811.124(075.

08)
81.2923
12

-

..

..
12 Grammatica Latina: / .. .
2- ., . . .: - . -,
2009. 184 . ( HIERONYMUS).
ISBN 978-5-211-05584-1

.
, -, ,
; -,
; -, ,
.
, . . , -

. -
- ,
.
,
-
.
-
, , .
811.124(075.08)
81.2923

ISBN 978-5-211-05584-1 , 2009


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

1

( )

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6. -
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7. I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
8. II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
9. II
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
10. III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
11. III . . . . . . . . . . . 25
12. Nom. sing. III . . . . . . . . 25
13. III
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
14. III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
15. IIII . . . . . . . . . . . . 27
16. IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
17. V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
18. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
19. IV -
. . . . . . . . . . . . . . . . . 30
 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
20. . . . . . . . . . . . . . . . . 31
21. III . . . . . 32
22. III . . . . . . . 32
23. III
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
24. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
25. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
26. . . . 35
27. . . . . . . . . . . . . 36
28. . . . . . . . . . . . 36
29. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
30. . . . . . . . . .............. . . . . . . . . . . . . 38
31. C . . . . . . .............. . . . . . . . . . . . . 39
32. . . . . . . . . . . . . . 41
33. . . . . . . . .............. . . . . . . . . . . . . 42
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
34. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
35. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
36. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
37. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
38. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
39. Coniunctvus . . . . . . . . . . . . 47
40. Imperatvus actvi (
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
41. Imperatvus passvi (
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
42. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
43. (Indicatvus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
44. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
45. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
46. . . . . . . . . . . . . . 53
47. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
48. . . . . . . . . . . 55
49. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
50. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
51. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
52. ( ) . . . . . . . . . . . 61
53. (-
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
54. ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
55. ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
56. ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
57. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

6
 58.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
59.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
60.
sum, fui, esse , . . . . . . . . . . 71
61.
esse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
62.
(Verba deponentia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
63.
(Verba semideponentia) . . . . . . . . . . . . 74
64.

. . . . . . . . . . . . . . . . . 75
65. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
66. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
67. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
68. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
69. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
70. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
71. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
72. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
73. Nominatvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
74. Genetvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
75. Datvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
76. Accusatvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
77. Ablatvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
78. Vocatvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
79. Locatvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
80. ( ) . . . . 93
81. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
82. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
83. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
84. (Participium coniunctum) . . . . . . . . . . . . . 96
85. (Participium absoltum: Ablatvus Absolutus) . 96
86. Ablatvus Absolutus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
87. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
88. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
89. Accusatvus cum infinitvo (
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
90. Accusatvus cum infinitivo . . . 101
91. Nominatvus cum infinitvo (
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
92. Datvus cum infinitvo ( ) 102
93. (Coniugatio periphrastica) . . . . . . . . . . . . . 102
94. (Consecutio temprum) . . . . . . 103
95. (Attractio modi) . . . . . . . 103
96. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
97. . . . . . . 106
98. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

7
 2

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
99. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
100. () Nom. sing. -
III . . . . . . . . . . 118
101. Gen. sing. . . 118
102. III
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
103. . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
104. -
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
105.
. . . . . . 122
106.
II Voc. sing. masculinum -
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
107.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
108. ,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
109. IIIa -
IIIb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
110. IIIab . 125
111. . . . . . . 125
112. , -
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
113. . . . . . . . . . . . 128
114. . . 128
115. ,
esse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
116. () . . . . . . . . . . 129
117. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
118. (-
) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
119. . . . . . . . . . . 132
120.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
121. , -
Accusatvus cum infinitvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
122. , -
Nominatvus cum infinitvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
123. , -
Datvus cum infinitvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
124. , -
Ablatvus Absolutus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

8
 125. ( ) . 139
126. . . 140
127. . . . . . . . . . . 143

3

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
11. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
16. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
17. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
18. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
19. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
20. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
21. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
M. Tullius Cicero. De optimo genere oratorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Sanctus Hieronymus Stridonensis. Ad Pammachium de optimo genere inter-
pretandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
L. Bruni. De interpretatione recta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175


, -
, ..
, .
, -

.
,
,
( ,
,
).
, . , , -
eo :
; Abl. sing.
, ; .
.
,

. ,
, .. -

.
,
: ,
,
, . , , -
,
.., .
, , ,
,
10
 -
, , ,
,

.
-
(-
, , !) .

,
.. . ,
, ,
, ( -

, ).
, -
. ,

:
,
, ; -
(
, ,
..),
/ .
-

, , , -
,
. : 1)
, -
;
2) ,
; 3)
.
-
, , ,
,
.

, , -, , ,
11
-, , -
, ( ,
!) .

, -
, ,
c ,
.


1.
-
, -
. , : ,
III ,

III , :

,
. , -

(, , ; ,
esse; ..),
,
;
. , -
,
.
-

,
.
-

.

1
.: .. . ., 2001.
 1

( )
 1

1. 2 3
( II . ..)

.
, .
, .. (-
), , (
) ,
. () -
VIIIIX . ..
XVI .,
u j.

Aa []
Bb []
Cc [] e, i, y, ae, oe
[] 4

2
Latium (, ) -
,
.
,
-: , , . -
( , )
.
3
: (-
) () ( );
( ).
4
c []; [] -
IV .
14



Dd []
Ee []
Ff []
Gg5 []
Hh []
Ii []6
Jj ( ) []: XVI .
Kk7 []
Ll []
Mm []
Nn []
Oo []
Pp []
Qq []8
Rr []
Ss [] ;
[c]
Tt []
Uu []: XVI .
Vv []
Xx []
Yy []
()9
Zz []

II . .. , -
.
5
III . ..
[] [], c.
6
i u -
[/] [/].
7
, c;
.
8
(. 3).
9
, .. , -
[ ],
.
15
 2.

() ;
.
:
: gallcus;
: regna.
-
.

3.
1 .
.

ae [:] praesens
oe 10
[] poena
a, a, a [] ar
o, o, o [] poma
au [] aurum
eu [] Eurpa
ei [] deinde
ti [] Miltiades; sti, xti, tti;
Bruttii totus;
-

[] ratio

ngu [] lingua
qu [] aqua
su [] suvis suus []
ch [] schola
10
ae oe [:] []
;
[] [].
16



ph [] philosophia
rh [] Rhenus
th [] Martha
[]
[] Martha
[]

h -
-
.

4.

1) oratio
h
2) ae, oe praesens
poena
3) consntit , : 1) -
- txi (b, c, d, g,
fbrica p, q, t) (r, l); 2) -
.: lauds l, r (
laudt ); t, m
4) leonnus -
, lenter
-

5.
1.
.
2.
.
3. ,
, .
4 3 2 1 5 4 3 2 1
prae-cu-cur-runt; Ma-ce-do-n-cus
17
 2

6.

1. 11

(Genus) (Numrus)

1) masculnum (m) 1) singulris (sing.)

2) feminnum (f) 2) plurlis (pl.)
3) neutrum (n)

(pluralia tantum), : littrae, rum
f ; castra, rum n

2. (Casus)12
;
(I . .. I . ..) .

11
, , -
, (. 33).
12
.
18
 13

Nominatvus ? ?

Genetvus ? ? ?

Datvus ? ?
? ?
Accusatvus ? ?

Ablatvus14 ? ?

Vocatvus ? ?

3. (Declinatio)
, -
:
Gen. sing., , -
.

Gen. sing. Nom. sing.

I ae a
II i o us, er, um
III - is er, is, e, r, x, ns

IV us
V ei

13
,
. , rosam
, , ..
, ?.
rosam ? ( ?). , rosam
/ : ?
?, : .
,
: Gen. <> ? ? ; Acc. <> ? ? ; Dat. <>
? ? ; Abl. < > ? ?
14
Ablativus , -
. . 77.
19
 Nom. sing. -
, Nom. sing.
, -
.
Gen. sing. .:

Nom. sing. Gen. sing.

amcus m amci II
genus n genris III
senatus m sentus IV

7. I
() ,
-, Gen. sing.
-ae. m/f .

Gen. sing. ae15
Nom. sing.
f m
16
ripa, ae f filia, ae f nauta, ae m
Sing. Nom. Voc. rip fili naut
Gen. ripae filiae nautae
Dat. ripae filiae nautae
Acc. ripam filiam nautam
Abl. rip17 fili naut
Pl. Nom. Voc. ripae filiae nautae
Gen. riprum filirum nautrum
Dat. ripis filiis nautis
Acc. ripas filias nautas
Abl. ripis filiis nautis

15
.
16
Nom. sing., Gen. sing.
( ),
.
. Gen. sing.
.
: ripa, ripae femininum .
17
Abl. sing. ; -
.
20
 8. II
, ()
, -, Gen. sing.
i. m/f .
Dat., Abl.
sing. Gen., Acc. pl.;
( ).

1. -us/-ius, -ir

Gen. sing. i
Nom. sing. us ius ir
m/f m
murus, i m filius, ii m vir, viri m -
humus, i f 18
Sing. Nom. murus filius vir
Gen. muri filii viri
Dat. muro filio viro
Acc. murum filium virum
Abl. muro filio viro
Voc. mure fili19 vir
Pl. Nom. Voc. muri filii viri
Gen. murrum filirum virrum
Dat. muris filiis viris
Acc. muros filios viros
Abl. muris filiis viris
Voc. muri filii viri

18
II , ,
, alvus , colus , humus , vannus ;
pelagus , virus , vulgus .
19
Vocativus -i, filius, -
-ius Nom. sing., genius, ii m --
, . Gen. sing. masculinum neutrum -ius
-ium -ii -: filii fili; folii foli.
21
 2. -er, -um/ium

Gen. sing. i

Nom. sing. er20 um/ium21

m n

puer, ri m ager, gri m fatum, i n

folium, ii n

Sing. Nom. Voc. pur ager fatum folium

Gen. puri agri fati folii
Dat. puro agro fato folio
Acc. purum agrum fatum folium
Abl. puro agro fato folio
Pl. Nom. Voc. puri agri fata folia
Gen. puerrum agrrum fatrum folirum
Dat. puris agris fatis foliis
Acc. puros agros fata folia
Abl. puris agris fatis foliis

9. II
: deus, i m

Sing. Nom. Voc. deus Pl. di (dei, dii)22

Gen. dei deum (derum)
Dat. deo dis (deis, diis)
Acc. deum deos
Abl. deo dis (deis, diis)

20
-er -
Gen. sing. () () , ,
e (e : . . , ),
Nom. sing. (e : . . , ).
21
Nom. Voc. Acc. sing./pl. ( -
: . . /? /? ,
).
22
.
22
 10. III
, -
-i, Gen. sing. -is.
m/f .
(..
)23 III -
: , 24.

1.

25

Gen. sing. is

Nom. sing.

m/f n

lex, legis f tempus, ris n

miles, itis m

Sing. Nom. Voc. lex tempus

Gen. legis tempris
Dat. legi tempri
Acc. legem tempus
Abl. lege tempre
Pl. Nom. Voc. leges tempra
Gen. legum temprum
Dat. legbus temporbus
Acc. leges tempra
Abl. legbus temporibus

23
. 102.
24
III
: Abl. sing. , Gen. pl. ,
Nom. Voc. Acc. pl. .
.
25
, Nom. sing.
Gen. sing. . ,
Nom. sing. Gen. sing. .
23
 :
mater, tris f ; pater, tris m
frater, tris m ; parens, entis m/f /
iuvenis, is m ; canis, is m/f /

2.

- - - - -

Nom. e, al, ar is26 es, is
sing.
Gen. is
sing.
Gen. sing. is

n f m/ f
mare, maris n turris, is f civis, is m/f urbs, bis f
animal, lis n - ,

exemplar, ris n nubes, is f

Sing. Nom. Voc. mare turris civis urbs
Gen. maris turris civis urbis
Dat. mari turri civi urbi
Acc. mare turrim civem urbem
Abl. mari turri cive urbe
Pl. Nom. Voc. maria turres cives urbes
Gen. marium turrium civium urbium
Dat. marbus turrbus civbus urbbus
Acc. maria turres cives urbes
Abl. marbus turrbus civbus urbbus

- : cor, cordis n
; os, ossis n .
26
; -
, -, : secris, is , sitis, is ,
febris, is , puppis, is .
24
 11. III
m f n

o , o r , o s , e r , e s as, us, aus, is, s ( - c, e, l, n, t, ar,

Nom. sing. ( - - ur, us
); ex, ix ); es (-
); do, go, io
:
fons, ntis arbor, ris aes, aeris
lapis, dis lex, legis cor, cordis
mons, ntis merces, dis iter, itneris
ordo, nis nex, cis os, oris
panis, is os, ossis
pons, ntis ver, veris
sol, solis

12. Nom. sing.

III
1.
( -s )

Nom. sing. Nom. sing.

1) c, g x (< c, g + s)
luc- lux
leg- lex
2) b, p bs, ps urb- urbs
(< b, p + s) stirp- stirps
3) d, t ( s s laud- laus
) (< ss < d, t + s) part- pars
4) m ms hiem- hiems
5) i es, is nubi- nubes
civi- civis
6) - e milit- miles
i () iudic- iudex
() princip- princeps

25
 2.
(Nom. sing. )

Nom. sing.
Nom. sing.

m/f
1) r r Caesar- Caesar
2) l l consul- consul
3) in o homin- homo
4) on o ration- ratio
n
1) e mar- mare
2) animali- animal
3) os/or27 us tempos- tempus
4) es/er us genes- genus
5) us us ius- ius
6) n en nomn- nomen

13. III

vis f ;
bos, bovis m/f /;
Iuppter, Iovis m

i ou

Sing. Nom. Voc. vis bos Iuppter

Gen. bovis Iovis
Dat. bovi Iovi
Acc. vim bovem Iovem
Abl. vi bove Iove
Pl. Nom. Voc. vires boves
Gen. virium boum
Dat. virbus bubus (bobus)
Acc. vires boves
Abl. virbus bubus (bobus)

27
s
r ( ): temps-is > tempr-is; ius-is > iur-is.
26
 14. III

:
vis f (. 13)
iter, itinris n ,
iecur, iecinris/iecris n
femur, femnis/femris n
senes, senis m/f ,

15. IIII 28
I II III

m/f m/f; n m/f; n

Sing. Nom. as, es; e os; on as, is, o

Gen. es os us, os
Dat. i
Acc. an, en on a, in
Abl.
Voc. a, e
Pl. Gen. on on
Acc. as

16. IV
, ()
, -, Gen. sing.
us. m/f .
IV ;
: audre , > audtus .

28

.
27

Gen. sing. us29

Nom. sing. us u

m/f n

senatus, us m cornu, us n
manus, us f 30

Sing. Nom. Voc. senatus cornu

Gen. senatus cornus
Dat. senatui cornu
Acc. senatum cornu
Abl. senat cornu
Pl. Nom. Voc. senatus cornua
Gen. senatuum cornuum
Dat. senatbus31 cornbus
Acc. senatus cornua
Abl. senatbus cornbus

17. V
, -
-, Gen. sing. -ei.

: res, rei dies, i ;
V .
dies ( )
( ) .

29
.
30
,
, , .
31
-bus , Nom.
sing. -cus, artus, partus, pecu, portus, tribus, veru Dat. Abl. pl.
-bus: portbus = portbus.
28

Nom. sing. es32

Gen. sing. ei

femininum

res, rei f , , ,

Sing. Nom. Voc. res Pl. Nom. Voc. res

Gen. rei Gen. rerum
Dat. rei Dat. rebus
Acc. rem Acc. res
Abl. re Abl. rebus

res:
res publca ; ;
res gestae ;
res novae ;
res secundae ;
res adversae ;

18. 33
vesper, ri (is) m domus, us (i) f

II III II IV

Sing. Nom. Voc. vesper vesper domus domus

Gen. vespri vespris domi domus
Dat. vespro vespri domo domui
Acc. vesprum vesprem domum domum
Abl. vespero vespre domo domu
Pl. Nom. Voc. vespri vespres domi domus
Gen. vesperrum vesprum domrum domuum
Dat. vespris vesperbus domis dombus
Acc. vespros vespres domos domus
Abl. vespris vesperbus domis dombus

32
.
33
. .
locus, -i m Nom. Acc. pl. (
, ..: loci, locos), ( :
loca) . domus : domi ; domum
; domo .
29
 19.
IV

-
I II III IV V

- -

m/f m/f; n m/f; n n; f m/f m/f; n f

Sing. us, er/ir;

Nom. um . e, al, ar; is es/is; s/x us; u es
Gen. ae i is is is us ei
Dat. ae o i i i ui; u ei
Acc. am um em; Nom. =Nom.; im em um; u em
Abl. o e i e u e
Voc. a e, er/ir; = Nom. = Nom. = Nom. us; u es
um
Pl.
Nom. ae i; a es; a ia; es es us; ua es
Gen. rum rum um ium ium uum rum
Dat. is is bus bus bus bus bus
Acc. as os; a es; a ia; es es us; ua es
Abl. is is bus bus bus bus bus
Voc. ae i; a es; a ia; es es us; ua es
 2

20.
:
(), .
1.

-
III III

II I II III

m f n m f n

us/er a um er, is, r, x, ns is, r, x, ns e, r, x, ns

Nom. sing.

longus longa longum acer acris acre

liber libra librum brevis brevis breve
niger nigra nigrum par par par
felix felix felix
sapiens sapiens sapiens

2.

III

Nom. sing. ior ior ius

m f n

longior longior longius

brevior brevior brevius

3.

II I II

Nom. sing. us a um

m f n

longissmus longissma longissmum

brevissmus brevissma brevissmum

31
 21. III
34
1. -us
m f n
II I II
Nom. sing. us a um
longus, -a, -um , -, - = longus 3
long-us long-a long-um

( Nom. long- long- long-
sing. m -us)

2. -er
m f n
II I II
Nom. sing. er a um
liber, -ra, -rum
niger, -gra, -grum
liber libra librum

niger nigra nigrum

( Nom. liber- liber- liber-
sing. f -a) nigr- nigr- nigr-

22. III

( )35

Nom. sing. -
III .
34
III ,
, .. longus
murus; longa, libra, nigra ripa;
longum, librum, nigrum fatum; liber puer, niger ager.
35
dives, tis , pauper, ris , princeps, pis ,
vetus, vetris .
32

-

m f n m/f n m/f/n

er is e is e r, x, ns
Nom. sing.

acer, -cris, -cre brevis, -e

par, paris
felix, cis -


sapiens, entis -

- acer brevis , par , -,
acris - -
acre breve felix ,
-, -
sapiens ,
-, -
Gen. sing. - - -
Nom. sing. f Nom. sing. m/f
acri- brevi- pari-
felici-
sapienti-
- acr- brev- par-
( - felic-
i)36 sapient-

23. III

( )

m f n m/f n m/f n

Sing. Nom. acer acris acre brevis breve sapiens

Gen. acris37 brevis sapientis
Dat. acri brevi sapienti
Acc. acrem acrem acre brevis breve sapientem sapiens
Abl. acri brevi sapienti
Voc. acer acris acre brevis breve sapiens

36
.
37
, , .
33
 m f n m/f n m/f n

Pl. Nom. Voc. acres acres acria breves brevia sapientes sapientia
Gen. acrium brevium sapientium
Dat. acrbus brevbus sapientbus
Acc. acres acres acria breves brevia sapientes sapientia
Abl. acrbus brevbus sapientbus

24.
( III )

1. III

(

Nom. Sing.)

