaogelea. Tulipumzika vizuri sana. Lakini
mjomba alikasirika kwa sababu tulichelewa kurudi nyumbani. Mazoezi
10. flaHTe pyccKHC 3KHBaneHTbi cjioBocoHCTaiiHMM :
Maelczo -ishi pamoja; -ishi mbali; -ishi karibu; -ishi bila ya shida; mbali
1. CJIOBO kaka, HecwoTpa Ha TO, HTO HCXOAHO HMeeT na nyumba; karibu na hoteli; babu na bibi; mjomba na shangazi;
3HaneHHe CTapujHfl 6paTM, B nocJie^Hee BpeMa Bee name mama mdogo na mama mkubwa; baba mdogo na baba mkubwa;
ynoTpebJiaeTCs B 3HaMCHHH npodo 6paT". dada na kaka; -panda baisikeli; -panda basi; -ogelea mtoni; -
ogclca vizuri; -jua kuogelea; -endcsha gari; -endesha pikipiki; -
2. 06paTHTe BHHManHc. HTO TBKHC cnoBOconeTaHHS KaK -panda enda kwa gari; -pumzika mtoni; -pumzika baada ya kazi; -
baisikeli, -pandagari ynoTpe6naK>Tca 6e3 npe/uiora. CpaBHHTc B kasirika sana; kwa hivyo alikasirika; kwa sababu alikasirika; -
pyccKOM *3biKe: cecTb t!3 BejiocHneif, cecn, 8 wa na njaa; -wa na kiu; -wa na pesa; -wa bila ya pesa; -taka
aBTOM06H.1b*. pesa; -pata pesa.
3. CHCTCMa poaCTBeHHblX CBH3CH y a(J)pHKaHHCB OHeHb 11. #airre 3KBHBaneHTbi Ha cyaxHJiw:
pa3BCTB^eimafl. MHCJIO POACTBCHHHKOB BCJIHKO, H JtJifl Kattfloro *HTb BAajiH OT ropoaa;
KHTb P*AOM co UJKOJIOR; JKHTB BMCCTC C
cyutecTByeT CBOH TepMHH B cyaxwjiH. FlpHiHepHas cxeMa fle.ayuiKOH; HrpaTb c 6paToM; no3HaKoMHTbCJi c TeTefi H
poJICTBCHHIJX OTHOUieHHH BblHUUHT TaiC
;umefl; OTAbixaTb BMCCTC c cecTpofi; yMeTb njiaBaTb; yMeTb
Bo.iHTb MauiHHy; yMeTb ynpaBJum, aBTo6ycoM; ca^HTbca Ha
BeiiocHnea; ca^HTbCJi B aBTo6yc; exaTb Ha MaiuHHe;
CHJibHo cepAHTbca; HCMHoro paccep/uiTbc*; no3TOMy OH

59
ono3aaji; no3TOMy y Hero HeT iieHer; noTOMy HTO OH rojioaeH; MOTOUHKJie. 3. YTpOM y XaMHCH 6UJIO aecjm. 6aHaHOB,
noTOMy HTO OH xoneT nHTb; HyacaaTbcs (xomemb) B aeHbrax; HMeTb ceMbio; HMeTb a cefinac ToiibKo ^Ba. 4. Y Baxapn 6buia 6a6yuJKa, HO oHa
pOflCTBCHHHKOB; HCnbITbIBaTb {UMertlb) TpyflHOCTH; )KHTb 6ei npo6/ieM )KHJia oHCHb aajicico. 5. Y Bac 3^ecb ecTb pywKa? 51 xony
{mpydnocmeu). HanwcaTb nHCbMo TeTe (cmapiueu cecmpe MOMM). 6. Y Moero
oma ecTb CTapuiHH 6paT. 51 oneHb JIK>6JIK> HrpaTb c
12. OnpoBeprHHTe cjienyioiUHe yTBepauieHHfl, 7. Panbiue y HHX 6bi.no 6o/ibiuoe no/ie, a ceflnac OHM JKHB>T B
onHpaacb Ha ropoae. 8. Panbuje y Hac 6biJi npenoaaBaieJib, H MU yHHJin
coflepacauHe TeKCTa: aHMHfiCKHfi SttbIK, HO nOTOM OH yexa^ B AMepHKy.
1. Mtoto Baraka ana baba tu, hana mama. 2. Baba jina lake ni
Shija. 16. OTBeTbTe Ha Bonpocbi Ha cyaxHim:
3. Baraka baba yake na mama yake wanaishi mbali na baba na 1. Una kaka au dada? 2. Unaishi pamoja na mama na baba? 3.
bibi. Mnaishi pamoja na bibi au babu? 4. Kaka au dada yako anajua
4. Mariamu ni dada yake Baraka. 5. Mjomba Shija anaishi kusoma na kuandika? 5. Babu yako anaishi mbali au karibu? 6.
pamoja na bwana Masanja na mama Kashinde. 6. Baraka ana Utakwenda kwa bibi yako kwa basi au kwa gari? 7. Una
kaka lakini hana dada. 7. Jana Baraka na baba yake walikwenda mjomba au shangazi? 8. Nani ana mjomba? Jina lake nani? 9.
kwa mjomba Shija. 8. Walikwenda kwa gari. 9. Baba alikaa Nani ana kaka na dada? 10. Nani anajua kuogclea? 11. Nani
nyuma na Baraka aliendesha pikipiki. 10. Kabla ya kula Baraka anajua kuendesha gari? 12. Jana ulipumzika vipi? 13. Baba yako
alicheza pamoja na mtoto Salum. 11. Baraka alifurahi kucheza
ana gari au basi? 14. Mna njaa? 15. Mna kiu? 16. Leo ulikuja
na Salum kwa sababu Salum ana baisikeli nzuri. 12. Salum na
katika chuo kikuu kwa gari au kwa basi? 17. Nani alikuja hapa
Baraka walikwenda mjini kustarehe. 13. Walikasirika kwa
sababu walipumzika vibaya Sana. kwa miguu? 18. Unaogopa kuendesha gari? 19. Nani ana njaa?
14. Walichelewa kurudi nyumbani na mama Kashinde 20. Nani ana nyumba shambani?
alikasirika. 21. Nani atakuwa na somo sasa? 22. Mwalimu alikuwa na
kitabu?
13. PaccK35KHTe o ceMbe BapaKH OT HMCHH CanioMa.
17. riepeBeAHTe:
14. rioMeHflfiTe BpeMfl B npeiUiotteHHflx, CHanana na 1. Mbi / KHBCM 6JIH3KO OT ropo/ia. 2. MOH cecTpa wHBeT aa^exo,
npomeziuiee, 3aieM Ha 6ynyLuee: noSTOMy ona e3/iWT B micojiy Ha Be/iocHneae. 3. AMHHa H
1. Nina kaka na dada. 2. Ana kalamu na penseli. 3. Tuna gari na Po3a HByT BMecTe c 6a6yuiKofi H ae/tyuiKofl. 4. Mow apyr
baisikeli. 4. Una rafiki shuleni? 5. Wana pesa leo. 6. Mna kitabu xynHJi MauiHHy, H Ha c.ne,ayioiuefi Heiiejie Mbi noe/ieM
sasa. 7. Baba ana pesa, anataka kununua nyumba. 8. Wana nyieuiecTBOBaTb. 5.
baisikeli mbili. 9. Baba na mama wana kazi nzuri. 10. Mjomba e3;iHT Ha pa6oTy aBTo6ycoM, noTOMy HTO y Hero
ni mkulima, ana shamba kubwa. HeT MauiHHbi. 6. Tbi ronojeH? HAH Ha KyxHK> H noeuib
Rainy, 3aTeM Bbinefi (JjpyKToBoro coKa. 7. Pe6eHox xoneT
15. riepeBeflHTe: nHTb, no3TOMy MaMa nouuia B Mara3HH xynHTb Monona.
1. Bnepa y Hac 6I>IJIH iieHbrn, a ceroAHH HeT. 2. Y 6paia 6bi/i 8. Tern oneHb paccepAH/iacb, noTOMy HTO CajuoM noexaji Ha
XOpOUIHH BeJlOCHnejl, HO OH XOTeJl e3.1HTb Ha pw6ajiKy Ha MOTOUHKJIC. 9. Y HHX HeT aeHer, noaTOMy OHH

60
nofijyT neuiKOM. 10. Tbi yMeeuib BOAHTb MauiHHy? 11. Y
Bac ecrb MOTOUHRJI HJIH MauiHHa? 12. He xopomo BbixojHTb H3
OMa 6e3 jeHer. 13. Bbi 6y^eTe HrpaTb HeaajieKo OT AOMa.
14. Ero 6paT yMeeT xopouio nnaBaTb, noTOMy HTO JKHBCT y
peKH. 15. CajHCb Ha BenocnneA c3ajH, Mbi noe.ieM
BMecTe 3aropoA.
16. ripeno^aBaTejib paccepAHAcs, noTOMy HTO yneHHR
CHJibHo ono3aaji B uiKoJiy. 17. Y MCHJI ecTb MauiHHa, HO H
6oiocb caAHTbc* 3a pyjib (eodumb).

61
Maneno mapya Maelezo
juu ya O, OTHOCHTeJTbHO
naam 1 )fla (* aiyuuao) 1. CJIOBO lakini HO", oAHaKo" B KOHue BonpocnieJibHoro npeiuioHcenHA nepcaacT
bustani can; napK kweli npaBAa, yAHBJieHHe H, KaK npaBHJio,
B oTpHuaie/ibHOH KOHCTpyKUHH MOHCCT
2)Aa, KOHenHo huko raM,Tyaa MCTHHa; somo ypoK nepeBOAHTbca KaK pa3Be, a MTO HeyjKeaH:
hcbu Hy-Ka; Aafi-Ka mcza CTOJI basi HTan; Kopoue roBopa hadithi Huna kiu lakini? Pa3Be Tbi He xoneujb nwib?
-weza MOHb; 6biTb paccKa3, HCTopHa -endelea Hamna kalamu lakini? A MTO, y Bac Her pyMCK?"
cnoco6HbiM (vmo-Ji.) aejiaib shaka npono/iacaTb Hana pesa lakini? HeyacejiH y nero HCT AeHer?"
COMHCHMC
Mazungumzo
Baba: Paulo! 2. BbipaaceHwe bila ya shaka HJIH ero BapuaHT bila shaka
Paulo: Naam baba. (6yK6. 6e3 COMHCHHJI, HCCOMHCHHO) naCTO nepeBOAHTCa KaK
Baba: Unafanya nini huko? KOHeHHo". A cjioBocoHeiaHwe -wa na shaka (6yxe. HMeTb
Paulo: Ninacheza. coMHeHHe) nepeAaeT 3H3HeHHe co.MHeBaTbca": Ana
Baba: Hebu njoo hapa! shaka juu ya kazi OH coMHeBaeTca oTHOcme;ibHo pa6oTbi".
Paulo: Ninakuja baba. Sina shaka atakuja
He coMneBaiocb, [MTO] OH npHAeT.
Baba: Habari za shule?
Paulo: Nzuri sana baba.
Baba: Leo mlikuwa na somo gani? Mazoezi
18. nepeBejHTe Bonpocbi H nafiie OTBCTU Ha cyaxnjin:
Paulo: Leo tulikuwa na somo zuri sana. Tulisoma TaKok Ilayjio? 2. Fne OH yMHTca? 3. HTO OH neJiaji
1. KTO
Baba: hadithi.
Sasa hebu soma. Ninataka kusikia.
AOMa? 4. y Hero ecTb oieu H MaTb? 5. KaKofi ypoK 6bm y
Hero ceroAHs B ujKone? 6. HTO OHH HHTajiH Ha ypoxe? 7.
Paulo alisoma hadithi juu ya bustani. Baada ya kusikiliza Hayjio yMeeT MHTaTb? 8. MaMa cjiymana paccKa3? 9.
hadithi baba na Paulo waliendelea kuzungumza. Hayjio H ero oTeu 6bi;iH ronoAHbi? 10. HTO cHawana
Baba: Kweli, unajua kusoma. Mama yako atafurahi kusikia
co6HpaK)Tca AenaTb Flayjio, ero OTeu H ero MaTb?
unaweza kusoma kitabu.
19. BbiyHHTe AHanor HaH3ycTb H pa3birpaHTe ero B AHitax.
Mama alikuja.
Mama: Hamjambo!
20. riepeBeAHTe:
Paulo: Hatujambo mama. Unataka kusikiliza hadithi? Mimi
1. KaKOH y Bac 3aBTpa ypoK B uiKone? 2. Mbi 6yAeM
nitasoma sasa. Hebu sikiliza. yMHTbca HHTaTb. 3. OHH AK>6*T MHTaTb paccKa3bi 06
Mama: Hamna njaa lakini?
A(|)pHKe. 4. PAOM C naiiiHM AOMOM ecTb OoAbuioH caA- 5. OHH
Paulo: Bila ya shaka tuna njaa na tuna kiu pia.
noenyT TyAa 3aBTpa Ha MauiHHe. 6. Tbi KaxcAbift neHb
Mama: Basi tutakula kwanza. Karibu mezani!
AyMaeuib o CBoefi CTpaHe. - #a, OTO npaBAa. 7. Bbi MoeTe
ObicTpo 3aKOHHHTb paboTy? - Ee3 coMneHHfl. 8. Hy-xa
MHTafi MeAnenno, Tbi onenb ToponHUibca. 9. y Te6a ecTb
CTOJI? - HeT, y Mews ecTb TonbKo CTyn. 10. Bbi XOTHTC

nocjiymaTb oAHy HCTopnio? - KOHCHHO, XOTHM. 11. npoiuy 3a

62 63
CTOA.

64
E;ia roTOBa. 12. y MCHH HeT COMHCHHS oTHocHTejibHO noeiAKH B 25. 3anojiHHTe nponycKH cnoBaMH, HMCJOIUHMH O6UIHH
KeHHio. 13. Bbi npoAo;i>KaeTe H3ywaTb cyaxHAH? - J\a, KOHCHHO. KopeHb c noztwepKHyTbiM cnoBOM:
1. ... anapenda kuvua samaki kila siku. 2. Mpishi alileta kisu kwa
21. riepeBeuHTe cnenytoiuHR TCKCT Ha pyccKHH *3biK, sababu anataka ... kuku na mboga. 3. Zamani Juma alikaa katika
npeflBapHTCJIbHO Urusi, kwa hivyo anasema ... vizuri sana. 4. Yeye ni mkulima na
03HaK0MHBIUHCb c HOBOH JICKCHKOH: moto oroHb, KocTep kuni anasaidia sisi ... shamba kwa sababu tunapata shida. 5.
XBopocT, zipoBa matunda Tafadhali dada, leta ... kwa sababu ninataka kula ugali na
-saidia noMoraTb -kata l)pe3aTb <j)pyKTbi mboga
2)py6HTb. KonoTb -washa 3a>KHraTb, l)TbiKBa2)oBomH -weka K/iacTb; hakuna ... jikoni. 6. Tunataka kwenda Ufaransa na kujifunza ...,
ciaBHTb lakini hatuna pesa. 7. Baba alisoma hadithi na mtoto alisikiliza sana
pa3>KHraTb -nawa y.MbiBaTbca,
MbiTb (jiuyo, pyKU, Hoeu) kwa sababu zamani ... juu ya Afrika. 8. Rashidi ... somo vizuri
sana, leo ataiuana na mwalimu mgeni. 9. Kaka alifaulu kupata ...
Kazi za jikoni nzuri hotelini na sasa anafanva kazi kila siku.
Kaka na dada wanapenda kusaidia kazi jikoni. Kaka
anakata kuni. Halafu atawasha moto. Dada atapika chakula. 26. AaRxe pyccKHe 3KBHBaJieHTbi:
Anawcza kupika vizuri sana. Baada ya chakula kuwa tayari -kasirika sana; -ogelea mtoni; -panda pikipiki; hadithi juu ya
dada ataweka chakula mezani. Leo tutakuwa na mboga, wali na mkulima; -pumzika katika bustani; -piga simu kwa bibi; -cheza
kuku. Baba atanawa kwanza, halafu na sisi tutanawa mikono. pamoja na kaka; -kata kuku kwa kisu; -saidia kulima shamba;
Mama alikwenda kwa bibi lakini atarudi jioni. Ninafikiri ataleta kwa sababu alichelewa; -kaa nyuma; -ogelea pole pole; -nawa
matunda kwa sababu anajua sisi tunapenda sana matunda. mikono; -weka meza nyumbani; -pata pesa kidogo; -ishi karibu
na bustani; -endesha somo; -sema kweli; -wcza kuendesha basi;
22. HaiuHTe B TCKCTC H3 ynpaacneHna 21 3KBHBaneHTbi hebu njoo; -la mboga na matunda; -cheza mbali na nyumba; -
CJICAyiOlllHX CJlOBOCOHCTaHHfl: weka kisu na uma mezani; -endelea kukaa hotelini; -wa na
noMoraTb B pa6oTe no KyxHe; KonoTb ApoBa; pa3>KHraTb oroHb; e/ta
shaka juu ya rafiki; -kata mboga; bila ya shaka.
roTOBa; noaaBaib eay; noexaTb K 6a6yuiKe; BepHyTbca BenepoM;
jno6HTb (|>pyKTbi; noTOMy HTO OHa 3HaeT.
27. riepeBeaHTe:
1.3aBTpa yipoM y Hac 6yjxcr ypox. Mbi 6yaeM HHTaTb
23. CocTaBbTe npeAAoaceHHfl co c:ieAyK>mHMH cjioBoconeTaHHJiMH:
-saidia kujifunza, -leta kuni. -kata kwa kisu, -la matunda, - paccKa3 Ha cyaxHJiH o TaH3aHHH. 2. MOH 6paT npHBC3
washa moto, -weka kitabu. -nawa kila asubuhi, -nunua mboga. MauiHuy H3 TepMaHHH H xa)KiibiH aenb ywHTCfl BOUHTI.
(Maiumy). 3. Mcneitacep cxa3aji npaB^y: B 6aHKe HeT /tener. 4.

