МЕЖДУНАРОДНАЯ ТЮРКСКАЯ АКАДЕМИЯ

ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ
СЛОВАРЬ

Издание второе, пересмотренное

«Ғылым» баспасы
Астана-2016
 ,
УДК 81 373
ББК 81.2 (51 Тюрк)
Д 73

МЕЖДУНАРОДНАЯ ТЮРКСКАЯ АКАДЕМИЯ

Книга подготовлена в рамках научного проекта

Международной Тюркской академии. Одобрена Научным советом
Международной Тюркской академии.

Под редакцией Д.М. Насилова, И.В. Кормушина,

А.В. Дыбо, У.К. Исабековой

Д 73 Древнетюркский словарь / под ред. Д.М.Насилова,

И.В. Кормушина и др.; сост. Т.А. Боровкова, Л.В. Дмитриева,
А.А. Зырин, И.В. Кормушин и др. 2-е изд., пересмотр. – Астана:
«Ғылым» баспасы, 2016. – 760 с.

ISBN 978-601-7793-32-6

Древнетюркский словарь (ДТС) принадлежит к числу авторитетных

фундаментальных тюркологических трудов. Он остается первым опытом
полного сведения лексики, зафиксированной в памятниках древнетюркской
письменности VII–XIII вв., которые были опубликованы в разных странах с
момента первого прочтения рунических текстов в конце XIX в. и до 1965 г.
Словарь содержит около 20000 слов и устойчивых словосочетаний, включая
имена собственные, географические и этнические наименования. Древнетюркские
слова передаются в традиционной тюркологической транскрипции. ДТС является
переводно-толковым словарем, в котором значения древнетюркских слов объясняются
на русском языке и дополняются элементами энциклопедического толковании.
Объяснение слов, словосочетаний и фразеологических единиц иллюстрируется
цитатами из текстов памятников с переводом и указанием источника цитации.

,
УДК 81 373
ББК 81.2 (51 Тюрк)

ISBN 978-601-7793-32-6 © Издательства “Наука”., 1969

© Международная Тюркская академия, 2016
 РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ

Кыдырали Д.К. (председатель редакционной коллегии),

Ахматалиев А. (Бишкек), Ахметов А. (Астана),
Бахадырова С. (Нукус), Бутанаев В. (Абакан),
Васильев Д. (Москва), Габиббейли И. (Баку), Голден П. (Ньюарк),
Дыбо А. (Москва), Егоров Н. (Чебоксары), Енг-Сонг Ли (Сеул),
Жолдасбеков М. (Астана), Иванич М. (Сегед),
Исен М. (Анкара), Кайдар А. (Алматы), Качалин М. (Анкара),
Келимбетов К. (Астана), Коджаоглу Т. (Мичиган),
Миннуллин К. (Казань), Насилов Д. (Москва), Осава Т. (Осака),
Пенжиев М. (Ашхабад), Райхл К. (Бонн), Рахмонов Н. (Ташкент),
Сарыбаев Ш. (Алматы), Серткая О. (Стамбул), Сыздыкова Р. (Алматы),
Ташагыл А. (Стамбул), Туймебаев Ж. (Анкара),
Хисамитдинова Ф. (Уфа), Цэвээндорж Д. (Улан-Батор),
Шамильоглу Ю. (Мэдисон), Янковский Х. (Познань)
 АКАДЕМИЯ НАУК СССР
ИНСТИТУТ ЯЗЫКОЗНАНИЯ

ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ
СЛОВАРЬ

ИЗДАТЕЛЬСТВО «НАУКА»
ЛЕНИНГРАДСКОЕ ОТДЕЛЕНИЕ
Ленинград 1969
 ОТ РЕДАКТОРОВ

Второе издание фундаментального научного труда «Древнетюркский словарь»

в рамках научной серии «Современная тюркология», которая инициирована
Международной Тюркской академией и курируется лично ее Президентом
Дарханом Куандыкулы Кыдырали, является важным событием в мировом
пространстве культурного и духовного наследия тюркских народов.
Книга «Древнетюркский словарь», впервые вышедшая в 1969 г., за годы,
прошедшие со времени ее издания, успела достойно зарекомендовать себя в
научном мире. Она стала первым обобщающим словарем древнетюркского языка
(языков? диалектов?); до этого исследователи имели возможность пользоваться
только лексическими указателями и конкордансами к изданиям отдельных
древнетюркских памятников.
В свое время выход в свет «Древнетюркского словаря» способствовал росту
интереса к изучению истории тюркских языков и явился той первой лексической
базой, на основе которой были выполнены десятки исследований по сравнению
лексики современных тюркских языков и отдельных памятников с языком
древнетюркской эпохи.
Появившееся практически одновременно с ДТС второе издание словаря
А. Джафероглу (Caferoğlu A. Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü // Türk Dil Kurumu Yayınları,
260. İstanbul, 1968) представляет собой в сущности обобщение таких указателей к
опубликованным древнеуйгурским текстам. Вышедший вскоре после этой книги
словарь Дж. Клосона (Clauson G. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-
Century Turkish, Oxford, 1972), хотя и обладал рядом преимуществ, не зачеркнул
полностью необходимость использования ДТС в трудах разных специалистов.
В настоящее время у нас имеется кроме перечисленных словарей еще один
важный источник по древнетюркской лексике: Röhrborn K. Uigurisches Wörterbuch.
Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Wiesbaden
1977–1998 (вышел до слова ärŋäk). Еще один неоконченный словарь средне- и
древнетюркского языка – это труд: Наджип Э.Н. Историко-сравнительный словарь
тюркских языков XIV века: На материале «Хосров и Ширин» Кутба. М., 1979),
который планировался к выходу в четырех книгах; к сожалению, автор успел издать
только первую из них (слова с вокалическим началом).
Ниже следует сравнительная таблица этих словарей.
Caf. EUS ДТС EDT Röhrborn Наджип
На каких Только Рунические, Рунические, Только древ- Один
памятниках древ- древнеуйгур- древне- неуйгурские хорезмско-
основан неуйгур- ские вплоть до уйгурские тюркский
словник ские Altun Yaruq, (Altun Yaruq, памятник
караханид- редко), кара- ("Хосров и
ские (МК, QB, ханидские Ширин")
Юг.), хорезм- (QB, марги-
ский (Огуз- нально)
наме)
 VI

Охват Полный Полный Полный Полный, Полный для

лексики на момент на момент на момент включаю- исследуемого
основных составле- состав-ления, составления щий лексику памятника,
памятников ния, включая (с учетом всех вновь исключая
словником включая имена предыдущих изданных и имена
имена собственные замечаний), прочтенных собственные
собст- и неадапти- исключая памятников, и неадапти-
венные и рованные имена включая рованные
неадап- заимст- собственные имена заимство-
тированные вования и неадапти- собственные вания
заимство- рованные и неадапти- (арабизмы
вания заимство- рованные и фарсизмы
вания заимство- приведены
вания списком в
предисловии,
без адресов)
Полнота ? Недостаточ- Достаточная: Достаточ- Сведения
данных о ная: не перечислены ная: этого типа
фиксации перечислены все перечис- приведены
слова все памятники, лены все случайным
памятники, в которых памятники, образом
в которых представлено в которых
представ- слово представ-
лено слово, лено слово
соответст-
венно,
отсутствуют
сведения о
том, в каких
памятниках
оно не
представлено
Сведения Только о Нет Хорезмско- Нет хорезмско-
о сохран- турецком тюркские, тюркские,
ности старокып- старокып-
слова на бо- чакские, чакские,
лее поздних чагатайские, чагатайские,
стадиях староос- староос-
тюркских манские, манские,
языков современные новоуй-
по группам гурский
Наличие Нет Только о Полные Нет Довольно
этимо- заимство- полные
логи-ческих ваниях
сведе-ний
Исправ- Нет Нет Есть Есть Есть
ление уста-
ревших
неверных
прочтений
 VII

Полнота Только Весьма полно Краткие, Довольно Весьма полно

семантиче- турецкий представлены: примеры полные, представ-
ских сведе- перевод в примерах даются по дается лены, дается
ний дается минимуму контекст в широкий
широкий несколько контекст.
контекст, слов
хорошо
обработаны
фразеологи-
зованные
употребления
Степень Завершен Завершен Завершен Обработаны Обработаны
завершен- только только слова,
ности слова, начинаю-
начинаю- щиеся на
щиеся на a гласную
и ä (не до
конца)
Читатель может заключить из этой таблицы, что «Древнетюркский словарь»
до сих пор не потерял своего научного значения; по крайней мере, он остается
необходимым при исследовании семантических изменений в истории тюркских
слов. Так, например, в новейшем издании Словаря Махмуда Кашгарского: Kāşgarlı
Mahmud. Dîvânu Lugâti’t-Тürk. Hazırlayanlar A.B. Ercilasun – Z. Akkoyunlu.
Ankara, 2014, – во всех нужных комментариях издателей приводится ссылка на
«Древнетюркский словарь».
Хотелось бы в будущем предпринять переработанное издание «Древнетюркского
словаря», в котором будут сохранены общие принципы подачи материала, но, во-
первых, учтены все исправления чтений, происшедшие со времен Радловских
изданий текстов, во-вторых, упорядочены и дополнены по новым многочисленным
изданиям текстов данные о встречаемости слов в конкретных памятниках. Но
грандиозность этой задачи пока не позволяет планировать ее выполнение.

Анна В. Дыбо,
докт. филол. наук, проф., чл.-корр. РАН,
зав. отделом урало-алтайских языков
Института языкознания РАН
 ПРЕДИСЛОВИЕ

Древнетюркский словарь (ДТС) составлен на основе накопленного в течение ряда

десятилетий словарного материала, извлеченного из памятников древнетюркской
письменности VII-XIII вв., весьма разнообразных по своему характеру и
содержанию, географической и исторической принадлежности. Настоящий
Словарь является первой попыткой такого полного сведения сохранившейся в этих
письменных памятниках лексики древних тюркских языков и диалектов.
Работа в области тюркской исторической лексикографии началась в нашей стране
около ста лет тому назад. На первых порах в центре внимания оказались памятники
староузбекского языка XIV-XVI вв. В 1868 г. В.В. Вельяминовым-Зерновым был
полностью издан анонимный словарь среднеазиатского «чагатайского» языка
«Абушка». Вслед за ним появился «Сравнительный словарь турецко-татарских
наречий» (1869-1871 гг.), составленный Л.3. Будаговым. Материалы этих словарей
были использованы позже В.В. Радловым и вместе с другими «чагатайскими»
источниками вошли в его известный «Опыт словаря тюркских наречий», изданный
в 1888-1911 гг.
В конце XIX в. после дешифровки орхоно-енисейских памятников и открытия
древнеуйгурских рукописей развернулось их интенсивное изучение. В. В. Радлов,
начавший первым в России публикацию и исследование этих памятников языка,
сразу же включил некоторые древнетюркские материалы в «Опыт словаря тюркских
наречий».
Свои многолетние занятия лексикой древнетюркских языков В.В. Радлов
обобщил затем в большом Уйгуро-немецком словаре, печатание кото-
рого началось при жизни автора, но было прервано на 96 стр. (отпечатаны
буквы a, ä и часть ы, i).1 В Словаре отражена лексика всех изданных самим В.В.
Радловым древнеуйгурских памятников и появившихся к тому времени изданий
Ф. В. К. Мюллера и А. Лекока, а также некоторых рукописных фрагментов из
фондов Азиатского музея. В качестве параллелей к отдельным словам приводились
материалы орхоно-енисейских памятников.
В 1927 г. в Академии наук СССР была начата подготовка к переизданию
«Опыта словаря тюркских наречий» В.В. Радлова, для внесения дополнений и
исправлений в который была образована авторитетная комиссия.2 Несколькими
годами позже, ввиду появления ряда словарей по живым тюркским языкам,
было решено не переиздавать «Опыт словаря. ..» В.В. Радлова в полном объеме,
а ограничиться опубликованием на его основе материалов по древнетюркским
языкам, использовав при этом Уйгуро-немецкий словарь и новейшие публикации
памятников. Под руководством и при участии С. Е. Малова, одного из крупнейших
в нашей стране знатоков древнетюркских языков, была начата расписка ряда источ-
ников и составлена картотека из нескольких десятков тысяч словарных карточек,
на основе которой и предполагалась лексикографическая работа. Материалы этой
картотеки впоследствии легли в основу картотеки данного Словаря.
1
Рукопись этого Словаря ныне хранится в ЛО Архива АН СССР, фонд 177, опись 1, №№ 80, 82, 90.
2
См.: Изв. АН СССР, VI серия, 1927, №18, стр. 1684; 1687; 1688-1694; 1697; 1699-1701; 1705-1706.
 IX

Важным этапом изучения древнетюркской лексики явились глоссарии,

включенные С. Е. Маловым в его известные труды по древнетюркским языкам.
Работа над составлением данного Древнетюркского словаря была начата по
инициативе и при участии А. К. Боровкова, возглавившего группу составителей
(в нее вошли в основном сотрудники сектора алтайских языков ИЯ АН СССР и
сотрудник сектора тюркских языков Э. Р. Тенишев) с августа 1958 г. по ноябрь 1962
г., когда внезапная смерть прервала его работу над этим Словарем. К этому времени
было закончено составление картотеки ДТС, при котором весь ранее накопленный
материал пришлось заново пересмотреть и частично сверить по источникам. Ряд
источников был расписан заново с учетом новых их изданий.3
А.К. Боровков написал инструкцию для составителей и успел прочитать
несколько авторских листов, подготовленных ими к тому времени, сделав необходи-
мые частные поправки и общие указания. По его поручению В. М. Наделяев,
впоследствии один из четырех редакторов Словаря, отдававший много сил
также организационной работе в группе составителей ДТС, подготовил проект
графической передачи древнетюркской лексики и разработал структуру
словарной статьи. В ходе работы над Словарем эти правила графической передачи
древнетюркского лексического материала, а также некоторые вопросы структуры
словарной статьи были уточнены и усовершенствованы общими усилиями как
редакторов Словаря – Д. М. Насилова, Э. Р. Тенишева, А. М. Щербака при участии
В. М. Наделяева, который написал позже Памятку составителям ДТС, так и всего
авторского коллектива при содействии видных специалистов-языковедов.
Составительская работа была закончена в 1965 г., после чего началось
редактирование словарных статей редакторами Словаря.

***

Авторы-составители словарных статей: Т.А. Боровкова (буквы 1, n, r, v, z),

Л. В. Дмитриева (буква s), А. А. Зырин (буквы č, m, ž, ǯ), И. В. Кормушин (qa
I–qan-, qara I–qaraqunaz), H. И. Летягина (qana- – qar- III, qarar – qazuq II, буква š,
tur- –tüpütlän-), В. M. Наделяев (a–alplïq), Д. M. Насилов (alq- –arqant, bod I – büz,
буква p, qirza – quzqaq, tür- – tüzüš-), Э. P. Тенишев (ba- – bïvalïq), Л.Ю. Тугушева
(arqar I– aǯuqluγ, буквы d, δ, ta – tupunluγ), A. M. Щербак (буквы ä, е, f, g, γ, h, ḥ, i,
ï, j, k, o, ö, u, ü, χ).
Словарные статьи отредактированы В. М. Наделяевым (alq- – aǯuqluγ, буквы b,
č, d, δ), Д. М. Насиловым (буквы l, m, n, о, ö, qa I – qazuq II, r, s, š, tur- – tüpütlän-,
u, ü, v, χ, z, ž, ǯ), Э. P. Тенишевым (a – alplïq, буквы ä, e, f, g, γ, h, ḥ, i, ï, j, k), A. M.
Щербаком (буква p, qirza – quzqaq, ta – tupunluy, tür- – tüzüš-). В предварительном
редактировании отдельных частей Словаря участвовали И. В. Кормушин (čab –
čïqar-) и Л. Ю. Тугушева (qirza – quzqaq).
Коллектив авторов ДТС выражает всем лицам, знакомившимся с их работой
на различных ее этапах и способствовавшим своими замечаниями и пожеланиями
улучшению как Словаря в целом, так и отдельных его частей, свою глубокую
благодарность.
Авторы-составители признательны Л. Г. Герценбергу, С. Г. Кляшторному,
В. А. Лившицу, Б. И. Панкратову, О. И. Смирновой, С. Е. Яхонтову за консульта-
ции по этимологиям и толкованиям целого ряда слов в Словаре, а также К. Ф. Стар-
3
Более поздние издания древнетюркских памятников в ДТС использовались неполностью.
 X

ковой за специально выполненный ею перевод с арабского фольклорных текстов из

Словаря Махмуда Кашгарского, который они учитывали в своей работе.
Создание Древнетюркского словаря не могло быть осуществлено без
предварительной долголетней и кропотливой работы, в результате которой усилиями
многих тюркологов разных поколений, штатных и нештатных сотрудников
Академии наук СССР, в том числе и ряда авторов-составителей, была накоплена
картотека ДТС. Сердечная благодарность каждому из участников этой работы.
Особую признательность авторский коллектив Словаря выражает официальным
рецензентам ДТС – члену-корреспонденту АН СССР А. Н. Кононову и доктору
филологических наук Э.В. Севортяну, обстоятельные суждения и ценные
критические замечания которых о Словаре (по частям и в целом) немало
способствовали его улучшению, а также членам кафедры тюркской филологии
Института восточных языков при МГУ им. М.В. Ломоносова – профессору В.М.
Насилову, доценту Э.А. Груниной, доценту С.А. Соколову и другим, обсудившим
на своем заседании отдельные части Словаря и представившим свой отзыв.

***

Этимологические разработки, а также проверка и окончательная редакция

имеющихся этимологии заимствованных слов в тексте ДТС принадлежат: Л. Г. Гер-
ценбергу (санскритские и иранские), Б. И. Панкратову (тибетские), С.Е. Яхонтову
(китаизмы). Л.Г. Герценбергу и С.Е. Яхонтову принадлежат соответствующие
разделы Введения о подаче заимствованных слов.
Вводная часть (Введение, Список источников) написана В. М. Наделяевым
и И. В. Кормушиным.
Приложения к Древнетюркскому словарю составили:
I. Список слов с указанием их диалектной принадлежности по словарю Махмуда
Кашгарского – T. А. Боровкова, Л. В. Дмитриева, И. В. Кормушин.
II. Указатель грамматических форм (аффиксов и аналитических конструкций)
– по материалам, подготовленным Т.А. Боровковой, Л.В. Дмитриевой,
И. В. Кормушиным, – В. М. Наделяев.
IV. Addenda et corrigenda – Д.М. Насилов.
Просим читателей Словаря все свои замечания, дополнения и пожелания
направлять по адресу: Ленинград, В-164, Университетская наб., 5. ЛО Института
языкознания АН СССР, Сектор алтайских языков.
 ВВЕДЕНИЕ

Древнетюркский словарь представляет собой свод той лексики, которая

сохранилась в многочисленных тюркоязычных памятниках VII-XIII вв., изданных
за последние восемьдесят лет в различных странах. Словарь содержит около 20000
слов и устойчивых словосочетаний, включая имена собственные, географические
и этнические наименования.
Древнетюркский словарь является переводно-толковым словарем. Зна-
чения регистрируемых в нем слов древнетюркских языков объясняются
словами современного русского языка. Довольно часто такие объяснения,
учитывая трудности понимания специфических реалий и понятий, содержат
элементы энциклопедического толкования. Объяснение слов и словосочетаний
иллюстрируется цитатами из текстов памятников с переводом и указанием
источника цитации.
В ходе работы над Словарем были пересмотрены чтения и толкования отдельных
мест в текстах древнетюркских памятников.
Для отдельных категорий слов дается краткая грамматическая характеристика.
В приложении дан указатель грамматических форм (аффиксов и аналитических
конструкций), встречающихся в используемых в качестве источников ДТС
памятниках (см. Приложение II).
Древнетюркский словарь рассчитан прежде всего на языковедов-тюркологов
в качестве пособия при чтении древнетюркских текстов и исследовании лексики
и грамматики тюркских языков, а также на широкий круг представителей других
специальностей.
Общая характеристика источников. Хронологически источники ДТС
ограничиваются главным образом рамками VII–XIII вв. Нижняя граница
определяется на основании приблизительной датировки древнейших рунических
и манихейских памятников эпохи первых тюркских каганатов. К середине XIII в. в
результате монгольского нашествия произошли значительные миграции тюркских
народов. Это повлекло за собой резкое изменение языковых и диалектных границ,
вызвавшее впоследствии смешение языковых особенностей. С указанного времени
на базе новых языковых коллективов начинают складываться и новые литературные
центры: Средняя Азия и Хорезм, Поволжье, Крым, Малая Азия. Поэтому пись-
менные памятники VII–XIII вв. оказываются обособленными, а период до XIII в. в
известной мере автономным в истории тюркских языков. Указанные обстоятельства
позволили при отборе источников ограничиться эпохой до монгольского нашествия.
Круг памятников в пределах указанных хронологических рамок определился
отчасти под влиянием тюркологической традиции, по которой со времен В.В. Радлова
к древнетюркским относят предпочтительно памятники центральноазиатского
ареала. В виде исключения в число источников ДТС введен ряд памятников
или отдельных списков, относящихся к более поздней – послемонгольской, или
среднетюркской эпохе. Поэма «Qutadγu bilig», написанная в XI в., сохранилась в
поздних списках. В ДТС, помимо текста Наманганской рукописи XIII в., широко
 XII

привлекаются также Каирская (XIV в.) и Гератская (XV в.) рукописи, поскольку
лексические расхождения между этими тремя списками в целом незначительны,
а ввиду отсутствия критического текста поэмы выключить инновации XIV– XV
вв. при работе над Словарем представлялось весьма затруднительным. На этом
же основании используются поздние списки поэмы «Atäbät-ul-ḥaqājïq» Ахмеда
Югнекского. В число источников вошло также несколько древнеуйгурских
памятников (ряд юридических документов, фрагментов религиозного и
астрологического содержания), которые хотя и относятся ко времени позднее XIII
в., однако сохранили благодаря непрерывности уйгурской письменной традиции
древние языковые особенности. Здесь представлены и списки ряда сутр и прежде
всего крупнейший уйгурский памятник сутра «Suvarṇaprabhāsa» («Altun jaruq»),
наиболее полная рукопись которой восходит к XVII в. При этом учитывалось то
обстоятельство, что культовое назначение подобной литературы приводило к
канонизации текстов и консервации в позднейших списках языка времени создания
памятника.
Памятники, послужившие источниками ДТС, различны по своему характеру и
содержанию; по типу письма их можно подразделить на пять групп: памятники
орхоно-енисейской, арабской, уйгурской, манихейской письменностей и
письменности брахми.
Памятники орхоно-енисейской (рунической) письменности, наиболее древние,
представлены прежде всего шестью крупными надписями на стелах: памятник в
честь Кюль-Тегина, памятник Бильге-кагану (~ хану Могиляну), памятник в честь
Тоньюкука, Онгинский памятник, памятник Моюн-чoру и памятник Кули-чoру.
Наряду с крупными памятниками имеется значительное количество (свыше ста)
более мелких надписей, порой фрагментарных, трудно поддающихся дешифровке
и переводу. Сохранилось также несколько рукописей: фрагменты религиозного и
магического содержания, среди них один довольно крупный – «Ïrq bitig» («Гада-
тельная книжка»). Указанные памятники орхоно-енисейской письменности
(подробнее см. Список источников) используются как источники ДТС в различной
степени в зависимости от их сохранности и надежности чтения. Некоторые
алтайские, енисейские памятники, памятник из Кой-Сары, Кара-Тала и др. не были
отражены в картотеке ДТС и включены в список источников в целях кодификации
рунических надписей.
Вторую группу источников ДТС составляют три крупных древнетюркских
памятника письменности на основе арабского алфавита. Это прежде всего
словарь Махмуда Кашгарского, который составлен в XI в. на основе записей
живого словоупотребления, правда, облеченного часто в рамки искусственных
синтаксических конструкций и поданного по схеме классической арабской
грамматики, мало удобной для описания тюркских языков. Он содержит также мно-
жество поговорок и стихов из народных эпических песен и некоторые наблюдения
над языковыми особенностями древнетюркских языков и диалектов. Ценными и
обширными в части словарного запаса являются также литературные произведения
XI в. – поэмы дидактического содержания, «Qutadγu bilig» и «Atäbät-ul-ḥaqājïq»,
дошедшие и в списках уйгурским письмом.
Памятники третьей – уйгурописьменной – группы в основной своей массе
представлены переводными буддийскими религиозными произведениями.
Наиболее крупным среди них является сутра «Suvarṇaprabhāsa» объемом около 700
страниц, переведенная на древнеуйгурский язык с китайского и имеющая, видимо,
поэтому несколько своеобразный синтаксис, но сохранившая, бесспорно, древнюю
 XIII

лексику и древние грамматические формы. На IX–X вв. как время перевода

указывает фонетический облик заимствованных китайских слов. Помимо перевода
сутры «Suvarṇaprabhāsa», имеется ряд других переводных сочинений: сутра «Sekiz
jükmäk», сутра «Tišastvustik», «Kuanši-im pusar», «История о принцах Кальянамкара
и Папамкара». К религиозной литературе не только буддийского, но и манихейского
и христианского содержания относятся многочисленные фрагменты, изданные в
сериях «Türkische Turfan-Texte», «Uigurica», «Türkische Manichaica aus Chotscho».
Очень важными источниками, отразившими бытовую лексику древних тюрок,
являются хозяйственные документы – долговые расписки и обязательства, купчие
и т.п., в основном изданные В. В. Радловым и С. Е. Маловым в книге «Памятники
уйгурского языка». Ценными с точки зрения отражения бытовой лексики являются
также переводные лечебники.
К памятникам уйгурского письма также относится перевод с китайского языка
жизнеописания буддийского монаха-путешественника Сюань-цзяна, отрывки из
V и VII глав которого изданы А. Габен. В число источников этой группы входит
памятник более позднего времени – «Легенда об Огуз-кагане».
Четвертая группа источников ДТС – памятники манихейского письма. Здесь
следует выделить «Xuāstvānīft» («Покаянная молитва манихейцев»), один из
списков которого выполнен также и уйгурским письмом. Остальные памятники
представлены фрагментами. Тексты манихейского содержания, изданные в сериях
«Türkische Turfan-Texte» и «Türkische Manichaica aus Chotscho», написаны как
манихейским письмом, так и уйгурским, поэтому указанные издания (серии)
упоминались и при перечислении памятников уйгурского письма.
Использованные в ДТС памятники пятой из древнетюркских систем письма –
письменности брахми – весьма немногочисленны: это пятнадцать фрагментов
различного, в основном религиозного содержания, изданные А. Габен.
Отдельные тюркоязычные памятники других типов письма (согдийского,
сирийского, тибетского, китайского и др.) не приведены в качестве источников
ДТС.
О словнике Древнетюркского словаря. Задачей словника настоящего Словаря
является регистрация всех слов, встречающихся хотя бы в одном из привлекаемых
памятников. Однако ДТС нельзя отнести к словарям типа thesaurus, так как в
словарной статье не отражается каждое словоупотребление и не регистрируется
их общее число. Вместе с тем выделение значений опирается на анализ всех
зафиксированных в картотеке случаев употребления данного слова, и поэтому
семантическая разработка слова является достаточно полной.
Тюркская языковая область в период создания памятников, послуживших
источниками Словаря, несомненно представляла собой обширный регион
самостоятельных языков или диалектов. Поскольку классификация памятников
по их языковой принадлежности пока отсутствует и цитаты в словарных статьях
не могли быть подобраны по принципу отражения употребления слов в разных
древнетюркских языках или диалектах, языковое разнообразие текстов не нашло
отражения в словарной статье ДТС. Цитаты подбирались в основном так, чтобы
раскрыть значение слова или особенности лексического и грамматического его
окружения. Количество иллюстративных примеров ограничивается в ДТС 2–3,
иногда 4–5. Словарная статья при таком подборе цитат не отражает лексического
облика слова во всей его полноте в каждом из древнетюркских языков в отдельности,
а представляет сводку значений слова по разным памятникам и на протяжении
длительного исторического периода в 6–7 веков.
 XIV

Структура словарной статьи. Словарная статья в ДТС строится по

следующей схеме: заглавное слово – этимологическая справка – грамматическая
помета – толкование заглавного слова – иллюстративный материал – устойчивые
словосочетания с заглавным словом – отсылки. Из дальнейшего описания станет
ясно, в каких случаях отдельные компоненты этой схемы могут отсутствовать.
Словарные статьи в Древнетюркском словаре расположены в алфавитном
порядке своих заглавных слов, набранных полужирным шрифтом прописными
латинскими буквами; греческие буквы в них по начертанию строчные.
В качестве отдельных словарных статей даются графические варианты, если
эти варианты могут отражать межтюркские фонетические соответствия (например,
отдельными статьями даны: ADAQ, AδAQ, AJAQ, AZAQ; QOJ, QO , QON;
AQSAQ, AXSAQ; ЕВ, EV) и опираются на устойчивые приемы написания в той или
иной системе письменности. Не поддающееся учету употребление в памятниках
уйгурского письма согласных t и d привело к тому, что буквенное отображение
слова в ДТС выбиралось по данным памятников арабской письменности, в которой
употребление указанных согласных довольно четко разграничено, иначе говоря,
возможное уйгурское написание ataq не имеет отдельной словарной статьи и
соответствующие примеры приводятся в статье adaq. Самостоятельную разработку
получили слова с различной огласовкой корня по долготе, по ряду гласного и по
огубленности (AT, ĀT; BUTAQ, BUTÏQ; QOJÏN, QOJUN; AMTÏ, EMTI; ARUT,
URUТ). Исключение составляют слова с огубленными гласными разного подъема,
но одного ряда: для них приводится один основной вариант; например, слово со
значением ‘народ’, ‘племя’ получило разработку в статье BODUN, а с возможного
чтения BUDUN сделана отсылка на принятое чтение с пометой см. Кроме того,
помета см. употребляется в тех случаях, когда делается отсылка с ошибочного
чтения на чтение, признаваемое составителями более правильным.
Орфографические варианты написания слов без гласного, например уйгурское
написание bk слова bек ‘крепкий’, в Словаре обычно не фиксировались,
В качестве заглавных слов берутся основы слов, различные производные
основы не объединены в гнезда. В самостоятельных словарных статьях получили
разработку залоговые и однопорядковые с ними глагольные формы, формы на
+lïq, +lïγ, +sïz и уменьшительно-ласкательные формы имен существительных
и прилагательных. В самостоятельных статьях разработаны падежные формы
местоименных слов. Знаком глагольной основы служит дефис, основы остальных
частей речи и частицы речи – без дефиса.
Омонимы даются отдельными статьями и обозначаются римскими цифрами.
Глагольные основы не включаются в число омонимов других частей речи, так как
графически отличаются от них дефисом; в необходимых случаях глаголы имеют
свой счет омонимов. Например:
AČ I голодный. . . .
АČ II милость. . . .
......................
АČ- I открывать. . . .
AČ- II изголодаться. . . .
Имена собственные, этнонимы и топонимы приводятся с соответствующими
пометами в отдельных от нарицательных имен статьях преимущественно без
подтвердительных цитат. Имена собственные в цитатах набраны вразрядку.
В случае, когда древнетюркское слово предполагается заимствованным, вслед
за заглавным словом в квадратных скобках помещается этимологическая справка,
 XV

указывающая на слово, послужившее источником заимствования, или только на

язык – источник заимствования.
Арабские и персидские исходные слова передаются в написании арабским
алфавитом без транскрипции.
Для слов индийского и иранского (кроме персидского) происхождения в
бесспорных случаях дается указание на язык – источник заимствования и приводится
слово в традиционной для этого языка транслитерации. Как правило, реконструкция
слов, не приведенная в основных лексикографических пособиях, не проводилась; в
отдельных наиболее прозрачных случаях приводится реконструированное слово со
знаком *; менее достоверные реконструкции отмечены дополнительно знаком «?».
Значения буддийских и других религиозных терминов из индийских и иранских
языков даются в соответствии с контекстом древнетюркского памятника.
Для тюркских слов, являющихся переводом буддийских или иных терминов,
приводятся со знаком = санскритские эквиваленты, например: altï atqanγular, altï atqaq
рел. шесть чувственных элементов (букв. шесть оков, = скр. viṣaya). Имена и термины
индийского и иранского происхождения в русских переводах примеров приводятся в
той транскрипции, которой придерживаются издатели соответствующего памятника,
или даются в тюркском фонетическом облике.
Для слов китайского происхождения указываются иероглифическое написание
соответствующего китайского слова; русская практическая транскрипция его
современного произношения; произношение его в северозападном диалекте
китайского языка IX в. н. э. согласно реконструкциям Ло Чан-пэя; в отдельных
случаях, если это необходимо, также произношение VI–VII вв. н. э. согласно
реконструкциям Ли Жуна,1 вводимое знаком <. В транскрипцию Ло Чан-пэя
внесен ряд изменений, носящих в основном технический характер. Так, вместо
употребляются соответственно č, š, ǯ, ž, nd; знак ɱ заменяется на
m, ɹ на r. Придыхание при глухих согласных обозначается буквой h, при звонких
опускается. Звук, который Ло Чан-пэй обозначает знаком ɣ̃, передается через ŋ, так
как в иностранных транскрипциях китайских слов он либо отражается в виде ŋ,
либо опускается. Кроме того, везде опущен редуцированный гласный ə после i (т.е.
пишется iŋ вместо iəŋ и т. п.) и промежуточный лабиализованный гласный после
губно-губных и губно-зубных согласных (т. е. после этих согласных пишется α
вместо и uα и α вместо уæ). В реконструкциях Ли Жуна знак â заменен на α. Тон
нигде не указывается.
Для некоторых заимствованных слов указывается только язык – источник
заимствования, например χА [< скр.?]. Для отдельных древнетюркских слов указан
первоначальный язык – источник заимствования, например JAFÄϑ [а. ‫ﺚ‬ ُ ِ‫ < ﻳﺎﻓ‬др.-евр.].
После заглавных слов и этимологических справок (для заимствованных слов)
следуют русские переводы заглавных слов, в необходимых случаях сопровождаемые
специальными пометами (рел., астр., бот. и т. п.) и пояснениями. РРазные значения
древнетюркских заглавных слов подаются раздельно и помечаются арабскими
цифрами. Категориально-грамматическая отнесенность лексемы к существитель-
ному, прилагательному и наречию (т.е. одновременно к двум или трем названным
категориям) раскрывается либо подачей в отдельных значениях, иногда с пометами в
знач. сущ., в знач. прил. и т. д., либо, при недостаточном количестве подтвердительных
цитат, подачей в одном значении с разделением конвертивных значении точкой с
запятой. Особо отмечаются также случаи служебного функционирования слов, они
1
Ло Чан-пэй. Ту Удай сибэй фанъинь (Северо-западное произношение времен империи Тан и периода Пяти
династий). Шанхай, 1993; Ли Ин. Це юнь инь си (Фонетическая система инициалий и финалий). Пекин, 1952.
Ли Ин. Це юнь инь си (Фонетическая система инициалий и финалий). Пекин, 1952
 XVI

подаются в качестве отдельного значения с пометой в служ. знач. после всех других
значений.
Вторичные глагольные основы снабжаются соответствующими пометами,
например: AČSA- желат. от AČ- I. . . ; AČTUR- побуд. от ač- I...: во многих
случаях перевод таких глаголов при заглавном слове не дается из-за трудностей
стилистического характера; перевод обязателен лишь в случае полисемии
производного глагола.
За переводом и толкованием следует иллюстративная часть: на каждое из
значений приводятся примеры – отдельные предложения или словосочетания – из
различных памятникоп с переводом на русский язык. При переводе цитат, так же
как и при определении значений слов, составители стремились, по возможности,
использовать все доступные издания памятников, особенно при наличии
разночтений или неясностей в их текстах. Иногда в ходе составления словаря в
результате исследовательской работы рождалось новое прочтение какого-либо
места памятника. Такое новое прочтение может быть только авторским и не
должно приниматься на первых порах как единственно правильное. Поэтому в
ДТС переводы цитат из древнетюркских памятников у различных составителей
могут звучать по-разному. Последнее в немалой степени объясняется еще и тем,
что переводом преследовалась цель отразить лексическое своеобразие заглав-
ного для словарной статьи древнетюркского слова, достижимое лишь с помощью
стилистико-словесного варьирования русского перевода.
В случаях, когда требования стиля не позволяют в русском переводе
отразить внутреннюю форму или особенности, характерные для сочетаемости
древнетюркских слов, тогда рядом со свободно переводимыми словами даются в
круглых скобках соответствующие пояснения, буквальные переводы или варианты
переводов с пометами: букв., или, т.е. и знака ~.
Ввиду отрывочности цитат в русский перевод могут добавляться в квадратных
скобках отдельные слова, подсказываемые контекстом и необходимые для полной
осмысленности фразы на русском языке. В русском переводе цитат, которые
представляют собой часть тюркского предложения, заканчивающуюся однородным
сказуемым в форме деепричастия или в другой неличной форме, может быть
употреблена личная глагольная форма.
После цитаты (а в случае отсутствия ее – после значения, толкования или
пояснения к заглавному слову) в круглых скобках дается адрес слова. В адрес входит
условное сокращенное обозначение древнетюркского памятника, из которого взята
цитата; указание на список, раздел, главу, том и т. п., а также страницу и строку
памятника или определенного издания памятника. При расшифровке адреса в
каждом конкретном случае следует обращаться к «Списку источников».
В условных наименованиях памятников русские обозначения набраны прямым,
латинские – курсивным шрифтами.
Многочисленные устойчивые словосочетания даются отдельно за знаком ◊
полужирным строчным шрифтом. Исключение составляют случаи, когда заглавное
слово встречается только в подобных словосочетаниях. Тогда после заглавного
слова стоит двоеточие, далее приводится устойчивое словосочетание, затем
перевод, при необходимости – пометы и пояснения. Например:
АQÏNDÏ: aqïndï suv проточная вода (MK I 140).
В разряд парных словосочетаний с пометой парн. отнесены в ДТС в
большинстве случаев устойчивые для текстов употребления синонимов. Обычно
таких синонимов – два, реже – три. Последний случай можно рассматривать как
соединение парного словосочетания с новым синонимом.
 XVII

В настоящем Словаре принято правило описания устойчивых словосочетаний в

статье на первое слово. Это же словосочетание может быть отмечено в статьях на
второй и т. д. элемент сочетания с отсылкой на словарную статью по первому слову:
AγTARÏL- страд. от aγtar- …
◊ aγtarïl- toŋtarïl- парн. перевертываться. . . .
...................................
TOŊTARÏL-: aγtarïl- toŋtarïl- см. aγtarïl-.
Если с заглавным словом соотносимы по законам межтюркских фоне-
тических соответствий другие слова, вошедшие в ДТС, то на них дается отсылка в
специальном справочном абзаце, отмечаемом знаком □, с пометой Ср., например:
ADAQ I 1. нога. . . .
........................
□ Ср. aδaq, ajaq.
Недостаточная исследованность лексики древних тюркских языков не могла
не отразиться на полноте и законченности разработки значений многих слов,
включенных в корпус ДТС. Поэтому в ряде случаев используется вопросительный
знак, который указывает на то, что принятое значение древнетюркского слова не
представляется бесспорным.
Знаком вопроса (?) отмечаются также отдельные места в переводе цитаты,
осмысление которых затруднено или невозможно, в силу неизвестности древних
реалий, понятий, при лапидарности соответствующей части текста и т.п.
При определении значений слов составители ДТС учитывали переводы
древнетюркских текстов на русский, немецкий, французский, английский и
турецкий языки, выполненные при издании памятников. Составители пользовались
многочисленными глоссариями, приложенными к изданиям памятников, а
также глоссарием в Alttürkische Grammatik А. Габен и большим незавершенным
рукописным Уйгуро-немецким словарем В. В. Радлова. Помимо этого, были
привлечены материалы по лексике тюркских языков среднего периода (начиная с
XIII в.) и современным языкам, отраженные в многочисленных словарях, в частности
в таких, как Сравнительный словарь турецко-татарских наречий Л. 3. Будагова, Опыт
словаря тюркских наречий В. В. Радлова, Словарь якутского языка Э. К. Пекарского,
Киргизско-русский словарь К. К. Юдахина и многие другие. Составители учитывали
также разработки по древнетюркской лексике в ряде специальных работ советских
и зарубежных тюркологов (А. Н. Самойловича, С. Е. Малова, А. К. Боровкова,
А. Н. Кононова, Э. В. Севортяна, Ю. Немета, Г. И. Рамстедта, А. Зайончковского,
Дж. Клосона и др.).
Основными источниками при установлении семантики древнетюркской
лексики, естественно, послужили сами древнетюркские письменные памятники.
На их текстах, в особенности на текстах таких больших по объему памятников,
как «Qutadγu bilig», сутра «Suvarṇaprabhāsa» и ряде других, были проверены
и уточнены значения древнетюркских лексем, установлены новые значения, а
также было выявлено значительное число новых лексем, не зафиксированных в
древнетюркских глоссариях и не известных по словарям современных тюркских
языков.
Графическая передача древнетюркского языкового материала в ДТС.
Слова, зафиксированные в древнетюркских памятниках в различных графических
системах, передаются в ДТС алфавитом из 56 букв (23 латинских, 4 греческих
 XVIII

буквы, 27 латинских букв с диакритическими знаками, 2 диакритических знака-

буквы). Большинство знаков, применяемых в алфавите ДТС, использовалось ранее
при издании древнетюркских памятников.
Графическая передача слов, зафиксированных в древних системах письма,
средствами современных, и потому более доступных и удобных для пользования,
алфавитов (например, алфавитом на основе латиницы или кириллицы) – дело
обычное в лексикографии.
Система такой современной графической передачи звукового облика слов
древних языков, в том числе и графическая передача в ДТС, должна строиться
на принципах транслитерации – побуквенном отображении – оригинальных
написаний.
Отсутствие данных, во-первых, о фонетических особенностях отдельных
звуков, во-вторых, о признаках, лежавших в основе фонематических систем
древнетюркских языков, не дает возможности воссоздать живую речь древних
тюрок и передать тексты памятников в точной фонетической или фонематической
транскрипции. Например, в алфавите ДТС использованы буквы, обозначающие
латинские звонкие и глухие согласные. Но это не значит, что для звуковых систем
всех древнетюркских языков характерна оппозиция именно звонких / глухих, а не
сильных / слабых, или придыхательных / непридыхательных, или долгих / кратких
согласных. Каждая из названных оппозиций зафиксирована в том или ином
современном тюркском языке, поэтому весьма вероятно, что и в древнетюркских
языках существовали все или некоторые упомянутые оппозиции согласных. Точно
так же употребление в алфавите ДТС девяти букв для гласных: пяти основных
(а, е, i, о, u) и четырех с надстрочным диакритическим знаком-умляутом» (ä, ï, ö,
ü) – или восемнадцати, если учесть диакритический знак долготы, – не говорит
еще о существовании во всех древнетюркских языках девяти (resp. восемнадцати)
гласных фонем.
С другой стороны, транслитерация в тюркологических изданиях и в настоящем
Словаре не есть транслитерация абсолютно последовательного типа, когда
определенному знаку оригинала соответствует только одна определенная буква
передающего алфавита. Например, принято, что знак ‫( ﻭ‬или ‫ ﺍﻭ‬в начале слов) в
арабской графике передает четыре гласных о, ö, u, ü (не считая согласного v для ‫)ﻭ‬.
Тем самым как бы производится фонологическая реконструкция: языку каждого
памятника приписывается четыре (а не иное количество) гласных огубленных
фонемы. То же самое можно сказать и о воспроизведении консонантизма
древнетюркских языков. Например в ДТС принята передача начальных согласных
в большинстве исконно тюркских слов буквами p, č, t, q (k), в конце слова упо-
требляются буквы р, č, t, q(k), а в середине слова в одинаковом окружении могут
употребляться р и b, č и ǯ, t и d, q и γ. Предполагается, что такое употребление двух
типов букв для согласных в инлауте обусловлено наличием фонематического
противопоставления (о чем свидетельствуют данные некоторых древнетюркских
письменностей), хотя сам характер корреляции – сила/слабость или глухость/
звонкость и т. п. – остается не установленным, и поэтому фонологическая
интерпретация в этом случае носит частичный характер.
Своеобразный сплав транслитерации и фонематической транскрипции (его
условно можно было бы назвать трансграфикой, а слова в передаче трансграфикой –
трансграммами) сложился в тюркологии исторически и объясняется особенностями
древнетюркских графических систем – наличием одного знака для нескольких
фонем и нескольких знаков для одной фонемы. В многочисленных изданиях
 XIX

памятников отдельные элементы трансграфики варьировались. Составители

ДТС сочли необходимым следовать вышеизложенным принципам графической
передачи. На степень отражения в ДТС тех или иных графических особенностей
оказали свое влияние технические возможности применения большего числа букв и
диакритических знаков и стремление к компактной подаче лексического материала.
Последнее обстоятельство связано с необходимостью свести в одну словарную
статью материалы памятников различных систем письма и различных письменных
традиций.
Знаки алфавита ДТС позволяют отразить многие существенные графические
особенности написания слов в различных системах письма, употреблявшихся
древними тюрками, и по облику трансграммы исследователь может восстановить
частично или полностью оригинальное начертание.
Ниже приводятся таблицы знаков алфавита ДТС и соответствующие им
знаки древнетюркских систем письма: орхоно-енисейской, арабской, уйгурской
и манихейской. Знаки соседних колонок не следует считать эквивалентными,
например, знак под № 29 – о соответствует знаку ‫ ﻭ‬в арабском письме и знаку
в орхоно-енисейском, но это не значит, что ‫ ﻭ‬и эквивалентны, так как ‫ ﻭ‬передает
помимо других звуков согласный v (см. № 47), тогда как не передает этого
согласного.
Алфавит ДТС сохраняет общий порядок латинского алфавита. Латинские буквы
с диакритическими знаками и измененным дуктусом следуют за соответствующими
им по дуктусу латинскими буквами, а греческие буквы δ, γ, ϑ следуют соответственно
за d, g, t.
Гласные буквы с диакритическим знаком долготы условно не имеют своего
алфавитного места, т.е., например, статья с заглавным словом jūl следует
непосредственно после статьи c заглавным словом jul.
Гласные и согласные буквы с диакритическим знаком подстрочной точкой (кроме
буквы, являющейся самостоятельной буквы) также не имеет своего алфавитного
места и в ДТС используются только в цитатах.
Верхние запятые «‘» и «’» эквивалентны соответственно «хамзе» (ِ‫ )ء‬и «айну»
(‫)ﻉ‬, условно приравнены к диакритическим знакам сопровождающих их букв и не
имеют своего алфавитного места, т. е., например, статья с заглавным словом ‘ad
следует непосредственно после статьи с заглавным словом ad.
XX
XXI
XXII
 XXIII

Несколько знаков орхоно-енисейской графики в ДТС передаются сочетанием

двух букв каждая:
.
Буквы d,. е,
. s,. š,. t,. z,
. ž. используются только в цитатах, где они употребляются
наряду с d, е, s, š, t, z, ž и где функции между этими двумя рядами букв распределены
так, как это указано в таблице. В словах, набранных полужирным шрифтом
(заглавных и подзаглавных), из перечисленных букв употребляются только буквы
без точек, поэтому графические особенности написания слов здесь оказываются
неотображенными. Графические особенности не отображены также в цитатах из
тех памятников, для которых составители не располагали факсимильными или
точными транслитерационными изданиями.
Буква е (ẹ) встречается только в первых слогах слов, там, где для памятников
отмечено колебание в написании e ~ i («элифа» или «фатхи» и «йайа»). Как видно
из таблицы, буква е в цитатах указывает на написание с «элифом», «фатхой» или на
пропуск гласного. Буква ä употребляется в первых слогах в словах со стабильным
написанием «элифа» и во всех непервых слогах.
В качестве заглавных слов приведены встречающиеся во многих изданиях
древнетюркских памятников их написания с буквой W с обязательной отсылкой см.
на слова, которые графически передаются с буквой V и имеют соответствующую
разработку.
 СОКРАЩЕНИЯ, УПОТРЕБЛЯЕМЫЕ В СЛОВАРЕ
a. – арабский нареч. – наречие
анат. – анатомия наст. – настоящее время
арам. – арамейский неперех. – непереходный
астр. – астрономия относит. – относительный
афф. – аффикс орудн. – орудный падеж
библ. – библейский п. – персидский
бот. – ботаника парф. – парфянский
буд. – будущее время перен. – переносное значение
будд. – буддизм перех. – переходный
огив. – буквально побуд. – форма побудительного залога
вар. – вариант повел. – повелительный
впн. – винительный падеж повт. – повтор основы
возвр. – форма возвратного залога и. повт. – повтор измененной основы
вопросит.– вопросительный п. повт. – повтор полной основы
вр. – время, временной ч. повт. – повтор части основы
геогр. – география прил. – прилагательное
гл. – глагол принадл.– принадлежность
гр. – греческий притяж. – притяжательный
дат, – дательный падеж прич. – причастие
деепр. – деепричастие прям. – прямое значение
др.-евр. – древнееврейский , рел. – религия
ж. – женский род. – родительный падеж
желат. – форма желательности сак. – сакский _
знач. – значение симул. – форма симулятивности
зоол. – зоология сир. – сирийский
изобр. – изобразительное (звукоподража- сказ. – сказуемое
тельное или образное слово) скр. – санскритский
инд.-евр. – индоевропейский служ. – служебный
инстр. – инструментальный падеж см. – смотри
интенс. – интенсив, интенсивный собир. – собирательный
ир. – иранский совм. – форма совместного залога
и. собств. – имя собственное согд. – согдийский -V
исх. – исходный падеж соч. – сочетание
календ. – календарь, календарный ср. – сравни
кит. – китайский ср.-п. – среднеперсидский
л. – лицо средн. – форма среднего залога
ласк. – форма ласкательности страд. – форма страдательного залога
личн. – личный сп.-монг.– старописьменно-монгольский
ман. – манихейство сущ. – существительное т. е. то есть
мед. – медицина тиб. – тибетский
межд. – междометие тох. – тохарский
мест. – местоимение уменьш. – форма уменьшительности
местн. – местный падеж усил. – усилительный, усиление
миф. – мифический, мифология финитн. – финитный
мн. – множественный, множественность хорезм. – хорезмийский ч. число
мод. – модальный, модальность част. – частица
монг. – монгольский числ. – числительное
направит. – направительный падеж этн. – этноним, этнический
 XXV

***

АН – Академия наук.
ВДИ – Вестник древней истории, М.
ЗВОРАО – Записки Восточного отделения имп. Русского археологического
общества, СПб.
ИВ – Институт востоковедения.
ИЯ – Институт языкознания.
МЕПТ – Малов С.Е. Енисейская письменность тюрков. Тексты и переводы. М.–
Л., 1952.
МПДП – Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и
исследования. М.– Л., 1951
МПМК – Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности Монголии и
Киргизии. М.– Л., 1959.
НАА – Народы Азии и Африки, М.
ПДПТ – Памятники древнетюркской письменности Тувы. Под редакцией И. А.
(ПДПТ I, ПДПТ Батманова и А. Ч. Кунаа. Кызыл, I – вып. I, 1963; II – вып. II, 1963, III –
II, ПДПТ III) вып. III, 1965.
Р Атлас – Atlas der Alterthümer der Mongolei. Herausgegeben von Dr. W. Radloff.
(Arbeiten der Orchon-Expedition). Вып. I, СПб., 1892 [таблицы I– V,
VII– XXVI, XXVIII– LII, LIV– LXII, LXIV– LXX]; вып. II, СПб., 1893
[таблицы VI, XXVII, XXXVI, LIII, LXI, LXIII, LXXI– LXXXII]; вып. III.
СПб., 1896 [таблицы LXXIII– CIV]; вып. IV, СПб., 1899 [таблицы CV–
CXVIII].
РГО – Русское Географическое общество.
РиМ – Радлов В.В. и Мелиоранский П.М. Древнетюркские памятники в Кошо-
Цайдаме // «Сборник трудов Орхонской экспедиции», т. IV. СПб., 1897.
СА – Советская археология, М.
СЭ – Советская этнография, М.
ТувНИИЯЛИ – Тувинский научно-исследовательский институт языка, литературы и
истории, Кызыл.
ФАтлас – Inscriptions de l'lénisséi. Recueillies et publiées par la Société Finlandaise
d'Archéologie. Helsingfors, 1889.
ФАтлас II – Inscriptions de l'Orkhon. Recueillies par l'Expédition finnoise 1890 et
publiées par la Société Finno-Ougrienne. Helsingfors, 1892.
ФАтлас III – Alt-Altaische Kunstdenkmäler. Briefe und Bildermaterial von J. R. Aspelins
Reisen in Sibirien und der Mongolei 1887– 1889 herausgegeben von Hjalmar
Appelgren-Kivalo. Helsingfors, 1931.
ЭВ – Эпиграфика Востока, M.– Л.
ADAW – Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Klasse
für Sprachen, Literatur und Kunst, Berlin.
AIM – Радлов В.В. Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. СПб., AIM 1– 1894
(январь); AIM – 1894-1895; Neue Folge – 1897; Zweite Folge – 1899.
APAW – Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften. Philo-
phisch-historische Klasse, Berlin.
ВВ – Bibliotheca Buddhica, СПб.– Пгр.– Л.
JRAS – The Journal of the Royal Asiatic Society, London.
JSFOu – Journal de la Société Finno-ougrienne, Helsinki.
MSFOu – Mémoires de la Société Finno-ougrienne, Helsinki.
Or. – Orkun H.N. Eski türk yazıtları. I– IV. Istanbul. 1– 1936, II – 1939, III – 1940,
IV– 1941.
SPAW – Sitzungsberichte der Preussischen Akademie der Wissenschaften. Philo-
sophisch-historische Klasse, Berlin.
ThIO – Thоmsen V. Inscriptions de l'Orkhon. MSFOu, V, 1896.
UAJb – Ural-Altaische Jahrbücher, Wiesbaden.
UJb Ungarische Jahrbücher, Berlin – Leipzig.
 СПИСОК ИСТОЧНИКОВ

В списке источники Древнетюркского словаря располагаются в алфавитном

порядке их условных сокращенных обозначений (сиглов). Сначала идут сиглы,
которые составлены из букв русского алфавита, затем – из букв латинского алфавита.
Многие из используемых в ДТС сиглов уже традиционны в тюркологии. Чаще
всего сигл дает указание непосредственно на памятник, безотносительно к тому
или иному его изданию. В таких случаях сиглы составлены: а) по условному или
авторскому названию памятника, например, Тон – памятник в честь Тоньюкука,
QB – «Qutadγu bilig»; б) по географической принадлежности, например, Е –
Енисейские памятники, ТТ I – ТТ X – серия тюркских текстов из Турфана (Türkische
Turfan-Texte); в) по имени автора сочинения, например, МК – «Словарь Махмуда
Кашгарского», Юг – поэма «Atäbät-ul-ḥaqājïq» Ахмеда Югнекского. Часть сиглов
составлена по названию издания или серии изданий, например, USp – «Uigurische
Sprachdenkmäler», Uig I – Uig IV – «Uigurica». Некоторые сиглы составлены по
имени первого издателя памятника, иногда с добавлением указания на издание
или на коллекцию, из которой происходит документ: Rach I, Rach II – тексты
медицинского содержания, изданные Рахмати Аратом (Rachmati Arat); МБ – два
документа, изданные С. Е. Маловым в сборнике в честь акад. В.В. Бартольда;
ThS I – ThS IV – четыре рунических манускрипта из лондонской коллекции,
собранной А. Стейном (A. Stein), изданы В. Томсеном (W. Thomsen).
Вслед за условным сокращенным обозначением дается название памятника,
послужившего источником ДТС, и его краткая характеристика – время и
место создания, нынешнее местонахождение, характер содержания. Далее
расшифровывается значение дополнительных букв и цифр при сиглах – условное
подразделение текста на части, указание на списки произведений, на том, страницу,
строку и т.п. В заключение приводятся некоторые основные издания этого
древнетюркского памятника.

А
А (А 1– А 8) – Алтайские памятники, открыты на территории Алтая; различного
рода надписи орхоно-енисейским письмом с условными номерами и названиями;
строчные арабские цифры – номера памятников, в необходимых случаях строчные
русские буквы и подстрочные цифры обозначают части надписей и строки.
А 1 – надпись на днище серебряного сосуда (всего ~ 25 рун); точные сведения о
месте находки отсутствуют; хранится в Эрмитаже.
А 2 – серебряная кринка из долины р. Катанды, притока Катуни; хранится в
Историческом музее (бывш. Румянцевский) в г. Москве; надпись на днище из 4 рун.
А 3 (Туяхты)1 – серебряный сосуд из кургана возле села Туяхты (~Туэкта) вблизи
впадения в р. Урсул р. Каракол; надпись на днище из 11 рун, предположительно
VII– VIII вв.
1
После номера памятника в скобках дается сокращенное обозначение памятника по географической
принадлежности.
 XXVII

А 4 (Курай I) – серебряный кувшинчик из кургана возле села Курай в долине р.

Чуя; надпись на днище, прочитывается 7 рун, предположительно VII– VIII вв.
А 5 (Курай II) – серебряная концевая бляха из кургана возле села Курай; про-
читывается 13 рун, предположительно VII-VIII вв.
А 6 (Чарыш I) – первый памятник из долины р. Чарыш, левого притока Оби;
надпись на береговом утесе из трех строк (всего 60 рун).
А 7 (Чарыш II) – второй памятник из долины р. Чарыш, в местности вблизи
села Мендур-Соккон; три надписи на скале и одна на обломке скалы, хранящемся
ныне в Бийском краеведческом музее: а – верхняя часть большой вертикальной
надписи (~ 70 рун), б – нижняя часть большой вертикальной надписи (~ 60 рун),
в – малая вертикальная надпись (~ 20 рун), г – горизонтальная надпись (~ 20 рун),
д – надпись на обломке скалы (13 рун).
А 8 – памятник из долины р. Каракол, в местности Бичикту-Боом у впадения Ка-
ракола в р. Урсул – левый приток Катуни; три надписи на скалах; а – левая надпись
(7 рун), б – средняя надпись из трех строк (всего 20 рун), в – правая надпись (37
рун).
Баскаков Н.А. Три рунические надписи из Мендур-Соккон Горно-Алтай-
ской Автономной области. СЭ, № 6, 1966, стр. 79-83 (А 4а, б, в).2
Боровков А.К. Енисейские надписи на сосудах. В сб.: Тюркологические
исследования, М.– Л., 1963, стр. 191-194 (А 3-А 5).
Евтюхова Л.А. и С.В. Киселев. Отчет о работах Саяно-Алтайской
археологической экспедиции в 1935 г. «Труды Государственного Исторического
музея», вып. XVI, М., 1941, стр. 103 (А 4), стр. 105 (А 5), стр. 113 (А 3).
Киселев С.В. Древняя история Южной Сибири. М., 1951, стр. 536 (А 4, А 5),
стр. 541 (А 3).
Мелиоранский П.М. 1) Два серебряных сосуда с енисейскими надписями.
ЗВОРАО, т. XIV, вып. 1, 1902, стр. 017– 020 (А 1); 2) Небольшая орхонская
надпись на серебряной кринке Румянцевского музея. ЗВОРАО, т. XV, вып. 2–3,
1903, стр. 034– 036 (А 2).
Сейдакматов К. Древнетюркские надписи в горном Алтае. В сб.: Материалы
по общей тюркологии и дунгановедению, Фрунзе, 1964, стр. 95-101 (А 4, А 5).
Спасский Г. И. Записки о сибирских древностях. «Сибирский вестник»,
СПб., 1818, табл. II, 4 (А 6).
Тенишев Э.Р. 1) Руническая надпись на утесе р. Чарыша (Алтай). ЭВ, XII,
1958, стр. 62-66 (А 3); 2) Древнетюркская эпиграфика Алтая. «Тюрколо-
гический сборник. К шестидесятилетию А. Н. Кононова», М., 1966, стр. 262–
265 (А 4, А 5).

БК
БК – Памятник Бильге-кагану (хану Могиляну), с горного плато Кошо-
Цайдам в долине р. Кокшин-Орхон, правого притока р. Орхэн; находится на месте
обнаружения в МНР; тюркско-китайская двуязычная надпись на мраморной стеле,
735 г., тюркская надпись орхоно-енисейским письмом.
БК – основная часть надписи на широкой лицевой грани стелы – 41 строка; БК
Хa и БК Хb – части надписи на узких боковых гранях по 15 строк; БК Хс – часть
надписи на второй широкой грани, там же, где находится китайский текст – 7 корот-
ких строк; БК Х I и БК Х II – части надписи на скошенных углах стелы – по 1 строке;
2
В скобках указываются памятники, которым посвящены публикации.
 XXVIII

всего 80 строк, около 4.5 тыс. рун; подстрочные цифры – номера строк соответ-
ствующих частей памятника.
МПМК, стр. 11–25.
РиМ, стр. 15-45, табл. III–V.
РАтлас, XXI–XXV, XXVI, 6-8.
ФАтлас II, табл. 20–35.
AIM, стр. 40–84, 85–165, 166–174 и 2 табл., 175–273.
Or. I, стр. 22–42, 56–79.
ТhIО, стр. 122–134, 178–198, 199–209.

Е
Е (Е 1-Е 85) – Енисейские памятники, открыты на территории Тувинской АССР,
Хакасской Автономной области и Минусинского района Красноярского края в бас-
сейне р. Енисей, включая истоки Енисея Бий-Хем (Большой Енисей) и Каа-Хем
(Малый Енисей), верхнее течение Енисея – Улуг-Хем (Верхний Енисей), от слияния
истоков у г. Кызыла до устья р. Хемчик, крупные притоки – Уюк (правый), Хемчик
и Абакан (левые); отдельные памятники открыты в местностях, относящихся к
бассейнам рек Тес-Хем (южная Тува), Чулым–Обь (северная Хакасия); различного
рода надписи орхоно-енисейским письмом с условно закрепленными за ними
традиционными номерами и названиями; строчные арабские цифры – номера
памятников, подстрочные – номера строк по изданию МЕПТ и последующим
изданиям; в настоящее время находятся в Минусинском музее им. Н. М. Мартьянова
– Е 1, Е 2, Е 4, Е 10, Е 11, Е 13, Е 19, Е 25–Е 32, Е 35, Е 37, Е 40–Е 42, Е 48–Е 51,
Е 55–Е 57, Е 64, Е 68; в Тувинском республиканском краеведческом музее им. 60
богатырей в г. Кызыле – Е 3, Е 5–E 9, Е 14, Е 18, Е 20, Е 43, Е 46, Е 52–Е 54, Е 58,
Е 59; в Музее антропологии и этнографии им. Петра Великого (Кунсткамера) г.
Санкт-Петербурга – Е 17, Е 21–Е 71; в Музее г. Хельсинки (Финляндия) – Е 16; на
месте обнаружения – Е 12, Е 15(?), Е 24, Е 60–Е 63, Е 65–Е 67, Е 70, Е 72–Е 75.
Е 1 (Уюк-Тарлак) – Первый 3 памятник из долины р. Уюк, располагался в 2 км ...
Тарлак, левого притока Уюка; надпись на одной грани стелы из двух строк (~ 85 рун).
Е 2 (Уюк-Архан) – Второй памятник из долины р. Уюк, располагался в долине
гор Аржана (правильнее: Архан); надпись на одной грани стелы из пяти строк (~
50 рун).
Е 3 (Уюк-Туран) – Третий памятник из долины р. Уюк, располагался на берегу:
Туран, левого притока Уюка, на месте нынешнего города Туран; надпись на двух
гранях стелы по три строки на каждой (всего шесть строк, ~ 255 рун).
Е 4 (Оттук-Даш I) – Первый памятник из местности возле горы Оттук-Даш
[Второй – см. Е 64], на левом берегу Улуг-Хема в 30 км ниже от места впадения в
него р. Элегест; надпись на стеле из одной строки (13 рун).
Е 5 (Барык I) 4 – Первый памятник из долины р. Барык, левый приток Улуг-
Хема, впадающий в него в 60 км ниже по течению от впадения р. Элегест; надпись
на одной грани стелы из трех строк (~ 80 рун).
Е 6 (Барык II) – Второй памятник из долины р. Барык; надпись на одной грани
телы из четырех строк (~ 80 рун).
3
Если памятники из какой-либо одной местности получили дополнительное наименование: Первый...,
Второй... и т. д. и при этом не имеют смежных номеров (см., например, Е 4, Е 54 и Е 64), то при названии
каждого из них в квадратных скобках дается отсылка на остальные памятники данного района; при наличии
смежных номеров отсылки подобного рода не даются (см., например, Е 1– Е 3, Е 5– Е 8).
4
Ошибочно Барлык.
 XXIX

Е 7 (Барык III) – Третий памятник из долины р. Барык; надпись на одной грани

стелы йз четырех строк (~ 95 рун).
Е 8 (Барык IV) – Четвертый памятник из долины р. Барык; надпись на одной
грани стелы из трех строк (~ 40 рун).
Е 9 (Улуг-Хем–Кара-суг) – памятник из долины р. Кара-Суг, приток Улуг-Хема,
впадающий в него в 2 км выше от впадения р. Элегест; надпись на двух гранях
стелы нз двух и трек строк (всего пять строк, ~ 60 рун).
Е 10 (Элегес I) – Первый памятник из долины р. Элегест [Второй и Третий – см.
Е 52, Е 53], располагался на левом берегу Элегеста в 7 км от впадения его в Улуг-
Хем; надпись на стеле из двенадцати строк (~ 450 рун).
Е 11 (Бегре) – Памятник с р. Бегре, правого притока Бий-Хема; надпись на четы-
рех гранях стелы из тринадцати строк (~ 370 рун).
Е 12 (Алдыы-Бель I) – Первый памятник из урочища Алдыы-Бель [второй – см.
Е 72] в долине р. Кули-Хем, в 8 км от слияния его с Улуг-Хемом; надпись на четырех
гранях стелы по одной строке (всего четыре строки, ~ 50 рун).
Е 13 (Чаа-Холь I) – Первый памятник из долины р. Чаа-Холь (– Чакуль), левого
притока Улуг-Хема; надпись на трех гранях стелы из пяти строк (~ 160 рун).
Е 14 (Чаа-Холь II) – Второй памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на трех
гранях стелы по одной строке (всего три строки, ~ 60).
Е 15 (Чаа-Холь III) – Третий памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на одной
грани стелы из трех строк (~ 90 рун).
Е 16 (Чаа-Холь IV) – Четвертый памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на
трех гранях стелы из трех с половиной строк (~ 115 рун).
Е 17 (Чаа-Холь V) – Пятый памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на двух
гранях стелы из трех строк (~ 75 рун).
Е 18 (Чаа-Холь VI) – Шестой памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись из пяти
строк (~ 85 рун).
Е 19 (Чаа-Холь VII) – Седьмой памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на
стеле из трех строк (~ 45 рун).
Е 20 (Чаа-Холь VIII) – Восьмой памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись на
одной грани стелы из двух строк (~ 30 рун).
Е 21 (Чаа-Холь IX) – Девятый памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись из
трех строк (~ 35 рун).
Е 22 (Чаа-Холь X) – Десятый памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись из че-
тырех строк (~ 55 рун.).
Е 23 (Чаа-Холь XI) – Одиннадцатый памятник из долины р. Чаа-Холь; надпись
из четырех строк (~ 55 рун).
Е 24 (Хая-Ужу) 5 – надписи на скале Хая-Ужу на правом берегу р. Хемчик; не-
сколько надписей на отвесной береговой скале (~ 200 рун).
Е 25 (Означенное) – памятник возле поселка Означенное на левом берегу Енисея,
у выхода его из Саян; надпись на трех гранях стелы из семи строк (всего ~ 135 рун).
Е 26 (Очуры) – памятник из Койбальской степи в 20 км западнее деревни Очуры
(~ Ачуры), расположенной на берегу Енисея; надпись из тринадцати строк на
четырех гранях стелы (всего ~ 250 рун).
Е 27 (Оя) – памятник с левого берега Енисея в 25 км от впадения в него р. Оя;
надпись на двух гранях стелы из девяти строк (всего ~ 100 рун).

5
Ошибочно Кая-Бажы.
 XXX

Е 28 (Алтьш-Кёль I)– Первый памятник с оз. Алтын-Кёль, восточнее р. Абакан, возле

деревни Большой Монок; надпись на трех гранях стелы из девяти строк (всего ~ 350
рун).
Е 29 (Алтын-Кёль II) – Второй памятник с оз. Алтын-Кёль, надпись на трех гра-
нях стелы из шести (восьми по AIM) строк (всего ~ 210 рун).
Е 30 (Уйбат I) – Первый памятник из долины р. Уйбат, левого притока р. Абакан;
надпись на трех гранях стелы из пяти строк (всего ~ 60 рун).
Е 31 (Уйбат II) – Второй памятник из долины р. Уйбат; надпись на одной сто-
роне уцелевшей части камня, концы пяти строк (всего ~ 90 рун).
Е 32 (Уйбат III) – Третий памятник из долины р. Уйбат; надпись на четырех
гранях стелы (всего 17 строк, ~ 470 рун); предположительно конца VII в.
Е 33 (Уйбат IV) – Четвертый памятник из долины р. Уйбат; надпись на одной
стороне камня (~ 15 рун).
Е 34 (Уйбат V) – Пятый памятник из долины р. Уйбат, надпись на стеле из одной
строки (~ 20 рун).
Е 35 (Туба I) – Первый памятник из долины р. Тубы, правого притока Енисея;
надпись на камне из двух строк (всего ~ 20 рун).
Е 36 (Туба II) – Второй памятник из долины р. Тубы; надпись на скале из трех строк
(всего ~ 35 рун).
Е 37 (Туба III) – Третий памятник из долины р. Тубы; надпись на одной грани
стелы из трех строк (всего ~ 50 рун).
Е 38 (Ак-Юс) – памятник из долины р. Белый Июс (~ Ак-Юс), одного из истоков
р. Чулым – правого притока Оби; надпись черной краской на прибрежной скале из
четырех строк (всего ~ 50 рун).
Е 39 (Кара-Юс) – памятник из долины р. Черной Июс (Кара-Юс), одного из
истоков р. Чулым – правого притока Оби; надпись на скале из шести строк (всего
-70 рун).
Е 40 (Ташеба) – памятник из долины р. Ташебы – левого притока Енисея; над-
пись из одной строки (всего 21 руна); предположительно VIII в.
Е 41 (Хемчик-Чиргакы) – памятник из долины р. Аныяк-Чиргакы, правого при-
тока Хемчика; надпись на двух гранях стелы из 11 строк (всего 293 руны).
Е 42 (Бай-Булун I) – Первый памятник с кургана Бай-Булун [Второй – см. Е 49].
Надпись на четырех гранях стелы по две строки (всего 8 строк, ~ 280 рун).
Е 43 (Кызыл-Чыраа I) – Первый памятник из местности Кызыл-Чыраа на правом
берегу Улуг-Хема в 60 км ниже по течению от г. Кызыла; надпись на двух гранях
стелы из пяти и одной строк (всего 6 строк, ~ 100 рун).
Е 44 (Кызыл-Чыраа II) – Второй памятник из местности Кызыл-Чыраа; надпись
из семи строк (~ 190 рун).
Е 45 (Кожээлиг-Хову)– памятник из местности Кожээлиг-Хову в долине р.
Эжим, правого притока Улуг-Хема; надпись на двух гранях стелы из восьми и двух
строк (всего 10 строк, ~ 360 рун).
Е 46 (Телэ)– памятник из долины р. Телэ, притока р. Эжим – правого притока
Улуг-Хема; надпись на стеле из 4 строк (~ 80 рун).
Е 47 – см. С.
Е 48 (Абакан)– памятник из долины р. Абакан; надпись на четырех гранях стелы
из 13 строк (всего ~ 510 рун).
Е 49 (Бай-Булун II) – Второй памятник с кургана Бай-Булун [Первый – см. Е
42], (по МЕПТ: Первый памятник из Тувы); надпись на двух гранях стелы из трех
и одной строк (всего 4 строки, 138 рун).
 XXXI

Е 50 – Тувинская стела Б (по МЕПТ: Второй памятник из Тувы, ср. Е 49), место
обнаружения неизвестно; надпись на плите (всего 63 руны).
Е 51– Тувинская стела Д (по МЕПТ: Третий памятник из Тувы, ср. Е 49. Е 50),
место обнаружения неизвестно; надпись на одной грани стелы из 4 строк (всего ~
110 рун).
Е 52 (Элегес II) – Второй памятник из долины р. Элегест (по МПМК и ПДПТ
I: Первый памятник с Элегеста). [Первый – см. Е 10], в 2 км восточнее нынешнего
поселка Элегест; надпись на трех гранях стелы по одной строке (всего 3 строки. ~
45 рун).
Е 53 (Элегес III)– Третий памятник из долины р. Элегест, в 6 км юго-восточнее
нынешнего поселка Элегест; надпись на трех гранях стелы по одной строке (всего
три строки, ~ 75 рун).
Е 54 (Оттук-Даш III) – Третий памятник из местности возле горы Оттук-Даш
(г.о ПДПТ1: Второй памятник с Оттук-Даша) [Первый– см. Е 4, Второй – см. Е 64];
надпись на одной грани стелы в одну строку (~ 10 рун) не прочитана.
Е 55 – Тувинская стела Г, место обнаружения не установлено; надпись на одной
грани стелы из трех строк (всего 58 рун).
Е 56 (Малиновка) – памятник из местности вблизи деревни Малиновка в долине
р. Уюк; надпись на одной грани плиты из двух строк (всего ~ 25 рун).
Е 57 (Сайгын) – Сайгынская стела, располагалась у подножия холмов Сайгын в
местности Кезек-Терек (Борбак-Арыг по ПДПТ II) в долине р. Тес-Хем; надпись из
одной строки (6 рун).
Е 58 (Кезек-Хурээ) – памятник с кургана Кезек-Хурээ; надпись на одной грани
стелы в одну строку (всего 4 руны).
Е 59 (Хербис-Баары)– памятник из местности Хербис-Баары на правом берегу
Улуг-Хема в 15 км ниже от впадения в него р. Элегест; надпись на четырех гранях
стелы из девяти строк (189 рун).
Е 60 (Саргал-Аксы) – памятник из местности Саргал-Аксы в левобережье Каа-
Хема недалеко от поселка Кундустуг, расположенного на правом берегу; надпись
на одной грани стелы из трех строк (всего ~ 50 рун).
Е 61 (Суглуг-Адыр-Аксы)– памятник из местности Суглуг-Адыр-Аксы в долине
р. Чаа-Холь; надпись на одной грани стелы из 3 строк (всего 33 руны).
Е 62 (Канмыылдыг-Хову) – памятник из местности Канмыылдыг-Хову в долине
р. Чаа-Холь; надпись на одной грани стелы из одной строки (всего 23 руны).
Е 63 (Ортаа-Хем) – памятник из местности Ортаа-Хем в правобережье Улуг-
Хема; надпись на двух гранях стелы по одной строке (всего 2 строки, ~ 45 рун).
Е 64 (Оттук-Даш II) – Второй памятник из местности возле горы Оттук-Даш (по
ПДПТ III: памятник Юкинг-Тиригу) [Первый – см. Е 4, Третий – см. Е 54].
Е 65 (Кара-Булун I) – Первый памятник с кургана Кара-Булун в правобережье
Улуг-Хема, в районе впадения в него р. Кули-Хем; надпись на трех гранях стелы по
одной строке (всего 3 строки, – 45 рун).
Е 66 (Кара-Булун II) – Второй памятник с кургана Кара-Булун; надпись на одной
стороне стелы из 4 строк (всего – 25 рун).
Е 67 (Кара-Булун III) – Третий памятник с кургана Кара-Булун; надпись на не-
большом обломке стелы из трех рун.
Е 68 (Эль-Бажы)– памятник из урочища Эль-Бажы на левом берегу Улуг-Хема,
в 8 км выше впадения в него р. Барык; надпись на четырех гранях стелы, прочиты-
вается с лакунами 28 строк различной длины (всего ~ 290 рун).
 XXXII

Е 69 (Чер-Чарык)– памятник из урочища Чер-Чарык на левом берегу р. Хемчик;

надпись на одной грани стелы из двух строк (всего ~ 41 руна).
Е 70 (Ир-Холь) – памятник из местности Ир-Холь в долине р. Элегест у впаде-
ния в него р. Межегей; надпись на двух гранях стелы из 3 и 2 строк (всего 5 строк,
~ 75 рун).
Е 71 (Подкунинское) – памятник из местности возле села Подкунинского в лево-
бережье Енисея, в 25 км ниже г. Минусинска; надпись на четырех гранях обломка
стелы (всего 9 строк, 91 руна).
Е 72 (Алдыы-Бель II)– Второй памятник из урочища Алдыы-Бель [Первый – см.
Е 12]; надпись на двух гранях оглы по одной строке (всего ~ 20 рун).
Е 73 (Ийме) – памятник из местности возле поселка Ийме в правобережье Хем-
чнка; надпись на двух гранях стелы из 5 и 2 строк (всего 7 строк, – 100 рун).
Е 74 (Самагалтай) – памятник из местности возле поселка Самагалтай в долине
одного из притоков р. Тес-Хем; уцелевшая часть надписи на стеле из 4 рун.
Е 75 (Кутень-Булук) – памятник из местности вблизи урочища Кутень-Булук в
60 км к северо-западу от г. Абакана; надпись на каменной плите в одну строку, про-
читывается 10 рун.
Е 76 (зеркало I) – надпись из 15 рун на металлическом зеркале, впервые опубли-
кованная Ф. И. Страленбергом.
Е 77 (зеркало II) – надпись из 16 рун на металлическом зеркале из Минусинска (?).
Е 78 (монета I) – надпись из 9 рун на китайской монете эпохи Тан, 713– 748 гг.
Е 79 (монета II)– надпись из 11 рун на китайской монете из Минусинска; монета
утеряна (?).
Е 80 (бляшка I)– сохранившаяся часть надписи из 3 рун на бронзовой ременной
бляшке, найденной возле села Копёны (в северной Хакасии на левом берегу Енисея).
Е 81 (Копёны I) – надпись из 9 рун на золотом сосуде из Копёнского чаа-таса
(возле села Копёны в северной Хакасии), предположительно VII– VIII вв.
Е 82 (Копёны II) – надпись из 14 рун на золотом сосуде из Копёнского чаа-таса.
предположительно VII–VIII вв.
Е 83 – надпись из 10 рун на серебряном сосуде из Уйбатского чаа-таса, предполо-
жительно VII– VIII вв.
Е 84 (зеркало III) – надпись из 12 рун на обломке китайского металлического
зеркала, найденного в окрестностях Минусинска; предположительно эпохи Тан (до
906 г.); надпись не прочитана.
Е 85 (зеркало IV) – надпись на обломке китайского металлического зеркала,
место находки неизвестно; просматривается всего 5 рун; надпись не прочитана.
Арагачи 3. Б. 1) Памятник с Элегеста. Уч. зап. ТувНИИЯЛИ, вып. IX.
1961, стр. 235–237 (Е 52); 2) Новые эпиграфические находки в Туве. Уч. зап.
ТувНИИЯЛИ, вып. X, 1963, стр. 247– 256 (Е 60– Е 63).
Арагачи 3. Б., Д. М. Насилов. О надписи на скале Хая-Ужу. Уч. зап.
ТувНИИЯЛИ, вып. X, 1963, стр. 257– 263 (Е 24).
Аранчин Ю. Л. Сайгынская плита с древнетюркской рунической надписью.
ЭВ, V, 1951, стр. 76-77 (Е 57).
Батманов И. А. Еще о надписи на скале Хая-Ужу. «Труды Кызыльского
пединститута», III, Кызыл, 1963, стр. 239–242 (Е 24).
Батманов И. А. и А. Ч. Куна а. Памятник из Ийме. «Материалы по общей
тюркологии и дунгановедению», Фрунзе, 1964, стр. 92–94 (Е 73).
Бернштам А. Н. Древнетюркское письмо на р. Лене. ЭВ, IV, 1951, стр. 85 (Е 83).
 XXXIII

Боровков А. К. Енисейские надписи на сосудах. В сб.: Тюркологические

исследования, М.– Л., 1963, стр. 194–196 (Е 81, Е 82).
Киселев С. В. Неизданные надписи енисейских кыргызов. ВДИ, № 3 (8),
1939, стр. 124–134 (Е 48–Е 50, Е 4, Е 51, Е 55).
Кызласов Л. Р. Новый памятник енисейской письменности. СЭ, № 2, 1965,
стр. 104–113 (Е 52, Е 70).
Малов С. Е. Новые памятники с турецкими рунами. «Язык и мышление».
VI–VII, 1936, стр. 259-274 (Е 41– Е 43).
МЕПТ, стр. 11–100 (Е 1–Е 51).
МПДП, стр. 78–79 (Е 1).
МПМК, стр. 68–70 (Е 43 – Е 44), 70–74 (Е 52–Е 53).
Насилов Д. М. О некоторых памятниках Минусинского музея. НАА, № 6.
1963, стр. 124–129 (Е 55, Е 68, Е 69).
ПДПТ I, стр. 13–14 (Е 46), 15–17 (Е 14), 18–20 (Е 18), 21–22 (Е 20). 23 (Е 64),
24–25 (Е 9), 26–34 (Е 5–Е 8), 35–40 (Е 52, Е 53), 41–48 (Е 59, Е 60), 49–51 (Е 58),
52–55 (Е 43, Е 44), 57–60 (Е 3), 61– 64 (Е 45).
ПДПТ II, стр. 9–12 (Е 1, Е 2), 13–17 (Е 41), 18–20 (Е 4), 21–23 (Е 64), 24–27
(Е 11), 28– 31 (Е 13), 32–34 (Е 50), 35–37 (Е 57), 38–39 (Е 74).
ПДПТ III, стр. 9–14 (Е 65 – Е 67), 15–16 (Е 12), 17–22 (Е 72, Е 73), 23–24 (Е
51), 25–26 (Е 69), 27–29 (Е 42), 30–31 (Е 49).
РАтлас, таблицы: LXXIII, 3–LXXIV (Е 10); LXXV, 1–2 (Е 3); LXXV, (Е
1); LXXV, 4 (Е 9); LXXVI, 1–2 (Е 5); LXXVII, 1–2 (Е 6); LXXVIII, 1–2 (Е 7);
LXXIX, 1–2 (Е 8); LXXIX, 2 (Е 24); LXXIX, 3 (Е 14); LXXIX, 4 (Е 15); LXXIX,
5 (Е 12); LXXX, 1 (Е 31), LXXX, 2 (Е 27); LXXXI, 1 (Е 29); LXXXI, 2 (Е 25);
LXXXV, 1 (Е 4); LXXXV, 2–4 (Е 11); LXXXVI, 1–5 (Е 13); LXXXVII, 1–2 (Е 14);
LXXXVII, 3–5 (Е 18–Е 20), LXXXVIII– ХСII (Е 25–Е 30); ХСIII– XCV, 5–6 (Е
32–Е 35); XCV, 7– 70 (Е 40).
Рыгдылон Э. Р. 1) Новые рунические надписи Минусинского края. ЭВ, IV,
1951, стр. 87– 91 (Е 56, Е 75, Е 78, Е 84, Е 85); 2) Подкунинская руническая
надпись. ЭВ, XI, 1956, стр. 59– 62 (Е 71).
ФАтлас III, стр. 15 и вклейка (Е 39), стр. 35– 36 (Е 30, Е 32); 64–67 (Е 1–Е 3).
ФАтлас, [таблицы]: I–III (Е 1–ЕЗ), IV–V (Е 9–Е 10), VI (Е 4), VII (Е 12), VIII
(Е 14), IX–XI (Е 18–Е 20), XII (Е 16), XIII (Е 21), XIV (Е 17), XV–XXXII (Е
22–Е 39).
Щербак А. М. 1) Еще раз о монетах с руническими надписями из Мину-
синска. ВДИ, № 2, 1960, стр. 139–141 (Е 78); 2) Новая руническая надпись на
камне. Уч. зап. ТувНИИЯЛИ, вып. IX, 1961, стр. 238–241 (Е 59); 3) Памятники
рунического письма енисейских тюрок. НАА, № 1, 1964, стр. 140–151 (Е 43–Е
46, Е 53); 4) L’inscription runique d’Oust-Eléguest (Touva). UAJb, XXXV, «В»,
1964, стр. 145–149 (E 59).
AIM, стр. 304–346 (E 1–Е 40, E 76–E 80).
Bazin L. L’inscription d’Uyuġ-Tarlïq (lénisséi). Acta Orientalia, XXII, Kopen-
hagen, 1957, стр. 1–17 (E 1).
Donner O. Wörterverzeichniss zu den l’nscriptions de 1’lénisséi von... MSFOu,
IV, 1892, стр. 65 (E 40, E 76–E 80), cтp. 66 (E 15, E 41).
Or. II. стр. 170 (E 78, E 79), 171 (E 76, E 77).
Or. III. стр. 31-49 (E 1– E 4), 53 (E 12), 57 (E 43), 61–64 (E 5–E 8), 71–76 (Е
11), 79–85 (Е 41), 89–92 (Е 24), 95–98 (Е 42), 101–111 (Е 28, Е 29), 115–129 (Е
13–Е 23), 133–137 (Е 26), 141–154 (Е 30–Е 34), 157–159 (Е 27), 163–165 (Е 25),
 XXXIV

169–172 (Е 35–Е 37), 175 (Е 40), 179–185 (Е 10), 189 (Е 38), 193–195 (Е 39),
199–200 (Е 9).

ИА
ИА – памятники из местности Ихэ-Асхете (МНР); надписи орхоно-енисейским
письмом на двух намогильных камнях: а – надпись на краю лицевой стороны
первого камня из трех строк (всего 38 рун); б – надпись на обратной стороне первого
камня из четырех строк (всего ~ 110 рун); в – надпись по краю кругом на втором камне
( ~ 45 рун).
Подстрочные арабские цифры – номера строк соответствующих надписей.
МПМК, стр. 44–46.
РАтлас, XV, 2, XXV, 3–5.
AIM, стр. 256–257.
Or. II, стр. 121–127.

ИХ
ИХ – памятник из местности возле оз. Ихе-Ханын-нур в долине р. Хануй-гол
(МНР); надпись орхоно-енисейским письмом на каменном могильнике (всего ~30
рун).
РАтлас, LXXIII, 2.
AIM, стр. 259.
Or. II, стр. 103.

КСары
КСары – памятник из урочища Кой-Сары в 30 км от г. Пржевальска (бывш. Ка-
ракол), на берегу оз. Иссык-Куль (Киргизская ССР); смешанная надпись орхоно-
енисейским и арабским алфавитом из пяти строк, на камне, из них полторы строки
– орхоно-енисейским письмом, прочитывается 9 рун в одной строке.
Малов С. Е. Древнетурецкие надгробия с надписями бассейна р. Талас. Изв.
АН СССР, № 10, 1929, стр. 804-805.
Or. II, стр. 160.

КТ
КТ (КТм, КТб) – памятник в честь Кюль-Тегина с горного плато Кошо-Цайдам
а долине р. Кокшин-Орхон, притока Орхона; находится на месте обнаружения в
МНР; тюркско-китайская двуязычная надпись на мраморной стеле, 732 г. н. э.;
тюркская надпись орхоно-енисейским письмом.
КТм – «малая» надпись из 13 строк на одной из боковых граней стелы; КТб
– первые 13 строк «большой» надписи на широкой лицевой грани стелы; КТ–
остальные строки, с 14 по 53, «большой» надписи на широкой лицевой и боковой
гранях стелы; надписи на стесанных углах стелы и две строки тюркского текста
на той грани, где находится китайский текст, подключены как продолжение 53-й
строки большой надписи.
Мелиоранский П. М. Памятник в честь Кюль-Тегина. ЗВОРАО, XII, вып.
II–III, СПб., 1899.
МПДП, стр. 19–55.
 XXXV

РАтлас, XCVIII–XCIX, СII–CIV.

РиМ, стр. 1–45, табл. I– V.
ФАтлас II, табл. 2–12.
AIM, стр. 3–40, 85–243.
Or. I, стр. 22–55.
ТHIО, стр. 97–121.

КЧ
КЧ – памятник Кули-чору из местности Ихе-Хушоту недалеко от Улан-Батора
(бывш. Урга); находится на месте обнаружения в МНР; тюркская надпись на
четырех гранях стелы орхоно-енисейским письмом, 721 г. н. э. (?), прочитывается с
лакунами 29 строк на трех гранях стелы.
Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
МПМК, стр. 25–30.
Kotwicz W. et A. Samоi1оwitсh. Le monument turc d’lkhe-khuchotu en Mongolie
centrale. RO, IV, 1928, стр. 60–107.
Or. I, стр. 133–151.

ЛОК
ЛОК – Легенда об Огуз-кагане, XIII в., памятник эпического содержания; един-
ственный список XV в. уйгурским письмом, хранится в Национальной библиотеке
в Париже – 42 страницы текста по 9 строк на каждой.
Строчные арабские цифры – номера страниц парижского списка, подстрочные
арабские цифры – номера строк на странице.
Фотокопия парижского списка имеется в Библиотеке Ленинградского отделения
Института языкознания АН СССР.
Радлов В. В. 1) Кудатку Билик. Факсимиле уйгурской рукописи. СПб.,
1890, стр. 191–192 [факсимиле первых восьми страниц парижской рукописи];
2) Das Kudatku Bilik. Th. I. СПб., 1900, стр. 232–244 [описание рукописи,
транслитерация и немецкий перевод]; 3) К вопросу об уйгурах. Приложение к
т. LXXII. Зап. АН, № 2, СПб., 1893, стр. 21–28 [русский перевод всей Легенды].
Щербак А. М. Огуз-наме. Мухаббат-наме. М., 1959, стр. 11–110.
Bang W. und G. R. Rасhmati. Die Legende von Oγuz Qaγan. SPAW, 1932, стр.
683– 724 [предисловие, транслитерация текста, немецкий перевод, примечания,
индекс слов].

МБ
МБ – два уйгурских документа XIII в., приобретены С. Е. Маловым в Турфане в
1914 г., уйгурским письмом, хранятся в рукописном отделе ЛО ИВ АН СССР.
Малов С. Е. Два уйгурских документа. В сб.: В. В. Бартольду, Ташкент, 1927,
стр. 387–394 [вводные замечания, тексты в русской транскрипции, .русский
перевод, факсимиле обоих документов, примечания].
Строчные арабские цифры – номера документов по изданию, подстрочные
цифры – номера строк документов.
 XXXVI

МК
МК – Словарь Махмуда Кашгарского (авторское название: «Дивану луғат-ит-
турк»– Собрание тюркских наречий (языков)), 1072– 1074 гг.; тюркские слова, вы-
ражения и стихи из народных песен с переводом и толкованием на арабском языке;
единственный список 1266 г. арабским письмом хранится в Стамбуле, 638 страниц
по 17 строк на каждой.
В словаре цитаты даются либо по турецкому переводу, либо по факсимиле.
Римские и арабские строчные цифры указывают соответственно на том и
страницу тома турецкого перевода Словаря, выполненного Б. Аталаем. Строчные и
подстрочные арабские цифры указывают соответственно на страницу и строку
факсимиле.
ِ ‫ ِﻛﺘَﺎﺏُ ﺩﻳ َﻮﺍﻥُ ﻟُ َﻐﺎ‬I-III, Стамбул, ۱۹۱۷–۱۹۱٥ [наборное воспроизведение
‫ﺕ ﺍﻟﺘﱡﺮْ ﻙ‬
текста рукописи, издатель Ахмед Рифат]. .
Divanü Lüγat-it-Türk. Tipkibasimi. «Faksimile». Анкара, 1941 [факсимиле
рукописи Словаря, издатель Бесим Аталай].
Divanü lügat-it-türk tercümesi. Çeviren Besim Atalay. Тт. I–III. Анкара, 1939–
1941.
Маҳмуд Кошғарий. Туркий сўзлар девони (Девону луғотит турк). Перевод
С. Муталлибова. Тт. I–III, Ташкент, 1960–1963.
Brockelmann С. Mitteltürkischer Wortschatz nach Mahmud al-Kašgaris Divan
Lûghat at-turk. Bibl. Orientalis Hungarica, Budapest–Leipzig, 1, 1928, VI + 252
стр.
Divanü lûgat-it-türk dizini. 1) «Endeks». Yazan Besim Atalay. Ankara, 1948, 885
стр. 2) Аrар alfabesine göre divanü lügat-it-türk dizini. Hazırhyan Dehri Dilçin.
Ankara, 1957, 448 стр.
Девону луғотит турк. Индекс-луғат. F. Абдураӽмонов ва С. Муталлибовлар
иштироки ва таӽрири остида. Ташкент, 1967, 543 стр.

МО
МО – пять юридических документов экспедиции С. Ф. Ольденбурга, первая
половина XIII в., уйгурским письмом, хранятся в рукописном отделе ЛО ИВ АН
СССР.
Строчные арабские цифры – номера документов по изданию, подстрочные
цифры – номера строк документов.
Малов С. Е. Уйгурские рукописные документы экспедиции С. Ф. Ольден-
бурга. – Зап. ИВ АН СССР, 1, Л., 1932, стр. 129–149 [вводные замечания,
уйгурские тексты типографским набором и в латинской транскрипции, русский
перевод, примечания к каждому тексту, индекс некоторых слов, факсимиле
всех пяти документов].

МЧ
МЧ (МЧ С, МЧ В, МЧ Ю, МЧ З) – памятник Моюн-чoру («Селенгинский
камень») из местности в Северной Монголии вблизи р. Селенги и оз. Шинэ-усу,
тюркская надпись орхоно-енисейским письмом на четырех гранях стелы (всего с
лакунами читается 39 строк), предположительно около 759 г.
 XXXVII

Подстрочные цифры указывают на строки по всему памятнику в нумерации С.

Е. Малова; при указании сторон памятника: С – северная, В – восточная и т. д. –
подстрочные цифры указывают на строку данной стороны памятника, а буквы «а»,
«б» обозначают дополнительные строки соответствующей стороны.
МПМК, стр. 30–44.
Ramstedt G. J. Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei. JSFOu,
XXX, 3, 1913.
Г. И. Paмстедт. Перевод надписи «Селенгинского камня». Труды Троицко
савско-Кяхтинского отд. РГО, т. XV, вып. 1, СПб., 1914, стр. 40–49.
Or. I, стр. 164– 185.

О
О (Оа, Ob, Ос) – Онгинский памятник из местности вблизи притока р. Онгин
в 180 км к югу от горного плато Кошо-Цайдам; находится на месте обнаружения
в МНР; тюркская надпись орхоно-енисейским письмом на двух гранях стелы и на
отдельном камне (всего с лакунами читается 20 строк), предположительно около
731 г. н. э.
О – надпись из восьми строк на широкой лицевой грани; Оа – надпись из четырех
строк на боковой грани; Ob – дополнительная надпись из семи коротких, горизон-
тально направленных строк на боковой грани, там же, где находится надпись Оа;
Ос – надпись из одной строки на отдельном камне.
Подстрочные цифры – номера строк соответствующих частей памятника.
МПМК, стр. 7–11.
РАтлас, XXVI, 1– 5. AIM, стр. 243– 256.
Clauson G. The Ongin Inscription. JRAS, 1957, pt. 3–4, стр. 177–192.
Or. I, стр. 128–132; III, стр. 216–217.

С
С – памятник из Суджи, местности возле холма Суджин-даван в Монголии,
тюркская надпись орхоно-енисейским письмом из 11 строк (~ 260 рун).
Подстрочные цифры – номера строк.
МЕПТ, стр. 84–90. МПДП, стр. 76–77.
Or. I, стр. 153– 159.
Ramstedt G. J. Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei.
JSFOu, XXX, 3, 1913, стр. 3–9.

T
T (T 1–T 11) – памятники долины p. Таласс, орхоно-енисейским письмом, девять
из одиннадцати (Т 1–Т 5, Т 8–Т 11) – надписи на округлых камнях-валунах, най-
дены в урочище Айртам-Ой, вблизи г. Таласе (бывш. село Дмитриевское), хранятся
в музеях городов Фрунзе и Джамбула; шестой памятник (Т 6) – надпись на скале в
ущелье Терек-Сай, севернее г. Таласс; седьмой памятник (Т 7) – надпись на четы-
рехугольной деревянной палочке, найдена в местности возле Ачнкташа, хранится
в Эрмитаже.
Строчные арабские цифры – номера памятников, подстрочные – номера строк
но чтениям С. Е. Малова (МПДП и МЕПТ) и И. А. Батманова.
 XXXVIII

Батманов И. А. Новые тексты. В сб.: Новые эпиграфические находки в

Киргизии (1961 г.), Фрунзе, 1962, стр. 15–19 (Т 8–Т 10).
Джумагулов Ч. Второй таласский памятник (Т 2). В сб.: Новые эпигра-
фические находки в Киргизии (1961 г.), Фрунзе, 1962, стр. 23–27 (Т 2).
Малов С. Е. 1) Древнетурецкие надгробия с надписями бассейна р. Талас.
Изв. АН СССР, № 10, 1929, стр. 799–806 (Т 1, Т 4). 2) Таласские эпиграфи-
ческие памятники. Материалы Узкомстариса, вып. 6–7, М.– Л., 1936, стр. 17–
38 (Т 2, Т З, Т 5– Т 7).
Мелиоранский П. М. По поводу новой археологической находки в
Аулиеатинском уезде. ЗВОРАО, XI, 1898, стр. 271–272 (Т 2).
МПДП, стр. 74–75 (Т 4). МПМК (Т 1–Т З, Т 5, Т 7).
Радлов В. В. Разбор древнетюркской надписи на камне, найденном на уро-
чище Аиртам-ой в Кенкольской волости Аулиеатинского уезда. ЗВОРАО, XI,
1898, стр. 85–86 (Т 1).
Сыдыков С. Древние надписи в ущельях Кулан-Сай и Терек-Сай. В сб.:
Материалы по общей тюркологии и дунгановедению. Фрунзе, 1964, стр. 102–
106 (Т 6).
Эпиграфика Киргизии. Вып. I. Составил Ч. Джумагулов. Фрунзе,
1963. стр. 15–32 (Т 1, Т 2, Т 6–Т 11).
Неikеl Н. J. Altertümer aus dem Tale des Talas in Turkestan. Travaux ethno-
graphiques, VII, Helsinki, 1918 (T 1-T 5).
Németh J. Die köktürkischen Grabinschriften aus dem Tale des Talas in Tur-
kestan. Kőrösi Csoma-Archivum, II, 1–2, Budapest, 1926, стр. 134–143 (T 1–T 5).

Тон
Тон – памятник в честь Тоньюкука (~ Тонюкука), с урочища Баин-Цокто в 60
км от Улан-Батора; находится на месте обнаружения в МНР; тюркская надпись
орхоно-енисейским письмом на двух стелах, всего 62 строки; предположительно между
712 и 716 гг.
Подстрочные цифры – номера строк сквозной нумерации обеих стел.
МПДП, стр. 56–70.
РАтлас, табл. CVI– CXVI.
AIM. Zweite Folge, стр. 1– 27.
Ciraund R. L’inscription de Baïn Tsokto. Edition critique. Paris, 1961.
Or. I, стр. 97–124; Or. III, стр. 218–234.
Ramstedt G. J., J. G. Granö und Pentti Aa1to. Materialien zu den alttürkischen
Inschriften der Mongolei. JSFOu, 60, 1958, стр. 13–49.

У
У – Уланкомская надпись из местности Хар-ус в 50 км от г. Уланкома на северо-
западе МНР; тюркская надпись на стеле уйгурским письмом из восьми строк,
первая половина VIII в., не ранее 712 г.
Подстрочные цифры – номера строк памятника.
Щербак А. М. Надпись на древнеуйгурском языке из Монголии. ЭВ, XIV. 1961,
стр. 23–25.
 XXXIX

ФТ
ФТ – три документа юридического содержания из Турфанского оазиса (Северо-
Западный Китай); уйгурским письмом, третий документ датируется 1280 г.
Арабские цифры – номера документов, подстрочные арабские цифры – номера
строк документов.
Фэн Цзя-шэн, Э. Тенишев. Три новых уйгурских документа из Турфана.
«Проблемы востоковедения», № 3, 1960. стр. 141–149.

XT
XT – памятники Хойто-Тамира, десять коротких (от десятка до нескольких де-
сятков рун) надписей орхоно-енисейским письмом буквами нестрогого начертания
(«курсив») черной краской на отдельно стоящей скале.
Строчные арабские цифры – номера памятников, строчные цифры – номера
строк памятников.
МПМК, стр. 46–54.
AIM, стр. 260–268.
Or. II, стр. 107–117.

Юг
Юг (Юг А, Юг В, Юг С) – ’atäbätu ’l-ḥaqajïq («Врата истин») или hibät-ul-ḥaqäjïq
(«Подарок истин»), поэма дидактического содержания первой половины XIII в.,
сочинение Ахмеда Югнекского; сохранилось семь списков, в ДТС используются
три списка: А – самаркандский список уйгурским письмом (частично – четыре
стиха, звания глав и другие вставки – арабским письмом), 1444 г.; В – стамбульский
список уйгурским письмом с подстрочным дублированием арабским письмом, 1480
г.; С –другой стамбульский список арабским письмом, конца XV– начала XVI в.
Буквы А, В, С указывают на соответствующий список, подстрочные цифры –
номера строк в сводном тексте с чтением по указанному списку.
Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki. Atebetü ‘1-ḥakajik. Изд. Reşid Rahmeti Arat.
Istanbul, 1951 [введение, сводный текст, турецкий перевод, примечания, индекс
слов и форм, полные факсимиле списков А, В, С и образцы из списков D, Е, F].

Юр
Юр (Юр 1, Юр 2) – (юридические документы). Два уйгурских документа,
опубкованных С. Е. Маловым; первый – из материалов его экспедиции 1913 г., вто-
рой из коллекции Н. Н. Кроткова; хранятся в рукописном отделе ЛО ИВ АН СССР,
уйгурским письмом.
Строчные арабские цифры – номера документов по изданию, подстрочные – но-
мера строк документа.
МПДП, стр. 201–207.

Chuast
Chuast (Chuast Л, Chuast В, Chuast L) – Xuastvān ft («Покаянная молитва
манихейцев»), тюркский перевод ираноязычного сочинения, предположительно V–
VII вв.; сохранился в трех недатированных списках: Л – ленинградский список,
 XL

уйгурским письмом, найден в местечке Астана, возле Турфана (Северо-Западный

Китай); В – берлинский список, манихейским письмом, найден в Турфанском оазисе
(Северо-Западный Китай); L– лондонский список, манихейским письмом, найден в
одном из храмов «Пещера 1000 будд» возле Дуньхуана (Северо-Западный Китай).
Radloff W. Chuastuanit, das Bussgebet der Manichäer. St.-Petersb., 1909
[ленинградский (петербургский) список – наборное воспроизведение уйгурской
рукописи, немецкий перевод, примечания, факсимиле строк 144–160].
Дмитриева Л. В. Хуастуанифт. (Введение, текст, перевод). В сб.: Тюр-
кологические исследования, М.– Л., 1963, стр. 214–232 [сводный текст по трем
спискам в латинской транслитерации, русский перевод].
МПДП, стр. 108–128 [ленинградский список, строки 32–160 – наборное вос-
произведение указанной части уйгурской рукописи, латинская транскрипция,
русский перевод и примечания].
Asmussen Jes P. Xuāstvānīft. Studies in Manichaeism. Copenhagen, 1965, стр.
167–234 [сводный текст в латинской транслитерации, английский перевод,
примечания к тексту].
Lе Coq A., von. 1) Chuastuanift, ein Sündenbekenntnis der Manichäischen
Auditores. Berlin, 1910 (1911) [берлинский список – факсимиле, транскрипция,
немец-перевод, примечания]; 2) Dr. Stein’s Turkisch Khuastuanift from Tun-
huang, being a Confessionprayer of the Manichæan Auditores [лондонский список
– факсимеле, транскрипция, английский перевод, примечания, индекс слов].

Hfm
Hfm – манихейский фрагмент уйгурским письмом на двух листках А и В (всего
37 строк); найден в г. Турфане; находится в Институте истории Дальнего Востока
филологического факультета университета Киото (Япония).
Подстрочные цифры – номера строк по каждому листку.
Tôru Haneda. A propos d’un fragment d’une prière manichéenne retrouvée à
Tourfan 6 «Memoirs of the Research department of the Toyo Bunko», Tokyo, №
6, 1932, стр. 1–21 и табл. [цветное фотовоспроизведение обоих листков,
транслитерация и французский перевод текста, комментарий].

Нüеn
Hüen – уйгурский перевод с китайского биографии буддийского монаха Сюань-
Цзана, оригинал – VII в., уйгурский перевод – предположительно (по А. Габен)
вторая четверть X в., переводчик Sïŋqu Sell tutuŋ из Бешбалыка, отрывки из разных
списков уйгурским письмом, всего 722 строки.
Подстрочные арабские цифры – номера строк по изданию.
Gabain A., von. 1) Die uigurische Übersetzung der Biographie Hüen-tsangs.
SPAW, 1935, стр. 151– 180 [отрывки из V главы – фрагменты из парижского
списка, всего 324 строки (строки 1– 324); латинская транслитерация текста,
немецкий перевод, примечания, словарь-индекс]; 2) Briefe der uigurischen Hüen-
tsang-Biographie. SPAW, 1938, стр. 371–415 [четыре письма, составляющие
конец VII главы уйгурского перевода – фрагменты из пекинского списка, всего
398 строк (строки 1763–2160); латинская транслитерация текста, немецкий
перевод, примечания, словарь-индекс].
6
Название статьи дается по оглавлению журнала.
 XLI

КР
КР – уйгурская версия о царевичах Kalyāṇaṃkara и Pāpaṃkara, единственный
список, уйгурским письмом, предположительно X в., хранится в Национальной
библиотеке в Париже, 80 страниц по 8 строк на каждой.
Строчные арабские цифры – номера страниц парижского списка, подстрочные
цифры – номера строк на странице списка.
Pelliot P. La version ouigoure de l’histoire des princes Kalyāṇaṃkara et
Pāpaṃkara. T’oung Pao, v. XV, Leide, 1914, стр. 225–272 [текст в латинской
транслитерации, французский перевод, словарь-индекс].

Kuan
Kuan (Kuan В, Kuan С, Kuan D) – (Kuan- ši-im Pusar). Перевод на тюркский
язык 25-й главы о бодисатве Куанши-им (=скр. avalokiteśvara) китайской версии
буддийской сутры Saddharmapuṇḍar ka.
Kuan – ленинградский список, 224 строки, хранится в рукописном фонде ЛО
ИВ АН СССР.
Kuan В – фрагменты (60 строк) из берлинского собрания.
Kuan С, Kuan D – фрагменты (61 и 11 строк) из коллекции в г. Майнце.
Kuan I– IV– буддийские фрагменты в издании Kuan В. В. Радлова.
Подстрочные цифры (кроме Kuan В) – номера строк по соответствующему
списку или фрагменту.
Radloff W. Kuan-ši-im Pusar. Eine türkische Übersetzung des XXV. Kapitels der
chinesischen Ausgabe des Saddharmapuṇḍar ka. Herausgegeben und übersetzt von .
. . BB, XIV, St.-Petersb., 1911 (Kuan). [Типографский набор текста уйгурскими
буквами, немецкий перевод, примечания, факсимиле строк 219–223. Четыре
приложения – отрывки из буддийских сутр, хранящихся в рукописном фонде
ЛО ИВ АН СССР. Индекс объясненных слов].
Müller F. W. К. Uigurica II. APAW, 1910, Abh. III, стр. 14–20 (Kuan В см. Uig
II).
Tekin Ş. Kuanşi im Pusar (Ses işiten ilâh). Vap ḥua ki atliġ nom çeçeki sudur
(saddharmapuŋ-ḍar ka-sūtra). Atatürk Universitesi yayınları, araştırmalar serisi,
edebiyat ve filoloji, № 2, Erzurum, 1960 (Kuan C, Kuan D). [Уйгурский текст в
транскрипции, турецкий перевод, примечания, индекс слов].

LCB
LCB – (Le Coq. Buch-Fragment). Фрагменты рукописи светского (историче-
ского?) содержания манихейским письмом, предположительно VIII в., найдены в
развалинах Иди-Кута (Турфанский оазис в Северо-Западном Китае).
Строчные арабские цифры – номера страниц издания, подстрочные – номера
строк соответствующих фрагментов.
Le Coq A., von. Ein manichäisches Buch-Fragment aus Chotscho. «Festschrift
für V. Thomsen», Leipzig, 1912, стр. 145–154.

LCK
LCK – (Le Coq. Köktürkisches). Фрагменты рукописей орхоно-енисейским
письмом; найдены в Турфанском оазисе (Северо-Западный Китай);
 XLII

предположительно эпохи Тан (до 906 г.); 8 фрагментов, из них два (под шифрами:
Т. М. 399 a и b, Т. М. 330) – руническими знаками на среднеперсидском языке,
пять фрагментов – тюркско-средне-персидские, манихейского содержания, один
фрагмент (Т. 20; Тойок I) найден в урочище Тойок, представляет собой руническую
азбуку с эквивалентами (названиями?) знаков манихейским письмом.
Строчные арабские цифры – номера страниц по изданию А. Лекока, подстрочные
цифры – номера строк соответствующего фрагмента.
Le Coq A., von. Köktürkisches aus Turfan. (Manuskriptfragmente in
köktürkischen «Runen» aus Toyoq und Idiqut-Schähri [Oase von Turfan]). SPAW,
1909, XI, стр. 1047–1061.
Or. II, стр. 24 и 175–183 [все фрагменты, изданные А. Лекоком].
Radloff W. Alttürkische Studien. I. Изв. АН, сер. VI, т. III, 1909, стр. 1216–
1218 [фрагмент Т. М. 326 = LCK 1058].
Man I
Man I – 8 фрагментарных текстов по две или более полных и неполных страниц
(всего 30 страниц) из рукописей, найденных в Турфанском оазисе (Северо-Западный
Китай); манихейского содержания, манихейским и уйгурским письмом.
Строчные цифры – номера страниц издания, подстрочные цифры – номера строк
страницы фрагмента.
Le Coq A., von. Türkische Manichaica aus Chotscho. I. APAW, Anhang, 1911,
Berlin, 1912, стр. 3–61 и 4 таблицы.

Man II
Man II – 5 фрагментарных текстов из рукописей, найденных в Турфанском
оазисе; манихейского содержания, манихейским и уйгурским письмом.
Строчные цифры – номера страниц издания, подстрочные – номера строк стра-
ницы фрагмента.
Le Coq A., von. Türkische Manichaica aus Chotscho. II. ABAW, №3,1919, стр.
3–15.

Man ІІI
Man III – 40 фрагментарных текстов по одной или несколько полных и неполных
страниц (всего около 160 страниц), из рукописей, найденных в Турфанском оазисе;
тексты различного, в большинстве – манихейского содержания, один текст, по опре-
делению издателя, христианского содержания; манихейским и уйгурским письмом.
Строчные цифры – номера страниц издания, подстрочные цифры – номера строк
страницы фрагмента.
Le Coq A., von. Türkische Manichaica aus Chotscho. III. Nebst einem christlichen
Bruchstück aus Bulayïq, APAW, № 2, 1922, стр. 3–49 и 3 таблицы.

Man Erz
Man Erz. – переиздание 4 фрагментов манихейского содержания, изданных
ранее А. Лекоком.
Строчные римские цифры – номера фрагментов, подстрочные цифры – номера
строк фрагмента.
 XLIII

Bang W. Manichäische Erzähler. «Le Muzéon», t. XLIV, Louvain, 1931, стр.

1–36.

Qas
Qas – касыда, текст касыды уйгурскям письмом приписан к Гератской рукописи
«Qutadγu bilig».
Подстрочные цифры – номера строк касыды.
Радлов В. В. 1) Кудатку-Билик. Факсимиле уйгурской рукописи. СПб., 1890,
стр. 186– 189 [факсимиле]; 2) Das Kudatku Bilik. Th. I. СПб., 1891, стр. 228–230
[транскрипция маньчжурскими буквами].
МПДП, стр. 342–349.

QB
QB (QBH, QBK, QBN) – Qutadγu bilig («Наука о том, как становиться сча-
стливым»), поэма этико-дидактического содержания, сочинение Юсуфа
Баласагунского, 1069– 1070 гг., сохранилась в трех списках: гератском – QBH,
каирском – QBK, наманганском – QBN.
QBH – список уйгурским письмом 1439 г., из Герата, хранится в г. Вене.
QBK – список арабским письмом, не позднее первой половины XIV в., из
Египта, хранится в г. Каире.
QBN – древнейший список, предположительно конца XII– первой половины
XIII в., арабским письмом, хранится в г. Ташкенте.
В ДТС примеры из «Qutadγu bilig» приводятся по разным спискам (строчные
арабские цифры – номера страниц соответствующего списка, подстрочные –
номера строк); в отдельных случаях цитаты приведены по сводному тексту Р.
Рахмети Арата (строчные арабские цифры – номера бейтов в сводном издании).
Кудатку-Билик. Факсимиле уйгурской рукописи. . . изд. В. В. Радловым.
СПб., 1890 (QBH).
Das Kudatku Bilik des Jusuf Chass-Hadschib aus Bälasagun. Theil II. Text und
Übersetzung nach den Handschriften von Wien und Kairo herausgegeben von Dr. W.
Radloff. I. Lief., СПб., 1900; II. Lief., СПб., 1910 (QBH и QBN).
Kutadgu Bilig. Tipkibasım. II. Fergana nüshasi. İstanbul, 1943 (QBN).
Kutadgu bilig. Tipkibasım. III. Misir nüshasi. İstanbul, 1943 (QBK).
Reşid Rahmeti Arat. Kutadgu bilig. I. Metin. İstanbul, 1947 (QB – сводный
текст с разночтениями в подстрочных примечаниях).
МПДП, стр. 224–298 [отрывки из всех трех списков].
Jusuf Has Hâcib. Kutadgu Bilig. II. Tercüme. Reşid Rahmeti Arat. Ankara, 1959
[перевод сводного текста].

Rach I
Rach I – лечебник из берлинской коллекции на десяти сложенных вдвое листах,
первый и последний листы сильно повреждены, всего 201 строка; уйгурским
письмом. Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
Rachmati G. R. Zur Heilkunde der Uiguren. SPAW, 1930, стр. 451– 473.
 XLIV

Rach II
Rach II – фрагменты пяти различных сочинений медицинского содержания, бер-
линская коллекция; уйгурским письмом.
Строчные цифры – номера фрагментов по изданию, подстрочные цифры –
номера строк фрагментов.
Rachmati G. R. Zur Heilkunde der Uiguren. II. SPAW, 1932, стр. 401–448.

S
S – фрагмент третьей книги сутры «Золотой блеск» из 96 строк. Строчные
арабские цифры – номера страниц, подстрочные цифры – номера строк по всему
памятнику.
Bang W. und A. von Gabain. Uigurische Studien. I. Das Sündenbekenntnis aus
dem Suvarṇaprabhāsa. UJb., Bd. X, H. 3, 1930, стр. 193–207.

SA
SA – фрагмент буддийского содержания, текст из 54 строк. Подстрочные цифры
– номера строк по всему памятнику.
Bang W. und A. von Gabain. Uigurische Studien. Anhang. UJb., Bd. X, H. 3,
1930, стр. 208–210.

Suv
Suv – Suvarṇaprabhāsa– Altun jaruq (сутра «Золотой блеск»), перевод с ки-
тайского; ленинградский (~ петербургский) список, найден С. Е. Маловым в 1910 г.
возле г. Сучжоу (Северо-Западный Китай) и издан В. В. Радловым и С. Е. Маловым,
является поздним (1687 г.) списком перевода, выполненного Сынгку Сели-Тудунгом
из Беш-Балыка, предположительно X в.; десять книг (всего 675 страниц по 22–25
строк на странице) уйгурским письмом, хранится в Ленинграде.
Строчные арабские цифры – номера страниц издания, подстрочные – номера
строк на странице.
Suvarṇaprabhāsa. (Сутра Золотого блеска). Текст уйгурской редакции. Издали
В. В. Радлов и С. Е. Малов. ВВ, XVII, [Выпуски:] I– VIII, СПб.– Пгр., 1913–
1917 [наборное воспроизведение ленинградского списка].
Suvarṇaprabhāsa (Das Goldglanz-Sütra). Aus dem Uigurischen ins Deutsche
übersetzt von Dr. W. Radloff. Nach dem Tode des Übersetzers mit Einleitung von S.
Malov herausgegeben. ВВ, XXVII, [Выпуски:] I– III, Л., 1930 [немецкий перевод
шести и начала седьмой книги ленинградского списка сутры – до 457 стр.
наборного воспроизведения].

ThB
ThB (Тойок II; Тойок I см. LCK) – рукописный фрагмент магического
содержания, предположительно IX в.; найден экспедицией А. Лекока в урочище
Тойок в 15 км восточнее Иди-Кута в Турфанском оазисе (Северо-Западный Китай);
текст орхоно-енисейским письмом на одной стороне листа из 31 строки.
Подстрочные цифры – номера строк памятника.
 XLV

Or. II, стр. 57-59.

Thomsen V. Ein Blatt in türkischer «Runen»schrift aus Turfan. SPAW, 1910, стр
296–306.

ThS
ThS (Томсен–Стейн) из (ThS I – ThS IV) – рукописные фрагменты орхоно-
енисейским письмом лондонской коллекции, приобретенной А. Стейном у
служителя храма «Пещера 1000 будд» (близ Дуньхуана, Северо-Западный Китай),
впервые опубликованное В. Томсеном.
ThS I (Миран) – фрагменты на трех листах: а – 22 строки на одной стороне
первого листа; b recto, b verso – соответственно 12 и 10 строк на лицевой и оборатной
стороне второго листа; с – 9 строк на одной стороне третьего листа;
ThS II – «Ïrq Bitig» («Гадательная книга») – собрание примет и предсказаний,
рукопись на 104 страницах (40–70 рун на странице); ThS III – фрагменты религиозно-
философского (?) содержания, о – текст вз 14 строк на одной стороне первого листа,
6 – 5 строк на одной стороне второго «ста, с и d – части одного листа, текст на одной
стороне из 5 строк;
ThS IV – фрагмент обыденно-житейского содержания, текст на одной стороне
аста из 12 строк.
Подстрочные цифры – номера строк соответствующих частей памятников.
МПДП, стр. 80–92 (ThS II).
Or. II, стр. 63-100 (ThS I- ThS IV).
Thomsen V. Dr. M. A. Stein’s Manuscripts in Turkish «Runic» Script from Miran
and Tun-huang. Published and Translated by . . . JRAS, January, 1912, стр. 181–227
(ThS I–ThS IV).

Tiš
Tiš – перевод буддийской сутры. Список уйгурским письмом. Рукопись хранится
в Ленинграде.
Строчные арабские цифры с буквами а, b – номера листов рукописи, подстроч-
ные цифры – номера строк на странице рукописи.
Radloff W. Tišastvustik. Ein in türkischer Sprache bearbeitetes buddhistisches
Sūtra. ВВ, XII, St.-Petersb., 1910.

TT I
TT I – гадательная книжка из Яр-Хото. Список без начала, с лакунами, уйгур-
ское письмо беглого почерка, 225 строк; по языку близок памятникам рунического
письма.
Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
Bang W. und A. von Gabain. Türkische Turfan-Texte. I. Bruchstücke eines
Wahrsagebuches. SPAW, 1929, XV, стр. 241–268.
 XLVI

TT IІ
TT II – два фрагмента: A – манихейский текст о Bögü Qan’e, список уйгурским
письмом, 96 строк на обеих сторонах двух листков бумаги плохой сохранности; В –
фрагмент манихейского текста об алчности и гневе; список манихейским письмом,
87 строк.
А и В – соответствующие тексты, подстрочные цифры – номера строк по каж-
дому тексту.
Bang W. und A. von Gabain. Türkische Turfan-Texte. II. Manichaica. SPAW,
1929, XXII, стр. 411–429.

TT IІІ
TT III – большой гимн в честь Мани, вероятно состоявший в первоначальном
виде из 120 аллитерированных четверостиший; список берлинской коллекции,
исполнен четким манихейским письмом, но в плохой сохранности.
Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
Bang W. und A. von Gabain. Türkische Turfan-Texte. III. Der große Hymnus auf
Mani. SPAW, 1930, XIII, стр. 183–211.

TT IV
TT IV – два сводных текста ряда фрагментов с буддийским покаянием в грехах,
уйгурским письмом; текст А – 76 строк и текст В – 69 строк.
А, В – соответствующие сводные тексты, подстрочные цифры– номера строк по
каждому тексту.
Bang W. und A. von Gabain. Türkische Turfan-Texte. IV. Ein neues uigurisches
Sündenbekenntnis. SPAW, 1930, XXIV, стр. 432–450.

TT V
TT V – два буддийских текста уйгурским письмом из берлинской коллекции,
текст А – 133 строки, текст В – 129 строк.
А, В – соответствующие тексты, подстрочные цифры – номера строк по каждому
тексту.
Bang W. und A. von Gabain. Türkische Turfan-Texte. V. Aus buddhistischen
Schriften. SPAW, XIV, 1931, стр. 323–356.

TT VI
TT VI – буддийская сутра Sekiz jükmäk, уйгурским письмом, 466 + 26 строк;
памятник относительно ранний по времени.
Bang W. mit A. von Gabain und G. R. Rachmati. Türkische Turfantexte. VI. Das
buddhistische Sūtra Säkiz yükmäk. SPAW, 1934, X, стр. 92–192.

TT VII
TT VII – 42 фрагмента различного содержания (астрологический и бытовой ка-
лендари, благоприятные и неблагоприятные дни, медицина, приметы и др.), уйгур-
ским письмом, из турфанской коллекции.
 XLVII

Строчные арабские цифры – порядковый номер фрагмента по изданию,

подстрочные цифры – номера строк по каждому фрагменту отдельно.
Rachmati G. R. Türkische Turfan-Texte. VII. APAW, 1936, № 12.

TT VIII
TT VIII – 15 фрагментов различного содержания (религия, медицина, календарь),
письмом брахми, из берлинской коллекции.
Литеры А–Р обозначают фрагменты, подстрочные цифры – номера строк по
каждому фрагменту.
Gabain A. von. Türkische Turfan-Texte. VIII. Texte in Brāhmīschrift. ADAW,
1952, № 7.

TT IX
TT IX – древнетюркский перевод с «тохарского» В манихейского гимна, мани-
хейским письмом, 116 неполных строк, VIII в.
Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
Gabain A., von, und W. Winter. Türkische Turfan-texte. IX. Ein Hymnus an den
Vater Mani auf «Tocharisch» В mit alttürkischer Übersetzung. ADAW, 1956, № 2.

TT X
TT X – фрагменты (12 листов) из четырех списков с легендой о демоне Āṭavaka,
уйгурским письмом, 566 строк.
Подстрочные цифры – строки сводного текста по изданию.
Gabain A., von. Türkische Turfantexte. X. Das Avadāna des Dämons Āṭavaka.
Bearbeitet von Tadeusz Kowalski. ADAW, 1958, № 1.

Uig I
Uig I – отрывок христианского содержания («Поклонение волхвов») и фрагменты
из буддийской сутры «Золотой блеск», уйгурским письмом.
Строчные цифры – номера страниц по изданию, подстрочные цифры – номера
строк по странице издания.
Müller F. W. К. Uigurica. 1. Die Anbetung der Magier, ein christliches Bruchstück.
2. Die Reste des buddhistischen «Goldglanz-Sūtra». APAW, 1908, Abh. II.

Uig II
Uig II – фрагменты буддийского содержания уйгурским письмом. Строчные
арабские цифры – номера страниц по изданию, подстрочные цифры – номера строк
по странице издания.
Müller F. W. К. Uigurica II. APAW, 1910, Abh. III.

Uig III
Uig III – фрагменты восьми буддийских легенд, уйгурским письмом. Строчные
арабские цифры – номера страниц по изданию, подстрочные цифры – номера строк
по странице.
 XLVIII

Müller F. W. К. Uigurica III. Uigurische Avadāna-Bruchstücke (I–VIII). APAW, 1922,

№ 2.

Uig IV
Uig IV – четыре буддийские легенды: А – Caṣṭana – по фрагментам из трех
списков; В – История о большой обезьяне и Padmāvat – фрагмент одного списка;
С – Dantipāla – по фрагментам из двух списков; D – джатака о зайце – по одному
списку, без конца; все уйгурским письмом, в общей сложности 719 строк.
Литеры А, В, С, D указывают на соответствующие тексты по изданию, под-
строчные цифры – номера строк по каждому тексту.
Müller F. W. К. Uigurica IV. Herausgegeben von A. von Gabain. SPAW, 1931,
XXIV, стр. 675–727.

USp
USp – уйгурские юридические документы XII–XIV вв., фрагменты буддийского,
манихейского и один фрагмент христианского содержания, уйгурским письмом;
памятники из зарубежных коллекций, в частности из берлинской коллекции, и из
рукописного отдела ЛО ИВ АН СССР.
Строчные цифры – номера памятников по изданию, подстрочные цифры –
номера строк в памятниках.
Arat R. R. Eski türk hukuk vesikalari. JSFOu, 65, Helsinki, 1964, стр. 62–77
[факсимиле, транскрипция и турецкий перевод 8 юридических документов].
Radloff W. Uigurische Sprachdenkmäler. Materialien nach dem Tode des
Verfassers mit Ergänzungen von S. Malov herausgeoreben. Л. 1928. МПДП, стр.
208-217 (USp 7, 13, 16, 19, 28).

W
W – фрагмент манихейского содержания манихейским письмом, текст из 50
строк. Подстрочные цифры – номера строк по всему памятнику.
Bang W. und A. von Gabain. Ein uigurisches Fragment über den manichäischen
Windgott. UJb., Bd. VIII, H. 3/4, 1928, стр. 248–256.
СЛОВАРЬ
 1

ABAD . abadan.
: dgü dgü s n braman-a ABADAN [ . ~ ] ; -
, ! (Suv 4979); j klär ulu ï-a ; , :
sizi qïzï ïznï ar uni to a qunup eltü bardï qamu abadann arab ol so
, ( 200
).
(Uig II 2522). abadan bol- : arabat
. aj V, aja IV. oram bolup abadan
: qïl- : ol meni qïldï ( 399
).
326). ABAJABUR [ . bh apur ] .
- (~ ï-): qan - . qan I. : ürüg am l abajabur atl
AB I ( ): r abqa barmïš nirvanl ulušqa t gmäkimi bol un ,
(ThS II17); qanlïq , ,
süsi abqa önmiš abha apura (USp 10118).
(ThS II97). ABAM 1. : abam bir adaq n s sar i intäki
. av I. tat tögülgükä
AB II . ap I, II. [ ], -
- (?): anta-oq bimbasini t anï ( I198); inim siši ur taq kim
iki közintin burnïntïn bar a qan abïp önti qaju am ar m q lma unlar abam am ar m
lsarlar bu qara baš n t ä iki qara baš berip
(Uig II 2722). julup al unlar -
ABA I ( 5512). , [ ] ;
. I. , , -
ABA II [ . a-pha] ( 5514).
ABA III ( 5513). (USp 6113); 2. , :
aba bašï , , n aram qara q sun birlä j rtlaql u k rgäk
, bolup tögü täki tar tar maqqa jerni alm mqa
( 5515). abam-oq on iki s q u jaqas n iliktä tep berür mi
ABA IV [ . . ] ; , , ,
: aba ja tï ä bajat qïnatï , ,
,[ ] (QBH 10021). ,
aba o lanï , :n
mu lï turur bu aba ( : (USp 874).
adam) o lanï abam birök (~ bïr-ök) : abam
(QBH 488); törütti aba lanïn birök rklig b g eši i jalava kü ün tu up
bir bajat (6 . ) amlasar ,
(QBN 1481); aba o lanï bar a aslï b ük [ ] ,
(QBN 15011). (USp 1313); abam birök bu o uln kü in
ABA V . , : al p bodqa t gmištä orun n jegin q lmaj n dgü
jara sï javu ištin qa ïl aba , tu maj n qod as ra kiši ä tu sar m n qajuqa
, ! (QBH 11630); bu iki bilä barsar ö kö ülin ä tap a barsun ,
kä jaqma aba [ ] ,
, ! (QBH 2111). , , -
. ajva. ,
ABA Ï , : aba k ldi [ ], [ ]
( 8014).
 2

, ABISKUN [< .?] .

, (USp 9819). 5107).
. aba . ABIŠIK [ . abhi eka] ( );
ABAMU: abamu bur an . . , :
(Man I19, III2). l orn abišikig t g
ABAMULU : ( VIII D17); an ulaju k lmišni töpütä
abamulu ulu m gü nirvan abišik q lm š
(Su 69924). (Uig II 323).
ABA : aba dgü bol a bu b glär özün / . abižik.
bajur bodn bar a kör etlür a un - ABITA [ . , -mbi-d < .
,/ amit bha] . . , -
(QBH 3618); (Uig I 3215).
aba s n barsa s n ( 7914); ABIZAN [ . ] : abizan
lsä aba t rkänim / tilgämät türkünim lm š k rgäk
,/ (Rach II 3131).
[ ] ( 2227); b ABIŽIK : bu darni ersär abižik
gmä kišikä ki ab b rmägü / aba os ä lmaql padak ol -
ämin bolma u (Uig I3416).
,/ ,[ - . abišik.
] ( 513). ABÏ . . 5516).
. abam. ABÏ- , : ol an kišidän ab
ABAQÏ ; (~ ) ( 5553).
( 8017). . ab t- II.
ABASKUN . abiskun. ABÏ . . (USp 671).
ABASVAR [ . bh svara] . ABÏL . abul.
, , ABÏN- 1. , : oq u k lir
r pa-brahma-loka: abasvar atl ar ä abnur kö ül ,
jaruqlu ünlüg tä ri jerintä [ ] [ ]– (QBH 9735);
[ , özü iki künlük ab u ü ün
äbhäsvara (Suv 1436). (QBH 10033);
ABBAZ [a. ] . . (Qas58). jana j la a t štä kör ä saq / eriž birlä abnur
ABDAL [ . . ] ; bulur mi s bin
: bädäl q ld abdal n in häm –/[ ]
mal n [ ] (QBH 1724); 2. -
(QBN 2616). ., .:
ABHAG [ . abha a (ka)] , - oju a ab a a un tut
: abhag j rlä[r]tä jatm š k räk (QBH 8412).
( VIII I21). . av n-.
ABI I [ . bhijit] . 28 ABÏN , : ab s vün
, , , ol tiläki ojun – ,
( VII 133, 139). – (QBH 10322).
ABID . abid. ABÏN U : tä ri unamaduq ab u
ABID [ . ] , qatun bol un
: ibadät rija bold abid mä az (ThS II57); ab u s büglär
, - bilä abnur öz [ ]
– ( 398
). (QBH 5815).
ABIDARIM [ . abhidharma] . . av u.
(Suv 27021). ABÏN U ,
ABIPRAJ [ . bhipr a] . , (~ ): ab um saq um jöläkim
: jazuqlar kšanti q lsar ar r tep abipraj joqum , , ,
ol – [ ] (QBH 13531).
( T VIII 45). . av u.
ABIR [ . ] , : ABÏNÏQ (?): ögrätigi ab q
abir bürkirär t g tünärdi qal q , bolup ,
(QBK 2906). (?) (USp 433).
 3

ABÏQ . . (USp 642). sözlälim

ABÏT- I , , : ,
sebä baqt elig ab özin (?) , [ ]
, ( . (Rach II III); b l- , -
) (QBH 3215); sebünmiš kišilär : j miši a u ol a ar bolma [ ]
ab tur kišig [ ] , (QBH 1294);
(QBH 801); joq er ä mi dgün ab u qar nqa ~ qar nta ,
keräk [ ], : qar nqa i gül ke är ,[ ]
[ ] (QBH 3229). (Rach I 170); qar nta to uz ö i ü ta
. av t-. birlä i sär qo ur ke är [ ]
ABÏT- II , : ol r ol özin ,
kišidän ab an ( . (Rach I174); q z . : q ig
) ( 888). gän ja javlaq bolma aj
. ab -. , , (Suv 8921);
ABLA-: ab bl - q qurt qo ig kegän adas nt n [ ]
: ab ablasar - ,
( 9). [ ], (Suv 3324);
. avla- I. turuq . : ol barsn a n
ABLAN - turuq n mgäkin tol aq n tetrü körüp
( 7215).
ABU: abu-bäkr al-mu d l- ni (Suv 61214); közi . köz.
. . , ibn . .
abi-d-dünja ( 1775); abu-bäkr al-qaffal uš-šaši II (?): a da b n ( 24).
. . III . !: b rü kel ,
22210); abu-l-qasim abdullah ibn-mu am- !( 17 29).
mad al-muqtadi bi-am-rillah . . IV: . he .
(1075-1094), - : n jemäs / toq ne temäs
( 311). , /
ABU QA : m n bar a t š abu qaqa ( 52 8).
aj p bi idim , , [ ] . I.
[ ] (USp 3222). - I 1. , : beš tä rikä
abu qa sözi : n gü t r ešidgil qapa n berti
abu qa ( : qar ) sözi (Man I13); tamu qapu n a ar tavar
, (QBH 6421). ( . )
. av a, av a, avu a. ( 54812); elig alt a oq bi ig
ABU QALÏQ : jigi likkä ökünüp , [ ]
abu qal n ajur , (QBH 6215); qaju ajd qan tutm š mdi
(QBH 1015); ki ab a joruq n j mä mun / bergü äk aq u qan
abu qal n sö lär , :
(QBH 814). (?) ( . ), /
. avu al q. (?) (QBN 886); 2. ,
ABUL . - , ( ): qara bul jel a ar
( 497). ( 17811); 3. -
ABURŠU: aburšu tutu . . (USp 745). , : jetin kün t mir son a ti -
I : k ä ja za ta ta j [ ]
turur [ ], 334); 4. : sü ügin a z
(QBH 1035); jal bo az ( 28
); 5. :
todmaz jor jur (?) ursu a su sa a känt uluš
,[ ] ( 15
); (QBH 1575); urun bilä
atan jüki aš bolsa a qa az körnür [ el a ar ( 17813);
] – [ ] uj ur tapa bašlan p / m laq elin a z -
( 5013). ,/ -
ba rsuq ( 5492); 6. ( ), : bajat
(?): ba rsuqt n önmiš [ ]ükmikä qo qamu išlärig / ö i k a ödkün
qartqa qan sar n önmi[š qartqa] i gü kešärlärin ar ,/
 4

[ ] (QBH 13827); . I.
7. : qal n bulutu tüpi sürär / qara qu išig AKRAM [ . aja-gara; m . a akarni]:
urun a ar ,/ - akram j lan : a akram j lan ölürgü ü
( 5409); 8. , boltumuz rsär -
.: kö ültäki s rr m a ar m n ( IV 59).
sa a AL - . - I: qapa a al aj
(QBH 13534); sa a-oq a ar m n mu um (Man III 232).
(QBH 2322). . l-.
ad r- ~ a r- , : ARI [ . c rya] , :
alal häm aram a rar rsä [ ] - ratn r ši atl a ari -
(QBN 2047); ( T V 80).
aj- , : biligsizkä . arï.
ajma tüsü ni ARÏ , : iki qoqpu
(QBK 3595); n gü ol tüšü ni ma a ksikä qpad r k ri a ar qa ... bitilip tükädi
aj a ( )? [ ] ...
(QBH 1729); bu bir türlügi ol taq birsini / ajaj n (USp 742); ol a ar qa
šitgil m n an , jükünüp iki ligin qavšurup
/ , (QBN 4126); [ ]
- belgürt- . : körtlä körkin a aj (Suv 5744).
bel-gürtgäj . ar I.
(Man I 114); bil- , , - ATAŠTRU [ . aj ta atru] . .
, .: ke ä az üküšüg n bilgäj ,
[ ] ( IV 3).
(QBN 17714); - jad- - IZ . iz, iz.
, : l tsuj erin ü a r IZ [ . ] , ,
aj q lar n jada ökünü bilinü kšanti q lm š : bu dgü kišilär bolur-mu iz
rgäk , ? (QBH 3526);
, nap dgü ni bilmiš kiši ,
[ ] (S95); muna amt jada (QBH 6338).
aj lar n - . iz.
(SA23); jada q l- - ÏI ( 562).
; s rü umad n ö ko ülintäki Ï II: tibi (?) (USp 714).
küsüšin upasini ur qa jada q p a teptedi Ï III: qal qara a . qal .
[ ] , Ï- 1. , : sirkä a
, ( 55514); 2. ( )
(Uig III 829); sözlä- 55514), ( ): igi
: negü q u rsä sö lä qol - a
, , (QBN 2539); ( I 49); 3. . , ,
köz - . köz; söz - . söz; til (~ t l) - . til. : iki ne kä artuq a r m n bu kün
- II , : r
p lšädi ( . ) (QBN 44III); a r m n jigitlikkä köjüp tütä
( 14413). ,
. -. [ ] (QBN 4042).
- , : r jiri ü- a - . jiri ü-; kö ül a - . kö ül I.
( 9517). Ï I 1. ; : a nara
. - II. (Rach II 212); atas anas a al mla jesä
: baš a alar m q tiši qamar
( 417). – ( 5648);
. ä. sub t g kör ol bu dünja n i ,
AGRAM . akram. , (QBH 5729); 2 .
: bürtmäk t lta nta m i t ginmäk , : ünin j laju -
mgäk t ginmäk igin a t ginmäk b lgülüg ( . ) (Suv 63522);
bolur uda a raq janut ma a
, , (QBN 2833); köni sö rig ol kö ülkä
(Uig II 1030). ,
 5

(QBN 1649): 3. . ., . , - Ï LÏ I , :
: saq qa sebin ol a a ta küp ( 853).
, – (QBN 479); Ï LÏ II , -
sü üg ta ä a qa anun :a r š bük qar mas ,
– ( A209); 4. , - , ( 852); a
, : qop jerdä a mgäk zqa q lsa mi -
körtükin [ ] (QBK 1367).
(Man I9); tamudaq örtlüg [j]al[ n] tut- : özü ni
[j]erdä a mgäk mgänmišdä tut ( 4313).
Ï LÏQ , ;
( IV B26); birök m ni bu išimin bütürsär (MK 865, USp 4315).
si lär ulu türlüg a a bar - Ï SA- : r a sad -
,[ ] ( . [ ] ( 14216, 1537).
) (Uig III 5510); Ï SÏ- , : üzüm a
5. , : tügük jü a sö kišig ( 1443).
tuml ur , - Ï SÏZ , :
(QBH 9431); 6. . . , a zqa q lsa mi
: tilin söksä bütmäs a j n
, [ ] ÏL- . - I 1. , -
(QBN 19210); el qan a n t[ ... mäki ] alp : kedin ta n bulu da tä ri qap a lt
[ ] ( I83). ( . )
bol- , : a bolt ( I144); kök a ld
amt ma a j r aš m ( 1064); qul aq tunsar kü
, (QBH 1558); a mtaq i tam zsar a lur ,[ ] -
tata lar bar a jitlinip artuqraq a bolup kün , (Rach II 190);
tä ri jaruq kö ümtä ar kö ünmä tört n ü ä sö lädim m n sözüg / oq a a aj
, ji ig q l közüg
[ ], ,/ ,
(Uig III 3732); tarqa . , [ ],
(?) (Suv 102): adruq adruq a tarqa (QBH 2213); 2. , : uz a lm š
mgäk mgändä ilär ü ün äklig šal sögütlär la
( VII 4025). (Uig II 563).
. . kö ül a l- . kö ül I; köz a l- . köz; ög
Ï II 1. , ; : kö ül a l- . ög I.
rl q a ar a m ntin sa ga . al-.
(~ ) ÏLMAQ , –
(QBH 353); 2. , - 12 kin uman -
: elig-me a birlä a qapu ( VI259, VII 11I2).
ÏN : toqun-ta k är [h]
(QBN 553); 3. ; , äm a n-ta k är [ ],
, ( 4313). , (QBH 13632);
aja . : n ükin ä-m aj ä qalma a n
bul aj m n bulard[ ]n bu munta ulu a , (QBH 15518);
aja tirilgü b rür qodma a n birig [ ]
? (Hüen72); -
qulaq tüpi t bräsär b glärtin a aja al r (QBH 10622).
– ÏN- I . - I 1. , -
( VII 3410); ber- , ( , )( 1092); 2.
: an ma a a berdi ( -
( 4312); a b rgü bol a ): o ninlärindäki ( inlärindäki?) tonlar n
vä t rk t gür , p [ ],
[ ] (QBH 14729). (Suv 39694); gnin ton n bertin a p
. as I. ( .
Ï III: alt r köl . - ) ( VI011 );
, ( 6
). 3. . , : özüm
 6

amt a nur m n jad nur m n ( . ) (QBN 1929); ol

(SA35); 4. - an kö lin a tt ( 1128);
: r qojun a nd , 4. : kö i qaš tügmiš
( 1092). š jüzin ( .
ÏN- II 1. , ., ), (QBH 4410).
: r at n a nd t- a t- . : n ä a td
( 1091); ol ödün ud r öz vi ä td rsär
el[t]ti a nt vintäki ulu ki ikkä tutuzt [ ] (Chuast 37).
artuq dgü a lar tep bir aj artuq a nt LÏN- .- . - I
[ ] , : qapu a nd
[ ], [ ] ( 1339).
, :« - LÏQ : a un topluq kör ä a q turur
», ( 677); ,
2. , , - (QBH 15030); közi kiši ölsä a q qo ur
, : m ni dgü tuttu [ ],
nt üküš [ ] (QBN 15311).
(QBH 562); tapu suz . q.
rlap a nd m s ni / orun berdim rsä baš nd LÏQ ( 6917).
ni [ ] . lïq.
, ,/ [ ], LÏŠ- . . -I ,
(QBN 575); ligkä tusul u b ( );
rdämlärim / a nsu m ni k dsü mgäklärim , : qapu lar a šd
1266).
,/ [ ] [ , MAQ: maq suvsamaq .
] (QBH 2625). : a maq suvsamaq ü ä s p turm š
n- aja- . , javr š s nm š [ ]
: olarn a nu ajaju , (Suv 60919).
(Suv 4036); n- a n- . QÏ . . (USp 867).
., QÏ : qapulu erdi
.: mu lu dintarqa buš berä a na joq erdi [ ] , [ ]
na ) ( 288).
[ ] , SA- . - I :
( )[ ] (Man III 112). r qapu a sad
ÏQ . . (USp 1266). ( 1414).
ÏQ- , ; SÏQ , : bir todsar
r a qt ( 10414). q ömäz s n , e
ÏQÏM ( - [ ] ( 8
).
SÏZ: z q zs z .
)( 4416). , : igsi
ÏR ; (?): m izi gänsi a q ja javlaqs bol ajlar
anta bolur kürtüštäki a r t g [ ,
] , (?), , (Suv 19619);
(?) (Rach II 318). z soqs z . ,
ÏŠ- I . - I: ol ma a qapu šd : jala uqlar kö üli a
(MK 1003). soqs ... bolurlar ...
ÏŠ- II . - , : (Suv 41211).
üzüm a šd ( 1004); sirkä TUR- . - I: ol q turd
šd ( 1004). ( 11615).
ÏT- . - 1. , : U ( ): seziksi
ol sirkä a tt bir-oq s n aj m ü a u ,
1127); 2. , : (QBH 1029).
basal jep a tma a z . u.
( 162
); U . II.
3. , : sö ün söksä jal uq UN [ . žwn] ( ), :
tsa tilin to art n ä k lti ö dün ( :
 7

bahar) j li / a un gükä a u maq jol jüz a uq tut- ,

(~ ) ( . -
/ [ ] ): bularqa qa l qar
1 özü / tilin jaqš
(QBH 1317); bu tüš t g a unt n özü t rk sö lä a uq tu jüzü ,/
kö är , ( . ), -
(QBH 1811). (QBH 12626); s bigliük üšräk
. azun, ažun. tilä ä özü / tu mäk j ürgil a uq tut jüzü
UN Ï , (~ ,
): a un a rdäm k r äk mi tümän / [ ], / ( . ) ,
an n tu a el kün ke ürzä tuman (QBH 12119);
[ ] , ulu qa ki igkä a uq tutt jü
/ (QBH 286).
( . ) (QBH 203); UQÏN , : ö jüklärin a lar
ölümkä julu q lt er ä kiši / tirig q aj rti a un rtüdin a uq n ötündilär [ ]
baš ( . ) ( .
,/ ( . ) ) [
(QBH 4736) ] (Uig 1612).
. ažun . UQLU 1. , - ; ,
UNLU . . : : bu ja kišilär jaramas ma a / aju berdim
unlu belinkä bat qu qur / qo birlä amd a uqlu sa a :
qa p jor böri - (QBN 718);
( . ) taq bir aj u sö üm bar sa a / an -ma aju ber
, - uqlu ma a ,[ ]
(QBH 265). ,/ -
. ažunlu , ažunluq. (QBH 786); 2. :
UQ ,- ; ,- ; - uqlu kiši ( 356).
, - : [je]ti a mn qap lar n a uq k mišäjin uqlu ad rtl (~ a rtl ) . ,
: j l aj ö bitisä küni
(Uig III 4718); a uq kök lgülüg / a uqlu a rtl san b lgülüg
4415); qaraqa bilig b rti bilgä a uq , , ,
(~ ) [ ) , /
(QBH 4118); mu ar m zätü ajt alp r a uq (QBN 20515).
[ ] - UQLUQ 1. : qapu
(QBH 3823); kö i toq k räk [h]äm ubutlu uqluq .
tözün / a uq [h]äm jaruq bol a q lq n sözün 866); 2. . : jüz a uqluq
[ ] , ( 865).
, / UQSUZ , : anta ünsäri
(QBH 7629). ara o a uqsu ,
uq ad rtl . , - ; - [ ] (Suv 36922).
, - : a nlar kö ülin biltä i a uq a rtl UR- . - II: bu aš ol kišini a ur an
körtä i , [ ]
(Suv 51021); a uq ad rtl bilgäli uq al ( 898).
jarajur ü ün AD . at II.
( VI . 383
); uq tut- AD [ . ] .
( . .): qat tl l bularqa ( , -
uq tu qapu , ): tutaj n ja kisrä ja qajsar a
[ ] (QBH 12638); özü kä boldum / ja šäddad u ad t g taq u maq et[t]im
uq tut könilik j lu , ,/ ,
(QBH 5324); kö ül a uq [ ] [ ] ,
, ( . (QBK 38716).
, ): b g al aq k räk bol a AD- . at-.
kö li a uq / jazuqlu kišitin k ür ä jazuq ADA ; ; : bu adat n
, ,/[ ] oz uluq jolu oruqu közünmä -
( I20);
(QBH 855); alqu türlüg a u bi b u t suvta ulat adalar
 8

tda – , ,
, , (Uig II 594); / , ( . )
ada rtgäj dgü k lgäj [ ] (QBN 3155).
( I30). ADAJ I 1. : ü kögür kän adaj n la n
ada bol- ; : jen ü toqup (Suv 6277);
suv bilän ö kürgü bersär jeg bolur ada bolma kögür kän adaj la nqa qav tur rkän
rk ö ädür dgü bolur (?) (Suv 620 20);
(?), , 2. . , : mu aj mu aj ji türmiš
, , (Rach II 128); n isig s vär amraq adaj n , , ! -
t kündä ada bolur [ ] ! (Suv 62311);
– ( VII 3216); jo urqan ada i adaj m körklä-kijä ögüküm -
kökün rsar o ul q a ada bolur [ ] ! ,
(?) , ! (Suv 6263).
( VII 3612); ada emgäk . ADAJ II . . 11); adaj tutu .
: adalar mgäklärig . 21, 7).
tarqarda ADALA- , , -
(Uig 1 545); ada q l- , : : ton b sar ol t[on] birlän-ök adalar
tö kä ada q lma un [ ] [ -
(Man III 125); ada q al r ürkürü bujan q l ],
[ ] ; ( VII 3811).
[ ], ( VII 282); ada qorq . ADALAN- . adala-
, : bu beš türlüg ( VI 123 .234).
adalart n qorq lart n ozar qutrulur ADALÏ , : adal
(Suv 3262); orunlart n oz uluq ar nomlar
ada tuda . , : a ,[ ]
tu ketdi aj saq lar t zdi ( III139); janturu adal vi dä q l ašnuq
, ( I140); tö ünlär törüsin [ ]
ol rdin bizi ä ada tuda k lgäj rki , ( . ) -
( . ) ,[ ]
(Uig III 563); ada tuda bol- ( VII 301).
, : ada tuda boltuqta bu nom ADAM I [ . ] , : adam-mu innu
bitigkä tap p udunup v n tö intä tutm š malaiq ( mala iq) bar an ra man
rgäk adas rtär , , –[ ]
, , (Qas4); ilim ada[m]lar birlä qa lmaq n ajur
( VII 1418); ada tuda kelür- [ ] ,
, : (QBH 926).
ad nlarq[a] isig öz ä ada tuda k lürmä lär ADAM II [ . ] . . (Qas28);
[ ] adam to l . . (USp 53 4).
(Uig III 573); ada tuda q l- - ADAMI [ . ] : bu dünja müni
, : šumnu j klär ada tuda q lu mi bir ol rdämi / negü t g k ürsä k är adami
uma ,
( VII 2823); ada tuda tegür- - ,/ [ ] ,[ ]
: amraq o lumnu [isig ö] ä ada tuda (QBK 37613); abar bar beril ä gär adami
gürmägil / iki qol dinarn ol ü qol qolur :
(Uig III 4721). / ,
ADAB [ . ] , - ( A311).
: o ul q qä ögrä bilig [h]äm adab ADAQ I 1. ( ):
(QBH 12831); adaq b rti iki jor u ü ün [ ],
adab birlä ol urt aj tol kör (QBH 10424); birär birär adaq n
(QBH 3027); biliglig bap k mišip jü in q rqarlar
sö i pänd nasi at adab – , ] ,
,[ ] ( B123). (Man III 334); adaq ud adaq t g
ADAD . adad. ( 23); 2. , (
ADAD [ . ] : ja tad if ja tansif ): bu kür i üzälä ö ol urtuq adaq
özü j trü bil / qal bildi rsä adad ri q l ol kör , , ,
 9

(QBH 4314); b kür i adaq ü adr turur (QBH 4215); tört adaql t nl larn aras nta
[ ] mä in sän rmäki lär bol un
(QBH 41II); 3. , : [ ]
[a]daq da bir qara qojunn ba lad (Tiš 44b1).
[ ] sekiz adaql . sekiz.
416); 4. : muzdaj gän nu ADAQLÏQ -
adaq qa k ldi [ ] -
( 159); 5. ( ): ( 862).
ol suvu adaq (Man III 372). ADAQŠU , : aja b g räž qolma
adaq a : adaq a qa m mgäk kötür / räž birlä mgäk adaqšu jatur ,
(Rach I137); adaq n , ,/
jor - ~ adaq n jürü- , ( .
: ja t brä ä s n udu t brägil / udu ) (QBK 16710).
bar adaq n jürü turma l – ADAQTAQÏ , : baš nq
, , / , , or unq a aqtaq güläri ä tükällig -
(QBH 8835); lgin sunup adaq n jor p ,
( . (Suv 3363).
) (Chuast L314); adaq n örü , ADAR . . (USp 5723); adar q z .
: sözin k ti qop adaq n örü / sänläšti . . (USp 1152, 4).
bkä jü urt körü , , ADAR- , : o al kö ültä
/ (QBH 13726); [saq] p adara uqar [ ],
ulu k ä qop l adaq n örü ] , , (Uig II 92).
[ ], [ . ad r-, a r-.
] (QBH 11920); adaq qamašt- ADART- ,
(?): törtin uš bašïnta sü üšdimiz türk bodun : ol taš özintä tutsar jat kiši adartu umaz
adaq qamaštd jablaq bolt[a rti [ ] ,
[ ] [ ?] ,
( . (ThB24); j mä ol-oq taš sub jaš l bolsar
), ( 47); adaq n tur- kim özintä tutsar a ulu qurt qo uz adartu umaz
( ): [ ]a ib kirti elig tapa jü urup [ ]
/ eligkä ö ünti adaq n turup ,
/ , , [ ] , -
(QBH 3028); adaq ur- ( ): ( hB29).
tikän ol uqušlu qa ünja tolu / adaq ur a j rkä ADAS . adaš.
kirür saqla u , ADASAZAN: adasazan tudasazan -
/ – , , (Man III 4312); adasazan tuda-
(QBH 18039). sazan jašan (Man III 413).
. aq, ajaq II, azaq II. . adas n.
ADAQ II: adaq tutuq . ADASÏZ , ;
(?) (USp 629). , : tö i adas bolur ö i
ADAQ- , : jaš u un bolur (~ )
joq quru jala ja u ü ä adaq p ö sü ölümin , ( VI49);
ölmägäjlär , tö läri igsi to as adas bolur
(Suv 9014); azu , ( VI70); alqu
mä körsär si tlu qar mta tüsdä ilärig k iglärtä nl o lan adas ulu qutrulmaqqa t ünlär
alp jertä el i o ü ä a aqm šlär olarn bar a ujur
si qorq lar n ketärgäli , (Uig I 154).
, adas z tudas z -
; , - : j mä adas tudas
, bolmaq bol un -
(Suv 4945). (Tiš 45b6); t gin qut ülügi
ADAQLÏ , - : ki ün adas tudas qa kün i intä rdänilig otruq a
adaql kišikä gdilär [ -
(Chuast L80); qamu ü adaql emitmä ]
bolur [ ] ( 336).
 10

ADASÏZÏN : igsi in adas n , -

tural m (QBN 23312).
(Man I 2827). ADAŠLÏQ , : adašl q üzä
. adasazan. turmad ( 8514).
ADAŠ , , ( 4212); ADAT . adat.
adaš dgü bolsa bu bold qadaš , ADAT [ . ] , :
, (QBK 18312); uquš tabi atta jegi adat ajbsuz aq q erür
ol sa ar gü andl adaš – [ ] [ ]
, (QBN 353); i ni taš – ( 249
).
adaš bilir ,[ ] ADAT- . atat-.
(QBN 30610); adaš as jas i indä ADAVAT [ . ] ; -
na : adavat kökini qaz p kes kö ür
(QBN 0213). (~ ), ,
adaš böšük . , , [ ]( C338).
(?) : birlä ADÄMI . adami.
qav šm š qa qadaš jegän ta aj adaš böšük dgü ADDÏN . ad n.
ögli kim bar rsär kinintä ö i ö i adr lta lar ADDÏN Ï . ad .
ol – ADDLÏ . atl I.
[ ] , AD AN- . atqan-.
, , – AD AN U . atqan u.
, , (Uig III 3317); AD ÏR : ögri ä qutlu ad r m n
adaš böšük tut- - (ThS II86);
, : bu jirtin üdä dgü saq n k[im] baj rqun aq ad udl n s ju urt
adaš böšük tutup bir ikintikä dgü köni saq n ( 36).
dgüläšmišni utl n s vin in bilgäli usar an at ad r . (~ ) :
temin dgü ögli ü ä ata al t gimlig bolur vär amraq a a r jügrük ja ata ulat
, [ ] ,
, (Suv 5558); özlük at n ad n
... türkümä bodun ma qaz anu bertim
, , ...
(Uig IV D55); ( X b11).
adaš qoldaš . : adaš . r I, aj r.
qoldaš rdäš qadaš ašlar / bolur ersä körgü bar p AD ÏRLÏQ
ešläri [ ] , (?): aq bisi qulunlam š altun tuju lu ad rl q
/ , jara aj ,
, (QBN 3306); adaš [ ] –
qoldaš erdäš , , : (ThS II7).
adaš qoldaš rdäš t rilti qal n , AD UQ . duq I.
(QBH 6611); ADIKARMIKI [ . dikarmika] . -
adaš qudaš ~ adaš qadaš . , , (Suv 31221).
: javlaq š tuš adaš qudaš sav n al p ADISTIT . adištit.
( . ) ADIŠTIT [ . adhi hita] ,
(Chuast L198); adaš tut- : alqu burqanlar bodisatvlar adištit
: adaš tutmaq asan kü äzmäki mä q lu jarl qap , -
sarp , [ ] (USp 5913);
(QBN 30613). kšanti q p q m ar mad alq nmad n
. aš. qal r rsär adištit ü ä tuta t ginür m n
ADAŠ- .: bu aj t 1d özkä kör , [
et[t]i ešig / adašt ke ästi bir atl kišig - ],
/ , (Uig II 7953).
[ ] (QBK 1915). ADITJA [ . dit a] 1. ( ):
ADAŠLÏ , , aditja soma a arak bud br svati šükür šani ar jeti
: qadašl kiši küsi av be ük / gra lar , , , , -
adašl kiši at sav b ük - , , – ( VII 101);
, [ ] , / ašlar rsär aditja gar qa süt ügrä
 11

[ ] , [ ] ADÏN- ; ;
[ ] ( VII 168); 2. ( ), : ol tö ün r
, : tört ja aditja srüki ad nt us nta -
[ ] [ (Man I 621);
]– ( VII 546). antada ö i jala uq t nl lar srük kiši t g muna
aditja karbi . . (Uig II 3652). nä ad nu umad n ja luq saq tur ursar a
ADÏ: ad jekä . . (USp 7723). bilmäz
ADÏ : ad to uzl art üzä soqušm š , -
rmiš [ ] ,
(ThS II10); ad qarn jar lm š ( VI 121 .214).
(ThS II10). ad n- mu ad- . , ;
. adu , a I, aj III. : bu savlar šidip ol törü ä j lm š
ADÏ LAJU , : qama kišilär ad nt lar mu lar -
böri t g kü i ad laju a sun [ ] ,
, , [ ] , (Suv 1618); ol sav n šidip rti ü
(QBH 8624). ad nu mu adu ... tep saq nu
ADÏL . adl. , ... (Uig II 3147).
ADÏN 1. , : e imi inimi qam . n-.
qadaš ad n j mä kim qaju kiši , ADÏNA [ . ] : ad na [kün]
, ( VII 3119).
(USp 10812); ad nlarqa ( : add nlarqa) ad na namaz : ajlar
as išig išläti i q l ad na namaz
( III68); ad n el kišisi šitti – (QBN 23810).
mun ADÏNA U , : ad na unu isig
(QBH 7223); alqu qa qadaš o ul q d tavar bar a in üzüp ö ümü ni igdülätimi [e]rsär
munta qal p m n adr p ad n ažunqa bar r m n ,
, , – ( IV B10); ad na uqa
, [ ] bil ürmä in uqturmat n
(Uig III 64); 2. . (USp 908); ad na uqa as tusu
., . ..., (~ al (Suv 6III4).
.): n türlüg iš ersä biligsiz o / ökün ol . adna u, a na u.
ar joq o anda ad n ( : özkä) ADÏN Ï , ; -
/– , , , : i in taš n ad
, ( 115
); diz urturt m
u olart n ad n qaju ažunlarta to š rsär [ ] ( 12
); a ar
ad barq jaraturt m
, (Uig II 4545); ( 12
); ad duq
muntada ad n taq ö i aš i kü joq qa an qan süsi
, [ ] (Suv 61016); ( VII 40123);
3. , : an ta ba a k lti iklin ad mu ad . -
aj / bir btä qal r on ad n iki aj , : kö ül tüplüg kö ül tö lüg
/ ad mu ad a r iš kötüglärdä a baš
( . ) süzük kertgün kö ül ol
(QBH 162). ,
ad n ad n , : , – ( V B9);
birök ad n ad n ögä bilgä atl jüzlüg r i i ta ad , : küni a
körkin qurtul u t nl lar rsär ta ad tata aš i kü k lürüp tapïnurlar
, - rti [
], [ ] ,
(Uig II 1917); ad n ad n kö a (KP 716); jetin kün ta ad
(Rach II 260); ad n ö i . , rdäni jen ü k mikä tükägü ä urup
: bu mo lar jan p ad n ö i jol a barm n
[ , ] , -
, (USp 9670). ( 342).
. n. . ad ns , a ns .
 12

ADÏN Ï , ; - , , -
, , : i in taš n (Suv 28620); adïnsï sï
ad b diz urturt m jarl ql sö i baqš a a qa
[ ] ( 12
); (Suv 68214).
ar ad barq jaraturt m ADÏNTA : ad nta
( 12
); an ulaju k lmišlär birlä tušušmaq bolur
ad duq qa an qan süsi -
( VII 40123); (Uig II 3526).
ad mu ad . - ADÏQ- . at q-.
, : kö ül tüplüg kö ül tö lüg ADÏR I , ,
ad mu ad a r iš kötüglärdä a baš : kümüš kür i urmuš ü ä olturur / b
süzük kertgün kö ül ol kür i adaq ü adr turur -
, ,/
, – ( V B9); ( . –
ta ad , : küni a ) (QBH 41II).
ta ad tata aš i kü k lürüp tapïnurlar . adra.
rti [ ADÏR II [ . rdr ] . 28 -
], [ ] , ,
(KP 716); jetin kün ta ad ( VII 34).
rdäni jen ü k mikä tükägü ä urup . ardir.
ADÏR- 1. , ;
: bir j l san i intä ü är ü är ajlar
( 342). rmaq ü ä ö bolur
. ad ns , a ns . [ ] ( .
ADÏNSÏ , ; , - )
: kišitä ad ns n kiši rür s n (~ ) (Suv 58915); jar[uqu ]
,[ ] , (USp 105 b7); qara ad al
ögdü1miš ulu tüšni ad ns jörär (Chuast L10); s vär o ulu q ulatï ögüg qa
(QBH 17227); bar a adïrïp adïn ažunqa eltü barïr
ad ns bol- , : [ ]– ,
ad ns bolur bar a q lq sözü – (USg III 435);
(QBH 3919); 2. , , : dgüsin
mun n biligli uqušlu kiši / ad ns bolur-mu ajï ïn adïra bilmäkkä tajanïp
, ,/ (Suv
? (QBH 10736); elig m ni 29413); kiši m n tegü i aba o lanï / isig tumlï
tülümkä si iksi bol un men tüsämiš tülüm bilgü adra anï ,
ad ns bolma , [ ]:
, , , (QBK 27311); ol anta jelvini tö in tübin
(Uig III 544); ad ns q l- , adra bilmätin
, : n [ad n]s q lma un (Suv 38423); 3. ,
tegil , ( n285); : uqušu adïrtï biligtä ö i
an a birök bu savlar ad ns q p övkä kö ül , (QBH 7024); 4.
tur ursar , , : bu borluqnu sï ïsï
[ ] (Suv 44313); tä rim jarl n dün jï aq basa to rïlnï borluq adïrar kündün
ad ns q lma aj m n jï aq ulu jol adïrar ta tïn jï aq bulat bu anï
(USp 10642). ögän adïrar kedin jï aq quta unnu vaqarlï borluq
. ad , a ns . adïrar :
ADÏNSÏ SÏZ ; , -
: alqu saqïn lartïn ip qïlmaq- , ,
sï jorïmaqsï a ïnsï sï t brän si ïnšu tegmä -
rtükteg kertü tö tä kö üllärin tur urmaq ornat- , -
maq j mä qaju erür tep tesär , (USp 1098-11);
( . ) 5. ( ., .) ., .: amra-
qïnta adïr ïmï rsär [ ] -
, - ( IV 14); adna u isig ö intä adïrtïm erin
 13

(Uig II 8749); ... ...

isig ö lärintin ö i adïrtïm rsär ( V 21
); adïrt ödürt ,
(Suv 13517); 6. . : atqa sïz gü ögli kö ül rsär
.: altï jašïmda qa adïrdïm ü e imä qaltï qama nomlar a adïrt ö ürt saqïn b lgüsintin
jïta adïrdïm i ö rülüp t k e igsiz nom tözin körü m ilig
( . ) [ ], qïlmaq rür
, ,
( 3216). ,
adïr- ödür- . , , -
, , : adïrtï ödürti kö ärti -
ni (QBH 2317); (Suv 26421).
adïr u ödürgü j zäk tut aqï ADÏRT- . adïr- : aqïn
(QBK 12516). g jarïr bu jeti qat köküg / adïrtï bilumaz jïl aj
. adar-, a ïr-. saqïšï [ ]
ADÏRÏL- . adïr- 1. - , , / [ ]
: qaltï balïq suvïntïn adïrïlïp isig qumta
ïnamïš t g , (QBK 15616); qara qul qarasï bolur b g ürü /
( . qaralï ürü li adïrtï körü – ,
) (Suv 62612); 2. , , /
, : türk bodun ... (QBK 1084).
tab da adïrïltï ... ADÏRTÏQLÏ ( VIII G67).
[ ] ( 2
); amraqlartïn ADÏRTLA- 1. , :
adïrïl uluq mgäk bolma un rtï tep qorqar m n dgü ajï qïlïn adïrtla alï ujur
, (Uig III 512); savïn
ïn a ajur t köjürdi altunu adïrtla uluq b lgü
(~ ) (Suv 6093); altun k š adïrïldïm bar :
( 253); 3. . ( . ) – , [ ]
, ( . ): qïrq ( I71); 2. , :
jašïmda adïrïldïm ( . ) uqušsuz ölüg ol uqušlu tirig / uquš mun a te lig
( 446); ü o lïma adïrïldïm adïrtlar rig – ,
(E 112); – :/
qujdaqï qun ujïm a adïrïldïm apama (QBK 9110); munï mun ulaju adïrtlap
( . . ) ( . .
, - ) (Suv 5905).
, (E 64). ïn ar- adïrtla- . ïn ar-.
. adrïl-, adrul-, a rïl-. ADÏRTLA . adïrtlï .
ADÏRÏLMAQLÏ :ö i ADÏRTLAMAQ : alqu nomlarnï
adïrïlmaqlï bušušum j mä joq güsin ajï ïn adïrtlamaqqa tajanïp
(Suv 6099).
. adrïlmaqlï . [ ] (Suv 30212); alqu nomu
ADÏRÏN- . adïr- , - al ï biliglär ü ä adïrtlamaq
. ( .); . :ü (Suv 22221).
imä adïrïndïm ( . ) ADÏRTLAN- . adïrtla- -
( 3213); t amqa , ( ): kimlär
adïrïndïm ( 3214). birök ulu ig k m ü ä tutulup ota ïlar ü ä
ADÏRT 1. : tïnlï larnï tapla larïnï adïrtlanïp tïtmïš qodmïš rsär j mä
ïr ï iki türlüg tetir ,
(Suv 2592); bu ,
rür tïnlï larnï nizvanilarïnï adïrtï [ ] (Uig II 4320).
[ ] ADÏRTLÏ ,- ; ,- ; -
(Suv 2619); [edgüli] ajï lï , - : jïl aj öd bitisä küni b lgülüg / adïrtlï
savï nï adïrtï jo[q] [ ] uqlu sanï b lgülüg , ,
( I181). , ,
adïrt ke : on türlüg dgülärni ... adïrt /– , (QBK 1562);
ke jörügin ... munta jörmäti kišitä adïnsï n kiši rür s n aj amtï adïrtlï sö lägil
 14

, ,[ ] qaralï qaltï adrïl aj antada kesrä n bol aj tepän

, (USp 105b8); biltimiz ,
ülgüsü sansï jürün äg bašla lï nomlarï a ïrtlï (Chuast L171); 2. -
bilmäk uqmaqqa tajanïp , : tutjaq j mä munta ü
, - im sansardaqï nizvanïlar o rïnta tört türlüg
[ ] (?) (Suv 2628). adrïlurlar [ ] -
uq adïrtlï . uq. -
ADÏRTSÏZ , : , (Uig II 826);
adïna uqa biltürmädin uqturmadïn qama 3. : künli ajlï qarïšu jorïjur ötrü jaj
tïnlï larqa ulu asï tusu qïlu jorïjurlar rti qïš ulatï tört öd adrïlur tört öd i intä jana ikirär
qama jala uqlarta adïrtsï rtilär öd adrïlur ,
, , – ,
[ ] , , -
(USp 9011); -
ïn ïp [bu] nomta adïrtsï bir tatï bultumu (USp 995).
, . adïrïl-, adrul-, a rïl-.
(Hüen173); ö qonuqum arasïnta jatda ï isig ADRÏLMAQLÏ :
ümtä adïrtsï amraq o ulum-a ötrü anasï pr apati atun o lïntïn adrïlmaqlï
, , mgäkin qo šap barïp teginkä ïn a tep tedi
(Uig III 643). ,
ADÏZ- . atïz-. ,
ADL [a. ] , - (Uig III 4728).
: av[v]alï adl turur tü jüri mäk . adïrïlmaqlï .
[ . - ADRU- : bilgä biligdin adruda ï
] (~ ) tep temäki rsär bilgä bilig dgüli ajï lï nomlarï
(QBH 320); sijasät rijasät kijasät ïn arïp adïrtlap ajï qodup dgüg alar ü ün
/ käräm zijadät ula adl , , « [ ] »
,/ [ ] ,
( B62); gär bolsa adlï , -
qa lïq ma a ( V B76).
,[ ] ( B40). ADRUL-: adrul- kükül- . -
ADLÏ . atlï I. , : k ilavas u balïqnï
ADNA U . . , : adrulmïš kükülmiš kan asta atlï ja asï
adna unu tavarïn o urladïmï rsär Gandhabasti
( IV A69); kö ülin Kapilavasti (Suv 68114).
adna unu dgüsi ä künï saqïn tur urdumu . adïrïl-, adrïl-, a rïl-.
rsär ADRUQ 1. , , -
( IV 72). : taqï j mä adruq u lar k ntü k ntü ö
. adïna u, a na u. išin isläjür
ADQAN- . atqan-. ( 25);2. , :
ADRA: adra atlï bilig si kišidä adruq b kräk r kö ünür si -
( . , ,
– . na-vijñ na): adra atlï bilig tä ri ] ( 665); 3. , -
jerintän jana agam bitig nirvan bitig b lgürär ; : tükäl bilgä tä ri
, bur an jarlïqamïš köni kertü nomnu tïnlï lar
, bu munta jegin adruqïn bilzünlär
( VI415). -
. adïr I. , -
ADRÏL- . adïr- 1. , ( X558).
, : munu adrïlur m n adruq adruq , :
ni din bu kün - qaju n ä a maq suvsamaq mgäkin ala urmïš
(QBK 451); n körklüg bolur kör kiši qo šamïš tïnlï lar rsär adruq adruq ta ta suq
adrïlïp / sälamät qavušsa iki öz özün tatï lar ü ä tod urta ï bolajïn
, , , ,
(QBK 1919); jaruqlï , , [ ] -
 15

(Suv 1186); tutru ï bolur

ruq a ruq tü türlüg ua javïsqu k mïšti - [ , ]( 5212).
AQ 1. ( ): a aq
(Suv 57421); adruq qïl- , : ïšdï ( 10015); elig ötrü turdï
bi tä ri jarlïqïn adruq qïlma bi [ ] aqïn örü
( II 5
). (QBN 657); öküz a aqï bol ïn a buza u bašï bolsa
. aduruq, a ruq, ajruq. jeg ,
ADRUQSUZ ; bu iki kišini dgü ( 4115); 2. . : ïnan sïz turur qut
qïlïn ï bir t g adruqsu tetir väfasïz jajï / jorïrda u ar t rk a aqï tajï
(Uig II 1618). , , ,/
tüz adruqsuz . tüz I. , ( . -
ADRUT- . adru- (?) , ) (QBN 591); 3. ( ): bu kürsi
: bilgä biligliktin adrut[d]a ï üzälä öz oldurduqï a aqï ü ol kör ,
[ ] [ ] , , (QBN 6714);
( V B67). 4. . : bu r ol ïšï a aqqa t gürgän
ADU [ . ‘ ’; . . ( 26016).
ad ’, ‘ ’, ‘ ’] (?): n jazdï aq igläš- : olar qamu a aq
žun bu sahib hünär / n gügä bu anï ulašu igläšdilär ( 1276).
qïnar / asislärni kötrüp nä sni alïp / adu . adaq I, ajaq II, azaq II.
qutsuz ažun qarïp-mu munar AQ ( VIII L29) . aq.
?/ AQÏN : kümüš küngä ursa altun
[ ] ,/ , aqïn k lir [ ] ,
? / [ ] ( 9215).
, ?( 448
). AQLA- ; (?):
. az IV; azu. ol anï a aqladï ( 1546).
ADU : kinä bir adu aldï AQLAN- 1. : alïm ke
( . ) ( 46); kögü ü qalsa a aqlanur [ ] -
adu kögü ü t g erdi ,[ ] ( 1495);
( 25). 2. .: a aqlandï n
. adï , a I, ajï III. [ ] ( 1495).
ADUN SUZ ; AQLÏ (~ ), - :
( ): munda bu adun suz jazuq jazïntïmïz aqlï ne ( 857);
rsär qamu ü a aqlï köni tüz turur
( . ) (Chuast 35). [ ] , (QBN 683).
ADUQ . uq. AQLÏ ~ qlï ( VIII G58) . aqlï .
ADURT (?): a usï kü ädip ad[urt]ï [er] AQŠU . adaqšu.
ni jirüp [ ] , (?) AŠ , : umun lu a aš jajsadï
( II B14). [ ]( 8816); bu
ADURUQ : anta a uruq orunta vdä kü änmiš bolur aj qa aš / ot i gü m äsin
mä ötrü örgün ur urtï - arït u a aš , [ ]
(Suv 57422). , / , , [ ] ,
. adruq, a ruq, ajruq. (QBN 4308).
ADUT : aja a aš bermiš a a suv . adaš.
tutmïš tü üšlüg k rišlig tïnlï larï AŠLÏQ . adašlïq.
, ÏR I : a ïr qïsïr kišnädi
[ ] , ( 12416); ikki a ïr
[ ] (Suv 16823). ilišdi ( .
. ut, avut I. ) ( 10317); ögürlüg a ïr
: gü a ( 877).
5211). . ad ïr, aj ïr.
. I. ÏR II . ( ):
I , ( 529). jarudï jïldrïq ( : jïldïz) a ïr bilä
. . : jïldïz) ( :
II : iglig ) ( :
) (QBN 4068); jetikän kötürdi
 16

jana baš örü / tö it[t]i jana jïldrïq a ïr naru . adïn-.

ÏNSÏ , ; ,
( . ), / : bu ïn munu da a ïnsï jemä bar
(QBN 4454). ïn ,[ ]
ÏRAQ I , (?) ( 841). , (QBN 2482); bu
ÏRAQ II: ïraq suvï . tüšnü jörügi bu ja lï turur / a ïnsï jörär s n
( 842). ma a aj unur
ÏRLAN- 1. : taj a ïrlandï , / , , -
( 15714); 2. (QBN 43411).
( )( 15714). . adïn . adïnsï .
ÏŠ . ( 614). ÏQLA- ,
UQ . duq I. ( ): körüp süni a ïqladï / ölüm
Ï I ( 5414): av ï n ä t v bilsä anï qonuqladï ,[ ] ,
an a jol bilir [ ] / ( 59215).
, [ ] . uqla-.
( 1675). ÏR- , : a ïrmas m n
merdäki ( 24117). gsig ja qulsï kišig [
. adï , adu , ajï III. ], (QBN 688).
Ï II ( 4317): srük a ra se - , : negü
( 4317). ol tüšü ni ma a aj / anï m n jöräjin kör a ra
Ï III . ä [ ], ,/ ,
( 441) , [ ] (QBN 43112);
Ï LÏ : ra tut- : bu-ma ü qotu ol munï a ra
lï ta , [ ] tut ,
( 85 4). (QBN 39814); köni grini a ra tutmas ögi
ÏL- , : srük a ïldï (QBN 4211); köni
( 1067); sürsä qalï bor ï jal anï a ra tutmas tu ï
bornï i ip / u ïp qopsa a lur usïnda k ip (QBN 4213); se ä
, ,/ , - tut- , : asï lï qaju ol
, , [ ] asï sïz qaju / s n a ra s ä tut aj bilgä bögü
[ ] (QBN 43913); a ïlduqta , / ,
ksiz közü tol a jaš , (QBN 39612).
, , (QBN 4398). . adar-, adïr-.
ÏN 1. , : a ïn kiši n i n ÏŠ- , : r
sanmas - aqï a ïšdï
( 624); qalmïš tavar a ïrnnï kirsä qara ( . )( 10013).
orunqa [ ] , MA
[ ]–[ ] ( ): jïlqï ,
( 5432); körklüg tonu özü kä / tatlï ( 7710).
ašï a ïnqa – ,/ NA- ( , ,
– ( 3415); s ni dä ba ïrsaq a ïn : jer a nadï ( 14613).
joq ma a , NA U . . : a ruq a ïr isi ni
(QBN 4184); 2. . . na uqa jü ürmä / a rup özü öšärip a na unï
, : köni barïr k jikni közindä to urma
ïn bašï joq , ( . ,/ ,
), [ ] , [ ] ( 4736).
( 51015); töz ölgü a ïr jegäj qurt jïlan . adïna u, adna u.
/ ökün dä a ïn joq ïqïp barsa an NAT- . na- ( -
, [ ] , ) (?): r a nattï
/ [ ] , , [ ]( 1375).
[ ] (QBN 41713). RÏ Ï. , :
. adïn. sa ïrat ïn qorqmïš quš qïrq jïl adrï jï üzä
ÏN- , : bu dävlät qonmas , ,
sürtsä a ïn a numas , (~ )
(QBN 43914). ( 4307); a rï butlu (?)
 17

( . )( 7512); 2. - AFJAKÏR . avjakirt.

: r AFJAKÏRT . avjakirt.
topïqnï a rï bilä tuldï AFÏJÄT [ . ] : anï da basasï
( 27515); 3. bu mïš l / munï jät tep özüm jörmiš
( 7511). ol – ,/
RÏL- . ïr- 1. , [ ] (QBN 3714).
, : jol a rïldï - AFÏL U: afïl u qatï
( 1299); 2. ( ?),
, : munuqï barïr m n ,
bu kün a rïlïp / s ni -m jolu bu k l gü
qïlïp , ( 5086).
[ ], / – , , . avïlqu.
(QBN 4414); bu kün a rïlur m n AFL U . afïl u.
mu un öz barïr / qavuš um qa an rki tä ri bilir AFRASIJAB [ . ] . . -
, ,/ , -
[ ] ,
[ ] (QBN 4422). (QBN 3211).
. adïrïl-, adrïl-, adrul-. AFSUN Ï . äfsun I.
RÏM , AFŠAR .
( 666). 4010).
RÏQ . ( 622, 6914). AFTABÏ [ . ] , ( 21710).
. ajrïq. AFV [ . ] afv et- : ilahi ke ürgän
RÏŠ 1. ( 613); 2. - ( : afv di i) edim sen ke ür / ne ä-
, :kizläp turar s vüglük / a rïš küni atalï qul ersäm sa a , [ -
lgürär [ ] ]( : )
( 3532). , ,/
RÏŠ- . ïr- ( ( 37
).
), , ( AGAM: agam bitig [ = . gama-s tra] .
): olar iki a rïšdï ( VI415).
12315); tümän äk tizildi / bükündän ol AGARU [ . aguru] .
jazïldï / üküš jatïp üzäldi / jerdä qopa a rïšur (Aquilaria Agallo ha) (Rach II 4 . 16).
,/
,/ AGNIKIŠI [ . agnike a] . .
[ ], [ ], j (Uig IV AIII).
, [ ]( 12316). A I , : mdi bu rsä jara
. ajrïš-. / bitijin bitigim a ar bolsu a ,
RUQ 1. ( 623); 2. . . ,/ , [ ]
, : kišidä kiši a ruqï bar t lim (QBN 23412); bu törttä biri ot
/ bu a ruq biligdin birisi ja ï / ü ün i ig ol kör tiriglik a ï
( . ) ,/ – , – ,/
[ ] (QBN 276). [ ] – (QBN 348);
. adruq, aduruq, ajruq. bodun bašlar erkä bolur mi ja ï / ja ï bolsa kimkä
UQ , : a uq n jadï lï a ï , ,
( 451). , / ,
. duq I. (QBK 1605).
UQLA- , - tuzaq . tuzaq.
( ): ol anï a uqladï . av II.
( 1546). A II . .
. ïqla-. ( 535): tiši kiši tüšüräjin tesär
UT , : bir a ut n ït sütin i gül bat tüšär visi tüšmäsär qïsïrïn
.( 3617). uru ïn a ï arasï arasïnda tü gü ol bat tüšär
. adut, avut I. ,
UTLA- ; - , [ ]
: ol jarmaq a utladï ; ,
( 15110). (?),
[ ] (Rach 123).
 18

dïn ke - . , - ,
: jüz at m ni a dïn k ti ,
( . (Uig II 8762); avïš tamudaqï ört
)( 535). jalïnta a antuqta anta ökünsär n tusu bol aj
A - I 1. ( ), : , ,
bu aj to sa ašnu edi az to ar / küni ä b düjür , (Uig II 8765).
joqaru a ar , , A AR I: ar ajï , :
, / [ ] r ajï qïlïn lï uvlarïntïn od urup
(QBK 304); (Uig III 118); ar bol-
dï bulït kökräjü , , : beš j tözüm
[ ]( 17817); küväzlik bilä kökkä a mas jerkä japïšïp rti ü a ar bolup
kiši (?)
(QBK 11015); alt[ï] q[a] ü[zä a]zmïšlarqa a maq (Uig III 3734).
inmäk ažunlarï körkitti iz . ïr I.
A AR II: ar aja ïn :
vajturlu suvluqta tä rïdäm suv k lürüp a ïta
( III58); 2. ( tözin a ar aja ïn süzük kö ül öritip tä ri
): jajla ta ïma a ïpan jajlajur turur bur an liginlä qodtï
n , [ ]
( . )
(ThS II96); jïsqa a dï [ ] , [ ]
(~ ) ( 37); qïlïqï köni (Uig III 3829); ar sata lï
bolsa törkä a ar [ ] . , : [q]ama burjuqlar
, ( . ) ar sata lï ülgüsü üküš bušïlïq rdinilär
(QBK 7914); 3. , lürtüp
, : atïm birlä t gü ,
evdim / m ni körüp jini (?) a dï [ ] (Uig III 1215).
[ , ] , / . ïr II.
, (?) A AZ , : n täg j mä lig a qa s vüg
[ ] ( 9313); a dï qïzïl bajraq rür (Man I 237).
( 5259). . ïz.
. - I. A AZÏMTAQÏ :
A - II ( ), : azïmtaqï tata lar bar a jitlinip artuqraq
ölüm körüp jüzi a dï [ ] , bolup
( 58716). , (Uig III 3730).
. - II. A AZLAN- , :
- I : bulït dï jemä a azlanmïš boltï [ulu] ögrün ün
( 9615). [ ] (Man I 253).
. - I. A DÏN- . tïn-.
- II ( ), : A DUQ ; -
anï jüzi dï (~ ( 451).
)( 9616). duq kiši ( 6213).
. - II. . uq.
A A . aqa. A DUQ II . . (Man III 4313).
A AN I ( un?) (?): aq at qaršïsïn A Ï 1. , , :
bolu ta talulapan a anqa ötügkä ïdmïš qazinä u asa kümüš häm ï
, [ ] ( . ) -
, [ ] (QBH 7412); s kiz j tmiš jašïm öltim
(ThS II29). sizimä a ïm a
. un I. (E 419);
A AN II ( 5III). bir tümän ï altun kümüš k rgäksiz k lürti -
A AN- , ( . -
(?): tamu rkligi ögümin kö ülümin sa ma qan ) , -
tamutaqï ört jalïn taqï ünmä kän örtlüg jalïnlarta ( 52); 2.
taqï a anma qan ökünälim , - ( 579); bu aj 1dïnï qï1dï o lï j ï /
 19

ajqa ülädi bu böz häm a ï - (ThS II71);

,/ ïlda o laq to sa arïqda ot önär
(QBK 732); jašïl kök sarï al a ï ,
ton kedip , , ( 456).
(QBK 1662); uz ol A ÏL II ( 4912).
bu ürüm ton a ïlar te i (?) A ÏLA- , : bit savï elig
] (QBN 3438). g šidip ürkä b li lajü a ï ü ä tïqï1ïp a ïlaju
ï baram . (Man I 154, III 136); ïn a tep sö läti
ï barïm . : a ïsï barïmï artuq , [ ], ,
qa anmadïn mgänmädin ügün kirür , (Suv 62213).
[ . la- II, la-, jï la-.
] ( . A ÏLÏ , : qïrï a ïlï
) ( VI101); tä rim lig törüg ï (?) qutajïn [ ] (?)
barïm tutar a ï barïm alqïnsar l törü n ük tu- ( Xb11).
tar biz tä rim , A ÏLÏQ , -
, , , : [je]ti a ïlïqïmnï qapï larïn
, ( 92); qaju kiši[ni ] uq k mišäjin
bu ï bašï jumqï t bräsär üküš a ï barïm bolur (Uig III 4717); qama
gangavaluk bur anlar bu munï t g ülgüsü
, ( VII 343); üküš dgülärni a ïlïqï t g bolurlar
ï uz . : ï uz k im ton , [ , ]
kiši k güsi ,
(QBN 34313); qaju n u uz
bolsa j rdä jatur / a ï uz a ïr boldï tördä jatur (Uig III 725); jer ltïnqï a ïlïqlarï
, , , / körgäli uta ï bol aj
[ ] – (Suv 4444).
(QBN 7513); ï qaznaq - ïlïq kojmso bilig -
, , : , (= .
sözin k sti a tï a ï qaznaqï / ülädi üküš n ajlar la a-vijñ na): s kizin a ïlïq kojmso bilig
aqi , [ ] -
/ – (~ ) ( VI399);
(QBN 8610); eligkä jïšï boldï kö li ïlïq kojmsoluk ~ a ïlïq komsoluk ,
bütüp / a ï qaznaqï berdi dgü tutup , : anta ulatï
, / ašlïq küdänlik ulu ki ig qapï quduq o uq taš
soq u t girmän a ïlïq komsoluk ulatï jïlqï a atlïq
(QBK 8311); a a bersä bol aj a ï qaznaqï / ïnansa kišigä batï lïqqa t gi tözü tükäti etmiš k rgäk
jara aj kü äzsä aqi - , ,
, / [ ] , , -
(QBN 2092). , , , , ,
A Ï 1. , - -
( 579): a ïlïqqa qïlsa a ï seni ( VI87); ïlïq qïznaq . ,
/ bütün ïn bolur s n jorï ï1 köni : a ïlïqlarï qïznaqlarï d tavarlar ü ä
,/ tol un toš un
(QBK 24410); (Suv 11814); d tavar rdini jen ü
bu iškä ï saran dgüräk ä a ïlïqïm qïznaqïm tolu bol un
(QBK 1558); bitig bilsä saqïš
ï bolur , (Suv 12118); ïlïq sa ~ a ïlïq
(QBK 23812). tsa . , : a ïlïqïm sa ïm
A Ï . aqï . tol un (Suv 5192);
A ÏJULA UN (?) - ïm tarï ïm ašïl un dim tavarïm ükli ün a lïqïm
(?) ( VII 315). tsa ïm tol un ,
A ÏL I : a ïlïm on jïlqïm
an ïz rti (Uig I 292); jeti a ïlïq nomlar .
, jeti; kojmso a ïlïq . kojmso; ü a ïlïq nom
[ ] ( 475); a ïlï ta jïlqï bolzun . I.
 20

A ÏM : bir a ïm jer qïjïnqa t gürür -

[ ]( 506). (
VI11);
A ÏN I : tïlïn sözlämäsä a ïn ter kiši 7. . ,:
, , meni a ïr ulu mgäklig tilgän arasïnta
[ ] (QBK 421); jul ol uquš kör mišgäli o rajuq si
qara uqa köz / ölüg tänkä an ol a ïn tïlqa sö ( . )
– , – ,/ – (Uig III 4819).
, – (QBK 933); ïr ajï qïlïn ,
lük sözlämäs s n a ïn t g bolup : bu qama ïr ajï qïlïn larïmïn anï bar a
, ? (QBN 662). qalïsï ökünür m n
ïn bol- , : biliglig (S54);
uz boldï tutnur özin / uqušlu a ïn boldï a maz qïlmaduq a ïr ajï qïlïn larïm ikiläjü taqï qïlmaz
sözin , n -
( . ), / , (S74);
, (QBK 3812); ïn qïl- an ulaju-oq m ni jemä olarnï t g tsuj erin ü
: qalï k lsä övkä özü qïl a ïn ïr ajï qïlïn larïm arïzun alqïnzun
, (QBK 3114). ,
A ÏN II . an II. [ ], (S67); ïr bol-
A ÏNA- , : qaltï balïq ,
suvïntïn adïrïlïp isig qumta a ïnamïš t g jertä : l be in jïl to mïš kiši a ïr
ïnaju ïn a tep jï ladï , bolur ölmäz ,
, , [ ] , ,[ ]
, (Suv 62613); ol on mi balïqlar ( VII 2528); ïr qïl- : a ïr
ölüm qapï a kirip a tarïlu to tarïlü a ïnajurlar qïlma kö lü m gä aj qadaš ,
rti ( . ) (QBH 137 17);
( . ) alp a ïr . alp II.
, (Suv 60112). . ar I.
. na- I. A ÏR II 1. , : a ïr n
A ÏN SÏZ , ; - : (~ ) ( 3815); a ïr n kišikä bu
ïn sï kö ül [ ] (~ - altun kümüš –
) ( III18). (QBK 841); 2. ,
ïn sïz evrilin siz . , , , ; :
: bur an qu a a ïn sï vrilin si bajudum tesä s n aj bol u bir / a ïr m n tesä
bol ajlar [ ] n u uz qïl a jer « », –
( . . [ ] ;/ «
) (Suv 33622). », – [ ],
ÏR I 1. , : ulu a ïr jük t g (QBN 3824); kö ül tüplüg kö ül tö lüg
(Uig III 312); sümir adïn mu adïn a ïr iš kötüglärdä a bašï
ta nï a ïrï (Suv 5837); 2. - sü ük kertgün kö ül ol
, : a ïr a aq amruldï ,[ ]
[ ]
3812); 3. , , : – ( V B9); törtün
dük iš bodun bašlamaqï a ïr aj beš j girmi a ïr ulu bu ba kün ü ä
– (QBK 11212); 4. - [ ] ,
, : bu jirtin üdäki n ä a ïr igin ( VII 406).
iglädä i igliglär bar rsär ïr aja , , -
, : bimbasari elig b g bašïn qama qara
(Uig III 4517); a ïr ig k m bolur bodun ulu türlüg a ïr aja ïn tä ri bur anqa
( VII 285); bu beš türlüg utru öntilär
anantrišsabag atlï a ïr tsuj erin ü qïltïmï rsär

, ( 171
); ajasïn qavšurup a ïr aja ïn ormu ta
( IV 40
); 5. : a ïr unï u ursadïm tä ri[kä] ïn a tep tedi ,
( 5545); 6. -
, : jenik jazuqqa rti ü a ïr qïjïnqa ( 299
); ïr aja qïl-
 21

: ü rdinig ögüg qa baqšïlarï . rï-, a ru-.

ulu larï tö in a ïr aja qïlmajuq tïlta ïnta A ÏRÏNMAQ: jalbarmaq a ïrïnmaq .
jalbarmaq.
, , A ÏRLA- 1. ( , ):
, , , ïrladï lig bu aj to1dïnï / a berdi lgin tilin
(Suv 3009); üküš jïlïn ajïn tö kä a ïr aja qïlïp ögdini , /
, – (QBK 429);
(Uig III 4315); ïr ajamaq tapu birlä b glär a ïrlar qulu / tapu si sä boldï
(~ ): ua äklär ki ig öz ulu , /
alïp adruq adruq aš i külär tutup a ïr ajamaqïn –
tapïn un [ ], (QBN 5413); 2. ,
, (~ ) : t lim n tavar berdi
(Uig I 308); ïr bol- 1. ögdi üküš / a ïrladï berdi kör altun kümüš
, : a ï uz a ïr boldï tördä jatur , ,/ -
,[ ] , (QBN 651); tä ri m ni
[ ] (QBN 7513); 2. ïrladï ( 3811);
, : negü ter šitgil bilig ïrladï berdi bu b glik sa a / munu šükri qïl ïl
bulmïš r / bilig birlä eldä a ïr bolmïš r , aj bilgi ke -ä [ ] ,
, , / ,/ ,
, (QBK 32612); 3. , -
(QBK 3129); negü ter šidgil ., ,
tapu qïlmïš er / tapu birlä b gdä a ïr bolmïš r : bu bar a idim fa lï rdi qamu / a ïr-
, , ladï men t g tapu suz qulu
/ ,/[ ] -
(QBK 1418); ïr qïl- , [ ] , (QBN 402);
; : a ïr qïl a tä ri kišig til a ïrlar ( : saqlar) bulur qut
[kün h]äm jarïn [ ] kiši ( :
(QBH 5312); a ïr qïldï eldä bu jun ) ,[ ]
qulu (QBN 249); 4. , ,
(QBK 17916); sözï birlä ja luq a ïr : ulu la olarï a ïrla sözin
qïldï öz - , (QBK 24610); özü qaršïqa
[ ] (QBN 2715); ïr satï lï : kirsä baqnu jorï / seni kim a ïrlar a ïrla anï
temin-ök [bur an]larnï a ïr satï lï nomïn nomla- , ,
jur nomlajur m n - ,
(Uig III 4726); (QBK 2429); qalï ölmiš rsä a ïrlap kötür
ïr tut- , : a ïr tut n gü ä , , [ ]
jarlïqlarïn [ ], (QBK 12917).
[ ] (QBH 5312); bilig rdäm ögrän a ïr aja- a ïrla- . aja-.
tut anï , A ÏRLAL- . ïrla- ,
(QBK 17215); s ni bilsü ö rü jüzün körsüni ( 59411).
/u tu masun a ïr tutsunï , A ÏRLAMAQ: ajamaq a ïrlamaq .
( . ajamaq.
), / [ , ] A ÏRLAN- I ,
(QBH 2918); a ïr tut tiš s n n gü qol a b r ). ( 1487).
, , (QBH 1292); A ÏRLAN- II . ïrla- 1.
ïr u uz . , : qamu n ( ): ol bu atnï a ïrlandï
tavarï biligli k räk / a ïrïn u uzïn uqu lï k räk [ ]( 1486); 2.
[ ] , : r a ïrlandï -
, / ( 5951).
(QBK 1581). A ÏRLAT-: ajat- a ïrlat- . ajat-.
. ar II. A ÏRLÏ , : a ïrlï
A ÏRÏ- : erig sözlämägil kišikä bilin / kiši ( 3811).
erig sözkä a ïrïr kö ül ke jïlïn ïrlï bol- , :
,/ nom o rïnta kötrülür a ïrlï bolur
(QBK 2001). [ ] ,
 22

( VI36); amtï e im : b glär bir ikindi birlä

talujqa barïp rdäni k lürsär taqï a ïrlï bol aj ïšdï ( 10211);
n taqï u bol aj m n qošnï qonum a ïšqa / qïl ïl a ar a ïrlïq
, , , /
, , ( 705).
[ ] ( 292); ïrlï tut- A ÏŠ- II (?): qajusï bu savtïn
, : tut ï1 qonuq ïšsar bi
ïrlï ( 3415); aja lï a ïrlï ( . . )( 314).
bol- , : A ÏT- I . -I -
anta j[emä] aja lï a ïrlï bol aj si , : l anï ta qa ïttï
(Hüen 47). ( 1147); bu k jik ol ïtï
A ÏRLÏQ I , . - ta qa a ït an ( .
: an ulaju qaltï jazuqlu rni ba ï külügi ) ( 892); tä ri bulït
boqa usï a ïrlïq jeniklik ïttï ( 1147).
A ÏT- II , , ,
[ ] , : oza [k] lmiš süsin
[ ] (Man III 1219). külte[gin] a ïtïp [ -
A ÏRLÏQ II 1. , : a ïrlïq ] , ( 47); biligi-
indä kiši s rmädi / u uzluq ö indä tapu mizni kö ülümüzni bu tört türiüg tä rilärdä
smädi ( . ïtdïmïz rsär
), , / - -
, (QBN 1332); ma a (Chuast L186); negükä ulïr s n negü
gdi sendin qamu dgülük / a ïrlïq ja bajlïq jegü bu sï ït / bu qïlïq dgü rmäz munï s n a ït
dgülüg –/[ ] , ?/
, , (QBK 3531); , (QBK 3759).
jaqïn bol a s n kündä ötrü ma a / a ïrlïq a A ÏZ 1. ( 401); . : janï
art a mendin sa a adaqï a rïjur a ï qurïjur qusqaq bolur [
[ ] ,/ ] ,
(QBN 7110); 2. - ( . )
: basa ajdïm mdi munu ja luqu a ïrlïqï ( VII 255); a ïz jesä köz uja ur ,[ ]
boldï bilig ög uqu , ( 402); ošul o ulnu ö lüki ïra ï
,/ – , , kök erdi a ïzï a aš qïzïl erdi
(QBN 235). , – ( 16);
ïrlïq qïl- , , 2. , , ( 401);
: qošnï qonum a ïšqa qïl ïl a ar a ïrlïq : ïšï a zïn titigin japmïš k rgä[k]
,/
( 705). (Rach II 3110); ü ün kakani atlï m i jepün ol
A ÏSA- . -I : ï qara [ ] kakani,
ol ta qa a ïsadï (?),
( 14112). (Rach II 320); 3. ( 401); 4. .
A ÏŠ , ( 4215): a ïšqa , : bursa quvraqiarnï
eniš ol dizkä batï / s vin kä saqïn ol a qa zï a kirgü jem i im tavar jedimi junladïmï
tatï [ ] , rsär
– ,/ – , – , ,
(QBK 4515); a ïš bar a tüšdä a ïrlïq bolur ( IV A38);
/ a arï te in ä ulu luq bulur 5. . ( . ); , ,
( .[ ] : anošagan or uta to qu ü ün a arï ïn
), / [ ] rmäk ša[p]ïtï küzä[tti]
(QBN 4328). ,
A ÏŠ- I . - I 1. - ( III140); negü k lsä tapla kör dgü
: l m ni birlä ta qa a ïšdï - esiz / bojun ber qazaqa köni tut a ïz [
( 1029); ], –
2. ( ): ol m ni birlä ,/ ( . ) ,
bir altunda a ïšdï , , - [ ] (QBK 687); sa a qa
[ ] ( 10211); 3. . ïz bu özüm sözläjin / unïtma s n anï m ni dä
 23

ke in ,/ - , ,
(QBN 43514). (Uig III 7226).
ïzqa baq- . ( . A LA- I , : ü ik
): ošul kim m ni a umqa baqar ni kü äjur / tün kün turup jï laju / kördi
urur bolsa ar u ar ïp dos ar m n közüm tavraqïn / jurtï qalïp a laju
,[ ] ,/ ,/[ ]
( 133); ošbu kim ,/[ ]
umqa baqma urur bolsa ... dušman ar m n ( 5586).
… A LA- II , : ïn ïp
( 134); ïzqa baqïn- olarnï arasïn a a ladï ,
.: o qa anqa sujurqap [ ] (Suv 61213).
berdi a ïqa baqïndï - . ïla-, ï la-, jï la-.
[ ] ( 145); A LADÏ . latï.
ïzqa baqïntur- : ür qa anï A LAQ 1. , : antada
basdï öldürdi bašïn k sdi ür el künin ö kin ol kiši jala ïn a laq orunta arï evtä tütsük
ïzïqa baqïn urdï [ ] - urup tö in arï küzätip tünämiš k rgäk
, , , -
( 308); ïz tïl . -
:a tïl b zäki köni sö turur / köni sözlä , ,
sö ni tili ni b ä ( . (Suv 44218); a laq jertä ol tiš[i] bars
) – , / birlä amranmaq törü tegin[ti] [ ]
, ( . ) (Uig III 6310);
B155); ïzta tut- , - 2. , : o raq ri tï raq /
(?) ( . ): kim qaju jemi anï o laq / süti üzä sa raq / jeri taqï a laq
tïnlï lar bu išastvustik atlï sudur rdinig a ta [ ] ,/
tutsar [ ] [ ] ,/ [ ]
(?) - ,/[ ] ( 23516).
(Tiš 47b4). A LAT- . la- I 1. , :
. az. ol kišini a lattï ( 13614); 2. -
A ÏZAN- , : abam , : ol jerig a lattï
bïrök iš j mä bütürmä -ök rsär si tä rim si ( 4452).
ïzanmïš köni kertü savï alqu bar a buzulup A LATÏ , : akaš
sük bol aj seziksi , , kök äki ä rua rmu ta tä rilärni a latï taqï
, [ ] - tört ma ar kün aj gra juldu larnï ašïlïp
, - , - üs älip kü läri küsünläri arï nom šazïnï turqaru
( . ) küzät ünlär
(Suv 5073). -
. zan-. [ ] [ ],
A ÏZLA- 1. , , , [ ]
( ): l arïqnï a ïzladï (Suv 68416).
( 15215); 2. - latï artuq ~ artuq(raq) a latï .
: ol qulïn a ïzladï , : tä ri
( 15216). jerintä jalïn si tä ri qï ï a latï artuq kügülmiš
A ÏZLAN- . azlan-. si [ ] ,
A ÏZLÏ : ïzlï jol . ( . [ ], , -
): burqannï kögü lüg kölintin sïšmïš a ïzlï (Suv 49320); kim ol bu
lïntïn aqmïš [ ] orunta bodistvlar aqï sï islätgüsü üg b lgüsü
kö ül k rmäkig qutrulmaqï artuqraq a la ï
(USp 10232); ïzlï viman . bïšrunup tïdï sï tutu su arï süzük bolurlar
( . . ): a lï vimanintin ke jeti
kirsi münsü arï süzük tillig rdinisi a ïzïnta -
tev mgäkin mgänmädin lu jalïnlï bolup [ ], -
jatur - , -
( . . ), - ( . -
, , ) (Suv 31722).
 24

A LÏQ . ïlïq. (Uig III 3834);

A NA- I 1. , , : lik rï tegig ig to a adïra bilsär -
külmü ojnar äklär ü ä / sï un mun aq a nar (Suv 59017).
jorïr tep k ä , , A RÏ LÏ , , -
[ , ] ,/ , : iglig ö i a rï lï qatïntï
, [ ], - , ( VII 3015);
(QBH 1413); bu munta körksü a naju anï j[etä i] kiši jala uqlar iglig k mlig a rï lï
jata ma n türlüg kiši bu , - si qïrtïšsï bolurlar , ,
[ ] (USp 976); , ,
inim qanta s n o rï k lip iki közümin t glärü (Suv 55712).
san tï tep ï ladï sï tadï balïq a a naju rï lï tegiglïg . . .
, :« , ? - ( . ): n ä iglig k mlig
»( 587); rï lï tegiglig a ar jaqïn k lsärlär olarnï bar a
2. : ajamï nï qavšurup ti imi ni igintin a rï intïn ozqurur ö ädtürür rti
ökü üp adaqïnta jükünüp asrasïnta a nalïm ,
, , , [ ] ,
, (USp 1018). (Suv 58514).
. ïna-. A RÏ Ï . . (Rach II62, 192).
A NA- II (?); A RÏMAQLÏ (Uig II 681).
(?) ( 1473). A RÏN- . rï- ( ),
A NAT- I . na- I : : balï a rïndï
ol atïn topraqqa a nattï [ ]( 13110).
( 13710). ïn- a rïn- . ïn- II.
A NAT- II . na- II: ol ja aq anïn tilin A RÏQAN- , -
nattï ( . ( 1577).
)( 13711). A RÏŠ- . rï- , -
A RÏ- , : bir tojïn bašï a rïsa : olar bu ïšqa a rïštïlar -
qamu tojïn bašï a rïmas [ ] ( 1249).
, A RÏT- . rï-
( 51910); janï adaqï a rïjur ( . .): ol anï a rïttï
( VII 255); mig šïšïp a rïsar ( 1354); tä rikä ja ïš ajï[q] bermäjükkä
(Rach I119). baš[ïn] közin a rïtur qolin bu ïn sïzla ur jüräkilän
. ïrï-, a ru-. belin qolbï ïn a rï ur [ ] -
A RÏ , ( 6116): a rï larnï [ ] ,
mi aj u šastir ol [ ] , [ ] [ ] ,
[ ] ,
(Rach II 286); birök m ni bu išimin , ( VII 252, 3);
bütürsär sizlär ulu türlüg a a rï bar tüpi j l turur söz kö ül a rïtur –
, [ ] , (QBK 2546).
(Uig III 5510). ït- a rït- . ït-.
adaq a rï ( , A RLA- . ïrla-.
): adaq a rï qa m A RL . ïrlï .
(Rach I137); rï ig . : A RU- 1. : a rudï n
a rï ig (Uig II 693); bo uz a rï ( 1403); tiriglik u uqtï
ig (Uig II 693); burun a rï[ ] ig jüküm a rudï ,
(Uig II 682); jüräk a rï ig (QBK 33917); 2. ( -
(Uig II 694); kö a rï ig ), ( ): iglig
(Uig II 682); ö a rï ig (Uig II 694); rudï ( .
qul aq a rï ig (Uig II 694); rï )( 1403); bu aj t 1dïnï
jer : kün itig qavïrup lan soqup kör igi a rudï / umun suz bolup andïn lgin judï
qojn süti birlä qa ïšturup a rï jerkä jaqsar , ,/ -
, ,[ ] (QBK 4712).
(?), . ïrï-, a rï-.
(Rach I138); rï tegig . - A RU : ru sö üki . (
: etözintäki a[ rï ï] tegigi sönüp )( 6117).
 25

A RUQ 1 , , : a ïr a ruq ( . )
qajuda q ldï ?( 6215); ( III 206 ); 4.
.5
, ( ):
kiši bar qalïn bod bo uz a ruqï / köni ïn ba ïrsaq ïp k lir so suv a tarïlïp janturu jorïtï
joq ol aj aqï [ ] [ ] [ ],
, , / [ o] , , ( I105).
, ! tarïl- to tarïl- . :
(QBK 3037); kiši a ruqï bolmasa bu bo uz / kiši qa lï tilgäni t g üs ün altïn arquru turquru
ünmäsi ol bu a ruq bo uz , arïlu to arïlu vrilü t vrilü to a t g[zinü]
[ ] , –
/ – , , ,
(QBK 2151). (Suv 13321); ol on mi balïqlar ölüm
ruq a ïr . : a ruq a ïr iši ni qapï a kirip a tarïlu to tarïlu a ïnajurlar rti
na uqa jü ürma ( . ) ,
( 4736). ( .
A RUQ II : anta kin j mä ), (Suv 60III).
ruq boltï ke ränü aš berür boltïlar A TARU: taru to taru . -
, [ ] ; : ö biligsi bilgä [kü]
( 683). intä bu munta mgäk i intä a taru to taru
A RUQLA- (Uig III 863). gzinürlär [ -
A RUQLAN- 1. ]
( 1583); 2. : ol bu ïšï (Uig II 410).
ruqlandï ( 1583). A TÏL- . . - I
A RUŠ 1. , : a ar a ruš körür ( ): r a tïldï
(Man III 315); - ( 1295).
: qun ujla[r]nï a ruš törüsi A TÏN- .- . - I ,
(~ ) : jetin si jeti ja jer t bräp kökkä
( 500
); : a ruš kö üllüg ïn aj , ,
(Uig IV C85). , (Suv 44711);
ruš serinmäk ( bir ulu sögüt ü ä a tïnïp
. .): birtäm ketärip a ruš s rinmäki in (Suv 60123); ötrü a tïn ï joqaru
edi ta töbüsi ü ä –
(Uig III 214). (Suv 6398); jetin
A SA . saq. ra abumi atlï orunqa a ïnïp
A TAR- 1. ( ): bojnïn ( . ),
tutup qa ïr an / bastï ölüm a taru - jabh mi (Suv 27924).
[ ], / [ ], , [ ] A TUR- . - I ,
( 3068); 2. : joqaru at j tä jada ïn
( ); tav tïlïntïn ikiläjü tutïnu a turtïm [ ]
türk tïlïn a a tarmïš ( . ) ,
[ « »] [ ] ( 25
);
(Uig I 147); to rï tïlïntïn rmuzta tä rig tamudan joqaru a turtï önt[ürt]i
türk tïlïn a a tarmïš majtrisimit nom bitig [ ]
, , [ ] (Man I 1319).
(USp 949). A U I 1. , ( 579): si lärdä
. tar-. almïš a u ormu ta tä rikä at aj m[en] ,
A TARÏL- . tar- 1. - ,
( 1295); 2. , - (Man I 1915); jïlan d g bu ažun jïlan oqla u /
: tä ri topïnar qorqïn jel turur k mi joqamaqqa jumšaq i i pür a u
tarïlur ölür (?), –[ ] ,/ [ ]
, ,[ ] ( C214); qalï
( 183); 3. : kün tä ri jaruqï qarnï a sa bilip jer a u ,
közi ä qap qara közünür qaraqï a tarïlur jürü (QBN 933); 2. -
qaraqï örü joqlajur [ - , (~ ) : bu
] otlarnï te läp qatïp panit suvï bilän i gül a usï
, ( . ), töklünüp t rk ö ädür
 26

, [ ] ,
, [ ] (Suv 47215).
, [ ] (Rach II 19). A URŠAQ . uršaq.
u qïl- (~ ): qadaš A USUZ . usuz.
mu adturdu mdi a u qïldï aš , USUZ : j ltaqï j laqtaqï s vlar
[ ] [ usuz rï ,
] (QBK 2353); ana al a u , ana al; ot , , ( VIII I15).
u bol- . ot I; ü a u kö ül . I; ü a u A UZ ( 3917).
nizvani . I. . už, uz II.
A U II , (?): köplüg a u t g A UŽ ( 3917).
butlu lar [ ] , . uz, o uz II.
( IX85). A UŽLU ( 8417).
A U III . (?) ( 34). A Z . ïz.
A ULA- , ( ): A ZAN- 1. , : a zanmïš
ol ašïn a uladï ( 15611). savï tikdi altun kümüš t g , -
A ULÏ (a u?) . ,
(?) ( 45
). ( I147); 2. : alqu türlüg adalarta
A ULU , : aj meni umu bolta ï arïš arï bu jetikän sudur rdinig
ulu jïlan tikti , zanïp [ ]
! (Uig III 8813); qatï jasïn qurup a ulu oqïn – « »,
jüräkrä urup amraq isig özin üzgil ( VII 40121).
, . ïzan-.
(Uig III 554); u un isigkä AHD . ahd.
turuq igkä s ki türlüg a ulu isigkä jarašur [ AHD [ . ] : qanï ahd
] , ämanä qanï dgülük ,
?( A389).
( . ) (Rach II 150). AHLA- (~ ) : r ahladï
A UN I (?) (Man II 7 ). ( 49316).
. an I. MAD [ . ] . .: ädib a mad atïm
A UN II . an II. – ( B469).
A UQ- , MÄD . mad.
( .): r a uqtï AIŠANI . ajšani.
1052); a uqmïšlarï mlämäk AJ I 1. , ( ): jarut[t]ï ažunqa
(Suv 59317); ikinti a uqmïšlarnï künüg häm ajï [ ]
jürüntägi rksintä ilärni eligi qanï darni nomu (QBN 2112): 2. .
kïrmiš tïnï üntürmädin bir otuz qata sözläp ( ): qaju vkä kirsä bu aj t rk ïqar
, [ ], [ ]
( . ), , [ ] (QBN 6315).
– aj erkligin jorï lï .
, ( ):
(~ ) ötrü ol ödün jer altïnqïlar qïjïn ïlar ölüt ilär alqu
(USp 1027); a nizvanïqa a uqup artaju ketgäj bašï kün rkligin jorï lï aj erkligin jorï lï
joqa tururta amvar-dišnlï ot üza a a jürüntäg ( . )–
qïltï [ïz] , – ,
( . ) , ,[ ]
amvardišn ( . . ( VI90); aj tä ri . : kü lüg
) iki jaruq kün aj tä rilär ,
( III28). (Man III 64); aj saju iki
jelvik- a uq- . jelvik-. kün aj ta ri jaruq kü in almatïn jorïjur
A UQMAQ : ö rü ol tïnlï larqa ,
qorqïn ajïn mgääk tol aq bušuš qat u ö sü [ ] (Man III 85); beš
ölüm jelpikmäk a uqmaq jašïn tüšmäktä ulatï girmidäki tolun aj tä ri t g s viglig jüzlüg ulu
ada tudalar k lmägäj elig-ä ,
, ,
, , [ ] (Uig III 4614).
 27

. j I. . aj I.
AJ II ( ): tükäl on sekiz J II ( )( 543).
ajda ajdïm bu söz . aj II.
(QBK 39210); j lï tegin m n J III ( jïm?) : barsun naru qa ura
aj artuqï tört kün olurïp bitidinï b diztim, - / sattï m ni jïmnï
, , [ , / [ ]
] ( X I); tiriglikni ( 3636).
jer bu k är jïl kün aj , AJ- 1. , ; ,
(QBN 34614) : bab til rdämin asï ïn jasïn ajur
aj bitigi ~ aj [ ] ,
( 3210): (QBK 88); bularda talusïn ajajïn sa a
anï atï ajdïn jo uldï (QBN 32312);
( . ) ( 4774); aram aj amtï qï tïn b lgüsin aju berälim -
. aram; aqšapat (~ šapat ~ šabud) aj ,[ ] (USp 4214);
. aqšapat; ikindi aj . ikind ; o laq aj . 2. : täžiklär ajur anï afrasijab
laq; ram aj . aram; ulu aj . ulu ; ulu (QBN 3211); 3. -
laq aj . ulu . , , : a ïrla bularï
Cp. j II. negü ajsa qïl , [ ]
AJ III . . 85); aj qa an . . (QBK 33III); bilgä to uquq ba a ajdï bu
.( 13); aj ölüt i . . süg elt tedi , , [ ]
– ( VI92); , :« »
aj toldï . . (QBK 33). 31
); jana qoptï rtä išin bašladï / aju berdi
AJ IV (ej?) kördi özi išlädi -
( 3210). ,/ ,
AJ V 1. (QBK 3795).
: meni os an uladï bu mo lar tep aj aj- . - I; aj- te- : tumanlï
d övkäsi k lti [ ] , klär ajar tejür
, (Uig I 916); (Man II III1); qïjïn aj- . qïjïn.
2. AJA I : aja a aš b rmiš
: mu -aj mu -aj ji türmiš m n isig s vär [ ] (Suv 16823); aja t g jap ja ï
amraq adajïmïn , , tüp tü kö ünür [
! (Suv 6239). ], ,
. a, aja IV. (Suv 31220).
AJ VI . , ; , : aj j klär t rkin ma a aja jap- : ol qars qars aja
sö lä lär meni balïqïmtaqï bodunu buqunu japtï : ( 1761);
gülüg ölürür si lär , , aja japïn- (?) (Uig I 4121);
, aja (lar)nï qavšur-
? (Uig I 4010); aj kim s n n gülüg kentü , (
-ök , ? ? ): tä rilär ïrïn
(Uig I 40 5); aj mo lar-a si lär ü türlüg saqïn ojunïn ïr1aju büdijü ajalarïn qavšurup ïraqtïn tä ri
üzä kirti lär , ( . bur anï ögä jïva turdïlar ,
) (Uig I 710). , [ ] -
aj aj . , ; : aj aj o uz urum ,
üs ika s n a lar bola s n aj aj o u tapu larqa ( X145); b glär bujruqlar iki tizin ökü ü
n jürür bola m n [ :] , olurup ajalarïn qavšurup kan asari elig b gkä
, , ïn a tep ötüntilär ,
( . ) ,
( 168); jerni jel küni anï körsä aj aj
ölär bi p sü din qumu bola ururlar (Uig III 2813).
, , AJA II: aja jersgü . ( 63112).
[ ]: « , , - AJA III: alp aja . alp III.
!» – [ ] AJA IV
[ ] ( 97). : oqï ïl anï s n aja kö li tüz
AJ VII . ij. , (QBN 13212); aja šäk
JI , ( 542). jolïda jeligli otun ( . ),
 28

( 11
); aja kötrülmiš aja qa t gimlig tä rim -
mgäk-ä ! ( X409). ! (Suv 54619);
. a, aj V. bu bizi mgäkimi dä atï kötrülmiš aja qa
AJA- 1. , : tonïn gimlig tükäl bilgä tä ri tä risi bur anta adïn
ajadï ( 1395); 2. - kimni rsär umu ïna tiläp bulma bi
, : ajama o ul qïzqa bergä jetür / o ul
qïzqa bergä bilig ögrätür , ,
,/ – ,
-
(QBN 1184). ,
aja- a ïrla- . , ( X108); bu tïtsu atlï o ul ïntsu aja qa
, : beš änät[käk] gimligkä bar janïn a könin bïsï ïn tapïnïp
elintäki tojïnï [siz]ni ajamada ï a ïrlamada[ ï [ ]
joq] ,
( üen42); anï ( 24); aja .
ün qama jala uq1ar ajaju a ïrlaju tutmïš II; ïr aja . ïr II.
rgäk AJA II: aja qïlïn
[ ] , : bu beš türlüg anantris atlï a ar
(Uig II 142); alqu tïnlï lar bu dijan saqïn lï kišig tsuj erin ü aja qïlïn qïltïmï rsär amtï ökünür
kim körsär burqanï körmiš t g s vär taplajur ajajur bi bilinür bi tsujda erin üdä boš bolalïm
ïrlajurlar ,
, , ,
, nantarya, ,
[ ] ( V A112); bu nom bitigig
šidip kertgün kö ülin ajasar a ïrlasar tapïnsar ( IV A31).
udunsar . ajï I.
[ ] AJA LA : aja la tata la . -
[ ] ( VII 4029); ,
aja aja- . aja I. : aja la tata la atla tä ri mar
AJA I. 1. , , - ,
: bar a bir ja lï aja [ïn] a ïrla ajlar (Man I 272).
[ ] . aja lï .
( üen43); aja larï bar a si ä AJA LÏ , :
mtärti iz aja lï aja sï ulu ki ig kim rsärlär olar
( III75); 2. , . bar a jetika a sanlï to arlar
: aja berdi tam a at üstäm kedüt [ ] ,
[ ] , , , ,
(QBN 1365); väzirlïq a ar berdi tam a aja ( VI 4077); alqu dirämgä
, tükällig kišitin aja lï [ ]
(QBN 8612); qo ïl ma a aqïlïq / bolsun ma a aja a ,
,/ [ ] ( VII 1722); aja lï atlï
( 52012). ( : addlï ) qa ïm mani bur a[nïm]
aja aja- . , , ( .
, : an a ar aja ajadï ) ! ( III2).
( 1396); aja iltäg . - aja lï arï lï . ,
, , : ajamï nï qavšurup : aja lï a[rï ]lï qa ïm mani bur an
ti imi ni ökü üp adaqïnta jükünüp asrasïnta anuntumu sizi ä asr[a] kö ülin jüküngäli
nalïm aja qa iltägkä ötünälim , ,
[ ] , ,
, - (Man III 472); aja lï
[ ] (USp 1018); ïrlï bol- ,
aj qa iltägkä t gimlig tïnlï lar - : birök bar[sar siz]
, (Uig II 7718); tözü dä tesär si ö ulušu qa sän ötgäj si anta j[emä]
aja iltäg ornan u b rdi - aja lï a ïrlï bol aj si
( I114); aja qa tegimlig , c
, : aï
 29

( üen47); aja lï bol- , , ,

: aja lï bolmaq dijan saqïn ödin , ,
aju berälim - (?) ( T III2).
,[ ] - AJAN SÏZ: qorqïn sïz ajan sïz .
( V A98); azu qama kišikä amraq qorqïn sïz (~ qorqun suz) ajïn sïz.
aja lï bol alï küsäjür rsär AJANT . avant.
[ ] AJAQ I , : qašuqlu ajaq
(Suv 44618); aja lï iltäglig . ( 2493); bu ajaqnï jaruqï bar
, : ( 4513); bir ajaq i äk
tïnlï lar o ušï bar a bir ja lï aja lï iltäglig ja ï (Rach II 280).
bol unlar ajaq tergi .
(Suv 38013). ( , -
. aja la . ); ajaq tergi v barq arï tut
AJA SÏZ , , - , ,
: aja lï aja sï ulu ki ig kim rsärlär (QBK 2752); ajaq tergi bašlar bu aš
olar bar a jetikä ä sanlï to arlar baš ïsï ,
[ ] , (QBN 2094); ajaq ürüp sözï ,
, ( . ,
( VII 4077). (~ ) ): ajaq ürüp sö i ïn bolsar
aja sïz qïl- , : aja qa bašïm ölür m n
iltägkä t gimlig tïniï larï aja sï tod u ( . )
qïltïm rsär , ( .
, - ) (USp 407, 417); badïr ajaq .
(Uig II 719). badïr; idiš ajaq . idiš I.
AJA ULUQ: aja uluq iltägülük bol- AJAQ II ( 5417): qaza birlä san ïlur
: jirtin üg asï tilämätin adaqqa ( : ajaq) tikän
k bulun alïn özin-ök k lip qama qa ( 455
).
aja uluq iltägülük bol ajlar [ , . adaq I, a aq, azaq II.
] [ ] AJAQ Ï : ajaq ï ajaq sïrladï
[ ] , ( 5746).
[ ] , [ ] AJAQLÏ ;
(Suv 19521). : ajaqlï t vsi
AJALA- , : ( 4668).
qïz ajaladï ( 5887). AJAR . ajar.
AJAMAQ: ajamaq a ïrlamaq . AJAR [ . ] ( ): birisi li tä
, : ajamaq a ïrlamaq arï tut kümüš / ajarï küdä gil [ ]–
tapïnmaq udunmaq qïlïp ,/
(Uig II 40104); (QBH 15828).
iki eligin qavšurup a ïr ajamaqïn tä ri tä risi . ijar.
burqanqa ïn a tep ötündi - AJAS I , ( ): ajas kök
, ( 742).
– (Suv 54617); AJAS II . . ( -
ajamaq iltämäk . : )( 742).
kim qaju kiši quanši-im pusarqa tapi udu . ajaz.
ajamaq iltämäk atamaq [kert]günmäkdä ulatï AJAŠ- . aja-: ajaš- amraš- .
tegürgäli mgäk mgäsär ol mgaki n joqsu ,
bolmaz : bir ikintiškä
[ , ] ajaš ï amraš ï ögrün s vin ü ä ilin ü
, , i qïlta ï ... bolurlar
,
(Kuan59).
AJAN (< ajan an (?)) - (Suv 411I7).
(?): ajan kö ülin jüküngü AJAT [ . ] , : bu tüš ilmi
aja li atlï ( : addlï ) qa ïm mani körgil ba ïrsaq bajat / qulï güsin qoldï berdi
bur- a[nïm] , ajat ( . )
 30

– ( .
[ ]
(QBN 3149). ) -
AJAT- . aja-: ajat- a ïrlat- . ( üen287); munta ïnaru ajï ïraq rmä
: ötrü tari anta atlï javlaq rakšas bar
bi qama un ol elig qanï küjü küzätü tu up
qama jala uqqa bar aqa bir ja lï ajat aj (Uig IV A156); ajï dgü rmäz
ïrlat aj bi bu dünja fani -[ ]
[ ] (QBK 2065); ajï s vmä dünja
[ ] (QBN 2278).
(Suv 4083). . ajï I, ajï , anï .
AJATÏL- .- . aja- (Uig II 603, AJÏB . ajb.
VIII D12, 21). AJÏD- . (?) om aj-: bögü q an ba aru
AJATMAQ: sevitmäk ajatmaq . sevitmäk. an a ajïdmïš -
AJAZ . . B55). (To 34).
. ajas II. . ajït-.
AJB [ . ] ; ; : kiši tilni AJÏ I 1. , ; -
bilsä bilür ma nisin / bilür m n tesä ajb özi : [ol] ü o rïlarnï birin az [n]izvanï
bilmasin , rïnta ölürmiš ajï kišilär ,
, / ,
, ,–[ ] ( B504); bu ( II 21); dgüli ajï lï iki türlüg qïlïn larï
dünja özin k d s vitmiš sa a / qamu ajbï rdäm bilmädin –
körünmiš sa a - (S10); 2. . . : dgükä qatï lanur
,/ tïnlï lar a ajï qa tavranur rmägü tïnlï lar üküš
(QBN 2583); ne ä pür hunärdä tä rim , , -
birär ajb bolur ,[ , , -
] ( 362
). ( . ) -
AJBA , ( 715). ( VI020); 3. . .
AJBAT [ . ] , : , , :
kišidä ö in boldum rsä qalï / quru sözlämäs ajï gü ( 5415); ajï javuz
n n ajbat tili ( 5415); üküš bilgä
, / kišilär ïn a tedilär ol kö sü kiši ajï bilgä tetir
(QBN 2463). ajïtï :
AJBSUZ , : ,
tabi atta jegi adat ajbsuzï aqïlïq erür » ( 745).
[ ] ajï atlï ( . -
( 249
). ): ö i ajï atlï bolur
AJDÏ ( 716). ( VII 128); ajï javïz
AJ . ajï II. ažun .
AJ ÏR : qulan qudu qa tüšsä qurbaqa (~ ): alqu ajï javï ažunlarï
aj ïr bolur , artuqraq arïju ketip ö i jašï uzun bolur
( 4964). ,
aj ïr at : ošul aj ïr a ni b k oq (Uig II 4927); ajï javïz jol
sevijür erdi ~ ajï jol .
262); oqu kündün so o qa anqa aj ïr (~ , -
nï k ldürdi [ ] ): alqu ajï javï
[ ] ( 277). jollarï artuqraq u arïtda ï [ ],
. ad ïr, a ïr I. -
AJ Ï : qa anï alp rmiš (Uig II 323); antata kin anï ajï jolïnï
aj ïsï bilgä rmiš , – , bu-oq üzlün üsi rür
[ ] – (To 29); anta aj ï (Uig II 4317);
mä ben-ök rtim ajï javlaq . , : tört to um
( 49
). beš ažun altï joltaqï tïnlï lar birlä qatïlu qarïlu ajï
AJÏ , : ši1abadri a ari ïdmajuqï a javlaq törü ijin vrilip
ajï qodï öpkäsi k lip ïn a tep sav ï ï ,
[ ],
 31

, (QBN 601); ol anta

[ ] (S3); ajï ögli jazuqlu ajï qïlïn ï1ï tïnlï lar bu nomu šitip
, : javï javlaq ajï seziksi kö ülün kertgünüp ajï lamasar
öglilärkä ijin bolup turqaru qïldïm rsär qama
ajï qïlïn larï , [ ] ,
, [ ] ( VI44).
(Suv 10117); ajï qïlïn ajï la- tan- . :
, , , köni k rtü nomu ajï ladïm tantïm rsär
: qïlu tükätmïš ajï qïlïn larïm
arïzun alqïnzun ( . . (Suv 13411); burqanlarnï ulsu tüpsü
) , dgüläri üza ülgü te tutup aji ladïm tantim rsär
(S68); ö qïlmïš ajï qïlïn ïm ( . )
bašta t pdi , , [ ] ,
(Uig IV C151); üküš ajï qïlïn qïltïm [ ] (S44); ö ligsi
ažun ažunta bur anlarnï dgülärintä / ülgülän si jeg üstünki
(SA16); ajï qïlïn lï adruqlarïnta / ülgü te urup aji lap tanïp olarta /
, : ajï q[ïlïn ]lï šimnu üküš ajï qïlïn qïltïm ažun ažunta
elgintin ozqurtu [uz] [ ,
( III70); a ar ajï qïlïn lï ] / ,
uvlarïntïn od urup tözünlärni tört köni nomu – /
olarqa kö ül ä nomlajïn [ , /
] (SA15).
[ ] . ajï gla-.
(Uig III 118); AJÏ LAŠMAQ , -
[birö]k kim ajï qïlïn lï qararï biligsi kökü lüg : qarïšmaq jo arïšmaq
rsär , ajï lašmaq ... ajï törülär bol aj
( n50); ajï , ...
saqïn ï , (Suv 43413).
, : a tu AJÏL- . aj- : a ar
ketdi ajï saqïn ïlar t zdi sö ajïldï ( 1384).
, [ ] JÏM . j III.
( . ) ( I141); ajï tüs . AJÏN- , : aq at qaršïsïn
, , bolu ta talulapan a anqa ötügkä ïdmïš ter
- qorqma dgüti ötün ajïnma dgüti jalbar
, : az [b]ilig ijin t trülmäk[in] ajï , -
qïlïn ij[in] bulup közünür až[un]ta ajï tüškä , [ ] -
gmiš ü ränlär [ , ] , :« , ,
[ ] , » (ThS II30).
, qorq- ajïn- . qorq-; qorqïn- ajïn- .
( . - qorqïn-.
) [ ] AJÏN : qorqïn ajïn . qorqïn .
( II B29); javlaq ajï . javlaq I. AJÏN SÏZ: qorqïn sïz ajïn sïz .
. aja II, ajï, a , anï . qorqïn sïz.
AJÏ II , , : tä ri AJÏNT: ajïnt tïlta . avïnt.
ajï ïn tükäti išläjür bi AJÏ LA- , , :
( II 3). ajï lamasunlar seni alq ara / atï artamasun munï
AJÏ III ( 5413). körä , /
. adï , adu , a I. ,
AJÏ IV: ajï ögli . . ( . [ ] (QBN 32110).
) ( 354). . ajï la-.
JÏ . ajï II. AJÏQ , : anï ma a ajïqï bar
AJÏ LA- , , : ( .
münüm bu meni jal uq ersäl tejü / ajï lap jorïlar )( 551).
kišikä aju – [ ] ja ïš ajïq ber- . ja ïš.
/ AJÏQLÏ (?): ajïqlï turur
 32

bu ölüm b lgülüg / ödi k lmägin ä r ölmäz : m n a ar söz ajïttïm

külüg , [ ] 11515); taqï aj dï kim m ngä köp al un jumšap
,/[ ] , n baluqnï jaqšï saqlap s n [ ]:
(QBK 12115).
AJÏRÏŠ- . ajrïš-. »( 231).
AJÏT- . aj- 1. (~ - ajïtu jarlïqa- : l iglig
, , ) (~ , tojunqa ïn a tep ajïtu jarlïqadï tözün o lum-a n gü
): taqï bir sözüm bar ajït u sa a / anï- ün mun a quturu ïn ïqlaju mgänür s n [ ]
ma aju ber s n ma a , :«
,/ , ,
(QBN 3297); bilmädin uqmadïn ?» (Uig III 3526); ajïtu tegin-
körüm i ulatï ters t trü törü igä bilig ajtïp üküš ( ), -
türlüg törüsü tsujlu erin ülüg ajï qIlïn lï iš : ol ödün alqïn sï kökü bodisavt šlok
išläjürlär ta šutïn tä ri bur anqa ïn a tep ajïtu t ginti

[ ] ( . ak amati)
, , (Kuan122);
( VI331); m n turmïš mï mürka tä rim ikiläjü ajïtu t ginür m n bu bodisavt n
aji ip bi im , , [ ] ün n tïlta ïn quanši-im pusar tep atandï ,
( . [ ] :
) (USp 112); 2. , - ,
, : qa ï an ?» (Kuan123).
ïn a tep ajït[t]i n gä ï laju bušušlu k lti - . ajïd-.
[ ] :« AJLÏ - ( -
( . )?» ( 52); ): utru ki ajlï kiši o lïn
ol tä riliktäki qam m r amu možakka ïn a tep soqušmïš
ajït[t]ï n r s n ( . ) (ThS II2).
AJLÏQ -
: « ?» : ana qarnï mänzil qa ajlïq amul
(Man I 3319); ev almaq tiläsä ajït qošnïsïn / j r [ ]
almaq tiläsä ajït ïl suvïn (QBN 1117).
- , / AJLU : ajlu tarqan . . (USp 2617).
[ ] – AJLUQ: ajluq ajluq , ( 6915).
(QBN 32715); 3. , - AJMAN-: qorq- ajman- . qorq-; ujat-
; : s ni din ajït a jarïn bir ajman- . ujat-.
bajat / ävabi anut ïl özü kä bärat . ejmän-.
,/ – AJMAN : qorqïn ajman . qorqïn .
(QBK 3131); ämanät jüdürdi bajat bojnu a / küdäz AJMAN SÏZ , -
bu ämanät ajït a sa a ( . , , : bir ikintikä
), / zsü k ksi ovkäsi qaqï sï ajman sï
, [ ] (QBK 31916); kö ülin ü ögrün lüg s vin lig bolmïš
tatarï ajïtdïm ( 8
); rgäk [ ]
4. , : qaltï ma a br mi
ulu äzrua tä ri jirtin ükä asï lï ïn ürük uzatï , [ ] ,
jirtin ülüg šastirlarï ajï[t]ï sö läti an ulaju-oq , (Suv 4173); m ni
ormuzta tä ri ulatï beš türlüg bögülug drämkä kö ülümdäki küsüšümin ajman sï (~ jmän si )
tükällig ulu kü lüg aršilar j mä a ruq a ruq kö ülin sa a [söz]lädim
šastirlarï ö i ö i bitiglärig körkitdilär ajït[t] (~ )
ïlar Mah brahma – (Uig III 8220).
[ ] . ejmän siz.
(~ ) , AJMAQ , : altun ö lüg
[ ] - jaruq jaltrïqlï qop a kötrülmiš nom eligi attï nom
bitigtä eliglär qanlarnï köni törüsin ajmaq atlï
, girmin bölük
(Suv 4369, 14); 5. , -
 33

», [ ] ,
, alïp o ulluq b rtim
» (Suv 54610). [ ]
AJN- . ajïn-. ( .
AJNA: jabïz ajna . . (?) (USp 910). ), , ,
AJQÏ , - ,
: bir ajqï šapatï dgüti tükäti
arïtï tutu umadïmïz rsär , [
] (?) ( 32).
(Chuast L282) AJTUR- . aj-: ol ma a söz ajturdï
AJQÏR- , : ( 1389).
[ötrü ük]üš quvraq qara bodun tä ri eligkä AJUKŠANI [ . yuk a]
jükünü ötündilär j mä ajqïrdïlar - , : ajukšani atlï ö alqïn u
- mgäkim jaqïn k lip
- [ ] ,
( II A82). yuk a (Uig III 3727).
AJRAN - AJUQ: kok ajuq . kök VI.
( 735). AJUQLUQ: kök ajuqlnq . kök VI.
AJRÏQ . ( 6914). AJUŠI . amita.
. rïq. AJVA . , : bu
AJRÏS- ( ): olar ikki iki bilä iškä jaqma ajva
ajrïšdï [ ]( 13814). , ! (QBN 359).
. rïš-. . aba V.
AJRU , : munï tilämäsä AJÏ 1. , , :a
n ajru n k räk , bilïg anta öjür rmiš [ ] ( .
[ ] ?( 7510). ) ( 5
); türk bodun
AJRUQ , ; ( 6913): üläsikig anta a kiši an a boš urur rmiš
qolda ïqa mi ja aq / bar a bilä ajruq tajaq
( . . ) / ( 7
); bilgä to uquq a ol öz ol a lar
[ ] ,[ – , [
]( 2107). ] ( 34
); 2. . . ,
. adruq, aduruq, a ruq. , : ol amtï a joq türk qa an ötükän
AJŠANI [ . ai ] , - jïš olursar O [
( VII 1518). ] ,
AJT- . ajït-. ( 3
); 3. , :
AJTÏ 1. an a bili lär a dgü ol –
6911); 2. , (~ ), (ThS II100); an a bili lär a jablaq ol
: sa a bol a a ïr – (ThS II55).
bajat ajtï ï / bajat ajtï ï ol jazuqlu a ï . ajï, ajï I, anï .
, [ ] AJÏT- ; : arqïšï k lmädi
– anï a ïtajïn tep sülädim ,
(QBN 37910).
AJTÏL- .- . aj- - ( . :« ») ( 41).
: söz ajtïldï AKASTI [ . agasti] .
( 13815). (Tiš 24b6).
AJTÏN- .- . aj-: ol söz AKAŠ I [ . a]: akaš kök .
ajtïndï , , : akaš kökdäki
( 13816). ru rmuzta tä rilär ,
AJTÏŠ (Suv 68415.).
( 6912). AKAŠ II [ . ak aya] : ü
AJTÏS - .- . aj- im sansarta akaš ma gal bolmïš [ ],
( ), : m n tïtsu aqam -
ar uq bilä ajtïšïp aqamnï bo ïn jegi käli (USp10244).
alïp bolmïšqa inim antsunï to mišïmï tujnaq [< .?]: akat ot -
silavantiqa sojun (? ) sanïn ï j girmi satïr kümüš , akat (?); d tavar
qa an uluq jer al ïnqï a ïlïqlarïn tap uluq kök
 34

qalïqta u uluq uzun jaša uluq akat ot al uluq bilgä bilig qa an rti ü üküš qa anmïš ü ün
[ , ] , bögülük rdämkä tïdï sï rür
, [ ] , ,
, , akat ,
(Suv 53421); suvastik akat ot t g alqu ada tuda (Kuan138).
amïrt urda ï [ ], , . l I.
, akat, ( . AL II 1. , , ;
) (USp 10237). ; (?) ( ): jašïl kök sarï
AKŠAR [ . ak ara]: üžik akšar . üžïk. al a ï ton k dip , ,
AKŠOBI [ . ak obhya] . . (QBK 1662); didimin
(Suv 3578, 57823). bašï a urdu k ntü al [kedinin] k dip altunlu örgin
AKUŽAL [ . aku ala] , üza olurdu [ ]
: ikinti akužal ajï [ , [ ],
], aku ala, (Uig III 56). ( II A67); ja bus an t g
AL I , , , , ol ilm käräm al gül ol .:
: bütün ïn turur hi alï joq , – [ ]( A342);
uquš , kö läri al sa larï qašlarï qara erdilär erdi
(QBK 935); alïn arslan tutar kü in sï an , – ( 16).
tutmas (~ ) al üvüt ( 5312); al qïl- 1. ,
, ( 62213); : eligkä bitig ber jüzüm qïlma al
söki qanlar kü i j mä tusulma aj so futsi bilgäni [ ] ( .
alï j mä tikmägäj - ) (QBN 2706);
, 2. : eligkä bi ig ber jüzüm qïl ïl al
( I107). , [ ]
al alda . , : kim t rs ( . (QBH 10615);
körüm öritsär anï mi jürüntägi alï alda ï joq al sarï ( , . -
[ ) ( VII 155).
], . l II.
( IV 444 .11); [ö]trü n al alda bar AL III 1. , : b g tam asï
?( . ligi dä orna lï orun alï
?) ( 55
); anta bu darnini ja ï osu ï alï alda ï , [ ]
üzä tä rilär eligi-j alqu tïnlï lar j mä tamuta ulatï ( I130); 2. (~ )
javï jollartïn artuqraq o maqï qutrulmaqï bolur .: bir köl arasïnda alïndïn bir ï
, , kördi
( . ) ( 88); 3. . .
[ ] , : suv qum alï a [i]linsär
( . ) ( I 262 . 130).
AL IV . al.
(Uig II 4815); al alda lï LI , : lïn arslan tutar kü ün
; , - ujuq tutmas ,
: al al a lï jarlïqan ï kö ülin ( 5313).
šaki o ušta törümiš . al I.
kya, [ ] , L II
(Suv 6794); al eviš (o ?) ,
. , , : anta al viš aju 5311).
bergä m n jemiši in quš quz un artatma aj . al II.
, ( . AL- 1. , , : elig aldï a tï
) [ ] ( 751); amtï tä rim oqïdiï bitig , ,
bu qutsu qovï tïnlï lar ü ün t rs biligin aji (QBN 1227); elig sundï aldï tajaq lgi ä
qïlïn ïn ketärmäk alïn višin jarlïqazun tä rim [ ], -
kim uqzun bilzünlär , , (QBK 3766); jïlan qašïqïn küjürüp külin alïp
bor birlä i irgü ,
[ ] (Rach I109);
, , , qadašï nï al ïl ma a k l
[ ]( VI20), o urur al viš ( . )
 35

(QBK 29811); 2. , : bu išdin toquz o uz bodunïmïn terü qubratï altïm

jemä-ök alajïn ülüg ( 5
); 10. .
[ ] (QBN 32911); bilig kimdä bolsa . eenp. - -
üklük alur ,[ ] : ažun t zginür eldä
(QBN 2313); negü qolsa b r / b rigli alïr arqïš jorïp / a ï uz teji kiš alïr s n terip
kör anï as ï j r , ,/ , ,/
, ,
( . ) (QBK 2567); 3. , (QBN 389).
3. , : sözüg bar a tï la al- jul- . , : am
räkini al , arïm qïlïp alajin jul[ajïn] t särlär ,
(QBK 35110); k räkligni al ïl k räksiz , (USp 3018);
qo un , aläjk al- . aläjk; körü al- . kör-; oqa al-
(QBN 1155); bilgä biligdin adruda ï tep temäkï . oqa; al- . ; ögüt al- . ögüt I; säna
rsär bilgä bilig dgüli ajï lï nomlari ïn arïp al- . säna.
adïrtlap ajï qodup dgüg alar ü ün ALA I , : ala at
»[ ] , 5316); ala atlï jol tä ri m n – ,
, [ ] (ThS II2);
[ - rnï ala udïn t rgän aldïm [
] ( V B77); 4. : tür[gäš qa anï ] ] ( 55).
qïzïn rti ü ulu törün o luma alï bertim , ALA II 1. (~ -
[ ] ( . , ): ala kiši ,
) , ( VII 234); 2.
[ ] ( Xb10); özü dä qodï , , : qavqïn qïlïp ala kišigä
al kiši alsa s n , sürtsär alasï kedär
[ ] [ ] (QBN 3231); [ ] ,
5. , , , : ( VII 235); suvïn
qu lu a lï qa un kišini sa ïp qu lu t mürtin jü alïp ala ti ä sürtzün alasï kedär
lig qalïn bö altïmï , no [
, ], (Rach I49).
[ ] ala bol- (~ )
(USp 166); bu o lanï bir toru qa aldïm (~ , ): qaju kišini ti
ala bolsar ( . )
[ ]( 18715); bu at qïz aldïm (Rach I48).
( 1645); 6. , : ALA III , : qar a
kišig tut[t]um aldïm kü ün jarmaqïn m n qarïsïn kim bilir kiši alasïn kim tapar
, (QBK 38712); özü ,
otqa atma bu dünja i ün / kiši n in alma kü ämä ( 2148); kiši alasï
kü ün , tin jilqï alasï taštïn – ,
/ ,[ ] – ( 589).
(QBK 5814); 7. : bir ala bol- ,
bu u [a]ldï šul bu unï alnu ubuqï birlä ï qa ; : kiši kö li bilgü tanuq rdi til
ba ladï , söz / kö ül til ala boldï kimkä bütäji ( .
( 42); 8. , )
, : ta ut bodunï buzdïm o lïn ,/ ,
ju[tuz]ïn jïlqïsïn barïmïn anta altïm [ ] ? (QBK 38916); b g anqa ala
, , boldï ( 5317).
( 24); qïlï birlä aldï ALA IV . -
kör el al ï [ ] ( 541).
(QBN 1823); o uz qa an urum q nnu ala ï (?) . (?)
qa anluqïn aldï elin künin aldï (?) ( 34); ala jï .
, ( 541).
( 97); 9. . . .-a / -u ALA V . ! !
: vingä !: t gmä evät ïšqa körüp tur ïl ala
lip tüšti altï tïna , [ , [ ],
], [ ] (QBH 17924); !( 4556).
 36

ala ala ~ alagil . ! ALA ADTUR- . ala ad- -

! ! !( 5812). , ; ,
ALA U ( 8013): braman körkin : sü ü qïlï taz va ir akir bögdä t mir b rkä
lgürtip q ri ntri t[eginni ] ala u tušusïnta ört jalïn bilän b lgürtüp ulu ala adtur u tam a
jorïjur rkän [ ], tutmïš k rgäk
, , , , ,
Haricandra (Uig III 62). , ,
ALA ULAN- : r [ ]
ala ulandï ( 53417). ,
ALAGIL . ala V. [ ] ( V 94); ulu ala adtur u iš bütär
ALAJ . ali. ,
ALAJK [ . ( [ ], ( V A97); j mä
)]: aläjk al- , jegädti jaruq kün qararï tünüg ala adturdï
: aman berdi rkä ,
sälam qïl ï / sälamät bulundï aläjk al ï (Man III 1911); j mä an ulaju bu ölüm küni kimni
( . ) - üzä k lsär qama ala adturur jarlïqanmatïn
, / - ölürür -
(QBK 3011); aläjk ber- , [ ]
: sälam qïldï elig (Man III III2).
ašnu körüp / aläjk berdi zahid sälamqa turup ALA ÏR
[ ], ( )( 915).
[ ], / ALA U- , : ïn ïp avïn qa
[ ] (QBK 2999). aruqï jitti kü i ala udï t bräjü jorïju umadï
ALAM . aläm I, alam II. , ,
ALÄM I [ . ] , : törüt(t)i tiläg ( 372).
g tüzü alämig / jarut (t)ï ažunqa künüg häm ajï . ala ur-.
[ ] , ALA UR- , : je i
( . ), / nükläri ä gir ip qavša ïp a maq suvsamaq ü ä
(QBN 2111); törütmäzdä ašnu sïqïlïp turmïš javrïmïš sïnmïš tü läri ala urup
bajat bu aläm / törüt (t)i jorit (t)ï bu läv - u qaläm kü i küsüni üzülüp unaqaja ölgäli jatur rti
, / , -
[ ] [ ] , -
(QBK 11771). , , -
ALÄM II [ . ] , : tu ta alämta , (Suv 60921);
sü üdä assar qajudïn sï arqï rigig bar a utar muntada adïn taqï ö i aš i kü joq kim bu ala urmïš
jegädür [ bar ï tirgürgülük ,
] , [ ],
, ( . ) -
(USp 10418). (Suv 61018).
aläm bašlar ( , - ala ur- qo ša- . , ,
: jorïqïn küdäzsä aläm bašlar r : qaju n ä a maq suvsamaq mgäkin
urmïš qo šamïš tïnlï lar rsär
(QBK 1263); väzir ol ikin i sü bašlar , -
aläm / birisi qïlï tut (t)ï biri qaläm – , (Suv 1185); kü sirä- ala ur- . kü sirä-.
[ ] – ,/ . ala u-.
, – (QBK 13017). ALAP . . 223).
ALAMBANA [ . lambhan ] ALAQÏR-: qïqïr- alaqïr- . qïqïr-.
(Uig II 645). ALAQÏRÏŠ-: qïqïrïš- alaqïrïš- . qïqïrïš-.
ALAMBANI . alambana. ALAR- I 1. : anï közi alardï
ALANÏ: alanï i iräki . . (ThS I4, 10). ( 999); 2.
ALA , ( ): ( ): kiši jini
ala jazï ( 803). alardï [
ALA AD- , : anta ]( 998).
k i käk joq kim ala admasar ALAR- II : talqa alardï
, ( V A97). ( 997).
 37

ALART- . alar- I: köz(in) alart- jana qa tïmïz ,

. köz. ( 23717).
ALAVAN ( 824). ALDÏ . altï.
ALÄVI [ . ] , : ALDÏN . altïn.
alävilär birlä n täg qatïl usïn ajur , ALDÏNQÏ . altïnqï.
(QBK 112). ALDUZ- . o al-
ALBAL- . alpal-. , : ol tavar alduzdï
ALBAN [ . alba(n)] : alban ( 31213).
bizni ol [ ] - . altïz-.
(USp 2258). AL - . alq-.
alban jasaq . AL (QA) . ala IV: ala ï .
: aqa inilärimi birlä AL Ï- . alqï-.
ba nï diläp özkä alban jasaq tu majïn [qa]nla- AL ÏN- . alqïn- I.
rïmï qa kü berip jorïdïmï rti [ ] AL ÏN SÏZ . alqïn sïz.
, , AL ÏŠ . alqïš.
[ ] , AL U . alqu.
(USp 2242); alban tut- AL U UN . alqu un.
: bir kiši iki alban [t]u un AL UQ .
tesär , ( 637).
(USp 2255). ALI . ali.
ALBÏRQAN- . alpïrqan-. ALI [ . ] . .
AL AQ 1. , , : – -
tözün rdi al aq qïlïn ï silik , (QBK 1516, 34
).
, (QBN 161); negü ALIM [ . ] : taqï bir qutu bilgä
g ter šit kö li al aq kiši / kišilik qïlï lï kišilik alimlär ol –
tušï , - (QBK 2574); bilig birlä alim joqar joqladi
,/ , ( 101
); n ä
(QBN 3286); arï sü ük kö ü ol alim rti n ä fäjläsuf ,
al aq etiglig kök linqua ö i t g [ ] !( A203).
( . ALÏ I [? . arjaka] arjaka (?): ol javlaq
), k i käkni bašï jeti ö i jaril aj ïn a qaltï alï ï
(Suv 3478); 2. . . , : g
alp ja ïda / al aq o ïda [ , arjaka ( VI375).
c] ,/ – ( 333). ALÏ II . ali.
al aq tut- , - ALÏ , (?): alï ï ïz
(~ ): kö ül bar ü ün s (?) ... tikä b rdimiz
tutsa al aq jaruq tutsa jüz (?), ...
, – [ ] (E 481).
( . ) (QBK 14117). ALÏ ( 448): bardï ran qonuq
AL Ï ; : bolu bulup qutqa saqar / qaldï a1ï ujuq körüp vni
rmädim m n sözü tutmadïm / bu al ï jïqar [ ] ,
unqa özüm bütmädim , , / ,
, / [ ] , [
(QBH 1437); ]( 1934).
jana al ï bolsa qïzïl tilkü t g ALÏ SA- . al- : ol
, (QBN 17410); andïn jarmaq alï sadï
bu törtin k räk al ï ilä bilir / bu ilä bilir ( 14314).
rkä arslan ulïr , ALÏL- . al- (QBH 4122).
,/ , LÏL- ( VIII D33) . lïl-.
, (QBN 17510). ALÏM ( m -
AL U . . (?) (USp 1084). ), , : ol alïmin aldï
ALDA- , : ( 944); ol nï alïmïn ötädi
allï višlig kišilär aldaju turur üskü dä ( 5557); bu t gmä biri as ï
[ ] ( 126); ol jasï t lim / qajusï berim t g qajusï alïm
ja ïnï aldadï ( 13917); aldap [ ]
 38

[ ] , – , ]
-[ ] (QBN 3410). [ ], (Rach II 143);
alïm berim . 2. , ( o )( 522): alïn tübü
; : alïm berimni sat adï jašardï ( 30816).
ALÏN- . al- 1. (
( 57010); alïmqa berimkä o aj bolsa öz ): ol jala uqlar qanïn dgü ögli jol ï
jer ï alïnïp [ ] ,
(QBN 20714); berim alïm . berim. (Suv 43210); k ar
ALÏM Ï 1. , : qalaqa dünjada öz azuqu alïn
ja ïp b rim alïm t lim bolup alïm ïlarïm-ma t lim (QBK 691); k ar kün i indä
bolur tur u t g bolmajïn qarïp jašap barmïš ü ün räkin alïn [ [ ]
[ ], , [ ] (QBN 3724); 2.
[ ] ( ): ol alïmïn alïndï
, [ ] - ( 11016); amdï b g atïn alïn
(USp 323); alïm ï arslan berim i sï an (QBN 3282); 3. :
– , – ( 5011); bu ulu luq ( : ulu lu ) m ni siz alïnma
n ba an satmïš kišikä m ni aqam inim uru um – , [ ]( 284
).
to mïšïm onlu um jüzlügüm alïm ïm berim im kö ülkä alïn- . kö ül I.
kim kim-mä bolup am arïm qïlsarlar - ALÏN LÏ : bulun alïn lï . bulun .
, , ALÏNLÏ ,
, 8512).
ALÏ AD- . ala ad-.
( . ), , ALÏQ I , , : tükäl
( 211); 2. . ( ) bilsä bolmas qïlïqlarïnï / j mä alsa bolmas alïq-
( larïnï ,
/ ( . -
): [bu] m ni alïm ïlarïmqa bösüp (?) ) (QBN 34212).
rklig qan üskintä ajtuqta t gdük ä n täg qïlajïn alïq ber- , -
aj ma a aju beri lär , , : tüzkä alïq bermä gmä
, (?) bojun , [
[ ] ] (QBN 2653).
(Suv 1016). ALÏQ II ( )( 4610).
ALÏM A , ( - ALÏQ- 1. , : r alïqtï
, . . , )( 8314). [ ]( 1053); 2. ,
. ïlïm a, ïm a II. ( ): baš alïqtï
ALÏMLA ( 8110): alïmla jarïmï - 1054); 3. . . ( 1054).
( 4532); atasï anasï a ï alïmla jesä ALÏŠ I 1. ( 434); 2. ,
1ï qïzï tisi qamar : bu altun q raqa qalan qurut
– ( 5648). tü ün qabin n gü-mä alïš bi tilämä bi
. alma. ,
ALÏMLÏ ; , , ,
( 8512): alïmlï berimligdin üzlüšdi [ ] (USp 2113).
,[ alïš beriš . ,
]( 1267); urun aq alïp ( 435).
rmädi / alïmlï körü armadï ALÏŠ II ;
,/ , ( 433).
[ ]( 8514). ALÏŠ- . al- 1. ,
ALÏMSÏN- . al- : ol ma a alïm alïšdï
: ol m ndin jarmaq alïmsïndï ( 10315); 2. ,
, (MK 1415). ( ): sälam qïldï ötrü alïštï
ALÏN 1. , ( 521): ažun kül irär baz lig / turup vkä kirdi bu iki silik ,
alïn qaš ïtar , ,/
( 205
); a uq tut jüzü ni jaruq (QBN 3624); 3. ( ):
tut alïn , jaraš u jara ï bar rsä jaraš / joq rsä jarïqlan bil
(QBN 3763); alïnqa jaqsar udïjur [ - alšïp küräš
 39

[ ], ,/ , , bir arï qa s[e]mäkkä atl[anïp bar]dï

[ ], (QBK 1272). Brahmadatta
alïš- beriš- (~ alïš- häm beriš-) .
.: qatïl ïl qarï(l) ïl alïš (Uig III 622); ïdtïm m n
häm beriš [ ], qama b glärig alp alpa ut ränlärig
[ ] (QBN 3094); alïš- tutuš- [ ]
, .: küväzlänmä lgin [ ] (Suv 63611); alp atïm .
sala kirmägil / lig alšu tutšu j mä turma ïl , ; , :
, , ,/ aqï atïm bolsa al aq kö ül / tuzï tmäki ke
, [ ] (QBK 24210); qïlqï amul [ ] -
kek alïš- . ; satïš- alïš- . satïš-. , , ,/
ALLÏ : allï evišlig . , - (QBN 1721); jüräklig k räk b g
: allï višlig kišilär aldaju turur mä alp atïm / jüräk birlä boldï ja ïqa titim
üskü dä [ ] ,/
( I26). (QBN 1566);
ALMA ( 7714). qalï alp atïm rsä bergil kümüš / qïlï ursu a su sa a
. alïmla. känd uluš [ ],
ALMÏLA . alïmla. , / ,
ALMÏR: az almïr . az II. (QBN 3962); alp er , ,
ALMÏŠ: el almïš . el VI. (~ ), : alp r o lï
AL AD- . ala ad-. sükä barmïš ,
AL ADTUR- . ala adtur-. (ThS II84); alp rin ölürip balbal
ALP I 1. : atsar alp rti iz utsar qïlu b rtim epoe ,
kü rti iz [ ] – [ ] ( Xa7); qaltï alp
,[ ] r rigkä t gir t g ,
– ( 282); 2. , , [ ] (Suv 3958);
: alplar birlä urušma / b glär birlä turušma mu ar m zätü ajdï alp r a uq [ ]
,/ (QBN 607);
( 1015); bu alp ol ja ïnï qajtar an alp r atïn rmätti [
,[ ] ] ( 43715); alp jüräk
( 2584); kim rdi rki bu bütün jirtin ü , : uqušlu biliglig to a alp
jer suvdaqï alqu alplarï utmïš jegädmiš jüräk / äzinä tolulap aqït u k räk [
, , - ] ,
( 252
); 3. , , /
, : bilgä qa an rmiš alp qa an (QBK 68); alp qatï jüräkin
rmiš bujruqï j mä bilgä rmiš rin alp rmiš , ( .
rin [ ] ): anta ötrü
, - aštani elig b g alp qatï jüräkin ol rakšasï
, , , tilägäli bardï
( b3); körtlä küsän ig Ca ana, ,
adïn ï jaruq alp rdämlig b dük kü lüg eligimiz (Uig IV A162); alp sü üš
qutï üzä ornanzun (?) ( . vy ghra)
( VII 1351); kür alp . kür I.
, ALP II 1. , : anïn
(Man III 3522); šnägin bu orunnu atï alpta jegä ä i a lï orun tep e ir
bars m n qamuš ara bašïm anda alp m n rdämlig
n –[ ] , , « -
, » (Suv 31710); alpïnta mgäkintä adasïnta
(ThS II15); 4. , , : alp tudasïnta isig ö lük qorqïn ïnta küjü küzätü
ja ïda al aq o ïda [ tu u lar [ ]
] , – ( 333): , ,
alpïn rdämin el tu[tmïš] (Suv 41412); 2. , –
(Man III 434). 12 kien uman
alp alpa ut : br tadi ( VI239); 3. -
elig alp[ï] alpa utï [ïnan] ï tajan ï bi[rlä a]dïn , - ; , , - ; ,
 40

, : antada mi tümän artuq ;

alp ol bur anlarnï dgüsin tükäl sözlägäli : lpa utïn a ïrdï / süsin jana qadardï [
( . ] [ ],
) / ( 8316); qorqma
(Uig III 713); rti ü ar utru turup t grä j rä / qapsa anï alpa utïn
üküš a ï barïm a ïr jüklär biriä ol ja ïlar ara andan jara ( . . ),
uduzup eltgali saqïnsar rti ü alp rür , ,/
, , ( 6277);
anta ötrü baran s [balïq]taqï ulu qarï atlï larnï
(Kuan C33); jujqa qalïn bolsar bujruqlarnï [alpa ]utlarnï o ulanï jitlinip barïp
topla uluq alp rmiš jin gä jo an bolsar üzgülük
alp rmiš , -
, - (Uig III 658).
, ( 13); qara bodun k ntü- alp alpa ut . alp I.
nü qutsuzï ülügsüzi ü ün joq ï aj bolur rti ü . alpa u.
alp mgäkin qaz an tiäjür jana qorqa tüšär n ALPAL- (?): ü ün adikar-
bulmaz - miki atlï ja ïrtï ögrätintä i oruntaqï bodisatvlarqa
- ntü ö tü läri jaruq uzïq e ig tümäg ü ä et nip
, tümänip alpalmïšlarï k länmišläri j mä jana
, - alqu ja ï javlaqlar bar a a aq asra bolmïšlarï
( VI13); kiši ara dgülüg jolu kö ünür ,
alp , adikarmika, [ ]
( I160); alqu jirtin ütaki tïnlï lar alp adalarïntïn , ,
ozzunlar , , -
, (~ ) ,
( III168); ol rsär rti ü alp ada tetir [
] [ ] (Suv 31224).
( 388). ALPAN . alban.
alp a ïr . , : alp ALPÏRQAN- ,
ïr mgäklärin ketärü ürük uzatï küjü küza ü : birök
tutalïm , kim qaju tiši tïnlï lar i lig rip to uru umadïnï
[ ] (Suv 39714); alp (umadïn?) alpïrqansar -
jol – 12 , ,
kien uman (US 1024).
( VII 118). ALPÏRQANMAQ: alpïrqanmaq erinmäk
ALP III: alp aja . . 53611); alp . (?) (Suv 4885).
er to a ~ to a alp er . . 335) – ALPLÏQ , :
, uvutqa bolup qorqlïq alplïq qïlur
; (QBN 1735).
; alp bur an . . (Man I 279); ALQ- 1. , ;
alp qutlu . . (Uig I 1411); alp sal ï , : n lük a ar bilištim ... / alqtï
(KT40, 42, 43);alp tar an . . (Man I 279); ni jajïmï ? ... /
alp tegin . . 20814); alp to rïl . ( III 188); usallïq meni alqtï
. (USp 1202, 4, 1223); alp turmïš . . ökünür özüm ,
(USp III, 11); alp tutuq . . (USp 2616); alp (QBN 992); alqjuq rdi az ulatï nizvanilï
uru u . . (E 361); tür i alp taš . türci. aqï larï
ALPA U , : to ra bir o uš (Uig III 885); 2. . .
alpa u on rig to a tegin jo ïnda girip ölürtimiz . -a; -ï , -
: sözläp nomlap alqma uluq
[ ] , [ ] ulu bujan dgü qïlïn
( 47
); an a üküš ,
alpa u ( 396). (Suv 67117); saqïn qïlu alqsar
. alpa ut. ( V A41).
ALPA UT , ; - ALQA .
, ( 8315); ( I 56).
 41

ALQA- , , - amrïlur
: barqïn b dizin bitig taš[ïn] bi in jïlqa , ( VI76);
jetin aj jeti otuzqa qop alqadïmïz , , : r alqïndï
– ( I 254); türk bodun ölti alqïntï
( . ) , , ( 3
);
, [ ] ( 53): s vig bräsär alqïntï [
kö ülün amranmaq biligin alqïš alqaju s vi ] ( I204).
ötünü t ginür biz [ - alqïn- arïl- . , ,
] , : jer saju bardï qop anta alqïntï
, (Man III 3418). arïltï ,
ög- alqa- . ög-. [ ] , ( 9
); alqïn-
. alqï-. joq qïl- . : l ödün kentü sürüg
ALQAL- . alqa-: b gkä alqïš alqaldï udu qojunu alqïnur joq qïlïr
( I 249). (Man I 88);
ALQAMAQ: alqamaqqa tüš- alqïn- joqad- . (Uig III 2936);
: eltin qantïn körsär s n alqamaqqa arï- alqïn- . arï- I; - alqïn- . -; ö ül-
tüšgälir s n [ ], alqïn- . ül-; tükä- alqïn- . tükä-.
, ALQÏN- II: qar an- alqïn- . qar an-.
( I170). ALQÏN SÏZ , -
ALQAN- I . alqa- , - , : qul aqï turqaru adruq
: j mä qorqmatïn rmägürüp dgüti tükäti adr uq alqïn sï ün šitür
alqanmadïmïz rsär j mä alqanur rkän kö ülü- ( VI163);
müzni saqïn ïmiznï tä rigärü tutmadïmïz rsär adruq adruq alqïn sï jïd jïpar jïdlajur
, , , ( VI168);
[ ] alqïn sïz dian bulmiš atlï ... bodistv
... «
(Chuast L 212). » ( VI362).
ALQAN- II . alqïn- I alqïn sïz tükätin siz . ,
ALQANSÏQ ; kü lüg tä rika ... , : alqïn sï tükä-
alqansïq törü bar rti ... tin si soqan ï tati lï tïla urmaq dräm
(Chuast L210). , -
ALQAŠ- . alqa-: bir bir üzä alqašur (Suv 50413).
( I 237). ALQÏN U , ;
ALQAŠÏ . . (USp 7413). , : ö alqïn usï orunta
ALQAT- . alqa-: alqutmïš beš qat tä ri (Suv 5086);
jerintä to urtu uz [ ] - seziklig kö ülümüz alqïn uqa t gi üzülzün
( III59); ( .
alqat[mïš] ïduq on uj ur eli , ) ( VI380).
( . alqïn u öd (I) : alqïn u ödin
) ( I 90). öjür unïtmaz
üt- alqat- . üt-. [ ] (Man III 214); biz alqïn u
. alqït-. ödkä boltumuz [ ]
ALQÏ- , , (Man III 303); alq u ölüm . :
: üküš alqïju ögdi ögdü1mišig alqïn u ölüm künin öjü tutar
, (Man III 226).
(QBH 15926). ALQÏNMAQ ; :
. alqa-. alqu jï ïlmïš d tavar bar a alqïnmaq tözlüg ol
ALQÏ : ke alqï . ke I. ( .
ALQÏN- I . alq- 1. , )
: tün kün ke ä alqïnur ö läk bila ( . . ) (Uig III 3313).
aj ,[ ] ALQÏNMAQSÏZ: alqïnmaqsïz eksümäksiz
( I 82); a ï barïm alqïnsar el törü . , : alqïnmaqsï
ük tutar biz , ksümäksi dgü drämlärig öntürdä i taluj ögü
( 92); bu ,
mun a türlüg jav1aq bilig alqu alqïnur sönär (Suv 3385).
 42

ALQÏNTUR- .- . alq-: arït- alqu qama . : alqu qama tïnlï lar

alqïntur- . arït- I. lanlarï (S 193);
ALQÏS . alqïš. alqu türlüg . , :
ALQÏŠ 1. , , - bu jirtin üdäki qama jala uqlar adruq adruq
: b gkä alqïš alqaldï - mu ïnta alqu türlüg mgäkintä o urur
( I 249); m ni din mi lqïš uvutlu üzä , ,
(QBN 1064); (Kuan183);
kiši dgü atïn kör alqïš bulur , alqu türlüg nizvanilar
, ( IV B56); alqu türlüg adalarta umu bolta i
(QBH 1825); 2. - ... sudur ...,
, , , : sevig kö ülün ( VII 40119); alqudïn
amranmaq biligin alqïš alqaju s vin ötünü teginür si ar , , ,
biz tä rikänim ! : aj tä ri ordusï t g jaruq jašuq
[ ] , - alqudïn sï ar jarumïšïn jašumnïšïn saqïnmïš
, (Man III 3418); rgäk [ ],
künkä tört lqïš ... kü lüg tä rikä ... alqansïq törü , [ ]
bar rti [ ... ( V 6); alqudïn sï ar
... (Chuast L206); tüz körkin [körtgürü]p [ ]
üzäliksi 1qïš (Suv 6955). (Kuan2).
alqïš ber- , - ALQU U ( I 26).
; : ol begkä alqïš berdi ALQU UN , , -
( I 97); elig berdi alqïš kör aj : qama jala uqlar alqu un kuanši-im pusar
to1dïq , - atïn atamïš k rgäk
(QBK 323); jalava qa alqïš bergil
( I 97); alqïš ötüg (Kuan81); olar alqu un ... savï sözlämäki bolur
. , : alqïšïmïz ötügümüz ... (Uig II 485); biliglig
tä rikä arï ïn tegmädi rsär bur anlar ... ïn kertü tü ülmäkkä t gmäkläri
(Chuast L216); ä alqu un bir t g bilü jarlïqa unlar alqu un
alqïš bašik . . , bir t g körü jarlïqa unlar
, : alqïš bašik sözlägü ...
( III161); ögmäk alqïš [ ]
. ögmäk. (S50).
ALQÏŠ- . alq-: boj ikki bilä alqïštï ALSA- . al-: ol at alsadï
( I 237). ( I 278).
ALQÏT- . alqï-: üküš alqïtu ögdi ALSÏQ- , ,
ögdülmišig , - .: ol tavarïn alsïqtï
(QBK 3353). ( I 243); bu ü n turur er küdä masä ö
. alqat-. / baš ïn t rk alsïqar šit bu sö [ ]
ALQU 1. , ; , : bu (~ ), [ ] , -
ïrq bitig dgü ol an ïp alqu k ntü ülügi rklig ol , / ,
; (QBH 11820); qoj ašup jatsa
(ThS II102); alqu jï ïlmïš anï jüzi ä / alsïqar ögin anï sözi ä [ ]
d tavar bar a alqïnmaq tözlüg ol , , /
( . ( I 243).
) (Uig III 3313); alqu ALSÏZ: alsïz alda sïz . ,
tuma uqa jarašur [ ] ; : kim qaju tïnlï lar jü mi
(Rach I145); alqu a[jï ] qïlïn larïmïz kalp ö ün alsï al sï altï paramitlar i intä
( III10); 2. . . qatï lansarlar
, : taluj i intä joqadtï qutsuz suvïlar ü ün
alqu joqadtï alqu öltilär ; (Suv 39412).
, ( 542); ALTA- . alda-.
ni ošaklarï sartlarï bulsar alqunï ölürgäj ALTA : al alta . al I.
( ALTÏ : bimä kinti aj altï ja ïqa tüšdim
?), ( II A16); alqu quru
(~ ) (Uig I 211). ( 34); altï rig san dï
 43

( ); altï satïr [kü]müš altïm

45
X449); 2. , ( I 109): üstün tä i j ri
(USp 183). altïn tamu j ri – , –
altï atqan ular ~ altï atqaq . - ( V A28); 3. . :
( . ,= . kendik altïn m bolsar baj bolur
vi aya): altï qa ï larnï altï atqan ularnï zükin , [ ]
igi in - (USp 426); rdini sögütlärni al ïnlarïnta
(Suv 3718); altï ba (Suv 966).
, - ALTÏN : küskü jïl altïn aj eki
IX . ( . jegirmikä , , -
, ): altï ba bodunqa [ ]( 416); altïn t g in
g (E 12); altï ba (Suv 45814).
bodunqa ... adïrïltïm ... - ALTÏNQÏ , :
(E 53); altï ub (so daq) üstünki altïnqï tapladï örüki qodïqï s vinti -
,
– ( ., ( T I128); üstünki
, ): s kiz j girmi altïnqï tä rilär ( III169);
jašïma altï ub [so daq] ... tapa sülädim altïnqï ulu qavlalïqqa suv jolï
... (USp 3022).
( 24); altï jol . ALTÏR: a ï altïr . ï III.
, : ALTÏRAR : ekagükä bö k rgäk
tört to um b š ažun altï joltaqï tïnlï lar bolup ... ü är bö altïmï kü ja ïqa al ïrar bö ni
, , köni b rir bi [ ]
- , ...
(Suv 13314); altï julduz . [ ] ,
(~ ) ( VII 31); altï paramit (~ pramit) [ ] (USp 346).
. : ALTÏZ- . m al- (?): kisin özi altïzdï
turqaru bušï u1atï altï paramitqa qatï lanur rtilär (?) ( . . -
?) (KT38).
( VI134); altï . alduz-.
qa ï ~ altï qa ï orunlar . ALTMÏŠ I : altmïš at bintim
(= . sa yatana): altï qa ï orunlar ( 419);
bolmasar börtmäk bolmaz kimü jašï altmïš tükätsä
( . a yatana), (QBN 3810); beš
( . spar a) (Uig II 1218); altï qap altmïš (Suv 3051).
jarašmaz (ï) . . ALTMÏŠ II: altmïš qara . . (USp 773);
altmïš tükün . . (MO 45).
( . - ALTU . . (E 301).
) ( VI95); altï türlüg atqan nlar . altï ALTUN I 1. : altun kümüš k rgäksiz
atqan ular; altï türlüg ilänür jïltïzlar . lürti [ ]
( . ( 52); son altun
,= . indriya) ( VI190); ( III 138); kür r kördi altun özi jumsadï
altï türlüg ja ïlar .
(= . vi aya): ö körk ulatï altï (QBN 2044); 2. ( ): ol m ni
türlüg ja ïlarta ö i qurtulur birlä bir altunda a ïšdï -
[ ] ( . rupa) ( I 185); altmïš altun alïp
(USp 575); 3. :
( . vi aya) ( VI156). alt m bašlï jïlan m n –
ALTÏN 1. : bularda a ïn bu jal ïq jarur (ThS II12); kümüš künkä ursa altun a aqïn k lir
[ ] (QBH 167); ,
altïn e äklik äki tört sïq j rim ( I 165); altun jartmaq
, (USp 155); (Uig III 6812); altun etig
tört ulu j klar oru utlarï altïn jï aqï kü ädürlär ( VII 309).
[- ] - altun jultuz . ( VII 145);
[ ] (Tiš 36a8); üstün altun kümüš . , , -
altïn erinlär rinlär ( : n lük t rdim rti bu al un kümüš
 44

? (QBH 4815); a ïr ne kišikä r qušu ama ladï

bu altun kümüš – (I 299).
(QBK 841); bojnïn anï qa ïrdïm / AMA LÏQ: ama lïq jer ( I 150).
altun kümüš ju urdum / AMAL . amïl, amul.
( I 370); altun qazuq . AMAL [a. ] , ; : üküš
( . ): anï qïl amäl ( 297
); amal
baš ïnda atašlu jaruqlu bir m i bar erdi altun qojdï alim ( 401
).
qazuq t g erdi , AMALAPRABI [ . amalaprabha] .
, - . (Suv 39323).
( 75); altun tarïm AMAN [ . ] , ,
( 1 396); elig altunï . elig I. : aman berdi erkä sälam qïl ï
ALTUN II: altun ar u uluš . -
(Man I 2629); altun jïš . (QBK 3011); du’a ol bajatdïn bälaqa
( ) aman –[ ]
(KT36); altun qa an . . 138); altun (QBN 4171).
qan (~ n) . ( I 91); AMANAT . ämanät.
altun qara . . (USp 217); altun taj sa un AMAN , , -
. . (ThS IV5); altun tam an tarqan . : m ni a am b g aman – -
. ( A b1). (Suv 58615); tïnlï larqa ulu
ALTUN Ï ( VIII 47). aman lar körkin körkitür nomlajur qatqarur
ALTUNLAŠ- :
ojnadïm altunlašu , [ ],
( II 114). [ ] (Kuan126).
ALTUNLU , - AMANIZI . amanuši.
, : altunlu belba ï birlä jï qa AMANUŠI [ . amanu ya] . -
ba ladï [ ] , ,
( 46); altunlu örgin üzä (Uig II 673).
olurdï [ ] AMANUŽI . amanuši.
( II A68); altunlu rdinilig äk AMARÏ [ .- . ab r g] , :
(Suv 5201). amarïlarï tözün qutlu tïnlï lar rkäklärni atïn
ALTUR- . al-: m n andan jarmaq mä šidgäli taplamazlar ,
alturdum ( I 223). ,
ALU . (Prunus divariceta (Uig III 756);
Led.) ( I 122). mani bur an amarï bur anlar frištilär
ALU ÏN (Man I 246).
[ ]( I 138). AMAŠ: kök amaš tutuq . kök X.
ALUQ: aluq er , AMBI . . (USp 53 b4).
, ?) ( I 67). AMDÏ . amtï.
ALUŠ . AM Ï . ma ï.
1 62). AMÏL [ . ] , :
ALVÏR- . elvir-. i bitig i ja ïš tut i / ja ton ï tük i amïl
AL AT- . alqat-. bol ï [ ] ( )
AL ÏN- . alqïn- I. , /
AL U . alqu. (QBN 18613).
AM [ . ] , : AMÏL , : olarnï amïl javaš
aqïlïqnï am as tözü alq ögär kö üli , (Man III 206).
, - örüg amïl . örüg II.
, ( A236). . amul.
qara m . qara II. AMÏR- ( III98).
I[ . ] , : aq ama nï AMÏRAQ ; : anu birlä amïraq
ur ïl ( I 333); oq ama qa boldï ( . )( 146).
jastaldï ( III 107). . amraq.
II AMÏRT UR- . amïrtqur-.
( 1 52). AMIRTQUR- , :
AMA LA- , : kö ülümüz amïrtqurup
 45

( II A73); ajï tütüš k riš qarïšmaqï ( 785);

amïrtqurta ï 2. , , : amtï amraq
(Uig II 585); jat ja ï lanïm an a bili lär
adasïn amïrtqurup ( . ) , (ThS II101); amraq kö ülin
(Suv 41717). seni tapa ï aru körür
AMITA: amita ajuši [ . amit yus] . . ( 481
); alqu kišikä
(Suv 17312). amraq bolur [ ]
AMOGASITI [ . amoghasiddhi ] . . ( n78); siz ulu e imni amraq qun uj
, siz
(Uig II 555). (Uig III 8313); amraq kö ül
AMR [ . mra] . (Mangifera ( . )( I 101).
indica) (Rach II 3134). sevig amraq . sevig.
AMRA- : amtï menï amraju jarlïqa . amïraq.
tä rim , , AMRAQSÏZÏN , :
(Man III 256); larqa j mä amra uluq bol aj mraqsïzïn ïdalap
(Uig II 725). (Uig III 211).
sev- amra- . sev-. AMRAŠ- . amra-: amraš mïš ï ïz-
AMRA . amraq. lar a -
AMRAN- . amra- : ötrü ( VIII 3).
rti ü amranu m ni atamïn ataju oqïdï , AMRÏL- : amrïlmïš nirvanï
, , , tapsunlar ( .
(Man III 2312); ikiläjü ja ïrtï tä ri ) ( III 168).
... amrantï kertgüntilär amrïl- turul- . , :
... [ ] ( II A85). kö ülläri amrïlmaz turulmaz -
sev- amran- . sev-. (Suv 29016); - amrïl- . -.
AMRAN Ï , : . amrul-.
rti ü arï süzük rti ü amran ï rti ü s viglig AMRÏLMAQ , :
rür [ ] antaqïja-oq el uluš adasïnï amrïlmaqï bol aj
, (~ -
(Uig 3762). ) (Uig II 735).
oqšan ï amran ï . oqšan ï . AMRÏLTUR- : dijan kö ülüg
AMRANMA . amranmaq. amrïlturur turur
AMRANMA LÏ . amranmaqlï . ( V B74).
AMRANMAQ : tün kün seni umunïp AMRÏQ- (?) (?): turqaru
sa a amranmaqïn ölür m n amrïqmïš arï aqšapatlï larnï örüg r atï
, (Uig III 8228);
ulu amranmaqïn a ïr küsüšün bitidim [ , ]
[ ] (Tiš 18b6).
(Man I 2821); amranmaq nizvani olarda arïtï AMRTA [ . am ta] ( VIII M9).
bultuqmaz AMRT UR- . amïrtqur-.
( X526). AMRU , : qaju ödün qa
AMRANMAQLÏ , - qïlsar amru bolur
: amranmaqlï rigin barï ïn tü [ ] qa a , [ -
türlüg jal andurup elig b gkä utru jorïju k lti ] ( V A115); amru ajï qïlïn larï -oq aštïm
[ ] , üklittim
[ ] - (S42); amru üzüksü
(Uig III 635); amranmaqlï [ajï ] qïlïn larï qïlu
kü ( VIII 13). (Suv 1097).
AMRAQ 1. , ; : AMRUL- , :
erin jarlï tïnlï 1arï jazuqsuzïn bul atïmïz rsär qajnar ašï amruldï
amraqïnta adïrtïmïz rsär ( . . )( I 248); sözin k sti
elig özi amrulup ,
[ ] ( IV B14); bu jirtin ü (QBN 4031); udïdï bir an a
törüsi anta ol amraq j mä adrïlar s vig j mä sü ïg amrulup ,
rilür : (Q 3486).
 46

tïn amrul- . tïn. olarqa ,

. amrïl-. , ,
AMSAQ . amraq. [ ] [ ] ( III162).
AMŠU (?): özütkä aš b rgül AMVARDIŠNLÏ . -
kkä amšusï bu rür ;[ ] : amvardišnlï ot üzä a a
( VII 259). jürüntäg qïltï ïz amvardišn ( .e.
AMŠUJ ( I 115). )
AMTÏ 1. , : ol amtï a ( III28).
joq türk qa an ,[ ] AN I [ . , an ‘ ’]: an
( 3
); türk amtï bodun bitig : ašnu a an bitigdä körtilär an
glär bitig i intä s ni ö jaš sanï saqïšï taqï tükämajük
(KT 11
); 2. , ; elim amtï qanï rmiš
?( 9
); amtï ; , ,[ ]:
öltim ( 8); amtïqa t gi tiläjü (Suv 87).
(Suv 6384). AN II: an qu . (Suv 1718).
. emdi, emti. ANA ( I 93); k n anasïn mdi
AMTÏQÏ , : kin [ ] ( I 169);
keligmä ödki amtïqï ondïn sï arqï bur anlar ata bir ana bir ujalar bu alq -
- :[ ] ( B291); anï
[ ] (Suv 3509). eši ip anasï ïn a tep tedi ,
AMU . . (Man I 322). (Uig III 848).
AMU , ( - ana ata . : anada atada
)( I 140). ba ïrsaq bolup / ajada tutar s n külär jüz urup
AMUL , ; , - , [ ], / ( )
: rdi munda in amul [ ]
( 1 74); örüg bol amul bol tüzün (QBN 624); jarlïqan u ï kö üllüg ana
bol silik , ata
, (QBK 676); (Suv 55123); ana baba . : anasï[n]
aj qïlqï amul , [ ], b[abasïn] o lanï s vär ä
(QBK 3681). ( III98); ata ana . ata I.
amul amrul- : . hana.
barï a bütün amrul amul ( . . ) ANA 1. . ana: ana ïm-a
, (QBN 1412). ! (Uig III 92); 2. (
. amïl. )( I 52).
AMULLUQ ; : amulluq ANA AL [ . hal hala]: ana al a u
räk rkä qïlqï o aj - (Uig III 5614).
ANAKAM [ . an g min] .
(QBN 3511); amulluq turur bar a gü iši (Uig II 564).
[ ] ANALA- , : anï
(QBN 567); biri evsä biri amulluq analadï ( I 311).
tilär , ANALÏ : analï anasïz bolur
(QBN 3511). ögsüzün
örüglük amulluq . örüglük. (QBN 3867).
AMURT- ; : ol b g öpkä- ANAND [ . nanda] . .
sin amurttï ( III 428); ( VIII A20).
tosun münüp s kirtsün / sizlikin amurtsun ANANT . anand.
, - ANANTRIŠ [ . nantarya] .
,/ [ ] ,
( III 429). : beš türlüg anantriš atlï a ar tsuj aja
AMUŠ- , ( , - qïlïn qïltïmïz rsär
); amušdï r ( I 190). ,
AMVARDIŠN [< .] . - nantarya ( . .
, ( ) ( IV A26).
); alqïš bašik sözlägüg ajï qïlïn ï ANANTRIŠIKI . ,
öküngüg amvardišn qïlïp jï ïn ajn jarlïqadï ïz : öz elgin anasïn
 47

ölürmiš ajï qï1ïn 1ï anantrišik tïnlï , AN A ÏN A , :

[ an a ïn a-qan jarïn jarudï kün to dï
] – , (Man I 619); an a ïn a
(Uig III 536). anasï qatun balïqta edi qalïqta jatïp udïjur rkän
ANANTRIŠSABAG [< . nantaryasam dhi ?] rti ü javï tül tüšädi -
. : beš türlüg anantrišsabag , , ,
atlï a ar tsuj , - , (Suv 62015).
nantar asam dhi ( . . - AN AN I , : qaju iš
) ( IV 34). qïlïp bulmasa ol tatï / qodï bergü an an aj bilgi
ANAR . . ( 401). batï , ,
ANASÏZ , : [ ] , /
lï anasïz bolur ögsüzün [ ] , , [ ]
(QBN 3867). (QBK 29212); an an
ANAVAM . . (?) (Man III 141). an an jemä joqadur
. anvam. [ ] (Suv 5587).
AN A 1. , , AN AN II . an man.
: b n an a ter m n ( 37
); AN ATA . an ada.
lüg išin bilip tur an a a ar tirängil AN ÏN A . an a ïn a.
- AN ÏP 1. , : bu ïrq bitig
( III 233); kögü k rdim an a ja ï dgü ol an ïp alqu k ntü ülügi rklig ol
san mïš r t g , , ;
(QBK 3788); 2. , (ThS II102); 2. ,
, , : ja ïm an a rmiš : an ip ol jïl küzün ilgärü jörïdïm ,
( 257); av ï ne ä , ( 8
).
al bilsä a an a jol bilir . ïn ïp.
, AN ÏQÏN . ïn ïqïn.
I 63); t k kertgün kö ül ü ün an a utlusï AN MA (an a + -ma) : an ma
bolur , , ber b kini i sär sürmäz [ ]
( VI50). , (Rach I53).
an a jemä ~ an aqïja jemä , AN MAN [ . ’n mn] . , :
( ): an a j mä alpta alp arï eki an man (Man III 343).
rmäz an man quvra . . ( IX88).
(Uig III 326); a ar an aqïja j mä qorqmatïn AN OLA . an ula.
( X351); m ni isig özümgä AN OLA- . an ula-.
an aqïja j mä jilinmäkim japš ïnmaqïm joq AN OLAJU . an ulaju.
AN U , , -
(Uig IV 95); an a mun a . , : sa a ulu türlüg ögdir an u bar
, : a a qïtaj sïmïqïn an a ( . )
mun a soqup (Uig III 5610).
[ ] qïtaj sïmïq (Rach I148); tüzläri ä an a AN ULA , : an ula
mun a tusulur me izlig rürlär qaltï ulu taluj smutri
( VI262); bir an a . bir. ,
. ïn a. (Man III 916); an ula qaltï ol taluj
AN ADA : qa an jala uqlar bu , (Man III 1014).
munta .., ögrün lüg s vin lig boltuqlarïnta . an ulaju.
ötrü an a a bu nom rdinig artuqraq aja unlar AN ULA- , ; -
ïrla unlar : tutuq jor ïn jaraqlï eli in tutdï
... , jaraqlï dï qa anqa an uladï
[ ] ,
(Suv 53011). ,
AN A , : an a üküš [ ]( 32
);
alpa u ( 396); aj ik bodunqa tutuq bertim ïšbaraš tarqat anta
n varukdad o ulï s ni aj[ï] an a ol an uladïm
, ! (?) [ ] ( 2
);
(~ ?) (Man III 237). bularnï alï qut va šik tä rilärkä a ïr ulu ulu
 48

eliglärkä qanlarqa an ulasar tapïnsar bu tapï ï ANDAZA . händäsä.

jarajur , ( ), AND AR- : m n anï
[ ] , and ardïm ( I 312).
, ANDÏ ( , )( I 118).
( V 125). ANDÏN . ol ( I 345).
AN ULAJU , ; , . andan, antïn.
: an ulaju rür m ni šitmišim ANDÏQ- ( I 42).
, ( VI05); bu ïrq j mä . ant q-.
an ulaju-oq ol ANDÏRAJ [ . antaraya- ?] (?):
( VII 2843); a u tïnï ïraqtïn an ulaju közünür andïrajlarï arïsarlar (?)
( ) (Suv 7813).
( 385). ANDÏRAN ( ); : kö in
an ulaju kelmiš . , di andïran ke ärü umatïn ür ke te rü körü
[ ]( turup
,= . tath gata): šakimuni atlï an ulaju [ ],
lmiš aja qa t gimlig [ ] - [ ] (Suv 61216); ol iki tegitlär ...
, , ulaju sï taju talïp jöküp an ada kin temin andïran
(Suv 6585); an ulaju kelmiš o ušlu qa jükünür i jorïp bartïlar .., ,
n ... ... , [ ]
tath gata (Uig II 543); an ulaju qaltï [ ] (Suv 62011).
, ; : an ulaju qaltï qozï buza u . antïrdïn, antr .
tüzi t gšilip arslan o lï böri o lï bolup ANDLÏ , : uquš
, [ ] , ol sa ar gü andlï adaš -
, [ ] (Man I ( . ) (QBN 353).
84); an ulaju qaltï urdun basqan qïsqa AN A , -
, (Man I 89). : an r ( I 128).
. an ula. AN AR- . and ar-,
AN ULASÏQ , : ANIMIŠA [ . animis ] . . (Tiš 19b4).
mä jeti türlüg bušï arï nomqa an ulasïq töru ANITJAT [ . anityat ] ;
bar rti . ,
( VIII D10).
(Chuast L222); arï ba aq ba ap tä rikä an ulasïq ANÏ 1 . ol ( 21
).
rgäk erti , , ANÏ II . ( 21
).
[ ] (Chuast L248). ANÏ - , : anïmïš išin
AN UMAN . an man. qïlïp (USp 987).
AND , ( I 42). . anu-.
ANDA 1. .- . ol: a ar joq o anda ANÏ . anï I.
adïn ( ) , ANÏ 1. , : anï [qïlïn lï ]lar
( C116); 2. : qïlï qajda rsä b[ar a] qa a qata bul antï
kümüš anda ol , (QBK 1751).
. anta. (Man III 64); 2. , :
ANDA ; , : ol ma a anï körtlä bol aj
anda tedi ( III 247); negü (Man III 145); anï körksüz ... bolur
teg qïlïnsa s n anda qïlïn , ... ( VI443); anï
(QBN 3096). qorqutï (Man I 69).
. anta . . ajï, ajï I, a ï .
ANDAM [ . ] , : kö ül ANÏN 1. . ol ( II 204); 2. ,
g turur jeti andam üzä – : ulu tä ri a ïrladï / anïn qut qïv
(QBK 1579); t öz tozï (?) to dï or [ ] ,
jeti andam kö ülkä u ar , [ ] / (?)
( . ) (QBN 2077). I 300); jïlqï kötürü umatï anïn k ästilär
ANDAN 1. . ol ( I 108); 2. , [ ],
( I 109): andan ajdïm (Uig I 83).
I 109). ANÏ . ol ( II 339).
. andïn, antïn. . anu .
 49

ANÏ DÏN . . ol , lu a ïr ig (Uig II 4322); ol

(QBH 1352). anta osu lu o lu jalanlï kü lüg küsünlüg elig
ANÏŠIRVAN . anušïrvan. qan , -
ANÏT- . anï- , (Suv 60720).
, : küsäjür m n . anda .
ntü özüm anïtma alï ANTAQ . anta .
[ - ANTAQÏ : antaqï aqam inim
] ( üen1973). to mïšïm qa ašïm
. anut-. , (USp 1511).
ANLAJU , : bu tüš körsä ANTAR U . ( 30).
jörmä bilü bilmäjü / n täg jörsä tüšni bolur ANTATA . antada.
anlaju , [ ] ANTÏN . ol ( 85).
/ , . andan, andïn.
(QBN 4312). ANTÏQ- , : n ä igidäjü
ANLAR . . ol ( 26
). antïqdïmïz [ ]
ANOŠAGAN [ .- . an šag- n] - (Chuast L100); qut qolup an antïqmïšï taluj ögü dä
: anošagan orduta to u ü ün ri räk ol [ ]
( III145). – ( . .
ANQÏT- . it- II. )( n177).
ANSÏZ , ( (QBK 1903). . andïq-.
ANT . and. ANTÏRDÏN (?) (?): olar antïrdïn
ANTA 1. .- . ol 45
); 2. : zu qutrulup j mä tä ri j rintä to maqï bolur
ol süg anta joq qïšdïmïz
(KT32); jaj anta jajladïm (Uig II 4549).
( 20); 3, : anta aj ï j mä . andïran, antra.
n-ök rtim ( 49
); ANTLÏ , ; ,
jab šadï anta b rmiš ( 118, 392).
( 13
); anta t rkin qan sarï nï otïn ANTRA: antra ötrü ,
mlämiš k rgäk (?) (Uig III 333).
[ ] (Rach II 3130). . andïran, antïrdïn.
anta munta . , : anta ANTSU . . 33).
munta ïnaru b rü jorïju bir ulu qamïšlï berk ANU- , : anudï n
arï qa kirip , , ( III 256).
[ ] . anï-.
(Suv 60812); bašïntaqï birär evin sa ï anta ANUL- . anu-: sa a-ma anulmïš
munta sa ïlïp turur bu ölüm
( 435
). (QBH 5727).
. anda. ANUMÏ ( I 137).
ANTA A : ötrü anta a bir qudu ANUN- . anu- , -
lgü[r]ti - : artut alïp anun ïl / gü tavar o urluq
(Uig I 88). , /
ANTADA .- . ol: antada mi )( I 114); uz-a dgülük
tümän artuqraq bur anlarnï kü in bilgülüg ol qïl ölümkä anun ,
, , (QBH 501); anuntumuz sizi ä asra
( . . ) (Uig III 74); antada kö ülin jüküngäli -
basa (Uig I 3015); antada ötrü , ( III 3).
(Man III 86). ANU . ol ( 290
).
ANTADDATA . antada. . anï .
ANTA ; , : anta ANU UN , : anu un
külüg qa an rmiš - sattï malïn äna aldï
( 4
); körüg sabï anta ( 238
);
( 9
); bu j mä anta ïrq ol anu un oš ïqardïm bu türk ä kitab
( VII 298); anta ( C473).
ter (ThS II68). ANUPADAT [ . anavatapta] .
anta osu lu , : ol anta osu - ( üen2104).
 50

ANUQ , : k ldür A- , : uquš hoš jititip

anuq bolmïš ašï sözümni ,
( I 93); qajusï batardïn tapu ï anuq B22); tirigdin ölüg ïqarur körür sen munï ket
, , [ ] , [ ]
(QBN 201). , [ ] ( 18
).
anuq tut- , : A U , , :
s a a t g ä beglik ulu luq uqa / ki iglik anu ana usu oš bu urur
anuq tut ( 11).
, , ,/ AJU e e, , (?): u1atï
(QBH 302); jegü i anun ï anuq bur an nomï a t gdüktä ü jüz jükünüp a aju jana
tu ašï ( . . ) , mi jüküntilär -
(QBH 6522); bu sözkä anuq ,
tut kö ül ög taqï [ ] ( üen . 1859); a aju b lgü ü ä bil-
(QBN 1569). mäk rsär , ,[ -
ANUQLA- , : ölümkä ] (Suv 27411); bu darnïnï
özü ïn anuqlap jorï (?) körkitdä i a aju bititdä i tutta ï ... bar rsär
(QBN 11615); ol anuqladï n ni [ , ] ...
( I 305). , , , -
ANUQLUQ ( I 150). [ ], [ ] (Uig II 3869).
ANUQUN : jarïm sïq jerin AR .- . ol ( 11
).
anuqun tuttum ARAK [ . a g raka] . 1.
(USp 283). ( VII 101); 2. –
ANURAT [ . anur dh ] . 28 ( VII .5).
, , , ARU . ol ( 20
).
( VII 217). Ï : to uz ï balïq ï kejik i
ANURD . anurat. ï tuzaq i boltumuz ersär -
ANUŠIRVAN [ . ] . . - , ,
I (531-579) ( A56). ( IV 36).
. nušin. DÏ- , ( ,
ANUT- . anu-: tolum anutsa qulun ): av ï k jikni a dïdï
bulur [ ] , ( I 311).
( I 215); kišilik qïlurqa kišilik anut DUZ . ( I 115): a duz
( . ) bolsa at ölmäs ,
(QBN 1315); terkin beš jüz ( I 115).
temir tal uqlarï anut ïl GARAK . arak.
(Uig III 479). ÏL: ïl a uq ,
anut- et- : anutmïš etmiš arï , . .) (MK I 94).
turu nomlu orun ÏLA- , ( )( I 311).
(Suv 431II). ÏN . in.
. anït-. ÏT -
ANUTUL- .- . anu- , ( ?) ( I 93):
( VIII G8). jïlqï ažunïnta a ït kökür kän kirpi bolmïšlar
ANVAM . . (?) (Man III 143). [ ] ,
. anavam. (Suv 2996).
ANVANT . avant. ÏT- . it- I.
AN RVZN [ . ’n rwzn] : ol ü ÏTTÏR- . ittir-.
jeklärig an rvznta badï ÏZ , ( I 94).
[ ] (Man I 192). LA- : ol sözüg a ladï
AN RWZN . an rvzn. ( I 290); özüm ögränür-mü anï anlajïn
I ( I 40). , (QBN 29010).
II , la- bil- . , ;
( I 40). ol ta lan ï ... b lgü körüp mo lar a lap bilip
III . I. qorqup ... jüküntilär
- . - I. , , [ ],
. ol ( C20). ... (Uig I 816).
 51

LA , . aba .
: köni kertü a la torülüg ... tirig öz APAR . -
... (?) ( 4
).
(Man I 2615). APIMUKI [ . abhimukh ] .
LION . ävängliun. (Suv 31711).
NIN . in. APIRAMANI [ . apram a] . .
RÄK . er äk. ( -
SÏZ ; , ) (Suv 2521).
, (?): a sï ulu tä ri APITA . abita.
bur an (Suv 18814); APITARIM . abidarim.
sï körklä (Suv 52911); APITIJI [ . abhidheya] .
sï ked bilmiš erti [ ] : altï türlüg apitiji t gmä
(Suv 58512). bögülänmäklärig körkitü jarlïqadï
UT , ( 1 93): jurt ki üg , abhidheya,
bolsa a ut bedük ur [ ] (Tiš 41b6).
, [ ] APIŽIK . abizik.
( I 93). APÏN- . abïn-.
I : anu bašï APÏN . abïn .
so uq ïn aq urur APÏNÏQ . abïnïq.
( 266); arï süp sü ük tüp APÏQ . abïq.
tü , APÏT . šadapït.
(Suv 29321). APÏT- . abït- I.
II: ... (jemä) 1. ... ..., ... APLAN . ablan.
...: aja lï aja sïz ulu , ki ig kim rsälär APRA- , : a usï kü ä ip
, ... erni jirüp äki tam aqï aprap ... ölüp bardï
, , ...
( VII 4077); nomlu jolïn uqarlar j mä , (?)
to maq ölmakni ... qada ïn bilirlär ( . ) ..., ( II B16).
... . opra-.
(Uig II 42); ö tü lärin APRAMANAŠUB [ . apram a ubha]
k ntü terinin quvra ïn imärigmä qama . , -
bodunïn , (Suv 1439).
, APRANAMAK [ . pr m bh ] .
(Suv 4374); 2. ... ...: bu ! ,
( I 34). (Suv 1435).
jemä ... jemä ... ..., ... ...: APSMAR [ . apasm ra] .
j mä tünlä j mä kündü (Rach II 327).
(Suv 51317); j ma kö ünür ö j mä APU QA . abu qa.
kin k ligmä ö 1ärtä APU QALÏQ . abu qalïq
(Suv 528 2); ol tïnlï APÜRŠU . aburšu.
j mä kišilär j mä kiši rmä lär , AQ I 1. : anu bašï so uq ïn ap aq
, (Tiš 48a3). urur
I 1. , 266); aq bulut ( I 257);
: apam ölgän (?) rkäntä bitig b rtimi 2. , , ( -
, ): aq bisi qulunlamïš
[ ] (USp 122); 2. ( I 86). (ThS II7); aq at (
ü . ü. I 81); 3. . : aq qïšïn az
. aba I. ( I159).
II: tarqan . . aq taš , (?): aq taš alïp j r izip
34
); öz tutuq . öz VIII; qul . ( ?) ( üen36).
qul II. . q.
III . aba II. AQ II [ . , ’ag ‘ , ’]
. abam. , : ol
APAMU . abamu. ödün qa ï qan ajï qï1ïn lï aq o lïn ïn a tep
APAMULU . abamulu . saqïntï , ,
 52

, AQÏ LÏ . ,
( 625). , (= . s srava):
AQ III: aq baš atïq . . (E 492); aq saj aqï lï beš jükmäklär jala uqlarnï rür
. ( 1 81); aq
teräk . ( VI . 157
); aqï lï mgäklig taluj
I 81); aq termäl . ( 25
). (Suv 3546);
AQ IV . aq II. aqï lï ürlüksü beš japï ,
Q ( I 81). (Suv 70414).
q saqal (er) , - AQÏ SÏZ . , ,
( I 81). (= . an srava): aqï sïz beš
. aq I. jükmäk bur anlarnï rür
AQ- I 1, , : til suvï aqa turur ( VI .157);
qaja tüpi qaqa turur aqï sïz dgükä t gmiš ar antlar ,
( I 73); aqïn ( 159
);
aqar räšür ( III 39); aqï sïz ürlüglüg baošin tüz ,
sözüg kim tükatür n ä sözläsä / aqa tïnmaz ( .
rtär bulaqlar ara , sa bhoga-kaya) (Suv 70415).
, / AQÏL . aql.
(QBK 39212); 2. . AQÏLA- : ol meni aqïladï
, ( ): ja ï aqdï ( I 310).
( I 168). AQÏLÏQ ; aqï bol aqïlïq s ni s vdürür
aq- tökül- . , : tüzi ,
alqu qan jiri aqar tökülür ( 260
); aqïlïq bilä b g b ür
( VI444). (QBN 2244); qo ïl
AQ- II . - I. ma a aqïlïq bolsun ma a aja a
AQA : m n tïtsu aqam uq , [ ]
bilä ajtïšïp , , ( III 172).
( 32). . ïlïq.
aqa ini . : AQÏM g , : bir aqïm suv
andïn so er ä bolup a aqalarnï inilärni arlap ( I 75).
l ürdi , ,[ - AQÏN , : aqïn aqar räšür
] ( . . ( III 39); arï süzük
)( 377); anta basa aqa ini jaruqlar aqïnï ü ä
ullarqa bujanï t g ün (Suv 34720).
[ ] – AQÏN Ï ( I 134): b g aqïn ï
( 22); aqa ini tegi lär aqïttï ( I 212).
( 315). AQÏN SÏZ: aqïn sïz evrilin siz . ïn sïz.
AQ A , ( 78). AQÏN SÏZÏN . evrinüksüzin.
AQIBÄT [ . ] , , AQÏNDÏ: aqïndï suv
, : anï dan ba a kör urmïš ol 1 140).
/ munï aqibät t p özüm jörmiš ol AQÏQLÏ . aqï lï .
- ;/ [ ] AQÏQSÏZ . aqï sïz.
(QBH 2212). AQÏR . ïr II.
AQÏ I ( 1 90): aqï süra in kim körajin AQÏŠ . . (USp 634).
te ä AQÏŠ- I . aq- I: suvlar aqïšdï
(QBH 155); bušï bergäli aqï tïnlï lar az , [ ]( I 186).
, ( VI4). AQÏŠ- II . ïš- II.
. ï. AQÏT- I . aq- I 1. ,
AQÏ II: aqï ja aq ( 1 90). , : süzük suv aqïttï u ïttï otu
AQÏ . , ; (= . , [ ]
srava): tïnlï lar alqu aqï larïn alqïp [ - (QBN 22813); aqïttï közün jaš kör
] ( . . lïn körüp , ,
) (Suv 18520); alqjuq rdi az ulatï (QBK 509); bujanlï taluj ögüzüg
nizvanlï aqï 1arï ( . . - aqïtïp bur anlar ulušïnta to dïlar
) , (Uig III 885). ,
 53

( . ); 2. . ( (QBK 3213); eligka ötündi kör aqru amul

): b g aqïn ï aqïttï (QBN 1226);
( I 212). aqru aqru ; , ,
qan aqït- . qan I. ( I 114): aqru aqru ma ïn jorïštïlar
AQÏT- II . ït- II. (Uig III 7217); aqru aqru
AQL [ . ] , : rän körki aql ol jorïju k lmišin körüp ,
– ( B90); aqlïqa ögdülmiš at (Uig III 564); aqru silik .
berip O (QBK 33). , : bu aj t 1dï olturdï aqru silik
AQLA- , , (QBN 7912);
: ögüm qa ïm e im teginkä s vär meni turup ïqtï ögdülmiš aqru silik ,
aqlajur rti (QBK 29216).
,[ ] ( 291). . aquru.
. qla. AQRUN ; , : bulmïš n ig
QLA- , - var s n / aqrun a ar s vingil
: b q b lgüläri munta bolur ... aša qlar , / [ ]
... ( III 360).
( VIII I2). AQRUŠ . ruš.
. aqla-. AQSAQ: aqsaq olaq . ( .
AQLATÏ . latï. ): aqsaq olaq kö sü t glük bolmïšlar
AQLÏŠ- .- . aq I ( , (Suv 30010).
, ): t gmä ja aqtïn bodun aqlïštï . saq.
( I 241); urï qopsa AQSÏRAQ : aqsïraq ordu örgin
uš aqlïšur , - anta etitdim
( I 87). ( B8).
AQMAQ . , ( - AQSUMLA- , : ja srük
): to maq ölmäklig tod t lï aqmaq t grilmäklig tütüš qïl a aqsumla a ,
mgäklärintin ozmïš qutrulmïš bolur - (QBH 13038).
. sumla-.
( . ), AQSUN , : adï laju
(Suv 4195). aqsun , (QBH 8624).
AQMAQSÏZ . ( - . sun.
); , - AQTAR- . tar-.
(Suv 19018). AQTARÏL- . tarïl-.
AQMAZ: aqmaz aqïtmaz . , AQTUR- I . aq- I ,
(= . an srava): bur anlarnï : ol suv aqturdï
aqmaz aqïtmaz artamaz buzulmaz arï turuq I 222); aqturur közüm julaq
tüz boltïlar , [ ]( III 17).
( . , AQTUR- II . tur-.
. an srava), , AQU . u I.
( VI 136). AQULU . ulu .
AQOR . aqur. AQUNLA- . qonal-.
AQPÏRA . . (USp 519). AQUQ- . uq-.
AQRAN [ . ] . AQUR [ . ] : käväl tazï büktäl
( ta ï arqunï aqur toldï
); , [ ]
: aqran t gi t zginür (QBN 38511).
(?) (QBH AQURU , , : ünin aquru-
2131). qïja sö lä ün (Suv 4417).
AQRU , : aqru lgin toqïdï aquru aquru , :
qapu (QBN 2422); aquru aquru bar qa bardï
bo uz k d küdäzgü aš aqru jegü (Suv 61622).
, [ ] . aqru.
(QBK 1647). AR , , : bo uz tamaq
aqru amul . , : bu aj toldï ar a rïmaqï ... ö ätür [ ]
oldurdï aqru amul - ... [ ]
 54

(Rach I12). qïlïnmïš

. r. , ,
R , , : r n (KT 1);
(~ )( I 80). vä münüp qoj ara jašmas ( .
r böri : jesün s ni r böri )
( I 79). III 60); ada tüz bizni ara joq ( .
. ar. ) (?) (Man I 102).
AR- I , , : sü ig aradïn ažun . -
sabïn jïmšaq a ïn arïp ïraq bodunï an a ja utïr , ,
rmis « »
( . . ) ,
[ ] , : aradïn ažunqa barmïš qonïm du
( 5
); meni ardï dünja oqïdï s vä / vapši s li beg
kö ül berdim ersä erikti evä [ ] (?)
, [ ] , / [ ] (Uig II 8169); ara .., ara ... ...: a ïzdïn
, [ ] (QBK 518). ara ot ara suv ïqar ,
ar- ezükla- . , : (QBN 19914); ara ara toq jügürgü
tïnlï larï artïm züklädim rsär räk ,
(S23); ar- juj- (jud- (QBK 2819); ara bar bolur m n ara joq bolur
~ juv-) . , , , (QBH 406); ara..
: satï julu o urïnta ... arïp jujup az arala ~ arala ... ara ... , : ara
berip üküš altïm rsär , ... jatur m n arala todu ,
, (Uig II 7726); (QBH 10223); ara sözkä
ud uraq arïp jujup zük sözlämiš bolur m n tumlïr arala isir [ ] ,
, [ ] - [ ] (QBN 4199); arala avïtur ... ara
(Uig III 7029); artïm judtum jï latur ...
(Uig II 8643); ar- tev- . : ol anï (QBH 17710); arata arata
ardï tevdi ( III 62). (USp 445); ara b - ,
. är- I. : tarduš šad ara badï
AR- II 1. , : alïmlï körü [ ]( 41
); ke mädin
armadï [ ] ara . ke - I; turum ara . turum I.
I 148); arïp jolda qalmaz tiläkin tiläp . arala.
, , ARA II: ara ara [< .?] . . (Tiš 42 b4);
(QBK 2175); aris jï ïp armaz usanmaz bolur ara buqa . . (USp 1417); ara temür .
, [ ], - . (USp 67).
( 309
); 2. , : r sükä ARAB [ . ] 1. , : biligligni ögdi
barmïš jolta atï armïš ; äm häm arab
(ThS II52). ) )( 126
); 2. :
. r- II. ibarät arabdïn ošul – -
AR- III : olar beš ta rilärig ormuzta C498);
tä ridä artïlar ARAB A , :
(Man I 144). arab a täzik ä k tablar üküš
R- I : ol anï rdï (QBK 713).
( I 172). ARA . arï III.
. ar- I. ARAJADANA . arjadan.
R- II , : r rdï ARAL ; (?): toquz aralï sï un
( I 172). kejik m n [ ] « »
. ar- II. (?) (ThS II92).
ARA I 1. , (MK I 87); ARALA , : kiši bol kiši1är arala tiril
2. . . ( .), ( .): (QBN 32710).
ol quvra arasïnta ( VI010); arala ... ara . ara I.
anï arasïnta , ( 360
); . ara I.
riglärni aralarïda ( 189); ARALA- 1. , : ol
3. . , : üzä kök tä ri kki kiši otra araladï
asra ja ïz j r qïlïntuqda kin ara kiši o lï ( I 308); 2.
 55

)( I 309). AR ANT . ar ant.

. arïla- I. AR AR- . ar ur-.
ARALARÏDA . ara I. AR ÏŠ . arqïš I.
ARALÏ . aralïq. AR UI ( I 127).
ARALÏQ , , . arqu.
(Uig II 691). AR U II .
ARAM [ . r’m]: aram aj . ( I 29).
: AR U III .
lig beš bö ni aram aj i intä b rür m n ( I 127).
[ ] ar u talas .
(USp 85). (Man I 2625); altun ar u uluš . altun II.
. ram. AR , : ar ažun -
ARAMUT I . ( . . )( I 95).
( I 139). AR ULA- , : ol
ARAMUT II . ikki kiši ara ar uladï
I 139). ( I 317).
ARAN , ( I 76). . arqula-.
ARANLÏ , - AR UN , -
( I 148). (?) ( I 120).
ARAQÏ ., - AR UQ . arquq.
, : bu eki araqï jolu s n AR UR- . ar- II 1. : ojnap
alïn ni ar urur ( I 225);
[ ] (QBK 2156); kišilär araqï - 2. ( ): ol atïn ar urdï
(QBK 2049). ( I 225).
ARAQLÏQ . arï lïq. AR URT- .- . ar- II: anï atïn
ARASÏNDA . ara I. ar urttï ( I 229).
ARASÏNTA . ara I. ARHANT . ar ant.
ARASTÄ [ . ] : akimlärni ARHANTAN . ar antan .
aš arlarï birlä arastä qïlmïš turur [ ] ARIF [ . ] ; ,
(QBK 210). : arif raqs ïqarur urur oš säma
ARATA . ara I. ,
ARAVADAN . arjadan. ( 402
).
AR - (?) )USp 32). ARÏ ( I 87): arï qaf ïtsa ïsrur
AR IŠMATI [ . arci mat ] . - , ( II 329).
arï ja ï ( 1 87); arï zähri
: törtün ( 440
).
ar išmati jalïnajur bilgä bilig atlï orun ol ARÏ- I : bu er ölmäkin ä arïmas kiri
, arci mat , [ ] , ( . .
(Suv 31619). ) (QBN 741); jazuqu arï a
AR Ï ( I 124). mujan bul a s n ,
AR UN [ . arjuna] . (Rach (QBK 3589); bašï
II 3134). arïsar üzä ot sa mïš k rgäk
AR UQ . . 32). ,
ARDA . . (USp 741). (Rach II 37).
ARDA- . arta-. arï- alqïn- . . ,
ARDAQ . artaq. ): ötrü tsuj erin ü a ïr ajï qïlïn lar arïjur
ARDAT- . artat-. alqïnur [ ]
ARDIR [ . rdr ] . 28 - (S84); üküš [qïlïn larï] arïzun
; alqïnzun
( VII 123). ( IV B40); kšanti qïlïp qïlïn ïm arïmadï[n]
. adïr II. alqïnmadïn qalïr rsär
ARDUN . artun. (Uig II 7953);
ARDUQ . artuq. arï- sili- . , :
AR UTAL ( I 145). qïlin larïmïn ... ökünü qaqïnu arïju silijü ketärip
AR A ( I 141). tükätip ,
 56

], [ ] [ ] (SA42); arï- ( I 303).

süzül- . , : ARÏ LÏ , : saqïnuq
arïmïš süzülmiš ü ün biliglig arï lï oza [ ] ,
(Suv 637); orunlar saju arïju süzülü (QBK 613).
[ ] (Suv 28425). ARÏ LÏQ 1. , ( I 149);
ARÏ- II . eri-. 2. . , : ïduq ol
ARÏD- . arït- I. bu b glik arï lïq tilär ,
ARÏ I ( VIII 4). (QBN 7518); arï lïq
arï semäk . (Suv 5178). räk häm jüzi körki aj ,
ARÏ II , –[ ] (QBK 16016);
( I 63). 3. . , : arï lïqnï
ARÏ III 1. , ; : vmiš turur bir bajat / arï lïq bila r bulur e gü
tüzin arï junup ja ï arï ton kedip at ,/
(QBN 2118).
(Uig I 2912); burunï arï jup ARÏ SÏZ 1. , ; -
(Rach I132); 2. . , , : n türlüg arï sï arïr jumaqïn / ahil
, , : arï jup arïma arï sï erür
ubutï jeg ( 37
); jü i [ ] ,/[ ] –
körklüg r i-m qïlqï arï , , ( AIII);
– (QBH 4910); qapu da iki öz arï sïzïmta j ma bata -
arï qïzlar turup (Uig III 3734); 2. . -
( 412); 3. . , , , , ; -
, , , : : arï sïz väzirqa jara sïz bolur
arï nomu bilmätin [ ] (QBN 16611);
(Chuast L132); biz arï [biz biz din]tar biz arï sïz qïlïn ï väfasiz äfa
, [ ] ( II 2); arï aqšaput (QBK 1162); 3. .
bodisatv – (Uig I 1812); , : jïraq tut u ašta arï sïz
4. . , ( ): sartnï kiši / arï sïz kišini arï sïz iši
azuqï arï bolsa jol üzä jer ( - ,/ -
) ( . . ), [ ] [ ] (QBN 21110).
( I 66); 5. , , - ARÏ SÏZLÏQ , : arï sïzlïq
; : jïlqï arï igläšdi qï jükmäk tetir [ ]
( I 241); alplar arï alqïšur - (Suv 61317).
( I 237); namaz ARÏJÏŠ . arvïš I.
qïldï värdin oqïdï arï , - ARÏL- I . ar- II: qop anta alqïntï
( ) (QBK 37311). arïltï -
arï ïduq , ( VII 4018); ( 9
).
arï silik . , (SA 38): ARÏL- II: arïl- sarïl- . ,
arï silik aš ( ) (Tiš 21b4); : b g a ar arïldi sarïldï
arï sözük . , ; - ( II 123).
: arï süzük bilgä biligläri ü ä , ARÏL- III . eril- I.
(S48); aj tä ri t g arï süzük boltïlar ARÏLA- I , ( I 308).
( IV A8); . arala-.
arï süzük suv (Suv 751); arï ARÏLA- II (?): bu satï bö ni ...
turuq . (Kuan193). tükäl sanap arïlap (aralap?) berdim ,
. arrï . ... ,
ARÏ IV: arï tegin . . (USp 88). , ( 27).
ARÏ ÏN ; - ARÏMAQ ; : alqu
: alqïšïmïz ötügümüz tä rikä arï ïn tegmädi örtüg tïtï larïnï arïmaqï bolur
rsär ( . )
(Chuast L217). (Uig II 429).
ARÏ LA- I , : [ol] ARÏN- I . arï- 1. , -
qozï arï ladï [ ] ( I 303). ( I 201); 2. . , (
ARÏ LA- II , )( I 201).
: ol jarmaqï arï ladï - ARÏN- II . erin-.
 57

ARÏN U , (MK I 134).