1) -long-ior /
-us, -a, -um + ior/ ius , -
longus, a, um - (+ long-ius /
)
2) liberior m/f
-er, -a, -um liberius n
liber, ra, rum nigrior m/f
niger, gra, grum nigrius n
3) + entior/ benevolentior m/f
-dcus, -fcus, -vlus entius benevolentius n
benevlus, a, um
4) magis/minus (/ magis/minus
-eus, -ius, -uus ) idoneus, a, um
idoneus, a, um

2. III

+ m/f n
acer, cris, cre ior/ius acrior acrius
brevis, e (+ - brevior brevius
sapiens, entis ) sapientior sapientius

34
 25.


( -

)

- () + longissmus, a, um
III -issm- + -/ -
III : -us, -a, , -, -
longus, a, um -um brevissmus, a, um
brevis, e / -
, -, -
Nom. sing. m+ liberrmus, a, um
IIII -er: -rm- + -
liber, ra, rum -us, -a, nigerrmus, a, um
niger, gra, grum -um
acer, cris, e accrrmus, a, um
...
- facillmus, a, um
III -ilis: + ,
faclis, difficlis, simlis, -lm- + -
dissimlis, graclis, humlis -us, -a, -um
maxme/minme maxme/minme
III -ius, - idoneus, a, um
-eus, -uus: (, -
idoneus, a, um / )
()

26.
38
( III )

m/f n m/f n

Sing. Nom. longior longius Pl. Nom. longires longira

Gen. longiris Gen. longirum
Dat. longiri Dat. longiorbus
Acc. longirem longius Acc. longires longira
Abl. longire Abl. longiorbus

38
-
longus, -a, -um.
35
 27. 39
-

m f n m f n m f n

1. bonus, a, um melior melius optmus, a, um

, -, - , -, / ,
-; -, -; ();

2. malus, a, um peior peius pessmus, a, um
; / ;
(); -

3. magnus, a, um maior maius maxmus, a, um
/ ;
; -

4. parvus, a, um minor minus minmus, a, um
; / ;
; -

5. multus, a, um 1. -plus plurmus, a, um

2. plures40 plura plurmi, ae, a
/e/

28.
.
: 1)
( 27); 2)
(citerior ), -
( 24.4; 25.4).

39
supplre .
, ,
, , .
40
Gen. pl. :
plurium.
36
 29.
alius, a, ud ( )
alter, ra, rum ( );
neuter, tra, trum
solus, a, um , ,
totus, a, um ,
ullus, a, um -;
unus, a, um ( )
uter, utra, utrum
uterque, utraque, utrumque ;
-
.

m f n m f n

Sing. Pl.
Nom. totus tota totum Nom. toti totae tota
Gen. totus41 Gen. totrum totrum totrum
Dat. toti Dat. totis
Acc. totum totam totum Acc. totos totas tota
Abl. toto tota toto Abl. totis
Voc. tote tota totum Voc. toti totae tota

41
, , .
 3

30.
1. ego, nos; tu, vos , ; ,
2. se
3. meus , tuus , suus (,
III longus,
-a, -um); noster , vester (
III niger, -gra,
-grum)
4. ( III ,
Gen. sing. -ius, Dat. sing. -i):
1) hic, haec, hoc ;
2) iste, ista, istud ; ():
ille (. 31)
3) ille, illa, illud ;
4) is, ea, id ;
5. ( III
Gen. sing. -ius; Dat. sing. -i)
1) ipse, ipsa, ipsum : ille (.
31)
2) idem, eadem, idem ;
6. ( III ,
Gen. sing. cuius; Dat. sing. cui):
1) qui, quae, quod ; ; /
2) quicumque (quicunque), quaecumque, quodcumque
, ()
7. 1) quis, quid ? ? (
qui, quae, quod -
)
2) qui, quae, quod ? ?
3) quinam, quaenam, quodnam ?
4) quisnam, quidnam ? ( -nam
)
8. ( idem, eadem, idem,
-ali, -dam, -libet, -piam, -que, -vis
):
1) aliqui, aliqua, aliquod -
2) aliquis, aliqua, aliquid -, -
3) quidam, quaedam, quiddam /, -,
-
4) quidam, quaedam, quoddam , -

38
 5) quilbet, quaelbet, quidlbet ,
6) quilbet, quaelbet, quodlbet
7) quispiam, quaepiam, quodpiam -
8) quispiam, quaepiam, quidpiam (quippiam) --

9) quisquam, quidquam (quicquam) -
10) quisque, quaeque, quodque/quidque , -

11) quisquis, quaeque, quodque
12) quisquis, quaeque, quidque (quicquid)
13) quivis, quaevis, quodvis -
14) quivis, quaevis, quidvis ,
15) unusquisque, unaquaeque, unumquodque -
9. 1) nemo, nihil ,
2) neuter, neutra, neutrum (-
: 29)

31. C

1- 2-

Sing. Nom. ego tu

Gen. mei tui sui
Dat. mihi tibi sibi
Acc. me te se (sese)
Abl. me te se
Pl. Nom. nos vos
Gen. nostri vestri sui
nostrum vestrum
Dat. nobis vobis sibi
Acc. nos vos se (sese)
Abl. nobis 42 vobis se

42
cum
: mecum ; tecum ; secum
; nobiscum ; vobiscum .
,
mecum, -i n.
39
 , ,

, m f n

Sing. Nom. hic haec hoc

Gen. huius43
Dat. huic
Acc. hunc hanc hoc
Abl. hoc hac hoc
Hic, haec, hoc
Pl. Nom. hi hae haec
Gen. hrum hrum hrum
Dat. his
Acc. hos has haec
Abl. his
Sing. Nom. ille illa illud
Gen. illus
Dat. illi
Acc. illum illam illud
Abl. illo ill illo
Ille, illa, illud
Pl. Nom. illi illae illa
Gen. illrum illrum illrum
Dat. illis
Acc. illos illas illa
Abl. illis
Sing. Nom. is ea id
Gen. eius
Dat. ei
Acc. eum eam id
Abl. eo e eo
Is, ea, id
Pl. Nom. ei (i, ii)44 eae ea
Gen. erum erum erum
Dat. eis (is, iis)
Acc. eos eas ea
Abl. eis (is, iis)
Sing. Nom. idem edem idem
Gen. eiusdem
Idem, eadem, idem Dat. eidem
Acc. eundem eandem idem
Abl. edem edem edem

43
, , .
44
.
40
 , m f n

Pl. Nom. eidem eaedem eadem

Gen. eorundem earundem eorundem
Idem, eadem, idem Dat. eisdem
Acc. eosdem easdem eadem
Abl. eisdem
Sing. Nom. qui/quis quae quod/quid
Gen. cuius
Dat. cui
Acc. quem quam quod/quid
Qui, quae, quod Abl. quo qu quo
Quis, quid Pl. Nom. qui quae quae
Gen. qurum qurum qurum
Dat. quibus
Acc. quos quas quae
Abl. quibus

m/f n

Sing. Nom. nemo nihil (nil)

Gen. nullus (nemnis) nullus rei (nihili)
Dat. nemni (nulli) nulli rei
Acc. nemnem nihil (nil, nihilum)
Abl. nullo (nemne) null re (nihilo)

32.

ego meus, -a, -um

tu tuus, -a, -um
is, ea, id , , suus, -a, -um ,
nos noster, -tra, -trum
vos vester, -tra, -trum
ei, eae, ea sui, suae, sua

41
 33.
,
(
) ()
. .

I1 III 3
V5 IV 4
X 10 XVI 16
L 50 XL 40
C 100 CCXC 290
D 500 DLV 555
M 1.000 MII 1002
M 1.000.000

1.
III longus, -a, -um.
2. :
1) unus, -a, -um (. 29);
2) duo, duae, duo ( III , Acc. =
Nom.; Dat. Abl. dubus, dubus, dubus).
ambo, ambae, ambo .
3) tres, tria ( III );
4) ducenti, ae, a () nongenti, -ae, -a (-
) III
pluralis;
5) milia (sing. mille) III -
;
6) milia
Gen.: milia militum .

42


- -

I 1 unus, a, um primus, -a, -um singli (ae, a) semel

, , , -, - ,

II 2 duo, -ae, -o secundus, -a, -um bini bis
, ,
alter, -ra, -rum

III 3 tres, -ia tertius, -a, -um terni (trini) ter

IV 4 quattuor quartus quaterni quater
V 5 quinque quintus quini quinquies
VI 6 sex sextus seni sexies
VII 7 septem septmus septni septies
VIII 8 octo octvus octni octies
IX (VIIII) 9 novem nonus novni novies
X 10 decem decmus deni decies

: ter bina sunt sex .

43
 4

34.
(
) .
, ,
-
, -
.

, -
-

I. :
1) longus, -a, -um longe longius longissme
, -, - /- (/-
- ) ;
; - ;

2) rarus, -a, -um raro rarius rarissme

3) verus, -a, -um vero

vere verius verissme
;

4) sapiens, entis sapienter sapientius sapientissme

5) brevis, -e brevter brevius brevissme

6) cetrus, -a, -um cetrum

7) privtus, -a, -um privatim privatius privatissme

II. : in intus
III. : separtim
separre
IV. : partim
pars, rtis f

44
 5

35.
( 36),
( 37), ( 38),
( 42), ( 45), -
( 48), ( 49).

36.
-
.
, ,

.

45

Praesens Imperfectum
Futurum I (primum) Perfectum
Futurum II (secundum) Plusquamperfectum

37.
Actvum Passvum

ind. coni. imperat. ind. coni. imperat.

Praesens + + + + + +
Imperfectum + + + +
Futurum I + + + +
Perfectum + + + +
Plusquamperfectum + + + +
Futurum II + +

45
praesens historicum (. 43).
45
 38.
, -
,
, .

Indicatvus Coniunctvus Imperatvus

- - ,
-
; , ,
- , . -
- -
- - -
- . .
. 1.
: Lege!
Legis !

. 4041

. 43
-
.
;

.
Legas
;
; ,

.. (. 39)
2.
:

-

.

.
9697

46
 39. Coniunctvus 46

, -

, -

1. Coni. adhortatvus (): praesens; ne.
Amemus patriam! !
2. Coni. concessvus ():
praes./perf.; ne.
Sis sapiens, id tamen non intellegis. , -
.
3. Coni. dubitatvus/deliberatvus (/):
1 Sing./pl. praes./imp.; non.
Quid agam? ?
4. Coni. irrelis ():
imp../ppf. (
); ne.
Si id diceres, errres. , .
Si id dixisses, erravisses. , .
5. Coni. iussvus/imperatvus ().
, Coni. prohibitivus:
Quiqquid agis, prudenter agas. , <>
.
6. Coni. optatvus ():
praes. /imp. /ppf.; ne; utinam
:
1) Valeant cives mei. !
2) Utinam id egissem. , !
7. Coni. potentilis (): praes./perf. ( -
fut. I); imp.; non.
Hoc non dixerim. .
Quis hoc credat? ?
8. Coni. prohibitvus ():
2.3. praes; 2 sing./pl. perf.; ne.
Neminem cito laudaveris, neminem cito accusaveris.
, .

46
-
.
. . 9697.
47
 40. Imperatvus actvi
( )

1. Imperatvus praesentis actvi

(
)

Sing. 2. - noli inf. praes. act.

47: :
voc ! ! noli voc re ! (
mon ! ! )
scrib ! !
cap48 ! !
mun ! !

Pl. 2. ( + - nolite inf. praes. act.

:
IIIa ) + te nolte vocre ! (
vocte ! !
monte ! -
!
scribte49 ! !
capte ! !
munte ! !

47
dicre, ducre, facre / :
dic! ! duc! ! fac! !
48
IIIb .
49
IIIa
, praesentis indicativi activi (. 51.1):
scrib-te > scribte.
48
 2. Imperatvus futri actvi
( :
)50

Sing. ( + - 2. vocto !
2.3. scribto !
IIIa .) + to 3. vocto !
scribto
Pl. 2. ( + - vocatte !
scribitte !
IIIa .) + tte
3. ( + - vocnto !
scribunto !
IIIa .) + nto

41. Imperatvus passvi

( )

Imperatvus praesentis/futri passvi

( /
: )

Praesens Futurum
51
Sing. + re Sing. + tor/mino52
2. vocre! - 2.3. voctor/vocamno
/! ! !
scribre! scribtor/scribimno /
/! /! /
/!
Pl. 2. + mini53 Pl. 2
vocamni - 3. / + ntor
/! vocntor / -
!

50
ne
, , , ..: Hominem mortuum
in urbe ne sepelto ( -
XII ). Coniunctvus ne (.
39.8).
51
IIIb r : cap-re >
capre.
52
IIIa : scribtor >
scribtor; scribntor > scribuntor.
53
IIIa :
scribmini > scribmini.
49
 42.
: -
(). ,
() 54, -
.
. 112.
.

Actvum Passvum

() ()

, - , -
, .. (
: , -
verbro (-) -
):
verbror

43. (Indicatvus)

1. Praesens ( -
) :
sedet
2. Praesens historcum (- -
-) :
dormio proxima nocte
=
3. Imperfectum (- -
:
) dicbat
4. Imperfectum de con tu -
( - :
) dabat
( , );
()
5. Futrum I prmum (-
) / :
dicet
;

54
, ..
, : = .
50


6. Futurum II secndum (- -
/ , -
) :
Ut sementem fecris, ita metes
() , ()
( , )
7. Perfectum ( :
) 1) -
:
dixit
2) -
( ,
, -
):
semper eum amicum appellvi

8. Perfectum praesens/logi- ;
cum ( - :
/) 1) -
:
lgit
(.. ,
);
2)
, , -
..:
lgit ;
3) : ()

:
lgit
/
4) perfectum -
,
, :
novi
(.. - (, ) ,
, )
5) perfectum -



( ) -
:
liber lectus est
<>

51


, -

:
1)
;
2)
( );
3) ( -
)
9. Plusquamperfectum (-
) ;
.

:
1) -

/-
, ,
:
Epistulam accpi, quam tu misras
,
<>
2)
: -

:
:
Legrat:
1) :

2) -
, ,
:
;
3) : () -

:

44.
: -
, ,
52
 .
,
. , voc- -
III vox (< voc-s) /-
voc- vocre ; scrib-
I scrib (
scrib-) / scrib- scribre
(IIIa ).
III .

Inf. praes.
act.

vocre voc- vocv- voct-

monre mon- monu- mont-
scribre scrib- scrips- script-
(< scribt)
minure minu- minu- mint-
capre cap- cp- capt-
munre mun- munv- munt-

45.
, (. 57, 58, 60, 61),
(-
), .

I II IIIa IIIb IV

46.
1 sing. praes. ind. act./pass.
I IIIa (o -
), IIIb IV (o
/) . ,
inf.
praes. act., (
IIIb ) . IIIa -
-
, (,
).
53
 , ,
inf. praes. act.
.

-

1 sing. Inf. praes.

praes. ind. activi

act. act.

I voco vocre re voc-

II moneo monre re mon-
IIIa scribo scribre re scrib-
minuo minure re minu- u
IIIb capio capre55 re cap-
IV munio munre re mun-
. 108.1.2.

47.

1 sing.
1 sing. perf.
praes. ind. /
ind. act.
act.

voco 1 voc- + vocv-

vocvi
-v
munio 4 mun- munv- munvi

scribo 3 scrib-/scrib- ( scrips- scripsi
) + -s
mitto 3 mitt-/mitt- mis- misi
(<mit-s<
mitt-s)
moneo 2 mon- - monu- monui

( > u)
do 1 d- ded- dedi
/
mordeo 2 mord- momord- momordi
/

55
r . IIIb -
1 sing. praes. ind. act. (1- )
- (cap-o).
54
 1 sing.
1 sing. perf.
praes. ind. /
ind. act.
act.
video 2 vid- - vd- vdi

venio 4 vn- vn- vni

lego 3 lge-/lg- lg- lgi

ago 3 ag-/ag- - g- gi

capio 3 cap-/cap- a> cp- cpi

minuo 3 minu-/ - minu- minui
minu-
defendo 3 defend- defendi
defend-/de-
fend-

48.
,
.
,


( )
1. Praesens 1. Perfectum 1. Perfectum passivi
2. Imperfectum activi 2. Plusquamperfectum
3. Futurum I 2. Plusquam- passivi
() 4. Imperativus perfectum activi 3. Futurum II passivi
praesentis 3. Futurum II
5. Imperativus activi
futuri (activi/
passivi)
1. Infinitivus 1. Infinitivus 1. Supinum I
praesentis activi/ perfecti activi 2. Supinum II
passivi 3. Participium perfecti
2. Participium passivi
praesentis activi 4. Infinitivus perfecti
3. Gerundium passivi
4. Participium 5. Participium futuri
futuri passivi activi
(Gerundivum) 6. Infinitivus futuri activi

55
 49.

indicativus imperativus indicativus

act. pass. act. pass. act.

Sing. 1. -o, -m -or, -r -i

2. -s -ris -to -re, -tor -isti
3. -t -tur -to -tor -it
Pl. 1. -mus -mur -mus
2. -tis -mni -tte mni -istis
3. -nt -ntur -nto -ntor -runt

50.
,
, .
,
, 56,
.

1 sing. 1 sing.
inf. praes.
praes. ind. perf. ind. supnum
act.
act. act.

/
? ? ?
I voco vocvi voctum vocre
voco 1
II
moneo, ui, tum 2 moneo monui montum monre
IIIa
scribo, psi, ptum 3 scribo scripsi scriptum scribre
minuo, ui, utum 3 minuo minui mintum minure
IIIb
capio, cepi, captum 3 capio cpi captum capre
IV
munio 4 munio munvi muntum munre

56
. 108.
56
 51.
-
: praesens, imperfectum, futurum I.
/
( ),

, .