24. 3a/tafiTe Ha cyaxH.iH 10 BonpocoB no Texciy Kazi za


y HHX 6UJIH ApoBa, H OHH CMOFJIH pa3)Kenb oroHb H npHroTOBHTb
e^y. 5. rioc;ie uiKonbi cecTpa AK>6HT noMoraTb B paboTe no
jikoni H ztafiTc Ha HHX OTBeru.
AOMy. 6. Tbi cMOxceuib 6bicipo cxoAHTb B Mara3HH H
KynHTb OBOUICR H <J)pyKTOB? CeroAHJi npHeACT rocTb. 7.
Ba6yuiKa onenb paccepAHaacb, noTOMy HTO pc6eHoK Hrpan
Aanexo OT AOMa. 8. H xony nanwcaTb nwcbMO TeTe H Aaae,

65
HOy Men* HeT pyHKH. 9. ripOHHTaB paCCKa3, MaJIbHHK
nOAOJKHA KHHfy Ha CTOA H nouien yMbiBaTbca. 10. y
Hac 6WAO Tpw AHJI, H Mbi CMornn

66
3aKOHHHTb pa6oTy. 11. Hy-na npHHecH ra3eiy, a xony y3HaTb HOBOCTH. 12. Ca^HCb wa BejiocHnea 5. BonpocHTeAbHbie CAOBO je H nacTHua -je.
H6biCTpo noe3>xaft TyAa, Tbi MO)Keuib onoi^aTb. 13. XOTHTC noc/iymaTb oAHy HCTOPHK)? - Her,
Mbl OHeHb TOponHMCfl. 14. y MCHfl 6bIJlH COMHCHHJI ilHH HeAeAH, \iecfliibi, AaTa. OTCHCT AHefl HCACAH B
OTHOCHTeAbHO
paGoTbi, HO ccfinac s pa6oTaio B 6anKe. 15. Mu JIK>6HM cyaxHAH HanHHaeTCs c cy66oTbi Jumamosi (6yxB. juma
OTAbixaTb y peKH H 3aBTpa noeaeM 3aropoa Ha HeAeAs, mosi nepBbifi). Ha3BaHM AHefi HCACAH (OT
MoTounxAe. 16. Ha cAeAyiomefi HeACJie y MCHS 6yayT cy66oTU AO cpeAu) npcACTaBASioT co6ofi CAOHCHUC CAOBa,
AeHbrn, H A cMory oTnpaBHTbCA B nyieuiecTBHe. 17. fleayuixa COCTOAIUHC H3 apaGcxoro 3anMCTBOBaHHA juma HeAeAfl H

ecT TWKBy xa*AyK> HeAeAH), no3TOMy OH 3AopoB. 18. Mu cooTBeTCTByioiuero cyaxHAHHexoro nopaAKOBoro
no6oAHCb pa3eHb KocTep B caAy, Tax xax X03HHH 6yACT HHCAHTeAbHoro:
cepAHTbCH. 19. Hy-xa, npHSTeAb, noMorw napy6HTb ApoB. Jumapili BOcxpeceHbe* (rAe pili BapnaHT
20. Tbi pa3Be ona3AUBaeuib? - KOHCHHO, y Mena Bcero Tpn HHCAHTeAbHoro ABa), Jumatatu noHCAeAbHHx, Jumanne
MHHyTUl BTOPHHX", Jumatano cpeAa. Alhamisi HeTBepr H ljumaa nflTHHua"
3aHMCTBOBaHHbic H3 apabcxoro A3uxa cymecTBHTeAbHue.
28. flafiTe 3XBHB3AeHTU Ha cyaxHAH: Ha3BaHHfl AHeft HeAeAH nHUiyTca B cyaxHAH c
pe3aTb MJICO HOWOM; cecib Ha aBTo6yc; BCCTH MauiHHy MCAACHHO; 6oAbiuoH 6yxBbi.
xynHTb ()>pyxTU H caxap; ecTb OBOIAH OXCAHCBHO; HcnuTUBaTb PyccxHM coMeTaHHflM H33BaHHH AHefi HeAeAH c npeAAoroM
)xaAy H TOAOA; o)KHAaTb rocTa; pwc TOTOB; roBopHTb npaBAy; B" (B cy66oTy, B cpeAy H T.n.) B cyaxHAH cooTBercTByK>T
noMOMb pa3BecTH oroHb; yMUBaTbca xaAoe yTpo; O6UHHO 6ecnpeAA0>KHbie xoHCTpyxuHn: KyAa OH nofiAeT B
noAoacHTb AeHbrw B 6aHx; npHexaTb x AeAyiuxe; cy66oTy? B cy66oiy OH nofiAer x cecipe, a B BOcxpeceHbe - x
no3HaxoMHTbca c poACTBeHHHxoM H3 ropoAa; AeAymxe. Jumamosi atakwenda wapi? Jumamosi atakwenda
nocAymaTb HCTOPHIO o puGaxe H pu6xc; llOCTaBHTb Ha CTOA kwa dada na Jumapili atakwenda kwa babu.
nHBO H ((>pyXTOBUfi cox; n03B0HHTb B HHCTHiyT; C ApyrHMH npeAAoraMH Ha3BaHH AHefi HeAeAH
noxajiyficTa, 3a CTOA! coHeiaKyrca no o6biHHofi cxeMe: mpaka ljumaa AO
nsTHHuu, baada ya Jumanne nocae BTopHHxa, kabla ya
PaccxajKHTe Ha cyaxHAH o CBOHX
29.
Alhamisi nepeA HeTBeproM*.
poACTBeHHHxax, McnoAb3ya H3BecTHue BaM TepMHHU
poACTBa. Ha iiiaiiiisi M C C H U C B 3aHMCTBOBaHbi H3 anrAHilcxoro
yPOK 5 (Somo la tano) S3bixa: Januari siHBapb Julai HiOAb
JleKCHMecKan TeMa: Jlara H AHH HCAC.IH Februari <J>eBpaAb" Agosti aBrycT
(Tarehe na siku za wiki)
Machi MapT Septemba ceHT6pb
IpaviMaTHKa
1. JJHH HeAeAH, HHCAO, Mecau.
2. -me- xax noxa3aieAb nep())exTHOCTH.
3. MHCAHTeAbHue 1000 - 100 000.
4. BonpocHTeAbHbic CAOBa kwa nini H kwa sababu gani.

67
Aprili anpe/ib Oktoba 0KTfl6pb 33KOHMHA pa6oTy.
Mei Mafl Novemba "Hoa6pb Mazoezi
Juni HiCHb Desemba \aeKa6pb 1. OTBeTbTe Ha Bonpocbi Ha cyaxHAH:
Ha3BanHfl MecJiueB TaK ace, Kaic H AHefi HeAenw, 1. Leo ni siku gani? 2. Unajifunza Kiswahili siku gani? 3.
nmuyTCH c 6ojibiuofi 6yKBbi. Ulipumzika siku gani? 4. Jumamosi ulifanya nini? 5. Jumapili
utakwenda wapi? 6. Alhamisi ulifanya nini? 7. Unataka kufanya
^ara o6o3HaMaeTca CJIOBOM tarehe HMCAO, AaTa, 3a nini Jumatatu jioni? 8. Ulipiga simu kwa bibi siku gani? 9. Baba
KOTOPUM cjieAyeT ccx)TBeTCTByomee HHCAHTenbHoe H anafanya kazi siku gani? 10. Mama anafanya nini Jumanne? 11.
Ha3BaHHe Mccsua, HanpMMep: tarehe 5 (tano) Fcbruari 5 Unapenda siku gani katika wiki? 12. Siku gani unastarehe? 13.
cjicBpaAfl, tarehe 31 (thelathini na moja) Januari 31 AHBapa. Leo ni tarehe gani? 14. Utasafiri lini? 15. Unapenda mwezi
Bo3MO)KeH H Apyrofi BapnaHT: BHanane HaabiBaeTca Mecau, gani?
3a HHM cneAyeT MHCJiHTeAbHoe, HanpMMep: Juni 7 (saba) 7
2. HamiuiMTe AaTbi CAOBAMH Ha cyaxHAH:
HIOHH, Machi 8 (none) 8 MapTa.

flepBoe MHCAO Mecaua o6o3HaHacTca CAOBOM mosi: tarehe 1 5 MapTa; 13 anpena; 22 HIOAA; 30 Hoa6pa; 18 flHBapa; 14 HIOHH; 10
(mosi) Mei MAM Mei 1 (mosi) 1 Maa". ECAH H3AO yKa3aTb TaioKe H AeKa6pa; 16 (jKSBpana; 9 Mas; 3 aBrycra; 1 ceHTaOpa.
AeHb HeAeAH, TO OH cTaBHTca nepeA o6o3HaMeHHeM AaTbi:
Alhamisi, Machi 14 neTBepr, 14 MapTa. 3. IlepeBeAHTe:
1. Moil Apyr npHexaA B cpeAy yTpoM. 2. Bpan npHACT BO BTOPHHK. 3.
rioKa3aTejib iiep<J)eKTH0CTH. KaK M3BecTHo. noKa3aTcnb B MeTBepr y Hac 6yAeT rocTb. 4. MTO TW 6yAeuib Aenarb AO
npouieAUiero Bpe.MeHH HH())HKC -// - xapaKTepH3yeT
cy66oTbi? 5. OH 33KOHMHT pa6oTy nocAe3aBTpa 10 MapTa. 6. Mbi
AeficTBHe, HMeBuiee MCCTO B npoinnoM, KaK npaBHAo, 6e3
3BOHHAH B rOCTHHHUy B miTHHUy 1 OKTfl6ps. 7. 51
yKaianwa na xapaKTep npoTexaHHa AeficTBHa. B OTAMMHC OT
Hero HH(|)MKC -me-, neptJieKTHBHbiii noKa3aTenb, nepeAaeT
XOpOUJO QTAoxHyAa B BOCKpeceHbe. 8. 9 Man Mbi
3HaneHHe aaBepmeHHocTH AeficTBMa K MOMeHTy peHH noeAeM 3aropoA. 9. Flocne noHeAe.ibHHKa OHH OynyT
HAM pe3yAbTaTa coBepwcHHoro AeficTBHa. 06biHHO
pa6oTaTb B none. 10. KaKoe ceroAHa MHCAO H AeHb? 11. Kaxofi
rnaroA c HOKa3aTeneM -me- nepeBOAHTca Ha pyccKHH cefiqac Mecan?
a3biK rnaroAOM coBepiiieHHoro BHAa npouieAUiero
BpeMemi: nimesoma a npoMHTan, tumekuja Mbi (yxce) 4. 3aMeHHTe apeMeHHofi noKa3aTeAb B rnaronax
npHexaAH, amepumzika vizuri OH xopouio OTAOXHyn. noKa3aTeAeM -me-. IlepeBeAHTe nonyMeHHbie
HH4)HKC -me-, KaK H Apyrwe BHAo-BpeMeHHbie npeAAoaceHMa:
noKa3aTeAH (-na-, -ta-), 3amiMaeT no3HUHio 1. Mfanya kazi anamaliza kazi yake. 2. Nilisikiliza hadithi juu
HenocpeACTBeHHO 3a ya kijana kutoka Zanzibar. 3. Anaweka kalamu na kitabu
cy6beKTHbiM npHrAaroAbHbiM corAacoBaTeAeM. mezani. 4. Dada anawasha moto. 5. Kaka analcta kuni. 6.
OAHOCAOWHMC rnaronbi, a TaioKe rnaronbi -enda HATH, -isha Tunakula matunda. 7. Mgeni alikunywa chai. 8. Baba na mama
3aKaHHHBaTb cnparaiOTca c Ao6aBAeHHeM K KopHio walikasirika sana. 9. Mwalimu anaendesha somo. 10. Mjomba
cnoroBoro paciiiHpHTeAA ku-: Nimekula chakula 51 ci.en eay; ataflka kesho. 11. Mtoto anaandika barua. 12. Tunarudi
Wamekwenda shambani OHH nouiAH Ha noAe; Amekwisha kazi OH nyumbani. 13. Unatafsiri kitabu. 14. Mnapika samaki.
5. IlepeBeAHTe:
1. Mbi CMornn 3aKOHMHTb paOoTy 6bicTpo. 2. OHH
noMorAH o6pa6oTaTb 6oAbUioe none. 3. 51 npnHecAa
(JjpyKTbi n OBOUIH. 4. Tbi
nojiottMJi Aenbrn B 6aHK. 5. Mbi noenn H nouiJin. 6. OH oncmaji (6yxe. ona 30BCTCJT). CpaBHHTe c CHHOHHMHHHOH KOHCTpyxuHeH jina lake.
(cecmh) Ha aBTo6yc. 7. 51 noiBOHH.ia B TaH3aHHio. 8. Ciy^cHT
BbiyHHJi c.ioBa. 9. OHH nonpomanncb H BbiwAH. 10. OH oweHb 2. magari MHOXCCCTBCHHOC HHCJIO OT gari "MamHHa".
oOpaAosajicji.
3. MpHJiaraTCJihiioc -dogo ManeubKHfi,
Maneno mapya cor/iacoBannoe c cymecTBHTenbHbiM meli, HMeeT 4>opMy ndogo.
bahari Mope kama 1 )CCJIH 2)KaK, noAoGHO
mitihani )K3aMenbi mpaka AO;
zawadi l)noAapoK 2)npH3 BiuiOTb AO stesheni 00x33.1; Mazoezi
mbalimbali pa3.iHHHbiH cTaniiHH flaifre pyccKHe iKBHBajieHTbi:
6.
barabara yjiHiia; Aopora ndege I garimoshi noe3A ambapo -faulu mitihani; -anza mitihani; -anza somo; -anza kujifunza
)caMOjieT 2)nTHua kiwanja cha
KOraa(cow?) meli cyflHO, Kiswahili; -chukua kitabu; -chukua kuni; -chukua pesa kutoka
napoxoa; Ten/ioxoA
ndege aipoApoM -anza H a H H H a T b , benki; -ita daktari; -ita mtoto; -ahidi kusoma vizuri; -ahidi
-ona 1 )BHfleTb 2)c4HTaTb, kurudi haraka; -panda ndege; -panda garimoshi; -panda meli
namiHaTbcsi -dogo Ma-ieHbKHfi -ita 1
noJiaraTb 3)nyBCTBOBaTb -lala 1 ndogo; -vua baharini; -vua mtoni; -ona nchi mbalimbali; -ona
)3BaTb 2)Ha3biBaTb. HMenoBaTb.
);ie>KaTb 2)cnatb vibaya; -ona njaa; kusikia si kuona; mpaka hoteli; mpaka sasa;
aaBaTb HMfl -ahidi oCemaTb
-chukua 1 )HCCTH; BC3TH
mpaka kcsho kutwa; mpaka lini?
2)6paTb
7. JJaflTe 3KBHBajicHTbi Ha cyaxHJiH:
noflTH B Mara3HH; BepHyTbc* H3 Marainna; xynHTb noAapox B MarasHiic; exaTb
Safari mjini Tanga
Mimi ni Juma. Shangazi yangu anaitwa Rehema. IIOCJAOM AO ropoAa; nyTeuiecTBOBaib napoxoAO.w no Mopio; cectb na
caMOJieT; yBHAeTb aipoApoM; yBHACTb Mope; H BHAeTb, H cjibiuiaTb;
Anapenda sana kusafiri. Amcahidi kuchukua mimi mjini Tanga
nowyBCTBOBaTb rojioA; uanaTb nyiemecTBHe; Hanaib roBopHTb; HanaTb
kama nitafaulu vizuri mitihani.
Amesema Jumatatu tutapanda basi mpaka stesheni. Baada ypox; ofemaTb noMOHb; o6emaTb HapyGHTb APOB; oGemaib IIOATH K
ya kufika stesheni tutapanda garimoshi. Tutasafiri mpaka Bpany; BiaTb BH/ixy H HO*; B3aTb Apyra B nyTeuiecTBHe; HCCTH
Tanga. Huko mjini kuna nyumba kubwa, pikipiki na magari XBopocr; neciH cTyn; HATH no yAHue; HATH ncuiKOM no Aopore; AO
barabarani. Tutalala hotelini na asubuhi nitaona bahari. Katika ceroAHauinero AHJI; AO cy66oTbi; AO 3aBTpa.
bahari nitaona meli kubwa na ndogo. Shangazi alisema
Alhamisi tutakwenda dukani, atanunua zawadi kwa mimi na OTBeTbTe Ha Bonpocu no coAepwaHtno TexcTa:
8.
kwa dada yangu. Mchana shangazi Rehema atachukua mimi 1. Nani anapenda kusafiri? 2. Shangazi Rehema ameahidi nini?
mpaka kiwanja cha ndege. Huko nitaweza kuona ndege 3. Juma na shangazi watakwenda mjini Tanga siku gani? 4.
mbalimbali. ljumaa tutaanza safari kurudi nyumbani. Watasafiri vipi? 5. Mjini Tanga kuna nini? 6. Juma na shangazi
Ninangoja sana siku ambapo tutafanya safari mjini Tanga. watalala wapi?
Nimeahidi kusoma vizuri. 7. Juma ataweza kuona bahari siku gani? 8. Shangazi ameahidi
Maelezo
kununua zawadi kwa nani? 9. Juma ataona kiwanja cha ndege
1. -itwa naccHBuaa <f)opMa riiaroJia -ita 3BaTb, penb o
siku
KOTopofi noflAeT B nocneAyioiuHX ypoxax. 03HawaeT "ce 30ByT1'

71
70
gani? 10. Juma na shangazi Rchema watakuwa safarini siku Musa: Sawa, nimefurahi kuona vvewe.
ngapi? 11. Juma ataweza kuona nini mjini Tanga? Haji: Asante. Ijumaa utafanya nini?

riepecKaacHTe TCKCT Safari mjini Tanga B npouieAineM


9.
BpeMeHH.

10. riepeBeAHTe:
I. o6eman KynHTb nonapoK 6a6yuiKe H fleayiUKe, HO ono3naJi
B MaraiHH. 2. Tbi 33KOHHHJT HHTaTb KHHry? - fla, MHe

noHpaBHJicji paccKa3 o Go.ibUioM Kopa6/ie. 3. Bbi


cJibiuiajiH HOBOCTH? V Hac 6y^yT 3K3a.vieHbi B Mae. 4. OHH
OKHABJOT TOT AeHb, Kor^a caayT na noe3A H noeayT B #ap-3c-

Ca;iaM. 5. Ha aiponpoMc Mbi yBHAeJiH pa3nHMHbie


caMOJieTbi. 6. Tbi BepHyjicfl? KaK nyTemecTBHe? Tfle Tbi
6biA? 7. Tae OH HayHHJicji roBopHTb no cyaxH/iH? 8. B
Mara3HHe a yBHfle/i MHo)KecTBo pa3Hoo6pa3Hbix
no^apKOB, no3TOMy MHe 6biJio TpyAHO KynHTb ToJibKo
OAHH noiiapoK. 9. CeroAHJi yTpoM Mbi nojiyiHJiH ABa

nwcbMa H3 KCHHH. 10. OTCU o6eman B3Jm> MCHH pbi6aHHTb na


Mope, ecjiH a Bwyny HOBbie CJioBa H nepeBeay TCKCT.
II. ripenojiaBaTeJib noJiaraeT, [MTO] CTyAeHT ycTaA H
no3TOMy eMy TpyaHo nepeBOflHTb. 12. BenepoM OHH
nonyBCTBOBann rojiofl. 13. Tbi
CHHTaeuib, 3TO npaBAa? kahawa Kotye nguo 1
)o^e)Kiia 2)TKaHb usiku 1
11. riepeBeAHTe Anajior, )HOHb; Bcnep 2)HOHbio;
npeABapHTeAbHo BenepoM
o3H3KOMHBUJHCb c
HOBUMH CJIOB3MH:
ofisi o(()Hc; ynpoKiieHHe -vaa 1 jHa^eBaTb 2)oAeBaTbca -amka
npocbinaTbca -oga MbiTbca (e eaHHe wiu dyuie)

Musa: Rafiki yangu, habari za leo?


Haji: Nzuri.Mzima?
Musa: Mzima Sana. Jumapili ulikwenda wapi?
Haji: Nilikwenda ofisini.

72 73
Musa: Nitaamkaasubuhi Sana, nitaoga, niiavaa
nguo, nitakunywa chai au kahawa. Halafu
nitakwenda shambani kulima na usiku nitalala.
Haji: Basi, karibu nyumbani Jumamosi.
Musa: Asante. Kwa heri mpaka Jumamosi.
Haji: Kwa heri!

12. riepccKajKHTe AHajior cHanajia OT HMCHH Mycbi, 3aTeM


OT HMeHH Xa^)KH.

13. riepeBe.THTe CAeAyiouiHe cnoBocoHeTaHHJi H cocTaBbTe c


HHMH paccKa3 HacyaxHJiH:
-fanya kazi ofisini; -fanya haraka; -chelewa kuamka; -ny wa
kahawa; -lala vibaya; -faulu kuchukua gari; -oga asubuhi; -pata
shida kazini; -vaa nguo; usiku Sana.