ARÏNMAQ . , : (Uig III 4811); ne qïlïnmïšïn arïtï bilinmäz
baštïnqï jeg arïnmaqïn bulur boltïlar , [ ]
(Suv 33722). (Suv 62517).
arïnmaq süzülmäk . , edgüti arïtï . edgütI.
: anïn t gi jarlïqadï erti ü ARÏTÏN-: jun- arïtïn- . jun- I.
arïnmaq süzülmäkkä ARÏTÏŠ- .- . arï- I: ol ma a tarï
arïtïšdï ( II 322).
(Suv 3345). ARÏTMAQ : arïtmaq tilädi bu kö li
ARÏNMAQLÏ : tüzi
arïnmaqlï jaruq (Suv 35324) (QBK 3367).
ARÏQ I , : türk bodun toq arïq-oq ARÏ SÏZ . arï sïz.
n , , (KT 9). ARJADAN [ .- . * r a-d na-]: arjadan
ARÏQ II , : r arïq qazdï sa ram . : arï v ä azu
( II 10); a ïlda laq to sa arja an sa ramta
arïqda otï önär , (Suv 5251).
( I 65). ARJADAN . arjadan.
ARÏQ III . arï I. ARJAMAN [ .- . ry man -? .?]
ARÏQ IV . arï III. . . ( I 51).
ARÏQLAN- 1. , : ARJAVALOKDIŠVAR [ . ry valoki-
suv arïqlandï ( te vara] . . ( n7).
) ( I 294); 2. , ARMA AN [ . ] ,
( I 294). I 140).
ARÏQLÏ , ( - ARMAQ: ezük armaq . ezük.
) I 147). ARMAQ Ï , : armaq ïsïn
ARÏQLÏQ . arï lïq. ün ( 6
).
ARÏQSÏZ . arï ïz. ARMAQSÏZ: ezüksüz armaqsïz . ezüksüz.
ARÏRÏ [ . arura] . ARMUT ( I 95).
(Terminalia chebula?) (Rach I165). ARMUTLAN- : jï
Cp. arurï. armutlandï ( I 312).
ARÏŠ I: arïš arï . ; - ARPA : arpa ügür birlä qatïldï
( VII 40 120). ( II 121); tonum qoj ju ï
ARÏŠ II ( I 61). tap jegüm arpa aš [ ]
arïš arqa ( I 61). , –
. aruš. (QBN 3435).
ARÏŠ- . ar- I: olar ikki arïšdï ARPA AN ,
( I 182). I 140).
ARÏT- I . arï- 1. , : t rï ARPALA- ,
arït u jer ( II 321); : ol atïn arpaladï
kö ül til arïttï arïdï özü ( I 316).
[ ], [ ] (QBH 1453); ARPALAN- ( I 296).
tišin arïtïp (Suv 52415); 2. - ARQ 1. ; 2.
, ( )( I 208). I 42).
arït- alqïntur- . . , ; temür arqï . temür I.
( ): tsuj erin ü a ïr ajï ARQA I 1. : t ö lüg sa ï arasïnta
qïlïn larïn kšanti amquj qïlïp n täg arïttïlar jadïlu turup
alqïnturtïlar , , (Uig I 4514); ïqïla arqasïn ja rïtma
(S71). ( I 139); arqa jükin
ARÏT- II . erüt-. kötürü ( .
ARÏTÏ 1. : arïtï jup (Rach II 36); ) (Uig II 763); 2. . , ;
2. , , ( - : adaš qoldaš ol erkä arqa bilin ,
): amranmaq nizvani olarda –
arïtï bultuqmaz - (QBK 826); kimni arqasï bol a kü lüg bolur
( X526); s nitin , (QBH 6612).
adrïl uluq savï kö ülümtä arïtï saqïnmaz rdim arqa ber- ,
 58

: ja ï at kemišsä sa a o rasa / serin arqa (Suv 2248).

bermä ARQAN , (?): bu nom
, / , rdänig nomlada ï nom ïqa arqan bodun qara
(QBK 12815); tä rilär jaruqï a arqa berip jana jaqïn barïp -
kni i käkni qarar isi ä kirmiškä sanur [
] , [ ] (Suv 53013).
. arqun II.
( VI273); arqa bermäk - ARQANT . ar ant.
, : sansarqa arqa bermäk ARQAR I , , :
biligsi bilig nirvanqa arqa bermäk biligsi bilig rï alïp arqun münüp arqar j tär
bular ekägü bešin orunqa tegürgäli ïdma lar [ ], ,
, [ ] ( I 421).
, , [ ] - ARQAR II . ( 1
).
,– ARQASÏZ , :
[ ] (Suv 3207); arqasïz alp rig sïjumas
arqa jöläk . , : ja rab üstä (~ ) [ ]
dävlät tükäl qïl tiläk / qamu ištä bol ïl s n arqa I 128); javuz arqasïzqa s n arqa jöläk
jöläk , [ ] , , , –
,/ (QBK 2218).
[ ] (QBN 212); k räk bolmaz anda ARQAŠ- 1. ( ):
kör arqa jöläk [ ] ol anï birlä jük arqašti
(QBK 6212). (~ )( I 237); 2.
ARQA II , - , ( ): alplar arï
, ; , (?): qama alqïšur / kü bir qïlïp arqašur
terin quvra arqasï rti ü ta la ïlar ;/ ,
[ ] ( I 237); 3. (
(Suv 18817); mi qara bodun arqasï j mä balïqtïn ): qïzïl sarï arqašip ... bir birgärü jörgäšip
öntilär [ ] ( .
(Suv 6373); tü ü nom ) ...,
arqasï a j mä ögirmäk s vinmäk bol un ( I 395).
( . ) - ARQÏ (?) ( 246).
(Man I 2812). ARQÏN: arqïn izi ( I 89).
eki arqa qïl- . eki. . arqun III.
ARQA- I , , ARQÏŠ 1. : ažun tezginür eldä arqïs
: ol anï vin arqadï jorïp / a ï uz tiji kiš alïr s n terip
I 283); bilig in ä r ä si arqa , , ;/
[ ] , [ ]
A104); s ni birlï a älil arqa an [ ], - (QBN 3859); jïraq j r savïn arqïš k ldürür
( 7
).
ARQA- II: qar a- arqa- . qar a-. I 97); 2. , : ötrü ol arqïš vajram
ARQA AQ jel t g barïp andajakri sozaqdaqï tïnlï larnï
( I 144). ötüglärin tüzü tükäti bimbasari eligkä ötünti
ARQA ,
I 61). vairambha
arïš arqa . arïš II. Bimbas ra
ARQALAN- 1. : ol ta nï Andayagri ( 57
); ötrü bujruqlar
arqalandï ( I297); kan anapati balïqta silktürüp arqïšlarqa sav
2. . , : ol m ni tutuzup ïn a tep tedilär
arqalandï ( I 297). ñcanavat [ ],
ARQALÏ , ; [ ] ,
.: bujan dgü qïlïn (Uig III 2914); anï arqïšï k ldi
arqalï dgü nomlar , ( I 97); 3. ,
, - ( I 97).
(Suv 2247); bilgä bilig arqalï dgü nomlar arqïš terkiš . : ötükan jer
, olurïp arqïš terkiš ï[d]sar n bu joq
 59

), , ( VII 2715).
[ ] [ ], arquru turquru , - :
( 8
). rusï arqa ï ikigü arqaru tur quru qavšurup torqu
ARQON [ . ?] . - eškirti bö ulatï bir d bolur
, (?): j mä arqon jer -
tä ri nedä ötrü joq bol aj jaruqlï qaralï qaltï , , ( VI391);
adrïl aj ... biltimiz ..., qa lï tilgäni t g üstün altïn arquru turquru
tarïlu to tarïlu evrilü tevrilü
, -
(Chuast L169). (S6).
ARQSÏZÏN . erksizin. ARRÏ ( I 143).
ARQU ( ): arqu . arï III.
ta larï ja ïqurtur ( . ARSAL : arsal sa
) , ( I 84). 1 105).
. ar u I. ARSALÏQ ( )
ARQU Ï 1. ( I 141); 2. , I 159).
( I 141). ARSAQAJ . (?)
ARQULA- : erklig qannï jarlïqï (USp 432).
arqulaju turur vi dä ARSÏQ- 1. , -
[ ] ( I25). , bilir bolsa qïjmät ol arsïqmasa
. ar ula-. [ ]
ARQULU ( - (~ ) (QBK 1582); 2. -
): [ar]qulu ta ï kötü[rüp] , , : n lük arsïqar sen aja
( I 77). öldä i / özü iki künlük qonuq bolda ï
ARQUN I , , ,/
: k väl mündü arqun jemä (QBK 2069); kiš i n bilä
tazï taj , [ ] bolsa arsïqmaz ol
– (QBK 1528); sïnamasa arsïqar
(QBN 4152); rï alïp arqun münüp – -
arqar j tär [ ], ( 12713).
, ( I 421). ARSLAN I 1. : arslan kökräsä at a aqï
ARQUN II , (?): tušalïr ,
ïn ïp arqun a ïr ada tuda kelsär j mä ketärü ( II 146); böri tilkü arslan adï ja to uz
umaz , / seni din qutulmaz ölür avda tüz , ,
[ ] ,[ ] , / ,
( VI263). (QBK 32015);
. arqan. ja ïda kör arslan jüräki k räk
ARQUN III: arqun izi ( I 108). (QBK 1748); erig körsä
. arqïn. alp er kör arslan bolur ,
ARQUN IV . arqon. (~ ),
ARQUQ 1. , ( I 109); (QBN 1796); : arslan nüklädi
2. : arquq kiši ( I 308).
I 109). ARSLAN II: arslan balban . . (USp 1252);
arquq qïlïn : taqï biri rkä bu arslan me ü . . (Man I 304); arslan sïq
arquq qïlïn [ to rul . . (USp 633); arslan tegin .
] , . II 312); begä arslan tegin . begä .
(QBN 3611); bu törtün javuz begkä ARSLANLAJU : ulu tutsa
arquq qïlïn – amjät kör arslanlaju -
(QBN 15710). (QBK 12315).
ARQUQLAN- : er arquqlandï ARSLANLÏ
( I 315). : edi jüksäk arslanlï örgün urup
ARQURU : qaju qun[ ]ujlarnï[ ] (Suv 4164).
qarnïnta o ul arquru turup to uru umasar ARSU 1. : erkäk j mä rmä
( . ) tiši j mä rmä arsularqa t gi
,
 60

, (Suv 38020); 2. jïdïr – [ ] , [ o]

, ( I 127). (QBK 35013); arï sïznï
ARŠ [ . ] : ediz aršta mundïn ja luq suvun jup arïr / qalï artsa suv negün jup
ära qa t gi / tözü bar a mu lu turur bir t i arïr , [ ]
/ ; / ,
(QBN 3441). ? (QBK 1101); quš
ARŠI [ . i] ; : quz un qonsa ïšï tart aj m n sögüt t bragäj
beš türlüg bögülüg drämkä tükällig ulu qušlar qonma aj jemiši iz artama aj
kü lüg aršilar , , ,
, - , ,
(Suv 43612); bu rsär ( 807); 2. ,
aršilar tur uluq orun ol – , : bu jal an kiši
(Suv 6097). birlä artar ažun
söki arši . söki. (QBK 35112); baru qïlqï artar qïlur elkä jut
. irši I, rši. ,
ARŠU . arsu. (QBK 34317); esizlärig dgü
ART I 1. : t ö lüg qïp qïzïl sa larïn körü artadï ,
artlarïnta ï ïp - (QBK 3847); 3. , ;
(Uig I 433); 2. , : qalï si mäsä aš tadu
.( I 42); 3. . . artatur / tadu artasa er kör igläp jatur
, : ol börini artlarïn , [ ]
qa a lap jürügüdä turur erdilär , (~ ), /
( 178). – (QBK 2098); a ï o
art basut , , : ol elig bolsa iš artamas –
qannï s si a (süji ä?) rigi ä art basut bolup (QBN 2059); n tïlta ïn bu tüz
ja ïsïn javla in k dün javaltur aj bi kevilip kü siräp artajur
, , , , ? (Suv 5883).
] (?) (Suv 40911). arta- buzul- , (Suv 6137);
ART II 1. , : qaju art ašar kör arta- joqad- ~ arta- joqad- tur- :
ögüzlar ke är tü läri bi bï u adasï ü ä t suv adasï ü ä ...
(QBN 1344); 2. artama joqadmaz tep bilmiš k rgäk ,
: jük arttïn ašruldï
( I 247); rmägügä šik art bolur ... ( . ), (Suv 4646);
az nizvanïqa a uqup artaju joqadtururta
I 42); r art asdï amvrdš nlï ot üzä jürüntäg qïltï [ïz]
( III 261). ,
art bašï ( II 179); art jïš ,
; ( ) [ ] amvardiš n ( III28); at
III 4). arta- , , ( .
ART- 1. , ; ): qalï söksälär atï artap qalïr
: eli arta bar aj ke ügäj jeri [ ], [ ]
, (QBK 2611); bu qa n dän b glär
(QBN 4231); qutï kündä arttï jarudï jïraq tut u öz / atï artamasa jorïq bolsa söz
küni , ,
(QBK 734); asï /
qïlmadï arttï kündä igi [ ] (QBK 1071); bu dgü qarïmaz
, [ jemä opramaz / jašï k d uzun atï artamaz
] (QBK 445); isig artsa terkin so ïq i ;/ ,
üzä , [ ] ( . )
(QBN 3335); 2. ( - (QBK 785); jun ï- arta- . jun ï.
): i jer eliki artzun ARTA . artaq.
( 484); 3. - ARTAMAQSÏZ : artamaqsïz
( .): isig öztä artmaz [ ] buzulmaqsïz d tavar bujan dgü qïlïn ta adïn
(Suv 611I). joq ,
ARTA- 1. : t ol bu kiši kö li artar [ ],
 61

(Uig II 8062). (QBN 21014); . , -

ARTAQ 1. ; ; : uqušsuz kiši1är bilig artatur -
: s n artaq s n anïn ažun artadï (~ ) (QBK 2407);
, ( B395); 6. , : arï šimnan larï artat-
sökäl tïnï artaq dïmiz rsär -
II 40); 2. , ; , : uvut ( IV A50); jüräksiz kiši1är erig artatur
ol etär qïlqï artaq kišig (~ - (QBK 12113).
) at artat- , :
(QBK 1555); edi artaq rdi tapu saran bolsa beglär atïn artatur
qodsa m n , – [ ] (QBK 3118);
(~ ) (QBK 34312); buz- artat- . buz-.
3. : ödläk artaqïnï dostlar äfasïnï ART U , : n gükä
ajur [ ] ülämädi art u n
(QBK 124); uquš ? (QBK 5311).
birlä aslur kiši artaqï ARTÏ: artï ïnal . . (USp 11311).
(?) (QBN 2811); ARTÏ I
4. , ( ): t lim tuštï artaq ( I 98).
üküš sü bilä [] ARTÏ II , -
(QBK 12513). ( I 98).
artaq javïz : ot uraq bar rki ARTÏL- (
r imlig artaq javïz adalar , );
( . ) : ta ar šjäk ü ä artïldï
(Suv 62113); javïz artaq . ( I 244); r at ü ä
javïz. artïldï
ARTAQSÏZ , - ( I 244).
: artaqsïz ja luqsuz köni kertü jorï ïz ARTIN- -
ol , : r ar ïsïn artïndï
(Suv 6593). [ ] ( I 250).
ARTAŠ- 1. . arta-: ja luq i in ARTÏQ : mundïn artïqraq i mädi
artašdï , [ ] ( 21).
( I 230); 2. , . artuq.
: iši anï artaš ïp ARTÏŠ- 1. , : ol
(~ )( II 219). ma a ar ï artïstï [
ARTAT- . arta- 1. , ] ( I 231); 2. -
: ajqa t gmišig artatmajïn , ( I 231).
, [ ] ARTÏZ . (?) (Rach II 279).
(ThS II91); , , - . artu I.
: biri kü birisi usallïq qïlur / bu iki bilä ARTÏZ- ( .): jana igdäjü
beg elin artatur – , – tä ri i m n nom ï m n t gmakä artïzïp [ ]
;/ - , -
(QBN 1552); el i [in]tä t vlig (Chuast L136).
kürlüg burjuq bar iši in kü in artattur ARTLA- 1. : ol anï artladï
e ,[ ] ( III 443); 2. ,
( I65); li in ( .): saran b g zinä terär n urur / aqï
törü in kim artat[t]ï g qïlï birlä artlap alur
(~ )? ( 22); ;/
3. ( , ): ana , , [ ] (QBN 22712).
qalmïš a ï baramï artatmazun [ ] ARTTUR- . art- , -
- : aqïlïq šäräf ah ämal artturur
(Man III 137); 4. , : , ( 258
).
kärülüg dgü jemišig qušlar artatïr ü ün turqaru . artur- II.
qïnqa t ginür m n ARTU I . ( I 424).
[ ], artu sögüt ( ):
( 728); elig tegrür artu sögüt budïqï jüz türlügin ïr alur
ašqa asï artatur
 62

( I165); artu uru ï , [ ],

(?) (Rach II 3177). (~ ) ( II 90).
. artïz. ARTUR- I , : sü ig
ARTU II . sabï a jïmšaq a ïsï a arturïp üküš türk bodun
( I 95). öltig
ARTU LAN- - , ,
: ta artu landï , ( 6
).
( I 312). ARTUR- II . art- 1. -
ARTUN . : artun arpa talqanï sa ja , : arturup jï uluq kišlägülük
birlä jaqsar a rï sönär rmäz [ ] , [ ],
[ ]– , (Suv 4435); jatïp
(Rach II 191). rtä qop an qutïn arturur , , [ ],
ARTUQ 1. , : bizintä ki u ï ( . ) ,
sï ar a artuq rti (QBN 11814); on jarmaq üzä
(~ - bir arturdï [ ]
) ( 40); jüz artuq oqun urtï [ ( I 219); 2. :
] [ ] ( 33); eligni ldi b rü arturu -
... qutïn qïvïn körüp artuqraq qorqtïlar ( . )( 1 219).
... , . arttur-.
(Uig I 4316); 2. , ; - ARTUR- III (?) : berdi elin arturu [
, : iki n kä artuq a ïr ] ( I 219).
n bu kün ARTUT , , : öz
(QBK 3707); šükür qïldï artuq s vindi jüklärin a tïlar artutïn a ïn ötündilär -
elig , (Uig I 612);
(QBN 2299); e i artuq rdäm k räk ög bilig artut alïp anun ïl / gü tavar o urluq
, (QBN 3212); , /
ajï artuq mgäk t gürmä a ar ( . )( I 114).
(QBN 3269); 3. , artut qïl- : tapu toz u
, : bilgi artuq anï birlä n artut qïlïp
(QBN 23III); baqa tursa artuq anïn (QBK 8614).
qorqu tur [ ] ARUBAT . ( I 124).
[ ] , (QBN 5715); ARU . aruq I.
4. . . ARU LA- . aruqla-.
: qïrq artuqï jeti jolï sülämiš ARU U: altun aru u , altun ar u,
[ ] ( 15); . altun II.
otuz artuqï bir ( a9). ARUM UN ( I 138).
artuq erüš : ögirdi sevinti ... artuq erüš ARUNÏ . . (?) (USp 1153).
... ( II A61); artuq ARUQ 1 1. , : siz aruq siz
telim : ata tap ï artuq bar rdi t lim aruqla az udï , , -
(QBK 752); artuq üküš ( 555); aruq r ögländi
, : az edgükä artuq üküš šükri qï1 ( I 259); azuqlï aruq
(QBK 321); s ni siz rmäz [ ] -
mu adur m n artuq üküš ( I 148); 2. , ( I 66);
(~ ) (QBK 9216); artuq a latï ~ 3. : bir ödünkijä aruqïn tïntur alï jatdï
latï artuq . latï. ,
. artïq. ( . -
ARTUQA . . ( IV B15). ) (Uig III 888); ïn ïp avïn a aruqï jetti kü i
ARTUQLAN- , ala udï , -
( .) ( I 313). , ( 371).
ARTUQLUQ : munï bergükä ARUQ II . . (USp 9831); aruq turuq
bir kü jetmäsä / ne artuqluqu bar ma a . ( ?)
, ( I 66).
[ ] ,/ ? (QBK 22013). ARUQLA- : siz aruq siz aruqla az
ARTUQLUQUN , : udï , ,
jara bulup ja ušdi artuqluqun (?) sögüšdi 555); b g aruqladï ( I 304).
 63

ARUQLUQ : kelsä uma tüšürgil küži alïp jeti qata darni arvïš sözlämiš k rgäk
tïnsun anï aruqluq , ,
,
( . )( II 316). ( V A128).
ARUQSUZ: aruqsuz kö ülin: , ARVÏŠLÏ ;
: bur an tapa tetrü körüp aruqsuz kö ülin (Uig II 604).
uzun turqaru tä ridam ua äk sa tïlar AR ANT [ . arhant] , , ,
,
, : ol nomu ešidip alqu
( 153
); tün kün aruqsuz kö ülin tinlï larqa nizvanilarï tarqarïp ar ant qutï a t gdi
dgü asï tusu qïlu jarlïqajur rti , ( . )
- [ ]
[ ] (Uig III 394); arï turuq ar ant dintarlarï
(Uig III 8016). ölürtüm rsär
ARURÏ . ( rminali [ ] (S14); anta-oq u asini ar ant qata
chebula) (Rach II 142). ünin üntädi
. arïrï. (Uig III 8812).
ARUŠ : qaltï jirtin üdä arušï . ant.
arqa ï ikigü arquru turquru qavšurup torqu eškirti AR ANTAN
bö ulatï bir d bolur [ ], , ar ant ( VIII 7).
, AR ÏNT . ar ant.
, , ARZ [ . ]: arz et- : mädh
, ( VI391). arz et qanï ,[ ],
. arïš II. [ ]( 41
).
ARUŠ- . erüš-. ARZÏ . arši-
ARUT: arut ot ARZU [ . ] , : a ar
I 50). jïl ur arzu n qolsa tükäl , [ ],
. urut. , ( . )
ARVA- (~ ) ; (QBK 1728); tüz baš sän bolsa
: qam arvaš arvadï (~ arzu ja uq [ ] ,
) ( I 283); s kiz qata ( . ) (QBK 5215);
arvasun qalï k lsä k ldrür qamu arzular
(Suv 47617). [ ], [ ]
ARVAL- . arva-: arqïš (arvïs?) (QBN 22614).
arvaldï ( I 249). arzu ber- : edi dgü
ARVAŠ : qam arvaš arvadï tuttu bu ödkä t gi / qamu arzu b rdi
( I 283). ,
. arvïš I. / (QBK 573);
ARVAŠ- . arva-: qamlar qamu arzu bul- , :
arvašdï tiläsä bulur bar a arzusï b g ,
( I 236). , (QBK 7611); ma a
ARVÏŠ I 1. , : kim bojun gsä arzu bulur ,
tä rili jerli s kiz jükmäk arvïš nom bitig ( . ) ,
(~ )[ - (QBK 2617); arzu je-
]« - ] : tiläkin bulur r tümän arzu j r
» ( VI27); 2. : qama butilarnï
qïlmïš jaratmïš arvïšlarïn qïlï üzä k sär men (QBK 1518) ; arzu ni mat .
, , - : jedi arzu ni mat özüm u laju
(Uig II 6116); arvïš kü in jitär[dä i] (QBN 40314); arzu qol-
(Suv 4759). , : közün körmäsä arzu qolmaz
darni arvïš . darni; jelvi arvïš . jelvi. kö ül ( .
. arvaš. )– (QBK 26815); - arzu
ARVÏŠ II: arvïšlar eligi « » – tilak ~ tiläk arzu . : bajat bersü
(?) (Uig II 703). arzu tilaki tükäl
ARVÏS Ï : anta ötrü arvïs ï qara (QBN 3356); taqï-ma negü ersä
 64

arzu tiläk / bajat-oq bolu bersü arqa jülak ( B20).

,/ ASAN II [ . sana] , : bir-
[ ] [ ] (QBN 218); ök qaju orunta bu nom rdinig nomlajur rsär
tiläk arzularqa kö ül bermädi ol nomlada ï um ïnï asan tüpintä barïp ... bu
(QBN 4117); arzu tiläk bul- nom rdinig šitü ti laju t gingaj m n
[ ] : bu beglär ]
bulur bar a arzu tiläk ,
[ ] [ ] (QBN 3675); ...
gü ter šitgil tapu qïlmïs er / tapu birlä arzu (Suv 52812).
tiläk bulmïš r , , ASAN III . esän I.
, / , ASAN IV . esän II.
[ ] (QBN 791); törü qïlsa ASANKI [ . asa khyeya < asa khya]
elkä köni bolsa b g / tiläk arzu bul aj ; ,
, : jüz kalp ü asanki ödün berü
/ (QBN 696); arzuqa paramantal jolta qata lanu
teg- , : ( . o kalpa
rimlüg kišilär t gir arzuqa asa khya) ( V B .103).
(QBK 609); hava arzu . ASANKILÏ , ,
hava; tiläk arzu je- . tiläk. : tä ri bur an asankilï jolta jorïjur erkän
ARZULA- , : jüzin körgükä
arzuladi anï [ ] (Uig IV 43
); qaltï-ma ö rä uzun
(QBN 14412); özüm arzuladï anï tap a asankilï jolta bodisatvlar jori ïnta jorïjur erkän
[ ] (QBK 218); arï ,
bolsa aš suv kiši arzular , , (Suv 3955).
(QBN 2119). ASANVARUKIKI [ . asa varika] .
ARZULAJU ( III 401). ; : bu iki j girmi
. ažrulaju. türlüg asanvarukikilar išin [islä]gü i bolup
AS I ( I 80): ïtï qo a avïn jazï ,
bir as ol , ( IV 62).
– (QBH 18023); bu tul ASANVIR [ . asa vara] .
tonï su lup ürü ke tim as : iki j girmi türlüg
, (QBN 191). asanvir atlï tsuj aja qïlïn qïltïmïz rsär
. s I, z I.
AS II . aš I. , asa vara ( IV 54).
AS III . az II. ASAQ I . azaq II.
SI ( I 80). ASAQ II: temir asaq . temir II.
. aš I, äz I. ASÄL [ . ] : asäl qajda rsä bilä arïsï
S II ( )( I 80). – ( B439); asäl tatrup ilkin
AS- I : bir sögüt ü ä birär art u tamaq tatïtïp [ ] ,
asï - ( . )( 207
).
( 797). AS AN ULA-: as an ula- ta unla- .
. s-. : vrig sarsï sav sözlädimiz rsär
AS- II . aš- I. as an uladïmïz ta unladïmïz rsär kö ülin
AS- III . aš- II. adna unu dgüsi ä küni saqïn tur urdumuz
AS- IV . az-. rsär, .. amtï anï alqu ökünür biz
S- ( )?( I 173); ,
2. ( )( I 173). [ ],
. as- I.
ASA- . aša-. ..,
ASAN I [ . ] ( ): ( IV A72).
adaš tutmaq asan kü äzmäki sarp / ja ï bolmaq . as un ula-.
asan jarašmaqï sarp , AS UNÜULA- (Uig II 767).
[ ]– ;/ , . as an ula-.
– (QBN 30613); ölüglärni AS AB: as ab räs . . (QBK 3883).
tirgüzmäk asan ana SIH . asï I.
 65

ASIZ . aziz. ASÏ LÏ 1. : qama tïnlï larqa

asï lï k rgäklig ötük ötündü
ASÏ I 1. , ; : üküs
,
sözdä artuq asï körmädim
(Suv 5461); n n bar bilig t g asï lïq
( . ) -
in , ,
(QBN 254); iš jara ïnda sart asï ïnda
( 100
); asï lï qul rsä o ulda
– ( III 13);
jaqïn , ,–
junt kündä asï bolur [ ]
(QBN 22110); 2. , :
– ( VII 3210);
ïraq bar a asï lï janar
2. ( ): qa aj tutsar m n aj
– ( VII 2855); 3.
[sa]ju birär jarïm baqïr kümüš asï [ï] birlä köni
( ): m n q nturmïš qï1
rür m n
dirägä bermiš asï lï b š satïr kümüšüg tükäl
[ ],
aldïm , ,
(USp 185); 3. , : asï
(USp 482):
körnür rsä sizlik bügün [ ]
asï lï tusu lu . : anïn bu
(QBH 3713); silärkä
darni rsär ulu kü lüg küsünlüg rür ulu asï lï
ni din asï söz k räk
tusu lu rür
(QBN 34912).
(Uig II 3646); tusulu asï lï
asï al- : bezädim ki abni
. tusulu .
nävadir sö ün / baqï lï oqï lï asï alsu tep
ASÏTSÏZ : a ar pänd nasi at
,/
asï sïz rür ( )
, ,
( B110); asï sïz o ulnï ja ï bil
( A78); asï ber- :
saqïn [ ]
öz as ïn tilämaz kišikä asï berür ol
(QBN 22110).
,[ ]
asï sïz quru qal- : birök
(QBN 724); asï qïl- ,
eligti joq rsär asï sïz quru qalïr ,
: ot m qalmadï kör n ä qïldïlar / jarašïq
, ( V B .90).
rsä anï berdilär / asï qïlmadï künda arttï igi
ASÏL [ . ] 1. ; : jörügkä
,
barïr tüš tüšü ja šï jör / tüpi aslï bilgil uquš
;/ , ,/[
birlä kör ,
] ,
,
(QBN 889); ajdïm asï qïl u mäs
( . ) (QBK 35914);
n taqï jalvar :«
esiz aslï a k ndü qïlqï tanuq
(~ ), »
,[ ] ,
I 494); asï teg- , :
(QBN 41510); kiši aslï bilmäk tiläsä özün
sözüm tutsa as ï jarïn t ggäj-ök [ ]
/ qïlïn ïnda körgil
,
,/ -
[ ] (QBN 3875);
(QBN 30714); tütüš aslï bar a utundïn o ul
qalï as ï t gsün tesä s n sa a ,
, [ -
(QBN 3141);
] (QBN 3085); 2. , :
asï tusu , : v barq ašïl aj
kimni aslï bolsa atadïn arï / anï dïn k lir gü
asï tusu bol aj ,
elka asï , ,
(USp 5813); asï tusu qïl-
(QBN 41211).
: tün kün aruqsuz kö ülin tïnlï larqa
ASÏL- I . as- I: bir n birgä asïldï
dgü asï tusu qïlu jarlïqajur rti
( I 196).
[ ]
ASÏL- II . ašïl-.
ASÏN- . as- I: ït tïšïn k n o lan
(Uig III 8017).
asïnsar jüräklig bolur
. II.
,
ASÏ II: asï bulmïš . . (USp 5720).
( VIII 232); jen ülük murvant asïnap
ASÏ Ï : b gi ä asï ï
( VIII I17).
ba ïrsaqnï bil (~ )
ASÏQ . asï I.
,
ASÏQLÏQ . asï lï .
(QBN 19411).
ASÏRA: qodï asïra kiši . qodï I.
 66

ASÏRÏL- . ašïrïl-. [ ] , ,
ASÏŠ- . as- 1: ol ma a t asïštï - , ,/ , ,
( ) I 184). (QBN 144); biligsizlik erni ökärdi astïn
ASLÏ [ . ] : iki türlüg ol ( 102
).
kör bu aslï kiši / biri b g biri bilgä ASTUR- . as- I: ol t asturdï
,/ – , ( ) ( I 220); ol r
– (QBN 3112); kimü dä uquš asturdï ( I 220).
bolsa aslï bolur , , ASU . azu.
(QBN 342). ASU- . azu-.
ASLÏ . aslï I. ASUN . ažun.
ASLIÏN- . as- ASUN- . as- I : tapïn öz
.( I 258). urlu ba ïrsaqlïqïn / qapu da asun ïl ma a bol
ASMAQ . ašmaq. jaqïn ,
AS AR- . es är-. / ( . ) ,
ASQAN . ašqan. (QBN 5312).
ASQAN ULA- . as an ula-. ASUR . asur I.
ASQÏN : iniläri ma astvi teginni ASUR- : [küskü kündä ta da ]sursar
tonï qamïš bu ïqï ü ä asqïn turup tururïn ... körtilär ögdin qa dïn dgü sav šidür [ ]
... ,
( . ( VII 352).
) (Suv 61912). ASURI [ . asura] .
ASQU ÏNAL . . (USp 1138). : asuri garudilar ... ol kišikä n tïtï
ASRA 1. : üzä kök tä ri asra ja ïz jer ada qïlu umazlar , ... [
qïlïntuqda ]
( 1
); üzä on qat kök (Tiš 48a6).
asra s kiz qat jer ... turur ASURLA- . azurla-.
, [ ] ASURT U . (Veratrum) ( III 442).
(Chuast L43); 2. ; , : ASURT UQ , ( III 442).
asra atï jegätti ki ig atï b düt[t]ü AŠ [ . š?] I , : billglig kišilär bïsï
, jer ašï (~ )
( I7); anuntumuz sizi ä asra [ ] (QBN 361); tonum
kö ülin jüküngäli qoj jü i tap jegüm arpa aš –
( III3); 3. . , [ ] , [ ] –
. : ämäl asrasïnda busu lï ä äl ( . (QBN 3435); sü ig ja lï aš , -
) ( C294); ti imizni (Suv 59122); 2. , ;
okü üp adaqïnta jükünüp asrasïnta a nalïm : qalï ašqa b glär oqïsa s ni
, , (QBK 14310); olardïn birisi
( . ) (USp 1018). küdänkä aš ol / ja sünnät ašï ja to ursa o ul
asra mansïz , ( , ( ) /
): asra mansïz saqïn larï ... joqadturur (QBK 27112.13).
... ( II B68). aš baš ïsï : aš baš ïsï an salar
ASRAQÏ , .: negü t g k räkin ajur [ ] ,
aq asraqï orunta , ,
(Suv 5091). (QBK 104); aš i kü , : azu a j mä
elig asraqï . elig II. kirlig tap alï javïz artaq aš i külärig adïnlarqa
ASRAVA [ . srava] . , : asrava bertim rsär ,
atlï tsuj ajï qïlïn (S26); muntada
, srava (Uig II 847). adïn taqï ö i aš i kü joq kim bu ala urmïš
ASRÏ . esri I. bar ï tirgürgülüg ,
ASRU . ašru. ,
ASRUŠ- . asur-: (Suv 61017); aš iš isi
I 234). , : n kü t g k räk aj ï1 aš iš isi
AST , ( I 42). , (QBN 2094);
ASTÏN , : ke in ö dün rmäz aš suv ( . ): arï bolsa aš
ja soldïn o un / ja astïn ja üstün ja otru orun suv kiši arzular (~
 67

), (QBN ödün dgü ögli tegin jeti kün lu[u]lar tapa ïn

2119); aš tarï ; ( , ) udu ïn aš adï
(USp 1413); aš tat- : junup ta
namaz qïldï tattï aša , ( 505); tutup bütrü ažun
(QBN äräzin aša [ ], –
41613); aš tatï (Suv 59221); aš tatur an (QBH 18114); 3. (
, : bu r ol aš ), , : bujan
tatur an – ( I dgü qïlïn tüšin utlïsïn ašajurlar
515); aš tergi (QBN 19011); bošu (Suv 4115); bu
ašï . bošïu ; jav an aš . jav an II; mün aš tïlta ïn ašajur artamaq mgäkin
. mün I. (Suv 55916).
. š. aša- je- . , : nomlu tajaqï
AŠ II (tatï ?) aša uda jegüdä kertgün lüg elig k rgäk
( I 80).
Š ( I 80). ( V 53); aša- - . ,
. aš I. , : qïrq kün qïrq ke ä ašadïlar
AŠ- I , ; , tilär sevin taptïlar
( ): kögmän aša qï[rqïz jeri ä ( 419).
tegi sülädimiz] AŠA , : iki qo ar bašï
[ ], aša ta bïšmas
( 17); topraq üzä topraq öndi ediz boltï ( III 382).
... ašajïn tesär s n ediz turur [ ] . ašï .
, ... - AŠA A : biligsizlik erni ökärdi aša a
– ! ( I47); qaju art ašar kör ögüzlar ( . )
ar , ( A102).
(QBK 8411); arpasïz at ašumaz AŠA U , : jasïl kök sarï
[ ]( I 123). al a ï ton k ip / aš a u kötürsä jaraš ur jorïp
AŠ- II , , : , / -
qut aš alï saqïnsar [ ] , ,
, ( V A70); amtï (QBN 21511).
biz atamïz q[az anmï]š tavarï jep junlap adïn AŠAN . . (USp 1213); ašan bu a
tavar ašmasar biz ol bizi ä o šatï rmäz . . (USp 1320); ašan qara . .
, (USp 773); ašan temür . . (USp 144);
, , ašan to rïl . . (USp 1235); ašan tutun
(Uig III 8114); zük ašar . . (USp 839).
jazuqqa kirläš[mäsün t]ep AŠAN- . aša- , ,
, (USp 452). , : qara ö lüg
aš- üklit- . , - ašlarï ašaszun
: aji qïlïn larï -oq aštïm üklittim rsär (~ ?) (Suv 3627); anïn amtï
qama bursa quvra dïn iki tojïn ötünü t ginür
(S42); bodunïn qarasïn ašmïš üklitmiš ... rti o n kim küntämäk m ni vimtä ašanzunlar
... (Suv 60718); aš- üstä-
, : tïnlï larnï üzäläjü ,
ögrün lärin s vin lärin ašmaq üstämäk rür [ ] ( I .160); turqaru aš i kü ïn a
qolusïn a ašanmaq k rgäk ,
(Suv 2666).
AŠA , : aša jeg (Man III 123).
( VIII N6). AŠAQ ( I 66).
AŠA- 1. , : aš rsär ašajïn AŠAQLA- ,
, [ ] (LCK10568); kertgün rsär : ja ïnï ašaqlasa bašqa ïqar
nomlu tatï aša uluq elig rür ,
, ,[ ] ( 1 305).
( . ) AŠAR , : beš aš ar jara u eš äkkä
( V B45); 2. ( , - berür m n ,
); ( , ): ol (USp 313).
 68

AŠ AR [ . . ] , : qoraju turzun ,
ma ïn hakimlarïnï aš arlarï birlä arasta qïlmïs , ( IV B44);
[ ] ašïl- ösül- , :
(QBK 27). kü läri küsünläri ašïlzun ösülzün
AŠAT- . aša- 1. , : ( VII 4015); ašïl- üstäl- ~
ol ma a aš ašattï ašïl- üstül- : bu bujan dgü qïlïn
I 210); 2. : m gü m ig kü intä tä rïdam kü läri küsünläri ... ašïlïp üstälip
aša ur siz ...
(Suv 6475). (Uig II 8066).
AŠBAR ( AŠÏNDUR– .( ) (?):
): ol atqa ašbar j lpätti ni malï ol mal ašïndurduqu
( II 351). [ ] ,
AŠBINI . ašvini. [ ] ( A433).
AŠ AN . ( I 137). AŠÏRÏ: surïj ašïrï . surïj.
AŠ I : ötrü ol aš ï r söklün üsin elig AŠÏRÏL- . . aš- I
gkä k lürüp üskintä urdï : kün tä ri to ar rti ordu üstün
ašïrïlmatïn t gzinür
( VA ); arï bolsa aš ï arï aš berür
.127
, , [ ]
, (QBK 1212). (Man III 233).
aš ï bašï : bu ja lï k räk AŠÏSA- . ašsa- I, ašsa- II.
bolsa aš ï bašï AŠKAR [ . ] , , :
(QBH 21215); aš ï idis i qamu jašru iši bolup aškar-a
: n ä-m bu aš ï idiš i sa a / bütün rsä ( B171).
artuq aj rstig to a / olarda ba ïrsaq özünkä özün AŠLA- I , : ötrü tegin bašïn tö itip
/ laju j rdä jatïp joqaru tur alï aš ašla alï unamadï
,/ , , , ,
! (QBN 2174). , ( 196).
AŠ AQ , ( ): tilin AŠLA- II
aš aq el bol küdäzgil özü : ol ajaq ašladï
), (QBH 8811). [ ] ( I 286).
AŠ ÏN- , : taš aš ïndï AŠLAL- . ašla- II: ajaq ašlaldï
(~ )( I 254). ( I 295).
AŠÏ : ol asï qa otun qadï AŠLAQ , : tergi urup ašlaqa
( III 249). ( II 53).
ašï buqa . ( )( I 357). AŠLAT- . ašla- II: ol ajaq ašlattï
. aša . ( I 265).
AŠÏ AN . aš an. AŠLÏ I 1. , : jana
AŠÏL- , , - bu közünür ažunta aslï i külüg tonlu k dimlig
; : kün küni ä ïm tarï ïm dlig tavarlï
ašïlzun [ ] ( .
(Uig I 291); vtä d tavar ašïlur ), , (Suv 36022);
( VII 2827); vtä tur a qu bujan 2. .: nom aslï
ašïlur [ ] , najvaziki , [ -
( VII 2844); qoj ] (Uig II 8064); et ašlï lar
jïlqï igidsär jïlï a ašïlur baj bolur , (Uig II 602).
, AŠLÏ II ,
[ ] ( 137). (?): sijasätqa ašlï bolur sü iši
ašïl- kötrül- , - (QBK 12215).
(?) (USp 58 .28); ašïl- kü ät- : AŠLÏQ I ( I 114).
övkä bilig aš[ïlsa]r kü ädsär [ol] a ïr a ruš [am] AŠLÏQ II , , : ol qar qamu qïšïn
ïl jabaš kišilarig ... qïlur , inär / ašlïq tarï anïn önär
,/ ( II 204).
... ( II 55); ašïl- ükli- AŠLÏŠ [ . le ] . 28
, : an ulaju j mä ( VII 37).
ol bizi tsuj erin ülärimiz ašïlmadïn üklimädin AŠMAQ: ašmaq üstämäk . ,
 69

, : ögrün lärin s vin - (

I 277).
lärin ašmaq üstämäk rür [ ] – AŠSAT- .
ašsa- I: ol anï ašsattï
(Suv 2667). ( I 262).
AŠMÏŠ . . (USp 2611). AŠSÏZ , : i rä ašsïz tašra
AŠNU 1. , , : men andan tonsïz jabïz jablaq bodunta üzä olurtïm
ašnu keldim ( I 130) ,
n ašnu ajajïn eligkä sözü / n rmiš tiläki , –
kim rmiš özü ( 26).
,/[ ], AŠTAL: aštal o ul ( I 105).
(QBK 222); bu aj to sa ašnu edi az AŠU ( I 89).
to ar [ ] , - AŠUN . ažun.
(QBK 304); AŠUN- . as- I 1. : ol
2. , ; : uqušqa jïraq rdi ndin ašundï ( I 202);
ašnu jolu - 2. : süzük m gü elkä ašun il burun
(QBK 2377); ig ol aš nu rkä ölüm tut aqï
- (QBK 17711); 3. : tapundu
( . ) (QBK 2099); 3. . da ašundï tapu , [ ]
. -mazda , : [ ] (QBK 1766); qanï
qatïlmazda ašnu sïna ïl kišig - kim qutuldï ölümdin qa ïp / qanï kim öšnündi
, ašundï ödindän k ip ,
(QBK 602); ajïtmasta ašnu sözü sözlämä - , / , ,
, (QBK 374). ? (QBK 655); 4, : qaju
ašnu . III. išdä ašnu ašunsa uquš / ol iš bašqa bardï ,
AŠNU A , , : ašnu a ,/
jarašurïn jarasma ïn dgüsin javlaqïn ajïtma uluq (QBK 1442).
ol , AŠUNMAQLAŠ- , -
, (USp 5818); : jumqï birtin jï aq jolanïp ašunmaqlašu
oqïduqta ötündüktä ašnu a bu burqanlar a ïn bu barmïšlarïn körüp ... ...
bodisatvlar atïn ataju sü ük kö ülin jükünü ïn a , ,
tep tesünlar [ ], (Suv 59919).
, AŠUQ I , ( I 66).
, AŠUQ II , ( I 67).
(Suv 5218). AŠUQ- , ; -
AŠNUQÏ : m ni ašnuqï ažunta qïlmïs : elig b g qatunï birlä ašuqup ïn a tep
öz qïlïn ïm m ni ïn a mgätür , ajïttï ( .
, ) (Suv 61413); r vgä
( VI16); jana ašnuqï sözkä jan aj ašuqtï ( I 191).
tejü / taqï qorqar rdim ,/ [ ] AŠUQLA- : ol anï
(QBK 30112). ašuqladï ( I 305).
ašnuqï kün : seni m n oqïdïm e ašnuqï AŠVINI [ . a vin ] . 28
kün (QBK 346). ( VII 327).
AŠO . aša u. AT I 1. : ädib a mäd atïm
AŠQAN . . (USp 822). ( B469); ratnapušpi atlï tä ri tä risi
AŠQARA . aškar. bur an atïn bu nom rdïnini atï birlä ataju ïn a
AŠRU , ; tep tezün , –
: a ïrladï ašru ba ïrsaqlïqïn ( : – Ratnapu pa -
ba ïršaqlïqïn) -
(QBK 29911); ašru tükal (Uig I 301); ata ornï atï o ulqa q lïr
qut boldï (QBK 8611). (QBN 2012);
AŠRUL- .: 2. , : ki o lïma jab u šad at bertim
jük arttïn ašruldï
( I 247). ( ); atïm qul tapu ï kör ornum qapu
19
AŠSA- I ( I 277). – , –
AŠSA- II , (QBN 537); 3. , :
.: ol art ašsadï anu bašï so uqdïn aq turur anu ü ün anu
 70

atï muz da turur ( ) (

, – – . n mar pa): bilig kö ül
( 267); ädibni jeri atï jügnäk rür - bolmasar at ö bolmaz ,
( . ) – - (Uig II 126); at
( B493); kitab atï (QBK 812). qoj- , : birin isikä kün at
at al- : qaju kök ajuqluq qojdïlar ikin isikä aj at qojdïlar
üzä at alur , – ( 84, 5);
(QBK 23915); at arta- . at tap- : er erdämi atïm tabdïm
arta-; at artat- . artat-; at ata- 1. - (E 51); at tegür-
, , : kitabqa ö in at atamïšlar-a , : bu as ib atïn t gürmiš
(QBK 417); 2. - mu a (QBK 72);
: o ul qïz atamaz atasï atïn atqa teg- , , ;
(QBK 511); atïn ataju : bu olatqa tegmiš tapu
qut qïv özin k lti ( . qïl ï , ) -
), [ ] (QBK 24412); qïrq jašta atqa t gdä i -
( I116); at(ï) atal- . at ata-: anasïndïn ( VII 1724); at
to sa atalsa atï / müsa r bolup mindi ödläk atï tut- , : ni ošak atïn tutar
,/ - biz (Chuast 151);
(QBK 659); tab ï b glär tab atïn tutïpan , -
at ber- , , : tegmä ,
biri ä türk ä bir at bermiš turur 7
); at laqab ur- , :
(QBK 32); qa an at bunta biz gmä biri bir türlüg at laqab urdïlar
bertimiz [ ] [ ] (QBH 35); at
20
); at bul- , : ja ol at urul- ( ): ma a at uruldï
bulup aš berür jatï a , (QBK 3044); at ün : qamu
, (QBK 27215); elkä tol ï kör atï üni ,
at jol . , , : a jol aja iltäg (QBH 666); kü
tiläsär üngäj bütgäj at . kü.
, (Suv 4445); tobïq üzä . t.
bolsar ulu atqa jol a t gir AT II , : anta ulu ölüg bar u
, tüšti kim jüklämäkkä kel ürmäkkä a qa ïr ud
( VII 3711); atï kötrülmüš azlïq boldï ,
( . , ( .
): ati kötrülmiš aja qa t gimlig ) ,
tä rim , 313); r at ärlädi
(Uig I 2811); bu bizni mgäkimizdä atï ( I 300); atïnda qodï tüšti
kötrülmiš aja qa t gimlig tükäl bilgä tä ri tä risi (QBK 19016).
bur anta adïn kimni ersär umu ïna tiläp bulmaz at ad ïr ~ at aj ïr : mingü at ad ïr
biz (QBK 2642); jandïq at .
jandïq; jol atï . jol I; jorï a at . jorï a;
, , – özlük at . özlük; qoš at . qoš; sal a at .
, , - sal a; tïš at . tïš III; ar at . ar.
( X108); at kü ~ kü at . T , : bu urni tï amrta
: türk bodun atï küsi joq bolmazun tejin – ( VIII M19).
. at I.
(KT25); ol dgü kü at tört bulu da jadïltï AT- 1. : k lsä kiši atma a ar örtär külä
,
( . )( 71); at ma al ~ ( I 129); özü otqa atma bu
at ma gal . : bu vu töztä tutsar a dünja i ün
ma al bulur (QBK 5814); i indä tatï bolmasa ol qa un anï
, ( VII 2714); at ma gal taštïn at u bolur ,
qïl- (?): suduru ta da qaju ertä (QBK 3049);
turup sözläp tü in at ma gal qïlïp 2. : ja quru oq alïp adn u isig özintä
, adïrtim ... rsär ... , -
(USp 6016); at ö . ( . )
 71

(Uig II 8749); oqlarnï kökkä ä a u ( I 52).

( 394); 3. . , ATA , : qul atï anïn boldï
: mendä bulnur s vin otï qa u atar qulqa ata
, (QBK 1956).
( III 374). ATAJÏM . adaj I.
amat at- . amat; sevin at- . sevin ; ATALÏ : ol at ï turur kör
ta at- . ta 1. atalï larï / atasïz qïlï lï ,/
T- ( ): kö ili tar , (QBN 43312).
( VIII I4). ATALÏQ : atalïq qïlajïn o ul
ATA I : ata öldi rsä ata m n sa a / atalïq bol ma a
qïlajïn o ul bol ma a , ( . ),
[ ] , [ ] (QBN 1222).
( . ), ATAN ( ) : atan
(QBN 1222); o ul to a qïlqï a aqa jüki aš bolsa a qa az körünür
janur , [ , ] [ ]
(QBH 647); ata tonï o ulqa jarasa , ( I 75).
atasïn tilämäs atan buqa (?): bir at bir škäk iki tonlu
, [ ] böz bilä atan buqa , ,
( III 87). ( 413).
ata ana , : štip ata ana nï ATAN- . ata- , :
savlarïnï qadïrma [ ] anï ü ün bu bodisavt quanši-im tep atanur
, ( I 507); qa sïq ata (Kuan13);
. qa sïq. üküš kördüm dgü atanmïš kiši
. hata. , (QBK 25013); ü
ATA II: ata sa un . . I 86). ajlar a anur küz ö lär tep
ATA III . ada. (Suv 58910).
ATA [ . ] , , : atanmïš kün ( VI135).
bajatdïn ata ol uquš b lgülüg , ATANLAN- ( )
(QBN 14011). ( ) ( I 295).
ata ber- , . ATANLÏ ( )
: munï berdi mdi ma a s n ata ( I 148).
(QBN 2257); ata qïl- : ATANMÏŠ : bi ärü k lsär özi
an ata qïldï šahim a bu ümläni atanmïš ögrün ülüg atï jitiglig k lir
( B64). ] , -
ATA- 1. , : biligsiz kišig , [ ]
bilgä jïlqï atar (ThS II85).
(QBN 821); j mä ATAQ I . adaq I.
erin kiši 1ï k ntü körmiš ötägin emgäkin ATAQ II . ata .
atajurlar [ ] (~ ATAQÏ . ata I ( 1 136).
) ATAQÏMSÏN- . -
, (~ ): ataqïmsïnmajuq atï
(Man I 98); 2. , : taj bilgä bulsar art saju majaqajur ,
tutuqu jab u atadï o ,[ ] ,
(M 12); 3. , -
, : bu jeti burqanlarnï ( VII 425).
atïn ataju jükünüp ATAQLÏ . adaqlï .
(USp 12816). ATASA UN . ata II.
. ata I : iki ATASÏZ I : ol at ï turur kör
lï aqïn atasïnï b[ojun] qu up ïn a tep tedi atalï larï / atasïz qïlï lï ,
amraq ata ïm-a , / ( .
: « ) (QBN 43312).
!» (Uig III 6414); ata 1ï ata to ar ATASÏZ II . adasïz.
( . ATASÏZÏN . adasïzïn.
)( II 80). ATAŠ [ . ]: ataš qïzïl :
ata o ul , ïzï ataš qïzïl erdi
 72

16); ataš tüš- : üräkigä atïq- kökül- . , -

aš üšdi ( . : atïqmïš kökülmiš sekiz at ma allï
)( 99). ... eli ulušï ,
ATAŠLU : anu baš ïnda atašlu [ ] (?) ... (Suv 68III).
jaruqlu bir m i bar erdi ( . ÏR- . adïr-.
) , ATÏŠ I , ( I 60).
( 73). ATÏŠ II . . I 60).
ATAT- , ( ): ATÏŠ- . at- :
taj atatsa at tïnur , ol m ni bir1ä oq atïšdï
( I 206). ( I 180).
ATAVAKI [ . avaka] . . – ATÏZ
(Tiš 43b1). ( I 54).
ATÄBÄT [ . ] atäbatü-l- aqajïq ATÏZ- :
[ . ]« », eligi qobu atïzu a ï jïrlaju olurdï [ ] ,
( 497
). , ( 711).
AT Ï : bašïnda bir at ï ma a suv berür ATÏZLA-
[ ] ( I 301).
(QBK 36114). ATÏZLAN- . atïzla-: jer atïzlandï
AT AQ I . ( 1 118).
AT AQ II ( 1 292).
( , ?) ( I 118). ATLA- , ( ):
AT AR- ; - q n ïma a up an a a la u ilädi rig birlä
: ol m ni at ardï lap u larnï u up ke i
( I 225). ;
ATIDJA . aditja. , ( 156, 7).
ATIQ [ . ] . . , ATLA , : aja la
( 33
). tata atla tä ri ... , ,
ATÏ ; ( ): , ... (Man I 272).
bilgä q an atïsï j lï tegin (~ ?) . atlï I.
( X I); bu bitig ATLAN- 1. : r
bitigmä atïsï j 1ï t[egin] atlandï ( I 255); turup
– [ ] ïqtï atlandï k ldi jana , ,
13
); j ginimin atïmïn körtim [ ] (QBK 29412); 2. -
(E 478). , : q 1ï atlanur bolsa b glär
ATÏL- . at- 1. sükä (Q 1426);
): oq atïldï qama dintarlar udu atlantïlar
I 193); 2. , ( II A63); 3. :
( ): äk a zï atïldï - ol ta qa atlandï on ropv ( I 255).
( I 193). ATLANTUR- . atlan-
ATÏM ( ); : atïm ersä , : tašqaru ilin ükä
rsig bolur oq ja ï [ ] atlanturdï rti [ ]
, (Q 23810); jazmas ( 11).
atïm bolmas , - ATLAQ . at II : b käm urup
( III 59); jazmas atïm ja mur - atlaqa ( I 483).
, ,– ( III 379). ATLAS : qalï kejsä atlas unutma
ATÏN . adïn. bözü ,
ATÏN- . at-1. ( ): ol ( 354
).
naru atïndï ( 1 199); 2. ATLAŠ- ,
(~ ) (MK I 199); 3. - : ol m ni birlä oq attï atlašu
: ol oq atïndï ,
, ( I 199). ( II 226).
ATÏN U ( I 133). ATLAT- . atla-
ATÏQ- , : : qa anïma ötüntüm sü jorïtdïm atlat
negü ter atïqmïš ja ï šit , tedim
(QBN 1766). , :«
 73

[ ]» (T 25
). (~ ): beš az n ol
ATLÏ I 1. , , tep atqanmazlar japšïnmazlar ,
: kamini atlï erin tapï ï – ,
(Uig II 224); ratn pušpi [ ] ( VI .462).
atlï tä ri tä risi bur an o ATQAN SÏZ -
(Uig I 2915); 2. , : atqan sïz dijan bulmïš
, : balïqtaqï ulu qarï atlï larnï ,
bujruqlarnï [alpa ]utlarnï o ulanï ( VI .362).
, , , ATQAN U . -
[ ] (Uig III 657); ; ,
ïnanma özü qutqa atlï kiši , (= . vi aya): jürü nomlar rsär
(QBK 267). qaltï ini igi zük atqan ularnï zükin armaqïn
ajï atlï . ajï I; atlï jollu ïnïn a kertüsin ä biltä i ïn kertü tüz bilgä bilig
, : toquzun kertgün rsär atlï rür , -
jollu qïlmaqnï jiväki ,
, -
( V B103); atlï jüzlüg . (Suv 3053).
, : ögä bilgä atlï jüzlüg ATQAN ULU : ilki
r (~ ) alquqa atqan ulu tutjaqlï töz ,
(Uig II 1919); anta ötrü atlï jü lügkä ïn a tep ajtï ,
[ ] ( 125); (Suv 578).
atlï külüg . , : ATQAQ . 1. , :
atlï külüg bilgä si atqaqsï ulu jarlïqan ï kö ül rsär qaltï
(Suv 48912); atlï ma gallï . qama tinli o lanï üzäki öz ol jat dgü ögli ol
, : bu darni rsär ulu kü lüg ajï ögli ol tep saqïn uluq atqaq b lgülärintin
küsünlüg rür ulu asï lï tusulu ... atlï i ö rülüp jala kertü tü ü ä a ïrtsi körüp
ma gallï rür (~ - erin kämäk tsujurqamaq rür
) , -
.., (Uig II 3647). ,
. atla . ,
ATLÏ II 1. : üküš atlï ,
ögrün j q qobï atlï qorqïn joq , [ ] -
, ,
, (Suv 26520); 2. .
(ThS II54); 2. , ; : atlï : janturtu uz ajï qïlïn tïn japšurmïš ilinmiš
ja alï qa lïlï jada tört bölük s atqaqtïn
(~ ), , - ( III128).
(Suv 38415); ki ülügi atlï rti ATQAQLÏ ., -
( 4); ala atlï .: ulu jarlïqan ï kö ül j mä
jol tä ri m n – (ThS II2). türlüg tetir ïn a qaltï ilki tïnlï atqaqlï
atlï sü : tab atlï süsi bir tümän ulu jarlïqan ï kö ül ikinti nom atqaqlï ulu
artuqï j ti bi sü jarlïqan i kö ül ü ün atqaqsïz ulu jarlïqan ï
( 1
). kö ül
TLÏ . atlï I. : –[ ] -
ATLUQ . otluq. , ;
ATNA U . adïna u. – -
ATQA . atqaq. ; – -
ATQA LÏ . atqaqlï . (Suv 2652. 4).
ATQAN- , : atqaqlï viš ajlï -
ol orunta alqanï b lgükä atqanta i tïdï adalarï : bultïlar atqaqlï viš ajlï m llär
tarqarïp altïn orunqa kirürlar
, - ( III121).
, ATQAQSÏZ : ulu
(Suv 7316). jarlïqan u ï kö ül j mä ü türlüg tetir ... ü ün i
atqan- japšïn- . atqaqsïz ulu jarlïqan ï kö ül -
 74

: ... baqsa b glär kimi lasä / ava jï lur arzu

- -
(Suv 2655). ,/[ ] -
ATRÏL- . adrïl-. (Q N 1394).
ATRUQ . artuq. V- . av-.
ATSA- . at-: ol oq atsadï AVA 1 (?) .
( I 275). ( III 24).
ATSAQ . . (USp 715). . ïva, java II.
ATSÏZ : kimi rdämi bolsa AVA II: ., ,
atï jorïr / qalï bo1masa rdäm atsïz qarïr ava ava ! !( I 89).
, AVA III . hava.
[ ]; / AVA , (?): bu iki kišikä söz
, (QBK 14617). u k rak / söz a sa ava larï jü gü k räk
atsïz er äk : iki eligni ,
atsïz er äk (QBN 1998).
( V 54); atsïz belgüsiz . AVA LA- : ara körsa vrär jana
(Suv 3749). rk jüzin / ava lar n ä tutsa bermäz özin
ATTUR- . at-: ol oq atturdï ( ) ,
( I 217). ,/ ,
ATUD . adut. [ ]- [ ] (QBN 413).
ATUN: sarp atun . sarp II. AVALA- , : anï t grä kiši
ATU . adu. avaladï ( 1 310).
AULAU . . (Man III 3514). AVANGLIUN . ävängliun.
AV I : künlärdä bir kün av a ïqtï AVANT [ . ’nt]: avant tïlta .
a ( 39); : kim qaju tïnlï lar qaju qaja avant
qalï tuš a b glärkä ja luq a / tušar at ü ä avda tïlta o rïnta tsuj a ïr qïlïn qïlsalar
qušta s ä
,/ , ,
[ ] , [ ] (S85); [edgü] qïlïn kü intä sansïz, üküš
[ ] (QBH 9417); böri ti1kü arslan adï ažunl[arda] b g qun ujlar bol uluq avant tïlta
ja to uz / s ni din qutulmaz ölür avda tüz , qïlmïš bolur
, , / ,
, (QBK 32015).
av avla- : kik av avlaja turur erdi (Uig III 755).
on ( 28); av jer . avïnt.
: av jerdä jürüsün qulan AVANTLÏ : avantlï lar alqu-
( 121). un anta jumqï t unlar [ ] -
. ab I. , (Suv 35414).
AV II , : ba ïrsaq kišini sözi AVANTSÏZÏN: avantsïzïn tïlta sïzïn
tut savï / bu söz sav sa a bol a dävlät avï , (Suv 28122).
- AV Ï : balïq ï av ï tuz ï tuzaq ï ...
, / ( . bolup ajï qï1ïn qïlur tinlï larï ölürür ,
) (QBK 6310). , ...
. I. , ( 18); av ï
AV III ? ( )( I 40). jikni dïdï (~ -
AV- : arzulaju r avar ) ( I 311).
( III 401); külar jüz av ï ït : tükäl av ï ït t g
isig söz üla n tavar / boš azad kišilär bu ü kä tözka baqïn [ ] ,
avar , (QBK 21014).
, :/ AVDAN [ . avad na] , -
( . ) ( X20).
(QBN 1811). AVIAT . avïnt.
av- jï ïl- . , ; AVIŠ [ . av i] .
ava jï lu terlür r at sü bolur [ ] : aviš atlï t gin siz
, (QBN 15614); külä tamu , av ,
 75

(Suv 9914); aviš tamu i intäki örtlüg (QBK

jalïnlï jerlartä a tïnmïšta anta mi ökünsär ... n 9412); bu iki qutu bulsa b gdin s vin / eli qap ï
tusu bol aj av i, etlür bulur beg avïn
[ ] , , ,
..., [ ]
(Uig II 7945). (QBK 11116); 2. , : jüzi körki
VÏC ( I 143). qïlqï qï1ïn ï ne ol / jašï qurï bod sïn avïn ï n
avï a qurt a , : ol , ,
avï a qurt aqa rsimäz - , ,
(Man III III5); (~ ) (QBK 924); 3. ,
avï a sözi : negü ter šit bu avï a ( III 449).
sözi / avï a sözin tut unïtma , AVÏN A : ïn ïp avïn a aruqï jetti
; / , ,
(QBN 12710). ( 371); ötrü ... azu ki ik 1anqïjä körkin azu
. abu qa, avïn a, avu a. qarï avin a körkin azu tojïn dintar körkin qïlïp
AVÏLQU . - ..,
( ?), ; , (Suv 4465).
. abu qa, avï a, avu a.
, AVÏN SÏZ , :
qorqïn sïz avïn sïz kö ülin ol j klär arasïnta kirip
( I 489). bardï
. afïl u. (Uig I 412).
AVÏN- 1. ; , - AVÏN U 1 , ( I 134);
: b räm qïlïp avnalïm - 2. ( I 134).
, ( I 263); qara . abïn u.
qarnï todsa kör ud t g jatur / java sözka avnur AVÏN U , : özü iki künlük
özin s mritür avïn u ü ün körürdä küjürmä özü ni kü ün
, , , / [ ] ,
[ ], (QBK 20612);
(QBK 392); bitigdä at uz bolsa a lur kö ül / avïn um s vingüm jöläkim toqum ol ol bir o
oqï u k lir baqsa avru r kö ül , , ,
, ,/ (QBK 2842).
,[ ] – . abïn u.
(Q 1509); 2. : jajï qutqa avnïp AVÏNÏL- : täg jaratï üzä
küvänür kür er - avïnïlïp j mä
, (QBK 4911); ölürüg ( VIII D39).
körügli avïnmaz uzun , , AVÏNT: avïnt tïlta . : n gü
(QBK 2084); avïnma ün qaju avïnt tïlt ïn ,
bu dünjaqa rtär barïr ? (Uig I 242).
, (QBN 1079); 3. - . avant.
.: ojunqa avïnsa ažun tut ï elin AVÏR- . evir-.
buzdï [ ] , AVÏRTA , ( VIII D11).
(Q 1091); s vin lürkä . avurta, ovurtasï.
avnïp üküš külgü i sï ïtqa anun u , , - AVÏŠ . arvïš I.
, , AVÏT- , , , -
( . ) (QBK 4912); 4. - : kiši kö li tut ï tilär arzunï / avïtur
, : sa a mdi avnïp jorïr rdi öz tiläk bul uqa özini -
(QBN 903); ol ;/
ma a avïndï ( I 202). , [
. abïn-. ] (QBK 29814); avïtsa räž bïrlä
AVÏN 1. , ; : [ ] [ ] (U 20710);
vin aslï u maq turur häm avïn jazuqï bar rsä qïna u tutup / joq rsä mi gün
(Q 3097); ažun bodnï avït u k räk ,
tïndï avïn ïn qutun / eligkä du a qïldï bodnï bütün ; ,
[ ] (QBN 571).
 76

. abït- I. (QBN 123).

AVJA 1 . ( I 114). . abu qalïq.
AVJA II . evin. AVURTA , : avurtasï dgü kiši
AVJAKIRT [ . avy k ta] . tut arï / o u1 qïz arï qop a
( ): ü ün avjakirt jarlï sïz [ ] ,
avj k ta, [ . .] [ ] (Uig III6). / [ ] ( .
AVLA- I 1. : kik (kejik?) av avlaja ) (QBN 32413); ol avurta tutundï
turur erdi ( 28); avlar ( I 144); o lï teginig avurtalar li-
jik taj an ï ïp tilkü tutar - ginta igidür a -
, , ( I 421); (Man III 142).
2. ( ): avlap m ni qojma ïz . avïrta, ovurtasï.
[ ], AVUS ( II 59).
[ ]( II 45). AVUT I : qodu bir avut a qara topraqï
av avla- . av I; kögül avla- (QBK 32316).
: qara kö lin avlar b gi jarlï ï . adut, a ut.
(QBN 1347). AVUT II . uvut II.
. abla-. AVUŽ UN (?) (
AVLA- II , : rakšalar )( 1 157).
g qatï ünin qïqïra t girmiläju avlajurlar AVZURÏ ,
, .
(Uig IV C90); a ar kiši avladï ( I 145).
I 287). AWUT . avut I.
AVLAL- . avla- I 1. - A . ! !: aj aj ölär biz a -a ,
( ); : k jik , !( 97).
avlaldï ( I 296); 2. . A Ï ; : ï bol sa a
: avlalur özüm anï tüzü ä söz dušnam kelmäsün ,
( I 296). ( 231
); ï
AVLAN- . avla- 1 : r özi ä bol a ïlïq seni sevdürür ,
avlandï ( I 298). ( B260).
AVLAŠ- I . avla- II ( - . aqï I.
): kiši avlašdï ( 24016). A ÏLÏQ ; : tabi atda
AVLAŠ- II . evläš- I. jegi adät ajbsuzï a ïlïq erür
AVLAT- . avla- I - [ ],
; : ol ma a ïvïq avlattï – ( 249
); a ïlïq qamu ajb kirini
( I 265); jujur :
qulan k jik avlatu b räm qïlïp avnalïm 230
).
, - . aqïlïq.
( I 263). A ÏR [ . ] 1. : özü ölgü
AVQAN . (Tiš 42a1). ïr bu atï q 1ïr ,
AVRAN , - (Q 26511); turu öldi
( I 109). ïr bu kü käj a ïn
AVRÏNDÏ ( I 145). (QBK 1054); qamu jesä i sä
AVU : uqušsuz kiš i bir avu a titik ïr todur , , ,
(QBK 1033); 2. -
(QBN 3314). : sähadät bilä k sgil a ïr tïnïm
AVU A : söküš boldï rkä avu a atï [ ]
( . )« » (QBN 407); a ïr kün
(QBK 3849). (QBN 43713); 3. : ažun buldï ïr
avu a sözi a: n gü ter šitgil ( . ) (QBK 3847).
avu a sözi , - ïr tüpindä : saqïn k sä
(QBK 25417). ïr tüpïnda s vin ,
. abu qa, avï a, avïn a. [ ] (QBN 12113).
AVU ALÏQ : jusuf ïlbašï A RVZN . an rvzn.
jigitlikkä ökünüp avu alïqïn ajur , [ A - : at a sadï
]
 77

1 276). -
A SAQ : j tim ögsüzüg kör ja tul = .t ): nizvanï taplata ïlarnï
(~ tulsaqï ?) tursaqï / ja körsüz ja oldurum jemä adïrtï rsär tört türlüg tetir bar anta tïnlï lar a ï
saqï , , , - kü lüg [ ] ,
(Q 18712). ( . )
saq bu saq . ( I 465). , : -
. aqsaq. , (Suv 2615); az
A SAT- . sa-: ol anï a sattï nizvani o rïnta ölürmiš ,[ ]
e ( . ( II B19); 2. : az j k
)( 1 262). (Man III 195).
A SUM . sun. az almïr . , ;
A SUMLA- , : ulu luqqa , : t ginmäk bolmasar az almïr
srüp kim a sumlasa , bolmaz ,
, (QBK 36810). (Uig II 1216); övkä az almïr qïlïn ï
. aqsumla-. artuq kü lüg rip ,
A SUN , ( ); ( VI71); az bilig
( I 116). , : az bilig ijin t trülmäk
. aqsun. ( II B26); az saran
A SU . sun. . , : mgäk tüšlüg a saran
A ŠAM [ . ] , kö ülümü ni tarqaru ketarü jarlïqa aj rti
I 107).
R- 1. ( ); , , (~ )
: tüpi jï a tardï - (Suv 4724).
(~ ) ( I 219); AZ III . , ( 42).
bast ölüm a taru [ ] - AZ IV : dgü kišlarig kü qul qïltïm u uz
( I 515); 2. : er tašï a tardï jenik tuttum mgättim erintürtüm rsär az elig
( I 219); 3. - törüg bul adïm rsär ] -
, : ol j r a tardï
( 1 219). ,
. tar-. (Uig II 8752).
A TÏN- . tïn-. . adu, azu.
A TUR- . tur-. ZI ( I 80).
AZ I 1. , : az udï . as I, s I.
( 555); biliglig e i az biligsiz üküš Z II . az I.
[ ] (~ ) , AZ- 1. , ,
(QBN 274); üküš az tep : azïp jügrür rdim aju berdi jol
ajmas päzirlär de iz , , , ,
, [ ] ( B65); 2. : ja ïlï (QBN 3912); jarusa jula tünlä azmas jola
kišilär qutulmaqï az (~ ) , -
, , [ ] (QBK 25710); jol azsar v tapmaz
(QBN 30614); 3. ; : ,
az bodunï üküš qïltïm ( I33); 2. . , ;
(KT 10); : tä ri bilgä qa anta adïrïlmalïm azma-
ulu irkin azqï a rin t zip bardï lïm -
(O a3); köniliktä azmïš
); bu ïrq bašïnta az mgäki bar özüm (QBN 38712);
34
bitig i bor i sä biligdin t zär / biligdin t zigli
(ThS II89); 4. . . bitigdin azar ,
: azï üküš qïltï ,/
( 16); uquš azïn azlanma as ï üküš (QBN 20313).
[ ] , Z- . az-.
[ ] (QBN 346). AZA . iza.
sözüg az qïl- . söz. AZA [ . ] , : aram
AZ II [ .- . z] . 1. , ersä malï ab ol so ï
, ,
 78

[ ] ( C427). (~ )
AZAD [ . ] , : bodun (QBH 1617)
mallï erkä urup jüzlärin / tözü qul qïlurlar azad AZÏ- I ( ): küp
özlärin , azïdï ( III 253).
,/ , , AZÏ- II: qulaq azï- ( III 253)
( C421). AZÏ ; : to uzu azï ï sïnmïš
AZA . azaq I. (ThS II11); sansïz üküš tïnlï lärï
AZAQ I 1. , : azï larï üzä tan qalaju ölürüp
azaq jat baz rsä ajït u k räk ( ) - ,
, (Uig I 4517); azï tisläri a ïnta
[ ] (QBN 1898); 2. , qo rulup tüšär bolur [
; : azaq bolsa iš i bolur ] (Suv 62019).
iš uzaq , AZÏ LA- 1. : to uz atï
(QBK 15814); 3. ( ): azï ladï ( 1 304);
at alïr oqnï azaq 2. : m n to uznï azï ladïm
( II 20). ( I 304).
. azuq II. AZÏ LÏ 1. ,
AZAQ II ( I 32). I 147); azï lï tï ra lï tïnlï -
. adaq I, aq, ajaq II. (Uig II 3522); 2. . ,
AZAQ III . . - : n ä mi azï lï rän rkäki tišilärdä ötrü
( I 66). üzüldi köki
AZAR [ . ] , , : (QBN 3262); kür alp
bu ažun mäzäsi qatï 1ï mäzä / azarï üküšräk r kötürsä jašïn t g temür / azï lï ränlärdä t šlür
mäzäsi aza –[ ] tamur ( . -
,/ , ), , [ ] -
( 438
). (QBN 2245).
AZAT . azad. AZÏL- . az- 1. , -
AZ AN : asï qïlsa az an anï ( ): jol azïldï
n qulï / äk jaslï rsä bi är m n ulï I 196); 2. , : jïlan
, ,/ jumšaq rkän javuz l tär / jïraq tur u jumšaq tep
, [ ] azïlma u , , ,
(QBN 1924); quš javuzï sa ïz an / jï javuzï / [ ] , ,
az an – , , ( A215).
– ( I 439). AZÏN : qa an tï la aj m n olarnï sözin
AZ A : az a -u a lam [ . ] / aba sözläsälär üküš ja azïn
, : taqï biri ,/
az -u a lam bolur / bu tüška jürüg joq (QBN 42013).
, AZÏR . azïr.
/ (QBK 3609). AZÏT- . az- , -
AZ ÏR : adï laju az ïr , : ol a ar jol azïttï
(QBK 12312). ( . )
AZ UR- . az- ; : (MK I 208); üküš t lim nizvabnilar ögin kö ülin
anï qïlïn lï šmnu ögümüzni saqïn ïmïznï azïtïp örlatür rti
az urduqïn [ ] ( III34);
küvazlik azïtur kö ilig jolu
(Chuast B19); tamu qapï a az uru lï jolqa kim (QBK 11011).
tesar , AZLA- , , -
(Chuast L127). ; : bir er dušman
AZIZ [ . ] ; : bu kün bu rsä anï azlan a [ ]
ažunda kišilik aziz [ ] , ,
– [ ]( B385). B360); üküš ta at rsä anï azla u
AZIZLIK , : jalïn uq ,
lanï azi liki bilig uquš birlä rdükin ajur (QBK 1874).
[ , ] , AZLAN- . azla- 1. [ ]
, ; ,
 79

: ol bu jarmaqï azlandï (S25).

( I 297); . adu, az IV.
2. , : uquš azïn azlanma AZU . azu.
as ï üküš [ ] AZU- : qutï bujanï azumïš erin
,[ ] (QBN 346). jarlïq tïnli , -
azlan- qïvïrqaqlan- , - (Suv 48019).
: nom bušïta tavar bušïta azlantïm AZUN [ . ’ žwn] 1. , ; ( -
qïvïrqaq1antïm rsär ): negü bar azunda ölümdin qatï
, [ ] , (QBN 941);
(S39). bu tüš t g azundïn özün t rk k är -
AZLAN- II , ; : adïn ,
kišini dgüsi ä a lanmamaq künilämämäk (QBN 297); 2. . ,( -
[ , ] : anta j mä jeti azunlarï teginip tamuta
(Suv 2204); to maqï bol aj bïrök qajuta qa an jala uq azunïnta
bulmajuqu bul alï lant ï biligsi bilig to ma ï bolsar j mä anta erin aj bolup to a
, (~ ) - glüg j mä bol aj ,
(Suv 31921). ,
AZLANMAQ , , - ; -
: t ginmäk tïlta ïnta azlanmaq bolur ,
-
(~ ) (Uig II 913); a lanmaq (Uig II 2910, 12); bu azunta üküš javlaq ajï qïlïn
saqïn ïn ketärip [ ] qïlur [ ], (~
(Suv 26620). ) -
AZLÏQ ; : at (Rach II 314).
qa atïr ud azlïq boldï , . un, ažun.
( 314); mi in dostu ersä AZUNLU . ažunlu .
bir ol azlïqï , [ AZUQ I , , ,
]. , [ ] (QBK 2479). : jada atï aruq kü i azuq
AZMA . azman II. – , – ( I 381); ajlïq
AZMAN I , jarïnlïq azuq joqlu ï –[ ]
I 130). ( A187); azuqï joq
AZMA N II . . (KT46). rti [ ] (KT39).
AZMÏŠ . , : AZUQ II ; ,
azmïšlarqa jol ï jert i boltu uz - : azuqlar jolïndïn ketärdi meni -
( III69). (QBN 3913).
AZND [ . znd] : šidi bir aznd sözlajin azuq munuq ( ); -
, (Man III 1411). ( I 66); azuq oq
AZU : azu ulu ba kün azu ( I 66).
ki ig ba künkä qïlsar . azaq I.
[ ] - AZUQLAN- ,
( II A .62); sözlämak-mü j gräk ( I 294).
azu šük turmaq-mu , AZUQLÏQ . azuqluq.
(QBK 97); anadïn-mu bilgä to ar bu AZUQLU :
kiši / azu ögränür-mü j tilsä jašï azuqlu aruq rmäs , -
(~ ) ,/ , ( I 148).
, (QBN 1307). AZUQLUQ (azuqlïq?) , , -
azu ... azu ... - : qolsa qalï o raban ( rajïn?) bergil
... : azu ediz ta ta rsär azu ediz taqï azuqluq ,
vtä rsär ( I 274).
(Uig II 3879); azu jemä ~ azu a AZURLA- : k rip alqda
jema : azu j mä kin k ligmä ödtä köksün azurlap tilin
, (SA50); ( 278
).
azu a j mä kirlig tap alï javïz artaq aš i külärig AZZÄ: azzä vä allä [ . ]
adïnlarqa b rtim rsär , - ( ): tä ri azzä vä ällä
, , ögdisin ajur [ , ]
 80

, (QBH 1019). ).
AŽMUQ ( I 99). . unlu , ažunluq.
ažmuq taz , ( I 99). AŽUNLUQ ,
AŽRU . ( I 127). . , : ikigü ažunluq
AZRULAJU ( I 127). (QBK 2898).
. arzulaju- . unlu , ažunlu .
AŽUN [ . žwn] 1. , ; : ažun AŽUNTAQÏ , ,
toldï udvan äfa ävr bilä , , :
, ( 395
); až un beš ažuntaqï tïnlï larï biligsiz b[iligdin] ö i
zginür eldä arqïš jorïp - ötürtü üz ,
, (QBN 3859); ažun tüni ,
kündüzi j lkin ke är - ( III31); bu ürmän qart ig üküši
( III 288); 2. bütrü ilki ažuntaqï j[a]vlaq qïlïn qa törüjür
( ):
bäqasïz rür bu ažun läzzäti ,
( B193); e gülüküg körmä ip (Rach II 313).
ažun ïqar , . äb.
I 420); 3. . , - [ . ] , ;
: ažunlar saju qïz tüzintä to majïn : bu türklär tilindä äb kördüki
[ ],
( VII52137);ö rä ažundaqï qïlïn (QBK 57); safalïq (safalï ?)
äb jer kö üllär jarur ,
(~ )( VIII F15); üküš ajï qïlïn qïltïm , ( 494
).
ažun ažunta [ . ] : biligligni ögdi äm
(SA16). häm arab (~ )
ažun tut- , : ažun ( 126
).
tut[t]ï tav ulu bu ra an ÄT . a ät.
(QBN 195); . ä ib.
könilik bilä bu ažun tutmïš r IBLIK . a ibliq.
(QBK 857); beš ažun . IZ [ . ] , , -
beš I; bu ažun . bu I. : nelük boldï[ ] iz özü aj elig
. un, azun. [ ] ,
AŽUN ( ), : ? (QBN 3933).
negü ter šitgil azun ï b g r / bodun bašla ï . iz.
biliglig j g r , IZLÏQ , : ilahi bilür sen
( ) ,/ , bu a izlïqïm ,
(QBK 14316); ažun ïqa rdäm (QBN 404).
räk mi tümän / bu rdäm bilä jer ažun ï ihan Ï- . ï-.
; Ï . I.
/ ÏL- . ï1-.
(QBK 1739). ÏN- . ïn- I.
. un ï. U : siziksiz bir-ök s n aj m gü a u
AŽUNLU , , , (QBK 1217).
. , : beš ažunlu . u.
qama tïnlï o lanlarï UQ . uq.
, (~ - UQLU . uqlu .
Ä
ÄBVAB [ . . . ]: hristi äbvab ( 130
).
. hrist. ädäb-bül-müluk :
ÄDÄB [ . ] , , türlüg at laqab urdïlar ïnlï lar ädäb-bül-müluk
: o ul qïzqa ögrät bilig atadïlar [ ] ,
häm ädäb «[ ]
(QBN 32414); ädäblär bašï til küdäzmäk » (QBH 36).
turur [ ] ÄDIB [ . ] : ädiblär ädibi fazillar
 81

bašï / gühärdin söz ajmïš ÄMINLIK , : äminlik

( . ), törü elkä in lik turur ,
), / (QBH 1632).
( C490). ÄMR I [ . ]: ämr-ü ma ruf .
ÄFSUN I [ . + .-ci] : ( . )( B405), qanï
bularda basa k ldi äfsun ilär / bu jel j klig igkä ämr-ü ma ruf qïlï lï kiši ,
bu ol ilär ,/ ? (QBK 3826).
, ÄMR II [a. ] , : u an
(QBN 31312). ukmi birlä k lür k lgän iš / anï ämri birlä
ÄGÄR [ . ] : mu‘minlïq nišanï tavazu tegär teggü i [ ], ,
turur / ägär mu‘min rsä tävazu qïlïn , ,
– , , , [ ]( 452
).
( B280). ÄM AL [ . . ] ,
ÄHL [ . ]: ähl-i bäjt : : ïn akimlärni äm alläri
bular ähl-i bäjt ol abibqa qadaš / abib sav ï (QBK 27).
aqqi ü ün s v adaš , ÄNIS [ . ]: änisü -i-mämalik « -
, , , »: m inlar änisü -l-mämalik-mä
(QBN 3121). atar [ ] [ ]
ÄMAN [ . ] , ( C415). » (QBK 52).
ÄMANÄT [ . ] , : ÄNKÄBÜS [ . a kwa ?] .
ämanät bilä bolsa kö li süzük (Rach I7).
(QBN 1698). ÄR UVAN [ . ] . ,
ämanät jü ür- , : tämam är uvan t g qïzïl m zim
: ämanät jü ürdi bojunqa ulu rdi ,
( . ) (QBK 386 14).
(QBN 1334); ämanät kötür- ÄRIVADI . iravadi.
, : ÄRIVANDI . iravadi.
satï ï kötürdi ämanätlärin ÄRZI . irši I.
(QBK 3827). ÄSÄL . asäl.
ÄMÄL [ . ] , : ämäl ÄSBAB [ . . . ] :
isräsinda busu lï ä äl 1iklär q ru ï-ma äsbab tüzä / bu tärtib-ü šart-i
( 294
). imarät üzä [ , ]
ämäl uzat- , , ,
: jemä pändim ïl uzatma ämäl / ämäl (QBK 510).
isräsindä busu lï ä äl , ÄSIR I [a. ] : külar jüz isig sözkä
, : / jal uq isir / isinsä bu jal uq bolur qul äsir
( C294).
ÄMIN [ . ] 1. , : b / ,
gmä kišigä ki ab bermägü / aba os [ , ] (QBN 18513); kö ül
ä ämin bolma u - g turur bu tüz qul äsir – , –
,/ , , (QBN 4199).
[ ] ( . ÄSIR II [a. ] , :
) (QBH 513); 2. . . : äsirdin k ligli qalïq qušlarï ,
äminig ïjanät bilä qatma ïl / jara lï jara siz bilä (QBN 1911).
tutma ïl , ÄVÄNGL UN [ . ]
/ [ ] ( III62).
(QBN 3971); 3. , : rqïšï jolda ÄVNGLIUN . ävängliun.
ämin jorït ÄVSUN I . äfsun i.
(QBN 39715). ÄVVÄL [ . ] 1. , : ävväl
ämin tut- , bašqa börkni k jär baš keräk
: ü ün i ämin tut qamu jollarï / , , [a
qaraq ï sekär ig arït ïl arï , ]( 300
); 2. . . ,
, [ ] : arï zähri tatqu asäldin ävväl
(QBN 4001); äminü ( 440
).
l-mämläkä (QBK 214). ÄWÄNGLIUN . ävängliun.
 82

ÄWNGLIUN . ävängliun. ,[ , ]
ÄVSUN I . äfsunci.
ÄWWÄL . ävväl. (QBN 10013); jemä pändim al ïl uzatma
ÄZÄL [ . ] : meni ašnu ol qoldï rdi ämäl / ämäl isräsindä busu lï ä äl ,
äzäl / anïn men qolur boldum mdi tükäl , : /
( . . ) ,/ ( 294
).
[ ] (QBN 34412). äl tut- , ( -
ÄZRUA [ . ‘zrw’] . . , ): ä äl tu tï el ür n as ï sözüm
. brahma (Chuast 77; Man III 1219; Uig I 252). [ ],
ÄŽIM . žim. ?! (QBH 484).
ÄŽUK [ . a oka] , ÄLSIZ , :
: äzuk älsi ölüm bolmaz rgä bolup
sögütnü butïqï (Uig II 243). ( .
ÄL [a. ] , , : ) (QBH 8129).
tilsä ä äl / bitilmiš bolur bu ä älqa äzäl

- 1. : quz unu ï qa bamïš ajdanta j mäki ba a dgüti nom a törü ä

qatï tï ba dgüti ba , oluru umadïmïz rsär
, (ThS II19); [ ]
atï ïqa bajur rtimiz , (Uig 1 495).
(To 27); beš tä ri jaruqïn vkä barqqa ba a ba a- . ,
badïmïz rsär [ ] : necä ja ïlu ba a ba adïmïz rsär ,
(Chuast 110); 2. - [ ], ,
: tükätti bitig türdi badï tutup (Chuast 61); arï ba a ba ap
, [ ] , , (QBK 7210); (Chuast 113); ba a
rï ïn basun aqšapïtï ( ): ba a
[ ] ( VII 41); qama ïšï bašïn birgärü aqšapïtï alïp
bap ( 802); (Suv 52412); ba a olur- . :
3. , : jumšaq tuz bö dä mä ba a olurup (Chuast L257);
jörgäp alïnta ba un ki ig ba a . ki ig I; ulu b . ulu I.
[ ] , . ba aq I.
(Ra h II 218-19); ja ïz j r jašïl BA AQ I . (MK 20712).
torqu jüzkä badï . ba a .
(Q 1612). BA AQ II . . (USp 10719).
ara ba- . ara I; qur ba- . qur I. BA ARA . . (USp 525).
[ . ] ( ): tüzättim bu on tört BA ASÏZ: münsüz ba asïz . münsüz.
bab i ra sözi BA AT- . ba a-: arï ba atïp
( B486). (Suv 44413).
BABA : ulaju amrar rti sizni tözügü BA Ï , ( 18614).
anasï[n] b[abasïn] o lanï s vär ä ba ï qïl- : ol m ni birlä ba ï qïldï
, ( 18616).
( III98). BA IK . bašik.
BABAGIR . bavagir. BADAR I (jadar ?): badar badar .
BA A I: mün ba a . mün III. : badar badar jügürdi ,
BA A II . . (USp 723). [ ] ( 18112).
BA A- [ . *p ] . : dgüti BADAR II: badar qïl- , :
nom a töru ä ba amadïmïz rsär - alq ulq badar qïldï [
( . ) ] ( 1766).
(Chuast 120); BAD A- ( ): ol anï
arï ba ap (Suv 52413). aqïn bad adï (MK 57015).
ba a ba a- . ba a . . ba da-.
BA A . : rkligin rksizin ba a BADÏJAN . ,
sïdïmïz rsär (lllicium verum): badïjannï jarïp jarïp sürdüštürüp
[ ] (Chuast 119); j mä [ ] [ ] (Rach I48).
 83

BADÏQ : n gü t r šit mdi bilgi badïq (USp 2239); 2. -

, ( 5118).
( . )( 16116). ba e äklik : n ä känd uluš ba
BADÏR ( . ttr, . p tra] , , e äkliklärig / quru qodtï kör bu ölüm ,
; ,
; : q rïmtutïn öz badïr bilä on (QBK 3801).
iki badïr kün i aldïm ( . BA . ba I, II.
) , - ( ): u uqma t bän
[ ] (USp 275). ba dï « [ ]!» , [
badïr ajaq : bir badïr ajaq bor bir ajaq ] ( III 231).
suv birlä qajïnturup . baq-.
(Rach I16, 17). [ . ] : ba a b n r
BADRA [ . bhadra] . . ( VI357). [ ] ( 414).
BADRAKALPIKI [ . bhadrakalpika] , ba a tarqan : qutlu ba a tarqan ögä
(Uig II 7952). bujruqï m n , , -
BADRUQ I : drzul badruq eliglärintä (E 473); ba a tä rikän : qa ïm
tutup ... jorïjurlar rdi [ ] ... ba a tä rikän [ ]jin anta jorïmïš isig kü in
[ ] (Uig I 399). rmiš , « -
BADRUQ . . 23414). », [ ]
BA (?) : ba üzümländi 5
); bojla ba a tarqan . bojla.
( 14916). BA ARSUQ , : l
BA RAM : ba ram qï1ïp avnalïm mä jeklär jala uqlarnï tin jejü qanïn i ip
, ( 1362). ba arsuqlarïn tüzläri ä jörgäjürlär rdi -
. bajram. , , -
I 1. , : bir qama j klärkä ba ï (Uig I 396).
bolzun . ba ïrsuq.
(Man I 1520); alqu tïnlï larnï ba larïntïn oz urda ï BA ATUR: ba atur igši . .
o (ThS IV121).
(Uig II 585); nizvanïlï b k b ïn jörgäli š škäli . batur II.
umatïn [ . ] ( C342).
(Suv 37617); BA Ï : in ü ba ïlarqa qalan
2. , : jašïq badï jüzkä qara smiši joq
jüz ba ï (USp 2213).
( . ) (QBK 28914); 3. BA DA- ( ): l anï
( ), ; : jabatutïn iki ba böz altïm aqïn ba dadï ( 5662).
(USp 293); otu . bad a-.
ba ï ( 5119); 4. , BA DAŠ: ba daš il- :
( ): bir j girmin ba jana ba daš ilmä janïn jatma ïl ,
(Rach II 39); otuzun saqïš ba , (QBK 24213).
( VII 2116); 5. , : BA DAŠÏN- :
kiz otuz ba tä rilär quvra ï k ba dašïnu olurtï [ ] ,[ ]
(Suv 43119). (Suv 57611).
ba . : ba BA DAT- . ba da-: ol anïn a aqïn
jolïntï (~ ) ba dattï ( 42810).
( I9); ba eš : ba ešimä terdi BA ÏR I 1. : jazïda böri ulïsa vdä ït
( 426); ba külüg ba rï tartïsur ,[ ]
. : jazuqlu rni ba ï külügi ( 5572); 2. -
(Man III 1218); altï ba , : j rdäki ba rïn jorï ma tïnlï [
. altï. ] ,
BA II [ . ] 1. : azu ba borluq ï (Chuast 34); ü erdni ödinta
tarï , , ba rïn jatïp qïlmïš jazuqlarïn jada jalvaru
( IV B6); bu [qan]lar aqïntïn b rü aqa inilärimiz ötünü ökünü bošunu kšanti qïltïlar
birlä ba nï dläp özkä alban jasaq tutmajïn ( . )
, -
[ ] , ( IV 6); 3. .
 84

: bolu b r ma a s n aja ba rï taš BA ÏŠLA- II : aqï bol ba ïšla i ür

, , ( . )– häm jetür , ,
( 14020); 4. (?): o ulï (QBK 1069); ol ma a at ba ïšladï
qïzï uru ï tarï ï ba rï böšüki üküš bolur - ( 5915).
, - BA ÏŠLAL- . ba ïšla- II: at
( VI105). ba ïšlaldï ( 59416).
ba ïr ber- : qadašqa BA LA- 1. : šol bu unï alnu
ba ïr ber jaqïnlïq ula - ubuqï birlä ï qa ba ladï ke ti
(QBK 18711); ba ïr ic . [ ]
: qara künü ögsüz ba ïrï a i i ä 43); j lkin bolup barduqï kö lüm a ar
pitpidini sa ïp (?) ba laju [ ] [ ]
( . ) , [ ]
(Rach I34); ba ïr böšük 57910); 2. : ol otu ba ladï
(?) : qïz berišip ba ïr [ ] ( 5724).
böšük dgü ögli bolurlar BA LAN- . ba la- 1. :
, qoj ba landï ( 38510);
2. ( ): r özi a otu ba landï
[ ] ( VI309); ja ba ïr (ï) . ja I. [ ] ( 38511).
A ÏR II (E 2611). BA LAT- . ba la-: a ar otu
. baqïr I. ba lattïm ( 4348);
BA ÏR AQ ( 2511). ar bo ba lattïm
BA ÏRDAQ ( 4348).
( 253). BA LÏ 1. .: b g atï bilig
BA ÏRLA- 1. : ol anï birlä ba lï turur [ ] -
ba ïrladï ( 58910); (QBK 9914); 2. ( . .):
2. : ol jasïn ba ïrladï edgü ögli ba lï bodistv
( 58910). (Uig I 177); adïn ba lï tïnlï lar
BA ÏRLAN- , ( ): (Suv 26017).
qan ba ïrlandï ( 39817). BA LÏQ , ( ): ma a
BA ÏRLAQ . ( sadaqa jo laqlï bö k rgäk bolup solda aqatïn
)( 2518). n jü iki ba lïq u un qarïta bö alïp
BA ÏRLÏ , ; ba ïrlï , , ,
r ( 24716). ,
bedük ba ïrlï . bedük. [ ] (USp 132);
BA ÏRSA- : er ba ïrsadï drüntin l[ig iki] ba lïq böz alïp m ni asan
( 5904). tegin [at]lï kü ümni b drünka lig iki ba lïq
BA ÏRSAQ , , - bözka to ru tomludu sa tïm ,
: ba ïrsaq kiši ( 2512); ,
özü a ba ïrsaq s ni öz özü
(QBK 2046).
BA ÏRSAQLÏQ : tapu qïldï ( 23).
artuq ba ïrsaqlïqïn BA NA [< . *bagna-? < bag- ‘ ,
(QBK 3527). ’] ( ) ( 21814):
BA ÏRSÏZ , : öz as ïn šatu kördüm lig anï ba nasï [ ]
tilägli ba ïrsïz bolur – , (QBK 36112).
( N 23814). BA NALÏ ( ):
BA ÏRSUQ , ( 2512). diz ba nalï m n šatu kördüküm
. ba arsuq. (QBK 3633).
BA ÏŠ I : l ba ïšï n täg bar l BA RAM I: ba ram qum
? (ThS II28). ( 24310).
BA ÏŠ II , ( , BA RAM II: ba ram qumï .
)( 18413). ( )( 24311).
BA ÏŠLA- I : jazuqum BA RÏQ- ( ): r ba rïqtï
larqa ba ïšla arï ( 3804).
(QBK 3862). BA ALÏ [< . ] : bah lï dinar ol
 85

biliglig kiši BAJAT II . –

( 85
). ( 4012, 5207).
ASÏZ : bu ahil biligsiz bahasïz BAJBAJUQ ,
biši
[ ]– ( C85). , (?) ( 52313).
IL [ . + . ]: bahil qol- : BAJÏN (?) ( m
bahil qoldï barca qadaslarqa ol )( 4539).
(QBN 11910). BAJÏQ , : bajïq söz
BAJ I 1. : baj r qojï ( 51717).
(ThS II40); baj m ilig qïl aj biz [ ] BAJÏRQU I . – , -
(Suv 34117); qïrq jïlqa
tegin baj ï aj tüzlinür 36
).
( 1767); 2. . , BAJÏRQU II . . (ThS I a15).
: tili ïn bütün häm közi kö li baj BAJÏT- . bajut-.
, – BAJLÏQ : s ni bajlïqï kör ï ajlïq
(QBN 417). turur – (QBN 26011);
baj bar . : baj bar rtim qoquz qïl bu bajlïq mujan al tolu
( 5); baj barïmlï . , (QBN
: baj barïmlï tïnlï lar z , 3811); bu bajlïq ï ajlïq idi qïsmätï
( VI024); – ( 303
).
baj bol- : küskü küntä soqunsar baj . bajluq.
bolur , - BAJLUQ : s ndin arluq bajluq
( VII 332); közi soq kiši n kä bolmaz bu baj bilgülük bilämän , ,
(QBK [ ] – ( 219).
1034); baj qïl- : ï aj bodunï . bajlïq.
baj qïltïm BAJN: s[i]riš bajn . . (USp 1236).
10
; 16, 29
). BAJNA: bajna sa un . . (E 71).
BAJ II: baj balïq . BAJNAQ ( 5225).
. 44
); baj jï BAJRAM ( 5229).
. ( 5145). . ba ram.
BAJ III: baj . . ( 396); baj bu a BAJRAQ , : bajraq qamu talbïšdï
. . (USp 142, 172, 387); baj temür . ( 3698); a dï qïzïl
. (USp 22, 9, 259); bört baj . bört; tüz bajraq ( 5259).
baj . tüz II. . batraq.
BAJA , : baja-qïja to mïš kün BAJU- : esizlär bajusa qïlïn artatur
tä ri - [ ] , [ ]
(Uig II 8877); bajatïn b rüki si lär ötünmiš (QBK 32915); baju a bodun el
tüškä utlïqa teggäjlär [ ] etilgä orun ,
( . ), (QBK 33017); r bajudï
(Suv 4737); baja-oq ( 5654).
ldim ( 315). BAJUNDUR . -
BAJA UT , , - ( 408).
: baja utlar o ušïnta to maqï bolur BAJUT- . baju- 1. :
(Uig II 3637); kötürmä bajutma esiz ögtämig
baja ut bar rti vindäki di tavarï ülgüsü üküš (QBK 31913); tä ri
baj b dük [ ] [ ] ni bajuttï ( 42715);
– [ ] ; 2. : bajut ïl n in s n b dütgil kü in
(USp 102b6). [ ] ,
BAJAQÏ : bajaqï jolbar jatür (QBK 3341).
orunqa bardïlar , BAJUTMÏŠ: qutlu bajutmïš . qutlu III.
( . ) (Suv 6199). BAL : ol a ar bal jal attï
BAJAT I ( 5206): bajat atï birlä sözüg ( 4406); bardï sa a j k utru
bašladïm tutup bal ( 5137);
(QBK 128); bajat b rdi ersä sa a s n-m ber ol balï qašuqladï (qaš ïqladï?)
, ( 246
). ( 59210).
 86

L . bal. BALIK [ . bhallika] . . ( VIII H7).

BAL- . balmaq. BALÏ I : balï bolup ta ïqtï mdi
BALA I ( ), : anï kim j tär , ,
quš balasï qusïn ï ït balasï o šan ï ?( 1056); balï lar
, – ( 54714); bala mläsdilär ( 1278); bu
tarmaqlandï ( 40315). ödläk oqï birlä kö li balï [ ]
BALA II , ( (QBK 3244).
)( 54717). BALÏ II . balïq I.
BALALA- : quš balaladï BALÏ III . balïq II.
( 48210). BALÏ IV . balïq III.
BALAQ : taqï qaltï balaq suv i rä BALÏ Ï . balïq ï.
jü är ä - BALÏQ I : qudu suvïnda balïq joq
(Man I 1713); ötrü ol ... balaq tin jemišlär ( VII 427);
... (Man I 3516). u lï jorï lï suv i rä balïq / qutulmaz s ni din [ ]
. balïq I. ,[ ] ( . ), [ ]
BALAQÏNAQ : ki igi balaqïnaq / (QBK 3205);
, (Suv 63320). balïq suvda közi taštïn ,[ ] –
BALASA UN . ( 19014).
2510, 2376). . balaq.
BALBAL , , BALÏQ II : ü otuz balïq sïdï
: b dizin ü ün türk ( 19
);
qan balbalï rtmiš ödün bir ulu balïq bar rti
(E 3210); alp rin balbal qïsdï [ ] (Man III 1413);
(?) ( 3). balïqdïn balïq[q]a ulušdïn ulušqa eldin elkä tï ï
balbal tik- : baz qa anï sav ï bolup jorïdïmïz rsär
balbal tikmiš (?) , -
16
); qïrqïz qa anï balbal tikdim , ( IV 20).
( 25); qu se ünig balïq ordu : ötrü lu qanï
balbal tikä bertim - rdänilig balïq a orduqa t ggäj siz
( 9
). ,[ ]
BALBAN: arslan balban . arslan II. , ( 393);
BAL ÏQ: bal ïq balïq . : balïq uluš : küntün ta tïn
bal ïq balïq ju rulur balïq uluš k ntü kö lü ä
12917, 2356). [ ] -
BALDÏR I : ta baldïrï ( I7); balïq uluš saju barïp
( 22911). (Suv 58622); balïqta
BALDÏR II : baldïr tarï ulušta tur ï quvraq qatïlmazun
( 22912); baldïr qozï - [ ]
( 22914). (USp 8833);
BALDÏR III , : baldir o ul uluš balïq . uluš.
( 22911); baldïr qïz ( 22912). . baluq.
BALDÏZ ( 2307, 44710). BALÏQ III: baj balïq . baj II; baranas balïq
. baltïr I. . baranas; bavïl balïq . bavïl; beš balïq .
BALDU 1. : otu k säsi baldu beš II; ja ï balïq . ja ï II; u ajan balïq .
( II15); qarï öküz balduqa ajan; an balïq . anbalïq.
qorqmas ( 6274); BALÏQ IV: bal ïq balïq . bal ïq.
2. : qïlï baldu boldï bu el saq ïsï BALÏQ- : balïqmïš bar rsä
(QBK 1124). n mlät körü , ,
. baltu. (QBK 12915); r balïqtï
AL . balï I. ( 3284).
BAL AM [ . ] , : kü änmiš BALÏQ Ï : üküš t lim b lïq ï
bolur kör anï bal amï / isig n jetürgü i ürgü quvraqï jï ïlïp -
mi [ ] , / (Suv 6026); balïq ï k jïk i a ï tuzaq ï
– [ boltumuz rsär ,
] (QBK 3608). ( IV A56).
 87

BALÏQ ÏN , , BAN I [ . , pan] (

(?) ( 25517). ): böztä banta rsär j mï bitip
BALÏQDAQÏ , - (Uig II 705); ban ï
: balïqdaqï ta ïqmïš – urup (Suv 47715).
( 12
). BAN II [ . , mbvan] :
. balïqtaqï. ban bir t dgü qïl u , ,
BALÏQLAN- I , - (USp 1055); mi ban a ïraq barmïš
( 3995). kišilär birlä körüšgäj s n
BALÏQLAN- II ( - , ( .
)( 3994). )[ ] ( VII 307).
BALÏQLAN- III ( , - tümän ban . tüman.
)( 3996). BAN- . ba- 1. ,
BALÏQLÏ I , ( ): altunlï k šig b limkä bantïm
)( 2496). (E 105); 2.
BALÏQLÏ II , ( : qoj bandï ( 2783).
)( 2496). . man- I.
BALÏQLÏ III . ( 34
). BANDAL ( 2427).
BALÏQSA- : r balïqsadï ot bandal . ot I.
( 59016). BANDA [ . , pan-t ] -
BALÏQTAQÏ : n s ni : qïrïq širä qïrïq banda ap urdï
balïqtaqï ig to a ketgüsi joq , ( 1192).
[ ] (Uig I 454). BANIT [ x. pañit, panit < . ph ita]
. balïqdaqï. , : banit qatï lï kün it ü ä aš
BALMAQ: balmaq beklälmäk - ( VII 1616); i äk ja ï
, : balmaqlarïn b klälmäklärin süt birlä mirli banïtlï ikägü bular u raju mi rür
qalïsï bar a bilip , –
[ ] (Suv 37110). (Suv 5961).
BALTÏR I , BANMÏQ (?): tükädi
(?): e i ini j mä qa qa aš kä baltïr banmïq igni rtini bir j girmin ba
, ,
(Suv 55416). banmïq (Rach II 38); banmïq o rïnta qan qïrtïšta
. baldïz. jögürür jum aq ig bolur [ ]
BALTÏR II ( ): ü ja ïda baltïrta banmïq , [ ]
[ ]– ( VII 206). (Rach II 39).
BALTU : iki eligimtä böktä baltu tuta BANZÏ
dizätsün ( 21217).
, [ ] (Suv 5446); ol ödün BA : ba sï ta- : o lan ba
ormu ta tä ri t tä rig baltu a qïlïp šïmnu bašïn sï tadï ( 59914).
bï tï ol-oq , - . ben: bilgä tojuquq ba a ajdï
, (Man , , ( 31
);
I 2013). bu ba a ... bat rmiš ...
. baldu. ( 1011).
BALU I . BA ARU . ben: bög[ü] qa an
( 54716). ba aru an a ajïdmïš
BALU II: balu balu . . ( 34
).
( )( 54717). : bao ao [ . , hau]
BALUQ : ol uruz b g o ulun a bašïda ,
ri mürän arasïda jaqšï b rik baluqqa jumšadï (USp 158).
. ao.
BAOŠIN I [ . , p užin]
[ ] ( 205). (?) (USp 1219, 20).
. balïq II. BAOŠIN II [ . , p ušin,
BAMAQ : jala uqlar közin = . sambhoga k ya] : aqï sïz
bamaqtïn ötkürü ürlüglüg ba šin tü ü äki arï ïduq beš japï
(Suv 38520).
 88

bulmaq rür (QBN 216); 2.

( , , -
(?) (Suv 70416). ): mur t[ört] baqïr pitpidi beš baqïr
BAQ- , , bïšï si ir altï baqïr ur[nï] qïlïp
: baqar rdi qama ta [ ] ,
(Suv 6379); bu saqlïq bilä [ ]
n tüzü elkä baq [ ], (Rach I7); bïšï si ir
[ ] (QBK 1045); közi pitpidi mïr jïdï tuz qara tuz birär baqrï urnï
qan a baqsa bu kö li naru , qïlïp
(QBN 32515). , , ,
ïzqa baq- . ïz. » (jïdï ) ,« » ,[ ]
. ba -. (Rach II III5); 3. :
BAQA I ( 5455, Uig II 3526). baqïrï bu sïz rti qara sa ïn t g
mü üz baqa . mü üz. , ( 267); 4.
BAQA II [a. ] ; - ( ): b lmïšnï ü satïr ü jarïm
: bu mülkni arabï baqasï nedin baqïr bertim [ ]
[ ] ,[ ] ,
? (QBK 511). (USp 501).
BAQA UQ I ( 5456). bulu baqïr . bulu II.
BAQA UQ II . ba ïr II.
( I 5456). BAQÏR II: baqïr soqïm . ( 1817);
BAQAJAQ - baqïr soqïna . Mapc: udïp bardï azraq
( 522 16). odundï jana / töpüdin savïlmïš baqïr soqïna
. baqanaq. ,/
BAQAJUQ - (QBK 2902); baqïr
( 522 16). soqra jultuz . ( VII 57).
. baqanuq. BAQÏR- , : t vä baqïrdï
BAQAN ( ): altun ( 52615).
baqan ( 20110). BAQÏRLÏ I : baqïrlï ta
BAQANAQ - , ( 2483).
( 522 16). BAQÏRLÏ II .
. baqajaq. ( 2482).
BAQANLÏ : , : BAQÏRSOQÏM . baqïr II.
baqanlï qa ïš ( 24913). BAQÏRSOQÏNA . baqïr II.
BAQANUQ BAQÏŠ , : jitig közlüg
( 522 16). ol kör baqïšï jïraq ,
. baqajuq. , ( .
BAQASÏZ : baqasïz erür bu ažun ) (QBN 1429).
lä äti ( C193). BAQÏŠ- . baq-: olar bir birkä
BAQÏ [ . ] , (QBN 94). baqïšdï ( 320 9); qïš jaj
BAQÏ : anï baqï ï kör , bilä toquštï / qï ïr közün baqïštï -
( 1878). , /
BAQÏL- . baq-: jerkä baqïldï ( 954); jaqïšsa jarutur baqïšsa özün
( 3346). [
BAQÏN- . baq-: qalï öz unïtsa tüpü kä ], [ ] (QBN 227).
baqïn , BAQÏT- . baq-: ol anï vdin baqïttï
(QBK 32216); ïšqa baqïn ( 41910).
( 3478); ïš kedi ä baqïn ïl BAQLAN: baqlan qozï
( 3392). ( 2231).
ïzqa baqïn- . ïz. BAQR . baqïr II.
BAQÏNTUR- .- . baq-: ïzqa BAQŠÏ I [ . , b g-ši] ,
baqïntur- . ïz. : söz i baqšï ata qa
BAQÏR I 1. ( ): bar baqïr joq altun [ ] (Suv 68217); biz ikigü
– , – ( 18115); bilgä nomlu baqšïlardïn ïn a šidtimi
ja ïz jer baqïr bolma ïn a qïzïl ( . ) -
 89

(USp 263); üzäliksiz nom boš unmïš vintä oqïtsar [ ],

öz baqšïlarïm , -
( VII 40145). ( VI67); bar joq
ota ï baqšï . ota ï- bol- , : bergin ä bar joq bolsar
BAQŠÏ II . . (USp 394, 9115). n inim qusuqnï t gilär birlä köni bersünlär
BAQŠÏLÏ , - ( .
: baqšïlï [bur an tä ]ri to tu uz , ),
– - [ ]
( III129). (USp 74); bar qïl- ,
BAQŠÏSÏZÏN: baqšïsïzïn nom ïsïzïn . : ikin bar qïlur s n [ ]
: tükäl bilgä bilig ( 10
).
rsär qaltï bur an qutïn bulmïš kšan ödki alqu BAR II: bar jigdä .
nomlarï baqšïsï ïn nom ïsï ïn k ntün tujunmïš (Elaeagnus angustifolia) ( 50815).
kirsi arï aqï sï bilgä bilig rür BAR- 1. , : naru bar
– , ! ( 54314); b š j girmi jašïmda tab
[ ]- , , qan a bardïm
( 119); amtï siz qata lanï
birlä barï jer i bolu
(Suv 2187). , [ ], -
BAQT . vaqt. ( 276); m n bügün barajïn qadaš ïm
BAQTUQLA- : törttin sï ar taparu jodun -
baqtuqlap barïn edi tapmatï [ ] (QBH 17919); 2. , -
, (Suv 63110). : jer saju bardï
BAQU : qaja körüp baqu (KT 9); sujda baru (~ )
dï [ ], , (Chuast 35); jer orunta barïp
( 54115). ( . ) (Suv 53923); 3. ,
BAQUR- . baq-: ol ma a kiši : barmïš n ni saqïnma -
baqurdï - ( III 6026); bu mal kelsä
( 31012). ertä barur baz ke ä ,
BAR I 1. , : bu sabïmda igid bar- [ ] , ( C184);
u bardï közüm jaruqï ( .
?! ( 10
); jer tä ri törümištä baj j mä bar )( 357); 4. : laqzïn jïl bardï ïz
joq ï aj j mä bar siz ( 1 3); barur s n
, ( 61, 2); s ndä bu malï a unda qalur ,[ ] -
jarmaq bar-mu ?( 50814); [ ] ( C431); jïs
bu kün bar jarïn joq , – i š im qadašlarïma adïrïlu bardïm -
B197); 2. , ; « »
: ötrü astani elig beg bar kü in üntürüp ( 162); . . .
, -a / -ä, -ï / -i, -u / -ü - : türk
(Uig I 4311); bar ililik kök qalïq jüzintä bodun atï joq bola barmïš rti ( .
(?) ( . )
) ( III129); bu tïtsu atlï o ul ( 3).
ïntsu aja qa t gimligkä bar ja ïn a könin barï bar- . barï I.
bïšï ïn tapïnïp BARAM: ï baram . ï.
, , - ARANAS [ . vara s ]: baranas balïq
( 25); . . . (USp 102b3).
, : bar baqïr joq altun BARANI [ . bhara ] . 28
– , – ( 18115). ( VII 149, 22. 328).
bar baja ut : bar baja ut barani jultuz ( VII 418).
bol alï (Suv 25922); BARAQ
bar er- , : ol iki , -
kiši bar rsär ,
19
); vimdä j mä ük[üš ta]qï u qušlar bar rür ( 1903).
(Man I 3715); BARAQLÏ : baraqlï kiši , -
birök anta dgü öglisi bar rip bu nom bitigig baraq ( 24815).
 90

BARAS AN ( 6259) . bars an III. ï barïm . ï; eb barïm . eb.

BAR A I , : biz bar a anï ögrün ü- BARÏMLÏ : baj barïmlï . baj I.
lügin rür biz BARÏMSÏN- . bar-: ol vkä
(Man III 334); n ä iki jašda altïn o lan qïzlar bar barïmsïndï , -
rsär bar anï olürü lär ( 39514).
– BARÏN : ol so barïn ïn bitig ol ,
(Uig I 103); jükün bar a özi ï dï (USp 63); aš
( 11314). qïl aj rdi barïn b lgülük ,
BAR A II: bar a to mïš . . (USp 3221); (QBN 4817).
bar a tojïn . . (USp 3210); bar a turmïš . BARÏN- . bar-: ol vkä barïndï
. (USp 1420). , ( 3466).
BAR AN . ( 2196). BARÏQ ,
BAR ÏN ; töšäklik bar ïn : a a büktir üzä jordïm / barïq jaqïp
( 2546); bar ïn jama ï bar ïnqa qaja kördüm / , -
qarïš jama ï qarïšqa – - , ( 2299).
, – BARÏSA- . barï sa-.
( 4569). BARÏŠ: keliš barïš . keliš.
BAR UQ . , BARÏŠ- . bar-: sa a t tušun birlä
( 23414). eltis barïš -
BAR AN ( 2206). ! (QBK 2549); olar bir birkä
BAR U : ordusïqa köp ulu ölüg bar u barïšdï ( 31513); barïš u
köp t lim irig bar u üšü boldï räk qabqa ašlar bilä
, (QBN 2368).
( 199, 201). BARÏŠLÏ : kelišlig barïšlï . kelišlig.
BAR ULU , : ulu BARLA- (?), (?): b[u] otlar
bar ulu bir jur urur köp ïsï bir jer urur bar a tüz kün it ja a barlap
( 339). , [ ] , (?)
BARÏ : [qar]luq tirigi barï türgiškä k l[t]i (Rach II 340).
, , BARLÏ I : s ni barlï a
( 40); bu barï azinä bu altun kümüš tanu luq berür [ ]
/ r atqa ülagükä terdim üküš ( 5
).
( . ) BARLÏ II , : barlï
,/ (QBK 1737); r ( 63310).
tašïrtïn arït ïl qaraq ï barïn [ ] BARM I [ . parama]: tükäl barm . tükäl.
(QBK 3316). BARM II . barïm.
. baru. BARMAN I [ . brahman] : iki qïrq
BARÏ I , : m ni bar ïm tä ri qï larï tojïnlar barmanlar
bolsa ma a tuš ïl , , (Tiš 38 7).
!( 191). . braman.
barï bar- ( ): barï bardï BARMAN II . ( 60513).
( 192); erig barï . erig III. BARMAQ 1. , : ol r bu o urda
BARÏ II: sasï barï . sasï . barmaqqa isigländi [ ],
BARÏ SA- . bar-: ol vkä barï sadï ( 14913); 2. .
( 14310); n gülüg : bu kün bolmïš rmäs k lip barmaqïm
barï sadï ïz ? ( 688). –
BARÏL- . bar-: ol jerkä barïldï (QBN 912).
( 3377). BARMAQLÏ : barmaqlï osun billig .
BARÏM 1. : s kiz adaqlï barïmï ü ün . 316).
jïlqï tükäti bardïm [ ] BARMAQSÏZÏN: kelmäksizin barmaqsïzïn
(E 426); bi s kiz . kelmäksizin.
adaqlï barïmïm BARQ I , : a ar adïn ï
( 426); 2. : barq jaraturtïm
barïmïmtaqï n gü urbaqïm t lüküm bar rsär ( 12
); barqïn b dizin bitig taš[ïn] ...
, qop alqadï[m]ïz , (?),
( 311). ... ( 53);
 91

ar adïn ï tašï barqï jaratdïm BAR ASIVADI [ . b haspati] .

[ ] ( VII 159).
( b14). . bar asuvadi.
eb barq . eb. BAR ASUVADI .
BARQ II: barq turmïš . . (USp 68). ( VII 1612).
BARQAN . ( 338). . bar asivadI.
. bar an. BAS- 1. : üzä tä ri basmasar asra
BARQÏN : k räk barqïn rsä k igli jer t linmäsär [ ],
qonuq , [ ]
(QBN 691); barqïn kiši ( 22110). 22
); ï ï qaja qum barï qop basar [ ]
BARS I : barsï kökmäkig ölürmädim , , – [ ]
(E III0); snägän bars m n (Man III 85); 2.
– (ThS II15). ( ): tam alarïmïznï basïp bertimiz
bars jïl . ( - (USp 2110); 3.
): ïn ïp bars jïlqa ik , : qïlïn e gü tut ïl
tapa jorïdïm esiz jasï bas ,
( 7
); bars jïl [ ] (QBK 1644); ajï larïn bastïlar ar ant qutïn
(ThS II103, USp 151). bultïlar [
. rs. ] ( III121); tä ri
BARS II . (?) (E 281). umaj ïduq j r sub basa b rti rin , ,
BARS III : ani [ ]
ti bars boldï [ ] ( 38
); 4. : qïrqïz bodunï
( 17513). uda basdïmïz ( . )
BARS IV: bars beg . . 20
); bars ( T35); o uz ja ï
bu a . . (USp 1321); bars qan sa un . ordu basdï [ ]
. (ThS Ia16); bars uru u . . (ThS ib5); ( 48); ü o uz süsi basa kelti jada jabïz
qutadmïš bars . qutadmïš. boltï tep al alï kelti
RS . ( [ ], [ ] , ,[
) ( VII 1569). ] ( . )
. bars I. 32
); 5. ( ): r qïzï basdï
BARS AN I . – ( 2692).
(?) ( 22016). . baš-.
BARS AN II . . 6259, 10). BASA I 1. , : m n anda basa k ldim
BARS AN III . ( 1983). ( 5442); amtï m n bularnï
BARSLÏ : kü barslï . kü III. basasïnta barïp sïnaju baqa köräjin
BART I (jart?) , ( 1722). , [
BART II (jart?) ( 1722). ] (Suv 6001);
BART III: bart burt , : bart sansïz üküš tä rilär tä ri bur an basasïnta bardï-
burt tuttï [ ]( 1723). lar -
BART- , ( ): qaju ( X143); 2. , ,
kiši ög qan kö lin bartsar ol tïnlï tamulu bolur : bašta bizi qutqa basa elkä ulušqa bujan
ul qïz a sanmaz , berzün -
, , (USp 8815);
ni öz bodumqa kišimkä o lanlarïmqa basa sän
( 115). to rïl turmuš (qa) , , ,
BARTUR- .
bar-: ol m ni vkä barturdï ( ) ( 35).
( 35210). BASA II: basa temir . . (USp 1262);
BARU : barusïn bitimiš j türmiš nizam basa to rïl . . (USp 1093).
(QBK 616). BASAL [ . ] . : köni söz asal
. barï. teg bu jal an basal – ,
BARUN U . . (USp 2618). –[ ] ( C161).
BARV . . (USp 10719). BASAMAN [ . v i rava a] . .
BAR AN . 1. ; 2. -
( 2199). ( VII 1354).
. barqan. . bisamin, vajširavani.
 92

BASAN I , BASÏNDUR- . basïntur-.

( 2017). BASÏNTUR- .- . bas-
jo basan . jo I. : kim qaju tözünlär o lï tözünlär
BASAN II . . (USp 774); basan jalava qïzï azu j kkä i käkkä basïn urmïš bolsar
. . 315).
BASAQÏ , : özlärintä , ,
basaqï burqan qutïn bulta ï on orundaqï ( VII 4037).
bodistvlarï entür- basïntur- . entür-.
, BASÏQ: basïq ta ï (?) (E 411).
(Suv 462). BASÏQ- . bas-
BASAR ( 18113). : kiši ja ïqa basïqtï
BASARLÏ : basarlï ta ( 32614).
, ( 24715). BASÏŠ- . bas- 1. ( 3192);
BAS Ï , : qaläm birlä 2. : ol ma a ojma basïšdï
bastï ol el bas ï ( 3192).
(QBK 1318). BASÏT- . bas- ,
BAS UQ , : ulu b dük , : kiši kü i qorasar jad
ta larnï bas uqlarï jemrilti kišikä basïtur ,[ ]
(Uig IV C168); alqu qïzlar arasïnta ( I57);
ta bas uqï t g rür si – uzatza basïttï j nik qïl adaq
(Suv 4939). – , ( .
BAS UQLU : küsän ig körklä ) (QBN 1787); tük tüman kišilär ig
rip altunlu ta bas uqlu rï qa basï ïp umu su ïna sï jaturlar
, ,[ ] , ,
(Suv 68021). [ ] (Suv 5873).
BASÏ I : ol anï basï ïnda tuttï BASMÏL .
( 1871). ( 6004).
BASÏ II (USp 1414, 88 44, 1125). BASQUQ . bas uq.
BASÏL- . bas- , BASRA (?) . . : ämäl
: qaläm birlä baslïr q 1ï bassa el basrasïnda busu lï ä äl
– ( A294).
(QBN 2019). BASRUQ . . , : jer
BASÏM Ï , : qajusï basïm ï basruqï ta bo un basruqï b g –
ölüt i qïruq [ ]– , , – ( 2351).
, (QBN 1346). BASSÏQ- . bas-
BASÏN- . bas- 1. : basajïn tegü i özi bassïqar
), : n bašïnalïm -
? ( 39
); jat (QBN 5910); r ja ïqa bassïqtï
ja ïqa bašïnma uluq ( 3806).
(Suv 4223); 2. BASTÏQ- . bas-: alsïq- bastïq- .
(?): qanjuda dindarlarï ... bašïn aj olü[r]gäjlär alsïq-.
[ ] (?) - BASTÏQMAQ , ( -
... (~ ), ): ig a rïp üzä bastïqmaq tïlta ï -
( II A12). ( ) ( VII 40134).
ijin- bašïn- . ijin-. BASTUR- . bas-: b g o rïnï basturdï
BASÏN , ; : jat ( 35211).
ja ï bašïn ïn tarqarïp BASU ( 5442).
(Suv 4379). BASUR- . bas-: qartqa basur u ol dgü
ijin bašïn . ijin . bolur [ ] –
BASÏN AQ , : kim (Rach I180); tä ri ta birlä jerig basurdï
gü tilär rsä dgü qïlur / basïn aq ja sat qa ( 3082).
baqmïš bolur [ ], BASUT I , : ol ma a
,/[ ] - basut berdi ( 17811);
(QBH 379); andïn basut tilärlär
basïn aq r ( 25014). ( 2313).
 93

art basut . art I; jarï basut . jarï; kü : rklig kü lüg baš baš ï tä rilär -
basut . kü I. (Suv 42423); baš
BASUT II , ( 17811). bitig , : baš
BASUT Ï ; : basut- bitig etiš bitig ol so barïn ïn bitig ol tep am
ïsï kim rür ? (Uig II 821); arïm qïlmas m n , -
elkä basut ï tilä [ ] ( . ) ,
(QBN 2319). – , -
basut ï jarï ï . (QBN 4211). (USp 63); baš bol- :
BASUTLU - mu iškä bol aj anï bilgi baš
(Man III 467). (QBK 1823); baš alun-
BAŠ I 1. : qamuš ara bašïm : senlärdin baš lun uluq iläp m n
(ThS II10); öküz a aqï bol ïn a buza u urur ( 129);
bašï bolsa jeg , baš ev : baš vtä [ja]ksämbi kün
( 4115); biligsiz sözi öz bašïnï ( VII 33118); baš
jür jul- : ura ut bašïn juldï -
( . ) (QBN 253); ( 47117); baš qurït-
2. . : joq jitig qïlsar m n : qara elkä jazsa qurïtur bašïn
ïntsu šïla bašï a bolur –
( . ) ,
, ( I14); 3. : ( . ) (QBN 1883); bašï
tünägü orun bašïnta bir arï vtä jï lï jïparlï tašï birlä : bu on ta k bä ni kü ja ïda
qap ur un , bašï tašï birlä berür m n
, , (USp 27); bašï
(Suv 44221); 4. , bol- : bašïm bolsa sundurïda
( ): ïvrïq bašï qazlaju suv i gäj m n ,
[ ], ( 631); 5. , ( 24617); bašïnda ke - -
, ( ): qonaq bašï s räki , : bašïnda ke ip r jorïq
jeg , [ tüzmäsä / köni sözlämiš boldï jïlqï t sä
]( 1936); 6. , , [ ]
: ta lar bašï ilärdi , / , ,
( 9911); börini ortaq quz unu jï bašïnda (QBN 3348);
[ ]– [ ], bašïnda ke ür- : n gü ter šit bu
[ ] – ( 32427); sïnamïš kiši / bašïnda k ürmiš jetürmiš jašï
7. , : gülükni suv a aqïnda k miš , ,
bašïnda tilä , [ ] / [ ] ,
( 32412); 8. , , ( . , ) (QBN 4210);
: onar rkä bir bir r [anï ] bašï urtï bašqa jet- ( .
- ): j är bašqa bir kün bu til bošla ï
[ ] ( II A92); negü
r šitgil aj el i bašï , , A136); cala bašï . ala ; qara baš .
[ ] (QBK 24719); qara I; qarï baš . qarï II; sü bašï . sü.
9. : bu ïrq bašïnta az mgäki bar BAŠ II: baš qara . . (USp 682); uš
( ) bašï . uš; qo ar bašï . qo ar II.
(ThS II87); rdäm bašï til - BAŠ III : jiri i bašï arïsar üzä ot sa mïš
– ( 667); mu a kö ül bamaqï rgäk [ ] [ ] ,
bil atalar bašï ( . (Rach II 37); ot
) , , – bašï bütürdi (M 30513);
( A220). til bašaqtursa bütmäs bütär oq bašï
baš a rï ï 1. : baš a rï mi ,[ ] ; –
(Rach I158); 2. . ( 140
).
, : n ä r b dü ä baš a rï b dür baš qïl- : baš qïlsar ( VII 212).
,[ ] BAŠ- (baša-?) : o uz qa an bašdï
( . ) (QBN 2516); baš (bašadï?) urum qa an qa dï ,
bašla : baš bašla i indäki ( 195); o uz q an bašdï
( VII 11); baš baštï (bašadï?) mas r q an qa dï o uz anï basdï jurtïn
 94

aldï , , bašlamïš [ ]
, ( 387). (QBN 312); l sü bašladï
. bas-. ( 5723); 2. : ol ülüštä nigranti
BAŠA . basa I. bir körüm körkitmäkdin bašlajur
BAŠA- I . baš-.
BAŠA- II ( ): l jï ï ( üen8); bir ton bašlap toquz bertim
bašadï ( 5615). , (USp 315); bajat
BAŠA- III atï birlä sö üg bašladï
( 5615). (QBK 18410); 3. . . .
BAŠAD- , / -ä : tili k lä
: qu se ün bašadu tört tümän sü k lti bašladï ( 22).
BAŠLA I , : kertgün rsär
( X 8); ma a lisün qama dgü nomlarnï bašla ï tetir
taj se ün bašadu beš jüz erän kelti - ( V B63);
tözin tuta bašla ïn
( Xa11). [ ] (Suv 59216).
BAŠAQ I , ( , BAŠLA II ,
)( 19010); bašaq borïsï ( ) : bašla jïlqï ,
( 5427). ( 2328).
BAŠAQ II , ( 19010). BAŠLA LÏ , ,
. bašmaq. : ikinti ülgüsü sansï
BAŠAQLA- : ol sü ü jürün äk bašla lï nomlarï adïrtlï uqmaqqa
basaqladï (~ tajanïp , -
)( 5922).
BAŠAQLAN- . bašaqla-: sü ü [ ] (Suv 2588); ülgüsüz bašla lï
basaqlandï - atlï darani nomu bulurlar [ ]
( 3993).
BAŠAQLÏ , - «
( , )( 2492). » (Suv 3252).
BAŠAQTUR- .- . baša- II: til BAŠLAJU : qa ïm qa anqa bašlaju
bašaqtursa bütmäs , baz qa anï balbal tikmiš [ ]
[ ]( A140). [ ]
BAŠ Ï I , : ol baš ïlar ( 16); bašlaju
vrilgü ol (Suv 56211); qïrqïz qa anï balbal tikdim
qalï gü bolsa bo un baš ïsï / qamu gü boldï [ ]
anï iš isi – ( 25).
(QBH 754). BAŠLAMAQ , :
BAŠ Ï II . . (USp 3814). köni nom a bašlamaqï üzä bodunu ïn qara ïn
BAS AN ( 2207).
bodun baš anï ( 2208). (Suv 5672); edi-ök ulu iš bu sü bašlamaq
BAS AQ ( 23616). –
BAS ÏL : baš ïl jïlqï (QBK 12010).
(MK 2423). BAŠLAN- I . bašla- 1. -
BAŠ ÏRT . ( 2016). , : qoj ta qa bašlandï
BAŠ U: baš u boz ( 37). ( .
BAŠ UQ . bas uq. )( 38510); uj ur tapa bašlanïp mi laq elin
BAŠIK [ . šyk] , (Man III 255). tïmïz ,
. bašquq. ( 5492); 2. : uruš
BAŠÏL: bašïl qoj toquš bašlandï ( 305); 3. -
( 1981). , .: r ïšqa bašlandï
BAŠLA- , : j mä ( 3859).
bešin aj s kiz jegirmikä bilig kö ül s un bašlap BAŠLAN- II : tarï bašlandï
lti , , ( 3854).
- , BAŠLAQ . bašla .
(ThS IV3); bilig iškä tutmïš bo un BAŠLAQLÏ . bašla la .
 95

BAŠLAT- . bašla-: n a ar ïš bašlat- ba o ulur ,

tïm ( 4347). ( VII 2828); bat k l ( 1613).
BAŠLÏ I 1. , : . bata.
altun bašlï jïlan m n , - BAT- 1. , : bušušqa batïp
(ThS II12); balïq bašlï j mä bolmatïn kö üllär ( .
(Suv 31410); ) (Suv 6329); 2.
bašlï jüküntürtimiz ): kün battï ( 41217);
( 18); 2. - ke ä jaruq batur rikli sü üšdim
, (M413).
.: süsi bašlï rsä r ašlï bolur : lig aldï vkä kigürdi bata
, (QBK 1912).
( . ) (QBK 12216); . bat III.
anta jerüki suq bašlï so daq bodun qop k lti BATAJ : räj bataj aqsaq
olaq , ,
( 46
). (Suv 30010).
BAŠLÏ II : bašlï közüg japsama BATAR I : to ardïn batarqa jorïp
( . ) tezginür [ ]
( 3532). (QBK 26215).
BAŠLÏQ , : aj s n munda BATAR II: ï batar . ï III.
beglärkä bol ïl bašlïq BATAR- . bat-: omur- batar- .
( 282). omur-.
BAŠMAQ , ( 19011). BATATU : batatu birlä
. bašaq. gzim qïlïp
BAŠMAQLAN- : r baš- (Rach II 22).
maqlandï ( 40311).
BAŠNAQ ( ( 21314).
)( 2353). BATÏ 1. ( 18614);
BAŠQUQ [ . šyk] ( I 67). 2. : a ïšqa eniš ol izkä batï
. bašik. – , – (QBN 908).
BAŠSÏRA- : qara qarnï to sa BATÏ DAQÏ : batï -
tili bašsïrar , - daqï a ulu l lar , -
( . ) (QBN 3114). ( VI96).
BAŠSÏZ , : tatsïz türk BATÏ LÏQ ( VI87).
bolmas bašsïz börk bolmas BATÏL- . bat-: z topraqqa batïlïp
( ), ( 17610). tu[r]qaru munqul ertilär ,
BAŠTAR ( 2296). ( III27).
BAŠTÏNQÏ 1. : baštïnqï ülüš altï BATÏM ( ): sü üg batïmï
, [ ] (Uig I 371); qarï sökipän [ ] ,
baštïnqï jïl ( VII 187, 13, 28); (KT35, 26).
baštïnqï tüz jörügin körüp ( . ) BATÏR . badïr.
BATMAN ( 180 300 ) ( 2233):
(Suv 2869); 2. (?): baštïnqï iki ba man t (USp 915).
[a]lqïšqa t gmiš bodistv , bulu batman . bulu II.
(?) (Uig I 197). BATMUL . bïtmul.
BAŠTÏ 1. : qama ta baštï qïlur sï BATRA: batra qïz . . (Uig II 202).
(Suv 4931); BATRAQ -
2. : ulu baštï elig qan (M 2349).
(Suv 5605). . bajraq.
BAT I ( ) ( 1612; BATRUŠ: batruš suv 1. ; 2. -
Rach II123, 399). ( 238).
II [ . *bata-] , : jabïz BATRUŠ- .- . bat-: olar ikki bir
bat biz [ ] (O7). birig suvqa batrušdï
. bäd. ( 36813).
III , : bu ba a bat rmiš BATSÏ : kün batsï . künbatsï .
(E 1011); iglig rsär BATSÏQ: kün batsïq . künbatsïq.
 96

BATU : šišir batu ...

(Suv 51517). ( 2
; KT30); tüz baz qïl- . tüz I.
BATUQ . . (USp 3818). BAZ AN , ( 138).
BATUR I , : rdäm[l]ig batur BA ZÏ [ . ] : ba zïlarï pänd
n – (E 291). namä-i mülük temišlar
BATUR II . . (USp 2218); batur igši [ ] (QBK 214).
. . (ThS IV12). BÄD [ . ] , : bäd ï tïqad
. ba atur. ( 35
).
BATUR- I . bat- 1. , : ol . bat II.
anï suvqa baturdï ( 30517); BÄDÄL [ . ] , ; :
2. , : altï erkäk ojlar baturu te äsä te ädi dürüstqa bädäl ,
uma ülgüsin [ ]- ( 468
).
( n133); ol BÄDÄN [ . ] : bädäninü qama ï
sözin m ndin baturdï ük ülüglüg erdi
( 30516). ( 25).
BATUR- II . ba-: ol qoju baturdï BÄDDI [ . A pätt ] (?) ( I 45).
( 5296). BÄDI [ . ] , : aja dgü um an
BATURLUQ , : sizlik ( : bädi) qïlïp ,
burqanlar bu nom bitigig baturluqïn jarlïqadïlar ,[ ] ( 375
).
BÄDI [ . ] , : anï
(USp 10631). färr-i udï bädi i sanï ,
BAVAGIR [ . bhav gra] . – ( 46
).
: üstün bavagir altïn tüp avïš tamu BÄJAN [ . ] , -
bhav gra, – (S3). : jana bu kitabnï bäjanï ajur
BAVIL [< .]: bavil balïq . - (QBK 74).
(USp 955). BÄJT [ . ]: bäjt ajt ï ( .
BA ÏL [ . ] , : ba ïl aldï ): negü ter šitgil bu bäjt
andïn ökün din ülüš ajt ï ,
( 244
); ba ïl a qatï ja oqïn (QBK 14712).
zlägil BÄKIZ [ . ]: bäkiz belgülüg
( B228). ( IX29).
BA ÏLLÏQ : ba ïllïqnï qanï ögär til BÄLA [ . ] , : [bajat] qolsa
qaju , ( 235
). andïn bälanï jï ar , [
BA SÏ . baqšï. ], (QBK 2597).
BA SÏLÏ . baqšïlï . bäla mi nät . : bäla mi nät
BA ŠÏS [ . ] , : anï rsä ja an t g judär ,
ba šïšïndïn bulut uvtanur (QBK 19710); bäla qad u . ,
( 57
). : bäla qad u qap ïn özi a tudï
[ . ] : tuta bersü tä ri bu ] (QBN 1032).
ta t birlä ba t [ ] BÄLA AT [ . ] : bäla at
(QBN 199); dirä siz ke är ba t ja quš d g bilä at äšsä qalï
ar , , (QBK 15010).
, ( 224
). BÄND [ . ]: bänd tut- : anï bänd
BAZ I , ( 5095). tutumaz bu öz aj ulu ,
jat baz . jat I. (QBK 37216).
BAZ II [ . ] , , : tünü BÄRABÄR [ . ] : joq bil a a tuš
ketärip baz jarutur ta a , ( : bärabär) te ä ,
( B16); ažun kül irär baz alïn ( 24
); anï tuš[ï] ( :
qaš ïtar bärabäri) bol aj bu sözni azï
( 205
); arib rdi islam arib boldï ( 488
).
baz [ ] BÄRADÄRAN [ . ] ( 291
).
( B397). BÄRAT [ . ] : ävabï anut ïl
BAZ III: baz qa an . . (KT14, 16). özü kä bärat –
BAZ IV: baz qïl- , : tört (QBK 3131).
bulu daqï bodunï ... qop baz qïlmïš , BÄRDI . berdi.
 97

BÄSI [ . ] : berimdin ba ïl elgi ket [tab a] qa anta b diz i k lürtim

( : bäsi) berklig ol ( 11
);
( C254). tab qa anï i räki b diz ig ït[t]ï
BÄTÄR [ . ] : sü ig esrükindä bätär [ ]
(QBK 36811). ( 12
); silü küdägü inisi b diz i
BE ÄL ( 1981). – (USp 6118).
BE ÄNÄK . ( 2453). . be ïz I.
BE KÄM BEDIZLÄ-: ilä- bedizlä- . me ilä- II.
: be käm urup atlaqa BEDIZLIG : tüzü bi ol
( I 2432). bedi lig vin – -
. per äm. ( . ) (QBN 6III).
BE KÄMLÄN- : r b - BEDRÜN . . 14, 22).
kämländi ( 4058). BEDÜ- 1. : qatï ï b dümiš
BE KÜN , ( 2434). ( III88); 2. ( -
BEDÄL: bedäl art . ): o lan b düdi ( 5589).
( 1982). ükli- bedü- . ükli-.
BEDÄR . badar I. . be ü-.
BEDIŠ- (?): az naz BEDÜ 1. : ü b dük közläri
r a ïr b dišmiš (Uig I 4513); ja b dük bergän qatï
[ ] ( a3). qa alïm to[q]ïp mgädip q[ul] kü üg išlätdimiz
BEDIZ 1. , , : i in rsär
tašïn adïn ï b diz urturtïm ,
[ ] ( 12
); ( IV 7); b dük t vi -
diz jaratï ma bitig taš etgü i [ ] ( 19314); 2. : b dük jaman
, bir kik erdi ( 35).
( 53); 2. , : kim jeti dük ba ïrlï ( .
gar lar kizläjü umaz b dizin )( 18113).
( üen131); 3. . be ük.
: b dizin ü ün türk qan balbalï BEDÜKLÄ- 1. ; -
- : ol m ni b dükladi
(E 3210); 4. , : ( 5932); 2. ( ): qïrïq
diz tiz ü ä önüpän mü räjür m n kündin so b dükladi (b düklandi?)
[ ], (ThS II93). [ ] ( 23).
bediz bediz- : b dizin BEDÜKLÄN- (?) . bedüklä-.
dizti olurt[t]ï BEDÜKLÄNTÜR- .- .
24
); bediz bezä- : kün aj e ti bezä i bedüklä- (W17).
bedi , - BEDÜR- (?) , :
[ ] (QBN 10629). ïn ïp jana drämlärig b dürüp
. be iz. (USp 904).
BEDIZ- ( , ): BEDÜT- . bedü- 1. ,
n ... [tab a] qa anta b diz i k lürtim b diztim : anïn ötrü b glär b dütür kü in
... (QBK 2369); 2. -
(~ ) (KT 11); : ki ig atï be ü[t]tü
bun a barqï ... b diztim ... ( I8).
[ ]( X I); 2. - . be üt-.
, (Uig I 562). BE - (je - ?) ( ): anï közi
BEDIZÄT- . bediz-: anï i intä ti (?) 63313).
ni körkümin adruq adruq j vig tizig etig BE ÄR . be äz.
jarat üzä etiglig uz b dizä ün BE ÄZ (?): be äz (be är?) bur an
21910).
[ ] BE IZ : bu türlüg e äk jerdä
(Uig I 2910); iki eligimtä böktä mun a b iz –
baltu tuta b dizä ün [ - (QBN 1913).
], (Suv 5447). . bediz.
BEDIZ I , ; : BE IZ I , : ja sïr ï
 98

be iz i ja oq ï ja ï , . ( 110); beg temir quz . .

(QBN 3215). 225); beg turmïš . . (USp 1277;
. bedizci. 316); bars beg . bars IV; jegin silig beg
BE Ü- , : bilig berdi . jegin II; ürü beg . ürü II.
ja luq b üdi bu kün ,[ ] BEGÄ : begä arslan tegin
[ ] (QBN 239). ( 1809).
be ü- qop- . : qara tapsa BEGÄDMÄK: begädmäk erklänmäk -
glär b üjür qopar , : j mä ilinmäkim töz m isi
(QBN 43710). gädmäkim rklänmäkim körümtä edi u uz
. bedü-. jenik boltï
BE ÜK : biligni b ük bil uqušnï ,
ulu , – - ( II A43).
( . ) (QBN 2311); biligligkä t gdi BEGI I 1. : sü ig srükindä bätär aj b gi
ükräk orun , [ ] (QBK 36811);
(QBN 2810). 2. , : b gi kiši üzlüšdi
. bedük. ( 12611).
BE ÜKLÜK : bilig BEGI II . . 5466).
kimdä bolsa b üklük alur , BEGILIK : b gilik urï o lï qul
(QBN 2313). boltï
BE ÜT- . be ü- 1. , - ( 20).
, : bajut ïl ne in s n b ütgil BEGIMSIN- : b gim-
kü in sinmäjük b g bolsar / b ltir saju b rgä salur
(QBN 4012); 2. . , : , ,/
uqušsu biligsi b mä özüg ( VII 425).
(QBN 2018). BEGIZ (?): nom i rä ögütmiš b giz
. bedüt-. belgül[äri] (?) , -
G I 1. , , , ; [ ] (Man III 204).
: altï ba bodunqa b g rtim BEGLÄ- I : ol anï b glädi
(E 12); to alar ( 5729).
gi t g kšatrik b glär m iz m läp BEGLÄ- II , : ol n in
, (Uig I 3915); glädi ( 5727).
rklig b g eši el i jalva kü in tu up amlasarlar . beklä- I, berklä-.
, , , BEGLÄN . . 2231).
, (USp 1618); qul b gkä titti BEGLÄN- 1. ( ) ,
( 4126); : birig b glänür kör taqï bir b gin
2. , : javlaq tïllï b gdän k rü jal us tul , , [ ] -
jeg , [ ] (QBK 20614); 2. : ura ut
( 50112). gländi ( 3861).
beg er : b g r juntï aru barmïš BEGLÄŠ- . beglä- II: ol ma a at b g-
(ThS II5); beglär läšti ( 36816).
begi : b glär b gin azïttï BEGLÄT- . beglä- II: m n at b g-
( 38310); beg (lär) bodun lättim ( 43III).
: b gläri j mä bodunï j mä tüz BEGLIG ; ;
rmiš (KT 3); qan ï n lük ölgäj ol b glig ol
gli bodunlï jo šurtuqïn ü ün , , –
[ (ThS II57); k ntü özü b glig er tapla ïl
] ( 6
); k ligmä b glärin bodunïn (Uig II 2114).
eti jï ïp - BEGLIK ; ,
( 43
); elig beg : törü birlä b glik turur ol örü
. elig I; i bujruqI beg . i ; šadapït beglär ,[ ] ,
. šadapït. (QBK 35515); tavar kimi üklisä b glik
BEG II: beg arslan . . (USp 2617); ar kergäjür ,
beg bars . . (USp 868); beg bu a . ( 18214).
. (USp 198); beg ur . . (T 32); BEGNI I . bekni.
beg taš . . (USp 11523); beg temir . BEGNI II . . (ThS IV10).
 99

BEGRÜ :begrü kizlä jašur ïl : ol m ni birlä b kläšdi

(Man III 291). ( 36814).
BEGSIG , : a ïrmas BEKLÄŠ- III . begläš-.
men b gsig ja qulsï kišig BEKLÄT- I . beklä- I: b g o rïnï
(QBN 688); bu er ol begsig klätti [
– ( 4998). ]( 43410).
BEGTILI . ( 4011). BEKLÄT- II . beglät-.
BEGÜ I , : jaqšï begü birlä dostluq BEKLIG , : ö i k lsä a lur
qïldï bu b klig qapu ,
( 145). (QBN 5015).
BEGÜ II: begü tutuq qïrqu se ün . . BEKLIK , : bu el tutruqï
(USp 2615). häm tüpi b kliki ,
I , : tili bektä tut ïl tisin (Q III12).
sïnmasun , BEKMÄS ( 22112).
( C131). BEKNI (?) ,
II ,- ; ,- ; : anï , (?), (?) ( 21814):
arqasï b k qaja ol tegim kni j vüldi ( 4788).
(QBK 827); b k tut javaš taqa u / bor bekni . bor.
süvlin jazïn därmä BEKRÄK , : siz
,/ ( 4493); kišidä adruq bekräk r közünür siz
olarqa m n b k japtïm ü jablaq jol qapï ïn [ ] , [
] ( 665).
(Suv 36819). BEKRIŠ- .- . bekü-: t jin taqï
bek oq . , krišür
: ošul aj ïr atnï bek oq s v[i]jür erdi [ ]( 56611).
( 262); bek jarp BEKRÜ : b krü kizläp tut [ ]
. ; (Suv 6909); bek qatï . ( 561); jajï dünja b krü ligdä tutup
; (Man III 363; Suv 53416). (QBK
BEKI . begi I. 28410).
BEKILI: bor bekili . bor. BEKTÜR . . 2297).
BEKINÄ . . (USp 1185). BEKÜ- : tügün b küdi
BEKIRÄ . . (USp 555). ( . )( 5635).
BEKIS- . bekü-: bekisdi ne BEKÜR- . bekü-: jerdä qazqu
( 3216). (qaz uq?) b kürü toqajïn tesär
BEKIT- . bekü-: ol ïsï bekitti ( . )
( 4204). ( I186); ïn kertü tüz bilgä biligig b kürü
BEKLÄ- I 1. , : ol qapu ïn tutup ( . ) ,
beklädi ( 57222); ötrü estüp [ ] (Suv 30516).
icindä beklädilär [ ] BEKÜRT- .- . bekü- -
(Suv 62721); jelli suvlï tebräjü qudu icin , (QBN 1453).
bekläti - BEKÜŠ- . bekiš-.
( I104); 2. : BEKÜT: jašut beküt . jašut.
eligin adaqïn bekläp qïntïqta urdïlar BEKÜT- . bekü- : azraq
, ( 636); bekütgil ulun [
3. (QBK 10317). ] (QBK 38415).
. beglä- II, berklä-. BEL I : altunlig (?) k šig b limtä
BEKLÄ- II . beglä- I. bantïm , ,
BEKLÄLMÄK: balmaq beklälmak . ( 32); j ti kün b l ä bo uz a
balmaq. suvda jorïp
BEKLÄN- I . beklä- I: er evindä bek- ( 364); anï belindä tut
ländi ( 38516). ( 5018).
BEKLÄN- II . beglän-. bel alïš- ; : jaraš u
BEKLÄS- I . beklä- I: ol ma a qapu jara ï bar ersä jaraš / joq ersä jarïqlan bel alïšïp küräš
beklästi ( 36815). , , / ,
BEKLÄŠ- II , - ,
 100

(QBK 1272). lgürmäz

BEL II : ta ta uz joq saj jazïta b l joq ( I62); jïpar kizläsa s n jï ï
, – lgürär , [
( VII 488). ] (QBN 3413); küz k ligi jazïn
BEL III: bel qïl- : ol a ar an a aš belgürar
berdi bel qïldï , [ ] ( 35217).
[ ]( 5019
). BELGÜRMAK : beš türlüg kö ül
BELÄ: belä tu ma . . (E 152). terkini b lgürmäkin tutmaq üzä
BELÄ- I ( ): qojun b lädi [ ] -
( 5638). (Suv 27316); paramit töšürüp
BELÄ- II , kini ä burqan jirtin ü ä b lgürmäki ä bol un
( ): ol k n in b lädi
( 56310). (USp 2610).
BELÄ- III : ol anï qanï a belädi BELGÜRT- . belgür-: vidja
( 56311). bögülänmäkin küsin qama tä ri jerintäki
BELÄK ; , - tä rilär üzä ïn a b lgürtir
( 1942). vidya,
beläk et- : b läk ettim anï šahïm a ,
n-ök – ( B79). ( . ), (Man I 213); nomlu
BELÄKLÄ- , : ol ma a rdinilärin belgürtkäli umaq
läklädi ( 5933). (Suv 31010).
BELÄL- I . belä- II - - belgürt- . - I.
: o lan belädi BELGÜRTMÄ: belgürtmä etüz .
( 53016). », ,
BELÄL- II . belä- III: terkä beläl- (Suv 4014).
. ter I. BELGÜRTMÄK : a ïnlar
BELBA , : al unlu belba ï birlä lgürtmäki ü ä rksintä i
jï qa ba ladï , (Suv 50822).
( 47). BELGÜSÜZ 1. : ol kim körksüz
BELDIR . beltir. tuju suz b lgüsüz tep tetir , ( .
BELGÜ ( , : qut bujanlar ) , ,
lgüsi (Suv 3483); ( VI460); 2. , :
qut b lgüsi bilig – ä ol bu qalmïš jemä b lgüsüz
21512); kišilik bolur ïn kiši b lgüsi [ ],
– (QBK 34516). (QBK 21210); qan a barïr belgüsüz
belgü nišan . : ki igdä [ ]– ( 17817).
bolur bar a belgü nišan BELIK I : ol a ar b lik ettürdi
(QBN 1285). ( 13715).
BELGÜL - , : BELIK II
uqtum sözü b lgüläp , ( .) ( 1943).
[ ] (QBK 345). BELIKLIK: beliklik kebäz , -
BELGÜLÜG , : b lgülüg ( 25410).
jaruq jašuq (USp 237); BELI , , ( 6069): r
bolda ï buza u öküz ara b lgülüg qutï b li suv qutï t ri –
( 26315). , [ ], –
belgülüg bol- , - [ ] ( VII 424).
: [ötr]ü beš türlügün b lgülüg bol[ur]lar BELI I: beli i kiši ( 60610).
(Man I 249); BELI LÄ- , : qop qanqa
bilig bildi boldï rän b lgülüg bul anmïš arï sïzkä ürgänmišin körüp ötrü b li lädi
[ ] ( 93
). , ,
BELGÜLÜK , : bajatdïn , (Man I 69); b li läjü ögsiz
ata s n ma a belgülük , – osu lu bolup [qa]tï ünin qïqïra ïn a tep tedi
(QBK 9316). [ ] ,
BELGÜR- , , (Uig IV C137); b li läp
: in külüg bol uluq b lgü[ ] undï kötürdi bašïn ,
 101

,[ ] (QBN 24112). BE . ba .
qorq- beli lä- . qorq-; ürk- beli lä- . GÜ 1. : b gü el tuta olurta ï
ürk-. n ,
BELI LÄGÜ: qorqu beli lägü . qorqu. ( 8
); 2. : bu a
BELI TÄG , - ; : štani i[k]sin b n be [g]üm rmiš –
eligkä jaqïn b li täg javlaq ün ja qu t g ,[ ]– ( 135);
šitildi , , , qanïm limi be güsi q s ir[t ] –
a ana
(Uig IV A235); b li täg kilimbi j k qïzïn qojïnta ( 242).
kötürü alïp be gü taš , -
Hi imba (Uig II 2516). : n n sabïm rsär b gü tašqa urtïm
BELLÜK . billüg. [ ] , [ ]
BELTIR 1. , : ( 11
).
ötrü elig b g tört b ltir jolda jorïju anï arasïnta . be kü, be ü, me gü I, me i II, me kü,
sansïz üküš j klärig kördi me ü I.
BE IGÜ : [qïl]dïm b igü
(O b2).
(Uig I 393); ol jelvi i tört jol . me igü.
ltirindä qï j m ot ï alïp [ , ] BE KÜ : tört o lum bar ü ün
, be kümin ti[kti] ,
(Suv 38413); anta (E 201); r b küsi
uduzup balïq ortusïnta b ltirdä qalïn quvraq ara bu rmiš –[ ] (E 278).
ol urtï , [ ], [ ] be kü qaja ( .
, , ) ( 391).
( 705); 2. : jabaš t quš . be gü, be ü, me gü I, me i II, me kü,
ltirintä anta jajladïm , [ ] me ü I.
, ( 21); orqun BE LIGÄK: be ligäk ta .
balïqlï b ltirintä l örginin anta örgipän etitdim ( 44
).
Ü : ab šatun tarqan b üsi tikä
( 10
). rtim[iz] ( : ) -
qaj beltir . . qaj II. (E 303).
BEN 1. : bilgä t uquq b n özüm , be ü taš , -
( 1
); b n tä ri limkä l isi : be ü taš toqïttïm
rtim ( Xb15).
(E 12); b n selä ä k ä udu . be gü, be kü, me gu I, me i II,
jorïdïm [ ], me kü, me ü I.
( 4
); 2. . . BER- 1. . . , ,
: ü in külüg tirig b n tä ri : biz[i ä] tapïnï jüküngü rdini berüp
limtä j mlig b n , ,[ ] rmiš ,
[ ] (Uig I 818); bušï bergäli aqï
( 33); külüg b n – tïnlï lar az ,
(E 202); sü bašï b n – ( 49). , ( VI4); bajat bersü kü bu
. men. tapu qïl uqa
BENÄK I ( 1945). (QBK 542); 2. : qïzïmïn
BENÄK II ( 1946). qalï sïz bertim
BENÄKIT . - ( 477); 3. : bergin a bar
( 4III). joq bolsar m n nom qulïnï t kilär birlä köni
BENGÄ : bor bengä i ip sürüp bersünlär ,[ ]
(Suv 6935).
BENI . . ben ( 10
). (USp 17, 9); m n tasïq janïp k lip turïqa
. meni. töläp b rsär m n m n turï borluqnï jandurup berür
BENI . ben: b ni bodunum anta rur n , , , ,
( 21
). [ ] , , (USp 3216);
. meni , menü . 4. . . ) . -a / -ï, -u
BENTÄZ (?) ( 27). :
 102

tab qa anqa elin törüsin alï bermiš : b ltir saju b rgä salur
[ ] ( VII 425).
(KT 68); kök t ji in türkimä bodunï- BERGÄK- ( VI B7).
ma qaz anu bertim eti bertim BERGÄLÄN- ( 5338).
, BERGÄRÜ , : bergärü kün ortu-
[ ]( 12
); anï mti nomlaju sï aru , ( 2
);
beräjin [ ] bergärü toquz ersänkä tegi sülädim
(Suv 34520); ) . - - [ ]
: bir jum aq tašï üzüp berdi (KT 3).
(Uig I 717). BERGIN: bergin sekä . . (USp 48).
ï ber- . ï II; alqïš ber- . alqïš; at BERGÜ : qolt ï[l]ar k lsär a ïlarïn
ber- . at I; išig kü ig ber- . iš; janut ber- bulmadï bergü bulmaj (?) ,
. janut; k gin ber- . gin . , (?)
. ver-. ( 104); anï ma a at bergüsi bar
BER ÄKÄR [< .]: so d ber äkär . ( 21510).
so d. bergü ber- : bergü berip
BERDI , - do luqtïn ïqmaš tur[ur m n] ,
( I 360). ( 226).
BERDIN 1. ; : o gnin BERGÜ I , : k ntü bar aj
tonïn ber in a ïnïp tizin ökitip eligin qavšurup tamuqa udu eltkäj bergü ig -
( . (Man III 297).
), BERI : nom ši käli b ri t gingäj bi -
( VI011a); 2. , (Suv 43113).
, : ö tün kedin jirtin ber in jerig jïdan . berü.
jïparan arïtzunlar [ ] BERIDÄNJÄN ; : tab
[ ] , ridänjän t g , ( 11).
, ( VI291). BERIGSÄ- . ber-: ol ma a tavar
berdin jï aq : a ïr ajaq berigsädi ( 5911).
qïlïp ber in jï aq turup - BERIJÄ ; : berijä tab acqa
, (O2); berijä tab ac bodun ja ï ermiš
(Suv 58717); berdin sï ar , ( T14); berijä
: s lä ä kedin jïlun qol b rdin qarluq bodun tapa sülä tep tudun jamtarï ït[t]ïm
sï ar sïp bašï a t gi rig etdim
, ( 40).
( B3); BERIJÄKI : berijäki bodun
taqï j mä muntadan ö i berdin sï ar oru ( 17
).
bur an ünïn ešidtim , , BERIK : jaqsï berik baluqqa
- jumsadï [ ]
(Man III 2310). ( 205).
BERDÜR- . ber-: talaj turur jerni BERIK- ; : teri
uru a berdürsün jinckä savlarda bilgä biligläri berikmis ol
( 373).
BERGÄ , , : o ul qïzqa b rgä ( üen128).
bilig ögrätür BERIL- . ber-: ölüm joq a ar häm
(QBN 1184); b rgä atïladï berilmäz š iš i -
( 5863). (QBN 3311); a ar jarmaq berildi
bergä emgäk : bergä mgäk birlä ( 3341).
el künni basup erdi BERIM , , : bu
( 36); bergä je- jerkä berimlärim kelsär ikägü te bilür biz
( ): seziksiz ja ïdïn bu r b rgä j r ,
, , -
(QBK 12211); bergä qa ïl : b rgä (USp 287); men turï berimi ni men berür
qa ïl ulatï qïsï qavrï mgäki k lsär men , , (USp 329).
[ ] berim alïm , : bu jerkä ekin
[ ] ( VI110); bergä sal- tutsa berim alïm kelsa men temür bu a bilür men
 103

qïjïmtu bilmäz [ , ( I198).

] , , BERTIN . berdin.
[ ] BERTIN- . bert- ;
, (USp 117); : i i bertinmiskä ... em
alïm berim . alïm; ötäg berim . ötäg. ...
BERIM I : alïmcï arslan berimci (Rach 1181); elig bertindi
sïc an – , – ( 5011). [ ]( 3853).
ötägci berimci . ötägci. BERTIŠ- . bert-: olar bir ikindini
BERIMLIG ; ( 1267). kö lin bertišdilär , [ ],
BERIS: lïs beris . alïš I. ( 3688).
BERIS- . ber-: olar bir bïrkä qïz berisdi BERTSIZ: irtsiz bertsiz . irtsiz.
( 3161). BERTÜ ( 2101).
BERK 1. : berk qamïs BERTLÄN- : r b rtländi
(Suv 3701, 60814); berk ne (~ ( 53216).
) ( 1799); 2. . . BERTÜR- . ber-: j girmi ulu ja a
, ( IV A48). bertür ün
berk bol- ( ): (Suv 60315); anïn bu tuta
könilik üzä tut kö ül bolsu berk tur u bitig jarlïq bertürü jarlïqadïmïz
, [ ]
(QBK 8714); berk jarp [ ]
( VIII B3); berk jer (USp 8848).
( 6361); berk tut- , BERÜ 1. : l b rü k limsindi
: tavazu nï berk tut , ( 39517); jandï rin o ra ï
( C268). ldi b rü tï ra ï , ,
BERKÄLÄN- . bergälän-. ( 4729); 2.
BERKINIK (?) ; (?): jemä . , : baš tïn b rü a aqqa
berkinik mün beca (?) meni sïnïmda sö ükümdä gi oqït[t]ïm
... bolmadï (?) ersär ... (Man I 3024); ilkisizdä berü ol aja qïlïn joq kim
(?) (?) (Man I 2332). biz qïlmadïmïz rsär
BERKIT- 1. : ol berkitti ne i , ( IV A23);
[ ] ( 43316); 2. , bar a kö ültä b rü ögirä sevinü
): tuzaqqa ilinmä seni berkitür (Man III 3412).
, (QBK 28517). ïnaru berü . ïnaru.
BERKLÄ- : ol tavarïn b rklädi . beri.
( 63516). BERÜKI , : bajatïn berüki sizlär
. beglä- II, beklä- I. ötünmïs (Suv 4737).
BERKLÄT- . berklä-: ol n BESBÄL ( 2422).
rklätti ( 6282). BEŠ I : b š sü üš sü üšdükd[ä]
BERKLIG , ; b rklig j k ( 17); [ötr]ü beš türlügün
käklär el tutqalïr bušuš qa u ig a rï lar orna belgülüg bol[ur]lar
tutqalïr - (Man I 248).
, ( I166); beš ažun . : beš ažuntaqï
berimdin ba ïl elgi ket b rklig ol tïnlï ,
( . ) ( 254
). (Man III 481); beš jükmäk .
BERT I ( 1724) (~ ) (= . skandha): bu beš
irt bert . irt. jükmäkig ïn a ötkürü usar -
BERT II: bert bas bolmaq , ( VI161);
: jeti enüklärin oz urtï beš qata : limdä beš qata t gzintim
bert bas bolmaq emgäktin [ [
, ] ?] (E 533); beš qutlar
(Suv 63013). : altun ï suv top q t beš qutlar l
BERT- , , : sajdï , , , , –
seni bertgäli ( VII 107); beš tümän
( I17); ol anï eligin bertti : tab[ ] o tutuq b š tümän sü k lti
( 62815); as bertäci idis ol
 104

[ ] qualï bezäklär ursunlar -

[ ] (Suv 54412); bu kökdäki julduz
( 25
); beš türlüg jini bir anca bezäk –
. : beš türlüg jini (QBN 221); a ïz til bezäki köni söz
jemä k ntün bolmïš ol tetir durur –
( VI448). ( 159
).
BEŠ II: beš enätkäk eli . bezäk bezäs- : ol
( , , , ma a bezäk bezäsdi
)( n40); beš balïq . - ( 3188).
( 28, Uig I 144, 5. 6911), beš ke än . BEZÄKLIG : ne ä qarsï ordu
( X II). bezäklig saraj
BEŠÄGÜ : jeti nüklärintä bešägü (QBK 3645).
(Suv 6431). BEZÄL- . bezä-: ev bezäldi
BEŠÄR : bešär baqïr ( 3342).
(Rach II 425). BEZÄN- . bezä- 1. -
bešär jüz : bešär jüz j klär , : ev bezändi
quvra ïmïz , - 33814); bezänip bu dünja özin körkitür -
(Suv 45614); bešär jüzär : , (QBK 2072);
qa qata talujqa kirip b šär jüzärin barïp sän 2. ; ( ): ura ut
tükäl k lmiš rti , bezändi ( 33813).
bezän- etin- , :
( 242). bezänip kör etnip kö ülüg alïr ,
BEŠIK , : ol mo larqa taš (QBN 37613); bezän- qozan-
bešikni bulu ïnta min üzmiš t g bir jum aq tašï . , : ura ut bezändi
üzüp berdi , qozandï ( 34415).
, BEZÄš-: bezäk bezäs- . bezäk.
(Uig I 717); ura ut bešik ügridi BEZÄT- . bezä-: ol vin b zätti
( 14013); ura ut o lan ( 4186).
šiktin jördi ( . ) BEZGÄK , ( 41013).
( 46911). BEZIK: bezik bez- : ol b zik
BEŠIKLIG ( . zdi ( 3858).
): bešiklig ura ut , BEZIN I , (?) ; (?)
( 2545). ( 60713).
BEŠIN : bešin aj toquz otuzqa BEZIN II
sü üšdim [ ] , ,
( 16
); jemä beš in aj s kiz ( ?) ( 60713).
jegirmikä , BEZIT- . bez-: tumlu anï b zitti
[ ] (ThS IV1); bešin ülüš tört jegirmi ( 4188).
,[ ] (Uig I 2012). BI I : aq bisi qulunlamïš
BEZ I ; ( 4969). (ThS II7); bi qïsïr boldï
qart bez . qart I. ( 4818).
BEZ II , ( , - BI II ( 53511).
): ujatïp berürlär sïrï u bözün ( . bög, böj.
: bez) , - BI III ( ?) ( VIII 1).
( 432
). bi bi äk . : qart igkä bi bi äkin
. böz. emlämiš [ rgäk]
BEZ- , : er tumlï dïn bezdi ( . ) (Rach II 3167); bi bï u
( 26717). : alqu türlüg a u bi bï u t suvta ulatï
bezik bez- . bezik; qorq- bez- . qorq-. adalarï tïtda ï
BEZÄ- : ol evin bezädi – , , ,
( 5609); bu beglär qapu ïn sijasät bezär (Uig II 594); tü läri bi bï u adasï
(QBN 1623); köni ä ... artama joqa ma ...
sözlä sözni tili ni bezä , (Suv 4643).
( C160). BIB: bib bïla uq . -
BEZÄK ; , :
 105

(Suv 324). ( 50212).

BIBLI [ . pippala] . BIKL
2172). (Rach II 3134).
BI - 1. : e äk jaslï rsä bi är m n ulï BIKÜS: biküs bu a . . (USp 754).
, BIL (Rach II 1123).
(QBN 1924); 2. ( ): tikän BIL- 1. , : av ï n ä al bilsä a
tarï an er üzüm bi mäz ol , an a jol bilir ,
, ( 376
). [ ]
. bï -. 4315); bilig tat ïn aj dost biliglig bilür ,
BI Ä I , : toqularnï saju ( 106
);
ataju bi ä [ ] , bilmiš j k bilmä ük kišidän jeg ,
(QBN 29011). , ,
BI Ä II : bir qarï öküzüg belin bi ä 5155); 2. , : ol mo larnï
qomurs a jemiš kö lindäki saqïn ïn bilü jarlïqap
( . ) (ThS II56). ( .
BI ÄK : b ük bir bi äkig ligdä tutar ) (Uig I 77); bilig bil
(QBN 6513); sa adät jolïnï bula ,
ol bi äk bilätti ( 42013); ( 84
); 3. -
ä jitig bi äk rsä özi sabïn jonumas , : bu jerkä
, berimlärim k lsär ikägü t bilür bi
( 19311). [ ]
bi äk bojnï , ( 5196); ,
bi bi äk . bi III; qoš b äk . qoš; sal ï bi äk [ ] (USp 287); 4. . .
. sal ï. . –a / -u
. bï aq. (~ ) :
BI ÄKLÄ- , : ol anï ögä bilmäs rkä ögüt ögrätür
bi äklädi ( 5931). ( 45
);
BI ÄKLÄN- : r bi äkländi bu mun a sava adïru bilmäsär uqmasar
( 3996). ,
BI IN : tilküni bi inni ... to arïn [ ] (Man I 184); qïlnu bilsä qïzïl k är
körüp ... [ ] jaranu bilsä jašïl k är [ ]
(Uig II 31 53). , ,
bi in jïl . ( , ( 45310).
): bi in bil- ö- . , : bilmäz
jïlqa jetin aj jeti otuzqa qop alqadïmïz biligin biltükimin ödükimin bun a bitig bitidim
, [ ?], ,
( 53
); bi in jïl törtün , ,– ( . )
aj beš ja ïqa ( 28); bil- uq- . -
(USp 271). , : öz biligsiz t rs qïlïn ïn bilmäz
BIDA [ . . . ] ; : anïn uqmaz
kündä arta turur bu bida ( VI16).
( C404). BILÄ 1. ,
BIDGÜ I: bidgü i er (?): bidgü i , : n tïtsu aqam ar uq
r anta ït[tïm] [ ] - bilä ajtïšïp , ,
(?) ( 27
). ( 32); biligsiz bilä
BIDILQIM . hi sözüm joq m ni [ ]
(USp 96 11, Uig I 6 7). (QBN 278); ol ikki bilä sa lašdï
BIDIL IM . bidilqim. ( 3742);
BIFA [a. + . ] : utun bifalardïn qïš jaj bilä toquš tï
sï ardïn bolajï 954); 2. ,
(QBK 3916). ( -
BIJABAN [ . ] : qajusï bijabanda ): kišilik bilä t kötürdi kiši
jügrür ïp - [ ]
(QBK 36910). (QBK 7510); gülük u an a ligi bilä t lim qïl
BIJIZ . (?)
 106

344); 3. : bildürgülük bi idi el ilärikä berip jibärdi

saqïn qo ï kizläjü tün kün bilä s vnälim ( 125).
, BILDÜZ- . bil-: ol ma a iš bildüzdi
( 631). ( 3685).
. bilän I, birlä II. BILGÄ I 1. : dgü bilgä kišig ...
BILÄ- : ja tapa titrü baqïp bögdä jorïtmaz rmiš ...
bilä , [ ] ( . .
( 5642); r bi äk bilädi )( 6
); bökmädim eltä qalmïš
( 42712). altï bilgä b g o lï a -
BILÄGÜ ( 2252).
BILÄK 1. ; ; . : ( 329); bilgä rig gü tutup
bu biläzük ol biläk qavur an sözin ešit , -
( 25811), kü ändi biläkim / ja udï ( 21514); 2. :
tiläkim , / balïq ulušta bilgälärkä ajïtïp -
( 34110); 2. . : ( 742); bilgälärig biltä i rür
qarïštuqta sri biläki k räk ( üen124); jazmas atïm bolmas
(QBK 12311); 3. , - / ja ïlnas bilgä bolmas ,
: r qamu biläk sït ašdï / ( 4703).
( . )( 37316); uzun sa ïn bilgä bilig , ; .
kedin arqasïnta ïtïp biläkin sï anïp ,
, (Uig II 2515). (= . prajña, jñ na): aj m ni qïzïm bilgä
BILÄKLIG: biläklig er - biligin mïntada utdu jegädti ,
(~
)( I 511). (Uig II 2111); tä ri burqan bu nom jarlïq jarlïqap
BILÄMSIN- . bilä-: ol bi äk bilämsindi qama qalïn quvraq ... rti ü ögrün ülüg
, ( 3969). vin lig bolu t ginip kö ülläri kögüzläri
BILÄN I , - bilgä biligläri jarudï jašudï
, , : bar a urba ï , [ ]
lügi bilän ... alïp kettim ... [ ] ... ,
(?) (USp 1157);
[ ]škäk süti bilän bergül [ ] ( VI458); bilgä biliglig
(Rach II 12); : tükäl bilgä biliglig tä ri tä risi burqan
dgü öglisi bilän qavïšur , ,
( VII 3211). (Tiš 51a3); bilgä bögü .
. bilä, birlä II. : bilgä bögü jun ïdï / ažun ti jan ïdï
BILÄN II: bilän jebüršü tutu . . ,/
(USp 746); bilän kütaj . . (USp 7414). ( 5772); jügrük bilgä .
BILÄT- . bilä-: ol bi ak bilätti jügrük.
( 42013). BILGÄ II: bilgä beg . . 21514);
BILÄZÜK ( 25811). bilgä ikšän . . (E 133); bilgä qa an .
BILÄZÜKLÄN- : išlär bilä- . X 13); bilgä taluj . . (Suv 40428);
zükländi ( 53413). ik bilgä igši . ik; ïnan u bilgä . ïnan u;
BILDÜR- . bil- , - kül bilgä qa an . kül II; kül bilgä an . kül
: ujqudun so üš ä körgänin o uz II; o uz bilgä . uz III; öz bilgä . öz VIII;
qa anqa bildürdi , taj bilgä . taj II; töläš bilgä . töläš.
, ( 367); bilig BILGÄ - : o lan bilgä ti
bildürür bil bilig qadrïnï , [ ] ( 4345).
( A107). . bilgät-.
. biltür-. BILGÄLÄN- : r bilgäländi
BILDÜRGÜ I : ja ï ol rig jatsa ( 53311).
od ur ï / müni rdämi elkä bildürgü i BILGÄLIG ( ):
– , , , bilgälig ja ïlmaz jer ilig azmaz
/ [ ] [ ] ,
(QBK 19817). (ThS IIIa11).
BILDÜRGÜLÜK , : BILGÄT- : o lan bilgätti
 107

( 4342). ?( 12
2).
. bilgä -. BILIMSIN- . bil-
BILGIMSIN- . bil- : iš bilimsindi ,
( 53312). ( 3982).
BILGÜ I , : n gü ter šitgil BILIN- . bil- 1. , :
tapu bilgü i , altï jašïmta qa adïrdïm bilinmädim
(QBN 28811). [ ] ( 3216);
BILIG I 1. : a bilig anta öjür rmiš adaš qoldaš ol erkä arqa bilin ,[ ] –
( 5
); (QBK 826); 2. , :
bilig birlä avnur anïn s mritür er išin bilindi
, (QBK 394); 3399); 3. , : bilig birlä
ula bolsa jol azmas bilig bolsa söz jazmas bilnür törätkän idi
– , – 121
); aqsa tutnur / alsa bilnür -
( 5814); 2. , : bilig [ ], [ ], -
kiši ara ülüglüg ol , ( 2765).
( 2557); ke ton opramas k äšlig bilig bilin- tujun- . , : anï
artamas , jana bilinmädin tujunmadïn
[ ] (Suv 29222); ökün- bilin- . ökün-.
6017); 3. , : BILIN ÄK
jiti biligin jarmïš k rgäk [ ] : bilin äk bildi [ ]
(Rach II 34). ( 25413).
adra atlï bilig . adra; a ïlïq kojmso bilig BILIŠ 1. , ( 18414);
. ïlïq; az bilig . az; bilgä bilig . bilgä kiš ikä k räk t gmä j rdä biliš / biliš birlä
I; bir biligin . bir; etüz bilig . etüz; kö ül etlür qamu türlüg iš
bilig . kö ül I; köz bilig . köz; öt bilig . ( . ), /
öt I; til bilig . til; to maz batmaz bilig . (QBK 1911);
to -; tujmaq bilig . tujmaq. 2. ( VIII A3).
BILIG II: bilig kö ül sa un . . (ThS IV2). BILIŠ- . bil-: jorï bar biliš emdi a ib
BILIGLIG 1. , : biliglig bilä
bögülär sözin tï la u (QBK 209); ortaq bolup bilišdi m ni tavar satïšdï
(QBK 2107); biliglig er öldi ,
atï ölmädi , ,/ ( 47411).
( 95
); 2. , : biligsiz BILIZ . . (USp 7210).
dük bolsa dävlat bilä / biliglig bedükräk kü av BILLÜG : k nä ašqarun qalmasun
at bilä ,/ billüg bolsun
(QBK 835); aja dost biliglig ( . ), ( 337).
izin izlägil , ( 225
). BILSIK- . bil-: anï jašut iši bilsikti
bilgä biliglig . bilgä I. ( 38017).
BILIGSÄ- . bil- : o lan BILTIZ- . bil-: biltizmätin üküš
biligsädi ( 59017). tïnlï larï ölürür ( .
BILIGSIZ 1. , : ) (Uig IV A132).
biligsiz qa an olurmïš rin [ ] biltiz- tujuz- . [ ]
( 5
); öz biligsiz : biltizmädin tujuzmadïn tïnlï larqa
rs qilïn ïn bilmäz uqmaz asï tusu qïlu jorïjur rtilär
, ( VI15); o laq jiligsiz ,
lan biligsiz , ( VI355).
– ( 7211); 2. : biligsiz BILTÜR- . bil-: avïš tamu mgäkin
tapu qïlsa bulmaz mujan biltürtü üz
, (QBK 18614); (Man III 473, III59); ol ma a iš biltürdi
biliglig biligsiz qa an t bolur [ ] ( 35417).
?( B87). biltür- tanuqlat- [ ] -
BILIGSIZLIK : o lam ögüt : adïnlarqa j mä biltürgäli
al ïl biligsizlik k tär , - tanuqlat alï
, ( 22112); biligsizlik (Suv 3894); biltür- uqtur- .
rä qanï ajr jïdï ( . ) : adïna uqa biltürmädin uqturmadïn qama
 108

tïnlï larqa ulu asï tusu qïlu jorïjurlar rti abam bir adaqïn sïsar i intäki tatï tökülgükä
( . [ ],
) ( I199); 2. :
(USp 908). bir ülüg tujmaq bilig jïltïzï –
. bildür-. (Man III 325);
BILTÜRMÄK : adïnlarï jaratmaq bir ikinti ü ün jolï arïzun alqïnzun ,
ögrätmäk boš urmaq biltürmäk rür [ ]
, , [ ] ( IV B65); 3. , :ü
(Suv 2986). körüg kiši k lti sabï bir ,
BILÜR- (?) . bil- ( üen194). ( 33
); iki kiš i kö li bir
BIMBA [ . bimb ] , - ( VII 3012); anï
(Momordica monadelpha): bimba barduqï barmaduqï bir , –
atlï jemiš t g , [ ] ( 2878); 4. . .
(Suv 34820). : eligkä du a qïldï ögdi birig
BIMBASINI [ . bh masena] . . , (QBK 1757);
(Uig II 2615). 5. . . :
BIN- : ïšbara jamtar boz atï bir kiši ja ïlsar [
binip , - ] ( 6
); bir qorqïn ï
(KT33); altmïš at bintim ulu jaruq
(E 419); (Uig I 812); bir qarï öküzüg belin bi ä qomurs a
sü üsdükdä küli ur özlüki j grän at binip jemiš
, - (ThS II37); 6. . .
( 15). -
. min-, mün-. : bir todsar a sïq ömäz s n
IN [a. ] , : käräm bir ,
bina t g a ar ilm bünjad ol – ( 8
); edgü jü k nt[ir] bir tarïsar mi
, – tümän bulur
( C341). , [ ]
bina qïl- , : bu kitab tört ( 134).
ïrlï nimä üzä bina qïlmïš turur bir an a : bir an a
- bodun ( C123); bir
(QBK 31). biligin (Chuast 96); bir bir
BINDIR . . (ThS I b4). : onar rkä bir bir r anï bašï urtï
BINI . beni.
BINTÄJIR (?): törttin jï aq bintäjir tar ïp ( II A91); bir bir üzä
... (?) (Suv 4785). : aq bulït örlänüp / bir bir üzä öklänüp
BINTIPAL [ . bhindip la] : j klär /
trzul badruq akir bintipalta ulatï bi bï ularï 13317); bir birgärü : qïzïl sarï
bir ikintikä salmïš toqïmïš arqašïp / jebkin ješil jürkäšip / bir birgarü jörgäšip
, , / jalï uq anï ta lašur
, (Uig IV A237). [ ] , / [ ] , /
BINTÜ: bintü alqu . (?) (?) (USp 5515). / –
BINTÜR- . bin-: at üzä bintürä ( 199 6); bir birig : olar
( 25
). ikki bir birig bulušdï
. mündür-. 32210); birin birin , :
: bi jont qalmïš birin birin mi bolur tama tama köl bolur
( 48
); bi sekiz adaqlï barïmïm no – , -
( 426); eki – ( 6022); bir ikintikä
üc bi sümüz keltäcimiz , : ötrü bir ikintikä savlašïp
( 14
). istrüšüp ögrün ülänti ,
. bï , min , mi I, mi g I. ( II A55);
BI Ä . bï a. bir ja lï , : bar a
BIR 1. : bir rig oqun urtï bir ja lï aja ïn a ïrla ajlar
( 36); bir tabïlqu jüz boltï [ ] ( . -
(ThS II48); ) ( üen43); bir kün :
 109

jetär bašqa bir kün bu til bošlu ï ta nï töpüsintä

( 136
); bir ödün (Uig I 234); jükünür m n dgülüg
: j mä bir ödün ulu ulu ï tükäl bilgä uma at[un] b gi makisvari birlä birgärükä
biliglig tä ri tä risi burqan – -
(Uig II 535); bodistvlar
( IV05); bir qata : bir birgärü jï ïlïp ,
qata ajdïm ( 5417); bir qïl- (USp 5910); bar a birgärü soqup
: kü bir qïlïp arqasur (Rach II 275).
, ( 12512); bir bir birgärü . bir.
tegmä (?) (?): ligdä bir t gmä (?) BIRGÜ . bergü.
kiz r rdim[iz] (?) BIRGÜ I . bergüci.
(E 108); bir tümän BIRIK- , : iki kö ül
, : bir tümän a ï altun birikdi ögrün i üküš ,
kümüš k rgäksiz k lürti ( I136); tört ulu lar birikip
( . ) [ ],
[ ] ( 52). (Suv 36514); kö ül til birikip jaqïn bolmïš r
BIR- . ber-. ,
BIRA : jetmiš tümän bira sü ü [ ] (QBN 40210).
qïlïp BIRIKI , : biriki
(Man I 2015). ušïm bodunïm -
BIRÄGÜ , : bu qa n biriksä (KT 1); biriki bodunï ot sub qïlmadïm
birägü ü ä ( . )
(QBN 3614); qamu dünja bolsa [ ] ( 27).
birägükä BIRIKILMÄK : hünär birlä
(QBN 1013). dävlät birikilmäki -
BIRÄR ; : aj saju birär baqïr ( 443
).
kümüš asï ï birlä köni berür m n BIRIKMÄK , :
[ ] kiši birikmäk atlï ïrq k lsär -
(USp 523); bir , «
sögüt üzä birär ï art u asïn » ( VII 304); bu din dünja birlä birikmäki
( 797); kimü sarp [ ]
mgäki kirsä kimkä birär – [ ] (QBN 38115).
[ ] (QBN 1254). BIRIKTÜR- . birik- ,
birär birär : birär birär adaqïn bap : kö ül til biriktür sü ig tut
mišip jü in qïrqarlar [ ], sözü [ ] ,
(Man III 333); (QBN 307 9).
birär otuz : kimlär birök BIRIL- . beril-.
bu darnini kün kün saju birär otuz qata sözläsär BIRIM . berim.
BIRIM I . berimci.
- BIRIMLIG . berimlig.
(Uig II 4552). BIRIN : birin n
BIRDÄM , : arïmaduq 60711)
tsuj erin ülärimin bošu qolup birdäm ozup . birinci.
qutrulup - BIRIN I : birin isikä kün a qojdïlar
, (~ )
[ ] ( IV 50). 83
).
BIRDÜR- . berdür-. . birin .
BIRGÄ- ( ): birgärtä tökgü BIRIŠ: biriš alïš . lïš.
ol dgü bolur [ ] - BIRIŠ- . beriš-.
,[ ] (Rach I10). BIRKÄ . bergä.
BIRGÄRT- I : qama tïnlï larnï BIRKÄRTMÄK , :
bilgä biligin birgärtip ikirär ikirär ajlarï birkärtmäk ü ä k šin tetir
(Suv 37014). -
BIRGÄRT- II . birgä-. kešin (Suv 58916).
BIRGÄRÜ : jï ïltïlar birgärü sumir BIRKINIK (?) . berkinik.
 110

BIRKLIG . berklig. BIRR . färr.

BIRKÜ: birkü . II. BIRT . bert II.
BIRLÄ I , : bular bar a BIRT- . bert-.
äzrua tä ri üzä k dilip birlä qatïlïp rürlar BIRTÄM . birdäm.
[ ], , [ ], BIRTIN- . bertin-.
, (Man I 214); BIRTiš- . bertiš-.
gü javlaq bulsar birlä bulalïm BIRTÜR- . bertür-.
, ( 304). BIRÜK . birök.
BIRLÄ II 1. - BISAMIN [ . , bi-ša-
, , : im qa an mon < . vai rama a] . . ( VII 123).
birlä ilgärü jašïl ügüz šantu jazïqa t gi sülädimiz . basaman, vajšïravanï.
BISIZ: bisiz bï usuz -
,[ - : ilki bodun qara bisiz bï usuz baj m -
] (KT17); kün it ja ï ilig bol ajlar ,
jïpar birlä az-qïja jïlïtïp - ( .
(Rach I161); tün ) (Suv 19617).
birlä qarïšdï ( 3178); BISTÄ [ . . *vïsa-?]
2. , - (?): bistä bilä jaraštï
( - ( 47412).
): ol atnï ïbïq birlä apdï BISTIK I , -
( 2655); törü birlä atïn ( 23915).
qopurdï örü BISTIK II ( 23916).
(QBN 2015). BISÜK [< . *v suka-?]
. bilä, bilän I. (?): bir kiši ja ïlsar o ušï bodunï bisüki ä t gi
BIRLÄ- : köp uruš udan köp qïdmaz rmiš
toquš udun so anlarnï aldï öz jur ïqa birlädi , [ ] (?) [
baštï bastï ], [ ]
, , (?) ( 6
).
, ( 335). . böšük.
BIRLÄKI : jirtin ü BIŠ . beš I, beš II.
jer suv ijädin taqï j ma birläki terinin quvra ïn BIŠ- ( ): tarï bišdi jaš ot
bar anï ol qama tä rilärig alqunï bar a ötünür ündi jïlqïqa kišikä edgü boltï ,
n – - ,
, [ ] (ThS II53).
[ ] (Suv 50815). . bïš-.
BIRLIK , : BIŠAMAN . bisamin.
saqïšqa qatïlmas s ni birliki - BIŠÄ [ . ] , ( 52
).
(QBK 1216). BIŠÄGÜ . bešägü.
. birlïq. BIŠÄR . bešär.
BIRLIQ ( 7
). BIŠI : bu ahil biliqsiz bahasïz biši
. birlik. –
BIRÖK : birök ol kiši ögin kö ülin ( C86).
ïnsar BIŠIK . bešik.
(Man III 1710); birök bi ni ölürsär s n j mä n BIŠIKLIG . bešiklig.
ni balïqtaqï ig to a ketgüsi joq BIŠIN . bešin .
, BIT I , : bi i üzä ur u ol
(Uig I 442); birök anta dgü öglisi [ ] ( VII 414).
bar rip bu nom bitigig vintä oqïtsar BIT II : taqi ïn a qaltï tonnu biti kim
kišinä t risintä önüp
( VI67). ,
BIRÖK I (?): sï qanqïja birök i (Man I 814).
bu šatu üzä a dïnïp asurilar rigin sï alï buz alï tarï biti . tarï I.
uluq rsär (?) , BIT- . biti-.
, BITGÄ I . bitkäci.
(Suv 69222).
 111

BITI , - ( 52III).
( 54016). BITIL- . biti- ;
BITI- [ . , pir < jet ‘ : bitilti šaki mun
’] ; : b gü (Man I 110); tar ersä ke ersä bitildi ruzu -
taš toqïtdïm bitidim , ,
[ ] ] ( . ) ( 315
);
13
); isig s ün itä uq ü ün bitidim bu r sükä bitilgän ol
[ ] - ( 2602).
(ThS II65); kertgün lüg üträt BITIMÄK (Suv 42815).
mama küšüsi ä bitijü t gindim BITIN- . biti- 1. -
( 3382); 2. :
[ ] (Uig I 153). kitabqa bitindi bu aqan atï
BITIG 1. , ; : (QBK 211); 3. -
qutlu bolzun bu bitig idisi : r bitig bitindi ,
(Man I 210); dgü ( 3382).
ajï raq bol aj m n tep kišim sïla qa bitig qo dïm BITIŠ- . biti-: ol ma a bitig bitišdi
, – ( 3132).
(~ ) (USp 784); BITIT- . biti-: türk bilgä qa an eli ä
2. ( 1939); 3. : anï bititdim [ ]
bitigi b lgülüg ( 19310); ( 58
); kim qaju tïnlï
4. : jel qovuz bitigi [ - bu nom bitigig bitisär bititsär oqïsar oqïtsar
] ( 51617). [ ]
bitig ek- ( , [ ]
): ol bitig kdi ( VI52); jana adïna uqa oqï u nomlamïš bitimiš
( 27417); bitig taš bititmiš k rgäk ,
, : bitig taš etgü i tab qa an , [ ]
iqanï a s ün k lti [ ] [ ] (Suv 3967).
bitit- qoturt- : bu nom
( 53); ta amqa bitig rdinig bititip qoturtup
tašï (O b1); baš bitig (USp 102b1).
. baš I; kujn bitig . kujn; nirvan bitig . BITITDA I ( 4249).
nirvan; nom eligi atlï nom bitig . nom I; BITITGÜ I ( 4248).
šastïr bitig . šastïr. BITITMÄK (Suv 42816).
BITIGÄ I (Man III 4313). BITKÄ I [ .: . pe q ‘ ’] ,
bitigä o lan : ïn a qaltï bitigä i o lan : ja ïlmaz bitkä i ,
ilki üküš mgäk körür - (ThS III 10); ötrü ters tetrü bitkä i
(Man III 146). körüm i tapa barïrlar
. bitig i. ( VI264); bu bujan evirmäk
BITIG I : bitig i b g arslan - bitmiš bitkä ilär rsär , -
(USp 2617); bitig i ïlïm a negü t g k räkin (Suv 6861).
ajur [ ] , BITLÄ- (~ ) : r bit
(QBK 102); a ï bitig i ja iš tut ï , bitlädi ( 57117).
(QBK 1364). BITRIK I ( 23915).
. bitigä i. BITRIK II . ( 23915).
BITIGLIG I , BITÜR- . bütür- I.
: bitiglig ne (~ - BIVÄFA [ . + . ] , -
)( 2541). ; aj ïnan sïz ažun biväfa ,
BITIGLIG II - (QBN 11984).
: bitiglig r , - BIZ I . bez I.
( 25511). BIZ II . bez II.
BITIGLIK (QBH 1625). BIZ III 1. : biz az rtimiz
BITIGSIZ : bitigsiz išig b k 32
); bu tam a biz ikägüni ol -
tutamas kö ül ( 218); 2. . . -
(QBN 2063). : bu atïmiz umaj b g biz
BITIGÜ , -
 112

– (E 283); biz az biz (Uig IV 7).

7
); ajat aj a ïrlat aj biz [ . bicäk.
] [ ] (Suv 4084); köp BÏC ÏL ( , , -
elni körär biz ( 505
). ) ( 2421): bïc ïl jer
BIZDÄ . biz III: körü tursa bizdä oza ( 122).
bar ï , BÏC U ,
(QBN 3012). ( 10 14).
BIZI ( 54315). bi bï u . bi III.
bizi bol- ( ): tmäk bizi BÏC ( 22710).
boldï ( 54316). BÏ ÏL- . bï -: migi tüpüra bï ïlur
BIZINTÄ . biz III: bizintä ki u ï bolur
sï ar a artuq rti (Suv 62018); jï bï ïldï
( 40). ( 32911).
BIZI . biz III: j mä bizi qula ïmïz bï ïl- üzül- . ( .
(Man III 262); anïn bizi ): bï ïlïp
jirtin ü küzät i tep atïmïz teginür üzülüp j mä ölmägäj ,
– (Tiš 49a6).
(Suv 4019). BÏ ÏL AN ( , ,
BIZI Ä . biz III: alp r bizi ä t gmiš )( 2594).
rti (~ ) BÏ ÏM : bir bï ïm qa un
( 40). ( 12 6).
BIZI ÄRÜ . biz III: beš tä ri BÏ ÏN- . bï - 1. ( ): r
jaruqïn bizi ärü k lürdi rsär biz - özü ä t bï ïndï [ ]
(Chuast 105). 3385); 2. ( 3385).
BIZI DÄ .- . biz III: bizi dä BÏ ÏŠ -
basa tergi jegli olar ( 18411).
– [ ] (QBK 31813). bï ïs qïl- , : bï ïš qïl kü ün
BIZKÄ . biz III: tä rim ö ük bizkä tsä bï ïl a ï , ,
(~ )– ( 362); bu kün (QBK 2762).
bizkä t gdi bu tergi j mi BÏ ÏŠ- . bï -: ol m ni birlä jï
(QBK 31817). bï ïšdï ( 3149).
BIZNI . biz III: bizni ölürtä i-kük BÏ MA : bï ma jorïn a -
, , ( 30
); kö ülin ( 2175).
bizni jarlïqaja beri BÏ TA Ï , : kim rti
(Man III 259); bizni tutma a rki bï ta ï ögük-kijäm tüzin
( 22715). ? (Suv 62614).
BIZNI . biz III: bu nïšan bizni ol BÏ TUR- . bï -: baš larïn bï turu
(USp 3414); bu bizni öz kiši ol (Suv 2357):
, ( 351). r jï bï turdï
BÏ . bi III. ( 3529).
- ; ; : š amnu baš ïn BÏ UQ : bï uq jarmaq
bï tï (Man I 20 14); ( 1903); bu söz tutmaz rni biligi
tü ü lärni bï ïp ö i ö i k miš äjin - bï uq
, [ ] (QBN 2904).
[ ] (Uig I 4015). BÏDAJBÏQÏ . . (USp 7417).
bï - ïmqï- (Rach II 3163); bï - kes- BÏDBUL : bïdbul tört baqïr
: ol t rlarïn bï ajïn kesäjin ( VII 228).
(Suv 1235); bï ï lï k sigli turur [ . bïtmul.
]– [ ] [ ] BÏDÏN: quda bïdïn . quda.
(QBK 357); san - bï - . san -. BÏ ÏQ ( 1903).
. bi -. BÏ RÏ ,
BÏCA . bicä I. 232 8).
BÏCAQ : bïcaq tartma anda kötürmä BÏLA UQ: bib bïla uk . bib.
sö ük BÏLDUR ( 22916).
(QBH 13119); bu bïcaq eligläjü BÏNQÏ , (?): igläri
 113

mgäkläri j mä tarïqïp ketip bïnqï t g kü lüg BÏŠÏ 1. ( ): bïšï aš -

kü ünlüg boldïlar ( I 372); bïšï si ir
, , (Rach I4, II 147; VII 227); 2. (
(?) [ ] (Suv 59715). ): bïšï sü üg ( I 373);
BÏNTAJÏR . bintäjir. 3. ( ) bïšï k rpi
BÏ 1. : bï budraq junt - ( I 373); 4. ( ): bïšï
(E 458); bï jïllïq tümän künlik bitigi- altun t g (Suv 34818); 5. -
min b lgümin ... jaratïtdïm ( . ( ): sïnamïš kišini bïšï ol iši
) - (~ -
... [ - ) (QBN 3232).
]( 9
); 2. : bïšï qïl- (?) ( .
ik bodunï bï ïm sürä k lt[i] ): ö rä sözläjü a ïz a
( 1
). tutup bu darnï bïš ï qïlïp užikin ja ïlmatïn
. bi , min , mi I, mi g I. sö lä ün ,
BÏ A : ik tapa (?),
bï a ï[d]tïm ( . ), [ ] ,
( 11
). (Suv 4844); bïšï söz
bï a bašï , : keltür- : sözlä keltür sözü -
özümin ö rä bïna bašï ï[d]tï ni bïš ï , (QBN 2784).
( 6
). . bïšïq-
BÏQÏ: bïqï bïqï (?): bïqï BÏŠÏ LA- ; ol t bïšï ladï
bïqï bul azun - ( III 335).
(Rach II 257). BÏŠÏQ : bïšïq t ( I 379).
BÏQÏN ( 20110): bïqïn üzä ïsïrsar tavar . bïšï .
kirür [ ] [ ], BÏŠMAQ : ö rä ažuntaqï qïlïn tüši
( . ) ( VII 3616). bïšmaqï ,[ ]
BÏRQARU . bergärü. (Tiš 50a6).
BÏRQÏ , ( , ): at BÏŠRÏL- .- . bïš-: bïšrïlur
bïrqï ï ( 2326). jaqrï qïjaq [ ]
BÏRQÏR- ( ): at bïrqïrdï ( III 32).
( 35214). BÏŠRUN- .- . bïš-: bïšrunmadïm
BÏRUQ ( 1907). rsär alqu dgü törülärig -
. bujruq, burjuq.
BÏŠ : jorïdï bir an a bu ögdülmiš-ä (Suv 1013); bir u lu kö ülin bïšrunda ï -
/ tirildi saqïn qad u birlä bïš-a ( . ) -
,/[ ] [ ] (USp 598); qaju dijanï bïšrun-
(QBK 3365). da ï tojïn ,
BÏŠ- 1. , : evä bïšmïš ašnï ( VIII A39).
jesä ig bolur bïšrun- jorï- :
–[ ] (QBN 566); asa bïšdï tägin bïšrunurlar n tägin jorïjurlar rki
( 2701); 2. , - -
( ): ötrü qop türlüg ï tarï ? (Suv 3719); bïšrun- ögrätin-
jemiš ulatï bïš arlar : edgü nomlarï üküš
, [ ] bïšrunurlar ögrä inürlär
( VI 327); 3. : r qïmïz
bïšdï [ ] (Suv 3914).
( 2703). . bïšurun-.
bïš- etil- . , : ötrü BÏŠRUNDUR- .- . bïš-: tarïmïš
qop türlüg ï tarï jemiš ulatï bïšur etilür dgü jïltïzlarïn üklit ürüp aš urup bïšrundur ajlar
, ,
(USp 998); büt- bïš- . büt- II. (Suv 886).
. biš-. BÏŠRUNMAQ : bujanlï
BÏŠÏ , , : gühärdin bilgä biligli birlä bïšrunmaq barlï joqlï ikägüni tüz
söz ajmïš adïn söz bïšï - körmäk rür
, – ( 490
). –
 114

( . , bodum erdi oq t g egildi bodum ( .

) (Suv 2894). ) –
bïšrunmaq ögratinmäklig (QBK 4611); qa ïl t g köni bod egildi qodï ,
: bïšrunmaq , ,
ögrätinmäklig kü in közün üzä rkin ä tapïn a (QBK 4314); ardï s ni qïz bodï anï tal -
tïnlï larqa asï tosu qïlmaq , [ , ]
I 412); alal jegli qanï körünmäs bodï
, , ,
(Suv 21318). ( . ) ( B418); tiglig nom-
BÏŠRUNMAQLÏ - larnï bodïn b lgüsin ünin o ïsïn körsärlär
: an ulaju-oq bïšrunu ögrä inü ešidsärlär
bïšrunmaqlï dgü törünü tolmaqï a bütmäki ä ( . ), ,
girlär , , (Suv 3869); 2. : qalï munda rsä bod
ortu k räk / bodï ortu bolsa bolur dgüräk
(Suv 3916); bu darani üzä [ ] ( )c -
ši mäklig saqïnmaqlï bïšrunmaq[lï türlü]g , / , c
bilgä biliglärig oqïtu jarlïqadï - (QBK 10811); bodï qïs a jun ï qïlïn ï bušï [
] , ,
, [ ] , - (QBH 848).
(Tiš 18a18). bod sïn . : beš ažunlu orunta qïlïn
BÏŠRUNUL- .- . . ijin tüšin ä bod sïn körkin teginür -
bïš -: tolu tükäl uz bïš runulmïš rsär
- ( . ) , -
( VIII B10). (Suv 36613); jüzi körki
BÏŠUR- . bïš -: 1. ( ): qïlqï qïlïn ï n ol / jašï qulï bod sïn avïn ï n ol
bu küntä ïnaru kiši tin ... bïšurup aš bergil ma a , , /
... , , ,
(Uig III 653); bïšurda ï ? (QBK 924); jüzi körki körklüg
aš tïn ö ürmägli esmägli , räk häm bodï / jülüg bolsa bod sïn kišidä k di
(Suv 58811); 2. ,/ ,
( ): uru larïn bïšurup a [ ] (QBK 1485);
(Suv 2951); 3. bodqa teg- , : abam birök bu
: bïšur u tapu da sïna u körü ulnï kü in alïp bodqa t gmištä ... qodï asïra
[ ] kiši ä tutsar m n ,
[ ] (QBN 5610); 4. - , , ...
, ; šitmiš sözini bïš urdï [ ], (USp 9820).
uzun . bo I.
(QBN 3516). BOD II : (?); -
. büšär-. , (?); : türk sir
BÏŠURUN- .- . bïš-: bïšurun- bodun j rintä bod j mä bodun j mä kiši j mä idi
ögrätin- [ ] : ö i joq rtä i rti (?)
ötrülmiš önüš jolu bïšurun alï ögrätingäli , , ,
[ ] ( 60
); qarluq bod q[almadï]
(Suv 37114). [ ] ( 31); kör
. bïšrun-. bod qal ïda qabïšalïm ( ),
BÏTMUL: bïtmul lavan - ( . ),
: bïtmul lavan kürü ü baqïr 10
); qalïn bod t rildi qapu da tolu / qanï
[ ] (Rach II 158). bir išimka jara lï talu
. bïdbul. , ,
BÏTRU . . (USp 7420). (QBK 768); qalïn bod qara baš
BÏVALÏQ : utunluq bïvalïq javalïq joru lï t lim / t limtä tilä ä tusu lï ï joq
qamu / esizlär qïlïn ï bolur aj ulu , (~ ) , /
, /– ( . ,c [ ]
) (QBN 782). ... (Q 645).
BOD I 1. , ; , : . bo II, boj I.
 115

BODA- , : közü jarïp . bo lu -.

bodadï ( . , BODLU II . butlu .
– BODRAQ . budraq.
?) ( 14). BODSUZ , :
. bodu- II, bo u- II. bodsuz köligäsiz barïrlar -
BODASTV . bodistv. , ( VI99); ö süz bod-
BODHISATV . bodistv. suz to maqsïz ö mäksiz alqu b lgülärtin ïraq
BODHISATVA . bodistv V. ketmiš ,
BODI [ . bodhi] . ; - , ( ) -
: bodi tegmä (Suv 4721).
tujunmaqï jana sö lägäli boltuqma , BODU- I , , -
bodhi, : t mirlig örtlüg beš qaz uqlarïn
(Suv 20311); taqï bur an sa ïnïn alqïp bodi örtlüg jer üzä tüzlärin boduju toqïp
sögütüg k sti m n (?) , [ ]
,c (?) bodhi ( . [ ]
) ( üen316). [ ] ( VI . 308); jarlïqan sïz tamu
BODIMANT [ . bodhima a] . rkliglär örtlüg jerkä bodïju (boduju?) alarlar
( , ): [ ],
bu darnini kü i küsüni üzä bodimant nomlu ( VI . 308).
orunqa teggin ä - . bo u- I.
bodhima a, [ . .] BODU- II , : n lük al
(Uig II39). bodudu qïzïl m zi i
BODISTV [ . bodhisattva] . : ( .
ol ödün ol quvra da s kiz tümän tört mi bodistvlar ) (QBK 37317); qamu rdämi bar saqïnuq
alqu bur an biligi ä t gdilär odu / qaju iš iškä t gsä bodur tü bodu
, ,
[ ] / ,
( VI424); ulu bodistvlarnï kö üli birlä ( . ) (QBK 18115).
kö ülüg bulmaqï bolur , . boda-, bo u- II.
(Uig II 4812); ol BODU , : sö i kör äk t g ö i tü
ödün ma astvi bodistv jorïju ïn a tep saqïntï bodu , , ,
( . ) (QBH 268); ažun türtti jüzkä kömür t g
(Suv 61219). bodu [ ] [ ],
bodistvlar jorï ï . , (QBK 2258); qara sa bodu ï
, - ažun toldï tüz
: (QBK 28915).
bodistvlar jorï a qut bulmïš tözünlär - bodu suvï (?) (Rach II 213).
[ ], . bo .
( V B34): [t]ükäl bilgä tä ri BODU LU , : bodu lu
[tä ris]i bur an [as]ankïlï jolta [bodi]stvlar ton , (USp 105b5).
jorï ïn jorïjur rkän BODUL- I . bodu- I -
, , :
( X3); bodunï munta ïn ötrü sansarqa j mä ilinmä nirvanqa
alqu bodistvlar j rï ïn a jorïjurlar mä bodulma
( VI139).
BODISV . bodistv. ( . ) (Suv 37315);
BODISVT . bodistv. jirtin ü me si ä bodulmïš kiši m n ,
BODÏ- . bodu- I. ( üen291).
BODLU I , ; bodul- judul- . , -
, : jüzi körki körklüg k räk qïl ï : bir ekintikä amranmaqïn bodulup
uz / julu bolsa bodlu tili kö li tüz judulup ilišip böšük körtük boltumuz
,
, /[ ] , , ( VI308); si -
(~ ), – bodul- . si -.
(QBK 16112). BODUL- II . bodu- II: ja ï körsä alp
 116

r qïzartur m iz / qarïšsa bodulur qïzïl häm ja ïz buqunu ölürgäli alqïp muna amtï balïq i i a
,[ ] , kirgäli turur
/ , ,
[ ] (QBK 12812). ( 52
); bodun qara . ,
BODULMAQ , , - : bodunu qara küjü kü ätü tutmaqï ïn
: qama tïnlï lar o lanïn ni vanïlï kertü rür-mü
bodulmaqï ji i joqï birlä tarqardï ? (Suv 19220); bodun qara baj m ilig köni
törü ä vril ä i bol aj ,
(Suv 64616). , (Suv 1924); el
bodulmaq japšïnmaq . , bodun . el I; qara bodun . qara II.
: azu j mä tisi tïnlï qa bodulmaq . bo un, bojun II.
japšïnmaq o urïnta BODUNLU : bodunlu buqunlu .
(Suv 10219). ,
BODULMAQLÏ - : bodunlu buqunlu kiši ,
; , : bodul- ( I 499).
maqlï ilkü tüpk[ä] sïrïlmïšlarqa ... jolu körkit- BO I l. , : bo ï tal qara sa b iz t g
ti iz , özi [ ] , ,
( III52). (QBN 2159); bo um rdi
BODUN 1. , ; : oq t g kö ül rdi ja ,
ötrü biz dindarlar qama eltäki b[odun] (QBN 3814); 2. : bo ï
rti ü ögrün ülüg boltumuz , - tapï r ( III 216);
, - bo ortu k räk häm t gin ä jara
( II A53);
bodunnï aqï bar mäliklär üzä / mälikni (QBN 1598).
aqï-ma bodundïn tüzä [ ] bo sïn . : bu bo sïn jorï lï qara
, baš qalïn , ( . .
[ ] (QBK 516); ), (QBN 1269).
bajudï bodun häm etildi eli , . bod I.
(QBK 4213); BO II , , (?): törütti
bodun bar a buzlur bolur lkä jut qalïn bo bu sansïz tirig
,[ ] [ ] [ ] (QBN 27015).
(QBH 6827); 2. , . bod II, boj I.
: bodun t všigi bar a b zï ü ün BO (?) III . ( III 121).
BO IV: bo mon uq , -
(QBK 2563); türk b glärin bodunïn rta ü ti ma ( III 121).
etdi BO LU , : uzun bo lu
[ ] ( Xa15); türk b glär kiši ( III 121); tat
bodun bunï šidi [ ] , bo lu , ( III 156).
( 10
); 3. ( bo lu sïnlï . : bo lu sïnlï
): özim tarduš bodun üzä šad rtim kiši ( III 138).
( 17); . bodlu I.
toquz o uz bodun k ntü bodunïm rti BO U- I , : ol oqïn
urdï k jikni jï qa bo udï o
); 4.
44
: t gmä ja aqtïn bodun aqlïšdï ( . )
( I 241); III 260).
baqmas bodun sevüksüz judqï jü i saranqa . bodu- I.
, BO U- II ; : ol tonu bo udï
( II 249); ol ödün ol quvra da jeti ( III 260); bu qïlqï
tümän jeti mi bodunlar ... rti ü süzültilär bo udï bu gü bo
- (QBN 36910).
... ( VI302). . boda-, bodu- II.
bodun buqun . , : BO U : bo qusdï
ni balïqïmtaqï bodunu buqunu n gülüg ( II 11); ö läk qarïtmïšqa bo
ölürür sizlär talqïmas
? (Uig I 4III); känd t gräki bodunu ( II 304).
 117

. bodu . ( II 239).
BO UN 1. , , : BO LUN- .- . bo - I -
jer basruqï ta / bo un basruqï b g , : at bo lundï
– ,/ – ( I 466); elin ( II 239).
etti tüzdi bajudï bo un on - BO MAQ I : jana bo maq bol[sar]
, ( N 441); 2. - jumšaq soqup bo uzï a jürs[är] qamïš birlä dgü
( ): bo un qondï bol[ur]
( III 185); bo un bir kindini [ ] ,
julušdï (~ ) (Rach I184).
( III 75); 3. : bo un jï ïldï BO MAQ II ( I 466).
( III 80); bo un bar a sïqlïšdï BO MAQ III ,
( II 216). ( I 466).
. bodun, bojun II. BO MAQLAL- , -
BO , - ( ): kö läk bo maqlaldï
, ( )( III 127): a ar ( . )( III 350).
bo baglattïm ( II 341). BO MAQLAN- : r
BO - I , : ïtïm ... bo uz bo maqlandï ( .
alïp tükäl bo dï , ... [ ] )( II 274).
, ( II 24); tavar ü ün tä ri BO NAQLAN- ( ):
älmä ip / uja qadaš o lïnï ïnla bo ar bulut bo naqlandï
, ,/ ( II 274).
( 1 86); BO RA I . bu ra I.
jara sïznï bo dï eligdä urup , BO RA II . bu ra II.
[ ] (QBN 436). BO RA- . bu ra-.
- II: bo - amrïl- . BO RALAN- . bu ralan-.
: jïl aj qaršïlarï bo zun amrïl un BO RUL: bo rul qoj -
( I 481).
[ ] (Suv 68612); tïnlï larnï BO RUŠ- . bu ruš-.
bu bu ni vanilarï bo up amrïlïp , BO SUQ : ,
(Suv 22921). -
BO A U . boqa u. ( I 465).
BO A Ï . boqa ï. . bo suq.
BO A ULAMAQ . boqa ulamaq. BO SUQLAN- . bo suqlan-.
BO A ULU . boqa ulu . BO TUR- . bo - I: ol anï bo turdï
BO A ULUQ Ï . boqa uluq ï. ( II 171).
BO AR- . bu ar-. BO UL- . bo - I: r bo uldï
BO AZ I , ( I 364): suv ( II 131).
bo azda tüglündï ( . BO UM . bo ïm.
. ) ( II 244); jalï BO UN , ( I 399).
bo azï todmaz jorïjur BO UN- . bo - I: at bo undï
, ( VI 14). ( II 142).
. bo uz I. BO UNDÏ ( )
BO AZ II: töl bo az . töl I. I 449).
BO AZ III: bo az tegin . . 1). BO UQ , ; : qara
BO DAM: bo dam (?) at: , - bo uq bolur a ïzta ... qurïjur bu bo uq jelkä ol
(?) : ski atïn t gšilip ja ï boltu [ ], ...
bo dam atï t gšilip tatï lï boltu , [ ] ]
, ; (Rach II 390); lešp ja birlä qatïlsar bo uq
, ( I118). bolur ,
BO ÏM , , ( , (~ ) (Rach II 383).
)( I 395). . q, buquq I.
BO LA- ( ): ol ton BO UR- . bo - II ,
bo ladï ( III 292). , : qorqmaq ürkmäk
BO LAN- . bo la- , kö üllärin bo ururlar
( ): ton bo landï (Suv 2915); anantaraš ajï
 118

qïlïn ï bur anlarnï jarlïqï javalturur bo urur i bo zum j mä boldï toq [ ] ,

(QBN 2753).
(Suv 5079). . bo az I.
BO URDA: bo urda sa BO UZ II ; : bo uzïn
( I 488). jigidgäli ( 32).
BO UŠ- . bo - I: olar kki bo ušdï BO UZLAN- ( -
( II 101). , ): j r i j r ja ïlïp bo uzlantï
BO UZ I 1. , : bo uzdïn kirür ig , [ ] ,
kišikä k mi / bo uzdïn bolur häm a ar ot mi (To 26).
,/ BO UZLU : bo uz[lu ] at
[ ] (USp 916).
(QBK 16410); bo uznï küdäzgil alal BOJ I , ,
gil az , III 141): boj kim [ ] ?(
(QBN 1067); jeti kün bel a bo a suvda ) ( III 141); bojda ulu bilgä
jorïp kümüšlüg otruqqa ta qa t gdi bolup bilgi ula ,
( I 51); b g bojnï
( 364); 2. . julïttï ( II 316).
( . bod II, bo II.
), : bodun t všigi BOJ II . (Trigonella foenum
bar a bo zï ü ün / t lim alqlar öldi bu bo zï graecum) ( III 141).
ün ,/ BOJÏN 1. ( III 169): bojïn ü ä isinsär
(QBK 2563, 4); (USp 4229);
tilin tïd bo uz jï udïma üküš , jïlan k ndü grisin bilmäs tevä bojnïn gri
, (QBH 18523); ter , [ ]
bo uzda a ïn joq olar qad usï [ ] ( I 127); 2. -
, (QBN 31013).
bo uz ba ï ( ( III 169).
): qaltï ulu qa lïnï bojunduruqï joq rsär . bojun I.
ki ig qa lïnï qïs ï bo uz ba ï joq rsär ol qa lï BOJLA: bojla ba a tarqan
jorïju umaz , 6
, Xa14).
( . BOJMAL: bojmal at
, ) [ ] , ( III 176).
( V B116); BOJMAŠ- , :
bo uzqa bulun : bo uzqa bulun jïp bojmašdï ( II 227);
bolma bo zï ulu / bo uzqa bulun bolsa bolmas ïš qamu bojmašdï -
julu , ( III 194).
, / , BOJNA- , :
(QBN 3315): bo uz qulï tün kün tapun tä rika bojnama ïl
, , : bor i mä aja , ( III 377);
bor ï bo zï qulï , , , ldi ma a bojnaju ,
(QBN 15914); bo uz qurï- ( I 225).
: anï bo zï ašqa qurïdï ( . BOJNAQ I ,
) ( III 264); III 175).
bo uz tamaq . , (Rach I 12); BOJNAQ II . ( III 175).
bo uz tod- ~ bo uz todun- , - BOJNAT- . bojna-: ol o lunnï
: ki ig o lan ... bo uz todsa jügür tilär ïšqa bojnattï -
öz t gi ..., , ( . ) [ ]
, ( . ( II 357).
) (QBH 10230); bo uz bir to unsa eki kün barïr BOJU: boju qïra eo p. -
, (USp 154).
[ ] (QBN 34314); bo uz todur- (~ to ur-) BOJUN I : bojun suvïn qïzïl sa dï
, : bo uz todurur ašnu kiši ( . ) ( .
jïlqïnï ) ( III 325); birisi uruq ü ä bojunïmïn
(QBN 21913); bo uz toq : bodun bo zï toq batï
rti ( 8
); gin büt[t] (Suv 719); munu šükri bojnum üzä boldï jük
 119

( . ) )( II 233); bojun su- ,

(QBN 22911). : ol a ar bojun sudï
bojun ber- , , ( III 248).
: kiši bar a jarmaq qulï bol ïlar / . bojïn.
kümüš kim ä ršä bojun b rtilär BOJUN II ( III 169).
, / ,[ ] - . bodun, bo un.
(QBH 1839); s ni dä turur ïn m ni da BOJUNDURUQ ( III 179).
ojun / ojun qaldï aqqa b rür m n bojun BOJUNTRUQ . bojunduruq.
, ,/ , BOJUNLA- ( III 145).
(QBK 2897); šarijatnï BOL- 1. , , ,
ögrän bojun ber egil , ; ma ï qur an qïšladuqda jut boltï
[ ] (QBH 1584); bojun -
: omaq tat bojnïn apdï ( ); antada kisrä n bol aj tepän
31
( II 3); bojun biltimi , [ ]
apït- . bojun -: b g anï bojnïn (Chuast 172); bo uzdïn bolur bar a begkä
apïttï atar
II 298); bojun aptur- . bojun ( . . ) (QBN 21314); 2.
- ( II 180); bojun eg- , , , : ögi bolmasa
, , , : r etümäs išig ,
tiläk bar a k lgäj ja ï bojnï g , (QBN 1855);
(QBK 3279); ma a kimi bilä qaš bolsa jašïn jaqmas
kim bojun gšä arzu bulur , ,[ ] ( III 22);
[ ] (QBH 3334); sevügli anta javlaq saqïn lï rakšas bolur
sevün in anï ögdilär / ja ïlarï ešitip bojun egdilär rak (Uig I 4512); 3. (
,/ , ): sansïz tümän jïl boltï -
[ ], (QBH 266); bojun jen - (Man I 105); 4. ,
( .), ; qaju ., ., .: anta
g saq ersä elin b klädi / ja ï bojnï j n ti üzä kesrä inisi qa an bolmïš rin
örklädi , , ( 4
); bulun
,/ bolïp bašï tï dï , ,
] (QBK 10317); j ï bojnï j n är azinä urur ( I 307); biliglig bor i sä biligsiz
(QBN 2217); bolur ,
n gü t r šitgil özin basmïš er / hava bojnï j n ip (QBK 14717); bilig bildi boldï erän
bilig uq[m]ïš r , - lgülüg -
, / ( 93); 5. . . . - /
, [ ] (QBK 2136); -ï, -u, - , - alï, -sa -
bojunqa jüd- (~ jü -) , : örü bolmaz
: n lük k ldi rki ... bodun jüklärin s n ( üen . 1870); el uluš ïraqï a dgü
bojunqa jüdüp ... [ savïn šidgäli bolmaz biz
] [ ] ? (QBK 19114);
bojunqa jü ür- (~ jüdür-) , n1870); qïlï birlä alsa bolur t rk elig
( ): ämanät jü ürdi bajat bojnu a (QBN 1824);
(QBN 3852); telim sözüg uqsa bolmas jalïm qaja jïqsa bolmas
bojun kert- , : ol qulïn -
bojnï k rtti ( III 20);
( . )( III 427); bojun qa ïr- 6. . . . .- . .
: alp eränni u urdum / bojnïn anï :
qa ïrdïm ,/ ölüm köni k ltükdä öküngülük bolmazun
( I 370); bojun qa ïrt- . bojun ,
qa ïr-: ol anï bojnïn qa ïrttï o ( üen2133); aj
( III 431); bojun sat a- , uz urum üstikä s n atlar bola s n , -
: ol anï bojnïn sat adï ( 169); aj
( III 288); bojun sat al- . uz tapu larqa m n jürür bola m n ,
bojun sat a-: r bojnï sat aldï ( 172); 7. . .
( . . - ., .
 120

: uvutqa bolup qorqlïq müni , [

alplïq qïlur ], / , -
(QBN 1735); muntada bolup ut alï jegäd- (QBK 778); jara lï qaju ol asï lï qaju
gäli u uluq [ r]mäzlär / bolu lu qaju ol tusulu qaju
[ ] (Uig III 6921); jïlqïqa barïmqa bolup [ ], / ,
... ba a sïdïmïz [ ] ? (QBK 13914).
[ ] ... (Chuast L250). BOLUL- . bulul-.
bolu ber- ., , BOLUL A- . bul a-.
: bolu b rmädim m n sözü tutmadïm BOLUMSUZ : bolumsu qa dävlät
[ ], kelü b r ä qut / ïdar ävlätin ol k ürma künin
(QBH 1437); väfasiz ažunqa kö ül bama ïl / äfa , /
qïl a a ïr bolu bermägil - (QBH 6629).
,/ [ ] BOLUN I . bulun.
,[ ] [ ] BOLUN II . . (USp 211).
(QBK 3162); havaqa bolu bersä tut un bolur - BOLUN- . bulun-.
, [ ] BOLUQ Ï . . (USp 477).
(QBK 19411); evrän bolu ber- . evrän I. BOLUŠ ( ), ,
. ol. : ol ma a boluš qïldï
BOLAQ: bolaq at [ ]( I 367).
( I 379). BOLUŠ- . bol- ,
BOL U . 1. ( 25
); . , : ol ma a
2. (?) ( 35
). bolušdï (~
. bolu u. )( II 108).
BOLDAZ . . (USp 110). BOQ , , ( III 129).
BOLTAN- . bul an-. BOQA . buqa I.
BOLMAQ ; , - BOQA U , ,
: adaš tu maq asan küdä maki sarp / ja ï ( I 446): biz sizni t g bur anlï
bolmaq asan jarašmaqï sarp , kün tä rig körgali boqa ut[aqïlar] mgäklig
, / , bu sans[arta qaltïmïz]
(QBH 12235); bolmaq ü ün ,
to maq b lgürär
(Uig II 65). [ ] ( III49); jazuqlu
BOLMAQLÏ - rni ba ï külügi boqa usï a ïrlï jiniklig bar
, : t özi a rïmaqlï
igig tapsïz bolm[aq]lï igig köz a rï igig (Man III 1219).
, , , BOQA Ï , -
, , : u u ma tïnlï larï ölürgü i boltum rsär
(Uig II 681). ... boqa ï boltum rsär
BOLTUQ- . bol-: bu nom jörügin ...
bilgäli uq alï boltuqar (Uig II 8513).
(Suv 38921); BOQA ULAMAQ ( ,
ol el uluš i intä ekiläjü taqï s rig adasï üzäki , ): jintäm b klämäk boqa ulamaq
qorqïn ajïn boltuqma aj ölürmäk mgätmak [ ] ,
, ,
[ ] (Suv 40915). (Suv 43411).
BOLU . . I 358). BOQA ULU ( , -
BOLU U . ( 5). ): kišilärni bojunlarï boqa ulu eligläri
. bol u. adaqlarï b klig ,
BOLU ; , : (Suv 1217).
aq at qars ïsïn ü bolu ta talulapan a anqa ötügkä BOQA ULUQ Ï ( ,
ïdmïš , ); , : ïn a tep jarlïqadï
, [ ] öz boqa uluq ï ölüt ï jar anlarqa [ ]
(ThS II29). [ ] , ,
BOLU LU : bolu lu körür (Uig I 917).
n jara u munï / ki igliktä taštïn a ïn joq BOQARSÏ . buqarsï.
 121

BOQARSÏQ . buqarsï. borluqumïn küzätsün

BOQAT- . buqat-. , -
BOQLA- : jïlqï boqladï - ( 733); borluqu nï ornïnta borluq
( III 292). tiläsä men borluq beräjin
BOQŠADU . . (USp 6612). [ ] ,
BOQUN- . bo un-. [ ] (USp 246).
BOQUQ . bo uq. BORLUQCÏ I : ötrü tegin ol
BOQUZ . bo uz I. borluqcï er bi[r]lä bardï borluqta tegmistä bor-
BOR [ . b r] : j mä bor kišikä qor qïlur luqcï erkä ïnca tep tedi
(Rach II 328) qaju , [ ] -
kiši baš a rï bolsar bu vu borqa toqïp i sün , ( 791).
, , BORLUQCÏ II . . (USp 188).
, [ ] ( VII 3712); bor BORSMAQ . borsmuq.
bolma ïp sirkä bolma , BORSMUQ ( III 417).
( III 121); bor ol bu biligka uqušqa ja ï . borsuq.
/ bor atï aqiqat tütüš ol o ï – BORSU (?) (USp 917).
,/ – BORSUQ ( III 417).
(QBK 1478). . borsmuq.
bor bekili (~ bor bekini ~ bekni) . - BOS . bos 1.
; : an ma bor b kini BOSAN- . busan-.
sär sürmä [ ] BOSANNC . busanc.
, (Rach I53); borqa BOSANTUR- . busantur-.
knikä toqïtmïš kiši , BOSÏ . busï II.
( I11); bor öpi , BOSQUN- . boš un- I.
( III 119); bor sirkäsi : BOSRUL- . bušrul-.
sarï erük uru ï soqup bor sirkäsi birlä a ïzta tu sar BOSUŠ . bušuš.
sönär - BOSUŠLU . bušušlu .
[ ] , BOŠ I 1. , ,
[ ] (Rach I101); tisni qur jesär : boš v ( III 125);
bor sirkäsin a ïzta tutup birgärtä tökgü ol boš n gä i i bolmas -
, ( I 330); boš elig ,
, (Rach I 70). [ ] ( III 124); 2. -
BORAN: ked boran . ked III. , , ( -
BOR Ï , : qara ): boš jïlqï
bor ï boldï n i boldï jel / b gi bor ï bolsa qa an I 330); o lïn kišisin utuzmaduq jana toquz on
tur a el , boš qoj utmïš -
,/ [ ] , [ ]
, [ ] (ThS II44); 3. ,
? (QBN 15915); kim ol ( . .): boš kiši -
bor ï ersä kiši jegi ol / k räk ersä jeglik jorï bor ï ( III 124); eki türlüg ol bu tapu
bol , [ ] , qïl ï / biri boš biri qul
/ [ ] , , [ ] :/ , -
( C409); bor i mä aja bor ï – (QBK 1712); bošu qul bilä tutsa bolmaz
bo zï qulï , , , bu tüz –
(QBN 15914). (QBK 1716); 4. , -
BOR ÏNTUR-: erintür- bor ïntur- . ( ): boš ura ut
erintür-. ( III 124).
BOR UJ - bos azad . ,
( III 241). ( ): bos azad kišilär mu ar qul bolur -
BORÏ I (QBK 1303);
( III 220). boš azad kiši bar a e gü qulï
BORÏ II , – (QBN 22012); boš bol-
( III 220). , : qop jazuqumuzta
BORÏQ . jorïq I. boš bolalïm
BORLUQ : amtï bu erig elitäjin ( IV A76); erin üdä boš bolajïn
 122

(Uig II 8519); bos qïl- ( 7

); türk törüsün ï ïnmïš bodunï
: ol qul boš qïldï üm apam törüsin ä jaratmïš boš urmïš ,
( I 330); bu bur an tüzin boš qïlmïšïn ,
saqïnmïš k rgäk ,
( V A46). ( ); dgü boš ut boš [urup]
13
BOŠ II ( ); : boš t ( II A95).
( III 124). BOS URMAQ : adïnlarï
Š . boš I. jaratmaq ögrätmäk boš urmaq biltürmäk
BOŠA- (?) , (?): qaju rür [ ] , ,
sü bolur bolsa bašsïz boša (Suv 2986).
, (?) [ ] (QB2302). BOS UT I , , :
. bošu-. nom boš ut boš unda ï tö ünlär
BOŠAN- . boša- 1. , ],
: qoj bošandï - ( V 52); j mä adïna uqa boš ut boš urmaqïn
[ ]( II 142); 2. , vär -
( ): tügün bošandï (Man III 212); m n huints ... munta
( II 142); ( boš utqa k ltim , , ...
): ura ut bošandï ( üen2); ü türlüg boš ut
[ ]( II 142). (Suv 2748).
. bošun-. BOS UT II , -
BOŠANALA- . bošanïl-. ( I 451).
BOŠANÏL- .- . boša- (?) BOŠ UT- , : bir
: ötükän irin qïšladïm ja ïda qolunlu kö lin bu dh rani boš utup
bošana bošanïldïm
[ ] O , ( VIII K7).
( 7
). BOS UT Ï , : nom boš ut-
BOŠAT- . boša- 1. : ïlarqa tïdï qïltïmï rsär -
ol bulunu bošattï ( IV A48); boš ut ï
II 307); 2. : ol ta ar bošattï ulu sartava ilar nom rdinilig k ikdä t ikdä
( II 307); , kertgün lüg d tavarï bašda ašnu išlätürlär
( ): ol tügün bošattï -
( II 307); 4. : ol ura ut bošattï
( II 307).
. bošut-. ( V B56).
BOŠ UN- I , , - BOS UTLAN- , :
( , ): nom boš ut boš unda- r boš utlandï ( II 270).
ïlar rsär gan a ast atlï ja alar anï t g tetir BOS UTLU , ; -
: boš utlu beš balïqlï sï qu s li tutu
Gandhahast ( V B46); birök bu nomu tav tïlïntïn ikiläjü türk tïlïn a a armïš
šidip boš unsar tutsar ,
, [ ] -
[ ] ( VII 4041); bu ïduq nom eligi atlï nom (Uig I 144); bodisvtlarï boš utlu larï ...
rdinig boš unta ï tut a ï oqïda ï sö lätä i ölürdümüz rsär ...
bititä i bitit ä i tö ünlär o lï tözünlär qïzï ( IV A36).
[ ] BOŠ UTSUZ ,
[ ], , , , (?) (Tiš 22a8).
, - BOŠÏ . bušï II.
, BOŠLA , -
(Suv 44716). , ; : tisig bošla ï ma
BOŠ UN- II : r ligi japa tut qapu [
boš undï [ ], (QBN 10513); java
]( II 238). bolma bošla jügürmä özün ,
BOŠ UR - , : türk bodun (QBH 6025); javalïq bilä borqa
üläsikig anta aj kiši an a boš urur rmiš baš soqmasa / javalïqqa bošla ne in sa masa
 123

[ ] / - [ ]
(QBN 6110). (USp 716).
. bošlu . BOŠUMAQ: bošumaq qutqarmaq .
BOŠLA LAN- , . , , :
; : r išdä erin jarlï umutsu ïna sï tïnlï larï bošumaq
bošla iandï qutqarmaq
(~ )( II 272). (Suv 1809).
BOŠLU , ; - BOŠUN- . bošu- :
, ( 135
). bu munta [qïlïn ïn] ö ütü üz bošunma aj
. bošla .
BOŠLUN- , : kim bošlunu ( II A46); amtï tä rim jazuqda
umasar juqa qadïz könä suvï birlä qa ïp i sär bošunu ötünür biz , ,
, , (Chuast L93); kö ül i intä
[ ] t kirdi qad u bar bošun uluq
(Rach I107). , [ ] , [ ]
BOŠLUQ , : kimi rsä ( I20).
umdu qïlur rsä qul / anï bošluqï kör ölüm birlä ol bošun- qurtul- . ,
,/ , : ba da boqa uda
[ ] (QBN 1953). mä [ol] tïnlï boš unur qurtulur [ ]
BOŠU- 1. , : (Kuan40); ökün-
at bošudï [ ] bošun- . ökün-.
III 266); 2. , ( . bošan-.
): tügün bošudï ( III 266); BOŠUNMAQ , :
3. , : an jalava ï jazuqda bošunmaq bolzun qama bar a s vüg
bošudï ( . - özütlüg ni ošaklarqa
)( III 266); ötrü meni bošuju ïdtï
(Suv 1612); 4. - (Man I 2823); bizni
( . , ); ün bošunmaq bilig berti nom qutï a
: bir jïlqï jazuqumuznï bošuju ötünmäk [ ]
rgäk - (Man III 76).
(Chuast L279); amtï meni amraju jarlaqa qurtulmaq bošunmaq . qurtulmaq.
tä rim jazuqumïn bošu sujumïn tarqara , BOŠUT- . bošu- 1. -
, ; : olarnï bar a birgärü b k ïq mgäklärintin
, (Man III 258); bir baqïr bošutup
kümüšni beg bošudu (Suv 11722); 2. ,
[ ] (USp 1254); vr ar sa ram irtin bertin ( ): qaju ajdï ötrüm i ürgü k räk / özi
bošusar qatmïš mdi bošut u k räk ,
( VI .11); 5. ( ): r ura utïn [ ] ,/
bošudï ( III 266); , -
6. ( ), : anï özi (QBK 442); özini bošut u tärä bin jegü
boš udï ( III 266). [ ]
. boša-. (QBK 3604); bu ot ol qarïn bošut an
BOŠU 1. , ( I 514).
( I 372); . bošat-.
: elig b gtin bošu bulup öz ulušï a bardï BOTASUN . . (USp 5620).
[ ], BOTÏ: botï bök taqdï u. . (USp 7417).
(Uig III 671); 2. - BOTU 1. : ol botunï bozlattï
, ( I 372); 3. - ( II 341);
, ( ): arïmaduq tsuj erin- än i räsä botu bozlar ,
ülärimin bošu qolup ( I 120); 2. .
[ ] ( IV B50) , , : asï li kišilär bolur b
bošu ašï ( . qu u / bularï jemä dgü tu ïl botu
)( I 372). , / , -
BOŠUL- . bošu- - (QBH 1278); bu ašqa oqï lï bolur tört qutu
; : olarqa on bošu lun / barï lï jemä tört bolur aj botu
 124

,/ BOZUŠ- . buzuš-.
– ; , (QBN 3364). BÖD (?) (~ bu öd ?) , (?);
BOTULA- ( - (?): bödkä körigmä b glärgü
): ürü ingäni botulamïš ja ïlta ï siz ( . -
(ThS II8). ) (?) ,
BOTUQ ( ( 11
).
)( III 218). BÖG . , (?) ( III 131).
BO SUQ - . bi II, böj.
, - BÖGÄ I , , : bajat bergä
( I 465). dgü sa a aj bögä , ,
. bo suq. (QBK 1897); qatï bildi rsä i im aj bögä / bu kün
BO SUQLAN- ( - sürgäj rdi meni mi sökä , ,
): bošla lansa bo suqlanur [ ] ,/
, (QBN 3681);
( II 272). qajada jorï lï bu ïm a t kä / qutulmas s ni din
BO TAJ ( III 239). aj rsik bögä
. bo tuj. / , ,
BO TUJ ( III 239). (QBN 38515).
. bo taj. BÖGÄ II: bögä budra ~ bögä bu ra .
BOZ I 1. : boz bulït jorïdï bodun üzä . III 227); bögä jav usï . .
ja dï qara bulït jorïdï qama ü ä ja dï (?) (QBN 3966).
, ; - BÖGDÄ ( I 418): bu bögdä bi äk
, (ThS II81); kim eligdä turur / bï ï lï kesigli turur aj unur
eväklik bili ol qamu qa javuz / qalï bolsa b gkä , [ ]
jüzi boldï boz , / (QBK 357); ja ïn
,/ , tapa t trü baqïp bögdä bilä / o rap qalï k lsä sa a
(QBN 1534); 2. ( ): anïda aq qaršu sülä ,
saqallu mo (boz?) sa lu ... bir qar kiši turur bar ,/ ,
erdi , - [ ] ( III 271);
... ( 356); sü ü qïlï taž ... bögdä t mir b rkä ört jalïn bilän
3. ( ): boz at lgürtüp , ,
( III 122); boz qoj , ... [ ] ( V 93).
( III 122); ïšbara jamtar boz atï binip . böktä.
gdi , [ ] BÖGDÄLÄ- : ol anï
, ( 32). bögdälädi ( III 352).
boz quš : bušmasar boz quš tutar BÖGRÜL , : bögrül at
evmäsär ürü quš tutar , ( I 481).
, - BÖGTÄ . böktä.
, ( II 12). BÖGTÄ I: bujan ï bögtä i . bujan ï.
. moz. BÖGTÄG ; -
BOZ II . buz I. : j mä bujan bögtäg qïlur biz tep ja ïlu n ä
BOZ- . buz-. anï qïlïn qïltïmïz ,
BOZA U . buza u I. , ,
BOZ ULA- . buza ula-. (Chuast L142).
BOZ AQ . buz aq. BÖGTÄG I: bujan ï bögtäg ï . bujan ï.
BOZLA- , ( ): i än BÖGÜ I ; ( III 228): bögü
räsä botu bozlar , elig kü lüg jaruq tä ri siz , ,
( I 120); titir bozladï , , (Man III 286);
( III 291). asï lï qaju ol asï sïz qaju / s n adra s ä tut aj
BOZLAT- . bozla-: ol botunï bozlattï bilgä bögü , , , /
( II 341). , (QBK 3304); ontun
BOZMAQ . buzmaq. sï arqï bur anlar ulušïnta bögülär quvra ïnta
BOZUL- . buzul-. ja mur ja mïš t g ua äk ja mïšïn saqïnmïš
BOZULMAQSÏZ . buzulmaqsïz. rgäk ,
BOZUQ . buzuq I.
 125

( V A107). BÖGÜŠ , : anta o alï

bögü bilgä . , ( III 228); bögüš urup od uratï uqar ,
bögü biliglig , - ( . ),
: ïduq bögü biliglig bur an - [ ] (Uig II 912); tolp
, (Suv 899); qama bögüš üg saqïn ï tur urmamaq
on kü lüg bögü biliglig u an arzïlar -
, - (Suv 29312).
(SA26); bögün keligin to maq . BÖGÜT: toq bögüt . toq VI.
: anta j mä lin uanï özänintin-ök BÖJ . ( III 141).
bögün k ligin to maqï bolur - . bi II, bög.
(Uig II 44 33). BÖK I , -
BÖGÜ II: bögü qa an . . 34, 50
); ( -
bögü qan . . ( II A33). ik) ( III 130).
BÖGÜLÄ- : elig bögüläp bu sözkä BÖK II [ . , pieg ?]
jetürsü bilig , , , (?): ulu b örtänmiš qatï a t gi
[ ] (QBK 804); qalmaduq böki ä t gi qodm[ad]uq
bögüläp qïlur el i kündä ögü , ,
, (ThS II14); ol balïq
(QBN 2318). qapï a kigürüp bir bök i i ä el ip ta dïn jï aq
BÖGÜLÄNMÄK , : jüzläntürdilär [ ]
altï türlüg bögülänmäk drämkä tïdï sïz rklig ,
boltïlar - ( ?) (Suv 1212).
BÖK- I 1. , : ol aš dïn
(Suv 1861); j mä sizlärkä aju bertim bu ü elig bökdi (~ )
tä rilär k lmäkin inmäkin rdämin bögüsin II 18); 2. , ,
bögülänmäkin : dgüga bökmädim -
, , (E 152); qujda qun ujuma sizim
, (Man III 156). lumqa bökmädim [ -
vidja bögülänmäk . vidja. ] ,
BÖGÜLÜG , : (E 142); tä ridäki künka j rdäki limkä bökmädim
beš türlüg bögülüg dräm
(Suv 43611); k n ülärni (E 73); tüzüldi törü häm
jaruq kü lüg bögülüg drämlärin dgü qïlïn larïn il i li / elig in kä t gdi böküp el ulï
... qatïp ... , ,/
, [ ] , -
(USp 906). (QBH 6819); 3. : ol tavarqa
BÖGÜN- ; , : bökdi ( II 18).
küsämiš küsüšümin qanturma aj tep bögünüp ... BÖK- II 1. , : ol suvu
astvi tegin ... ïn a tep ... sav sö läti , bökdi ( II 19); ta uqruqïn
, , - gmäs t ïzni qaj ïqïn bökmäs
, ... - [ ],
... ... (Suv 61513); mun u- I 100); 2. . ( ): b g
laju köni o aru bögünüp , süsin bökdi ( II 19).
(Suv 22816); ürlügsüz nomlarï bögünüp tür- bök- . tür-.
( III143). BÖKÄ . bögä I.
bögün- saqïn- . : ö räkin BÖKÄN- ; (o -
mun ulaju bögünü saqïnu jarlïqamaz - ): bökandi ol rkä mürüvvät jolï
(Suv 70616); ( B150).
ïn ar- bögün- . ïn ar-. BÖK Ä . . (USp 11521).
BÖGÜR . ( I 361). BÖKLI . ( 4
).
BÖGÜRLÄ- 1. , bökli qa an .
: ol anï bögürlädi (?) . (?): ilgärü kün
( III 332); 2. , to sïqda bökli qa anq t gi süläjü bermiš ,
: ol ja ïnï bögürlädi , [ ]
( III 332). ( ) (KT68).
 126

BÖKLÜN- .- . bök- II - jerim bersün

( ): suv böklündi (USp 2910); 2. ,
II 239); 2. ( ): sü böklündi , ( ): ü jegirmin bölük jetin
( II 239). gzin ,
BÖKSÄK 1. (Uig I 116); 3. ; : bir bölük kiši
( I 476); 2. ( I 476). ( 1 385); bir bölük qoj
. böksik. ( I 385).
BÖKSIK , (?): böksikin ömgäk- BÖLÜK- ( -
lädilär (Uig IV 70). ): qoj bölükti
. böksäk. ( II 118).
BÖKSIL-: jarïl- böksil- . jarïl-. BÖLÜKLÜG , :
. böksäl-. adaq aqï bölüklïg ortunqï bölüklüg tolu bölüklüg
BÖKSÜKLÄN- ( qama jüz j girmi türlüg nizvanlar -
): qïz böksükländi - , -
( II 277). , c
BÖKSÜL- , : qap (Suv 2554).
böksüldi ( II 229). I , : bö kiši
. böksil-. ( III 354).
BÖKTÄ ( I 31): ol jaruq i intä BÖ II .
böktä belgürtmiš : bö tti [ ]
( V A102); iki eligimtä böktä baltu III 354).
tuta b izät ün [ ], BÖ ÄK . . (USp 79).
(Suv 5446). BÖRI I 1. : böri qošnïsïn j mäs
. bögdä. ( III 220); j ti böri
BÖKTÄG . bögtäg. ölürdüm ( III0); böri qoj bilä
BÖKÜL- . bök- II - suvladï ol ödün
, : suv böküldi (QBN 441); 2. . ;
( II 132). tilkü-mü to dï azu böri-mü
BÖKÜLÄ- . bögülä-. ?( . )( I 429).
BÖKÜLÄNMÄK . bögülänmäk. BÖRI II: er böri . . ( IX114); o uq
BÖKÜLÜG . bögulüg. böri sa un . . (E 121).
BÖKÜN- . bögün-. BÖRILIG: börilig köz -
BÖKÜŠ- . bök- II: ol ma a suv boküšdi (?); (?): jana kiši ö in alïp
( II 132). börilig közkü sür sär a ïlur [ ]:
BÖKÜT- . bök- I 1. , - , « »
: ol m ni tavarïn bökütti (?), [ ] (Rach I59).
( II 309); 2. : BÖRITMÄK : tü qa ï atqanur
ja lï aš meni bökütti ïr jenik böritmäkig « »
( II 309). (Suv 36413);
BÖL- , : asanka vibaka bumi altï orunlï böritmäkli t ginmäk j mä ijin to ar
atlï asankilarï bölip rtürmäk orunlu al ïn
oruntaqï bodistvalar , [ ] (~ )
, asa khya- (Suv 36713).
vip kabh mi, [ . .] , . börtmäk.
asa khyeya (Suv 31317). BÖRK : burun bašqa börkni kejär
BÖLÄK , : böläk ïsdïm anï baš k räk ,
sahïmqa m n-ök / havadarïqïmnï tükäl bilsü tep ( A300); n ä
, / baš b üsä b ük börk k ür -
( 79
). ,
BÖLÖN [ . bod-blon?] (QBN 434); ol ma a börk qïdïšdï
( 52). ( II 93).
BÖLÜK 1. , : balïq borluq taštïn qa qïjma börk . qïjma ; quturma börk .
bölük jerni sa ï ï quturma; suqarla börk . suqarla .
(~ ) , - BÖRKÄ . bürgä.
(USp 124); ma a t gär bölük ülüšlüg BÖRKÄLÄN- . bürgälän-.
 127

BÖRK I : taz k ligi börk igü BÖTÜR- . bütür- I.

( I 26). BÖTÜRMÄK . bütürmäk.
BÖRLÄJÜ : ulš ïp rän BÖTÜRMIŠ: bötürmiš tarqan . .
börläjü / jïrtïn jaqa urlaju ... sï tap közi (Chuast L221).
örtülür ,/ BÖZ , , :
, ..., , bu böz eni n ä ?
( I 189). I 49); r ä lig qarï bözün öm tikämäs
BÖRT: bört baj . . (USp 2615); örä
bört . örä; qïtaj bört . qïtaj I. ( I 117); qu lu t mürtin jüz lig
BÖRT- , ; : ti qalïn bö al ïmï
tölgänin börtdä i uzun körklä eliglig eki (USp 165); qalï
ïduq qollarï jsän atla unïtma bözu
, , ( A354).
(Suv 3492); . bez II.
ke körtlä kögüzintä [qa]tï tï raq börtgäli BÖZ I : t mir i qarabaš t jïn o ...
jumš aq eki migläri [eti]glig jaratïlï turur [at]lï b i qarabaš bö i bu ikägü ... r b i
bolmïšlar o
, ( . ) , [ ] ...
( 445
); o la u eligin elig b g uzatï (USp 734).
bizni börtär rti BRAMA [ . brahm ] . . ,
(Uig III 1715). ,
BÖRTMÄK , ,
( . , . (Man III 317).
spar a): qa ï atqan u törü bilig kö ül birlä BRAMAN [ . brahman] ( -
qavïšïp börtmäk tetir [ ] -
[ ] ): bramanlarnï šastrïnta ïn a tep tejürlär
(Uig II 1019). (Uig II 2725);
. böritmäk. braman ušïnta rsär
BÖRTÜGLÜG - (Uig II 3532); ol tïnlï larqa bramanlar
, : lin ua t g jumšaq körkin körtkürü nomlajur qut arur
börtügtüg o la u elig , , ,
(Uig III 1714). [ ] (Uig II 1914).
BÖRTÜŠ- . bört- . barman I.
, : börtmäkdin jaqïlda ï ol tep BRAMIN . braman.
temäki rsär kö ül kö üldäkilär birlä börtüšüp jeg BRA ASVADI . bar asivadi.
adruq tïlta larqa tuš qïlur ü ün , BRA SUVATI . bar asuvadi.
, BRA SVADI . bar asivadi.
[ ] , , BRISTI . färišti.
[ ], BRIŠTI . färišti.
, [ ] BRK . berk.
( V 71). BRKÄ . bergä.
BÖRÜ , BU I 1. (
III 370). ,
BÖŠÜK (?): böšük c
körtük . ; : ): muntada adïn taqï ö i aš i kü joq
bir ekint[ikä] amranmaqïn bodulup judulup [iti]šip kim bu ala urmïš bar ï tirgürgülüg
böšük körtük boltumu , ,
,
( VI308); adaš böšük . (Suv 61018); bu ïrq tüz ol
adaš; ba ïr böšük . ba ïr I; tü ür böšük . ( VII 293); ilki özün bu özün uzuntonlu urïlar
tü ür. öz bolup
. bisük. , (Chuast L116);
BÖTÜN , , : bötün bu o ul n ter ?( I 74);
qaju jultuz ol t p biläjin tesär 2. , (
, ( VIII L32). , -
 128

; – ): kö BU AQ II -
rï m kiši ö i to ö ï kü ö i tavïšqan ö i , ( I 465).
bu tör ägüta qajusï bolsar c BU AQLAN- :
: [ ] , bu aqlandï n ( II 273).
, , , BU QSÏZ: bulu suz bu aqsïz .
(Rach I25); tab bulu suz.
uz qïta bu ü ägü qabïšïr , , BU Ï
, [ ( III 219).
]( 12
); asï lï kišilïr rür b qo u / bularï bu ï qobuz
dgü tu ïl bo u , ,
, ( . ) ( III 173).
, (QBH 1278); bunï atamdan BU U [ . , po- hu ‘ -
umaru buldïm ’] (
( I 445). ): o bitigi joq bolmïšqa bu u bitig
bu ažun (~ bu dünja) , - berdim ,
; . : ke igli turur bu [ ] (USp 484).
ažun qal usuz . vu u .
(QBK 2914); bäqasïz erür bu ažun läzzäti BU UR . . (ThS I c1).
( 193
); bu až unta BU UR- : tä ri s ngä jer berip
üküš javlaq ajï qïlïn qïlur [ ] - bu urmuš bolup urur
( 222).
(Rach II 314); bu ja lï , (QBN 618; . bujur-.
QBN 362); bu bu , : bu BUD I: namo bud namo sa . namo.
bu bilgä kišini b lgüsi [ ] BUD II [ . budha] 1. .
(Man III 1310); bešin ( VII 425); 2. . –
rdäm s vin i jel tä ri kü ini b bu j mä kim ( VII 72).
isigäg rgürür tarqarur BUDA [ . , bo-d u] ,
[ ] : : bir šun a budanï tü udura
(W45); bu bu tïnlï lar až unïnta n qa an jarïp
rsär to maqï bolmaz (Rach I146); mur j mä urup
(Uig II 3524); bu kün budanï qavšurup jïp birlä jörgäp
: bu kün bar ïl !( I 340); ,
qanï bu kün anlar mi inda biri , (Rach I150).
] ( 204
); bu künki buda mini (?) (Rach II 199);
: bu künki bu qutlu künta buda tüpi (?): bïš ï si ir
(Suv 39112); iki baqïr buda tüpi birlä soqup
bu-oq : ajï jolïnï bu-oq üzlün üsi
(Uig II 4317); (Rach II 1120).
taqï j mä bu-oq övkä bilig ašïlsar , BUDA . butaq.
( II B53); BUDAŠIRI [ . buddha r ] . . (USp 67);
amtï muna jügärüki bu-oq tü tä azu j mä kin budaširi baqšï . . (USp 1416).
ligmä odtä qoluta ,[ ] BUD AJ ( III 240).
. bu daj I.
(SA49). BUDÏ . butïq I.
BU II : ašï busï ( III 206). BUDÏQ . butïq I.
BU III [ . , mb u] . BUDLLU . budlulu .
( VII 416). BUDLULU
. . : ürü ingäni botulamïš altun
[ . , mb u] . budlult bu ralïq jara aj
( VII 516). ;
. bu III.
BU A : bu a ïnatun . . 411); (ThS II8).
bu a tekä . . 416). BUDRA . .
BU AQ I 1. ( I 465); 2. , ( I 452).
: jer bu aqï ( I 465). . bu ra , bu ru .
 129

BUDRAQ ,, - . I 420),
( ): bï
budraq junt ; 2. . . ,
[ ] (E 458); ü (1074/5 – 1102/3 .),
jüz budraq juntïmqa bökmädim « »
(QBK 216); qaš a bu ra . qaš a II.
( 551). BU RA- , : ol jï ï
BUDUL- . bodul- I. bu radï ( III 277).
BUDUN . bodun. BU RA U :
BUDUNLU . bodunlu . jesä to sa qïlqï bolur bu ra u ,
BUDURSÏN . : özüm m ni [ ]
budursïn [ ] ( I 513). (QBN 933).
BU - , : r tumlu qa bu tï BU RAL . bo rul.
( III 439). BU RALAN- ( -
BU RA . . ): teva bu ralandï ( III 200).
( I 144). BU RALÏQ : ürü
. budra , bu ru . ingäni botulamïš altun budlulu bu ralïq jara aj
BU RU . . ;
( III 355). -
. budra , bu ra . (ThS II8).
BU UŠ- , : bu ušdï BU RÏL -
( II 93). ( I 481).
BU UT- . bu - , - BU RUŠ- , -
: ol kišini tumlu qa bu uttï : ol ma a jï bu rušdï
( II 302). ( II 203).
BU A I , BU U : bir bu u aldï š ul bu unï alnu
(Areca catechu?) ( III 224). ubuqï birlä ï ja ba ladï
BU A II . . 504); bu a qan . ,
. (USp 223). ( 42).
BU AN BU U : bu an . . ( II 413).
: nätkäk bur aqïn t g bu an- BU URDA . bo urda.
lar kaka tau tep terlär ( ?), BUJAN I [ . pu ya] ,
(?), ; : qama tä rilär bujanlarï
» (Rach II 321). [ijin] qama lï ašlarïnla adïrtï bar -
BU AR- , : ol jï -
bu ardï ( II 80). (Hü n168); bujanï
BU DAJ I : uru lu bu daj - vgil dgü qïlïn qïl ïl ,
( I 149); bir jük bu daj ( IIII); ertäkün tavraq bujan qïl
( III 4); ol ma a bu daj jï ïšdï ( I172); ulu asï
( III 73); tusu qïltï ïz ol bujanï ïz tüšintä
livi aš ï bu daj tetir – ,
( VII 1439). ( III105).
. bud aj. bujan edgü qïlïn . ,
BU DAJ II: bu daj bašï . : bujan dgü qïlïn tü
: kör arslan bilä qošnï bu daj baš ï a ašïlur
, ( V A40); bu bujan dgü qïlïn tüšin
(QBN 2213). bu kö ünür azunta-oq bulur
BU RA I : titir bu ra
n ( VII 40 19); bujan
(ThS II30); t tir bu rasï t g kör ö sürsä k k bögtäg , : bujan
, - bögtäg qïlur bi -
(QBN 12313); bu ra kirkini kirdi (Chuast 142); qut bujan . qut I.
( I 443). . mujan.
BU RA II: bu ra qara aqan . . BUJAN II: bujan qara . . (USp 2510);
III 221), - bujan temür . . (USp 1514).
; bu ra an 1. . BUJAN Ï , :
 130

bujan ï b glärim qutï a . bïruq, burjuq.

( 11). BUJUN . bojun II.
bujan ï bögtä i . BUJUR- , : ol a ar
: bujan ï bögta i arï dintarlarqa bil- ajla bujurdï ( III 186);
mätin n ä jazïntïmïz rsär jara lï ränkä bujurdï iši
(QBH 611).
, - . bu ur-.
(Chuast L66); bujan ï bögtag i . BUJURUQ . bujruq.
(Chuast 26). BUL- 1. , : ol kömü
BUJAN UQ: bujan uq silavanti . . buldï ( I 360); bilgä rig bulup
(USp 8818). n baqqïl anï tabaru
BUJANLA- , - ( III 440); bilig bil
: b glärim bujanlaju tsujurqaju sa adät jolïnï bula
jarlïqasar kö ül kerü uqa jarlïqa unlar ( 84); ötrü anta bultïlar msi a tä rig
(Uig I 610);
, ( . 2. , : uzun jaš tiläsä bulur
) [ aš bilä , -
]( 135). (QBK 1248); kinintä
BUJANLÏ , , bur an jolï a kirür bur an qutïn bulur -
: -
bujanlï sumir ta tur urtu uz (USp 5834); 3. :
Sumeru ( III54); bujanlï anï ü ün tä ri jerin bul aj bi
taluj ögüzüg aqïtïp bur anlar ulušïnta to tïlar ( II A7);
, , qa türlüg tïlta lar ü ä bodi tegmä tujunmaq
( III163); bujanlï kö ülüg bulur -
bilgä biliglig j väklärim bütsünlär ,
bodhi (Suv 2025); kö ül arzusïn bulsa özkä tatï
(Suv 3541). ,
BUJANSÏZ , [ ] (QBN 1454).
: bujanlï kiši bul- tap- , , :
burqanlar birlä tüz rür / bujansïz kiši boš baqïr ür o ul küsäsär bultu d tavar tiläsär bultu taptï
birlä tüz rür , [ ];
,/ , , [ ] [ ] ( I10).
, ( VII 422). BULA- , ( ): qozï buladï
BUJBA- , ( III 270).
( ): ol ïš ï bujbadï BULA - . bulat-.
( III 310). BULAN (?) ( I 413).
. burba-. BULA I [ . , mbvy-l ]
BUJLA . bojla. , : ö tün jï aq kedin jï aq kedin
BUJMUL : kök sï ar bu-la ... etmiš k rgäk , ,
bujmul to an quš m n - ... (
(ThS II98). VI85).
. mujmul. BULA II: alan bula . alan.
BUJRUQ ( ): BULAQ I 1. : sözüg kim tükätür
alp qa an rmiš bujruqï j mä bilgä rmiš ä sözläsä / aqa tïnmaz rtär bulaqlar ara
rin , ; ,/
( 3
); berijä š adapït (QBK 39212);
glär jïraja tarqat bujruq b glär [ , ] 2. , : bulaqqa k lsär a rï t gärä körsär
– [ ] jer suv igäsindin tïlta ol -
– [ ] , [ ]
(KT 1); qutlu ba a t rqan ögä bujruqï m n , ( VII 2920).
(~ ), - bulaq ögän . , : quduq
(E 473); j mä ja šï ajmïš bu türk bujruqï qazsar bulaq ögän qazsar dgü
(Q 5014). –[ ] ( VII 2941).
ic bujruq . ic I. BULAQ II . -
 131

( I 379).
elkä bulaq . elkä. (USp 90 1b11).
BULAQ III . bolaq. bul amaq jajqanmaq . ,
BULAT . . (USp 563). : ol bul amaqï jajqanmaqï kün-
BULAT- . bula-: ol qozï bulattï to suqdan sï ar litir janturur
( II 310). [ ] (Man III 105).
BULDUNÏ BUL AN- . bul a- 1. -
( I 492). , : jarašma aš suv jer i är
BULDUQ- . bul-: bulduqtï n qïrtïš t qan tatï bul anur [ ]
( II 227). ,
. bultuq-. , , [ ] (Rach II 315); 2. :
BULDUR: buldur buldur . . suv bul andï ( II 238); 3. -
, : taš , , : qop qanqa bul-
qu qa tüšti buldur buldur tti anmïš arï sïzqa ürgänmišin körüp ,
( I 456). -
BULDUZ- . bul-: bulduzdï n ni (Man I 67); s ki j girmi türlüg ürmän
( II 202). qartlar bolur qan bul anmïš o rï a
BUL A- 1. , : ol
tutma bul adï ( III 289); (Rach II 311); 4. . , ;
šünük uru ï soqup lgäp mïr panït birlä ja mur : b g a ar bul ardï -
suvï a bul ap i ürsär ( II 238); alqu bul anmïš javï
, [ ] tüllärig janturda ï
(Rach II 3143); 2. : ol , (Uig II 581); sarï
suvu bul adï ( III 289); [ig] qïš ödlärtä bul anur
3. . , , , - (Suv 59115); 5. .
, : ol r anï kö lin bul adï ; : el bul andï
( . - ( II 238); ötrü qama
)( III 289); erin jarlï tïnlï larï ja uqsu ïn li bul an aj
bul atïmï rsär amraqïnta adïrtïmï - ( II A9).
bul an- telgän- . , -
( IV B14); ta i intä eki j k : ol a ar bul andï t lgändi
bar ögü in kö ülü ün bul ajur ( II 242); kö ül bul an- . kö ül I.
, ( I63); sarï BUL AN (?) ( 22
).
bul ulu aš suv , BUL ANMAQ: bul anmaq jajqanmaq
(Rach II 3129); 4. . . , : ol suv bul aqï
, : i rä b n bul ajïn köpikläri bul anmaqï jajqanmaqï smäki kün
[ ] ( 4
); ortudun sï ar t girär janturur ( )
elig törüg bul atïmï rsär el bul aqï a qatïldïmï , ,
rsär - (Man III 1012).
, BUL ANUQ 1. , : n ä
( IV 17). bul anuq iškä t gsä süzär
bul a- telgä- . ; , (QBN 14210);
III 291). 2. . . ; , :
BULA . bul aq I. qamu bul anuqdïn süzülmiš kišï ,
BUL AJUQ 1. : bul ajuq suv (QBK 21213);
III 179); 2. . . , , kö ül bul anuqdïn süzülsä arï [ ]
: tüzül i süzül i qamu bul ajuq [ ] (QBN 40410);
, bodun bul anuqïn sijasät süzar
(QBH 16427); rät birlä b glär süzar bul ajuq ( . ) -
(QBH 15634). (QBN 1624).
. bul anuq. . bul ajuq.
BUL AMA - BUL AQ I 1. ( ): ol suv
( I 491). bul aqï (Man III 1011); 2. -
BUL AMAQ , : , , , -
qutrulsunlar ... i tašlarnï bul amaqïntïn , : alqïnurlar javï bul aqïn
 132

(Suv 5554); tükäl qut bulmaqï ïz[larï bolzun]

bul aq üküš bolsa qa an biligi jitär (Man III 42 12);
, ulu bodistvlarnï kö üli birlä t kö ülüg
I 467); tä ri jer bul aqïn ü ün bulmaqï bolur ,
( 44); 3. , (Uig II 4813); ulu
: bilig birlä süzlür bo un bul aqï nirvanï bulmaqï bolur
(QBN 2811); elkä (Uig II 4659).
tursa köni / özin k d küdäzsä bul aq küni bulmaq tapmaq . , -
, / : munu ekin arasïnta arï to um ažunu
(QBK 2433); elig törüg bul atïmï bulmaqï tapmaqï bolur [ -
rsär el bul aqï a qatïldïmïz rsär - ]
, (Uig II 3643).
BULMÏŠ . . (USp 182).
( IV B18). BULNA- 1. : r ja ïnï bulnadï
bul aq telgäk . , : ( III 301); 2. .
ulu taluj smutri kim bul aq t lgäk üküš ol , : bulnar meni ulas köz
, (Man III 917). ( I 60); bulnadï
BUL AQ II . . I 467). ni qaraq [ ] ( III 29);
BUL AR I . - kö ül bulnasa boldï rksiz kiši -
( I 30). , [ ]
BUL AR II . ( [ ] (QBK 2268).
, BULNAT- . bulna-: ol anï bulnattï
)( I 456). ( II 350).
BUL AŠ , ( I 460). BULNUQ- (?) (
BUL AŠ- . bul a- : ): ja ï san mïš rsig rän bulnuqup
köktin tüšär tä ridäm ua äklär bul ašu / jana vrä san tï ja ïsïn utup [ ]
, , , ,
(Suv 61820); qalïn sü jajïlsa i in bul ašur (?), /
, (QBK 1291).
(QBK 1257). BULQA- . bul a-.
BUL UNA BULQAN- . bul an-.
, ( - BULTUQ- . bul- ,
?) ( I 492). , : in kü m bultuqmaz
. mal una. ( I22);
BULÏT , ( I 354): rmägügä bulït amranmaq nizvanï olarda arïtï bultuqmaz -
jük bolur ( I 138); qara -
bulït jorïdï qama ü ä ja dï , ( 526
).
(ThS II81); jašïnlï bulït . bulduq-.
( III 50); bulït t g sa BULTUR- . bul-: tïnlï o lanï a
[ ], ( I 354). bulturajïn nirvanï tüpintä
bulït kökrä- ( ): bulïtlar qamu ( VII 40142).
kökräšdi ( II 222); BULU . julu .
bulït kokrädi urdï nävbät tu ï , BULUL- . bul-: šitti bu söz kör
[ ] (QBN 193). vündi lig / tiläg t g bululdï sïnadï rig
. bulut. , , :/
BULÏTLAN- , -
: kök bulïtlandï - (QBN 319).
( II 264). BULUL - . bul a-.
BULÏT ULAJU , : BULUN , : ol bulunu bošattï
ja alï s bulït ulaju jï aj m n ( II 307); bulun bolup
( n320). bašï tï dï ,
BULÏTLÏ , : r I 307); sizi m n sizintä bulun boltum ;
bušušlu tä ri bulïtlï boltï (Man III 2411); tüzkä
, – (ThS II80). bulun bolma bilgi ulu ,
BULMAQ , : (QBN 26514).
 133

bulun qïl- : bulun qïlïp bašï pan?) jal aju tirilmiš (?) -
jarip / julu bar a ma a jï dï [ ] (~ ) (ThS II18).
, ;/ bulu jï aq . , : darni
( I 399). temäk sav n bulu jï aq orun orna rmä
BULUN- . bul- 1. ( ): dh ra ,
azunda tiläkin bulundï özüm (Uig I 127); bulu jï aq bar a bütürü
(QBN 3411); fäsaddïn kürär ol bulunmïš qarardï
qutu (Suv 6178).
(QBN 31713); 2. , , BULU II: bulu batman
: bilig birlä bulnur sa adät (Rach I19); bulu baqïr ( VII 2218).
jolï BULU DAQÏ
( A83); jitük bulundï : tört bulu daqï bodunï etdim
II 143); bu ja lï bulunsa idïs i bašï / a ar jaratdïm
bersä bol aj idiš i ïšï ( Xb9); tört bulu daqï
,/ , , - dgüsï ujarï terilipän m iläjür b dizläjür
(QBK 16512); 3. , ,
, : m ndä bul[u] , (ThS II42).
nur s vin otï qa u atar BULU SUZ: bulu suz bu aqsïz .
, ( III 374). , ; . -
BULUN , , : , : uluš ï balïqï bulu su
öz bulun ï n u uzla uluq rmäz bu aqsïz – ( . .
) ( VI 427).
( VIII E9); ke ä asursar bulun [bolur] - BULUŠ I , ,
,[ ] ( VII 3570); I 367).
d tavarlï bulun ï sö läjü - BULUŠ II . boluš.
(Suv 5968). BULUŠ- . bul-: olar ikki birbirig
bulun alïn lï . - bulušdï ( II 107).
, : bulun alïn lï tïlta - BULUT , : qojdï bulut ja murïn
( VIII E3). ( III 39); qalïn
BULUN SUZ , , bulutu tüpi sürär qara qu ïšï urun a ar
: bulun suz nom boš unur - , [ ]
( . nyat ) ( VI140); ( . ) ( III 216).
bulun su törükä t ginmiš rgäjlär , , . bulït.
( VI428). BUMÏN (?): bumïn qa an . .
. bulun usuz. , I
BULUN USUZ , - ( 1).
: bulun usuz intamani rdini bulsar BUN [ . wn] , ; -
int - : aj tä ri bun s[anï]
mani ( 147). ( VII 918).
. bulun suz. BUN A , , : bun a
BULU I 1. ( .) ( III 371): bodun k lipän sï tamïš ju lamïš -
ol mo larqa taš bešïkni bulu ïnta min üzmiš , , ( 4
); bun a
g bir jum aq tašï üzüp berdi jerkä t gi jorïtdïm
, [ ] , [ ]( 4
); bun a a ïr törüg ... [et]
(Uig I 716); 2. dim ( 2).
, : ümiz mïz . mun a.
bumïn qa an tört bulu qïsmïš BUNQAL , ,
( . . - (?): t vä qarï bolsar bunqal
, ) bolur ,
( 1); ö dün küntün bulu da ögrün lüg jel jeltirdi ( VII . 796).
- BUN TU: usïn buntatu . usïn.
( I143); kündünki bulu da barqan BU I , , , ,
degän bir j r bar turur ( . : eltä bu joq [ ]
) , ( 3
); n j rdäki qa anlï bodunqa
337); 3. (?): ja lï qamï bulu ïn (bulu- büntügi bar rsär n bu ï bar rtä i rmiš
 134

, BUQA 1
, , ( I 357).
[ ] ( 57
); bu da o lanïm jïta ašï buqa . ašï .
, ( 185). BUQA II: buqa art .
. mï I, mu . ( I 410).
BU II . bö I. BUQA - . buqat-.
BU III . bö II. BUQA : buqa tutuq . . 10
).
. bu I. BUQA U . boqa u.
BU AD- , , BUQA Ï . boqa ï.
: bu adïp qa an ... t miš BUQAM: buqam se ün . . (USp 676).
, ... ( 26
). BUQAQ ( II 285).
. mu ad- I, mu -, mu ad-. BUQARAQ: buqaraq ulïs bodun .
BU A . bu I. (KT52).
BU SÏZ , : baqïrï BUQARSÏ ; (?): ki öküzüg bir
bu sïz rti qara sa ïn t g buqarsïqa kölmiš
, ( 267). (ThS II38).
. bu suz II. . buqursï.
BU SUZ I , , BUQARSÏQ . buqarsï.
: özü dgü körtä i s n bi ä kirtä i BUQAT- ; buza u buqattï
n bu suz bolta ï s n ( II 308).
, , BUQRÏ-: su ï- buqrï- . su ï-.
( Xb14). BUQUL- . buq- I: a aq buquldï
. bu usuz. ( II 131).
BU SUZ II , , BUQUN: bodun buqun . bodun.
: altun kümüš isigti qutaj BUQUN- . buq- I: r a aq’in buqundï
bu suz an a berür tab bodun ( II 142).
, BUQUNLU : bodunlu buqunlu . bo-
, (?), ( 5
); dunlu .
ï bu suz k lürti [ ] BUQUQ I . ( )( I 285).
(To 48). . bo uq, b q.
. bu sïz. BUQUQ II 1. ( II 285); 2. ,
BU U . bu usuz. ( II 285).
BU U . bu I. BUQUQLAN- , -
BU USUZ , , , ( , ):
; bu uz ul atïm bu bu rmiš äk buquqlandï ( II 285);
; ( 72). gmä äk üküldi buquqlanïp büküldi
. bu suz I. ,
BUQ . - ( I 437); büri buquqlanur
: qa un buq jerkä tüšdi (W10).
(MK III 129). BUQUQLU : buquqlu r
Q , , : b q b l- ( I 497).
güläri munta bolur zï qurïr BUQUR- , ( ): ol at
: ( VIII I2). girindän buqurdï
. bo uq, buquq I. ( II 82).
BUQ- , : ol a aqïn buqdï BUQURSÏ
( II 16). III 242).
BUQA I ( III 226): sï ïr . buqarsï.
buqa mü räšür ( II 79); BUR- 1. , : jïpar burdï
miz buqa turuq buqa t jin bilmäz rmiš ( III 180); jadïm tü äk
,[ ] [ ] g jïdï kin burar [ ]
( 6
); bojun jal b üttü buqa t g qïlïp (~ ) ,
, (QBK 39311); šptlï jïparlarï bura
[ ] (QBN 41415). kötijü turur , ,
BUQA II: ara buqa . ara II; esän buqa . ( üen146); 2. :
esän II. suv burdï ( III 180).
 135

BURA . bor. BURQÏT- : ol jüzin burqïttï

BURAN . burna . ( II 339).
BURBA- , : r ïšï BURQU , ( )
burbadï ( III 275). I 461).
. bujba-. BURQUR- : išlär jüzi burqurdï
BURBA , ( II 171).
( )( I 461). . burqar-.
BURBAL- . burba- - BURSA [ . , bvyr-s <
, ( ): anï ïšï burbaldï . buddha sa gha] . -
( II 228). : qama ü ödki bur anlar
BURBAŠ- . burba- , ödintä nom rdani ödintä bursa rdäni ödintä
: ïš burbašdï - qïlmïš qaz anmïš tsuj ,
( II 203). ,
BURBAT- . burba-: ol anï ïšïn ,
burbattï [ ] ( IV 17).
( II 327). bursa quvra . :
BUR . bür . amtï qama bursa quvra dïn eki tojun ötünü
BUR AQ I teginür m n
: livi ašï qara bur aq tetir ( I .160); bursa quvra ïn
– ( VII 1460). tapïnur biz ( IV B24).
qundu bur aq . qundu. BURSLAN . . III 418).
BUR AQ II ( I 466). BURSO . bursa .
BUR ARLAN- ( BURSU . bursa .
): t r bur aqlandï BURT : anï burt basdï
( I 466). ( II 10).
BURDUZ [< .] , ( I 457). BURTA , -
BUR AN . bur an I. ( I 416).
BUR U . ( B1). BURTALAN- -
BUR AN: alp bur an . . : börk burtalandï
(Man I 279). ( III 200).
BUR UJ . bor uj. BURTULAN- . burtalan-.
BURJUQ ( ): BURUA: burua uru [ . purvaguru?] .
rkin burjuqlarï inan larï birlä jumqï balïqtïn (?):
tašqaru önüp [ ] kicig di[n]tar burua uru ešidišicimiz isig sa un
itä cuq ücün bitidim
(Suv 62221); el i intä t vlig kürlüg burjuq bar , [ ] -
( I64). (ThS II103).
. bïruq, bujruq. BURULDAJ . . (USp 3817).
BURNA , : jun ulu burna BURUN I 1. : qïval burun
gülüg burna [ ] I 412); er burnï tamurdï
( VIII 8); jana bu kiši ( II 85); jasïq jandï bol aj jana
tü i rsär jeg burna qa o šatï ornï a / balïq qudruqïndïn qozï burnï a
, :/ [ ]
( üen2128); tört burna ta tolu suvïn ( . ) [ ]
(Suv 4879). ( . ) (QBK 1610); tekiz köni bu-
BURQAN . bur an I. runu uz (Suv
BURQANLÏ . bur anlï . 34719); 2. , : ta burnï (
BUQAR- : ssiz jüzi burqarar I 398).
( II 188). burun a rï (Uig II 682);
. burqur. burun igi : ne türlüg burun igi ersär
BURQÏ , : jemä edgü bolur
suvsalaq bolsar qo šaq burqï bolur , (Rach II 23); burun
( . - eligi ( ): ol ... ja a ne türlüg išdä
) ( VIII I4); burqï n ködüg[tä] burun eligin išlätip qop išin ködügin
( I 427). netäg bütürür ... ,
 136

, BURUŠ- I 1. : burušdï n
( V B51); burun qac . ( II 94); 2. .
(Suv 36410). ): ïš burušdï ( II 227).
BURUN II 1. , , ; BURUŠ- II . bürüš-.
: burun basqa börkni kejär bas keräk BURUT- 1. , : ot ašï nï
, buruttï ( . . -
( A300); burun ïd um )( II 302); 2. , :
erdi qamu edgülüg ul buruttï ( II 302).
(QBK 4813); BUR AN I [ . , bvyr ‘ ’]
so uq burunqa jetrüldi - 1. , :
( . . - ol qama bur anlar üskintä
)( III 107); 2. , ; (S54); kin k ltä i bur anlar jemä nomla aj
., ; ol mendin burun bardï
( I 398); men-me bu kün ( VI28); ü ödki bur an ba šïlar
tümän erdämüm birlä alqda burun (SA25); 2. -
- , , : bur anlar arï dintar-
(QBN 454); aja beg bolu lï lar nomlasar
bodundan burun / burun ïd bu beglik sen etgil (Chuast L133);
orun , ,[ ] ,/ söki tä ri jalava ï bur anlarqa ... n ä jazïntïmïz
[ ] rsär ...
[ ] [ ] (QBK 3163); qaju (Chuast L65); k ntü
tä ersä bu kündä burun jaruq tä ri mani bur an rür ,
(QBN 2810). (Man I 232);
. burunda. 3. , ( I 436): bur an üzä sï tïmïz
BURUN A , : sa a ( I 343); tojïn bur anqa
burun a boš bitig beräjin jükündi ( III 84);
( 113). vin barqïn örtä sï ïl bur anïn / anï ornï mäs id
BURUNDA , : bu kiši burunda äma at qïlïn , ,/
tü mgänmiš (QBK 32713).
( VII 2846). bur an etüzi . ,
. burun II. , ,
BURUNDUQ , : ol bur an tü intä mi mi tümän
, - tümän jol jaruq öntürüp
( I 501): r burundug butluqa taqdï ( V A101);
[ bur an jeri .
]( II 16); uquš ol burunduq anï (= . buddhak etra) ( VI126); bur an
tsä r / tiläkkä t gir ol – qutïlï . ,
, ,/ : uzun turqaru
(QBN 244); qalï t trü jetsä bur an qutïlï dgülüg törüdä qata lanur rdi
burunduq väzir / qamu t trü boldï ,
, / [ ] (Uig III 3926);
(QBK 31810). bur an qutïlï jorï
BURUNDUQLU : (Suv 1816); bur anlar ulušï .
burunduqlu ol söz tevä burnï t g , ,
, (QBN 2710). (= . buddhabh mi) ( VI08);
BURUN Ï 1. , : burun ï bu be äz bur an . be äz.
an]lar a ïntïn b rü - . fur an.
(USp 2237); 2. , : BUR AN II . . –
bizi tilimi kä burun ï uquš ( )
[ ] [ ] (QBN 81). n91); bur an qulï . . (USp 10822).
BURUNLA- : ol anï burunladï BUR ANLÏ 1. ,
( III 341). : bur anlï ïduq ta lar
BURU : buru , [ ] (Suv 4154); bur aniï
attï rdnilig otru qa kirip -
( III 370). ( V 94); bur anlï qa ïmïn körür
 137

n (Uig II 7843); 2. - BUŠA U . . (USp 911).

, : sizni t g bur anlï BUŠAN- , , -
kün tä rig körgäli , : m n amtï ölür m n ...
( III49). qorqma bušanma sän tükäl t ggäj si
BUS 1. , , : kök , ... ,
bus boldï ( III 124); ( 404); n
2. . , : r közi bus boldï olar mamika qïz ü ün bušanma lar
( III 124). ( 524
).
BUS- . pus-. bušan- bul an- , :
BUSAN- . bušan-. inisi janturu k lmäjükkä bušanu bul anu -
BUSAN . bušan . , -
BUSANTUR- . bušantur-. (Suv 6313); bušan- bušurqan-
BUSAR- , , : o lum qanta rmiš tü üm
: kök busardï bušanur bušurqanur tqa ör änip küjär t g
( II 78). ? ,
BUSAT [ . ws nty]: busat ba a . (Suv 62416); bušan-
. : bir ja ï a ïr ulu busa ba a kün - qa rul- . , : anï
( VII 40115). körüp ol elig b g rti ü bušandï qa rultï
. vusanti. , -
BUSÏ . bušï I. (Suv 5867); bušan- saqïn- . ,
BUSÏZ : qïlïqsïz bolurlar qara am : sö bermätin amru bušanu saqïnu
bodun ... / väläkin bularsïz jemä bolmaq ïš olurmïš , (USp 9725).
, ... / BUŠAN , , : r bušušlu
(QBK 25513). tä ri bulïtlï boltï ara kün to mïš bušan ara m i
BUSRUL- . bušrul-. lmiš ,
BUSTALÏ . büstälï. ; [ ] ;
BUSTAN [ . ] : bustan t g ol ilm (ThS II80).
käräm al gül ol , BUŠANN . bušan .
– [ ]( A342). BUŠANTUR- . bušan-: erintürgülük
BUSTULÏ . büstäli. bušantur uluq išlär ,
BUSU . pusu . ( II B43).
BUSU Ï . pusu ï. BUŠAQ : bušaq r
BUSUN . bo un. ( I 378).
BUSUŠ . bušuš. BUŠ AQLÏQ ; -
BUSUŠLU . bušušlu . : buš aqlïq bilä rkä övkä javuz
BUŠ . puš.
BUŠ- 1. , , - (QBN 365).
, , : m n bu išdin BUŠ UT . boš ut I.
bušdum ( II 12); saqïn BUŠ UTLAN- . boš utlan-.
qad u birlä jorïma buša BUŠÏ I , , -
(QBH 17830); ma ar bušma ïl s n , : bušï bolma ištä s n övkä
kö ül qïlma baš , jï ïn / bušï bolsa b glär buzar b glikin
(QBH 2868); 2. , , , /
, : erig sözkä bušma qalï t gsä , [ -
söz , ] (QBK 674);
[ ] (QBN 4134); bušup övkä k lsä özin bušï birlä bolma jemä k d jaqïn
tutsa b rk , , , [ ] (QBK 25313).
(QBH 1808); evärdä amul bol . šï.
bušarda tözün , BUŠÏ II [ . , po-š i] -
( . )– (QBN 4365). , , : bušï qoltï -
buš- bušrul- . , : (Man I 3212); dgü qïlïn ï
n n bušma bušrulma buš ï kü ün qïlzun
(Suv 62218); buš- taru- . -
( III 262); buš- tarun- . - (Man III III); nom bušïta tavar bušïta azlantïm
, ( II 145). qïvïrqaqlantïm rsär -
 138

( . . ) : ol m i bušurdï -
(S39). ( II 78); 2. , : kör
bušï ber- , arslanqa šar bu b glär özi / bušursa k sär baš
: joqqa ï ajqa bušï ber ün ,/ –
(Suv (QBK 3313); ulu larnï bušrup sa a
4435); bušï bergäli aqï tïnlï lar a , bu miza
, ( VI4); ( B347); tïnlï larï örlätgülük bušur uluq
bušï bergäli qïz anïp tïlta ,
(Chuast L231). (Suv 22016).
ŠÏ ( ) (?): b šï BUŠURQAN-: bušan- bušurqan- . bušan-.
kö üllüg ... tïnlï lar ... BUŠUŠ , , , : eltin
(?) ( VI023 .). qantïn bušuš bar –
. bušï I. ( I60); qatï tatï ïnï rdinisi bultu n bušuš ol
BUŠÏ Ï , : ötrü -
tegin to a joq ï aj bušï ï m n tep tedi ; ? ( I187); jorïsar bušuš
: « , bar , [ ]– ( VII . 755);
» ( 674). adïnlarnï qorqïn ïn bušušïn ketärgäli
bušï ï qolt ï . : kiši (Suv 10616).
azunïnta to duqta joq ï aj erin jarlï bušï ï bušuš qad u . , ; qatun
qolt ï bolmïšlar bu savï š i ip ... buš uš qad uqa kö üli kökü i
, , egir ip sï ïlaju ïn a tep tedi ,
(Suv 2999); bodistvlar ... ...
bušï ï qolt ïlarqa bašlarïn bï turu qaraqlarïn , , (Suv 623 18);
ötürü , ... buš uslarïn qad ularïn tarqar aj m n
(Suv 2356). (Suv 54514); bušuš qad u b lgüsi irä
BUŠÏLÏ , turur [ ] ( I78);
: nom bušïlï m i üzä me ilätgülüg bušuš saqïn . : bušuš saqïn mgäk
tol aqï birtäm tarqar uluq c -
( . . - , (Suv 61416);
) (Suv 6153). amtï kö ülündäki n bušušu saqïn ï rsär
BUŠÏLÏQ , , : ( X197).
bušïlïq javuz rkä eltür bilig BUŠUŠLU , : r
, (QBN 366); birisi bušušlu tä ri bulïtlï boltï
eväklik birisi saran / ü ün i bušïlïq s rin öz , (ThS II80);
teran [ ] – , – ommïš batmïš rür m n bušušlu taluj i intä
, / – ; (Suv 6342).
[ ] (QBK 10616). bušušlu qad ulu . : kiši
BUŠMAQ , , bušušlu qad ulu turur
: jana üstäldi bušmaq qa urulmaq ( I217); qama joq ï aj qap qara bodun buqun
mgäki - bušušlu qad ulu boltumu rti ,
(Suv 63717). , ,
BUŠMAQLÏQ (bušmaqlaq?) , (Uig I 575); bušušlu saqïn lï . ,
: uzattï qurïmaq isirkänmäk : qa ïm ulu elig bušušlu saqïn lï
bušmaqlïq bolur , bolmazun , ,
( VIII I6). (Uig II 214); bu savï šidip ... elig
BUŠRUL- .- . buš- bušušlu saqïn lï bolup , ...
, : üküš mgänsär ( 62
).
bušrulsar sïqïlsar - BUŠUŠLUQÏN , : anta
, (Suv 40114). qorqïn lïqïn bušušluqïn ïn a tep tedi
buš- bušrul- . buš-. (Suv 6212).
BUŠU I: bušu buš- , - bušušluq(ïn) qad uluqïn , -
, ( 1 373). , : kö intä isig jašï tökülü bušušlu
BUŠU II . bošu . qad uluqïn jï laju
BUŠUL- . jušïl- I ~ jušul-. , (Suv 62410).
BUŠUR- . buš- 1. , BUŠUŠSUZ , : in
 139

ikä t ggäjlär igsi k msi busussuz BUTAR

, »( I 360).
, (Suv 4531). BUTARLA- , , :
bušušsuz qad usuz . : titrätir butarlajur [ ]
mä kö ülümü kökü ümü turqaru bušušsu un [ ] (Man I 183).
qad usu un tur un , butarla- üz- . : ol mun a
(Man 1 2929); arï ton k dmišin antaq t rkin butarlaju üzä bï a
bušušsuz saqïn sïz . , jïrtïp tašqaru k mišti
: bu savqa bušušsuz saqïn sïz bol ïl , ,
( X324). (Man I 715).
BUT 1 I. ( III 120); 2. : qar a BUTAT- , (
qazqa ötgünsä butï sïnur ): böz butatïp qarïš toqïjur
, ,
I 254); qolïn butïn sïzlatur [ ] ( 24).
( VII 252); qaju kiši[ni ] BUTI [ . bh ta]
... butï bašï jum ï t bräsär üküs a ï barïm bolur (Uig II 3519).
BUTÏ- . buta-.
, ( VII 343); BUTÏQ I , , : ol butïq jarïndï
3. . , : tiriglik j dim öd ( III 83); sïta qoptï
ödläk ïdïp näfs butïnï sïdïm ; jerdin jadïldï butïq
, ( . , , [ ]
) (QBK 21217). [ ] (Q 2906); tït sogüt bu ïqï mi
BUT II , türlügin titräjür artu sögüt bu ïqï jü türlügin
ïr alur
( III 120): qïz but üridi , -
[ ]( III 120). ( I164); t rkin tavra ï tonïn sü ülüg qamïš
BUT III . bu ïqï ü ä asïp
( III 120). (Suv 61519).
BUT IV : öz elgin but eti idim bu dedi . butaq.
, :« BUTÏQ II ( I 377).
!» ( 124
). BUTÏQLA- . butaqla-.
BUT V: but qara . . (USp 707). BUTÏQLAN- , : to-
BUT VI . bud II. ardïn butïqlandï ot t g jalïn
BUTA . bütä. ( . ),
BUTA- ( III 337). (QBN 27714).
BUTAN- c , ( . butaqlan-.
, ): jï bütandï BUTLA- ; :
[ ]( II 141). ït rig butladï
BUTAQ , , : m n butaq ( III 291).
gsädim ( I 277); BUTLU ,
kim ajïp eštür qulaq / aj vi artu butaq ( I 430); r
,[ ] ,/ – burunduq butluqa taqdï
( I 377). ( II 16).
butaq ïbïq . , : ol sögütnü BUTLU : a rï butlu [ -
... jalbïr aqï tüši j miši butaqï ïbïqï , ]
, ... (Tiš 49b6). I 126); tört butlu tïnlï
. butïq. (Chuast L81); qama iki bu lu
BUTAQLA- : ol jï ï jala uqlar (USp 10225).
butaqladï ( III 336). BUTMUL . batmul.
BUTAQLAN- 1. , , BUTU . botu.
: jï butaqlandï BUTULA- . botula-.
( II 264); 2. : suv BUTUL- . bodul- I.
butaqlandï ( . BUTULMAQ . bodulmaq.
)( II 264). BUTULMAQLÏ . bodulmaqlï .
. butïqlan-. BUTUQ . botuq.
 140

BUTUR AQ , BUZAD . busat.

a ( I 502). BUZA : jïlqïlarï köp ud buza larï
BU ARA . ( I 471). köp ,
BU SA- , , - ( 302).
: ol a ar bu sadï . buza u.
( III 284). BUZA U I : ürü sri erkäk bu-
BU SAQ . saq. za u k lürmiš
BU SAT- . bu sa-: ol o lïnï ïšqa (ThS II61); öküz a aqï bol ïn a
bu sattï buza u bašï bolsa jeg
( II 335). , ( I 59); buza usïn
BU SÏ , - entürmiš i äk t g ulïju , ,
, ( I 423). ( 763).
BU SUM , ( I 485). . buza .
BU T: bu t-u-nassar . . - BUZA U II buza u tïlï ( I 446).
( I 381). BUZA U III . . ( I 106).
BU UL [ . ] , : BUZA ULA- : i äk buza uladï
tabi att ... bil bu ul körksüzi , ... ( III 91).
[ ] – ( 250
). BUZ AQ , : tïn
BUZ I : anï a aqï sürk buz t g buz aq ö ür ig ke är -
, ( I 353); anï tïšï buzdan , (Rach I164); tïn
sïzladï ( III 297); buz qqa i ürsär dgü bolur
aqar suv tüšsä ja buz qar tolï [ ] ,
, , (QBK 3607). (Rach I60).
. muz I. BUZ Ï : esizkä ot rdi ja ïqa
BUZ II: üz buz . üz I. buz ï ,
BUZ- 1. , , : bin – (QBN 418).
barqïn buzdïm ( 34); ol v BUZ ULUQ , : [janï] ü
buzdï ( II 8); 2. , buz uluq qïldï
; , : ta ut ( 392).
bodunï buzdïm ( 24); BUZLA- . bozla-.
altï ub so daq tapa sülädimiz buzdïmïz BUZLAT- . bozlat-.
BUZLU : qarlï buzlu öd bolur
(KT31); ölüm [ ] – ( . -
buzdï ordu t lim känd uluš ) (Suv 5904); ü javlaq jolta
, (QBK 28611); to duqta örtlüg bu lu tamulu bolmïšlar
3. . , ; ,
, : n ä-m biliglig uqušlu (Suv 29922).
kiši / bašïn borqa soqsa buzar öz iši BUZLUQ ( I 466).
, , BUZMAQ , : tïn
, buzmaqnï urnïsï
(QBN 1979); elïg bol a si ažunu buzar (Rach I3).
, BUZUL- . buz- 1. , -
(QBH 14924); kiši körki buzma : v buzuldï ( II 131);
qïlïn ï tüz-ä , 2. , , -
(QBN 33114). : ošul sü buzuldï
buz- artat- . , : (QBN 17315); jïlqï prät buzlur tamuda
on türlüg qïlïn jollarïn buz um arta tïm rsär ( VIII N12): 3. -
, : r buzuldï
(Suv 13420); alqu mgäklig to umlarï ( II 131); väzir bolsa elkä jara sïz
bu da ï artatda ï javuz / ol el bodun buzlur ï aj bajï tüz
(Uig II 336); buz- ,
sök- . , : vr ar sa ram ,/ ,
bu tumu söktümü rsär [ ] (QBK 11814);
( IV 39). 4. . , -
BUZA : buza tutuq . . (ThS IV4). , ; , -
 141

( . .): bodun bar a buzlur ojun ja büdik

bolur elkä jut , (QBN 4316).
, . bü ik.
(QBH 6827); iši bar a buzlur qopar kök tütün BÜDÜN . bütün I.
( . BÜDÜŠ . . (USp 6310).
) (QBK 868); ol išlär BÜ I- , : qïz bü iti
buzul a ökün bul a s n , ( III 259).
(QBN 4108); tu u birlä qatlïp . büdi-.
törümiš qïlïn / ölüm buzma ïn a buzulmas BÜ IK : qurt a bü ik bilmäs jerim tar
rin ,/ ter ,[ ] –
, , ( . )( III 259).
(QBN 747); 5. . , . büdik.
: tä ri tam asï buzultï rsär BÜ ÜŠ- . bü i-: o lan bü üšdi
( . [ ]( II 93).
) (Chuast L188); köni kertü savï alqu BÜ ÜT- . bü i-: ol o lïnï bü ütti
bar a buzulup , ( II 302).
(Suv 5075). BÜG- I . bük- 1.
arta- buzul- . arta-. BÜG- II . bök- II.
BUZULMAQ , , - BÜGDÄ . bögdä.
: s ki türlüg ö i buzulmaq atlï ... aqšaput BÜGDÄLÄ- . bögdälä-.
, ... « BÜGDÜZ .
» (Suv 2075). ( I 56).
BUZULMAQSÏZ , BÜGLÜN- . böklün-.
: avr atlï buzulmaqsï tä ri jerintä BÜGRI . bükri.
, BÜGÜ . bögü I.
av ha (Suv 14316). BÜGÜL- . bökül-.
buzulmaqsïz olmaqsïz . - BÜGÜLÄ- . bögülä-.
, : buzulmaqsï olmaqsï BÜGÜLÜG . bögülüg.
bur n qutïn tiläjür m n - BÜGÜN . bükün I.
(Suv 6163). BÜGÜNKI . bükünki.
BUZUQ I , : BÜGÜR . bögür.
buzuq v ( I 378); sïnuqu BÜGÜŠ- . böküš-.
sapar ol buzuqu etär , BÜK I , , ( I 333): ol
(QBK 9215). bük örtätti ( I 260);
BUZUQ II . tümän äk tizildi / bükündän ol jazïldï
(?) ( 417). ,/
BUZURG [ . ] , : ( I 233).
[ne ä er] buzurg bolsa BÜK II ( I 333).
[ ] (QBN 434). BÜK III: bük qat . , ,
BUZUŠ- . buz-: ol ma a v buzušdï : ma a a su emdi bu söz
( II 99). bük qatï
BUŽÏN . ( I 398). (QBN 737); bütün ïn bolurlar
BÜ . qatï joq büki
: bü bü ötär s mürgük ;[ ] (QBN 3201).
( II 290). BÜK- I , : ol m ni körüp
BÜD- . büt- I. bükdi , , ( II 18); uvut
BÜDI- , : tä rilär ïrïn bolup bükä turdï , ( III 230).
ojunïn ïrlaju büdijü ... ïraqtïn tä ri bur ani ögä BÜK- II . bök- I.
jïva turdïlar , BÜK- III . bök- II.
, ... BÜKÄ I ( III 227).
( 145
); uasïn alïp büdijü barïp jel bükä . jel II.
,[ ] ( 469
). BÜKÄ II: bükä budra . . III 227).
. bü i. BÜKÄ III . bögä I.
BÜDIG . büdik. BÜKÄGÜK . ( 1
).
BÜDIK ( I 412): s vin körsä tüštä BÜKÄN I . ( I 399).
 142

BÜKÄN II . ( I 399). BÜKÜR- , , :

BÜKÄN- . bökän-. glär ïnan lar so ïq suv bükürüp ... ögläntür-
BÜKDÜZ . bügdüz. dilär , -
BÜKIN ( I 399). , ... [ ] (Suv 62519);
BÜKI . . . (USp 613). qatun ... so ïq suvïn bükürdi ...
BÜKLÜN .- . bük- , (Suv 6363).
: büklündi n ( II 239). bükür- sa - . : in an
BÜKRI , , : suvïn so ïp bükürdilär sa dïlar -
bükri bolup ün bütär , , [ ] (Suv 6401).
( I 219); qajusï örüm k di bükri . bürkir-, bürkür- I, büvkir-.
a BÜKÜRLÄ- . bögürlä-.
(QBN 44013). BÜKÜŠ- . bük-: ol ma a tal büküšdi
BÜKSÄK . böksäk. ( II 105).
BÜKSÜKLÄN- . böksüklün-. BÜKÜT- . böküt-.
BÜKSÜL- . böksül-. BÜL I: , : bül
BÜKTÄ . böktä. tarï [ ]
BÜKTÄL , : ( I 335).
büktäl r c , - BÜL II: bül at 1. ( I 335);
( I 481). 2. ( I 335).
büktäl at BÜN , ( I 31).
( I 481): k väl tazï büktäl ta ï . mün I.
arqunï aqur toldï , BÜNJAD [ . ] , -
: käräm bir bina t g a ar ilm bünjad ol
(QBN 38511). ,
BÜKTIR ; - – ( 341
).
: a a büktür üzä jordïm BÜNTÄG . büntüg.
( I 455). BÜNTÜG , (?); -
BÜKÜ . bögü I. (?): qa anlï bodunqa büntügi bar rsär
BÜKÜL- . bük- , bu ï bar rtä i rmiš ,
: butïq büküldi , (?),
II 132); ak ... buquqlanïp büküldi , ( 57
).
... , ( II 285). BÜNÜL . . (USp 1188).
BÜKÜM: büküm etük BÜR ( ) (W9).
I 395). BÜR- , ( -
. mükim, mükin. ): ol jan uq a zï bürdi
BÜKÜN I , : bükünta ( II 6).
ïnaru taqï on jaš tirig jaša tu kö ünür BÜRÄHNÄ [ . ] , , -
[ ] : barur s n bürähnä
( üen50); ol o urqa ( C 287).
bükün künkä t gi mo lar tqa tapïnmaq BÜR [ . ] , : bu
tïlta ï bu rür kün bür i abit turar
– [ ] (QBK 3614); bu
(Uig I 93). kün bür i arslan bu bür t brämäs
BÜKÜN II . bükän 1. [ ] – ;
BÜKÜN- . bögün-. (QBN 703).
BÜKÜNKI : bükünki kün BÜR ÄK 1. ,
bašlap ... am arïm qïlma m n I 476); 2. ( 1 476).
... BÜR ÄKLÄN- 1.
( 39); amtï bükünki bu küntä ... II 276); 2. : at bür äkländi
alqu un bir t g bilü jarlïqazunlar ( II 276).
[ ] ... BÜR ÜJ . . (USp 487).
(S47). BÜRGÄ 1. ( I 427); 2. .
BÜKÜR I . - : bürgä kiš i -
( I 361). ( I 427).
BÜKÜR II . bögür. BÜRGÄLÄN- , -
 143

, : r bürgäländi BÜŠKÄL
( III 202). I 481).
BÜRIŠ , ( , BÜŠÜK . böšük.
)( I 367). BÜT- I 1. , , -
BÜRITMÄK . böritmäk. , : uvutsuz özi körsä
BÜRKÄK . . (USp 79). bütmäs erük
BÜRKÄLÄN- : tamar ), [ ]
bürkäländi [ ] (QBN 1678); ötrü bütär
( III 201). bir jïlta altï k šinlär saqïsï
BÜRKIR- : äbir bürkirär t g (
tünärdi qalïq , ) (Suv 58918); 2. , -
(QBK 2906). : n gü saqïn saqïnsar s n bütmäz
. bükür-, bürkür- I, büvkir-. , ( VII 284);
BÜRKÜR- I 1. , , kiši ja ïlsar iš bütmäz ,
: ju ï tonqa suv bürkürdi - (~ )
( II 171); 2. , ( I34); 3. , , (
: qan bürkürdi , ): baš bütti ( II 294);
[ ]( II 171), urup b rgä bašï bütär t rk sönär / tilin söksä
. bükür-, bürkir-, büvkir-. bütmäz a ï ï jïlïn
BÜRKÜR- II , , /
, : kök bürkürdi ,
( II 170). (QBK 1425); beš on jïl qart bolup bü mäsär
BÜRLÄN- , ; [ ] -
jï bürländï ( II 237). (Rach I30); 4. , (
BÜRLÜK: bürlük qara . . (USp 56). ), ( ), : r üni bütti
BÜRMÄ , : ol ma a bürmä ( II 294); quz un
bürüšdi ( II 94). ja an sajrap anïn üni bütär
BÜRT- I . bür- , , ( III 240);
(?) ( VIII 8). 5. . , :
BÜRT- II . bört-. bodun todtï bütti jegü k dgükä ,
BÜRTMÄK . börtmäk. (QBK 17911).
BÜRTÜGLÜG . börtüglüg. büt- etik- . , -
BÜRTÜŠ- . börtüš-. : o ramïš iš bütmä ikmä
BÜRÜK , ( I76); büt- qan- .
, ( I 385). , : küsämiš
BÜRÜL- . bür-: bitig bürüldi küsüšläri k ntü k ntü kö ülläri büt ün qan unlar
( II 131).
BÜRÜN- , : ura- (Suv 1209); qan- büt-
ut jo urqan büründi . qan-; tol- büt- . tol-.
( II 141); o lïn ... öpüp jï ladï bürnü BÜT- II 1. , , ,
jašïn sa a , ... : ot bütti ( II 294);
( . ) (QBK 7214). jaš turqaru kini bütmä
BÜRÜN ÜK ( VI14); ï tarï tüš jemiš bütmägäj
– ( I 510): ura ut (Suv 4352); 2. -
bürün ük sarïndï , : o lan bütti
( II 151). ( II 294); arï sü ük bögülüg bir tü
BÜRÜŠ- . bür-: ol ma a bürmä bürüšdi bütti tep saqïnmïš k rgäk ,
( II 94). ( V 25).
BÜSKÄ , ( I 452). büt- bïš- . , :
BÜSTÄLI . ( I 493). bütmiš bïšmïš bilgä bilig ,
BÜŠ ÄR- , : aš büš ärdä i (Suv 20523).
ot BÜT- III , : qul tä rika bütti
( VIII 22). [ ] ( II 294); körsä anï
. bïšur-. bilgä kiši sözkä bütär
BÜŠIN ÄK ( I 506). , ( III 137);
 144

bütär m n sa a ïn ïnanur özüm , (QBH 546).

, (QBN 4028). BÜTÜN I 1. , , , -
BÜT- IV , - ; , , : bütün elkä
: anï alïmï bütti - ja aj körüp bilmišig
( II 294). [ ] (QBN 1059);
BÜTÄ , : m n a ar bütä jarmaq bütün kün terär n bulumaz jegü
berdim ( III 217); ,[ ] ,
bu ïšqa bütä boldï (QBN 13315); ma a t gsü emgäk baš a rï
( III 217); bütä boldï elig jüzin bütün ,
körmädim , [ ] (QBK 3507); bü ün ber i
(QBK 7412). (USp 3417); 2. , -
BÜTGÜ , ( ): bütgü , : s ni dä bütünräk
bar-mu [ ] ? ( I 430); ïn kim bulur
tatï lar bütgükä tajaqï tetir (QBN 3562); közi toq k räk häm qïlïn ï
( I191). bütün [ ] ,
BÜTGÜSÜZ: bütgüsüz qavïš usuz . – (QBK 1545); 3. -
, (Suv 7115). , ; : bütün ömlüg qan a
BÜTI- . büdi-. qolsa olturur (~ )
BÜTKÄR- . büt- II: biz aqa inimi , ( I 224).
birlä bolup bu jïlta aqa u up n bü kärdimi , BÜTÜN II , -
, ; , : bu iška bütün r k räk
; [ ]
[ ] (USp 2254). (QBK 15915); väzirlïqqa artuq bütün r k räk
. bütkür-. (QBN 1695).
BÜTKÜR- . büt- II : bütün ïn . , ,
kü ja ïda je i ta k bä bütkürür m n : n gü ter šitgil ... tirigliktä qï raq
(USp 704). bütün ïn kiši ,
. bütkär-. (QBH 672);
BÜTMÄK I , , - bütün ïn kišilär özin jiklämäs
: alqu o jalï lï iš kü ü lär bütmäki ( . ) (QBK 1549);
bol un ïn bütün . ïn.
(Tiš 19 7). BÜTÜNLÄ- ,
BÜTMÄK II : kö ülün köküzü : ol sözüg bütünlädi
ökünmäki üküš kö lü köküzü bütmäki a [ ] ( III 341).
, BÜTÜNLÜK , , -
( I83). : bütünlük bilä bol ï qïlqï tüzi
BÜTRÜ , , , (QBH 721);
: qalïq bütrü tuttï qara quš ö i bütünlük bilä qïldï bar a išig
(QBK 2325); ajïttï ... (QBN 1312); uvut birlä jal uq bütünlük
tiläki n rmiš taqï bütrüräk ... qïlur
, (QBN 4714); bu (QBN 1959).
otlara bütrü soqup lgäp BÜTÜNSÜZ , ,
(Rach II 396). : bü ünsü bar r ä jïra u anï
. bütürü. [ ],
BÜTRÜK (Uig II 97 .1). (QBH 94 38); bütünsüz bolur t gmä
BÜTRÜŠ- , : olar ekki jerdä kö ül [ ]
bütrüšdi ( II 203). (QBK 11216).
BÜTSÄ- : baš bütsädi BÜTÜR- 1 . büt- I 1. ,
( III 283). , : biliglig k räk k bütürsä
BÜTÜGÄ . ( I 447). išig ,
BÜTÜKÄ . bütügä. (QBN 3513); bütürgil sözü
BÜTÜL- . büt- III: bütülmiš kišikä (QBH 1418); 2. ,
ajït u sözüg , : üstüni j g orunta to alï ü
(QBN 40214); sïnamïš bü ülmiš tam alarï bütürti
kišig tut qa ï , ,
 145

( . . )( III144); 3. , - bütürdi ( II 72).

( , ): ot bašï bütürdi BÜTÜRMÄK , :
( II 72); 4. . , bu rür kertkün rkligka tajanïp bušï pramitï
( ): jalï ni bütürgü bütürmäk -
to ur u a ï , (Suv 2163).
(QBN 2204); kiši ajbï kör ä s n a ma BÜTÜRÜ , : bitiglärig
bü ür , bütürü bilmiš s n
[ ], (QBH 554); 5. . (Suv 58511); ja ïz jer bütürü t bräjür
. . - ( . ) -
: uqup bütürdüm kertü orunu tujmaqï (Suv 61816); tü üm kö ülüm bütürü ögirip
(Suv 3083). vinip ,
qantur- bütür- . qantur-. ( üen297).
BÜTÜR- II . büt- II : . bütrü.
jalï jüzlüg erdim bütürdi saqal - BÜTÜT , : ja uqtaqï iš
,[ ] (QBK 4610). bütü i dgü –[ ]
BÜTÜR- III . büt- III ( I140).
, : bir-ök bil tilin ög bütürgil kö ül BÜVKIR- , :
: [ ] , qaju büvkirär kin azun jï qopar
[ ] ( . [ ]
) (QBK 2297). (QBN 1915 ).
BÜTÜR- IV . büt- IV , . bükür-, bürkir-, bürkür-.
, : anï üzä alïmïn BÜZ . böz.

ABLÏN- , -
AB 1. , ; : bilig ši : aqï bol a b glär atï ablïnur
ab ši b n-ök rtim , ,
( 7
); küli (QBH 831).
ur antaq bilgä ši ab ši rti . avlan-.
( 17); A A: a a se ün . . -
2. , : ab šatun tarqan , ( 32).
üsi b rtim A ÏR , ( 20417).
( 303). . ašïr, atïr I.
. av. ADAK . adik.
ABAQ ( 19III). ADAKLÏ ,
abaq er , ( 19112). -
AB UT , , (Uig IV B . 43).
( 2275). . adiklï .
ABÏL- , - ADAN I : adan t g tikärlär ïbun
: kelir qut kišikä atï abïlur - g sorarlar , ,
, [ ], (QBK 3914).
(QBH 4011). . a an I, ajan, ïjan.
ABÏQMAQ : abïqmaq tilä ä ADAN II . :
özü b lgülüg / sa ï ïqa dgü janu qïl ülüg to ardïn adan qopmïš
, [ ] (QBK 2903).
/ [ ] . a an II, ïdan.
(QBH 12645). ADAR , , ( IV . 20).
. avïqmaq. ADIK [ . j taka] .
ABLÏ : ablï külüg . - , :
: ki ig ja ulu tut n ablï sudasumi elig tïlta ïntaqï adikï nomlaju
külüg / tapu ï tapu ï turur b lgülüg beräjin
, , [
– , , ] (Uig III 626); ri antri
(QBH 11727). ... b gni adikin ši gäli
. avlu .
 146

... (?) (Uig III 246). A ÏRLÏ , -

adik qïl- , : a ïrlï r , -
: tözün o lum tä ri bur an ( 24717).
asankilï jolta jorïjur rkän adik qïlmïšïn sözläjin A LA .
, , ( 2174).
A LAN- , -
, ( . ) : t a landï ( 38816).
[ ] (Uig IV 43
); ol A MUR ( 2302).
adikig qïltuqta [ ] . am ur.
(Suv 63014). A RÏ I : a rï alïp arqun münüp arqar
ADIKLÏ , tär , ,
( 2127); a rï qazï tarasladï
: bu munta adiklï iš ( 5901).
išläp , A RÏ II: a rï beg
(QBN 2938).
( 4
). A RÏ III: a rï beg . . 2126);
. adaklï . a rï tegin . .
ADÏR . atïr II. ( 20816).
A AN I ( 20613): s ndä qopar A RUQ: a ruq jer
a anlar / qu u si äk jïlanlar ( . . 23611).
) ,/ , AHA ( 78).
( 6051). AJA [ . jay ] . . .
. adan I, ajan, ïjan. (Uig II 641).
A AN II . AJAN : jana ajtï elig bu ünja
(QBN 2213). i / jïlanï ajanï telim tikgü i
. adan II, ïdan. :« / ,
AF . av. » (QBH 18035).
AFLÏ . avlï II. . adan I, a an I, ïjan.
I: a u . , : u AJANTI [ . jayant ] . . . .
qoptï , ( 49816). (Tiš 13b3).
A II . aq I, II. AJASINI [ . jayasena] . . (Uig III 8020).
- . ï -. AJDAM ,
A AJ (?) – , ( 52213).
: a aj irär jü irär k ndir . ïjdam.
irär (?), , AJDAN [< . *j d -d na (-*dmn-)?]
( 2 3). (Chuast L275).
A Ï , ; ( 54410). AJDÏR . ajtir.
. o ï. AJSÏ ajsï van beg . . (Uig II 8065).
A Ï , : ol ma a a rmäšdi AJSU . . (USp 811).
( 37114). AJTI I [ . caitya] ,
. avï . : tükäl bilgä tä ri tä risi bur annï ïduq
A ÏLA- 1. , ( 58615); qutlu s kiz ajti qïlmïš jer orunlarïn tükäl körüp
2. : suv a ïladï ( 58615). ( . ) , -
. o ïla-, sa ïla-, ža ïla-.
A ÏR I , ( 1831). (Suv 318); bu
A ÏR II , nom nomlanmïš orun ajti tegmä qutlu jer orun
( 1831): ol a ïr uvšattï tetir ,
( 43211). ( . . )
A ÏRLA- , - (Suv 3422).
: ol üzümni a ïrladï AJTI II . (Tiš 42a4).
AJT R [ . citr ] 28
( 589 10). ,
A ÏRLAN- . a ïrla-: r ( VII 312).
a ïrlandï AKALATIBI [< .?] . -
( 4006). (Tiš 26b7).
 147

AKIRAVART . akravart. ( 60613).