1. Praesens indicatvi actvi/passvi

(
/ )

: / (+
) + activi/passivi.
I (II)57 IIIa IIIb (IV)58
Praes. ind. act.
Sing. 1. voca-o > voco59 scrib-o capi-o
2. voca-s scrib--s capi-s
3. voca-t scrib--t capi-t
Pl. 1. voc-mus scrib--mus cap-mus
2. voc-tis scrib--tis cap-tis
3. voca-nt scrib-u-nt capi-u-nt

Praes. ind. pass.
Sing. 1. voc-or > vocor scrib-or capi-or
2. voc-ris scrib-ris60 cap-ris61
3. voc-tur scrib--tur cap-tur
Pl. 1. voc-mur scrib--mur cap-mur
2. voc-mini scrib-i-mni capi-mni
3. voc-ntur scrib-u-ntur capi-u-ntur
/

57
,
,
. , I (II) ,
II praes. ind. act./pass. ,
I .
58
, IV
(): munmus, muntis. ,
.
59
II 1 sing. praes. ind. act./pass. -
: moneo.
60
r .
61
r : cap-ris > cap-ris.
57
 2. Imperfectum indicatvi actvi/passvi
( -
/ )

: / (+
) + b/b + activi/passivi.

I (II) IIIa IIIb (IV)

Imp. ind. act.

Sing. 1. voc-ba-m scrib-ba-m capi-ba-m
2. voc-ba-s scrib-ba-s capi-ba-s
3. voc-ba-t scrib-ba-t capi-ba-t
Pl. 1. voca-b-mus scrib-eb-mus capi-eb-mus
2 voca-b-tis scrib-eb-tis capi-eb-tis
3. voc-ba-nt scrib-ba-nt capi-ba-nt

Imp. ind. pass.
Sing. 1. voc-ba-r scrib-ba-r capi-ba-r
2. voca-b-ris scrib-eb-ris capi-eb-ris
3. voca-b-tur scrib-eb-tur capi-eb-tur
Pl. 1. voca-b-mur scrib-eb-mur capi-eb-mur
2. voca-b-mini scrib-eb-mini capi-eb-mini
3. voca-b-ntur scrib-eb-ntur capi-eb-ntur
/

58
 3. Futrum I (prmum) indicatvi actvi/passvi
( /
)

: / (+
) + b/, + activi/passivi

I (II) IIIa IIIb (IV)

Fut. I ind. act.

Sing. 1. voca-b-o scrib-a-m capi-a-m
2. voc-b-i-s scrib-e-s capi-e-s
3. voc-b-i-t scrib-e-t capi-e-t
Pl. 1. voca-b--mus scrib--mus capi--mus
2. voca-b--tis scrib--tis capi--tis
3. voc-b-u-nt scrib-e-nt capi-e-nt
/ / /

Fut. I ind. pass.
Sing. 1. voca-b-or scrib-a-r capi-a-r
2. voca-b--ris scrib--ris capi--ris
3. voca-b--tur scrib--tur capi--tur
Pl. 1. voca-b--mur scrib--mur capi--mur
2. voca-b-i-mni scrib--mini capi--mini
3. voca-b-u-ntur scrib--ntur capi--ntur
/ / / /

59
 4. Praesens coniunctvi actvi/passvi
(
/ )

:
I :
( > ) + activi/passivi.
II, IIIab, IV : / +
+ activi/passivi.

I IIIa II (IIIb, IV)

Praes. coni. act.

Sing. 1. voce-m62 scrib-a-m mone-a-m
2. voce-s scrib-a-s mone-a-s
3. voce-t scrib-a-t mone-a-t
Pl. 1. voc-mus scrib--mus mone--mus
2. voc-tis scrib--tis mone--tis
3. voce-nt scrib-a-nt mone-a-nt

Praes. coni. pass.
Sing. 1. voce-r scrib-a-r mone-a-r
2. voc-ris scrib--ris mone--ris
3. voc-tur scrib--tur mone--tur
Pl. 1. voc-mur scrib--mur mone--mur
2. voc-mini scrib--mini mone--mini
3. voc-ntur scrib--ntur mone--ntur
/ -

62
, -
-- : voca-e-m > voce-m. ,
.
60
 5. Imperfectum coniunctvi actvi/passvi
(
/ )

: / + r/re
+ activi/passivi.
I (II, IV) IIIab63 I (II, IV) IIIab
Imp. coni. act. Imp. coni. pass.
Sing. 1. voc-re-m scrib-re-m voc-re-r scrib-re-r
2. voc-re-s scrib-re-s voc-r-ris scrib-er-ris
3. voc-re-t scrib-re-t voca-r-tur scrib-er-tur
Pl. 1. voca-r-mus scrib-er-mus voca-r-mur scrib-er-mur
2. voca-r-tis scrib-er-tis voca-r-mini scrib-er-mini
3. voca-re-nt scrib-re-nt voca-r-ntur scrib-re-ntur
/

52. ( )

.
I, II, IIIab, IV
Perfectum coniunctvi
Perfectum indicatvi actvi64
actvi
- + - + -
-ri- + -

Sing. 1. vocv-i vocav-ri-m
2. vocav-i-sti vocav-ri-s
3. vocv-i-t vocav-ri-t

63
IIIa IIIb
-re- : e ,
i.
64
-
: 1) -v-
, : (consuevrunt = consurunt; consuevram =
consuram etc.); 2) -vi
-v-: audvi = audii; audivram = audiram etc.; 3)
-si : dixisti = dixti; dixisse = dixe etc.;
4) -runt 3 pl. -re: audivrunt
= audivre; dixrunt = dixre etc.
61
 I, II, IIIab, IV
Pl. 1. vocav--mus vocav-er-mus
2. vocav-i-stis vocav-er-tis
3. vocav-runt vocav-ri-nt

Plusquamperfectum ind. act. Ppf. coni. act.
+ -ra- + -
+ -isse- +

Sing. 1. vocav-ra-m vocav-isse-m
2. vocav-ra-s vocav-isse-s
3. vocav-ra-t vocav-isse-t
Pl. 1. vocav-er-mus vocav-iss-mus
2. vocav-er-tis vocav-iss-tis
3. vocav-ra-nt vocav-isse-nt
, , -

Futurum II ind. act. Fut. II coni. act.
+
-r-/-ri- +

Sing. 1. vocav-r-o
2. vocav-ri-s
3. vocav-ri-t
Pl. 1. vocav-er-mus
2. vocav-er-tis
3. vocav-ri-nt
,

53.

( )
()
. :
participium perfecti passivi , -
, ,
- esse .

62
 1. Indicativus

Perf. ind. pass. Ppf. ind. pass. Fut. II ind. pass.

I, II, IIIab, IV

- Part. perf. pass. Part. perf. pass. Part. perf. pass.

-
esse esse imp. esse fut. I
praes. ind. act. ind. act. ind. act.
Sing. 1. voctus, a, um sum voctus, a, um eram voctus, a, um ero
2. voctus, a, um es voctus, a, um eras voctus, a, um eris
3. voctus, a, um est voctus, a, um erat voctus, a, um erit
Pl. 1. vocti, ae, a sumus vocti, ae, a ermus vocti, ae, a ermus
2. vocti, ae, a estis vocti, ae, a ertis vocti, ae, a ertis
3. vocti, ae, a sunt vocti, ae, a erant vocti, ae, a erunt
, - , -

2. Coniunctivus

Perf. coni. pass. Ppf. coni. pass.

I, II, IIIab, IV

- Part. perf. pass. - Part. perf. pass.

esse esse imp.
praes. coni. act. coni. act.
Sing. 1. voctus, a, um sim voctus, a, um essem
2. voctus, a, um sis voctus, a, um esses
3. voctus, a, um sit voctus, a, um esset
Pl. 1. vocti, ae, a simus vocti, ae, a essmus
2. vocti, ae, a sitis vocti, ae, a esstis
3. vocti, ae, a sint vocti, ae, a essent
,

54. ( )
,
, . -
, .

63

( , -
)

/

-
.

55. ( )
1. Participium praesentis actvi

( III
sapiens, entis)65

Nom. sing.
I, II, IIIa + I, II, IIIab, IV
-ns- +
IIIb, IV + -nt-/ent- + -
-ens-
vocans, vocantis , -, -;
monens, monentis , -, -;
scribens, scribentis , -, -
capiens, capientis , -, -;
muniens, munientis , -, -;

2. Participium perfecti passvi

(
)

I, II, IIIab, IV
- + (
III longus, a, um)
voctus, vocta, voctum , -, -;
montus, a, um , -, -;
scriptus, a, um , -, -;
captus, a, um , -, -;
muntus, a, um , -, -;
65
. 23. Abl. sing. Gen. pl. ,
: vocanti/vocante vocantium/ vocantum.
64
 3. Participium futri activi
( )

I, II, IIIab, IV

- + -r- +
( III longus,
a, um)
vocatrus, vocatra, vocatrum (-,
-) /
monitrus, a, um /

scriptrus, a, um /
captrus, a, um /
munitrus, a, um /

56. ( )
1. Infinitvus praesentis actvi/passvi ( ?)
( /
)

Activum Passivum

I, II, IIIab, IV I, II, IV

- + + -
-re ( IIIb - -ri
- IIIab
)
IIIa: + -i
IIIb: -

vocre vocri , -
monre
scribre monri
capre (>) scribi , /

munre
capi , /

munri

. 46.

65
 2. Infinitvus perfecti actvi/passvi ( ?)
(
/ )

I, II, IIIab, IV

- + participium perfecti passivi

-sse- -
esse
vocavisse vocatus (a, um) esse
monuisse ()
scripsisse montus (a, um) esse
cepisse /, -
munivisse
scriptus (a, um) esse

/ , /

captus (a, um) esse

muntus (a, um) esse

3. Infinitvus futri actvi/passvi ( / ?)

(
/ )

I, II, IIIab, IV

- participium futuri activi -

esse iri
vocatrus (a, um) esse / voctum iri ,
/
monitrus (a, um) esse - mon tum iri -
/ // ,
scriptrus (a, um) esse /
scriptum iri , /
captrus (a, um) esse / /
captum iri , /
munitrus (a, um) esse - /
/ muntum iri ,
/

66
 57.
,
,
.

1. coepi , memni , odi

coepi, coepisse perf., ppf., fut. II ,

ind./coni. act. p.p.p.: coeptus, a, um
memni, meminisse Ppf. imp.,
fut. II fut. I. ,
imperat. perf. act.
2 s./pl. (memento/mementte)
odi, odisse Ppf. imp.,
fut. II fut. I

2. aio, aire ; inquam ,

Praes. ind. Imp. ind. Fut. I ind. Perf. ind. Praes. coni.
act. act. act. act. act.

Sing. 1. aio; inquam aiebam

2. ais; inquis aibas inquies
3. ait; inquit aibat inquiet ait; inquit aiat

58.
, -
,
.
,

, .. .

1. fio, factus sum, firi

(. 63).
( f-) (-
67
 inf. praes. pass. firi) IV .
: a) praes. ind. act. 3 sing. ft; ) imp.
ind. act. frem, fres
.

2. volo, volui, velle ; nolo, nolui, nolle ; malo,

malui, malle

(vo-, no-, ma-).
.

Praes. ind. act.

Sing. 2. vis non vis mavis -

3. vult non vult mavult -
Pl. 1. volmus nolmus malmus vol-,
2. vultis non vultis mavultis nol-, mal- -
IIIa ; -
Praes. coni. act.

Sing. 1. velim nolim malim
2. velis nolis malis volu-, nolu- malu-
3. velit nolit malit
Pl. 1. velmus nolmus malmus
2. veltis noltis maltis
3. velint nolint malint
Imp. coni. act. nolo malo
Sing. 1. vellem Pl. 1. vellmus -
2. velles 2. velltis (nollem, mallem;
3. vellet 3. vellent nolles, malles)
Imperat. praes. act. Imperat. fut. act. volo malo
Sing. 2. noli nolto -
Pl. 2. nolte nolitte
Inf. praes. act. Inf. perf. act.
velle nolle malle ; inf. fut. act.

Part. praes. act. malo -
volens, volentis; nolens, nolentis

3. edo, edi, esum, esse/edre ,

, -
IIIa ed-.
68
 Praes. ind. act. Praes. coni. act. Inf. praes. act.

Sing. 2. es Sing. 1. edim esse/ edre

3. est
Pl. 1. edmus
Pl. 2. estis 2. edtis
3. edint
Imperat. praes. act. Imperat. fut. act.
Sing. 2. es Sing. 2. 3. esto
Pl. 2. este Pl. 2. estte
3. edunto
Praes. ind. pass Imp. coni. pass.
Sing. 3. estur Sing. 3. esstur

-

4. eo, i, tum, re
:
1) i e a, o, u;
2) praes. ind. act., imperat. fut. act., part. praes. act. -
:

Praes. ind. act. Imperat. fut. act. Part. praes. act.

Sing. 1. eo iens, euntis

2. s to
3. t to
Pl. 1. mus
2. tis itte
3. eunt eunto

3) praes. coni act. gerundium e-; ipm.

ind./coni. act. fut. I ind. act., inf. praes./fut. act. part. fut. act.
i- IV ;
4) praes. ind. pass. perf. ind. pass.
:
itur ; itum est ;
5) -
, -
-v- ii
s i: isti, istis < iisti, iistis < ivisti, ivistis;
6) .
69
 5. fero, tuli, latum, ferre ,
, .. -
.
IIIa
fer-.

Praes. ind. act. Praes. ind. pass.

Sing. 2. fers Sing. 2. ferris

3. fert 3. fertur
Pl. 2. fertis
Imp. coni. act. Imp. coni. pass.
Sing. 1. ferrem ferrer
2. ferres ferrris
3. ferret ferrtur
Pl. 1. ferrmus ferrmur
2. ferrtis ferremni
3. ferrent ferrntur
Imperat. praes. act. Imperat. fut. act.
Sing. 2. fer Sing. 2. 3. ferto
Pl. 2. ferte Pl. 2. fertte
3. ferunto
Inf. praes. act. Inf. praes. pass.
ferre ferri

6. possum, potui, posse , (. 61).

59.
,
, .
, 3- .
:
1) decet, uit 2
licet, uit (lictum est) 2 ,
oportet, uit 2
pluit, uit 2
lucet, xit 2
2) constat, sttit 1
placet, uit 2 , ,
accdit, cdit 3
70
 60. sum, fui, esse ,
,
-
(
).

Praes. ind. Praes. coni. Imperat. Inf. praes. Part. praes.

act. act. praes. act. act. act.

Sing. 1. sum sim

2. es sis es
3. est sit (abs) ens,
esse
Pl. 1. sumus simus entis
2. estis sitis este
3. sunt sint
Imp. ind.
Imp coni. act.
act.
Sing. 1. eram essem; forem
2. eras esses
3. erat esset

Pl. 1. ermus essmus
2. ertis esstis
3. erant essent
Fut. I ind. Imperat. Inf. praes. Part. fut.
Fut. I ind. act.
act. fut. act. act. act.
Sing. 1. ero
2. eris esto futrus
futrus,
3. erit esto (a, um)
futra,
Pl. 1. ermus esse;
futrum
2. ertis estte fore
3. erunt sunto
Perf. ind. Perf. coni. Inf. perf. Part. perf.

act. act. act. act.
Sing. 1. fui furim
2. fuisti furis
3. fuit furit
fuisse
Pl. 1. fumus fuermus
2. fuistis fuertis
3. furunt furint

71
 Ppf. ind.
Ppf. coni. act.
act.
Sing. 1. furam fuissem
2. furas fuisses
3. furat fuisset

Pl. 1. fuermus fuissmus
2. fuertis fuisstis
3. furant fuissent
Fut. II.

ind. act.
Sing. 1. furo
2. furis
3. furit

Pl. 1. fuermus
2. fuertis
3. furint

61. esse
,
esse.
, (
prosum possum) .

, esse:
absum, afui, abesse
adsum, affui, adesse
desum, defui, deesse
insum, , inesse ,
intersum, interfui, interesse
obsum, obfui, obesse
possum, potui, posse ,
praesum, praefui, praeesse
prosum, profui, prodesse (
prod-, pro-)
subsum, , subesse ,
supersum, superfui, superesse ,
posse.
potu-,
.
72
 Praes. ind. act. Praes. coni. act. Imp. ind. act. Imp. coni. act.

Sing. 1. possum possim potro possem

2. potes possis potras posses
3. potest possit potrat posset
Pl. 1. possmus possmus potermus possmus
2. potestis posstis potertis posstis
3. possunt possint potrant possent
Fut. ind. act. Part. praes. act. Inf. praes. act.
Sing. 1. potro
2. potris
3. potrit
potens, potentis posse
Pl. 1. potermus
2. potertis
3. potrint

. 115.

62. (Verba deponentia)

, -
( )66
, .. , , -
. -
: participium
praesentis activi (arbtrans , ); participium futuri
activi (arbitratrus , / ); infinitivus
futuri activi (arbitraturus esse / ),
gerundivum (arbitrandus , , , /
) supinum (arbitrtum).
,
,
( , ) ;
,
participium perfecti passivi,
.
66
(
) . , , -
:
-/ ( ):
, , , .
73
 -
1 sing. praes. 1 sing. perf. ind.
Inf. praes. pass.
ind. pass. pass.

arbtror 1 arbtror arbitrtus sum arbitrri

vereor, tus sum 2 - vereor vertus sum verri
,
utor, usus sum 3 - utor usus sum uti

experior, pertus sum 4 experior expertus sum experri

63. (Verba semideponentia)

,

,
, . -
. , ,
/ ,
.
-
1 sing. praes. ind. 1 sing. perf. ind. Inf. praes.
act. pass. act. pass. act. pass.

audeo, ausus sum 2 audeo (act.) ausus sum (pass.) audre (act.)




-

revertor, verti 3 - revertor (pass.) reverti (act.) reverti (pass.)



-

74
 64.