**
TpaMMarHKa

MHc:iHTe:ibHbie 1000 - 100.000 HaHMeHOBanne


cneTHoro cymecTBHTe^bHoro elfu Tbicjma npeACTaBJuieT
CO6OH 3aHMCTBOB3HHe H3 apa6cKOro B3bIKa. ripH

06pa30BaHHH COHeTaHHfi C KOJIHHeCTBCHHbIM


HHCJIHTeJlbHblM OT 1 - 9 9 Ao6aBJlJieTCJl
cooTBeTCTByiomee HHCJiHTenbHoe: 1000 (elfu moja) oAHa
TbicflHa, 2000 (elfu mbili) ABe TMCJIHH, 23000 (elfu ishirini na tatu) 23
TbicaHH, 99000 (elfu tisini na tisa) 99 TUCJIH.
B TOM cjiynae, Kor^a onpeAejunoutee MHCJiHTejibHoe Bbime 10-
TH (OT II AO 99), CyiUeCTBHTe^bHOe elfu MO*eT 33HHM3Tb nOCTn03HUHK)
3a HHCJIHTeJlbHblM H npOH3HOCHTbCB B yceHCHHOfl <J>opMe elf: kumi na
moja elfu/elf 11 TUCJIH, hamsini elfu 50000, tisini na tisa elfu 99
TUCJIH.
ripn o6o3HaHeHHH Ka-ieHAapHoro roaa Bo3MO)KHa Ta ace
ajibTepHaTHBa: 1945
roA' mwaka (wa) elfu moja mia tisa arobaini na
tano, 2003 ron mwaka elfu mbili na tatu, HO 35268 JieT
MOJKHO nepcBccTH KaK miaka elfu thclathini na tano mia mbili sitini

74 75
na nane HAH miaka thclathini na tano elf mia mbili sitini na nanc (rvie miaka - MH.H. cJioBa mwaka 16. IlepeBeAHTe:
TOA).
1. Je, unakwenda chuo kikuu leo? 2. Je, wamefika? 3.
JJnn MHCJTHTejibHoro 100.000 (CTO TWCHM) cymecTByeT oco6oe
Mtakwendaje mpaka Arusha? 4. Mama anapikaje wali? 5. Je.
o6o3HaweHHe - 3aHMCTBOBaHHoe H3 apaGcxoro
unaweza kupika ugali? 6. Unasikiaje sasa? 7. Wamejuaje
cymecTBHTe^bHoe laki. HanpHMep, CTO TMCAH KapaHAauieH" B nepeBo^e
BbirjouHT KaK kalamu laki moja.
habari? 8. Mlilalaje leo? 9. Je. unaona ndege huko? 10,
Walipumzikaje jana? 11. Unaonaje kama tutakwenda huko
BonpocHTejibHbie c.ioBa B cyaxnAH npeAcraBAenbi KaK npocTbiMH (JjopMa.MM
kesho? 12. Unaonaje leo?
(nani KTO?, nini HTO?, gani Kaxofi? vipi KaK?, wapi rae?, lini Kor^a?", -ngapi
17. OTBeTbTe Ha cyaxHJin:
cKOJibKo?), TaK H c,'io>KHbiMH. K HHCJiy nocneAHHX OTHOCHTCA BonpocHTeAbHoe
CJIOBO kwa nini noMe.My?, 3aMeM? H ero CHHOHHM kwa sababu gani noneMy, no
1. Kwa nini unajifunza Kiswahili? 2. Nani anajua Kiingereza?
KaKOH npunHHe? (rae sababu npnnHHa).
3. Una kalamu ngapi? 4. Je, una gari? 5. Lini miakuwa na
safari? 6. Sasa ni mwaka gani? 7. Rafiki amechelewa leo kwa
BonpocHTeJibHoe C.IOBO je HJIH naciHiia -je MHoroiHanHbi. sababu gani? 8. Je. mnapenda matunda? 9. Kuku unakataje? 10.
BonpocHTejibHoe CJIOBO OGMHHO cTaBHTca B Hanajie Kuna nini hapa? 11. Je. kuna bendera hapa? 12. Ulipumzikaje
npeAAOtteHHS H BbipaxoeT O6LUHH Bonpoc: Jc, unapcnda kucheza? Tbi jnoOmiib mwaka jana?
HrpaTb? / JlioGmiib AH Tbi HrpaTb?, Je, ana kitabu? EcTb JIH y
Hero KHHra?. BonpocHTejibHaa nacTHua npHCoe^HHaeTca K
18. IlepeBeAHTe:
Maro^y-cKa3yeMOMy H, xax npaBHAo, BbipawaeT Bonpoc co 1. Kax 30ByT TBOK) cecTpy? 2. noneMy Tbi no3AHO Aer
3HaneHHeM HTO" HAH KaK, KBKHM o6pa30M": Unafanyaje? HTO Tbi cnaTb? 3. HTO OHH GynyT AeAaTb nocne Toro, Kax OACHyTca H
BbinbiOT KO<j>e?
AeAaeuib?; Mama anapikaje ugali? Rax MaMa TOTOBHT Karny?
B 33BHCHMOCTH OT KOHTCKCTa H HOpM 4. Tbi MO*euib KynHTb noAapoK AAA MaMbi? 5. Hy HTO, OHH
COHCTae M OCTH B 6AaronoAynHo AoexaAH AO BOK3ajia? 6. Ha Mope OHH BHACAH
pyccKOM H3biKe BonpocHTejibHoe CJIOBO je H BonpocHTeAbHaa nacTHiia -je MoryT 6oAbuine xopabAH H MajiciibKHc cyACHbiuiKH. 7. Mbi 6yAeM
nepeBOAHTbca BonpocHTejibHbiMH cjiOBaMH HTO?, Hy HTO?, KaK?, HoneBaTb B rocTHHHue, a yTpoM CAACM Ha noe3A. 8. ECAH HCT
Hey>KejiH?, pa3Be? H T.n., HanpHMcp: Je, mlipumzika vizuri mwaka jana? caMOAeTa AO 3aH3H6apa, caAHCb Ha napoxoA. 9. ABToGyc AO
Hy KaK, Bbt xoporno OTAOXHyAH B npomjiOM roAy?; Je, amefika? OH pa3Be ropoAa TaHra HACT 6bicTpo, xax noe3A. 10. Bo3bMH MOK) pyHKy H
npHuieji?; Unaonaje leo? Hy xax Tbi ce6a nyBCTByeuib ceroAHa? HannuiH nncbMO AAAe. 11. KaK Tbi ce6a nyBCTByeuib Tenepb? 12. OH
npoAOA*aA pa6oTaTb AO no3AHero Benepa. 13. Hy HTO, OHH nojiynHAH
Mazoezi npH3?
14. HanHUiHTe nmJipaMH:
elfu tatu na mia tisa; elfu kumi na tatu; kumi na taiu elfu; elfu 19. 3anoMHHTe nocAOBHuy Ahadi ni deni OGemaHHe -
moja na saba; ishirini na saba elfu; elfu kumi na talu mia mbili AOAr. HannuiHTe coHHHeHHe Ha Try TeMy.
na themanini; elfu hamsini na thelathini; mia nne sabini na sita;
elfu nne na hamsini na moja; elfu tisini na mbili na mia siia.
15. HanHUiHTe cjiOBaMH Ha cyaxHJin:
6750, 1941, 2005, 100 000, 23 000, 98 000, 92 000, 7540.
32854, 11 000, 10 001, 85 448.

75 75
Maneno mapya CAeAyeT noMHHTb.HTO B ApyrHX cAynaax CAOBO mama AH6O
mwana peSeHOK (CUH; AOHb)
-omba npocHTb tiara B03AyuiHbifi 3Mefi upepo npeAiuecTByeT HMCHH XCeHIAHHbl HAH ACByiHKH, K
BeTep -pepea pa3BeBaTbca KOTOpOH oOpailiaiOTCfl HAH O KOTOpofi HACT peMb
ombi npocb6a bendera 4>Jiar tena onflTb,
uwanja nnomaAb CHOBa sawa npaBHJibHo, (mama Selina; mama Rehema), AH6O npocTO cnyacHT
-kubali corAawaTbca, AaBaTb BcpHO haya l)naAHo! xopoiuo! (Jx>pMOH Be)KAHBoro o6pamenHS K
2)Hy AaBait!
corjiacwe npencTaBHTeAbHHtte xceHcxoro noAa.
-ruka l)jieTaTb2)npbiraTb -rusha 6pocaTb(eeepx)
2. mwanangu - 3TO cAHTHaa (j>opMa CAOB mwana cbiH/AOHb H wangu

Mazungumzo MOR/MOA. ynoTpe6naeTca no OTHOLHCHHIO K pebeHxy H HC TOAbKO K cBoeMy.


Hodi! Hodi! CpaBHHTe pyccKoe CWHOK HAH AHTA Moe.
Karibu!
Amosi: Karibu mwanangu! 3. Bbipa*eHHe kuna nini? noMHMO cBoero npaMoro
Bakari: Shikamoo mama. 3HaHeHna HMeeT TaKHe 3KBHBaneHTbi B pyccKOM 3biKe xax
HTO Taxoe?, B HeM AeAo?, HTO cAyHHAocb? CpaBHHTe:
Mama Bakari:
Amosi: Marahaba mwanangu.
Mama Bakari: Mama tafadhali, nina ombi. Kuna nini mjini hapa? HTO H3XOAHTCA B 3TOM ropoAe?
Amosi:
Kuna nini? Kuna nini rafiki yangu? HTO C TO6OH, Apyr MOH?
Mama Bakari:
Amosi: Mimi na Bakari tunataka kucheza kidogo.
Unakubali? 4. Loo!/Lo! - Me>KAOMeTMe, Bbipaxcatomee paAocTb, yAOBOAbCTBHe,
Mama Bakari: Mtachezaje leo? H3yMAeHHe, Hcnyr H T.n.
Amosi:
Mama Bakari: Tutarusha tiara uwanjani.
5. TAaroA -pepea pa3BeBaTbca B cxa3yeMOM inapepea
Amosi: Haya nendeni.
Bakari:
Asante mama. corAacoBaH no Knaccy HMCHH cyinecTBHTenbHoro tiara
u
Asante mama, tunakwenda. B03AytUHblfl 3Meft.
Amosi na Bakari wamefika uwanjani.
Haya, fanya haraka. Ni vizuri kuna Mazoezi
Bakari:
Amosi: upepo leo.
Ndiyo. Angalia sasa! 20. riepeBeAHTe:
Bakari: Loo! Tiara inapepea kama bendera. 1. Umekuja na ombi gani? 2. Tunaomba kuwasha moto. 3.
Amosi: Sawa. Sasa tutarudi nyumbani. Ninaomba dakika tatu kumaliza kazi. 4. Wamekubali kwenda
Bakari: Kwa heri Amosi. Kesho tutacheza tena. usiku.
Amosi: Haya. Kwa heri. 5. Amekubali kusaflri kwa ndege. 6. Haya, ninakubali kucheza
na nyinyi. 7. Ndege wanaweza kuruka mbali Sana. 8. Leo
Maelezo
hakuna upepo. Tutarusha tiara kesho. 9. Haya mwanangu, ruka
1. CJIOBO mama nepe/t HMCHCM co6cTBeHHbiM Mo*eT
haraka! 10. Serna tena tafadhali, ninasikia vibaya. 11. Njoo
ynoTpe6^jiTbCfl npw obpameHHH K xceHiAHHe no HMeHH ee cTapmero
tena. Nitafikiri juu
pe6eHKa, cbiHa HJIH AonepH. Mama Bakari 03HanaeT
xceHutHHa, y Koxopoft CHH BaKapH" HAM MaTb BaKapw.

77
ya ombi lako. 12. Ninataka kusafiri tena katika Afrika. 13. 1. Rashidi alichukua tiara akaenda kucheza uwanjani pamoja na
Uwanjani kuna nyumba kubwa. 14. Bendera inapepea uwanjani. Musa. 2. Dada alipanda baisikeli akaenda dukani kununua ndizi.
3. Hamisi ni mpishi hodari sana, anafanya kazi mjini. 4. Baada
21. ricpeBeAHTe: ya kuamka kijana alioga, akavaa nguo akaenda shambani. 5.
1. JlaflHO, a corjiaceH. 2. Bo3bMH (J)jjar, Mbi waeM Ha Meneja amekasirika kwa sababu mfanya kazi alichelewa kufika
yjiwuy. 3. Xopouio, cbiHOK, Tbi noe/teuib Tyaa nocjie ypoKa. 4. ofisini. 6. Usiku mtoto alilala vibaya sana na asubuhi mama
Kaxaa y Te6a iipocb6a? 5. CeroAHfl BerpeHo, noaTOMy Mbi aliita daktari.
noeaeM Ha Mope 3aBTpa. 6. npoHTH eme pa3, xony
nocuyuiaTb. 7. OHH onjrrb npHLUJiH. 8. JJacyMa oneHb 26. o6aBbTe HenocTaioiUHe (|)pa3bi B flHaiiore:
xopouio npbiraeT. - 3TO Bepno. 9. 3,aecb ecTb Mara3HH? - A: Hujambo rafiki!
TaM Ha iuiomaAH ecTb MarnHH. 10. npouiy xotjie c MOJIOKOM, HO 6e3 B: .............. Habari?
caxapa. A: Nzuri, lakini nimepata shida leo.
B: .............. ?
22. IloATBep/iHTe HJIH onpoBeprHHTe cneayioiitHe A: Ninataka kwenda mjini lakini sina baisikeli.
yTBepw/ieHHfl no coaepxoHHio nwanora. HcnoJib3yHTe B: Lakini .................
Bbipax<eHH: Ni kweli; Ni sawa; Hapana; Si kweli; Si sawa: F: Nimechelewa kupanda basi.
1. Mtoto Amosi alikuja nyumbani kwa Bakari kwa sababu B: .............. ?
alilaka kucheza. 2. Mama Bakari alikasirika kwa sababu Amosi A: Kwa sababu nilichelewa kuamka.
alikuja na ombi. 3. Amosi na Bakari walitaka kusafiri kwa B: Haya, chukua baisikeli yangu, nenda salama.
kupanda baisikeli. 4. Walitaka kurusha tiara karibu na duka. 5. B: ................. Wewe ni rafiki kweli.
Mama Bakari alikwenda kurusha tiara pamoja na Amosi na A: Haya, .................
Bakari. 6. Leo kuna upepo, kwa hivyo Amosi na Bakari B: Kwa heri mpaka usiku.
walifanya haraka kucheza na tiara. 7. Tiara ilipepea kama nguo.
8. Bakari alirudi nyumbani na Amosi aliendelea kucheza 27. Cnpocme &pyr apyra Ha cyaxH.iH H aafiTe
uwanjani. 9. Walikubali kucheza tena kesho kutwa. OTBeTbi:
1. MTO Tbi jtejiaji B cy66oTy? 2. HTO TH 6yaeuib aejiaTb B cpejiy? 3. B
23. BbiyHHTe iwanor naH3ycTb H pa3birpaHTe ero B Kaxiie itHH Tbi yHHLUbcfl? 4. Kaxofi cefinac roa? 5. Kaxow
jiHuax.
cefiHac Meam H MHCJIO? 6. Cxo/ibKo AHefi B rony? 7. Cxojibxo
24. Flpocnpflrafrre niarojibi B c;ie,ayK>mHX cjioBocoMeTaHHHX, /mew B Helene? 8. 3anycKaji JIH Tbi B03AyuiHoro 3Mea? 9.
ynoTpe6HB noxasaTejib -me- H nepeBeflHTe HX. 06pa3eu: IlJiaBaji JIH Tbi B Mope? 10. Kax Tbi yHHJicn miaBaTb? 11. Kax Tbi
-maliza kazi: nimemaliza
kazi, umemaliza kazi. amemaliza kazi. exan JIO HHCTHTyTa? 12. Kax 30ByT TBOIO MaMy? 13. A ceronHS y
tumemaliza kazi, mmemaliza kazi, \\'amemaliza kazi -anza Hac ecTb ypox cyaxHJiH? 14. Kax Tbi y3HaA, MTO ceronH* ueT
kutafsiri; -chukua zawadi; -ja ofisini; -nywa kahawa; -panda ypoxa aHnwRcxoro A3bixa? 15. A Tbi yMeeuib roBopHTb no-
ndege; -fika stesheni; -weka kalamu mezani; -rusha nguo; - <}>paHuy3cxH? 16. KTO xopouio roBopHT no-cyaxHJiH? 17. Tbi xoneuib
kubali kucheza; -leta bendera. noexaTb B TaH3aHHio? 18. Kax Tbi noeaeuib B Aijjpwxy? 19. Kyaa
25. nepeBe^HTe npenJioaceHHa H nocrraBbTe K HHM BCC Tbi xoueuib noexaTb oxaoxHyTb? 20. A Tbi cornaceu exaTb
B03M0>KHbie Bonpocbi Ha cyaxwiH: BMecTe co MHOR? 21.

78 79
B KaKOM rosy T M noeAeuib B AHTAHIO? 22. Koraa y Hac 6yayT 31. HanHiiiHTe Ha cyaxHJiH o CBOHX naaHax Ha HeAeAio.
3K3aMeHbI? yPOK 6 (Somo la sita)
JleKCH'iecKaH TeMa: Moil AeHb (Siku yangu)
28. riepeBeaMTe:
1. CCTOAHA HeT BeTpa. KaK we Tbi 6yaeuib 3anycKaTb T pa MM am xa
B03AyuJHOro 3Mea? 2. CMOTpHTe, TaM nTHUbi ACT AT ! 3. 1. OrpHuaHHe rnaroAa B HacToameM BpeMeHH.
Oeu BepHyjica c pa6oTbi? - /Ja, OH MoeTCfl. 4. OHH 2. noKa3aTe.ib -me- c rAaroaaMH COCTOAHHA.
cornacnnHCb noexaTb c H3MH AO CT3HHHH. 3. CneT BpeMeHH.
5. OH 3a6pan AeHbrn H3 6aHKa, noTOMy HTO xoneT xynnTb
MawHHy. OTpHuaiiHe TAarojia B H UCT OHI UC VI BpeMeHH.
6. B 1996 roAy Mbi oTAbixaAH HeaajieKo OT peHKH H OTpHuaieAbHbie (|>opMbi raaroAa BO Bcex Bpewenax
e3AHAH Ha BenocnneAe xynaTbca xawAoe yTpo. 7. CeroAHa o6pa3yiOTCA OAHOTHHHO: npH noMoiun OTpnuaTenbHoro
MM 6yAeM o6eAaTb B pecTopaHc. - Xopouio, a coniaceH. 8.
(jjopMaHTa ha-, 3aHHMaioiuero no3HUHio nepeA
npnrAaroAbHbiM cy&beKTHMM corAacoBaTeaeM. ripn
riocjie IUKOJIM OHH wrpajiH BMecTe H 3anycKa^H
3TOM BcerAa nponcxoAAT cAeAyioiune H3MeHeHHa:
caMOJieTHKH. 9. Mb! 6yAeM yMHTbca BnjiOTb AO ha-+ ni- > si- ha- + tu- > hatu-
cy66oTbi 25 Mas. a c 1 no 20 HIOHA y Hac 6yAyT 3K3aMeHbi. ha- + u- > hu- ha- + m- > ham-
10. Bbi e3AHJiM B A(|)pHKy B 2002 roAy. - BepHO. 11. ha- +a- > ha- ha- + wa- >hawa-
BHAHiiib (|>iiar BAaiiexe? - TaM uiKOJia. 12. Kaxaa y Bac ripn oTpHuannH noKa3aieAb HacToamero BpeMeHH -
npocb6a? ToBopHTe 6bicTpo, a Toponjnocb. 13. 3aBTpa Mbi na- onycxaeTca, a oKoHManne -a 3aMeHaeTca Ha -i.
npocHCMca paHo, OACHCMCA, noeflHM H noeAeM pbi6aMHTb KoHeHHbie raacHbie 3aHMCTBOBaiuibix raaroAOB (-e, -u, -
Ha Mope. 14. Kaxon Tbi xoneuib noAapoK, cbiHOK? - 51 npoiuy i) He npeiepneBaiOT
MOTOUHKA. 15. MTO cayHHAocb? FIoneMy Tbi cepAHUibca? 16. J\o
H3MeHeHHfi,cpaBHHTe:
K3KHX nop Bbi 6yAeTe wrpaTb
3AeCb? sisomi a He HHTaio hatujibu Mbi He OTBenaeM
haonioH He BHAHT" hamrudi Bbi He
29. /JaHTe pyccKHe 3KBHBaneHTbi: B03BpamaeTecb
-weka kuni jikoni; -ngoja garimoshi; -kata nguo; -sema tena; hatupiki MW He TOTOBHM" hawasamehe OHH He npomaiOT
laki mbili; -omba maziwa; -panda meli; -toka ofisini; -oga kila OAHOCAOWHbie raaroAbi npH oTpnuaHHH He TpebyiOT
siku; -elezajuu ya stesheni; -ruka kama ndege; ambapo alikuja; ynorpe6neHHa cAoroBoro paciunpHTena ku-, cpaBHHTe:
mwanafunzi hodari; mpaka usiku sana. ninakuja a npHxowy siji a He npHxowy
anakula OH ecr hali OH He ecr
30. #afiTe 3KBHBajieHTbi Ha cyaxHAH: tunakunywa MM nbeM hatunywi MM He nbeM
wAaTb aBTo6yc; MbiTb pyxw nepeA eAofi; IIIHTT, xopouiyio
OAewAy; nAaBaTb xax pbi6a; KO())e TOTOB; ycnewHo cAaTb rioKajaTe.iL -me- c uiaiojiaMH COCT OHHHH . B cyaxHAH
3X3aMeHbi; no3anpoiUAbifi TOA; HyBCTBOBaTb TOAOA; 3TO cymecTByeT paA rAaroAOB, Bbipawaiomux cocToanne,
TOHHO; eweMHHyTHo; eme pa3 yBHACTb; AO xaxnx nop?
HanpHMcp, -kaa wHTb, npe6biBaTb, CHAeTb, -lala
cnaTb, newaTb, -shiba 6biTb cbiTbiM**, -lewa 6biTb

o 81
nbaHbiM, 3axMeneTb\ -vaa oAeBaTbca, 6biTb OACTMM, -
simama cTOATb, -shika AepwaTb H Ap. rioKa3aTeAb -
me- c noAo6HbiMH TAaroAaMH BbipawaeT

12
peiyjibTaT coBepweHHoro aeflcTBH*. HaGjiioflaeMbifi B MOMCHT pcHH. Ha 5. IlepeBeAHTc:
pyccKHfl *3biK T3KMC rnarojiu c noKaiaie.ieM -me- nepeBOjurrc* 1. OH cnaji ,ioMa 2. Oreu JIOICMT H HHTacT raieTy. 3. Mbi
rnaronaMH Hacroaiuero BpeMeHH nan KpaTKMM cajunwcb H c.iyuja.iH. 4. Ba6yiuica CHAHT Ha KyxHe. 5. Tbi
/iccnpMMacTHCM coBepuieHHoro BMAa. HanpMMep: oacBanacb TpH naca. Tu cefinac oaera? 6. BpaT HHJI nMBo. OH
Mtoto amtlala sasa, haendi shuleni PC6CHOK cefinac cmrr, 3axMene:i. 7. Bbi ocTanaBaMBajiHCb xaxc/ibiR wac. 8. YHCKHK
OH HC HfleT B uiKOJiy"; CTOHT H jiyMacT. 9. Pc6eHoic cxBaTHJi pynicy. 10. /leBywica
Silaki kula, mmtshlba 51 HC xony ecTb, a CUT". aepacnT nncbMo.

