Вы находитесь на странице: 1из 9

MÖVZU6

ДИСПЕРС СИСТЕМЛЯР
МЯЩЛУЛЛАР

Дисперс систем щаггында цмуми məlumat


Dispers sistemin növləri

Мящлулларын мялум олан бцтцн нювляри дисперс системляря аид едилир. Бир вя йа
бир нечя маддянин кичик щиссяъикляр шяклиндя башга бир маддя дахилиндя
пайланмасындан алынан системя дисперс систем дейилир. Пайланан маддя дисперс
фаза, мцщит ися дисперс мцщит адланыр. Дисперс фаза дисперс системин аз щиссясини,
дисперс мцщит ися чох щиссясини тяшкил едир.
Мцщити майе олан дисперс системляр пайланмыш щиссяъиклярин юлчцсцня
(дисперслик дяряъясиня) эюря 3 група бюлцнцр:
1. Щиссяъиклярин юлчцсц 100н м-дян бюйцк олан дисперс системляр асылганлар
вя йа габа (кобуд) дисперс системляр адланыр.
Асылганлар – суспенсийа вя емулсийалара бюлцнцр. Майе мцщитдя пайланмыш
щиссяъикляр, щялл олмайан бярк маддядян ибарят олдугда систем суспенсийа
адланыр. Мясялян буланыг су суспенсийадыр (су-торпаг). Бир майенин хырда
дамлалар шяклиндя башга майе молекуллары арасында бярабяр пайланмасындан
алынан габа дисперс системляря емулсийалар дейилир. Мясялян сцд вя онун
тяркибиндяки йаь щиссяъикляри бирликдя емулсийадыр вя йа битки йаьларынын суда
мящлулу вя с. коллоид мящлуллара аиддир.
2. Щиссяъикляринин юлчцсц 1-100нм арасында олан дисперс систем коллоид
мящлул вя йа зол адланыр. Мясялян зцлалларын суда мящлулу, йапышган, лак, нишаста
клейстери, силикат туршусунун суда мящлулу вя с. коллоид мящлуллара аиддир.
3. Щиссяъикляринин юлчцсц 1нм-дян кичик олан дисперс системляря щягиги
мящлуллар вя йа садяъя мящлуллар дейилир. Бир-бириндя щялл олан бцтцн маддяляр
щягиги мящлул ямяля эятирир.

Щягиги мящлуллар

Щялледиъи вя щяллолан маддядян ибарят, дяйишян тяркибли биръинсли системляря


мящлул дейилир вя йа ики вя даща чох компонентдян вя онларын гаршылыглы тясир
мящсулларындан ибарят олан щомоэен систeмляря мящлул дейилир.
Мясялян сулфат туршусу мящлулу – щялледиъидян йяни судан, щяллолан маддя-
сулфат туршусундан вя онларын гаршылыглы тясириндян ямяля эялян щидратлашмыш
H  , HSO 4 , SO 24 ионларындан ибарятдир.
Мящлуллары гарышыгдан фяргляндирян ян мцщцм хцсусиййят щяллндиъи вя щялл
олан маддя щиссяъикляринин гаршылыглы тясиридир.
Мящлуллар агрегат щалына эюря 3 група бюлцнцр:
1) Бярк мящлуллар. Бунлара мисал олараг метал яринтилярини (биръинс, тунъ,
нихрон вя с.) эюстярмяк олар.
2) Майе мящлуллар. Бу мящлуллара майедя щялл олан бцтцн маддяляри
эюстярмяк олар. (дузларын суда мящлуллары (НаЪл+су, НаОЩ+су вя с.) (су-спирт,
спирт-йод, су+СО3, су+СО2 вя с.)
3) Газ щалында мящлуллар. Мясялян щава.
Щялледиъинин вя щялл олан маддянин агрегат щалындан асылы олараг бцтцн
дисперс системляр 9 типя бюлцнцр:
1) Газ-газ (Г-Г) - щава
Ы
2) Газ-майе (Г-М) – думан (щава-су дамлалары)
3) Газ-бярк (Г-Б) – тцстц (щава щис (Ъ))
ЫЫ 4) Майе –Газ (М-Г)- суда газлар(Щ2О-ЪО2, Щ2ОНЩ3)
5) Майе-Майе (М-М) – суда-спирт, суда-туршу
6) Майе-Бярк (М-Б) –суда (НаЪл, На2СО4, НаОЩ вя с.)
ЫЫЫ 7) Бярк – газ (Б-Г) –металда – газ (ПдЩ2)
8) Бярк-майе (Б-М) – каучук-бензин, одунъаг-су (одунъаьын шишмяси)
9) Бярк-бярк (Б-Б) -металларын яринтиляри (тунъ, бцрцнъ, дцралцмен) вя с.