AKRAVART [ . cakravarti ] . . jala , jalï .
– , - ALBAR U . albar u.
ALDÏR: aldïr aldïr et- .
; . , , : oq
– - keštä aldïr aldïr tti
: anta basa s ki tümän tört mi ( 2301).
qata akravart qan bolup rdini jaruqï jaltïrda ï ALDÏRA- , :
altï bur an boldï taš aldïradï [ ]
( . ) 63615).
- AL AJ ( 55113).
, « AL UZ . al uz.
» (Suv 862); ö rä ALÏ , ; ( 1889).
lärtä m n boldum altun tilgänlig akravart qan ALÏN- . al- 1. ,
tetdim : r özin jerkä alïndï -
( . ) ( 3425); 2. -
, , ( 3425); 3. .
(Suv 5714). ( , ), -
AL , , : söz b g qulaqï a alïndï
: al qoj ( 5132); ( 3423); 4. , :
qara quz un rdim qu u qïldï al at alïndï ( 3423).
– [ ] [ ] ALÏŠ , ( 1858).
(QBN 915). ALÏŠ- . al- 1. , -
AL- 1. , ; : negü : ol m ni birlä alïš dï
ter šitgil ölügli kiši / ölürdä ulïp j rka almïš bašï ( 3231); 2. ,
, , / , : qapu alïš dï
[ ], , ] [ ] ( 32216).
(QBK 37014); jarlïqan sïz tamu rkligläri ALLU . allu .
örtlüg jerkä bodïju alarlar - ALMA ( 2186).
[ ], ALPA , ( 61212).
( VI . 308); tonu taš üzä aldï - ALPAQ , ( 23613).
( 2766); 2. , alpaq ïš ( 23614).
, , ALPAŠ- I ,
: ol anï aldï : olar ïkki alpašdï -
( 2763); jolaq s mrisä [kör] munar ( 37012).
häm azar / disin alar j rkä andïn t zär ALPAŠ- II , (
, 37012).
,/ ALPLA- , ; . -
(QBK 21013); asislärni kötrüp , , : künüm
nä sni alïp , alpladïm özümni ökitdim ( .
( 447
); tü larin birgärü jerkä , )
alïp [ ] ( . ( . ) [ ] (QBK 3873).
) (Suv 62512); ALPUŠLAN- , : lig
3. . ; , alpušlandï ( 40210).
: ol sözüg m ni qulaqqa aldï ALQ: alq ulq . , -
[ ] ( 2764); aqsa , : alq ulq badar qïldï
tutnur alsa bilnür [ ]– - ( 1768).
, – ( 2765). ALQAN . ( 1766).
ALA : ala bašï , ALSÏQ- . al-: alsïq- bastïq-
60613); ala bula - . , : kertgün
, ; kü bar bolmïš ü ün tört türlüg sïmnularqa
, alsïqmaz bastïqmaz
: ala bula dan qoruqma [ ]
urur erdi [ ] [ ]
( 273); ala jer , ( V 29).
 148

ALTUR- . al- 1. ,
, : ol anï alturdï (Suv 4017); ambudivip uluš .
( 35716); 2. , , , : kün tä ri n gü ü ün
( 35717); 3. - ambudivip ulušu t gzinü jorïr
( ): ol jitük ? ( üen183).
alturdï AMBUDIVIPLÏ . ,
( 35717). ( üen172).
ALUN-: baš alun- . baš I. AMBUNAT [ . jamb nada]: ambunat
AM [ . , šam ?] , altun . : jana j mä ïn a qaltï ambunat
, : m n otu ... t jïn oqqa b ika am altun ïn ïp rti ü kirsiz tap asïz ... rti ü s viglig
qïlma m n , , ... rür , ,
[ ] (USp 7313). ... (Uig II 3760).
am arïm , ; , : AM UQ , ( 23616).
bu kišikä am arïm qïlmasun AM UR ( 2302).
( 215); bu kišini . a mur.
amï arïmï tsär jal anï bolsar [ . j mik ?] . -
[ ] (Uig II 642).
[ ?] (USp 5616); m n qïtï qara AMÏ: o ï amï qïl- . o ï.
inä ikä sözim sabïm amïm arïm[ïm] joq , AMLA- ,
, , , : abam birök alïr bi tep
[ ] (USp 11613). amlasarlar [ ] -
AMAT: amat at- : a am ama (USp 7811); amla ï
up ersä ( 217); kišilär qorlu bolsun ,
amat aq- : ošbu kim a umqa , ( 218).
baqma urur bolsa ama aqïp rig kip AMLÏQ , : basa t rïlnï sevig
dušman u ar men , , , bujruq biläki amlïq dgü qoturulmïš
,
( 134). ( . ) (USp 1123).
AMBUDIVIP [ . jambudv pa] - AMPAJ [ . camp ]
– (Tiš 41a8).
; ; - AMQUJ [ . , ham i];
: bu ambu iv p atlï jirtin ü i indä on amquj kšanti qïlïn- . kšanti.
jï aqlartaqï ulušlarï , AMRAQ , ( 23610).
, - . ar II.
jambudv pa (Suv 1087); bu jeklär ulu AMSÏZ , : bu bitigtäki
qorqïn ï lar ambudivipta ornanmïšlar aonï ... n gükä-m tïl amajïn amsï köni
, , berür bi [ ]
(Tiš 43b7); bu ambudivip ulušta ma aradi , ,
atlï elig qan bar rti (USp 1216).
– (Suv 6078). AN [ . , an
ambudivip jer sur ~ ambudivip jirtin ü ] « »: a
~ ambudivip jirtin ü jer suv , : qarïnqa birär an quma ja ïn ü ürsär edgü
bu kuanši im pusar n ükin n alïn višin bu [ ]
ambudivip jer suvda jorïjur , –[ ] (Rach I64); bir an bor
iki an suv birla oqaratïp
? (Kuan 53); anta kin ambudivip j r suv (Rach I122).
tolu ulu jel turqurmušïn saqïnmïš k rgäk ANABADA ARI [ . cana ba acari]
, , , :
, [ ] ( V A81); lanï ïznï tiläjü istäjü balïq uluš saju
ol ölüp j mä ambudivip jirtin üta to aj anabada ari törüsin ä jol jorïju jarlïqajür erkän
[ ]
(Uig II 288); arï tä ridäm kö ümü üzä bu
ambudivip jirtin ü jer suvu körüp küjü küzatü (USp 10256).
gintükümü ü ün ANA , ; ;
, ( 18013).
 149

ANA LA- , -
: ol anï ana ladï , -
( 5896). (Suv 49017); 2. ( -
ANA LAQ , ( 2518). )( 60012).
ANAQ 1. A III [ . , io ] ,
( 1921); 2. , , , : in ü atlï balïqta a ba lï kü tau
( 1921): r anaq jal andï atlï bir b g balïq b gi rti ,
( 4894). ,
jo rï anaq . jo rï. » (Suv 47).
ANARŠABI [ . jinar abha] . . (Tiš A IV: a senü . .
43b2). (KT53).
AN AR A ( 5524). A AQ . aq.
AN U [ . , iæn- ug] A ÏLA- 1. , : ït a ïladï
( ( 61914); 2. . ,
)( 21010). , : t lim anïladï
ANDAL [ . ca la] - [ ] ( 61915).
; : kiši ölürgü i an al boltumuz rsär A ÏR: a ïr tajšï . . (USp 9137).
, A ŠÏ . . (?) (E 311).
( IV A61); qa ïr javlaq j k i käklär rig AO [ . , hau] ,
jav an andallar , : altï jüz jastuq ao i indin jüz
, , (Suv 55120). jastuq berip
ANDARU [ . candana] . (?) (USp 125).
: andaru qïzïl ïn an – [ - . .
] (Suv 4764). AP: ap ap . 1.
ANDÏŠ .: olar , ; ( 1604);
ikki andïš dï 2. , : ol rük
( 370 13). jedi , ( 1605).
ANMA: anma baviki [ . janma-bh vika] AP- I , : ol atnï ïbïq birlä
. , : apdï ( 2654).
on tümän kolti anma baviki közünür ažunta AP- II , ( , -
qut bulta ï bodisatvalarnï kü läri jï ïlsar ): r vin apdï
, - [ ]( 2656).
[ ] - AP- III I( ): r suvda
apdï ( 2653); qajusï
(Uig III 7420). apar kör qaju suv (s ?) i är :
ANQA ( 2157). , (QBH 147).
ANTAL . andal. AP- IV , : so olda bir
ANTANI [ . candana] . al un janï apdïlar aldïlar
(Tiš 40b4). ( 389).
ANTRI: ari antri . ari andri. . tap- I.
ANTUR- , , AP- V: bojun ap- . bojun I.
: ol anï bu ïšqa anturdï AP- VI . ap-.
(MK 3583). APARQA . abarqa.
A I : a er ä bolduqda o AP UT . ab ut.
qa annu qorï anïqa kün g bir aruq kirdi , APÏL- I . ap- II -
, - : anï evi capïldï
, [ ] [ ]( 32810).
( 161). APÏL- II . - V .
. ta I. ( 32811).
A II [ . , iæ APÏN- I . - I: r atïn pïndï
?] ( 34115).
1. : sol eligintä a tutar APÏN- II . - III: r suvda apïndï
[vajrap ni] (Suv 2718); ( 34115).
silkmiš ulu a ïztïn önmiš ünnü tikisin junt APÏT- I , : ït kišikä
ta taqï quvraqï bar a ši ür ja usïn apïttï ( 4153).
 150

APÏT- II . - V: apït an r [ ]( 33414); taš

[ ] ( 2566). aqïldï [ ] [ -
APSA- . - III: ol suvda apsadï ] ( 33415); jügürdi k väl at / aqïldï qïzïl ot
( 56814). ,/ ( . -
APTUR- I . - II ) [ ]
( ): ol vin apturdï - 33417); 2. . , -
[ ] ( 3571). : söz qulaqqa aqïldï
APTUR- II . - III: r qulïn ( . )( 33416).
suvda apturdï AQÏN- . aq- I: r özi ä aqmaq
( 35616). aqïndï ,
APTUR- . aptur-. [ ]( 34117).
AQ I , : a er ä aqda k ldi AQÏR ( )( 1833).
[ ] AQÏR- , : o uz q n ulu
[ ] ( 44); jana gädäj qan qurïl aj aqïrdï
aqïnta tu luq atlï aru a k lip in ü ba ïlarqa ( 406).
qalan k smiš joq , AQÏR A: quba aqïr a . quba.
[ ] , AQÏŠ - . o aq- I: ol ma a aqmaq
aqïš dï [ ]
(USp 2215). ( 32015).
AQ II - AQLAN- , : otï anï
, , : aq aqlanur ( 2563).
ama nï ur ïl ( 16712); AQLÏ . :
aq ol atnï tut ïl dgüti aqlï ï bolmïšta
16712); aq amtï ma a o raju tü ümin isig -
ümin ti gülük ïdala uluq ö qolu soqa k lti (Rach I151).
, AQMAQ , ( 23612):
, aqmaq aqïp evsä qalï u nur jula
, (Suv 61210). , ,
AQ III . : ol anï urdï ( 4556).
aq tmädi , ( . AQRAQ , ( -
)( 16715). ): a šaq üzä ot bolmas / aqraq bilä uvut
aq uq . ( 16713). bolmas ,/
Q IV: aq o lï . . (USp 7417). ( 2368).
AQ- I 1. ( , ): ol aqmaq AQRAT- ( ): r közin
aqdï [ ] ( 27213); aqrattï [ ,
qaltï otlu ir quru qava u erni aqmïšï ösmiši ]( 4312).
bu ü türlüg tïlta da ötkürü ot b lgülüg bolur AQRÏŠ - . aqïr-: boj bir birkä
- aqrïš tï [ ]
: , ( 1655).
AQŠAPAT [< . ik apada] 1. :
– (Uig II 1023); bu on aqšapatï sïdïmïz rsär
aqsa tutnur alsa bilnür [ ]– (Chuast 92); aqšapatï
, – ( 2765); arï ïn süzükin jazïn sï ïn tu arlar küzätürlär
2. . , ; ;
, : ol sözüg anï (Suv 2212); 2. ,
qulaqqa aqdï ( . ) : bir ajqï aqšapatï güti arïtï tutu umadïmïz
[ ] ( 27210); ol ikki kiši ara aqdï rsär ]
[ ] ( 27211). (Chuast 132).
amat aq- . amat. aqšapat aj .
AQ- II , : us s , (?)
körüp jüksäk qalïq qodï aqar , : ït jïl aqšapat aj
, ( 4646). beš otu qa [ ]
. oq- II, ök-. (USp 1171).
AQÏL- . aq- I 1. - . aqšaput.
, ( , ): aqmaq aqïldï AQŠAPATLÏ .
 151

: j kkä i käkkä qamqa tapï ï tïnlï lar ARLÏ . arlï .

üküš tä rim j mä arï aqšapatlï tïnlï lar az ARLU . arlu .
aqšapatï sïjuq tïnlï lar üküš tä rïm ARMAN [ . carman]
, , , : törtün arm[an] atlï ol m izi
, , ; , anta bolur ja a qo ušï t g [ ]
, ; « »; :
, [ ] (Rach II 322).
( VI019). ARNÏ (QBH 4619).
AQŠAPÏT . aqšapat. . urnï.
AQŠAPUT: aqšaput aj . ARMAQ: ar armaq . ar II.
, ARS: ars ars . , : ol anï ars
(?) : qojun ars urdï ( 17516).
jïl aqšaput aj j girmikä ART , : bizi anda bir art
[ ] (USp 1121). al umïz bar [ ]
. aqšapat. ( 1728).
AQTUR- . aq- I 1. art urt . , ,
( , ): ol aqmaq aqturdï ( 172 8).
[ ] ( 3576); ARUN . , ( 2095).
2. . , ( 3576). ARUQ I . ,
AQUDU . . (USp 2233). ( 19115).
AR I ( ): uzun ARUQ II ( ): jada atï
sa ïn ar tügüp aruq kü i azuq – ,
(Uig III 3026). –[ ] ( 19113).
AR II: ar armaq . , - ARUQ III . aruq.
( 23610). ARUQLA- ( ) :
. amraq. ol a aqïn aruqladï
AR III: ar ur je- , ( 5925).
( 1636). ARUQLAN-
ARÄ [ . ] , : 39916).
qamu ne kä ilä etig arä bar ARUQLU I . -
, ( 24816).
[ , (QBN 972). ARUQLU II ,
ARÄSÏZ , : aruqlu r , -
, : negü bar azunda ( 24815).
ar iläsiz / negü ilä bar kim a ar aräsïz ARUQLUQ ,
, , ( 25110).
/ , ASÏ . ašï.
(QBK 522). ASÏR: asïr alqa . . (USp 7420).
ARÏM: am arïm . am. ASUR- . ašur-.
ARÏQLA- . aruqla-. AŠA U c . aša u.
ARÏR . . (USp 773). AŠÏ : qanju kiši artuq jal an
ARLA- 1. , : o lan igid savlï ašï savlï tun savlï sarsï savlï
arladï ( 57312); 2. ( rsär [ ]
): ja an arladï ( 57313); , , ,
3. , : aqalarnï inilärni arlap , ( VI119).
kel ürdi [ ] AŠÏR , ( 20417).
( . . )( 378). . a ïr, atïr I.
ARLAŠ- . arla- 1. , AŠTANI [ . ca ana] . . (Uig IV 14).
: o lan arlašdï ( 37III); AŠUR- , ; ,
2. ( ): ja anlar arlašdï : b š ažun tïnlï larï aš urda ï
( 37112). bul ada ï [ ], -
ARLAT- . arla- 1.
, : ol o lanï arlattï (Suv 24321).
( 43515); 2. - asur- jo a- . , :
( )( 43515). ašurdumuz jo adimïz rsär rig sarsï sav
 152

sözlädimiz rsär ATUQ ( -

, ),
( VI A71). ;
AŠURMAMAQ: ašut ašurmamaq . : , -
ašut. , ee (MK 5413).
AŠUT: ašut ašurmamaq - ATURI [ . c tura (?)] . . (Suv 4667).
: tïlïn züglämämäk ašut ATURMA ARAN IK [ . caturmah r ja
ašurmamaq erig sarsï sav sözlämämäk asqan u- yika] . ,
lamamaq [ ], (caturmah r ja) –
, [ , ] (Suv 14212).
, , ATURTA: aturta bumi [ . aturtha-
(Suv 2202); ašut jo aq . bh mi] .
: tïl talašur ašut jo aq tikiläšir (da abh mi) -
, : aturta bumi atlï törtün
( I74); ašut jo aq qïl- , ; orunda ulu asï tusu darani nomï bulurlar
: ašut jo aq , caturthabh mI,
qïltïm rsär
(Uig II 766). dh ra (Suv 32414).
AT I ( 5085). AUVLÏ [ . ] ,
AT II: at at ur- . , ( 63416).
, ( 1616). AV , ; : tut ïl
AT- , , ( ); qonuq a ïrlï / j sun avï bo unqa
( , / [ ]
): r o laq qozïqa attï ( 3415); a unta avï
(MK 4138); or ulanïp bartï [ ] (QBH 667);
jüksäk ta o laq atar šit[t]im jiraqdïn elig avïnï
, [ ] ( 4139). (QBK 217).
ATATIRI [ . ja dhara] . . (Tiš 42 1). kü av . kü.
ATIK . adik. . ab.
ATIKLÏ . adiklï . AVA . . 54413).
ATISIMARI [ . j tismara] . , AVAR ( 2078).
: avar uvar . -
ažun ažun saju to umïn ötä i atisimari bol aj ,
–[ ], , ( 2482).
AVARLÏ , ,
(Uig II 724); ol kisi bir otu : avarlï jer ,
qatïn ažunlarda to umïn ö ä i a isimari bolur [ ] ( 2482).
, AVÏ , ( 18717): avï rmäldi
( 3821).
[ ] (Tiš 48a1). . a .
ATÏLA- , , AVÏQ- , -
( , . .): b rgä : r avïqtï
atïladï ( 5864). 3278); a gü bol a avïq a özü
ATÏPA , ,
( 20916). (QBH 16820); jirtin üda jadïlmïš avïqmïš ulu
ATÏQ , , ; ol l sp atï ïz ,
atïq titig t g qurïjur (Suv 48121).
( VIII I7). AVÏQMAQ (QBN 31710).
ATÏR I , ( 20416). . abïqmaq.
. a ïr, ašïr. AVÏŠ , al eviš . al I.
ATÏR II ( 20416): kimni tiš AVLAN- ,
rïsar šäkär a ïr jïpar bilän qat un tištä ur un : r avlandï -
, ( 38817); k lir qut kišikä atï av-
[ ] lanur ,
(Rach II 233). (QBK 3014).
 153

. ablïn-. E Ä , :
AVLÏ I . ., - ke ä / jaruq dünja me zi tünärsä e ä ,/
( 63416).
AVLÏ II ( 2174). (QBK 2986).
AVLÏ III: avlï beg E ÄK I ; , :
(QBN 2938). tür lüg äk jazïldï -
AVLU : avlu külüg . ( 726); lik külmüz ojnar e äklär üzä
: jüzi körki körklüg k räk b g jülüg
/ bo ï ortu bolsa n avlu külüg ( . ) (QBN 1812); qï ïl k ntir äki
, ,/ (Rach II 3102).
,– ua e äk . ua.
[ ] (QBN 1591). E ÄK II: ïnar e äk qïz . ïnar; qïr
. ablï . e äk . qïr V.
AVUŠ [ . ] , - E ÄKLÄN- ,
, - ( VIII 24): jï e äkländi
( 1856). ( 39917).
AVZU [ . , ts u-šy E ÄKLIG , :
, ( ] . , jaruq jaz t g rdim tümän tü äklig

( 2132). (QBK 38616).

A ŠA- , : taš šadï ualï e äklig . ualï .
( 53913). E ÄKLIK ( 25315): e äklikdä
A ŠAPAT . aqšapat. sanva ötär mi ünün
A ŠAPATLÏ . aqšapatlï . (QBN 1811); jana altin
A ŠAQ I : a š aq üzä äklikdäki tört sïq jerimni ... bertim
ot bolmas ,
( 2368). , ... (USp 156).
A ŠAQ II , ; E GÄ (
, ( 2368). )( 21610).
A ŠU - EFŠÄ ( 61212).
, EK I ,
( 21310). ( 5132).
AŽÏ . ašï. EK II: ek ük . ( 1685).
AŽÜR- . ašur-. EK- I ; , : ol t rkäk
ÄRIG . erig. ba ïn kdi ( 2754).
EBÄR [ . eber] 1. : rigda erig ek- . erig I; emgäk ek- .
bir jaqšï bär er bar erdi - emgäk.
, ( 289); 2. . EK- II: bitig ek- . bitig.
. : bu bär bir qan a apdï EKÄK . ( 19511).
( 316). EKIK I 1 . ( 40912);
EBÜR: übür ebür . übür II. 2. . penis ( 40912).
E : e qaš (?): altun kümüš jen ü EKIK II -
vajduri qaš qïzïl jen ü rdinilär ü ä e iglig di : a ar kik ktürdi
s uplar tur urup – , [ ]( 35712).
, , , , , EKIL- I . ek- I -
– , : tügün ekildi
(Suv 816); d tavar rdini jen ü qaš ( 3354).
ke u u bolur , , EKIL- II . ek- II: bitig kildi
, ( 3353).
(Suv 4129). EKILIŠ- .- . ek- I: tügün qamu
. eš. ekilišdi ( 37113).
E - , : EK N I: ekin jïpï ( 2097).
qanï ilm-ü quran üni a e är [ - EKIN II
] - ( 209 7).
(QBH 18316). ekin eknä-
 154

( 2098): qïz ekin eknädi E IN: e in teri el i . . (USp 114).

( 5766). E IŠTÜRÜK
EKIN- I . ek- I: ol jükün kindi ( 2649).
( 3422). E IŠTÜRÜKSÄ- -
EKIN- II . ek- II: r bitikkä kik ( 1432).
kindi E KÜR . e gür.
( 3421). E LI: e li me li – -
EKIŠ- . ek- II: ol ma a ekik ( 60915).
kišdi [ E LIK . (?) ( 6III6).
]( 3224). E ŠI . -
EKLÄŠ- . : ol m ni ( 609 10).
birlä kläšdi ( 37112). . emšid.
EKNÄ ( 21817). E ŠÜ ( 60910).
eknä eknä- : r eknä E ÜR . e gür.
eknädi ( 5767). EP: öp ep kišilär . öp I.
EKNÄ- , : a ar torqu ïddïm EPIŠ ( 1856).
tikän knämiš , [ ] EPIŠLÄN-
(QBH 11012). ( ): o laq pišländi
ekin eknä- . ekin II; eknä eknä- . ( 39915).
eknä. EPNI .
EKRÄK : iki jïlta ( 412).
bir kräk ü jïlta bir kürk bilä berür m n [ ] ER I ( , ) ( 1628).
, ER II , ( 1629).
– ( I11). ER III ;
ekräk qapa , ( 16210).
( 2407). ER- , : aja rgü i k l
EKTÜR- I . ek- I: ol tügün ni rgül-ä , ,
ektürdi ( 3575). ! (QBH 234).
EKTÜR- II . ek- II: a ar kik ERGÄ , : k din k lti rgä
ktürdi [ özüm sö lägü -
]( 35712). (QBH 183).
EKÜK , ( 40912). ERGÄŠ- ,
EKÜN , ( 2031). , : ikki sü rgäšti
EKÜRGÄ . , : [
kürgä t g sü ,[ ], ] ( 3716); azun tanï jïlïrdï
( 24515). / tü tü äk rgäš ür -
ELILÄ- . alpla- , /
ELI : eli ajaq [ ] ( 40713).
( 60614). ERIG I [ . k atrika] : alp rigdä
ELPÄK ( 2408). bilgä tirigdä [ ]
ELPÄKLÄN- ( ): köz , – [ ] ( 19512);
lpäkländï ( 4053). jüräksiz kišilär rig artatur / erig artasa
ELÜK . , (?): suvtaqï r rig artatur
lük atlï qurt , , /
« » (Suv 69210). , [ ]
EMŠID [a. ] . (QBN 17211); kür alp r küvän i rig
( 60911). künläri –
. e si. (QBK 1289).
E [ . , ši , erig ek- : ošbu kim
?] , 1½ : umqa baqma urur bolsa ama aqïp rig
elig e ( 2). ekip dušman u ar , ,
E ÄL , ( 4118). , , ,
E ÄZ . (?) (USp 663). ( 135); erig sü . , :
E GÜR: e gür arïz . jemä bu erig sü rät-m qamu / negü t g tirilgü
(USp 153). jer bul u jolu [ ],
 155

/ ETGÄN ( 22212).
, . igän.
( . ), , ETÜK . ( 19511).
(QBK 512); sü erig . sü. kök etük . kök IX.
ERIG II , , EVIŠ: al eviš . al I.
.( 1954). EVRIL- . evrül-.
ERIG III EVRÜL- . evür- :
.( 1954). bu aj bür i särtan bu v vrülür / vi vrülür
ERLÄN- 1. ( - häm özi vrülür
): r özi rländi , ;
( 38811); 2. , , – [ ]
( ): anï közi rländi (QBK 311); rï vrüldi
( 38812). ( 38117).
ERLÄT- 1. , EVRÜŠ- . evür-: ol m ni birlä
( ) ( 43517); 2. ( ); oq evrüšdi
: ot anï közin rlätti ( 37016).
( 43516). EVŠÄ ,
ERLIG . : ( 61213).
közi rlig - EVÜR- , : bu r ol t lim
( 2408). oq vürgän
ERLIK I , nopä: bu rlikdä k l (
( 16210). , )( 26012).
ERLIK II ; - I I 1. ( 35317); 2. , :
: anï vi bu rlikdä i jer , ( 53517).
( 16211). I II [ . , šiæ ,
ERKÄŠ- . ergäš-. ] .
ERMÄL- , , ( VII III0).
: avï rmäldi ( 3821). I III: i i [ . , i- i] .
ERMÄŠ- , : (1321– 1323)
ol ma a a rmäšdi ( VII 1828);
( 37114). i šün . [ . , i-šyn]
ERMÄT- : alp r atïn rmätti (1330–1332)
[ ] [ ( VII 181,
]( 43715). Suv 34322).
ERT- 1. , , I IV . ip.
: ot rtti n i IBÄK: ibäk qïr uj . -
[ ] ( 6294); 2. - ( 55114); ibäk qïrquj . -
; : ol jarmaq u ïn rtti ( 19510).
( 6295). IBIN ; : ïn a qaltï ibin- jä taluj
ERTIL- . ert- , suvïn i miš t g
: rdämsizdän qut rtilür (Suv 66013).
( 3817); . igün, ïbun.
jun ï javuz tavradï / rdäm b gi rtilür I Ä . e ä.
, / [ ] I ÄK . e äk I.
( 646). I ÄKLÄN- . e äklän-.
EŠ : ol j n üni š bilä sašurdi I ÄKLIG . e äklig.
I ÄKLIK . e äklik.
( 30813); jarattï jašïl š savurdï IDIN ( ADIN?) . . (USp 258).
ürü qaš [ ] ( . . IFŠÄ : cifšä a ïr ,
) [ ] ( . . ( )( 61212).
)( 30813). IG . i II.
. e . IGÄN , : üzä i bar ersä igän
EŠKÄL [ . ] , berk qapar ,
( 242 13) . [ ] (QBN 43711).
- . et-. . etgän.
 156

IGI: igi ji ( 54615). IKRÄ- : tmäktä taš

IGIDÄM (?) ( V B123) ikrädi ( 5678).
IGIL I 1. . - IKŠÄN: bilgä iksän . bilgä II.
( 1987): negü ter šitgil biliglig igil , IKTÄN ( 2196).
(QBN 2568); 2. . IKTÜR- . ektür- I, II.
, : bašïn an bolurlar IL 1. , (? - )( 5021);
biligsiz igil – , 2. ( ), ,
(QBN 3209). ( 169 13, 502 2).
to šï igil . to šï. ILÄ . ilär.
IGIL II . - ILÄ- ( ïla- ?) , : tonu
, , , ilädi ( 56316).
( 19812). ILÄN- . ilä-: 1. ,
IGIL III: igil arslan . . (Man I 278); ( 3427): iländi n
igil balïq . (Man I 2630); ( 3426); 2. ,
igil känt . (Man I 277); igil : at iländi ( 3427).
tutuq . . ( 11
). ILÄR ( 5484).
IGIL- . ekil- I. ILÄŠ- . ilä- ,
IGILI , ( 19813). : ol ma a ot iläšdi
IGILLÄ- . : ol ( 3232).
anï igillädi ( 5359). ILÄT- . ilä- 1. ,
IGILLÄN- : r igil- , ( 42017): ol k päk
ländi ( 5359). ilätti ( 42016); 2. -
IGIR: igir igir . , : ol atï ilättï
1834). ( 42017).
IGIT ( 17911). ILDÄK ,
IGMA: mri a igma . mri a. ( 2409).
IGNÄ . eknä. ILGÜ: ilgü at ( 21612).
IGNÄ- . eknä-. ILIK: ilik ilik .
IGŠI: ba atur igši . ba atur; ik bilgä ( 19515).
igši . ik IV; kül igši . kül II; qadïr igši ILTÄG: aja iltäg . aja I.
. qadïr II; qutlu igši . qutlu III; udur ILTÄGLIG: aja lï iltäglig . aja lï .
igši . udur. ILTÄGÜLÜG: aja ulu iltägülüg .
IGÜJ u. . (USp 10823). aja ulu .
IGÜN : jorï turmatï bir ügünkä alïn ILTÄMÄK: ajamaq iltämäk . ajamaq.
(QBH 14726). IM I [ . , šam, , him
. ibin, ïbun. ,
IK I « », , – nicum
)( 1686). frumentaceum, Eleusine coracana] . :
ik bök . (?) ( 5009); im bi ti ( 17010).
ik tur- « » ik turdï [ ] IM II: üjük im . üjük I.
« »( 1686). IM III -
IK II: ik ik . , : im jig t ( 1709);
( 1685). im öl ton ( 1708).
IK III . , IMILÄŠ- (?), (?):
, : an ïp bars jïlqa ik tapa tolp tü i imiläšdi ( imšiläšdi?)
jorïdïm (Suv 63220).
[ ] ( 7
). . imšiläš-.
IK IV: ik bilgä igši . . IMSIZ , :
(ThS 1a4). kü sü i birlä junsar jüz imsiz bolur
IKIK . ekik II. ,
IKIN I . (Echinochloa ( VII 231).
arusgalli) ( 2096). IMŠILÄŠ- , :
IKIN II . ekin I, II. imšiläsür tü üm tö ü ji nä san mïš t g
IKLIŠ- . ekiliš-. , [ ] ( .
IKNÄ- . eknä-. ) (Suv 63311).
 157

. imiläš-. ITAVAN [ . jetavana]

IN [< . na] . (QBH 511). r vasti ( üen2017).
in-ü ma in . ITIK . adik.
, (QBH 213). ITRAVIRI [ . citrav ry ] . .
INADIŠ: ma a inadiš . ma inadiš. (Uig IV A .241).
INÄK . . (USp 971). ITRI IRI [ . citrasena (?)] . .
INI : inilär ädäb-bül-mülük tep ajar (Tiš 43b2).
[ ]: «[ ] lTU [< ?]: itu sali . .
» (QBK 52). (Uig II 8067).
INIŠTÜRÜK . e ištürük. IU [< .?] – ,
INIŠTÜRÜKSÄ- . e ištürükš-. (?) ( I190).
INLIG . ïnlï . IVAKÏ [ . j vaka] . . ( X82).
INTAMANI [ . cint ma i] . - IVÄG , ( );
, - jesär j mä jana artuqraq aš i kü tatï ïn ivägin
,– , bökürü bolma lar kü berü j mä uma lar [
: m n bu muntuda ], -
gräk intamani rdini al alï barajïn , -
, (Suv 55817).
cint ma i ( 351). IVGIN , , -
intamani erdini [ . cint ma i ratna] . : ivgin aš ( 22213); ivgin
»– ot (
: bu darani jü s ki )( 22214).
qata sö läp antada basa temin intamani rdini IVGINLÄN- , -
atlï darani sö lä ün : ol bu ašï ivginländi
, ( 40513).
, « - . ivgünlän-.
» (Suv 12919). IVGÜNLÄN- , -
IN Ü . en ü. ( 40514).
I : i tolu : i tolu köl . ivginlän-.
( 60015). IZ- , : aq taš alï
IP [ . , ib] , jer izip , [ ]
( VII 116). [ ] ( üen36).
IR , : bu ttä ir joq nišan iz- , :
( 16217); ašï ta ir joq nišan izip bi ig ber im ,
( 16216). [ ] [ ] (USp 316).
IRI . , IZDÜR- . iztür- I, II.
( 6066). IZIM . isim.
IRT . : irt su tï IZTÜR- . iz-: vusïn iz ürüp
] ( 17210). [ ] -
IRTIN . . (USp 775). ( VII 268).
ISIM . . (USp 289). IŽ ; ( III 123).
ISÜN: isün se gi . . (USp 3411). IŽTÜR- , -
IŠ: iš iš . , : bu jük ol atï ižtürdi
( 16614). [ ] ( II 180).
IŠÄ- , ( ): ÏBÏN . ïbun.
lan išädi ( 5621). ÏBÏQ 1. , ( 19112):
IŠÄT- . išä-: ura ut k n in ol atnï ïbïq birlä apdï
išätti - ( 2654); ta da rtä tal ïbïqïn tan ulap
( 4197). tišin arïtïp a ïn jun un -
IŠT [ . jye ha] 28 ,
( VII 218, VII 316). (Suv 52414); 2. : uanï ïbïqï t g
IT I , ( 1616). (Uig III 720);
IT II (~ ) butaq ïbïq . butaq.
( 4951). . ïp, ubuq.
IT III [ . jeta] . . (Suv 3113). ÏBÏQLA- , : ol atï
 158

ïbïqladï ( 5964). (QBN 8610); qutlu ï ajïn [rmäk] aqšapatï

. ubïqla-. bütürti
ÏBÏRT- , , : ol o lïn ( III142); 3. . . :
ïbïrttï ( 6307). qamu dgü siz ï aj bajlïqïm / bajatdïn körür
ÏBUN ; : ïbun boldï dušman n , /
ja anqa bedük ( . ( . ) (QBK 21916).
) (QBK 1981). . ï aj, ï an.
. ibin, igün. Ï AJLÏQ , : ï ajlïq
Ï A . e ä. jarïnlïq azuq joqluqï / ï ajlïq t p ajma tavar
Ï ALAQ ( 24415). joqluqïn – [ ]
Ï AMUQ: ï amuq e räk (~ er äk) 1. - ,/
( 24415); 2. : ulu räk- ( A187); bor i sä a ïldï
lärin suq räklärin ï amuq räklärin qab- ï ajlïq jolï [ , ]
šurup tikä ü gil qïlu , [ ] (QBK 1095).
, [ Ï AJ 1. , : ï aj r
] ( V . 54
). lï (ThS II45); ï aj
ÏDA . ïda. bodunu baj qïltïm -
ÏDAN . : (KT29); . . , :
ba a ülgü boltï ïdan ja eši ï aj baj qïldï azï üküš qïldï
[ ] – ( . ) , ]
[ ] (QBH 1610). ]( 16
).
. adan II, a an II. . ï aj, ï an.
ÏF . Ï AN , ( 268): ï anï
( 1677). jölägil (QBK 1894).
ÏFÏLA- , ( - . ï aj, ï aj.
): küp ïfïladï Ï ÏL: ï il tï ïl qïl- . ,
[ : oq keš i rä ï ïl tï ïl qïldï
]( 5875). ( 1987).
Ï I . (Lasiagrostis Ï ÏLVAR: ï ïlvar oqï :
splendens), ja dï a ar keš oqï ï ïlvar
, ( 4992). [ ] ( 24710).
Ï II [ . , hiæg , Ï ÏRLA- : jerig ï ïr-
30 ] ( )( 4993): altï j girmi ladï [ ] ( 58912).
ï beš tsun tü b lgür üp [ ] Ï ÏRLAN- . ï ïrla-: jer ï ïrlandï
[ ] ( . -
(Suv 4112). )( 4007).
Ï III; ï batar . . (USp 742). Ï LA- : ol böz
Ï IV: ï bol- . (?) - ï ladï ( 57316).
(?), - Ï LAN- . ï ïa-: böz ï landï
(?): qalï bersä beglär ratqa a ï / t gürsä anï ( 5322).
bolmasa jüzda ï Ï LAT- . ï la-: ol böz ï lattï
,/[ ] ( 4362).
(QBK 1587). Ï RÏ [ . * axra] 1. ;
Ï - , ( ): ol ; ( 2125): ï rï t zgindi
türkäk ï dï ( 2716); jükün ( 39317); 2.
bar a özi ï dï : kök ï rïsï ( 2124); tä ri ažun
( 11314). törütti ï rï ö (?) t zginür ,
Ï AJ 1. , : ï aj qalan ï [ ] (?)
bodunlarqa (USp 775); ( 4176).
2. . . , : ï aj javuz Ï RÏ- ,
jï rïlur / r äkläri o rulur - 567 3).
[ ], / . ï ru-.
12917); ülädi üküš ne ï ajlar aqï - Ï RÏT- . ï rï- 1. ,
: ol jerig ï rïttï
[ ] ( 4313); 2. . ,
 159

( , ): r o lïn ïšta ï rïttï , , : tüzülsä

( 4315). tadu ïn tiriglik bolur [ ]
Ï RU- , : jer -
ï rudï ( 5671). (QBN 175); kümüš körsä jal uq
. ï rï-. kö ül tutmasa / jara aj anï ïn rištä tesä
ÏJAN . (Suv 6923). [
. adan I, a an I, ajan. ], / :
ÏJDAM ( 52213). (QBN 2043); 5. , , -
. ajdam. ; ; : bilgilig
ÏJŠAQUN (?), - sözi ïn sevüg an tušï
(?): qïš jesünlär ïjšaqun erik sü üg ( . )
ja lï aš [ ] (QBN 367); ïn sözlär
[ ] (?) , 1712); munu da biri ïn tutar gü jol
( . ), (Suv 59121). ( ) -
ÏLA- . ilä-. [ ] (QBN 737);
ÏLBAŠÏ : jusu ölümkä özü ïn anuqlap jorï
ïlbašï jigi likkä ökünüp abu alïqïn ajur [ ] (QBN 11615).
[ ], ïn baš bitig -
[ ] (?): ma a ïn baš bi ig qïlï ïd ïl
(QBH 1015).
ÏLDA- . ïlra-. (USp 2413); ïn bütün . -
ÏLDAJ , ; : bu sözüm ïn
( 5514). bütün
ÏLRA- , , : oq keštä (QBN 379); ïn bütün kiši
ïlradï ( 5679). ( 2012); ïn kertü .
ÏLRAT- . ïlra- , - : bu on türlüg jörügdä ašnuqï
: ol oqïn keštä ïlrattï ki i ïn kertü nomqa tajaqlï jörüg ol
( 4311). [ ]
ÏMAD . amat.
ÏM UQLAN- ( am uqlan- ?) - ( ] ( V B127); ïn kertü nom rdäni
, : kiši ïm uqlandï tarqarmïš rür ašoqïn [ ]
( 4045).
ÏN I [ . , in] 1. , : [ ] (USp 60 IIa13); ïn kertü köni
šitgil sözüg irtä jal an ïnï / ïnï özkä al ïl qïna , : aj ulu
jal anï , , elig ïn kertü köni savlï rmiš s n
, (QBN 4206); , , -
sa a söz ajïtsa oqun söz ïnï , (Uig III 706); ïn köni
( . )– . : biliglig kišilär
( . ) (QBN 2931); 2. , bolur ïn köni
, , : ïn (QBK 1571); bütün ïn
söz ( 50316); bular ol aqïqat . bütün II; köni kertü ïn . köni II.
bu din tirgüki, olar bilgi ol ïn säri at köki ÏN II: mamat mo tul ïn . mamat.
( . ) , ÏNA : ïna qaja . . 422).
– (QBN 3128); ÏNAR: ïnar e äk qïz . . . (Suv 68610).
bu savïm qaltï kün tä ri t g ïn ol ÏNATUM: bu a ïnatun . bu a .
, ( üen324); ol so barïn ïn ÏNA SÏ [< .?]
bitig ol ter am arïm qïlma m n ( 2455).
[ ], ÏNDAN I [ . candana]
, - ( 21911); jün ü qapï a ïldï
(USp 63); 3. , ; / ïndan jïpar ju rušur [ ]
, : ïn kiši - , [ ]
( 50316); negü ter šitgil ü ordu anï / ( 32915); ïn an suvïn so ïp
bo unda talusï kišidä ïnï , bükürdilär sa dïlar elig begkä qatunqa
,/ [ ] - , [ ]
, (QBN 2193); 4. - [ ] (Suv 6401).
 160

. ïntan. » (QBN 36).

ÏNDAN II: ïndan at ÏNLÏQ : bu ïnlïq bilä k d bütün
21911). din k räk [ ]
ÏNDUTUR- , (QBK 1325).
3584). ÏNSÏZ , : tü nü
ÏN AR- , ., arï sï ïn qa ular birlä qatï lï ïn tüpinkä t gi
, : ol ïšï ïn ardï ïnsïzïn kertü tü tä kö ülnü jolï rmä in
( 3584). körürlär [ ] , [ ]
ïn ar- adïrtla- . , - , (~ )
: dgüli ajï lï nomlarï ïn arïp
adïrtlap - (Suv 29217).
( V B76); ïnsïz jarpsïz . 1. ,
ïn ar- bögün- bil- , , : , : bilig rsär jelvi
bu saqïn larïnta jana b k tururlar kinki tüpin g ïnsïz jarpsï b lgürär
ïn aru bögünü bilü uma lar - (Suv 36418);
[ ] 2. . . : jorï uluq nomlarï
[ ] (Suv 3858). ïnsï ïn jarpsï ïn bilirlär
ÏN AR- ( 3583) . ïn ar-. (Suv 3884).
ÏN ARU: ïn aru kör- - ÏNSU . ïnžu.
: bu jirtin üdäki erin tïnlï lar tü türlüg ÏNŠU . ïnžu.
mgäkin bašqa toqïtmïšlarïn ïn aru körür m n ÏNTAN [ . candana] -
: ïntan ï üzä olurupan
, iläjür m n [ ],
(Uig III 7016); ï aru (ThS II6).
körüp ut uraq bilti , . ïndan I.
[ ] (Uig III 534). ÏNTSU . . 214); ïntsu šila .
tetrü ïn aru saqïnmaq qolulamaq . . I4).
tetrü. ÏNŽU [ . , in-ž ] .
ÏNÏN: ïnïn bïšï ïn ermäk - ;
(Man III 1712). (= . bh ta-tathat ): n ü ün tep
ÏNÏQ- , - tesär ol bodi tegmä tujunmaq a lï nomlï b lgüli
: söz ïnïqtï kö ülli ekägü bar a ïnžu rtük äg kertü tö ü ün
3279). [
ÏNLA , : tavar ?], -
ün tä ri lämä ip / uja qadaš o lïnï ïnla ,[ ] bodhi, , ,
bo ar , , , , [ ]
/
( 5510). – , [ ]
ÏNLA- , : ol ïšï ïnžu (Suv 20318).
ïnladï ( 5741). CÏ I ,
ÏNLAJU: ïnlaju tözlüg , - (?): dgüti aqlï ï bolmïšta
( ): jïlaju tö lüg ïnlaju tö lüg -
ikägüni birgärü tutmaq ü ä (Rach I151).
[ ] – Ï II: ï et- . ( ): qulaqïn
(Suv 27212); jïnlaju tö lüg nomlarï ketärip ï tti ( 60013).
ïnlaju tö lüg nomlarï tutmaq ü ä jala ün Ï ARU . ïn aru.
tö lügin bilmäk [ ] Ï ART U : bir sögüt ü ä birär
(?) ï art u asï
( . ( 797).
) (Suv 2725). Ï ÏL: ï ïl ï ïl et- . ,
ÏNLAT- . ïnla-: ol anï ïš ïn : jügün ï ïl ï ïl tti
ïnlattï ( 60411).
( 4364). Ï RA- : ol qo ra u ï radï
ÏNLÏ : ïnlï lar ädäb-bül-mülük ( 61816).
atadïlar [ ] «[ ] Ï RAQ: ï raq ün ( 6III3).
 161

Ï RAT- . ï ra-: ol qo ra u ï rattï ( 15411).

on ( 44115). an ïq- . an I.
ÏP , ( 1607). ÏQ- II , : ton ïqdï
. ïbïq, ubuq. ( 52513).
ÏPÏQAN 1. . , - ÏQAN I ( )
(Zizyphus) ( 22515); 2031): tab qa an ïqanï a s ün k lti
2. , , ,
( 22513). (KT53).
. ubaqan. ÏQAN II: ïqan tonjuquq . .
ÏPQAN . ïpïqan. . (K 1); ïšbara ïqan küli ur . išbara.
ÏQ: ïq et- . , ÏQAR- . ïq- I 1. ,
: ïq t körajin , : m n anï vdän ïqardïm
( . , )( 5003). ( 31013); kö üldin ïqar ïl
ÏQ- I 1. , tavar soqlu ïn
( .): r vdin ïqtï ( C185); 2. , : biliglig
2731); tišig ïdma evdä ö in ïq alï / qalï ïqsa ïqarmasa bilgin tilin
jitrür könilik jolï [ ]
,/[ ] – - (QBN 284); sözüg sözlämäsä sav altun sanï / baqïr
(QBK 2692): kü aldïn kirsä boldï tildin ïqarsa anï ,
törü tü lüktän ïqar - – ( . ), /
, ( . ) ,
( 2732); 2. , .: (QBK 973); 3. : ölügtin tirig häm
l izläjü aqtïmïz kändlär üzä ïqtïmïz tirigtin ölüg / ïqarur
, , – ( 17
).
1738); b g avqa ïqtï raqs ïqar- . raqs.
( 537); 3. : bu to muš ÏQARÏŠ- . ïqar-: birbirni o rïlïqïn
elindin ïqïp bar anï ïqarïšdï ( . )
[ ] (QBK 615); 4. . - ( 3713).
, : qam um beräji m n / ÏQÏL- . ïq- I: vdin ïqïldï
vdin ïqajï , , ,/ ( . )( 3352).
[ ] (QBK 3905); begü berip ÏQÏŠ 1. ( . .): tirigkä ïqïš
dos luqdïn ïqma dur[ur men] [ ] joq ölümdä adïn ,
(QBN 17931); , , :
[ ]( 227); 5. , : ol ïšta ïqïš joq ( 1857);
ïqar suv qajuda a aq t psälär 3. : bitig i kü äzgü kiriš häm ïqïš
, (QBN 811); bu kök kirsün
qïzïl ïqsun ( . . ), (QBN 20514); kiriškä jarašï ïqïš qïl jaqïn / ïqïš
( . . )( 1828); bolsa terkin kiriškä baqïn -
6. , : ol aruqdun ,/ –
... b dik bir rkäk böri ïqdï ... (QBN 3275).
( 166); bu ta lar ïqïš jol . , :
qatïnda ïqar gävhärï / qazïp j trümäzlär sa a aj jegli i igli javalïq bilä / saqïšqa anun ïl ïqïš
aj arï , ( . - jol tilä ,/ -
) ,/ - , ! (QBN 37913);
, (QBK 3203); ïqïš qïl- : kiriškä körü sen ïqïš qïl
java söz biligsiz tilindän ïqar ne
(QBN 821);7. - ( . ) (QBK 617).
., ., ., ÏQÏŠ- . ïq- I: olar ikki vdin ïqïšdï
.: kimi özkä köz t g jaqïn tuttum rsä / ( 32016).
ja ï ïqtï j k t g j kig n qïlajï ÏQPADAR . ï III.
, [ ] , / [ ] ÏQRA- , : qapu ïqradï
[ ] , , ( 5677).
(QBK 38914); 8. ..., tïš ïqra- ( 5676).
: ja ïnï ašaqlasa bašqa ïqar ÏQRAŠ - . ïqra-: tïš ïqraš -
[ ] – [ ] ( 3715).
 162

ÏQRAT- . ïqra-: bu ra tïšïn ïqrattï (~ ?) (QBN 11).

( 43110); OBULMAQ ( 2519).
tïšïn ïqratur [ ] OBUN . opun.
( III .5
). O Ï: o ï böri sa un . . (E 121).
ÏQTUR- I . ïq- I: ol anï vdin O UQ ( 19113).
ïqturdï ( 3579). O ÏN : o ïn aš ï
ÏQTUR- II . ïq- II: ol tonïn ïqturdï 206 9).
(35711). O I , ( 49817).
ÏQU: ïqu tašï ( ?) : ba o . ba I.
jana ïqu tašïn jin kä soqup lalap O II 1. , ( )( 4991);
(Rach I172). 2. , ( 4992): kü üm kün o ï omaqta
ÏR . : ötkürü sarï t rilür ,
anï tonïn ïr jïrattï ( VIII I23);
( 16213). kün o ï ( 4991); köl suvï kün
ÏRA : ö lük ïra . lük. o ï ü ä olup soqulup a qïja qalmïš rti
ÏR U : aj ïr u aj mu lu aj tügmiš ,
elig , , (Suv 6019).
(?) (QBN 1301). o jalïn . , ( .
. ïr uj I. .): mi kün tä rini tümän aj tä rini o ïnta
ÏR UJ I : aj ïr uj aj mu lu aj jalïnïnta -
tügmiš elig , , (Uig III 7112);
(?) (QBK 8011). o ï jalïnï ašïlïp özi jašï üstälür ( .
. ïr u. ) ,
ÏR UJ II 1. , (Uig I 2611); o ï jalïnïnï irüsi belgüsi tetir
( 55112); 2. ( . )
, [ « »] (Suv 1855);
55112). tïnlï larnï o jalïnlarïn aš uluq ..., darni -
ÏRT . irt. ...
ÏŠÏQ , : ïn a qaltï taluj ( . ) (Tiš 51b2);
ögü ïšïqï ä o[jnar t]eg alqu l lar arasïnta j klär o jalïnlï
quvraqïnta : o jalïnlï j k s n barïp tur ïl
, , , , ! (USp
(Suv 49121). 462 ).
ÏT I , : ït anta toqïtdïm O - (?) . ï -.
( 4
). O AN [ . ]
ÏT II . it I, it II. , ( ): anqa
ÏT- . at-. d rzä a ar rzä oq on [ ]
ÏTSU: ïtsu seil (senil?) . . (USp 7418). [ ] ( .
ÏVÏ . – ) (QBH 9614).
( 54414)
. . ögän.
ÏVŠA UN , (?); ïvša un O Ï , , ( 54410); alp
šor ašïm ( VIII I12); ja ïda al aq o ïda [
qïš jesünlär ïvša un erig sü ig ja lï aš ] , – ( 333);
, , , biligsiz biligligkä boldï ja ï / biligsiz biligligkä qïldï
(Suv 59121). o ï ,/ -
Ï ANSÏ . ïna sï. (QBN 275);
ÏZ- I , ( o ï qopdi ( 49817).
): ja ïrlï at ïzdï o ï amï qïl- , ,
[ ] ( ), : o ï amï qïldï -
[ ]( 2685). ( 54814).
ÏZ- II . iz-. . a ï.
: oba jïqmïš . . (USp 541). O ÏLA- , : r o ïladï -
OBAN ( 58614); qatun sïnï o ïladï [ -
20217). ] ( 58617).
OBRA , bal obrasï . a ïla-, ša ïla-, ža ïla-.
 163

O LA- I .: ol tonu r ba o uldï ( o ladï?) [ ]

o ladï ( 57314). [ ]( 33415).
O LA- II 1. ( )( 57313); OL-: ol- soqul- . , (
2. . ; ( ): köl suvï kün o ï ü ä olup soqulup a -qïja
): tüpi jol turur dünja ja mur sanï / k lir qalmïš rti
o lajur az ö är t rk üni , [ ] (Suv 6019).
: / , , [ ] OLAQ , ;
(QBK 3172); köni söz erig ol erig I 381).
o lamïš – , aqsaq olaq . aqsaq.
[ ] (QBK 2261). . oluq.
O LAN- 1 . o la- I 1. - OLMAQ . . , ,
, : tavar o landï ; : qop tïnlï larnï ni vanilï
( 5322); 2. olmaqlarïn tarqarur ketärür si -
( ): sü qamu -
o landï , [ ] -
( 38815). (Suv III15); tü til kö ül olmaqï
O LAN- II . . , - bar anï birtäg tarïqdï ,
, ; : ot o - , (Suv 3692).
landï ( 38813); OLMAQSÏZ , :
mun ulaju o lanïp on kü lüg tükäl bilgä tä ri adap atlï olmaqsï tä ri jerintä [
tä risi bur an magat ulušqa k li jarlaqadï [ ] ] [ ]
( . , atapa (Suv 14317).
) Magadha buzulmaqsïz olmaqsïz . buzulmaqsïz.
, ( . OLU , (?): a ïr
) olu ïn ja ïtuqda [ ] -
( 164
); rklig ka si qannï a ï ( 5).
o lan un - OLUQ I: aqsaq oluq . ( .
(Suv 68511). ): ol kiši vintä t glük jü
O LAT- . o la- I: ol tonïn o lattï ïn aqsaq oluq qal iglig to alï bolma un
( 4362). , ,
O LU , ; - ,
, : ol eltä tonlarï [kedi]mläri (Man III 494).
o lu ta o lu [erür] . olaq.
( n117). OLUQ II . . (USp 810).
o lu jalïnlï , ( - OLVU . ulvu.
, ): an a j mä o lu jalïnlï OM- , : o lan suvda omdï
közünmäz-mü ( 27713).
?( 255
); bu altun kövrüg om- bat- . . , :
ünini o lu jalïnlï ïn ïp kü indä alqu ni vani bu qama bolmaqlï taluj ögü i indä ommïš
qa ularnï adartmaqï bar a ö är alqïnur batmïš tïntï larï to maq ölmäklig t rta tu ulup
rti ü b k bolmïšlarï qut qolur m n
- ,
(Suv 972). , [ , ]
O SÏRAMAQSÏZ : jaruq [ -
o sïramaqsï tüz tü kä jükünür m n - ],
(Suv 1232); ol ja luqsu könisin ä bilmäkläri
[ ] (Suv 6784). urïnta bu uzun sansar i in ä oma bata
O SUZ: o suz jalïnsïz . gzinmä lär [ ] -
, ; . , ,
: tä ri ažunïnta to uqta o su jalïnsï , [ -
terinsi quvraqsï bolmïšlarïn [ , - ] (Suv 38815).
- . öm-.
], , OMAL . omul.
(Suv 29910). OMAQ I , , ( 19117).
O UL- (? o la-?) .: OMAQ II ( -
 164

)( 19117): omaq tat bojnïn apdï - ]

( 2654); tiläg (Suv 4784).
iki boldï aj rsig omaq , OQ I 1. , , :
! (QBN 33815). oq r , ( 5002);
OMAQ III , , - 2. . , -
: kü üm kün o ï omaqta ötkürü sari , : azinä n räk köp rät oq
rilür , räk ?
( VIII I23). (QBN 2239).
OM UQ . ( )( 23614). OQ II: oq atqïr . -
qara om uq . qara I. (USp 3012).
. omuq. OQ III: tojïn oq . tojïn II.
OMRUŠ- .- . om- OQ- I , ( ): junt ud oqar
, ( ): ol m ni birlä qoj la ïn ulatï tïnlï larï ölürür
suvda omruš dï (~ , ,
)( 37015). ( 31).
OMTUR- . om-: ol anï suvqa OQ- II , ( 4646):
omturdï ( 3581). quš oqdï [ ]
. ömtür-. 27213); rän qamu artadï n lär u u / tavar
OMUL . - körüp uslaju skä oqar
( 1991): basmïl omul terkäsür ( . ) ,
, ( 2313). / , ,
OMUN-: omun- bat- . : [ ] [ ]( 27215).
tïnlï lar bu jirtin üdäki ögü dä t g inür ä omnar . aq- II, ök-.
batar t g inür a u ü javlaq jolta a ï mgäk OQARAT- ( oqrat- ?) : bir an
mgänür - bor iki an suv birlä oqara ïp (~ oqratïp ?)

[ ] , , - (Rach I122).
( VI195 .).). . oqrat-, oqurat-.
OMUQ . ( )( 23615). OQÏ I . o ï.
. om uq. OQÏ II . . (USp 2617).
OMUR- . om- ( ), OQLAN- . o lan- II.
: ol anï suvqa omurdï OQMAQLAN-
( 3III2); suvda j klär urup k mi suvqa o- ): jïlan oqmaqlandï
murur [ –] ( 4044).
( 178). OQLU . o lu .
omur- batar- . , : bi OQRA- . . , :
qama tïnlï [lar] sansarlï u un tüntä omurmïš ašï oqradï [ ] [ ] ( 5675);
batarm[ïš] bolma -mu [ ] , mï ar oqradï ( 5675); üküš
, rürlär kü lüklär kö ül[l]ar biliglär saqïn lar kim
?( n303). oqrajurlar qamšajurlar , ,
OMURMÏŠ , (?): bir omurmïš , , [ ] -
suv (?) ( VII 2511). , (Man III 915).
OMUŠ- . om-: ol m ni birlä oqrama jul (~ )
suvqa omušdï ( 24612).
( 3245). OQRAŠ- . oqra- . .
OMUŠLUQ , - , : t pizlär oqrašdï
( 25110). ( 3711); kiši bir bir i indä
ONAJ . . II24). oqrašdï ,
O I [ . egün] : o jaqda ü ( 3713).
oqlar ol urdï OQRAT- . oqra- ; -
[ ] ( 418). : ol aša oqrattï
O II . u III. [ ] ( II 333); oqratïmïš javlaq
OPUN ( ): ot birlä ja qulu ün , -
qajïndurmïš isig suvu jü s ki qata arvap , ( 309
).
opunta qo up [ - . oqarat-, oqurat-.
 165

OQSUZ . o suz. [ ] ,
OQTUR- . oq- - [ ] (QBN 19211).
, : ol qušu qazqa oqturdï . o an.
( 3578). ÖGÜR- . ökür-.
. öktür-. ÖK- 1. , :
OQUR [ . ur] , - ol b gkä ökdi [ ] -
: [ qa an bir oqur an [a]j ïr [a] qa ( 2751); iki tiz bilä ök tözün bol silik [ -
minä urur erdi ], ,
( 261). (QBH 11627); t vä
OQURAT- , : tiš ökdi ( 2752);
rï qa ü jašar qara udnu majaqïn ašï ta 2. . . , : öküp bardï
oqura ïp jaq un gnim qopumas örü ,
(QBK 32515); jüz ja ï
(Rach I47). qutï ökär qama ta [ ] –
. oqarat-, oqrat-. , ( .
OR: or ot 1. ( 49515); ) (Suv 55622); kö ülüm
2. vagina ( 49514). ökdi qor[qtï] , ( .
OSUN: barmaqlï osun bellig . , ) ( II A48); 3. -
barmaqlï . ( ): t mir suvda ökdi -
OVLÏ . anvlï. ( 2753); 4. . :
ÖBDIK , : üs ünki qama tä rilär ötrü körüp bularnï
anïn bu beš öbdik k ljük bul anjuq javlaq bušanurlar j mä ökärlär
äki tïnlï lar közünür , (Suv 5536).
, ök- bat- . , : kö ül-
(Suv 2323). läri ökär batar rin i rmägü bolur [ -
. öbik. , , -
ÖBIK , : jana ], ( .
bu k ljük bul anjuq beš öbik javlaq ödtäki ), (Suv 29011).
kinki boš utlu beš b lïqlï sï qu seli tutu . aq- II, oq- II.
tav tïlïntïn ikiläjü türk tïlïn a a tarmïš ÖKÄ . : bu darninï
[ ] bir künlük qïl uluq ökä ja ïn si lärkä nomlajïn
,
, [ ]
( . ) [ « (Uig II 4126).
»] ÖKÄJ . (USp 1072).
(Uig I 143); beš öbik k ljük bul anjuq ö äki ÖKÄR- . ök- :
qutï bujanï ašumïš erin jarlïq tïnlï larqa rti ü biligsizlik erni ökärdi qodï -
rgäklig ötüg ötün ü ( 102
).
, ÖKÄT- . ök-: o ti in ökä ip
(Suv 1322).
ÖKDÄ ; : ökdä
(Suv 48017). bräsär asï bolur
. öbdik. – ( VII 347).
ÖGÄ , : ögäsin ökdä ulu sa ( )
töšänmiš j in jastanur , ( 21016).
(QBN 4274). . ügtä.
ÖGÄN [ . ] 1. ÖKIT- . ök- 1.
( 2031); ol ma a ögän gišdi , : tizin öki ip
( 1036); 2. eligin qavšurup tä ri tä risi bur anqa ïn a tep
, : ol anï birlä ögän urdï ötüg ötünti , ,
ömläsü , ,
( 1279); qalï atlanur bolsa b glär ( VI011); o ti lärin öki ip -
sükä / ja qušqa ögänkä ja el körgükä - (Suv 8220, 3971);
,/[ ] 2. , : künüm
,[ ] alpladïm özümni ökitdim
 166

, [ ( 2027); ördäk suvqa ömdi

~ ] (QBK 3873). ( 27714).
ÖKLÄMIŠ , : . om-.
tqa öklämišig jetä ilär , ÖMÄLI (Uig II 3523), 2259).
(Uig II 618, 6518, 6640). ÖM Ä , , ( 2109).
ÖKMÄK: ökmäk qorqurmaq . ÖMTÜR- . öm-: ömtürdi
, (?): ol tujunmaqlarï [ ]( 3582).
kü intä ökmäkig qorqurmaqï b lgükä . omtur-.
lanmaqï ö i ketärip [ ] ÖMÜR- . omur-.
ÖMÜŠ- . omuš-.
[ ] (?) Ö ÄK , ( 4118).
( . ) (Suv 20922). ÖP I ; , ; -
ÖKŠIG ( ügšik? ~ ögšik?) ; ( 1606, 4947): bor ö i
(?): [üstün] altïn öp ökšig erin[läri] - , ( 4949); üzüm
... (?) , ( 449
). öpi ( 4948); ja öpi
CÖKTÜR- . ök- 1. ( 4948).
: ol anï t väsin öktürdi öp ep kïšilär ,
,« »( 1607).
( 35714); 2. ( ÖP II : tutma öpi
4949); bir öp jegil [ ]
): ol kümüš altundan öktürdi - 1609).
[ ÖP III . ökšig.
]( 35715). ÖPIK . šöpik.
. oqtur-. ÖRÄK , ( )( 19515).
ÖKÜ . ökäj. ÖRÄKLÄ- ,
ÖKÜG , - ( ): ol unu öräklädi
( VIII A18). ( 5937).
ÖKÜR- . ök- 1. : ol ÖZ- . er-.
vä ökürdi ÖZÜK : talulap k ürdüm k miš-
[ ]( 3113); 2. ; im özük [ ]
( ): kö ülün ökürmä s n in jat köni ( . )( A478).
, (QBN 921). ÖZÜL- , : u ar
ÖKÜT , ( - jultu üs ürti üzüksü tüšär özülüp -
): öküt kiši , -
19III); ajï bo uzun bolsa ögmäs bilig / (Suv 55421).
ajï-ma öküt bolsa bolmas silik [ ÖŽÜL- . üžül -.
] , - ŠTANI . aštani.
,/ [ ] , UI (?) (USp 872).
(QBN 1594). U II: u tutuq . . (Uig II 202).
ÖKÜT- . ök-: b glär bujruqlar U III (~ ü)
iki tizin ökü ü olurup , :
( . ) (Uig III 2812); barma- u !( 5363); k l- ü
ajamï nï qavšurup ti imi ni ökü üp [ ] !( 5362).
, (USp 1017). . šul, šü.
ÖKÜTLÜK , UÄN: uän tsin [ . , hyn-
25216). tshiu] « »,
ÖL- . ol-. ( V 120).
ÖLGI (?), (?): UB [ . , iu ?]: altï ub
ölgi az ri bultïm . altï.
(?) ( 23
). UBAQAN . (Zizyphus jujuba)
ÖLLIG , : (Rach II 339).
rä kün to sïqda bökli öl[l]ig l , . ïpïqan.
,[ ] , UBART- (~ ubartusï-) ; :
( 4
). rï rig ubarttï ( 6307).
ÖM- : r ömdi suvda UBARTUSÏ- . ubart-.
 167

UBÏQLA- : ol atïn ubïqladï 5521); ulquj etük ,

( 5924). ( 55117).
. ïbïqla-. ULVU , ; : tilin
UBRA . upra. rs tetrü ulvu sö lämäklärin tïlta ïnta jü a ïn
UBUJAN , , jgäk bolmïšlarïn [ ,
(?): türlüg aslar türlüg sürmälär ]
ubujanlar qïmïzlar asadïlar i tilär (Suv 30012);
, , tajsï nomlarta tïl salmïš ulvu sö lärmiš rsär
( 113).
UBUN . opun. , (Suv 14812); n ä
UBUQ : sul bu unï talnu cubuqï üküš javlaq ulvu sav sözlädimiz rsär
birlä ï acqa ba ladï
( 43). (Chuast L21).
. ïbïq, cïp. . ulbu.
U U . . ( 5503). ULVUSUZ , -
UDA: uda brabi [ . c p rabha] . ( . , ): tütrüm
. (Suv 4669). ri jörüglüg nom tö intä ajï lamaqsïz ulvusu
UF A 1. ( 2143); rsär
2. ( ); : qalïn qulan ( .
uf asïz bolmas )
( 2145). (Suv 14712).
I[ . , wag] ; - UMALÏ . ömäli.
: kertgün sü tö ü ä bul anmïš u bolmïš UMAQ . omaq III.
kö ülüg sü ar , - UMBUR- , : buqasï
( V B101). ašnï önüp t ginin umburu jat urup [
. . ], ,
U II . I. ( 654).
U III: c c . I. UM UQ . om uq.
[ . , wag] : suvï UMÏLÏ: umïlï bol- ( ):
tur urup artuqraq sergürsär umïlï boldï [ ] [ -
(Suv 7422). ]( 22510).
. I. UMRUŠ- . omruš-.
U AJ: aj jïs . UMŠA- . umša-.
(KT 6); aj quzï . - UMUL . omul.
( 7
). UMUQ . omuq.
U DU . o du. UN- : r suvda undï
U Ï . ï. ( II 314).
U LAN U I [ . , u ] : ötrü
2232). bujruqlar kan anapati balïqta u silktürüp
U URDAN , ( 25517). k ñcanavat
UH: uh uh . , (Uig III 2914).
( 49312). U II: un t ,
H . uh. 60012).
ULBU , : n jablaq ulbu saqïntï U III: u tu [ . ,
! (LCK 10565). u -tho ] (1260 –
. ulvu. 1263) : t lmïš aja qa
ULBUŠ gimligtin j girmi jastuq u tu bao ao
( 23111). alïp [ ]
ULÏMAN . ülimän. (~ )
ULÏQ .
(Charadrius ieschenault ii L.) ( 19116). (USp 158).
ULQ I: ulq esgürük UPAN . oban.
[ ]( 1765). UPUN . opun.
ULQ II: alq ulq . alq. UPRA ( 2123).
ULQUJ: ulquj elig , UQ ( o ?) . o II.
 168

Q- , : qup mgänip : qarïn uvšadï (~ [ -

( VII 5
). ] ?) ( 56915).
UQMÏN ( - UVŠAT- . uvsa-: ol a ïr uvšattï
, ) ( 43211);
2233). sirkä qarïn uvšattï
UQUBARÏ ( uqubari) - (?) (~ (?)) ( 43212).
( 5527). UZ [ . , iu-tsi]
UR . . (~ ) ( 141); ur tegin ( 16317): uz atlas
(Man III 461); beg ur . beg II; ïnan u ur . bolur qïz ( 480
); uz ol
ïnan u; išbara bilgä küli ur . išbara; jam bu örüm (ürü ?) ton a ïlar t i [ ]
ur tu . jam II; jegän ur . jegän II; küli (~ ?) ,
ur . küli II; külüg ur . külüg III; una an (QBN 3438).
ur . una an. ï uz . ï.
URAM Ü I . u I.
2086). Ü II . u III.
uram oqï [ . , h] . , -
( 208). ( VII 59, 11, 59, 60, 76).
UR AN . ür än. ÜBÄK . penis ( 19510).
URÏ . üri. CÜBÜR I (?),
URNI . urnï. 18210).
URNÏ [ . c r a] 1. - ÜBÜR II: übür ebür ,
: sïrïn an urnï - ; ( 18217).
(Rach II 146); beš ot[lu ] urnï ÜBÜRLÄN- ,
[ ] (Rach II 143); jüräk : kü übürländi
sïqïlmaqtïn bozmaqnï urnïsï - ( 39914).
(Rach I3); 2. ÜGTÄ ; (?) ( VIII 6).
21816): qamu türlüg otlar idiš i tutar / . ökdä.
guväriš ja ma un ja urnï qatar ÜKRÄKLÄN-
, / : qul ükräkländi
, ( 4052).
, ÜLIMÄN ,
(QBK 1641). ( 22514).
rasajan urnï . rasajan. ülimän ïš ,
. arnï. ( 22514).
USUL- . özül-. ÜLÜK- , ;
UŠ: us bašï . (?) : ri atï i ikti / ïšï taqï ülükti
46
). [ ], /
UTUR: utur kiši - ( 32715); r ïšï ülükti
( 18217). ( 32713).
UV : ïqba atï beš baqïr b rip uv ÜM- . öm-.
alzun q ïrq ÜMÄLI . ömäli.
, [ ] , ÜMÄRÜK: ümärük kiši -
(?) (USp 549). , ( 2452).
UVA , : an uva jasdï ÜM Ä . öm ä.
( 4708). ÜMGÄN 1. . ,
qurvï uva . qurvï. (?) (Cynodon dactylon L.) ( 22213); 2. ,
UVALDAR . ( 22213).
( 412). ÜNÜK . , (Platanus
UVAR: avar uvar . avar. orientalis L.) ( 19515).
UVÏ , . šenük, šünük.
( 54413). ÜPÜRLÄN- . übürlän-.
UVLA- : t uvladï ÜR I ( 16214).
( 57317). ÜR II: ür ür .
UVŠA- 1. , : a ïr uvšadï ( 16215).
, ( 56314); 2. - ÜRÄK . öräk.
 169

ÜR IT . ür it. [ ] (~ )
ÜRI . . (USp 372, 14). (Rach I191).
ÜRKÜ ( ): ürkü ÜŠÄK ( 19516).
bar-mu ?( . ÜVIT : üvitni suvqa simläp
?) ( 21611). (Rach I157).
ÜRLÄ- : ol andïn n ürlädi . üvüt.
( 16214). ÜVÜT ( ) ( 51611):
ÜRLÄN- . ürla-: oï andïn n ür- al üvüt , ( 5169);
ländi ( 38813). jašïl üvüt ( 51610); kök üvüt
ÜRLÄT- . ürla- - , ( 51610); qïzïl üvüt
: ol andïn n ürlätti [ ( 5169); sarï üvüt ;
] ( ( 51610).
)( 43517). . üvit.
ÜRNI . urnï. ÜŽ- : ura ut jïp üždi
ÜRÜGÜ . ürügü. ( 2688).
ÜSÜM [ . , so -šim?] . ÜŽTÜR- . üž-: ol jï üžtürdi
, (Morus alba ~ nigra L.): ( 3574).
üsüm quru üzüm suvï (?) [ ] ÜŽÜL- . üž- 1. : jïp
(Rach I83); üžüldi ( 33411); 2. ,
bir baqïr üsüm sögütni jürü qasïqï ( )( 33411).
D
DA . ta. (Tiš 20b6).
DAD I [ . ]: dad insaf : DANAVADI [ . dhanavat ] .
dad insaf tutar ïn anuširvanï (?) (Uig I 2814).
[ ] DANIKI [ . dha ika] . . (Tiš 20b6).
( ). DANIŠTA [ . dhani h ] . 28
DAD II: dad ispähsalar beg . . ( T VII 144).
( B69). DANTIPALI [ . dantip la] . .
DA I , ( III 153). (Uig IV 41).
DA II: da ol : ol DA : da du .
anda da ol (MK III 153). , ( III 357).
DA AK [a. ] . . ( . DA AL ( III 384).
) (QBN 303). DAQÏ . taqï.
DAKA [ . ka] DARB [a. ] : oqï darbu-u
(Uig II 6220). qïsmät tükäl bil kü ür
DAKINI [ . kin ] . daka (Uig II 6220). ,
DAKŠAN [ p. dak i ] , (QBN 3155).
: tükäti ta tïn jï aqtaqï dakšan DARM . darma.
alqïš [ ] DARMA [ . dharm ] . ; ,
(Tiš 35a8). ; , (Uig II 511).
DAL , : bu din dalï dünja dalï darma akir [ . dharm cakra] .
qaršï ol ja ušmas ikigün jolï : arma akir om tilgänin virip
[ ], , [ ] -
(QBN 38114). (Suv 42916).
. tal I. DARMAGUPTAKI [ . dharmaguptaka]
DANA I [ . ] , , ,
; : ne ä dana rdi ne ä fäjläsuf qanï ( üen195).
bu kün anlar (~ ), DARMAN [ . ] , ,
, ?( 203
); : sä asï mäkarim jigä darmanï
ne ä dana rdin birär sähv kelür –[ ]
[ ] ( 361
). ( 50
).
DANA II . (?): dana uru ï DARMAPALI [ . dharmap la] . .
(Rach II 349). (Tiš 41a2).
DANADATI [ . dhanadatti] . . DARMAUTARI [ . dharmottara] . .
 170

(Uig I 338). -
DARNI [ . dh ra ] - ( III 237).
, : ïn ïp bu darninï kü i küsüni DAVA II , -
üzä ol javïz jollartïn ozmaqï qutrulmaqï bolur ( III 237).
, (~ DA VA [a. ] , :
) vär men tejü bar a da va qïlur / bu da vaqa ma na
(Uig II 4547); qïlmïš ïšïmïn gütäg bolur , ,
bütürdä i darnisi bu rür - ? (QBN 1456).
DÄFTÄR [ . ] , , -
(~ ) (Uig I 3316). : oqïr ä däf är uqar ä sö
darni arvïš , - [ ],
: anta ötrü arvïš ï qara küži alïp (QBN 9610); ulu äp ärdä bitimiš , [ ]
jeti qata darni arvïš sözlämiš k rgäk [ ] (USp 415).
, - DÄLIL [a. ] , , ;
, : s ni birliki gä dälil
( V A129); darni nom, arqa an / bulur bir n i rä dälillär mi ä ,
darni söz : anta a kin o ,
ti in ökitip ajasïn qavšurup bu darni nomu /
mi s ki qata sö lasün ... n küsüši rsär qanar ( 7-8
).
bütär , DÄPTÄR . däftär.
, - DÄR [ . ]: där päs : där päs
…, [ ], ämäl busu lï ä äl
, ( 294
).
(Suv 3623); kü i jetgin ä darni söz DÄRD [ . ] ; , , -
sö lämiš k rgäk ülügsü bujan edgü qïlïn qut ; , : arislïq därdini emin
ašïlur kim bilür (~
, , [ ] ) ( 310
).
[ ] DÄRI [ . ] . . ! !:
( V A74). qanï qan a bardï kišilik däri
DARTIRAŠTRI [ . dh tar ra] . . , !( 386
).
. däri a.
lokap la ( VII 162). DÄRI A [ . ] . ! , !: jana
DARU [ . ] , : s ni dä bir kün otrup mu adtï elig / ajur aj däri a jetürdüm
turur kör bularnï mi / ota ïl daru birlä bol ïl rig , ,
qamï [ ] - ,/[ ] :« , ,
( . ), / - [ ] » (QBN 1264); qaju elkä bolsa
, (QBK 31216). bu ja lï b gi ... to ar qut küni elkä in lik bolur
DARU A [< .] ; / däri a bu ja lï kišilär ölür ,
(?): ögädäj qan a ïnta t qluq at1ï ...
aru a k lip in ü ba ïlar a qalan k smiši joq (~
[ ] ), / ! (QBN 1651).
(~ ) . däri .
( ) DÄRMAN . darman.
(?) (USp 2216); ordu balïq DÄVAT [a. ] : dävat qoldï
aru alarï a ... at berip ka ïd bitidi bilig
... [ ] ( 214). [ ] (QBN 2351).
DAŠAMABUMI [ . da amabh mi] - DÄVLÄT [a. ] , , -
, , : ja rab üstä dävlät tükäl qïl tiläk ,
[ ] [ ]
: dašamabumi atlï onun (QBN 212); elig kö li ä sï dï ersä tapu / elig
orunta va ir ta sïta ï atlï darni nomu bulurlar berdi dävlät a ïldï qapu [ ]
, da amabh mI, ,/[ ],
,
» (Suv 3254). (QBK 761); vü barqï ï k d arï tut silik / sa a
DAVA I , lgä dävlät
 171

,/[ ] bular rdi din häm šäri at köki [ -

(QBN 3273). ]
DEDÄ ( III 220). (QBN 174).
DEG . teg I. DINAR [a. ] ( ):
DE IZ . te iz I. bahalï dinar ol biliglig kiši –
DEVÄ ( II 195). ( 85
).
. tevä, tevi. DINQUTÏ [< din qutï] ,
DIAN . dijan. : dinqutï tä ri [ -
DIANLÏ . dijanlï . ] (~ )
DIDÄK ( )( I 408). , (Man III 98).
DIDIM [ . dydm < p. ] , DINTAR [ . yn ’r] ,
( I 397): ol ödün tä ri elig tojqa kirip , : biz dintar
didimin bašï a urdï biz tä ri aj ïn tükäti išläjür biz –
( . ) , ( . )
( II A67). ( II 3); jürü tonlu dintar
DIGÄR [ . ] : tišisi qalïp bir digär ( V 1).
er bilä - DIPANKARI [ . d pa kara] . .
( 275
). , -
DIJAN [ . dhyana] . - (Uig I 3210).
, : dijan bilgä biligig kü üg DIRÄ SIZ , :
kü ländürgülük tolu tükäl bïšrunmaqlï dirä siz ke är ba t ja quš d g u ar
dgüg ksüksü bütürgülük jü bujanlï etigin ,
etingülük tolu tükäl bilgä biligig tüpkärgülük ( C224).
[ ] (~ ), , DIVDAR . tivdar.
, - DIVINI [ . dev ] (Uig I 3317).
( ?), - DIZ: diz ök- : qopup tilgä
, - diz ökip tazarru qïlur
, ,[ ] ( C148)
(Suv 61419); turqaru . tiz.
dijan bodisatv – DIZRUJIN .
(Uig I 1813). jenkänd ( III 149).
dijan saqïn . : ol qutlu DOST [ . ] : dušmanlarnï ï la urdum
tïnlï larnï kö ülläri dijan saqïn ta ögrüncülüg ol dostlarumnï m n küldürdüm
, [ ] – ( 425); mi r
[ ] ,[ ] dostu rsä üküš körmägil
( V .39
); dijan saqïn qa , , [ ]
qatï lanta ï qutlu larqa ada qïltïmïz rsär C359); mi är dostta biri bulunmaz köni
,
[ ] ( IV A47). [ ]( C382).
DIJANLÏ , dost tut- (~ ) : kim
: dijanlï törüsü ni a umqa baqar durur bolsa ara ï ar ïp
süzük ol ( ) ,[ ] dos u ar m n , [ ]
,– ( üen144). ( . ),
dijan saqïn lï , ( 13 3).
u : bu dijan saqïn lï DOSTLUQ : anï dostluqï birlä
kišig kim körsär burqanï körmiš t g s vär taplajur kö üllär .., tolsu ...
, , [ ] ( 73
).
, , dostluq qïl- , -
( V AIII). : anu ü ün saqlap at qojdï dos luq
DIK: dik tur- (MK I 334). qïldï ,
DIL [ . ] , , ( D500). ( 233).
DIN [a. ] , : sa a kü qïlur DÖL . töl I.
rsä kü käj qalï / k ürgil anï s n bu ol din jolï DÖN- , : qaza
[ ] , dönmäz qatï ja qurup
/ , (QBK 2005); ( . ),
 172

( 462
). [ ]
DÖNDÜR- . dön- : [ ]( .
kim ol malsïz rsä ol rni körüp / jüz döndürüp ), [ ]
ärlär jumup közlärin ( 135).
, / , DUŠNAM [ . ] , :a ï
( 424
). bol sa a söz dušnam k lmäsün ,
DRZUL [ . tri la] : ört jalïn t g ( 231
).
drzul badruq ... liglärintä tuta DUŠTA [ . du ] . . (Uig IV 151).
... , - DUTAGUN [ . dh tagu a]
(Uig IV A39). (Uig I 151).
. tïrsul. DÜK I -
DU: du vapši seli beg . . (Uig II 8169). : dük mi
DU A [a. ] : gü du a birlä I 334); dük mi jarmaq
jad qïlsun ( I 334).
(QBN 34); du a birlä t gdim bu DÜK II: dük ur- . ( ),
jerkä a a ( )( I 334).
( . ) [ ] DÜLÄK ( ,
(QBK 891). )( I 389).
du a qïl- , ; DÜNJA [a. ] 1. , : bu ke dünja
: du a qïldï rabqa kötürdi elig özkä kü in qïlma tar
, [ ] ( . )
(QBK 1758); bajudï bodun häm etildi eli / eligkä (QBN 2667); negü ter šitgil
du a qïldï bodnï tïlï , ... öz as ïn tiläp dünja k zgän kiši ,
, / ( . ... , , ( . )
) (QBK 7311). , (QBN 2219); 2.
DU Ï .: du ï ( ); avïnma bu dünjaqa rtär barïr
bolajïn sa a dgükä [ ] - ,
( . ) (QBN 1079); 3. , : özü otqa
(QBK 21616). atma bu dünja ü ün kiši n i alma kü ämä kü ün
DUR- . tur-. ,/
DURUD [ . ] , , - , (QBN 1046);
, : durud ol ödürmiš räsulqa ölümüg tï ar rsä dünja n i / bolup ölmägäj rdi
sälam , glär b gi (~ )
[ ] (QBK 316); tegsü mendin durud ( . ) ,
[ ]( 29
). (QBN 983).
DUŠMAN [ . ] , , bu dünja . bu I.
: bir r dušman rsä anï azlama DÜNÜŠGÄ . (?) ( I 490).
[ ] [ ] , , DÜRUD . durud.
( B360); dušmanlarnï ï la urdum DÜRÜST [ . ] , : kim rsä
( 425). bu sözkä adïnlar sözin / t äsä t ädi dürüstqa
dusman tut- , , bädäl
: ošbu kirn a umqa baqma , /
turur bolsa rig kip dušman u ar m n ( C468).

A . da II. , -
IKR [a. ] , , ( I 90); u-l- älal [a. ]
: anï ikri ta suq diz qalsu ( ) (QBK 310);
u~n-nuräjn [a. ] . . ( .
( C76). )( 33
).
U: u-l-qarnäjn [a. ] . .
 173

E
1. , : kül t gin big ,/
bašlaju qïtïmïz (?) [ ] ( I 95);
( 48
); kü sü i bilän qajïna ïp i sär
ba mïl ja ïdïp bimrü bardï [ ], (Rach II 1135); iki
( 28); 2. sa lï qojun iki sa lï kü ,
, , : bi (USp 362).
on kün ö rä ürküp barmïš Ü: e ü . : kiši o lïnta üzä
, , ( 31
). üm apam bumïn qa an istämi qa an olurmïš
eb barïm . , : bin
barï[mïn] [qalï]sïz qop k lürti , ( 1
); ümiz
[ ], [ ] (KT 41); apamïz tutmïš jer sub idisiz bolmazun
eb barq . : süsi big barqï jul alï ,
bardï [ ] ( 19
).
( 32); bin barqïn jïlqïsïn julmadïm ED , , : b ödtä ažun
( 14
). ö igä baqïp / k vänip s vümip di ä baqïp
. ef, ev, üj, üv. ,/ -
EBÄK ( I 68). , , (QBH 1415);
EBÄKI ., , qam aq barïr t g di ket i
( I 137). , ( I97).
EB I , : bu ikägü ... r b i bol- ed tavar . , : aj
mïšlar ... (USp 735). arqïšï jadtï tab i -
er eb i bol- . er I. (?) (QBH 142);
. ev i. v i indä jïlqï qara d tavar üklijür
EBDAL . abdal. [ ]
EBIR- , : kögmän jïs ( VII 2843): ulu elig b g balïqïnta ulušïnta
birü k ltimiz , ülgüsü sansï di tavarï bar -
(To 28).
. egir- I, ir-. (Uig III 6910).
LÄ- , , - . .
: blädim o lumïn qïzïmïn qalï sïz EDÄB . ädäb.
bertim [ - EDÄD- , :
] , ul adur dädür ögirär , ,
[ ] (C6). (W9).
EBU . abu. edäd- etil- . : ötrü ol
EBVAB . äbvab. jer orun edäd p e ilip m i ögrün ü (örgün ü?)
: e e , - üküš t lim bol aj [ ] -
( II 282). (Suv 5335).
. he . EDÄR ( 4110).
Ä ( I 86). . är.
. a. EDÄR- , , : b k tut
I , (?): külüg tutuq javaš taqa u süvlin jazïn därmä
im , , ( III 11);
(E 62): ögüm qa ïm e im tegingä s vär meni körü bar a ünja kölägä sanï / dir ä qa ar qa a
aqlajur rti drär s ni , – [ ]
, , :/ – , -
(?) (KP 288); ši ü jarlïqa un e im-ä kim m ni – (QBH 1011); biliglig
bu tü ümin esirkägüm edi k lmä biligni därgän bolur
, ( 105
).
. är-.
(Suv 60823). EDÄRSIZ : ja ïmïš jorï a k vil in
ini e i . ini. tüšüp / edärsi (edizsir?) jï mingü mu lu
KI . kü. bolup
KÜ : rkä ti t bolur / kü ti j l bolur , / [ ]
 174

(QBH 5816). ! (Uig III 1415).

. ärsiz. EDGÜLÜK , : kiši dgüsindin k lür
EDÄRTÄ I , : dgülük (QBH 9024);
ja ï qa a tap qïl därma udu / därtä i jan ï b tä rigä tapïnsar t qï-ma d[gü]lük k lir
rkä todu , ,
, /: , , , ( VII 2829).
( . ) (QBH 898). mujan dgülük . mujan.
. ärt i. . gülük.
EDÄRT I . edärtä i. EDGÜTI : bu sabïmïn dgüti ešid
ED Ü: ed u sa un tirä . . (ThS I a13). ]( 2
); dgüti
EDGÄR- , : jaruq sip (Rach II 268); dgüti ši ip
özütin gärmäz (Suv 5898).
(Man III 291). edgüti arïtï . , -
. gär- I. : bir ajqï aqšapatï dgüti arïtï tutu
EDGÜ I 1. , : ja uq rsär umadïmï rsär
dgü ï berür , [ ] [ ]
( 7
); tilindin kim dgü (Chuast 133).
kim esi bolur EDI 1. : i ar uq rdäm k räk ög bilig
, – ( A146); / ažun tu uqa
dgü qïlïn qïlma lar , /, -
( VI41); 2. : kö ü ä sür sär [ ] (QBH 1930); 2.
mä dgü bolur [ ( ): m ni edi qorqïn ïm ajïn ïm
], (Rach I66); ja mti amraq joq (Suv 6098); edi
lanlarïm dgü-kijä barï lar , , - vmäz m n ( II A42).
, (Uig I 53); edi ked . : i k qa ï b
3. . . , : dgügä bökmädim arïblïq bašï
( 152); on türlüg dgülär (QBH 2711); e i
(~ ) ( V 13). k räklig turur bu bi ig (resp.
edgü ajï bol aj tep , ) (QBH 983).
: m n tüšimi a ïr igkä t gmiškä . i.
gü ajï bol aj m n tep kišim sïla qa bitig qod- EDIB . ädib.
um , , , , EDIK- , : qarïma b
- dgü n ä jïllasa / si lik edikmäz (edikmiš?)
(USp 783); edgü nom , ä ullasa ,
, , / ,
( Vb76); edgü ögli , - (QBH 222).
: qojun kündä dgü öglisi bilän qavïšur . ik-.
EDIL . , (?) ( 363).
( VII 3212); dgü ögli saq[ïn ] . etil.
( 342
); edgü tut- - EDIR- . edär-.
: kimi gü tu a bajat dlä ä / qamu gü EDIRÄM , -
bol ï , : alqu dirämkä tükällig
/ ( VII 1721).
(QBH 17634); mujan edgü . mujan. . edräm, erdäm, er äm.
. gü, ejgü. EDIRSIZ . edärsiz.
EDGÜ II: edgü to rïl . . (USp 11414). EDIŠ . idiš I.
EDGÜLÄŠ- , : EDIŠ I . idišci.
qa ï lan bularnï bilä dgüläš - EDIŠLIG . idišlig.
, (QBH 12443). EDIZ I 1. : di arštan al ïn qar
. güläš-. gi
EDGÜLÜG , : oqšat uluqsu (QBH 13514); sanar-mu diz qum
dgülüg umu lar [ ] (?!) ( 60
);
(SA27); dgülüg jol , - 2. : anï zikri ta suq diz bolsu
( I160); si lär m ni dgülüg išimkä
basut ï bolu l[ar] ( C76); 3. : aj a sa di
 175

(QBH 404); q ltï [ ]

quru otu tïlta ïnta ot tamïtur edi köjär örtänür (Man I 1613).
EDÜZ . ediz I.
(Uig II 827); , , : gü
4. . . , : a ïšqa ( I 79).
eniš ol di ka ba ï , jol . ( I196).
– (QBH 479). . ed.
jüksäk ediz . jüksäk. ÄR : är kökländi -
. iz. ( II 253); r sözi bir är
EDIZ II . : köki ü – , –
qušla aqda diz birlä sü üšdümüz ( II 283).
(KT 45); e[d]iz bodun . edär.
anta ölti ( 46
). ÄR- , , : j ï
EDIZLIK : di lik tilä i süzük an qa sa tap qïl ärmä jïraq ,
turu (QBH 618). , (QBN 17913);
. izlik. jazïdaqi süvlin ärgäli vdäki taqa u ï ïnma
EDLÄ- 1. , : ,
munï dläsäjmän kiši bol uluq , ( I 447).
, (QBK 7713); ušaq söz e är~ . ušaq.
2. , : közi toq . edär-.
kišilär n dlämäs ÄRLÄ- , : at
( . . ) ärlädi [ ] ( I 300);
(QBK 1549); 3. , ärlädi t rkin atïnï tutup ,
: jana to jïl dlämiškä altmïš (QBN 24115).
tämbin sü üg jaqanï köni berür m n ÄRLIG , ( I 151).
ÄRLIK
( I 151).
(USp 65). ÄRSIZ : ärsiz jï mingü
. lä-. mu luy bolup [ ] , -
EDLIG: edlig sanlï . , , , (QBN 1143).
: dlig sanlï bolup jorïmaqï[ ] . edärsiz.
( I84); edlig ÄRT I , :
tavarlï . , : ja ï qa sa tap qïl ärmä u u / ärt i jedi körsä
jana bu közünür ažunta ašlï i külüg tonlu rgä to u ,
dimlig dlig tavarlï ... ö i jašï uzun bol aj , / : , ,
, (QBN 1803).
, , ... . edärtä i.
(Suv 36023). GÄR- I , : ol javuz n ni
EDLIGSIZ , : gärdi ( I 227).
mä tiši kišiläri (!) körkin m in n joq a . edgär-.
dligsi ä saqïnur - GÄR- II ,
( . : ol anï sözin gärmädi
) (Man III 229). ( I 227); l ki ig sözüg
EDRÄM , : gärdi ( I 227).
bu otnu drämi bu qart [ig]kä adaqa t gdüktä GIŠ . -
oz urur , ,
, ( I 96).
[ ] (Rach II l1). . eg iš.
. ediräm, erdäm, er äm. GÜ , : gü
EDRÄMLIG , - ( I 79); až unda at gü qojup bardï
, : drämlig kišilärig kör ,
aja ïl ( I65). ( 240
).
. erdämlig. gü fal ,
EDSIZ , : an ulaju qaltï : köni sözlädi söz aja gü
lar dsi n iš išläjü uma , fal , (QBN 29013);
 176

gü iz buz- , - gü tutsa bajat läsä / qamu gü boldï anï da

: qalï bolsa b glär bu kü käj esiz / anï basa ,
iš iläri buzar gü iz ,/
,/ - (QBN 4433); 2. , -
(QBN 1701); gü tut- - : ol lädi n in
: kimi gü tutsa bajat iäsä / qamu ( . . )( I 286).
gü boldï anï da basa , . edlä-.
,/ LÄL- I ( I 295).
(QBN 4433). LÄL- II . lä- ,
. edgü I, ejgü. : läldi n
GÜLÄŠ- , : (~ )( I 295).
qatïl ïl bularnï bilä güläš - LÄN- . lä-: ländi n
, (QBN 3133). ( . .
. edgüläš-. )( I 257).
GÜLÜGÜN , : LÄŠ- . lä-: olar bir ikindini
baqqïl a ar gülügün a zïn külä läšdi
, ( II 26). (~ )( I 239).
GÜLÜK , : gülüküg u an a LÄT- . lä-: ol tavarïn lätti
ligi bilä t lim qïl , [ ] -
, ( I 43); ( I 264).
gülükün k l esizligin k lmä , LIG ,
( II 91); uqušdïn k lür .: lig n ( I 103).
kör qamu gülük LIK . lig.
(QBN 14110). NÄT- . nat-.
. edgülük. RÄMLIG , -
I : i artuq rdäm k räk ög (ol?) ( VIII H10).
bilig / orun tut uqa . erdämlig.
, , / RIG , , ( I 102).
[ ] (QBN 3212). . erig IV.
. edi. EF : l fkä bardï
IK- , : esizlik ikmäz III 212).
ä läsä , - . eb, ev, üj, üv.
(QBN 373). EFLÜG . evlüg.
. edik-. EFRASIJAB . afrasijab.
IR- . ïr-. EFRÄN . evrän I.
IZ 1. : iz ta ( I 55); EFSUN I . äfsunci.
iz boldï ornï aj qutlu qut-a , EFÜR- . evür-.
(QBN 1204); 2. : EG- , : ol butaq gdi
aj bu sa iz (MK I 168); gilmäz kišini gär
(QBN 633); 3. . . , : bu kümüš
ïšqa eniš ol izkä batï (QBN 2042); gilmäz kö ülni a ï
, – (QBN 908). er egär
jüksäk e iz . jüksäk; kö ül e iz tut- . ( C233).
kö ül. bojun ber- . bojun I; bojun eg- . bojun I.
. ediz I. . II.
iZLÄN- : ol ta nï EGÄ . igä.
izländi ( . . - EGÄ- I . igä- I.
)( I 292). EGÄ- II . igä- II.
iZLIK , ( I 152): EGÄN- I . igän- I.
izlik tilädi süzük an turu EGÄN- II . igän- II.
(QBN 11914). EGÄN- III . igän- III.
Cp. edizlik. EGÄR . ägär.
LÄ- 1 . , : EGÄŠ- I . igäš- I.
ba ïrsaq ol ol kör kišig läsä , EGÄŠ- II . igäš- II.
(QBN 2846); kimi EGÄŠ- III . igäš- III.
 177

EGÄT , - [
], ( I 54);
( I 51). kimni tiš qurt jesär gir tiš ütintä ur un ,
EGÄTLÄ- , ( . ),
: ol qïzïn gätlädi [ (Rach II 231).
] ( I 299). EGIR- I 1. , : on rig ...
EGÄTLÄN- . egätlä-: qïz gätländi girip ölürtimiz , ...
( I 291). (KT 47); b g känd girdi
EGÄTLIG ( I 151). ( I 178); j k i käk girür ja ï javlaq
EGÄTLIK: egätlik qarabaš . - al ajur ( . ), -
- ( I 150). ( I38); 2. ,
EGDÄ IN . . (USp 9131). : bu išlär ol t lim jïp girgän
EGDIL- . igdil-. ( I 158); ura ut jïp girdi
EGDIŠ . igdiš. ( I 178); 3. , ,
EGDIŠ I . igdišci. : suv k mini girdi
EGDÜ , (MK I 125): ( I 179); 4. . , ,
[jana]r r äk gdü t g ä tut ïl : ig to a girdi
seni ( I17).
( V A120). egil- egir- . egil-.
EG IŠ . - . ebir-, e ir-.
, EGIR- II . eg-: ol m ni ïšqa girdi
( I 96). , ( I 179).
. giš. EGIRSÄ- I -
EGID- . igid-. : r
EGIDIL- . igidil-. girsädi
EGIDMÄK . igidmäk. ( I 302).
EGIDMÄKLIK . igidmäklik. EGIRSÄ- II . egir- I 1.
EGIL- . eg- 1. , - : b g känd girsädi
: jï ac egildi ( I 198); ( I 302); 2. , :
bodum oq teg erdi egildi bodum ura ut jïp girsädi
, ,[ ] - I 302).
(QBH 4721); 2. . , : EGIRT- . egir- I 1.
egilmäz kö ülni a ï er egär ; 2. : ol
( C233); bu sözkä egildim kü kä jïp girtti
berür men bojun ( III 428).
(QBN 3594). egirt- qavšat- . -
egil- egir- . , : je i nükläri ä gir ip qavšatïp
(? III10). maq suvsamaq ü ä sïqïlïp ... jatur rti [
EGIN I : mgäk gindä qalmas - ] .., [ ]
( I 110); ginkä
dim-mä bo qa j mi k räk (Suv 60919); kö ül köküz bušuš
, – (QBH 10429); qamu qad a egirt- . kö ül I.
bir bo uzqa ginkä bolup / ažun bar a terdi EGIŠ I ( I 122).
qo ur s n ölüp EGIŠ II . igiš.
( . ), EGIŠ- . eg-: ol m ä ögän gišdi
/ , [ ] ( )( I 187).
(QBN 3869); kökü ginkä t gi EGIT ( ), -
( V 7). ( I 51).
egin kötür- , EGIT- . igit-.
, : tapu ï bilä EGLÄ- . iglä- II.
g kötürdi gin EGLÄŠ- . igläš- II.
(QBN 1446). EGLÄT- . iglät- II.
. egnin, e in. EGMÄ , ( I 130).
EGIN II ( I 78). EGNIN ( VI011a).
EGIR . : gir bolsa r ölmäs . egin, e in.
 178

EGRI 1. , , : EGSÜMÄKSIZ . eksümäksiz.

ne ä egri ersä jol e gü - EGSÜT- . eksüt-.
, [ ] ( I 458); ja EGTÜR- . eg-: ol ögän gtürdi
teg egri boldï [ ] , ( ) (MK I 223).
(QBK 3871); 2. . , , EGÜK: egük qatun . -
: köni-mü jorïr sen ja egri jolu ( 34).
, EGÜRGÄN . ügürgän.
? (QBN 1243); köni kertü EGÜZ . ögüz II.
rip kö ül qïlïncï egri ermäsär EHL . ähl.
EJ ( I 40).
( VI 31); 3. . ., : hava ölsä . aj IV.
könlür etüz egrisi , EJÄ . ijä.
(QBN 3931). EJÄGÜ 1. : anï jägüsi arttï
egri tebä ( 48): egri tebäm tört ( III 425); ö dä bašta iki jägüdä
botalïm jïlqïm , sïn sö üktä bar a ig törüjür , ,
, (E 463).
EGRIK , (Rach II 329); 2. : jägü jer
( I 105). , ( I 137).
egrik ba . , : qutrulmaq EJÄSIZ . ijäsiz.
griklärig ba larï bir äm amïrt urda ï ü ün EJGÜ 1. : jgü iš
[ ] A374); 2. : esi qïl an erkä s n
( V B78). jgü qïl-a ,
EGRIL- . egir- I 1. , ( 333
).
: känd grildi . edgü I, gü.
( I 243); 2. : jïp EJIN . ijin.
grildi ( I 248). EJLÄ , : m n jlä usdum
EGRILIK , : köni ( I 166).
bardï k ldï n ä grilik , EJLÄ- , : tikän
! (QBK 3829); könilik jlägän r üzüm bi mäs ol ,
tonïn k j qojup grilik , ( . ), ( B376);
( B167). jaman ba larïmï nï jläp jaqšï bulurï a berür
EGRIM , , -
(? I 107). (USp 2247).
EGRIMLÄN- ( ): suv EJMÄN- , , : ol
grimländi [ ] - ndin bu ïšta jmändi
, ( I 314). ( I 270); a ïnsï körür m n bu kün qïlq
EGRIN- . egir-: ura ut jïp grindi tig / a ar jmänür m n [ ]
( I 253). /,
EGRIŠ- . egir- 1. (QBN 664); taqï qorqur rdim s ä jmänü
.: ol b gkä känd grišti (QBN 3655).
( I 236); 2. ujat- ejmän- . ujat-.
. ( ): qïz anasï birlä birlä jïp . ajman-.
grišti (MK I EJMÄN . ajman .
236); 3. : kökšin bulït örüšdi / qaj uq EJMÄN SIZ 1. , :
bolup grišür / ejmän siz tïnlï lar -
( I 186). ( VIII A48); 2. : bir
EGSÄ- . eg-: m n butaq gsädim ikintikä sü k ksi övkäsi qaqï sï ejmän si
( I 277). kö ülin r i ü ögrün lüg s vïn lig bolmïš
EGSÜ- . eksü-. rgäk
EGSÜK , : r rdämi[m] , ,
dä gsüküm joq (Suv 4173).
(E 446). . ajman sïz.
. eksük. EJMÄNMAQLIG :
EGSÜKLÜG . eksüklüg. quvra qa ejmänmaqlig qorqïn , -
EGSÜKSÜZ . eksüksüz. ( VIII A10).
 179

EJMÜR . ginip eki rmä nora qapï a kirtilär

( I 56). -
EJSIZ . esiz II. ,
EK- , : ol tarï kdi , dharan ,
I 168); n gü j rkä ek ä jana ol orur » ( VI430).
, (QBH 5715). . iki, ikki.
EK GRI: ek gri-s tra [ . ek gras tra] EKIGÜN , : kigün anta
( VIII 5, 7). körtlä bol aj sizlär
EKÄ ; ( I 86): (Man III 147 ).
käm qatunum , ( EKIL- . ek-: tarï kildi
124); o lu kiši ülüglüg ol kä j [g]ä ( I 198).
vin lig ol , EKIM : bir kim jer
( I 75).
( I155); kä baltïr birgärü EKIN , ,
(Suv 55415). I 78): jorï gülük qïl kin gülük ,
EKÄ , (QBN 37715); bu
( I 52). borluqqa kin tu sa [ ]
EKÄGÜN . ikägün. (USp 196).
: ekäk išlär - EKIN- . ek-: kindi tarï
( I 78). ( I 140); ol özi ä tarï kindi
EKÄKLIK , ( I 203).
( I 153). EKIN ILÏQ , : kin ilïq dep ajdï
EKÄKLÄ- , : r ura utnï ažunnï rasul ( 191
).
käklädi [ EKINDI . ekinti.
]( I 306). EKINLIG : kinlig isigti -
EKÄKŠLÜR (? KP 181) . igäš- III. ( ) (? 11
).
EKÄLÄ- : ol anï EKINTI 1. : kinti kün k lti
kälädi ( I 310). [ ] ( 39
); bars jïl kinti aj
EKÄMÄ , , (ThS II103); j mä
( III 174). bir kintikä qar anurlar
EK ÄK , : a a bergü (Man I 98); 2. , :
ek äk aqït u qanï kinti qušl aqda diz birlä sü üšdümüz
(QBN 886).
EKDI ( I 125). ( 45
).
EKDÜ . egdü. . ikindi.
EKI 1. : ki aj kütdüm KIR . egir.
17
); ki j girmi ( 28
); biz EKIŠ- . ek-: ol m ä tarï kišdi
ki bï rtimiz (To 16); ( I 187).
2. ( ): onun aj ki EKIT . igit.
ja ïqa bardïm - . ek-: ol tarï kitti
( 41
); 3. , : bes jüz ( I 212).
dimlig jada bir ki šašïp k lti - EKIZ : ekizimä ... adïrïlu bardïm
[ ], ... (? E 292).
, [ ]( 33
). EKLÄ- . erklä- I, II.
eki arqa qïl- : n j m[ä] EKSI- , , ;
balïq ulušu eki arqa qïlïp tur urdumu [ersä]r qamu tol an slür tükäl ksijür
, ( 199
).
( IV 20
); eki ermäz nom qapï ï EKSÜ- , , -
» – . , : ksüdi n ( I 278);
- jaruqluqï ksür jana joq bolur -
, (QBN 634); k rgäklämiš
(samat ), , tonï ašï ödün ödün ksümä -
, (n n tva), – : (Uig I 269).
ulatï altï tümän altï mi tojïnlar šamnan lar . öksü-.
upasï upasan lar jemä arani tegmä rdämkä EKSÜK 1. , ( I 105);
 180

n qajtsu tu[tu ] igläp alïp kün ksükin köni , ,

berür m n , , [ ] (To 1); köp elni
, körär biz ädib sözini / bilä bilmägändin olar özini
I19); 2. , : ksük / ajïbqa qojuptur ,
jarmaq ( I 105).
eksük kergäk . , - C505); 3. ,
: n ä ksük k rgäk boltï rsär mti : b g eli , -
tä rim ja da bošunu ötünür bi ( I 48); el qaldï törü qalmas
, , , , ( II 25).
, el begi : qaju jab u ju ruš
(Chuast 135); eksük qïl- : bolur el b gi , , -
ä qïlmaz ksük ... idim ... (QBH 1174); el bodun . (USp 1420):
(QBK 21912). eli bod[u]nï baqsa küvänsä turup ,
. egsük. (QBK 1088);
EKSÜKLÜG : el evür- : sav altun bilä b rtsä b glär
ksüklüg ja uqlu bi lig / qïlï sïz tilin birlä vrär lig -
(Chuast 149). ( . )
EKSÜKSÜZ , : ,/ [ ] ,
k rgäkin ksüksü tö ü tükä i bersärlär (QBK 17415); el känd . ,
, , , : negü ter šitgil bu el känd b gi -
(Suv 40723). , ,[ ] -
eksüksüz kergäksiz . , (QBN 2544); el kün . : uquš
: ašqa tonqa qama un ksüksü birlä el kün išin išlädi
rgäksi boltïlar (QBH 7510); bu el kün etigi bu b glär iši /
( . ) törü häm toqu birlä etti kiši
(Suv 5783); eksüksüz tükäl . / ,
, ( 120
). [ ]
EKSÜKSÜZÜN , : (QBN 2898); jïlqïlarnï el künlärni jer erdi ( .
n ajmïš sözü bar a ksüksüzün / ligkä )
gürdüm - ( 35); el kün bodun . :
/ (QBN 3584). sü igkä sü insä azun b gläri / a ï boldï el
EKSÜMÄKSIZ , - kün bodun igläri
: alqïnmaqsï ksümäksi dgü drämlär ,/
(QBN 15910); el törü .
(Suv 3385). ( . ): im
EKSÜT- . eksü-: dgü qïlïn qa an elin törüsin an a qaz antï -
jaratïnmaqïn ksütmä ( . )[ ]
( . e. ( 31
); el törü tut-
) ( I213). , , : türk bodunu
eksüt- kergät- . - elin törüsin tuta bermiš
: n ä ksüttümü k rgättimi rsär ( 1
); el tut- 1.
tä rim mti ja uqda bošunu ötünür bi : ötükän jïš olursar b gü el tuta
, , olurta i s n
, , , ,
(Chuast 92). ( 8
); anï ü ün elig
EKŠIG ( I 105). an a tutmïs rin [ ]
EKTÄ IN . egdä in. ( 3
); 2.
EKTÜR- . ek-: ol tarï ktürdi ,
( I 223). : qïrq jïl el tutdum bodun bašladïm
EL I 1. , - ,
: qa anïn anta ölürtümüz elin altïmïz ( 454); el tüz .
, , ( III 123); el uluš
( 38
); m n elig etmiš m n . , : qama el ulušlar
(ThS II73); 2. : tapï ï jügärü k lti [ ]
bilgä t uquq b n özüm tab elingä qïlïntïm ( I1); qutru[lqu jol
 181

jï aql]arï tiläjü qoptïn sï ar el ulušlarï k ti . elit-, elt-.

EL I I 1. , : tä ri limkä l isi
( III60);
el . . rtäm
EL II 1. , - (E 12); jana el igä bir bö ber im
: qapu eli [ ] (USp 3315);
( I 48); biligsizkä tördä orun bolsa kör 2. , : n gü
/ bu tör elkä sandï elig buldï tör r šitgil aj el i bašï ,
,/ [ ] (QBH 12032).
( . ), el i beg : n gü t r š itgil b gü
– (QBN 319); el i b g ,
2. : kü eldin kirsä törü tü lüktin ïqar (QBH 14827).
, EL I II . . (USp 199); el i ur .
( III 120); . (E 141); el i tiri . . (USp 47).
3. , : el kiši (~ ) ELDIRI ( I 127).
( I 49); taqï bir saran ol kišidä eli . elri.
: [ ] , – ELDRÜK . ( III 12. 412).
(QBN 12912); bo uzu küdäz bolma rni . elrük.
eli ( . . ), ELGÄ- , : ol un lgädi
(QBN 3311). ( I 284); t väni övkäsin qurïtïp (qutïrïp?)
el qapu . : biligkä turur bu a ïrlïq soqup lgäp ,
qamu / özü ä k räk tör k räk el qapu (Rach I60).
, / [ ], ELGÄL- . elgä-: un lgäldi
( I 250).
(QBH 1913); qapu el bašï . qapu . ELGÄN- . elgä-: ura ut un lgändi
EL III , ; közüm s n tilim s n ( I 255).
lim s n m ä , , ELGÄŠ- . elgä-: ol a ar un lgäštï
(QBN 2305); eliglärdä qutlu b rigli lig / ( I 238).
alïp bermägän el elig qutsuzï ELGÄT- . elgä-: ol anï un lgätti
, , , ( I 264).
– ( 252
). ELGÜR: elgür tutu . . (MO III19).
EL IV: el bol- : iki b g ELIG I , : dgü qïlïn lï
birlä el boldï ( eligimi
I 49); tilin arsïq el bol kü äzgil özü (Man I 104); l ödün maqajt elig dgü ögli teginig
, , bušušlu körüp ïn a tep jarlïqadï
(QBN 1781). ,
EL V: el quš , ( I 49). , (KP 42).
EL VI: el almïš sa un . . (USp 2616); elig altunï : elig altunï in sän
el bilgä qatun . . bolsunï
( 11
); el bu a . . (USp 317); [ ] (QBN 35614); elig beg
el ur . . ( 328); el kirmiš sa un . : kö intä tolu jašï birlä t rkin elig
. (USp 2615); el ötükän . - gkä barïp aj ulu elig b g ... tep tedi ,
(? Man III 3516); el ,
qatmïš . . (USp 2615); el qo a . . : «… !» (Suv 6227);
(USp 147); el temür . . (USp 810); el tergüg elig b gnä adaqïnta ba arïn suna jatïp
. . (Man I 278); el to an tutuq . . , -
(E 12). (Uig IV A152); elig qan
ELÄT- , : ol qa un vgä lätti : elig qan orunï
(MK I 214); ol k cišni suv lätti , (Suv 3145);
( I 369); ï aj-ma mä qutlu ülüglüg elig qan ol qamu bodunqa
ölür-ök jemä baj ölür / iki bö elätür qara j r bolur dgü qïlïn qïlmaqqa ... qatï lanturur
, , [ ] ...
[ ] ( II A88); elig qutï
[ ] (QBH 18029); ,« » (QBN 1561).
ïr sav ïlarnï lätti ölüm [ ] ELIG II , : o lig
(QBN 3483). I 72); bitig ïdtï elig öz lgin bitip
 182

, bolsa dävlät uzadï elig , ,

(QBK 21713); ötrü eliglärin örü kötürüp ulu ünin (QBN 2269); elig uzat-
ulïdïlar sï tadïlar , : jazuqsuzqa jarlï lig
(Suv 61919). til uzattïm
elig asraqï , : jemä gü , (QBK 3877).
tut ïl lig asraqï / jegü i kü bergil bütür opraqï ELIG III : toquz lig jašda toquz
, altmïš r ölürmiš (?)
/ [ ], (QBN 3267); elig ( 483).
bert- ( . ): ELIG I , (? KP 755).
sav altun bilä b rtsä b glär lig / qïlï sïz tilin ELIGIN I : eligin i bab
birlä vrär lig (QBH 924).
,/ [ ] , ELIGLÄŠ- : ligläšti elig bu
(QBK 17415); elig jad- : zahid bilä
uru lu kišilär qïlïn ï silig / väfa birlä alqqa jadï lï (QBN 36210).
elig , / ELIGLIG , :
(QBH 7828); uzun körklä eliglig iki ïduq qollarï
elig jetür- 1. : bilig birlä
iškä j türmiš lig (Suv 3493).
(QBN 31715); 2. : janut b r i ELIGLIK ( I 153).
ögdülmiš aj ï lig / rinžlä[n]sü elkä j ürsü ELIK I , : i j r
elig : / « lki artzun -
, ( 484); elik külmü ojnar äklär
» (QBH 16731); ä , ,
elig ju- . ( . (QBH 1413); qaza birlä il[i]nür tuzaqqa
): umun suz bolup andïn l[i]gin elik -
judï , ( 456
).
(QBN 927); elig (elgi) ke : munï iškä elik kejik : qanlïq süsi abqa
tut ïl aja lgi ke , önmiš sa ïr i rä lik kejik kirmiš
(QBN 23910); tarï ï kišilär bolur lgi ke ,
– (QBN 3183); elig tarlïqï (ThS II 97).
, : ELIK II . . (USp 11413).
mu adsa tapu ï elig tarlïqïn / b gi ïdsa a ï ELIK III . elük.
jarlï ïn ELIKLÄ- , : ol anï
,/[ ], liklädi ( I 307); ta ut
(QBK 15816); süsin üšiklädi / kiši ïšïn liklädi
elig tarlïqï tegsä emdi s ä / kišigä mu adma aj ,[ ,
rsig to a , ], /
/ , ( I 307).
(QBN 3277); elig tart- : sav altun bilä ELIT- , : ötrü teginig elitgäli sö lädi
tartsa b glär lig , (KP 735).
(QBN 2246); elig tegür- , . elät-, elt-.
: tözü iškä t grür bu bilgi lig ELKÄ: elkä bulaq . -
(QBK ( I 129).
14510); elig tut- , : ELKIN , : lkin tašup b rmiš
kitab atï urdum quta u bilig / quta su oqï lïqa ašï bašra qaqar
tutsu lig « », / [ ] , ( I 102); lkin
tüš ländi [ ]
[ ] (QBN 377); elig ur- II 242).
, : elig urdï . jelkin.
elig menï ö lädi , - ELLÄ- : türk bodun
(QBN 1393); qajuqa lig ursa et[i]lür barïr ellädük elin ï[ ï]nu ïdmïš
, -
(QBN 1427); elig uza- , : ( 6
); taš ja ja ïladïm l[l]ädim
tapu ï bilä beglär elgi uzar ,
(QBN 2195); kimi ( 454).
 183

ELLÄŠ- , : ( II A54).
jalava ï ïp s n bar elläš jorï , ELTÄRIS . eltäriš.
(QBN 17715). ELTÄRIŠ : eltäriš qa an . .
ELLIG ,
: türk qara qamu bodun an a (681– 691 .) (KT 11).
temis ellig bodun rtim elim amtï qanï [ ] ELTIN- . elt- ( VIII A48).
: « ELTIŠ- . elt- 1. : ja kišilär
, . ä jaqïn eltismiš kišilär kö üli taqï t ri
?» ( 9
); tä ri ,
jarlïqaduq ü ün elligig lsirätmiš , ( VII 3010);
, 2. , , : qïlï [qï ter] kiš
, ( 15
). kiši birlä ltisgü i ,
ELRI ( I 127). ( VII 177).
. eldirI. ELÜK , ( I 122).
ELRÜK . ( I 105). ELVIR- , : ol anï
. eldrük. jüzü ä lvirdi ( I 226).
ELSIRÄ- , ELWIR- . elvir-.
: lsirämiš qa ansïramiš bodun EM I , : rkä ti
, m bolur / kü ti jel bolur
( 13
). , /
ELSIRÄT- . elsirä-: tä ri jarlïqaduq [ ]( I 95); bu iggä emi joq
ün elligig lsirätmiš (QBH 477); tiš
, , rï qa m (Rach I134).
( 15
). em jürüntäk . 1. ,
ELŠÄ- . ölšä-, : b gkä išikä ïnan ïl min jürüntägin
ELŠÄT- . ölšät-. anut ïl ,
ELT- 1. , : on aj eltdi ögüm o lan ( I109); 2.
to dum [ ] , : bir kiši ölüt ölürmäktä ulatï toqu
( 295); birisin qapïp eltür karmaputlarï ijin k ik ä rtsär taqï a ar dgü
bolur , qïl ulu m jürüntäk al alta bar -
[ ] (Suv 6279); eltgäli uma aj bi tep , , -
sö läšdilär :« [ ] ,
» (Uig I 87); 2. : bu süg lt
( 32
); 3. . , : ( IV . 11); em sem .
ulu luq turur bu a iblïq iši / munï bašqa ltmäs ( III 157); m s m a ar tilänip
mägär k kiši , / sizdä bulur jaqï ,
, ( I 407); em su(?)
(QBN 18611). jürüntäk . , (Suv
elt- tart- . , : abam 39921); ot em . ot III.
bir-ök el[t]gäli tar alï saqïnsar savlarï EM II ( I 38).
jorïma un jasataqï qïn a t gsünlär - - : k n anasïn mdi
[ ], [ ( I 169).
] EMAN . äman.
EMANET . ämanät.
(MO II8). EMARET . imarät.
. elät-, elit-. EMÄ LÄ- . ama la-.
ELTÄBÄR : az EMÄS : ajdïm
ltäbärig tutdï ( 43
). asï qïl u mäs s n taqï jalvar :«
ELTÄBÄRLIG : ,[ ] »( I
ki ltäbärlig bodun , 494); ki ig bulup ja ïnï j rgü mäs
( 38).
ELTÄKI , : , ( II 29).
ötrü bi dindarlar qamu eltäki b[odun] rti ü EMÄT . jemät.
ögrün ülüg boltumu , , EM I : m i a ar ot otadï
, , ( III 252); qamu ig to aqa bu
 184

m i rür – ,[ ] ( II 288): bu qama bodunnu qaranï

(QBN 3136). mgäkin tol aqïn körüp
ota ï em i . ota ï. (Suv 5869); emgäk ur-
EMDI : mdi-oq ajdïm , : a ar qul
( I 37); mdi arïg birlä mundun atla bolur özkä mgäk urur ,
( 252). (QBH 2203).
. amtï, emti. EMGÄKLÄN- , -
EMEL . ämäl. : ol bu ïšï mgäkländi
EMGÄ- : tavarsïzïn qalïp b g rän- ( I 315).
sizin mgäjür , EMGÄKLIG , :
[ ] ( I 362); üküs joq ï aj mgäklig tïnlï larï körüp ï ladïm
tilin mgämiš r n gü t r š it , ,
, , (KP 55); mgäklig
(QBH 176). taluj ögü dän önär m ülüg m igä t gir
EMGÄK , : r mgäktin qutuldï
( II 121); ( . . ) ( VI47).
qutuldï bo un ketti mgäkläri - emgäklig tol aqlï . ,
, (QBN 871); a maq suv- , (Suv 6288).
samaq mgäki (Suv 1185); EMGÄKSIZ: emgäksiz tol aqsïz .
tamutaqï mgäktin ozup qutrulup ( VI279).
( VII 4031). EMGÄKSIZIN : mgäksizin
emgäk ek- , - tur u joq munda-tamu
:o qa an mundan köp a ï (?) mgäk küp !( . . )( I 420).
urdi - EMGÄN- . emgä-: ol bu ïšta t lim
( 271); emgäk ï - mgändi ( I 255);
, : ajdï s ni u u / bu kiši burunda tüz mgänmiš
mgäk t lim ï u :« [ ] ( VII 2846).
/ »( I 110); kiši emgän- tol an- . ,
mgäk ï sa s ä b lgülüg / unïtma ol mgäkni (Man III III1).
bolma ölüg EMGÄŠ- . emgä-: bu ïšda boj mgäšti
,/ , ( I 238).
( . ) EMGÄT- . emgä-: ol mgätti
(QBN 1252); emgäk jü - , ( I 264); jarlïqan sï kö ülin isig
: kiši güsi bu öz as ïn qo up / kiši as ï lärintä adïr ïmï mgät imi olürdümü rsär
qolsa kör mgäk jü üp , , [
,/ , ], ( IV A64).
(QBN 2391); elin etti tüzdi emgät- tol at- . ( Xb13).
köp mgäk jü üp , EMGÄTGÜLÜG: emgätgülüg tol at ulu
(QBN 4032); emgäk . : sansar i[ i]
kör- , : on oq ntäki tïnlï larï n ä mgätgülüg tol at ulu
bodun mgäk körti « » - rintürgülüg buša[n]tur ulu išlär kö üklär
( 19
); emgäk kötür- - [ ] ,
: kü mgäk tegürmä kišigä alï , ,
/ ägär tegsä emgäk kišidin kötür [ ] ( II 41).
EMIG I ; : mig sordï
[ ], / ( II 70); ke jeti kökü intä
[ ] , ( B331); iki m[ig]i artuqraq jarašïp turur rdi
mgä[k] kötürmäjin - [ -
(Man II 6 b14); emgäk teg- ( - ] (Uig IV 55); 2. : t glük
): s ä t gsä mgäk ja qad u saqïn qulun erkäk jun[t]da mig tiläjür -
(QBK 3746); [ ]
emgäk tegür- , : (ThS II36); t vi mgi ur ur [ ]
kü mgäk tegürmä kišigä [ ] « »( I 485).
[ EMIK : mik kün ( I 72).
]( 331
); emgäk tol aq . , , EMIKDÄŠ
 185

( I 407). ( I 261).
EMIKLÄ- : r ura utnï miklädi EMRÜL- . amrul-.
( I 308). EM AL . äm al.
EMIKLIG ( ): EMSÄ- . em-: k n anasïn msädi
miklig ura ut küsäk i bolur ( I 278).
[ ]( I 153). EMSI- . emsä-.
IN . ämin. EMŠÄN ( I 109).
EMINLIK . äminlik. EMTÄR- . emit- (?): aja larï bar a
EMIR , ( I 54). si i ä mtärti ( . )
EMIR GÄ ( III 442). ( III76).
EMIT- 1. , : tam mitti EMTI : anï mti m n ajajïn
( I 214); qalï ü a aqta (Uig I 2512).
mitsä biri / ikisi qamïtar u ar ol eri . amtï, emdi.
, / EMÜZ- . em-: ura ut o lï a süt
(QBN 682); 2. . müzdi
, : kö lüm ( I 180).
ar mitti ( I 214); EN I : bu böz eni n ä
3. , : basmïl süsin ?( I 49).
qomïttï / bar a k lip jumïttï / arslan taba mitti EN II 1. , : en joq
,/ ( 1 49); 2. , : en jer
/ ( II 312). ( I 49).
EMLÄ- , : iglädim andïn uzaq EN III: en ïnan tutuq . . u
/ mlägil mdi ,/ (USp 26 14).
( 1 380); b suqluq ig ol bir o ï EN IV . in I.
joq mi / anï mläjümä b ažun qamï EN V . in II.
– , ,/ EN- 1. , : balïqdaqï ta ïqmïš
[ ] ta daqï enmiš
(QBH 7631); o a ï … otïn berip mlä ün , ( 12
); ol ta dan
... , (Suv 5937). qo ï ndi ( I 169);
emlä- semlä- . , : ol anï atdïn enip (~ )
mlädi s mlädi ( III 298); ota- (QBN 42412); 2. , ( ):
emlä- . ota-. ol qar qamu qïš ïn när
EMLÄL- . emlä-: iglig mläldi ( II 204).
( I 296). ENÄ- , : ol qojïn nädi
EMLÄN- . emlä-: r mländi ( . . )( III 256).
( I 259). ENÄTKÄK [ . yntk k] 1. : beš
EMLÄŠ- . emlä-: balï lar mläšdilär nät[käk] elintäki
(?) ( I 242). ( üen40); 2. : nätkäk
EMLÄT- . emlä-: ol anï mlätti tojïn ( VII 141); nätkäk
( II 363); balïqmïš bar tïlïntïn tav tïlïn a virmiš [ ]
rsä s n mlät körü , (Uig I 141).
(QBN 18010). enätkäk bur aq (Rach II 320).
EMR . ämr I, II. EN . in I.
EMRÄN , (Kuan 126). EN GÜ . in kü.
EMRI- , : EN GÜLÜG . in külüg.
ol m nin jinim mridi EN LÄN- . in län-.
( I 275). EN LIK . in lik.
EMRIŠ- . emri- 1. : EN SIZ . incsiz.
tim bar a mrišti - ENDAM . andam.
( I 236); 2. : qarlap ENDÄK , -
ažun japsadï / t jin üšüp mrišür , , ( I 105).
[ ] ; / , ENDIK , : ndik uma vligni
, ( I 463). ïrlar [ ]
EMRIT- . emri-: qašïnmaq m ni ( I 105).
jinim mritti . ENDÜR- . en-: qalï sözläjü bilmäsä
 186

til sözüg / jašïl kökdä ersä kör endürür özüg 2. . , , : jalïn t g bolup
,/ [ ] dünja qïzdï i
, (QBK 404). (QBN 4457).
. entür-. qïzart- , :
ENI ÜK . . (USp 1077, 1103). köni sözlä sözni qïzart a in
ENIL- . en-: ta dïn nildi , (QBN 2969).
( II 130). . II.
ENIS . änis. II: me . : bars kejik
ENIŠ : a ïšqa eniš ol di kä ba ï kä m kä barmïš in m in bulmïš
, , [ ]
– (QBH 479); bu gü a ïš t g ... / javuz (ThS II47).
niš ol – ... / III: ašnu ,
–[ ] (QBN 7514). : ja ïdan ašnu uvutsuz qa ar
ENIŠ- . en-: ol m ni birlä ta dïn ,
nišdi ( I 190). (QBK 1225); ašnu bu nom bitigig ü qata ol
ENSÄ- . en-: r kötüdin nsädi jertä oqïmïš k rgäk
( I 278). ( VI80));
ENTÜR- . en- 1. , ilik , :
: jel jeltirip entürdi lim sïntï , ilik t u balïqda sü üšdümüz
, , ( I225); ( 44
);
2. : qaltï bo a usïn entürmiš i äk t g ilki , : ilki
ulïju ïn a tep ötüntilär , tadïqïn urï boz [atï binip tegdi]
( . ) [ ] [ ] ,
, (KP 774). [ ] ( 32
);
entür- basïntur- . , kinintä , (Suv 51416;
: bu jertä mu lu un entürü bašïnturu Uig III 3318); mintin ,
jorïjur si lär , (?): mintin jïlqï ažunïntaqï tïnlï lar
(Man III 304). ,
. endür-. (Uig III 7220); mintin quru sögüt
ENÜ ( I 52). (Tiš 49b3).
ENÜ LÄ- -I , :
: ota ï közüg nü lädi r di ( I 174); rdämsizin
, ( I 299). ögünsä mägü ä är
ENÜ LÄN- : anï , [ ]
közi nü ländi ( I 252).
I 291). - ta la- . ,
ENÜK I ( I 72): : baqa bar a j rü ažun alini /
nüklärin jegäli qïlïnur [ ] ip qal u ta lap kör uq a anï [ ] -
(Suv 6107). / -
ENÜK II : kiritlig nügi , (QBH 1815).
I 72). - II , : iki janar r äk ip
ENÜKLÄ- , ( V A57).
( ): ït nüklädi - . eg-.
( I 308); arslan nüklädi ÄK I ( I 135, TT II B15).
( I 308); an a jorïju ja ï nüklämiš ÄK II
bir tiši bar ï körtilär , - ( I 135).
(Suv 60916). IM :ü im jirtin ü ,
ENÜKLÄN- . enüklä-: it nükländi ( X319).
( I 294). IN : t ö lüg išin sa larïn inlärintä
ENÜKLÜG , : tüšürüp
nüklüg arslan ( I 153). (Uig I 3912).
I 1. , : šitgil munï s n aja qïr u . egin I, egnin.
, (QBK 4612); IR- , : qapa da iki arï qï lar
ja anlar qïzïl e bu e ä m -ä – turup ligi rdänilig jïp irär
, – ( 26
); ,
 187

(KP 413). bardïm r rdämim ü ün

. ebir-, egir- I.
IT- I . - I: bizni qamu itti … ( 113);
( II 274). r atïm jaruq t gin -
IT- II . - II ( VIII G60). (E 151); 4. . .: qapï ï r
ITTIR- .- . - II: tolu (KP 661); ud ï r (KP 67 6);
sansarï sizi ä ittirti (?) jik i r (Uig III 573).
( . ) er eb i bol- : bu ikägü b gläri a
( III78). ajïtma ïn r b i bolmïšlar ,
LÄ- I: lä- me lä- , , (USp 735);
, : bars k jik läjü m läjü erkä begkä teg- : mentä
barmïš (ThS II74). kin rkä b gkä t gmä in vimni tutup o lum
LÄ- II : tört ada ïn e läjü kölit i altmïš qajanï asïrap jorï un ( . .
turdï , ), ,
(KP 655).
LIG , : n ä (USp 785).
qïr u lig jü i suvlu r / tišilärtin ö rü ö i bol ï ER II: er böri . . ( IX114); er bu a .
r , , . (USp 188); er qamïš . -
,/ ( 25
); er san mïš .
(QBH 1296). . (USp 7416); er to mïš . . ( IX114,
LIK ( I 115). USp 572); er to a . . (USp 2613).
MÄGÜ , : rdämsizin ER III (MK I 45).
ögünsä mägü ä är ER IV . ir II.
, [ ] ER V . ir III.
( I 252). ER VI . errä I, II.
NIN . in. ER VII . jer.
RÄ- , : i än räsä botu ER- I 1. , : qanda rdi
bozlar , ? (MK I 418); ol m ni birlä rdi
[ ]( I 120). (MK I 430); 2. . . türk bodun
RÄJ: räj bataj . , tab qa körür rti
: räj bataj aqsaq olaq kö sü ( 1
); m n unamas rdim ol m ni
glük , , , unattï ,
, (Suv 30010). ( I 215); tä ri o lï j mä m n-ök
RÄK . er äk. [erür] m n – (Uig I 712).
RÄN- . rä-: i än rändi er- bar- . , , -
( I 289). : qarluq bodun rür barïr rikli ja ï boltï
RÄŠ- . rä-: aq bulït örlänüp , ,
/ bir bir üzä üklünüp / sa lup suvï räšür ( 41
); bar er- . bar I; joq er- . joq.
,/ ER- II : ol tam erdi
,/ , (MK I 172).
( I 258); ördi bulït räšü . jer- II.
( III 398). ER- III , : anta
RÄT- . rä-: ol anï rätti ertim [ ] ( 30
); biz
( II 357). mä sülädimiz anï rtimiz
TÜR- . -: rni türdi (To 44); t mir
I 290). qapï qa t gi ertimiz [ ]
ÜRÜN: ürün el i . . (USp 393). p- ( 45
).
EP: e gü ( I 34). ER- IV 1. ,
EPMÄK ( I 101). , : qatï s vdüm
ER I 1. , : bir rig san dï rdi rär s n meni [ ],
( 45
); r bitig bitidi (QBN 621);
( II 325); 2. , - avïndïm bu dünjaqa kö lüm berip / väfa qïlmadï
: rig u u al u vu ,[ ] kör m ni din erip ,
( VII 2710); ,/ ,
3. : b š j girmi jašïmda tab qan a (QBN 965); 2. : namaz qïldï
 188

jattï töšäkkä kirip / bir an a u ïdï ol an a erip ,

, , , - (QBN 41814).
, (QBN 4064). . erinžlän-.
er- jalq- . , - ERÄŽLIG , -
: t ri nomlarï ermä in , : s vinmä
jalqma ïn uzatï ši igsämäkkä tajanïp d artuq räžlig kiši
- , (QBN 2173).
( . ) - ERDÄM 1. , , -
(Suv 2507); er- jarsï- . jer- I; ser- er- . ser-. : b š j girmi jašïmda tab qan a bardïm r
. jer- I. rdämim ü ün
ERAT . erät.
ERÄ - , - ... (E 119); rdäm bašï tïl
( I 208). – ( I 336); aja šahïm
. erät-. rdämlärin sana an
ERÄM: eräm qara . . (USp 871). !( 59
); 2. : r rdäm
ERÄN I , , : bilgä rän atïm ( 489).
savlarïn al ïl . ediräm, edräm, er äm.
( III 155); sö äkkä jilig t g ERDÄMLIG ,
eränkä bilig , , : rdämlig lintä
( C89); ränlär azu šilär bökmädim öldüm [ ]
(Suv 35513).
ERÄN II: erän tir . - , (E 488); alp m n rdämlig m n
(? QBN 2212); erän tüz . , (ThS II15); ulu ... [er]
(? I 76, III 40). dämlig bodisatv ...
ERÄN III: erän ulu . . (E 291). (Uig I 202).
ERÄNSIZ : tavarsïzïn qalïp . edrämlig.
g ränsizin mgäjür - ERDÄMLIK , :
, [ rdämligimä bökmä[dim]
] ( I 362). ( 281).
ERÄT , , : bu el tut uqa ERDÄMSIZ 1. , -
köp rät sü k räk / rät tut uqa n tavar tü k räk : rdämsi kiši
, ( VII 421); 2. . .: rdämsizdän
, / , qut rtilür [ ]
(QBN 1575); j mä ( II 229).
ajtu tursa rät alidin / a ï häm toqï ja tonïn ERDÄNI [ . ratna] , -
opraqïn : uquš r äni ol körüklüg turur
,/ , , – , (QBN 2029);
? (QBN 1919). köp lim al un kümüš ar ïp köp lim qïz jaqu
ERÄT- , - aš alïp köp lim änilär jibärip jumšap o uz
( I 208). qa anqa sojurqap b rdi
. erä -. , ,
ERÄŽ , -
, : räž m ndä mgäk ( 14 3).
ni din t zär . erdini, erttini, ratni.
, (QBN 598); räž ERDÄNILIG , -
birlä rtär bo un künläri , :
(QBN 22811). rdänilig otru qa t gdilär
eräž qïl- - (KP 337); ligin tuta kigürüp rdänilig
, : räž qïl bir an a s n in in avïn orunluq ü ä ol urtï [ ]
, [ ], [ ]
(QBN 2297); törü bir bo unqa räž (KP 462).
qïlsunï . rddnilig.
(QBN 3943). ERDÄŠ: adaš qoldaš erdäš . adaš.
ERÄŽLÄN- , ERDINI [ . ratna] , -
: räžlänsü elig tirilsü qutun ( I 71, 141); qama burqanlarnï kö üllüg
 189

rdiniläri artuqraq arï[ ] bolur ERIG IV 1. , , : erig

( . ) sözkä bušma , -
(Uig III 7314). (QBK 3453); köni soz kö ülkä kör a ï
. erdäni, erttini. erig , ,
ER ÄM , , : – (QBN 4137); 2. ,
jüzkä körmä r äm tilä , : özü dä ulu qa tilin öznämä / ävab
( . ) ( II 8). qïl u j rdä erig sözlämä ,
. ediräm, edräm, erdäm. , / , (QBN 3092);
ERGÜ I , : k ntü k ntü erig sözlämägü özüg tut u b rk / erig sözkä
rgüsi ärü jadïltïlar tomlïr kiši kö li t rk ,
( VI464). :/ -
ERGÜ II (?): qaltï o ul o lan -
rgüsintä rür ä , (QBN 3762).
(Man I 1412). erig jav an . , :
ERGÜLÜG: ergulüg tur ulu . - erig jav an iš ködüklär ,
, : (Suv 4III2); erig jav an kö üllüg j k i käk
ma oragilärni or ularï qaršïlarï rgülüg ,
tur ulu jer orunlarï [ ( 13
); erig sarsï . : erig
] , sarsï sav (Suv 2202).
(Suv 4272). . rig.
ERGÜR-I , : ol ašqa ERIGLÄ- I ,
rgürdi ( I 227). , : eriglädi
ERGÜR- II . eri-: ol jay rgürdi läk m är tügdi qaš
(MK I 227). , (QBN 1246).
ergür- tarqar- . , - ERIGLÄ- II: ötlä- eriglä- . ötlä-.
: isigäg rgürür tarqarur , ERIGLÄN- . eriglä-: rigländi ö läk
(W46). ä tügdi qaš ,
ERGÜZ- . eri-: ölüg miški ni (QBH 637).
jaqrisïsïn rgüzüp ERIGLÄT- . eriglä-: köni söz erig ol
(?) (Rach I57). eriglätmä öz – ,
ERI . arï. ] (QBN 4134).
ERI- 1. ; 2. . , : gü ERIGLIG: eriglig barï lï . -
r sö üki rir atï qalïr , ,
( . ), ( III 367). : jeg adruq biliglig drämlïg to lu
. erü-. jara lï riglig barï lï bolurlar
ERIG I , , : tört ,
türlüg rigdä (Suv 2938). (Suv 12421).
erig jer . , : an a rig j rtä ERIK I 1. , : rik at -
gü taš toqïtdïm - , ( I 70); ïqïla ïm rik boldï
( . )( 13
); ( . . )
erig orna . , : alqu I 139); 2. . .: eriklärni jï sa j türsä
qama ü ö ki burqanlarnï erigi orna ï - so ïn
(Suv 68217). , (QBN 1931);
ERIG II: öt erig . öt I; öt sav erig . öt I. 3. , , : rik r -
ERIG III , , : ( I 70).
javaš rigin tükäl bilgä tä ri bur an ERIK II , : rik n
, , ( I 70).
( 517
). ERIK III , ( I 70).
erig barï . , , ERIK IV . erk I.
: anï javlaq rigläri barï larï ERIK- . er- IV 1.
( X347); anï arasïnta bir tiši bars , : meni ardï
amranmaqlï rigin barï ïn t türlüg jalqanturup dünja oqïdï s vä / kö ül berdim rsä erikti evä
elig b gkä utru jorïju k lti - , ,/
, ,
, (Uig III 635). [ ] (QBN 966); igimkä šifa s n saqïn qa
 190

vin / mu umqa tajan ïm eriksä avïn , : erin tiši bar nüklägäli jeti kün
, – bolmïš ,
, / – (Suv 6102);
( . bu mun a qorqïn ï adaqa kirip ölgäj si bi ni
) (QBN 2746); erin qïl aj si
2. , : elig bir kün ,
oldrup özi jal uzun / evin qïldï alï erikti özün (KP 186).
, / erin jarlï . , : bu
, (QBN 656); erin jarlï a bar qa n gülüg umu ïna bolma
jattï saq[ï]nu erikti özi n -
, (QBN 4066). ! (Suv 6127); erin jarlï tïnlï lar
ERIKLIG , , : uqušlu ( IV B13); mu lu
räk häm biliglig k räk / ö i bolsa ašqa eriklig k räk erin . mu lu .
[ ] , / Cp. jerin .
,– (QBN 2126). ERIN II 1. : anï ü ün elig an a
ERIKLIK , , tutmïs rin [ ]
( I 152). ( 3
); bardï közüm
ERIL- I . er- II 1. jaruqï / aldï özüm qonuqï / qanda rin qanïqï
, : tam erildi ,/ ,/
( I 270); 2. ( ): ( I 46); 2. :
aj erildi ( I 270); tolun ta u birlä qatlïp törümiš qïlïn / ölüm buzma ïn a
aj t g bu ävlät tükäl rilür , buzulmas rin ,
, (QBN 4012); künü [ ], /
kör erilmäz tolu-oq turur , ,
, (QBH 435); 3. (QBN 747); l qanï ïn a tep saqïn saqïntï
: quru qaldï ornï erildi ešim ulu kü lüg qutlu bodisavtlar rmäsär bu
, (QBK 7316). jerkä n t gmägäj rti ol bodisavt rin kir ün
ERIL- II . er- IV: eril- seril- . tep jarlïqadï : «
: r erildi s rildi ,
I 196); erig sözlädim m n sözüg aj qadaš / erilmä ,
rilmä kö ül qïlma baš , . -
,/ , (QBN 4132). ». ;« » (KP 455);
ERIN : anï erni jaqïšmas 3. ; ol k ldi rin , ,
( III 74); erin ü ä m bolsar tavar I 132); jandï rin o ra ï , ,
un ï bolur , ( III 65); ol
( . bardï rin , , ( III 449).
) ( VII 379); jepün lin ua ö i t g üstün ERIN III . erinž.
altïn erinläri [ ] ERIN Ä : erin ä ermägü . -
(Uig IV B52). , ,
ERIN- . er- IV: r ïšqa rindi - (? Suv 2918).
( I 201); ERIN IG 1. , : qamu
saqïnuq arï din idisi kiši / erinmäz qïlur bar a ski n lär erin ig bolur – -
ja luq iši , (QBN 603); uzun sözlämiš söz erin ig bolur /
/ uqušlu kišilär sö üg az qïlur -
(QBK 1343). ,/ (QBN 28411);
erin- ermägür- . - 2. . .: erin ig jüki kör j rin ig bolur
: j mä rkligin rksi in rinip (QBK 279).
rmagürüp - . jerin ig.
(Chuast 125). ERIN KÄ- : üküš tïnlï larï
. jerin- I. in m ilig qïlu tolu jirtin üg erin käp
ERIN I 1. : aj elig ü išdin t gir küc -
basïn / biri b g usal bolsa t gsä erin , (Suv 7917);
- küsüšümü t ginür tä rim bi ni erin kä
,/ – , , ,
(QBN 2292); 2. - (Uig 12312).
 191

erin kä- tsujurqa- . : (QBH 15611).

ol bars üzä ö in ö in jarlïqan u ï kö ül tur urup ERI ÄN . er än.
erin kädilär tsujurqadïlar ERIŠ . arïš II.
[ ] , ERIŠIR- (? USp 911).
[ ] (Suv 61212). ERIT- I . arït- I.
ERIN LÄN- . erinžlän-. ERIT- II . erüt-.
ERIN Ü I , , : ERIZ: eriz qa az . ,
ajï qïlïn qa erin ükä k ntü ö ümü ni mgätir bi : o qa an bir eri qa kiši rdi
( 37).
(Chuast ); erin üdä boš bolajïn
139
ERIŽ . erinž.
(Uig II 8519). ERIŽLÄN- . erinžlän-.
tsuj erin ü . tsuj. ERK I , , , ( I 43):
ERIN Ü II . arïn u. g rkimä sizimä adïrïldïm ,
ERIN ÜLÜG : n ä išlämäsik ( 53); rändä ri ol qamu n kä rk
erin ülüg iš išläjür bi [ ] , [ .
(Chuast 138). ] (QBK 2015).
ERINGÜLÜG: eringülüg övkälägülüg erk sür- : qara qarnï to sa tili
. , : n kimkä j mä bašsïrar / basa tutmasa b k özi rk sürär
eringülüg övkälägülüg rmä ,
(Suv 22815). ( . ), /
ERINTÜR- .- . er- IV: u u jenik , [ ]
tutup mgä ip erintür üm rsär (QBN 3114); erk tap .
[ ], [ ] (Uig II 7834). , : rkim ä tapïm a išlät im rsär
erintür- bor ïntur- . - [
, : kö üllärin qarïnlarïn ] (Suv 1361); erk tart- ,
erintür üm bor ïntur um örlät im mgät im rsär : ö ö k ntü el ulušlarïnta rk tar ïp
[ ] (Suv 13611). i m iläp -
. jerintür-. (Suv 4113); erk türk . ,
ERINTÜRGÜLÜG: erintürgülüg bušantur- , : eliglär b glär bujruqlar
ulu . : sansari [ i] ntäki bütrüklär qun uj qatunlar tegitlär ïnällär ulu
tïnlï larï n ä mgätgülüg tol at ulu baj baja utlar k ntü k ntü ... [er]klärin türklärin
erintürgülüg buša[n]tur ulu išlär kö üklär ïdalap tojïn dindar bolup ar ant qutïn bultïlar
[ ] , , , , , -
, , , , , ,
( II B42). ...
ERINÜKSÜZ , : ,
artuqraq taqï aja uluqda a ïrla uluqïn u jer iläjür ( .
udu ur rti tünlä küntü rinüksü
[ ] , , , ) (Uig II 974).
( üen1938). ERK II: erk arslan sa un . .
ERINŽ , - (USp 2615).
, ( I 132; III 449). ERKÄ : rkä ti m bolur / kü ti j l
ERINŽLÄN- , bolur ,/
, : n ä-mä [ ]( I 95);
rinžlänsä si b kün / ökün birlä mgär bular ol sürüg qojqa rkä sanï / qoju bašlasa
,/[ ] sürsä jol a köni
(QBH 3715); janut b r i ,/ ,
ögdülmiš aj ï lig / rinžlä[n]su elkä j ürsü elig (QBN 3132).
: / « ERKÄ LÄN-: erkä län- jajqal- . -
, , : ögü lär köllär rkä länip
» (QBH 16731). jajqalïp t trü o aru savrïl ï -
. eräžlän-. (Suv 63017).
ERINŽLIG , - ERKÄK I 1. , : rkäk tïšïqa qavuštï
: törü b r bodunqa ( II 102);
rinžlig sunï , - tišikä bir rkäk bolur kör ri / anï dïn to ar to sa
 192

iki urï (Suv 42423); 2. . . -

,/ [ ], , : jetili iki jegirmili rklig
(QBN 817); 2. . . kü lüglär än kü basut k l ün -

: erkäk junt (ThS II36); erkäk boza u (Man III 3520); erklig qan . -
(ThS II61); erkäk o ul ( 104); (= . Yama) ( VI91);
erkäk böri ( 166); 3. : erkäkli erklig türklig (~ türklüg) . ,
tišili tüzintä (Man I 179). : erklig türklig ulu elig -
ERKÄK II . ernäk, er äk. , ( 195
).
ERKÄKLÄN- I ERKLIGIN: erkligin erksizin .
( I 315). : j mä rkligin rksi in
ERKÄKLÄN- II , : rinip rmägürüp
suv rkäkländi (~ (Chuast 125).
)( I 315). ERKLIGLIK , : tözü
ERKÄN I , , : ol kä j tti bu rkligligi -
lür rkän kördüm , (QBN 139).
[ ]( I 108); ki ig lan rkän bilig ögränür / ERKLIK , : kü i ä t äši
ulu bolsa ötrü tiläkkä t gür [ ], , jü ürgil jükin / ajït a s ni din bajat rkligin
,/ , [ ] , /
(QBK 907); s n o lan [
ki ig rkän öldi ata , ] (QBN 3268).
(QBN 4138). erklik kü . , ( V 26).
ERKÄN II . irkän. ERKLÜG . erklig.
ERKI : l k lir- ERKSIN- , : n
mü rki ?( I 129); jazuqum n ašnu uvutsu bilig anï kö ülin i rä rksinmä
rki bilümäz özüm , ( .
(QBN 5612); qanta rki ol ? (Uig III 456); )
n k rgäk r im rkï ani ü ün m ni qapïp elt i , (Man III 227); burso quvra ü ä rksintimi
, , rsär
[ ] (Uig III 6926). ( IV 45).
ERKIN . irkin I, II. erksin ilän- . ,
ERKLÄ- I , : : j mä anta kin [er]ksinür ilänürlär
jada jorïp a aqlarïn erkläjü , eliglär qanlar k ntü ö elin i rä
(Suv 41823). (Man III 1914);
ERKLÄ- II , : ol jerig rklädi ilän- erksin- . ilän-.
( III 443). ERKSINMÄK , , -
ERKLÄT- . erklä- II: beš ažunu : rksinmäkläri ä tajanïp
erklätip o urt[u uz] [ ], (Suv 25812).
(?) ( III47). ERKSINMÄKLIK , -
ERKLIG 1. , (Suv 5518).
: biliglig kiši tïlqa rklig k räk - ERKSINTÜRMÄK: erksintürmäk qïl-
, ( VIII A7).
(QBN 8013); u an rklig ol ERKSIZ : üzalü ölür m n öz
(QBN 2713); malï a ar rklig ol rksiz bolup , -
( B256); 2. . (QBN 913); közi suq kiši özkä rksiz bolur
. ) , : tapu ï bilä rklig
el känt tüzär (QBN 19413).
(QBN 2195); ERKSIZIN : bu kün m n barïr m n
rdu igil känt rkligi - munu rksizin
(Man I 277); tamu rkligläri ( . . ) (QBK 641); ci qïl a bojï är
( IV .7
); ) , : tüš jemiš rksizin [ ] ,
rkligläri j mä ögirür [ ] (QBH
(Uig I 271). 13014).
erklig kü lüg . 1. : erkligin erksizin . erkligin.
rklig kü lüg baš baš ï tä rilär ERKSIZLIK : körü bar a jal uq
 193

rksi ligin / n lük mun a javlaq kö ür i ERMIŠ : sän bolsa rmiš bu

egin jal uq özi / tiläkkä t gir aj ba ïrsaq qozï
,/[ ], - , / -
[ ] (QBH 6121). , (QBN 2438);
ERKÜZ 1. : rküz suv tiriglikkä tat ï sü ig an s vin i / jigitlik t g dgü
I 96); 2. . . jaj baruban rküzi / joq rmiš ajïttïm ,
aqtï aqïn munduzï , / [ ]
( I 96). , (QBK 38610).
ERLÄ : bolsa kimi altun kümüš ERNÄK ( I 104): bu tat ü rnäk
rlä tär , , bo uzqa turur –
[ ] ( III 251). ( . ) (QBK 2097).
ERLÄN- : ura ut rländi . er äk.
( I 257). ER ÄJÜ I ( I 136).
ERLÄŠ- ER ÄJÜ II ( I 136).
: olar ikki rläšdi ER ÄK : beš e äk tüz rmäs
( I 239). ( I 121).
ERLIK , , , atsïz er äk . atsïz; ï amuq er äk .
( I 104): uvut i i ä sür sär ï amuq; janar er äk . janar; ki ig er äk .
rligi k bolur [ ] ki ig; suq er äk . suq; ulu er äk . ulu .
, Cp. ernäk.
(Rach I78). ER ÄN : r ä lig qarï bözün öm
ERMÄGÜ: 1. : qarïn todsa tüz tikämäs (tükämäs?)
bolur rmägü ( . ) - ( I 117).
, (QBK 21017); ERPÄ- I , : ol jï rpädi
2. , : ajï qa t vränür ( I 271).
rmägü tïnlï lar üküš ERPÄ- II , : ol ïšï rpädi
, , ( VI021); ( I 271).
3. . . , : rmägügä šik ERPÄL- I . erpä- I ( VIII G61): jï
art bolur [ ] rpäldi (MK I 244).
( I 42); rmägügä bulït jük bolur ERPÄL- II . erpä- II: o aj rpäldi ïš
( I 138). (MK I 244).
erin ä ermägü . erin ä . ERPÄT- . erpä- I: ol jï rpätti
ERMÄGÜR- , - (MK I 260).
: rmägürdi ( III 349); j mä ERRÄ I (MK I 38).
bir-ök kim [nom]qa rmägürsär jazuq qïlsar ERRÄ II ,
( I 38).
( II A94). ERSÄ : java qïldï rsä
erin- ermägür- . erin-. ürmiš künü / java qïlma mdi k ligli tünü
ERMÄK : j mä ü üksü arï ïn rmäkig
vär amrajur , /
(?) (Man III 217); ü ün arï ïn turu ïn (QBN 27412); ja boldï
rmäkig nomlajur , rsä tüz an kü äz ,
( ?) (Man III 215). (QBN 30614).
ERMÄKLIG: ermäk[lig] jalqmaqlï . joq ersä . joq; ne ersä . ne I.
, : ERSÄK : bu ura ut ol
qatï lanmaq kü in ä ermäk jalqmaqlï ajï rsäk ( II 56); rsäk
qïlïn lï örtügläri bar a tarïqar rkä t gmäs / eväk vkä t gmäs
[ ...] ,/ , ,
(Suv 7221). ( I 104).
ERMÄKSIZ I , : ERSÄKLÄN- ,
kö ül qa ï rmäksi nomu törüg i ärür : išlär rsäkländi
, ( I 314).
(Suv 36414). ERSÄL , :
ERMÄKSIZ II . jermäksiz. bu dävlät ... / n ersäl turur t rk eriksä t zär
ERMÄKSIZIN . jermäksizin. ... / ,
 194

, (QBN 509); ajur qïlqïm ( III 425).

ersäl ïnanma m ä : « – ERT- II (?): bir kiši ölüt ölürmäktä
, » (QBN 5811). ulatï toqu karmaputlarï ijin k ik ä rtsär
ERSÄLLIK : dävlät sifäti häm taqï a ar dgü qïl ulu m jürüntäk al alta bar
qïlqï ersälligini ajur [ ...] , , ,
, [ ]
(QBK 817); elig ajdï uqtum bu ,
ersälligi :« [ ] ( IV .11
).
» (QBN 6013). ERTÄ , ( I 124): ke ä jattï rtä turup
ERSÄGÜN . ( 30). jundï kör ,
ERSÄN . : birgäru (QBN 4059); bu mal kelsä rtä
toquz rsänkä t gi sülädim (~ ) barur baz ke ä [ ]
[ ] , ( 184
); andan
( 3
). so ertä boldï ( 44).
ERSÄR : arslannï börini ertä kün , : ertä kün tavraq
tilküni ašï rsär jala jintäm isig t qan rür bujan qïl -
, , , ( I 171).
( . ERTÄLÄ- . -
) (Suv 61016). : r ïšqa rtälädi
ERSI- ( VIII I8). ( I 316).
ERSIG I 1. , : ERTÄ Ü . erti ü.
eši gil sözümni aj rsig to a ERTIK , ,
, (QBH 187); kür ( )( I 103).
rsig k räk bolsa , ERTIMLIG 1. , :
(QBN 17311); 2. . .: ja ï rtimlig m i ( III50);
ürü qïr ïl rsiglärig / ja ïqa alïn qïl kötürsü 2. . .: tü rtiml[igin] saqïnïp vtin
ärig , , barqtïn öntilär ( . . -
[ ]/ , ) , ( III137).
[ ] (QBN 1789). ertimlig artaq . : r imlig
ERSIG II : bu o ul ol rsig artaq javï adalar ( .
( III 128). ) (Suv 62113).
ERSIGLIK , : ja ïqa qatï ERTIN SIZ (Suv 68III).
bolsa rsigligi / körür közkä suv (suf?) bersä ERTINI . erdini.
körklügligi ERTI Ü , , :
, / tegin qobu qa erti ü u rti -
( . ) , [ ] (KP 707);
(QBN 1593). bu taš rti ü a ïr turur
ERSIN- , - (Uig I 84).
: o ul rsindi ERTIS . ertiš.
( I 253). ERTIŠ . ( I 30, 97,
ERŠI I . irši I. 155, 325; 37
).
ERŠI II . irši II. ERTIŠ- . ert-: ol m ni birlä arslandan
ERŠISIZ . iršisiz. rtistï ,
ERT- I 1. , : ö läk rtti ( I 231).
( III 425); bu rtär räžig ERTMÄKSIZ , :
räž tutma ïl rtmäksiz ulu m itä
(QBN 37314); ada rtgäj (Suv 68322).
dgü k lgäj , ERTTINI: erttini özük -
( I30); 2. : bir quru ölä tä ( )( I 141).
[ r]i quduqtïn rtär rkän körtilär qalïn quš . erdäni, erdini.
jiklär quvra ïn , ERTTÜR- . ert-: mun ulaju saqïnïp
, iläri birlä sö läšgülüg kezigin tizigin rt ürüp
( . -
(Suv 59914); 3. ., ) (Suv 61210).
., .: r vindän rtti ERTÜ Ü . erti ü.
 195

ERTÜR- . ert- 1. , rüš üküš i lig qun ujlarnï jüräkläri jarïlïp

: toquzun aj j ti otuzqa jo rtürtimiz öltilär
, ( 36
); artuq erüš . artuq.
( 53
); anï ïšïn rtürdi ERÜŠ II . aruš.
( I 220); ilin ü m i ERÜŠ- . erü-: ja rüšdi
išin rtürdüktä ( I 182); qar buz qamu rüšdi
(Suv 6089); 2. , : – ( I 186).
kül teginig az rin ertürü i[ ]timiz ERÜT- . erü: ol ja rütti
( I 208).
( 40
); 3. : anï jazuqïn rtürdi ERVÜZ . . I 96).
( I 220). ERWÜZ . ervüz.
ERÜ- , : ja rüdi ES I :
( III 252). tavar körüp uslaju skä oqar -
. eri-. , ,
ERÜG . erük II. ( II 17).
ERÜK I 1. : ol rük ap ap jedi , ES II . eš I.
, ( I 318); 2. ES- I 1. : sin sdi ( I 165);
: , . .( I 318). to ar ïn ä k lti ö din j li
erük ï ( VII .27); (QBH 1317); 2. , -
erük qaqï ( II 282); : tarï sdi ( I 165).
qara erük . qara I; sarï erük . sarï . ür- es- . ür-.
ERÜK II , , : ES- II : esizlär esizliklärin esmäsä /
kündä rük joq b gdä qïjïq joq n esmä qïnïn [ ]
, [ ] ,/
I 70); quru qaldï ornï erildi ešim / erüklär (QBN 3801).
bütürgü qanï bir kišïm , ES- III . eš- I.
;/ , ESÄL . äsäl.
[ ] ? (QBK 7316); uvutsuz jüzi ESÄN I , : sändä eväk
körsä tsiz sö ük / uvutsuz özi körsä bütmäs joq , ( I 77); sän bol
erük , [ jana bol a altun kümüš ,
], – , / - [ ] , (QBN 979).
, esän-mü sen ( .
(QBN 1678). ?) ( I 77); esän tükäl . 1. ,
ERÜKLÄ- , ( ): : baj r qojï ürküpän barmïš börikä
ol t ri rüklädi ( I 306). qušmïš ... sän tükäl bolmïš ,
ERÜKLÄN- , : , ..,
jï rükländi (ThS II40); 2. ,
( I 294). : idišin ajaqïn sän tükäl bulmïš
ERÜKLÜK I (ThS II63); in
I 152). esän . in I; tirig esän . tirig.
ERÜKLÜK II , : qaju ESÄN II . . ( VI 40140); esän buqa .
g bu tört iš tükäl qïlmasa / erüklük kirür elkä . (USp 642); esän qaja . . (USp 787);
anda basa esän tegin . . 23); esän temür .
,/ . (USp 144).
(QBN 4227). ESÄNLÄ- , : ol
ERÜKSÄ- : r rüksädi ä sänlädi (MK I 308).
( I 303). ESÄNLÄŠ- . esänlä-: kimü qïrqda
ERÜKSÜZ , - sä tiriglik jïlï / sänläšti rkä jigitlik tili
: kiši ö rümi bu bo unda talu / talu , , /
rüm ol bu erüksüz tolu – (QBN 387); sözin k sti qoptï a aqïn
, / , örü / sänläšti atlandï k ldi b rü
– (QBN 1588). , , / ,
ERÜŠ I: erüš üküš . : rüš üküs javï [ ] (QBN 4166).
ïru b lgülär (Suv 40823); ESÄNLIK , : sänlik
rüš üküš v barq (Suv 6937); tiläsä s ni bu özü / tili dä ïqarma jara siz
 196

sözü , / / gü esiz qatmas ,/ -

(QBN 252). ( I 386); esiz
ESÄ Ü : j mä amtï bol un sä ü gülär ölsä topraq bolur , -
[ ] (Man I 2711). ,[ ] (QBN 1381);
in kü esä ü . in kü. 2. . . : esiz qïlsa esiz janutï ökün
ESÄ ÜLÜG: in külüg esä ülüg . ,
in külüg. (QBN 7715); 3. ,
ESBAB . äsbab. ( I 122).
ESBÄRI (?) , esiz jabïz . , (ThS IV11)
( I 141). . essiz I.
ESGÜLÜK . gülük. ESIZ II : siz anï jigitligi
ESGÜRÜK ( I 349). ( III 51).
ESID- . ešid-. . essiz II.
ESIDIL- . ešitil-. ESIZLÄN- , :
ESIDTÜR- . ešittür-. lan sizländi ( I 293).
ESIGTI . isigti. ESIZLIK 1. , : sizligig
ESIL- I . o es- II: esildi n anunma / tïlda ïqar gü söz
( I 270). [ ] , /
ESIL- II . ešil-. III 161); esizlär esizliklärin esmäsä / s n esmä
ESILMÄKSIZ: esilmäksiz qoramaqsïz qïnïn [ ]
. , , , /
( ) (Suv 564). (QBN 3801); 2. , : tosun
ESIN : sin sdi ( I 165); münüp s kirtsün / sizligin amurtsun
erin ig qïšï sürdi jazqï sin ,
(QBN 1712); so ïq / [ ]
sinlär (Suv 20917). ( III 429).
jel esin c . jel I. ESKI : ski ton ( I 129);
ESIN- . ešin-. qamu ski n lär erin ig bolur
ESIR I . äsir I. – (QBN 603).
ESIR II . äsir II. ESKIR- , : ton skirdi
ESIR- . esür-. ( I 228); ja ï skirür
ESIRGÄ- . esirkä-. ( C195).
ESIRGÄN- . esirkän-. ESKÜ ( I 129).
ESIRKÄ- , (MK I 306); ESLIN- . aslïn-.
özi ä sirkär saran öz n in ESMÄK : suv bul aqï köpikläri
(QBN 795): sirkä tiriglik bul anmaqï jajqanmaqï smäki ,
java qïlma jaš , , , (Man III 1012).
(QBH 17329); m ni bu tü ümin ESNÄ- I : sin snädi ( I 288);
esirkägüm edi k lmäz ldi sin snäjü ( II 223).
(Suv 6091). ESNÄ- II : r snädi
ESIRKÄN- . esirkä-: ol tavarï a sir- I 288).
kändi ( I 291). ESNÄT I . esnä- I: tä ri sin snätti
ESIRKÄMÄK (Suv 45321). ( . ) ( I 266).
ESIRKÄN SIZ , - ESNÄT- II . esnä- II: j k anï snätti
: bu tü imin sirkän si kö ülin tï ïp ïdalap ( I 267).
( . ES ÄR- , -
, ) (Uig III 4218). ( I 289).
esirkän siz ökün süz . , ESRI 1. , : ürü sri to an
(Suv 16914). quš m n – (ThS II6);
ESIRKÄN SIZIN , - ürü sri i äk (ThS II60);
( III109). sri ma a jalïm qajaqa önüp barmïš
ESIŠ- . ešiš-. (ThS II74); sri
ESIT- I . ešit- I. jïšï ( I 126); 2. . .
ESIT- II . ešit- II. ( I 126): ja ïda kör arslan jüräki k räk
ESIZ I 1. , : t zäk qarda jatmas / qarïštuqta sri biläki k räk
 197

[ ] ,/ [ ] qadašlar jüzin körgäli ,

(QBK 12311). /
ESRIK . esrük. (QBN 3543); eš i tušu bizi
ESRILÄ- , . - beš jü rän qan a bardï
: ol ki izni srilädi , ? (KP 534).
( I 316). EŠ II: eš qara . . (USp 9833).
ESRI Ü , : t türlüg sri ü EŠ- I , : ol qajïrnï šdi
ua äklär (Suv 4242). ( I 166).
esri ü ö lüg : ol aviš ïn EŠ- II , : atlï šdi
önmiš sri ü ö lüg javlaq ört jalïn ( I 166).
, , EŠ- III . aš- I.
(Uig IV 157). EŠ AR . aš ar.
ESRÜK 1. : bodun esrük EŠÄK : t vä silkinsä šäkkä jük ïqar
jürümädi ( . ) ,
( 292); 2. : srük ( II 246); šäkni bergin ä bu jejimni
rgäklädï ( II 289); esrük jesün , ,
tütüš qïl a a sumla a (USp 314).
(QBN 33013). . ešgäk, ešjäk.
. ösrük. EŠGÄK ( I III): ešgäk süti bilä i sün
ESSIZ I , , ( I 142). (Rach II 124).
. esiz I. . ešäk, ešjäk.
ESSIZ II ( I 143). EŠGÄKLÄN- ( I 315).
. esiz II. EŠI . ašï .
ESTUP [ . st pa] . : vixar sa ram EŠID- : bu sabïmïn dgüti šid
s upqa sanlï v tavar , ( 2
).
, (Suv 13519). . ešit- II.
ESTÜR-I . es- I: ol qavïq stürdi EŠIDIŠ I : tajgüntan manistantaqï
( I 221). ki ig dintar burua uru ešidiš imiz isig sa un
ESTÜR- II . eštür- I. itä uq ü ün bitidim [ ]
ESÜK . ezük. ,
ESÜK I . ezükci. (?) , ,
ESÜKLÄ- . ezüklä-. (ThS II103).
ESÜKSÜZ . ezüksüz. EŠIDŠI I . ešidiš i.
ESÜR- 1. : sürsä kiši t lva munduz EŠIK 1. : rmägükä šik art bolur -
bolur , [ ] ( I 42);
(QBN 1602); sürmä bolur dgü til arslan turur kör ešikdä jatur – , ,
, (Rach I53); 2. . (QBN 2410); 2. . , -
, ; –
. .: sürmä bu b glik bilä - , : 1) j k, 2) i käk, 3) ba-
(QBN 37615). saman, 4) magišvari, 5) äzrua tä ri, 6) vinayaki, 7)
. ösür-. rklig qan, 8) alp sü üš, 9) u tä ri ( VII .64).
ESÜRT- . esür- 1. : sü ig EŠIKLIK :
anï sürtti ( III 427); šiklik jï ,
2. . ( , ( I 152).
. .): sürtmasü dävlät seni EŠIL- . eš- I 1. : bu
(QBN 4398). qajïr ol šilgän ( I 158);
. ösürt-. qum šildi ( I 197); 2. -
ESÜRÜK . esrük. , : bu jïp ol šilgän
EŠ I , , ( 184): n ä ( I 158); 3. . , -
munduz rsä eš gü , : anï ligi ïšqa ešildi
, ( I 458); jemä tört eši ä ïdur ( I 197).
n sälam ešil- quvra- . , -
( 31
). : ü javlaq jol aqï tïnlï lar quvra ï
eš tuš . , ( IV A21): ašïl aj üs älgäj tä ri jeri kiši ažunï šilgäj
tirändi unamas b rü k lgäli / n eš tuš quvra aj sansarlï taluj ögü i in ä t gzingäjlär
 198

ešitrüš- . savlaš-.
, EŠITTÜR- . ešit- (Man III 289).
[ ] EŠITÜT : ïraqta sav ši üti dgü
(Suv 43312). ( I139).
EŠIMSIN- , EŠJÄK : ta ar šjäk üzä artïldï
: n ä dgü tutsa özü qorqu tur ( I 244).
/ šimsinmägil s n-qïja baqnu tur . ešäk, ešgäk.
[ ], EŠKÄK . ešgäk.
,/ [ ] , EŠKIN , ( )
(QBK 24110); tilin gü sözlä I 109).
ešimsinmägil [ ] ,[ ] eškin topraq ( I 109).
(QBN 3209). EŠKIN I , ( I 109).
EŠIN- . eš- I: at šindi EŠKIRTI : arušï arqa ï ikigü arquru
,[ ]( I 201). turquru qavšurup torqu eškirti bö ulatï bir d bolur
EŠIŠ- . eš- I 1. ,
.: ol m ä topraq šišdi , , ,
( I 185); 2. . ( VI391).
.: ol m ä jïp šišdi . eškürti.
( I 185). EŠKÜRTI
EŠIT- I . eš- I 1. , ( I 145).
: ol anï vin šitti . eškirti.
( I 211); 2. EŠLIG ( I 47).
: ol uruqnï šitti EŠSIZ : jorï jal uz (ja luz?) ešsiz aj
( I 209). ja luq özi , , ,
EŠIT- II : qulaq šitsä kö ül bilir (QBK 19511).
, ( I 211); ešitgil EŠTIL- . šit- ( VIII H10): bu söz
biliglig negü dep ajur , štildi ( I 246).
( 129
); qur ïsïrsar ögrün ü sav EŠTÜR- I . eš- I 1.
eši ür [ ] , [ ] , : ol qum štürdi
(USp 4226). ( I 222); 2.
ešit- tï la- . : negü ter šit : uruq štürdi
tï la bilgi batï , , ( I 221).
(QBN 40814); bu EŠTÜR- II . ešit-: ol m ä gü söz
nom rdinig ši miš tï lamïš k rkäk - štürdi ( .
(Suv 40213). )( I 221).
. ešid-. EŠTÜRÜŠ- . ešitrüš-.
EŠITIGSÄMÄK : t ri EŠÜ- : ol a ar jo urqan šüdi
nomlarï ermä in jalqma ïn uzatï ši igsämäkkä ( III 253); n ä kür
tajanïp köküzlüg küvänür rig / ölüm j rkä kömdi
šüdi j rig
( . ) (Suv 2508). /
EŠITIL- . ešit- ( 399
): jel ijin (QBN 3758).
ši ilür kü ki jï ja usï EŠÜK 1. ( I 14); 2. .
( I133). , : jaruq dünja jüzkä šünsä
EŠITMÄK : nom ši mäk küsüšin šük / m n utru barajïn
jï ïltïlar birgärü , [ ] [ ], /
[ ] (Suv 57514). (QBN 3601); 3. ( I 72).
EŠITMÄKLIG - EŠÜKLIG ,
: bu darani ü ä šitmäklig saqïnmaqlï ( I 153).
bïšrunmaq[lï türlüg] bilgä biliglärig oqïtu EŠÜKLIK ,
jarlïqadï . .: šüklik bar ïn ,
[ ] ,
, (~ )( I 153).
(Tiš 18a8). EŠÜL- . ešü-: anï üzä jo urqan
EŠITRÜŠ- .- . ešit-: savlaš- šüldi ( I 197).
 199

EŠÜN- . ešü-: tirig / sezik tutma tur urtumuz ersär

bir kün šüngäj j rig [ ] , / ( IV 45); jarat- et- . jarat-.
, ET- II : c äkliktä sïnvac e är mi
(QBK 2224); jaruq dünja jüzkä šünsä ünün
šük / m n utru barajïn (QBH 1412).
[ ] [ ], / . öt- II.
(QBN 3601). ETÄ
EŠÜT- . ešü-: ol m ä jo urqan I 52).
šütti [ ] . eti .
( I 210). ETÄ LIK
ET 1. : tamïrlï t ( I 495); ( I 151).
t šïšqa taqïldï - ETÄK 1. , ( I 68);
( II 129); jig t aš sürmä ilädi 2. . , : usï u tï koptï a aqïn
, , ( 21); 2. , örü / qara tun kötürmiš täkin örü
: tim ki idi ( III 259). , ;/
et jer ( I 32); et jin . ( . ) (QBN 28510).
, : iglär j mä savrïjur / t jin taqï ETÄKLÄN- ( ):
krišür ,/ ton täkländi
[ ] ( III 278); sö üki ä t gi ( I 294).
ti jini söklünüp - ETÄKLIG : täklig ton
(Uig III 246); et . ; isig et . isig I; ( I 152).
qo et . qo . ETÄKLIK ,
ET- I 1. , , : ol : täklik böz ,
jükünc etti ( I 152).
[ ]( I 171); javuz ’l etär ( . . ) ETÄT- , -
( A215); nomu törüg kisi etär kisi : ol anï tätti
ïrlajur kisig igidür ( I 207).
, [ ], [ ] ET I ( II 48).
( VI36); bir arï ja ï ev ETI . edi.
etip , (Uig I 296); 2. ETI
, : s daq bodun ( I 52).
etäjin tejin jencü ögüzüg ke ä temir qapï qa tegi . etä .
sülädimiz , ETIG 1. : özi ä k räkin etindi etig
, (QBK 187);
( 39
); 2. : tapun u etigläri etgü k räk
tä ri meni ïsïm etti
I 171); 3. . . (QBN 2189); 3. , : qul aqï
: qulaqïm c etti tilgäni e igi ö i bolsar
( III 357). (Suv 59516); 4. ,
et- jap- . , : : jü bujanlï e igin e ingülüg -
süsin etsä japsa ta jortu tüzüp / ke in qalmasa (Suv 61422);
r ja ö dün ozup büdijü qolïn sala ... tü indäki etigläri bar a ja ï[ra]
turur ,
,/ [ ] [ ] , ... -
(QBN 17612); et- jarat- . (Uig II 244).
, , : tört bulu daqï etig jaratï . 1. : n türlüg etig
bodunu etdim jaratdïm ( . . jaratï bar rsär körüm i jul u ï a ajïtma etär
) ( Xb9); rtilär ,
dgü qïlïnclï kemi köprük etgil jarat ïl [ ],
(Suv 1610); etiglig ( VI133); etig jaratï qïl alï saqïnsar ašnu bu
jaratï lï is ködük känt ulus ev barq etgäli jarat alï bitigig oqïmïš k rgäk
saqïnc saqïnsar , [ ]
: ( VI452); 2. ,
, ( VI79); et- tur ur- ( VIII D39, X476): anda basa k mädük
. , : ölütlük etlik ettimiz jürü arï ja ï ton k dip qop türlüg e ig jara ï
 200

ä tü in u e miš jaratmïš k rgäk ETIK- II . et- ( I107).

, , büt- etik- . büt- I.
ETIL . , (?)
(Suv 4183); anï I 73; 18 5).
intä m ni körkümin adruq adruq jevig ti ig ETIL- . et- 1. ,
etig jaratï ü ä etiglig u b di ä ün : biliš birlä et[i]lür qamu türlüg iš
, -
- (QBN 475); 2. ,
(Uig I 299); etig tümäg . , , : b g o rïnda
: jaruq jašuq (?) e ig tümäg ü ä e inip ni ïšïm etildi
tümänip alpalmïšlarï k länmišläri ( I 53); bajudï bo un häm
, etildi eli ,
(Suv 31223). (QBN 8615).
ETIGLIG 1. . , - etil- sajïl- . ,
(= . sa sk ta): küsüšsü dian : bu er ol tilgän sajïl an –
iglig nomlarqa ilinmäk japšïnmaqnï jürün äki , ( I 158); edäd- etil-
rür - . edäd-; bïš- etil- . bïš-.
- ETILGÄN (MK I 158).
(Suv 2631); 2. , : e iglig ETIN , : arslanlar tinin inäjü
räk k d qamï a rig (Suv 36323).
, [ ] ETIN- . et- 1. ,
(QBH 878); 3. , : : özi ä k räkin etindi tig
jorï gülük qïl aj gü kiši / etiglig bolur tut ï , (QBK 187);
gü iši , , 2. , : mälikkä n gü t g
,/ [ ] ingü k räk
(QBN 371); 4. : ulu (QBH 617); t lim sözni šitip š itmäz tin
tä ri jerintän jana tükäl etiglig kö ü ü körklüg , [ ] -
burqan b lgürär (QBK 24117); 3. : qïšqa etin k lsä
, - qalï qutlu jaj ,
, , , ( VI411); [ ] ( I 82); ölümkä etingil
jeti rdinin etiglig pušpak atlï sarva ïnta turu (QBK 21211); 4.
ginür m n ( . ) , : etindi qolï qaš ï kök al k ip
, , -
pušpak (Uig I 2816). [ ] [ ] (QBN 183); bu dünja
etiglig jaratï lï . 1. (= . ... / etinmiš k lin t g kö ül j lgütür
sa sk ta): etiglig jaratï lï iš ködük känt uluš v ..., / ,
barq etgäli jarat alï saqïn saqïnsar - (QBK 2072).
: etin- jara ïn- (jaratun-) . 1. ,
, ( VI79); : ja ï bolup etinü jaratunu
2. : ke körtlä kökü intä ... jumšaq umaduq jana i ikmiš
iki migläri [eti]glig jaratï lï turur ,
... , [ ] ( 10
);
( 446
). 2. , : a ulu jïlanïn
ETIGSIZ . , - tu lärin etinip jaratïnïp qaj b ltir saju jorïjurlar
, , « rdi ,
» (= . asa sk ta): noš (Uig I 3913);
tatï lï e igsiz m gü m ig aša ur si etin- timä (n)- . , :
, amtï samtso [ ari] tapï a etini timäni
(Suv 6475). , ,
ETIK : ol tik jisin ( üen230); etin- tümän- . -
sï zadï ( III 283). : jaruq jašuq (?) e ig tümäg ü ä e inip
. etük. tümänip alpalmïšlarï k länmišläri
ETIK- I , ( . - , -
): o lan tikti (Suv 31224).
I 192). ETINÄ- , (Suv 36323).
 201

ETINKIRI . eti kiri. ländi ( I 314).

ETINLIG: etinlig tikilig ja ulu . ETRÄK , ( I 101).
, : alqu ünlär arasïnta ETRÜK . . ( 505).
alquta jeg baš ïnqï ulu ä rua inlig tikilig ETSÄ- : r tsädi
ja ulu ünü üz ( I 275).
, ETSÄT- . etsä-: ol m ni tsätti
, ( I 262).
(Suv 34621). ETSIZ , : tsiz sö ük
ETI KIRI: eti kiri ja ulu . - (QBN 1678).
, : sü ük jaruq j mä ti kiri ja ulu ETTÜR- . et-: ol m ni ïšïm ettürdi
körklä ünü , , , [ ] ( I 217);
(Suv 6462). š ol tük ettürdi
ETIŠ- . et-: olar i in etisdilär ( I 218); ol a ar b lik ettürdi
( I 76). ( I 267).
ETIŠTÜR- .- . et-: ojunïn b ikin ETÜK : tar tük a aqï
ištürüp jada ïn jorïju jigtürdi ( III 97);
[ ] (Suv 41810). rdämsi kiši tük i intäki uljaq birlä tü ol
ETIT- . et-: aq ïraq ordu örgin anta ,
etitdim ( . ( VII 421).
) ( 20
). büküm etük . büküm.
ETIZ . atïz. . etik.
ETIZLÄ- . atïzla-. ETÜK I ( II 49): t mür i tük i
ETIZLÄN- . atïzlan-. jana qïrma ï ,
ETLÄ-I , (QBN 3215).
: ol qojï tlädi ETÜKLÄN- ( III 348).
( I 284). ETÜZ : ol i räki a birlä qatalur kim
ETLÄ- II . lä-, ejlä-. erkäkli tišili tü inta rür
ETLÄL- . etlä-: qoj tläldi ,
(MK I 295). (Man I 178); m ni
ETLÄN- . etlä-: o ul tländi bu tü ümin esirkägüm edi k lmä
(MK I 256); jïlqï jazïn atïanur / (Suv 6091).
otlap anïn tlänür etüz bilig . ( VI398); etüz qa ï
( . ) ,/ . (Suv 36412); belgürtmä etüz
[ ] ( I 285). . belgürtmä; marïm etüz . marïm; nomlu
ETLIG , ( I 101). etüz . nomlu ; tüš etüz . tüš II; ü etüz .
ETLIK 1. , ( I 101); 2. - I.
( I 101); ETÜZLÜG , : jalï
3. , ( I 101); 4. tü lüg ( üen14).
: ölütlük tlik et imi tur ur umu ETÜZTÄKI : ol jarsïn ï
rsär tüzintäki qan jiri arï sïz javlaq tašïltï tökülti
( IV 45). , ,
ETMÄK I : ol tmäkkä ja sürtti , ,
( III 426); bu ja lï k räk bu , (Man I 59).
qapu bašlar r / b gi tmäkin jep išin išlär r EV 1. , , : v o aqlandï
, / ( I 293); vü kä
(QBN 1935). javu ma ušaq ï kišig
qara etmäk . qara I; tuz etmäk . tuz. (QBH 545); 2. .
ETMÄK II: etmäk jara maq . - , : bularda üstün s käntir jorïr
: soqan ï tatï lï in kä nomnu iši ködüki / iki jïl s kiz aj bir vdä qalïr
mäki jaratmaqï alqu bar a boltuqma ,/
, « » (QBN 224); qaju
, (Suv 2038). vkä kirsä bu aj t rk ïqar « »
ETMÄK I (MK II 48). , (QBN 6315).
ETMÄKLÄN- : r tmäk- ev barq . ,
: evü barqï ï k arï tut silig
 202

- EVIN 1. ( I 77, 84): u maq i rä jedi

(QBN 3273); tü rtiml[igin] kör vin (QBK 2062); 2. -
saqïnïp vtin barqtïn öntilär - ( ): bašïntaqï birär vin
( . . ) , - sacï anta munta sa ïlïp birin tartmïš t g ,
( III137); ev jutuzï (Uig II 765); , -
evni jutuzï (Uig II 8522); ev qïzï , [ ]
( I 326); fur an evi . fur an. ( X435); bodisatv o ušlu elig b gni
Cp. eb, ef, üj, üv. mintin tü intäki bir vin tüsi ä j mä ada tuda
EV- , ( I 167): evä qïlmïš gurgäli u ulu rmä lär
išlär ökün lüg bolur
[ ] (QBN 512). « » (Uig IV 259).
EVÄK 1. , : rsäk rkä evin tüš . : [büri] buquqlanur
gmäs / eväk vkä t gmäs ïrlï bolur to ar b lgürär vin tüš ber[ür]
,/ , , [ ] , ,
( I 104); eväk si äk sütkä tüšür - (W11).
( II 13); EVIN- . ev-: ja s t lim tutsa
2. , : evä išlämä ... eväk ištä azraq s ni / toqïšqa evinmä jara kör anï
as[ï] ïn bulumas kiši ..., / - ,
[ ] ,/ ,
(QBN 37513); 3. . . - (QBK 1271); evingil
, : sändä eväk joq , jügür , (QBN 1537).
( . )( I 77). EVINLIG , :
EVÄKLIK , vinlig u un tonlu
I 153): eväklik turur bar a ja luq iši - (W .11).
(QBN 567); EVIR- 1. ( VI .455
); 2. -
eväklik bili ol qamu qa javuz , , ( IX117); 3. . -
, (QBN 1534). ( ): nät[käk]
EVÄT I: evät teg- , tïlïntïn tav tïlïn a virmiš [ ]
: t gmä evät ïšqa körüp tur ïl ala (Uig I 142).
, ( III 26). . evür-.
EVÄT II , EVIRGÜ (Uig I 172).
( I 51). EVIRT- . evir-: j ti t zgin lig ïduq
. jemät. nom tilgänin virti (?)
EV I , : bolma v i qulï (Suv 65917).
(QBN 3243); urï o lanlï EVIRÜ , : ögüm qa ïm qatunlarïm
v i süti , virü ulu larïm ,
(Rach II 265). (?) ( VII 40144).
. eb i. . evrä.
EVDÄKI : jazïdaqï EVIŠ- . ev-: kišilär ïšqa evišdi
süvlin ärgäli vdäki taqa u ï ïnma [ ] ( I 186).
, EVIT- . ev-: baqa tur m ä öz tapu qa
, ( I 447). evit , ( .
EVDI- : ol j ncü vdidi )[ ] (QBN 1221); a ï bergü
( I 273). rsä evit t rk t gür / qïnïn bergä ursa amulluq
evdi- terä- . : tükäl on ür ,
sekiz ajda ajdïm bu söz / ödürdüm adïrdïm söz ,/
vdip t rä , ( . . -
, / ) (QBN 37514)
(QBK 39210). EVLÄN- 1. , : tünlä
EVDIL- . evdi- ( I 246). jorup kündüz s vnür / ki igdä vlänip ul u
EVDIN- . evdi-: ol özi ä j miš vnür , ,
vdindi ( I 251). / , , ,
EV INÄK: ev inäk ismin . . (Suv 34319). , ( III 87);
EVIL- . ev-: ïšqa evildi , 2. : ol bu vni vländi
( I 271). ( I 259);
 203

3. . « », ta t [ ]
( )( I 259); aj qopup vlänüp (QBN 199); bolu berdi
/ aq bulït örlänüp , vrän özüm joqladï [ ],
», / ( I 257). (QBN 1393).
EVLÄŠ- I , (MK I 240). EVRÄN II . avran.
EVLÄŠ- II : ol b g birlä EVRIG . erig IV.
vläšti ojnap , [ ] EVRIL- . evür- 1. :
, ( I 240). jara tï kör vrän tu ï vrilür , [ ]
EVLIG 1. , : ndik uma ,
vligni a ïrlar [ ] (QBH 1528); 2. , : bra ma a i elig
( I 105); vlig to ursa közi arï s mäklärig k zip vrilip öz ulušï a bardï -
jolqa bolur ( . ,
), [ ] [ ] (Uig III 6316);
( II 176); 2. , : qalï 3. , ( . .): qaju
evlig almaq tiläsä özü / talusïn tilä k jiti qïl kiši uzun turqaru ölüt i bolsar ö lüg ölürmäktä
közü ,/ ögrün s vin bulup ölüt ajï qïlïn tïn vrilmäsär
( . )
(QBN 32210). ,
evlig barqlï . ,
, (Uig III 82). , (Uig III 413);
. evlüg. 4. , : al un ö lüg
EVLIK . evlig. jini tä birär birär t saju qut bujanlar b lgüsi
EVLÜG 1. , : til quturu ta lan ï rürlär kök vaj uri rdini t g
arslan turur kör ešikdä jatur / aja evlüg r saq aru vrilip tururlar ,
(sïq?) bašï nï jejür – , ,
,/ , , , ,
(QBN 2410); 2. .
– : on iki ükäk ol bularda a ïn (Suv 3485).
/ qaju iki vlüg qaju birgä in , evril- jorï- . , :
, / tä ri tä risi burqannï ïduq nomlu jarlï ïn a [v]
« », – (QBN 2211); rilmä im jorïma ïm rsär
3. , : tünlä bulït örtänsä vlüg urï
ldürmiš ä bolur - (Suv 1363); evril- tevril- . :
( . ), , - qa lï tilgäni t g ... vrilü t vrilü ...
( I 251); vlüg almaq o ul (Suv 13322).
qïz igidmäkni ajur [ ...] , . evrül.
( . ) EVRILIN SIZ 1. , -
(QBK 113). : tört türlüg vrilin si sü ük kertgün
. evlig. ,
EVLÜK . evlüg. ( V B35); 2. . . ,
EVRÄ , : negü ksä jerkä jana ol (= . p ramit ): bušï bašlap bütmiš bïšmïš
önür / negü bersä vrä anï-oq alur bilgä biligkä t gi nomlar ü ä vrilin si kä
, :/ , gmäk paramït temäk savnï jörügi rür
(QBN 11114). ,
evrä jana . , : ol vrä jana
jan u rmä b rü , , ,
(QBH 17939); n lük vrä k ldi jana bu özü p ramit (Suv 31018).
[ ]? (QBH 3581); jana ïn sïz evrilin siz . ïn sïz.
evrä . jana. EVRILMÄKSIZ : ü äliksi
. evirü. köni tü tujmaq burqan qutïntïn janmaqsï
EVRÄN I : jara tï kör vrän vrilmäksi rür
tu ï vrilür , [ ] ( .
, (QBH 1528). ), ,
evrän bolu ber- , ( (Uig II 40103).
, ): bolu berdi vrän lig berdi EVRIN KÄN IK -
 204

, : vrin kän ik qoq ( I 157, 521); 2.

barmanular (Suv 17117). ( , . .): ol tavarï
EVRINÜKSÜZIN: evrinüksüzin a ïn sïzïn vürdi t vürdi ( II 81);
. , (Suv 48813). evürä qo - : törütgän i i tap ï ev[ü]
EVRIŠ , , rä qo up / törümiškä tapmaq bolur-mu u up
( VIII 3): ol tö ünlär o lïnï bu vrišin körüp , ( . -
), / ,
[ ] (Suv 52512). [ ]? (QBN 34115); el evür- . el
EVRIŠ- . evür- 1. . : I; jorïq evür- . jorïq I; jüz evür- . jüz I;
r äkläri o rulur / o bilä vrišür qïlïn evür- . qïlïn ; qïlïq evür- . qïlïq.
[ ]/ - . evir-
( I 248); 2. . .: EVÜS- ( I 13).
ol m ä tavar vrišti - EVÜSGÜ , ( I 13).
( I 235); anï qa mïš atï vrišti EVVÄL . ävväl.
( I 235); EW . ev.
3. , .: anï birlä t lim EW- . ev-.
vrišti ( I 235). EWÄK . eväk.
EVRÜL- . evür- 1. : bu EWÄKLIK . eväklik.
aj bur ï särtan bu ev evrülür / vi vrülür häm özi EWÄT I . evät I.
vrülür [ ], , EWÄT II . evät II.
– ; « »( . EW I . ev i.
. ) ,/« » , EWDÄKI . evdäki.
(QBK 311); 2. - EWDI- . evdi-.
: r vrüldi ( I 248). EWDIL- . evdil-.
. evril-. EWDIN- . evdin-.
EVSÄ- I ( I 277). EWIL- . evil-.
EVSÄ- II . ev-: r vsädi EVIN . evin.
( I 277). EWIN- . evin-.
EVSÄT- . evsä- I: o lum m ni vsätti EWINLIG . evinlig.
( I 262). EWIR- . evir-.
EVSIN- : ol bu vni vsindi EWIRGÜ . evirgü.
( I 253). EWIRT- . evirt-.
EVSIZ , (Man III 289). EWIRÜ . evirü.
EVŠÜK , EWIŠ- . eviš-.
I 105). EWIT- . evit-.
EVTÄKI . . : ïntsu sïlanï EWKINÄK . ev inäk.
evintäkilär (MO I12). EWLÄN- . evlän-.
EVÜG , : ï aj tul j im qïs a EWLÄŠ- I . evläš- I.
r ä ö üg / anï bar a tï lap ö ün ä vüg EWLÄŠ- II . evläš- II.
, , , EWLIG . evlig.
/ EWLIK . evlig.
[ ] (QBH 9221). EWLÜG . evlüg.
EVÜR- 1. , : ol m ni EWLÜK . evlüg.
joldïn vürdi ( I 178); EWRÄ . evrä.
vürdi qa ašïn kör urmïš- / sänläšti jandï bu EWRÄN . evrän I.
ögdülmiš-ä - EWRÄN II . evrän II.
,/ [ EWRIG . erig.
] (QBN 3912); 2. : ol ajaq vürdi EWRIL- . evril-.
( I 178); 3. EWRILIN SIZ . evrilin siz.
: satï ï berür n a ar mün sanï / alï lï alïr EWRILMÄKSIZ . evrilmäksiz.
eldä vrär anï ( .. ) EWRIN KÄN IK . evrin kän ik.
,/ ( . ) EWRINÜKSÜZIN . evrinüksüzin.
(QBN 2212). EWRIŠ . evriš.
evür- tevür- . 1. ., - EWRIŠ- . evriš-.
.: bu r ol ïšï vürgän t vürgän - EWRÜL- . evrül-.
 205

EWSÄ- I . evsä- I. , ; ,
EWSÄ- II . evsä- II. ( .
EWSÄT- . evsät-. ) (Uig III 691); 2.
EWSIN- . evsin-. . . , : zük suj jazu[q]
EWSIZ . evsiz. , , (Man III 3813).
EWŠÜK . evšük. EZÜK 1. , - , , - :
EWTÄKI . evtäkI. kimni ü ä j mä ük tanuq önmäz
EWÜG . evüg.
EWÜR- . evür-. (Man III 2212); amtï m n ol köni
EWÜS- . evüs-. kertü savï kü ä kälir ü ün anï tapa barajïn bir-
EWÜSGÜ . evüsgü. ök barmasar ük sö lämiš bol aj m n ,
EZ- ( ): ol t ri zdi ,
( I 165). ; ,
EZÄ ( I 90). ( . ) (Uig III 691); 2.
EZEL . äzäl. . . , : zük suj jazu[q] ,
EZGÄNÄ . . (E 371). , (Man III 3813).
EZGÄNTI: ezgänti qadaz . ezük armaq . , :
( ?) jürü nomlar rsär qaltï bu igi zük atqan ularnï
( 31; 47
). zükin armaqïn ïnïn a kertüsin ä biltä i ïn kertü
EZIK ( I 71). tü bilgä bilig rür ( .
EZIL- , - ) , – , ,
.: quru qaldï ornï ezildi išim , -
( . . ) ,
(QBN 12311). (Suv 3053); ezük igid . . . , -
EZILMÄK , : : altï qa ï larnï altï atqan ularnï züki
zilmäk bušuš tarïqïp jaruqlarï üs älgäj - igi i (= .
, [ - indriya) (= .
] (Suv 45513). vi aya) (Suv 3718); ezük jal an . , -
EZILMÄKSIZ , - : tilin ük jal an sav sö lädimi rsär
, : ( IV A70); kertü
zilmäksiz el orunï tümän jïl tur un mgäksi in el tïnlï lar a ük jal an tïnlï lar üküš tä rim ,
ulušï m ilig bol un ,
, , ( VI6); igid ezük . igid.
EZÜK I: ezük i jo aq ï . ,
(Suv 68512). (Suv 5634).
EZIT- . ez-: ol o lan qulaqïn zitti EZÜKLÄ-: ar- ezüklä- . ar- I.
( . . EZÜKSÜZ: ezüksüz armaqsïz . -
)( I 209). , , : züksü
EZTÜR- . ez-: ol o lï qulaqïn armaqsï kertü sö ,
ztürdi (Suv 50521); ezüksüz igidsiz . ,
( I 220).EZÜK 1. , : köni kertü pädäk ol üksü
, , - : kimni ü ä j mä ük tanuq igidsi pädäk ol – ,
önmäz – (Uig I 35 1); ezüksüz kertü .
(Man III 2212); amtï , ( üen216).
n ol köni kertü savï kü ä kälir ü ün anï tapa EL . äl.
barajïn bir-ök barmasar ük sö lämiš bol aj m n ELSIZ . älsiz.
,
 206

F
FAJDA [a. ] : tavar fajda[sï] nemiš bilir s n sälam fazlï artuq ulu , -
!( 287
). (QBN 3641);
FAL [a. ]: gü fal . gü. ešit emdi qa bäjt abib fazlïdïn
FANI [a. ] , , [ ]
: fani dünja (QBN 9 ). ( 21
); 2. :
FAQRLÏQ [a. + -lïq] , : bajat fazlï birlä tirilgil qutun ,
bajlïq faqrlïq ( 187
). [ ] (QBN 1022).
FARAP . - FÄHM [a. ]: uquš fähm . uquš.
, ( I 487). FÄJLASUF [a. ] : ne ä dana
FARINIBRAN . parinirvan. rdi ne ä fäjlasuf
FARÏ [a. ] in farï . in . !( 203
).
FARQ [a. ] , : köni gri . fäljäsuf.
farqï ürü li qara FÄLÄK [a. ] : jeti qat fäläkni
, jatur jam a tut ,
(QBK 3928). (QBN 3157).
FARUQ [a. ] . . FÄLJÄSUF [a. ] : ažun
, , - fäljäsufï n i bolmasa / n ä tildäm rsä kišädi tilig
(QBN 1612). [ ] ,/ ,
. faru . ,[ ],
FARU [a. ] . . 33
). (QBK 1775).
. faruq. . fäjlasuf.
FARZIND [ .?: . ] . . FÄNA [a. ] , , :
(Chuast 37). üküš ögdi birlä tümän mi äna / u an bir bajatqa
FASIQ [a. ] , : bor ar joq fäna
mä fäsadqa qatïlma jïra / zina qïlma fasiq atanma / [ ] ,
tur-a , - (QBN 132).
, [ ], / - FÄRA [a. ] 1. , : bäla
, , kelsä sabr et fära qa küdüp / küdüp tur fära qa
(QBN 10712). bäla rän jutup , -
fasiq qara . , ,/ ( . )
(QBK 6116). , ( B349); 2. -
FASL [a. ] , , : jaz , ( färi ): tiläk ä tiril in fära
faslïnï (fazlïnï?) bu ra an ögdisini ajur [ qad usïz [ ] : ,
...] [ ] , ( 415
).
(QBK 85); taqï bir tüš ol kör FÄRIDUN [ . ] . .
bu jïl faslï a , , 750 .
(QBN 4302). . . (QBN 303).
FAZAJIL [a. . . ] - FÄRIŠTÄ [ . ] : färištä jüzi t g jarudï
, : bu türlüg fazajil uqušlar bilä ažun (QBN 3916).
/ arasta ol ermiš jorïmïš külä ( . färišti.
) FÄRIŠTI [ . ryšty] (Chuast 104,TT IX95).
/ ( . ) . färištä.
[ ] (QBK 612). FÄRIZA [a. ] , , -
FAZÏL [a. ] , - : äma at bilä qïl färiza
: ädiblär ädibï fazïllar bašï / gühärdin söz namaz [ ]
ajmïš ( . (QBN 23810).
), [ ], FÄRR [ . ] , , :
/ ( 490
). ögä bilmäs rgä ögüt ögrätür / anï färri udi bädi
FAZÏLÄT [a. ] , : ol sanï ( ) ,
... / bilig ma däni häm fazïlät kanï ... / ( . ) /
( )( C48). , ( 46
).
FAZL [a. ] 1. , : FÄSAD [a. ] , , :
 207

bor i mä fäsaddïn jïraq tur , FILASUF . fäjlasuf.

(QBN 1149); bor i mäs k räk FIRAQ [a. ] , : negü
g fäsad qïlmasa bar azunda raqdïn qatï / raq qa ularï t izdä
(QBN 1599). batï , -
fäsad sq . : fäsad sq üni kör ,/ (QBN 4442);
udïtmaz k ä qamu da qatï raq raq bu ölüm ,
(QBK 38217); fäsad sq idisi , ,– (QBN 4444).
: fäsad sq idisi atandï rän / bor i mäz FIRIŠTÄ . färištä.
kiši atï boldï saran [ - FISQ [a. ]: fäsad sq . fäsad.
] ,/ , FIŠAJLÏ . višajlï -.
, (QBK 3815). FITNA [a. ] , : küdäzsü u an
FEHM . fähm. tä ri imanïmïz / kötürsü bu tna bäla esiz iz
FEJLASUF . fäjlasuf. , /
FELJÄSUF . fäljäsuf. , ,
FELEK . fäläk. ( . ) (QBK 38412).
FENA . fäna. FRAZIND . farzind.
FERA . fära . FRIŠTI . färištI.
FERIDUN . färidun. FRNIBRAN . parinirvan.
FERIŠTÄ . färištä FUR AN [ . , bvyr ‘ ’]:
FERIZA . färiza. fur an evi , : fur an
FERR . färr. vin jïqtïmïz / bur an üzä sï tïmïz
FESAD . fäsad. / [ ]
FIDA [a. ] da qïl- : ( I 343).
da qïldï barïn n i häm özin / jalava a ar . bur an I.
berdi iki qïzïn FUTSI [ . , pfhy-ts ]: futsi
, [ ] bilgä . , , : futsi
(QBN 171). bilgäni alï j mä tikmägäj
FIHRIST [a. ]: hrist-i ähvab ( I106).
(QBH 85). FÜTÜVVÄT [a. ] , :
FIKR [a. ] ( C ). jana mä d mürüvvät fütüvvat ,
FIL [ . ] ( 487
). , ( B63).
FI L [a. ] , : javuz l e är
( . . ) ( A215);
tiril dgü lin kö üllär alïp ,
( C365).

G
GAJAKASAPI [ . gay k yapa] . . GANDARVI . gantarvi.
GANTARVI [ . gandharva] . -
(Suv 68817). , -
GANG [ . ga g ] . ( IV B28). :
GANGA . gang. ( VI432): tä rilär l lar
GANGAVALUK [ . ga g v luk ] . klär gantarvilar garu ilar asurilar kumbantilar
(Uig III 723). kinarilar mo oragilar , , ,
GANDAKAMINI [ . gandhak min ] . , , , , ,
. (Uig II 671). (Suv 40018).
GANDAMADIN [ . gandham dana] . GARBI [ . garbha]: aditia-garbi
(Uig II 3753).
(Suv 69413). GARDABHI [ . gardabha] . .
GANDAQASTA [ . gandhahast ] . . ( X260).
(Suv 68114). GARTIRAKUT [ . g dhrak a] .
 208

, , glär-gü ja ïlta ï siz , ,

(Suv 258, 338, 6457). , ( 11
).
GARUDI [ . garu a] . . u, kük.
, : GÜDÄZ- . küdäz-.
alqu tä ri jala uq asuri garudi kinari gantarvi GÜDÄZIL- . güdäz-: güdäzilsä bu
, , , , , til güdäz[i]lür özü
(Uig II 752). ( . . ),
GAR [ . graha] . : bra asvati ( 150
).
gar ( VII 430). . küdäzil-, kü äzil-.
GAUTAM [ . gautama] GÜHÄR [ . ] : ädiblär ädibi fazïllar
, bašï / gühärdin söz ajmïš
( VIII E35). ( . ),
GÄN . gän . [ ], /
GÄN [ . ] , : s ä ( C490).
rän a a gän berigli u an , gühär jün ü . : gühär jün ü
, ( 463
). jaqut , (QBN 3168).
gän ur- : n räk gän . gävhär.
urur s n bu altun kümüš / s är t ggüsi ol iki böz GÜL [ . ] , : al gül
ülüš ? / (~ )( 342
).
[ ] GÜLÄF [ . ] ,
(QBN 11310); ažun ï bögü b g n lük gän : saqal boldï jazqï güläf t g
urur / rät qajda bolsa anuq gän urur arut ,
, (QBN 4041).
:/ , , GÜL IR- , : ažun
(QBN 1574). gül irär baz alïn qaš atar ,
GÄŠÜR . kešür. ( C205).
GÄVHÄR [ . ] : kümüš gävhär . kül ir-.
altun baqïr , , , GÜR [ . ] : s ni dä ozaqï azun
(QBN 2528); t izdäki gävhär tügämäs s ä gläri / azun qo tï bardï jatur kör güri ,
, , ,/ ,
(QBN 3854). : (QBN 11211); ölümüg
. gühär. unïtma gürü jurtu ol ,
GENÄ . kenä. – (QBN 38811).
GEN . gän . GÜRÜ [ . ] : isiglig rsär gürü ü [b]
GEVHÄR . gävhär. aqïr qajïnturup suvï a beš baqïr mir qa ïp bergül
GILÄ [ . ] gilä qïl- , : ,
lük bu a un a qïlur s n gïlä ,
?! ( 396
). [ ] (Rach II III6).
GIZRI [ . ] ( I 431). GÜVARIŠ [ . ] : qamu
GNTRVI . gantarvi. türlüg otlar idis i tutar / güvariš ja ma un ja urnï
GOPALI [ . gop la] . . - qatar , /
(Tiš 43a8). , -
GRATAKUTl . gartirakut. [ ] (QBN 21311).
GRATIRAKUT . gartirakut. GÜZAF [ . ] , : erän
GRDABHI . gardabhI. ajrï särr-i güzaf ke mäs ol
GRDAKUL . gartirakut. ( 373
).
GRISMAKAL [ . gr mak l ] GÜZINLÄ- : bilip tutsa här kim
, ( VIII I22). ädibni sözin / alajïq ara ol güzinlär özin ,
GRIV [?] (Man I 221). ,
GÜ : bödkä körügmä ( 512
).

ADÏZ . qadïz. üküšräk kišini adr erür -

ADR [a. ] , : ,
 209

( 383
). aja am qatï sïz sürür um ï ,
AFILLÏQ [a. + . -lïq] - (
A211).
, : llïqdïn udanmaq bäjani AMA . qama , qamu .
qïlïnur [ …] ARIB [a. ] , : arib
] (QBN 112). rdi islam arib boldï baz
AFLÄT [a. ] , - ( B397).
, : bu ät turur kör u ïtur kišig ARIBLÏQ : i k qa ïy b ariblïq
, , bašï / ariblïqta ja lur talu r bašï
(QBN 3793); jorïdïm usalïn külä / tiriglik java boldï , /
ät bilä , ,/
(QBN 40310). (QBH 2711).
AFLET . ät. 1. . aribluq.
AFUR [a. ] , - ARIBLUQ (QBN 461).
: qulu m n idim s n m ä aj afur / . ariblïq.
meni jarlïqa ïl jazuqum k ür , ARI ANDRI [ . haricandra] . .
, , / , (Uig III 2213, 2720).
(QBK 38512). ARÏN . qarïn.
AJÄT [ . ] , : bajat bersä ATÏ . qatï .
izzin joq ol ajäti , AV A [ . ] , : bodun
(QBN 3775); 2. av a bolsa jïraq tur
, : b ki ab qaju-ma , (QBK 6012).
padšahqa qaju-ma iqlimqa t gdi rsä ajät AZAB [a. ] , : jalïnlan a
luqïntïn ... ol ellärni akimläri alimlärï qabul tu [u]nup azab iqd otï / alimluq suvïn sa ol
qïlïp t gmä biri bir türlüg at laqab ur ïlar nï ö ür
, /
, [ ] (~ )( 339
).
... AZILÏQ [a. + .-lïq]
, ( . ) », : rsä tiläki k räk
(QBH 33); ne tavar / azilïq tiläsä jemä bu jarar
3. , , ( 334
). ,
AJBAT [ . ]: ajbatü l’haqajïq , /
( D497). « », ( )
AJET . ajät. (QBK 2347).
AJIB [a. ] , : ÏA . qïja.
qamu ajib özlär körüšsä özün / saqïn boldï ÏL- . qïl-.
qïs a s vin i uzun , ÏLÏN- . qïlïn-.
,/ , ÏLÏN . qïlïn .
(QBN 242 11). ÏLMA . qïlmaq.
AJTSI [ . , iæi-tsi < äi-tsi] ÏN . qïn I.
(? Uig II 4438). ÏR ÏLAT- . qïr ïlad-.
AJU . qaju. ÏRZA: manastar ïrza . manastar.
ALÄT [a. ] : alajïq ara alät ÏZ . qïz I.
ma anisin ajïtmïš jana ODÏ . qodï I.
( 508
). OLU . qolu.
ALET . alät. ONA . qonaq.
ALTÏ . qaltï. UZ . qo uz.
AM [a. ] , : arislïq so ï OR- . qur-.
am ökün asrät ol – , OR - . qorq-.
, ( 302
). OR ÏN SÏZ . qorqïn sïz.
am je- , : ORMUZTA . ormuzta.
tiriglä tapundu ötädi aqïm / ölürdä mu ïp OŠTI . ošti.
jedi häm amïm ROŠTA . rošta .
,/ , , U : azu bu sabïmda
(QBN 1229); igid bar- u
am qatï sïz . : ?! (KT 10).
 210

. gü, kük. UR- . qur-.

UAN . uvan. URT . qurt I.
UASTUANIVT . uastuanivt. UT . qut I, II.
UN UJ . qun uj. UT AR- . qutqar-.
UNTIK [ . gu ik ] : mirkä jo urup UTLU . qutlu I, II.
untik qïlïp i miš k rgäk , UVAN [ . w’n] ( II A51).
(Rach II 426). UVRA . quvra .
H
HAJ . : n ä qaršï ordu b zäklig [ ] (QBN 3154).
saraj / ölüm buzdï bar a turu qaldï haj , HÄR [ . ] : ägär bilsä qaš ar
[ ], , tilin här kiši / bilür ol ädibni ne kim ajmïšï
/ - , -
! (QBK 3645). ,/ , ( . .
HANA ( I 32). )( 501
).
. ana. här kim ( 511
).
HATA ( I 32). HÄRGIZ [ . ] : bu kitabdïn aqsïraq
. ata I. härgiz kim rsä tasnif qïlmadï
HAVA [a. ] , , : (QBN 21); ölüglikä
havaqa bolu bersä tut un bolur härgiz asï qïlmas m
, [ ] (QBK 19411); (QBN 8813).
hava birlä bolmas bütün din iši HÄRI [ . ] . (QBH 18911).
, (QBN 24512). HÄZAR [ . ] ( C218).
hava arzu . , : hava HÄZL [a. ] : nävadir söz-ök az
arzularqa bolur rsä rk bolur häzl üküš ,
(QBH 1808); lig qïs a tuttum tavar ( C479).
termädim / hava arzularqa kö ül bermädim HE : he he , -
, , / ( II 282).
(QBN 4358). . .
HAVADARLÏQ [ . + -lïq] , HEDJE . hädjä.
: havadarlï ïmnï tükäl bilsü HEJBETLÜ . häjbätlü.
( 79
). . häm.
HÄDJÄ [a. ] , : de izdin kärimräk . hämä.
šahïm mi qata / qabul qïlsa ta joq bu az hädjäni HENDESE . händäsä.
, ,/ HER . här.
[ ] , HERGIZ . härgiz.
( 68
). HEZAR . häzar.
hädjä qïl- : bulut hädjä qïlsa ušaq HEZL . häzl.
qatränï [ ] HIBÄT [a. ]: hibätü l- aqajïq
C66); s a hädjä qïldïm bu ta suq sözüm ( 497
).
( 483
). HI [ . ] , , : biligsiz
HÄJBÄTLÜ [a. +-lü] bilä hi sözüm joq m ni
34
). ( . ) (QBN 278);
[ . ] , : kišän ol kišikä bilig közin jumdï aj t ldï hi a madï -
häm uquš – - (QBN 5513);
(QBN 3415); bilig ma däni häm fazïlät ädib ma mud o lï joq ol hi šäki – -
kanï - , ( 496
).
( C48). HIMMÄT [a. ] , , :
Ä [ . ] : hämä qul qïlurlar kišilikkä himmät mürüvvät k räk
azad özlärin ( . ( . ),
- (QBN 4113);
)( 422
). kimi himmäti bolmasa ol ölüg ,
HÄNDÄSÄ [a. ] : biläjin tesä ,– (QBN 16114).
n oqï händäsä / a ïl aj saqïš qap ï munda basa himmät tut- , ( 49
).
, ,/ - HIMMET . himmät.
 211

HINDI : äsirdin k ligli qalïq HÜNÄRLÏ 1. , : baqa kör

qušlarï / qaju raj-i hindi qaju qajsarï , kitabni bu t rgän kiši hünärlï er ermiš kišilär
,/ – bašï , , ( .
(?), – (QBN 1911). ) ,/ ,
. hindu. – (QBK 611); 2. . .:
HINDU (QBN 35912). ä pür hünärlï da bir ajb olur [
. hindi. ], ,
HO : ho ho , , ( 362
).
( II 282). HÜNÄRLÏQ . hünarlï .
HOŠ [ . ] : uquš hoš jititip HÜNÄRSIZ ,
sözümni a a ( . ) : hünärlïqqa ažun väfasïzraq ol
, ( 22
); l ol aql / hünärsïz a mundïn äfa azraq ol -
uquš hoš irädqa mäkan – , , ,
, ( 47
). ,
HUŠ . hoš. ( 442
).
HÜNÄR [ . ] , , HÜNER . hünär.
: hünär birlä dävlät birikilmägi bulunmaz HÜNERLÏ . hünärlï .
, ( . HÜNERSIZ . hünärsiz.
) ( C443).

AB [a. ] , ; özüm ab , ? (QBK 33911); oqïdï

äji (QBK 39010). elig bir kün ögdülmišig / ajïttï bodun ali el kün
ABÄŠ [a. ] . : ažun m zi išig ,
boldï abäš qïrtïšï /
(QBK 3732). (QBK 37712).
zä i abäš . zä i. ALAL [a. ] ,
ABEŠ . abäš. ): alal häm ram -
ABIB [a. ] , , (QBN 2047); alal jegli
: bular ähl-i bäjt ol qïlmaz bajatqa jazuq , ,
ahibqa qadaš / abib sav ï aqqï ü ün s v adaš (QBK 3195).
, ALIM [a. ] , :
,/ , , , ra ijjätqa müš q sälim til alim -
(QBN 3121); ešit emdi , -
qa bäjt abib fazlïdïn - ( 51
).
( ). ALIMLÏQ . alimluq.
abib sav ï . , ( ALIMLUQ , : jalïnlansa
) (QBN 3915). tu [u]nup azab iqd o ï / alimluq suvïn sa ol
AD [a. ] , , : qamu nï ö ür
kä ad ol t i b lgülüg ,/
(QBK 29517). ( 339
).
AJDAR [a. ] , (QBK 3881). ALVA [a. ] , : qarïn to sa
AKIM [a. ] 1. : ma in alimläri arpa ja alva bir ol ,
vä akimläri (QBK 210); [ ] (QBN 26315).
2. : akimlärkä ikmät asï qïlmadï AMD [a. ] : ilähi üküš amd ajur
[ n s ä ,
] (QBN 984). ( 1
).
ota ï akim . ota ï. amd-u ögdi . : u an bir bajat
AL [a. ] , : negü ol qamu da oza / üküš amd-u ögdi a ar-
qad u tegdi n rki ali oq säza ]
 212

[ ], / ARF [a. ] : bu qa arfqïna m n

, (QBK 310); amd-u sipas-ü qumaru s ä qodundum
minnät . (QBK 23). (QBK 610).
AMIJÄT [a. ]: amijät tut- ARIF [a. ] , , :
, : ulu tutsa am[i]jät kör arslanlaju jana närd-ü satran bilir rsä k / ari äri andïn
/ ügi t g usuz bolsa tünlä saju - ulïr rsä k
, , , /
, (QBK 12315). ( .
AQ I [a. ] aq söz ( 109
). ) (QBN 1966).
aqqu l-jaqïn ( ): ARIR [a. ] : a ï k ti arir
aj i taš biligli aj aqqu 1-jaqïn özü örtti öz ,
( . ), (QBN 414 13).
(QBN 1311); aq räsul ARIS [a. ] 1. , :
( 103
). arislïqnï qojar aris er qa an ölüp jatsa topraq
AQ II [a. ] , , : ä kirip ,
bodunnï aqï bar mäliklär ü ä [ ] ( 307
); 2. .
.: aris tojmas un n ini terip
(QBH 613): n ä b g aqï rsä qullar , ( C305).
üzä / jemä qul aqï joq-mu b glär üzä ARISLÏQ , : arislïq
[ e] igini emin kim bilür
, ?( C310).
?! (QBN 2183). ASRÄT [a. ] : arislïq so ï am
aq küdäz- , : ökün asrät ol – , ,
küdäzgil aja dost ulu lar aqïn , ( 302
).
( 345
); ASRET . asrät.
aq ötä- , , - AŠÄM [a. ] , : azinä ašäm
.: aqï nï ötäjümädim m n s ni i isi bolup / tirildi bir an a tiläkin bulup
bajat-oq ö äsü s ni aqlarï , ,
, (QBH 6218); bu /
tap ï ü ün b g ötägü aqïn (QBN 3719).
(QBN 2192); aq ötäl- AŠEM . ašäm.
, : s ni din AŠMET . išmät.
ötälsün m ä söz taqï / m ni din ötälsün s ä söz AZÄR [a. ] , -
aqï ,/ : bor i mä zinaga ja uma azär
, ,
(QBN 19812). (QBN 10715).
AQAJÏQ [a. . ] : aqajïq AZER . azär.
ibarät arabtïn ošul « aqajïq» AZÏR [a. ] : söz uqqan k räk
– – ( B498). bolsa azïr ävab / ävab qïlsa bermiš sözi ä
atäbätü l- aqajïq . atäbät; hibätü 1- sävab , [
aqajïq . hibät. ] ,
AQIQAT [a. ] 1. , : mä az (QBN 1975).
boldï dostluq aqiqat qanï [ ] « » azïr baš- , :
( . ), sü ük tattï ersä a ïq a azïr baš
?( C381); 2. , : , ( 209
).
aqiqat munï bil aj aj toldï s n [a. ] , :
[ ] , (QBN 776); bular ol rsä tiläki k räk ne tavar
aqiqat bu din tirgüki [ ]– ( . e. ),
(QBN 3128). (QBK 2347); ajlar ï qïl
ARAM [a. ] , : ïna namaz ,
aram jegli ornï tamu ol batï , - [ ]
, (QBN 37812); aram (QBN 23810).
ersä malï azab ol so ï [a. ] , ,
, - : aj elig bu tört ätim qïl oza
( 427
). ,
 213

(QBN 2733); aj kiši / räva boldï ( C ).

ät tiläki tušï , , / ilm käräm . , ,
, (QBN 4209). : käräm bir bina t g a a ilm l ol / ja
. a ät. bus an t g ol ilm käräm al gül ol
IB [a. ] , ,
: qajusï s bašï qajusï ib / qajusï ïlïm a ,/ ,
bolur , – ( 341
).
,/ IQD [a. ] : jalïnlan a tu [u]nup
(QBN 2936): özü bolsa ib urun azab iqd o ï / alimluq suvïn sa ol o nï ö ür
alma u , ,
(QBN 2985). /
ulu a ib . ulu ; as a ib . as. ( A339).
A IBLÏQ , : IRS [a. ] , : aja irs
tapu larda artuq bu jin kä tapu / a iblïq idisi arislïq n räk ,
turur – , ?( C ).
[ , ] ISAB [[a. . . ] :
(QBN 1863); a iblïqqa ašnu bu on n aram ersä malï azab ol so ï / isab ol ägär
räk / jiti köz qulaq saq kö ül ke k räk bolsa malï alal
, ,
[ ] , / , /
[ ] , , ,
(QBN 1866). [ ] ( ).
as a iblïq . as. ISABSÏZ : tavarsïz a bilgi
IKMÄT [a. ] : tükänmäs tavar / isabsïz a bilgi jerilmäs isab
akimlärkä ikmät asï qïlmadï [ ] , , [
[ ] – , / ,
] (QBN 984). [ ], [
IKMET . ikmät. ] ( B126).
ILÄ [a. ] , , : bu ISAR [a. ] : b gig qošnï qïlma
törtin k räk al ï hilä bilir , ja jad un ögüz / isarqa jaqïn turma
, (QBN ). ,/
ilä al . , , : (QBN 32713).
ašnu ja ïqa k räk ilä al / bu ilä bilä qïl ja ï IŠMÄT [a. ] , -
zi al : jülüg rsig rni bolur išmäti
, / / bu išmät bilä ol kiši urmäti –
( . ) ,/
(QBN 1779); törü ö di gü uruldï tükäl / esiz (QBN 1849).
jitti eldä qo up ilä al IŠMET . išmät.
,/ [ ] UKÄMA [a. . . ] : ïn
(QBN 4107); ilä ukämalarïnï aš arlarï bilä ara ta
etig . , : tanï lï kišikä ( )
tanuq ol bitig / tanuq bolsa ilä jorïmaz etig (QBH ).
UKEMA . ukäma.
, / , UKM [a. ] , : bajat
(QBN 2819); ilä etig ara ukmi ol bar a gü esiz
. : qamu n kä ilä etig arä bar / [ ] (QBN 30513);
mägär bu ölümkä ölüm iläsiz ( . an ukmi birlä k lür k lgän iš [ ],
) ,/ ; , ( 451
).
(QBN 972). UQUBARÏ ( III 243).
ILÄSIZ , : negü URMÄT [a. ] , :
bar azunda a ar iläsiz / negü ilä bar kim a ar ulu ulu la kü äz urmäti ,
aräsiz , (QBN 29812); jarašur
, / , ulu qa ki ig urmäti
?! (QBN 971). (QBN 29815).
ILM [a. ] , , - URMET . urmät.
 214

ÄT [a. ] , : [ ] ,
bu sözkä janutï bu bäjt ol tanuq / tanuq qajda bolsa / , ,
bu ät anuq – , (QBN 1622).
I
I . ir IV. , ( 548
); i i i ägüsi
I- . ij- . tašïlsar
IBADÄT [a. ] , - (Uig III 782); jer : i j r elki
: ibadät rija boldï artzun -
( B398). ( 484); qur , ( I 35);
IBARÄT [a. ] : ibarät söz ( I 35); sü -
arabtïn ošul (E 392); taš .
( A498). : a ar adïn ï barq jaraturtïm
IBÄR [a. . . ] , in tašïn adïn ï b diz urturtum
: äklikdä sanva ötär mi ünün , ( . -
/ oqïr surï ibri tünün häm künün ) ( . )
( . [ ] ( 12
);
) , / i ni tašï nï adašï bilir / bu i taš biligli kiši n
(QBN 1811). alïr ,/ -
IBN [a. ] : idäri ä ašïq i musa ibnu , [ ] , -
imrani , , (QBH 12231); tobïq
(Qas34). ( VII 2011); ton , : tiši
IBRAHIM [a. ] . . . kišini i tonï ( VII 269).
(Qas ). - : sub i ipän (ThS II26);
IBRAJIM . ibrahim. r ük suvïn i älim ( .
IBRÄT [a. ] , : ) ( II 5); o nï i ip mundun
šit s n özü / üküš ibrät al ïl-ma a ïl közü ar ï raq i mädi [ ] ,
,/ [ ] - ( 21).
(QBH 83); s ä bolsu je- - . je-.
ibrät (QBN 44115). ÄGÜ : qïa (?) nï i ägüsin
IBRÜK . ïvrïq. mäk a turur -
1. : kiši alasï i tin / jïlqï alasï ( 56); [q]arïnï kibärip i ägüsi tašïlïp [ba]r
taštïn ( . . ) - körksü i bar a tašqaru önär -
,/ ( I 91); , , -
indä tümän nä ošï [ ] (Uig III 4324).
( A218); 2. : sa ï ï i ägü . .
joq rsä ažun k gü i / qa an k dgäj rdi qara kiš GÄK . käk.
i , GÄR- I . gir-.
,/ GÄR- II . kär-.
?! (QBH 12634); 3. . GÄRÜ . kärü.
. : b n öltüm türgiš l i intä GÄRÜLÜG . kärülug.
(E 373); taluj GIR- : arqïs ïdmaz tejin
intä joqadtï (KP 538); sülädim ... icgirtïm
ötrü tegin balïq i i ä kir i , ...
(KP 417). [ o] ( 25).
i bujruqï beg , GÜ . kü.
( Xa14); et , - I . i.
( I 35); el IGIR- . gir-.
: i eldä kötürgil bo un IGLIK : ötrü i iglik jarašï s viglig
kü lärin bolur ( .
(QBN 3981); i ägu . ) (W42).
: i i i ägüsi tašïlïp qarnï kibärip IK- 1. , ( . -
... qan jiri arï sïz birlä qatï ü üksü aqar ): qara türgiš bodun qop i ikdi
, -
, ... , - 38
); tab qa jana i ikdi -
 215

( ); 2.
2
: r i ikti qartlarqa i kü ö kürgüsin sö lälim -
( I 192). ,
IL- . -: suv i ildi (Rach II 17); kü savar kesär
( I 194). , : toq [ba ïr]suqtïn önmiš
IM: jem i im . jem. qartqa i kü savar k särlärin sö lälim
IN : taqï i in jontušu oqïšurlar ,
(?) , (Rach II 14); aš i kü
(Man I 910); olar i in etišdilär . as; jegü i kü . jegü I.
( I 76). LÄ- [ ],
in ara . : i in ara bilišmä , ( I 286).
(Suv 3644). LÄN- , ( ):
INDÄ . . tarï i ländi [ ] ( I 256).
INDÄKI . intäki. LIG : ol-oq k a i lig bolup
INGÄ . . bir körklüg m lig urï o ul k lürgäj
INTÄ . . ( .
INTÄKI .: ) ( VII 2616).
gang ögü i intäki qum , LIK , :
( IV 28). izlik bolsa r uldïmas / i lik bolsa at ja rïmas
IŠ- . - 1. . , ,
I 181); 2. : ol m ni birlä / [ ],
süt i išdi ( I 104).
I 181); 3. : ton t rni i išdi MÄKLÄN- ,
( I 181). ( I 314).
KÄK . , (= . RÄ 1. , : i rä ašsïz tašra tonsïz
bh ta) (Uig II 675). ... bodunta üzä olurtum ... ( . .
jek i käk . jek. ),
KÄR- : ol atïn vkä i kärdi , – ( 26
); 2. .
( I 227); qï . : ölüm anï qonuqladï a ïz i rä
berišip k lin i kärip mi jïl tümän künki saqïn u sa dï , /
saqïnurlar , ( III 339); u u lï jorï lï suv i rä balïq
[ ] [ ]
( VI311). (QBN 3858).
KÄRU : i kärü kirip ölüg birlä ja[t] rä sab ,
tï , : tarqan aru i rä sab ïdmïš
(Man I 53); ötrü tegin i kärü ïn a ötüg berdi ( 34
).
RÄGI « » ,
(KP 437); aqï i karü kirtilär : qara qan i rägi b n zgäna –
(Suv 60915). – ( 371).
KÄRÜLÜG , « »: . räk, i räki.
kärülüg dgü jemišig qušlar artatïr ü ün turqaru RÄK « » ,
qïnqa t ginür m n , : küni ä örü bardï i räk bolu
, , ,
- (QBN 554).
(KP 727). . rägi, i räki.
KIN , RÄKI 1. ,
( I 108). : suv i räki tïnlï ,
KÜ , ( I 128). (Chuast 34); ol i räki az birlä qatalur kim
kü jegü . : arï ïn rkäkli tišili tü intä rür [ ]
tilä bar a i kü j gü ,
(QBH 13539); kü kesär (Man I 178); 2. « -
, : qan sarï tïn önmi[š qartqa] » , :
kü k särlärin sö lälim tab qa an[n]ï i räki b diz ig ï[ ]tï
, [ ]
(Rach II 112); kü otkürgü ( 12
); or u qaršï i intäki
, : mti bu orunlarta önmiš ïnan larïn i räkilärin küzätkäli
 216

, kögmän jer sub idisiz qalmazun -

(Suv 41424). ). ( 20
. rägi, i räk. IDIŠ I 1. , , : idišdä tü
RÜŠ- .- . -: ol m ä suv bolsa jara sïz bolur ,
rüšdi ( I 233). [ ] (QBK 1664);
SÄ- . -: ol suv ï sädi 2. . , , : bu nomu
( I 276). šitmäk o urïnta nom tö in uqmaqlï nus tatï
TIN : i tin sï ar ä kö üllüg idišläri tolu bolup [ ]
( VII 4121).
TÜR- . -: ol m ä suv i türdi
( I 218). (Suv 41310).
ÜJ . ( 29
). idiš ajaq . : uzun tonlu idišin
ÜK : , ajaqïn qodupan barmïš
( I 69). (ThS II62); idiš tut ï -
ÜKLÄ- : ol tonu : saqalsïz k räk tep idiš tut ï
üklädi ( I 305). (QBK 1665).
ÜR- . -: ol a ar suv i ürdi . iš.
( I 177); it sütin i ürsär tüšär IDIŠ II: idiš bitig ,
[ ] , .
[ ] (Rach I62). . (USp 63).
jedür- I ür- . jedür-. IDIŠ I : idiš i arï bolsa
IDÄ . idi I. körklüg jüzi / anï dïn si är i kü i sä qozï
IDÄGÄ: idägä tojïn . . , /
(Suv 13717). [ ]
IDI I 1. , : ötükän jïšda jeg idi (QBK 1666).
joq rmi IDIŠLIG : idišlig
( 4
); idisin alar j rkä andïn t zär ïr s n alïp i ükü / tiriglik uzun bol aj
[ ] jïldï kökü ,
(QBK 21013); qutlu bol un bu [ ], /
bi[tig] idisi [ ],
(Man I 210); 2. : bu qudrät (QBH 17225); idišlig suvu
idisi ( B19); (savu ?) i im m i tükäl ,
3. ( ): aj j r kök idi i , (QBH 1731).
(QBH 414); qulu m n idim s n . ïdïšlig, ï ïšlï .
, (QBH 1846). IDIZ I . ediz I.
. i. IDIZLIK c . edizlik.
IDI II: idi qurt . . (USp 44). IDRIS [a. ] . . (Qas28).
IDI III . edi, e i. I [ ]: i imiz jarlï ï
IDI- : ötrü ol ü tegi lär qua äk ( I 87).
tüš jemiš idigäli a alarï elig b gkä ötünüp ajï ïp . idi I.
qaltïlar , IŠ , : tolu i iš
, III 232); köglär qamu tüzüldi / ïvrïq i iš tizildi
(Suv 60811); kö ül ijin rdini idigäli , /
ujur ( III 131).
( V 91). . idiš.
idi- jï . : bodisatv[a]nï qalmïš RIK . rig.
sö üklüg šaririn i idilär jï dïlar IG I ( III 144).
(Suv 62717). . jig I.
IDIL . edil, etil. IG II : igig emlämäsä kiši t rk ölür
IDILIK , : ,
idim s n tözün s n i ilik qïl-oq , (QBN 242); aju berdim mdi igim
, häm müm
(QBH 1846). (QBN 644).
IDILIQ . idilik. ig a rï . : olarnï bar a igintin
IDISIZ , : rï ïntïn oz urur ö ürür rti
 217

(Suv 58515); igi ä a rï a IGÄTLÄN- . egätlän-.

mi joq ( I203); IGÄTLIG . egätlig.
ig kegän . , : ig k gän IGÄTLIK . egätlik.
adasïntïn (Suv 3324); IG IL : üküš j gli jal uq
ig kegänlig . , - (jal uq?) köp ig il bolur ,
(Suv 55516); ig kem . , (QBH 13242).
, : ota ï terildi tamur kördilär / ol IGDÄ- , (Chuast L33).
ig k m n rmiš aju berdilär , IGDÄR- .
( . )/ ( I 57).
, (QBN 885); ïr ig IGDIL- . igid-: o ul igdildi
m bolur ( VII 285); , ( I 246);
ig to a . , ( III 224): ol gü qïlïn birlä igdilmiš -ä
qamu ig to aqa bu m i turur (QBN 2417).
(QBH 1252); IGDILÄN- c . iktilän-.
ig to a girdi seni ( . IGDIR . igdär.
) ( I17); s ni balïqtaqï ig to a IGDIŠ I 1. , ,
ketgüsi joq ,[ ] : m n igdiš qulu m n tapu ï s ni
, (Uig I 454); rï ig (m ni ?) , , ,
. rï ; burun a rï ig . burun I; isig ig (QBN 1224); öz igdiš k räk k sïnamïš
. isig I; jaman ig . jaman; jel ig . jel I; jïlïn ( .
jel ig . jel; jum aq ig . jum aq; kezik ig )
kegän qïl- . kezik III; küdän ig . küdän II. ( . ) (QBN 2138); 2. -
. jig III. : jïlqï ï igdiš üklitsüni
IGÄ 1. : v igäsi ( VII 2817); [ ] (QBN 40014).
borluq igäsi (USp 1426); IGDIŠ II . ögdaš.
2. « », , ; jer suv igäsi IGDIŠ I : ša irlar tarï ïlar igdiš ilär
( VII 2921). , , (QBH 927);
Cp. ijä. munu an ba a ol bu igdiš ilär / qamu jïlqïlar a
IGÄ- I : ol bi äk igädi bular baš ïlar ,/
(MK III 254). (QBH 1274).
tïš igä- . tïš I. IGDÜ . iktü I.
IGÄ- II , : ol a ar igädi IGDÜLÄ- . iktülä-.
, ( III 255). IG Il- . igdil-.
IGÄN- I , : qaz qopsa IGID 1. , : azu bu sabïmda igid bar-
ördäk kölig igänür , u ?! (KT 10);
( I 104). 2. , : bir igid nomu törüg tutu ma
IGÄN- II ( - (Chuast 128);
?): qïsraq igändi - igid saqïn (Suv 2876).
( I 203). igid ezük . , : igi
IGÄN- III . igä- II: at igändi zük atqan ular
( I 203). (Suv 3051); igid ja luq . , -
IGÄŠ- I , : kišilär ïšta bir : igi ja luq saqïn lar
birigä igäšdilär (Suv 502); ezük igid . ezük; jal an igid . jal an.
( I 187). Cp. igit.
IGÄŠ- II . igä- I: ol m ä t mür igäšdi IGID- 1. , , -
(MK I 187). : öltä i bodunu tirigrü igi[d]tim
IGÄŠ- III . igä- II: ikki bo ra igäšdi , ( 29
);
türk bilgä q an türk sir bodunu o uz bodunu
( I 187); ikki bo ra igäš ür otra kökägün igidü olurur
jan ïlur ( 62
); 2. -
, , , : o ul qïz törüsä
( . , ni aj t in / vi dä igidgil igidmä ö in
)( I 188). , , /
IGÄT . egät. ,
IGÄTLÄ- . egätlä-. (QBN 32412); t risin sürär qan ögü
 218

aqïtar tin qanïn satar anïn öz igidür ( I 265).

, , IGLIG : urmïs i[g]lig bolup
(KP 35); ögdülmisni oqïmïsïn [ajur] [ ... ]
ntü tü ümin igidtim rsär - ,
(Uig II 765). (QBK III4); iglig erip ( VIII A18, 24).
. igit-. iglig kemlig a rï lï . (Suv 55712).
IGIDGÜ : o ul qï to a n gü IGSIZ : igsiz eri lär
te g igidgüsin ajur [ ... ] , (Tis 45a4); icsär ... igsiz bolur
, ... ( VII 715).
(QBH 12828). igsiz a rï sïz . : ol jer
IGIDIL- . igid- ( VIII D20). oruntaqï eli qanï igsiz a rï sïz adasïz tudasïz
IGIDMÄK , ( I207). bol aj
IGIDMÄKLIK : vlik almaq o ul
qï igidmäkligini ajur [ ... ] (Suv 19123); igsiz kegänsiz . :
(QBH 929). igsiz kegänsiz acsïz qïzsïz j ïsïz javlaqsïz
IGIDSIZ: ezüksüz igidsiz . ezüksüz. bol ajlar , ,
IGI - . igid-, igit-. (Suv 19619); igsiz
IGIL (?): qara igil bodunu joq kemsiz . , : ürük uzatï
qïlmadïm « » inc esän igsiz kemsiz bolajïn
( 14
); igil bilgä törü i (Suv 50510).
(Uig II 1910). IGSIZIN : ökünc birlä ölgäj
IGIR . egir. özü igsizin
IGIRMÄ . jegirmI. (QBH 12835).
IGIŠ , ( - igsizin adasïzïn .
)( I 122). (Man I 2817).
IGIT : igit söz ( I 51). IGSIZLIK ,
. igid. : sänlik tilä ä kör igsi likin
IGIT- 1. : [tür]k bodun a rti ol jïlqï (QBH 13211).
alïp igi[t]tim , IGTÜ . iktü I.
( 38); 2. - SAN [a. ] : anï farrï udï bädi
, : ol anï igitti sanï ,
( I 213). ( C ).
. igid-. IJ (aj?) ., ,
IGITIL- . igidil-. ( I 40).
IGLÄ- I : r iglädi IJ- : ajï qïlïn ijä barïp
I 287); kiši igläsä ot ota ï berür ( VII196).
, (QBN 16012); ij- bas- . 1. : qama qutlar
kimni sarï igläsär vaqšiklar turqaru ijä basa küjü kü ätü tutarlar
(Rach II 212).
IGLÄ- II 1. : ol jerig iglädi [ ] ( VI48); 2. :
( I 287); 2. : iglädi m ni ajï qïlïn lï tosun javlaq muj a[q] tïnlï larï ijär
aq / körmä ip o rï tuzaq ,/ basar [ ] ,
( I 380). , ( VI255);
. jiklä-. 3. , : törttin sï ar jer orunu
IGLÄL- . iglä- I: t gmä türlüg ig ijmiš basmïš
igläldi ( I 296). (Suv 60714); anïn tïnlï lar öpkä ni vanïlarïn
IGLÄN- . iglä- I: ura ut igländi ijä basa umadïn-oq u un sansar i in [äki] ot a
(MK I 259). öpälü[r] ,
IGLÄŠ- I . iglä- I: jïlqï arï igläšdi -
( I 241). , (?) ,
IGLÄŠ- II . iglä- II ( I 241). ( II 74).
aq igläš- . aq. IJAR [a. ] : o ul qïz sizi atadan kedin
IGLÄT- I . iglä- I: bu jer anï iglätti / atamaz atasïn anasïn adïn / bu ja lï ijaldïn
( I 266). qa an bar väfa [ , ] -
IGLÄT- II . iglä- II: ol a ar jer iglätti ,/
 219

;/ . ikägü, ikigü.
( . ) (QBK 1979). IKÄLÄ . ikilä.
IJAR [a. ] ( ): birisi eli dä IKÄMÄ . ekämä.
arï tut kümüš / ijarnï kü äzgil aj bilgi üküš IKDIL- . igdil-.
, IKDÜK ( I 105).
, / [ ] , IKI I 1. , : iki lïn birlä ölti o
[ ] (QBN 39914). ( 315); iki q z
. ajar. ländi ( I 256);
IJÄ , ( ): tört jirtin ü iki qïrq (Tiš 38a6); 2. : iki
ijäsi (Suv 5777). ja ïqa kün to uru sü üš üm
. igä. ( 13
).
IJÄSIZ , - iki jartïm qïl- : burso
(Suv 3642). quvra iki jartïm qïltïmï rsär
IJIN 1. , : javï javlaq ajï ögli- ( T IV A29); ulušu balïqï
lärkä ijin bolup turqaru qïl ïm rsär qama ajï iki jartïm qïltïm rsär
qïlïn larï , - (Uig II 7836); iki jüzlüg
, [ ] , ( III 45): birisi ozun ï
(Suv 10118); 2. , , : jo aq qïl ï / biri iki jüzlüg kiši umdu ï
qama [tä ri]lär bujanlarï [ijin] qama lï ašlar- , , / –
ï[nta] adïrtï bar , (QBN 3071); iki jüzlüg
, ( üen169); közü ü ( III 45); iki közi qï ïr
jel ijin ši ilür kü ki ï ja usï [ ] ( III 363).
( I133); IKI II: iki ögüz . (MK I 59).
kö ül ijin rdini i igäli ujur Cp. eki, ikki.
( V 91). IKI I . . (USp 7819).
ijin kezik ä . , - IKID . igid.
: bir kiši ölüt ölürmäktä ulatï IKIDINKI ,
toqu karmaputlarï ijin k ik ä rtsär (Suv 33322).
, , IKIGÜ , : barï lar ikigü
[ ] II 45); tegin jer i avï a birlä ikigü qaltïlar
( IV .11
).
IJIN- . ij- : ijin- bašïn- . (KP 361); bi ikigü bilgä nomlu baqšïlar ïn
, : uluš saju balïq saju ïn a ši timi ,
kim b gläri a u qarï bašlarï rsär ijinür bašïnur (USp 263).
, . ikägü, ikägün.
,[ ] IKIGÜN . ekigün.
, ( VI10). IKILÄ , : jumulma ï jandru ikilä kö i
IJIN : ijin bašïn . : ulu (QBH 16112).
ada ijin bašïn bol aj IKILÄJÜ , : ikiläjü si[z]
( II A15). lärni körüšmägäj m n
IJINKI , : ö ijinki (KP 763); tav tïlïntïn ikiläjü türk tïlïn a
(Suv 5664). aqtarmïš [ ]
IK I . ig I, jig I. (Uig I 146).
IK II . ig II. ikiläjü jana . , : ikiläjü
IKARAKŠA [ . ekarak ] . . jana jerkä ba ïp közünmä boltï
(Tiš 19b5). , (Suv 64416); ikiläjü
IKÄGÜ , , : bi ikägü n gü ja ïrtï . ( II A84); ikiläjü qatnaju
tep ö ünälim sö lälim , , (Suv 6291); ikiläjü taqï
? (Suv 6205); bu nisa biz balïq umaj . , : qïlmajuq ajï qïlïn larï
ikägüni ol ikiläjü taqï qïlma m n -
, (USp 56). (Suv 1383);
Cp. ikägün, ikigü. ol el uluš i intä ikiläjü taqï ... qorqïn ajïn
IKÄGÜN , , : ikägün boltuqma aj ...
ažun a e är iš läri (Suv 40914).
(QBH 59). IKILÄN . ikilin .
 220

IKILIN : ikilin jolï elig bi ik lar ikki qïz qolusdï

ïdmïsïn od urmïšqa ajur [ ...] ( II 109).
, . eki, iki.
(QBH 920); anï a ba a IKKIZ , : ikkiz o lan
l i ik[i]lin o aj ( I 143).
(QBH 162). IKLÄ- . iglä- II.
IKIN 1. , : ikin n IKLÄS- . igläs- II.
( III 449); ikin jal an ersä ol rni tili IKLÄT- . iglät- II.
[ ]– IKLINC c . ikilinc.
( 152
); 2. : jana joq IKTILÄ- c . iktülä-.
qïlïp / ikin bar qïlur s n , IKTILÄN- . o iktilä-: adïna unu
( C10). isig ö in üzüp kendü özümin iktiläntim ersär
. ikinci. , ,
IKIN I , : ikin i qu dävlät (Uig II 7830).
turur – (QBH 320); ikin isikä aj a IKTÜ I ( I 114).
qojdïlar ( 85). IKTÜ II: iktü sarï baš . . (USp 2614).
. ikin . IKTÜLÄ- , : ol qoj iktülädi
IKINDI , : olar bir ikindidin (MK I 317); adïna unu isig
tišdi ( . in ü üp k n ü ö ümü ni ik ülä imi rsär
) ( II 89); bir ikin i bilä , ,
(QBH 16621); ikin i suvda suv ö lüg ( IV 11).
ta lar bar k mi suzup sïnur [ ]: IL I . el I.
; , IL II . el II.
[ ], (KP 175). IL III . el III.
ikindi aj ( VII 49). IL IV . el IV.
. ekinti. IL V . el V.
IKINTI . ikindi. IL- I , , : r
IKIRÄ KÜ . ikir gü. ta dan qo ï ildi
IKIRÄR : ikirär taš alïp ( I 169); qaju kim to ar rsä ölgü k räk
( VIII L13). / qaju n a ar rsä ilgü k räk , ,
IKIR GÜ 1. ( VIII A13); 2. - ,/ , ,
, : ikir gü kö üllüg (QBN 907); t lu lï jazar ol a lï ilär
jal uqlarq - ,
( III117). (QBH 464).
. ikir gün. IL- II 1. , , : tikän
IKIR GÜN , : tonu ildi (MK I 169);
ikir gün ïš ( III 419); 2. : anunmïš turur bu ölüm tarmaqï / usanïp
kö lüm ikir gün boldï jorïrda ilär qarmaqï ,
( . )( III 419). [ ] ,
. ikir gü. [ ] (QBN 4382).
IKIRT- , : ba daš il- c . ba daš.
lï övkäli ja ïlarqa ikir ip anïn m n qïl ïm rsär ILA LA- [a. + -la] : ba illïq
qama ajï qïlïn larï [ ] ila lap o almaz ig ol –
, , ( C253).
(Suv 1021). ILÄ (
ikirt- sïqïl- . , - ): ažun
: nizvanïlï qa ularqa ikirtmïš sïqïlmïš toldï udvan äfa avr ilä
rürlär , , ( A393).
[ ] (Suv 70612). ILÄHI [a. + . .-i] , :
IKIŠ . egiš. ilähi üküš amd ajur m n s ä ,
IKIT . igil. ( 1
); ilähi ke ürgän
IKIT- . igid-, igit-. idim , (
IKKI , : olar ikki arïsdï 37
).
( I 182); olar ikki ajrïsdï ILÄKÜ . . III18).
( I 270); ILÄL , : iläl t p turup ïqtï ögdülmiš-ä
 221

« », (QBH 14127); ILIG . elig I, II.

vindi iläl t p , ILIGSIZ ( VIII A40).
» (QBN 40215). ILIK I ( I 72).
ILÄN- I , : ol jï aqï . jilig.
ilänmiš jultu lar , ILIK II . elik I.
(Tiš 23a3); altï türlüg ilänür jïltï lar ILIK III: e ilik . III.
( . Cp. ilk, ilki.
) ( VI190). ILIM [a. ] , : ilim ada[m]
ilän- erksin- . ( an I 2710); larï ... o ïlar mu azzimlar ...
ilän- bašla- . , : , (QBH 926).
tapï a ilänmiš bašlamïš bodun , - . ilm.
(Suv 5676); ilän- erksin- ILIN- . il- II 1. ,
. , : bu iländä i : kümüškä ilinmägli
rksin ä i atlï altï qa ï larnï iši ködüki ja luq bütün / t gär ïn tükäl bu ažunqa qutun
, « - /
» ( VI .189); erksin- ilän- . erksin-. ,
ILÄN- II . o c II: ol a ar iländi (QBK 842); bu kün bi ilinmiš turur bi
(M I 204); qïlmïsï a iländi mu ar (QBH 18042);
[ ] , ( I 205); 2. , : r ja ïqa ilindi
körüp buš tum ersä iländi özü (özüm?) [ ] ( I 205);
, [ ], , ä kim ilinsä tutar m n anï ,
(QBK 348). , (QBN 589); qaza birlä il[i]nür
közkä ilän- c . köz. tu aqqa elik
ILÄN , : b gi taplamaz išni ( 456
).
qïlsa qulï / ilän özkä qïlsun s rilsä qalï ilin- japšïn- . , -
[ ] : törtün jirtin ükä artuqraq ilinmiš
/ , japšïnmïš kö üllüg rsär ,
(QBN 1261).
ILÄNMÄK , (Suv 14815); jo qa ilin- . jo ; tilkä
(Man III 197, 201 4). ilin- . til.
ILÄR- , : qaqlar ILIN SIZ : anï ü ün
qamu kölärdi / ta lar bašï ilärdi jükünür bi ilin siz arï kö üllügkä
, [ ] ,
( I 179); m ni közümä n (Suv 451II).
ilärdi ( I 179). ilin siz tutun suz . -
ILÄRSÜK ( I 152). : ilin si tutun su küsüšsü kö ülläri ü ä
ILÄRT- . ilär-: közkä ilärt- c . köz. ,
ILÄT- . elät-. (Suv 2176).
ILBILGÄ . el VI. ILIN Ü ,
ILDÜR- . il- I: ol anï ta dïn ildürdi : tašqaru ilin ükä atlantur ï rti
( I 224); lig sunsa rdäm [ ] [ ]
bilä r t gip / ulu ta bašïn j rkä ild[ü]rür gip (KP 11); bir o urta ol elig qan ü o lanï
birlä taštïn ta ta arïqta ilin ükä bartï
,/
(QBN 1974).
ILGÄRÜ (~ ): ilgärü qurï- [ ] (Suv 6088).
aru süläp (~ ILIN ÜLÄ- : e igsi m ülüg
) (~ ) ( 12
); ilgärü talujta uza ï m ün ilin üläjin
šantu jazïqa t gi sülädim (~ ) ,
(Suv 3548); bir ikintikä jegä mäkläšü jerin[tä] ...
( 3
); ilgärü ke i ilin ülädilär ...
(~ )( 284); (Uig II 2228).
ILGÄSÜK (? TT VIII 20). me ilä- ilin ülä- . me ilä- II; ojna-
ILI: ili qapu , , ilin ülä- . ojna-.
( I 92). ILINMÄK: ilinmäk japšïnmaq . -
 222

: küsüšsü dian e iglig nomlarqa ILLIG . ellig.

ilinmäk japšïnmaqnï jürün äki rür - ILM [a. ] : olar ilmi boldï bo unqa
- jula
(Suv 2631); (QBN 31210); bu tüš ilmi bilgü k räk ašnu ke
qama qamïn qadašïmïn v barq ulatï ilinmäk
japšïnmaqlarï bar a qalïsï tit im ïdaladïm - (QBN 4293).
, - . ilim.
, (Uig III 3636). ILRÜK . elrük.
ILINMÄMÄK: ilinmämäk japšïnmamaq ILSÄ- . il- I: r ta dïn ilsädi
. (Suv 2175). ( I 278).
ILINTÜR- .- . il- II: ilintür- ILSIRÄ- . elsirä-.
japšïntur- . , : ILSIRÄT- . elsirät-.
kö üllärin gükä ajï qa ilintürmä in ILT- . elt-.
japšïnturma ïn . ILTÄBÄR . eltäbär.
(Suv 29320). ILTÄRIS . eltäriš.
ILIŠ- I . il- I: ol m ni birlä ta dïn ILTIŠ- . eltiš-.
qo ï ilišdi ILTÜR- . il- II: ol m ä k jik iltürdi
( I 190). ( I 224).
ILIŠ- II . il- II 1. , IM I , : im bilsä r ölmäs
: ikki n birla ilišdi , ( I 38).
( I 188); 2. IM II . em I.
. : ol m ni birlä topïq ilišdi IMAN [a. ] , : küdä sü u an
( I 190); tä ri imanïmï
3. , : a ïr ilišdi (QBH 18327); su ulma m ni in
( I 188); tišin tïr aqïn t g jaqa tut iman tonï
iliš , , (QBH 2324)
, (QBN 17815). IMARÄT [a. ] , , -
ILIT- . elit-. : tärtib-ü šart-i imarät
ILK , : ilk s n bar ïl ( . ) (QBH 67).
( I 43). IMÄR- , : imärigmä
. ilik III, ilki. qama bodun (Suv 60717).
ILKI 1. , : bir tümän artuqï IMIN . ämin.
ti bi süg ilki kün ölürtüm 17 IMINLIK . äminlik.
( 1
); IMIR . ir.
2. . . : ilkisintä bar rmä IMITI
(Suv 3672). (Rach II 1 22. 414).
ilki ilki : ilki ilki tü lärtä IMKÄN [a. ] : joq imkäni
or unqï kinki tü lärtä . (Qas8).
, ( . . IMLÄ- , : m n a ar
) (Suv 1341); ilki s imlädim ( I 287); jüknüp
: ilki s tašïqmïš rti ä imlädi ,
[ ] ( 32). ( III 84); baqïp kör i lig kö in imlä i /
. ilik III, ilk. išarät bilä k lgil ol ur t i ,
ILKIN : äsäl ta rup ilkin tama ta ï ïp ,/ , , ,
/ kedinräk ... , (QBH 418).
,/ ... ( 207
). . inlä-.
ILKISIZ , : ilkisi IMLÄL- . imlä-: kiši imläldi
uzun sansartïn b rü ötkürü bükünki künkä gi ( I 296).
, IMLÄŠ- . imlä-: ol anï bilä ligin
(Suv 13312); ilkisi ä b rü imläšdi
ol ajï qïlïn joq kim bi qïlmadïmï rsär ( I 242).
, IMLÄT- . imlä-: m n anï imlättim
( IV A23). ( I 266).
ILLÄ- . ellä-. IMRAN [a. ] . . (Qas34).
ILLÄT [a. ] , (QBN 434). IMRÄM , : urï qopsa o uš aqlïšur
 223

/ ja ï k lsä imräm t bräšür mü ? ( III 437);

, , / 3. : ajur in tirilsü elig mi jïlïn
, ( I 87); :«
imräm terišti ( I 107). » (QBN 18213); kö ülü jï in tur
IMRÄN- . amran-. , ( .
IMTI AN [a. ] , : ) ( I 222).
tükälkä tükäl imti an ol in amul . : qan a bardï aj
(QBN 3155). ul / rdi munda in amul ,
IMTILI (imitli?) : bu ïšï imtili ?/ ( I 74);
qïldï , , ( I 141). in esän . 1. : ajur in sän
IN I , , ; . . bar-mu :« ?» ( .
: qaju iki vlüg qaju birgä in ( . . ?) (QBN 41615); 2.
) « », – : in sän qïl un meni
(QBN 2211). (Uig II 649); in esänin
. jin III, jïn. . : elig in sänin tirig
IN II ( I 49). bolsunï
. jin II. [ ] (QBN 2807); in fari .
IN III . en I. : tïläk ä tiril in fari qad usïz
IN IV . en II. , ( B415);
iNAJÄT [a. ]: inajät qïl- in me i . : ul[u ] asï qa
, : bajat kimkä qïlsa inajät tusuqa in kä m ikä t gürüp
basut / anï boldï iki ažun boldï qut [ ] ,
, / , [ ], (Suv 34114); in me ilig .
: in m ilig bol alï
(QBN 4435). (Suv 5889); in tïn
INÄ ÜK . . (USp 3028). . : jala uqlar o lanï j mä in kä tïn qa
INÄGÜ , ggäjlär (Suv 4387).
, ( I 137): a qarïnqa i ip udï u IN II: in buqa . . (USp 121); in
ol inägü a rï k tär känd . (MK III 437); in
, (Rach I20). sekä . . (USp 45).
INÄK . äk. IN Ä . ïn a.
INÄL I 1. IN GÜ . in kü.
; , IN GÜLÜG . in külüg.
, ( I 122): aj IN IK- , : r
jin kä saqïnuq tilägli inäl , in ikti ( I 243).
[ ] IN IN : bu javlaq ja b klä in in
(QBN 3244); 2. , : salïn
eligläc b glär bujruqlar bütrüklär qun uj (QBN 2005);
qatunlar tegitlär inällär ulu baj baja utlar k ntü in in tiril (QBN 30810).
ntü ... [er]klärin türklärin ïdalap tojïn dindar IN IP . ïn ïp.
bolup ar ant qutïn bultïlar , , IN IÜ [ . , jiæn- iu -
, , , , , gin- iu] . (Suv 46).
, , IN KÄ . jin kä.
... , IN KÄLÄ- . jin kälä-.
IN KÜ: in kü esä ü .
(Uig II 97 .1). : in kü sä ü in m i -
INÄL II: inäl öz . . ( I 361); (Suv 5673);
inäl qa an . . , in kü me i . : alqïnmaqsï
31, 45
); inäl qu . . (USp 243); inäl uru u tükämäksi in kü m i
. . (ThS I b1); terbi inäl . terbi (Suv 1549); in kü m bultuqma
Cp. ïnal II. ( .
INÄRÜ . ïnaru. ) ( I21).
INC I 1. : bo un in kä t gdi turuq IN KÜLÜG : künäjinki kö ülü in
mridi , - in külüg qïl ïl
(QBN 22713); 2. : kö ül in - ( I153).
 224

in külüg esä ülüg . ödün ajï ögli tegin inisi ïn a tep saqïntï
(Suv 41014); in külüg me ilig . ,
: in külüg m ilig bolurlar , (KP 287).
(Suv 8714); ini jegün . (?) : sabïmïn
in külüg m ilig nirvan tükäti šidgil ulaju ini j günim o lanïm
(Suv 3539). , e [ ]
IN LÄN- , - , ( 1
); ini e i
: tümän arzu ni mät jedi in länip , . , : inili ili
, ( . ) ke äšürtükin ü ün ,
(QBN 41415). ( 6
); r rdäm
IN LIK 1. : öz in lik tiläsä räži uzun ün inim im ujarïn ü ün b ümin tikä b rti

(QBN 33412); 2. ( 284);

: bu kün buldum in lik s ä ini e i tü ülti ( I137); aqa ini
lgükä , . aqa.
(QBN 2435). INIL- . enil-.
IN RÜN- , - INIŠ . eniš.
: elig ta tqa minsü bu kün in rünüp INIŠ- . eniš-.
, , INLÄ- , : elig inlä i k lgin
(QBN 4154); töšäk qoldï jattï bir az oldur b rü , , ,
in rünüp [ ] (QBH 324).
, (QBN 41610); . imlä-.
räžlänsü elig tu ï in rünü INSAF [a. ]: dad insaf . dad I.
, (QBN 2314). INSÄ- . ensä-.
IN SIRÄ- , - INTIN . indin.
: n gülüg munï t g in siräjür s n INTRADANU . intri.
? (USp 102 b11). INTRADATI [ . indradatta] . .
IN SIRÄT- . in sirä-: bu mun ulaju ( VI361).
üküš türlüg tïnlï lara in sirätmäk tsuj erin ü ajï INTRI I [ . indriya] . . -
qïlïn qïltïm rsär (Tiš 43 2).
, INTRI II [ . indriya]: intri qa .
(Uig II 8757). ( III 206 .5).
IN SIZ , : INTRI III . intradati.
in siz bolmaqï alqu j l igig ö ätür IN IL [a. ] : tavrit in il
( . ) , (Qas14).
(Rach I13). IN Ü . jen ü.
IN Ü : in ü ba ïlarqa qalan . III.
smiši joq Ä . . (USp 7821).
(USp 2216). ÄK I : ürü sri i äk boza ula ï
INDÄ- , : lig bir kün aj bolmïš
ïnï indädi - (ThS II60); i äk boza uladï
(QBH 3822); qapu qa t gip indä i qol ï ( III 91); i äk ja ï süt birlä
jol , (Suv 5961).
(QBH 17926). i äk kü i – ( III 121).
. ündä-. ÄK II ( I III).
INDIN , ( VIII 48): ÄN : ürü i äni botulamïš
l suvnu indin qïdï a k mišin tüsäjür rsär (ThS II8);
, än räsä botu bozlar
(Suv 761); indin ažunlu , [
(Suv 43711). ]( I 120).
INI : anta kesrä inisi qa an ÄS: äs kiši ,
bolmïš rin ( I 94).
( 4
); inim kül t gin IR , :
birlä sözläšdimiz ir o urta t dïn sï ar jü länip ... arani
( 26
); ol sö lämiš k rgäk ,
 225

( . ) ... IRIGLÄN- . eriglän-.

dh ra ( V A76); ü j girmikä IRIGLÄT- . eriglät-.
irtä közünür IRIK . erik I.
( VII 122). IRIK- . erik-.
LÄ- . lä- I, II. IRIKLIG . eriklig.
LI , IRIKLIK . eriklik.
( I 115). IRIL- I . eril- I.
RÄ- . rä-. IRIL- II c . eril- II.
RÄN- . rän-. IRIN . erin.
RÄŠ- . räš-. IRIN I . erin I.
RÄT- . rät-. IRIN II . erin II.
IPRÜK , - IRIN IG . erin ig.
( I 101). IRIN KÄ- . erin kä-.
IQBAL [a. ] : ikin i b IRIN Ü . erin ü I.
ävlät qu iqbal ö -ä [ ]– , IRIN ÜLÜG . erin ülüg.
, (QBH 715). IRINGÜLÜG . eringülüg.
IQLIM [a. ] : bu kitab IRINTÜR- . erintür-, jerintür-.
qaju padišahqa ja qaju iqlimqa t gdi rsä IRINTÜRGÜLÜG . erintürgülüg.
IRI : iri jüzdi (MK III 59);
(QBN 22). ol jarsïn ï tüzintäki qan iri arï sïz javlaq
IR I , : r ir tašïltï tökülti ,
boldï ( I 36). , ,
IR II [? . ] : otlu ir , ,
(Uig II 1023). (Man I 510).
IR III ( I 464). . jiri -.
IR IV [ . , ‘ir] ( VIII P5, 34). IRIVADI . iravadi.
IR V c . er III. IRIVATI . iravadi.
IR- I , : r irdi IRK I ( I 43).
( I 172). IRK II . erk I.
IR- II (? Rach I9). IRK- , : r tavar irkti
IR- III . er- I. ( III 420).
IR- IV . er- II. IRKÄJ . . (USp 229).
IR- V . er- III. IRKÄK . erkäk I.
IR- VI . er- IV. IRKÄN: kök irkän . kök XI.
IRANLÏ [ . + -lï ] (QBH 61). . irkin II.
IRAVADI [ . revat ] 28 IRKÄNT . . (USp 228).
( VII 326). IRKIL- . irk-: s t lim irkildi
. rivadi. (MK I 249);
IRBI , : bir bi in ikinti quntu iši iš üzä bolsa irk[i]lip qalur
ün irbi – , – , [ ] ,
– (Uig IV D6). (QBN 3953).
. irbiz. IRKIN I: irkin ja mur ,
IRBIZ : bars irbi arslan böri ä ulatï ( I 108); irkin
javlaq k jiklär , , , suv , ( I 109).
(Suv 32519). IRKIN II : ulu irkin az-qïja rin t zip
irbiz qudru ï bardï
( . ) ( VI93). ( 34
).
. irbi . köl irkin
IRDÄ- , : biligni irdädim ( 14
; I 108).
/ bögüni ö ürdüm , . irkän.
( III 228). IRKIN- . irk-: ol özi ä n irkindi
. irtä-. (MK I 254).
IRDÄM . erdäm. IRKIŠ- . irk-: k lgäli-mät irkišür -
IRIG . erig IV. (MK I 144, 325); ol m ä tavar irkišti
IRIGLÄ- . eriglä- I. ( I 238).
 226

IRKLÄ- . erklä- I, II. ,

IRKLÄT- . erklät-. ( II 214).
IRLÄ . erlä. IRTÄŠ- . irtä-: olar bu sözüg irtäštilär
IRLÄ- . jïrla-. ( I 230); tiläp irtäšü
IRLÜN .( 32
). jandru tap[ï]šur jana ,
IRMÄKLIG . jermäklig. (QBK 3729).
IRMÄKSIZIN . jermäksizin. IRTÄT- . irtä-: ol anï irtätti
IRPÄ- I . erpä- 1. ( I 260).
IRPÄ- II . erpä- II. IRTSI [ .?] :
IRPÄL- I . erpäl- I. irtsi atlï üzik , irtsi ( VII 416).
IRPÄL- II . erpäl- II. IRTSIZ: irtsiz bertsiz .
IRPÄT- . erpät-. : irtsi bertsi mu su taqsï
IRPIZ . irbiz. baj barïmlï baja utlar vläri barqlarï
IRRÄ . errä I, II. ,
IRSÄL . ersäl. ( VI .11).
IRSÄLLIK . ersällik. IRTÜR- . ertür-.
IRŠI I [ . i] , , - IRURIU [ . ?]
: tä rilär iršiläri ä jükünür m n - : iruriu atlï üzik ,
iruriu ( VII 4III).
(Uig II 52 2). IRÜ , : n üg jorap irü ïrqlasar
irši tä ri , bü mä [ -
: ötrü ol jer suv irši tä ri bar rti ] , ( VII 286).
irü belgü . , , :
(KP 591). ol irü b lgülär j mä n t g rür
. arši, rši. ? (Suv 3123); tükäl türlüg javlaq irü
IRŠI II [ . y ]: irši qaršï . lgülär alqu vdä barqta kö ünür
: irš i qarš ï bolmïš bursa quvraq
[ ], ( VI61).
(Suv 322). IRÜK . erük I, II.
IRŠISIZ: iršisiz qaršïsïz . IRÜKLÜK . erüklük I, II.
: j mä bir ikin iškä iršisi qaršïsïz qïl alï IRÜKSÜZ . erüksüz.
ajlar IRÜLÜG , :
(Suv 41019). mä irülüg dgü künkä j mä alqatmïš ajqa
IRT: irt bert . , -
: irti berti a ïr bolur (Man I 2621).
( VI11); vr ar sa ramta t gingülüg IRVA [ . ?] :
aš i kü buš ï bersär vr ar sa ram irtin bertin irva atlï üžik , irva ( VII 4114).
boš usar IRVI I -
- ( I 128).
( VI .11). IRVI II: irvi qulaq , -
IRTAJ [ . ?] ( I 128).
: irtaj tlï üz ik , IRWI . irvi I, II.
irtaj ( VII 418). IRZI . irši I.
IRTÄ- : qa mïš qutu irtädim IRŽI . irši I.
( I 272); šitgil sözüg irtä IS- I . es- I.
an ïnï / ïnï özkä al ïl qïna jal anï IS- II . es- II.
, [ ] , ISA [a. ] . . (QBK 3882).
/ ( . ISAK [ . ?] :
), (QBN 4206). isak atlï üzik , isak ( VII 413).
. irdä-. ISÄN . esän I.
IRTÄL- . irtä-: irtäldi n ISDAVRI: isdavri t jïn . .
( I 245). (Suv 40428 ).
IRTÄŠ , : irtäš qopdï ISI . iši.
( I 97); sabanda san[dï] ISI- 1. , :
rïš bolsa örtgünda irtäš bolmas mün isidi ( III 253);
 227

2. . : külär jüz isig sözkä jal uq ( I 306).

isir ISIGLÄN- . isiglä-: ol r bu o urda
(Q N 18513); kö ül b g turur bu barmaqqa isigländi
tüz qul äsir / ara sözkä tomlïr arala isir – ( I 294).
( . ), – ,/ ISIGLIG ,
, (QBN 4199). : qarïn ö mä isigligkä jarašur [ ]
ISIG I 1. : isig n ,
I 72); isig aš je ürmiš k räk (Rach II 157); isiglig rsär gürü ü [b]
(Rach II 343); isig suv aqïr qajïnturup suvï a beš baqïr mir qa ïp bergül
( VIII 24); 2. , : ec ,
isig jüzlüg ol kör qamu qa s vüg , , , [ -
, (QBN 1428); ] (Rach II III6).
isig jüzü än körügsäjür bi ISIGLIK 1. , :
(Man I 109); isig dgü kö ül isigligi k räk
tutuq rto , ( I 152); 2. ; ( I 152).
(USp 2613); 3. . . , : ISIGTI : kinlig isigti
uzun isigkä ö ätür ( Xb11); altun kümüš isigti
(Rach I2); isi[g] so ïmasar qutaj bu sïz an a berür tab bodun
( . ) (Rach II 129). , ,
isig et : arslannï börini , ( 5
).
tilküni asï rsär jala jintäm isig t qan rür ISIKÄ . . (USp 318).
, , , ISIMÄKLIG , : iki
künlüg tünlüg isimäklig k ik ig
(Suv 61016); isig ig , : ,
isig ig j mä ïdu uma ajlar (Uig II 682).
(Tiš 49a2); isig iglig ISIN- . isi- 1. ;
, : isig igligkä : ol otqa isindi
jarasur ( I 201); isinür rät kör ba ïrsaq bolur
[ ] (Rach II 146); bu isig igligkä jal u vu ol , [ ]
, (QBH 856); eligkä tapu
( VII 271); isig iš » : qïl isingil ba ïr
jašï rsä altmïš ö rsä qïš / isig iškä tut ïl so ïq ?) (QBN 11815);
qïlma iš 2. : m n a ar isindim
, / ( I 201); 3. ,
, (QBN 333 8 ); : b ikki qïlïqta isinür kiši
isig jaš : kö tä isig jaš aqsar
( . ) (QBH 12120).
(Rach I87); kö intä isig jašï tökülü ISIRKÄ- . esirkä-.
(Suv 6249); isig ISIRKÄN- . esirkän-.
jer , ( I 72); isig ISIŠ - . isi-: isišdi n
öd , : ü ün aj isig ( I 185).
törtün aj isig ödnü ülüši ol ISIT- . isi- 1. , : ol
– (Suv 58921); mün isitti ( I 209); kün it
isig öz : jarlïqan sïz kö ülin isig ö lärintä ja ï isi ip tamïzsar a rï sönär
adïr ïmi mgät imi ölür ümü rsär [ ] ,
[ ], ( . ) (Rach II 197);
( IV A63); isig ö in ü üp 2. . : bo unu isitti tašï häm i ig
adïn azunqa ïdï lar , (QBN 13III).
[ ] (Uig I 439); isig tomlïq . ISIZ . esiz I.
(Suv 4123). ISIZLIK . esizlik.
. ïsï . ISJI: isji likä . . 52
).
ISIG II: isig köl . ISKÄ- , , -
III 135); isig sanun . . (ThS II 103). : ol jü iskädi ( ?)
ISIGLÄ- ( I 284).
: r isiglädi ISKÄN- . iskä-: at ot iskändi
 228

( I 255). lgülüg ( II 40);

ISKI . eski. iš tin taštïn bol- ,
ISKIR- . eskir-. : bergin ä iš tin taš tïn bolsar m n inim
ISLAM [a. ] : arib rdi islam arib tanïqta ï köni ber ün
boldï baz [ ] ( . .
( B397). ),
ISLÄ- 1 : sa ja qa jo urup isläsär [ ]
(Rach I145). (USp 47 5).
ISLÄ- II . išla-. . ïš II.
ISMIR . . (? Man III III9). IŠ II . eš I.
ISPÄHSALAR . dad II. IŠARÄT [a. ] , , :
ISPI ÄB . išarät bilä k lgil oldur tedi , ,
( I 30; III 176). , (QBN 659).
ISRÄ , , : ol andan isrä ol IŠÄN- , : bir išni
, ( I 126); ämäl isräsindä pusu lï ikigükä ajma tilin / išängü bolur iš qalur
äl ( C294). qïlmadïn , / ,
ISSIZ . essiz I. [ ] ,
ISTÄ- , : biliglig biligni (QBN 3972).
istägän bolur [ ] . ïšan-.
( B105). IŠ ÄN . . IV8).
tilä- istä- . tilä-. IŠ I , : qalï gü bolsa
ISTÄK , : istäk qopdï bo un baš ïsï / qamu gü boldï anï iš isi
( I 120). / -
ISTÄL- . istä-: istäldi n ( . ) (QBN 754);
( I 246). bajat kimni rsä kötürsä qutun / a ar berür iš i
ISTÄMI: istämi qa an . . jara lï bütün [ ]
/
(VI .) ( 1
). (QBN 13515).
ISTÄT- . o istä-: m n anï istättim IŠGIRTI . eškirti.
( I 260); ö[trü] rklig qan IŠI , , :
jana jumïš ï j klärig ïdïp ba tutuq qajusï tïnlï lar gkä išikä ïnan ïl (
arasïnta is ätgäli ï ï I109); elkä qanqa b gkä išikä jerinür övkiläjür
, ,
(Suv 1318). , ( VI18).
IŠ I 1. , : ol qïlmïš iši ä o sïndï . išlär, šilär.
, ( I 253); jara lï IŠI . ašï .
ränkä bujur ï iši IŠIK . ešik.
[ ] (QBH 611); IŠIL- . ešil- I.
2. , : r iši ülükti IŠILÄR . iši, išlär, šilär.
( II 166). ŠILÄR , : ränlär azu
iš aj ï (USp 2617); iš jumïs . šilär (Suv 35514).
(Suv 44814); iš jumuš . ( VII 4054); . iši, išlär.
iš kü . 1. : n qa an a išig IŠIMSIN- . ešimsin-.
kü ig berür men IŠIN : t ö lüg išin sa larïn inlärintä
?( 9
); išig kücig b rtim-ök tüšürüp
[ ] ( 52
); je ä išig ( . ) (Uig IV 11).
kü ig bergil tedim : IŠIRÄ . . (USp 522).
( 17
); 2. , : n al u IŠIT- . ešit- II.
ajï qïlïlmïš iš kü lär t gmägäjlär IŠKIRTI . eškirti.
[ ] (Uig II 712); iš IŠKÜM ,
ködük . , : iškä ködükkä tïltanïp ( I 107).
(Chuast 125); iš kö ük IŠLÄ- , : r išlädi
. , : uquš birlä iš lär qamu iš ( I 286); taqï jemä adruq u lar k n ü
kö ük (QBN 246); n ü ö išin išläjür
iš qïlïq . , : anï iš qïlï ï (KP 25); n ä išlämäsig
 229

erin ülüg iš išläjür bi ITÄ UQ . . (ThS II104).

(Chuast 138). ITÄGÜ ,
IŠLÄL- . išlä-: iš išläldi ( I 137).
( I 295). ITÄR- . it- I 1. : j mä
IŠLÄN- I . išlä-: r išländi muj aq sï unu ... i ärür rmiš ...
, ( I 297). (? Man I 357); 2. : kö ül qa ï
IŠLÄR , , : bu rmäksi nomu törüg i ärür
išlär ol t lim jïp girgän ,
I 158); išlär ötmäk japtï (Suv 36414).
[ ]( III 57). ITÄR I : quš ï itär i u u ma
. išI, šilär. ba rïn jorï ma tïnlï larï ölürgü i boltumu
IŠLÄŠ- . išlä-: ol m ni birlä išläšdi rsär
( I 240). ,
IŠLÄT- . išlä- 1, , ( IV 57).
: ol a ar iš išlätti ITI I . edi.
( I 265); q[ul] kü üg išlät imi rsär ITI II: iti qurt . . (USp 44).
[ ] ITI- . idi-.
( IV B8); 2. : bu TIBAR [a. ] ,
udnï onun aj bu jaqqa t gin išlä mäk boldum ( C134).
ITIG . etig.
( V15); išlät bu n ITIGLIG . etiglig.
(QBH 1655); rkim ä tapïm a išlät im rsär ITIGSIZ . etigsiz.
[ ITIL . etil.
] (Suv 1361). ITIL- I . it- I 1. -
jorït- išlät- . jorït-. : itildi n ( I 193);
IŠLÄTGÜLÜG: išlätgülüg ju la ulu . 2. , : o lan itildi
: munï t g ( I 193).
rgäklig išlätgülüg ju la ulu orun t ïp ITIL- II . it-: itildi [ ]
, , , ( II 139).
(Suv 6124). ITIL- III . etil-.
IŠLÄTGÜSÜZ - ITIN- I . it- I: itindi [ ]
(Suv 31721). , ( II 139).
IŠSIZ . ešsiz. ITIN- II . etin-.
IT I : jorï lï jorï ma kör sri i i ITIN Ü , : itin ü
, ( I 133).
(QBH 15228); it süti bor birlä i sär ITINDI , : itindi n
(Rach I140). , ( I 140).
it burunu : it burun[u]nï qašïqï I TIQAD [a. ] , : bäd i tiqad
bir baqïr [ ] – (~ )( 35
).
(Rach I190); it jïl[ï] . (USp 311); ITIŠ , (MK I 61).
it kün[i] . ( VII 3215); it ITIŠ- . it- I: ol anï birlä itišdi
tart- ( ): qal it tartmïš kišikä , (MK I 180).
ularnï mijisin jesär dgü bolur , ITIT- . etit-.
, ITLIN- .- . it- I: taš itlindi
, (Rach I63); it [ ] ( I 256);
üzümi (Rach II 180a, 267). ni jüzdin itlin ( I 256).
IT II . jit. ITLIŠ- .- . it- I: itlišdi n
IT- I : ol anï itti ( I 171). , ( I 239).
IT- II . et- I. ITSÄ- . it- I: ol tašï itsädi
IT- III . jit- I. (MK I 276).
ITAB [a. ]: itab qïl- : säbäb erdi ITTIFAQ [a. ] , : in-ü
bu iš bitidük kitab / k räk qïl i abät k räk qïl itab ma ïn alimläri qamu ï i ifaq boldïlar
,/
( . )– , – (QBH 214).
( 510
). IV- . ev-.
 230
IVAZ [a. ] : äfa qïlda a ivaz
, – ( B438).
qïl väfa , ,
IZDÄ- , : biliglig
( . ) ( ).
327 jizin izdägil ( . )
IVÄK . eväk.
, ( B225).
IVÄKLIK . eväklik.
IZDÄ –
IVÄT I . evät I.
( I 116).
IV I . evci.
IZGIL: izgil bodun .
IVIN- . evin-.
( 43, 44
).
IVIT- . evit-.
IZI: arqïn (~ arqun) izi ,
IZ : özi öldi rsä atï qaldï iz
(
I 89, 108).
, [ ]
IZLÄ- , : jašïq j rkä
(QBN 2911); atï gü bolsa qalïr gü iz
endi jüzin kizlädi / qalïq qaršu k ldi izin izlädi
,
, ,
(QBN 3787).
/
iz ur- : esiz-mä urur-mu kör
(QBN 44410).
gükä iz [ ] -
IZLIK , : izlik bolsa
? (QBN 738).
r uldïmas / i lik bolsa at ja rïmas
IZ [a. ] , : aziz ol aziz ol
, , /
azizlarqa iz / anï dïn t gir [ ]
[ ],
,
( I 104).
( . ) (QBN 10113); šatu
IZZ . iz.
tüštä iz ol [ ] –
[a. ]: abät qïl-
[ ] (QBH 17223).
: säbäb erdi bu iš bitidük kitab /
iz ber- , : bajat
räk qïl i abät k räk qïl itab:
bersä izzin joq ol ajäti
, / ( . )
, (QBN 3775).
– , –
IZA [a. ] , : bu ažun ...
( C510).
izasi üküšräk mäzäsi az-a ...

Ï
Ï : taqï qaltï ï ja ï jer än timin : örki kišilärkä ï an ïl drämlig kišilärig
örtürür ä aja ïl ,
(?) ( . . ,
) (Man I 1411). ( I65); igi mäkdä ï ansar
ï ï . : beš ( I207).
türlüg ïda ï da ÏN- 1. , , :
(Man I 91); ögü lär köllär qa anladuq qa anïn ï ïnï ïdmïš
jajïlïp ï ï lar ïr alur , ( 2); jaqadaqï j alï
(Suv 6215); ligdäki ï ïnur , [ ]
ï tarï . : n ä , ,
bar rsär ï tarï artamadïn u bütär ( I 253); birär birär ögümin kö ülümin
, [ ], , ïnur m n
(Uig I 275); kün küni ä ïm tarï ïm ašïlsun (Uig III 371); 2. ,
dim tavarïm üklisün : uzun tonlu közü üsin kölkä ï ïnmïš
, (ThS II34);
(Suv 5192); ï taš . 3. , : ol qušnï ligdän
(?): ïda tašda qalmïsï qubranïp j ti jüz boltï ïndï ( I 253);
( . r ï ïndï [ ]( I 254).
), , jit- ï ïn- . jit- I; jittür- ï ïn- . jittür-;
]( 4
). ög kö ül ï ïn- . ög I.
- , : ara bir ï ar kör . un-.
jorïr b lgüsüz / ara köz körärdä bolur b lgüsüz UN- , : erin ü ä m
,[ ] ,/ bolsar tavar ï un ï bolur
(QBN 12010). , ( . .
AN- , , ) ( VII 3710).
 231

. ïn-. , (Uig I 571);

QÏN- . ïn-. ïduq qutlu : ïduq qutlu tïnlï larqa
TONLAN- . ïštonlan-. rs ja luq saqïn saqïntïm rsär
ÏD . jïd.
ÏD- 1. : tudun jamtarï ï[d]tïm (Uig II 7835).
( 40); j mä tört . uq II.
eš i ä ïdur m n sälam ÏDUQLU : ürü sri erkäk
boza u k lürmiš ïduqlu jara aj
31
); 2. ( ): t ö lüg qïp ( . . ) ,
qï ïl sa larïn artlarïnta ïdïp (ïtdïp?) ,
, ( . . ) (ThS II61).
(Uig I 433); 3. . .: qa anladuq ÏDUQUT (ïduq qut) -
qa nïn ï ïnï ïdmïs : ïduqut šähri ,
(O2). (Uig I .56).
söz ïd- (~ ï -) . söz; java ïd- . java I: - 1. : ol m ä at ï tï
sab ïd- . sab; tiriglik ïd- . tiriglik. ( III 438); tä ri jalava ï tï
. -. ( III 438); 2. : jatï
ÏDALA- , : eliglär vkä ï ma ïqarma tišig ,
glär bujruqlar bütrüklär qun uj qatunlar (QBN 10514); 3. ,
tegitlär inällär ulu baj baja utlar k ntü k ntü : ja ï bojnï jan ar kü avïn ï ur
... [er]klärin türklärin ïdalap tojïn dindar
bolup ar ant qutïn bultïlar , , (QBN 21710).
, , , , emgäk ï - . emgäk; java ï - . java I;
, , köz ï - . koz; öd ödläk ï - (~ -ïd-) . öd; söz
... , - . söz
. ïd-.
(Uig II 97 .1
); isig ö in ïdaladï ÏL- . -: tut un ï ïldï
(Uig IV 188). ( I 194).
tit- ïdala- . tit- I. ÏN U ,
ÏDD- . ïd-. : ï ïn u sa
ÏDDUQ . ïduq. I 133); ï ïn u jïlqï
ÏDÏ . edi, e i. ,
ÏDÏŠLÏ : ïdïšlï suvu ( I 134).
tim mdi tükäl , , ÏŠ- . -: ol m ä artut ï ïšdï
(QBK 36310). ( I 182).
. idišlig, ï ïšlï . ÏŠLÏ : ï ïšlï turur
ÏDÏT-: ïdït-sasït- . n tükäl i mišim , ,
: tolu tü in ïdïtïp sasïtïp (QBN 4341).
( X547). . idišlig, ïdïšlï .
ÏDLÏ . jïdlï . SA- . -: ol qulïn m ä ï sadï
ÏDU . ïduq. ( I 276).
ÏDUQ , : ïduq ol b b glik UQ I , : ï uq
arï lïq tilär , ta ( I 65).
(QBH 7518); ol ïduq tïnlï UQ II , (MK I 65).
(Uig II 3764). uq qut , : anï dïn
ïduq nom , jarujur ï uq qut küni
(Suv 9119); ïduq nomlu (QBN 3711).
: tä ri tä risi burqannï ïduq . ïduq.
nomlu jarlï ïn a [v]rilmä im jorïma ïm rsär UQ III , , -
( I 65).
Ï : taqï j mä ïn a qaltï t kim
(Suv 1362); ïduq qut 1. , : ïduq dan önüp jana ï a örtäjür
qut tä rikänimi (USp 411); , ,
2. : (Man I 73); ol uzun ï
eligimi ïduq qut kün tä ri [ä] ( 417
); jel ijin eši ilür kü ki
 232

ja usï [ ] ÏLSA- . ilsä-.

( I134). ÏM A I : qajada jorï lï bu ïm a t kä
ïï . ï; ot ï . ot II. , (QBN 38515).
Ï Ï , . jïm a.
( VIII 12). ÏM A II ,
Ï LA- : o lan ï ladï I 128).
I 286); üküš joq ï aj mgäklig tïnlï larï . alïm a, ïlïm a.
körüp ï ladïm , ÏNA : umu ïna . umu .
, (KP 56). ÏNA SÏZ: umu suz ïna sïz . umu suz.
. ïla-, a la- II, jï la-. ÏNAL I . inäl I.
Ï LAŠ- . la-: o lan ï laštï ÏNAL II: ïnal ögä . . (E 492).
( I 240); iki qadaš Cp. inäl II.
sän tükäl qavïšïp öpišti qu uštï ï laštï ÏNAN- , : m n a ar ïnandïm
, ( . ) (MK I 206); ajur qïlqïm rsäl ïnanma
, , ä :« – ,
(KP 531). » (QBH 3320); ešim dep ïnanïp sir
Ï LAT- . jï lat-. ajma saqïn [ ] ,
Ï RAQ . raq. , , ( C173).
ÏJ- I: ïj- taj- . , : tä rilär ïnan- ïšan- . , : ïnanïp išanur
eligi ormu ta tä rini ada larïnta töpüsi ü ä n mdi s ä (QBN 4184);
jükünüp ïja taja ïnan- tajan- . , ,
: burqanlarqa ïnantïmï tajantïmï
(Uig II 2924). (Chuast 79).
ÏJ- II . ij- . ÏNAN I 1. , ; 2. « »,
ÏJÏN . ijin. , : ïnan b g ; ,
ÏJÏN- I , ; ol r ïjïndï ( I 133);
(MK I 269). ol ödün ïnan larï bujruqlarï eši ip qanqa ïn a tep
ÏJÏN- II . ijin-. ötüntilär , ,
ÏJÏN . ijinc. (KP 87); ötrü ol jer oruntaqï
ÏL- I . il- I. glärkä bujruqlarqa ïnan larqa tört türlüg ulu
ÏL- II . il- II. asï tusu tetir ,
ÏLA . 1. [ ]
III 235); 2. (QBN 1373). (Suv 1959).
ÏLDUR- . ildür-. ïnan beg , : qajusï ïnan b g qaju
ÏLÏ . ïla. a rï b g ,
ÏLÏ : ïlï suv ( I 64). (QBN 2938); ïnan qïl- , : ïnan
. jïlï . qïl u rmäz bu dünja tö ül
ÏLÏM A : qa- , [ ] (QBN 11012);
jusï s bašï qajusï a ib / qajusï ïlïm a bolur ïnan tajan . : b gkä išikä ïnan
, tajan bol alï kü äsär
,/ ( VII 4052).
(QBN 2936). ÏNAN II: ïnan sa u . . (USp 263).
. alïm a, ïm a II. ÏNAN Ï . . (USp 365); ïnan[ ] ï
ÏLÏN- . ilin-. me ü . . (USp 2617).
ÏLÏNC A (? TT X446). ÏNAN LÏ , -
ÏLÏQ- , : bu bir qa n : kišilik qïlï lï ïnan lï aqï
ol kör kišigä javuz / munï bilsä ja luq ïlïqar tüz , , (QBH 871).
,/ ÏNAN LÏQ : n ä-mä ïnan lïq eš
, (QBN 368). ersä jaqïn [
ÏLÏQTUR- . ïlïq-: bu ... jeri orunqa ] ( 174
).
... qï jam arï sïz ü ä ïlïqtur u-oq rmä ÏNAN SÏZ ,
... ... , : ïnan sïz t mä m i sökmä m ni
(Suv 34124). ,
ÏLÏŠ- I . iliš- I. (QBH 4713); ïnan sïz ažun qïlqï rsäl jajï
ÏLÏŠ- II . iliš- II. ,
 233

(QBH 1859). , (QBH 1709).

ÏNAN U: ïnan u bilgä . . (E 261); ÏN ÏQLA- , : ökün ün
ïnan u ur . . 53
); ïnan u külüg ja urlar kör ïn ïqlaju ,
igši . . ( 245). (QBH 18122); n gü k lsä jüdgil s n
ÏNA : ïna u ra . . (E 224). ïn ïqlama , ,
ÏNAQ . ïna . (QBH 18221); kü sü savïn ïn ïqlaju jatur
ÏNARU , , : ö ü rdi
jašï nï kö[rüp] bu küntä ïnaru taqï on j[aš] (Uig III 3523).
tirig jaša kö ünür , ÏN ÏQLAMAQ , : jalbarmaq
[ ] ïrïnmaq mü rämäk ïn ïqlamaqta ulatï ši gäli
( üen51); muntuda uma ulu ünläri , ,
ïnaru ö tün jï aq altun ta bar
(KP 375); bu küntä ïnaru (Suv 1222).
(Suv 18218). ÏNDU . . (USp 43).
ïnaru berü . : an a mun a ÏN A , : saranlïqda ïn a negü
ïnaru b rü jorïju , bar a ïn , ,
(Suv 60813); an a ötrü bodisatvnï jas ! (QBN 1302); bularda ïn a bu arquq
sö ükläri ïnaru b rü an a munta sa ïlïp jatmïšïn qïlïn [ ] –
körüp , ( . (QBN 15712).
, ) . an a.
(Suv 62510). ÏN ARU , : türk bo-
ÏN A , : q ï qan ïn a dun anta ïn aru joq boltï
tep jarlïqadï , , ( 10).
(KP 57); j klär ïn a tep tedilär ÏNTU . ïndu.
(Uig I 459). RA- . rä-.
ïn a qaltï , ; , ; RAN- . rän-.
: taqï j mä ïn a qaltï t kim ï an önüp RAŠ- . räš-.
, RAT- . rät-.
(Man I 72); ïn a qaltï ögüg qa ÏQ: ïq tut- , ( ):
ölürdümü rsär anï ïq tuttï (MK I 37).
( IV 27). ÏQÏLA , : alp rig
. an a. javrïtma / ïqïla arqasïn ja rïtma
ÏN AQ , : ïn aq jügürti , /
bar ï , (Man I 717). I 139); ïqïla ïm rik boldï
ÏN ÏP 1. , : ïn ïp rli u un ( I 139).
tonlu lï n äkä t gi beš tä ri kü in jemäsär n ÏQURMAQ : ïqurmaq jötül suvsalïq bolur
tü s vigin uvutsu išig sürü umaz , , (Rach II 330).
, ÏR : ïrïn ojunïn ïrlaju büdijü
, , [ ] ( X144).
(Man I 1615); ïn ïp . jïr.
avïn qa aruqï jetti , ÏRAQ 1. : ïraq balïqqa barïr
[ ] (KP 368); 2. : ( VII 345); ïraq jerdäki kiši kelir
ïn ïp ol ta lan ï ... b lgü körüp (USp 4220); 2. -
... (Uig I 814); 3. , : ïraq bars[ar] bolma
: si meni jarlïqa aj nomqa tut aj dindar ( VII 286); ïraq tarïqïp -
qïl aj si tep ïn ïp amtïqa t gi m ni kö ülüm n , (Suv 3937); 3. . .:
ornanma u tïnï ïraqtïn an ulaju közünür
, [ ] ,
, (KP 384); ïraqtan kö ünü turur
( II 40); parmaqï joq (Uig II 22 6).
ïn ïp ( T VIII 2). . jïraq.
. an ïp. ÏR A- , , : ol jï
ÏN ÏQ . ïn aq. ïr adï ( I 283); ïr amïš jï
ÏN ÏQÏN , : a ïr boldï kö li ( III 316).
ja ur ïn ïqïn , ÏR A ( V 118).
 234

ÏR AL- . ïr a-: jï ïr aldï ÏSÏT- . isit-.

( I 249); ögü lär köllär jajïlïp ÏSÏZ . essiz.
ï ï lar ïr alur , ÏSLAN- . ïslan-.
(Suv 6215); ÏSRÏL- . ïsïr-: etmäk ïsrïldï
artu sögüt bu ïqï jü türlügin ïr alur ( I 247).
( I116). ÏSRÏM , ( I 107).
ÏR AN- . ïr a-: jï ïr andï ÏSRÏN- . ïsïr-: er ïsrïndï
( I 254). ( I 251).
ÏR AŠ- . ïr a-: ol m ni birlä jï ÏSRÏQ: ïsrïq ïsrïq ,
ïr ašdï ( III 321). ,
ÏR AT- . ïr a-: ol jï ïr attï ( . )( I
( I 263); jï j miš ïr atu 99).
( I 263). ÏSRÏŠ- . ïsïr-: ikki a ïr birlä ïsrïštï
ÏRÏM . ïrq. ( I 234); b glär
ÏRLA- , : ïrïn ojunïn ïrlaju büdijü müz atlanur / s vnüp ügür ïsrušur
, [ ] , / , ,
( X155). ( I 285).
. jïrla-, jurla-. ÏSUR- , : meni ïsururlar soqarlar
ÏRQ 1. , , - [erti] (Suv 1912).
: bu ïrq baš ïnta az mgäki bar . ïsïr-.
ÏŠ I 1. , : ton ïš boldï
(ThS II 89); bu ïrq j[emä] an ulaju-oq ol ( I 37); 2. , , :
( VII 288); 2. : jašïq jandï j rkä jaqurdï bašïn / jaruq dünja m zi
bu ïrq bitig dgü ol qarardï ïšïn ,
(ThS II 101). , /
ïrq sa - , : aq (QBN 2419).
taš alïp jer i ip ... ïrq sa tï ÏŠ II ( I 313).
... . iš I.
[ ] ( üen37). ÏŠ III: ïš buqa . . (USp 1417).
ÏRQLA- , , ÏŠ IV . is I.
. .: qam ïrqladï ÏŠAN- , : ol me ä ïsandï
III 443); bu ïrqï ïrqla ï kiši qu su bolur ( I 202); bitigkä ïsanma qatï lan
, , özün , ,
( VII 289). (QBH III26).
ÏRR . ir I. ïnan- ïsan- . ïnan-.
ÏRU . irü. . isän-.
ÏS- . ïd-, ï -. ÏŠBARA [ . vara] (?): ïšbara cïqan
ÏSBAR . ïsbara. küli cor ( 2); ïšbara
ÏSÏ- . isi-. bilgä küli cor (K 8, 22.24);
ÏSÏ , : köp ïsï bir jer turur ïšbara jamt r (K 33).
( 339). . išbaras.
. isig I. ÏŠBARAŠ [ . vara] , :
ÏSÏN- . isin-. ik bodunqa tutuq bertim ïšbaraš tarqat anda
ÏSÏR- : ït ï sïrdï anculad[ïm]
I 178); arï qafc ïtsa ïsrur ( 26
).
, ( II 329); te girmi . ïšbara.
ïsïrsar qorqïnc bolur [ ] ÏŠ UN , -
, ( I 18, 109).
( VII 36 4). ÏŠÏ , : jetin kün t mir son a tï
. ïsur-. mir ïšï jorïdï ( .
ÏSÏR AN , : ïsïr an ït , )
» ( I 156). (KP 333); bir sögüt ü ä birär ï art u
ÏSÏRT- . ïsïr-: ol a ar etmäk ïsïrttï asï ïšï ba qama ïšï bašïn birgärü bap m ni
( III 428). ligdä uru
ÏSÏS- . isis-. ;
 235

, ,/ , ( I 483).
[ ] (KP 801). ÏTLÏ , : ïtlï v
Cp. jïšï . ( I 98).
ÏŠLA- I , (Suv 54411). ÏTLÏQ .
ÏŠLA- II . išlä-. ( I 98).
ÏŠLAN- . ïšla- I: v ïšlandï ÏVA . ( I 56).
, ( I 298); . ava I, java II.
tütün kopursa ïšlanur , [ ] ÏVÏQ , : ol m ä ïvïq avlattï
( II 72). ( I 265);
ÏŠLAR . iši, išlär, šilär. sï un muj aq rsä soqaq ja ïvïq
ÏŠLÏ : ïšlï kö üklüg . , , (QBN 3861).
( I 509). ÏVRÏQ : ïvrïq bašï qazlaju
ÏŠTONLAN- : r ïštonlandï ( I 100); köglär qamu
( I 314). tüzüldi / ïvrïq i iš tizildi
ÏT I : ït ürdi ( I 164); , /
qalï bolsa arslanqa ït bas ïsï ( III 131).
(QBN 15611). ÏWA . ïva.
ït jïl . - ÏWÏQ . ïvïq.
: ït jïl ... u a bardï ÏWRÏQ . ïvrïq.
... ( Xa10); ït jïl bir j girmin ÏZ : fäsad ol buzu lï bu gü ïzï
aj , (USp 61). (QBN 31712).
ÏT II: ït saman . . (USp 2615). . iz, jiz.
ÏT- . ïd-, ï -. ÏZ- . ïd-, ï -.
ÏTLA- , : ol anï ïtladï ÏZMAQLAN- 1. ( ):
(~ ) I 285). jer ïžmaqlandï ( I 313);
ÏTLAQ : o rï javuz ïtlaq[q]a / 2. . : taz bašï ïžmaqlandï
qušlar k bi u tïmïz , ( I 313).
J
JA I : bo um rdi oq t g kö ül rdi ja si tä rilär eligi ja , ,
, –[ ] (Tiš 47b2).
(QBN 3814); ïda birlä ja oq birlä aqï JABA I , ( III 24).
qïlï birlä qalqan birlä a ladï JABA II (?) : jaba tïnlï o lanlarï
, , (Suv 6829).
( 41). JABAQU I ,
ja ba rï , : jabaqu boldï [ ]
I 360); ja qur- : ja qurup oq ( III 36).
atqalïr , ( I162); ja JABAQU II .
qur ï ( II 50); ja tartïš- I 28, 30, 32).
, JABAQU III: jabaqu suvï .
: ol m ni birlä ja tartïšdï ,
( II 205). ( III 36).
JA II a . (QBH 1610). JABAQULAQ ( III 56).
JA III [ . ] : adaš ja qadaš JABASUNTU . . (USp 1183).
(QBN 491); aju bermädi-mü ata ja JABAŠ I . ( 21
).
ana / aj o lum b gi kä özü qïlma t JABAŠ II: jabaš tutuq . .
:/« , (ThS IV3).
?!» (QBN 5710); JABAŠ III . javaš-.
dirä siz ke är ba t ja quš d g u ar - JABAŠLÏQ . javašlïq.
, ( C224). JABATU . . (USp 298).
JA IV . : JABDU: jabdu teräk . . (USp 2617).
ja rab üstä dävlät tükäl qïl tilak , - JAB U -
, (QBN 212); : qa anïn jab[ u]sïn šadïn anta ölürtüm
biliglikkä ja dost özü ni ula , , ( 28); jab
( . ) ( 82
); ši i šadï anta b rmis ( . )
 236

( ); taj bilgä tutuqu jab u atadï

14
( 74
).
( 12
). jad qïl- , : musannifqa
. jaf u, jav u. gü u a birlä ja qïl un
JABÏ (QBH 410);
( III 24). šahïmnï du a birlä jad qïlsu
JABÏRA . . (USp 5535). ( 72
).
JABÏRQAQ . jalbïr aq, japïr aq. JAD II . jat I.
JABÏTAQ : jabïtaq at JAD- 1. , : a un a
( III 48); ol atï jabïtaq mündi bajat ja tï gü atï
( III 48). (QBH 1684); tä ri nomïn jad[ajïn] tedi
JABÏZ 1. , , : :«
jabïzï kümül m n b dük qïltïm , » (Man I 336); 2. : aj
, ( 4510); an a bili lär arqïšï jadtï tav i
jabïz ol : – (ThS II17); (?) (QBH 14 2);
2. : biz az rtimiz jabïz rtimiz 3. ( ): bir qara u v
, ( 32). in ä suv ja ïp
jabïz jablaq . : jabïz jablaq (Suv 36116).
bodunta üzä olurtum ( . . ) elig jad- : uru lu kišilär
( 26
); esiz jabïz . esiz I. qïlïn ï silig / väfa birlä alqqa jadï lï elig
. jafuz, javïz, javuz. – ,/
JABLAQ 1. , : ïraq rsär (QBH 7828).
jablaq a ï berür ,[ ] . ja -, jaj-, ja -, jas-, jat- II, jaz- II.
( 7
); jablaq kisi JADA 1. ( III 28): jada süsin
39
); an a bili jablaq ol : – kinti kün [qop ölürtüm]
(ThS II11); 2. . . , :
ntü ja ïltï jablaq kigürtig ( a1); bir ülügi jada rti
( 23
); taj bilgä tutuq ( 4
); jada oq ï tüšrüp s n
jablaqïn ü ün bir ki atlï jablaqïn ü ün qara bodu- din jügür ,
num öltü , - (QBH 8818); 2. : qaju j r
[ ] , qula laju jügrür jada ,
, ( 17
). , [ ] (QBH 6712);
jablaq saqïn- . : jorïp tegmägü j rkä barma jada
qarluq jablaq aqïnïp t zä bardï - , e [ ] (QBH 10936).
( . ), . ja .
, ( 11
). JADA ÏN , : kül tegin
. javlaq. jada ïn oplaju t gdi
JABRÏL- . javrïl-. ( 32
); joqaru at j tä jada ïn
JABRÏT- , : süsin anta tutunu a turtum
san dïm jabrïtdïm , , [ ] ( 25);
( 31). mgädi mü aj urmïš- / jad ïn b j rka
. javrït-. özü k lmiš-ä , O ,/
JABŠÏNTUR- . japšïntur-. (QBH 14210); jada ïn jorïju
JABUNSU . . (USp 7114). (Suv 41811).
JABURŠU: jaburšu tutu . . (USp 746). jada ïn jala ïn . :
JABUZ . jabïz, jafuz, javïz, javuz. barmïš bodun ölü jitü jada ïn jala ïn jana k lti
JA AN- , : ol m ndin , ,
ja andï ( III 83). ( 28
).
JA ANQÏR . . (USp 852). . ja ïn.
JA Ï: oq ja ï . oq I. JADA LÏ : jada lï ja ïqa t mür
JAD I [ . ] , : bajat qalqan t
jadï birlü tapu qïl baqïn , , (QBH 12228).
(QBN 4397); anï jadï birlä šäkär JAD Ï , : l öntürgü i
šähd a a jad ï boltumu rsär
, ( 28
); anï jadï birlä a un ( IV A60).
tolsu JAD UN , :
 237

gig qošnï qïlma ja jad un ögüz - bar ïn ja ïm k rildi -

(QBN 32713). , / [ ] -
JADÏ LÏ , : jadï lï ( I 119); tülüg ja ïm
r (Qas19). ( III 19); ja ïm ja ki iz -
JADÏL- . jad- 1. : (QBN 320 3).
ï dgü bol a jadïl a kü i JA ÏN- . ja -: ol tonïn künkä ja ïndï
, [ ] ( III
(QBH 12741); tü intä kö ülintä ulu ögrün 83).
vin ja ïl ï - JA ÏŠ- . ja -: ol a ar töšäk ja ïšdï
(Suv 5776); atï kü ja ïldï ( III 70).
jïd jïpar t g JA LÏŠ- .- . ja -: sü ja lïšdï
( I146); 2. - ( III 104).
, : qama un artuqraq ögrün- JA SA- . ja - 1. -
ülüg se vin ig jadïlmïš kö üllüg boltïlar : ol süsin ja sadï
, (Tiš 47a5). ( III 305); 2. , -
Cp. ja ïl-, jajïl-. : ol töš äk ja sadï
JADÏM . ja ïm. ( III 305).
JADÏN- . o jad- . - JA TUR- . ja -: ol a ar töšäk ja turdï
, : bu qama a ïr ajï ( III 93).
qïlïn larïmïn anï bar a qalïsï ökünür m n bilinür JA UR- . ja - (QBN 26512).
n a ïnur meün ja ïnur m n JAFA I . (?) ( III 24).
, , . java III.
, , , JAFA II: jafa jer ,
(Suv 1381). III 24 , 27).
JADÏ : jadï suv , ( III 372). . java IV.
JA - 1. : tut ïl qonuq a ïrlï / JAFAŠ . javaš.
ja sun avï bo unqa ,/ JAFÄ [a. < .- .] . . .
( I 45); , ( I 28).
2. : ol ja tï n ni JAF U I
( III 434); 3. ( ): ( III 32).
jaruqluqï ja tï jaruttï s ni , . jab a, jav u-.
(QBN 157); 4. : jazï ta jer oprï JAF U II . -
töšändi ja ïp , ( III 32).
, (QBN 183). jaf u art .
. jad-, jaj-, jaj-, jas-, jat- II, jaz- II. ?) ( III 32).
JA A 1. : ja atï aruq kü i JAFÏN . ( I 59).
azuq – , – JAFÏŠ U ( III 48).
( I 381); 2. : barma ja JAFŠUR- . japšur-.
(QBN 277 6). JAFUZ , ( III 10).
. jada -. . jabïz, javïz, javuz.
JA A LÏQ ( III 51). JA 1. , : ol ja rütti
JA A ÏN : ja ïn bu jerkä ( I 208); kün t ja ï birlä qa ïp -
özü k lmiš -ä (Rach II 186); i äk
(QBN 362 13). ja ï süt birlä (Suv 5961);
. jada ïn. 2. (Rach II 36)
JA ÏL- . ja - 1. : ja ügüri ( I 54); arï ja ï . arï;
ažunqa ja ïldï bu avï kü i - jaqrï ja ï . jaqrï; qara ja . qara I; sa ja
(QBN 4410); 2. - . sa VI.
: s ja ïldï ( III 77); JA - I 1. , ( , , ,
3. : ton künkä ja ïldï ): boz bulït jorïdï bodun üzä ja dï qara
( III 77); 4. - bulït jorïdï qamï üzä ja dï ,
( ): ja tonda ja ïldï , ,
( III 77). (ThS II81); qutsuz qu qa
. jadïl-, jajïl-. kirsä qum ja ar -
JA ÏM : türlüg äk jarïldï / , [ ]( I 457);
 238

lï tüš är qar ja ar , ol ja ï ja ïladï ( III 328);

(Suv 557 4); jürü bulït önüp ja mur ja dï ol ja ïla alï o rada ï ellig ja ïnï eli ä uluš ï a
, ( I5); bar alï o rasar -
2. , : qutlu qa qoša ja ar -
( III 60); , (Suv 4095).
3. . ( ): utru turup j dï JA ÏLAŠ- . ja ïla-: anta munta
ar keš oqï ï ïlvar , duqta ja ïlašmadïn
(Suv 69320).
( I 494). JA ÏLÏ 1. : n gü ter
JA - II : ja mïsï b n rtim ešitgil ja ïlï kiši / ja ï birlä ur[u]šu tükämiš jašï
(? 5
). , ,
. ja u-, jaq-, javu-. /
JA - III : tä rilärimgä (QBN 24912); 2. : qïlmïš
(tä rimlärgä?) ja ïš ja sun iši j ïlï sö lämiš savï tü üšlüg
( VII 2520). ,
JA . jï I. ( I37).
JA AN I : ja an bolsa jüklüg üzäsindä zär JA ÏLÏQ ; taqï bir ja ïlïq asï
, ( 487
). jas ü ün / bolur bu ja ïlïq qïlur r ö ün
. ja a I, ja an I. , /
JA AN II: ja an tegin . . [ ]
( III 29); ja an burqan qulï . (QBN 3041).
. (USp 7412). JA ÏQ- : b glär bir birkä ja ïqtï
JA ANLÏ : ja anlï r ( III 76).
, ( III 50). JA ÏR I . : j rï kiš ja rï
JA AQ : aqï ja aq g [ ]
I 90); ja aq anï tilin a nattï ( 24).
( I 267). JA ÏR II -
JA AQLÏ : ja aqlï jï - : uluq ja ïrï o ulqa qalïr
( III 50); j aqlï to raq üzä tüšüpän [ ]
(ThS II99). ( . . )( I 68).
JA AQLÏQ - JA ÏRLA- -
( III 51). : ol atïn ja ïrladï
JA Ï : taš ja ja ïladïm : )
(E 454) tab qa an ja ïmïz ( III 342).
rti ( 19
); JA ÏRLAN- . ja ïrla-: t vä
bu r ol ja ïdïn qutul an ja ïrlandï
( I 520); jarïq k di ja ï san ïp ( III 113).
, ( IV 12). JA ÏRLÏ : ja ïrlï at
ja ï javlaq . : ja ïsïn ( III 9); ja ïrlï
javla ïn k ntün javaltur aj bi vä ( III 49).
(Suv 40912); ja ï JA ÏSÏZ : bodunu ... ja ïsïz
javlaq al ajur - qïltïm ... ( 30
);
( I 39); jat ja ï . jat. ïsïz tiriglik taqï güräk
JA Ï : negü ter šitgil (QBN 2486); ja ïsïz kiši atï qopmas
ja ï kür r , - jatur , ,
, (QBN 15412); ürü , (QBN 2514).
qïr ïl artuq ja ï bolur [ ] ja ïsïz javlaqsïz .
(QBN 17810). : ikinti igsi k gänsi ...
JA ÏD- : ba mïl ja ïdïp ja ïsï javlaqsï bol ajlar ...
bimrü bardï [ ], ... -
( 28
). (Suv 19620).
JA ÏL- . ja -: ja mur ja ïldï JA ÏŠ .
( III 79). ( III 10): tä rimlärkä
JA ÏLA- , : taš ja ïš ja sun
ja ïladïm (E 454); ( VII 2520).
 239

ja ïš ajïq ber- ( III 34).

: tä rikä j ïš ajï[q] JA MALAN- ,
bermäjükkä baš[ïn] közin a rïtur ,
(?), : r ja malandï
( VII 251). ( III 203).
JA ÏŠ- . ja u-: jašïq birlä u ru ja ïš a JA MÏŠ: ja mïš tutuq . . (ThS I b3).
tolïr [ ] , JA MUR : ja mur otu jašarttï
(QBH 167); ja ïšma ( III 436); jemi ot köki i kü ja mur
ikägü [ ] ( . . ) suvï – , –
(QBH 15025). (QBN 44011); ja mur ja ïp jer ölür ,
. ja uš-. (Man III 434);
JA ÏŠLÏ . : bu ja ïšlï jürü bulït önüp ja mur ja dï
tapï ïmï , c , ( I5).
(Suv 298); [ja ï]šlï orun irkin ja mur . irkin I.
(Uig III III2). . jam ur.
JA ÏŠLÏQ . : ja ïšlïq JA MUR ÏL ,
irlik et imi rsär - : ja mur ïl jer ,
[ ] ( IV A46). ( III 56).
JA ÏT- I . ja - I; tä ri ja mur ja ïttï JA MURLÏ , : be-
( II 316); ja mur ja ïtta ï š in ajlï altïn aj ja murlu ö a anur
(Uig I 2011).
JA ÏT- II : ol kiši ol tut ï ja ït an (Suv 58922).
( III 53). JA QÏ . ja qu.
JA ÏZ 1. , : ja ïz j r JA QÏN . ja qu.
( 1
; III 10; Suv 113 7); ja ïz j r JA QU ( III 227).
jašïl kök , (QBH 1022); JA RÏ . ja ïr I, II.
ja jer jü i jašardï körklädi JA RÏ-
, ( I4); ( ): izlik bolsa
ja ïz at ( III 10): r uldïmas / i lik bolsa at ja rïmas
2. . : üs ün kökdäki ... altïn , , /
ja daqï ... [ ],
( VII 4013); 3. - ( I 104).
: ja ïzïn binip JA RÏNLA- : ol anï
( 45
). ja rïnladï ( III 343).
JA LA- : r qo uš ja ladï JA RÏT- . ja rï-: ol atï ja rïttï
( III 308). ( III 342);
JA LAN- . ja la-: ja landï n ïqïla arqasïn ja rïtma
( III III). ( I 139).
JA LAQAR: ja laqar qan . . JA RU : ja ru qontuqda kesrä aj
( 1). bilig anta öjür rmis
JA LAT- . ja la-: ol qo ïšnï ja lattï [ ], ( 5
);
( II 355). ol a ar ja ru (ju ru?) jorïmas
JA LÏ : ja lï aš je ürmiš k räk ( III 31).
(Rach II 343); isig (erig?) . ja uru, jaqru.
sü ig ja lï aš JA SA- , : r ja sadï
(Suv 59122); ja lï t (Uig III 412). ( III 305).
ja lï jumšaq . 1. , : JA SÏ- 1. : ja sïdï n
dgü ja lï jumšaq sav , ( III 305); 2.
(Suv 5976): ja lï jumšaq köz , : jaqrï ja ï ja sïmas
( 437
); 2. ( ): ja lï jumš aq ( III 306).
tarï laq (?) jer (Suv 52823). JA DUR- . ja tur.
JA MA I . - JA TUR- . o ja - I: tä ri ja mur
( III 34; QBH 685). ja turdï ( III 95).
qara ja ma . qara II. JA U- , : ja udï
JA MA II . tilägim [ -
 240

]( II 148); b g k lmägi ja udï ja utma ušaq ï kišig -

( III 89); esizkä ja uma (QBN 1059); ja ï javlaq adasïn ja utmalïm
jïraq tur , [ ]
(QBN 1191). (Suv 39718).
. ja - II, jaq-, javu-. . javut-.
JA U . ja aq. JAH ,
JA UQ 1. , : ( III 118).
ja uq jer ( III 29); 2. , . je(h).
, : jat ja uq tüz bolmas JAJ : jaj anta jajladïm
– ( I 433); ja uq kiši (M 20); qïšqa tin k lsä qalï qutlu jaj
jatïqtï ( III 76); , [ ]
3. : ja uq rsär dgü a ï berür I 82); jaj körki ä ïnanma
,[ ] ( T 7); bu ( III 161); qadïr qïšqa jan ï
glär ot ol otqa barma ja uq – , jarumïš jajï
(QBN 5712); (QBH 467).
qara tün jaruq künkä jaqmas ja uq / jašïl suv JAJ- 1. : jaruq k lip tünärigig
qïzïl otqa bolmas qonuq jajduq ü ün
,/ (Man III 63); ïn a qaltï ulu j l k lip köl
(QBN 1706); ja uq barïp ïn a suvïn toqup jajmïš t g
tep tedi , (Uig III 642). , ,
jaq ja uq . jaq II; jaqïn ja uq . jaqïn; ] (Suv 6174); 2. , : ol suvda
qadaš ja uq jaqlïq . qadaš; qadaš jaq ja uq tonu jajdï ( . e. )
. qadaš. ( III 246); jel jï ï jajdï
Cp. javuq. ( III 247).
JA UQLUQ: ja uqluq ula- 1. - kö ül jaj- ( -
.: kö ül birlä ma sa kiši arzulap ): kö ül b rü jajmadï
/ t gir arzuqa t rk ja uqluq ulap - ( . ) ( III 245);
,/ - ol m ni kö ül jajdï [
, [ ]( III 246).
] (QBN 3637); 2. , . jad-, ja -, jaj-, jas-, jat-, jaz- II.
: n körklüg bolur kör ba ïrsaq qa aš / JAJA ( III 26, 170).
qa ašqa ja uqluq ulasa adaš , JAJA . jada , ja .
, [ ] / JAJAQ . . ( I 113).
(QBN 2428). JAJ UQ ( III 27).
. javuqluq. . jaz uq.
JA UQTAQÏ : JAJÏ , : jajï
ja uqtaqï iš bütü i dgü [ , ] kiš i , -
, ( I140). ( III 23); jajï dünja m ndin vürdi
JA URU: ja uru jaqïn . jüzin
(Uig III 8416); ja uru kel- , - (QBN 896); jajï dünja ersäl qutï vrülür
: ol tiši barsnï to ur ulu ödi ja uru k lti ,
(Uig III 6318). – (QBN 2597).
. ja ru, jaqru. . jajïq.
JA UŠ- . ja u-: bir n birgä ja ušdï JAJÏL- . jaj- 1. -
( III 73); : a unqa jajïltï bu avï kü i
bu din dalï dünja dalï qaršï ol / ja ušmas ikigün (QBH 2614);
jolï jar[ï]šï ol 2. : jajïlldï sü
III 192); di tavarï jajïldï
,/ , ( I50); ne m ni išlägülük išim
(QBN 38114). išlägülük ödtä jajïlmasun ,
. ja ïš-. , -
JA UT- . o ja u-: ïraq bodunu an a ... , ( VIII E42); 3. -
ja utïr rmis ... , : jï jajïldï -
( 5
); ol atï m ä ja uttï ( III 191); jajïlmaz jorï a k vildin
( II 316); özü kä tüšüp ( .
 241

) (QBN 114 3); JAJQANMAQ: bul amaq jajqanmaq .

4. . , : bul amaq.
jajïl an kiši ( III 55); JAJQÏ : ü i jazqï julduz ü i jajqï bil
jajïlma köni tur kö ül tut köni , – ,
, – (QBN 2215); jajqï öd ä aša u ol [ ]
(QBN 40110); 5. ( - (Suv 59116); jajqï ü
): ögü lär köllär jajïlïp ajlarta junt kün javï ol
(Suv 6215). – ( VII 384).
jajïl- jajqal- . : joqaru JAJSA- . jaj-: usït an qujaš
qo ï jajïldï jajqaldï [ ] ( . qapsadï / umun lu a aš jajsadï ( .
) (Suv 6175). )
. jadïl-, ja ïl-. ], /
JAJÏLMAQSÏZ: tebrän siz jajïlmaqsïz . [ ]( . .
tebrän siz. )( I 155).
JAJÏN : jajïn sülädim JAJTUR- . jaj-: ol tonïn suvda
( 39). jajturdï
JAJÏN- . jaj-: ol suvda tonïn jajïndï ( III 100).
( III 86). JAJ- : anta san dïm ja dïm
JAJÏNQÏ ; jajïnqï bulï t g ( 33); anï ja ïp türgi jar un
( A223). költä buzdïmïz , ,
JAJÏQ , : jajïq ( 34
).
kiši ( III 23). . jad-, ja -, jaj-, jas-, jat- II, jaz- II.
. jajï . JAKÏŠÏ . jakša.
JAJÏQ- : ö jajïqtï JAKŠA [ . yak a] -
( III 191). (Tiš 42a8, TT VII 1617).
JAJÏT- . jaj- ( VIII 43). JAKŠÏ . jakša.
JAJLA- : jajlï ta ïma a ïpan JAL ; : at jalï
jajlajur turur m n , III 160); bojun jal b üttü buqa t g qïlïp
( . ) ,
(ThS II96); jaj anta jajladïm [ ] (QBN 41415).
(M 20); r ta da jajladï JAL- I , , : kün
( III 311). jüzüg jaldï ( III 63).
JAJLA , : JAL- II 1. , : ot jaldï
jašïl qaja jajla ïm – - ( III 63); 2. , -
(ThS II78); ja aq ï jajla ïm - : baš jaldï ( III 63).
– (ThS II86); örtän- jal- . örtän-.
ol qojïn jajla da jazlattï JALA : ol vtä jašïn tüšmä
( II 355). jala k lmäz ,
JAJLAT- . jajla-: ol anï ta da jajlattï (Suv 46624); jala ja aru üklijür
( II 357). , , ( I75).
JAJLÏ : jajlï ta ïma a ïpan jajlajur jala jan u . (? Suv 9013).
turur m n , - JALA- : ol a ar o rï jaladï
( . ) (ThS II96). ( III 89).
JAJLÏQ , JALABA : tüpüt qanqa jalaba bardïm
( VI84). ( 298).
JAJQAL- : suv jajqaldï - . jalava .
(~ ) ( III 108). JALA Ï I ,
erkä län- jajqal- . erkä län-; jajïl- ( III 35).
jajqal- . jajïl-. JALA Ï II: jala ï juv a
JAJQAN- : jajqandï artuq jajqandï ( III 35).
tö ü jajqandï , JALAFAR : jaš ot köjmäs
, (Tiš 46a7). jalafar ölmäs ,
jajqan- jaltïr- . , ( III 47).
: alqu jerdä jarudï jašudï jajqanu jaltïrïju JALAL- . jala-: quru jala jalal-
[ ] , ( VI .422). : a ar quru jala jalaldï
 242

( III 82). . jalvar-.