6. flcpcBeaHTc:
Mazoezi
1. riocTaBbTe rnaro/iu B oTpMuaTeJibHyio <(>opMy:
1. Nimcshiba, sitaki kula sasa. 2. Mama ameshika kisu, anataka
ninajua, anarudi. tunakula, anacheza, tunasamchc, wanakunywa, kukala kuku. 3. Kwa nini hafanyi kazi? - Amclcwa. Alikunywa
pombc sana. 4. Wamckaa wapi? - Wamekaa huko karibu na
tunapika, unashukuru, ninakwenda, unaomba, ninastarehc, mgcni. 5. Baba amelala sasa, haendi kazini. 6. Msichana
mnakwisha. wanaahidi, anakuja. wanaoga, mnapata, unajibu, amevaa nguo nzuri sana. 7. Tumesimama kwa sababu hakuna
tunakubali. upepo baharini. 8. Alisimama kabla ya kutoka. 9. Walisimama
pole pole bila ya kufanya haraka.
2. 3aMeHHTe oTpHuaTe:ibHyio 4pMy r.iaro;ioB
yTBepaHTe^bHofl: 7.1 IcpeBejHTc:
sipendi, haogopi, hawanywi, hammalizi, hanunui, siendi, I. 51 HC ribio KC4>C BCHepoM, noTOMy HTO n/ioxo cnaio MOHKIO.
hatuvui, sisafiri, hamli, huogclci, hunidi, hatungoji, hamjibu, 2. rioHeMy Tbi He caeuib noc3aoM? 3. Bbi He coniacHU
hatuishi. huji. paCoTaTb B cy66ory? 4. y Hero HCT jpoB. noirouy OH HC
oGcmaei paixenb oroHb. 5. Cecrpa He MOXCT IIORTH B Marainw,
oHa HC ijopoBa. 6. Bopnc H Anna H3 AHMHH. OHH HC yMeiOT
3. ricpcBCAHTe: roBopHTb no-HeMcmcH. 7. 51 ycran, HAH MCAJICHHO. Mbi HC
1. Silaki kusafiri kesho. 2. Hajifunzi Kiswahili. 3. Halupendi ona3abiBaeM. 8. floneMy OH He nepeBoaHT Texcr? - OH He
maziwa. 4. Hufanyi kazi. 5. Hamjibu vizuri. 6. Hawaamki 3HaeT HOBUX CJIOB. 9. Myca cnHT, noTOMy HTO ceroaH*
BOCKpeceHbe, H OH HC HACT B uiKOJiy. 10. Tac (Haxodumc* )
asubuhi. 7. Siahidi kurudi haraka. 8. Hamkubali kucheza. 9. 6paT? - OH CHAKT Ha cry.ic B KyxHe H pHcyn. 11. rioneMy CbiH
Hanywi pombc. 10. Hatuli mboga. 11. Hawamki mbali. 12. OACT xpacHBO? - Mbi BMCCTC eacM K awe.

Huchukui kitabu. -simama IjcroaTb 2)BCTaBaTb 3 JocTaHaB.iHBaTbc* mahindi icy icy py


3a -shika xBaiaTb; aepxcaTb -lewa nbBHeTb, xMeiieTb -shiba Hac.iaTbca,
6bm CUTUM mapema I )pano 2)3apance
4. AaftTe oTpHuare.ibHe OTBCTU Ha cjieAyiomHe
Bonpocbi:
1. Petro na Mariamu wanaloka Nairobi? 2. Jc, Musa anajua
Maneno mapya
kushona nguo? 3. Mwalimu anakunywa chai sasa? 4. Jc, baba
na mama wanajifunza Kiswahili? S. Unataka kahawa na -palana AoroBapMBaTbca -
kula l)BCTpcHaTb
maziwa? 6. Je, sasa tunatafsiri? 7. Jc, wanakuja leo? 8. (c.iyvauHo) 2)3acTaBaTb -
Mnakwcnda kuchcza uwanjani? 9. Dada anacndcsha gari? 10. umwa 6oJieTb kataa
Je, wana nguo nzuri? 11. Wewe ni Mtanzania? 12. Mnajua oncaiuBaTbca -panda
kuogelca? 13. Jc, mimi ni mwanafunzi? 14. Amina anakula caxaTb, ceirrb -iva ipetb,
co3peBaTb
ndizi?
mvivu .ICHTMR kitanda KpoBaTb -gundua l)o6Hapy)KMBaTb yangu, yakc, yako H T.n. HanpHMcp: Wamclima shamba peke yao OHH
mno OMCHb, C.1MIUKOM 2)yiHaBaTb. BbiacHffTb -amua Bcnaxanw none B oflHHOHKy"; Utakwenda huko peke yako Tu nofUewb
peiuaTb (nmo-Ji. dejiamb) Ty/ia OAHH; Babu anaishi peke yake Aeyiyunca
mara 1 )pa3 2)Bapyr, cpaiy [ m e ] -acha 1
)ocTaB.'iHTb 2)ncpccTaBaTb (nmo-A. -iba Kpacn., BopoBaTb -choma )KMBCT OflHH. CyiUeCTByeT CJIMTHaa (J>opMa
Oe.iamh) hivyo Taic, TaKMM o6pa30M acapHTb. ncMb -vunja 3TOro BUpattCHMS - pekee, KOTopa* HMCCT inancHHe
mbolca y;u>6pcHHe pai6uBaTb. .lOMaTb -ondoka CAHHCTBCHHUB": kitabu pekee ejHHCTBCHHaji KHHra*,
OTnpaBJiaTbca, yxoantb, mji pekee cjMHCTBCHHuft ropoa. rafiki yangu pekee MOR
ye3>KaTb ejHHCTBCHHbiH apyr.
Matini
4. Htaroji -endelea "npoaojnKaTb" MO)KCT ynorpe6juiTbCfl He
Mutcgcki na Ncmbo walikuwa marafiki. Siku moja Toabico B coHCTanHH c MH<|>HHHTHBOM (-endelea kufanya kazi npoflonacaTb
walipatana kwenda kulima shamba pamoja. Asubuhi na paboTaTb. -endelea kuzungumza npoaojixaTb 6ece^OBaTb**), HO
mapema Mulcgeki alikuja nyumbani kwa rafiki akakuta yeye H C CyiUCCTBHTeJlbHUM, KOTOpOMy 06*3aTCJlbH0
npeauiecTByeT coioi na: Nitaendelea oa kazi kesho 5! npoao.Txcy
amelala kitandani. Ncmbo akasema anaumwa, hawezi kulima, pa6oT\ laBTpa; Wamcendclea na mazungumzo usiku "OHH npoaonacnjin 6cccav
akaendclea kulala. Mutcgcki alikwenda shambani peke yakc. BCMCPOM". CaeayeT oTMCTHTb, MTO ntarojt -endelea Taioxe HMCCT

Kila siku Nembo alikataa kwenda shambani. Mutcgcki iHaicHHe pa3BMBaTboT, aeJiaTb ycnexH,
alilima shamba peke yake. Akachoka mno lakini akaendelea na nporpeccnpoBaTb**: Mwanafunzi amccndelca sana shulcni YMeHHK
aocTHr 6ojtbtuHX ycnexoB B UJKOJK**; Kaka amccndelea sana katika
kazi bila ya kusimama. Aliwcka mbolca akapanda mahindi. kuendesha gari EpaT OHCHB npeycnea B Bo*aeHHH
Mutcgcki aligundua Ncmbo ni mvivu. aBTOMo6n^". B Bonpoce: Unaendcleajc? "Kaic y Te6a acjia?" / Kaxwe y
Baada ya mahindi kuiva Nembo akaamua kwenda TC6X ycnexH?* OTBCT: Ninacndclea vizuri (Mow) ae.ia HayT xopouio.

shambani kuiba na kuchoma mahindi. Siku moja usiku


Mutegeki akaona Nembo anashika na anavunja mahindi. 5. CjtOBOcoHeTaHHe mara moja. noMHMO npxMoro iiiaMCHHa
OAHH paT, HMeeT iHancHHe epasy", "HeMeajieHHo": Wamekubali mara
Akakasirika mno. Akasema, Ondoka hapa mara moja! Sitaki moja OHH cpa3y *c contacHJiHCb; Mpishi alianza kupika
tena kuwa rafiki yako. Hivyo Mutegeki na Ncmbo wameacha mara moja floBap HCMC/UICHHO Hasan roTOBHTb". npn nepcBoae aroro
kuwa marafiki. BblpaXCCHHB CaeayCT OpHCHTHpOBaTbCB Ha KOHTCKCT.
CpaBHHTc: Tuliamka mara moja Mu cpaiy *c npocHy.iHCb;
Tulikwenda huko mara moja tu Mu CIAHJIH Tyaa rojibKo OAHH
Maelezo pai".
1. Marafiki - MHOXCCTBCHHOC HHOK) c.ioBa rafiki apyr.
Mazoezi
2.BupaxccHHC asubuhi na mapema (fiyxe. yTpoM H paHo)
nepcBOAHTca KaK pamiHM yrpOM". 06paTHTe BHHM*IHHC Ha 8. /laHTc pyccxHe TKBHBUICHTU:
noptAOK CJIOB H HanHHHe coe,aHHHTe;ibHoro cowna na. 2 siku moja; mara moja; mara tatu; mara akaona; -rudi mara
moja; -patana kusafiri; -patana kuendelea na kazi; -patana
mapema; -fika

2 Peke yake O^HH OH**,TOJibxo OH OHHH. CJIOBO peke OAHH


(6CJ dpyeux)" HC HMCCT caMocToaTe.TbHOro ynoTpe6.TCHH, a
JIHUJb C COOTBCTCTBy IOUIH M npHTIDKaTe.IbHbIM
MCCTOHMCHHCM
mapema mno; -ondoka asubuhi na mapcma; -ondoka ofisini; - kwenda shambani baada ya ... 9. Mutegeki alikasirika mno
gundua kaka ni mvivu; -gundua sababu; -choma mahindi; - baada ya kuona ... 10. Alisema, "Sitaki "
choma nyama; -furahi mno; -ogopa mno; -umwa sana; -wcka
mbolea; -nunua mbolea; hivyo ameacha kuwa tajiri; hivyo 11. riepeBeAMTe Bonpocbi K TCKCTy H AaflTe OTBCTW
akaamua kuondoka; -amua kuwa mcncja; kabla ya mahindi Ha cyaxHJiM:
kuiva; -panda mahindi; -panda mboga; -kuta rafiki hotelini; - I. PtHbuie MyTereKH H HCM6O 6UAH ApyauiMM? 2. O MCM OHH
kuia mgeni nyumbani; -kataa kulima; -kataa kuona daktari; -iba oAHaxcAbi AoroBopHancb? 3. Korja MyTereKH npmneji
pesa; -iba matunda; -simama barabarani; -simama mara moja; - AOMOA K Apyry? 4. HTO Aejmi HCM6O? 5. HTO OH cicaian Apyry? 6.
simama pole pole; -shika kalamu; -shika mkono; -vunja
HCM6O AeftcTBHTeAbHo (npasda) 6OACA HAM 6UA 3AopoB? 7. C
kitanda; -vunja pesa; -vunja ahadi; -endelea na kazi; -cndclea na
KCM MyTereKH nouieA B noAe? 8. A noTOM HeM6o
hadithi; -endelea vizuri; -endelea katika kulafsiri; kalamu
pekee; alisafiri peke yake. coniacMAca pa6oiaTb BMCCTC c ApyroM? 9. Kan pa6oian
MyTereKH? HTO OH nocean? 11. A OH BHec >Ao6peHHi ncpeA
9. AatiTc 3KBMBajieHTw na cyaxH.iH: pano npocbmaTbca; nocaAxoA xyitypyau? 12. HTO o6Hapy*HA MyTereKH? 13. HTO
pano B03BpamaTbca; IIPHATH CAHUIKOM paHo; aapanee CAC.IQA HCM6O nocae TOTO. Kax KyKypy3a co3peAa? 14. floHeMy
AoroBapMBaTbcs; 3apaHee HapybwTb APOB; HanaTb pa6oTy MyTereKH H HeM6o nepecTaAH 6blTb Apy ibAMH?
HCMCA.ICHHO; npoHHTaTb ABa paia; cpa3y o6Hapy*HTb;
o6Hapy*HTb acHbrw. BuscHHTb npHHMHy; lanexaTb icypHiiy; 12. FlepeBeAHTc:
VATH C pa6oTu; yexaTb HCMCAACHHO; TBKHM ofipaiovi OH nepccTaa I. Bu oTnpaB.iacTccb HI AOMa CAHUIKOM pano. - Mu He XOTHM
6uTb ACHTHCM; OH CHAea TBK AO yTpa; ociaBHTb KHHry B onaiAUBaTb Ha caMOAeT. 2. fleAyuixa oTxa3anca noexan. c
aBTo6yce; ncpcciaTb yHHTbca; nocaAMTb TbiKBy; nocem HAMM, noTOMy HTO 3a6oAeA. 3. TaKHM o6paioM, OH
xyxypy3y; npoAOA*HTb paccKai. npoAOA*an> upexpaTHA yne6y H ceAnac HC pa6oTaeT. 4. 51 o6Hapy*MA
nyTeiuecTBOBaTb; npcycneTb B yne6e; BCTpcTHTb npenojaBaie- iiHCbMo Ha CTOAC cpaiy. xax npHiue.i AOMOA. 5. rioHcuy BU HC
TJi Ha y.iHue; oTKaiaTwc* ecn,; oTKaiarbca noMOHb; CAHUIKOM ToponHTbca; ca*aeTC OBOIUH? - Mu nocaAHM OBOIUH nocne Toro, xax
oneHb 6offTbca; peuiHTb Haimcarb iiHCbMo; peuiHTb daTb KyriHM yAo6pcHHa. 6. Panbuie TU 6UA noBapoM, a AO CHX nop
BpanoM; yxpacTb OACXAy; BopoBaTb jenbr H; CTOJiTb y AOMa; He yMeetub 3aneKaTb pu6y. 7. OHH He TanycxaiOT
BCTaBaTb MCAACHHO; ocTaHOBHTbca na yanue; 6biTb CUTUM; B03AytiJHoro 3Mea, noTOMy HTO HCT BeTpa. 8. OH
cxBaTHTb HO*; cxBaTHTb 3a Hory; cAoMaTb CTOA; cHecrH AOM; ocTaHOBHAca Ha yAHue H pemiu noAo*Aan> Apyra. 9. Tu
HapyujHTb o6cinaHHc; paiMCHJiTb ACHbrn; ero CAHHCTBCHHUA Apyr. HapyuiHJi o6cmaHMe H HC noMoraeuib 3aKOHHHTb pa6oTy.
10. J\cp*H HO*, MU ceAnac 6>ACM paiACAUBaTb (pejumb) xypnuy.
10. 3aKOHHHTe npeAAo*eHMa, onnpaacb Ha coAcp*aHHe 11. OHH HC XOTBT ocraiiaBAMBaTbca H npoAOA*aT
TexcTa: nyTcmecTBHe pano yrpoM. 12. KTO yxpaA ACHbrw? - Mu He
I. Zamani Mutegeki alikuwa na rafiki jina lake ... 2. Siku moja 3HaeM, HO AyMaeM, ITO CaAiOM. OH He AK>6MT pa6oTaTb. 13.
walipatana ... 3. Nembo alikataa kwenda shambani akasema ... CTOA 3Aecb H *AH. 51 noAAy paiMeHSTb ACHbrn B GaHKc. 14.
4. Ncmbo aliendelea ... 5. Kila siku Mutegeki ... 6. Baada ya floneMy TU HC euib? - 51 CUT. xony TOABKO BUHHTb HCMHOrO
kuweka mbolea Mutegeki ... 7. Mutegeki aligundua ... 8. 4>p> KTOBOrO coxa.
Nembo aliamua

16 *7
13.CocTaBbTc Ha cyaxw;iH AHanor Mexay MyTcrcKH Bcqep AAHTCA npHMcpno 3 qaea: saa kumi na moja jioni.
M HCM6O.ynoTpc6HTe Taxwe c.ioBa KaK hebu, haya. basi. saa kumi na mbili jioni, saa moja
hivyo. sawa. kweli. naam. loo! nonqaea qcTBcpTb
(qaea) 6e3
jioni.
MHHyTa Ha cyaxwiH
6e3 MeTBepTH c
r P&MM&THK& qeTBepTbio dakika. Ao6aBnAC7CA K
oCoiHaqcHHio no.nibix qacoB c
OTCHCT BpCMlHH B fllblKC CVIXH.IM. BoCTOHHa* A(J)pMKa H
noMouibio coioTa na: 2 qaea 10 MHHyT - saa nanc
cpe.iHas iio.ioca POCCHH HaxoAJncfl B OAHOM qacoBOM noice. HO
OTCHCT BpCMCHH y Hac pa3Hblfl. B cya.KH.1H CyTKH
aeaHTCB Ha ABC noJiOBMHU no 12 MacoB Ka*Aa*, no:rroMy
Hejib3* Ha cyaxn/in cKa3a7b, HanpHMcp, 19 qacoB. y Hac
HOBue cyTKH HaMHHaiOTCJi nocne 12 qacoB HOMH (noc.ie 24
qacoB). B cy axM.in - nocne 6 qacoB Bencpa. npH noM
pa3HHna Meacoy cyaxnnHAcKHM OTCMCTOM BpCMCHH H
f i p M H H T b l M y Hac COCTaBJlACT 6 HaCOB, T.C. HBIIIHM 9

nacaM cooTBCTCTBycT B cyaxnaM saa !atu (9 - 6 = 3). K


yxaiaHHK) TOMKH BPCMCHH ^o6aBJiBCTCB AonojiHeHHe usiku
HOHH, asubuhi yipa", mchana AHB H T.A. MHorja
ynoTpc6aacTCB 6oncc noanaJi. noceccHBHaa 4>opMa: za
(nan peace ya) usiku/asubuhi/mchana H T.A.: saa 10 za usiku 4
qaea Hoqu.
CyTKH B cyaxH/iH HaqmtaioTCJi B 19 qacoB = saa
moja jioni (OAMH) qae Bcqcpa*. Hoqb A.IHTC* 9 qacoB, T.e.
HaqHHaa OT saa mbili usiku (saa tatu usiku, saa nnc usiku...) AO
saa kumi usiku, T.e. AO 4 qacoB Hoqn no MoexoBexoMy
BPCMCHH.
Saa kumi na moja alfajiri 11 qacoB 3apH/paccBeTa" - no
paccBCT (y Hac 3TO emc 5 qacoB Hoqn), yTpo HaqHHacTcn c
saa kumi na mbili asubuhi 12 qacoB yipa (saa moja asubuhi.
saa mbili asubuhi...) M npoAo.ixacTCB no saa tano asubuhi (II
yipa no
MOCKOBCKOMY BpCMCHH).
OTCHCT >iHCBHoro BPCMCHH HaqHHacTca c 12 qacoB. T.C. OT
saa sita mchana (saa saba mchana, saa nanc mchana...) AO saa
kumi mchana.