2
Щяллолма

Бир маддянин башга маддя молекуллары арасында бярабяр пайланмасына


щяллолма дейилир. Маддянин щяллолма габилиййяти онун мцяййян щялледиъидя
щяллолмасы хассясидир. Щяллолма габилиййяти щяллолма ямсалы иля ифадя олунур.
Мцяййян температурда маддянин 1000мл щялледиъидя максимум щялл олан
грамларла мигдарына щяллолма ямсалы дейилир.
m
Kh  1000
m su
q
Кщ-щяллолма ямсалы,

м- щялл олан маддянин кцтляси г, мсу – суйун кцтляси, г.
Маддялярин щялл олмасы щялл олан маддянин вя щялледиъинин тябиятиндян,
температурдан, газлар цчцн щям дя тязйигдян асылыдыр.
Суда щяллолма габилиййятиня эюря бцтцн маддяляр шярти олараг 3 група
бюлцнцр:
1) Йахшы щялл олан маддяляр. Бу маддяляря ади температурда 1000г суда
10г-дан чох маддя щялл олан маддяляр аиддир. Бу маддяляря гяляви металларын
бцтцн дузлары, гялявиляр вя с. аиддир.
2. Пис щялл оланлар. 1000г суда 0,01-10г-а гядяр щялл олан маддяляр Аз щялл
олан маддяляря мисал олараг бензолу, оксиэени, азоту, анилини, щидроэени вя с.
эюстярмяк олар.
3. Практики олараг щялл олмайанлар. 1000г суда 0,01г-а щялл олан гядяр щялл
олан маддяляр практики щялл олмайан щесаб едилир. Бунлара мисал олараг шцшяни,
эцмцшц, нефти, бензини, йаьлары эюстярмяк олар.
Мялум олмушдур ки, маддялярин щялл олмасы онларын тябиятиндян асылыдыр.
Беля ки, «охшарлар-охшарларда щялл олур», йяни гейри-полйар вя йа аз полйар
щялледиъилярдя гейри-полйар вя йа аз полйар гурулушлу маддяляр йахшы щялл олур.
Беля щялледиъилярдя ися яксиня полйарлыьы чох олан вя ион гурулушлу маддяляр ися аз
вя йа практики олараг щялл олмур. Полйарлыг дяряъяси нисбятян чох олан
щялледиъилярдя (су, спиртляр, майе аммонйак вя с.) полйар вя ион типли маддяляр
йахшы, гейри-полйар маддяляри ися пис щялл олур. Мясялян аммонйак (НЩ3),
щидроэен хлорид (ЩЪл), хюряк дузу (НаЪл) вя с. суда йахшы, бензол, анилин, нефт,
бензин, О2, Н2 пис щялл олур.
Маддялярин дя щялл олмасы Ле- Шателейе принсипиня табе олур. Беля ки, яксяр
бярк маддялярин щялл олмасы ендотермик олдуьундан, температур артдыгда,
онларын щялл олмасы да артыр. Мясялян, КНО3, НЩ4Ъл, Пб(НО3)2 вя с. щялл олмасы
температур артдыгда артыр. Бязи бярк маддялярин щяллолмасына температур аз тясир
эюстярир. Мясялян, 00Ъ-дя 100г суда 35,6г НаЪл щялл олур. 1000Ъ-дя ися 39,19г
щялл олур. Бир сыра дузларын (Ли2, СО4, ЪЩ3ЪООК вя с.) щялл олмасы температур
артдыгда азалыр.
Майелярдян етил спирти, асетон, сиркя туршусу, нитрат вя сулфат туршусу суда
истянилян нисбятдя щялл олур. Яксяр майелярин суда щялл олмасы ися мящдуддур.