JALAN . jalïn. JALBARMAQ: jalbarmaq a ïrïnmaq
JALA , : jala bodunu tonlu ... : jalbarmaq a ïrïnmaq mü rämäk
qïltïm ... (KT 29); ïn ïqlamaqta ulatï ši gali uma ulu ünlär
ana ïn n g to um (?) r ä bu kün / anï t g , , -
barïr m n jala mi mu un , (Suv 1221).
,/ , JALBARMAQLÏ ,
(QBH 6034). : ökünmäk jalbarmaqlï kšanti qïlmaqlï
. jalï . arï silig sav (Suv ?) ü ä ,
JALA ÏN: jada ïn jala ïn . jada ïn. ,
JALA LA- : jala lap u ï ï (Suv 14415).
i jal uzun , , , JALBÏ : jalbï n
(QBH 16III). III 30).
JALA UQ 1. : tä rili jala uqlï JALBÏR AQ : ol sögütnü ...
(Suv 7918); qama jala uqlarta adïrtsï jalbïr aqï tüši jemiši bu aqï ïbïqï , ,
rtilär (USp 9010); ... (Tiš 49b5); ol ï j lbïr aqï jerdä
2. : biz qama un jïlqïlarnï ö rä tüš i (USp 958).
jala uq ažunlardaqï ajï qïlïn [lar kü] intä bu . japïr aq, japur aq.
urta jïlqï ažun[ïn]ta to dumu rti JAL ÏQ : bularda aldïn bu jal ïq jorïr
(QBN 2210).
, - JAL ÏT- , (?):
, javlaq qïlïn lar a jal ïtïp
(Suv 615). (Uig II 8171).
. jalïn uq, jal uq. JALDRA- : kün jaldradï
JALA UZ , : m n mti ( III 437).
ölür m n si jala uz-qïja qalïr si . jaltïr-, jaltrï-, jïltïr-, joldra-.
, ( 403). JALDRUQ 1. ,
. jal uz, jalï us, jalï uz, jal us, jal uz, III 432); 2. : jaldruq išlär
ja us, al uz. ( III 432),
JALARMAG , : . joldruq.
jo arïšmaq ajï lašmaq jazuqsu u jalarmaqta ulatï JALFAT- : ol a ar ja jalfattï
ajï törülär bol aj , , ( II 354).
. jal at-.
(Suv 43413). JAL A: qara jal a . qara III.
JALAVA 1. , : jalava uzaq JAL A- : ja lï qamï bulu ïn
bardï ( I 66); an jalava ï (bulupan?) jal aju tirilmiš
bošudï ( III 266); bu ja lï (ThS II18); ajaq jal adï
jalava tiläkkä t gir ( III 306); ötrü ol qanï jal aju
] (QBN 1969); 2. , in bar a jep qo ï
: jalava qa alqïš bergil , (Suv 61812); bu isig igligkä
], ( I 97); tä ri jalava ï tï jal u vu ol ,
( III 438); mu ammä ( VII 271).
jalava alajïq bašï , . jalva-.
(QBH 419); tä ri jalava ï JAL AN 1. , : jal an kiši
( I .105). (~ )( III 37); tili dä ïqarma bu
. jalaba , jalawa . jal an sözü
JALAVA LÏQ , : (QBN 1074); kišidä javuzraqï jal an bolur
jalava lïqqa ïd u r n gü t g k rägin ajur – ( . ) (QBN 36513);
, , kertü tïnlï lar a ük jal an tïnlï lar üküš
(QBH 99). , –
JALAWA . jalaba , jalava . ( VI6); 2. , : özüm taplamas
JALBAR- , : tä rigärü jalbarur biri jal an ol ,
(ThS II83); ötrü ,– (QBN 715).
n jana olarqa jaïbaru ïn a tep te im , jal an igid . , : qanju
, (Suv 1011). kiši artuq jal an igid savlï ašï savlï tun savlï
 243

sarsi savlï rsär , ( III 85); qaju a qajusï jalïnmïš bolur

( VI119). , (QBN 3779).
JAL AN- . jal a-: r anaq jal andï JALÏN- II , : tä rim s[izingär]
( III 109). ü ötünür m n si i ö dä jalïnar m n u ta ï
JAL ANDUR- I : r si , ,
jal andurdï ( III 116). ( . ).
JAL ANDUR- II : dgü [ränlär (Man III 245).
qun uj]larnï jal an uru sö lämiš savïn JALÏNA- : jalïnaju turur tamutïn o tïlar
jermä lär küsüšlärin qantururlar ( III135);
tamturmïš jula jalïnï t g kö i qaraqï jalïnaju t g inü
, - turur ,
(Uig II 8223). , (Uig I 4515).
JAL ANTUR- . jal andur-. JALÏN : jaruqlu jalïn
JAL AŠ- . jal a-: olar bal jal ašdï (Suv 13110).
( III 103). JALÏNC A . jïlïn a.
JAL - . jal a-: ol a ar bal jal attï JALÏNDAQ : jalïndaq r -
( II 354). ( III 51).
. jalfat-. JALÏN UQ: jalïn uq o lanï -
JAL ÏL : jal ïl atïm jazlïnur (QBH 1617).
( III 228). . jala uq, jal uq.
JAL U ( III 33). JALÏNLAN- : jalïnlan a
JAL UZ , : özüm qal a tu [u]nup azab iqd o ï -
jal qara j r qa ïn / m ä ïd ïl eš aj idim
ra mä i ( A339).
,/ , , JALÏNLÏ : o lu jalïnlï . o lu ; ot
(QBH 2326). jalïnlï . ot I; ört (lüg) jalïnlï . örtlüg.
. jala uz, jalï us, jalï uz, jal us, jal uz, JALÏNSÏZ: o suz jalïnsïz . o suz.
ja us, al uz. JALÏ , , : jalï r
JAL UZUN , : elig bir kün ( III 373); jalï k ldim rdi jalï
rup özi jal uzun kirgü jerkä
, (QBH 323). (QBK 3885); j lï qïlï tutup
. jal usun, jal uzun. ( I162).
JALÏ 1. : taquq jalï ï jalï jüzlüg , :
( III 13); 2. ( III 13); 3. jalï jüzlüg rdim bütürdi saqal -
: ol är jalï ïn köklätti , (QBN 915);
( II 327); jalï jüziüg o lan tolun t g jüzi
dünki jalï ( III 14); [ ]
kedinki jalï ( III 14). (QBN 2159).
JALÏ LAN- : taquq jalï landï . jala .
( III 114). JALÏ ÏN : anadïn n t g to dum
JALÏM , : sri ma a jalïm rsä bügün / anï t g barïr m n jalï ïn mu un
qajaqa önüp barmïš , ,/
(ThS II75); t lim sözüg uqsa bolmas , (QBN 1196).
/ jalïm qaja jïqsa bolmas , . jala ïn.
/ ( III 20); qaju kür JALÏ LAN- . jalïnlan-.
vä lar qaja t g jalïm JALÏ ULA- : qïz jalï u-
, (QBH 1818). ladï ( III 411).
JALÏMAN ( III 38). JALÏ UQ . jala uq, jalïn uq, jal uq.
JALÏN : t jalïnï ( III 23; JALÏ US , : ja ïqa
II 23); erig til ot ol kör köjär t g jalïn jalï us oplaju t gip
, ( 23).
(QBK 675). . jala uz, jal uz, jalï uz, jal us, jal uz,
o jalïn . o II; t jalïn . t; ört jalïn ja us, al uz.
. ört. JALÏ UZ 1. , : jalï uz
JALÏN- 1 : r jalïndï jorup tsär ( I15);
 244

2. , : tä ri jerintä jalï uz jasï joq

si tä ri qï ï a latï artuq kügülmiš si (QBN 24614).
] , JAL UZUN o , : elig bir kün
, (Suv 49319). oldrup özi jal uzun / oqïp kirdi aj toldï
tek jalï uz . tek I. ,/ :
. jala uz, jal uz, jalï us, jal us, jal uz, (QBN 558).
ja us, al uz. . jal uzun, jal uzun.
JALÏŠ- . o jala-: olar bir ikindikä JALPÏR AQ . jalbïr aq, japïr aq,
rï jalïšdï japur aq.
( III 75). JALQ- : ol ja qa
JALMA , , ( III 34): jalqdï ( III 435); r jalqdï -
jaraqïnta jalmasïnta jüz artuq oqun urtï ( III 447);
üküš sözkä jalqar bu ja luq era
( 33
). ,
JAL U ( III 380). (QBK 39214).
JAL U- , : jer- jalq- . er- IV.
äklikdä sandva ünün sumlïdï / ü iklig šitti JALQA- . jal a-, jalva-.
kö ül jal[ï] udï JALQANTUR- . jal andur- II.
,/ , , - JALQMAQLÏ : jermäklig jalqmaqlï .
(QBK 35712). jermäklig.
JAL UQ : ö läk küni t vrätür / jal uq JALQMAQSÏZÏN: jermäksizin jalqmaqsïzïn
kü in k vrätür ( . ) , . jermäksizin.
/ ( II 335); b iki JALRAT- . jolrat-.
bilä bol ï jal uq ulu ( . e. JALRÏT- . jolrït-.
) JALT , : jalt
(QBH 715); ikir gü kö üllüg jal uqlar qaja ( III 7).
(Man III 482); 2. - JALT A , : ol anï jalt a qïldï
( III 385). ( III 432).
jal uq o lï (~ o lanï) : JALTÏR- , : rdini jaru ïn
jal uq o lï m gü qalmas jaltïrda ï atlï burqan , « -
( I 44). » (Suv 863);
. jala uq, jalïn uq. kökli ja lï i in ä jaruq jaltrïq jaltïrdï
JAL US , , : jal us (Suv 63019).
qaz ötmäs ( III 384); jaru- jaltïr- . jaru-.
jal us r ( III 384). . jaldra-, jaltrï-, jïltïr-, joldra-.
. jala uz, jal uz, jalï us, jalï uz, jal uz, JALTÏRÏQ . jaltrïq.
ja us, al uz. JALTRA .
JAL USUN , : jal usun (? TT VII .57).
jorïjur (ThS II59). JALTRA LÏ , ,
Cp. jal uzun, jal uzun. : s viglig jaltra lï isig jü ü ün
JAL UZ , : m ni jal uz körügsäjür bi -
ïdma aj rsig to a , , (Man I 109).
( . e. ), - JALTRÏ- , : bilgä bilig jula
(QBK 20211); olarda bar a jal s n ... jaruqïn jaltrïda ï -
ï mgäk mgänti ... (Suv 3239); aj tä rï artuqraq jaltrïdï
(Uig III 4617). ( VII 306);
jal uz jal uz , : bu otlar ol bu jirtin ü ä jaltrïjur
jal uz jal uz kü süti mir birlä i ürsär ( VIII 13).
jaltrï- jašu- . : ö jaru ï
(Rach II 3134). ä jaltrïju jašuju turmuš t g
. jala uz, jal uz, jalï us, jalï uz, jal us, (Uig II 3756).
ja us, al uz. . jaldra-, jaltïr-, jïltïr-, joldra-.
JAL UZLUQ : bu jal uzluqu qa JALTRÏQ , : tört taluj ögü
özüm ajmanur - suvïnï jaltrïqïn a bolur [ ]
(QBN 23014); bu jal uzluqumdïn m ä (Suv 4619).
 245

jaruq jaltrïq . jaruq II. ja an a bolur

. jalturuq. (QBN 20815); qï jam
JALTRÏQLÏ , , arï sï , cop, (Suv 34124).
: altun ö lüg jaruq jaltrïqlï qopda JAM II: jam urtu . . (USp 478).
kötrülmiš , JAMA [ . y ma]
(Uig I 148). (Suv 14214).
lo anta jaltrïqlï . lo anta. JAMA- , : bu ton ol jama u
JALTRÏT- . jaltïr-: jaltrï ur t g ( III 36); ol
(Suv 65022). ton jamadï ( III 91).
jarut- jaltrït- . jarut-. JAMA , : ol jama sökti
JALTRÏTMAQ: jarutmaq jaltrïtmaq . ( II 21); bar ïn jama ï
jarutmaq. bar ïnqa / qarïš jama ï qarïšqa
JALTRUQ . jaltrïq, jalturuq. – , / –
JALTRUQLU . jaltrïqlï . ( III 28).
JALTUR- . jal- II: tüpi otu jalturdï JAMA LÏ : jama lï ton
( . ) ( III 97). ( III 49).
JALTUR AN; jaltur an qaš . JAMA LÏQ :
(USp 283). jama lïq böz ,
JALTURUQ , : jalturuqïn ( III 51).
etiglig elig , ( 491
). JAMAL- . jama-; ton jamaldï
. jaltrïq. ( III 82).
JALTURUQLU . jaltrïqlï . JAMAN : b dük jaman bir kik erdi
JALU , - ( 36); jaman
( III 26). ba larïmï (USp 2247).
JALVA- : r ja jalvadï jaman ig ( III 30).
( III 307). JAMAN- . jama-: r tonïn jamandï
. jal a-. ( III 85).
JALVAN- . jalva-: r a zïn jalvandï JAMAR 1. . ,
( III 110). ( III 28); 2. .
JALVAR- , : bajatqa sï ïn ïl ,
qa ï jalvara , ( III 28).
[ ] (QBH 18511); töpün [t]üšti tümän JAMAŠ- . jama-: ol a ar ton jamašdï
tümän jalvardï ( III 75).
(Man I 205). JAMATA ( ?)
jalvar- ötün- . , ; 1 445).
jalvaru ötünü ökünü bošunu JAMDU ,
( IV 7); qama beš ažun tïnlï lar III 31).
lanï [ü ün ja]lvara ötünür bi JAM UR ( III 38).
( IV B34). . ja mur.
. jalbar-. JAMÏ (? bumïn): jamï qa an . .
JALVARMAQ . jalbarmaq. ( 1).
JALVARMAQLÏ . jalbarmaqlï . JAMÏZ ( III 10): jamï da m bolsar
JALVÏ . jelvi. baj bolur ,
JALVÏ Ï . jelvici. ( VII 373).
JALVÏN . jelvin. . jomuz.
JALVÏR- . jelvir-. JAMLA- , : ol vin
JALWA- . jalva-. jamladï ( III 310); jüknüp
JALWAN- . jalvan-. ä imlädi közüm jašïn jamladï -
JALWAR- . jalvar-. / [
JALWÏ . jelvi. ] ( . )
JALWÏ Ï . jelvici. ( III 84).
JALWÏN . jelvin. JAMLAN ( III 37).
JALWÏR- . jelvir-. JAMLAŠ- . jamla-: ol a ar v jamlašdï
JAM I cop, : közgä jam tüšti ( III 105).
( III 5); k räk ö tä bir jam JAMLAT- . jamla-: ol vin jamlattï
 246

[ ] ( II 356). janmaq ... / jarar-mu m ä ... /

JAMLÏ , : (QBN 3384); jana ikiläjü
jamlï köz , . , : olar jana ikiläjü ... jarp
III 42). qatï aqïn sï bolup bodisatvlarnï jolï a kirtilär
JAMRAŠ- : qozï jamrašdï ...
[ ] ( III 102); sütlär (Suv 39311); ikiläjü jana .
qamu jušuldï / o laq qozï jamrašur ikiläjü; janduru jana . janduru.
, / [ JANAR: janar er äk
]( III 102). ( V 57).
JAMTAR: ïšbara jamtar . ïšbara; tudun JANAŠ - : räž birlä mgäk
jamtar . tudun. janaš u jorïr
JAMU . je(h). (QBN 2316).
JAMUR- , : r jï jamurdï JAN - 1. , : sa unnï jan ïp
( III 69). iki qulaqï a tolu tïqsar k tär
JAN 1. , : qaju kiš i jan a rï , [ ]
rsär (Rach I176); dgü jan ïp suvïn sïqïp i ün
(Rach I 39); uvut janïnta , ,
( VII 218); janï adaqï (Rach I72); 2. , :
rïjur jana qama t miräg k ntü jan ar
( VII 25 4); 2. ( III 160). (Man I 813); 3. , ,
. an II. : rät sü bilä jan bu ka r ja
JAN- I : qa anqa qïrqïz bo-
dunï i ikdi jükünti jantïmïz kögmän jïs birü (QBN 39311); alqu un ja jan mïš aqï sï
ltimiz , dgükä t gmiš rtilär
[ ], , , (Suv 8415).
(To 28); r joldan . jen -, jen i-.
jandï ( III 64); JAN AL- . jan ïl-.
si lär jana janïp k lip m ä ešit dürü lär , JAN ÏL- . jan - 1. -
, (Uig I 62). : ikki bo ra igäšür otra kökägün jan ïlur
janar er äk . janar; o raq jan- . ,
raq, sözdin jan- . söz. ( I 188);
JAN- II : ot jandï qa un jan ïldï ( III 107);
III 65). 2. , ( -
JAN- III , : b g anï jandï ): b glär munï ši ip jan ïltïlar ,
( III 64). (Suv 63519).
JAN- IV , : JAN ÏQ , : ol jan ïq i rä jarmaq
ol janï jandï ( III 14); r jandï qarvandï ( II 250).
( III 65). . jan uq.
JANA 1. , : tab qa jana i ikdi JAN UQ , : ol jan uq a zï bürdi
( 2
); kin ( II 6).
jana dgü bolur . jan ïq.
(ThS II89); jana k ldim ( III 170); JANDAQ: jandaq tikän -
üküš tsuj ajï qïlïn qïltï[lar kin jana öküntilär] ( II 44); jandaq ekär .
(?) ( III 44).
( IV A5); 2. : JANDÏQ: jandïq at ,
jana bir k räklig sözüm bar s ä ( III 44).
( C265); bir kün JANDRU : bašïn jandru ja ïladï
bir tün jana bir kün turur ( . ) ( III 406);
( VII 35). özü mgätip k lmä jandru b rü
jana evrä . , : emdi jorï / , (QBN 2772); šitti elig
jana evrä kelmä aj ersig urï qïldï jandru ävab
, (QBN 3626).
(QBK 2253); jana jandru . : jana jana jandru . jana.
jandru k lmä aj rsig urï , . janduru.
(QBN 2777); jana jandru JANDUR- I . jan- I: ol anï vkä
 247

jandurdï ( III 98). rsär ,

. jantur-.
JANDUR- II .
jan- IV: r jandurdï , [ ] (Uig II 7724).
( III 98). JANQU . ja u I, ja qu.
JANDURU : a maq suvsamaq mgäk JANQURT- : janqurt um
ä sïqïlïp janduru jana ö nüklärin jegäli qïlïnur n qama da ... [jeg] nomlu labajï -
... [ ]
(Suv 6106); (Uig I 221).
jan uru adalï vi dä qïl ïl ašnuqï tö ünlär JANTAQ . jandaq.
törüsin , JANTRU . jandru, janduru.
JANTUD . jantut.
( VII 301). JANTUR- . jan- I 1. :
janduru jana . : jan uru jana iškä anta anturtïmïz
jumušqa barda ï bolsar ( 45
); k mi tutu up janturu ïdtï
( VII 4053). ( 357);
. jandru. n turï borluqnï jan urup berür m n , ,
JA NI [a. ] ( 433
). (USp 3217); 2. :
JANÏ I , : öz as ïn jükünür m n alqu adalarï janturda ï adïnlarqa
tilämäs kišika asï / berür ol asï dïn bu qolmas utsuqmaqsï di kötrülmiš sitatapadri qutï a
janï , ,
/ ,
] (QBN 724). Sit tapatr (Uig II 515).
JANÏ II , : b g janï ïnda . jandur- I.
tüšmä ( III 14). JANTURU . jandru, janduru.
JANÏ III : ol janï jandï - JANTUT , : jana
( III 14). eltü bar u jantu bilig qoltï ,
JANÏN SÏZ , : ( üen1857);
janïn sïz ažunqa t gdilär jantu s vin tapï udu qïl uqa
, [ (Uig I 2717).
] ( III116). JANU . je(h).
JANÏNTA , : kimavant JANU- : r bi äk janudï
ta janïnta (Uig III 3034). ( III 91).
JANÏŠ : janïš bol- : negü JANUL- . janu-: bi äk januldï
as ï a ïr janïš jerkä boldï ( III 82).
, [ ] JANUT 1. , : söz
. (QBK 3884). janutï ( III 28); esiz qïlsa esiz
JANLÏQ ( III 45). janutï ökün ,
JANMAMAQ , - (QBN 7715); bir gü janutï
: t gmiš gülärintin janmamaq on gü qïlur
rür - (QBN 2202); 2. :
(Suv 23622). torqu jam t bitig bertimi
JANMAQ : bütmiš asï lï ïn (USp 54).
mä janmaqï ïzlar bol un janut ber- : janut berdi a ib kör aj
(Tiš 18 4). toldïq A (QBN 4914);
JANMAQSÏZ , - janut berdi aj toldï a tï tilig ,
: ü äliksi köni tö tujmaq burqan (QBN 5511); janut qïl- ,
qutïntïn janmaqsï vrilmäksi rür - . : erig sözkä jumšaq janut
- qïlsa öz
( . ), , (QBN 251II); äfa qïlda ï a janut qïl
(Uig II 40103). väfa , ,
JANPUR [ . ?] . ( 327
).
(Tiš 40b8). JANUTLU , :
JANQÏ: janqï jantut ber- , kišikä janut qïl kišilik t i / janutlu ü ün at urun ï
. : vr ar sa ram sanlï d kiši ,/
tavarï alïp išlätip janqïsïn jantutïn bermädim ], (QBH 16729);
 248

janutlu kiši ol kiši dgüsi JA AQ II ( III 376): qïzïl ja aq -

– (QBK 3463). ( 26
); mir ja[ aq] ü ä türtgil
JA I [ . , ji ] 1. , , (Rach II 26).
: börk ja ï ( III 361); qapu ja aqï . qapu .
jïparlï biligli t i bir ja ï JA AR- ; :
, (QBN 3412); esiz gü jala ja aru üklijür , ,
birlä qatïlmas qa ar / qamu n kä ja za bu bir ( I75).
ja nï kör , JA AQ : sïndu aqï ut taqï
;/ ( . ), sa am ja aqlarï a a lap ke i
, , (?) ( 333).
(QBN 17011); bu munta ja ïn Cp. ja aq, aq.
(Suv 2861); el ja ïn a tüši bilä köni berür m n JA ÏR- , : tü indäki etigläri
( . ), bar a ja ï[ra] turur
(USp 2710); (Uig II 246).
2. , : usa ï ja a i gül artuq i sär Cp. ja ur-, ja qur-.
bolmaz , [ ] JA U I , , : bar a ši ür
(Rach I171). ja usïn (Suv 49020); jel ijin
ja kep . , , ši ilür kü ki ï ja usï [ ]
( üen2110); ja osu . , : ( I134).
in kä ja ï osu ï birlä , . ja qu.
(Uig II 4120); qïlq ja . qïlq. JA U II: jala ja u . jala.
JA II [ . , jio ] , : ja tesär JA ULA- . ja qula-.
jaruq tep tetir ja , [ ] JA ULU , , :
» ( VI385). ja ulu körklä ünü üz ,
JA A I :m i anta bolur ja a qo ušï (Suv 6462); küvrügü t g ja ulu ,
g , ( VIII G70); javlaq ja ulu
(Rach II 322); a ja a qa lï kölük rdini jen ü ün ( 309
).
d tavar , , etinlig tikilig ja ulu . etinlig; eti kiri
, (Suv 6134); jan ulu . eti kirI.
to a ja a t g kü lüg rsär , JA UR- , : tümän ban
(Uig I 372). jerdä ja urar sü üg suv tikiši
. ja an I, ja an I. -
JA A II ( III 369). ( I135).
JA ALDURUQ , . ja ïr-, ja qur-.
( III 389). JA URT- . ja ur-: jeg ulu
JA ALÏ : ja alï s bulït ulaju nomlu küvrügüg ja ur um m n
jï aj m n , -
( üen319). (Suv 36810); ta larï ja urtur
JA AN I : ja anlar arlašdï ( . . ) ( I 84).
( II 210); k räk ö tä bir jam ja an a JA Ï I 1. : ja ï n
bolur - III 369); jašïq baš kötürdi jüz a tï ja ï
(QBN 20815). , [ ]
. ja an I, ja a I. ( . ) (QBN 41612);
JA AN II (ta an?) (? ja ï ton bolur ( VII 3618);
III 376): qordaj qu u anda u up jum ïn ötär / 2. : tört ja ïda u ada [bolur]
quz un ja an sajrap anïn üni bütär ... ( VII 207);
( ?) ün aj iki ja ïqa ,
,/ (?) [ ] ( VII 40102); bi in jïl aqšaput aj iki ja ïqa
, ( III 240). , ( . .
JA AQ I : t gmä ja aqtïn bodun ), (USp 161); 3. ,
aqlïš dï : ja ï sa mïš süt
I 241); tünlä bilä bastïmïz / t gmä ja aq (Rach II 3144); ja ï to mïš aj tä ri t g
pustïmïz ,/
( I 434). (Suv 34715); ja ï to mïš kün tä ri t g
. ja aq, aq. (Suv 34822).
 249

JA Ï II: ja ï balïq . bar a ja luq iši

( I 379). (QBN 567).
JA UN: jagi un aš an . . ja luq jazuq tuš- ,
(USp 2616). : tašïrtïn negü tušsa
JA Ï URT- . ja urt-. ja luq jazuq / munu m n jügürdä i qul m n
JA ÏL- 1. , : anuq
jazmas atïm bolmas / ja ïlmas bilgä bolmas ,/ – , [ ]
( ?) - ] (QBN 2298); ja luq ata tuš-
, : qalï tuš a b glärkä ja luq ata
III 59); ja ïlmaz kiš i kim aju ber m ä (QBH 9437); igid
, ?! (QBN 273); ja luq . igid.
kiš i ja ïlsar iš bütmä , . ja ïluq.
( I 34); 2. - JA LUQ II . jala uq, jalïn uq, jal uq.
, : li ä k ntü ja ïltï JA LUQSUZ: artaqsïz ja luqsuz .
artaqsïz; šašutsuz ja luqsuz . šašutsuz.
(KT 23). JA QU , : jazmas atïm
jazïn- ja ïl- . jazïn-; jol ja ïl- . jol; ja mur ja ïlmas bilgä ja qu
jorïq ja ïl- . jorïq; söz ja ïl- . söz. – ,
JA ÏLA , : ol ïšï ja ïla qïldï – ( III 379); qaja ja qusïnda
( III 381). qo ï bolma ïl / s ni s n tegäj ol anï s n tegil
JA ÏLA- : ol tonïn ja ïladï ( . ) , ,
( III 406); bašïn jandru « », [ ]
ja ïladï ( . ) » (QBN 30912).
( III 406). . ja u 1.
JA ÏLMAQ : t rs t trü ja- JA QULA- , : ta
ïlmaqlarïntïn ö i ö rülmiš [ ], ja quladï ( III 410); kökiš
[ ] turna kökdä ünün ja qular (?)
(Suv 29512). (QBN 187).
JA ÏLMAQSÏZ : jorïmaqta qulaq ja qula- ( .
turmaqta ja ïlmaqsï ): r qulaqï ja quladï [ ]
(Suv 65915). ( III 410).
JA ÏLTUR- . ja ïl-: bu munta JA QULU . ja ulu .
ja ïn tïnlï larï ja ïlturda ï ... igi zük nomlar JA QUR- .,
... , : r ja qurdï
(Suv 30512). ( III 400).
JA ÏLU . ja ïluq, ja luq I. . ja ïr-, ja ur-.
JA ÏLUQ : ja ïluq saqïn JA RA- , :
(Uig II 8754). jarïn ja rajur [ ]
. ja luq. (ThS II 34); ol bir söz ja radï
JA ÏRDÏ : ja ïrdï el olur aj s n ( III 404).
( . . ) JA RAQ , ( III 384).
( I53); jana bu nom rdäni o rïnta JA ŠA- : üküš sözläsä ja šadï ter bilig
ja ïr ï kertgün to ar , ,
( V 30). (QBN 257); üküš
JA ÏRTÏ . ja ïrdï. ja ša an til unulma ja ï
JA LÏ : bir ja lï . bir; bu ja lï . bu. – ( A134); bir ol
JA LÏQ . ja luq I. ja šar rsä k räksiz sözin [ ]–
JA LUQ I 1. : sözüm bol a [ ] ( 151
).
ja luq s ä qïl a qor ( ?) JA ŠAQ , : ja šaq t lim
, sajrap anï tam aq qatar
(QBH 184); ja luq nomlar , ( I 467); üküš
(Man III 263); ïduq qutlu tïnlï larqa t rs ja luq sözläsä atï ja šaq bašï , ,
saqïn saqïntïm rsär – (QBN 863); kišidä
javuzï kiši ja šaqï
(Uig II 7835); 2. ( III 385): eväklik turur – (Q N 864); artuq ja šaq sözlämäk
 250

ni . - ... (Man I 148);

( VIII 16). jap- qïl- . , : tiriglik japa (?)
JA ŠAT- . ja ša-: ol anï bašïn qïlmïšqa ökünmäkligin ajur [ ...]
ja šattï ( II 359). ,
JA URT- . janqurt-. (QBH 1014); et- jap- . et-.
JA URUŠ , , : on qat qas . ap-.
ojun ja urušï ši ilür - JAP- II 1. : sü k ldi jer japa / qarar
Qas (? I95). qar , [ ] ,
JA US , : ja qïzïma [ ]( III 208);
( 161). 2. : r qapu japtï
. jala uz, jal uz, jalï us, jalï uz, jal us, ( III 57); japa tut qapu
jal uz, al uz. (QBN 10513); anï alqqa kizlär japar bu qapu
JA ZA- , : [ . e. ] ,
negü ter š itgil u ordu anï / tözü elkä ja zap (QBN 2383); olarqa m n
söz ajmïš köni , k japtïm ü javlaq jol qapï ïn
, / -
, (Suv 36819).
(QBK 22317). jap- ört- . : bu orunta ...
JA ZA , : kök qalïqï bilgä biliglig jürü bulït ü ä japa
esiz gü birlä qatïlmas qa ar / qamu n kä örtärlär ...
ja za bu bir ja nï kör
, ;/ (Suv 31821).
( . ), , JAP- III , : išlär
(QBN 17011); qamu n kä ja za ötmäk japtï [
i ol ja ï [ ]( III 57).
] (QBN 35811). aja jap- . aja I.
JA ZAT- I . ja za-: sözin ja zatur JAPA . japï I, II.
sözkä jin kä ajur JAPATU . . (USp 293).
, (QBN 5415). JAP AN ( III 37).
JA ZAT- II , : ol a ar . jav an.
sözüg ja zattï ( II 359). JAP UN- . japï -: oqqa jelim
JA ZATÏP , : jap undï [ ]
mu ar ja za ïp (~ ) (QBH 11518). III 108).
JAP I [ . e, jiæb]: jap javïš u . . japšïn-, japšun-, jav un-.
: ol sögütnü japï javïš usï quasï jalbïr aqï JAP UR- . japï -: ol oqqa jü
tüši jemiši , (Tiš jap urdï ( III 98).
49b4). . japšur-, jav ur-.
JAP II : jap jarmaq joq JAPDU: japdu teräk . . (USp 2617).
( III 3). JAP AQ ( III 42).
JAP III: jap jazï , : JAP , -
jap jazï tüp tü , - ( III 38).
(Suv 31220). JAP UN . . (Man I 299).
JAP IV , JAP UT ( III 38).
( III 3). JAPÏ - , : s vüglini
jü jap . jü . vmäz k ik t g qa ar / qa ï lïqa jap[ï] ur a aqïn
JAP V: jap to rïl . . (USp 10918). qu ar , , -
JAP VI: jap jup ( III 142. 328). ,/ , ,
jap jup qïl- : jap jup qïldï (QBN 411); köligä t g ol kör bu
( III 159). dünja to a / ärsä qa ar qa sa jap[ï] ur s ä
JAP- I , : qan olurupan ordu , :/ -
japmïš , [ ], - – , –
(ThS II41); r tam japtï (QBN 11215).
( III 57). JAPÏDU . japdu.
jap- jarat- . , : on JAPÏ I . , : aqï lï
qat kök ta rïg ... jap ïlar jarat ïlar ürlügsü beš japï
 251

( . . , , , , ( III 304).
) (Suv 70415, VI .157); aqï sïz JAPSA- II . jap- II: qarlap
ürlüglüg ba šin tüz ü äki arï ïduq beš japï ažun japsadï / t jin üšüp mrišür , ,
, , ;/ , -
sa bhogak ya , , ( I 463); bašlï közüg japsama
( . . , , , / jašï anï savruqar
, ) (Suv 70417). [ ] ,/[ ]
JAPÏ II . . II11). ( II 172).
JAPÏ LÏ , JAPŠÏN- .- . jap- III: inisi u asini
: beš japï lï v barq , urïqa rti ü b k qatï japšïnti
(Uig I 212).
JAPÏN- I . jap- II: r qalqan japïndï (Uig III 826).
( III 82); ol ilin- japšïn- . ilin-; jaq- japšïn- . jaq- I.
qapu japïndï ( III 83). . jap un-, japšun-, jav un-.
JAPÏN- II . jap- III: ojun kög arasïnta JAPŠÏN U , : bar-
aja japïnïp körki jarašï jorïjur mu munta japšïn u
, ( . e. )? (Suv 36620).
] ( X440). JAPŠÏNMAMAQ , -
JAPÏR AQ , : a ruq a ruq : adïnlarnï jutu ï a japšïnmamaq
qua äk tüš jemišlärni jïl ï larïn olunlarïn ] –
bu ïqlarïn japïr aqlarïn ... körklä s vgülüg (Suv 2201).
tapla ulu ö lüg jï lï jegükä aša uqa jara lï ilinmämäk japšïnmamaq . ilinmämäk.
qïlu t gingäj m n , , JAPŠÏNMAQ: bodulmaq japšïnmaq .
bodulmaq; ilinmäk japšïnmaq . ilinmäk.
] ... , , - JAPŠÏNTUR- .- .- . jap- III:
, , , ilintür- japšïntur- . ilintür-.
(Suv 5298); sa rï JAPŠUN- .- . jap- III: japšundï
japïr aqï (Suv 69323). , ( III 109).
. jalbïr aq, japur aq. . jap un-, japšïn-, jav un-.
JAPÏR AQLÏ , : JAPŠUR- .- . jap- III: oqqa
bir mi japïr aqlï linqua lim japš urdï
( V A18). ] ( III 99); qaju kišini jïlqïsï üküš
JAPÏŠ- . jap- III: j lim jükkä japïšdï ölsär bu vu qapï ta japšur un -
( III 70); ït k jikkä
japïšdï ( III 70); ,
[u]všaq jum aqlar birlä japïšïp ( VII 2717); iki suq räklärni gip
(Rach II 3198). iki ulu räklärni japš urup
. japuš-. ,
JAPÏŠUR- . jap ur-, japšur-. (Uig II 4772).
JAPÏTAQ . jabïtaq-. . jap ur-, jav ur-.
JAPLÏŠ . . (USp 741). JAPTA
JAPQUN . jap un. ( III 38).
JAPRAT-: qulaq japrat- . qulaq. JAPTU . japdu.
JAPRÏ I : japrï jer (~ JAPTUR- I . jap- I: ol a ar tam
)( III 31). japturdï ( III 93);
JAPRÏ II: japrï qulaq ( III 31). ol a ar tmäk japturdï
JAPRUL- .- . jap- III: bir n ( III 93).
birgä japruldï , . aptur-.
( III 107); ton japruldï JAPTUR- II . jap- II: ol a ar qapu
( III 107). japturdï ( III 93).
JAPRUŠ- .- . jap- I: ol a ar jer JAPUL- . jap- II: qapu japuldï
japrušdï ( III 101). ( III 76); japul a m ä bu
JAPSA- I . jap- I: r tuzaq japsadï sï ardïn qapu
( III 304); (QBK 27712).
r tmäk japsadï JAPUR- I , : ol
 252

jerig japurdï ( III 67).

JAPUR- II . jap- II: bu r ol ïšïn , (Rach II 191).
japur an JAQA I , : jaqadaqï jal alï
III 53); r sözüg japurdï ligdäki ï ïnur [ ]
( . )( III 67). , ,
JAPUR AQ , ( III 51). ( I 253); usanma ölüm k lgä tut a jaqa
. jalbïr aq, japïr aq. ,
JAPURŠU: japuršu tutu . . (USp 746). (QBN 4091).
JAPURT- I .- . jap- I: ol jerig JAQA II , : jana to jïl
japurttï dlämiškä altmïš tämbin sü üg jaqanï köni berür
III 436). n
JAPURT- II .- . jap- II: ol
sözüg japurttï (USp 66).
( . )( III 436). JAQAN . ja an I.
JAPUŠ- . jap- III: ol r ol ïš qa JAQ ÏRT- , :
japuš an kö ülin kökü in jaq ïr ïp
( III 53); uquš qajda bolsa a ar bar japuš (Suv 6159).
, , JAQÏ: jaqï juqï , : jaqï juqï r
(QBN 14310); s n mdi japuštu bu dünjagä , ( III 25).
rk JAQÏ : r bašqa jaqï jaqdï -
(QBK 39216); tävazu nï b rk tut japuš k d a a ( III 62);
ol a ar jaqï jaqïšdï
( A268). ( III 74).
. japïš-. JAQÏL- . jaq- I: a ar jaqïldï
JAPUŠ AN , (MK III 53). ( III 81); jaqïlda ï
JAPUŠ AQ – ( V B66, 70).
( III 51). JAQÏN 1. , :
JAQ 1 : [ o] jaqïda qïrïq qula jï nï jaqïn jer ( III 22); 2. ,
ik ürdi ; : jaqïn r -
( 414). ( III 22); ke äškü k räk öz
JAQ II: jaq juq ~ juq jaq jaqïnqa ke äš
III 160); jaq ja uq . (QBK 33711); 3. : usanma ja ïqa
III 29); jaq juq qadaš ( III jaqïn turma ket ,
160); qadaš jaq ja uq . qadaš. , (QBN 3066); u uzla u uzlasa
JAQ- I , : anï barma jaqïn , ,
lmägi jaqdï ( . (QBK 25410); ölürdä i kiši jiti
) ( III 62); kimi bilä qaš bolsa jašïn qïlï elgintä tuta jaqïn tursar
jaqmas , , ,
( III 22); bu iki bilä [ ] (Uig I 3714).
iškä jaqma ( . e. jaqïn bil- , :
) ( . ulu larnï bušrup s ä bu miza / ki iglärni kü ta
) (QBH 2111); alqu kiši jarsïjur jaqmaz bolur qïlur bil jaqïn ,
,/
( VI445). ( 347
); aja mal a suq
jaq- japšïn- . , - er jaqïn bil bu mal / bu kün qad u saqïn jarïn
(Suv 24022). jük väbal , -
. ja -, ja u-, javu-. , , /
JAQ- II , : r baš qa [ ] ,
jaqï jaqdï - [ ] ( 425
);
( III 62); börini sö ükin tilin jaqïn ja uq . , : jaqïn
qurï ï qal it tar mïš kiš ikä baš ï a jaqsar dgü ja uq körmä ip n ni kü ür -
bolur , [ ] ( III 22);
, jaqïnda ja uqda ja jat baz ara
, (Rach I80); (QBN 2032); jaqïn kel- -
arpa talqanï sa ja birlä jaqsar a rï sönär : m ä tört j klär jaqïn k lti
 253

(Suv 522); jaqïn JAQÏŠ- II . jaq- II: ol a ar jaqï jaqïšdï

qa qadaš . , : jaqïn ( III 74).
qa qadašdïn jitürmiš s n öz JAQJ [a. ] . . . (Qas42).
(QBK 1858); jaqïn qïl- , JAQLÏQ: qadaš ja uq jaqlïq . qadaš.
: jaqïn qïldï özkä kiši JAQRÏ , : muš jaqrïqa
güsi gišmäs ajur kiši n i jarašmas
(QBN 12215); ušaq ï kišig qïlma özkä jaqïn :« ,
(QBN 3818); , » ( II 105); pïšrïlur
jaqïn tut- , : jaqrï qïjaq / toš urur jo rï anaq
jaqïn tut özü kä kiši güsi ,/
(QBN 11013); jaqïn tuttï elig III 32); ölüg miški ni jaqrïsïsïn rgüzüp
kör ögdülmiši , sür sär a ïlur ,
(QBN 1263); kö li jaqïn . (?) [ ],
kö ül I. ( . ) (Rach I58).
JAQÏNLÏQ , , jaqrï ja ï ( III 306).
tapu luq t ä s n özü tab ï joq / jaqïnlïq t ä JAQRÏLAN- : qoj jaqrïlandï
n jemä os ï joq , ( III 203).
,/ , - JAQRÏQAN -
, ( III 56).
(QBH 3232); jaqïnlïq n ä boldï jarmaq ü ün / JAQRU ( III 31).
qanï iš qïlï lï köni aq ü ün . ja ru, ja uru.
;/ , JAQŠÏ 1. , : jaqšï näpsikilärdin
?! (QBK 3824). körüklügräk erdi on
jaqïnlïq ja uqluq . , - ( 17); 2. : n jaqšï ajur kör
: jaqïnlïq ja uqluq jïrattï qadaš / bodun bašlar r ,
ba ïrsaqlïqïn qodtï dgü adaš (QBH 6129); bu söz jaqšï
( . ) ,/ tï la aj rsig to a xopo o ,
( . ) - (QBN 2268); baluqnï
(QBK 3822); jaqïnlïq jaqšï saqlap s n p di «
qïl- , - », – ( 232).
: kimi tutsa b glär özi ä jaqïn / qamu jaqšï kör- : jüzi körki qïlqï qïlïn ï özi
jaqïnlïq qïlur kör baqïn , / qamu jaqšï kördi tili uz sözi
, / , ( . ):
(QBN 547); jaqïnlïq , , ,/
ula- , : qa asqa ba ïr ber (QBK 2111); o q an jigitni sö ün
jaqïnlïq ula , jaqšï kördi ( .
(QBN 2388); k silsä s ni din ) ( 229).
jaqïn qa qadaš / jaqïnlïq ula s n a ar aj adaš . ja šï.
[ ] ,/[ JAQTUR- I . jaq- II: ol baš qa
] , (QBK 2004); jaqï jaqturdï
negü ter šit bu ba ïrsaq kiši / jaqïnlïq ula lï ( III 96).
tapu saq kiši , ,/ JAQTUR- II : ol anï vi ä ot
, (QBN 26914). jaqturdï ( III 96); mi
JAQÏŠ- I . jaq- I 1. , n tükäl jaq urup
: ärig taba jaqïštï / bizkä k lip ö ( VII 40121).
ötär , / JAQU . ja qu.
, ( II 103); anï k lmägi JA QUB [a. ] . . . (Qas62).
jaqïšdï ( . JAQUR- I . jaq- I: ol atï m ä
)( III 74); jašïq boldï törtin jaruttï jaqurdï ( III 68);
azun / jaqïšsa jarutur , esizig jaqurmas özi ä jaqïn -
,/ , (QBN 1703).
(QBN 227); 2. , : JAQUR- II , : kiši
quruq qašuq a ïzqa jaramas / quru söz qulaqqa jaqurdï ( III 68).
jaqïšmas . ,/ JAQURU . ja ru, ja uru.
( I 383). JAQUT [a. < .] : gühär jün ü
 254

jaqut , (QBN 3168); biliglig sözi alqu qartlarqa ota ï baqšïlar jara ïn körüp ...
jün ü jaqut tegü jin käläp jara ïn körüp ber ünlär
(QBN 37013). ..,
jaqut taš , : köp , ,
lim qï jaqu aš alïp ] (Rach II 125).
( 143). JARA II . jaraq.
JAR I , : jar qï ï ( I 375); JARA III: jara sïl a . . II22.27).
jar qašï ( III 152). JARA Ï , : bu
JAR II : ol joqaru jarïn sa urdï ja lar bilä r ja ï bolur / ja ï bolur häm jara ï
( II 81); anï jarï bolur
aqtï ( III 3); k rgäksi ,/
tü ümin ... ji jar t g ti ip ïdalap ... ] (QBK 12316).
( . JARA LÏ I , :
) (Suv 6126). jara lï ïš ( III 49); b gi ä
JAR III . 1. (USp 393); jara lï körünsä qulï / a ar ötrü a u ïrlïq
2. ( 8
). jolï
JAR IV [ . ] (QBH ., . 4). , /
JAR V: jar tuzï (Rach II 197). (QBN 13510); jegükä aša uqa jara lï
JAR VI: jar o ïl . . (USp 1233). qïlu t gingäj m n [ ]
JAR- , : r jï jardï (Suv 52913).
( III 57); tolun ajïn . jara lïq.
jüzi / jardï m ni jüräk , JARA LÏ II , :
, / ( . ) jara lï r ( III 49).
III 33); tapu taš jarar / taš bašï jarar (j rär?) JARA LÏQ , :
, / jara lïq ašï nï kišigä jedür
( III 58); badijannï jarïp [ ] ( C329).
jarïp sür üštürüp . jara lï I.
(Rach I48). JARA SÏZ , :
JARA- 1. , : altun sizdä t girmän tur ursa jara sïzda jar barïr
tuju lu ad ïrlïq jara aj [ -
(ThS II 7); ],
ä-mä opraq k ük rsä ja murqa jarar ( III 355); saqïnuq kiši ištä saqlïq qïlur
, / jara sïzqa jaqmas iš o rïn bilür
( III 38); jemä b kitab kör ,
qamu qa jarar [ ] ( . )
(QBN 65); ud küntä ud sat ïn al sar (QBN 1669); jara sïz
jarama orunlarta to mïšlarï bar rsär
( VII 392); 2. , : (Uig II 8171).
sözi uz jorïsa jarar r iši , JARA ULU : b qï ad[ïn]
, (QBN 1983). kišikä jara ulu rmä
jol jarasun ( . (Man III 142).
)( III 87). JARA ULUQ . jara ulu .
JARA I , , JARAL- : jükkä jaralmïš
: jara bulup ja ušdï - ( VIII A34).
, ( II 90); JARAMA U , :
läk jara küzätti / o rï tuzaq uzattï jarama u vu ( VII .73).
, / JARAMSÏN- , : l
( II 234); qamu iš jara ï ä jaramsïndï ( II 263).
bilir häm ödin , JARAN [ . . . ] : tör ši
, [ ] (QBK 9214). toqu qa unï o ü mi jaranï
jara bil- : ,
gim özin urladï / jara bilip o urladï (Qas52).
/ , , JARAN- . jara- 1. ,
, ], ( I 300); : at jarandï
jara kör- , : bu [ ] ( ,
 255

)( III 83); 2. : : kiriškä jarašï ïqïš qïl

tapunsa t lim t rk jaranmas kiši
, - (QBN 3275); atï qa jarašï qïlïn ï bütün
( . ) (QBN 3428);
qun ujlarqa jaran alï saqïn ïn jïrlap ta šurup bitig (QBN 36711).
bititsär , JARAŠ ÏQ , :
, , jarašïq n rsä anï berdilär ,
(Uig III 7510); 3. , (QBN 889); jaraš ïq n rsä
: ol m ä jarandï anï-oq jesä , ,
( III 83); t gimsiz tapu birlä törkä t gir (QBN 3343); kiši jïlqï
/ jara sïz jaransa kör elkä t gir birlä a ïrtï bu ol / ta uqa jarašïq jesä aj o ul
, ,
/ , , [ ] , / ,
(QBN 551). (QBN 3344).
JARAQ I , : jaraqïnta JARAŠÏQLÏQ , -
jalmasïnta jüz artuq oqun urtï - : qajuda jaraš ïqlïq rsä jaqïn / ol iš dä
bolur as ï ,
( 33
). ( . ) ,/
. jarïq I. (QBN 2369).
JARAQ II . jara I. JARAŠ LA ,
JARAQLÏ , : (Man I 2629).
tutuq jorcïn jaraqlï eligin tutdï JARAŠPÏDÏ . . (USp 749).
, JARAŠTUR- .- . jara-: etigli
( 32
). bajatïm etä berdi öz / etä berdi tüzdi jarašturdï
. jarïqlï . tüz [ ] , /
JARAŠ , : olarnï ,
amïl javaš kö üli jarašï jumšaq savï sö i (QBN 234); isig tomlï häm quru ja ölüg /
, , , jarašturdï
(Man III 206). , (QBK 21812).
körk jaraš . körk. JARAŠU . jarašï.
JARAŠ- . jara- 1. : olar ikki JARAT- 1. , : b diz
jarašdï ( III 71); jaratï ma bitig taš etgü i ,
jaraštï qamu birlä (QBK 824); ,
esiz gü birlä jarašmas bolur (KT 53); tä ri t g tä ri jaratmïš türk bilgä [qa an]
, (QBN 1705); 2. , ,
, : qamu qa jarašur bu qut ursa ( 13
); tä ri jal uq jarattï
jüz , ( II 315); j rni kökni jara qan
(QBN 1326); alqu tuma uqa jarašur (QBH 23); 2. -
(Rach I145); bu ürmän : az qïrqïz bodunu jarat[ïp keltimiz]
qart ig üküši bütrü ilki ažuntaqï javlaq qïlïn qa -
törüjür ... jarašma aš suv jer i är ( 20
); 3. , : jaruq
jalt[ï]rï lï rdinin jaratmïš ordular
, ( . . , ,
) ... [ ( . . ) ( VI 243); s ki
, ] türlüg dgün jaratï lï s vigljg ün
(Rach II 314). ,
sï uš- jaraš- . sï uš-. ( X224).
JARAŠ Ï 1. , : olarnï jarat- et- . , : j mä
igläri ä jaraš ï ö i ö i türlüg ot m b rip jerig tä rig jarat alï etgäli anuntïlar
, - (Man I 144);
[ ] (Suv 5981); et- jarat- . et- I.
almïr igin iglämiš mgäklig tïnlï larqa JARATÏ : etig jara . etig.
igi ä jarašï m , JARATÏ LÏ : etiglig jara lï . etiglig.
] , JARATÏL- . jarat-: bilgä bilig
( VI .71); 2. - üzä jaratïlmïš bolmasar
 256

( . jarïldï ( III 77); bo i in ä

) ( VIII A11). qart bolup jarïlmasar
JARATÏN- . jarat-: - (Rach I188); jer jarïl un rti
: alqu gü törülärtä jaratïnïp jerkä kiräjin rti
- (Uig I 3717); 3. .
(Suv 1813). ( ): ja ïz j rdä jar[ï]lur
etin- jara ïn- . etin-. jüräki ulïp
JARATÏNMAQ , : dgü (QBK 3689); rüš üküš
qïlïn jaratïnmaqïn ksütmä lig qun ujlarnï jüräkläri jarïlïp öltilär

( . . ) ( T I213). ( X38).
JARATÏQ . jaratï . jarïl- böksil- . : m ni
JARATÏT- . jarat-: b lgümin bu jüräkim jarïlïp böksilip
bitigimin anta jaratïtdïm (Suv 62623).
( . e. ) Cp. jeril- II.
( 20
); örgin anta jaratïtdïm JARÏL ULU , :
(M 21). qïlma m ni kökü ümin jarïl ulu sïn ulu
JARATMAQ: etmäk jara maq . etmäk II. .
JARATUN- . jaratïn-. (Suv 62419).
JARATUR- . jarat-: a ar adïn ï JARÏLÏN Ï ), -
barq jaraturtïm ; jarïlïn ï a ï ... mgäk mgänip -
( 12
). .., (Suv 66210).
JAR AN ; , - JARÏLQA- . jarlïqa-.
: bojla qutlu jar an m n JARÏM : almïla jarïmï
– (? 2); bo uluq ï ölüt i (M III 19); jarïm suv i ip qodtum ersä
jar anlar , , (Uig I 918). jarïm
JAR UN I (? ThS II96). (QBK 36311); jarïm qap
JAR UN II: türgi jar un . bor altïm (USp 13).
( 34
). jarïm nom . (= . b nay na) -
JARÏ [ . ] , : ölümdin ,« »;
qutul u jarï joq bilin , « » (= .
, (QBK 715). mah y na) – ,
jarï basut . : m ni din k räk . . ( üen2088).
bolsa jarï basut / m ä aj . jarum.
, / (QBN 4187); jarï JARÏMLA- .:
basut ber- , : ol jolu jarïmladï -
tiläsä ba jat bergä jarï basut , ( III 343).
(QBN 4247); jarï basut qïl- , JARÏMLAN- . jarïmla-: jarïmlandï
: du a birlä jarï basut qïl (~ ?) -
ä (QBN 4165); jarï ( III 115).
ber- , : munï JARÏN I , : beli bolsa jïlmïq jana
qïl uqa s n m ä jarï ber jar[ï]nï ke ,
(QBN 3947); jarï ber m ä (QBN 21510).
( B4). JARÏN II , : jarïn ke ä altun
JARÏ- . jaru-. örgin üzä olurupan m iläjür m n
JARÏ Ï I: basut ï jarï ï . basut ï. , ,
JARÏ Ï II . . (USp 773). (ThS II1); bu kün munda rsä jarïn anda
JARÏ . jarïq I. [ ] ,
JARÏ SA- : vin (QBN 5010); b kün m n barïr m n ... / jarïn
barqïn satï sadï / julu berip jarï sadï n k lir s n ( . . )
/ , , ..., (QBH 5614); bu kün bar
( III 333). jarïn joq , ( 197
).
JARÏL- . jar- 1. , JARÏN- . jar-: ol butïq jarïndï
: butïq jarïldï ( III 83).
III 78); 2. , : qap JARÏNDAQ ,
 257

: r jarïndaq tildi JARKÄND . ( I 484).

( II 23); ol m ä jarïndaq tilišdi JARLA- : ol anï jüzi ä jarladï
( II 108). ( III 308).
JARÏNLA- . ja rïnla-. JARLAQA- . jarlïqa-.
JARÏNLÏQ : m ni kör usanma JARLÏ I 1. , ,
jarïnlïq iš et , , : i imiz jarlï ï -
(QBH 5029); ï ajlïq ( I 87); biri jarlï nï a ïr tu alar
jarïnlïq azuq joqlu ï – , [ ] -
( A187). (QBH 15833);
JARÏNQÏ : n ä-mä räžlänsä esiz ïrlar m n mdi elig jarlï ïn -
bu kün / ökün birlä mgär jarïnqï künün (QBN 35913);
, / ötrü bu jarlï ešitip beš jü satï ï ränlär terilip
( . ) kärü ötüg berdilär ,
(QBN 774); bu b glik s vin i jarïnqï , -
asï ( . )– ( 228); 2.
(QBN 22212). , : iki jegirmi
JARÏQ I , ( III 15): bölük jarlï ,
jarïq k dip ja ï san ïp , ( VI20).
( IV 12); [jar]ïqïmïn k dip . arlï , arlu .
( X312). JARLÏ II , , -
kübä jarïq . kübä; saj jarïq . saj II. ( III 42).
. jaraq I. jarlï jun ï . , : k lsä
JARÏQ II , - qalï jarlï bolup jun ï uma / k ldür anuq bolmïš
( III 15). ašï tutma uma
JARÏQLAN- , ,/ ,
: r jarïqlandï ( I 93); erin jarlï . erinc I.
( III 114); jaras u jara ï bar rsä JARLÏ A- . jarlïqa-.
jaraš / joq r ä jarïqlan k l al[ï]šïp küräš JARLÏ AN U Ï . jarlïqan u ï.
, , / , JARLÏ A- . jarlïqa-.
, , JARLÏ QA- . jarlïqa-.
(QBH 888); jarïq üzä jarïqlanmïš erür JARLÏQA- 1. , : tä ri
( VIII A36). jarlïqaduqïn ü ün ... qa an olurtum
JARÏQLAŠ- : anï ... ( 9
); bu ötüg-
birlä ojnadï jarïqlašu lärin ši ü jarlïqap ïn a tep jarlïqadï
( II 253). ,
JARÏQLÏ , - (Suv 3982); ja uqumu nï bošuju jarlïqa-
: bu türk bodunqa jarïqlï ja k ltürmädim unlar
( IV B36); ol ödün irodis qan ïn a tep jarlïqadï
, ( 54
). olarqa
. jaraqlï . (Uig I 52); 2. , -
JARÏSA ( III 433). , : jana bir bitig jarlïqasun elig
JARÏŠ I , : ol anï jarïš ta [ ]
qalturdï on [ ] (QBN 35513); bar anï ölürü lär tep jarlïqadï
II 191). », – (Uig I 10 3);
JARÏŠ II . 1. ( 45); 3. , : jazuq jarlïqa ïl
2. ( 36
). n-ök s n idim , ,
JARÏŠ- , : ol at (QBK 38510); meni jarlïqa ïl jazuqum k ür
jarïšdï m ni bilä tavïš anlašu , (QBK 38512);
, 4. ( ): janut
II 226): ol anï birlä at jarïšdï berdi ögdülmiš ajdï bu söz / köni jarlïqadï bilig birlä
( III 72). tüz , :« /
JARÏT- . jarut-. [ ], [ ] -
JARÏQ: jarïq jarlï . : külüg » (QBN 4175).
uru uqa ... bir jarïq jarlï boltï JARLÏQAMAQ : rä n ilig
[ ] (ThS Ia8). tau a ü ä oluru ornanu jarlïqamaqï
 258

- r jarmaqlandï -
(Man III 3421). ( III 116).
JARLÏQAMAQLÏ : qïlu JARMAŠ , : jarmaš un
jarlïqamaqlï qaju ïduq išläri rsär ( III 40).
(Suv 15413). JARP 1 , : jarp n
JARLÏQAN- . jarlïqa-: qama , ( III 6); jemä jaqšï ajmïš
... jarlïqanmadïn ölülür .., bögü bilgi jarp ,
, (Man III III3). (QBN 2495); 2. -
JARLÏQAN SÏZ , - , : arpa jarp jarmasï
: jarlïqan sï kö üllüg javlaq j k i käklär (Rach I72); 3. , :
rsär - törtin ... ja ï bojnïn gsä išin qïlsa jarp
(Suv 40024); jarlïqan sïz ... /
kö ülin isig ö lärintä adïr ïmïz mgät imiz (QBN 4226);
ölür ümüz rsär brän siz jarp olurjuq ol ,
[ ], ( X335); 4. , : anï
( IV A63); jarlïqan sïz kö ülin sansï üküš jarpï jazïldï ( . ,
tïnlï larï ... ölürüp ( . , )( III 6).
) ... jarp qatï . , : olar jana
(Uig I 4516). ikiläjü ... jarp qatï a ïn sïz bolup bodisatvlarnï
JARLÏQAN U Ï , - jolï a kirtilär ...
, : tükäl rdämlig jarlïqan- (Suv 39312).
u ï bilgä b g , - JARPA - , :
, (Man I 1218); [ o]rm[uz]ta t[ä ] jarpa tï ( II 351).
ri jarlïqan u ï kö üllüg rti . jarpat-.
(Man I 199); t brän siz JARPAT- , :
jajïlmaqsï ulu jarlïqan u ï kö ül tur urup bu iglig jarpattï ,
ni s vär amraq tü ümin ti är m n ïdalajur II 351); o lan jarpattï ,
n ( II 351).
. jarpa -.
(Suv 6161). JARPLÏ : tïlï jarplï orna lï . tïlï .
JARLÏQQA- . jarlïqa-. JARPSÏZ , : jegsiz
JARMA I : arpa jarp jarmasï jarpsïz ( VIII 33).
(Rach I72). tï ïz jarpsïz orna sïz . tï ïz.
JARMA II: jarma juv a JARPUZ : jïlan jarpuzdïn qa ar
III 34). a barsa jarpuz utru k lür
JARMA AN . jarmaqan. , –
JARMAN- , : r ( III 39).
tamqa jarmandï JARQAN . jar an.
III III); ol šatu ü ä jarmanïp JARS A ( III 433).
(Suv 69218); jarmanajïn tesär JARSÏ- : ol jarsïdï
n jas tur r ašajïn tesär s n edi turur ni [ ]
– , ( III 305); jana jarsïjur -
– ( I46). (Man I 817); tüzi jïdï
JARMAQ : ol ï ajqa jarmaq ülätti sasï bolup alqu kiši jarsïjur jaqma bolur
[ ] ,
( I 214); ol anï birlä jarmaq utuš dï
( I 180); kiš i bar a ( T VI445).
jarmaq qulï boldïlar (j)er- jarsï- . jer- I.
(QBH 1839). JARSÏ A , -
jarmaq tergü i (? II 51); ( VIII D27).
satïr jarmaq . satïr I. JARSÏ ULU , -
. jartmaq. : n ätä ölsär anta-oq ölüg tü intin
JARMAQAN , ( I 140). jarsï ulu t g javï jïd önüp
. arma an. , ,
JARMAQLAN- : (Uig III 4320).
 259

JARSÏN Ï 1. , : ( III133); 2. . , : bilišti

jarsïn ï n ( III 56); körüšti kišilär bilä / ota tuttï özkä jarudï külä
ol jarsïn ï tüzintäki qan iri arï sïz javlaq ,/
tašïltï tökülti - , (QBN 477).
, , jaru- jaltïr- . :
, , bilgä biliglig jaruqïn jarup jaltrïp
(Man I 59); bu jï ï sasï qanlï jiri lig (Suv 54123);
vgüsü tapla usu jarsïn ï tü - ki türlügin jarumïš jaltïrmïš
, , , ,
(Suv 6132); 2. , ( VI .378); jaru- jašu- . 1. ,
: ulïn ï jarsïn ï ü javlaq jol - : [jaruq j]ašuq alqu[dïn] sï ar jarum[ïsïn ja]
, (Suv 12220). šïmïšïn saqïnmïš k rgäk ,
jerin ig jarsïn ï . jerin ig. ( V A3);
JARSÏQ- , : r alqu jerdä jarudï jašudï jajqanu jaltïrïju
lundïn jarsïqdï ] , , ( VI .422);
( III 105). 2. . , : r jarudï jašudï
JARSÏT- . jarsï-: ol anï jarsïttï , ( III 89); köz
( II 353). jaru- . köz; kün jaru- . kün I.
JARSU - , : JABU . jaruq II.
jarsu tï ( II 353). JARUM (QBH 7211).
JARŠÏ 1. : anï jaršïsï bu Cp. järïm.
( III 32); 2. - JARUMAQ : kün tä ri kirdi jer i intä
, : jarumaqï tï ïl ï ,
ol m ni birlä tam jaršï ( I23).
( III 32). JARUN : jarun jaru uqta
JARŠÏM : bir jaršïm j r ( . ) (Suv 944).
III 47). jarun ta . : jarutuqta jarun ta
JART . bart I, II. (Suv 57220).
JARTAM . jartïm. JARUN- . jaru- I. , :
JARTÏM , : bir jartïm jarun ï jula (QBH 3118):
bo un , 2. . : kümüš bolsa rät jarunsa
( III 46). körüp ,
iki jartïm qïl- . iki I. , (QBN 1627).
JARTMAQ , ( III 432): JARUQ I , : bu ajaqnï jaruqï
bir karsapan alt m mi altï jü jartmaq bolur bar ( III 15).
k r pa a JARUQ II 1. , , , : bardï
(Suv 44214); ol braman altun közüm jaruqï ( I 46); bir
jartmaq bulmïš ü ün artuqraq s vinip qan vintin qorqïn ï ulu jaruq ,
önüp bardï , (Uig I 812); kok ün bir kök jaruq üš i
, ( 67); 2. , , -
(Uig III 6814). : jaruq jer ( III 15);
. jarmaq. jaruqlï qaralï (Chuast 74);
JARTU 1. , ( III 30); qara tün törütti jaruq kündüzi
2. , ( III 30). (QBN 2114).
JARTUR- . jar-: ol a a jï jarturdï jaruq jaltrïq . : kökli
( III 94). ja li i intä jaruq jaltrïp jaltïrdï
JARU- 1. , : udu jer jarudï , (Suv 63019);
udu kün to dï , jaruqïn jaltrïqïn jarutur si
(ThS II39); kün jarudï (Suv 6521); jaruq jašuq .
( III 86); tolun bolsa andïn azunqa jarur , : [jaruq ja]šuq lqu[dïn] sï ar
[ ] , jarum[ïšïn ja]šumïšïn saqïnmïš k rgäk
[ ] (QBK 305); jarusa jula tünlä ,
azmas jola , ( V A3); [jer ö lüg jaruq j]ašuq
] (QBN 31210); kün ( V A2); ot ö lüg
tä ri t g jaru ï , jaruq jašuq ( V A8).
 260

. jaruq. bu t gmä biri as ï jasï t lim

JARUQ III . . (USp 1213); jaruq tegin (QBN 3410); bu til jasï[n]
. . ( 151). ajdï šittim anï ,
JARUQLU , : anu bašïn- (QBN 8110); 2. , ( III 159).
da a ašlu jaruqlu bir m i bar rdi jas bol- , : anï o lï
, ( 74); jas boldï (MK III 159); jas qïl-
altun ö lüg jaruqlu nom , : bu aj toldï ajdï m ä
(Suv 40323). jas qïlur : -
jaruqlu jašuqlu . , - (QBN 5915); java sözläsä söz n ä jas
(Man II 98). qïlur ,
JARUQLUQ , , ( III 51): ?! (QBN 823), bo unqa asï qïl
jaruqluqï ja tï jaruttï seni , bolup qïlma jas ,
(QBN 157); to ar kün ... / qamu qa jaruqluq (QBN 1644); jas teg- :
berür , / ... negükä buzar s n bu gülärig / s ä jasï
(QBN 6915); k lsä uma tüšürgil / tïnsun ggä ,/
anï aruqluq / arpa saman ja ut ïl / bulsïn atï (QBN 4114); jas tegür-
jaruqluq , : b gi gü bolsa anï is isi / bolur qïlqï
[ ], , gürmäs jasï ,
( . ) , /
/ ( . (QBN 1702); jas toqï- : esizdin
)( II 316). jïraq tur toqï aj jasï ,
JARUQSUZ , : kö ] (QBN 11013); qor jas .
jaruqsu bolup üküš t lim jaš aqsar qor I.
JAS II: jas tut- : od urmïšqa
(Rach I65). ögdümiš qadašï ja tu mïšïn ajur [ ... ]
jaruqsuz jašuqsuz . , : [
jaruqsuz jašuqsuz ö süz ölä boldï [ ] ] (QBH 1013).
, , (Suv 6176). JAS III [ . yasun?j: jas sö ük .
JARUŠ- . jaru-: biliš[t]i jemä- : an a ötrü bodisatvnï jas sö ükläri ïnaru
ök kišilär bilä / berišti jaruštï jaruntï külä rü an a munta sa ïlïp jatmïšïn körüp
,/ ,
[ |, , (QBH 285). (Suv 62510).
JARUT- . jaru-: kün ol ažunu JAS- 1. , : b g süsin
jarut an ( III 52); jasdï ( III 59);
törütti tiläk t g tözü alamï / jaruttï ažunqa 2. : an uva jasdï
künüg häm ajï ( III 60); 3. , : r
/ jasïn jasdï , [ ]
(QBN 2112); tünü ketärip baz jarutur ta -a ( III 59).
. jad, ja -, jaj-, jaj-, jat- II, jaz- II.
B16); m ni kö ülümün jarutu lï qa ïm JAS - , , : öd
, (Man III 249). tä ri jasar kisi o lï qop ölgäli törümis
jarut- jaltrït- . ( . e. ) ,
: t girmi körklä jaruq jaltrïq ü ä qoptïn sï ar , ( T 50).
jarutu jaltrï u turur rti JASADU: jasadu tutu . .
[ ] ( III16).
(Suv 9220); jarut- jašut- . : JASAQ: alban jasaq . alban.
[ja]rutïr jašutïr , (Man I 214); JASATAQÏ ,
ontïn sï ar orunu jarutur jašu ur : jasataqï qïn a t gsünlär
(Suv 964). ,
JARUTMAQ: jarutmaq jaltrïtmaq . ( II9).
: j mä jirtin üg jar tmaq JASDUQ . jastuq II.
jaltrïtmaqï qïlmaqï bolur JAS 1. ( I11); 2. . .
(Uig II 4668). ( III 38).
JAS I 1. , : anï t lim jasï t gdi JAS A : jarmanajïn tesär s n jas
( III 159); turur asajïn tesär s n edi turur
 261

, opa ( III 18).

( I46). JAŠ I 1. , : jaš ot öndi
JAS AŠ- : olar ikki (ThS II82); jaš ot köjmäs
jas asdï ( II 220). jalafar ölmäs ,
JASÏ : jasï taš ( III 47); suv tamïrï qurïsar jaš
21
); jasï n ( III 24). javïš u qurïjur ,
JASÏ , ( I56); 2. :
(ThS II59, III 8). jaš et ( III 159); 3. : jaš
JASÏ . jasïq. solušdï ( II 109); jaš jedim
JASÏ LÏ : jasï lï ja , ( III 159).
( III 50). jaš juš ( III 143); jïmïrt a
JASÏL- . jas- 1. - jaš , ( III 433); ot jaš
: ïš jasïldï ( III 78); . ot II.
2. , : sü jasïldï JAŠ II 1. ( ): toquz qïrq jašïm[ta]
( III 78); ja jasïldï [ ] (E 105); r jašïn ortuladï
( III 78). ( I 316); kimü
JASÏLA- , : jašï altmïš tügätsä saqïš / tatï bardï andïn jajï
ol jasïladï n ni - boldï qïš ,
( III 328). ,/ [ ] [ ]
söz jasïla- . söz. (QBN 3810); 2. : tirig tut ïl
JASÏMAN ( III 38). an a jašïm qïl uzun ,
JASÏMUQ (? Rach I119). (QBN 397); uzatma iši qïl k är bu
JASÏQ : opraq jasïqdïn tozlu jasï , ,
ja ïqar – (QBN 3952).
( III 16). jaš kel- , «
JASLÏ : äk jaslï rsä bi är »: bu kišini ulu adu jašï k lmištä gdü
n ulï , körür «
(QBN 1924); bu ja lï kiš i l kiš i », ( VII 28 32); jašï
jaslï ï – qïsqa : jašï qïsqa esiz ökün ün qarïr uzun
(QBN 3819). jaslï gü ökün süz jorïr
JASTA- , : ol ,/ -
ar jastuq jastadï , (QBN 374); öz jaš . öz II.
III 302); topïq jastadï mdi oldur uqa / n JAŠ III : közüm jašï aqdï
oldru j ri bu , ( III 159); tökmä jaš
,/ ?! (QBN 576). (QBN 4438); ulu bušušta
söz jasta- , : l a ar qa a turup a ï ï k lip közintä tolu jašï birlä
söz jastadï ( III 320). , ,
JASTAL- . jasta-: jastuq jastaldï , (Suv 6226).
( III 107); oq jaš kel- ( :): közdä jaš
ama qa jastaldï ( . - lsär ( 51
); jaš sa -
) ( III 107). : sälam qïl ï ö rü kö i jaš sa ïp
JASTAN- . jasta-: ïqardï topïq qo tï ,
aj toldï kör anï jastanïp ötrü oldurdï kör (QBH 17927); isig jaš . isig I.
, , JAŠ- : ol m ni körüp jašdï ,
(QBN 5510); ögäsin tösänmiš ji in jastanur , ( III 60); t vä münüp
qoj ara jašmas
(QBN 4274). ] ( III 60); qama j klär
JASTUQ I : ol a ar jastuq jastadï jelpiklär adïrta ï rkliglär alqu jašarlar joqadurlar
( III 302). , -
JASTUQ II , [ ], , -
: jarïm jastuq alïp o ulluq bertim , ( VI97).
[ ], [ ] JAŠA- 1. : r uzun jašadï
( II3); beš jü jastuq av ( III 89); k räk mi jaša ïl k räk
(USp 126). on s kiz – [ ], -
JASUL , : jasul ta (QBN 34613); u un jašajur tïnlï lar
 262

, , (Uig I 208).
( VI021); 2. ... : ol sü üsdä otuz jašïn tä ri (Man I 2531).
jašajur rti JAŠÏNA- . jašna-.
( 42
); jeti otu jašasar altïnqï otraq[ï] JAŠÏNAT- . jašnat-.
, JAŠÏQ : jašïq j rkä endi jüzin kizlädi
[ ] ... ( VII 718). ,
qarï- jaša- . qarï-. (QBN 36113); jašïq t g jaru ïl ,
JAŠA U :ö ü jašï nï kö[rüp] bu (QBN 3851); jašïq baš kötürdi jüz a tï
küntä ïnaru taqï on j[aš] tirig jaša kö ünür jaruq , [ ]
, (QBN 4455).
[ ] JAŠÏQ- , :
( üen51). köz jašïqtï ( III 76).
. aša u. JAŠLA- , : at jašladï
JAŠAN- . jaša-: n jašïn jašanmaz ( III 308).
( VIII A8). JAŠLÏ I 1. ( ) :
JAŠA UR- , on toqu jašlï rür
: anï közi jaš a urdï - ( VII 188); 2. ,« »: jašlï r
( III 407). ( III 42); 3.
JAŠAR- , : , : qïzïl til qïlur qïs a jašlï s ni
alïn tüpü jaš ardï - ( . . )
( II 79); jašarmïš äklär qurïr t rk ( .
(QBN 1398); ) (QBN 806).
ja jer jü i jašardï körklädi man jašlï qoj . man II; özlüg jašlï .
, ( I4); bu sögü özlüg I; uzun jašlï c . uzun.
jašarïp mti qurïmïš , [ ] JAŠLÏ II 1. , : jašlï
, ( VII 288). köz ( III 42; Uig III 3534);
JAŠART- . jašar-: ja mur otu jašarttï 2. , : bu boquq ... jumšaq
,« » ( III 436). jašlï bolur ...
JAŠAT- . jaša-: tükäl nuh jašïn m n (Rach II 392).
jašadïm jašattïm JAŠNA- : jašïn jašnadï
[ ] (QBK 38717); alqu ( III 310; QBN 193); jašïn jašnajur
tïnlï larï j mä kü ätmäk qïl unlar jašat unlar (Suv 771).
JAŠNAT- . jašïna-: tä ri jašïn jašnattï
(Uig II 6628). . ( II 356);
JAŠÏ- . jašu-. jašnat qïlï bašïnï üzä
JAŠÏL I , : jašïl qaja jajla ïm ( II 356).
qïzïl qaja qïšla ïm JAŠOMAJTRI . jašumajtri.
– , – JAŠOTRI . jašutari.
(ThS II78); jašïl ö lüg ton JAŠOVATI . jašuvati.
( I 41); jašïl kök be ädi tümän JAŠQAN: jašqan ïnal . . ( IX .5).
julduzun - JAŠQÏ . jaqšï.
(QBK 1313). JAŠRU , - ; , -o;
jašïl bur aq : [livi] ašï -o: jašru ïš (MK III 31);
jašïl bur aq – jašru iši ( A171); ol
( VII 1469); jašïl jušul jašru k ldi ( III 31); eligni
( III 19). baqa tur ï jašru kö in
JAŠÏL II: jašïl ögüz . , (QBH 4110).
( 7
). . jašuru.
JAŠÏN : jašïn atïp jašnadï - JAŠRUŠ- .- . jaš-: olar sözüg
( I 235); kimi bilä qaš bolsa jašrušdï ( III 101).
jašïn jaqmas , JAŠSA- . jaš-: ol m ndin jašsadï
, ( III 22); ( III 305).
bulït kökrädi ... / jašïn jašnadï JAŠU-: jaltrï- jašu- . jaltrï-; jaru- jašu-
( . ) ... / (QBN 193); . jaru-.
jašïn jaruqlu bodistv JAŠUMAJTRI [c . ya omitra] . .
 263

(Uig IV A217). öl bo boldï , ,

JAŠUQ I: jaruq jašuq . jaruq II. ( 81); künün aš jemä i
JAŠUQ II . ašuq II. tünün jatma ï
JAŠUQSUZ: jaruqsuz jašuqsuz . (QBH 127); ögsüz jat ï
jaruqsuz. (Suv 1722); 2. : r jattï
JAŠUR- . jaš-: ol n jašurdï II 313); i kärü kirip ölüg birlä ja[t]tï
( III 68); ol r ol n in jašur an , (Man I 53);
( III 53). 3. , : usïn buntatu jurtda
jašur- batur- kizlä- . , jatu qalur rti -
: olarnï edi jašuru baturu kizlämä m n (To 19); türk bodun ... tinäsi o lï jatï ma
(Suv I 10714); jašur- ta qa t gmis ... ,
batur- ört- kizlä- . , : ( 47
); bajudï
jašurmaz m n batumnaz m n örtmä m n bo un in kä t gdi jatur ,
kizlämä m n (Suv 1381); [ ] (QBN 22810).
kizlä- jašur- . kizlä-. JAT- II , : ol tonu künkä
JAŠURU (Uig II 2313). jattï ( II 313).
Cp. jašru. . jad-, ja -, jaj-, jaj-, jas-, jaz- II.
JAŠUT ,- ; , -o: jašut n JAT Ï , : jat ï jatladï
( III 8); anï jašut ïšï bilsikti [
, ( II 228); ]( III 307).
ana o rïlïq suv alïnsa jašut / o ul to sa andïn bolur JATDUR- . jattur-.
alqqa jut JAT AQ ( . ):
/ , jat aq jattï ( III 42);
(QBN 41212). künün turdï tur a[q] tünün jat aqïn
jašut beküt . , ( III 8). [ ],
JAŠUT- . jašu-: jarut- jašut- . (QBN 5410); tüni jattï jat aqta kündüz örü
jarut-. [ ],
JAŠUTLU , : kišini (QBN 797).
in kör jašutlu išig , JAT AŠ- : ol anï birlä jat ašdï
] (QBN 3685). ( III 103).
JAŠ UTARI [ . ya odhara] . . JAT AŠUQ I .
( I230). III 55).
JAŠUVADI . jašuvati. JAT AŠUQ II: jat ašuq o rï
JAŠUVATI [ . ya ovati] . . (Tiš 25b5). ( III 55).
JAT I 1. , : jat ja uq tüz JAT UR- . jat-: ol anï jat urdï
bolmas ( I 433); ( III 99); bu qa u meni evdä
adaš qoldašïmda umun bilmädim m n / qadaš jat urmadï [ -
qïlqï jat t g ] (QBN 24413).
, / , [ ] JATÏ , : anï jatï ïnda tut ïl
(QBK 3902); jat kišilär ( III 12).
( VII 3010); 2. , : qajudïn . jatïq.
lir s n negü ol jatï JATÏL- . jadïl-, ja ïl-.
( . )? (QBN 5214). JATÏQ , : anï jatïqïnda tuttï
jat baz . : jat baz jazïl ( III 15).
( III 159); jat baz jalava . jatï .
(QBN 18614); jaqïnda ja uqda jat baz ara JATÏQ- : ja uq kiši jatïqtï
(QBN 2032); ( III 76).
jat ilin . , ( II9); jat JATLA- I : ol anï jatladï
ja ï . , : jat ja ïqa bašïn urma ïn ( III 308).
in külüg m ilig bolurlar JATLA- II , : jat ï jatladï
, [
(Suv 8713). ]( III 307).
JAT II , , JATLAN- . jatla- II ( 561
).
( III 159; 561
). JATLAT- . jatla- II: b g jatlattï
JAT- I 1. : anu birlä ja ï ilägüsin aldï [ -
 264

]( II 355). javalmïš-a (?) (Suv 6549);

JATSA- . jat- I: r jatsadï javalmïšlar ( VIII F4).
( III 304). JAVALÏ . javalïq.
JATTUR- . jat- II 1. :m n JAVALÏQ , , -
ar süsin jatturdum : k ip bar ï öd kün javalïq bilä
( III 94); 2. : (QBH 238); jigitlikni ïd ïm javalïq
ol a ar töšäk jatturdï bilä (QBH 483).
( III 93). javalïq tap- . ,
JATUQ I 1. , : jatuq n : jana jandru janmaq
( III 14); 2. : jatuq kiši javalïq tapa / jararmu m ä
( III 14). ,[ ]
JATUQ II , ?! (QBN 3384).
: ( III 14). JAVALTUR- . javal-: j kig javalturu
JATUQ III . jatï , jatïq. jarlïqadï
JAUSIP [< . ?] . . . ( üen .2064); ja ïsïn javla ïn k ntün javaltur aj
(Uig I 10 5). bi
JAVA I 1. , : saranqa (Suv 40912); javlaq kö ülin javaltur alï u aj
tapïnma ... / tiriglik java bol a rki , ,
..., / (QBH 3815); java sö ( X81).
biligsi tilin in ïqar turultur- javaltur- . turultur-.
(QBH 445); java bolma bošla JAVAŠ 1. , : javaš kiši
(bašla ?) jügürmä uzun , ( III 10); tö ün javaš dgü
(QBH 6025); 2. , : java kišilärig kü qul qïlïp ,
sö lä ä sö n ä ja qïlur , ,
! (QBH 444); ( IV 15); javaš amraq b gim
java barmasu b k ligli künüm ( . ) (Uig III 224);
(QBH 1626). 2. , (
java ïd- ( -) , ): b k tut javaš taqa u süvlin jazïn därmä
: qatï lan java ïdma rsig kiši ( . . ) ,
, , ( III 11).
(QBK 2682); ki igdä ata ï sa o lïn java / jumšaq javaš . jumšaq I.
uldïn jazuq joq atadïn äfa JAVAŠLAN- , :
[ ] r javašlandï ( III 114).
,/ , JAVAŠLÏQ: javašlïq qïl-
(QBN 1004); java qïl- 1. - : javašlïq qïlur dgü bas[ï]nur kiši
: sözümni java qïlma kö lün šit , -
, (QBH 377).
(QBN 382); 2. JAVAZ . javïz.
, : tiriglik java qïlma gü qïlïn JAV AN ( III 37).
, - . jap an.
(QBN 10711); bajat berdi bizkä bügün JAV UN- , :
bu künüg / java qïlsa bolmaz bu bilmiš (? bulmïš) jav undï ( III 109).
ödüg ,/ . jap un-, japšïn-, japšun-.
(QBK 3788). JAV UR- , :
JAVA II . ( III 27). jav urdï ( III 98).
. ava I, ïva. . jap ur-, japšur-.
JAVA III . ( III 26). JAV AN I: jav an javïz . ,
. jafa I. : bodunï qarasï jav an javï
JAVA IV: java jer , kö üllüg bol aj
( III 27). (Suv 4349); erig jav an . erig IV.
. jafa II. JAV AN II : jav an aš
JAVAL- , - ( III 37).
: t lim bašlar juvaldï-mat / ja ï andïn JAV ANLAN- , -
javaldï-mat ,/ : r ašï jav anlandï
( I 397); ta lan ïq rür si ( III 116).
 265

JAV U - JAVLAQ II 1. ( III 44); 2. :

: qaju jav u ju ruš bolur l begi ol r ol javlaq toquš an
, , (QBK 29317). ( I 519).
. jab u, jaf u I, javlaq qatï . : javlaq qatï
JAVÏŠ- . ja -: kiši tisi ü ä tüzüq t grä jï ( III 44).
körsär in turmaq javïšur . JAVLAQ III:. javlaq sarï . . III 44).
[ ] JAVLAQSÏZ: ja ïsïz javlaqsïz . ja ïsïz.
(?), ( I220). JAVRA- , : r
JAVÏŠ U , : suv tamïrï qurïsar javradï ( III 278).
jas javïš u qurïjur JAVRÏ- , : r javrïdï
, ( I56). ( III 304); turuq s mridi
jap javïš u . jap I. / s väri b düdi ja ï javrïdï , /
JAVÏŠQU . javïš u. ,
JAVÏZ , : qaju kišikä (QBK 1786); a maq suvsamaq ü ä sïqïlïp turmïš
javï qart önsär javrïmïš [ ]
( . ) , (Suv 60920).
(Rach I81); [ïsï] tarï ï javï bolur . javru-.
( VII 129); dgü JAVRÏL- . javrï-: javrïlïp tursar
qïlmadïm javï qïltïm , (Rach II 3156).
(Uig II 7840). JAVRÏT- . javrï- 1. ,
javïz artaq . , : azu a : ol anï javrïttï
mä kirlig tap alï javï artaq aš i külärig II 352); biliglig kišilär tüz javrïtur /
adïnlarqa ber im rsär bilig birlä av[ï]nur anïn s mritür
, ,/[ ]
(Suv 13513); javïz javlaq . , (QBK 394); 2. -
; javï javlaq qïl[ïn ïm] , : alp rig javrïtma / ïqïla arqasïn
( üen313); javï javlaq ajï öglilär ja rïtma ( . ) -
, (Suv 10117); artaq ,/ ( I 139).
javïz . artaq; jav an javïz . jav an I. . jabrït-.
Cp. jabïz, jafuz, javuz. JAVRU: kü sirä- javru- turu- . kü sirä-.
JAVLA- , - Cp. javrï-.
(Uig III 128): kimi o la u bol a JAVSA- , , : ol
lï qï ï / a ar javla u bol ï mu lu ö i , ä tavar javsadï
, ( . ) ( III 306).
(QBH 519). JAVU- : sizgä javuma
JAVLAQ I 1. , : n ä javlaq ( 379
).
saqïn saqïnur bi - . ja -, ja u-, jaq-.
(Chuast 137); ol güni JAVUT . juvu .
javlaqtan a ïrdï JAVUQ 1. : mu ar-ma väzirni javuqï
I 177); t lim boldï eldä bu javlaq kiši jür [ ]
(QBK 3813); (QBH 721); 2. : barma otqa javuq
2. , : bo uz övkäsi bolsa javlaq (QBH 336).
bolur [ ] - . ja uq.
( . ), (QBK 2758); JAVUQLUQ: javuqluq ula-
javlaq ja ulu ün .: kö ül birlä ma a kiši arzulap /
( X309); javlaq qïqïrmïš ün - gir arzuqa t rk javuqluq ulap
( X364). ( . )[ ]
javlaq ajï . , : bu ,/ ,
ažunta üküš javlaq ajï qïlïn qïlur [ ] (QBH 14217).
. ja uqluq.
(Rach II 314); javlaq ajï nom , JAVUT- . javu: bu a ib a ïn
(Suv 23410); ajï javlaq . ajï I; gürmiš mu a / munï bu özi ä javu mïš jana
ja ï javlaq . ja ï; javïz javlaq . javïz: /
qadïr javlaq . qadïr I. (QBH 712); . si lär javutma
Cp. jablaq. toqï a jodu [ ]
 266

], (QBH 15630). JAWUZ . javuz.

. ja ut-. JAWUZLA- . javuzla-.
JAVUZ , : ol javuz n ni JAWUZLAN- . javuzlan-.
gärdi ( I 227); JA SÏN- : r qaftan ja sïndï
quš javuzï sa zï an / jï javuzï az an - ( III 109).
– / JA ŠÏ , - : ja šï n
– ( I 439); talu n bolurda javuz III 32); ja šï iš ( III 32);
k räk [ ] ja šï n erdi bu b glik iši / ölüm tutmaz rsä
, ?! (QBK 2710). jorïsa kiši
javuz jun ï . , : javuz ,/
jun ï iškä jaqïn turmasa [ ] (QBK 454); n ja šï
(QBH 616); ajï javuz ajur bu bo un bašlar r ,
. ajï ; jun ï javuz . jun ï . (QBN 1215); asru
. jabïz, jafuz, javïz. ja šï ( C176).
JAVUZLA- , : ol . jaqšï.
javuzladï n i ( III 342). JAZ : ma ï (am ï?) qur an qïšlap
JAVUZLAN- . javuzla-: ol atï jazï a o uz aru sü tašïqdïmïz
javuzlandï ( III 114). ,
JAWA I . java I. ( 48
); jazïn qatï lansa
JAWA II . java II. qïšïn s vnür ,
JAWA III . java III. ( III 159).
JAWA IV . java IV. JAZ- I : ja sun ( VII 2519);
JAWAL- . javal-. ol bitig jazdï ( III 59).
JAWALÏ . javalïq. JAZ- II 1. : r tügün jazdï
JAWALÏQ . javalïq. ( III 111); tïlïn tügmišni tïšïn
JAWALTUR- . javaltur-. jazmas
JAWAŠ . javaš. II 20); azï lï rän b rk tügünlär jazar
JAWAŠLAN- . javašlan-. ( . )
JAWAŠLÏQ . javašlïq. (QBN 3214); 2. ( -
JAW AN . jav an. , ): küžäk jazdï rumi qïzï örtti jüz
JAW UN- . jav un-. (. . )
JAW UR- . jav ur-. , (. . )
JAW AN I . jav an I. (QBK 28915); jašïq jazdï bol aj örüglüg sa ï /
JAW AN II . jav an II. teji kiš ö i tuttï dünja i i , ,
JAW ANLAN- . jav anlan-. , / ( .
JAW U . jav u. )
JAWÏŠ- . javïš-. (QBN 4169); 3. , : tolu lï
JAWÏŠ U . javïš u. jazar ol a lï ilär ,
JAWÏZ . javïz. (QBH 464).
JAWLA- . javla-. qaš jaz- . qaš I; qaš köz jaz- . qaš I; til
JAWLAQ . javlaq I. jaz- . til.
JAWLAQ II . javlaq II. . jad-, ja -. jaj-, ja -, jas-, jat- II.
JAWLAQ III . javlaq III. JAZ- III 1. , :
JAWLAQSÏZ . javlaqsïz. jazmas atïm bolmas ja ïlmas bilgä bolmas -
JAWRA- . javra-. ,
JAWRÏ- . javrï-. ( III 59); ol k jikni
JAWRÏL- . javrïl-. jazdï ,[ ] ( III 59);
JAWRÏT- . javrït-. sözüg sözlädä i azar häm jazar -
JAWRU- . javru-. (QBN 2710); 2. :
JAWSA- . javsa-. jazdï rsä bajat qïnadï ,
JAWU- . javu-. (QBN 25810); burso vrqarqa (? vr arqa)
JAWU . juvu . ja tïm rsär
JAWUQ . javuq. (Uig II 8633); 3. .
JAWUQLUQ . javuqluq. :
JAWUT- . javut-. ol anï uru jazdï ( III 59).
 267

jaz- ja ïl- . , : JAZÏN- I . jaz- II: r qurïn jazïndï

ntü ö üm bilmä in jazmïš ja ïlmïš ajï ( III 84).
qïlïn ïmnï k ntü ökünüp r i jetin si JAZÏN- II . jaz- III: tä rikä ja ïnïp
- (Chuast 67); burqanlarqa
, ... n ä ja ïntïmiz rsär ...
(Suv 911); burqanqa nomqa ( I .105).
burso din arlarqa ja dïm ja ïltïm rsär jazïn- ja ïl- . -
, - , : n ä ja ïntïmï ja ïltïmïz
(?) (Uig II 7716). rsär
JAZA- : r qïš la da (Chuast 153).
jazadï JAZÏN , : bilmädin
( III 88). uqmadïn üküš jazïn rtilär
JAZAQ ( III 16). ( IV A11).
JAZD [ . yazata] (Man I 273; Man III 316). JAZÏN SÏZ , :
JAZDIGIRD [< .- .]: jazdigird elig sanï jazïn sï arï aqšapït -
( VII 911). (Suv 17820); ja ïn sï ïn rmäk aqšapïtï
JAZ Ï . jazqï. k[üzätti]
JAZ ÏR . ( III134).
I 56). JAZÏN Ï : jazïn ï bulut t g
JAZ UQ ( III 28). ( 223
).
. jaj uq. JAZÏNQÏ . jazïn ï.
JAZÏ 1. , : jazïda böri ulïsa vdä JAZÏQ- ( ): jïl jazïqtï
ït ba rï tartïšur , ( III 76).
( III 255); jazïda qalïn JAZÏQLA- . jazuqla-.
jund aqurda qatïr , JAZÏR: jazïr to a . . (USp 10822).
– (QBN 38512); körklä ja ï JAZÏŠ- . jaz- II: ol a ar tügün jazïšdï
qualï äklig ölä lig jer suv - ( III 73).
, , JAZLAT-
( V A123); 2. , ( - : ol qojïn jajla da jazlattï
): uqa bar ïl emdi aj kö li jazï ( II 355).
, , (QBK 314 6). JAZLÏ : ja lï kü lüg
jap jazï . jap; saj jazï . saj I; šantu (USp 664).
jazï . šantu ; tün jazï . tün II. JAZLÏN- .- . jaz- II: tügün
JAZÏDAQÏ : jazïdaqï jazlïndï ( III 112); jal ïl atïm
süvlin ärgäli vdäki taqa u ï ïnma jazlïnur -
, ( II 228).
, ( I 447). JAZLÏŠ- .- . jaz- II: tügünlär
JAZÏ Ï ( III 55). jazlïšdï ( III 105).
JAZÏ LÏ , : JAZQÏ : qozï jazqï julduz –
jazï lï at ( III 49). ( . ) (QBN 2212);
JAZÏL- I . jaz- II 1. - saqal boldï jazqï güläf t g urut -
: tügün jazïldï ( III 78); , (QBK 33615);
ötrü jazïldï tügün jaz[qï] ü ajlar ( VII 381).
(QBN 239); 2. : jal uq ürülmiš JAZSA- . jaz- II: ol qurïn jazsadï
qap ol a zï jazlïp alqïnur [ ] ( III 305).
: JAZTUR- I . jaz- II: ol a ar tügün
( I 195); 3. ( - jazturdï ( III 95).
): türlüg äk jazïldï - JAZTUR- II . jaz- III: ol anï oqta
( I 119). jazturdï
JAZÏL- II . jaz- IV: ažunqa jazïltï ( III 95).
kör atï sö i JAZU . jazuq I.
(QBH 4531); ö i k tirilsü jazïlsu a ï JAZU LUQ : jazu luq kišini jazu ïn
, ke ür ( B337).
( . ) (QBH 636). . jazuqlu .
JAZÏLÏN- . jazlïn-. JAZUN Ï . jazïn ï.
 268

JAZUNQÏ . jazïn ï. [ ]
JAZUQ I , : mti bu on (QBN 3314); ökün ün ja urlar kör ïn ïqlaju /
türlüg jazuqda bošunu ötünür bi kü äp edgülükni mi arzu j jü ,
, ,
(Chuast 53); qop , (QBN 18122);
ja uqumu ta boš [bolalïm] 4. ., .: bu
( IV A76). rdäm bilä r tiläk arzu j r
jazuq mün . , : özü in arï ïl
jazuqu münü (QBN 3017); terä bildi al un j jü bilmädi
(QBH 5828); jazuq qïl- : jazuq qïlsa qul ,
kü k ür ol jazuq , (QBH 6521); usal b g bü ün bilgü b glik j mä
(QBN 2523); suj jazuq . suj. ,
JAZUQ II , : jazuq t [ ]
( III 16). (QBH 828); 5. . , :
JAZUQ III , : jazuq saranlïq bilä b g j jümäz elin [ ]
at , ( III 16). (QBN 1747).
JAZUQLA- , - je- - . : j i i ti an a
: b g anï jazuqladï saqïn ï özün ,
( III 342). (QBN 13728); j i i ti azraq ol i kü
JAZUQLAT- . jazuqla- ( 36). gü
JAZUQLU , (QBN 15428); bergä je- . bergä.
III 50): ksüklüg ja uqlu bi JEBÄ , , : j bä jer
, (Chuast 144
); , , ( III 372).
jazuqlu kišidin k ürsä jazuq JE Ä , : im qa an olurupan
(QBN 16110); ja uqlu türk bodunu je ä etdi , [
ajï qïlïn lï tïnlï lar , ], ( 16
).
( VI44). JE ÄN- . ja an-.
. jazu luq. JEDI . jeti.
JAZUQSUZ , : JEDIŠ- .: ol m ä j tgäk (j äk?)
ja uqsu kišig n ä quvladïmï rsär dišdi ( III 70).
- JEDÜR- . je- 1. : jara lïq
(Chuast 44): n lük söktüm rki jazuqsuz ašï nï kišigä jedür
kišig ] ( C329); j lï aš
? (QBN 937); ja uqsu tïnlï lar - dürmiš k räk
( IV B .14). (Rach II 343); 2. ,
JE . je(h). .: qalï
JE- 1. : r aš jedi ölmiš r ä ïrl p kö ür / o ul qï bar r ä a ar aq
III 67); künün aš j mä i tünün jatma ï dür , , ,/
, (QBH 127); š äkni , (QBH 8916);
bergin ä bu jejimni jesün bir arzu j dür ä taqï bir qolur
, (USp 314); , (QBH 10224).
2. . , : b g kišini jedi jedür- ür- . : j dürür
( III 249); 3. ürür tö ü anlï
., .: tiriglä tapundu (QBH 416).
ötädi aqïm / ölürdä mu ïp jedi häm amïm JE - : ol j tgäk je ti
, III 434).
, / , , JE il- . je -: j tgäk j ildi
(QBN 1229); ulïndï jana ol ( III 77).
ökün lär jedi JEG 1. : ötükän jïšda jeg idi joq rmis
(QBN 1193); mujan bersü
tä ri saqïn ïm jedi : 4
); bu at anda jeg
(QBK 2163); t lim bajnï III 144); jeg nom (Suv 10414);
kördüm bo uz bulnadï / özi boldï müflis ï ajlïq 2. : jen ü suvï bilän ö kürgü bersär jeg
jedi , bolur
( . )/ , (Rach II 128).
 269

jeg edgü . , : nirvannï (USp 277).

jegin güsin könisin ä tujmaq könisin ä JEGIRMIN : bir j girmin aj
körmäk kiz j girmikä [ ] -
(Suv 3103); jeg ( 25
); bir j girmin aj
üstünki : a ï mgäklarintin ozup ( VII 535); bir j girmin
qutrulup t si in jeg üstünki burqanlar dgüsi ä aj on ja ïqa ,
gdä i bolurlar (USp 61).
], . jegirmin i.
(Suv 392). JEGIRMIN I : j girmin i bab
JEGÄD- : küni ä j gadür anï (QBN 822).
güsi . jegirmin .
(QBN 3394). JEGLÄ- : özüm j glädüki bu qul-
JEGÄN I : birlä qavïšmïš qa adaš luq atï (QBN 1479);
gän ta aj adaš , bütün ïn kiš ilär özin j glämäs
, , (Uig III 3317) ( . .
. jegin I. ) (QBN 2048).
JEGÄN II: jegän ur . . , );
21 26
JEGLIK , : bu beš iškä jaqma bu
jegän külüg sä ün . . (USp ol jegliki ( . ):
2613); jegän qara . . (USp 512); jegän (QBN 1147).
qï rul sä ün . . (USp 2617). JEGLÜK . jeglik.
JEGÄN III: jegän känt . JEGRÄN , : j grän at binip
(Man I 2630). ( 15).
JEGÄN ÜK . . (USp 532). JEGS1Z 1. : jegsiz jarpsïz -
JEGÄT- 1. : asra atï jegä ti ( VIII D33); 2. ,
( . ) - : jegsi bol aj (Rach II 216).
( . ) ( I8); 2. , JEGÜ I , : j gü k dgü r ä j güm
, : j mä j gä ti jaruq bar k dim ,
kün qararï tünüg al turdï , (QBH 10734).
, (Man III 1910); jegü aša u . , : jegükä
bu ikki birlä qavïšur ulu ögütmiš jegätmiš bilgä aša uqa jara lï qïlu t gingäj m n [ ]
bilig tep burqan b lgürar (Suv 52913);
[ ] , jegü i kü . : ašnu jegü
« , ,[ ] kü bergü k räk
, » ( VI419). (QBN 2189); jemä gü tut ïl lig
ut- jegät- . ut- I. asraqï / jegü i kü bergil bütür opraqï
JEGÄTIN LIG : jegä in lig qut ,/ [ ],
bujan (Suv 45318). (QBN 3267); kü jegü . kü.
JEGÄTIN SIZ : ü ün orunta JEGÜ II , (? VIII A1).
jegätin si kü atlï darani nomu bulurlar - JEGÜ I , : jegü i anundï
( . ) dhara , anuq tut ašï ,
« » (Suv 32413). (QBK 8014); usallïq bilä jer jegü i a u -
utun suz jegätin siz . utun suz. (QBN 16215), tä rim
JEGÄTMÄK: jegätmäk utmaq . qoru bu jegü i j klärdä ,
(Man I 2818); utmaq jegätmäk ] (Man III 2411).
. utmaq. JEGÜN: ini jegün . ini.
JEGÄTMÄKLÄŠÜ , : JE(H) : s n bar ïl-j -
jegä mäkläšü jeri (? Uig II 2227). mü , ( III 26); m n bar aj m n-
JEGIN I (C8). je-mü , (MK III 236).
. jegän I. . jah.
JEGIN II: jegin silig beg . . JEJIM , : šäkni bergin ä bu jejimni
( 33
). jesün , ,
JEGIRMÄ . jegirmi. (USp 314).
JEGIRMI : b š j girmi jašda JEJSÄ- . je-: aš jejsädi
(E III); jeti j girmi r ( I 20); ol tmäk j jsädi
( 11
); j girmi iki ba ïr kün i ( III 304).
 270

JEK [ .- . jakkh ] : j kkä tapïntïmï (QBK 25810); jel tart- , ( -

rsär (Chuast 67); ): kimni közin a ïzïn jel tar ïp
k qar aldï ( II 236); bu qïjïq qïlmïš rsär
dünja tükäl j k tuzaqï turur / tuzaqqa ilänmä s ni
k j jür – ,/ (Rach I124); [k]i ig o lan jel tartsar bu vu o
, (QBN I 13615). ajasïnta b rk [tutsun]
jek i käk . : j kkä ,
käkkä ... jüküntümü rsär - ( VII 278).
... (Chuast 64); L : j lli tlï ikägü jintäm örü
ja ï javlaq j k i käklär , barïrlar (~ )
(Suv 32522); j kkä i käkkä qamqa (Suv 3665); ulu j l k lip
tapï ï tïnlï lar üküš tä rim , (Suv 6173).
, , l ig (? Rach I13).
( VI017); jek o žïn . : . jel I.
ürintäki j k o žïnlar JEL- I . je-: aš jeldi
( III91). ( III 185); arï bolsa aš suv s vä k
JEKÄ . . (USp 6319); jekä baš . jelür ,
. (USp 487); jekä buqa u. . (USp 752); ( . ) (QBN 21013).
tegrän jekä . tegrän . JEL- II 1. , : kün j mä tün j mä
JEKÄN I ( III 23). lü bardïmïz ( 27
);
JEKÄN II . jegän II. atlï j ldi ( III 64); n gü
JEKÄN ÜK . jegän ük. rdi bu dävlät k lip / jana barmas rsä tiläk ä
JEKLIG: jel jeklig . jel II. lip , ,
JEKŠÄMBI [ . ] - ,/ [ ]
, : [je]kšämbi kün (QBN 8910); atïn mindi ta qa jüz urdï
( VII 3118). lip , , -
JEL I 1. : ïnanma tiriglikkä jel teg (QBN 40613); 2. , -
ke är , , : bašïndan k ürmiš üküš jelmiš er
(QBN 10310); ke är jel ke är teg mäzä müddäti ] , -
(QBK 9916); aja š äk jolïnda j ligli
( B194); besin tä ri topïnar qorqïnc odun ,
jel turur [ ]: , ( A12).
] ( 183); 2. - JELÄK I . . (USp 2015).
, : erkä eti em bolur / e - JELDIR- . jel- II: isig jel jel irmä
kü eti jel bolur (Man III 457);
, / [ dün küntün bulu da ögrün lüg jel jel irdi
]( I 95). ( . )
jel esin . (Uig II 95); jel ig ( I142).
(?): bor o rïnta jel ig bul anmïs ersär JELGIT-: kö ül jelgit- . kö ül I.
JELGÜR- , : kökiš turna
(Rach II 338); jel tä ri : jemä jel tä ri köktä ünin ja ular / tizilmiš te ir t g u ar j lgürär
ar oqšajïr (?) , /
(W50); jelkä ber- , : ,
telim jelkä berdi seni teglärig , - (QBH 148).
, (QBN 4389); saba jeli . JELGÜT- . jelgit-.
saba I; tüpi jel . tüpi. JELIM : oqqa j lim japšurdï
. l. [ ]( III 99); j lim jükkä
JEL II , japïšdï ( III 70).
III 144). JELIMLÄ- I , : ol oq
jel bükä : j ti bašlï j l bükä limlädi [nepo] ( III 343).
( III 227); jel jeklig JELIMLÄ- II , : ol
: bularda basa k ldi jolu j limlädi ( III 343).
afsun ïlar / bu j l j klig igkä bu ol m ilär JELIMLÄN- . jelimlä- I: oq j limländi
, / – [ ]( III 115).
, JELIN ( III 23).
 271

JELI : bu j li kün JELPIR- II : k päk j lpirdi

( III 373). ( III 93); ja mur j lpirdi
JELKIN 1. , : jelkin atlï ( III 93).
( III 37); 2. , - JELPIŠ - I . jelpi-: ol a ar si äk
: j lvin anï közi / j lkin anï özi lpiš di o ( . )
– , / – ( III 100).
III 33): ažun tüni kündüzi j lkin k är JELPIŠ- II : k päk j lpišdi
[ ] - ( III 101).
( III 288). JELTIR- . jeldir-.
. elkin. JELVI , ( III 33):
JELKIT- . jelgit-. ä jelvi jelvilädimiz rsär -
JELKÜT- . jelgit-. (Chuast 47).
LLIG: j llig tilgän , : jelvi arvïš . : b jer ü ä
tört jï aqtïn j llig tilgänlär tüp türlüg a ruq anda t v kür j lvi arvïš joq kim ol umasar
ruq tütsüg qua äklärig sa a ( . )
,
(Suv 3134). (Man II 59); jelvi kömän .
JELMÄ , , (Uig II 713).
( , ;
18 24 52
). JELVI I , ( III 33):
JELNÄ- , ( ): jelvi i er (Suv 3849).
bi j lnädi JELVIGÜ . jelpigü.
III 310). JELVIK . jelpik.
JELPÄT- I . jelpi-: ol a ar si äk JELVIK- . jelvi-: jelvik- a uq-
lpätti ( . ) . : jelvikip
( II 352). uqup ölürgäli saqïnsar [ ],
JELPÄT- II , : ol atqa ,
aš bar j lpätti ] (Kuan 184); jelvik- u ïn-
II 351); ja mur jerig j lpätti . , -
( II 352). : jelvikip u ïnïp j mä ölmägäj ,
JELPI . jetvi. , (Tiš 49 7).
JELPI- : jelpigü ü ä jelpijü JELVIKMÄK ;
(Suv 62520). : jelvikmäkig ... ketärdä i
JELPI I . jelvici. ...
JELPIGÜ , : jelpigü ü ä jelpijü (Suv 47120).
(Suv 62520). JELVILÄ- , -
JELPIK : rgä j lpik t gdi : n ä jelvi jelvilädimi
( III 46); rsär
rs t trü nomlu tirtilär o žïn jelpik j klär (Chuast 47).
, , , JELVIN , :
( VI59). lvin anï közi / j lkin anï özi
ïq jelpik . ïq II. ( . ), / –
JELPIK- . jelvik-. ( III 33).
JELPIKMÄK . jelvikmäk. jelvin tut- : j lvin tutar közkijä
JELPILÄ- . jelvilä-. , ( III 359).
JELPIN- . jelpi- 1. : JELVIR- , : tülvir
ol özi ä jel j lpindi [ ] lvirdi [ ] -
II 108); 2. ( III 100).
: o lan j lpindi . jelpir- I.
( III 108). JELWI . jelvi I.
JELPIR- I . jelpi- 1. : j l j lpirdi JELVI- . jelpi-.
( III 93); 2. JELVI I . jelvici.
; : r j lpirdi JELWIGÜ . jelpigü.
[ , - JELWIK . jelpik.
]( III 93). JELWIK . jelvik-.
. jelvir-. JELWIKMÄK . jelvikmäk.
 272

JELWILÄ- . jelvilä-. (Man I 149); m ni s ni jïdlï jïparlï

JELWIN . jelvin. jemišliki kä kigürü
JELWIN- . jelpin-. (Man III 2511); gü körklä
JELWIR- . jelpir- I, jelvir-. jemišliklär , (Suv 55722).
JEM , : jem k ldür JEMIŠSIZ , : uqušsu
( III 144); künlük j m pa kiši ol j mišsi jï
I 480); ginkä k dim-mä bo qa j mi / (QBH 9110);
räk , – jemišsiz jï nï k sip örtägil ,
(QBH 10429). , ( 324
).
jem i im . : tözükä t gir JEMKI [ . ymkyy]: jeti jemki . jeti.
jem i imdin tatï JEMLÄN- ; . :
(QBN 3173); burso quvra larnï a ï a kö ül a [ï]lur anda bü an j mlänür
kirgü jem i im , -
( IV A38); ot jem . ot III. (QBH 9120).
JEMÄ , , : kün j mä tün j mä j lü JEMRÜŠ- . jemür-: ol a ar jï
bardïmïz ( 27
); mrüšdi ( III 103).
jana sö lädi sö j mä sö lädim , JEMSIN- . je-: r aš j msindi
(QBH 3319); jemä pändim al ïl , ( III 109).
( . ) ( 293
). JEMŠÄN , ,
JEMÄ ÜK - (?) ( III 37).
( III 48). JEMÜ . je(h).
JEMÄK . ( ) JEMÜR- : bu suv ol jï ï
: rtiš suvï j mägi / sït ap tutar bilägi / mürgän ( . . )
kürmät anï jürägi / k lgäli-mät irkišür ( III 54).
/ , / . jemir-.
,/ [ JEN - : ol qa unu j n di
]( I 325). ( III 435).
JEMÄKI . jemki. bojun jen - . bojun.
JEMÄT , . jan -, jen i-.
III 8). JEN I- : bilgä bögü jun ïdï / ažun
. evät II. ti j n idi , ,/
JEMIR- , : a avaki j kni ( III 303).
küvän lig ta ïn jemiräjin . jan -, jen -.
avaka ( 201
). JEN IL- . jan ïl-.
. jemür-. JEN Ü I [ . ,
JEMIRIL- . jemir-: bu a in y] 1. : ol j n ü tizdi
jemirilip t ri jer bolmïš rür ( II 9); qï ïl jen ü -
, (Rach II 115); 2. . ,
(Suv 60214); ulu b dük ta larnï bas uqlarï ( III 30).
jemirilti ( . ) . jün ü, en ü.
(Uig IV C166). JEN Ü II: jen ü ögüz . -
JEMIŠ 1. , : jemiš pïšdï (KT 3).
( II 12); ol m ä j miš t rišdi JEN ÜLÜG c ,
( II 95); rini iz : jen ülüg [m]on uqlar
qïzïlï jaltrïjur bimba atlï jemiš t g ( II B 11):
, , JEN ÜR- . jin ür-.
» (Suv 34821); 2. : jemiš sögüt JENI- 1. , (
ä birär ï art u asï ): qu ul ï elig k tti mgäkläri bodun
( 794). as ï arttï j nip jükläri :
tüš jemiš . tüš II. , / -
JEMIŠLÄN- , , (QBH 6437); 2. :
: jï j mišländi bu ura ut ol j nigü
( III 114). ( III 36); ura ut j nidi
JEMIŠLIK : qaltï ja ï jemišlik v barq ( III 91).
jaratïr a JENIG . jenik.
 273

JENIK 1. : j nik n (QBH 17323).

III 92); baqa kördüm r ä j nik bol ï jük . jenit-.
( . ), JEP . jïp.
(QBH 186); 2. : r a ïr tisi JEPIN : jürü jepin ö lüg
jenik bolur , jaruq jašuq alqudïn sï ar jarumïšïn jašumïšïn
( VII 257); l kün jenik bolup jun saqïnmïš k rgäk ,
küntä in bolur ,
[ ] ( VII 2521); ( V A12).
3. , : jenik ja uqqa rti ü a ïr . jepkil, jepkin, jepün.
qïnqa t gürür JEPKIL , : jepkil
( VI10). ton ( III 46).
jenik kör- , : kišig . jepin, jepkin, jepün.
jenik körtä i nomu u u lada ïlar ü ün anïn JEPKIN , : jep-
burqanlar anta to ma , [ ] kin ton ( III 47);
, jepkin ordulu ( .)
( üen101); ( VII 1345).
jenik qur uluq . jepin, jepkil, jepün.
(QBN 15811); uz jenik . uz. JEPÜN , : qurïmïš
JENIKLÄ- : burqan rdinig jï lar tonandï jašïl / b zändi j pün al sarï kök
ajï lamadïn nom rdinig jeniklämädin - qïzïl , /
, - , , -
(Suv 881). , , [ ] (QBN 181);
JENIKLIG . jenik. i jepün ol -
JENIT- 1. : özü jük j nitti bu dünja (Rach II 320); jepün linqua ö i t g üstün
qodup [ ] , altïn erinläri [ ]
(QBK 30414); usanma qatï lan jükü ni (Uig IV 52).
nit , , . jepin, jepkil, jepkin.
(QBN 43511); 2. JER 1. : j r jï landï
( II 317). ( III 113); jerni kökni jara qan [ ,
. je it-. ] (QBH 23); 2. :
JENKÄND . - ja uq jer ( III 29); väzirliq j ri ä
( III 149). tu ar kör munï
JENÜT- . jenit-. (QBH 719); uvut jerintä m bolsar u un tonlu qa
JE : olar ikki je salïšdï amraq bolur ,
( II 109); j sït aldï (USp 424); 3. , : türk sir
(MK II 233); jaqa je tutar bodun j rintä ( 3);
(QBK 2073). 4. , ( III 142).
JE - : r anï j ndi jer jet- -
( III 391). : qï a tu a o lïn ata ögra ü / ulu bol a
JE Ä . je gä. vnür o ul j r j ü
JE . ( III 384). , ,
JE GÄ [ ]
III 380); lu kiši ülüglüg ol kä j [g] , (QBH 5112), jer orun
s vin lig ol , . : ol jer oruntaqï eli qanï igsi
– rï sï adasï tudasï bol aj
( T I155); bu aunï ul t gin j gämi kä jaz kü
kim k lsär t gürüp berür bi (Suv 19123); törttin sï ar jer orunu ijmiš
, basmïš
[ ] (USp 127). (Suv 60714); ol jer orun küjü kü a ü tut un
JE I . ja ï I. (Tiš 25a1); jer sub (Suv ) -
JE IL : kimni tamïrï (tamarï?) jo un , ( . ): jerim subum
bolsar qana ï je il , ( 456); körklä ja ï qualï äklig ölä lig
( VII 423). jer suv , ,
JE IT- : usanma qa ï lan jükü ni ( V A123); i jer . ; isig
je it , , jer . isig I; tas jer . tas II.
 274

JER- I 1. , , : bilgälig ja ïlmaz jer ilig azmaz

: kicig bulup ja ïnï jergü emäs [ ] ,
(ThS III a11).
, ( II 29); bajat jermisi JER Ü ( III 30).
ol bu jek sevmisi , JERDÄKI : j rdäki
(QB 2063); edgü e[ränlär quncuj]larnï limkä bökmädim [ ]
jal anduru sözlämis savïn jermäzlär küsüslärin ( 73);
qantururlar - rdäki tamqalï jïlqï
- ( 266).
, (Uig III 8223); JERDÄŠ : j rdäš kiši ( III 40).
2. , : ol erig jerdi JERGÜR- . jer- I: tügük jüz erig
( III 185). söz küväz kür qïlïq / kišig j rgürür
jer- jarsï- . : , , /
ne ätä ölsär anta-oq ölüg etüzintin jarsï ulu teg (QBK 10717).
javïz jïd önüp ötkürü ögi qa ï barca jerip jarsïp titip JERIK- , : jerikmädi tüšdä
ïdalap ïraq te ärlär , udu kö tilär , ,
, , , (QBK 30814).
, , JERIL- I . jer- I: täkäbbür
, (Uig III 4322). qamu tildä jer[i]lür qïlï –
. er- IV. ( . ),
JER- II 1. , : ol butïq ( B 269).
jerdi ( III 58); tapu tas JERIL- II . jer- II: bu butïq ol
jerär tas bas jerär , tut ï j rilgän -
( III 58); ( III 55).
2. , : qamïs üzä kentü özi-ök . jarïl- I.
jerip qod ï ömgänin JERIN- I . jer- I: ögmiškä j mä
(Suv 63913). vinmädin jermiškä j mä jerinmädin
JERÄT- . jer- I: r iškä j rätti ,
( . . - (Uig III 7322).
) ( II 315). jerin- övkilä- . ,
JER I : j r i tilädim : ïn ïp jana jerkä tä rikä burqanqa elkä
( 23
); mti si qatï lanï birlä qanqa b gkä išikä jerinür övkiläjür qut bermä
barï jer i bolu - igidmä tep
, , - , , , , ,
( 276). , , :« ,
jer i suv ï . : ol [ ]» ( VI18).
ödün baranas ulušta bir dgü alp jer i suv ï . erin-.
bar rti , JERIN- II . jer- II: ol butïq j rindi
( 238); jol ï ( III 83).
jer i . jol ï. JERIN , : tsujlu jerin
JER ILÄ- , : tïnlï larnï umu ï ïna ï bol un [ ]
mti ï lama turu m n jer iläp elitgäj m n ,
, , (Uig III 95).
602); jer iläjin azmïš larï . erin I.
(Suv 1047). JERIN IG , :
jer ilä- uduz- . , - erin ig jüki kör j rin ig bolur
: artuqraq taqï aja uluqda a ïrla uluqïn (QBK 279).
jer iläjür udu ur r i tünlä küntü rinüksü jerin ig jarsïn ï . , -
[ ] , : qannï jiri ni orna ï ... rti ü jerin ig
, ( üen1938). jarsïn ï rür [ ] – ...
JER ILÄMÄK , (Suv 61412).
: vidis bermäk jer ilämäk drämtä . erin ig.
anmaqlï rür JERINDI , -
( üen1786). : j rindi ažunu süründikä qod
JER ILIG , (QBK 31716).
 275

JERINDILIK , : JEŠ- . je-: müsülmän qarïštï i in

ulu [e]lig kö üldäki n ä jerin ilik ... bar šür ,
rsär anï bar a ... ketärmiš tarqarmïš bolurlar (QBH 18314).
... JET- I 1. , , :
, ... bükägükä j tdim ( 13);
(Uig III 7326). mdi anï kim j tär -
JERINTI . jerindi. ? ( I 192); n ä qa a a ïr ölüm j gü i
JERINTILIK . jerindilik. ,
JERINTÜR- .- . jer- I: u u (QBH 573); 2. ,
jenik tutup mgä ip jerintür üm rsär : bï ïš qïl kü ü j tsä bï ïl a ï
, [ ( . ); ,
] (Uig II 7834). (QBN 3362); kü i j tišmišin ä
jerintür- bor ïntur- . : qatï lansu öz ,
kö üllärin qarïnlarïn jerintür üm bor ïnturtum (QBK 3156); eligläri j tmä j gü
örlät im mgät im rsär dgügä ( .
( . ) (Suv 13611). ) (QBH 18121); 3. -
. erintür-. , ( ): j tmiš bašï qartadï
JERI . jiri . ( I 245).
JERI LIG . jiri lig. . et-.
JERKÜ , - JET- II , ( , ):
( I 452). qalï t trü jetsä burunduq väzir / qamu t trü
JERLÄ- , : qara s irig boldï
rlädim (E 245); rdäm ,/ ( .
ün m n j rlädim [ ] ) (QBN 38310); ol ödün tegin ö i barïp
( 287). qolïn jetip i kärü qa ï qan tapa kigürdi
JERLIG , : jašïl , ,
jerlig bar ïn ( III 142). , ( 253).
JERMÄK: jermäk[lig] jalqmaqlï . JETÄN 1. ( III 21); 2. -
, : jermäk[lig] ( III 21).
jalqmaqlï ajï qïlïn lï örtükläri bar a tarïqar . jetä .
, JETÄ
(Suv 7221). ( III 372).
JERMÄKSIZ , - . jetän.
: elig b gni JETÄRÜ : utru da asï tusu jetärü
qua[sïn] jermäksi kö ülin alïp bašïnta tik[gil] lti ,
( I113).
[Aj ta atru] ( 488
). JETGÄK , : ol m ä j tgäk (j äk?)
JERMÄKSIZIN: jermäksizin jalqmaqsïzïn dišdi ( III 70); j tgäk
. : jermäksi in jalqmaq- ildi ( III 77).
sï ïn uzun ö ün qatï lanmaqlarï ü ä JETI : j ti böri ölürdüm
, [ ] (E III0); jeti kün turup k mi jarattï
(Suv 23510). ,
JERSIN- , : r ( 315).
jerig j rsindi [ ] jeti ïlïq nomlar
( III 109). , (? TT III73); jeti
JERTIN Ü . jirtin ü. jemki (jemäki?) ,
JERTÜR- . jer- II: ol a ar butïq (Chuast 128;
rtürdi Uig I 491): je[ti] j mki ba a ,
( III 95). (Man III 1310).
JERÜK 1. , ( III 18); 2. - . jetti.
, : j rük n JETIGÄN .
( III 18). III 247; QBH 17728; VII 4079).
jerük islär , jetigän sudur : bu je-
III 18). tigän sudurnu jegin adruq ši ip
JESÄ- . jejsä-. jetigän ( VII 40135).
 276

JETIK , : j tik r jetiz . ke .

( III 18). JETIZLIK ( III 52).
JETIKÄN . jetigän. JETMIŠ I : jetmis er
JETIL- . jet- 1. : sügä ( 12
); jetmis jasïmda
tildi (MK III 77); 2. : (E 492); je mis birinci bab
usal bol ï ölüm tutsa o [u]lur j tilmäs kü i (QBH 1014).
, , JETMIS II: jetmis qara acqï . . (USp 306).
] (QBN 944); bu iškä JETRÜ , : munï-ma
tilgäj kü i (QBN 21310); özüm je rü bilgü keräk
3. , ( ): j tilsä (QBH 4128); ölümüg
i kör ma ïtmas butu uqup jetrü bilmis kisi ,
, , , (QBN 995); , (QBN 9611).
negü ter šitgil o ulluq kiši / bašïndan ke ürmiš JETRÜL- .- . jet-: so uq
tilmiš jašï , , burunqa jetrüldi ( . . )
/, [ ] ( III 107).
(QBK 5414); qarïlïq JETRÜM , ( -
tilsä barïr kü qamu , ): j trüm sa ( III 47).
(QBN 4092); 4. JETRÜŠ- .- . jet-: olar iki bir
, : birkä at j trüšdi
el törü j tilsün / ... qa u j mä savïlsun ( III 101).
, / ... JETSÄ- . . . (?) om jet-: ol
( I 106). ni j tsädi ( III 304).
JETIM [a. ] , : ki ig qalur JETSIK- . jet- 1. -
lum j im ögsüzün : qa ï aj r j tsikti
, (QBH 606); aj tul j imkä III 106); 2. .,
ba ïrsaq kö ül [ ] : r j tsikti
, (QBH 9129). ( III 106).
JETIN : jetin kün rdäni alïp barï JETTI : j tti qat kök
, , ( III 27).
( 501); qojïn jïl jetin aj j girmikä , . jeti.
, (USp 531). JETÜR- I . jet- 1. ;
JETIN SIZ , , - : tapu qalmadï s n j türdü qamu
: k ntü ö üm bilmä in jazmïš ja ïlmïš ], ,
ajï qïlïn ïmnï k ntü ökünüp r i jetin si : (QBN 22513);
namazïn jetürdi a aqïn turup ,
, (QBN 4449); 2.
(Suv 911). : bašïnda k ürmiš j türmiš jašï [ -
jetin siz jetiz . : bu jerli ] ,
tä rili rsär jetin si jeti ke alqï arï turuq (QBN 4210).
ja ïn sï rür , elig jetür- . elig II; ög bilig . ög I.
, , JETÜR- II . jedür-.
( VI . 241); bu jetin si jeti ja JETÜT , ( II 287).
jer (Uig IV D91); jetüt sa ( II 287).
jetin siz tutun sïz . , JEVÄT- , : iki türlüg
: jetin si tu un sï ulu türlüg bujan jeviglärin gsüksü jevä ip -
dgü qïlïn lar (
(Suv 42812). : ) (Suv 4296).
JETIRÜ ( VIII F3). JEVIG . », ,
JETIŠ- . jet-: jetsü kelip o raq (= . sa bh ra):
[ ] ( III 183). bujanlï bilgä biliglig jeviglärim büt ün
JETIZ , : jetiz qa ïs « »
( III 10); jetiz jer (Suv 3542); iki türlüg jeviglär
] ( III 10). « » ( V .20).
jetiz uzun . , jevig tizig . , :
(Suv 3479); jetincsiz jetiz . jetincsiz; ke üküš türlüg rdinilig jevig tiziglär ü ä etip
 277

jara ïp [ ] , ( 21); jig lär t gsilip bïšï boltï

(Suv 31313); ( I192); jigli [bïšï lï et]
adruq adruq jevig ti ig etig jaratï ü ä etiglig ( VII 249).
JIG III : sä asï mäkarim jigä därmani
(Uig I 29 8). –
JEVIGLIG . , - ( 50
).
: bütmiš bujanlï tolmïš jeviglig bodistvlar . ig II.
- JIG IV . jeg.
,« » (Suv 4410). JIGÄN I . jegän I.
JEVIL- , : qama JIGÄN II . jegän II.
tä rilär quvra ï ö ün ö ün jevilür JIGDÄ . , ( I 31): jigdä
( (Suv 5668). talqanï quru ü üm
JEVÜL- , : b kni j vüldi (Rach lI III8).
( III 81). bar jigdä . bar II.
JEWÄT- . jevät-. JIGI 1. , , : jigi jï
JEWIG . jevig. ( III 25); jigi tiš
JEWIGLIG . jeviglig. III 25, 216); 2. , : ton jigi tik
JEWIL- . jevil-. ( III 25).
JEWÜL- . jevül-. . ji, igi.
JEZ ( VII 2411, 2512). JIGID- . igid-.
JEZÄ- , : j zäk qamu JIGIN: jigin alp turan . . (E 52).
jerig j zädi ( III 88). JIGIRMÄ . jegirmi.
JEZÄK , ( 33
): j zäk qamu JIGIRMI . jegirmi.
jerig j zädi ( III 88); JIGIRMIN . jegirmin .
ja ïqa ja usa j zäkin alu tüšürsä [ ] JIGIRMIN I . jegirminci.
JIGIT , : ot tütünsüz
(QBN 1772). bolmas / jigit jazuqsuz bolmas
jäzak tut aq . , : a ïr u , / – ( III 16);
ürgü j zäk tut aqï / jïraq tut u saqlap közi jigit r i o lan qïlïn ï amul ,
qul aqï / , , (QBH 2620);
( . lanqïjalarï an ulaju-oq qarïlarï jigit qïlmaq
) (QBN 17610). ,
JEZIR: jezir to a . . (USp 10822). (Suv 59318).
JEZNÄ , ( III 35). JIGITLIK , : ssiz anï
JI 1. , : igi ji , - jigitligi ( I 143); jigitlik
( III 229); ol tik jisin sï zadï - är ol tiriglik u ar ,
( III 283); (QBH 1811); n körklüg kün r i jigitlik
2. ( III 216). küni ! (QBH 4634).
ji jï ( III 25). JIGLÄ- I . jiklä-.
. jigi, igi. JIGLÄ- II . jeglä-.
JI- . je-. JIGLIK . jeglik.
JIBÄR- : a a kop al un kümüš JIGNÄ : ji i jignä sapdï
jibärdi - ( II 3); jip jignäkä sapïldï
( 212). ( II 120).
JIBÜN . jepün. temän jignä . temän.
JI Ä . je ä. . ji nä.
JI I : ji i jignä sapdï JIGRÄN- I ( c-
( II 3). ): anï jini jigrändi
JIDÜR- . jedür-. ( III 109).
JI - . je -. JIGRÄN- II : r tni jigrändi
JI IL- . je il-. ( III 109).
JIG I ( I 48). JIGTÜR- , : tar tük a aqï
. ig I. jigtürdi ( III 97).
JIG II : jig t ( III 144); JIGÜ . jegü I.
jig aš sürmä ilädi , JIGÜ I . jegü i.
 278

JIGÜN . jegün. (~ , )( I 315).

JIK 1 . jig I. et jin . et.
JIK II . jig II. JIN II ( I 49).
JIKÄN . jekän I. . in II.
JIKLÄ- , : ol jerig jiklädi JIN III , , : tilkü öz
( III 309). jinikä ürsä u uz bolur
. iglä- II. , ( III 5);
JIKTÄ- . jigdä-. arslan jini ( III 5).
JIL . jel I. . in I, jïn.
JIL- I . jel- I JIN- : anï vin jindi
JIL- II . jel- II. III 66).
JIL- III . il- I. . jind-.
JILBI- . jelpi-. JINÄ . jana.
JILDIR- . jeldir-. JINÄT- , : baš
JILGIT- . jelgit-. jinätti ( II 317).
JILIG : o laq jiligsiz / o lan JIN GÄ . jin kä.
biligsiz ,/ - JIN GÄLÄ- . jin kälä-.
( I 119). JIN GÄLÄN- . jin kälän-.
. ilik I. JIN IRIL- . jin ür-: dindar-
JILIGLIG : jiliglig lar[qa] sokü üp jin irilü öt[ün]ti
sö ük ( III 52). ,
JILIGSIZ : biligsiz jiligsiz ( II A35).
sö äk t g ali JIN KÄ 1. , : jin kä torqu
( 91
). ( III 380); jolu qïlda jin kä
JILIK . jilig. , (QBN 43511);
JILIM . jelim. i jin kä jol bil tapu ï jolï ,
JILIN- . ilin-. – (QBN 28714);
JILINMÄK . ilinmäk. 2. . , : jin kä a ïrtïn
JILMIR- : suv jilmirdi ši gäli
III 100). (Suv 25017); 3. . ,
JILPIGÜ . jelpigü. : t ri jin kä savlarda bilgä biligläri
JILTIR- . jeldir-. birikmiš ol -
JILTIZ . jïldïz. , ( üen127);
JILTRI- . jeldir-. 4. . , : jin kä qïrqïnlar -
JILVI . jelvi. (Uig III 4223); 5. , :
JIM . jem. jana ïqu tašïn in kä soqup
JIMÄ . jemä. ïqu (Rach I172); taluj köpügi jin kä lgäp
JIMIŠ . jemis. (?) (Rach II 1103);
JIMIŠLIK . jemislik. 6. . , : aja tüš körügli tüšü
JIMIŠSIZ . jemissiz. jin kä kör ,
JIMKI . jemki. (QBN 31412); 7. , : sözin
JIMLÄ- . imlä-. ja zatur sözkä jin kä ajur -
JIMLÄN- . jemlän-. , (QBN 5415);
JIN I 1. , : kisi jini alardï n qïrqu u ikägü jin kä ajï ïp bitidim ,
( I 179); , ,
jini sa mu ?( III 154); [ ] (USp 57).
altun ö lüg jini iz (Suv 3482); jin kä kiši ,
2. : etüz kentün bolmïs etüz tetir bes III 380); jin kä qïz ( III 380);
türlüg jini jemä kentün bolmïs ol tetir - jin kä saqïnuq -
, , : aj jin kä saqïnuq tilägli inäl -
[ ], - , [ ]
( VI448); 3. , (QBN 3244);
, : anï jini ürpärdi - bularda biri qazï jin kä arï / saqïnuq k räk
(~ , ) (M I 217); – ,
anï jini erkäkländi (QBN 3832); jin kä uvšaq . :
 279

jin kä uvšaq qoq (Suv 3704). ,

JIN KÄLÄ- : ol n ni (Suv 1713); jeg üstünki
jin kälädi ( III 411). [tä rimi]z siz ä jirtincütäki tï[nl]ï lar
JIN KÄLÄG . jin kälig. jintä[m] nirvanta to unlar
JIN KÄLÄN- . jin kalä- 1. - , , ,
: qul tä rikä jin käländi
( III 450); ( III166).
ol m a jin käländi jintäm tut ï . ( III41).
( III 450); 2. JIN Ü . jen ü I.
: ol qïzï jin käländi JIN ÜLÜG . jen ülüg.
( III 450). JI I : k rgäksi tü ümin ... ji jar t g
JIN KÄLÄP , : bu alqu ti ip ïdalap ... ,
qartlarqa ota ï baqš ïlar jara ïn körüp ... (Suv 6126); jar ašlï lar ... ji
jin käläp jara ïn körüp ber ünlar ašlï lar ... (?),
..., (Uig II 6III).
, , ji at- : ji attï -
] (Rach II 125). ( II 326).
JIN KÄLIG , ; köni jol tutajïn JI II . je .
tesä jin kälig / bo uzu arït u aj qïlqï silig JI DÄGÜ ( III 387): kim
[ ], ji ägü bolsar ptpdi ja[l] u tu mir bilän
, , / burunta usik qïl un ,
( . . , (?) ,
, ) (QBN 3178). (Rach II 220).
JIN RÜN- . jün rün-. JI IL . je il.
JIN Ü . jen ü I. JI IT- : r ji itti
JIN ÜR-: jin ür- jükün- . , ( II 326).
: a ïr ajamaqïn jin ürü jükünü JI NÄ : tü üm tö ü ji nä san mïš t g
ginür bi (Suv 63312).
( I 5); ja jerdä rdä i eliglär b glär bar a . jignä.
anï adaqïnta jin ürü jükünürlär JI ŠÜR- : ol isig suvu tomlu qa
ji š ürdi -
( 272
); jin ür- töpün jükün- . ( III 400).
, : tä ri tä risi burqan JI TÄGÜ . ji dägü.
a ïnta jin ürü töpün jükünüp tä ri tä risi JIO . jiu.
burqanqa ïn a tep ötün i JIP . jïp.
, JIPIN . jepin.
(Suv 33519). JIPKÄ ( VIII F14).
JIND- : bilig birlä alim joqar joqla ï / JIPKIL . jepkil.
biligsi lik erni ökär i qo ï / bilig jin usanma JIPKIN . jepkin.
, / JIPÜN . jepün.
, / , JIR . jer.
( A103). JIR- I . jer- I.
. ind-, jin-. JIR- II jer- II.
JINDÄGÜ . ji dägü. JIRÄT- . jerät-.
JINDÜR- . jin-: anï evin jindürdi JIR I . jer i.
III 99). JIR ILÄ- . jer ilä-.
JINIK . jenik. JIR ilig . jer ilig.
JINIKLÄ- . jeniklä-. JIRDÄKI . jerdäki.
JINIT- . jenit-. JIRDÄŠ . jerdäš.
JINTÄGÜ . ji dägü. JIRGÜR- . jergür-.
JINTÄM : özlüg ölürgü sav birtäm JIRIK- . jerik-.
qodup bir jintäm bu nom erdinig bosquntïlar JIRIL- . jeril- I.
tuttïlar bitidilär bitittilär [oqïdï]lar oqïttïlar JIRIN- . erin-, jerin- I.
, JIRIN . jerin .
, , - JIRIN IG . jerin ig.
 280

JIRINDI . jerindi. jirü- arta- . , :

JIRINDILIK . jerindilik. olar bar a jirümädin artamadïn tükällig bü ä
JIRINTI . jerindi. gingäjlär , ,
JIRINTILIK . jerindilik. (Suv 5304); bu m ni
JIRI : [qu]l aqta jiri önsär tü üm ... n ä n ä jirüdi artadï ...
(Rach II 195); jiri ig qanï igig ?! (Suv 6121).
rï qorqïn ï ajman ï bar anï ti miš ïdalamïš JIRÜK . jerük.
bolur m n : , JIŠ- . ješ-.
– ] (Suv 6143). JIŠIM ( III 19).
. iri . JIŠIMLÄN-
JIRI LIG : jiri lig s vgüsü : r jišimländi
tapla usu jarsïn ï tü , , ( III 115).
(Suv 6131). JIŠIN , ( ):
JIRI Ü-: jiri ü- a ï- . , qïlur ig kišini jüzini jišin
: jiri üjü a ïju ögirip s vinip (QBK 27615).
(Suv 6449); jiri ü- jï la- . , JIŠU [?] . . . ( I 51).
: a ï larï k lip jiri ilär jï ladïlar JIT: jit joq . (?):
, (Suv 6198). jiti joqï a t gi (~ )
JIRIŠ- , : jirišdi n ( IV 56); joq jit . joq I.
( III 72); r jirišdi JIT- I , : jitti n
[ ]( . . )( III 72); qalïq ( II 314); bir an a qulavuz bolur jitsä
qïz külär t g jirišti tišin , jol ( . . )
, (QBN 41611). [ ],
JIRLIG . jerlig. (QBN 222); olda ošbu aj ïr a közdän ji ü qa ï
JIRMÄKSIZ . jermäksiz. ( . ,
JIRTÄKI . jerdäki. )( 263).
JIRTIN . jirtin ü. jit- ï ïn- . , : ol qan
JIRTIN Ü [ . ig rten] , : joq boltuqda k srä l jitmis ï ïnmïs qa ïsmïs
jirtin ü m isi ä bodulmïš kiši m n – , [ , ]
( üen290); tä ri , , ( 1);
tä risi majtri burqan bu jirtin ükä enä jarlïqasar jit- joqad- . , (Suv 6345);
Maitreya ög jit- : uqušlu ögi jitti ögsüz
( IV 47). bolup [ ]
jirtin ü jer suv , : ü mi ulu (QBN 9612);
mi jirtin ü jer suv öl- jit- . öl-.
( X139); bu jirtin ü jer suvdaqï tïnlï lar JIT- II (?): ja s n usandur anï torqa
, (Uig II 1725). jit ,
JIRTIN ÜDÄKI : (QBN 3066).
bu jirtin üdäki qama jal uqlar , - JIT- III . jet- I.
(Kuan 15182); on ïn sï ar JITGÜR- . jitkür-.
jirtin üdäki qama ü ö ki bögü biliglig burqanlar JITGÜSÜZ : atï qaldï m gü
, bolup jitgüsüz , ,
(QBN 4251).
(Suv 18114). JITI I 1. ( X3348): bu m ni jiti
JIRTIN ÜLÜG , - qïlï ïmïn körü lär
: tä rimlärim kim m n ol ö ä jala uqlarnï (Uig I 4114); jiti qïlï ïn bï ïp
jirtin ülüg t kö ü ä ajï qïlïn qïlmïšï körür bilir (Uig II 8648); 2. . ,
rtïm rsär , , : ögläri kö ülläri jiti
, (Suv 52921).
, - jiti közlüg , :
(Suv 819); jirtin ülüg gü ter eši gil jiti kö lüg r ,
törü ä körürlär jirtin ülüg törü ä ši ürlär (QBH 4819);
jiti kö lüg ol kör baqïšï jïraq , ,
(Suv 38610). , (QBH 7118); köz ji-
JIRÜ- , ( II B15). ti(g) qïl- . köz.
 281

. jitig, jitti. amraq ögükkijämin j mä jit ürdim ï ïndïm rki-

JITI II . jeti. mü m n
JITIG : n ä jitig bi äk rsä öz ?! (Suv 62215).
sapïn jonumas . jitür- I.
, JITÜK , : ol jitük
( I 384); qïlï da jitigräk alturdï [ ]
, (QBN 3166). II 182); r jitük sordï
. jiti I, jitti. ( III 181); biligsiz tiriglä
JITIK I . jitük. jitük körgülüg [ ]
JITIK II . jitig. ( . )( B94).
JITIKÄN . jetigän. JITÜKLIG , -
JITIKLÄ- : ol at jitiklädi : jitüklig anasï qojun a ar . -
( III 343). [ ]
JITILIK , : jitilik ( III 18).
räk k qomïtsa rig JITÜR- I . jit-: r jarmaq jitürdi
( . . ), ( III 67); ki iglik
(QBN 17511). ürdüm jigitlik jitürdüm ,
JITIM (?) ( III 24). (QBK 3873).
JITIN . jetin . . jittür-.
JITIN SIZ . jetin siz. JITÜR- II . jedür-.
JITIT- , : uquš hoš JITÜR- III . jetür- I.
jititip sözümni a a , JIU-JIO [ . , jiæn-wiu]
( B22). , 1314-1320 ( VII 1831).
JITIZ . jetiz. VAK [ . y vaka] -
JITKÜR- . jit-: gsükin jitkürgäli ( VIII 31).
(Suv 2620). JIVÄT- . jevät-.
JITLIN- .- . jit-: a ïmtaqï JIVI I (Suv 59916).
tatï lar bar a jitlinip artuqraq a ï bolup JIVI II . jevig.
, JIVIK . jevig.
(Uig III 3731). JIVIKLIG . jeviglig.
jitlin- bat- . , : bu JIVIL- . jevil-.
tütrüm t ri jörüglüg nom rdini jitlinsär bat ar ... JIZ I ( III 143).
köni nomlar kertü jörüglär j mä bar a jitlingäjlär JIZ II : aja dost biliglig jizin izlägil
batqajlar , - , ( . ) -
, , ... ( 225
).
. iz, ïz.
(Suv 19718); jitlin- joqad- . JIZ III .
: köni nomlar kertü jörüglär jitlinür III 135); jiz evi tiz .
joqa ur ( III 123).
(Suv 1989); ïduq nomlu JIZ IV . jez.
rdinilär j mä jitlinmägäj joqa ma aj JIZÄ- . jezä-.
JIZÄK . jezäk.
(Suv 39522). JIZIR . jezir.
JITLINTÜR- .- .- . jit-: JÏD , : könilik özi bardï qaldï
joqadtur- jitlintür- . joqadtur-. jïdï ,
JITMÄK (Man III 1312). (QBK 3841).
JITRIN- .- . jit-: bi j mä jïd jïpar . , :
mgäktin oztumu qutrultumu tep mun a [sözlä] atï kü ja ïldï jïd jïpar t g
p jitrinip bartïlar :«
», (Suv 2015). ] ( 1146); jïd jïpar qua äk aš i külär
JITTI : jitti bi äk (Uig III 6412). , , (Uig I 3010).
. jiti I, jitig. . jï .
JITTÜR- . jit-: ol a ar jarmaqïn jittürdi JÏDA ,
( III 94). (? Rach II 3 146).
jittür- ï ïn- . : bügünki küntä JÏDÏ- , : jïpardïn
 282

jïpar-oq jïdïr ol ïdï jazlur anda tümän tü jï ïn

(QBK 38515); iri qan tökülür tözä (QBN 1396).
jïdïjur , . jïd.
(Man I 64). JÏ Ï- , : t jï idï
jïdï- sasï- . (Uig III 256). (m. . )( III 86).
. jï ï-. . jïdï-.
JÏDÏ : tïdï söz tüpi aslï bar a jïdï JÏ Ï , ( III 12).
jï ot . ( III 12).
(QBK 3915); kimni q ï ï . jïdï .
jïdï bolsar övkäni sökülüp ü kün jaqsun , JÏ Ï LÏQ , ( III 51).
, JÏ LA- , : ol jïpar
jï ladï ( III 308).
(Rach I28); bu munta jï ï k rgäksi tü üm . jïdla-.
(Suv 6125). JÏ LAN- . jï la-: t jï landï
jïdï sasï . : bu jïdï sasï , ( III 110).
qanlï jiri lig s vgüsü tapla usu jarsïn ï JÏ LAŠ- . jï la-: jïlqï jï lašdï
tü , , , ( III 104);
, (Suv 6131); kiš i sözläšü jïlqï jï lašu
tü i jïdï sasï bolup alqu kiši jarsïjur jaqma ,
bolur , ( III 104).
JÏ LÏ . jïdlï .
( VI445). JÏ : o ur jï . ur II.
- jï . JÏ - 1 : qarasïn jï dïm begi qa dï
JÏDÏŠ- . jïdï-: jïdïšdï , ( 9); ol tarï
, ( III 70). jï dï ( III 61);
JÏDÏŠQA- : burun qa ï turqaru ja alï s bulït ulaju jï aj m n
jï jïparï jïdïš qajur , ( üen320).
(Suv 36411). idï- jï - . idi-.
JÏDÏT- . jïdï-: jïlqa t gmišig . jïv- I.
jïdïtmajïn [ ] JÏ - II 1. , : ol m nï
( . e. ašqa jï dï ( III 61);
) (ThS II91). kö ül arzu qolsa anï kim jï ar -
JÏDLA- , : jemä burnï [ ], ?! (QBN 2074);
turqaru adruq adruq alqïn sï jïd jïpar jïdlajur sö ü bošla ïdma jï a tut tili ,
( A135); kö ülü jï in
( VI169). tur ,
. jï la-. ( I222); 2. , : ï ajqa
JÏDLAN- . jï lan-. üläsä kümüš n tavar / bajat qolsa andïn bälanï
JÏDLAŠ- . jï laš-. jï ar
JÏDLÏ , : to / ,
topraqï söntürgü dgü jï lï suv sa tï (QBN 31411).
, [ ] JÏ I 1. : jï j mišländi
(Suv 57420). ( III 114); uqušsuz kiši ol jemišsiz
jïdlï jïparlï . , jï , ,
: dgü jïdlï jïparlï tütsük (QBN 1844); š ul bu unï
köjürüp ( V A72); jïdlï alnu ubu ï birlä jï qa ba ladï
jïparlï suv sa ïp ( 43);
(Uig I .60). 2. . ( III 8).
JÏDRUQ: jïdruq qïl- : iki elig JÏ II : bir jï jer
on r äk i tirti solap jïdruq qïlu sïq un , , -
, ( III 8).
( V 95). JÏ III: jï julduz ( VII 132).
JÏ : jïparlï k sürgüdin jïpar k tsä jï ï JÏ Ï (? QBH 2653).
qalïr JÏ LAN- , -
, ( III 48); äk : jer jï landï -
 283

( III 113). JÏ LAT- . jï la-: ol anï jï lattï

JÏ LÏQ 1. ( III 51); ( II 355); ara küldürür
2. , , ( III 51). kör ara jï latur ,
JÏ Ï , : bušuš qad u jï ï (QBN 26215).
(Man III 434). JÏ LÏŠ- .- . jï - I: sü qamu
JÏ ÏL- 1 . jï - I 1. : jï lïšdï ( III 105).
bo un jï ïldï ( III 80); qalïn JÏ RÏL- , , -
börilär jï ïldï s ä : ton jï rïldï ( )
(QBN 3725); j mä ö räsün III 107); r tomlu qa jï rïldï
ödün qama tä rilär quvra ï jï ïltïlar ( III 107).
- JÏ TUR- I . jï - I: ol a ar tarï jï turdï
(Uig I 234); 2. , - ( III 95).
: bilig jï ïldï ( III 81). JÏ TUR- II . jï - II ( III 95).
JÏ ÏL- II . jï - II: r ïštïn jï ïldï JÏL ( ): on uj ur toquz
( III 79). uz üzä jüz jïl olurup ( . )
JÏ ÏM , : jï ïm topraq ( 3
); bir
( III 19). jïl k ti ( III 5); iki jïl s kiz
JÏ ÏN , : jï ïn topraq aj (QBH 161).
( III 22). jïl ülgi ( ) : jïl ülgi küz rsä
JÏ ÏN- I . jï - I: r özi ä jar- – (QBN 4305); bi in jïl
maq jï ïndï . bi in; jund jïlï . jund.
III 84); jana jï [ï]nu rmä k ürmiš . jïl.
künü JL ( VII 173).
(QBH 5126). Cp. jïl.
JÏ ÏN- II . jï - II: uzun bol ï JÏLAJU (?) : jïlaju tö lüg nomlarï
elgi uza ma jï ïn ( . ketärip ïnlaju tö lüg nomlarï tutmaq
) ,
], (QBH 5917); bušï bolma ištä s n (Suv 2724).
iškä jï ïn , JÏLAN : altun bašlï jïlan m n –
(QBN 37512). (ThS II12); jïlan oqmaqlandï
JÏ ÏNMAQ , : bodisatvlar ( II 275); a ulu
jï ïnmaqïnta rti ü a ïr ajï qïlïn ï qïlmïš rsär lar jïlanlar ( 396).
[ ] jïlan jïl (ï) . ( -
(Suv 1489). )( I 346;
JÏ ÏŠ- . jï - I: ol m ä bu daj jï ïšdï USp 291); jïlan kün . ( VII 197,
( III 73). 246); nek jïlan . nek I; so an jïlan . so an II.
JÏ ÏT: jï ït sï ït . , : anï JÏL UN . ( III 37).
körüp vintäki kišilär ulu jï ït sï ït qïlï[p] JÏL UNLAN- :
, jer jïl unlandï -
(Suv 51). ( III 117).
JÏ LA- : o lan jï ladï JÏLDÏRAQ . jïldrïq.
III 309); tün kün turup jï laju / jašïm m ni JÏLDÏRÏQ . jïldrïq.
savrulur ,/ JÏLDÏZ , ( III 40):
( II 232); bu ja lï ökün i üküš usqunnu qašïqïn jïldï ï birlä jo ur qa toqup
jï la ï ür ün -
(QBH 487); jï lasa kök tä ri jï laja turur (Rach I45);
, ( 78). jürü ü üm jïl ï ï (~ !)
jiri ü- jï la- . jiri ü-. (Rach II 113).
. ïla-, a la- II, ï la-. kök jïldïz . kök II; töz jïldïz . töz; tüp
JÏ LATUR- . jï la-: dušmanlarnï jïldïz . tüp I.
jï la urdum ( 425). JÏLDÏZLAN- 1. : jï
JÏ LAŠ- . jï la-: kiši bar a jï lašdï jïldïzlandï ( III 116);
( III 322); ötrü qama un 2. . , : r
birgärü ü ä turup jï laš ïlar , jïldïzlandï ( III 116).
, (Suv 6423).
 284

JÏLDÏZLÏ , : ol –
tarïmaduq gü jïldï lï uru larï tarï ïp tarïmïš (QBH 6717); biligsiz kišig bilgä jïlqï atar
dgü jïldïzlï uru larï pïšurup [ ]
(QBN 821).
jïlqï qara : v i indä jïlqï qara d tavar
(Suv 29423). üklijür [ ]
tüplüg jïldïzlï . tüplüg. ( VII 2843); to kündä jïlqïsï
JÏLDRÏQ . qarasï ölür
(QBN 4454). ( VII 3319).
JÏLÏ- : suv jïlïdï - JÏLQÏ Ï , : jïlqï ï igdiš
( III 91). üklitsüni [ -
JÏLÏ 1. : jïlï suv ] (QBN 40014).
I 31, 64); jïlï suv birlän i ürmiš k rgäk JÏLSÏ (jïlqïsï ?) , -
(Rach 421); 2. . ( 26
).
, : jïlï jumšaq bol ïl JÏLTÏR- , : jïltïrar aj -
, [ ] ( I178). (W17).
. ïlï . . jaldra-, jaltïr-, jaltrï-, joldra-.
JÏLÏ LÏQ ( III 51). JÏLTÏRÏQ . jïldrïq.
JÏLÏN- . jïlï-: bu ja lï tapu ïn JÏLTÏZ . jïldïz.
jïlïn ï ažun JÏLTÏZLÏ . jïldïzlï .
(QBH 152). JÏLTRÏQLÏ . jaltrïqlï .
JÏLÏN A , : jïlïn a aš JÏLUN: jïlun qol .( 15
).
(~ ) ( III 433). JÏM A : qaja a
JÏLÏR- : ažun tïnï jïlïrdï qalï lï b jïm a t kä ,
( I 179). (QBH 15222).
JÏLÏŠ- I . jïlï- : suvlar qamu jïlïšdï . ïm a I.
( III 74). JÏMÏRQA: jumšaq jïmïrqa . jumšaq I.
JÏLÏŠ- II . jalïš-. . jïmïrt a.
JÏLÏT- I ,« »: r jïlïttï JÏMÏRT A , , :
( II 316). jïmïrt a jaš ( III 433).
JÏLÏT- II . jïlï-: r suvï jïlïttï . jïmïrqa.
( II 317); kün it ja ï JÏMÏŠ . . (USp 1713).
jïpar birlä az-qïja jïlï ïp JÏMŠAQ , : a ïsï jïmšaq
(Rach I161). rmis ( . .
JÏLLA- , : qarïmaz bu )( 5
).
gü n ä jïllasa - . jumšaq.
, (QBN 373); esiz dgü rtär JÏN , : jïnqa jana kirgüsüz
ä jïllasa , ( III 5).
, [ ] , . in I, jin III.
(QBK 3779). JÏ AQ , : muntuda
JÏLLÏ : ü jïllï (M I4). ïnaru ö tün jï aq altun ta bar
. jïllïq. (~ ) -
JÏLLÏQ , : bï ( 375); kün ortu jï aq jü länip -
jïllïq (M 24). ( . )
JÏLMÏQ , : beli bolsa jïlmïq ( V A89); bu-oq s ni balïqï ta küntin jï aq bir
jana jarnï ke ulu b dük sögüt bar
, (QBN 21510).
JÏLQÏ 1. , (Uig IV 65).
: jïlqïm an ïz rti bulu jï aq . bulu I; jol jï aq . jol I.
( 5); JÏ AQDAQÏ .
ïlï ta jïlqï bol un : tört jï aqdaqï tä rilär , -
! (ThS II71); tuja lï jïlqï (Uig I 3014).
( III 178); jïlqïlar kü äjä urur JÏ AQQÏ , -
erdi ( 26); 2. . , : tört jï aqqï burqan[lar] -
( ): biligsiz kišilär tükäl jïlqï (Suv 259); kedin jï aqqï
 285

(~ ) - ( III 306).
(Suv 4620). JÏQTUR- . jïq-: ol anï vin jïqturdï
JÏP 1. , : ol jïp üzdi ( III 97).
( I 165); ol jïp ulattï - JÏR : ol jïr qošdï
( I 213); jïp birlä jörgäp II 14); ol jïr jïrladï ( III 3);
(Rach I150); 2. , ( III 3). jïrï ta laju esirkäjü ï laju t grä tolï tururlar rti
JÏPAR 1. : m n jïpar sa tïm - [ ],
( II 4); jïpar burdï , ( 714).
( II 6); jïpardïn jïpar-oq . ïr I.
jïdïr ol ïdï JÏRA- , :
(QBK 38515); jïpar bor birlä i ün közdän jïrasa kö üldän j mä jïrar [ -
(Rach I 94); 2. , ] ,
: a šapïtlï jïparlarï bura kötijü ( III 366); ozun ï kišigä qatïlma jïra
t[urur] , , ,
( üen146). (QBN 3032); esizkä avïqmïš kiš idin jïra
jïpar kin . : köni sözlädi ,
söz jïpar burdï kin , (QBN 30413).
[ ] JÏRA U , ( III 36).
(QBN 149 3); jïd jïpar . jïd. JÏRAJA (~ ): berijä šadapït
JÏPARLÏ , glär jïraja tarqat bujruq b glär [ ]
: jïparlï k sürgüdin jïpar k tsä jï ï qalïr ( . . )
, [ ] ( . . )
( III 48); jïparlï r ( 1
); jïraja
, ( III 50). uzu üküs-ök ölürti (~ )
jïdlï jïparlï . jïdlï . ( 7
).
JÏPLA- I , . : JÏRAQ , , - : jïraq jer
ura ut jüzin jïpladï savïn arqïšï k ldürür
[ ]( III 307). ( I 97); közüm in
JÏPLA- II : r jïpladï jïraq s n kö ülkä jaqïn
( III 308). , (QBH II I); jïraq
JÏPLAŠ- . jïpla-: ura utlar jüzin tur ïn anda t gürgäj jašï ,
jïplašdï ] (QBH 4121);
[ ]( III 104). uvutsuznï özdin jïraq tut saqïn
JÏPLAT- . jïpla-: ura ut jüzin , (QBN 39611).
jïplattï . ïraq.
]( II 355). JÏRAQLAN- : r jerig
JÏQ- , : fur an vin jïqtïmïz jïraqlandï -
( . . ) ( III 115).
I 343); ol vin jïqdï JÏRAŠ- . jïra-: ke äšmäz kišikä
III 63); birisi etigli birisi jïqar qatïlma jïraš (m. e.
, (QBK 14915). ) ,
JÏQÏ LÏ : adaq jïqï lï (QBK 33811).
, : bir adaqïn jïqï lï - JÏRAT- . jïra-: ol anï jïrattï
(Suv 4824). ( II 315); qatï lan özü ni tamu dïn
JÏQÏL- . jïq-: ol tam ol tut ï jïqïl- jïrat ,
an ( III 54); (QBN 38I II).
buzuldï bu tap jïqïldï ulï JÏRDANTAJAN (~ ): b n
[ ], jïrdantajan t gäjin ( 11
).
(QBN 2838). JÏR ARU (~ ): jïr aru tün
JÏQÏN : jïqïn tutun . . (USp 526). ortusï aru (~ ),
JÏQÏŠ- . jïq-: ol a ar tam jïqïšdï ( 2
); jïr aru jer b jïrqu jeringä t gi
( III 74). sülädim ( )
JÏQMÏŠ: jïqmïš taz . . (USp 544). ( 4
).
JÏQSA- . jïq-: ol tam jïqsadï JÏRÏM . . (USp 318).
JÏRJA: jïrja a qï . . (USp 3016).
 286

JÏRJAQÏ (~ - JÏTLÏ . jïdlï .

): jïrjaqï ... bodun k lti ... JÏV- I (jav-?) (QBN 1812).
( 17
). - jï - I.
JÏRLA- : ol jïr jïrladï JÏV- II: ög- jïv- . ög-.
III 3); a ïm jïrlaju öz igidäjin JÏVA . java II.
, [ ] JÏVÏL U ,
( 70 2); o la u javaš ünin jïrlap -
( 442
). (Rach II 371).
küdä- jïrla- . küdä-. JOD- , ( VIII 9).
. ïrla-, jurla-. . jo -.
JÏRT- 1. : ulšïp rän börlajü / jïrtïp (jïrtïn?) JODA , : k jik sanï
jaqa urlaju , / dävlät kiši in k zik / qalï k l ä b klä joda ï t zik
( I 188); ol tonïn , ,/
jïrttï ( III 435); , :
2. . , ( ): kö ül jïr tï (QBH 3913).
jaš tökti iki kö i [ ] [ ] , JODLUŠ- . jo luš-.
(QBH 1381). JODSA- . jo sa-.
JÏRTÏL- . jïrt- 1. : ton JODTUR- . jo tur-.
jïrtïldï ( III 106); 2. . JODU , : si kä ot r i ja ïqa
( ): mdi jüräk jïrtïlur jodu , –
( I 41). (QBH 2414).
JÏRTÏN- . jïrt-: ol tonïn jïrtïndï jodu toqï- , :
, ( III 108). si lär javu ma toqï a jodu
JÏRTÏŠ- . jïrt-: ol a ar böz jïrtïšdï ] [ ],
( III 101). (QBH 15630).
JÏRTU , : kiši qïlqï jïr u . jo .
(QBH 185). JODUN: joq jodun qïl- . joq I.
JÏRU- . jirü-. JODUN- . jod-: jašïn jodunu qa unïn
JÏŠI , ötläjü ïn a tep te i ,
: jïš üzä jaš ot körüpän , (Suv 62216).
(ThS II25). . jo un-.
u aj jïš . u aj; kögmän jïšï . JODUŠ- . jo uš-.
kögmän; ötükän jïš . ötükän I; qadïrqan jïš JO - , : ol bitig jo tï
. qadïrqan; su a jïš . su a. ( III 434); ol topraq jüzindin
JÏŠ II . juš I. jo tï ( III 434);
JÏŠÏ I , ; : bu jïšï ol ko ülsüz kiši bilgä atïn jo ar (?)
üzülgän ( I 158); ol jïšï ( . )
uzattï ( I 209). (QBN 2078).
. ïšï . . jod-.
JÏŠÏ II , , : eligkä jïšï boldï JO LUŠ- .- . jo -: bitiglär jo lušdï
kö li bütüp , ( III 105).
(QBN 1333). JO SA- . jo -: ol bitig jo sadï
JÏŠÏ LÏ , : jïšï lï r ( III 305).
( III 49). JO TUR- . jo -: jo turdum
JÏŠÏQ . jïšï II. [ ]( III 94).
JÏŠÏQLÏ , : jïšïqlï . jottur-.
r ( III 50). JO U , : törü suv t g ol kü
JÏT . jïd, jï . kör ot t g jo , –
JÏT .: sizimä jïta bökmädim [ ] , (QBN 22813); bu b glik
, , ( 31); qujda kišimä ä boldï mdi jo
jïta adïrïlu bardïmïz ,o , - (QBN 38710).
, ( ?) ( 183). jo toqï- , :
JÏTÏ- . jïdï-, jï ï-. vmä dünja toqï aj jo ,
JÏTÏT- : ol a ar bi äk jïtïttï [ ] (QBN 2271); jo toqïn-
( II 317). , ( ): usajuq kišigä
 287

toqïnur jo ( III 30).

(QBN 3788); jo qa ilin- . du.
: t lim kördüm güg esiz iš ü ün jo qa JO LA- , :
ilindi [ ], küli rï jo latï b dizin b dizti

(QBN 3055). ( 24
); ol ölüggä jo ladï
. jodu . ( III 309).
JO UL- . jo -: qan qïli tïn jo uldï sï ta- jo la- . sï ta-.
( III 77); anï atï ajdïn JO LAT- . jo la-: anï jo latajïn
(?) jo uldï ( 31
).
( III 77). JO RA: jo ra jarïš . -
JO UN- . jo -: ol közdän jaš jo undï ( 31
).
( III 83). JO RÏ , : aš tatï ï tuz jo rïn
. jodun-. jemäs , [ ]
JO UŠ- . jo -: ol qïlï tïn qan jo usdï ( III 31).
( .- .) ( III 70). jo rï anaq . : pïšrïlur jaqrï qïjaq
JOGA [ . yoga] / toš urur jo rï anaq , /
: joga atlï bitig , ( III 32).
yoga ( VI417). JO RUL- . jo ur-: bal ïq balïq
JOGALUN [ . yoga + . , lon] jo rulur , ( I 248); un
: j lun segmä jo ruldï ( . )
sap a a abumik joga sastr saptada abh mika- III 107); aqmïš qanï topraqta ti ik jo rulup
yoga- stra, Yogalun ( V 64). jerkä juqup turmïšïn körtilär
JOGAŠATIK [ . yoga ataka] -
: jogašatik atlï (Suv 61915).
š astïr bitig bu erür – astra, JO RUM : bir jo rum un
Yoga ataka (Rach II 4021). ( III 47).
JO I ( III 143): JO RUŠ- . jo ur-: jen ü qapï a ïldï
to a tegin jo ïnda - / ïndan jïpar jo rušur
( 47
); kül tegin qo jïlqa jeti j girmikä /
dï toquzun aj j ti otuzqa jo rtürtimiz - ( II 122); ol a ar un jo rušdï
, , ( . )( III 102).
, JO RUT : qïmïz süt ja jü
( 53
); bu aj t ldïnï qïldï ja ja jo rut qurut , ,
lï jo ï , (QBN 3203);
(QBK 732); jo ašï bolur ja ölüg atï a sa uda jo rut birlä k lürüp
/ ja ol at bulur aš berür jatï a (Uig IV D122).
/ . jo urt.
JO RUTLU ,
(QBN 3304). : jo rutlu aš
jo basan ( I 399). ( VII 1618).
JO II . joq I. JO . juqu .
JO AD- . joqad-, joqa -, joqat-. JO UN I , ( III 29): kimni
JO AN : jin kä jo an bolsar tamarï jo un bolsar qana ï je il
(To 14). , ( VII 423);
. jo un I. jo un azï lï ( VIII 7).
JO AT- . joqad-, joqa -, joqat-. . jo an.
JO Ï: jo ï sï ït ï . - JO UN II , :
, : jo ï sï ït ï jo un kö üllüg
qïta tatabï bodun bašlaju udar sä ün k lti ( VIII 33).
( . . JO UNAD- ( IV 43).
) JO UR- I , : mir bilän jo urup
- ( VII 2213); kün it ja ï birlä
( 51
). jo urup (Rach I92);
JO DU jürü min kiši süti birlä jo urup
 288

(Rach I120); jo urmïš un (QBK 1368); jol atï

suvïšdï ( . ) : bir jol atïn tajaqïtaqï jol ïqa ber ün
( II 102). ,
JO UR- II , : (? USp 932); jol ja ïl-
ulu l lar jïlanlar jatur anï jo uru usar [siz] : özü ni unïtma ja ïlma j lu
; - , (QBN 3756);
( . jol ja ïlmïš kiši ,
)? ( 397). (Uig III 507); jol jï aq . , :
JO UR- III , : mgäktin oz ulu qutrul ulu jolu jï aqï j mä
jo urun su ulu ö körtüküg jo urup tapma lar
( VI .115). (Suv 38713); qutru[l u jol jï aql]arï
JO UR ( I 493). tiläjü qoptïn sï ar el ulušlarï k ti
JO URQAN : ol m ä jo urqan šütti
( I 210); ( III60); jol oruq . ,
jo urqanda artuq a aq kösülsä üšijür : bu ada ïn o ulu jolu oruqu kö ünmä
,
, ( II 137); jo urqanï ( I21); mti tä rim bu munta t rs t trü
kökün ïsïrsar o ul qï a ada bolur biliglig tïnlï larqa köni jol oruq körtgürü bergäj
, rti
( VII 3610). ( VI236); jol
JO URQAN- I : ö orunlarïn sï rïl- ( )( II 232);
mišip oztïlar qa ïlar ö i ö i jo urqan ïlar jol tut- : ö arqïš uzadï qopup jol
, , tutup ,
(Suv 6312). , ( 179
); qašanï
JO URQAN- II: ujurqan- jo urqan- . jol . qašanï .
ujurqan-. . ol.
JO URT : jo urt u ïštï - JOL II: jol tä ri (? ThS II72); at jol
( I 182); ol sirkäni . at I.
jo urtqa qattï JOL III . jul, j l.
( II 295). JOL- I , : r bulunuq
. jo rut. joldï ( III 63);
JO URT- . jo ur-: ol a ar un ura ut baš ïn joldï
jo urttï ( . ( . .
)( III 436). )( III 64).
JO URUN SUZ : jo urun suz JOL- II , : r quš
ulu ö körtüküg jo urup joldï ( III 63).
( VI .115). JOL- III , : ol
JOJ- , : jiti bi äkin k n bitig joldï ( III 64).
lïnï bojunïn bi ip bašïn jerdä jojdï JOL- IV , : özü
qulluqïn s n tapu birlä jol
(Uig III 6417). (QBN 22710).
K . joga. JOL- V . jul- I, II.
JOL I 1. : kögmän jolï bir rmis JOLA I . jula I.
( 23
); ula bolsa jol JOLA II . . (E 413).
azmas , JOLA- , (?): tä risi
I 92); m n s ä bašlap jolnï körgürür m n ün äjü jolaju berdi bodunqa t gdi
, [ ] (K 606).
255); 2. , : jol o ur JOLAN- . jola-: bertin jï aq
bolsun !( I 53); jolanïp (~ )
r joldan jandï (Suv 59919).
III 64); 3. . , - JOLAQ I , ( III 17).
: s n ü jolï ïn a tep aj ïl JOLAQ II : jolaq bar ïn
(Man I 3412). ( III 17).
jol a zï : jol a zïnda rsä kiši JOLAT- . jola-: bir-ök kim qaju
bašla u , tö ünlär o lï tö ünlär qï ïnï qul aqlarïnta ... nom
 289

eligini t ri jörügi bir-kijä jolat a rsär JOLQUN- . julqun-.

... JOLQUŠ- . julqaš-, julquš-.
JOLRAT- , :
(Suv 8722). kiršän anï jüzin jolrattï
JOLBARS (Suv 6199). ( . )
JOL Ï : qamu iškä jol ï bilig bar II 353); ol qum anï jolrattï
uquš ( II 353).
(QBN 3935). . jolrït-.
jol ï jer i . : dgü köni JOLRÏT- 1. , :
jol ï jer i , l tu u jolrïttï
( 408); a mïš[la]rqa jol ï jer i boltu II 353); 2. : ol ot jolrïttï
, ( III69). ( II 353).
JOL ÏLÏ , . jolrat-.
: odu b g sü i kör bükä jol ïlï JOLSUZ , -
[ ] ( III 40).
(QBH 882). JOLSUZÏN : altun jïs jolsuzïn
JOLDRA- : qïlï joldradï asdïm
( III 437). ( 35
).
. jaldra-, jaltïr-, jaltrï-, jïltïr-. JOLTAQÏ
JOLDRÏ- . joldra-. : ü javlaq
JOLDRU A ( III 433). joltaqï a ïr ajï qïlïn larïn bar a ö ürür m n
. joldar a, joldur an. [ ],
JOLDRUQ , : joldruq ,
( III 432). (Suv 9621); tört to um beš ažun altï
. jaldruq. joltaqï tïnlï lar birlä qatïlu qarïlu
JOLDUR A ( III 433). ,
. joldru a, joldur an. , ,
JOLDUR AN : joldur an (Suv 13314).
quasïn jašïn jumšaq soqup JOLT A . jalt a.
(Rach I168). JOLTUR- . jultur- I, II.
joldru a, joldur a. JOLU . julu .
JOL ÏR- , : k lsä s ä JOLU LA- . julu la-.
jol ïra / u un anï o ïr-a JOLU LU . julu lu .
,/ ( II 193). JOLUN- I . jol- I: ba u joluntï
JOLÏ : bir jïlqa beš jolï sü üšdümüz (? I9).
( 44
); ikilin jolï JOLUN- II . julun- I, II.
elig bi ig ïdmïšïn od urmïšqa ajur , JOLUQ . julu .
JOLUQ- : sizimä joluqajïn -
(QBH 920); bir ikinti ü ün jolï (E 1011); bir j girmin aj s kiz
arï un alqïn un , , girmikä joluqdum [ ]
( IV B65). [
JOLÏ , ( III 27). ]( 25
).
JOLÏ : jolï te[gin] . . JOLUŠ- . juluš-.
, JOLUT- . julut-.
( 13
). JOMQÏ . jum ï, jum ïn, jum u.
JOLLU I - JOMUZ : iki j girmin irtsi atlï uz ik ol
: ü javla jollu jomu ü ä ur u ol –
(Uig II 595). , irtsi,
JOLLU II: atlï jollu . atlï I. ( VII 417).
JOLQ- . julq- I, II. . jamïz.
JOLQAŠ- . julqaš-, julquš-. JON , : tïnlï lar
JOLQÏ , : jolqï kiši in kö ülincä tïnlï lar jonïnca
teginig tiläp taqï bulma rmiš tep sav ši ti (Suv 5918).
, , jon jï . , :
(Suv 62119). tïnli larnï jonïnca jï ïnca
 290

(Suv 532). JO ŠUR- . jo ašur-.

JON- , : n ä jitig bi äk rsä öz JOQ I ; : bu ttä ïr joq
sapïn jonumas , ( I 323); munu t g ki ab
( I 384). joq , , (QBH 511); barïn
ur- jon- . ur-. joqïn biläjin , ,
JONAQ (Suv 62220).
( III 29). joq bar bol- , ,
JON QA . jorïn a, jorïn a, jorun qa. : bergin ä joq [bar] bolsar m n
JOND . jund, junt. kišim tü ün köni [be]r ün
JONDAQ . jundaq. ] ,
JONÏN- . jonun-. ] , (USp 186); joq bol-
JONÏNDÏ , ( III 38). , : türk bodun joq bolmazun
JONT . jund, junt. ( 11
); türk
JONUL- . jon-: jï jonuldï bodun ölti alqïntï joq boltï
( III 82). , , (To 3); joq bolsun ïl p
JONUN- . jon-: ol jï qïlur m n [ ], ( 136);
jonundï , joq er- , : bizi
( III 86). sü atï turuq azuqï joq rti
JONUŠ- . jon-: olar bir birkä oq jonušdï , ( 39
);
( III 75). idi joq rmis ( 47
); joq
JO A- , : ol anï b gkä erdim jarattï , [ ]
jo adï ( III 397); C9); joq ersä ,
jo ama kišig s n ušaq sö lämä , : ja san joq rsä uruš jat ölüp
, (QBH 1189); m ni kim ,
jo a ajït ïl m ä (QBN 1791); elig tï lar rsä ani sözläjin
, (QBH 1676). / joq rsä bu sözni özüm kizläjin
ašur- jo a- . ašur-. , ,/
JO A . jo aq. (QBN 21712); joq
JO A Ï . jo aq ï. jit . , , :
JO AQ : n ä k r rsä jo aq joq jitig qïlsar m n ïntsu sïla bašï a bolur
tï lamas / ozun ï ara kirsä sernü umas , [ ]
, ( I14); joq jodun
,/ , qïl- : umu ï ïna ï tükäl bilgä tä ri
(QBN 4197). [burqan]ï joq jodun qïlma un
jo aq jo a- : anï jo aq jo adï ,
( III 376); jo aq qïl ï , ( 321
);
: birisi ozun ï jo aq qïl ï / biri jetin o ušu larnï birlä joq jodun qïlur m n
iki jüzlüg kiši umdu ï , [ ] (Uig
,/ – ( . - III 5512); joq qïl- : jana joq qïlïp ikin
), (QBN 3071); ašut bar qïlur s n [ ],
jo aq . ašut; ašut jo aq qïl- . ašut. ( C9); joqu bar qtlur ol qïlur
JO AQ Ï , : jo aq ï jaqïn joq barï -
bol a t grür jodu , ,
(QBH 16635); jo aq ï kiši (QBN 2824); joq quru . , :
(Suv 5634). joq quru eligi atlï burqan ,
ezük i jo aq ï . ezükci. ( VI .425); joqu quru-
JO ARÏŠMAQ : tütüšmäk tanuqlamaq ïn kertü rür
qarïšmaq jo arïšmaq ajï lašmaq , , ,
(Suv 43412). ( VI .462); alqïn- joq qïl- . alqïn- I; bar
JO AŠUR- .- . joga-: b gli joq bol- . bar I; jit joq . jit.
bodunlï jo ašurtuqïn ü ün , . q.
JOQ II : en joq
( 6
). ( I 49); joq jer
JO AT- . jo a-: ol anï b gkä jo attï , ( III 4).
(MK II 326). JOQ III: joq ï aj (~ ï aj) . ,
 291

: joq ï aj bodunu qop qobartdïm ( 101

); joqar
[ ] qop- , : joqar qopup
10
); qama joq ï aj qap qara bodun buqun krälim ( I 142).
bušušlu qa ulu boltumuz rti . joqaru.
, JOQARU : bašïn joqaru kötürüp
(Man III 3510); baj barïmlï tïnlï lar a (Man I 61).
joq ï aj tïnlï lar üküš joqaru - : tamudan joqaru
, ( VI024). duqta (Man I 1315);
Q , : ögrün ü j q joqaru qop- , : r joqaru
(ThS II54). qopdï ( II 4); joqaru tur-
. joq I. , : jerdä jatïp joqaru tur alï
JOQAD- , : joqadu barïr aš asla alï unamadï -
rmis ( 10
); taluj i intä , (K 195); olurmïš
qadtï ( 541); ü orunïntïn joqaru turup ,
qata oqïmïšta bu mun a türlüg ada tuda alqu (Suv 6982).
joqadur [ ] . joqar.
, JOQAT- , : bajatqa tapu
( VI 69). qïl joq rsä joqattïm ( . )
alqïn- joqad- . alqïn-; arta- joqad- . , (QBK 38812).
arta-; jitlin- joqad- . jitlin-. . joqad-, joqa -.
. joqa -, joqat-. JOQLA- , : ta qa
JOQADMA ULU : joqla ( III 212); jašïl kökkä
joqadma ulu u ïq jelpik joqlar (QBH 4424);
(Suv 4756). im kök tä rikä joqla aj
JOQADTUR- . joqad-: ar ant (K 573); jürü
din arlarï ölür üm rsär ögümin qa ïmïn qaraqï örü joqlajur
joqa ur um rsär - ( III .5).
JOQLAT- . joqla-: ol anï ta qa
(Suv 13415): alqu javï tüllärig joqa urta ï joqlattï (~ )
( . ) ( II 355); kö ül qodqï bol a kišig
(Uig II 593). joqla ur ( . )
joqadtur- jitlintür- . : (QBH 853).
anunmïš pïš[ru]nmïš nomlarï ... joqa urur JOQLUN- : qaltï dgü altunu sïz uru
jitlintürür .., , co rgürsär ... kirlär joqlunmadïn ö tö i arïmïš
( II B71); arta- joqadtur- . arta-. süzülmiš altun tö i b lgürär , [ ],
JOQA - , : jal uq o lï ( . )
joqa ur gü atï qalïr [ ] ... ,
, ( III 384). ]
. joqad-, joqat-. (Suv 7418).
JOQADTUR- . joqadtur-. JOQLUNMAQSÏZ : ol ïdu
JOQAL- , : torümiš n tïnlï (tïnlï ?) j mä joqlunmaqsï rür
rsä joqal u turur , , -
(QBN 608); m ni -mä törüm bu (Uig II 3759).
joqalmas özüm : JOQLUQ , : qalïr n barïr
(QBN 6912). n bu kün joqluqun ,
JOQAMAQ , : (QBN 9211); ï jlïq
jïlan d g bu ažun jïlan oqla u / joqamaqqa jarïnlïq azuq joqlu ï –
jumš aq i i pür u ; ( A187).
– ,/ – ,[ ] joqluq bol- , : m ni
( 213
). mä kiši tü bolmïšïm joqluq bol un
JOQAR: joqar a - , -
: kündä ïšï jüksäbän joqar a ar (Uig III 3217).
JOQQÏŠ- : ol süg anta joqqïšdïmïz
( . ) ( I 320); joqar joqla- ( 32
);
: bilig birlä alim joqar joqladï ägün qabïsïp sülälim anï joqqïsalïm -
 292

, tebrä- jorï- . tebrä-.

( 21
). . jor- I.
JOQSUZ , - ; , - : bu JORÏ . jorïq I, joruq.
ni ötünmiš ötügümin joqsu quru qïlma JORÏ A : jorï a at -
( III 174); jorï a k väldin tüšüp
(Uig I 317); joqsu örü qodï jügürdü (QBN 1143).
(Uig III 317); munduz jorï a at . munduz II.
bu tä rilär joqsu mgänürlär JORÏ ULU , :
(Uig IV 252). jorï ulu jorïma ulu nomlar -
JOR- I , : a a büktir üzä jordïm (Suv 38723).
, ( I 455). JORÏMA ULU , -
. jorï-. (Suv 38724).
JOR- II , : tüš jordï JORÏMAQSÏZ : jorïmaqsï
( III 125); jorajïn bu sö ni adïnsïqsï t brän si , -
kö ültägi t g , (Suv 28016).
] (QBH 9714); n güg jorap JORÏN A ( III 375).
irü ïrqlasar bü mä , (?), . jorïn a, jorun qa.
, ( VII 286). JORÏN A ( III 433): bï ma
til jor- . til. jorïn a ( I 431).
. jör- II. . jorïn a, jorun qa.
JOR- III . jör- I. JORÏQ I 1. , : anï
JOR Ï ( 30). jorïqï n t g kiši bilä
JOR UQ: jor uq ïnal . . (Man III 4312). ?( III 15); turqaru köni
JOR Ï: tüš jor ï : rtü jorï in jorïsar ol timin kišikä sanur ,
tüšüg gü jorsa bu tüš jor ï ,
( VI34);
(QBN 3147). 2. , : at jorïqï n t g
JOR URT . jo rut, jo urt. ? ( III 15); arslanlarnï jorï ïn jorïp
JOR UT . jo rut, jo urt. (Uig I 391); 3, :
JORÏ- 1. , , : bu jorïqlarïnï güsin ajï ïn adïra bilmäkkä
jolïn jorïsar (To 23); tajanïp
ol a ar ja ru jorïmas (Suv 2978); 4. ,
( III 31); jorï tüz oqï ïl anï s n m ä , : kün jorïqï
, (QBN 524); anda munda ( VI92).
ïnaru b rü jorïju ( . jorïq evür- ,
, ) (Suv 60813); 2. : olar : ölüm tu ma ïn a vürmä jorïq
savïn[ a] ötin ä jorï lar (QBH 364);
( II A78); turqaru köni jorïq ja ïl- : özü ni unïtma
kertü jorï ïn jorïsar ol timin kišikä sanur , ja ïlma jorïq ,
, (QBN 3272); jorïq jaz- : qara u
( VI34); jorïq jazsa sökmä anï
3. , : b gtä , (QBN 471).
sö i jorïr n gü iškä o ura a bü är . joruq.
: , JORÏQ II 1. : jorïq til
( VII 2828); so bitig u rasar vu u ( III 15); jarutta ï rni jorïq tilni bil
bolup jorïma un [ ] , (QBN 248);
, 2. : qaju išdä bolsa jorïq utru tut / jorïq
(USp 55); abam bir-ök utru tutsa s ä bol a qut
rklig b g eši el i jalava kü ün tu up amlasar , , /
... sö läri jorïmasunlar , , -
, (QBK 6010).
, ... JORÏQLÏ 1. ,
[ ] (USp 1315); 4. . : köni jorïqlï larnï köni körümlüglärni
. .: kögmän jïs to a jorïp so an ï ... drämi ä jükünür m n
( 35
). ,
 293

) ( III 78).
(Suv 5024); 2. , : aja ke JORUN QA : kimni ji ägü bolsar
jorïqlï bo un ögtämi / ölüm buz alïr kör tiriglik jorun qa soq un , ,
tamï , (Rach II 28); jïpar jorun qa
, / (Suv 47521).
(QBN 4418). . jorïn a, jorïn a.
JORÏŠ- I . jorï-: JORUQ , : anï joruqi
: ol m ni birlä jorïšdï t g ?( I 27); ö
( III 72). qonuq joruqï ? ( VII 2116).
JORÏŠ- II : torqu jorïšdï . jorïq I.
( III 72). JORUT- . jor-: jorut an kiši ,
JORÏT- . jorï- 1. ( III 52).
, : ol sabï sidip sü JOS- . jod-, jo -.
jorïtdïm , JOSÏPAS [< c p.?] . . (Man III 332.3, 7).
( 35
); ol m ni t lim jorïttï JOSUN , : biliglig k räk
( II 315); ö i jol a jorït ï ol bil ä sözkä josun [ ] -
mo larï , (QBH 9516);
(Uig I 97); 2. : ot anï qarnïn bu bitigtägi aunï bitig josun a ... berür bi
jorïttï -
( II 315). [ ] ...
jorït- išlät- . , (USp 1215); törü jar u josunï birlä
: kim qaju tïnlï munï ötkürü usar (USp 9829).
munï ja ïlmadïn burqanlar jarlï ïn a köni o ur a JOT- . jod-, jo -.
ötkürsär turqaru ü üksü ün jorïtsar išlätsär jemä JOTA . joda.
adna a nomlasar ol tïnlï burqanlar jolï a kir- JOTALÏQ: qara jotalïq .
miškä sanur k ntü ö i bodisvt atanur ( 27
).
, , JOTTUR- . jo -: bitig jotturdum
, ( III 94).
. jo tur-.
. , JOTUZ . jutuz.
, JO ARU . joqar, joqaru.
- JOZ- , : bašï anï alïqtï /
( VI193); til jorït- . til. qanï jozup turuqtï ,/
JORÏTMAQ , - ( I 192).
: dijanlï bilgä biligli ikägüni JOZA- , : qoj
(ikigüni?) tü jorïtmaq jozadï ( III 88).
JÖGÄRÜ . jügärü.
(Suv 28023). JÖK- . jük- II.
JORT- . jor-: ta ata jortalïm JÖKÄSIRI . . I13).
[ ] ( III 355); JÖLÄ- 1. , : ol tamï
atlï jorttï [ ] jölädi ( . . )
III 435); ja ïqa qalï jortsa sü baš lar r III 89); 2. , : jazuqum
[ ] ba ïšla jölägil qu un ,
(QBN 1769). (QBH 14434);
JORTU ( III 42): ni l jölädi qopar ï qu un ,
süsin tsä japsa-ta jortu tüzüp (QBH 16427).
jölä- tut- . : aj m ni
(QBN 17612); sü bas ï tüzä ulu jïlan teg i (tikti?) t rkin tavraq tü ümin
tursa jortu qurïn jöläjü tutu lar , ,
(QBN 1931). (Uig III 8814).
JORTUŠ - .- . jor-: ol m ni JÖLÄGÜ : jölägü n ,
bilä jortušdï - ( III 36).
( III 101). JÖLÄK , : baja tïn j ilsü
JORUL- , : o ul a qut jöläk
šiktin joruldï ( . - (QBH 1523); s ni dä a ïn joq
 294

jöläkim m ä , , (QBN 3147); tüšü jörmä jörsä

(QBN 2252). bilig birlä jör ,
jöläk toqu . , : bilir , (QBN 42910).
n bu kün m n kiši bolduqum / säbäb elig . jor- II.
rdi jöläkim toqum , , JÖRÄ , , . (MK III 24).
, / , – JÖRGÄ- , , -
(QBK 2027); jöläk tut- , : ol a aqïn jörgädi
: törümiš kä ( III 307); jumšaq tu bö dä jörgäp
qorqma tilämä tiläk / törütkänkä qorqqïl anï tut [ ]
jöläk , , (Rach II 219); ba arsuqlarïn etü läri ä jörgäjürlär
/ , / rdi
(QBN 34114); arqa jöläk . arqa. (Uig I 396).
JÖLÄKLIK , : JÖRGÄJ : jörgäj quasï
jöläklik jï ( III 52). (Rach I105).
JÖLÄL- . jölä-: tam jöläldi JÖRGÄJÄK: ik jörgäjäk . ik.
( III 82). JÖRGÄ , : kök
JÖLÄŠ-: ša- jöläš- . ša-. jörgäk boldï ,
JÖLÄŠTÜR- . jöläš-: jöläštürsün ( II 289).
( VIII A8). JÖRGÄL- . jörgä-: bu tü
oqšat- jölästür- . oqšat-. rsär ... qannï jiri ni orna ï si irin tamï rïn
JÖLÄŠTÜRGÜLÜG , : jörgälmiš ...
so an ï körklä jaruqïn alp jöläštürgülüg tetirlär – ,
, , - (Suv 61411).
[ - ] (Suv 3486). JÖRGÄMÄ ,
JÖLÄŠTÜRGÜLÜGSÜZ , ,
: alqu elig adaqlartïn ö i odrülüp ( III 55).
jöläštürgülüksü ürlüg rip arï ö tü lüg JÖRGÄN- . jörgä-: uruq jï qa
( . . - jörgändi
) , , ... III 110); r jo urqan a jörgändi
[ ] (Suv 333). ( III 110).
JÖLÄŠTÜRGÜLÜK . jölaštürgülüg. JÖRGÄN 1. , ( III 387);
JÖLÄŠTÜRÜG : jöläštürüg qïlsun 2. , , ( III 387).
( VIII A8). JÖRGÄN Ü 1. : r jörgän ü
JÖLÄŠÜR- . jöläš-: jaruq kün sarlandï
tä rikä jöläšürü - ( II 246); 2. , :
(Man III 168). aqï a jörgän ü sarladï
JÖLÄŠÜRÜG : linqua äk ( III 296).
jöläšür[ü]gi ü ä ögmäk JÖRGÄŠ- . jörgä-: tügsin tügün
(Suv 3457). tügüldi / jazlïp jana jörgäšür ( ) -
jöläšürüg oqšatï . , / , , -
(Suv 17717). ( II 285); jï qa jïp jörgäšdi
JÖLÄŠÜRÜGLÜG , - ( III 104).
: linqua äk jöläšürüglüg JÖRGÄT- . jörga-: ol jïp
ögdi , jörgätti (~ -
(Suv 3465). )( II 354).
JÖLÄŠÜRÜK . jölašürüg. JÖRKÄ- . jörgä-.
JÖN , (? QBK 2643). JÖRKÄK . jörgäk.
JÖR- I , : ura ut o lïn JÖRKÄN- . jörgän-.
šiktin jördi JÖRKÄŠ- . jörgäš-.
( III 58). JÖRKÄT- . jörgät-.
jör- šeš- .( . .) , JÖRÜG , , :
: ni vanilï b k ba ïn jörgäli š šgäli soz jörügi ( III 18): tüš
uma ïn jörügi ( III 18); ke ägi tüšü kä
(Suv 37617). jörügi a ïn
JÖR- II , : tüšüg gü jör (QBN 4296); ol kim kiši tetir jörügi ïn
 295

kertü kö üllüg tetir , . jupla-.

[ ] « », – « , JUDAN : judan suv’i (?) (Rach II 167).
» ( VI30). JUDQÏ , : baqmas bodun
JÖRÜGLÜG , vüksüz / judqï jüzi (jü i?) saranqa
: bar a jörüglüg ol ,
( üen112); t ri jörüglüg nomlar ( II 250).
, (Suv JUDRUQLAN- : r
3638); kertgün on türlüg jörüglüg bolur judruqlandï ( III 116).
( V 1). JUDUL-: bodul- judul- . bodul- I.
JÖRÜK . jörüg. JUDUN . jodun.
JÖRÜLMÄGÜLÜG: jörülmägülüg šešilmä- JUDUN- . jodun-, jo un-.
gülüg . : JU RUQ : jatnï ja lï t güsindän öznü
an a ba u joq kim jörülmägülüg šešilmägülüg qanlï ju ruq jeg
, , , ( III 43).
(Suv 16521). JU U , (?): anï ju ï toqïndï
JÖTÜL ( VIII M26): ïqurmaq jötül [ ]( III 12).
suvsalïq bolur , , JU UR- , : altun kümüš
(Rach II 330). ju urdum ( I 371).
JU ., JU UT 1. , : ju ut
( III 215). ( III 8); 2.
JU- , : qanï qan bilä jumas ( III 8).
( III 66); arïtï JUF A . jujqa, jupqa, juqa I, juv a I,
jup ja urmïš k r[g]äk [ ], juvqa.
(Rach II 36); a ïlïq qamu JUF - . juv -, juv at-.
ajb kirini jujur JUF AT- . juv -, juv at-.
( 230
); r ton judï JUFLUŠ- . juvluš-.
( III 66). JUFQA . jujqa, jupqa, juqa I, juv a I,
ju- arït- . , : ajï juvqa.
javlaq qïlïn lï kirlärin tap alarïn artuq arïtï jumïš JUFQALAN- . juvqalan-,
arïtmïš k rgäk JUFUŠ- . jüvüš-.
(Suv 14418). JU A . jujqa, jupqa, juqa I, juv a I, juvqa.
elig ju- . elig II. JU , :
JUBA- , : juba u ïš ju k tim
, ( III 36); ( III 9).
r ïš ï jubadï JU AQ (?): aqturur közüm julaq / tüšlänür
( III 86). ördäk ju aq [ ], /
JUBAL- 1 : ï bar baš asdïmïz ] ( I 222);
jubalu entimiz qu uqa qatïlmas körü tur ju aq ,
( . , (QBN 3024).
) (To 26). JU Ï I , : ju ï tonqa
. juval-, juvul-. suv pürkürdi [ ]
JUBAL- II . juba-: ïš jubaldï ( II 171).
( III 76). JU Ï II . jo ï.
JUBAN- . juba-: r ïštïn jubandï JU DU . jo du.
( III 83). JU LA- . jo la-.
JUBAQULAQ JU RUŠ ,
III 56). III 41); qaju jab u ju ruš bolur el b gi
JUBAT- . juba- 1. , , (QBH 1174).
( ): ol ïšï jubattï JU . ju .
( II 315); 2. JUJQA , : jujqa qalïn bolsar
: bu söz iškä kirmäz jubatma ( 13
).
özü , . jupqa, juqa I, juv a I, juvqa.
(QBK 2274). JUL , : oqrama jul
JUBÏLA- : ol anï jubïladï ( III 4); aqï lï süzük jul
( II 315). suvï ksümäs
 296

(QBN 8015); qanï qan a bardï kišilik JULARLAN- . jularla-: at jularlandï

esiz / väfa köli su lup qurup jullarï ( III 114).
, !/ , JULARLÏ : jularlï at
( B386); j mä-ök körtilär ( III 49).
an ulaju aqmïš qanï jul bolup jadïlmïšïn JULAT: julat suvlar : ögan ögü
, suvï qama toš bašï julat suvlar ,
(Suv 63119). , ( V A .23).
jul julaq . , ( III 17). JULDRUQ . jaldruq, joldruq.
. l. JULDUZ I 1. , : to dï jaruq
L , : qanï qan a bardï ki ilik julduzï ( ?)
esi / väfa köli su lup qurup j llarï I 96); bu kökdäki julduz , -
, !/ , (QBN 221); ol jul u
( A386). mä olarnï birlä barïr rdi
l julaq . : ögü lär köllär j llar (Uig I 66); 2. : qozï
julaqlar , , (Suv 5294); l jazqï julduz basa u k lir –
laq . : j ltaqï j laqtaqï suvlar , , (QBN 2212).
( VIII I15). altun julduz . altun I; jï julduz .
. jul. jï III; t julduz . t; suv julduz . suv;
JUL- I , : bin barqïn topraq julduz . topraq.
jïlqïsïn julmadïm . ltus.
( 14
). JULDUZ II . . 86).
al- jul- . al-. JULDUZ III: julduz köl .
JUL- II 1. , : ölümkä juluš ( III 135).
qïldï ersä kiši / julup ölmägäj erdi el i bašï JULDUZ Ï : julduz ïlar birlä
[ ] , / qatïlmaqnï ajur [ ... ]
(QBN 3151); ne türlüg etig jaratï
(QBK 4710); balïqmïš bar rsä s n mlät körü / bar rsär körüm i jul u ï a ajïtma etär rtilär
bulun bolmïš rsä julup al kirü , , [ ],
, / ( VI133).
, , (QBN 18010); JULDUZLU ,
2. : bäla qa u t gsä meni ol jular ( VII I74).
, , JUL AQ , (Man III 1517)
(QBN 344 14); jï til jul ottïn özü - JULÏ . jolï .
, ( A160). JULQ- I , : ol andïn n julqdï
JULA I , : jula u undï ( III 436).
( I 200); jula r i alqqa qara u tüni JULQ- II : tas anï a aqïn julqdï
on ( III 435).
(QBH 124); jaruq jula ( V A49, 79). LQA (?) ( VIII N6).
. lqa. . jula I.
JULA II: jula köl . ( 30
) JULQAŠ- . julq-: julqašdï n
JULALÏ , - ( III 103).
(Uig III 3325). . julquš-.
JULAQ , : aqturur közüm julaq /tüš- JULQUN- . julq-: julqundï n
länür ördäk ju aq [ ], , ( III 110).
/[ ] ( I 222). JULQUŠ - . julq-: olar bir
jul julaq . jul. ikindidin n julquš dï
. laq. ( III 103).
LAQ: l j laq . l. . julqaš-.
. julaq. JULT A c . jalt a.
JULAQLAN- , JULTUR- I . jul- I: ol taqa unï julturdï
: jer julaqlandï ( III 97).
( III 115). JULTUR- II . jul- II: ol qulïn julturdï
JULAR ( III 9). ( III 97).
JULARLA- : jund bašïn jularlap LTUS , ( VIII L33a).
( III 9). . julduz I.
 297

JULTUZ . julduz I, jultus. aj tol ï jumdï közin

JULTUZ Ï . julduzcï. (QBH 327); jumup közlärin
JULTUZLU . julduzlu . ( 424
).
JULU- : beg bo unu juludï köz (~ közüg) jumup a qïn a -
( III 90). ( III152).
JULU : ï u berüp bosuttum / tavar . jüm-.
julu tasuttum , , JUMAQ , : n türlüg arï sï
- arïr jumaqïn
( I 210); evin barqïn satï sadï / julu ( AIII).
berip jarï sadï ,/ JUMDAR- , : ol kišini
, , ( III 333). jumdardï ( III 98); k lir
julu bol- : mi qut qapu da qalïn jumdarur ,
kiši julu ï bolup özü ä / bergälär özün anï (QBN 3823); jïl aj
közü ä kün tügäsä asï jumdarur
,/ , , , ,
( III 13); julu qïl- , (QBN 2213).
: a asïn anasïn JUMDÏR- . jumdar-.
julu qïldï ol JUM AQ 1. , :
(QBH 126); julu qïldï malu tänü jum aq tänä ( III 44); bir
anïnï , jum aq tašï ü üp berdi
(QBH 135); satï julu . satï . (Uig I 717); 2. : uvšaq jum aqlar
JULU LA- : qaju jan julu lar bolur (Rach II 3196).
kä kirür , jum aq ig , : banmïq
(QBH 6711); ba ïrsaq rïnta qan qïrtïšta jügürür jum aq ig bolur
julu lar kišikä özin « » -
(QBH 751).
JULU LU : julu lu (Rach II 310).
kiši , ( III 49). JUM AQLA- : i bur[nï] a
JULUN ( III 23). jum aqlap -
JULUN- I . jul- I: sa julundï ( VII 2214).
( III 85). JUM AQLAN- . jum aqla-: jum aq-
JULUN- II . jul- II: - landï ne ( III 116).
, : qul julundï - JUM Ï : kiši jum ï k ldi
( III 85); bulun julundï III 35); s vin birlä jum ï s ä k lsüni
( III 85); bulun bolma bolsa (QBH 3810); qama
özü ni julun , tä rilar quvra ï jum ï bir t g s vinür
(QBN 11413). (Uig I 2617).
JULUQ . julu . . jum ïn, jum u.
JULUQ Ï : julup als[ar] JUM ÏN , : qordaj qu u anda u up
juluq ï kiši qorlu bol un [ ] jum ïn ötär (?)
, , ( III 240).
(USp 3021). . jum ï, jum u.
JULUŠ: juluš qïl- , JUM U : bu qartlar qïsïlsar jum uqa
: asï qïldï rsä ölümkä kümüš / škäk sü i ber ünlär
kümüš qïl aj rdi r özkä juluš , [ ] -
, / [ ] (Rach II 127).
(QBN 925); aqï . jum ï, jum ïn.
anï alqqa qïlur ol juluš , - JUMÏN- . jum- ( III 86).
(QBN 4377). . jumun-.
JULUŠ- . jul- I: bo un bir kindi JUMÏŠ: iš jumïš . iš I.
julušdï ( III 75). JUMÏŠ Ï I , : ötrü ol jumïš ï
JULUT- . jul- I: b g bojnï juluttï klär k lip izdäp tö ütä ajï ïp j mä ol bulma ïn
( II 316). janduru k lip bulmatïmï tep ötün ilär
JUM- , : r köz jumdï , ,
( III 64); anï kördi , ,
 298

, (Suv 1319). (Suv 49917); ja lï jumšaq . ja lï .

. jumuš ï I. . jïmšaq.
JUMÏŠ Ï II ( III 12). JUMŠAQ II . . (USp 3212).
. jumuš ï II. JUMŠAQLAN- : r m ä jumšaq-
JUMÏT- . jum- : kiši landï
jumïttï ( II 317); qapu ta ( III 116).
qalïn baš jumïttï ( . ) JUMŠAT- . jumša-: ol qatï n ni
(QBH 1443). jumšattï ( II 354);
ter- jumït- . ter-. ol r sözig jumšattï
. jumut-. (~ )( II 354).
JUMLUŠ- .- . jum-: közlär JUMUL- . jum-: bu r ol közi
jumlušdï ( III 105). jumul an (
JUMQÏ . jum ï, jum ïn, jum u. III 55); körür kö jumul ï .
JUMQÏN . jum ï, jum ïn, jum u. (QBH 1103).
JUMQU . jum ï, jum ïn, jum u. JUMUN- . jum-: ol közin jumundï
JUMRAQ , : jeti uzun ... , ( III 86).
jumraq tili , ... . jumïn-.
(Suv 34710). JUMUR ,
JUMŠ - I ( . .): (? III 9).
jumšadï n ( III 306); JUMURLA- : ügür sürüg qoj t vä
kö üllär qa ï bol ï til jumšadï jundï bilä / jumurlaju rkänin sütin sa ar ,
, (QBN 18317); sü ig ,
sözkä jumšar ulu häm ki ig ,/
(QBN 1987). ( I 389).
JUMŠA- II: jumša- jibär- . : JUMURLAN- . jumurla- :
ošbu al un qa an o qa an a el i jumšap jibärdi sü jumurlandï ( III 114).
JUMURQA : ö tä ušaq qart önsär taqï u
( 141). jumurqasïn öt birlä sür sär dgü
. umša-.
JUMŠAQ I 1. , : ol jumšaq , (Rach I69).
ni qaturdï . jumurt a.
II 74); jïlan oqla u joqamaqqa jumšaq i i pür JUMURT A : ol jumurt anï juttï
u – , ,[ ] ( II 313); taqï u jumur asï
( 213
); jumšaq tu bö dä (Rach II 188).
jörgäp ( . . ) . jumurqa.
[ ] (Rach II 219); linqua t g jumšaq JUMUŠ I. , : alu b rsä a ï kör
, (Uig III 1714); 2. , altun kümüš / qajuqa at alsa qajuqa jumuš
: so un mü in jumšaq ügüp suvqa toqïp [ ] , ,/ –
sär k tär , – (QBN 1902).
, , ,[ ] - jumuš qïl- , :
(Rach I55); to raq to ra usïn jumšaq soqup ulu lar sözin tut jumuš qïl jügür
(Rach I182); 3. , , , (QBN 30014).
, , - : sözi jumšaq rdi JUMUŠ II ,
(QBN 452); erig sözkä jumšaq janut III 12): ol jumušqa birtäm bardï
qïlsa öz ( I 484); qara sa
(QBN 25III); jïlï jumšaq bol ïl ürü i ölümdin jumuš ,
, [ ] ( I178); – (QBN 9112).
jumšaq o la u ada ïn aquru aquru ma ïn jorïjur JUMUŠ Ï I , : ölümkä jumuš ï
, , (Uig II 242). ig (jig?) ol ašnu ï
jumšaq javaš . , : tö ün – (QBH 13128); jumuš ï baqïp ajdï bir r
jumšaq javaš tïnlï lar a , turur :«
( VI026); jumšaq jïmïrqa » (QBN 42514).
. , : jumšaq jïmïrqa ... arï jumuš ï tapï ï . : tört s ki on
sü üg jepün linqua japïr aqï t g , ir o ušlu jumuš ï tapï ïlar turqaru küjü kü ä ü
, ... tutqajlar ,
 299

... (?), (Uig II 723). JUN ÏT- . jun ï-: ol anï jun ïttï
. jumïs ï I. ( II 352).
JUMUŠ Ï II , : JUN UT- . jun ït-.
ögdülmis uvabï jumuš a JUND : jund qamu oqraš dï
(QBH 17010). ( I 235); jazïda qalïn jund
. jumïš ï II. aqurda qatïr ,
JUMUS A . ( III 48). – (QBN 38512); jund sürügi
JUMUT- . jum-: qulan tükäl / (W12).
qomuttï arqar suqaq jumuttï - jund jïlï . ( I 346):
,/ jund jïl altïn aj on ja ïqa ,
]( I 214); jumuttï a ar r ažun ödrümi , [ ] [ ] (USp 31);
, jund kün . ( VII 62); jund
] (QBH 2423). öd . : jund jïl bešin aj jun kün
. jumït-. jun ödindä to mïš kiši ,
JUMUZ , : jumuz r , ,
( III 10). ( VII 2523).
JUN I: jun arïq . . junt.
( III 145). JUNDAQ , : ja rsä
JUN II: jun quš ( III 144). räk jundaqï t gir ,
JUN- I . ju- 1. : r suvda jundï [ ] [ ]
( III 66); kü sü i ( III 44).
birlä junsar jü imsi bolur JUNDÏ
, ( VII 231); III 31).
tü in arï junup (Uig I 2911); JUNDLU : ula jundlu . ula.
2. : r jundï JUNDUR- I (?): ol anï vkä
( III 66); jana turdï jundï namazïn jundurdï ( III 98).
qïlïp , , JUNDUR- II . jandur- II.
(QBN 40613). JUN U , : ašnu a bu iki qïrq
jun- arïtïn- . : bu nom rdinig türlüg tlarï alïp jun u qïlmïš k rgäk
oqïtïp bu jun ulu törüg qïlïp (?) junsun arïtïnsun
, (Suv 47517).
(Suv 47820). JUN ULU 1. ,
JUN- II . jan- IV. : jana kim qaju kiši uzun igläp n
JUN Ï- , : qïlï tatïqsa mä m qïlip ö ätmäsär ötrü bu nom rdinig
ïš jun ïr , oqïtïp bu jun ulu törüg qïlïp junsun arïtïnsun
( II 281); r jun ïdï
( III 303). , ,
jun ï- arta- alqïn- . ; -
: ol el uluš anta a kin jun ïjur artajur alqïnur , ,
(Suv 55320). (Suv 47819); 2.
JUN Ï 1. , , : jun ï , : i külüg jun ulu suv
r ( III 41); ajur aj ba ïrsaq ,
im s n ulu / a ïr qïldï eldä bu jun ï qulu (Uig III 539).
: «O , , .n uluq.
/ ( . ) N ULUQ -
» (QBN 22910); 2. - : j n uluq burna ,
, : jun ï ïš , - ( VIII C8).
( III 41). . jun ulu .
jun ï javuz . , : ö läk N UQ ( VIII D12.38).
arï k vrädi / jun ï javuz t vrädi (tavradï?) JUNKIU [ . , mbvyn-
( . ), / khyog]
( III 41); jarlï ( VII 1435).
jun ï . jarlï II; javuz jun ï . javuz. JUNQUQ . n uq.
JUN ÏR- . jun ï-: r ïšï jun ïrdï JUNT : altï bi juntum
( III 98). (E 35); b g r juntï aru barmïš
 300

(ThS II7). anï u uzï a ar juqdï

. jund. ( III 63); ulu luq s ä k lgä juqqa qutï
JUNUN- .- . ju-: töšäkin türüp / ,
junundï jükündi ,/ , ) (QBN 3093); jerkä
(QBK 32510). juqup turmïšïn körtilär [ ]
JU . jü . (Suv 61915).
JU AQ , JUQA I : juqa qadï könä suvï birlä qa ïp
( III 44). (Rach I107).
JU LA- I , , . jujqa, jupqa, juv a I, juvqa.
: ol dig tavarï ol kün ü ä-ök ju lap JUQA II u. . (USp 1126).
rdinikä a ïr aja tapï udu qïl un JUQARU . joqaru.
, JUQLUN- .- . juq-: juqlun-
« » madïn ( ) (Suv 7418).
( . ) (Suv 4433); m n bükünki JUQTUR- . juq-: ol anï tonï a
küntä bu tü imin ju lap mu adïn ï ulu iš jïpar juqturdï
kö üg qïlajïn , ( III 96).
, , JUQU : töpüsintä tikip a usïntïn
(Suv 61319); üküš d tavar ju la ïl üküš t lim juqu ... bardï [ ] ,
ögrün kö ül tut ïl ... (Uig III 8811).
( I99). JUQUL- . juq-: tonqa qara juquldï
ju la- tit- ïdala- . , ( III 81).
: dlärin tavarlarïn biliglärin drämlärin JUQUSUŠ . . (USp 7413).
... an a-qïja j mä sirkämä in bar a ju lajurlar JURBA . burba .
ti ärlär ïdalajurlar , , JURBAŠ , :
..., , jurbaš ïš ( I 459).
(Suv 21723). JUR
JU LA- II . jü lä-. ( 172; III 7).
JUQLA ULU : išlätgülüg ju la ulu . JURLA- : sïqrïp üni jurlaju / sï tap
išlätgülüg. közi örtülür [ ] -
JU LAQLÏ , - ,/ ,
: m ä qajtsu tutu qa ]( I 189).
ju laqlï tavar k rgäk bolup , - . ïrla-, jïrla-.
, ( II2); JURT I 1. , , ,
ä sa aq ju laqlï bö k rgäk bolup , : usïn buntatu jurtda jatu qalur rti
, ,
(USp 132). ); ölümüg unïtma gürü jurtu
19
ol
JU LAT- . jü lät-. , –
JU U . , (QBN 38811); b dük bir jur el kün
( III 369). erdi
JUP I: jap jup . jap VI. 301); 2. , ( III 7).
JUP II: jup jumšaq : jup orun jurt . orun.
jumš aq linqua äk JURT II , : jurt ki üg bolsa
(Suv 64517). ut b dük ur ,
JUPLA- , : ol anï jupladï ( I 93).
( III 142). JURUN 1. ( III 22); 2. -
. jubïla-. : jurun jaqa ( III 22).
JUPQA 1. , (MC III 34); kiši jurnï . kisi.
2. ( C III 34). JURUNLU c ,
. jujqa, juqa I, juv a I, juvqa. : jurunlu ura ut ,
JUQ : ajaq juqï , ( III 50).
( III 143). JUSUF [a. ] . . (QBK 73).
juq jaq , ( III 4); JUŠ I : bo un juš boldï
jaq juq . jaq II. ( . . )( III 4).
JUQ- , : ligkä ja JUŠ II . jaš I.
juqdï ( III 63); JUŠ- : ol b gni jušdï
 301

( III 60). . jubal- I, juvul-.

JUŠÏL- I . juš-: jušïldï [ ] JUV A I 1. , (? III 80); 2.
( III 79). , : t r ük suvïn i älim / juv a
. jušul-. ja ï uvulsun ,/
JUŠÏL- II , : ( II 6);
anï ligi ïšqa jušïldï bar ïn k ibän t lü juv a bolup qal ,
( . . )( III 79). ( III
JUŠO [ .: . yšw]: juš o kanig . 156); bajusa baš gmäs bo un juv asï [ ]
. (Man III 1518). ,
JUŠUL . jašïl I. (QBN 3966); 3. .
JUŠUL- . juš-: qanï aqïp jušuldï . ( III 27).
(~ ) ( II 128); jala ï juv a . jala ï II; jarma juv a .
bu baš ol qanï jušul an jarma II; qatma juv a . qatma.
III 53); sütlär qamu jušuldï . jujqa, jupqa, juqa I, juvqa.
( III 102). JUV A II ( III 32).
. jušïl- 1. JUV - , ,
JUT 1. , ( II 354).
( III 142); 2. . , , . juv at-.
: köjär otqa jaq a a ar jut turur , JUV ALAN- , -
, : o ul juv alandï -
(QBH 337); ažunqa bäla ol bodunqa ju ï ( III 203).
– , – (QBH 362). JUV AT- , , -
JUT- 1. : ol jumurt anï juttï : o lan juv attï
( III 313); 2. ( II 854).
., .: ja qub o lï juttï . juv -.
mi nät tar tï tühmätlär t lim JUVÏL- : qat ï ja ï juvïlsun
( I 441).
(Qas37); qadašï tapa barqï qad u ju up JUVLÏN- .- . juv- I: n t g kim
, (QBH 17925). orunsuz topïq juvlïnur/ anï -t g-mä dävlät
JUTDUR- . juttur-. , [ -
JUTÏQ- , : jïlqï ], / [ ] (QBN 587).
jutïqtï ( III 76). . juvlun-.
JUTTUR- . jut-: ol ja alar a kü i JUVLUN- .- . juv- I: juvlundï
je miš ä suv jut urup , ( III III).
, (Suv 6048); . juvlïn-.
ol ja alar a kömän aš jut urup JUVLUŠ- .- . juv- I: qorumlar
, qamu juvlušdï ( III 105).
(Suv 60512). JUVQA 1. : juvqa n qal[ï]nattï
JUTUQ- . jutïq-. ( II 350); anasï t vlüg
JUTUZ : jutuzuma adïrïltïm juvqa japar / o lï tetig qoša qapar – :
( 431); o lï jutuzï qop ögirär [ ], ,
(ThS II44); b g ( III 33); 2. . ,
jutu birlän bol un , uj ur tatïn juvqa alïp jum un satar
( VII 2615). (?)
JUTUZLUQ : anvamï jutuz- ( II 294).
luq alïnï Anvam (Man III 144). JUVQALAN- , -
JUV- I , : qorum k bi i išin : ol m ä juvqalandï
qodï jt var [ ] ( III 203); r juv alandï
, ( III 61); ( III 204).
r topïq juvdï ( III 61). JUVSA- . juv- I: ol topïq juvsadï
JUV- II: ar- juv- . ar- I; qur- juv- . qur-. ( III 306).
JUV- III : š jäk juvdï JUVTUR- . juv- I: ol topïq juvturdï
( III 62). ( III 96).
JUVAL- . juv- I: t lim bašlar juvaldï- JUVU ,
mat ( I 397). ( III 164).
 302

JUVUL- . juv- I 1. : topïq JÜDÜR- . jüd-: jüdürmagü bajlar

juvuldï ( III 80); qopup ïqtï elkä jüki ortu a
juvuldï jašï , , , (QBH 15816);
(QBN 44412); 2. . ï ajqa jüdürmägü ortu jüki -
, - -
: o lan juvuldï (QBH 15817); jïlqïqa jü ürsär jïlqï kötürü
(~ )( III 80); 3. - umadï ,
: mdi jigit juvulsun - ] (Uig I 83).
( III 356); 4. , - . jü ür-.
: ajdïm a ar savulma / qulbaq u u juvulma JÜ . jüz I.
:« ,/ JÜ - 1. , : ol jük jü ti
»( III 80). ( III 434); a ïr jük jü üp bu
. jubal-, juval-. özü jal uzun / jalï a jorïr s n
JUVUŠ- I . juv- I: olar bir birkä topïq ,
juvušdï ( III 74). (QBN 24410); 2. : kiši güsi ol
JUVUŠ- II . jüvüš-. bo un jü güsi (ju usï!) ,
JUW- I . juv I. , (QBN 504);
JUW- II . juv- II. 3. , : bu iki kišikä söz a u k räk
JUW- III . juv- III. / söz a sa ava larï jü gü k räk
JUWAL- . juval-. [ ], /
JUW A I . juv a I. (QBN 1998).
JUW A II . juv a II. mgäk jü - . mgäk.
JUW - . juv at-. . jüd-.
JUW ALAN- . juv alan-. JÜ GÜLÜG -
JUW AT- . juv at-. , : bu dünja n indin j gü
JUWÏL- . juvïl-. ke gülüg / al ar uq tilämä väbal jü gülüg ,
JUWLÏN- . juvlïn-.
JUWLUN- . juvlun-. ,/ ; :[ , ]
JUWLUŠ- . juvluš-. [ ](
A190).
JUWQA . juvqa. JÜ MÄK , : bu
JUWQALAN- . juvqalan-. gü i t rs jüki jü mäki – , -
JUWSA- . juvsa-. – (QBN 2494).
JUWTUR- . juvtur-. JÜ ÜR- . jü -: ol t vägä jük jü ürdi
JUWU . juvu . ( III 67); ruq
JUWUL- . juvul. ïr iši ni a na a jü ürmä [ ]
JUWUŠ- . juvuš- I, II. ( III 68);
JUZA- . joza-. jü ürmägü bajlar jükin ortuqa
: a ïzïn a madïn j sin si ürgül
, [ , (QBN 3993).
] (Rach I153). . jüdür-.
JÜD- 1. , : ažun JÜ ÜŠ- . jü -: ol ikki tarï jü üšdi
bod[u]nï bar a uluš kän qodup / turup ta qa ( III 71).
kir ä a ïr jük jüdüp , JÜFÜŠ . jüvüš.
, ,/ [ JÜFÜŠ- . jüvüš-.
] , (QBH 10417); JÜFÜŠLÜG . jüvüšlüg.
uq jüdgü bir škäk , JÜG . jük II.
( IV3); 2. , JÜG- . jük- I.
: negü k lsä jüdgil s n ïn ïqlama JÜGÄRÜ 1. ( X285); 2. , ,
, , (QBK 38013); köni »: jügärü bu közünür ö
sözni jüdgän uquš lu r-ä , (Suv 15III); ö rä rtmiš ö ki
, rmä kin k ligmä ö ki rmä jügärü kö ünür
(QBK 3926). ki rmä
. jü -. , ,
JÜDMÄK . jü mäk.
JÜDRÜK ( III 45). (Suv 2047).
 303

jügärü bol- , , / qu ruq tikip jügrüšür [

: [azï] ïmïn tartar rkän k jik i rkä ... ], ( . )/
övkä kö ülüm jügärü bolmajuq rsär , ( III 367).
... JÜGÜN : jügün jigi
, (Uig III 615); ( III 144); jügün ï ïl ï ïl tti
kö ülintä j mä ... ni vanï jügärü bolsar ( III 366); jügün tulu ï ,
... (Uig III 793); jügä- ( III 371).
rü kel- , , - küvü jügün . küvü .
: qadïr qat ï qa ï sav jügärü k lti üskü dä JÜGÜR ( III 9).
, , - . jür, ügür II, üjür.
( . ) JÜGÜR- I 1. : r jügürdi
( I15); jügärü kötür- , : ( III 68); azïp jügrür rdim aju berdi jol
qa ïm eltäris qa anï ögüm el bilgä qatunu tä ri , ,
töpäsintä tutup jügärü kotürmis rin (QBN 3912); 2. , : qanï sub a jügürti
[ ], ( 24
);
( 11
); jügä- jügürügli aqï lï suvqa k mišip ,
rü qïl- , : burqan (Man III 1411); banmïq o rïnta qan
qutïn jügärü qïlïp jarlïqan u ï kö ülin ïn a tep tedi qïrtïšta jügürür « »
, , - (Rach II 39).
, (Uig III 418); JÜGÜR- II : ol böz
jügarü tur ur- , ( jügürdi
V B .42); u atï jügärü tur urup köni bilgä biligig ( III 69).
, JÜGÜRGÜN ,
(Uig I 2015). ( III 54).
JÜGÄRÜK , (« - JÜGÜRT- . jügür-: rin atïn jügürtti
»): jügärüki közünügmä ( II 274); ol
bursa quvra lar a sanlï [edig tavarï ] quntum anï jügürtti ( III 437);
altïm o urladïm ... rsär ... , qapu qa k lip / bir o lan jügürtti tilin söz ï ïp
, - ,/
(Suv 13522); qaju j mä rtmiš (QBN 525).
ödki an ulaju-oq k lmädük ödki qaju j mä JÜGÜRÜK : in kä jügürük atlar
jügärüki jala uqlarta , , ( I124).
, . jügrük.
JÜK I , , : r jük kötürsädi
( IV B .36). ( I 280); ol
JÜGDIK : jügdik ja todlï ja vägä jük jüklädi
qaq , (QBN 3864). III 309); a ïr jük (Suv 68918).
JÜGLÜG . jüklüg II. JÜK II : j lim jükkä japïšdï
JÜGNÄK . ( 493
). ( III 70); ol oqqa jük jap urdï
JÜGNÄKI . . 495
). ( III 97); rät
JÜGRÜK 1. , : jügrük at boldï b glär qanatï jüki / qanatsïz quš u mas
, ( III 45); jügrük a larïn – ,/
qošu lu qa lï , (QBN 22112).
(Suv 6255); 2. , : . jü .
kö lüm s ä jügrük JÜK- I , i imni ögär
( I 110); 3. . . , : n / biligni jükär m n , /
taj an jügrügin tilkü s vmäs [ ] ( II 243).
( III 175). JÜK- II: tal- jük- . tal-.
jügrük bilgä ( III 45). JÜKÄRÜ . jügärü.
. jügürük. JÜK I : jü ürmä jük elkä özü
JÜGRÜM , - jükci bol ,
: bir jügrüm jer . (QBN 43613).
( III 47). JÜKLÄ- , : ol tevägä
JÜGRÜŠ- . jügür-: o lan jügrüšdi jük jüklädi ( III 309).
( III 102); dük mi qaju t mänlär JÜKLÄMÄK , :
 304

jüklämäkkä keltürmäkkä at qa atïr ud azlïq boldï (Chuast 65); qul tä rikä

, jükündi ( III 84); tojïn
( 313). bur anqa jükündi
JÜKLÄMSIN- . jüklä-: ol jük jüklämsindi ( III 84); jükünür m n ratnadivi atlï
, ( III 322). burqan qutï a ,
JÜKLÄT- I . jüklä-: ol jük jüklätti Ratnadhvaja (Uig I 323).
( II 355). jükün- tapïn- . (Man III 4911);
JÜKLÄT- II .: ol oq jin ür- (töpün) jükün- . jin ür-.
jüklätti ( II 356). JÜKÜN ,
JÜKLÜG I , : ja an , : ol jükün
bolsa jüklüg üzäsindä zär , etti ( . -
( 487
). )( I 171).
JÜKLÜG II , : qapa JÜKÜNMÄK , (Suv 337).
jüklüg oq ( ?) JÜKÜNTÜR- . jükün-: bašlï
( III 217). jüküntürtümüz , , -
JÜKMÄK . »; , [ ]( 18
).
- JÜKÜNTÜRÜL- .- .
« » jükün- (Uig II 542).
(= . vi aya): ulatï t ginmäk saqïn qïlïn bilig JÜLÄ- . jölä-.
jükmäkig alqu ïn a bilmiš uqmïš k rgäk JÜLÄGÜ . jölägü.
,[ ]: , JÜLÄK . jöläk.
, , – JÜLÄKLIG . jöläklik.
( VI161); aqï lï beš jükmäk JÜLÄL- . jöläl-.
rsär ö t ginmäk saqïn qïlïn bilig rür JÜLÄŠ- . jöläš-.
( . ) JÜLÄŠTÜR- . jöläštür-.
, : , , , JÜLÄŠTÜRGÜLÜG . jöläštürgülüg.
( VI .157). JÜLÄŠTÜRGÜLÜGSÜZ . jöläštürgülügsüz.
JÜKNÄG . jügnäk. JÜLÄŠÜRÜG . jöläšürüg.
JÜKNÄK . jügnäk. JÜLÄŠÜRÜGLÜG . jöläšürüglüg.
JÜKNÄKI . jügnäki. JÜLI- : r sa jülidi
JÜKSÄ- , : ( III 90).
kündä ïš ï jüksäbän joqar a ar JÜLIGÜ ( III 174).
(~ ) JÜLIL- . jüli-: sa jülildi
I 320); jüksädi n ( III 82).
III 306); b gi jarlï ï bolsa gü söz-ä / qulï JÜLIT- . jüli-: r sa ïn jülitti
kö li jüksär jazar qaš közä ( II 316).
, / JÜLÜG , ( VIII N14):
(QBN 1397). jüzi körki körklüg k räk b g jülüg
JÜKSÄK I : jüksäk ta
( III 45). (QBN 1591).
jüksäk ediz . 1. : jüksäk edi JÜLÜŠÜRÜG . jöläšürüg.
orunluqtïn qodï ö k mišti JÜLÜŠÜRÜGLÜG . jöläšürüglüg.
( 615); 2. : JÜLÜT- . jülit-.
negü ter šitgil aj bilgi t iz / uqušlu amul kö li JÜM- , : r köz jümdi
jüksäk diz , , ( III 64).
[ ] ,/ , , . jum-.
(QBN 35910). JÜM IKSIZ : jüm iksi kö
JÜKSÄK II ( III 46). (Suv 6503).
JÜKSÄT- . jüksa-: ol tam jüksätti JÜMDÜK , : s vä
( . . , baqtï rsä közüm jümdüküm / s ä körgïtür m n
)( II 354). negü rdüküm [
JÜKÜN- , : j kkä ], /
käkkä tä ri tepän tïnlï turalï ölürüp , (QBN 588).
jüküntümü rsär , JÜMTÜR- . jüm-: ol anï közin jümtürdi
, , ( III 97).
 305

JÜMÜL- . jüm-: bu r ol ] (QBN 1661); kö ül jüräk . kö ül.

közi jümülgän . üräk.
( III 55). JÜRÄKLÄN- , : r
JÜN IT- . jun ït-. jüräkländi ( III 115).
JÜN RÜN- : elig ta tqa minsü bu JÜRÄKLIG , : jüräklig
kün in rünüp / ja ïsï jer öpsü jïraq jün rünüp r ( III 51); it tišin k n o lan
, , asïnsar jüräklig bolur
,/ , , , ( VII 232).
(QBN 4154). kür jüräklig . kür.
JÜN Ü ( III 279). JÜRÄKSIZ , : jüräklig
tuvuz jün ü . tuvuz. jüräksizkä bolsa bašï / jüräklig bolur ötrü t gmä
. jen ü I, en ü. kiši
JÜ 1. : ol oqqa jü jap urdï [ ], /
( III 97); ažun (QBN 1568); jüräksiz kišilär ärig
bar a toldï qara quš jü i artatur (QBN 17211).
(QBN 2857); 2. , : JÜRGÄJÄK . jörgäjäk.
ki izlik jü , JÜRGÄN- . jörgän-.
( I 507); ol m ä jü qïrqïšdï JÜRI- , : jašï j mägin ä
jürimä qalam [ ],
( II 221); qoj jü i
(QBH 2013).
(QBN 3435); birär birär adaqïn bap
. jürü-.
mišip jü in qïrqarlar
JÜRIT- . jüri-: anï tü jüri gü k räk
, [ ]
( . e. )
(Man III 334); 3. ( III 362):
(QBH 2610); qa alar jüri gän jara an
dgü jü ken [ir] bir tarïsar mälik ,
( 133). ( A454).
jü jap . ( III 3). . jürüt-.
. jük II. JÜRKÄŠ- . jörgäš-.
JÜ LÄ- : ol qojun jü lädi JÜRÜ- 1. , : jürügil tilägil
( III 404). özü ošlu ïn , ( B416);
JÜ LÄT- . jü lä-: ol qoju qïrïq kündün so b düklädi jürüdi ojnadï
jü lätti , ( 23);
( II 359). 2. . . .: udup bir birigä jürür
JÜP: jüp jürü (Rach II 319). so -a ( );
14
JÜR : qavuq jür jedim m n altunlu jen ülüg qap jertä jatïp jürür [erki] s n
(QBN 2643); qarïn to a je qamu , ,
jem i im / k räk arpa jür tut ( II B10).
[ ] ,/ . jüri-.
, (QBN 3439); iki JÜRÜGÜ , : erkäk böri ärigni
sïq tarï ü sïq jür berür m n - apu larïda jürügüdä urur ( .
, ( V9). ) ( 258).
. jügür, ügür II, üjür. . ürügü.
JÜR- . ür- II. JÜRÜGÜR- . jürü-: qan a birlä
JÜRÄGIR . ölügni irig jürügürsün
( I 57). ?)
JÜRÄK : alp qolum rdäm jüräkim ( . . )( 327).
, JÜRÜK: jürük qïp aq . . (USp 142);
( 441); mdi jüräk jïrtïlur jürük tümän . . (USp 143).
( I 41); s bašlar kör rgä jüräk JÜRÜL- . ürül-.
k räk , , JÜRÜMÄK , : munlar qan a
(QBH 8225). jürümäktä qan a qan a sö berä urur erdilär
jüräk urun- .: erdi
i artuq ö rüm talu r k räk / ögi kö li jetsä », « »( 322).
urunsa jüräk [ ] , JÜRÜNTÄK , : küsüšsü
dian e iglig nomlarqa ilinmäk japšïnmaqnï
,/
jürün ägi rür
 306

- JÜWÜŠ- . jüvüš-.
(Suv 26224); amvardišnlï JÜWÜŠLÜG . jüvüšlüg.
ot ü ä a a jürüntäk qïltï [ïz] JÜZ I 1. , : anï jüzi a dï
, ( I 173); ura ut jüzin örtündi -
Amvardi n ( III29). ( I 250); bu aj toldï
em jürüntäk . em. rkin vürdi jüzin -
JÜRÜ , : qar t g jürü ti[š]i (QBN 562); 2. : ja ïz j r jašïl
ol – , (Suv 65211); jürü torqu jüzkä badï
bulït önüp ja mur ja dï , (QBN 182); ja jer
( I5); tavïšqan küntä sa jürü jü i jašardï körklädi
bolur ( , ( I4); [kö]k qalï
VII 338). jü intä ( III129).
jürüg nom « » ( jüz a - , : mu ar m -
qara nom): qara nomlartïn zätü ajdï ša ir sözi / tili söz bilä tüzdi a tï jüzi -
ïraq keti jürü nomlarï tutmaqqa tajanïp ,/
, , ( . (QBN 844);
(Suv 30214). jüz evür- : jajï dünja m ndin
. ürü I. vürdi jüzin
JÜRÜ ÄR- : ki ig jigit jašïnta (QBN 896); jüz körk . : jüzi
sa ï bašï jürü ärsär körki körklüg k räk beg jülüg
( . ) (QBN
(Suv 5949). 1591); jüz suvï , (?): olarda birisi tilär
JÜRÜ IL , : jürü il sarï ö lüg jüz suvï (QBN 3297);
(Suv 2823). jüz tüg- , (
JÜRÜT- . jürü-: kö ül b r i sö ): adaš kö li bilmäk tilasä özü / bušur ïl
häm jürü ti ilig , sözün s n jemä tüg jüzü
(QBH 1619). ,/ [ ]
JÜS- . jüd-, jü -. (QBN 2489); jüz ur- 1. ,
JÜSGÜLÜG . jü gülüg. : a ib kir i elig tapa jü urup -
JÜŠ- . juš-. (QBH 3028);
JÜŠÄ , : jüšä taš uzun jol jorïdïm s ä jüz urup
( III 372). , (QBN 541); atïn mindi
. üšä . ta qa jüz urdï j lip , -
JÜŠIL- . jušïl- I. II. , (QBN 40613); 2. .
JÜŠÜL- . jušïl- I. ( ): qamu qa jarašur bu qut
JÜT- . jüd-, jü -. ursa jüz ,
JÜTGÜLÜG . jü gülüg. (QBN 1326); jüz urun- , -
JÜTÜRÜK , , : bu ažun n in qod a ar jüz urun
: kün ortu jütürük tün ortu qanta , ( .
– , – ) (QBN 3741); me iz jüz . me iz.
] (ThS II36). . z.
JÜV- , : ï ïl m ni JÜZ II : j ti jüz boltï
toqïšqa / jüvgil m ä ula -a ]( 4
); jüz at m ni a dïn k ti
, ( III 172). ( I 80);
JÜVIG . jevig. qïlur m n munu šükri jüz mi qata
JÜVÜŠ , - (QBN 2257).
( III 11). jüz jüzägüdin berü ( III5).
JÜVÜŠ- : olar ikki JÜZ III : qul aqï jüz usuz
jüvüšdi ( III 73). kü süz bolur
JÜVÜŠLÜG , . ( . ) ( VIII I5).
: jüvüšlüg k lin kü ägü javaš Z ( VII 236): balïqta ulušta n j
bulur tutup jorï aj m n
( III 12). ? (Uig III 8317); tomlu j lär
JÜW- . jüv-. (Uig III 863).
JÜWIG . jevig. . jüz I.
JÜWÜŠ . jüvüš. JÜZ- I 1. : r suvda jüzdi
 307

( III 59); taqï qaltï balïq (balaq?)

suv i intä jü är ä , JÜZLÜG I : s viglig jü lüg
(Man I 1713); 2. : ulu elig
iri jüzdi , ( III 59). (Uig III 4615).
JÜZ- II , : toqum jüzüp atlï jüzlüg . atlï ; iki jüzlüg . iki I;
qudruqta bi äk sïma [ ] - jalï jüzlüg . jalï .
, JÜZLÜG II : m ni aqam inim uru-
( I 472); r to um jüzdi um to mïšïm onlu um jü lügüm
( III 59). , ,
JÜZÄGÜ: jüz jüzägüdin berü . jüz II. ( II10).
JÜZÄRLIK . , ZLÜG I , : b g iši j lüg
( aganum harmala) ( III 12). ränlär tö ün qun ujlar , ,
. üzärlik. , ( VII 4075).
JÜZ I : kim ol jüz i rsä kiši jegi ol ZLÜG II: zlüg tegirmi ( .
/ k räk rsä jeglik jorï jüz i bol , ) , (Suv 34819).
,/ , JÜZSÜZLÜK , :
( 409
). bu qašïm tügüki bu körksüzlügüm / kü äm i
ZINTÄKI lirkä bu jüzsüzlügüm ,
.: kök qalï j in äki kün tä ri - ,/ – -
- (QBN 6815).
(Suv 6175). JÜZTÜR- I . jüz- I: ol anï suvda jüztürdi
JÜZLÄN- I 1. : ol m ä ( III 95).
jüzländi ( III 110); JÜZTÜR- II . jüz- II: ol a ar qoj
2. ( III 110). jüztürdi [ ]
JÜZLÄN- II , ( III 95).
: r jüzländi JÜZÜK , ( III 18).
( III III).
K
KADATÄKINI . katadakini. KAKRUQA . kakruq.
KADI . kati. KAKULA [ . kakkola] (Rach II l5).
KAFIR [a. ] , : ja ïla u KALAŠOTARI [ . kala odara] . .
kafir ja ïsïn qatï (Uig IV A88).
(QBN 3042). KALBÜD [ . ] : u up bardï an
KAFUR [a. ] : jïpar toldï kafur qaldï kalbüd quru ,
ažun jï bilä (QBN 11914).
(QBN 184); jitürdüm jigitlik j tildi KALJANAPRABI [ . kal aprabha] .
jašïm / jïpar ketti kafur ažundï bašïm’ . (Suv 17314).
, , / [ ] KALJANAŠIRI [ . kal iri] . .
, [ ] (Suv 17323).
(QBN 34813). KALJAS [ . kail sa] .
KA [ . ] : dävat qoldï ka (Tiš 31 3).
kötürdi qalam , KALMASAPÄDI [ . kalm apada] .
( . ) (QBN 27012). . (Uig III 6915).
. ka ïd, kägädä, kägdä, qa at, qa az I. KALMASAPATI . kalmasapadi.
KA ÏD [a. ] : dävat qoldï ka ïd KALP [ . kalpa]
bitidi bitig , ( VI138).
(QBN 2351). KAMINI [ . k mini] . . (Uig II 224].
. ka a , kägädä, kägdä, qa at, qa az I. KAMIŠVARI [ . k me vara] . .
AH: kah kah . , (Uig III 235).
( III 118). KAMRAKKTI [ . k marakta] .
[ . kaka]: kaka tau . (Uig IV A230).
(Rach II 321). KAN [ . ] : kümüš kanqazï lï bajudï
KAKANI [ . kakani] üküš , ,
(Rach II 320). (QBH 1526); 2. . -
KAKRUQ (Rach II 53). : fazïlät kanï ( 48
).
 308

KANAKAMÜNI [ . kanakamuni] . [ ]
. (Suv 67820). ( IV A ); bu on karmaputlarï sïp bu up on
- 11
KAN’ANI [ . ]: jusu kan’ani . . ajï qïlïn tükäl qïltïm rsär , ,
. (Qos38). karmapatha,
KAN ANAKIRI [ . k ñcanakiri] . (Uig II 769).
. (Suv 3616). KARMASIRISTI [ . kama re ha] .
KAN ANAKOSI [ . k ñcanako a] . . (Tiš 43 4).
. (Uig I 335). KARQ . gar .
KAN ANAPATI [ . k ñcanavat ] . KARQANADUS (?):
’ (Uig III 2913). ta da sa ja ta i sär karqanadus qus aq sönär
KAN ANAPRABI [ . k ñcanaprabh ] .
. (Uig I 334). ... (?), (Rach II 1130).
KAN ANASARI [ . k ñcanas ra] . KARQANDUS . karqanadus.
. (Uig III 334). KARSAPAN [ . k pa a]
KAN ASARI . kancanasari. : ol kišikä kün küntä mi jü är karsapan
KANG . gang. altun bergil
KANJA [ . kany ] . , (Suv 44211).
( VII 213). KARŠNA [ . k ] . . (Tis19b6).
KANISKI [ . kani ka] . . KARTIRAKUT . gartirakut.
, - ARUN [ . karun ]: karuna avakirantik
( IV 3). . ,
KANKAVALUK . gangavaluk. , . .
KANTAKA [ . ka haka] . . (Suv 31411).
(Tis 43a 5). KARUTI . garudi.
KANTAKAMINI . gandakamini. KARVAN [ . ] : j ti ä ak karvanï
KANTAKARI [ . ka ak ] . solanum (Qas22).
anthocarpum (Rach II 3173). KAŠTAR . -
KANTAMADIN . gandamadin. (QBK 215).
KANTARVI . gantarvi. KAŠMIR [ . k ra] .
KANTIKAR . kantakari. ( I 457, 77s 41 4.).
KANTIRAKUVINTI [ . khadirakovida] . . ked II, ke , kej, ket II.
. (Tiš 43 8). KATADAKINI [ . ka a-d kinï] . .
KAPILAVASTU [ . kapilavastu] . (Uig II 672).
16 - KATALI [ .?] . . -
, kya (Tiš 33 6).
(Suv 3021). KATAN-KÄNT . (Tiš 41b1).
KAPILI [ . kapila] . . KATA GATAMALI [ . ka añka a-malï] .
(Tiš 41 7). . (Uig II673).
KAPIR . kafur. KATAPUDANI [ . ka ap tana] .
KARAS . karaza. (Uig II 725).
KARAZA [ . k ya] . KATARKUT . gartirakut.
: kara a ton kedjük KATI ( . ka a] . . -
rdi (Uig III 578); (Tiš 41 5).
kara a k dmiš tinll lar išig ö lärin ïdalajurlar KATPAL [ . ka phala] .
- (Myrica sapida) (Rach II 3120).’
(Uig III 571). KATRAKUT . gartirakut.
KARBI . garbi. KAUSIKI [ . kau ika] . .
KARKAD . karkat. (Uig III 277).
KARKAT [ . karka a] . , KAVI [ . k vya] , : [kavi nom
( VII 28). bitig] bešin t in
KARMAPAT . karmaput. (Hüen4).
KAPMAPUT [ . karmapatha] , KAVŠIKI . kausiki.
: bir kiši ölüt ölürmäktä ulatï KÄFÄN [ . ] ( 432
).
toqu karmaputlari ijin k ik ä rtsär KÄFARÄT [ . ] : jazuqqa
, , - käfarät bolur ig to a -
 309

(QBN 42711). KEBÄK . kepäk.

KÄGÄDÄ [a. ] ( VII 2411, 25I2). KEBÄLI . kepäli.
. ka , ka ïd, kägdä, qa at, qa az I. KEBÄZ . äz.
KÄGDÄ [a. ] : tašï a kägdä jörgäp KEBÄZLIG . kepäzlig.
(Rach I150); kägdäkä KEBÄZLIK . kepäzlik.
bitimiš kujn bitig , KEBI , : o rï javuz ïtlaq[q]a /
(TT VI202). qušlar k bi u tïmïz ,
. ka , ka ïd, kägädä, qa at, qa az I. ,/ , ( I 483);
KÄMAL [a. ] : uqušlu qa aš taba ït k bi qï ru baqar
tiläsä uquš s n tükäl / biliglig tiläsä bilig s n kämal , ( III 23).
, - KEBI- . kepi-.
/, - KEBIT 1. , : k bit keo b zädim
, (QBK 1764). kiši körgüsi / asï joq k bittä sa b lgüsi -
KÄND [ . k‘n ] : b g känddä qïsladï , ,
( I 22); özüm kändkä / ,
kirsä elig tap a / baru tur u kündä anï qap a (QBN 3684); 2.
, , ( I 357).
/ KEBIT- . kepit-.
(QBN 2998); kän t gräki bodun buqun - KE 1. : qaju iškä vsä uzar k qalur ,
, ( V A . 41) ,
känd uluš . : bügün [ ] (QBH 306); ö i k
känd ulu qa oqïr s n m ni tirilsü jazïlsu atï
(QBN 26510); ölüm buzdï ( .
ordu t lim känd uluš , ) (QBH 636); umaj ke tüšsär ... i sün
(QBN 34714); känd uluš ,
v barq etgäli jarat al saqin saqïnsar - ... ( VII 2716); 2. : k jat jana rtä
, tur (QBH 6026);
T VI79); el känd . el; uluš känd . uluš. anï n gülük mun a k k lürtü lär
. ken I. ? (Suv 138).
KÄNTÄR VI . gantarvi. ke qal- , : alïm
KÄRÄM [a. ] , - ke qalsa a aqlanur ( . . -
: käräm kim ä ä anï r t gil ) , [ ]
, ( 322
). ( I 294); uzun kec . uzun; ür kec . ür.
KÄRÄMSIZ , KE - I 1. , :
: jemišsiz jï t g kärämsiz kiši jencü ögüzüg k ä t mir qapï qa t gi sülädimiz
, -
( 323
). (KT 39);
KÄRIM [a. ] , , mi i rä oldurup / ï1a suvïn k timiz
: bajattïn qolu b rsü jazuqlarïm / u’a , /
birlä bol aj k ürgäj kärim III 235); ilni usu ïdan ne ük ke är bi
;/ , ?( 238);
[ ] (QBH 1615); 2. . , ( -
de izdin kärimräk šahïm mi qata ): jašï qïrqta k sä
, ( 67
). (QBN 3337); 3. , , -
KÄRSAPAN . karsapan. : bir jïl kecti ( III 5); ke är
KÄSARI . kesarI. jel ke är d g mäzä muddäti
KÄVAKIB [a. . . ] , ( 194
); jigitlik
, : j ti kävakib on iki julduznï är ol tiriglik u ar ,
ajur [ ...] (QBH 1811); 4. ,
(QBK 86). : jüz at m nin a dïn k ti .
[ . ] : ol er ke ulu sïndï m n ( . .
n dedi / anï ne xalajïq s vär ne xalïq , )( I 80);
, 5. , .: törkä k -
,/ , ( C271). ( III 121); elig imlädi berdi oldru
. . orun / bu k ti orunqa ,
 310

/, (QBN 3525); 6. - KE I ( III 219).

: kim ol malsïz rsä ol rni körüp KE IG 1. , : šizlik ot ol ot
/ jüz vrüp k ärlär jumup közlärin köjürgän bolur / jolïnda k ig joq ,
,/ , - ,/ (QBN 3011);
( 424
); 7. , qamu baj b dükkä m ni in k ig [ ]
: qanï kim qutuldï ölümdin qacïp /
qanï kim ašundï ö indin k ip , (QBH 3330): quru öl jemiš tut ja i kü sü ig /
, / anï dïn bolur bu bo uzqa ke ig
[ ]?! (QBN 1114); qalïqda ucu lï /
qara quš ... / s ni din k cümäs , ( . . , )
, ... / (QBN 3865); (QBN 21313); 2. , ( I 390); 3. ,
teginimi k i ... qan a ol izdälim , : ölümkä k ig joq
... , ! (Suv 62013); tirig bolda ï / n cämä tirilsä ölüm k ldäci
8. , : kiši rdämi , ,
birlä rdin k cär [ ] (QBN 1214); ölümdin qa
[ ] ig bulmadï
(QBN 1973); 9. , : r [ ] (QBN 3482).
di ( II 5). . ke üg.
ke mädin ara , : KE IGLI : k igli turur dünja
ke mädin ara ol tiši barsnï to ur ulul ödi ja uru ti saqïn / k ligli ölüm utru k ldi saqïn [ ]
lti , , , /
(Uig III 6317); bašïnda ke - . baš. (QBN 1164).
KE - II , : r ke ti KE IGSIZ , :
( III 180); j t[i]šü k lip qajnar ögüz k igsiz bolmas
raq / toq[ï]šïp anïn ke timiz [ ] ( I 390).
/, KE IGSIZIN , :
III 183); eši jgü iškä janu ke mä ol rti ögüzüg k igsizin k dimiz -
( 35
).
( 374
). KE IK I
KE Ä I 1. , : künlärdän ( ?) ( I 390).
so ke älärdän so jigit boldï [ ] KE IK II . ke ig.
( 2g); 2. ; KE IL- I . ke - I: suv k ildi
: k ä turup jorïr rdim / qara ( II 136).
qïzïl böri kördüm , / KE IL- II . ke - II: ïš ke ildi
( III 219); ( III 195).
bitig i ke ä ta da eldä k räk KE IMLIG . imlüg.
, KE IMLÜG : aj elig bu dünja
(QBN 20214); bu mal kelsä rtä barur baz ke ä imlüg turur , -
, (QBN 27410).
( 184
). KE IŠ 1. , , : ol k išni
ke ä kündüz . (Rach II 132). suv elätti ( I 369);
KE Ä II , ( III 219). 2. , : ölümtin ke iš joq
KE Ä III ( III 220). (QBH 6128); ölüm aq turur kör ke iš
KE ÄGI , : k ägi tüšü kä joq a ïn [ ] ,
jörügi adïn - (QBN 4355).
(QBH 17110). KE IŠ- . - I: ol m ni birlä suv
KE GÜ , ; - išti
: i k gü söz bu mä äl ä k lir ( . )( II 93).
, [ ] KE lT- I . ke - I: ol a ar suv k itti
(QBH 1511). ( II 300).
KE GÜLÜG , , KE IT- II . - II: ol ïšï k itti
: rabatqa tüšügli tüšär , ( II 300).
ke gülüg , - KE KI , : i ke ki
, söz ol mä äldä k lir , -
( C178). [ ]
 311

(QBN 2012); i ke ki dünja barur bu narï ilähi ke ürgän idim s n ke ür ,

(QBN 3884). , ( B37); s ni t g
KE RÜMSIN- . ke ür-: ol anï ürgäj s n anï k ür ,
jazuqïn k rümsindi , (QBH 5010).
( II 261). ‘uzr ke ür- . ‘uzr.
KE RÜS- I .- . - I: ol anï KE ÜRSÄ- . ke ür- I: qara tünüg
suvdïn k rüšsäk rdi [ ] ürsädim / a ïr unï u ursadïm
( II 257). ,/
KE RÜS- II . ke ür- I: olar bir biri ( III 247).
jazuqïn k rüšdi KE ÜRT- .- . ke -i 1. -
( II 222). , : ol a ar suv
KE SÄ- . ke - I: rtis suvïn ürtti [ -
sädi ] ( III 431); 2.
( I 155). , ( III 431).
KE SÄT- .- . - I: ol m ni KE ÜT . kö üt.
suvdïn k sätti KED I , II 142).
( II 336). . ket I.
KE TÜR- . - I: ol anï suvdïn KED II 1. , : r kiši r iši ä
türdi ( II 194). bolajïn tesär
KE ÜN- . - I: r suv k ündi ( . .
, )
( . )( II 156). (Rach I75); i äk ja ï böri ö i birlä qa ïp uvu i ä
KE ÜG , : in in qïdï nï sür sär rligi k bolur ...
gülüg k ügi rür [ ] -
, , (Rach I78); 2. :
( üen , 1810). jašï kuzun ol atï ar ama [ ]
. ke ig. ,
KE ÜR- I . ke - I 1. - (QBH 6423); öglüg k räk b g o arsa išin
: u su qïdï sï ulu mgäklig taluj ögü tin ,
ürüp , (QBH 7618); 3. , :
(Suv 4307); [em]gäklig munï k saqin u -
talujtïn k ürtü (QBN 4314); tävazu’nï b rk tut japuš k a a
( 51
); 2. , :
tiriglik k cürdüm usa[l]-lïq bilä ( A268); d kö ül t gürüp
(QBN 929); ür s n-mä ‘ömrü tilä lär ištä lär ,
könilik üza . - (Uig I 61); 4. : süt k bol u
( 154
); 3. , : m ,
ürdi bu qad u jazïldï qaš-a (Rach I105); 5. ,
(QBK 3114); 4. , ( . 3- .): bodun a
: anï ïšïn k ürdüm / ešin j mä talu ï kiši ä k i ,
qa urdum , / (QBH 123); atï gü bol a
( I 47); bu r ol t lim ïš özü bol a k ,
ürgän (QBH 1567).
I 521); ïšlar üzüp k ürgän / t gdi oqï öldürü edi ked . edi.
,/ . ke , kej, ket II.
( I 522). KED III: ked boran . . (MO II17);
bašïnda ke ür- . baš I. ked qaja . . (USp 7818); ked taš .
KE ÜR- II . ke - II: ol ïšï k ürdi . (USp 1262).
, (MK III 187); KED- : tonï k ti aj tol ï tur ï örü
bermädin k ürsär m n birkä bir qošup berür m n (QBH 2824);
, , [ ] tü in ari junup ja ï arï ton k dip
( . , ,
) (USp 87). (Uig I 2912).
KE ÜR- III : bu b g ol jazuq k ürgän . ke -, kej-, ket- I.
, ( I 521); KEDGI . kedkI.
 312

KEDGIR- 1. , : KEDIN 1. (~ ):
at k dgirdi ( II 196); k din ö ün rmä , (QBH 118);
isig öz qorqïn a ... jügürü k dgirärlär ö ün künto suq kedin künbatsïqï a t gi
... (~ ) , (~
(Uig IV 13); 2. : ma ma ) (Man III 481); ö dün
saju k girä töpün tüšä ö dürti tarta kindirti uru kedin j r ö tapï a (~ ]
soqa taqï taqï k d t vrät ilär (~ ) [ ) -
, , ( 16); 2. (~ -
, - ): kedin jï aq aqï
(Suv 108); qap qara tünlä bir quruf (Tiš 23a6); kedin ta tïn bulu da tä ri
sögüt tu bolup jïltïzïrja k girip sögüt butïqï a qapï ï a ïltï (~ )
közi t gip bir közi t gilti ( I143)? 3. -
, , : t rär n bermä qalïrn kedin
, [ a] ,[ ] ,
( III . 71). (QBH 6519); bilip etär išni
KEDGÜ ; : ne dgü turur ökünmäs kedin
qïlïn dgü i / qïlïn gü rkä j gü k güsi ( 114
); 4.
, / , : n gü t g bolur s n m ni din k din
– , [ ] ? (QBH 513).
(QBH 7610); eligläri j mäs j gü . ke in, kejin.
gügä KEDINGI . kedinki.
(QBH 18121). KEDINKI 1. : k dinki jalï
gü tonan u . : tïnlï larqa (MK III 14); 2. :
dgü tona (n) u ulatï asï tusu qïlur dinki k ligli kišilär ara
( . . )( 75
); dinki
( VI392). qada qa sunup zähr qatar ,
. ke gü. [ ], ( B208).
KEDGÜLÜK , : kiši KEDIRÄ . . (USp 482, ).
dgüsindin k lür dgülük / j gü i kü mingü taqï KEDIRTI : kedirti t brämiš kü lüg ja ï
gülük : / ket i ö dürti t brämiš t jalïnï ö ti
, ,[ ] , , ,
(QBH 9024); bu ünja n indin j gü , ( I122).
kedgülük al , , - KEDIZ . kidiz.
, ( A189). KEDKI ; : kedki jirtin ü
KEDIL- . ked-: ä rua tä ri ü ä (Suv 16416).
ilip KEDKIR- . kedgir-.
(Man I 244); ton ü ä ton k ilti s ä KEDLÄN- : jaruq jašuq
( I149). (?) e ig tümäg ü ä e inip tümänip alpalmïšlarï
. ke il-. länmišläri
KEDIM I , : ginkä k dim-mä ,
bo qa j mi k räk , (Suv 31225).
(QBH 10429); j gü k dgü a KEDRIM ,
güm bar k dim , : k drim t ( .
, (QBH 10734). )( I 485).
kedim ton . , : kedim KEDÜK I ( I 390).
ton tulušï (talusï?) könilik tonï . ke ük, kejük.
– ( B168)» ton KEDÜK II . ködük.
kedim . ton. KEDÜKLÜG ( I 509).
. ke im, k jim. KEDÜKLÜK , -
KEDIM II: kedim urunu . . (ThS I 12). ( I 508).
KEDMLIG , : . ke üklüg.
be jü k dimlig jada KEDÜR- . ked-: j dür ä i ür ä dür ä
[ ]( 33
); tä ridäm ton k dimlig dim [ ] ,
(T 10971). (QBH 8120); bilgä biligig öntürüp
tonlu kedimlig . tonlu . ot tä ri ü ä dürür ,
 313

- (Man III 1611). ( II 222).

. ke ür-. KE ÜK ( I 390): n ä-mä
KE 1. , , : öz opraq k ük rsä ja murqa jarar
igdiš k räk k sïnamïš jïlïn , ( III 38).
( . . ) - . kedük I, kejük.
( . ) (QBA 2138); KE ÜKLÜG : k üklüg
2. , : ulu luq turur bu iblïq ölimäs ( III 256).
iši / munï bašqa ltmäs mägär k kiši . kedüklüg.
, / , KE ÜR- . ke -: ol m ä ton k ürdi
(QBN 18611). ( II 76); j türsä
. ked- II, kej, ket II. ürsä k ürsä k im ,
KE - : r ton k ti [ ] (QBN 1727).
( III 441); qajusï örüm k ti . kedür-.
(QBN 44013). KE ÜRSÄ- . . ke -: ol
. ked-, kej-, ket- I. me ä ton k ürsädi
KE GÜ , ( I 430): qïlïn ( III 332).
gü rkä jegü k güsi – KE ÜT , ,
, (QBN 1525); bo un : k üt b rdi
bo nï bütti jegü k gükä , ( I 357); aja b rdi tam a
(QBN 2296). at üstäm k üt [ ] , ,
. kedgü. , , (QBN 1365).
KE IK , ; : s vüglini KEFARÄT . käfarät.
vmäz k ik t g qa ar , KEFÄN . käfän.
, (QBN 411). KEFGÄK , ( II 289).
. jik. KEFRÄ- . kevrä-.
KE l- . ke -: ton k ildi KEFŠÄ
( II 136). ( III 385).
. kedil. KEG . kek.
KE IM , : j türsä i ürsä KEGÄDÄ . ka , ka ïd, kägädä, kägdä,
ürsä k im , qa at, qa az I.
[ y ] (QBN 1727); jegü KEGÄN: ig kegän . ig II.
kü bar tep m ni bar k im KEGÄNLIG: ig kegänlig . ig II.
, (QBN 2739). KEGÄNSIZ: igsiz kegänsiz . igsiz.
. kedim, k jim. KEGCÜR- . kekcür-.
KE IN , : baqar soldïn o dïn häm KEGDÄ . , ka ïd, kägädä, kägdä,
din ke in , , qa at, qa az I.
(QBN 14211). KEGIN : kegin ber- , :
. kedin, kejin, ken II, kin. ol ödün qa ï qan bu ötüg sav eši ip n k gin
KE INDI ( ): berü umadï , ,
indi ton , , ( 158); e isi
( I 449). tegin ïn a tep k gin berti ,
KE INKI . kedinki. , (Suv 61013); dindarlar ïn a
KE IR- ( ): ol qoju gin berdilär bi arï [biz biz din]dar biz -
irdi [ ] ( II 76). : « ,
KE LÄ- , » (TT II 2).
.- ., : r k lädi KEG1R- . kekir-.
( III 299). KEGLIG . keklig.
KE RIL- . ke ir-: qoj k rildi KEGLIN : keglin tarqan . .
[ ] ( II 237). (XI V3).
KE RIŠ- . ke ir-: ol m ä t k rišdi KEGMÄK . kekmäk.
( II 222). KEGNÄ- . keknä-.
KE RÜL- .- . ke -: ton KEGRÄSTÜK . kekräštük.
rüldi ( II 237). KEGSIZ . keksiz.
KE RÜŠ- .- . ke -: olar ikki KEGTÄŠ- . kektäš-.
ton k rüšdi KEJ , : kärämnü bašï
 314

bu rür k j bil-a , (?) (KT 43

); n gü t r eši gil
( A334); and k j j mä b rürlär bilür k gi joq ,
( I 459). [ ], (QBH 9623).
. ked, ke , ket. kek kör- ,
KEJ- , : könilik tonïn kej : k k kördi r
( B167); ( II 283); k sür-
qalï kejsä atlas unutma bözü : bo uz övkäsi bolsa javlaq bolur /
, ( B354). äp k k sürär ölsä ötrü qalur
. ked-, ke -, ket-. ( . ), ,/
KEJGÄK . kefgäk. , [ ]
KEJIK 1. , ; : q[adïr] (QBK 2758); kek .
ja ïda ja ï b n t zig k jikdä alp ben ; ö äkek sür- . ä-.
, KEKÄ . kaka.
( 446); k jik KEKÄLIK : jana k käliknün ötin
tu aqqa ilindi ( I 206); alïp (Rach I52)
qa ïr javlaq kejiklär adašï , KEKÄTRUN (?): kimni
(Suv 4645); 2. : k jik sögüt tiš a rï bolsar k kätrün köjür ün külin al un
(MK III 168); k jik kendir quasi ,
(Rach II I122); 3. . , - (?) (Rach II 226).
(?): k jik kiši ( III 168). KEK ÜR- ,
. ke ik, kejlig. : ol ikki r k ürdi
KEJIK I : to ï balïq ï ( II 196).
jik i a ï tu aq ï boltumu rsär KEKIR- : r k kirdi -
, , - ( II 84).
KEKLIG: ö lüg keklig . lüg.
( IV 56); k jik i r KEKLIK ( I 479): ünün attï
ulu oqïn ... ja anï jüräkkä urdï klik külä qa ura , [
,[ ] , ... ] (QBH 1410).
(Uig III 573). . kekälik.
KEJIM : k jim birlä tap tut qarïn KEKMÄK : k kmäk r
toqlu ïn , ( I 479).
( 186
). KEKMÄN . kekmäk.
kejim ton . : k jim ton tulusï KEKNÄ- , :
könilik tonï – ušaq söz e ärmä j mä k knämä
( C168); ajur s n kejim ton šärab , [
aš k räk :« , , ] (QBN 30815).
»( 297
). KEKRÄ . ( I 422):
. kedim, ke im. krä o ï (Rach II 147).
KEJIN , : az mgänür kejin KEKRÄŠTÜK : bu
ögrüncü köriïr , qar antuqïn alqantuqïn k krästükin jöntüstükin
(Man III 1412). bilmä kiši t g ,
. kedin, ke in, ken, kin. , ,
KEJIRGÄN IK . kevirgän ik. (Man I 917).
KEJKÄN: ki ig kejkän . ki ig II; ulu KEKSIZ: süz k ksiz . süz.
kejkän . ulu I. KEKTÄŠ- ,
KEJLIG (MK III 175). : ol ikki k ktäšdi ,
kejlig kiši ( II 222).
( III 175). KEKÜ I . (USp 712).
. kejik. KEKÜK (? ThS II35; II 287).
KEJRÄ . ( 6
). KEKUŠ , -
KEJÜK , ( I 407).
III 168). KEL- 1. : tüpüt qa anta bölön k lti
. kedük, ke ük. (KT 652); r
KEK , , : boduniligi vkä k ldi ( II 25);
gi boltuqïnta n n lüg k lti bi intä
 315

? (Man I 3320); 2. , : qulaq KELDÜR- . kel- 1. : ol

šitsä kö ül bilir / köz körsä ü ik k lir rni-ök k ldür ( I 71);
, , / , elig barmasun m n anï k ldräjin -
( I 211); ne kim k lsä ergä , (QBN 35512);
tilindin kelür , , 2. , : jem k ldür
( C45); si lärkä ... j mä qorqïn III 144); jïraq jer savïn arqïš k ldürür
ajïn k lmä ün ( I 97).
(Tiš 18 3); mä äl k ldi türk ä mu ar m zätür . keltür-.
, KELGIN , , -
(QBN 325); 3. , - ( I 443; TT VIII 32).
: qïšqa tin k lsä qalï qutlu jaj KELGIR- -
, [ ] kel-: ol m ä k lgirdi
I 82); tomlï k lip qapsadï ( II 196).
[ ]( I 463); 4. ( KELGÜSÜZ , :
, ; , maq j ri körüldi / tomlu jana k lgüsüz
): , /
n b kün / qadašïm a bar um k lür ör ügün ( I 119); bu tüš t g tiriglik k är
/ lgüsüz / k räk qul k räk b g barïr k lgüsüz
(QBH 1611); jana jattï an a usï , , ,/ ,
lmädi , [ ] (QBN 1121);
(QBN 35113); 5. ( . . ke ürmiš tiriglik barïr k lgüsüz
. .): qa un a k lsär o ulsu rsär o[ ulï] (QBN 2654).
bolur , KELIG : küz k ligi jazïn b lgürär
, ( VII 2912);
6. . . .: bešin aj udu k lti II 172); kü k lig küci .
[ ] ( 15); jaruq (= ) ( üen 173 .156).
julduz to arda o [u]nu k lip baqar m n KELIGLI , , :
ligli ölüm utru k ldi
[ ]( III 194); sarï ta ata k ldi (QBN 1164); kedinki k ligli kišilär ara
dürdi-ja ( . ( .
) (QBN4271); süt aqïp kel i )( 75
).
(Suv 62115). KELIGSÄ- . kel-: m n s nä k lig-
kel- bar- . , , sädim ( III285); ol m ä
: sa ïlar quvra ï k li barï üküš ligsädi ( III 335).
tavar bulta ï bol ajlar , , . kelsä-.
(Suv 19621); KELIMSIN- . kel-: ol berü k limsindi
jaš kel- . jaš II; jügärü kel- . jügärü; kin , ( II 259).
keligmä . kin III; öpkä kel- . öpkä II; örü KELIN ; : jüvüšlüg k lin
kel- . örü; övkä kel- . övkäll; özi ä o rap kü ägü javaš bulur
kel- . öz I; qarsu kel- . qarsu; utru kel- . ( III 12); b zänip bu dünja
utru; utruqï kel- . utruqï. özin körgitür / etinmiš k lin t g kö ül j lgütür
KELÄ Ü ( I 445). , , ,
KELÄGÜ /
( I 448). (QBK 2072); k lin al a
KELÄMÄ I (Mah 7235). tapïndurma ,
KELÄN [ . , gi-lin]: kelän ( VII 2851).
kejik : k län kejik müjü i t g qïz k lin . qïz I.
( I42). KELINLÄ- : to mïš o ullarï birlä t
KELÄP ( I 353). tu up k linläp berip ,
KELÄPLÄN- , (USp 9826).
: ta k läpländi - KELI ÜN (? k lin jegün) : kälärim
( II 269). li ünim qun ujlarïm ,
KELÄR ( I 364). , (KT 49).
KELDÜK : anï k ldügi k lmädügi bir KELIR- . kelür-.
( II 42). KELIRT- .- . kel-: qara jotalïq k ip
 316

lirti [ ] ( 27
). KELTÜRMÄK : anda ulu ölüg
. kelürt-. bar u üš i kim jüklämäkkä k ürmäkkä a
KELIŠ: keliš barïš . ( 1 370): qa ïr ud azlïq boldï
ja jat baz jalava k liš ja barïš / bošu bergü a ( . ),
olarqa t giš [ ]
/ , , ( 313).
[ . . ] KELÜR- . kel- 1. :
(QBN 18614); k liš barïš sav bilmä m n lürtüm-ök türk bodunu ötükän j rkä
[ ] ( üen293). ( 17
);
KELIŠ- . kel-: kelis- barïš- . 2. , , : ïntan ï
, : ol m ä k lišdi lürüp ( Xa11); mti
barïšdï ( II 11 ); qapu daqï im talujqa barïp rdäni k lürsär taqï a ïrlï
birlä jaraš u k räk / qatïl u k lišgü barïš u k räk bol aj , -
, , ,/ , ,
(QBN 30O3); olarqa ( 293);
qatïl ïl k liš häm barïš , adïn tatï lï aš i kü k lürüp tapïnurlar rti
(QBN 3189). ,
KELIŠLIG: k lišlig barïšlï . - [ ] ( 716); 3. .
, : k lišlig : urï o ul k lürgäj
barïšlï ev , ( I 370). ( VII 2618); ürü sri erkäk boza u k lürmiš
KELKIN . kelgin. ( . . )
KELMÄDÜK 1. : anï k ldügi (ThS II 1).
lmädügi bir KELÜRT- .- . kel-: ülgüsü
( II 42); 2. , ( . üküš bušïlïq rdinilär k lürtüp
): qaju j mä rtmiš ödki an ulaju-
oq k lmädük ödki (Uig III 1216).
. kelirt-.
( IV 5 .36
). I ( II 363).
KELMÄK : anï k lmägi jaqdï ig kem . ig II.
III 62); n gü iš II . ( 19
).
rdi sëni k lmäki KEMAL . kämal.
(QBN 622); jïraq barmïš KEMÄ , : t iz utra kirdi k mä
kiši k lmäki sarp mingüci [ , ] , ,
( I78):. (QBN 24812); kemä sïnsa suvda tirig
KELMÄKSIZIN: kelmäksizin barmaqsïzïn kim qalur ,
. . , (Suv 33913). ? (QBN 24813).
KEL lZ : k izläjü aqtïmïz . kemi.
, ( I 343). KEMÄK ,
KELP . kalp. ( I 392).
KELSÄ- . kel-: k lsädim KEMDI- , : bi äk tartma
( III 285). anda sö uk k mdimä
. keligsä-. (QBN 2978).
KELTÜR- . kel- 1. , KEMDÜK , :
: bu türk bodunqa jarïqlï ja mdük sö ük ( I 480).
ltürmädim KEMI , : suv k mini girdi
, ( I 179); k mi tutu up janturu
54
); ol m ä at k ltürdi ïdtï [ ]
( II 195); aj ïr a nï kel ürdi ( 357); sansarlï taluj ögü i intä tar
( 277); 2. , : mi bulajïn
anïn uz rür kitab bir sözüg / tululap keltürdüm (Suv 61321).
kemištim jüzüg ,/ Cp. kemä.
, , KEMI I , : j i suv ï
( B478). mici bar rsär jemä k ün teginig asan tükäl
bïšï söz keltür- . bïšï . lür ünlär
. keldür-. , ,
 317

( 225). ( III 438).

KEMIŠ- 1. : ol n k mišdi ken lan , : k
( II 112); jüksäk edi orunluqtïn qodï lan qora lu bolsar šgäk tö in bašïnda ur un
k mižti ( . ) qoranma bolur ,
( 616); ol tašï kötürüp ol penis (?) ,
... [qu]du i intä k mišdilär , (Rach I103); k o lan siki
... (Uig I 89); 2. , birlän qajïn- urup
: qïqrïp atï k mšälim - (Rach II 187); it tišin k o lan asïnsar jüräklig
( I 441); ja ï at k mišsä bolur ,
terängü k räk , ( VII 232); ken o ul
(QBN 17212); 3. , : , : jiti bi äkin k o lïnï
orunlarïn k mišip oztïlar qa dïlar bojunïn bi ip
, , (Suv 6312); (Uig III 6417); ken qïz
4. , . : o ul qïz (Uig II 2020); ken urï :k urï k
mišti ata hurmäti qï lar (Uig II 2020); ken
(QBK 3849). urï o ul ( VI . 250).
köz kemiš- . köz. KEN II: ken estemi . . (USp 7410);
KEMIŠIL- . kemiš- ( VIII D25). ken bersü . . (USp 855); ken to miš
KEMLÄ- : at kemlädi - tarqan . . (USp 2613).
(~ )( III 301). KEN ÄK I .
KEMLÄN- . kemlä-: kemländi I 480).
( III 301); k mlänip KEN ÄK II: ken äk se ir . -
jemrilti soqultï , , , -
( VII 75 30). ( I 480).
KEMLÄT- . kemlä-: bu ot atï KEN ÄKLÄN-
mlätti : r k äkländi
( II 48). ( II 277).
KEMLIG: iglig kefelig . iglig. KEN LIJÜ
KEMRUŠ- , : olar -
ikki sö ük k mrüšdi ( III 438).
( II 224). KEND . känd.
KEMSIZ: igsiz kemsiz . igsiz. KENDIR : jüq e irär k ir irär
KEMÜR- , : ol sö ük , ( 24); k jik k ir quasi
mürdi ( II 85). (Rach II 1122); k ir
KEN I ; , - uru i ( VII 1449).
( I 339). KENDÜ 1. : ol k ü ajdï
. känd. I 419); tetiglik ä kendü aja ïn ozup
KEN II , : ken sözläti
( VIII G16). -A55); jana qama t miräg k ü jan ar
. kin III. (Man I 812); 2. , -
KEN III [ . , kiæn] . : si äslikä k ü qïlqï tanuq
( VIII 34).
KEN IV . n. (QBH 16512); k ü kö ülüm
KENÄ : k nä künlärdän bir kün (Suv 10022).
( I3); k nä jolda b dük kendü kendü ,
bir üj kördi : taqï jemä adruq u lar-k ü k ü
( 285). išin išläjür
KEN I 1. :k süt sordï ( 26); kendü öz . ,
( III 181); biligsiz bor i sä : k ü ö ümüzni mgätir bi
bolur k ki ig , (Chuast 139); k ü ö üm tä ri
[ ] (QBN 1981); qaju burqanqa [tap]ïn aj m n
kišini qarïnta k ölsär ... it sütin i ürsär ( 315
); adïna unu isig
tüšär in ü üp k ü ö ümü ni ik ülä imi rsär
... , ,
,[ ] (Rach I61); 2. ( IV 11); öz kendü (~ kentü) . öz I.
 318

. kentü. ? (QBH 9918); kelip k äšip olturdïlar

KENDÜK : ken- , , 407).
dükkä un tïqïldï ( II 129). KE ÄŠ I : väzir b gkä tu ï k äš i
KENPÄ I 416). bolur
KENSIG . . (ThS Ia18). (QBH 8026); uquš jol gil k äšci
KENT . känd. bilig ,
KENTIR . kendir. (QBH 14720).
KENTÜ 1. : k ntü ja ïlti jablaq KE ÄŠIN- .- . ke ä-: jïlqïqa
kigürtig - jüdürsär jïlqï kötürü uma ï anïn ke äsintilär
(KT 23); 2. : toquz o uz bodun , [ ]
ntü bodunum rti ,
(KT 44). (USp 9642).
. kendü. KE ÄŠLIG k äšlig bilig ü räsür
KENZI [ . ?] / k äšsiz bilig oprašur ,
( I 422). , ,/
KEN . gän . ( I 232).
KE I 1. , :k n KE ÄŠSlZ : k äšsiz bilig oprašur
( III 358); tar ersä ke ersä ( I 232).
, ( 315
); 2. : tuzï KE ÄŠÜR-
tmäki häm asï ke k räk , : inili ili k ürtükin ü ün -
(QBN 17415); 3. . , ( )
: jiti köz qulaq saq kö ül k k räk (KT 6).
, , KE l- . ke ü-.
(QBN 1866). KE lL- . ke i-: k ilsü j ri
ke alqï . , : (QBH 18134).
taluj ögüz t g ke alqï , KE lRSI- ( ):
(Suv 6397); bu j rli tä rili ke alqï ašï (aša ?) k irsidi
( VI241); ke jetiz . [ ]( III 409).
, ,( 214
): ke jeti kirsi KE lŠ : kün or a asursar k iš bulur
münsü arï süzük , , , ( VII 355).
(Uig III 7227); ke tut- . ke äš.
( . ): tu mäkni k tut KE lT- . ke ü-: r vin ke itti
kišikä j dür - ( III 396).
, (QBH 554); elgi ke . elig . ke üt-.
II; kö li ke . kö ül I. KE LIG , : tü üm
KE II [ . , kæ ] . lig išlig kü lüg ,
( VII 189). (Man III 126).
KE Ä- : ol m ä ke ädi KE LIK , : qa
( III 396); barajïn m n mdi lik jemiš sögüt ü ä birär cï art u asï
qadašïm tapa / ke äjin a ar m n bu iš
/ ( 794).
(QBN 4052). KE RÄN- I , : jarïn ja rajur
KE ÄRÄS . - ke ä k ränür ,
(KT 39). (ThS 34).
KE ÄS 1. : ke äs suv KE RÄN- II , : anta kin
(MK III 364); 2. ( ) (MK III 364). jemä a ruq boltï k ränü aš berür boltïlar
KE ÄŠ (MK III 365): k äš birlä , ,
miš kiši ö iši ( 683).
(QBH 16034); s ni din qolur . kü rän-.
n bu iškä ke äš KE RÜ 1. , : jorïqlarï ke rü
(QBN 25514). bolur (QBN 3207); kim
. ke iš. ol jolsuz ersä a a ke rü jol ,
KE ÄŠ- . ke ä-: m ni bilä ke äšdi ( . . ),
(MK III 393); n gü t g ( 412
); 2. , : bo unqa törü
äšür s n emdi m ä qïl tiril ke rü in ( .
 319

), (QBN 15415); KEPÄLI ( I 448).

3. : jetürgil i ürgil ašïn ke rü ber , KEPÄZ , : ol kepäz
, (QBN 3219). arï ladï ( I 303);
ke rü tut- ( . bu on t k pä ni kü ja ïta bašï tašï birlä berür
): aš i kü tuz tmäk jemä ke rü n
tut , , (USp 26).
(QBN 3274). KEPÄZLIG ,
. ke ürü. : k päzlig r ,
KE RÜN- .- . ke ü-: ol ke ründi ( I 507).
( . . )( III 400). KEPÄZLIK , ( I 507).
KE Ü: ke ü tarman . KEPI . kebi.
(KT 21). KEPI- , : ton k pidi
KE Ü- , : jer ( III 257).
ke üdi ( III 396); eli KEPIT . kebit.
arta bar aj ke ügäj j ri , KEPIT- . kepi-:jel tonu k pitti
(QBN 4231). ( II 298).
KE ÜR- . ke ü-: r vin ke ürdi KER- I 1. , : r jïp
( III 392). rdi ( II 8); 2. -
KE ÜRT- .- . ke ü-: üklit- , : b g jol k rdi
ke ürt- . üklit-. ( II 8).
KE ÜRÜ 1. , , - köküz ker- . köküz; kö ül ker- . kö ül I.
: ja aqa ke ürü sözlädi KER- II : ït k rdi ( II 8).
(Uig III 592); 2. , : KERÄGÜ , : kök (?) kördi k rägü
tïnlï larqa ke ürü asï tusu qïl alï saqïn ïn k lï jü ti ,
tegindim rdim ( I 404); k rägü i i n t g ol
(Hüen205). ? (ThS II27).
. ke rü. KERÄGÜLÄN- ,
KE ÜRÜL- .- . ke ü-: el uluš : r k rägüländi
kenürülsün (Suv 4534). ( III 205).
KE ÜRÜŠ 1. : 2. . - KERÄJ I ( III 174).
( ): ökä ja ïn KERÄJ II . . (USp 216).
ke ürüšin ä nomlaju jarlïqa un - KERÄK 1. , : k räk
[ ] , sö ni sö lä (QBH 1726);
(Uig II 4122). räk ö tä bir jam ja an a bolur
KE ÜT .
( III 135). (QBN 20815); 2. , : munï tilämäsä s n
KE ÜT- . ke ü-: r vin k ütti ajru ne k räk ,
( II 326). ?! ( I 126); ajur s n k jim ton šärab
. ke it-. aš keräk : , ,
KEP : k rpi kebi , ( 297
); baluqnï qada la u k räk urur
( III 119); kö ülsüz kišilär quru kep ( 206); 3. (
bolur ): k räk b g k räk qul ... / ö i öl i
(QBN 1856); süzük an kebi bu qara j r tu ï ä atï qal ï , ... / ,[
(~ ) , ] (QBH 1815); biligkä
(~ ) (QBN 3896). turur bu a ïrlïq qamu / özü ä k räk tor k räk el
ja kep . ja I. qapu ,/
KEPÄK 1. : ol k päk ïlattï [ ], ,
( II 310); k päk j lpišdi (QBH 1913).
( III 101); 2. ( I . kergäk I.
390): baštaqï k päki k tär , KERÄKLÄ- , -
, (Rach I54). , : ol anï k räklädi
kepäk jen ü ( I 390). ( . . )( III 341); bu kün
KEPÄKLIG ( I 508). to dï elig šitti seni / özi ä k räkläp kör ï tï m ni
KEPÄKLIK , ,/ -
I 508). , (QBN 25312).
 320

KERÄKLIG : bu n ol bizkä k räklig KERGÄT-: eksüt- kergät- . eksüt-.

( I 509); biliglig k räklig KERGÜ . ( 16
).
sözüg sö läjür KERGÜK ( II 289).
A117); k räklig söz ajtur m n mdi s ä KERIK , : bizni taba
(QBN 1463). nelük / k ti jazï k rik / qïrlar iz b ük
KERÄKMÄS : ajlar bilä / ,/
qatïlmaq n gü t g k rägini k räkmä ini ajur [ ( I 94).
...] , KERIK . . (USp 748).
(QBH 928). KERIL- . ker-: 1. -
KERÄKSIZ , : köjär , : uruq k rildi
ot t g ol bu k räksiz sözü ( II 136); türlüg äk jazïldï / bar ïn
– (QBN 19915); ja ïm k rildi ,/[ ]
keräksiz sözini kömüp kizlajür ( I 119); bu
( 118
). ol k rilgän ( I 523);
KERÄKÜ . kerägü. 2. : r k rildi ,
KERÄM I [ .- . kerem] - ( II 136); bu r ol t lim k rilgän
( I 398). ( I 523).
KERÄM II . käräm. KERILMAK : qarïn ürülmäkig
KERÄZÄ . karaza. rilmäkig ... ke ärür
KER IN , ... [ ] (Rack II 139).
: r qarï bolsar k rcin KERIM I , ( I 398); tam k rimi
bolur , - (~ )( I 398).
(? VII .79). KERIM II . kärim.
KERGÄ- , KERIŠ I 1. : k riš ja rï o ulqa qalïr
: tavar kimin ükilsä b glik [ ]
ar k rgäjür , ( . . )
( I 362). I 370); 2. ( I 370).
KERGÄK I 1. , : bor KERIŠ II , ( I 370):
rgäk bolup turï baqsï ïn jarïm qap bor altïm riši t limräk räži az ol ,
, (QBN 163 8).
(USp 12); 2. , : anï KERIŠ , ( I 370).
ün ïn a bilmiš k rgäk tütüš keriš . tütüš.
( VI35). KERIŠ- . ker- I 1.
. keräk. .: ol m ä jïp k rišdi
KERGÄK II: kergäk bol- : ( II 98); 2. ,
inim kült gin k rgäk boltï özüm saqïntïm : ol anïr, birlä kerišdi
, ( II 115).
(KT 50); ekšük kergäk . ekšük. KERIŠLIG: tütüšlüg kerišlig . tütüšlüg.
KERGÄKLÄ- : KERIT- . ker- II: ol ïtïn keritti
rgäklämiš tonï ašï ödün ödün ksümä - ( II 305).
KERKÄK . kergäk I, .
(Uig I 2610). KERKÄKSIZ . rgäksiz I, II.
KERGÄKLIG , : KERKI ; ( I 430).
rgäklig išlätgülüg ju la ulu orun , KERKÜ : aqï j mä bu tü rsär altï
qïrq türlüg arï sï larïn tolu suv ü äki kerkü t g
(Suv 6124); qama tïnlï lar ü ün k rgäklig nom - ,
, ( VI240); ,
KERGÄKSIZ I : ölüg k rgäksi (Suv 6148).
jïdï tü , KERPI : bïžï k rpi
( VI229). ( I 445); k rpi kebi
KERGÄKSIZ II , - , ( III 119).
: bir tümän a ï altun kümüš k rgäksiz KERSIN . . (USp 1418).
lürti ( , KERSKI . . [USp 3220).
) KERŠAGÜ: keršagü at
(KT 52). ( I 491).
 321

KERT- , : ol jï KERTKÜN- . kertgün-.

rtti ( III 427); ol qulïn KERTKÜN . kertgün .
bojnï k rtti ( . . KERTKÜN LÜG . kertgün lüg.
)( III 427). KERTKÜN SÜZ . kertgün süz.
KERTGIN- . kertgün-. KERTKÜNMÄK . kertgünmäk.
KERTGINSÄ- . kertgin-: ol tä rikä KERTMÄK , : bir
kertginsädi ( I 280). jïl sanï i intä ü är ü är ajlarï a ïrmaq ü ä öd
KERTGÜN- , : qul tä rikä bolur ikirär ikirär ajlar berk kertmäk ü ä k šin
kertgündi ( III 423); tetir [ ]
kertgünmädim rsär alqu burqanlarï ;
( . . ) [ ]
(Suv l0l1); bu nomu šitip se iksi kö ülün ( . .
kertgünüp ) (Suv 58917).
( . , KERTÜ 1. , ( I 416);
) ( VI46). 2. ( I 416); 3. , -
KERTGÜN 1. : kertgün on türlüg jö- : ol k rtü jerdä ol
rüglüg bolur - )( I 416); kertü tïnli lar a e ük
( V 1); jana bu nom rdäni o rïnta jal an tïnlï lar üküš
ja ïrdï kertgün to ar , ( VI6); .
( V 30); kertü tüz . ,
jaruq jašuq kertgün ( V B122); ( II . 68
); ïn kertü . ïn; köni kertü
2. , : sü ük kertgün . köni II; köni kertü ïn . köni II.
kö ülin jükünü ïn a tep te ünlär KERTÜK ( 478).
, , kertük kemrük . , ( I 478).
(Uig I 3116). Cp. kertik.
KERTGÜN LÜG , KERTÜLÄ- , :
, : qatï kertgün lüg ol anï k rtülädi
bolmaqïn a o ar alï bolma [ ]( III 352).
( . ) , KERTÜLÜG ,
[ ] (Huen . 1870); kertgün lüg : mti m n kertülüg tü üm tilim kö ülüm
ni osaq (Man I 2912); ä jükünür m n , -
köni kertgün lüg sav , , (Suv 35011).
(Suv 25623). KERTÜR- . ker-: ol anï tonïn künkä
KERTGÜN SÜZ , - rtürdi
( V B101). ( II 194); ol jïp k rtürdi
KERTGÜNMÄK , , ( II194).
: ikinti kertgünmäk kün aj KERÜ I 1. , : anta k rü barïp
tä ri tam asï (K 16); 2. : bu
(Chuast 81); saqlïqtïn arttï bu b glär eli / u a[l]lïq kerü buz ï
tä ridäm kertgünmäki glik ulï
(Man III 246). ,/ , [~ ]
KERTIK ( I 478). - (QBH 822).
. kertük. KERÜ II : kök t mir
KERTIL- . kert-: ta lar bašï k rtilür rü turmas e
( I 160); jï ( I 361).
rtildi ( . . KERÜKI . . (USp 74I7).
)( II 236); qul bojnï KERZÜ
rtildi ( . . ( III 441).
)( II 236). KES I , : bir k s tmäk
KERTIN- , : ol tä rikä ( I 329).
rtindi ( I 416). KES II : kör arslan k räk k s qulan
KERTIŠ- . kert-: ol m ä jï ac k rtišdi tu qu a ,
( II 222). (QBH 202).
KERTKIN- . kertgün-. KES- 1. , : ülkäni altï ba k dim
KERTKIN . kertgün . ( 245); ol
 322

jï k sdi , (MK II ll); qïlï (QBH 8728).

birlä bašin k sdi KESIN . kešin.
54); jemissiz jï nï k sip örtägil KESIN- . kes-: ol özi ä t k sindi
, , ( 324
); ( II 157).
2. , : dgü kišilär jolïn k sä KESIŠ- I . kes-: ol m ä ji k sišdi
qatï lanur , - ( II101).
( I 28); KESIŠ- II (?): ö din kedin satï qa
3. , : jaqa je tutar kündä jorïp jü jas uqqa k siš imi
smäz urï , , [ ]
(QBN 2073); (USp 626).
ulsuz kiši ölsä k sti uru , KESLÄ- ,
,[ , ] .; ol ïtï k slädi
(QBK 24714); 4. : qaju kiši tonïn [ ]( III 300).
atï k ssär asï lï tusulu bolur [ ] KESLIN- .- . kes-: k slindi
( II 253); mu ar
, ( VII 362). gir ulu luq / munda naru k slinür
qalan kes- . qalan; söz kes- . söz; , / ( . . )
umïn kes- . umïn ; üz- kes- . üz-. ( I 352).
KESARI [ . kesari] . . (Suv 31415). KESLIN Ü ( III 242)
KESÄ , , : iki n KESLIŠ- .- . kes-: k slišdi n
räklig söz ajdïm k sä , , ( II 224).
(QBN 464); ajajïn m n anu ävabïn KESMÄ 1. , , ( .
sä ( 290
). ): ol m ä k smä otrušdï
KESÄK : k säk n , ( I 233); tünlä bilä baštïmïz
( I 14); bir k säk tmäk / t gmä ja aq pustïmïz / k smälärin k stimiz
( I 391). , /
KESÄR: savar k sär . savar. ,/ [ ]
KESGÜ I ( I 13). ( I 434); 2. ,
KESGÜ II : söküš-mü qolur ( I 434).
n azu k sgü-mü KESMÄLÄN- : qïz k smä-
? (QBH 1823). ländi ( III 203).
KESGÜ I: ögän kesgü i . ögän. KESRÄ : ol qan joq boltuqda
KESGÜK ( II 289). srä (O1);
KESIK . kezik III. anta kesrä inisi qa an bolmïš rin
KESIKLIG . keziklig I. (KT 4).
KESIL- . kes- 1. : KESTAM ,
sildi n ( II 136); ( I 485).
gimsiz kiši / turup elkä jazdï k sildi bašï KESTÄR , ( I 457).
/ KESTÜR- . kes-: ol a ar jï k stürdi
, ( II 195).
(QBN 1884); 2. , : KESÜKSÜZ: kesüksüz tutašï ulam .
anï tïnï k sildi , : tözü tört eši ä tümän
I 339); bajat atï birlä k sildi tïnï mi sälam / t gürgil k šüksüz tutašï ulam
[ ] / -
(QBN 11913); 3. , : k silsä ( . ) (QBN 152);
ni din jaqïn qa qadaš / jaqïnlïq ula s n a ar kesüksüz ulam . , :
aj adaš [ ] ni din bularqa üküš mi sälam / t gürgil
,/ im s n kešüksüz ulam
, (QBK 2004) / ( . )
söz kesil- . söz; üzül-kesil- . üzül-. , (QBN 176).
KESILMÄMÄK: üzütmämäk k silmämäk KESÜRGÜ , ( I 490): jïparlï
. üzülmämäk. sürgü ( III 48);
KESIM I , : usal bolsa t grür jïparlï k sürgüdin jïpar k tsä jï ï qalïr
šim i jodu , ,
( . ) - ( III 48).
 323

sana kesürgü . sana . KETÄR- . ket- I 1. ,

KEŠ : altunlu k šig b limkä bantïm : qavuz sü ikdän k tär
[ ] ( III 164); tünätür
105); oq keštä aldïr aldïr tti tünü ni künü ketärip ,
( I 457). ( 15
, ); baš a rï igig
keš qurman . ( I tär ün (Uig II 685);
444). 2. , : ol tašï joldan ketärdi
KEŠ- . kes-. ( III 187); 3. :
KEŠARI . kesari. uqlar jolïndïn ketärdi meni
KEŠÄR . kesär. (QBN 3913).
KEŠIN 1. : ketär- tarqar- . , ,
bir jïl sanï i intä ü är ü är ajlarï a ïrmaq ü ä ö : jü türlüg adalarï ketärdäci
bolur ikirärikirär ajlarï berk k rtmäk ü ä k šin tarqarda ï rür si tä rirn
tetir [ ] , ( VII 4093).
; KETÄRMÄK : t rs biligiu ajï
[ ] qïlïn ïn ketärmäk
( T VI20).
(Suv 58917); 2. (Suv 19814). KETÄRMÄMÄK (Suv 2234)..
KEŠÜR [ . ?] ( I 431). KETGÜ , : n s ni
I , ( VIII I9). balïqtaqï ig to a ketgüsi joq
. ked I. (Uig I 454).
II , , : KETGÜLÜK . kedgülük.
körär s n munï k t a a , KETIŠ- . ket-: olar bir ikindidin
( 18
); berimdin ba ïl lgi k t tišdi ( II 89).
berklig ol KETKI : k tki at
( 254
); tävazu’nï berk tut ( I 430).
japuš ket a a KETMÄN ( I 444).
( B268). KETU [ . ketu] . .
. ked II, ke , kej. ( VII 1347).
- I 1. , : r jerindin KETÜ , ( III 219).
tti ( II 296); KETÜR: ketür jaru . . (USp 842)
šul bu unï alnu ubu ï birlä jï qa ba ladï KETÜR- I . ket- I: s värin sän tu
ke i ja ïsïn k ür ,
( 43); 2. , (QBH 1518).
: jïparlï k sürgüdin jïpar k tsä jï ï qalïr KETÜR- II . kel-: anïn uz erür bu kitab
, bir sözüg / tululap ketürdüm kemištim jüzüg -
( III 48); qu uldï elig k tti ,/ , ,
mgäkläri , , ( 478
).
(QBH 6437); jïdï ï k tär KETÜT , : k tüt kiši
(Rach I29); 3. , : ( II 284).
n bir otuz jašïmda sizimä ke[t]tim KEV- I , : t lim jorïp kü i
( . . ) ( 152); vdim
4. : u un igläp aš[tïn] ketip sav I 167); kimni qalï sat asa kü in k vär [
sö qo ï , ] ,
, (Suv 1721); ( III 288).
5. . . .: o qa annï atï mu kev- kü sirät- . , -
i igä qa ïp ke i (Suv 16310).
( 269). KEV- II , : tan unï k vdi
öz ket- . öz I. ( II 16).
- II : r tonïn k tti söz kev- . söz.
( II 296). KEVÄG ( I 391).
. ked-, ke -, kej-. KEVÄL : jügürdi k väl at
KETÄN , : ketän kördi ( II 133); jajïlmaz jorï a k väldin tüšüp
rägü jüBti , -
( I 404). (QBK 684).
 324

. kevil. virgän ik elig b gkä sö lä i -

KEVÄL- . kev- I: kü i anï k väldi- , (Suv 5
);
mät ( I 397). kevirgän ik qïlïn- : ol
. kevil-. ikki tegitlär mun ulaju ja ïn k virgäncik qïlïnu
KEVÄN- , : ulïju sï aju ... ö i jorïp bartïlar ,
külä baq a b glär kišikä közün / ögi kö li tir[i] ,
lür k vänür özün , , ... (Suv 62010).
,/ KEVLI ( III 442).
(QBH 3120); vänmä qovï qu qa quš KEVMÄK : ni vanïlï
g u ar : , vmäkkä tajanïp
(QBH 558). (Suv 22615).
kevän- sevün- . , KEVRÄ- : anï kü i k vrädi
(QBH 1415). ( III 282).
. kevin-, küvän-. KEVRÄK , , : k vräk
KEVÄN , : k vän birlä ( I 479).
avnur (QBH 1429). KEVRÄT- . kevrä-: ol anï kü in
. kevin , küvänc. vrätti ( II 334).
KEVÄN Ü : k vän ü KEVRIK . ( I 479).
tiriglik kö är i özin KEVSÄ- I : t vä ot k vsädi
( . ) (QBH 4628). ( III 287).
KEVÄZ : jaqïn bol a b gkä küdä gil KEVSÄ- II : qur n k vsädi
vä , , , ( III 287).
(QBH 333); n ä kür k vä lär bir ig KEVSÄK 1. , , ; k vsäk
jiglämä / ja j rkä kir i , ( I 479); 2. , :
], vsäk tmäk ( III 287).
, / ( . . küvsäk.
)! (QBH 1347) KEVSÄN- . kevšä- I: t vä k vžändi
. küväz. ( II 255).
KEV I , KEVŠÄŠ- . kevšä -: t vä ot k vsäšdi
( I 417). ( II 351).
KEVGÄK . kefgäk. KEVTÜR- . kev-: ol anï kü in
KEVGIN: kevgin aš vtürdi ,
( I 443). ( II 195).
KEVIL : jajïlmaz jorï a k vildin KEW- I . kev- I.
tüšüp KEW- II . kev- II.
(QBN 1143). KEWÄG . keväg.
. keväl. KEWÄL . keväl.
KEVIL- . kev-: r küci k vildi KEWÄL- . keväl-.
( I 417); kücim kü ünüm KEWÄN- . kevän-.
vilu tügä ti (Huen2072). KEWÄNC . kevän .
kevil- kü sirä- . , KEWÄNCÜ . kevän ü.
: kü i kü üni k vilmiš kücsirämiš rür KEWÄZ . keväz.
(Suv 58621). KEWCI . kev i.
. keväl-. KEWGÄK . kefgäk.
KEVIN- , : KEWGIN . kevgin.
vinmä bü qutqa k lir t rk barïr KEWIL . kevil.
, KEW1L- . kevil-.
(QBH 3826). KEWIN- . kevin-.
. kevän-, küvän-. KEWIl C . kevin .
KEVIN : sevin in avïn ïn kevin in KEWIRGÄNCIK . kevirgän ik.
halï / ašasu jašasunï luqman jïlï , KEWLI . kevli.
, / KEWMÄK . kevmäk.
(QBH 1524). KEWRÄ- . kevrä-.
. kevänc, küvän . KEWRÄK . kevräk.
KEVIRGÄN IK : a ünün KEWRÄT- . kevrät-.
 325

KEWRIK . kevrik. (QBH 3913).

KEWSÄ- I . kevšä- I. KEZIKLIG I :
KEWSÄ- II . kevšä- II. ziklig kiši t g közin jummadï
KEWSÄK . kevšäk. , , -
KEWSÄN- . kevšän-. (QBH 13735).
KEWSÄS- . kevšäš-. KEZIKLIG II (Qas20).
KEWTÜR- . kevtür-. KEZIŠ- . kez-: ol m ä j r k zišdi
KEZ I - ( II 100).
: ašï kezi [ ] KEZIT- . kez-: ol m ni j r k zitti
( I 327). ( II 306).
KEZ II : oq k zi KEZLÄ- I (
( I 326). ): r oq k zlädi
KEZ III . ked II. [ ]( III 318);
KEZ- , , : ba ïl a qatï ja oqïn k zlägil
ol jerig k zdi (MK II 10); ( B228).
ažunu k zär m n m ä joq orun KEZLÄ- II ( III 318).
, (QBN 642); qoptïn sï ar KEZLÄN- I , :
el ulušlarï k ti ašï k zländi (~ -
( III61). )( II 253).
kez- tegzin- . : ol qutlu KEZLÄN- II . kezlä-: oq k zländi
orunlarï k zsär t insär [
( üen94). ]( II 252).
KEZÄ (?): tört bulu KEZLÄŠ- . kezlä-: ol a ar oq k zläšdi
ä jarutï tïnlï larï igidür [
, ]( II 224).
( VI245). KEZLÄT- . kezlä-: ol oq k zlätti
KEZGÄR-
): r oq k zgärdi [ ]( II 348).
[ ]( II 196). KEZLIK ,
KEZIG . kezik I, II, III, IV. ( I 478).
KEZ1K I , , - KEZÜT . ke üt.
: s ni k ziki k ldi KI I [ . , ki] .
I 391); k zik ä k lir kör bu dävlät qurï ( VII 1836, 2418; VIII P29).
KI II . .
(QBN 34215); saqïn qad u birlä acïldï k zik KI- . ked-, ke -, kej-.
(QBK 3613). KIA I . qap.
kezik tizik . , - KIA II . kijä.
: mun ulaju saqïnïp e iläri birlä sö läsgülüg KIBÄ : kibä
kezigin tizigin rt ürüp boldï ( III 217).
( . ) KIBÄR- , , :
(Suv 61210); nom rdinilig k zikdä tizikdä . i icägüsi tašïlïp qarnï kibärip ba ïrsuqlarï
salïnïp qan jiri arï sï birlä qatï ü üksü aqar
( V 57); ijin kezik . ijin; qur kezik . qur ,
III; sap kezik . sap a. , , ,
KEZIK II , : bu ïžta ,
ä k zik k räk ( TTX548).
( I 391). KIBR [a. ] : ägär kibr idisi asïl m n
KEZIK III , (MK I 391): desä : « [ ]
tört künlüg tünlüg išimäklig k ik ig - »( 289
).
, KI . ke .
(Uig II 68 5). KI - . ke - I, II.
kezik ig kegän qïl- KI Ä . ke ä I, II.
( V A83); sarï k zik . sarï I. KI I: ki i talas .
KEZIK IV : k jik sanï ävlät kiši in I 366).
zik , KI I- : etim ki idi -
 326

( III 259). ( I 93).

KI IG I 1. , , : . ki ig.
ki ig qalur o lum j tim ögsüzün KI ÜK . ki üg
, (QBH 606); ulu ki ig KID- . ket- I, II.
qama bodun toj qap a t gi bardïlar KIDÄR- . ketär-.
, ( II A65); KIDIM . kedim I.
2. ( ): ki ig ulu birlä turušdï KIDIN . kedin.
( II 95); ulu qa ki igkä KIDINKI . kedinki.
uq tuttï jü KIDIRTI . kedirti.
, (QBH 286); ki ig KIDIZ , : ki[d]izig subqa soqmiš
atï bedüt-[t]ü (ThS II49); jadïm ja kidiz
( I8); 3. , : ki ig o lan rdim (QBK 2643).
dütti meni , . kišiz, kiviz.
(QBK 469); ü ün i ki ig o lïnï atï ma asatvi KI IM . ke im.
rti , , KI IN . ke in.
(Suv 6085); 4. : tüpütkä ki ig KI IZ , : ol ki izni šrilädi
gmädim (KT 3):
ki ig er äk ( V A55); ki ig ba I 316); ja ïm ja ki iz
: a u ulu ba kün a[zu] ki ig (QBN 3203).
ba [künkä] , . kidiz, kiviz.
(Man III 384); ki ig KI IZLIG ( I 507).
kölüklüg « » KI IZLIK :
( . . ) (Suv 419); ki ig tut- ki izlik jü ,
: negü ter šitgil kiši al aqï kö ül til ( I 507).
ki ig tut , KIGÄN . kegän.
: ( . KIGIN . kegin .
) (QBK 1352). KIGÜR- 1. : ol ödün tegin ö i barïp
. ki üg. qolïn jetip i kärü qa ï qan tapa kigürdi
KI IG II: ki ig kejkän . , , ,
( III 175). , ( 253); 2. -
KI IGLÄ- : ol anï ki iglädi , : tab qanï üski ä kigürmiš
( III 341). [ ]
KI IGLIK 1. , : ki iglikdä (QBH 315); bir qabanda urup kigürdilär
mensiz qalïr s n bu kün [ ], (Uig I 75).
(QBN 9910); ki igliktä jandïm KIGÜRMÄK ( VIII D6): t ri
qarïdïm bu kün , jin kä nomlar i intä kigürmäkkä tajanïp
( . ) (QBN 3383);
2. , : k lir rsä dävlät (Suv 29415).
kišikä külä / tutup b rklägüsi ki iglik bilä KIGÜRŠÜK :
,/ - kigüršük törü bar rti -
, (QEK 8213). (Chuast L106);
ki iglik tut- : s ä (?) IIN . kejin.
gsä b glik ulu luq oq-a / ki iglik anuq tut ürü KIIZ . kidiz.
bol uqa KIJ- . ked-, ke -, kej-.
, / KIJASÄT [ . ] , :
(QBN5013). sijasät rijasät kijasät käräm , ,
KI IK . ki ig I. , ( 61
).
KI IN- . ki -: ura ut ki indi KIJÄ -
( II 156). : jer-kijä ( III 170); anta ötürü-kijä
KI INMÄ ( II 156). ( 102); bir-kijä amraq o lum
Kl lT- . ki -: anï u uzï ki itti ( 254); nom eliginin
( II 300). ri jörügi bir-kijä jolat a rsär
KI KI . ke ki.
KI ÜG , : jurt ki üg bolsa ( . ) (Suv 8721).
ut b dük ur , . qïja, qïja, qïna I.
 327

KIJIK . kejik, kik. ( VII 2826); kim qaju : kim

KIJIM: kijim kijim , : ol qaju kiši uzun igläp n j mä m qïlïp ö mäsär
kijim kijim kün k ürdi ( . . , -
) , (Suv 47818);
III 169). här kim . här; negü kim . negü.
KIK : kik av avlaja urur rdi KIMAVANT [ . himavant] .
( 27); jïlqïlarnï el künlärni jer erdi , (Uig III 3022).
dük jaman bir kik erdi KIMAVATI [ . haimavati] . .
, ( 36).. (Tiš 37a8).
KIK- , . : bi äk KIMÄTTÜ . . (USp 772).
kikdi r ( II 293). KIMI . mi.
KIKÄN . kegän. KIMIŠ- . kemiš-.
KIKÄT , : jo rut satï ï qoqpu KIMIŠKÄ
kikät bolur altï jü altmïš altï qoqpu ( I 490).
(?) KIMJA [< ap.] : bilig kimja t g ol n
666 (USp 353). irkilü turur ,[ ]
KIK ÜR- I ( ): r bi äk (QBN 3411).
kikcürdi - KIMPINI [ . kumbhira] . .
( - (Tiš 42a7).
)( II 195). KIMSÄN [ . , kim-siæn
KIK ÜR- II . kek ür-. ’?] ,
KIKNÄ- . keknä-. ( I 437).
KIKRUL- , : KIMSÜN . . (USp 1142).
tavar vgä kikrüldi KIMTSÜ . . (USp 7818).
( II 237). KIMÜN A : kimün ä si tti
KIL- . kel-. ( III 358).
KILÄN . kelän. KIMÜNSÜ . kimtsü.
KILIMBI [ . hi imba] . . KIN I : jadïm tü äk t g jïdï kin burar
(Uig. II 2618). ( . . )
KILTÜR- . keltür-. : (QBK 39211).
KILTÜRMÄK . keltürmäk. jïpar kin . jïpar.
KIM 1. ., , .: kim KIN II ; : tiši
n ?( I 353); kimüij jašï altmïš tügätsä kiši kin a rï lï bolsar
saqïs , (Rach I121).
(QBN3810); aj kim s n n gü-lüg k ntü özü -ök ... KIN III 1. , : kin jana dgü bolur
lti , ’ ... ? (ThS II89); ökün lüg
(Uig I 415); 2. ., , .: bolur kin ke äšmäz kiši
kim talujqa barajïn tesär kiri lär - , (QBK 33712);
, ( 221); kim üküš tsuj ajï qïlïn qïltïl[ar kin jana öküntilär]
qal bolsar -
(Rach I55); kimü dä uquš bolsa aslï bolur ( IV 5);
, (QBN 342); 2. . .: kinintä ( I 47, 116); 3. -
3. . , , :n g kim : [anta] kin tä ri elig kö üli a qo šadï
tilä i-mä boldï qamu ,
(QBH 417); ol kim rtmiš burqanlar nomladï , ( II A30).
( VI26); n k rgäk kin keligmä , : kin
boltï kim an a mgänip bu jerkä k lti ligmä ö lärtä (Suv 13814);
, , , kinintä . III.
?( 473). . kin.
kim ersä : kim ersä bu tört eškä KIN IV: kin to mïš . . (USp 2613).
bad i’tiqad / tutar ersä KIN V . ken III.
KINARI [ . ki nara] .
[ ] ( 35
); kim ( VI432).
kim : bu kišikä kim kim javï aqïnsa KINÄ . kenä, kijä.
KINDIK : kin ik üstün m bolsar o rï
 328

bolur , kirlärin tap alarïn artuq arïtï jumïš arïtmïš

(USp 425). rgäk
KINDIKLIG ( ?) (Suv 14417).
( VIII 57). KIR- 1. , .:
KINDIRTI : ö dürti tarta kindirti uru jana kirip türgäš qa an bujruqï az tutuqu ligin
(Suv 109). tutdï [ ],
KÏNDÜ . kendü.
KINIK- , : körü (KT 38); kiši kirmädük elkä kirsä qalï / k lin
r tözükä aš i kü t gür / kinikmiš bar ä g bolur r a ïn t g tili
jemä aš jetür , , ,/
,/ ,[ ] (QBN 472);
(QBN 3358). ickärü kirip ölüg birlä ja[t]tï ,
KINIKANTA [ . kunika ha] . . (Man I 53); 2. ,
(Tiš 43 5). : te izkä kirür körsä kö lün tükäl
KINIL- , : kinilsä / gühär jün ü jaqut ïqarur mä äl
bilig iškä jetmäs lig [ ] , [ , ]
, , /
(QBN 3161). , , (QBN 3168);
KINIZGÄK: kinizgäk qa un 3. , : otuz artuqï tört
( II 290). jašïma o uz t zip tab qa kirti
KINKI : ilki ilki tü lärtä or unqï ,
kinki tü lärtä , [ ] ( 38); ü qarluq jablaq
( . . aqïnïp t zä bardï qurïja on oq[q]a kirti
) (Suv 1341); kinkilärkä asï bol un ( . ),
(7TVII; 73 .27). , [ ]
KINLÄ- : jar tu ï birlä in kä kinläp (M 11); 4. ,
(Rach I143). : s n ötrü köni jolqa kirdi to a
simlä- kiniä . simlä-. , (QBN 158);
KINLÄN-: kinlän- tegzin- . - olar jana ikiläjü burqan qutï a jarp qatï aqïn sï
: u un sansar i in [äki] ot a öpälür opu a bolup bodisatvlarnï jolï a kirtilär ,
kinlänürlär t gzinürlär
, , , , (Suv 39312);
( II 78). 5. , : liv aš t rki kirsä körü
KINTIK . kindik. sa köz ,
KINTSUN [ . , giændzo ] . [ ] (QBN 1909); i ü ürdä
. ( üen2152); ïsïrsar tavar kirür [ ] -
KÏ . ke I. , ( VII 368);
KL ÄŠ . ke äš. 6. , : evä kirmä iškä sabïr qïl
Kl ÄŠ- . ke äš-. rin ,
Kl ÄŠ I . ke äš i. , (QBN 534); 7. ,
Kl lT- . ke it-. : bu söz iškä kirmäz -
Kl RÜ . ke rü. ( . )
Kl RÜN- . ke rün-. (QBK 2274); burso quvra larnï a a kirgü jem
Kl SÜN: ki sün ajaq . . (USp 614). im ,
Kl Ü- . ke ü-. ( IV A38); 8. : rti ü a ïr
Kl ÜR- . ke ür-. mgäkka kirürlär
Kl ÜRT- . ke ürt-. ( T VI44); 9. : bo ra kirkini
Kl ÜRÜ . ke ürü. kirdi
Kl ÜRÜL- . ke ürül-. ( I 443); 10. : sa ïr i rä lir
Kl ÜT . ke üt. jik kirmiš (ThS II97);
KIP . kep. 11. : qarïnqa sü ig kirsä ïqarur sözüg
KIR , cop: ton kirdän to raldï ,
( II 230); a ïlïq qamu ‘ajb kirini ( . ) (QBN 19713).
jujur ( 230
). KIRA A . gar .
kir tap a . : ajï javlaq qïlïn lï KIRÄK . keräk.
 329

KIRDÄŠ ( I 461). kirländi ( II 252).

KIRDIK [ . k ttikä] . » - KIRLIG : kirlig kirsi nomlar
( VII 23). » « » (Suv 24515).
KIRGÄL- kir-: ol vkä kirlig tap alï . : kirlig tap ali
kirgälir ( II 67). jala uqlar jirtin üsintä turup
KIRGÜRGÄL- . (Suv 4115); azu a j mä kirlig
kir-: ikinti orunta kirgürgälir ü ün tapcalï javï artaq aš i külärig adïnlarqa ber im
(Suv 467). rsär , ,
KIRGÜSÜZ , : jïnqa jana (Suv 13514).
kirgüsüz ( III 5). KlRLIK : jarsïn kirligi ü ä
KIRI [ . kiri] . . (Tiš 32a4). ( . . -
KIRIGSÄ- . kir-: ol vkä kirigsädi ) (Suv 61316).
( III 334); anï ü ün talujqa KIRMIŠ: el kirmiš sä ün . .
kirigsäjür m n (USp 2615).
( 217). KIRPI ( I 415): kirpi t ri in köjürüp
KIRIK- , : ton kirikti külin burunq’a ürsär tïdïlur
( II 117). ,
KIRIKMÄK : sansar i in ä [ ] (Rach I129).
kirikmäk (Suv 10922). oqlu kirpi . oqlu .
KIRIKTÜR- . kirik-: cin kertü arï KIRPIK ( I 478; Rach II 332): qašï
sö üg tö in örtärlär kirik ürürlär kirpiki kök aržavart ö lüg
, , (Uig IV B49).
(Suv 2446). KIRPILÄN- , :
KIRIL- . kir-: vkä kirildi kiši kirpiländi ( III 200).
( II 136). KIRPÜKLÄN- : anï
KIRIMSIN- . kir-: ol vkä kirimsindi közi kirpükländi -
, ( II 260). ( II 277).
KIRIN- . kir-: r suvda kirindi KIRSIZ: kirsiz arï süzük . : kirsi
( II 156); r vkä kirindi arï sü ük bögülüg bir tü ,
, ( II 156). , ( V 52); kirsiz münsüz
KIRIŠ I , ( I 370): kiriškä . : kirsiz münsü arï sü ük
körü s n ïqïš qïl , (Uig III 7227); kirsiz
(QBH 551); bitigin tutar el kirišin tap asïz . , : jana
tig mä ïn a qaltï ambunat altun ïn ïp rti ü
(QBN 2015). kirsi tapcasï ... rti ü s viglig rür ,
KIRIŠ II : quru jï gilmäs / , , ...
qurmïš kiriš tügülmäs ,/ (Uig II 3761).
( I 198); KIRŠÄN : kiršän anï jüzin jolrattï
ja kirišläri ( IX79); kiriškä bir baqïr ( .
be[rtim] (USp 503). , )( II 353).
KIRIŠ- . kir-: ol m ni birla ïška kirišdi KIRŠÄNLÄN- : ura ut
( II 99). kiršänländi ( II 278).
KIRIT ( I 357). KIRTGIN- . kertgün-.
KIRITLÄ- , : qapu KIRTGINSÄ- . kertginsä-.
kiritlädi ( III 345); ol qapu KIRTGÜN- . kertgün-.
kiritlädi ( III 330). KIRTGÜN . kertgünc.
KIRITLIG , : ol kiritlig KIRTGÜN LÜG . kertgün lüg.
osu ladï [ ] KIRTGÜN SÜZ . kertgün süz.
( I 306); kiritlig qapu KIRTGÜNMÄK . kertgünmäk.
( I 506). KIRTIK . kirdik.
KIRKIN : bo ra KIRTIN- . ker tin-.
kirkini kirdi KlRTKIN- . kertgün-.
( I 443). K1RTKIN - . kertgünc.
KIRLÄN- , : ton KIRTKÜN- . kertgün-.
kirländi ( II 252); köz KIRTKÜN . kertgünc.
 330

KIRTKÜN LÜG . kertgün lüg. g kišän ol s ni b rklägü

KIRTKÜN SÜZ . kertgün süz. ? (QBH 392).
KIRTKÜNMÄK . kertgünmäk. KIŠÄNLIG , ,
KIRTÜ . kertü. : kišän ol kišikä bilig häm uquš / kišänlig
KIRTÜ , jara sïzqa barmas üküš
: kirtü kiši (~ ) (
( 1 455); kiši qil ï kir ti ni j gäj ), /
no , (QBN 3415).
(QBH 185). KIŠÄNSIZ , : kišänsiz külündi
KIRTÜLÄ- . kertülä-. ma umaz a aq ,
KIRTÜLÜG . kertülüg. (QBN 392).
KIRTÜR- . kir-: ol anï vkä kirtürdi KIŠ I : jemä quš ï kiš i jemä oq ja ï
( II 195). , ( . )
KIRÜ (~ ): kir II qajdï (QBN 1913).
( III 246); ilgärü q dïrqan KIŠI 1. , : bilig bilmäz
jïšqa t gi kirü t mir qapï qa t gi (~ kiši (KT 7); qamu kiši
) , tüz rmäs ( I 376);
(~ ) (KT 2); ba ïrsaq kišilär tapu saq bolur
joqaru qodï ilgärü kirü , , , (QBH 856); m ni j mä kiši
(Man I 2627). tü bolmïsïm -
KIS I : anï kisi (kiši?) ( I 329). (Uig III 3217); 2. ( III 224): o lanïn
kis al- : ol kisi aldï kišisin tutu urupan
I 329). (ThS II43); o lu kiši ülüglüg ol
. kiši. ( I154); qaju kišini qarïnta
KIS II . ke . nc ölsär
KIS- . kes-. (Rach I61).
KISARI . kesari. kiši jurnï : kiši mgäk
KISÄ [ . ] , : qalur munda sa kiši jurnï a / janutï kišilik qïlur ornï a
kišä säpäd sandu [ ], , [ ]
( 288
). ,/ [ -
KISI . kiši. ] (QBN 2207);
KISRA [up. *hu-srava-] , - kiši lï : kiši o lïnta üzä üm
( B 38716). apam bumïn qa an ištämi qa an olurmïš
KISRA . kesrä.
KIŠ I : kiš qu ruqï (KT ); kiši o lï
1
III 126); t ji kiš alur s n jorïju aztï ( . )
(QBH 15216); ja rï kiš ja rï t g (ThS II21); öz kiši .
( 24). öz I; tiši kiši . tiši.
KIŠ II . keš. Cp. kis I.
KIŠATIRIK . kšatrik. KIŠILIK : kišilik ü ün at urundï
KIŠA- , : ol atï kisädi kiši [ -
( III 268); ažun fäljäsufï n i ] (QBK 7510); uqušlu kišidin kišilik k lür -
bolmasa / n ä tïldam ä kišädi tilig (QBN 21211);
[ ] ,/ qanï qan a bardï kišilik esiz ,
,[ ], , ?! ( B386).
(QBK 1775). kišilik qïl- : kišilik
KIŠÄ ÜK . . (USp 477). qïlurqa kišilik anut , -
KIŠÄL- . kišä-: n ä tïldam ä , (QBN 1315).
kišäldi tilig , KIŠIRGÄK : kiširgäk r -
[ ], (QBN 22610); (~ ) ( II 290).
aj bilgä kišäldi biligsiz jorïr , KIŠISIZ , : kišisiz
, [ tirilmä kišilär ara , -
] (QBK 3921). ( . ) (QBN 2578);
KIŠÄN , : r attïn kišän s šdi ažunda tirilgü kišisiz qalur
( II 13); n gü ( . ,
 331

)( C364). KKIRSIZ . kirsiz.