1. Indicativus
Activum Passivum
Praesens Perf. Praesens Perf.
I, II, IIIb, IV IIIa IIV I, II, IIIb, IV IIIa IIV



S. 1. -o -o i -or or part. perf. pass. -
2. -s --s isti -ris -ris esse
3. -t --t it -tur -tur praes. ind. act.
Pl. 1. -mus -mus mus -mur -mur
2. -tis -i-tis istis -mni i-mni
3. -(u) nt -u-nt runt -ntur u-ntur
Imperfectum Ppf. Impperfectum Ppf.
III IIIbIV IIIa IIV III IIIbIV IIIa IIV



S. 1. ba-m ba-m ra-m ba-r ba-r part. perf. pass. -
2. ba-s ba-s ra-s b-ris ebris

3. ba-t ba-t ra-t b-tur ebtur
esse imp. ind. act.
Pl. 1. b-mus eb-mus er-mus b-mur eb-mur
2. b-tis eb-tis er-tis ba-mni eb-mni
3. ba-nt ba-nt ra-nt ba-ntur eb-ntur

75
76
Futurum I Fut. II Futurum I Fut. II
III IIIbIV IIIa IIV III IIIbIV IIIa IIV



S. 1. b-o a-m er-o b-or a-r part. perf. pass. -
2. b-i-s e-s ri-s b--ris -ris
3. b-i-t e-t ri-t b--tur -tur esse fut. I. ind. act.
Pl. 1. b--mus -mus er-mus b--mur -mur
2. b--tis -tis er-tis b-i-mni -mini
3. b-u-nt e-nt ri-nt b-u-ntur e-ntur
2. Coniunctivus
Activum Passivum
Praesens Perf. Praesens Perf.
I II, IIIb, IV IIIa IIV I II, IIIb, IV IIIa IIV
-

> >
S. 1. e-m a-m ri-m e-r a-r
p.p.p. -
2. e-s a-s ri-s -ris -ris esse praes.
3. e-t a-t ri-t -tur -tur coni. act
Pl. 1. -mus -mus er-mus -mur -mur
2. -tis -tis er-tis -mini -mini
3. e-nt a-nt ri-nt -ntur a-ntur
 Imperfectum Ppf. Imperfectum Ppf.
I, II, IIIa, IV IIIb IIV I, II, IIIa, IV IIIb IIV



S. 1. re-m re-m sse-m re-r re-r p.p.p. -
2. re-s re-s sse-s r-ris er-ris esse imp.
3. re-t re-t sse-t r-tur er-tur coni. act.
Pl. 1. r-mus r-mus iss-mus r-mur er-mur
2. r-tis r-tis iss-tis r-mini er-mni
3. re-nt re-nt sse-nt re-ntur er-ntur

77
 65.
;
,
.
,
.

Supnum I Supnum II

-um -u
-
/; (faclis,
; - difficlis, optmus, turpis etc.)
fas
est; nefas est
(; )
-

; -
, ,
,
Veni auxilium rogtum Difficle factu -
(-
, )

66.
(gerundium) (gerundvum)

-

- I, II, IIIa : I, II, IIIa :
+ - +
-nd- + -nd- + -us,
-a, -um
IIIb, IV : IIIb, IV :
+ - +
-end- + -end- +
-us, -a, -um
-
III
II

78

1) 1) -

-
- 2)
-
3)
2) -



(

)
- 1) - 1)
2)
2)
- legre
Sing. Nom. <legre - m f n
> Sing. Nom. legendus, a, um
Gen. legendi -
Dat. legendo ,
Gen. legendi, ae, i (etc.)
Acc. ad legendum , Pl. Nom. legendi, ae, a
, Gen. legend rum, rum, rum
Abl. legendo 67 (etc.)
- -
, - ,
, - ,

- Potestas legatos saepe mit- <munre> muniendus, a, um:
tendi 1) ;
(- 2) (, ), /
) /? (, ) -
;
3) (, ),
/
. 113, 114.67

67
Abl. Abl. modi (. 77.11) -
: ...venando peragrare saltus (Liv.) , ,
.
79
 6

67.
: -
,
( . 96, 97), ,
,
.68

1. ac, atque, et; -que ( ,

, ) ; nec, neque
; etiam , ; quoque ; ne quidem

2. aut, sive; ve ( , -
, ); vel 68
3. sed, verum ; autem, vero , ; tamen ; at ,
; atqui
4. enim ( -
), etnim, nam, namque , , ;
; ,
5. ergo, igtur, itque, proinde , ,
,

68
Aut , vel sive
, .
80
 68.

: Accusativus, Ablativus Genetivus. -
, .697071

Acc. Abl. c Abl. Gen. Acc.

I. in (, ) 1) a (ab, abs) , -
+ Acc. ? 69 -
+ Abl. ? 2) cum , Abl. sing. -
II. sub () 3) de , , , 70 I ,
+ Acc. ? 4) e (ex) () , ,
+ Abl. ? 71 ,
5) prae , - : causa ,
6) pro , , -, ;
7) sine gratia ,
in silvam (Acc.: cum amco - honris causa
?) =
in silva (Abl.:
?)

69.
O !
Heu !
Hem !
Age ; -!
Sophs !
castor !
Edepol; pol ! 72
Hercle; meherc(u)le(s) !

70.
-

69
/.
70
//.
71
/.
72
- ( ):
, . -
,
.
81
 .
:
1. non ,
haud ( )73
ne quidem ( -
).
2. ()
:
non nescit () (.: )
3. , -
ne quidem neque neque
4. -
:

non nemo , - nemo non

non nulli nulli non
non nihil nihil non
non nunquam nunquam non
non nusquam - nusquam non

71.

an, anne an, anne

ne , necne
nean non num
nonne si ,

73
haud -
.
 3

72.

, . , -
,
,
(Accusatvus, Ablatvus, Genetvus) -
, .
, -
,
.
, , patre -
: 1) (
); 2) ( Abl.
causae); a patre: (
); ( Abl. auctoris) ..

73. Nominatvus
1. Nom. - : ? ?

- :
Britannia terra maritima est -
=
2. Nom. duplex (
) , , ,
, ,
-
, ; ; ;
/ :
/? / ?
Nom. : ? ?;
? ?
Ancus Marcius rex creatus est (?)
(?)

83
 74. Genetvus
1. Gen. explicatvus ,
()
Urbs Mediolni (?)
(. )
2. Gen. characteristicus ,
()
, .
-
, ,
Gen. charact.
esse ( ) + Gen.
charact. -
(/ ), ,
.. (/ ).
Est adolescentis maires natu verri (Cic.)

3. Gen. genris/ quantittis .
(/) :
1) , ,
, ;
2)
;
3)
Quid novi? ?
Quid consilii? ? (.:
<> ?)
4. Gen. obiectvus (- .
/) :
1)
, , ;
2) ;
3) -
, , ,
, , , -
.

,
.
metus hostium ;
metus mortis

84
 5. Gen. partitvus (- ,
) ; -
:
1) -
;
2) ;
3) ( )
;
4) , .
-
, ,
Gallrum omnium fortissimi sunt Belgae
(Caes.)

6. Gen. possessvus (- ,
) -
. -

. -

, .
Hic versus Plauti non est (Cic.)

7. Gen. pretii ()
:
1) , , -
tanti, quanti, pluris,
minris;
2) , .
Homines sua parvi pendre, aliena cupre
solent (Cic.)
,
8. Gen. qualittis (- -
) , .
,
, , ,
, .

.

.
: ?
Vir magni ingenii (?)

85
 9. Gen. subiectvus (- -
/ - , (
) ) . -

.
Timor hostium (?)
Gen. subiectivus Gen. obiectivus
:
Timor populi:
1) (?) (Gen. subiect.:
)
2) ( ?) (Gen.
obiect.: )

75. Datvus
1. Dat. -
/ (/?)
( ?
?).
Omnes legbus parre debent
(?)
Ego philosophiae semper vaco (Cic.)
( ?)

2. Dat. auct ris (- -
) ( ,

).
Moriendum est omnbus (Cic.)
(?)
Mihi res tota provsa est (Cic.) (?)

3. Dat. commdi/incomm- ,
di (/)
.
: / /-
? / / ? ,
/?
Non nobis tantum, sed patriae ita agmus
,

86
 4. Dat. duplex () Dat. finalis (. . 6) Dat.
commodi/ incommodi. Dat. finalis
,
Dat. commodi/incommodi -
, :
/ ? /?
Magno malo est hominbus avaritia -
c
(.: )
5. Dat. ethcus (- -
)
.
.
Hic mihi quisquam misericordiam nomnat
(Cic.) -

6. Dat. finlis () : ? ?
?

:
1) esse (
/);
2) dare, accipre, mittre, venre
,
;
3) dare, tribure, ducre, habre,
vertre /
. -
,
.
Accpi hunc librum utlem dono

7. Dat. possessvus (- ( )
) ( ),
/,
.
, .
Pecunia mihi abest
8. Dat. () () -
.
.
Faclis discensus fluvio
( ? )

87
 76. Accusatvus

1. Acc. ( -
) (. 117). :
1)
(? ?):
Homo locum ornat, non locus homnem
(/?) ,
(/?)
2) (/? /
?).
:
Posco te auxilium

2. Acc. adverbilis ( -
) -
:
multus, a, um multum
pars magna magnam partem

3. Acc. duplex () ,

(), -
().

/? (
), -
/? ( ). Acc. duplex

, , ,
(/? /?).
Ancum Marcium regem poplus Romnus
crevit (?)
(?)
4. Acc. exclamatinis (- .
) O patriam meam! !
5. Acc. extensinis ;
() longus,
altus, latus, : ,
, , ?
Murus sex pedes altus
( ?)

88
 6. Acc. loci ()
; : ?
Veni Romam (Siciliam)
(?) ( )
7. Acc. persnae () ,
pudet (),
decet (), misrat (), paenitet (-
), taedet (), piget (),
iuvat () etc.
Me non solum piget stultitiae meae, verum
etiam pudet (Cic.)
,
(.:
)
8. Acc. respectvus/Graecus ,
(/) ,
; , -
,
:
Ingenium mollmur ab arte
( ?)

9. Acc. limitatinis (- Acc. respectvus. -
)
; -
:
Os humerosque deo simlis
(
) .
10. Acc. temp ris (-
) ; : -
? ?
Illa anus nonaginta sex annos vixit

11. Fig ra ethimolog ca , -
( - ,
) , ,
:
Vitam vixisse ;
bella pugnre
(pugnre , )

89
 77. Ablatvus
1. Ablatvus () :
1) (ablatvus -
), : ?;
2) (instrumentlis), -
: ?;
3) (locatvus), : ?
locatvus instrumentalis

, ablatvus -

2. Abl. auctris (-
) (..
). : ?

a (ab, abs:
),
.
Epistula a me scribtur
(?)
3. Abl. causae (- ;
) : ? -
?
, , , , ,
, .
Miltides aeger erat vulnerbus (Nep.)
(?
?)
4. Abl. comparatinis -
()
quam ().
.
Vilius argentum est auro

5. Abl. copiae (- , -
)
Homo nive obrtus ,
(?)
6. Abl. inopiae (- :
) 1) (/
?); ( ?);
2)
Murus defensorbus nudtus est (Caes.)

90
 7. Abl. instrumenti ,
() .
: ? ? -
.
Pyrrhus lapde ictus interiit (Nep.)
, (?)
8. Abl. limitatinis ,
() -
. : ?

, , , ,
, , ().
Galli omnes inter se lingua, institutbus, legbus
differunt (Caes.)
( ?) ,
,
9. Abl. loci () ; -
: ?
in (, ):
(?) terra marique
10. Abl. mensurae , /
() .
,
, .
Hibernia dimidio minor est quam Britannia
(Caes.) () (?)

11. Abl. modi ( ; -
) : ? ?
cum. Abl.
modi .
Duces silentio copias castris educunt (Caes.)
( ?) -

12. Abl. orignis (- (
) ), -
,
. Abl. orignis
a, ex,
:
Venus Iove nata est et Dina (Cic.)
(?)

91
 13. Abl. pretii () , - -
, , ..
Viginti talentis unam oratinem Isocrtes venddit
(Pl. Mai.) <>
( ?)
14. Abl. qualittis (- (
)
/). : ?
-
, ,
:
Agesilaus statra fuit humli et corpre exiguo
(Nep.) (?)

15. Abl. separatinis /, /-
(/) .
: ? /?
,
, ,
..
, , :
Attcus biduum cibo se abstinuit (Nep.)
( ?)
;
Duces copias castris educunt (Caes.) -
(?)
16. Abl. sociatvus (- ,
) -. cum ()
:
Omnbus copiis ad Ilerdam proficisctur (Caes.)
( ?) <-
>
17. Abl. tempris ,
() ; : ?
in (, ):
(?) Primo Punco bello Reglus captus est a
Poenis (Cic.) (?)

92
 78. Vocatvus
/, -
.
,
(,
, ..):
Salvte, amci! , !

79. Locatvus
, : ?

1) :
I .: Roma (?)
II .: Corinthi ;
2) -
:
domi ; belli

80.
( )
1. - .
2. ,
( Nom.):
Nemo nasctur artfex ( ?)
.
3.
1 2 pluralis,
:
Pater, ego, fratres mei pro vobis arma tulmus (Liv.) ,
, .
4. 3 singularis
, -
:
Ira et avaritia imperio potentira erant (Liv.)
.
5. , ,
;
:
Bene vivmus .
93
 6. , -
:
Nos bene vivmus , .

81.
, -
: , .

1) (- Puer dormit
,
, , ,
) -
74;
2) 3 pluralis Dicunt
activi -
-

3) 3 activi Pluit
;
4) - In silvam ven tur et ibi
3 passivi - considtur (Cic.)
-
: - Multi homines legre amant
- -


: - Haec urbs magna est
, 75 <>
,
- ( - Liber lectus est
esse )76 <>
.

74
, ,
( ), ;
.
75
-
, , , ,
, ; .
76
esse : fio,
evado, existo , ; (re)maneo ; videor .
94
 82.
-
, ,
.
1. ,
, (. 118.6).
Pecuniam nemo sapiens concupvit (Sall.)
.
2. , ,
Gen., -
.
Umbram suam metuit (Cic.) .
3.
:
ea de causa .

83.

masculinum (-
singularis/pluralis ):
pauper, ra, rum ; paupri ,

stultus, a, um ; stultus
neutrum singularis -
:
bonus, a, um , ; bonum ,
falsus, a, um ; falsum
( ) ,
neutrum pluralis ,

:
.: omnia (oppda) (); omnia
hic, haec, hoc , , :
haec (oppda) () haec (n pl.) ()

95
 84. (Participium coniunctum)
Participium attributvum Participium praedicatvum
() ( )

1) ; ,
2) - -



- 1) ? (,
2) ? ? )?
? ?
?
1) ; c -
2) ; -
3) (- /
) ;
4) -
, -
, , ,

Astrologi motus errantium stela- Hostes aliquos ex navi egre-
rum notaverunt dientes conspexrunt (Caes.)
(?) , ()
(
). (.: )
Dionysius tyrannus Seracusis
expulsus Corinthi pueros docebat
(Cic.) ,
(?) (
, ) -
,

85.
(Participium absoltum: Ablatvus Absolutus)
Abl. Abs. -
, .
Abl. Abs. (, ,
, ), -
, , -
.

96
 Abl. Abs. , ,
, ,
:
1) :
(; );
( , );
( (), ());
(, );
();
2) ;
3) , ,

.

Participium praesentis activi Participium perfecti passivi

, , ,
, ,

1. Galli nullo defendente (part. praes. act.) Romam invasrunt

) , .
) ,
.
2. Testamento facto (part. perf. pass.) mulier mortur (Cic.)
) , , -
.
) , .
. 124.

86. Ablatvus Absolutus

, ,
, -

esse.
, ,
:
1) , :
) (auctor, dux, iudex, testis etc.),
) (consul, praetor, rex, imperator etc.),
) (puer, iuvenis, senex etc.);
97
 2) (conscius, inscius, invtus, incolmis, salvus,
vivus etc.).
Abl. Abs.
:
Bellum Gallcum Caesre imperatre gestum est (Cic.) -
, ( )
.
aesare imperatore Caesar imperator fuit.

87.

1.
-
; - ;
,
.
Nom. sing. f. Nom. sing. f. .
Audienda est et altra pars Omnbus bene discendum est

2.
,
,
,
.
Sulla dictator est legbus scribendis (Dat.
pl.) (
? ?), <>
,
(.: ,
)

98
 88.
-


-
-

1. - - - liber legendus ,
, - ():
- 1) ()
, , 2) ()
3)
2. - Peric lum minus fugien-
- Nom. sing./ dum est, quam turpitdo
77 pl. -
- ,

.
-
-
(. 87)
3. - - - Populus Romnus Crasso
-- ( - - bellum gerendum dedit
(Caes.)
), -
- (.: ,
. ())
-
(.
87)

. 114.
77
,

( , , ),
( ,
..).
, ,
. , , :
Hercules infans dracones necavit.
infans (infans necavit), ..
, :
, , .
infans Hercules, ..
(Hercules infans),
:
.
99
 89. Accusatvus cum infinitvo
( )
Acc. cum inf.
, (, -
, , ),
Acc., .
,
.
Acc. cum inf. :
1. :
,
,
,
;
2. .
Acc. cum inf. -
, , .
Patre tua consilia non sentis? (Cic.) -
, ?

infinitvus Marcus se librum legre dicit

praesentis , ()
activi/passivi Marcus librum legi dicit -
,
infinitvus Marcus se librum legisse dicit
perfecti activi/ , ()
passivi Marcus librum lectum esse dicit
,
infinitvus Marcus se librum lectrum esse di-
futuri activi/ cit , ()
passivi ( )
Marcus librum lectum iri dicit
, (-
)

. 121.

100
 90.
Accusatvus cum infinitvo
1. ,

(Acc.) :
Marcus eos libros iam pridem lectos esse dicit ,
.
2. - esse
:
Marcus eos libros iam pridem lectos dicit ,
.
3. , ,
( Acc. cum
inf. ) , -
, ,
:
Germani vinum ad se importri non sinunt (Caes.)
(.: :
, , ).
4. -
,
(me, nos; te, vos) :
Fateor me erasse (Cic.) , .
5. -
,
se ,
,
( is, ea, id), -

:
) Marcus se librum legre dicit , ()
;
) Marcus eum librum legre dicit , (-
) .
. 121.

91. Nominatvus cum infinitvo

( )
Nom. cum inf. -
, ,
101
 ,
( , Acc. cum inf.).
Nom. cum inf.
,
vidri .

- , Nom. cum.
inf.
, :
Manlius regnum appetisse est iudictum (Cic.) ,
.
. 122.

92. Datvus cum infinitvo

( )
( ) ,
( )
( ), -
licet
(, ):
Licuit esse otioso Themistocli (Cic.)
< >.
. 123.

93. (Coniugatio periphrastica)

(part. fut.
act.) (part. fut. pass.) -
.
:

Activa () Passiva ()

- part. fut. act. -

esse - esse

( ) ( )
scriptrus (a, um) sum scribendus (a, um) es

scriptri (ae, a) erant scribendi (ae, a) eritis

102
 94.
(Consecutio temprum)
, -
, -
dum, cum causale, cum
concessivum, cum adversativum, ut
explicativum (. 9698).

- -

I. 1. part. fut. act. -

Praesens praesens perfectum -
Futurum I coniunctivi coniunctivi esse praes. coni.
Futurum II 2. praes. coni.
II. - 1. part. fut. act. -
plusquamper- -
imperfectum
Imperfectum fectum coni- esse imp. coni.
coniunctivi
Perfectum unctivi 2. imp. coni.
Plusquamperfectum

95.
(Attractio modi)
coniunctvus
, (Accusati-
vus/Nominativus cum infinitivo)
coni.:
Nos autem, fortes viri, satis facre rei publcae vidmur, si istus
furrem ac tela vitmus (Cic.) , , ,
,
<>.
Nom. cum inf. (nos fortes viri satis facere) -
vitmus 1 pl.
praes. coni. act., ind., ,
.