3
Бир чох щалларда майеляр суда щялл олдугда мящлулун цмуми щяъми азалыр.
Мясялян, 500мл етил спирти 500мл суда щялл етдикдя, онун щяъми 965мл олур Бу
щадися контраксийа (сыхлашма) адланыр.
Газларын суда щялл олма габилиййяти дя мцхтялифдир. Мясялян, н.ш.-дя 1л суда
21,7 мл Щ2, 23,5 мл Н2, 49мл О2, 80мл СО2, 500л ЩЪл, 700л НЩ3 щялл олур.
Бязи газларын (СО2, НЩ3, ЩЪл вя с.) суда йахшы щялл олмалары, онларын су иля
кимйяви бирляшмя ямяля эятирмяляри иля изащ олунур.
Газларын майелярдя щялл олмасы, газын вя щялледиъинин тябиятиндян
температурдан вя тязйигдян асылыдыр. Газларын щялл олмасы екзотермик
олдуьундан Ле-Шателейе принсипиня эюря температур артдыгда онларын щялл олмасы
азалыр. Мясялян, 00Ъ-дя 1л суда 49мл, 600Ъ-дя ися 19,5мл О2 щялл олур. Газларын
суда щялл олмасы тязйигдян асылыдыр. Газларын майелярдя щялл олмасынын тязйигдян
асылылыьы 1803-ъц илдя верилмиш Щенри гануну иля ифадя олунур.
Сабит температурда (Т=ъонст) газларын майелярдя щяллолма габилиййяти,
онун мящлул цзяриндяки тязйиги иля дцз мцтянасибдир:
Ъ=к∙п
Ъ-газын мящлулдакы гатылыьы, п-газын тязйиги, к- ися мцтянасиблик ямсалыдыр.
Кристал маддялярин суда щялл олмасы 3 мярщялядя эедир.
1. Кимйяви рабитя гырылыр вя кристал гяфяс даьылыр. Бу просес заманы истилик
удулур (+Щ1).
2. Щялл олан маддянин щиъссяъикляри щялледиъинин молекуллары иля бирляшяряк,
солватлар (щидратлар) ямяля эятирир. Бу заман истилик айрылыр (-Щ2).
3. Щидратларын диффузийасы. Бу мярщялядя ясасян истилик дяйишиклийи баш вермир.
Щяллолманын истилик еффекти, ендотермик вя екзотермик просеслярин истилик
еффектляринин ъяминя бярабярдир:
Щ=Щ1+Щ2
Солватлашма енержиси, кристалларын даьылмасына сярф олунан енержидян чох
олдугда, щяллолма екзотермик, якс щалда ися ендотермик олур.
Маддянин бир молунун щялл олмасы просесиндя айрылан вя йа удулан истилик
мигдарына щяллолма истилийи дейилир вя къ/мол иля ифадя олунур.

Мящлуллар щаггында нязяриййяляр

Мящлуллар щаггында щям физики, щям дя щидрат нязяриййяси мювъуддур.