KIŠIT1: kišiti karpi . . KKÜL . kül I.
(Suv 67911). KOJMSO [ . , am-dzo ]:
KIŠNÄ- : a ïr qïsïr kišnädi / ügür alïp kojmso a ïlïq . , :
oqrašur ,/[ burqanlarnï kojmsosï a ïlïqï
] [ ] ( VI207); arïlïq kojmso . ïlïq.
I 236); qatïr kišnädi ( . ) KOJMSOLUQ: a ïlïq kojmsoluq . ïlïq.
III 302). KOLTI [ . ko i] : jü mi
KIT . ket II. kolti (Suv 866).
KIT- . ket- I, II. SO . kojmso.
KITAB [a. ] : jemä b kitab kör Ö . kü.
qamu qa jarar KÖB . köp.
(QBH 65); šahïm mäd i birlä b zäjin kitab KÖBI- : ol ton köbidi
( 43
). ( III 257).
KITÄR- . ketär-. KÖBIK . köpik.
KITÄRMÄK . ketärmäk. KÖBIT- . köbi-: ol tonïn köbitti
KITÄRMÄMÄK . ketärmämäk. (MK II 298).
KITGÜ . ketgü. KÖBÜK . köpük.
KITIB . kitab. KÖBÜL- . köbi-: anï tonï köbüldi
KITIR . (USp 712). (MK II 120).
KITIŠ- . ketiš-. KÖBÜŠ- . köbi-: ol m ä ton köbüšdi
KITU . ketu. (MK II 88).
KIVAN [ . kyw’n] . ( VII 924). I , : kö ni özü dä oza ï
kivan ž(i)mnu ( VII 924). (QBN 3735).
KIVIZ (MK I 366). II : bir kö
Cp. kidiz, ki iz. kü gil ( I 321).
KIWIZ . kiviz. - , , : sü
KIZ , - sü kö ti ( . .
( I 327). )( I 321); ulušdïn ulušqa kö ügli
KIZ- . kez-. kiši ,
KIZLÄ- , , : r (QBN 3469); bu ažun rabat ol tüšüp kö gülüg
tavar kizlädi :[ ],
III 318); anï alqqa kizlär japar bu qapu [ ], ( 177
).
[ ] , . kü ä.
(QBN 2383); qatï kizlä razï KÖ RÜM , (MKI 485).
( 169
). KÖ ÜKLÄ- , ( III 341).
kizlä- jašur- . (S87, 90); kizlä- KÖ ÜR- . kö - 1. ,
küt- . , ( II 264); jašur- : ol anï vdin kö ürdi
batur- ört- kizlä- . jašur-; ört- kizlä- . ört-. ( II 75); ol kö üt kö ürdi
KIZLÄKLIG , (Suv 69915). [ ]( II 76);
KIZLÄN- . kizlä-: ol tavarïn kizländi 2. , : ol bitik kö ürdi
, ( II 253). , ( II 75).
K1ZLÄN Ü , : kiziän ü KÖ URMÄ , :
lindä , ( III 242). kö urmä o uq ( 1 490).
KIZLÄŠ- . kizlä-: olar ikki tavar KÖ UT : ol kö üt
kizläšdi kö ürdi [ ]
( II 224). II 76); kö üt t g bolur qut
KIZLÄT- . kizlä-: ol m ä söz (QBN 1323).
kizlätti ( II 348). KÖ ÜT I , , :
KIZRI . gizri. kö üt i ölüm k lgü a ïr kün ol ,
KÏN , : andïn kin [ ],
(QBH 13I9). (QBN 43713).
. kin III. KÖD- . kü -.
KKIR . kir. KÖDÄ- . küdä-.
KKIRLIG . kirlig. KÖDÄZ- . küdäz-.
 332

KÖDÄZ I . küdäz i. ( III 47); otu köjdi

KÖDÄZIL- . küdäzil-. III 246); köjär ot turur kü ja usa köjär
KÖDRÜM : bu iki tapu ï bo- ( ?) , ,
dun ködrümi , (QBK 1051).
(QBH 906). köj- örtän- . : qaltï quru otu
. kö rüm. tïlta ïnta ot tamïtur edi köjär ortänür
KÖDÜG . ködük.
KÖDÜK: iš ködük . iš I. (Uig II 827).
KÖDÜŠ- . küdüš-. KÖJDÄ ( III 173)
KÖ - . kü -. KÖJTÜR- . köj-: r otu köjtürdi
KÖ RÜM : biliglig uqušlu bo un ( III 187); ol anï tonïn
kö rümi , , köjtürdi ( III 193); it tišin
(QBN 3210). köj ürüp
. ködrüm. ( VII 233).
KÖ ÜK: iš kö ük . iš I. KÖJÜK : köjük n -
KÖ ÜKLÜG: ïšlï kö üklüg . ïšlï . ( III 168).
KÖG [ . , khyog] I : bu jïr KÖJÜR- . köj-: köjürdi arut ot o
kög üzä ol ? ( II 133); köjär ot tururlar
III 131); köglär qamu tüzüldi / ïvrïq i iš köjürgäj özün ,
tizildi , / - [ ] (QBK 2411); kirpi t ri in köjürüp külin
( III 131); burunqa ürsär tïdïlur
ojun kög arasïnta aja japïnïp körki jarašï jorïjur ,[ ]
, (Rach I129); t köjürdi altunu
[ ] ( 440
); ( I70).
KÖG II , : bu jïl bu köjür- örtä- . : ot otu ... köjürür
kög k ldi örtäjür ... (Man I 182); örtä-
( III 131). köjür- . örtä-.
KÖG III , : közü ükä kög tüšdi KÖJÜRMÄK : bu b glär ot ol otqa
( III 132); barma ja uq / qalï bardï rsä köjürmäk anuq
közü i intä kög joq , ,
?) ( I145; ). / , ( .
KÖG IV : kög jïlqï ) (QBN 5712).
III 131); qoj KÖK I : bulït örüp kök örtüldi
kögi boldï ( . . , [ ]( I 139);
)( III 132). rni kökni jaratqan
. kök III. (QBH 23); köktün bir kök jaruq üš i
KÖGÄN ( I 415). ( 66); u ma quš bolup kökkä
KÖGÄR- , : ajïn ,
kögärdi n ( II 84). (Uig I 3719).
KÖGLÄ- I : r köglädi kök rïšï , ( I 421);
( III 301). kök qalïq . , ( 129
).
KÖGLÄ- II : jïlqï köglädi KÖK II 1. : jemi ot köki i kü ja mur suvï
( III 300). ,
KÖGLÄN- I : jüzi (QBN 44011); 2. , : bular er i in häm
anï kögländi - säri’at köki -
( II 253). (QBH 1312); n ä ig ölüm birlä k smäs bu kök
KÖGLÄN- II : r kögländi
( III 131). ! (QBN 42813); 3. . ,
KÖGMÄN: kögmän jer sub . : kökü kim -
(KT 20); kögmän jïšï . ?( . . ?) ( II 284).
( 28
); kögmän ta . kök jïldïz . , : bu ol
(Man III 239). mdi b glik köki jïldïzï
KÖGÜR KÄN . kökür kän. (QBN 4228).
KÖGÜZLÜG . köküzlüg. KÖK III , : idi oqsïz kök
KÖJ- : jas ot köjmäs türk
 333

(KT 3). (QBN 187).

. kög IV. KÖKJÜK
KÖK IV : r sözi bir är köki ( III 133).
, KÖKLÄ- I : ol är köklädi
( II 283). ( III 300).
KÖK V : jo urqanï ö kökün ïšïrsar o ul KÖKLÄ- II (?): n gü ter ši gil qarï
qï a ada bolur köklämiš ,
, ( VII 3610). (QBH 6011).
KÖK VI , , : üzä kök KÖKLÄN- I . köklä- I: är kökländi
tä ri asra ja ïz j r , ( II 253).
(KT 1); kök ton KÖKLÄN- II . köglän- II.
( III 132); ol altun ta qa t gsär si KÖKLÄŠ- I , .: ol
kök linqua körgäj si anï birlä kökläšdi ( . .
, )( II 224).
381); kök qalïq (Uig I 813). KÖKLÄŠ- II . köklä- I: ol anar
kök ajuq (? k ki joq) , - är kökläšdi
: negü ter šitgil bilir ( II 224).
kök ajuq , , KÖKLÄT- . köklä- I: ol är jalï ïn
(QBN 1971); köklätti
kök ajuqluq (? k ki joqluq) , ( II 327).
: qajuqa ögälik t gir KÖKMÄK (?): bar kökmäkig
ög bulur / qaju kök ajuqluq üzä at alur ölürmädim ( III0).
, , / KÖKRÄ-1. : bo ra kökrädi -
( III 282); 2. . (
(QBK 23915); kök ): a dï bulït kökräjü
raž’irt : kök raž’irt ö lüg kö ( I 354); bulut kökrädi
( . ) (Uig III 4228). (QBH 1420).
KÖK VII (Suv 29213). KÖKRÄŠ- . kökrä- 1. : bo ra-
KÖK VIII: kök topul an lar kökräšdi ( II 223);
( I 519). 2. . ( ): bulïtlar qamu
KÖK IX: kök etük ( I 388). kökräšdi ( II 222).
KÖK X . . 105); kök amaš KÖKRÄKÄ : kökräkä ünlüg
tutuq . . ( 502); kök l . (Uig 1 209).
. ( VI94). KÖKSÄ- :
KÖK XI: kök irkän : qaju kök irkän nin köksägü i m ni qalmadï
qaju avlï b g , - « » « »
(QBH 117 3). [ ] (QBN 34710).
KÖKÄDTÜR- . kügädtür-. KÖKSÜN , : ü ün i
KÖKÄGÜN , : ikki bo ra igäšur kürüd k ldi köksün jorïr ,
otra kökägün jan ïlur (QBN 226).
, KÖKŠIN , : kökšin bulït
( I 188). örüšdi ( I 186);
KÖK IN : odun ïl-a (?) kök in ölümkä lük bar ï kökšin qara n bolup
anun , , , [ ] ? (QBN 6122).
(QBH 237); b kök in saqal - KÖKTÄKI: akaš köktäki . akaš I.
(QBH 6915). KÖKTÄŠ- . këkläš- I, II.
KÖKDÄGI . kökdäki. KÖKÜL- . kügül-.
KÖKDÄKI : bu kök- KÖKÜR KÄN : kökür kän majaqï
däki julduz , (Rach I40); ü kökür kän adajï
(QBN 221); üstün kökdäki ... altïn ja daqï la ïnqa qavïtur rkän
... (Suv 62020).
( . ) ( VII 4011). . kökür kün.
KÖKDÄT- . köklät-. KÖKÜR KÜN ( III 419).
KÖKIŠ : kökiš turna kökdä . kökür kän.
ünün janqular KÖKÜR KÜNLÄŠ- :
 334

ol m ni birlä ojnadï kökür künläšü KÖLIT- , : tört ada ïn

, ( II 226). läjü kölit i turdï ,
KÖKÜS . köküz I. ( 656).
KÖKÜSMÄK . köküzmäk. KÖLMÄN , : kölmän
KÖKÜZ I : köksi ara ot tütär suvlar (Suv 3144).
( I 230); köküzü adu KÖLÜ- ( VIII D38).
köküzü t g erdi KÖLÜG . kölük.
( 24); qïlma m ni kökü ümin KÖLÜK 1. (MK I 392):
jarïl ulu sïn ulu äk kölükün t lada o uz k lti
(Suv 62419).
köküz ker- ( . 15
); bulardïn ïqar häm jü ürgü kölük
): r at sum t lim tep köküz k rmägil (QBN 3202);
, [ ] ja a qa lï kölük rdini jen ü d tavar
(QBN 3757); kerip alqqa köksü , , -
( 278
). , (Suv 6134);
KÖKÜZ II: köküz eräm . . V17). 2. ( VIII 37).
KÖKÜZLÜG , ulu kölük . uiu I.
( . ): kökü lüg k räk häm . kölü ü.
kö üllüg k räk KÖLÜKLÜG :
( . . ) (QBH 8122). kölüklüg r ,
KÖKÜZMÄK : bir öm köküzmäk bir ( I 510).
qaj bir ujuq aruq , , ki ig kölükiüg . ki ig.
[ ] ,[ ] ( I10). KÖLÜ , ( III 372):
KÖL I , : anï jajïp türgi jar un kölü taqï küšärür
költä buzdïmïz , [ ]( I 73).
(KT 34); köl balïqlandï KÖLÜ Ü: tajši savši kölü ü . tajši ;
( II 265); qu u quš u tï köli ä ulur ki ig kölü ü . ulu ; ü kölü ü . I.
qonmaz , . kölük.
( I 215). KÖM: köm kök ( I 328).
julduz köl . julduz III; qara köl . qara III. - ., , -
KÖL II: köl bilgä an : ol ölügni kömdi
I 428): köl irkin II 27); tišilär anï j rkä kömdi tirig
( I 108). (QBN 3264); otqa kömüp
KÖL- : ki öküzüg bir buqarsïqa (Rach I35); al ï r kömär borluqïm
kölmiš (ThS 38). , ( . )
KÖLÄGÄ : kölägä turur kün ä ar ar ö i , (USp 134).
(QBH 13441). köm- kizlä- . : keräksiz sözini
. köligä, kölik. kömüp kizläjür
KÖLÄR- , ( ): ( 118
).
kölärdi suv [ . . KÖMÄ ,
) ( II 84); qaqlar qamu kölärdi ( I 12. 360).
( II 283). KÖMÄN , : ol
KÖLIGÄ ( III 174): köligä t g ol ja alar a kömän aš jutturup
kör bu dünja to a , ,
(QBN 11215); tüpi jel turur bu azun kör (Suv 60512).
ul / köligä turur kör qararï joq ol , , jelvi kömän . jelvi.
, , / [ ] KÖMTÜR- . köm-: ol jerdä n
(QBN 34213). kömtürdi
. kölägä, kölik. ( II 196).
KÖLIGÄLIK: köšätri köligälik . köšätrI. KÖMÜ , : ol kömü
KÖLIK ( I 409): üküš söz baši j rkä qïldï kölik buldï ( I 360); tav köm üsi
(QBN 256). ( 1418).
. kölägä, köligä. KÖMÜL- . köm-: qamu ö
KÖLIKLIG , : köliklig jazuqqa kömülmiš bütün
jer , ( I 510). (QBH 16213).
 335

KÖMÜLDÜRÜK » (QBN 4513); köni törüg köndürgil

( I 17, 530). ( . )
KÖMÜN- . köm-: r tavarïn (Suv 56614).
kömündi , KÖNGÄR- . kön- I 1. ,
( II 158). : ol oq köngärdi
KÖMÜR : kömür teg qaran u tün (MK II 196); 2. :
, , (QBH 1136); kömür tï ol jol köngärdi
(Suv 54414). II 197); b g o rïnï köngärdi
KÖMÜR: kömür ta . ( II 197).
( 8
). KÖNI I , : m ä
KÖMÜRLÜG , ( I 506). qajsïduqa tüškä kün k rgäk bolup el t mirtin
KÖMÜRLÜK 1. , bir köni kün altïm , ,
( 1 506); 2. , ,
( I 506). (USp 73).
KÖMÜŠ- . köm-: ol m ä n kömüšdi KÖNI II 1. , , :
( II 111). köni r ( III 237); s n u ru
KÖN : t vä köni köni jolqa kirdi to a ,
( III 140); ol könüg qa ïšladï (QBH 125); köni söz
( III 335). ( B155); köni bilgä bilig , -
KÖN- I 1. : jï ac köndi (Uig 1, 2015); 2. ,
( II 29); oq köndi - köni sözlämiš boldï jïlqï tesä ,
( II 199); 2. , , [ ]
: o rï köndi (QBN 3348); k[üz] ja ïda o tämbin bir qap
( . . )( II 29); r jolqa köndi sücük köni berür m n
( II 29);
gü ter šit bu u unmïš kiši / ölümüg oqup ( I7); el ja ïn a tüši bilä köni berür m n
jolqa könmiš kiši , ( . ),
, / , (USp 2710).
, köni kertü . , :
(QBN 12014); 3. , - artaqsï ja luqsu köni kertü jorïqï ol
, : tosun at köndi , ,
( II 30). (Suv 6593); turqaru köni
KÖN- II : otu köndi - kertü jorï ïn jorïsar ol timin kišikä sanur
( II 30). ,
KÖNÄ: könä suvï : juqa qadï könä ( VI33); köni
suvï birlä qa ïp kertü ( 369
); köni kertü
(Rach I107); ïn . , : bir-ök si
KÖNÄK 1. , , (MK I 392); savï köni kertü ïn rsär
2. . (QBH 1611). (Uig I 315); köni o aru . ,
KÖNDGÄR- 1. , : oq ï , (Suv 1479); köni tüz
köndgärdi ( II 199); . , : qamu ü a aqlï
ol jï köndgärdi köni tüz turur , ,
III 423); 2. : , (QBN 683); könin dïšï ïn
ol anï jolqa köndgärdi . : könin bïšï ïn tapïnïp
( III 423); o rïnï köndgärdi ( II5).
( III 423). KÖNIK- . kinik-.
KÖNDGÜR- . köndgär- . KÖNILIK , :
KÖNDGÜRT- . köndgür-: ol qatï lan ja ïlma könilik jolïn , -
jï köndgürtti (QBN 383);
( III 424). ke ür s n-mä ‘ömrü könilik üzä
KÖNDÜR- . kön- I: havaqa bulun ( . )( B154 )
bolma köndür kö ül KÖNIT- . kön- I 1. ,
, : r jï könitti
(QBN 2886); ajur köndüräjin tapu qa jolum ( II 313); 2. , :
: « [ ] n ö qïlqï nï t qïlïn köni
 336

(QBN 37613); kö ül ber- : hava

(QBH 14716); söz as ï ol ol kim šitmiš arzularqa kö ül b rmägü
sözüg / alïp iškä tutsa könitsä özüg (QBH 17835); kö ül bilig ,
: / , (Suv 59413); kö ül bul an-
II 238); kö ü] e iz tut- :
(QBN 3904). ük tut bu himmät iz tut kö ül
KÖNTÜL- .- . kön- I: , (QBH 3894);
köntül- o arïl- . , - kö ül jelgit- : b zänip bu ünja
(Suv 9820). özin körgütür / tinmiš k lin t g kö ül j lgi ür
KÖNTÜR- . köndür-. , , ,/ -
KÖNÜL- . kön- I: hava ölsä könlür -
tüz grisi , (QBH 1015); kö ül jüräk .
(QBN 3931). : körtlä tišlärï kö ül[ümin] jüräkimin
KÖNÜR- . kön- II: könürügli isig jel rti ü t brät i titrät i
jel irmä , ( X450);
(Man III 456). kö ül jüz ur- ,
KÖ LÄ- , : bu .: juntï jükünti kö ül jü urup
savqa kö lämä , ,
( I151I). [ ] (QBH 1554); kö ül ker-
KÖ LÄK : kö läk bo maqlaldï - 1. , ( . -
(~ )( III 350). ): ol iki e ilärin kö ül k rip -
KÖ LÄKLÄN- : (Suv 61510);
r könläkländi - 2. , : dgüti kö ül k rti
( III 411). (Suv 5971); kö ül köküz .
KÖ ÜL I 1. : söz kö ülkä si di : ulu jarlïqan ï kö ül tur urup
( III 391); anï vuddï birlä kö ülin kökü in jaq ïr ïp
kö üllär tolup ...
... ( 74
); el künlärni (Suv 6158); kö ülü kökü ökünmäki üküš
kö ülläridä köp lim boldï qaj u ( I82); kö ül
( 191); 2. : köküz bušuš qad a egirt-
kö ülin ä bar un (Suv 62319); kö ül köni tut-
( II6); ašqa kö ül bolma : jajïlma köni tur kö ül tut köni
(Rach II 332); 3. - ,
: kö ül birlä ma sa kiši arzulap / t gir (QBN 40110); kö ül
arzuqa t rk ja uqluq ulap kötür- , : kö ürmä
( . ) ,/ kö ül s n küva länmägil ,
, (QBH 14722); kö ül ög ur-
[ ] (QBN 3637); t bräncsi jajïlmaqsï ulu : n in lik tilär s n tünäktä
jarlïqan ï kö ül tur urup bu m ni s vär amraq turup / n arzu qolur s n kö ül ög urup
tü ümin ti är m n ïdalajur m n , ? /
, ,
? (QBN 3898); kö ül qa ,
(Suv 6161); 4. : kö üllärin tur urmaq ,« » (Suv 36413); kö ül qarïn
ornatmaq rsär qaltï bu ü türlüg bilgä biliglär ur- .: elig ötlädi kör
in ä kö ülüg jaratmaq ornatmaq rür mi dgü sözün / kö ül häm qarïn urdï ötläp uzun
,
, / ,
(Suv 2898). [ ] (QBK 3772); kö ül qotqï
kö ül acï- , : qatï (~ qozqï) tut- (QBK 825);
ünin jï laju kö üliäri a ïju , kö ül saqïn . ( 530
); kö ül tegür-
(Suv 63623); kö ül acïl- ( , : k d kö ül
): kö ül a ïldï - gürüp tilä lär ištä lär
( I 194); kö ül al- , , (Uig I 61); kö ül ur-
: bezänip kör etnip kö ülüg alïr , : a ar ta’zijät
, , qïldï kö lin urup ,
 337

(QBK 3751); kö li jaqïn - köp qalïn . (QBN 39310); qalïn

, : basut qïl m ä s n aj kö lï köp . qalïn.
jaqïn , (QBN 4027); . qop I.
kö li ke , , : jüzü KÖP II: köp kök ( I 328).
körsüni bir aj kö li ke -a , KÖPA - , : azina
(QBN 35813); kö li tolu - köpäoür quta ur jïlï
: aqï häm közi toq n kö li tolu , ,
, (QBN 1512); kö ülkä [ . ] (QBN 1712).
alïn- , .: ölügli KÖPÄK : köpäk t g ürärlär
tirigkä berür pänd tilin / šitgil anï s n kö ülkä alïn (QBK 3914).
,/ , KÖPIK : ol suv bul aqï köpikläri
(QBK 6911); ög kö ül . (Man III 1011).
ög I; ög kö ül a ïl- . ög I; ög kö ül ïc ïn- . ög I. . köpük.
KÖ ÜL II: bilig kö ül sa un . bilig. KÖP ÜK
KÖ ÜLDÄGI . kö üldäkI. I 478).
KO ÜLDÄKI 1. : KÖPIR- . köpür-.
ulu [e]lig kö üldäki n ä jerin ilik ... bar rsär KÖPIRT- . köpir-: ja ï körsä alp
... r köpirtür izig
(Uig III 7326); 2. - , ( .
: jorajin bu sö ni ) (QBN1795).
kö ül äki t g KÖPRÜK ( I 478): dgü qïlïn lï
[ ] (QBH 9714). mi köprük e gil jarat ïl
. kö ültäki. (Suv 1610); taš köprüknü
KÖ ÜLDÄŠ ( 1407): dün sï arqï
saqïn ïm bu ol aj kö üldäš ešim (USp 152).
, (QBN 4356). KÖPSÜN ( 1 437).
KÖ ÜLLÄN- .: r KÖPÜK ( I 390]: ürü köpükümin
ïšqa könülländi ( III 408). sa ar m n (ThS II30); köl
KÖ ÜLLÜG 1. , : köpügi ( III 136); taluj köpügi
[ o]rm[uz]tat[ä ]ri jarlïqan ï kö üllüg rti (Rach II 1103).
(Man I 198); . köpik.
ikir gü kö üllüg jal uqlar - KÖPÜR- : ašï köpürdi
(Man III 482); bodunï qarasï ( II 72); süt köpürdi
jav an javï kö üllüg bol aj ( II 72).
(Suv 4349); 2. , KÖPÜRT- . köpür-: ot ašï nï
: u kö üllüg r.. , köpürtti
( I 63); kö üllüg kiši söz unïtmas ( III 430).
bolur , KÖR- 1. , : körür közüm
(QBN 1854). körmäz t g ... boltï ...
KÖ ÜLSÜZ , : (KT 50); ol m ni kördi
kö ülsüz kišilär quru k p bolur ( II 8); qa[ju] kiši ke ä dgü
( . ) (QBN 1856). körmäsär -
ögsüz kö ülsüz . ögsüz II. (Rach I33); bu m ni jiti qïlï ïmïn
KÖ ÜLTÄKI : kö ültäki körü lär ( )
sadïm (KT 12). (Uig I 4114); 2. , :
. kö üldäki. tab qa anqa körmi
KÖP I 1. : ajqa ülä i köp al un kümüš (KT 8); qop m ä körti
(KT 30); türk bodun tab qa körür rti
(QBH 6223); al unï köp kümüši köp rdäniläri (To 1);
köp urur , 3. , : on oq bodun mgäk
( 342); 2. , körti ,
, : köp sögütkä quš qonar ( 19
); ketän kördi k rägü jü ti
( I 319); , [
3. : kü lüg köp b dük bolurlar ]( I 404); k k kördi r -
(W20). ( II 283); 4. , -
 338

: bu savï körüp adruq ö i ö i körk m b lgürtüp

(Suv 61713); 5. : tavar t gärä körsär , ,
( VII 2915);
6. . . .: j lü kör (Suv 423); jüz körk . jüz I;
( 26
); baqa körgil emdi uqa sïnaju körk . I; ö körk belgü . I.
, KÖRKÄ ( I 430).
( 99
). KÖRKÄ - , -
körü al- , ( ): : körkä ti ( II 340).
körü aldï ib orun berdi tor [ ] . körkät-.
(QBN 4814); KÖRKÄT- , :
ikigü turup bardï elig tapa / körü aldï elig jorïdï qïz körkätti ( II 340).
qopa . körkä -.
/, , KÖRKDÄŠ . :
(QBN 3628); jaqšï kör- . jaqšï; jara kör- . burqanlar nirvanqa kirip ... ö i ö i adruq adruq k
jara I; jenik kör- . jenik; k k kör- . kek. liglär ü ä jaruqlu körkdäslärin orun orun saju
KÖRÄ , : qo u jarlïqap ol körkdäšläri ü ä tïnlï lar a ulu
ögü ügä körä qïldï asï tusu qïlu jarlïqajurlar rsär ...,
( 376). , ...
KÖRG . kör .
KÖRGÏT- : ulu kündä körgi
olarnï jüzin
(QBH 1122); b zänip bu dünja özin körgitür (Suv 646).
, , KÖRKIT- . körgit-.
(QBN 25913); kö[ni nomlu ] köprügüg körgitti iz KÖRKLÄ , : ja ulu
(TT I II56). körklä ünü ,
. körgüt-. (Suv 6462); körklä körkü
KÖRGITMÄK , (Suv 12621). ( III81).
KÖRGÜLÜG ( . - KÖRKLÄ- , -
): tïnlï[ larï j mä ešit] : ja jer jü i jašardï körklädi -
gülüg körgülüg qïlïp , -
( üen220). ( I4).
KÖRGÜR- : m n s a bašlap jolnï KÖRKLÜG : körklüg tonu özü ä
körgürür m n / tatlï asï a ïnqa , /
( 255). ( I 45); jüzi körklüg
KÖRGÜT- : ol m ä n körgütti erdi (QBH 2621); bu
( II 340); m ni ažun-ma körmäkkä körklüg tašï ,
qïlqïm i bu körgüttügüm , , ( A217).
(QBH 3313). KÖRKLÜGLIK . körklüglük.
. körgit-. KÖRKLÜGLÜK : nihajatdïn k ä
KÖRK 1. , : m ni körkümin körklüglükindin ... qabul qïlïp [ ]
... u b di ün ... ... (QBN 22).
(Uig I 298); m ni KÖRKSÜZ 1. , :
körkümkä tapï udu qïlsun räk ä körklüg ja körksü qu ar ,
(Uig I 3012); 2. , (QBH 1032);
: jaj körki ä ïnanma tabi’atta ... bu ul körksüzi ...
( III 161); kiši körkü sö ol ( B250); 2. . .:
(QBH 1921); erän [q]arïnï kibärip i ägüsi tašïlïp [ba]r körksü i bar a
körki ‘aql ( 90
); tašqaru önär , -
3. , , . ,
körk jaraš . , : ojun (Uig III 4325).
kög arasïnta aja japïnïp körki jarašï jorïjur KÖRKSÜZLÜK : bu qašïm
, tügüki bu körksüzlügüm / kü äm i k lirkä bu
, [ ] ( 440
); jüzsüzlügüm , -
körk me iz . , , : ,/
tört to um beš ažun altï jol i in ä tü türlüg a ruq (QBN 6815).
 339

KÖRRÜT- . körgüt-. KÖRÜKLÄ- : o1 otu

KÖRMÄK , : ol anï kör- körüklädi ( III 341).
mäkin kü ädi ( III 265); KÖRÜKLÜG , : n
nirvannïn jegin güsin könisin ä tujmaq g körüklüg ol ! (ThS II27);
könisin ä körmäk jaqšï näpsikilärdin körüklügräk erdi
(Suv 3103). ( 18).
KÖRPÄ , : körpä ot KÖRÜL- . kör-: körüldi n
( I 415); körpä j miš (MK II 136).
( I 415). KÖRÜM , : t rs t trü
körpä o ul , körüm örit imi rsär
( I 415). ( IV 74); t rs körüm ... tïda
KÖRPÄLÄ- : at körpälädi jarlïqadï ... [ ]
( III 351). (Uig IV 37).
KÖRPÄLÄN- ( , ): körüm kör- , :
ot körpäländi ( III 200). kü kü küntä körüm körsär jarama
KÖRSÄ- . kör-: m n anï körsädim ,
( III 285). ( . ) ( VII 391).
KÖRTGÜR- .- . kör-: mti KÖRÜM I ( üen19).
tä rim bu munta t rs t trü biliglig tïnlï larqa körüm i julduz ï . ,
köni jol oruq körtgürü bergäj rti : n türlüg etig jaratï
bar rsär körüm i jul a ajïtma etär rtilär
( VI237). , [ ],
KÖRTKÜR- . körtgür-. ( VI133).
KÖRTLA , : körtlä KÖRÜMLÜG : bu ažun körärgä
jaruq rdä[n]ilig , körümlüg tašï ,
(Man III 264); , ( 217
).
körtlä qï ( X404). KÖRÜN- . kör- 1. ,
KÖRTÜK: ö körtük . III. : ol b gkä köründi -
KÖRTÜR- . kör- (Man III 51): ol anar ( II 157); pu ta turur bu körünmäs
körtürdi ( II 194). ölüm
KÖRÜ I , : javlaq (QBN 38813); 2. , : atan jüki
tïllï begdän körü jalnuš tul jeg aš bolsa a qa az körünür :
, [ ] - , [ ]
( III 133). ( I 75).
KÖRÜ II: körü sïšï . . (USp 3415). KÖRÜN , (Suv 38513):
KÖRÜD . kürüd. körün kä kiši vdi
KÖRÜG , : o uzdantan ( I 167).
körüg k lti ( 8
); KÖRÜN LÄ- : olurup
körüg sabï anta ( 9
). körün lägil in kä jügürük atlarï ,
KÖRÜGSÄ- . kör-: ol m ni körügsädi , ( I124).
( III 334); isig jü än KÖRÜN LÜK ,
körügsäjür bi kü äjür bi (Uig II 223).
, (Man I 1010). KÖRÜNDÜR- .- . kör-: anï
KÖRÜGSÄGÜLÜG , n m ä tapuqta körün ür
: qama kišili tä rilikä kü ägülüg (QBH 3023).
körügsägülüg bol unlar , KÖRÜ : körü köl .
(Suv 11821). ( III 135, 370).
KÖRÜGSÄMÄGÜLÜG , KÖRUŠ , -
: kö kä qaršï körügsämägülüg ( I 370).
javï ö lärig j mä körmä ünlär KÖRÜŠ- . kör-: körüšmäs ja ïlar
, , kö är i ö in , ,
, (Suv 11921). (QBH 1615); ikiläjü
KÖRÜK I , - si lärni körüšmägäj m n
( I 391). ( 763); tä rili jerli t bräšdi [künli] ajlï
KÖRÜK II . körk. körüšdi ,
 340

( I93). rlärig -
KÖSÄ- . küsä-. (QBN 43413); 2. , -
KÖSÄMÄK . küsämäk. : bajusa bolur kör bo un kötkiši -
KÖSÄN IG . küsän ig. , (QBN 25814).
KÖSÄT- . küzät-. KÖTLÄ- , : o lanï
KÖSGÜK , : alïn arslan tutar kötlädi ( III 299).
kü ün kösgük tutmas , KÖTLÄT- . kötlä-: ol o lanï kötlätti
[ ] ( II 289). ( II 348).
KÖSÜL , : KÖTLÜK ( )( I 478).
jo urqanda artuq a aq kösülsä üšijür KÖTLÜR- . kötrül-.
, KÖTRÜG : anï jük kötrügi kör
( II 137); r a aq kösüldi , ( II 166).
( II 137). KÖTRÜL- .- . köti- 1. -
KÖSÜN I . küzün i. , : sözin qïjsa b glär umun
KÖSÜRGÄ , I 490). kötrülür , -
. kösürgän. (QBN 2087); 2. : nom o rïnta
KÖSÜRGÄN ( I 522). kötrülür a ïrlï bolur -
. kösürgä. ( VI36);
KÖSÜŠ . küsüš. altun ö lüg jaruq jaltrïqli qopda kötrülmiš
KÖŠÄTRI (Suv 36116). ,
köšätri köligälik . : japïr aq ot ü ä (Uig I 148).
köšätri köligälik e ip jaratïp asïl- kötrül- . ašïl-.
(Suv 69324). KÖTRÜM
KÖŠI- , : tam künüg ( I 485).
köšidi ( III 267). KÖTRÜS- .- . köti-: ol m ä jük
KÖŠIGÄ , ( kötrüšdi ( II 222).
I 448; III 174; Suv 6022). KÖTÜ : kötü ojuldï -
KÖŠIK 1. , ( I 409); ( I 269); r kötüdin nsädi
2. , : qaju sï nu k ldi tilädi köšik ( I 278).
, [ KÖTÜR- . köti- 1. : r
] (QBN 443). jük kötürdi ( II 75);
KÖŠIKLIG , : köšiklig jašïq baš kötürdi jüz a tï ja ï
r ( I 509). , [ ] ( .
KÖŠIT- . kösi-: bulït köküg köšitti ) (QBN 41612); niqab kötrür ažun
( II 307); özü gü ( C221); lar
birlä tamudïn köšit ( . ) ol tašï alïp ö tü läri kötürgäli umadïlar
(QBN 1053) ,
ört- köšit- . ört-. (Uig I 82); 2. : qa ïm qa anï ögüm
KÖŠRÜK: köšrük tuša . (MK I 479). qatunï kötürmiš tä ri ,
KÖŠÜN- . köši-: ol künkä köšündi (KT 25);
(MK II 157). tävazu’ qïlïqlïqnï kötrür idi -
KÖT , ( I 321). , ( B281);
KÖTÄR- . kötür-. 3. : i eldä kötürgil bo un kü lärin
KÖTI: köti qïzlaq ( I 473).
KÖTI- : šapïtlï jïpalarï bura (QBN 3981).
kötijü t[urur] , , egin kötür- . egin I; me zäg kötür- .
( uen146); ol burunu me zäg; väbal kötür- . väbal.
in ä ta suq dgü jï jïpar uza ï kötijü ururiar KÖTÜRGÜ ( I 490).
KÖTÜRI (~ ):
, (Suv 34722). bu borluqnï sï ïsï ö düri qara t mürni borluqï
KÖTI , adïrïr kö üri jerkä sï ïsï ökän adïrïr
( I 360). ( .
KÖTKI 1. , ( I 430): ) ,
jazï ta t iz kötki , , , - (USp 137).
(QBN 147); ölüm kötki qïldï ja ïz KÖTÜRMÄK ( II 166).
 341

mgäk kötürmäk , (QBN 435); közkä ilän- -

(Suv 2084). , : j mä a ï
KÖTÜT . . ( I 113). baram kö än ilänmägäj
KÖVRÄ- . kevrä-. (Man I 155);
KÖVRÜG . küvrüg. közkä ilärt- . .:
KÖVTÜ , : ölmiš kövtü lär ol anï közi ä bir n ilärtti -
( VIII D26). ( III 428); közkä toqïn-
KÖVŠÄK , : körklä kövšäk , :
to lï inimi rti - ïraqtïn k jik i r kö ä toqïntï
, (Suv 61922). (Uig III 588); közkä ur- .
KÖZ : körür közüm körmäz t g ... boltï . , :
... (KT 50); kö ül kimni s vsä qamu i s vüg / körür közkä ursa
künkä baqsa köz qamar körünmäz bolur ,
, ( I 340); jana iki kö i ,/
körmä rti ( 245). ] , -
köz - 1. : s vär (QBN 4913); közi : qamu
vmä ä s ä a ï kö , jesä i sä a ir to ur / közi a kiši ölsä a lïq qo ur
[ ] (QBH 1657); 2. . , ,
( , ): ki igkä köz ,/
sa b üklük bulur ( . . ) [ ],
, (QBN 15311); közi erlig
(QBN 22612); köz a ïl- : oqïsa a ïl aj ( I 477); nom közi . m;
oqï lï közi , [ ], ‘ qaš köz jaz- . qaš I; qaš köz tüg- . qaš I.
( . ) (QBN 4III); KÖZÄ- : ol ot közädi -
negü ter šitgil avu qa sözi / avu qa sözi tutsa ( . ) ( III 265); ol
lur közi , , / üzümni közädi ( . .
, )( III 265).
, [ ] (QBN 29813); köz KÖZÄGÜ : közägü uzun bolsa lig
alart- : ol a ar közin alarttï köjmäs ,
( III 428); köz bilig ( I 448).
. , KÖZÄŠ- . közä-: ol m ä ot
( VI397); köz ï - közästi ( .
, : liv aš tergi kirsä )( II 100).
körü ï sa köz / jara sïznï körsä anï tïdsa öz KÖZÄÏ- . küzät-.
, KÖZÄTCI . küzätci.
[ ], , / KÖZÄTIŠ- . küzätiš-.
, [ ] KÖZÄTMÄK . küzätmäk.
(QBN 1909); köz jaru- KÖZÄTTÜRMÄK . küzättürmäk.
( . ): aj qalannu közü jarup bodadï KÖZGÄR- : ol atamnï m ä köz-
rkäk o ul urdï , gärdi ( II 196).
( 14); köz jitig qïl- KÖZGÜ : a ïlïq rür bil bu ul közgüsi
(QBN 381); köz kemiš- , , ( . . -
, : i iš i tösäk i ) ( 250
).
jana aš ïqa / tözü köz k mišsä jemä tu iqa . köz ü, kezü ü.
: , KÖZKIŠ- , : [savši ]
, , , baqšïlar birlä közkiš[gäli] anuq boljuq ol
/ (QBN 1912); köz qa ( üen256)
. (Suv 3647); köz qaraq . KÖZLÄ- I ,
: kö i qaraqï jalïnaju t gžinü turur körüklüg qajaqa qonupan közläjür m n
(Uig I 4513); köz qaš tüg- , [ ] (ThS II99).
: kö i qašï tügmiš a mïš jüzin KÖZLÄ- II : ol anï közlädi
(QBH 4l10); ( III 300).
köz qulaq tut- , - KÖZLÄŠ- . közlä- I: ol m ni birlä
: elig köz qulaq tuttï eldä közläšdi ( II 224).
qamu KÖZLÜG ,
 342

tašïrqan közlüg , (Suv 5216).

( I 521). iki jüzlüg közü ü (? III 45).
jiti közlüg , : . közgü, köz ü.
negü ter sitgil jïti közlüg r , KPRA (Rach II 349).
, (QBN 9310). KRAKUŠANTI [ . krakucchanda] . .
KÖZLÜK ( I 478). (USp 1287).
KÖZMÄN , : közmän kömdi KRIDIK . kritik.
[ ]( II 27). KRITIK [ . k ttik ] . -
KÖZNÄK (Man III 485): küvän lig ( VII 122).
suv kö näki ä soqlunmïšlarqa kö[ni nomlu ] KRMŠU N [ . ?] : dindarlar[qa]
köprügüg körkitti sökü üp jin irlü öt[ün]ti sujda ... krmšu n
qoltï ,
( III55). ,
KÖZ Ü ( III 379): ba ïrsaq kiši ... ( II 36).
özkä köz ü bolur / a ar baqsa qïlq ja nï tüzgü krmšu n ber- : krmšu n berü
bolur [ ] jarlïqa un (TT III176).
, / , KŠAN [ . k a] -
(QBN 40212). , , : bir-ksan
. közgü, közü ü. (Uig III 614)
KÖZSÜZ : qalï munda ä bilip KŠANTI [ . k ti] : jï laju
sö lä sö / sözü bolsu kö sü qara uqa kö jalvara ökünü bošunu kšanti ötüntilär ,
, ( . . ), , -
, / , ( IV A14).
(QBH 1719); közsüz kšanti camquj qïlïn- -
kiši ( 745). (Suv 2522); kšanti qïl- -
KÖZÜLDÜRÜK - : ba rïn jatïp ... kšanti [qïltïlar]
( I 529). ..., ( IV 14);
KÖZÜN . küsün. ökün-bilin, - kšanti qïl- . ökün-.
KÖZÜN- , , - KŠATRIK [ . k triya]
: közündi n ( II 157); ol (Tiš 38 b2; Uig I 411).
qïlï kö ä ört jalïn t g kö ünüp - KUEJ [ . , kui] -
(Uig I 3715); ( VIII 3).
ïraqtan kö ünü turur (Uig II 226). KUJ . kuej.
közünür ažun ( VII 4021); KUJMSA ( IX101).
közünür öd , : KUJN [ . , kyæn]: kujn bitig
jügärü bu kö ünür ö ( . ( VI202).
) (Suv 15112); közünür KULTI . kolti.
ödki : ö rä KUMARI [ . kum ra] . . ( üen12).
rtmiš ö ki ... kin k ligmä ö ki ... jügärü közünür KUMBA [ . kumbha] .
ki ( VII 2 24).
..., ..., KUMBANTI [ . kumbh a]
(Suv 20411). (Uig II 675).
KÖZÜN : ü türlüg kö ün altun KUMUNSI [ . ,
muran kü i : , gi-mon-sie1)] .
, (Uig I 614). ( VII 1413).
KÖZÜNLÜG . küsünlüg. KUMUT [ . kumuda] . . ( VI358).
KÖZÜNSÜZ . küsünsüz. KUNDINI [ . kundin ] . . (Suv 48319).
KÖZÜNTÜR- . közün-: közüntür- KUPALI . gopali.
körgit- . : kö üntürü körgit im KUPIRI [ . kumbk ra] . .
m[e ülüg] orunu . (Tiš 39 b5).
( . ) (Uig I 217). KURIKAR [ . k ra]: kurikar ev
KÖZÜNÜK (? ThS II27). (Uig III 718).
KÖZÜ Ü : közü ükä kög tüšdi KUSUMBA [ . kusumbha] .
( III 132); közü ünü (Carthamus tinctorius): kusumba ua ö lüg
suvnu j mä ö i adïrmaqï joq (Uig II 605).
 343

KUŠAL [ . ku ala] , : . kü-.

bir kušal dgü ikinti akušal ajï , KÜBÄ: kübä janq ,
(Uig III 55). ( III 15).
KUŠALA: ku ala sitibala pac KÜBÄN ; ,
( VII 40126). ( I 404).
KUŠALA-MULA [ . ku alam la] . KÜBI- . köbi-.
, (Suv 16523). KÜBIT- . köbit-.
KUŠANAKIR [ . ku inagara] . KÜBÜL- . köbül-.
KÜBÜS- . köbüš-.
(Suv 3212). KÜ I 1. : tä ri kü bertük ü ün
KUŠAVATI [ . ku vati] 1. . - [ ] (KT 12); r kü i k vildi
(Suv 5727); ( II 137); s ni dä bar
2. (?) ( V 84). rkän jigitlik kü i , ,
KUŠDI . kušti. (QBN 385); bu ot kü i
KUŠTI [ . ku ha] (Saussurea (Rach II 258); 2. , :
auriculata= (Rach I91, II 3137). kü eldin kirsä törü tü lüktin ïqar
KUTAJU [ . ?] . . ,
(Tiš 41b8). ( III 120); säbäb
KUTI . kolti. n s n emdi qamu / gükä / kü üg tï uqa häm
KUVAN: tu kuvan . tu II. törü bergükä
KUZIŠAJ [ . ku aya] . ,[ ]
(Uig III 4610). (QBN 2301).
KÜ 1. , (MK III 212): tašra jorïjur kü bašut . , : jetili
tejin kü idip balïqdaqï ta ïqmïš iki jegirmili rklig kü lüglärdän kü basut k ün
, ,
(KT 12); 2. , (Man III 3521); kü ber-
: kü r ükülür , : aqa inilärimiz birlä ba nï
( 32
). dläp özgä alban jasaq tu majïn [qan]larïmï qa
kü at . , , : ol dgü kü kü berip jorïdïmï rti
at tört bulu da jadïltï - ,
( 71); kü , (USp 2244);
av . , , : ja ï bojnï jan ar kü kü küsün . , : si lärkä bu
avïnï ur , - balïqqa kirgülüg kü küsün kim berdi
(QBN 21710); kü av at , ? (Uig I 4113);
. , , : biligsiz b dük bolsa kü qïl- : munu dïn bašaqï
dävlät bilä / biliglig b dükräk kü av at bilä bu kü qïl an ol ,
,/ (QBH 3434); a ar kü qïlïp
[ ] özkä alma tamu ,
(QBN 835); kü av at tiläsä tuz tmäk jetür ( . ) (QBN 32610);
, (QBN 1753); kü tut- ,
kü tut- : alpïn rdämin ü ün kü .: rklig b g išini kü in tutup
bun a tutdï -
( 12); at kü . at. II11); kü . iš I.
p. . KÜ II : kü ja ï
KÜ-: kü- küzät- . : tä rilär kügäj ( III 121).
küzätgäj [ ] (Suv 9018); äk kü i . äk I.
ol j r orun küjü küzä ü tutsun KÜ III: kü barslï . . (USp 10822);
(Tiš 25a1); qama qutlar vaqšiklar turqaru kü kül tutuq . . (E 252); kü
ijä baša küjü kü ätü tutarlar - tegin . . I 413); kü temür . .
[ ] (USp 216); qïlï kü [qar]a . . (ThS I b12).
[ ] ( VI48). KÜ Ä . -
. -.
, (Huen156; Uig I 1913). I 361, 396, 404).
. kü. KÜ Ä- 1. , :
- , (Suv 39715; Tiš 50 1). lanï kü ädi
 344

( III 259); negükä kü är s n meni kü käj kü in , -

... / eligkä tapïn tep ... , (QBN 15513);
/ (QBK 23513); qalï bolsa b glär bu kü käj esiz / anï išciläri
n si lärni kü äp elitmä m n buzar gü iz
( . )( 325); 2. - , /
: özü kü ä ( C182); (QBN 1701).
3. , : ol anï tavarïn kü ädi . KÜ LÄN- : r kü ländi -
( III 258). ( II 252).
qan kü ä- . qan I. KÜ LÄNTÜR- . kü län- (Suv 61420).
KÜ ÄD- : kü i ažïl aj kit gäj KÜ LÜG , : anta
kü lüg m n (ThS II32); kü lüg
(Suv 8921); jat ja ï kü gäj biläklig kiši ( .
(Suv 4353). ) ( I 509); kedirti t brämiš kü lüg
KÜ ÄK : törü tüz jorïttï etildi ja ï k tti
ažun / kim ä kü äk eldä körmäs közün ( I122);
, kü lüg küsünlüg . , -
, / (Uig II 595).
[ ] (QBN 2291). KÜ SIRÄ- , :
KÜ ÄL- . kü ä-: r tavarï kö kü siräp jaš aqsar
kü äldi (Rach I155);
( II 136). kü sirä ala ur- . ,
KÜ ÄM I ( III 121); bu qašïm : bu munta osu lu törümiš k sirämiš
tügüki bu körksüzlügüm / kü ämci k lirkä bu ala urmïš a bar a maq suvsamaq mgäkin rti ü
jüzsüzlügüm , - sïqïlïp una-qaja ölgäli turur ,
,/ , -
(QBN 6815). ,
KÜ ÄN- . kü ä- 1. , (Suv 61022);
, : ol anï tavarïn kü ändi kü sirä- javru- turu- . , -
( II 156); (Suv 11622); kevil- kü sirä- . kevil-.
jarasïq ta ular qarïstï i in / kü ändi biri tuttï baštï KÜ SIRÄT- . kü sirä-: kev-
in , , , kü sirät- . kev-.
/ , KÜ SIRÄTMÄK , -
(QBN 881); 2. : kü änmiš (Suv 2264).
bolur kör anï bal amï / isig n jetürgü i ürgi mi KÜ SÜZ , : kü sü[z
, , ersär] bermägü ol [ ] ,
[ ] (Rach II 354); bilmägülüg
(QBN 43010); 3. , : at uqma ulu t g kü sü savin ïn ïqlaju jatur rdi
kü ändi [ ] , [ ] , -
II 156); kü ändi bilägim / ja udï tilägim , (Uig III 3522).
[ ] /, kü süz küsünsüz . ,
( II 148). (Suv 5591).
KÜ ÄŠ- . kü ä-: olar ikki tavar KÜ Ü . . (USp 612).
kü äšdi KÜ ÜK: kü ük temür . . (USp 143).
( II 93). KÜD- . kü -.
KÜ ÄT . KÜDÄ-: küdä- jïrla- . : küdäjü
( I 357). jïrlaju ajalarïn japïnïp
KÜ ÄT- . kü ä-: ol anï tavarïn kü ätti (Uig IV 36).
( II 300). KÜDÄGÜ : sizimä ... r küdägülärim ...
KÜ INTÄ , : qan sarï bökmädim ..., , ...
kü intä önmi[š] qart , ( 36); iki qadïn i küdägü iki
[ ] (Rach II III). , (QBH 133).
KÜ INTIN , : j l lišip . kü ägü.
kü intin önmi[š] qart , KÜDÄN I 1. : küdän ür tursar jarama
( ?) (Rach U 117). , [ ]
KÜ KÄJ : t lim ordular buzdï ( . ) ( 693); ke[cä] asfursar]
 345

küdän k lir , KÜ ÄN : k lin qïz s vin i kü än

(TT VII 3513); 2. , tünläri (QBN 1793).
I 404): olarda birisi küdänkä aš ol / ja sünnät . küdän I, küdün.
asï ja tu ursa o ul KÜ ÄZ- , , :
( . ) , / tä ri m ni kü äzdi ( II 162);
(QBN 3302); arslan qarïsa sïc an ötin kü äzür
3. : k lin qï sevin i küdän tünläri , ( III 263);
(QBN 8828). bašï nï tiläsä tili ni kü äz
. küdün, kü än. [ ] , ( . .
KÜDÄN II : küdän ig ) (QBN 809).
(Rach II 133). . küdäz-.
KÜDÄNLIK ( VI86). KÜ ÄZ I . küdäz i.
KÜDÄZ- , , - KÜ ÄZIL- . kü äz-: tïlï ke kü äzgil
: ilahi küdä gil m ni kö lümi , kübäzildi baš
(QBH 1220); köjär rdim [ , ] (QBN 259).
otta küdä mä ä ol , . güdäsil-, küdäzil-.
(QBH 2315); küdä KÜ ÄZMÄK , : j mä jaqsï
) (Man III 52). ajmïš bögü bilgi jarp / kiši kö lï juvqa kü äzmäki
. kü äz-. sarp , ,
KÜDÄZ I , : bu köktägi :/« ,
juldu bir an a bezäk / bir an a küdä i » (QBN 2495).
,/ . küdäzmäk.
(QBH 1530). KÜ ÜKLÜG . kö üküg.
KÜDÄZIL- . küdäz-: bu qa KÜFÄ LIG . küväclig.
küdä gil küdä ildi el KÜFRÄ- . kevrä-.
[ , ] KÜG . kü.
(QBH 597). KÜGÄDTÜR- , : javi
. güdäsil-, kü äzil-. gü tep kügä ürüp
KÜDÄZMÄK , : ädäblär (Suv 13511); nom
bašï til küdäzmäk turur - rmä ig ol tep kügä ürtüm rsär
( 130
). [ ]
. küžäzmäk. , (Suv 1373).
KÜDÜG . ködük. KÜG I: kügci küzät i . :
KÜDÜK . ködük. balïq uluš or u qaršï küg ï küzät i an a tö ün
KÜDÜN : olar a biri bu kü- javaš tä rïlär rsärlär
dün ašï ol - , ,[ ]
(QBH 130 27). , (Suv 4342).
. küdän I, kü än. KÜGÜL- , : on orunu
KÜDÜŠ- . küd-: olar bir birigr küdüšdi tušqurup burqan qutïn bütürdüm jala uzïn kügültüm
( II 94). ( . ) ,
KÜ - 1. , , :
ni kü ti ( II 87); (Suv 36918); tänri o lï tep at üzä kügülürlär kiši ara
jaqïn ja uq körmä ip n ni kü ür - , ,
, [ ] ( III 23); (?) [ ] (Uig I 244).
kü är ol ažunda s ä iki jol KÜJ- . köj-.
(QBK 6513); 2. , KÜJÄ , ( III 170).
: ol qoj kü ti ( III 441). KÜJÄLÄ- , : r
. küs- II. ki iz küjälädi
KÜ , ( I 360). ( III 329).
. küzä . KÜJDÜR- . köjtür-.
KÜ ÄGÜ : jüvüslüg k lin kü ägü javaš KÜJFÄN- . käjvän-.
bulur KÜJTÜR- . köjtür-.
( III 12); iki qa ïn rdi kü ägü iki KÜJÜR- . köjür-.
, (QBN 169). KÜJVÄN- , : r ïšqa
. küdägü. küjvändi ,
 346

( III 196). jï la ur ,
KÜK (kü ~ gü + ök?) - (QBH 10222); dušmanlarnï jïl la urdum
( 30
). dos arumnï külgül düm
. gü, u.
KÜKÜ : küküjüm k ldi ( 426).
( III 232). . kültür-.
KÜKÜJ . kükü. KÜLDÜRTÄJ . kültürtäj.
KÜKÜL- . kügül. KÜLF ,
KÜL I : kül ürkün ä köz ürsä jeg . : tam külf jïqïldï
, ( I 337); isig ( I 348).
külkä kömüp (Rach I151); KÜLGÜ I ( I 430).
qarï sögüt qa ï köjürüp külin al un KÜLGÜ II , : r külgü
qarï (Rach II 235). bardï ,
KÜL II: kül bilgä . . (USp 261); kül ( I 430).
bilgä qa an . . mum ( 5
); kül . kültgü.
bilgä n . . ( I 428); kül KÜLGÜSÜZ : tï la sözüm külgüsüz
igši . . (ThS I 17); kül tegin . ( I 96).
. (KT 50); KÜLI I , -
kü kül tutuq . . ( 252). ( III 234).
KÜL- : r küldi KÜLI II: küli or . . 2
).
II 26); bu körgän ešitgän s ä külmäsün - KÜLI- , : ölig külidi
( III 272).
( 172
); külsä kök tä ri külä turur KÜLIN . külün .
, ( 77). KÜLIŠ- . küli-: ol m ä ölüg külišdi
kül- qat ur- . , - ( II 110).
: ünün a tï k klik külä qa ura KÜLIT- . küli-: ol ölügni külitti
,[ ] (QBH 1410); (MK II 311).
qat ur- kül- . qat ur- I; KÜLMÜZ , : elik
KÜLÄ- : külä köni [no]mu - külmü ojnar äklär ü ä ,
(Huen2114). (QBH 1413).
ög- külä- . ög-. KÜLRÄ- , :
KÜLÄL- . külä-: küläl- avïq- taš qudu da külrädi -
. (Suv 6826). ( III 282).
KÜLÄR- : at külärdi . küldrä-.
( II 84); r o lï mu mas / ït o lï KÜLSIR- 1. : r külsirdi
külärmäs . - ( II 196); 2.
,/ ( II 84). ( II 196).
KÜLÄTIL- .- . külä-: KÜLTGÜ , (MK I 430).
külätilmiš (Suv 67915). . külgü II.
KÜL IR- , : jü i KÜLTÜR- I . . kül- ol m ni
qï tï ö di jana kül irip , kültürdi , -
(QBH 11011); ( II 195).
ažun kül irär ( 205
); bu sava . küldür-.
[ešit]ip kül irä jü in ormu ta tä ri ... ïn a tep KÜLTÜR- II , : ol at
tedi , , aqïn kültürdi
... ( X322) ( II 195).
. gül ir-. KÜLTÜRTÄJ . . (USp 3112).
KÜL IRMÄK: kül irmäk qïl- : KÜLÜG I , : anta külüg
kül irmäk qïlu jarlïqap - qa an rmi
(Suv 39219). (KT 4); külüg bilgä
KÜLDRÄ- : taš III 212); ja ïldï atï eldä boldu külüg
qu i rä küldrädi , ,
( III 448). (QBN 41311).
. külrä-. külüg avlï . ,
KÜLDÜR- . kül-: ara kül ürür b ara (QBH 1297); ablï (~ avlu ) külüg . ablï
 347

(~ avlu ). KÜMÜT : kümüt äk ö ä

. lüg. oqša ï (Suv 65816).
KÜLÜG II , : KÜN I 1. ( 443): kün to dï qamu üzä
külüg n I 391). jaruq boltï ,
KÜLÜG III: külüg igši . . ( 245); (ThS II39); künkä baqsa köz qamar
külüg ur . . ( 71); külüg ïnan sa u , ( I 340);
sä ün . . (USp 263); külüg 2. : kün j mä tün j mä j lü bardïmïz -
sa un . . (ThS I b7); külüg tirig ( 27); tün kü[nn]ü qaršïsï
. . ( 33, 446); külüg tutuq . . ol ( I 423);
( 62); külüg uru u . . (ThS I a7). 3. , ( -
KÜLÜG , , - ): tiriglik küni ä tükäl alqïnur
( üen24l). (QBH 10817);
p. külüg I. küni ä mun ulaju küvrüg toqïp
KÜLÜK . kölük. ( 328); kün
KÜLÜMSIN- . kül- ( II 260). küni ä ïm tarï ïm asïl un
KÜLÜN- I , ( (Uig I 291).
): kišänsiz külündi ma umaz a aq kün jaru- . , (
, (QBN 392). ): bo un in kä t gdi jarudï küni [ ,
KÜLÜN- II . kül-: kün tä ri külünti ] ,
ärigi ü ä ( . ) (QBN 3835);
( I39). kün ortu 1. ( I 124): kün ortu jütürük
KÜLÜNC , ; - tün ortu qanta ,
, ( III 374): urun alsa ib [ ] (ThS II36); tünlä
bolur b g külün , küntü j mä kün ortuda ,
(QBN 1836). (Tis 44b8); kün or a asursar ke is bulu r]
KÜLÜ Ü . kölü ü. , ( VII 354);
KÜLÜS- . kül-: bo un qamu külüšdi 2. : birgärü kün ortudï aru ,
( II 110). (KT 2); 3. (~ ): kün ortu
KÜLÜT . ( I 357). ödün kün ortu jï aq jü länip
KÜMÄK , (Suv 40319). ( V A88);
kümäk küzätmäk . , , kün ortuda : kün ortuda sï ar jel tursar
(Suv 2913).
KÜMI: kümi talas (?) . (Man III 108); kün ortudïn : kün or udïn
( I 366; III 235). jï aq (Tiš 18b2); kün tä ri
KÜMI Ä ( I 445). . (Suv 6175).
KÜMSÄ . . (Uig II 8065). . n.
KÜMÜL: kümül ögä . . - KÜN II: kün qadaš .
( 45l). (E 3l, 457); qadaš kün . qadaš.
KÜMÜLDÜRÜK . kömüldürük. KÜN III: el kün , : sïnamiš kiši
KÜMÜRGÄN ( I 522). bildi el kün iši
. küvürgän. (QBH 1825); jïlqïlarnï el künlärni j r rdi
KÜMÜRKÄN . kümürgän. dük jaman bir kik rdi
KÜMÜŠ I , : bir , ( 35).
tümän a ï altun kümüš k rgäksiz k lürti KÜN IV . . 84); kün bermiš
( . 10 000) - sä ün . . (USp 352); kün to dï
[ ] (KT 52); . . (QBN 416).
ol kümüš altundan öktürdi KÜN V: kün jïpar -
( II 181); m ä bulmïžqa kümüš (MK I 340).
rgäk bolup közün in tört satïr kümüš altïm p. kin I.
, , , , N , : mi k n tükäl jaq urup
(USp 472). ( VII 40121).
KÜMÜŠ II . . I 371); kümüš . kün I.
tegin . . I 413). KÜNÄJÏNKI (?): künäjinki
KÜMÜŠLÜG , : kö ülü in in külüg qïl ïl
kümüšlüg otruq ( 365). ( I153).
 348

KÜNÄŠ : könäki n lüg to aj ol KÜNI II

künäškä olurur ol ? ( III 237).
(ThS II88). KÜNI III: küni tirig . . ( 61).
KÜNBATSÏ ( I 463). KÜNI IV . köni I.
. künbatsïq. KÜNIKÄKI (?): künikäki iš
KÜNBATSÏQ : qurï aru künbatsïqï a ( I160).
, (KT 2); künbatsïqï aru litir KÜNILÄ- : ö ümtä jeglärig
(Man III 93). körüp künilä im rsär ,
Cp. künbatsï . , , (Suv 13613).
KÜNBATSÏQTAQÏ KÜNKI ,
(Man III 86). . : tükäl boldï ol künki bar a
KÜNBATSÏQTÏN : j mä qaltï tapu
künbatsïq ïn sï ar jel jel irsär (QBN 1899); mi jïl tümän künki saqïn
(Man III 94). ( . , -
KÜNBATUŠ : bu al un ja kün ušïdan- ) ( VI311).
da künba ušï a ggän erdi KÜNLÜG . künlük.
( 363). KÜNLÜK 1. : bï jïllïq tümän kün-
KÜN : kün tutuq . . ( 352). lük ( . , -
KÜN ÄK , ( I 480). ) ( 21
); künlük j m
. kün ük. ( I 480); özü iki künlük qonuq
KÜN I . (Abrus precatorius) (Rach bolda ï [ ]
II l19). (QBN 2593); 2. ( I 480).
KÜN . . (Suv 1719). künlük tünlük . :
KÜN IT : kün it ja ï birlä qa ïp iki künlük tünlük isimäklig k ig ig
(Rach II 186) me ä (Uig II 682).
qajsïduqa tüškä kün k rgäk bolup elt mirtin bir KÜNTÄKI
köni kün altïm , , ( VII 2115).
, KÜNTÄMÄK : dgü qua äklär
(USp 72). mä küntämäk ü ö tä ï ï sögütlärtin üzüksü
KÜN IK , ( I 480). ja un , [ ]
. küncäk.
KÜN IKLÄN- , - (Suv 12017); küntämäk m ni
( ): ton kün ikländi vimtä ašan- unlar
( II 277). ( I . 160).
KÜNDÄM (Man III 1721). KÜNTIN (Suv 315; VII 2515): bu-
KÜNDI , : ol kündi kiši ol oq s ni balïqï ta küntin jï aq bir ulu b dük
( I 419). sögüt bar ( . )
KÜNDIN . küntin.
KÜNDÜN . küntün. (Uig I 4511).
KÜNDÜNKI . küntünki. . küntün.
KÜNDÜZ , : ažun tüni kündüzi KÜNTO SU (MK I 463).
lkin k är [ ] Cp. künto suq.
( III 288); tüni jattï jatuaqta KÜNTO SUQ : ilgärü kün to su[q]qa
kündüz örü [ ], , (KT 2).
(QBN 797). . künto su .
ke ä kündüz . kecä. KÜNTO SUQDAN : künto -
. küntüz. suqdan sï ar litir janturur
KÜNI I 1. : öpkä biligsiz bilig küni (Man III 106).
küvän , , , - KÜNTO SUQDUNQÏ ( n III 81 91).
(Uig II 7614); 2. : küni qïvïrqaq KÜNTO UŠ : bu al un ja kün usïdan-
kö ül , (Suv 1024); da kün ba ušï a t ggän rdi
kö ülin adna unu dgüsi ä küni saqïn ( 363).
tur urdumu rsär - KÜNTÜN : küntün ta tïn balïq uluš
( I7).
( IV A73). . küntin.
 349

KÜNTÜNKI : küntünki bulu da . : sü bašlar rän kür jüräklig

raqa d gän bir j r bar urur « » räk , ,
, ( 337). (QBN 1567).
KÜNTÜZ , : tün udïmadïm küntüz . kürmät.
olurmadïm , KÜR II: kür kürlük . ,
[ ] (KT 27); küntüz olursuqum k lmädi (Uig II 7726); tev kür . tev.
( 12
). KÜRÄ- I : qul kürädi
. kündüz. III 263); kišänlig kürämä k räk ä jorïr
KÜ , : silik qïz o lu kü , ,
boltï (QBN 352); s ä jaz ï s ndin kürä i özüm /
(KT 24); ol kü kä jïp girtti kün sï nu k ldim s ä jalvara
( III 428). , /
kü qul . : tö ün javaš , (QBH 18519).
dgü kišilärig kü qul qïlïp , tez- kürä- . tez-.
, KÜRÄ- II , (? III 263).
( IV B16); qul kün . qul I. . küri-.
KÜ ÄD-: kü äd- qulad- . KÜRÄBIR: küräbir uru u sä ün . .
: qa ansïramïš bodunu (ThS I b10).
kü ädmi quladmïš bodunu , - KÜRÄK : kürämiš küräk rdi ošbu
, , özüm (QBH 484);
(KT 13). küräk m n i imdin kürämiš utun ,
KÜ LIG . kü lüg. ( . . )
KÜ LÜG (KT 21). (QBN 40812).
KÜ RÄN- , : r KÜRÄŠ- I , : qïz birlä
ïšqa kü rändi küräšmä qïsraq birlä jarïšma
( III 399). , [ ]
. ke rän- II. I 474); jaraš u jara ï bar ä jaraš / joq ä
KÜ ÜT . jarïqlan k l alšïp küräš
( I 142). , ,/ , ,
. ke üt. , (QBH 888).
KÜ ÜZ , KÜRÄŠ- II , :
( III 363). esiz gü birlä jarašmas bolur / köni gri birlä
KÜP , : / ol küräšmäs bolur , /
küp ol sü igni acït an , (QBN 1705).
( I 154); r küpkä auv KÜRÄŠ- III . kürä- II: ol m nä qar
qujdï ( III 246); küräšdi ( II 99).
jarïm küp bor (USp 3211). KÜRÄT- I . kürä- I: ol anï qulïn
KÜPÄ I: küpä jarïq . . (ThS I 8). kürätti ( II 305);
KÜPÄ II . kübä. ar quš t g arqun a ïmda kürätt IIP
KÜPIK ( I 408).
KÜPLÜG , : (QBK 3875).
küplüg a u t g butlu lar , KÜRÄT- II . kürä- II: ol anar qar
, ( IX85). kürätti ( II 305).
KÜR I , : kür r KÜRGÄK 1. ( II 289); 2.
( I 324); kim kür bolsa küväz bolur II 289).
, ( I 325); kür küväz rdi KÜRI : b drüntin iki kü[ri tarï
qïlqï köni , , al ïm
(QBN 419); negü ter šitgil ja ï kür r - I5); ü küri tarï (USp 695).
, , küri kürilik . ( IV 5).
(QBN 15412). KÜRI- , : at küridi
kür alp . , : kür alp r [ ]( III 263); ol qarï
kötürsä jašin t g t mür / azi lï ränlärdä t šlür küridi ( III 263).
tamur . kürä-.
( . ), / KÜRILÄ- ( ): ol qozï kürilädi
(QBN 2245); kür jüräklig ( III 444).
 350

KÜRILIK A349).
(?): jeti kürilik jerim . kü -.
(USp 153). KÜSÄ- 1. : ol anï körmäkin küsädi
küri kürilik . küri. ( III 265); küsäp k im rdi
KÜRIN ni körgäli
, , ( I 404). (QBH 1803); kimlär bir-ök küsäšär rdini jencü
KÜRK , ( I 353): d tavar ,
iki jïlta bir ekräk ü jïlta bir kürk bilä berür , (Uig I 277); 2. ,
n[ ] : küsär m n
, ( I11). jigitlikkä öknür özüm ,
KÜRKÜM : m izi jüzi sar arïp / kürküm (QBN 386).
ar türtülür ,/[ ] tilä- küsä- . tilä-.
(MK I 486); kürküm KÜSÄK I ., ,
qonaq mini jïpar (?) birlä borqa qa ïp i ürsär dgü .: miklig ura ut küsäk i
bolur [ ] , bolur [
, (?), ]( I 153).
, (Rach I67). KÜSÄMÄK : burqan qutïn küsämäk
KÜRLÄ-: tevlä- kürlä- . tevlä-. atlï [ ], «
KÜRLÄN- , : kök kürländi » (Suv 21222).
( II 252). KÜSÄMIŠ . . (QBH 288).
KÜRLIK . kürilik. KÜSÄN .
KÜRLÜG: tevlig kürlüg . teblig, tevlig, ( I 404; I 45).
tevlüg. KÜSÄN IG (Man III 3599; Uig II 8060);
KÜRLÜK: kür kürlük . kür II. KÜSÄŠ- . küsä-: rän qamu ta-
KÜRMÄT (kür mat?) , , var küsäšdi , -
: rtiš suvï jemägi / sït ap tutar - ( II 101).
bilägi / kürmät anï jürägi / k lgälimät irkisür KÜSI . küži.
/ ,/ KÜS1N . küsün.
,/ KÜSKÜ: küskü jïl .
[ ]( I 325). ( IV16); küskü
. kür I. kün . (TT VII 192).
KÜRS- 1. ( )( III 420); KÜSRI ( I 422).
2. , ( - KÜSTA : ulu larnï bušrup s ä bu
)( III 420). miza / ki iglärni küsta qïlur bil jaqïn -
KÜRSÄ- , ,
III 421). ,/ ( B347).
KÜRSI [a. ] : kümüš kürsi urmïš KÜSÜN: kü küsün . kü .
üzä olturur KÜSÜN I . . (USp 472).
(QBH 4III). KÜSÜNLÜG: kü lüg küsünlüg . kü lüg.
KÜRSÜZ: tevsüz kürsüz . tevsüz. KÜSÜNSÜZ: kü süz küsünsüz . kü süz.
KÜRT ( I 343). KÜSU Ü . közü ü.
KÜRT: kürt kürt : KÜSÜR [a. . . ] : uqï
at arpanï kürt kürt jedi , zarb-u qïsmat tükäl bil küsür
( I 343). , (QBN 3155).
KÜRTÜŠTÄKI (?): KÜSÜRGÄ , ( I 490).
i anta bolur kürtüštäki a ïr t g KÜSÜŠ 1. : kö ülü täki küsüšü
[ ] , - bar a qantï -
, (?) (Rach II 318). ( I 115); olarqa jaqïn b rïp ... küsüšlärin
KÜRÜ . . (USp 343). qantü aj m n ... -
KÜRÜ . gürü . (Uig I 3414); 2.
KÜRÜD . (QBH 163). , . , : bilir
KÜS- I : ol andïn küšdi - n ažunda bu ögdi üküš / väfalï kišikä bolur
( II 12). aj küsüš ,
KÜS- II : bäla k lsä sabr t fära qa küsüp / , -
, , (QBN 4128); jazuqsuz kiši bu ažunda küsüš
 351

( II 157).
(QBN 4283). . kevän-, kevin-.
küsüš tut- : küsüš tut jigitlik k är KÜVÄN 1. : sï ïn u idim ol
sendä t rk , küvän im a ar ,
(QBN 384); tiriglik küsüš tu [ ]
(QBH 16220). (QBH 1352); 2. , : kür
KÜSÜŠLÜG : ulu küsüšlüg alp r küvän i cärig künläri ,
bodisatva , ,
(Uig I 192). (QBK 1289); 3. ,
KÜSÜŠSÜZ , - , ( 438
): öpkä
: ilin si tutun su küsüšsü kö ülläri üzä biligsi bilig küni küvän , ,
, , (Uig II 7614).
(Suv 2177); küsüšsü dian e iglig küvän sevin . : ürdi
nomlarqa ilinmäk japsïnmaqnï jü-rüntäki küvän in s vin in küni
rür (QBN 22714).
. kevänc, kevin .
(Suv 26224). KÜVÄN Ä , :
KÜŠALUN [ . , ky-šia- biligsi küvän qïlïn ï artuq kü lüg rip [ ]
lon] : küšalun atlï küšavati sastr ,
ku vati- stra, küšalun ( V B84). ( VI72).
KÜŠÄN . küsän. KÜVÄN LIG 1. ,
KÜŠÄN- : balïq t lim baqa turur / : küvän lig tiriglik kötürdi özin
kölü taqï küšärür [ ] , , , (QBN 896);
/ [ ]( I 73); 2. , ( III55; 474
);
köl küšärdi ( II 79). vaki j kni küvän lig ta ïn jemiräjin -
KÜŠI . küži. ( .
KÜŠTI . kušti. ) avaka ( 201
).
KÜT- : ki aj kütdüm KÜVÄZ 1. , , -
( 17
); seni kütä tururlar : rdäm tilä ögränübän bolma
(Suv 921); taqï n gü kü är si lär t rkin munï küväz , ,
san lar bï lar , ( I 252); n ä kür
, (Uig I 437). küväzlär bir ig iglämäz / qara j rkä kirdi
KÜTÄ- : jïlqïlar kü äjä urur erdi , [ ],
( 26). ,/ !
KÜTÄJ: bilän kütäj . . (USp 7414). (QBN 3409); 2. . . : qo ïl
KÜTÄN . . (USp 11017). küväz naru ( II 140).
KÜT I: qoj kütcisi : ba ïrsaq k räk . keväz.
qojqa qoj kü i KÜVÄZLÄN- , -
(QBH 581). : bulu b ä ävlät küväzlänmägil
KÜTTÜR- . küt-: ol a ar qoj küttürdi [ ] ,
( III 187). (QBH 556); kö ürmä kö üï s n küvä länmägil
KÜVÄ . küvü . , (QBH 14722).
KÜVÄ LIG , : KÜVÄZLIK , : kišig
üklüg ölimäs küvä lig kürimäs sat ama a küvä lik bilä
, ( ) [ ] » (QBH 398);
[ ]( III 256). küväzlik azïtur könilik jolu
KÜVÄN- 1. , : küvänmä (QBN 1613).
qovï qu qa qu lu kiši , KÜV Ü . kü ü.
(QBH 3322); KÜVIŽ 1. ,
küvänmä bu qutqa k lir häm barïr ( I 366); 2. , :
: (QBN 6010); küviž turma ( I 366).
2. : küvänmäs m n mdi bu b glik KÜVLÜK , ,
bulup , - ( I 479).
(QBN 22210); 3. , KÜVRÄ , ( I 422).
( VIII D30): ol m ni birlä küvändi KÜVRÜG (MK I 479): väzirlïq a ar
 352

berdi tam a aja / tu ï küvrügi birlä ( II 77).

, , , / KÜZÄT I , ( V A99).
(QBN 8612); küni ä mun ulaju küvrüg KÜZÄT II . . (Uig II 8170).
toqïp KÜZÄT- , , -
331); tültä al un küvrüg körüp : ö läk jara küzätti
(Suv 926). ( . )
KÜVŠÄK : küvšäk t II 234); at küzätgü i ,
, ( I 479); küvšäk tmäk ( II 318); emdi bu rig elitäjin
[ ] borluqumïn kü ät ün
I 479); 2. : körklä küvšäk toqïlï ,
inimi , , , ( 733).
(?) (Suv 61922). kü- küzät- . kü-.
. kevšak. KÜZÄT I , : bi ordu
KÜVÜ : küvü jügün - qapa kü ät i bi ,
( III 163). ( 435); jirtin ü kü ät i tä rilär
KÜVÜK I ( III 165). (Uig I 2415).
KÜVÜK II: küvük muš ( I 391; III 165). KÜZÄTIL- . küzät- (Tiš 18a5): tili ni
KÜVÜRGÄN ( I 522, 525). küzätgil küzä il i baš ,
. kümürgän. (QBH 1716).
KÜVÜZ , KÜZÄTIŠ- . küzät-: ol m nä at
III 164). küzätišdi -
KÜWÄ . küvü . ( II 322).
KÜWÄ LIG . küvä lig. KÜZÄTMÄK : arï aqšapït
KÜWÄN- . küvän-. küzätmäk (Suv 17819).
KÜWÄN . küvän . küzätmäk qïl- , , :
KÜWÄN . küvän . olar qama u m ni alqu tïnlï larï j mä kü ätmäk
KÜWÄN LIG . küvän lig. qïl unlar
KÜWÄZ . küväz. (Uig II 6628).
KÜWÄZLÄN- . küväzlän-. KÜZÄTTÜRMÄK -
KÜWÄZLIK . küväzlik. , : burqan qutïn küzät ürmäk
KÜWIŽ . küviž. bujan dgü qïlïn qa jetmä ,
KÜWLÜK . küvlük. ,[ ]
KÜWRÄ . küvrä. ,
KÜWRÜG . küvrüg. (Suv 18017).
KÜWŠÄK . küvšäk. KÜZGÄR- ( ):
KÜWÜ . küvü . läk küzgärdi
KÜWÜK I . küvük I. ( II 196).
KÜWÜK II . küvük II. KÜZGI . küzki.
KÜWÜRGÄN . küvürgän. KÜZI . küži.
KÜWÜZ . küvüz. KÜZIT- . küzät-.
KÜZ 1. : ol jïl küzün KÜZKI : ü i küzki juldu ü i qïšqï
20
); küz keligi jazïn belgürär – (resp. ),
( II 172); 2. : kü iki (QBH 1612); jel ijin šitilür kü ki
köni kün berür m n ja usï [ ]
(USp 74). ( I133); küzki ü ajlarta
KÜZÄ- .: ol ( VII 385).
jajla da küzädi KÜZKÜNÄK ( I 528).
( III 265). KÜZKÜNI ( I 493).
KÜZÄ , (TT VIII 10): altun KÜZLÜG : ja lï kü lüg
kü äc ( I189); (USp 664).
. kü . KÜZNÄK . köznäk.
KÜZÄD- . küzät-. KÜZ Ü . köz ü.
KÜZÄD I . küzät i. KÜZÜ LÜG , -
KÜZÄK ( I 391). I 506).
KÜZÄR ( ): öd küzärdi KÜZÜ LÜK
 353

, : küzü lük titik , : ja a tursu ja mur jazïlsu äk / qurumïš

, jï dïn salïnsu küžäk ,
( I 506). , /
KÜZÜK . küzäk. (QBN 214).
KÜZÜK- ( ): jïl küzükti . küžik.
( II 118). KÜŽI , ,
KÜZÜN ( I 404). ( V 129
; Uig I 615).
KÜZÜN I . . (USp 472). qara küži . qara I.
KÜZÜ Ü . közü ü. KÜŽIK , ( I 391).
KÜŽÄK 1. : küžäk jazdï rumi qïzï utru . küžäk.
jüz ( ) KVU . kuej.
(QBN 3518); 2. ,
L
LA I - [ ] I -
: ol bardï-la ( Xa10).
( 53810); ol k ldi-la . laqzïn.
( 53811 ). LAJLAQ , : ögsü i
LA II [ . , l a] (?): tapï a alïp arasïnta lajlaq sö läp [ ]
išlätgil jinik dgü lalarï no , ,
, ( I126). [ ] (Suv 1722).
LABAJ [ . , lua-pai ] LAKIŠMANTI [ . lak mat ] . .
, ; : ja urtdum m n . (Tiš 25b4).
LA I - LAKŠAN [ . lak a] . , ,
: ol bardï-la - 32 :
( 53810); ol k ldi-la jükümü t ginür m n ... ö i ö i lakšanlar dgülär
( 53811). üzä tolu tükäl e iglik jaratï lïqqa
LA II [ . , l a] (?): tapï a alïp ... , -
išlätgil jinik dgü lalarï no , [ ]
, ( I126). (Suv 1133); alïn lakšanï (TT VII 4129);
LABAJ [ . , lua-pai tä ri tä risi bur an lakšanï
] , ; : (Suv 4851).
ja urtdum m n ... nomlu labajï LAKŠANLI -
... (Uig I 222); nomlu : lakšanlï dgüläri qolusu
kövrügüg toqïp nomlu labajï ürüp
, [ ] (Suv 4515).
(Suv 1544); bu labajnï üni üküš [t]ïnlï larqa LAKŠMA [ . lak mï] . . .
šidilür ( VII 1357).
( VII 2830). LAM [a. ] « »:
LA ÏN . ; , (Falco bilig lamï ketsä b g atï qalur
peregrinus) ( 20614): ü kögür kän idajï la ïnqa [ ] « » (bilig) [ ] « »,
qavï ur rkän « » (beg) (QBN 1506).
(Suv 62020); 2. . ( 20614). LAMBIKA [ . lambik ] . .
LAFZ [a. ] til la z . til. (Uig II 64 4).
LA UM LAN [ . , lan ( -
( 2073). , ]: n bol- -
LA ZÏN : junt ud ar qoj la zïn , : kö lan bolup körmäsär
ulatï tïnlï larï ölürür [ ] , , , (Rach I156);
, , lan soq- , : adaq
( 32). rï qa m kün itig qavïrup lan soqup qojïn süti
la zïn jïl . ( - birlä qa ïšturup : -
- , [ ],
): la zïn jïl bešin aj j ti otuzqa (Rach I138).
jo rtürtim , , LA N [a. ] : mi la n ajur m n
 354

a ( 36
). LIBAS [a. ] , : täkäbbür
LAP . . libasïn k jip
LAQAB [a. ]: laqab at ur- 277
).
, , : t gmä biri bir LICÄVI ( . licchavi] .
türlüg laqab at urdïlar (Suv 69423).
[ ] / LIJÜ ( III 238).
(QBK 212); at laqab ur- . at I. LIKÄ : išji likä . išji.
LAQŠA ; (TT VII 2411). LIKŽIR [ . , lieg-žir] ,
. laqša. : jana tüzläri ä asï lï likžir tep
LAQŠA ; : j kkä bitig bitijür [ ]
amšusï bu rür ... baqïr luqlan laqša ua jemiš « » [ ](
sü c : ... VI257).
, , , , , LIM [ . , lim] , -
( VII 2513). : jel jelt[i]rip entürdi lim sïntï
. laqš. , , ( I225)
LAQZÏN: laqzïn jïl . ïn kertü nomlu qapï nï limi tirgükim rdi
( -
)( 2
). ( üen1921).
. la zïn. LIM IN [ . , liæm- iæ ]
LATÏFA [a. ] , ( C346) .
LATU . letü. ( VII 1445).
LAV [ . , lab] LIMGÄN . limkän.
512 16). LIMKÄN [ . , lim-gim
LAVA [ . lava] , – ’] ( 2231).
( VIII I30). LIN [ . lena] ; ( IV B . l).
LAVAN [ . lava a] LINQUA . lin ua.
(Rach II 151). LINQUALÏ . lin ualï .
LÄ ÄT [a. ] , ; - LIN A . lin ua.
, : baqasïz rür bu ažun LIN UA [ . , lien- wa]
lä äti ( 193
). ; : ol altun ta qa t gsär si
LÄFZ . lafz. kök lin ua körgäj si ol lin ua saju birär a ulu
LÄV [a. ] , : jïlan bar ,
törütti jorï tï bu läv -u qalam [ ] ,
(QBK 11717).
LEN UA [ . , lien- wa] ( 382); bur an qutïn bul ulu ulu rdinilärin
, ( VIII D36). etiglig lin ua äk eligi atlï ïduq orunta abišik
. lin ua. qïlïp [ ]
LE . (Tiš 40b4). , -
LEP [ . labh ?] , , , , [ ],
(?): tükällig lep qutï üzä ,[ ], «
» (Suv 30822).
(Suv 1193); tözünlärni d tavarïn l p bušï bermiš . len ua.
[ ] (?) LIN UALÏ , :
(SA7). inilig lin ualï örgünlär ,
LESP . lešp. (Suv 3806).
LEŠP [< mox. ] , : lešp L1P . lep.
tözlüg suvsalaq , LI ŠIP . lešp.
( VIII I12). LISP . lešp.
. liš. LIŠ 1. ( 498 6); 2. , -
LETÜ [ . , læ -dau?] ( 4987).
, . lešp.
( 5501). LIUSUN [ . , iog-dzon .
LEV . liv I.
LI , ( VII 1424).
(?) (Rach II 230). LIV I [a. ] , : elindä tu ï kör törindä
 355

livi : e – , ): l
– (QBK 1408). jïl ekinti aj beš o qa ,
liv aš . , ; : , [ ] (USp l01).
livi ašï tuturqar tetir – . lü.
( VII 1428); liv aš tergi ; , LU AN . lo an.
: liv aš t rgi kirsä körü LU ANT . lo anta.
sa köz , LU NUT
(QBN 1909). ( 2278).
LIV II: liv tajpu . . (USp 612). LUG [ . , 1 ] -
LIVA [ . lava ga] . : tütsülüg lugta köjürmiš k rgäk
(Car ophillui aromaticus) (Rach II 192) [
LIV . liva . ] ( V A130).
LÏ SO [ . legs-so] ! sadu dgü LU AT [a. ] , : bütün türkistan
lï so ! ! ! (Suv 674 13). elindä bu ra an tilin ä türk lu atïn a bu kitabtïn
LÏQA [a. ] , : jarïnqï ja sïraq hergiz kim ä tasni qïlmaj turur
bäqadïn bu kün qïl lïqa ,
! (QBN 4010).
LKŠAN . lakšan. (QBH 31).
LO AN [ . lo a ] , - LUKATADU [ . lokadh tu] . -
: tüzi lo an atlï tä ri jeri tetir ; : taqï j mä ontun sï arqï
– , lo an ( VI410). lukatadulardïn k lmiš tä rilär -
. lo anta. (Tiš 46 8).
LO ANTA [ . locant-]: lo anta jaltïrïqlï LUKITÄKITU [ . lohitaketu] . .
: lo anta jaltïrïqlï bur an (Uig III 231).
( V A . .23). LUQMAN [a. ]
. lo an. : ašasu jašasunï luqman jïlï
LODUR [ . lodhra] . (Symplocos ,
racemosa) (Rach II 141). ( .
LOSANT . lo anta. ) (QBN 219).
LOTR lodur. LUQUSUSÏ [ . , log-
LOU . . dzon-sie ?] .
LO TAJ [< . ?] - ( VII 175).
( 55016). LURZI: va irlï lurzi . va irlï .
[ . , lu ] 1. : j mä j ti qat LUŠANTA . lo anta.
qaram i intä alqu a ulu l lar jïlanlar jatur LÜ: lü jïl . (Oa4).
- . .
( 396); on ulu l qanlarï LÜ NÜT . lu nut.
(Suv 2810); 2. :l LÜJ . lü.
üntürgü i jad ï boltumuz rsär LÜK . (USp 1074).
( IV A60). LVAN . lavan.
l jïl . ( L .
M
MA I , ! (MK III 213). javuz aslät ol –
. mah. ( ).
301
MA II - . me II.
, , , , ; IN 1. .
, : til as ï t lim bar jašï-ma üküš (QBN 24); 2. ;
(QBH 1718); : ma inlär äinsü- l-mämalik-m atar
munu da adïn-ma taqï bar sözüm / anï-ma aju (~ ) [
ber aj körklüg jüzüm , ]« » (QBK 52).
,/ [ ] , . masïn.
! (QBK 2554); jana-ma MA INLÏ ; :
ajï tï tiläki ne ol : « ma inlï b gi (QBH 54).
?» (QBH 293); arïslïq-ma rkä MADAR [ . A m r < ckp. makara]
 356

, : avïš tamulu madar a zïn (?); , :

ulu a ïp avi i ataqïmsïnmajuq atï bulsar art saju maja-qajur
(Uig IV C172). , ,
ölüm madar . ölüm. [ ] ,
MA DÄN [a. ] ; : bilig ( VII 425).
ma däni ( 48
). MAJDUN [ . mithuna] .
MA DIN . ma dän. ( VII 26).
MADUR I [ . madhura] : törtin MAJ UQ 1. ( )
sï arqï bursa larqa maduru urmïš III 175); 2. (
[ ] )( III 175).
[ ] (S A6). MAJÄ [ . ] ; : tükäl
MADUR II . matur. majä buldï biligkä o ul
MAG [ . magh ] . 28 - ( . ) (QBN 13915).
( VII 38). MAJÏL: majïl jemiš , ,
MAGAT [ . A m gat < . magadha] ( III 168).
. ( 166
). MAJÏL- , (
MAGIŠVARI [ . mahe vara] . )( III 180): qa un majïldï
(Tiš 46b6). ( III 190).
MA I , (?): rtä ü ti ma MAJÏŠ- , ; -
(?) ( 15
). : r j rgä majïšdï -
MA II [ . ] . : tï taš [ ] (~ )
ma tözlüg ol (?) ( III 189).
( 11
). MAJTRI I [ . maitr ] , ;
(?): ortu jerdä ma aqa soqušmïš , : tärjri bur an
(ThS II75); jana majtri dgü ögli saqïn [öritip]
šri maša jalïm qajaqa önüp barmïš , ,
(ThS II75). ( 342
).
MA ADIVI . ma adivi. majtri sudur [ . maitr tra]; .
MA AMAJA . ma amaja. (Uig III 9021).
MA ARA . ma ara . MAJTRI II [ . maitre a] .
MA ASATVI . ma asatvi. (Uig III 5714); majtri bodisvt [ .
MA Ï: ma ï qur an . maitre a-bodhisattva] . . (Uig II 8869).
MAJUŠ- . majïš-.
(KT48). . magat.
MATORAGI . ma oragi. MAKINTRASINI [ . mahendrasena] .
, ! II 118). . (Uig III 3923).
. ma I. MAKINTRAZINI . makintrasini.
MAHINTARI [ . mahendra] . . MAKIŠVARI . magišvari.
( 235
). MAKURAKI . ma oragi.
MA MUD [a. ] ma mud ibnu-l- MAL [a. ] 1. , ;
husajn ibn mu ammad al-qaš ari . . : qul ol mal a malï a ar rklig ol
, « – [ ] , –
»( I 3); ma mud-i jügnäki ( 256
); ažun malï qut qïv
. . « - bulur öz o ï
» ( C495). (QBK 36210); 2. : adaq
MAJAK: majak tarmadan [ . m yika tutuqtaqï ü ba a malnï m n satï ö tin kedin
dharmadhana? ] . . ( V A .23). satï qa jorïp jü jastuqqa k sišdimiz
MAJAQ , : t vä b dük ä majaqï (?) , -
dük rmäs , , ,[ ] , ,
( III 167); kökür kän majaqïn [ ] (USp 624).
qara min birlä oqura ïp ü ke ä jaq un MAL UNÄ -
, , ;
(Rach I40); ud majaqï ( I 492).
(Suv 5196). . bul una.
MAJAQA- - MALI: kata gata mali . kata gata-mali.
 357

MA LUM [a. ]: ma lum qïl- , sat aqsï arï orunta ud majaqïn suvap s ki
: bu kitabnï oqï lï bu bäjitlärini ikin turqï man al qïlsun -
ma lum qïlï lï kitabdin ja sï azizraq turur , ,
, ,
– , , [ ] , ( . )
[ ] (QBK 28). [ ] (Suv 4772); törtkil man al
, mä qïl ïp -
, (Uig II 4774); šanta mandal . šanta.
( III 235). MANDAR (Cynanchum
MAT: mat mo tul ïn . . acutum L.?) ( I 457).
(USp 5526). MANDARAK [ . mand raka]
MAMIKA [ . m mak ?] . .( 388
). (Er thrina indi a L.) (Uig III 4610).
MAMU , . mandarik.
( III 235). MANDARIK [ . mand raka]
MAN I [ . , man] . (Er thrina indica L.) (Suv 57510).
- . mandarik.
( VII 113 ; VIII 27). MANDARLAN- ,
MAN II: man jaslï qoj , ( II 271).
( III 157). MANDÏRÏ . mendiri.
MAN III: man qïšla . MANDU -
( III 157). ( I 420).
MAN- I , : r tolum MANDUR- I . man- I: ol ma a
mandï ( II 30). qïlï mandurdï
. ban-. ( II 197).
MAN- II , : r etmäk MANDUR- II . man- II: ol ma a
sirkägä mandï tmäkig ja qa mandurdï
( II 30). [ ] ( II 257).
MAN- III , ( ) (QBH 11626). MAN ÏR- -
. ma -. man- II: ol tmäkig ja qa man ïrdï
MANA . (Colocasia [ ]
indi a L.): mana uru ï ( II 197).
(Rach II 141). MANI . . , -
MANASTAR: manastar ïrz-a [ .-n. mn - – -
st r hirz-a] . « , III .
»: jazuqda bošunu ötünür biz . . ( I 92).
manastar ïrz-a [ ] mani mon uq erdini .
; (Chuast L63); » (Uig II 3755).
MAN U , - MANIBADIRI [ . m ibhadra] . .
( I 418): qardunï j ü saqïnma / (Suv 43121, Tiš 42b5).
tuz unï man u s zünmä , MANI ARI [ . m icara] . .
,/ , – (Tiš 43 6).
( I 419). MANIPATRI . manibadiri.
MAN UQ MANIR [ . ma i] . .
( I 476). (Tiš 43 6).
MAN UQLAN- . MANISTAN [ .-n. m nist n] ,
: r tonun , ; : arï
man uqlandï turuq süzük manistanlar i intä
II 276). (Man I 2736);
MAN UŠIRI [ . ma ju ] . . tajgüntan manistantaqï ki ig di[n]tar burua uru
(Suv 3619). šidiši imiz ... ü ün bitidim [ ]
MANDAL [ . ma ala] . , ...
, : man al i indä , [ ]
kirip (Suv 4469). (?) (ThS II103);
mandal qïl- . MANÏ . ma nï.
, , : a laq j rtä MA NÏ [a. ] , ; ,
 358

: kiši tilni bilsä bilür ma nïsïn MA . men: qop ma a körti

[ ], [ ] (KT30); ol ma a
[ ]( 503
); bilig ma nïsï bil qïlï mandurdï
(QBN 241); sözi ma nï birlä uqul aj II 197); du a qïl ma a
taqï (QBK 610); ma a tört j klär jaqïn k lti
[ ] (QBN 1928). (Suv 521).
MANÏL- . man- II: tmäk sirkäkä MA AL: at ma al . at I.
manïldï ( II 138). MA ALLI ,
MANKÄND . - : bars jïlan kiši bu vu tutsar uzatï ma al[l]
( III 157). bolur ,[ ]
MANPATRI . manibadiri. , ,
MANSÏZ I [< . m na (?) + -sïz] , (Uig II 1006); ma alliu edgü savlar
(?): ïn kertü mansïz rür (Tiš 8 7).
( II B .68). . ma gallï .
asra mansïz . asra. MA AR . men: ma ar k lmägil sen
MANSÏZ II . mensiz. (QBN 26912).
MANTAL . mandal. MA GAL [ . ma gala] (Suv 4041).
MANTAR:mantar darani [ . mantr dhara ] at ma gal . at I; rakšand ma gal .
. , - rakšand.
: m ilig ögrün ülüg qïl ulu man ar dar[a] MA GALLAN- ,
ni sö läjü beri mantra, (Suv 67911).
[ ] (Tiš 51b6). MA GALLÏ (Suv 6803).
MANTARAK . mandarak. atlï ma gallï . atlï I.
MANTARIK . mandarik. . ma allï .
MANU [ . . manul?] . MA ÏM : küni bir ma ïm ol tüni bir
, : barsnï irbisni manunï ma ïm – [ ], –
arslannï börini tilküni ašï rsär jala uz jintäm (QBN 1119).
isig t qan rür , MA Ï , : anï ma ï kör
, , , , , ( III 365); arslan
qanï ma ï t g sïlï körklä jorïqï ïz
(Suv 61014). (?)
MA I 1. : toquz on ma (Suv 34821).
( VII 2413); aqru aqru ma ïn jorïšt[ï]lar MA ÏT- . ma -: j tilsä ödi kör
(Uig III 7217); adaqïn aquru ma ïtmas butu , :
aquru manïn jorïjur (QBK 541).
(Uig II 242); 2. , : MA KAL . ma gal.
ma lamïš ma lar j mä adašï tudasï bolmaqï MA KALLAN- . ma gallan-.
bol un MA KALLÏ . ma gallï .
! (Tiš 45b6). MA LA- , ; :
ma ma - , : jada jorïp ma lamïš ma saju in šän rmäki izlär
adaqlarïn erkläjü man saju ma ma -mïš a bol un [ ]
[ ], , -
, [ ] ! (Tiš 45b4).
(Suv 41823). MA RA- , : r ma radï -
MA II . me I. ( III 402); ulu ünün ma radï
MA - , , ; : (Man I 610); ol
kö ül birlä ma sa kiši arzulap / t gir arzuqa t rk ödün ... t gin inisin oquju ma radï
ja uqluq ulap - ( . ... ,
)[ ] ,/ ( 5812).
, ma ra- ündä- . ,
[ ] (QBN 3637); qapu dan kirürdä onu , : ölürgäli elitsärlär ma rajur ündäjür
ašnu ma , , ,
[ ] (QBK 2395). (Man III 331).
ma ma - . ma I. . mü rä-.
. man- III. MA RAŠ- . ma ra-: qaldï bodun
 359

ta lašu / kökrär taqï ma rašur ( . (QBH 4619).

) :/ , . matridus.
[ ( III 398). MATJADIŠ [ . madh ade a] .
. mü räš-. (Uig III 3922).
MA RAT- . ma ra-: ol anï ma rattï MATRIDUS -
( III 358). : k räk matridus qat ja urnï ügit
. mü rät-. ,
MAQARA [ . mah ja]: maqara (QBN 8812).
tam ï . . (KT53). . matiri.
. ma ar . MATRIDUŠ . matridus.
MAQRA . ma oragi. MATRIPOLITA [ . ]
MAR [ . m r] . , ; : matripolita apis opa
(Man I 1219): marïma jüz er turu b[er]tim bažïn arï dintarlarï ötüg i tutup
,
( 7). (Man III 497).
MARAKAT: marakat raqdalï [ . MATUKARI [ . madhukara] . .
rakata rakta + -lï ] - (Uig II 631).
– : marakat raqdalï MATULU [ . m tulu ga] . :
tegli rdini , « matulun suvqa rgürüp i sär [ ]
» (Suv 6813). (Rach II 341).
MARAZ I ( I 411). MATUR [ . mathur ] .
MARAZ II , ( I 411). (Tiš 39b7).
MARDASPANT [ . mrd spnd < .] . MAVÄRANNAHR [a. ] .
(Man I 2732). ( III 149).
MARÏM ( ); , : MA ABRA MI [ . mah brahma] .
marïm a rï (?) (Uig II 695); . (Suv 1432).
marïmlarïnta bar a ölüm jadïlïp anta-oq ög ï ïnur MA ABUT [ . mah bh ta] .
, , , -
( III .5)! ( , , , ): m butlar
marïmïm-ïn ïn kö ülüm ü ä jükünür m n quvra ï n gülüg ašïlur üstälür
[ ] [ ] (~ )
(Suv 67912). ? (Suv 5884).
marïm etüz . , : MA ABUTLU .
anta-oq tolp marïmlarï etüzläri bar a qo šajur : tört
ma abutlu jïlanlar ö kä tü ä ö i ol tursarlar
(Uig I 374). mä bir jertä [ ] , [ . .]
MA RUF [a. ]: ämr-ü ma ru . ämr I. , ,
MARUTI [ . marut] . (Suv 36520).
(Uig II 673). MA INADIŠ [ . mah cinade a] .
MASAR . . 344). , , -
. mïšïr. (Hüen 240).
MASÏN . MA ADIVA I [ . mah dhvaja] . .
( I 28, 378). (Uig I 3212).
. ma ïn. MA ADIVI [ . mah deva] . .
MASMADAR . . (USp 932). (Suv 6084).
MAŠÏ . . (USp 49). MA AJAN [ . mah na] .«
MAT - »– ,–
: t lim bažlar juvaldï-mat / ja ï , -
andïn javaldï-mat ,/ I . . .: t ri ma ajan tajši
( I 397). nom nomlada ï
. met. mah an , [ ]
MATA A [ . m tanga] . ( VIII 7). ( V 18); bu nomlu tü ma ajan tegmä tajši
MATARNANTI [ . m nand ] . ulu kölük rür -
(Uig II 643). , [ . .] « »,
MATIRI [ . madir ?]: matiri uš (Suv 682).
 360

MA AJANA: ma ajana mokšadivi [ . (LCB 15).

mah namok adeva] . . MA IŠVARI . magišvari.
(Hüen242). MA ORAGI [ . mahoraga] .
MA AKADI [ . mah la] . . ( VI432).
(Uig II 534). . ma aruk.
MA AKALP [ . mah kalpa] . - MA UN [a. ] :
: jüz ma akalp i intä qam u türlüg otlar idiš i tutar / güväriš
mah kalpa ( . . ma un ja urnï qatar
) ( IV 52); [ ] [ ] ,
MA AKASABI [ . mah ka yapa] . / , -
. (Suv 68814). ,
MA AMAJA [ . mah ma ] . . (QBK 1641).
(Suv 64221). MÄ IT [a. ] : äma köp erdi
ma amaja qatun ög . . bu mä itlär a [ ]
(Suv 6813). , – (QBH 18310).
MA AMAJUR [ . mah maj ri] . . mäs id, mäzgit.
(USp 60 I 14). MÄD [a. ] , : aja
MA AMANDARIK [ . mah mand raka] til törät mäd ötüngil ,
. : !( C41).
ötrü mandarik ma amandarik atlï tä ridäm ua MÄGÄR [ . ] , ,
äklärig tä ri tä risi bur an üzä a ïr aja tapï ; ; : mägär tä ri fazlï kü äzsä
udu qïlïp [ ] anï ( )
(QBN 3241);
, qam u iš i indä amulluq ödür / mägär ta at
mand ka mah mandaraka (Suv 4567). ersä evingil jügür
MA APARI: ma apari nirvan [ . mah pa- , / [ ]
rinirv na] . (Suv 2777). , ,
MA APRA APATI [ . mah praj pat ]: (QBK 10216); qam u n kä hilä etig arä bar /
ma apra apati gautami . . mägär bu lümkä ölüm iläsiz
( VIII H7). ,
MA RA [ . mah raja] - [ ], /
, , (Tiš 24a1). ; (QBN 972).
dartiraštri ma ara . dartiraštri; MÄHRIBAN . mihriban.
vajširavani ma ara . vajširavani; virupakši MÄJ [ . ] mäj füruš ( 409
).
ma ara . virupaksi; virudaki ma ara . MÄJDAN [a. ] , : mäjdan
virudaki. g ol gül ( . . ,
. maqara . ) ( 342
).
MA ARADI [ . mah ratha] . . MÄKAN [a. ] , : ol
(Suv 62916). ol aql uquš hoš iradqa mäkan – -
MA ARUK [ .mahoraga] . , , ( B47).
(Uig II 2023). MÄKARIM [a. . . ]
. ma oragI. , : sä asï mäkarim
ASATVI [ . mah sattva] . . jigä därmanï –
(Suv 6109). ( 50
).
MA ASIRAVIK . ma ašravik. MÄKKÄ [ . , mb g]
MA AŠRAVIK [ . mah vaka] . ( III 424).
: altï jegirmi ma raviklar MALIK [a. ] 1. , :
üskintä mäšrik mäliki (QBH 54);
(Uig II 8868). bodunnï aqï bar mäliklär üzä / mälikni
MA ISTAK [ . mhys k] . , haqï-ma bodundïn tüzä
; , , ,
/ -
(Man I 1220): qojïn jïlqa ü ma ištak (QBK 516);
olurmaq ü ün možakkä ke ädi 2. . , : qazalar jürütkän jaratqan
mälik [ ] –
 361

( 454
). MÄŠRIQLÏ [ + lï ] :
. müluk. mäšriqlï lar zajnu-l-ümära at b rdilär
MÄLIKLIK [a. + -lik] - [ ] «
, : anï kör mäliklik qurï a » (QBK 214).
tutar :[ ] ( . . ) MÄVA IZ [a. . . ] -
(QBK78). , , : bitidim kitabï
MÄMALIK [a. . ] änis l-mämalik mäva iz mä äl – [ ]
. aniš. ( 465
).
MÄN [a. ] ; ; . müva iz.
232
). MÄVLUDLÏ [a. + -lï ]
MÄN ÄK [ . mañcaka] , ( - .); ( .): balasa un
(Uig III 887). mävludlï (~
ÄNI [a. ] , : mänidin törümiš ) (QBK 216).
özi m n temä [ ], , MÄWLUTLÏ . mävludlï .
: « » (QBK 3234). MÄZA . miza .
MÄNZIL [a. ] ; : MÄZALÏM [a. . . ] -
ana qarnï mänzil qa ajlïq amul ; , :
[ mäzalim ödindä ötüg ilärig / körü alsa
] (QBN 1117). / -
MÄRD [ . ] , ( 321
). (QBN 1873).
MÄRV . ( III 149); MÄZÄ [ . ] , ; .
märvu-š-šahi an . ( III 149). , : bu ažun mäzäsi
MÄRI I [ . , mbierliei hia qatï lï mäzä –
< . mleccha] , ( üen99). ( 437
); ke är ... mäzä müddäti
MÄSÄL . äl. ... ( 194
).
MÄS ID [a. ] : arab boldï MÄZGIT [a. ] : tolu tutsa
mäs id ( B400); mäzgit äma atlarï [ ]
änï ornï mäs id äma at qïlïn [ ] -
( ) [ ] (QBK 33115).
(QBK 32713). . mä it, mäs id.
. mä it, mäzgit. MÄZI [a. ] , ( 346
).
MÄ ÄL [a. ] 1. ; ; MÄ AZ [a. ] , :
: mu ar m ätü ajdï türk ä mä äl ibadät rija boldï abid mä az [ ]
, [ ] «
(QBN 745); bitidim kitabï mäva iz mä äl »– ( . )(
– [ ] B398); tapu suz qul atï mä az ol qamu ,
( 465
); 2. ; : bilig [ ], –
birlä buldï mä äl kökkä jol (QBK 18810).
, , (QBN 2713); MÄ D [a. ] ; :
izkä kirür ... gühär j ü jaqut ïqarur mä äl jana mä d mürüvvät fütüvvät ,
[ ] ... , ( 63
).
, , (QBK 26016). ME I .
mä äl urul- , , ( III 214).
( , , ): bu bir söz ME II -
ozal ï urulmïš mä äl – , , , , , ;
[ ] ( 164
). , : m boldï qamu tilädi ,
MÄS UL [a. ]: mäs ul qïl- : (QBK 314); mälik-m küzätsä täni-
bu dünja iši qïldï mäs ul meni anï
(QBK 30415). [ ] (QBK 517); kö ül berdi häm-
MÄŠRIQ [a. ] 1. : kötürdi bašïn jorï [t]ï tilig [ ] ,
baqtï mäšriq tapa [ ] (QBN 238); k din küntä ajr iš-m
(QBK 3392); 2. kötrülgülüg ( . . )
: mäšriq mäliki ( . )
(QBK 43); mäšriq viläjäti (~ ) ( 390
); ne ä anda ersä bitig-
(QBH 214). me biti ,
 362

(QBK 22813). [ ] ( VI . 462).

. ma II. MENIG II . meni I.
ME IT . mä it. MENIGDIN . meni din.
MED . mäd . MENIGLIG (?) . me ilig.
MEGÄR . mägär. MENIN I . men: qïš jaj aru savlanur
MEJ . mäj. / r at m nin javraju :
MEJI : qal ït tartmïš kišikä / «
ularnï mejisin jesär dgü bolur [ ] »( III 278).
, , – MENIN II . . men:
, (Rach I63). menin köksägü i meni qalmadï
. me ä I, me i I. [ ] [ ]
MEJDAN . mäjdan. [ ] (QBK 28 7).
MEKAN . mäkan. MENI . men: ol m ni o lum ol
MEKARIM . mäkarim. (MK I 37); munï s n ajur s n m ni
MEKILI : mekilin qur a . . (USp 3110). tep m ni : « , ,
MEKKÄH . mäkkä. » (QBK 3094).
MELDÄK ( , ) . menü .
I 480). MENI DÄ .- . men: m ni dä
MELIK . mälik. negü bar adïn dgü iš
MELIKLIK . mäliklik. ? (QBK 2889).
MEM . en. MENI DIN . . men: tilämä
MEMALIK . mämalik. ni din bu iškä ke is
MEN 1. 1- . . . ; (QBK 2047); bajusa
2. . . ; ni din b düsä kü i
: m nin köksägü i meni qalmadï , (QBK 1735).
[ ] [ - MENI LIK , ,
] [ ] (QBK 2867); 3. . (QBH 763).
. . : . me ilik.
anda kü lüg m n (ThS II5); m n MENI SIZ: mensiz meni siz . mensiz.
sizkä kelgili m n ( I 25). MENI TIN . meni din.
men meni körüm : o ušlarïm MENNI . meni I.
mä körmäk m n m ni körümnü jürün äki rür MENSIZ 1. : ki igliktä m nsiz qalïr
n bu kün
(Suv 26219). (QBK 548); 2. . .
. n. .« »: kiši m nsizin bilip nom m nsi in
N . men. bilmämäk « »
MEN- . min-. » (Suv 22222); ürlügsü ü ün mgäkin
MENÄ . mina II. mgäk ü ün m nsi in mensi ü ün qur ïn
MEN ÜK . . (USp 6). körürlär [ ]
MENDÄ . men 481
). ,[ ]« »
MENDÄN . men (QBK 9811). – , –
. mendin. [ ]« » (Suv 29210).
MENDIN . n( B29). mensiz meni siz . « »:
. mendän. nsi m ni si tö lügin bilip
MENDIRI , [ ]« » (Suv 26414).
, / MENTÄ . mendä.
( I 492). MENTIN . mendin.
MENI I . mäni. MENÜ . men ( 218)
MENI II . men (QBN 2402). . meni .
. beni. ME I ; (MK III 359):
MENIG I . men: arï latï menig jazuqlu anlar qïzïl e bu e [k]a me -e –
qulu [ ] , a , [ ]– ( 26
);
(QBH 2320); joqu quru tanuqlamaq ïn kertü anu baš[ï]nda a ašlu jaruqlu bir m i bar
rür m nig atqanmaq igid züg tetir rdi ,
; ( 74); jamïzda m bolsar,
 363

baj bolur , [ - , ,/
] (USp 422). ( I 44);
ME II 1. , ( III 359); tirilgäj qutun tut ï m gü uzun -
: jorï lï ašï ol ucu lï m i (QBN 1714).
[ ] , . be gü, be kü, be ü, me i II, me kü,
– (QBN 3184); jïlqï ažuntaqï me ü I.
erin jarlï tïnlï larqa m sa maq aš bermäk ME GU II: mengü temür . . (USp 144).
[ ] ME GÜLÜG ,- ; ,- :
, asï qïldï özkä a u m gülüg [ ]
(Suv 16910); jolïn qïsmasa quš m in (QBK 30616); tirildi
etlämä [ ] , ölümsüz uzun m gülüg
[ ] (QBH 18021); (QBN 1205).
2. : quš tuzaqqa m ü ün ilinür . me ülüg.
ME l I ( ); : ol anï
III 358); tuzaq ï korünmäz m in körkütür me isin sa tï ( .
, - ) ( II 299); kür
[ ] (QBK 20813); bu dünja rsig jüräklig m isi tolu [ ] ,
ol sa ïlmïš m -ä – , ( .
[ ] (QBK 2089). ) (QBK 1516).
me . II. . meji, me ä I.
ME Ä I ( ); : uquš ornï ME l II (QBH 13331).
üstün m ädä turur . be gü, be kü, be ü, me gü I, me kü,
, (QBN 1415); ot i gü m äsin me ü I.
arït u , ME l III , ; : bušan
(QBN 4308). ara m i k lmiš [ ]
. meji, me i I. (ThS II80); jirtin ü m isi ä bodulmïš
ME Ä II . ma a. kiši m n – ,
ME ÄLIG , - (Hüen290); mgäklig taluj ögüzdän
(QBK 882). önär m ülüg me ikä egir [ ]
. me ilig.
ME ÄŠ- . mi äš-. ( VI47); m n ol dgü m ikä
ME DÄ- , ( - ortuqluqu bolajan
): ol anï sa ïn m dädi [ ] ! (Man I 1210).
( III 401). me i me ila- ,
ME DÄŠ- . me dä-: ekki ura ut : ö i ö i m i m ilä ünlär
däšdi [ ] -
[ ]( II 399). (Suv 3809); joqaru jaruq tä rilär
ME DÄT- . me dä-: ol anï jerintä m i m iläjür
sa ïn m dätti , ( VI198); in
( II 358). i . in I; in kü me i . in kü; ögrün ü
ME G I . me I. me i . ögrün ü.
ME G II . me II. . ü III.
ME GÄ . ma a. ME lGÜ , - ; , - :
ME GIZ , (QBH 3216). ol m igü tükälig münsü ö ün körälim
me giz qïzart- , ( , -
– , . .) (QBH 3216). , ! (Man I III6); k ntü
. iz. to mïš qïlïnmïš m igü tä ri jerin unï u ï dï
ME GÜ I 1. , ,
III 378): eräž qot tiläk arzu m gü tilä (Chuast B15); ana utlïsïn m igü
, , ölmäz
(QBN 3742); 2. ,- ; ,- ; - ( . ) (Man III III6).
, - : me gü ažun ( - me igü me igü . : m igü m igü
) ( III 378); edgü qïlïn m gü at ïn a bol un ! (Man I 1211).
[ ] (QBK 26513); . be igü.
k är kiši tujmas / jal uq o lï m gü qalmas ME lLÄ- I 1. ( );
 364

: r me ilädi ME lZ 1. , ; ,
[ ] ( III 405); 2. : bu türlüg äk jerdä mun a be iz /
(o )( III 406). jazï ta qïr ( :, tir) oprï jašïl kök m iz
ME lLÄ- II ; : – ,
ïntan ï üzä olurupan m iläjür m n /[ ]– ( . ,
, (ThS II6); biz ekigü ) , ,
isig armaq kö ülin m iläsär biz uz bolma aj-mu (QBN 1913); n ä körklüg rsä qa un taš jüzü
, / jïdï ja b dizi ja m zi tüzi
, [ ] ,/ , ,
- ? (Uig III 8218); alqu bur anlarnï ,[ ] (QBK 3048); amtï birär
alqïn sï ulu nom m isin m ilätä i atïn m izin sözlälim
[ ], - [ ]
, (Suv 441). (Rach II 317); 2. , ;
me ilä- bedizlä- . - ( III 363): anï m zi a dï
: tört bulu taqï dgüsi ujarï terilipän m iläjür ( I 65); jaruq dünja m zi tünärsä
dizläjür [ ] - (QBK 2986).
, me iz jüz . , : me zi
(ThS II42); me ilä- Ilin ülä- . jüzü sar arïp ( I 486);
; - me iz me lä- , .,
: bir kiši ... m iläjür ilin ü-lajür rsär : kšatrik b glär m iz m läp
... (Uig I 411); me iz
(Suv 20918); me i me ilä- . me i III. qïzart- , ( –
. mü ilä-. , . .): esiz eldä sevün ün
ME lLÄT- . me ilä- II ; qïzartmas me iz [ ]
; , : (QBN 752); körk me iz
dian ... nom bušulu m i ü ä m ilätgülüg . körk; o ša me iz tut- . sa .
... . giz.
( . ME lZÄT- , : qop
) (Suv 6154). ödün nom rdini va irlï jaraqqa m izätgülüg
ME lLIG , ; -
: m ilig b g r rmiš (Uig III 2933).
(ThS II9); m ilig turur . me zät-.
kör m i joq cï aj : ME lZLÄN- ,
(QBH 18025); beš ;
jü qolt ï t gin anta igidti alqu m ilig boltïlar ( III 407, 408).
, ME lZLIG 1. . -
( 724); alqu ödlär ä m ilig igsi , . : an ula
ri lär izlig rürlär qaltï ulu taluj samutri
(Tiš 45a4). ,
me ilig ögrün ülüg . : (Man III 916); 2. .
ilig ögrün ülüg qïl ulu man ar dar[a]ni ( ): qïzïl me izlig
sö läjü beri mantra, ( III 363).
[ ] (Tïs 51b5); in ME KÜ: me kü qaja « »,
me ilig . in I; in külüg me ilig . in külüg. ( 395).
. me älig. . be gü, be kü, be ü, me gü I, me i II,
ME lLIK ; ; me ü I.
: m ilik qaju ol ma a aj jora ME LÄ- I: me iz me lä- . me iz.
, (QBK 1016); m ilik ME LÄ- II: e lä- me lä . lä- I.
ol ol anda (ajda?) bulsa eriž , ME LÄN- , , :
(QBK 2916); ambu-diviptaqï tïnlï larnï bü bü ötär s mürgük / bo zï ü ün m länür
asï lïqï m iliki ü ün – ,/ ( .
, [ ] ), [ ]( II 290).
jambudvipa (Uig II 347). ME LÄP , ; : s n
. meni lik. munda beglärkä bol ïl bašlïq-ma m läp sa a a
ME lS . me iz. bolsun qa arlïq
 365

,
!( 283). II 358); meni atïmï / bögü m zätür ajqa
ME LÄT- ( ), - bu qïlqïmï /
( ): ol qazï m nlätti (QBK 303).
( III 359). . me izät-.
ME LI: li me li . li. MERDÄK ( 1 480).
ME LIG I , merdäki . I; to uz merdäki .
( III 359). to uz.
ME LIG II: me lig se ün . . (USp 2616). MERI I . märi i.
ME SÄT- . me zät-. MERKIT . . (USp1318).
ME Ü I 1. , : eriž qo MERV . märv.
tiläk arzu m nu tilä , MESÄL . mä äl.
, (QBH 1472); 2. , MES ID . mäs id.
; , - ; , - : özü ME ÄL . mä äl.
me iü rmäz atïn m ü ol / atï m ü bolsa özü MEŠ UL . mäš ul.
ü ol – , ;/ MEŠI : meši üzüm -
, [ ] ca ( I 360).
(QBN 294); uzun ödün artamaqsïz buzulmaqsïz MEŠRIQ . mäšriq.
to maqsï ö mäksi m ü tetir [ ] MEŠRIQLÏ . mäšriqlï .
, - MET -
, [ ] (Suv 5522); m ü : äfa k ldi andïn kimi-m t s väji
tä ri o lï elig an mši a , ,
(Uig I 75). ? (QBK 38915); n täg-m t jumï [t]ï bu
. be gü, be kü, be ü, me gü I, me i II, rdäm sa a
me kü. ? (QBN 1387).
ME Ü II: arslan me ü . arslan II; ïnan ï . mat.
me ü . ïnan ï. MEVA IZ . mäva iz.
ME Ü III: ögrün ü me ü . ögrün ü. MEVLUDLÏ . mävludlï .
. me i III. MEZÄ . mäzä.
ME ÜLÄ- . me lä- I. MEZI . mäzi .
ME ÜLÜG , - , , - : MEŽÄK ( I 392).
tirildi ölümsüz uzun m ülüg ME D . ma d.
(QBH 6114); ulu a tïm MIDIK [ . my kk] ; .
ülüg nirvan balïq qapï ïn ( IV 10).
(Suv 3684). midik prtik an (~ partak an ) .
. me gülüg. ; . : men
ME ÜSÜZ , titsi kumari mi ik prtik an jirtin ü me isinkä
(Suv 36622). bodulmïš kiši men , [ ] , –
ME ZÄ- , , - (~ ),
, : bir n birgä m zädi (Hüen289); qut bulmaduq
( III 103); midik partak an tïnlï lar
mu ar m zär em i bu sö ni ešid (Suv 4110).
[ ], (QBH 17826); MIHRIBAN [ . ] , -
mu ar m zär mdi tapu ï kiši / b gi birlä , ( A325).
ortuq saqïšlï iši [ ] | ] müš q mihriban . müš q.
/ ,[ ] . mihrüban.
(QBN 2214). MIHRÜBAN [ . ] , -
ME ZÄG ; : ja m zäg , ( 325
).
ja ja za kötürmäz bodu [ ] müš q mihriban . müš q.
, , . mihriban.
(QBN 143); ušaq o lan özlüg tüz MI NÄT [a. ] , , ;
zägi – [ ] : ö är mi nät otï
(QBK 21016). ( 351
); saqïn qa u mi nät
ME ZÄT- . me zä- - ma a k lgälir ,
, : ol bir n ni birgä m zätti (QBN 897).
 366

bäla mi nät . bäla. / , [ ] ,

MIJI . meji. [ ] (QBN 723);
MIJIŠ- . majïš-. amd-u sipas-ü minnät . amd.
MIJÜŠ- . majïš-. MINNI . meni I.
MILLÄT [a. ] , : aj millätqa MIN (QBN 3262).
ta ! (QBN 196). . bi , bï , mi I, mi g I.
MIN I [ . , mien] : kürküm MINSIN . . (USp 7410).
qonaq mini jïpar (Sïpar?) birlä borqa qa ïp MINSIZ . mensiz.
, (?) MINSIN [< .?] (?)
(Rach I67); ol mo larqa taš bešikni bulu ïnta ( VII 2512).
min üzmiš t g bir jum aq tašï üzüp berdi MINTÄ . mend .
, ( . ), MINTIN I: mintin . III.
MINTIN II . mendin.
(Uig I 717); on beš ba man min - MINÜ . menü .
(USp 768). MI I : bir tabïlqu jüz boltï jüz tabïlqu
MIN II . men. mi boltï ,
MIN- 1. , : elig ta tqa (ThS II48); mi in dostun ä
minsü[n] (QBN 4154); bir ol azlïqï [ ]
2. : n gü ter ešitgil bu tapu , [ ]
qïl ï / tapu birlä dävlät atïn mingü i , (QBK 2479); birin birin mi bolur tama tama köl
/ bolur – ,
(QBK 762); – ( III 360); mi japr aqla
bir oqurtan aj ïr atqa minä urur erdi [ - lin ua ( V 18).
] ( 261). mi jïl tümän kün , ( .
p. bin-, mün-. ): bu qu lu atlï
IN I [ . m na] . qatun kišikä mi jïl tümän künkä t gi qu lu t mür
( VII 226). rklig bol un
IN II [ . ] , . ; (USp 1611);
: özin qïldï mina ö i t g ihan mi mi : adïn-ma taqï bolsu mi mi
(QBN 3573). ula [ ]
MINDÄ . mendä. (QBH 1512); mi mi tümän ,
MINDÄN . mendän. : mi mi tümän e gü at
MINDIN . mendin. (QBN 2443); mi
MINGÜ , ; . mi tümän tümän :
. : jegü k dgü mingü at mi mi tümän tümän jol jaruq
ad ir sülüg / bulardïn ïqar ( ) ( V 30); mi tümän
/ , , , ,
(QBK 2642); ol j k [o] ulï b l- : ažun ïqa rdäm k räk mi tümän
güsi mingüsi u bol aj -
(Man II 57). (QBK 1729); antada mi
. müngü. tümän artuqraq bur anlarnï kü in bilgülüg ol
MINI . meni II. , -
MINIG . menig I. ( ) (Uig III 7423); dük mi .
MINIGDIN . meni din. dük I; tük mi . tük I; tümän mi . tümän.
MININ I . menin I. . bi , bï , min , mi g II.
MININ II . menin II. MI II: mi qara . . (USp 212); mi
MINI . meni I. temür . . (USp l11).
MINI DÄ . meni dä. MI III . me I.
MINI DIN . meni din. MI Ä I . me ä I.
MINI SIZ . meni siz. Ml Ä II . ma a.
MINI TIN . meni din. Ml ÄR . ma ar.
MINNÄT [a. ]: minnät ur- , Ml ÄŠ - : ol m nin birlä
, : mi äšdi [
tüzü lla bar a qïlur e gülük / jana minnät ]( III 399).
urmas kišikä külüg [ ] . mü äš-.
 367

Ml DÄT- . me dät-. MI AL [a. ] , : bu a zï

Ml G I : qanï bu kün anlar mi gin ä mi alï ü ür sanï t g
biri , [ ] (QBN 19912).
( A204). MIŠ [ . me a] .
. bi , bï , min , mi I. ( VII 22).
MI G II . me I. MIŠI: miši ro [ . myšyy rw ] .
Ml GÄ . ma a.
Ml GIZ . me giz. ( VII 84).
Ml GÜ . me gü I. MIŠKI . (?): ölüg miški ni
Ml GÜLÜG . me gülüg. jaqrï(Sï)sïn rgü üp sür sär a ïlur
Ml l I . me i I. [ ],
Ml l II . me i II. [ ] (Rach I57).
Ml l III . me i III. MITIK . midik.
Ml lGÜ . me igü. MITIL [ . mithil ] .
Ml lLIG . me ilig. (Uig III 1010).
Ml lLIK . me ilik. MITRI I [< . m ra] . . ,
Ml lS.cw. me iz. , (Man II 56).
Ml lZ I ( ) (Rach I42). MITRI II . majtri II.
Cp. mügüz, müjüz, mü üz. MITSU . . (Uig I 151).
Ml lZ II . me iz. MIZAB [ . ] (?): tiläsä
Ml lZÄT- . me izät-. fuqa ber tiläsä mizab – ;
Ml lZLÄN- . me izlän-. –[ ] (?) (QBN 33512).
Ml lZLIG . me izlig. MIZA [a. ] , :
Ml LÄ- I . me lä- I. asïqsïz ädäl häm miza din saqïn
Ml LÄ- II . me lä- II. ( .B346).
Ml LI . me li. MÏ
Ml LIG : mi lig tümänlig , - : l bardï-mï ? (~
, . . , ?) ( III 214).
, : mi lig tümänlig . mu, mü.
quvra ... terilti ... MÏ NAT . mi nät.
( II A57). MÏNA . mun .
Ml LIG II . me lig I. MÏN A . mun a.
Ml LIG III . me lig II. MÏNDA . bu: bu sözni šitgil
Ml Ü . me ü I. sözü mïnda üz
Ml ÜLÄ- . me lä- I. [ ] (QBN 2312);
Ml ÜLÜG . me ülüg. negü bolsa mïnda naru ï jorï [ ], ,
Ml ÜSÜZ . me üsüz. (QBN 1154).
Ml ZÄ- . me zä-. . munda, munta.
Ml ZÄG . me zäg. MÏNDÏN . bu: özü kö gü mïndïn
Ml ZÄT- . me zät-. kö ü ï burun
MIR [ . , mbir] : priangu , -
igdilä tüz soqup lgäp mirkä jo urup untik (QBN 1155).
qïlïp (?) . mundan, mundïn, mundun.
igdilä, , , MÏN ÜJ (MK III 241)
(Rach II 428). MÏNTADA , : bilgä biligin
. mïr. mïntada utdu jegätti
IRA - [a. ] : biridin birinkä (Uig II 2III).
mira lar qalïp . muntada, muntuda.
(QBK 45). MÏNTÏDA . mïntada.
MIRLIG , ( VIII I19). MÏNTÏN: e mïntïn . III.
MISA ÄT [a. ] , - MÏ I , : ol kišini alqu
; : jana äm -u täfriq misa ätkä türlüg mïnï ta ta ïnta qutqarajïn
öt
(QBN 3157). (Man III 484).
MISIR . mïsïr. . bu I, mu .
 368

MÏ II . mi I. MORVANT . murvant.
MÏ AR , , ( III 375): MOTGALAJANI [ . maudgaly yana] .
mï ar oqradï , ( III 280). .
MÏ LAQ . , - ( 423
); motgalajani ar ant . . (TT X422).
( I 285). MOU . .
MÏR [ . , mbir] : qan qusmaqqa MO ORAGI . ma oragi.
kdi jïlan eki baqïr mïrqa jo urup li qïlïp sorsar qan MOZ (?): o uz qa annug anïda aq
tïdulur [ ] saqallu moz (boz?) sa lu uzun uzlu bir qar
, [ ] kiši urur bar erdi
; [ ] ,
, (Rach II 1132). ( . ) ( 356).
. mir. . boz I.
MÏR [ . marica] . MOŽAK [ . mwck] . ,
(Piper nigrum): mïr bir baqïr sirkä birlä ,
qajïnturup : qojïn jïlqa ü ma istak olurmaq
(Rach 1134). ün možakkä ke ädi
. mur .
MÏŠÏR . . (USp III1, 1418, 197, 3813); (LCB 15).
mïšïr qara quz . . 221, 25); mïsïr šïla K . mük.
. . (USp 2810, 3715); MÖN- ,
. masar. ( )( III 341).
MÏŠAN: mišan an . . (Uig II 8065). MÖ RÄT- . mü rät-.
MLUNKI . . (Uig III 64l 658). MQAMAJUR . ma amajur.
MO [ . mw -] , : antïn ö i MRDASPNT . mardaspant.
jol a jorï dï ol mo larï? MRGAŠIR [ . m ga iras] . 28
(Uig I 98); arï turu ( VII 33).
mo nomïn urdï , MRI A: mri a igma [< . ?] .
(Man III 394). (Rach II 324).
MO . mo . MŠI A [ . mšyh < .- .] ,
MOKŠADIVI: ma ajan(a) mokšadivi . ; (Uig I 610, Man III 112).
ma ajana. MTRIPOLITA . matripolita.
MON AQ , (Suv 49515). MU
. mon uq. : bu ït-mu ? (~
MON UQ 1. , (MK II 123); ?) ( III 214); bardï -mu ? (~
: bir vin javaz kök mon uq ?) ( III 261); bar-mu n
, - ?( 14
).
( V .117
); jen ülüg mon uqlar . mï, mü.
( II B12); bašlandï j ti MU ABBIR [a. ] : negü
pa arlïnï j mä 5 türlüg mon uqu tašlarï erdämi ter šitgil mu abbir akim ,
lgülüg sablar , , (QBN 4311 ).
, MU AZZIM [a. ] , : ota ï
[ ] (ThB2); unamas mu azzim sözin
, ( , - (QBN 3142).
. .) ( III 121); 3. . , MUBARÄK: mubaräk qo . .
: mon uq mur (Rach I149). (USp 575).
bo mon uq . bo IV; mani mon uq MUDDÄT . müddät.
erdini . mani; murvant mon uq . murvant. MUDUR [ . mudr ] . -
. mon aq. : munu mudurï
MON UQLAN- (MK II 276). rsär eki ajalarnï qavšurup eki suq räklärni
MONQUL . munqul. gip eki ulu räklärni japšurup anta baša bu
MONU . munu . darninï ögülük saqïn uluq ol
MO UL . mu qul. mudra, [ ]: ,
MO TUL: mamat mo tul ïn . mamat.
MO UL I . mu qul. ,
MO UL II: mo ul buqa . . (USp 813). dharanï (Uig II 4670).
 369

MU ABÏR . mu abbir. ( III 172): mu adtï

MU UZ AQ , mujanlïqta tüšti barïp ;
(?) (MK I 504). [ ] (QBK 193).
MU AL [a. ] , - ; . müjänlik.
, - : tirig sözlämäsä edi-ök mu al MUJAV- : muš o lï mujavu to ar
,
(QBK 3714); anï baj te ä-me II 14).
bu bol aj mu al – MUJ A , , -
(QBH 1532). , : tosun javlaq muj a tïnlï larï
MU AMMÄD [a. ] . . - ijär basar [ ] ,
(570 – 632), ,
(QBK316); muhammäd-i ( VI254); bodun muj a bolsa jïraq ur sa a
mustaf a . . ,
(QBH 87); abu-l-qasim abdullah (QBH 5419).
ibn-mu ammäd al-muqtadi bi-amri-llah . . munqa.
abu; ma mud ibnu-l-husajn ibn mu ammäd MUJ AQ : ol muj aqnï
al-qaš ari . ma mud; nizam-ad-din isra l bažqïjasïn tutup
tu an t gin ibn mu ammäd aqïr to a an . (USp 102 c5); j mä muj aq sï unu ...
nizamaddin. ärür rmiš [ ] ... –
MU TÄSIB [a. ] (Man I 357).
; : MUJMUL , ( -
jana lgi kü lüg bolur mu täsib / esizlärni jï su ) ( VI 254).
äma at ke ip . bujmul.
: / , MUKTAKIŠI [ . muktake ï] . .
(QBN 40012). (Tis 19b4).
MUHURT [ . muh rta] - MUL [ . m ] . 28
– ( VII 160-70, 317).
( VIII L22.23). MULDA . . (USp 143).
MU IN [a. ] ; , MU MIN [a. ] , -
, (QBN 196). : qamu mu minï s n tözü jarlïqa
MUJ . mün I. (QBN 4010).
MUJAN [ . pu ya] 1. , MU MINLIQ ( ); -
( III 172); 2. , : bilig ; :
birlä ta at mujanï tümän / biligsiz tapu qïlsa mu minlïq nišanï tävazu turur
bulmaz mujan [ ] ( 279
).
, / MUN I . mün I.
, (QBK 18614); MUN II . mün II.
bu qad u icün bersü tä ri mujan - MUN III . mün III.
[ ] (QBK 3754). MUN- ; -
mujan edgü (~ gü) . , ,
: mujan edgü mundïn lätsä bolur : adu qutsïz ažun qarïp-mu munar
[ ] , ,[ ]
! (QBK 2341); mujan edgülük (~ e gülük) ?( 448
); qarï r mundï
. : kišilär araqï mujan e gülük ( II 30); uqušlu kiši kör qarïsa
/ bu j rdä bulunmaz [ ] munar ,
, / [ ] , (QBN 3311).
(QBN 2572); mujan ur- mun- az- . , -
, : seringil mujan ur , ( ): javlaq s mirsä munar
! (QBK 37511). häm azar [ ] ,
. bujan I. (QBK 21013).
MUJAN ÏLÏQ ; - MUNA : munï bilmiš k rgäk
( III 179). ( II B24); mina men sen[i] ölürür
mujan ïlïq qïl- , n (Uig III 646); mina
, ( III 179). amtï balïq i ä kirgäli turur
MUJANLÏQ , ; - ( V A . 4l);
 370

. munï II, munu II. (Uig I 318).

MUNAQÏ ; : munaqï ä äl munï mun ulaju . munï II.
tut ï keslür sözüm [ ] , MUN UQ . mon uq.
(QBH 493). MUN UQLAN- . mon uqlan-.
. munïqï, munuqï. MUNDA 1. . bu: jana munda
MUNAZARA [a. ] ; gräk lig sözlämiš
: anlar ara munazara su ali ävabi k är (QBN 2766); ulu bar ulu bir jur
g sözlämiš turur [ ] urur köp ïšï bir jer urur munda köp kikläri ... bar
( )[ urur [ ] , ,
] (QBN 32). ... ( 341); a ïl aj saqïš qap ï
MUN A 1. , , - munda basa [ ]
: mun a sözläp önüp bardï , (QBN 3154); 2. , : ol munda
( üen81); 2. , , , joq ( III 143); bu kün munda
: n räk ötrü mun a ï ün urï ä jarïn anda bil : [ ] ,
[ ] ? – (QBN 5010); aj s n munda beglärkä
(QBN 3487); n lük malqa mun a könül ba lamaq bol ïl bašlïq
- ( 282); n gü bulsa munda naru ïd jorï
?( B183); mun a üküš tïnlï qa n ä üz [ ], , (QBK 696).
buz qïltïmïz rsär . mïnda, munta.
MUNDA 1. : ma ar t gdi munda
(Chuast L119); bu mun a qorqïn adaqa kirip biliglig sözi
ölgäj siz [ ] (QBN 338); bu iš o ï munda
, ( 184); 3. . . ] ( I 69); munda saqïn ïzlar tursar
, : mun aqï mun anï (Suv 221);
bitip bertim [ ], 2. , : oš munda qïl
, [ I 36); savda munda k lir -
] (USp 647). ( . , ) ( I 36).
mun a mun a . : mun a . munta .
mun a tïnlï larï ölürmüškä , MUNDAN . bu: taqï mundan j gräk ajur
türk anï
(Suv 810); mun aqa tegi : ür ke boltï (QBK 2243); li erdi mundan basaqï ,
mun aqa t gi arïtï kelmäs , (QBK 1516); o qa an mundan köp
(Uig III 8214); an a ï mgäk eküp urdï
mun a . an a. ( 269).
. bun a. . mïndïn, mundïn, mundun.
MUN ADA . mun ata. MUNDÏN 1. . bu: bodunqa negü tegsä
MUN AQ . mon aq. mundïn t gir –
MUN AQÏ ( , - (QBK3183); mundïn narï aj o ul ma a
. .): mun aqï mun anï bitip bertim tapnu tur ïl , [ ],
[ ], (QBH 6313); hünär-sïz a mundïn
, [ äfa azraq ol –
] (USp 647). ( ) ( 442
); 2. : mundïn
MUN ATA , : mun ata barïr m n turup ,
rü ... kütügli rti izlär (QBK 188); ol mundïn barï saq t gül
... [ ( II 57).
] (Man II 58). . mïndïn, mundan, mundun.
MUN OLAJU . mun ulaju. MUNDUN . bu: mundun son er ä boldï
MUN ULAJU 1. , , ( 48).
: mun ulaju sav turur bu savlarï . mïndïn, mundan, mundïn.
ditig ä m n tükäl oqïju tükä[ttim] MUNDUZ I , : aj biligsiz
[ ], kiši munduzï ,
(Suv 714); kün önär o urda ! (QBN 572); n ä munduz rsä
mun ulaju saqïn qïlïp eš e gü [ ],
( V 71); [ ] ( I 458).
2. , : mun ulaju sözläzün munduz jorï a at , -
 371

( I 458); telvä munduz . telvä. . muj a.

MUNDUZ II: munduz aqïn MUNQUL , ,
, ( I 458): jaj barupan erküzi / aqtï : t z topraqqa batïlïp tu[r]qaru munqul
aqïn munduzï , / rtilär ,
( I 96). ( III27);
MUN AN , ; . munqul.
I 440): mun an kiši (~ MUNTA 1. . bu ( üen261); 2. ,
)( I 476). : munta bu j rtä ambudivip atiï ulušta
MUNÏ I . bu: berdim sa a qalï / mdi , ,
munï alï ,/ Jambudv pa (Suv 57713); anï amtï bu qïzï munta-
[ ]( III 372); tusul u tapu bu munï oq titäjin ïdalajïn
bilgü tap –[ ] ; , [ ]( 543
).
(QBN 2994); munï t g qïlïp anta munta . anta.
dgü nom tï la alï bol aj rki m n . mïnda, munda.
, , , MUNTADA .- . : muntada
(Uig III 294). adïn taqï ö i aš i kü joq ,
. munu I. (Suv 61016);
MUNÏ II : munï m n-m körgil könilik muntada k erin tïnlï bol aj-mu
törü , : – ,
– (QBH 4213). ? (Suv 6108).
munï mun ulaju , . mïntada, muntuda.
: munï mun ulaju tä ridäm višajlï m ilärig MUNTADAN .- . bu: muntadan
eginürtä i bertin sï ar oru bur an ünin ešit im
Chorugh, [ ] ,
(Uig II 283). (Man III 239).
. muna, munu II. MUNTA , ; -
MUNÏLAJU , : munïlaju , : munta sav sözlädi
sözlä[sär]lär (Suv 104). (Uig III 5010); bu munta ötügin šidip
MUNIN 1. . bu: t öz din äsäni (Suv 5891); munta
munïn buldum-oq lu kölük
( . . (TT VIII A37).
) (QBN 24614); 2. , : munta munta . : m n mun-
munïn ajdï bol a bilig bergü i / saqalsïz k räk ta munta sav šidtim -
tep idis tut ï , , (Suv 6228).
/ : « . munda .
» (QBN 21514). MUNTA ÏN (Uig II 344).
. munun. MUNTUDA .- . bu: muntuda
MUNÏ . bu: üküš türklär uqmas ïnaru ö tün jï aq altun ta bar
munï ma nasï [ ], , ( 374);
) (QBK 46); kedin-m kim ajtua n bu muntuda j gräk intamani rdäni al alï
munïn t g uza , , barajïn ,
? (QBK 415). – –
. munu . ( 348).
MUNÏ DA . munu da. . mïntada, muntada.
MUNÏ DAN . munu dan. MUNTUR- . mun- ;
MUNÏQÏ , : uqajïn te ä : arï sïz
n munïqï oqï : , – klär rüš kišig munturur
! (QBH 1444). (Man III 299).
. munaqï, munuqï. MUNU I . bu: köräjin tesä k l munu
MUNLAR . . bu: munlar qan a kör amul :« [
jürümäkdä qan a qan a söz berä urur erdilär ]», – , [ ]
erdi , [ ] (QBH 157).
: , ( 322). . munï I.
MUNQA , , - MUNU II ( II 257): munu m n-me
(QBN 1068). mdi sa a keldüküm / m ni qïlqïm rdi bu
 372

körküt[t]üküm [ ], ( I 425); kö ül bütmäsä rkä artuq mu

/ ol ,
[ , ] (QBK 2514); bu sözkä [ ] [ ]
tanuqï munu k ldi söz (QBN 1639); elig b g bu savï šidip
] (QBN 4911). ulu tïnïp ïn a tep tedi mu aj mu aj ,
. muna, munï II. ,
MUNUN . bu (USp 91). :« , !» (Suv 6239).
. munïn. mu emgäk . ,
MUNU . bu: kedin-me kim aj aj : bu mu umuznï mgäkimi ni
munu g uza , , jada oqïtu sö lägäli u uluq kü ümü
(QBH 516); munu a ï kügülür közünümü joq rti ,
(Suv 5938).
. munï . (Suv 77); mu ta
MUNU DA .- . bu: munu da jašï , : mu ta
joq sa a (QBN 35814); öndi ( III 359); mu taq
munu da adïnsï j mä bar adïn . , : tä rim n mu taq
, (QBK 19612); boldï kim ... ögükü üzni ölüm jeri ä ïdur siz
munu da basasï sözü qïj anï , , ...
– (QBN 369); ? ( 261);
munu da naruqï n ä gri jol , mu umqa taqïmqa ma a ol jarar
,– (QBK 2896). (QBN 34414); mu
MUNU DAN . . bu: m ni joq tar . , : mu qa
saqïn ïm munu dan adïn , tarqa t gmiš tïnlï larqa umu ïnaq bolup
(QBK 549); munu dan basa mdi jïlduz ï ,
ol ( . . ) (Suv 6288).
[ ] (QBK 25912); munu dan . bu I, mï I.
oza barmadïm m n a ar MU A I . bu: bu as ha ib atïn
(QBK 29613). gürmiš mu a -
. munu dïn. (QBK 72); mu a jürüntäk san a mandal
MUNU DÏN .- . bu: munu dïn qïl ïl [ ] [ -
lir ötrü gü uru - ] ( VII 2526).
(QBN 1514). . mu .
. munu dan. MU A II [ . mudga] . ,
MUNU LU , - (Phaseolus mungo): jig šäkär sarï mu a
, : ajï lï lï munu lu bolur urnï qïlïp
, [ ], [ (?) -
] (QBH 7321). (Rach I87).
. mu lu . MU AD- I ,
MUNU TA . munu da. .; , : mu admïšqa
MUNU TAN . munu dan. a bu ol ot mi
MUNU TÏN . munu dïn. (~ ) –
MUNUQ: azuq munuq . azuq II. (QBK 11511); mu adsa-ma dgü qïlïqlïlf kiši
MUNUQÏ , ; ( ):
bitig-m bitäjin munuqï sözün (QBK 3301); s ni siz mu adur m n artuq üküš
[ ] (QBK 22817); munuqï törü ä (QBK 9216); lig
vrilsär [ ] tarlïqï t gsä mdi sa ga / kišikä mu adma
(Suv 39418). ,/
. munaqï, munïqï. (QBN 3277).
MU , , ; , . bu ad-, muna -, mu ad-.
; , : qara mu k lmägin ä MU AD- II: mu ad- ta la- . -
qara ja1 a k mä , , , : jïlqï ažunïntaqï
( tïnlï lar j mä bur anlarï körsärlär mu adïp ta lap
)( III 33); qar a qalï bilsä süzük kö ül öritürlär ,
mu ïn ol buz suqar [ - , ,
] [ ], , , [ ]
 373

(Uig III 7222); tä ri a sïz mu adïp ta lap MU AR . bu: mu ar s n

(Suv 38113); adïn- sezik tutma ïl
mu ad- . adïn-; ta la-mu ad- . ta la- I. (QBH 4712).
MU ADIN I , - . mu ar I.
; ; : MU AR- . mu qar-.
bu tü imin jonlap mu adïn ulu iš ködük MU AT- . mu ad-.
qïlajïn , MU UL . mu qul.
, (Suv 61319); bu MU UQ- , ;
munta mu adïn ïduq on türlüg jorïqlarï ; (QBH 8910).
, . mu uq-.
[ ] (Suv 375). MU LU 1. , -
mu adïn ta lancï . - , :
, (Uig III 396); adïncï mu lu r ,
mu adïn . adïn ; ta lancï mu adïn III 382); qamu bar a mu lu törütülmiši
. ta lancï . [ ] [ ]
MU ADMAQ : je in siz ulu (QBN 135); silärni du aqa bolur mu lu
mu admaqqa t gip [öz] [ ]
(Suv 4566). (QBN 44113); 2. , ,
MU ADQULU : mu adqulu ta laqulu : mu lu ol (ThS II34);
. , , - mu lu turur bu aba o lanï
: mu adqulu ta laqulu ! (QBN 9214).
iš išläjü jarlïqamïšjin mu lu erin . , -
] ( 21
). : bu arquq qïlïn lï ne mu lu rin
MU ADTUR- . mu ad- I: , ,–
mu adturma ïl s n jegü k dgükä [ ] - ! (QBN 15712).
(QBK 578). . munu lu .
. mu tur-. MU LU UN , -
MU - , , : : bu jerdä mu lu un
r o lï mu mas [ ïnturu basïnturu jorïjur sizlär
] ( II 84); bu ja lï kišikä mu a-
ur özüm (Man III 303).
(QBN 523); mu mïš mu a jara [ - MU QAR- , ;
] (QBN 20813). , ( III 397): ajï mu qarur
. bu ad-, mu ad- I, mu ad-. n bu kün s n meni ,
MU TUR- . mu -: mu - (QBK 2373).
turma ïl s n jegü ke gükä [ ] MU QUL , : mu qul
(QBN 10215). bolup bilinmäz m n ,
. mu adtur-. [ ] (Suv 62418).
MU AR I . bu: mu ar t gir mu qul teltük . -
ulu luq [ ] : ögin kö ülin ïc ïndï tujunmadï
I 352); mu ar ke ki ski tapu ï k räk bilinmädi mu qul teltük qal bolup
, - , -
(QBN 2103); samtso a arï mu ar barmazun [ ] , ,
( üen176). (Suv 63417).
. mu ar. . munqul.
MU AR II . mï ar. MU UL . mu qul.
MU AT- . mu ad- II. MU SUZ I ; ,
MU ATÏN Ï . mu adïn . , : aj mu suz i im s n bu mu lu
MU ATMAQ . mu admaq. qulu / sujurqap k ürgil jazïqïn qamu
MU ATTUR- . mu adtur-. ,/
MU A . bu (QBH 712).
. mu a I. (QBN 1414).
MU AD- , ; mu suz taqsïz . , :
, (QBH 12924). mu suz taqsïz baj barïmlu baja utlar vläri
. bu ad-, mu ad- I, mu -. barqlarï ,
 374

, ( VI ).
.11
( C106).
MU SUZ II . . (USp 1625). MU URAGI . ma oragi.
MU SUZUN , - MUVA IZ . mäva iz.
, : bir bajat ol tükäl mu suzun MUZ I : öšä üs ündä to aqï muz bar urur
– ( 265).
(QBN3442); biligsizkä u maq turur bu ažun / riž muz ta . ( 267).
birlä avnur jorïr mu su un . buz I.
,/ , MUZ II . moz.
(QBH 18038). MUŽAK . možak.
MU UQ- , ; MÜ : k ldi -mü
( III 395); : mu uqsa ? (~ ?) ( III 214); bu
ja ï jüz ölümkä urur , ul s ni -mü ?( III 214); ajï
(QBK 1293); mu uqmïš qïlïn kü i artuqraq kü lüg rmäz-mü
kišilär ölümüg qolur , ,
(QBN 1805). ? (Uig III 423).
. mu uq-. . mï, mu.
MUQABÄL [a. ]: br-ü muqabäl . MÜBÄRÄK: mübäräk kör . .
äbr. (USp 575).
MUQÏRR [a. ] , - MÜDDÄT [a. ] , -
; ; : ikin ; ; , : ke är ... mäzä müddäti
bar qïlur s n muqïr[r] m n mu a ... ( 194
).
[ ] , MÜFA A [ . ] , -
10
); barï a muqïr[r] m n ( ) : s a t gmäsüni müfa a jodu
(QBN 3445). (QBK 6915).
MURAD . mürad. MÜFLIS [a. ] ; ;
MUR . (Piper nigrum) ; özi boldï mü is ajlïq jedi
II 186): mur t[ört] baqïr , (QBN 3314).
(Rach I7). MÜFSID [ . ]: müfsid utun .
. mïr . : b g i gü i bolsa müfsid
MURUD (Rach II 1103). utun /
MURUTLUT: murutlu arjadan (QBK 10916).
(USp 881, 26 MÜGÜZ ( ) (?) ( 425).
MURVANT [ . maurva ?] - . mi iz I, müjüz, mü üz.
, , : jen ülüg MÜJÄNLIK , , -
murvantlar a nap - : mu abtï müjänlikdä
( VIII I17). tüšti barïp ; -
murvant mon uq . ; [ ] (QBN 425).
(Uig III 154). . mujanlïq.
MUSA ID . misa ät. MÜJÜZ 1. ( ): atnï škäkni
MUSALLAT [a. ] , müjü i örmä
; : bu b glär bajatdïn (Man I 1612); k län k jik müjüzi t g atïn kü kötlür-
musallat turur [ ] gäj -
(QBK 2561). ( I42); 2. (Uig II 3521).
MUSANNIF [a. ] , - . mi iz I, mügüz, mü üz.
( . .): musannifni dgü du a MÜK: mük tur- : ol mük
birlä jarlïqaju qïlu jad qïlsun turdï ( I 335).
[ MÜKIM ( I 395).
]! (QBK 38). . büküm, mükin.
MUSTAFA: mu ammäd-i mustafa . MÜKIN ( I 395).
mu ammäd. . büküm, mükim.
MUŠ . : muš o lï mujavu to ar MÜLK [a. ] ; : jana
rk bu mülkni tutu lï kiši , ,
II 14). [ ] -
küvük muš . küvük II. (QBK 514).
MUTABA AT [a. ] ; - MÜLKÄT [a. ] : bu mülkni
 375

arabï baqasï nedin / ja mülkät qalurï barurï MÜN- 1. , (QBK 3471);

adïn [ ], 2. , : arqun münüp
,/ arqar j tär ,
[ ] (~ ) ( I 421); t vä münüp
(QBK 514). qoj ara jašmas ,
MÜLUK [a. , . . ] , ( III 60); edärsiz jï müngü
: kiši söz birlä qopdï bol ï müluk mu lu bolup ,
, (QBK 684); kemä mündi
(QBH 1713). saqïn kiši al ï , -
pändnamä-i müluk . pändnamä. (QBN 24812).
. mälik. . bin-, min-.
MÜ MIN . mu min. MÜNAFÏQ [a. ] , ,
MÜ MINLIK . mu minlïq. : namaz ruza birlä jorï lï kiši /
MÜN I , : özlüg mün müna ïq atandï ,
( I 36); bir öpüm mün ,/
( I 75).. (QBK 3816).
mün aš . : jeti künkä mün aš MÜNÄ- ( ): ol
n ... berür m n ... tonu münädi
( I17). ( )( III 274).
. bün. MÜNÄL- . münä-: ton münäldi
MÜN II , : ( II 138)
satï ï berür n a ar mün sanï - MÜNÄ IM [a. ] , -
[ ] , [ ] (QBH 927).
(QBN 2212); tiriglikni mün qïl asï MÜN IG . (?): mün ig ašlï lar
gülük [ ] - [ ]– (?) (Uig II 6633).
, – (QBN 298); köni- MÜNDÄRÜ -
lik mün ol – (QBK 15413). ( I 529).
MÜN III , , ( III 140): MÜNDÜR- . mün-: ol ma a at
münüm joq (QBK 276); mündürdi
münüm rdämim bar a ajdïm atï , ( II 197).
. bintür-.
(QBK 2910). MÜNGÄŠ- . mü äš-.
mün ajb . , MÜNGÜ , :
: o urmïš dünjanï münin ajïblarïn ajur müngü bir at (USp 53 IV5).
. mingü.
[ ] (QBK 1011); mün becä . MÜNKÄR [a. ] , -
: mün b ä m ni sïnïmda sö ükümdä , ; ; -
... bulmadï rsär (QBK 3826).
... (Man I 2332); MÜNLÄ- , ; :
mün qada . ; r münlädi ( III 301).
- ; : bu munta MÜNLÜG: münlüg qada lï . ,
rmäz iš išläsär m n ulu mün qada qïl aj , : in e ilärin münlüg qada lï
, qïlmaz
(Uig III 8 24); qïlmïš qïlïn ïnï münin (Man III 2210).
qada ïn körüp - MÜNQALIB [a. ] , -
(Uig III 54); sansarnï münin ; : bu aj ornï
qada ïn nirvannï jegin dgüsin könisin ä tujmaq boldï evi münqalib / orunsuz turur münqalib n
könisin ä körmäk paramit temäk savnï jüräki rür qïlïp ( -
); / ,[ ]
saipsära, . [ ] (QBK 3017).
– päramitä MÜNSÜZ ; ; ,
(Suv 3102); mün ur- , : jalï uq o lï münsüz bolmas
: ma a mün ururlar bu atïm ü ün ( III 141);
münsüz özü üzün körälim
(QBN 606); jazuq mün . jazuq I. ! (Man I III6).
 376

)( III 388).
münsüz be äsiz . ,
MÜ ÜZLÄN- ( ): qozï mü-
: özüt ü ü[n] müns[üz] b äsiz
üzländi ( III 408).
arï turu [orduta] turmïš k rgäk rür
MÜRAD [a. ] , : tegilmäs
[ ] , ,
müradqa a ï er tegär [ ]
( ).
(Man I 242); münsüz qada suz (~ qadda suz) 234
MÜRÄN [ . müren] : köp müränlär
. : münsüz
köp ögüzlär bar erdi [ ] ,
qada suz jamraq qozïnï tin je lär
( 32).
MÜRID [a. ] , -
! (Man III 391).
(QBH 17927).
MÜNÜKMÄK , ( ):
MÜRKI , (?): qa an
birök bu ulu münükmäk atlï [ïrq] k lsär
kiši ažunïnta to duqta tümkä biligsi mürki
savïn ïn a ter [ ],
bolmušlarïn [ ]
« », -
, ,
( I224).
(?) (Suv 3002).
MÜNÜL- . mün-: at münüldi
MÜRÜVVÄT [a. ] ; -
( II 138).
; : bökändi ol rkä mürüvvät
MÜ ÄŠ- ( III 399).
jolï -
. mi äš-.
( B150); mürüvvät kišikä tariqat bolur
MÜ lLÄ- ; ; -
– [ -
( III 406).
] (QBK 16916).
. me ilä- II.
MÜSAFIR [a. ] , -
MÜ RA- , : u mü rädi
: müsa r bolup mindi ödläk atï
( III 403); sï un kejik m n ... münräjür
,
n – , ... (ThS II93).
(QBK 659).
. ma ra-.
MÜSTÄMI [a. ]: müstämi bas-
MÜ RÄMÄK ; , (Suv 1221).
( B81); müstämi ol-
MÜ RÄŠ- . mü rä-: sï ïr buqa
( ).
mü räšür ( II 79); 81
MÜSÜLMAN [ . < .] ,
ördi bulït räšü / aqtï aqïn mü räšü
: müsülman qadašqa
[ ] ,/
müsülman qadaš
[ ]( III 338).
– (QBK 29611); müsülman iši et
. ma raš-.
(QBK 20414).
MÜ RÄT- . mü rä-: ol u nï mü -
MÜSÜLMANLÏQ ; -
rätti ( II 358); ol
: müsülmanlïq a ïl
rni urup mü rätti , ,
(QBN 39315).
[ ]( II 358).
MÜŠFIQ [a. ]: müš q mihriban (~ mih-
. ma rat-.
rüban) . , :
MÜ ÜZ ( ): süsägän u qa
müsülman a müš q bolup mihrüban
tä ri mü üz b rmäs
( III 364); o lan ïšï ïš bolmas o laq
( ).
mü [ü]zi sap bolmas – , 325
MÜTÄDÄJJIN [a. ] ,
– [ ]
, : märd mütädäjjin
III 145); su un mü üzin jumšaq ügüp
pür aql ,
(Rach I55).
( C344).
münüz baqa . ( III 364);
MÜVA IZ [a. . . ] ,
mü üz mü üz .
, ( ).
III 364). 77
. mäva iz.
. mi iz I, mügüz, müjüz.
MÜWA IZ . müva iz.
MÜ ÜZGÄK (
N
NADAN [ . ] : gühär qïjmätïnï NAGAR UNI [ . n rjuna] . .
nadan n bilir ( üen1907).
(~ )? (QBK 185). NA ID [ . ’n ] . :
 377

sarï taš n id tüzlüg ol NARAJAN AN [ . nairañjan ] .

(ThB8). (Suv 311).
na Id žmnu [ . zmnw] . NARAJANI . narajan.
; (TT VII 929). NARANTA [ . nar nta] . . 506).
NA RAN: na ran ro [ . n rw ] NARU 1. , (
. ); , : naru bar
( VII 916). ( 54314); özüm dünjadïn qa tï k ldi
NAJRITI [ . nair ] berü / jana m n n gü t g barajïn naru [ ]
: [kedin kündin naj]riti bulu ta , ; /
( VII 158). ? (QBK 21614); qotqïlïqïn tapïn ïl
NAJUT [ . nayuta] - qo ïl küväz naru , -
, ; s kiz tümän tört mi kolti ( 33715); 2. . .
najut sanï , , , : bu kündä naru s n qïjïlma
, [ ] tapïn ,
(Uig II 725). (QBN 5314); mu ar t gir ulu luq / munda naru
NAJVAZIKI [ . naiv sika] : linür
najvazikilar küzä ür ( 17714); tiriglik tükäl tükäl ü
[ ] ( VII 2848). kün ol / anï da narusï n ä tüš tün ol
. näpsiki. [ ]; / ,–
NAKAPUŠP [ . n gapu pa] ( . ) !( 2111 ).
(Mesua Roxburghii) (Uig III 565). NARUAN [ . ] , (?):
NAKÄS [ ] , , : babï1 balïq a taštïn bir naru[a]n atlï ï rti
ba ïl nakäs utsïz tavar pasbanï / jï ar jemäs i mäs ,
tutar b rk anï , , ( ?) (USp 955).
:/ , , , NARUQÏ . . , .:
( 261
). munu da naruqï n gü bergü i / ma a s n ajïtma
NAMAZ [ . ] , ajït ïl ö i , , ,/
: qopup jundï , (QBN 33513)
qïldï jana ta namaz / namazïn ötädi du a qïldï , munu tan naruqï qamu gri jol ,
, ;/ / (QBH 13721).
, (QBN 28512); arab boldï NASAB . näsäb.
mäs id bodun be-namaz , NASI AT [a. ] , ;
[ ] ( B400). : nasi at kišikä qïlur ol tusu / nasi at
NAMÏŽA ; tegülä tiläsä jesü
, ( 2243). ,/[ ] , ,
NAMO [ . namo] , - (QBN 3877).
, : darnisi bu rür namo siri pänd nasi at . pänd.
a divini : NASÏR [a. ]: nasïr mu ïn .
, ! (Uig I 3317). : aj din izzi davlatqa nasïr mu ïn
namo but namo drm namo sa [ . namo !
buddh ya namo dharm ya namo s gh a] . ! (QBN 196).
! ! NA T [a. ] , -
! ( IV B69) ( A20).
NANDABALI [ . nandabal ] . NATAKI [ . na ika] . . (Tiš 41 1).
( VIII H8). NAVSRDI [ . n’wsr ] .
NANTI [ . nand ] . . (Suv 4918) ( VII 927)._
NANTISINI [ . nandisena] . . (Tiš 13 b5). NA OŠÏ [ . ] , ;
NAQÏD [a. ] : bilig qadrïnï : välikin i indä häzar na osï
häm biliglig bilür / gühär qadrï naqïd salïr ( ) ( 218
).
qïjmäti ,/[ ] NÄBI [a. ] , -
( A20).
(~ ) (QBN 274). näbi jalava . -
NARA [ . ] . : nara uru ï suvqa (QBH 26).
ergürüp (Rach II 342). NÄFÄS [a. ]: häfäs tin toqïr ,
NARAJAN [ . n a] . . (Suv 20817). , (QBK 544).
 378

NÄFS [a. ] , ; : -sa , ;

hava näfs bilä kör ja ï ol ulu / bu eki azï ur , : ki iglikdä bilsä o ul qïz n i / qarïp
tapu ï qulu , – ölmägin ä unïtmas anï
( ) ;/ ,/[ ]
(QBK 19410); bajat bermišindin (QBK 729); j mä n iš jarlï
ma a qïl ülüg / tirilsü kö ül bolsu näfsim ölüg jarlïqasar qop[da] iši jorïq bol aj [ ]
[ ] !/ ,
, ! [ ] (Th B18); biligsiz n
(QBK30317); bu kün känd ulušqa oqïr s n meni / ajsa ajur uqmadïn ,
bulun qïlsa näfsim julu lï qanï ( 119
).
,/ ne ersä 1) ,
, ? (QBK 2131 ). ; , ; . ,
NÄFIS [a. ] , ; - : seni körsü bilsü šitsü sözü / tiläki n
, : asïslarnï kötrüp nä sni alïp ersä tilin aj özü , ,
/ adu qutsuz ažun qarïp-mu munar ;/
, / [ ] (QBK 2010); jarašïq n ersä
, , anï berdilär , ,
?( 447
). (QBN 889); 2) . . ,
NÄHJ [a. ] , (QBK 3826). : n rsädin rmäs s ni birliki
NÄPSIKI [< . naiv sika] / n rsälärig s n törüttü s ni
, : jaqšï näpsikilärdän körüklügräk ,/
rdi ( 17). ; [ ] – (QBN 1313); ne teg
. najvaziki. , , ?: k räkü i i n t g ol tügünüki
NÄRD [a. ] , : jana t g ol ?
närd-ü šatran bilür rsä k [ ] ? (ThS II27);
(QBN 1966). ne ü ün ?; ?; ?: amraq
NÄSÄB [a. ] , - lum n ü ün bušušlu k lti iz
: näsäbsuzqa bilgi tükänmäz näsäb , ?( 45);
– - ü ün tep tešär körgil ,[ ],
( A128). ,– ( 232
).
NÄSÄBSUZ ; . nü.
, ( A128). NE II [ . ] ; ( ):
NÄVADIR [ . . . ] , jorïmaz ne jatmaz u ïmaz o / n me zäg n
: bezädim kitabnï nävadir sözün ja za kötürmäz bodu [ ] ,
– ;/ , ,
A77). . (QBN 143).
NÄVBÄT [a. ] , : bulï NE Ä 1. ?; ?; ?;
kökrädi urdï nävbät tu ï : ?: n ä jarmaq berdi
(QBN 193): ? (MK 5421); bu dünja so ïda jügürmäk
NAVIŠTA [ . ] , ; ä [ o ?]
( 315
). ? ( B181); 2. !; !:
NE I 1. ? ( , , - ä dana erdi n ä fäjlasu / qanï ou kün anlar
): n bašïnalïm t gälim mi inda biri ,
? [ ]! ( 39
); ne ter ! / , [ ]
n ?( 5397); anï ü ün taqï n ? ( B203); 3. , , -
temiš k rgäk ? : n ä r b üsä baš a rï b ür / n ä baš
( VI51); taqï ne k rgäkin alqu tükäti b rip uzatïp üsä b ük börk k ür
üntürdi [ ], , , ;/
( 284); 2. , , ,
? ( , ): qa anïm qanï (QBN 434);
qa anqa isig ki ig berür m n , 4. . -sa
? (KT 9); n , : n ä jitik bi äk
urda k ldi ( . ) rsä öz sabïn jonumas
? ( 3816); atïn n tülüg ,
?( 53513); 3. ( 19311); taqï ol ulušta n ä erin
 379

jarlï qolt ïlar bar rsär alqu anta quvradï ,[ ] [ ] (Uig III 598).
, NE ÜKIN . ne ük: j ma n ükin
, ( 719); anï körüp ... bolurlar tä rilärni rkligi
. n ä kišilär rdi rsär olar bar a qorqup b li läp ? (Uig I 2413); ïn ïp ol
ïraq tašdïlar qa tïlar , , mo lar n ükin urïslïmt ï n önüp bardïlar rsär
[ ], ol jultuz j mä olarnï birlä barïr rdi ,
(Suv 59); n ä-m opraq ,
ke ük rsä ja murqa jarar (Uig I 65).
, ( 4613). ne ükin ersär ,
ne ä ne ä ( ), - , : bi ä n ükin
: n ä n ä jïrudï artadï [ ] rsär amraqlartïn adïrïl uluq mgäk bolma un
! (Suv 6121). rti tep qorqar m n ,
NE ÄKÄTÄGI (ne äkä . ne ä ,
+ tegi) , ; (Suv 6092); aj r- s n birük kim ol s n
: ïn ïp rli u untonlu lï n äkätägi ölürgü i tïnli lar ü ün ökün kö ül öri ip n ükin
beš tä ri kü in j mäsär n tü s vigin uvutsu rsär ... nom bitigig tükäl bü[tün] bititgükä küsüš
išig sürü uma , öritgäli usar s n ! ,
[ ] , - , [ ]
- , ...,
(Man I 1616); taqï t mir qaz uqu
jerkä toqïsar n äkä ägi jertä jatsar jo una u u aju (Suv 1023).
umaz rsär NE ÜKLÄDI ?;
, - ?( , ): aj j klär t rkin
, ( IV B43); sözlä lär n üklädi m ni balïqïmtaqï ulušumtaqï ig
n äkätägi bu sansar i intä to mïš tïnlï lar ...tört to a ketmä , , ,
to umlu qïsa ta ta qïsïlur ta ïlur rsärlär ,[ ]
, sa ra, ? (Uig I 458).
... NE ÜN ?; ?; ?;
( IV A ..20). ?( 453
).
NE ÄKLÄ- . ne üklädI. NEDÄ . ne I ?; ?:
NE ÄTÄ . ne ä , ..., tä rili j kli n dä, ötrü sü üšmiš biltimi ,
, : n ätä jasini baja utnï / /
eki o lanï b dük boltïlar anï arasïnta k ntü özi (Chuast L164); j mä arqun jer tä nedä ötrü joq bol aj
tüz qodup adïn ažunqa bardï ... biltimi , ( . )
Jayasena , (Chuast L169).
NEDÄ IN . netägin.
(Uig III 803); n ätä ölsär anta-oq ölüg NEDÄ . netäg.
tüzintin jarsï uluq t g javïz jïd önüp ötkürü NEDDÄ . nedä.
[ ] , NEGLÜK . negülüg.
NEGÜ ?; ?; ?; ?;
(Uig III 4319); n ätä kin timin an a- ?: taqï n gü kü är si lär t rkin munï san lar
qïja öglän ür ilär bi lär ? ,
(Suv 62521). ! (Uig I 437); n güdä bol aj ol ter
NE ÜK 1. ?; ?: körüp n ük ? (ThS II36); ešitmäz-mü rdi
qa madï , gütin bu söz
[ ]? ( 5215); 2. ?; ? (QBN 333); negükä jorïr m n
?: otsuz subsuz qaltï ujïn n ük jorïjïn bu j rdä quru
[ ] , ? (QBH 2624); qalï artasa suv n gün jup
? (ThS II69); a ï barïm arïr ( . ),
alqïnsar er törü n ük tutar biz [ ] ? (QBK 1101).
, ? negü kim , ; :
93); amtï s nitin ketip n ük u aj m n gü kimni satïp julup -
? (Uig III 4812). ( III7); negükä kimkä satïlmadïn öz bodï
ne ük ersär , [ ] [ ] ( III13).
: n ük rsär ölürgäli ïdma aj [men] NEGÜDÄ . negü.
 380

NEGÜL ?; ? ( üen108). NEMÄRSÄ ; ;

NEGÜLÜG ?; ?; ?; , ( 239
).
?: m n tirilmiškä si lär n gülüg an a NE 1. , , ; : ja ï n
d qa ar si lär bolurda bu ski n räk / talu n bolurda javuz n
, ? (Suv 515); n gülüg titti räk , ,
özükin (özü in?) / ,
? (Suv 6203); m ni balïqïmtaqï ? (QBN 604); bu n ol bizkä k räkläg
bodunu buqunu n gülüg ölürür sizlär ( 2544); muš jaqrïqa t gišmäs
? (Uig IV 26). / ajur kiši n i jarašmas
. nelük. / : «[ ] ,
NEGÜN . negü. » ( 32112); bu munda
NEGÜTIN . negü. kišilär eligkä k räk / eligkä k räk n kör elkä
NEK I [ . ] (MK 5133). räk ;/ ,
nek jïlan , (MK 5133); , ,
nek jïlï . ( (QBN 5110); 2. , , -
, - , : arïbluq jerindä
)( 5133). räk bol a n / bu n im tükänsä sarï bol a
NEK II: nek se ün . . (KT 52).
NEKÄ . ne I ?; ?; ?: [ ]; /
kä t zär biz üküš t jin n kä qorqur biz az t jin , (QBN 461); rän qamu
, [ ] , artadï n lär u u
, [ ] ?( 38
); ( 27215); n qop bulup küväzlik
qa ï n ïn a tep ajï tï n kä jï laju bušušlu k lti qïlnïp jana quturma
, , [ ]: « , ( . .
?» ( 52). )( 25313); 3. ,
NEKDI [ . nakt ]: nekdi j[ï]lan ; ,
(Rach II 1132). : n j rdäki qa anlï bodunqa
NEKIM 1. ; , : agar bilsä kaš ar tilin ,
här kiši / bilür ol ädibni nekim ajmïšï 56
); n n sabïm rsär b gü tašqa urtïm
,/ , [ ], ,
( 502
); 2. (KT 11); arqïs terkis ïšar n
-sa , , : n kim bu joq [ ] ,
išlär ersä tükäli küdär (KT 8); jana qorqa tüšär
(QBK 439); nekim iš qïlsa bütär , bulmaz
,– ( VII 3937). ( VI14).
NEKÜ . negü. ne tavar . ; ,
NELÄK . nelük. : k türdi sav altun kümüš n tavar
NELIK . nelük. , ,[ ]
NELÜK ?; ?; ?; (QBN 2718); qa ne ersär . qa I.
?: qan ï n lük ölgäj ol b glig ol NE SIZ ; . . ;
: bajut ïl aj qïlma ïl n sizin
? (ThS II88); n lük terdim rdi bu altun , (QBK 22010);
kümüš / n lük qïlmadïm m n ajqa ülüs ajïn tirilsä kiši n sizin / bajusa qo ur bu
? / [ ] qïlïn güsin ,
? (QBN 936); n lük jüz evürdü ,/ ,
[ ] ? (QBK 253). (QBN 4III3).
. negülüg. NERÄK (<ne k räk) ?; ?;
NEMÄ , : ?: ja ï n bolürda bu ski n räk
sana uluqsïz n mälär jïlqïlar aldï [ ] , ? (QBN 604); bu
( . ) sa a n räk ?( 19717);
( 352). biligsiz bolur qul n räk qul sözi ,
nemä ersä . nemärsä. [ ] ? (QBN 1466).
NEMÄN . nemä ?; - NERSÄ (<ne ersä) , :
?: n män ötgäj-mü m n mun a n rsälärni s n b rip bitiglärim al ïl ,
? ( üen27). , -
 381

(USp 3213).
NESNÄ , ( 6
). (Man III 416).
NETÄG 1. , , ?: NIHAJÄT [a. ] , : bu kitab
gni n täg dgü ol ( ) ... ajat uzluqïndïn nihajätdin ke ä körklüglükindin
? (ThS II28); s ni jorïqï n täg ...
? ( 2869); ajïtttï ha ib
mdi kö lü n täg / k lip qajda tüštü ja ornu (QBN22).
täg :« NIJÄT [a. . ]: nijät qïl- -
?/ , , , , : nijät dgü
?» (QBK 213); n täg o lu bardï tep tesär qïlsa kö üldä kiši / ažunda tiläki etildi iši -
:« ,/ -
?» ( 134
). (QBK 3428).
NETÄGIN . netäg ?; NIK [ . ] , : bu tört nik
?: tujunmaq kö ülüg n tägin šäri är üzälä qïlur [ ]
bulurlar -
? (Suv 2066). (QBK 74).
NETÄGLÄDI , - NIKAJ [ . nik ya] ,
?: adïnlar n täglä i eki türlüg nom joqï : šidü t gindim qama nikaj sajuqï tütrüm
bultuqma ï ü ä rti ü b ki b lgülüg rür ri nom tözin
[ ] [ ], ( . )
(~ ) ( üen213).
? (Suv 6522). NILAPUŠUP [ . n pu ] .
NETÄGLIK . , ,
; , .: barï (Clitoria tenatea): qïzïn qojïnta kötürü alïp
belgülüg s n kün aj t g jaruq / n täglikkä j tgü nilapušup altï sögüt altïn eltü bardï -
kö ül ögdä joq ,
;/[ ] n pu (Uig II 2517).
( . ), NILUTPAL [ . n lotpala] .
(QBN 1312). (Nymphaea ) (Rach III 3119).
NETÄK . netäg. NIMÄ . nemä.
OŠAK . ni ošak. NI MÄT [a. ] , ,
OŠAKAN . ni ošakan . ; , ;
OŠAKPT . ni ošakpat. : šükür qïlsa ni mät bajat arturur
RAN . na ran. ,
NI . ne I. (QBN 6410); bu ni mät bilä bu
NICÄ . ne ä. igi miš özüm / kirür bu qara jerkä körklüg jüzüm
NI ÜN . ne ün. , ,/
NIGAHDAR [ . ] , -
( 345
). ( . . ) (QBN 1195).
NIGRANTI [ . nirgrantha] . . ( üen6). NIPUR [ . n pura] ,
NIGÜ . negü. : nipur etigin etiglig adaqïn ma lap
NI OŠAK [ . nyws k] – jorïsar [ ] , , -
, ( 439
).
: kün aj tä rikä NIQAB [a. ] , : niqab kötrür
kü lüg tä rikä bur anlarqa ïnantïmïz tajantïmïz ažun birär jü a ar
ni ošak boltumuz [ ] ( 221
).
, , NIRMANARATI [ . nirm arat ] .
(Chuast L176); ol ni ošak- (Suv 14215).
larqop bir t g rmäz / j mä tükällig ni ošak bar NIRVAM . nirvan.
;/ NIRVAN [ . nirv a] . ,
(Man III 1210). ,
NI OŠAKAN [ . nyws’k’n ] - -
-
(Man III 416) : mti ma a bu tü ümin ti ip
NI OŠAKPAT [ . nyws’kpt] ïdalap üzäliksi üstünki jeg abamulu m gü
 382

nirvanï tilägülük , (Man III 12]3).

, NIZVANÏLA . nizvanïlï .
[ ] NIZVANÏLÏ ,
(Suv 61416); dgü nirvanqa jaqïn eltti iz , ; : kö ülläri
[ ] tar nizvanïlï kirläri t ri ;
( III52); jirtin ütäki tïnlï lar jintäm nirvanta ( üen103).
to unlar NIZVANÏSÏZ ;
[ ] - : jükünür m n bad a atlï nizvanïsïz
( III52). bodistvqa -
nirvan bitig (= . ( V1357).
nirv a s tra) ( III167); qalïn sïz NIZWANÏLÏ . nizvanïlï .
nirvan . qalïn sïz; qalïqlïu nirvan . NIŽDA ( 2349).
qalïqlïu; qalïšïz nirvan . qalïšïz. NO DAR [ . ’ (?)] –
NIRVANLÏ : (?) (Man III 351).
sansarlï taluj ögü i indä t gzingäjlär nirvanlï NOM I [ . nwm] 1. ;
in in qïdï taqï joltïn jïra ajlar - : tä ri nomï
( 50311); jirtin kä
(Suv 43313). umu ïna törütü üz jeti a ïlï nomlarï nomlatï ïz
NIRWAN . nirvan. [ ] ;
NISAPUR [ . ] . ( III74);
, bur anlarnï nomïnï ulu tür-lügin j mä šidi -
( 216). lär
NIŠAN [ . ] 1. , ; , (Suv 518); dgü nomu ... berti
, : mu minlïq nišanï tävazu turur (Man I 123); 2. , ,
( 279
); – ,
elig til nišanï munu bu bitig : ötrü altun ö lüg jaruq jaltrïqlï qopda
– (QBH 1842); idimni tilär kötrülmüš nom eligi atlï nom rdinig tolu tükäl
n özüm usï joq / nišanï bulur m n körüglisi joq bititgükä kö ül öritdim
, ;/
, (QBK , , -
2837); 2. , , -
: bu nišan m ni temürni ol – (Suv III6); balïq ulušta bu nomu istäp tapïšmadï
, (USp 110); bu nišan m ni , (Suv 175);
ol – (MO l17). üzüksüz bu nom rdini šidsärlär
belgü nišan . belgü.
NIV [cp.-n. n v] , : tä ri mar (Uig I 262); 3. . , – -
niv mani (~ ) -
(Man I 1219). -
NIZAM [a. ] , : ol kim burqan tetir nom ol-
: barusïn bitimiš j türmiš oq rür ol kim nom tetir bur an j mä ol-oq rür
nizam [ ] ( ) , , ;
(QBK 616). , ( VI418); alqu
NIZAMADDIN: nizam-ad-din išrafil nomlar rsär beš türlüg bolur ïn a qaltï ilki at
tu an t gin ibn mu ammäd aqïr tona an tö lüg nomlar ekinti b lgü tö lüg nomlar ü ün
. .( 6814). adïra biltä i nomlar törtün köni bilgä tö lüg
NIZBANÏ . nizvanï. nomlar besin kertütä kertü tözlüg nomlar rür
NIZVANÏ [ . nyz ’n ] , , [ ]
: üzmiš m n qalïšïz qama qa u nizvanï , : – ,
( . ) ; –
(Suv 36723); üküš t lim nizvanïlar , ;
ögin körjülin azï ïp örlätür rti tïnlï larï - – , [ ] ;
, , – ,
( III33); üzüksüz ; – ,
nizvanïlar birlä sü üšmäk ö äšmäk ol (Suv 3031).
[ ] nom bitig . , , : ada
 383

tuda boltuqta [b]u nom bitigkä tapïnïp udunup -

vusïn tüzintä tutmïš k rgäk ( üen268);
jana igdäjü tä ri i m n nom ï m n tegmäkä
( VII 1410); altun ö lüg artï ïp ,
jaruq jaltrïqlï qopda kötrülmiš nom ligi atlï
nom bitigdä , , (Chuast 60).
, , NOMDAŠ . . (USp 8817).
(Uig I 286); nom äki sudur NOMLA- , ,
« » ( V 1); nom eligi : bu nomu nomla ï tojïnlarqa
, : nom eligi atli bitig dintarlarqa j mä tört türlüg ulu asï tusu tetir
tükädi , , -
(Uig I 149); nom közi . . ,
, , (Suv 1961); ü ün arïpn tur uïn rmäkig
( . . , nomlajur , -
, , , (Man III 215).
): n m közi jarujur to maz batmaz biligkä nom noml - . nom I; nom nomlamaq .
gir , [ ] nom I.
( VI127); NOMLA . nomlu .
nom nomla- , , NOMLA MA ,
; : j ti kün mun a ini bizi ä nom (Man III 268).
nomla NOMLAL- . noml - -
( 495); l qanïnqa , : n täg tä ri
tatï lï soqan nom nomladï [ ] bur an ü ä nomlalmïš rsär
[ ]
464); nom nomlamaq : ? ( VIII 12).
bur annï n m nomlamaqlï eligi rdi [ ] NOMLAT- . nomla-
( V 87); , : kim qaju tïnli
ü ün n m nomlamaqqa tavranur , bu nom bitigig bitišär bititsär oqïsar oqï sar azu
(Man III 213); nomlasar nomlatsar ... ol dgü qïlïn sanï saqïšï
nom qutï . , joq ,
, ; . , , ,
: suj jazuq qïlur biz jaruq tä rilärkä nom , .. .
qutï a arï dintarlarqa ( VI53).
, NOMLATÏL- .- . nomla-
- , : nomlatïlmïš
(Chuast L335); nom šazïn . - bu nom eligin dgüti bögünüp -
(Suv 68323).
(Uig II 8066); nom törü . , : ürük NOMLU 1. , ;
uza ï köni nom a törü ä bašlada ï [ ], , ; : bilgä
biligig baš qïlïp eki ginlärindä dgü nomlu
(Suv 60717); nomu törüg kiši jüküg jüdärlär ,
etär kiši a ïrlajur
, [ ] ( VI35); ( V B49); munï mun ulaju ... tä ri tä risi
jemki vusanti alqïš aqšapï nom a törüšä tutu bur an bu nomlu jarlïqi jarlïqatuqda bu ü mi
umadïmïz ersär ulu mi jirtin ü jer suv ü qurlaju t brädi ...,
, ,
(Chuast 155); darni ,
nom . darni; edgü nom . edgü I; eki ermäz (Tiš 46a1); ja ïtdïm m n
nom qapï ï . eki; ïduq nom . ïduq; jarïm qama da [jeg] nomlu ja muru
nom . jarïm; jürü nom . jürü . [ ] (Uig I 226);
NOM II: nom qulï . . (MO 516). 2. :
NOM Ï , rs aza nomla lar intar atïn tutarlar -
: m inadiš uluštïn
ligli nom ï bilgä samtso ari öz eli ä bar alï (Man III 294).
turur nomlu etüz . (~ -
 384

) (= . dharmak a): ü ün nomlu NUŠ . noš.

tü läri rür [ ] NUŠADIR (Rach I81).
) (Suv 3814). NUŠATÄR . nušadir.
NOŠ [ . nwš] ; , NUŠIN: nušin rävan [a. ] . .
: ü äliksi noš tatï lï nomlu I (531 –
ja mur jatï ïp [ ] - 579 .): ja nušin rävan t g törü tüz jorï tïm ,
, , ,
(Suv 4302); nošda tata la raq tä ridäm (QBK 3882).
bilgä bilig , . anuširvan.
(Man I 2618); atarlï turur NUVAMA: nuvama bumi [ . navama-
dünja nošï a u [ ] , bh mi] . -
– (QBN 34512). (Suv 3252).
noš rasajan (Uig III 506). NÜ : nü ter s n ?( 53910);
NÖKÄR . nükär. nü qïlsun rät bir ekindi bilä / java qïlma m ni
NU [a. ] . . vin im tilä
( . )( I 28): ažun bütrü tuttum ,/ , -
sikändä tutar a / tükäl nu jašin m n jašadïm (QBN 4188).
jašattïm , . ne I.
; / [ ] NÜKÄR [ . nökür] ,
[ ] (QBK 38717). , , ; : nükärlärnü
NUQL [a. ] , : aš i gü jesälär el künnü qama ï munï kördilär
nuql ur jemiš , ( 319).
(QBK 2761). NÜ UM [a. . . ] ;
NUQUL . nuql. ; : nü um bilsä tïb häm jora
NUQUT . (Cicer bilsä tüš / anï jormïšï t g sözï k lsä tuš [
arientinum) (Rach I186); ] ,
NUR [a. ] , : aj mülkätqa nur ,/
! (QBN 198). (QBN 1964).

. ol I, II. ( I 150); o aqlïq titik ,

I[ . ] : obu oq (QBH 1618). ( I 150).
II . op I. UQ , ( VI86, I 490).
III: ob b . op II. . aq, ot uq.
- . -. OD UR- : udï ma o uru jatï lï
A , ( I 86). tur uru jorïjur m n ,
RA- . -. (ThS II31); b aflät
RAQ . opraq. usïn ïn m ni o ur-a
RAŠ- . opraš-. (QBH 18517).
RAT- . oprat-. . ar- II, o ur-, o ur-.
RÏ . oprï. OD URA . od uraq.
RÜŠ- . öprüš-. OD URAQ , , :
U . ubu. si lärni ü ün o uraq nomlaju beräjin
URTASÏ . ovurtasï. ( VI 26);
UZ , (MK I 54). ši gil ... m ni o uraq sö llämiš savïmïn
oj obuz . oj I. ...
UZLU : oj obuzlu . oj I. (Uig III 8212).
AQ (MK I 64). od uraq qïl- ,
. uq, ot uq. ( üen2084).
AQLAN- , OD URAQSÏZ , -
: v o aqlandï (? Uig III 510).
( I 293). OD URATÏ , : tö ün
AQLÏ ( I 147). lanïm qu uru tï lan o uratï nomlaju beräjin
AQLÏQ , , ,
: o aqlïq jer , ( VI383);
 385

uratï uqar (Uig II 912). usal bolma saq tur o , -

OD URMÏŠ . . (QBH 47). , , (QBN 1159).
. urmïš. kö üllüg , -
ODU , : jorïma n : o könüllüg r
jatma udïma odu [ ] , ( I 63).
,[ ] (QBH 117); bir U LU : o lu bu saqlïqnï
ada ol rür talïm balïq odu rkän saqlanmadïn ögdi rän
tüšär alqunï k mi birlä si ürür (QBN 439); ikin i bu saqlïq o lu
: turur / qajusï saq rsä ol üstä bolur –
, , /
( 172). , (QBN 17710).
ODU LUQ : b saqlïq odu luq . odu luq, o luq.
bu el išikä [ ]– - OSÜ LUQ , ( I 149).
–[ ] (QBH 2521). . odu luq, o lu .
. u, o luq. UL- , : ölüm
ODUL- : ölüm je ä odlur tutsa o lur ökün in ölür ,
ökün in ölür , - (QBN 932).
(QBH 4811); . odul-.
ip jatmïš r t g udïp odlu k ldim , - UN- , : r o undï
, (QBK 3879). ( I 200); jaruq julduz
. ul-. to arda / o [u]nu k lip baqar m n
ODUN- , : aj elig / ( III 194);
udïma o un , , li läp o undï usï k lmädi , ,
(QBH 10822); mun ulaju tüšäjü jatur rkän jer , (QBN 3576).
rämäki ü ä b li läp o unup k lti . odun-,
, UR- . ür-.
[ ] (Suv 6211). OFRA : jara bulsa ofra jalï nï
. un-. bütür ,
ODUN SUZ: odun suz tebrän siz . ( 330
).
, (Suv 31616). . opraq, orpaq.
ODUNTUR- . odun-: o un uru - . uqat-.
saqïn uru t ginip unït uru t ginmägäj bi O ÏL: jar o ïl . . (USp 1233).
, [ ] O LA ( I 129).
, O LA U 1. , ,
[ ] (Suv 4572). : o la u qatun
AR- I , : ol anï kedin (~ )
ardï ( I 225). I 138); a ï uz töšänür özü o la u / qara jer
AR- II : emdi u ïn o arur töšängü turur aj bögü ,
( I 46). , ,/
. od ur-, o -, o ur-. (QBK 682);
: otu o birlä 2. , , : o la u [javaš]
öcürmäs ( I 177); ünin jïrlap ,[ ]
äkläri o rulur / o bilä vrišür ( 441
); körtlä o la u köz[läri] ,
[ ] / ( 448
).
( I 248). O LAN 1. , : o lan beläldi
UR- : ol m ni o urdï - ( III 196);
( I 225); m ni o uru berdi ki ig o lan erdim b dütti m ni
läk ö i , (QBK 469); 2.
(QBN 4078). (o ):
. od ur-, o ar- II, o ur-. sabïmïn tükäti šidgil ulaju ini j günim o lanïm
URMÏŠ . . (QBN 40615). , [ ]
. od urmiš. , (KT 1);
LUQ . luq I, II. o lanïmïn ul a[d]turu umadïm-a
U , , : ( 591).
r ( I 63); ikin i lan qïz . , .
 386

: m ni elim i intä n ä iki jašda altïn O RAQLAN- -

lan qï lar bar rsär bar anï ölürü lär ( I 313).
O RAQLAT- :
, (Uig I 102); aba o lanï aq t rmäl k ä o raqiatdïm
. aba IV; jalïn uq o lanï . jalïn uq; ken , ( 25
).
lan . ken I. O RAŠ- . ra-: ikki ja ï o rašdï
O LAN U . la u. [ ]
O LANLÏ : urï o lanlï . urï. I 234); tutušqalï jaqïstï / u ualïmat o rasur
O LAQ 1. : a ïlda o laq to sa arïqda , , / -
otï önär , ( I 170).
( I 65); o laq pišländi O RAT- . ra-: ol m ni ïšqa o rattï
(MK I 261).
II 266); 2. . (QBN 2214). O RÏ I , : o rï javuz ïtlaq[q]a /
laq aj ( I 347); ulu o laq aj qušlar k i u tïmïz ,
. ulu . ./ ( I 483);
O LÏT- , : ol tavarïn rï rig ubarttï ( III 429);
lïttï ( I 265). krü ki läp tut o rï almašun ,
O RA- 1. , :, b g a ar ( 562).
radï ( I 274); vkä O RÏ II , : iglädï m ni
ra ( III 311); ja ï at aq / körmä ip o rï tuzaq ,/
mišsä s ä o rasa ( I 380); ö läk
(QBN1799); 2. , - jara küzätti / o rï tuzaq uzattï
: ögdülmiš (ökün?) ökünüp tävbäqa , /
ranmïšïn ajur [ ...] , ( II 234).
, , - O RÏ III : bilmiš k rgäk bu tü üg
(QBH 107); ajï qïlïn larï qïl alï o ranmïš ijäsi quru suzaq t gin altï o rïlar tajaqï ol
rsärlär [ ] , ,
(Suv 29615); n ;
gü iš išlägäli o rasar (Suv 3643).
(Uig II 2326). O RÏ IV . ur I, II.
özi ä o rap kel- . öz I. O RÏLA- , : ol n o rïladï
. ura-. ( I 316).
O RA I 1. , , ; O RÏLÏQ , : bir birni
, : o ra ïm k ndü jïraq , rïlïqïn ïq[a]rïšdï ,
, ( III 29); 2. , ( II 208).
, : jandï erin o ra ï , O RU 1. , , ( I 98);
( III 65). 2. -
O RA II , , : özi qojï ( I 118).
ra ï / alplar qamu t rkašür , . ra II.
,/ ,[ O RUL- . ur-: sö ük o ruldï
]( III 65). (~ ) ( I 247);
. ru . äkläri o rulur / o bilä vrišür
O RAJU 1. ; : jana [ ] /
mä o raju bu nom rdinig küjü kü ätü tutualïr ( I 248).
ün , O RUŠ- . ur-: ol m ä sö ük
(Suv 4485); bular o raju mi ruštï ( I 235).
rür qama igkä O ŠA- , : j mä jel
(Suv 5962); 2. , : o raju jaqïn tä ri a ar o šajïr
gürti [ ] (Suv 57314). (W50).
O RAL- . ra-: ol jerkä o raldï o ša- jöläš- . , -
( I 247). : kün tä rikä o šajur jöläšür
O RAMSÏN- . ra-: ol s ä o ramsïndï (Man III 186).
, ( III 322). . oqša-, o ša-.
O RAQ . - O ŠATÏ . oqšatï.
( I 28). O UL I 1. , : bu o ul ne
 387

ter ?( I 74); o ul O UR I : bu o ur ol böri ulï u –

rsindi ( I 253); qarïnïnda , ( I 136);
ul ölmiš rsär tarï arï asï o ur ,
[ ] (Rach I108); 2. ( ( II 322); ï tarï tarïmaq o urïnta
): a›íí½ r o lï (Uig II 8645).
( hS II45); qa qa ansar o lï ü ün O UR II 1. , , :
temä mü [ ], o urqa tä ri tep atï bolur olarnï
, ?! ( 84); ata ornï atï « »? (Uig I 2317); 2. . .
ulqa qalïr , , : b g o rïnda m ni
(QBN 2012); 3. : kejik ïšïm etildi
lï (ThS II68); quš o lï (ThS II20); ( I 53); nom o rïnta kötrülür a ïrlï
muš o lï ( II 14); arslan o lï bolur
(Man I 86); böri o lï (Man I 86). ( VI36); bor o rïnta
o ul qïz . , . sarï ig t rämi[š] [ersär]
: o ul qïz saqïn ï bu tüpsüz t iz
– (QBN9512); taqï j mä (?) (Rach II 345).
qaju u un tonlu larnï o lï joq rip o ul qï o ur jï . , : bu mun o ur
küsäsär , jï ü ä , (Suv 596).
( VII 263); O UR III : atqa o ur aldïm
erin jarlï ja uqsu kišilärni o lïn qï ïn bul adïm ( I 53).
rsär , O UR IV , : jo o ur
bolsun ( I 53).
(Uig II 7832); ögäj o ul . ögäj; qaplï o ul . O UR- : r sö ük o urdï
qaplï ; qïz o ul . qïz 1; tun o ul . tun I; urï ( ) ( I 178).
ul . urï. O URA- , : n gü
O UL II: ul tarqan . . iškä o ura a bü är ,
(KT 52); ul tegin . . (USp127); ( VII 2829)
ul to a . (USp 11017); qutlu o ul . . -.
qutlu III. O URLA- I , : r tavar
O UL UQ . ( I 149). urladï ( I 300);
O ULLAN- : men tujnaq na u tavarïn o urladïm rsär
silavanti j mä o ulum sambodu bilä tü ülüšlüg (Uig II 8522).
qïlïp o ullanu altïm , , O URLA- II : r ïšïn o urladï
[ ] , ( I 300).
( III6). O URLA- III , : b gim özin
O ULLU , : n gü urladi / jara bilip o urladï
r eši gil o ullu kiši , / , , [ ,
, (QBH 518); tört ] ( I 300).
ullu (TT VII 179). O URLAN- I . urla- II: o urlandï
O ULLUQ : tïtsu atlï o lumnï ( I 292); jol o urlandï
ïntsu ajaqqa t gimligkä sojun savïn ï jarïm jaš uq , ( I 292).
alïp o ulluq bertim [ ] O URLAN- II .:
, at o urlandï [ ]
( II3). ( I 292).
O ULMUQ , O URLU , : bu ïš
( I 149). urlu boldï
O ULSUZ : kiši alqu to sa o ul (~ ) (MK I 53); o urlu ïš
qïz üküš / o ulsuz tesä rkä körksüz söküš ( I 146); o urlu safar a ïqïp altï jol
[ ] , [ ] (QBH 279).
O URLUQ : artut alïp anun ïl
, / « », / gü tavar o urluq ,[ ]
– (QBK1966); / ( .
ulsu rsär o[ ulï] bolur [ ] , )( I 114).
( VII 2912). O URQA (?):
O UQ ( I 67). urqasïntïn önär -
 388

( VII 4126). OJ- II . uj-.

O URŠAQ ( I 149). OJAN . ojun.
O US . uš. OJ UR- : ol m ni oj urdï
O UŠ 1. , : urï qopsa o uš aqlïšur ( I 269).
, [ ] . od ur-, o ar- II, o ur-.
I 87); qo ï qïqrïp o uš t rdim , OJMA I (?): ojma r o lanïn kišisin
[ ] ( II 83); 2. : braman tutu urupan usï oju alïp barmïš
ušïnta rsär , ,
(Uig II 3533); 3. , , : tïnlï o ušï (ThS II43).
(Suv 6120). OJMA II . ujma.
o uš bodun . OJNA- , : qïrïq kündün
: biriki o ušum bodunum so b düklädi jürüdi ojnadï
(KT 1); uš , ( 23); elik külmü
qonum . , : kü i t i toqïštï / o uš ojnar äklär ü ä , ,
qonum oquštï ,/ (QBH 1413); ol m ni birlä
( . )( II 103). ojnadï kökür künläšü ,
O UŠLAN- , - ( II 226).
, : r o ušlandï - ojna- ilin ülä- . : qualï
, ( I 293). äklig ... [jerdä] ... ojnaju ilin üläjü
O UŠLU 1. , ... (Uig II 266).
, ( I 146); 2. OJNA U :
: aj qï ïm m ni birlä bir o ušlu turur s n ojna u jer ( I 121).
, , OJNAQ , : ojnaq išlär
( 472
); bodisatv o ušlu bolmaqï bolur ( I 120).
(Uig II 3528). OJNAŠ ( I 120).
O UZ I . - OJNAT- . ojna-: ol anï ojnattï -
(KT 48, 49; 62
). (~ )( I 271).
sekiz o uz . sekiz; toquz o uz . toquz. OJTUR- I . oj- I: ol m ä qa un ojturdï
O UZ II , : ošul o ul [ ]
anasïnï köküzündün o nï i ip mundun ar raq ( I 269).
mädi OJTUR- II . ujtur-.
[ ] ( 19). JU I : usï oju alïp barmïš
O UZ III: uz bilgä tam ï . . (ThS II43).
(KT 53); uz qa an . OJU II . uju .
. ( 405). OJU - I . oj- I: jer ojuldï
O UZLA- , ( I 268); kötü
: ol anï o uzladï ojuldï ( I 269).
( III 345). OJU - II . ujul-.
O UZLAN- . uzla-: r o uzlandï OJUN 1. , : ol ojunda qaldï
( II 25); ojunqa atïn a
( I 293). ažun tu ï / elin buzdï bol ï ö i qol ï
OJ I , ( I 49); anï tüšnäki ,/ ,
ol japz jer ojï [ (QBH 8412); 2. , :
] – (QBN 261II); ïrïn ojunïn ïrlaju büdijü
az-qïja ojup oj qïlïp , ( 144
); s vin körsä tüštä ojun ja büdig -
(Rach I147). , (QBN 4316);
oj o uz - 3. : ojun kög arasïnta aja
( I 54); oj o uzlu jap[ïnïp kör]ki jarašï jorïjur
: oj o uzlu jer - ,
(~ ) ( I 146). [ ] ( 440
); 4. ,
OJ II : oj at ( I 49). : ulu ki ig qama bodun toj qap a
OJ- I , : ol qa un gi bardïlar [ulu ] ögrün ün ojunun
ojdï [ ] ( I 174); a - , ,
qïja ojup oj qïlïp , ( II 66).
(Rach I147). OJUQ . ujuq I, II.
 389

OJUŠ- I . oj- I: olar ikki qa un OLTUR- : ligin tuta kigürüp

ojušdï [ ] rdänilig orunluq ü ä ol urtï [ ]
( I 268). [ ], [ ]
JUŠ- II . ujuš-. ( 463);
OL I : ol abï šidip ötrü qapï ï r tur urup jolta ö i ol urtï
12
); ol tözün r , [ ],
(Man I 512); ol r ol vkä bar an (?) ( 663).
( II 53). OL URT- . ol ur-: ötrü üskintä
OL II 1. : ol bu jerig qïšla landï ol urtup se inmiš[in] ajït ï ïn a tep ,
( II 273); ol tavar sattï [ ] ,
( II 295); ol ol aql uquš hoš irädqa ( üen.20).
mäkan – , , OL UT- . ol ut-.
( 47
); 2. . - OLÏRSUQ . olursuq.
: ol anï satï saq ol OLMA , : quru olma
( II 297); bu nišan m n tanuq ( I 375); suv olmadïn qotruldï
jara sïl anï ol – , ( II 234); olma ïn suv
( II27). sïzdï ( III 182).
OL- 1. : mä olur os luq OLTRU : n ol ru j ri ol s n
[ ] aj ïn s ä ,
( . )( 381
), arib er i išlam ?! (QBH 3235).
arib ol ï baz . oldru .
( 397
); 2. . OLTRUQ . oldru , oltru .
: vaqif ol (~ )( 22
). OLTUR- 1. : al ol uru rdi [ ]
. bol-. ( 91); elig bir kün
OLAR : olar bu ïšï uquštïlar ol up ö i jal un
( I 186); olardïn usanmaq qa an ol m ä , (QBH 415); 2. : a ïrladï ib
[ ] ( 32
); orun berdi tor / ädäb birlä aj t 1dï olturdï kör
olarnï igläri ä jarašï ö i ö i türlüg ot m berip ,
, [ ] ,/ (QBN 528).
(Suv 59723). . oldur-.
OLDA . ulda . OLTURU . oltru .
OLDRU : qapu a n t g ä OLTURUQ . oltru .
oldru turu , [ OLUN , :
] (QBH 954). tüš jemišlärni jïl larïn olunlarïn bu ïqlarïn
oldru orun . : elig imlädi japïr aqlarïn , ,
berdi oldru orun , [ ] [ ] (Suv 5298).
(QBN 3525). OLUQ I 1. , ,
. oltru . ( I 67); 2. ( I 68).
OLDRUM , - OLUQ II . uluq I.
( III 412): t lim ögsüzüg kör OLUQ III . uluq .
ja tul tulsaqï / ja közsüz ja oldrum jemä a saqï OLUR- 1. : ïntan ï üzä olurupan
, , / , (ThS II6); a ï jïrlaju
(QBN 2389). olurdï ( 713); bartïlar qa lï a
OLDRUQ . oldru . olurup balïqqa ,
OLDUQ . ulduq. (Suv 64211); 2. (Man I 349); 3. -
OLDUR- 1. : k räk rsä oldur k räk tur . , : bu ödkä olurtum
örü ( . )– , – [ ] (KT 1); toquz o uz
(QBK 23516); jana turdï an a bu oldurdï-ja bodun üzä qa an olur ï
, (QBN 4271); 2. : ( 9
); altunlu örgin ü ä
mi i rä oldurup / ïla suvïn k timiz , olurtï
/ ( III 235). ( II 68); 4. , : aj quzïn qara
. oltur-. qumu olurur rtimiz
OLDURUM . oldrum. ( 7
); altun jïšda oluru
OL UN , : s rämiš ol un ( 31
); m n ant[a] olurajïn
qojaq ( III 167). (Man I 335); 5. .
 390

: o uz bodunu igidü (QBN 43213); n türlüg iš ersä biligsiz

olurur ( 62
). ï / ökün ol
olur- ornan- . : rä nilig tau /– ( 115
).
üzä oluru ornanu jarlïqamaqï - II 1. , : o lig
( I 41); o aq a al un qa an
(Man III 3421); ba olur- . ba . gän bir qa an bar erdi -
OLURSUQ , : ( 138);
küntüz olursuqïm k lmädi bešin o ïnta tä ri jeringärü qapa ïn a ï -
12
); bir jïlqa jeti jemki (jemäki ?) olursuq ,
törü bar rti – (Man I 136); 2. , :
, (?) rsli o lï dgüli ajï lï iki türlüg qïlïn qïlsar
(Chuast 128). :
OLURT- . olur-: [özimin ol tä ri] , ( VI196).
qa an olurtdï rin [ ] III , : o ïš
[ ] (KT 26). I 41).
OL UT- : ol m ni ol uttï - IV [ . , wo )]: tutuq ,
( I 260). : tab o tutuq beš t[ümän sü kelti]
OMAR [ . ] . . 54). [ ] ]
OMÏL- , : kök (KT 31).
qalïq omïlïp (Suv 7519). - I , : o ]-
ON : on kün ( 31
); tört alï kö ültä ... [saq]ïnïp ...
jü toqu on altï (Uig II 91).
( . ) . on-.
( IV 32); on jarmaq I 219). - II , : bar ïn bodu ï o dï
on iki ükäk : j ti ( I 175); jüzi
juldu ... on iki ükäk ..., qïzdï o dï jana kül irip ,
(QBH 89); on jer orunlar (QBN 2785);
(Hüen150); on oq . qïzïl jüz ö i o dï boldï sarï
[ ] , , (QBN 3572).
: on oq qa anï ja ïmïz rti [ ] . - I.
( 19
); on A , : ürügüdä so ur uda
oq bodunï qalïšïz tašïqmïš a er erdi , -
( . ) [ ] (~ ?) ( 274).
39
); on uj ur . - . aj II.
: on uj ur toquz o uz üzä jüz jïl AD- . äd-.
olurup ( . ) - ADÏN SÏZ . ädin siz.
( 3
); alqatmïš ïduq ADTUR- . ö ädtür-.
on uj ur el ( , AJ I . (QBN 225).
( I 90). . aj I.
ON- , : erkäk[i] AJ II 1. , ,
onar tišisi n onma rti [resp. ] : qïlïn ï köni i qïlqï o aj
, [resp. ] ,
(Man I 3716). – (QBH 2413); amulluq k räk
. - I. rkä qïlqï o aj ,
ONÏN . onun . (QBN 3511); 2. ,
ONLU : m ni aqam inim uru um : o aj (?) rpäldi ïš
to mïšïm onlu um jü lügüm ( I 244); 3. : o aj to urur
, , (Rach I118);
( II10). . a, o aj II.
ONUN : onun aj AL- . - I: ba ïllïq otalap o almaz
(M 4l); [qo]jïn jïl onun aj beš jegirmikä ig ol – ( 253
).
, , (USp 211); . ul-.
onun jarmaq ( III 450). AR- . - I: k öglüg k räk
I , : azun malï qu qïv bulur öz g o ar a išin ,
ï (QBH 7618);
 391

ke äšsä o arur kiši öz iši , - , : r suv opdï

, (QBH 4051); ( I 172).
qatï kertgün lüg bolmaqïn a o ar alï bolma . öp- II.
, OPLA- : kül t g in jada ïn
[ ] ( üen 1870 ). oplaju t gdi
ARU : töpün jükünüp ü jolï (KT 32
); azm aqï binip
aru-la t gzinip ketip ber in sï ar olurdïlar oplaju t gdi [ ] ,
, , (KT 45).
(Suv 13116). OPRA- , : k ton
köni o aru . kön III. opramas / k äšlig bilig artamas
AT- . äd-, ö ät-. ,/ (~ )
ATTUR- . ädtür-. ( III 358); bu dgü qarïma j mä
DÏN , : o dïn qaš opramaz -
räsär ögsü (?) bolur (QBH 6423).
( . ) , . apra-.
( VII 3411). OPRA . opraq.
. dun, o tun. OPRAQ 1. , : opraq ton
DÏNQÏ : o dïnqï ti in öki ip , ( I 118); opraq
(Suv 3616). jasïqdïn tozlu ja ïqar –
DUN , : o dun ( III 16); n ä-mä opraq k ük
qul aq t räsär ( . rsä ja murqa jarar
) ( VII 347). , ( III 38);
. dïn, o tun. 2. , : todur jala nï häm bü ür
AJ I . (QBH 162). (QBH 11219);
. aj. gü i kü b rgil bütür opraqï ,
AJ II : ajï maq o aj boldï t rsi (QBH 12911).
üvab , – ton opraq . ton.
(QBH 7319). . ofra , orpaq.
. a, o aj II. OPRAŠ- . opra-: tonlar opraštï
ÏQLAN- . iklän-. ( I 231); k äšsiz bilig
TUN , : o tun oprašur ( I 232).
jï aq ( 149
). OPRAT- . opra-: ol tonïn rattï
. dïn, o dun. ( I 261).
UL- . - I: ïš o ultï - OPRÏ , , ( I 125):
( I 216); sögäl o ultï - törüttü tümän mi bu sansïz tirig / jazï ta
( I 216); iglig rsär ba o ulur [ - iz kötki oprï j rig
] , ( VII 2828); ,/ , ,
ba ïllïq o alap o ulma ig ol – - , (QBN 147);
( 253
). jazï ta jer oprï töšändi ja ïp [ -
o ul- öglän- . , ], ,
(Suv 196). (QBH 183).
. al-. OPRÜŠ- . oprüš-.
UQ- . - II: anï jüzi o uqtï OPU : u un sansar i in [äki] ot a öpälür
(~ ?) opu a kinlänü[rlär] t gzinürlär [ ], -
III 394); bar ïn o uqtï (~ - , , ,
)( III 395). , ( ?) ( II B78).
ZÏN . žïn. OPUZ . uz.
ŽÏN [ ?] : t rs t trü nomlu OPUZLU . uzlu .
tirtilär o žïn jelpik j klär , OQ I : bir rig oqun urtï
, , (TT VI59). (KT 36); bodum oq teg er i
jek o žïn . jek. egil i bodum [ ], ,
OP I , ] (QBH 4721); ja qurup
( I 34). oq atïp , (Uig II 8749).
OP II: op op . - oq ja ï . 1. , : atïm rsä
( 134). rsig bolur oq ja ï -
 392

, (QBK 23810); 2. - ä (QBN 158).

, q (QBN 3215); OQÏT I , : oqït ï k lürkä
oq jïlan ( . )( I 37): anun u k räk
bu dünja i i oq jïlan [ ] (QBN 11612).
(QBN 3895); oq ur- : jüz OQÏL- . oqï- II: bitig oqïldï
artuq oqun urtï ( I 197).
(KT 33); ol oqun urdï k jikni jï qa bo udï OQÏMAQ : munta bir qata oqïmaq ü ä
, (Uig II 4783).
III 260); oqun urdï ö läk oqï qïldï baš OQÏN- I . oqï- II: bitig oqïndï
, ( I 202).
(QBN 4076); oqïn ursuq- OQÏN- II . oqï- II: ol bitig oqïndï
: oqïn jüräkimkä ursuqmïš t g sïqïlur m n , ( I 202).
mgäkin , OQÏŠ- I . oqï- I: olar bir ikindi birlä
(Suv 6219); oqïn ursuq- bertin- oqïštïlar ( I 186); [bir
(~ ) : ikinti]kä oqïšïp ( üen193);
bušušlu oqïn ursuqup bertinip jürägi mgändi taqï i in jontušu oqïšurlar (?)
, , (Man I 910).
(Suv 63223); ïlvar oqï . ïlvar. OQÏŠ- II . oqï- II: ol m ni birlä bitig
OQ II , oqïšdï ( I 186).
: v oqï OQÏT- I . oqï- I: tapu ï ja ïl a
( I 37). oqït u k räk / n gükä ja ïlmïš ajït u k räk
OQ III , : a ar bir oq , /
gdi ( I 48). , (QBH 3228).
OQ IV - OQÏT- II . oqï- II: ol m ä bitig oqïttï
: ol-oq tün (To 42); bar ïl-oq ( I 212); bilgä
( I 37); mdi-oq ajdïm biliglärig oqïtu jarlïqadï -
( I 37); munta-oq ( 543
); (Tiš 18b2);
anta-qïja-oq (Uig II 734); an ulaju-oq kim qaju tïnlï bu nom bitigig bitisär bititsär
(Uig II 3758). oqïsar oqïtsar
. ök II. [ ] ,
OQ V: on oq . on. [ ] ( VI52
OQA: oqa al- .: m n anï OQÏT I , : m ni ïdtï elig
oqa aldïm ( I 40). oqï ï s ä
OQ Ï , : oq ï köndgärdi (QBH 9918).
[ ]( II 199); jada oq ï tüšrüp OQÏTMAQ : darni
n ö din jügür , nomu oqïtmaq
[ ] (QBH 8818). (Uig I 114).
oq ï ja ï . , OQÏTMAQLI , -
(QBN 3215). : ü türlüg ig oqïtmaqlï
OQÏ- I : ol m ni oqïdï (Tiš 34b6).
III 254); ol ödün dgü ögli te-gin inisin oqïju OQÏTS - I . oqït- I ( I 302).
ma radï , OQÏTSA- II . oqït- II: ol bitig oqïtsadï
( 583): iki [ ] ( I 302).
satï cïlarï oqïju jarlïqap OQLA U , : jïlan d g bu
(Tiš 45b2). ažun jïlan oqla u / joqamaqqa jumšaq i i pür a u
oqï- ündä- . : oqïtlï ündägli tä ri ; ,/
(Man III 5). ,[ ] ( 213
).
OQÏ- II : r bitig oqïdï OQLU : oqlu kirpi ( I 415).
( III 254); oqïtan bi igän , OQLUQ ( I 100).
(QBH 58); bu išastvustik su ur rdinig OQRA- : at oqradï
ke ürü boš unup sarït qïlïp oqï[sar]lar I 275).
OQRAŠ- . oqra-: jund qamu oqrašdï
[ ] ( I 235); a ïr qïsïr
» (Tiš 50b1). kišnädi / ügür alïp oqrašur
OQÏ I , : oqï ï ol rdi bajatdïn ,/[ ]
 393

[ ]( I 236). OQÜŠ- . oqu-: rän alpï oquštïlar

OQSÏZ ( ) - ( I 183); o uš
: kin idi oq ïz kök türk an a olurur qonum oquštï
rmiš [ ] « - ( . )( II 103).
» , (~ - OR : or at ( I 45).
) OR- I , : ol ot ordï
(KT 3). I 172); tarï laq rür dünja elig qu ï / tarïša orar
OQŠA- : m ni -mä özüm kör r tirilgü otï , –
ar oqšadï , (QBH 4017); ,/ , -
ni -mä qïlïn ïm a ar oqšadï ( . , ) (QBN 11113).
(QBH 436). or- bï - . , : qïlï orsa
. ša-, o ša-. bï sa ja ï bojnïnï [ ]
OQŠADÏ . oqšatï. ( .
OQŠAN Ï : oqšan amran . ) (QBN 332).
, (Suv 68118). OR- II . ur-.
OQŠAN ÏQ . oqšan . ORAM : arabat oramï bolup abadan
OQŠAQ . ša . , , ( 399
).
OQŠAT- . oqša-: n äjük ö ini ä ORDU I 1. a, , :
[o]q[šat]ma [ ] qan olurupan ordu japmïš , ,
(Man III 2215). (ThS II41); özi süsi ögirä
oqšat- jöläštür- . , inü ordusï aru k lir ,
(Suv 15610). ,
OQŠAT ULU SUZ , - (ThS II51); k lip t gdi elig turur ordu a
: oqšat ulu su tä rim - (QBH 2720); 2. .
(Suv 11418); oqšat ulu su dgü- , ( VII 425).
lüg umu ïna lar , ordu bašï ( I 124); ordu känd
(SA27). , , -
OQŠATÏ , : ulu šal : tör ün bab ordu kän[d] qanï b g
sögütkä oqšatï mäd in ajur -
sala (Uig II 3534); qa lar b gi ä oqšatï kök qalïqta (QBH 88); ordu qaršï .
up bardï : qaju kän uluš ordu qaršï j r-ä / kitabkä
( 133
). ün (ögün?) at a amïšlar-a , -
OQŠATÏ SÏZ ,
(Suv 3545). (QBH 518); or u qaršï i in äki qatunlar tegitlär b glär
OQTA- , : ,
jik k ligi bolsa oqta , , (Suv 903); pata ordu . pata; qaršï
( I 26); ärig tutup küräšti / ordu . qaršï I; qaršï ordu saraj . qaršï I;
oqta alï örtüšür , , saraj ordu qaršï . saraj; u ordu . III.
/ ( . ) [ ORDU II -
] ( II 97). ( I 124).
OQTAM : bir oqtam jer - ORDU III .
, - ( I 124); quz ordu . quz III.
( I 107). ORDU IV: ordu tal ,
OQTAŠ- I : ol anï birlä
oqtaštï ( I 231). ( I 124).
OQTAŠ- II . oqta-: ol anï birlä oqtaštï ORDULAN- ;
( I 231). : b g bir jerig ordulandï
OQTAT- . oqta-: b g anï oqtattï ( I 296).
( I 260). . or uian-.
OQU- . oqï- I, II. ORDULU ,
OQUJ . . (USp 345). : bešin sari ordulu
OQUL- . oqïl-. ( VII 14); o ul s ki in
OQUN SUZÏN : m divi ordulu qï törtü[n ] ordulu [bolur]
gin oqun su ïn ïn a tep tedi , –
(Suv 61020). ( VII 183).
 394

OR ULAM- : or ulanïp jüksäk ORNAQ . orna .

ta o laq atar , ORNAQLÏ . orna lï .
[ ] ( II 294). ORNAQSÏZ . orna sïz.
. ordulan-. ORNAŠ- . orna-: köni jol a ornašu
OR AQ : or aq tišäldi gingäjiär , -
II 128); ol or aq tišätti (Suv 46213).
( II 307). ORNAT- . orna-: m n n ornattïm
ORÏLAŠ- . orlaš-. ( I 266); ävlätqa
ORLAŠ- : .... bodun qamu ajt ï at b rip väzir ornïn a orna mïš turur
orlašdï ( I 239). ( .
ORMAN : bu j rdä bir ulu orman bar erdi ) (QBH 45);
( 31). alqunï on orunta orna ajïn
ORMAZT . ormuzta. (Suv 1044).
ORNA- 1. , , - ORNATMAQ; tur urmaq crnatmaq .
: m n bu j rdä ornadïm (~ - tur urmaq.
)( I 288); 2. , - OROHITK [ . rohita] .
, : ažun tïn ï ornap bu qa an ü ä (Uig IV D119).
, [ ]( . - ORPAQ (USp 9815).
) (QBH 1427); 3. , orpaq telük . (MO III12; USp 1157)
( ): kün ornädï ( I 288). . ofraq, opraq.
ORNA 1. , , : b rklig ORPAT- . ürpät-
k i käklär el tutqalïr bušuš qa u ig a rï lar ORQUN .
ona tutqalïr ( 3, 34
).
( . ) , ORSULAJ . . (USp 313).
( I168); 2. , : ORTA : išig or asïn tu aj dgü kiši
aqï j mä bu tü rsär ... qama qurtlarnï , [ ] -
qo larnï terkini qannï jiri ni orna ï ... rür (QBH 849).
…, … . ortu, otra.
ORTAQ , : ortaq rdän artuq
(Suv 61410). almas [ ]
orun orna . orun. I 99); ortaq bolup bilišdi
ORNA LÏ , : orna lï orun ( III 71).
anï ta (?) ( I129); . ortuq.
altun kü rsär orna lï idiš ol - ORTAQÏ (USp 3024).
, ( I189). . otraqï.
tïlï jarplï orna lï . tïlï . ORTU 1. : v ortusï
ORNA SÏZ , - I 124); ol lin ua ortusïnta
(Man III 213). ( V A20); ögü ortusïnta
tïsïz jarpsïz orna sïz . tïsïz. (Man III 406); 2. : qalï munda ä
ORNAN- . orna-: ïn ïp amtïqa t gi bod ortu k räk / bodï ortu bolsa bolur dgüräk
ni kö ülüm n ornanma [ ] ,
( II A41); etmiš / , (QBH 846); ortu
jaratmïš ja ï v barq ijäsi ä qu adur qu lu un jerdä ma aqa s qušmïš -
qïvlï ïn ornanur (ThS II74); 3.
, , : b or u qïluma (qoluma ?)
( VI101) bajlarnï iši
olur- ornan- . olur-. , [
ORNAN U , : tü dä aja iltäg ] (QBH 15814); jüdürmägü bajlar
ornan u berdi jüki ortuqa
( I114) [ ]
ORNANMAQ , - (QBH 15816).
: bu ïduq örgin qu ï tä ri eligimiz ïduq qu ortu er ( I 124);
üzä ornanmaqï bolzun kün ortu . kün I; tün ortu . tün I.
. orta, otra.
(Man III 3519). ORTULA- .: r
 395

jašin ortuladï ( I 316). ( 615); 2. , : b glig ränlär

ORTUN : or un o lïnï a ï ma adivi iglig rig orunluq ü ä kötürüp elig b gkä jaqïn
rti (Suv lür ilär
6083). (Uig III 459).
ortun er äk (TT V A55).. ORU U I . uru u I.
ORTUNQÏ : ilki ilki tü lärtä or unqï ORU U II . uru u II.
kinki tü lärtä . , ORU ULU . uru ulu .
(~ ORU UT . uru ut.
) (Suv 1341); baš ïnqï ortunqï - ORUQ , : oruqu u ïn bulma ïn
(Suv 58221). ulïn sansarta qaltïmï (? -
ORTUQ (USp 5527): tapu ï kiši ) ,
/ b gi birlä ortuq saqïšlï iši / ( III46).|
, jol oruq . jol.
(QBN 2214). ORUZ . . (USp 6212).
. ortaq. OS- . oz- I, .
ORTUQLUQ , :m n OSADÏQÏ . ošatï ï.
ol dgü m ikä ortuqlu u bolajan - OS AN ULA- -
( . ) , (?): m ni os an uladï bu
(Man I 1210). mo lar -
ORU 1. ( 1 87); (Uig I 915).
2. , : s[s]i bar a ba ta oruda k räk OSDARAKI [ .?] . . (Uig II 641).
[ ] OSMAN [ . ] . .
(QBH 1581). ( 54
).
ORUL- . or-: tarï oruldï OSNA- , : bir n bir
( I 194); süsi otun oruldï gä osnadï
, ( I 194). I 288); k ldi sin esnäjü / qa qa tükäl
ORUM : bir orum ot osnaju ,/
, ( I 75). ( II 223).
ORUN 1. : ol m ni orundun tur urdï OSNAT- . osna-: m n a ar osnattïm
( II 177); a a atï ( I 267).
ornï o ulqa qalur OSRUQ ( I 99).
(QBH 1511); kün aj tä rilärni tünägülüg ornï OSRUŠ- . osur-: olar ikki osrušdï
(Tiš 24b8); ( I 234).
2. : j mä m n k ltim ornuma olurdum OSU , , , :
( II A74). bu ïš osu ï munda
orun jurt . : burqanlarnï to ulu ( I 64).
lgürgülüg orunï jurtï - ja osu . ja I.
(Suv 46119); orun orna . 1. : OSU LA- : ol kirit-
bulu jï aq orun orna rmä , lig osu ladï [ ]
(Uig I 126); 2. , : jeti altunlu ( I 306).
ta i intä orun orna tutmïšlar OSU LU , -
(Suv 50915); orun töšäk , : bu javlaq osu lu turur bu tü
. , : aš i kü ton k dim orun (QBK 21012); bu munta
töšäk ... d tavar ü ä tapïn ïm , osu lu törümiš kü sirämiš ala urmïš a bar
, ... , , -
[ ] (Suv 6133); altï qa orunlar . , (Suv 61021); ol anta osu lu
altï; jer orun . jer; oldru orun . oldru ; ïr ig (Uig II 4322).
qara orun . qara I. OSUQ . . (USp 724).
ORUN . urun . OSUR- , : bu r
ORUN AQ . urun aq. ol osur an ( I 156).
ORUNLUQ 1. : ligin tuta kigürüp rdänilig OSURUQ . osruq.
orunluq ü ä ol urtï [ ] OŠ , ,
], [ ] - ( ):
( 462); jüksäk edi orunluqtïn oš munda qïl ( I 36); to mïš
qodï ö k mišti küni oš batar
 396

II 128); ölüm tuttï bardïm k lir oš s ä I 47).

[ ], , ot em . , :
[ ] (QBH 1462). bol uzdïn kirür ig kišigä k mi / bo uzdïn bolur
OŠATÏ Ï , : bu häm anar ot mi
bar n gü jejür oša ï ašï n gü ,
(QBK 16410); ot jem .
? (Suv 61011). , ( III 5); tïdï ot . tïdï .
OŠBU : šunqarnu a usï ošbu turur IV: ot qaraq ( I 382).
( 59); olda ošbu aj ïr : t önär rti
közdän ji ü qa ï ke i - (Man III 231); t köjürdi altunu
( . , )( 263). ( I70); bükün künkä t gi mo lar tqa
OŠDARAKI . osdaraki. tapïnmaq tïlta ï bu rür
OŠU : k nä ošu jï nï üpindä urdï
[ ] ( 51). (Uig I 94).
OŠUL , : ošul o ulnu ö lügi cïra ï kök t jalïn . , : bilgä bilig t
erdi ( 51); jalïnï ü ä ni vanï qa ularï örtäp köjürüp
kitabïnï atï erür hibätü / l aqajiq ibarät arabtïn ,
ošul – hibätü / l aqajïq, (Suv 31622); bir qorqïn ulu jaruq t
– ( B489); jalïn birlä ,
I : ot ö di ( I 164); (Uig I 813); t julduz . ( VII 16).
ot tütünsüz bolmas . ot I.
I 400); barma otqa javuq OTA- I : ol otu otadï
(QBH 336). III 252).
ot a u bol- . ( . OTA- II : i a ar ot otadï
): bu ar ö tä b glär ( III 252); ota ïl daru birlä
bolur ot a u , (QBN 37710); ol bo uq otasar bol[maz]
(QBN 666); ot bandal , - (Rach II 393).
ota- emlä- . , : tïnlï -
( I 482); ot bor . larnï iglärin a rï larïn o ajïn mläjin
(?): türgäš qa an süsi bolu uda ot a bor a k lti (Suv 58710).
OTA- III : ol tarï otadï
(?) (KT 37); ot jalïnlï . ( III 250).
( V 44); ot sub qïl- , , OTA I : ota ï közüg nü lädi
: biriki bodunu ot sub qïlmadïm - , ( I 299);
( . kiši igläsä ot ota ï berür ,
) (KT 27). (QBN 16012); j mä n ä
. t. ota ï otïn birlä k lsär anï otaju uma aj
II , : jaš ot körüpän ,
(ThS II26); atqa ot bergil (Man I 156).
( I 35); ot öndi ota ï em i . : ota ï i jema
I 35); sü üg otlar qajïnturup n-ök rür m n
(Rach II 347). (Uig I 713); bir-ök ota ï i rsär ot em
ot ï . , - al aj ,
: beš türlüg otqa ( tqa ) ï qa n ä ja ïn- (Uig I 73); ota ï baqšï . :
tïmï rsär - bu alqu qar larqa ota ï baqšïlar jara ïn körüp ...
[ ] ber ünlär -
(Chuast LC60); ot jaš . , ( V B124); ... [ ] (Rach II 125);
ivgin ot . ivgin; or ot . or; jï ot . ota ï akim . (QBN 33214).
jï ; qara ot . qara I. . ta ï.
OT III 1. : bu ot ol qarïn bošut an TA Ï : u ta ï si
( I 514); bu igkä (Man III 246).
emi joq tilämä o ï . ota ï.
, (QBH 477); bu otu OTA ÏLÏQ , : m rdaspant
sün (Rach II 262); tä rilärni ota ïlïqï -
2. (?): ölüm otïn i ürdüm [ ] (Man I 2733).
 397

, : ota qa öpkäläp sügä )( I 308).

sözlämädük , . orta, ortu.
( . ), OTRAQÏ : jeti otu jašasar altïnqï
( III 208); bilišti körüšti kišilär bilä otraq[ï] ...
/ ota tuttï özkä jarudï külä , [ ] ... ( VII 718).
, / , . ortaqï.
(QBN 477). OTRU . utru.
OTALA- , : ba ïllïq o alap OTRU : rdänilig otru qa t gdilär
ulma ig ol – ( 337); rdinilig
( 253
). otru ( V B91); küntin jï aq
AMÏŠ . . I 96). ru ta ,
OTAQ . ota . (Suv 45214).
- . ota- II: t pizlik ig ol bir otat u OTRUL- .- . ota- III: sa
uzun – , otruldï ( I 246).
(QBN 30512). OTRUŠ- .- . ota- III: ol m ä
OTCÏ: ot ï bujruq beg . . kesmä otrušdï
(USp 9127). ( I 233).
OT U . ot uq. OTSUZ , : otsuz
OT UQ (?): jer o uq qïlïp kömür tï subsuz qaltï ujïn n ük jorïjïn
ürüp ?! (ThS II68).
(Suv 54414). OTTUZ 1. : ottuz jarmaq
. aq, o uq. ( I 142); 2. , (?): ottuz i ip
OT UQTAQÏ : qïqralïm , ( I 142)
ot uqtaqï t qu lu ottuz i älim ( I 142).
», ( VII 1 . 5). . otuz I.
OT AR- : ol at ot ardï - OTUL- . ota- III: tarï otuldï
- ( I 225). ( I 193).
OT UN OTUN . utun.
, - TUN . tun.
( I 107). OTUN : otun temir . . (USp 812).
OT URAQ . od uraq. OTUNLUQ . utunluq.
OTLA- : jïlqï jazïn atlanur / otlap anïn OTU , : ol otu örtädi
tlänür ( . ( I 272); otu ba landï
) ,/ ( II 238); qaltï quru otu tïlta ïnta
( I 285); at otladï ot tamï ur edi köjär örtänür
( I 285).
OTLAN- 1. , : at (Uig II 826),
otlandï [ ]( I 297); OTU LUQ , ,
2. , : r otlandï ( I 162).
, ( I 297). OTUR- I . ota- III: ol sa oturdï
OTLU I : otlu [tamu] i intä ( I 176).
(Man III 66, 712); qaltï otlu ir OTUR- II . oltur-.
(? Uig II 1022). OTURA , : tü otura o urasïn
OTLU II : otlu ta , -qïja ojup p
( I 98). 1 (Rach I147).
OTLUQ ( I 98). OTURUQ . otru .
OTQURAQ . od uraq. OTUZ I : altï otuz jašïma
OTQURMÏŠ . od urmïš. ( 4
); ü otuz balïq
OTRA 1. ( I 125); 2. - sïdï
: ikki bo ra igäšür otra kökägün jan ïlur 19
); o tämbin bir qap sü ük köni berür m n
, [ ]
( . ( I6).
, )( I 188); otuz tatar .
3. : ol ikki kiši otra araladï , : qïrqïz qurïqan
( . . otuz tatar qïta tatabï qop ja ï rmi ,
 398

, , – oz alï qu rul alï u aj

[ ] (KT 14
). (Suv 118); tamutaqï
. ottuz. mgäktin ozup qu rulup -
OTUZ II . . (USp 731). ( VII 4031).
OTUZUN : beš jü artuqï ki . z-.
otu un la in jïlqa OZ- II : anï atï ozdï
[ ], (Man I I 1216); iki otu un ( I 173); ke in qalmasa r ja
bölük (Suv 58019); bir dün ozup ,
otu un ( VII 2849). (QBN 17612); t tiglik ä k ndü
OV- I ( .): ip qaldï aja ïn ozup
ögdü1miš lgin ova , , ( 55
).
(QBN 42612). Z- , , :
OV- II . öp-, öv-. ölmäkin tï
OVRU . ru . (Man III 402).
OVURTASÏ (?) : ovurta ï dgü . oz- I.
kiši tu arï / o ul qï arï bol u qopsu arï OZA 1. , : oza k lmiš süsi
xopo , , (KT 47); rdi oza
, / [ ] ränlär ( I 89); munï
(QBH 12830). g kitabnï kim ajmïš oza
. avïrta, avurta. ?! (QBK 415); 2;
OW- . ov- I. , : u an bir bajat ol qamu tïn o a
O ŠÏN- ( I 253). – ,
O ŠA- , : kör arslanqa (QBH 412); munu da oza barmadïm m n
šar bu b glär özi , , ar (QBN 3595);
(QBN 6611). andïn ozaraq saqïn
. ša-, oqša-. 372
); arï zähri tatqu asäldin oza
O ŠADÏ . oqšatï. ( 440
).
O ŠA , : anï o ša ï joq OZA Ï , : bu bir söz oza ï
azu m zägi urulmïš mä äl –
(QBN 142). ( 164
).
ša m iz tut- , : . ozaqï.
bir ol bar s ziksi qalï qan asï / kö ül ä OZAQÏ , : ozaqï bü ä an a
jïraq tu u o ša m ïz , ajmïš ( I 88);
, , - elig qo tï mdi ozaqï tiläk ( . .
; / , ) (QBN 35812);
, ( . jana ozaqït g-ök ögdi sö läp -
) (QBH 10625). ( VII 141 . 8)).
O ŠAN I : quš balasï qusïn ït . oza ï.
balasï o šan [ ] , OZ AR- . oz ur-.
( III 232). OZ ULU : oz ulu qutrul ulu .
O ŠATÏ . oqšatï. : ötrü mgäktin oz ulu qu -
OZ- I , , - rul ulu jolu jï aqï taparlar
: ölümtä ozmïš (Suv 38816).
(ThS II75); qarïnïn a o ul ölmiš rsät j mä asan OZ UR- . oz- I: mgäktä o ur aj s n
ozar , [ ] ( 62); mgäktin
[ ] (Rach I109); jalïnaju turur tol aqtïn oz ur aj m n -
tamutïn o tïlar (Suv 54516); t[ünärig] tamutïn tö üni o urtu
( III135), ( III68).
oz- qa - . , : n ä bar oz ur- ö ädtür- . , -
rsär quš k jik arï qa saqaqa tajaqlï öz orunlarïn : olarnï bar a igintin a rï ïntïn oz urur
mišip oztïlar qa dïlar ö i ö i ürür rti
,[ ], (Suv 58516); oz ur- qutqar- (~ ququr-)
, - . , : alqunï bar a qama
(Suv 6311); oz- qutrul- (~ qurtul-) . aci mgäklärintin oz urajïn qu qarajïn -
, : bu mgäki din (Suv 1155).
 399

OZÏT- . oz- II: bu r ol atïn ozït an OZUN : ozundïn qopar ol azun bul aqï

( . )( I 155). (QBN 3033).

OZMAQ , : bu sansar OZUN Ï : ozun ï kišigä qatïlma jïra
mgäkin in o maqïm bol un , (QBN 3032);
(Uig II 7956). birisi ozun ï jo qïl ï – -
ozmaq qutrulmaq . , , (QBN 3071).
: j mä ol anta osu lu a ïr igtin j mä OZUQ , : ozuq
ozmaqï qu rulmaqï bolur ( . ) at ,
(Uig II 4323). I 66); t tiglikdä k ndü ajazdïn ozuq
OZMÏŠ . . (USp 3025); ozmïš tegin . ( .
. ) ( 55
).
, 742 – 755 . ( 9
); ozmïš OZUŠ- . oz- : ol m ni birlä at
to rïl . . (USp 1071). ozušdï
OZQUR- . oz ur-. ( I 184).
Ö
Ö- , : a sar tosïq ömäz s n ), / ( I 230); ö rä a untaqï
bir todsar a sïq ömäz s n , k k ,
; , - (Uig II 2314); k k alïš-
(KT 8); turuq at s mriti jerin ( II B84); k k šür- ,
öpän jügürü barmïš , : titir bu rasï t g kör ö šürsä k k -
, , [ ] (ThS II23); ,
ä aj ïl i ši miš ömiš (QBN 17410); k k tut- : k k tut ï
, (QBH 11014). ja ï javlaq adašï
ö- saqïn- . , : mti (Suv 3323); qïl- : ja
n tetrü tï la ïl dgü i ögil saqïn ïl kim övkälädi ja kim qïldï ö [
], (QBK 3757).
(Suv 384); bu nom rdinig j mä mun ulaju-ök - 1. : ot ö di ( I 164);
ömiš saqïnmïš k rgäk t jalïnï ö ti , ( I124);
(Tiš 51 2); 2. , : r tïnï ö di -
ajï ögli . ajï I; edgü ögli . edgü I. ( I 164); rni
ÖBKÄLÄ- : o lï ögintä qa ïnta öpkäsi ö di ( I 164).
öbkäläpän t zipän barmïš [ ] , - ö - alqïn- . , : alqu ada
, (ThS II90). tuda bar a ö är alqïnur
. öpkälä-, övkälä-. ( V A87); qop tsuj erin ü a ïr ajï qïlïn adasï
, : ärig taba jaqïštï / bizkä k lip öc är alqïnur [ ,
ötär ;/ , (Suv 33722);
(?) ( II 103); esiz qïlsa esiz - amrïl- . , : ada udalarï
janutï ökün / usa gülük qïl esizkä öcün bar a ö är amrïlur [ ]
, ; (Suv 3329).
/ , A-: ä- kek šür- . ,
(QBN 7715); mu ar kim bulun : bo uz övkäsi bolsa javlaq
bolsa mgär öcün , bolur / ö äp k k šürär ölsä ötrü qalur ,
(QBK 36916). [ ] ,/
ö al- : alp r to a öldi-mü / esiz ažun (QBK 2758).
qaldï-mu / ö läk ö ïn aldï-mu ÄŠ , ( I 61).
?), / ?/ ÄŠ- . ä-: ol m ni birlä ö äšdi
? ( I 41); ja ï bojnï jancar alïr öz öcün (~ ) ( I 181);
(QBN 28912); äšmä b b glär bilä s n bolup
bu iki bilä r alïr öz ö i (QBH 11721).
[ ] (QBN 3922); kek utrun- ö äš- . utrun-.
. , , : rän arï ürpäšür ÄŠ I ; : bil[igsiz]
/ ö in k kin irtäšür ( . - äš ilärtä ( I 89).
 400

LÜG , : jana (TT IV B . 36); 2. ,

dinqa ö lüg bu dünja n i , (?): j mä iki j girmi ödläri k ntülär ol -
, (QBN 25912). [ ] (Man III 1812);
ö lüg keklig . , - bi in öd[intä] ( VII 322); jun jïl
( II 283; VIII N8). bešin aj jun kün jun ödindä to mïš kiši -
MÄKSIZ: ö mäksiz üzülmäksiz . , , ,
, (Suv 6710). ( VII 2524).
RÜŠ- .- . -: ol anï öpkäsin öd ödläk ïd- ,
ni birlä ö rüšdi : ödläk ïdïp näfs butïnï sïdïm ,
( I 233). ( . )
SÜZ: süz keksiz . - (QBK 21217); öd qolu . ,
: bir ikintikä sü k ksi övkäsi qaqï sï ( üen106, Man I 2620); terk ödün . terk.
ajmancsï kö ülin ü ögrün lüg s vin lig C . I, öz VIII.
bolmïš k rgäk ÖDIRÄK : ud qojïn to taqï u qa ödiräk
, , bu munta tïnlï lar bir küntä ü qata k lip ... m ni
, (Suv 4172). ïsururlar soqarlar , , ,
ÜK (?): tä rim ö ük bizkä , , , -
?) (? 62). ..., (Suv 1910).
ÜK- . - 1. : ö ükmiš Cp. ördäk.
kömür t g (QBN 2859); 2. - ÖDKI : qaju
, : r tïnï ö ükdi - mä rtmiš ödki an ulaju-oq k lmädük ödki
( I 192).
ÜKTÜR- : ( IV . 36
).
üktürmä erni tilin ü ödki . üc.
( 139
). ÖDLÄ- . ötlä-.
ÜL- . -: ül- alqïn- , - ÖDLÄK . läk.
: ol ajï qïlïn larï bar a ö ülür alqïnur ÖDRÜL- . ödür-: igintin k tnintin
(Suv 10422); ö ülmädi i ö rülür -
alqïnmadï rsär ( IV B . 42). (Uig II 428).
ÜR- . - 1. , : ol ÖDRÜLMÄKLIG (Tiš 30b8).
otu ö ürdi ( I 176); otu ÖDRÜLMIŠ , : ödrülmiš-
ürgäli (Suv 1419); 2. - lärig quvrattï (Man III 61);
, , : anï öpkäsin küsän ig künkä ödrülmiš dgü ödkä
ürdi ( I 176); ol anï , , (Uig II 8060).
urup tïnï ö ürdi . , - ÖDRÜM . rüm.
( I 177); a ïr ajï qïlïn larïn ÖDRÜNDÜ , :
bar a ö ürür m n , jalava larda ödründü i ulu sav ï
(Suv 9622); alqu türlüg ni vanïlarï jiti , (QBH 27).
joqï a gi qalïšï ö ürüp , - ÖDRÜNTÜ . ödründü, ö ründü.
, ( IV 57). ÖDSÜZ , : ödsü
ö ür- es- . , (Suv 1471). ölür tïnlï lar üküš -
ÜRMÄK : ökünmäk ( VI022); alqu ödsü ölüm-
jalbarmaq kšanti qïlmaq ü ä anïn a ïr ajï lärtä (Uig II 583).
qïlïn lï kir tapcalarïn birdäm ö ürmäkin ödsüz qolusuz . , -
arïmaqïn jarlïqajur m n : qutlu qïvlï bolur ödsü qolusu
, ölmä
, (USp 5832).
(Suv 1471, 58812). . süz.
ÜT ; ( I 50). ÖDÜN -
ÖD 1. : öd k är kiši tujmas / jal uq : bir ödün (Uig II 3150, III
lï m gü qalmas , 7910); kün ortu ödün ( V A88); ol
[ ]; / ödün (TT II A52); qaju ödün (Suv 4);
( I 44); öd so uždï qop ödün , (Uig III 2932); t rk
( . ) ( II 101); ödün (Uig III 7613); uzun ödün
kin k ligmä öd , (Uig III 7011); ür ke ödün (Uig III 314).
 401

ödün ödün , ;/ ,
): k rgäklämiš tonï ašï ödün ödün ( I 82); ö läk qamu
ksümä kufrädi (kevrädi?) / rdäm arï s vrädi
(Uig I 269). ( . . ), /
ÖDÜR- , : qoldaš bilä o ( I 102); bir
jaraš ïl qar[ï]šïp adïn ödürmä , an a jemä k ti ö läk kün aj
( III 11); : , (QBN 4258); 2. ,
qajusïn tilä ä ödürgin birin : alp r to a öldi-mü / esiz ažun qaldï-mu /
, (QBH 1824); adïrma läk ö in aldï-mu ( ?)
kišisin qulu ja begig / ödürmä talusïn javu -ma / ?/ ?
jegig – , I 41); ö läk jara küzättï / o rï tuzaq
/ – uzattï , /
(QBH 10035). ( II 233); oqun
ödür- adïr- . , : tükäl urdï ö läk oqï qïldï baš ,
on sekiz ajda ajdïm bu söz / ödürdüm adïrdïm (QBN 4076).
söz vdip terä . özläk.
, / RÜL- . ö ür-: ö rüldi n
(QBK 39210); adïr-ödür- . adïr-. ( I 247); anï räni ö rüldi
. ür-. ( I 247).
ÖDÜRDI : alqlarda ödürdi - RÜM , ( I 107): negü
( . ) (QBN 17). ter šit bu kiši ö rümi ,
ÖDÜRMIŠ , : durud ol (QBN 1314); asï lïq
ödürmiš räsulqa sälam kiši ol kiši ö rümi – -
(QBK 316). (QBN 4373).
. ürmiš. rüm talu . , :
ÖDÜRT: adïrt ödürt . adïrt. javuzqa ja uma aj ö rüm talu [
ÖDÜRÜL- . ödür-: tö ü ödrülmiš ], (QBN 3052);
arï dindarlar - i jaqšï ajmïš kör ö rüm talu
(Man I 2816); uda ï bolurlar qop qama [ ] (QBN 4372).
tsuj ajï qïlïn larïntïn ö i ö rülgäli RÜNDI , : ö ründi
( I 145).
(Suv 995). . ründü.
ÖDÜŠ: ödüs ikir . . (USp 11620).. RÜNDÜ , : bajat
I : bu vkä kirgü ö ol – , qullarïnda ö ründüsi / jalava lar rdi kiši güsi
; ( II 68); ö
jajïqtï ( III 191). (QBN 19314).
. öd, öz VII. . ründï.
II , : jumšar qatï ö ü / RÜNTÜ . ründü.
kö lüm s ä jügrük , RÜŠ , ( I 96).
/ .( I 110). RUŠ- . ür-: ol m ä tavar ö rüšdi
. öz III. ( I 234).
IK . ik. SÜZ : kiši ö süz ölmäs -
LÄ- I , : (QBN 1731); usal r
qalï elig ö läp tiläsä s ni / jorïq tüz tapu qïl ja buz[u]lur ja ö süz ölür -
basïnma anï , (QBN 17310).
( . . ödsüz.
), / , , ÜN . ün.
(QBN 11812). ÜR- , : bu r ol t gmä
LÄ- II : elig urdï elig ni ö ürgän
ni ö lädi , ( I 157); alp ränni ö ürdüm
(QBN 1393). ( I 370).
. e lä-. . ödür-.
LÄK 1. : qïšqa tin k lsä qalï qutlu ÜRMIŠ: ö ürmiš talu .
jaj / tün kün k ä alqïnur ö läk bilä aj (QBN 3402).
, ! [ ] . ödürmiš.
 402

ÜŠ (?): suv öl ö üš alta ï qa a t gürmiš [ ] [ ]

tamarlarï , (ThS II53); ög qa qa qadaš kü qul bir
(?) ( VIII I1). ikintikä qarïsur
ÖFKÄ : r öfkäsindä ürüldi , ,
I 195); ökün lüg bolur tutšï öfkä ( VI63); qaju kiši ög qa kö lin bartsar, ol tïnlï
iši ,[ ] , tamulu bolur o ul qï qa sanma ,
(QBN 3510). ,
. öpkä II, övkä I. , [ ]
ÖG I , : n dgü turur b kišikä ] ( 115); ög tä ri
ög-ä . ! (?): ol ödün vad iantag tä ri ög tä ri t rkläjü
(QBH 7621); jemä jaqšï ajmïš ögi j tmiš r ltilär , , -
(QBN 13415). (Man I 1317).
ög bilig . : bu b glik ÖG - , : ol m ni ögdi
igi ä otï ög bilig ( I 174); s ni ükü t g
– (QBN 1518); qulaqï ögümä özüm -
saq rsä ögi bilgi ke , ( . . ) (QBH 121).
(QBN 18515); ög- alq - . , :
bajat berdi rdäm s ä ög bilig ïnta si ni ögä alqaju
, (QBN 2295); ög (TT III97); sirigini qut tä ri qatunïn ögä
ïc ïn- , : jü alqaju ïn a tep jarlïqadï
jü ägüsintä marïmlarïnta bar a ölüm jadïlïp anta- , (Uig 1 2712); ög- jïv-
oq ög ïc ïnur (?) . , : tä ri bur anï
, ögä jïva turdïlar , -
( III 5
); ög kö ül . ( 146
); elig b gig ögüp jïvïp
: bajat b i i s ä ög kö ül ïn a tep tedilär ,
(QBH 7428); (Uig III 4613); ög- külä- . -
ta i intä iki j k bar ögü in kö ülü in bul ajur , : jol elig b g ... burqan-
, [ ] larï šlok ta šutïn ögär küläjür rti ...
( I63); (Suv 3467).
ög kö ül a ïl- ( ): turup ïqtï ÖGÄ 1. , : n gü t r šit i bilgä
vnü qapu qa külä / ögi kö li a lïp jarudï jula öga ( ,
, ,/ (QBH 681); ögi bolsa ötrü ata u ögä ,
, [ ] ] (QBN 1533);
QBN 543); ög kö ül ïc ïn- , 2. : qutlu ba a tarqan ögä bujruqï m n –
: bir-ök ol kiši ögin kö ülin ( 3); ïn 1
ïnsar ögä b n – ( 492); balïq b gi alp
(Man III 1711); ög kö ül jet- tutuq ögä (USp 2616).
( ): i artuq ö rüm talu r k räk / ögi kö li ögä bilgä : n dgü bilig b rdi
tsä urunsa jüräk [ ] , bilgä öga
/1 ,/ (QBH 1224); ögä bilgä b g (Uig I 1411);
, ögä tegit ,
[ ] (QBN 1661); ög kö ül tügül- , ,
( ): tügüldi ögi kö li ( I 356).
jetlümädi / tilädi ajït u kiši bulmadï ÖGÄ ÜK . . (USp 5919).
, [ ÖGÄDÄJ: ögädäj qan . . -
], / [ ] , (USp 2215).
, (QBK 7313); ög tut- ÖGÄJ: ogäj aqa
, : ajajïn s ä m n m ä tut (USp 788); ögäj ata ( I 123); ögäj o ul -
ögüg , , (QBN 42211). ( I 123); ögäj qïz ( I 123).
ÖG II : on aj eltdi ögüm ÖGÄK (?): anta ögäk sav
[ ] ( 287); ögüm ötin alajïn sö läjü uma aj
(ThS II90); (Man 1 152).
ni ögüm bolur si ÖGÄLÄ- , : ol anï
(Uig III 8314). ögälädi ( I 310).
ög qa . , : ögï ä ÖGÄLIK : qajuqa ögälik t gir ög
 403

bulur , ögir- sebin- (~ sevin-) . : ögirä

(QBK 23915); ögälik t gir rsä öglängü ol binü k lir , [ ]
[ ], , (ThS II46); ü ögirip s vinip tä ri tä risi
(QBN 2982). burqanqa jana ïn a tep ötün ilär
ÖGÄN , : ködüri jerkä sï ïsï ögän ,
adïrïr (~ ) [ ] (Suv 45518).
( . ) (USp 138). . ögür- II.
ögän kesgü i ÖGIRMÄK : ü ün qama tïnlï larnï
(USp 8846); ögän ögüz . : ogan qïlmïš üläri ä ijin ögirtmäk –
oguz suvï ( V A .23); ,
bulaq ögän . bulaq I. (Suv 14913).
ÖGDÄM 1 . ögtäm. ögirmäk sevinmäk . : tö ü
ÖGDÄM II: ögdäm ïnal . . (E 383). nom arqasï a j mä ögirmäk s vinmäk bol un
ÖGDÄŠ : qa daš quma
urur ögdäš örü tartar (Man I 2813).
[ ], ÖGIRMÄKLIG , -
[ ]( III 382). : ögirmäklig bujan gü qïlïn
ÖGDI : ögdi ol rig qanït an - (Suv 1569).
( I 515); ašï (ošï?) ÖGIRMÄKSIZ: ögirmäksiz sevlnmäksiz
j gükä a usï üküš / jana ögdi i a üküši söküš . : bodun qara mgäklig bol aj
[ ] , , jer suvta ögirmäksi s vinmäksi bol aj
,/ , (QBH 18036).
. ögdü. (Suv 4355).
ÖGDIL- , - ÖGIRT- . ögir-: kö ülin ögir ü
: ara ögdilür til ara mi söküš (Suv 57312).
, ÖGIRTTÜR- .- . ögir-:
[ ] (QBN 2510); elig ajdï köni kertgün lüg sav ü ä tïnlï larï ögirt ürüp
gü tu ï ögdilür :«
» (QBN767). (Suv 2571).
ÖGDILIG , : özü ÖGIRÜNTÜR- .- . ögir-: s ki
gü bolsa atï ögdilig - otu jultu lar quvra ïn ögirüntür i
, (QBN 302); (Uig II 584).
kertü kö ülin b k tutup ölmäk ögdilig tetir ÖGÏT
, , (?) (QBN 8812, 4305).
( V 111). ÖGIT- I . ög-: alqu burqanlar ü ä
ÖGDIR : s ä ulu türlüg ögdir an u ögitmiš (Suv 6151).
bar . ögüt-.
(Uig III 5610). ÖGIT- II . ügit-.
ÖGDISIZ , - ÖGLÄN- , :
: ašnuqï ikigükä tajaqlï tirig bolmaq ögdisi aruq r ögländi
ol , [ ( I 259); elig ajdï öglän aj ögdülmiš-ä
], ( V 110). :« , »
ÖGDÜ : anï ögdüsin in ta ïr bu tilim (QBK 3752); ögsiräp tïnsïrap qamïl ïlar an ata kin
( A27); timin öglänip ötrü eliglärin örü kötürüp ulu ünin
qï ïšdïrïnï ögdüsin (ögdisin?) qïl u ol ulïdïlar , ;
(USp 441). , ,
. ögdi. (Suv 61918).
ÖGDÜ I , : a ol ödgü i öglän- tïnlan- . :
limräk söküš , so ïq suv bükürdüm sa tïm olarqa ötrü timin
(QBH 8531). az-qïja öglänü tïnlaju t gintilär
ÖGDÜLMIŠ . . (QBN 3945).
ÖGIR- 1. : o lï jutuzï qop ögirär (Suv 64012); ul- öglän- . ul-.
(ThS II44); ÖGLÄNTÜR- . öglän-: tä rim
tüš jemiš rkligläri j mä ögirür ürkä ü üksü ögläntürü ,
(Uig I 272). (Man III 2511); an ata kin
 404

timin an a-qïja ögläntürdilär ( II A54); üküš t lim

(Suv 62522). ögrün kö ül tut ïl
ÖGLÄS- . ögläš-. ( I100); jükünür m n ögrün rklig
ÖGLÄŠ- , : ol ü qa an ma akadiqa
ögläšip altun jïš üzä qabïšalïm temi Mahakala (Uig II 533).
, , : « ( . ögrün sevin . : ud kün ä ögrün
) »( 20
). vin bolur
ÖGLI . ö-. ( VII 324); tïnlï larnï üzäläju ögrün lärin
ÖGLÜG , : bu öglüg kišilär vin lärin ašmaq üs ämäk rür [ ]
arur išig
(QBN 15213); väzirlïqqa artuq bütün r k räk / (Suv 2666); sevin ögrün . sevin .
oqï lï bitigli ke öglüg k räk . ögrün ü.
,/ - ÖGRÜN II: ögrün qara . . (USp 3026);
, (QBN 1695). ögrün tä rim . . ( VII 409).
ÖGMÄK , : si odrul-miš ÖGRÜN LÜG : biz qop
ögmäkini (Man III 245). ögrün lüg boltumuz
ögmäk alqïš . , : (Man III 285); kö lü in ögrün lüg qïl ïl
ögmäk alqïš ötün ilär ... tä rikä ( I12); ulu iš ködük
(Uig I 615). mä ögrün lüg rmä
ÖGRÄDIK . ögrätig. ( I73).
ÖGRÄJÜK : ögräjüki munda -oq ögrün lüg sevin lig . : ögrün-
, ( I 160), lüg s vin lig bolur ( VII 4047).
ÖGRÄN- , - . ögrün ülüg.
: ana ïn-mu bilgä to ar bu kiši ÖGRÜN Ü 1. : az mgänür kejin
/ azu ögränür-mü j il ä jašï ögrün ü körür , ;
,/ (Man III 1412); 2. : qur
, ? (QBH 6526); ajï ïsïrsar ögrün ü sav ši ür [ ]
ši j mä ögränü , , ( VII 3614).
[ ] (QBH 505); ol ögrün ü me i (~ me ü) . ,
bilig ögrändi , : üküš ögrün ü m ü ,
( I 252); r uzluq ögrändi (Man III 1011); [ögr]ün ün m in
( I 253). ermäki izl[är] bolsun
ÖGRÄT- , : ol m ä bilig ögrätti (Man III 4214).
, . ögrün .
( I 261); qï a tu a lïn a a ögrä ü / ÖGRÜN ÜLÄN- : ötrü bin ik[intikä]
ulu bol a s vnür o ul j r j tü savlašïp ešitrüšüp ögrün ülänti -
, / , ( II A56).
[ ] ÖGRÜN ÜLÜG : ötrü bi dindarlar
, (QBH 5112); ögä bilmäs qamu eltäki b[odun] rti ü ögrün ülüg boltumu
rgä ögüt ögrätür , , , -
( 45
). , -
ÖGRÄTIG , , : ( II A54); ol qutlu tïnlï larnï kö ülläri dian
qarïnda törümiš qïlïn ögrätig / ja ïz j r saqïn ta ögrün ülüg ol
qatïnda ketär aj tetig , cy , [ ] -
;[ ] ( 525
)
( . . ), dgü ögrün ülüg [bodisat]va
(QBN 748); munta osu lu ögrätig qïltï (Uig I 1912).
(Uig II 2323). ögrün ülüg sevin lig . :
ÖGRÄTIK . ögrätig. artuqraq ögrün ülüg s[evin lig] -
ÖGRÄTIN-: bïšrun- ögrätin- . bïšrun-. ( 261
); turqaru m ni kö ülüm
ÖGRÄTINMÄK : bilgä biligdä ögrün ülüg s vin lig rdi
ögrätinmäktä - [ ] (Uig III489);
(Suv 15116). me ilig ögrün ülüg . me ilig.
ÖGRÜN I : ol ögrün [ümüz] tükäti . ögrün lüg.
sö lägü t g rmä ÖGRÜN ÜLÜK (Man III 172).
 405

ÖGSÄ- . ög-: ol m ni ögsädi ( I 198); tilki to uz tašlatu /

( I 277). rdäm bilä ög[ü]lälim -
ÖGSIRÄ- , - ,/ ( II 343).
: ötrü an a elig b g qatunï birlä ikägü ši ü ÖGÜN I , : elig ajdï uqtum bu
birlä bu savï ögsirät ilär sözlär ögün :«
, , » (QBN 1715); m n mdi ajajïn šitgil ögün
(Suv 63918). , (QBK 2378).
ögsirä- tal- . , ÖGÜN II: öqün tutuq . . ( 462).
: ögsirädi taltï ölüg t g qamïlu ÖGÜN- . om ög-: rdämsizin ögünsä
tüšti , mägü ä är
( 621); ögsirä- tïnsïra- . , [ ]
: anï körüp-ök e lärin ol sö ük ü ä ( I 252); ol özin ögündi
mišip ögsiräp tïnsïrap qamïl ïlar , ( I 203).
, ÖGÜN , : bu iškä n
(Suv 61918); tü lärin birgärü ögün k räk
rkä alïp ögsiräp tïnsïrap ( . « ?( I 132); ögün kä bolur r
) özin öldürür , ,
(Suv 62512). (QBN 1735).
ÖGSIRÄMÄK , - ÖGÜNDI : ögündi iši
: an a ötrü elig b g qatunï an a- (MK I 140).
qïja ögsirämäki s rilip ... ïn a tep jï ladï ÖGÜR- I : qovï qu ögürmä i
, ndin jüzin
, ... (QBH 1784).
(Suv 6269). ÖGÜR- II: ëgür- sevin- . : iki
ÖGSÜZ I , : toquz j girmi qadaš sän tükäl qavïšïp öpišti qu uštï ï lašti ötrü
jašïm a ögsüz bolup sï taštïlar jana (?) ögürdilär s vintilär ,
( 452); ki ig qaldï o lum ,
jetim ögsüzün , , ,
(QBN 11711). ( 532).
ÖGSÜZ II , : bu . ögir-.
ögsüz a ï buzar öz iši ÖGÜŠ- . ög-: ikki rän ögüšdi
(QBN 20511); bu ögsü ( I 187).
tü dä to dïlar ÖGÜT I , : ögü ügä körä
(Man I 92). qïldï ( 376).
ögsüz kö ülsüz . ögüt al- ,
: övkä ni vanï ü ä quturup ögzü : o lum ögüt ïl ,
kö ülsü rtilär - ( I 440); ögüt ber- :
, ögüt b rdi ha ib kör aj to1dïq
( III30); qutur (QBH 2916).
ögsüz qïl- . qutur II. ÖGÜT II , : ögä bilmäs rgä
ÖGSÜZ III (KT 49); ögüt ögrätür
ÖGTÄM , ( ?): ( 45
).
ük sözlädi söz bu ögtäm tili ÖGÜT- . ög-: m igü ögütmiš frišti
(QBN 593); (Man III 406); jertä tä ridä
kötürmä bajï ma si ög ämig ïrï ögütmiš kiši -
(QBH 1578). ( VI29).
ÖGTIL- . ögdil-. ögüt- alqat- . (Man I 2624).
ÖGTÜLMIŠ . ögdülmiš. . ögit- I.
ÖGTÜR- . ög-. ÖGÜTLA- , : ol o lïn
ÖGÜDÄJ . ögädäj. ögütlädi ( I 299).
ÖGÜK : qa ï elig ïn a tep jarlïqadï amraq ÖGÜZ I , : [ula ] otu bö ögü [buqa]
ögüküm si ni ïn a s vär m n , , mü ü ü at , ,
: « , , ( IV1).
» ( 66). . öküz I.
ÖGÜL- . om ög-: r ögüldi ÖGÜZ II 1. : köp müränlär köp ögü lär bar
 406

erdi [ ] ( 32); ölürür ÖKTILIK . ögdilig.

risin sürär qan ögü aqïtar [ ] ÖKTÜ . ögdü.
[ ], , ÖKTÜLMIŠ . ögdülmiš.
( 34); 2. . , - ÖKÜK . ögük.
: a ar sözlädim m n aj bilgi ö üz (ögüz?) ÖKÜN- , : bu k miš tiriglikkä
:« , [ ] ök[ü]nür özüm
» (QBK 37416); arï lïq tiläsä arït ïl bo uz / (QBN 4084); bilip etär išni ökünmäs kedin
arïtsa bo uz boldï as ögüz [ ]
, ( . ( 114
); [ülgüsüz] üküš tsuj
), / , ajï (aja )? qïlïn qïltï[lar kin jana öküntilär]
( . ) (QBN 3849). ,
ögüz köl . (W . 8); ögän ( IV 5).
ögüz . ögän; taluj ögüz . taluj I. ökün- bilin- . ( IV 22);
ÖJÄZ . (MK I 84). ökün- bilin- kšanti qïl- : mun ulaju
ÖJLÄ (MK I 113). ökünsär bilinsär kšanti qïlsar munu kü intä
ÖJÜRKÄN (?) (Rach II 3136). rk tavraq alq alï ujur alqu qama mgäklig
ÖK I ajï qïlïn larï
: ök at , ,
( I 48). ( . )
ÖK II , (Suv 1051):
: anta aj ï j mä b n-ök rtim ökün- bošun- . , : tsuj ajï
( 50
); ol rni-ök k ldür (aja ?) qïlïn ïmï nï ökünü bošunu jada kšanti
( I 71); tä ri o lï ötünür bi -
mä m n-ök [erür] m n , ( IV A18);
(Uig I 712). ökün- qaqïn- .
. oq IV. (SA42, Suv 1401); ökün- tujun- . : ö lüg-
ÖK III . ög I, II. lärig [ölür]miš ü ün ökünüp tujunup
ÖK- I . ük-. (Suv 1415).
ÖK- II . ög-. ÖKÜN , : jašï qïsqa
ÖKÄ . ögä. e[s]si ökün in qarïr / uzun jašli dgü ökün sü
ÖKÄDÄJ . ögädäj. jorïr ,/ -
ÖKÄN . ögän. (QBH 223);
ÖKDI . ögdi. ökün im asï joq k sär m n sözüm -
ÖKIL . ükil. , (QBH 2218);
ÖKLÄN- . öglän-. sözü din özü gä ökün kelmäsün
ÖKLÄŠ- , : ü ö üt ( B170)
ökläšür ( I29). ÖKÜN LÜG , :
ÖKLI- . ükli-. ökün lüg bolur tutšï öfkä iši , [
ÖKLIT- . üklit-. ] ,
ÖKMAK ., ögmäk. (QBN3510); ke äšsä o arur kiši öz iši /
ÖKRÄNTÄKI (? ökün lüg bolur kim k äšmäs kiši ,
VIII I15). , ,
ÖKRÄTIN- . ögrätin-. / , , [ ]
ÖKRÜN . ögrün . (QBN 4051).
ÖKRÜŠ: ökrüs temir . . I3, 12). ÖKÜN SÜZ , :
ÖKSÜ- : s vün öksümägäj sözüm uzun jašlï dgü ökün sü jorïr
tu a s n , , [ ]
(QBH 5516). (QBH 223); ökün süz m [n] gü atïn (?) ölsä
. eksü-. n (?) ,
ÖKSÜL- . öksü-: könilik bila (QBN 776).
tol ï öksülmä i [ ] esirkän siz ökün süz . esirkän siz.
, ÖKÜNDÜR- . ökün-: ökün ür i
(QBH 436). sö läp m ni b tilim
ÖKTÄM . ögtäm. (QBH 1117).
ÖKTIL- . ögdil-. ÖKÜNM : kö[ ülü ] kökü
 407

ökünmäki üküš – (QBN 1735); ölümüg qolu lï

( I82). r öld[ü]rür ölür , ,
ÖKÜNMÄKLIG : , [ ] (QBN 1805).
ökünmäklig ört (Uig III 51) . öltür-.
ÖKÜNMÄKLIK : tiriglik java ÖLGÜLÄ- . ülgülä-.
qïlmïšqa ökünmäklikin ajur [ ...] - ÖLGÜŠÜZ : sözün dgü sözlä
, özü ölgüsü ,
(QBH 1014). (QBH 1721).
ÖKÜŠ . üküš. – ÖLI- : ton ölidi
ÖKÜZ I , : tüzdä jorï lï u i äk öküz III 256); k üklüg ölimäs küvä lig kürimäs
(QBN 38514). ,
. ögüz I. ( )
ÖKÜZ II . ögüz II. [ ]( III 256).
ÖL , : quru öl jerkä ... ÖLIŠ- . öli-: ölišdi n
ja ïntïmï janïltïmï rsär ... I 189).
(Chuast 148); ÖLIT- . öli-: ol ton ölitti
öl ne ( I 48); öl ton ( I 213).
( I 48); suv öl ö üš alta ï tamarlarï ÖLMÄK : m ni ölmäkim
, (QBN 912); to maq ü ün qarimaq iglämäk
(?) ( VIII I1). ölmäk to ar
ÖL- : iki o lïm birlä ölti , , (Uig II 52).
( 315); u un jašajur qarïmaq ölmäk . qarïmaq.
tïnlï lar a ödsü ölür tïnlï lar üküš tä rim ÖLMÄKLIG ,
, , : u su qïdï sï ulu mgäklig taluj
, , ögü tin k ürüp ulsu tüpsü to maq ölmäklig
( VI022); jerni el (jel?) küni sansarlï t gzin tin tašqaru tar ïp -
körsä aj aj a a ölär bi t p [ ] [ ] -
: « , , » ( 97);
biliglig r öldi atï ölmädi [ ] ,
, ( B95). (Suv 4308).
ÖLÄ- , (Uig I 2112). ÖLSÄ- . öl-: ol r ölsädi
ÖLÄK : öläktin tirigkä qumaru sö ol ( I 278).
[ ] ÖLŠÄ- ,
(QBH 1919). : r a ïp ölsädi -
ÖLÄ (~ ?): bir quru ölä tä
[ter]i quduqtïn rtär rkän körtilär qalïn quš ( I 283).
jiklär quvra ïn , ÖLŠÄT- . ölšä-: ol anï ölšätti -
, ( I 262).
ÖLTÜR- . öl-: ja oqum öl ürdi
(Suv 59913). [ ]( 62).
ÖLÄ LIG : körldä ja ï uali . öldür-.
äklig ölä lig jer suv , ÖLÜG , : ölüg jüzi tomlu
, ( V A123). ( I 463); tä ri ölüg
ÖLÄS 1. , : bulnar meni öläs tirgürdi ( II 179); ol
köz / qara m iz qïzïl jüz taluj suvï rti ü qorqïn adalï ol üküš tïnlï lar
( . ), / barïp ölüglär bar
( I 60); 2. , : kök qalïq ; ,
jü intäki kün tä ri ... jaruqsu jašuqsu ö sü [ , ] ( 267);
ölä boldï biligsi sän rkän atï ölüg ,
... , , [ ], ( A96).
(Suv 6177). ölüg bar u ( .
ÖLDÜR- . öl-: ol o rïnï öldürdi ): ordusï a köp ulu ölüg bar u köp t lim
( I 224); t gdi oqï öldürü . - irig bar u üšü boldï
[ ] , ( I 522); ögün kä » ( 199).
bolur r özin öldürür , , ÖLÜGSÄ- ; r ölügsädi
 408

( I 303). , (Uig III 411).

ÖLÜGSÜZ , : ÖLÜT I ( I 52): qaju o rï t vlig
ölügsü bujan dgü qïlïn , qaraq ï qunuq / qajusï bašïm ï ölüt i qïruq
, (TT V A40). – , , , ,
ÖLÜM : ol on mi balïqlar ölüm / – , ,
qapï a kirip a tarïlu to tarïlu a ïnajurlar (QBN 1346); ïn a tep jarlïqadï ö bo uluq ï ölüt i
rti , jar anlarqa ... bar anï ölürü lär
( . ), , , , ...: «
(Suv 60III); [öl]üm » (Uig I 917); qaju kiši u un turqaru ölüt i
qaršïsï tavïš an kün[dä bolur] bolsar -
( VII 247). (Uig III 411).
ölüm madar (Uig III 3114, 423, 6913). ÖLÜTLÄ- ( ): r ölütlädi
ÖLÜM I , : ( I 299).
qanlarqa jazmïš ölüm ilär , - ÖLÜTLÜK : ölütlük tlik et imi
(Suv 1176); ol erin tur ur umu rsär
ölüm i tïnlï , ( IV A15).
(Uig I 378). ÖM : ögüngü i ömindä artatur
ÖLÜMLÜG : ölümlüg ( I 203); bu o ulqïja a
saqïn (Man III 195); tünlä bir jïlta bir öm köküzmäk bir qaj bir ujuq aruq
ölümlüg o rï k lip t[üz]lüg a ïlïqï lar aqï [ ] ,
isig ö lüg rdini lärni o rïlaju eltgäj , [ ] ,[ ] [ ]
, – , ( I10); öm kesärintä ïšïrsar qut b rü
, iš bolur [ ] (?)
(Uig III 149). , (USp 4227).
ÖLÜMSÜZ (Uig II 602). ÖMÄK . ö-.
ÖLÜR- . öl-: süsin anta ölürtüm ÖMÄLÄ- : r ömäläjü barmïš
( 26); qur aqdaqï (ThS II71).
[tïnlï ]larï suvda k mišip ölür ümü rsär ÖMÄN . ürmän.
, ÖMGÄKLÄ- : išin böksikin ömgäklä-
, [ ] ( IV 10); ölürdä i dilär .. . (?) (Uig IV 70).
kiši jiti qïlï elgintä tuta jaqïn tursar ÖMGÄN , :
, ötrü qurïmïš qatï qamïš alïp anï ü ä ömgän
[ ] (Uig I 3714). tamïrïn san ïp qan ön ürüp ... bar qa jaqïn bar ï
ÖLÜRGÜ I : to ölürgü i boltum ,
rsär (Uig II 849); ,
an akarm jïlan ölürgü i boltum rsär ... (Suv 61621); ol
rajakrama (Uig II 8412). bar qa an bodistvnï ömgänintin qan aqmïšïn
ÖLÜRMÄK : ölürmäk saqïn ïn körti ... ,
tä ri burqan tü intä qan öntür ümü rsär ... (Suv 61810).
ÖMLÄŠ- , :
( IV 29); ö lüg ol anï birlä ögän urdï ömläšü
ölürmäktä ögrün s vin bulup ... [ - , ( I 242).
], ÖMLÜG , : bütün
... (Uig III 411). ömlüg qan a qolsa olturur
ÖLÜRMÄMÄK : ö lüglärig ölürmä- , ( I 224).
mäk (Suv 2310,21923). OMR . ömür.
ÖLÜRT- .- . öl-: kü tau ÖMÜR [a. ] : kelür küz ke är jaz
[atlï beg bizni] ölürt i barur bu ömür ,
(Suv 73). , ( B471).
ÖLÜT I , : ölüt r ÖMÜRLÜG ,
(~ , )( I 52). : agar jï dï ersä ömürlüg tavar /
ÖLÜT II ( I 52): ö lüg ölür- burun bašqa börkni k jär baš keräk
mäktä ögrün s vin bulup ölüt ajï qïlïn tïn
vrilmäsär [ ], / [ , ] ,
, ( 299
).
 409

ÖMZÜK ( I 105). altun ö i

ÖN- 1. , : kimni (QBN 4062); teji kiš ö i tuttï dünja i i
burunta qan önsär tïdu umasar »
[ ]: (QBN 4169); jepün lin ua ö i t g üstün
[ ] (Rach II 210); jürü bulït önüp altïn erinläri [ ]
ja mur ja adï (Uig IV B52).
( I5); 2. , : jaš ot öndi - körk . , (= . r pa):
(ThS II82); a ïlda o laq to sa ol tïnlï turqaru bilgä bilig kö ün adruq adruq
arïqda otï önär , alqïn sï körtlä ö körk körür
( I 65); negü ksä jerkä
jana ol önür , (
(QBN 11114); tü önmä bolur VI151); qïrtïš . , :ö
( VII 234); 3. , : qïrtïšï sü üki vajduri rdini t g kirsi tap asï
qanlïq süsi abqa önmiš tetir [ ?]
(ThS II97); ol vkä öndi ( I 169); ol (Suv 1121); at
balïqtïn ön üm (Suv 1614); vtin . at I.
barqtïn öntilär (TT III38); II 1. (~ ): ö dän qa an aru
4. , : sri ma a jalïm sü jorïlïm (~
qajaqa önüp barmïš )( 29
); : özük at ö jerdä
(ThS II75); : j tmiš jašïma arïp o up turu qalmïš
öntüm ( 423). (~ ?) ,
toz- ön- . toz- I. (ThS II25); 3. . .
ÖNÄ- , (?): : tä rim s[izi är]ü ötünür m n si
ma qušlar ba ursuqïn öpkäsin ba ïrïn dä jalïnar m n ,
tumsïqlarïnta tuta kök qalï jolïn a önäjü u up , ( . )
barïrlar (Man III 245); mälikni ö indä oqumïš munï
, , , [ ] (QBH 710).
(?) (Uig III 796). ö ur- , : a ar ö
ÖNDÜR- . ön-: , : ur andïn dgü k lir ,
tä ri öt öndürdi ( I 225); (QBH 198).
2. , : ol anï vgä öndürdi . I.
( I 225). III: körtük ,
Cp. öntür-. (?): ö körtük utrasïn a boltuq a
ÖNLÄ- , : j mä ol iki (Tiš 50b5); jo urun su ulu ö
jegirf[mi] türlüg dgü bilgä bilig ... kiši kö ülintä körtüküg jo urup
önläjür , ( VI 115).
... (Man III 2013). IV 1. , : uduq (utup?) bir
ÖNTÜR- . ön-: , : birigä jürür ö so -a , -
tašqaru tar ïp öntüräjin [ . , )( 14
);
(Suv 61322); ölürmäk saqïn ïn tä ri burqan tü intä 2. , : ölümdin ö -ä
qan öntür ümü rsär - ( 12
).
- -I , , : bar ïn
( IV A30); 2. , ( I 87); bodu ï ö di ( I 175);
3. : altï a larïn ö i ö i tartïp jü i qï dï ö di ,
öntürgil (~ - [ ] (QBH 11011); qalïq b g jü i
) (Uig III 566). deg qarardï önüp , , ,
ta öntür- . ta I. (QBH 14129).
. öndür-. . - II.
ÖNÜŠ , : ö i ö rülmiš - II (?): ja ï bolsa eši ö är
önüš jolu bïšurun alï ögrätingäli anï a / ja termiš jumïtmïš anuq malï a
, ,
(Suv 37113). /
ÖNÜŠLÜG : (QBN 3069).
önüšlüg jol (Suv 24421). ÄD- , :
I , , : azun qïrtïšï boldï un ö mä ni vanïlï igig mlätä i bolalïm
 410

, bulu da ögrün lüg jel jel irdi- ( .

)
( I .77
); iglig ä ö ädür – ( I142); 3. , : lig / qamu iškä
(TT VII 2848). dün jorï su lig -
ÄDIN SIZ : ö ädin si (QBN 3927); 4. -
un ig - , : ol m ndän ö dün bardï
(Suv 11620). ( I 40).
ÄDMÄK : ö ädmäki - . din.
( I77). DÜNKI : ö dünki jalï
ÄDTÜR- . önäd-: ig a rï ( III 14).
ürüp (Suv 2574). DÜRDI (~ , -
oz ur- ädtür- . oz ur-. ): jana turdï an a bu oldurdï-ja / sarï ta
ÄR- . ar-. ata k ldi ö dürdi-ja [ ]
ÄT- , : in siz ; /
bolmaqï alqu j l igig ö ätür (QBN 4271).
( . ) . dürti.
(Rach I13). DÜRI (~ , ):
DI , : bu ja lï turur bu ažun bu borluqnï sï ïsï ö düri qara t mürni borluq
disi / saranqa söküši aqï ögdisi adïrïr
: / – , – (~ ) ( . )
(QBK 1755); ažun ö disi bu t limdän b rü (USp 136).
– (QBK 3779). DÜRTI (~ , ;
ö di törü . : munu m n bilir m n ): kedirti t rämiš kü lüg ja ï ket i ö dürti
bu ö di törü (QBN 2903); rämiš t jalïnï ö ti (~ -
di törü qïlq . : aju ) , ,
bersü ö di törü qïlq (~ ), ( I123); suv adašï
(QBK 39014); di törü ur- , ä ö dürti utru k lir ( -
: biz mdi bu ö di ?) (~ ) ( I174).
törü ursamïz . dürdi.
(QBN 28913); di ur- , GÄD- . äd-.
: esiz ö di urma törü gü I , ... ( ,
ur , - ):
(QBN 11513); törü ö di . törü; törü ö di idišimtä ajaqïmta ö i qan a barïr m n
urul- . törü. [ ]
DIN (~ ): qamu ? (ThS II63); muntada adïn taqï ö i
ašnu a s n s n ö din k din , aš i kü joq ,
(QBH 1027). (Suv 61017); jolu [antï]n ö i
ö din jeli , - bol aj , (TT II 25);
: to ar ïn ä k lti ö din j li ni kö ülüm jüräkim sentädä ö i ketip bar usï
(?) (QBH 1317). joq .
. dün. ( . . ) ( 466).
DÜ . di. i ö i , : bu on
DÜN 1. (~ ): saqïndï mni otïn ö i ö i soqup lgäp
elig baqtï ö dün ke in , , -
( . ) (Rach II 3127); altï a larïn ö i ö i
(QBN 35415); ö ün kün-to suq kedin künbatsïqï a tartïp öntürgil [ ]
gi , , , (Uig III 566); tü lärni bï ïp
(Man III 481); ö dün kedin jer ö i ö i k mišäjin , -
tapï a (~ ) (~ - [ ] (Uig IV A20); adïn ö i
) [ ] . adïn.
( I6); 2. (~ ): . in.
lum muntuda ïnaru ö tün jï aq altun ta bar lK: ö ik jörgäjäk .
, (~ - ( I 135).
) ( 375); ö dün tišni lKI : antada ö iki jala uqlar
ikin (Rach I152); ö dün küntün tïnlï larï qolulasar
 411

( VI214). sumir ta nï töpüsintä

lKLÄN-
: ura ut ö ikländi (Uig I 232).
( I 311). SÜZ , : kök qalïq
lN , ... ( , intäki kün tä ri ... jaruqsu jašuqsu ö süz ölä
): bu boldï -
attan ö in k ldür . , , ... , ,
( I 94); o ul qïz törüsä s ni aj t in (Suv 6177); kün tä rini jaruqï ö sü boltï
/ evi dä igidgil igidmä ö in (Suv 6216).
, (?), / ö süz qïrtïšsïz .
, (QBN 32412); (Suv 29917).
ažun qïlqï bar a adïn boldï kör / kiši kö li tildän TÜN (~ ): ö tün ulu
in boldï kör , tav elintä (~ )
/ , (Uig I 134).
( . ) (QBK 38116). . dün.
in ö in , (Suv 3646). Ü . . (USp 913).
. ï. , :
lNDÄ . II. bo a rï igig jüräk a rï igig ö a rï
lNDÜ , : sö i kör äk igig , ,
g ö indü boduq , , : (Uig II 694).
(QBH 268). ÜK , ( I 135).
lNTÄ . II. ÜN . i, ö in.
LÄN- 1. , : ÜNTÄ . II.
üzüm ö ländi ( . . ÜŠ- . - I: tabïš an t rïši ö üšüpän
)( I 289); 2. , jügürü barmïš
(MK I 289). ( . ), (ThS II67).
LÜG , : jašïl ö lüg ÖP: öp öp . ,
ton ( I 41); ïntan ,
lüg (Rach II 3152); , ( I 43).
qara önlüg ( VII 1511). ÖP- I : tašï ïsrumasa öpmiš k räk ,
ö lüg qïrtïslï . , -
(Uig III 8514). [ ]( I 163); ol m ni öpdi
LÜK: lük ïra . : ošul o ulnu ( I 163); qaju k ldi ä kör öp i šik ,
lügi ïra ï kök erdi , (QBH 267).
( 15). . öv-.
RÄ 1. (~ ): ö rä töläs ÖP- II , : mün öpdï
glär (~ ) ( I 163); r sur sur mün öpti ,
13
); özümin ö rä bï a bašï ï[d]tï , ( III 122).
( 6); . -.
2. , : bi on kün ö rä ürküp barmïš ÖPÄL- , (?): anïn tïnlï -lar
( . )[ ] öpkä ni vanïlarïn ijä basa umadïn-oq u un sansar
( 31); ö rä qïlmïš in [äki] ot a öpälür ,
qa anmïš dgü qïlïn kü intä - -
(Uig I 2514); 3. : ,
rä / ö lärtä (Suv 57915). , ( II 74).
RÄKI 1. (~ - ÖPIŠ- . öp-: iki qadaš sän tü-
): b rijäki bodun qurïjaqï jïrjaqï ö räki käl qavïšïp öpišti qu uštï ï laštï ,
bodun k lti [ ] , ,
, , (KP 528).
17
); 2. , : ö räki eliglär ÖPKÄ 1 : ü ik otï tutunup / öpkä jüräk
( I93); ö räki [ažun] qa rulur , ,
( 426
); ö räki burqanlar / ( II 144); öpkäsin
( 527
). ba ïrïn tumšïqlarïnta tuta
RÄSÜN , : j mä ö räsün (Uig III 794).
ödün qama tä rilär quvra ï jï ïltïlar birgärü . övkä I.
 412

ÖPKÄ II , : rni öpkäsi ( I 172); ol savdï ördi

di ( I 164); öpkä ( I 173).
öz in jïra (QBH 2110). ÖRÄ: örä bört tutuq . .
öpkä kel- , : öpkäm k lip (ThS IV4).
radïm , [ - ÖRÄN . ( I 76).
]( I 125); öpkäsi k lip ïn a tep sav ï ï - ÖRAN- . örtän-.
, (Hüen287). ÖRDÄK : qaz qopsa ördäk kölig igänür
. öfkä, övkä II. ,
ÖPKÄ I , ( VII 1723). ( I 104); ördäk suvqa omdï
. ovkä i. ( II 26); qaz ördäk qu u qïl
ÖPKÄLÄ- I : ol a ar öpkälädi qalïqï tudï , , , (?)
( I 317). (QBN 186).
ÖPKÄLÄ- II , : ota qa . ödiräk.
öpkäläp sügä sözlämädük ÖRG N , : ögrän örüldi
, ( . ), ( I 165).
( III 208). ÖRGÄN- . ögrän-.
. öpkilä-, övkälä-. ÖRGÄT- . ögrät-.
ÖPKÄLIG . övkälig. ÖRGÄTTÜR- . örgät-: dgü
ÖPKILÄ- , : ol andïn ögliläri örgät ürügli si
öpkilädi ( I 317). (Man III 247); amtï ögrät ürü
. öpkälä-, övkälä-. ni bašïmïn enep ( .
ÖPKÜK . übgük, übüp. ) (Man III 2410).
ÖPRÜL- . . öp- II: mün ÖRGI- : l örginin anta örgipän
öprüldi ( I 245). etitdim
ÖPRÜŠ- .- . öp- II: ol m ä mün [ ] ( 34
).
öprüšdi ( I 232). ÖRGIN ; : örgin anta
ÖPSÄ- . öp-i: m n anï öpsädim jaratïtdïm ( 21
);
( I 275); r qïzïn öpsädi altun örgin üzä olurupan
( I 280). (ThS II1) altunlu örgin ü ä olur ï
ÖPTÜR- . öp- I: ol anï öptürdi ( II A68).
( I 217). . örgün.
ÖPÜL- . öp- II: süt öpüldi ÖRGÜ , ( I 95).
( I 193). ÖRGÜ LÄN- : qiz örgü -
ÖPÜM : bir öpüm mün ländi ( I 312).
( I 75). ÖRGÜN , , :
ÖPÜN- I (?): qaltï arslan öküzüg inilig lin ualï örgünlär ü ä olurup t türlüg
böri qojïnqa öpünü k lir ä ruq adruq ö i ö i m i m ilä ünlär
, ( n III III0).
ÖPÜN- II . om öp- II: ol mün öpündi ,
, ( I 198). (Suv 3807).
ÖPÜP . übüp. . örgin.
ÖPÜR- . öp- II: bu r ol süt öpürgän ÖRI , : öri kö üli
[ ] ürksär b li läsär
I 157); ol m ä mün öpürdi ( VII 4039).
( I 176). ÖRI- . üri-.
ÖPÜŠ ( I 60). ÖRIT- . or- I: anta ol kö ül öritur ...
ÖPÜŠ- . öp- I: ol m ni birlä öpüšdi bodistvlar jorï ïn qïl alï
( I 180). ...,
ÖR I ( I 45). ( üen147); t rs t trü körüm örit imi rsär
ÖR II . or. (~ )
ÖR I- , : bulït ( IV A74).
örüp kök örtüldi , ÖRITTÜR- .- . ör- I: qama
[ ]( I 139); qoj ördi tïnlï larï ü türlüg qutlarqa kö ül örit ürgäli
( I 173). ötlämäk , [ ]
ÖR- II , : ol sa ördi [ ]
 413

(Suv 17823). ( VI61).

ÖRK ( 1 43). örlät- emgät- . : örlät im
örk ur- : m ä urmasa örk mgät im isig ö lärintin ö i adïrt[t]ïm rsär
meni tutta ï / k jik t g qa ar m n [ ] [ ] (Suv 13517);
,/ , (QBN 629). örlät- bul a- .
ÖRKI 1. , : n ïn ïp kim / qaju tïnlï lar
: örki kišilärkä ï an ïl - örlätgäli bul alï uma lar
, [ ]
( I65); 2. , ( - (Tiš 48 2).
): jü beš örki ( . 471
), ÖRLÜG . ürlüg.
. örüki. ÖRLÜT- . örlät-.
ÖRKLÄ- , : ol atï ÖRMÄ: örmä sa ,
örklädi ( III 443); qaju I 11, 129).
g saq ersä elin beklädi / ja ï bojnï jan tï üzä ÖRMÄK (? USp 3118).
örklädi , , ÖRMÄN . ürmän.
,/ ÖRPÄN . ( 26).
(QBK 10317). ÖRT : ört ä qïzïp k lti ,
ÖRKLÜG , . : , (~ )( 40
);
bu körklüg qïlïqqa (quluqqa?) kö ül örklüg ol . ört ü ä örtänip (Uig III 52).
( A318). ört jalïn . : iki kö intin
ÖRKÜ ( I 129). ört jalïn öntürüp tä ri burqara ü ä ïdu turur
ÖRKÜ I , ( I 95). ,
ÖRKÜ II . örgü . ( 340
);
ÖRKÜ III , ( I 95). ür ke ödün ört jalïn i intä örtänti
ÖRKÜ LÄN- I : suv ör- (Uig III 315); ört jalïnlï
kü ländi ( I 95, 312). otlu . , ( V 118).
. rkä län-. ÖRT- , : ol örttï n ni
ÖRKÜ LÄN - II ( III 425); küžäk jazdï rumi
: ši örkü ländi - qïzï örtti jüz ( . . )
( I 313). , (QBK 28915);
ÖRKÜ LÄNMÄK : ol bul aqï tišidän uvut ketti örtmäs jüzin
tilgäkig [ö]rkü länmäkig smäkig künbatsïqï aru , (QBK 3828).
litir . [ ] ört- kizlä- . (Suv 1382); ört-
( n III 93). köšit- . , ( 306
); söz
ÖRLÄ- : to a k i örläp ört- . söz.
ïqar ï jü in [ ] , , ÖRTÄ- : ol otu örtädi ( I
(QBH 13930); joqaru u up 272); qalï tutmasa bu bitig i sözüg / b gi sirri a [ï]
... / jašïl kökkä örläp ..., / lur bu örtär özüg
(QBN 4348); ,/ ,
örläjü k lip (Uig III 133). (QBA 1995); jana ï
örlä- te - . , - örtäjür (Man I 73).
(QBK 36316). örtä- köjür- . , : bilgä
ÖRLÄM : to ardïn batarqa bir örläm bilig t jalïnï ü ä ni vanï qa ularï örtäp
r ol kojürüp ,
(QBN 2704). (Suv 31623); ö tü ümtäki
ÖRLÄN- . örlä-: bulït örländi arï sï larïm k ntü ö ümin örtäp köjürüp
( I 257). , ,
ÖRLÄT- , (?): üküš (Uig III 375); köjür- örtä- . köjür-.
lim ni vanïlar ögin kö ülin a ïtïp örlätür rti ÖRTÄL- . örtä-: bük örtäldi
tïnlï larï , ( I 245).
, ÖRTÄN- . örtä- 1. , :
( III34); tükäl ulu b örtänmiš (ThS II14);
türlüg javlaq irü b lgülär alqu vdä barqta kö ünür bulït örtändi [
lip örlätir ]( I 251); örtängäj [o]tlu tamu i intä
; (Man III 711); 2. -
 414

(? USp 914). (Suv 6179); 2. : m ä ört[i]

örtän- jal- . , (Uig II 9 ). lür rsä anï s n jarut
ÖRTÄŠ- I : iši anï artašïp / otra , ( . ) (QBN 4247).
bilä örtäšip , / ÖRTÜN- I . ört-: ur ut jüzin örtündi
( II 219). I 250); süzük
ÖRTÄŠ- II . örtä-: bo un bir ikindini n k bi bu qara jer tu ï / qara jer k p ört[ü]nür
vlärin örtäšdi (~ ) –
( I 231). (~ ) /
ÖRTÄT- . örtä-: ol bük örtätti [ ] (QBN 3896).
( I 260). ÖRTÜN- II . örtä-: örtünü (Suv 9916).
ÖRTGÜN 1. : sundïla ÖRTÜR- . or- I: taqï qaltï ï
iši rmäs örtgün t pmäk - ja ï jer än timin örtürür ä
– (?) ( I 526); 2. - (?)
, : sabanda sandrïš bolsa (~ ?) (Man I 1411).
örtgündä irtäš bolmas [ ] ÖRTÜŠ- I . ört-: olar bu ïšï örtüšdi
, ( I 230).
( 214). ÖRTÜŠ- II . örtä-: ärig tutup küräšti
ÖRTGÜSÜZ , : šitti tözü / oqta alï örtüšür , ,
alq anï örtgüsüz / ( . ) [
(QBN 19913). ] ( II 97).
ÖRTKÜN . örtgün. ÖRU , : qajusï örüräk qajusï qodï
ÖRTLÜG : örtlüg tamudaqï - , (QBH 1532);
( VIII N12); örtlüg örü qodï körüp jorïjur ,
jerlär ä (Uig II 7842). ( X438); qïlï ïn örü kötürüp
örtlüg jalïnlï . , : (Uig I 4314).
tamu aqï örtlüg jalïnlï jer ä , örü kel- , : üjükkä
(Uig III 7010). kirigli üjüldi qo ï / örü k lmädi ol s vin bulmadï
ÖRTKÄN , ( III 412). [ ], , ,
ÖRTÜG 1. , : ol jaruq örtüg / (QBN 2279);
saju aj tä ri ordusï kün tä ri ordusï a ja ujur örü tart- , : qa daš
( . ) quma urur ögdäš örü tartar
- [ ],
(Man III 76); 2. (USp 7912). [ ]( III 382); örü tur-
ÖRTÜGLÜG , , - , : örü turdï urmïš ajdï
: qop türlüg tsujda erin üdä ör üglüg sälam ,
ja uqlu bolmalïm (QBN 39013); tört ma ara tä rilär örü turdïlar
ornïntan
( IV 65). (Uig I 237).
örtüglüg kizläklig . ÖRÜG I : sü on kün örüg boldï -
(Suv 3718). ( I 69);
ÖRTÜGSÜZ , o lanï körsä arqïs sanï / örüg tur u bolmaz
(Suv 678 3; Uig II 4810). örüglär qanï , -
örtügsüz tïdï sïz . , , ; / [ ]
(Uig II 4810). ; ? (QBN
ÖRTÜGÜN , : m n b kün / 1116).
qadašïm a bar um kelür ör ügün / ÖRÜG II : uqušlu k räk k jalava
örüg
(QBH 1611). (QBN 1942).
ÖRTÜK . örtüg örüg amïl (amul) . 1. : örüg
ÖRTÜKLÜG . örtüglüg. bol amul bol tözün bol silig ,
ÖRTÜKSÜZ . örtügsüz. (QBN 1137); örüg amïl
ÖRTÜL- . ört- 1. : qalïšï nirvan
bulït örüp kök örtüldi , ( IV B60); 2. , : örüg
[ ] ( I 139); qara tuman amïl tikiši qa tï sö lä ün bu darnï
ä örtül i [ ] , ,
 415

, (Suv 48418). (QBH 17510).

ÖRÜG III : örüg sa ÖŠA ( ): munda ulu bir
(~ )( I 69). bar er i ösä üstünda aqï mu bar turur -
ÖRÜGLÜG : jašïq jazdï bol aj , – ( 265).
öglüg sa ï / teji kiš ö i tuttï dünja i i , ÖŠÄR- , ( ): bu r ol
, , / közi öšärgän –
( . ) [ ] ( I 157); anïn közi öšärdi
(QBN 4169). [ ]( I 178).
ÖRÜGLÜK : örüglük k räk ÖT I , : m ni o uru berdi
gkä (QBH 2113). läk öti
örüglük amulluq . : (QBN 4078); burqanlar ö intä
örüglük amulluq bolur b gkä körk (Uig II 7948).
(QBN 15211). öt al- , : ögüm
ÖRÜK . örüg I, II, III. ötin alajïn
ÖRÜKI : örüki qo ïqï (ThS II90); öt bilig .
vinti (~ - Chuast L153); öt erig ber- : s ä
) ( I128). jaqšï sözläp berür öt erig ,
. örki. (QBN 3533); ö ö läk jarutsa berip
ÖRÜKLÜK . örüglük. öt erig , [ ]
ÖRÜL- . ör- II: örgan örüldi (QBN 4077); öt erig kötür- -
( I 195). : meni kör m ni din kötür öt erig
ÖRÜL - , . : ol qonu , (QBN 1165); öt sav
örülädi ( I 309). . , : tusul a-mu rki b ö
ÖRÜM , : örüm k dti savlarïm ?
arpa jedi öz t in (QBH 14430); öt sav ber- , -
(QBK 37615); qajusï örüm k ti bükri : aju berdi öt sav negü ajmïšïn ,
a (QBK 3749); öt sav
(QBN 44013). erig ber- , : m ä
ÖRÜM ÄK ( I 152). rgil i b ö sav rig
ÖRÜ . urü I, II. (QBH 14336); bu ja lï b rü tur a ö
ÖRÜŠ , ( V B68, 78). sav rig / qamu dgü bol aj -
ÖRÜŠ- I . ör- I: kökšin bulït örüšdi , (QBH 1794); sav
(M I 186). öt . sav.
ÖRÜŠ- II . ör- II: ol m ä jïšï örüšdi ÖT II ( I 43): i äk ja ï böri ö i birlä
( I 183). qatïp ,
ÖS- (Suv 65114). (Rach I77); ud ötin kö kä šür sär kö jaruq
ÖSLÄ- . lä- I, II. bolur [ ]
ÖSRÜK : jigitlik ja bajlïq b , (Rach I 86); qul aq
qut ösrügi / sü üg ösrügi in bä är tunsar kü ö i tamïzsar a ïlur
, ,
/ (QBH 17514). ( . ) (Rach II 190).
. esrük. ÖT III : arslan qarïsa sï an ötin kü äzür
ÖSTIK- : ol bu ïšqa östikti ,
( I 244). ( III 263).
. öztik-. ÖT- I 1. ( , ,
ÖSÜGLÄ- . osu la-. .): oq k jiktän ötti
ÖSÜR- : jajï (bajï ?) qu qa ösrüp ( I 171); özü ni jol ötgän saqïn aj qadaš
küvänür kör r , , , [ ]
(QBH 4830). (QBN 43715); 2. , : q[an]
. esür-. üp dgü bolur ,
ÖSÜRT- . ösür-: qalï i ti ä (Rach I184).
öšür gü sü ig / kö gül siri a tï ïqar ï i ig öt- topul- . , ,
, , / [ , : bilgä bilig drämläri ü ä ötmiš
] , topulmïš bodistvlar ,
(QBH 9637); ösürtmä ü dävlät s nï / ( . )
 416

(Suv 4218); qarïn öt- . qarïn; qarïn ÖTGÜN , .:

ötmä- . qarïn; qudruq öt- . qudruq. taqï biri gü kör ötgün bolur / esizqa qatïlsa ol
ÖT- II , : tatlï ötär sanduva esiz qïlur ,[ ]
( I 529); jal uš qaz ötmäs [ ] /
( III 384); äklikdä – (QBN 7312); taqï biri
san[d]va ötär mi ünün ötgün bolur bu esiz / eši gü bolsa tüzär bu-ma
( . . iz ,[ ]
) (QBN 1811). [ ] , /
. et- II. , (QBN 742).
ÖTÄ- 1. , : bolsa kimi ÖTIG . ötüg I, II.
altun kümüš rlä etär / anda bolup tä rigärü ÖTIK . ötüg I, II.
tap ïn ötär , , ÖTIN . ötün I, II, III.
[ ] / , , ÖTKÄK: qan ötkäk . qan I.
ÖTKI , : bu
III 251); kök tä rigä m n ö ädüm atqa ötki berdim ( I 128).
( . ) ÖTKÜN- : ötkün ötkündi -
[ ] ( 426); 2. ; ( I 161).
: ata tap ï bar rdi artuq t lim / ÖTKÜN ( I 161).
ötäjümädim bardï qaldï berim ÖTKÜR - öt- I 1. ,
,/ , , : ol vgä bitig ötkürdi
(QBN12413). ( I 226); 2. : ötrüm qarïn
aq ötä- . aq II. ötkürdi
ÖTÄG , : ü javlaq jolta I 232); 3. , : kim
ötäg ötäjür qaju tïnlï munï ötkürü usar ... ol tïnlï burqanlar
( II B23). jolï a kirmiskä sanur ,
ötäg berim . , : qama , ...
ötäg berimlärig ö üm jï maduq ( VI191).
(?) (SA19) ötkür- topul- . , -
. ötüg I. : ü a ïlï iki j girmi bölük nomlarï k zik a
ÖTÄG I : mun a tïnlï qa turalï qa tizik a ötkürü topulu -
ötäg i boltumu (Suv 27910); qarïn
(Chuast 39). ötkür- . qarïn; uqtur- ötkür- . uqtur-.
ötäg i berim i . : ötäg i ÖTKÜRGÜ ( ?):
berim i bi (Chuast 144); ötäg i kü ö kürgüsin sö lälim -
bitig ( II2). (~ ?)
ÖTÄGLÄ- , (Rach II 17).
: ö üg berim ötäglägülüg jïl , ta ïma ötkürgü . ta ïma.
(Suv 618). ÖTKÜRÜ : qïlïn ta ötkürü
ÖTÄK . ötäg. ažun bolur -
ÖTÄL- I . öt- I: ol bu ïšta ötäldi (Uig II 711).
( I 193). ötkürü sat- : taplamasar
ÖTÄL- II . ötä-: söz ötäl- . söz; adïn kišigä ötkürü satsun [ ],
aq ötäl- . aq II. ,
ÖTÄMÄK , : u[zun] ( 214).
turqaru ö k[ek] alïšu ötä[g] berim ötämäkläri ÖTKÜRÜŠ- .- . öt- I ( I 232).
rsär [ ÖTLÄ- , : väzi o lï
] ( II B86). ögdülmiškä ö lämišin ajur [ ]
ÖTGÜN- , : ol m ä ,
ötgündi ( I 254); qar a qaz a (QBH 92); aj gü kiši ötlä mdi m ä
ötgünsä butï sïnur - , , (QBN 3701); ötrü
, ( I 254); qadašï ajï ögli teginig ötläp k mi tutu up janturu
bu kün kim oqïsa olarï bilir / a ar ötgünür andïn ïdtï , ,
gü k lir , - , ,
,/ , ( 356).
(QBN 316). ötlä- eriglä- . , :
 417

ötlädi riglädi tapï udu qïl a (Suv 617); ötüg bitig

[ ] : bu ö üg bitigig o[qïju] tükätip
( VII 143); jaqïn k lip ötläjü rigläjü ïn a tep tedi (Suv 156); ötüg
, , (Uig III 8918). sav . , : ötüg savqa jorïma
ÖTLÄMÄK , : [ ] ( I35); qïssa
qama tïnlï larï ü türlüg qutlarqa kö ül örit- ötüg ber- . qïssa; sab ötüg . sab.
ürgäli ötlämäk ,[ ] . ötäg.
[ - ÖTÜG II : a ar ötüg tuttu
] (Suv 17823). ( I 68).
ÖTLÜK , (MK I 102). ÖTÜG I , : ol m ni ötüg i
ÖTMÄK , : ol ötmäkni quru lan- tutundï
dï (MK II 268); išlär ötmäk II 144); mäzalim ö indä ötüg ilärig / körü
japtï ( - alsa [ ]
]( III 57); bir ötmäkä bir sa ar suvu (QBN 1873).
, (Man III 125). ÖTÜGLÜG , : ötüglüg
ÖTMIŠ (? Uig II 6112. 6522). kiši ( I 152).
ÖTNÜ , : m n jarmaq ötnü berdim ÖTÜKÄN I . ( I
( I 130). 138); ötükän jïš ( 21; 17
);
. ötün II. ötükän jer ( 19; 17
).
ÖTRÄT . üträt. ÖTÜKÄN II: ötükän temür . . (USp 7317).
ÖTRÜ 1. , : ulu tïndï ötrü o ulqa ÖTÜK I . ötüg i.
baqa / ajur , ÖTÜKÜN . ötkün .
(QBK 7213); ötrü tegin balïq i ä ÖTÜL : ski isigkä j l tö lüg ö ülkä
kir i ( 416); ötrü ... jarašur
bir ik[intikä] savlašïp ešitrüšüp ögrün ülänti ,
, ( . ) (Rach II 154).
, ( II 55); 2. ÖTÜL- . öt- I: esizlik ot ol ot köjür-
, , : bu dünja so ïda jügürmäk ne ä / gän bolur / jolïnda k ig joq ötülgän bolur –
asis n din ötrü dep özü kü ä , ,/ ,
(?!), [ ] (QBN 3011).
, ( 182
); anta ÖTÜN- , : qa anïma
ötrü qa anïma ötüntüm ötüntüm ( 12
);
( 12); anta ötrü o ul ol anqa ötüg ötündi -
qï to ar (Man I 164). ( I 199); j mä jükün jükün ilär
. ötürü. ögmäk alqïš ötün ilär
ÖTRÜL- . ödrül-, ö rül-. (Uig I 616).
ÖTRÜM I : ötrüm qarïn ötkürdi jalvar- ötün- . jalvar-.
(MK I 226). ÖTÜN I : qa an[um b n özüm] bilgä
süt ötrüm . süt. to uquq ötüntük ötün ümün idü b rti
ÖTRÜM II . rüm. , ,
ÖTRÜNDÜ . ödründü, ö ründü. ( 15
).
ÖTRÜŠ- . ötkürüe-. ÖTÜN II , : m n a ar jarmaq ötün
ÖTTÜR- . öt- II: sïbïz u öttürdi berdim ( I 131, III 448).
(MK I 217). ÖTÜN III ötün temür . . (USp 812).
ÖTSÄ- . öt- I: ol üttin ötsädi ÖTÜR , : ötürüg
( I 276). ... ö ätür ...
ÖTÜG I , : ol anqa ötüg ötündi (Rach I2); jana ö ürkä m
( I 199); tiläkim (Rach I190).
bu 1 häm ötügüm s ä ÖTÜR- I , : l tam
(QBN 41915); bu m ni ötürdi ( I 176).
ötünmiš ötügümin joqsu quru qïlma ÖTÜR- II : ol m ä söz ötürdi
( I 267).
(Uig I 317). ÖTÜRÜ , : anta ötürükejä
ötüg berim . : ö üg berim ( 102).
ötäglägülüg jïl , . ötrü.
 418

ÖV . üv. kö üllüg qadïr sarsï övkälig bolur

ÖV- : s ä tap[ï]najïn m n lig , ,
jüz övä , ( VI66).
(QBN 2733). ÖVKÄSIZ- övkäsiz qaqï sïz . -
. öp- I. : sü k ksi övkäsi qaqï sï
ÖVÄZ . öjäz. ajman sï ,
ÖVKÄ I : t väni övkäsin qu ïrïp (Suv 4172).
(? qurïtïp) soqup lgäp tïn boz aqqa i ürsär ÖVKILÄ- . övkälä-.
dgü bolur , ÖVÜR- . evür-, ögür- I.
, [ ] ÖVÜT- . ögüt-.
, , ÖW - . öv-.
(Rach I60). ÖWKÄ I . övkä I.
. öpkä I. ÖWKÄ II . övkä II.
ÖVKÄ II : uqušlu r övkä özdin ÖWKÄ I . övkä i.
jïrat , ÖWKÄLÄ- . övkälä-.
(QBN 358); övkä ni vanï ü ä quturup ÖWKÄLÄMÄK . övkälämäk.
ögsü kö ülsü rtilär ÖWKÄLIG . övkälig.
, ÖWKÄSIZ . övkäsiz.
( III29); övkälärintä ÖWKILÄ- . övkälä-.
ötkürü artuqraq bul anïp ÖWÜR- . evür-, ögür- I.
(Uig I 4119). ÖWÜT- . ögüt-.
övkä az almïr . (?): ÖZ I 1. : olme igü tükäl[l]ig
övkä a almïr qïlïn ï artuq kü lüg rip münsü ö ün körälim
,[ ] , , ,
( VI71); övka kel- , (Man I III6); 2. : m n özüm qa an
: qalï övkä k lsä uqušsuz olurtuqum ü ün ( 36);
qïlur , özümin ö rä bï a bašï ï[d]tï
(QBN 365); tep aju k d övkäsi k lti ( 6
); erig
... [ ], (Uig I 916); sözlämägü özüg tut u b rk
övkä qaqï . (Suv 10214). ,
. öfkä, öpkä II. (QBN 3762); ö lär ïn a bili lär
ÖVKÄ I , : sa ï (Uig I 256); 3. , :
bašï jürü rsär üküš tarïtïp övkä i rsär anï öz tili öz bašïnï jejür
, , ( I120); ö jur a birlädi
(Suv 5949). ( 335).
. öpkä i. öz kentü (~ kendü) . : k ntü ö ümü ni
ÖVKÄLÄ- , mgätir bi (Chuast 139);
: s ä kim t gürdi m ä aj bu kü / ja k ntü in b k tut ïl (~ ) -
kim övkälädi ja kim qïldï ö , (TT I34); k ntü ö üm tä ri burqanqa [tap]ïn aj
, / n
[ ], (QBK 3757). ( 315
); öz ket- ,
övkälä- qaqï- . , :o qa an anï kördük ä özi ke i -
: dgü ögligä janturu , , ( 99); öz
övkäläsär (övkälänsär ?) qaqïsar kiši : bu bizni öz kiši ol
(Suv 59510); I 46); öz öz : anta basa tört jï aq aqï
jerin- övkälä- . jerin- I. eliglär b glär bar a ö ö ulušlarï a bar ïlar
. öpkälä-, öpkilä-. -
ÖVKÄLÄGÜLÜG: eringülüg övkälägülüg (Uig II 2320);
. eringülüg. öz özüt . , (Chuast 141); öz
ÖVKÄLÄMÄK: övkälämäk qaqïmaq . qonuq[ï] , : bardï közüm jaruqï aldï özüm
, (Suv 2269). qonuqï
ÖVKÄLIG , : I .46); ö qonuq jüräkdä bolur [
qalï bolsa b glär bušup övkälig / jaqïn turma anda ] ( VII 216); öz
,/ qonuq joru ï (TT VII 2116); özi ä
(QBN 667); v ijäsi turqaru bul anjuq rap kel- : körti an a bir kišig
 419

ä o rap k lmišin , özgä adïna u . (Suv 2935).

(Suv 63710). ÖZGÄN : ö gän ja mur ödin ä
ÖZ II : ä ïlï ta jïlqïn[g] bolsun özü üstür i qodï tökülür
uzun bolsun , (Uig I 2615).
(ThS II72); a na u ÖZKÄJ , « »: tapu saq bir
in ü üp k ntü ö ümin iktülädim rsär özkäj ba ïrsaq qulï ,
, , (QBN 1921); ba ïrsaq
(Uig II 8647). tapu ï kör özkäj bolur -
öz jaš . : s ni ö jaš sanï saqïšï (QBN 2057).
taqï tükänmäjük rmiš t g , ÖZKÄN . özgän.
( . ) ÖZKÄND . -
(Suv 89); barsa küntä ö jaš qïšïlur [ ( I 344).
] , ( VII 336); ÖZLÄ . öjlä.
üg jašï j mä uzun qïlta ï rür si tä rim ÖZLÄ- ,
, ( VII 4094); isig öz : qamu b ki abnï alïp ö lämiš
. isig I; tirig öz . tirig I. (QBH 55); muni
ÖZ III , : jï özi - läjin m n bu bolsu kiši
( I 46); özüm a rïdï , (QBH 6410).
( I 46). ÖZLÄK : n g qïl ï özläk a ïn
. II. din [ ]
ÖZ IV ( I 36, 45). [ ] ? (QBH 635).
ÖZ V , : ta . läk.
özi ( I 46); to a k ldi örläp ÖZLÜG I 1. , ,
ïqar ï jü in / jaruq qïl ï ünja qolï häm özin : qïlïn ï qarï o lan özlüg
[ ] , , uquš (~ ) , –
, / (QBH 725); ki ig o lan özlüg
(QBH 13930); ö lär äki ö äklär äki ... suvlar aqï tü m zägi
ögänlär äki (QBH 10230); 2.
..., (?) ( V 122). : sansï tümän ö lüg ölürür -
ÖZ VI : öz kiši ( I 45).
ÖZ VII : biliglig kiši kör bilür izin ( 16); ö lüglärig [ölür]miš ü ün
ökünüp tujunup
( 113
). (Suv 1414).
. öd, ö I. özlüg jašlï . ,
ÖZ VIII: öz tutuq . . : uzun ö lüg jašlï qutlu ülüglüg qïlu
(ThS IV7); öz bilgä . . 47
); qïzïl öz gingäj m n [ ]
. qïzïl II. (Suv 47421); qïsqa ö lüg jašlï
ÖZÄ . üzä. tïnlï lar ( .
ÖZÄK I , : ) (Uig II 4228);
lär äki ö äklär äki ... suvlar aqï ögänlär äki tirig özlüg . tirig I.
..., ÖZLÜG II : özlüg mün
(?) ( V 122). I 36); özlüg aš ( I 45).
ÖZÄK II , - ÖZLÜK: özlük at : dgü özlük atïn
( I 71). ... sansïz k lürüp
ÖZÄKLÄ- (?) - ... ( Xa12);
: ol qoju özäklädi özlük at ö jerdä arïp o up turu qalmïš
( I 306). (~ );
ÖZÄLÄ . üzälä. , (ThS II25).
ÖZ ÄND . - ÖZN - , : m ä öznäsä
( I 96). kim üzälip ölür / m ä kim bojun gsä arzu bulur
ÖZGÄ , : ökün ol a ar joq o , ,/
anda özgä [ ] , ,
( 116
); joq rsär özgä kišigä (QBN 599); biliglig sözi s n šit öznämä
qodar m n , (QBN 802).
[ ] (USp 328). utrun- toda- öznä- . utrun-.
 420

ÖZTIK- , I 244). ütümü (Chuast 140

);
. östik-. öz özüt . öz 1.
ÖZÜK I , : altun ÖZÜT II: özüt u dï . ( 428).
özük , [ ]( I 71); rtini ÖZÜTLÜG , -
özük , [ ] ( I 71). : özütlüg dgü qïlïn
ÖZÜK II: özük suv , (Man III 1012).
( I 71). ÖŽÜK- . ük-.
ÖZÜT I , : k ntü o ümü ÜKTÜR- . ö üktür-.
P
PA [ . , ph ] . PANTARAKI [ . p araka] . .
(Tiš 41 5).
( VIII 32). PAOŠIN . baošin I.
A . . PAOŠIN . baošin II.
PA AŠIKI . pan ašiki. PAQÏR . baqïr I.
PADAK [ . p daka] : abišik qïlmaqli PAQŠÏ . baqšï I.
padak ol [ ] PAR . bar I.
(Uig I 3417); züksü igidsi padak ol PARAMANTAL [ . parima ala]:
(Suv 5243). paramantal jol . ,
. pätik. : paramantal jolta qata lanu
PADIŠAH [ . ] : bu kitab qaju ( V .103
).
padišahqa ja qaju iqlimkä t gdi ersä PARAMIT [ . p ramit ] . -
, -
(QBK 211). (Suv 249).
PADŠ . padišah. altï paramit . altï.
PADVA TAG [ . xtq < .] . PARAMITLÏ ,
. (Chuast L225). : bu ilki bušï
PAKUNSI [ . , pha- paramitlï tïlta tetir -
kyn-sie )] . ,[ ],
( VII 1719). , (Suv 20617).
PALIKI . balika. PARANATI [ . pra da] . .
PALI [ . parya ka] . - (Tiš 43 6).
( . 516
). PAR . bar a I.
PALÏQ . balïq I, II. PARDAN [ . pradh na]
PAMUQ ( I 380). (Uig II 813).
PAN ALAKANTI [ . pañc laga a] . PARIJARA . parivar.
. (Tiš 43b4). PARINIRVAN [ . parinirv na] .
PAN ALAKARI [ . pañc lakari] . . , (Suv 2777).
(Tiš 37 8). PARITAP [ . par tt bha] .
PAN ALI [ . p ñc la] . . (Suv 1433).
(Tiš 37 8). PARIVAR [ . pariv ra] , ;
PAN AMABUMI [ . pañcamabh mi] : bu bujan dgü qïlïn kü intä
. tägridäm kü läri küsünläri parivar quvra larï
(Suv 32417). ašïlïp üstälip -
PAN ARÄKŠ [ . pañc rak ] . , -

(USp 1033). (Uig II 8066).