90
na dakika kumi. npH yxaiaHHH Ha BPCMB B MHHyTax Hcnonb3yiOTCJi Taicxc
c.ieayioiuHe cnosa:
nusu saa, nususaa robo, robosaa kasoro,
kasa
kasoro robo. kasa robo, kasorobo na robo
Bonpoc KoTopwW qae? Han CxoabKo ceflqac BPCMCHH?
nepcBo.'iHTca KaK Sasa ni saa ngapi? - 2 qaea POBHO Sasa ni saa
nanc kamili, 6c3 a Banna 5 Beqcpa - saa kumi na moja kasoro
dakika ishirini jioni.
B 3 qaea AHA" - mnamo saa tisa mchana
B TcqcHHe 4-x qacoB - kwa saa nnc.
Saa o6o3Haqacr B cyaxH.iH TBKXC H npnOop nnn HTMCPCHHA
BPCMCHH qaeu: HC 3Haio, KOTopbifl qae, y Men* HCT
qacoB
Sijui sasa ni saa ngapi. sina saa.

Mazoezi
14. HailHUlHTC BpCMA HH(J)pa.MH:
Saa saba mchana, saa nne asubuhi, saa kumi na mbili jioni, saa
tatu na robo asubuhi, saa nanc kasorobo mchana, saa nnc na
nusu usiku, saa tisa na dakika kumi mchana, saa moja kasoro
dakika ishirini asubuhi, saa kumi usiku.

15. CKaxHTe BpcMA no-cyaxHnn:


14.00, 7.30, 13.20, 8.00, 9.45,17.10, 22.00, 11.05, 12.03,
6.00,
20.15,2.50,21.30, 15.45.

16. 3aKOHqHTe npe/uioweHHa:


1. Ninaamka mnamo ... 2. Tunakuja katika chuo kikuu mnamo
... 3. Tunamaliza kusoma mnamo ... 4. Ninarudi nyumbani
mnamo ... 5. Nilingoja basi kwa ... 6. Nilikaa nyumbani kwa
bibi kwa ... 7. Baba aliondoka nyumbani mnamo ... 8.
Nilikunywa chai mnamo ... 9. Sasa ni saa ...?- Sijui kwa sababu
sina ...
17. riepeBeAHTe: barua. Katika barua dada alieieza juu ya maisha yake huko
1. Mbi BepHyjiHCb B 9 MacoB BCHcpa. 2. X nepCBOflHJi TCKCT nojiwaca. Dodoma.
3. EpaT MbincB 15 MHnyT. 4. Y Hero HeT nacoB, no3TOMy OH
He 3naeT, KoTopbiH cefiwac wac. 5. Mo)KeTe cKaiaTb,
CKOJibKO cefiwac BpeMeHH? 6. Tbi 6yflewb exaTb Ha aBTo6yce
40 MHHyT. 7. OH HaxoiiHJica B HHCTHTyTe 5 nacoB. 8. Mbi
HaHHHaeM yHHTbca B 8.30.
9. Koraa Tbi jier cnaTb? 10. Koma OH yiueji?

18. OTBeTbTe Ha Bonpocw:


1. Leo uliamka mnamo saa ngapi? 2. Ulifanya nini mnamo saa
tano asubuhi? 3. Unafanya mazoezi kutoka saa ngapi? 4. Baba
anamaliza kazi saa ngapi? 5. Kesho utakuja katika chuo kikuu
saa ngapi? 6. Mwalimu alikuja
hapa mnamo saa ngapi? 7. mapya gauni
Ulizungumza na rafiki kwa ii-iaibc*
tekSI T3KCH
dakika ngapi? 8. Sasa ni saa -kodi HaHH.waTb, apeimoBaTb
ngapi? mnamo B (O epe.Meuu) kamili
noJiHbifi, ue.ibik likizo oTnycx;
Maneno KaHHKyjibi ghali
1 );ioporofi
karani ljcexpeiapb 2)aoporo redio paawo muziki
2)c;iy>KamHfi My3bixa televisheni Te.iCBHiop
-peleka ompaB-iJrrb. nocbiJiaTb
posta noMTa
-fungua oTKpbiBaTb,
pacnaxoBbiBaTb
bahasha KOHBepT, CBepTOK,
OaHjieponb
-eleza 1 )o6i.flCHHTb 2)coo6maTb maisha >KH3Hb mkate x;ie6 yai BHUO

Matini
Juzi tulipata barua kutoka kwa dada. Ycye ni karani katika
ofisi mjini Dodoma. Dada alipcleka barua kwa posta. Baba
alifungua bahasha, akakuta barua na picha moja. Mama, babu
na mimi tumekaa tukasikiliza habari za dada. Baba alisoma

90
Anaamka mnamo saa kumi na mbili kasorobo asubuhi. -a, corjiacoBaHHoro no icnaccy cymecTBHTCJibHoro chakula
Baada ya kuoga anakunywa kahawa na anakula chakula kidogo e^a.
kama mkate, yai moja na matunda. Hapendi kula sana asubuhi.
Saa moja na nusu anaondoka nyumbani, anakwenda
ofisini. Anakwenda kwa basi, hakodi teksi kwa sababu ni ghali
mno. Anaanza kazi mnamo saa mbili kamili, anaendelea mpaka
saa kumi jioni. Saa saba mchana anapumzika kwa nusu saa.
Anakula chakula cha mchana. Baada ya kazi anarudi nyumbani
kwa basi tena.
Baada ya kupumzika kwa robo saa dada anapika chakula
cha usiku. Anakula halafu anasoma kitabu, anasikiliza redio au
muziki, au anaangalia televisheni. Analala karibu saa nne usiku.
Jumamosi na Jumapili haendi kazini, anastarehe tu.
Tulifurahi kupata habari kutoka kwa dada. Pia tuliangalia
picha yake. Pichani tuliona dada amesimama karibu na meza
ofisini, amevaa gauni nzuri sana, amcshika kitabu mkononi.
Dada atapata likizo karibuni na atakuja nyumbani.
Nitajibu barua yake kwa sababu tayari ninajua kusoma na
kuandika.

Maelezo
1. npefljior kutoka OT", H3 nepe^ o^yuieBJieHHbiM
HMCHCM cymecTBHTe.ibHbi.M ynoTpe6nacTCfl, xax npaBMJio. c npeflJioroM
kwa. CpaBHHTe: Alifika kutoka Urusi OH npHexaji H3
POCCHH; Alipata barua kutoka kwa rafiki OH noiiynuji nncbMo
oTiipyra.

2. o(})HUHaj]bHofi cTOJiHuefi
Dodoma - ropoa, flBjunomHficfl
06i>e^HHeHHoti Pecny6;iMKH TaH3aHHH (OPT).

3. CJIOBO picha pHcynoK, KapTHHa TaK)Ke HMCCT


3HaneHHe <()OTorpa4)Hfl.

4. CjioBOcoHeTaHHB chakula cha asubuhi 3aBTpaK\


chakula cha mchana o6e;f\ chakula cha usiku yjKHH
o6pa30BaHbi c noMombio npHTJDKaTejibHoro (JjopMaHTa
5. CJIOBO karibu 6JIH3KO, no6;iH3ocTH MMCCT cmc 5.npenoaaBaTeJib BCTBJI H HaMaa o6bscHjm> ypoK. 6. PCCCHOK
iHaMCHMe npH6^M3MTe^bH0", npMMcpHo": Daklari alikuja y*c noiaBTpaxaA. OH cieA HeMHoro XJieba H OAHO afiuo. 7.
karibu saa lisa Bpan npHiuen npuMcpno B TpH naca; Tulingoja Mbi exajiw Bcero MeTBepTb naca, norony MTO B3JIH taxcH. 8.
karibu dakika kumi Mbi acaaJiH npH6;iH3HTe;ibHo aecjm. MHHyT". Bpai lcynHa
3TO CJIOBO HMeeT TaioKe JioicaTHBHyio <Jx>pMy karibuni co
3HaMCHHeM CKopo", BCKope M HejaBHo, Ha anax":
Nilarudi karibuni fl CKopo Bepnycb"; Alipiga simu karibuni
tu OH 3BOHHJI COBCCM
HCflaBHO.

6. 06paTHTe BHHM&HHC, MTO B cJi0B0C0HeTaHHH -jibu barua


oTcyTCTByer KaKofi-jiH6o npe/yior. CpaBHHTe pyccKHfl 3KBHBanenT
"oTBenaTb Ha nHCbMo.

7. CJIOBO layari roroBbifT, roroBo Macro


nepeBOAHTca
y*e: Tayari anajua kuendesha gari OH yxce yMeeT
C.IOBOM
BOJHTb MaUIHHy.

Mazoezi
19. flafiTe pyccKHc 3KBHBajiCHTbi:
-wa karani ofisini; -fanya kazi kama karani; -jibu barua; -peleka
barua; -peleka bahasha kwa posia; -peleka miolo shuleni; -
peleka chakula kwa gari; -fungua bahasha na -gundua zawadi; -
eleza juu ya maisha; -eleza habari; -eleza somo; -choma mkate; kijiji aepeHa;ceao mlu
-kata mkale; -kodi teksi; -kodi nyumba; -kodi meli; robo saa; MeJiOBeK mshahara
robo tatu; nusu saa; nusu mwaka; chakula ghali; gauni ghali; iapa6oTnaa njiaia
maisha ghali; -pata likizo; -enda likizoni; -sikiliza habari -tafuta HcxaTb,
redioni; -pala habari kuloka kwa mjomba; saa moja kamili; paibicKHBaTb
maelezo kamili; karibu saa lalu; atafika karibuni.

20. FlepeBe^HTc:
1. TeTfl paboTaeT ceKpeiapeM B rocTHHHixe. 2. 51 ompaBH/i
nncbMO apyry COBCCM HeaaBHO. 3. OH oncpbiJi MauiHHy H Bahati:
o6Hapy)KHJi cBcproK. 4. Oreu noc.iaa CbiHa B AHMHIO yMHTbcs Mashaka:
B yHHBepcHTeTe. Bahati:

92
QMeHb aoporyio MauiHHy H yuieji n oroycic na noJiMecaua. 9.
Auia naaeJia xpacHBoe nJiaTbe H nomaa cayuiaTb My3bncy. 10.
riepea yiKHHOM OTCU cayuiaeT HOBOCTH no paaHo. noTOM
MHTaeT ra3eiy.
11. Koraa Tbi oTBeiHUib Ha nncbMo H3 A<J>PHKH? - OreeMy
B 6nn*aftuiee Bpeufl. 12. Or xoro BU no.iyMH.iH noaapoic? - OT rocTj.

21. OTBeTbTe Ha Bonpocbi no TCKCTy:


1. Dada ni nani? 2. Alipeleka barua kwa nani? 3. Baba alikuta
nini baada ya kufungua bahasha? 4. Dada amcclcza habari
gani? 5. Anaamka saa ngapi? 6. Anakula nini asubuhi? 7. Dada
anaondoka nyumbani mnamo saa ngapi? 8. Anakwenda kazini
vipi? 9. Anafanya kazi ofisini kwa saa ngapi? 10. Kwa nini
hakodi leksi? 11. Anakula chakula cha mchana saa ngapi? 12.
Dada anafanya nini baada ya kurudi nyumbani? 13. Je,
Jumamosi na Jumapili pia anafanya kazi? 14. Kaka aliona nini
pichani? 15. Dada atapaia likizo lini? 16. Je, kaka ataweza
kujibu barua?

22. riepecKa)KHTe TCKCT OT juma cecTpbi.

23. riepcBCAHTe aHaaor, npc;iBapnTe.ibHO H3yMHB


HOByio JieKCHKy:

Maneno mapva
-fahamu IjnoHHMaTb, 0C03HaBaTb 2)3HaTb -elewa noHHMaTb; 3naib -
zurura l)6poaHTb 2)6e3AeJibHHMaTb -kumbuka noMHHTb,
BCHOMHHaTb

Mazungumzo
Unafahamu? Mimi sipcndi kukaa bila ya kazi. Sielewi, unaiaka
kusema nini?
Ninaiaka kusema silaki kuzurura bila ya kazi.

93
Mashaka: Na unatoka wapi? 1. Baba anakwenda likizoni na ... 2. Mimi ninataka kuvaa
Bahati: Ninatoka Arusha. gauni nzuri lakini ... 3. Rashidi anaumwa sana na ... 4. Mtoto
Mashaka: Arusha mjini au shamba? anaacha mkate mczani baada ya kula na ... 5. Ndege wanaweza
Babati: Arusha shamba.
kuruka na mtu ... 6. Kaka anakataa kuendesha gari na ... 7. Jana
Mashaka: Sasa unaweza kusema kijijini hakuna kazi?
walifungua duka mapema na leo ... 8. Mimi ninaweka mbolea
Babati: Wewe huelcwi.
shambani na ...
Mashaka: Kama una shamba unaweza kulima. Kumbuka, kulima ni
kazi.
28. riepeBe^HTe:
Bahati: Mimi sipendi kulima. 1. Sikumbuki tarehc ambapo walifika mjini. 2. Walipatana juu
Mashaka: Kwa nini, unapenda kula?
ya mshahara. 3. Maliza kazi mara moja, hatuwezi kungoja tena.
Bahati: Mtu anawezaje kuishi bila ya kula? Wewe unapenda 4. Nilifungua nyumba mara nikakuta mtu mgeni amekaa kitini.
kulima? 5. Tulikodi teksi lakini tulisimama barabarani kwa mara tatu
Mashaka: Hapana. Lakini nina kazi.
kabla ya kufika stesheni. 6. Ameshika nguo akafanya haraka
Bahati: Basi na mimi ninatafuta kazi. Ninataka kupata mshahara kuvaa. 7. Mwalimu amepiga simu akaahidi kuja karibuni. 8.
kama wewe.
Mvivu anawezaje kupata kazi nzuri? 9. Hafahamu Mzungu
alifika lini kijijini. 10. Kama unaona njaa choma nyama na pika
24. CocTaBbTe npeflJiojKeHmi co cjieflyioiUHMH wali. 11. Unaondoka nyumbani mapema mno. Ngoja mpaka
cjioBocoHeraHHflMn:
jioni. 12. Waliendelea na kazi kutoka asubuhi na mapema
-zurura mjini; -lafuta kazi; -elewa vibaya; -kumbuka mancno
wakamaliza mnamo saa moja kamili. 13. Dada ameendelea sana
mapya; -pata mshahara; -fahamu Kiarabu; -ishi kijijini; -penda katika kushona nguo. 14. Meneja aliondoka ofisini mara baada
kulima. ya kupiga simu.

25. CoeflHHme cjioBa B npe/wo>KeHHfl H nepeBe^HTe HX: 29. /JafiTe pyccKHe 3KBHBaneHTbi:
1. walipatana, mjini, marafiki, kwenda, kazi, kutafuta -chukua mkate safarini; -ita teksi; -zurura barabarani; -fanya
2. barua, siku, sikumbuki, bibi, nilipata, ambapo, kutoka kwa kazi kama mvivu; -acha barua mezani; -lala kitandani mpaka
3. kulima, mara, tumeamua, shamba, moja usiku; hivyo akaanza kulewa; -vaa kama mtu kutoka Afrika; -
4. ghali, nyumba, mno, kwasababu, hanunui, ni umwa vibaya sana; -sikiliza muziki redioni; nusu mshahara;
5. tulifanya, kwa hivyo, teksi, haraka, tulikodi dada yangu pekee.
6. ni, mshahara, wewe, hivyo, mvivu, hupati
7. kablaya, nyama, tulichoma, kupika, mkate 31. riepeBe^HTe AHajior:
Orem MHCO, OTBerb, CKOJibKo itHefl B Heaejie?
26. BbiyMHTe HaH3ycTb flHajior H3 ynpaacHemts 23. MHCO: B Heiiejie ceMb AHefi. FlpaBHJibHO?
Orem ripaBHjibHo. A xax Tbi y3Ha^?
27. 3aKOHMHTe npe^JioKeHHH no MOfleJin: MHCO: B3HJI KHury H npoHman. 51 y>Ke yMeio HHTaTb. Cxopo
Junta anapenda kula mboga na Musa hapendi noway {ynumbCH) B uiKOJiy.
Orem Xoporno. A Tbi He 3Haeuib, B Kaxue AHH TU

94 95
Syneuib yHHTbCJI? 5. rioCCCCHBHUft (JwpMaHT -t.
MHCO: 3Haio, c noHe/teJibHHKa no nuTHHity. 51 3Haio, 6. riopailKOBbie MHCAHTCAbHbie.
noTOMy 7. HHC/iMTC/ibHbJe 100 000 - 1 000 000
HTO Mofl npyr ye yHHTca. B cy66oiy H
BOCKpeceHbe OH HC XOflHT B UlKOay. HMCIIIIOH KJiaCC m-/wa-. OT/lMHMTCJlbHOfi
Orem A B KaxoM Macy OHH naHHHaiOT yHHTbcs? OCo6CHHOCTbK) 3biKa cyaxHAH SBjmcTca CHCTeMa HMCIUIMX
coniacoBaTc;ibHbix KJiaccoa
cyuiecTBHTejibHbix. Bee HMeHa
MMCO: POBHO B 8.30 yTpa. A laxaHMMBaiOT AHCM B 12.15.
OTCU: A nocne o6c.ia OHM ywaTca? cymecTBHTejibHbie BXOAHT B TOT MAH HHOA HMCHHOA K.iaCC. rio
MHCO: Hei. HC ynaica. OHM ACJUUOT AOMBIUHCC laAaHxe (kazi CBOCA ($>\ HKUHM KAaCCbl MOttHO
za nyumbani). IIOTOM OTAbixawT HJIH nrpaioT. cpaBHMTb c KaTeropweA poAa B pyccxoM nbiKc, cpaBHHTe,
HanpHMcp:
OTCII: A CKOJibKo ceAwac BpeMCHH?
MMCO: IlpHMepHo 9 nacoB. 0;ma KpacHB<z/v ACByuiKfl npHinna B uiKojiy.
Orru: Hy, xopouio, CUHOK, HAH cnan>. 3/sichana mmoja mzuri alikuja shulcni.
B npaicTHHecKHX rpaMMaTHicax siuxa cyaxHAH
32. flaATe 3KBHHiLicmbi Ha cyaxHJiH: cymecTBHTejibHbie CAHHCTBCHHOTO M MHoacecTBeHHoro man
6poAMTb no ropoAy; BWATH H3 AOMa 6c3 Aener; AoroBopHTbca paccMaTpHBaioTCfl B paMxax OAHoro miacca. Tax, B 1-biA
o noKynxe aBTOMo6nna; pa3*eHb oroHb H Hcnenb xne6; B3JHb
miacc BXOAMT TOAbKO OAyUlCBACHHbie MMC'IKl
HCMiioro cau B Aopory; ocTaBMTb KHHry B O<J)HCC, naiyHHTb cymecTBHTCAbHbie, o6o3Ha><aK)iUHe AioAeA (HCK.HOMCHHC
mdudu naceKOMoe", mnyama acHBoTHoc, 3Bepb*), n OTTO My TTOT
noAapox OT Apyra; cxBaTHTbca 3a CTyn; oTxaiaTbca OT
lapn.iaibi, o^CBaTbcs, xax eBponccu; 3a(|)paxTOBarb cyano; Aoporaa KJiacc Macro naiusaioT iciaccoM jnoAdT. OTO
OAc*Aa; Tpn MCTBepTH; nonroAa; POBHO B mecTb yTpa; HaMMeHOBaHM* AioAeA no Bo3pacrHOMv npH3Haxy,
npoAOA>KHTb nyicujccTBHc; CAHHCTBCHHOC n;iaTbe; 6bicTpo pOACTBeHHbIM OTHOUieHHHM. HaUHOHa.1 bHOCTH,
paiBHBaTbcn; npo4eccHM, poAy 3aHBTMA H T.A., HanpHMep: mtu "HCAOBCK*, mtoto
n03BOHMTb H COOOUIHTb HOBOCTH; Cpa3> pcOeHOK, mke "aceHa, Mrusi pyccKHA", mwalimu
BepHVTbCa; nOJIHUfl ACHb. yHHTcnb, mpishi *noBap. OAHaico TTO HC 3H3MHT, HTO naiBanHH
JDOAdl HC BCTpenaiOTca B ApyrHX K.iaccax. B 1-uA x.iacc
33. HanMiiiMTC na cyaxHJiH COHMHCHMC Ha TCMy Mod BiciioHatoTca JiHuib cyuiecTBHTeJibHue,
ACHb".
yPOK 7 (Somo la saba> MapKHpoBaHHbie npe4HKcoM m-/mw- B eA.HMCAe H wa-/w- BO
MH. HHCAC, noTTOMy TTOT miacc AiOAefi*' najbiBaioi Taioxc
JIcKCMHecKaH TCMa: Ha pbiHKe H B MBI a i H H e
(Sokoni na dukani) xnaccoM m-/wa-.

r paMMBTHKa
1. H MCHHUC icnaccu m-/wa- H ji-/ma-
2. YicasaTCJibHbie MCCTOHMCHHB 6AH30CTH.
3. ComacoBanHe c npHTaacarcnbHbiMH MCCTOHMCHHBMH.
4. 06o6mHTcnbHoe MCCTOHMCHHC -ote.