Мящлуллар щаггында физики нязяриййя илк дяфя 1887-ъи илдя И.Вант-Щофф вя
С.Аррениус тяряфиндян иряли сцрцлмцшдцр. Щямин нязяриййя газ молекулларынын
хаотик щярякяти иля щялл олан маддя щиссяъикляринин мящлулдакы щярякяти арасында
там бир охшарлыьа ясасланыр вя щялледиъини нейтрал мцщит кими гябул едир, йяни щялл
олан маддянин щиссяъикляри иля щялледиъи арасында гаршылыглы тясир инкар едилир. Башга
сюзля десяк, физики нязяриййя мящлуллары механики гарышыг кими гябул едир.
Щямин илдя Д.И.Менделейев мящлулларын кимйяви нязяриййясини (щидрат
нязяриййясини) иряли сцрмцшдцр. Бу нязяриййяйя ясасян щяллолма просесиндя щялл
олан маддя щиссяъикляри иля щялледиъи арасында гаршылыглы тясир баш верир вя нятиъядя
аз-чох давамлы олан йени бирляшмяляр ямяля эялир. Бу бирляшмяляр цмуми щалда

4
солватлар, щялледиъи су олдугда ися щидратлар адланыр. Нязяриййянин дцзэцнлцйц
тяърцби факторларла сцбут едилмишдир. Буна мисал олараг мящлулларын ямяля эялмяси
просесиндя баш верян истилик еффектинин вя щяъм дяйишиклийи щалларыны эюстярмяк олар.
Мясялян, сулфат туршусунун мцхтялиф гатылыглы мящлулларыны сойутдугда
Щ2СО4∙4Щ2О, Щ2СО4∙2Щ2О; Щ2СО4∙Щ2О тяркибли щидратлар айрылыр. бу бирляшмяляр
вя еляъя дя етил спирти цчцн мцяййян едилмиш Ъ2Щ5ОЩ∙8Щ2О, Ъ2Щ5ОЩ∙4Щ2О вя
Ъ2Щ5ОЩ∙3Щ2О тяркибли щидратлар, щялледиъи иля щялл олан маддяляр арасында
йаранан давамсыз бирляшмялярдир вя онлар йалныз мящлулда мювъуддур.
Щидратларын бир чоху давамлы олдугларындан, онлары мящлулдан айырмаг олар вя
мящлулу бухарландырдыгда, бу кристалщидратлар бир нечя су молекуллары иля бирликдя
кристал щалында чюкцр. Тяркибиндя су молекуллары олан кристал маддяляря
кристалщидратлар дейилир.
Мясялян, ЪуСО4∙5Щ2О, ЪаЪл2∙6Щ2О, На2ЪО3∙10Щ2О, Ъ12Щ22О11∙6Щ2О вя с.
Кристалщидратларын ямяля эялмяси ясасян истилийин хариъ олмасы иля эедир.
Гейд етмяк лазымдыр ки, физики вя кимйяви нязяриййясинин щяр икиси бирликдя
мящлулларын мцасир нязяриййясини тяшкил едир. Одур ки, щяллолма физики-кимйяви
просес, мящлул ися физики-кимйяви системдир.
Мящлулларын гурулушу, чох мцряккяб олдуьундан мящлуллар щаггында
мювъуд олан физики-кимйяви нязяриййя щяртяряфли вя там ишляниб щазырланмыш бир
нязяриййя кими гябул едиля биляр.