PAN AŠIKI [ . pañca ikha] . . PARIVARA AKI [ . parivr jaka] -
(Tiš 46b5). ( VIII F11).
PAN VRSIK [ . pañcav ika] . PARMAN . barman I.
PARMANU [ . param u]: qoq parmanu
(Uig III 103). . qoq.
PAN IKI [ . pañcika] . . PARQ . barq II.
(Uig IV A300). PARS . bars I.
PANIT . banit. PARTIK AN . prtik an.
 421

PARTU . bertü. qumaru pänd . qumaru.

PARU I . baru. PÄNDNAMÄ [ . ]: pändnamä-i müluk
PASAK . psak. »: ba zilar-
PASBAN [ . ] , , : ma pändnamä-i müluk temišlär
ba ïl nakäs utsïz tavar pasbani , [ ] «
, [ ] ( C261). » (QBN 26).
PAŠIK . bašik. PÄRHIZ [ . ] , -
PAT I . : bu kitabni tasnif qïlï lï balasa un
: pat tüšdi ! [ mävludlï pärhiz i isi r turur
]( I 320). – ,
PAT II . bat I. ( . ) (QBN 23).
PAT III . bat III. PÄRI [ . ] , , ;
PATA [ .?]: pata ordu . : ötrü (QBN 33915).
atasï ki1imbi ... öz pata ordusï a kelip ... ïn a PÄŠIMANI [ . ] ( 116
).
tep i , PÄTIK [ . padaka] (Uig II 3877).
..., (Uig II 2519). . padak.
PATALIPUTUR [ . p taliputra] . PÄZIRLÄ- [ . + -1 -] ,
(Tiš 40b2). : üküš az dep ajmas pä irlär de iz
PATAR I . ptr. : [ ] ;–
PATAR II [ . va i?] . . [ ]( 65
).
(Tiš 43 6). PDAK . padak.
PATMAVATI [ . padm vat ] . . . PE ÄNÄK . be änäk.
(Uig IV B46). PE KÄM . be käm.
PATPADHI . pitpidi. PEKMÄS . bekmäs.
PATR . ptr. PER M ( I 483).
PATRA . batra. . be käm.
PATUM [ . padma] . PI I [ . , biæ ] .
(Nelumbium speciosum): patum lin ua
(Uig II 2310). ( VIII 3
).
PATÜMAVATI . patmavati. PI II [ . , biæ ] . -
PATUMI [ . pad(u)m ] . . . (Tiš 32 3). ( VIII 35
).
PAU II: pau ao . bao. PI III [ . , piei] . -
PAUSIN . baošin I.
PA UAI Ï [ . , pha- wai ( VIII 33).
, + - ï] - PI IV . . bi III.
, : balïqtïn balïqqa ulu tïn ulušqa PIL- . bil-.
eltin elkä tï ï pa uai ï bolup jorïtïm rsär IM [ . bimba] . rdica
, monadelpha,
, (Suv 34820).
(Uig II 7837). PING . pi II.
PÄLID [ . ] , , PINHAN [ . ] , ,
: jïpardïn jïpar-oq jïdïr ol ïdï / ( 294
).
päliddin k lir ol arï sïz j ïdï PINTOLABRTVA I . pintolapradva i.
, / [ ] PINTOLAPRADVA I [ . pi ola
(QBK 38515), bharadv ja] . .
PÄND [ . ] , ; : ( IV 30).
ölüglär tirigkä b rür pän tilin PINVAT [< . pi ap ta] ,
(QBH 591); ata pändini s n : bükünki kün
qatï tut qatï si lär šravst kän kä pinvatqa kiri lär
(QBN 1233). vasti (Uig III 346).
pänd nasi at . : PIRJANGKARI : prjangkarI.
a pänd nasi at asïqsïz erür PIRÖK . birök.
( 110
); biliglig sözi PISA I [ . pi ca] . -
pänd nasi at ädäb – - (Uig II 724).
[ ] ( .B125); PIŠÄ [ . ] ,
 422

, : jana pišäsin körsä tüštä PTPDI . pitpidi.

[ ] PTPIDI . pitpidi.
(QBN 43014). PTR [ . pattra] ( ): eki jüz eki örki
PIŠMANI . päšimani. ptr ( 470
).
PITPDI . pitpidi. PTRJADIVI [ . prajn deva] . .
PITPIDI [ . pippali] . - Mah bodhi ( üen1768).
( VII 22 2). PU [ . , mb u] . -
PÏŠ- . bïš-. ( VIII 37).
PÏŠÏ . bïšï . PUDANI [ . p tana] .
PÏŠÏ LA- . bïšï la-. (Uig II 3520).
PÏŠÏQ . bïšïq. PUT . bu I.
PÏŠUR- . bïšur-. PUJAN . bujan I.
. bek II. PULA . bula I.
I . . PULGUNI: purva pulguni . purvapalguni.
II . bu I. PUNARVASU [ . punarvasu] ac p.
POL- . bol-. 28 ( VII 35).
PORSUQ . borsuq. PUNTARIKA [ . pu ar ] . .
PÖS . böz. . (Tiš 19b5).
PRABANGKARI [ . prabha kara] . PUNTARIKI [ . pu ar ka] . .
. (Suv 1739). (Tiš 41a1).
PRA APATI . pr apati. PURANI [ . pur a] : qaltï purani
PRADAMABUMI [ . prathamabh mi] ulatï a nomlu lar sö läjürlär
. , (Uig II 813).
(Suv 3248). PURANPRABI [ . pura prabha] .
PRAMANU . parmanu. . (Suv 17320).
PRAMIT . paramit. PURNAPATRI [ . p abhadra] .
PRAMUTADI [ . pramod ] . . . . (Tiš 42b5).
(Tiš 25b6). PURNAKI [ . p aka] . . (Tiš 43 8).
PRANATI [ . pran da] . .( 230
). PURNI [ . p a] . . (TT X227).
PRASÄNA I [ . prasenajit] . . PUROHITI [ . purohita]
( VIII 2). : ötrü elig b g ... öz purohitisi ä ïn a
PRATIKABUT [ . pratyekabuddha] tep tedi ...
. , , (Uig IV 3).
PURSA . busa .
( n104). PURVABADIRABAT [ . p rvabhadra-pad ]
PRÄT [ . preta] ( VIII N12). . 28 ,
PR APATI [ . praj pat ] . . . , ( VII 324)
(Uig III 4727). PURVADIŠ [ . p rvade a] .
PRIŠTI . frišti. (Huen270).
PRJAN [ . A pray < . ] : PURVAPADRA . purvabadirabat.
igliglär jat ulu prjanta kirü jarlïqadï PURVAPALGUNI [ . p rvaphalgun ]
, (Uig III 3517). . 28 ,
PRJANGKARI [ . priyankara] . , ( VII 39).
. (Uig III 4724). PURVAŠAT [ . p rv ] .
PRNIWRAN . parinirvan. 28 ,
PRŠTAKA [ . p ka] . . (Tiš 20b7). ( VII 318).
PRTIK AN [ . p thagjana]: midik PURWADIŠ . purvadiš.
prtik an . midik. PUS . bus.
PSAK [ . ps’k] ( IX13): ualï psak PUS- , ; -
(Uig II 40106). : b g ja ïqa pusdï
PSAKI [ . ps’kyc] . ( II 10); ämäl isräsindä pusu lï ä äl
( VII 86). ( B294);
PSAKLÏ , : ulu saq r tu i e nip u alï pusar ,
psaklï (Uig II 592). ,
PSAQA . psaki . (QBN 829).
 423

PUSAR [ . , bo-sar < . PUSPAK [ . pu paka] :

bodhisattva] : quanši im pusar jeti rdinin etiglig puspak atlï sarva ïnta turu
( n14). ginür m n ,
PUSAR- . busar-.
PUSU ( I 372): rigdä bir (?) pu paka (Uig I 2816).
an a pusu [qa] kigür PUŠU . bušu I.
(QBK 12714); pusu dïn ïqar t g ïqar PUŠUR- . bušur-.
bu ölüm , PÜR [ . ] , : joqa-
(QBN 1111); pusu da turur maqqa jumšaq i i pür a u [ ]
bu körünmäs ölüm [ ] ( 214
).-
(QBK 3235). PÜR ÄK . bür äk.
PUSU Ï : anun u PÜR ÄKLÄN- . bür äklän-.
pusu ï ölümkä tükäl - PÜRKÜR- . bürkür- II.
(QBN 9110). PÜRLÄN- . bürlän-.
PUSU LU : pusu lu ja ï , - PÜRTÄ . burta.
( I 496). PÜS- , : r qulïn püsdi
PUSUQ- . pus- - ( II 10).
( II 116). püsüg püs- . püsüg.
PUSUŠ- . pus- PÜSTÜLI . büstäli.
( II 101). PÜSÜG , ( I 385).
PUŠ [ . pusya] . 28 püsüg püs- : ol qulïn püsüg
, , , püsdi ( I 385).
( VII 438). PÜŠKÄL . büškäl.
PUŠ- . buš-. PÜTÜR- . bütür- I.
PUŠAQ . bušaq.
Q
QA I: qa qadaš . ( o . qabaqlïq.
?): k silsä s ni din jaqïn qa qadaš / jaqïnlïq QABAN , , : bir qabanda
ula s n a ar aj adaš urup kigürdilär [ ] [ ],
,/ , , - [ ] (Uig I 74).
(QBK 2004); QABAQ I (MK I 382): qabaq uasï jïpar
im inim o lum qam qadašïm alma un tartma un taqïqu jumur qasï birlä tü qïlïp
, ,
[ ] (Rach II 192).
[ ]( 27); ög qa QABAQ II . qapaq I, II, III.
qa aš bolmïš tïnlï larï örlätdim mgätdim QABAQLÏQ , (MK I 503).
, [ ] . qaba lïq.
(Suv 13516). QABAR- , : baš qabardï
. qa adaš, qap III. (MK II 71).
QA II , (MK III 211); n ä qa QABAR AN , (MK I 516).
gürgü k räk bu ašï / quru qodmasa bir i ig QABART- . qabar-
häm tašï [ ], , : tük a aqï qabarttï
[ ] , / (MK III 430).
[ ] : söz qabart- . söz.
, (QBK 1406). QABART AN . ,
qa qa a . ( III 211). (MK III 430).
. qap- I. QABDA . . (USp 744).
QA- , , QABÏN , : bu
: ol ši kä otu qadï küntin so bu ltun qaraqa qalan qurut tü ün qabïn
(MK III 249); ol tonu qadï gü-m alïš bi tilämä bi
(MK III 249). : ,
QAB . qap I, II, III. , , –
QABA . qapa. (USp 2113) .
QABA LÏQ , (MK I 505). QABÏR AQ 1. , (MK I 501); 2.
 424

, (MK I 501).
QABÏS- . qabïš-. ( 794); 4. ; :
QABÏŠ- , , - aj elig bu b glik uzun qolsa s n / qa ïš qïl qa
: ü ägün qabïšïp sülälim di joq qïsalïm ïš qod qïlur rsä o, , ,
, , [ ] [ ]
[ ] ,/ -
(To 21); ïda qabïšalïm temis « , (QBN 1157); šit
!» – ( B11). mdi qa bäjt -
. qavïš-, qavuš-. ( 21
); qa qata (Man III 62):
QABŠA-: tebrä- qabša- . tebrä-. qa ne ersär ,
Cp. qamša-. : qa anï alp rmis aj ïsï bilgä rmis
QABŠUR- . qabïš- , qa n rsär bizni ölürtä ikük [ ]–
: ulu räklärin suq räklärin , – , ,
ï amuq räklärin qabšurup tikä ü gil qïlu - ( 29
).
– , . qan -.
(~ ?) – QA - 1. , : süsi k lti qarasïn
[ ] ( V A .54). jï dïm b gi qa dï ,
. qavšur-. ( . . ) ,
QABU AQ (?): bu ï nu ( a1); ma a urmasa örk meni tut[t]a ï /
qabu aqïnda bir qï bar erdi (?) dik t g qa ar m n kim ol j t[t]ä i
( 89). , ,/ ,
QABUL [a. ]: qabul bol- , , [ ] ?
: aj ol bu kitabkä qabul bolduqï / bu (QBK 2912); o uz qa an bašdï urum qa an qa dï
türklär tilindä äb kördüki , - , ( 195);
,[ 2. , , : jara sï
] (QBK 57); jabu ïšta qa ïl ,
qabul qïl- , , , (QBH 11630); jïlan jarpuzdan qa ar qan a barsa
: din kärimräk šahïm mi qa a jarpuz utru k lür , ,
/ qabul qïl a joq bu a hädjäni ,
,/ - ( .:
, ) (MK III 39); 3. , , -
B68); ol ellärni hükämalarï alimalarï qabul : sizim-ä qïrq jašïmda qa [tïm]
qïlïp t gmä biri bir türlüg at laqab berdilär - , (E 163); küsüš
[ ], tut jigitlik k är sendä t rk / qa ar bu tiriglik n ä
[ ] (QBN 23). tutsa b rk :o a
QABU : jaltrïjur tä rim sa ï qara , / [ ] ,
qabu lar eligini ö i t g , - (QBN 384); qavï r ä
(Suv 3471). qamlur qa ar quvväti ,
QA 1. ? (MK I 321): qa türlüg ( B196).
tïlta lar ü ä bodi tegmä tujunmaq kö ülüg oz- qa - . oz- I; qa ï qa - . qa ï II;
bulur - tez- qa - . tez-.
, QA A (MK III 238).
bodhi? (Suv 2023); 2. , ; qa qa a . qa II.
, : qa aj tutsar m n aj saju birär QA A I ; : ton qa a boldï
jarïm baqïr kümüš asï ï birlä köni berür m n (MK II 285).
, . qaqa .
QA A II -
(USp 184); 3. , (MK II 285).
, ; , : ö dün n läk QA A III (MK II 285).
jalvarmadï qa qata b rdi tavar QA ALA- , .
(MK III 323).
( . . ) ?! (MK I 498); aj elig QA AN I 1. ? ?: s ni bar
tapu ï bu qa türlüg ol , , qa an ? (MK II 69); qaju kün
(QBK 3296); qa k lik jemiš sögüt körüngü qa an k lgü öz ,
üzä birär ï art u asï [ ]?
 425

(QBN 482); qama kišilär bir ja lï sö lä ilär Cp. ïn.

ajtïlar bodisatv tegin qa an-oq öljük ol tep tedilär QA ÏL- . qa -: ölümdin qa ïldï [ ]
: ( II 134).
?» (Suv 63518); QA ÏN- . qa -: ol m ndin qa ïndï
2. ?: sa a t gsä mgäk ja qad u saqïn / ma a- , ( II 154).
ma qa an bol a anda s vin QA ÏRSU . . (USp 7415).
,/ QA ÏŠ , ; : qa ïš bolsa
? (QBK 3746); b gi bor ï bolsa qa an qïja körmäz [ ] ,
tur a el , [ ]( I 369).
? (QBN 15915); QA ÏŠ- . qa - 1. : ol qan
3. , , ; ; , joq boltuqda k srä l jitmis ï ïnmïs qa ïšmïs
: qa an ol mo lar bidil ïmqa t gdilär [ , ]
rsär ol jultu t brämädin šük turdï , , (O1); 2.
, ; , :
(Uig I 67); qa an bu [tört j klär meni olar bir birdin qa ïštï
bir] v qapï a [eltdüktä] ötrü ol kök tonlu beg II 92).
tïn qo ï tüšüp meni oqïdï [ QA ÏT- . qa - ,
] ; , :
, ,[ ] ol anï qa ïttï ( II 300); esizim
, , (Suv 63); jigitlik esizim jigitlik / tuta bilmädim m n seni t rk
bul aq üküš bolsa qa an biligi jiter qa ïttïm , , , -
, (MK I 467); ,/ ,
borluqïn qa an tiläsär n gükä-m qaldïrmajïn (QBK 3867).
jan urup berür m n QA NA (qa ana ?)
, , , : q[a] ana na atna škäknä
[ ] (USp 64). mujnu ï örmä [ , ] « )-
QA AN II: qa an kükä . . (USp 53 11). », , (Man I 1611).
QAC ÏN : qa ïn r j tsikti QA RUMSÏN- .- . qa -: ol anï
(MK I 21). qa rumsïndï on ,
. qa ï aj. ( )( II 261).
QA Ï I . (= . QA RUŠ- .- . qa - -
indriya) ( - , ( II 225): olar ekki
yatana) - qa rušdï ( II 218).
, QA TÏRBA (?): qa tïrbatïn janmïšta
bu šäkni t ri birlä köni berür m n
(vi aya) ; ,
(datu) (USp 36).
indriya: , , , QA TUR- . qa -
– , : ol rig qa turdï
(rupa), ( II 189).
– QA UR- . qa - 1.
(vijñ na); , , , , :
qa ï – ): anï ïšïn k ürdüm / ešin jemä qa urdum
altï atqan ular qama un ö qa ï qa sanlï ïn ,
in ö in tururlar ( I 47); rdi ašïn tatur an / javlaq
ja qa ur an , /
(Suv 3645); qa ï larqa tajanïp igi ig ezüküg etärür ( I 515); 2. , ,
, ( ) : sözümni šitgil qa urma ïl öz -
[ ] (Suv 36419). , (QBN 2832).
altï qa ï . altï; burun qa ï . burun QA URT- .- . qa -: ol anï
I; etüz qa ï . etüz; intri qa ï . intri II; qa urttï ( III 431).
kö ül qa ï . kö ül I; köz qa ï . köz; QA UT ( I 12; 356).
qul aq qa ï . qul aq; til qa ï . til. QAD . qat I.
QA Ï II: qa ï qa - (MK I 386). QAD- . qat- I, II.
QA Ï AJ (?) (MK III 106). QADA I: qada esürük . . (USp 1232).
 426

QADA II . qata I. [ ] (QBK 32717).

QADA : mün qada . mün III. qadaš jaq ja uq
QADA LA- I [ . ada ala u] , : qadaš jaq ja uqqa jaqïnlïq ula
, : aqï edi kim baluqnï -
qada la u k räk urur s n aqï uruš ulardïn so (QBK 619);
baluqnï bi gä saqlap kelgil ep edi , qadaš ja uq jaqlïq -
. « , ; . ,
, , !» – (?): bu söz kim s n ajdï ba ïrsaqlïq ol
( 206). / qadaš b lgüsi häm ja uq jaqlïq ol ,
QADA LA- II . qata la- I. , – [ ] ,
QADA LÏ : münlüg qada lï . münlüg. / –
QADA [a. ] , : k di i qada qa (QBK 1941); qadaš kün .
sunup zähr qa ar , : qadašïm künim-a jïta adïrïltïm
[ ] ( 208
). , ,
QADAQ I . qada . ( 445); adaš qadaš . adaš; jaq juq
QADAQ II . qata I. qadaš . jaq II; kün qadaš . kün II; qa qadaš
QADAQLA- . qada la- I. . qa I; qap qadaš . qap III; to mïš qadaš
QADAR I: qadar qašlï . to mïš I; uja qadaš . uja ; urï qadaš .
: qadar qašlï tumlu jüzlüg bramanlar urï; uru qadaš . uru I-.
Cp. qa aš.
(Uig III 1717). QADAŠLÏ ;
. qadïr I, qajïr II. ., :
QADAR II . . . (LCB 1473). qamu da kü i b k qadašlï kiši
QADAR- , : biri b ük ,
rgä ü ä meni tü töpürä uru iki eligimin qadaru (QBK 1839); ulu ï kükülmiš u an ar ïlarnï
( ), tö baqšïsï umu umu ïna ïmï ulu kün tä ri
, qadašlï
(Suv 722). ,
. qadïr-, qa ïr-, qatar-. ,
QADARLÏ . atarlï . (Suv 68124).
QADAŠ 1. , , , . qa ašlï .
: jüz r qadašïm sizim-ä bi r QADAŠLÏQ (MK I 503); .
bodunum-a sizim , . : k äs ber ötägil qadašlïq aqïn
, , , (QBK 2039);
(E 422); qadašï joq rša jorï tut adaš elig ajtï barsa jara lï turur / qadašlïq jaqïnlïq
/ adaš dgü bolsa bu boldï qadaš ulašu bolur :« ,
, , / , / [ ]
, [ , ] »
(QBK 18311); ja eš tuš oqï a ja (QBH 17922).
qoldaš adaš / ulu ja ki ig tut jaqïn ja qadaš QADAZ: ezgänti qadaz . ezgänti.
[ ], ,/ QADDA SUZ: münsüz qadda suz .
[ , ] münsüz.
, (QBN 3303); QAD Ï . qat ï.
2. : edi-ök s vündi qadašïn körüp QAD U 1. , , : saqïn körsä
, (QBK 1913); tüštä janutï s vin / s vin körsä qad u bolur
ögkä qa qa s vitmiš rdi qadaš-a jïla u , [ ]–
, ! (Suv 6201); ötrü qadašï ajï ,/ ,
ögli teginig ötläp k mi tutuzup janturu ïdtï , (QBK 36017);
, bur annï j mä kü intä küsünintä magat uluštaqï
, qad ularï qalïsïz tarïq un ket ün
[ ] ( 355); 3. .
, : müsülman müsülman ( 246
); 2.
bilä ol qadaš / qadašqa qatïlsan ulam dgüläš , : bo uzdan adïn joq olar
– , / qad usï ,
[ ], (QBK 25516).
 427

qad u jut- : qadašï QADÏN I , : ujar qadïnïm ü ün

tapa bartï qad u ju up , ükdim (?)
(QBH 17925); qad u nizvan (E 172); eki qadïn erdi küdägü eki
. , : üzmiš m n qalïs[ïz] [qa] , – (QBK 159); öz
ma qad u nizvanï ( . qadïnï j ri ä t gdi kim qa ï qan ol eligni qïzïn
) (Uig I 20 14); qad u saqïn edgü ögli t ginkä qolmïš rti (
. , ; : ma a rsä mdi )
bu qad u saqïn / saqïn qïlma qïl ïl s n mdi , ( . . )
vin , [ ] [ ]
/ , ( 643).
(QBK 5516); aja malqa soq r jaqïn bil bu mal / . qa ïn, qajïn, qazïn.
bu kün qad u saqïn jarïn jük väbal QADÏN II . qatïn.
, , / QADÏQ . qatï .
[ ] , QADÏQLAN- . qatï lan-.
( B426): bäla QADÏQSÏZ . qatï sïz I.
qad u . bäla; bušuš qad u . bušuš; saqïn QADÏR I 1. , , ,
qad u . saqïn . : qadïr ja ïda otuz r öl[ürtim]
Cp. qa u, qaj u. [ ] ( 276); t rgi
QAD ULU , : turup urup ašlaqa / tumlu qadïr qïšlaqa
vkä kirdi di qad ulu / s vin ketti boldï saqïn ï /
ulu , , , ,/ ( II 53); usal r t gär köz usalïn u ïr /
, (QBK 3578). usal bolma saqlan aj qïlqï qadïr
bušušlu qad ulu . bušušlu ; saqïn lu ,/
qad ulu . saqïn lu . , , ,
QAD UR- 1. , ; : (QBN 4314); v ijäsi turqaru bul anjuq
saqïn ïn qadašï ü ün qa urup / sarï qïldï me zin kö üllüg qadïr sarsï övkälig bolur
özin sï urup ,/ , ,
. (QBH 17916); n räk ( VI66); 2. , :
qad urar s n n räk bu sï , qadïr bilgä tä ri elig qutï ( .
? (QBK 558); 2. , )
: qïlïn dgü tut n kä qad urma ïl (USp 882); qadïr qïnï kö ül
/ qïlïn dgü bolsa k lir n tegil ( T IX .63).
, ;/ qadïr javlaq , , ,
, ( . e. , : qadïr javlaq ada tuda qïlu
) [ ] (QBK 604). uma ajlar
. qa ur-, qaj ur-. (Tiš 49a1); ulu qadïr javlaq ulu kü lüg küsün-
QAD USÏZ , - ; - lüg , (Uig II 594);
, - : tiläk ä tiril in farï qad usïz , bars irbi arslan böritä ulatï qadïr javlaq k jiklär
: ( B415). adasïntïn ... qutrulur o .., ,
. qad usuz. [ ] , , ,
QAD USUZ , - ; - (~ )
, - : adaš qoldaš rdäš tutun umdusuz / ïnan ïl (Suv 32520); qadïr jer -
ar s n tiril qad usuz ( I 364); qadïr qat ï
, / [ ] . , : qadïr qat ï qa
(QBK 24817). sav jügärü k lti üskü dä
bušušsuz qad usuz . bušušsuz. ( I14);
. qad usïz. qadïr qatï . , : rklig
QADÏ . qazï II. nnï qa ïr qatï qïjïnï -
QADÏ . qatï . (Suv 923).
QADÏL- I , , . qadar I, qajïr II.
: ton qadïldï QADÏR II: qadïr igši . . (?) (USp 921); qadïr
(MK II 134). an . . ( I 364).
QADÏL- II . qatïl-. QADÏR- 1. : bu ra j mä qudurdï
QADÏMA , / alpa utïn a ïrdï / süsin jana qadïrdï / k lgäli-
(MK II 93). t irkïšür ,/
 428

, / , / ;/ -
( I 144); 2. , –
, : šitip ata ana [n]ï savlarïnï (QBN 4113); bilig bildürür bil bilig
qadïrma , qadrïnï , [ ] -
[ ]( I 507); m ni vrä sürdi sözüm ( 107
).
tutmadï / sözin (Sözüm?) qadra kördüm kü üm qadr qïjmät . , :
tmädi , bilig qadrïnï häm biliglig bilür / gühär qadrï naqïd
, (?) , salïr qïjmäti
[ ] (QBK 37417). ,[ ] -
. qadar-, qa ïr-, qatar-. (QBH 274).
QADÏRLANMAQ , : QADRA . qadïr-.
turqaru qïnmaq qadïrlanmaqqa tükällig bolup QADRAQ ( I 320).
ulu nirvanï bulmaqï bolur qat qadraq c . qat I.
, - QADRÏN- (MK II 267).
(Uig II 4658). Cp. qa ran-.
QADÏRQAN: qadïrqan jïš . - QADRUQLAN- (
( )( .
2 21
; 39
). ) (MK II 275).
QADÏŠ- , : QADUN . qatun I.
ol ma a ton qadïšdï QA , , , :
( II 93). ldi sin snäjü / qa qa tükäl üsnäjü
QADÏT- I , : uvutlu , / ( .
räk r uvutï ü ün / ja ï birlä qaršur qadïtmaz ) (MK III 147).
ün [ ] , QA - , ,
[ ] / (MK III 440).
(QBK 1224). QA A , : ol a ar qa qazturdï
. qa ït- I, qazït-. (MK II 190).
QADÏT- II 1. , : köküz QA AŠ 1. , , , :
rdim an a ja ï san mïš r t g / küväz t g kür jaqïn jaruq körmä ip n ni kü ür / qa aš tapa ït kebi
rip qaja t g qadïttïm , qï ru baqar ,
;/ - [ oe] ;/
(QBK 3878); 2. , , ( III 22); qa ašqa jaqïnqa ja uq-
: kirpiki qadïtïp turur ( . luq ula ( .
) (Rach II 332). ) (QBN 1075);
. qa ït- II. 2. : qa aš kö li bar a sa a qa urar
QADÏT- III . qa ït- III. (QBN 24411); 3. .
QADÏZ 1. : jetin siz bilgä ï qadïzï , (QBN 3593).
(Man III 311); 2. - qap qa aš . qap III.
: suqar qamïš qadïz kün it ja ï kü siki . qadaš.
qo u ar siki birlän qajïndurup , QA AŠ LÏ
, , (QBN 233 10).
(Rach II 1105). . qadašlï .
saba qadïzï . saba II. QA U 1. , , : m ndä bulnur
. qa ïz. vin otï qa u atar -
QADÏZ AQLÏ , ,[ ] ( III 374);
(?); . (?): bramanlar ni qa umï s n jemä aj qadaš / s n öz qa unï
qadïz aqlï eligin qorqïn sïz kö ülün tutup je töküp közdä jaš ,
i ö i tartïp eltip barïrlar , ;/ ,
(?) , (QBN 3473); qoquz boldï qa u s vin i tolu
[ ] (Uig III 1716). , -
QADNA- , , (QBN 554); 2. , :
(QBH 146). qamu qa usï rdi ümmät ü ün
. qajïn-, qajna-. (QBN 1512);
QADR [a. ] , , - qara qa usï bar a qarnï ü ün -
: kišilikkä himmät mürüvvät k räk – (QBN 3112).
/ kiši qadrï himmät mürüvvät ja ï qa u saqïn . , ;
 429

: qalï t gdi rsä sa a kü basïn / baru ( III 335).

l ma a aj bu qa u saqïn QA ÏT- I 1. , (QBN 1733);
, / 2. , -
(QBN 2365). : r barïr rkän qa ïttï
. qad u, qaj u. [ , ] ( II 301).
QA ULAN- , - . qadït- I, qazït-.
: ol bu ïšqa qa ulandï QA ÏT- II : r tumlu qa qa ïttï
(MK III 201). ( II 301).
QA UR- , , , . qadït- II.
: k lsä sa a jol ïra / u un anï u ura / QA ÏT- III . qa u- ,
barsun naru qa ura / sattï m ni ajïmï ;
,/ ,/ : ol tonu qa ïttï
, ,/[ ] - ( II 301).
(MK II 193); sänläšti elig bilä QA ÏT AN , ( I 513).
l körä / ligläšti qaldï elig qa ura QA ÏZ ( I 365).
,/ , . qadïz.
, (QBN 39015); qa aš QA ÏZLAN- : jï
kö li bar a sa a qa urar qa ïzlandï ( II 267).
(QBN 24411). QA NA UN: qa ïn qa na un . qa ïn.
. qad ur-, qaj ur-. QA RAN- , ; -
QA Ï , - : beg a ar qa randï
(MK I 375). ( II 249).
QA ÏN (QBN 169); - . qadrïn-.
( , , ) (MK I 403): QA RÏL- . qa ïr- I ( II 235).
qa aš temiš qajmaduq qa ïn temiš qajmïš : QA RÏŠ- . qa ïr- I: ol ekki söz qa rïšdï
[ ], – ; - ( II 218).
: ,– (MK I 403). . qajrïš-.
qa ïn qa na un . , ; QA U- ,
( , - ; : ol tonu qa udï
, ) (MK I 528); tü ür qa ïn . tü ür. ( II 260).
. qadïn I, qajïn, qazïn. QAFÄS [a. ] : qaza birlä u an
QA : sögüt süli ä qa qasï a qalïq qušlarï / qarïqa qonar häm qafäsqa kirür o
[ ] , – [ ]
(~ ?) ( . ( . )/
, , ( B460).
) (MK I 356). QAF ÏT- . qav ït-.
. qajï . QAF ARA
QA ÏQ (?) (MK I 382). ( 6339).
QA ÏR . qadïr I. QAFTAN , ,
QA ÏR- , , I 435): ol qaftanï qurladï
: ol anï sözin qa ïrdï ( III 298).
(MK II 76). QA : qa qu et- ( )( III 128).
bojun qa ïr- . bojun I. . qaq V.
. qadar-, qadïr-, qatar-. QA ADAŠ , (E 413).
QA ÏR AQ , (MK I 502). . qa I, qap III.
QA ÏRLAN- : r qa ïrlandï QA AL : ja b dük b rgän qatï qa alïn
(MK II 267). toqïp mgädip qul kü üg išlätdimiz rsär
QA ÏRT- . qa ïr-: bojun qa ïrt- ,
. bojun I. [ ]
Cp. qatart-, qatïrt-. ( IV B7).
QA ÏŠ (MK I 369): jetiz qa ïš . qa ïl.
(MK III 10); r qa ïš toquladï QA AN I , ,
( III 325). : n qa anqa isig kü ig berür m n
QA ÏŠLA- , ?( 9
);
: ol könüg qa ïšladï qa anï alp rmis aj ïsï bilgä rmis
 430

– , – ( 29
); ošbu [ ]( 313).
qa annu rigi köp köp balïqlarï köp köp erdilär . qatïr.
erdi QA AZ I (QBH 10619).
( 148). . ka , ka ïd, kägädä, kägdä, qa at.
qa an qan : adïn ï QA AZ II , :
ïduq qa an qan süsi rigdä bir bedük qa er b g bar rdi
( VII 40124). ( 272).
. qan. eriz qa az . eriz.
QA AN II : aj QA AZLUQ : qarï bol umdïn meni
qa an . aj III; altun qa an . altun II; baz qa azluqum joq turur
qa an c . baz III; bilgä qa an . bilgä II; bögü [ ] ( 381).
qa an . bögü II; bökli qa an . bökli; bumïn QA ÏL , ; :
qa an . bumïn; eltäriš qa an . eltäriš; inäl qal savï qalmaz qa ïl ba ï jazïlmaz
qa an . inäl II; kül bilgä qa an . kül II; [ ] [ , ]
masar qa an . masar; o uz qa an . uz ( I
III; qapa an qa an . qapa an; urum qa an 409); ta u artadï kör kü i ksüdi / qa ïl t g köni
. urum. bo gildi qo ï ,
QA ANLA- , , , / ,
: qa anladuq qa anïn jitürü ïdmïs , (QBN 883).
[ ] bergä qa ïl . bergä.
( 7
); qa anladuq qa anïn ï ïnï ïdmïš . qa al.
[ ] QA ÏLA- . qaqïla-.
(O2). QA ÏN- . qaqïn-.
QA ANLÏ : qa anlï bodun QA ÏR- . qaqïr-.
rtim qa anïm qanï , QA ÏZ . qa az II.
; [ ] ? ( 9
); n QA LIM: qa lim si [ . ,
rdäki qa anlï bodunqa aglim-si] ( üen .1859).
, (To 56). QA RUL- . qa urul.
QA ANLUQ , : o uz QA RUŠ- . qa ur- ,
qa an urum qa annu qa anluqïn aldï ( II 219).
( 197). . qavruš-.
QA ANSÏRA- : j ti jüz r QA UL: tömürtü qa ul c . tömürtü.
bolup lsirämis qa ansïramïs bodunï ... üm QA UN : qa un qarma bolsa isi
apam törüsin ä jaratmïs [ ] kki ligin t gir ,
, [ ] ( I 410);
... , ä körklüg rsä qa un taš jüzi
[ ] (QBK 3048).
(KT 13). QA UNLAN- ,
QA ANSÏRAT- . qa ansïra- ( III 206).
[ ] : tä ri jarlïqaduq ü ün QA UNLU , ;
elligig lsirätmis qa anlï qa ansïratmïs ( I 499).
QA UNLUQ , ( I
- 504).
, (KT15). QA UNSA- ( I 280).
QA AR : ol beg qa ardïn sarunmïš erdi QA UQ : qa uq sïzla qa m
( 279). (Rach I165).
. qar I. QA UR- , ( II 81): kimni
QA ARLÏQ . . 283). burunta qan önsär ol qanï alïp sa qa qa ur un
QA AS . qa az. soq un burunta ür ün
QA AT (QBH 5519). , ,
Cp. ka , ka ïd, kägädä, kägdä, qa az I. ,
QA ATÏR : anda ulu ölüg bar u üšti (Rach II 223).
kim jüklämäkkä k ldürmäkkä a qa atïr ud azlïq . qavïr- II, qo ur-, qovur-.
boldï , QA URUL - (~ qa rul-) . qa ur- 1.
, , , ( II 235); 2. . ,
 431

, : ü ik jeti nüklärin oz urdï [ ]

otï tutunup öpkä jüräk qa rulur , ( . -
, ( . ) ,
) ( II 144); bušuš qa uqa qa urulup (Suv 63012); 3. ., -
( . ) ; , : kertü nomqa
(Suv 63313); jana üstäldi bušmaq qa urulmaq qajmadïn t rs t trü ja luq törüg tutarlar -
mgäki ,
(Suv 63717). , ( VI42 .)
qa rul- bušan- . , QAJ- II . qïj.
: qama tä rilär quvraqï qama unu QAJA I : sri ma a jalïm qajaqa önüp
bir ja lï qa rulur bušanur kö ülläri barmïš
(ThS II75); t lim sözüg uqsa bolmaz jalïm
(Suv 56022); bušan- qa rul- . qaja jïqsa bolmaz [ ]
bušan-. ] , [ ]
. qavrul-. ( III 20); quru
QA UT , qajata suv aq[ar]
( I 406). ( VII 2913).
. qovut. be kü qaja . be kü; me kü qaja .
QA TI [a. ] , : väfa qa ti me kü.
boldï äfa toldï dünja QAJA II: ïna qaja . ïna .
, (QBK 3895). QAJA UQ (MK III 177).
QAJ 1 . ( I 28; 30). QAJAQ I : sarmamïš süttän qajaq
QAJ II [ . , kiæi < kai] : ötrü ( III 167).
ol mlunki aš ï bulu ta s irtä jaša olurup qajdaqï . qanaq, qïjaq.
ulanï o urlap kalmašapati [be]gkä jetürür rdi QAJAQ II: qajaq jarašpïdï . . (USp 749).
(?), QAJAS: qara qajas . qara III; saplï qajas
[ ] , . saplï .
[ ] QAJÄT . ajät.
Kalm ap da (Uig III 654). QAJDA 1. ?: ašï ajur tüpüm altun / qamï
qaj beltir . : qaj ajur m n qajda m n : «
ltir saju jorïjurlar rdi »; / : «[ ] ?»
(Uig IV A13). I 52); ajïttï ha ib mdi kö lü netäg / k lip
. qïj. qajda tüštü n ornu n täg :
QAJ III [ . , iæi < ai] ; ? /
I10). [ ], o , ?»
QAJ IV [ . , khai] . (QBN 4815); qajudïn k lir ki qan a barïr / qajuda
turur rki qajda jorïr [ ],
kin uman ( VII 73). [ ] , /
QAJ V: qaj saqïq . . (USp 9121).
QAJ- I 1. , : ( . ) (QBN 1207); 2. ?: negü ol
kerü qajdi ( III 246); uquš ornï qajda turur / qajudïn qopar qopsa qajda
böri-mü bolur körgil ï qa qajar barur , ?/
[ ] ? [ ] ( . )
(QBN 2517); an a barïp qaja kördilär , ? (QBN 1413); 3. .., ; .., ;
, ( . , , , , ; ,
) (USp 9649); 2. ; : uquš qajda bolsa oqu luq bolur /
, : elim ökün ü ä qalïn bilig qajda bolsa bi iglik bolur ,
ja ïqa qajmatïn ... adïrïldïm ,/ ,
,[ ] (QBH 1625); özüm qajda bolsa tükäl arzu-
, ... (E 288); lar / m ni birlä jügrür ma a öz ular
qa aš temiš qajmaduq qa ïn temiš qajmïš : , [ ] / ,
[ ], – ; (QBN 597); asäl qajda
: ,– ( I 403); qadašï a bol a bilä arïsï ,
qajdï ( B439).
III 245); ötrü titdi tü ün isig ö i ä qajmadïn . qajuda, qanda, qanjuda, anda.
 432

QAJ ÏQ , (MK III 175): ta suvu jü s ki qata arvap

uqruqïn gmäs / t izni qaj ïqïn bökmäs
[ ], / , (Suv 4783); jörgäj
( I 100). uasï beš baqïr suvqa qajïnturup
. qaj uq. (?) (Rach I106);
QAJ U , , : eriglärni otlar söküp süt birlä qajïnturup
aralarïda köp lim boldï uruš u el künlärni [ ] ( VIII 34).
kö ülläridä köp lim boldï qaj u QAJÏ : qajï t g bodum rdi oq t g
, köni tüz / ja t g gri gildim tö ittim
( 192). ], , ,
qaj u saqïn . , : bušuš ,/[ ] ,
qad u qaj u saqïn k lür , ; [ ] (QBK 3871).
(Suv 5584). . qa .
. qad u, qa u. QAJÏR I 1. ( III 165): bu qajïr ol
QAJ UQ , : qar buz qamu rüšdi šilgän ( I 158); 2.
/ ta lar suvï aqïšdï / kökšin bulït örüšdi / qaj uq (?) ( III 165).
bolup grišür ,/ QAJÏR II , : qajïr jïlan
,/ ,/ , (Suv 29915).
( I 186). . qadar I, qadïr I.
. qaj ïq. QAJÏR III: qunduz qajïrï . qunduz.
QAJ UR- , : r QAJÏRÏŠ- . qajriš-.
qaj urdï ( III 193). QAJÏRLÏ : qajïrlï jer
. qad ur-, qa ur-. (?) ( III 178).
QAJÏ I . ( QAJÏŠ- . qaj-
I 55; III 166). , , :
QAJÏ II: qajï jer [ ] lük a ar bilištim / qu šup taqï qavuštum / tüzün-
III 166). lükin qajïštïm / alqtï m ni jajïmï -
QAJÏLALÏQ . qavlalïq. ,/ ,
QAJÏMA (?): süglün ti qajïma / ,/
qïlïp jesär ( . ) [ ]( III 188).
[ ] (Rach II 351). QAJÏT- , , -
QAJÏMTU . . (USp 192. 374); qajïmtu : qamu ü a aqlï emitmäs bolur /
baqšï . . (USp 206). agü turur tüz qajïtmas bolur ,
QAJÏN (MK I 32). , , / [ ]
. qadïn I, qa ïn I, qazïn. , [ ] (QBN 681).
QAJÏN- ; . : jïdï tüzin QAJÏTÏŠ- . qajtïš-.
qurt qo uz qajïna alquqa jarsï ulu t g bolup QAJLA . qavla.
jatur , QAJLALÏQ . qavlalïq.
( . ) QAJMAVATI . ajmavatI.
,[ ] QAJMÏŠ: qajmïš se ün . . (USp 862).
(Uig III 785). QAJNA- 1. ; (MK III 280);
. qadna-, qajna-. qajnar ašï ašdï .
QAJÏNA- . qajna-. ( I 166); 2. , :
QAJÏNAT- ; : jürü quru qajnar ögüz k igsiz bolmas
üm i äk ja ï kü sü i bilän qajïna ïp i sär ( I 390); 3. .
sönär , , :
, qaz ördäk qu u qïl qalïqï tudï / qaqïlaju qajnar
[ ] (Rach II 1135). joqaru qo ï , , (~ ?)
. qajnat-. ,/ ,
QAJÏN SÏZ , - (QBN 186); 4. . , ,
., : tü kä isig ö kä ( ): qïqrïp atï k mšälim
qajïn sïz qïlta ï ... tö , [ - / qalqan sü ün umšalïm / qajnap jana jumšalïm
] (Suv 24424). / qat ï ja ï juvïlsun , ,
QAJÏNTUR- . qajïn- , / ,
: bu darani ü ä ot birlä qajïn urmïš isig / ( . ),
 433

,/ QAJTÏŠ- , : olar
I 441); 5. : r a ar qajnadï kki qajtïšdï
( III 302). ( III 195).
. qadna-, qajïn-. QAJTSÏ I [< .?] , (?): ödü dä
QAJNAT- . qajna- , kün tä ri qajtsïsï a ïltï jarudï
; : ol ašï qajnattï (?)
[ ]( II 357). ( I3).
. qajïnat-. QAJTSÏ II [ . , iæi-tsi
QAJRA , : qalï k lsä mgäk-m < äi-tsi] , ; : ol
qad u saqïn / s rinsä k lir ötrü qajra s vin tïnlï lar ü ün bu darnini jürü qajtsïqa bir otuz
/ [ ] qata sözläp
, [ ]
(QBK 612). (?) (Uig II 4438).
QAJRÏŠ- QAJTSU: qajtsu tutu . .
( III 194). 11.21).
. qa rïš. QAJTUR- . qaj- ,
QAJSADU . . (USp 774). ,
QAJSAR [a. < .] , : : [ol] a ar qajturdï [ ]
tutajïn ja kisrä ja qajsar a boldum / ja šäddad-u ad [ ]( III 193).
g taqï u maq ettim , - . qajtar-.
, / QAJU 1. ?, ? ( ,
(QBK 38716). )( III 218): bu gü qaju ol netäg
QAJSARI ; : äsirdin k ligli ol özi ,
qalïq qušlarï / qaju raj-i hindi qaju qajsari ? (QBN 7113); m ilik qaju ol
/ ma a aj jora ,–
– , – (QBN 15113); qaju ol ü oqïtmalar
[ ]( . ) (QBN 1911). ? ( VIII 1); qïz jorïju k lti t gräki
QAJSÏDU . . (USp 72); qajsïdu tutu tapï ïlarï a ïn a tep ajït ï tözünlärim br madati
. . (USp 1132). eligni körün lüki qaju rki
QAJSÏN . . (USp 7823). ,
QAJTAR- . qaj- I 1. , [ ]: « ,
( . ): ol ?» (Uig II 224); 2. ?
atï qajtardï ( III 193); 2. - ? ? ?( , );
, ; , ? ( ): aju ber ma a s n qajusï
( , ): bu alp ol ja ïnï qajtar an - jarar / rigin söküp ol ja ïnïn tarar ,
[ ] ( I 517); [ ]/ ,
rdi ašïn tatur an / javlaq ja qa ur an / o raq , ? (QBN I 718): a unda
süsin qajtar an ,/ ölümdin qatï raq qaju
, / [ ] ( . ) ? (QBK 492); qaju kün
( I 516). körüngü qa an k lgü öz ,
. qajtur-. [ ]?
QAJTARÏL- . qajtar- (QBN 482); aj tä ri qaju rašida qaju jultuzda
, , : qa a k l a ol biläjim ,
jügrük jügürmä urup / qa a qaj arïlma qa ï
ja qurup , ( VIII L9); 3. , , ; ...,
[ , ] [ ], / ; ..., ; , ,
, [ ] , ; , ,
[ ] ( B462). , , , : qaju b g soq rsä
QAJTART- . qajtar- ï aj ol ï aj / qaju qul közi toq b g ol kö li baj
: tosun münüp s kirtsün / sizlikïn , -
amurtsun / ïtqa k jik qajtartsun , ; / , , – ,
, / - (QBN 1957); qaju kišini
[ ] , ( . jilqïsï üküš ölsär bu vu qapï ta japšur un
) [ ]( III 429). ,
QAJTASU . . (USp 7411).
 434

( VII 2717); qa an qaju kün tükäl bilgä majtri (USp 10419); ötrü
tä ri tä risi bur an bu jirtin ü jer suvta belgürü bimbazari elig b g ivakï oqïp qajudïn jï aq
jarlïqasar aja qa t gimlig tükäl bilgä tä ri bur an bolur erdi
, , antïn jï aq
(Uig II 7954); qaju ïšda bolsa jorïq [ ] [ ]-: «
utru tut / jorïq utru tutsa sa a bol a qut
: / , ...» ( 83
);
, 2. ?: elig ajdï kim s n negü ol atï / qajudïn
(QBK 6010); 4. ; lir s n negü ol jatï :«
, : qaju men anï ešidip , ?/
( 22
); qaju jakïšï urï mamik [ ]?» (QBN 5214); negü ol
qïzqa amranmaqïn eki j girmi jïl jat jatlan ï uquš ornï qajda turur / qajudïn qopar qopsa qajda
braMan basasïnta barïp - barur , ?/
,[ ] , [ ] ( . )
, [ ] ? (QBN 1413).
( 559
). . qantïn.
qaju kim , : qaju kim QAJUN . qaju: jana ïqtï o lan ajïttï
to ar rsä ölgü keräk , sözin / qajun k lmišin häm tiläkin özin
(QBN 907); qaju ne :/«
, : qaju n s vüg bolsa ajbï ?» (QBN 4262): ïtaj arqïšï
arïr , ssä arqïš to ï / qajun k lgäj rdi tümän tü a ï
( . ) [ ]
(QBK 20510); qaju ... qaju ... .. ( .
...; .. ...: qaju a qajusï ), / [ ]
jalïnmïš bolur / qaju qad u birlä ulïnmïš bolur ?! (QBN 31814).
, , / QAJUNÏ . qaju: qajunï ajurlar könilik
(QBK 31215); kim jolï / negü t g bolur bu könilik ulï
qaju . kim. ?
. qanju, qanu, aju. ? (QBN 728).
QAJUDA 1. . qaju: kimü dä uquš QAJUQA 1. . qaju: bularda qajuqa
bolsa aslï bolur / qajuda bilig bolsa b glik alur ulansa bu öz / i i s vnü k häm janut qïlsa uz
, ,/ [ ]
, [ , ], /
(QBN 342); 2. ?: a ïr a ruq qajuda qaldï
?( I 99); jana ajdï (QBN 2927); alu bersä a ï kör altun kümüš /
elig n ödtä k lir / qajuda tušar m n a ar aj bilir qajuqa at alsa qajuqa jumuš [ ]
:« , [ ]
?/ , ?» [ ] –
(Q 2984); 3. ; .... ; ; .., ; , [ ]
, ; , ; , ( . ) ,
: qajuda jegü bolsa i gü k räk , – (QBN 1902); 2. ?:
(QBN 33510); üjük im osu lu qajudïn ïqar söz qajuqa barïr
bolur bilgalär / ïqar suv qajuda a aq t psälär ? (QBN 8213); negü ol
[ ] tiriglik negü ol ölüm / qajudïn k lir m n qajuqa
:/ ,– jolum ?
(QBN 811); birök qajuda qa an jala uq / ( . )
ažunïnta to maqï bolsar j mä anta erin ï aj [ ] ? (QBK 4817); 3. ; ...,
bolup ; , , ; :
c , qajuqa elig ursa etlü barïr / qajuqa sözi t gsä jetlü
(Uig II 2911). barïr [ ] –
. qajda, qanda, qanjuda, anda. [ ] ,/
QAJUDÏN 1. . qaju: tu ta alamta – [ ] (QBK 929);
sü üdä assar qajudïn sï arqï rigig bar a utar qajuqa barsar ö kö ülin ä tapïn a barsun
jigädür [ dh ran ] (
, , ), ,
 435

(USp 9822). (QBN 224);

QAJUQLAN- , qama ta ki igi s vär amraq o ulum jala qalïp
( )( III 197). lmäsär
QAL I ; , ; (Suv 6241);
: negü ter šil mdi kök in saqal / uqa 3. , .
bar munï sen turu qalma qal , , : öd k är kiši tujmas / jal uq
,/ lï m gü qalmas , [ ]
, (QBN 3345); ögin kö ülin ,/[ ]
ïndï tujunmadï bilinmädi mu qul t ltük qal ( I 44); 4. , -
bolup , . : b š jašïmta
[ - qa sïz qalïp (E 452);
], , , tavar kimi üklisä b glik a ar k rgäjür / tavarsïzïn
(Suv 63417); kim qal bolsar su un qalïp b g ränsizin mgäjür
mü üzin jumšaq ügüp suvqa toqïp i sär ke är , ,/[ ],
, [ ] ,
, c ( I 362); m n amtï ölür m n
[ ], siz jal uz-qïja qalïr si ,
(Rach I55); qal ït tartmïš kišikä ularnï mejisin ( 403); 5. , -
jesär dgü bolur [ ] , : ol ojunda qaldï -
: ( II 25); 6. . .: ) . -u
, (Rach I63). : tirigi kü
qal telvä . , : bolta ï rti olügi jurtda jolta jatu qalta ï rtigiz
mu qul bolup qal t lvä tujma bilmä boltïlar - [ ] -
, , , – [ ]
(Suv 6323); qamï tïnlï (KT49); özlük at ö j rdä arïp o up turu
ušï qararï nizvani[larï üzä] qal telvä t g rti qalmïš ,
[lär] - , (ThS II25); ) .
( III115). alï :
QAL II : qal savï qalmaz qa ïl ba ï ol tur alï qaldï ( I 22);
jazïlmaz [ ] ol bar alï qaldï ( I 22).
[ , ] QALA [< a. ] ,
( I 409). ; : m n qalaqa ja ïp b rim alïm
QAL- 1. , ; lim bolup alïm ïlarïm-ma t lim bolup
, : türk sir bodun j rintä ,
bod qalmadï (USp 322).
[ ] ( 4
); kiši QALA- , ( III 249).
to dï öldi sözi qaldï kör / özi bardï ja luq atï QALA . .( ), -
qaldï kör , ( III 415; 294).
; / [ ], Cp. ala .
(QBN 2515); qalï bu QALALDURUQ . . I 530).
tü n imät qalïrqa jemä / özü jï lar rsä jorï QALAM [a. ] 1. , :
jï lama , munu sözlädim söz bitigin ulam / tükättim
, sözümni qurïttïm qalam
[ ] (QBK 5511); , /
taqï adïn a ïlïq qoltï j mä berdi küni ä ajï a (QBN 29014); 2. . ;
mun ulaju berip a ïlïqtaqï a ï barïm az-qïna qaltï : qïlï el tüzär häm bo un
[ ] [ ] qaz anur / qalam el tüzär häm azinä urur
; [ ] ; [ , , /
] , –
, (QBN 20112).
( 76); 2. QALAN , ( -
, : qurt a jurtta qalmïš )
(ThS II18); bularda e üstün : bu küntin so bu altun
säkäntir jorïr / eki jïl s kiz aj bir vdä qalïr qaraqa qalan qurut tü ün qabïn n gü-m alïš bi
,/ tilämä bi [ ] -
 436

: , , - , / [ ] -
, – (USp 2113). , ? (QBN 20512);
qalan kes- , 2. ; : qalï t gdi rsä sa a kü basïn /
: qalan k sip in ü ba ïlarqa qalan baru k l ma a aj bu qa u saqïn
smiš i joq , /
(QBN 2365); eki n
(USp 221). biriksä bir rtä qalï / bökändi ol erkä mürüvvät
QALAN Ï (?) (USp 148). jolï [ ]
QALANLÏ : , /
qalanlï jer , ( A149).
(USp 777). qalï qan a ?: qalï qan aqa kirmä
QALANSÏZ tut ïl özü / qalï qan asïz bil uzatma sözü
(USp 777). [ ],
QALA UR- , ; [ ], [ ]; /
: ol tä ri qï ï bu nomlu , [ ] [ ],
jarlïqï šidü t ginip ögrün s vin ü ä rti ü [ ]
uz qalan urup (QBN 1413); qalï qan asïz
, , : bir ol bar
(Suv 3723). seziksiz qalï qan asïz [ ] , , -
. qala ur-. , , [
QALA UR- , ; ] (QBK 2186).
: qaju kišilär tï la arlar bu . qaltï, alï-.
nom rdinig qop kö ülin etü läri kö ülläri QALÏ- 1. , : r qu u
qala ur ajlar ögrün in , qušqa soqušmïš qu u quš qanatï a urup anïn qalïju
( . barïpan ögi ä qa a t gürmiš
) , ; [ ] -
(Suv 45422). , , ,
. qala ur-. (ThS II53); 2. , ;
QALAT- . qala- , : ; , :
ol tonu q lattï ( II 310). qajada qalï lï bu ïm a t kä / qalumaz s ni din aj
QALÄM . qalam. ersig to a [ ] ,
QALBUZ , ( I 458). , / [ ]
QALBUZLA- ( III 350). , (QBH 15222);
QALBÜD . kalbüd. at qalïdï ( III 272).
QALDÏR- . qal-: borluqïn qa an QALÏDA [a. ] ( 21711).
tiläsär negükä-m qaldï[r]majïn berür m n QALÏLÏ : qalïlï nirvan .
, , ( . nirvana), (?) -
( . ), (USp 64). (= . parinirvana): ïn a
. qaltur-. qaltï bur anlarnï qalïlï nirvanta turmïš qaju
QALDÏRA- : ton qaldïradï tü läri rsär ,
( III 447). (Suv 657).
QALDRA- . qaldïra-. . qalïqlï .
QALDRU A . qaldur a. QALÏM . . (?) (USp 506).
QALDUR A ( , QALÏMA
)( III 442). ( III 174).
QALÏ 1. ?, ?( III 233): QALÏMDU . . (USp 562).
bu s n bu ïšï qalï qïldï QALÏN 1. ,
? ( III 234); ö läk jara küzätti o rï : qalïn ja ïqa qajmatïn
tuzaq uzattï / b glär b gin azïttï / qa sa qalï
qurtulur [ ] , / (E 288); qalïn sü jajïlsa i in bul ašur -
,/ ,
;/ [ ] [ ], (QBN 1764); ol qalïn satï ïlarqa ïn a
[ ]? ( II 234); tep tesär [ ] -
tiglik k räk qïlsa türlüg saqïš / t tig bolma ïn a (Kuan49); 2. ; ,
qalï a rar ïš , , , : qalïn qaz
 437

qulavuzsuz bolmaz QALÏ II: qalï qara a ï . . (USp 1101).

( I 487); qalïn a börilär jï ïldï sa a QALÏ SÏZ , -
[ ] : qïzïmïn qalï sïz bertim
(QBN 3725); qalïnqa qatïlsa s n b klä sözü ( 7).
[ ], QALÏ ULA- , :
(QBK 616); k lir qut r suvda qalï uladï
qapu qa qalïn jumdarur , ( III 410).
(QBK 3173); 3. , QALÏ UQ ,
, ( , III 383).
; jo an – QALÏ URT- ; ,
): jujqa qalïn bolsar topla uluq alp : qalïn üküš tïnlï larqa altun a ïzïn
rmis j n gä jo an bolsar üzgülük alp rmis qalï urtu jarlïqadï bu nom jörügin
, [ ] ( . )
, ,
[ ] ( 13
); qalïn bulutï tüpi (Suv 68316).
sürär / qara qu ïšï urun a ar ( . QALÏQ 1. , ; -
, . . ) , : üs s körüp jüksäk qalïq qodï aqar
, / , ,
( . ) ( III 216). ( III 46); qalïq qašï tügdi közi jaš sa ar
qalïn bod , ; , ,
: törütti qalïn bod bu sansïz tirig (QBN 1813); qa an ïduq qa ïmïz qalïqtïn qodï
enti iz , ,
(QBK 2184); qalïn bod qara ( III35); a dï bulït kökräjü / ja mur
jüz jorï lï t lim [ ] tolï s krijü / qalïq anï ükrijü / qan a barïr belgüsüz
, ( . , ,/ ,
) (QBK 771); / ,[ ] ,
qalïn bo , ; , ( I 354); 2. ; :
(QBN 12613); qalïn köp . , äsirdin k ligli qalïq qušlarï
: asïm qïldï özkä qalïn köp kišig (QBN 1911); qalïq qïrtïšï
tuttï kafur bo
(QBN 4089); qal[ïn kö]p ïš bolmïš ü ün (QBN 35114); tükätti bitig türdi badï qatï
, (USp 252); / qalïq tanï sti qurïttï atï ,
qalïn üküš . , : qalïn üküš [ ] ,/ -
tïnlï lar (Suv 68315); , (QBK 23114);
köp qalïn . köp. 3. , ; ;
QALÏN SÏZ: qalïn sïz nirvan . , - , : an a ïn a anasï qatun balïqta edi
(= . parinirvana): qalïn - qalïqta jatïp udïjur rkän rti ü javï tül tüšädi
sïz nirvan m isi ä t gmäkimiz bol un - ,
( IV B60 .). , ,
. qalïsïz. (Suv 62016); törttin jï aq
QALÏN U 1. : künnü qalïn usï - qapï lï tap ulu sri ü rdinilig qalïq i intä
( VIII G7); 2. , - olurup , -
: ratnaraš i atlï bur annï qalïn u nomïn -
tutda ï , - (Suv 20915);
(Suv 5789); bedük bir üj kördi bu üjnü a amï altundïn
qalïn u bur an sazïnï , erdi unluqlarï aqï kümüšdün qalïqlarï mürdin
( üen306); 3. , : erdilär erdi qapulu erdi a qï joq erdi [ -
arï sïz ašlï lar qalïn u ašlï lar qašanï i tä ilär ] ;
, , , , ,
, (Uig II 6113). ;[ ] ,
QALÏ I , : b rdim ( 287).
sa a qalï / mdi munï alï / mgäk m ni bili kök qalïq . kök I.
/ o rar tü ür bar alï ,/ . alïq 1.
/ ;/[ ] QALÏQLÏ : qalïqlï nirvan . (=
[ ], ( III 372). . nirvana), -
 438

(?) : alqu bur anlar bar a bu ); : juvqa n qalnattï

eki türlüg tü läri ä tajaqlïqïn qalïqlï nirvanï ( II 350).
jarlïqajurlar . qalna -.
[ ] (Suv 5413). QALNU- (
. qalïlï . ); : juvqa n qalnudï
QALÏSÏZ 1. , , - ( III 302).
: ü ün a ïlïqlarnï bölüklärni adïrtïn QAL ULA- . qalï ula-.
bilmäk ü ä qalïsï bilmäk uqmaq anta ol tep tesär QAL UQ . qalï uq.
[ ], QALQAN : qïqrïp atï k mšälim / qalqan
, [ - sü ün umšalïm [ -
] ], / ( I 441);
[ ] (Suv 27323); qalïsïz tajaqlïq ja ïqa t mür qalqan et -
bütürmäk (Suv 3113);
ja jer bütürü t bräjür ögü lär ta lar birlä qalïsï (QBN 3067); ïda birlä ja oq birlä aqï qïlï
bulu jï aq qararïp öläs boltï kün tä ri birlä qalqan birlä atladï
( . ) , ,
, ( 41).
, (Suv 61818); . qalqa .
2. , , , - QALQA ( III 386): t mür qalqa
: on oq bodunï qalïsïz tašïqmïš « (QBK 25116).
» [ ]( 30
); tajši . qalqan.
sivši aidu šastrlarï qama nomlarï qalïsïz QALTÏ 1. ?, ?: kejik o lï m n
ötkürü topulu bilmiš boš unmïš - otsuz subsuz qaltï ujïn n ük jorïjïn –
- ; [ ]
(Uig I 135); ? ? (ThS II69);
magat eldäki tïnlï arnï isig öz qorqïn larïn 2. , ; ..., ..;
qalïsïz tarqarajïn - , ; ..., : qaltï jana kün tä ri
ornïnta jaruq aj tä ri jašïju b lgür[ä] jarlïqar a
( X129). eligimiz ... b lgürä jarlïqadï
qalïsïz nirvan . , , ,
(= . parinirvana): jala nomlu , ...
tü kä tajanïp qalïsï nirvanï jarlïqajurlar (Uig I 577); jaruqlï qaralï qaltï
,[ ] adrïl aj antada kesrä n bol aj tepän biltimiz
[ ] (Suv 5415); in gü- [ ],
lüg m ülüg örüg amïl qalïsïz nirvan me isi ä (Chuast L171); qaltï
gmäkimi bol un balïq suvïntïn adïrïlïp isig qumta a ïnamïš t g
– , , jertä a ïnaju ïn a tep jï ladï [ ]
( IV 60). , ,
. qalïn sïz. , (Suv
QALÏŠ- I . qal- 62611); bu savïm qaltï kün tä ri t g ïn ol
( II 109). , [ ]
QALÏŠ- II . qalï-: at a ïr qalïšdï ( üen324); 3. , , : qaltï jürü
( II 109). tašï alsar qïzïlsï sub jönsär ol tašï özi üzä tutsar
QALÏT- . qalï- , qopqa ut aj [ ]
; , : ,[ ]
ötrü l qanïlar qalïtï elti taluj ögüzkä qïdï a ( . . ), [ ] -
gürdi , , [ ]
[ ], [ ] ( 523); (ThB14); ol ödün qaltï tä ri kü i aš
bu r ol atïn telim qalït an gü bolsar
( I 515). [ ] (Man I 161); j mä bar anta
QALMA (Rach II 344). öd qaltï qararï tujmaq sïnïntan j klär önüp ja ï
QALNA - ( kiši birlä sü üšürlär
)( II 350). , «
. qalnat-, qalnu-. »
QALNAT- ( (Man III 186); qaltï tüz qodsar
 439

javlaq jolqa tüšärlär [ ] (

, 25); tü üš k riš qïlmasar s n ö ü ga qama adatïn
( VI43). aj s n ,
ïn a qaltï . ïn a.
. qalï ( I181); bu jirtin üdä qama tïnlï lar ü ün
QALTUQ ( I 475). ( 476);
QALTUR- . qal- ; 2. . . , , :
: ol anï jarïšta qalturdï qama ï beš otuz sülädimiz
(MK III 191). [ ] (KT18); udu kün to dï
. qaldïr-. qama üzä jaruq boltï ,
QALVA ( I 426): ( . ) (ThS II39);
qalva körüp qas alaqï suvqa batar [ ] [ qama da rklig jultuz
] , (LCK 10577); qama qa aja uluq
( I 528). iltägülük bol ajlar
QAM ( (Suv 19521).
: , ; - qama bar a . , :
, ; , jazuqda bošunmaq bol un qama bar a s vüg
, , , ; ): ütlüg ni ošaklarqa -
qam ïrqladï (
III 443); qara arvaš arvadï (Man I 2823); alqu qama . alqu;
( I 283); bu soqluq ig ol bir otï joq qara qama . qara II; tolu qara . tolu I.
emi / anï emläjümäs bu dünja qamï – . qamï , qamu, qamu .
, , QAMA AN , ,
/ , ; , : tä rim biz qama an
(QBK 1032); j kkä i käkkä qamqa tapï ï tïnlï lar ašnuqï burqanlarta dgü nom boš ut kü lüg
üküš tä rim , [ ] darni bultumuz ,
, , –
( VI018). , ( VI365); ol tiši
QAM- I , : ol anï qamdï ta ïqular qama an onar[lar] rmiš
[ ]( II 27); ötrü bimbasini (Man I 369).
to a j mä va irlï lurzisï üzä kilimbi j kig tölügin . qama un, qamï un, qamu un.
urup anta-oq jerdä qamtï - QAMA LÏ , -
: bar anta jana tisi tïnlï lar üküš rni
[ ] kišisi bolup qama lï bol alï taplata ï
(Uig II 2725). , ,
QAM- II . qama-. ,
QAMA- ( ); , (Suv 2606); bular
( ): atasï anasï a ï alïmla jesä o lï ikägüni bir qama lï b lgü ü ä adïrtlï bilmäk
qïzï tïšï qamar – uqmaq rür -
( III -
272); küngä baqsa köz qamar (Suv 2745); qama tä rilär bujanlarï ijin
– ( I 340); jüzi körklüg qama lï ašlarïnta adïrtï bar -
erdi körüp köz qamar [ ] ,
– (QBN 452). , ( üen169).
. qamaš-. QAMA LÏ SÏZ ,
QAMA 1. , , ; : alqu bur anlarnï qama lï sï
, : on aqšapat dgüläri bar a anda tutulma ü ün ,
tutduqumu ta b rü ü a ïn ü kö ülün ü lgin ( . . ~ sa bhogak ya)
bir qama ö in tükäti tutmaq k rgäk rti
: (Suv 6119);
[ ] , –[ ] qama lï sï nomlarï qalïsï bütürmäk -
, – [ ] –
[ ] ,–[ ] [ ] (Suv 3113).
(Chuast QAMA UN , , ,
88
); bädäninü qama ï üg ülüklüg erdi ; , : qama un artuqraq ögrü[n]
 440

ülüg s vin lig jetilmiš kö üllüg boltïlar bergä jep ji ün ,

(US 5534); qïlï qam ï . qïlï I.
(Tiš 47a4); altï atqan ular qama un ö qa ï qa QAM Ï U ,
sanlï ïn ö in ö in tururlar - ( I 491).
QAM ÏLA- , ,
(Suv 3645); tur urzunlar qama un : ol atïn qam ïladï
ögrün s [vin ] kö ülüg ( III 352).
[ ] (Uig I 2210). QAMDU -
qama un bar a . , : ,
rmu ta tä ri kang ögü qatunï tört ma ara ; ,
tä rilär quvra ï qama un bar a olurmïš ( I 418).
orunlarintïn örü turup , QAM AQ , -
, , - ;
, , (?) ( I 475): tarqarsar qam aq barïr
(Suv 1826). g di ketdi [ ],
. qama an, qamï un, qamu un. ,
QAMAQ . qama . ( I96).
QAMAŠ- 1. ( ): tïš QAM Ï , : qam ï
qamaštï ( II 111); jüzlüg [ ] (
2. . ; tü ür qa ïn I 426).
boluštï / qïrqïn taqï qoluštï / mdi tïšïm qamaštï / QAM ÏR- 1 -
altï turumtajïmnï [ ] , qam- I ( II 194).
/ [ ] , / QAM ÏR- II , : anï
:/ jüzi qam ïrdï ( II 194).
( II 110). QAMÏ , : tä rilig qurt a jurtta
. qama-. qalmïš jal lï qamï bulu ïn jal aju tirilmiš
QAMAŠÏ ,
: im qa an eli qamašï [ , ]
boltuqïnta ... izgil bodun birlä sü üštimiz (ThS II18); t vi jük kötürsä qamï j mä
kötürür ,
..., ( .
( T43). , )( II 75); ašï
QAMAŠT- . qamaš- . ajur tüpüm altun / qamï ajur m n qajda m n
: törtïn uš bašïnta sü üsdimiz :« »;
türk bodun adaq qamaštdï jablaq bolta ï rti : «[ ] ?» ( I 52).
, QAMÏ AQ ( -
[ ] )( I 487).
, [ ] QAMÏ LA- , -
( 47). , : ol münüg qamï ladï
QAMAT- . qama- ( III 331).
( ); ( )( II 311). QAMÏ , , ;
QAMATSÏ [ . , iæm-tsi] , : qamï tïnlï o ušï
: ïn a qaltï tört jïlan bir qamatsïta turmïš qararï nizvani[larï üzä] qal telvätäg rti[lär]
g tört ma abutlu jïlanlar
[ ] , ( III114);
, (Suv 36519). qamï beš ažun tïnlï o lanï ü ün jalvara ötünür
QAMATZUN . qamsun. n
QAMBUQTU: qambaqtu tutu . . (Uig II 7951).
(USp 515). . qama , qamu, qamu .
QAM Ï , , ; , QAMÏ UN , , ,
: at qam ïšï ( I 417); ; , : qutqar u tïnlï larï taptuqta
qaju kiš i attïn tüš üp qam ï jep - qo madïn qamï unï qutqartï ïz
[ ] , ,
(Rach I181). ( III61).
qam ï bergä . , : jeti qam ï . qama an, qama un, qamu un.
 441

QAMÏL .( ?) (Hfm 1). m-su ] . ; (Rach II 283;

QAMÏL- . qam- I , : Suv 4769).
qavï r ä qamlur qa ar quvväti QAMŠA- , ;
, ( B196); ïn a : ki öküzüg bir buqarsïqa kölmiš
qaltï ulu ï ï kü lüg qatï jelkä toqï ilïp qamšaju umatïn turur
qamïlmïš t g tüš ilär qamïldïlar , ,
[ ] (ThS II38); ol i tin sï ar üküš rürlär
(Suv 62514); [ö]gsüz kü lüglär kö ül[l]är biliglär saqïn lar kim
bolup jerdä qamïltï , oqrajurlar qamšajurlar
(Uig III 607); ögsirädi taltï ölüg t g ,
qamïlu tüšti , [ ]
( . ) ( 617). (Man III 915); qamšadï artuq
tüš- qamï- . tüš-. qamšadï tüzü qamšadï [ ] -
. qamul-. ,[ ] , [ ]
QAMÏŠ , ; - (Tiš 46a6).
, : qamïš ara qalmïš tä ri unamaduq tebrä- qamša- . tebrä-.
abïn u qatun bolzun - . qabša-.
, , QAMŠA . qamašï .
(ThS II57); ördäk qamïšqa si di QAMŠAN SÏZ : taplan sïz
( III 391); qamš an sïz ,
ötrü iniläri ma asatvi teginni tonï qamïš (Man III 318).
bu ïqï ü ä aš qïn turup tururïn ... körtilär QAMŠAT- . qamša- ,
... ; : tä rim
biligimi ni kö ülümü ni bu tört türlüg tä rilärdä
(Suv 61912). ïtdïmï rsär ornïnta qamšatdïmï rsär tä ri
sar an qamïš . sar an; suqar qamïš c . tam asï bu ultï rsär ,
suqar.
Cp. qamuš. ,
QAMÏŠLAN- : j r qamïš- [ ] ( . .
landï (MK II 268). ),
QAMÏŠLÏ , - [ ] (Chuast 84
);
: qamïšlï jer , ï ï ïqamšatï lï
( I 495); bir ulu qamïšlï b rk (W16).
arï qa kirip [ ] QAMTSÏ [ . , kh m-tsi]
(Suv 60813). ,
QAMÏ - . qam- I , : bu šarïrï b klädi qamtsïta urup stup i inta
; , : tejimlig keräk ]
häm tutul a erig / etiglig keräk k d qamï a erig , [ ] (Suv 6429); qaltï
, kiš ini bar rsär rdäni qamtsï vintä n
, / rgäki boltuqda tapïn a bütär kö ül ijin
, ,
[ ] (QBH 878); qalï ü adaqta ( . ),
mitsä biri / ikisi qamïtar u ar ol ri ,
[ ] ,/ (Suv 4543).
[ ] QAMTUR- . qam- I ,
(QBK 3416). : ol anï urup qamturdï , e ,
QAMLA- , [ ]( II 191).
: r abqa barmïš ta da qamlamïš tä ridä QAMU ; ( A457).
rklig ter an a bili lär jabïz ol . qama , qamï , qamu .
, , , QAMU 1. , , ;
; :[ ] (ThS II17). , : qamu tašlarï
QAMLAN U . :( ntü k ntü rdämi b lgüsi bar
III 242). (ThB12);
QAMQÏ , (USp 729). usuqmïšqa saqï qamu suv körünür
QAMSUN (~ qamatzun) [ . , ( I 191);
 442

bilig birlä sözlä qamu sözni s n / biligin b ük öntürdümüz rsär

bil qamu özni s n
:/ ,[ ] ( IV A30).
(QBN 2714); qamu da qatï raq qan - , ( -
firaq bu ölüm – ); kimni burunda qan önsär mir ja aq
(QBN 4444); 2. . . , ä türtgil kö ü ä sa un alïn ü ä jaq un qan a aj
, : tilädi törütti bu bolmïš ,
qamu / bir-ök bol tedi boldï qolmïš qamu ,
– , ; / ,– (Rach II 27);
:« !» – , qan l- ,
(QBN 134); kö ül kimni s vsä (QBK 3602); qan aqït- ,
qamu ï s vüg – : bergü k äk aqït u qanï
(QBN 4913); 3. , ; [ , ]
; : elig el b gi ol bo unqa ulu / (QBN 886);
ar qïl u ürmät a ïrlïq qamu qan kü ä- ( );
, , / (?): jïpar qara tuz bilän a ïnta
tut un qan kü äp tïš a rïmïš rsär dgü bol aj
(QBN 3598); ešit büt bu sözkä qamu
ta da ta / qopup tilkä jüknüp täzarru qïlur ,[ ] , ,
: , , (Rach II 227);
/ , ,[ ] , anï qan kü ämiš bolur b lgülüg / aju ber qan alsun
( B147). ar ülgülüg , [ ,
qamu bar a ., . . , ,] ;/ ,
, : qamu bar a mu lu
törütülmiši (QBK 3602); qan ötkäk
(QBN 135); qamu türlüg , (Rach I83); qan qusmaq : qan
, ; , : qusmaqqa n kdi jïlan eki baqïr mïrqa jo urup
ketärdi özindin jara sïz mu al / tusuldï qamu li qïlïp sorsar qan tïdulur
türlüg iškä tükäl , [ ] , [
/ ] ;
[ ] (QBN 1288); qamu türlüg iškä sïnadï [ ] ,
lig (Rach II 1132); qan sortur-
(QBN 556); qamu türlüg ïšta biligsi ,
ï / ökün ol a ar joq o anda adïn : ol qanï sorturdï
/– ; [ ] (MK II 184);
( 115
). qan sudmaq (Rach II 1134); qan
. qama , qamï , qamu. tomur- (Rach I181); qan tök- -
QAMU UN , , , , , : küväz alp s kirtip
; , : ol beš jü r qamu un ol rig šürsä bat / bulunlar alur häm tökär qanlarï
körmä jer ikä ötüntilär , [ ],
( 247). [ ] , / -
. qama an, qama un, qamï un. , (QBK 12810);
QAMUL- . qam- I , qan tökül- , (
: r qamuldï ( II 135). ): : säfih er
. qamïl-. tili öz bašï dušmanï / tilindin töküldi telim er
QAMUŠ ; , qanï –
(ThS II15). , /
. qamïš.
QAN I : qanï sub a jügürti sö ükü ( . ) ( 142
); qan tut-
ta a jatdï , ,
( 24): qanï qan birlä jumas : qaju ajdï qan tutmïš mdi munï
( III 157); qïzïl a zï qan [ ] ,
g qašï qap qara [ ] – , (QBN 886).
, – (QBN QAN II , ; ; -
189); ölürmäk saqïn ïn tä ri bur an tüzintä qan : tä ri an a t mis rin qan b rtim
 443

qanï ïn qodup i ikdi :« ; : qana atqa

, ], , , urmïš at berip väzir qarïndašï tep ajmïš [ ]
, [ ]» ( 2
);
ümiz apamïz bumïn (~ jamï?) qa an tört [ ] (QBK 36).
bulu qïsmïš jï mïš jajmïš basmïš ol qan QANA : kimni tamarï j un
joq boltuqda k srä l jitmis ï ïnmïs qa ïšmïs bolsar qana ï je il ,
(~ ?) [ ] ( VII 423).
, , , [ ] QANA U
[ ]; I 447).
[ , ] , QANAQ ( I 383).
(O1); ötrü tä ri qanï ormu ta . qajaq I, qïjaq.
tä ri tä risi bur anqa ïn a tep ötüg ötün i QANAT : r qu u qušqa soqušmïš quju
quš qanatï a urup ,
(Suv 18818). (ThS II53);
elig qan . elig I; qa an qan . qa an I. quš qanatïn r atïn [ ] [ ]
. an I. [ ] ( I 34); rä a birlä avfnï
QAN III : qan qanat s n qïlïn
. . (?) (USp 317); qan el i . . (QBK 2156); mun ulaju ja ïn bodistvalar
(USp 53-34); qan o ul . . (USp 183); qan ulu jarlïqan u ï kö üllüg ulu bilgä biliglig bu
tojïn . . (USp 7822): bars qan sa un . eki türlüg qanatlarï ü ä sansarlï kök qalïq i intä
bars IV; bögü qan . bögü II; erklig qan . tïdï sï u up
erklig II; ja laqar qan . ja laqar; ögädäj qan
. ögädäj; qara qan . qara III; su ati qan :
. su ati. (Suv 3073).
QAN- 1. , ; qanat jüg . . ,
, , : ol suvdïn : rät boldï b glär qanatï / qanatsïz quš
qandï ( III 184); bašïnda maz aj b glär begi jügi
bir at ï ma a suv berür / alïr m n tükätü i ip öz ,/ ,
qanur [ ] (QBK 1725).
,/ , QANAT- . qana- -
(QBK 36114); 2. - , ; ol anï burnïn qanattï
, , - ( II 313).
: tut ï ja ar bulïtï altun tamar arï / QANATLAN- : quš
aqsa anï aqïnï qandï m ni qanï [ – qanatlandï ( II 267);
] , r qanatlandï ( . .
[ ] )( II 267).
,/ , QANATLÏ : altun
( I 376); kö ülü täki qanatlï talïm qara quš m n –
küsüšü bar a qanlï ( . )
( I115); meni körgäli küsäsär ötrü (ThS II4).
qan aj küsüši , QANATSÏZ ,
(Suv 48717). (QBK 1725).
qan- büt- . , - QAN : o lanïm jaš ïp qan küntä
: n küsüši rsär qanar bütär tiläp tapïš matïn turur -[ ]
,[ ] (Suv 36212); ,[ ][
büt- qan- . büt- I; tod- qan- . tod-. (USp 1162).
QANA- 1. , , ( ) . qa .
III 273): r burnï qanadï QAN A . . : qan a
( II 323); 2. : ol atïn barïr m n ? (ThS II63); qan a bardï
qanadï ( III 273); aj o ul , ?( I 74); quru
birük banmïq kü äsär qanamïš k rgäk qaldï kalbüd u up bardï an / bajat bildi qan a
[ ] , barïr rsä an ,
(Rach II 33). ,/[ ] ,
. qanï-. (QBN 1203); amraq qïzïn bulmadïn ïn a tep tedi
QANA AT [a. ] , ni qïzïm qan a barjuq ol tep
 444

, :« / ,
?» (Uig II 2521). ( I 376).
qalï qan a . qalï. QANÏMDU . .
413).
QAN ASÏZ: qalï qan asïz . qalï. QANÏMLÏ : bar anta tiši
QAN ÏQ 1. ( ) (MK I 475); 2. . tïnlï lar bir r ü ä qanïmlï bolup tü in küzätgäli
, ( I 475). taplata ï
QAN UQ I : süsi otïn oruldï / qan uq , -
qa ar ol tutar [ ] , , (Suv 2603);
, / , birök ol qama eliglär qanlar ö ö elläri ä
[ ]( I 195). ntü k ntü m iläri ä qanïmlï bolup
QAN UQ II . . (USp 1245). -
QAND [ . ] (QBN 37111). -
QANDA . . : qur aq (Suv 4118).
jïlïn bo un kör / qanda tüšär qodï il , QANÏN SÏZ 1. , -
[ ], / : qanïn sïz közin bur an tapa tetrü körüp
[ ]( III 68); t gin inisin
oquju ma radï inim qanda s n , [ ] ( 152
); [ ulu]mïn ölürüp
: « , tin j mä qanïn sïz kö ülin jedi
?» ( 584); sizni tözü tükäl ögkäli qanda u aj , ( .
n ) (Uig III 668); 2. ,
(Suv 11417). , : qanïn sï körklä altun
Cp. qajda, qajuda, qanjuda, anda. kövrüg körtüm [ ]
QANDÏR , (Suv 9420).
( I 457). QANÏQÏ ?, ?; ,
QANDUR- . qan- , .: qanïqï mu ar t ggü
, ( II 192). ešim aj r / munï qïl uqa s n ma a jarï ber ,
. qantur-. [ ]
QAN A , : qan a üs ündä ölüg [ ] -
bar unï qojdï qan a bašïda irig bar unï qojdï (QBK 3285); qanda rin qanïqï
, [ ] ?( I 46).
( 317). QANÏT- . qan- ;
. qa lï I. : ögdi ol rig
QAN ALU . . 327). qanït an
QAN Ï (?): qan ï n lük ölgäj ol ( I 515).
? (ThS II88). QANJU . . ;
QANÏ I ?: elim amtï qanï ..., ; …, ; ;
?( 9
); o lum qanï , , : qanju kiši k ntü tüzin ü ä
?( III 237); s ni dä ozaqï ažun tut ï / erklig bolup el an törüsin tutmïš ,
qanï qan a bardï qanï ol kü i , ,
,/ [ ], , ( . ) (Man III 204);
? (QBN 3708); qanï bu kün anlar qanju tïnlï uvutsuz biligi erti ü kü lüg rip
mi indä biri ,[ ]
?( 204
). ( VI70).
QANÏ II . , : šitti elig . qaju, qanu, aju-.
ajdï k ldür qanï / qajuda turur bir köräjin anï QANJUDA . . ;
[ ] : « , ..., ; , : bu qama türk
[ ], / ( . - bodun tä rikä [jazuq] qïlta ï bol ajlar qanjuda
), » (QBN 521). din arlarï ... bašïn aj ölürgäjlär
QANÏ- , ( )( III 274). [ ]
. qana-. [ ]
QANÏ , ; ( II 11).
: tut ï ja ar bulïtï altun tamar arï / aqsa . qajda, qajuda, qanda, anda.
anï aqïnï qandï m ni qanï [ – ] QANLAN- : türk bodun ... tab da
, adïrïltï qanlantï …
[ ] , [ ], [ ]
 445

( 2
). kesrä qa ïm qa an ucdï -
QANLÏ I , , : ( 12
); qa ï qan ögi qatun esidip
rik erini jarlï rmägü bašï qanlï - ekün kelip , , , ,
, ( I 70); [ ], (USp 9726);
jatnï ja lï titüsindän öznü qanlï ju ruq jeg qacan ïduq qa ïmïz qalïqtïn qodï enti iz
, , o , ( III35).
( III 43); bu jï ï sarsï ög qa . ög II.
qanlï jiri lig ... tü , , QA II: qa et- : qaz qa etti
, ... (Suv 6131). (MK III 358).
QANLÏ II ; - QA DAŠ , o -
: jana qanlï tep jarïm bö berdim : qa daš quma urur ögdäš örü tartar -
[ ], [ ] (~ no )
(USp 3816). , (~
. qanlïq. ) [ ] ( III 382).
QANLÏQ , : QA LÏ I a, , : jügrük
qanlïq süsi abqa önmiš larïn qošu lu qa lï ,
(ThS II97). (Suv 6255); anta örtü
. qanlï II. makintrasini elig b g ulu b dük qa lïlarda t lim
QANMAQSÏZÏN , üküš aš i kü d tavar rdänilär orturup
(Suv 3652).
QANTA . qanda. ,
QANTAN . qantïn. (Uig III 4028); qa lï jolï
QANTÏN ?: sü üglig qantïn k lipän ( . ) (USp 1165).
sürä ltdi . qan a.
[ ]? ( 23). QA LÏ II . . III 379).
. qajudïn. QA LÏ Ï ;
QANTÏRAN ?: kö ül kö üldäki ( VIII 34).
nomlarï taqï qantïran boltuqar [ QA LÏLÏ ,
] : jelvi kü i ü ä ötrü a lï ja alï qa lïlï
? (Suv 3902). jada tört bölük sü b lgürtsär
QANTUR- . qan- ;
( , ); ( ): : , ,
ol m ni suvqa qanturdï (Suv 38415).
II 192); n gü küsüši rsär qantur aj m n QA RAQ . ( III 383).
, QA SÏQ: qa sïq ata ,
(~ ) [ ] (USp 1047). III 383); qa sïq o ul ,
qantur- bütür- , ( III 383).
( ): anï bizni qop qama küsämiš QA SÏZ , : küni
küsüšümüz alqu saqïnmïš saqïn ïmï nï kö ülü- tirig ü jašïmda qa sïz boldïm , ,
mü ä qanturu bütürü tä rim , - (E 61); ögsi ögi qa sïz
qa ï si boltu [ ], [
, ( VII 4091). ] , [ ], [ ]
. qandur-. ( 776).
QANTURMAQ , - QAP I , , , ( III 146):
: joq quru tö ä tajanïp küsämiš türlüg äk su uldï / jen ü qapï a ïldï
kü üš üg qanturmaq atlï onun bölük - [ , ]
« / ( II 122);
[ jal uq ürülmiš qap ol a zï jazlïp alqïnur
] » (Suv 37121). –[ ] :
QANTURMÏŠ: qanturmïš toqïl . . ( I 195).
(USp 482). qap tol uq . : üküš
QANU ?; ?( I 31). lim qaplarta tol uqlarta ol ja alarqa kü i
. qaju, qanju, aju. je mis ä suv jut urup
I : lï qa teg qïlïnmaduq erinc [ ],
, ( T 5); anta , (Suv 6046).
 446

. qa II. gin arï ïr a ,

QAP II . , ,
III 146).
QAP III , , [ ] (Man III 1411).
III 146). . qap aq.
qap qadaš (~ qa aš) QAPAQ II . ( I 382): közi
( ): jaraš u k räk qap qadašlar bilä qapaqï tüp tüz
(~ ) (Uig IV 48).
(QBK 18514); jaqïn qap qa ašdïn QAPAQ III , ,
jitürmiš s n öz / uluš känd bodundïn evürmiš s n ( I 382).
jüz ,/ QAPAQLA- : er qïzï
, qapaqladï -
(QBN 2362); uja qap . uja I. (~ )( III 338).
. qa I, qa adaš. QAPAQLÏ : qapaqlï qïz -
QAP IV: altï qap jarašmaz (ï) . altï. ( I 496).
QAP V: qap qara o qara I QAPAR- . qabar-.
( III .71) QAP AQ -
QAP VI [ . , kab] . ( I 471).
( VII 2528). QAP UQ : böz qap uqta urup kün it
QAP- 1. , : to an quš tä ridän ja ï soqup tiš üsä urzun [ ] -
qodï tabïš an tepän qapmïš « » [ ]
] [ ] (ThS II66); , [ ] (Rach I99).
üzä i bar rsä igän b rk qapar - QAP A ( I 425).
, ( . ) . qapa , qapï I, qapu .
(QBN 43711); anï ü ün meni qapïp eltdi QAP AQ ,
[ ] (Uig III 7027); 2. - I 471).
, , : r ton qapdï . qapaq I.
( II 4); anasï t vlüg juvqa japar QAP AQLAN- : keš
lï tetik qoša qapar ; qap aqlandï [ ] -
[ ], : ( II 275).
III 33); 3. , ( QAPÏ I , ; : ol on mi
): lanï jel qapdï balïqlar ölüm qapï a kirip
( ?) ( II 4). , (Suv 60110); [u]lu
tut- qap- . tut- I. ki ig qamu bodun toj qapï a t gi bardïlar
QAPA , ( III 217): , ,
qapa jüklüg oq ( II A65); kedin ta tïn bulu da tä ri qapï ï
III 217). ïltï
QAPA ; : qaltï balïq qapa da ( I144).
olurup rkän an ud ïsï beš jü ud sürä önti . qapa , qap a, qapu .
[ ] , QAPÏ II: temir qapï . temir II.
, [ ] ( 647); QAPÏ Ï ; ,
ötrü taqï i gärü kirdi ordu qapa qa tegdi : ötrü qapï ï r tur urup jolta ö i ol urtï
[ ] , [ ],
( 421). ( 661).
. qap a, qapï I, qapu . . qapa ï, qapu ï.
QAPA AN: qapa an qa an . . QAPÏ LÏ : törttin jï aq
, qapï lï t ulu sri ü rdinilig qalïq i intä
( 691–716 .) ( 51
). olurup ,
QAPA Ï , ,
( 415). (Suv 20914).
. qapï ï, qapu ï. . qapu lu .
QAPAN . . I 415). QAPÏL- . qap- 1. -
QAPAQ I , : ïn a qaltï ; r vdä qapïldï
qatï lï altun qïzada arïjur a taqï ïn a qaltï ötsüz [ ] ( II 120); 2. ,
qapaqu j mä jügürügli qï lï suvqa k mišip [el] : anï tonï qapïldï
 447

( II 120). g k räk aj bu iš išlär er ,

. qapul-. , / ,
QAPÏN- . qap-: r tavar qapïndï -
, ( II 154); (QBK 1389); qapu bašlar r ke ba ïrsaq k räk
lan jel qapïndï [ ] / täni anï birlä tapu saq k räk -
( II 154). -
QAPÏŠ , ( I 369). /
. qapuš. (QBN 1893); qapu bašlar rni ba ïrsaqlïqï bu
QAPÏŠ- . qap-: ol m ni birlä topïq ja lï k räk ,
qapïšdï ( II 88). , (QBN 1934);
. qapuš-. qapu el bašï
QAPLAN : q u ta ïnta qaplan joq qudu : ulu a ibi bolsa azad kiši / taqï bir
suvïnda balïq joq , jara lï qapu el bašï [ ]
( VII 427). , [ ]
QAPLAN- , , / –
: r qaplandï - (QBK 1395); qapu
( III 199). ja aqï ( III 376); el qapu .
QAPLÏ : qaplï o ul , - el II; se räk qapu . se räk II.
, « . qapa , qap a, qapï I.
»( III 146). QAPU Ï , ,
QAPSA- I , : qapu ï tïdumaz ja jol qïl ï -
: anï t grä kiši qapsadï
( III 285). [ ] (QBK 2214).
. qavsa-. . qapa ï, qapï ï.
QAPSA- II . qap-: ol anï tavarïn QAPU DAQÏ , ;
qapsadï ( III 285). ; : qapu daqï erät birlä n täg
QAPTUR- . qap- - tïrilgüsin ajur [ ] ,
( II 189).
QAPU 1. , , : tapu qa k li (QBK 1017); qapu daqï birlä jarašmasa uz / tiriglik
qut qapu da turur / qapu da turu lï tapu da turur tatïmas aja gü öz [ -
[ ] ], ,/ -
] ,/[ ] – , (QBN 3004).
[ ] (QBN 202); lig QAPU LU : qapu lu v
qapu qa qïsïldï , ( I 495).
II 135); ber qapu tïdma barsa kiši . qapï lï .
, , QAPUL- . qap- ,
(QBK 2763); 2. . , - : bu n ol qapu da qapul an
, : adïn-ma eki n ( I 520).
qapu körki ol , . qapïl-.
(QBK 1409); qapu da n täg QAPULU , : qapulu
rsä oltu turu - erdi a qï joq erdi [ ] , [a]
? (QBN 1933). ( 288).
qapu baš ïsï , QAPU . qabu .
, : qalï jol QAPUŠ I: qapuš qarma bol- -
silsä qapu baš ïsï / jana kirgü bolsa rät söz isi , : qapuš qarma boldï
[ ] , - müsülman ne i -
[ ], (QBK 38216).
(QBK 14010); qapu Cp. qapïš.
baš la- , ( QAPUŠ II .
): jana ertä tursa qapu bašlasa [ - (MK I 369).
] , [ QAPUŠ- . qap-
] (QBK 1395); qapu ( II 113).
bašlar er , - . qapïš-.
( ); - QAQ I , : qaq t
: ma a aj ïl mdi qapu bašlar er / negü ( II 282).
 448

QAQ II ; : rük qaqï , : l a ar t qaqlattï

( II 282). ,
qaq quq , (MK III 130). ( II 348).
QAQ III , (MK II 282): QAQRAŠ- : suvlar qamu qaqrašdï
qaqlar qamu kölärdi ( II 220).
( II 282). QAQRAT- I : ol qaqrat u
QAQ IV . (?) (QBN 3864). qaqrattï ( II 334).
QAQ V: qaq quq et- : qaz qaq quq tti QAQRAT- II . qoqrat-.
(MK III 130). QAQRAT U
Cp. qa . ( II 334).
QAQ VI . haq II. QAQSÏ- , -
QAQ- , , : anï bašra qaqtï : t qaqsïdï
( II 293); jašnat qïlï ( III 286).
bašïnï üzä qaqqïl jara - QAQŠA: qaqša a qï . . (USp 3016).
[ ], [ ], ( II 356). QAQTUR- . qaq-: ol anï baš ra
QAQA ; : ton qaqa boldï qaqturdï
( I 358). ( II 191).
. qa a I. QAQUR AN ,
QAQAS c . qa az I. ( I 518).
QAQAT . qa at. QAR I : qar buz qamu erüšdi / ta lar suvï
QAQÏ- , : ol andïn qaqïdï aqïšdï ,/
(MK III 269); qama tä rilär ( I 186); sü üg batïmï q rï sökipän -
quvra ï javlaq qaqïjurlar birgärü ( 35);
(Suv 55316). qïš ersä jana tüš körügli qarï / aqar suv tüšäsä ja
övkälä- qaqï- . övkälä-. buz qar tolï [ ]– , -
QAQÏ , : m n anï qaqï ïnda bu ïš /
qïldïm ( I 376). (QBK 3607).
övkä qaqï . övkä I. . qa ar.
QAQÏ SÏZ: övkäsiz qaqï sïz . övkäsiz. QAR II ; (?): qar
QAQÏL- . qaq-: bašra qaqïldï [ ] intä ig kirdi mgäk bar
no (MK II 135). ,[ ] ( I18);
qaqïl- soqul- . (MK II 135). qar a rï ï k räk
QAQÏLA- : qaz ördäk qu u (?) ( VIII M18).
qïl qalïqï tudu / qaqïlaju qajnar joqaru qo ï , QAR III: qar qur et- . : qar qur
, (~ ?) , tti qarïn (M I 324).
, (QBN 186). . qur IV.
QAQÏMAQ , , QAR- I , ( I 432).
(Suv 55318). qat- qar- . qat- II.
QAQÏN-: ökün- qaqïn- . ökün-. QAR- II , : r suvqa
QAQÏR- : qaqïrr a s n anda ja sudma qardï ( II 197).
qatï (QBK 24212). QAR- III ;
QAQÏŠ- I . qaq-: olar ekki bašra qaqïšdï , : suv arïqtïn qardï
( II 105). ( III 182).
QAQÏŠ- II . qaqï- , - QARA I 1. ( ); . .
: erän qamu qaqïšdï : sarï taš na ïd tözlük ol qara taš kivan
( II 104). tözlüg ol
QAQÏT- . qaqï-: ol anï qaqïttï ;
( II 308). ( hB9); ošul o ulnu ö lüki ïra ï kök erdi a ïzï
QAQÏZ . qa az I. aš qïzïl erdi kö läri al sa larï qašlarï qara erdilär
QAQLAN- I , : erdi , –
t qaqlandï ( II 252). ; – ,
QAQLAN- II , – ( 17); kün tä ri jaruqï qap
: suv qaqlandï [ qara közünür
] ( II 252). (Uig I 367); köni sözdän taštïn
QAQLAT- , , sözüg söz t mä / köni gri farqï ürü li qara -
 449

[ ] , - (USp 1142); qara

;/ bo uq (Rach II 390); qara om uq
[ , ] : qara om uq ötti sïta tumšuqïn -
(QBK 3928); 2. , , - , (QBN 1810);
; . . , : jašïl qara erük ; ; (~ ?) (MK I 69);
kök bezädi tümän julduzun / qara tün jaruttu qara etmäk ,
jaruq kündüzün - (
,/ III 222); qara ja ( III 222): qara jel
(QBN 148); ötrü ol baja ut qap qara tünlä , ; : rdänilär
bir quru sögüt tuš bolup tilägäli taluj ögüzkä kirsär taluj i intäki qara jel
lip k misin toqïp j klär rgüsi otru -larïnta
( III .71
); tä rili j kli jaruqlï qaralï ol ödün qatïldï ölüm jerkä t gürsär [ ]
,
(Chuast 6); 3. . , - ( .
; , ; , - ) ,
, : tün udïmatï küntüz ( . ) ,
olurmatï qïzïl qanïm tökti qara t rim jügürti isig ... (Kuan 20); qara jer .
kü ig b rtim-ök , , : n ä qaršï ordu n ä b rk tura / ölüm
, [ ] , buzdï qïldï qara jer körä ,
( . / ,
)( 52
); qara j l tä ri m n (QBK 37917); si dgü bar a qara j r bolur
(ThS II72); qara – (QBH 17911); qara
mu k lmägin ä qara jal a k mä - jer qatï . : ï aj baj ekigün ölümdä
, ke in / jana tüz bolurlar qara jer qatïn
III 33); 4. . ,- , ,- ; – /
. . ( - (QBN 2646); qara jüz :
), : qara qïlqï bar a bolur qap qalïn bod qara jüz jorï lï t lim [ ]
qara / qara qïlma özni küdäzü tura ,
; ( . -
/ , ) (QBK 771); qara küži . Balsamodendron
(QBK 25514); qamu t gšürüldi törü öndilär / mukul (Rach IIII); qara mïr (Rach II 1102);
qaralï ürü li bir-ök boldïlar - qara orun . : b rmiš seni bil / jal uq
, (~ ) (~ ) tapar qarïnqa / qalmïš tavar a ïnnï / kirsä qara
(QBK 38410); qara nomlartïn orunqa : –
jïraq ketip jürü nomlarï tutmaqqa tajanïp - ( . ); ,
( . ) - [ ], – ,/ ,
, [ ]
(Suv 30213); 5. . , - III 222); qara ot . ( III 222); qara
, , ; - qa . qara ; qara qaraq (MK I 382);
, : qara ton (USp 3212); qara qura ,
qara tuz (?) (Rach I4); qara qara etmäk (MK III 222); qara quš 1) .
min (~ ) (Rach I31); (?) (MK I 331): qu uqa qatïlmas körü tur ju aq / qara
6. : tonqa qara juquldï quš ürü quš bilä k jïraq : (?)
( III 81); 7. , : qïlï qan ,/
tamuzsa b gi el lïr / qalamda qara tamsa altun [ ] (QBN 3024); 2)
lir , (~ ) ( I 331); qara
, ,[ üpgük (ThS II32); egätlik qara baš
] (QBN 20113). (~ qarabaš) . egätlik; qul qara baš . qul I.
qara baš (~ qarabaš) ; ( III 222): QARA II , ;( -
bu bod sïn jorï lï qara baš qalïn (?) qara I) , ;
– (QBN 1269); , , :
kim ün atlï b i qarabašïnmï lig satïr jarmaq süsi k lti qarasïn jï dïm b gi qa dï
kümüškä inä ikä to ru tomlïdu sattïm , [ ] ,
( a1); qara türgäs bodun qop
ikdi -
 450

( 38); qara qa usï bar a qarnï ü ün / bo un mïsïr; ögrün qara . ögrün II; qalï qara a ï
všigi bar a bo zï ü ün . qalï II; qïtï qa a . qï ï; qutadmïš qara
– ,/ . qutadmïš; qulun qara . qulun II; sekin
(QBN 3112). qara . sekin ; tükäl qara c . tükäl II.
qara am bodun . , QARA- : atïn tinin tartap turdï qarap
: qara am bodun birlä n täg inäkkä ïn a tep ajttï ,
qatïl u keräkin ajur [ ] , [ ] , [
], (USp 973).
(QBK 25510); qara am bodun bar a qïlqï ö i QARABAŠ: qara baš . qara I.
[ ] QARA Ï , (MK I 445).
(~ ) (QBN 3108); qara QARA UQ .
bodun . , ; ( I 487).
: qadašïm-a k šim-ä adaqlï atïm-a jïta qara QARA . (Rach I26).
bodunïm-a adïrïltïm jïta m n , QARA U I , (
, [ , , jelmä – );
, , (E 1012); , : uzun j lmäg j mä ïtïm-oq arquj
gkä qara bodunqa edgü jarlïq jarlïqadï qara ul[u] artdïm-oq janï ma j k lü bilirtim
[ ]
( II 69); qara bodun k ntünü ( . – . .
qutsuzï ülügsüzi ü ün joq ï aj bolur ), (?) ,
, ( )– [ ]
( VI12); qara bölük . ( 53
); oluru tejin t miš j lmä
( I 56); qara ja ma . qara u dgüti ur ïl basïtma « !
( III 34); – [ ], – [ ]
qara qama . , , , , [ ]
: qanlïq süsi abqa önmiš sa ïr i rä lik [ ]!» ( 34
); bu kün
jik kirmiš qan ligin tutmïš qara qama süsi n-m dävlät qara u sanï / ma a kim ilinsä tutar
ögirär ; n anï
, [ ] ,/ ,
, (ThS II97); (QBN 589).
bodun qara . bodun; jïlqï qara . jïlqï-. QARA U II , ( I 446):
QARA III: qara . . - biligsiz qara u turur b lgülüg / aj közsüz qara u
( III 221); bilig al ülüg , [ ]
qara baqšï . . (USp 1012. 389); qara buqa ;/ ,
. . (USp 162); qara jal a . (QBN 323); bilišmäz kiši ol qara u sanï
- / qara u jorïp jazsa sökmä anï ,
, , - , ;/
( III 32); qara jï . , (QBK 197).
( I 119); qara köl . QARA U III: qara u sï qan
( 42); qara oquj . . (USp 652); ,( ?) (Rach I56).
qara qajas ( III 172); qara qan QARA U IV , -
. . ( 304, 371); qara qaš ögüz ( I 446).
( III 152); qara qum . QARA UNÏ
( 7
); qara quš 1) . III 243).
( I 331); 2) . QARA UR- , : qara urma
III 40); 3) . . (USp 3711); qara se ir dünjakä soqluq qïlïp / qalïr bu barïr s n ökün ün
. 1) ulïp , [ ]
III 222); 2) ( 244); qara ,/ , [ ],
se ün . . (USp 2614); qara tekün . . (QBK 36512).
(USp 721); qara temür . . (USp 137); QARALA- 1. , : ol qaraladï
qara to ma . . (USp 1214); qara tojïn ni ( III 324); r ton
. . (USp 149); altun qara . altun II; qaraladï ( III 329);
baš qara . baš II; bu ra qara an . bu ra 2. , : ït qaraladï
II; bujan qara . bujan II; bürlük qara . ( III 324).
bürlük; mi qara . mi II; mïšïr qara quz . QARAM : j ti qat qaram i intä alqu a ulu
 451

lar jïlanlar jatur ra ïm k ndü jïraq / bulnadï m ni qaraq ,

( 395). , ,/ [
. qarïm. ]( III 29); uvutsuz bolur üstärigli
QARAMFUL . qaranful. qaraq [ ]
QARAMUQ . ( I 487). (QBN 1677); bašlarïn bï turu qaraqlarïn ötürü
QARANFUL [a.-n. ] . : saba , (Suv 2357).
jeli qoptï qaranful jï ïn köz qaraq . köz I; ot qaraq . ot IV:
, [ ] - qara qaraq . qara I.
(QBN 185). QARAQAN . apara (Caragana Lam.)
QARA U , , ( III 388). (MK I 448).
. qara qu. QARAQ Ï : i eldä kötürgil
QARA QU 1. , ; bo un kü lärin / tašïrtïn arït ïl qaraq ï barïn
: jula rdi alqqa qara qu tüni ( )
,/
(QBN 157); ediz k b di lig sarajï qalïp / qara qu (QBN 3981).
r ev ä ja ur sen ulïp - qaraq ï sekär i . -
[ : ü ün i ämin tut qamu jollarï /
], / , , qaraq ï s kär ig arït ïl arï ,
(QBH 587); antada ba a bir qara qu , /
v i indä suv ja ïp [ ] (QBN 4001).
(Suv 36115); 2. , , : ol qara quda QAR QL - , :
qarvadï [ ] ( III 290); ol tavarï qaraqladï [ ]
qara quda rdim jaruttï tünüm (M III 338).
– [ ] (QBN 3911); QARAQLÏ , c
sansardaqï nizvanïlï qap qara quda [jo]l ï jer i I 497).
bolur rsär m n - QARAQSÏZ ( I 497).
, - QARAQUNAZ . . (USp 5919).
(Uig III 611); mgäklig qara qu QARAR [a. ] , ;
tarqarda ï in külüg jaruq jula tamturda ï [ ; : tüpi jel turur bu ažun
] , - kör o ul / köligä turur kör qararï joq ol ,
, , – , – ,
(USp 10234); 3. . , , (QBN 34213).
: qalïn bulutï tüpi šürär / QARAR- 1. , ;
qara qu ïšï urun a ar , : tiriglik tükädi qararur tünüm
, / [ ] ,
( . ) ( III 216). (QBK 33611); bulu jï aq bar a bütürü
qara qu qararï . , : qara qu qarardï qara tuman ä örtüldi
qararï tarqar u ü ün t g inü jorïr [ ]
[ ], (Suv 6178); 2. . -
( üen185); q lï ï bar a tarqarur qama qara qu , , ( , ):
qararï [ ] qararmïš kö üllüg mu ul ... qïvïrqaq saranlar
(Suv 34916); qara qu tünärig . , ...
, ; : n räk bu ( III89); 3. ; -
qara qu tünärig orun / süzük m gü elkä ašun ïl , ( ): ton qarardï
burun [ ] , ( II 77).
?/ [ ] QARARÏ 1. , ; -
(QBK 17711). , : j mä jegädti jaruq kün
. qara u. qararï tünüg ala adturdï -
QARA QULUQ , , : , (Man III 1911);
uz q an bir jerdä tä ri albar uda erdi 2. . , , , -
qara quluq k ldi kökdün bir kök jaruq üšdi , : [birö]k kim ajït qïlïn lï qararï
[ ] biligsi kökü lüg rsär
, , ,
[ ] ( 66). (Kuan66); qamï tïnlï o ušï qararï
QARAQ , ( I 382): nizvanï[larï üzä] qal telvätäg rti[lär]
 452

( II 249).
( III114); qama qar an- alqïn- . : jemä
tïnlï larnï qararï ajït qïlïn ï bir kintikä qar anurlar alqïnurlar
( VI354): 3. - (Man I 99); bu
, , ; altin ja ïz jer qararï tetir qar antuqïn alqïntuqïn k kräštükin bilmäz kiši
( VI319); jaruqï g ,
jaltrïju qararï alqu ketärti e o , , (Man 916).
( VI422). QAR A , ( ): tä ri
qara qu qararï . qara qu. qar a ilinmä
QARART- . qarar- 1. ( II 288).
, : ol anï tonïn qararttï . qïr II.
( III 431); 2. . QAR AQ: qar aq tarmaqï -
, ; , ( I 467).
( , ): elig bušdï artuq QAR AŠ- . qar a-: olar ekki qar ašdï
qararttï m iz ( II 220).
[ ] (QBN 563); jüzü ü . qïr aš-.
qarartma ma a (QBN 5613). QAR AT- . qar a-: ol j kni qar attï
QARBA: qarba tüpi - ( II 338);
(Rach I162). qar atmïš kün önär
QAR : qar qur . ( VIII 39).
: r turmuznï qar qur jedi . qïr at-.
( I 343). QAR ÏLA 1- : m ndä tïnar qar ïla
QAR A- , : [ ]: « -
jumš aq n qar adï »( I 529); 2. (?) ( I 526).
( III 276). . qarlï .
QAR LÏQ [a. + -lïq] - QAR ÏŠ : tä ri qar ïšï anï üzä
: ikägükä qar lïq k rgäk bolup qu lu atlï qa un [ a ] !( I 461);
kišini satïp qutlu t mürtin jü elig qalïn bö kiši e gü atïn kör alqïš bulur / atïqmïš esiz ölsä
aldïmï [ ] - qar ïš bulur , ,
, , /
[ ] [ ] ,
[ ] (USp 163). (QBN 308).
QARDU , : qar ïš qïl- : qar ïš qïlur umalar
qardunï j n ü saqïnma , jun ï körüp qonuqlar , -
– ( I 419). , ( I 274).
QAR A ; : bir qar a birlä qïš QAR U
lmäs I 426).
II 26); bu alp r s kirtip erig tar anï / la ïn . qar uj I.
quš qovar t g qalïn qar anï , QAR Ï UN
[ ], [ ] ,/ (Rach II 1061).
(QBH 8829); qaltï QAR UJ I
birök bu jirtin ütä qar alï ügili ikägü qaju ö ä III 241).
tüzülüp bir ujalï bolsarlar . qar u.
QAR UJ II . qïr uj.
(Suv 69317). QARINI [ . k ri ] . . (Suv 42510).
QAR A- , : tä ri anï QARÏ I 1. ( III 223):
adï ( III 290). qarï a qonar häm qafäsqa kirür [ ]
qar a- arqa- . , : ol ( B460); 2. -
anï qar adï arqadï ( I 284). , ( ): r ä lig qarï
. qïr a-. bözün üm tikämäs
QAR AL- . qar a-: j k qar aldï ( I 117); ma a
( II 236). sadaqa jonlaqlï bö k rgäk bolup solda a atïn
QAR ALÏ . n jü eki ba lï uzun qarï a böz alïp ,
( I 527). ,
QAR AN- . qar a-: r özin qar andï ,
 453

(USp 132). QARÏLÏQ : n körklüg kün erdi

QARÏ II 1. : bir qarï öküzüg ... qumurs a jigitlik küni / qarïlïq joq ersä
jemiš ... , /
(ThS II56); qarï öküz balduqa qorqmas ! (QBK 455); qarïlïq k lip aldï
( III 421); 2. : lgäj sa a [ ] ,
negü ter šitgil sïnamïš qarï / sïnamïš qarïlar sözi (QBN 3815); qarïlïq
söz qurï , , qavurdï jigitlik jïradï ( . )
/ – , (QBK 38813).
(QBK 2913); edi jaqšï ajmïš biliglig qarï QARÏM , ; . : azu j mä
(QBH 12536); körsär si otlu qarïmta tüš ä ilärig k iglärtä
qarïlarï jigit qïlmaq alp jertä el i o rï ü ä adaqmïš larï olarnï
(Suv 59318); 3. : qar a qarïsïn kim bar a ujur si qorqïn larïn ketärgäli ,
bilir ?( I 425). ,
qarï baš : uluš saju balïq
saju kim b gläri azu qarï bašlarï rsär ijinür ,
bašïnur (Suv 4943);
, tükädi tiriglik qazïldï qarïm ,
[ ] ( VI10); topraqtaqï (QBK 36315).
qarï bašlarï atlï ï jüzlügi . qaram.
[ ] ( VI96); QARÏMAQ ; : sän rmäk
qarï bol- , : özüm iglämäk o tun rür jigitän rmäk qarïmaq o tun
qarï boltïm ( 56
); it qarï rür – [ ]
bolsar jatïp ürür , , –
( VII 426). [ ] (Man III 1318).
QARÏ III: qarï sögüt (?): qarï qarïmaq ölmäk . , -
sögüt qasï köjürüp külin alzun (= . jaramara a)
(Rach II 235). : to maqlï qarïmaq ölmäk
QARÏ IV: qarï antri [ . haricandr ] . , (Suv 36715).
. (Uig III 62). QARÏMÏŠ: titräk i qarïmïš . titräk i.
QARÏ- , : arslan QARÏMSÏN- . qar- II: r
qarïsa sï an ötin kü äzür , suvqa qarïmsïndï ,
( III 263); qarïmaz ( II 260).
bolur edgü me gü jašï , QARÏMTU: qarïmtu tutu . .
(QBK 784); si in t g ki ig körtlä (USp 274).
urï rdi amtï qarïdï [ ] , QARÏN 1. , , ; ;
, , : adï [ïn] qarnï jarïlmïš
(USp 9712); t vä qarï bolsar bunqal (ThS II10); qarnï kibärip
bolur , ba ïrsuqlarï salïnïp ,
( VII . 796). ( X548); bu ot ol qarïn bošut an -
qarï- jaša- , ; (~ ) ( I 514);
: m n qalaqa ja ïp b rim alïm t lim bolup ana qarnï mänzil qa ajlï amul (~ )
alïm ïlarïm-ma t lim bolup tur u t g bolmajïn [ ] -
qarïp jašap barmïš ü ün (QBN 1117);
, - 2. . (
,[ ] , ): kö üllärin
[ ] (USp 324). qarïnlarïn erintürdüm bor ïnturdum örlätdim
QARÏ SÏZ: qatï sïz qarï sïz . qatï sïz II. mgätdim rsär ,
QARÏL- . qar- I : bir n (Suv 13610); jal uq tapar
birgä qarïldï ( II 134). qarïnqa (~
qatïl- qarïl- . qatïl-. )( III 222).
QARÏLA- I , ( III 324). qarïn a - , -
QARÏLA- II ; : qalï qarnï a sa bilip jer a u -
( III 324). , (QBN 933);
QARÏLA- III , : tüpi qarï qarïn atmaq , -
qarïladï ( III 324). -
 454

( I 403); qarïn uvš a- ( II 95); 2.

III 286); qarïn uvšat- : sirkä , ; : toqïš i rä
qarïn uvš attï ( II 337); urïštïm ulu birlä qarïštïm
qarïn jorut- : ot anï qarnïn ( . )( I 367);
joruttï ( II 315); qarïšmaz ja ïlar jaraštï i in / körüšmäz ja ïlar
qarïn öt- kötürdi ö in , -
I 171); qarïn ötkür- . qarïn öt- ,/ ,
: ötrüm qarïn ötkürdi (QBN 233); ja ïda kör
( I 226); qarïn ötmä- arslan jüräki k räk / qarïštuqta sri biläki k räk
: qïzamuq önüp qarïnï ötmäsär [ ] , /
äk ja ïn s ri [ip] a a bergü ol [ ],
[ ] , (QBK 12311); 3. , : bu ja lï
( ) ün qaršï qaršï bolur / ekigün qarïšsa birisi ölür
( VII 2216); qarïn tol a- [ ]
: anï q rnï tol ar [ ], / -
e (~ ) , (QBK 2513); eki kö ül
(MK II 288); qarïnqa (~ qarïnta) . I. qarïšdï tütüšgülüg mgäk bar [ ]
QARÏN . (?) ,[ ] ( I77); ög qa qa
( VII 316). qadaš kü qul bir ekintigä qarïšur otlï suvlï t g
QARÏN ( III 375). tütüšlüg bolurlar
. qarïn aq. , , ,
QARÏN AQ ( I 501). [ ],
. qarïn a. ( VI64); 4. ,
QARÏNDAŠ ( )( I 407): ; : tün
qana atqa o urmïš at berip väzir qarïndašï tep kün birlä qarïštï
ajmïš [ ] - [ ]( II 97).
[ ] (QBK 36). QARÏŠ- III , (?);
. qarundaš. (?): böri tiši qarïštï (~ )
QARÏNLA- : ol anï [ ]( II 97).
qarïnladï ( III 345). QARÏŠÏQLAN- , , -
QARÏQ . . (USp 811). , : kü i j tmišin ä
QARÏQ- , qarïšïqlanïp boš ut alïp , ,
: r közi qarïqtï (USp 436).
( II 115). QARÏŠL - : ol bar ïn
QARÏŠ I ( ) (MK I 369). qarïšladï ( III 335).
QARÏŠ II , : bar ïn QARÏŠMAQ , , :
jama ï bar ïnqa qarïš jama ï qarïšqa bular i in qarïšmaqtïn üküš iglär tör ijür
– ; – ( )
( III 28); böz butatïp qarïš toqïjur (Suv 3667).
, [ ] tütüš keriš qarïšmaq c . tütüš; tütüšmäk
( 25). qarïšmaq . tütüšmäk.
QARÏŠ- I . qar- I ; QARÏT , (MK I 356).
: n gükä qarïštï bu iškä ö ün QARÏT- . qarï- :n äb g
[ ] qarïttï qarïmaz özün [ ]
( . )? (QBH 1405); künli ajlï qarïšu jorïjur , (QBK 3062); ö läk
ötrü jaj qïš ulatï tört öd adrïlur qarï mïšqa bo talqïmas
( . ), ( II 304).
– , QARÏTLA- . qartl - I.
(USp 994). QARÏZAN ( I 448).
qarïš- qavïš- . ; - QARLA- ( ), : qarlap
: künli ajlï qarïšu qavïšu jorïjur ažun japsadï , , ,[ ]
( VI324). ( I 463).
QARÏŠ- II 1. : ol ma a jolda QARLAN- ,
qarïštï ( II 98); : art qarlandï -
qïr uj so qurqa qarïšmas ( III 197).
 455

QARLAT- . qarla-: tä ri qar qarlattï ( I 348).

( II 347). QARS II: qars qars .
QARLÏ , : : ol qars qars aja japtï
ürü tis qarlï ta t g jaltrïjur : ( I 348).
, c (Suv 4509); QARSAQ . (Vulpes corsak)
qarlï bu lu ö bolur ( . I 473): manu irbi tilkü qarsaq , ,
) (Suv 5904). (Suv 59916).
QARLÏ ( I 527): qarlï QARŠA- ( III 286).
in jesün [ ] - QARŠA , : anï qarša ï
(Rach I94). kör ( I 464).
. qar ïlä . QARŠAT- . qarša-: ol bözüg qaršattï
QARLUQ . ( II 337).
(KT41; 29; I 473). QARŠÏ I : qarš ï körüp sa dï / anï
QARLUQLA- , maq atar ,
( III 351). / ( III 374); i ip qaršïqa
QARLUQLAN- ( kirmä özni tutun , ,
)( II 275). (QBN 29610).
QARMA ( I 433). qaršï ordu . : bor i mä fäsadqa
qarma bol- , qatïlma jïra / bu eki buzar qaršï ordu tura e
; : , e :/ [ ]
un qarma bolsa i isi kki ligin t gir (QBK 3141); n ä
, qaršï ordu b zäklig saraj / ölüm buzdï bar a turu
[ ] ( I 410); aram qarma qaldï haj ! -
boldï todu lïsï joq , /
(QBK 3818); qapuš [ ]! (QBK 3645); qaršï ordu saraj .
qarma bol- . qapuš. : qalïr qaršï ordu sar jlar qamu
QARMALA- , : ol qar- (QBH 1827);
maladï n ni (MK III 354). qaršï saraj . : ölüm buzdï qaršï saraj
QARMALAŠ- . qarmala- ev üküš
(MK II 221). (QBK 28611); ordu qaršï . ordu I; saraj
Cp. qarmaš-. qaršï . saraj; saraj ordu qaršï . saraj.
QARMAQ ; : anunmïš turur bu QARŠÏ II 1. , , : bu b glär
ölüm tarmaqï / usanïp jorïrda ilär qarmaqï evi atï qaršï turur / bu qaršï i indäki qaršï turur
; / ,/[ ]
[ ], – (QBN 3056); l kündä kiši
[ ] (QBN 4382). bilä qarš ï bolur [ ]
QARMAŠ- : ol m ni birlä tavar ,
qarmaš dï - ( VII 327); jïl aj qaršïlarï bo un amrïl un
( II 221).
. qarmalaš-. [ ] (Suv 68612); 2. -
QARMDI [ . k mita?] : tün künü qaršïsï ol – -
(?) : kök qarmdi ö lüg ( 1 423); 3. : aq at qaršïsïn
(Suv 2821). bolu ta talulapan a anqa ötügkä ïdmïš
QARNA U: qarna u er , -
I 491). , [ ]
. qarnaq I. (ThS II29); 4. : ölüm qaršïsï
QARNAQ I: qarnaq er bi intä ol [ ]
I 473). ( VII 2522): 5. , -
. qarna u. : ol b g anï birlä qaršï ol
QARNAQ II . ( I 424); jumqï jï ïlïp bir jertä i in qaršï
( I 473). te irlär [ ]
QARPAQ . . (USp 79). ,
QARQA ( I 465). (Suv 36518); 6. ,
QARQUJ . qïr uj. : birök qaju adïnsï qaršï qïlïqlarïm
QARS I rsär olarnï edi jašuru baturu kizlämäz m n
 456

( . . ( . )( I 272); kö lüm i ün örtädi j tmiš

) , baš ï qartadï ,
(Suv 10713). ( I 245).
qaršï qaršï bol- , QARTAJ [ . h daya] , ,
, : bu ja lï ü ün qaršï (USp 102 B19).
qaršï bolur / ekigün qarïšsa birisi ölür QARTAL I: qartal et ,
[ ] ( I 483).
, / , QARTAL II: qartal qoj
(QBK 2513); irši qaršï c . irši II. I 483).
. qaršu. QARTAL- . qarta-: anï qartï
QARŠÏSÏZ , - qartaldï ( II 234).
( III106). QARTAN- ( , ): öz qartïn
iršisiz qaršïsïz . iršisiz. qartan ( II 248).
QARŠU 1. : bu din dalï OARTLA- I ( , )( III 445).
dünja dalï qaršu ol - QARTLA- II . ,
[ ] (QBK 38114); ( III 445).
2. ; : ja tapa tetrü baqïp QARTUR- I . qar- I
bögdä bilä / o rap qalï k lsä sa a qaršu sülä , : ol a ar ja talqanqa
, qarturdï
,/ , ( II 190).
[ ] ( III 271). QARTUR- II . qar- II
qaršu bol- , - , ( II 190).
: qa a qaršu bolma qati ja qurup QARUN [a. ] . .
,[ ] (QBK 3883).
[ ] ( 462
); qaršu kel- - QARUNDAŠ ( )( 202).
, , - . qarïndaš.
: munda ur it qa anï el küni o uz qa anqa QARVA- , : ol qaran-
qaršu keldilär uda qarvadï ( III 290).
( 304). QARVAN- . qarva-: ol jan ïq
Cp. qaršï II. rä jarmaq qarvandï
QARŠUT ( I 451). ( II 250).
QART I 1. ; ( I 342): amtï bu QARVAŠ- . qarva-: ol ma a suvda
orunlarta önmiš qartlarqa i gü ö kürgüsin qarvašdï
sözlälim , - ( II 221).
, QARVAT- . qarva-: ol anï
(Rach II 17); 2. : t linmäz qartqa [ - qojunda qarvattï
] (Rach I42). ( II 339).
qart bez . : qartï b ig QARVÏ: qarvï ja ( III 239);
jiri ig qanï igig a rï qorqïn ï ajtnan ï qarvï qašlï kiši ,
bar anï ti miš ïdalamïš bolur m n ( III 239).
[ ], [ ] : QARWA- . qarva-.
, , , QARWAN- . qarvan-.
(Suv 6143); qart er QARWAŠ- . qarvaš-.
(~ )( I 342); ürmän QARWAT- . qarvat-.
qart . ürmän. QARWÏ . qarvï.
QART II : o uz q annu anïda aq QAS I ; : qarï sögüt qasï köjürüp
saqallu moz (~ boz?) sa lu uzun uzlu bir qar külin al un
kiši urur bar erdi (Rach II 235); sögüt süli ä qa ïn
, qasï a [ ] , –
( 357). (~ ?) ( III 134); nara
QART III: qart qurt et- , qasï soqup lgäp burunta ür ün
: lig qart qurt tti [ ] (~ )
( I 342). [ ] (Rach II 217).
QARTA- , ( ): ba rïm . qasïq, qasuq I, qaz II.
bašïn qartadïm QAS II . qaš I.
 457

QAS III . qaz I. QASUJ . ( 18

).
QAS- . qaz-. QASUQ I ( I 382).
QASAB [a. ] , . qas I, qasïq, qaz I.
; : qasab tozï rumi ažun ta suqï / QASUQ II , ,
sa a kelsä tolmaz a ï qaznaqï [ ] ( I 382).
[ ] – (?) QASUQLU
–/[ ] ,[ I 497).
] [ ] (QBK 3207). QAŠ I : b glärim bodunïm közi qašï
QAS UQ . qaz uq. jablaq bolta ï [ ]
QASÏ I , , (KT51);
( III 224). kö läri al sa larï qaš larï qara erdilär erdi
QASÏ II . , –
( III 224). 16); o dïn qaš t bräsar ögsü bolur
. qasu. [ ] ,
QASÏ I 1. ( VII 3411).
I 375); 2. (?) ( III 345). qaš jaz- ,
QASÏ II ; : qasï ( ): s vin in turup ïqtï qašïn jaza
rï m [ ] ,
(Rach I95); burqanlarnï qasï larï (QBN 3608); s vin lig
arslanlarnï t g bolup belläri ormuzta tä rini bolur anda jazlur qašï [ ] ,
va iri t g jin kä bolur (QBK 3510);
, , qaš jazuq tut- , ;
(Uig III 7231). : özü ni jol ötgän saqïn
QASÏ LA- (?): ol qulïn qasï - aj qadaš / s vin qïlma artuq jazuq tutma qaš
ladï (?) ( III 336). , , ,
QASÏN Ï , : o ï jalïnï / ,
qasïn ï qama qa bir ja lï aja ulu enitgülüg bolur (QBN 43715); qaš köz jaz- ( ),
, [ ] , : qulï
(Suv 41914). kö li jüksär jazar qaš köz-
qasïn ï qorqïn ï . , - , (QBK 897);
: rklig qan süsin bašla ï qasïn ï vündi elig jazdï qašïn közin
qorqïn ï rkliglärni atlarï bu , (QBK 2982);
, - qaš köz tüg- ; ; bu r ol tut ï
( VI92); qorqïn ï qasïn ï . qašï közi tügülgan -
qorqïn ï . ( I 524); qaš tüg- , :
QASÏQ , ; : jïlan qasïqïn jïraq boldïm lig tapu ïnda taš / riglänti özläk
köjürüp külin alïp bor birlä i irgü ol ma a tügti qaš ,
, [ ] ; / ,
(Rach I109); tülüg rüknü qasïqïn alïp (QBH 637); qašï tügmä ašnu
(Rach I38); qara šitgil sözüm ,
qara qasïqïn otqa köjürüp (QBN 3583); qalïq qašï tügti közi jaš sa ar
(Rach I26). ,
Cp. qas I, qasuq I, qaz II. ( . . ) (QBN 1813); qašï körtlä
QASÏRQU , ( I 489). , : qašï
QASMÏŠ . . (USp 842). körtläm qavïšu sajur m n
QASNA- , ( (Man II 87).
): k ldi sin snäju ... kirdi bo un qasnaju QAŠ II , , , : jar
..., [ ] qašï ( III 152); etindi qolï qašï kök
III 147); r tumlu qa qasnadï al k ip [ ] ,
( III 302). [ ] (QBN 183).
QASNAT- . qasna-: tumlu anï qasnattï QAŠ III ( III 152):
( II 350). kimni bilä qaš bolsa jaš ïn jaqmas
QASU . (?) , [ ]
(Man I 2630). ( III 22); jarattï jašïl / savurdï
. qasï II. ürü qaš [ ] ( . .
 458

) [ ] ( . . QAŠÏQ . qašuq I.
)( I 330). QAŠÏQLA- ( III 338).
e qaš . e . . qašuqla-.
QAŠ IV: qara qaš ögüz . qara III; ürü qaš QAŠÏQLÏQ: qašïqlïq mü üz , -
ögüz . ürü II. ( I 504).
QAŠ V [ . k a] . . (Tiš 41b7). QAŠÏT- . qašï- ,
QAŠ VI: qaš ojun (?) ( I94). : r tänin qašïttï
QAŠAN : arï sïz aš lï lar qalïn u ( II 307).
ašlï lar qaš anï i tä ilär , QAŠLA- I ( III 299).
, , , QAŠLA- II , -
(Uig II 6113). , : arïq qašladï
QAŠAN- : at qašandï , - ( III 299).
( II 155); kim qan qašansar so unnï QAŠLÏ : qadar qašlï . qadar; qarvï
bïšurup mïr birlä jesär ke är qašlï . qarvï.
, QAŠUQ I : quruq qašuq a ïzqa jaramaz
[ ] ,– (Rach I128). ( I 383); ašnu ü qašuq
QAŠANÏ : qašanï jol ün törtün kün a eki qašuq [i] ün
: qašanï jolï a ur u ol bat qašanur [ ],
[ ] : [ ]
, [ ] (Rach II 263).
(Rach I39). QAŠUQ II . . ( 341).
QAŠA , QAŠUQLA- : l balï qašuqladï
III 370). ( III 338).
QAŠAQ . , ( I 383): . qašïqla-.
qašaq jïldïzï (Rach II 112). QAŠ UQLAN-
QAŠ A I - II 268).
, : qaš a at - QAŠUQLU , -
( I 426). , : qašuqlu ajaq
QAŠ A II: qaš a bu ra . ( I 497).
(?) ( I 426). QAT I 1. , , , ;- ,
QAŠ ALAQ . : qalva körüp ,- : toquz qat ü ürgü topu ulu
qaš alaqï suvqa batar [ ] an a t ritsün -
, ( I 528). , [ ] (ThS II77);
QAŠ AR [< . *kye a-k ra- ?] . 1. an ulaju-ma bu jer suv on qat kök tä ri jaratuqta
( I 124); 2. ( ar oqšajur rti -
A501). [ ]
QAŠ UN . quš un I. [ ] (Man I 1414);
QAŠÏ- , ( III 267): öldä i mä jeti qat qaram i intä alqu a ulu lular jïlanlar
sï an muš tašaqïn qašïr jatur
testiculi ( I 438). ( 396); 2. :
QAŠÏ ; , ton qatï ( I 320); 3. .
; : jülüg bolsa . , , , ( ): rän
qašï bolur ol väzir / väzir bolsa qašï ïšï k jorïr r qatïnda özin kizlädi [ ]
,[ o ] [ ]
;/ - (QBN 2385); beglär qatïnda ( I 320);
, körür erdi közlär bu künlüg j rig / tünärdi körümäz
(QBN 1684); esizlärkä qašï k räk qorqsalar qatïnda rig
[ ], ,/[ ] ,[ ]
(QBK 12214); kür rsig k räk qašï [ ] , [ -
jülüg [ ] , - ] [ ] (QBK 3371); 4. .
( . . , : k räk j r üzä tur k räk j r qatïn /
) (QBH 8611). avïqsa özün kör bu dgü atïn ,
QAŠÏNMAQ ; (~ ?): ,/ -
qašïnmaq m ni jinim mritti , , –
[ ] ( I 261). (QBK 33214); bu ta lar qatïnda ïqar gävhärï /
 459

qazïp j trümäzlär sa a , (Suv 79).

, (QBK 3203). QATA II . ata I.
qat qadraq ( I 471); qat qat QATA- ; (?): s ni
, : qat qat ïsïrsar iglig borluqunnï l kü änip ïnal qu qa qa atï
bolur [ ] [ ], -
[ ] ( VII 366); qara jer qatï (USp 243).
. qara I. . qat- II.
QAT II 1. , ( III 147); QATA I ; (Uig III 8813).
2. ( III 146). . qatï .
QAT III , QATA II . qada .
( ). QATA LA- I ;
QAT IV . at. (?): o uz q an ... kördi kim ... ol börini ar larïn
QAT- I 1. , ; qa a lap jürügüdä urur erdilär erdi ...
jumš aq n qattï , ... ,
II 295); qaju ajdï ötrüm i ürgü k räk / ( 179); ošul urum q an o uz qa annu
özi qatmïš mdi bošut u k räk arlï ïn saqlama erdi qa a la u barma erdi
, [ ] -
,/[ ] - , , [
[ ] (QBK 442); ]( ?) ( 152).
2. ( ): qïrtïšï sar arur qanï QATA LA- II . qada la- I.
qatïp barïr , QATA LAN- ,
(Uig I 3613); 3. , : ja šaq (Uig III 287).
lim sajrap anï tam aq qatar . qatï lan-.
, ( I 467); a ïzï QATA LANTUR- . qata lan- -
qurup tili tam aqï qa ïp sav sö läjü umatïn , (Man I 134).
, , QATAR . atar.
(Suv 62411). QATAR- 1. ; ol atï qatardï
QAT- II 1. , ; ( II 74); 2. :
; : k räk qat šäli ä k räk tirjaq : rdi ašïn tatur an / javlaq ja
et , qatar an , ,
(QBN 8812); bu otlarnï t läp qatïp panit suvï / , ( II 74).
bilän i gül . qadar-, qadïr-, qa ïr-.
QATART- . qatar-
(Rach II 19); rtiš ögüzüg ke igsizin k dimiz tün ( III 430).
qatdïmïz bol uqa ta öntürü t gdimiz - . qa ïrt-, qatïrt-.
, - QAT Ï , ; . -
(?) [ ] , ; , : qat ï ja ï
( 35); 2. : e gü esiz juvïlsun
qatmas ( I 386). ( I 441); s vügsüz bolur kö li qat ï
qat- qar- . ( I 432). kiš i , ,
. qata-. (QBK 1185).
QATA I , ; - : bu kün öknüp as ï n gü qadïr qat ï . qadïr I.
aj ata / bašïn j rkä alsa ulïp mi qata , . qatqï.
, ,/ - QAT U . qad u.
, ? (QBK 5313); QAT UR- I , , -
te izdin kärimräk šahïm mi qata ( II 201): ajï sevmä
, ( B67); qï ï tašqar- azraq-qïna qat ura [ ]
mïš küntä bu nom bitigig ü qata oqï un , ( . )
[ ], (QBH 18513).
(USp 5822); suvïn alïp qat ur- kül- . ,
qata burunqa tamïz u ol [ ] : jana ba das ilmä janïn jatma ï / ünün
(Rach I127). qat ura sen qatï külmägil , ,
qata taqï . , : qata taqï ,/ (QBK 24213);
utrïn ulu turuš ulu kü ümüz bol aj kül- qat ur- . kül-.
, [ ] . qatur- II.
 460

QAT UR- II . qad ur-. [ ] (QBH 10212).

QATÏ: qatï qarï . , qatï tï raq . , : ke
; , körtlä kögüzintä [qa]tï tï raq börtgäli jumšaq
: baštïnqï oruntïn jetin orunqa gi eki emigläri etiglig jaratï lï turur
aqïtlï aqïtsï qatï qarï išlä ü [ ] ,
- , ( 445
); javlaq qatï
. javlaq II; qadïr qat ï qatï . qadïr I.
[ ] (Suv 3047); bularta Cp. qata I.
i s ki bölük ü ödki savlarï jumqï qatï qarï QATÏ DÏ , ; : bu sa-
uqïtda i rür , bïmïn dgüti šid qatï dï tï la
[ ], - [ ] !
, 2
); janturu saqïntïm qatï dï saqïntïm
(Suv 2769); bar anta tïnlï lar qatï qarï , ( 51).
nizvanïlarï kü lüg , . qatï tï.
QATÏ LAMAQLÏ -
[ ] (Suv 2618). , : išlärin tüzgäli ajalarïn qavšurup
QATÏ 1. , ; : ol qatï lamaqlï lar ... ol
qatï n ni jumšattï [ ] ,
II 354); semiz at a zï qatï boltï [ ] [ ]
(ThS II100); ötrü qurïmïš ( üen152).
qatï qamïš alïp anï ü ä ömgän tamïrïn san ïp . qatï lanmaqlï .
qan öndürüp QATÏ LAN- 1. ,
, (?) [ ] ; ; : qara
(Suv 61621); qatï jasïn qurup bodunïm qatï lanï l törüsi ïdma (?) ,
ulu oqïn jüräkrä urup amraq isig özin üzgil ,
, (?)! (E 107); s vin in tiriglik bulajïn tesä / kišig
psämägil qatï lan usa
(Uig III 554); 2. , : ažunta n gü ,/ ,
bar ölümtin qatï - (QBK 25212); qatï lanïp otuz
, ? (QBH 4825); ïn a k rgäk rti jašïm a ögä boltum , ,
üstünki köki b k qatï boltï rsär [ ] ( 453);
,[ ] 2. , ; -
(Man III 108); tatï šürmä , ; : jazïn
tatï qïnï k d qatï , qatï lansa qïšïn s vnür -
(QBK 28214); , ( III 159);
3. ,- ; , ; üküš s vin bolsa qatï lan janïlma könilik jolïn / jigitlik java qïlma
qatï o sunur , as ïn alïn ,
( III 373); adavaki j k qatï ünin ,/ -
qïqïrïp - , (QBN 383); dgükä
( 34
); qatï kizlä razi qatï lanur tïnlï lar az ajï qa tavranur rmägü
( 169
); qatï kertgün lüg bolma ïn a tïnlï lar üküš tä rim ,[ ]
ar alï bolmaz , , -
, [ ] , ( VI020);
( üen .1870); 4. . . , arï nomlarta qatï lanu anošagan or uta to u ü ün
( I 375); . , : kimi ,
jašï altmïš tükätsä saqïš / qatï bardï andïn baš ï ( III139);
boltï qïš ,/ 3. ; ,
, .; .: qatï lan u
( . . ) (QBH 2224); tiši birlä su bät e i ašnu til al u k räk / bu tildin ja ï qïlqï bilgü
ke ta / savuq suvqa junmaq janutï qa ï / qa ï räk
qajda ersä ta ï sï bilä / sü üg qajda ersä so ïnda », / « »
ï – (QBK 1269); ešittim kö ülkä
,/ – sï urdum anï / qatï lan tiläkkä tegürgil meni
; / , ,/
, / , (QBN 2795); dgü
 461

kišilär jolïn kesä qatï lanur ,

( I26); aja ,
g qatï lan bu taqat t i törü qïl , (Suv 29216).
(QBN 3808). QATÏ SÏZ I , -
qatï lan- serin- , : , : birök tü qatï sïz jörügüg
lï k lsä övkä qatï lan s rin / s rimlüg kišilär tutmaq ü ä [ ]
vin i jarïn , , (Suv 27813).
/ [ ] am qatï sïz . am.
(QBK 6016); qatï lan- tirän- QATÏ SÏZ II: qatï sïz qarï sïz -
: tiläk ä ja urma , , : bir ol bir
qatï lan tirän [ ] [ qatï sïz qarï sïz arï / joqu bar qïlur ol qïlur
] , joq barï ( ) ;
[ ] (QBN 26512); tavran- qatï lan- . , ,/
tavran-. (QBN 2824).
. qata lan-. QATÏ TÏ , ; o : quz unu
QATÏ LANMAQ , ; qa bamïš qatï tï ba dgüti ba ter
bur an qutïlï jorï larï bütürgükä qatï lanmaq :« ,
[ ] !» (ThS II19).
(Suv 1817); jana j mä bodisat- . qatï dï.
valar beš türlüg nomlarqa tajanïp törtün qatï lan- QATÏL- . qat- II 1. ,
maq paramitï tükäl bütürürlär , , , : arpa ügür birlä
, qatïldï ( II 121);
– (Suv 23210). qatïlsa qïlï baldu birlä t giš [ ] -
QATÏ LANMAQLÏ - [ ],
, : ä rua tä rini t ri bilgä (QBK 1285); tä rili [j]ekli jaruqlï qaralï ol
biligintin artmïš ormuzta tä rini quturu ödün qatïldï ,
qatï lanmaqlï jiti qïnï ïnta ozmïš [ ] (Chuast B7); 2. -
, , ;
[ ] ., - .;
[ ] (Suv 4391); .: bu dünja ïšï kör
qatï lanmaqlï kü ü ü ä ojun ol ojun / ojunqa qatïlma n räk bu ojun
(Suv 4293). , – , /
. qatï lamaqlï . , ?
QATÏ LÏ I , , : (QBK 35417); qa an tä rilär quvra a qa ïlïp
qatï lï jerindä sï ïn u idim , - rsärlar
[ ] (Suv 40510); elir törüg bul atïmïz
(QBK 1759). rsär el bul aqï a qatïldïmïz rsär
QATÏ LÏ II ; - -
, , : qatï lï , -
alt[u]n qïzada arïjur a ( IV B18) 3. ,
(~ ) , : qapu daqï birlä jaraš u
(Man III 148); banit qatï lï kün it ü ä aš räk / qatïl u k lišgü barïš u k räk ,
( VII 1616). [ ] , ,/
qatï lï ig ; (QBN 3003);
(?) (Suv 58822). rät birlä šäksiz qatïl u k räk / olarqa jarašï tirilgü
QATÏ LÏQ ; ; - räk , , /
; , : k lsä qalï (QBN 29910); ozun ï
qatï lïq / rtär t jü s ringil kišikä qatïlma jïra ,
, / , : [ ] (QBN 3032); 4. -
( III 233); ägär bolsa adlï qatï lïq ; ( II 121):
ma a esrükin biligsizin ü ün ölügüg qu up uvutsuz
,[ ] ( 40
); jana bilig sürüp ol ölügkä qatïlti
tü nü arï sï ïn qa ular birlä qatlï ïqïn tüpinkä [ ] ,
gi ïnsïzïn kertü tö tä kö ülnü jolï rmä in ,
körürlär , (Man I 57); 5. ( ):
 462

qalan tüšük in ü ba ïqa qatïlmatï [ ] - [ ] ,

[ ] [ ]
(USp 2231). (Rach I169).
qatïl- qarïl- . 1) ( II 134): QATÏQ 1. , ( I 382);
tört to um beš ažun altï joltaqï tïnlï lar birlä qatïlu 2. ( I 382).
qarïlu ajï javlaq törü ijin vrilip [ ], QATÏR ( I 364): jazïda qalïn jund
, - aqurda qatïr , –
(QBN 38512).
, . qa atïr.
[ ] (S2); 2) , : QATÏR AN . ( VIII A39).
qatïl ïl qarïl ïl alïš häm beriš [ - QATÏRLÏ ( I 495).
], (QBN 3094); QATÏRT- : atï
bularqa qatïl ïl qarïl ïl özü qatïrttï ( III 430).
(QBH 12626); qatïl- qarïl- ulaš- - . qa ïrt-, qatart-.
: qapu daqï QATÏŠ- . qat- II , -
birlä jaraš u k räk / qatïl u qarïl u ulaš u k räk ; : ol m ni birlä talqanqa ja
, [ ] , qatïštï
,/ - ( II 89).
(QBH 1202); qatïl- qavïš- ; QATÏŠTUR- .- . qat- II -
: qama t r t trü tïnï lar birlä qatïlïp ; : kün itig qavïrup lan
qavïšïp soqup qojïn süti birlä qatïšturup a rï jerkä
(Suv 13211). jaqsar , [ ]
QATÏLMAQ , : ilim ,
adamlarï birlä qatïlmaqïn ajur [ ] (Rach I138).
, (QBH 926); QATÏ - . qadït- II.
kišikä qatïlmaqnï ögdü qadaš / negü t g QATÏZ . qadïz.
qatïl u ja bolsa adaš , - QATLAN- I 1. ; ;
, [ ] : qatlan bodunïm ,
[ ] [ 422); 2. , : tarïqlïq dep
] (QBN 2471). ajdï ažunnï räsul / tarï lïqda qatlan tarï e gülük
QATÏN : ol kiši bir otu qatïn ažunlarda [ ] ;/
to umïn ötä i atismari bolur , ( 192
).
jatismara, [ . .] . qatï lan-, qata lan-.
QATLAN- II 1. (
( . ) (Tiš 47b8). ): jï qatlandï
QATÏN- I . qat- I ( III 196); 2.
, : küsämiš küsüšün qantï ( )( III 197).
saqïnmïš saqïn ïn bütdi iglig ö ti a rï lï QATLÏŠ , ( I 460).
qatïndï , QATLÏŠ- .- . qat- II -
, , ; : suv qatlïštï
( VII 3015); tolumlu bolup I 460).
qatïndï qanï mdi jer suvar , QATMA: qatma juv a , -
[ ] , ( I 433).
( I 498). QATMÏŠ . . I 460); el qatmïš .
. qatun-. el VI.
QATÏN- II . qat- II , QATNA- I : bur an bu-oq jörügüg
: ol talqanqa ja qatïndï ekiläjü qatnaju oqïtu nomlaju jarlïqa alï šlok
( II 154). ta šutïn ïn a tep jarlïqadï ,
QATÏNDAQÏ ., ,
.: ja ïz j r qatïndaqï altun kümüš terär s n (Suv 6291).
, QATNA- II . qadna-.
(QBK 3202). QATNAT- . qatna- I
QATÏ ; : joldur an uasïn : ol anï sözün qatnattï
jašïn jumšaq soqup bir qašuq a alïp bir ulu ( II 349).
qa ï jor utqa bul ap QATQA . qatqï .
 463

QATQAJ . . (USp 519). QATUT III ( II 284).

QATQÏ: qatqï kiši , QATUTLU : qatutlu oq ,
( I 427). ( II 284).
. qat ï. QAULA . qavla.
QATQÏ ( I 455). QAV I ( III 129).
QATQU . qad u. . qava u.
QATRA [a. ] : bulut hädjä qïlsa QAV II [ . , k b] ,
ušaq qatranï 0, 1 (Uig II 7726).
( B66). QAV III: qav quv bol- ,
QATRUN- .- . qat- I 1. - ( )( III 129).
, ; , QAV IV . qaj II.
: bu sava ešidip stani elig b g QAV- . qaj- I.
jüräkin qatrunup an a-qïja j mä qorqmadïn ol QAVA U : qaltï otlu ir quru qava u
klärkä ïn a tep tedi , rni aqmïšï üzmiši bu ü türlüg tïlta da ötkürü ot
, lgülüg bolur
, (Uig I 418); : ,
2. , .:
külär r qatrundï , , – (Uig II 1023).
[ ]( II 249). . qav I.
QATTÏH c . qatï . QAV Ï- 1. , ; -
QATTUR- I . qat- II: ol talqanqa : arï kišikä qav ïdï
ja qatturdï ( III 276); 2. ,
( II 189). ( III 276).
QATTUR- II , : ol jïp QAV ÏT- . qav ï- , -
qatturdï ( II 189). : ol anï qav ïttï
QATUN I 1. , , - ( II 329); arï qav ïtsa ïsrur
; - , ( II 329).
, : umaj t g ögim qatun QAVDÏN- ,
qutï a inim kül t gin r at bultï ( . . .; , : r
) , lï a qavdïndï
, ( II 249).
(KT31); tör ši QAVÏ [a. ] , : qavï rsä
toqu qa unï o u ü mi jaranï qamlur qa ar quvväti ,
, ( 196
); qïlï baldu oq ja qavï kü
(Qas52); bu savï elig begli jüräk / bar rkän k r n kä qorqmas k räk
qatunlï šidip , , ,
(Suv 6251). ,/
QATUN II: qatun sïnï . (QBN 1573).
III 138). QAV S Z . qajin s z.
QATUN- . qat- I QAVÏQ (MK I 383): qavqïn qïlïp
: tïn qatunsar kü tašar ala kišigä sürtsär alasï ketär
[ ] , (~ - [ ]
) ( I194). , ( VII 235).
Cp. qatïn- I. . qavuq I.
QATUNLAN- QAVÏR- I , ; , -
III 206). : qavïra tutsar qïlïn ü türlüg bolur
QATUQ . . (USp 3211). [ ] ,[ , ]
QATUR- I . qat- I: taš jer anï qaturdï (Uig III 43); qanda taqï boltuq-
( II 74). aj qama bur anlarnï dgüsin qavïrïp ögüp
QATUR- II ; : bu r tükätgäli [ -
ol üküš qatur an - ] ,[ ] -
( I 516). ? (Suv 3516); tä ri bur an bu
. qat ur- I. jarlïqamïš jarliqï jana ekiläjü o uratï belgülüg
QATUT I , ( II 284). qavïra nomlaju berti
QATUT II ( II 284). c
 464

( VI296). QAVÏŠÏ , :
qavïr- ter- . , ; qašï qavïšï ï arasïnta
, : amtï savï (~ sözüg) k (Suv 34712).
alqï sözlägülük öd qolu rmäz anï ü ün adav ki QAVÏŠMAQ , :
kni avdanïn qavïra terä sözläjin bu ü ägünü qavïšmaqïntïn ötkürü ötrü köligä
, - lgürär
, - [ ] [
avaka ( 29
); qïs a ] (Suv 5219).
qavïra sözlä- . qïs a; ter- qavïr- . ter-. QAVÏT - , :
Cp. qavur-. kökür kän adajï la ïnqa qavïtur rkän
QAVÏR- II ; : kün itig qavïrup
lan soqup qojn süti birlä qa ïšturup a rï jerkä (Suv 62021).
jaqsar , [ ] QAVL [a. ] ; ; :
, vip sözi tuttum bütüp qavlï a
(Rach I138). , (QBK 154);
. qa ur-, qo ur-, qovur-. biri til köni bolsa qavlï bütün / ekin i törü qïlsa
QAVÏŠ- 1. , , lkä qutun , [ ]
: qa ï a qan u törü bilig kö ül birlä , , / -
qavïšïp börtmäk tetir , , [ ]
c , - (QBK 3536).
(Uig II 1019); tisili erkäkli qavïšïp kiši o lï QAVLA : tutur annï tarï nï tüš jemiš-
jala uqlar ulatï to ar belgürär ni qavlanï tatï larï kü läri an an an an j mä
, - joqadur ,
( VI328); 2. - (Suv 5586).
, , : qaltï anta QAVLALÏQ , : altïnqï
gdüktä inisi birlä qavïštï eki qadaš sän tükäl ulu qavlalïqqa suv jolï
qavïšïp öpišti qu uštï ï laštï [ ] (USp 3022).
, QAVM [a. ] ; (QBH 5524).
; , QAVRÏ : qïsï qavrï . qïsï .
, , - QAVRÏL- . qavïr- I ,
( 526); birük o ulum bu tušta tirig sän : qo ï bolsu düšman
qavïšsar bašï qavrulu
[ ] (Suv 62315); qojïn (QBN 205).
kündä dgü öglisi bilän qavïšur [ - QAVRÏŠ- : ög qa qa qadaš kü qul
] , [ ] - bir ekintikä qavrïšur otlï suvlï t g tütüšlüg bolurlar
c ( VII 3212); , [ ]
3. , [
, : tü ür böšük boltuqta ašnu ], ( VI64 .).
dgü kün körürlär dgü öd talulap timin qavïšurlar QAVRUL- . qavïr- II -
, , - ; bu daj qavruldï
,[ ] , ( II 235).
( VI311); b g . qa rul-.
jutuz bolup bajïn barïmlïqïn qarï ïn a qavïšï lï QAVRUŠ- . qavïr- II ,
az rür joq ï aj bolup ödsüz qolusuz adrïlïp : ol ma a tarï qavušdï
barï lï ölügli üküš [ ], - ( II 219).
, , . qa ruš-.
, , QAVSA- , : qaltï jalïn t
[ ], , , qama tïn bar a qavsamïš t g
[ (Suv 64015); elig b[eg]
] ( VI14). kä jin ürü tüpün jükünüp t gräsintä qav aju
qarïš- qavïš- . qarïš- I; qatïl- qavïš- . olurdï[la]r [ ]
qatïl-. ,
. qabïš-, qavuš-. (Uig III 136).
QAVÏŠ USUZ , - . qapsa- I.
; (Suv 7115). QAVSAT- . qavsa- :
 465

beš jü qï lar quvra ïn t girmiläjü qavsatïp . qo urma .

[ ], [ ] QAVUŠ- 1. , ;
(Suv 63215); arslanlï barslï börili uzatï , : ta ta qa qavušmas kiši
qavsatu turur si [ ] kišikä qavušur ,
, (Suv 49015). [ ] ( II 103); n
egirt- qavsat- . egirt-. körklüg bolur kör kiši adrïlïp / sälamät qavušsa
QAVSATÏL- .- . qavsa- eki öz özün , ,
; ., , /
.: üküš bilgätär quvra ï üzä qav a ïlmïš (QBK 1919); bu kün a rïlur m n
[ ] mu un öz barïr / qavuš um qa an rki tä ri bilir
( üen1817); ja ï javlaq üzä qavsatïlmïšlar c , ,/
( . ) [ ] , [ ]
( VIII 31). (QBN 4422); 2. , ( II 102).
qavsatïl- quršatïl- . : . qabïš-, qavïš-.
qalïn üküš elim tolp qama terin quvra qa QAVUŠTUR- . qavuš- ,
qavsatïlu qursatïlu nom nomla alï o raduqta : bu aj t ldï kirdi qavuš turdï qol
, [
, - ] (QBH 415).
[ ] (Suv 6832); QAVUŠUR- . qavšur-.
quršatïl- qavsatïl- . quršatïl-. QAVUT I , : tä ri
QAVŠA- . qavsa-. qannï qavutï
QAVŠADÏL- . qavsatïl-. ( I183).
QAVŠAT- . qavsat-. . qut II.
QAVŠÏ: qavšï qaš (MK I 424). QAVUT II . qovut.
QAVŠUR- . qavïš- (~ qavuš-) QAVŽATÏL- . qavsatïl-.
; : anï i indä ü tört evin QAW I . qav I.
jarma mon uq mur j mä urup budanï qavšurup QAW II . qavi I.
jïp birlä jörgäp ( QAW III . qav III.
) , QAW IV . qaj II.
[ ] [ ] QAW- . qaj- I.
(Rach I150); elig qavšura tut adaqïn tüzä / QAWA U . qava u.
bu o elgi ur ïl sol elgi üzä , QAW Ï- . qav ï-.
,/ QAW ÏT- . qav ït-.
(QBH 11625). QAWDÏN- . qavdïn-.
aja (lar)nï qavsur- . aja I. QAWÏ . qavï.
. qabšur-. QAWÏN SÏZ . qavïn sïz.
QAVŠUT I , - QAWÏQ . qavïq.
( I 451). QAWÏR- I . qavïr- I.
QAVŠUT II . . I 451). QAWÏR- II . qavïr- II.
QAVUM . qavm. QAWÏŠ- . qavïš-.
QAVUQ I ( )( III 165): QAWÏŠ USUZ . qavïš usuz.
qavuq jür jedim m n QAWÏŠÏQ . qavïšïq.
(QBN 2643). QAWÏŠMAQ . qavïšmaq.
. qavïq. QAWÏT- . qavït-.
QAVUQ II ( III 165). QAWL . qavl.
QAVUR- , , : QAWLA . qavla.
beläzük kü eligin qavurdï QAWLALÏQ . qavlalïq.
( II 82); qarïlïq qavurdï jigitlik QAWM . qavm.
jïradï / tatï bardï bar u udu jol könittim QAWRÏ . qavrï .
[ ], , QAWRÏL- . qavrïl-.
/ [ ] , , QAWRÏŠ- . qavrïš-.
[ ] (QBK 38813). QAWRUL- . qavrul-.
. qavïr- I. QAWRUŠ- . qavruš-.
QAVURMA QAWŠA- . qavsa-.
( I 493). QAWŠAT- . qavsat-.
 466

QAWŠATÏL- . qavsatïl-. qalsun avï jarïnqa , , -

QAWŠÏ . qavšï. ,/
QAWŠUR- . qavšur-. ( II 250); sözüm
QAWŠUT I . qavšut I. iškä tutsa kümüš qaz anur
QAWŠUT II . qavšut II. , (QBN 267);
QAWUM . qavm. dgü qïlïn qaz andï lar
QAWUQ I . qavuq I. (Suv 39810).
QAWUQ II . qavuq II. QAZ AN ; ,
QAWUR- . qavur-. ( III 386); : ï a›½ r o lï
QAWURMA . qavurma . qaz an qa barmïš
QAWUŠ- . qavuš-. (ThS II45); rti ü alp mgäkin qaz an
QAWUŠTUR- . qavuštur-. tiläjür [ ]
QAWUŠUR- . qavšur-. ( VI13).
QAWUT . qavut I. QAZ UQ : t mürlig örtlüg beš qaz uqlarïn
QAWŽADÏL- . qavsatïl-. örtlüg jer üzä tüzlärin boduju toqïp -
QAZ I : qar a qaz a ötgünsä butï sïnur [ ]
, [ ] [ ]
( I 254); qaz ördäk ( VI .308); qaltï t mir qaz uqu j rkä toqïsar
qu u qïl qalïqï tudï , , , ( VI B42).
(~ ?) (QBH 146); . qazu uq, qazuq II.
qï ašï tïlta ïnta ud qojïn to qa ödiräk ta ïqu- QAZÏ I 1.
ta ulatï üküš t lim ö lüklärig ölürüp ulu aš i kü ( III 223); 2.
qïltï ( III 223).
, , , , QAZÏ II [a. ] : bularda biri qazï jin kä
, arï / saqïnuq k räk t gsä alqqa asï –
(Suv 412). ;/ ,
QAZ II ( III 151). (QBK 3181).
. qas I, qasïq, qasuq I. QAZÏ- 1. : ol jerig qazïdï
QAZ III . . ( III III 264); 2. ( )( III 264).
149); qaz suvï . 1) ( III . qaz-.
151); 2) ( III 151). QAZÏL- . qaz- ,
QAZ- , , : qaju jer ( II 135): tükädi tiriglik qazïldï
qazar suv qudu da i är , , qarïm ,
(QBK 8411); adavät kökini (QBK 36315).
qazïp k s kö ür , QAZÏN , ; -
, [ ] ( 338
); qudu qa sar ( I 403).
bulaq ögän qa sar dgü . qadïn I, qa ïn, qajïn.
–[ ] ( VII 292). QAZÏN- . qaz-: özi ä qu qazïndï
. qazï-. (M II 155).
QAZA [a. ] , , - QAZÏŠ- . qaz-: ol ma a jer qazïšdï
, : qaza birlä san ïlur adaqqa tikän ( II 100).
( 455
); QAZÏT- , (QBH 8130).
negü k lsä tapla kör dgü esiz / bojun ber . qadït- I, qa ït- I.
qazaqa köni tut a ïz [ ], QAZLÏN- .- . qaz- -
– , / : jer qazlïndï
[ ] , [ ] ( II 251).
(QBK 687). QAZLUQ . ( 2
).
QAZAN . ( 162). QAZNAQ : t lim arttï elda ja ï känd uluš
QAZA QU , : jïp / elig qaznaqï toldï altun kümüš
qaza qu boldï ( III 388). ] ,/ -
QAZ AN- , : tä ri (QBN 874);
jarlïqaduq ü ün m n qaz antïq ü ün türk bodun ün i tetig uz bitig i bolur / kiriš häm ïqïš
qaz anmïs rin - bilsä qaznaq tolur
, /
[ ] ( 33
); qaz an ulï tüzünlük / , (QBK 35316).
 467

qaznaq ur- , : (?) [ ] ,

qalïn qaznaq ursa bu altun kümüš (USp 9916).
QÏDÏ 1. , : gin joqaru sa qïdï qa
(QBH 788); aj qaznaq uru lï až un b gläri gi jel ulu tetir -
, (QBN 38014); [ ]
qaznaq azinä urun- , - ( V A11); 2. : [ögüz]nü qïdï ïnta oluru
: n ä qolsa qaznaq azinä urun (Suv 312); indin qïdï qa k gülük
,[ ] [ ]
(QBN 39711); ï qaznaq . ï. ( . e. ) (Suv 719).
. qïznaq. qïdï . I.
QAZTUR- . qaz- , . qï , qudu II.
( II 190). QÏDÏ SÏZ ; ;
QAZU UQ , ( III 383). , : tüpsü qïdï sï
temür qazu uq . temür I. mgäklig taluj
. qaz uq, qazuq II. (Suv 58215); qïdï sï k -
QAZUQ I , ( I 382). (Uig I 1913).
QAZUQ II ( 75). suz qïdï sïz . suz.
altun qazuq . altun I; temür qazuq . QÏDÏŠ- , -
temür I. : ol ma a börk qïdïšdï
. qaz uq, qazu uq. ( II 93).
QÏRZA . ïrza. QÏDÏT- . qï ït-.
QÏ I . : qï b rü k l , QÏ Ï 1. , : ajaq qï ï
! (MK III 212). ( I 375); 2. : arïq qï ï
QÏ II [ . , kæ ] . - ( I 375).
( VII 104). . qïdï , qudu II.
QÏA . qïja. QÏ Ï LA- , : ol
QÏAND . qat I. börk qï ladï [ ] -
QÏ Ï . (MK III 238). ( III 336).
QÏ ÏLA- : ol m ni qï ïladï QÏ Ï LAN- . qï la-: qï landï n
(MK III 323). ( II 268).
QÏ ÏN , (?): qïz qarï bolsar qï ïn QÏ Ï LÏ , ,
körgü ,[ ] : qï lï börk
( VII 42 .8). I 496).
QÏ MÏQ , : QÏ ÏŠ- . qïdïš-.
bar aj m n anta šrinalandrm sa ramig t pitip QÏ ÏT- , : ol börkin qï ïttï
qum qï mïq qïl aj m n [ ] ( II 301).
r n landar ma QÏF AQ 1 . ( I 474).
[ ] ( üen323). . qïv aq I.
qoq qï mïq . qoq. QÏF AQ II . 1. ,
. qï muq. ( I 28); 2.
QÏ MUQ: qoq qï muq . qoq. ( I 474).
. qï mïq. QÏF AQLA- .
QÏ UR- , ; : ol III 351).
ar qï urdï ( III QÏF AQLAN- . qïv aqlan-.
187). QÏFÏRQAQ . qïvïrqaq.
QÏD- (?): bir kiši ja ïlsar o ušï QÏFTU ( I 416).
bodunï bisüki ä t gi qïdmaz rmiš QÏFTULA- : ol qïftuladï
( . ), bözüg ( III 352).
( ) (?) [ ] [ ] QÏ I ( III 129): tü rsär ... arï sï lïq
( 6
); kül tegin big qï jükmäk te ir ..., [ ] -
bašlaju qï[d]tïmïz , a (Suv 61317).
( 48). QÏ II: qï ögmäk (?) (Uig 174).
QÏDAJ . ïtaj. QÏ LAT- 1. , :
QÏDAT- (?), (?): ol ajït qïlïn ol jerig qï lattï (MK II 348);
kü intä tü qïdatsar ü javlaq jolta tüšärlär 2. ( ,
 468

): ol atïn qï lattï - ,
( II 348). (QBN 42910).
QÏIN . qïjïn. QÏJ A . qïj.
QÏÏN . qïjïn. QÏJDÏ . qïjï .
QÏÏN Ï . qïjïn ï. QÏJÏL- . qïj- 1.
QÏ NLÏQ . qïjïnlïq. : jï qïjïldï
QÏJ , : anqu atlï qïjtaqï III 190); 2. , : bu
kün i atlï b g kündä naru s n qïjïlma tapïn
(Suv 1718); qïj a rtär jolqï kišitin [ ],
... sav ši ti ... - (QBN 5314); tapu da qïjïlmadï rtä turu
(Suv 62119); qïj , (QBN 549);
saju bodun saju bar u [ ] sözüg qïjsa qïjlur qa ar qut [ ] -
, [ ] (USp 9733). ,
. qaj II. [ ] (QBK 3022); 3. . ( -
QÏJ- 1. , ( , ) ): söz qïjïldi ( III 190);
III 246); 2. . , , 4. ( )( III 190);
( ), ( ): 5. . ( ): ö qïjïldï
r sözin qïjdï [ ] ( III 190); 6. . :
III 246); sö in qïj ï b gkä tu ma umun änätkäkdin k ligli arqïštïn ... ba šïmï nï qïjïltï
, tep ši ip [ ] ,
(QBH 7711); javuzda javuz va da qïj an , ...
turur [ , ] ( üen1888).
(QBK 3023). QÏJÏM , ( III 168).
qïja baq- , , qorqun qïjïm . qorqun .
; : qïja baqma anda solun ja QÏJÏMDU . qïjïmtu.
un , QÏJÏMTU . . (USp III3).
(QBK 2397); qïja kör- QÏJÏN , ; , :
( .): qa ïš bolsa qïja körmäs [ jalava qa bolma ölüm ja qïjïn / ši miš sö in ïn
] , gür ä tilin , /
[ ]( I 369).
QÏJA - (QBH 10922); bu bergä qïjïnlar esizkä rür
: o ulqïja ( III 170); [ ]
qïzqïja ( III 170); a -qïja ö rä jorïju [ ] (QBN 37915); qïjïn in bolur [ ]
tur unlar ( VII 2215).
(Suv 61513); m n mti ölür m n qïjïn aj- , :
si jala uz-qïja qalïr sï ; qara igil bodunï joq qïlmadïm .., qïjïn ajdïm
( 403). tur uru qo[d]tïm
. kijä, qï a, qïna I. ..., [ ]
QÏJA AN . . (ThS I c3); qïja an (M 14); qïjïnï kö lü ä aj
uru u . . (ThS I b9). ( 32
); qïjïn qïjït . ,
QÏJAM [a. ] : lig-m janut b i (Suv 11722); qïjïn qïrqïn . ,
qïldï qïjam (QBH 15430). ; ( VI252 .); qïjïn qïrqïn
QÏJAMÄT [a. ] . tegür- : kim ajït qïlïn lï ...
, : qïjamättä körküt tïnlï larï ijär basar qïjïn qïrqïn t gürür [ ],
tolun t g jüzin ... ,
, (QBK 156) ( VI255); qïjïn qïz ut
QÏJANÄT . ïjanät. . ; ( VI252 .); qïjïn
QÏJAND . qat I. qïz ut tegür- , ;
QÏJAQ ; : bïšrïlur jaqrï qïjaq / : ja alar b gi ä qïjïn qï ut
toš urur jo rï anaq güräjin
,/[ ] ( III 32). (Uig II 201); qïjïn(qa) teg- , -
. qajaq I, qanaq. ( , ); -
QÏJAS [a. ] , : : a ïr qïjïnqa t gip sö läri jorïmasun
tüšü jörmä jörsä bilig birlä jör / qïjas ma ni [ ] ,
birlä e i jetrü kör , (USp 7816);
 469

am arïm qïlsar m n jasa aqï qïjïnqa t gir ( III 175).

n , QÏJMÄT [a. ] , : bilig
(~ ), [ ] - qïjmätini biliglig bilir -
(~ ) (USp 11110); qïjïn(qa) tegür- - (QBK 184); göhär qïjmätini nadan n bilir
, :
jenik jazuqqa rti ü a ïr qïjïnqa t gürür (~ )? (QBK 185).
[ ] qadr qïjmat . qadr.
( VI11). QÏJMATÏN e ; , -
. qïn II. : qalïn ja ïqa qïjmatïn t gipän adïrïldïm
QÏJÏN Ï , , : örtü ,
ol ödün jer altïnqïlar qïjïn ïlar ölüt ilär alqu ( 288).
ketgäj [ ], QÏJQÏR- . qïqïr-.
( VI89). QÏJQÏRUŠ- . qïqïruš-.
QÏJÏNLÏQ ; : QÏJTUR- . qïj-: ol a ar qamïš qïjturdï
birük qïjïnlïqqa kirsär ... b rgä qa ïl ulatï ( . )
qïsï qavrï mgäki k lsär [ ] ( III 193).
... ( . ) QÏJ
] : ulu irkin az-qa rin t zip
( VI109). bardï
. qïnlïq. ( 34); az-qa türk bodun jorïjur
QÏJÏNTU . . (USp 60 IIb10). rmis
QÏJÏQ 1. , ( III 167): kimni ( 9
).
kö in a ïn j l tar ïp qïjïq qïlmïš rsär - . kijä, qïja, qïna.
(Rach I124); QÏL I : elig bojnï qïl a ükäk ä bašï
2. . ( ), –c , –
( , ); (QBH 7715); jolu qïlda jin kä özü ni könit
), ( ): qïjïq a, [ ]
kiši , (QBN 43411); qïl u ï
III 167); kündä rük joq b gdä qïjïq joq (Suv 1142).
, qïl tü . (QBN 21512).
[ ] ( I 70); tapïn ï qïjïq a QÏL II . , ( -
tapï qïlma ï [ ], ?): qa ördäk qu u qïl qalïqï
, (Q 671). tudï , , , (~ ?)
QÏJÏQSÏZ , ( (QBH 146).
), ( ); - qïl quš (~ qïl qu ruq)
; , : qïjïqsïz tapu ?) ( I 337).
qïldï andïn naru QÏL- 1. , , , -
( . ) (QBH 3818); sözi ïn k räk : alp rin ölürip balbal qïlu b rtim
g qïjïqsïz köni - , ( Xa7);
(QBK 3026). kiši igläsä ot ota ï berür / ota ï igi ä otïn kim qïlur
QÏJÏR AQ . qïvïrqaq. , [ ]
QÏJÏRQAQLAN- . qïvïrqaqlan-. , / [ ]
QÏJÏŠ- . qïj- 1. : ol [ ] ? (QBK 1102); vsi rand
ma a jï qïjïšdï dintarqa v qïlu b rmäsär
III 189); 2. , : azï ol ( . ) -
qïjïšma anï tïn bu [ ] ; (Man III 2910); 2. , ,
(~ ) . : negü qolsa qïldï n
(QBH 525). qolsa qïlur / negü ajsa boldï n ajsa bolur
QÏJÏT . . -t qïjïn: t türlüg mgäklär , [ ] , ,
qïjïtlar tükäl t gip [ ] ;/ ,[ ] ,
(Suv 11715). ,[ ] (QBN 23510); n adïnsï
qïjïn qïjït . qïjïn. qïlma un ( üen285);
QÏJMA: qïjma ügrä , 3. ., ,
( III 173). ., .: ï a›½ bodunï baj qïltïm
QÏJMA : qïjma börk (KT 10);
 470

asï bolsa jal uq özin qul qïlur - : s ni t rkin esiz qïlï lïq qïlur
, (QBN 2203); ol ( 380
).
ödün ormu ta tä ri t tä rig balta a qïlïp . qïlïqlï .
( . QÏLÏL- . qïl-: n alqu ajït qïlïlmïš
) (Man I 2013); 4. . iš kü lär t gmägäjlär
: r qïzï qïldï (Uig II 712).
( II 25); 5. . QÏLÏN- . qïl- 1. , -
. . - , , : üzä kök
: ja baz qïlmïs - tä ri asra ja ïz j r qïlïntuqda kin ara kisi o lï
(KT15); ol ot ma a tusu qïldï qïlïnmïs
( III 224); u an ata , [ ]
qïldï š ahïm a bu ümläni ( 1
); k ntü
( 64
); satï julu qïl alï to mïš qïlïnmïš m igü tä ri jerin unïtu ïtdï
( VII 4068); 6. . ,
. . . - (Chuast B14); 2. -
. : qïlï su qïldï , , ;
(~ )( I 321); anï ., ,
aqï sart surt qïldï ( I 342); ( ): inisi isin
ol m ni qïldï ( I 39). g qïlïnmaduq rin o lï qa ïn t g qïlïnmaduq
QÏLDRUQ , ( III 417). rin -
QÏLDUR- . qïl-: bajatdïn jïratur bu , [ ]
dünjä kišig / tïdar qïld[u]ru ïdmaz bu dgü išig , ( 5
); negü t g qïlïnsa
,/ n anda qïlïn ,
(QBK 3697). (QBN 3096); kö ül ä qïlïn o -
. qïltur-. ( C414); 3. , -
QÏLÏ I : altun quru saqïmïn qïlï ïn , : arïn u qïlïndï bu dünja vin
sipän ( . ) [
(ThS II13); qïlï al ï biri bodunu tüzär , ] (QBK 2062); bab
(QBH 1917); jum ïqa oqïmaq bäjani qïlïnur [ ] -
ïda birlä ja oq birlä aqï qïlï birlä qalqan birlä (QBN 107); 4.
ladï , . ( )( I 394);
, ( 41); jalï 5. . . . alï -
qïlï ( I162). .
qïlï qam ï , ( I 417); : öz nüklärin j gäli qïlïnur [ ]
qïlï qolï ( III 135). (Suv 6107); b g
QÏLÏ II: qïlï kü qara . . (ThS I b11). bol alï qïlïntï
QÏLÏ LA- (MK III 331): sü ( I36); tä ri bur anï san alï qïlïntï
gisintä jetin rig qïlï ladï
( 45). ( 359
).
QÏLÏ LAN- ( II 267). QÏLÏN 1. , : r t gmä qïlïn
QÏLÏ LÏ : kümüš qïlïndï
jï sa sa lur qïlï lï qur r II 156); o ramïš iš bütmä ikmä qïlmïš
, , qïlïn sï ma jaqma
(QBK 1752). ,
QÏLÏ SÏZ : qïlï sïz tili birlä vrär ( I76); k ntü qïlmïš qïlïn ï közünür
elig [ ] , tejür [ ] : ,
(QBN 2246). (Man II 122); , :
QÏLÏDA . qalïda. bujanï s vgil dgü qïlïn qïl ïl
QÏLÏ I , ; : , ( IIII); dgü qïlïn
täkäbbür qamu tildä jerlür qïlï - qïlsar si
– , ( üen53); 3. , ; : gü
( 269
). qïlïn ( III 374); kiši aslï
Cp. qïlïq I, qïlq-. bilmäk tiläsä a uq / kö ül til qïlïn ï bu iškä tanuq
QÏLÏ II: salï qïlï . salï . ,
QÏLÏ LÏQ . / [ ]
 471

, (QBN 3081); 4. . , : edi ja šï ajmïš

, ( )( III 374); 5. bögü bilgi ke / qïlïqï jorïqï bilä kö li t
. , (= . karman); , , ,/
(= . sa sk ra) ( (QBK 2873);
): ulatï t ginmäk saqïn qïlïn bilig qïlïq qïlïn . , ; :
jükmäkig alqu ïn a bilmiš uqmïš k rgäk tapu qa ašnu törü bilgü öz / jemä qïl[ï]q qïlïn ï
sözi sözkä tüz
[ ]: ( . vedan ); ;/ (~ )
( . sa jñ ) ( . karman); ] (QBK 2355):
( . vijñ na) ( VI160); 6. . , (= jüzi körki qïlqï qïlïn ï n ol -
. bhava) ( ): tutjaq , ? (QBN 1422).
tïlta ïnta qïlïn bolur . qïlï I, qïlq.
( . upadana) ( . bhava) QÏLÏQ II . qïlï I.
(Uig II 113); qïlïn tïlta ïnta to maq bolur QÏLÏQLÏ . -
(Uig II 114). , , : gü qïlïqlï kiši
qïlïn evür- , : ajï (QBN 3969).
qu lu rmä bu dünja n i / kimi bol a vrär . qïlï lïq.
qïlïn ï ja ï , QÏLÏQSÏZ , -
,/ [ ] , , : qïlïqsïz
(QBH 10127); ajï qïlïn . ajï bolurlar qara am bodun
I; arquq qïlïn . arquq; qïlïq qïlïn c . qïlïq. (QBK 25512).
QÏLÏN LAN- : üküš qïlïn lanma QÏLÏŠ- . qïl-: ol ma a ïš qïlïšdï
(MK III 374). ( II 109).
QÏLÏN LÏ 1. ; - QÏLMAQ , , -
: dgü qïlïn lï ïš üküš qïl - , : könilikkä könilik kišilikkä
( I53); ol anta kišilik qïlmaqnï ajtur [ ] [
jazuqlu ajï qïlïn lï tïnlï lar , , ] ( . )
( VI45); -
2. . , - (QBK 3445); üküš türlüg
: n dgü jarašur uqušlu qa asï tusu qïlmaq atlï ... aqšaput ...
qut / ja dgü qïlïn lï biligligkä büt «
» (Suv 2079).
/ QÏLMAQLÏ ,
[ ]! (QBK 877); tükäl qïz , : asï tusu qïlmaqlï
qïlïn lï turur bu ažun [ ] išlär , (Suv 4917).
(QBN 4388). QÏLQ , , -
QÏLÏQ I 1. , , : r ( I 383).
qïlqï t trüldi qïlq ja . , ;
II 230); bu körklüg kiši qïlqï körklüg bolur : šittim s ni gü qïlqï ja
[ ] (QBN
(QBN 11617); qïlïqlarda dgü qïlïq uj 23513).
qïlïq [ ] – . qïlï I, qïlïq I.
270
); 2. , , - QÏLQLÏ . qïlïqlï .
: ažun qïlqï bar a adïn boldï kör , - QÏLTÏQ ( I 475).
(QBK 38116); QÏLTUR- . qïl-: ol a ar ïš qïlturdï
ïnan sï ažun qïlqï rsäl jajï ( II 191); asï tusu
, , qïlturmïš k rgäk
(QBH 1859); kiši körki ä i qïlïqï š ol / jüzi körki (Suv 40219).
birlä qïlïn ï tuš ol . qïldur-.
– ;/ - QÏMÏT- . qamït-.
(QBK 1174). QÏMÏZ : qïmïz süt ja jö ja ja jo rut
qïlïq evür- , : ïnan sïz qurut , , ,
turur qut kör vrär qïlïq , (QBK 2643).
, (QBN 4394); qïlïq fi l qïmïz almïla ( . -
. , ( 321
); qïlïq jorïq )( I 366).
 472

. qumuz. rsär k ntü kö üllärintin ketärgäli qïnmaq ekinti

QÏMÏZLAN- ( II 268). rsär adïn tïnlï larnï kö üllärintin ketärgäli
QÏN I : qoš qïlï qïnqa sï mas qïnmaqlarï ü ä
[ ] ( I 359); qaju [ ], ,
g rätni s vündürmäsä / qïlï qïnda ïqmas , ,
anï da basa (Suv 24714); turqaru qïnmaq
,/ qa ïrlanmaqqa tükällig bolup ulu nirvanï
( . ) (QBN 16211). bulmaqï bolur
QÏN II , ; , : ,
äl lqa saqïš ol haramqa-ma qïn - (Uig II 4658).
[ ] , – QÏNSUN . . (USp 1133).
(QBN 2606). QÏNTUR- . qïndur-.
qïn qïz ut . , (Uig II QÏ , , ( ):
2614); qïn(qa) teg- , ( qï közin sï un tapa körüp -
, )( 29); qïn(qa) tegin- (Uig IV C128); j klär rakšaslar qanlï
( 731). közin qï ïn körüp -
. qïjïn. ,[ ] (Uig IV C .128).
QÏNA I QÏ DAM . . (USp 774).
: jaqïlmaz-qïna [ ] QÏ ÏR 1. , : eki közi qï ïr
(Suv 45). (MK III 363); 2. .
. kijä, qïja, qï a. , , ( ):
QÏNA II . . (USp 876). rän alpï oquštïlar / qï ïr közün baqïštïlar
QÏNA- I : ol bi äkin qïnadï /
( III 273). ( I 183).
QÏNA- II , ; , QÏ RAQ
, : b g anï qïnadï III 382).
( III 273); bar r ä jazuqum qïna QÏ RU , , ( -
rk sa a , , ): jaqïn ja uq körmä ip n ni kü ür / qa aš
(QBH 3226); ïnï özkä al ïl qïna jal anï tapa ït kebi qï ru baqar ,
[ ] , , /
(QBN 4206). (~ ), ( III 23).
QÏNAT- . qïna- II: b g anï qïnattï QÏ RUL . . (USp 2617).
( II 313). QÏP I . qïv.
QÏNDUR- ; , : QÏP II . qap I.
bur an qutï a qïndurda ï QÏP AQ I . qïf aq I.
( V B19). QÏP AQ II . qïv aq II.
QÏNÏ , , - QÏP AQ III . . 247; USp 5719).
; . , : qïnï QÏP UR (USp 91).
kö üllüg a[r]vïš , - . qub ïr.
(Uig IV A268); qïnï qatï kö ülin QÏPLÏQ c . qïvlï .
küjü küzätü [ ] (Suv 4064); QÏPRÏDU . . (USp 33).
qatï qïnï k rtü saqïn ( - QÏQ . qï I.
) (Suv 42612). QÏQÏ: urï qïqï . urï II.
QÏNÏQ . - QÏQÏR- : qo ï qïqrïp o uš t rdim
( I 55). , ( II 83);
QÏNÏSUN . . (USp 872). qatï ünin qïqïra ïn a tep tedi
QÏNÏŠ- ( ): jigitlär ïšqa , (Uig IV 138).
qïnïšdï ( II 113). qïqïr- alaqïr- . : qatï [ünin]
QÏNJA . qïja. qïqïrtï alaqïrtï
QÏNLA- : ol bi äk qïnladï ( X363); urla- qïqïr- . urla-.
( III 299). QÏQÏRÏŠ- c . qïqïr-: qatï ünin qïq[ï]
QÏNLÏQ : qïnlïqta jat un rïšu ïn a tep tejürlär
( 634). , (Uig IV 21).
. qïjïnlïq. qïqïrïš- alaqïrïš- . , -
QÏNMAQ ; , : bir (Uig IV A295).
 473

. qïqïruš-, qïqrïš-. ( . )
QÏQÏRUŠ- . qïqïr-: javlaq qatï ünin b11).
qïqïrušu drzul badruq eliglärintä tutup QÏR AŠ- . qïr a-: olar ikki qïr ašdï
( II 200).
(Uig IV 9). . qar aš-.
. qïqïrïš-, qïqrïš-. QÏR AT- . qïr a-: ol anï b gkä
QÏQRÏŠ- . qïqïr-: rän qamu qïqrïšdï qïr attï (
(MK II 220). 338).
. qïqïrïš-, qïqïruš-. . qar at-.
QÏR I (MK I 324). QÏR ÏL I ( I 483).
QÏR II (MK I 324): jazï ta qïr QÏR ÏL II: ürü qïr ïl . ürü I.
oprï töšändi jadïp , QÏR ÏLAD- , :
, , bašïmï daqï qara sa ïma u ï bölüki qïr ïla juq
[ ] (QBK 1613). ol
QÏR III ( )( I 324). (Uig III 5516).
QÏR IV: qïr ja ï , QÏR ÏLAT- . qïr ïlad-.
( I 324): adaš kö li sïnsa bolur qïr ja ï QÏRTÏZ . qïrqïz I.
, QÏR U ; : ešitgil munï s n
(QBN 2498). aja qïr u , , !
QÏR V: qïr äk . . (USp 543). (QBH 4722); o ul qïz saqïn ï bu tüpsüz t iz / o ul
QÏR- , , : r qïz sarï qïldï qïr u m iz –
jerig qïrdï (MK II 7). ;/ ( .
QÏRA I , , - ) (QBN 9512).
: ïtïm tutup qo ï aldï / anï tüšin qïra joldï Cp. qïz u.
, [ ], QÏR UJ . : ki ik
,/ ( II 24); sa ïn ulu qa turušmas / qïr uj so qurqa qarïšmas
qïra m dädi [ ] ; / -
III 401); anï alpïn qïra bo dï (
( III 406). II 95).
QÏRA II , : i qïrata s ki sïq j r . qïrquj.
(USp 556). QÏRÏ : ilin ü m i ojun qïrï
QÏRA U , ( I 446). urïnta , ,
QÏRAT . ïräd. [ ] (Suv 10120).
QÏRBAS: qïrbas er , QÏRÏ UJ: ibäk qïrï uj . ibäk.
( I 459). QÏRÏL- . qïr- 1.
QÏR A- , ( , . .( II 134); 2.
.n.): ol oq ama qa qïr adï , : qar qïrïldï
( III 276). ( II 134); 3. . ,
QÏR AL- . qïr a-: anï bašï a taš , : r qïrïldï
qïr aldï ( II 234). ( II 134); 4. . -
QÏR AT- . qïr a-: ol anï qašïn , , :
qïr attï (MK II 328); oq ama ï rtimlig törükä si irtip rtä qïrïlu t ginmiš
qïr attï (MK II 329). ( . )
QÏR A- , , ; - ,
: an anï qïr adï (?) (Suv 63818).
II 288). QÏRÏM . qarïm.
. qar a-. QÏRÏN- . qïrï- ol n ni qïrïndï
QÏR A I , ( ) ( II 155).
II 288). QÏRÏNDÏ , ( I 449).
QÏR A II ; , QÏRÏQ : qïrïq kündin so b düklädi
( II 288). jorïdï ojnadï , ,
. qar . ( 22).
QÏR A LÏ , . qïrq.
( ): ürü kümüšin qïr lï qutajïn ... QÏRÏRQUS . . (USp 292).
qaz anu bertim ... , QÏRÏŠ- . qïr-: ol ma a jer qïrïšdï
 474

( II 98). 2. . : qïrt kiši

QÏRÏŠDÏRÏ . . (USp 441). I 342).
QÏRLA- : ol j rig qïrladï - QÏRTÏŠ , ;
[ ]( III 298). , , : j r qïrtïšï
QÏRLAN- ( , - ( I 461); qalïq qïrtïšï tuttï
): jer qïrlandï kafur bo ( .
(~ )( II 251). ) (QBN 35114); qïrtïšï
QÏRLAT- . qïrla-: ol arïq qïrlattï sar arur qanï qatïp barïr ,
( II 347). (Uig I 3713).
QÏRMA ( I 433): qïrma topïq qïrtïš . I.
( I 433). QÏRTÏŠLA- , -
QÏRMA Ï (?): t mür i tük i jana ; : ol sa rïnï qïrtïšladï
qïrma ï / ja sïr ï b iz i ja oq ï ja ï , ( III 350).
(?) / QÏRTÏŠLAN- ;
, : qïz qïrtïšlandï -
(QBN 3215). ( II 272).
QÏRMALAŠ- (?) ( VIII 17). QÏRTÏŠLÏ , -
QÏRNAQ , ; : körklüg qïrtïšlï kiši
( I 473). (MK I 460).
QÏRNUQ (Rach II 147). lüg qïrtïšlï . lüg.
QÏRQ : kül tegin bir qïrq jašajur rti QÏRTÏŠSÏZ: ö süz qïrtïšsïz . süz I.
QÏRTLA- . qartla- I.
); jašï qïrqta k sä
42
QÏRTQÏRT- ( ) ( VII .
[ ] (QBN 3337). 71111).
Cp. qïrïq. QÏRTUR- . qïr-: ol a ar jer qïrturdï
QÏRQ- , ( , ): ( II 190).
ol qojun qïrqdï ( III 422); QÏRUDÏS . irodis.
birär birär adaqïn bap k mišip jü in qïrqarlar QÏRUQ I , :
[ ] , qïruq r ( I 382); qïruq
[ ] (Man III 334). aq ( I 382).
QÏRQÏL- . qïrq-: jü qïrqïldï QÏRUQ II , :
( II 236). qaju o rï t vlig qaraq ï qunuq / qajusï bašïm ï
QÏRQÏN I ; ( II 110): ölüt i qïruq , , ,
öz ordusï a i gärü kirip qalïn jin kä qïrqïnlarï , / – , ,
körüp kö üli ä ïn a tep tedi (QBN 1346).
, QÏS I . qïz I.
(Uig III 1012). QÏS II . qïz II.
qïz qïrqïn . qïz I, qorï qïrqïn . qorï II. QÏS III . qïš.
QÏRQÏN II: qïjïn qïrqïn . qïjïn. QÏS- I 1. , , :
QÏRQÏN : qïrqïn bölük qapu anï a aqïn qïšdï
(Suv 66115). II 11); hava övkä k lsä s rip qïs u tïš
QÏRQÏŠ- . qïrq-: ol ma a jü qïrqïšdï ,
( II 221). (QBK 6916); 2. . , , -
QÏRQÏZ . : sizlärni qïs ïl bolu bermägil
( 4
). , [ ] (QBN 3768); n gü
QÏRQLUM epa ( 16.48 ) ter šitgil özin qïs an r ,
III 418). (QBN 807); qï a
QÏRQU . qïr u. tut a o lïn kör dgü bolur
QÏRQUDU . . (USp 57). , (QBH 515); 3. -
QÏRQUJ . , ( .): özüm-ök qa an
III 241). qïsdïm [ ] ( 6
).
ibäk qïrquj . ibäk. QÏS- II: , : ol anï
. qïr uj. tonluqïn qïsdï ( II 11).
QÏRT 1. : qïrt sa QÏS- III . qïz-.
I 342); qïrt ot ( I 342); QÏSA . qïza.
 475

QÏSA . qïsï . jorï ta jorïmïš t g m ni bodi jorï ta jorïmaqïm

QÏSAL- , : tiriglik mä an ulaju-oq rür
qïsaldï uzadï saqïn , ,
(QBK 3843). (Suv 38210);
QÏSALAT- (?) , ( 37). ta qïsïl ja qusï (Suv 3352);
QÏSAMUQ . qïzamtuq. himav nt ta qïsïlïnta kirip bardï
QÏSAQ . . (USp 726). (Uig II 263).
QÏSAR- . qïzar-. QÏSÏL II . (USp 179).
QÏS A , , - ; - QÏSÏL III . qïzïl I.
, - : uj ur jï uzun k s t mür qïs a QÏSÏL- I . qïs- I ,
s , , – ; : lig qapu qa qïsïldï
( II 11); saqïn qïs a boldï s vin lär ( II 135); bu qartlar
uzun , - qïsïlsar jum uqa škäk sü i ber ünlär
– (QBK 17817); jašï qïs a si , [ ]
ökün in qarïr [ ], (Rach II 127).
, (QBH 223); bodï qïsïl- ta ïl- . ,
qïs a [ ] (QBK 10814). : tört to umlu qïsa ta ta qïsïlïr
qïs a qavïra sözlä- : qïs a ta ïlur rsärlär
qavïra sö läjm (Suv 36311). ( IV A .20).
. qïsqa. QÏSÏL- II . qïs- II -
QÏS 1. , ( I 455); 2. - , : bars küntä ö jaš
( ); : ki ig qa lïnï qïs ï qïsïlur [ ] ,
bo ba ï joq rsär ol qa lï jorïju uma ( VII 336).
( . ) QÏSÏN- . qïs- I 1. : r tavarïn
, qïsïndï ( II 155);
( V 116). 2. ( II 155).
QÏS AN- , : r tavarïn QÏSÏR 1. , : bi qïsïr boldï
qïs andï ( III 88); 2. ,
II 250); a u bušï bergäli qïs anïp : ïr qïsïr kišnädi
(Chuast L231); ( I 236).
rï nomqa qïs anmatïn QÏSÏRÏN . (?) (Stellera Alberti):
(Man III 118). qïsïrïn uru ïn a ï arasï arasïnda tü üzgü ol bat
QÏS AR- . qïš- II: adïnlarnï kü in tüšär
küsünin qïs arïp k vip , [ ] (Rach I22).
[ ] (Suv 3113). QÏSÏRQAN- , : r
QÏSÏ 1. , , : qïlmïš tavarïn qïsïrqandï
dgü üznü tüšintä qïsï oruntaqïlar bar a öntilär ( II 263).
QÏSLÏN- .- . qïs- I: qïslïndï n
( . ) ( II 251).
( III103); 2. . . QÏSMÄT [a. ] , , : k räk
, , ; jat k räk dünja t zgin jügür / negü ersä qïsmät
I 376): ol b g qïš ïnda qaldï sa a ol t gür ( .
( I 376). ), ;/
qïsï qavrï . , ; – (QBK 852).
, : birük qïjïnlïqqa kirsär ... QÏSNAT- . qasnat-.
rkä qa ïl ulatï qïsï qavrï mgäki k lsär QÏSNAQ c . qïznaq.
... [ ] QÏSQA ; (QBN 374).
[ ] , - . qïs a.
( VI111); qïsï ta ~ qïsa QÏSQAR- . qïs ar-.
ta . , , : tört QÏSQU . qïz u.
to umlu qïsa ta ta qïsïlïr ta ïlïr rsärlär QÏSRAQ ( – -
)( I 474): qïsïr qïsraq -
( IV A .20). ( I 364); qïz birlä küräšmä qïsraq
QÏSÏ LA- . qasï la-. birlä jarïšma ,
QÏSÏL I , : qïsïl ja qusï bodi ( I 474).
 476

QÏSRAQLAN- /
II 275). ( II 54).
QÏSRUŠ- . qïsur- : ol QÏŠLAT- . qïšla-: ol anï vindä
ar qïsmaq qïsrušdï qïšlattï
( II 219). ( II 348).
QÏSSA [a. ]: qïssa ötüg ber- QÏŠLÏQ ( I 474).
: aj tul jetim qïssa b ä ötüg QÏŠQÏ : ü i küzkü juldu ü i qïšqï
, , [ ] bil , – , –
(QBN 1872). (QBH 1612); qïšqï ü ajlarta küskü kün
QÏSTAŠ- : ït qamu tumlï dïn qïstašdï javï ol
( II 221). ( VII 387).
QÏSTUR- I . qïs- I: b g anï QÏTAJ I: qï aj bört . . (USp 3025);
aqïn qïsturdï qï aj bu a . . (USp 3212).
( II 190). QÏTAJ II . ïtaj.
QÏSTUR- II . qïs- II: ol anï tonïn QÏTAJ . : qïrqïz qurïqan otuz tatar
qïsturdï qï a›½ tatabï qop ja ï rmis , ,
II 191); anï ašïn qïsturdï ( . , –
) ( II 191). (KT14); ö rä qï a›½ ölürtä i
QÏSU (?) ( VII 259). ( 10
).
QÏSUR- , : ol uzun n ni QÏ Ï: qïtï qara . . (USp 11619).
qïsurdï ( II 78); QÏ ÏQLÏ
tïlï k kü äzgil kü äzildi baš / sözü ni qïsur ïl (?): qïtïqlï ... örtgüg ...,
uzatïldï jaš [ (USp 7911).
, ] [ ] ;/ - QÏTÏQSÏZ
( . ) ,[ , (?): bir qïtïqsï örtgüg ber im e
] [ ] (QBN 259). (USp 7911).
QÏŠ 1. : qïšïn qïta tapa sülädim QÏV ( I 332): qïv qolur biz
( Xa2); (Man II 106).
qïš jaj birlä toquštï / qï ïr közün baqïštï qut qïv . qut II.
,/ QÏVADMAQ: qutadmaq qïvadmaq .
I 170); rin ig qïšï sürdi jaz ï sin qutadmaq.
(QBH 1319); QÏVAL , ( )
2. . , : jašï rsä altmïš I 412).
rsä qïš QÏV AQ I . ( II 279).
– ( . ) (QBN 3338); . qïf aq.
tatï bardï andïn jajï boldï qïš QÏV AQ II , ,
, (QBN 3810). , : negü ter šitgil kiši
QÏŠ- . qïjïš-. al aqï / kö ül til ki ig tut aj er qïv aqï ,
QÏŠLA- : m ï qur an qïšlap ,/ -
jazï a o uz aru sü tašïqdïmïz , ,
, (QBK 1352); bu jal uz jorï lï kiši qïv aqï
(KT48); r vindä qïšladï / kišikä tusulmas bolur aj aqï , ,
( III 299). /
QÏŠLA , ( I 464): jašïl qaja (QBN 2506).
jajla ïm qïzïl qaja qïšla ïm – qïv aq qovï . , -
, – (ThS II78); : jalava javuz bolsa qïv aq qovï / seziksiz
r qïšla da jazadï tükär anda b glär suvï -
( III 88); öz köz r qïšl ,/ , ,
( . )–[ (QBK 14611); bu
] (MK I 464). qïv aq qovï dünja k gü ažun
QÏŠLA LAN- : ol – (QBH 1459).
bu j rig qïšla landï QÏV AQLAK-
( II 273). ( II 276).
QÏŠLAQ qïš: t rgi urup QÏVÏ , , -
ašlaqa / tumlu qadïr qïšlaqa , ; , :
 477

olarda birisi tilär jüz suvï / a ar jüz suvï qïl u , ( I 326); qïz
qansa qïvï ,/ quduz . : sarï altun
, [ ] ürü kümüš qïz quduz ... k lürti [ ]
(QBK 3298); küvänmä qïvï qutqa ... , ,
qutlu kiši , - ( 48
); jïlqïsïn barïmïn qïzïn quduzïn
(QBK 267); qïvï qut lürtim , ,
qarïp jïdtï arqa jöläk (M 15); ev qïzï . ev; jin kä
, [ , ] , z . jin kä; o lan qïz . lan; o ul qïz .
(QBN 877). ul I; qapaqlï qïz . qapaqlï ; rumi qïzï .
QÏVÏLÏQ , - rumi; tun qïz . tun I.
: qut qïvïlïqïn dävlät ersällikin ajur [ ] Cp. ïz.
QÏZ II 1. , - ; : bu at
(QBK 98). qïz aldïm (
QÏVÏRQAQ , : küni I 326); qïz rmäs bu jal uq kišilik qïz ol / az
qïvïrqaq kö ülnü tölüki o urïnta rmäs bu jal uq könilik az ol [ ]
(Suv 1024). , , / ,
qïvïrqaq saran . , (QBN 732); uz atlas bolur
( III90); qïz qïvïrqaq . qïz III. qïz u uzï böz-ök ;
QÏVÏRQAQLAN-: azlan- qïvïrqaqlan- . – ( 480
); qï jaqu
azlan- I. aš ( 143); 2. :
QÏVLÏ : qutlu qïvlï . qutlu II. bu munda kišilär bolur i qïz
QÏW . qïv. (QBN 5111).
QÏWADMAQ . qïvadmaq. QÏZ III , : qïz kiši savï
QÏWAL . qïval. jorï lï bolmas
QÏW AQ I . qïv aq I. ( I 326).
QÏW AQ II . qïv aq II. qïz qïvïrqaq . , (
QÏW AQLAN- . qïv aqlan-. VI5).
QÏWÏ . qïvï. QÏZ IV: qïz quš (
QÏWÏLÏQ . qïvïlïq. ?) ( I 326).
QÏWÏRQAQ . qïvïrqaq. QÏZ V: qïz . I.
QÏWÏRQAQLAN- . qïvïrqaqlan-. QÏZ VI: qïz turmïš . . (USp 6121).
QÏWLÏ . qïvlï . QÏZ- 1. , , : jüzi
QÏZ I 1. ; , qïzdï o dï jana kül irip ,
: r qïzï qapaqladï - [ ] ,
( III 338); ul s ki in ordulu (QBK 22516); jalïn t g bolup dünja qïzdï i
qï törtü[n ] ordulu [bolur] - , (QBN
, – 4457); 2. . ; ört ä qïzïp k lti
( VII 182); 2. : jaj[lï] qïzïma , , ( .e.
... adïrïlu bardïm ) (T 40).
(E 161); jalava a a QÏZA ( ): qatï lï altun qïzada
r i eki qïzïn arïjur a
(QBH 139); tözünlär qïzï (Man III 148).
(Suv 805); 3. , ; QÏZA- ( III 265).
I 326): anasï qatun ... b š jüz qï lar quvraqïn QÏZAMUQ : qïzamuq önüp qarïnï
... mäsär i äk ja ïn s ri [ip] a a bergü ol
(Suv 63214). [ ] ,
qïz kelin , : sizim-ä ( )
... qïz k linlärim bökmädim [ ] , ( VII 2216).
..., , (E 36); qïz . qïzlamuq.
ul , : silik qïz QÏZAR- , ( II 77);
lu kü boltï jašïq jandï j rkä jaqurdï bašïn / jaruq dünja m zi
(~ ) ( 24); qïzardï ïšïn ,
qujda qun ujum qïz o lum ... bükmä[dim] ,/
... , (QBK 1909).
( 221); qïz qïrqïn . QÏZAR AR ; , -
 478

: qïzar ar s väg o ulanïm inilärim QÏZLAN- I 1. : ol anï qïzlandï

( III 198); 2.
(Man III 95). ; r anï qïzlandï
QÏZART- . qïzar- 1. , ( II 254).
( III 431); 2. , : QÏZLAN- II ,
tamu rkligläri qï artmïš t[emir]lig b rgän toqïju : ol bu atï qïzlandï
[ ] ( II 251).
( IV .7
); qï artmïš QÏZLAŠ- , -
örtlüg jalïnlï sa - : ol m ni birlä oq attï qïzlašu
(Uig III 233). , (~ -
qïzart- . I; me iz qïzart- . me iz. )( II 221).
QÏZ A- . qïr a-. QÏZLÏQ ; ; -
QÏZ . qïs . : kiši qïzlïqï boldï qajda tilägü
QÏZ AN- . qïs an-. , [ ] ?(QBK 3893).
QÏZ AQ I ( ?) (E 35). QÏZNAQ , : qï naqqa
QÏZ AQ II ; : qï aq bušï kiri a ï barïmqa t gip
bermä tïnlï lar üküš (Uig II 762).
( VI5). ïlïq qïznaq . ïlïq.
QÏZ U ; : kiši kö li tirlür . qaznaq.
bolur qïz u , - QÏZQAN- . qïs an-.
(QBK 17616); eš itgil munï QÏZQÏL ( VIII I6).
n aja qïz u , , QÏZSÏZ I :
! (QBN 917). ulsu qï sï rip [ ] ,
. qïr u. (Suv 54323).
QÏZ UL: qïz ul at QÏZSÏZ II: a sïz qïzsïz . sïz.
I 483). QÏZU- , : tarar qïzudï
QÏZ UR- , - (MK III 265).
: ol anï bu ïsta qïz urdï QÏZUR- . qïsur-.
( II 194). QJA . qïja.
QÏZ UT ( QLTÏ . qaltï.
)( I 451). QNA . qïna I.
qïjïn qïz ut . qïjïn-. QNIA . qïja.
QÏZ UTLAN- , : r QO- . qod-.
ïštan qïz utlandï QOBAR- . qopur-.
II 271). QOBART- . qubrat-.
QÏZÏ . qïsï . QOBÏ I , ; , -
QÏZÏL I : qïzïl qanïm tökti , : üküš atlï ögrün ü joq qobï
( 52
); qurïmïš jï lar atlï qorqïn ï joq -
tonandï jašïl / b zändi jepün al sarï kök qïzïl ,
, [ ] (ThS II54).
, , , . qovï.
(QBN 181); QOBÏ II (?), (?):
rini qïzïlï (Suv 34820). te -ök uluš qobï berur m n
qïzïl kendir . (?) (USp 9818).
(Rach II 3102); qïzïl sa ïz an QOBÏQ ; (?): altun
kümüš vaj uri ... sïta qobïq a qaš jen ü mon uq
( VI95); qïzïl sü ig ( I 408). ulatï sri ü rdinilär , , ,
QÏZÏL II . ( I 394); ... , , ,
qïzïl öz . ( I 80). (Suv 51517).
QÏZÏL- , : r jazuqtïn QOBÏR A . qobur a.
qïzïldï ( II 135). QOBRAT- . qubrat-.
QÏZÏLSÏ : qïzïlsï sub - QOBUQ . qavuq I.
(ThB15). QOBUR- . qopur-.
QÏZLAMUQ ; ( I 528). QOBUR A (MK I 489): quz un
. qïzamuq. qobur ata ulatï javlaq b lgülüg qorqïn ï ünlüg
 479

qušlar , qanï ïn qodup i ikdi ,

[ ] ( 3
); uluš kändni
( VIII 4
). qodtu jaqïn qa qadaš / kišidän jïradï
QOBUZ , , ,/
( I 365): tegin qobuzqa rti ü u (QBK 1938); išin bar a
rti [ ] qodur (Man I 172);
( 707). üküš t lim ögrün kö ül tut ïl bušuš kö ül qod ïl
bu ï qobuz . bu ï. , ( I101);
QOBZA- : l qobuz qobzadï 4. . . ,
( III 283). :
QOBZAL- . qobza-: qobuz qobzaldï kim rsä urup qodsa dgü törü / atïn tikti edgü
( II 235). adaqïn örü
QOBZAŠ- . qobza-: qïzlar qobzašdï , /
( II 220). (QBK 707); tin bar a jep qodtï
QOBZAT- . qobza-: ol anï qobzattï (Suv 61812); äva liun nom rätnig nomlap
( II 335). qo tu uz [ ]
QO I ( I 321): ol qo süstürdi ( III63).
(MK II 184). qodu ber- , , ;
QO II: mubaräk qo . mubaräk. : tilin-m ötüngil šidsü elig / qodu
QO - . qu -. rsü mentin kötürsü lig ,
QO A . a. ,/ [ ]
QO AR I : qo ar [ ] (QBH 10917);
kä s šildi [ qaju ïš qïlïp bulmasa ol tatï / qodu bergü an an aj
]( III 102); eki qo ar bašï bir aša ta bilgi batï , ,
bïšmas ,/ [ ]
( III 382). , , [ ]
. qo u ar. (QBK 29212); qodu b r
QO AR II: qo ar bašï . avut a qara topraqït [ ]
( III 382). (QBK 32316); at qod- (~qoj-) . at I.
QO O . qo u. Cp. qo -, qoj-, qot-.
QO QAR : bir t kä bir qo qar beš qozï QODÏ I 1. , : ol sub qodï bardïmïz
, , (USp 363). [ ] ( 27
);
QO TUR . qu tur-. qaqïlaju qadnar joqaru qodï ,
QO U . (QBH 146); j mä joqaru qodï ilgärü
( III 238). kerü atï ešitilmiš ,
. u. , , ( . . ) (Man
QO U AR (Rach II 1106). I 2626); örü qodï ( X438); 2.
. qo ar. . . ( ,
QO UŠ . qu uš. . .); .: qodï ï ja j r jašïl
QO UŠ- . qu uš-. suv bilä / örü i süzük jel ü ä ot ula ( )
QOD- 1. : i äk ja ï birlä qa ïp burunqa – ,/e –
qodsar dgü bolur [ ], (QBH 10630).
, , qodï asïra kiši -
(Rach I88); 2. , : abam bir-ök ... dgü tu majïn
; ; : uzuntonlu qodï asïra kiši ä tu sar m n ...
idišin ajaqïn qodupan barmïš [ ] ,
(ThS II62); dgü ajï bol aj (USp 9821).
n tep kišim sïla qa bitig qo um . qo ï, qojï, qozï III.
, [ ] QODÏ II , - (?): qodï teginmäki -
[ ] (USp 783); asï lï ( VIII A4); ajï qodï öpkäsi
qumarunï qodtum sa a lip ( üen287).
(QBK 7016); k räksiz b b glik QODÏQARTUR- , , -
qodar m n a a , : azu javï ï gü tep kügä ürüp güg javï
[ ] (QBH 3722); 3. , tep qo ïqarturup züküg kertü rmä ig rür tep
, ; ( ): te im rsär ,
 480

, , ( II 355).
, [ ] . qo uš I.
(S25). QO ŠA- 1 , ;
QODÏQÏ ; : ö tä , , : qatï
örükilärni bašïn ï ajïn ï ö tä qodïqïlarnï to ï qo šadï
u ï - III 287); anta-oq tolp marïmlarï tü läri bar a
[ ] (Suv 22612); qo šajur ...
üstünki altïnqï tapladï örüki qodïqï s vinti (Uig I 373); tolp sïnïm sö üküm a rïmïšqa
, rti ü qo šajur m n
( I128). [ ] (Uig III 376).
QODMAQ , ; ala ur- qo ša- . ala ur-.
: qarïn todsa ar uq asï qodmaq . qo ša-.
ol , – - QO ŠA- II , (MK III 287).
[ ] (QBH 1033); räz arzu ni mät bu Cp. qovša-, qovuša-.
qodmaq qamu : , QO ŠAQ ; (MK I 474).
(QBK 3696). šïmtaq qo šaq . šïmtaq.
. qo maq. Cp. qo šaq.
QODQÏ , : kö ül qodqï QO ŠAŠ- . qo ša- I: kišilär qamu
tu tï tilin sö sü ig [ ] qo šašdï (MK II 350).
( . ), [ ] QO ŠAT- . qo ša- I: qujaš anï
(QBH 6610); b g al aq k räk bol a qodqï qo šattï (MK II 337).
kö ül QO U . qu u.
(QBH 854). QO UL ULU , :
. qosqï, qo qï, qotqï, qozqï. ajdan qo ul ulu raq erdi
QODQÏLÏQ . qojqïlïq. , ( 68).
QODU . qutu. QO UR . qoqur.
QODUN- . qod- ( QO UR- , : ol tarï qo urdï
): özü tin k din gü a ï qodun (~ )( II 81).
(QBH 10822). . qa ur-, qavïr- II, qovur-.
QODUR- . qotur- I. QO URMA
QODURU . quturu. I 493).
QODUS . qutuz I. . qavurma .
QODUŠ- . qo uš. QO URSAQ . qu ursaq.
QO - 1. : o lum sa a qo ur m n QO UŠ I , : r qo uš ja ladï
rdäm ögüt umaru , - ( III 308);
( III 440); i anta bolur ja a qo ušï t g [ ]
2. , , ; , (Rach II 322); ïn a
( ): ol ïš ïn qo tï qaltï ï qa qo ušqa toqïtuqa eligkä tajaqlï ïn
III 440); qo ïl küväz naru timin-ök küvrüktin ün önär
( II 140). , , [ ] ,
. qod-, qoj-, qot-. (Suv 3757).
QO Ï , : saqïn qo ï kizläjü / tün . qo ïš.
kün bilä sevinälim ,/ QO UŠ II : t girmän qo ušï
( I 100). ( I 369).
. qodï I, qojï, qozï III. QO UŠ III
QO MAQ , , - ( I 369).
(QBN 4008). QO UŠLAN- , :
. qodmaq. suv qo ušlandï ( II 268).
QO UŠ- . qo -: olar bir birgä iš qo ušdï QOÏN . qojïn I.
( II 94). QOJ I : t vä münüp qoj ara jašmas
QO I , ( )( , ( III 60);
III 128). tonum qoj jü i tap jegüm arpa aš [ ]
. qoq. ,
QO II (?) ( VIII 34). - (QBN 3435); amarï
QO ÏŠ , : ol qo ïšnï j lattï tïnlï lar junt ud o ar qoj la ïn ulatï tïnlï larï
 481

ölürür QOJTUR- . qujtur-.

, , , QOJU 1. (MK III 166); 2. .
( 31). , ; : n dgü bilig
qoj jïlï . ( rdi bilgi qoju
) ( III [ ] (QBK 19617):
142). 3. . ., ; : kök qalïq
. qojïn I, qojun I, qo›½, qon I. qoju ïnta (Suv 5020).
QOJ II 1. : lig qojqu suq qoju sü ig ( III 166).
(MK III 142); 2. , ( VIII QOJU LUQ ( III 178).
D11). QOJUL- 1. , ( -
. qojïn II, qojun II, qon II. ): ,
QOJ III (MK III 142). ( ): jo urt qojuldï
QOJ- 1. , : qa a üstündä ( III 190); 2. . -
öliüg bar unï qojdï [ ] , : tirildi ögi häm
) ( . qojuldï bilig [ ] ,
) ( 318); 2. , , [ ] (QBN 2264).
: avlap m ni qojma ïz [ QOJULUŠ- . qojul-: sütlär qojulušdï
], ( II 45); ažunda at [ ] (MK III 195).
dgü qojup bardï kör QOJUN I : adaqïda bir qara qojunnï
( 240
). ba ladï
. qod-, qo -, qot-. ( 416).
QOJAQ ( III 167). . qoj I, qojïn I, qoj½, qon I.
. qonaq. QOJUN II : jitüktig anasï qojun a ar
QOJAR . qujar. [ ] ( . -
QOJ Ï , : bodun qoj sanï ol b gi ) c ( III 18);
qoj ï ï , – qojunïntïn bir kägdä bitig ön ürüp ma a oqïdï
(QBH 581).
. qoj½ ï. [ ] (Suv 68).
QOJ AŠ- : qoj ašup jatsa . qoj II, qojïn II, qon II.
anï jüzi ä / alsïqar ögin anï sözi ä [ ] QOJUN- . qujun-.
, / QOJUŠ- . qujuš-.
( I 243). QOJ : qa ïm qa an süsi beri t g rmis
QOJ U: tüz qo u . tüz I. ja ïsï qoj½ t g rmis
QOJÏ , (QBH 13413). ,
. qodï I, qo ï, qozï III. ( 12
); b j r qoj½ï ürküpän barmïš -
QOJÏN I : ol bitig i intä ... ud qojïn to , , (ThS II40).
bašlap tïnlï larnï savï turur ... qoj jïl . ( 53).
( . ) , , . qoj I, qojïn I, qojun I, qon I.
[ ] (Suv 612); qojïn süti QOJ Ï , (ThS I c5).
(Rach I138). . qoj ï.
qojïn jïl , (USp 321). QOL I 1. (MK III 134): b aj tol ï kir i
. qoj I, qojun I, qoj½, qon I. qavušturdï qol
QOJÏN II , ; : j k qïzïn [ ] (QBH 416); jazar qol qu ar
qojïnta kötürü alïp g ,
[ ] (Uig II 2517). 222
); eki qolïn kötürgäli saqïnïp kötürü
. qoj, qojun, qon II. umatïn kü sü savïn tä ri bur anqa ïn a tep ötünti
QOJLUŠ- I . qujluš-. ,
QOJLUŠ- II . qojuluš-.
QOJN . qojïn I. (Uig III 3530); 2. , :
QOJQA . qujqa. oprï q lu ( III 134).
QOJQALA- . qujqala-. . l.
QOJQÏLÏQ , : qïlïqlar a QOL II ; ( III 134): etindi qolï
dgü qïlïq qojqïlïq – qašï kök al k ip -
( A270). , [ ] (QBN 183).
. qotqïlïq. QOL III (MK III 134).
 482

qïlï qolï . qïlï . (QBH 8412).

QOL IV: jïlun qol . jïlun. . qolt ï.
L (Suv 3699). QOL UR- , ( VIII K5).
Cp. qol I. . qol ïr-.
QOL- 1. , , LÏ AQ , : eki q li aqïn
(MK II 25); r ... tä rikä soqušmïš qut qolmïš - atasïnï b[ojununï] qu up -
... [ ] (Uig III 6413).
(ThS II71); tilämädim özkä kü av dgü at / LLU ; : kök
kiši as ï qoldum öz rsä ja jat lüg bir [bašlï ] eki q llu ,
,/ , (Suv 2716).
, (QBK 3853); QOLMAQ , : bir jïlqï
arïmaduq tsuj erin ülärimin bošu qolup birdäm ja uqumu nï boš uju qolmaq k rgäk rti
up qutrulup [ ]
(Chuast 131).
[ ] ( IV 50); 2. : aba QOL A . qolu a.
qolsam u u barïp / tutar rdim süsin tarïp QOLQAQ . qul aq.
, [ ] / QOLT- : ba ïrsaq k räk ïn özi
[ ], ( I 399). qolt usuz [ ] , -
. qolt-. ( . -
QOLA . qula . ) (QBN 2024).
QOLAN I ; : qolan . qol-.
atï , QOLT Ï , ; -
(?) ( I 404). : elin buzdï boldï özi qolt ï -
QOLAN II . qulan II. ( .
QOLBÏ : baš[ïn] közin a rïtur ) (QBK 1091).
qolïn butïn sïzlatur ... belin qolbï ïn a rïtur [ ] bušï ï qolt ï . bušï ï.
..., . qol ï.
QOLTÏQ ( I 475): kimni qol ïqï
( VII 253). jïdï bolsar övkäni sökülüp ü kün jaqsun
QOLDAMLA- : eligi üzä , ,
qoldamlaju adaqï üzä tepinü , [ ] (Rach I28).
(Suv 7522). QOLTUQLA- 1. ,
QOLDAŠ , ( I 461): : ol otu qoltuqladï
biligligkä bilgi tükäl ton as ol / biligsiz qïlïn ï javuz ( III 351); 2. ,
qoldaš ol – : , ( III 351).
,/ –[ ] - QOLTUR- . qol-: ol m ndin n qolturdï
(QBH 219); ïr tutsa qoldaš ( II 191).
qïlïnmïš ešig [ ] , QOLU 1. , ,
[ ] [ ] (QBK 1402). : eki jü altï jegirmi qolu rtmištä
qoldaš adaš . : kimi ( . . 36 )
bolsa qoldaš adašï telim ( VII 83); 2. , , :
(QBK 827); adaš qoldaš . adaš. turqaru aš i kü ïn a qolusïn a ašanmaq k rgäk
QOLDAŠLAN- , ,
: ol m ni birlä qoldašlandï (Man III 122); 3. , : jerdäki
( II 272). qoq qï muqlar qolusïn a
QOL AQ . qul aq. (Suv 35011).
QOL ÏR- - öd qolu . öd I.
qol-: ol m ndin qol ïrdï QOLUDÏ: qoludï bïntun . . 12).
( II 194). QOLULA- ; , :
. qol ur-. anï mti sö läjin qu uru qolulap tï la ïl
QOL Ï ; : küni ä ; ,
qol ïlar ü ülmädi [ ] (Uig III 799); qu uru qolulap tetrü
( 73); ojunqa uqar , ,
avïn a ažun tu ï / elin buzdï boldï ö i qol ï (Uig II 76); m n sizi julduzu[ ] körüp qolulap ...
, / bilir uq[ar]rn n ,
 483

..., (Man III 308). QOMŠUJ 1. ( III 241); 2. . -

qolula- saqïn- . ; - , ( III 241).
: qolulasar saqïnsar ülüglüg QOMUQ I ( I 383),
qutlu bodun biz alqïn u ö kä boltumuz [ QOMUQ II . . I 383).
] , , , QOMUQLA- ( )
[ | (Man III 291). III 339).
QOLULAMAQ ; , QUMURS A . qomurs a.
: qolulamaq rkligi QOMUT- . qomït-.
(Suv 3599). QON I ( I 140): r qonu sojdï
saqïnmaq qolulamaq . saqïnmaq. ( III 244).
QOLULUT: ülgülüg qolulu . ülgülüg. . qoj I, qojïn I, qojun I, qoj½.
QOLUN- . qol-: ol m ndin tavarïn QON II , : jana aldï o lïn qonï a
qolundï qu a öpüp jï ladï
I 22); qut qolunur m n beš ažun tïnlï o lanï [ ], (QBK 7214).
ün . qoj II, qojïn II, qojun II.
(Suv 1042). QON- 1. , ( ):
qot qolun- . qut II. turuj½aja quš tüšnäki ä qonmïš
QOLUN (Suv 2917). (ThS II94); qu u quš u tï köli ä
qut qolun . qut II. qonmaz ,
QOLUNLU : bir qolunlu kö lin ( I216); 2. , ,
bu darni bošutup ( III 185): berijä u aj jïš
( VIII K7). tügül tün (?) jazï qonajïn
QOLUNMAQ: qut qolunmaq . qut II. ,
QOLUNMAQLÏ : qut qolunmaqlï . qut II. (?) ( 7
); b n özüm ... ötükän j rig
QOLU A , ; : ï tarï qonmïs ...
qolu asï (Suv 5299); qolu alarï ( 17
).
ulu adur dädür ögirär ( ) QONA , (?): qaltï
, , (W8). qona [q]a olursar [ ]
QOLUSUZ , : ( . ) (?) (Man III 126).
bujanlï asïtï qolusu rür QONAL- ; :
(Suv 5465); jalïnlï bedi in ke qolusuz balïq[q]a t gdim qonaldïm aldïm
- , , (O a1).
(Suv 65017). QONAQ : qonaq mini
ödsüz qolusuz . ödsüz; ülgüsüz qolusuz (Rach I94).
. ülgüsüz. qonaq tögisi ( VII 1417).
QOLUŠ (USp 803). . qojaq.
QOLUŠ . qol-: olar ekki qïz qolušdï QONAT
( II 109). : ol m ni qonatïm ol
QOM ( III 136). ( I 357).
QOMÏ- , , ; QONAT- : ol özi ä qonum qonattï
: r vi ä qomïdï (~ )
( III 273); qomï a kö ül-ök II 313).
kišikä mu ol , QONDAJ . qordaj.
(Q 11020). QONDUR- . qon- 1. ; -
QOMÏN- . qomï- ; - : ol vindä quš qondurdï ( .
, ( II 324). ) ( II 192); 2. -
QOMÏŠ- . qomï-: olar ïšqa qomïšdïlar , : ol altïn ü ä š qondurdï
( II 111). ( II 192).
QOMÏT- . qomï- , . qontur-.
; , : ü ik m ni QON U , ;
qomïttï ( II 311); o ul : arï jaruq kü lüg frištilärni qon usï
ni vkä qomït an ol , ,
( I 515); qulan tükäl qomïttï [ ] (Man I 2735).
(~ - QONÏM ; (?) (Uig II 8169).
)( I 214). . qonum.
 484

QONŠÏ I ( I 435): qonšï qïz utlïlï qop QONUT Ï ;

ïšï jara lï ; (?): ü ün i ämin tut qamu jollarï / qonu ï
( I156); vi ä sü üg i kö ürgil arï ,
jaqïn bir qonšï ... bolur rti ; /
( . ) ... (USp 102 b9). (?) [ ] (QBH 15830).
. qošnï. QO : qo et , ;
QONŠÏ II . quanšï. III 358).
QONTUR- . qon- , - QO QIU . qu qau.
: ilgärü qadïrqan jïšqa t gi kerü t mir QO RA- I , ( ): o lan
qapï qa t gi qonturmïs üni qo radï ( III 402).
, - QO RA- II , , -
[ ] [ ] ( 2
); : qoj qo radï ( III 402).
ja san mïš kö ürü qonturu k lir QO RA U I ,
; [ ], III 387): ol qo ra u ï rattï
[ ] (ThS II51). ( II 358).
. qondur-. QO RA U II -
QONUM 1. ; , : ( III 387).
l özi ä qonum qonattï QO RAU Ï (?) (USp 2618).
(~ )( II 313); 2. . QO RUL- . q ur-: migi töbürä
, ( ): ölümkä törütti bu bï ïlur bolur azï tiš läri a ïnta qo rulup
sansïz qonum [ ] tüš är bolur ,
[ ] (QBK 6214). , ,
uš qonum . uš; qošnï qonum . (Suv 62019).
qošnï. QO UR I , ,
. qonïm. ( )( III 363).
QONUQ 1. : ol qonuqu vdä tünätti QO UR II , ; -
( II 312); qara ; ( III 363).
tün jaruq künkä jaqmaz ja uq / jašïl suv qïzïl otqa QO UR- , : r jï
bolmaz qonuq qo urdï ( III 392).
,/ QO UZ ( III 363): quš si äk ... ömäli
(QBK 1197); 2. ; qo ta ulatï bu bu tïnlï lar ažunïnta [ ]
( ); qïš qonuqï ot , , ... , –
– ( I 332). (Uig II 3523).
QONUQLA- 1. ; : qurt qo uz . qurt I.
g m ni qonuqladï QOP I 1. : qop bodun t in bilir rti
( III 339); 2. (E 323); qop jazuqu-
( III 339). muzta boš bolalïm
QONUQLAŠ- . qonuqla-: olar ! ( IV A76); qop kö ülin
ekki qonuqlaš dï (~ , ) ( IX41); qop j rdä
( II 258). (~ ) (Man I 95); qop o urïn
QONUQLU , (~ ) (Suv 20718);
( I 498). 2. . . , (
QONUQLUQ 1. ; : ): qïrqïz qurïqan otuz
qar ïš qïlur umalar jun ï körüp qonuqluq tatar qï a tatabï qop ja ï rmis ,
, , , , –
I 274); t lim türlüg ol bu qonuqluq ašï - [ ] ( 14); on oq b gläri bodunï
[ ] (QBN 3301); qop k lti « » –
2. ( I 504); ( 42
); qopta kötrülmiš nom
3. , : erin lï (?) qutadmïš (Suv 32); 3. , -
qonuqluqta qonar , ; , , ( I 319):
(?) (USp 267). anta qalmïšï jer saju qop turu ölü jorïjur rtig
QONUT , : janu ï bajat
rgäj dgü qonu ( .
[ )( ); qop gü n
9
] (QBH 12738). ( I 319); biz qop ögrün lüg boltumuz
 485

(Man III 285); qop türlüg ïš QOPQÏ (?), (?): s vügsü

( VII 126); qopta bolur kö li qopqï kiši (?)
qop amranmaq törü (QBH 803).
(Uig III 7619). QOPRUŠ - .- . qop-: ol ma a quš
. köp. qoprušdï ( II 218).
QOP II: qop qïl- : ol m ni körüp qop QOPSA- . qop-: ol joqaru qopsadï
qïldï , ( III 119). (MK III 285).
QOP- 1. , ( ): QOPTAQ . qopdaq.
qara quš qopupan barmïš - QOPUR- . qop- ( -
(ThS II65); qaz qopsa ördäk kölig igänür ): ol m ni ornumdïn qopurdï -
, (MK II 72); bu er ol tašï jerdän
I 104); qajusï qopar kör qaju ï qonar , qopur an
[ ] , (QBH 147); ( I 517); törü birlä atïn qopurdï örü
2. , : r joqaru qopdï (QBN 205); jana
( II 4); tümän bïr arï sïz bu qïlqï utun / kišilär vindä bu qop[u]
äk tizildi / ... üküš jatïp üzäldi / j rdä qopa rur tütün [ ] [ ]
rïšur ;/[ ]
..., / , [ ( . ) (QBN 3612).
], / [ ], QOPURT- .- . qop-: ol erig
[ ]( I 233); 3. , - ornïndïn qopurttï
: kiši sö bilä qop ï bul ï mülük ( III 430).
- QOPUŠ- . qop-: ol m ni birlä
(QBH 1713); ja ï birlä t gšip r atï b ür / qopušdï ( II 88).
ja ïsïz kiši atï qopmaz jatur (~ ) , QOQ , ; ,
, ,/ - : bi -m u un jašap kini ä mun ulaju
, , , qoq bolur r[ürbiz]
(QBN 2514); tapu birlä qopmïš tiläk [ ] (USp 9717).
bulmïš er , , qoq parmanu . ,
(QBK 2413); 4. , - : vrin kän ik qoq parmanular sanïn a
; : ulu k lsä qop ïl tïnlï o ušlarï [ ],
adaqïn örü , [ ],
(QBK 2451); qopup ïqtï ögdülmiš (Suv 17117);
, (QBN 4031); qoq qï mïq ~ qoq qï muq .
arqïš uzadï qopup jol tutup , , : bir-ök ja ïz jer arqasïntaqï
, topraqnï pramanu qoq qï mïq sanï n ä rsär
( 180
); 5. , , ,
( ): jašïq qoptï jerdin kötürdi (Uig IV 254); bu ja
bašïn , jer arqasïn aqï ediz ta larï basquqlarï bar a qoq
(QBN 28511); 6. , , qï muq t g ušatušïp sanïn saqïšïn bilgäli bol aj
, : tüpi qoptï [ ]
( II 4); saba jeli qoptï qaranful jïdïn ,
- ,
(QBK 1615); urï qopsa o uš aqlïšur - (Suv 11322); bur anlar ... j rdäki qoq qï muqlar
, ( I 88); qolusïn a [ ] ...
istäk qopdï ( I 120). (Suv 35010).
QOPAR- . qopur-. . qo I.
QOP ÏR . qub ïr. QOQ- I ; ( ):
QOPDAQ , , - ja otta qoqtï ( II 293); et
: bi äk tar ma anda kö ürmä sö ük / ajï qtï [ ]( III 184).
bolma qopdaq QOQ- II , ,
( . ) , : suv qoqdï ( III 184); šïš
(QBH 1317). qoqdï ( III 184); di tavarï
. qovdaq, qovdaš. qoqtï ( I59).
QOPÏN , : o uz qopïn k lti QOQÏLÏQ , :
( 16
). qoqïlïq ... altun kümüs k rgäksiz k lürti
 486

..., [ ] ( III 122).

( Xa11). R , (Suv 3428).
QOQÏT- . qoq- I: ol b likni qoqïttï . qor I.
[ ] (MK II 323); QOR- . qur-.
ol a ar söklün ü qoqïttï QORA- 1. , ;
II 309). , : kündä arttï igi qoradï
QOQRAT- .- . qoq- II : kü i kündä jitti ögi
ol suvu qoqrattï ( II 334). [ ] ,
QOQŠA- . qo ša- I. (QBN 8810); baru arttï soqluq
QOQUR , - ; ; , qoradï s vin – -
: qoqur bol ï qad u sevin i (QBK 3843); ol bi i tsuj
tolu erin ülärimi ašïlmadïn üklimädin qoraju
(QBH 3134); qoqur qïl b bajlïq turzun , ,
(QBH 15010). ( IV B45); 2. , :
. qoquz I. n o lan qora [u]luq bolsar
QOQURSAQ . qu ursaq. (Rach I103).
QOQUZ 1 1. , ~o; : qanï QORAMAQ : kirlig kirsi
ol kiši in ödürmiš talu / qoquz bol ï dünja eril i nomlarnï ašïlmaqïn qoramaqïn körmätä i
tolu ? / [ [ ] « -
] , (~ ?) » « » (Suv 24516).
(QBH 13346); vi ä k lip kirdi qoramaqsïz: esilmäksiz qoramaqsïz .
kö li qoquz / saqïn qad u birlä udïmadï köz esilmäksiz.
, ,/ QORAN- . qora-: k n o lan qora [u]
[ ] (QBK 3256); 2. . luq bolsar škäk tö in bašïnda ur un qoranma
. , : ata bardï ornï bolur ,
quru häm qoquz / qoquz tol uqa kördüm « »,
lïn k uz , [ ] (Rach I104).
, ,/ , [ ] QORAT- . qora- , -
(QBN 1271); ; : ajï qïlïn larï
qamu t trüsi o qoquzï tolur - qïltïm qorat ïm ,
[ ] , (Suv 13418); ba ïšlasu tä ri anï
(QBK 2116). anïnï / qoratmasu andïn ti qanïnï
. qoqur. ,/
QOR I , , : qop ïšï tapï a ( . ) (QBK 37411).
qorï joq [ ] QOR U ; ,
( I148); ïqïš körmäsä ïš bolur rkä qor (?): mti büküntä k n bu qor ularqa oqï lar ajïtlar
, [ ] mä ün ,
(QBH 5422); j qorq tüšär ,
bulma ( . - (?) (USp 459).
) ( VI13). QORDAJ . : qordaj qu u anda
qor jas . , , : asï tut up jum ïn ötär
ja qor jas ( III 240).
(QBN 24610); jïlïn ajïn turqaru v barq i intä ada QORDU ; : ol kü lüg
tuda qor jas ksümä klärdä jaruq kü i qordu t g qalzun
( VI63);
qor qïl- ~qor jas qïl- , ( . ) (Man III 810).
, : si iškä jaqma sa a qïl a qor QOR Ï . qorqu.
, QOR ÏT- . qorqït-.
(QBH 541); j mä bor kišikä qor qïlur QOR UT- . qorqut-.
(Rach II 328); kim ol QORÏ- I , : otï qorïdï
kišig ölürü usar a u adïn adïn qor jas qïlu usar ( III 263).
QORÏ- II . qurï-.
[ ] (Kuan35). QORÏ I ,
C . r. ( ), ,
QOR II ( I 375).
 487

QORÏ II: qorï qïrqïn (?) qorqda ï ürktä i (Suv 2914);

(Uig III 1617). qork- ürk- beli lä- . : ol ünüg
QORÏ AN [ - . oriya (n) ~ oru a(n)] ši ip qorqup ürküp b li läp
, : erig birlä a lap u larnï (Uig II 2917).
tu up ke di ... qorï annï üškürdi š ük bolup ujup . qoruq-.
urdï a er ä bolduqda o uz qa annu qorï anïqa QORQÏN . qorq-: qorqï- ajïn-
kün eg bir aruq kirdi , . , : qama k jiklär quvra ï
, ... qorqïnu ajïnu turmïšlarï közünür
, , , - (Suv 31417).
, , . qorqun-.
( 159); kün u bol ïl QORQÏN , , : bu qorqïn
kök qorï an [ ] , ün bilgä dünja qodup / azun t zginü jügrür mgäk
– ( 123). jü üp -
QORÏŠ- . qorï- I: ol ma a qorï qorïštï / , ,
( II 98). (QBN 44010); ö isig ö ümkä qorqïn ïn muna m n
QORLA: qorla el i . . (USp 53c4). seni ölürür m n -
QORLAN- I , , - (Uig III 646); bu savï
.: r tavarï a qorlandï ši ip m n ötrü taqï od uraq qorqïn ïm mgäkim
( II 250). üs älti ,
QORLAN- II , ( - (Suv 106).
): qïmïz qorlandï qorqïn ajïn . , : m ni edi
( III 197). qorqïn ïm ajïn ïm
QORLU , ; - (Suv 6098); qorqïn ajman . , :
: amla ï kišilär qorlu bolsun igig rï qorqïn ï ajman ï bar anï titmiš
, , ïdalamïš bolur m n
219); julta ï kiši qorlu bolsun [ ] : , (Suv 6144).
(USp 10817). . qorqun .
QORLUQ ( I 473). QORQÏN Ï , , -
QORMUZTA . ormuzta. : ol qudu i intä bir qorqïn ï ulu jaruq t
QORQ- , ; : tä ri jalïn birlä önüp kök qalïqqa t gi turur rdi
jarlïqaduq ü ün üküs tejin biz qorqmadïmïz ,
sü üsdümiz ,
, [ ] , ( 41
); (Uig I 812); tü rsär ... javlaq j ï
lük qorqar özü ja ïnï körüp g qorqïn ï rür ..., [ ]
, ? (QBK 1222); b lgü , (Suv 61315); qu un
körüp mo lar a lap bilip qorqup tüpün tüšüp qobur a ulatï javlaq b lgülüg qorqïn ï ünlüg
jüküntilär , [ ] qušlar ,
, , (Uig I 816). -
qorq- ajïn- . , ( VI60).
(Man III 106); qorq- ajman- . , - qorqïn ï qasïn ï . ; -
, : an a-qïja j mä qorqmatïn : qorqïn ï qasïn ï šimnu an -
ajmanmatïn olurur , [ - (Suv 17217);
] ( X338); bir-ök mti bu mgäk mgängäli qasïn ï qorqïn ï . qasïn ï .
qorqsar ajmansar s n - QORQÏN LÏ , , -
(Uig III 3113); : [qor]qïn lï adavaki j k
qorq- beli lä- . , :n ä A avaka ( 180
).
kišilär rti rsär olar bar a qorqup b li läp ïraq QORQÏN LÏQ ; : birisi tutsuqup
zdilär qa tïlar , ekägüsi qorqïn lïq ozar bolur ,
, , (Suv 510); (Suv 62022).
k n k ligmä ö äki ajï javï tüš bergüsi ä QORQÏN LÏQÏN , : anta
artuqraq qorqsar b li läsär [ ] qorqïn lïqïn bušušluqïn ïn a tep tedi [ ]
(S93); qorq- bez- . (Suv 6212).
, : anïn qorqdï b di kö li QORQÏN SÏZ , -
qo šadï , : : j kni prjaninta qorqïn sï kö ülin
( II A32); qorq- ürk- . : sansarqa kirip k lti ( .
 488

) ( 254
); tört III 168).
türlüg qorqïn sï bilgä bilig . qorqïn .
(Suv 3112). QORQUN SUZ : qorqun suz
qorqïn sïz ajïn sïz . : kö ül (Chuast L253).
qorqïn sïz ajïn sïz in in sänin ri lär qorqun suz ajïn sïz . -
, ( Iš 19a3). : qorqun suz ajïn sïz kö ülin -
. qorqun suz. (Uig IV A16).
QORQÏT- . qorq- , . qorqïn sïz.
( II 339): qalï qorqmasa s n QORQUŠ- . qorq-: olar ekki
kü ün qorqïtur , qorqušdïlar ( II 221).
[ ] (QBN 5715). QORQUT- . qorq- , -
qorqït- ürkit- . , : : ol anï qorquttï
tïnlï turalï ... n ä qorqït[d]ïmï ürkit[ ] ( II 365).
imi rsär ... . qorqït-.
(Chuast L87). QORSA- . qurša-.
. qorqut-. QORSUZ , : bu bi ig
QORQÏTMAMAQ: ürkitmämäk qorqït- tu a b drün qorsu bolsun ,
mamaq . ürkitmämäk. , ( 220).
QORQLÏQ I , ; : QORU , ( III 223).
saqïmïq kiši kö li qorqlïq bolur - QORU- . qorï- I.
(QBK 1021); uvutqa QORU , ; :
bolup qorqlïq alplïq qïlur - mäliklär qoru ï-ma äsbab tüzä / bu tärtib-ü šart-i
(QBN 1735). imarät üzä [ , ] -
. qorqluq. , ,/
QORQLÏQ II (?): s ki ja ïda (QBK 510).
ajata toqu ja ïda qorqlïqta [ QORU Ï ; (
] , – III 242).
(?) ( VII 2013). QORU SAQ . quru saq.
QORQLUQ , ( III 417). QORU ŽÏN ( I 512).
. qorqlïq. . qošun.
QORQMAQ , : ü ün qorqmaq QORUM 1. , ,
š tä ri tam asï [ ] – – : qorumlar qamu juvlušdï
(Chuast L181). ( III 105); qaju elkä t gsä m ni bu
qorqmaq ürkmäk . , , törüm / ol el bar a e lür taš r ä qorum
: qorqmaq ürkmäk kö üllärin bo ururlar ,/
(Suv 2914). , [ ]
QORQU , : qajusï bijabanda ,
jügrür ip / bajatqa bu qorqu saqïn ïn sezip - (QBH 3414); 2. . : ol qorum buldï
, / ( I 398).
(QBK 36910); QORUM Ï: qorum ï o ul . . (USp 534).
qorqu j nik kö ül tïlta ïnta QORUMLU ,
[ ] (Suv 10213). : qorumlu ta
qorqu beli lägü . : bükünki kün ( I 498).
rti ü qorqum b li lägüm k lir QORUN- . qorï- I: r tavarï a
(Suv 60818). qorundï (~ )
QORQU- , : ötrü b li lädi ( II 155).
anï qorqutï , QORUQ . qoru .
(Man I 69). QORUQ- , : ala bula dan
QORQUL- . qorq-: ïšdïn qorquldï qoruqmaz turur erdi ( 273).
( II 236). . qorq-.
QORQUN- . qorq-: r ïšdïn qorqundï QOR - . qorq-.
( II 250). QOS- . qus- I.
. qorqïn-. QOSÏQ . qusïq I.
QORQUN , (MK III 387). QOSQÏ , (QBH 9130).
qorqun qïjïm . ; . qodqï, qo qï, qotqï, qozqï.
 489

QO QÏ , (QBN 18512). QOŠU LU : t rkin tavra ï

. qodqï, qosqï, qotqï, qozqï. jügrük a larïn qošu lu qa lï a olurup ol qamïšlï
QOŠ (MK III 126): qoš qïlï qïnqa sï mas arï qa tavraq bar ïlar ,
[ ] ( I 359). ,
qoš at ( III 126); qoš (Suv 6255).
bi ak ( III 126). QOŠUL- . qoš- 1. ,
. š. : bu qozï ol sa lïq birlä
S (Suv 3215). qošul an ( . -
. qoš. ) [ ]( I 520); ölüg bilä
QOŠ- 1. , , - qošuldï ( . .
: ol qojqa kü qošdï )( II 128); 2. ,
( II 14); bermä in k ürsär m n birkä bir ( , ) ( III 135):
qošup b rür m n , , bu kaš r elindä qošulmïš tamam [ ]
, [ (QBK 616).
] [ ?] (USp 87); üpüp quš nï QOŠUN ( I 513).
sö ükin jïpar birlä qošup jü kä bar a sürtsär . qoru žïn.
, QOŠUQLU . qošu lu .
[ ] ( VII 236); 2. , QOT- , , : ol
( , ): ol jïr qošdï qottï ( II 295).
II 14); ba a k l i ša ir bu sö qoš ï . qod-, qo -, qoj-.
QOTAN . qutan.
, [ ] (QBH 12542). QOTDUR- . qot- (?): [bu nomlu ]
QOŠA , ; : qutlu qa qoša is äp tapïšmadï n ädä ... suvasdik si atlï sa ramta
ja ar [ ] tapïsïp ötrü qot urup altï
III 60); anasï t vlüg juvqa japar o ul tetik qoša ; [ ] ...
qapar – : [ ], , [ ] , [
– : ( III 33). ] (Suv 179); javlaq qïlïn larï qot urup
QOŠLAN- : r özi ä alqu dgü törülärtä jaratïnïp
at qošlandï (?)
( II 252). (Suv 1811).
QOŠLUN- .- . qoš-: ekki n . qotur- I.
qošlundï ( II 251). QOTÏ . qotï I.
QOŠNÏ : böri qošnïsïn j mäs QOTÏ : tibränši qotï . tibränši.
( III 220); b ü n kä QOTÏQARTUR- . qodïqartur-.
bolma jaqïn qošnï ï / köjär ot aqar suv b QOTÏQÏ . qodïqï.
glär kü i QOTQAR- . qutqar-.
:/ , QOTQARSUQ . qutqarsuq.
(QBH 11732); kör arslan bilä qošnï QOTQÏ , : qotqï r
bu daj bašï , ( I 427).
(QBN 2213). . qodqï, qosqï, qo qï, qozqï.
qošnï qonum . , QOTQÏLÏQ , : qotqïlïqïn
: qošnï qonum a ïšqa / qïl ïl a ar a ïrlïq tapïn ïl [ ] (MK II 140).
, / . qojqïlïq.
( I 114). QOTRUL- I . qotur- II -
. qonšï. , ; , ;
QOŠNÏLÏQ ; : bu ü : suv olmadïn qotruldï
qošnïlïqdïn sa a as ï joq ( II 234); umun
(QBK 27015). ketti rsä n qotrulur
QOŠTR [ . wyštr] , [ ], (QBN 2087).
( ): m n arjam n fristum . qoturul-.
qoštr , , ( IX43). QOTRUL- II . qutrul- I.
QOŠU , ( I 376). QOTRUŠ- I . qotur- II: ol ma a
qošu tüzät- : bu türk ä qap qotruš dï
qošu lar tüzättim sa a ( II 218).
(QBK 715). QOTRUŠ- II . qutruš- I.
 490

QOTTUR- . qotdur-. QOVÏ 1. , ( III 225);

QOTU . qodï II. 2. . , ; :
QOTUR , ; : qo ur min qovï r qudu qa kirsä j l alïr
ajalïm (Rach I168). , [ ]
QOTUR- I , , : sizlärni III 226); küvänmä qovï qu qa quš t g u ar
tutma eli dän qotur [ - ,
], [ ] (QBK 701); , (QBH 558).
vün in tolu tut saqïn ïn qotur [ ] qovï qïl- , ;
, [ ] (QBN 213). , : üküs kördüm rni java qïldï
qotur- tit- . , ; baš / küdäzmädi bo uzïn qovï qïldï jaš
: javï ï qoturmasar titmäsär ,[ ] ;
[ ] (Suv 55221). /[ ]
. qotdur-. (QBK 1649); qïv aq qovï
QOTUR- II , ; - . qïv aq II; qutsuz qovï . qutsuz.
, , , ( . qobï I.
. , . .), : QOVLA- , :
ol unu qoturdï [ jazuqsuz kišig n ä qovladïmïz rsär
]( II 71); qoturmïš qap - (Chuast L104).
(~ ) ( II 170). QOVQA . qov a.
QOTUR- III , QOVRA- . qavra-.
(?): a darïp ö eligin qoturu t gindim QOVRAQ . quvra .
[ ], (?) QOVŠA- , , -
[ ] (Suv 3319). : r oqnï qovšadï
QOTUR- IV . qutur-. ( III 287).
QOTURT- . qotur- III: ol nom rdini . qo ša- II, qovuša-.
... m ni vimtä-ök bar rür anï alïp qoturt ïl tep QOVŠAL- . qovša-: oq qovšaldï
tedi :« ... ; (MK II 236).
(?)» (Suv 1823). QOVŠ AŠ- . qovš a-: ol anï oqïn
QOTURU . quturu. qovš aš dï -
QOTURUL- . qotur- II (?) - ( II 350).
; , ( QOVŠAT- . qovša-: ol oq qovšattï
): amlïq dgü qoturulmïš (MK II 338).
(USp 1123). QOVU ,
. qotrul- I. ( III 163).
QOV- 1. , : r atïn qovdï . qovuz I.
( III 183); 2. : ït k ji- QOVUQ , ( III 164).
kni qovdï ( II 16). QOVUR- , ( II 81).
QOVA I , : uruqlu qova . qa ur-, qavïr- II, qo ur-.
( I 147). QOVUŠ- . qov-: olar bir ekindini
. qov a. qovušdïlar ( II 103).
QOVA II , ; QOVUŠA- : ke jeti aïlnï
( III 237). qovušamïš t g , [ ]
QOVDAQ , : üküš jegli (Uig IV B50).
ja luq kör ig il bolur / sarï m zi qovdaq atï el . qo ša- II, qovša-.
bolur , , QOVUT
, / ( III 134).
, (QBK 27611). . qa ut.
. qopdaq, qovdaš. QOVUZ I ,
QOVDAŠ , (?): ajï : j l qovuz bitigi -
bolma qovdaš (QBN 33III). ( III 163).
. qopdaq, qovdaq. . qovu .
QOV A , : qov asïn ... suv QOVUZ II ( )( III 164): qovuz
rä k miš mišlär sü igdän k tär ( III 164).
... (Man I 3516). QOW- . qov-.
. qova I. QOWA I . qova I.
 491

QOWA II . qova II. QUANŠI: quanši im [ . -

QOWDAQ . qovdaq. , ku n-šiæi-im] . .
QOW A . qov a. (= . avalokite vara): bu bodisvt
QOWÏ . qovï. quanši im tep -
QOWLA- . qovla-. (Kuan 9).
QOWQA . qov a. QUBA I : quba
QOWRA- . quvra-. at (~ ) ( III 217).
QOWŠA- . qovša-. QUBA II: quba aqïr a . . (USp 2232).
QOWŠAL- . qovšal-. QUB ÏR ,
QOWŠAŠ- . qovšaš-. : bir at eki kün berip ü baqïr kümüš
QOWŠAT- . qovšat-. qub ïrqa tut un [ ] ,
QOWU . qovu . [ ]
QOWUQ . qovuq. (USp 53c11).
QOWUŠ- . qovuš-. QUBRAN- : ïda tašda qalmïšï
QOWUŠA- . qovuša-. qubranïp j ti jüz boltï -
QOWUZ I . qovuz I. , [ ] ( 4
).
QOWUZ II . qovuz II. . quvran-.
QO ŠA- ( VIII I3). QUBRAT- : qa an olurïp joq ï a
. qo ša- I. bodunï qop qubratdïm ,
QO ŠAQ , ( VIII I4). ( 10
).
. qo šaq. tel- qubrat- . ter-.
QO ŠAŠ- . qo šaš-. Cp. qurat-, quvrat-.
QO ŠAT- . qo šat-. QUBUR A . qobur a.
QOZ I . quz I. QUBUZ . qobuz.
QOZ II . quz II. QU : inäl qu . inäl II.
QOZA: qoza e äk . ( . QU - , : jana aldï
mand raka): mantarik atlï qo a äk lïn qonï a qu a öpüp jï ladï
, [ ] mand raka (Suv 57510). [ ],
QOZAN-: bezän- qozan- . bezän-. (QBK 7214); jazar qol qu ar t g
QOZÏ I 1. (MK III 224): ažunqa , ( B222); eki
badï kör tükäl qut qurï / qozï birlä qatlïp jorïdï lï aqïn atasïnï b[ojunï] qu up
böri , (Uig III 6413).
,/[ ] QU AM : bir qu am n -
(QBK 177); bir t kä bir qo qar beš qozï , ( I 398).
, (USp 363); 2. . QU AQ ; : bir qu aq böz
, : n gü n rdi bu qut ( I 382).
aj qozï , , QU AQLA- ( III 338).
! (QBN 6011); bu söz iškä tutsa tap ol aj QU UNDÏ . ( I 493).
qozï , [ ] QU ÏQ . (QBN 2212).
, , (QBK 3498). QU TUR- . qu -: ol m ni qu turdï
QOZÏ II . : [ ]( II 189).
ï jazqï julduz basa ud kelir – QU U . qo u.
, (QBH 169). QU UL- . qu - ( VIII D11).
QOZÏ III , ( C282). QU UŠ , ( I 369).
. qodï I, qo ï, qojï. QU UŠ- . qu -: ol m ni birlä qu ušdï
QOZQÏ , (QBH 922). (MK II 92); eki qadaš sän
. qodqï, qosqï, qo qï, qotqï. tükäl qavïšïp öpišti qu uštï ï laštï ,
QOŽUL- . qošul-. ,
QOŽUQ . qošu . , [ ] ( 528).
QO A . a. QUD- I : banit suvï qudzun
QRA . qara I. (Suv 54410); qajïndurmïš isig suvu jüž s ki
QSNÏ . asnï. qata arvap opunta qudup ... ol suv i intä kirip
QU I: an qu . an II. arïtï jun un
QU II c . ua. ,
QUA . ua.
 492

... , , QUDUR I . qutur I.

(Suv 4785). QUDUR II . qutur II.
. quj-. QUDUR III . qotur.
QUDA: quda bïdïn . . (USp 41). QUDUR- I , ;
QUDAD- . qutad-. : ol bu ïšta qudurdï -
QUDA . qudu II. ( II 76); bu ra jemä qudurdï
QUDAŠ: adaš qudaš . adaš. ( I 144).
QUDAT . . (Uig II 846). . qutur-.
QUDAT- . qutad-. QUDUR- II . qotur- III.
QUDAZ . quduz I. QUDURATLÏQ . qudrätlï .
QUD U (MK I 425). QUDUR AQ
Cp. qu u. ( I 502).
QUDÏR- . qurït-. . qu ur aq.
QUDRÄT [a. ] , : bu qudrät QUDURSU (?) ,
idisï – ( 19
). (?) (ThS II24).
QUDRÄTLÏ , : QUDURUQ (USp 6014).
qudrätlï padišah - . qudruq, qu ruq.
(QBK 24). QUDUT- . qutad-.
QUDRU AQ . qudu aq. QUDUZ I: qïz quduz . qïz I.
QUDRUQ 1. : tï at qudruqïn tügüp Cp. qu uz.
tigrät , QUDUZ II . qutuz I.
(ThS II76); quš QU U (MK III 367).
qudruqï ( I 472); jašïq jandï Cp. qud u.
bol aj jana ornï a / balïq qudruqïndïn qozï QU ULAN- : at qu ulandï
burnï a ( III 201).
: / [ ] QU Ï . qo ï.
[ ] (QBK 1610); 2. , QU RUQ : ït qu ruq sapïttï
( I 473). ( II 298); kiš qu ruqï
qudruq öt- ( ): ( III 126).
qudruqï ötgän kiši , . qudruq, quduruq.
I 473); irbiz qudruqï . irbiz. QU U : qu da suv bar ït burnï
. quduruq, qu ruq. gmäs , [ ]
QUDRUQLU , : ( I 375).
qudruqlu julduz to aj ( . . qudu I, quju I.
) (Suv 43417). QU U LU , :
QUDU AQ ( III 179). qu lu v ( I 496).
QUDU I : qulan qudu qa tüšsä qurbaqa QU UR UQ ( I 501).
aj ïr bolur , QU UR AQ -
( III 122); qaju ( I 17).
jer qazar suv qudu da i är . qudur aq.
(QBK 8411); ötrü QUSUR UN , ( I 518).
anta a bir qudu b lgü[r]ti QU UZ , ( I 365).
(Uig I 88). . quduz I.
. qu , quju I. QU UZLAN- , -
QUDU II : etil müränni qudu ïda bir ( II 267).
qara ta tapïqïda uruš u tutuldï QU U 1. ( III 225): r qu u qušqa
, ( 535). soqušmïš (ThS II52);
. qïdï , qï . qu u quš u tï köli ä qonmaz ,
QUDU Ï: qudu ï esän . . 314); ( I216); 2. .
qudu ï esän qï aj . . 218). : qu u qondï bašqa [ ]
QUDU U: qudu u badur . . (USp 228). ( . . ) (QBN 4048).
QUDUL- . qutul-. QU UL ULU . qo ul ulu .
QUDUNMUQ QU UR- . qo ur-.
(?) (Rach I19). QU URSAQ : qu ursaqtïn önmiš
QUDUQ . qudu I. qart , (Rach II 117).
 493

. quru saq. QUJUŠ- . quj- I: ol a ar suv qujušdï

QUJ I [ . , kyei] , ( III 189).
, QUJUT- . quj- II: ol atï qujuttï
; : qujda kišimä jïta adïrïlu bardïmïz ( II 326).
, ,[ ] , QUL I 1. , : ol ödkä qul qullï
( 183); qujda qun ujïma ... adïrïltïm bolmïs rti -
... , (KT21); kiši bar a jarmaq qulï boldïlar
[ ] (E 101). (QBH 1839); 2. .
QUJ II . qoj III. , : qul tä rikä bütti
QUJ- I , : r küpgä suv qujdï - [ ] ( II 294); färištä
( III 246); qujdï bitir qul negü qïlmïšïn , -
bulut ja murïn (MK III 39). (QBN 16815); bajat berdi
. qud- 1. qulqa eki köz qulaq
QUJ- II , : at qujdï (QBK 2148).
( III 246). qul kü . , :
QUJA , : tu ï küvrügi qulïm kü im bodunï tä ri j r aju berti
birlä b rdi quja
(QBN 8612). (M 13); b dük b rgän qatï qa alïn toqïp
QUJAN . qojin I. mgätip qul kü üg išlätdimi rsär -
QUJAQ I . quja . , [ ]
QUJAQ II . quvaq. ( IV B7); bulun
QUJAQLÏ . quvaqlïq. qïl ïl o lïn qïzïn qul kü in
QUJAR - (QBN 39314); qul qarabaš .
( III 171). , : üküš qul qarabaš k räk
QUJAS . ( I 393). ( 298
); bo uz qulï .
QUJASLÏ ( III 178). bo uz I; kü qul . kü .
QUJAŠ , , QUL II: qul uru u . . (ThS I c4);
III 172): qujaš anï qo šattï qul qara . ,( 222).
II 337); türk qujaš ödi (~ QULA ( )( III 233).
, , )( I 353); qujašta QULABUZ ( I 487).
tumlïqta mgätmämäk . qulavuz.
(Suv 22022). QULA ; -
QUJDAQÏ - ( I 358): qula j r alïn ï ja ur ïn ïqïn
, : qujdaqï qun ujïm - [ ]
( 64). (QBH 18213); o ja ïda
QUJLUŠ- .- . quj- I: ta dïn qamu qïrïq qula ï nï ik ürdi
qujlušdï [ ]( III 195). ( 414);
QUJMA I , eki mi qula ulu tü [ ]
( III 173). (Suv 411).
QUJMA II , ( III 173). . qula a.
QUJQA ; ( III 173). QULA A c (Suv 4312).
qujqa teri . , : qujqasïn Cp. qula .
risin suv i rä k mišmišlär [ ] QULA LA- (MK III 330).
(Man Erz. III61). QULAD-: kü äd- qulad- . kü äd-.
QUJQALA- , QULA . qulaq I.
: ol qoju qujqaladï QULA UZ . qulavuz.
[ ] ( III 173). QULAN I ,
QUJTUR- . quj- I: ol m ni ligkä I 415): kör arslan k räk k qulan tu uqa
suv qujturdï , [ ] ,
( III 193). (QBH 202); av j rdä
QUJU I ( III 166). jürüsün qulan
. qudu I, qu . ( 121).
QUJU II . qoju . QULAN II . . (USp 775).
QUJUN- . quj- I: ol özü ä suv QULAN III . qolan I.
qujundï (MK III 191). QULAQ I ( I 383): bajat berdi qulqa eki köz
 494

qulaq (QBK 2148). , ( I 215).

qulaq japrat- , QULUN II: qulun qara . . (USp 2226).
: at qulaqïn japrattï (~ - QULUNLA- , -
) ( II 352); qulaq tut- , : aq bisi qulunlamïš
: qulaq tu ma a (ThS II7).
( 266
); jïraq š[I]tür rdi qulaq tutsa-ma QULUNLU : qulunlu
[ ] , [ ] qïsraq ( I 500).
(QBK 3372); qulaq tuvur- QUL AQ ( I 383).
: at qulaqïn tuvurdï . qulaq I, qul aq, qulqaq.
II 73); köz qulaq tut- . köz. QUM I (MK I 338): quru qumqa o ar
. qul aq, qulqaq, qul aq. bu ja luq özi / ögüz kirsä todmaz bu soqluq közi
QULAQ II: qulaq ton , /
( I 383). ,
QULAQLA- ( III 338). (QBK 2126); gang ögüzdäki qum sanïnca
QULAQLÏ ( I 498). bur anlar [
QULAVUZ : bu kökdäki julduz bir (Suv 15515).
an a bezäk / bir an a qulavuz bir an a j zäk ba ram qum . ba ram I.
,/ – QUM II , : kölüm qumï qopsa
, – (QBN 221). qalï tamï itär
. qulabuz. ,[ ] ( . )
QULAVUZSUZ : qalïn qaz [ ]( III 137).
qulavuzsuz bolmas QUM III . qom.
(~ ) ( I 487). QUM IV . ( III 149);
QULBAQ . . I 474). qara qum . qara III.
QULDUQAJA . . (USp 2014). QUM- ( )( II 27).
QUL AQ (QBN 4003). quma ur- -
qul aq qa ï . (Suv 3649); : qa daš quma urur / ögdäš örü tartar
qul aq tilgäni (?) (Suv 59515). ; /
. qulaq I, qulqaq, qul aq. (~ )
QULLÏ I ; : [ ]( III 382).
ol ödkä qul qullï bolmïs rti QUMA I [ . , o-mba]: quma
(KT21). ja ï : qarïnqa birär an quma
QULLÏ II . qulluq. ja ïn i ürsär dgü
QULLUQ , , ; - (Rach I64).
, , , : QUMA II: quma qatun . . (Suv 50211).
tapu qulluq ol qulqa a tï qapu – QUMAR: qumar arslan . . (USp 922).
,[ ] (QBN 24611); QUMARTQU , , -
tapu qïl tapu boldï qulluq qamu , (QBH 73).
(QBK 21510). Cp. qumaru, umaru.
QULNA- : qïsraq qulnadï [ - QUMARU , ; :
] ( III 92). kiši öl ä andïn qumaru qalïr / munuqï qumarum
QULNA Ï ( )( I 491). sa a ,
QULQAQ : qulqaqïn sidmädük bodunïm , / –
, ( b11). (QBH 5920); ï ajqa ülädi kör altun
. qulaq I, qul aq, qul aq. kümüš / qadašlarqa qaldï qumaru üküš ,
QULSÏ , ( III 128): , / [ ]
ïrmas-ma b gsig ja qulsï kišig [ ] - -
, , (QBN 688). (QBN 9412); bu qumaru qutadsu ma a
QULU . . I 358).
QULUM: qulum ua (QBK 3766).
(Rach I120). qumaru bitig ,
QULUN I (MK I 404): t glük qulun ; : aj t ï eligkä pän
erkäk jun[t]da mig tiläjür rip qumaru bi ig bi mišin ajur [ ] -
[ ] -
(ThS II36); tolum anutsa qulun bulur [ ] (QBH 93);
 495

qumaru pänd . , (QBK 910); irbi : -

qumaru sav (~ söz) ; ; - , , (Uig IV D6).
: ölügdin tirigkä qumaru söz ol – - qunduz qajïrï (~ qajrï) ,
(QBN 322); bar aqa qumaru ( I 458):
sav qodtï ( 762). qundu qajrï suvta kinläp tür ün [ ]
. qumartqu, umaru.
QUMAŠ: qumaš baj . . (USp 272). [ ] (Rach I125).
QUM AN I ( I 440). QUNÏ: qunï sä ün . . 9
).
QUM AN II: qum an tudu . . (Suv 306). QUNKU [ . , kho - u]
QUMLAQ , ( IX67).
I 475). . qu qau.
QUMLU (USp 3011). QUNLA- . qonal-.
QUMTUR- . qum-: jel suvu QUN UZ . qunduz.
qumturdï ( II 192). QUNUQ , , :
QUMUQ . qomuq I. qaju o rï t vlig qaraq ï qunuq / qajusï bašïm ï
QUMUQLA- . qomuqla-. ölüt i qïruq – , , ,
QUMURS A : bir qarï oküzüg ... qumur- , – , ,
a jemiš ... (ThS II56). (QBN 1346).
QUMUŠ- I . qum-: suv qumušdï QUNUŠ- . qun-: olar ekki tavar
( II 111). qunušdï
QUMUŠ- II . qomïš-. II 112).
QUMUZ : sü in qumuz bola ururlar QU I: qu futsi [ . ,
( 98). kho -pfy-tsi] . . ( V 107);
. qïmïz. qu qiu [ . , wo u -
QUN- , : o rï tavar qundï ?] . . (?) ( VII 40126);
( II 29); [edig tavarï ] quqtalqtu [ . , wo -th i-
quntum altïm o urladïm [ ] u ?] . .
, , (Suv 13522); ögümin (?) ( VII 40125).
kö ülümin bar a ol qïz qunup eltdi QU II . qo .
( X463). QU QAU [ . , kho - u]
QUN Ï [< . ?] . , , (?):
( VII 434). ïraqtïn qu qau üni jïr üni es ilti
QUN UJ I [ . , ko y] (Uig IV A164); ma a
, mti bir qu qa[j]u tiläp kelürü
; : ( 697).
qa an at bunta biz bertimiz si lim qun uju . qunku.
bertimiz [ ] QU QUZ . qo uz.
[ ] - QUP . qop I.
( 20); qujdaqï qun ujïm a QUPA I . quba I.
adïrïldïm QUPA II . quba II.
, QUPÏQ . qobïq.
(E 64): si lär l lar QUPZA- . qobza-.
qanï qun ujï-mu si lär QUPZAL- . qobzal-.
? ( 434). OUPZAŠ- . qobzaš-.
QUN UJ II: qun uj tä ri . . (?) QUPZAT- . qobzat-.
(USp 2611). QUQ: qaq quq . qaq II.
QUNDÏ- : ol qïlï qundïdï QUQUN (MK I 404).
( III 277). QUQUNLU : ququnlu ot
QUNDÏ U , ( I 499).
( I 491). QUR I ; : r qurïn quršandï
QUNDU [ . , - u]: ( II 249); kelip tüšti
qundu bur aq . (?) (Abrus kirdi jaqa qur jörüp , [ ]
precatorius) ( VII 1614). [ ],
QUNDUZ . ( I 458): ü ešläri (QBN 2418); qur ïsïrsar ögrün ü sav ešidür
adašlar bar rdilär bir bi in ekinti qun u ü ün [ ] , [ ]
 496

( VII 3613). ja qur- . ja I.

qur ba- ( ) QURAM , , :
. ., ., . . - kišilär quram olturdïlar [ ]
., [ ] ( I 413);
.: ïšï etgä m n tep qatï qur badï - quram kišilär [ ,
( . ), ]
:« » (QBN 503); ( I 413).
ažunlu beli ä badï qu qurï - . qur II.
(QBH 265); QURAN [a. ] ,
umun lu -ma dävlät ma a qur badï - : ilm-ü quran üni
: ( . (QBK 38217).
) (QBK 7413); QURAT- , , -
n mdi özü kä qutun qur badïn - : tsuj ajï qïlïn larï qïltïm qurat ïm rsär
(QBN 1477); qur . .
QUR II , , , (S16).
: meni qurïm ulu - . qubrat-, quvrat-.
( I 324); ma a qur boltï QURBAQA , : qulan qudu qa
[ ] ( 36); jašï qurï bod sïn tüšsä qurbaqa aj ïr bolur -
avïn ï ne ol , , , -
, ? ( III 122).
(QBK 924); ki ig qur ulu lar ara kirmäsä QUR I , ( I 343):
e [ ] bu iškä edi qur qatï r k räk
(QBN 1932). ,
. quram. (QBN 17112); biri alp a ïm qur jüräklig rän
QUR III , , ; , ( .
: k zik ä k lir kör bu dävlät qurï , ) (QBH 16815); qur n k všädi
( III 287).
(QBN 34215); k zik ä turur bu ölümni qur temür ( I 343).
qurï QUR II: qar qur . qar .
(QBH 5929). QUR A: mekili qur a . mekili .
qur kezik . , QURD . qurt I.
: ö ö qurlarïn a k ziklärin ä olur- QURDANTA . qurïdanta
dïlar QURDAŠ- -
(Suv 39817); qut , , : ol b g birlä
bulmïš tö ünlär qurïnta k ikintä barmaq - qurdašdï [ ] -
( . . ) ( II 218).
( V 6). QUR A- , : j r qur adï
QUR IV: qur qur et- . : qarïn qur ( III 318).
qur tti (MK I 486). QUR - ( II 338).
. qar III. . qur at-.
QUR V (MK III 122). QUR A . qur aq.
Cp. quru , quruq. QUR AN: ma ï qur an . ma ï.
QUR VI . qor I. QUR AQ 1. , , :
QUR- 1. , : an uva qur aq jïlïn bo un kör qanda tüšär qodï il ,
qurdï (~ ) ( II 7); [ ],
2. ; , [ ] ( III 69); 2. . .
: an süsin qurdï ; : suvdaqï tïnlï larï qur aqta k mišip
II 7); 3. ( , ): quru jï ölürtüm rsär ,
gilmäs qurmïš kiris tügülmäs ,
, ( ) (Uig II 7728).
I 198); qatï janï qura kördüm QUR AT- , : jer qur attï
( III 219). ( II 338),
qur- juv- . , C . qur -.
: r qadašïn qurdï juvdï QUR ÏR- I , : jer qur ïrdï
( III 62); ( II 193).
 497

QUR ÏR- II , - QURÏN- I . qurï- ,

: r qur ïrdï - ; : r qurïndï
( II 194). ( II 155).
QUR U , ; - QURÏN- II . qorun-.
, ; : qur u r - QURÏN : kö lüg qurïn ïmï nï seni
( I 426); väk qur u bolma körmäklig ja mur ü ä qanturalïm
qïlïn ïn sözün - (Uig IV D23).
(QBH 14730). QURÏQAN I . -
QUR ULAN- ; - (KT14).
( III 201). qurïqan . II.
QUR ULUQ , ; - QURÏQAN I . qorï an.
( I 528): utunluq väklik jenik QURÏR- : qurïrdï n -
qur uluq , , - ( II 77).
, (QBK 1081). QURÏŠ- . qur-: jaj qïš bilä qarïštï /
QUR URMAQ , , rdäm jasïn qurïštï ,/
( VIII A13). ( II 97).
QURÏ I: qurï qurï . , . quruš- I.
( III 223). QURÏT- . qurï-: , :
. qurïh, qurrïh. kün tonu qurïttï
QURÏ II . qurïdanta. II 304); tükättim sözümni qurïttïm qalam
QURÏ- , , : qurïdï ( . .
ton (MK III 263); qurïmïš ) (QBK 18916); k käliknü ö in alïp qurï ïp
jï lar tonandï jašïl (Rach I52).
(QBN 181); suv tamïrï qurïsar jaš javïš u baš qurï - . baš I; til(ig) qurït(ma)- . til.
qurïjur , . qurut-.
( I55). QURLA I ( )
bo uz qurï- . bo uz I. : üküš qurla bur anlarqa nom tilgänin virtgäli
. quru-. ötüg i boltum
QURÏD- . qurï -. (Suv 16317).
QURÏDANTA (?) ( 14
). . qurlaju.
QÜRÏ . qorï I. QURLA II . qorla.
QURÏ ARU (~ ): qurï aru QURLA- I , : ol
mir q qa t gi süläjü bermis [ ] qaftanï qurladï (MK III 298).
T ( 8
); QURLA- II . qurlaju.
qurï aru kün batsïqï a , QURLAJU ( )
( 2
). , - , - : bu ü mi ulu mi jirtin ü
QURÏ LÏ ; (?): jer suv ü qurlaju t bräti
qurï lï vinlig uzuntonlu (?) (Tiš 46a3).
(W .11). . qurla I.
QURÏ U , ( I 446). QURLAN- I . qorlan- I.
QURÏH: qurïh qurïh . , QURLAN- II . qorlan- II.
( III 223). QURLUQ . qorluq.
. qurï I, qurrïh. QURMAN , (MK I 444).
QURÏJA (~ ): qurïja kün keš qurman . keš.
batsïqdaqï [ ] [ ] QURNU
( 52); qurïja on oq[q]a kirti (?) ( VII 229).
[ ] QURRÏH: qurrïh qurrïh . ,
[ ]( 11
). ( I 9).
QURÏJAQÏ , - . qurï I, qurïh.
: b rijäki bodun qurïjaqï jïrjaqï ö räki bodun QURRT AR- . qurtqar-.
lti [ ] , , QURŠA- 1. , : ol qaftan
(T 17). quršadï ( III 287); altun
QURÏLTAJ : o uz q an küvrüg körtüm e igi jara ï ï u quršaju altun ö lüg
ulu qurïl aj aqïrdï jaru lu qaltï kün tä ri tilgäni t g
( 405). , ( . -
 498

) , , qurtuldï (
(Suv 961); 2. : qama II 233); ïn ïp o ulï kïzï ba rï böšüki qasï qadašï
qara bodun bar a adrïlmaqlï mgäkin quršap barïp ölmiš ögi qa ï ü ün bu bitigig jeti qata oqïsar
... ïn a tep ötüntilär üti anta qurtulur tä ri jerintä barïr ,
[ ] , ,
[ ] ..., [ ] (Uig III 696). ,
QURŠADÏL- . quršatïl-.
QURŠA , ( I 464). ( VI125); tört ulu m-
QURŠAN- . qurša-: r qurïn quršandï gäktä qurtulalïm -
( II 249). (Man II 115); 2. ,
QURŠAT- . qurša-: m n a ar qur quršat- : ura ut qurtuldï
tïm ( II 337). ( II 233).
QURŠATÏL- .- . qurša-: bošun- qurtul- . bošun-; oz- qurtul- .
quršatïl- qavšatïl- . - oz- I.
(Uig II 281). . qutrul- I, qutul-.
QURT I (MK I 342): tü s mrir r ä QURTULMAQ: qurtulmaq bošunmaq .
jïlan qurt anuq , , : ö ütümü qurtulmaq
[ ] (QBH 16614); bošunmaq ... bol un ... -
kimni tis qurt jesär (Man I 2932); qurtulmaq jol(ï)
(Rach II 231). . , ; -
qurt qo uz . ; : si i ä qutu ta bu sujlu tü dä o alïm
; . : a ulu qurt qutrulmaq jolqa t ginälim [ ] , -
qo uz adartu umaz - -
(ThB28); aqï j mä bu tü ( 521).
rsär ... qama qurtlarnï qo larnï terkini qannï . qutrulmaq.
jiri ni ornaqï ... rür ... QURTULMAQLÏ -
... , : kimni qurtulmaqlï ödin
(Suv 6149). qolusïn ot uraq bilsär
QURT II ( I 342). ( 273
).
QURT III: qart qurt . qart III . qutrulmaqlï .
QURT IV . qurut I. QURTUR- . qur- 1. -
QURT V: idi qurt . idi II. , : an a ar uva qurturdï
QURTA : t rtrü sa lï qurta j k k lir (~ ) (
(Man II III6). II 190); 2. , :
. qurt a. an b gkä süsin qurturdï -
QURTAN- , ( II 190);
II 248). 3. ( , ): ol ma a ja
QURT A : qurt a bü ik bilmäs j rim qurturdï ( II 190).
tar t r , [a] – QURU- , : j r qurup toprašdï
( . ) ( III 259); tä rilig ( II
qurt a jurt[d]a qalmïš 206); közintä isig jašï toküjü bušušluq qad uluqïn
(ThS II18). jï laju a ï qurup tili tam aqï qa ïp sav sö läjü
avï a qurt a . avï a. umatïn kegin bermädin šük turdï
. qurta. ,
QURT AR- . qurtqar-. ,
QURTLA- , , [ ]
III 447). (Suv 62410).
QURTQAR- , : aj tä ri si bi ni . qurï-.
qurtqarï , (Man II 97); QURU 1. , , : quru
š tä ri kü ün qurtqaru saqïn jï gilmäs ( I 198);
(Man III 315). tarï ïlarï körür rti quru j rig suvaju öl j rig
. qutar-, qut ar-, qutqar-, qutqur-. tarïju ,
QURTRUL- . qurtul-.
QURTUL- 1. , - 13); quru üzüm (Rach I83);
; , : r mgäktin 2. , ,
 499

., .; : quru ulma (QBK 29210).

( I 375); n ä känd uluš ba QURU LU II , ( I 501).
äkliklärig / quru qodtï kör bu ölüm . quru luq II.
, , , / QURU LUQ I , ( I 503).
(QBK 3801); azu kändlärtä azu QURU LUQ II , ( I 504).
sozaqlarta azu vlärtä azu quru jerlärtä . quru lu II.
, , , QURU SAQ 1. ( I 502); :
(Suv 53120); 3. - quru saqïmïn qïlï ïn k sipän
, , : a ïr quru (ThS II13): 2. ( I 502); 3. .
jala jalaldï : tatï bardï ö ti quru saq otï
( III 82); 4. , , , (QBN 393).
, ; , , : . qu ursaq.
ari lïq t k rkä quru za mat ol QURU SÏ- ( III 334).
– - QURU ŽÏN . qoru žïn.
( 304
); n gükä jorïr m n bu j rdä quru QURUL- 1 . qur- 1. -
? : qurvï uva quruldï
(QBH 2624); quru sözlämäs m n ( I 195); 2.
(~ ) (QBK 19911); 5. . , ( , )( II 134).
, QURUL- II , :
, : bu darni ü ä quru r ligi quruldï
küsüšsü b lgüsü ü türlüg samadi dijanlarï II 134); bu r ol si iri qurul an
körkitü jarlïqadï ( I 520).
[ ] - QURUN , ( I 404).
, , , QURUN- I . qurïn- I.
(Tiš 24 b3); 6. . QURUN- II . qorun-.
. , : quru tumlu artsa isig öl anut QURUN Ï ( III 242).
, QURUNLU ,
(QBK 27316); isigin quru un I 499).
anï jandru bas QURUQ : quruq qašuq a ïzqa jaramas
(QBN 33310); 7. . , ( quru söz qulaqqa jaqïšmas
, . unyata): alqu quru tep [ ] , ( I 383).
:« – » (Uig I 211). . qur V, quru .
quru kel- , QURUR- . qurïr-.
: qatï lan anï k ldür mdi ma a / quru QURUŠ- I . qur-: ol m ni birlä ja
lmä ansïz ma a , quruštï ( II 144).
, (QBK 1903); . qurïš-.
quru qal- , ; QURUŠ- II . quru-: tmäk qamu
: buzul aj ažun bar a qal aj quru qurušdï ( II 98).
, (QBK 2144); azun QURUT I ,
qalmasunï sizi siz quru I 357): qïmïz süt ja jö ja ja jo urt qurut
(QBN 2010); birük eligi joq , ,
rsär ötrü rdini idijü umadïn quru qalïr (QBK 2643).
[ ] , QURUT II , (
[ ] ?): bu küntin so bu altun qaraqa qalan
( V 93); asï sïz quru qal- . asï sïz; joq qurut tü ün qabïn n gü-m alïš biz tilämä
quru . joq I; tekin quru ïn . tekin; tüšsüz bi
quru . tüšsüz. – , , ,
Cp. qur V, quruq. – (USp 2111).
QURU LA- QURUT- . quru- , -
III 336). : ton quruttï ( I 19);
QURU LAN- : ol ötmäkni qurutma közü (QBH 5125).
quru landï [ ] . qurït-.
II 268). QURUTLU ( I
QURU LU I ( , ) 494).
I 496): quru lu turur bu zamanä jasï QURUTSA- ( III 332).
 500

QURVÏ: qurvï uva ( - (MK III 232); quš quz un .

), : qurvï uva quruldï / tu um tikip uruldï , : quš quz un qonsa ïsï
[ ] , / tart aj m n ,
[ ]( I 195). ( 806); quš qu un tilin j mä uqda ï bol aj
QURWÏ . qurvï. [ ] (Suv 4446);
QUS- 1 , ; ( II 10): üstün u u ma quš qu un
qussar ašï rsir (Uig III 324); quš sa ï ,
( VIII 18); suv qu sar ašï qodï enmäsär III 375); boz quš . boz I: el quš . el V;
( . . jun quš . jun II; ürü quš . ürü I; qara
) (Rach II III9); amarïlarï tïnlï lar isig quš . qara I; qïl quš . qïl II; qïz quš . qïz
qan qusup adïn azunqa bardï IV; tevä quš . tevä; turu aja quš . turu aja.
, , QUŠ II: qara quš . . (USp 3711).
( 40
). QUŠ Ï 1. : quš ï itär i u u ma
QUS- II , ( ): ba rïn jorï ma tïnlï larï ölürgü i boltumu
bo qusdï ( II 11). rsär -
QUSALÏ . (?) (Rach II 120). ,
QUSAN: qusan asan . . (USp 787). ( IV 57); 2. ,
QUS : bir n ä jemä bar taqï is ilär / töšäk i
I 455). ja quš ï jemä aš ïlar
QUSÏ . . 18). / – ,
QUSÏ ( I 376). (QBH 11915).
qusï tut- , : anï QUŠ , ( I 455): s mirgük
qusï tuttï ( I 376). atlï quš , (Suv 69412).
. qusu . QUŠ UN I ,
QUSÏN Ï , ; . ( I 440).
, : quš balasï qusïn ï ït QUŠ UN II . (?)
balasï o šan ï [ ] , I 440).
( III 232). QUŠLA- ( ): b g qušladï
QUSÏQ I ( I 382). ( I 22); to an ögüz quš ï
QUSÏQ II . . .( I 382). qušlaju barmïš , (?), -
QUSÏQLÏ ( I 497). (ThS II65).
QUSÏT U: qusït u em QUŠLA ,
(Suv 59220). ( I 465).
QUSMAQ : sarï tïlta ïntaqï qusmaq QUŠLA AQ . ( 45).
sönär , , - QUŠLA LAN-
(Rach II III3); qan qusmaq sönär - : n bu j rig qušla landï
(Rach II 1134). ( II 273).
QUSQAQ (Rach II III4): a ïzï qurïjur qusqaq QUŠLAT- . qušla-: ol a ar quš qušlattï
bolur , ( VII 255). ( II 348).
QUSQÏ . qosqï. QUŠLU : qušlu
QUSQUN . quz un. qïšla ïm [ ] ,
QUSTUR- I . qus- I: sü üg rig qusturdï (ThS II86).
( II 190). QUŠLUQ
QUSTUR- II . qus- II - ; ( I 474).
( II 190). QUŠQA . quš .
QUSU ; , QUŠTR . qoštr.
(Uig II 6III). QUŠU: qušu tutuq . . 41
).
. qusï . QUŠUJ . ( T 103).
QUSUQ . . (USp 77). QUŠUN . qošun.
QUŠ I 1. : quš javuzï sa zï an QUT I I. ; , : m n
– ( I 439); k vänmä qovï qu qa ä bašumnï qu umnï b rä m n
quš t g u ar : , ( 226); 2. .
, (QBH 558); 2. : gr i sanï ar ol qutï suv
( II 181). ; – ( VII 44); on toqu
quš balasï : quš balasï qusïn ï - jašlï rür qu ï topraq –
 501

; – ( VII 189). ( . ) -
qut va šik . . , ,/
: qama qutlar va šiklar turqaru i ä basa ( I 320); arï ol bu qut qïv arï lïq tilär /
küjü kü ätü tururlar süzük ol bu dävlät süzükni qolar
[ ] ,[ ] ;/ -
[ ] ( VI48); üstünki altïnqï tä rilärni ö i ö i ,[ ]
qut va šiklarnï üstälzün tä ridäm kü läri (QBK 10915); tä ri ... bögülänmäk qutu qïvï
bulmuš bol aj ... – [ ]
( III170). (Man II 54); 2. . ,
QUT II 1. , , , - : ol j klär stani eligni kü in
; , ; : tä ri küsünin o ïn jalïnïn qutïn qïvïn körüp artuqraq
jarlïqaduqïn ü ün özim qutïm bar ü ün qa an qorqtïlar , ,
olurtïm , ,
, ( 9
); (Uig I 4316); qut qol- ,
qorqma temiš qut bergäj m n temiš : , : r
! ( . ) [ ] ömäläjü barmïš tä rikä soqušmïš qut qolmïš qut
» (ThS II3); ažunqa badï kör tükäl qut bermiš ( . )
qurï , , ;
(QBK 177); t brätük saju qut k lir , [ ] (~ )
, ( . ) (ThS II71); nom rdinig tü ü tükäl bititgükä küsüš
( I138); 2. . , : öritip qut qoldï ,
qa an qutï tap[lama]dï rin , -
[ ] ( 35); t gin ïn a tep (Suv 1419); qut qolun- ,
ötünti qa ïm qutï m ni s vär-mü si , ; .
:« ,[ ] , , -
?» ( 65); jükünür bi lim in atlï , ; -
jultu qutï a :
( VII . 664); 3. . isig ö in ïdaladï a ï mgäklärig s rip qut qoluntï
, ( , ,
), : bur an qutï , (Uig VI C189);
( . . ) (Suv 2121); ol qut qolunur m n beš ažun tïnlï o lanï ü ün
nomu ši ip alqu nizvanilarï tarqarïp ar ant
qutï a t gdi , , (Suv 1042); qut qolun
[ ] , (~ - ; : bu qut qolun u sö läjü
) (Uig III 394). (Suv 2917);
qut bujan . , , qut qolunmaq ;
: ö jaš qut bujanï ükli ü jarlïqa lar ;
[ ] e (= . pra idh na): qut qolunmaq
(Suv 2915); üskü dä tä ridäm qut bujan utmaq paramit ,[ ] -
jegädmäk k ntün ornantï (Suv 2804); köni o aru qut qolunmaq
[ ] ä bodi tegmä tujunmaq kö ülüg n tägin bulurlar
( I2); vtä tur a qu bujan asïlur -
jol jorï a asï bulur , ,
; bodhi? (Suv 21212); qut qolunmaqlï
, ( VII 2844); qut bul- , ; -
, ( II 122); , :
qut bulmïš (tözün) . , bur anlar nirvanqa kirip qut qolunmaqlï
, ( . rya), : rksinmäkläri ü ä tïnlï lar küsüšin ä ö i ö i
kim qaju tïnlï bu nomu umu ïna tutsar ol tïnlï adruq adruq kü k liglär ü ä jaruqlu körkdäšlärin
jemä qut bulmïš larqa sanur orun orun saju qodu jarlïqap ol körkdäšläri ü ä
, tïnlï larqa ulu asï tusu qïlu jarlïqajurlar rsär
( VI38); , ,
qut qïv . 1. , , - (~ -
; ; : qut qïvï b rsä )
im qulï a / kündä ïšï jüksäbän joqar a ar
 502

QUTADMÏŠ . . (USp 8817); qutadmïš

bars . . ( IX . 5); qutadmïš qara
. . I25).
QUTADTURUL- .- . qutad-
(Suv 643); qut qolunmaqlï kü küsün ü ä (?) (USp 10323).
(Suv 2364); qut ülüg . QUTAJ , (?): qïr lï
; ; : qutïn bar ü ün qutajïn ... qaz anu bertim ...
ülügüm bar ü ün öltä i bodunï tirigrü igi[d]tim ( . ) ( Xb11);
altun kümüš isigti qutaj bu sïz an a berür tab
( 29); t gin qutï ülügï bodun ,
ün adasï tudasï qa kün i intä rd[änilig] , ,
otruqqa t gdilär [ ] (?), ( 5
).
, QUTAJ- . quta-.
( 335); elig QUTAL- ( II 121).
qutï . elig I; ïduq qut . ïduq; nom qutï . QUTAN . . I 415); qutan to rïl
nom I. . . (USp 6121).
Cp. qavut I. QUTAR- (qut[ ]ar- ?) ,
QUT III . . (Man Erz. IV39); qut tä ri ( 766).
atunï . . (Uig I 287). . qut ar-.
QUTA- (?) (USp 5832). QUTAT- : r qutattï
QUTA UN . . (USp 10910). ( II 299).
QUTAD . . (Uig 8876). . qutad-, qutud-.
QUTAD- ; QUT AR- , : tä ri m ni qut-
, ( ): a a pändini s n ardï [ ] ( II 192).
qa ï tut qatï / qu ad aj künü b rgä kündä ta ï . qurtqar-, qutar-, qutqar-, qutqur-.
, / QUTÏLÏ : bur an qutïlï . bur an I.
, [ ] QUTÏQÏ . qodïqï.
(QBH 6227); bu qut QUTÏR- . qurï -.
lsä ja luq qutadur köni QUTLU I 1. -
, - , : ügri ä qutlu
(QBN 5913); etmiš jaratmïš ja ï v barq ad ïr m n , (~ -
ijäsi ä qutadur )
( VI100). (ThS II 86); 2. . .
qutad u bilig » – « - , : ekinti
, » – - ba taqï ti topraq qutlu to kün ol
, , « » ti
( VII 66).
( ) 1069– QUTLU II 1. ,
1070 .: ki ab atï urdum qu ad u bilig / quta u , , , ,
oqïtlïqa tu su lig « : qïšqa tin k lsä qalï qotlu jaj -
», / , , [ ]
[ ] [ ] (QBH 227). ( I 82); küvünmä qïvï qutqa qutlu kiši
. qutat-, qutud-. , -
QUTADMAQ , - (QBK 267); liglärdä qutlu berigli
; . , lig [ ]
: kim qaju tïnlï bu quanši im pusar rdämin ( B251); j mä jegädmiš qutlu jïlqa
bögülänmäkin qutadmaqïn šidsär - (Man I 26 23);
2. . ; : ulu kü lüg
, qutlu bodvsvtlar rmäsär bu jerkä n
[ ] (Kuan 215). gmägäj rti [ ] ,
qutadmaq qïvadmaq . , ,
: j mä qutadmaq qïvadmaq bol- ( 452);
un tö ü ödrülmiš arï dintarlarqa ol qutlu orunlarï ke är t gz[insär] ögsär
jükünsär [ ] ,
(Man I 2815). [ ] ( üen93);
 503

qutlu ï ajïn r[mäk] a šaputï bütürti - QUTQUR-: oz ur- qutqur- . oz ur-.

Cp. qurtqar-, qutar-, qut ar-, qutqar-.
( III142); 3. . . , QUTRUL- I , ;
: qutlu qa qoša ja ar : ig a rï tïn qutrulup -
[ ]( III 60); 4. . (Suv 45221); qutrul u jol
. . , (= ( III60).
. rya): dian saqïn qa qatï lanta ï qutlu larqa oz- qutrul- . oz-.
ada qïltïmï rsär . qurtul-, qutul-.
, QUTRUL- II . qotrul- I.
( IV 47); arïmïš kö üllüg qutlu l[ar] ajï t rk- QUTRULMAQ , , -
kijä tujunup [ajï ]larïn bastïlar , : bu bujan dgü qïlïn kü intä alqu
, [ ], tïnlï o lanï adasïz ulu qutrulmaqqa t gzünlär
, ( III120).
qutlu qïvlï . , ;
; : bu (Uig I 155); qutrulmaq qapï ïn a da ï
darni rsär ... qutlu qïvlï atlï ma gallï rür (Suv 6591).
, ... qutrulmaqït bilmäk körmäk . .
(Uig II 3646); –
o lu jalïnlï qutlu qïvlï alqu dkä tavarqa , (=
tükällig ajasini atlï baja ut , . Vimuktijn nadarsana) ( VI .157); ozmaq
, - qutrulmaq c . ozmaq.
Jayasena (Uig III 8019); Cp. qurtulmaq.
qutlu qïvlï bolur ödsü qolusu ölmä tükäl QUTRULMAQLÏ
ülüglüg to ar , ; :
, [ ] rdinilig otru [kirip] qutrulmaqlï erdinilär[ig
(USp 5832); qutlu ülüglüg . al alï] ujur ,
, , : j mä [ ] ,[ ] -
qutlu ülüglüg elig an ol qama bodunqa dgü ( V B .90); qutrulmaqlï edgü tüskä
qïlïn qïlmaqqa turqaru ötlajür utlïqa teggäjlär
- (Suv 51214).
( II A87); közünür ažunta uzun ö lüg . qurtulmaqlï .
jašlï qutlu ülüglüg qïlu t gingäj m n QUTRULMÏS . . 216).
[ ] QUTRUQ . qudruq.
(Suv 47420); qutlu ülüglüg dgülüg QUTRUS- I . qutur-: o lan qutrusdï
atï (~ )( II 218).
(Suv III2); ïduq qutlu . ïduq. QUTRUŠ- II . qotruš- I.
QUTLU III . . (MK I 464); qutlu QUTSÏRAMAQ , -
ba a tarqan . . . (E 473); qutlu , : a ular kü in tï da ï
bajutmïš . . (USp 2615); qutlu beg . . lVIkmäkig qutsïramaqït ketärdä i -
(USp 5535); qutlu buqa . . (USp 551); ,
qutlu bört . . (USp 1173); qutlu igši . (Suv 47120).
. (E 191); qutlu o ul . . ( IX115); QUTSÏZ : alïp bermägän el lig
utlu temür . . (USp 16 9); qutlu qutsïzï –
temür tajaq . . (USp 5620); qutlu to a . ( B252).
. (USp 11512). . qutsuz.
QUTQAN . . (USp 3026). QUTSUZ , -
QUTQAR- , , : , ; ; . .
qutqar u tïnlï larï taptuqta qotmadïn qam unï , , : kün
qutqartï ïz , aj qu lu ï bar jemä qu su ï
, (QBH 12535);
(Man III 471). qutsuz qu qa kirsä qum ja ar
oz ur- qutqar- . oz ur-. ,[ ]
. qurtqar-, qutar-, qut ar-, qutqur-. ( I 457); taluj i intä joqadtï qutsu
QUTQARMAQ: bošumaq qutqarmaq . suvïlar ü ün alqu joqadtï alqu öltilär
bošumaq. ; ,
 504

( 541); bu ïrqï ïrqla ï kiši qutsu , : ne qut

bolur , , bulup küväzlik qïlnïp jana quturma
( VII 289). [ ],
qutsuz qovï . , - ( . )( I 508); o lan
: mti tä rim bu qutsu qovï tïnlï lar ü ün quturdï (~ )
rs biligin ajï qïlïn ïn ketärmäk alïn višin II 74); 2. : ; -
jarlïqa un , , : övkä nizvani üzä quturup
ögsüz k ülsüz ertilär
( VI19); ( III30);
qutsuz ülügsüz . , quturmïs böri teg azunnï ulïttïm
; . . , - (QBK 38711); 3.
, : anï ü ün bu jirtin ütäki ( ): tarï quturdï
tïnlï lar qutsu ülügsü rür ( II 74).
, , . qudur- I.
( VI7); k ntülärini qutsu ïn QUTURMA: quturma börk -
ülügsü in ü ün kö ünür azunta tü läri ... mgäk ( I 490).
mgänür QUTURT- . qoturt-.
... ( VI7). QUTURU , ; -
. qutsïz. , , :
QUTU , ; ; : sizlär qama tö ünlär quturu tï la lar
tükäl ü qutu ol qapu da kiši / bularnï bilä , (~ c -
ol tiriglik ïšï , )! ( VI25); qut bujanlar belgüsi quturu
[ ] ,/ [ ta lanc erürlär
] (QBK 2468); taqï bir qu u ï tilär n (Suv 3483).
tavar [ ], QUTURUL- . qoturul-.
(QBH 1573). QUTUZ I , (?),
QUTUD- (QBH 5212). (?) ( I 365): ja quzda jorï lï qalïn köp qutuz
. qutad-, qutat-. / ja tüzdä jorï lï ud i äk öküz
QUTUL- 1. , ,
: r mgäktin qutuldï (~ ), /
( II 121); böri tilkü arslan (QBK 32011); qutuz t g ö i [
ja to uz / s ni din qutulmas ölür avda tüz ] [ ] (QBN 1749).
, , , / . qutur I.
, QUTUZ II : qutuz ït
(QBN 3863); jazuq rï qoldu qutuldï özü I 365).
(QBN 592); . qutur II.
2. : ura ut qutuldï (~ QUTUZ III: qutuz uru u . . (ThS Ia17).
)( II 121). QUTUZLUQ: qutuzluq er -
. qurtub, qutrul- I. (– ?) (MK I 495).
QUTUQU . qudu u. QUV: qut quv . qut II.
QUTUR I , (?), QUV- . qov-.
(?) (QBH 8624). QUVA I . qova I.
. qutuz I. QUVA II . ua.
QUTUR II: qutur ögsüz qïl- c , QUVAQ , (?)
, : : quvaq ekägünlär ... bütürüp ber ün
qaltï utmat apsmar jel k ülüg sacïp qutur ögsüz …
qïlur [ancu]laju jemä bor kisikä qor qïlur ( 423).
, , [ ] QUVAQLÏQ ,
, ,
[ ] , (?) (USp 559).
(Rach II 327). QUVAR- : quvarmïš jï lar
. qutuz II. ( . . ) (QBH 141).
QUTUR- 1. , . quvur-.
 505

QUVLA- . qovla-. qamlur qa ar quvväti ,

QUVRA- , , ( . )( 196
).
: ulus bodun alqu quvradï jïrï ta laju QUW- . qov-.
esirkäjü ï laju t grä tolï tururlar rti QUWA I . qova I.
, [ ] , - QUWA II . ua.
, [ ]( 714); QUWAQLÏ . quvaqlï .
taqï ol ulušta n ä erin jarlï qolt ïlar bar rsär QUWAR- . quvar-.
alqu anta quvradï QUWLA- . qovla-.
, [ ] ( 722). QUWRA- . quvra-.
ešil- quvra- . ešil-. QUWRAN- . quvran-.
QUVRA 1. , : ol ödün tä ti elig QUWRAQ c . quvra .
bögü an k ntü dintarlar rigli quvra aru k lti QUWRAQLÏ . quvra lï .
QUWUR- I . quvur-.
( II 34); elig QUWUR- II . qovur-.
g kök ražvirt ö lüg kö in qama quvra tapa QUWWAT . quvvät.
trü körüp ïn a tep tedi , QUZ I (?) (USp 502).
, QUZ II , :
(Uig III 4229); 2. . (= quz ta , ( I 325);
. sa gha): ötrü [qama ] quvra ït oqïp ïn a tep quzda qar ksümäs qojda ja ksümäs
tedi [ ], , -
( üen249); quvra tïn quvra a - ; (MK I 326); ja
( VIII G5). quzda jorï lï qalïn köp qutuz
bursa quvra . bursa ; terig quvra [ ]
. terig; terin quvra . terin. (~ ?) (QBN 1749).
QUVRA LÏ , QUZ III: quz ordu .
, ( IX42). ( I 124); quz uluš .
QUVRA SÏZ: terinsiz quvra sïz . ( I 62);
terinsiz. u aj quzï . u aj; misir qara quz . misir;
QUVRAN- . quvra-: teril- quvran- beg temir quz . beg II.
. teril-. QUZ- . qus- I.
Cp. qubran-. QUZAN- . qozan-.
QUVRAQ . quvra . QUZ ÏR- ( )
QUVRAQSÏZ . quvra sïz. II 193).
QUVRAT- . quvra- , QUZ UN ( I 439): quz unu ï qa
: beš tä ri jaruqïn quvratï lï frištilär bamïš (ThS II19);
, qara quz un erdim qu u qïldï al
(Chuast 104
); qïlmïš quvratmïš alqu ajï , [ ]
qïlïn larïm (QBK 4610); qu un qobur a ulatï javlaq b lgülüg
(Uig II 7719); ödrülmišlärig quvrattï qorqïn ï ünlüg qušlar ,
(Man III 62).
. qubrat-, qurat-. ( VI39).
QUVUR- (QBK 1611). quš quz un . quš I.
. quvar-. QUZÏ . qozï I.
QUVVÄT [a. ] , : qavï ersä QUZQAQ . qusqaq.
R
RAB [a. ] , : šifa qoldï rabdïn RABB [a. ] , : ma a rabbum
kötürdi lig [ ] ajsa n lük qïldï anda
(QBN 922); ja rab üstä dävlät tükäl :« ?» (QBK 38713).
qïl tiläk ! , . rab.
(QBN 212). RAB AT , -
. bb.
RABAT [a. ] , ( ( 2273).
178
). RA A: ra a šastr [ . r ja stra] .
. ribat. (Suv 57012).
 506

RA ABUMI [ . r jabh mi] . , : ol rakšas barïp dgü jumšaq

savlar sözläp rüs üküš tïnlï larï ölürür
: ra abumi atlï artuq elig qan , ,
orunï je in oruntaqï bodistvlarqa , (Uig IV A126).
, RAKŠAZ . rakšas.
jabh mi, [ ] [ ] RAM [ . r’m]
(Suv 3144). ( VIII L36).
RA AKRQ [ . r jag ha] . . aram.
(Tïs 42 8; Suv 947). RAQS [a. ]: raqs ïqar- ,
RA APADRI [ . rajabhadra] . . (Tiš : arif raqs ïqarur urur oš säma
41a8). ,
RA APATRI . ra apadri. ( 402
)
RADNA . erdäni. RASAJAN [ . ras yana]: rasajan urnï
RA AT [a. ] , , - ( VII 221);
, ; : birin kelsä ra at k lür rän noš rasajan . noš.
onun , RAST [ . ] , , - ;
– ( 210
); qamu iš i indä bulur ra ati ( 321
).
( 69). RASÏ I [ . r i]
RA MAT [a. ] , : , : aj tä ri qaju rašïda
qutul u j rim joq jitürdüm bilig / s ni ra matï qaju jultuzda ol biläjin ,
tutsu mdi lig , , [ ]
; / [ ] ( VIII L9)..
( . RAŠI II: ratna raši . ratnaraši.
) (QBK 504); s ni ra matïndïn umar m n RATNA . erdini.
a ( B2); RATNA ADRI [ . ratnacandra] . .
seni ra matï da bu jazuq az-oq (Uig I 328).
! (QBK 22III). RATNAKAR [ . ratnakara] . .
RA ÏJAT [a. ] , : ra ïjat ( VI358).
üzä ol seni ü aqïn RATNAMITI [ . ratnamati] . .
(QBK 3334); qu a birlä (Uig I 3214).
tïnmas ra ïjat tili RATNAPUSPI [ . ratnapu pa] . .
[ ] (QBN 40914). (Uig I 2915).
RAJ [ . < . r ja] , RATNARAŠI [ . ratnar ] . . (Suv 57320).
: äsirdin k ligli qalïq qušlarï / qaju raj-i hindi RATNASIKI . ratnasiki.
qaju qajsari RATNASIKI [ . ratnasikhin] . .
/ – , – (Uig I 323).
[ ] (QBN 1911). RATNAVA IR: ratnava ir sabi . .
RAJMAST: rajmast färzind . . (Suv 19916).
(Chuast L36). RATNI [ . rat(a)na] ,
RAJMST . rajmast. ( IX35).
RAKAKAJINI [ . r gag ani] . . . intamani ratni . intamani.
(Uig III 8510). . erdäni, erdini.
RAKAKAVINI . rakakajini. RAZ [ . ] , : qatï kizlä razïn
RAKAKAWINI . rakakajini. kiši bilmäsün ,
RAKŠAD . rakšand. [ ] ( 169
).
RAKŠAND: rakšand ma al [ . rak a- RAŽAVRT [ . r varta] :
ama gala] , , kök ražavrt önlüg közin -
. s kiz türlüg ( 186
).
dgün jaratï lï s viglig ünin rakšand ma al RAŽAWRT . ražavrt.
bol uluq savlar sözläjü jarlïqadï [ ] - RAŽ IRT . ražavrt.
, RAŽVRT . ražavrt.
RA U [ . hu]
, ( VII 1614).
( 225
). RA MAT . ra mat.
RAKŠAS [ . rak as] RÄDNILIG . erdänilig.
 507

RÄKVÄ [a. ] , rija boldï [ ]

: turup räkvä birlä tajaqïn alïp , B398).
(QBK 3763). RIJASÄT [a. ] ,
RÄN [ . ] , ; , , ; ,
: birin k lsä ra at kelür rän onun : sijasätqa b glig rijasät
, – räk
( 210
); sa a rän a a gän b rigli (QBN 16115); sijasät rijasät kijasät käräm / zijadät
an , , – ula adl šit uq munï ,
( 463
). [ ], , , /
RÄS: as ab-i räs . as ab. –[
RÄSUL [a. ] , : ] ( B61).
tarïqlïq tep ajdï ažunnï räsul / tarïqlïqda qatlan RI A . .
tarï dgülük [ ] ,/ RIVADI [ . reva ] . 28
, ( B191); durud ( VII 17).
ol ödürmiš räsulqa sälam . iravadi.
(QBK 316). RIWADI . rivadi.
RÄVA [ . ]: räva bol- , RO [ . rw ] ; ( VIII L14).
; : aj kiši räva boldï miši ro . miši; na ran ro . na ran;
ät tiläki tusï , ![ ] zmu tu ro . zmu tu .
! ROS . ruš.
(QBK 35114); räva qïl- - ROŠAN [ . rw šn] . .
; , ( (Man III 62).
.): aj elig bu tört ätim qïl räva , ROSN . rošan.
(QBK 2208). RŠI . rši.
RÄVAN I [ . ] , : s ni siz RŠI [ . i]
gü t g tirilsü rävan ; ; : ršilarda j gi sutrug munï
?! (QBH 1804). nomlatï
n rävan . an I. ( VIII D5).
RÄVAN II: nušin rävan . nušin. . irši I.
RÄ A [a. ] , ; : RTIKRI [ . ratikara] . .( 460
).
rä a birlä avfnï qanat s n qïlïn RTNAKR . ratnakar.
(QBK 2155); rä a RTNI . ratni.
avf bu eki qanat sanï ol RUM [a. < .] . ,
(QBN 2681 ). 2014; QBK 3734).
RDDNILIG : RUMÏ [a. . ]: rumï qïzï
rddnilig tözün tüzin mgätip [ ] , ; . : küžäk jazdï
rumi qïzï örtti jüz / qara sa bodu ï ažun toldï
(Man III 408). tüz ( . . )
. erdänilig. , /
RIBAT [a. ] , ( . .
: bu ažun ribat ol tüšüp kö gülüg ) (QBK 28915); jüzin kizlädi
/ ribatqa tüšügli tüšär k cgülüg – rkä rumï qïzï
, [ ], ( . . ,
; / ) (QBN 2324).
RUS . ( 498).
( A177). RUZA [ . ] , : n maz
. rabat. ruza bar a öz as ïn turur –
RIDVAN [a. ]: ridvanu-llahi alajhim (QBK 18717); namaz ruza
[a. ] 1 birlä jorï lï kiši ,
(QBK 26). (QBK 3816).
RIQQAT [a. ] , - RUZGAR [ . ] , : s nin
, : ajïtmïš ädib riqqati til bilä ruzgari bu kö ül a qïlïn – ; -
( . ( 414
).
)( 500
). RUZI [ . ] , ; ,
RIJA [ . ] , : ibadat : saqïšsïz berigli qamu qa
 508

ruzi / j türür qamu nï-ma jemäs özi ,/

, / , (QBK 3918).
(QBK 313); tar ersä ken ersä bitildi RÜSTÄM [ . ] . . ,
ruzu , , ; -
( . ) - (QBK 3881).
( 315
). R AND . ar ant, r ant.
ruzi qïl- , , - R ANT [ . arhant] , (Man III 64).
, : ilahi ruzi qïl s vüg sav ï . ar ant.
jüzin / jemä tört ešini jüzini köräji ! RŽVRT . ražavrt. .
[ ] RŽWRT . ražavrt.
S
SA . (?) sen: sa ajur m n SABAN 1. -
( III 207). ( I 402);
SA- , : a ar a dïm emdi 2. : sabanda sandïrïš bolsa örtgündä irtäš
birär ba na a / bašï a t gi ba na sadïm n ä bolmas ,
( ), [ ] ( II 214).
,/ , SABANLA- : ol jerig sabanladï
(QBN 4322); r qonu sadï ( III 342).
( III 247). SABARIR [ . sphari < . spha ika]
SA ADÄT [a. ] , : : jepün sabarïr rdi-nikä oqšadï
bilig bil sa adät jolïnï bula [ ] rini iz ol
( 84
); bilig birlä (Suv 65813); s[a]barir rdini t g
bulunur sa adät jolï ( üen2124).
( 83
). SAB Ï 1. : sarï atlï sab ï
SA AT [a. ] : tiši su bäti-me bu rlik ( . ) (ThS II16); 2. -
otï / öcürmäk ü ün ol birär sa atï , , ; : sü jerintä
– ( . ) , riklig sab ï türmiš
/[ ], (ThS II85).
( . ) (QBN 263 ); u an rahmät etsün bu . sav ï I.
sa at a a ( . SABÏ: sabï buqa . . (USp 5619).
) ( 491
). SABÏ . sapï I, II.
SAB , : tab bodun sabï sü ig SABÏN: sabïn satï . . (USp 702).
ïsï jïmšaq rmiš SABÏQ: sabïq basar . . (E 322).
, « » (KT 5); SABÏR [a. ]: sabïr qïl- , -
körüg sabï anta ( 9
); : evä kirmä iškä sabïr qïl serin
qa ïm sabïn tï lajïn ,
(ThS II90). , (QBN 534).
sab ïd- , : sab ïdmïš . sabur.
( 9
); bitigintä ïn a tep sav ïdmïš SABÏT [a. ] , , -
rdi ; : bu kün bür i abit
(Hüen238); sab ötüg . ; : turur [ ]
jalaba ï dgü sabï k lmäz [ ] (QBK 3614).
( 39); SABRA: sabra tam an ur . . -
sab sï- : m ni sabïmïn sïmadï (O4); sabra tam an tarqan . .
[ ] (KT 11); sab söz (O4); sabra tarqan . . ( ).
. , : sab söz qodup SABRAN . ( I 436).
(Suv 418); i rä sab . icrä; söz sab . söz. SABUR [a. ] (QBH 312).
Cp. sav I. sabur qïl- ,
SABA I [a. ]: saba jeli , , (QBH 313).
: saba jeli qoptï qaranful jïdïn . sabïr-
, [ ] SABUTU . . (USp 7418).
(QBK 1615). SA I : bun a bodun sa ïn qulqaqïn
SABA II: saba qadïzï - ja a[qïn b]ï dï
(Rach II 3122). , , ( 12
); jašïq jazdï bol aj
 509

örülüg sa ï / tijin kiš ö i tuttï dünja i i , [ ] ( VII 257).