103
 96.

-
/
-

1. ut (uti); . 97.4.4
ne, ut ne; neve
2. 1. ut, ne, ne non 1. . 97.4.6, 6
2. quin 2. - 2.
quomnus Consecutio -
temprum

3. ut, ut non; . 97.4.3.
neque
4. - 1. ut 1. . 97.4.5.
(- 2. quod 2. . 97.3.3.
)
5. 1. cum 1. . 97.1.2.
2. quod 2. . 97.3.2.
3. quia, quoniam 3. - 3.
, -
( -

3 )
6. si, nisi . 97.5.2.
7. -- 1. dum 1. . 97.2.1.
2. modo, dummodo 2. -
Consecutio
temprum
8. - qui, quae, quod . 97.3.1.

9. - quasi, tamquam (si), -

ut si, velut si, ac si Consecutio
, temprum
()

104
 -
/
-


10. 1. cum 1. . 97.1.4.
2. ut 2. . 97.4.2.
3. si 3. . 97.5.1.
4. quamquam 4. -

5. etsi, etiamsi, ta- 5.
metsi , -

6. quamvis () 6.
Conse-
cutio temprum
7. licet 7. Praes./imp. coni.
11. 1. ut 1. . 97.4,7.
2. cum 2. . 94.1.1,3,59.

3. dum 3. . 97.2.2.
4. quamdiu, quoad, 4. - 4. , -
donec () - -
-
Consecutio
temprum

5. postquam, post- 5. -
eaquam

6. ubi, simulac, sim- 6. -
ulatque, simul ut,
quum (ut, ubi) pri-
mum
12. - 1. ut 1. . 97.4.1.
2. sicut (i), quem 2. -
ad modum, quo
modo
13. - - -
- -
- -
Consecutio
temprum

105
 97.

1. cum/quum

-

-

1. Cum adver- -- Coni. Con-

satvum secutio temprum:
Nostrrum miltum erat
, - sex milia numrus, cum
hostes multo ampli res
essent

, -

2. Cum Coni. Con-
causle secutio temprum:
; - Cum solitdo et vita sine
amcis insidirum et metus
plena sit, ratio ipsa mo-
net amicitiam comparre
(Cic.) -

,
-

3. Cum coin- -- : -
cdens De te, Catilna, cum tacent, -
; clamant (Cic.) , -
, (,
) ,
4. Cum con- Coni. Con-
cessvum secutio temprum: -
; - Phocion fuit perpetuo pau-
per, cum divitissmus esse tamen -
posset (Cic.)
,

5. um -- . 3
explicatvum
;

106
6. um his- -- Imp./ppf. coni: -
toricum/ /- Alexander, cum intermisset -
narratvum Clitum, vix a se manus
, abstinuit (Cic.) -
, (
) ,

7. um inver- -- Perf./praes. ind.:
sum ; Vixdum epistlam tuam -
() legram, cum ad me Post- -
mus Curtius vnit (Cic.)

, ()
-

8. um -- :
iteratvum Poetrum libros delecta-
; tinis causa, cum est otium,
legre soleo (Cic.) -

,

9. um , -
temporle praes., fut. I/II:
Romam cum venro
scribam ad te (Cic.)

107
 2. dum

-- Coni. Conse- ne
1. Dum cutio temprum:
; Odrint, dum metuant (Suet.)
,

1. praes., fut. II, perf. ind.
(, ):
Dum haec a Caesre gerun-
tur, Trevri Labinum adoriri
par bant (Caes.)
2. Dum

temporle
,


; ()
2. praes./imp. coni. ( ):
Scaevla paulum requiscat,
dum se calor frangat (Cic.)
,

3. quod
1. Quod 1. - 1. : -
attributvum An mal, quod vides, ele-
, - phantus est , -
, , qui, quae,
quod -
2. - 2. coni. , -
,
- (, , .
, , ). -
- -
- -
.
Stultior stulto fuisti, qui iis ta-
bellis credidris (Plaut.)
(, ,
= ) -

neu-
(.: ) trum singularis

108
2. Quod causle 1. ,
, - -
:
Propter frigra, quod Gallia
sub septentrionbus posta est,
frumenta in agris matra non
erant (Caes.)
,
,

2. Coni. Con-
secutio temp rum,

-
:
L. Lamia est ab A. Gabinio
consle relegtus, quod libre
et fortiter sal tem meam
defendisset (Cic.)
-
,
,
,


3. Quod - -
explicatvum -
; coni. ,
-
: -
Hic annus eo fuit insignis, -
quod urbs Romna a Gal- ,
lis capta est (Just.) -
, , -
/
.

109
 4. ut

1. Ut - :
comparatvum Ut sementem fec ris, ita
metes (-
), <> -

2. Ut - -
concessvum -
; ;
; praes./imp. coni.:
() Ut desint vires, tamen est lau-
danda voluntas
, -
<-
>
3. Ut Coni., praes./imp.: ut non /
consecutvum Tantus in curia clamor factus
; ; est, ut poplus concurrrent
() (Cic.)
,


4. Ut finle praes. coni., ne, ut ne -
; -
- -
, imp. coni. -
(. 36): , -
Nolo esse laudtor, ne videar
adultor (Ad Heren.)
,

5. Ut - Coni. Con-
explicatvum secutio temporum,
praes. /imp.: ;
Est mos homnum, ut no-
lint eundem plurbus rebus
excellre (Cic.)
,
,
-

110
6. Ut obiec- - , . 4: ne ()
tvum (); Decrvit quondam sentus, -
ut L. Opimius consul vidret, -
ne quid res publca detrimenti
capret
,
, -
, ,
- ,

6a. Ut (=ne - praes./imp. coni.: ut
non) obiectvum 1. Timeo, ut Marcus ve- (
niat ,
( ). );
2. Bomilcar metubat, ne ne ;
ad supplicium trader tur
(Sall.) - (
, ( -
)
( -
) ).
-
-

,


7. Ut temporle :
Pompeius, ut equittum suum
pulsum v dit, acie exsessit
(Caes.) -

,

111
 5. si

1. Si
concessvum :
Si multos libros legis, nihil
fere scis -
,

2. Si 1. (casus relis): nisi (ni)
condicionle () ()
() Si vis amri, ama (Sen.) si non
- ()
, (
)
2. (ca-
sus potentilis): praes./perf.
coni. ( + -
; +
)
Thucyddis oratines imitri
neque possim, si velim

,
(Cic.)
3. (casus
irrelis): imp./ ppf. coni. (
+ /
)
Has inimicitias Roscius si ca-
vre potuisset, vivret (Cic.)
-

, <-
>

98.
,
,
, -
, .

112


I. -
1.
1. (- Acc. cum inf.
indicat., coni. potentialis/irrealis)
2. , , coni.
(imperativus; coni. adhortativus, pro- ( ne, neve)
hibitivus, optativus, concessivus)
3.
3.1. (in- 3.1. coni.
dicat. coni.)
3.2. (indi- 3.2. Acc. cum inf.
cat. coni.).
2.
indicat. coni. - coni.

II.
1. 1 ipse, ipsa, ipsum
Nominativus
ipse, ipsa, ipsum; is, ea, id;

2. 2
ille, illa, illud (
);
is, ea, id -
(
)
 2

99.
,

.
, legis.
,
- .
: , ,
?, ..
.
1. ,
Nom. sing. is
III ,
: legis, is. .
2. : -is Dat./Abl. pl. -
I II . I ,
lega, ae f/m;
II , :
legus, i m
legum, i n

, .
3. III -
, Nom. sing., Gen. sing. -
Nom. ,
-is, leg-,
(. 12): g + s x, .. lex. ,
lex, gis f .
116
 ,

, .
.
4. -is -
III (Dat./Abl. pl.) III (Nom./Gen.
sing.): legus, lega, legum,
-
III , (.
22): ,
-is, III -
. .
5. ,
-is, : part. praes. act. Gen.
sing., part. perf. pass Dat./Abl. pl.
,
-
-nt. ,
-g. ,
.
6. , -
. -s 2 -
.
-i- :
1)
IV ( legio 4);
2)
IIIb -io ( legio 3);
3) -- IIIa
( lego 3). -
.
:
1) - ,
,
, ;
2)
;
,
.
117
 100. ()
Nom. sing. III

Nom.
sing. , 12,
.
-,

Nom. sing.
, maribus.
-bus: Dat. Abl. pl. -
, mar-.
1. ,
Nom. sing.
.
2. ,
mar- -
(. 10, 102). -
Nom. sing. mar mare;
maris mares.
mare, maris n ( -
).

101.
Gen. sing.
Gen. sing.
. , -
, Gen. sing. laus, dis f lausdis,
opus, ris n opueris ..
Gen.
sing., ,
Gen. sing. -
Nom. sing. -
III .
, lex, gis f , Gen.
sing. -is g: ,
Nom. sing., .. -x
-gis Gen. sing. legis.
Gen. sing.
( , ) : ,
118
 Nom. sing. 78
/. ,
tempus, ris n Gen. sing. o,
miles, tis m i. ,
Nom. sing.
/ , :

Nom. sing.: tempus miles

Gen. sing.: ris > tempris tis > miltis
, animal, alis; exemplar, aris; testis, is; urbs,
bis ( a, i, b),
Gen. sing.: , is -
( Gen. sing.
/) :
Nom. sing.: animal exemplar
Gen. sing.: lis > animlis aris > exemplris
Nom. sing.: testis urbs
Gen. sing.: is > testis bis > urbis

securis, is; mare, is nubes, is:
Nom. sing.: securis mare nubes
Gen. sing.: is > secris is > maris is > nubis

102.
III
III -

(. 10) , ,
.
,
Gen. sing. (
) . , -
101 Gen. sing. -
-, -is.

78
: Nom. sing.
.
119


Nom.
Gen. sing. ( Gen.
sing.
sing. -
-is)

legis leg- lex

miltis milit- miles
tempris tempor- tempus ,
-


1. maris mar- mar- mare 1. -
animlis animal- animal- anmal
exemplris exemplar- exemplar- exemplar -e, al, ar Nom. sing.,
-


2. secris secur- secur- secris 2. -

,

(. 10)
-

1. testis test- test- testis 1. -
nubis nub- nub- nubes -
-es/is Nom.
sing., -
-

2. urbis urb- urb- urbs 2. -


,

-

103.
, -
. ,
,
.
120
 1. :
. nauta pertus
. lex Romna
2. -
;
; III ,
, :
. nauta, nautae m (naut-); pertus, a, um
(perit-)
I II
nauta peritus
. lex, legis f (leg-); Romnus, -a, -um (Roman-)
III . I
Lex Romana
3. -
.

104.

C (Gradus comparatvus)

longior, longius longior, longius

, -, -; (, ) -
, -, ;

Haec via longior est ill Haec via longior est

Gradus superlatvus Gradus elatvus
( ) ( )
Hector fortissimus civium omnium Hector homo fortissimus est -
Troiae est

121
 105.

79

, -, -? / ?
, -
, ; -
-
;


1. iter brevius (?)
brevius -
iter (-
); ();
()
2. <id> iter brevius est <>
(?) 79: brevius
-

iter ,
3. dic brevius! (?) -
! brevius dicre, -

106.
II Voc. sing. masculinum

, 105.
:

79

,
, .
, -
, ,
: < > = < >
.
122
 Voc. s. II
1. Fortissime Hector! Exemplum virtutis nobis es!
! !
2. Hector fortissime pro patria sua pugnavit
.

107.

1.
,
:
) 50 (.. 1 sing.
praes. ind. act. ), :
I -o
(voc-o) -vi (voc-
vi), -tum (voc-tum), -re (voc-re);
IV -vi
(mun-vi), -tum (mun-tum), -re (mun-re);
) 50,
,
. ,
,
: domo, ui, itum 1. , -
m,
, :
dom-ui, dom-tum. inf. praes. act.,
-
I , ..
1 sing. praes. ind. act. -o
-re: dom-re.
2. II IIIa
: moneo, ui,
tum 2; scribo, psi, ptum 3.
, moneo ,
-
-o ; ,
1 sing. praes. ind. act.
, : mon-ui, mon-tum.
IIIa scribo,
-
; , -bo -psi -ptum
scri-psi, scri-ptum.
123
 inf. praes. act., II o
-re (mon-re), IIIa -re (scrib-re).
3. IIIb
( , capio -
, c:
c-pi, c-aptum). inf. praes. act.
-io -re: cap-re.

108. ,

1. I, II, IIIa IV -
, -re inf. praes. act.:
voc-re, mon-re, scrib-re, minu-re, mun-re.
2. IIIb ,
(1 sing. praes. ind. act.)
-o: cap-o.
3. ,
(1 sing. perf. ind. act.)
-i: vocv-i, monu-i, minu-i, scrips-i, cep-i, munv-i.
4. ,
(supinum) -um:
voct-um, mont-um, script-um, capt-um, mint-um, munt-um.
. 46.

109.
IIIa IIIb
, -
-o 1 sing. praes. ind. act.80

1 sing. praes.
-
ind. act. - Inf. praes. act.

/

scribo, psi, ptum 3 + -o (-bo) IIIa scrbre < scrib-re

minuo, ui, tum 3 + -o IIIa minure < minu-re

(-uo)
capio, cpi, captum + -o (-io) IIIb capre < cap-re <
3 cap-re

80
() -or (. 62, 63).
124
 110.
IIIab
1. IIIa ,
inf. praes. act. ( ) -
-re:
scrib-re: scrib-; minu-re:
minu-.
2. IIIb ,
1 sing. praes. ind. act. ( )
-o:
capi-o: cap-.
3. ( , )
IIIa ,
() --:
scrib-re: scrib-; minu-re: minu-.
4. IIIb ,
1 sing. praes. ind. act. -o -
-: cap-io: cap.

:

1 sing. praes. inf. praes.
ind. act. act.
IIIa scribo, psi, ptum 3 scribre scrib- scrib-
minuo, ui, utum 3 minure minu- minu-
IIIb capio, cepi, captum 3 capio cap- cap-

. 46, 108, 109.

111.

( !) ,
,
.. ,
.
I. , colent.
1. -nt 3 pl.
125
 2. :
) ,
col-; , II ,
coleo 2. ;
) , I -
(>).
colo 1. ;
) , futuri I. -
, col-:
, , IIIa -
. colo 3. colo, colui, cultum
3 , ; . ,
3 pl. fut. I ind. act. colre: colunt -
/ .
II. : habuisset.
1. -t: 3 sing.
2. -isse- ppf. coni.
, .
habu-
( H).
3. habeo, -ui, -tum 2 ,
3 sing. ppf. ind. act. .
III. , victa est victa erunt.
1. , .. :
esse 3 sing. praes. ind. act.,
part. perf. pass. Nom. sing. femininum;
esse 3 pl. fut. I ind. act.
part. perf. pass. Nom. pl. neutrum. -
, 3 sing. perf. ind. pass. (
), 3 pl. fut. II ind. pass. (
) .
2. victa vict-
.
3. , :
vinco, vici, victum 3 ;
vivo, vixi, victum 3
4. :
,
, .
81, vincre:
81
.
126
 victa est ; ;
victa erunt (, ) ;
/, ...

112. ,

() -
, . ,
,
(, -
).
, -

, , ,
3 (. . 5).

:
1. ,
/ :
Multi libri lecti sunt () .
2. :
Tertiam <Galliae partem> inclunt, qui ipsrum lingua Celtae
appellntur < > ,
.
3. 3
:
Unus erum legtus deligtur .
4. (
):
A me epistula ea scripta est (.:
).
5.
3 .
(ventur
<> ), (Multos annos ad Troiam pugntum
est ) .
6. -
, .
, , ,
, :
facio fio (= ).
127
 7. -
: lavor: 1.
2. (= ).

113.
,
,
1) ,
- ,
2)
, :
) cupidtas (? ?) legendi ;
) cupidtas (? ?) libri (?) legendi
(.: , -
).

114.

,
,
.
:
()
, ,
.
:

(? ?) Omnia rationalter fa- (? ?) Nihil sine ratione fa-

ciendum est ciendum est
. (.:
) /
.

; -
nihil
- (), (-
) ().
.

. 87, 88.
128
 115. ,
esse
, , -
,
, .
, , abrat.
:
3 . .
:
) praes. ind. act. I .
abro 1;
) praes. coni. act. IIIa aber-.
abro 3;
) , ,
, ab-erat,
.. esse imp. ind. act. ab-.
absum. ,
absum, fui, esse , -
, aberat (, ) (-, -).

116.
()
() /, -

() IIIa :
scribre: scrib- ; scrib- (. 44).
(/) -


, .. : scrib-u-nt,
scrib-i-s, scrib--ris etc.

IIIa -

. , , ,
, praes. ind. act.
u/i (
1 sing.),
(. ):
129
 ,

Sing. 1. scribo-o > scribo scrib-o

2. scrib-s > scribi-s scrib-i-s
3. scrib-t > scribi-t scrib-i-t
Pl. 1. scrib-mus > scrib-mus scrib--mus
2. scrib-tis > scrib-tis scrib--tis
3. scrib-nt > scribu-nt scrib-u-nt

:
1) 3 pl. -nt > ( ) ;
2) ( r) > ;
3) r ;
4) 1 sing. -
.

117.
1. , -
, .. ,
() , : ? ?
(. 76.1):
Amo te (?) .
Epistlam legit (?) .
2.
,
, ,
:
satisfacio, feci, factum 3 ( dat.)
satisfacio officio (Dat.) (?)
sequor, sectus sum 3 ( acc.) :
te (Acc.) sequor ( ?)
 2

118.
( )
1. ,
( ).
2. - (. 49).
3. , , ; -
.
4. , -
(. 76.1; 117.1).
5.
(. 117.2), , ,
.
6. , ..
(, ) -
(. . 45
).
7. -,

(. 8992, 121123).
8. , , -
:
(. 68)82.
,
Nom. sing./pl., .. .
9. 83, ..
Nominativus, , .
82
(.. ) causa gratia (. 68).
83
,
, , .
131
 10. , ..
, -
.
11. ;
, (. 2).
12. 84
.
13. .
14. .
15.

.