97
96
ripe4>MKc m- ynoTpe6ji*cTc ncpea KOPHCM, TpajHUHOHHo MapxepoM K/iacca CHHTaiOT
HaMHHaioutHMca c corjiacHoro: npe<J>MKcbi ji-/ma-,
m-kulima KpccTbUHHH, m-gcni rocn\ m-toto XOTB npe(|)HKC ji-/j- B COBpCMCHHOM 13WKC
BCTpCMaCTCB .IHIUb B
pc6eHOK\ HccKo.ibKMX HciipouiBojubix cjioBax: ji-cho rjia3, ji-we
MHO*eCTBCMHOC MHCJIO T3KMX xaMCHb, j-ambo "ACTIO, j-ino M3y6\ j-iko onar, KyxHH".
CyillCCTBHTCJIbHklX o6pa3yCTCB laMciioft npe<}>HKca MIIO*CCTBCHHOC MHCJIO T3KHX CV LUCCTBM
m- npe(f>HKCOM wa-: m-kulima > wa-kulima KpecTbaHe, RMbHbIX o6pa3VCTCS T3KHM o6paioM: 33MCHOH npe$HKca
m-gcni > wa-gcni rocrw", m-toto > wa-toto ACTH. eA.HMCJia ji- npe(J)MKcoM MH.MHCJia ma-: ji-cho > ma-
ECJIH KopcHb cymccTBMTcnbHoro HaMHHacTca c
cho "rjia3a", ji-wc > ma-we KaMHH, B oiiHOM cjiyMac
r/iacHoro, TO Hcnojibiyerc* BapnanT mw- Hcxojinoro npecJiMKc j- 3aMeHaeTca BapnaHTOM npe<t>HKca
npe(|)HKca (HCK.IK>HCHHC m-umc My*): mw-alimu yMHTC/ib, MH.MHCJia m-: j-ambo > m-ambo "Ae.ia", B AByx apyrnx
Mw-ingcrcza aHrjiHMaHHH, mw-enyeji XOIBHH*.
cjiynaax npH 33MCHC npC(|>MKCa CA.MHCJia
FlpH 06pa30BaHHH MH.MHCJia T3KHX
npOHCXOAHT C.IHBHHe TJiaCHblX (a + i > c): j-ino > meno
CyilteCTBHTCJIbHblX npe<J>HKC mw- MMCHBCTCJI
npc(|)HKcoM wa-: wa-alimu ynmcjis, Wa-ingcreza (ma + ino) 3y6bT, j-iko > mcko (ma + iko) onarH, KyxHH.
aHr/innaHe, wa-umc My*wT. B pwe cjiynaeB Hcno- EoJIbUJMHCTBO CymCCTBHTeJIbHbIX 3TOrO Kjiacca
ib3yeTC5i BapHaHT w-, HanpHMcp: mw-cnycji XOMHH" > HMeiOT B ca. MHCJ1C Tax Ha3blBaCMblfi HyilCBoft"
w-cnyeji, mw-enzi itpyr > w-cnzi, mw-ana CUH" > w-ana . B npC(()HKC, MCCTO KOTOpOrO BO MH. HHCJIC 33HHMaeT
cjiynae c mwalimu BOIMOWHO ABOHKOC o6pa30Banc Mii.MHc/ia: wa- npe<J>HKC ma-: tunda njioa > matunda njioflbi, gari
alimu H w-alimu. MauiHHa, aBTOMo6H;ib > magari MauiHHbT, jua
cojiHue > majua co.iHua. waziri "MHHHCTP > mawaziri
K.iacc ji-/ma-. 3-HH KJiacc, VCJIOBHO HaiusaiOT miaccoM MHHHCTpU.
xpyr.ibix npcjiMCTOB**, nocicojibicy B Hero BXOJHT MHorwe HMCHB cymccTBHTCJibHuc, o6o3HaMaiomMc JKHAICOCTH
cymecTBHTejibHbic. o6o3HaMaiouiMe npeaMCTbi xpyrjiofl HJIH HCpaCMJICHHMbIC BClltCCTBa, ynOTpc6jlJHOTCB
HJIH oBajibHoR (JjopMbi, HanpHMep: tunda anejibCHH", ziwa TOJIbKO BO MH.MHCJ1C., HanpHMep: maji "Boaa,
oiepo", jicho rnas M np. maziwa "MOJIOKO", mafuta Macao, *wp; He((rrb, mate
KpoMC HaiBamiH npejMCToB icpyrjiofi cJ>opMbi B "cjnoHa.
3TOM iciacce ccTb Taic*e HMCHa cyiuecTBHTcabHbie caMoft
HTO KacaCTCB OayilJeBnCHHbIX
pa3Hoo6pa3Hofi ccMaiiTHKH, HanpHMep: shamba **nojie*\ CytUCCTBHTCJIbHbiX, TO OHH o6pa3yiOT MH.MHCJIO no
jina HMB, Ma3Bannc", soko pbiHoic, B TOM HNCJie HopMaM jroro miacca. HO corjiacyiOTca B npe;uio*CHHH no
orniarojibHbic c\ uiccTBHTc/ibHbic: somo ypox (< -soma
HopviaM l-ro iciacca m-/wa-:
yHHTbca), ombi "npocbba" (< -omba npocHTb") H
Ha3BaHH jnoAefl: bibi rocno*a; 6a6yuiKa, daktari Bpan", Daktari alikuja Bpaw npHUieji";
rafiki apyr. 3/fldaktan n^likuja "BpaMH npHiujiH".
B 3TOM KJiaccc MHoro lawMCTBOBaHHoW JICKCHKH: basi
VK'aiaiC.IbHblC MeCIOHMeHHSI 6.1H30C1W TTOT, 3TB, no/ ITH.
aBTo6yc, waziri MKHMCTP, shaka COMHCHMC H ap.
CornacoBaTc.iH, coBnanaioiiiHe no (J>opMe c
cy6ieicTHUMM npHrjiaro^bHbiMH coraacoBaTCJUiMH,
Hcno.ibaytOTCn npn
cornacoBaiiHH c MCCIOHMCHHSMH paa.iHMuwx paipJuoB. nOCeCCHBHbIM H
pe.'IBTHBH MM (J)OpMaHTaMH. flpH 3TOM OHH 3aHHMaiOT noiHUHK)

nepea xopneM cooTBCTCTByioutero c^OBa, MTO SB.lflCTCS


npaBHJIOM BCCX COMaCOBaTC^bHblX 3J1CMCHTOB.
HCKJIIOHCHHC COCTaB^JUOT JIHUlb Cor.iaCOBaTC.1H
ynsarewiux MCCTOHMCHHH 6JIH3OCTH. laHHMaioutHc nocmoiHUHio
3a KOPHCM. KopcHb yxa3aTCJibHoro MCCTOHMCHHB npeacraBJicH
cornacHUM h-, ia xoTopbiM cjic^ycT r.iacHbifl, paBHbifl
rjiacHOMy corjiacoBaTe/ni. DTO npaBHJio HaibiBacTca
pcrpeccHBHofl
accHMM/iHunefi. T.C. CCJIH cornacoBaTenb wa, TO yKaiaTe/ibHoe coma
MCCTOMMCMMC 6y,acT hawa, CCJIH coraacoBaie^b li, TO Ca. MH.
languH. letu yanguH. yetu cyiOTca no
yuaiaTeJibHoe MCCTOHMCHHC 33T0T" 6yACT MM. lako lenu yako yen npaBH.iy:
B I-OM xnacce yKaiaic.ibHbic MCCTOHMCHHJI 6.IH3OCTH MMCIOT lake lao yake u
yao r.iacmjR
c.icayiomMc 4>opMu: huyu4 "3TOT, ?TB, 3TO", hawa M3THw: mtoto HanpHMcp: soko Ictu Haw pbiHOK, matunda yao HX (JipyKTbi,
huyu HOT pe6cHOK\ wanafunzi hawa "3TH cTyaeHTu", daklari huyu maji yako TBOS Bona", gari langu MOB Maumna".
3TOT Bpaw" cornacoBaTe.is BUTCCHBCTCB r.iacHbiM xopHfl MCCTOHMCHHB, T.C.
B 3-CM xnacce: hili 3TOT, 3Ta, 3TO", haya 3TH: ziwa hili
Hcnonb3yiOTca
**3To oicpo". mawe haya 3m K&MHM*. VCCHCHHUC BapnaHTbi
MHOHCeCTBeHHOe HHCJIO CJlCflyfOUtHX
YKaiaTe.ibHbic MCCTOHMCHHS 6.IM3OCTH HMCIOT pcnnmBHyio
npe<J)HKca l-/y-:
(oTHocHTCJibHyio) <)>opMy, KOTopaa ncpcBOAHTca ua pycciotR s3biK aocjioBHo ji-/ma-
KaK 3TOT, ynoMimyTbifi paHce. Taicne MCCTOHMCHHB o6pa3yiOTca npw shamba. gari, basi, tunda,
noMoutn npHcoenHHeHHA pcnuTHBHoro noKa3aicaji -o K ncxoAHOMy somo. shaka, deni, yai.
yKaiaTC.ibHOMy MCCTOHMCHMIO 6;iH30CTM. ripH 3TOM pcnBTHBHblR ombi, neno, jina, daktari
nOKa3aTCJlb BIJTCCHSCT
npejujccrBvKHUHR cMy r.iacnbiR: huyu o > huyo, hawa o > rafiki, jiko, jino, jicho
hao,
hili + o > hilo, haya + o > hayo.

ripHHIA-aTC.ll.HUe MCCTOH MCIIHH 1-TO


K.IBCCB HMCIOT
o6myK> AJIH en. H MH. wncen jh/ma-
<J>opMy: madaktari, maji, neno,
wangu wctu wako maisha, maziwa, bibi,
wcnu wangu wctu majina. gari, marafiki,
wake wao wako wcnu jiko, mazoezi
nanpHMcp: mwalimu wetu wake wao
Haul npenoaaBaTCJib", wapishi wao
HX noBapa. mtoto wako "TBOR pe6cHOK*\ wagem wcnu * Baum rocm

llpn IHA'a IC.IbllUC MCCTOH MCIIIIH B 3-CM


K.lSCCe

cy6boaMUM noicajaTcncM 3-ro n. en.HHcna a- B OT/IHMMC

OTapyrux wiaccoa, me TTH cor.iacoBaTC.TH HJCHIHIHU.


4 ConiacoBareab l-ro itnacca yu HC coanaaacT no <J)opMC c
npHrnaronbHUM

100 101
Mazoezi
1. 06pa3yRTc
cyuiecTBHTejibHbix:
m-/wa-
mtu. mtoto, mkulima, mgeni, mpishi, Mrusi, mfanya kazi,
mwcnyeji, Mwingcrcza, mwalimu

2. CornacyHTc cnenyiowHe cywecTBHTenbHUe c yKa3aTCni.llbIMH


MCCTOHMeHHMH 3TOT H C MeCTOHMeHHeM
3TOT, ynoMjniyTbiR paHec":
m-/wa-
wageni, Mtanzania, mvuvi, waalimu, Wazungu mjomba,
wanafunzi, msichana, wakulima

3. H TMCHHTC MHCJIO npHT**aTcnbHbix MCCTOHMCIIH R: mtoto


wangu. maziwa yako. shamba lake, matunda yakc, mpishi
wake, basi langu, wana wako, maisha yako, mahindi yangu,
mcno yake, jicho lako, mjomba wangu, jiko lako.

4. ricpcBeflHTe:
TBoe none; Haiu npenonaBaTe.ib; 3TO CJIOBO; HX noBap; 3TOT
3eMnejencu; 3TH anr.iHMaHc; 3Ta Boja. Baum pa6oHHe; 3m
HHocTpanuu; 3TO none; 3Ta Maumna, Bauia icyxypyia; MOR Bpan;
TBOR AIAI;Haum <t>pyKTbi; cro npocb6a; 3m HMCHa; 3Ta ncBywxa; 3TOT
ypox; TBOH COMHCHHH; ee rna3a; cro ay6u; 3TO ynpa*HCHHe.

102
5. PacKpofiTe CKO6KH, Bu6paB npaBHJibHbifi BapwaHT Mnunuzi: Tafadhali, punguza bei. Watoto wangu
cornacoBanHH:
wanapenda sana machungwa.
msichana (wako, huyo, hawa); jiko (yao, hili, lao); maziwa Mwuzaji: Siwezi kupunguza bei. Machungwa haya ni
(yelu, lake, hilo); mwanafunzi (letu, huyu, wao^; jina (lake, hili, Mnunuzi:
bora. Kweli ni bora, lakini ghali sana. Huko
haya); Waafrika (huyo, hawa, hayo); maneno (letu, yao, lao);
Mwuzaji: bwana anauza kumi kwa shilingi mia mbili tu.
wavivu (huyo, haya, hawa).
Hapana, si kweli. Labda bwana huyo hana
6. riepeBeflHTe no o6pa3uy: matunda bora kama yangu. Haya, toa shilingi
3mo eeo Mamuna. Hili ni gari lake. Mnunuzi: mia mbili na themanini.
3ma Mamma - eeo. Gari hili ni lake. Loo! Ndiyo umepunguza nini? Tafadhali
1. 3TOT noBap - HX. 2. 3TO MOH ;tpy3bH. 3. 3ia aeByiuxa _ MO*. 4. 3TO Bain Mwuzaji: punguza tena.
cry/teHT. 5. 3ro Moe HMJI. 6. 3ro Baiua >KH3Hb. 7. 3TH IIOJIJI - HauiH. 8. Mnunuzi: Utalipa kiasi gani?
Mwuzaji Nitalipa shilingi mia mbili tu.
3TO MOJIOKO - HX. 9. 3TO Haul rocTb. 10. 3TH yHHTejifl - Baum. 11.
Ongeza shilingi ishirini. Bei yangu ya mwisho
3TOT Mara3HH - HX. 12. 3TH jteTH - MOH. 13. 3TO ero aBTo6yc. 14. 3TH
Mnunuzi: ni shilingi mia mbili na thelathini.
(jjpyKTbi - TBOH. Haya, chukua pesa.
Mwuzaji:
mapya Je, labda utapenda mananasi au maembe? Leo
Maneno
labda MO>KeT6biTb, bei nzuri.
soko (ma-) pbiHOK mnunuzi (wa-
BepOflTHO, Mnunuzi: Sitaki mananasi wala maembe leo. Labda kesho.
) noxynaTejib mwuzaji (wa-)
B03M0JXH0 kiasi Mwuzaji: Asante. Njoo kesho. Nitakuwa na matunda
npo^aBeu -uza npoiiaBaTb bei ueHa,
KOJiHHecTBO, mbalimbali.
CTOHMocTb rahisi l)zteuicBbift
cyMMa, Mepa mwisho Mnunuzi: Asante.
2)^euieBO -toa l)[Bbi],aaBaTb,
Mwuzaji: Karibu tena!
2)BblHHMaTb, BbITaCKHB3Tb -lipa l)KOHeu, 3aBepujenHe
HJiaTHTb, onJTaHHB3Tb - 2)naKOHeu embe (ma-)
Maelezo
punguza yMeHbuiaTb, wanro chungwa (ma-) 1kumi kwa shilingi 300 "... aecjm, 3a 300 uiHJiJiHuroB.
cHH>xaTb -ongeza 1 anejibCHH nanasi (ma-)

)yBejiHHHB3Tb 2)noBbiujaTb aHanac shilingi uiHJiHHr dola


2. Ndiyo umepunguza nini? 3Ty (j>pa3y MO>KHO nepeBecTH
AOJiJiap bora 1
Tax: BOT Tax cOaBHJi! HJIH H MTO TU c6aBHJi?
)0TJiH4Hbifi, jiynujHH
Sokoni 2)jiyMUie
3. Bei yangu ya mwisho Moa oxoHHaTejibHaa ueHa. CJIOBO
Machungwa haya ni bei gani? Ninauza kumi kwa bei ueHa H npHTH>xaTeJibHoe MecTOHMeHHe -angu
shilingi mia tatu. Ni ghali sana. corjiacoBaHbi no HMeHHOMy Xjiaccy, penb o XOTOPOM nofi^cT moxe.
Mnunuzi: Hapana, si ghali, ni rahisi.
Mwuzaji:
4. CJIOBO wala ABJiaeTca 3XBHBajieHTOM pyccxoro coK)3a
Mnunuzi:
HH ... HH. OHO ynoTpeOjiaeTca B oTpnuaTejibHUX npeiuiojxeHHax npn
Mwuzaji:

103
nepcMHcneiiHH OAHopo^Hux HJienoB. HanpH.viep: Sipendi
mboga

104
wala matunda "ft He JHO6AK> HH OBOIUH, HH <j>pyKTbT; Hatuendi huko leo anakula chakula bora kila siku. 4. Wavuvi hawa wanauza
wala kcsho wala kesho kutwa Mbi He CACM TyAa HH ceroAHa, HH 3aBTpa, HH
nocjie3aBTpa. 06paTHTe BHHMaHHe, HTO COK>3 wala MoaceT He croaTb nepea
samaki kwa bei rahisi karibu na bahari. 5. Mwalimu wetu alitoa
nepBbiM nepemicnaeMbiM habari juu ya mitihani. 6. Maziwa haya ulinunua kwa bei gani? 7. Wazungu hawa
CJIOBOM. wataondoka labda kesho. 8. Sitaki kununua gauni hili dukani, ni ghali mno. Bora nitanunua
gauni sokoni. 9. Hajui Kiingereza wala Kiswahili. 10. Labda bibi anaumwa, hataki kula wala
Mazoezi kunywa.