, , SA lL- . sa - 1. -
/ ( . ) , , , -
(QBN 4169); t ö lüg išin sa larïn inlärintä : jarmaq sa ïldï
tüšürüp II 122); anta ötrü bodistvanï jas sö ükläri
( . ) (Uig I 3812). ïnaru b rü an a munta sa ïlïp jatmïšïn körüp
sa tü . : bir vin sa tü [ ] ,
( V A117); tü sa .tü I. (Suv 62510); d tavar sa ïlur -
SA II (MK III 147); ol qanï alïp ( I75); bašïntaqï
sa qa qa ur un ( . ) birär vin sa ï anta munta sa ïlïp
(Rach II 222).
SA - 1. , , : iri i ( 435
); 2. , : ja mur
bašï arïsar üzä ot sa mïš k rgäk ja ïp sa ïldï ( II 22).
, SA ILTUR- .- . sa -
(Rach II 37); 2. , - (Suv 23817).
, : tavarï nï sa madï / jesün SA ÏN- . sa -: r özi ä suv sa ïndï
ni r böri (~ )
, [ ], / II 150).
– [ ] ! ( 179); SA lNDI: sa ïndï n
n jipar sa tïm ( II 4); I 449).
ua äklärig tä rï tä risi bur an ü ä birgärü SA ÏRA- ( ): altun ö lüg-
sa dïlar ök jaruqlar etü in ä sa ïraju önä turur
(Suv 18315); 3. , ( ) , ,
: ürü köpükümin sa ar m n (Suv 3155).
(ThS II30); ol vkä suv sa dï . sa ra-.
( II 4); to topraqï SA ÏRAT- . sa rat-.
söntürgü dgü ji lï suv sa tï , SA ÏRAT U
(Suv 57420); : sa ï-
4. . , : rat udïn qorqmïš quš qïrq jïl a rï jï üzä qonmas
javalïq bilä borqa baš soqmasa / javalïqqa bošla , ,
in sa masa - ( II 331).
[ ] / SA ÏŠ- . sa -: ol ma a jarmaq sa ïsdï
(QBN 6110). ( II 92).
sa - ja ït- . : äk sa tïlar SA ÏT- . sa - 1. , :
ja ïtdïlar ( X155); bükür- ja bir sa ïtsa jana terlümäs ,
sa - . bükür-; ïrq sa - . ïrq; jaš sa - . jaš (QBN 1804);
III; sa sa - . sa ; tök- sa - . tök-. 2. : ol a ar suv sa ïttï
SA A . se ä. ( II 299);
SA AQ: sa aq kiši , (MK 3. . , : ol anï m isin
I 470). sa ïttï ( II 299).
SA ÏR- - SA LAN- ,
sa -: r suv sa ïrdï : r sa landï
( II 187). II 246).
SA UR- . sa ïr-. SA LAŠ- ( ) :
SA Ï : sa ït sa - ol ekki bilä sa lašdï
: bars küntä sa ït sa sar jarašmaz ( II 215).
. sa taš-.
(
VII 393); sa ït tökük . - SA LÏ ( I 464).
: jeklärkä . sa lu .
käklärkä sa ït tökük aju berürlär [ ] SA LU ( 366).
[ , - . sa lï .
] SA RA- ;
( VI265); bur anlarqa sa ït II 133).
tö[kük] salturup özü kä aš bergül . sa ïra-.
, SA RAT- . sa ra- , -
 510

: ol ma a suv sa rattï [ ] - , ],
( II 331). (Rach II 191); ü ta da sa ja ta i sär karqanadus
SA RAT U . sa ïrat u. qus aq sönär [ ]
SA TAŠ- ( ) , (Rach II 1130).
II 211). SA - ( II 15): ügür sürüg qoj t vä
. sa laš-. jundï bilä / jumurlaju rkänin sütin sa ar
SA TUR- . sa -: ol ma a jarmaq , / [ ]
sa turdï ( I 389);
II 183). ölüm anï qonuqladï / a ïz i rä a u sa dï
SA U I , ( )( III 219). ,/ ( . )[ ]
SA U II: sa u se ün . . ( III 339); säkär ja ï sa mïš süt birlä
(USp 263). ürsär ganqa sökmäkkä jarašur
SA ULA- : ol suvluq sa uladï , [ ]
( III 323). (Rach II 3144).
SA UQ 1. , : SA DÏ ( I 455): qaršï körüp
sa uq n ( I 381); sa dï / anï u maq atar ,
2. , : ,/ ( III 374).
sa uq kö üllüg ja luq saqïn lï tïnlï lar üküš SÄ DÏ LÏ : sanlï sa dï lï . sanlï .
, ( . SA ÏL- . sa -: süt sa ïldï
), , ( II 124).
( VI023) SA ÏM : bir sa ïm süt
SAD- . sat-. ( I 397).
SADA . . (USp 136). SA ÏN- I . sa -: r qojun sa ïndï
SADABIŠ . satabiš. , ( II 152).
SADÏQ [a. ] . . 33
). SA ÏN- II 1. , ; : ol
SADÏQ Ï . satï cï. ma a gü sa ïndï ( II 153);
SADU [ . s dhu] . !: sadu dgü 2. .( II 153).
lï so ! ! ! (Suv 67413). . saqïn- I.
SAFALÏ [a. + -lï ] , - SA ÏN . saqïn .
; ( 494
). SA ÏN LÏ . saqïn lï .
. safalïq. SA ÏN SÏZ . saqïn sïz.
SAFALÏQ [a. + -lïq] ( 494
). SA ÏNLÏ : sa ïnlï er ,
. safalï . ( I 499).
SAFDÏ LAN- . savdïclan-. SA ÏR I -
SAFIH [a. ] , ; ( I 406).
: safih er tili öz bašï dušmanï SA ÏR II , (MK I 364):
– sa ïr i rä lik kejik kirmiš
( 141
). (ThS II97).
SA I 1. , : jini sa - SA ÏŠ . saqïš I.
mu ?( . SA IŠ- . sa -: olar ekki süt saqïštï
?) ( III 154); 2. : sanïp sö lägän ( II 101).
er sö i sö sa ï , SARÏŠLÏ . saqïšlï .
,–[ ] ( 133
). SA ÏSSÏZ . saqïšsïz.
SA II ; ( )( III 154). SA ÏZ 1. , ( I
sa kö ül , 365); 2. : jigdä sa ïzï (Rach II 3137).
( III 154). sa ïz topraq ,
SA III : sa lig ( III 154). I 365).
SA IV , SA ÏZ AN ( I 518): quš javuzï
( III 154). sa ïz an / jï javuzï az an –
SA V ; , - ,/ – ,/
: s ndä sa joq - – ( I 439).
( III 154). qïzïl sa ïz an . qïzïl.
SA VI: sa ja ( III153): SA ÏZLÏ I: sa ïzlï r ,
ar un arpa talqanï sa ja birlä jaqsar a rï sönär ( I 495)
, , ] - SA ÏZLÏ II: sa ïzlï jer ,
 511

( I 495). bodhi ,
SA LAN- . saqlan-. bodhi (Suv 3827).
SA LANTUR- . saqlantur-. saj jazï . , -
SA LÏ I . ( I 464). ; : ta ta uz joq saj jazïta
SA LÏ II . saqlïq. l joq ,
SA LÏQ 1. : tür i alp tašnï ( VII 428).
qojuntïn eki sa lïq qojun eki sa lïq kü bir t kä SAJ II: saj jarïq ( )
bir qo qar beš qozï birlä turu unta ölüp bardï III 158).
, SAJ III: saj bu a . . (USp 2233).
, , SAJ- , : sajdï s ni
(USp 361); bertgäli [ ] ,
2. , ; : ol o laqï ( I17).
sa lïqqa SAJDA . . (USp 143).
(MK II 22); sa lïq sürüg qošuldï SAJ ÏR- -
( III 102). : jer saj ïrdï
SA LIQLAN- : ( III 193).
r sa lïqlandï SAJÏL: etil- sajïl- . etil-.
II 275). SAJÏN , : ulu ki ig
SA NA U ( I 491). sajïn tï lama un [ ]
SA RAQ : ïvrïq bašï qazlaju / sa raq tolu [ [ (USp 457).
közläjü [ ] ,/ SAJlQ . . (USp 1227).
, ( I 100); jävïn sa raqqa SAJIQ- ( -
gir [ ] [ ] c- mu): jer sajïqtï [ ] -
[ ]( I 471). ( III 189).
SA RÏ 1. : ol SAJIŠ . saš .
sa rïnï qïrtïšladï ( 350); SAJPA- , : ol tavarïn sajpadï
üklük sa rï ( I 152); ( III 310).
2. : kiši sa rïsï jüz –[ ] SAJPAT- . sajpa-: ol tavarïn sajpattï
( I 422). ( II 357).
SA RÏ II : sa rï japïr aqï SAJQA- , : tuturqan
[ ] (?) (Suv 69323). suvsušu sajqadïlar rki alqïn sïq
SA RÏLA- : ol könüg sa rïladï [ ] ( üen1942).
( III 353). SAJRA- 1. , ,
SA TUR- . sa -: ol qoj sa turdï ( ): sanduva sajradï -
( II 185). [ ]( III 311); 2. ,
SA U ( III : ja šaq t lim sajrap anï
225): qïrqlum sa u tam aq qatar ,
16.48 ) ( III 418). ( I 467).
SA ULA- , : r bu daj SAJRAM I: sajram suv ,
sa uladï ( III 325). ( III 176).
SA UN I SAJRAM II . ( III 176).
I 403). . sarjam.
SA UN II: ata sa un . ata II. SAJRAMLAN- , (
SA UR- I 1. : r suv sa urdï ): suv sajramlandï ( III 205).
(~ ) ( II 80); 2. : SAJRAŠ- . sajra- 1. ,
qum suv sa urdï ( II 80). , ( ): qušlar sajrašdï
SA UR- II : kökkä sa ursa jüzkä tüšür ( III 194); 2.
– ( II 81). : olar t lim sajrašdïlar
SA UR- III . so ur-. ( III 194).
SA ZÏ AN . sa ïz an. SAJRAT- . sajra-: ol a ar sajrattï sözüg
SAJ I 1. [ ] ( II 357).
( III 158); 2. SAJU , : ol-oq tün
: qaltï sajtaqï saqï bodi jorïqta jorï(mï) bodunïn saju ïtïmïz
mïš t g m ni bodi jorïmaqïm j mä an ulaju- [ ] ( 42
); aj saju birär
oq rür baqïr kümüš asï ï birlä köni berür m n
 512

SALTA: sal a at ,
(USp 523); kün saju ( I 425).
ä javlaq saqïn saqïnur biz SAL UR . ,
( III 141).
(Chuast 136); orun orun saju SALÏ I -
(Suv 62223); suvïnta usmïš saju i gül , , ( III 233).
, (Rach II 16). SALÏ II . seli.
SAJUQÏ : šidü t gindim qama nikaj SALÏ : salï zäkät . , ,
sajuqï tütrüm teri nom tözin : borluqnï n gü kim sal ï zäkäti
bolsar m n temi i bilür m n -
(Huen213). , , ,
SAKABIR [ . s ngavera] . : (USp 28); salï qïlï . (USp 305).
sakabir isig suv bilä icürmisk räk SALÏM . sälim.
(Rach II 335). SALÏMLAŠ- , ; -
SAKIMUNI . sakimuni. : anï birlä salïmlašdï
SAL I ( III 156). ( II 258),
SAL II ( SALÏN- . sal- 1. ,
III 157). : bu javlaq ja b klä in in salïn -
SAL III . sal I.
SAL- 1. (Rach I194); 2. , ; (QBN 2005); u up kir sarajqa räžin
: bašïn alïp qo ï saldï [ ], salïn , ( . . )
[ ] , [ ] (Q 2157); 2. , -
( II 24); jüz utru ketärgü bu dünja salïp , : jen ü qulaqtïn salïndï
, [ ] ( II 154); altïn rini boš
(QBK 2849); 3. , : o lgin bolup qodï salïnsar
qïlï tutsa ursa salïp / sol lgi bilä n üläsä alïp (Suv 59517); 3. . -
[ ] ; : täkäbbür libasïn
[ ] ,/ kejip tap salïn ,
(QBN 1582); [eel ( A277).
gimsinmäjük b g bolsar b ltir saju bergä salur SALÏNDÏ: salïndï ne
, I 449).
, SALÏNDÜR- . salïntur-.
( VII 425); 4. , , : suv SALÏNTUR- .- . sal-: ü ä köšätiri
jï saldï ( II 24); salïnturup[ ] ... -
5. ; : ol ma a tonïn saldï [ ] (Suv 5256).
( II 24); büdijü SALÏ U . sal u.
qolïn sala ... tüzindäki tigläri bar a ja qïra SALÏ ULA- I : r
turur , ïtï salï uladï
[ ] , ... ( III 410).
SALI ULA- II : üzüm
(Uig II 244); 6. , : salï uladï [ ]
gühär qadrï naqï salïr qïjmäti [ ]( 410).
(~ ) SALÏŠ- . sal- : olar
(~ ) (QBH 274). ekki j salïšdï
til sal- . til. ( II 109).
SALABÄT [a. ] , - SALLA- ,
: salabät i indä r deg ö[güzüg] ... sa[llap] ke dim ...
[ ] ( 53
). ( 25
).
SAL AM . sälam. SAL U ( III 379).
SALAMAT . sälamät. . SALQÏM , : bir ke ä taštïn
SALAR: sipäh salar . sipäh; an salar . salqïmqa t gürüp [ ] [ -
an II. ] (Rach I178).
SAL Ï : sal ï bi äk SALTUR- . sal- 1. ,
III 442). : bur anlarqa sa tö[kük] sal urup
SALDUR- . saltur-. özü kä aš bergül (
 513

, [ - ?( );
] ( VII 258); 2. , 2. : ït jïl onun ajnï dïn (ajïnï dïn?) berü
; : ol m ni a ar salturdï n rsu1ajnï bermiš bözni sanï [ ]
( II 187); 3. - , , ,
, : ol ma a j salturdï (USp 315).
[ ] san saqïš . , : ol edgü qïlïn
[ ]( II 187); 4. , , sanï saqïšï joq
( ): andïn oqqa salturup ( . ) ( VI54).
ïd ïl [ ] [ ], SAN II : tišisi qalïp bir adïn er bila / ol
[ ] (?) (USp 97). anda jatïban berür sanïnï ,
SAM . sem II. ,/
SAMA . säma . ( . )( 276
).
. säma ät. SAN III , : lig edläti kör
SAMAN ( I 415): arpa saman jigitti s ni / bükün buldu mti kišilär sanï
ja ut ïl ( . ) [ ] [ ], ,
( II 316); jeti qa lï saman / [ ]
(USp 926). (QBH 16415).
SAMANLÏ : samanlï SAN- I . sa- 1. , :
r , ( I 499). anuq utru tutsa joqqa sanmas -
SAMANTABADIRI . samantabadri. [ ], ,
SAMANTABADRI [ . samantabhadra] . ( I 68); ol tïnlï bur anlar jolï a
. (Suv 67911). kirmiskä sanur -
SAMANTAPRABI [ . samantabradhra] . ( VI194); 2. -
. (Suv 17321). , : san alï tüšürtimiz
SAMARQAND . ],
I 471). ( 27
).
SAMAT: samat kipašina [ . am tha SAN- II , , :
vipa an ] . sanïp sözlägän r
(Suv 28022). ( . )( 133
).
SAMATI [ . sam dhi] . san- saqïn- . , ,
(Tiš 24 b4). : etär bolsa išni sanïp saqïnïp et
SAMBUN . . (USp 773). [ ] , ,
SAMDA ( I 418). ( 367
); saqïn san- . saqïn .
SAMDUJ ( III 240). SANA . säna .
SAMIR . sumir. SANA- (MK III 274): aja šahïm rdäm-
SAMLA- . emlä-. lärin sana an
SAMSAR . sansar. ( 59
); jer etigi bar a ušalïp qoq bolsar
SAMSÏT- , : ol anï samsïttï ol qoqlarnï saqïšïn sana alï boltuqmaz
( II 336). , ,
SAMTSO [ . , sam-dzo ] ,
.« », - (Suv 37011).
, SANA : sana kesürgü
(= . tripi aka) ( üen230). [ ?] ( I 358).
SAMTSU . samtso. SANA ULUQSÏZ : sana u-
SAMUNŠÏ . . (USp 744). luqsïz nemälär jïlqïlar aldï [ ]
. samunšu. [ ]
SAMUNŠU . . (USp 7415). ( 352).
. samunšï. SAN - 1. , , : ol anï
SAMURSAQ . (MK I 527). bi äkin san dï ( III 420);
. sarmusaq. ji nä san mïš t g ,
SAMURTU : samurtu iš (Suv 63312); 2. , ( III 420):
(MK I 494). süsin anta san dïm jabrïtdïm
SAN I 1. , : qoj sanï n ä - , ( 31); jo j rïsda süsin anda
? (MK III 157); sanarmu diz san dïm ,
qum ušaq taš sanï ( 31
); jarïq kedip ja ï san ïp
 514

, ( IV 12). ,/ , -
san - bï - . : taqï n gü ,
kü är sizlär terkin munï san lar bï lar (QBK 35712); sarï sanduva ... . sajradï
, [ - ... (QBH 13925); tatlï ötär sanduva
] (Uig I 437); san -ur- . : ( I 529).
stani elig b gig san alï ur alï qïlïnïp [ ] . sandava .
SANDVA . sanduva .
(Uig I 436); san ïp a rï SAN AR- .- . sa-
: tamïzsar san ïp a rï sönär ., .,
[ ], .: ol anï kišidän san ardï
(Rach II 188). ( II 188).
SAN AJI [ . sa ja a] . . (Tiš 39b6). SANI AR [ . anai cara] .
SAN IL- . san - 1. , - ( VII 44).
: qaza birlä san ïlur adaqqa tikän SANIPAT [ . sannip t]
( C455); (Suv 58822. 5919).
bi äk tamqa san ïldï SANÏJA . . (USp 404).
II 231); 2. : sü san ïldï SANKARA [ . s kara] . . (Tiš 26b6).
( II 231). SANKAŠ [ . s k a] .
SAN ÏQ- . san - - (Tiš 40b3).
: ja ï san ïqtï ( II 228). SANLÏ I , ,
SAN ÏŠ- . san - , .: vr ar sa ram sanlï d
: olar ekki san ïsdï tavarï alïp išiätip janqïsïn jantutïn bermädin rsär
[ ]( II 213); ,
glär san ïsdï ,
II 213). [ ] (Uig II 7724).
SAN ÏT- . san -: bu ïrq kimkä sanlï sa dï lï . : vr ar
kelsär südä ersär san ïtur balïqda ersär qorajur sanlï sa dï lï tavarïn altïmïz ju ladïmïz ersär
,
, [ ] , ( IV44).
,– [ ] ( I67). SANLÏ II: edlig sanlï . edlig.
SAN MÏŠ: er san mïš . er II. SANMAQ , , -
SAN QAQ : ö i ö i san qaq bolur bi bï un : ämäl demišim dost uzun sanmaq ol ,
ermäs [ ] , (Suv 55512). , ( 295
).
SANDAVA (QBK 29417). SANN - . san -.
. sanduva . SANRÏ- ; :
SANDÏRÏ- , srük sanrïdï ( III 281).
; ( III 281). . sandïrï-.
. sanrï-. SANRÏŠ- . sanruš-.
SANDÏRÏŠ , , , - SANRUŠ- ,
: sabanda sandïrïš bolsa örtkündä irtäš bolmas : srüklär qamu sanrušdï
, - ( II 213).
( I 402). . sandïrïš-.
SANDÏRÏŠ- . sandïrï- SANSAR [ . sa ra] . ,
( II 214). : sansar i intä kirik-mäk
. sanruš-. (Suv 10922); sansar
SANDRÏ- . sandïrï-. intä mgäk mgänür [ ]
SANDRÏŠ . sandïrïš. ( VI220);
SANDU : qalur munda kisä säpät SANSARLÏ . ,
sandu un [ ], , : u su qïdï sï
( 288
). ulu mgäklig taluj ögü tin k ürüp ulsu
SANDULA . sanduva . tüpsü to maq ölmäklig sansarlï t gzin tin
SANDÜQ . sandu . tašqaru tartïp [ ]
SANDURUŠ . sandïrïš.
SANDUVA : äklikdä sanduva [ ] -
ünin sumlïdï / üdiklig šitti k ül jalï udï - ,
 515

(Suv 4309). öd qolularnï i intä kešinlärni sapïnta

SANSÏZ : sansïz üküš tïnlï larï ,
larï ü ä tan alaju ölürüp - ( .
[ ] , (Suv 5886).
(Uig I 4417); sansïz tümän özlüg SAP III: sap sarï , -
ölürür [ ] - ( I 329).
( 15). SAP- 1. , : sïnuqu sapar
sansïz saqïšsïz . : sansï ol buzuqu etär , -
saqïšsï u su qïdï sï tüp türlüg ö i ö i adruq (QBK 14211); sïnuqï ïn sapar
adruq rdinilig a ïlïqlar - n (~ )
, , - (ThS II73); 2. , : ol quš
(Suv 31211); qanatïn sapdï ( . ) -
sansïz tümän , ( II 4); 3. : ji i jignä
15; Kuan42); ülgüsüz sansïz . ülgüsüz. sapdï ( II 3).
SANVA . sanduva . SAP A: sap a kezik a .
SA I III 357). : bu jer orunlarqa sap a k zik a t ggälï
SA II [ . , tsho , ]: ujurlar [ ]
ïlïq sa . ïlïq. (Suv 3197).
SA III [ . ,s ] : . sap u.
namo sa ( VI01). SAP U , :
SA A . sen ( 18). eräntäz qu ïq birlä sap u jorïr [ ]
SA AN , ( K III 376). (~ )
SA AR . se är. (QBH 169).
SA GIG . sa ïg. . sap a.
SA lSTVRI [ . sa ghasthavira] SAPÏ- , : at qudruqï sapïdï
/ ( üen1818). ( III 256).
SA ÏG [ . snk uk < .] SAPÏT I ( I 374).
, : vdin SAPÏT II: ula sapït . ula III.
barqtïn önüp tojun bolajïm uzun tarqaru sa ïg aš SAPÏL- . sap-: 1. ,
jernäjin , , , : jïp jignäkä sapïldï
[ ] [ ] , - ( II 120); 2. ,
(~ ) : o ul atasï a sapïldï
O .5); sa ïg jer (USp 779). ( II 120).
SA ÏŠ . saqïš . SAPÏN . sabïn.
SA LA- , ( ) SAPÏN- . sap-: išlär jignä sapïndï
III 403). , [ ]
SA LAT- . sa la-: ol qušnï sa lattï ( II 150).
( II 359). SAPÏT- . sapï- ( ),
SA RAM [ . sa gh ma]: arjadan : ït qu ruq sapïttï
sa ram . arjadan; vixar sa ram . vixar. ( II 298).
SA SAR . sansar. SAPLA- , : er qïlï
SA UN [ . , tsio -kyn] sapladï
(E 483); bajna sa un . bajna; bars qan III 296).
sa un . bars IV; uq böri sa un . uq; SAPLAT- . sapla-: ol qïlï saplattï
isig sa un . isig II. ( II 344).
. se ün. SAPLÏ : saplï qajas .
SAP I , : o lan iši iš bolmas / III 172).
laq mü zi sap bolmas , [ ] SAPLÏQ 1. , ,
, [ ] ,/ I 470); 2. ( I 470).
[ ] ( SAPSÏ (?): bujanlï bilgä
145); ne ä jitig bi äk rsä öz sapïn jonumas biliglikä sapsï dgü qïlïn larïm rsär
, ,
( I 384). (?) [ ] ( .
SAP II ; : s ni ) (Suv 10820).
sap k ldi ( III 145); qaju SAPTUR- . sap-: ol ma a quš
 516

qanatïn sapturdï . ( I19).

( II 183). SAQÏ- II , -
SAQ , , - , : ol m ni közümä
( I 333); : ikin i usal bolma saqïdï ( III 268).
saq tur osu , , saqï saqï- . saqï .
, (QBN 1159); jiti SAQÏ ; , : usuqmïšqa
köz qulaq saq kö ül k k räk [ ] saqï qamu suv körünür
, – , (MK I 191); saqï ol körü
– (QBN 1866); qajusï saq ä ol barsa dünja iši , [ ]
üstä bolur , –[ ] (QBN 1131); jelvi kömän
(QBN 17710). saqï t g saqïn uluqsuz rür si [ ]
saq saq !( I 333). , (Suv 4519).
SAQ- , , .: saqï saqï- : saqï saqïdï
bardï rän qonuq / körüp qutqa saqar [ ] ( III 268).
, [ ] / SAQÏJUQ . saqïnuq.
( I 85). SAQÏN- I 1. , , -
SAQA ( III 226): n ä bar : ol išni ö ini so ïnï saqïn
rsär quš k jik arï qa saqaqa tajaqlï ö orunlarïn ( 370
); ol ödün
mišip oz ïlar qa dïlar ö i ö i ma ast bodisatva jorïju -ïn a tep saqïntï
,[ ], ( . )
[ ] , (Suv 61219); bu bur an tüzin boš
(Suv 63022). qïlmïšïn saqïnmïš k rgäk ,
SAQAL : b kök in saqal ( V A46);
(QBH 6915); saqalï ürü bolsa k ldi 2. : eki qolïn kötürgäli saqïnïp kötürü
ölüm ,[ , umatïn kü süz savin tä ri bur anqa ïn a tep ötünti
] (QBN 26412); sa ïm boldï ,
so qur tüsi t g šasut / saqal boldï jazqï güläf t g
urut , , (Uig III 3530); 3. , ;
,/ , : inim kü1 t n
[ ] (QBK 33615). rgäk boltï özim saqïntïm ,
q saqal . q; satun saqalï . satun; , ,
so un saqalï . so un I; sütük saqal . sütük (KT50); kö ülintä saq ïnsun
II; tekä saqal . tekä I. (USp 455).
SAQALDURUQ , saqïn- serin- . : ö rä
, ažundaqï qïlïn larï saqïnïp seringäli umaqqa
( I 530). tajanïp
SAQALDURUQLAN- ,
( III 205). (Suv 22514); bögün- saqïn- . bögün-; bu an-
SAQALLU : o uz qa annu saqïn- . bu an-; jablaq saqïn- . jablaq; ö-
anïda aq saqallu mo ( . boz?) sa lu ... saqïn- . -; saqïn saqïn- . saqïn .
bir qar kiši urur bar rdi Cp. sa ïn- II.
... SAQÏN- II , : ešim dep
(~ ) ( 356).. ïnanïp sir ajma saqïn [ ] ,
SAQALSÏZ : saqalsïz k räk , ,
tep idiš tut ï ( 173
); ol m ndin saqïndï
(QBK 1665). ( II 151).
SAQAN- . saqïn- I. SAQÏN 1. , , ;
SAQAQ ( II 286): saqaq : saqïn ïn sö in qïlï ïn on türlüg
bï ar saqal o šar , suj ja uq qïltïmï rsär ,
( I 282).
SAQARQU ( I 489). (Chuast 41); qatï qïnï kertü
SAQ Ï , : qïlï baldu boldï saqïn
bu el saq ïsï (Suv 42612); mi jïl tümän künki saqïn saqïnurlar
(QBN 16213). ( . , -
SAQÏ- I , ) ( VI312); ölümlüg saqïn
 517

(Man III 195); 2. : tï lï larqa , ,

ke ürü asï tusu qïl alï saqïn ïn k li t gindim (Tiš 18 8).
rdim - SAQÏNUQ , ,
( üen206) ; 3. , : saqïnuq bolajïn tesä aj külüg /
III 374): o ul qïz saqïn ï bu tüpsüz t iz alal je alaldïn kötürgil ülüg ,
– (QBN 9512). [ ], ,
saqïn qad u . : saqïn /
qad u birlä udïmadï köz (QBN 3845); saqïnuq kiši ištä
(QBH 15435); saqïn san- - saqlïq qïlur / jara sïzqa jaqmas iš o rïn bilür
, ( 296
); saqïn saqïn- ,
, : ne ä javlaq saqïn [ ]
saqïnur biz [ ] - (QBN 1669).
(Chuast 137); känd jin kä saqïnuq . jin kä.
uluš v barq etgäli jarat alï saqïn saqïnsar SAQÏQ: qaj saqïq . qaj V.
[ ] , , , SAQÏRQAN c( I 521).
( VI80); bušuš saqïn . bušuš; . sïqïrqan.
dijan saqïn . dijan; kö ül saqïn . kö ül. SAQÏRQÜ . saqarqu.
SAQÏN LÏ 1. , : SAQÏŠ I , ; : saqïš birlä
anta javlaq saqïn lï rakšas bolur saqlar kiši iš ködük / saqïšïn s är r jïl aj kün
(Uig I 4512); sa uq k üllüg ödüg [ ]
ja luq saqïn lï tïnlï lar üküš , , /
( . - , (QBK 1179); j tigänig qa ur
), ,– ( VIO23); sadïm / saqïš i rä künüm to dï [
2. , : k ül saqïn lï ] , /
( I176). [ ]
bušušlu saqïn lï . bušušlu ; dijanlï III 247); ötrü bütär bir jïlta altï k šinlär
saqïn lï . dijanlï . saqïšï
. saqïn lu . ( . .
SAQÏN LU : saqïn lu qad ulu . ) (Suv 58918); jer etigi bar a usalïp qoq
(Suv 63921). bolsar ol qoqlarnï saqïšïn sana alï boltuqmaz
. saqïn lï . , ,
SAQÏN SIZ , :s n ,
saqïn sïz tiril (QBH 1269). (Suv 37011).
bušušsuz saqïn sïz . bušušsuz. san saqïš . san I.
SAQÏN UCl , : SAQÏŠ II . ( 16
).
ada tuda ketdi ajït saqïn ucïlar t zdi SAQÏŠLI ; ,
, ( . : tapu ï kiši b gi birlä ortuq saqïšlï
) ( I140). iši ( .
SAQÏNMAQ , , - ), [ ]
: m ni barajïn saqïnmaqïn j mä bu jö- (QBN 2214); saqïšlï bitip qo tï
rügkä ijin bol u ü ün saqïnur m n [ jumqïlarï [ ]( . . )
], [ ] (QBN 1336).
( üen180). SAQÏŠSÏZ: sansïz saqïšsïz . sansïz.
saqïnmaq qolulamaq . - SAQÏZ ( I 365).
, , : bodisatvalarqa SAQÏZLÏ : saqïzlï ton
... on türlüg dgülär ü türlüg tetrü ïn aru ( I 495).
saqïnmaq qolulamaq tükäl k rgäk SAQLA- I : baluqnï jaqšï saqlap s n
... dep dedi anï ü ün saqlap at qojdï «
[ ] (~ - », – [ ];
) ( V 11): [ ] ( 233); bu saqlïq
SAQÏNMAQLÏ - bilä kör elin saqladï -
, : bu darni ü ä (QBH 2519).
šitmäklig saqïnmaqlï bïšrunmaq[lï türlü]g SAQLA- II : ošul urum qa an o uz
bilgä biliglärig oqïtu jarlïqadï qa annu jarlï ïn saqlamas erdi qata la u barmas
[ ] erdi -
 518

, , [ ( III 345).
]( 151). SARANLÏQ , : saranlïqda
SAQLAN- . saqla- , ïn a negü bar a ïn ,
, : iblarqa saqlan u , ? (QBN 1302);
ol saranlïqïn jï laju altun jï ar ,
(QBN 1877); ol mendin saqlandï [ ] ( I 504).
( II 247); bir ada ol rür talïm SARA . . (USp 32).
balïq odu rkän saqlanmadïn tüšär alqunï k mi SARATAKIRI [ . raddh + hir ] . .
birlä si ürür : - (Tiš 32 4).
- SARATIVI [ . sur dev ] . . . (Tiš 32a2).
, ( 172). SAR Ï- : turup sar ïmadïm
saqlan- jï an- . : bu qadašï ü ün , [ ]
savlarta (Suv larta?) saqlanmïš jï anmïš k rgäk (QBH 17917).
(Suv 44317). SAR AN , ,
SAQLANTUR- .- . saqla-: ( I 438).
törtün qatï lanturdï saqlanturdï ud urdï - sar an jer ,
, [ ] [ I 438); sar an otï jašï :
] (Man I 134). suvlardaqï ögänlärdäki sar an otï jašï jas
SAQLAŠ- . saqla-: bodun qamu , [ ] ,
saqlašdï ( V B123); sar an qamïš
II 216). ( I 438).
SAQLÏQ , SAR AR- ( II 187): qïrtïšï
1 471); : bu saqlïq bilä arttï sar arur qanï qatïp barïr ,
bu beglär eli / usallïq körü buzdï b glik ulï - (Uig I 3712); me zi jüzi sar arïp
,/ - / kürküm a ar türtülür , /
, [ ] ( I 486).
(QBN 15414); qamu j rdä erkä b saqlïq keräk SARIPUTRI [ . riputra] . . (Uig I 117).
(QBH 2520); SARÏ , : andan so
elig saqlïqï qïldï elkä asï - ägüsü ta sarïqa bardïlar
(QBN 4315). (~ )
saqlïq qïl- , - 385); k nä andan son o uz q an ör sarïqa
: saqïnuq kiši ištä saqlïq qïlur / jara sïzqa arlïq umsadï
jaqmas iš o rïn bilür ( 124).
, / SARÏ A , ( I 489).
[ ] , sarï a er ,
(QBN 1669). ( I 489).
SARA , - SARÏ I 1. ( I 374): sarï altun ürü
( I 487). kümüš , ( 48
);
SARA LAN- : bešin sarï ordulu , -
ura ut sara landï - ( VII 14); 2. : sarï ta
[ ]( III 205). ata k ldi (QBN 4271);
SARAJ [ . ] : ediz k b di lig 3. ( ): sarï atlï sav ï
sarajï - (ThS II16).
(QBH 587). sarï bu a
saraj ordu qaršï . (QBK 3784); , (Arlea ca-
saraj qaršï . : saraj qaršï etmä techu?) ( III 224); sarï üvüt 1.
(QBK 678). ( III 162); 2.
SARAN , : saran bolsa b glär atïn III 162); sarï erük ( I 69): sarï
artatur , rük uru ï (Rach I101); sarï
[ ] (QBK 3117); saranqa qopar t gmä kezik ( I 391); sarï
rdä ï uru ulu .
(QBK 17411); baqmas bodun s vügsüz /
judqï jüzi (jü i?) saranqa ( VI 93); sarï surï .
,/ ( II 249). I 374); sarï suv , -
SARANLA- : ol anï saranladï ( I 374); sarï turma
 519

. ( I 431); sap sarï . sap III. , : r suvluq sarlandï -

SARÏ II ( I 374): sarï tïlta ïntaqï ( II 246); ,
qusmaq sönär , , - , : jïp jï qa sarlandï
(Rach II III3); sarï üzäki a rï qa ... jarašur ( . . )
[ ] ( . ) ... ( II 246).
, (Rach II 1100); SARLAŠ- . sarla-: ol ma a suvluq
SARÏ III . . (USp 728); sarï ïr . sarlašdï ( II 215).
. (ThS I18); sarï saman . . (USp 1193); SARLAT- . sarla-: ol suvluq sarlattï
sarï tojïn . . (USp 1139); iktü sarï baš ( II 346).
. iktü II. SARMA- ; :
SARÏ ÏR . sarï III. sarmamïš süttän qajaq
SARÏ LA- : ol (MK III 167).
tonïn sarï ladï SARMA UQ ( I 527).
( III 336). SARMAL- I . sarma- -
SARÏ LÏ : sarï lï er , ; -
I 496). ( ): balïq sarmaldï -
SARÏ LÏQ , ( I 503). ( II 233); tutmac sarmaldï [ ]
SARÏL- I . saru- , - [ ]( II 233).
: jïšï jï qa sarïldï SARMAL- II , :
( II 123). anï tonï bašï a sarmaldï
SARÏL- II . seril- II. ( II 233).
SARÏM SARMAŠ ,
( I 397). I 460).
SARÏN- I . saru-: 1. , - sarmaš boldï , -
: ura ut bürün ük sarïndï ( I 460).
( II 151); 2. - SARMAŠ- I . sarma-: ol ma a balïq
( .): r suvluqïn sarïndï - sarmašdï [
[ ] ( II 151). ]( II 216).
. sarun-. SARMAŠ- II 1. , -
SARÏN- II . serin-. : ma a jïšï sarmašdï
SARÏ ULA- . seri ülä-. [ ]( II 216); 2. -
SARÏQ . sarï . , ( ): ïš sarmašdï
SARÏR . šarir. ( II 216).
SARÏRLIG . šarirli . SARMAT- I . sarma-: ol a ar balïq
SARÏŠ- . saru- , sarmattï (~ )
: ol ma a suvluq sarïšdï [ ]( II 349).
( II 96). SARMAT- II , : ol
SARÏT: sarït qïl- , - jïšï nï jï qa sarmattï
: bu išastvustik su ur rdinig ke ürü ( II 349).
boš unur sarït qïlïp oqï[sar]lar [ ] SARMÜSAQ . ( I 527).
, , . samursaq.
, « » SARNÏ
(Tiš 50b1); sarït qïlu sözlagü ol [ I 454).
] (Suv 2723). SARP I , : jïraq barmïš kiši
SARÏT- . saru- : lmäki sarp
ol a ar suvluq sarïttï ( I78); adaš tu maq asan
( II 304). küdä mäki sarp / ja ï bolmaq asan jarašmaqï sarp
SARJADATI [ . s adatta] . . , ,/
uen1890). , (QBH 12235);
SARJAM . ( III 175). jemä jaqšï ajmïš bögü bilgi jarp / kiši kö li juvqa
. sajram II. kü äzmäki sarp ,
SARLA- , , - , : /
: a aqï a jörgän ü sarladï , (QBN 2495).
( III 296). SARP II: sarp atun . . (USp 743),
SARLAN- . sarla- 1. , - SARQ- I , ,
 520

( )( III 421). sartladï ( III 444).

SARQ- II , , - SARU- , , :
: a aqïm sarqdï ol suvluq sarudï ( III 262).
III 421). SARUN- . saru-: ,
SARQA ( - : ol beg qa ardïn sarunmïš erdi
?) ( I 454). ( 279).
SARQAJÏQ ( III 179). . sarïn- I.
. sarqanïq. SARUT- . sarït-.
SARQANÏQ ( III 179). SARVA [ . srw ] : jeti rdinin
. sarqajïq. etiglig puspak atlï sarva ïnta turu t ginür m n
SARQAR- . sar ar-. , -
SARQÏM ( I 485). pu paka (Uig I 2816).
SARQÏNDÏ: sarqïndï suv SASÏ- , ( III 265).
I 493). jïdï- sasï- . jïdï-.
SARQÏŠ- . sarq- I: buzdan suv sarqïšdï SASÏ : sasï barï (MK I 372);
[ ] ( II 214). jïdï sasï . jïdï .
SARQÏT- . sarq- I: ol tondïn suv SASÏQ (MK I 382).
sarqïttï ( . , ) SASTR . šastr.
( II 339). SASU- . sasï-.
SARQUR- . sarq- I: , SAŠ I , : bu söz iškä
: ol ja nï qaptïn sarqurdï tut ïl aj qïlqï sašï , ,
[ ] [ ], (QBN 38215);
II 189). saš at ( III 152).
SARSAL , . šaš I.
?) ( I 483). SAŠ II , ;
SARSÏ-: sok- sarsï- . sök- I. III 126).
SARSÏ ( I 464): v ijäsi turqaru saš ber- , : m n a ar saš
bul anjuq kö üllüg qadïr sarsï övkälig bolur berdim ( III 126).
, SAŠÏN . šazïn.
, ( VI66); SAŠTUR- -
sarsï söz I 464). ; : ol alïm
erig sarsï . erig IV. berim birlä sašturdï
SARSÏQ . sarsï . ( II 185).
SARSÏT- , , - SAŠUR- , -
: ol anï sarsïttï ( II 336). : ol jen üni š bilä sašurdï ,
SART I [ . s rtha] , ( I 342): ( II 79).
gü t r šit mdi sartlar bašï , SAT- : anun sattï malïn äna aldï
(QBH 16322); sartnï
azuqï arï bolsa jol üzä jer (~ - ( 238
); meni asan t gin [at]lï
) , [ ] (MK I 66); kü ümni b drünkä lig eki ba lï bözkä to ru
iš jara ïnda sart asï ïnda – tomludu sattïm
( III 13).
SART II: sart surt qïl- : anï a aqï ( 25); ol tavar
sart surt qïldï (MK I 342). sattï ( II 295).
SARTAVAQÏ . sartava ï. satïp al- ( VII 392); ötkürü sat-
SARTAVA Ï [ . s rthav ha] . ötkürü.
; : satï ïlar ulu ï sar- SAT I (MK III 218).
tava ï – (Suv Cp. sïta I.
211I6); boš ut ï ulu sartava ïlar nom rdinilig SATA II . sada.
ikdä ti ikdä kertgün lüg d tavarï bašda ašnu SATABIŠ [ . atabhi aj] . 28
išlätürlär ( VIII 224).
SATAKIRI [ . giri] . . ( is 43a7 ).
SAT A- I ; , : kišig
( V B57). sat amasa küväzlik bilä
SARTLA- , : ol anï [ ] (QBH 398); ol
 521

anï bojnïn sat adï ( . - satï julu . , :

)( III 288); kišig sat ama ïl tün ke in satï qa julu qa barsar baj bolur
kišilik qïlïn , ,
(QBN 2964). ( 138); sati julu o rinta
SAT A- II ( ) ( III ... arïp jujup az berip üküš altïm ersär
288). , ,
SAT A- III : (Uig II 7725); satï tavï (~ tavu )
alïm berimni sat adï . (QBK 1583).
( III 288). SATÏ Ï , : sa i
SAT A 1. , , - küdäzsä ämanätlärin
; : t lim boldï ldä bu javlaq kiši (QBK 33324); satï ïlar quvra ï
/ javaš boldï sat kötürmäz bašï li barï üküš d tavar bulta ï bol ajlar
,/ , ,
(~ ), (Suv 19621); eki satï ïlarï oqïju jarlïqap [ ]
(QBK 3813); n ä sat rsä (Tiš 45b2);
bu gü kiši / tapï m n bolajïn bu gü ši it tin satï ï boltumu rsär -
, / ( IV 59).
SATÏ LA- : ol anï birlä satï ladï
[ ] (QBN 7710). ( III 336).
sat basïn aq . SATÏ LAŠ-
(QBH 378). III 336).
SAT A SÏZ : sat sïz arï SATÏ LÏQ: satïu lïq ne , -
orun (Suv 4771 ). ( I 503).
SAT AL- I . sat a- I: r bojni sat aldï SATÏ SA- . sat-: vin barqïn
( . satï sadï [ ]
)( II 233). 333).
SAT AL- II . sat a- III SATÏ SAQ : l anï satï saq
II 233). ol ( II 297).
SAT AQ . sat . SATÏ SIZ ; . -
SAT AQSÏZ . sat sïz. : satï sïz ulu rdini
SAT AŠ- I . sat a- I: olar bir kindi (Suv 49515).
bilä sat ašdï ( II 214). SATIL- . sat-: tavar satïldï
SAT AŠ- II . sat a- II: ol ma a jolda ( II 121).
sat ašdï SATÏN- . sat-: r atïn satïndï
( II 214). , -
SAT AŠ- III ( II 150).
: olar alïm b rim bilä sat ašdï SATÏR I [ . styr < .] ,
( II 214). : qan o ulta altï satïr kümüš
SAT AT- . sat a- I: özüg sat atajïn altïm
/ (QBH 16212) (USp 183); bu on satïr kümüšni bitig
SAT Ï . sat . qïlmïš kün üzä m n qajtsu tu[tu ] tükäl tartïp altïm
SATÏ: sabïn satï . sabïn. -
SATÏ 1. , , (?)
I 374); : bu jüz elig bö ni satï ( I6).
qïlmïš kün ü ä bi … ekägü tükäl sanap aldïmi satïr jarmaq . , :
[ ] beš [otu ] satïr jarmaq kümüš sanap altïm
, , , ,
(USp 167); bu sati bö ni bitig qïlmïš kün ü a (USp 515).
n b drün bir ksüksü tükäl ... berdim . sïtïr.
] , c - SATÏR II ( . )
, , , I 406).
... ( 25); 2. : bu tavarnï sa ï SATÏŠ- . sat-: ol ma a tavar satïšdï
elig beš bö ni aram aj i intä berür m n ( II 89).
– satïš- alïš- . : olar ekki tavar
[ ] (USp 85). satïš an alïš anlar ol
 522

I 518); satïš- tavïš- ( I 519). ) ( . ) -

SATLAN- , , , (Suv 1816); silik sav . silik.
: ol bu ïšqa satlandï . sab.
( II 248). SAV II [ . ,s - < . sah ?]
SATMA , - ; . , : bu
( 1 433). sav atlï jersuvda jorïjur tïnlï larï qutqarur
SATODA . šatudn. , ( .
SATSA- . sat-: ol atïn satsadï ) ,
( III 284). [ ] sah (Kuan15).
SATTUR- . sat-: ol m ni tavarï SAVAB [a. ] ;
satturdï ( II 183). ; : söz uqqan k räk bolsa azïr
SATULA- , : ol ävab / ävab qïlsa bermiš sözi ä savab [ ]
lim satuladï ( III 323);
satulaju sajrašïp / tatlï ünün quš ötär , / [ ]
, (QBN 1975).
( III 19). SAVAR: savar kesär . : i gü
SATUN : sa unnï jan ïp eki qulaqïnqa savar k särlärin sö lälim pa
tolu tïqsar ketär - , (Rach II 14).
,[ ] (Rach I176). SAVAŠ- , : olar ekki
satun saqalï (?): so un saqalï savašdï ( II 102).
satun saqalï birlä soqup SAV Ï I , ( III 441):
(Rach I144) jalava larda ödrüntüsi ulu sab ïsï
SATUR- . sa-: ol a ar qoj saturdï , [ ] (QBH 27).
( III 186). abib sav ï . abib; tï ï sav ï . tï ï.
SAV I 1. , : anï savïn alïp . sab ï.
(Chuast 61); köni kertkün lüg sav - SAV Ï II ( III 441).
(Suv 2571); SAVDÏ , ( I 455): ol savdï
bu savïm qaltï kün tä ri t g ïn ol ördi ( I 173).
, ( üen323); 2. , SAVDÏ LAN- ( II 271).
: jïraq jer savïn arqïš keldürür SAVÏL- I , , :
( I 97); el törü j tilsün ... / qa u j mä savïlsun
qur ïsïrsar ögrün ü sav ešitür [ ] ... /
, [ ] - ( I 106).
( VII 3614); el uluš ïraqï a dgü SAVÏL- II , ( -
savïn šïdgäli bolmaz bi [ ] ) (QBK 2902); kün savïldï
, ( II 123).
( üen1869); 3. , ( III 154): . savul-.
öpkäsi k lip ïn a tep sav ïdtï , SAVÏN : sojun savïn ï . sojun.
( üen288); 4. - SAVLA- 1. : ol t lim savladï
, : savda munda k lir - ( III 297); 2. ,
( III 154); 5. - ( III 297).
, , ( III 154); 6. - SAVLAŠ- . savla-: ol m ni birlä
( III 154). savlašdï ( II 215).
sav öt . , : savlaš- ešitrüš- .
sizi savï ïz a [ötü üz] a jorï aj m n , : ötrü bir ekintigä savlašïp
( II A50); sav söz ešitrüšüp ögrün üländi
. , : ïn ïp igläjü birlä-ök sav söz . ( II A56).
qo up tutar qapar rkän ölüp bartï , SAVLÏ : tegin köni savlï ü ün
(?) bultum ögükügüm (?) tep tedi ,
( . ) (Suv 418); sav [ ] , : « ,
tutuz- : arqïšlarqa sav !» ( 552); qanju kiši artuq jal an igid
tutuzup ïn a tep tedilär savlï asï savlï tun savlï sarsï savlï rsär
, (Uig III 2914); sav ur- ,
: amtï sen nomlu , ,
savï birtin urup (~ (TT VI119).
 523

SAVRA- . sevrä-. SAZA . säza.

SAVRÏL- , , , SAZÏN . šazïn.
: ögüzlär köllär rkä länip jajqalïp SAZÏN Ï: sazïn ï tašï ( III 375).
trü o aru savrïldï SÄBÄB [a. ] ; ; ;
(Suv 63018). : taqï bir säbäb qolsa o lan bilig /
. savrul-. ki igdä t gurgü biligkä elig -
SAVRUL- 1. , : : ;/
tarï savruldï ( II 232); (QBH 7012).
2. , , ; : säbäb bol- , -
suv savruldï ( II 232); 3. - : bu erdäm bilig ja uqušqa qamu / säbäb
, ( ): jaš közdin boldï elig a ïldï qapu –
savruldï ( II 232). ( . ) [ ] ,
. savrïl-. , , / [
SAVRUQ- 1. , ( ) ] [ ] (QBN 41214).
II 228); 2. , ( SÄFÄR [a. ] : o urlu säfärqa
): közdän jaš savruqtï ïqïp aldï jol ,
( II 228). (QBH 279).
SAVRUŠ- ( II 212). SÄFIH [ . ] ; ,
SAVŠÏ [ . , siæu-ši ] . : sä h er tili öz bašï dušmanï
, –
( üen225). ( 141
).
SAVUL- 1. , ( II 125); SÄJID [a. ] , ( -
2. , ;( ): ): ligläšti lig bu säjid bilä
savulmïš kün , - -
( II 170); 3. , (QBH I 428).
: ajdïm anar savulma : SÄKÄNDIZ . säkäntir.
,[ ]!» ( III 80). SÄKÄNTIR . (QBN 224).
. savïl- II. SÄLAM [a. ] , , -
SAVUR- 1. : r tarï savurdï - : jemä tört eši ä ïdur m n sälam
( II 82); 2. ,
: jarattï jašïl š / savurdï ürü qaš ( ); sälam ol kišikä
31
[ ] ( . . ) sälamät jolï –
/ [ ] . . (QBN 3645); durud ol ödürmiš
)( I 330). räsulqa sälam
SAVURT- . savur-: ol a ar tarï savurttï [ ] (QBK 316); bilir sen sälam fazlï
, ( III 431). artuq ulu ,
SAW . sav I. (QBN 3641).
SAW Ï . sav ï I. SÄLAMÄT [a. ] , -
SAWDÏ . savdï . : sälam ol kišikä sälamät jolï / sälam
SAWÏL- . savïl- I. qïldï rsä uruldï ulï –
SAWLA- . savla-. ,/ [ ] -
SAWLAŠ- . savlaš-. ,( ] [ -
SAWRA- . savra-. ] (QBN 3645); aman berdi erkä
SAWRUL- . savrul-. sälam qïl ï / sälamät bulundï alajk al ï
SAWRUQ- . savruq-.
SAWRUŠ- . savruš-. ,/
SAWUL- . savul-. (QBN 3648); n körklüg bolur kör kiši adrïlïp /
SAWUR- . savur-. sälamät qavušsa eki öz özün ,
SAWURT- . savurt-. , , /
SA A . sä a. (QBK 1919).
SA AVAT . sä avät. SÄLIM [a. ] ; : ra ïjjätqa
SA ÏN . saqïn . müš q sälim til alim [ ],
SA T [ . ] , ( A51).
SÄMA [a. ]: säma ur- (~ et-)
I 107). ; : arif raqs ïqarur urur oš säma
 524

, SE lŠ- (?) . sa iš-.

( C402). SEDRÄK . se räk I.
SÄMA ÄT [a. ]: sä avät säma at . SEDRÄŠ- . se räš-.
sä avät. SEDRÄT- . se rät-.
SÄNA [a. ] , : äna - mu SEBRÄ- 1. , : kiši
aju aj säza bu tilim rädi [ ] ( III 277);
?( 3
). 2. , ,
säna al- , : ( ): ton s räli
anï sattï malïn äna aldï III 277).
( 238
). SE RÄK I 1. ( I 384); 2. -
SÄPÄT [ . ] : qalur munda kišä : se räk böz ( I 477).
säpät sandu [ ], , SE RÄK II: se rä qapu
( 288
). I 478).
SÄRA [a. ] : e iz aršta mundïn SE RÄŠ- . se rä- 1. : bo un
ära qa t gi / tüzü bar a munlu turur bir t i räšdi ( II 211); 2. -
/ , : ton s räšdi
(QBN 3441). ( II 211).
SÄRÄTAN [a. ] . : SE RÄT- . se rä-1. ,
bu aj bür i särätan , ( II 332); 2.
– (QBK 311). , : ol tonu s rätti
SÄVAB . savab. ( II 332).
SÄ A’ [a. ]: sä a mäkanrim . SEFÄR . säfär.
: sä si mäkärim SEFIN . sevin .
jigä därmani – SEFIN SIZ . sevin siz.
( 50
). SEGIRT- . sekirt-.
SÄ AVÄT [a. ] sä avät säma ät . SEGIZ . sekiz.
: sä avät sämaqät tutar mani SEGRA- . sekri-.
( 54
). SEGRIŠ- . sekriš-.
SÄZA [ . ] , : SEJID . säjid.
äna-mu aju aj säza bu tilim SEJIŠ . sa II.
?( 3
); u an bir SEJRAM . sajram I.
bajat ol qamu da oza / üküš amd-u ögdi a ar- SEK- , ;
oq säza ] (QBH 3032).
[ ], SEKÄR I: qaraq ï sekrä ï . qaraq ï.
, (QBK 310). SEKI ÜN . . (MO l26).
SEB- : sebdükimin jejür m n SEKIN , : ku umu jod ü ün
(ThS II5). qalanlï jerni- e bi ka ksidmatin sangïg jerni
. sev-. tarip s kin bermätin
SEBÄB . säbäb. [ ,]
SEBIN-: ögir- sebin- . ögir-. [ ] , ,[ ]
. sevin-, servün-. ,
SEBIT- . sevit-. ( 7713).
SEBÜK- . sevük-. SEKIN : sekin qara . . (USp 67).
SEBÜT- . sevit-. SEKIRMÄ . I 490).
SE - , : munï qama quvra SEKIRT- . sek- ,
ara se ip ; : ol at s kirtti
(Huen254). ( III 431).
a ïr- se - . ïr-. . sekrit-.
SE A ( III 219). SEKIT- . sek- ,
SE IL- . se - 1. : ; : ol anï s kitti
ešta tušta se iti ( II 310).
( 148); 2. : biligin s ildi kiši SEKIZ : s ki qata arvasun
jilqïdïn (Suv 47617);
(QBH 716). ki baliq ulušlar (Tiš
SE IM , (QBN 20612). 8b2); s kiz türlüg ödsüz ölümtä ulatïlarta umu
 525

ïna bolta ï rur SEM I: em sem . em l

SEM II: to ra sem . to ra.
(Uig II 591); s kiz j girmi ( 24); SEMA . säma .
kiz on ( 3). SEMA ÄT . säma ät.
sekiz adaqlï ( . ) SEMÄK: arï semäk . arï I.
, , , ( - SEMÄKLÄ- ,
): bi sekiz adaqlï barïmïm . : [ölügüg] s mäklägäli ... [ilti-mäzkinä]
. . bökmädim ... [ ] kün er ip ...,
— [ ] (Suv 52).
[ ] (E 426); sekiz ajti . , SEMDÜKÜ . (?)
( ) (Suv 318); (USp 298).
sekiz jükmäk (jaruq) . SEMI A . . (USp 772).
( VI378; 03); sekiz o uz . SEMIRGÜK . , -
(M 13). : semirgük atlï quš ,
. sekkiz. (Suv 69412).
SEKIZIN : s kizin aj ben udu . semürgük.
jorïdïm SEMIŠ . . (USp 388).
[ ]( 30
); o ul sekizin ordulu qïz törtü [ ] SEMIZ , ; , -
ordulu [bolur] ( ): turuq buqalï s miz bu-qalï
, – ( I arqada bilsär [ ] ,
365). [ ] ,
SEKKIZ I 365). ( 5
); s miz at a zï qatï boldï
. sekiz. (ThS II100); s miz todsa artuq
SEKRÄ . sekri-. bolur bu javuz [ ] ,
SEKRI- , ; : r suvqa (QBH 10226).
kridi ( III 281); SEMIZKÄND .
joqaru qopup s krilim , III 150).
I 142); elï b g bar kü in öntürüp tölügin SEMIZLIK , ( I 507).
krijü barip , SEMRI- , : bo un in kä
, , ( . gdi turuq s mridi ;
) (Uig I 4211). (QBN 22713); turuq s m-
SEKRIG , ridi s väri bedüdi ja ï javrïdï
( I 478). ( . ), ,
SEKRIŠ- . sekri-: ol menüj birla s krišdi (QBK 1786); qoj s mridi ovböa
( II 225). ( III 281).
SEKRIT- . sekri- 1. - SEMRIŠ- . semri-: atlar qamu
, : ol atin arïqtïn s kritti mrišdi ( II 213).
( II 333); SEMRIT- . semri- : ol atïn
2. : bu alp er sekritip erik tar anï mritti ( II 333).
(QBN 8829); 3. SEMSIBÄ . . (USp 6112).
: ol bitig oqïr rkän s kritti SEMÜRGÜK : bü bü
, ( II 333). ötär s mürgük « » ( II 290).
. sekirt-. . semirgük.
SEKSÜN ( I 437). SEMÜZ . semiz.
SEKÜ , SEN : s n-m ber ( 246
);
( III 230). qamu ašnuda s n s n ö din k din
SELAM . sälam. ; (QBH 1027); sen n ük
SELAMÄT . sälamät. oztu ? ( 544).
SELÄ Ä . ( 16
). SENA . säna.
SEL ÜK: sel ük sü bašï . . SENDÄ . sen: s ndä jarmaq bar-mu
?( III 147).
I 478). SENDÄKI : s ndäki rbiš
SELI: sell qutlu qaja . . (USp 708); bitigni berip [ ], ,
sï qu seli tutu . sï qu. (USp 2413).
SELIM . sälim. SENDÄN . sen ( I 529).
 526

. sendin. (USp 7410); se üj tutu . . (USp 744).

SENDIN . sen (QBH 1784). SE ÜN [< .] : qara se ün . qara
. sendän. III; qunï se ün . qunï; sa u se ün . sa u II.
SENI . sen: seni tab ölürtä i , Cp. sa un.
[ ] , [ ] ( 10
); amraq SEP ( I 319).
kö ülin seni tapa aru körür SEP- . sap-.
( 481
). SEPÄRIR . sabarir.
SEN-IN [ . , siæn-žin] SEPÄT . säpät.
, ( 33). SEPTÜR- : ol
SENINLUQ ( 33). anï qïzïn s ptürdi
SENI . sen (Suv 1810). ( II 182).
SENI DÄ .- . sen (QBN 5710). SER- I , ( II 7): havï övkä
SENI DIN . . sen (QBN 10312). lsä s rip qïs u tïš ,
SENITIN . sen (Uig III 4812). (QBK 6916);
SENKÄ ( , , ä jattï anda tünädi s rip
)( I 455). , (QBN 4612);
SENLÄ- « »: ol anï 2. , -
senlädi « »( III 298) , : qaju n köni bolsa tüšmäz
SENLÄR . . sen: m n senlärgä boldum serär ,
qa an ( 116). (QBN 354); anï körti aj tol ï serti jüzi
SENLÄT- . senlä-: ol anï s nlätti , [ ]
« »( . . (QBH 3212); aš i gü jedi tïndï an a s rip
)( II 346). (QBN 4167).
SENNI . seni . ser- er- . : men kimig serdim
SENTÄDA (?) .- . sen: m ni rdim kimi-m acïttïm ,
kö ülim jüräkim . ... sentädä ö i ketip bar usï joq (QBK 38712); ser- serin-
. : ürük uzatï
( ).466
rärlär s rinürlär
SENSIZ : sensiz özüm üzäldi (Suv 2087).
( II 131). SERA . sära.
SE Ä I . sa a. SERGÄK , ( II 289).
SE Ä II . . (USp III1). SERGÄKLÄ- , :
SE . senkä . srük s rgäklädi [
SE ÄK , ( III 367). ]( II 289).
SE ÄKTÄZ . . (USp 574). SERGÜR- . ser- I 1. ,
SE ÄR . sen: se är-oq sï ïndïm ; ( III77); 2. -
umun um sa a , ( ): suvï tur urup -tuqraq
(QBN 1415). rgürsär suvnï öz tözi arï süzük suv oqu ï
SE lK . sa ïg. lgürär
SE lL ( I 483). ,
SE IR I 1. ( III 362): ta jerintä [ ]
ta önti se ir boltï (Suv 7423).
( T I45); 2. ( III 362). SERGÜRMÄK: tïdmaq sergürmäk qïl- .
SE lR II: ken äk se ir . ken äk II; qara tïdmaq.
se ir . qara III. SERIG (?): s rig altunïm ... tonïm
SE lRLIG : j klär s sini (?) , ... ( 415).
tünägülüki sri ü körklä ta s irlig jer orun SERIL- I . ser- I 1. ,
– , : serilgän
(Tiš 31 6). rilsä ja ïsïn urar ,
SE KÄ . . (USp 83). (QBH 8827); 2. -
SE RÄGÜ (se dägü?) ( ) , : toquz jegirmikä tünlä serilür
III 387). rivadita [ ], ,[ -
se rägü at , ] [ ] revatï ( VII 146);
III 387). jirtin ütä serilip turur [ ] [ ]
SE ÜJ . . (USp 7413); se üj ara . . (Suv 16417).
 527

SERIL- II , , - urïn s rinmäk ü ä , -

, ; ,
: anda ötrü elig b g qatunï an a- [ ] (Suv 20517).
qïja ögsirämäki s rilip ... ïn a tep jï ladï SERI ÜLÄ- : r seri ülädi -
, [ ]( III 410).
, ... SERIT- ( ): qïzamuq önüp
(Suv 62610); bu jirtin ü törüsi anta qarïnï ötmäsär i äk ja ïn s rit[ip] a a bergü ol
ol amraq j mä adrïlur s vig j mä s rilär [ ] ,
: , ( )
( 786). ( VII 2217).
SERIL- III , ( ) SERK 1. ( I 353);
II 123). 2. ( 1 353).
SERIL- IV . sarïl- I. SERKÄ . sirkä I.
SERIMLIG , SERKÄR ( I 457).
(QBH 5416) SERKÜR- . sergür-.
. senimlüg. SERMÄT- . sarmat- I.
SERIMLÜG , : SERP . sarp I.
rimlüg kišilär t gir arzu a SERTAN . särätan.
(QBK 609); s rimlüg SERÜ ( III 221).
kišini s vin i jarïn SESIL- . sešil-.
(QBN 10612). SESIN- I , , :
. serimlig. r qulïn ur alï sesindi
SERIMSIZ , ( II 152).
(QBH 10133). SESIN- II . sešin-.
. serimsüz. SEŠ- , : r attïn kišän
SERIMSÜZ , - šdi ( II 13).
: közi soq s rimsüz usajuq özü , SEŠIL- . seš- 1. ,
(QBK 20814). ( II 124); 2. ,
. serimsiz. : tügün s šildi
SERIN- . ser- I II 124); 3. , : qo ar
, , ( II 167): tekä s šildi [
serinsä kiši öz tiläkin tapar / s rip turda ï r ürü ]( III 102).
quš tutar , - SEŠIN- . seš- ( II 152).
,/ SEŠLIN- .- . seš-: at s šlindi
(QBN 10614); ja ï at k mišsä sa a o rasa (~ )( II 247).
/ s rin arqa bermä SEŠTÜR- . seš-: ol tügün s štürdi
,/ , ( II 184).
(QBK 12816); birisi eväklik birisi saran / SEŠÜ- , ( ): tügün
ün i bušïlïq serin öz terän [ ]– - šüdi ( III 267).
, – ,/ – ; SEŠÜK ; : s šük at
, [ ] (QBN 1579); k lsä ( I 390).
qalï qatï lïq rtär t jü s ringil SETR KSIZ , ,
[ ] , , : (?): tü däm jegi s träksi qarlï ta t g
( III 233). tiš ol , (?),
qatï lan- serin- . qatï lan-; saqïn- serin- (Suv 3474).
. saqïn- I. SEV- ( II 15): bulmïš n ig s värsän
SERIN , (Man I 3210). / aqrun a ar s vingil -
SERIN SIZ , : ,/[ ]
munta osu lu ulu türlüg un suz s rin siz III 360); bajat j rmisi ol bu j k s vmisi
mgäklär , , - , (QBK 2063);
(Uig II 3261). ögüm qa ïm im teginkä s vär
SERINMÄK , ; –
, : s ringil ( 291).
rinmäk rän qïlqï ol ,[ ] - sev- amra- . : j mä üzüksüz
(QBN 1072); ü ün qop arï ïn ermäkig sevär amrajur
 528

(Man III 218); sev- amran- II 268); ögmiškä j mä s vinmädin

. ( 256
). (Uig III 7321).
. seb-. ögir- sevin- . ögir-.
SEVÄR , : sevärin esän . sebin-, sevün-.
tut ja ïsïn k ür [ ] , SEVIN , ( III 373):
(QBH 1518). vin ksümägäj sözüm tutsa s n
sevär amraq . : bu m ni s vär ,
amraq tü ümin ti är m n ïdalajur m n (QBK 626); sevin körsä tüštä ojun ja büdik
(Suv 6162). [ ] ,
SEVDÜR- . sev-: a ï bol a ïlïq seni (QBN 4316).
sevdürür , sevin at- : o uz qa an s vin attï
( B260). küldü
. sevtür-. 245); sevin ögran . : sevin
SEVGÜŠÜZ: sevgüsüz tapla usuz . ög[rün sa a] k lti ( I88);
: bu jï sasï sevin tap- : taqï mundan so s vin
qanlïu jiri lig s vgüsüz tapla usu jarsïn tü apdïlar ( 12);
, , ögrün sevin . ögrün ; utlï s vin . utlï.
, (Suv 6132). . sevünc.
SEVIG 1. , , : s vig SEVIN LÄN- : öz k ülümin
kö ülün amranmaq biligin alqïs alqaju s vin üdlänip s vin länip züksüz kertü jorï ïn barïp
ötünü t ginür bi [ - , ,
] ,
, (Man III 3418); ( üen215).
2. : todun su uvutsu soq j k s vigin ä SEVIN LIG , : o lu
jorïdüq ü ün [ ] , kiši ülüglüg ol kän je s vin lig ol
, ,
(Chuast 141); ïn ïp rli u untonlu lï – ( I155).
ägä t gi beš tä ri kü in j mäsär n tü ögrün lüg sevin lig . ögrün lüg.
vigin uvutsu išig sürü uma SEVIN LIK . sevin lig.
, SEVIN SIZ , :
, tojïn tapu saq tä ri sevin siz -
(Man I 1619). ,[ ] ( III 377).
sevig amraq . , - SEVINDÜR- . sevündür-.
: s vig amraq kö ülin SEVIŠ- . sev-: olar ekki s višdi
(Uig II 7723). ( II 102); ö ö e gü
. sevüg. ögli k ülläri ü ä alqu un seviš ünlär
SEVIGLIG , : s viglig
jaltra lï išig jü ün körügsäjür bi (Suv 1204).
, , SEVIT . : s vüg jüz urundï
(Man I 109); rti ü artï süzük bešin i s vit – – -
rti ü amran rti ü s viglig rür (QBN 228).
, SEVIT- . sev-: negü ter šitgil
(Uig II 3762); seviglig sevitmiš kiši , ,
ünin ïrlaju ... ïn a tep tedilär [ ] (QBN 499); k ül
, ... (Uig III 4613). qotqï bolsa s vitür kišig / s vitmiš kišilär avïtur
SEVIGLIK . sevüglük. ešig [ ] ,
SEVIGSIZ . sevügsüz. [ ] ,/ , ,
SEVIK . sevig. (QBK 1183); ögkä
SEVILMÄK . sevülmäk. qa qa s vitmiš rdi
SEVIN- : oqu lï kišini s vin ün (Suv 61923)
anï [ ] SEVITMÄK: sevitmäk ajatmaq .
( A44); šitti elig söz s vindi qatï : sevitmäk ajatmaq
[ ] dgükä t gürdä i tetir [ ]
(QBN 4023); kicikdä qatï lansa ul u sev[i]nür [ ] [
, ] ( V 119).
 529

SEVMÄK : t rk tavraq tarqar alï SEWING . sevin .

vmäk rsär ... bu mun a ni vanilarï tarqar alï SEWIŠ- . seviš-.
qïnmaq rür ( . ) SEWRÄ- . sevrä-.
[ ] ..., - SEWRIT- . sevrit-.
(Suv 2556). SEWTÜR- . sevdür-.
SEVRÄ- 1. , , - SEWÜG . sevig.
: iglär j mä sevläjür [ ] - SEWÜN- . sevin-.
( III 278); 2. - SE A . sä a .
, : iš sevrädi SE AVÄT . sä avät.
( III 281); sökäl igdin sevrädi SEZ- , ; ,
( III 281). : qajusï bijabanda jügrür ip /
SEVRIT- 1. : ol vin s vritti bajatqa bu qorqu saqïn ïn sezip
( II 332); 2. - , /
, , : ol ïšïn sevritti (QBN 44012 ).
( II 332). SEZA . säza.
SEVTÜR- . sev-: ol tä ri s ni SEZIK 1. , ( I 408);
ma a s vtürdi 2. , : s zik joq bu iškä
( II 185). (QBH 10821); sezikim
. sevdür-. bu ol (QBK 2249); sizni
SEVÜG , , körüp tïnlï lar ... sezik kö üllärin tarïqartï
I 390): s vüg an üzälä ämindän ämin / , ...
qolup bulmadïm m n özümdän ö in ( III130).
sezik sezin- ; : ol
, (QBK 1681). ar sezik sezindi ( II 152);
. sevig. sezik tut- : sa a dgü bol aj sezik
SEVÜGLÜK : sevüglük nišanï tutma ïl ,
gü rmiš aj , (QBK 2518); sezik tutma k lgä sa a t rk ö ün
? (QBN 1455); kizläp tutar sevüglük / riš , [ ]
küni b lgürär (QBN 3887).
( II 172). SEZIK- , ; -
SEVÜGSÜZ , : : bu ïšï a ar seziktim
baqmas bodun s vügsüz / judqï jüzi (jü i?) ( II 117).
saranqa , / SEZIKLIG ; :
( II 249); s vügsüz bolur är-mü seziklig k ligli künü , -
kö li qat ï kiši , , [ ] (QBK 21215);
(QBK 1185). seziklig kö ülümüz alqïn uqa t gi üzülsün
SEVÜK . sevüg. ( .
SEVÜLMÄK : sevülmäk ) ( VI380).
tiläsä kišilär ara a ï bol - SEZIKSIZ ; -
, ( 259
). , : seziksiz sa a bu j ï bol aj-oq
SEVÜN- : r s vundi , (QBN 3034);
( II 153). sa a-ma seziksiz k räk bu kiši , ,
kevän- sevün- . kevän-. (QBK 26110); bu nomu
. sebin-, sevin-. šitip seziksiz kö ülin kertgünüp
SEVÜN , (QBH 5516). ,
. sevin . ( VI45).
SEVÜNDÜR- . sevin-: b gin k SEZIN- , :
vündürsä tapnur qulï , tuz unï man u sezinmä ,
, (QBN 711); – ( I 419);
qaju b g rätni s vündürmäsä / qïlï qïnda ïqmas anïn sezindim inimkä
anï da basa (Suv 6194); ötrü üskintä
,/ ol urtup sezinmišin ajït ï ,
( . ) (QBN 16211). , ( üen20).
SEW- . sev-. sezik sezin- . sezik.
SEWIN- . sevin-. SIBÄK I
 530

( I 389). (QBK 12215); bodun bul anuqïn sijasät süzär

SIBÄK II I 389). ( . )
SIBIZ: sibiz kiši ( I 406). (~ ) (QBN 1624).
SIBÜT . sipüt. SIJAVUŠ . . III 150).
SI I . sï ï. SIK I penis ( I 334): er siki urundï penis
SID- : jerkä sidip titikin alïp sügülkä ( I 201).
jaqsar ke är , , SIK II : kü siki (Rach II 197).
] , [ ] SIK- : r ura utni sikti
(Rach I74). ( II 22).
. si -, sit-. SIKÄNDÄR [a. ] . .
SIDARSA [ . sud a] . (QBK 38717).
(Suv 14318). SIKI [ . si ha] . . (Tiš 26 b6).
SIDARSAN [ . sudar ana] . SIKIL- . sik-: ura ut sikildi -
(Suv 14319). ( II 126).
SIDI [ . siddhi] . , - SIKIŠ ( I 369).
: ü üksü munta saqïn qïlïp darni SIKIŠ- . sik-: r ura ut birlä sikišdi
sözläsär se iksi si i t gmä iši ködüki bütär ( II 107).
SIKIT- . sik-: ura utnï sikitti
, , , - [ ]( II 309).
, siddhi ( V A69). SIKIZ . sekiz.
SIDI I , (?): S1KLIKSI -
sidi kišikä t vä in arpa jarp jarmasï birlä (?) (Rach II 1126).
ügrä qïlïp icürsär dgü bolur , SIKRI- . sekri-.
[ ?] , SIKRIG . sekrig.
, SIKTÜR- . sik-: r kü in siktürdi
, (Rach I71). [
SIDI II: sidi köl . ]( II 186).
III 369). SIL: sil at ,
. si . ( III 134); sil kiši
SIDÜK ( I 389). ( III 134),
. si ük, südük. SILAPATRI [ . labhadra] . . (Tiš 40b7).
S - ( III 440). SILAVANTI . silavanti.
. sid-, sit-. SILÄR : silärkä m ni din asï söz k räk
SI IG ( I 389). (QBN 34912).
. sï I. . sizlär.
Sl : si köl ( III 134). SILI-: arï- sili- . arï- I.
. sidin II. SILIG . silik.
SI IT- . si -: ura ut o lïn si itti - SILIGLIK . siliklik.
( II 302). SILIK ; ; : silik
SI TÜR- . si - - qïz o lu kün boltï
( II 183). (KT 24); silik r ,
. sittür-. ( I 390); uru lu
SI ÜK ( III 321). kišilär qïlïn ï silik / väfa birlä alqqa jadï lï elig
. sidük, südük. , /
SIFÄT [a. ] , : dävlät (QBH 7828).
sifäti häm qïlqï rsälligini ajur [ ...] - silik sav : šittirn jïraqdïn anï
avïnï / biligin uqušun silik savïnï -
(QBK 817). ,/ , ,
SIGIL ( I 394). (QBN 494); arï silik . arï III.
. sügül. SILIKLIK ; : amulluq
SIGRIG . sekrig. räk häm siliklik k räk
SIJASÄT [a. ] : sijasät rijasät (QBH 2114).
kijasät käräm , , - SILK- , : r jï silkdi
, ( 61
); sïjasätqa ašlï ( III 422); silkmiš ulu
bolur sü iši ïztïn önmüš ünnü tikisin junt ta taqï
 531

quvraqï ïz bar a ši ür ja usïn 4. . , : ördäk qamïšqa

si di ( III 391).
sin- bodul- . , :
(Suv 49017). ažun üzäki si miš bodulmïš mgäk ,
SILKIN- . silk-1. : [ ] (Suv 4723).
vä silkindi ( II 246); Sl ÄK 1. ( III 367): ol a ar si äk
2. : r silkindi - lpätti ( . )
( II 246). ( II 352); quš si äk ... ömäli qo uzta
SILÜ . . (USp 6118). ulatï bu bu tïnlï lar ažunïnta , , ...
SIM I [ . ] zär sim . zär. ,
SIM II [ . s ] : seki sim (Uig II 3523); 2. ( III 367).
küzädgü i tä rilär , Sl DÜR- . si -1. , -
( V 63); : sü ig ašï si dürdi
SIMÄK I [a. ] . : ( III 397);
simäktin edizräk tutar himmät ol [ ] 2. . , : ol anï evkä si dürdi
( 49
). ( III 397).
SIMÄK II . semäk. Sl GIR-: sip si gir . sip.
SIMLÄ-: simlä- kinlä- . : Sl l ,
üvitni suvqa simläp kinläp alïnqa sür sär dgü ( ): bu aš ol si i -
bolur (?) ( III 368).
, (Rach I157), Sl lL 1. ( III366);
SIN I [ . , sin ] . - 2. : si il küdägülärim
( VII 551). (Suv 6867).
SIN II . sen. SI ILÄ- I : qulaqïm si ilädi
SIN Ü , ( I 417). ( III 405).
S1NDU [ . sindhu] . (?) ( 332). Sl lLÄ- II . sï ïla- I.
sindu ögüz . ( üen2021). Sl lLÄ- III . sï ïla- II.
SINI . seni. Sl lLLÄN- :
SINI ( ): äkliktä sini ol qïzï si illändi
ünün solmadï ( III 408).
(QBN 17019). Sl lMLIG ; . -
SINKAPALI [ . si habala] . . (Tiš 42a2). ; : silik rkä dävlät
SINSIM . (Sesamum si imlig bolur / silik bolsa qutqa t gimlig bolur
indicum) (Rach II 113). ,
SINTÄDÄ . sentädä. (QBK 1332).
SINTU . sindu. Sl lR ( , -
SIN A [ . si ha] . , )( III 362): bu r ol si iri qurul an
( VII 211). ( . )
SIN ANATA: sin anata djan [ . ( 1520); ad ïrnï si irin alïp
si han da dh na] . (Rach I76).
( VII 4131). Sl lR- . si - 1. , -
SI : si et- , : qulaqïm sin tti : ja nï t rikä si irdi -
( III 358); kimün a ( III 392); 2. ; :
si tti ( III 358). ol tan u si irdi [ ]
SI - 1. , ( - III 392); ötrü ol j klär stani eligig körüp
e): suv jerkä si di si irgälir osu lir qïlïnïp t girmiläjü avlap
III 391); 2. , ; ,
( , ): aš si di [ ] ,
( III 391); jiti (?) a u j mä [ ] (Uig I 404).
si mägäj (?) [ . si ür-.
] (Tiš 49a5); 3. . , ; Sl lRLÄ- : ol jasin
, : söz kö ülkä si di si irlädi ( III 409).
( III 391); gü savï läsä Sl lRLÄN-1 ( III 407).
özkä si är Sl lRLÄN- II . si irlä-: ja si irländi
, [ ] ( III 155); ( III 407).
 532

Sl lRT- .- . si - , SIRKI [ . , tsier-khi]

, : rtimlig törükä si ir ip rtä (
qïrïlu t ginmiš 24 ) ( VII 48).
( . ) , SIRR [a. ] , : qalï tutmasa bu
(Suv 63817). bitig i sözüg / b gi sirri a [ï]iur bu örtär özüg
Sl lŠ- . si -: suvlar qamu si išdi ,/
( III 394).
SI ÜR- . si - 1. ; - (QBN 1995).
: alqunï k mi birlä si ürür ( - . sir.
) ( 173); SIŠ . siš I.
2. , ( , ): a ïzïn SIŠ- . sïš-.
matïn jüsin si ürgil , SIT- : r sitti
[ ] (Rach I153). (MK II 295).
. si ir-. . sid-, si -.
Sl ÜT ( III 362): SITA [ . sit ] . . (Tiš 19b6).
bu at ma a si üt berdi SITATAPADRI [ . sit tapatr ] . .
( III 362). (Uig II 516).
SlOŠI . savšï . SITGÜN . ( I 443).
SIP: sip si gir [< . ?] (?): til SITI . sidi.
mürännü su ï qïp qïzïl sip si gir d g boldï SITTÜR- . sit-: ol o lïn sittürdi
, ( II 183).
(?) ( 194). . si tür-.
SIPÄH [ . ~ ]: sipäh salar - SIVŠAI [ . , siu-dzai]
: s bašlar b g sipäh salar ,
gü t g k räkin ajur [ ], )( 12).
, SIWŠAJ . sivšaj.
(QBH 818). SIZ (
SIPIR- , : kim vig barqï )( I 339).
räküg sipirür [ ,] SIZIG . sezik.
, (W34). SIZIK . sezik.
. süpür-. SIZIKLIG . seziklig.
SIPÜT . ( I 356). SIZIKSIZ . seziksiz.
SIR I [a. ] , : ešim dep ïnanïp SIZIN- . sezin-.
sir ajma saqïn [ ] , SIZINTÄ . siz: si intä adïrïl-tuqda
, , berü [ ]
( 173
). (Man I 10 5).
. sirr. SIZI . siz (Uig I 315).
SIR II . sir II. SIZI Ä . siz (Man I 348).
SIR III: türk sir . türk. SIZLÄ- « » (MK III 298).
SIRAVAN . širavan. SIZLÄR (Tiš 19b1).
SIRI . širi. . silär.
SIRIGINI . širikini. SIZLÄT- . sizlä-: m n anï sizlättim
SIRIMANTI . širimanti. « »( II 347).
SIRKÄ I (MK I 430): sirkä küpni üzitti SIZNI . siz (Uig 3637).
(MK I 209); bor bolma ïp SÏ- 1. , ; :
sirkä bolma , aq ad ïrï udluqïn sïju urtï ( .
III 121); sirkä qarïn uvšattï ) ,
( II 337). (KT 36); ol otu sïdï ( III 249);
bor sirkäsi . bor. münsüz qada suz jamraq qozïnï etin je lär
SIRKÄ II ( I 430). sö ükin sïma lar -
SIRKÄLÄ- I ; (?) ,[ ]
: ol suvu sirklädï (Man III 393); 2. , ( ):
( III 353). ol süni sïdï ( III 249).
SIRKÄLÄ- II ( III 353). sï- buz- . : asurilar
SIRKÄLÄN- ( )( III 202).
 533

rigin sï alï buz alï u ulu ï jol sï rïl- . jol I.

(Suv 69223). SÏ RIM : bu r ol sï rïm
SÏBÏZ U ( I 489). sï ïr an ( .
SÏBUZ U . sïbïz u. ) ( I 517).
SÏ - ( II 4). . sïdrïm.
SÏ AN ( I 345): arslan qarïsa SÏ RÏŠ- . sï ïr-: ol a ar qar sï rïšdï
sï an ütin kü äzür , ( II 211).
( III 263); qara u SÏ - 1. ; : qoš qïlï
sï annï ütin tamïzsar a ïlur qïnqa sï mas [ ]
, [ ] ( I 359); un qapqa sï dï
(Rach I56). ( II 15); 2. . ,
sï an jïlï . ( : bu söz kö ülkä sï dï
) ( II 15).
I 345). sï - jaq- . , :
SÏ AQ , ramïš ïš bütmäz etlkmäz qïlmïš qïlïn sï maz
I 470). jaqmaz , [ ]
SÏ Ï [ . , si- i] : bu ( I76).
borluqnï sï ïsï ö düri qara t mürni borluq SÏ AN: sï an sa ( I 403).
adirïr kö üri jerkä sï ïsï ökän adïrïr (~ SÏ AN- (Uig II 2516).
) . sït an-.
( . ) , SÏ DA- . sï ta-.
(~ ?) SÏ DAD- . si ta-
(USp 137). II 327).
SÏ ÏLI , . sï tat-, sï tat-.
: bu tör sï ïlï borluq üzä mi jïl SÏ ÏN- I . sï - ,
tümän künkä t gi s 1da aqa rklig bol un : k jik turu qa sï ïndï
, ( II 152).
, SÏ ÏN- II , -
(USp 139). , ; , :
SÏ ÏT- . sï - - ntänrikä sï ïnurmen -
( II 300). ( II 152); bajatqa sï ïn ïl qatï jalvara
SÏ QAN . sï an. , [ ]
SÏ TUR- . sï - - (QBH 18511); se är-oq sï ïndïm umun um sa a
( II 184). ,
SÏDÏR AQ - (QBN 1415) ; sï ïn ï n u idim küvän im a ar ,
( I 502). ,–
SÏDRÏM I 485). ( . . ), [ ] (QBN 1352).
sïdrïm ïšlï er SÏ ÏR I : sï ïr buqa mü räšür
( I 485). ( II 79).
. sï rïm. suv sï ïrï . suv.
SÏDRÏŠ- . sï rïš-. SÏ ÏR II . sa ïr .
SÏ Ï I ( I 389): sï japïp SÏ ÏR ÏQ ( I 501).
olturdï , . sï ïr uq.
I 374). SÏ ÏR UQ ( I 505).
. sï ig. . sï ïr ïq.
SÏ Ï II ( I 374): bu SÏ ÏRLA- ( III 331).
sözni sï dïn sïzïtma SÏ ÏŠ- . sï - ; -
( . )( I 374). : ne ä j r bar erdi sï ïšmaz ri
SÏ IR- , ; ,[ ] (
II 231): bu r ol sï rïm sï ïr an )( C201).
( . ) ( 1 517). . sï uš-, sïqïš-.
SI RIL- . sï ïr- , - SÏ ÏT , ( I 356): negükä ulïr
, : balïq sï rïldï n negü bu sï ït ,
( II 231); r tamdïn sïörïldï ? (QBK 3759).
( II 232). jï ït sï ït . jï ït.
 534

SÏ ÏT Ï: jo ï sï ït ï . jo ï. SÏ ZA : tïš sï za ï . tïš I.
SÏ RA (~ ) SÏ ZAL- . sï za- -
( I 422)7 ( 232).
SÏ RUŠ- .- . sï -: olar bir birig SÏ ZÏ I ,
sï rušdï ( . ) ( I 464).
( II 212). SÏ ZÏ II , ( I 464).
SÏ TA- , ( III 275): SÏJASAT . sijasät.
sï tap közi örtülür [ ], , SÏJUQ : bir kemi sïjuqïn tuta öntüm
( I 189). , ( 546).
sï ta- jo la- . : bun a bodun SÏLA . šila.
lipän sï tamïš jo lamïš , SÏLAVANTI I . šilavanti I.
, [ ] (KT 4); ba SÏLAVANTI II . šilavanti II.
sï ta- . ba . SÏL A: jara sïl a . jara III.
. sï ta-. SÏLÏ I: sïlï körklä (?):
SÏ TAŠ- . sï ta- ( II 211): eki sïlï körklä jorïq (?)
qadaš esän tükäl qavïšïp öpišti qu uštï ï laštï ötrü (Suv 34822).
sï taštïlar jana ögürdilär s vintilär , SÏLÏ II: sïlï tegin . . ( VII 40118).
, SÏMAQ ; ; : ja ïnï
, , , sïmaq (QBN 8112).
( 531); bir ünin sï tastïlar SÏMSÏMRAQ
(Uig III 236). III 136).
ulïš- sï taš- . ulïš-. SÏMTA- . šïmta-.
. sï taš-. SÏMTAL- . šïmtal-.
SÏ TAT- . sï ta-: anï sï tat SÏMTAMAQ . šïmtamaq.
( II360). SÏMTAQ . šïmtaq.
. sï dad-, sï tat-. SÏMTAQSÏZ . šïmtaqsïz.
SÏ TUR- . sï - , , SÏN I 1. , , ( III 138);
: bir n ni birgä sï turdï 2. , : j mä bar anta ö qaltï
( II 185). qararï tujmaq sïnïntan j klär önüp
SÏ UN I ( I 409): sï un ,
muj aq ersä soqaq ja ïvïq »
, (QBN 3861); j mä (Man III 187); beš közünür ... tüz sïnlarï sö ük
muj aq sï unu ... i ärür ermiš [ ] si ir tamar t t ri ... :
... – (Man I 357). , , , , (Man 1813).
sï un kejik : sï un kejik m n – sïn sö ük . , : özdä bašta
(ThS II92); sï un otu . ( I 409). eki jägüdä sïn sö üktä bar [a] ig törüjür
. so un II. [ ]( . . ), , ,
SÏ UN II: sï un samur . – (Rach II 329);
( I 409). sïnï sö üki sa ï birlä arquru turquru jatmïšïn ...
SÏ UR- . sï -: ol unu qapqa sï urdï körtilär [ ] ..., [ ]
[ ] [ ] (Suv 61913); bod
II 81); šittim kö ülkä sï urdum anï sïn (~ b sïn) . bod I (~ bo I).
( . ) SÏN II : sïnqa kirüp kerü janmas
(QBN 27925); küsüšümüz ol sï urup alï [ ], ,
jarlïqazun ( III 65).
( üen2027). SÏN- . sï- 1. , -
SÏ UŠ- . sï -: sï uš-jaraš- . , : to uzu azï ï sïnmïš
: ula larïm bilän sï ušu jarašu umasar (ThS II11); jï sïndï
( II 29); kemä sïnsa suvda
( 312). tirig kim qalur ,
. sï ïš-, sïqïš-. ? (QBN 24813); 2. ,
SÏ ZA- , , ; : sü sïndï (
: ol tik jisin sï zadï II 29); adaš kö li sïnsa bolur qïr ja ï
( . . ,
)( III 283). (QBN 2498).
 535

SÏNÄ- , ( III 273): dün sï arqï ... qavlalïqïm

baqa körgil emdi uqa sïnaju ... (USp 152).
, ( 99
); Sl ARSUQ
qatïlmazda ašnu sïna ïl kišig - III 388).
, (QBK 602); SÏ ÏLA- I , : sav
sïnamasa arsïqar saqïnmasa utsuqar sï ïladï ( III 405).
[ ] , , SÏ ÏLA- II 1. : ït sï ïladï
– ( I 242). III 405); 2. , : qatïm ... bašuš
SÏNA , : kišikä sïna ï qad uqa kö üli kökü i gir ip sï ïlaju ïn a tep
birök körsä tap tedi , ... [ ]
(QBK 2333). , , (Suv 62319).
SÏNAL- . sïna-: ïš sïnaldï SÏ ÏLA- III . si ilä- I.
( II 126). SÏ QU: sï qu sell tutu . .
SÏNAN- . sïna-: ajur m n sïnan ïm «
tutajïn özüg : « » (Suv 6745;
» (QBH 308). Hüen2154).
SÏNAT- . sïna-: ol m ni bu ïšta sïnattï SÏ UQ , , -
( II ( III 365).
312). . sïnuq.
SÏN AN . (Lycium): sïn an qatï SÏP ( I 319).
III 146). sïp aqurï , -
SÏN QAN . sïn an. ( I 487).
SÏNDU I (MK I 418). . sïpaqur.
SÏNDU II . sindu. SÏPAQÜR ( I 487).
SÏNLÏ (Man I 222). . sïp.
bo lu sïnlï .bo lu . SÏPAR (?) (Rack I67).
SÏNUQ , , SÏQ I – : i qïrata s ki sïq
(MK III 365): sïnuqu sapar ol buzuqu etär jer
, (USp 556); eki sïq tarï ü sïq jür berür m n
(QBK 9215); sïnuqï ïn sapar m n , ( 59);
(~ ) (ThS II73). jarïm sïq jerin anuqun tuttum
. sï uq. (USp 283).
SÏ - . si -. SÏQ II ,- ; ; -or olarda
SÏ AR I , : küdäzgä qoj sïq ol ( III 130); sïq juqa
meni ol qamu dïn sï ar kö üllärin tarqarurlar ,
( . ) (QBK 2841); alqudïn sï ar ( . ) (Suv 29112).
tüz körkin körkitüp sïq teri . . . , ,
( n2); i ir o urta ta dïn sï ar ( . ): t gimlig
jüzlänip , boltï ... qama anlar jü mi terin quvra
( . ) ( V A76); üskintä ot uraq qïl alï sïqï t ri ig ...
kün ortuda sï ar jel tursar
(Man III 108). (~ )
sï ardïn bol- , , [ ] ( üen2084).
: utun bifalardïn sï ardïn bolajï - SÏQ- 1. , , : ol üzüm
(QBK 3916). sïqdï ( II 18); turmanï
Sl AR II : sï arï bodun i ikdi soqup sïqïp suvïn alïp kün it ja ï birlä qa ïp
[ ] ( 18
); tamïzsar a rï sönär , ,
bizintä ki u ï sï ar a artuq rti
( 40
). [ ], – (Rach II l86); eki
SÏ ARLA- . elig on äk i tirti solap jïdruq qïlu sïq un ,
(MK III 409). ,
Sl ARQÏ . , (TT V A95); 2. : s lä ä
: kin k ligmä ö ki amtïqï ondïn sïqa san dïm , [ ] -
sï arqï bur anlar ( 16
).
[ ] (Suv 3509); taš köprük sïq- ta - .
 536

(Suv 22021). SÏQTUR- . sïq- ,

SÏQA- , : ol anï bašïn ( II 186).
sïqadï ( III 269). SÏQUR- . sï ur-.
SÏQÏ : sïqï ta . : SÏR I 1. . ,
bušuš qad u mgäk tut aq sïqï ta ulu mgäklig I 324); 2. .
ögmäk b lgülüg bolmaqï bolur I 324).
, , , - SÏR II , -
(Uig II 117); ni vanilï ; ( I 324).
sïqï ta lartïn oz urajïn SÏR I , ,
(Suv 70615). (?): ja sïr ï b iz i ja oq ï
SÏQÏL- . sïq- 1. , ja ï ,
: üzüm sïqïldï (QBN 3215).
( II 125); 2. , - SÏRÏ- I ( )( III 262).
; , : a maq SÏRÏ- II , ( III 262).
suvsamaq ü ä sïqïlïp turmïš javrïmïš sïnmïš SÏRÏ A I ( I 489): sü ük arï
tü läri ala urup ( ) - sïrï a t g ,
, , ( V 24).
(Suv 60920); oqïn jüräkimkä ursuqmïš t g SÏRÏ A II . sarï a.
sïqïlur m n mgäkin , SÏRÏL- . sïrï- II: ja ligkä sïrïldï
(Suv 6219). ( II 123); bodulmaqlï
SÏQÏLMAQ , : ilkü tüpkä sïrïlmïšlarqa ... jolu körkitti iz
jüräk sïqïlmaq tin buzmaqï edgü qïlur [ - , (~ -
] ) (~ ),
[ ] (Rach I5). -[ ] ( III53).
SÏQÏNMAQ , : jüräk SÏRÏN AN . (?) (Rach II 146).
sïqïnmaq tïn buzmaqnï urnïsï SÏRÏN QA . sïrïn an.
- SÏRÏŠ- . sïrï- II: qïz anasï a ki iz
(Rach I3). sïrïšdï
SÏQÏR- : quš sïqïrdï [ ]( II 96).
II 83); kiši sïqïrdï ( II 83). SÏRÏT- . sïrï- II: ol qïzqa ki iz sïrïttï
SÏQÏRQAN ( II 263). ( II 304).
. saqïrqan. SÏRLA- , -
SÏQÏŠ , ; , - : ajaq ï ajaq sïrladï
( I 368). ( III 296).
sïqïš ta ïš . , ; SÏRLAN- I . sïrla-: ajaq sïrlandï
: ig k m sïqïš ta ïs ada tuda ( II 246).
, , (Uig II 732). SÏRLAN- II , -
SÏQIŠ- . sïq- 1. , : : r ïšqa sïrlandï
ol ma a üzüm sïqïšdï ( II 246).
( II 104); 2. , , - SÏRLAT- . sïrla-: ol ajaq sïrlattï
: kiši sïqïšdï ( II 104). ( II 346).
. sï ïš-, sï uš-. SÏRLÏ , :
SÏQLIŠ- .- . sïq-: bo un bar a sïrlï ajaq (MKI324).
sïqlïšdï ( II 216). SÏRMAQ ( I 471).
SÏQMAMAQ: sïqmamaq ta mamaq SÏRT I , ( I 342).
. : SÏRT II ( I 342).
adïnlarï sökmämäk toqïmamaq sïqmamaq SÏRTÏ , : m n bu sözdän
ta mamaq ürkitmämäk qorqïtmamaq sïrtï buldum ( . )
, , , ( I 463).
(Suv 22020). SÏRTLA- I ,
SÏQMAN ( III 444).
( I 444). SÏRTLA- II :
SÏQRÏŠ- . sïqrï- 1. , - jïpnï sïrtladï [ ]
( II 213); 2. ( )( II 213). ( III 444).
SÏQTAŠ- . sï taš-. SÏRÜQ , ( I 381).
 537

SÏRUQLUQ: sïruqluq jï , - SÏZ . siz.

(~ ) SÏZ- I , : olma ïn suv
( I 503). sïzdï ( 182).
SÏSÏDÜ . . (USp 875). SÏZ- II , -
SÏŠ I ( III 125): sïš qoqdï ( )( III 182).
( III 184). SÏZ- III 1. , :, ja sïzdï
. sïš I. ( III 182); 2. . , :
SÏŠ II 1. ( II 15); 2. , sökäl sïzdï ( II 10).
( 1 331). SÏZ UR- . sïz- III 1. ,
. sïš II. : r ja sïz urdï
SÏŠÏ: körü sïšï . körü II. II 188); 2. . ,
SÏŠÏL- , : bïšï tarï sïšïldï ; , ( II 188):
( II 124). saqïn ïn qadašï ü ün qad urup / sarï qïldï
SÏT- , : bu munta jï me zin özin sï urup ,
rgäksi tü ümin sïtmïš k mišmiš ji jap t g / ( .
titip ïdalap - ) (QBH 17916).
, SÏZÏT- I . sïz- I: bu sözni sï dïn
( . ) (Suv 6126). sïzïtma ( I 374).
SÏTA I (Suv 51517). SÏZÏT- II . sïz- III: ol a ar ja sïzïttï
. sata I. ( II 305).
SÏTA II (?), SÏZLA- , , : anï tïšï
(?): sïta qoptï jerdin jadïldï butïq (?) buzdan sïzladï
, III 297); rnï sö üki sïzladï
[ ] [ ] (QBK 2906). ( III 297).
SÏT A- 1. , : ol SÏZLA ( )( I 464).
qolïn sït adï ( . ) SÏZLAT- . sïzla-: buz tïšï sïzlattï
III 288); 2. . ., ( II 346); baš[ïn]
., : rtiš suvï közin a rï ur qolïn bu ïn sïzla ur [ ]
mägi / sï ap tutar bilägi / kürmät anï jürägi /
lgäli-met irkišür / ( VII 252).
[ ]( . . ), / SÏZUR- . sïz- III: n sïzur- . n I.
, / [ SLOK [ . loka]: slok ta šut . :
]( I 325). ötrü slok ta šutïn ïn a tep tedi
SÏT AL- . sït a-: j sït aldï (Uig I 264).
( II 233). SMUTRI [ . samudra] .
SÏT AN- . sït a-: r sït andï ( ) (Man III 917).
[ ]( II 245). SO [ . , sua , ]
. sï an-. (?): jeti temir son k mi solap tur urdï -
SÏT AŠ- . sït a-: r qamu biläk ( 315);
sït ašdï ( II 214). jetin kün t mir son a tï
SÏTÏR [ . styr < zp.] , (~ ) ( 333).
(Rach I 138). SO - : ol qojdan qurut
. satïr I. so dï [ -
SÏTUR- . sï-: , ]( II 15).
: ol otu sïturdï SO AN I . so un I.
( III 187); sö üklärin sïturu SO AN II: so an jïlan ( I 409).
- (Suv 2359). SO AN Ï , ; -
SÏ TA- , ( III 275). : so an ö körk b lgülär -
. sï ta-. [ ] (Suv 16020); so an
SÏ TAŠ- . sï ta-: kiši qamu sï tašdï körklä jaruqïn alp jöläštürgülüg tetirlär -
( II 211). ,
. sï taš-. [ ] (Suv 3486); köni jorïqlï larnï Köni
SÏ TAT- . sï ta- , körümlüglärni so an ... edrämi ä jükünür m n
( II 327). . .. ,
. sï dad-, sï tat-. -
 538

(Suv 5026). SO UN I . ( I 409): kim qan

so an tatï lï . ; qašansar so unnï bïšurup mïr birlä jesär ke är
: qulqaq ü ä ši ip so an tatï lï ,
nomïn [ ] , [ ]
( uen160). (Rach I128).
SO AQ . soqaq I. so un saqalï : so un
SO D [ . ] . ( I 30); saqalï sa un saqalï birlä soqup
( I 471); (Rach I144).
so d bercäkär (~ bercälär ?) SO UN II : so un mü in jumšaq
(KT52). ügüp suvqa toqïp i sär ke är
SO DAQ [ . yk] . , , ,
I 471): so daq bodun qop k lti [ ] (Rach I55).
( 46
); so daq tab qa . sï un I.
lä ädä baj balïq japïtï b rtim SO UN- I . so ï- ,
[ ] ] : r so undï ( II 152).
[ ] ( 44). SO UN- II (?)
SO Ï- : isi[g] so ïmasar II 152).
( . ) (Rach II 130); sü üg SO UNLU , :
otlar qajnturup so ïmïšta säkär i ä [qatïp so unlu ta , [
ürmiš] k räk , ] ( I 499).
, - SO UQ 1. : anu bašï so uq ïn aq
(Rach II 347); suv so ïdï urur
( III 268). 266); 2. (QBK 443).
SO ÏQ 1. : qatun ... so ïq suvïn so uq bol- : mu da larda köp
bükürdi ... so uq bolupdan ol b g qa ardan sarun-mïš rdi
(Suv 6363); jaši rsä altmïš ö rsä qïš ap aq rdi
/ isig iškä tut ïl so ïq qïlma iš
( . ( 278).
), / , - . so ïq.
(QBN 3338); a ïp k lir so ïq suv SO UQLAN- : ol bu
tarïlïp janturu jorïtï [ ], - rig so uqlandï
, , [ ] ( I11); ( II 266).
2. : qajusï so ïq etti qattï uläb SO UQLÏQ: so uqlïq n , [ -
, ] ( I 503).
[ ] (QBN 888). SO UR . (?) ( I 363).
. so uq. SO UR- . so -
SO ÏT- . so ï- : tam mün ( II 15).
birlä so ïp i ürsär , SO UR U : ürügüdä so ur uda
(?) (Rach I1); bor suvïnda so ïp a r rdi , ,
sär , [ ] ( 274).
(Rach II l136); tapï ï b glär tavratï ïntan suvïn SO URLU ,
so ïp : so urlu ta ,
(Suv 6401). ( I 494).
SO LÏ- : r qoju a so lïdï SO UŠ- I : ö so ušdï -
[ ] ( III 297). ( II 101).
SO LÏT- . so lï-: ol anï qoju a SO UŠ- II . soquš- II.
lig so lïttï [ ] SO UT I ( I 356).
( II 346). SO UT II ( I 356).
SO RAŠ- : qumlar suvu so rašdï . soqtu.
( II 212). SOJ- , ( ): r
SO RAT- . su rat-. qonu sojdï [ ]
SO ÜL- . so ï- , III 244); bir tilkü t risIn ikilä sojmas
: suvï so ulmïšta i sär ketär ( III 244).
[ ] , SOJAN: sojan tutuq . . (USp 10821).
, [ ] (Rach I18). SOJAR . . (USp 174).
 539

SOJSUQ- . soj- : SOMA Ï . . (USp 6212).

r sojsuqdï ( I 21). SOMAKITÜ [ . somaketu] . .
SOJUL- . soj- ( - (Suv 2512).
, ): qoj t ri i sojuldï SON I . sun I.
( III 190); rdin ton sojuldu SON II . son II.
[ ] ( III 190); 2. - SO I ( III 357).
( , ): bulut sojuldï SO II 1. , : andïn so er ä bolupta
( III 190). aqalarnï inilärni arlap k ürdi ,
SOJUN: sojun savïn ï : tïtsu atlï , [ ],
lumnï ïntsu aja qa t gimligkä sojun savïn ï ( 377); so
jarïm jas uq alïp o ulluq bertim bitig u rasar vu bolup jorïma un
(~ ) [ ] [ ] , ,
, ,
( 22). (USp 54); 2. , , :
SOJUQ- . soj- , udup bir birigä jürür ö so -a -
: r sojuqtï ( 14
); so bab (QBH 1016
);
III 189). söki qanlar kü i j mä tusulma aj so futsi
SOJURQA- . sujurqa-. bilgäni alï jemä ikmägäj
SOJUŠ- . . soj-: ol ma a t ri sojušdï ,
[ ]( III 188). ( I106); 3. . .
SOL : sol eligintä ( - .); ( .), : üküš
(Suv 2717); o eligi ur ul sol eligi ü ä tïlta lar so ïnda qatïlmaqtïn bar tetir
(QBH 11625). (Suv 3678).
SOL- , ; : SO DA- , ol ja ïnï
äkliktä sini ünün solmadï so dadï ( III 400).
(QBN 17019). SO QUR : sa ïm boldï so qur tüsi t g
SOLA- : jeti temir son šašut / saqal boldï jazqï güläf t g urut
mi solap tur urdï , ,/
( 315).
SOLAMAMAQ: solamamaq beklämämäk (QBK 33615); ki ig ulu qa turušmas qïr uj
. : qaltï adïrlarï sökmämäk so qurqa qarïšmas
toqïmamaq sïqmamaq ta mamaq ürkïtmämäk ; -
qorqïtmamaq solamamaq b klämämäk ( II 95).
urmamaq suvsatmamaq qujašta tomlï ta . šunqar.
mgätmämäktä ... rür [ :] SO RA-
, , , (?), : r ïšqa so radï
, ( III 402).
, SO UQ : so uq burunqa j trüldi
, (Suv 22022). ( . ) ( III 107).
SOLAMUQ ( I 487). SOQ 1. : j mä tudun su uvutsu :
SOLAT- : ev i in ä burqan küskin in soq j k ü ün
solatsar (~ - (Chuast 118); 2. : kiši
) (USp 264). soqïqa b rmägïl s n iši
SOLDA . . (USp 132); solda baj . (QBN 5628); 3. :
. (USp 134). közi soq ( C255).
SOLDÏN : soldïn o dïn häm ö din k in SOQ- I 1. , : m ni ïsurur baš
, , (QBN 14211); soqarlar (Suv 1912);
eligdä tutar solïndïn ura un o ïndïn šäkär 2. , , : bïšï si ir eki
[ ] (?), baqïr buda tüpi birlä soqup
– (QBN 6513); solu dïn tamu
ornï ustama o ol – , – (Rach II 1120) turmanï soqup sïqïp suvïn alïp
(QBN 773). kün ït ja ï birlä qa ïp tamïzsar a ri sönär ,
SOLUŠ- . sol- : jaš solušdï , ,
( II 109). , ,–
SOMA . . (USp 5728). (Rach II 186); r tuz soqdï c
 540

II 18); 3. : quš quz un soqar SOQRU , : vgä soqru

( l5); quš m soqdï kirdim ( I 422).
( II 18). SOQSÏZ: a sïz soqsïz . sïz.
lan soq- . lan. SOQTA . . (USp 455).
SOQ- II 1. , , : SOQTU ( I 416).
burunqa soqsar ar uq dgü bolur . so ut II.
[ ] , (Rach I133); lig SOQU ( III 226).
qojqa soq [ ] ( III142); SOQTUR- . soq- II: ol bir n nï
n anï vgä soqdum birgä soqturdu
II 18); 2. ( ): kün it ( II 185).
ja ï soqup tïš ü ä ur un SOQUL- I . soq- I: 1. :
, [ ] [ ] mlänip jemrilti soqultï ,
(Rach I100); ke[d]izig subqa soqmïš , (~ ) ( VII .30);
(ThS II50). . / 2. : tuz soquldï
SOQ- III ( .): anï jïlan soqdï ( II 125).
( II 18). qaqïl- soqul- . qaqïl-.
SOQAN Ï . so an ïr. SOQUL- II . soq- II 1. -
SOQAQ I : sï un muj aq rsä soqaq ja : tavar vgä soquldï
ïvïq , ( II 125); 2. ( ): köl suvï kün
(QBN 3861); qulan tügäl qomuttï / arqar soqaq ï ü a olup soqulup az-qïna qalmïš rti
jumuttï [ ] , / , ,
( I 214). ( ] (Suv 6019).
SOQAQ II: soqaq jolï . SOQUN U , ( ):
( 35
). sa soqun u künlär [ ] –
SOQAQLÏ , : ( VII 3220).
soqaqlï ta ,[ ] SOQUŠ- I . soq- I: ol ma a tuz soqušdï
( I 498). ( II 104).
SOQAR 1. « ( )( I 411); SOQUŠ- II , :
2. ( )( 1 411). girmi ïsïrsar qorqïn bolur uvšaq ïsïrsar tütüškä
SOQÏM - soqušur [ ] [ ] ,
( I 397). ; ,[ ]
baqïr soqïm . baqïr II. ( VII 361); utru jerdä
SOQLAN- 1. : özü soqlanur s n rï soqušup tutupan minmiš [ ]
bu n a un t rgäli / ölüm soqlanur körseni tutualï , [ ]
,/ - [ ] (ThS II24).
[ ] (QBK 211I6); 2. - SOR- I , ; :
: adïnlarnï b[u]lun a soqland ï tojïn , gi bir j kni tapa umajïn kišikä sor ïl
( VIII 10). , (USp 462); r
SOQLUN- .- . soq- II: anï aqïn jitük sordï ( III 181).
ötkä soqlundï SOR- II , : k süt sordï
II 247); küvän lig suv köznäki ä soqlunmïš- ( III 181); tamurïn
larqa kö[ni nomlu ] köprügüg körkitti iz - šär kör sorup qan i är
- , , (QBH 11734);
( III55). mïrqa jo urup li qïlïp sorsar qan tïdulur
SOQLUQ , ( I 471): [ ] ,
kö üldin ïqar ïl tavar soqluqïn , (Rach II 1133).
( 185
); bu soqluq ig SOR U
ol bir o ï joq bir mi – , ,
(QBH 7631); baru arttï I 425): sor u urmïš k räk
soqluq qoradï s vin – (Rach II 3164).
(QBK 3843). SORÏŠ- , : anï jüzi
SOQLUS- .- . soq- II - sorïšdï ( II 96).
, : soqlušdï n SORÏT- , : r jüzin sorïttï
[ ]( II 216). ( II 304).
SOQQU . soqu. SORTUR- I . sor- I: ol soru sorturdï
 541

[ ] [ ]( II 184). jorï ïlarï körüp söküp sarsïp -

SORTUR- II . sor- II: qan sortur- , [ ] (S36):
. qan I. sökük sök- . sökük.
SORU : küm soru ïm kün to - SÖK- II 1. ( ); ; -
suq[q]a batsïq[q]a t gdï : ol jama sökti ( II 21);
( 4). sökti n ni ( III 230);
soru qïl- : soru qïldï [ - bašï bojnïn sökä turdï
]( I 374). III 230); 2. , : ol vin sökti
SORU Ï ( III 242). ( II 21); 3. -
SORUL- . sor- I: j mä küsi sorulmïš (QBN1718); 4. (?) ( VIII 34);
(Man I 2628). 5. : qarï sökdim
SORUQ- . sor- I ( - ( 25
); sü üg batïmï
): tijül soruqtï ( II 115). qarï sökipän
SORUŠ- . sor- II: ton t rig sorušdï (KT 35; 26).
( II 96). buz- sök- . buz-.
SOT- . sut-. SÖK- III ,
SOVUQ . so ïq. : bu aj toldï kirdi köründi söküp
SOVUŠ AN 1. . ( I 519); ,
2. . ( I 519). (QBN 5212); ol b ggä
SOZAQ : azu kän lärtä azu sökti (
sozaqlarta azu vlärtä azu quru j rlärtä II 21); rän e ib sökä turdï [ ]
, , , ( III 230).
(Suv 53120). SÖK- IV ( ): qanlï arï sïzlï qatï
SÖBI: söbi baš ( III 217). söksär [ ] [ -
SÖG- . sök- I. ], (Rach II 3145).
SÖGTÜR- . söktür- II. SÖKÄL : sökäl sïzdï
SÖGÜK . sökük. II 10); sökälgä sufšadï
SÖGÜN . sökün . [ ] ( III 286).
SÖGÜŠ I . söküš. SÖKI , : söki tä ri
SÖGÜŠ II jalava ï bur anlarqa ... n ä jazïntïmïz rsar
( I 369). ...
SÖGÜŠ- . söküš- II. (Chuast 64); söki
SÖGÜŠLÜK . söküšlüg. qanlar kü i j mä tusulma aj
SÖGÜT 1. : ol sögütnü ... jalbïr aqï ( I105).
tüši j miši butaqï ïbïqï , , söki arši ( ):
... (Tiš 49b6); taqï bur an šazïmïn tajanïp söki aršilar biligi ä
alqïp bodi sögütüg k sti m n (?) , [ ] [ ] (Sub 5894).
, (?) o bodhi SÖKLÜN- I 1. , : ol özi ä
( . ) (Huen316); 2. . : t söklündi (~ )
köp sögütkä quš qonar ] ( II 248); 2. , -
( I 319). :( II 248).
artu sögüt . artu ; kejik sögüt . kejik. SÖKLÜN- II (Uig III 246).
SÖGÜTLÄN- , ( SÖKLÜN Ü ( III 242): utru ol aš ï
): jer sögütländi [ ] r söklün üsin elig b gkä kelürüp üskintä urdï -
( II 266).
SÖGÜTLÜG , ( VA
); ol a ar söklün ü
124
( I 506). qoqïttï ( II 309).
SÖGÜTLÜK ( I 506). SÖKMÄK : qan sarï qa sökmäk rsär
SÖK- I , , : n lüg sönär [ ] ,
söktüm rki jazuqsïz kišig (Rach II 3128).
? (QBN 937); qalï söksälär atï SÖKMÄMÄK : adïnlarï sökmämäk
artap qalïr [ ], [ - toqïmamaq sïqmamaq ta mamaq ürkitmämäk
] (~ ) (QBK 2611); qorqïtmamaq solamamaq b klämämäk
ol anï sökdi ( III 184). urmamaq suvsatmamaq qujašta tumlï ta
sök- sarsï- . : köni nomta mgätmämäktä ... rür [ :]
 542

, , , : dindarlarqa sökü üp jin irlü ötünti

, sujda ... krmšu n qoltï
, , -
, (Suv 22020). , ... ( II 35).
SÖKMÄN , SÖMRÜŠ- . sömür-: ol m ni
(MK I 444). birlä suv sömrüšdi
SÖKMÄNLÄN- ( II 213).
II 278). SÖMÜR- : ol sütüg sömürdi
SÖKTI ( I 416). ( II 85).
SÖKTÜR- I . sök- I: ol anï söktürdi SÖN , : ögüm qa ïm söndä
( II 186). rü meni s vmäz rti
SÖKTÜR- II . sök- II: ol ton söktürdi ( 567).
(~ ) SÖN- , , -
II 186). , , , : t k ü
SÖKÜK: sökük sök- , qata oqïsar bu mun a türlüg javlaq bilig alqu
( I 26). alqïnur sönär amrïlur
SÖKÜL- I : r t söküldi [ ],
( II 126); kimni qol ïqï jïdï ,
bolsar övkäni sökülüp ü kün jaqsun ( VI76); kün it ja ï isitip tamïzsar a rï sönär
, , (~ -
?) , ;[ ] (Rach I28). , (Rack II 197); sönmäs
SÖKÜL- II . sök- II: ton söküldi acï ï (QBH 9434).
( II 125). SÖNTÜR- . son-: to topraqï söntürgü
SÖKÜN- I . sök- II: tonïn sökündi dgü jï lï suv sa tï , -
( II 154). (Suv 57419); sökmäkig
SÖKÜN- II . sök- III: r b gkä söntürür [ ] (Rach II 397).
sökündi SÖ ÜK : sö ükkä jilig t g ränkä bilig
( II 154). –
SÖKUN , : sa a söz sökün 89
); sö üklär ula ï ü ä tu uzmïš [ ] -
kelmäsün ( 232
); (Suv 61411);
saran bolma artuq sökün bul a s n , mdük sö ük ( I 480);
, (QBH 1303). jiliglig sö ük III 52).
SÖKÜŠ , ( I 368): ru sö ük . ru ; tobïq sö ük .
väbal köt[ü]rü bardï üzälä söküš , tobïq.
( B242); ara SÖ ÜKLÜG ; :
ögdilür til ara mi söküš , bodisatvanï qalmïš sö üklüg šaririn ididilär
(QBN 2510); söküš-mü jï dïlar ulu türlüg törün to un a ïr aja tapï udu
qolur sen a u k sgü-mü qïltïlar [ ]
? (QBH 1823). ,
SÖKÜŠ- I .o sök-i: olar ekki söküšdi ,
(~ (Suv 62718).
) ( II 107); söküšüp urušur öträ ton SÖVLÄN- , : qïš jaj aru
titišür , , sövlänür (MK III 278).
( II 89). SÖZ ; : sözü din özü gä ökün
söküš- jöntüš- . : kelmäsün -
glüg t g tep söküšürlär jöntüšürlär ( 170
); elig ajdï uqtum sözü
[ ], (Man I 915). lgüläp / a ajïn sözümni sa a ülgüläp
SÖKÜŠ- II . sök- II: ol ma a ton : « [ ] , /
söküšdi [ ], » (QBN 675); ol
( II 107). sözüg a ladï [ ] ( I 290).
SOKÜŠLUG , : söz - , : janut
söküšlüg n lüg boldï za ak utun rti ögdü1miš a tï sö in ,
? (QBN 303). (QBH 17811); söz(üg) az qïl-
SÖKÜT . sögüt. , : uqušlu kišilär
SÖKÜT- . sök- III: sözüg az qïlur
 543

(QBN 28411); söz ber- ( 167); söz ï - (Suv 505).

(QBN 525); sözdin jan- SÖZLÄMÄK , :
( ): özüm jandï mdi bu sözdin viglig sav sö lämäk
evä (~ ) (Suv 21716); sözlämäk-mü
(QBK 21611); söz ja ïl- , jegräk azu šük turmaq-mu ,
: bitigdä ja ïlsa sözüg ? (QBK 97); tilin t rs t trü
(QBN 2034); söz jarat- , colvu sö lämäklärin tïlta ïnta jü ap ïn k jgäk
: ol özindin söz jarattï bolmïšlarïn , ,
[ ] [ ] ( II 315);söz jašïla- ,
( III 328); söz kes- : , (Suv 30012).
ökün im asï joq k sär m n sözüm SÖZLÄMÄSIG: sözlämäsig irin ülüg .
, (QBH 2218); söz : n ä sö lämäsig
kesil- : kišigä ïnanma k sildi sözü irin ülüg sö sö läjür bi [ ] -
(~ (Chuast 137).
) (QBN 25613); söz kev- SÖZLÄN- . sözlä-: ol sözin ma a
II16); söz ört- , : bo un sözländi (MK II 247).
alï ac ïI ma a örtmä söz SÖZ LAS- . sözlä-: inim kültegin birlä
, (QBN 2284); söz ötäl- sözläšdimiz
, (KT26); j mä tä ri elig
(QBN 19812); söz qabart- - din arlar birlä ekikün tün bu savlarï sözläštilär
: ol sözüg qabarttï , [ ]
( III 430); söz qulaqqa aq- [ ] ( II 28);
. ( II 17); söz kiši sözläšü jïlqï jï lašu [ ], -
sab . : r t rkläjü k lir dgü söz sab lti , ,– ( III 104).
kelir , SÖZLÄŠGÜLÜG : mun ulaju
(ThS II11); söz sözlä- : sözin sözlädi saqïnïp e iläri birlä sö läšgülüg kezigin
sözkä ul tüp urup , [ - tezigin rt ürüp -
] (QBK 203); sözkä sücin- ( . )
II 150); söz tiz- , (Suv 61210).
( II 9); söz tut- , - SÖZLÄT- . sözlä-: ol m ni sözlätti
. ( II 327); söz ula- - (MK II 346).
: kimi s vsä rmiš kö ül arzulap tilin sözdä SP: sp alqïš (Uig II 533).
atï jorïr söz ulap , SPARIR . sabarir.
, , [ ] / STABIŠ . satabiš.
(QBN 2254); söz uzat- STÏR . sïtïr.
, : aziz annï bek tut STRAJASTRIŠ [ . tr yastri a] .
uzatma sözü , (Tiš 51a7).
(QBN 2115); söz üz- : STUP . estup.
özü s n uqa bar özüm söz üzär [ ], SU [ . , so , ]: su
(QBN 3217); ic söz . ic; igit söz esän : eki tegitlär su sän t ginür
. igït; sab söz . sab; til söz . til; ušaq söz (Suv 6235).
är~ . ušaq. SU- , : ol ma a jü sudï
SÖZÄ RI: sözä ri kiši ( III 389). [ ] ( III 248).
SÖZLÄ- , : ünin aquru- bojun su- . bojun I.
qïja sö lä ün . sun-.
(Suv 4417); mun a sözläp önüp bardï , SUB 1. : ubï s lä ä rmi
( üen81); i gü ötkürgüsin sözlälim ( 2
); sub i ipän
, (ThS II26); 2. : anï subu baralïm
(Rach II 17); ota qa öpkäläp sügä ( 27
).
sözlämädük , jer sub . jer; ot sub qïl- . ot I.
( I 208). . su , suv.
söz sözlä- . söz. SUBAKRŠ [ . ubhak tsna] .
SÖZLÄL- . sözlä-: adruq adruq iš (Suv 14310).
kö üklär tep sö lälür adruq adruq tüš utlïlar tep SUBAQ (?): subaq altun ö lüg
sö lälür , (?) (Suv 3154).
 544

SUBARMI [ . subrahma] . . (Tiš 40b6). [ ] (Rach II III1); su mïš

SUBÏ . söbi. jar a titti iz ... ajï qïlïn lï larï
SUBÏ- , ( III 257). ... ( III112).
SUBÏLA- , : . su -, sut-.
subïladï n ni , SUDASUMI [ . sutasoma] . .
( III 323). (Uig III 625).
SUBÏT- . subï- , - SUDMAQ : qan sudmaqqa m
: ol n ni subïttï , , (~ -
( II 298). ) (Rach II 1134).
SUBSUZ , : otsuz subsuz SUDUR . sutur.
qaltï ujïn n ük jorïjïn SU - , : r su tï
?! (ThS II69); ( III 439); kökkä su sa jüzkä tüšür
SUBUZ AN (subur an?) , , – ( III 439).
: subuz anda v bolmas . sud-, sut-.
[ ] ( I 516) SU TUR- . suttur-.
SU : su qïl- 1. , ( SU UQ (MK I 381): su uq a ïzda
): qïlï su qïldï , [ jo rušdï (MK III 102).
]( I 321); 2. . SUFSA- . sufša-.
: r su qïldï SUFŠA- 1. : ol qulaqqa sufšadï
[ ]( I 321). ( III 286); 2.
SU ATI [ . suj ta]: su ati qan . . : sökälgä sufšadï
(Suv 6801). [ ] ( III 286).
SU UR- - SU BÄT [a. ] , : tiši
su ï-: at su urdï birlä su bät edi k t tatï / sovuq suvqa junmaq
(~ ) janutï qatï –
II 187). ,/
SU Ï- , : at su ïdï – [ ] (QBK 20915).
( III 258). SU : ti1 mürännü su ï
su ï- buqrï- . , : at su ïdï ( 194).
buqrïdï ( III 279). . sub, suv.
SU ÏN- . su ï-: kökü intä jüräki SU U [ . , sug- iu] .
su ïnur (Uig I 374). (ThS I14).
SU ÏŠ- . su uš-. SU DÏ , -
SU ÏT- . su ï-: ol atï su ïttï ( I 455).
( II 300). SU NAQ . ( I 471).
SU LUM- , : SU RAT- : ol anï vin su rattï
qïlï qïndïn su lundï ( II 332).
( II 246). SU RUT- . su rat-.
SU LUŠ- .- . su ï-: ol m ni SU ÜL- ; : aš[ïc]ta
aqtïn tikän su lušdï (?) qajïn urup suv su ulsun sü i qal un -
( II 215). , ,
SU ÜL- 1. ; (Rach II l82); bir jerkä t gip
( ): r tonïn su uldï körti bir ulu köl suvï su ulup alqïn alï o ramïšïn
( II 122); su ulma m ni din bu , ,
iMan tonï (~ )
(QBN 2325); bu tul tonï su ulup ürü k tim as (Suv 6006); süt su uldï [
, ] ( II 139).
(QBN 191); 2. ( SU UR . so ur.
): türlüg äk su uldï SUJ [ . , dzu i] : sujda baru
[ ]( II 122). (Chuast 35).
SU ULUN- . su ul-: to an quš tïrnaqï suj jazuq . : ni ošak-
su ulunmïš (ThS II66). larnï sujïn ja uqïn öküngü
SU UŠ- . su ï-: atlar qamu su ušdï (Chuast 160);
(MK II 92). ol anta sujda jazuqta a ïr mgäktä qurtulur
SUD- , : qan sudsar [ ] ,
 545

( VI46). SUMLUS- . sumlï-: tat qamu

. tsuj. sumlušdï
SUJA U ( III 174). ( II 216).
SUJAQLÏ . SUN I [ . , tshon ,
(USp 133). 3 ] (
SUJLU : bu sujlu tüzdä ozalïm )( III 138); bir sun a
(KP 518). budanï tüz u ura jarïp
SUJRAN - (Rach I146).
( I 436). sun altun ( III 138).
SUJURQA- 1. , : o uz SUN II: sun kiši -
qa anqa sujurqap berdi - ( III 138).
[ ]( 144); 2. : SUN- 1. ( II 28): kedinki qada qa
sujurqa özü nü (QBH 5725). sunup zähr qatar , -
sujurqa- erin kä- . , ( B208); kiši utruqï ašqa sunma
: sujurqaju erin käjü jarlïqatï ïz lig ,
( III113). [ ] (QBN 2977); 2. -
. tsujurqa-. : ligin sunup (Chuast
SUKRISINI [ . sukhai ini] . . 147
); 3. , : ol
(Tiš 25 b 6). bar üskintä suna jatdï , ,
SUKSUMUR [ . s il ] . - (Suv 61610).
: alqu jel igig ö ätür ilki suksumur . su-.
urnï , [ - SUNDÏLA (~ ?): sundïla
] ,[ ] ïšï rmäs örtgün t pmäk –
(Rach I13); qadïz eki [ ] ( I 526); s ndän qa ar sundïla
baqïr suksumur bir baqïr , ,[ , ] ( III 178).
( VII 226). SUNDÏRÏ ( I 492): šjäk ajur bašïm bolsa
SULAQ . ( I 411). / sundurïda suv i gäj m n :«
SULÏNDÏ . salïndï. ,/ » ( I 492).
SULUQ : ol suluq sarudï SUNDURÏ . sundïrï.
( III 262). SUNI , , ( III 236).
. suvluq. SUNU . (Nigella sativa L.)
SUMA III 238).
( III 234). SUNUL- . sun-: ,
SUMADIVA I [ . somadhvaja] . . : jiligsiz sö ükkä sunulmas
(Uig I 332). elig
SUMAKIŠIMI [ . somak ema] . . ( C29).
(Uig I 339). SUNUŠ- . sun-: olar kki tmäk sunušdï
SUMAKITU [ . somaketu] . . (Suv 2512). [ ] ( II 112).
SUMIR [ . sumeru] , - SUNZÏ [ . , šir-tsi ?]
( III 54; (?), (?) ( I 422).
Suv 4512; Uig I 234). SU A: su a jïš . (KT 35).
SUMLÏ- 1. , : SU QUR . so qur.
äklikdä sanduva ünin sumlïdï / ü iklig šitti SUPRAVI [ . suprabha] . .
kö ül jalï udï (Suv 1743).
, / , , SUPSAT- . suvsat-.
(QBK 35712); SUPUMI [ . subh ma] . . ( is 36b1).
2. , ( SUPUR AN . subuz an.
) ( III 298). SUPUSPI [ . supu pa]
SUMLÏM (Uig I 2815).
II 347). SUQ I: suq e räk (~ er äk)
sumlïm tat , - ( III 130); ulu nräklärin suq nräklärin
( I 486). amuq enräklärin qavšurup tikä ü gil qïlu
SUMLÏS- . sumluš-. ,
SUMLÏT- . sumlï-: ol anï sumlïttï (?) [ ]
( II 347). ( V A . 54); suq jal user -
 546

, SUTUR [ . s tra] : bu išastvustik

( I 333). su ur rdinig ke ürü boš unur sarït qïlïp oqï[sar]
SUQ II . . 46
). lar [ ]
SUQ III . soq. « »
SUQ- . soq- II. , (Tiš 50a8); alqu türlüg adalarta
SUQAQ I : bu suqaq umu bolta ï ... sutur ...,
ter ?( II 287). ( VII 40119).
SUQAQ II . soqaq I. SUV 1. , , : tört burna ta tolu
SUQAQLÏ . soqaqlï . suv (Suv
SUQAR: suqar qamïš - 4879); til suvï aqa turur / qaja tüpi qaqa turur
(Rach II 1105); /
SUQARLA : suqarla börk (~ - ( I 73); suv öl ö üš alta ï
) ( I 493). tamarlarï ,
SUQI- : ol anï suqïdï ( VIII I1); isiglig rsär kürü
( III 269). [b]aqïr qajïnturup suvï a beš baqïr mïr qa ïp
SUQÏN- . suqun-. bergül ,
SUQLAN- . soqlan-.
SÜQLUQ . soqluq. , [ ] (Rach II III1);
SUQUN- : ura ut bašïn suqundï - 2. ( 235); 3. : sarï bul ulu
( II 153). aš suv ,
SUR: sur sur öp- . (Rach II 3129); 4. : jaš tananï
: r sur sur mün öpti , soqup suvïn alïp [ ]
, ( III 122). (Rach I126); üsüm quru
SURÄT [a. ] , , üzüm suvï [ ]
(QBH 155). (Rach I83); 5. . : dgülük
SURÏJ: surïj ašïrï . . (USp 204). suv a toqïtmïšlarïn körüp
SURJA . . (USp 133). (Suv 11214).
SURQA , - suv julduz . ( VII 119);
( I 454). suv qatlïš- (
SURQU . surqa . )( I 460); suv sï ïrï ( I 364);
SURQU LA- , : suv tirkäši ( I 460); suv toqï-
ol bi äk surqucladï : suv toqïdï
(MK III 350). III 268); aš suv . aš I; bodu suvï .
SURQU LAN- I . surqu la-: bi äk bodu ; irkin suv cmirkin I; jadï suv . jadïrj;
surqu landï [ ] jüz suvï . jüz I; sajram suv . sajram I.
( II 271). . sub, su .
SURQU LAN- II , SUVA- I , : quru jerig suvaju
( II 271). ( l3); tolumlu bolup
SURUŠ , , qatïndï / qanï mdi jer suvar ,
( I 368). ,/
SURUŠLA- : ol tarï suruš- ( I 498).
ladï [ ]( III 335). SUVA- II , : a laq jertä
SUS- : k mi susur sïnur [ ] sat aqsï arï orunta ud majaqïn suvap s ki ikin
( 175). turqï man al qïlsun
SUSAQ . sozaq.
SUS AQ ( I 470).
SUSÏQ , ( I 382). , ( . . )
SUT , : ol kiši jüzi ä suttï (Suv 4771).
( II 295). SUVAL- I . suva- I ,
. sud-, su -. : tarï suvaldï
SUTRASAN [ . sudar ana ] II 125); bu daj qatïnda sarqa suvalur
(Tiš 40b5). [ ]
SUTTUR- . sut-: ol anï jüzi ä ( III 240).
sutturdï [ ] SUVAL- II . suva- II
II 183). : v suvaldï
 547

( II 125). ( II 336).
SUVAŠ- . suva- II: ol ma a v suvašdï SUVSÏ- : sirkä
( II 102). suvsïdï ( III 284).
SUVAT- . suva- II: jerin ud majaqï SUVSUŠ 1. ( I 460);
üzä suvatïp [ ] 2. , ( I 460).
(Uig I 297). SUVUQ 1. ( III 164): suvuq
SUVCÏ: jer i suv ï . jer i. jo urt ( III 164); 2.
SUV AR- : ol at suv ardï . , : suvuq qu ruq
(MK II 188). ( III 164).
SUV ARÏMSÏN- . suv ar-: ol SUW . suv.
at suv arïmsïndï , SUWAL- I . suval- I.
( II 202). SUWAL- II . suval- II.
SUV ARÏN- . suv ar-: ol at suv arïndï SUWAŠ- . suvaš-.
, ( II 202) SUW AR- . suv ar-.
SUV ARÏŠ- . suv ar-: ol ma a at SUW ARÏMSÏN- . suv arïmsïn-.
suv arïšdï ( II 202). SUW ARÏN- . suv arïn-.
SUV ART- . suv ar- SUW ARÏŠ- . suv ariš-.
( II 256). SUW ART- . suv art-.
SUVÏ LAN- , SUWÏ LAN- . suvï lan-.
: ol balï suvï landï SUWÏS- . suvïš-.
( II 267). SUWLA- . suvla-.
SUVÏQ . suvuq. SUWLA I . suvla I.
SUVÏŠ- , ( II SUWLA II . suvla II.
102). SUWLAN- . suvlan-.
SUVLA- 1. (~ ): SUWLA . suvla .
böri qoj bilä suvladï ol ödün SUWLAT- . suvlat-.
(QBN 441); SUWLUQ . suvluq.
2. : r t tik suvladï SUWSA- . suvsa-.
( III 297). SUWSAT- . suvsat-.
SUVLA I ( I 464). SVWSÏ- . suvsï-.
SUVLA II . SUWSUŠ . suvsuš.
I 464). SUWUQ . suvuq.
SUVLA - , ( II 247). SUZ- . su -.
SUVLA : suvla jï SUZUQ . su uq.
, ( III 386); suvla sa SÜ 1. : ol süg anta joqqïšdïmïz
( II 386). (KT32); r sükä barmïš jolta
SUVLAQ . suvluq. atï armïš ,
SUVLAT- . suvla-: ol öpni suvlattï (ThS II52); ja ï b gdin
( II 346). uqladï / körüp süni a ïqladï
SUVLU , (QBH 1296). [ ] /, ,
SUVLUQ : r suvluq urundï - ( III 339); ja alï sü bulït ulaju jï aj
( I 201); ol n ,
ar suvluq saruttï ( üen320); 2. : ilki sü tašïqmïš rti
( II 304). [ ] ( 32).
. suluq. sü aq- ( II 19); sü
SUVSA- , : r bašï : qajusï sü bašï qajusï ib
suvsadï ( III 284). , (QBN 2926);
SUVSALAQ . suvsalïq. sü bašla- ( III 291);
SUVSALÏQ : ïqurmaq jötül suvsalïq sü bük- ( II 19); sü erig
bolur , (Rach II 330); . : adïnlarnï süsin erigin tïdmaq
suvsalïq bolsar qo šaq burqï bolur sergürmäk qïlur m n
( . - [ ] (Uig II 695); sü
) ( VIII I4). jorï- : ö dän qa an aru sü
SUVSAMAQ: a maq suvsamaq . maq. jorïlïm
SUVSAT- . suvsa-: ol ani suvsattï ( 29
); atlï sü . atlï II; erig sü .
 548

erig I; i sü . . . sidük, si ük.

. sü II. SÜ - . su -.
I[ . ,s] : k ntü SÜGLIN ( I 444).
özi s jaratïp [ ] , . süglün, süvlin.
( üen2007). SÜGLÜN : süglün tin qajïma qïlïp
II (Tiš 20b8). jesär qajïma
. sü. (Rach II 351).
SÜ I- : sü idi n . süglin, süvlin.
( III 259); šäkär t g sü ijü barïr ol SÜGRÜG ( I 478).
kïši , , SÜGÜL : kimni intä sügül önsär
(QBK 3510).
SÜ IG 1. : sü ig tatï ersä a ïq a (Rach I73); r sügül süknädi
azïr baš , ( III 301).
( 209
); sü ig aš . sigil.
(Suv 59120); sü ïg sözkä jumšar ulu häm ki ig SÜK . šük.
SÜK- . sök- I.
(QBN 1987); 2. : o t mbin bir SÜKÄN (~ ),
qap sü ig köni berür m n ( I 403).
( 17); qovuz SÜK I [< .] .
sü igdän ke är ( (Suv 6858).
III 164); sü üg rig qusturdï . su u.
( II 190). SÜKNÄ- ( ): r sü-
sum sü ig . süm. gül süknädi (~ )
SÜ IK . sü ig. ( 301).
SÜ ÏN- . sü i- : tapu qa SÜKNÄGÜ ( I 491).
sü indi bu aj t dï k SÜKSÜK
(QBN 555); r I 468).
sözkä sü ündi SÜKSÜMIR . suksumur.
II 150); sözkä sü ünsä bulun barïr SÜKÜ . (USp 133).
, [ ] SÜKÜL . sügül.
( II 150). SÜL , : sögüt süli ä qa
SÜ IR- . sü ï-: a n sü irdi qasï a [ ] ,
( II 75). – (~ ?) ( III 134).
SÜ IŠ- . sü üš-. SÜLÄ- , , -
SÜ IT- I . sü i-: ol a n ni sü itti ; : ilgärü
( II 299); köni sö šantu jazïqa t gi sülädim
ol si ürgil anï / jarïn as ï k ä sü itgäj s ni (KT 3);
, ägün qabïšïp sülälim ,
,/ , ! (To 21); o rap qalï k lsä
(QBH 16412). sa a qaršu sülä , [ ]
SÜ IT- II , !( III 271).
( II 300). SÜLÄT- . sülä-: qa anïmïn sülät-
SÜ Ü- . sü i-. dimiz -
SÜ ÜG . sü ig. ( 53
); sülätdim ( 18).
SÜ ÜK . sü ig. SÜLLÜG : süllüg t (~
SÜ ÜLÜG : t rkin tavradï tonïn ) ( III 134).
sü ülüg qamïš bu aqï ü ä asïp SÜLÜG , :
lüg kü i ašïlïp üs älip ja ïsïz javlaqsï bol aj
(Suv 61518). ,
SÜ ÜN- . sü in-. (Suv 1923); qalïn
SÜ ÜR . . (ThS I 20). sülüg ulu kü lüglär
SÜ ÜŠ- ( II 92). (Tiš 39 2).
SÜDI [< .?] (Rach II 141). SÜM: süm sü ig ( I 338).
SÜDÜK : t vä südükin alïp SÜNÜK . ünük.
(Rach I54). SÜ lŠ . sü üš I.
 549

SÜ Ü : sü ü qïlï taž ... bögdä t mir ( 652); rin ig

rkä ört jalïn bilän b lgürtüp qïšï sür i jazqï sin
, , , ... - (QBH 1319); sürdi m ni
( V A92); sü ü bašaqlandï qutumnï ( II
( II 264); 177); 3. , , :
qïqrïp atï k mšälim / qalqan sü ün umšalïm uvutsuz bilig sürüp
, ;/ - (Man I 56); ö sürsä
!( I 441). (~ ) (QBH 8626); 4. ,
. sü üg. , : aja am qa sï sürür um ï
SÜ ÜG : sü ügin a dimiz - [ ],
[ ] ( 28
). ( A211); 5. , :
. sü ü. ölürür t risin sürär qan ögüz aqïtar [ ]
SÜ ÜK I . sö ük. [ ], ,
SÜ ÜK II ( ?): eki sü ük ( 33).
rkä tin ... suv birlä qajïnturup kek sür- . kek.
... (Rach I16). SÜR - : at sür di
SÜ ÜLÄ- : ol sü ülädi ( III 420).
( III 405); anï j tip SÜR ÄK ( I 478).
sü ülädi / bašïn jandru ja ïladï , . sür ük.
,/ SÜR IT- . sür -
( III 405). ( II 328).
SÜ ÜŠ I , , SÜR ÜK ( I 478).
III 365): toquz o uzqa j ti sü üš sü üšdükdä . sür äk.
( 16); SÜRILÄ- : ol äk bilä
sü üšdä tutup on r ... ï[d]tïm sürilädi [ ] ( . )
, ... ( 16
). ( III 443).
SÜ ÜŠ II . . III 365). SÜRK: sürk buz teg , (
SÜ ÜŠ- , : b uda I 353).
sü üšdimiz ( 28); SÜRKILÄ- , : ït kejikini
ürük uzatï k ntü kö ülläri birlä sü üšüp sürkilädi ( III 353).
(Suv 23410); . sürkülä-.
rän bilä sü üšdi / alplar bašïn ol juvar SÜRKÜLÄ- , ( III 353).
,/ ( . - . sürkilä-.
) ( III 393). SÜRMÄ : jig aš sürmä ilädi
SÜ ÜŠMÄK : üzüksüz , , ( 21); ürlüg ašlar
nizvanïlar birlä sü üšmäk ö äšmäk ol [ ] ürlüg sürmälär ubujanlar qïmï lar aš[a]dïlar i ilär
– ,
(Man III 1213). , ( 113).
SÜ ÜT . si üt. SÜRSÄ- sür-: ol atï
SÜP: süp süzük : sürsädi ( III 284).
arï süp sü ük tüp tü , SÜRT- , , : jana
, (Suv 29321). kiši ö in alïp börilig kö kä sür sär a ïlur
SÜPRÜL- . süpür-: v süprüldi [ ]: ,
( II 231). » (?), [ ] (Rach I59);
SÜPRÜNDI , I 493). ol tmäkkä ja sürtti
SÜPÜR- , : ol v süpürdi III 426); ol jarmaqï tašqa sürtti
( II 85). ( III 426).
. sipir-. SÜRTÜK , : sürtük
SÜPÜRGÜ ( I 490). išlär , (~ )
SÜR- 1. : sü sürti ( 20); ( I 477).
2. , : ik bodunï bï ïm sürä SÜRTÜL- . sürt- 1. ,
lti , ( II 231): rdäm ti
( 26); qaltï balïq qapa da olurup rkän tin idi / j rkä t gip sürtülür
an ud ïsï b š jüz ud sürä önti [ ] ,/ ,
, , [ ]( III 303); 2. ,
 550

: t rikä ja sürtüldi turušur ( . )

( II 231). [ ]( VII 254).
SÜRTÜN- . sürt- 1. : at SÜSTÜR- . süs-: ol qo süstürdi
jï qa sürtündi ( II 245); ( II 184).
2. , : r özi ä ja sürtündi SÜSÜN- . süs-: r bašïn tamqa süsündi
( II 245); 3. ,
, ( II 245). ( II 152).
SÜRTÜR- . sür-: ol anï sürtürdi SÜSÜŠ- . süs-: ekki qo ar süsüšdi
(MK II 184); ol a ar qoj ( II 101).
sürtürdi ( II 184); SÜT : qïmïz süt ja jü ja jo urt qurut
ol a ar taš sürtürdi , ,
( II 184). , (QBN 3203); ït süti bor birlä i sär
SÜRTÜŠ- . sürt-: ol m ni birlä (Rach I140); süt
qo ušqa ja sürtüšdi öpüldi ( I 193).
( II 210). süt ötrüm ;
SÜRTÜŠTÜR- .- . sürt- - (?) ( I 107); süt ügrä
: badïjannï jarïp jarïp ( I 127).
sür üštürüp SÜTG R- : jo urt
(Rach I48). sütgärdi [ ]
SÜRÜG , : sürüg ... alqanur joq qïlïr ( II 189).
... (Man I 85); SÜTGIR- . sütgär-.
sürüg ud qama öntüktä tilin jalap eki közintäki SÜVLÏN . : b k tut javaš taqa u
šïšïn ... qodtï , , süvlin jazïn därmä
... , ( III 11).
, ( 656); . süglin, süglün.
qo ar t kä sešildi / sa lïq sürüg qošïldï SÜVRÄ , ( I 422):
, süvrä sü ün san ïp
( III 102). (Uig II 8618).
SÜRÜL- . sür- 1. , SÜVRIT- : ol jï süvritti
( II 123); 2. , [ ] ,
: mon uq sürüldi II 332).
( III 23). SÜZ- I , , :
SÜRÜLGÄN , - ä bul anïq iškä t gsä süzär
: bu r ol t gmä j rdän tut ï sürülgän , [ ] (QBN 14210);
suvqa qajïnturup suvïn süzüp alïp ,
( I 523). [ ] (Rach I105); o1 suv
SÜRÜN- . sür- 1. : kiši öz süzdi ( II 9).
jinin süründi ( II 151); turultur- süz- . turultur-.
2. ( II 151). SÜZ- II . süs-.
SÜRÜNDI: süründi r ( I 449). SÜZGÜN
SÜRÜŠ- . sür- 1. : I 443).
as ïr qïsraq birlä sürüšdi SÜZLÜN- .- . süz- I
( II 96); ol m ni birlä sürüšdi , : suv süzündi
( II 96); 2. ( ( II 247).
): ol anda alïmïn sürüšdi SÜZLÜŠ- .- . süz- I ,
( II 96). : suvlar qamu süzlüšdi
SÜS- : ud süsdi ( II 215).
II 293). SÜZMÄ ( I 433).
SÜSGAN : süsgän u qa tä ri SÜZTÜR- . süz- I: ol suv süztürdi
mü üz bermäs ( II 184).
( III 364). SÜZÜG . süzük.
SÜSGIR- - SÜZÜK ; , : süzük
süs-: sï ïr rig süsgirdi suv aqïttï udïttï otu -
y( II 189). , [ ] (QBK 1795);
SÜSKÜN : süsküni arqasï süzük kertgün kö ülin jükünü ïn a tep te ünlär
 551

, , -
(Uig I 3116); süzük ... (TT VI303); suv
suv ( I 389). süzüldi ( II 124).
süzük turuq . SÜZÜLMÄK: arïnmaq süzülmäk .
(QBN 11914); arï süzük . arï III. arïnmaq.
SÜZÜL- . süz- I , SÜZÜN- . süz-: r özi ä suv süzündi
; : qamu bul anuqdïn ,
süzülmiš kiši , II 151).
(QBK 21213); ol ödün ol quvra da jeti SÜZÜNDI : süzündi suv -
tümän jeti mi bodunlar ... rti ü süzültilär ( I 450).
Š
ŠA 1. , ŠAKI [ . kya] . , -
( III 211); 2. . , , -
( III 211). : tanlan
ŠABI [ . , ša-mbi < . rür si šaki ba lï -a ,
ma era]: ratnava ir šabi . ratnava ir. (Šuv 65411); šaki o ušta törümiš
ŠAD I [ . šy < ?] a (Suv 6794).
- ŠAKILÏ ,
: eki o lïma jab u : šakilï larnï ulu arslanï si –
šad at bertim [ - (Suv 6606).
] ( 19
); j ti jüz kišig uduzï ma ŠAKIMUNI [ . kyamuni] . . -
šad rti , , -
( 5
); tarduš šad ara badï ( . ) (Uig IV B45).
[ ]( 41
). ŠAKŠAMANI [ . šik am ï] ,
ŠAD II: ulu šad . ulu . (TT VI .308).
ŠADAPÏT: šadapït b glär ŠAL I [ . la]: šal sögüt .
T : ulaju šadapït b glär (Vatica robusta) (Uig II 3532).
( a13). . šala.
ŠADÏRAN . šatran . ŠAL II: šal sul . šel.
ŠA AM . (?) ( 333). ŠALA [ . la]: šala sögüt .
ŠA ÏLA- ( III 324). (Vatica robusta): šala sögüt butïqï t g
. ïla-, ïla-, ša ïla-. (Suv 3495).
ŠAH [ . ] : šahïmnï du a birlä jad . šal I.
qïlsu ŠALAŠU ( I 446).
( 72
); u an ata qïldï šahïm a ŠAL Ï: alp šal ï . alp III.
bu ümläni ŠAMIKA [ . amika] .
( B64). (Uig II 645).
ŠAHBUHR AN [ .-n. š hbuhrag n]: ŠAMÏZ: šamïz tajïsma . . (USp 692).
šahbuhr an nom ŠAMNAN . simnan .
( I 94). ŠAMUŠA .
ŠAHNAMÄ [ . ] « » – I 446).
ŠANAVAZI [ . vasa] . .
, - ( üen1977).
- ŠANDU . šantu .
: iranlï lar ŠANBUJ . šenbuj.
šahnamä ter mu ar / turanlï lar qutad u bilig tep ŠAN U . ( I 417).
uqar « », / ŠANIŠ AR [ . nai cara] .
( . ) (TT VII 1613).
) « » (QBK 54). ŠANKARA [ . kara] . . (Tiš 26b6).
ŠA ÏR [a. ] : sözin ajdï ša ïr mu ar ŠANTA: šanta mandal [ p. nti ma ala]
zätü , . : mu a
(QBK 182); basa keldi ša ïr bu söz jürün äk šan a mandal qïl ul [ ]
tergü i , ( . )
(QBN 26013). ( VII 2526).
 552

ŠANTÜ [ . , šan-to ]: (Uig II 2725).

šantun jazï . (KT 3). sastr bitig . , : qama
ŠAP: šap šap . , sas ir bitiglärig bütürü bilmiš s n
, : anï šap (Suv 58521).
šap bojunladï ŠASTRAKARIKI [ . strakaraka] .
III 145); ol qa unu šap šap jedi , . (Uig IV 38).
, ( III146). ŠASTRAPIRJI [ . strapri a] . .
ŠAQŠÏ . ša ïz. (Uig IV 41).
ŠAR: šar šar . ŠAŠ I , ,
( I 324). (QBK 27113).
. ar III. . saš I.
ŠARIAT . šari at. ŠAŠ II .
ŠARI AT [a. ] , - 222).
: saqïnuq ŠAŠ- I , , :
räk din šari at bilir - nükärlärnü el künnü qama ï munï kördilär
, (QBK 16017); šašdïlar qa alar taqï apdïlar
bular rdi din häm šari at köki , (~ ,
(QBH 1312); bu ) [
saqlïq erür häm šari at iši ]( 321).
(~ ) ŠAŠ- II , ,
(QBN 4313). ; : tört ödlär qolusï
ŠARIPUTRA [ . ariputra] . . šašma kün aj gar lar juldu lar jorï ï t gsilmä
(Uig III 9020). jël ja mur ödin ä bolur
ŠARIR [ . r ra] : bodisatvanï (~ ) [ ] ( .
qalmïš sö üklüg šarirïn ididilär jï dïlar ), , ,
[ ] ,
(Suv 62717). (Suv 4124); tü türlüg
ŠARIRLÏ c , ; sri ü aš i gülär ü ä šašmadïn ödin ä a ïr aja
. : šarirlï tä ri bur an üskintä qïlsun ( .
azu šarirlï stüplärtä tütšük köjürüp ua äk )
sa ïp ašïn i kün tapï udu qïl unlar (Suv 4452).
( . šaš- tegsil- . ; ,
) : bir kalp azu jüz mi kalp köni
, aru küsüštä šašma t gšilmä ( )
(~ ) [ ]
(Suv 5357). (Suv 4642); uqat- šaš- .
ŠART [a. ] : bu tüš ilmingä baqsa uqat-.
šartï üküš - ŠAŠDAMABUMI [ . th mabh mi] .
, [ ] - : šašdamabumi atlï
(QBK 3597); tärtib-ü šartï imarät altïn orunta tolu tükäl bilgä bilig atlï darni
( . . ) (QBK 510). nomu bulurlar ,
ŠASANI [ . sana] . ; hamabh mi, ,
: bur an šasani i indä ne ä gülüg «
drämliglär bar ersärlär » (Suv 32419).
ŠAŠI [ . aš ] . . (USp 10240).
( VIII H10). ŠAŠÏL- . šaš- II ,
. šazïn. , ,
ŠASÏN . šazïn. , , : isig ö
ŠASDIR . šastr. alïm ïlarïmnï javlaq kö ülläri šašïl un
ŠASTIR . šastr.
ŠASTÏR . šastr. (Suv 127).
ŠASTR [ . astra] . , : ŠAŠMAQŠÏZ ;
bu ogašatik atlï šastir ol – , - , : šašmaqsïz
yoga ataka (Rach II 282); bramanlarnï šas- bur an bolmïšta šaqïn ïl m ni majtri
trinta in a tep tejürlär [ ] - , ,
 553

Maitreya, ( VII .6). :« , ,

ŠAŠUR- I . šaš- I , - – »: tänimdin ïqarda meni bu anïm
, : sözüg sözkä tizdim šašurdum / sähadät bilä kesgil a ïr tïnïm
ura [ ,/
] (QBK 3922). [ ( . .
ŠAŠUR- II . šaš- II ,
; , ) (QBN 407); sähadät
, : bermiš k rgäk otlarïn bilä kesti t brär tilig « ,
šašurmatïn k ikin bu ödlärni i intä jara ïn a , – »
jonïn a etip tüzüp u qatïp [ (QBN 11912).
, , [ ] ŠÄHD [a. ] : anï jadï birlä šäkär sähd
a [ ]
, B28).
(Suv 5907); aj šaju šašurmatïn [berür m n] [ ŠÄHVÄT [a. ] , :
] ( . biri söz bo uz köz bu sähvät otï / bular ol kišikä
, ) (USp 673). bu ta at jutï , ,
ŠAŠUT , : ša ïm boldï –/
so qur tüsi t g šašut , ( . , )
, (QBK 33615). [ ] (QBH 1806).
ŠAŠUTSUZ: šašutsuz ja luqsuz - ŠÄK [a. ] : aja šäk jolïnda jeligli
, - ; , - odun ,
: bar anï-oq šašutsu ja luqsu bir kšüksü ( 11
); ädib ma mud o li joq ol
tükäl kö ülintä tutdï ( ) hi šäki – ,
, ( 496
).
(Suv 942). ŠÄKÄR [n. ] : šäkärdä(n) šü igräk
ŠAT , , : söz ïdtïm ša a / a uda(n) a keldi jan ï ma a
anï n šatï bar ( I 320); ,/
bu dünja aš ol bir bu aš jeglini / atïnï s n-ök aj (QBK 2304); kimni tiš a rïsar
šatïm joq m ni – , , šäkär ïr jïpar bilän qat un tištä ur un
, ,/ ,
(QBN 4383).
ŠATRAN [a. ] : jana närd-ü (Rach II 233).
šatran bilir ersä ke [ - ŠÄKÄRLIG , ;
] (~ ) (QBN 1966). : šäkärlig jedi s n ažun ni mätï /
ŠATU : šatu kördüm lig anï ba nasï qavuq jür jedim m n [ ]
, /
(QBK 36112); ol šatu ü ä jarmanïp (QBK 21111).
(Suv 69218); bilgä biliglig ŠÄKSIZ , : a ïlduqta
šatu tikti iz beš ažunu erklätip oz urtu uz šäksiz közün tol a jaš ,
[ ], , ,
(?) ( III47). (QBN 4398); kötürmä bajutma esiz ögtämig /
ŠATUN: šatun tarqan . . ( 303). u qïl a šäksiz sa a ot emig
ŠAV (?) ,/ , ,
(Acanthophyllum) ( III 155). (QBK 32913).
ŠAZAN . šazïn. ŠÄLI Ä[a. ] : k räk qat säli ä k räk
ŠAZÏN [ . šana] , - tirjaq et ,
, ; : taqï bur an ša ïnïn (QBN 8812).
alqïp bodi sögütüg k sti m n , ŠÄMNU [ . šmnw] , :
, (?) o bodhi šämnu süsin utup bur an qutïn bulup -
( . ) ( üen316). , [ ]
nom šazïn . I. (Suv 42913).
. šasani. . šimnu, šumnu.
ŠÄDDAD [a. ] . ŠÄNBÜJ . šenbuj.
(QBK 38716). ŠÄR [a. ] , : m ni din eligkä qa an
ŠÄHADÄT [a. ] ggä šär / ki ig m (n) ki igdin negü jasï bar
 554

?/ , ŠEP . šeb.
? (QBK 3015). ŠER . šär.
ŠÄRA . ( 52
) ŠERA . šära.
ŠÄRAB [a. ] , : ajur sen ŠERAB . šärab.
ke im ton šärab aš k räk , ŠERABDAR . šarabdar.
, ( . 297). ŠERÄF . šäräf.
ŠÄRABDAR [ . ] : bab ŠERF AT . šari at.
idiš ilär bašï šärabdar netäg k räkin ajur ŠERIF . šärif.
, – ŠEŠ- , : r tügün šešdi
(QBH 105). (MK II 293); qïznaqqa kirip
ŠÄRÄF [a. ] , ; : a ïlïq ï barïmqa t gip ba ïn šešip bušïn alïp [ ]
šäräf ah ämal artturur , ,
, ( 258
). (~ ?), (Uig II 762).
ŠÄRI AT . šari at. jör- šeš- . jör-.
ŠÄRIF [a. ] , - ŠEŠÏL- . šeš- , -
: bu tört nik šäri ar üzälä qïlur [ ] : alqu tïnrï larnï ni vanïlï ba tügünläri
- kedün šešilip
(QBK 74). (Suv 67810).
ŠBARA [ . abara]: šbara lotur . ŠEŠILMÄGÜLÜG: jörülmägülüg šešilmä-
(Symplocos racemosa) (Rach II 399). gülüg . jörülmägülüg.
ŠBR . šbara. ŠEŠTÜR- . šeš-: ol tügün š štürdi
ŠEB , , : šeb k l (MK II 187).
!( I 319). ŠI -
. šebük. ( III 211).
ŠEBÄ ( III 354). ŠIFA’ [a. ] , ;
. šebi . : ja jal an söz jig t g köni söz sifa’
ŠEBÄR . ebar. – ,
ŠEBI , – ( B163); sifa’ qoldï rabdïn
( III 369). kötürdi elig [ ]
. šebä . (QBN 922); igimgä sifa’ s n
ŠEBÜK , ; , : saqïn qa s vin / mu umqa tajan ïm eriksä avïn
lï r š bük qarïmas , ,
, ( I 147). ,/
. šeb. (QBN 2746).
ŠEDDAD . šäddad. ŠIK: vi-šik-luän . višikluän.
ŠEG (?): ja ïmïz t girä u uq t g ŠILA [ . ]: šila atidi [ . laditya] .
rti biz š g rtimiz . ( üen64); mïsïr sila . mïsïr; tïtsu šila
, [ ] . tïtsu; tojïn qulï šila . tojïn II.
(?) ( 8
). ŠILABADRI [ . labhadra] . .
ŠEHADÄT . šähadät. ( üen193).
ŠEHD . šähd. ŠILAVANTI [ . lav n?]
ŠEHWÄT . šähvät. (USp 886).
ŠEK . šäk. tujnaq silavanti . tujnaq.
ŠEKER . šäkär. ŠIMNAN [ . šmn’nch] : arï
ŠEKERLIG . šäkärlig. simnan larï artatdïmïz rsär (
ŠEKIRTÜK . I 507). ( IV A49).
ŠEKŠIZ . šäksiz. . šmnan .
ŠEL: šel šül eliglig , ( ŠIMNU [ . šmnw] , , :
, . )( I 336). ajït qïlïn lï šimnu elgintin oz urtu uz -
ŠELI Ä . säli ä. ( III70);
ŠEMNÜ . šämnu. kertgün kü bar bolmïš ü ün tört türlüg
ŠENBÜJ ( III 239). šimnularqa alsïqmaz bastïqmaz
ŠENÜK . , [ ] [ ]
(Rach II 3122).
. ünük, šünük. ( V 29
).
 555

. sämnu, sumnu. sar

ŠÏNKIN [ . , in-kim
, ’?] , [ ]
(?) ( 311). ;
ŠI [ .. , ši ] , [ ]
1.035 .: bir ši kü šüti (~ 1 .) , (Suv 56113).
(Rach II 181). ŠÏMTAL- . šïmta- -
ŠIRAVAK . šravak. ; , : nom
ŠIRAVAN [ . rava a] . 28 rmä tä jorïta ï šïm almïšlar muntïrdïn ölüp ... ü
; a, , javlaq jollarqa barïr [ ],
( VII 321). ,
ŠI R . šï r. ( . ) ...,
ŠIRAVASAT . šravst. (Kuan I16).
ŠIRÄ I [ . ] , ŠÏMTALMAQ ; -
; : širäni ïqarda , : elig b g-ä n
körüp saqlasa ( . ) šïmtalmaq qïl uluq rmä , [ ]
(~ - ( . )
), [ ] (QBN 19010). ( n6).
ŠIRA II [ . širege?] : qïrïq širä qïrïq ŠÏMTAMAQ , -
bändän apturdï [ ] ; , :
( III). šïmtamaqnï tüši rür [ ] -
ŠIRI [ . ir ] . . (Tiš 32 5). ( ) (Uig I 5819).
ŠIRIDIVI [ . r dev ] . . (Suv 50314). ŠÏMTAQ: šïmtaq qo šaq . ,
ŠIRIKINI [ . r kanya] . . (Suv 51717). ; ; , -
ŠIRIMADI [ . r mat ] . . (Suv 50316). , : tä ri ažunïnta
ŠIRIMANTI [ . r mant] . . (Tiš 25b4). to duqta rtä šïmtaq qo šaq kö üllüg bolmïšlarï
ŠIRÏN [ . ] , ; ... bilmäk uqmaq rür
( 356
). , ... [ ]
ŠIRIPATARI [ . r bhadra] . . ,
(Tiš 41b2). (Suv 3004).
ŠIRIŠTI [ . re ya]: širisti baja ut . ŠÏMTAQSÏZ , : siz
, (Uig II 3636). jarlïqamïš jarlï šïmtaqsïz kö ülün küzätdi
ŠIRJU [ . cirye] ( VIII 3). [ ]
ŠIŠ . šïš I. ( III131).
ŠIŠI I (?): ölüm joq a ar häm berilmäz ŠÏN , III 140).
šiši ( ) ŠI . ši .
(?) (QBN 3312). ŠIP: šïp bašï . (
ŠIŠI II: körü II šiši . körü II. 3
).
ŠIŠIR [ . kara ?] « ŠÏPQAN [ . , šib-kan] .
» (?): altun kümüš vajduri sabarir šišir ( VII 105).
... šïta qobïq qaš jen ü mon uq ulatï esri ü ŠÏPQANLÏ
rdinilär , , , (?), ( VII 12).
(?), ... (?), (?), ŠIQ . šïq I.
(?), ŠÏ R [a. ] , : uqar ä šï r h m
(Suv 51517). qošar ersä öz [ ]
ŠIU [ . , šiu] . (QBK 1462).
šï r aj ï , :
( VII 67). negü ter ešidgil bu šï r aj ï ,
ŠÏMNÜ . šimnu. (QBK 7615); mu ar m zätü
ŠÏMTA- .. ajdï šï r aj ï ,
; - [ ] (QBK 5117).
.- .: birük qaju elig qannï eli ŠIŠ I : bu si s ig emläšär bolmaz
ulušï i intä bilsär körsär qïlmïšïn nomsuz törüsüz (Rach II 382); i ürsär šïšqa
qïlïn ra n šastr törüsin ä qavïrmïš k rgäk jarašur [ , ]
jazuqlap ïn ïp jana jarašma k mišip šïmtap boš (Rach II 373).
 556

. sïš I. ( VI .308).
ŠÏŠ II 1. : t šïšqa taqïldï ŠRÏNALANDRM [ .r -n la ma]:
( II 129); 2. , ( üen321).
( II 282). ŠRMIRI [< . ma era]
. sïš II. ( VI .308).
ŠIŠ- , ; : mig ŠRVK . šravak.
šïšïp a rïsar ŠU I -
(Rach I 119); tü i alqu šïšmïš : bar ïl-
(Rach II 361). šu !( III 211).
sïš - ürül- . , (W22) . u III, šü.
ŠIŠAKI [ . ka] . . ( üen314). ŠU II -
ŠKÄR . šäkär. , ( III 413).
ŠLOK [ . loka]: šlok ta šut . : ŠU III . su.
ol ödün alqïn sï kökü [lüg] bodisvt šlok ta šutïn ŠUDUDANI [ . uddhodana] . .
tä ri bur anqa ïn a tep ajïtu t ginti (Suv 68022).
Ak ayamati ŠU LU . (Solanum
(Kuan172); nigrum) ( I 431).
šlok ta šutlu , (Suv 45517). ŠUKUR . šükür I.
ŠMNÜ . šimnu. ŠUL , : šul bu unï talnu ubuqï
ŠNÜK . šünük. birlä ï qa ba ladï ketdi ( . .
ŠMNAN [ . šmn’nch] : birük )
kim qaju tojïn šmnan kim rsärlär ... olar bar a ( 42).
jetigänkä sanlï to arlar [ ] ŠUMNÜ [ . mnw] , , :
... , šumnu jeklär ada tuda qïlu umaz -
(TT VII 4974). ( VII 2823).
. šimnan . . šämnu, šimnu.
ŠO UR . . ( 426). ŠU A (?) ( 286).
ŠO [ . , šwa ] : šo jürü ŠU QAR , (Falco
böz [ ] ( üen1844). gyrfalco altaicus): bir šu qar qiat (?) (~ qat?)
ŠOQAQ . šoqaq II. nï i ägüsin jemäkdä urur
ŠOR : šor a isig ja lï aš ( 55); ja birlä oq birlä
. (Suv 59118). šu qarnï öltürdï ( 57).
ŠÖGÜN [ . , sio gyæn] . so qur ( ?)
. , ŠUTI ( III 218).
180- ŠUVŠAŠ- , ,
( VII l1). : ol anï birlä šuvsašdï
ŠÖPIK ( II 350).
( , , ) I 390). ŠUVŠAT- , : ol m ni
ŠRAVANI [ . va i] - qulaqqa söz šuvšattï
, [ ] ( II 337).
( VIII 31). ŠÜ
ŠRAVAK [ . vaka] , : kel-šü
: birük šravaklar !( III 211).
körkin körü qurtul u tïnlï lar rsär quanšï im pusar . u III, šu I.
ol tïnlï larqa šravaklar körkin körtgürü nomlajur ŠÜBIK . šöpik.
qutuarur , ŠÜBHÄT [a. ] ,
, ( ): bu ücdä adïn joq bu
, , dünja n i / alal ol ja šübhät aram ol ö i
. , , [ ] ,/
[ ] (Kuan106). – ,
ma a šravak . ma asiravik. (QBK 2078).
ŠRAVAN . širavan. ŠÜK , ; : šük tur -
ŠRAVST [ . ravastï] . , !( I 335); qori annï üškürdi šük bolup
(Uig III 346). ujup urdï [ ] ,
ŠRIMIRAN [< . ma erik ] - (~ ), ( 161);
 557

qa an ol mo lar bidil mqa t gdilär rsär ol (TTVII 174)

jul uz t brämädin šük turdï ŠÜKÜR II . šükr.
, ŠÜT: šel šul . šel.
(Uig I 69); k kin bermädin šük turdï ŠÜN: i šün . i II.
, (Suv 12412). ŠÜNÜK . ,
ŠÜKR [a. ] , - (MK I 390).
: bu šükru negü teg ötäj öz özün . ünük, šenük.
? (QBK 427). ŠÜ LÄ
šükr qïl- : a ïrladï berdi bu ( III 379).
beglik sa a / munu šükri qïl ïl aj bilgi ke -ä [ ] ŠÜT , ; (
; III 120).
/ , (QBK ŠÜTÜK I
32612); šükr qïldï artuq s vindi elig ( I 390)
(QBN 2299). ŠÜTÜK II: šütük šaqal ,
ŠÜKÜR I [ . ukra] . ( I 390).
T
a: TABAN , ( I 400).
bu al un ja kün o ušïdan- a künba ušï a ggän tevä tabanï . tevä.
erdi TABANLA- ( )( III 342).
( 363). TABANLÏ
TA ALA [a. ] ( . I 499).
!) (QBH 411). TABAR : türgäš qarluqï tabarïn
TA AT [a. ] , , alïp
; : 29
).
mägär ta at rsä evingil jügür , . tavar.
[ ] (QBN 1537); TABARU , , :
bu samïš tapu bar a ta at turur / bu ta at bilä ol anï tabaru bardï (~ )
bar a ra at turur ( I 445); bilgä rig bulup s n baqqïl anï
,/ tabaru
(QBN 23812). ( . )( III 440).
ta at tapu . , - [ . , th g-b r <
: n gü ter šitgil ... / bilig birlä ta at th k-b t ,
tapu qïl ï , ... / , (386–534 . . .)]
(QBN 2377). , , ( 1, 2,19
).
. tap I, II. . tav .
TAB [a. ] , ; (?): TA BIR [a. ] : ögdülmiš
jašï qïrqta k sä kün aj rsä küz / isig n bilsä od urmïš tüšingä ta bir qïlmïšïn ajur [ ...]
n özü tabï tuz ,
[ ], / - (QBN 4325).
(QBN 3337); TABI AT [a. ] , ; ,
özü tab ini m n ajajïn jora [ ] : tabi atta jegi adäd ajbsuzï a ïlïq
(QBN 3341). rür [ ],
- , : r rdämi atïm tabtïm – ( B249).
(E 51). TABÏ . tapï I.
. ap-, tap- I. TABÏ Ï . tapï ï.
TABA , , : TABÏ SAQ . tapï saq, tapu saq.
ni taba k ldi ( III 216); TABÏLÏQ . tapïlïq
arslan taba mitti [ ] TABÏLQU . , (ThS II48).
( II 312). . tavïlqu.
taba qïl- : ol anï tabasï TABÏN- . tapïn-.
qïldï ( III 216). TABÏRTSÏZ: tigirtsiz tabïrtsïz . tigirtsiz.
. tapa. TABÏS AN c . tabïš an.
TABALA- , (?): ol anï TABÏŠ- . tapïš-.
tabaladï ( III 322). TABÏŠ AN : tabïš an t risi ö üšüpän
 558

jügürü barmïš , ( . ),
(ThS II67); kejik jejü tabïš an jejü ( A292).
olurur rtimiz , TA I : sö ükü ta a jatdï
(To 8). , ( 24
); ta ta qa qavušmas
tabïš an jïl . ( kiši kišigä qavušur ,
- ( III 153).
)( 20
). ta burnï , ( I 398); ta
. tavï an, tavïš an, tavšan, tavuš an. tarmut . : ta tarmut k tim
TABÏZ- . tapïz-, tapuz-. ( I 451).
TABLA- c . tapla-. TA II (?): k dik ta ï birlä tiriglik qïlajï
TABLA . tapla . (QBK 3897).
TABRAN- . tavran-. TA III: mu ta . mu .
TABU . tapa , tapï , tapu . TA IV . . 106).
TABU Ï . tapa ï, tapï ï, tapu ï. TA AJ ( III 238; USp 1149).
TABU SAQ c . tapï saq, tapu saq. : bu üjnü a amï al undan
TABU SAQLÏQ . tapu saqlïq. erdi ( 286).
TABUN- . tapun-. . tam.
TABUNDUR- . tapundur-. TA AR 1. , : ta ar šjäk üzä artïldï
TABUZ- . tapuz-. ( I 244); ol ta ar
TA ADAN . . (USp 691). bošattï ( II 306); 2. :
TA AM . . ( 7). jegüm ot köki bolsu ja mur suvï tap / diz qum
TA ÏMA: tacïma ötkürgü tünäji ta ar ton k däji
(?) (Rach II 18). , [ ]
TADA , - ; /
( III 220). (QBK 3898).
TADARRU [a. ]: tadarru qïl- - TA DAQÏ , :
: tilgä jükünüp tadarru qïlur balïqdaqï ta ïqmïs ta daqï enmis
,[ ] ( 148
). ,
TAD UN . ( I 438). [ ]( 12
).
TAD IF [a. ] : ja tad if ja TA Ï . taqï.
tansif özü j trü bil / qalï bildi rsä adäd ri TA ÏL- , : oq
qïl , , bašaqï tašqa t gip ta ïldï
/ , [ ] , ( II 129).
(QBN 3156). TA ÏQU . taqï u.
TADU I , , ( III 220). TA LA- , , -
tört tadu . tört. : ol atïn ta ladï
Cp. ta u. ( III 294).
TADU II : tadusï isig aš j ürmiš k räk TA LAT- . ta la-: ol atïn ta lattï
( . ) (~ )
(Rach II 343). ( II 344).
TADUN ( III 171). TA NA: ta na java , -
. ta un.
TA U , ( ): kiši qïrq ( ) -
jašap öz ta u bilmäsä / tükäl jïlqï ol , , ( I 434).
[ ], , TA ÏQ- , ( ):
(QBN 3346). balïqdaqï ta iqmïs ta daqï enmis
tört ta u . tört. ,
. tadu I. [ ] ( 12
); kü ta ïqtï
TA UN ( I 400). ( II 117).
. tadun. TA ŠUR- , :
TAFAR Ï ( ): taz ötrü eliglärin örü kötürüp ulïju sï aju ïn a tep
at tafar ï bolmas ta šurdïlar , ,
( III 149). , (Suv 6262).
TAFAVÜT [a. ] , : TA ŠUT: šlok ta šut . šlok.
tafavütläri j q ötä irtäsä - TA ŠUTLU : šlok ta šutlu c . šlok.
 559

TA ŠUTSUZ , ( III 190); 2. . ,

(Suv 6583). , : jaj körkï ä ïnanma /
TA TÏN : küntün tattïn balïq uluš suvlar üzä tajanma ,/
( I7). ( 161); tajanma tiriglikkä
TA UN: ta un sav : t un tüš t g k är (~ )
sav sö lämäzlär , , (QBK 6114).
( IV A .72). TAJAN : mu umqa tajan ïm [ ] –
TA UN Ï ; - (QBN 2746).
: uasïn lï ta un ïsï a suna [ mi]ka ïnan tajan . ïnan .
qï tapa ï aru körüp ïn a tep tedi TAJA U ,
, [ ] , III 380).
(~ ?) TAJAQ I , : tajaq bilä tajmas tanuq
( X458). sözün bütmäs ,
TA UNLA-: as an ula- ta unla- . ( III 166).
as an ula-. TAJAQ II , : bilmiš k rgäk bu
TA UQ . taqa u, taqï u, taquq. tü üg ijäsi quru sozaq t gin altï o rïlar tajaqï
TA URAQ , , : a ur q ol , -
bašïp as urïp joq bolsun ïl d p qïlur m n , ;
, , , (Suv 3644).
( 136). TAJAQLÏ , :
. tavraq. bu on türlüg jörügdä ašnuqï s ki i ïn kertü
TA UZMAQ , ; nomqa tajaqlï jörüg ol -
( I 504).
: tah tah , ( V 127).
TAJAQLÏQ ,
( I 9). : tajaqlïq ja ïqa t mür qalqan et
TA ÄK (?) , ,
I 476). (QBN 3067).
TAJ 1 1. : taj atattï TAJ Ï-TULUN [ . -
( I 206); taj atatsa at tïnur / o ul rä sä , dæi- i-do-lon] -
ata tïnur , [= . mah -prajñ p ramit - stra] ( V 89).
, / , TAJ U [ . , d i- iu] -
( I 206); 2. : (Suv 36119).
väl mündü arqun jemä tazï taj TAJDÏQ . tajtïq.
, TAJ AN I : taj an jügrügin tilkü s vmäs
(QBN 4152). ( III 175); avlar
TAJ II: taj beg . . (USp 672); taj bilgä jik taj an ï ïp tilkü tutar
tutuq . . (M 11); altun taj sa un c . , , ( I 421).
altun II. TAJ AN II: taj an köl .
TAJ- , : tajaq bilä tajmas ( 27
).
tanuq sözün bütmäs , TAJ AN . . (Uig II 8065).
( III 166); edi TAJÏ ( . . .):
orunlarïntïn ordularïntïn tajsarlar t lmirä kö in tä ri tajï jer ( III 165); usal bolma
atunlarï a körürlär tuta jarman alï saqïnurlar saqlan jolï k tajï , ,
[ ] (QBN 37612).
, - TAJÏN AQ . . (USp 6917).
(?) , TAJÏŠ- . taj-: ol anï birlä tajïštï
[ ] ( I .46). ( III 188).
ïj- taj- . ïj-. TAJÏŠMA: šamïz tajïšma . šamïz.
TAJA- , : ol anï TAJÏT- . taj-: ol anï suvqa tajïttï
tajadï (~ ) (~ )
( III 274). ( II 325).
TAJA U , ( III 174). TAJLA , : tajla jigit
TAJAN- . taja- 1. , - ( III 386).
, : ol m ä tajandï - TAJPU: liv tajpu . liv II.
 560

TAJSI . tajs . (?): munda il mürän d gän bir alaj bar rdi
TAJSUJ [ . , th i-syæi] ,
(~ . . ) ( VI92). ( 185).
TAJŠI I [ . , d I-ši] 1. - . taluj I.
, ( 12); 2. TALAQ ( I 411).
, ( II A64). TALAQÏM (?) .( 32
).
TAJŠI II: a ïr tajši . a ïr. TALAS I , ,
TAJŠI [ . , d i-ši ] .
( ), - ( I 366).
, - TALAS II: ar u talas . ar u III; kümi talas
I . (Suv 683, 27014). . kümi; ulu talas . ulu II.
tajši savšï kölü ü TALAŠ- 1. , : beš j k talašur
(Suv 27611). ( I29); 2. ,
TAJTI [ . , th i-die ] : til talašur asut jo aq tikiläšir
. ( VII 1816). , -
TAJTÏQ . . (USp 2229). ( I74).
TAJTO [ . , d i-do ] - TALBÏN- . talpïn-.
, TAL Ï : tal ï rän (~ -
618 907 . ( üen .2). ) ( 42).
TAJTUR , , : TAL A : ta üzä tal boldï
tajtur r ( III 166). ( III 288).
TAJTUR- . taj- I: ol anï suvqa tajturdï TAL AN: tal an ig ,
(~ ) I 438).
( III 192). TAL , -
TAJUQLAN- : r tajuqlandï ( I 453).
( III 198). TAL UQ , -
TAL I , , : šul bu unï ( I 469);
alnu ubuqï birlä jï qa ba ladï rkin beš jüz t mir tal uqlarï anut ïl
( 42); bodï (Uig III 479).
anï tal [ ] ( I 412). TAL UR- 1. ( ): art bašï
. dal. tal urdï (~ )
TAL II : tal a rï sönär ( II 179); 2. ; (
(Rach II 184); taltïn önmiš qart ): kö lüm tal urdï
, (Rach II 12). ( II 178).
TAL III: ordu tal . ordu IV. TALÏ-: talï- qun- . ,
TAL- : tört jï aqï ja ïlïp ( ): talïp quna k sip qapï a ïp
ögsüz bolup talïp (~ - ... qï naqqa kïrïp a ï barïmqa t gip ,
) (?), .., , -
(Uig IV 171). , (Uig II 761).
tal- jük- . - . tala-.
: ol iki tegitlär mun ulaju ja ïn ... TALÏ : tatï talï . tatï .
ulïju sï taju talïp jüküp ... jorïp bartïlar - TALÏM 1. : talïm qara quš -
, ... , (ThS II4, 65, 78); bir ada ol rür talïm balïq
..., (Suv 62010); odu rkän saqlanmadïn tüšär alqunï k mi birlä
ögsirä- tal- . ögsirä-. si ürür :
TALA : ala urur jerni uru qa ,
berdürsün - ( 171); 2. .
(~ )( 372). , (?): talïm urï ... jašï ïn jalïm
TALA- , : bu afrasijab tuttï qaja jara urupan jal usun jorïjur ( -
ellär talap [ ] , , ?) , ...
(QBN 3211). , (ThS II59).
. talï-. TALÏQ- . talqï-.
TALA U 1. ( I 447); TALÏZ: talïz jïltïzï . (?)
2. ( I 447). (Rach II 15).
TALAJ [ . lai] , ; TALPÏN- , ( ): quš
 561

talpïndï (~ )( II 239). qorqïn ï adalï

TALPÏR- , : quš talpïrdï ( 264); ilgärü šantu jazïqa
(~ )( II 173). gi sülädim talujqa ki ig t gmädim (~
TALPÏŠ- 1. , , ) III
: qušlar qamu talpïšdï , ( 3
).
(~ ) taluj ögü . , : ulu taluj ögü
II 204); 2. ( tolu suvnu bir bir tamï ïm sanïn sana alï bol aj
): bajraq qamu talpïštï ( . )
( II 205). (USp 8911).
TALQ(A)- (?): anï t pizligi kimgä . talaj.
talqar ?( I 506). TALUJ II. bilgä taluj . bilgä II.
TALQA . tarqa I. TALULA- : dgü öd talulap timin
TALQALAN- ( ): üzüm qavïšurlar ( . -
talqalandï ) , (
III 201). VI310); kišidä talula bu iki kišig
TALQAN , : ol (QBN 20215).
talqanqa ja qatturdï TALVÏR ( II 173).
( II 189); ašï i küsi bu rür ... : ol tamqa tirändi
[jet]i tu um talqan jeti tan u jigli [bïšï lï et] ( II 146); ol tamï joladï
... ( III 89); topr q qaza tam toqïju
, [ , ( VI82).
] ( VII 249). . ta am.
TALQÏ- , : ö läk qarï - M- : suv tamdï ( II 87);
mïšqa bo talqïmas , birin birin mi bolur tama tama köl bolur [
, ( II 304). ] , ,
TALQÏ I ( I 463). [ ] ( . -
TALQÏ II ( )( I 463). (QBN 20113).
TALQÏL- . talqï- 1. - TAMA [a. ] , : kötürgil
, : jük talqïldï tama nï (QBN 3088).
(~ ) ( II 230); 2. I , , :
( ): ïš talqïldï asäl tatrup ilkin tama tatïtïp
( II 230). ( A207).
TALQÏŠ - , .: . tamaq, tam aq,
ol m ä ujma talqïšdï II: tama ïdüq .
(M II 207). ( 29).
TALQÏT- . talqï- 1. , TAMAM . tämam.
: ol jükni talqïttï (tïlqattï ?) - TAMAN I
(~ ) ( II 339); 2. a14).
( ): ol anï ïšïn talqïttï (tïlqattï ?) TAMAN II . ( I 402).
( II 339). TAMAQ , ( I 33).
TALQU , : talqu jïšï bo uz tamaq . bo uz I.
( I 427). . tama , tam aq.
TALTUR- . tal- AR , ( I 362):
, : anï urup talturdï kimni tamarï jo un bolsar qana ï je il -
( II 174). , ( VII 423);
TALU , , : til tüpi bo zï öpkäsi tam aqï suv öl ö üš alta ï
jegirmi talu ulu ja alar tamarlarï ... munta bolur ( ?)
(Suv 6044); k jim ton talusï , , ,
könilik tonï – ...
( A68); talu rdi qïlqïm barïr bu ( VIII I1).
talu , . tamïr, tamur.
[ ] (QBN 894). TAM ÏR- , : suv tam ïrdï
rüm talu . rüm; ö ürmiš talu . ( II 175).
ürmiš. . tam ur-.
TALUJ I , : ol taluj suvï rti ü TAM UR- , : ja mur
 562

tam urdï ( II 175). I 527).

. tam ïr-. TAM AN: sabra tam an ur . sabra;
TAMDU , ( I 418). sabra tam an tarqan . sabra.
. tamduq. TAM AQ , ,
TAMDUQ , ( I 418). : a ï qurup tili tam aqï qa ïp sav sö läjü
. tamdu. uma ïn kegin bermädin šük turdï
TAMDUQSUZ (?): tamduqsuz ot , , , ,
jalïnï t g ( [ ]
VIII A29). , (Suv 62411); til tüpi
TAMDUR- , ( . bo zï öpkäsi tam aqï ... munta bolur
. .): fäsad tamdurur ol udïmïš otu ?) , , ,
(QBN 31713); ... ( VIII I1).
tamdurtum m n qamatta jeg ulu nomlu jaruq . tama , tamaq.
jula TAM AQLA- : ol anï tam aqladï
(Suv 36812). ( III 351).
. tamtur- I. TAM UR- . tam-: suv tam urdï
TAM A I 1. , : b g tam asï ( II 179).
lgi dä ( I129); TAMÏN- : ol özi ä ja
väzirlïq a ar berdi tam a aja - tamïndï ( II 149).
, (QBN 8612); TAMÏNDÏ: tamïndï suv ( I 450).
2. ( ): ötrü tüz kü ä gü tam a TAMÏR 1. ; ,
tutmïš k rgäk tam asï bu , : bu tü rsär ... si irin tamïrïn jörgälmiš
; ( V A53). sö üklär ula ï ü ä tu mïš ... ol
tam a ur- , : k räk ,[ ] ... -
... özi b kläšä qo sa tam a urup ,
[ ] (QBN 21412); (Suv 61411); ötrü qurïmïš qatï qamïš alïp anï ü ä
nišan tam a . nišan. ömgän tamïrïn san ïp qan ön ürüp
TAM A II 1. , ; - ,
, : tam a suvï tašra ïqïp t , (Suv 61621);
ötär , 2. : suv tamïrï qurïšar jaš javïš u qurïjur
I 424); 2. ( I 424). ,[
TAM Ï I : köni bolsa ], ( I55).
qïlqï bolur tam ï - . tamar, tamur.
, (QBN 2924); TAMÏRLÏ ( )( I 495).
türgäs qa anda maq tam ï uz bilgä TAMÏS- . tam-: suv tamïštï
tam ï k lti (~ )( II 110).
TAMÏT- I . tam-: ol suvnï tamïttï
( 53
). ( II 311).
TAM Ï II: tam ï tarïq . . TAMÏT- II : q ltï quru otu
(USp 642). tïlta ïnta ot tamïtur edi köjär örtänür
TAM ALA- 1. , , ,
: bitig türdi badï üzä tam alap (Uig II 827).
, , TAMÏZ- , : turmanï soqup
(QBN 2411); ol bitig tam aladï sïqïp suvïn alïp kün it ja ï birlä qa ïp tamï sar
( III 353); 2. , - rï sönär , ,
: tört jaruq tam a k ülümü dä tam ala- , ,
dïmï , (Rach II 186); jaš tananï
(Chuast L178). soqup suvïn alïp ü qata burunqa tamï u ol
TAM ALÏ (~ ), ,
: tanuqlu sab tam alï , (Rach I127).
bitig ešidmištä körü körmiš jeg . tamuz-.
[ ] TAMÏZÏM : ulu taluj ögü tolu suvnu
, , , bir bir tamï ïm sanïn sana alï bol aj
[ ] (ThS IIIa2). ( . )
TAM ALÏQ (USp 8912); qïl
 563

ï ü ä tamï ïm taluj suvïn ülgülägäli boltuqqaj (QBN 338).

. tamulu .
(Suv 1142). TAMUQ . tamu .
TAMLA [ . , tham-la ] TAMUR 1. , : kür
. ( VII 144). alp r kötürsä jašïn t g t mür / azï lï ränlärdä
TAMQA . tam a I. šlür tamur ,
TAMQA Ï . tam ï I. ,/ [ ]
TAMQALA- . tam ala-. ( ?) (QBN
TAMQALÏ . tam alï . 2245); 2. : ota ï terildi tamur kördilär / ol ig
TAMQAQ . tam aq. m n rmiš aju berdilär ,
TAMTUL- , : baš ta / ,
tam ulmïš tonta tutunmïš köjir ot - (QBN 885).
. tamar, tamïr.
(Suv 1418). TAMUR- ( ): r burnï
TAMTUQ . tamduq. tamurdï
TAMTUR- I , ( . II 85).
. .): ol ot tamturdï TAMUZ- . tam-: ol suv tamuzdï
II 176); ulu nomlu jula tamturu jarlïqa unlar ( II 86); qïlï qan tamuzsa b gi el
- alïr ,
(Suv 1601); tamturmïš jula jalïnï t g ( . ) (QBN 20113).
(Uig I 4514). . tamïz-.
. tamdur-. TAN [ . < . tanu-] (ThS II4).
TAMTUR- II . tam-: anï a zï a . tän.
suv tamturdï TAN- I , : ol alïmïnï
( II 175). tandï ( III 184).
TAMU I , : tamu qapu ïn TAN- II: ajï la- tan- . ajï la-.
ar tavar (~ ) TANA I ( III 236): jaš tananï soqup
[ ] ( III 234); jalïnaju turur suvïn alïp ü qa a burunqa tamïz u ol
tamutïn o tïlar , ,
( III135). (Rach I126).
. tamu . TANATATI . danadadï.
TAMU II : TANAVATI . danavadï.
mgäksizin tur u joq munda-tamu TAN ALA- , : sansï üküš
( I 420). tïnlï larï a ï larï ü ä tan alaju ölürüp
TAMUDAQÏ , : tamu-
aqï ört jalïn (Uig II 8761). (Uig I 4518).
TAMU , : iki ev jarattï bu . tan qïla-.
alqqa qamu / biri atï u maq birini tamu TAN Ï- . tïn ï-.
[ ] , TAN QÏLA- , :
– , – (QBN 26614); marïmlarïnta bar a ölüm jadïlïp anta-oq ög
aram j gli ornï tamu ol batï , - ïnur ö [erin]in tan qïlajur tišin ïqratur
, – (QBN 37812). , -
. tamu I. , ( . )
TAMULA- : ol suvu tamu- , ( III .5).
ladï ( . )( III 241). . tan ala-.
TAMULU , TAN U : j tirär tan u jigli bïšï lï t
: qaju kiši ög qa kö lin bartsar ol tïnlï ( VII 2510);
tamulu bolur , ölüp bü ün tü i tomïlip t k jalï jüräki tašïnta
, bir tan u ti tomïlmatï ,
( . ) ( 116). ,
. tamuluq. (Suv 421); tan unï k vdi
TAMULUQ , ( II 16).
: m är t gdi bunda biliglig sözi / tamudan TAN ULA- 1. ( ), ;
jïrar tep tamuluq özi : ta da rtä tal ïbïqïn tan ulap tïšïn
, / [ ] arï ïp
 564

(Suv 52414); 2. , - tanuqluq ber- : qamu

: r tmäk tan uladï - bränigli bu sansïz qalïn / tanuqluq berür
( III 352); negü alsa tislä ušaq tan ula bir bajatï tilin , [ ]
[ ], - / ( .
(QBN 33113). )
TANIKI . daniki. (QBN 8510).
TANIŠTA . daništa. . tanu luq.
TANÏ- , : bitig bolmasa TANUŠ- . tanu-: olar ikki söz tanuštï
sözkä bütmäz kö ül / tanï lï kišikä tanuq ol bitig (~ )
[ ] , - II 112).
,/ ( ?) TANUT- . tanu-: ol m ä söz tanuttï
(QBN 2819). ( II 312).
TANÏQTA Ï . . (USp 476). TANVASIN . . (Suv 305).
TANSIF [a. ] : ja tad ïf ja tansif TA I ; : tünü ketärip baz jarutur
özü j trü bil / qalï bildi rsä adäd ri qïl - ta -a
, ,/ - ( B16); ta da bulït örtänsä
, [ ] (QBN 3156). ( I 251).
TANTUR- . tan-: ol m ä alïmïn ta at- ( ), (
tanturdï ): sarï ta ata k ldi ö dürdi-jä
II 176). (QBN 4271); ta namaz
TANU [ . dhanu] . : qopup jundï qïldï jana ta namaz
( VII 220).
TANU- , : ol m ä söz (QBN 28512); ta öntür- (
tanudï ( III 273). ): b lu uqa ta öntürü t gdimiz
TANU LUQ , - (~ ) [ ]
: s ni barlïqï a tanu luq berür / ümat ( 35
).
anvar u an jügürgän n -ä [ ] , . a I.
, TA II 1. : tirig sän bolsa ta üküš körür
( 5
). , ( I 62);
. tanuqluq. 2. , : ažunda ta išlär
TANUL- . tanu-: a ar söz tanuldï bulardïn törür -
( II 130). (QBN 3216); [ne] ta sa[v]lar
TANUQ 1. : tiriglik k ärkä bu ( )? (Man I 3510).
är kün tanuq [ ] [ - ta ta suq . , : bu
] , - ta ta suq išlär m ä körgütüp / bušurdu meni s n
(QBN 4182); kiši aslï a kör qïlïn ï tanuq / -
, - (QBN 677); adruq adruq ta ta suq
(~ ) (QBN 4159); tatïtlar ü ä to urta ï bolajïn
2. : bu nišan m n tanuq tur ïnï ol [ ] (Suv 1187).
– (USp 1221). TA III
tanuq bol- , : III 356).
ä igid kiši tanuqï boltumu rsär TA IV , ( III 355).
[ ] V: ta tu et- ,
(Chuast 44). III 357).
TANUQLA- 1. , - - , , :
: ïn a tep tanuqlaju sav berdi ol anï bašïn ta dï [ ][ ]
,o (Man I 1914). [ ]( III 390).
TANUQLAT-: biltür- tanuqlat- . biltür-. sïq- ta - . sïq-.
TANUQLU , - A : qïsï ta . qïsï .
: tanuqlu sab tam alï Ï : sïqï ta . sïqï .
bitig ešidmištä körü körmiš jeg TA ÏL- I . ta -: ta ïldï baš
[ ] ( III 395).
, , , qïsïl- ta ïl- . qïsïl- I.
[ ] (ThS III a2). TA ÏL- II : törü bilmä ögsü
TANUQLUQ ( I 503). qïlïqsï kiši / törülüg kiši kör ä ta lur bašï
 565

[ ], - (~ ) ( III 382).
,/ ta ta suq . ta II.
, (QBH 1316). TA UQ I 1. , ,
TA ÏN- . ta -: r bašïn ta ïndï III 365); 2. , -
( III 395). ( III 365);
TA ÏRQA- : negüni ta ïrqadï 3. ( III 365).
mdi özü ? ta uq qïl- : munu
(QBN 6612); söz as ï ol rmäs üküš sözläšä / ja qïl ta uqï qutad u bilig
sözni ta ïrqap üküš tï lasa / söz as ï ol ol kim –« » (QBN 2013); ta uq
šitmiš sözüg / alïp iškä tutsa tut- : talu n ta uq tuttï mi
, / mi elig
, , ; / (QBN 2013).
, / TA UQ II , -
(QBN 3903). : tuman toz arïdï a ïldï ta uq / tüzüldi süzüldi
ÏŠ: sïqïš ta ïš . sïqïš. qamu bul anuq ,
TA ÏZ- 1. , : öpkä ta ïzdï ; /
[ ]( III 393); ( . ) (QBK 3565).
2. . , : r öpkäsindä ta ïzdï TA UT I . ,
( III 392). ( 24).
TA LA- I 1. , , TA UT II . . (USp 10819).
: r ïšï ta ladï I , : mti ö ulušumqa
( . )( III 403); janturu bar uluq tapïm ol –
baqa barsa j trü ažun alini / a ïp qal u ta lap kör ( üen26).
uqsa anï erk tap . erk.
[ ] / - II , - : bu aš m ä tap
, (QBN 1815); ( I 318); b rïm tap tesä r
2. : uluš bodun al u quvradï jïrï bilür b g qutun :«
ta laju esirkäjü ï laju t grä tolï tururlar rti , », –
, , - (QBH 1092).
, ( 714); odu tap bol- , ( I 318);
jattï an a anï tï laju / avïntï ol ünkä turup ta laju tap qïl- , : barï tap
, ( ), , / , qïl , (QBN 2282); ja ï
, (QBN 13926). qa sa tap qïl ärmä jïraq ,
ta la- mu ad- . , - , (QBN 17913); tap
: anï körüp ötrü ol qama terin quvra tut- , :
arqasï rti ü ta ladïlar mu tïlar , kö ültin ïqar ïl tavar soqlu ïn / k dim birlä tap
tut qarïn toqlu ïn
(Suv 18817); mu ad- ,/ ,
ta la- . mu ad-. ( .
TA LA- II , ( ): ta )( A186).
ta ladï (ta lardï?) udu jer jarudï , III , (?): täkäbbür libasïn kejip
(ThS II38). tap salïn ,
TA LAN Ï : ta lan ï mu adïn ï 1. - [ ]( 277
).
, : bu n ta lan ï mu adïn ï IV: tap tap ur- ( III 145).
savlar ol ( . - I 1. : jol sar v tapma
)? (Suv 12516); ol ta lan ï ... b lgü körüp , ( I 433); ötrü
... (Uig I 814). mgäktin oz ulu qutrul ulu jolu jï aqï taparlar
TA LAŠ- . ta la- I: jal uq anï
ta lašur ( I 395); (Suv 38817); 2. , : bor i mäs
kišilär bu ïšï ta lašdï räk häm özin tut ï / özin tut ï r qutu
( . )( III 398). tap ï [ ]
TA LAT- . ta la- I: ol m ni ta lattï [ ] ;/ ,
( II 358). , (QBN 2054).
TA SUQ , : ta suq bul- tap- . bul-; bulmaq tapmaq .
( III 382); ta suq aš bulmaq; sevin tap- . sevin .
 566

Cp. ap-, tab-. negü k lsä rabdïn tapï bol tapï

- II 1. , : qanïm , (QBN 1642).
limkä tapdïm TAPÏ II ( ): bo ï tapï r
(E 132); 2. : qul ( III 216).
tä rigä tapdï ( II 3). TAPÏ 1. , , : ata
, , ta ï bar rdi artuq t lim / ötäjümädim bardï qaldï
., .: ki otuz jasïma tab tapa berim [ ] ,
sülädim , ,
( 26
); turup bardï andïn (QBN 12413); 2. , : iki n kä
jana ta tapa artuq a ïr m n bu kün / biri ol bajat tapï m ndin
(QBH 15433). qalïr
. taba. :/ ,[ ] -
: tapa udu . , (QBN 44112); 3. . . ;
, : gäng ögü i intäki , , : e il mürännü qudu ïda bir qara a
qum sanïn a bodisvt atïn ataju tapïnu udunu tapï ïda uruš u tutuldï ,
qata lansar ölüm künkä t gi ataju tapa ïn udu ïn (?), ( 186).
ksütmäsär ... dgü qïlïn rüš-mü tetir [ - tapï udu . , ,
] [ ], : bodistvnï qalmïš sö üklüg saririn
, idilär jïtdïlar ulu türlüg törün to un a ïr aja
[ ]; , [ ] tapï udu qïltïlar
[ ] , [ ] (~ )
[ ], ... ( .
) ? (Uig II 1512). [ ] [ ]
. tapï , tapu . (Suv 62718).
TAPA Ï , : atavaki j kni . tapa , tapu .
tapa ïlarï ( 249
). TAPÏ Ï 1. , : kamini atlï
tapa ï udu ï . , : rin tapï ïsï ïn a tep tedi
tapa ï udu u bolajïn m n (Uig II 224).
! (Uig III 839). . tapa ï, tapu ï.
. tapï ï, tapu ï. TAPÏ SAQ : ögi ä qa a
TAPAR . . (?) ( I 361). tapï saq bolur no -
TAPARU , , (USp 5831).
., .: tavar birlä rsä ulu sïndu / . tapu saq.
ulu lu taparu lig sundu TAPÏLÏQ (?) (QBN 1642).
/ ( . TAPÏN- . o tap- II 1. ,
) ( B286); m n bu kün ( II 140); qamu türlüg iškä
barajïn qadašïm taparu sïnadï elig / tiläk t g tükäl buldï tapnur rig
(QBH 17919). [ ] /
: kir tap a . kir. , ,
TAP ALÏ : kirlig tap alï . kirlig. , (QBN 556); 2. ,
TAP AN , - ( II 160): uzun tünlä jatma idigä
tapun s n ,
(MK I 435). ( . ) (QBK 38810).
. tap an. tapïn- jükün- . , :
TAP ASÏZ: kirsiz tap asïz. . kirsiz. bi [i ä] tapïn u jüküngü rdini berüp-ä rmiš bi
TAP UR- , : m n o ulnï tapïn uqa t gimsi rmiš bi bilmätin qudu qa
anasï a tap urdum mišmiš bi , -
II 175). , [ ]
. tapšur-. [ ] , , [ ]
TAPDU . . I 205). (Uig I 818); tapïn- udun- . -
TAP Ï , : tiläkim bu ol , : ada tuda boltuqta [b]u nom
kim m ä tap ï / bajup qalsa bitigkä tapïnïp udunup v sïn tü intä tutmïš
[ ] , , ,/ rgäk ,
[ ] (QBN 22215). ( .
TAPÏ I , (?): )
 567

( VII 1410). (~ )( II 341).

. tapun-. TAPLUQ
TAPÏN Ï , (Tiš 32 4). I 467).
TAPÏNDUR- .- - tap- II: k lin TAPMÏŠ . . (USp 2912).
al a tapïndurma , [ ] TAPRAŠ- . taprï- (?); t vä qamu tap-
( VII 2851); rašdï ( II 217).
eväklik bu rdi seni bilmädin / jaqïn tuttum TAPRÏ- , : t vä taprïdï
özgä tapïndurmadïn , ( III 277).
, / , TAPSÏZ , -
(QBN 568). (?) (Uig II 681).
. tapundur-. TAPŠÏR- . tapšur-
TAPÏNMAQ : bükün künkä t gi TAPŠUR- , : bajatqa
mo lar tqa tapïnmaq tïlta ï bu rür tapšurdum s ni m n qatï
(QBH 535).
(Uig I 94). . tap ur-.
TAPÏŠ ( I 367). TAPTULU , (?):
TAPÏŠ- . tap- I 1. törttin jï aq t girmiläjü lin ualï tap ulu jeti
; .: balïq ulušta bu nomu rdinin tiglig ,
istäp tapïšmadï , (?), -
(Suv 177); tirig bolsa j uq tiläp (Suv 31320).
tap[ï]šur-oq , TAPU 1. , , -
(QBN 24310); 2. - : negü ter šitgil tapu qïlmïš r / tapu
, : m n bodun birlä tapïšïp s ni birlä b gdä a ïr bulmïš r ,
sa mïšï jer bulunu m ä ornïnta borluq bermäk i , /
boldï , (QBN 19114); tapu taš jarar taš
, ,[ ] bašï jarar ,
(USp 244). ( III 58); tapu birlä
TAPÏZ- ( II 164). glär a ïrlar qulu
. tapuz-. (QBN 5413); 2. , : ta-
TAPLA- 1. , , : ol pu qa erik bol jazuqtan tïdïn
tonu tapladï ,
III 293); özüm taplamas n biri jal an ol (QBK 651); šükür qïl bajatqa tapu qïl
, ,– , [ ] (QBN 2297); 3. . .
(QBN 715); tapla ar ö i tu un taplama ar adïn , , : kördi kim ärigni
kišigä sa un [ ], apu larïda kök tülüklüg kök allu b dik bir
, , rkäk böri jürügüdä urur ,
(USp1613); 2. ; ,
: ïn ïp tegin al unï taplamadï t k taluj ( 175); aj o tapu larqa
ögü kä kirmišig tapladï , n jürür bola m n ,
[ ] [ ] ( 171).
( 152); tä ri tä risi bur an tapu qa kir- : kim ersä
at ulušqa k lgäli taplaju jarlïqa un tapu qa kiräjin tesä / iki n k räk
,
( X113); 3, : k ntü (QBK 1812); aj t ï kün to ï tapu ïn a kirmišin
ü b glig r tapla ïl , ajur [ ...] ,
(Uig II 2115). (QBH 816);
TAPLA : bu ïšda s ni tapla ta at tapu . ta at.
bar-mu ?( I 462). . tapa , tapï .
TAPLA USUZ: sevgüsüz tapla usuz . TAPU Ï , : atïm qul tapu ï
sevgüsüz. kör ornum qapu – , ,
TAPLAN- . tapla- ( IX70). – (QBN 537); tapïnsa ötär
TAPLAŠ- . tapla-: olar bu ïšï qamu g tapu ï aqïn ,
taplašdïlar ( II 206). (QBN 5314).
TAPLAT- . tapla-: m n anï bu ïš qa . tapa ï, tapï ï.
taplattïm TAPU LU , :
 568

tapu lu r ( I 495); TAQAJ . ta aj.

tapu lu tesä m n özü tap ï joq . TAQAT [a. ] : u uzluq
« »[ ], qïnïqa kimi taqatï
(QBN 574). [ ] , [ ]
TAPU SAQ : tapu ï b gi ä ? (QBK 31212).
tapu saq k räk - TAQDIR [a. ] ,
(QBH 9424); ba ïrsaq kišilär tapu saq bolur : bajat ukmi taqdir bilä t zginür
(QBN 16III). [ ]
. tapï saq. (QBK 18416).
TAPU SAQLÏQ , - TAQÏ 1. : taqï n gü kü är si lär
: bu bar a b gi ä ba ïrsaqlïq ol / s vin- ? (Uig I 437); taqï bir bu ma ni ajajïn s ä
in tiläp bu tapu saqlïq –[ ] [ ]
, (QBK 3016); 2.
, [ ] (QBN 19113). , :
TAPU SUZ 1. , - : tapu suz tamutaqï ört jalïn taqï önmä kän örtlüg jalïnlarta
ïrlap a ïndïm seni taqï a nama qan ökünälim
[ ] ,
(QBN 575); 2. : bu bar a idim fazlï , (Uig II 8761); 3. , ( -
rdi qamu / a ïrladï men t g tapu suz qulu ): ü jüz taqï s kiz
– ,/[ ] altmïš ( VII 912); 4. ,
[ ] - : alalï ja aqï qalqan am a bi gä bolsun
, (QBN 402); tapu suz qulu bujan ,
n jazuqum üküš , ( 117); ïda birlä ja oq
(QBN 409). birlä aqï qïlï birlä qalqan birlä a ladï ,
TAPUL- . tap- I: tapuldï n ,
( II 119). [ ]( 41).
TAPUN- . tap- II: tapun alï k ldim taqï jemä . (Uig I 99): taqï j mä tört
anï tap a , klär uru utlarï
(QBN 495); tapunsa tapu ï b gi ä qalï (Tiš 37a5); ikiläjü taqï . ikiläjü.
(QBN 7012). TAQÏ UQ . . (USp 11417).
. tapïn-. TAQÏ U : qï ašï tïlta ïnta ud qojïn
TAPUNDUR- .- . tap- II to qa ödiräk taqïtuta ulatï üküš t lim
(QBN 568). lüglärig ölürüp ulu aš i kü qïltï
. tapïndur-. ( . ) ,
TAPUQ . tapu . , , , ,
TAPUŠ- , : bajatqa
tapuš tum (?) s ni m n qatï (Suv 412); taqïtu [ölürgü ]i boltum
(QBH 535). rsär (Uig II 848).
TAPUZ- ( ): tapzu uq taqïtu jïl . (
tapuzdum ( I 462). ):
. tapïz-. taqï u jïl ikin i aj s ki j girmikä ,
TAPZU UQ ( I 462). , [ ] (USp 281);
TAQ: mu taq . mu . taqïtu kün . (
TAQ- : r burundüq butluqa taqdï ): taqï u kündä dgü
(~ ) - ki[ši] [bilän] tušar
[ ]( II 16). ( VII 3213).
TAQA U : jazïdaqï süvlin ärgäli . taqa u, taquq.
vdäki taqa u ï ïnma - TAQÏL- . taq-: t šïšqa taqïldï
, , ( II 129).
( I447); ol taqa unï julturdï TAQÏR: taqïr taqïr et: ,
( III 97). ( I 361).
taqa u jïlï . ( TAQÏQU . taqïtu.
TAQSÏR [a. ] , , :
)( I 346). qalï tušsa taqsïr jana uzrï qol -
. taqï u, taquq. , [ ] (QBK 3159).
 569

TAQŠUR- . ta šur-. 132).

TAQŠUT . ta šut. TARAZ . tïraz.
TAQŠUTLU . ta šutlu . TARAZUK (?) (Uig II 7725).
TAQTUR- . taq-: t šïšqa taqturdï TARDUŠ . (K 14; M 19).
( II 174). TARI ANTA [ . trijat (?)] . .
TAQUQ : anu bašïda bir kümüš (Uig IV 157).
aquq qojdï TAR AQ , ( I 467).
( 415). TAR ÏL ( ):
. taqa u, taqïtu. tar ïl jïlqï ( I 482).
TAQUQLU : taquqlu r TARIQAT [a. ] ,
, ( I 497). ; : mürüvvät
TAQUZMAQ . ta uzmaq. kišikä tariqat bolur –
TAR I 1. , : tar jol [ ] (QBK 16916).
( VI275); tar tük a aqït jigtürdi TARÏ- , : tikän tarï an r üzüm
( III 97); bu ke dünja özgä kü ün bi mäz ol , ,
qïlma tar , - ( 376
); tarï la turur dünja ... / tarïsa
(Q K 21316). orar r tirilgü otï – ...
mu tar . mu . / ,
TAR II , ( . , ) (QBK 6515).
, - TARÏ I 1. , , : tarï bišdi jaš
( III 148). ot öndi jïlqïqa kišikä dgü boltï ,
TAR III ( III 148). ,
TAR- , , : (ThS II81); tarï oruldu
g süsin tardï ( ?) ( I 194); 2. ( I 373); 3. -
III 180). , : tarï ï tarï qa erik
. tara- II. bolsunï
TARA- I , : qïz (QBK 33315).
sa ïn taradï - tarï biti ( ) (?) ( I 320); bül
( III 260). tarï . bül I; ï tari . ï; uru tarï . uru I.
TARA- II : anï süsin taradï TARÏ II: tarï art tiz . ,
( III 260). ( III 123).
. tar-. TARÏ Ï , : tarï ï
TARAB [a. ] , , tarï qa erik bolsunï -
: qamu ät ol bu s vin in tarab (QBK 33315); balï
– [ ] - taštïn tarï ïlara körür rti
(QBN 3796). ( 12).
TARA . tarï I. TARÏ LA , : bu
TARAL- . tara- I: sa taraldï dünja i i bir tarï la turur / n gü ksä munda jarïn
( II 126). ol önür – ,/
TARAN- . tara- I: ol sa ïn tarandï , (QBN 3413).
( II 145); jana . tarïqlïq, tarla .
turdï jundï tarandï arï , TARÏ LAN- ,
(QBK 37311). II 269).
TARARQU , (?): TARÏ LAQ . tarï la .
tararqu jer , TARÏ LÏ I , : tarï lï
(~ )( I 489). v (~ )
TARASLA- , : a rï I 501).
qazï tarasladï ( ?) TARÏ LÏ II . tarïqlïq.
III 332); alp ärig tarasladï TARÏ LÏQ ( I 503).
( III 332). TARÏL- I . tarï-: tarï tarïldï
TARAT U , (?): ošul kim m ni ( II 126).
umqa baqar urur bolsa tara u ar ïp (?) dos TARÏL- II . tar-: k lsä aba
u ar m n p di , rkänim ... / tarïlma aj türkünüm
( . ), ( . ) ...
[ ] ( II 209).
 570

TARÏM I , ( I 396). TARMA- , : ol anï jüzin

TARÏM II , tarmadï ( II 364).
( I 396). TARMADAN: majak tarmadan . majak.
TARÏM III . . (USp 11413). TARMANITI [ p. dharmanitya] . .
TARÏM IV: usmï tarïm . usmï. (Tiš 41b6).
TARÏMLA- , TARMAPALI . darmapali.
, ( III 341). TARMAQ , : anunmïš turur bu
TARÏMSÏN- . tarï-: ol tarï tarïm- ölüm tarmaqï [ ]
sïndi , ( II 259). (QBK 3672); n javlaq n ol bu ölüm tarmaqï
TARÏN- I , (?): ig rï ta – ! (QBK 5115).
k i käk tarïnsar qar aq tarmaqï . qar aq.
( I208). TARMAQLAN- I , -
TARÏN- II . tarï-: r tarï tarïndï , : boj tarmaqlandï -
( II 145). ( . . )
TARÏ : tarïn köl . II 274); suv tarmaqlandï
III 135). [ ] ( II 274).
TARÏQ I . tarï I. TARMAQLAN- II ( ): bala
TARÏQ II: tam ï tarïq . tam ï II. tamraqlandï ( II 274).
TARÏQ- I . tara- II: bušuš TARMAT- . tarma-: ol anï
saqïn ödsü ölüm ada tarïqa t gingäj , jüzin tarmattï
( II 349).
( . ) (Suv 46921); rni igi tarïqïp TARMATIVARI [ . dharmadh tara] .
bardï ( . . (Suv 1743).
) (Uig III 402). TARMAUTARI . darmautari.
TARÏQ Ï I . tarï ï. TARMAZ . ( I 457).
TARÏQ Ï II . . (USp 2223). TARMUT: ta tarmut . ta I.
TARÏQLAQ . tarï la . TARMUTLAN- , -
TARÏQLÏQ , : tarïqlïq tep ajdï ažunnï ( ): suv tarmutlandï
räsul / tarïqlïqda qatlan tarï dgülük [ ] ( II 270).
;/ (~ - TARPUSI . . (Tiš 45b1).
) , ( 191
). TARQA I , ( I 427).
. tarï la , tarla . TARQA II: ï tarqa . ï I.
TARÏT- I . tarï-: tarï tarït u jer TARQAN (Man III 346): ajlu tarqan
, ( II 321). . ajlu ; altun tam an tarqan . altun;
TARÏT- II , : qan a üs ündä keglin tarqan . keglin ; o ul tarqan .
ölüg bar unï qojdï qan a bašïda irig bar unï ul II.
qojdï arï ïlar ke ilär Cp. tar an.
, TARQAN- , (?)
( . . ) , (USp 231).
( 319). TARQAN , ;
. tart-. ( ):
TARÏTDUR- .- . tarï-: tïnlï türk bodunï j mä bul an [ol temiš] o [u]zï j mä
lanlarïnï tarïmadüq dgülüg jïltï larïn tarqan ol t miš « [ ]
tarï dur ajlar ( . ,[ ]
) , [ ] »,
(Suv 885). – ( 22
).
TARLA , : jigitliktä tarla qaju TARQAR- 1. , ; -
rkä ktim [ ] , : mti qorqïn ï si tarqara meni
? (QBK 3887). se in si qïlï
. tarï la , tarïqlïq. (Man III 2410);
TARLA USÏZ , : tarqarï lar ni vanïlï kirig öz kö ülü üzlärtin
arla usï bir jazï jer erdi
(~ ) ( 298). ( VIII E47); 2. : in kertü
TARLÏQ: elig tarlïqï . elig II. nom rdäni tarqarmïš rür
TARMA . darma. (USp 60 IIa14).
 571

tarqaru tut- , TARTIRAŠTRI . dartiraštri.

: j mä orna sï ikir gü kö ül TARTÏ I , (
tutmaqda ö in tarqaru tutar I 462).
( . ) TARTÏ II , ( I 462).
[ , ] TARTÏ Ï : b gdän tartï ï k ldi
(Man III 214); [bi]ligsi lärdä ö in ta[r]qaru ( I462).
tutma ( . TARTÏL- . tart- 1. ; -
) (Man III 2112); ergür- , .: bilgä
tarqar- . ergür- II. biliglig tä ri tä risi bur annï ol jaruqlu
TARQAT . . . tarqan ( 26
). jalïn ï a tar ïlïp qama un bar a tä ri bur an tapa
TART- 1. , ; : ïšï tart aj ltilär ( .
n sögüt t brägäj , - ), [ ]
( 804); ö dürti tarta kindirti uru soqa ,
taqï taqï k d tavrat ïlar (Suv 13110); 2. , -
, , [ ] ( II 229); 3. : jarmaq
(Suv 109); esiz jolqa tartla eligni esiz tartïldï ( II 229).
[ ] TARTÏN , ( I 435).
(QBK 34215); 2. , ; TARTÏN- . tart- 1. ,
( ): ü javlaq jolta tüšmiš : ol vgä tarï tartïndï
tïnlï larï örü tartïp ni vanïla ja ïdïn o urda ï ( II 240); 2. , :
ol nom rdini pa , qa qadašqa tartïn ï bolur
( . ) , ( VII 3714); r lï a tartïndï
, (~ )
,[ ] - ( I 240).
(Uig III 2831); qïnïntïn jitti bi äkin t[artïp] TARTÏŠ I , (?) (Suv 69012).
(Uig III 649); 3. - TARTÏŠ II . . (USp 122).
, : suv körmäkin ä tük tartma TARTÏŠ- I . tart- I 1.
, ( III 426); ( II 205); 2. .:
4. , : ošul kim m ni ol m ä uruq tartïšdï
ïzumqa baqar turur bolsa ara u ar ïp dos II 205); 3. , : rän
u ar m n , ( . ... / saqal tutup tartïšur ...
), ( I 230); 3. .- .
[ ] ( 132); ): ol m ä altun tartïštï
5. : bu bir jaštuq beš satïr kümüšüg ( II 205).
bitig qïlmïš kün ü ä m n basa to rïl tükäl bertim ja tartïš- . ja I.
n ozmïš to rïl j mä tükäl tartïp altïm TARTÏŠ- II , ( ):
- jazïda böri ulïsa vdä ït ba rï tartïšur
, , , , ( .
, , , )( III 255).
(USp 1097); ol jarmaq tarttï TARTUQ . -
( III 426); 6. , ( - ,
): [k]i ig o lan jel tartsar bu vu o ( I 467).
ajasïnta b rk [tutsun] TARU- I , : v tarudï
, ( III 261); kelip känd i indä
( VII 278); tilädi tüšün / tüšün bulmadï buldï tar bu ažun
kimni kö in a ïn j l tar ïp qïjïq qïlmïš rsär ,
. [ ] / ;
[ ] (Rach I124). [ ] (QBK 192).
it tart- . it I; örü tart- . örü; ün tart- TARU- II , -
. ün. : äza qïlma ja rän idiši tarup ,
Cp. tarï - II. , !( A464).
TARTALUMI [ . ?] . . buš- taru- . buš-.
(Tiš 40b5). TARU A . daru a.
TARTAR , TARUN-: buš- tarun- . buš-.
(?) ( I 485). TARUQA . dara a.
 572

TARUŠ , ( I 366): m ni [ ] , ,
ligim tarusqa t gišdi [ ] (QBK 2672); ) :
( II 105). k jalï jüräki tašïnta bir tan u ti tomïlmatï
TARUSLA- ,
: ol vin tarusladï (Suv 421).
( III 332). taš jer : taš jer anï qaturdï
TARUT- . taru- I: ol a ar vin taruttï ( II 74); taš qïl- :
( II 302). elig qïlma a kör seni özdän taš
TAR AN ( I 436). (QBK 2249); taš tobïq
alp tar an . alp III. . (?) ( VII 204); taš . .
. tarqan. TAŠ III: bašï tašï birlä . baš I.
TAS I , : bu at tas t gül TAŠ IV: ked taš . ked III.
( I 329). TAŠ- ;
TAS II: tïn tasï (?) : i sär ... tïn tasïqa , : qu u i intä ün öngäj suv
jarašur .., taš aj ,
(Rach II 154). (Suv 4351); ašï tašdï [ ]
TASAL . talas II. ( II 12); suv
TAS A- , : ol tašdï ( II 12).
anï tas adï ( III 287). TAŠAMABUMI . dašamabumi.
TAS AT- . tas a-: ol qulïn tas attï TAŠAQ . ,
( II 338). ( I 380, 438).
TASÏQ- . tašïq-. TAŠDÏNTÏN ( 28
).
TASNIF [a. ]: tasni qïl- , TAŠ AR- . tašqar-.
: bu kitabdïn ja šïraq härgiz kim rsä TAS UR- -
tasni qïlmadï taš-: ašï taš urdï [ ]
(QBK 210). ( II 178).
TASUL- (?) (?): [bo]dun anta TAŠÏ ÏR- (?) . tašïq-: ikig tašï ïrï
rmäzi ä tasulmïš , temis : « [
[ ] ( 8). ]» ( 22
).
TAŠ I : tas bal[balï] TAŠÏL- , , :
34); bu taš rti ü a ïr turur ägüsi tašïlïp [ ...] körksü i bar a tašqaru önär
(Uig I 84); taš anï a aqïn julqdï , -
( III 435). [ ] (Uig III 4325).
taš aqïl- ( II 133); tašïl- tökül- . , -
taš tekil (?): bu šäk barïrta ( ): ol jarsïn ï tüzintäki qan
kelirtä taš t kil bolsa beš ašar jara u šäkkä b rür jiri arï sïz javlaq tašïltï tökülti ,
n [ ] - ,
, (~ ) ,
(USp 311); be (g)ü taš . be (g)ü; , (Man I 58).
bitig taš . bitig; sazïn ï tašï . sazïn ï. TAŠÏNTA . taš II.
TAŠ II 1. , ; , TAŠÏQ I . . (USp 159, 321).
: tašï t g i i ol i i t g tašï / TAŠÏQ II: tašïq baš .
bu ja lï bolur ol köni ïn kiši (?) (USp 52).
( . - TAŠÏQ- , ,
), – ;/ - : on oq süsi qalïsïz tasïqdï ( . -
(QBH 3517); tašï a kägdä jörgäp ) [ ]« » -
(Rach I150); 2. - ( 33
); türgis qa anï tasïqmïš -
, ; ( ): taš jajï ( 33
); r
ïladïm (E 454); vdin tašïqtï ( II 116).
taš ton ( III 152); 3. . TAŠÏRQAN ( ): tašïrqan
. ) , , : b g közlüg ( I 521).
kišisindä taš qatïl u kišilär bu ol aj qadaš , TAŠÏRTÏ c , , : tašïrtï
, , , qamu iškä baq
[ ] (QBK 25614); kim vlüg (QBK 3557).
alajïn tesä törttän taš / adïn almaz vlüg , TAŠÏRTÏN , , : tašïrtïn
 573

negü tušsa ja luq jazuq TAŠTÏN 1. : ol ödün ol qatunnu bir

(QBK 17914). tapï ï qï ï taš tïn turur rkän
TAŠÏT- I . tašï-: tarï tašïttï
( II 307). (Suv 62118); kiši alasï i tin jïlqï alasï taštïn
TAŠÏT- II . taš- I: bu ot ol ašï tašït an , –
, [ ] ( I 91); 2. ,
( I 514). ; : taštïn ilin ükä önmiš
TAŠKÄND . ( I 443, rdim ,
III 150). ( 54); 3. . . :
. täškän. köni sözdän taštïn sözüg söz temä [ ] ,
TAŠLA- I ( III 294). , (QBK 3928);
TAŠLA- II ( ): ol ïtï tašladï ki igliktä taštïn adïn joq müni
( III 294). , (QBK 778).
TAŠLAT- I . tašla- I: ol o ulnï tašlattï TAŠTÏNQÏ , -
( II 343). ( VI459).
TAŠLAT- II . tašla- II: ol anï tašlattï TAŠTÏRTÏ , , (Man III 1912).
( II 343). TAŠU- I , : ol vgä jarmaq
TAŠ III: beg taš . beg II. tašudï ( III 266).
TAŠQAN . . (USp 11018). TAŠU- II : lkin tašup b rmiš sï
TAŠQAR- 1. , ; al alta bašra qaqar [ ]
a[nma]qlarï tašqarïp adïnlarqa sï lï išig , ( I 102).
išläti , TAŠU ;
( III68); I 411).
2. ; ( ): qï ï TAŠUR- . taš-: ot ašï tašurdï
tašqarmïš küntä bu nom bitigig ü qata oqï un ( II 78).
, (~ ) TAŠUT- . tašu- II: tavar julu
[ ], tašuttum
(USp 5822); jïlan küntä qï tašqarsar jarašma ( I 210).
[ ] TAT I 1. , : on oq
( VII 396). lï a tatï a t gi bunï körü bili
TAŠQARU : körksü i bar a tašqaru [ ], [ ]
önär [ ] » (m. . ) -
(Uig III 4325); balïqtïn tašqaru önüp ö I ( X b15); tatsïz türk bolmaz bašsïz
i jadïlïp orun orun saju tilägäli is ägäli bartïlar börk bolmaz ,
– ( II 281); 2. -
, : uj urdaqï tatlaqa /
[ ] (Suv 62222). rï javuz ïtlaqa / qušlar kebi u tïmïz
TAŠQARUN , , : k nä –/ , – -
ašqarun qalmasun billüg bolsun kim kün ünki , ( I 483).
bulu da baraqa d gän bir jer bar urur tat tav ( II 280);
, sumlïm tat . sumlïm.
« » , TAT II ( II 281).
( 336). . tut.
TAŠRA , : i rä ašsïz tašra TAT- 1. , : junup ta namaz
tonsuz jabïz jablaq bodunda üzä olurturn, qïldï tattï aš-a ,
(~ ) , (QBN 41614);
, – ïqardï jegü i kü türlüg ašï / ajur az-qïna tat aj
( 26
); tam a suvï tašra ïqïp ta ït gü kiši ,
ötär , / :« [ ] ,
( I 424). !» (QBN 39010); sü üg tattï
. tašru. rsä ïq a anun ,
TAŠRU , : j ti ašnuqï šim tašru ( 209
); 2.
tilti , : atï gü bolsa tiriglik
( . . ) ( 412). tatïr ,
. tašra. (QBN 32113).
 574

. tad. TATÏ SÏRA- : bilgä biligi tatï sïrajur

TATABÏ . ( 2
). ( .
:a ïmtaqï tata lar bar a jitlinip ) (Man III 1812).
artuqraq a ï bolup tatï sïra- tüšsirä- . ,
(Uig III 3731). : ïn ïp tatï sïrap
. tatï . tüšsiräp ol o urta ol eltä anï j[edä i] kiši jala uqlar
TATA LA . tatï lï . iglig k mlig a rï lï ö si qïrtïssï bolurlar
TATAR I: otuz tatar . otuz; toquz tatar . ,
toquz. , , ( .
TATAR II . ( I 28, 411). . ), ,
TAT AN- , (Suv 5579).
( ); , : r ašï TATÏ SÏZ , , -
tat andï ( . . .): biligsi gä aq
II 241); ašï tat anu je s n lgi sunup sö ta ï sï rür
(QBN 3324). ( . )( A109); tü aš suvqa
TATÏ- 1. , ( . tüšsä tatï sïz bolur ,
. .): aš a ïzda tatïdï [ ] [ ] (QBK 1664); tatï sïz turur
( III 257); qapu daqï dünja mi nät jolï , [ ]–
birlä jarašmasa uz / tiriglik tatïmas aja gü öz (QBK 20916).
, / TATÏL- . tat-: aš tatïldï
, [ ] (QBN 3004); ( II 120).
2. : anï ögdüsüntin ta ïr bu tilim TATÏN- . tat-: ol aš tatïndï ,
( A27). ( II 158).
TATÏ 1. : aš tatï ï tuz – TATÏNDÏ ( ): tatïndi süt
( III 31); til qa ï tat anur a ruq a ruq ( I 449).
tatï larï (Suv 36412); TATÏQ . tatït.
2. ; , ( . TATÏQ- I : qïlï tatïqsa ïš jun ïr
. .): s vin kä saqïn ol a ï qa tatï ,
[ ] , – II 281).
(QBK 4515); bilig tat ïn aj dost biliglig bilür . tutïq-, tutuq-.
[ ] , TATÏQ- II ( II 116).
( B106); ölümdä tatï joq azu jaqšïsï TATÏQLÏ . tatïtlï .
TATÏQSÏZ . tatïtsïz.
(QBN 3332). TATÏR: tatïr jer ,
tatï talï . , ( I 361).
I 408). TATÏR A ( I 489).
. tata . TATÏRLÏ : tatïrlï jer
TATÏ LAN- , - , ( I 494).
: üzüm tatï landï TATÏT- . tatï- 1. : tuz
II 265). ašï tatïttï ( II 299);
TATÏ LÏ 1. , : šäkärdän 2. : asäl tatrup ilkin tama tatïtïp
tatï lï qavuq jür m ä
(QBK 28211); küni ä
t adïn ï tatï lï ( 207
).
aš i kü k lürüp tapïnurlar rti , TATLA- ( III 293).
, TATLAŠ- :
[ ] ( 717); 2. - olar ikki birlä tatlašdï
, , ; tatï lï šloq ( II 206).
ta šut (Suv 954); sü ig bu TATLÏ ,- ; ,- ( .
tatï lï tiriglik künüm / tatï sïz qïlur a ïr a ï . .): tatlï aš ( I 45); tatlï
ölüm ötär sanduva ( I 529).
( . ) ,/ TATQAN- . tat an-.
(QBK 20917). TATRUŠ- .- . tat-: olar bir
so an ï tatï lï . so an ï . ikindigä t tatrušdï
TATÏ SA- : r tatï sadï ( II 217).
( III 333). TATU . tadu II.
 575

TATUR- . tatï-: asäl tatrup ilkin -

tama tatïtïp )( I 346): tavïš an jïl ü ün [aj]
(
C207); m n a ar aš , (USp 861).
taturdum ( II 73). . tabïš an, tavï an, tavšan, tavuš an.
TAU A [ . , d u- io ] TAVÏŠQAN . tavïš an.
; : altun örgin TAVÏŠ ANLAŠ- ,
rätnilig tau a üzä oluru ornanu jarlïqamaqi : ol at jarïšdï m ni bilä tavïš anlašu
bolzun ,
– , - ( II 226).
(Man III 3421). TAVRA- , -
TAVA . taba, tapa. : jun ï javuz tavradï
TAVAR 1 - , , : bu ( III 41).
bušï ï braman[larqa b rgülüg] tavarïm joq ü ün TAVRAN , ( I 436).
, TAVRAN- . tavra- 1. , -
: r tavrandï ( II 240);
(Uig III 1519); tamu qapu ïn a ar tavar 2. ., :
[ ] ( III 234); 2. - dgükä qatï lanur tïnlï lar a ajïtqa tavranur
: olar ikki tavar satïš an alïš anlar ol rmägü tïnlï lar üküš , -
( I 519). , ; ,
ed tavar . ed. ,– ( VI020); ü ün nom
. tabar. nomlamaqqa tavranur ,
TAVARLÏ , ( I 495). (Man III 214).
edlig tavarlï . edlig. tavran- qatï lan- . .,
TAVARLUQ , ( I 503). .: bu so an ï ïdüq nom
TAVARSAQ , , eligin jad uqa tavranï lar qatï lanï lar .
II 56). ,
TAVARSÏZ : tavarsïz a bilgi (Suv 9119).
tükänmäs tavar – - TAVRANMAQ . , ; -
( C127). (= . sa sk ra) (Uig II 1223).
TAV 1. ; ; TAVRAQ 1. , - : jel t g tavraq
(QBK 1612; Uig I 141); 2. jügürüp , ( X295);
( I 453). ol qamïšlï arï qa tavraq bartïlar
tav e i ( I 454); ( ,
tav judasï . (?) ( I 454); tat tav (Suv 6256); kiši ïdtï tavraq
. tat I. (QBK 35610); tavraq ïs ï
. tab . ( I 468).
TAV LA- : ol anï terk tavraq . terk; terkin tavraq .
tav ladï ( terkin II.
III 350). . ta uraq.
TAV LAN- TAVRAQÏN , : tavraqïn k l -
II 271). ( I 468); t ši t g jemägil jemä
TAV LÏ ( üen22). tavraqïn , (QBN 2979).
TAVÏ AN: tavï an kün . TAVRAT- . tavra-: r tavrattï
( VII 394). ( II 330); uru soqa
. tabïš an, tavïš an, tavšan, tavuš an. taqï taqï k d tavrattïlar ,
TAVÏ : satï tavï . satï . [ ] (Suv 1010).
TAVÏL . ( I 488). TAVRATÏ , : nom rdinig
TAVÏLQU . ( I 489). tavratï bititgil [ ]
. tabïlqu. (Suv 1819).
VÏŠ , ( III 165). terkin tavratï . terkin II.
. tavuš. TAVRATÏŠ- . tavrat-: ol anï birlä
TAVÏŠ-: satïš- tavïš- . satïš-. tavratïšdï c ( II 363).
TAVÏŠSÏZÏN , (Uig II 763). TAVŠAN: tavšan jïl . ( -
TAVÏŠ AN ( I 513).
tavïš an jïlï ( - ) (USp 141).
 576

. tabïš an, tavï an, tavïš an, tavuš an. . taz ar-.
TAVŠAQ: uvšaq tavšaq . uvšaq. TAZ AR- : r bašï
TAVUŠ , ( III 165). taz ardï -
. tavïš. ( II 178).
TAVUŠ AN ( I 525). . tazar-.
tavuš an öküz . TA ZIJÄT [a. ]: ta zijät qïl-
III 513). , ; : a ar
. tabïš an, tavï an, tavïš an, tavšan. ta zijät qïldï kö lin urup ,
TAVUŠLA- , ( III 335). (QBK 3751).
TAWAR . tavar. TAZÏ : edi ja šï ajmïš bu tazï tili
TAWARLÏ . tavarlï . o- ( .
TAWARLUQ . tavarluq. ) (QBK 3475).
TAWARSAQ . tavarsaq. TAZLA- , : ol
TAWARSÏZ . tavarsïz. anï tazladï (~ ) -
TAW . tav . ( III 293).
TAW LA- . tav la-. TA [a. ] , : b iki jumï sa
TAW LAN- . tav lan-. dür b g ta ï ( . .
TAW LÏ c . tav lï . ),
TAWÏC AN c . tavï an. (~ ) (QBK 3265); aj millätqa ta aj
TAWÏ . tavï . šäri atqa din ,
TAWÏL c . tavïl . ! (QBN 196).
TAWÏLQU . tavïlqu. TÄFAVÜT . tafavüt.
TAWÏŠ . tavïš. TÄFRIQ [a. ]: äm u täfriq
TAWÏŠ- . tavïš-. ( ?): jana äm u täfriq misa atqa öt
TAWÏŠSÏZÏN . tavïšsïzïn.
TAWÏŠ AN . tavïš an. [ ] (QBK 2601).
TAWÏŠ ANLAŠ- . tavïš anlaš-. TÄKÄBBÜR [a. ] , -
TAWRA- . tavra-. , : täkäbbür qamu tildä jerlür
TAWRAN . tavran. qïlï – ,
TAWRAN- c . tavran-. ( B269); täkäbbür libasin kejip tap salïn
TAWRAQ c . tavraq. [ ] ,
TAWRAQÏN . tavraqïn. [ ]( A277).
TAWRAT- . tavrat-. TÄMAM [a. ] 1. , ; ,
TAWRATÏ . tavratï. : kitabïnï ... tämamï rür qaš ari
TAWRATÏŠ- . tavratïš-. til bilä [ ]
TAWŠAN . tavšan. ( C499); aj uqušï tämam [ ],
TAWUŠ . tavuš. (QBH 1123); 2.
TAWUS AN c . tavuš an. , ; , :
TAWUŠLA- . tavušla-. tükäl r ažunu tämam jer
[ . ] , : bolu berdi [ ] (QBN 2815);
vrän lig berdi ta t [ ]: tämam är uvan t g qïzïl m zim rdi
(QBN 199). , (QBK 38614).
TA TU ( I 416). tämam bol- , :
TAZ I 1. , : baš ta bolsar ötrü bolur iš tämam -
(Rach II 245); 2. , (QBN 36410).
; : taz k ligi börk igä TÄMBIN (?): k[üz] ja ïda o u
(~ ) tanïbin bir qap sü üg köni berür m n
( . . [ ] ) ( ?) -
I 26); taz at tafar ï bolmas ( I6).
( III 149). TÄMPIN . tämbin.
taz jer , - TÄN [ . < . tanu-] ; qapu bašlar
( III 148); taz qoj r k ba ïrsaq k räk / täni anï birlä tapu saq
; ( III 148). räk
TAZ II . . ( IV B27). , /
TAZAR- ( II 77). (QBN 1893); tänim in ïqar a m ni bu anïm
 577

/ šähadät bilä k sgil a ïr tïnïm ( X494).

,/ TÄ RÏGÄN . te irkän.
[ ] [ TÄ RIKÄN (? II A80; USp 261).
] (QBH 2325): r tänin qašïttï - ba a tä rikän . ba a.
( II 307). TÄ RIKLÄ- : törttin
. tan. jï aq tä rikläp ajaju a ïrlaju tapïnu küjü kü ätü
TÄNÄ [ . ] - tut aj bi
: , , , ,
.( III 236). (Suv 66617).
TÄNBIN . tämbin. TÄ RILIG 1. ( ,
TÄNPIN . tämbin. ); ( ): köni
TÄNSI [ . , thien-tsi] bardï k ldi n ä grilik / qanï qalmadï bir kiši
( . ) (ThS II1). tä rilig ,
TÄ RI I 1. : r bušušlu tä ri bulïtlï boltï ;/ , [ ]
, – (ThS II79); (QBK 3829); qanï bir könilik qïlï lï
to an quš tä ridin qodï tabïš an tepän qapmïš qanï / qanï tä rilig iš jorï lï qanï ,
[ ] , ,[ ] , / ,
, [ ] (ThS II66); 2. , : tä rili , ?! (QBK 38213);
kli n dä ötrü sö üšmiš 2. (?): tä rilig qurt a
? (Chuast 73); tä ri jurtda qalmïš ja lï qamï bulu ïn jal aju tirilmiš
jal uq jarattï ( II 315); ölümdä ozmïš ter
3. : tä ri limkä l isi rtim , [ ],
] - , -
(E 12); tä ri nomïn jad[ajïn] tedi (ThS II18); 3.
- ; , : tä riligingärü bardï
», – (Man I 336); 4. , (Man I 3315).
: bu savï šidip m n ötrü olarqa ïn a TÄ RILIGDÄKI ,
tep te im aj-a dgülärim tä rimlärim : ol tä riligdäki qam mar amu m aqqa
, :« , ïn a tep ajïtï
!» (Suv 818). (Man I 3317).
tä ri jeri , : o ïnta tä ri TÄ RITÄM . tä ridäm.
jeri ärü qapa ïn a tï TÄRMÄL: aq tärmäl . aq III.
(Man I 136); tä ri tä risi TÄRS: tärs tärs ur- ( I 348).
, (Suv 219); aj tä ri . aj I; jašïn TÄRTIB [a. ] , :
tä ri c . jašïn; jel tä ri jel I; kün tä ri . kün jemä bu ärig sü rät-mä qamu negü t g terilgü
I; qun uj tä rï . qun uj II; qut tä ri atunï ... / munï tärtibi-mä kitabda adïrmïš
. qut III.
TÄ RI II: ög tä ri . ög II. ...; / e (QBK 513).
TÄ RI I ( . - TÄSBI [a. ] : du a qïldï täsbi
): t trü jana igdäjü tä ri i m n jemä küdti az ,[ ] ,
nom ï m n tegmäkä artï up anï savïn alïp n ä (QBK 19013).
ja ïlu ba a ba adïmï rsär TÄŠKÄN . ( I 443).
, . taškänd.
, TÄVAZU [a. ] : mu minlïq
nišanï tävazu turur
(Chuast 60). ( 279
).
TÄ RIDÄKI , - tävazu qïl- : tävazu
: tä rïdäki künkä j rdäki limkä qïlïqlïqnï kötrür idi , -
bökmädim . ( B281); tävazu qïlïn-
[ ] : ägär mu min rsä tävazu qïlïn
(E 73). , ( 280
).
TÄ RIDÄM : nošda TÄVBÄ [a. ] ; :
tata la raq tä ridäm bilgä bilig , ögdülmiš k miš tiriglikkä a ïp tävbäqa o ramïšïn
, (Man I 2618); ajur [ ...] , ,
elig b g tä ridäm o ušlu ol , -
 578

(QBN 40312); ölümüg unïtma anun tävbäqa ötükän j rkä ... qonmïs t jin sidip b rijäki ...
/ usanma ölüm k lgä tut a jaqa bodun k lti , -
, ,/ - , ... [ ]
, (QBK 3415). ... (To 17); n kä t zär biz üküš tejin
tävbä qïl- : özi tävbä qïlmaq tilädi , ( 39
);
turup / bajatqa sï ïnsa jazuqïn qolup - köni tejü bilsün alajïq seni
,/[ ], , [ ] ( B166); 5.
(QBK 3376); tävba qïlïn- : -
tilin kündä tävbä qïlïn ïl ja ï (-ajïn tesä) , . :
[ ] (QBN 3809). amlasarlar julajïn alajïn tesärlär
TÄVFIQ [a. ] , : qalï (USp 1620); ašajïn tesär
bulsa tävfiq bajatdïn qulï / qamu dgülükkä n edi turur – ( I47);
ïldï jolï ,/ özü baj bolajïn tesä
(QBK 2883); (QBK 596).
qamu iškä tävfIq bajatdïn tilä tep aj- : tarïqlïq tep ajmïš ažunnï
(QBK 686). räsul (~ )
TÄZIK , (?) (K 16). B191); iranlï lar qutad u bilig tep ajmïšlar
. täžik. [ ] « -
TÄŽIK Ä : arab a täž ik ä »( . . , ») (QBK 215);
kitablar üküš kiši tep atama u jïlqï tegü [ ] -
(QBK 713). , (QBK 27413); tep te-
TÄŽIK , ( I 387; qBN 3211). : elig b g ïn a tep tedi
. täzik. (Uig I 456); qata ünin qïqrušu ïn a
TÄŽIK Ä- . täž ik ä. tep tejürlär ,
TÄŽIKLÄ- , ( 34
).
III 340). TEBÄ : tebäsi ärü barmïš ürü
- 1. , : bu o ul n ter äni botulamïš -
?( I 74); t ginkä ïn a tep , -
tedi ( 594); 2. , (ThS II 8).
: qïrïq kündün so mu da (?) gän . tevä.
a nu ada ïta k ldi TEBIŠ . . (USp 5513).
, TEBIZ . tepiz I, II.
158); urum t gän bir qa an bar rdi TEBIZLIK . tepizlik.
, ( 147); TEBLIG: teblig kürlüg . :
uqušsuz kišini kiši temägü tab bodun t bligin kürlüg ü ün ,
(QBK 9016); 3. - ( 6
).
, , : jada jabïz boldï tep . tevlig, tevlüg.
al alï k lti [ ] , TEBRÄ- 1. , : tili
, , tebräsä sözdä atï ïqar
( 32); 4. . . ) , (QBK 2032);
: eltgäli uma aj bi tep sö läšdilär 2. , : quš qu un qonsa
: « [ - ïšï tart aj m n sögüt t brägäj qušlar qonma aj
]» (Uig I 87); oqïr lig mdi m är k l tejü miši artama aj ,
[ ] [ ], - , , [ ]
:« » (QBN 389); ) ( 805);
, ; , ; ja jer mun ulaju t bräjür ögü lär köllär jajïlïp
, ; .: ö rä n bar rmiš tepän ï ï lar ïr alur ,
biltimi , (Chuast 73); , -
šittim s ni m n elig birlä tep / bodunqa tusulur (Suv 6214); 3. ( ):
bilig birlä tep , - dïn qaš t bräsär ögsü bolur
, / [ ] –
(QBN 24215); dad is ähs r beg ü ün bu ( . ) (Rach II 3411); soltïn qulaq
kitab / ïqardïm ažunda atï qalsu tep bräsär tavar bulur
,/ – ( VII 349);
( B70); türk bodunu 4. , ( ):
 579

ïrtïn t brämiš ig ol . , - tebrät- titrät- . ,

( I221); 5. ( : kö ülümin jüräkimin rti ü t brät i
): ö dürti t brämiš t j lïnï ö ti , titrät i [ ...]
, ( I123). ( 45
).
tebrä- jorï- . , : ïn ïp TEBRÄTÏŠ- .- . tebrä-: ol jï
avïn a aruqï jetti kü i ala udï t bräjü jorïju brätišdi [ ] ( II 363).
umadï , TEF , : av ï n ä t f bilsä a
, , an a jol bilir ,
( 372); tebrä- [ ] -
qabša- (~ qamša-) . , : ( I 332).
bu ïr ulu ja jer altï türlügin t brä i qabša ï TEF IT- : ol tonïn
, , f itti
(Suv 6172). ( II 329).
TEBRÄN- . tebrä- ( II 240). TEG I 1. , , ,
TEBRÄN SIZ , : : ja ïmïz t girä u uq t g rti
bir or[unq]a t brän si jat urup -
(Uig III 146). ); kiši kö li tüpsüz t iz t g turur
8
tebrän siz jajïlmaqsïz . , (QBN 281);
: tebrän si jajïlmaqsï ulu tamudaqï t g a ï mgäk mgänti
jarlïqan u ï kö ül tur urup bu m ni s vär , (Uig III 4618);
amraq tü ümin ti är m n ïdalajur m n 2.

(~ ) (Suv 6161). , : jïl aj kün k är t g tiriglik k är

TEBRÄNIGLI , : , ,
qamu t bränigli bu sansïz qalïn / tanuqluq (QBK 545); künüm bat alïr t g jarumas
berür bir bajatï tünüm ,
/ (QBK 4415); aja ulu
(QBN 8510). g ögülüg t g si
TEBRÄNÜR , : qamu (Man III 257).
bränür tïndï jümdi közi ne teg . ne.
(~ ), (QBK 2992); TEG II : tabïš an jïl bešin ajqa t g
tözü t bränürkä tirilgü berür ( 21
).
(QBN 2827). . tegi, tegin II, tegin II, tegü II.
TEBRÄR , : tilädi TEG- 1- , : ol küntüz t gti
törütti qamu t brärig türk bodun t mir qapï qa
(~ ) (QBN 2355). (To 46); alqu tïnlï o lanï
TEBRÄŠ- . tebrä-: tä rili jerli t bräš i adasï ulu qutrulmaqqa t g ünlär
[künli] ajlï körüš i [ -
], - (~ -
( I92); kiši qamu t bräšdi ) (Uig I 154); ol vgä t gdi
( II 204); ja ï k lsä imräm (~ )( II 19); 2. .,
bräšür , .: biligin ulu luqqa t gdim
[ ] ( I 87). ( II 91); 3. -
TEBRÄT- . tebrä- 1. , - , : t gmä i m n t jin
( II 329); 2. ; , saqïntïm « [ ]», –
: ol jï ï tebrätigsäk ol - (O a2); 4. ; (
( II 360); 3. , , );
: r t väsin t brätti - ( , ): özü todma ïn a m ä
( II 329); 4. , gmäz aš ,
: ö arï sï ïmta j mä bata t brätü (QBK 2212); s ä törülüg törü
umatïn jatur m n ( . t[egdi]
), ( I89); a ïr qïnqa t gir bi
(Uig III 3735); 5. : r ja ïqa ( II16); 5. ,
brätti ( II 329). : atmïš a ušï öz bašï a t gdi
 580

(?) ... (Suv 61413).

(Man I 202); t gdi oqï öldürü . tegimlig bol- .: körgäli
[ ] , ( I 522); 6. : gimlig boltï ... (Uig III 1713);
qï a ö dänjän t g , silig bolsa qutqa t gimlig bolur [ ] -
(To 11); 7. : ït aqïrï atqa t gir at aqïrï ïtqa , (QBN 18310).
gmäs . ( - TEGIMLIG Ä , :
?) , ( gimlig ä išlärig isläti tä ri jeri ä barqu
?) ( I 363); 8. - k[öni] jol körgi[t]ti
(?): k mšip atï t gdimiz / aldap jana (~ ) , ,
qa tïmïz , ( III73).
/ , , ( I 472). TEGIMSIZ 1, , -
bodqa teg- . bod I; emgäk teg- . ; : t gimsiz kišigä bu
emgäk; jas teg- . jas I; tiläk arzuqa teg- . qur bermägü -
tiläk; tiläkkä teg- . tiläk. (QBK 2405); bi tapïn uqa
TEGÄR , : gimsi ermiš bi
ä t gär bölük ülüšlüg jerim bersün [ ] (Uig I 92); 2. ,
, (?): t gimsiz tapu birlä törkä t gir
(USp 2910). / jara sïz jaransa kör elkä tegir (?)
TEGÄRÄ , , : ,
tavar t gärä körsär a a-ma dgü - / , , [ ]
, (QBN 551).
( VII 2915). TEGIMSÜZ . tegimsiz.
TEGI , : t mir qapï qa TEGIN I ,
gi ertimiz [ ] - ; ( 24;
( 45
); jeti küngä t gi I 413; 222).
( VII 264); on oq o lï a tatï a t gi bunï körü alp tegin . alp III; esän tegin . esän II;
bili , jaruq tegin . jaruq III; kül tegin . kül II;
« » kümüš tegin . kümüš II; o ul tegin . ul
b15); ulu qa ki igkä t gi II; ozmïš tegin . ozmïš; to a tegin . to a II.
(Chuast L87). TEGIN II : qïrq jïlqa t gin (?) baj
Cp. teg II, tegïn II, tegin II, tegü II. ï aj tüzlünür -
TEGIG: a rï tegig . rï . ( I 349).
TEGIGLIG: a rï lï tegiglig c . a rï lï . . teg II, tegi, t gin II, tegü II.
TEGIL- I . teg- I: tegilmäs muradqa TEGIN III . tekin.
ï er tegär TEGIN- . teg- 1. : burqanlar
( 234
). biligi ä t ginälim
TEGIL- II . teg- II: ötrü ol baja ut ( VI380); qaju tïnlï atqa jolqa t ginsär ,
qap qara tünlä bir quru sögüt tuš bolup jïltï ï a ( VI435); 2. ,
dgirip sögüt bu ïqï a kö i t gip bir kö i t gilti ( , ): turqaru
qïnqa t ginür m n
, ( 732); azun azunta u un ödün
, ginürlär
( III84): anï közi t gildi
( II 130). [ ] (Uig III 43);
TEGIM , : bir tegim türmäk 3. , ; ,
( I 396). : ïn ip bu an qa ïmï nï körür bi
TEGIMLIG 1. , - nomïn eši ü t ginür bi ,
, : si lärgä t gimlig iš , ,
, (Suv 4053); 2. : [ ] (Uig II 8763); [tuta]
tä ri jerintä t gimlig bol un [ gini lär [ ] (Suv 717).
] [ ] TEGIN I: tegin bol- ,
(Man I 2933); 3. ,- ; , : tilägü-oq t gin bolmajuqqa ... ö
: anï ü ün t gimlig ol amtï m ä bu tü ümin nüklärin jegäli qïlïnur
ti ip ïdalap ... m ü nirvanï tilägülük , ...
(Suv 6104).
 581

TEGIN II : bu udnï onun aj [ ...] TEGIRMILÄJÜ , : a bašlaju

qa t gin išlätmäk boldum to duqta tü ü jaruqï t girmiläjü jarut ï
[ ...?] ( V14). ontïn sï ar jer suvï ,
. teg II, tegi, tegin II, tegü II. ,
TEGIN SIZ , ; [ ] ( . )
: s ki türlüg t gin si (Suv 3487).
orunlarqa elt ä i a ïr ajït qïlïn larïm rsär TEGIRMILÄJÜKI , -
, : t girmiläjüki ja t lim boltï ,
, , ( I58).
(Suv 13810); gin si tamu a TEGIŠ I , ( I 368).
, (Suv 9914). TEGIŠ II , :
TEGINMÄK (= . vedan ): bošu bergü a ï olarqa t giš
ginmäk ü ün amranmaq to ar , (QBN 18614).
(Uig II 615). TEGIŠ III , , ( I 368).
TEGI ( III 370). TEGIŠ- I . teg- 1. , :
TEGIR : ol at t girindän buqurdï ni ligim tarusqa t gišdi
( II 82). ( II 105); muš jaqrïqa t gišmäs
TEGIR- 1. . teg-: kü ändi bilägim ( II 105); 2. :
/ ja udï tilägim / t lindi biligim / t grüp an ar ja ï birlä t gš ip r atï be ür -
rtilür , [ ( . )
], [ ] (QBN 2514); qatïlsa qïlï baldu birlä t giš
, / [ ], [ ] , [ ],
[ ] ( II 148); quru lu turur bu (QBK 1285).
zamanä jasï / ara as ï t grür arala jasï TEGIŠSIZ , :
;/ [ ] lim körmišim bar t gišsi kiši / tirig (?) elkä jaz ï
, (QBN 3548); 2. . . kesil i bašï ,
.: bu bitigni m n bujan t mür ö ligin bitijü /[ ] ,
girtim , , (QBH 937).
(USp 1517). TEGIT . . . tegin
. tegür-. (Suv 60810).
TEGIRÄ , : ja ïmïz t girä ögä tegit . ögä.
uq t g rti TEGLÄR- (?) , : amtï munï
( 8
). iki kö t glärip san ajïn
TEGIR I . . (USp 1257). , ( 575).
TEGIRMÄ , ( I 490). TEGLÜG : ol tïlta ïn kinki
. tegirmi. azunlarda to a t glüg bolur
TEGIRMÄK ,
( I 506). (Uig III 7613).
TEGIRMÄN : t girmändä to a teglüg . to a.
to mïš sï an kök kökrägi ä qorqmas , TEGMÄ I , : qalïn bolsa qoldaš
, - ögär t gmä til [ ] ,
( III 282); t sizdä t girmän tur ursa [ ] (QBK 2474);
jara sïzda jar barïr kö ül sïrrï a ma sözün t gmägä
[ ], [ ] (QBK 25314).
( III 355). tegmä biri : bu t gmä
TEGIRMÄN I (?) (USp 1214). biri ä at urmïš ö in
TEGIRMI : bulïtsï tüntäki tolu (QBK 77); tegmä türlüg
girmi arï sü ük aj tä ri , , - . : t gmä türlüg ig igläldi
(Suv 21215). ( I 296); bir
zlüg tegirmi . zlüg II. tegmä . bir.
. tegirmä. TEGMÄ II , ( V 69).
TEGIRMILÄ- ; , TEGMILIK . . (USp 1626).
: t girmiläjü avlap ïn a tep tedilär TEGRÄ . tegirä.
[ ] , TEGRÄK , , : qu t grägi
(Uig I 414). ( I 477).
 582

TEGRÄKI , : TEGÜLÄ- I : nasi at tegülä

känt t gräki bodun buqun , tiläšä jesü ( . . )
( VA .41
); t gräki tapï ïlarï », , (QBK 3221).
( I .57). TEGÜLÄ- II : ol b gkä n t gülädi
tegräki tiri . , - ( III 326).
, : m ni qï ïm qan a TEGÜN I: qara tegün . qara III.
barjuq ol tep t gräki tiri j klär ïn a tep tedilär TEGÜN II . tekün I.
:« », – - TEGÜR- . teg- 1. .
(Uig II 2521). . .: sandu [balïqqa] taluj ö[güzk]ä
TEGRÄN : tegrän jekä . . (USp 821). gürtüm [ ] III
TEGRIKLÄ- : jarlïqan u ï kö ül[lü] ( 19
); bu r ol ïsï a aqqa
g süsin t gräsintä t grikläp an a-qïja j mä gürgän ,
qorqmatïn ajmanmatïn olurur . ( I 522); 2. , (
, . . .); t gürdü m ä s n qamu
, , gülük (QBN 22911);
( 337
). ja ïqa bu t grür jodu
TEGRILMÄKLIG - (QBK 12617); eligkä sözüm / t gürgil k lür tep
, : munu bu özüm
grilmäklig mgäklär , [ ], / (Q K 2976).
(Suv 4195). elig tegür- . elig II; jas tegür- . jas; ter
TEGŠIL- : ski atï t gšilip ja ï tegür- . ter II; til tegür- . til; tiläkkä tegür-
boltu , . tiläk.
( I117); s viglig körki m i an a-qïja Cp. tegir-.
mä t gšilmädin artamadïn turma -mu TEGÜRT- .- . teg- (USp 889).
, TEGZIM , : batatu birlä t g im
(Uig III 233); 2. : qa an qïlïp burun ütintä ur un
bir-ök t gšilip jala lar ara en üktä jala uqlar (~ )
qanï bolurlar , , (Rach II 22).
, [ ] TEGZIN- 1. , :
(Suv 5508). tamturmïš jula jalïnï t g kö i qaraqï jalïnaju
šaš- tegšil- . šaš- II. g inü turur
TEGŠÜR- , , : (Uig I 4515);
bajaqï t g tü t gšürüp burqan tü in b lgürtip un sansar i intä t g inü
ört otlu dijan saqïn qa kirmiš k rgäk , (Uig III 7616); 2. ; -
, [ ] , ( ): elimdä
( . ) , tört t gzindirn
(E 296).
( V A116). TEGZIN 1. : nom bitig bir t g in
TEGŠÜRÜL- . tegšür-: qamu tükädi
gšürüldi törü ö dilär / qaralï ürü li bir-ök (Uig II 7957); 2. : ulsu tüpsü
boldïlar ,/ to maq ölmäklig sansarlï t gzin -
(QBK 38410). , (Suv 4307);
TEGŠÜRÜŠ- . tegšür- (USp 308). 3. , . : beš azunlu
TEGŠÜT ( I 451). teg in suv i indä
TEGÜ I : lig sundï o urmïš aldï tegü / ( IV A .20).
jedi , / TEGZINDÜR- . tegzin- (Suv 30423).
(QBN 39011); qalï bu tegüni jejü bilmäsä TEJ . tev.
(QBK 3222). TEJÄN . te-.
TEGÜ II , ( III 237): TEJIN . te-.
tüpi ä t gü irtä [ ] ( . TEJI ( X b12): a ï u t ji kiš alïr
) (QBN 4201). n t rip , ,
. teg II, tegi, tegin II, tegin II. (QBH 15216).
TEGÜL : bu at tas t gül TEJIŠ- . te-: qan a l is älim tep
( I 329); bu turasï jer t gül tejiš ilär :« ,
[ ] , ( II 68). !» (Suv 62015).
 583

TEJTIK . tetig. TEKIN- . tegin-.

TEJTIL- , - KIN . tegin I, II.
(?): o lan t jtildi TEKINMÄK . teginmäk.
(~ )( II 121). TEKIR I . tegir i.
TEK I 1. , : t k ü qata oqïsar TEKIRMI . tegirmi.
[ ] ( VI75); TEKIRMILÄ- . tegirmilä-.
ïn ïp tegin al unï taplamadï t k taluj ögü kä TEKIRMILÄJÜ . tegirmiläjü.
kirmišig tapladï , - TEKIRMILÄJÜKI . tegirmiläjüki.
[ ] - TEKIŠ . .( I 368).
( 152); 2. , : TEKLÄR- . teglär-.
k tur ( I 334); t k k ldim TEKNÄ , ( I 434).
( I 334). TEKSIN- . tegzin-.
tek jalï uz . , : t k jalï TEKSIN . tegzin .
jüräki tašïnta bir tan u ti tomïlmatï TEKSINTÜR- . tegzindür-.
TEKSIL- . tegsil-.
(Suv 420). TEKŠÜR- . tegšür-.
TEK II . teg I, II. TEKŠÜRÜŠ- . tegšürüš-.
TEK- I . teg-. TEKSÜT . tegsüt.
TEK- II . tik- I, II. TEKÜN I , (?) (USp 494).
TEKÄ I ( III 228): qajada jorï lï bu . tekin.
ïm a t kä / qutulmaz s ni din aj rsig bögä TEKÜN II: qara tekün . qara III.
/ TEKÜZLIK ,
, ! ( I 507).
(QBK 32012); iki sa lï qojun iki sa lï kü bir TEL- I , , : r
kä bir qo qar beš qozï , tam t ldi ( II 22).
, , TEL- II ,
(USp 363). ( ): ol o laqït sa lïqqa t ldi
tekä saqal , ( II 22).
( III 228). TEL- III , (QBN
TEKÄ II: tekä baqšï . . (USp 288); 1371).
bu a tekä . bu a . TELGÄ-: telgä- bul a- . ,
TEKÄLI . . (USp 723). ( III 291).
TEKÄŠ: tekäš qul tudun . . TELGÄK: bul aq telgäk . bul aq I.
( 1 a1). TELGÄN-: bul an- telgän- . bul an-.
TEKI I ( III 230) TELIK I , , ( I 388).
TEKI II . tegi. TELIK II . . (USp 722).
TEKIL: taš tekil . taš I. TELIM 1. : t lim jarmaq
TEKIM 1. , : bu bar a I 397); söz as ï t lim
asï sanï boldï t kim [ ] (QBK 3815); t girmiläjüki ja t lim boltï ,
(QBK 1721); 2. , : , ( I58);
kim ar tï ja ï känt uluš / elig qazna ï tol ï al un 2. , : t lim arttï eldä ja ï känd
kümüš [ ] uluš [ -
, / ] (QBN 874); ol t lim
(QBH 4530). ökün ökündi ( I 132).
TEKIMLIG . tegimlig. telim türlüg , : t lim türlüg
TEKIMSIZ . tegimsiz. otlar anï da bolur
TEKIN , : jana-oq m ä s n t kin (Q K 1642); telim üküš . :
lmädi lim üküš aš i kü d tavar rdänilär
(QBK 23216). , (Uig III 4029);
tekin quru ïn . , , : üküš telim . üküš I.
arï ï bujansï dgü qïlïn sï t kin quru ïn jorïmaq TELIN- . tel- I: tam t lindi
alp mgäk te ir ( II 147); t linmä qartqa ... jaq un
, bat t linip (tenilip?) dgü bolur
– (Suv 1107). ... [ ] ,
. tekün I. , (Rach I43).
 584

TELIŠ- .tel- I: olar ikki tam t lišdi TEMIR I . temür i.

( II 108). TEMIRLIG : ïn a qaltï t mirlig
TELMIR- 1. , ta dïn ... ört jalïn önär rsär ,
II 179): törttin jï aqtïn t lmirä baqar r i
, [ ] (Uig II 2526); t mirlig b rgä
(Suv 6379); 2. , ( IV .7
).
; : edi orunlarïntïn ordularïntïn TEMLÄ- : qapu t mlädi
tajsarlar t lmirä kö in tä ri atunlarï a körürlär ( I 337).
TEMRÄGÜ ( I 491).
, TEMÜKÄ . . (USp 2234).
(?) ( I .46); n ä ünja TEMÜR I : tajaqlïq ja ïqa t mür
gli ažun b gläri / ölüm tuttï bardï közi t lmirä qalqan et , ,
, [ ] , (QBN 3067).
/ , [ ], temür arqï ( I 42); temür qazuguq
(QBH 18514) (~ qazuq) ( III 40, 338).
TELTÜK: teltük mün . (?) : . temir I.
kö ül ä jorï lï aj t ltük mün-ä / ajït aj s ni din TEMÜR II: temür bu a . . (USp 46);
bajat bir kün-ä , , baj temür . baj III; el temür . el VI; esän
, / temür . esän II; kü ük temür . kü ük;
[ ] (QBK 31414). ötükän temür . ötükän II; qutlu temür .
mu qul teltük . mu qul. qutlu III; töläk temür . töläk II.
TELTÜR- . tel- I: ol tam t ltürdi Cp. temir II.
( II 174). TEMÜR I : t mür i qïlï toqïdï
TELÜ , ; ( III 268); t mür i tük i
III 232). jana qïrma ï , , -
TELÜK: orpaq telük . orpaq. (QBN 3215).
TELVÄ , , : ÜRKÄN ( )( I 522).
bajat m n tegü i kiši telväsi , TEMÜRLÜG ( I 506).
, – TEMÜRLÜK ,
(QBN 2591); bu telvä iši kör qa an tüz bolur I 506).
- TENIL- . telin-.
?! (QBK 1098). TENRI- ( ): anï bašï
telvä munduz . , : taqï nridi ( III 282).
telvä munduz kiši bu bilin / ajïtmadï b glärkä a sa I 1. ,- , ,- ; -
tilin ,/ : ulu bodistvlarnï kö üli birlä t
, [ kö ülüg bulma ï bolur ,
], (QBK 377); sürsä (Uig II 4813);
kiši telvä munduz bolur , biliglig biligsi qa an t bolur [ ,
(QBK 1098); qal telvä ] ?( 87
);
. qal. 2. , : sü t i j ti bi o lan rti
( I 337). .
TEMÄN: temän jignä ( ( 268); qamu n kä ad ol t i b lgülüg /
), ( III 135). indä k ürmä iši aj külüg -
TEMI I . . (USp 29). ,/
TEMIN . timin. , [ ] (QBK 295 17);
TEMIR 1 : qaltï t mir qaz uqu 3. (?) (Uig II 8642); 4. -
jerkä toqïsar - 3- . , , ;
( IV B42); jeti temir son , : a ïrladïm ötrü ol
( 315). rdäm t i [ ]
. temür I. [ ] (QBK 3411); kü i t i toqïštï
TEMIR II: temir asaq . . (USp 546); ( II 103).
temir el i . . (USp 9113); temir qapï te adïn ï , ( 341); te
.( 46
); basa temir c . basa II; beg temir te , ( VI62); te qïl-
(quz) . beg II; otun temir . otun . : aj o lum b gi kä özü qïlma
. temür II. te ,
 585

(QBN 5710); te tuš . , , IN , : saju

:s ät tušu birlä ltis barïš berdi bilgin uqušïn t in -
, (QBN 3094); tuš
te . tuš IV; üküš türlüg te . üküš; ülgü (QBK 2315).
te . ülgü I; ülgü te tut- . ülgü I. TE IRKÄN -
TE II (?) ( I 528). ( III 389).
TE - , : quš t di TE IRLIK , :
[ ] ( III 390); oq t di ja ïšlïq t irlik ttimi rsär
( III 390).
örlä- te - . örlä-. [ ]( IV 46
).
. te i-. TE IT- . te i-: r oqïn t itti
TE Ä- , : ( III 396).
biliglig biri ä biligsiz mi in t ägli TE IZ I ( . . .): t izni
( . ) ( 98
). qaj ïqïn bökmäs
TE ÄD- , : o ul / küni ä I 100); bilig bir t iz ol u ï joq tüpi –
ädür ... negüni tiläsä bilür ögränür , (QBK 39113).
... / TE IZ II . . 107).
, (QBN 1401). TE LÄ- 1. , : bir
TE ÄK , ( III 366). i birgä t ilädi
TE ÄLGÜ ( III 403); 2. ; (
( III 388). . . .): tav annï torqusï t lim
TE ÄLGÜN ilämä ip bï mas
( III 388). ,[ ] ,
TE ÄR- . tega-: ol bir n ni birgä I 427); bu otlarnï t iläp qatïp i gül ö üp dgü
ärdi bolur ,
III 398). , [ ] ,
TE ÄŠ- . tegä-: bilgi m ä t äšdi (Rach II 123): sözü t ilädim / könilik ä ajdï
( III 393); , / (QBN
jegü i kü birlä t äšgü k räk , 35012); 3. , ;
(QBK 27511). : bu tildin ja ï qïlqï bilgü
TE ÄŠ I (?): k äš i kišilär räk / a ar t ilasä ötrü etsä išin
äš i bolur – - ( . ) -
(QBN 17012). / , -
TE ÄŠI pa , , - (QBK 12610); uqušlu k räk
, -o: özü kä t äši tutun ïl adaš öz tadu t iläšä
, (QBK 24712); kü i ä t äši (?) (~ ) (QBK 2747).
jüdürgil jükin TE LÄJÜ , : aš ï
(QBK 26911). iläjü je jemä aš üküš ,
TE ÄŠISIZ ; (QBK 273 3).
(Suv 65212). TE LÄN- . te lä-: r ïšïn t iländi
TE GÄŠISIZ . te äšisiz. ( III 400).
TE I- , (?) (QBN 1204). TE LÄN SIZ: ülgülän siz te ilän sïz .
. te -. ülgülän siz.
TE IL - TE LÄŠ - . te lä-: bir n i
( )( III 366). birgä t iläš di
TE IL- . te -: n äkä t gi bu sansar ( III 398).
intä to mïš tïnlï lar azunlu adar ögü i intä TE LIG , : a ulu
a t ilü beš azunlu t g in suv i intäki oma jïlan an a javlaq rmä kim amranmaq nizvanï a
bata tört to umlu qïsa ta atta ta ïlur rsärlär ilig ,
, (Uig III 867).
, - TE LIK . te lig.
,[ ] TE SIZ , , -
: kimi dä uvut bolsa qïlqï silig / qamu t isiz
[ ] iškä t gürmäz lig , ,
( IA .20
) ,/ -
 586

(QBK 1036); n t isiz körünsä körü TEPRÄŠ- . tebräš-.

ïdma et , TEPRÄT- . tebrät-.
, (QBK 34916). TEPRÄTIŠ- . tebrätiš-.
TE SIZIN (Suv 392). TEPSÄ- : bajat bersä t psäp
TE SIZLIKIN , (?) tu umaz t piz , c
(QBN 192 12). ( . ) [ ]
TE TÜR- . te -: ol qu š t türdi (QBN 30513); s vin in tiriglik bulajïn tesä /
( III 397). kišig t psämägil qatï lan usa
. te-. ,/ ,
- 1. , : ït ïsïrmas at t pmäs (QBK 25212).
temä , , - TEPSÄT- . tepsä-: ol m ni t psätti
( I 178); l qulin t pdi ( II 336).
( II 3); 2. TEPÜK ,
, : sundïla iši rmäs ( I 386).
örtgün t pmäk – TEPZÄ- . tepsä-.
(?) ( I 526). TEPZÄŠ- . tepzä-: olar qamu bu ïšqa
TEPIK : ol qulïn t pik t pdi pzäšdilär ( II 206).
( I 386). TEPZÄT- . tepsät-.
TEPIL- . tep-: t pildi jer TER I : bütün etüzintin ter aqïp önär .
( II 119). (Uig I 375); ter
IN- . tep-: r atïn t pindi burcaqlandï ( II 279).
( II 140). terkä beläl- ( III 196);
TEPIŠ . tebiš. ter bol- , ( I 332).
TEPIŠ- . tep-: ol m ni birlä t pišdi TER II 1. , ( III 148):
( II 87). bu udnï t ri ä kü ja ïda iki sïq tarï ... berür
TEPIT- . tep-: bar aj m n anta n
šri[n landaram] sa ramig t pitip qum qï mïq ... [ ] ( V7);
qïl aj m n , 2. , : ol t rgä kirdi
III ( III 212).
( üen322). ter ber- , : köni
TEPIZ I ( II 208). sözlüg rkä bajat bersü t r
TEPIZ II 1. : t piz qajda rsä tütüš ! (QBN 36514); ter tegür-
ol uruš , (~ ) : iši qïlsalar t rk t rin t grü
(QBN 3057); 2. : t piz kiši ber ,
( I 365). (QBN 3219); tiš teri . tiš.
TEPIZLIG : taqï j mä ïn a TER- 1. ; : tiriglik u uqtï terip
qaltï t pizlig jerdä uru sa ïp örmäz ä bu n i
(QBK 2786); ol jarmaq terdi
(Man III 143). ( II 39); 2. ( ): baqa
TEPIZLIK : tilämägäj dgü t pizlik kör kitabnï bu tergän kiši / hünärlï r rmiš
bilä kišilär bašï , –
(QBK 2512); anï t pizligi kimgä talqar , (QBK 611);
?( I 506). 3. (?) (USp 311).
TEPIZTÄKI , ter- jï - . : rät tergü jï u ... /
: t piz äki t vä majaqï ï ajï bajut u todur u a ï -
(Rach I98). ... / ,
TEPLÄŠ- : olar bu (QBK 3294); ter- jumït- . ,
ïšï qamu t pläšdi : ja ï bolsa eši ö är anï a ja termiš jumït-
( II 206). mïš anuq malï a [ ]
TEPRÄ- . tebrä-. , /
TEPRÄN- . tebrän-. ,
TEPRÄN SIZ . tebrän siz. (QBK 2521); ter- qavïr- . : tä ri
TEPRÄNIGLI . tebränigli. bur annï dgülärin terä qavïra sö lädim [ ] -
TEPRÄNÜR . tebränür. , ,
TEPRÄR . tebrär. (Uig III 7325); ter- qubrat- . -
 587

, : qa ïm q an süsi böri t g rmis , ( II 41);

... ilgärü qurï aru süläp termiš qubrat[mïš] [qamu] 2. , : alp ärigdä bilgä terigdä
ï j ti jüz r bolmïs , , , –
..., - ( I 388).
(~ ) (~ ), terig quvra . ,
(Man III 2119).
); toquz o uz bodunïmïn terü qubratï altïm
12
TERIL- I . ter-: j rïs jazïda on tümän
( 5). sü t rilti
TERÄ: terä jeri (?) , : ja ï ( 36
); qapu da terildi qalïn
ta t rä j ri töšandi jadïp / in i qolï qašï kök böri
al k dip [ ], (QBK 673); jana sa lur andïn terilmiš n i
, ; , (QBN 638).
/ , teril- quvran- . : suv i räki
[ ] (QBH 143). … terilü quvranu k lmiš lär ,
TERÄK I : bir tizig t räk (~ ) ... , -
( I 387). (Man I 3519).
TERÄK II: jabdu teräk . jabdu. TERIL- II , -
TERÄKLIG , (?): igläp ölsär jarïm tavarï ölür
I 509). jarïm tavarï t rilür ( )
TERÄKLIK ( I 509). , [
TERÄ : t rä mürän ] ,
( 204). ( I21).
. teri . TERIMSIN- . ter-: ol jarmaq terim-
TERÄ BIN [ . ] ; sindi , ( II 261).
; TERIN: terin quvra . 1. : bu
özini bošut u t rä bin jegü bujan dgü qïlïn kü intä tä ridäm kü läri küsünläri
(QBK 3604). terinläri quvra larï ašïlïp
TERBI: terbi ïnal . . ( VII 408).
TER I , ( III 148). ( IX97);
TERGÄN [ . tergen] : m iä töläk 2. , (Uig II 3029).
mürgä t rgän ud k rgäk bolup om rnï ala udïn TERIN- . ter-: ol özi ä j miš t rindi
rgän aldïm , , ( II146).
, TERIN ÄK ( I 510).
(MO V3). TERINSIZ: terinsiz quvra sïz .
TERGÄK . terkäk. , (Suv 29911).
TERGÄŠ- . terkäš-. TERI ( . . .): t ri
TERGI : tïlïn t rgigä t gir qudu ( I102); t ri t iz -
( I 429); jer rkän ašï ( III 370); t ri [bilig]
türtmä tergi ü ä , (~ ) (Suv 35021).
(QBN 33114). teri urï ( III 370);
tergï ajaq . tetrüm teri . tetrüm; tütrüm teri .
: kirip ötrü tergi ajaq bašlasa / anï dïn b gi tütrüm.
aš seziksiz jesä , [ . terä .
] / TERI ÜKLÄN- : suv
[ ] ri ükländi ( III 411).
(QBN 2131). TERIŠ- . ter-: ol m iä j miš terišdi
ajaq tergi . ajaq I; liv aš tergi . liv I. ( II 95); imräm
TERGÜ 1. terišti ( I 107).
I 428); 2. ( I 428). TERIT- : r t ritti -
TERI , : bir tilkü t risin ikilä ( II 303).
sojmas TERK , : qart t rk ö äd [ür edgü]
( III 244); t rigä ja sürtüldi bolur ,
( II 231). (Rach II I16); t rk k l ( I 350);
qujqa teri . qujqa. qïlï birlä alsa bolur t rk elig
TERIG 1. : anï jarmaq terigi kör (QBN 1824).
 588

terk ödün , : t rk ödün ol tïnlï entim ,

burqan qutïn bulïr - ( . ) (Man III 236).
( VI54); TERLÄ- : at t rlädi -
ölümüg unïtma ... k lgäj s iä t rk ödün - ( III 293).
, ... TERLÄN- . terlä-: at t rländi
(QBK 32215); terk tavraq . , : ( II 242).
mun ulaju ökünsär bilinsär kšanti qïlsar munu i TERLÄT- . terlä-: ol atïn t rlätti
kü intä t rk tavraq alq alï utur alqu qama ( II 342).
mgäklig ajï qïlïn larï - TERLIK ( I 476).
, TERNÄ- , (?) (Chuast L6).
( . ) TERNÄK 1. , : üküš ternäkig
, (Suv 1053). kör taradï ölüm / ölümüg saqïnsa aqar köz julum
TERKÄK , : ol t rkäk ba ïn kdi , (~ )
( II 21). ;/ ,
TERKÄN , [ ] (QBK 2866); 2. ,
( I 441, QBN 211, 7). ( I 477).
TERKÄŠ 1. ( I 460); 2. - TER ÄK , : önmiš ulu t r iäk
(~ ) ( I 460). üzä köp qašaqï
TERKÄŠ- 1. , - ( II 328).
: t vä t rkäšti . ter ük.
( II 206); 2. - TER ÜK , , : t r ük
, : alplar qamu t rkäšür suvïn i älim ( II 2).
( III 65); qalïn rän . ter äk.
rkäšür ( I 148). TERS 1. , : biligsi
TERKI . tergi. rs qïlïn ,
TERKIN I 1. , ; ( VI15); 2. , : edi
rkin sü ( I 443); 2. - rs turur bu aš i kü jegü / seziklig kišidin jesä
, : qama qurtlarnï qo iu lanï ,
terkini ( ) / [ ]
(Suv 61410). (QBK 15912); n ä t rs tügün rsä
terkin suv , ( I 443). baqsa jazar , ,
TERKIN II , , : taqï , [ ] (QBK 9213).
gü kü är si lär t rkin munï san ï lar bï ï lar ters tetrü . , -
? , , : t rs t trü körüm örit imiz
(Uig I 437); özü ölsä t rkin unït aj seni rsär -
, (QBK 19614). (~ ) ( IV 74);
terkin tavraq . , : j ters tetrü tetin ä . , ;
meni a ulu jïlan tikti t rkin tavraq tü imin ( VI .195).
jöläjü tutu lar , TERSGÄK , ( III 424).
, (Uig III 8814); TERSIKMÄK: tersikmäk tetrülmäk .
terkin tavratï . , : tä ri tä risi , (Suv 10918).
burqannï bu jarlïqa ïn šidip ötrü t rkin tavra ï TERSIN- I : b g a ar t rsindi
olurmïš orunlarïntïn örü turup ( II 240).
,[ ] TERSIN- II ,
, (Suv 40610). : baš t rsindi -
TERKIN III . terkän. ( II 240).
TERKIŠ I : qïlï[qï ter]kiš kiši birlä TERTÄR- : iglig kišikä üzätï
el išgü i , tertärmiš k rgäk
( VII 177). ( VIII M35).
TERKIŠ II: arqïš terkiš . arqïš. TERTRÜ , , -
TERKLÄ- , : ol ïšï t rklädi : t rtrü jana igdäjü tä ri i men nom ï men
( III 445). tegmäkä artï ïp ,
TERKLÄJÜ , , : r t rk-
läjü k lir (ThS II11); (Chuast L135); atï t rtrü
qanatïmïn silkinip j mä t rkläjü qalï dan qodï kišämiš qamša ju umatïn turur
 589

, , ,/
(ThS II58). (QBK 14510); t tiglik bilä
tertrü sa lï (Man II III6). r tiläkkä tegir
. tetrü I. (QBK 14514).
TES: tes tegirmä TETIK . tetig.
I 328). TETIM: tetim bol- , -
TES- . tez-. : jüräklig k räk b g jemä alp atïm /
TESÄK: tesäk turmïš . . (USp 110). jüräk birlä boldï ja ïqa tetim
TESIKI: tesiki ra . . (USp 7411). ; / [ ]
TESKIN- . tezgin-. , [ ]
TESKIN LIG . tezgin lig. (QBN 1566); bodunqa talusï k räk alp atïm / b ük
TEŠ- I . te-: bir ikinTisikä ïn a tep iškä ötrü bu bolsa tetim
teštilär (Uig I 437); ,/ [ ]
elig b g k lmiš mti umu su ïna sï bol[ma aj] (QBN 15014).
bi tep mun ulaju teš ilär « , TETIMLIG ; , ;
», – : k räk sü bašï a bu bir qa qïlïq /
(Uig III 6810). ... to t g tetimlig böri t g kü i
TEŠ- II , : baš : / [
sär / tamurïn t šär / - ] , , ,
[ , ] (QBK 24114). (QBN 1749); bu törtin tetimlig k räk bolsa
TEŠI : t ši t g jemägil jemä tavraqïn alp ,
, (QBN 2979). (QBN 4226).
TEŠIK , ( I 387). TETÏN- . tet- II: ol a ar tetindi
TEŠIL- . teš- II: qap t šildi ( II 144).
( II 127). inü baq- : anï
TEŠRÜM . tüšrüm. jüzi ä tetinü baqsa bolmaz
TEŠÜK , : t šük suvda b lgürär ( II 144).
( III 387). TETÏN Ä: ters tetrü tetin ä . ters.
TEŠÜKLÄ- : ol anï t šüklädi TETMILIK: tetmilik qara buqa .
( III 340). . (USp 162).
TET- I . te-: kimdä bir-ök kertgün TETRÜ I 1. , ;
bar rsär ol kiši timin ïn kiši tetir - : qalï t trü jetsä burundüq väzir /
, , qamu t trü boldï
(~ ?) ( V B113). , /
TET- II ; ; ( . ) (QBK 31810); 2. ,
: s ä mdi avnïp jorïr erdi öz / m ä ; , - : kimi bolsa dävlät uzadï
tetgü t g s n adïn boldï söz , lig / qamu t trüsi o i sözi ög bilig
;/ , ( .
, [ ] (QBK 4510); qul ); / ,[ -
ggä tetti ( II 292). ] , [ ] ,
TETIG , , - – [ ] (QBK 1774); b
: anasï t vlüg juvqa japar / o lï t tig qoša trü qïlïn lï bil t trü kiši
qapar : [ ], / , (QBH 15629);
, ( III 33); trü jana igdäjü tä ri i m n nom ï m n
bitig bilgü i r bolur k t tig , tegmäkä artï up ,
, (QBN 16811);
tig bolmasa iš o armaz kiši e - (Chuast 60).
, (QBK 11711). tetrü ï aru . , -
tetig bilgä . : te ig bilgä kiši (?) ( V B13); tetrü o aru .
( VII 2853). : ögü lär köllär rkä länip jajqalïp tetrü
TETIGLIK , - aru savrïl ï -
: tetiglikdä k ndü ajazdïn ozuq (Suv 63018); ters tetrü . ters.
. tertrü.
( 55
); t tiglik bilä bolsa rka bilig / tözü TETRÜ II , - ; , - :
iškä t grür bu bilgi lig burqanlarnï ü tü tö in könisin ä tetrü bilmäk
 590

uqmaq rür [ ] . (?) (Rach II 1125).

[ ] (Suv 2312); . tevi.
jara lï jara sïznï tetrü körüp / k räklig k räksizni TEVÄJ . tevi.
kertü sorup / a ïrsa ö ürsä s ä bilsä öz , TEV I- , -
, , ,/ : ol tonu t v idi ( III 276).
, , ,/ TEV IT- . tef it-.
(QBN 3514). TEVI : t vi ökdi -
tetrü ïn aru saqïnmaq qolulamaq . ( II 21); t vi ot k všädi
: bu on türlüg ( III 287).
dgülärni ü türlüg tetrü ïn aru saqïnmaq tevi qomï -
qolulamaqnï tö i jana kertgün qatï lanmaq ög ( III 136).
dijan bilgä bilig bu bešägü rür . tevä.
TEVIN-: uvun- tevin- . uvun- II.
- TEVIR- , : kin burqan
[ ]: , , - qutïn bulup n m tilgänin tevirär qama tïnlï larqa
, ( V B15); tetrü asï tusu qïlur , ,
kör- , ( , ): b g kök
ra irt ö lüg kö in qama quvra tapa tetrü körüp ( VI455).
ïn a tep tedi , , TEVIŠ- . tüviš-.
, , TEVLÄ-: tevlä- kürlä- . ,
(Uig III 4230). : ne ä tevlädimiz kürlädimiz ersär
TETRÜL- 1. , - ... tä rim emti bu on türlüg jazuqda bosunu
( II 229); 2. - ötünür biz ...,
( ): jel t trüldi , , ,
( II 229); 3. ,
: r qïlïqï t trüldi (Chuast 48).
( II 230). TEVLIG , : bilig bajiïq
TETRÜLMÄK , - bir ï aj bol usuz / t gip o rï t vlig anï al usuz
( II 26). – ,
tersikmäk tetrülmäk . tersikmäk. ;/
TETRÜM: tetrüm teri . : (QBN 3414).
trüm t ri jörüglüg taiši nom a, tevlig kürlüg . , :
( VI .386). köni tïnlï lar a tä rim t vlig kürlüg tïnlï lar
. tütrüm. üküš tä rim , ,
TETSÄ [ . , diei-tsi] : – , ( VI2).
tojïn tä ri purhannï tetsäsi – . teblig, tevlüg.
( VIII E5). TEVLÜG ( I 477): anasï t vlüg
TETSI . tetsä. juvqa japar / o lï t tig qoša qapar ,
TETÜR- . te-: ol anda t türdi [ ], / ,
( III 186). ( III 33).
TEV , , (Uig III 7229). tevlüg kürlüg . , :
tev kür . , ; , vlüg kürlüg zük arma bol u rmä
: t v kür tïlta ïnta anïn m n qïltïm rsär (Suv 55522).
qama qïlïn larï , ( . . teblig, tevlig.
), TEVLÜGLÄN- , -
(Suv 1025); b jer üzä n anda t v kür j lvi ( II 277).
arvïš joq kim ol umasar TEVLÜK . tevlüg.
, TEVRÄT- , ,
(Man II 59). )( II 330).
TEV- , : ol tig sïšqa TEVRIL-: evril- tevril- . evril-.
vdi ( II 15). TEVRILMÄK . , ;
TEVÄ : ol anï t väsin öktürdi , -

( II 181). « »
tevä quš ( I 331); tevä tabanï (= . samskara) (Uig II III1).
 591

TEVSI , , / anï birlä t zgin jemä t zginür

I 423). , ,/
TEVSÜZ: tevsüz kürsüz . [ ] -
, (Suv 4439). (QBN 2113); 3. , , -
TEVŠÄ- : jïp qamu t všädi ( , )( III 387).
( III 286). TEZGIN LIG ,
TEVŠÄL-: ušal- tevšäl- . ušal-. (Suv 65917).
TEVŠÄT- . tevšä-: ol jïpï t všätti TEZGINÜK : aja joldan azmïš bašï
( II 336). zginük [ ], ,
TEVŠÄT- II ( (QBK 17717).
e): ol anï t rin t všätti [ , TEZGÜR- . tez-: j mä uzun tonlu
] ( II 336). rsär r ä j mä özlärin saqlanu arïtï t zgürü
TEVŠIG , : bodun t všigi tutzunlar ,
bar a bo zï ü ün –
( . ) (QBK 2563). [ ] (Man III 386).
TEVŠIN- , : r TEZIG I , : t zig
ïšta t lim t všindi kejikdä alp b n –
( II 241). (E 442); tüz arzu sürgän tapu qa
TEVŠÜL- . tevšä-: jïp t všüldi zig , ,
( II 236). (QBK 2128).
TEVŠÜN- . tevšin-. TEZIG II ( I 387).
TEVÜR-: evür- tevür- . evür-. TEZIK I ,
TEZ- 1. , : ulu irkin az-qï a rin ( I 387).
zip bardï TEZIK II (?): o lan k kük t zkin bultï
( 34
); k jik t zdi ( II 8); (ThS II35).
uvutsuz kišidän jïraq tur t z-ä TEZIK III . tizik.
, (QBK 608); 2. - TEZIN- . tez-: ol t zindi
, : bitig i bor i sä biligdin ( II 146).
zär , TEZIŠ- . tez-: olar ikki t zišti
( . ) (QBK 15216). ( II 99).
tez- bar- . : bajat atï ajsa t zär j k TEZIT- . tez-: ït k jikni t zitti
barïr , ( II 305).
(QBK 2105); tez- kürä- . : TI I [ . , tie ] .
ol j klärtä ulu ï t zdi kürädi ( VII 46).
(USp 954); tez- qa - . : . ti I.
bar a qorqup b li läp ïraq t zdilär qa tïlar TI II . tï.
, , (Suv 510). TI- . te-.
TEZÄK : t zäk qarda jatmas TIBÄT . tüpüt I, II.
( I 386). TIBI: a ï tibi . ï II.
TEZÄKLÄ- ( ) TIBIN . . (USp 7121).
III 340). TIBRÄNŠI: tibränši qotï . . (USp 676).
TEZÄ . tizä . TID- . tit- I, II.
TEZGÄK , - TIDIG . tetig.
( II 289). TIDIK . titik I, II.
TEZGI ( I 429). TIDIM . didim.
TEZGIN- 1. , ( . TIDMÄK . titmäk.
. .): ï ri t zgindi TIG I . teg I.
II 255); qorqup bašï t zginür TIG II . tï .
( II 312); 2. , TIG- I . teg-.
, : bitisä qalur söz azun TIG- II . tik- I, II.
zginür , , TIGIG . tegig.
(QBN 2015); ol TIGIGLIG . tegiglig.
jerig t zgindi ( II 241). TIGILIG . tikilig.
TEZGIN 1. , ( , ) TIGIN . tegin I, II.
III 387); 2. : jarattï kör vrän tu ï vrülür TIGIRTSIZ: tigirtsiz tabïrtsïz . ,
 592

: tigirtsi tabïrtsï alqu tiki o ï ïraq ( B376).

i ö rülmiš ... burqanlarnï a ïrtsï bir t g tö i jandaq tikän . jandaq.
tüpi , . tikkän.
, ... (?) TIKI I , , : ol ünnü
(Suv 1665). tikisin in ... tatï lï šlok ta šut ši ilür
TIGIT . tegit. ... ( . )
TIGMÄ . tegmä I, II. (Suv 953); ja urar sü üg
TIGRÄT- , ( II 330). suv tikisi [ ]
TIGÜ . tegü I, II. ( I135).
TIGÜR- . tegür-. tiki o ï . , , :
TIJIN . te-. tigirtsi tabïrtsï alqu tiki o ï ïraq ö i ö rülmiš
TIJIN-LI [ . , thien-lieg] ... burqanlarnï a ïrtsï bir t g tö i tüpi
. (1328 – 1330) ( VII , , ... -
1813). (?) (Suv 1666).
TIJI . teji . TIKI II . teki I.
TITRÄ I . titräk i. TIKIKLIG : tikiklig ton
TIK- I : ton jigi tik ( I 509).
( . . )( III 25). TIKIL- . tik- III: jï tikildi
TIK- II : aj meni a ulu jïlan tikti , ( II 130).
(Uig III 8814); atï TIKILÄ- , : tikilädi
jïlan tikti ( II 20). ( III 326); qul aq
TIK- III 1. , , - tikiläsär ... [qul] aqqa ur u ol a ïlur
: bašlaju qïrqïz qa anï balbal tikdim , ... ; ( .
( 25
); ) (Rach II 192); jel ü ä jel tikiläp jeltirdi
bilgä biliglig šatu tikti beš azunu erklätip vi dä , ,
urtu uz ( I15).
, TIKILÄŠ- . tikilä-: til talašur
( III47); b gni uasïn ... alïp ašut jo tikiläšir ,
bašï ta tikgil ... ( I74).
( 488
); 2. , : TIKILIG : ol küvrügtin rti ü
qaju rdä bolsa bu rdäm törü / anï b g atap ja ulu b ük tikilig ün önär
elkä tikgü örü , , c
,/ (Suv 952).
(QBK 11315); etinlig tikilig ja ulu . etinlig.
3. , ; r jï tikti TIKIM I , (?) (Suv 4904).
( II 20); tikmägin ä önmäs TIKIM II . tegim.
, ( II 21); joq rsä TIKIR: tikir tikir et- ,
ažunda bu alim bögü / tikip önmägäj rdi jerdä ( I 361).
jegü - TIKISIZ , - (Suv 48418).
,/ - TIKIŠ- . tik- I: ol m ä ton tikišti
, [ ] (QBN 3129); ( II 106).
4. ( ), : a anlar / TIKKÄN , ;
qu u si äk jïlanlar ... / qu ruq tikip jügrüšür ; ,
,/ , , ... / I 401).
(?), ( III 367). . tikän.
TIKÄ- . tükä-. TIKLIN- .- . tik- III: jï
TIKÄN 1. , ( . . tiklindi ( II 244).
.): tikän tonqa ilindi TIKLIŠ- .- . tik- III: jï
( I 204); tikän ol uqušlu qa dünja tiklišdi ( 207).
tolu / adaq ursa j rkä kirür saqlan u TIKKÜ . tegü I, II.
, / TIKRÄ- I , : at a aqï
,– ; tikrädi ( III 280).
(QBH 18039); 2. TIKRÄ- II ( ): o lan
: tikän jlägän r üzüm tikrädi ( III 280).
bi mäs ol , , TIKRÄŠ- I . tikrä- I: atlar a aqï
 593

tikräšdi ( II 209). (QBK 19613); til lafz . , : sözin

TIKRÄŠ- II .
tikrä- II: o lan tikräšdi ajdï ša ïr mu ar m zätü / bu tili lafzï ma ni a ar
( II 209). ja zatu . , ,
TIKTAK [ . tikt k] : turmïš / (QBK 182); til qa ï .
tiktak ja i ürmiš k räk (Suv 36411); til qurïtma-
(?) ( VIII I24). ( . ):
TIKTÜR- I . tik- I: ol ton tiktürdi seni sözläjü šük qurïtmas tilig , ,
( II 174). (QBN 2556);
TIKTÜR- II . tik- III ( 411). til sal- , (?) (Suv 14811); til
TIKÜ I . tegüt I, II. söz . : kö ül qotqï til sözdä jumšaq k räk
TIKÜ II: tikü ögän . (?) ( . ) ,
(USp 1083). (QBN 615); telim bašnï jedi bu
TIKÜ , til söz bošï
( B138); til tar , (?)
I 358). ( VII 273); til tegür- , :
TIKÜLÄ- . tegülä- I, II. ol a ar til tegürdi ( I 335); til
TIL 1. . : tilin jalap tïd- : tili
( 657); tili birlä ja luq sözi sözlänür tïd bo jï udïma üküš
( . - , [ ] ,
) (QBN 327); 2. (QBN 18523); til tïdïl- , :
: kiši tilni bilsä bilür uzun bol a söz tep tïdïltï tilim [ ],
ma nisin , , (QBH 12637); til uzat- -
( B503): arab a täžik ä kitabtar üküš / , : jazuqsuzqa jarlï lig til
bizi tilimiz ä bu jum ï uquš - uzattïm
, / (QBK 3877); tili kel-
[ ] - : jig aš sürmä ilädi ili kelä bašladï
(QBK 713); 3. . : qatï lan u , , ;
ašnu til al u k räk / bu tildin ja ï qïlqï bilgü keräk ( 22); tilin tïn- : sözüg
(~ sti elig tilin tïndï ol
)/ (~ ) (QBN 42410); tilin söz
(QBK 1266). , : tüzlüg kišikä k räki bu ol / birisi
til - : amulluq bilä a tï tilin söz birisi kö ül ,
aj t ldï til , :/ -
(QBN 531); šitti o ul kör atasï sözin / til a tï – , – (QBN 8512);
ataqa evürdi jüzin tilkä ilin- ,
/ , , : bularnï tili ä ilinmä adaš
(QBK 524); til a ïz . , : ündädä i , (QBH 1264); ïz
til a ( I108); til a ïz qïl- til . ïz.
: beltä ïsïrsar til a ïz qïlur TIL- : r jarïndaq
[ ] , tildi ( II 23).
( VII 3610); til beküt- : bu TILÄ- 1. , , , -
aj t ldï olturdï aqru silig / közin jerkä tikti b kütti : s vülmäk tiläsä kišilär ara / a ï bol
tilig , ( .
(QBN 7912); til bilig . ), / ( 260
); s n dgü tilä
(= . jihva-vijñ na) ( VI398); til jaz- (QBK 2214); kö ülüm avnï iläp
, : ötüg urur ( 379); 2. :
ötnümäs m n tilimni jazïp . - qutrul[ u jol jï aql]arï tiläjü qoptïn sï ar el
, (QBN 673); ulušlarï k ti
til jor- , : tiläk bilgükä ( III60);
bir tilin jorsa tap [ ] , kirip känd i indä tilädi tüšün
, (QBK 192).
(QBK 2333); til jorït- : qalï dgü bolsa tilä- istä- . : balïqtïn tašqaru
ul qïz silig / anï t g bolur kim jorïttï tili önüp ö i ö i jadïlïp orun orun saju tilägäli
is ägäli bar ïlar (~ ),
,/ , ,
 594

[ ] (Suv 62223); ( II 259).

d kö ül t gürüp tilä lär istä lär TILÄN- . tilä- 1. , -
, (Uig I 61); tilä- küsä- : gü savï tilängil .
. : iki öz körüšmäk tiläsä küsäp / ( III 43); 2. -
ä k lmägil s n barajïn tiläp : altï jü altmïš altï qoqpu m n kün bermiš
,/ , [ ] üntä tilängü ol [
, (QBN 26912); tilä- ] ;
qol- . (Man III 225). ,
TILÄGÜ: tilägü al- : (USp 354).
anu i birlä ja ï ilägüsin aldï , TILÄŠ- . tilä-: ol m ni birlä n
( 81). tiläšti [ ] ( II 310).
TILÄK , ( I 412). TILÄT- . tilä-: ol anï tilätti
tiläk arzu ber- : ( II 310).
bajat kimkä bersä tiläk arzusï / anï šükri boldï TILDÄ- . tildä-.
janut qïl usï TILDÄM . tïldam.
, / [ ] TILDÜR- . til-: ol anï bi äk bilä tildürdi
(QBN 648); tiläkimni berdi ( II 176).
qamu arzular TILFÄ . telvä.
(QBN 868); tiläk arzu je- TILGÄ 1. , , : bir tilgä
: qamu qa tusulur kör erdämlig er / bu t ( I 420); 2.
erdäm bilä er tiläk arzu jer ( I 429).
, / TILGÄN 1. ( . . .):
[ ] (QBK 2313); qa lï tilgäni t g üs ün altïn arquru a arïlu
tiläk arzu kel- ( ): to arïlu vrilü t vrilü -
iläk arzu k lsü özi tïn runu ,
, (QBN 2314); (Suv 13320); nom tilgänün [evirdä i] [ -
tiläk arzuqa teg- - ], (Uig I 17 1);
: k lip t gdi elig turur orduqa / ögi kö ili 2. , : kün tä ri tilgäni t g arï süzük altun
tegmiš tiläk arzuqa ilüg ,
/ ( . ), - ( V 21).
(QBK 191); tiläk ber-: llig tilgän . llig; qul aq tilgäni .
: tiläk bersü tä ri kü äzsü qul aq; tiz tilgäni . tiz I.
seni TILI , -
(QBN 3908); tiläk bul- , ( III 233).
: qut ol b g jaqïn bolsa qutqa TILIKLIG , : t k
kiš i / tiläkin bulur bar a etlür iš i – n huints no[mlu ] nom tiliklig küsüš ü ä
(~ ); ,/ [tïnlï ]larqa ke ürü asï tusu qïl[ alï] saqïn ïn
- li t gindim rd[im] , ,
(QBN 548); tirig bolsa ja luq tiläkin bulur ,
, (QBK 1926);
bu aj t ldï buldï tiläki tükäl ( üen204).
, (QBK 4310); tiläk bulun- - TILIM I , : bir tilim t
( ): bajusa tiläki bulunsa tükäl ( I 397).
- tilim qïl- , : tapu qïl a a ïr
(QBN 11313); tiläkkä teg- - bašï nï tilim [ ]
: biligli uqu lï tiläkkä tegir ( . ) (QBH 13438).
- TILIM II . telim.
(QBN 2314); tiläkkä tegür- - TILIMSIN- . til-: jarïndaq
: tiläkkä t gürgäj tilimsindi ,
könilik seni ( II 262).
(QBN 4016); arzu tiläk TILIN- . til-: t ri tilindi
. arzu; arzu tiläk bul- . arzu. ( II 149).
TILÄKLIG . tiliklig. TILIŠ- . til-: ol m ä jarïndaq tilišdi
TILÄMSIN- . tilä-: ol andïn n ( II 108).
tilämsindi , [ ] TILKI : taj an ï ïp tïšlatu / tilki to uz
 595

tašlatu / rdäm bilä ög[ü]lälim , TI I . tï ï.

/ , / TI ILÄ- . tï ïla-.
( II 343). TI IZ . te iz I, II.
. tilkü, tülki. TI LÄ- . tï la-.
TILKÜ : bir tilkü t risin ikilä sojmas TIP I: tip tirig : kö ül ölmiš
rsä bolur tip tirig [ ] ,
III 244); böri tilkü arslan a ja to uz / s ni din [ ] (QBN 4077).
qutulmas ölür avda tüz , , , TIP II . te-.
/ TIPANKARI . dipankari.
(QBN 3863). TIPIN- . tepin-.
. tilki, tülki. TIR- I , : j ti bur anlar
TILKÜLÄN- , ulušïnda tir ün
III 202). (Uig II 8987).
TILLIG (Uig III 7228). TIR- II . ter-.
TILTÄ- . tildä-. TIRASUK . tarazuk.
TILTÜR- . til-: r jarïndaq tiltürdi TIRAVINTI [< . ?] . .
(Tiš 42b4).
( II 175). TIRAZUK . tarazuk.
TILUTAMI [ . tilottam ] . . (Tiš 19b5). TIRÄ- : ol qapu tirädi
TILVÄ . telvä. ( III 262).
TIM 1. , ( III136); TIRÄGÜ , ( I 447).
2. ( III 136). TIRÄKLIK : bu jï ol qapu qa
TIMÄ-: etin- timä(n)- . etin-. tiräklik [ ]
TIMÄN-: etin- timä (n)- . etin-. I 511).
TIM I ( III 136). TIRÄL- . tirä-: saqa barsa munda
TIMIN 1. : timin keldim bu ja lï t lim / uzun bol a söz tep tiräldi tilim
( I 409); 2. , : tört , [ ] -
ulu lar birikip timin bütmiš tüz ol ;/ , , ,
[ ] , ( . ) (QBN 3192).
(Suv 36515); 2. : turqaru TIRÄN- . tirä- 1. , -
köni kertü jorï ïn jorïsar ol timin kišigä sanur : ol tamqa tirändi
, II 146); 2. , ;
] ( VI34): : tirändi unamas b rü k lgäli / n
kimdä bir-ök kertgün bar rsär / ol kiši timin ïn eš tuš qadašlar jüzin körgäli ,
kiši tetir , /
, (~ ) (QBN 3543); tirän
( V B113). arqa b rmä ja ïqa ,
ür ke timin . ür. (QBK 1286); r ïštïn tirändi
TIN I ( III 138). ( II 145).
tin tizgin . ( I 339). qatï lan- tirän- . qatï lan-.
TIN II . din. TIRÄ SIZ . dirä siz.
TINÄSI . tänsi. TIRÄŠ- . tirä- , : ol
TINKI . . (Tiš 33a5). ni birlä tiräšdi ( II 95);
TINTSUJ [ . , dien-tso] tözün birlä uruš / utun birlä tiräšma
(USp 8839). [ ], /
TI I [ . , tie ] . [ ] ( I 414).
( VI 1842, 2516). TIRGÄK: tirgäk jultuz .
. ti I. ( ?) ( VII 2 ).
. 16
TI II: ti tur- ( III 356). TIRGÄŠ- . terkäš-.
TI III; ti ür : ti ürkijä TIRGIN . terkin I.
to mïš ö ümü mti-sün jïlïmï jašïmï jet i TIRGÜD- : tirgüdsär tä r[i
, , tirgüdür] ölürsär tä ri ölürür ,
(Uig II 8878). ; , -
IV . te I, II. (Chuast 26).
TI Ä- . te ä-. TIRGÜK : bu kök tirgüki ol könilik törü
 596

– (QBK 2024); vin in tiriglik bulajïn tesä / kišig t psämägil

bular ol haqiqat bu din tirgüki / olar bilgi ol cïn qatï lan usa ,/
äri at köki ,
, / (QBK 25212); tiriglik ïd- ,
(QBK 2578). : qaju n ikä ïdsa tiriglik kiši / s vüg boldï
TIRGÜR- : munta-da adïn taqï ö i ol n , ,/
as i kü joq kim bu ala urmïs a bars tirgürgülüg (QBK 16012); tiriglik je-
, , : tü ni mät jedi -mä tiriglik
jedi / ölüm jer seni s n usanma üküš
(Suv 61018); qanï ol ölüg tirgürügli kisi - -
, (QBK 2799). ,[ ], ,
TIRGÜZ- : ölüglärni tirgüzmäk esän (QBK 472); tiriglik qïl-
a ( 90
). : k dik ta ï birlä tiriglik qïlajï
TIRI I: el i tiri . el i II. (?) (QBK 3897).
TIRI II: tegräki tiri . tegräki. TIRIGLÜGLI : ölügüg
TIRIG I ( . . . .): tirigi tiriglügli b g ( . ), -
kü bolta ï rti ölügi jurtda jolta jatu qalta ï rtigiz (Man I 2428).
, TIRIL- I 1. : jal uq m gü tirilmäs sïnqa
kirüp kerü janmas
49
); alqunï ölürgäj bir tirig ïdma ajlar ,
( II 17); III 65); bu dünja ï indä tirildi üküš
ata öldi rsä o ul bar tirig , (QBK 526); 2. , -
(QBK 742); tirig dgü saqïn[ ] : ölüg tirildi ( II 127);
( . ) (Man I 225). tirilsü kö ül bolsu näfsim ölüg
tïrig bar u , (?): (QBK 30317); ja bir
qan a üs ündä ölüg bar unï qojdï qan a bašïda sa ïtsa jana terlümäs / otu suv ï ïtsa jana tirlümäz
irig bar unï qojdï [ ] ,
, ,/ ,
( 318); tirig esän . - ( . ) (QBN 1804).
: bir-ök o ulum bu tušta tirig san qavïšsar TIRIL- II . teril- I, II.
TIRILGÜ 1. : tarï la turur dünja elig
[ ]! (Suv 62314); taqï si bu qutï / tarïša orar r tirilgü otï ,
jirtin üdä tirig san rür si , – ;/
( 48
); tirig öz , ( .
1. ( . ): bi i tirig [özü] , ) (QBK 6515); 2.
mü si ingärü ötün[ür] : törütti tüMan mi bu sansïz tirig / tirilgü
(Man III 2511); 2. : bu tsujlu mgäklig berür qodmaz a ïn birig
tïnlï umu su ïna sï qïlïp igintä o uru , [ ]
umasar m n m ä j mä tirig ö n gülüg ol , / ,
(QBK 6211);
, tilädi törütti qamu t brärig / tirilgü berür jem
, [ ] ?! (Uig III 414); tutar ol tirig
tirig özlüg : ol quvra ta rigmä , , ,
tümän tirig ö lüglär [ ] (QBK 18413).
(Suv 8215). TIRIMSIN- . terimsin-.
TIRIG II: küni tirig . küni III; ü ün külüg TIRIN . terin.
tirig . ün. TIRIN- . terin-.
TIRIGLIK : negü ol tiriglik negü ol TIRINSIZ . terinsiz.
ölüm / qajudïn k lir m n qajuqa jolum TIRI : tiri et- : qulaqïm tiri tti
?/ ( III 370); jasïn
? (QBK 4817). tiri ttürdi
tiriglik bul- : tiriglik bulup er java qïlsa III 370).
/ özin otqa attï ošul jïlqï u , , TIRIPUR . (Uig II 534).
, / [ , ] TIRIŠ- . teriš-.
, (QBN 3471); TIRJAQ , ;
 597

: k räk qat šäli ä k räk tirjaq et / ... k räk tut qamu -

ota ï k räk rsä qam / ölügligä härgiz asï qïlmas (QBK 603); biliglig tiši er
m ahil er tiši –[
.., / ] , –[ ,
,/ , , ] ( C88); tiši körki qïlïq ol -
(QBN 8812). (QBN 3247);
TIRKASAKUTI [ . d rgha akti] . . 2. -
(Tiš 43b4). , :
TIRKÄŠ . terkäš. ja ï nüklämiš bir tiši barsï körtilär
TIRKÄŠ- . terkäš-. (Suv 60916);
TIRKI I . . (Tiš 43b4). atavaki j kni tapa ïlarï tiši i käklär
TIRKI II . tergi. ( 249
).
TIRKIN . terkin I, II. tiši kiši : tiši kiši tüšüräjin tesär
TIRKIŠ . terkiš II. it sütin i gül
TIRLÄ- . terlä- ],
TIRNÄ- . ternä-. (Rach I21); tiši kišiläri körki m i
TIRNÄK . ternäk. (Man III 227), tiši tïnlï : tiši
TIRSÄK : sa larïn tart[ïp] tö ün jumšaq tïnlï bu vu tü intä tutsar u u to urur e
elgin kökü lärin [tir]säklärin toqïdïlar ,
( VII 2713).
, , TIŠLÄ- , : negü alsa tišlä ušaq
(Uig III 154). tan ula [ ],
TIRTI [ . t rthika] , (QBN 33113);
; ( üen292: VI59). dün tišni ikin o ura tišläp tu up
TIŠATIVI [ . di adev ] . . (Tiš 32 5). (Rach I152).
TIŠI . tetsä. TIŠLÄN- I . tišlä-: or aq tišländi
TIŠIK . tizik. ( II 244).
TIŠ : otuz iki tišim ürü jen ülär / üzüldi jïpï TIŠLÄN- II ( ): o lan
kör sa ïldï birär [ ] , tišländi ( II 244).
;/[ ] , TIT- I , ,
(QBN 4045); jen ü .: bi nitä adïn kim bol aj bu erin tïnlï
ti igi t g körtlä tišläri kö ülümin jüräkimin rti ü ün tü üg titip munu isig ö ïn ula alï uda ï tep
brät i titrät i , tedi « , , ... -
,
( 450
). », – (Suv 6114).
tiš teri (?): bï ïš qïl kü ü tit- ïdala- . , , -
tsä bï ïl a ï / usa tiš t ri ber k silsü o ï .: abam bir-ök bu tü ümin
, , ti sär m n ötrü ülgüsü sansï mün qada larï
, / , qartï b ig jiri ig qanï igig a rï qorqïn ï
, ajman ï bar anï ti miš ïdalamïš bolur m n
(QBN 3362); tiš üti ( ) (Rach II 232). , [ ]
. tïs I. ], [ ] : -
TIŠ- . tes- I, II. , ( ?),
TIŠÄ- : ol or aq tišädi , , (Suv 6142); qotur- tit-
III 267). . qotur- I.
TIŠÄK ( I 387). TIT- II 1. , : ol t titti
TIŠÄL- . tisä- 1. : ( II 292); 2. . -
or aq tišäldi ( II 128); 2. , : olarqa äfa qïldï dünja
: t girmän tišäldi titip (QBK 30714).
( II 128). TIT- III , ( ); baš titik titti
TIŠÄSTVUSTIK [ . di asauvastika?] ( I 386).
(Tiš 47b3). TIT- IV . tet- II.
TIŠÄT- . tišä-: ol or aq tišätti TITIG . titik I, II.
( II 307). TITIK I , , : topraq qa a tam
TIŠI 1. : tišidin t gär rkä t siz qïju titik jo uru , ,
 598

( VI82); aqmïš qanï topraq-ta ti ik titräšdi ( II 217).

jo rulup jerkä juqup turmïšïn körtilär , TITRÄT- . titrä- (Man I 184).
tebrät- titrät- . tebrät-.
(Suv 61915). TITRI- , : tit sögüt bu-
TITIK II : bas titik titti ïqï mi türlügin titrijür
( I 386). ( I164).
TITIKSIG , , . titrä-.
: qara qu titiksig bu börk ev i i / jaruttï jašïq TITRÜ . tetrü I, II.
birlä rklig kü i TITSI . tetsä.
, , ; TIVÄ . tevä.
[ ] TIVDAR [ . devad ru] . (Uig IV22).
(QBK 2189). TIVI . tevä.
TITIM I . didim. TIWÄ . tevä.
TITIM II . tetim. TIWDAR . tivdar.
TITIMLIG . tetimlig. TIWI . tevä.
TITIN- I , (?): TIZ I 1. : anta [ötrü] termiš b glär
ntünü ulu jarlïqan u ï kö üllüg o ï jalïnï bujruqlar iki ti in ökü ü olurup ... elig b gkä ïn a
rïnta ol a bar jegäli ti inmädi tep ötüntilär
, , …, -
],
(Suv 61613). (Uig III 2812); ti in ökitip
TITIN- II . tetin-. (Uig II 4778); 2. , (?) (Suv 6303).
TITIN Ä . tetin ä. tiz tilgäni : tiz tilgänin
TITIR 1. (?): titir bu ra m n bört ä i uzun körklä eliglig iki ïduq qollarï
ürü köpükümin sa ar m n – , -
] (?), , (o -
(ThS II4); jana al ï bolsa qïzïl tilkü ?) (Suv 3492).
g / titir bu rasï t g kör ö sürsä k k TIZ II: tarï art tiz . tarï II; tizä tiz . tizä .
] TIZ- I ; : ol j n ü tizdi
/ ( II 9); qua äklärig tizä
[ ] urïp (Uig II 4776).
(QBN 17410); 2. ( I 361). söz tiz- . söz.
TITIRÄ- . titrä-. TIZ- II . tez-.
TITIŠ- . tit- II: ol m ä jü titisdi TIZÄ (?): tizä tiz
( II 89). ( III 123).
TITIZ , ( I 365). TIZGÏN: tin tizgin . tin I.
TITIZILIK , ( I 506). TIZIG 1. : jen ü ti igi t g körtlä
TITMÄK (= . ty gad- tišläri ,
hanam): jeti türlüg nomlu d tavar rsär kertgün ( 450
); 2. , : bir tizig
a šapt šidmäk titmäk bilgä bilig uvut avjat bu räk ( I 387).
jetägü rür - jevig tizig . jevig.
, : , - TIZIK: kezik tizik . kezik I.
, , [ ], - TIZIL- . tiz- I: j n ü tizildi
, ( V B61); inimi ni tü in [ ]( II 127); tizilmiš titir
ti mäk b lgüsi , - g u ar jelgürär
(Suv 61821). , (QBN 187); tümän
TITRÄ- , : tal ïbïqï t g äk tizildi
ti räjü (Suv 63720); ( I 233).
jüräki [ti]träjü bujruqlarqa j[?]na-ök ïn a tep tedi TIZILDÜRÜK ,
[ ] , ( I 529).
(Uig III 1211). TIZIM 1. , ( I 396); 2.
. titri-. ( I 396).
TITRÄK I: titräk i qarïmïš . . TIZIN- . tiz- I: ura ut j n üsin tizindi
(?) (USp 2617). ( I 146).
TITRÄŠ- . titrä-: kiši tomlï dïn TIZIŠ- . tiz- I: ol m ni birlä j n ü
 599

tizišti on ( II 100). rsär , -

TIZLÄ- : bo ra rig tizlädi (
IV A48); tïdï tutu .
( III 293). , : anï n tïdï tutu iši lär
TIZLÄT- . tizlä-: ol tizlätti n ni bar rsär anï bar a [ketä]rip m ni sözlämiš savïmta
[ ]( II 342). kö ülü lärni jin kä udu u ilar
TIZLIN- .- . tiz-: j n ü tizlindi ,
( II 243).
TIZMÄ , ( I 433). (Uig III 288).
TÏ: tï orna lï , , TÏDÏ SÏZ 1. ,
(Suv 5729). ; : ötrü küni ä tïdï sï
TÏ , : küsäjürlär rti birgärü rdi
küntämäk tï si ni körgü ü ün - (?) [ ] ( 86); anta
, ( III96). ötrü inisi bimb sin to ia va irlï lur ïsïn kötürüp
TÏB [a. ] : nü um bilsä tïb häm tïdï sï kö ülin kilimbi j k utru bardï
jora bilsä tüš [ ] , , ,
(QBK 1463). , ,
TÏBRANŠÏ . tibränši. ( . ,
TÏD- 1. , ( . )
. .): ber qapu tïdma barsa kiši - (Uig II 2616); 2. ( VI010).
, , - tïdï sïz qada sïz . :
[ ] (QBK 2763); kün aj jaruqïn tïda qatï lanur tilintäki bu tört türlüg münintä qada ïnta ketär tört
türlüg tïdï sï qada sï arï til bulur
( I27); negü ter šitgil ... / biligsizni bordïn [ ] ,
söküp tïd ï , ..., / ,
( . ), [ ] ( VI122);
(QBK 1094); 2. : tïdï sïz tutu suz .
bularnï aqï tïdma (Suv 16922); örtügsüz tïdi sïz .
(QBK 33112); 3. ( ): örtügsüz.
kimni burunta qan önsär tïdu umasar TÏDÏ SÏZÏN , -
[ ] : tïdï sïzïn birtäm k lir ,
, (Rach II 210). ( IX23).
tïd- jï - . , : TÏDÏL- . tïd-: kün tä ri kirdi j r i intä
jïraq ïdmasa tïdsa jï sa rig [ ], jarumaqï tï ïldï ( .
, ),
(QBN 1264). ( I23); kirpi t ri in köjürüp külin burunqa ürsär
. tïj-. tïdïlur
TÏDÏ 1. , : adïn kišilärtin ,[ ] (Rach I130);
tïdï bar saqlan ïl atasï lï tapa k lmiš t g od uraq tïdïlmadïn
, ( I214); 2. , lgäj -
: biri sözlägü ol toquzï tïdï / tïdï , ( 72
).
söz tübi aslï bar a jïdï [ ] tïdïl- tutul- . ,
, – : / - (USp 4512).
Cp. tï ïl-.
(QBK 3915). TÏDÏN- . tïd-: tapu qa rik bol
tïdï ada . , : jazuqtan tïdïn
asurilar garu ilar antarvilar kinarilar mogoragilar , (QBK 651);
ol kišikä n tïdï ada qïlu uma lar , , tilim tïdnumadï t lim sözlädi
, , , (QBK 32411).
(Tiš 48a8); tïdï ot tïdïn- tutun- . (Chuast 100).
: [bu tört] türlüg tïdï otlarï . tï ïn-.
i ö i ... birlä i ürsär sökmäkig tïdar TÏDÏŠ ( I 407).
[ ] - TÏDMAQ: tïdmaq sergürmäk qïl- -
... , [ ] , : adïnlarnï süsin ärikin
(Rach II 3103); tïdï qïl- , tï maq s rgürmäk qïlur m n
: nom boš ut ïlarqa tïdï qïltïmï (Uig II 691).
 600

TÏDTUR- . tïd- ( VII 4019). mä so an ï tatï lï tïla urmaq drämkä tükällig

TÏDUL- . tïdïl-. bolu t ginäjin
TÏ - . tïd-. (~ ) (Suv 5014).
TÏ Ï . tïdï . TÏLAQ ( I 411).
TÏ Ï LÏ , - TÏLDA- 1. : tilin tïldama mdi k sgil
; ( I 496). sözü , (QBK 2379);
TÏ ÏL- . tï -: r ïštan tï ïldï 2. , : bu bitigni kim alïp
( II 126). lsär n gükä-mä tïldamajïn bü ürüp b rür bi
. tïdïl-. , , ,
TÏ ÏN , : bu tï ïn k ldi , (USp 129).
( III 171). TÏLDA , ; , -
TÏ ÏN- . tï -: r ïštïn tï ïndï : m ä rabbum ajsa n lük qïldï anda /
( II 145). negü tïlda ïm bar :
. tïdïn-. ?» – / [ ]
TÏ ÏNDÏ , ( I 449). ? (QBK 38713); ol a ar tïlda
TÏ ÏŠ- . tï -: olar bir birig tï ïšdï qïlur ( I 462).
( II 93). . tïlta .
TÏ LÏN- .- . tï -: r ïštïn tï lïndï TÏLDAM : ažun fäljäsufï
( II 242). i bolmasa / n a tïldam rsä kišädi tilig
TÏ ( )( III 127); , /
tï at qudruqïn tügüp tigrät [ ] , ,
(ThS II6). (QBN 22610).
TÏ - I , : oq bašaqïn TÏLÏ: buza u tïlï . buza u II.
taš tï dï TÏLÏ : tïlï jarplï orna lï . ,
II 14). : tïsï jarpsï orna sï rmä rti ü
TÏ - II: baš tï - (?): bulun bolïp bašï tïlï jarplï orna lï örüg amïl t brämä qamšama
tï dï , ( I 307); tö lüg ( )
rän körüp bašï tï dï (~ ), (~ );
( III 231). , , (Suv 565).
TÏ DA- , TÏLÏQ- 1. , : kiši
III 278). ni birlä tïlïqdï
TÏ RA- , ( II 116); 2.
III 277). : r esiz tïlïqtï
TÏ RAQ I 1. , : o raq ri ( II 117).
tï raq j mi anï o laq - TÏLMA Ï ( . . .):
, ( I 468); uquš qa biligkä bu tïlma ï til
2. ( II 212). (QBN 248).
TÏ RAQ II , (?): k ldi b rü TÏLQAT- . talqït-.
tï ra ï ( I 468). TÏLTA- . tïlda-.
TÏ RAQLAN- ( II 274). TÏLTA 1. , , : bükün
TÏ RAŠ- . tï ra-: o lan tï rašdï künkä t gi mo lar tqa tapïnmaq tïlta ï bu rür
(~ )( II 212).
TÏ RAT- . tï ra-: o lïn ïšqa tï rattï (Uig I 95): bu
( II 330). tïlta ïn anïn munta qalma ït küsäjü t ginmä
TÏJ- , : ol anï tïjdï
(~ )( III 244); ( üen293); 2. . . ,
sökün kelgü jolnï a ïlïq tïjur - : t ginmäk tïlta ïnta a lanmaq bolur
,
( C232). (~ ) (Uig II 913); qï ašï tïlta ïnta ud
. tïd-. qojïn to qa ödiräk taqï uta ulatï üküš t lim
TÏJUQ . ( ?) lüglärig ölürüp o
(USp 152). ( . ) , , ,
TÏL . til. , ,
TÏLA U ap , (Suv 5056). (Suv 411).
TÏLA URMAQ , : m n tïlta qavïra . : [se]ki
 601

türlüg isig ig bol ulu tïlta ï qavïrasï , ( )( I 192);

(?) tïn u ur- , :
(Rach II 134); avant (~ avïnt) tïlta . avant (~ ol anï urup tïnï u urdï
avïnt). ( I 177); näfäs tïn toqïr . näfäs.
Cp. tïlda . TÏN- 1. : r ulu tïndï
TÏLTA ÏNTAQÏ , : ( II 40); elig b g bu savï ši ip ulu
ol baja ut o lï tïlta ïntaqï in sirägülük savlarï tïnïp ïn a tep tedi
ke ürü sö lädi , ( ?), (Suv 6239);
(USp 102 b12). 2. : bir ulu qamïšlï b rk arïqqa kirip
TÏLTA LÏ , - ötrü an a tïn alï olur ïlar
: j l tïlta lï ig to a ö in b lgüsin bilmiš
rgäk , (Suv 60815); vingä k lip tüšti jattï tïnïp
( ?) (Suv 5929). , (QBK 2256);
TÏLTA SÏZ : [tïl]ta sï [evintä] 3. , : qamu
tütüšgü[ i ke]rišgü i bolur bränür tïndï jumdï közi ,
(Uig III 811). (QBN 3621); ažun bod[u]nï tïndï
TÏLTAN- . tïlta-: iškä ködükkä avïn ïn qutun
tïltanïp ja uqda bošun alï barmadïmï rsär mti (QBK 9412); 4. -
tä rim ja uqda bošunu ötünür bi , , : jï la tïnma ,
, [ ] (QBK 38812); ja mur tïndï
, , , ( II 28); k lsä uma tüšürgil
, tïnsïn anï aruqluq ,
(Chuast L125). , [ ],
TÏN , ( I 339): ažun tïnï jïlïrdi ( II 316); ikigü sözi tïndï bir söz
( ?) (MK II 283); üzä ( .
u tïnï ïraqtïn an ulaju kö ünür qaltï lin ua ) (QBN 3608); tïn
saju tütün tütär ä ( . ) ! (~ !) ( II 28).
, tilin tïn- . til.
( 384). TÏN : in tïn . in .
tïn al- 1. : burun i in ä önüp tïn alu TÏN Ï- , : t tïn ïdï
umasar ( ?) ( III 276).
(Rach I141); 2. - . tun ï-.
, : birisi tol aqta TÏN ÏŠ- . tïn ï-: tlär qamu tïn ïšdï
tïnïmïn altï (?) ( II 217).
(Suv 720); tïn amrul- TÏN RUN- : räžlänsü elig
( ): r tïnï amruldï - tu ï in rünü / tiläk arzu k lsü özi tïn runu
( I 249); tïn boša- ,
( ): tïnïm rti ü bošar ... kün tä ri jaruqï ;/
közümtä arïtï kö ünmä (QBN 2314).
... TÏNDUR- . tïn-: tiläk t g tapu qïlsa
(Uig III 3730); tïn buz aq - tïndrur b gin [ ] ,
: tïn buz aqqa m [ ] ,
(Rach I162); tïn özkä (QBK 948); jükümni jüdär s n tiläk iš jorïr
qodï al- : ïn / qatï qorqtï / meni tïndurur s n s ä jük t gir
özkä qodï aldï tïn . , - , [ ]
, (QBK 331); [ ]; / ,
tïn toqïtlï , : tözü tïn toqïtlï ... (QBK 941); ol m ni
/ mu ar boldï mu lu .., / - tïndurdï ( II 176).
(QBN 3174); tïn toqïr , - TÏNÏ LÏ , : tilin sözlädi
: tözü tïn toqïrqa ölüm bir qapu / kirür bu bar a gü äna / du a birlä tïnmaz tïnï lï
qapu qa j rï lï qamu , tïna [ ]
– ;/ , , - [ ]; /
(QBN 9311); tïn u - ( ): [ ] (QBN 22812); u u lï jorï lï tïnï lï ne ä
r tïnï u dï ( I 164); / tirilgü s ni din bulup bir i ä ,
tïn u uq- 1. ( I 192); 2. - [
 602

], , , (Uig III 888).