119.
1
, : Hercules aves Stymphalides
in insula Martis sagittis interfecit.
, -
(. 118).
1. -, ..
( ).
-
-s aves, sagittis (2 sing.) interfecit
(3 sing.). ( . 99),
, aves interfecit.
aves , , -,

. -
,
:

1
2
3 , ,
84
o,
(, -a) -
. ,
, genra Nom. sing.
I , .. genera, ae m/f,
Nom., Acc. Voc. pl. n (
, ,
) genus, ris n ( III ).
132
 interfecit, -
3 sing., , -,
. 3 sing.
, .
sagittis, ,
. , -
, -
interfecit.
2. , , ;
.
Interfecit perf. ind. act. 3 sing. interficio, feci, fectum
3 , , interfecit (, ) (-, -).
interfic re
(
,
). ,
interficre c ,
: ? ?, .. ()
Acc. sing./pl.
3. .
-es
(Acc. pl. masc./fem. III ): Hercules, aves, Stymphalides.
, , III
. Hercules -
,
, .. Hercules Nom. sing. (Hercules,
is m).
, -
interfecit aves Stymphalides.
4. , -
( , , ): interfecit
(? ?) aves Stymphalides (Acc. pl. fem.)
.
, , ..
(
).
5. , -
( causa gratia)
. in insula.
in , : in
(Acc. ?; Abl. ?).
133
 insula. -a Abl.
( I )
Acc. ( III ).
: insula, ae f I
Abl. sing. : in insula (?) .
6. : -
, ,
-.
, Nom. sing. -
Hercules ,
(), , .
7. : Martis
sagittis. .
Mars, rtis m III . ,
Gen. sing. (? ?) -
insula: (?) .
sagittis I sagitta, ae f .
Dat./Abl. pl. ,
: Dat. ? ?
; Abl. ? ?
. .
8. , :
.
9. .
10. , ,
:
.
2
(. 81),
,
/() , -
Nom., ,
.

, ,
.
:
Scientia potentia (est).
1. , potentia () ,
scientia () ,
:
134
 ( ?) . -
.
2. : scientia (
?) potentia est .
scientia () potentia (
) ,
.

120.

,
, .
1
Nom. sing. f 3 sing. praes. ind. act. Acc. sing. f
.
1. . orno 1.
2. , , :
, , -
, ; -
. vita, ae f (I .).
3. . amicitia, ae f (I .).
4. : Amicitia
vitam ornat.
2
Nom. sing. m 3 sing. praes. ind. pass. Abl. sing. auctoris (?)

1. . colo, lui, ltum 3.
2. -
, -
: ? ,
(agricla, -ae m I .) Abl.
sing., Abl. sing. auctoris, ..
a (. 77.2).
3. . ager, -gri m (II .).
4. - : Ager ab
agricla coltur.

135
 121.
,
Accusatvus cum infinitvo
1. , , ,
. -:
89 ,
.
, :
Mater Marcum librum legre videt.
videt (3 sing. praes. ind. act.).
video, vidi, visum 2 -
, ,
( , )
Acc. cum inf.
:
videt

Acc. , inf.
legre ; Acc.,
: Marcum librum. ,
Accusativus (..
) librum. Marcum

legre (? ?).
:
videt

Acc. , inf.
librum legre (inf. praes. act.)

? ?
Marcum
,
-
,
. :

136
 videt
Acc. , inf.
Marcum legre
? ?
librum
,
; .
2. ( )

Videt ? Mater
, : ,
.
. 89, 90.

122.
, Nominatvus cum infinitvo
,
Accusativus cum infinitivo:
Epaminondas fidbus praeclre cecinisse dictur (Cic.)
dicitur (3 sing. praes. ind. pass.)
Nom. , inf.
Epaminondas cecinisse (inf. perf. act.)
, .
. 91.

123.
, Datvus cum infinitvo
,
Acc./Nom. cum inf.
Licuit esse otiso Themistcli (Cic.)
Licuit

Dat. , inf.
Themistocli esse otioso
137
 :
(), <
>.
:

. 92.

124.
, Ablatvus Absolutus
, Abl. Abs.,
.
1. (
) .
2. ( ) (
) (
).
3. , ( )
.
4. , / -
/ (/, /
/ /) /
-
,
.
5. Ablativus,

Abl. Abs.
:
Sole oriente aves canre incipiunt.
1.
canre incipiunt
2. aves .
: .
3. sole (sol, solis m )
oriente (orior, ortus sum 4 ) -
, Abl. sing.
; , Abl. Abs.
,
: ? ? ?
138
 ? ? (.. )
. Abl. Abs., ,
, : ?, -
.
sole
,
oriente -
.
oriente part. praes. act., -
Abl. Abs. .
, :
, .
:
.

, aves,
sol.
. 85, 86.

125.
( )
1.
() :
Nemo tam puer est, ut Cerbrum timeat (Sen.) -
, .
2.
( ):
Quod dubtas, hoc non fecris (Cic.) ,
.
3. () () ()
() :
Themistcles, quod non satis tutum se Agris vidbat, Corcyram
demigrvit (Sen.) ,
, .
4. -
:
Socrtes, quum esset ex eo quaestum, Archelaum, <regis> Perdiccae
filium, qui tum fortunatissmus habertur, nonne betum putret,
inquit , ,
139
 <> ,
<>,
(Socrtes) (inquit) -
:
(quum esset ex eo quaestum),
, ..
putret, -
qui tum fortunatissimus
habertur (. 97.3.1 (2)).
, . 24,
.

126.

,
,
.
, :
At si ultima supra caput steterit hora et venerit dies numquam rever-
surus ac se confessa mors fuerit, non timentur extrema, cum certa sunt
(Pan. Lat. XII 41.3).
1.
, - (..
, , ).
: stetrit, venrit, furit, timentur, sunt.
2. , , .
stetrit, venrit, furit 3 sing. fut. II ind.
act. perf. coni. act.; ,
.
: timentur 3 pl. praes. ind. pass., sunt
3 pl. praes. ind. act.
3.
.
,
(. 96, 97). ,
.
, , si.

140
(. 97.5), -
coniunctivus, indicativus. : si
stetrit venrit furit.
, ,
:
) ();
) ( ; ).
,
( ).
,
, .. ,
-
. , -
, ;

, , 3 sing.
Fut. II ind. act. ,
.
cum.
: cum sunt.
cum
(. 97.1.3, 5, 7, 8, 9) -
cum coincidens, inversum, iterativum, explicativum, temporale
, ,
.
4. -
non timentur
extrema. ,
extrema non timentur.
, -

(. 112).
,
timre
() , ..
. -
.
, -
extrema: (? ?) .
141
 , (
I),
. , -
.
5.
. stetrit ultima hora;
venrit dies reversurus; furit confessa
(.. coniugatio periphrastica passiva (. 93) -
mors.
6.
:
, ,
(part. fut. act.),
(se) , <, .. > ,
/.
7. , , -
: , ,
. -
.
8. ( )
,

. :
; , -
;
, , .
9. , -
, ,
( ), (, ,
).
.
, ,
<> -
, .
:
; , -
;
, <> , .

142
 127.

118, -
, ,
. -

.
,
.
. -
;
,
..
.
,
(, 126.3,
):
Habitari ab iustis viris in Oceano terras ferunt, quas Fortunatorum
insulas vocant (Pan. Lat. XI 23, 1).

voco 1 , quas (Acc. pl.) vocant (3 pl. praes. ind.

qui, quae, quod , - act.)

insla, ae f quas insulas Acc. Duplex

fortuntus 3 , - fortunatrum Gen. pl.

fero, tuli, latum, ferre ; ferunt (3 pl. praes. ind. act.)

terra, ae f Acc. inf.

hab to 1 , ; terras (pl.) habitari (inf. praes. pass.)
(? ?)
ab
vir, viri m , ab iustis viris Abl. pl. auctoris (?)
iustus 3
ocenus, i m in Oceano Abl. sing. (?)

143
Inf. praes. pass. Abl. pl. m Abl. pl. m Abl. s. m Acc. pl. f 3 pl. praes. ind. act.
Habitri ab iustis viris in Oceno terras ferunt,
Acc. pl. f Gen. pl. m Acc. pl. f 3 pl. praes. ind. act.
quas Fortunatrum insulas vocant.
:
,
, () .
:
,
, .
 3

 1.
.
Avis. Boa. Domus. Ergo. Fatum. Gigno. Fit. Humus. Labor. Pax.
Nomen. Omne. Pontus. Ratus. Sanus. Syrus. Triba. Una. Xerxes.
Zea.
Aevum. Ar. Poeni. Poma. Augur. Dein. Iam. Jurat. Joci. Aiunt.
Centum. Cibus. Collum. Cyprus. Caedes. Canis. Coelum. Clamor.
Cubo. Lac. Schola. Thebae. Scythae. Eques. Rhythmus. Philo. Quoque.
Qui. Sanguis. Natio. Risus.
Aqula. Patricius. Miser. Oratio. Silentium. Bestiae. Tira. Suadeo.
Fluvius. Ianua. Domnus. Eurpa. Femna. Partus. Varius. Vicnus.
Proelia. Praefacio. Cognoscmus. Patientia. Universi. Symphonia.
Tormentum. Labyrintus. Felicter. Romnus.
Lingua Latna. Mundus antiquus. Orbis Romnus. Pax Romna.
Cultra Graeca. Natines diversae. Panegyrci Latni. Sentus Popu-
lusque Romnus.
Gaius Iulius Caesar. Marcus Tullius Cicro. Publius Vergilus
Maro. Titus Livius. Quintus Horatius Flaccus. Octavinus Augustus.
Impertor Diocletinus. Constantnus Magnus. Theodosius. Sanctus
Hiernymus Stridonensis.
. 15.
2. .
Salvte, amci! , !
Salve, magister/magistra! , /!
Valte, amci! , !
Vale, magister/magistra! , /!
Intrre mihi licet? ?
(Non) licet () .
Adsum ().
Abest / .
Opus domesticum .
Opus auditorium .
Gratias .
Veniam rogo .
3. / /
, / -
:
I ; II ; III ( III -
, ,
).
146
 4. -
III ; -
.

-
- , -
(-

)

mari -i 1. Dat. mar- mare, maris 1) /

sing. n ?
2. Abl.
sing. 2) /?

Iuri; regum; partes (3); libertti; victrem; genra (3); hosti; laudum;
pacem; legionbus (2); teste; opris; carmnum; ratine; consli; furem;
gentium; arbrem; lenum; more; exemplrium.

5. / /
, / ;
, ; IIIa -
; III
a b.

6.
() -
, ; /
/.

-
- - -
-
85

milte -e milit- miles, tis m Abl. sing. m milite Romno

(Romnus) (? ?) -
(III
-
)
Romnus, -a,
-m
(II .)

85

( 102).
147
 Servo (fidlis, e); contumeliam (omnis, e); libros (felix, cis);
hominbus (audax, cis); in (hic, haec, hoc) urbe; de luce (primus,
a, um); in statines (proxmus, a, um); genris (humnus, a, um); in
consultu (tertius, a, um); in aerarium (militris, e); a matre (meus,
a, um); pro agris (frugfer, ra, rum); gentes (ferus, a, um); (is, ea,
id) parte; civium (noster, tra, trum); regnae (Perscus, a, um).

7.

, ; / -
/.

(sentus) sentus, us m 1. Dat. sing. 1. senatui Roma-

Romno (IV .) (? ?) no -
Romnus, a, um - 2. Abl. sing.
(m II .) (? ?) 2. senatu Ro-
mano

(mare) Rubro; (miles) Romanrum; (ordo) senatorio; (fides) bonam;

(magistrtus) urbanrum; (consilium) stricta; (merctor) Gallcos; (nex)
saevas; (homo) sapienti; (virgo) tacitrum; (orbis) Romnum; (deus)
immortles; (ratio) naturli; (dies) longis; (error) magnos.

8. (-
) .
.

-

( )

legis -s lego, l gi, lectum praes. ind. act.

3 2 sing.
-is lex, gis f Gen. sing. (III ?/ ? -
.)

Peius (2); leges (3); victus (3); voces (2); nota (4); opera (2);
consecrtis (2); regi (2); sitis (4); rei (3).

148
 9.

.

Brevius 1) iter; 1)
2) dic! 2) !

Melius 1. responde! 2. verbum; sapientius 1. dixisse, 2. dictum; altius

1. scandmus, 2. mare; rarius 1. ridre debes, 2. genus animalium.

10. .

MI; CLXXXIV; CMII; DVIII; 28; 913; 67; 125; 28; 10; 352; 99;
XXXIX; CXCIX; LXX; DLV; MMI 637;1029; 2008

11.
/,
.

- 1) 3 sing. indicativi; 2) 3 pl. indicativi

( -
praesens imperfectum futurum I
/
) act. pass. act. pass. act. pass.

orno 1 orn- ornat orntur ornbat ornabtur ornbit orna-

ornvi - - - - - btur
orntum ; - -
ornre - ; -
-

1) vinco 3; rapio 3; vincio 4; habeo 2; capio 3; mollio 4; narro 1;

verto 3; desino 3;
2) mordeo 2; omitto 3; nosco 3; teneo 2; reperio 4; do 1; mitto 3;
caveo 2; fallo 3

12. ; -
.

149
 1) 3 pl. indicativi activi; 2a) 3 sing. indicativi
- passivi;
(
/ 2b) 3 pl. indicativi passivi

) perfectum plusquamperfectum futurum II
orno 1 ornv- 1) ornavrunt ornavrant ornavrint
ornt- , ,

2a) orntus ornta erat orntum erit
est , - ,

ornatae erant ornata erunt
2b) ornati sunt , ,

1) cupio 3; laudo 1; egeo 2; alo 3; sentio 4; pingo 3; findo 3; sto 1;
posco 3
2a) iuvo 1 (m); bibo 3 (n); haurio 4 (f); solvo 3 (n);
2b) deleo 2 (m); pono 3 (f); reperio 4 (n); metuo 3 (f); moveo 2(n)86.

13.
.

- ,
/ / ,
-
- ;

ornv-
1 sing. fut.
( orno 1 /
ornavro -o II ind.
-r- - ,
act.
)
-mur pet- (II)

-mur pet- (IIIa) peto, ivi, 1 pl. fut. I

petmur
-- itum 3 ind. pass. /
-

1. : amtur; ridbis; vocamni; mo-

neor; vehmus; dicris; dicris; damus; regi; vincebtur; credit; agent;
mitttis; videntur
86
,
-.
150
 2. , : contendi (2);
fci; faci; claudes (2); audivrit (2); audivisset; monta sit; monta es-
sent; monuissent; vnit; vnit; capta; captta; agmus; egtis; agatis;
mittit; mittmus; misit; mittant; ddit (2); prodest; defendi (2); utris;
utris; posuertis (2).

14.
.

- , - , ,
-

amans participium amo 1 1. Nom. sing. 1. ,

praesentis activi m/f/n -, -
2. Acc. sing. n 2.

Regente; facta; praeveniens; fracto; praefectram; credentis;

occultatrum; inventum; animntem; captas; inclso; sentientes;
missri; capttos; iussa.

15. , -
esse
.

,
, ,

possum, potui, posse 1 pl. perf. ind. act. potumus

; ;
, ; ; ;
; , ; .
. 61.

16.
.

,

,

arbitrmur -mur arbtror 1 1 pl. praes.

ind. pass.

151
 Pascuntur; sortris; rebtur; usa erat; quermur; progrdi; secuti sunt;
turi; natos esse; pottus eram; aggrediebntur; irta ero.
. 62, 63.

17. ; -
.
1. Homo ad intellegendum et agendum natus est.
2. Multi cupidires sunt emendrum librrum quam legendrum.
3. Tacendum est vobis.
4. Aqua marna inutle est bibendo.
5. Sapientia ars est bene beateque vivendi.
6. Verba tua credenda mihi furunt.
. 66, 87, 88, 113, 114.

18.
.
1. Servus meus proelio interfectus est.
2. Quantum tibi argenti dare debeo?
3. Et Romae vixit Marcus et Carthagne.
4. Nemo est casu bonus. Discenda virtus est (Sen.).
5. Vixit ad summam senecttem valetudne optma (Cic.).
6. Nescre quaedam magna pars sapientiae est.
7. Sol cuncta sua luce illustrat.
8. Totam himem ursus in antro dormibat.
9. Romlus patre Marte natus est (Cic.).
10. Is mihi etiam quertur (Cic.).
11. Multos fortna librat poena, metu nemnem (Sen.).
12. Locus ipse erat praesidio barbris (Caes.).
13. Hieme ursi in antris dormiunt.
14. Dominrum est fidles servos laudre.
15. Quae est domestca sede iucundior? (Cic.).
16. Terra commnis mater omnium mortalium est (Liv.).
17. Quidquid discis, tibi discis (Petron.).
18. Laudtur ab his, culptur ab illis (Horat.).
19. Magnus Alexander corpre parvus erat.
20. Lucius Scipio et accustus et damntus est pecuniae captae a
rege (Liv.).
21. Nulli est homni perpetuum bonum.
22. Vi victa vis (Cic.)
23. Sapientis est virttem magni aestimre.
152
 24. Gravis ira regum est semper (Sen.).
25. Virtus praestantior est robre.
. 7279.

19. .
I. 1. / , .
2. .
II. 1. .
2. .
3. (=)
(.: ).
4. , , -
.
III. 1. , .
2. (= ), .
3. , .
4. - (= ), .
5. , (= )
.
6. ,
.

20.
( ).
1. Ignscas aliis multae, nihil sibi.
2. Ubii petunt atque orat, ut Caesar sibi parcit.
3. Homines dum docent discunt.
4. Moritur Epicrus quum duo et septuaginta annos vivit.
5. Sol effcit, ut omnia florent.
6. Bene facis, quod mihi adiuves.
7. Tanta vis probittem est, ut eum in hoste etiam diligmus.
8. Cineas interrogtus Pyrrho qualis Roma sit, respondent regum
urbem sibi visum.
9. Male agentes animus nunquam sunt sine metus.
10. Formcae sitientas ad fonte descendrunt, ut bibunt.
11. Stellrum tantus multitdo est, ut numerri non possunt.
12. Homini corpus celsum et erectus est, ut coelo intueri possint.

21. -
, , -
.
153
In silv abies genta st,
In silva crescbat,
Hiem aestuque virdis et
gracilis erat.

Tempestas ei canbat:
Dorm abies, dormi!
et frigus nive cingbat:
Ne frigeas, dormi!

Lepus timdus griseus

Sub ea salibat,
Aliquando lupus ferus
Non lente currbat.

Equus vehiculum trahit,

In eo vir sedet.
Arbor nostr a viro caesa st,
Nihil radcis est.

Ecc ornat abiesclum

ad festum nostrum it,
Et multo, multo gaudio
infantes affcit.