Мящлулларын гатылыьы вя онларын ифадя цсуллары

Щялледиъинин вя йа мящлулун мцяййян щяъминдя вя йа кцтлясиндя щялл олмуш


маддянин мигдарына мящлулун гатылыьы дейилир. Мящлуллар, гатылыьына эюря
доймамыш, доймуш вя ифрат доймуш олмагла 3 група бюлцнцр.
Сабит температурда щялледиъинин мцяййян мигдарында щялл олан маддянин
йени мигдары щялл оларса, беля мящлула доймамыш мящлул дейилир.
Сабит температурда щялледиъинин мцяййян мигдарында щялл едилян маддя
даща щялл олмурса, беля мящлула доймуш мящлул дейилир. Доймуш мящлул
щазырламаг цчцн маддянин мцяййян мигдарына мящлулда чюкцнтц алынана гядяр
щялл олан маддя ялавя етмяк лазымдыр.
Ифрат доймуш мящлуллар давамсыз олур. Беля ки, онлары садяъя чалхадыгда вя
йа щялл олан маддянин кичик бир кристалы мящлула ялавя етдикдя, маддянин артыг
мигдары чюкцр вя нятиъядя доймуш мящлул алыныр.
Маддялярин йцксяк температурда щазырланмыш доймуш мящлулуну
сойутдугда ифрат доймуш мящлул ямяля эялир.
Мящлулларын гатылыьыны дягиг ифадя етмяк цчцн ашаьыдакы гатылыг ифадяляриндян
истифадя олунур.
1. Кцтля пайы () вя йа фаизли гатылыг (Ъ%)
Щялл олан маддянин кцтлясинин, мящлулун цмуми кцтлясиня нисбятиня щялл
олан маддянин кцтля пайы дейилир.
m
  h.o.m
mмящлул

5
Мящлулун фаизли гатылыьы, мящлулун 100грамында щялл олан маддянин
грамларла мигдарына дейилир:
m m
C(%)  100% вя йа (%)  h.o.m  100%
m1 mмящлул
2. Молйал гатылыг. Щялледиъинин 1000 грамында щялл олан маддянин молларла
мигдарына молйал мящлул дейилир вя беля ифадя олунур.
n 1000 m
Cm  ; n олдуьундан
m1 M
m  1000
Cm  олар.
M  m1

м-щялл олан маддянин, м1- ися щялледиъинин кцтляси, М- щялл олан маддянин
молйар кцтлясидир.
3. Молйар гатылыг. Мящлулун 1 литриндя (1000мл) щялл олан маддянин молларла
мигдарына молйар мящлул дейилир вя беля ифадя олунур.
n m m 1000
CM  ; n олдуьундан ; C M  олар.
V M MV
4) Нормал гатылыг. Мящлулун 1л-дя (1000мл) щялл олан маддянин
еквивалентлярля мигдарына нормал гатылыг дейилир.
m  1000
CN 
E V
5) Титрли qatılığ. Мящлулун 1 литриндя щялл олан маддянин грамларла
мигдарына титрли qatılığ дейилир вя Т иля ишаря олунур.
m m
T вя йа T 
V 1000
Молйар вя нормал гатылыгла титрли гатылыг арасында ашаьыдакы асылылыг вардыр.
CM C E
T вя йа T  n
1000 1000
Бир сыра щалларда нормал гатылыьы ейни олан мящлуллардан истифадя олунур.
Нормаллыг мцхтялиф олдугда, мящлулларын щяъми, онларын гатылыьы иля тярс
мцтянасибдир.
V1 N 2
 вя йа В1∙Н1=В2∙Н2
V2 N1

Мящлулларын хассяляри
Осмос тязйиги. Вант Щофф гануну

Щялледиъи иля щялл олан маддя щиссяъикляринин якс истигамятли щярякяти


нятиъясиндя бир-бириндя бярабяр пайланмасына диффузийа дейилир. Мясялян, ЪуСО4
мящлулу цзяриня тядриъян су ялавя едилярся, дузун молекуллары тядриъян суйа,
суйун молекуллары ися мящлула кечяъякдир. Мцяййян вахтдан сонра маддянин вя
суйун молекуллары майенин бцтцн щяъминдя йайылараг биръинсли мящлул ямяля
эятириляъякдир.