7. #afiTe pyccKHe 3KBHBajieHTbi:


mwuzaji hodari; mwuzaji bora; -weka bei; bei ghali; bei rahisi; 12. riepeBeaHTe:
ongeza bei; -punguza bei; -punguza mshahara; -ongeza 1. 3TOT npouaBeu no3AHo oTxpbiBacT CBOB Mara3HH. 2. Harnn
mshahara; -lipa mshahara; -lipa pesa; -lipa deni; -lipa kwa CTy^enTbi uann o6emaHHe ycneumo cnaTb 3K3aMeHbi. 3.
shilingi; -ongeza shida; -ongeza chakula; -ongeza moto; mtu KpecTbaHe Ha BameM pbiHxe ycTaHaBJiHBatOT BbicoKHe
bora; chakula bora; soko bora; soko lao; -cnda sokoni; bila ya uenu. 4. Tbi Moaceiub pa3MeHHTb CTO flojuiapoB? 5. Ham
kiasi, kiasi gani; -toa ahadi; - loa habari; -toa maelczo; -toa noBap yMeeT roTOBHTb npeBocxo^Hyio euy. 6. OTOT
barua kutoka bahasha; -toa zawadi; gari rahisi; matunda rahisi; - MenoBex yxpan Hamy MamnHy. 7. Ham AJUW xynnu AOM. OH
uza rahisi; -uza ghali; -uza haraka; bei ya mwisho; mwisho 3annaTim oweHb Bbicoxyio ueHy. 8. ripouaBUbi Ha OTHX
wamepatana. pbiHxax tie JIK>6HT cHHxcBTb ueHbi. 9. Bam pe6cnoK MO>xeT
nHTb 3Ty BOity, OHa MHCTaa. 10. CxOAbKO Bb!
3an^aTHJlH 3a 3TH 4>pyKTbi? 11. BO3MO)KHO, 3aBTpa Mbi
8. #aihe 3KBHB3ACHTbi Ha cyaxHJin:
noeueM aaropou c HamHMH yneHHKaMH. 12. ft He moOnio
ycTaHaBJiHBaTb ueny; HH3Kaa ueHa; Bbicoxaa ueHa;
3TOT aBToOyc. Jlymue a noeuy Ha T3KCH. 13. CerouHfl Harnn
npouaBaTb aeuieBo; npouaBaTb uoporo; OTJiHMHbifi
Aem HC HAyT HH B mKOJiy. HH Ha yjmuy.
npouaBeu; jiynujHH pbiHOK; npeKpacHbifl noBap; jiynuiwfi
14. y MCHH HeT HH ceCTpbl, HH 6paia. ft CAHHCTBeHHblft
nouapox; noBbiuiaTb ueHy; noBbicHTb 3apn.naTy;
peOeHOK B ceMbe. 15. KHHra-jiynmuH nouapox.
noHH)KaTb ueHy; njiaTHTb 3apnjiaTy; njiaTHTb B
uonnapax; njiaTHTb no nome; nnaTHTb Aonrn; AaBaTb
o6emaHHe; BbiuaBaTb HH(|)OpMauHio; AocTaBaTb KHHry H3 crona; ***
AcmeBbie afiua; uemeBoe n.iaTbe; oicoHMaTenbHaa ueHa;
Tpa MM arnica
HaxoHeu, OHH npHUiJiH.
06o6mHTc.ibiioc MecTOHMciiHe -ote Becb. B 1-OM KJiacce 3TO
9. riepecKa^KHTe couepacaHHe AHanora B HacroaiueM MecTOHMeHne HMeeT oOiuyio (j)opMy wote Ana eu. H MH.
BpeMeHH OT 3 jiHua.
HHCen, xoTfl B eu. HHCJie ona npaxTHnecxH He
ynoTpe6naeTca: watu wote Bee JIIOAH, madaktari wote Bee
10. BbiyHHTe AHanor naH3ycTb. BpawH. KpoMe Toro, o6o6mHTenbHoe MecTOHMeHne
HMeeT oco6bie 4)opMbi Ana 1-ro H 2-ro AHU MH. HHcna: (sisi)
11. FlepeBeaHTe: sote Mbi Bee", (ninyi) nyote Bbi Bee.
1.Mwuzaji huyo tayari ameuza matunda yake. 2. Wageni hawa KopeHb o6o6mHTenbHoro MCCTOHMeHHa
hawapendi kununua chakula katika duka lake. 3. Mtoto wao namiHacTca na rnacHbiH, xoTopbifi BbiTecHaeT rnacHbifi

104 105
cornacoBaTena: wa + ote > wote, li + ote > lote, ya + ote >
yote, HanpHMep: ziwa lote Bee 03epo\ maji yote Bca
BOAa, masomo yote Bee ypoxn.

IloceccHBiibiH 4>opMan I -a HcnoAb3yeTca AJia


Bbipaa<eHHa npHH3Ane)KHocTH oAHoro npeAMeTa (B
umpoKOM CMbicne cnoBa)

104 106
upyroMy, mo MOXHO cpaBHHTb c poaHTc.ibHUM naaexoM B pyCCKOM B c.ioxHbix HHciHTc.ibHbix CBUUJC 100.000 BHawanc
83MKC. HaibIBaiOTCS COTHH TbICftM, 33TCM TblCBHH (C
rioceccHBHuft 4>opMaHT cor^acyeTca no KJiaccy COI030M na "H), COTHH,
jiecsTKH H CJHHHUU. HanpHMcp: 287543 * laki mbili na clfu thcmanini
o6.iaaaTc/ui. B I-OM K.iaccc on HMCCT oouiyio nnii ea. H MH. HHCCJI
(|>opMy wa: mwalimu wa somo hili ynHTe.ib 3Toro ypoxa, na saba (na) mia tano [na) arobaini na tatu.
wagcni wotc wa mkulima wetu BCC TOCTH Haiucro icM.ic-ic.ibua.
B 3-CM xnacce noccccHB HMCCT B eji.HHc/ie (fcopMy la (li Mazoezi
13. CorjiacyflTc c;ie/iyioiuHe cyuiecTBHTe/ibHue c
+ a), BO MH.MHC.IC - (|)opMy ya (ya + a): jiwe la mioto "KaMCHb MCCTOHMCHHCM -OtCI
pe6eHKa, mashamba ya mkulima non* KpecTbSHHHa".
Watanzania, maziwa, waalimu, mameneja, somo, meno,
IloccccHBHbic c.ioBocoHCTaHHa MoryT
mancno, mananasi, majina, wavivu, wapishi, mazoezi. maisha,
ncpcBo^HTbcs Ha pyccKHfi aibiK KaK onpefle.icHHe,
mayai. duka.
HanpHMcp: macho ya mtoto rna3a pc6cHKa = arrcKHe
rna3a, somo la jana ypoK BHepa" BHcpaujHMfl ypoK.
14. ricpeBeaHTe:
floptUKOBbie HHC.IHTC.lbHbie o6paiVK>TCH C none KpccTbaHHHa; CUH yMHTC.n; npenoaaBaTejib UJKO.IU;
nOMOUlblO noccccHBiioro 4>opManra. 3a KOTopbiM c.icayeT npoaaBcu MaraiHua; pa6oHnc cTpaHu; ACTH pubaKa; noBap
cooTBCTcTByiouice C4CTHOC MHC.lHTCJlbHOC. jeayuiKu; npocb6a cccTpu; caoBa ypoxa; n*TUfl ypox; aecjnoe
4HCJlHTCJlbHOC ncpBUfl HMCCT OC06yiO 4>opMy -a ynpaxHenne; BTopoe none; luecTofl aBTo6yc; Bpann ropoaa;
kwanza, npH o6pa30BaiiHH MHCJiHTejibHoro BTopofl XOTJIHH aoMa: ao.irn apyra; n.iaTbn ACBVUJKH: r.ia3a Maiepn; nepeufi
Hcno;ib3ycTai BapnanT pili CMCTHoro HHcaHTeJibHoro yHHTc.ib; BocbMofl ancJibCHH; TpcTbC C.IOBO; Kaxabift .TBajuaibiH HHOCTpaHCU.
mbili ABa", T.C. -a pili:
mwalimu wa kwanza ncpBbift 15. Ha30BHTc uH(J>pbi cnoBaMH na cyaxH.in:
yMHTeJib", soko la pili BTopofl 120 000, 725 350. 544 000, 448 263, 101 800, 100 050,
pbiHOK magari ya tatu TpcTbH 350 000, 199 000.
aBTOMo6H;iH, somo la kumi na tano
mrrHajuaTufi ypox, mgcni wa mia moja
16. HanHUiHTc un<|)paMH cacaytouiHe
COTUJI rocrb.
MneanTeabHue: laki moja na elfu moja na thelathini na tano
laki saba na elfu ishirini na saba na hamsini laki
HHC.IH rc.ibiibK* OT 100.000 - 1.000.000 KaK y*e mbili na elfu kumi na tano mia mbili na
roBopH.iocb, fl.ia HHC.iHTCJibHoro 100.000 (CTO TUCJIM = mia moja
arobaini laki tatu na elfu thcmanini na moja na
clfu) cyuiecTBycT oco6oe o6o3HaMCHHe - 3anMCTBoBaHHoe H3 mia saba laki nnc na elfu nnc na mia thelathini.
apa6cKoro cyuiecTBHTc.ibHoc laki, KOTopoe onpeAe^BCTCJi
cooTBCTCTByiouiHM HHc.iHTc.ibHUM OT 1 - 10, HanpHMcp: laki
17. flcpeBCAHTe:
moja **cro TUCBM", laki lano nTbCOT TUCJIM", laki tisa aeBjrrbcoT
TUCBM", laki kumi MMJUIHOH (B nocneAHCM c.iynae name ynoTpe6aBeTcii Bee MOH apy3b*; Bee mo none; MU Bee cryaeHTu; BCC npo/iaBuu ropoaa;
aHMHflcKoe ianMciBoBannc milioni). BCC HBUIH MauiHHu; nccb Ham ypoK; BCC 3TH ancjibcnnu; BCC
BauiH VHCHHKH; BCCB TBOR awanac, Haui nepauA PC6CHOK; BCC
pyimj aeayuiKH; MO.IOKO XOTARKH; HMCHQ BCCX npenoaaBaTe.ieH;
BCC COMHCHHB oTua; BCC noKynaTC.iH atoro MarnHHa; BC cro
>KH3Hb; Bee 3TH cJioBa; Bbi Bee BMecTe; Bee ero npocbou; Bee HX mapapai haya. Hili ni la kesho na haya ya leo. Na machenza,
HMeHa; Mbi Bee ero yneHMKH. je? Karibu kuchagua." Nikanunua papai moja la leo na malimau
kadhaa. Nikashukuru, nikaaga. Nikatoka dukani.
Maneno mapya
jani (ma-) JIHCT; TpaBHHxa limau (ma-) JIHMOH cbumvi Maelezo
maarufu H3BecTHbiR, coJib kadhaa Onecxojibxo 1. Bbipa>xeHHe kama kawaida HJIH kwa kawaida nepeBOflHTca xax
3HaMeHHTbifi. 2)HeKOTopbie sabuni Mbi.io o6bi4Ho", "xax npaBHJio".
nonyjiapHbifl muhimu pakiti naxeT, nanxa kilo
l)Ba>KHbifi 2)Ba*Ho kawaida KHJiorpaMM jumla cyMMa, 2.CjioBocoMeTaHHe majani ya chai JIHCTWI 4aa" ynoTpe6jieTCJi
o6bmaft, npaBHJio aina copi; BHJI; HTor dawa jiexapCTBO, Haa xax npojtyxTa, nojiyHcnnoro H3 pacTeHHa mchai
AJIA o6o3Ha4eHH

THII -subiri I >repneTb


cpejtcTBo; npcnapaT dawa ya naRHbiR xycr". CpaBHirre pyccxoe naR - H HanHTox, H JiHCTbfl,
(imepnenueo) meno 3y6naa nada H pacTeHMe. CJIOBO majani HMeeT AonojiHHTejibHoe
-ingia BXOflHTb baki (ma-) oCTaTox; c^ana - coGnpaTejibHoe 3Ha4eHHe - jiHCTBa", 3ejieHb, TpaBa.
-uliza cnpauiHBaTb, 3aaaBaTb baki ocTaBaTbca papai(ma-)
Bonpocu nanaRa chen/a (ma-) 3. Bbipa*eHHH -a leo cerojtHHiuHHR H -a kesho
-hitaji l^yxc.aaTbca 2)jKeJiaTb, MaftaapHH 3aBTpaiUHHR npHMeHJHOTCfl B OTHOUieHHH ((jpyXTOB
XOTeTb HJIH OBOLUeR, xorita pe4b HjteT O HX TOTOBHOCTH X
-sahau 3a6biBaTb, He noMHHTb -chagua Bbi6HpaTb swali (ma-) Bonpoc ynoTpe6jieHHio B nnuty. HanpHMep: maembe ya leo njiojtbi
Manro, xoTopue y>xe MOJKHO ecTb; maembe ya kesho njiojtbi
Dukani Manro, xoTopbie AOJDKHM (HJIH Moryr) nojioxaTb".
Watu wote wanafahamu duka la bwana Yusufu. Duka
hilo ni maarufu sana tena kubwa. Bwana Yusufu ni mwuzaji Mazoezi
hodari sana, anauza haraka. Jambo hili ni muhimu kwa sababu 18. JJaflTe pyccxne 3XBHBajieHTbi:
kama kawaida watu hawapendi kusubiri. mtu maarufu; jina maarufu; duka maarufu; kazi muhimu;
Katika duka la bwana Yusufu kuna mboga na matunda ya maneno muhimu; watu muhimu; jambo muhimu; -subiri sana; -
kila aina. Leo baada ya kazi niliingia dukani na mwuzaji subiri kidogo; -subiri basi; -ingia dukani; -ingia ofisini; -ingia
akauliza, Ninaweza kusaidia nini? Nikajibu, Ninahitaji haraka; magauni ya kila aina; matunda ya aina mbalimbali; -
sukari kilo mbili, chumvi nusu kilo na sabuni. Pia ninataka hitaji mapapai ya leo; -hitaji dawa ya meno; -nunua dawa; -
majani ya chai pakiti mbili, mayai ishirini na maziwa pakiti uliza saa; -uliza habari; -uliza maswali; -baki shambani; -baki
moja. Na mwisho ninaomba dawa ya meno." Mwuzaji akasema, nyuma; mabaki ya chakula; -sahau juu ya mitihani; -sahau
Jumla ni shilingi elfu tatu na mia mbili. Nikalipa na mwuzaji maneno; -sahau siku muhimu; -sahau kupiga simu; -chagua
akasema, Chukua, hili ni baki shilingi elfu sita na mia nane. wanafunzi kadhaa; -chagua gari bora; -chagua nguo; machenza
Asante. Karibu tena." Mara nimekumbuka, Lo! Nimesahau kadhaa; wanafunzi kadhaa; siku kadhaa.
kununua matunda. Leo kuna matunda gani? Mwuzaji akajibu,
Matunda yote ni hapa. Angalia

109
19. JlaflTC 3KMMJ1CHTU Ha cyaxnnn: 23. 3anoAHHTe HeAocTajoutHe <J)pa3bi B AHaAore: 7. ft ia6w;ia
HIBCCTHUA ropoA. iHa.MCHHTuft Bpan, nony.iapHa* KHHra: HMHyroro npoAaBua. 8. HaM iiy*HO 6UAO (.MM Hyjtcdcuiucb)
BaxHbiR acwb; saxHuft ypoK; BaxHoe CAOBO; KaK O6UMHO; pa3McnxTb ACHbrn H KynHTb MUAO H 3y6Hyio naciy. 9. ft HC
HCMHoro noTepneTb; oxn/iaib rioeiaa; BORTH B O<(>HC; BORTH B noHHMaio BTopoe ynpaxHenne 10. Hawn ciyAeHTbi 6UAH
HHCTHTyi; (J>pvKTH pa3Hbix copTOB; pa3Hoo6pamue nepauMH.
BHAU; HyxAaTbC* B jcHbiax. xc.iaib no.iyHHTb pa6oTy;
icynHTb MUAO H 3y6Hyio naciy; ccTb cnenuR (cctodHjnuHuu)
ananac; noxynaTb <|>pyicTbi Btipox (iaempaiuHue)\
ocTaBaTbca flOMa, ocTasaTbCfl B IMKOAC; ociaTbcx noiaAH;
ociaTKM CAU; ocTaiox Acner; 3a6biTb o TPVAHOCTXX; 3a6uTb
BaxHuc CAOBB; 3a6biTb Kymm x;ic6a; Bu6npaTb Tc.icBH3op;
Bu6nparb Apyra; Hecxonbico (JjpyrroB; Hexaropuc AIOAH;
jajaib HCCKOJIBKO BonpocoB; HexoTopwc BaxHbic
o6cTOBTCJlbCTBa.

20. riOATBepAHTC HAH OfipOBCprHMTC


CAeAyKMUHC yTBcpxACHHB. onnpaacb na coAepxaHHc
TCKCTa:
1. Si watu wolc wanafahamu duka la bwana Yusufu. 2. Duka
lake ni maarufu lakini si kubwa. 3. Bwana Yusufu ni mwuzaji
hodari. 4. Kwa kawaida watu wote wanapenda kusubiri. 5.
Katika duka la bwana Yusufu hakuna matunda wala mboga. 6.
Mnunuzi alinunua sukari, chumvi na mayai tu. 7. Akalipa
shilingi elfu kumi. 8. Baada ya kulipa mnunuzi alitaka kununua
matunda kadhaa. 9. Alichagua papal la kesho na machenza
kadhaa.

21. FlepecKaxHTe TCKCT OT HMCHH iipoAaBua IOcy<J)a.

22. riepeBCAHTe:
I. CeroAHJi y Hac 6yACT oncHb BaxnuR ypox. 2. ft HC Mory
6o.ibuie >KAaTb. AVHUIC x npHAy 3aBTpa. 3. ilcnyuixa Bom;ia
B Mammi H Hawns Bu6npaTb nnaTbe. 4. 3TH AIOAH
HyxAaiOTCx B CAC H OACXAC. 5. A ceRnac BU MOXCTC 3aAasaTb CBOH
Bonpocu o XH3HH 3Toro He.ioBexa. 6. rioMCMy TBOR peOcHox
ceroAH* ocTancx AoMa?
no in
Mwuzaji: Karibu bwana! .................... ?
Mnunuzi: Leo ninataka sukari ............. ?
Mwuzaji: Shilingi 600 kwa kilo .......... ?
Mnunuzi: Ninahitaji kilo mbili.
Mwuzaji: Haya, nini tena?
Mnunuzi: Pia ninataka matunda .......... ?
Mwuzaji: Nina matunda ya kila aina.
Mnunuzi: Nanasi hili bei gani?
Mwuzaji: Shilingi 400 ....... ..
Mnunuzi: Ninaona ni bora lakini ni ghali ......
Mwuzaji: Siwczi kupunguza bei bwana, ninapata kidogo tu.
Mnunuzi: Haya. Pia ninataka maembe kadhaa .... ?
Mwuzaji: Haya ni ya leo na haya hapa ni ya kesho ...... 7
Mnunuzi: Ninachagua haya ya kesho ............. ?
Mwuzaji: Jumla ni shilingi elfu moja na mia nanc.
Mnunuzi: Haya. Hapa ni shilingi elfu mbili. Chukua.
Mwuzaji: Njoo ........
Mnunuzi: Asantc. Kwa heri.
Mwuzaji: ................tena!

24. riepeBCAHTe cAeAyiouiHR Texcr:

Tatu ni mama. Watoto wake ni Mashaka, Saidi na Omari.