Abl. Ablatvus
Abl. Abs. Ablatvus Absoltus
Acc. Accusatvus (
)
Acc. cum inf. Accusatvus cum infinitvo -

act. actvum ( -
)
coni. coniunctvus
Dat. Datvus ( )
Dat. cum inf. Datvus cum infinitvo -

f., fem. feminnum
fut. I futrum primum
fut. II futrum secundum
Gen. Genetvus ( )
Gerundium
Gerundivum
imp. imperfectum ( -
)
imperat. imperatvus (
)
ind. indicatvus (
)
inf. infinitvus (-
)
Loc. Locatvus ( )
m., masc. masculnum
n neutrum
Nom. Nominatvus (
)
Nom. cum inf. Nominatvus cum infinitvo -

part. participium
pass. passvum ( )
pf., perf. perfectum (
)

155


pl. plurlis (
)
ppf. plusquamperfectum (-
)
p.p.p.; part. participium perfecti passvi -
perf. pass.

praes. praesens ( )
s., sing. singulris
supin. supnum
Voc. Vocatvus ( )

: Nom. sing.;
Gen. sing.
:
inf. praes. act. = infinitvus (Nom. sing.) praesentis (Gen. sing.)
actvi (Gen. sing.)
imp. coni. pass. = imperfectum (Nom. sing.) coniunctvi (Gen. sing.)
passvi (Gen. sing.)

Ad Heren. Phetorica ad Herennium (I ..)
Caes. C. Julius Caesar (10044 ..)
Cic. M. Tullius Cicero (10643 ..)
Just. M. Junianus Justinus (III .)
Liv. T. Livius (59 . 17 ..)
Nep. Cornelius Nepos (. 10025 ..)
Pan. Lat. XII Panegyrici Latini ( IIIIV .)
Pl. Maj. C. Plinius Caecilius Secundus Major (2379)
Plaut. T. Maccius Plautus (. 254 184 ..)
Sen. M. Annaeus Seneca (55 .. 39 ..)
Suet. G. Suetonis Tranquillus (. 75160)
 -

a, ab, abs (c Abl.) , , ; , aio, aire ,

aliquando ,
abies, tis f alius, a, ud (Gen. s. alterus, Dat. s.
abiesclum, i n alii)
accipio, pi, ceptum 3 , alius alius
; Alexander, dri m (.
accso 1 , )
acer, cris, cre , , alo, alui, altum (altum) 3 ,

acuo, ui, tum 3 , altus 3 ,
; amblo 1 ,
ad (Acc.) , , , amicitia, ae f
adiuvo, iuvi, iutum 1 (Acc. amcus, i m
; Abl. ) amo 1
adultor, ris m , ample ;
Aedui, rum m ( ) amplus 3
Aemilia, ae f anmal, lis n
as, aris m , , anmo 1
aerarium, ii n - anmus, i m ,
; annus, i m
aestmo 1 , antiquus 3 ,
aestusus 3 ; antrum, i n ,
aestus, us m , ; appto, vi (ii), tum 3
aetas, tis f ; , ; ( Acc.)
appello 1 , ,
afficio, fci, fectum 3
(Acc. ; Abl. ) aqua, ae f
ager, gri m arbtror 1 ,
aggredior, gressus sum 3 ; arbor, ris f
(Acc.) argentum, i n
ago, gi, actum 3 ; ; Ariovistus, i m (
)
157
aro 1 , censeo, ui, nsum 2 ; -
ars, artis f
atque , cerno, crvi, cretum 3 ,
atrox, cis
audax, cis ; Cineas, ae m ( -
audeo, ausus sum 2 , , -
287
audio 4 , 280 . ..)
aureus 3 cingo, nxi, nctum 3
aurum, i n circumgredior, gressus sum 3 -
avus, i m ; ,
civis, is m, f ,
barbrus, i m ; civtas, tis f , -
beate
bellum, i n claudeo - -2
bene claudo, si, sum 3
bibo, bibi 3 clemens, entis ; ; -
bonus 3 ,
bos, bovis m/f / clementia, ae f , -
brevis, e ,
Bruttii, irum m (- coelum, i n
) coepi, coepisse , -
;
caedo, cecdi, caesum 3 , , colo, lui, cultum 3 ;

Caesar, ris m , committo, misi, missum 3 ;
(10044 ..) ,
calcar, ris n commnis, e
cano, cecni, cantum 3 concerno - -3
capio, cpi, captum 3 concilio 1 ;
capto 1 , concipio, cpi, ceptum 3
caput, tis n ; congredior, gressus sum 3 ,
carcer, cris m ,
carmen, nis n consecro 1 ()
carus 3 , consentio 4 , -
Carthgo, nis f
castra, rum n consilium, i n ; ;
casus, us m ; , ,
consto, stti, sttum 1
caveo, cavi, cautum 2 - constat
; ( Acc. consul, is m
Abl.) consultus, us m
celsus 3 ; ; - contendo, ndi, ntum 3 ;

158
contumelia, ae f , - dico, xi, ctum 3
dictum, i n ,
cornu, us n dies, i f ; m
corpus, ris n difficlis, e
credo, ddi, dtum 3 ; digredior, gressus sum 3 ,
cresco, crvi, cretum 3 ; -
dilgo, lexi, ctum 3 ;
crudeltas, tis f
culpo 1 , discerno, crvi, crtum 3 ,
cultra, ae f ; -
, disco, didci 3
cum ( Abl.) dissimlis, e ,
cum ; , ; diutrnus 3 , -
,
cunctus 3 , dives, tis
cupdus 3 , - diversus 3
; ( Gen. ) do, ddi, datum 1
cupio, vi, tum 3 , doceo, ui, ctum 2 ,
(c Acc.) domestcus 3
cur domnus, i m
curro, cucurri, cursum 3 domo, ui, tum 1 , -
custos, dis m ;
domus, us (i) f ,
damno 1 , dormio 4
dea, ae f dubius 3 ,
debeo, ui, tum 2 duco, xi, ctum 3 ;
decerno, crvi, crtum 3 , dum ;
duo, ae, o ,
Decmus, i m ()
decipio, cpi, ceptum 3 ecce ;
dedo, deddi, dedtum 3 ; edo, di, esum, esse (edre) ,

deduco, xi, ctum 3 , efficio, fci, fectum 3 ,
defectio, nis f ; -
egeo, ui 2 (c Abl., Gen.)
d. solis egredior, gressus sum 3
defendo, fendi, fensum 3 ; ego
emo, emi, emptum 3
deinde ; , , enim , , -
deleo, vi, tum 2 , -
eo ;
descendo, ndi, nsum 3 , eo, ii, itum, re ;
Epic rus, i m (-
desno, sii, stum 3 : 341270
deus, i m ..)
159
epistla, ae f formca, ae f
equus, i m , fortis, e
erectus 3 , fortuna, ae f (-
erro 1 ; )
error, ris m frango, fr gi, fractum 3 ,
et
etiam ; ; frigeo (frixi) 2 , -
Eurpa, ae f
excerno, crvi, crtum 3 , frigus, ris n
frugfer, ra, rum
excipio, cpi, ceptum 3 fugo 1
exemplar, ris n , fur, furis m
exemplum, i n
experior, rtus sum 4 , Gaius, i m ()
Gallcus 3
externus 3 gaudeo, gavsus sum 2 (c Abl.) -

fabrca, ae f , ; gaudium, i n
gens, ntis f ,
faclis, e genus, ris n ; ,
facio, fci, factum 3
fallo, fefli, falsum (deceptum) 3 - gigno, genui, gentum 3 ,
; pass. ,
fatum, i n () ,
graclis, e
felix, cis gradior, gressus sum 3 , -
femna, ae f ,
fero, tuli, latum, ferre , ; grammatca, rum n ,

ferus 3 , grammatcus 3 -
festno 1 ,
festum, i n gratia, ae f ,
fidlis, e , ;
fides, ei f , ; gravis, e ,
filia, ae f griseus 3
filius, ii m
findo, fdi, fissum 3 , - habeo, ui, tum 2 , ;
/ ( )
fio, factus sum, firi , - haurio, hausi, haustum 4 ;
;
fleo, flvi, fletum 2 Hector, ris m ( -
floreo, ui 2 , )
folium, ii n heri
fons, ntis m hic ,

160
hic, haec, hoc infans, ntis m, f ,
hiems, himis f ; ( )
Hier nymus, Sophronius Eusebius infero, tuli, illtum, inferre
Stridonensis - ingenium, ii n ,
(342420: ;
(Vul- ingredior, gressus sum 3
gata)) inquam
hodie intellgo, xi, ctum 3 ;
homo, nis m
horreum, i n intercipio, cpi, ceptum 3 -
hortus, i m
hostis, is m ; intereo, ii, tum, re
humnus 3 ; - interficio, fci, factum 3
interrgo 1
humrus, i m intueor, tutus sum 2
humlis, e , ;
inutlis, e
iam ; invenio, vni, ntum 4 ; -
ibi
idoneus 3 ipse, ipsa, ipsum
ignvus 3 ; ira, ae f
ignosco, n vi, n tum 3 , irascor, irtus sum 3 (c Dat.) -
,
ille, illa, illud ;
irrumpo, rpi, ruptum 3 ,
illustro 1 ; ;


is, ea, id ;
immortlis, e
iter, itinris n ,
impertor, ris m ,
iubeo, iussi, iussum 2
;
iucundus, a, um
imperfectus 3 , -
iudex, cis m

iudco 1 ,
impius 3
ius, iuris n ,
impno, posui, postum 3 ;
, iuvo, iuvi, iutum 1 , -
in (Acc. ? Abl. ?) ,
incerno, crvi, crtum 3
incipio, cpi, ceptum 3 , Juppter, Jovis m

includo, clusi, clusum 3 , labor, ris m , ;
labor, lapsus sum 3 , -
incutio, cussi, cussum 3 ;
laetus 3 ,
indco 1 , Latnus 3
indoctus 3 , - latus 3 ,
laudo 1 ,

161
laus, dis f , malo, ui, melle ,
legio, nis f ;
mlum, i n
lego 1 ; mlum, i n
lego, lgi, lectum 3 ; - malus 3 , ; -

lente , mancipium, ii n , -
leo, nis m
leonnus 3 mancpo 1 ;
lenter , manus, us f ;
lepus, ris m Marcus, i m ()
lex, gis f mare, maris n
libellus, i m , marnus 3
, Mars, rtis m ( )
liber, ra, rum mater, tris f
liber, bri m melius
libri, rum m bonum bene
libro 1 memni, meminisse ( Gen.
libertas, tis f Acc.)
libertnus, i m mens, ntis f ,
lingua, ae f , merctor, ris m
littra, ae f ; pl. , - meto (messui) messum 3 ,

locus, i m metuo, ui 3
longitdo, nis f ; - metus, us m
meus 3
longus 3 miles, tis m
luceo, luxi 2 ; militris, e ,
Lucius, ii m () minor, minus
ludo, lusi, lusum 3 parvus 3
ludus, i m miser, ra, rum ; -
lupus, i m
lux, cis f , mitto, si, ssum 3
prima lux molior, tus sum 4 -
Lydus 3 (- ; ;
) mollio 4 ;
moneo, ui, tum 2 ;
Macedoncus 3
magistrtus, us m ; pl. mons, ntis m
mordeo, momrdi, morsum 2 ;
magnus 3
maior, maius morior, mortuus sum 3
magnus 3 mortlis, e
male mos, moris m ,

162
moveo, m vi, motum 2 ;
)
multitdo, nis f , - nunquam (numquam)
;
multus 3 , - obeo, ii, tum, re , -

mundus, i m ; , - occipio, cpi (coepi), ceptum 3 -
, ,
murus, i m occulto 1
occpo 1 ,
narro 1 , odi, odisse
nascor, n tus sum 3 , odisus 3
omitto, msi, missum 3 , -
natio, nis f , - ;
; , omnis, e ,
natur lis, e , - opra, ae f ,
oportet, uit 2 ,
nauta, ae m optmus 3
navis, is f bonus
ne ; opto 1 (c Acc.) ,
nego 1 ; opus, ris n ,
nex, cis f oratio, nis f ; , -
nemo, nis
nescio 4
orbis, is m , ;
niger, gra, grum ,
()
nihil ,
ordo, nis m ;
nix, nivis f
orgo, nis f , -
nolo, nolui, nolle

nomen, nis n ,
orno 1 ;
non ;
oro 1 , ( Acc.)
nos
os, oris n , ; ,
nosco, nvi, notum 3 ;
os, ossis n
,
noster, tra, trum
nota, ae f , paco 1 ,
noto 1 , ; - panis, is m
par, paris
notus 3 , parco, peprci 3 ( Dat.)
novus 3 pars, rtis f ,
nubes, is f , parvum, i n ,
nullus 3 (Gen. s. -us, Dat. s. -i)
parvus 3 ,
numro 1 , pascor, pastus sum 3
Nundnae, rum f H, - pateo, ui 2 /-
( -

163
pater, tris m praebeo, ui, tum 2 , ()-
patior, passus sum 3 , -
; praecipio, cpi, ceptum 3 -
patria, ae f , ,
paucus 3 praeclrus 3
pax, cis f , praecurro, (cu)curri, cursum 3
pecunia, ae f ; - ;
; praedco, xi, ctum 3 ,
peior, peius
malus 3 praeficio, fci, fectum 3 (c Dat.) -
peius
male raegredior, gressus sum 3 -
pergo, gi, actum 3 ; - ,
praesidium, ii n ; ,
percipio, cpi, ceptum 3 , ;
praestans, antis ,
perficio, fci, fectum 3 ; -
, praetergredior, gressus sum 3 -
perpetuus 3 , -
praevenio, vni, ventum 4 ,
Persia, ae f
Perscus 3 pretium, ii n ,
peto, vi, tum 3 , - primus 3
;
princes, pis ; ;
philosophia, ae f

philosphus, i m
privtus 3
pingo, nxi, ctum 3 ; -
pro (c Abl.) ; , ; -


placeo, ui, ctum 2
probtas, tis f , -
poma, ae f ,

poena, ae f
prodeo, ii, tum, re , -
Pompeius, i m (.:

, -
- prodo, ddi, dtum 3 ; -
10648 ..)
pono, sui, stum 3 proelium, ii n
posco, popsci 3 , - progredior, gressus sum 3 -
,
poplus, i m prosum, fui prodesse
possessio, nis f , ,
possum, potui posse , protgo, xi, ctum 3
proxmus 3 , -
postlo 1
potior, ttus sum 4 , - puella, ae f
puer, ri m

164
pugno 1 res, rei f , , -
Pyrrhus, i m ( : ,
III . ..) respondeo, ndi, nsum 2
retrogradior, gressus sum 3
quaero, quaesvi, quaestum 3 ,
revertor, rti 3
qulis, e reus, i m , -
quam
quando rex, gis m
quantum Rhenus, i m (. )
quantum, i n , rideo, rsi, rsum 2 , -
quantus 3 , - ; ,
(c Acc.)
-que ( - ripa, ae f
) robor (robur), ris n
queror, questus sum 3 , ; , ;
qui, quae, quod , ;
, rogo 1 ;
quidam, quaedam, quoddam - Roma, ae f
; , Romnus 3
quis, quid , ; -, - Romnus, i m
quisquis, quaequae, quidquid Romlus, i m
, rosa, ae f
quod , ; ruber, bra, brum
quot (pl.)
quum = cum saevio, ii, tum 4 ,

radix, cis f saevus 3
rapio, ui, ptum 3 , - salio, lui (lii), saltum 4
salus, tis f ;
raro salveo, - - 2 , -
rarus 3
ratio, nis f , sapiens, entis , -
recipio, cpi, ceptum 3 ,
sapienter , ()
redeo, ii, tum, re sapientia, ae f
regna, ae f scando, ndi, nsum 3 , -
rego, xi, ctum 3 (c Acc.) ,
scelus, ris n
regredior, gressus sum 3 schola, ae f ;
religio, nis f ;
scio, vi, tum 4 ;
reor, ratus sum 2 (c Acc.)
reperio, reppri, repertum 4 - Scipio, nis m ,
,
165
scribo, psi, ptum 3 ; suadeo, susi, susum 2 (c Dat.) -
se ( ) ,
seco, secui, sectum 1 ; - suvis, e
sub (Acc. ? Abl. ?)
sedeo, sdi, sessum 2 , - succerno, crvi, crtum 3
suggredior, gressus sum 3 ,
sedes, is f ; ; -
sum, fui esse ,
semper summus 3 ; ;
senatorius 3
sentus, us m supergredior, gressus sum 3 -
senectus, tis f ,
senes, is m/f / suscipio, cpi, ceptum 3 /
sententia, ae f , ; -
, suus 3
sentio, nsi, nsum 4 ;
taberna, ae f , ()
sepro 1
septuaginta taceo, ui, tum 2
sequor, sectus sum 3 (c Acc.) - tactus 3
, - tango, tetgi, tactum 3 , -
servio 4 ;
servus, i m , tantus 3
sextus 3 tego, xi, ctum 3 ,
si ; tempestas, tis f ; ,
sileo, ui 2
silva, ae f templum, i n
simlis, e tempus, ris n
sine (Abl.) tendo, tetendi, tensum 3 ,
sino, svi, stum 3 , -
teneo, nui, ntum 2 , -
sitio 4
sitis, is f terra, ae f ,
sol, solis m tertius 3
solvo, solvi, soltum 3 Thales, tis (is) m (
sortior, tus sum 4 : . 600 ..)
Tigrnes, is m ( -
spes, ei f )
stella, ae f timdus 3 ,
statio, nis f , totus 3 ,
stirps, pis f ; , - traho, xi, ctum 3 ;
transgredior, gressus sum 3 -
sto, stti, statum 1
strictus 3 ; tres, tria

166
tueor, tutus sum 2 ; - venio, vni, ventum 4 ,
( )
tu verbro 1
turris, is f verbum, i n ;
tuus 3 vereor, vertus sum 2 , -
( Acc.)
ubi ; vertas, tis f
Ubii, rum m ( verto, rti, rsum 3 ,
)
ulciscor, ultus sum 3 verus 3
unus 3 (Gen. s. -ius, Dat. s. -i) vesper, i (is) m
vester, tra, trum
urbnus 3 via, ae f ,
urbs, bis f victor, ris m
uro, ussi, ustum 3 , victoria, ae f
ursus, i m victus, us m
ut , ; (); video, vdi, vsum 2 ,
; ; ; ; ; pass.
vincio, nxi, nctum 4 ,
utiltas, tis f , ;
vinco, vci, victum 3
utor, usus sum 3 , vinclum (vinclum), i n , -

vilo 1 ; -
valeo, ui, tum 2 /-
; vir, viri m ,
valetdo, nis f virgo, nis f ,
varius 3 , ; - virdis, e
virtus, tis f ,
vehiclum, i n , vis f , ;
veho, xi, ctum 3 , ; vita, ae f
volo, ui, -, velle ,
vendo, ddi, dtum 3 vivo, vixi, victum 3
vennum, i n , voco 1 ,
venia, ae f ; vos
veniam dare , vox, cis f ;