6
Тяърцбядя биртяряфли диффузийа щадисясиня дя
тясадцф едилир. Бу о заман баш верир ки, мцхтялиф
гатылыглы ики мящлул вя йа мящлул иля щялледиъи бир-
бириндян йарымсыздырыъы пярдя васитясиля айрылмыш олсун.
Беля пярдя щялледиъинин молекулларыны кечирир, щялл олан
маддя щиссяъиклярини ися кечирмир.
Щялледиъинин йарымсыздырыъы пярдя васитясиля Шякил 20. Осмосун ямяля
эялмя схеми
биртяряфли диффузийасы осмос адланыр. Щялледиъинин
биртяряфли диффузийасы нятиъясиндя йаранан тязйигя осмос
тязйиги дейилир. Гатылыглары мцхтялиф олан мящлулларда гатылыьы аз олан (Ъ1)
мящлулдан йарымсыздырыъы пярдядян су молекуллары гатылыьы чох олан (Ъ2) мящлул
кечяъяк гаты мящлулун щяъмини артырыр вя пярдя йухары доьру яйиляряк осмос
щадисяси йарадыр (Шякил 20.). Гатылыглары бярабяр
олан мящлулларда ващид заманда йарымсыздырыъы
пярдядян щяр ики тяряфя кечян су молекулларынын
сайы бярабяр олдуьу цчцн осмос мцшащидя 2
едилмяйяъякдир. (Шякил 20)
Тяърцбядя мящлулун осмос тязйиги 1
осмометр адланан ъищаз васитясиля юлчцлцр.
Эенишлянмиш щиссясинин диби йарымсыздырыъы 3
пярдядян ибарят олан шцшя боруйа шякяр мящлулу
тюкцлцр вя ичярисиндя су олан габа дахил едилир. Шякил 21. Осмометрин схеми
Мцяййян вахтдан сонра су молекуллары 1-саф су, 2-мящлул,
3-йарымгыздырыъы пярдя
аракясмядян боруйа кечяряк майенин йухары
галхмасына сябяб олур вя беляликля, боруда
щидростатик тязйиг йараныр. Нятиъядя, боруйа кечян су молекулларынын сайы эет-
эедя азалыр вя нящайят, пярдядян щяр ики тяряфя диффузийа едян молекулларын
мигдары бярабярляшдикдя борудакы майенин щцндцрлцйц сабитляшир вя беляликля,
осмос тязйиги йараныр.
Щялледиъи молекулларынын йарымсыздырыъы пярдядян щяр ики истигамятдя сцряти
ейни олдугда осмос щадисяси дайаныр.
Гатылыьы бярабяр олан мящлуллара изоосмотик вя йа изотоник мящлуллар дейилир.
Газын тязйиги иля осмос тязйиги арасында охшарлыг Вант Щофф гануну иля ифадя
олунур. Ейни температурда щялл олан маддя газ щалына кечирся, онун щяъми
мящлулун щяъминя чатдыгда, газын тязйиги гиймятъя мящлулун осмос тязйигиня
бярабяр олур.
Вант-Щофф мцяййян етмишдир ки, гейри-електролитлярин дуру мящлулларынын
осмос тязйигини Менделейев – Клапейрон тянлийиня ясасян щесабламаг олар:
 
p RT ;  C олдуьундан
V V
Посмос=ЪРТ олар.
Демяли, мящлулун осмос тязйиги онун мойлар гатылыьы вя мцтляг
температуру иля дцз мцтянасибдир. Мящлулун осмос тязйиги мялум олдугда Вант-
Щофф ганунуна ясасян щялл олан маддянин молйар кцтлясини щесабламаг олар.

7
m
Бунун цчцн ПВ=  РТ тянлийиндяки  -ни   явяз етмяк лазымдыр. Онда
M
m
PV  RT вя бурадан
M
mRT
M олар.
PV
Вант-Щофф гануну гейри-електролитлярин дуру мящлулларына тятбиг олунур.
Гейри електролитлярин гаты мящлуллары цчцн дцзэцн нятиъяляр алынмыр.