Tatu anakaa shamba pamoja na watoto wake. Ana shamba la
matunda na mboga. Watoto wa Tatu wanapata chakula bora kila
siku: mayai. mboga, matunda. samaki na maziwa.
Siku moja Tatu alikwenda mjini pamoja na mtoto wake
Saidi. Njiani (njia nyrb, Aopora") Saidi alipata kiu akataka
kunywa maji ya mtoni. Tatu akasema, Maji ya mtoni si safi
kwa kunywa. Mtu anaweza kuumwa vibaya mno. Subiri kidogo.
Tutarodi nyumbani utakunywa maji safi.*' Saidi alikuwa na kiu
sana lakini alisikiliza shauri (COBCT) la mama. Alisubiri mpaka
wamefika nyumbani.
HafiAHTC B TeKCTe M3 ynpaxucHna 24
25. noHHMaio HH no-neMeuKH, IIH no-(|>paHuy3CKM. 8. rioTepnM
cymeCTBMTCAbnue K.iacca m-/wa H ji-/ma-. CorAacyfiTC HX C HeMHoro, CKopo MU npneACM H VBH.IHM Hauiero AAAIO. 9. CKOABKO
MecTOMMCHHew -angu B ca. H MH. HHC.iax. TC6C HVXHO ACHCT xia noxynicH BTopofi wauiMHu? 10. noHcuy TU
HC xowcujb nnTb 3TO MO.3OKO? OHO ccroAHauiHce. 11. Koraa BU
26. 3a^aflTc Apyr Apyry Bonpocu wa cyaxnjiM K TCKcry
npHBcaeTe OBOIUH B CBOR Mara3HH? - MOJKCT 6biTb, ceroAna BeMcpoM.
M3 vnpaxHCHHa 24 H Aairre Ha HHX OTBCTU 12. rioncMy cryACHT HC AenaeT 3TH ynpaxHeHHa? - OH He
27. riepcBcaHTe CACAytomHe CAOBOcoHeTanMa H
3HaeT HexoTopue c.ioBa.
cocTaBbTe c HMMH npeAAoxcHna:
31. flaflTc jKBHBajicHTbi wacyaxHAH: odaTbCH AOMa nocnc
shauri la baba; -taka shauri; -toa shauri; -chagua njia; -uliza njia;
o6eAa; 3aAaBaTb paiAHHHue Bonpocu; noHATb BTopoH
-fahamu njia. Bonpoc; roBopHTb o BawHOM ACAC; Bu6paTb Aynmnlt nyTb;
OTKaiaTbca OT CAU; peiaTb anc.ibcwHu HOXOM; Bax HUH pairoBop; ci*ecTb
28. riepeBeAHTe: ueAbifl ananac; paccKa3biBaTb o XHTHH; yBeAHMMTb
I. Nimesahau majina ya watu maarufu kadhaa. Ninahitaji 3apnAaiy; MOM COMHCHMS; Bu6paTb na3BaHHe yjuiuu;
kusoma habari juu ya watu hao. 2. Wanafunzi wote waliamua cnpocMTb, KOTopud Mac; OCTBTKH CAU; AaBaTb COBCTU;
kubaki katika chuo kikuu baada ya somo la mwisho. 3. 3a6uTb Bee CAoBa; BXoAHTb B AOM; noAyMHTb COBCT BpaMa;
Mtaweza kusikiliza maclczo hayo muhimu labda kcsho kutwa. 3annaTMTb Bee AOATH;
4. Nilihitaji mno kusikiliza shauri la mwalimu wangu. 5. Kabla nOMIIHTb HMCHa POACTBCIUIHKOB; OKOHMaTCAbHaa
ya kuingia ofisini mcncja alisimama kwa dakika kadhaa UCHa; npOAaTb
akafikiri. 6. Haya ni matunda maarufu ya wcnycji wa Afrika. 7. AeuieBo; MaMHHu nnaTbs; xypHHue aflua; nepeBecTH naToe
Nani alichagua jina la mtoto wenu wa kwanza, baba au mama? ynpaxHeHHe.
8. Sitaki kula mayai haya, ni ya zamani sana.
32. CocTaBbc wa cyaxHAH AHanor McxAy npoAaBUOM H
29. K c/ioBaM H3 rpynnu A noji6cpmc GAHIKHC no 3HaMCHHio cnoBa noKynatcAeM: A/ na PUHKC; B/ B Maraimic.
H3 rpynnw B. 06MCHHTC, B WCM HX paanHHHe:
A/ -starehe; -isha; -jua; shamba; -otc; -chukua; sana; -kuta; safi; -
taka; barabara; -ngoja; jumla;
B/ -elewa; -shika; kijiji; -hitaji; -gundua; -fahamu; mno; -maliza; -
pumzika; bora; njia; kiasi; -subiri; kamili.

30. ncpcBcjHTc:
I. 06UHHO. CBponefiubi can JTH 4>P>KTU HOXOM H BHAKOH . 2. Bau HpaHNTCH
tiaujH aHanacbi? 3. r,ic a Mory Kynnrb AHMOHM? 4. IlpojaBeu HC xoweT ciiHxaTb
ueuy, noTOMy MTO cro ane/ibcnubi cawue A>'MIIJMC. 5. ECAH TU HC 3Hacuib Aopory.
nynujc ocraHOBHCb M cnpocH. 6. Kaicne HMCHB nonynapHU B AtfrpHice? 7. 8 He

113
yPOK 8 (Somo la nane) eA.H. MH.
JICKCHHCCKUH Te*a: B pecTopaiic (Hotelini) changu H.
chetu vyangu vyetu
TpaMMaiHKa chako chenu vyako vyenu
1. HMCHHOH KJiacc ki-/vi-.
2. Oiy)ice6Hbie cJioBa kwamba, kuwa, Kama. chake chao vyake vyao,
3. HMCHHOH KJiacc m-/mi-. HanpHMep: kili chako TBOA CTyn, kijiji changu MOB
4. HaiBamia cyaxnnHHCKHX MCcuneB. AepeBHA", vyumba vyetu Haiun KOMHaTbi, kinywaji
5. Onpe^ejiMTenbHbie KOHCTpyKUHH c noceccHBOM. chenu Bam HanHTOK.
6. BHAOBOH noKasaTe^b hu-. rioceccHBHbiH (|>opMaHT HMeeT (jiopMy cha AAA
eA.HHcna H vya AAA MH.HHCAa: chumba cha mwalimu
HMCHHOA K.iacc ki-/vi-, HAH 4-ufi KJiacc, O6UHHO KOMHaTa yHHTeAA, vijiji vya wavuvi pbi6auKHe
AepeBHH.
Ha3biBaioT icnaccoM Bcmcfi. nocKonwcy OCHOBHOA niiacT 06o6iUHTeAbHoe MecTOHMCHne coraacyeTCA no TCM
JICKCMKH B 3TOM KJiacce COCT3BAAK)T HcoAyuieBacHHbie MMCHB
*e npaBH.iaM, T.e. nepeA rnacHbiM KOPHA -ote
cymecTBHTeAbHbie THna kitu Beiub, kiti cTyji, kilabu ynoTpe6nAK)TCA BapHaHTbi ch-/vy-: chakula chotc BCA
KHMra", kisu "HO* M Ap. KpoMe HHX, B yroM KAacce eAa, vinywaji vyote Bee HanHTKH.
npwcyrcTByIOT cymecTBHTeAbHbie, o6oiHaMaiomHe nacTH YKaiaTeAbHbie MCCTOHMCHHA 6AH30CTH npeACTaBACHbi B
Teaa: kichwa roAOBa", kidole "naneu, kifua rpyAHaa 4-OM KAacce caeAyiouiHM o6paioM: h- + ki > hiki, h- + vi > hivi, a HX
KACTKa H AP*. HaiBaHna counanbHO HAH <j)H3HwecKH pe.iATHBHbie 4>opvibi 3TOT ynoMAHyibifl* HMeiOT
HenojiHoueHHbix JIIOACA: kijakazi "pa6biHA, kilema cAeAyiomufl BHA: hiki + o > hicho, hivi + o > hivyo.
HHBaJlHA, kipofu cAcnofi, a TaKxce Ha3BaHA A3NKOB H
C.iy*e6Hbie cjioisa kwamba, kuwa, kama. CoK)3bi kwamba
AHa;ieKTOB: Kirusi pyccKHfl fl3biK, Kiswahili "A3biK
H kuwa ABAAIOTCA npoH3BOAHbiMH, OHH o6pa30BaHbi OT
cyaxHAH, Kingazija KHHra3MA)Ka" (AHBACKT
rAaroAa -amba "roBopHTb (B Taxofi <J>opMe OH He
Ko.MOpCKHX OCTpOBOB). HaiBail HA A3UKOB, xax
ynoipe6AAeTCA B COBpeMeHHOM A3blKe) H HiarOJia -wa
npaBHJio. He o6pa3yioT MH.HHCAa.
rioKaaareAeM KAacca B eA.H. ABAACTCA npe())HKC ki-, 6blTb. 3TH COK)3bl BBOAAT npHAaTOHHOC
KOTopbifl ynoTpe6AflCTCJi nepeA HanaAbHbiM AOnOAHHTeAbHOC npeAAO)KeHHe, OHH CHHOHHMHHHbl
corAacHbiM HAH rAacHbiM KopHa: ki-tanda KpoBarb**, ki- H cooTBeTCTByiOT pyccKOMy coK>3y HTO: YHHTeAb
jiko "AO*Ka, ki-alu "6OTHHOK*\ ki-azi KapTcxfieAb. cica3aji, HTO BCC ACTH yexann Mwalimu alisema kwamba/kuwa
BapwaHT npe<|)HKca ch- ynoTpe6nACTCx nepeA raacHbiM watoto wote wameondoka.
KOPHA: ch-ombo cocyA, ch-umba "KOMHaia", ch-akula COK>3 kama 3aHMCTBOBaH H3 apa6cKoro aibixa. OH
eAa. BBOAHT npHAaTOHHoe ycnoBHoe npcAAO*eHHe, Ha
Bo MH.HHc.ie npe(|>HKC ki- 3aMeHAeTca pyccKHfl A3biK nepeBOAHTCA COKWOM ccAH/KorAa HAH
npe({)HKC0M vi-, npe(|)HKc ch- - npe<|)HKCOM vy-: ki-lu > nacTHuefi AH, HanpHMep: Atafurahi kama utakuja OH
vi-tu Bemw", ki-azi > vi- azi KapTO())eAb, ch-umba > vy- 6yACT paA, ecAH Tbi npHAciub; Tulitaka kujua kama tutaweza
umba KOMHaTu, ch-akula > vy- akula "eAa, npoAyKTbi. kupata kitabu hicho "Mbi XOTCAH y3HaTb, CMO)KeM AH Mbi
npHTJUKaTe-ibHbie MCCTOHMCHHA HMCIOT cAeAyiomne nonyHHTb aiy KHury. COK)3 kama HcnoAb3yeTCA TaK*e B
<J>opMbi: CAoacHo-noAHHHeHHOM npeAnoxceHHH npn
IIS
114
Bbipa>KCHHH KOCBCHHOTO BOnpOCa (c
BOnpOCHTenbHbIM CAOBOM B npHAaTOHHOM
npcAJio>KCHHH): Niliuliza kama watu hao ni nani >1

115
cnpocM/i, K TO 3TH JIKUH"; N'ataka kujua kama watakuja lini "ft xowy 6. nepcBeflHTc, ynoTpe6HB co03U kwamba, kuwa, kama:
3H8Tk, Koraa OHH npHAyT*. oTBeTHJia. WTO ona He
1. OH CKa3aA. WTO 6OACH. 2. /IcByiuxa
XOHCT HATH wa pbiHOK. 3. MaMa cnpocHAa. icynHJi JIH a xAeOa. 4.

Mazoezi HoxynaTe.ib noHHTcpccoBaAca (cnpocia), xaKHc ccroAH*


<J>pyKTU B MaraiHHc. 5. IIpcnoAaBaTcnb cxaiaji. WTO y Mac
1. 06paiyflTe MHOKCCTBCHHOC WHCAO cjicayiouinx I K WMCHU 6ynyr B HIOHC. 6. HHocrpaHcu enpoenn, Kaxan Aopora
cymccTBHTe^bHbix: Aywiue. 7. Mu y3HanH. WTO BCC ACTH yexaAH. 8. Pa6owHe XOTJIT
kinywaji, kitabu. kiwanja. kijiko, kisu. kitanda. chakula. kiti, 3HaTb, KorAa OHH nonywaT aapnnaTy. 9. ft enpoenn. KTO 3TH JIIOAH.
chumba, kijiji. kipandc, chombo. 10. Xo3*flKa enpoenna. npnroTOBHA JIH noaap o6ej. 11. OTCU OTBCTHJI,
WTO OH HC 3HacT, Korjia BcpncTca c paOoTu. 12. ft HC cjiumy, o
2. H3MCHHTC CJIOBOCO weTaHHa no WCM roBopaT Apy3ba. 13. Mu He 3HacM, KorAa nocACM
kiti hiki > viti hivi > viti
MOACAH: oTAbixaTb. 14. Tu HC 3Haeuib. noweMy OH ono3Aaji?
hivyo HanHTOK
kilabu hiki, chakula hiki. kijiji hiki. chombo hiki, kinywaji hiki. mteja (wa-) KAHCHT;
chuo hiki. Maneno mapya
kinywaji (vi-) nHTbc. rangi 1 )UBCT 2)Kpacxa soda
3. Corjiacyirre cnoBa H3 ynpa*HeHH* I c MCCTOHMCHHJIMH - noccTKTCAb mhudumu (wa-) MHHepa.ibHaa BOA a bia nHBo
o<t>HitHaHT;
angu, -ote H C noccccHBOM -a CHawana B CAHHCTBCHHOM WHCAC, -tia KJiaCTb, CTBBHTb, noMcmaTb
TOT, KTO o6c.ny*HBaeT kitafunio (vi- ( enympb) barafu ACA;CHCT saladi
33TCM BO MHO)eCTBeHHOM.
) [nerKaa] laxycxa nyama ya COAST anda/i (ma-) 1 )c.iaAKaa
ng'ombe FOBaAHHa ngombe KopoBa. OyAOWKa 2)6AHHWHK chombo
4. H3MCMMTC WHCAO B cAeAyioiitHX npcAAo*eHM*x:
6UK kitunguu (vi-) AyK (vy-) I )HHCTpyMCHT; npH6op,
I. Kiti hiki ni chako. 2. Hiki ni kijiji changu. 3. Kijiko hicho si annapaT 2)cocyA, ropuioK
chakc. 4. Kitu hiki ni chao. 5. Chumba hicho si chenu. 6. Kijiji kitumbua (vi-) pwcoBbiH n o w w H K basi AOBOAbHO,
cha kwanza ni chctu. 7. Kitabu hiki ni cha mwanafunzi. 8. Kisu pilipili nepeu AOcraTOWHo; XB8THT!
cha mpishi ni hiki. 9. Kitanda hiki ni cha mtoto wa mwalimu kipande (vi-) KycoK; wacTb; AOAJI
huyo. kia/i (vi-) 1 )6aTaT 2)KapTO<t>CAb mgahawa Ka(J)c; pecTopaH

Hotelini
5. IlepcBc/tHTe: Leo kuna chakula gani?
1. 3TO Bama xpoBaTb. 3TO xposaTb ACAyuiKH. 2. 3ro KHHra
Kuna vyakula mbalimbali. Kuna nyama na samaki, pia kuna
npenoAaBaTCA*. Bee KHHTH - npenoAaBaTeAefi. 3. 3ro MOH MO*. vitafunio vya kila aina.
Bcc HO*H - 6paTa. 4. 3TO TBOA Ao*Ka. 3TH JIO*KH - wbH? 5. 3TO MOR Ninataka nyama ya ngombe. Jc, mnaweka
ciyji? HeT, 3TOT cryn He TBOH. 6. Mu *HBCM B 3TOH nepcBuc. Bcc AK>AH Mteja: vitunguu na pilipili?
HawcR jepcBHH - pu6axH. 7. ft Kymu rry cay Ha puHKe. Bcc Mhudumu:
npoAyxTU B Mammic - Aoporne. 8. KTO BIJJJI MOM BOUM? Bee TBOH
BCIUH TaM, B KOMHaTC. 9. KyflB BU nOCTaBHTC BCC Mteja:
3TH CTyJlbJI? Mu nocraBHM 3TOT cry A B KOMHaTy 6paia, a
3TOT na xyxHio. 10. 3TH AO*KH HC B3UIM. BOT BEUIH AO*KH.

116
Mhudumu: Kama unataka tutaweka. Je, unapenda wali au viazi?
Wali sitaki. Leta viazi kwa nyama. tafadhali.
Mteja: Hay a. l.abda unataka mkate au kitumbua?
Mhudumu: Kipandc cha mkate tu. KanecTBe 3KBHBa.ieHTa pyeexowy "Bee (BCC. o MeM roaopmocb.
Mleja: Na vinywaji je? Kuna soda, bia na maji ya matunda. BCC o6cTorrenbCTBa) B cyaxH.iH Hcno.ibiy lOTca c.iosa vyote HJIH yotc, WTO

Mhudumu: Ninaomba maji ya machungwa, na tia barafu kidogo. accouHHpyeTCB c cymccTBHTcjibitbiMH vitu BCIUH, npe/tMCTbi" HJIH
Mteja: Je, ninawcza kupata saladi?
Bila shaka utapata.
mambo ae/ia", ofcTOBTCJibCTBa. HanpwMep: Kabla ya
kwenda kazini alinunua vyote Hcpe/t TCM, xax noftTH Ha pa6oTy.
Mhudumu: Na mwisho nitaomba chai ya rangi na andazi moja.
OH Kynn;i BCC; Nimcsahau yote fl BCC ia6ua.
Mteja: basi.
Haya, bwana, nitalcta vyote. Subiri kidogo.
Mhudumu: 5. Bila (ya) asante He ia WTO, He CTOHT 6naroaapHocTH.
Lakini sioni vyombo hapa! Hakuna kisu wala uma!
Mteja: CpaBHHTe apyrofl BapuaHT BbipaxccHua Toro ace 3HaweHHn:
Samahani. bwana! Hivi hapa ni vyombo vyako.
Mhudumu: karibu noacanyficra, si kitu He CTOHT 6aaroaapHocTM*\
Asantc sana.
Mteja:
Bila ya asante. Nitalcta chakula chako sasa hivi.
Mhudumu: 6. BbipaxccHHc sasa hivi B laBHCHMocTM OT
KOHTexcra MoaceT HMCTb cneayioutHc ma w c i i H H : CHIO
MHHyry, HCMC/IJICHHO, ceflwac ace (B KOHTexcTe 6yayutcro BPCMCHH) H TOJIBKO WTO (B KOHTeiccTe npouiejunero BPCMCHH ). CpaBHHTe:
Nitapiga simu kwa daktari sasa hivi ceflwac ace noiBOHio Bpawy"; Ametoka sasa hivi tu OH TOJibKo WTO Bbiuieji.
Maelezo
1. PecropaHU B TaH3awHH waxoarrea B rocniHHuax, H

CJIOBO hoteli HMCCT jBa ixawcHHa: rocTHHHua H pecTopaH".

2. C)6paTHTe BHUMaHwe na npMHHToe oComawcHHc 6/no A a


c rapHHpoM B Memo: viazi kwa nyama MJICO C KapTouiKofl
(6yxe. KapTouiKa K nicy"), wali kwa kuku KypHtta c PHCOM
(6yx9. pne K KypHue"). BO?MO)KCH H jpyroft nopsjoK CJIOB: nyama kwa
viazi, kuku kwa wali.

3. BbipaxccHHe chai ya rangi (6yxe. UBCTHOH waft) oiMawaeT


waA 6ei MOJIOKB". Flo TpajHUHH. CJIOXCHBUICACJI non BAMSHMCM aHniHwaH,
wait nbiOT c MOJIOKOM. Konu roBop*T chai, O6UMHO HMCtOT B BHjy
Wafl C MOJIOKOM, XOTfl HapJUiy C 3THM ynOTpefi-
IBCTCH 5
BbipaxceiiHe chai ya maziwa.

5 Nitaleta vyote fl npHHccy BCC. MO*HO npcjno.iottHTb.


HTO o6o6lllHTC/lbHOC MCCTOHMCHHC -OtC COMaCOBaHO
B J13HHOM cjiywae no cyutccTBHTCJibHOMy vyakula, Kotopoe onyuiCHo. B

in 119
Mazoezi
7. AaflTe pyccKHe 3KBHBaiCHTbi:
wateja na wahudumu wa hoteli; mhudumu wa ndege; karani wa
ofisi; wafanya kazi wa stesheni; kipandc cha nyama; vipandc
vya samaki; -la kipandc baada ya kipandc; -nywa vinywaji
mbalimbali; kinywaji cha mtoto; -tia barafu katika kinywaji; -tia
bama katika bahasha; -tia chumvi katika saladi; -cheza barafuni;
-vunja barafu; bila shaka; -weka vyombo mezani; -chukua
vyombo vya kaka; -nywa chai ya rangi; -leta chai ya maziwa.

8. flafiTC DKBHBaJICHTbJ H8 C> aXH.lHI


KJIHCHTU 6aHxa; noceTHTeiiH Mara3HHa; noccTHTeJiH pccTOpawa;
o6cjryacHBaiomHfl nepcoHaJi i OCTHHHUN; pa6oTHHK nowTbi;
cjiyacatuHfl 6aHKa; TBOH icycox pu6u; BCC xycKH xjic6a; xycox
TK3HH; pa3pe3aTb aHaHac Ha HCCKOJIBKO wacTefl; nonpocHTb
npHHccTH