 -

autem, vero moveo, movi, motum 2

horreum, i n divdo, si, sum 3
dies, i m
curro, cucurri, cursum 3; amicitia, ae f
fugio, fugi, fugtum 3
tutus 3 nisi
() litus, ris n
() ripa, ae f ara, ae f
lacesso, vi, tum 3 vita, ae f
salus, tis f vivo, xi, ctum 3
dea, ae f
aeger, gra, grum occsus, us m (solis)
magnus 3 lex, legis f
commentarii, rum m
tueor, tutus sum 2 defectio, nis f (solis)
video, vdi, visum 2 protgo, xi, ctum 3
uva, uvae f hic
praesum, fui, -, esse agricla, ae m
( Dat.) signum, i n
bellum, i n scio, scvi, sctum 4
hostis, is m aurum, i n
obsum, fui, -, esse
planto 1 quaero, svi, stum 3
refugio, fgi, fug-
Gallcus 3 tum 3
intertus, us m
dico, xi, ctum 3 videor, visus sum 2
civis, is m liber, bri m
civis, is f dux, cis m
Graecus 3 satio 1
brevis, e
do, ddi, datum 1 os, ossis n
168
 pulcher, chra, chrum littrae, rum f
ruber, bra, brum gens, ntis f
ala, ae f victoria, ae f
vinco, vci, ctum 3
leo, nis m succdo, cessi, cessum 3
vulpes, is f tego, xi, tectum 3
amo 1 ager, gri m
utor, usus sum 3
sententia, ae f intellgo, xi, ctum 3
multus 3 laus, dis f
meus 3 ius, iuris n
sileo, ui 2 praedco, xi, ctum 3
mare, maris n tango, tetgi, tactum 3
possum, potui posse prosum, fui, -,
ulciscor, ultus sum 3 esse
nos adsum, affui, -,
esse
poplus, i m noceo, cui, ctum 2
. iucundus 3
invenio, vni, ntum 4 vendo, ddi, dtum 3
intersum, fui, esse
(.) praefectus, i m servus, i m
desum, fui, -, esse gaudeo, gavsus sum 2
non Romnus, i m
nullus 3 Romnus 3
nemo, nis nascor, ntus sum 3
autem os, oris n
nox, ctis f vitupro 1

regio, nis f (. )
colo, colui, cultum 3 lux, cis f; lumen, nis n
ovis, is f lumen, nis n
lacus, us m liber, ra, rum
periclum, i n suus 3
usus, us m labor, lapsus sum 3
supersum, fui, -, esse sequor, sectus sum 3
nego 1 (.) licet
absum, fui, -, esse elephantus, i m
requro, quisvi, quis- nix, nivis f
tum 3 canis, is m/ f
censeo, ui, sum 2 sol, solis m
committo, msi, mis-
primus 3 sum 3
Persia, ae f praeficio, f ci,
scribo, psi, ptum 3 fectum 3
169
 sto, steti, sttum 1 philosphus, i m
locusta, ae f
. laus, dis f
laudo 1
ibi capto 1
theatrum, tri n
corpus, ris flos, floris m
ille, illa, illud , Caesar, ris
tu (Caius Iulius)
gravis, e
homo, nis m
suadeo, suasi, suasum 2 ater, tra, trum; niger, gra,
refugium, ii n grum
orno 1 lego, lgi, lectum 3
tego, xi, ctum 3 sensus, us m
rego, xi, ctum 3
aio, aire edictum, i n
intersum, fui, -, esse Aespus, i m (
doceo, ui, ctum 2 )
disco, didci, 3 hic, haec, hoc

() Thales, is (tis) m ego

( ) malum, i n
ovum, i n


M. Tullius Cicero
De optimo genere oratorum

(10643 ..) , -
,
,
.
. ,

, -
, ,
,
-
, .
-
,
.

II. 4. Nam quoniam eloquentia constat et ex verbis et ex

sententiis, perficiendum est, ut pure et emendate loquentes, quod est
Latine, verborum praeterea et propriorum et tralatorum elegantiam
persequamur: in propriis, ut lautissima eligamus; in tralatis, ut
similitudinem secuti verecunde utamur alienis 5. Sed et verborum
est structura quaedam, duas res efficiens, numerum et laevitatem,
et sententiae suam compositionem habent, ad probandam rem
accommodatum ordinem. Sed earum omnium rerum, ut aedificiorum,
memoria est quasi fundamentum, lumen actio
III. 7. Est enim vitiosum in sententia, si quid absurdum aut alienum
aut non acutum aut subinsulsum est; in verbis, si inquinatum, si abi-
171
ectum, si non aptum, si durum, si longe petitum. 8. Haec vitaverunt
fere omnes, qui aut Attici numerantur aut dicunt Attice.
12. Non iam quaerimus quid sit Attice, sed quid sit optime
dicere. 13. Ex quo intelligitur, quoniam Graecorum oratorum pra-
estantissimi sint ii, qui fuerunt Athenis, eorum autem princeps facile
Demosthenes, hunc si qui imitetur, eum et Attice dicturum et optime,
ut, quoniam Attici nobis propositi sunt ad imitandum, bene dicere id
sit Attice dicere.
V. Sed quum in eo magnus error esset, quale esset id dicendi genus,
putavi mihi suscipiendum laborem, utilem studiosis, mihi quidem ipsi
non necessarium. 14. Converti enim ex Atticis duorum eloquentis-
simorum nobilissimas orationes inter seque contrarias, Aeschini et
Demostheni; nec converti ut interpres, sed ut orator, sententiis iisdem
et earum formis tamquam figuris, verbis ad nostram consuetudinem
aptis; in quibus non verbum pro verbo necesse habui reddere, sed genus
omne verborum vimque servavi. Non enim ea me adnumerare lectori
putavi oportere, sed tamquam appendere. 15. Hic labor meus hoc ad-
sequetur, ut nostri homines quid ab illis exigant, qui se Atticos volunt,
et ad quam eos quasi formulam dicendi revocent intelligant
VII.23. Quorum ego orationes si, ut spero, ita expressero, virtuti-
bus utens illorum omnibus, id est, sententiis et earum figuris et rerum
ordine, verba persequens eatenus, ut ea non abhorreant a more no-
stro quae si e Graecis omnia conversa non erunt, tamen ut generis
eiusdem sint elaboravimus, erit regula, ad quam eorum dirigantur
orationes, qui Attice volent dicere.

Sanctus Hieronymus
Ad Pammachium de optimo genere interpretandi
(Epistola LVII)

( , .. -
: . 340420 ..) ,
, ,
. -

, Vulgata.
-
, , ,
,
.
172
 ,
-
, .

Quidem pseudomonachus dedit adversariis latrandi contra me

occasionem, ut inter imperitos concionentur, me falsarium, me verbum
non expressisse de verbo: pro honorabili, dixisse carissimum, et maligna
interpretatione, quod nefas dictu sit, , noluisse
transferre. Haec et istiusmodi nugae crimina mea sunt...
Volo in chartulis meis quaslibet ineptias scribere; commentari de
Scripturis, remordere laedentes, digerere stomachum, in locis me
exercere communibus, et quasi limatas ad pugnandum sagittas reponere.
Quamdiu non profero cogitata, maledicta, non crimina sunt: imo ne
maledicta quidem, quae aures publicae nesciant Finge in transferendo
vel erasse, vel intermisisse me quippiam. Hic totus tui negotii cardo
versatur: haec tua est defensio. Dum idcirco tu non es haereticus, si
ego malus interpres sim? Nec hoc dico, quod te haereticum noverim,
sciat ille qui accusavit, noverit ille qui scripsit; sed quod stultissimum
sit accusatum ab alio, alium criminari, et confosso undique corpore,
de dormientis vulnere solatium quaerere
Ego enim non solum fateor, sed libera voce profiteor, me in inter-
pretatione Graecorum, absque Scripturis sanctis, ubi et verborum ordo
mysterium est, non verbum e verbo, sed sensum exprimere de sensu.
Habeoque huius rei magistrum Tullium, qui Protagoram Platonis, et
Oeconomicon Xenophontis et Aeschinis et Demosthenis duas contra
se orationes pulcherrimas transtulit. Quanta in illis praetermiserit,
quanta addiderit, quanta mutaverit, ut proprietates alterius linguae,
suis proprietatibus explicaret, non est huius temporis dicere. Sufficit
mihi ipsius translatoris (Ciceronis) auctoritas
Sed et Horatius vir acutus et doctus, hoc idem in Arte Poetica
erudito interpreti praecipit:
Nec verbum verbo curabis reddere, fidus interpres.
Terentius Menandrum, Plautus et Cecilius veteres comicos interpre-
tati sunt. Numquid haerent in verbis: ac non decorem magis et elegan-
tiam in translatione conservant? Quam vos veritatem interpretationis,
hanc eruditi nuncupant. Unde et ego doctus a talibus ante
annos circiter viginti, et simili tunc quoque errore deceptus cum
Eusebii Caesariensis in Latinum verterem, tali inter caetera
usus sum Praefatione:
Difficile est alienas lineas insequentem, non alicubi excidere: et arduum,
ut quae in alia lingua bene dicta sunt, eumdem decorem in translatione
173
conservent. Significatum est aliquid unius verbi proprietate: non habeo
meum quo id efferam: et dum quaero implere sententiam longo ambitu,
vix brevis vitae spatia consummo. Accedunt hyperbatorum anfractus, dis-
similitudines casuum, varietates figurarum: ipsum postremo suum, et, ut
ita dicam, vernaculum linguae genus. Si ad verbum interpretor, absurde
resonant: si ob necessitatem aliquid in ordine, vei in sermone mutavero,
ab interpretis videbor officio recessisse.
Et post multa, quae nunc prosequi otiosum est, etiam hoc addidi:
Quod si cui non videtur linguae gratiam in interpretatione mutari,
Homerum ad verbum exprimat in Latinum. Plus aliquid dicam: eumdem
sua in lingua prosae verbis interpretetur: videbis ordinem ridiculum, et
Poetam eloquentissimum vix loquentem.
Verum ne meorum scriptorum parva sit auctoritas (quanquam hoc
tantum probare voluerim, me semper ab adolescentia non verba, sed
sententias transtulisse), qualis super hoc genere praefatiuncula sit, in
libro quo beati Antonii Vita describitur (Ex Praefatione Evagrii ad
Innocentium), ipsius lectione cognosce:
Ex alia in aliam linguam expressa ad verbum translatio sensum operit;
et veluti laeto gramine sata strangulat. Dum enim casibus et figuris servit
oratio, quod brevi poterat indicare sermone, longo ambitu circumacta
vix explicat.
Hoc igitur ego vitans, ita beatum Antonium, te petente, transposui,
ut nihil desit ex sensu, cum aliquid desit ex verbis. Alii syllabas
aucupentur et litteras, tu quaere sententias. Dies me deficiet, si
omnium qui ad sensum interpretati sunt, testimonia replicavero.
Sufficit in praesenti nominasse Hilarium Confessorem qui Homilias
in Job et in Psalmos tractatus plurimos in Latinum vertit e Graeco,
nec assedit litterae dormitanti, et pudita rusticorum interpretatione
se torsit: sed quasi captivos sensus in suam linguam, victoris iure
transposuit.
Quanta enim apud Graecos bene dicuntur, quae, si ad verbum
transferamus, in Latino non resonant: et e regione, quae apud nos
placent, si vertantur iuxta ordinem, apud illos displicebunt.
Excessi mensuram epistolae, sed non excessi doloris modum.
Nam qui falsarius vocor; et inter muliercularum radios et textrina
dilanior, contentus sum crimen abnuere, non referre. Unde arbitrio
tuo cuncta permitto; ut legas ipsam epistolam, tam Graecam quam
Latinam: et illico intelliges accusatorum meorum naenias et probrosas
querelas.

174
 L. Bruni
De interpretatione recta
(..
: 13741444), ,
. -
, ,
. -
:
, ,
, ,
.

, ,

,

:
, ,

.

<Praefatio> 1. Cum Aristotelis libros ad Nicomachum scriptos e

Graeca lingua in Latinum versissem, praefationem opposui in qua per
multos errores interpretis antiqui disserendo redargui. Has redargutiones
meas nonnuli, ut audio, carpunt quasi nimium inclementes. Aiunt
enim, etsi errores inerant, tamen illum quantum intellexit bona fide
in medium protulisse, nec pro eo reprehensionem mereri sed laudem;
consuevisse moderatos disputatores etiam manifesta errata non usque
adeo aperire, sed factis potius redarguere quam verbis insectari.
Ego autem fateor me paulo vehementiorem in reprehendo fuisse;
sed accidit indignatione animi quod, cum viderem eos libros in Graeco
plenos elegantiae, plenos suavitatis, plenos inaestimabilis cuiusdam
decoris, dolebam profecto mecum ipse atque angebar tanta traductionis
faece coinquinatos ac deturpatos eosdem libros in Latino videre
I. Dico igitur omnem interpretationis vim in eo consistere, ut, quod
in altera lingua scriptum sit, id in alteram recte traducatur. Recte autem
id facere nemo potest qui non multam et magnam habeat utriusque
linguae peritiam, nec id quidem satis. Multi enim ad intelligendum
idonei, ad explicandum tamen non idonei sunt. Quemadmodum de
pictura multi recte iudicant qui ipsi pingere non valent, et musicam
artem multi intelligunt qui ipsi sunt ad canendum inepti.
175
 Magna res igitur ac difficilis est interpretatio recta. Primum enim
notitia habenda est illius linguae de qua transfers, nec ea parva
neque vulgaris, sed magna et trita et accurata et multa ac diuturna
philosophorum et oratorum et poetarum et ceterorum scriptorum
omnium lectione quaesita. Nemo enim qui hos omnes non legerit,
evolverit, versarit undique atque tenuerit, vim significataque verborum
intelligere potest, praesertim cum Aristoteles ipse et Plato summi,
ut ita dixerim, magistri litterarum fuerint ac usi sint elegantissimo
scribendi genere veterum poetarum et oratorum et historicorum dictis
sententiisque referto et incidant frequenter tropi figuraeque loquendi
quae aliud ex verbis, aliud ex consuetudine praeiudicata significent
Sit enim prima interpretis cura linguam illam de qua sumit
peritissime scire, quod sine multiplici et varia ac accurata lectione
omnis generis scriptorum numquam assequetur. Deinde linguam eam
ad quam traducere vult sic teneat, ut quodammodo in ea dominetur
et in sua totam habeat potestate, ut, cum verbum verbo reddendum
fuerit, non mendicet illud aut mutuo sumat aut in Graeco relinquat
ob ignorantiam Latini sermonis; vim ac naturam verborum subtiliter
norit, ne modicum pro parvo, ne iuventutem pro iuventa, ne
fortitudinem pro robore, ne bellum pro proelio, ne urbem
pro civitate dicat Consuetudinis vero figurarumque loquendi quibus
optimi scriptores utuntur nequaquam sit ignarus, quos imitetur et
ipse scribens, fugiatque et verborum et orationis novitatem praesertim
ineptam et barbaram.
Haec omnia quae supra diximus necessaria sunt. Et insuper ut
habeat auris severum iudicium, ne illa quae rotunde ac numerose
dicta sunt dissipet ipse quidem atque perturbet
Denique interpretis vitia sunt: si aut male capit quod transferen-
dum est, aut male reddit, aut si id, quod apte concinneque dictum est
a primo auctore, ipse ita convertit, ut ineptum et inconcinnum et
dissipatum efficiatur.
Quicumque vero non ita structus est disciplina et litteris, ut haec vitia
effugere cuncta possit, is, si interpretari aggreditur, merito carpendus et
improbandus est, vel quia homines in varios errores impellit aliud pro
alio afferens, vel quia maiestatem primi auctoris imminuit ridiculum
absurdumque videri faciens.
Dicere autem non vituperationem, sed laudem mereri eum qui quod
habuit in medium protulit, nequaquam rectum est in his artibus quae
peritiam flagitant in traductionibus interpres quidem optimus sese in
primum scribendi auctorem tota mente et animo et voluntate convertet
et quodammodo transformabit eiusque orationis figuram, statum,
176
ingressum coloremque et liniamenta cuncta exprimere meditabitur.
Ex quo mirabilis quidam resultat effectus.
Sed cum sit difficilis omnis interpretatio recta propter multa et varia
quae in ea, ut supra diximus, requiruntur, difficillimum tamen est illa
recte transferre quae a primo auctore scripta sunt numerose atque
ornate. In oratione quippe numerosa necesse est per cola et commata
et periodos incedere ac, ut apte quadrateque finiat comprehensio, di-
ligentissime observare. In exornationibus quoque ceteris conservandis
summa diligentia erit adhibenda. Haec enim omnia nisi servet interpres,
prima orationis maiestas omnino deperit et fatiscit. Servari autem sine
magno labore magnaque peritia litterarum non possunt. Intelligendae
sunt enim ab interprete huiuscemodi, ut ita dixerim, orationis virtutes
ac in ea lingua ad quam traducit pariter repraesentandae. Cumque duo
sint exornationum genera (unum quo verba, alterum quo sententiae
colorantur), utrumque certe difficultatem traductori affert, maiorem
tamen verborum quam sententiarum colores, propterea quod sae-
pe huiusmodi exornationes numeris constant, ut cum paria paribus
redduntur aut contraria contrariis vel opposita inter se, quae Graeci
antitheta vocant
Haec igitur omnia diligentissime cognoscenda sunt ab interprete et
servatis ad unguem numeris effigenda. Quid dicam de sententiarum
exornationibus, quae orationem illustrant plurimum et admirabilem
reddunt? Et tam hae quam superiores frequenter ab optimis scripto-
ribus adhibentur. An poterit interpres eas sine flagitio vel ignorare vel
praeterire vel non servata illarum maiestate transferre?..


GRAMMATICA LATINA
2- ,

..
..
..
..
..
..
 27.08.2009.
6084 1/16. .
.-. . 6,4. . . . 11,5. 1000 .
. . 8699.

.

125009, , . . , 5/7
.: 629-50-91. : 697-66-71.
E-mail: secretary-msu-press@yandex.ru
.: 939-33-23 ( ).


,
- ,
, ,
, , , , , -
, , , ,
, , , , ,
, , , -
, - , ,
, , , ,
. -
, Ad marginem, ,
, , , ,
.

. ,
. , 11 ( , ). ./: 939-33-23.
E-mail: izd-mgu@yandex.ru

: www. msu. ru/depts/MSUPubl2005


:

.., .. . -
: . .: - .
-, 2009. 336 . ( HIERONYMUS).

, , -
, ,
. -
,
.
,

-
,
-
.
 .. : . 2- . .:
- , 2007. 544 .
-
,
, -
,
, -
.
,
-
, ,
-
, ,

.
 .., .. . -
: . .: -
. -, 2006. 304 . ( IERONYMUS).
-
, ,
, , -
.
,
-
.
-
, -

,


 .., .. :
. 8- ., . . .: - . -; -
. 2006. 560 . ( ).
24 , ,
, - --
, ,
, . -

, -


.
,
, -,
.