Мящлулларын бухар тязйиги


Раулун birinci гануну

Гапалы габда майенин бухарланмасы иля бухарын конденсляшяряк йенидян


майейя чеврилмяси арасында таразлыг йарандыгда майе цзяриндяки бухара доймуш
бухар дейилир. Температурун артмасы бухар ямяляэялмя просесини сцрятляндирир вя
буна эюря дя бухарын тязйиги артыр.
Тяърцбя эюстярир ки, саф щялледиъидя учуъу олмайан щяр щансы гейри-електролит
щялл едилдикдя, мящлулун бухар тязйиги саф щялледиъинин бухар тязйигиндян щямишя
аз олур, йяни щялл олан маддя щялледиъинин бухар тязйигини азалдыр.
Саф щялледиъинин бухар тязйигини По, онун мящлул цзяриндяки бухар тязйигини П
иля ишаря етсяк, По-П=  П щялледиъинин бухар тязйинин азалмасыны эюстярир.  П-нин
щялледиъинин бухар тязйигиня нисбяти ( p ) щялледиъинин бухар тязйигинин нисби
Po
азалмасыны ифадя едир.
Франса алими Ф.М.Раул учуъу олмайан гейри-електролитлярин дуру
мязщлулларынын бухар тязйигини юйряняряк 1887-ъи илдя ганун (Ы ганун) вермишдир.
Щялледиъинин мящлул цзяриндяки бухар тязйигинин нисби азалмасы, щялл олан
маддянин мол сайынын мящлулдакы молларын цмуми сайына олан нисбятиня
бярабярдир.
P n

Po N  n
н-щялл олан, маддянин молларынын сайы, Н-щялледиъинин молларынын сайы. Н+н ися
n
мящлулун цмуми молларынын сайыдыр. нисбятиня щялл олан маддянин мол
N n
щиссяси дейилир.
Чох дуру мящлулларда Н+н=Н гябул етмяк олар вя онда:
P n вя йа n олар.
 P  Po
Po N N
Сонунъу тянлийя ясасян Раулун Ы гануну беля ифадя етмяк олар:
8
Учуъу олмайан гейри-електролитлярин дуру мящлуллары цзяриндя щялледиъинин
бухар тязйигинин нисби азалмасы, щялл олан маддянин молларынын сайы иля дцз
мцтянасибдир.

Мящлулларын донма вя гайнама температуру


Раулун ikinci гануну

Щялледиъийя нисбятян мящлулун бухар тязйигинин азалмасы иля ялагядар олараг,


онларын донма вя гайнама температуру да дяйишир. Беля ки, мящлул, саф
щялледиъийя нисбятян ашаьы температурда донур вя йцксяк температурда гайнайыр.
Щялл олан маддя щялледиъинин донма температуруну азалдыр вя гайнама
температуруну ися артырыр.
Мцяййян олунмушдур ки, ейни щялледиъидя щазырланмыш мцхтялиф гейри-
електролитлярин еквимолйар мящлулларынын донма температурунун азалдыьы дяряъя
вя йа гайнама температурунун артдыьы дяряъя ейнидир.
Мящлулларын донма вя гайнама температуруну юйряняряк Раул ашаьыдакы
гануну вермишдир (ЫЫ ганун).
Донма температурунун азалмасы вя гайнама температурунун артмасы,
мящлулун молйаl гатылыьы иля дцз мцтянасибдир.
тгай. = ЕЪ
вя тдон.= КЪ.

 тдон.-донма температурунун азалмасы,  тгай. –гайнама температурунун


артмасы. Ъ- молйаl гатылыьы, К-криоскопийа сабити, Е- ися ебулиоскопийа сабитидир.
Ъ=1, йяни 1000г щялледиъидя 1мол маддя щялл олдугда, тдон=К вя тгай.=Е
m 1000
олар.  тгай=ЕЪ вя  тдон=КЪ тянликляриндя Ъ-нин гиймятини (C  ) йериня
m1  M
йазсаг, ашаьыдакы ифадя алынар:
m  1000 m 1000
t don  K  ; t qay  E  ; олар.
m1  M m1  M
Бу тянликлярдян истифадя едяряк, мящлулун донма вя гайнама
температуруна ясасян, учуъу олмайан гейри-електролитлярин молйар кцтлясини тяйин
етмяк олар.

Вам также может понравиться