[ ] (QBN 149). TÏNTURA , (Man III 162).
TÏNÏL- . tïn-: mgäktin tïnïldï TÏNTURUL- . . tïn-: sukavati
( II 130). atlï jirtin ü o ušïnta to maqï bolur anta j mä
TÏNÏŠ : ölüm boldï a ïr tïnïš körsä an ulaju k lmišlär birlä tušušmaqï bolur al u
n . [ ] an ulaju k lmišlär ü ä tïnturulmaqï bolur -
(QBH 5924). , sukavati,
TÏNLA- . tï la-. (= . tath gatas)
TÏNLAN-: öglän- tïnlan- . öglän-. (Uig II 4664).
TÏNLÏ : b lï ï av ï to ï TÏNVAR : iki baqïr t[ïnva]
tu a ï ... bolup ajït qïlïn qïlur tïnlï larï ölürür rnï urnï qïlïp s[a ïp qajïn] urup i sär ... isigligkä
, , jarašur
... , (?), , ,
( 22); ba ïrsaq bolun [ ] ... (Rach II 156).
bar a tïnlï üzä TÏ I , ( I97).
(QBN 4364). TÏ II : ol eliglär qanlar or usïnta
tïnlï jal uq . : qama ï ol nom nomla uluq orunta nom tï qa jï ïl ajlar
bar a tïnlï jal uq , ,
( V A .23); tïnlï o lanï , ,
: bu bujan dgü qïlïn kü intä alqu (?) (Suv 4326).
tïnlï o lanï adasï ulu qutrulmaqqa t g ünlär TÏ AN , (?): bir
/ tï an ja (USp 9126).
- TÏ Ï : eltin elkä tï ï pa uaj ï
(~ ) (Uig I 154); tïnlï bolup jorï ïm rsär
öz (SA2); tïnlï turalï .
: mun a tïnlï qa turalï qa ö ötäg i ?) (Uig II 7837).
boltumu tï ï sav ï . (?): balïqdïn
(Chuast 39); n ä üküš tïnlï balïqqa ulušdïn ulušqa eldin elkä tï ï sav ï bolup
turalï ölürdümüz rsär jorïdïmï rsär mti anï bar a ökünür bi
(Chuast L110); tisi tïnlï , ,
. tisi. ,
TÏNMAQSÏZ , - ( IV 21).
(Uig I 175). TÏ ÏLA- , ( III 404).
TÏNMAQSÏZÏN : to maqlï TÏ ÏZ . . (USp 747).
ölmäkli tilgän ä tïnmaqsï ïn t gzinür TÏ LA- , : elig tï lar
rsä anï sözläjin -
(Suv 36719). , (QBN 21712); biliglig
TÏNMÏŠ . . (USp 144). bögülär sözin tï la u
TÏNSÏRA-: ögsirä- tïnsïra- . ögsirä-. (QBN 26214).
TÏNSÏZ : tïnlï tïnsï iki türlüg jirtin ü- ešit- tï la- . ešit- II.
lär – (Suv 4415); TÏ LAŠ- . tï la-: ol m ni birlä söz
tïnsï rsär qama ï ï jaš ot tetir tï lašdï ( III 398).
, ( VI323). TÏ LAT- . tï la-: ol m ä söz tï lattï
TÏNŠÏDU . . (USp 668). ( II 359).
TÏNTSUJ . tintsuj. TÏ RAQ : tï raq bï u kün ol
TÏNTUR- . tïn-: bir ödün sönmä ( VII 321).
tïnturma mgätirlär . tïra aq, tïr aq.
, TÏ RAQLÏ , ;
( VI446); jeti kün bel ä bo a suvda jorïp : qa ïr javlaq a ï lï tï raqlï tïnlï
kümüšlüg otruqqa ta qa t gdi ... ötrü tïntur alï , ,
saqïntï , (Uig II 3522).
TÏQ- 1. , : ol qapqa un
... [ ] ( 368); tïqdï ( II 16); iki
män äktä kirip bir ödün-k jä aru ïn tïntur alï jat ï qulaqïnda tolu tïqsar ketär
, - [ ] , (Rach I177);
 603

2. : qaju kiši ašï qarïnta tïqmïš ... amïl t brämä qamšama tö lüg ( )
rsär bu otu i ün (~ );
... , ,
(Rach II 258). (Suv 565).
TÏQÏL- . tïq- 1. , - TÏŠ I : a ï avja tïšï qamattï ( -
: k ndükkä un tïqïldï ?) ( II 311);
( II 129); vgä kiši tïqïldï tïlïn tügmišni tïšïn jazmas [ ]
( II 129); 2. . ., ( II 20).
.: bu savï elig b g ši ip tïš igä- , : bo ra
ürkä b li läjü a ï ï ü ä tïqïlïp a ïlaju ïn a tep tïšïn igädi ( III 254);
sö läti tïš sï za- ( III 283);
, , , tïš sï za ï ( I 464).
(Suv 62213). . tiš.
TÏQÏLA- , ( III 326). TÏŠ II (?) ( III 125).
TÏQÏN- . tïq- 1. , - TÏŠ III: tïš at (
: r jü ta arqa tïqïndï III 125).
( II 147); 2. TÏŠÏ . tiši.
( II 147). TÏŠÏQ- . tašïq-.
TÏQÏŠ- . tïq-: kiši vdä tïqïštï TÏŠLAT- . tïšla-: ol anï tïšlattï
( II 104). ( II 343).
TÏQÏT- . tïq-: ol a ar aš tïqïttï o TÏT ( II 120; VII 2917).
( II 308). TÏT- . tïd-.
TÏQMA: tïqma üzüm TÏTÏ . tïdï .
( II 16). TÏTÏ SÏZ . tïdï sïz.
TÏQTUR- . tïq-: unu qapqa tïqturdï TÏTÏL- . tïdïl-
( II 174). TÏTÏN- . tïdïn-.
TÏRA AQ : töpüdän adaqna tïra aq TÏTLAN-
ï a [ ] III 199).
(Man I 1720). TÏTMAQ . tïdmaq.
. tï raq, tïr aq. TÏTSU I . . I 3); tïtsu š ila .
TÏRAZ . ( I 30). . (USp 836).
TÏRÏ AQ . tïr aq. [ . , tho ]
TÏRMAL- , - ( III 207).
: anï jüzi tïrmaldï TOBÏQ : tobïq ü ä m bolsar ulu
( II 230). arï jolqa t gir ,
TÏRMAŠ- : olar ikki tïrmašdï [ ] ,
( ?) ( II 207). (USp 429); taš tobïq ( ?)
TÏR AQ , ( III 382): to an ( VII 204); i tobïq
quš tïr aqï su ulunmuš ?) ( VII 2011).
(ThS II66). tobïq sö ük ,
tïr aq al- : alma tïr aq ( I 380).
(QBK 24214). TOBULA . . (USp 11414).
. tï raq, tïra aq. TOBUL AQ (?) (Rach II 3176).
TÏRSUL [ . tri la] : ïrsul TOD: tod u uz , :
tutmïš eligi , balïqïmnï ulušumnu bu munta tod u u sav-
(Suv 49020). larïn körüp s rgüm t g rmä
. drzul.
TÏRT: tïrt tïrt jïrt- . (Uig IV A31); tod u uz
: anï tonïn tïrt tïrt jïrttï qïl- , : aja qa iltäkkä
( I 341). gimlig tïnlï larï aja sï tod u u qïltïm rsär
TÏRTÏ . tirti. , -
TÏSAQ . . IV3). , ,
TÏSÏZ: tïsïz jarpsïz orna sïz . (Uig II 7719).
, : tïsï jarpsï TOD- : qamu jesä i sä a ïr
orna sï rmä rti ü tïlï jarplï orna lï örüg todur , , ,
 604

(QBK 1033); özü todma ïn a . tod-, toj-, toz-.

ä t gmäz aš , TO U : kišikä tusulur kiši
(QBK 2212). güsi / bu e gü kiši ot bodun to usï
tod- qan- . , - ,/
: jeti todtï qandï , (QBN 2394).
(QBK 31812); ü tod a qan a bolur ba ra u (? TO UR- . to -: vlig to ursa közi
bu ra u) , jolqa bolur [ ]
(?) (QBH 18022); bo uz [ ], ,[
tod- . bo uz I. ]( II 176).
. to -, toj-, toz-. . tod ur-.
TODA-: toda- u uzla- . , TO URT- .- . to -; m n anï
: köni nomta jorïta ïlarï körüp to urttum ( II 256).
söküp sarsïp to ap u u lap kö üllärin qarïnlarïn TO URUMSÏN- .- . to -: ol
erintür üm bor ïntur um örlät im mgät im rsär anï to urumsïndï ,
, , ( II 263).
, (Suv 13610); TO URUN- .- . to -: ol qarïn
utrun- toda- öznä- . utrun-. to urundï , ( II 202).
TOD UR- . tod-: adruq adruq TO URUŠ- .- . o to -: ol
ta ta su tatï lar ü ä to urta ï bolajïn ni birlä qarïn to urušdï -
[ ] ( II 201).
(Suv 1187). TO U . todu.
. to ur-. TO UN- . todun-.
TODLÏ (?) (QBN 3864). TO UR- . to -: jalï nï bütürgü to ur u
. toslï . ï , – -
TODQUR- . tod ur-. (QBK 2204); bu r ol a ï to ur an -
TODU: toq todu . toq I. , ( I 517).
TODUMSUZ : todumsuz bolur bo uz to ur- . bo uz I.
ol közi suq kiši / közi suqqa j tmäz bu dünja . todur-.
ašï , , I ( III 127): s vigli t lim boldï
;/ vmäz ja ï / elin qo tï qa tï süzüldi to ï -
[ ] (QBK 1031). [ ] ,
TODUN- . tod-: r todundï / , ;
( II 144); bo uz bir todunsa iki (QBN 13612); jašïq badï jüzkä
kün barïr ( . ) qara jüz ba ï / ažun toldï bütrü qara jer to ï
, (QBK 28217). ;/
bo uz todun- . bo uz I. ( . -
TODUN SUZ : todun su ) (QBK 28914).
uvutsu suq j k , , tuman to . tuman I.
(Chuast L252). II . tu II, III.
TODUR- . tod-: suq otïn ö ürür - I 1. ; , :
toduru umaz , ölümkä to ar bu to lï kisi , ,
(Man III 2912); , (QBK 3142); jana bu nom
jetürsä i ürsä todursa qarïn / quru ïdmasa rdäni o rïnta ja ïrtï kertgünc to ar
bersä özdä barïn , ,
, [ ] / ( V B30); 2. ( ):
[ ] [ ], , to ar qut küni elkä inclik bolur
(QBK 14015). ,
bo uz todur- . bo uz I. (QBK 1146); ta ta lardï udu jer jarudï udu kün
. to ur-. to dï , ,
TO . ( III 142). (ThS II39).
. toj vi. to - belgür- . , (
TO - , ( II 324): ) (USp 1014); to maz batmaz bilig .
üküš n körü to mïš rsä közi [ ], , .
, (= . anutpadad-harmaks nti) ( VI127); to a
(QBN 2046). tegzin- -
 605

: qa lï tilgäni teg üstün altïn arquru turquru (savïn ï ) j girmi satïr kümüš alïp o ulluq
aqtarïlu to tarïlu evrilü tevrilü to a tegzinü bertim -
, III
, , ,
(Suv 1337). ( III3).
- II , ( ): to mïš qadaš . : e im
sü üg batïmï qarï sökipän kögmän jïs to a inim to mïšïm qadašïm kim j mä am arïm
jorïp qïrqïz bodunu uda basdïmïz qïlma unlar ,
[ ]
(?), (USp 3017).
, [ ], TO MÏŠ II: bar a to mïš . bar a II; er
( 35
); taqï bolmaz ersä azun to mïš . er II; ken to mïš tarqan . ken II;
barca qodtum / ögüz teg aqajï tüpi teg to ajï kin to mïš . kin IV.
[ ] , / TO RA- , : t
, , , to dï ( III 277);
(QBK 38910); a dï qïzïl bajraq / to dï qara arslanlaju kökrädim / alplar bašïn to radïm
topraq , / , /
( III 183); to to dï ( I 125); ad ïrnï si irin alïp ušaq
( III 183). to rap köligätä qurï ïp ... sür sär
1. ( III 224); 2. : ,
ötrü t gin to a joq ï aj bušï ï m n tep tedi ... (Rach I182).
:« , » TO RA U , , :
673). to raq to ra usï (Rach I182).
to a teglüg . , (?) TO RAL- . to ra-: t to raldï
(Uig II 2914); ig to a . ig. ( II 230);
TO AN : to an quš tïr aqï su ulunmuš ton kirdän to raldï
(ThS II66); to an ( II 230).
quš tä ridin qodï tabïš an tepän qapmïš , . to rul- I.
, [ ] ,[ ] TO RAN- . to ra-: ol özi ä t to randï
[ ] (ThS II66). ( II 240).
to an ersig . : jüzi körki TO RAQ ( I 468).
körklüg k räk häm jülüg / to an rsig ünlüg TO RAŠ- . to ra-: ol m ä t to rašdï
sözi belgülüg [ ] ( II 211);
, ;/ ton kirdin to rašdï (~
, – (QBK 13316). )( II 212).
TO AR : to ardïn batarqa jorïp TO RAT- . t ra-: ol a ar t to rattï
zginür / tilämiš tiläki s ä k ldürür - ( II 330).
[ ] / - TO RÏ . to ru.
, (QBN 31811); to ar- TO RÏL I ( I 482).
dïn jašïq baš kötürdi örü TO RÏL II ( I 482).
(QBN 3914). TO RÏL III: adam to rïl . adam II; alp
TO Ï- . toqï- I, II. to rïl . alp III; basa to rïl . basa II; ozmïš
TO ÏL . tu ïl. to rïl . ozmïš; qutan to rïl . qutan; turuq
TO ÏLÏ . toqïlï . gü to rïl . turuq III.
TO LA . ( 15
). TO RU 1. : to ru jol
TO MA . . (USp 1224); qara to ma (QBN 19010); 2. , -o; ,
. qara III. -o: borluq turïqa to ru tölä bolsun -
TO MAQ ; . ( :
to maq tïlta ïnta qarïmaq ölmäk bolur [ ] (USp 3219).
to ru tomludu . , :
(Uig II 115). kü ümni bädrünkä lig iki ba lïq bö kä to ru
TO MAQSÏZ . , tomludu sa ïm (~ ?)
(= . asa sk ta) (Suv 23014).
TO MÏŠ I : inim antsunï (?) ( II5).
to mïšïmï tujnaq šilavanti a sojun sajïn ï . to uru.
 606

TO RU- , : ol m ä (USp 1073).

to rudï ( II 80). . to ru.
TO RUL . to rïl I – III. TO UŠ: kün to uš . künto uš.
TO RUL- I . t ra- (Uig III 246). TO UT : kün to utta
. to ral-. ( VIII I22).
TO RUL- II , TO UZ . toquz.
(Uig III 7823). TO UZÏN ( T V4).
TO RUŠ , : ol m ni bilä Cp. toquzïn .
jolqa to rušdï TOJ 1 1. , ( III 141); 2. -
[ ] ( II 212). : ulu ki ig qama bodun toj qap a t gi
TO SUQ: kün to suq . künto suq. bardïlar ,
TO TUR- . to - I: tä ri o ul to turdï ( II A65).
( II 173). toj tüšür- : tüšürsä toju
TO U I . ( 44
). d körüp b rk jerig / jïraq ïdmasa tïdsa jï sa
TO U II . toqu I, II. rig , ( )
TO UL- . to - I: to ulsa o ul , , ;
(QBN 1117). / ,
TO ULÏ . toqulï . (QBN 1264): an toj . an I.
TO ULU . toqulu . TOJ II , : andïn so o q an
TO UM I , ; dük oj berdi ... ürlüg ašlar ürlüg sürmälär
: r to um jüzdi - ubujanlar, qïmïzlar ašadïlar i ilär
( III 59). ..,
. toqïm, toqum I. , ,
TO UM II: to um ažun . , (?) ( 109); quvra tïn
( III26; Uig II 3642); to um ažun quvra qa ... tojtïn tojqa ..,
tut- , : adïn bir tïnlï tiši (~
bars qarnïnta to um ažun tutdï ) ( VIII G5).
(Uig III14); to um toj quvra , (?) (USp 4310).
tut- , (Suv 5846); tört TOJ III ( III 141).
to um . tört. TOJ IV [ . , thu i] .
TO UMLU ; - (?) ( III 141).
(Suv 15222). TOJ V , : toj toldradï [
TO UR- . to - 1. ( ] ( III 447).
): ura ut o ul to urdï TOJ VI . ( III 142).
( II 80); ol tisi barsnï to ur ulu ödi . to .
ja uru k lti TOJ- I , ( .
(Uig III 6318); 2. , - . .): qarïn tojdï .
( ): qara quda rdim jaruttï ( III 244): jï ïp kö li tojmas közi
tünüm / tünärikdä (?) rdim to urdï künüm suq ba il / qul ol mal a ,
, , , ,
;/ , / – 255
).
(QBN 3911); iki ja ïqa kün . tod-, to -, toz-.
to uru sü üsdüm TOJ- II , : tüpindäki
(M 13); 3. (?): jün ü tojumaz s ä
in si t ri taluj ögü suvïn to urup rdinilig (QBN 3854).
otruqqa t gäjin , TOJ UN (?) ( 53
).
, TOJ URTTUR- .- .- .
( VI .115). toj- ( II173).
TO UR U . (?) ( 36
). TOJÏN I [ . , d u-žin]
TO URMÏŠ : to urmïšï jetä- : tojïn bur anqa jükündi
ilär , (Uig II 6635). ( III 84).
TO URU: to uru tomlïtu , . tojun.
: ükäjtäki jerimi ni ni ük TOJÏN II . . (USp 1632); tojïn oq .
ikä to uru tomlïtu sa tïmï , . (USp 7313); tojïn qulï šila . .
, (USp 845); idägä tojïn . igädä.
 607

TOJÏNAQ . . (USp 725). aq bolup sönmäsär

TOJUN : ötrü tojunlar (Rach I44); 2. , -
se iklig bolup tä ri bur anqa ïn a tep ajïtu ötüntilär ( II 288): ig k m sïqïš ta ïš ada tuda
, , tol aqlarïnta ,
(Uig III 396). (Uig II 743).
. tojïn I. emgäk tol aq . emgäk.
TOJUQUQ . . TOL AQ II (?): birisi tol aqta tïnïmïn
( 1
). altï
. tonjuquq. (Suv 720).
TOL- 1. : elig qaznaqï toldï altun TOL AQLÏ : emgäklig tol aqlï .
kümüš emgäklig.
(QBK 4217); anï vuddï birlä kö üllär TOL AQSÏZ: emgäksiz tol aqsïz .
tolup / anï jadï birlä ažun tolsu tep emgäksiz.
,/ TOL AŠ- . tol a- I: ol meni birlä jü
( 75
): tol ašdï ( II 220).
2. , : tirigliki toldï bu TOL AT- emgät- tol at- . emgät-.
aj t ldïnï , TOL UQ: qap tol uq . qap I.
(QBK 514); 3. ( ): . tolquq.
tolun bolsa tolsa ažunda jarur TOLÏ I , : uluš bodun u
[ ] , quvradï jïrï ta laju esirkäjü ï laju t grä tolï tururlar
(QBN 632). rti , ,
tol- büt- . , , ( 715).
(Suv 3918); tol- toš- . : a ïlïqlarï . tolu I.
qïznaqlarï d tavarlar ü ä tol un toš un TOLÏ II : ö sü qolusu [kez]iksi tolï
(~ ) tüšär qar ja ar ,
(Suv 11816); tol- tükä- . , - (Suv 5574); bulït örüp kök örtüldi /
: tuj ulu bilgülüg jol tolmïš tükämiš ü ün tuman turup (türüp?) tolï ja dï ,
anïn anta tetir [ ] [ ]; / ,
, ( V B79); ( I 139).
tubluqa tol- . tublu. TOLP . tolu I.
TOLALA- , : mälikkä TOLQAN- . tol an- I, II.
gü t g ingü k räk ... / azinä tolalap aqït u TOLQU , : tä ridäm
räk , ... / ja a[nï ] tumš u a o šatï top tolqu s viglig
[ ] körtlä iki qolï , ,
[ ] (QBH 71). , ,
. tolula-. (Uig III 2411).
TOLARSUQ , ( I 502). TOLQUQ ; (?)
TOLDÏ: aj toldï . aj III. II 289): j mä ï ï lar šïšar ürülür ïn a
TOL A- I 1. , : ol jü qaltï r kim jel kü i ä tolququ ürär ä
tol adï ( III 289); 2. , (?), -
: qïz j n ü tol adï ( . )
( III 289). (W23).
TOL A- II , ( . tol uq.
): anï qarnï t TOLQUQLAN- -
( II 288). (~ )( II 351).
TOL A I : j n ü tol TOLTUR- . tol-: ol ajaq tolturdï
( II 288). ( II 175).
TOL A II . tol aq I. TOLU I 1. , ( .
TOL AN- I . tol a- I: ol özi ä jün . .): tolu idiš ( III 232);
tol andï ( II 241). bulun bolma ïl s n aj bilgi tolu
ulïn- tol an- . ulïn- II. [ ], ,
TOL AN- II . tol a-: r özi tol andï (QBN 32313); qoquz boldï qad u s vin i tolu
( II 241). , –
emgän- tol an- . emgän-. (QBN 554); 2. , : qoquz ïl bu
TOL AQ I 1. : bajlïq mujan al tolu ,
 608

(QBK 3161); 3. ; : anta TOLUQ: toluq tükä . . (USp 7010).

ötrü kan ansari elig b g tan u tan u ti salïnïp ( I 338).
tolu tü intin qanï aqa kü sü tü ün bramanqa TOMÏL- : ölüp bü ün tü i
tetrü körüp k ñcanas ra, tomïlïp t k jalï jüräki tašïnta bir tan u ti
tomïlmatï , ,
, ,
(Suv 420).
(Uig III 335); ja ulu körklä ünü ol arslan . tomlï-.
qanï kökrämiš t g tolu jirtin ütä tikilig TOMLÏ- 1. , : suv
, tomlïdï ( III 294); 2. .
( . ), , : qaldïm kö ül
(Suv 34621); 4. , , tomlïju
: qanï ol kišidä III 295); erig sözkä tomlïr kiši kö li t rk
ürmiš talu / qoquz qaldï dünja erildi tolu
– ;/ , (QBN 3762).
(?) (QBN 3402). . tomïl-.
tolu qama . , (Man III 3524, TOMLÏDU: to ru tomlïdu . to ru.
Suv 6494); tolu tükäl . , ; TOMLÏ 1. (?): tomlï öd
nom eligi atlï nom rdinig tolu tükäl bititgükä (Suv 5904); 2. : kiši tomlï dïn titräšdi
kö ül örit im . ( II 217).
, . tomlu .
« » (Suv II I7); TOMLÏT- . tomlï- 1. , -
i tolu . i I; kö li tolu . kö ül I. : ol suv tomlïttï ( II 344);
Cp. tolï I. 2. . (~ -
TOLU II . . (USp 492). ); : tügük jüz a ï söz kišig
TOLULA- : ja ïz jer üzälä önügli tomlï ur
vin / tirip s n tolular s n qaznaq vin (QBN 1927); küväzlik asï sïz
, ,/ kö ül tomlïtur
(QBN 3857). (QBN 1618).
. tolala-. TOMLÏTU: to uru tomlïtu . to uru.
TOLULUQ : atïm rdi aj t ldï qïlqïm TOMLU 1. : tomlu qadïr qïšlaq
tolu / erildi toluluq tükär öz ölü - , ( II 53); 2. ,
, ,[ ] ;/ ; (?): j l tomlu tö lüg
, isigig ke ärür [ ] ( . )
, (QBN 1091). , (Rach II 140);
TOLUM , : ja ï san uqa l tomlu tö lüg qul aq arï qa jarašur [ ]
tut u iki tolum / bu iki tolumdïn ja ï jer ölüm ( . ) -
, , (Rach II 1100);
;/ 3. . , : ölüg jüzi tomlu
(QBN 12613); j ïqa böriqa etinsü ( I 463); tomlu jü lüg bra-
tolum manlar (Uig III 1717);
( 3342). tomlu jü lüg atavaki j k
ton tolum . ton. ( 354
).
TOLUMLAN- , . tomlï .
: r tolumlandï TOMLU LAN- 1. , -
( II 266). : ol bu o urnï tomlu landï -
TOLUMLU ; - ( II 273); 2. .:
: avïqmïš kür alp r jemä sözlämiš / r ol a ar tomlu landï ( II 273).
ödrüm k räk sü tolumlu temiš , TOMRUM: tomrum jï
- ( I 485).
:/« TOMRUŠ- . tomur- I: ol m ni
, – » (QBK 1258). birlä jï tomruš dï
TOLUN ( ): tolun bolsa andïn ( II 213).
ažunqa jarur [ ] , TOMŠUQ . tumšuq.
[ ] (QBK 305). TOMUR . . (USp 385).
 609

TOMUR- I , : r (Suv 36022); uzun tonlu

jï tomurdï - . uzun.
( II 85). TONSÏZ , :
TOMUR- II: qan tomur- . qan I. rä ašsïz tašra tonsïz jabïz jablaq bodunta üzä
TON , : ja ï arï ton k dip olurtum ( . . )
, (Uig I 2912); opraq ton (~ ?) ,
(~ ) ( I 118). , – ( 26
).
ton kedim . : arï junup arïtïnïp TO I 1. , ( III 356);
arï ton k dimlärig k dip ba a ta turup mi 2. (?), : munda ulu bir a bar erdi
qata bu darnïnï sö läšär , öšä üs ündä o i aqï mu bar urur
, , – ( 265).
, , TO II , : to qamïš
(Uig II 4232); ton opraq . ( III 356).
: j ma ajtu tursa rät alidin / a ï häm to jüräk , : bu
toqï ja tonïn opraqïn glikkä ašnu tüp aslï k räk / atïm alp qatï qur
, / , jana to jüräk ,
, [ ] (QBN 1919); ton ,/[ ] ,
tolum . , : bu aj toldï (QBN 1502).
etti kör at ton tolum / ajur köndüräjin tapu qa TO III: to tug ,
jolum ,
:/« [ ] ; ( III 356).
» (QBN 4513); ton tonan u . TO - : könäki n lük to aj ol
: ašïn i küsin tonïn tonan usïn tükäti künäškä olurur ol ,
gürsär (ThS II88).
, (Uig II 1513); ton TO A I. 1. ( III 368); 2. :
. ; kedim ton . kedim I; qulaq ton . ali törtilän i ol rsig to a
qulaq II. , ( 34
); s n ötrü köni
Cp. n. jolda kirdi to a ,
N (Uig III 3817). (QBK 1410).
Cp. ton. to a alp . , : n gü
TONAN- : jana qoptï jundï tonandï r šitgil to a alp rig ,
tükäl , (QBK 35012); uqušlu biliglig
(QBN 35710); ja ï arï ton tonanïp to a alp jüräk
, (Suv 4877). (QBK 68).
TONANDUR- . tonan- (Suv 4779). TO A II . . III 368); to a alp
TONAN U: kedgü tonan u . kedgü; ton er . .
tonan u . ton. ( III 149, 368); to a sa un
TONAT- : ol m ni tonattï . . (Uig II 8168); to a tegin .
( II 312). . III 368); jazïr to a .
TON Ï : a ï bitig i ja iš tut ï jazïr; o ul to a . ul II.
/ ja ton ï tük i , TO ALA- -
,/ , - ( III 405).
(QBN 18613). TO DARÏL- . togtarïl-.
TONJUQUQ . . TO ÏTÏ: to ïtï tutuq . . -
( Xa14). (USp 747).
. toj½uquq. TO LA-: toqï- to la- . toqï- I.
TONLU 1. : jala bodunu : to ma baqšï . . (USp 1627).
tonlu ï a bodunu baj qïltïm TO RA I . ( 47
).
, TO RA II: to ra sem . . 9
).
( 29
); [törtün i] bir kök tonlu atlï TO TARÏL-: a tarïl- to tarïl- . tarïl-.
g rmiš [ ] TO UŠ- . tö üš-.
, (Suv 62); 2. TO Uz , ; : to
, : iki tonlu böz bilä atan buqa atï a ladï
( IV12). I 304); ud qojïn to qa ödiräk taqïtuta
tonlu kedimlig . , ulatï üküš t lim ö lüglärig ölürüp ,
 610

, , , , häm topulsa ärig

(Suv 411). [ ], [ ]
to jïlï . (QBN 17511); bu r ol ärig topul an ,
- [ ]
( I 346; USp III1; VII 1415); I 519); 2. , ,
to uz merdäki ( I 480). : üt topuldï
TO UZ Ï , - ( II 119); t mür topuldï
: to ï balïq ï k jik i a ï tu aq ï ( I 520); 3.
boltumu rsär ... mti anï bar a ökünür bi ( ): r tonïn topuldï
[ ] , ( II 119).
, , [ ] öt- topul- . öt- I; ötkür- topul- . ötkür-.
, ... , TOPUL AN: kök topul an . kök VIII.
( IV A56). TOPUL AQ I . ( I 502).
I , - TOPUL AQ II . tupul aq.
( I 318). TOPUN ( I 405).
II: top tolu (QBN 2275). TOPUNLU ,
III , ( III 80). ( I 499).
TOPÏN- (?): b šin tä ri TOPUR AN -
topïnar qorqïn ï j l turur k mi aqtarïlur (?) ölür , : subuz anda v
[ ], bolmas topur anda av bolmas
[ ], , , ,
( 182). , ( I 516).
TOPÏQ I , : topïq juvuldï - TOPUZ: topuz jük (
( III 80); ol m ni birlä topïq qapušdï )( I 365).
( II 113). TOQ I : kejik jejü tabïš an jejü
TOPÏQ II . tobïq. olurur rtimiz bodun bo zï toq rti ,
TOPLA- : jujqa qalïn bolsar ;
topla uluq alp rmiš ( ?) (To 8); s mi bolsa ï toq avïn avlama
( ?), - ,
( 13
). (QBH 18021).
TOPLUN- . topul-: tam toplundï toq ba ïrsuq (?): toq [ ïr]
( II 242). suqtïn önmiš qartqa [ ]
TOPRA- , ( ) (Rach II I3); toq baj ,
III 277). ( . . .): kö ül
TOPRAQ , , : qarlï kimi bolsa qalï joq ï aj / qïlsa kü ün bolmaz anï
ujasïndaqï topraqnï süt birlä qatïp i gü ol toq baj ,/
( III 239); toq todu
(Rach I96); qo u bir avut a qara topraqï . : ažun tezginür m n tiläkim udu / ara
/ ulu m gü el qol / turur m n ara toq todu ,
, (QBN 3899); ;/ ,
ol atïn topraqqa a nattï - (QBK 2109); bo uz toq . bo uz I.
( I 267). TOQ II , (?): n gü ter
topraq julduz ( VII 158); sa ïz šitgil bu bäjtig oqï / kö ül sïrrï kizlä aj kö lüm
topraq . sa ïz; toz topraq . toz I. toqï , ,
TOPRAŠ- , - ; / , ,
: j r qurup toprašdï (QBN 2003).
( II 206). TOQ III : qïbrï unï šäkin ar ar qaqï
TOPRAT- , : qoj otu toqu o u toq bö kä t rgä altïm
toprattï ( II 330).
TOPU- , (?): t quz (USp 35).
qat ü ürgü topu ulu an a t ritzün TOQ IV [ . , thog] 1. ( I 332);
, 2. ( I 332).
(ThS II77). TOQ V: toq toq
TOPUL- 1. , , - I 332); toq toq bol- : r kiši
, (Suv 6443): tetimlig k räk birlä toq toq boldï
 611

( I 333). : toqïlï tolun aj t g jü lüg-ä -

TOQ VI: toq bögüt . . (USp 99); toq , (Suv 5747); iki
temir . . (E 106). ïdüq qollarï ol an ulaju toqïlï salïnurlar
TOQ- . to -. (~
TOQA I: törä toqa . törä II. ) (Suv 3494).
TOQA II . . (USp 11522). TOQÏM , :
TOQ - . toqï- I. taqï bir qutu ašqa barmaz oqïp / kišig ašqa ündär
TOQAQ- . . (USp 7418). toqïmlar toqïp [ ]
TOQÏ- I 1. , , : ol qulïn [ , ]
toqïdï ( III 268); iki eligi , / [ ] ,
ä kökü in toqïju (QBK 27610).
(Suv 62611); aqru elgin t qïdï qapu - . to um I, toqum I.
( ) (QBK 19017); 2. - TOQÏMAQ , -
, : ïn a tur un qaltï t mir : toqïmaq liglärintä tuta
qa uqu [jer]kä toqïsar , (Uig I 434).
( IV B43); TOQÏN- . toqï- I: r tamqa toqïndï
3. , ( , ): iki qata ( II 147);
tamïrïm toqïp ü ün toqïju umatïn tïna turur r toqïndï ( II 147); qïlï
toqïndï ( II 147).
, (Uig III 3736); jodu toqïn- . jodu ; josu toqïn- .
4. , : t mür i qïlï toqïdï josu .
( III 268); 5. , - . toqun-.
, : toquz rig girä t qïdï TOQÏR: tïn toqïr . tïn.
, , ( 46
); ol aj bes TOQÏRLÏ (?): irsul
jegirmikä ... tatar birlä qatï toqïdïm tutmïš eligi t girmi toqïrlï bašï ol
[ ] ... , ,
( 18
); 6. : qaju (?) (Suv 49021)
kiši baš a rï bolsar bu vu bor a toqïp i sün TOQÏŠ I , , : toqïš i rä
, urïš tïm ( I 367); ï ïl
( VII 2712); ni toqïšqa ( III 172);
ki in kün vunï alïp köjürüp külin alïp qara sü t lim tutsa azraq s ni / toqïš qa
äkni süti ä toqïp i ip evinmä
, , , - , ,/
, ( VII 2614); 7. - (QBK 1271).
, : anta kin topraq qa a . toqus II.
tam toqïju k rgäk TOQÏŠ II . . I 368).
( VI82); 6. ( TOQÏŠ- : qamu tolmun toqïštïlar
, . .): rni j l toqïdï [ ] ( I 359);
( III 268). uzatma iši s n ärig ter toqïš ,
toqï- to la- . , : bergän (QBK 1277).
qa alïn toqïr to lajur rdimiz . toquš-.
(Maitrisim. 89); jas toqï- TOQÏT- I . toqï- I: ol qapu toqïttï
. jas I; jodu toqï- . jodu ; josu toqï- . ( II 308); ït anta
josu ; suv toqï- . suv; ur- toqï- . ur-. toqïtdïm (~ )
Cp. toqu-. 20
); ulu kü[vr]üg toqïtïp
TOQÏ- II : r böz toqïdï ( 321); ol qïlï toqïttï -
( III 268). ( II 308); b gü taš toqïtdïm
TOQÏD- . toqï- I (Oa1). ( 13
).
TOQÏDÏL- . toqïtïl-. TOQÏT- II . toqï- II: ol böz toqïttï
TOQÏ LÏ: tïn toqï lï . tïn. ( II 308).
TOQÏL: qanturmïš toqïl . qanturmïš. TOQÏT- III ): borqa b knikä
TOQÏL- . toqï- II: böz toqïldï toqïtmïš kiši ,
( I 21). ( VIII I11).
. toqul-. TOQÏTÏL- 1. .- . toqï-: a u anï
TOQÏLÏ , , , i t pra ï j l ü ä toqï ïlïp t gsär j mä
 612

, , . toqïl-.
(Uig II 3990); ïn a qaltï ulu ï ï kü lüg qatï jelkä TOQULA- , :
toqï ïlïp qamïlmïš t g tüš ilär qamïl ïlar - r qa ïš toquladï
, ( III 325).
(Suv 62514). TOQULÏ , ;
TOQÏZÏN : toqïzïn aj , (USp 4310).
( II2). . toqulu .
TOQLÏ , : toqlï TOQULU : törülüg toqulu . törülüg.
böri jetilsün [ ] (~ - TOQUM I ,
) (~ )( I 106); I 396): toqum jüzüp qudruqta bi äk sïma
böri toqlï birlä qozï boldï t [ ] ,
(QBK 1788). ( I 472).
TOQLUQ I : k dim birlä tap tut qarïn . to um I, toqïm.
toqlu ïn TOQUM II . to um II.
( B186); ažun toqluqï bar a a lïq turur TOQUN- . toqu- I: toqum toqundï
/ räži s vin i kör mgäk rür II 147).
,/ – - urun- toqun- . urun-.
(QBN 3825); ï aj qïlsa kimni közi suqluqï . toqïn-.
/ bajutmas anï bu azun toqluqï TOQURQA I ( I 489).
,/ - TOQURQA II .
(QBN 1952). ( I 489).
TOQLUQ II 1. ( I 469); 2. - TOQUS . toquz.
( I 469). TOQUSÏN . toquzun .
TOQLUQ III: toqluq temür . . TOQUSUZ: törüsüz toqusuz . törüsüz.
(USp 2238). TOQUŠ I , :
TOQMA . to ma. taqï bir qu u ašqa barma oqïp kišig ašqa ündär
TOQMÏŠ . to mïš I, II. toqušlar toqup [
TOQRÏ I . to ru. – , ]
TOQRÏ II . ( 45
). , / [ ] ,
TOQRÏL . to rïl I –I II. (QBN 13239).
TOQSÏN . (?) TOQUŠ II , : toquš i rä
(USp 53b2). uruš b rdim ( . )
TOQSÏN ( 3
). ( II 83).
TOQSUN ( I 437). uruš toquš . uruš.
TOQSUN : tïdï adalarï tarqarïp . toqïš I.
to zun orunqa kirürlär ( . ) TOQUŠ III . (?) ( 21
).
[ ] , TOQUŠ- . toqu- 1, (
(Suv 742). . . .): b glär toquštï
TOQSUQ: kün toqsuq . künto suq. ( II 103); qïš jaj bilä toquštï
TOQSUŠ . . (USp 7412). ( I 170); 2. ,
TOQTAMÏŠ . . (USp 573). ( ): u uz toqušdï
TOQU I , ( III 226). ( III 74).
TOQU II: jöläk toqu . jöläk; törü toqu . . toqïš-.
törü. TOQUŠ U: uruš u toquš u . uruš u.
TOQU- , , : an a jana bir TOQUZ : toquz r ölürtüm
braMan lip ol altun küvrüküg ja ur u toqujur [ ] (E 443).
, - toquz o uz .
(Suv 9614). ( ?) ( 9
); toquz on
. toqï- I. ( VII 2413); tört jü toquz on altï -
TOQU (MK I 358). ( IV B32); toquz tatar . -
TOQUL- I . toqu-: r toquldï - ( ?) ( 34).
( II 129); qïlï toquldï TOQUZÏN (USp 301, 2620): junt jïl toqu-
( II 129). zïn aj , (USp 301).
TOQUL- II . toqï- II: böz toquldï TOQUZUN . toquzïn .
( II 129). TOR , : usajuq bu ja luq edi suq
 613

közi / qalï torqa kirmäz bu ja luq özi vüg an t g rdim / ja ïm boldï rsä tosun
, ,/ g su ïttïm
!? (QBK 20810); r tor japtï :/ ,
(~ ) ( III 57). [ ] -
. r. [ ] (QBK 3876); tosun at köndi
R , : to maq ölmäklig t rta ( II 30).
(Suv 1232). TOŠ I [ . do a?]: ü toš
. tor. »( , ) (Rach II 333).
TORBALÏ . . (USp 9116). TOŠ II ( ) ( V A .23).
TOR Ï I: tor ï ïv ï . , - TOŠ- : alqu terin quvra larï nï
, : tor ï ïv ï qus ï jana nomlu ja murïn bar anï tošur si
itär i u u ma ba rïn jorï ma tïnlï larï ölürgü i , ( . -
boltumu rsär ... mti anï bar a ökünür bi ) [ ] (Uig I 5 .1).
, , tol- toš- . tol-.
, TOŠ UR- . toš -: ol vin tavar
, birlä toš urdï -
( IVA57); tor ï ( II 178).
tuzaq ï . , , toš ur- tükät- . , -
( 18). : alqu titsi[lär] terin quvra larï nï jana
TOR Ï II . . (USp 1221). nomlu ja murïn bar anï toš urur tükätür
TOR U . to ru. si ,
TOR UL . .( b2). ( . )
TORÏ ( )( I 374). [ ] (Suv 33411).
. toru . TOŠ URMAQ: toš urmaq tükätmäk .
TORÏ A ( III 174). (Suv 30921).
TORMA . turma II. TOŠQUR- . toš ur-.
TORQU I : tav annï torqusï t lim I: tot tolï , (Suv 391).
( I 427); II . tod.
jin kä torqu ( III 380); kür TOT UR- . tod ur-.
arslanqa o šar körü tursa b g / ögä t gsä jumšar TOTUN SUZ . todun suz.
bolur torqu t g TOTUR- . todur-.
;/ [ ] , TO Ï- . toqï- I.
(QBK 24113). TO RÏ . ( n I 274).
TORQU II . to ru. TO SÏ .
TORU ( )( I 373). I 28); to sï igil .
. torï . ( ?) ( I 423).
TORUM ( I 396). TO UR- . to ur-.
TORUMLU TOVÏL ( III 165).
I 498). . tovul.
TOSÏQ : a sar tosïq ömäz s n bir todsar TOVUL ( III 165).
sïq ömäz s n , . tovïl.
; , TOWÏL . tovïl.
(KT 8). TOWUL . tovul.
TOSLÏ (?) TOZ I , : üzä tuman turdï asra toz turdï
(QBH 152 25). , (ThS II20); toz
. todlï . tozardï ( III 186)
TOSQU . (?) (USp 713). toz topraq . : jürü bulït önüp
TOSQUR- . toš ur-. ja mur ja dï to topraq ö in söndi
TOSU . tusu. , ;
TOSULU . tusulu . [ ] ( I5); toz tumanlï .
TOSUN , , (?) (Suv 7418).
: tö ün jumšaq javaš tïnlï lar a qadïr TOZ II : to ta japïr aqta kägdätä bitip
qat ï tosun tïnlï lar üküš , , , (Uig II 704).
, , - TOZ III ( III 123).
– ( VI1); adaš qoldašïmqa TOZ IV . tuz I.
 614

TOZ- I ( , . .): töklünüp t rk ö ädür [ ] ( . )

toz tozardï ( III 186). , (Rach II 19);
toz- ön- . ( , suv töklündi ( II 244).
): alqu t adïn ï jïd jïpar to ar önär TÖKTÜR- . tök-: ol suv töktürdi
boltï [ ] ( II 174).
( V A .117). TÖKÜK: sa ï tökük . sa ï .
TOZ- II ( I 32). TÖKÜKLÜG (?) ( I 509).
. tod-, to -, toj-. TÖKÜL . tügül.
TOZA ( V A .41). TÖKÜL- . tök-: suv töküldi
TOZ ÏR- ( ) ( II 129); bu nomu šlok ta šutïn
II 178). ešidip jašï tökülü ï laju ïn a tep ötüg ötünti
TOZÏT- . toz- I: bu at l t lim topraq , -
tozït an , , , (USp 10647).
I 514); ol topraq tozïttï qan tökül- . qan I; tašïl- tökül- . tašïl-.
II 305). TÖKÜLTI . . (Uig II 7959).
TOZLU , : opraq TÖKÜŠ- . tögüš-.
jasïqdïn tozlu ja cïqar – TÖL I. 1. ( III 133); 2. -
( III 16). ( III 133).
TÖBÜ . töpü. töl bo az . : öl bo
TÖBÜN . töpün. boldï künlärdän so k älärdän so jarudï
TÖDÜK , : aqï rdi elgi no [ ]
jüräki tödük , – ( .
(QBK 161). )( 81).
TÖG- ; : r tuz tögdi - TÖL II . tül.
( III 184). TÖLÄ- I ( ): qoj tölädi
TÖGÄL . tügül. ( III 271).
TÖGI ( III 229). TÖLÄ- II , : turïq töläp
qonaq tögisi . qonaq. bersär m n (USp 3216).
TÖGÜN I , ( I 414). TÖLÄ , : borluq turïqa
TÖGÜN II . tügün. to ru tölä bolsun
TÖGÜNLIG : tögünlig atï
jügürtmädim - (USp 3220).
(To 54). TÖLÄK I , :
TÖGÜŠ- . tög-: ol m ni birlä tuz tögüšdi eväk toq töläk – ,
( II 106); ol m ä tarï – ( I 387).
tögüšdi ( II 106). TÖLÄK II: töläk temür . . (MO V18).
ÖK- 1. , ; : lan suv TÖLÄŠ: töläš bilgä . . (E 487).
tökdi ( II 19); közün TÖLÄT- . tölä-: ol qoj tölätti
tökmä jaš (QBN 4438); ( II 310).
qul qïlajïn tesä s n tükäl töküp ï saf (Sav?) TÖLIS . ( 19
).
altun TÖLIT: tölit töšäk ,
, [ ] (Suv 8019).
(QBN 3076); 2. . : özüm ajdï sözlä TÖLÜK I 1. , : va irlï lur ïsï ü ä
sözü barï tök :« ,( . ) kilimbi j kig tölükin urup anta-oq j rdä qamtï
, [ ]» (QBN 2614). , , -
tök- sa - . ; ( )
(Chuast L239); qan tök- . qan I. [ ] (Uig II 2724); 2. . .
TÖKÄ- . tükä-. , : bu savï šidip
TÖKÄL I . tükäl I. kilimbi j k öpkäsi tölükintä ögsü t g boltï
TÖKÄL II . tükäl II. ,
TÖKÄLLIG . tükällig. (Uig II 2525).
TÖKÄTI . tükäti. TÖLÜK II . tülük.
TÖKLÄŠ- .- . tök-: tökläšdi n TÖLÜKLÜG (Suv 35918).
( II 207). ÖLÜKSÜZ: tölüksüz kü süz küsünsüz
TÖKLÜN- .- . tök-: a usï . , (Suv 55823).
 615

TÖMÜRTÜ: tömürtü qa ul . . (Suv 37116); töz töpü . töz.

291). TÖPÜLÄ- : ol ja ïnï töpülädi
TÖN- : ol vi ä töndi ( III 322).
( III 184). TÖPÜN : te zdä qodï ïdtï tä ri töpün
TÖ DÄR- : ol ajaq tö därdi , (QBK 2794).
( III 397). töpün tüš- : töpün tüšüp jüküntilär
TÖ DI: tö di tut- , , (USp 9655); töpün
.: bu ja lï turur bu ažun ö disi tüšti tümän tümän jalvardï
/ k räk ö diši tut k räk tö diši (Man I 203); jin ür- töpün-
[ ] ,/ – - jükün- . jin ür-.
, –[ ] (QBN 3404). TÖR I , :
TÖ IT- , : ötrü t gin ïrladï a ib orun berdi tör
bašïn tö itip ï laju jerdä jatïp joqaru tur alï ,
aš ašla alï unamadï , (~ (QBN 528); ta dïn jï aq[qa] körsär m n törtä
) , , rklig [qan] olurur -
, ( 194); qajï , ,
g bodum rdi oq t g köni tüz / ja t g gri boldï (Suv 1214).
gildim tö ittim , , tör bašï : üküš sözläjü bilgä
, ,/ , bolmas kiši / üküš štü bilgä bulur tör bašï
: , (QBK 3871); , ; /
tö itti jana jïldrïq ad ïr naru , [
(QBN 4454). ] (QBN 852).
TÖ ÜL- , , - Cp. törä I.
: r ïštïn tö üldi - TÖR II , (?): bu tört n
[ ] ( III 395); uvutsuz kišidä uz tutma jüksäk töri -
jïraq tur tö ül , (QBN 349).
, [ ] (QBN 2052); ïnan TÖRÄ I ( III 221).
qïl u rmäz bu dünja tö ül . tör I.
, [ ] (QBN 11012). TÖRÄ II , : qaju elkä t gsä
TÖ ÜLTÜR- . tö ül-: tö ültürdi ni bu töräm / ol el bar a e lür
ajdï jana k lmä tep , , /
:« !» (QBK 2272). (QBH 3414).
TÖ ÜRGÄ (?) ( VIII D29). törä toqa . , : b glärgä
TÖ ÜŠ- 1. ( - tapïnmaq töräsin toqasïn ajur [ ...] -
)( III 394); 2. , (QBH 922).
( )( III 394). . törü.
Ä: töpätä tut- , : TÖRÄT- , : qamu s n
qa ïm eltäris qa anï ögüm el bilgä qatunï tä ri törätti ( H 114); ja j r jašïl
töpäsintä tutup jügärü kötürmis rin kök kün aj birlä tün / törätti ,
, , (QBN 1022).
[ ]( 11
). . törüt-.
TÖPRÄT- . toprat-. TÖRÄTÜ . . (USp 1629).
TÖPÜ 1. , ; : urumuki TÖR I- 1. , : üküš iglär
atlï j kni töpüsintäki sa ïn tarta tutup tör ijür (Suv 3668);
2. , : r iš tör idi
(Uig I 4313); töpüdän adaqna tïra aq ( III 275); 3. . .
ï a [ ] : tükäl bolsa kör aj bu a sa ediz / jana erlü
(Man I 1720); 2. : sumir ta nï tör ir ketär körk m iz
töpüsintä (Uig I 234); ,/
ötrü l a ulu jïlan töpüdä qodï ar ant ü ä tü in ( . ) (QBK 306);
mišti eligkä kirü häm ïqa tör idi / elig gü közün
(Uig III 8810); töpüdin tör idi , /
savïlmïš baqïrsuquna ( - (QBN 5411).
?) [ ] (QBN 35III). TÖR IT- . tör i-: ol a ar iš tör itti
töpütä tut- , ( II 329).
 616

TÖRI- , : törimiš iki bir TÖRTÜN 1. : törtün aj toquz

tanuqï anuq ja ïqa sü üsdüm
[ ] (QBN 141). [ ] ( 15
); bir adil
. törü-. ikin i davlät ü ün i aqïl törtün i qana at
TÖRKÜN , ; - [ ] ,
: qïz törküngä k ldi – , – , –
( I 441). (QBN 32); 2. :
TÖRKÜNLÄN- . - bu törtün javuz b gkä arquq qïlïn ,
: ol bu vni törkünländi [ ]
( II 278). (QBN 15710); bu törtün k räk al ï
TÖRLÜG . türlüg. ilä bilir , [ ]
TÖRPÄ . . ( III; IV6).
TÖRPI- : r jï törpidi (QBN 17510).
( III 275). . törtin .
TÖRPIG , ( I 476). TÖRÜ 1. , , : el bašla u
TÖRPIGÜ , ( I 491). törüsin ötünür si lär ajïtu -
TÖRPIT- . törpi-: ol mü üz törpitti (Uig I 2510);
( II 327). kü eldin kirsä törü tü lüktin ïqar
TÖRPÜL- . törpi-: jï törpüldi (~ ) , (~ -
( II 229). )
TÖRPÜŠ- . törpï-: ol m ni birlä jï ac III 120); 2. , : bir jïlqa lig
törpüšdi ( II 204). kün arï dintar a vusanti olïrsuq törü bar
TÖRT : tözü tört eši ä m ni din rti [ ],
sälam ,
(QBN 3864); ü tört vin jarma [ ] (Chuast 115); bu
(Rach I149). jun ulu törüg qïlïp
tört tadu (~ tört ta u) (Suv 47816); 3. : tür[giš qa anï ]
: bu tört eš m ä tört tadu t g turur qïzïn rti ü ulu törün o luma alï b rtim
/ tüzülsä tadu ïn tiriglik bolur [ ] ,
[ ]
; / , ( X b10); bu savlarï šidip ol törütä
(QBN 163); tört jï ïlmïš qama kišilär adïntïlar
to um . ( III .38). , ,
TÖRTÄGÜ : kiši ö i to uz ö ï kü , (Suv 1617);
i tavïšqan ö i bu tör ägütä qajusï bolsar 4. . (= . dharma) ,
, , , »; -
(Rach I25).
TÖRTÄR (Suv 1973). ( VI .184).
TÖRTILÄN : ali törtilän ol törü ö di . , : qamu
erigsig to a – , - gšürüldi törü ö dilär -
( B34). (QBK 38410); törü ö di urul- -
. törtülän i. ( , . .): törü
TÖRTIN 1. : törtin aj t quz di e gü uruldï tükäl
otuzqa (QBN 4107); törü qïl-
[ ] (ThS I a1); 2. : bu törtin tetimlig , : törü
räk bolsa alp , qïlsa elkä köni bolsa b g / tiläk arzu bul aj
(QBN 4226).
. törtün . ,/
TÖRTKIL : törtkil v (QBN 696); törü toqu . ,
( III 417). , ; : b glär tapu ï törüsin
TÖRTKÜL . törtkil. toqusïn ajur [ ...]
TÖRTÜLÄN I : li tör ülän i (QBN 101); ölügkä törü toqu qïlïp
rsig to a – , öntürür küntä bu bitigig ü qata oqï un a u jeti
( A34). qata oqï un
. törtilän . [ ],
 617

( VI285); ( VI261); 2. : bu munï t g

törü ur- : esiz qïlma u törüsüz iš išläp jer tä ri j mä meni n ük kötürgäj
häm törü urma u
[ ] [ ] ( . ) ,
(QBN 41013); esiz ö di urma törü gü ur ?! (Uig III 8315).
, törüsüz toqusuz . ,
(QBN 11513); el törü . el I; , : tä ri
nom törü . nom; ö di törü . di; ö di tä risi bur an j mä törüsü toqusu amranmaq
törü qïlq . di; ö di törü ur- . di. ginmäkig artuqraq jerjük ol
Cp. törä II. c -
TÖRÜ- 1. , , , (~ ) (Uig III 8326);
: bor üküš i sär kiši üküš türl[üg] bularqa qatïlsa [özü ni tutun / törüsüz] toqusuz
ig törüjür , bolurlar ,
(Rach II 329); , (QBN 2648).
jer tä ri törümištä baj j mä bar joq ï aj j mä TÖRÜSÜZÜN : si törüsü ün
bar , ödsü kä k ntü [ ü üz] ja ïnsar si ötrü qama
( 58); törümiš eli bul an[ aj]
rsä jo al u turur / törütügli alïq n qolsa ( . ) ,
qïlur , , ;/ ,
, , ( II A8).
(QBN 608); 2. : bu munta osu lu torümiš TÖRÜT- . törü- 1. ,
kü sirämiš ala urmïš a bar - : tä ri jal uq törütti
, , , ( II 303); törüttü tümän mi bu
(Suv 61022). sansïz tirig ,
törü- belgür- . , (QBN 147)
( II 48). . törät-.
. töri-. TÖRÜTIL- .- . törü-: qamu
TÖRÜ I : t rs t trü törü igä bar a mu lu törütilmiši [ ]
bilig ajtïp üküš türlüg törüsü tsujlu erin ülüg ajï [ ] (QBH 1024).
qïlïn lï iš išläjürlär ( . ) . törütül-.
, , TÖRÜTÜL- .- . törü-: qamu
- bar a mu lu torütülmiši [ ]
, a ( VI331). [ ] (QBN 135).
TÖRÜLÜG 1. , . törütil-.
: e i jaqšï ajmïš törülüg kiši / törü bilsä TÖS . töz.
jal uq bulur tör bašï - TÖSKÄRIN SIZ . tözkärin siz.
,[ ] (~ - TÖŠ ( III 346).
): / « , TÖŠÄ- , : töšäk töšädi
» (QBN 3321); 2. : ( III 266).
törülüg köni b g qut ol b lgülüg , TÖŠÄK : töšäk qoldï jattï udïp bardï az
, – [ ] , -
(QBK 2022); aj dgü törülüg arï b g silig / (QBN 24III); namaz qïldï jattï töšäkkä
bajat berdi rdäm s ä ög bilig , kirip (QBN 4064);
, / - ja lï töšäk ( III 49).
[ ] , orun töšäk . orun; tölit töšäk . tölit.
(QBK 17910). TÖŠÄK I : i iš i töšäk i jemä
törülüg toqulu . , aš ïqa / tözü köz k mišsä , -
: ol j mä elig b g jarlïqan- , ,/
u ï kö üllüg törülüg toqulu rip (QBN 1912).
(Uig III 3925). TÖŠÄL- . töšä-: töšäk töšäldi
TÖRÜSÜZ 1. , : bu ( II 128).
iki jegirmi türlüg törüsü u aklar bitiglärig ol TÖŠÄN- . töšä-: ol özi ä töšäk
biligsiz tïnlï lar tutarlar töšändi ( II 147).
TÖŠÄT- . töšä-: ol töšäk töšätti
[ ] ( II 307); jana
 618

kelgil mdi jigitlik m ä s n / ajada tutajïn ï tözü bar a . : tözü bar a mu lu s ä

uz töšättim , aj i i , (QBN 1410);
, / [ tözü tükäl . , : išlärig tö ü
] ( . ), tükäl qïlïp (Suv 4295);
(QBK 3868). tözü tükäti . , : ol ödün
TÖŠLÄ- ( III 346). ikinti bujruq ötrü bodisatv tegin tü in bušï
TÖŠLÄT- . töšlä-: ol anï töšlätti berip n t g qïlmïš išlärin ijin k zik ä tö ü tükä i
( II 342). ötün i
TÖŠNÄK . tüšnäk. ,
TÖTRÜM . tütrüm. ,
TÖTÜŠLÜG . tütüšlüg. (Suv 62423); tö ü tükäti asï tusu qïlu usar m n
TÖZ , , : tïnlï o lanï a ( 353).
ki bilig tö in b lgüsin berür [ ] . tözä, tözi.
TÖZÜGÜ : an ulaju amrar rti si ni tö ügü
[ ] (USp 236); ö tö lärin anasï[n babasïn] o lanï s vär ä
uqïtï [öglärin] kö üllärin jï tï , ( III98);
, [qut] qoluntïlar tözügü [
( . . ) ( III30). ] ( III141).
töz jïldïz . , : alqu türlüg TÖZÜN , : tözün
tsujnu tö in jïl ï ïn birdäm ü mäläp qïlqï al aq ba ïrsaq kö ül [ ] ,
( IV 58); (QBN 209).
dgülüg tö jïltï tiksär tarïšarlar tözün al aq . , :
(Suv 1683); tözün erdi al aq qïlïn ï silig -
töz töpü , (?) ( IX D16); töz tüp , (QBN 161).
. : alqu tïnlï o lïlarïnï köni o aru TÖZÜNLÜK , , -
dgü jïltï larïn öritdä i tö i tüpi rür – , : utunluq bilä qïldïm esiz üküš /
tözünlük bilä s n k ür
(Uig I 355); ,/ ,[ ] -
töz tüplüg ( V B82); (QBN 952); qaz an ulï tözünlük qalsïn
tüp töz . tüp. avï jarïnqa , ,c
TÖZ- (?): r tomlu qa tözdi - [ ]
( III 182). ( II 250).
TÖZÄ (Man I 65). TRIKA: trika tun (?)
. tözi, tözü. (Rach II 372).
TÖZI : bir erdin bir rkä täfavüt telim / TRIPAL [ . triphal ]
väläkin körärka tözi börklüg ol (Rach II 3173).
( . - TRMAPALI . darmapali.
) ,/ - TSA [ . , tsho ]: tsa a ïlïq .
( 320
); tö i tïnlï larqa asï tusu qïlïp - , ; (?): tsa larï a ï-
(Suv 37). lïqlarï ï tarï d tavar ü ä tolu
. tözä, tözü. (Suv 60711).
TÖZKÄR-: tözkär- tüpkär- . , TSA Ï: tsa ï a ï .
(Suv 70013). , (USp 8840).
TÖZKÄRIN SIZ , - TSUÄN-NI [ . , ndi] .
: tö kärin[ siz] bur an qutï - . (VI – V
( X .96). . . .) ( V B103).
tözkärin siz tujmaq . TSUJ [ . , dzu i]: tsuj ajï qïlïn
(= . samyaksa bodhi) ( VI137). . , (Uig II 847); tsuj erin ü
TÖZLÜG , , - . , : ol bizi tsuj erin ülärimi
(Suv 12413): j l tö lüg ig . , ašïlmadïn üklimädin qoraju tur un
(Suv 58818). , , ( IV B45);
TÖZÜ : adašï qa ašï jïraq ja jaqïn / tsuj erin ü ajï qïlïn . pex, :
tözüg ašqa ündä , , tsuj erin ü ajï (aja ?) qïlïn qïltïmï rsär mti
, – / ökünür bi bilinür bi tsujda erin üdä boš bolalïm
(QBN 3355). ,
 619

; ( . . ) (QBK 34III).
( IV 32); tsuj jazuq . : tsujda jazuqda bos TUDDA . tuda.
bolajïn (Uig II 7611). TUDDASÏZ . tudasïz.
. suj. TUDRÏ ( I 453).
TSUJLU : bu tsujlu mgäklig TUDULTUR- . tutultur-.
tïnlï umu su ïna sï qïlïp igintä o uru TUDUM . tutum.
umasar m n - TUDUN I: tudun jamtar . .
- K40).
(Uig III 413); üküš tsujlu TUDUN II . tu un.
erin ü qïlurlar TUDUN- c . tutun-.
(USp 9915). TUDU . tutu .
. sujlu . TUDUQ . tutuq II.
TSUJURQA- [ . , dzi TUDUR- c . todur-.
+ -urqa (?)] , TUDUŠ- . tutuš- I.
: ma asatvini tsujurqaju sö lämiš TUDUZ- . tutuz-.
ïn savï - TU UN ; , -
, (Suv 6191). ( I 400).
. sujurqa-. TU I 1. ; : kün u bol ïl kök
TSUN [ . , tshon] qurïqan ,
(= 3.2 ) (Uig II 8612). – ( 122); iki n bedütür bu b glär
TU [ . , do] ( VII 130). avï / elindä tu ï kör törindä livi
TU- , : kögmän jolï : /
bir rmis tumus , (QBK 1408);
[ ] ( 23
); ol a zïn tudï 2. ( III 127): tu uruldï
( III 227); qaz ördäk qu u qïl ( I 194); bulït kökrädi urdï nävbät
qalïqï tudï , , tu ï :
(?) (QBN 186). (QBN 193).
TUBLU: tubluqa tol- . .
I 431). TU II 1. , , : n tünkä
TUBLUN- . toplun-. jantïqï tu birü bardïmïz
TUBUL- . topul-. [ ], [ ]
TUBUL AN . topul an. 26
); suvqa tu ur (~ ) -
TUBUN . topun. ( III 127); 2. , ( III 127).
TUBUNLU . topunlu . TU III: tu belgü . . ,
TUBUZ . topuz. ( üen157).
TU ( III 120): ol tu u jolrïttï TU :t örü tikip
( III 353). (Suv 42921).
TU AJAN . . II6). . tu I.
TU Ï , : jarattï kör vrän tu ï TU A . to a.
vrilür , TU AN . to an.
(QBN 2113); tu ï gülük TU AQLÏQ ,
qïl (QBN 1643); tu ï b g (?) ( I 503).
bolajïn tesä b lgülüg bu tört n k räk . tuqaqlïq.
, TU Ï (?): tözü köz k mišsä
(QBN 4223). jemä tu ïqa [ ]
TUDA: ada tuda . ada. , (QBN 1912).
TUDA- . toda-. TU ÏL , (?)
TUDAM . tutam. ( I 14).
TUDASÏZ: adasïz tudasïz . adasïz. TU LA- , : ol jara tu ladï
TUDAŠ , , - (~ ), [
: özü kä t äši tutun ïl adaš / t äšlig ]( III 294).
äši bilä ol tudaš , , TU LÏ . tu lu .
/ [ ] TU LU , : toquz tu lu
(QBK 24712); ešitgil sözümni aj kö li tudaš an , ( III 127);
, [ ] tu lu türk bodun
 620

(M 8). . tuja lï .
TU MA: belä tu ma . belä. TUJU SUZ . ( VI460).
TU RA I , ; - TUJUN- . tuj- (Suv 14613).
( I 462). tujun- bilin- . , :
TU RA II , ögin kö ülin ï ïn ï tujunmadï bilinmädi mu qul
( I 462). ltük qal bolup ( .
TU RA LAN- I ), -
( II 272). , (Suv 63417); ökün-
TU RA LAN- II ( tujun- . ökün-.
)( II 273). TUJUNMAQ . (Suv 314).
TU RU , tujunmaq kö ül . -
( I 421). , (= . bodhi) (Suv 20911).
TU SAQ ( I 468). TUJUQ 1. : tujuq qapu
tul tu saq . tul. ( III 167); 2. ( )
TU UM . to um I, II. III 167); 3. , (
TU UR- . to ur-. )( III 166).
TU UT . to ut. TUJUZ-: biltiz- tujuz- . biltiz-.
TUJ . toj IV. TUL : özü bolsa a ib urun alma u /
TUJ- I , , - ï aj tul jetimlär sözin tï la u
: rtis ögüzüg k ä k ltimiz ... tujmadï , /
, , ... [ ] , (QBK 2449);
( 38
); turu aja quš ... tujmatïn ögi k k räk könli al aq amul / ï aj tul jetimkä
tozqa ilinmiš ... , ba ïrsaq kö ül ,
(ThS II94); öd k är kiši tujmas / jal uq – ,/[ ]
lï m gü qalmas , , (QBN 1857).
[ ]; / tul tu saq . ( I 468); tul tulsaq
( I 44); r ïšïn tujdï . : j tim ögsüzüg kör ja tul tulsaqï /
( ?) ( III 244). ja közsüz ja oldurum jemä a saqï
TUJ- II . toj- II. , ,/ , -
TUJA : jïlqï tuja ïn tiräšdi (QBN 18712); tul ura ut ( III 133).
( II 96). TUL- I . tu-: tulur kirgü jol ,
TUJA LÏ , : [ ],
tuja lï jïlqï ( III 178). (QBK 2117).
. tuju lu . TUL- II : r topïqnï a rï bilä tuldï
TUJ ULU : tuj ulu bilgülüg . - (~ )
, ( II 22).
( V 79). TULAS ( )?: tümän jïlda
TUJÏN , , ( III 169). berü tul rdim tulas
TUJMAQ . (= . bodhi) (QBN 191).
(Man III 169). TULAT- . . (USp 565).
tujmaq bilig . , TULDRA- , :
, (= . bodhi): toj tuldradï (~ )
tujmaq bilig tutun su jaruq jula t g III 447).
( V A49); TULDUR- . tul-: atlï anï tuldurdï
tujmaq kö ül . (= . bodhi?) ( II 175).
(Suv 2023, V A .49); tözkärin siz tujmaq TULJA [ . tul ] . ( -
. tözkärin siz. ) ( VII 215).
TUJNAQ: tujnaq šilavanti . . III4). TULU . tolu.
TUJSUQ- . tuj-: r tujsuqdï TULULA- . talula-.
( III 195). TUQAQLÏQ ,
TUJTUR- . tuj-: ol m ä söz tujturdï ( I 505).
( III 192). . tu aqlïq.
TUJU LU : altun tuju - TULQUQ . tolquq.
lu ad ïrlïq [ ] TULQUQLAN- . tolquqlan-.
(ThS II7). TULSAQ: tul tulsaq . tul.
 621

TULTON (?) (Man 1711). ,

TULUN ; ( ) (?) ( II 281).
I 401). . tïn ï-.
TULU 1. ( III 371); 2. TUN U ( I 417).
( III 371). TUN UQ- 1. , -
TULUKLA- ( III 409). ( II 227); 2. -
TUM . tom. : su ur tun uqtï
TUMA I (?) (QBN 24114). ( II 227).
TUMA II: tuma bu sun - TUNTUR- .- . tu- ( II 176).
( )( III 234). TU I [< . ?]: tu altun
TUMA U ( I 447): tuma u bolup (Suv 3556).
ketmäsär TU II: tu kuvan [ . ,
(Rach I144). ton- wo ] . (Suv 3419).
TUMAN I ; , : üzä tuman turdï TU III: u tu . u III.
asra toz turdï , TU LUQ (?): u luqlarï aqï kümtüš ün
– (ThS II20); qararïp tuman tozdï dünja tudï ( 286).
, (QBK 29817). TU RA I ( III 378).
tuman to . ; (QBK 3874). TU RA II: tu ra tüš- : r
TUMAN II: tuman i ül . . (USp 7722). tu ra tüšti ( III 378).
TUMANLÏ : toz tumanlï . toz I. TU U ( III 368): tu u bolsa t gmäs
TUMÏL- . tomïl-. biligkä lig ,
TUMLÏ- . tomlï-. (QBN 853).
TUMLÏDU . tomlïdu. TUPALI . . (Tiš 43b5).
TUMLÏ . tomlï . TUPLU . tublu.
TUMLÏT- . tomlït-. TUPLUN- . toplun-.
TUMLU . tomlu . TUPRAQ . topraq.
TUMLU LAN- . tomlu lan-. TUPUL- . topul-.
TUMŠÏQ : öpkäsin ba ïrïn tumšïqlarïnta TUPUL AN . topul an I, II.
tuta TUPUL AQ (?) ( VIII M29; I 502).
(Uig III 794). TUPUN . topun.
. tumšuq. TUPUNLU . topunlu .
TUMŠUQ 1. : semirgük atlï quš ... ulu TUR- I 1. , : ke ä turup
ta tumšuqï ü ä kötürüp Ce ... jorïr rdim , [ ]
(Suv 69414); III 219); amtï ï lama turu m n jer iläp
2. : j a[nï ] tumšu ï (Uig III 2410). elitgäj m n si ni bodunqa tegürgäj m n
. tumšïq. , ; , [ ] -
TUMTUR . . (USp 11210). , [ ] ( 601);
TUMUR . tomur. ol ünüg ešidip qorqup ürküp beli läp tü tüpläri
TUN I: tun beg ( III 137); tun joqarï turup ,
ul (~ )( III 137); , ( . )
tun qïz ( III 137). (Uig II 2918); 2. : ol munda turu saq ol
TUN II , : kö ül tun boldï ( II 55); tili jal an
( III 137). rdin jïraq tur
TUN III: trika tun . trika. B153); sansïz üküš tä ri qatunlarï ïraqtïn turup
TUN- I . tu-: art tundï viglig ünin ïrlaju
[ ]( II 27); kök tundï -
[ ]( II 27); a u burnï tunmïš rsär (Uig III 4612); 3. , , , -
(Rach II 260); qul aq tunsar : üzä tuman turdï asra toz turdï
kü ö i tamïzsar a ïlur [ , (~ ) (ThS II20); ol bitig
] , inta ... tïnlï larnï savï turur -
( . ) (Rach II 190). ... (Suv 613); qapa da
TUN- II , : bitig aldï iki arï qïzlar turup eligi erdänilig jïp irär
od urmïš a tï tunup ,
, (?) (QBN 2551). ( 412); vtä
TUN Ï- : r tatïqsa t tun ïr tur a iglig bolur ,
 622

( VII 2839); 4. , : TURAF . türfä.

jar un kejik m n jajlï ta ïma a ïpan jajlajur turur TURA , ; (
n , , )( I 373).
, (ThS II96); . turu I.
mgäksizin tur u joq munda-tamu TURALÏ : tïnlï turalï . tïnlï
( I 420); küdän ür TURAN: jigin alpturan . jigin.
tursar jaramaz ,–[ ] TURANLÏ ; : ïranlï lar
( 593); igsizin adasïzïn turalïm šahnamä ter mu ar / turanlï lar qutad u bilig tep
uqar « III », /
(Man I 2827); 5. : ne ä künlärdin ( . )
so kök tülüklüg kök allu bu bedük erkäk böri ) « » (QBK 54).
turup turdï TURBAJ . . (USp 1012).
- TURBÏ , ( I 415).
( 183); o uz q an taqï turdï qorï an TURBÏNLA- , : anï
tüškürä tur an turdï - vin turbïnladï ( I 435).
( 297); TURBLA- . turpla-.
qa an ol mo lar bidil mqa t gdilär rsär ol TURBUN ; ( I 435).
jul uz t brämädin šük turdï e TURBUNLAN- , ,
, ( II 278).
(Uig I 69); 6. . . - TUR Ï . . (USp 55); tur ï baqšï .
- alï / -gäli , . (USp 9833).
.: öz eli ä bar alï turur TUR Ï- . tör i-.
( üen269); TURFA . türfä.
känt t gräki bodunu buqunu ölürgäli alqïp muna TUR AQ , : ke ä ta da tur aqnï
amtï balïq i i ä kirgäli turur brätmäsä [ ] -
, , (QBK 1395).
( 53
); 7. . . TUR ARU . turqaru.
-u / -ï – TUR UR- I . tur- I1.
: odu jattï an a anï tï laju / avïndï ol , : ol m ni orundan tur urdï
ünkä turup ta laju ( ), ( II 177); jatï lï tur uru
/ , , jorïjur m n ,
(QBH 13926); šptlï (ThS II31); qaltï altï kün rtip bardï ögi qa ï atlï ï
jïparlarï bura kötijü turur , jüzlügi ï laju bušanu tur urup n unamadï
, ( üen146); közi , ,
qaraqï jalïnaju tegzinü turur , ,[ -
(Uig I 4516); ol ajït qïlïn larïmïz ] ,[ ] ( 204);
qorqïšïlu tur un (~ ?) man alnï tört qapï ïnta kiši tur ur un
(USp 1012); 8. .
. : tarï la turur (Suv 4778); 2. , , -
dünja –[ ] (QBK 6515); bu bo un tolusï : t sizdä t girmän tur ursa jara sïzda jar
ï er tutur – barïr
C257); bu taš rti ü a ïr turur - , [ ]
(Uig I 85); kiši bušušlu qad ulu tu- ( III 355); ötrü seziksizin v barq tur urmïs
rur ( I217). rgäk , ,
örü tur- . örü; utru tur- . utru. ( VI83); edi s uplar tur urup
TUR- II , : at turdï (Suv 817); 3. , -
( III 181). , ( , , -
TURA I , : .): udun sansar mgäkintin oz alï kö ül
qajusï rigdä qïlï baldu jer / qajusï turada tur urtï [ ] [ ] -
julu da qarïr ( III126);
,/ ,[ ] kö ülin adna unu dgüsi ä küni saqïn tur urdu-
(QBK 8412). muz ersär
tura qalqan . ( IV 73).
( III 221). TUR UR- II . tur- II ,
TURA II: tura tutuq . . (USp 2616). : qa u anï tur urup
 623

( I 486). [ ]
TUR URMAQ ; , (Rach II III2).
( , ): e ilki köni o aru TURMÏŠ . . (USp III); turmïš
kö ül tur urmaqtïn , [ ] tegirmän i . . (?) (USp 1214); turmïš
[ ] temür . . (USp 215); turmïš tutu .
(Suv 1479). . (USp 557); bar a turmïš . bar a II;
tur urmaq ornatmaq . barq turmïš . barq II; beg turmïš . beg II;
( ) (Suv 28010). qïz turmïš . qïz VI; tesäk turmïš . tesäk.
TURÏ I , , - TURMUZ ,
(?): törüsü kiši ol kišikä turï , - , (Cucumis
, (QBH 13III); exuosus): r turmuzni qar qur jedi
asï sïz kišilär kišikä turï ( I 343).
[ ], (QBK 3427). TURNA . ( III 239):
turï kiši , kökiš turna kökdä ünün ju qular
( III 220); turï turuš . (QBN 187).
, (?): turïqa . turuj½aja.
turušqa barma ( . ) TURPAJ . . (USp 102).
(?) ( I49). TURPLA- ( III 443).
TURÏ II . . (USp 176); turï baqšï . TURQ ; : bir sü ü turqï
. (USp 13). ( I 349); jer eni turqï
TURÏ I . tarï I. ( I 349); jü mi
TURÏ II: turï art tiz turqu jer
( I 374). (Suv 44817); meni körkümin edi i ulu ï tört ï
TURÏ A . torï a. turqï qïlïp
TURÏTMAMAQ: turïtmamaq turqï lan- (Suv 5445).
mamaq . TURQARU , , ;
: alq qïl ulu a ï mgäklig adiklï , turqaru qïnmaq qadïrlanmaqqa tükällig
išlärig išlägäli turïtmamaq turqï lanmamaq - bolup ulu nirvanï bulmaqï bolur -
-
… , (Uig II 4657);
(Suv 2353). dgü jemišig qušlar artatïr ü ün turqaru qïnqa
TURJA [ . turya] , ginür m n
( VIII P29). , -
TURLAQ 1. , ( ) ( 731); turqaru in in esänin ri lär
I 467); 2. , ( ! (Tiš 20a5).
)( I 467). turqaru uzatï . , -
TURMA I ; ( I 431): turmanï : turqaru uza ï tä rili jala uqlïnï arasïnta
soqup sïqïp suvïn alïp kün it ja ï birlä qatïp to up [ ]
tamï sar a rï sönär , , (Suv 8521); uzun turqaru . uzun.
[ ] - TURQÏ LAN- .,
[ ], (Rach II 185). ; ( II 272).
sarï turma . sarï I. . turqu lan-.
TURMA II : bu tört ma ara TURQÏ LANMAMAQ: turïtmamaq turqï -
tä rilärkä turma bergü ja ïn ... tüpüt tilintin uj ur lanmamaq . turïtmamaq.
tili ä virtim TURQÏN- .
, , : ol m ndin tu qïndï
... ( II 241).
(Suv 303); jakšalarnï turmalarï rsär - . turqun-.
( VII 1617). TURQLA- , : ol jer turqladï
TURMAQ ; : e gü [ ]( III 445).
törülärtä turmaqlarï ü ä , TURQU . torqu I.
(Suv 22320). TURQU ; .( I 462).
TURMÏQ , - turqu bol- .:
: budanï qajïnturup bir satïr turmïq , : ol m ndin turqu boldï
qatïp i gül , ( I 462).
 624

TURQU LAN- ( II 272). ,

. turqï lan-. , -
TURQUN: turqun suv ( I 440). , (Suv 482);
TURQUN- , ( II 255). amrïl- turul- . amril-.
. turqïn-. TURULTUR- .- . tur- I -
TURQUR- . tur ur- I. , ; ,
TURQURU: arquru turquru . arquru. ; ; :
TURŠU: turšu turšu . tušu. ränlärig turulturda ï [ ],
TURU , , (USp 3119). (Suv 1878).
TURU-: kü sirä- javru- turu- . kü sirä-. turultur- javaltur- . :
TURU I 1. , , - ränlärig turulturta ï javalturta ï [ ], -
; : marïma jüz r turu b[er]tim (Suv 3924); turultur- süz-
[ ] (~ - . : s kizin kertgün
) ( 477); eki sa lïq qojun eki sa lïq rsär kö üllüg suvu turulturda ï süzdä i rdini
kü bir tekä bir qo qar beš qozï birlä turu ïnta tetir ,
ölüp bartï , , ,
,
(USp 363); 2. , ( V B97).
; ( ): kejik turu qa TURUM I . : bir r
sï ïndï [ turumï suv ( I 396).
]( II 152). turum ara ( )
. tura . ; , ...; : l tütsüknü
TURU II . (?): ötürük turu ö atür tütüni turum ara kök qalïq i intä jadïlïp
[ ] (?) , ( .
(~ ) (Rach I2); uzun isigkä turu igkä ), [ ]
kiz türlüg a ulu isigkä jarašur - (Suv 42413); ol tütsük
(~ ) , turum ara bu qama tä rilär ordusï a tü ükä t gip
(?) [ [ ] , ( )
] (Rach II 149). (Suv 42521).
TURU III . turuq I. TURUM II . torum.
TURU LA , TURUMLA- .
I 496); , , : ol suvu turumladï
: mu te i turu la qut ordu eli / ( III 341).
tüp aslï näsäbdin jorïmïš tili TURUMLÏ . torumlï .
[ ] - TURUMSÏN- . tur- I: ol joqaru
,/ [ ] turumsïndï , ( II 260).
(QBK 614). TURUMTAJ I . (Falko
TURU SA- . tur- I: ol munda Columlarius) ( III 243).
turu sadï ( III 333); TURUMTAJ II . . III 243).
tirig rsä turu sadï TURUN- I . tur- I1.
III 333). . ( II 145); 2. ,
TURUJAJA: turuj½aja qus : turuj½aja II 145); 3. , : er
quš tüš näki ä qonmïš ïšta turundï ( II 146).
(ThS II94). TURUN- II . tur- II: at turundï
. turna. ( II 146).
TURUL- I 1. , ; TURUQ I , ,
, : r ištin turuldï I 380): turuq at s mriti jerin öpän jügürü barmïs
( II 126); 2. , o , ,
( )( II 126). [ ] (ThS II23); turuq buqalï s miz
TURUL- II . tur- I: turul- amrïl- buqalï , ( 5);
. , , ; bodun in kä t gdi turuq s mridi
, : ö sü bodsu , (QBK 1786);
to maqsï ö mäksi alqu b lgülartin ïraq ketmiš turuq bolmïšïm (Uig III 372).
brämä qabšama turulmïš amrïlmïš [ turuq . I.
] , , TURUQ II ; . . :
 625

jü ü nü turuqï tolun ajqa oqšajur , (QBK 771).

[ ] . tusul u.
(Suv 4928). TUSU LU , (QBN 1904).
arï turuq . arï ; süzük turuq . süzük. . tusulu .
TURUQ III: turuq e gü to rïl . . TUSUL- , ;
(USp 1226); turuq ögä ük . . (USp 5519); : bu ot a ar tusuldï -
aruq turuq c . aruq II. (~ )( II 127);
TURUQ- ( ), : ba ïrsïz tusulmas o ulda körü / ba ïrsaq tapu ï
qan turuqtï ( II 115); bašï anï tususï örü
alïqtï / qanï jozup turuqtï ,/ [ ] /[ ] ,
( I 192). (QBN 1923); tüz qodup
TURUQLA- ; : ol atï adïn ažunqa barsar bu m lär bar a n rsär
turuqladï ( III 337). tusulmaz , ,
TURUQLAN- , : ,
ol bu atï turuqlandï (Uig III 4314).
( II 265). TUSUL U ,
TURUQLUQ ; , : qalïn bo qara baš jumïttï
I 503). üküš / t limdä tiläšä tusul usï joq
TURUŠ I: turuš tütüš . , - (~ ) ,/
, : turušta tü üštä saqlan u ol , [ ] -
( I195); (~ ) (QBN 12613).
turï turuš c . turï I. . tusu lï.
TURUŠ II: turuš qatun . . (USp 2612). TUSULMAQ : tusulmaq
TURUŠ- . tur- I , ün ündär rsä elig / m nindä tusul u uquš joq
, : ki ig ulu qa turušmas bilig [ ]
qïr uj so qurqa qarïšmas , [ ] , /
; , , -
( II 95); alplar birlä (QBK 2235).
urušma b glär birlä turušma TUSULU , : j lï
, ( I 182). qaju ol asï lï qaju / bolu lu qaju ol tusulu qaju
TURUŠ Ï , ; [ ], /
: amtï anï turuš ïlarïn oqï lar sav- , [ ] [ ],
larïn ajï alïm : ? (QBK 13914).
(Suv 139). tusulu asï lï ,
TUS: tus sus . (USp 4311); asï lï tusulu . asï lï .
. .( I 329). . tusu lu .
TUSIT . tužït. TUSUQ- ; :
TUSLÏ . toslï . bu ot ma a tusuqtï
TUSU ( III 224): qaju ol tususï ( II 116).
ma a aj saju , TUŠ I , : bu tušta [borluq]
(QBN 12813); anta mi ökünsär ... ïlar tilär bolup
n n tusu bol aj (USp 252); tapïn bir bajatqa
[ ] .., [ ] tušï tïnmadïn
(Uig II 7947). (QBN 2732).
tusu kel- , ( , TUŠ II 1. ,
): atïn j mä ulu [kü] lüg tus[u] kelir ; , ; , :
vim tušï ( III 125);
(Tiš 23b2); tusu qïl- : jana kördi ülkär savulmïš bašï / to ardïn adan
ol ot ma a tusu qïldï qopmïš örläp tušï :
(~ )( III 224); asï tusu ,/ , ,
. asï I; asï tusu qïl- . asï I. [ ]
. tusu . (QBK 2913); tiriglik tušï bu ölümni
TUSU , (QBN 2688). ur [ ]
. tusu. (QBN 2827); 2. , , : sözüm
TUSU LÏ , iškä tut ïl jarïn k lgä tuš
 626

, [ ] (QBK 21514); ( II 178).

janut bersü tä ri ol emgäkkä tuš - TUS UTLAN- . boš utlan-.
(QBK 2988). TUŠÏQ- . tuš- ,
tuš bol- , : ötrü ol ; : negü tïlda ïm bar
baja ut qap qara tünlä bir quru sögüt tuš bolup uvutqa tušïqtïm , [
- ] (QBK 38713).
( III .71); sizni t g TUŠIT . tužit.
dgü ba šï birlä tuš bolup [ ] - TUŠLA- , -
, (Uig III 368); san- , : m n anï tušladïm
sï saqïšsïz bur anlar birlä uqatmatïn tuš bol uluq [ ] (~ -
dgülär , - , )( III 294).
TUŠLAN- . tušla- -
(Suv 43011); tuš kel- : jora bilsä t rkin , : bir n birka tušlandï
lir a zï tuš [ ] - ( II 243).
, (QBN 3146); TUŠLAT- . tušla-
tuš qïl- ( V B71). : ol jerig a ar tušlattï
TUŠ III 1. ( III 125); ( II 342).
2. , : ja ïz j r qatïndaqï TUŠMAQ : tiläkim bu rdi ma a k lsä
altun taš ol / qalï ïqsa beglär bašïnda tuš ol , n ... / ma ar tušmaqï häm jüzüm körmäki
,[ ] ,/ [ - , ... /
] , ( . )
- (QBN 283). (QBN 28215);
TUŠ IV: tuš te . , , tä ri tä risi bur an birlä tušmaq üzä
: seni din a ïn joq sa a tuš te - (Tiš 45a5).
, , (QBN 137); bu ödtä TUŠNA- (?): jašïn tip jašnadï /
kiši joq sa a tuš t i tuman turup tušnadï ,/
(QBK 1854); törätmišdä joq bil a a tuš te -e ( I 236).
, ( 24
). TUŠU: tušu tušu . -
eš tuš . eš I; te tuš . te I. ( III 224).
TUŠ- : ol ma a tušdï - TUŠUR- . tuš-
( II 12); bu-oq tïlta ïntïn , : ol m ni sa a
sansï üküš bodisatvalar birlä uqatmadïn tušurdï
šašmadïn tuš aj m n - II 78); rigdä bir an a pusu kigür /
, - jada oq ï tušrup s n ö dün jügür
(Suv 4216); bu eki kišidin ,/ ( .
tušar tušsa ïš [ ] , (o ) ) ,
(QBN 2033). (QBK 12714).
TUŠA- , ( TUŠUŠ- . tuš -: tä rini jala uqnï
): at tuša u boldï [ ] baqšïsï a tušda ï dgü dgü ögli birlä
( I 446). tuš uš da ï
TUŠA , , [ ] -
( I 411). (Suv 4206).
köšrük tuša . köšrük. TUŠUŠMAQ : birök bu tušušmaq atlï
TUŠA LÏ : tuša lï jïramaz ïrq kelsär (~ )
(QBN 352). ( I13).
TUŠAL- . tuša- ; TUT ( II 281).
. , ( ): . tat II.
arslan kökräsä at a aqï tušalïr , TUT- I 1. ; : bir elgin tutup
[ ] ( II 146). šähd birin zähr qatar ,
TUŠAN- . tuša- . , ( 206
); sarï
( ): r a aqï tušandï erük uru ï soqup bor sirkäsi birlä a ta tutsar sönär
( II 146).
TUS U . tosqu. , [
TUŠ UR- . tuš- : ] (Rach I102); bir k mi sïjuqïn tuta
n o ulnï atasï a tuš urdum öntüm , [
 627

] ( 544); 2. , , : ol anï gü tut- . gü I; el törü tut- . el I; el tut-

tutu saq rdi ( II 297); . el I; elig tut- . elig II; dost tut- . dost;
rän ... saqal tutup tartïšur ... himmät tut- . himmät; idiš tut ï . idiš;
, ( I 203); usanma ïq tut- . ïq; jaqïn tut- . jaqïn; jas tut- .
ölüm kelgä tut a jaqa : jas II; jol tut- . jol I; kü tut- . kü; kü tut-
(QBN 4091); . kü I; ög tut- . ög I; qulaq tut- . qulaq
3. , ( ): utru jerdä o rï I; söz tut- . söz; tap tut- . tap II; tarqaru
soqušup tutupan minmiš [ ] tut- . tarqar-; utru tut- . utru.
, [ ] [ ] TUT- II : baš tuttï
(ThS II24); elig ä r tutdïmïz - ( II 291).
( 42
); ja ïndan TUTA . tuda.
tïl tuttï ( III 134); TUTAM , : ölümkä to ar
4. ., , , bu to lï kiši / ... tutam a tiriglik tükär alqïnur
, .: kertü nomqa qajma- / esiz gü ersä kör atï qalur
dïn t rs t trü ja luq törüg tutarlar , , / ... [ ]
, - , /
(~ ) ( VI42 .); ,[ ],
birök bu nomu šidip boš unsar tutsar , (QBN 3791).
, [ ] - . tutum.
[ ] ( VII 4041); qanju kiši k ntü tüzin üzä TUTAŠÏ 1. ,
erklig bolup el an törüsin tutmïš rsär - I 423); 2. , : m n sa a
, , tutašï barïr m n ( I 423).
(Man III 204); 5. , : tutašï bar- ~ tutašï jor- ,
k tut javaš taqa u süvlin jazïn därmä - : räž qolsa mgäk tutašï barïr /
, vin qolsa qa u tutašï jorïr ,
( III 11); ba ïl nakäs utun [ ] ,/ -
tavar pasbanï / jï ar jemäs i mäs tutar berk anï ,[ ] (QBN 433); tutašï
– , , [ ] - ulam , : tüzü tört eši ä
: / [ ], , , ni din sälam / t gür aj bajatïm tutašï ulam
[ ] ( B261); si aruq si aruqla a udï
rdäni ma a b ri m n tutajïn , / , , (QBK 3864).
, , . tut ï, tutšï.
, [ ] ( 557); 6. , TUT A , (?): tut a juqa
: bars jïlan kiši bu vu tutsar u a ï qadïz (?) (Suv 4763).
ilig bolur TUT Ï 1. ,
, I 423); 2. ;- ; : tut ï
( VII 2711); ja ar bulïtï altun tamar arï
ada tuda boltuqta [b]u nom bitigkä tapïnïp udunup ] ,
vusïn tü intä tutmïš k rgäk ( I 376); ažun küni julduzï tut ï
, to ar ( )
[ ( III 378).
] ( VII 1410); 7. , tut ï üzüksüz . -
.: abam birök bu o ulnï kü in alïp bodqa : tut ï üzüksüz munï t g to umu ažunu
tegmištä ... qodï asïra kiši ä tutsar m n , unïtmaqlï t z topraqqa batïlïp
, -
, ... [ ] (USp 9822); ,
8. . . ( III26); üzüksüz tut ï . üzüksüz.
: ï lï tut- . tutašï, tutšï.
, ( I 63); TUTDUR- . tuttur-.
utru tut- , ( I TUTDURQAN . tutturqan.
68); umun tut- ( I 133). TUT AQ I ( I 467);
tut- qap- : ïn ïp igläjü birlä-ök sav söz : ig ol ašnu rkä ölüm tut aqï / ölümdä tatï
qodup tutar qapar rkän ölüp bardï [ ] joq aja r saqï –
, (~ ) ; /
(?) ( . ), [ ] (Suv 419); ,
 628

(QBK 2909); ölüm tut aqï tuttï öz bar alïr [ ] TUTSUQ- . tut- I ,
, : birisi tutsuqup ekägüsi qorqïn lïq
(QBN 4278). ozar bolur ( ) ,
jezäk tut aq . jezäk. (Suv 62021);
TUT AQ II , : bušuš qad u r ja ïqa tutsuqtï ( II 227).
emgäk tut aq sïqï , , , TUTŠÏ , , :
, (Uig II 117). anï jeri m ni jerkä tutšï ol –
TUT , ( I 453). ( I 423).
TUT UN : tut un alïp qul satar . tut ï, tutašï.
, ( II 219). TUTTUR- . tut- I: b g o rïnï tutturdï
TUT UR- . tut- I: anï mti bularnï ( II 174).
aš ü ä tut urmïšïm k rgäk TUTTURQAN (Suv 3701).
(Suv 6052). . tuturqan.
TUTÏ LÏ c . tutu lu . TUTU I , : r tutu juldï
TUTÏQ- , ( III 63); ölügli kiši bar a ödkä
II 116). tutu , ,–
. tatïq- I, tutuq-. (QBK 541); qïlï lï kür r kör kümüškä
TUTÏQLAN- . tutuqlan-. tutu , –
TUTÏRQA . (Q K 1753).
( I 57). tutu ur- , -
TUTJAQ , , - : ojma r o lanïn kišisin tutu urupan
; . , - (ThS II43).
(= . up d na): tutjaq tïlta ïnta TUTU II . , : anï
qïlïn bolur tutu ï bar ( I 373).
(= . up d na) TUTU III: tïdï tutu c . tïdï .
(~ ,= . bhava) (Uig II 113). TUTU LU : tutu lu jer , -
TUTJAQLANMAQ . , ( I 496).
(= . up d na) TUTU SUZ: tïdï sïz tutu suz . tïdï sïz.
(Uig II 112; Suv 2267). TUTUL- . tut- I: k jik tutuldï -
TUTJAQLÏ . - ( II 120); e il müränni
(Suv 36714). qodu ïda bir qara a apï ïda uruš u u uldï
TUTJAQŠÏZ . - , ,
(Suv 2453). ( 187); b š közünmäz tutulmaz javlaq
TUTMA , , biliglär
( I 452). (~ ) (Man III 1915).
TUTMAQ : birök tü qatï sï tïdïl- tutul- . tïdïl-.
jörügüg tutmaq ü ä [ ] - TUTULTUR- .- . tut- I:
(Suv 27813); [todun suz jeklä]rig tu ulturtu uz
qara nomlartïn jïraq ketip jürü nomlarï tutmaqqa -
tajanïp - ( III79).
(Suv 30214). TUTULUN : tutulun urušun ,
TUTMAQLÏ , - : u ulun urušun an a jaman boldï kim e il
: ulatïlarnï tutmaqlï adalarïntïn mürännü su ï qïp qïzïl sip si gir g boldï
(~ ) ,
(?) (Uig II 648). , ( 192).
TUTRU : iglig tutru ï a bolur TUTUM , : je i tu um talqan
– ( I 79). ( VII 2510).
. tutsu . . tutam.
TUTRUQ : adïn eki n ol bu el tutruqï TUTUN- . tut- I 1. , ,
/ birisi sav altun qïlï bir taqï ( ); , : r
,/ jik tutundï [ ]
– , – (QBK 17412). II 143); ol m ni ötüg i tutundï
TUTSU : m n a ar tutsu ( II 144); adaš qoldaš rdäš tutundï
tutuzdum ( I 462). qalïn -
. tutru . (QBK 826); 2. ,
 629

( ): qaju kišini ulu isig bolsar TUTURQAN ( I 521): tu urqan

tili tutunsar suvïnta i gül [ ]
, (Rach II 45): 3. - (Rach II III0); livi ašï tuturqan tetir
( ): kün tutundï ( VII 1428).
II 143); aj tutundi ( II 143); . tutturqan.
4. ( ): qaju tisini qa uqï TUTUŠ I , ( I 367).
tutunsar - TUTUŠ II . . I 367).
[ ] (Rach I37). TUTUŠ- . tut- I: olar kki tutušdïlar
tïdïn- tutun- . tïdïn-. ( II 88); ol ma a
TUTUN SÏZ , jik tutušdï ( II 88);
(Suv 42812). sö üklär ula ï ü ä tu ušmïš ... rür [ ] -
jetin siz tutun sïz . jetin siz. (Suv 61412)
. tutun suz. TUTUŠMAQ , : bu nom
TUTUN SUZ 1. , rdinig tutušmaq atlï bir qïrqïn bölük
(Suv 5824); 2. : tujmaq bilig tutun suz , «
jaruq jula t g - » (Suv 66115).
( V 49). TUTU . tutuq I.
. tutun sïz. TUTUZ- . tut- I , ,
TUTUN U: tutun u o ul - : m n a ar söz tutuzdum
( III 375). ( II 86); bajatqa tutuzdum seni m n
TUTU [ . , tu-tho ] , qatï (QBK 5813);
( ) vintäki ulu ki igkä tutuztï artuq dgü a ïnï lar
( ): adaj tep , ,
tutu . adaj II; ašan tutu . ašan; bilän [ ], : « [
jaburšu tutu . bilän II; elgür tutu . ] !» ( 678).
elgür; qajsïdu tutu . qajsïdu; qajtsu tutu TUTUZMAQ , : urun aq
. qajtsu; qambuqtu tutu . qambuqtu; tutu maq (Tiš 22b7).
qarïmtu tutu . qarïmtu; sï qu selï tutu . TUV AN: tuv an qoz . . (Man III 412).
sï qu; turmïš tutu . turmïš. TUVÏR- . tuvur-.
TUTUQ I ( I 380). TUVRA- , -
TUTUQ II [ . , tu-tog] , : ušaq n tuvradï
( - ( III 279).
) ( ): TUVUR-: qulaq tuvur- . qulaq I.
ik bodunqa tutuq bertim TUVUZ: tuvuz jün ü (
( 2
); tutuq . . I 380); III 279).
adaq tutuq . adaq II; alp tutuq . alp III; TUW AN . tuv an.
begü tutuq qïrqu se ün . begü II; buqa TUWÏR- . tuvur-.
tutuq . buqa ; buza tutuq . buza ; el TUWRA- . tuvra-.
to an tutuq . el VI; jabaš tutuq . jabaš II; TUWUR- . tuvur-.
ja mïš tutuq . ja mïš; kök amaš tutuq . TUWUZ . tuvuz.
kök X; kün tutuq . kün ; o tutuq . TU SÏ . to sï.
IV; ögün tutuq . ögün II; örä bört tutuq . TUZ I : aš tatï ï tuz jo rïn jemäs
örä; öz tutuq . öz VIII; sojan tutuq . – ,[ ]
sojan; taj bilgä tutuq . taj II; to ïtï tutuq . III 31); tuz ašï tatïttï
to ïtï; tura tutuq . tura II. ( II 299).
TUTUQ III . tutu I. tuz etmäk , : tuz tmäkni
TUTUQ- : qïlï tutuqtï - ke tut kišikä j tür ,
( II 116). (QBN 1076); tuz tmäk jetürgil
. tatïq-, tutïq-. uq tut jüzü ,
TUTUQLA- : ol o lïn tutuqladï (QBN 3039); tuz etmäk aqï
( III 337). (QBN 41411); tuz qat- -
TUTUQLAN- , , : bu ša ir sözi sözkä qattï tuzï
( K II 265).
TUTUR U: tutur u ne , , - (QBN 6113); tuz tatur- , -
, . ( I 489). : taturmaz esänindä tuz dostï a -
 630

( C263); jar : ülgüsü jašlï

tuz . jar V; jumšaq tuz . jumšaq I; qara jirtin ütä üstün tuzïtta öz öz küsämiš taplarïn a
tuz . qara I. to maqlarï bolzun (
TUZ II . toz I.
TUZA- : ol t tuzadï ,
III 263). ( VII 40147); küsän ik ïdüq
TUZA : qaza birlä ilinür tuza qa elik tužïtdaqï ordusï a jarlïqamïš
( 456
). ,
. tuzaq. (USp 438).
TUZA Ï . tuzaq ï. TÜ I ( ), ; ;
TUZAQ 1. : quš tuzaq[q]a m ü ün , : tü aš suvqa tüšsä tatï sïz bolur
ilinür - [ ] ,
( III 358); iglädi m ni a aq / körmä ip (QBK 1664); sa ïm boldï so qur
rï tuzaq /[ , tüsi t g šašut
] ( I (QBK 33615);
380); bu dünja j k tuzaqï turur – bodisatv o ušlu elig b gni ... tü intäki bir vin
(~ ) (QBH 13615); 2. . tüsi ä j mä ada tuda t gürgäli u uluq rmäzlär
: iglädim andïn uzaq / [ ]
mlägil mdi tuzaq , ... ,
/ , !( I 380). (Uig IV A259).
tuzaq a . , : tüz bir ja ï ol tü sa . , ( III 207);
ajï (anï?) sarp ja ï / qamu jerdä ïdmïš tuzaqï a ï qïl tü . qïl I.
– , (?) ;/ . tüg.
(QBK 2132). TÜ II , ; ( III 207).
. tuza . TÜ III , , ; -
TUZAQ Ï , - : anï boldï dünja tü ni mät bilä
; : körünmäz t g ol kör (QBN 1522); rät tut uqa
tuzaq ï sa a / bu dünja n i ol sa ïlmïš me -ä tavar tü k räk
, , (QBN 1575).
(~ ); / [ ] tü tü , : tü tü äk
(QBK 2089); rgäšür
to ï balïq ï k jik i a ï tu aq ï boltumu ( I 179); tü türlüg , , -
rsär , , : tü türlüg mgäklär qïjït -
, lar (Suv 11714).
( IV A56). TÜB . tüp.
tor ï tuzaq ï . tor ï I. TÜBÄN ÜK . . (USp 2219).
TUZ U , - TÜBI . tüpi.
( I 424). TÜBÜL- . topul-.
TUZ ULAN- - TÜBÜN . topun.
: ol ma a tuz ulandï TÜBÜT . tüpüt I, II.
( III 201). TÜBÜTLÄ- . tüpütlä-.
TUZLA- : ol t tuzladï TÜBÜTLÄN- . tüpütlän-.
( III 293). TÜDÄŠ , ( I 406):
TUZLAN- . tuzla-: t tuzlandï tüdäš tonlar [ ]
( II 243). III 207).
TUZLAT- . tuzla-: ol t tuzlattï TÜDÜŠ . tütüš.
( II 342). TÜG ; : tügi eki batman
TUZLU : tuzlu t rn ni usïttï (USp 915).
( I 209). tüg tülüklüg . ,
TUZLUQ ( I 467). : bädäninü qama ï üg ülüklüg erdi
TUŽÏ [ . , do-tsi] , -
: ïn a qaltï qojïn ( 25).
ölürgü i tuzï boltumuz rsär - . tü I.
, ( IV A55). TÜG- , ( ): tï at qudruqïn
TUŽÏT [ . tu ita] . , tügüp [ ]
 631

(ThS II76); r tügün tügdi ölüm s n aj javlaq ölüm / tusulmaz sa a etsä tük
II 20); uzun sa ïn ar tügüp mi tolum , -
(Uig III 3026). ,/
jüz tüg- . jüz I; qaš köz tüg- . qaš I. (QBN 12015); tük tümän ;
TÜGÄ ( III 229). : tük tümän tïnlï larï qut artï ïz
TÜGÄR . - ( III67).
( I 57). TÜK II . tüg.
TÜGLÜN- I1. : jïp TÜKÄ: toluq tükä . toluq.
tüglündi ( II 244); TÜKÄ- 1. , , -
2. ( ), , : ïš tükädi
: suv bo azda tüglündi III 270); tükädi tiriglik qazïldï qarïm
( II 244). ,
TÜGLÜŠ- : jïplar tüglüšdi (QBK 36315); nom eligi atlï nom bitig tükädi
( II 207). , ,
TÜGMÄ ( ?) ( I 433). (Uig I 149); 2. , : bu
TÜGMÄLÄN- : aš qamu qa tükädi
r tügmäländi - III 270); j mä an ïn a tep jarlïqadï tïdu
( III 202). umadam rkim tükämädi rksiz ïdur m n
TÜGNÄ- , : ol bašïn : « [ ] ,
tügnädi ( III 301); [ol , [ ]
küntä] tügnäsär baš qïlsar [ölür] , , [ ]» (
, 274).
( VII 212). tükä- alqïn- , :
TÜGSIN . kümüš iškä tutsa tükär alqïnur / sözüm iškä
I 436). tutsa kümüš qaz anur -
TÜGÜK , : tügük jüz a ï , [ ] , /
söz kišig tumlïtur ,
(QBK 1421). (QBN 267); aj elig bu dünja k imlig turur /
TÜGÜKLÜG . töküklük. tiriglik küni ä tükär alqïnur o ,
TÜGÜL , : b rijä u aj jïš tügül ,/ [ ]
tün (?) jazï qonajïn (QBK 2221); tol- tükä- . tol-.
( . . ) ,[ ] TÜKÄK -
(?) ( 6
). ( II 287).
TÜGÜL- . tüg- 1. : TÜKÄL I 1. , : ulu ulu ï
quru jï gilmäs / qurmïš kiris tügülmäs tükäl bilgä biliglig tä ri tä risi bur an -
,/ ,
( I 198); 2. . - ( VI06); 2. -
, , : sav altun jazar ol , ; , , :
tügülmiš kišig ( . bo uz alïp tükäl bo dï [ ] [ ]
) (QBN 2248). ( II 24); hävadarlï-
ög kö ül tügül- . ög I. ïmnï tükäl bilsü
TÜGÜN : tügün s šildi - ( C80); bu savlarï bitigdä m n
( II 124); azï lï rän b rk tügünlär tükäl oqïju tükä[ttim] [ ]
jazar [ ] (Suv 715); on aja qïlïn tükäl
(QBN 3214); tümän söz tügünin bu qïltïmïz rsär
bir sözdä jaz [ ] ( IV A75).
(QBN 255). tükäl barm . , :
TÜGÜN- . tüg-: , - tükäl barm bujan bulur on
( . )( II 143). (USp 265); esän tükäl . esän I; tolu
TÜGNÜK , tükäl . tolu I.
(ThS II27). TÜKÄL II . . (USp 10823); tükäl qara
TÜGÜŠ- . tüg-: ol m ni birlä . . (USp 215).
tügün tügüšdi TÜKÄLLIG : tükällig bütmiš
( II 106). kertü tö ,
TÜK I: tük mi ; : n t siz (Suv 5711).
 632

tükällig bol- , - , ( I 365).

., .: bar a TÜKÜZ II . (USp 873).
dgü qïlïn qa tükällig bolalïm TÜL , : javï tülnü ajï tüšin
( . ) amïrtqurda ï -
(Man I 2931); örtügsüz tïtï sïz bilgä biligkä (Suv 47510); b disatvnï tülintä
tükällig bolup körmiš al un kövrüktin ,
(Uig II 4811). (Suv 34516).
TÜKÄLLIGLIK , : tül tüšä- : bu munta tül tüšäjük
tükälliglik qut ü ä [ ] n (Uig II 2427); tüšädim
(Suv 1192). rti ü javlaq javï tül
TÜKÄN- . tükä-: tavarsïz a bilgi (Suv 63315).
tükänmäs tavar – TÜLÄ- I : at tülädi
( 127
); tiläkim III 270).
tükändi kesildi sözüm , TÜLÄ- II . tölä- I.
(QBN 3412); ötündüm TÜLÄK ( I 387).
eligkä tükändi išim tüläk jïlqï
, (QBN 2037). I 412).
TÜKÄT- . tükä- 1. , - TÜLÄK II . . 319); tüläk temür .
, : ol išin tükätti . (USp 1513).
( II 309); 2. . .c - TÜLÄT- . tölät-.
-u – , - TÜLFIR ( I 457).
: qïlu tükätmiš ajï qïlïn larïm arï un . tülvir.
alqïn un TÜLIT . tölit.
(Suv 1394); bu munta qut qolunu TÜLKI : jana al ï bol a qïzïl tülki
tükätip (Uig III 1614); g ,
aš qïlu tükätmištä kin on kün rtmä -kinä (QBH 8626).
[ ] . tilki, tilkü.
(Suv 415). TÜLÜG I ; : tülüg ja ïm
toš ur- tükät- . toš ur-. ( III 19); tülüg rüknü
TÜKÄTI ; , : qasïqïn alïp [ ]
sabïmïn tükäti šidgil (Rach I37).
( 1
); ašïn i küsin tonïn tonan usïn TÜLÜG II . : bu at
tükäti t gürsär tülüg ?( I 406).
[ ] , (Uig II 1513); TÜLÜK: tülük qara . . (USp 1223).
on a sapït tutduqumu ta b rü ... tükäti tutmaq TÜLÜKLÜG ; -
rgäk rti : ol aruqdun kök tülüklüg kök
..., [ ] allu bedik bir erkäk böri ïqdï
(Chuast 88). ,
tözü tükäti . tözü. ( 165).
TÜKÄTIN SIZ: alqïn sïz tükätin siz . tüg tülüklüg . tüg.
alqïn sïz. TÜLVIR ( III 100).
TÜKÄTMÄK , . tülfir.
(Suv 768). TÜM , ( ): tüm qara at
toš urmaq tükätmäk c . toš urmaq. ( I 338); tüm törüg at
TÜKI . tögi. ( I 338).
TÜKLÜG ( I 477). TÜMÄG: etig tümäg . etig.
tüklüg közlüg ( I 477). TÜMÄN [ .- . tum n] 1. : mi
TÜKNÄ- . tügnä-. tabïlqu tümän boltï
TÜKSIN , (ThS II49); j rïš jazïda on tümän sü t rilti
- -
( I 437). ( 36
); 2. , ,
TÜKÜ: tükü tükü . , , : topun [t]üšti tümän tümän jalvardï
( III 229). (Man I 204);
TÜKÜN . tögün I. tümän äk tizildi
TÜKÜZ I: tüküz at - ( I 233); i indä
 633

tümän na ošï ( ) tütsük urup tü in arï küzätip tünämiš k rgäk

( A218). ,
tümän ban . : tümän ban [ ] (Suv 44220).
jerdä ( I135); tümän TÜNÄK , ( I 408): tünäk
mi ( I 402); , ol bu dünja i i-oq jïlan – ,
: tümän mi tü erdäm –[ ] (QBN 3895).
(QBN 346); TÜNÄR- , ;
tümän tü , : e äk ( II 86): tünärmäs küni r jorïša
jazlur anda tümän tü jï ïn - köni ,
(QBN 1396); t tiglig (QBN 2121).
räk häm tümän tü bilig [ ] [ ] TÜNÄRIG 1. , : tünärig
, [ ] jer ( I 488); tünärig tamutïn
(QBN 1835); tümän tözüni oz urtu uz
türlüg , ( III67); eki tünärig tün k ntü
I 402; V 27); mi jïl tümän kün . bular rür
mi I; mi tümän . mi I. [ ] (Man III 189); 2. . . ,
TÜMÄNLIG: mi lig tümänlig . mi lig I. : üzä asra jaruqda tünärigdä ,
TÜMILÄ- : šjäk tümilädi (Man III 713); 3. .
( III 326). ., . : r tünärigkä kirdi
. tümilän-. ( . . )( I 488).
TÜMILÄN- ( III 327). qara qu tünärig . qara qu.
. tümilä-. TÜNÄRIK . tünärig.
TÜMKÄ , (?): adïn TÜNÄRT- . tünär-: qalïq tügdi qašïn
tümkä kö üllär arï jollarta j[orïp] amvrdšn tünärtti jüzin ,
qïl[tïlar] (?) , (QBN 4063).
, amvardišn ( . . TÜNÄT- . tünä-: ol qonuqu vdä
) ( III164). tünättï [ ]
tümkä biligsiz - ( II 312).
: tümkä biligsi jala uqlar - TÜN ÜLÄ : tünärig tün ülä
(Suv 38421); (Man II III1).
tümkä biligsiz mürki , , TÜNKÄNT . ( III 150).
: qa an kiši ažunïnta to duqta TÜNKI : k ürdü k igli bu tünki
tümkä biligsi mürki bolmïšlarïn [ ] tünü
, (QBK 21215).
, TÜNLÄ : tünlä jorïp kündüz s vnür
(?) (Suv 3002). [ ] ,
TÜMRÜK , ( I 478). III 87); udïma uzun tünlä jašï sa a
TÜMSÄ , ( I 423). [ ] ,
TÜN 1 : tün udusïqïm k lmädi (QBH 17530).
(To 12); tün künü qaršïsï ol TÜNSÄK . . (USp 744).
– ( I 423); TÜ IT- , : r bašïn tü itti
qara quda rdim jaruttï tünüm ( II 326).
–[ ] (QBN 3911). . tü üt-.
tün ortu (~ ?) (ThS II36); TÜ KÄR . ( X 7).
tün sarï ( . ): andïn so TÜ LÜK , ( ,
ägüsü ta sarïqa bardïlar taqï ü ägüsü tün . .) ( III 383): kü eldin kirsä
sarïqa bardïlar törü tü lüktin ïqar
( . . ), , ( III 120).
( 386). TÜ ŠÜ ( III 378).
TÜN II: tün jazï . - TÜ ÜL- . tö ül-.
(K 6). TÜ ÜR , -
TÜNÄ- , : ol m ndä ( III 362): jatda tü ürimä adïrïldïm -
tünädi o ( III 273); ( 117).
ke ä jattï anda tünädi serip tü ür böšük . ;
, (QBN 4612); : öz qadïnï jeri ä t gdi kim qa ï
 634

qan ol eligni qïzïn dgü ögli t ginkä qolmïš TÜP IL: tüp il jer ,
rti tü ür böšük bolmïš rti ( ( III 56).
) TÜPI ; ( III 57); qalïn bulutu tüpi
, ( . . ) sürär ( III 217).
[ ] tüpi jel . , : k är dünja k ti
, [ ] tüpi j l k är t g [ ]
( 646); tü ür böšük boltuqta ašnu , (QBK 3886).
dgü kün körürlär , TÜPIR- , ( ): bütüšmäkin ä
(~ ?), tüzülmäs / tüpirmäkin ä a ïlmas
[ ] ( VI309); – ,/ –
tü ür qa ïn : tü ür qa ïn boluštï [ ]( II 71).
[ ] ( II 40). . tüpür-.
TÜ ÜRLÄ- - TÜPKÄR- , ;
: ol m ni tü ürlädi [ ] , : ol ïšï tüpkärdi
( III 408). [ ] ( II 179).
TÜ ÜRLÄN- . tügürlä-: ol ma a tözkär- tüpkär- . tözkär-.
tü ürländi - TÜPLÄ- , ,
( III 407). .; ; ol ïšï tüplädi
TÜ ÜŠ- : r tü üšdi - ( III 293).
( III 393). TÜPLÄN- 1. , :
TÜ ÜT- : r bašïn tü ütti jï tüpländi ( II 242);
( III 396). 2. . ( II 242).
. tü it-. TÜPLÄŠ- . tüplä-: olar bu ïšï tüpläš-
TÜP I 1. , , ; : til dilär ( II 206).
suvï aqa turur / qaja tüpi qaqa turur TÜPLÄT- . tüplä-: ol bu ïšï t lim
,/ ( I 73); tüplätti
tam tüpi ( III 119); ( II 342).
bodulmaqlï ilgü tüpk[ä] sïrïlmïšlarqa ... jolu TÜPLÜG 1. ,
körkitti z ..., : örüš tüplüg rür [ ]
( III52); ( V B68); bu kü lüg kiši
2. : jï tüpi ( III 119); qutqa tüplüg bolur
jon qa tüpi (?) (Rach II 367); tü (QBK 828); 2.
tüpläri joqaru turup ( . ; : tüplüg rän
) (Uig II 2917); 3. , - ( III 119).
: alqu adïn nomlar bar a e tüpintä alqïn- tüplüg jïldïzlï .
maqlï lar ü ün , ( III 40); töz
[ ] tüplüg . töz.
(Suv 5417); ü tü kä t gmäkig ü lün ü tüp TÜPSÜZ , ,
qïlmaqlï lar ol [ ] , , : qaltï barï joqu ömä lär
[ ] - tüplügüg tüpsü üg ömä lär [ ]
( üen154); 4. , , o ,
III 119); 5. . . : k nä ošu jï nï (Suv 29121);
üpindä urdï [ ] ul qïz saqïn ï bu tüpsüz t iz –
( 51). (QBK 5015).
tüp asïl . ; - ulsuz tüpsüz . ulsuz.
: özü ni unïtma tüp aslï bilin TÜPÜ . töpü.
, (QBN 4366); TÜPÜLÄ- . töpülä-.
tüp jïldïz . : fäsad ol bozu lï TÜPÜR- ( )( II 71).
tüpüg jïldïzï . tüpir-.
[ ] (QBN 31712); tüp töz TÜPÜT 1. . ( I 29); 2. .
. , ; : anï tüpi ( I 355); 3. : tüpüt til
tözi kim ? (~ (Suv 308); tüpüt usbat [ -
?) ( III 123); buda tüpi . buda; töz ?] (Rach II 115).
tüp . töz; ul tüp ur- . ul. TÜPÜTLÄ- (M III 330).
TÜP II: tüp tüz (QBK 42; Suv 3475). TÜPÜTLÄN-
 635

( II 265). TÜRKLÜG: erklig türklüg . erklig.

TÜR- , , - TÜRKMÄN .
; : r bitig türdi III 412).
( II 39); tükätti sözin türdi TÜRKÜN . törkün.
badï bitig , TÜRKÜNLÄN- . törkünlän-.
(QBK 22313). TÜRLÜG 1. , : türlüg äk
tür- bök- . , (?): jazïldï ( I 119);
mun ulaju türä bökä qïlmïš quratmïš qop türlüg türlüg arï sï arïr jumaqïn
tsuj erin ü [ ] [ ] ( A112);
(S45). ürlüg ašlar ürlüg sürmälär ubujanlar qïmï lar aš
TÜRÄDÜ . töratü. [a]dïlar i dilär , -
TÜR I: tür i alp taš . . (USp 361). , ( 112);
TÜR I- . tör i-. 2. ( ) : gü
TÜR IT- . tör it-. eki türlüg ol [ ] –
TÜRFÄ [a. ] ; : (QBN 7310); ü türlüg közün altun zmuran küži
bitidim bu ta suq türfä sözlärin : ,
[ ] (Uig I 614); ïn a qaltï beš türlüg anantriš atlï a ar
( 475
). tsuj aja qïlïn qïltïmïz rsär
TÜRGÄK . türkäk.
TÜRGÄŠ . türgiš. nantar a ( IV A26).
TÜRGI: türgi jar un . alqu türlüg . alqu; qamu türlüg .
34
). qamu ; tegmä türlüg . tegmä I; tü türlüg .
TÜRGIŠ . ( 27; tü III; tümän türlüg . tümän.
21
; Hüen100). TÜRLÜN- .- . tür- -
TÜRI . turï I. , ( II 243).
TÜRK I 1. , : türk bur anlarta TÜRMÄK ,
kin inti - , ( I 396): kiši utruqï
( III66); 2. , : türmäk alma tegü / öz utru negü rsä al u jegü
türk üzüm ödi ( I 353); , [ ] , /
türk qujaš ödi ,
I 353); türk jigit ( . e. (QBN 33110).
)( I 353); s n ülgüsü sansï TÜRMÄKLÄN- ,
türk jigit qï larnï etigin jaratï ïn etinmiš jar[atïn- ( )( II 276).
mïš] kö ünür s n , TÜRT- , , : kö ä
ja türtti ( III 425).
( X475); l j mä sini r[ni ra]kakajini atlï kišisi TÜRTÜL- . türt-: t rikä ja türtüldi
türk jigit rdi sena, (MK II 229).
gag yIn , (Uig III 813). TÜRTÜN- . türt-: ol özi ä ja
TÜRK II . , türtündi ( II 240).
(KT 7; E 3210; I 350; TÜRTÜ Ü : qanlï türtü ü ü ä turqaru
QBK 46; Hüen100); türk sir . tü in türtünür rdi
(?) ( 3
). (Uig IV 52).
TÜRKÄK , ( II 289). TÜRTÜR- . tür-: o uz qa an
TÜRKÄKLÄN- : qorï annï ür ürdi
ton türkäkländi ( 174).
II 351). TÜRTÜŠ- . türt-: ol m ni birlä
TÜRK Ä , : qo ušqa ja türtüšdi
jana t gmä biri ä türk ä bir at bermiš turur ( II 205).
[ ] TÜRÜK: ulu türük . ulu II.
(QBK 32); anïn oš TÜRÜL- . tür-: bitig türüldi
ïqardïm bu türk ä kitab ( II 127).
( 473
). TÜRÜN- . tür-: r öz bitigin türündi
TÜRKISTAN . - ( II 145).
(QBK 210). TÜRÜ , ;
TÜRKLÄ- . ( III 446). (?): amtï-qïna turqaru iši n türü tut ïl
 636

(?) ( I152). [ ] (Rach I180); 2. ,

TÜRÜŠ- . tür-: ol ma a bitig türüšdi ; : r attïn tüšdi
( II 95). (~ )( II 13); b g a tïn
TÜRÜT- . törüt-. qo ï tüšüp meni oqïdï , ,
TÜS- . tüš-. (Suv 66); atïn mündi vkä jüz urdï
TÜSÜR- . tüšür-. turup / k lip tüšti kirdi
TÜŠ I , ; ( III 125): ,/ ,
bu tüš t g azundïn özü t rk k är [ ] (QBK 1908); 3. ,
[ ] : ribatqa tüšügli tüšär k gülüg -
(QBN 297); ujqudun so üš ä körgänin o -
qa anqa biltürdi - ( A178); mdi
, (~ - kö lü n t g / k lip qajda tüštü ja ornu n t g
)( 366). / ,
tüš tüšä- ( III 266). , ? (QBK 213); 4. ,
TÜŠ II 1. , : bu sögü nü tüši : azï tisim qo rulup tüšüp k lir boltï
( VII 2814); 2. . , , -
.: qïlmïš dgü nü tüšintä , (Suv 6274); umaj ke tüšsär

( III103); qïlïn tüšin uqïttï ( VII 2716); 5. ( ):

[ ] [ ?] ( III11); sü qolusu [kez]iksi tolï tüšär qar ja ar
3. ; , : bermädin , (Suv 5573);
ürsär m n el ja ïn a tüši bilä köni berür m n 6. , : b g janï ïnda tüšmä
[ ], ( III 14); tü aš suvqa
tüšsä tatï sïz bolur
(USp 15); ma a qajsïduqa tüškä kün i k rgäk , (QBK 1664); bu tïnlï lar
bolup , , munt mgäklig ... jolda tüšmiš tururlar -
(USp 72). ... -
tüš etüz . » (= . [ ] (Uig II 47); jana
sambhogak ya) – tamuqa tüšmätin (Suv 3149).
(Suv 3814, 4212); tüš jemiš . :ï tüš- qamïl- . : qatunnï an ulaju
da törümiš tüš jemišlär , jertä tüšüp qamïlïp ögsiräp tïnsïrap jatmïšïn
(Uig II 273); ol sögütnü ... uasï [ ],
jalbïr aqï tüši jemiši bu aqï ïbïqï , , (Suv 63419).
, , .. (Tiš 49b5); TÜŠÄ- : bir braman lip toqïjur
tüš utlï . ; - tüšädim :
; : ö rä ažuntaqï [ ] (Suv 9422); m n tüšämiš
dgü qïlïn ï nï tüšin utlïsïn öjü saqïnu tülüm adïnsï bolmaz , ,
- (Uig III 544).
(Uig I 27 15); j mä n ol ajï tül tüšä- . tül; tüš tüšä- . tüš I.
qïlïn nï amtïqï t g javlaq tüšin utlïsïn bilmä TÜŠÄK . töšäk.
rtim TÜŠIMÄL ,
, , - 358).
(Suv 823); evin tüš . evin. TÜŠKÜN . ( I 443).
TÜŠ III 1. : tüš ödi . tüšürkün.
( III 115); 2. , TÜŠ KÜNLÄN-
( I 330). II 278).
TÜŠ IV ( III 125). TÜŠKÜR- . tüš -
tüš kör- ( III 125). : qorï annï tüškürdi [ ]
TÜŠ- 1. , , ; ( 161).
: taš qu qa tüšti TÜŠLÄN- , -
( I 456); anta-oq qïlï ï eki ö i bolup ( II 242).
j[erkä] tüšti , TÜŠLÜG , ; .
, ( T 358); qaju kiši , : qutrulmaq
attïn tüšüp qam ï jep tamtïn tüšüp - tüšlüg rdini al alï ujur -
,[ ] , , ( V B94).
 637

TÜŠLÜK: tüšlük ö i , . tüskün.

( I 477). TÜŠÜT- . tüš-: jaruq jaz t g rdim
TÜŠMÄK: tüšmäk qamïlmaq . tümän tü äklig / azanmu tüšüttüm qamu nï
(Uig III 3315). qurïttïm
TÜŠNÄK ; ; ,/
(?): turu aja quš tüšnäki ä qonmïš , [ ] (QBK 38616).
(ThS II94); TÜŠ ÜTLÄNIL- ,
anï tüšnäki ol ja ïz jer ojï ( VIII 11).
– (~ ) (QBN 26III). TÜT- , , :
TÜŠRÜM ( I 485). jigitlik kü i bardï mendin ketä / a ïr m n
TÜŠSIRÄ-: tatï sïra- tüšsirä- . tatï sïra-. jigitlikkä köjüp tütä ,
TÜŠSÜZ: tüšsüz quru . / ( .
; : ), [ ] (QBN 4042);
rtgün kö li joq rsär ü ik jörüg uqsar j mä u tïnï ïraqtïn an ulaju kö ünür qaltï lin ua saju
tüšsü quru qalïr tütün tütär ä ( . )
, , :
, [ ] ( 386).
( V 96). TÜTÄK ( , )( I 386).
TÜŠÜK I (USp 2229). TÜTÄT- . tüt- ,
TÜŠÜK II: tüšük kiši - : ot tütün tütätti ( II 299).
( I 387); tüšük kö ül TÜTGÜR- , ( II 73).
, : k lip qaršïqa . tütür-.
kirdi kö li tüšük - TÜTRÜM: tütrüm teri
(QBK 477); tüšükräk körür (?) ; (?) ;
n seni kö lü i , ,
(QBN 4073). ( , . .): tütrüm t ri
TÜŠÜMÄN - ma ajan tajši nom nomlada ï -
, (?) (USp 91).
TÜŠÜN , , ; ( V 18); šidü t gindim qama nikaj
: bu azun tüšün ol s n arqïš sanï sajuqï tütrüm t ri nom tö in
, – [ ] (~ )
(QBN 1153); qonuq s n bu dünja sa a bir tüšün ( üen214).
, –[ ] . tetrüm.
(QBK 2086). TÜTSÜG . tütsük I.
TÜŠÜR- . tüš- 1. , TÜTSÜK I , ;
: , : ol ligdin jarmaq , : tapï udu qïlur m n
tüšürdi ( II 78); tütsükin äkin bar aqa
söz as ï ulu j rin ä tüšürsä b ütür qulu [ ] -
, [ ] ,( . - (Suv 35016); ol tütsüknü tü üni turum ara kök
) , (QBN 837); qalïq i intä jadïlïp , -
t ö lüg išin sa larïn nlärintä tüšürüp - ( . -
o - ), [ ] (Suv 42412);
(Uig I 3912); 2. , - dgü jïdlï jïparlï tütsük köjürüp [ ]
: m n anï attïn tüšürdüm ( V 72); qajusï
( II 78); 3. , elig sun ï tütsük tu ar -
: ol sub qodï bardïmïz sana alï (QBH 1432).
tüsürtimiz [ o ] ; TÜTSÜK II: tütsük kiši , -
[ ], ( I 476).
( 27
); 4. , : TÜTSÜKLÜG ,
tisi kiši tüšürajin tesär : ol tütsüklüg
[ ] (Rach I21). köšätritin altun ö lüg jaruqlar önüp -
TÜŠÜRGÜ 1. [ ]
( I 490); 2. - (Suv 42418).
( 1 490). TÜTSÜKLÜK : elgintä tütsüklük
TÜŠÜRKÜN . ( I 522). tuta bu tütsüküg urup meni oqï un
 638

, - TÜTÜZ- . tüt- ; ,
[ ] (Suv 1297). : ö i ö i küži tütsüklärig
TÜTSÜLÜG - tütü üp
(?): tütsülüg lugta köjürmiš k rgäk (Uig II 4777); qïsïrïn uru ïn a ï arasï
[ arasïnda tü üzgü ol bat tüšär
] ( V A130). ( . ) -
TÜTÜ . tü II. , [ ] (Rach I22).
TÜTÜN I ( I 400): qïlqï äfa ol qïlïn ï TÜTZÜK . tütsük I.
utun / jaruqluqï azraq üküši tütün - TÜVÄK -
, ,/ ,
, (QBN 43813); ( 1 388).
ol tütsüknü tü üni turum ara kök qalïq i intä TÜVÄKLIK ,
jadïlïp , ,
( . ), ( I 508).
[ ] (Suv 42412). TÜVIŠ- : ol meni
TÜTÜN II , ; - birlä t tüvišdi
(?): jana tü ün b rmištä bir bö [ ( II 102).
] [ ] - TÜVŠ Ä- ( )
, [ ] (USp 3811). III 286).
TÜTÜNSÜZ : ot tütünsüz bolmas TÜZ I 1. , : tüz jer
jigit jazuqsuz bolmas , ( III 123); 2. , :
( I 400). beš r äk tüz rmäs
TÜTÜR- : ol a ar ït tütürdi I 121); janu b r i gdülmiš ajdï bu sö
( II 73). / tükäl sö ïnï ol uquš birlä tü
. tütgür-. : « /
TÜTÜŠ , , : , ( ) » (QBH 1812);
ta ïqu küntä tü üš bolur [ ] bu otlar bar a tü bor birlä i ürmiš k räk
, ( VII 3316); tütüš
aslï bar a utundïn o ul , ( . [ ] (Rach II 338); rdämlig
) – [ ] (QBN 3085). kiši rdini birlä tü ol
tütüš keriš . , ( VII 421); 3. . ,
: kiši bilä tü üš k riš bolur : bilgä qa an rmis alp qa an rmis
( VII 285); tü üš bujruqï j mä bilgä rmis rin alp rmïs rin
riš qïlmasar s n gläri j mä bodunï j mä tüz rmis
( I180); tütüš keriš qarïšmaq ,
, (Uig II 585); ,
turuš tütüš . turuš I. ,
TÜTÜŠ- , ( II 89): ( 3
); bu ïrq tüz ol
ma a k lsä tütšü törü bersä m n [ ] ( VII 293).
, , tüz adruqsuz . , -
( . ) (QBN 6814). (Kuan 93); tüz baz qïl- -
tütüš- keriš- . - , , : tütüšlüg k rišlig
(Uig III 811). tïnlï larï tü ba qïlmïš [
TÜTÜŠLÜG , ; ],
, , - (Suv 1692);
: qïlmïš iši ja ïlï sözlämiš savï tüz qo u .
tü üšlüg , , ,
– ( VII 114); kertü
( I38); otlï suvlï t g tütüšlüg bolurlar [ ] tüz . kertü; köni tüz . köni II.
(~ ), TÜZ II: tüz baj kü bars külüg u. .u
( VI65). (E 171).
tütüšlüg kerišlig . TÜZ III . töz.
(Suv 1691). TÜZ IV: tüz kerin siz . tözkärin siz.
TÜTÜŠMÄK: tütüšmäk qarïšmaq . TÜZ- I ;
(Suv 43412). , , : b g elin tüzdi
 639

( tüzük , ,
II 9); jorïq tüzsä bodnï b gi qïlq tüzär / qïlïq tüzsä ( .
glär tözün el süzär ) (QBN 2274); janut berdi elig ajur
[ ] , - aj süzük / i i häm tašï birlä bar a tüzük
[ ] ,/ : « ! /
[ ] , - [ ]
[ ] (QBK 3563); išlärin tüzgäli » (QBK 30413).
( üen151). TÜZÜL- I . tüz- I: ïš tüzüldï
TÜZ- II , : ol jerig tüzdi ( II 127); tüzüldi eli bodnï bar a
( II 9). bütün
TÜZÄ . tözä. (QBK 4216); tüzülsä orun
TÜZÄR- : jer tüzärdi qalmasa bir quru [ ]
( II 77). ,
TÜZÄT-: qošu tüzät- . qošu . (QBN 1907).
TÜZDÄM , : tüzdäm jürü TÜZÜL- II . tüz- II: jer tüzüldi
tiš qarlï ta t g jaltrïjur , ( II 127); köglär
( qamu tüzüldi
(Suv 4508). III 131); ini e i tü ülti tavarï t lim
TÜZGÜ , ; ;
: urušlar ödindä rig tüzgüni ... ( I137).
ajur [ ] ... ,[ ] TÜZÜLMÄK ; -
[ ] ; : ïn kertü tü ülmäkkä
(~ ) (QBK 61). gmäkläri ü ä
TÜZLIN- .- . tüz- II: qïrq jïlqa ) (Suv 13712).
tegin (?) baj ï aj tüzlinür TÜZÜN I: tüzün köni . -
( I 349). : berkin ä joq bar bolsar m n kišim tüzün
TÜZLÜN- .- . tüz- I: ïš tüzlündi köni bersün , [ ],
(~ ) II 243). ,
TÜZMIŠ . . (ThS I c3). (~ ?) (USp 186).
TÜZSÜZ , : ödi qolusï TÜZÜN II . tözün.
tumlï topraqï jeri tüzsüz ol ; TÜZÜŠ- . tüz- II: ol ma a jer tüzüšdi
( üen107). ( II 99).
TÜZÜ . tözü. TV . tav .
TÜZÜK , : negü ter TVLÏG . tevlig.
šitgil aj kö li süzük / qamu iš i indä aj kö li
U
UI : qïrqïzï uqa basdïmïz , ,
[ ] ( 27
); qara tünüg ( I 43); anï otaju uma aj [ ]
ürsädim / a ïr unï u ursadïm (Man I 158).
,/ UA ŠIK . va šik.
III 247); usï u tï qoptï a aqïn örü UBAN- , : m ndin
, (QBN 28510). ubandï ( I 198).
. uv. UBAT- . abït- I.
U II [a. ] : bir-u bar sen [ ] UBU ( I 86): kün it ja ï
(Qas2); aj ulu m ü u anïm ubu birlä qa ïp -
qadïr-u qahhar idim , (Rach I132); taqï u jumur asï
(Qas45) ubu birlä qajïn urup
. va. (Rach II l89).
U- 1. , : saqïn UBUT : arï ubutï j g -
qa u birlä özüm umadï ( . ) ( 37
).
(QBN 24413); 2. , . uvut II.
: ü o lanïmïn ul a[d]turu umadïm-a I 1. , : butaq u ï
- ( 591); ( I 44); ölüm bir te iz ol u ï joq tüpi
gülüküg u an a ligi bilä t lim qïl – (QBN 942);
 640

qïlï u ïnta ( 537

); 2. , ( . ) ,
: sü üšdümüz bizintä ki u ï sï ar a artuq (USp 55).
rti , RAŠ- . ruš-.
( 40
). RU , , : tu
el , (? ru [ï] (?) (Uig II 40107).
I 44); qïdï : jana tav eli rsär . uru .
märi i atlï u qïdï türk türgiš jer ol , RU LU :
, ru lu qutu j q (~ -
– ?) (ThS II55); quš jü u ru lu
, ( uen99). . . . . . tu ...
II , (?) (Suv 49011)
, . . (MK I 35). RUŠ- .- . -: ol m a quš
III . rušdï ( I 233);
I 392. 431); ordu . (QBN 2193). tatlï ötär sanduva / rkäk tiši u rušur
- 1. , : u a umatïn olurur ,/
, (ThS II95); ( I 529).
bunda u qanlar quš köp köp erdi SUZ: u suz qïdï sïz .
( 33); dirä siz , : sansï saqïšsï u su qïdï sï
ke är ba t ja quš d g u ar tüp türlüg ö i a ruq a ruq rdinilik a ïlïqlar
, ( 224
); -
2. , : anï qutï u dï , -
( I 164); jigitlik k är ol tiriglik u ar (Suv 31211); u suz qïdï sï ülgüsü
, (QBN 297); bujan gü qïlïn , , -
usï u tï qoptï a aqïn örü , , (Suv 58412).
(QBN 28510); 3. : anta kesrä UN . ün I, II.
qa ïm qa an u dï UQ (?): ja ïmïz t girä u uq
( 12
); bu jïlta aqa u up g rti
(USp 2254); 4. : r attïn ( 8
).
qo ï u dï ( II 164). UQ- , : ïš
u - qalï- . (Suv 44621, 5458, 9); tïn uqtï ( I 191); tiriglik
- . tïn. uqtï (QBN 33812);
A ( I 87): tört ja ïda u ada beš tiriglik u uqsa j tilsä jašï
ja ïda a ta [ ] , (QBN 3729).
, – ( VII 207). UR- . - 1. ,
AJAN: ajan balïq . : ol quš u urdï
(Uig I 391); ajan uluš . ( I 176); u arï u urmas s ni qušlarï
(Tiš 40b8). ,
AN ( I 122). (QBN 3866); 2. , : ol anï attïn
UQ , ( I 98) urdï ( I 176).
. ïq II. URSA- .- . - 1.
Ï . ïq II. : ol quš u ursadï -
ÏN-: jelvik- u ïn- . jelvïk-. ( I 280); 2. :
ÏQ I . (?) (QBH 169). ïr unï u ursadïm
ÏQ II: u ïq jelpik . : ( III 247).
jo adma ulu u ïq jelpik - URU , , . (Uig II 562).
(Suv 4757). . ru .
Cp. uq. URU LU . ru lu .
LAN- , : u landï UZ 1. , : taqï a ïrlï
( I 257). bol aj m n taqï u uz bol aj m n
LU , , : ,
kö ül [bir] u lu qïlï , - 294); 2. : u uz n
( . . ) (Suv 257); I 54); uz atlas bolur qïz u uzï böz-ök
MAQ . uštma , u maq. – ,
RA- : so bi ig u rasar vucu – ( 480
); 3. : jujqa riklig
bolup jorïma un [ ] topla alï u uz rmiš jin kä riklig üzgäli u uz
 641

, jïllï ( VII 144);

[ ] ( 13
); bu vu tü intä tutsar u ud kün . ( VII 193, 247).
to urur [ ] . .
, ( VII 2713); ol UD- 1. , : b n s lä ä
lan ögin mgätmädin u to aj ä udu jorïdïm
, ( 16
); qan a barsa bašï / udula
( VI278). barïr bar a udmïš kiši « », /
uz jenik . : edi u [ ]
jenik ( T II 44); uz jenik tut- (QBK 3106); qamu dindarl[ar] udu atlantïlar
, : dgü kišilärig kü qul -
qïltïm u jenik tuttum mgättim erintürtüm ( II 63); 2. .: qodtï
rsär abid tapu qa udup [
, [ ], , - ] (QBH 18041).
(Uig II 8751); uz qïl- : qamu . -, ut- II, uz-.
bir to u jem aš i kü ücün / özü ni u uz qïlma ïl UDAKA [ . udraka] . . (Suv 6844).
n kü ün , ,/ UDAKANIŠANDI [ . Udakani nita?] .
(QBN 33014); uz tut- - . (Suv 5861).
, : bu tört n u tu ma - UDAKATADI [ . uttaratat ] . .
(QBH 2027); (Suv 5859, 6803).
tut b dünja u (QBH 1758); UDAR: udar sä ün . . (KT 52).
uz tutma rdämni ögrän o ul UDARABADIRAVAT [ . uttarabhadrapad ]
, [ ], (QBN 2222); tod . ( VII 43).
uz . tod; tod u uz qïl- . tod. UDARABADRA . udarabadiravat.
UZLA- , , : UDARABATIRAVAT . udarabadiravat.
g anï u uzladï (~ ) UDARANIDI . udaraniti.
I 301); a ïrla seni ol a ïrlasa ïn / u uzla UDARANITI [ . uttaran ti] . .
uzlasa (Suv 1745).
, ,/ , UDARAPALGUNI [ . uttaraphalgun ]
(QBN 3095); kišig jenik körtä i nomu . (TT VII 115).
lada ïlar - UDARAŠAT [ . uttara d] .
[ ] (Hüen10l). ( VII 221).
toda- u uzla- . toda-. UD I : qalti balïq qapa da olurup rkän
UZLAN- . uzla-: ol bu n ni qan ud ïsï beš jü ud sürä önti , [ ]
uzlandï - , ,
( I 292). . 651).
UZLUQ 1. , : a ïrlïq UD UR- . od ur-.
luq bajattïn turur , UDÏ- 1. : tün udïmatï
(QBH 10735); bušar ö tä b glärkä barma ( 51
); aj elig udïma odun ,
ja uq / qalï bardï rsä n uzluq anuq - , (QBH 10822); qarïnqa i ip
, - udï u ol inägü a rï ke är
;/ , - , [ ] (Rach I20);
(QBN 6610); 2. ( I 149). qatun balïqta diz qalïqta jatïp udïjur rkän rti ü
uzluq kör- , javïz tül tüšädi
: ulu si b ük tutsa b glär kö ül (~ ) ,
/ seziksiz u uzluq körür aj o ul (Suv 62017); 2. .
, ,/ , , : fäsad tamdurur ol udïmïš otu
, (QBN 1616). (QBN 31713).
UD 1. : adaqï ud adaqï d g - . ï-, uju-.
( 23); ud küntä ud sat ïn UDÏN- . udun-.
alsar jarama , UDÏQ ( VIII A13).
( VII 392); 2. ( - UDÏŠÏQ: udïsïq kel- ,
): jorï ud a anma kišilik qïl-a . - : tün udïsïqïm k lmädi
« » (QBH 632); ( 12
).
3. . (QBH 169). UDÏT- . udï- 1. ,
ud jïlï . ( I 346); ud : b aflät turur kör u ïtur kišig
 642

, , (QBH UDUN SUZ . odun suz.

1499); udïtmiš kö ülni ažun afläti UDUNTUR- II . oduntur-.
(QBH 16129); igligig UDUR: udur igši . . (E 245).
udïtm[ïš k rgäk] UDUZ , : udu ürmän qart jiri
(Rach ÏÏ 3222); 2. . : süzük suv aqïttï iglig bolur ,
udïttï otu , - ( VI443).
(QBK 1795). UDUZ- . ud-: anta udu up balïq
. ït- I. ortusïnta ... ol urtï [ ] -
UDÏZ- . ud-: jeti jüz kišig udïzï ma ... ( . ) ( 704);
ulu ï šad rti , , udu up antïn ö i jol a jorïtdï [ ]
( 5
); ötükän jïš aru (Uig I 97).
udïztïm [ ] jer ilä- uduz- . jer ilä-.
( 15
). . udïz.
. uduz-. UDVAN [a. ] : ažun toldï udvan
UDLAJU : jemä udlaju s n äfa ävr bilä ,
(QBH 1358). ( B393).
UDLÏ . utlï. : u mü rädi
UDLÏ Ï . utlï ï. III 403); süsägän u qa tä ri mü üz bermäs
UDLUQ (?): aq ad ïrï udluqïn sïju urtï ( III 364);
, jedim i tim u t g , (QBN 4086).
(KT 36); udluqta beltä ... bolur ... . ud.
( VII 2110). - : n gü tilär s [n] bu jerkä u up
. luq II. , ?! (QBN 4115).
UDMÏŠ . . (?USp 144). . ud-, ut- II, uz-.
UDRABADIRAVAT . udarabadiravat. AR- . ar- I, II.
UDRANITI . udaraniti. US UR- . ur-.
UDRAPALGUNI . udarapalguni. URMÏŠ . urmïš.
UDRAŠAT . udarašat. Ï- : r u ïdï ( III 259);
UDU 1. , : ja ï t bräcä s n udu namaz qïldï jattï tošäkkä kirip bir an a u ïdï
brägil , ,
(QBH 8835); b gi qan a bar a udu qul jolï (QBN 4064).
, (QBH 11022); 2. , . udï-, uju-.
, : ta ta lardï udu jer jarudï - ÏM: u ïm bar- : u ïm barïp
, (ThS II39). so dadï ( III 401).
. u . ÏN- . ï-: u inur jula
UDU I . odu . ( III 26); ki ig o lan rkän qïlïn
UDU II: tapï udu . tapï - gü tut / ulu luqqa t gsä u ïnur bu ot
UDU LUQ . odu luq. , ,/
UDUL- . ud-: qan a barsa bašï (QBN 3388).
/ udula barïr bar a udmïš kiši ÏQ , : u ïq r -
», / ( I 65).
[ ] (QBK 3106). ÏQLA- , : m n u ïqladïm
. ul- I. ( III 349); bašï t gzinür u ïqlar
UDUMBAR . utumbar. , ( VIII 18).
UDUN I , , : ÏŠ- I . ï-: a aq u ïšdï
ba ïl nakäs udun tavar pasbanï – , ( I 182).
[ ] ( B261). ÏŠ- II , : jo urt
. utun, tun. ïšdï (~ -
UDUN II . ?) ( I 182).
I 76). ÏT- I . ï- 1. ,
UDUN-: udun- tapïn- . , : bu ät turur kör u ïtur kišig -
: dgü qïlïn larï kö ülintä udunu [tapïn] , , (QBN 3793);
u ... ïn a tep tedi bu ot ol kišini u ït an
, ... ( 534
); tapïn- udun- ( I 154); 2. . : ol ot u ïttï
. tapïn-. ( I 208); süzük suv aqïttï
 643

ïttï otu , gdin u uqladï / körüp süni a ïqladï

(QBN 22813). ,/ ,
. udït-. ( III 339).
ÏT- II , : ol jo urt UŠ- . u-: ol m ni birlä u ušdï
ïttï ( I 207); ( I 181).
ol u ïtma u ïttï ( I 208). UZ , : tilkü öz ingä ürsä
ÏTMA : ol u ïtma u ïttï uz bolur ,[
( I 208). ] ( I 54); anï u uzï ki itti
LAŠ- . ulaš-. ( II 300);
LAT- . ulat-. anï u uzï a ar juqdï
LUQ I , (MR III 63).
( I 98). UZLA- , : ol anï
LUQ II uzladï ( I 301).
I 98). UZLU , : u uzlu
. udluq. kiši ( I 146).
MAQ , ( I 99). UFRA . ofra .
MAQLAN- , - UFŠAQ . uvšaq.
: r u maqlandï UFUT: ufut bol- : ufut bolup ol
( I 313). jašar , ( III 208);
UI ( I 39). ufut bolup bükä turdï , (~
U II , : qum u u )( III 231).
( I 87). . uvut I, II.
U III , : m n anï u u k ldim UFUTSUZ . uvutsuz.
( I 87); ajdï s ni u u / U -
mgäk t lim ï u :« / ( I 48).
»( I 110); m n U AN , : uqu lï u an ol uqar
ašnu barajïn s ni din oza / s n aqru u u k l bu išig ,
, ,/ - (QBN 1209); u an rklig ol
(QBN 42611). (QBN 2713); jarattï u anïm tünü kündüzü
. udu. ( C13).
U IV: u känd . , an tä rï , ( I 77): ajur
( I 87). mi äna ol u an tä rigä
U- . ï-. (QBN 2823).
U . -. U AR: u ar at
U LU . lur-. ( I 53).
U LUQ . luq. U LÏ . ( I 129).
UL- I . -: qan a barsa bašï UTRA- . ra-.
/ u ula barïr bar a u mïš kiši U RA : ïna u ra . . ( 224).
», / UTRAQ . raq.
[ ] (QBN 37413). U RAQLAN- . raqlan-.
. udul-. U UT ( I 50).
UL- II . ul-. U UZ . uz I – III.
ULA- : ol anï u uladï - UJ- , : ol unu ujdï
( I 308). ( I 174).
ULAŠ- . ula-: ïvïq bir birgä u [u] UJA I : lig ujam a adïrïltïm
lašdï ( I 239). -
ULAT- . ula-: ol o lïn m ä ( 153); ata bir ana bir ujalar bu alq
[u]lattï – :
( I 264). ( B291).
UN- I . ï- 1. : ot u undï uja qadaš . : tavar ü ün
( I 200); jula u undï tä ri ö lämä üp / uja qadaš o lïnï ïnla bo ar
I 200); 2. , : anï qutï , ,/
undï ( I 200).
UN- II . un-. I 86); uja qap . ; -
USUQLA- , , : ja ï : ol m ni birlä uja qap ol
 644

( III 146). ja kördi

UJA II , ( I 85): ujasï aru ( 362).
ögirä s binü k lir , UJTUR- . uj-: ol un ujturdï on
(ThS II47); qarlï ujasïn aqï topraq ( I 269).
, (Rach I95). UJU- , : qurïqannï üškürdi šük
UJAD- : özüm joldan azmïš bolup ujup turdï [ ] ,
bajatqa ujadtïm ( 161).
(QBK 3879). . udï-, ï-.
. uja -, ujat-. UJUB [a. . . ] , -
UJADSÏLÏQ , : , , : ujubumuz köp bolur -
ujadsïlïq r ( I 160). ( ?) (USp 2249).
UJA - , : a ïz jesä köz uja ur UJU , : o ul qïz atï (otï?)
– ( I 55); uja masa ketmäs rkä uju –
jal uq körüp [ ] (QBN 2488).
(QBN 7212). . ujuq II.
. ujad-, ujat-. UJU LU , : uju lu
UJA SÏLÏQ . ujadsïlïq. v (~ )( III 50).
UJAL- : ol m ndin ujaldï UJUL- . uj-: ujuldï n
( I 269). ( I 269).
UJALA- , : quš UJUQ I : bir qaj bir ujuq
ujaladï ( III 328). aruq [ ] , [ ]
UJAR , : ujar [ ] ( I10).
gimkä adïrïltïm UJUQ II , ; -
( 173); tört bulu taqï dgüsi : lïn arslan tutar / kü in ujuq tutmas
ujarï [ ] ,/ [ ]
(ThS II42). ( I 81).
UJARLÏ , : . uju .
ölüg ujarlï rmiš - UJUR I . üjür II.
[ ]( I1). UJUR II . ujar.
UJAT- : ol m ndin ujattï - UJURQAN-: ujurqan- jo urqan- .
( I 216); ulatï ujatma uluq savta , : anï körüp aqï artuqraq
ujaturlar , ujurqan ï jo urqan ï ,
( VIII 49); anï ši ip upasini (Suv 62116).
urï [ar]tuqraq ujat ï , - UJUŠ- . uj-: ol a ar qapqa un ujušdï
(Uig III 8311). ( I 268).
ujat- ejmän- (~ ajman-) . , UL , : tam ulï
: rti ü ujatur m n ejmän[ür ( I 48); bu kitab tört a ïr ul üzä bina
m]en ( uen2051); ö qïlmïš qïlïnmïš turur
qïlïn larï a rti ü ujatsar ejmänsär (QBN 212); äk jaslï e rsä
(Suv 1416). bi är m n ulï ,
. ujad-, uja -. ( . ) (QBN 1924).
UJ UR . ul tüp ur- , : sözin
: uj ur jerintä sözlädi sözkä ul tüp urup ,
ja laqar qan ata k l[tim] , , [ ] (QBK 203); ul ur- ,
(C1); m n uj urnï : urajïn bu sözgä ulïn
qa anï bola m n (QBN 13914); biligtin urur m n sözümkä ul-a
127); biz uj ur aru k ltük ( A81); ul urul-
(Man III 403). : sälam ol klši ä
on uj ur . on. sälamät jolï / sälam qïldï rsä uruldï ulï -
UJ UR- . oj ur-. – ,
UJMA , : / [ ] , [ ]
ol m ä ujma basïšdï (QBN 3645).
II 100); ol m ä ujma talqïšdï . l.
( II 207). L , : a aqï nï lïnta
UJQU : künlärdä bir kün ujquda bir al un (Suv 45016).
 645

. ul. ulamï (ulamaj?) bolup / ažunda at dgü qodup

UL- , bardï [ ] ,
(?): t bïšïp uldï ( I 169). ,/ , ,
ULA I , : ula bolsa ( 239
).
jol azmas , ULAM II : ölümkä asï qïldï rsä ot
( I 92). m / ota ï turu qal aj rdi ulam -
ULA II: ula jundlu . ,/
( I 57). (QBN 985).
ULA- 1. , : ol jïp uladï ulam jarlïq (USp 889);
( III 255); qamu t siz išdin kesüksüz ulam . kesuksüz; tutašï ulam .
jï lï ufut / qamu šgü iškä ula lï ufut , tutašï.
– ULAMAQLÏ
,/ [ ] , , (Hüen1904).
(QBN 1541); biliglikkä ja dost ULAMSUZ , -
özü ni ula , ( . ( 239
).
) ( 32
); 2. . , ULAN- . ula-: ulandï n -
: köp elni körär m n ädib sözini / bilä [ ]( I 204); munï
bilmägändin ular özini , - qo jaruq ïn ažunqa ulan ,
/ - (QBN 3895); bajat
( . )( 506
); tapf ï a bu ulanmïš özüm
3. , (?): bi nitä adïn (QBK 21615).
kim bol aj ... bu erin tïnlï ü ün tü üg titip ULAR I ( I 122): qal it tartmïš
munu isig ö in ula alï uda ï tep tedi « , kišikä ularnï mijisin jesär dgü bolur
, ... , ,
,[ ] (Rach I63);
», – (Suv 6115). ular quš ünin tüzdi ündär ešin [ ]
ja uqluq ula- . ja uqluq; jaqïnlïq ula- ,
. jaqïnlïq; söz ula- . söz. (QBN 188).
ULA I ( I 122). ULAR II . olar.
ULA II 1. , : ULARLÏ , -
šäk ula k rgäk bolup - : ularlï ta ,
(USp 33); jana bašcïnï ( I 148).
ula a bir bö b rtim [ ] ULAS . öläš.
(USp 3815); ï ïl ULAŠ- . ula-: bir n birgä ulašdï
ni toqïšqa / jüvgil m ä ula -a ( I 189); tiläk
,/ ( III 172); arzu ni mät ulašu k lir ,
2. (QBN 2217); n ä
( I 122). mi jašasa öz ölgü turur / ulašmïš tü lär üzülgü
ULA III , : sö üklär ula ï turur [ ],
ä tu uzmïš [ ] [ ] ,/
(Suv 61412). [ ] ( .
ula sapï . , ) (QBN 4402).
, : nom rdini ula , sapï ï qatïl- qarïl- ulaš- . qatïl-.
üzülmä [ün] ULAT- . ula-: ol jïp ulattï -
(Suv 1279); to a ( I 213).
ölü ula sapït ü ülmä ULATÏ 1. , : ögli qa lï ulatï kiši o ul ,
( VI015). (Suv 55413); 2. , -
. ulï . : qoj la ïn ulatï tïnlï larï ölürür
ULAJU , : ulaju tört t gin k lip , ( 32);
( 24); sabïmïn tükäti eligbeg ulatï iki o lanï birlä
šidgil ulaju ini j günim o lanïm (Suv 62713);
, [ ] qu un qobur a ulatï javlaq b lgülüg qorqïn
, (KT ). ünlüg qušlar ,
ULAL- . ula- ( VIII F14). ,
ULAM I , (?): tirildi ulamsuz ( VI60); 3. , : adašï uzun
 646

jašamaqta ulatï , ,/ (QBN 1193);

( VII 40129). qaju a qajusï jalïnmïš bolur / qaju qa u birlä
ULATU ( I 136). ulïnmïš bolur – , – -
ULÄMA [a. . . ] : ,/ (QBN 3779).
ma in ulämalarïnï äs arlarï bilä arastä qïlïnmïš ULÏN- II , : m n bu
turur [ ], ïšta ulïndïm ( I 204).
(QBH 210). ulïn- tol an- . , :
ULDA , : ïtqa uvut r ulïndï tol andï (~
atsa ulda jemäs , )( II 241); ulïnïp tol anïp ,
( . ) ( I 116). (Uig II 241).
ULDÏ - 1. , : izlik bolsa r uldï- . ulun-.
mas / i lik bolsa at ja rïmas , ULÏN , : ulïn jol
,/ - (~ ) ( I133).
[ ], ULÏN I 1. , :
( I 104); 2. - ulïn sansar (TT III46);
: at uldïdï ( I 273). 2. , : ulïn jarsïn ü
ULDUQ : ulduq at javlaq jol , ,
( I 101). (Suv 12220).
UL AD- , : ul adur dä- ULÏN ÏQ . ulïn .
dür ögirär , , (W6). ULÏŠ- . ulï-: böri bar a ulïšdï
. ul -, ul at-, ulu ad-. ( I 188).
ULTA - 1. , : ki igdä ulïš- sï taš- . , : a larï
qatï lansa ul u s v[ü]nür mgäkläri ü ä umadïn ulïštïlar sï aš ïlar
,[ ], , ,
( II 268); 2. : (Suv 6253).
kiši qutlu ï ol n ä ul u / baru gü bolsa ULÏT- . ulï-: bu r ol ïtïn ulït an
esiztik qo u , ,
, , / ( I 156); ol anï urup ulïttï
[ ] (QBN 3397). [ ] ( I 213);
. ul ad-, ul at-, ulu ad-. quturmïš böri t g ažunnï ulïttïm
UL TUR- . ul - ( 591 ). (QBK 38711).
UL ART- , ( 53
). ULJAN
UL AT- , : o lan ul attï ( I 121).
( I 263). ULJAQ (?): etük i in äki uljaq -
. ul ad-, ul -, ulu ad-. ( VII 421).
ULÏ- 1. : böri ulïdï ( III 255); ULLA- , :
2. , : töšäkkä kirip jattï mu lu qarïma b dgü n ä jïllasa / si likedik-mäz,
ulïp , (edikmiš ?) n ä ullasa
(QBK 4314); negükä ulïr s n n gü bu sï ït , [ ] ; /
, ? (QBK 3759); , -
äk t g ulïju , (QBH 222).
[ ] ( 774). ULMA . olma.
ulï- sï ta- . , : ötrü eliglärin ULNAT- , : ol oqïn
örü kötürüp ulu ünin ulïdïlar sï tadïlar ulïju ulnattï ( I 267).
sï aju ïn a tep tedilär , , ULSUZ: ulsuz tüpsüz . :
, (Suv 61020); ulïju sï aju ... burqanlarnï ulsu tüpsü dgüsi
ïn a tep sözlädi ... (Suv 35115); ulsu tüpsü
(Uig II 3025). to maq ölmäklig sansarlï t gzin
ULÏ : ulï ïm ,
( I 52). (Suv 4307).
ULÏ , : n ada bol aj seni ULTU LU ( VIII G57;
birlä ulï qïlïnda ï [ersär] Suv 45018).
, (? VII 303). ULTUR- . ul-: ol ašï i rä t ulturdï
. ula III. ( I 223).
ULÏN- I . ulï-: o lïn qu up jï ladï / ulïndï ULU I 1. : ulu b örtänmiš -
 647

(ThS II14); ki ig ulu birlä turušdï ,/

( II 95); bu jerdä (QBN 4401).
bir ulu orman bar erdi . ulu lu .
31); 2. : ulu ï šad rti ULU SA- . , :
( 5
); vin äki ulu ï ki igi r atta ulu sadï [ ]
, ( I 302).
(Suv 1711); 3. : ulu tä ri a ïrladï ULU SÏ : ulu sï b ük tutsa
[ ] (~ ) glär kö ül / seziksiz u uzluq körür aj o ul
I 300); tapu ï qulu m n b gim sen ulu – , , , -
, , – (QBH 6324); , , (QBN 1616).
4. , : ulu ünün ma radï - ULUTSÏN- , -
(Man I 610); 5. , , : ulu sïnma zinhar ,
: ulu ta (QBN 1974); !( B283); ol r kim ulu sïndï m n m n
6. , : ulu tïnïp tedi / anï n alajïq sevär n alïq , -
(Suv 6238); 7. : ulu b ük altun küvrüg « », / ,
(Suv 9521); B271); tavar birlä ä ulu sïndu
ulu ögrün lüg s vin lig bolur ( B285).
( VII 1421). ULU SÏQ . ulu sï .
ulu aj . , ULUN ,
( I 347); ulu ba ( I 78).
: azü ulu ba kün a[z ] ki ig ba ULUN- ), : ulundï n
[künkä] , ( I 204); jol ulundï
(Man III 84); ulu ba kün ( I 204).
( II .62
); ulu bašla . . ulïn- II.
»( VII 1 .1) ulu er äk ULUNLU :
( VII 3712); ulu ib - ulunlu r ( I 148).
(QBN 1829, 1868); ulu ibluq - ULU : ulu šad . . ( 143).
(~ ) (QBK 1323); ULUQ I : uluq ja ïrï o ulqa qalïr
ulu kejkän . ( III 175); [ ]
ulu ki ig kölü ü « » ( . . )( I 68).
( . . ) (Hüen1772); ulu kölük ULUQ II , : uluq ton
~ ulu kölük tajsi .« » (~ ) ( I 67).
( . . ) (Suv 414); ulu o laq aj . ULUQSÏQ . ulu sï .
, ( I 347). ULUS . uluš.
ULU II: ulu ordu beg . . ULUŠ 1. : baranas uluštaqï qan o lï
239); ulu talas . , (resp. )
( I 30); ( 442); balïqtïn balïqqa uluštïn ulušqa eltin elkä
ulu türük . . 359). ... jorïdïm ... , -
ULU AD- , : bu kišini , (Uig II 7837);
ulu adu jasï k lmištä dgü körür 2. . ,
« », (= .
( . . ) ( VII 2832). buddhabh mi) ( VI28).
. ul ad-, ul -, ul at-. uluš balïq . : s ki
ULU LA- , : b g balïq ulušlar (Tiš 38b1);
ni ulu ladï ( I 304); uluš bodun . : bu uluš bodun ajï
ulu nï ulu lasa qut bulur , qïlïn lar qïlmïšïn körüp ,
, ( I 304). ( 36); uluš bodun alqu
ULU LU : ulu lu m ni siz alïnma quvradï ( 712) uluš känd
– , [ ] ( B284). . : berü kel uluš känd
. ulu luq. indä tiril ,
ULU LUQ : ulu luqu bulsa s n (QBN 28311); balïq uluš . balïq II; el uluš .
gü qïlïn , el I; känd uluš . känd; quz uluš . quz III;
( I 64); biligin ulu luqqa t gdim - ajan uluš . ajan.
( II 91); t lim qal u UM : r um boldï
rmäs tiriglik küni / uzun bar u rmäs ulu luq üni ( I 49).
 648

UM- , : ol m ndän n umdï (QBN 19415); kiši umdu ï bolsa boldï bulun
[ ] ( I 169); aja ,
rän qatï sïz sürür um ï [ ], [ ] (QBN 2026); n ä-mä b g ä qul
( 211
); ol umdu ï -
umar m n tiläsäm tiläk bergä , , ,[ ] (QBN 2027).
[ ] , . umdï ï.
(QBN 4026). UMDUR- . um-: tomlu qadïr qïslaqa /
UMA I ( . ?] ( I 92). qo tï rig umduru , /
UM II , (?): uma k lsä qut k lir , ( II 53).
– ( I 92); UMDUSUZ , :
ndik uma vligni a ïrlar [ ] adaš qoldaš rdäš tutun umdusuz / ïnan ïl a ar
( I 105). n
UMA III . . (Uig II 534). ,/ (QBN 3037).
UMAJ I , , UMÏ Ï . . (USp 773).
: umaj ke tüšsär ... i ün UMÏN- . umun-.
, ... UMÏN : bu ažun qa an ol umïn qa
( VII 2716); ög qarïnïnta umajta , orun
(Suv 55016). ?! ( A212).
UMAJ II . . ( 38
; umïn kes- : jana m n
I 123); . . ( 283; USp 56). imdin umïn k smädim
UMAQ : ö rä ažuntaqï qïlïn - ( . . ) (QBN 3696).
larï saqïnïp s ringäli umaqqa tajanïp - . umun .
, UMÏN LÏ . umun lu .
- UMU : isig ö ä umu ï ü ülüp
(Suv 22514). ( .
UMAMAQLI , , ) (Uig I 3710).
(Suv 32112): umur ïna . , : jirtin kä
anta-qïja-oq ol to uru umamaqlï mgäkintin umu ïna törütü
ozup [ ] ( III73); umu ïna bol ïl [ ]
, - (Uig I 456); alqu ödsü ölümlär ä
(USp 10 7). umu ïna bolta ï [
UMAR . omar. ] (~ -
UMDÏ . umdu. ) (Uig II 584).
UMDI I , : jana um ï birlä UMU SUZ : umu suz
bolma javuq ( . ) qalmïš tïnlï lar a umu ïna bolta ï
(QBH 12114). ,
. umdu ï. (Huen308) [um]u suz bi ni t g tïn[lï l]ar
UMDU 1. , ( I 125); 2. - , , ( III16); rti ü umu -
, : suq rsä bitig i bilig artatur / su rip (Uig III 421).
bitir umdu birlä bitig artatur – umu suz ïna sïz . -
, ;/ , - , : bu erin tïnlï larï umu su
, (QBK 15211); kimi rsä ïna sïz qïlïp rti ü mgäkin ölürür
umdu qïlur rsä qul / anï bošluqï kör ölüm birlä ,
ol , ,/ - [ , ] ( 49
);
[ ] (QBN 1953). umu su ïna sï bu tïnlï lar ,
umdu bul- , (Uig II 47).
: qalï umdusï bulsa bu umdu ï / ata aj seni UMUL- . um-: umulmïšlarnï
ol ini ja e i (? VIII D25).
,/ - UMUN- . um-: m n tä ridän
(QBN 3035). umundum ( I 206); ïtqa
UMDU I 1. , , jik qajtartsun / tutmïš sanï um[u]nalïm
I 125, 141); 2. , ; : ,/ ,
suq r umdu ï ol javuz umdu ï / kiši umdu ïsï ( III 429);
atï qol ï , – ki ig rsä um[u]nur saqal öngükä / saqal önsä
;/ – um[u]nur ürü bol uqa [ ]
 649

,/ jorïsar un ( 24
).
, , UN SUZ , :
(QBN 26411); tün kün seni umunïp s ä munta osu lu ulu türlüg un su s rin si
amranmaqïn ölür m n mgäklär , , -
, (Uig III 8227). , (Uig II 3261).
UMUN , : umun tä rigä UNÏT- : bu kiši ol sözün unït an
( III 450); s är-oq , I 525);
sï ïndïm umun um s ä , unïtma bu sözni unïtma meni
(QBN 1415); idim ra mätidin , (QBN 1169); üküš ödtä b rü
adïn joq umun , mgänmiš mgäkimi in unïtalïm
[ ] ( . . ,
) (QBK 6317); tiläkim bu rdi umun um bu- (Man Ï III9). ,
oq , . unut-.
(QBK 3855). UNÏTMAQSÏZ ,
umun kes- : jazuqum üküš (Suv 3264).
tep umun k smägü UNÏTMAQSÏZÏN , :
, (QBK 2159); umun jana šakimuni tä ri burqanï turqaru
tut- , : umun tä rigä tut unïtmaqsïzïn öjäjin saqïnajïn ,
( I 133); sözin qïj ï b gkä ,
tutma umun , (Suv 1163).
(~ ) (QBN 1546); bütün UNÏTTUR- . unït-: o un uru
an üzülsä umun tut ulu saqïn uru t ginip unït uru t ginmägäj biz
,[ ] (QBN 1646). , [ ]
. umïn . ,
UMUN LU 1. , - (Suv 4573).
: umun lu kö ül , UNU . ol.
(Suv 60114); 2. : umun lu UNUL- . una-: üküš ja ša an
aš ( I 155). til unulma ja ï –
UMUN SUZ : umun suz ( A134).
bolup andïn l[i]gin judï , UNUR , : qïlï baldu
(QBN 927). saq ï tutun aj unur , -
UMUQ . umu . ( .
UN : ol a ar un lgäšti ) (QBN 1631); janut söz
( I 238). šitti t gür aj unur , -
UNA , : una-qaja ölgäli jatur rti , [ ] (QBK 22316).
, (Suv 60922). UNUT- : ol unutmuš sözüg üškürdi
una basa , : m n una basa jettim ( I 228); qalï
[ ] (Suv 61514). jsä atlas unutma bözü
UNA- : unama , ( 354
).
35
); ol bu ïšï unadï . unït-.
III 256); ota ï unamas mu azzim sözin AMUQ , : ( I 162).
RA : r u ra jattï
(QBN 3142); jerdä jatïp joqaru tur alï aš ašla alï ( III 378).
unamadï ŽÏN . žïn.
, ( 196). UP I . op I.
UNA AN: una an ur u. . (ThS Ia2). UP II: up up . op II.
UNAR A , - UP- . op-.
: unar a ajajïn jarï ber m ä UPAGUPDI [ . upagupta] . .
, ( 4
). (Hüen1978).
UNAŠ- . una-: bu ïšï olar qamu UPAJAPARAMIT . paramit.
unašdïlar ( I 190). UPAKATI [ . upak la?] . .
UNAT- . una-: m n unamas rdim ol (Tiš 36b2, 42a5).
ni unattï , UPAPAN IKI [ . u ñ ] . .
( I 215). (Tiš 43a7).\
UN , : ol jolin UPASAN [ . ’wp’s’nch] :
 650

upasi tärbi ïna1 upasan ögrün tä rim - UQRUQ : ta uqruqïn gmäs t zni
- qaj ïqïn bökmäs [
(TT VII 409); upasan sïli tegin - ], ( I 100).
( VII 40118); upasi upasan UQSA- . uq-: r sözüg uqsadï
(Uig II 3882). ( I 277).
UPASI [ . wp’sy] : tojïn UQTUR- . uq-: ol m ä anï sözin
samanan upasi upasan , , uqturdï ( I 223);
(Uig II 3882); tojïnlar jana uqturajïn eligkä bu söz
j mä samana[n] lar j mä upasilar upasan lar (QBN 482); s ä uq uru qïldïm
, uq ïl munï , (QBH 429).
(Suv 873). uqtur- ötkür- . , -
UPASIKI [ . upasik ] . . : bu nom bitig oqïsar nomlasar t ri jörügin
(Tiš 26b6). uqtursar ötkürsär
UPASINI [ . upasena] [ , ] ,
(? Uig III 844, 7, 8515). (TT VI148);
UQ- , : t lim sözüg uqsa biltür- uqtur- . biltür-.
bolmas ( III 20); UQU , : törütti ö ürdi s ü
uqa bar munï s n (QBN 3345); ja luqu / a ar berdi rdäm bilig ög uqu
biligsiz n ajsa ajur uqmadïn , ,/ ,
, ( 119
). , , (QBN 237);
uq- bil- . , : qamu ïrlïqï bold bilig ög uqu [
išni uqtu -ma bildi özün , ] , (QBN 235).
(QBN 1499); uqsarlar UQU LUQ , : uquš qajda
bilsärlär (Suv 3822); bol a uqu luq bolur ,
bil- uq- . bil-. (QBH 1625).
UQAL- . uq-: munï s n uqal UQUL- . uq-: bu söz uquldï
(QBH 1325). ( I 197); jana ajdï lig
UQAT-: uqat- šaš- . , uquldï bü söz ; «
, (? Suv 4216). » (QBN 855); bulardïn šit söz
UQB [a. ] , uqul aj basa , [ ]
, . , : bu dünja (QBN 3167).
tiläsä ülägü kümüš / qalï uqbi qolsa bu ol häm juluš UQUN SUZÏN , :
[ ] , bu savï ši ip ... m adivi tegin uqun su ïn
( . ); / ïn a tep tedi , ...
, , (Suv 61020).
( . ) (QBN 2235). UQUŠ , ,
UQ ULU , : I 62): uquš birlä uqsa o arur iši[n]
uq ulu özün bir r erdi , – (QBN 1515);
( 358). uquš birlä išlär qamu iš kö ük
UQÏ- , : r uqïdï (QBN 246); ol ol aql uquš hoš
( III 254). irädqa mäkan – , -
UQÏL- . uqul-. , ( 47
).
UQÏT- . uq-: [ajï ] qïlïn tüšin uquš fähm . , ( 22
).
uqïttï , - UQUŠ- . uq-: olar bu ïšï uquštïlar
( III11); kö ülintäki jeg nomu ( I 186).
uqïttïn[ï ] , UQUŠLU , ,
( III56). : uqušlu kiši
UQMAQ , : jumšaq savï I 62); kišidä ulu raq uqušlu kiši -
sö i bilgä biligi adïrtlï uqmaqï , – [ ]
, (Man III 208). (QBK 9015); uqušlu uqar ol biliglig bilir -
UQMAQLÏ , , (QBN 2314).
: nom tö in uqmaqlï noš tatï uqušlu biliglig . , :
ä kö üllüg idišläri tolu bolup [ ] uqušlu biliglig to a alp jüräk
(QBK 68).
(Suv 4139). UQUŠSÏZ , : qamu
 651

gdä i n qazadïn erür / uqušsïz r anï säbäbdin URBAQ . opraq.

körür , , URDUN (? Man I 810).
,/ [ - UR A ( I 128).
] ( 458
). UR U , ( II 69).
. uqušsuz. URÏ I ; , ;
UQUŠSUZ , : uqušsuz : urïm ü ... rti ...
kišidä adïn ne k lir (C6); jana jandru k lmä aj rsig urï
?! (QBK 411); uqušsuz kiši ol , (QBN 2777);
jemišsiz jï tä ri urïšï (Uig II 3148).
(QBN 1844). urï o lan , ( I 88);
. uqušsïz. urï o lanlï : urï o lanlï
UR . or. i süti ,
UR- 1. , : ol anï urdï (Rach II 265); urï o ul , :
I 333); ïda birlä qïat(?)nï bašïn urdï ti urï o ul ü ün tikä b rtimiz
( 53); [ ] ( 489);
kümüš bersä altun ja ïsïn urar , ol-oq ke ä i lig bolup bir körklüg m lig urï
, (QBN 3937); ul k lürgäj -
2. , : ligindäki n ni jerdä urdï ( . )
, , ( VII 2616); urï qadaš
I 164); tiš ü ä ur un : urï qadašïm ü künim
(Rach I100) bir qabanda urup kigürdilär qïz qadašïm
[ ], (Uig I 75); ,
3. , : n n sabïm rsär ( 595); ken urï . ken I.
gü tašqa urtïm , , URÏ II , : urï qopsa o uš aqlïšur
(KT 11); 4. / ja ï k lsä imräm t bräšür
( 402
). , , /
ur- jon- . , : n ä urtumu , ( I 87);
jontumu rsär jaqa je tutar kündä k smäz urï
(Chuast 37); ur- toqï- . , : urdï , (QBK 2073).
toqïdï ( III 268); adaq ur- . urï qïqï . , ( III 227).
adaq I; at laqab ur- . at I; elig ur- . elig II; URÏ III: teri urï . teri .
emgäk ur- . emgäk; iz ur- . iz; jüz ur- . URÏ . uru I, II.
jüz I; kö ül ög ur- . kö ül I; kö ül qarïn ur- URÏLA- : r urïladï
. kö ül; kö ül ur- . kö ül; közkä ur- . I 309).
köz; mujan ur- . mujan; oq ur- . oq I; oqïn . urla-.
ursuq- . oq I; ö ur- . II; ö di törü ur- URÏLAN- : ü ün qun uj[ï]
. di; ö di ur- . di; örk ur- . örk; urïlanmïš ,
qaznaq ur- . qaznaq; qaznaq azinä ur- . (ThS II9).
qaznaq; san - ur- . san -; sav ur- . sav; URÏLAŠ- . urïla-: bodun qamu
säma ur- . säma ; törü ur- . törü; tutu urïlašdï , ( I 239).
ur- . tutu I; ul ur- . ul; azinä ur- . URÏŠLÏM . (Uig I 65).
azinä. URLA- : anta-oq bodisavt ja a qatï
URA UN ünin urladï -
, ( I 138): solïndïn ( . ) (Uig III 585); ulšïp rän
ura un o ïndïn šäkär – börläjü / jïrtïn jaqa urlaju
(?), – (QBN 6513); ura un jemä ,/ ( I 188).
ol kišilär i är urla- qïqïr- . , :
[ ] (QBN 6813). urlaju qïqïra ïn a tep ,[ ]
URA UT : ura ut o ul to urdï (Suv 6413).
( II 80); ura ut . urïla-.
zändi ( II 142). URMAQ : n javlaq rür bu kišig
URAM . or am. urmaqï
URAN , : kök böri ( . . ) (QBN 9613).
bolsun ïl uran URMUZT . ormuzta.
»( 119). URNA . rn .
 652

URNAQ . rn . URU LU II -
URQ . uruq. : uru lu altun ,
URRA ( I 39). ( I 147).
URSA- . ur-: ol anï ursadï URU LUQ : uru luq bu daj -
( I 276). ( I 149).
URSIQ- . ursuq-. URU SÏRAT- ,
URSUQ- . ur-: r ursuqtï : türk bodun olüräjin uru sïratajïn ter
( I 243). rmiš : «
oqïn ursuq- . oq I; oqïn ursuq- ber- tin- [ ]» (KT 10).
. oq I. URU SUZ 1. : uru suz kiši ölsä
URŠÏ . . (USp 7412). sti uru ,
URT ( I 42). [ , ]
URTUR- . ur-: a ar adïn barq (QBK 19610); 2. ,
jaraturtïm i in tašïn adïn b diz urturtum : uru suz kišilär arï sïz
, bolur ( .
( . ) ) (QBN 16611).
( . ) [ ] URU UNI [ . rohi ] .
(KT 12). ( VII 425).
URU [ . uru] . . (Uig IV 110). LRUL- . ur- 1. , -
URU I 1. , , : uru ekti : r uruldï ( II 138);
( I 63); qamu grilär siz 2. : t rgi uruldï
ur[u] ï bolur , - ( I 194).
( . ) (QBN 685); at urul- . at I; mä äl urul- . mä äl; ul
sarï rük uru ï (Rach I101); urul- . ul.
ntir uru ï ( VII .14); 2. , URUM: urum qa an . .
: bi ni uru ïbï s nni jï nu 195).
uru ï bolmuš bolup turur URUMDAJ , -
[ ] ( 222); , ( I 159).
ni aqam inim uru um URUMUKI [ . urumukha] . .
, ( II10). (Uig I 4312).
uru özlüg . - URUN- . ur- 1. , -
: aqamï inimi uru umu ö lügümü : ba ïrsaqnï bulsa ba irqa urun
, - ,
(USp 1616); uru (QBK 998); 2. , : r
qadaš . ( III6); uru tarï suvluq urundï
. 1. , ( I 64): o ulï I 201); ura ut bürün ük urundï
qïzï uru ï tarï ï ba rï böšüki üküš bolur ( I 201); 3. :
, ol özin urundï ( I 201); 4. -
( VI105); 2. (?): mi tümän , : r siki urundï penis -
jïlqa t gi adašï bolur jana burqan qutï a uru ( I 201).
tarï k mišmiš bolur urun- toqun- . , :
ünün sï ta ï š[i]tip ögdülmiš-ä / urun ï toqun ï
( VI454). aqït ï jaš-ä ,
URU II : ol rig uru urdï ,/ , (QBH 17934); jüräk
( I 386). urun- . jüräk; jüz urun- . jüz I; azinä
URU LA- , : pamuq urun- . azinä.
uru ladï (~ URUN , : qara bulïtï jel a ar
)( III 346). urun bilä el a ar ,
URU LAN- , (
, . .): tarï uru landï I 354); qara qu ïšï urun a ar
( I 293); k päz uru landï ( III 217); urun
( I 293). ol buzu lï o ul-mïš išig
URU LU I , , - (QBK 13213).
: uru lu kišilär qïlïn ï silig URUN AQ 1. : urun aq alïp jermädi
(QBN 16614). ( I 148); 2. :
 653

urun aq turur bu s vüg an rävan / urun aq jana , ,/

bir kötürmäz bu an
,/ (QBK 33615).
(QBK 22117). . arut.
urun aq tutuz- : tolu tü ümin URUVAŠI [ . urva i] . . (USp 10240).
ä urun aq [tu]tu ur m n URUZ: uruz beg . . 202).
(Uig III 838); urun aq ur- US I . : us üšgürsä ölür
: m ni isig ö ümin s ä urun aq [ ], ( I 228);
urur m n us s körüp jüksäk qalïq qodï aqar ,
(Uig IV A129). ,
URU U I ( 106). ( III 46).
URU U II: uru u sa un . . US II : ol us boldï -
(ThS I 20); uru u tudun igši . . ( I 36).
(ThS I 2); alp uru u tutuq . alp III; . uz I.
inäl uru u . inäl II; kedim uru u . kedim US- I : m n jlä usdum -
II; külüg uru u . külüg III; qïja an qutuz ( I 166).
urunu . qïja an; qutuz uru u . qutuz III; US- II : r usdï
qul uru u . qul II. (~ )( I 166; II 165); suvïnta
URU ULU : sarï uru ulu . sarï I. usmïš saju i gül
URU UT (?): tört ulu j k- , (Rach II 16).
lär uru utlarï US- III . -.
(Tiš 20b4). USA : usa ï ja a i gül artuq i sär
URUPADATU [ . r padh tu] . . bolma , [ ]
(Uig III 466). (Rach I171 ).
URUQ , : ol m ä uruq tartišdi USAJUQ , : usajuq
( II 205); birisi r ( I 160); közi suq
uruq ü ä bojunïmï badï rimsüz usajuq özü , -
(Suv 719). (QBK 20814); usanma
URUQLU , : usansa bu b glik barïr / usajuq ikigün azunda
uruqlu qova ( I 147), ulïr ;
URUQLÜQ : , [ ]
uruqluq jü , ; /
[ ] ( I 150). (QBN 37810).
URUŠ , : uruš qïlïp USAL ,- ; , - : usal kiši
(O 2); toquš i rä uruš b rdim ( I 122); usal bolma
( II 83). (QBN 4310); usal r ja buz[u]lur
uruš toquš , ( I 12). ja ö süz ölür ,
URUŠ- . ur-: alplar birlä urušma - (QBN 17310); usal
( ?) ( I 182); oq qïlma [l]ar (USp 1712).
birlä ïda birlä qïlï birlä uruštïlar USALLIQ , : usallïq
, , ( 187); uvutlu bilä öldi r mi tümän
kiši ölsä ur[u]šu ölür (QBN 439); tiriglik k ürdüm
, (QBN 1736). usa[l]lïq bilä / jigitlikni ï tïm javalïq bilä
URUŠ U : bir qara apï ïda ,/
uruš u uldï (?) (QBN 929); usallïqnï qod ïl aj qïlqï
( 187). tözün ,
uruš u toquš u . : köp [ ] (QBN 32811).
uruš udan köp oquš udun so anlarnï aldï USAN- , -
( 334); : usanma ja ïqa jaqïn turma ket
URUSUN : tutulun urušun . tutulun . , ,
URUT , : alïn töpü (QBN 3066); usanma ölüm k lgä tutua jaqa
jašardï / urut otïn jašurdï ,
, / [ ] (QBN 4091); bilig bil usanma
( II 79); sa ïm boldï so qur tüši t g , ( 103
).
šašut / saqal boldï jazqï güläf t g urut USANDUR- . usan-: qatï lan usandur
 654

usa bas ke ä , [ ] USUZ , : usuz kiši

, , (QBN 17714). , ( I 122);
USANMAQ : al alta ulu tutsa am[i]jät kör arslanlaju / ügi t g usuz
anmaqlarïn an a-qïja j mä sirkämä in bar a bolsa tünlä saju [ ]
ju lajurlar ti ärlär ïdalajurlar , , /
, : , - ( . )
(Suv 21722); al alta u a[nma]q[larï ] tašqarïp (QBN 17412); usuz jattï saq[ï]nu
adïnlarqa asï lï išig išläti bir an a o , ,
, (QBN 35114).
(TT III68). UŠ I ( , . .):
USBAN (Asparagus mü üz ušï ( I 36).
racemotus) (Rach II 3180). UŠ II: uš uš ,
USBAT (Rach II 115, 22). ( I 36).
USIK I , : mir bilän burunta UŠ III . oš.
usik qïl un UŠAL- , : tmäk
(?) (Rach II 221). ušaldï ( 1 197); jer igi
USIK II . üžik. bar a ušalïp qoq bolsar ol qoqlarnï saqïšïn
USIKLIC . üžiklig. sana alï boltuqma
USÏ , , : usï oju , , ,
(ThS II43).
USÏN: usïn buntatu . - (Suv 37011).
(To 19). ušal- tavšal- (tevšäl- ?) . ,
USÏQÏ . . (USp 1002). ( II 235).
USÏT- . us- II: bu qujaš ol kišini UŠAQ 1. , : ušaq o lan
usït an - ( I 67); ušaq otu
( I 155); tuzlu t m ni usïtti ( I 67); sanar-mu diz qum ušaq taš
( I 209). sanï [ ]
USKADA: uskada liva - ?( C60); ö tä ušaq qart önsär
(Rach II 192). taqïtu jumurqasïn öt birlä sür sär dgü [bolur]
USLA- , : ol usladï n ni
( I 286). ?)
‘USMAN . ‘o man. , (Rach I68); 2. ,
USMÏ: usmï tarïm . : ušaq to rap köligätä qurïtïp
( I 130). (Rach I76).
USNA- . osna-. ušaq söz e är- ,
USNAT- . osnat- : ušaq söz ärmä
USNIR . usnisa-. jemä k knämä , -
USNISA: usnisa vi aj [ . u -vija ] [ ] (QBN 30815);
(Uig II 321). ušaq sözlä- , : jo ama
USQUN . : usqunnu qasïqïn jïl ï kišig s n ušaq sözlämä ,
birlä (Rach I44). (QBH 1189).
USRÏQ , ( I 99): aja usrïq . uvšaq.
öz s n odun , (QBK 38812). UŠAQ I ; : birisi
USRÏTU . usrïq. ušaq ï to qaq (? jo aq) qïl ï / biri iki jü lüg kiši
USU [ , - umdï ï – ,/
. . usun .- . su ] : – (QBH 12238); ušaq ï
mürän usu ï d g ( 94). kišig qïlma özkä jaqïn
USUN . (USp 32). (QBN 3818).
USUQ I . . (USp 724). UŠAQLA- , : ol m ni
USUQ II . osu . sözümni ušaqladï ( I 305).
USUQ- . us- II: r usuqtï UŠAQLIQ : ušaqlïq qïlma
( I 191); usuqmïša saqï qamu ( I 150).
suv körünür . UŠAT- , : ol tmäk ušattï
( I 191). ( I 262); tili sözdä jazsa
USUQLU . osu lu . ušatur tišin
 655

, (QBN 1883). tä ri jerintä bulïr -

UŠATUŠ- . ušat-: bu ja jer , -
arqasïntaqï edi ta larï basquqlarï bar a qoq – , -
qï muq t g ušatušïp (Man III III4); t k kertgün kö ül
, ün an a utlïsï bolur ,
(Suv 11322). , ( VI50).
UŠBU . ošbu. utlï sevin .
UŠ UN . quš un II. (Suv 3369); tüš utlï . tüš II.
UŠÏR [ . u ra] (Andropogon UTLÏ Ï , -
muricatus) (Rach II 1l09, 112). (Uig I 5924).
UŠNIR . usnisa. UTLÏLÏ :
UŠNIŠA . usnisa. qonšï qï utlïlï -
UŠTMA [ . wš ] : ažun etgükä ( I156).
tï uštma jolï - UTMAQ: utmaq jegätmäk . :
(QBN 1710); solu dïn tamu ornï üskü dä tä ridäm qut bujan utmaq jegä mäk
uštma o ol – , – (QBN 773). ntün ornantï
. maq. ( I2);
UŠUL . ošul. jegätmäk utmaq . jegätmäk.
UŠUN (?) ( I 77). UTMAT [ . unm da] ,
UT: ut sanun . . (ThS I b9). (Rach II 327).
UT- I , : ol anï uttï UTPAL [ . ?] (?): a ïl-
(~ ) ( I 170); ja u mïš r mïš utpal lin ua
, (QBH 2526); ut um (Uig II 575).
n ni vanï[ ] (Uig I 227). UTPATTI [ . utp da] ,
ut- jegät- . : ulu kü lüg (TT VIII 4).
šimnu süsin u ajïn jegä äjin UTRA , : ö körtük
(Suv 1156); aj utrasïn a bolduqta
ni qï ïm bilgä biligin mïntada ut jegä ti (Tiš 50b5).
, . utru.
(Uig II 2411). UTRABADRA . udarabadiravat.
UT- II : utup bir biriga jurur ö so -a UTRAPALGUNI . udarapalguni.
, ( 14
). UTRAŠADI . udarašat.
. ud-, -, uz-. UTRÏN- . utrun-.
UTAKAPARASAT [ . udakapras d] . UTRU 1. , : b n utru
( jorïd[ïm] ( 27
); jasïq birlä
?) ( V B100); utru baqïssa tolïr ( )
UTAN- : ol m ndin utandï (?) , (QBN 2210);
( I 199), rti ü s vinip utru barïp ïn a tep tedi
UTAN : utan ïš ,
( III 448). (Uig III 705); 2. , :
. utun . kiši utruqï türmäk alma tegü / öz utru negü ersä
UTAR . . I 367). al u jegü , [ -
UTARABADRA . udarabadiravat. ] ,/ ,
UTARABADRABAT . udarabadiravat. (QBN 33110); turup räkvä
UTARABATIRAVAT . udarabadiravat. birlä tajaqïn alïp / elig utru urdï qumaru qïlïp
UTARAPALGUNI . udarapalguni. , /
UTARAŠADI . udarašat. (QBK 3763).
UTARID [a. ] . (Qas23); utru kel- , : jïlan
ÜTARŠAT . udarašat. jarpuzdïn qa ar / qan a barsa jarpuz utru k lür
UTTURAQ . odruraq. ,/ ,
UT URAQSÏZ . odruraqsïz. ( III 39); jorïp k i
UT URATÏ . od uratï. ru ajur aj qadaš : «
UTÏQ . udïq. !» (QBH 17928); ölüm utru k ldi otï joq mi
UTLÏ : kim ö ütin ü ün dgü ,
u[ru] sa sar j mä ana utlïsïn m igü ölmä ö (QBK 3643); suv adasï s ä ö dürti utru k lir
 656

( ?) - UTSUQ- . ut- I: ol jarmaq utsuqtï

(~ )( I175); utru tur- 1. - ( I 242); sïnamasa arsïqar
, : tapundï bu saqïnmasa utsuqar – -
ögdü1miš utru turup , – ( I 242);
, (QBN 1287); 2. - utsuqup ( II B83).
, : mu uqsa ja ï jüz UTSUQMAQSÏZ , -
ölümkä urur / ölümkä jüz ursa kim utru turur : jükünür m n alqu adalarï janturda ï
, adïnlarqa utsuqmaqsï di kötrülmiš sitatapadri
; / , qutï a -
, [ ] (QBN 17914); , , -
utru turun- 1. , : ol sit tapadr (Uig II 516).
ä utru turundï ( II 145); UTUMBAR [ . udumbara] -
2. ( II 145); utru tut- 1. - : bir utumbar atlï ürmän qart ol – -
, : anuq utru tutsa joqqa , (Rach II 317).
sanmas utumbar äk (?),
[ ], , ( 1 68); : utumbar äk t g
2. , : qaju išdä bolsa jorïq (Suv 6544).
utru tut / jorïq utru tutsa s ä bol a qut UTUN , , : uvutsï
, ; kiši ol kiši ä u un –
/ , (QBH 7830); biligni biligsi
(QBK 6010). un n qïlur -
UTRULAN- : ol a ar utrulandï , ?! ( A108); ulatï utun
( I 296). nizvanïlar (Uig II 7715).
UTRUN : utrun-oq müfsid utun . müfsid.
( VIII I18). . tun.
UTRUN- , .: . udun, tun.
ol m ä utrundï ( I 251); TUN: tun savlï : jal an ïgid
jel jï qa utrundï savlï ašï savlï tun savlï , ,
( I 251). ( VI119).
utrun- ö äš- . , - . udun, utun.
: j mä jaruq künlär tünärig t[ün]lärkä UTUNLUQ , :
utrun alï ö äšgäli turdïlar utuniuq bilä qïldïm esiz üküš
(Man III 199); (QBN 952); bor i sä utunluq
utrun- toda- öznä- . , - qïlur bar a öz ,
: ö ümtä ulu qa utruntum toda ïm ö nädim (QBN 19710).
rsär (~ ) , UTUN : utun ïš
( – ) (Uig II 7717); utrun- ( I 131).
turuš- . , (Suv 710). . utan .
UTRUNMAQ : bu beš UTUN SUZ: utun suz jegätin siz .
türlüg utrunmaq atlï tsuj ajï qïlïn lar (Suv 68116).
, , - UTURU . utru.
(Suv 13416). UTUŠ- . ut- I: ol m ni birlä jarmaq
UTRUQÏ , utušdï ( I 180).
. : kiši utruqï ašqa sunma UTUŠ I ( I 60).
lig , UTUŠ II . . I 60).
[ ] (QBN 2977); kiši UTUZ- I . ut- I : o lïn
utruqï türmäk alma t gü , kišisin utuzmaduq jana toquz on boš qo utmïš
[ ] (QBN 33110). , -
utruqï kel- , : (?) (ThS II44);
bu ikki turur bu ažun tutrüqï / oza k miš iš häm 2. ( VIII 5).
lir utruqï :/ , UTUZ- II . uduz-.
, , (QBN 20114). UTUZMAQSÏZ , -
UTRUŠ- : ol a ar utrušdï ( 286
).
( I 232). UV ( III160).
UTSU MAQSÏZ . utsuqmaqsïz. . u I.
 657

UV- , : ol tmäk uvdï ( . ) ( I 116); uvut qïl-

( I 166). : uvut qïlma ïl s n meni
UVA I ( I 11). (QBN 3587).
UVA II . ( I 40). . ubut.
UVŠAQ 1. , : uvšaq jum aq- UVUTTAR- : ol m ni uvutuardï
lar bolur (Rach II 3196); ( I 290).
2. (?): t girmi ïšïrsar qorqïn bolur uvšaq UVUTLAN- : r uvutlandï -
ïšïrsar tütüškä soqušur [ ] ( I 291).
[ ] , ; UVUTLU , ; -
, ( VII 364). : uvutlu kiši
uvšaq qï ïn lï : uvšaq qïlïn lï I 146); uvu lu kiši ölsä ur[u]šu ölür
ikir gü kö üllüg , ,
( III117); uvšaq tavšaq . , (QBH 868); uvutlu kiši qïlma es[s]i
: taqï j mä b lgürmä uvšaq tavšaq išig
sav söz (QBH 9030).
(Šuv 63613); jin kä uvšaq . jin kä. UVUTSUZ , : uvu su
. ušaq. kiši in jïraq tur
UVŠAT- , : ol tmäk (QBH 5415); uvutsu qulu m n jaz[u]
uvšattï ( I 262). qum t lim ,
UVTAN- : anï ba šïšïndïn bulut (QBH 18518).
uvtanur ( . uvutsuz bilig (Man III 382).
. UVUTSUZLUQ : uvutsuzluq
)( 57
). rkä i t siz ig
UVUL- . uv-: uvuldï n (QBN 1294).
( I 197); t ük suvïn i älim UW . uv.
/ juv a ja ï uvulsun UW- . UV-.
,/ (?) UWA . uva I, II.
( II 5). UWRUT . ru .
UVUN- I . uv-: ol özi ä tmäk uvundï UWŠAQ . uvšaq.
(MK I 202). UWŠAT- . uvšat-.
UVUN- II : ol ligin uvundï UWTAN- . uvtan-.
( I 202). UWUL- . uvul-.
uvun- tevin- . , : r eligin UWUN- I . uvun- I.
uvundï t vindi ( II 147). UWUN- II . uvun- II.
UVUŠ , : uvuš tmäk UWUŠ . uvuš.
( I 61). UWUŠ- . uvuš-.
UVUŠ- . uv-: ol m ä tmäk uvušdï UWUT I . uvut I.
( I 185). UWUT II . uvut II.
UVUT I , ( I 51). UWUT AR- . uvutuar-.
UVUT II 1. : šaq üzä ot bolmas / aqraq UWUTLAN- . uvutlan-.
bilä uvut bolmas UWUTLU . uvutlur-
,/ [ UWUTSUZ . uvutsuz.
]( I 469); kimi dä uvut bolsa qïlqï silig UWUTSUZLUQ . uvutsuzluq.
, (QBN 15314); U - . uq-.
uvut birlä jal uq ja ïsïn sa ar U AQ , ( I 122).
(QBN 1734); 2. UZ I 1. ,- ; ,- ; ,
, : uz bilgä šï
: uvut jerintä m bolsar u un to[n]lu qa 311); uz kiši ( I 46);
amraq bolur bitig i k räk uz qamu at bilir -
, ( VII 374); , (QBN 20513);
uvut i ä sürtsär tegin qobuzqa rti ü u rti -
(Rach I78). [ ] ( 707);
uvut ajat . (Suv 48912); uvut sözi uz jorïsa jarar r iši ,
at- : ïtqa uvut atsa ulda jemäs , (QBN 1983); m n
, lgin ä vig barqï u tut ïl
 658

(Uig III 8119); 2. - söz uzat- . söz; til uzat- . til.

; : n ä bar rsär ï tarï artamadïn UZATÏ : uza ï m ilig bolur
bütär , [ ], (TT VII 2711).
, (Uig I 276). uzatï üzüksüz . : uzatï
. us II. üzüksüz munï t g ulu asï tusu qïltï
UZ II , : ta ta u joq
( VII 428). ( III104); ürük uzatï . ürük.
UZ III: uz tä ri . . (~ . lak mi) UZATÏL- .- . uza-: sözü ni
( VII 1343, 52). qïsur ïl uzatïldï jaš [ ,
UZ- ., : uzup biri birgä ] (QBN 259).
( A14). UZLAN- , : r
. ud-, us-, ut-. uzlandï ( I 297).
UZA I . (?) (USp 775). UZLU , : o qa annu
UZA II . oza. ärigidä uzlu jaqšï (jašqï?) bir bär kiši bar
UZA- , : qaju ïškä evär erdi ,
uzar ke qalur , , ( 315).
, [ - UZLUQ , : r uzluq ögrändi
] (QBN 512); räži uzamas n mgäkläri - (MK I 253); kiši
, dušmanïndïn asï qïlmadï / qalï qïldï rsä özi
(QBN 3487); 2. : ö arqïš uzadï uzluqï
( 179
). , / ,
elig uza- . elig II. (QBN 30III).
UZADÏ . uzatï. UZR [a. ] : bu qalmïš künü
UZAL- . uza-: räž rsä mgäk birlä uzru tilä
uzulmas uzun , [ ] (QBN 395).
(QBN 3531). uzr ke ür- : k ür üm m n anda
UZANMAQLÏ , : vidis ni uzru ï (QBH 4211).
bermäk jer ilämäk drämtä uzanmaqlï rür UZSUZ , ( VIII I5).
UZUN , , - : közägü uzun
(Hüen1786); šastrlarda u anmaqlï bolsa lig köjmäs -
bramanlar , , , ( I 448); ol uzun n ni
(Uig III 284). qïsurdï ( II 78);
UZAQ I . üžik. tïnï uzun a rï joq
UZAQ II , ; , : ( VII 2918); u un sansar i intä t inü
uzaq ïš ( I 66); azaq bolsa iš i bolur (Uig III 7615); bu r ol
iš uzaq – (~ ?), uzun jaša u
(QBN 2088); iglig ä uzaq bolur III 36); uzun igläp (Suv 1720);
,[ ] - si lär u un jaša lar (Tiš 19b2, ).
( VII 2821); iglädi m ni a aq / körmä ip uzun elig , -
rï tuzaq iglädim andïn uzaq , , , : qalï
,/ bolsa lgi bo unqa uzun / qamu gülük qïl
( I 380); jalava uzaq bardï -
( I 66). , / (QBN 296);
UZAQÏ . ozaqï. uzun jašlï : uzun jašlï dgü ökün sü
UZAQLÏQ , - jorïr
( I 150). [ ] (QBH 223); uzun ke .
UZAT- . uza- 1. , : : uzun ke jašasu aj üs elig
ol jïšï uzattï ( I 209); ö läk [ ] (QBH 6913);
jara küzätti / o rï tuzaq uzattï uzun tonlu 1. : s ki in j k
, un tonlu atlï ,
( II 233); 2. , : toqïšï (Tïš 42a3); 2. : uzun
uzatsa ja ï öglänür , tonlu közü üsin kölkä ï ïnmïš
(QBN 1784); uzatma iši s n (ThS II34); rli
(QBN 1783). un tonlu lï (Man I 1616);
elig uzat- . elig II; ämäl uzat- . ämäl; uvut jerintä m bolsar u un to[n]lu qa amraq
 659

bolur , UŽAR . üžik.

(
VII 375); 3. UŽLA . ( I 116).
(Chuast 51); uzun turqaru . , : UŽUZ . uz.
un turqaru javlaq saqïn lï j k i käk mgäkin UŽUZLA- . uzla-.
ölürür [ ] MAQ [ . wš ] : u maq jeri
( X101); u un körüldi ( I 119);
turqaru jarlïqan sï kö ülin sansï üküš tïnlï larï ažun etgükä a tï u maq jolï
larï ü ä tan alaju ölürüp - (QBH 1317);
( ?) - ikki ev jarattï bu iqq qamu / biri atï u maq
, birini tamu [ ]
(Uig I 4516). ,/ – ,
UZUT- , : bu r ol ïšï – (QBN 26614).
uzut an ( . uštma .
I 155).
Ü
ÜBGÜK ( I 78, 110). ÄGÜN , : ü ägün qabïšïp
. übüp, üpgük. sülälim , -
ÜBÜP ( I 78): übüp qušnu so ükin ( 2
); könilik uvut häm bu gü
jïpar birlä qošup qïlïn / ü ägün biriksä bu buldï s vin [ ]
( VII 235). ,
. übgük, üpgük. , , [ ],
I : ü jarmaq ( I 35); (QBN 1295).
urïm ü qïzïm ü rti ÄR : ü är qata (Uig I 2915);
(C6); ü rkäk o ulnï to urdï oqujtïn ü är bö al ïmï
( 83); ü i jazqï julduz [ ] (USp 345).
i jajqï bil , – GIL , ( I 105):
, – (QBN 2215). ulu räklärin suq räklärin amuq räklärin
a rï : bu kürsi a aqï ü a rï qavšurup tikä ü gil qïlu
turur , ,
(QBN 6512); a ïlïq nom ( V A .54.).
. »– , GÜL . gil.
(= . tripi aka, ÏN . ün .
. ) ( VI201, 438); a u kö ul ~ KIL . gil.
a u nizvanï , - KÜL . gil.
,– , , - LÄJÜ : ikiläjü ü lä[jü] ,
( IV , 20); erdini . (= . (Uig III 595).
triratna) ( VI017); etüz . (= . trik a) ÜCLÄN- : ü ländi n
(Hüen .153); kölü ü . ( I 256).
, . . LÜ ,
(~ . tri na) ( üen .1922); ödki . (?),
– , ( I 95).
( IV 16). RÄR : šäkär banit ü rär sï ïr
II: birkü . (Rach II 416).
7
); o uz . ÜGÜ . ägu.
( 32); qarluq . ÜK . ük.
( ?) ( 11, 25); ÜKÜ . ägü.
qurïqan . (?) ÜN I: ü ün külüg tirig . . ( II 33).
(KT 4). ÜN II 1. , : s ni ü ün
ÄGÜ : andan so ü ägüsü sarï a ldim ( I 76); beg ü ün
bardïlar - ( B69); 2. : quš tuzaqqa m ü ün
(~ ?) ( 384); nom qulï idin ilinür -
baj-t mur bu ü ägü [salï ]ïnï bujan qaraqa ber ün ( III 358); kišilik ü ün at urundï
, , – kiši [ ]
(USp 258). (QBN 7510).
 660

ne ü ün . ne I. (?), (QBN 3319).

ÜN 1. ( I 131): sadïq birlä f ru RÄK : ü räk n -
ün u-n-nuräjn – ( I 103).
( 33
); ü ün qata (Suv RÄŠ- . rä-: k äšlig bilig ü räšür
1323); jïlan jïl ü ün aj , / k äšsiz bilig oprašur ,
(USp 4010); 2. : ü ün u ma tïnlï qa , ,/
, [ ] ( I 232).
(Chuast 33); ü ün qun uj[ï] urïlanmïš RÄT- . rä-: ol tavarï ü rätti
, (ThS ( I 261).
II9); ü ün dgü nomu berti , ÜGI ( III 118): ügi t g usuz bolsa
(Man I 123). tünlä saju ( .
ÜN I : ikin i qu ävlät turur ü ün i ) (QBN 17412).
‘aqïl – , – (QBH 41); . ühi.
ikin i uvut ol ü ün i köni – , ÜGI- , : r bu daj ügidi
– (QBN 1292); ü ün i ki ig ( III 254); so un
lïnï a ï ma asatvi rti , mü in jumšaq ügüp suvqa toqïp i sär ke är
, (Suv 6084). ,
. ün ü. , ,[ ] (Rach I55).
ÜN Ü : ü ün üsügä ju1du a qojdï- ÜGIT ( I 51).
lar ( 85). ÜGIT- . ügi-: ol tarï ügitti
. ün i. ( I 213),
ÜRGÜ , ÜGIT I ( I 51).
(? ThS II77). ÜGITSÄ- .- . ügi-: ol tarï ügit-
ÜD , ( I 31). sädi ( I 302).
. üt I. ÜGRÄ ( I 127): ügrä qïlïp
ÜDIK . ik. ürsär dgü bolur [ ]
ÜDIKLIQ . iklig. , (Rach I72).
ÜDLÄN- : ö qïjma ügrä . qïjma; süt ügrä . süt.
k ülümin üdlänip s vin länip üksü kertü ÜGRI- 1. : ol anï ügridi
jorï ïn barïp [ ] , I 275); ura ut b šik ügridi
- ( I 275); 2.
, (Hüen215). : a dï bulït kökräjü / ... qalïq anï ügrijü
. län-. / qan a barïr b lgüsüz
ÜDRÄ- . rä-. , / ... ,
IK , : qulaq šitsä / – ( I 354);
ko ül bilir / köz körsä ü ik k lir 3. . ; ,
, ,/ , : avïn birlä ügrir bu dünja s ni
( I 211); ü ik otï tutunup / öpkä jüräk (QBN 3792);
qa rulur ,/ 4. . , ( I 275).
( II 144); ü ik m ni ÜGRIL- . ügrl-: bešik ügrildi
qomïttï (~ ) [ ]( I 248).
( II 311). ÜGRIŠ- . ügri-: ol a ar bešik ügrišti
IKLIG : äkliktä ( I 236).
sanva ünün sümlïdï / ü iklig šitti kö ül ÜGRIT- . ügri-: ol a ar b šik ürgitti
jal üdï , ( I 261).
/ , , ÜGRÜK ( I 105).
(QBN 4272). ÜGŠÜRÜ (?Hüen310).
LÄN : jïlqï ü ländi ÜGÜ . ügi.
( I 257). ÜGÜK ,
. üdlän-. (?): s vin i ketip kö li qa un ügük
RA- ( är- ?) , : , ( .
rädi n ( I 273); o lgi ) (QBN 44311).
bilä sün bajat atï aj / negü t g ü rägäj (ü ärgäj!) ÜGÜR I , , : ügrü ä qutlu ad ïr
özü bol a baj [ ] n – [ ]
,/ (ThS II 86); u ar quš šin bultï tuttï ügür
 661

( I 168).
(QBN 12035); qamu n ni kördüm öz ÜKÄK I 1. ( I 78);
ügrün jorïr / kiši jïlqï quš qurt öz ügrün biljr 2. ( I 78).
, , ÜKÄK II 1. ( 178): elig boj[n]
, [ ]; / , , nï qïl a ükäk ä bašï – -
, , [ , – (QBN 16312); 2.
] (QBN 3021). , : bešin bab j ti juldu tört
ÜGÜR II ( I 54): arpa ügür birlä jaqïn on ikki ükäkni rdükini ajur
qatïldï ( II 121). , ... (?)
ja ügüri . ja . (QBH 89); on ikki
. jügür, jür, üjür. ükäk ol bularda a ïn , , [ ]
ÜGÜRGÄN ( I 158). (QBN 2211).
ÜGÜRLÄN- , - ÜKÄKLÄ- I ( I 307).
, : jund ügürländi ÜKÄKLÄ- II : ol tamï ükäk-
[ ]( I 292). lädi ( 307);
ÜGÜRLÜG , , ÜKÄKLIG : ükäklig tam
, : ügürlüg a ïr ( I 153).
(~ )( I 152); ügürlüg r , ÜKÄKLIK ,
(~ )( I 152). , -
ÜGÜRLÜK , ( I 152). ( I 153).
ÜGÜRMÄK , ÜKI . ügi.
ÜKIL , : tiki1 kiši
( I 507). ( I 74).
ÜGÜS- . ügi-: ol m ä tarï ügüšdi ÜKLÄ- . ükli-.
( I 187). ÜKLI- : üklidi n
ÜHI ( I 161; III 118). ( I 287); tavar kimi üklisä /
. ügi. glik a ar k rgäjür ,/
ÜJ : k nä jolda bedük bir üj kördi ( I 362);
. ( 285); bu dim tavarïm üklisün
üjnü amï al undan rdi (Suv 5192).
( 285). ükli- bedü- . : üklijür
. eb, ef, ev, üv. düjür (~ ) (Uig II 96).
ÜJÜK I , , - ÜKLIMÄK : dgü išlärim
: üjük jer (~ ) ( I 85); üklimäki bolsun
üjükkä kirigli üjüldi qo ï / örü k lmädi (Suv 12321).
, , / ÜKLIT- . ükli-: tarï ï tarï qa
(QBN 2279); örü tart ïl özni üjükdin qutul rik bolsunï / jemä jïlqï ï igdiš üklitsüni
, (QBN 22710).
üjük im : üjük im osu lu , / [ -
bolur bilgälär / ïqar suv qajuda a aq t psälär ] (QBN 40014).
; / üklit- ke ürt- . , -
, (QBN 811). (Suv 52822); aš- üklit- . aš- .
ÜJÜK II , ( I 85). ÜKLITTÜR- .- . ükli- (Suv 886).
ÜJÜK- : anï a aqï qumda üjükti ÜKLÜN- . ükli-: aq bulït örlänüp
( I 268). / bir bir üzä üklünüp / sa lup suvï räšür
ÜJÜL- : üjükkä kirigli üjüldi qo ï / örü ,/
lmädi ol s vin bulmadï ,/ ,
, ,/ ( I 258).
(QBN 2279). ÜKÜK . ögük.
ÜJÜR : šäkär alva j gli ja arpa ÜKÜL- , : kü r
üjür , , ükülür
(QBK 2118); livi ašï üjür tögisi tetir 32
); bu n ol tut ï ükülgän
– ( VII 148). (~ ) ( I 159);
. jügür, jür, ügür II. bilig kimja t g ol n irklü turur / uquš ordusï ol
ÜK- , : ol jarmaq ükdi üklü turur ,[ ]
 662

,/ – ,[ (QBN 3413); elig ajdï uqtum sözü b lgüläp /

] (QBN 3411). ajïn sözümni s ä ülgüläp :
ÜKÜN , , ( VIII D29). , [ ], /
ÜKÜŠ I : üküš öltä i anta tirilti [ ], » (QBN 675).
ülgülä- te lä- . -
31
); üküš türl[üg] ig - : nom nomlamaqtïn tör[ü]miš bujan gü
(Rach II 328); üküš mgätmägil qïlïn taqï ülgülägäli te lägäli boltuqma
(Uig III 4919).
üküš telim . : üküš t lim ,
ni vanïlar (Man III 473); üküš (Suv 1678).
lim jaš (Rach I65); üküš türlüg ten ÜLÄGÜLÄN SIZ ,
, (TT II A58); qalïn üküš . qalïn; (Suv 3501).
telim üküš . telim. ülgülän siz te län siz .
ÜKÜS II: üküš qara a qï . . (ÜSp 3012). : ülgülän si t län siz bujan
ÜKÜŠLÜK , : üküšlük gü qïlïn -
ne as ï ölümdän kedin , (Suv 1515); ülgülän si
? (QBK 37614). län si ulu türlüg bujan dgü qïlïn
ÜLÄ- , : ol jarmaq ülädi
( III 255); ajqa ülädi (Suv 3989).
üküš n tavar ÜLGÜLÜG , ,
(QBN 924); ajqa ülädi , : uqušlu kiši bar a
kör altun kümüš ülgülüg ol – -
(QBN 9412). (QBN 1371); elig ajdï uqtum munï
ÜLÄGÜR: ülägür el i . . (MO IV17). lgülüg / taqï bir sözüg aj m ä ülgülüg -
ÜLÄM . . (USp 351). :« ,/
ÜLÄŠ- . ulä-: olar ikki tavarïn üläšdi » (QBN 1937); birisi bitig i
( I 189); tï b lgülüg / birisi jalava tili ülgülüg
bulmïš tüšün t üläšür bi – , ,/
(ÜSp 286). – , (QBN 2031).
ÜLÄŠTÜR- .- . ülä-: oqlarnl ülgülüg qolulu .
ügä üläštürdi (Suv 15615).
( 401). ÜLGÜSÜZ: ülgüsüz qolu uz .
ÜLÄT- . ülä-: ol ajqa jarmaq (Suv 11717); ülgüsüz sansïz .
ülätti [ ] : abam bir-ök bu tü ümin ti sär
( I 214). n ötrü ülgüsü sansï mün qa larï ... ti miš
ÜLÄZ . öläš. ïdalamïš bolur m n
ÜL I: ül i tümän . . (ÜSp 401). , [ ] [ ], -
ÜLGI . ülüg.
ÜLGÜ I , , : iki kö ini ... (Suv 6142); ülgüsüz üküš .
ülgüsi (Suv 4618). , (Uig III 313).
ülgü te . : ülgüsin te l ÜLIKÄ ,
sana alï bolma aj I 137).
( . ) (ÜSp 8915); ÜLKÄ (?) : qara s ir ülkäni altï ba
ülgü te tut- , - dim (?)
: bürqanlarnï ulsuz tüpsü güläri ü ä ( 242).
ülgü te tutup ajï la ïm tan ïm rsär , ÜLKÄR . ( I 95): jana kördi
ülkär savulmïš bašï -
, [ ] [ ] (QBK 2903).
[ ] (Suv 13622). ülkär jultuz . ( VIII .216)
ÜLGÜ II , , - ülkär ärig , ( I 95).
( I 129). ÜLKÜ . ülgü I, II.
ÜLGÜ III . (QBN 2213). ÜLÜG , ( I 72): ki ülügi atlï rti
ÜLGÜLÄ- , : bilig ( 4
); alqu k ntü
kizläšä s n tilig ülgülär ülügi rklig ol [ ]
, ( . ) (ThS II102); tüz ülgi bar a bo uzdïn
 663

kirür / bu an ülgi ïn söz qulaqdïn kirür [ ] ,

( . . , ) (QBN 474).
,/ – – ÜMÄRA [a. . . ] :
(QBN 827). mäšrïqlï lar zäjnu-l-ümära at berdilär
ülüg kötür- , .; [ ] «
: bošu qul qïlajïn t sä b lgülüg / » (QBK 213).
aqï bol ülä n kötürdü ülüg ÜMGÄN . ömgän.
,/ ÜMGÜK ( I 110).
, [ ÜMIT . ümäg.
, ] (QBN 3288); saqïnuq ÜMLÄŠ- . ömläš-.
bolajïn tesä aj külüg / alal je alaldïn kötürgil ÜMLÜG . ömlüg.
ülüg , [ ], ÜMMÄT [a. ] : tiläk
, / ümmät rdi aju berdi jol [ ] -
(QBN 3845); ülüg , [ ] [ ]
qïl- , : satï ïqa (QBN 159); qamu qa usï rdi ümmät ü ün
gü janut qïl ülüg - (QBN 1512).
( . ) (QBN 31910); ÜN : r üni bütti (
bajat bermišindin m ä qïl ülüg , – ) ( II 294); bir ünin sï taštïlar
(QBN 36712); qut ülüg . qut II. (Uig III 236); s viglig
ÜLÜGDÜ . . 46). ünin ïrlaju ... ïn a tep tedilär
ÜLÜGLÜG , , ... (Uig III 4613).
, : bilig kiši ara ülüglüg ol ün tart- : ular quš ünin tarttï
( I 511); o lu ündär šin [ ]
kiši ülüglüg ol , (QBH 149).
( . ) ( I154). ÜNDÄ- 1. : ol m ni ündädi
ülüglüg qutlu . , - ( I 273); elig ajdï ünd m ä kirsüni
: ülüglüg qutlu bodun biz : « ,
(Man III 292); qutlu ülüglüg . qutlu II. !» (QBN 529); 2. , :
ÜLÜGSIZ . ülügsüz. sözin k sti elig hi ündämädi ,
ÜLÜGSÜZ , : (QBN 5513).
uqušsuz kišilär ülügsüz turur - ma ra- ündä- . ma ra-; oqï- ündä- . oqï- I.
( . . ) (QBN 3313). . indä-.
qutsuz ülügsüz . qutsuz. ÜNDÄŠ- . ündä-: ol anï birlä ündäšdi
ÜLÜK . ülüg. ( I 231).
ÜLÜL , ( VIII A45). ÜNLÜG , : juzi
ÜLÜŠ , , ( I 62): bajatqa körki körklüg k räk häm jülüg / to an rsig ünlüg
šükür qïl u i üküš / bodunqa törü qïl u dgü sözi b lgülüg [ ]
ülüš ;/ , , ,/
,– - , – (QBN 1847);
(QBH 6535); bir ülüš suv alïp bor birlä qu un qo ur a ulatï javlaq b lgülüg qorqïn
gül , ünlüg qušlar ,
(Rach II 1121); isig ödnü ülüši ol [ ] – ,
(Suv 58921); bešin ülüš ( VI60).
[ ] (Uig 1 2012); tä rilärkä ö ülüš bol un ÜNSÜZIN , (Uig II 763).
(Uig II 8985). ÜNTÄ- . ündä-.
ÜLÜŠLÜG , ÜNTÄŠ- . ündäš-.
(Suv 3128; USp 299): m n tujnaq ši1avanti j mä ÜN Ü : anu iši ün ü g erdi
ulum sambodu bilä tü ülüšlüg qïlïp o ullanu ( 95).
altïm , , [ ] . jen ü I, jün ü, jen ü.
, - , : ol jï
( III6). di ( I 174).
ÜM . öm . TÜR- . -: ol a ar jï ü türdi
ÜMÄG , : ümäg gü ( I 290).
tut ïl aj bilgä bögü , - ÜL- . -: jï ü üldi
(QBN 473); ümäg gü tutsa ja ïldï sözi ( III 395).
 664

ÜR 1. , ( I 94): negü ter . verä .

šitgil ba ïrsaq sözi / ü ürdä turu lï saqïnuq özi ÜRGÄSIN -
, ,/ : qïzïl ürgäsin mïr in kä soqup
(QBN 3436); 2. :i ... (?) (Rach II 431).
ürdä ïsïrsar tavar kirür [ ] ÜRI- : jï üridi
, III 252).
( VII 368); taš ü ürdä ïsïrsar ja ï ton bolur ÜRK- , : baj r qojï ürküpän
[ ] , barmïš , , (ThS II40);
( VII 3617). bodun ürkti ( III 420).
ÜR- . - ( I218). ürk- beli lä- . : munï ši ü
ÜRTÄKI : birlä-ök ürküp b li läp ötrü or uqa kirip qatunqa
ürintäki j k o ïnlar ïn a tep ötün i , ; ,
( III91). ,
ÜŽIN . žïn. (Suv 62122); öri kö üli ürksär b li läšär
ŽIN . žïn. ( VII 4040);
ÜP: üp ürü ( I 34). qorq- ürk- . qorq-; qorq- ürk- beli lä- .
ÜPGÜK: qara üpgük . qara I. qorq-.
. übgük, übüp. ÜRKÄ: ürkä üzüksüz . tä rim ürkä
ÜPLÄ- , : ol anï tavarïn üksü ögläntürü ,
üplädi ( I 284). (Man III 2511).
ÜPLÄL- . üplä-: r tavarï üpläldi ÜRKÄN (? Suv 833).
( 1 295). ÜRKIT , (Suv 65319).
ÜPLÄN- . üplä-: anï tavarï üpländi ÜRKIT-: qorqït- ürkit- . qorqït-.
( I 255); . ürküt-.
jïlqïm a ar üplänür ÜRKITMÄMÄK: ürkitmämäk qorqït-
( III 90). mamaq . (Suv 22021).
ÜPLÄŠ- . üplä-: bodun ikindi tavarïn ÜRKÜL- . ürk-: ürkün bolup
üpläšdi - ürküldi ( I 250).
( I 238). ÜRKÜN , ( I 108).
ÜPLÄT- . üplä-: ol anï tavarïn üplätti ÜRKÜN , : ürkün bolup
( I 264). ürküldi ( I 250).
ÜPÜP . übüp. ÜRKÜR- . ürk-: ürkürü bujan qïl
ÜR , : küdän ür tursar jarama [ ],
,[ ] 693); ( VII 282).
ür o ul küsäsär bultu ÜRKÜŠ- . ürk-: rtiš suvïn k sädi
, .[ , ] ( I10). / bodun anïn ürküšür [ ]
ürdin berü (Suv 661, ); ür ïraq . ,/ ( I 155).
: ür ïraq ö ä (Suv 51421); ÜRKÜT- . ürk-: ol qoj ürkütti
ür ke . : jïllar ajlar rtgäli ür ke boltï ( I 263).
( üen25); ür ke . ürkit-.
timin . : ölüg t g qamïlu tüšti ür ke ÜRLÜG , : urlügli
timin öglänti , , , ürlügsü li (Suv 33419);
, ulu m ilig buzulma artama ürlüg in nirvan
( 621). balïq ,
ÜR- I : it ürdi ( I 164); , ,
ït qarï bolsar jatïp ürür , (Suv 68018).
( VII 426). ÜRLÜGLÜG : ürlüglüg ürlügsü
ÜR- II : ol ot ürdi ( I 164); (Suv 29122); ürlüglüg
isig ašnï ürmä s n a zï bilä ersär jemä ürlügsüz ersär -
(QBN 33113); nara qasï soqup lgäp ( VIII F6).
burunta ür ün ÜRLÜGSÜZ , :
, (Rach II 217). ürlügli ürlügsü li -
ÜRÄGIR . (Suv 33419).
( I 57). ÜRMÄN: ürmän qart , ; ?):
ÜRÄ . ( I 134). ki j girmi türlüg ürmän qartlar bolur
 665

( ?) (Rach II 310); ( III 152).

bu ürmän qart ig üküši bütrü ilki a untaqï javlaq ÜRÜŠ- . ür- II: ol m ä ot ürüšdi
qïlïn qa törüjür - ( I 183).
, ÜSDÄ . üstä .
(Rach II 312). ÜSDÜRTI . üstürti.
ÜR ÄK ( I 121). ÜSIK . üžik, üžük.
ÜR ÄR- : ür ärdi n - ÜSIKLIG . üžiklig.
( I 289). ÜSK 1. (
ÜRPÄK , ( I 103). ) , :
ÜRPÄR- , - ötrü üskintä ol urtup se inmiš[in] ajït ï ,
: anï jini ürpärdi [ ] ,
( I 217); taqa u ürpärdi ( üen20); allï višlig kišilär al aju
( I 217); r ürpärdi turur üskü dä [ ]
( I 217). ( I27); 2. . .
ÜRPÄŠ- , , . - , , : taf an üski ä kigürmiš
: rän ürpäšti turur [ ]
1 229); rän arï ürpäšür / ö in k kin irtäšür (QBN 29); jaqïn t gdi rsä anï üski ä / tüšüp
,/ ( I 230). bardï , [ ]
ÜRPÄT- , - (QBN 35712); t gin ... ol a bar
: r bašïn ürpätti üskintä suna jat ï ..., ,
[ ] ( I 259). (Suv 61610),
ÜRÜK: ürük uzatï . , ÜSKÄ (üskänä ?) ( I 159),
(Suv 5059); ürük ürküt . , ÜSNÄ- . osna-.
(Suv 5672), ÜSNÄT- . osnat-.
ÜRÜL- . ür- II: ot ürüldi ÜSTÄ- 1. , : ja rab
( I 195); r öfkäsindä ürüldi üstä dävlät tükäl qïl tiläk ,
( I 195); qarnï ürülür ,
( VIII 18). (QBN 212); ö in jašïri üs äp ( .
šiš- ürül- . šiš-. ) (Suv 40715); 2. ,
ÜRÜLMÄK: ürülmäk kerilmäk . : bilig birlä jal uq b üp avlanur /
, : qarïn ürülmäkig k rilmäkig kišilärdä üstär
... ke ärür [ ] ... ,
(Rach II 139). (QBN 18315) 3. : uša väfa ketti
ÜRÜ I 1. , : sarï altun ürü 4ta äfa üstädi
kümüš – , – ( 48); ( . ),
saqalï ürü bolsa k ldi ölüm (QBK 38117).
,[ , ] ÜSTÄK , : m n üstäk berdim
(QBN 26412); 2. . , : ( I 120).
qaraqa ja uma aj asli ürü / ürü kä qara t rk juqar ÜSTÄL- . üstä-: suv üstäldi -
ol körü [ ]« » , (~ )( I 246); üstäl ün
, / , tä ridä[m] kü l[äri]
(QBN 30414); ( III170); ï jalïnï ašïlïp
qamu t gšürüldi törü ö dilär / qaralï ürü li bir- i jašï üstälür ,
ök boldïlar ,/ (Uig I 2612).
(~ ) ašïl- üstäl- . ašïl-.
(QBN 38410); 3. . .: tïr aq ürü i ÜSTÄM ,
?) ( I 134). -
ürü qïr ïl . : ürü qïr ïl artuq ( I 107): aja berdi tam a at üstäm k üt
ja ï bolur [ ] ] , , ,
(QBN 17810); ürü quš : bu rdäm jorïqï ( ?), (QBN 1365).
ürü quš t g ol ÜSTÄMÄK: ašmaq üstämak . ašmaq.
[ ] (QBN 2222). ÜSTÄ ,
. jürü . : qajusï saq rsä ol üstä bolur
ÜRÜ II: ürü beg . - , (QBN 17710);
( 22
); ürü qaš ögüz . ni dä jüz üstä ani rdämi
 666

(QBN 2322). ÜŠÄ , : üsä taš

üstä elig : uzun ke jašasu bu üstä ( I 135).
lig . jügä .
[ ] (QBN 8811). ÜŠÄT- . ušat-.
ÜSTÄR- I , : ol ÜŠGÜR- 1. , : ol
ä üstärdi ( - ïtï k jikkä üšgürdi
?) ( I 221). I 228); 2. , : uš üšgürsä ölür
ÜSTÄR- II , : ol qïlmïš [ ],
ïšïn üstärdi ( I 221); I 228); jïlan üšgürdi ( I 228).
uvutsuz kišidä jïraq tur jïraq / uvutsuz bolur ÜŠI- , : jo urqanda rtuq
üstärigli qaraq aq kösülsä üšijür
, / [ ] , ( II 137); r
(QBN 1677). üšidi ( III 254).
ÜSTIGÄ , : qa an anu üs igä . üšü-.
ladï ( 345). ÜŠIK , ( 1 72).
ÜSTÜL- . üstäl-. ÜŠIKLÄ- , .
ÜSTÜN 1. : [üstü]n altïn ... erinlär : ol k jikni u iklädi
( 449
); 2. : I 306); ta ut süsin u iklädi
jeg üstün qun uj (~ )( I 307).
( 455
); 3. : ötrü bir-ök üstüntän qalïqtan ÜŠKÜR- I : ol unutmuš sözüg
ün k lti , , üškürdi ( I 228);
(Man III 234); 4. , : n (ja?) astïn oqï lï oqïsa meni üškürüp / du‘a qïl a-mu tep
üstün n utru orun , , ä bir turup , ,
[ ] (QBN 144); üs ün tä ri / , , -
al ïn jala uq – , – (QBK 3854).
(Suv 18810); üstün tä ri jeri altïn tamu j ri ÜŠKÜR- II . üsgür-.
– , – (TT V 27); 5. ÜŠKÜRT- . üškür- I: üškürtti
. . : kin ik üstün m ( I 229).
bolsar o rï bolur - ÜŠTÜR- . üš- I: ol oq üštürdi -
, (USp 425), ( I 222).
ÜSTÜNDÄ : öšä üs ündä aqï ÜŠÜ- , : t jin üšüp emrišür
mu bar urur ( 265). , , ( I 463).
ÜSTÜNGI . üstünki. . üši-.
ÜSTÜNKI : o dïn üstünki qabaq ÜŠÜT- . üš II-: ol sü ik üšütti
(TT VII 3413); üstünki [ ?] ( I 211);
altïnqï tä rilärni ... üstälsün tä ridä[m] kü i [äri] ol m ni tomlï qa üšütti
... ( I 211).
( III169). ÜT I , ( VII 367): ol üttin
ÜSTÜRTI : üstürti qo ï enmäsär ötsädi ( I 276);
[ ] ( III20); ö gän üt topuldï ( II 119).
ja mur ödin ä üstürti qodï tökülür tiš üti . tiš.
(?) . . üd.
(Uig I 2615). ÜT II . öt I.
ÜSÜKSÜZ . üzüksüz. ÜTI- : ol tonu ütidi
ÜŠ- I : ol oq üšdi III 252).
( I 166). ÜTLÄŠ- : ütläšdi n
ÜŠ- II , : tmäkkä t lim ( I 238).
kiši üšdi ( ÜTLÜG : ütlüg jen ü
I 166). jerdä qalmas
ÜŠÄ . . (ÜSp 702). ( III 30).
ÜŠÄ- , : ol jerig üšädi ÜTRÄT . . (Uig II 7612).
( III 253). ÜTRÜK : ütrük utun o rïlaju jüzgä
ÜŠÄL- I . üšä-: anïn vi üšäldi baqar , [ ]
( I 197). ( I 102).
ÜŠÄL- II . ušal-. ÜTÜK ( I 68).
 667

ÜV ( I 81): o ul qï törü ä s ni aj tegin / munu šükri bojnum üzä boldï jük

/ üvü ä igidgil igidmä ö in ,/[ ]
, ,/ (QBN 22911);
, (QBN I2829). ) ,
. eb, ef, v, üj. : birisi uruq ü ä bojunïmïn badï
ÜZ I: üz buz . : üztä buzta ula[tï] (Suv 719); aj
üküš t lim nizvanïlar , mo lar-a si lär ü türlüg saqïn ü ä kirti lär
[ ] (Man III 473); ,
üz buz k ül : bir ikintikä (Uig I 711); jerin ud majaqï ü ä suvatïp
bu k ül lär bar rsär (Uig I 297);
( .33
); üz ) : m n tïtsu bitig qïlmïš kün ü ä jegirmi satïr
buz qïl- , : mun a kümüš tükäl altïm , ,
üküš tïnlï qa a ü bu qïltïmï rsär
( 38); ) , : övkä
(Chuast 52
). ni vanï ü ä quturup ögsü kö ülsü rtilär
ÜZ II . öz VI. , -
ÜZ- 1. , , : jin kä , -
riklig üzgäli u uz ( III29); ) , : jel üzä
, 13); ol jïp üzdi ( ?) jel ( I15); ) , : elik
I 165); bu ikki biriksä anï kim üzär külmüz ojnar äklär üzä
, ?! (QBN 18112); (QBH 1413); kiši ü ä
bu igni tö [in] [jïlt]ï ïn üzgäli qatï[ lan]ï lar (Man I 818); ) , : on jarmaq
- üzä bir arturdï
(Uig III 417); 2. , : tiši häm ( I 219); ) , :
ul qïz üzär r kü i ä b g aqï rsä qullar üzä / jemä qul aqï joq-
(QBN 2623); išig ö in ü üp adïn a unqa mu b glär üzä [ ] -
ïdï lar , [ ] ,/
(Uig I 438); 3. : bir jum aq tašï ?!
üp berdi (Uig I 718); (QBN 2183); bu ögdülmiš ajdï bu b glär üzä /
4. . : ajï tuqta sozlä tapu ï aqï bar tapu da oza ,
jana t rkin üz ,
( . ) (QBN 845); 5. - ,
(?): bošu boš t i tut qulu qul a (QBN 2188).
üz , [ ] ÜZÄK . üžik, üžük.
, , [ ÜZÄKI 1. (Man III 289,
] (QBN 1716). 383); 2. .: d
üz- kes- . , (Suv 319); tavar ü äki išig öz , -
butarla- üz- . butarla-; söz üz- . söz. ( : )
ÜZÄ , : üzä tä ri as[ra] j r (Uig II 764); ölmäk ü äki qorqïn lar ,
, ( Xb10); üzä tä rikä t gir (Suv 1182).
asra jerkä kirür ( . . - ÜZÄL- : r üzäldi -
) , ( I 196); m ä öznäsä kim üzälip ölür
(ThS II31); bitig türdi badï üzä tam alap / sunup , (QBN 599).
berdi , , ÜZÄLÄ 1. : väbal kötrü bardï üzälä
/ (QBN 2411); 2. - söküš , [ ][ ]
) , : on uj ur toquz o uz üzä jüz jïl ( 242
); 2. ) ,
olurup ( . ) - : köni jol ü älä tuta b r m ni
( 3
); altun örgin (QBH 2324); ) , :
üzä olurupan (ThS II1); könilik ü älä tiriglik ke- ür (~
sa rat udïn qorqmïš quš qïrq jïl a rï jï üzä qon- ) (QBN 3205); ) : b b glik
mas , , älä uzun boldï jaš ,
( II 331); (QBH 2411); ) :
jaj körki ä ïnanma / suvlar üzä tajanma - iblar ü älä bu bolsa ulu
, / (QBN 18210); ) :
III 160); t gürdü m ä s n qamu gülük sevüg an ü älä ämindän ämin / qo-lup bulmadïm
 668

n özümdän ö n ( I 220).
/ , ÜZÜK I 1. : üzüki n ulajur m n
(QBN 2177). , (ThS II73);
ÜZÄLÄ- , (?): ü äläjü 2. , : qalï bolmasa
qïlma m n ... ... (SA44). g saqïnuq süzük / arï sïz bolur bar a qïlqï üzük
ÜZÄLÄJÜ , : ,/
tïnlï larnï üzäläjü ögrün lärin s vin lärin ašmaq -
üs ämäk rür [ ] - (QBK 1022).
(Suv 2666). ÜZÜK II . . (Uig II 8170).
ÜZÄLÄN- . üzälä- ( V 3). ÜZÜK III . üžik, üžük.
ÜZÄLIKSIZ ( II A . 8; ÜZÜKLÜK I (? I 152).
Uig II 39101): ü äliksiz üs ünki , ÜZÜKLÜK II: üzüklük tut-
(Suv 61415). : üzüklük k räk tu a gü kö ül /
ÜZÄ Ü : üzä ü bar rsä igän b rk vä qïlma a iškä t gsä kö ül
qapar , [ ] ,/
(QBN 43711). (QBH 7616).
ÜZÄRLIK . (Paganum ÜZÜKSÜZ 1. ,
harmala) ( III 12). ( 550
); 2. , : kö ül tü
. jüzärlik. üzüksü bajatqa si in (~ )
ÜZIKLIG . üžiklig. (QBN 15524);
ÜZIT- : sirkä küpni üzitti üksü bu nom rdinig ši särlär
( I 209); 2. . , [ -
: ol anï qulaqïn üzitti ] (Uig I 262).
( I 209). üzüksüz tut ï . (Suv 1575);
ÜLÄN- : ašï üzländi [ ] tut ï üzüksüz . tut ï; uzatï üzüksüz . uzatï;
( I 258). ürkä üzüksüz . ürkä.
ÜZLÜN- .- . üz- : urq ÜZÜKSÜZÏN (Uig I 2111).
(uruq?) üzlündi ( I 258). ÜZÜL- . üz- 1. : bu jïšï ol
ÜZLÜN I . üzlün ü. üzülgän ( ?) ( I 158);
ÜZLÜN Ü 1. , , üzüldi n ( I 196); kümüš
: üzlün ü orunqa t gip qur ba ï munu m n tejü / ölüm tuttï ersä üzüldi
, ( - qurï , :
?) (Suv 1448); 2. . . , !», / ,
: ol-oq anï ög qarïnta to maqnï (QBK 718); 2. ,
lün üsi rür : ol dgü kü at tört bulu da jadïltï
(Uig II 4429). küni ä qol ilar ü ülmädi
ÜZLÜN ÜG ( VIII 31). ,
ÜZLÜN ÜLÜG , [ ]
( VIII D7). ( ); ilki sansï tümän
ÜZLÜŠ- .- . üz-: b gi kiši a unta b rü ötkürü bükünki künkä t gi to a ölü
üzlüšdi [ ] ula sapït ü ülmä
I 240); alïmlï berimligdin üzlüšdi
( I 240);
üzlüšdi n ( I 240). ( VI015); 3. , -
ÜZMÄLÄ- , : alqu türlüg : jaruq an üzüldi tünärdi küni / bajat atï
tsujnu tö in jïltï ïn birdäm ü mäläp birlä k sildi tïnï ,
( IV 59); , / [
ulatï ni vanïlarï ü mä-läp ar ant qutïn bultïlar ] (QBN 11913);
, qamu dïn üzüldüm qa ar m n s ä -
(Uig III 755). , (QBN 3457); isig ö üm ü ülgäli
ÜZNÄ- . öznä-. turur (Uig III 3728).
ÜZR . uzr. üzül- sil- . 1. : ula ï
ÜZSÄ- . üz-: ol jïšï üzsädi sapï ï üzülmä k silmä
( I 276). (Suv 6117); 2. :
ÜZTÜR- . üz-: ol jïp üztürdi alqu tišlärini si rläri ... ü ülüp k silip ...
 669

(Uig III 605). ÜŽÄK . üžik, üžük.

ÜZÜLMÄK , (Suv 16516, ÜŽIK , : isak atlï ü ik ,
Uig II 4325). isak ( VII 413); iruriu atlï u ik
ÜZÜLMÄKSIZ: mäksiz üzülmäksiz . , iruriu ( VII 4112).
mäksiz. üžik akšar . : bir-kejä j mä ü ik
ÜZÜLMÄMÄK: üzülmämäk k silmämäk akšar sözläjü jarlïqamadïn
. , (Suv 6110). (Uig I . 5).
ÜZÜM : üzüm jegil azu qa un jegil . üžük.
( I 88); bu r ol ÜŽIKLIG , (Suv 2620).
lim üzüm qurït an . üžiklï .
( I 514); quru üzüm ÜŽIKLÏ : s ki u iklï bir padak
(Rach I83). ( V A .5).
it üzümi . it; meši üzüm . meši ; ÜŽMÄ . , ( I 130).
tïqma üzüm . tïqma. ÜŽÜK , : bu n üžük ol
ÜZÜMLÄN- : ba ?( I 72).
üzümländi (?) . üžik.
[ ] ( I 295). ÜŽÜKLÄ- , :
ÜZÜŠ- . üz-: ol m ä üzüm üzüšdi bitig üžüklädi
( I 184). I 71).
ÜZÜTLÄ- , : ol anï ÜŽÜMLÄN- ( ): jï üžüm-
üzütlädi ( I 299). ländi ( I 297).
ÜZÜTLÜK , ( I 150).
V
VA I . , , ,
, , ( 53911). (Uig II 2616).
VA II . vä. VA R . va ir 1.
VA IR I [ . vajra] 1. : va irda j mä VA RAZAN [ . vajr sana] , -
qatï raq s ni kö ülü in o uraq biltim ; . , -
, , : e kinintä va ra an örgün üzä olurup
(Uig III 2613); 2. . , ( - [ ] , , ( IV B54).
): jükünür m n ... VADA [ . va a] . Ficuš indi a (Rach II 1126)
va ir tutda ï ... bur an qutï a ... - VA DA [a. ] : javuzda javuz
, ... (Uig II 553); va da qïj an turur [ ]–
sü ü qïlï taž va ir akir bögdä t mir b rkä ört (QBK 3023); jemä va da
jalïn bilän b lgürtüp ulu ala adtur u tam a qïlmïš üküš gülük [ ]
tutmïš k rgäk (QBN 27114).
, , , [ ] , VADŽIVANTA . . (Man I 2412).
[ ] , , . vadživantag.
[ ] VADŽIVANTAG . . (Man I 1316).
, . vadživanta.
[ ] , ( V 93). VAFA [a. ] , -
VA IR II [ . vajra] . . ( VII 2834); ; : va aqa va a ol kišilik
ratna va ir . ratnava ir. aqï / va a qïl kiši bol atïnnï b düt -
VA IRAPAN [ . vajrap i] . . , : – ;/ -
(USp 5922). , ,
VA IRLIT ; : ürt (QBK 8117); va a ol kišikä kišilik bašï
jalïn t g drzul badruq va irlï toqïmaq liglärintä – (QBN 1563).
tuta , VAFALÏ ; ,
, , , , : n gü ter šitgil vafalï
(Uig I 433). kiši ,
va irlï lurzi : anta otr[ü] ! (QBN 1563); aja ïn vafalï ba ïrsaq
inisi bimbasini to a va irlï lurzisïn kötürüp idim , ,
tïdï sïz kö ülin kilimbi j k utru bardï ! (QBK 2217).
, . vafalïq.
 670

VAFALÏQ , - VAN I [ . v ji] ,

, : ažun toldï udvan äfa ävr (Tiš 40b6.
bilä / qanï bir vafalïq bar rsä tilä VAPŠI [ . , pfhab-ši] ,
, (Hüen 2152).
;/ , , VAP UAKI [ . , pfhab-
!( B394). xwa-kie ] . ( V 1).,
. vafalï . VAQAR . vixar.
VAFASÏZ ; - VAQÏF [a. ] , ,
; , : vafasïz ( 22
).
kišikä j türmä ašï VAQŠÏG . va šik.
(QBK 6417); hünarlïqqa VAQT [a. ] ,
ažun vafasïzraq ol : bu bu ra an vaqtï
, rä anï / jemä an tilin ä bu ajtmïš munï
( 442
). [ ] /
VAHMAN [ .-n. vahvman] . . (QBK 414).
(Man 1519). vaqt . : sözüm tïnladr jara ï
VA ŠI [a. ] , : ja va ši körü tursu vaqtï ö i ,
bolup m n bijabanda jügrü / kišidän jïraju [ ] , ,
ažunda jitäji , [ . . } (QBN 515).
,/ VARA [a. ] , -
[ ] (QBK 3899). , : amal qojdï alim
VAJBAŠ: vajbaš šastr [ . vibh astra] zahïd zühd vara ,
( V 44). – -
VAJDURI [ . vai a] ( 401
).
- , : kök VARTl [ . v ddhi?] . . (Tiš 41 4).
vajduri rdini t g kö nü sü üki rti ü VARUNÏ [ . varu a] . . (Tiš 40b2).
sü ük tetir , VARUQDAD . . (Man III 236).
, VASIK [ . v saka]: vasik jïd . ,
(Suv 11023). , : törtdin sï artïn üzüksüz
VAJDURILÏ - kank vasik jïd jïdïp [ ] -
, , : vajdurilï (Uig III 248).
altun ta rdini , VASÏJJÄT [a. ] ; , ,
[ ] (Uig I 302). : ötündi eligkä n gü körmišin
VAJMANUKI [ . vaim nika] . . / ölürdä vasïjjät etip qodmïšïn
(Tiš 47 2), , , / , ,
VAJRA ANI . vajro ana. , (QBK 3762).
VAJRAM [ . vairambha] , VASUMAJTRI . jašumajtri.
: ötrü ol arqïs vajram j l t g barïp - VA MAN . vahman.
[ - VA ŠIK [ . xsk]: qut va šik . qut I.
] vajrambha ( 57
) . va šika.
VAJRO ANA [ . vairocana] . . VA ŠIKA [ . w’ šk] , :
(Uig II 572). ol ödün dgü ögli t gin k ntüni qutï ülügi ü ün
VAJSÏRAVANÏ . vajšïravanï. qutï va šika uduzup öz qa-dïnï j ri ä t gdi
VAJŠALI [ . vaiš ] . , -
( VI06). ,
VAJŠÏRAVANÏ [ . vaišravana] . . , ( 642).
( 297
). . va šik.
. basaman, bisamin. VA T . vaqt.
VAJTURI . vajduri. VA Z [a. ] , ; -
VAJTURLU . vajdurilï . : a ar va z-u pänd ol asi siz rür
VAJUMANTAL [ . v yuman ala] : ( 110
).
vajumantal atlï jel tilgän , VAZIR . väzir.
yuman ala (Suv 20816). VA IB [a. ] , , ;
VALAHI [ . bal ka] . . ( VIII C3). , : ra ïjatqa va ib
VALÄKÄN . väläkin. gi jarlï ï / a ïr tutsa štip ki ig ulu ï
 671

; / kie ] . (=
, , . vimalak rtinirde a) (Hüen81).
[ ] (QBK 2973). VI AJ: usnisa vï aj . usnisa.
VÄ [a. ] , : amd-u sipas vä minnät VID [ . veda] , -
vä ögdi tä ri azzä vä alläqa , ,
, ; :
(QBK 22). ulatï taš bitiglärtäki tört vid beš bilgä bilig
vä läkän ~ vä likin . väläkin. bilmäk atlï šastrlar sizi ä edi bilmäjüki qalmadï
VÄBAL [a. ] , , -
; , - , «
: väbal kötrü bardï üzälä söküš », ,
, [ ] (Hüen1774).
B242); ol artuq tilämä väbal jütgülüg VIDA GASARI [ . vi kas r ] . .
,[ ] , (Uig III 303).
[ ]( C190). VIDANKSARI . vida gasari.
VÄGÄR [ . ] ; VIDIS [ . bays?] , :
: vägär bolsa adlï qatï lïq ma a vidiš bermäk jer ilämäk drämtä uzanmaqlï rür
, [ ] ,
( 40
). (~ ) (Hüen 1785).
VÄLÄKIN [a. ] , , : münüm VIDJA [ . vidy ] , : tä ri
jok väläkin kišilär ajur , tä risi bur an quanši im pusarnï , alqudïn sï ar
, [ ] (QBN 5915); qutadmaq rdämin nomlaju vidjay qïlmïšïn šidigli
väläkin jajï s n özü biVafa [ ] quvra da s ki tümän tört mi tïnlï lar alqu un
, (QBK 296); bir tözkärin siz bur an qutï a kö ül tur urdïlar
rdin bir erkä täfavüt t lim / väläjkin körärkä tözi ,
börklüg ol ,
– ;/ [ . ] -
( . . )( 320
). -
VÄRÄ . verä . , -
VÄZIR [a. ] , (Kuan219).
, , : vidja bögülänmäk . , :
glärkä väzir negü t g er k räkin vidja bögülänmäkin küsin k din qama tä ri
, jerin äki tä rilär üzä ïn a b lgürtir [ja]rutïr jašutïr
(QBK 914); väzir boldï b glärkä sun u -
lig – , ,
(QBN 16511). (Man I 211).
VAZIRLÏQ , : VIJAKRIT [ . vy ti] ,
väzirlïqqa artuq bütün r k räk : ïn ïp alqu an ulaju k lmišlär üzä
vijakrit qïlïlmïš rip -
(QBN 1695); väzirlïq t gip bolsa ligin uzun / törü « » (Uig II 39100).
urma esiz silig bol tüzün VIKNIVINAJIKI [ . vighnavin yaka] .
- . (Uig II 715).
[ . . ], / VILAJÄT [a. ] , , -
, (QBK 2445). : alimlarï vä akimläri qamu ittifaq
IR . va ir I. boldïlar kim mäšriq vilajätindä türkistän ellärindä
IRAPAN . va irapan. bu ra an tilin ä bu kitabdin ja šïraq härgiz kim
IRI . va ir I. rsä tasnif qïlmadï -
IRLÏ . va irlï . , ,
RAZAN . va razan. ,
VER- ( 239
). (QBN 12).
. r-. VIMALA [ . vimala] . -
VERÄ . ( 801) :
. ürä . ekin i vimala kirsiz arï atlï orun ol
VHMN . vahman. , vimala [ ] -
VIBÄKI [ . , juimba- , (Suv 3162).
 672

VIMALI [ . vimala] . . (Suv 5039); ( 485

).
vimala brabi [ . vimalaprabha] . . VIPULA ANTRI [ . vipulacandra]:
(Suv 35810). vipula antri tegin . . (Uig III 1910).
VIMAN [ . vim na]: ïzlï viman . VITJADARI [ . vidy dhara]
ïzlï . , : jükünür
VINAJ [ . vinaya] n bütmiš vitjadari aršilarqa
, ,
(Uig II 533).
(Suv 27021). VI AR [ . vih ra] ; :
VINAJAKI [ . vinayaka] . . kim qaju tïnlï ... vixar jetsär ... tükäl parm bujan
( VII 1350). bulur ... ...,
VININ [ . ve una] . (USp 264).
(Rach II 413). vixar sa ram : nom
VIPAŠI [ . vipa yin] . . ( VI129). ligi atli nom rdinig qaju qaju balïqta ulušta
VIPUL [ . vipula] . känttä sozaqta ta ta arï ta vixarta sa ramta
(Tiš 42a8). oqïsarlar sö läsär jetsärlär ,
VIQAR . vixar. ,
VIRAGA [ . vir ga] ,
( VIII 6). , , , , ,
VIRAHK . viraga. , (Suv 47923).
VIRANA [ . v ra a] . . vr ar.
(Andropogon muricatus) (Rach II 147). VOSANTI . vusanti.
VIRANG . virana. VOŠANTI . vusanti.
VIRD [a. ] – - VQAR . vixar.
, : n maz VRANA . virana.
qïldï virdin oqïdï arï VR IK [ . v cika] .
(QBK ( VII 217).
37311). VRIŠ [ . v abha] .
VIRUDAKI [ . vir haka] . . ( VII 24).
( VII 1619). VRIŠTI . färišti.
VIRUPAKŠI [ . vir a] . . VRNT [ . v nta] . Piper aurantia
( VII 165). (Rach II 399).
VIRUTAKI . virudaki. VRUNI [ . varu a] . . (Uig IV A229).
VISAL [a. ] : arala VR AR [ . r < .]
avï ur s vün ün visal ( IV 44).
[ ] (QBK 3727); tiriglä . vixar.
raqqa visal bar umïn / ölügli visaldïn seziksiz VSADA [ . vi ad ]
jïraq (Rach II 337).
; / , VSIR . va ir I.
, (QBN 4448). [ . , bvy] : bu tüz küzä gü
VISVABU [ . vi vabh ] . . (USp vu ol – , ( VII 272);
1285). ada tuda boltuqta bu nom bitigkä tapïnïp udunup
VIŠAJLÏ [ . vi aya + -lï ] . - sin tüzintä tutmïš k rgäk
, ,
: muni mun ulaju ( . . ) ( VII 1442).
tä ri-däm višajlï m lärig t ginürtä tünlä bir ün VU [ . , po- hu -
ši-dilti ] , (USp 55).
, . bu .
(Uig II 284). VUDD [a. ] , : anï
VIŠAJLIQ . višajlïr. vuddi birlä kö üllär tolup
VIŠIKLUN . višiklüän. ( 73
).
VIŠIKLÜÄN [ . jui- VUK [ . , mbvy-khyog]
šig-lon] . (= .
. vidy trasiddhi) ( V 22). ( VII 1455).
VIŠNU [ . vi u] . . , - VUSANT1 [ . ws nty] . ,
 673

: bir jïlqa eligkün VZIBLÏ . va irlï .

arï dintar a vusanti olursuq törü bar rti VŽIR I ( ?): bu
[ ], ja vžir atlï ol – , vžir
, (Rach II 3175).
(Chuast L246). VŽIR II . va ir I.
. busat. VŽIRLÏ . va irlï .
VUŠANTI . vusanti. VŽVDVAD . . (Man III 404).

A [< . ?] : ALIFÄT [a. ] ; -

ü äk ( V A15). : ikin i alifät k räk ïn bütün / bo un bulsa
ABAR [a. ] , : abar in lik tirilsä qutun ,
bar (~ )( 311
). ,/
abar ber- : dünja rdämin asï ïn (QBN 3833).
jasïn abar berür [ ...] - ALÏ : iki n biriksä bir rdä alï
, (QBN 92); [ ]
ajïttï qa ašlarïn urmiš-a / sän tep abar berdi B149); alï sözläšä söz bilip sözlägil
ögdü-miš-ä - , [ ]( B226).
, / , . qalï.
(QBN 24213). ALÏN . qalïn.
Ï . qa I, II. ALÏN Ï . qalïn u.
ADÏZ . qadïz. ALÏQ I : qaza birlä u qan alïq qušlarï
AFSÏ , ( I 423). / qarï a qonar häm qafasqa kirür
AJL [a. ] : k räk ajl bašïqa /
bu bir qa qïlïq / etilsä iši ötrü tüzsä jorïq , ( B459).
, . qalïq.
, / ALÏQ II [a. ] , : törütügli
(QBN 1756). alïq n qolsa qïlur
AJMAVATI [ . haimavata] . . , (QBN 608).
(Tiš 43 7; Uig IV A300); ALÏT- . qalït-.
AJR [a. ] , : r[gä] eš dgüsin- ALQ [a. ] , ; :
din üküš ajr kelür , - qïlïn gü bolsa qamu alq s vär , -
, ( B378). , (QBN 1293);
AJU ( III 218). ol ol alqda jegi
. qaju, qanju, qanu. 23
); a ïlïqnï häm as tözü alq ögär
ALA . (resp. ( B236),
)( III 218, 415). ALTÏ . qaltï.
. qala . AMA . qama , qamu .
ALAJÏQ [a. . . ] , AMA ÏN . qama an, qama un.
, : törütti tümän mi AMIR [a. ]
alajïqlarï ämir ( I 112).
(QBN 8511); anï n alajïq s vär n alï AMU . qama , qamu .
, ( B272). AN I , : tav annl torqusï
ALAS [a. ]: alas qïl- , lim ( I 427);
( 160
). an süsin qurdï ( II 7);
ALI [a. ] 1. , : elig bir bu tav qara bu ra aniar anï ,
kün oldrup özi jal uzun / evin qïldï ali erikti özün (QBK 617).
,/ an balïqï ,
( . - ( üen .9); an toj ,
) (~ ) (QBN 656); ( III 141).
2. . , : biligsiz jiligsiz . qan II.
sö äk t g ali AN II [ . ]: an salar ( .
( B91); jazïn ï bulut t g ja tüš t g ): ögdü1miš eligkä aš
ali [ ] – , baš ï an salar negü t g k räkin ajur [ ...]
( B91). ,
 674

, - , (QBN 37811).
(QBN 2098). ASLÄT [a. ] , :
AN III . qan I. arislïq-ma rkä javuz aslät ol
ANDA : anda rdi ? ( III 218). – ( 301).
. qajda, qajuda, qanda, qanjuda. ASNI :
ANJU . qaju, qanju, qanu. ( I 435; Rach II 3218).
ANTUR- . qantur-. AST [ . hasta] .
SÏZ . qa sïz. ( VII 458).
AQAN ( III 157): jarandïm b gim ASÏ [a. ] : bajat m m tegü i
boldï adan ulu : kišidä šï / ažun buldi bardï ošul it eši
(QBN 192); ažunda avï bardï , , /
n küsi , [ ]:
(QBN 204). (QBK 2066)
. qa an I. [a. ] 1. : qamu atnï bilsä
ARA . qara I, II. bitisä lig , !
ARAB [a. ] , : bu (QBN 1968); bitig i biliglig uqušlu k räk
mülknin arabï / tï uz bäla at taqï güräk
(QBK 511); qamu abadannï arab ol so ï , ,/
– ( B200); , – (QBN 2006);
arab bol- : arab boldï mäs id 2. , : tükätti bitig türdi badï qatï
( 400
)- / qalïq tanï sti qurïttï atï o ,
ARABAT [a. ] , ; , ;/
. , : arabat oramï bolup (QBK 23114).
abadan / arab boldï mäs id bodun binamaz I [a. ] , :
, , , / šitsü ajajïn özüm bilmišin / elig-mä k ürsü ata
[ ] , bolmïšïn , , ,
( B399). /[ ] ,
AR A . qar a. (QBN 14711); mu a / kö ül ba lamaq bil
ARÏ . qarï I – IV. lar bašï , –
ARÏB . arib. ( B220);
ARÏMAQ . qarïmaq. ja luq ata tüš- . ja luq I.
ARÏN . qarïn. II . qata I.
AS [a. ] , - ATATLAN- . qata lan-, qatï lan-.
: a ïlïqnï häm as tözü lq ügär ATAL- . qatïl-.
( B236). ATALÏ . atalïq.
as ib : anï ATALÏQ , -
ün jusuf as ib t p atï ažunda jajïlmïš : s n ke ür / ne ä-mä atalïq qul rsäm s ä
turur / ,
(QBH 317); eligkä ( 38
).
jaqïn as ib rdi bir , ATAR [a. ] : bo uzdin bolur
, (QBH 4712); as bar a b gkä atar ce
iblïqïni , ( . ) (QBN 20913);
- kö ül taplamaz išni qïlsa atar
(QBH 316). , (QBN 26814).
AS AN- . qaz an-. ATARLÏ : körü barsa t gmä
ASIS [a. ] , : asis n din išindä atar / atarlï išig körsä tatïï ketär
ötrü tep özün kü ä [ ] , ,/
, [ ] ( B182). , [ ] -
ASÏM [a. ] : ajï artuq mgäk (QBN 16310); atarl turur dünja nošï a u
gürmä a ar / bajat ol s ä asmï andïn sï ar , – (QBN 34512).
,/[ - ATÏ . qatïr-
] ATÏL- . qatïl-.
(QBN 3269). ATÏR I [a. ] , : qïlï da
asïm qïl- , [ ] : jitigräk bularnï tili / jana qïlda jin kä bu atïr jolï
asïm qïlma özkä jemä tökmä qan ,/ [ ]
 675

(QBN 3166). ÏLÏL- . qïlïl-.

ATÏR II . qadïr. ÏLÏN . qïlïn .
ATUN . qatun I. ÏLÏN LÏ . qïlïn lï .
AV . qav II. ÏN . qïn II.
AVF [a. ] , : rä a avf ÏNA- . qïna- II.
bu iki qanat sanï ol ÏS . qïs .
(QBN 2681). ÏSQA . qïsqa.
AVSADÏL- . qavsatïl-. ÏTAJ . ; ïtaj tili
AVŠUR- . qavšur-. III 133).
AZ AN . qaz an . ÏV . qïv.
AZINÄ [a. ]: azinä ur- , - ÏVLÏ . qïvlïr.
: qïlï el tüzär häm bo un ÏZ , ( III 218).
qaz anur / qalam el tüzär häm azina urur - . qïz I.
( . U .
) ,/ - ( VII 427; Uig I 1410).
. qo u.
(QBN 20112); ja ï bojnï jen är azinä urur - UNAK
( . ) I 488).
(QBN 2217); azinä urun- - OJ . qoj I.
( ): azinä urunsa kümüš OJÏN . qojïn I, II.
häm ï OJTSI [ . , xyei-tsi?]
(QBN 1485). ( VIII 39).
IJANÄT [a. ] , , OL . qol I.
: qalï bolsa b glär ijanät kö ül / OL- . qol-.
bo unqa asï bolmas OLU . qolu.
,/ ONA . qonaq.
(QBN 1544); äminig ijanät bilä qatma ïl / jara lï UZ . qo uz.
jara sïz bilä tutma ïl ORMUZDA . ormuzta.
, / ORMUZTA [ . wrmz ] . .
[ ] (QBN 3971). ; .
IL [a. ] , , - (Man I 2410; Uig III 185).
: qajusï alur il bolur il bašï ORQ- . qorq-.
- ORQÏN . qorqïn .
(QBN 2935). ORU [< . ?] . .
il qoldaš . , : (Man III 2310, ).
turup barsa evkä ilin qoldašïn / özi birlä eltsä OQ [ . ] , : obu oq
jetürsä ašïn , , , (QBH 1618).
/ OŠ [a. ] , : arif raqs
(QBN 1914). ïqarïp e är oš säma , ,
IL AT [a. ] , , ( 402
);
: a ïrlamiš artuq üküš il ati / qalämnï aqï OŠLUQ , : jürügil tilägil
tep uquš urmäti özü ošlu ïn , ,
( . ), / ( B416).
( . )[ ] OŠTI [ . wšt-y] , :
(QBK 71). oštïsï ïn a tep jarlïqadï
IRÄD [ . ] , : irädqa atadï bu ol (Man III 1219).
ögdülmiš OTAN .
(QBK 710); ol ol aql uquš hoš irädqa mäkan ( I 9, 29, III 152); otan
, , ši ( III 378).
( 47
). OZAR . ,
IRÄDLIQ , : irädlïq-mu ( I 411).
bolur tili boš kiši - [ . ] , : jigit
?! ( B137). bolur ja ï eskirür ,
IRODIS . . (Uig I 913). ( B195).
ÏJAR: ijar maraz ( I 411). ÄND . ( III 413).
 676

ÜNÄK . unak. UMARU 1. ; , -

ROŠTAG [< . ?] . . ( I 445): o lum s ä qo ur m n rdäm
(Chuast 104; Man I 1310). ögüt umaru , [ ]
UA [ . , wa] : qabaq uasï , ( III 440);
(Rach II 192 107), 2. ( I 445).
ua äk . : ol ü tegi lär ua umaru bul- :
äk tüš jemiš idigäli ... qaltïlar bunï atamdan umaru buldïm
... ... ( I 445).
(Suv 60810); ua javïš u . : . qumartqu, qumaru.
ua javïš un jïdïn jïparïn ïn a ajajur a ïrlajurlar UMARULAN- , -
tapïnur udunurlar qalti bur anlarï tapïnurlar : r umarulandï
udunur a ( III 205).
, ( VI144). UN [ . , ] , -
UALÏ , - : un ïš , ( III 138).
: ualï ti im (Suv 31315). un , : un ara
ualï äklig . , ïšlama ( III 138).
: ualï äklig öd UN- . qun-.
(Suv 58920); munta turmalïm adïn otlu UN UJ . qun uj.
suvlu ualï äklig jerkä baralim (< . ?] :
, , u üžik ( V .5
).
, , URMUZTA . ormuzta.
(Uig III 564). URQAQ . qur aq.
UASTUANIVT [ . stw nft] URSADÏL- . quršatïl-.
: ni osaqlarnï URTUL- . qurtul-.
sujïn jazuqïn öküngü uastuanivt , US . quš I.
USU . qusu .
(Chuast 160
). UŠ . quš I.
UAŠIN [ . , xwa-šin] UT . qut .
(= . nirm a-k ya) UT- . qod-.
( V A33, 103 ). UTAD- . qutad-.
UD [ . ] ( B79). UTAR- . qut ar-.
UD- . qod-. UT AR- . qut ar-.
UJTSO [ . ?] . . ( üen22). UTLU . qutlu I, II.
UL . qul I. UTRUL- . qutrul-.
UL AQ . qul aq. UTRULMAG . qutrulmaq.
UM . qum I. UVRA . quvra .
Z
ZA FARAN [a. ] . : za mat ol –
jašïq za faran qïldï jaqut ö i ( B304).
( . ) ZAJN: zajnu-l-ümära [a. ]
[ ] (QBK 33811). » –
ZATUN . (Sinapis alba L.) (?) (QBK 213); zajnu-n-nurajn [a. ] .
(Rach II 283). . B33).
. zar un mud. . zinät.
ZAHID [a. ] , ; ZAMANA [ . < .] , ; ,
: qadašïna zahid alïn tügdi qaš , : bajat kimkä bersä qïlïn
[ ] arquqï / anï mgätür bu zamana oqï
(QBK 29511); amal ,
qojdï alïm zahid zühd vara /
, – (QBK 10115); zamana tururlar zamana bilä / jarašïq
( 401
). räk r s vünsä külä [ ] [ -
ZA AK . da ak. ] ,/ -
ZA MAT [a. ] , , , ,
, , : arïšlïq t k rkä quru (QBK 2412).
 677

ZANBÏ I ( 63411). ZIM . žim.

ZANBÏ II . ZINA [ . ] , : b r i mä
( 63411). fäsadqa qatïlma jïra / zina qïlma ,
ZAP: zap zap . , !/ -
( 160 10). ! (QBK 6116).
zap zap bar- ( 16010). ZINÄT: zinätü-l-ümära [a. ]« -
ZAQ: zaq zaq . , »– (QBK 53).
( 16715). . zajn.
ZARB . darb. ZINDAN [ . ] , ; ,
ZAR UN MUD [ < . ] : esizkä bu qïn b rkä zindan
, ( ?) gi [ ] –
26413). (QBN 753).
. za un . ZINHAR [ . ] ! !:
ZARRUN MU . zar un mud. ulu -sïnma zinhar ulu bir bajat
ZA ARJA [ . Zaxaplo ] . . (Uig I 99) , !– (
ZÄHR [ . ] , : kedi qada qa 283
).
sunup zähr qatar - ZIRA [ . ] . (Carum
, [ ] ( B208)! arï neterophyllum Rgl. et Schmalh.)
zähri tatqu asaldïn oza - (Bunium persicum Boiss) (Rach II 3123).
[ ] ( 440
). ZMNU . žmnu.
ZÄKÄT [a. ]: salï zäkät . salï . ZMRUN [ . ] , , -
ZÄKIT . zäkät. : tä ri o lï rsär
ZÄ l [ . ]: zä i abäš . , mrun küži al aj ,
; . : ažun boldï zä i » (Uig I 72); ü türlüg
abäš qïrtïšï [ ] közün altun mrun küži :
( . . ) (QBK 29415). , (USp 9618);
ZÄR [ . ] zär sïm . ; ZMU TU : zmu tu ro [ . zmw
, : ba ïl jï dï zär sim aramdïn rw ] -
üküš , ( VII 929).
[ ] ( 241
). ZRUA . äzrua.
ZÄRÄNZÄ . ZRUŠ [ . zrwš ] . .
(Carthamus tinctorius): zäränzä uru ï - (USp 95a11).
( 2262). ZU . u.
ZÄRUA . äzrua. ZUD [ . ] ,- ; ,- ( 380
).
ZIJADÄ [a. ] , - ZUM [ . , sim < zi m] .
; , , , (?) (Rach II 337).
( 321
). ZU UM . zü üm.
. zijadät. ZÜHD [a. ] , :
ZIJADÄT [a. ] , - amal qojdï alim zahid zühd vara ,
, ; , , : , –
sijasät rijasät kijasät käräm / zijadät ula adl šit ( C401).
uq munï , [ ], ZÜHDLÏ : bütünlük-m
, / urmät bu zühdlï üzä / saqïnuq biliglig arï lï
–[ ] oza ,
,( 62
). / [ ] ,
. zijadä. (QBK 613).
ZIJARÄT [a. ] , ; - ZÜLF [ . ] : s vüg zülfu toldï joqaru
: bab ögdülmiš urmïšnï zijarät ü ün qodï
oqï alï barmïšïn ajur , (QBN 24110).
, - ZÜNKÜM . zü üm.
[ ] (QBK 118); oqïr bir zijarätqa ZÜ ÜM [< .]
[ ] (QBK 2965). 24212).
ZIKR . ikr. . zü im.
 678

Ž
ŽA ÏLA- : qanï aqïp ža ïladï (= . prajn ramit s tra)
[ ], , ( 58616). ( V B5).
. ca ïa-, ïla-, ša ïla-. ŽMNU [ . žmnw]: kivan žmnu (~žimnu)
ŽIM [ . , žim] . . kivan; na ïd žmnu . na ïd.
(TT ŽÜ DU . du.
VII 548). ŽÜ lM [ . , žu -kim]
ŽIMNU . žmnu. ( VI .391).
ŽIN: žin va pan ki [ . - . zü üm.
, žin-wo -pan-kie ] .

ABARQA [ . , žir-pon- ( . )
kog?] . (?) ( I 29). (QBN 3999); an rävan . , ; :
[ . ] , ; bajat berdi rdi a ar an rävan
, ; : aqïlïq (QBH 17938); an sïzur-
šäräf ah ämäl art[t]urur , : qulï an sïzur u
, , ( A258). avïnsa b gi / qalï jetlür rsä bu qulnu ögi
AHIL [a. ] , ; : ,
ahil jup arïmas ariu ïz erür – , , /
( 112
). (QBN 14710); an sür-
ahil bilïgsiz . : bu ahil bili siz , : jïl altmïš eki rdi tört jüz bilä /
bahasïz biši – bu söz sözlädim m n tutup an sürä
( B86). ,[ ]
ALBAR U , : uz , (QBK 3929).
qa an bir j rdä rini albar uda erdi - AN II , ; . . ,
: o uz qa annu anïda ... bir qar kiši urur
( 65). bar erdi ...
AL UZ , : al ol urur ( 356).
erdi [ ] ( 91). . jan.
. jala uz, jal uz, jalï uz, jalï uz, jal us, ANBALÏQ .
jal uz, janus. ( I 113).
ALLU , : ANLÏ , ;
ol aruqdun kök ülüklüg kök allu bedük : seziksiz ölüm bir kün a ïr k lir /
bir erkäk böri ïqdï tirilmiš bu anlï anïn al alïr ,
, , , /
( 165). [ ] (QBN 11611).
Ä[ . ] , ( 330
). anlï tirig . , :
AN I [ . ] , ; : oqu lï ol at ï turur kör etilmišlärig / buzu lï jorïtma lï
kišini s vünsün anï anlï tirig – -
, [ ] ( B44); , [ ]
kimi s vdüm rsä s vüg an a tut[t]um (QBN 43313).
, [ ], ANVÄR [ . ] , ;
(QBK 38915); quru qaldï : s ni barlï a tanu luq berür / ümat
kalbüd u up bardï an / bajat bildi qan a barïr rsä anvär u qan jügürkän n ä
an , ;/ / -
] , (QBN 1203); , ,
aqï an julu lap ötär r aqï , ( B6).
, (QBN 4376). AQ :o aqda un qajan egän
an ïq- , : tänimdän bir qa an bar erdi
ïqarda m ni bu anïm - ( 138).
(QBN 407); kimi gü atï bilä ïqsa . ja aq 1, ja aq.
an / k silmäs anï atï gü du an , - , : qa alar aqï apdïlar
, / - munlar qa a jürümäkdä qa a qa a söz berä urur
 679

erdilär erdi ; janutï äfa / äfa qïlsa ötrü qïlur bu väfa

, [ ] : , [ ] , -
( 322). , / [ ] -
. jap- I. , (QBN 3828);
APTUR- . ap-: qïriq širä qïrïq äfa ävr . , : ažun toldï
bendä ap urdï [ ] udvan äfa ävr bilä ,
( 112). , ( B393); äfa ävri barï
. japtur- I. ma a tegmäsüni
ARLI , ; : o uz [ ]! (QBK 3916).
qaïan beglärkä el künlärkä arü berdi - AFA Ï , -
( 116). : äfa ï bolur ol arï ïz ïšï -
. jarlï I, arlu . (QBN 16612); m ni dä
ARLU , ; ( 219). äfa ï bu dünja sa a
. jarlï I, arlï . [ ], (QBN 9013).
ARUQ : ol aruqdun kök ülüklüg kök ÄFALÏ ; : äfalï
allu bedük bir erkäk böri ïqdï ažuntïn kö är im kö ül [ ]
, , - (QBH 10826); arï sïz äfalï
( 164). qïlïn ï utun / qalï ajdï rsär qïjar sözini [ ]
. jaruq II. , ,
AŠA U : sa a aša u bols[un] ïl uzu[nj / –
!( 369). (QBN 21214).
. jaša u. ÄFASÏZ ,
ÄBR: äbr-ü muqabäl [a. ] : : äfasïz väfalï tiläšä qutun /
äbr-ü muqabäl uqï (QBN 3158). jüzi kör ,
ÄDÄL [a. ] : asïqsïz ädäl häm ( . ) – /
mizä din saqïn ( ) (QBN 207).
( 346
). ÄH . ah.
R [a. ]: r qïl- ( ÄHAN [ . ] , : uquš közi
): adäd ri qïl birlä jarut[t]ï ähan
(QBN 3156). (QBN 337); ažunta je ik er je i bu ähan
ÄFA [a. ] 1. , , , [ ] [ ] ,
, : qïlï ï javuz ol qïlïn ï äfa (QBH 1927); ažun ïqa rdäm
, – [ räk mi tümän / bu rdäm bilä jer ažun ï ähan
] (QBN 2422); äfa birlä önmiš igi miš [ ]
jï , , /
(QBN 3261); ki igdä ata ï sa o lïn java /
uldïn jazuq joq atadïn äfa (QBK 1729).
, [ ] ÄLLÄ [a. ]: azzä vä ällä . azzä.
,/[ ]– , ÄM [a. ] : jana äm -u täfriq
(QBN 1004); 2. , : misa atqa öt ,
tili jal an rni äfa qïlqï ol / äfa kimdä rsä (QBN 3157).
ošul jïlqï ol , , ÄMA AT [a. ] ( -
,/ [ ] , ): anï ornï mäs id äma at qïlïn
[ ] (QBN 1564); väfa ( ) , [ -
ketti alqtan äfa urdï iz ] (QBK 32713); jana lgi
, [ ] kü lüg bolur mu tasib / esizlärni jï su äma at
(QBK 3821); äfa toldï tašdï de izdin diz zip [ ]
[ ], : / ,
, ( 388
). (QBN 40012).
äfa qïl- 1. : n lük qïldï ÄMAL [a. ] : aj dünja ämali
emdi ma a s n äfa ulu luqqa körk ,
? (QBH 6032); 2. - ! (QBN 198); aqïlïq šäräf ah ämal art[t]
: äfa qïldacï a janut qïl väfa , urur , ,
, ( A258)
( 327
); väfa qïlsa jandru ÄMAT . šümat.
 680

ÄNVÄR . anvär. IHAN . ähan.

ÄVAB [a. ] : ajtmaq o aj boldï IJ N . ejhun.
rsi ävab / ävabqa elig bilgi bol aj savab IN Ü . encü.
, [ ] , lT- . et-.
/ IVRIL- . evrül-.
(QBN 1467); anlar munazara IVRÜL- . evrül-.
su ali ävabï k är t g sözlämiš turur [ ] IDA [ . ida] : ïda birlä ja oq birlä
taqï qïlï birlä qalqan birlä atladï ,
( )[ ] ,
(QBN 33). [ ]( 39).
ävab aj- : ajajïn m n anï äva- ÏL . jïl.
bïn k sä [ ] ! ÏLDAJ . ïldaj.
290
); ävab ber- , : DU
šit il ävab bersü öz , [ ] I 32).
(QBN 2453); ävab qïl- : ajïtmïšqa lig . jo du.
ävab qïldï öz L , : olda ü kümüš oq[ni]
[ ] (QBN 23210); ävab qïl u j rdä erig apdïlar
sözlämä , ( 97).
(QBN 3092). . jol I.
. üvab. UD [a. ] , :
VAN . üvan. ögä bilmäs rkä ögä ögrätür / anï birri udï
ÄVR [a. ]: äfa ävr . äfa. bädi i sani , ,
ÄZA [a. ] , ; / ,
: äza qïlma ja rän , ( 46
).
( 464
). Ü DU . šo du.
EBR . äbr. UMŠA , : ör sarïqa
EDÄL . ädal. arlï umšadï [ ]
R . r. ( 125).
EFA . äfa. . jumša- II.
EFA Ï . äfa ï. UR AN . ür än.
EFALÏ . äfalï . UVRUN- . üvrün-.
EFASÏZ . äfasïz. UZ . uz.
. ah. ÜLÄB [a. < . ] ;
EHAN . ähan. ,
EJHUN . , : qajusï
( I 58, 384). so ïq etti qattï üläb
ELLÄ . ällä. ,
. äm . [ ] (QBN 888).
. äma at. ÜLÄ BIN [ . ] , -
EMAL . amal. : quru öl jemiš ja ülä bin
. ümat. üläb / özi qat u tut u bu bar a šärab
EN U , ( I 417). ,
. jen u I, jün ü, ün ü. –/ ( .
ENVAR . anvär. ) [ ]
- .; : ol m ni (QBN 21414).
etti ( II 314). ÜLÄ BI . ülä bin.
. jet- I. ÜMAT [a. ] ;
EVAB . ävab. , : s ni barlï a tanu luq berür
EVAN . üvan. / ümat anvär u qan jügürkän n ä -
EVR . ävr. / -
EVRÜL- . evrül-. , [a ]
EZA . äza . ( 6
).
ICI , : igi ji ÜMLÄ [a. ] , , :
III 229). ata qïldï šahïm a bu ümläni [ ]
. jigi. ( 64
).
 681

ÜRÄK : üräkikä a aš tüšti ÜVAB [a. ] (QBH 31, 9027).

( 99). üvab b r- (QBH 4429); üvab qïl-
. jüräk. (QBH 10514).
ÜRÜGÜ , : ürügüdä Cp. ävab.
so ur uda o a er erdi , ÜVAN [ . ] , : sälabat
(?) ( 274). indä omär teg üvan
. jürügü. [ ] ( B53).
ÜR ÄN . , ÜVRÜN- , : nï teg-
( I 436). dävlät özi üvrünür ( )
ÜR ÄT . ür it. (QBH 3316).
ÜR IT . ( 299). ÜZA . äza .
 682

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. ( ) .
. .
. .
.

aba II . . I . .
aba III . . I ., . ,
aba I . . aq I . ;
ïI . . q saqal . .
aq ., ., . . ariu II . ,
I ., ., . . arma an . , ,
ïn . . arsalïq . ( ).
ruq . . arsu . .
aftabï ., . . aruq I ., . , .
ïl II . . ast . .
ajaq I . , . ašaq . .
ajba . . ašat- . .
ajï III ., ., . . ašlïq II . , .
ajluq: ajluq ajluq . , . av I . .
ajrïq . . avus , .
ajruq . . sa- ., . .
ajt- . . azaq II ., ., ., . .
alduz- . , ažun . , .
.
alï ., . , bajat I . .
alïq II . , bajïq . .
alma . , bajnaq . .
aluq . , bajram . .
anda . . bal ., ., . .
andan . , bal ïq . , .
I . . balïq II . .
ïa- . , balïqlan- I . .
 683

balïqlan- III . ( ). arun . , .

balïqlïu I . . ašïr . .
banzï . . cat I . .
baqïr- . , . cat- . , ( ).
bart I . , . atïpa . ,
bašaq II . . .
bašmaq ., . . atïr II . .
bašmaqlan . . auvlï . , -
baštar . . .
beklän- I . , . avlï I . . ., -
bekläš- I . . .
beklät- I . , . šaq II . , -
bekmäs . . ; , .
bel III: bel qïl- . . efšän . .
ben . . ekäk . ( ).
benäk I . . eknä . .
bi II . . ekük . , .
bildüz- . . ek IIrgä . , .
bistä ., ., , - er II . , .
. erig II . , .
bistik I . - erlik I . , .
. eškäl . , .
bistik II . . et- ., . .
bitig . . etük . .
bitrik I . . igit . .
bïšï . . il . , .
bo un . , . an . .
boj I . , . obulmaq .
boj II . . omuq . ( ).
bojun II , >j . oq I . , .
boq . . ors or ot . .
boqla- . . ömäli . ,
borsuq . . öm ä . , .
bošan- . ( ). cö ak . , .
bošat- . . uf a , . ( ); -
bošu- . . .
böktä . . un- ., . .
bujur- . . ülimän: ülimän ïš . .
bušaq . . ünük . .
butïq II . .
bük II . . da II . .
büküm . . daqï . , .
but- II . , . dedä . .
devä . .
ï . , . dünüšgä . (Depidium) – ?,
aha . . (Draba) – ?.
altur- . . rig . ,.
anbaq . , . ejlä . .
ap- II , ( ). ekin . .
apïl- I , ( ). eldrük ., . ( ).
apï - I , . elkin ., . , .
aptur- I . ( - elrük . ( ).
). em II ., . .
aq- I . , . emät . ,
aqrïš- . , . .
 684

emdi . . jerdäš . .
emir . , . jersgü . .
endäk . , . jïgdä ., . .
epmäk ., ., jï : jï ot . . .
., . . jïš (juš?) . .
eträk . ( ). jo du .,
ev ( ) . . .
evät ( ) ., ., . - jol: jol jarašun . .
. jorïda ï ,
evät ( ) . . ., .
ezä . . jorï ï . .
jorïn a . .
gizri . . jubaqulaq ., .
.
hana ., . , hata ., - jubïla- ., . .
. . ju . (
).
idiš I ., ., ., ., . . jum aq: jum aq tana .
ilik I . . ).
imir . . jumurlan- . , .
imtili . , . jun- I , .
irjäk II . . ju (jü ?) ., ., . .
ïlïu ., . . jupla- . .
jaba I . , . juš . .
jabaqulaq ., . . jura (jürä? jöra) . .
jabaquluq (jubaqulaq?) ., . . jut- ., . .
jabï . . jügrüg: jügrüg bilgä . .
ja a II: ja a jer . , . jükündä i . .
ja . ; ja ügüri . . jüküngü i ,
jaj uq . . ., .
jal- II . . jükün . .
jalafar . . jür üngäk . .
jal u . . jüzärlik . . .
jalrjuq ., ., . .
jan- II . . ke ä . .
jana II . . ke i . .
jarat- . , . kel-: keldüm . .
jarlïu . , . kelä ü . , .
jarmaqan . , . keltür- . .
jartmaq , , . kemi ., . , .
jaš I . , . kendük . .
jašïq , ( ). kenpä . .
javlaq ., . . . , .
jaz- II . . ker- II . .
jazaq ., . . kerägü . .
jaz uq . . keräj I . .
jazï ï . , keräm I -
. .
je- . . keriš I . .
jemät , , kerit- . .
., . ., - kestär . .
, . keš , . ., .
jerj- ., . . kešür . .
je äc . . ketü . .
jer- . , . kevli . .
 685

kibä . . ota- II . .
kimi , ., , . otran . .
kiši . ; kiši al- . .
kök II ., . , . öd II . , .
kökläš- , . öjäz . .
köm: köm kök . . öjlä . .
kön- II . . ölsä- II . -
köp ük . . .
körkä . . ön- , , .
közün- . . öndür- , , .
kübän . , - II . ( ).
. örän . . .
kü : kü ja ï . . ör ük . , .
kü - . , . örgön . .
kü . . ötki . .
kümürgän . . . ötün II . , .
kün äk . , . özi . .
küs- I . .
küvük II: küvük muš . . pamuq . .
küvüz . . per äm . .
küzä(t)tä i ., . , -
. qa- . , .
küžäk . . qa ïq . ( ).
qajïn ., . .
la I . - qajï ., . .
. qajïr I . .
lav . . qajtar- . .
lïš . . qalïda . .
lu nut . qanaq ., . .
. qanu . , .
qar- I . .
mandar . . qara I: qara quš . ( -
maraz II ., . , . ) .
mendiri . . qaraqla- . , .
mï ar . , . qarïl- . .
mu uz aq . , - qarïn a . .
. qarïn aq . .
muš . . qarï . .
mükim , . qartur- I . .
mükin , . qat I . , .
mün II I , , . qat II ., ., ., ., .
, .
namïža . - qatlan- II ., ., . -
. .
qatqï . .
oba . , . qatut III . .
la . . qazïn . , .
ur III . . qïftu . .
ur IV . , . qïl- . .
urlan- II . . qïrnaq ., ., ., ., .,
ojuq . . ., . .
II . ( ). qïz III . , .
op I . . qïzïl I: qïzïl sü ik ., ., . .
osu la- . . qo I . .
ota- I ., . . qon I . .
 686

qonšï I . . sökti . .
qonuqla- . . sujran . . .
qoru . , . sulaq . .
qoš: qoš bi äk . . suqaq I . .
qošun . . suqun- . .
qova I . . sus aq ., . ,
qovuz I . suvuq . ( ).
. süm: süm sü ik . ,
quc undï . ( ). sür äk . .
qu uzlan- .
. šav . ( ).
qum I . . šebä . .
qur V . , qurMan . . šenbuj . .
qurt II . . šïn . , .
quš . . šünük . .
šüt . .
sa III . ( ).
sa V . . talaq . .
sa ur- I . . tamaq ., . , .
sa ur- II . . tamar . , .
saltur- . . tana ., . .
saMan . . tan IV . .
samda . . tap . .
sasïq . . taq- . , ,
sat a- III . . taquq . ,
sat as- . . taquqlu . ,
satlan- . , . tar an . ,
savaš- . . tas I . .
sav ï I . , . tašïq- ., ., ., ., -
sav ï II . . . .
sa t . tat I ., . , -
. .
se ä . . tavar . , .
semürgük . . tegin- . .
se äk . . tegül . -
sin II . . .
sipüt . ( ). tek I . , .
sïdrïm . . telü . , .
sï ra . ( ) temürkän . .
. te älgü . .
sïmsïmraq . . terin ak . , -
sïndu I . . .
sïnuq . . teri . .
sïq II . , . tes: tes tegirmä . .
sïrt I . . tevä ., ., . .
sïrtla- I . - tïlaq . .
, . tïIïq- .
so ur- . . to . .
so ut I . . to - . .
soq- III . . to rïl II . .
sor- I . , , - to uz: torjuz merdäki . -
. .
sögüs II . - topul- . ( ).
. toqï- I . , .
sökäl . . toqïn- .. .
 687

toqul- I . , . ur ., . .
toz- II .., ., ., - urq . .
. , urra . .
tögi . , . us II . , ,
töl I . . us- I . ,
töläk I . . utan- . ,
tölät- . . utun . ,
tön- . užla . .
törüt- . . übgük . .
töz- . . ügürmäk . ,
tudrï . . .
tu ra I . . ühi ., . ,
tn ra lan- II . . üjük II . , ,
tuldra- . . ükil . , ,
tulun . , . ürü I . ,
tümrük . , . ütrük . .
tümsä . , .
tünäk . , . aju ., . ?
tüšrüm . . amïr . .
tüväk . . anda ., . ?
ïjars ïjar maraz ., . .
I . . ïz ., . .
an . ,
. , en II ., . .
luq I . . du ., .
ulï . . .
uluš . .
uma I . .
 688

II
( -
) VII – III .

1. ( -
),
; ,
. ,
,
.
2.
( ) -
, , ,
-
.
3. -
; -
, , -
, .
4. -
,
, . -
, ,
. -

, . ,
, , -
, ,
. -
.
5. : 1) -
, 2) ( , ), 3) -
, 4) ( , ).
6.
: 1)
, R; 2) -
.
,
,
.

. ).
+ -. + , -
( , , , -
) ; - ,
; - , ( -
, ) .
( ) -
. , -
, -
;
.
 689

-a (-ä) ., . -u . -a lar (-ä lär) . lar.

(+ä) ., : adaqa (adaq ), ögä (-äp) . -p .
(ög ), . +qa. +aq (+äk) .; : jolaq
- (+ä-) . ., .,: sï ta- , (jol ), julaq (jul
(sï ït ), kü ä- ), . +q.
(kü ), . +u-. -aq (-äk) . -q.
(-ä) ., . -u . +ar (+är; +rar, +rär) . :
(-ä) . . .( birär (bir ), ü är
); . : (ü ); ikirär (iki ), altïrar
urum üstikä sen atlar bola sen (altï ).
(atlar bol- -ar- (-är-) . -ur-.
), men se gä -asï (-äsi) (< -a+sï) . .
bašumnï qutumnï berä men . . : barasï
(ber- ), jer , (bar-
. -u . ), turasï o ur ;
+ad- (+äd-) . .: qutad- , , .
(qut ), edäd- ., +sï
(ed ), . -aš- (-äš-) . -š-.
+d-. biz . -
-a (-äg) . . 1 . .
(+äg) . . .
-a lï (-ägli) . lï. .
-a ma (-ägmä) . ma. . : az biz
-a sa (-ägsä) . sa. (az , ), berir biz
+a u (+ägü) . .: ü ägü , (ber- -ir); ke ürsär biz
(ü ), alta u (< altï + a u) (altï (ke ür- -sär).
), ikägü (iki +ägü) , (iki
), . +gü . .: ïnan ,
+a ut ., : alpa ut (ïnan- ), ökün ¬
(alp , (ökün- ), ajman
*+a- u+t), baja ut (baj (ajman- ), qïlïn , ;
*+a- u+t), . +t, - ut. (qïlïn- ), . u, -n-
-ajan (-äjän) . -jïn . .
-ajaq . -jaq. (+u , +ü ) .,
-ajïn (-äjin) . -jïn . . . . 1 . .: ata ïm
-ajn (-äjn) . -jïn . (ata ), ögü üm (ög
-al- (-äl-) . -1-. ).
-alam (-äläm) . -lïm. ( ä) . azraq a (az-
-alïm (-älim) . -lïm. raq < az , - ), türk ä
(+äm) . +m. (türk ), . a .
-am (-äm) . -m. a ( ä) , 1. , 2. ,
+amaz (+ämäz) . +mïz. 3. , 4.
-an (-än) . -in. ( .): qum sanïn a [ ,
+an (+än) ., ( (san ); kü lär jetmiš ä
. .?), : erän (er - , (jet- ,
), o lan ; ; (o ul ), törü ä ,
; ), örtän (ört , (törü ); qapu a
). (qapu ); elig ä er
+an (+än) . +n . (elig ), . a .
-an- (-än-) . -n- . a . (?) : joq
-an (-än) . .: baran bol a (joq bol- ),
(bar- ), kelän (kel- jo ur a (jo ur-
), . . ).
+a (+ä ) . ., . ( ) ., : erin ermägü
+a az (+ä äz) . ïz. (erin- ,
 690

), ajanca (ajan- -dï (-di ) . -tï .

(?)). -dï ïz (-di iz) . -tï ïz.
aq ( äk) ., : bašïn aq -dï ïzlar (-di izlär) . -tï ïzlar.
(bašin- ?). -dïz- (-diz-) . -tïz-.
ï ( i) : balïq ï (balïq -du (-dü) . -tï.
), em i , (em -du . -tï .
), armaq ï (armaq -dum (-düm) . -tïm.
). -dumïz (-dümiz) . -tïmïz.
ï ( i) . (?) . . . +dun (+dün) . +tïn.
; : +dunqï (+dünki) . -tïnqï.
ölmä i sen (öl- -du (-dü ) . -tï .
), tegmä i men -du uzlar (-dünüzlär) . -tï ïzlar.
(teg- ), -duq (-dük) . -tuq.
boza ula ï bolmïš -dur- (-dür-) . -tut-.
(boza ula» ). +duruq (+dürük) ., : kümüldürük
( ig) . +sï . ( (< ?), bojunduruq
ïq ( ik; + uq, + ük) .: o lan ïq (bojun ).
(o lan ), baqa uq -duz- (-düz-) . -tïz-.
(baqa ).
u ( ü; - ï) .: abïn u ; -g . .
(abïn- ), ögrün ü +g . .
(ögrün- < ögir- ), aqïn ï - -gä . a.
, (aqïm- + ï ?), . +gä (+kä) . +qa.
, + ï. -gä . aj.
un . -sun. +gä- . +qa-.
uq ( ük) . ïq. -gä . -qa .
-gäj . aj.
+d- . .: ja ïd- (ja ï +gäk . aq.
), . +ad-. -gäk . aq.
+da (+dä) . +ta. -gäli . alï.
+da- (+dä-) . +ta-. -gälir . alïr.
-da ï (-dä i) . -ta ï. +gär- . ar-.
+dam (+däm; +täm) ., .: erdäm +gärü . aru.
, , (er - +gi . +qï.
), tärjrïdäm ; - -gi . -qï .
(tä ri ), kündäm (kün -gil . ïl.
), birdäni – birtäm ; -gin . ïn.
(bir ), tildäm -gin ä . ïn a.
(til ), bo dam ; +gir- . +qïr-.
(bo ). -gir- . ïr-.
-dam (-däm) . -tïm. -gür- . ur-.
-damaz (-dämäz) . -tïmïz. -git- . -
+dan (+dän) . +tan. -gli . lï.
+daqï (+däki) . +taqï. -gmä . ma.
+daš (+däš; +taš, +täš) . . -gsä- . sa-.
, : joldaš +gü . u.
(jol ), qarïndaš ¬ +gü (+gün) . .: ikigü , ,
; , (qarïn ). ikigün (iki ), . + u.
-dï (-di) . -tï. -gü . u.
-dï . -ti . -gü . -qï .
-dïlar (-dilär) . -tïlar. -gü i . ï.
-dim (-dim) . -tïm. -gülük . - uluq.
-dïmïz (-dimiz) . -tïmïz. -gün . ïn.
+dïn (+din) . +tïn. -gür- . ur-.
+dïnqï (+dinki) . -tïnqï. -güt- . ït-.
 691

(-g; -ï , -ig; -u , -üg; -a , -äg) ., .:

aja (aja- ), ke ig (belgülüg qïl- ); oqïtualï aj-
, (ke - , , (oqït-
), sevüg (Sev- ), kumari elig an
), . -q. sizni al alï ïdï tükätmiš
(+g) . . ,
(+g; +ï , +ig; +u , +üg; +a , +äg; +o , +ög) ( . ) (al- ), tišig ïdma evdä
.: sözüg, sözög (Söz , ), kišig in ïq alï
(kiši ), nomu , nomo (nom ; ( ïq- ); adrïl alï jerilgäli erü
), . +nï, +ïn. erü ür ke boltï ,
(-g) . -tï . (adrïl- jeril- .
a (-gä) ., : bilgä (bil- ), tiši bars enüklägäli jeti kün
), qïš a (qïs- ), bolmïš ,
ögä (ö- ). (enüklä- ).
a (+gä) . +qa. - alï alq-
a- (+gä-) . +qa-. .
a (-gä) . aj. : ölürgäli alqdï
(-gä ) . -qa . (ölür- ); alï anun-
aj (-gäj; -qaj, -käj; - a, -gä; -qa, -kä) . . . -
. ., .
. ; : jüküngäli anun-
. , - (jükün- ); alï
. .: ol ma a kelgäj l- . .
(kel- ), sa a men : balïqlï qušlï u uta bat uta
keräki japa tur aj men , tapïn a-qïja u alï batualï bolurlar
(jap- ), kök lin ua
körgäj siz (u -
(kör- ), ne ödsüz ölümin ölmägäjlär , bat- , ), ol qu-
vra nï ö räsin kinin bilgäli bolmadï
(öl- ), qajusï a emgäk- (~ )
tä oz ur aj sen (bil- ), tüp-
(~ ) (oz ur- kärgäli bolmaz
), könäki nelük to aj (tüpkär- ), . - alï u-; - alï
(to - ). küsa- . .
aj erti . . . : anï ma alï
: jazuqqa tüšä te- küsä- (anït-
ginmägäj ertimiz ); alï -
(tüšä tegin- , ), bu . . (~ )
jerkä ne tegmägäj erti : ertgäli -
(teg- ), ïdu jara aj (ert- ), . alï saqïn-;
erti (ïdu alï qal- .
jara- ). .
alï (-gäli; -qalï, -kali) . : ol tur alï qaldï
. . 1. (tur- ), ol bar alï qaldï
( ), 2. - (bar- ), .
( ïr-; - alï qatï lan- .
); . - .
. : üzgäli qatï lan-
; : jazïdaqï (üz- ), .
suvlïn e ärgäli evdäki taqï u ï ïnma alï qïlïn-; - alï qïlïn- .
.
(e är- ...,
... ), bu jörügüg belgülüg qïl alï tözün : körkitgäli qïlïn-
eliglär nomlaju jarlïqamïš (körkit- ),
, öz enüklärin jegäli qïlïnur
 692

(je- ), .
alï qa- an a (-gän ä) . ïn a.
tï lan-; - alï saqïn- . aq (+gäk; +qaq, -käk) .
. (~ ) : erkäk (er , ),
: jarman alï saqïn- toz aq (toz ).
, (jarman- aq (-gäk; -qaq, -käk) .
, ), . - alï o -; . : japuš aq
alï tur- . ( (japuš- ), i käk
. (~ ) (i - ), qa qaq (qa -
: ), tutqaq (tut- ), .
kirgäli tur- uq.
(kir- ), bars a maq suvsa- ar (+gär) . aru.
maq emgäkin erti üsïqïlïp una-qïnja ölgäli ar- (+gär-; +qar-, +kär-) . .: su-
turur ( . - ar- ( (suv ),
), közgär- (köz ), mu qar-
(öl- ); (mu , ),
alï u- . kö ülkär- (kö ül ;
. : umu bol alï u ajlar ), ïn ar- ,
(umu bol- ïn , ).
, ), kim bol aj ... munu aru (+gärü; +qaru, +kärü; + ar, +gär;
išig özin ula alï uda ï aru, + ärü < +n + aru) .
(ula- , ), . , : uj ur- aru
. alï bol-. (uj ur ), ja ï- aru kiriš
alïr (-gälir; -qalïr, -kälir) . qurdum
(~ ) . (ja ï ), begkärü (beg
., . . ; ), ordïsïn- aru (~ ordïsï aru)
, / (ordu ), ba aru
; . (ben- – men ), mu ar (bu
, +n + ar).
, ï (-g i; -ï ï, -ig i) (<- ï) .: jorï ï
: men (jorï- ),
bar alïr men (bar- jazï ï –
), kirkälir sen (jaz- ).
(kir- ), künüm bat- ï (+gi) . +qï.
ualïr teg jarumaz tünüm ( . . (-gi ) . -qï .
) , ïl (-gil; -qïl, -kil) . . 2 . .: qa-
, oqïtqalïr ü ün ïl (qa - ), jegil (je-
(oqït- ), baqqïl (baq- ).
), ötrü ol jeklär astani elgig körüp ïn (-gin; - un, -gün; -qïn, -kin; -qun, -kün)
si irkälir osu lu qïlïnïp tegirmäläjü avlap ïn a .: qa ïn (qa - ), barqïn
tep tedilär (bar- ), tutqun (tut-
Castani , ), tergin (ter- ).
, - ïn a (-gin ä; -qïn a, -kïn ä; - an a, -gän ä)
(S ir- ). . .
an (-gän; -qan, -kän) . , . 1) , 2)
: qabar an (qa- ; ,
bar- ), qabart an ,
(qabart- ), bas an ; :
(bas- ). gülük u an a eligi bilä telim qïl
- an (-gän; -qan, -kän) . 1) ; ,
2) .: sanïp (u- ); elig tut ïn a ot tut
sözlägän er sözi söz sa ï , [ ],
(tut- , ),
(Sözlä- ), ol kiši ol joldan öküz a aqï bol ïn a buza u bašï jeg
azït an ,
(azït- ). (a aqï bol- ), tikmägin ä ünmäs
 693

tilämägin ä bulmas , – , : «
, – (tik- , (te-
, , tilä- ), men kel- ).
gin ä evig barqï uz tut ïl , sa- (-gsä-; -ï sa-, -igsä-; -u sa-, -ügsä-; -a sa-
, -ägsä-) (< +sa-) . . .
. , , , :
). ol evkä kirigsädi
ïr- (-gir-) . –qïr-. (kir- ), o lïnï ölmiš jerin körügsäp
ïr- (-gir-) . , (kör-
: ol mendin qol ïrdï ), jarmaq alï sadï
(qol- ), er (al- ), . +sa-, -sa-.
suv sa ïrdï u (-gü; -qu, -kü) . ,
(S - ), ol ma a kelgirdi : süpürgü (Süpür-
[ ), bï u (bï - ), qana u
(kel- ). (qana-
ïr- (-gir-) . . – ur. . ), evüsgü (evüs- ),
ït- (-git- ut, -güt-; -qït-, -kit-; -qut, -küt) . gü~ i kü (i - ), ergü
. 1) , (er- ), . u
. ., 2) .
. .: qalï qorqmasa sen kü ün körki- u (+gü; +qu, +kü) ., ., : me igü
tur , (me i ; ,
(kör- ), jel güt (jel ), in kü ,
). (in ; ), o lan u
ïz- (+giz-) . – ïz. (o lan , ).
lï (-gli; -ï lï, -igli; -u lï, -ü lï,-; -a lï, -ä lï, -qlï, u (-gü; «qu, -kü) . .
-kli) . 1) ., 2) . ., . . ,
. . . ; , ; , ;
; . : tur u
; jer , (~ - )
. : (tur- , ,
könürügli isig jel jeltirmäz ), bu evkä kirgü ö
(könür- ), (kir- ), qïlmaqu qïlïn
ol ödün tä ri elig bögü an kentü dintar- , (qïl-
lar erigli (~ erikli) quvra aru kelti , ), uqušu bili-gig özüm
sözlägü
, (sö zlä- ), . u .
( . ) u bol- .
(er- , ), men evkä barï lï .
men (bar-
), ol at suv arï lï erdi : qajuda jegü bolsa i gü keräk
(suv ar- ), edgü ögli , [ ]
(< edgü ö- ] (je- ); u er . .
), jaratï lï (jarat- ). .
ma (-gmä; -ï ma, -igmä; -u ma, - ügmä; : sin adivi qa bar u ersär
-a ma, -ägmä) . 1)
., 2) . . . . ; (bar- ); n jarlïqa- .
; : bu bitig .
bitigmä atïsï jolï tegin ( . : ajït u jarlïqa-
, ) , (ajït- ); u keräk ~
[ ] u kergäk . .
(biti- ), i ikigmä i ikdi . . .
, (i ik- : taqï tegü tegü kergäk
), ölügmä ölti (te- ),
, (öl- ), tä ri i qajuda jegü bolsa i gü keräk
men nom ï men tegmäkä artïzïp ,[ ] (i - ); u teg
 694

.
evkä bar uluq erdi
. . . . ; -
(bar- ), bizkä kelgülük erdi
, ; qorq u teg körk
(~ )
( . ,
(kel- ), ötrü ol tïnlï lar
(qorq- ),
ol ol qïlmïš ajït qïlïn larïn e mintin bir kšan
ögrün ümüz sözlägü teg ermäz
ödtä jemä kizlägülük jašur uluq ermäz
,
(sözlä- ); uqa küsä-
¬
. . .
: saqïn uqa
(kizlä- jašur- . ,
küsäjür biz (saqïn-
, ); uluq tur- . -
, ); uqa tu-tuz- .
. . : ol
.
sat uluq turur (Sat-
: oqïtuqa tutuzur men
).
(oqï- ).
un (-gün) . ïn.
(-güc) . -qï .
uq (-gük) .: qaz uq (qaz-
ï (-gü I; -qu ï, -kü i) .
), tapuz uq (tapuz-
.; , ;
), . - aq.
: külgü i ,
uqa (-gükä) . u.
[ ] , keligli turur
ur- (+gür-) . +qïr-.
qu jana bar ï
ur- (-gür-; -qur-, -kür-) .
» (bar- ), ta qa a qu ï
. 1) ( .
] ( -
.), 2) ( . .):
), bitig bititkü i ]
körgür- ,
(bitit-
(kör- ), to ur- (to -
), aj ï
), tirgür- (tir-
(aj- ), qol ï (qol-
), ötgür- ~ ötkür- (
).
.)’ (öt- ).
uluq (-gülük; -quluq, -külük) .
ut ., : uru ut (<
. . . . -
urun- - u +t), . +t, +a ut.
; -
ut- (-güt-) . -.
, ;
+ï (+i; +u, +ü) .3 . . .: atï (~
: adïrtla uluq belgü ,
) , sözi (~ ) (söz ),
(adïrtla-
közi (~ ) (köz ), . <sï.
), bu ersär aršilar tur uluq orun
+ï- (+i-) . . -.
ol ,
-ï (-i) . . -u .
(tur- ), kim bu
-ï (-ig) . .
ala urmïš a barsï tirgürgülük
+ï (+ig) . .
-ï ï (-ig i) . ï.
(tirgür- ).
-ï lï (igli) . lï.
uluq bol- . .
-ï ma (igmä) . ma.
. ,
-ï sa (-igsä) . sa-.
: qa-
+ïl . +l.
ma qa aja uluq bol ajlar
-ïl- (-il-) . -l-.
(~ )
-ïm (-im) . -m. +ïm (+im) . +m. +ïmaz
(aja- , ), qadïr javlaq ke-
(+imäz) . +mïz. +ïmïz (+imiz) . +mïz.
jiklär bar bolup biz joqad uluq emgängülük
-ïmsïn- (-imsin-) . -msïn-. -ïn (-in) . -n.
bolmalïm
+ïn (+in) . +n ., +n ., +ïn .,
,
+ïn .
(joqad- , -gän-
+ïn (+in; +un, +ün; -i-än) . 3
), öritgülük bolzun bodi kö ül bu
. .: bo zïnta
küntä
(bo uz +ïn +ta), a zintln
(örit- );
(a ïz +ïn +tïn), jerändä (jer
uluq r- . .
, +än +dä), . +sïn .,
. , :
 695

+ï ., +ïn – +sïn . , ), tiläjin ~ tiläjn -

+ïn (+in; +un, +ün) . . 3 .: atïn (tilä- ; ); qIlajïn
(~ ) (at ), rdämlärin ¬ (qïl- ), biläjin -
(~ - ) (erdäm ), (bil- ), bolajan (bol-
. +ïn ., +sïn ., +sïn . ).
., +nï, + . -jn . -jïn .
-ïn- (-in-) . -n- ., -n- . -ju (-jü) . .
-ïn (-in ) (< -n- ) . . -juq (jük) . . .;
+ïn (+in ) . +n . , ,
-ïn u (-in ü) (< -n- u) . u. ; . -
-ïndï (-indI; -undï, -ündi) (< -n-*dï) ., . ;
. , .
: aqïndï suv
(aq- ), k indi ton ; ; -
(ke - ), ögündi kiši : tüšäjük men -
(ög- ); – (tüšä- ), qa-rïjuq
salundï sa biz (qarï- ¬ );
(sal- ). uzun turqaru övkä kö ül örit-mäjük tïnüu
+ïn (+i ) . +n ., - . men ,
-ïn. (- ) . .
+ï ïz (+i iz) . + ïz. (örit- ), ïdmajuqï a « ïd-
-ï ïz (-iqIz) . ïz. ma-juq-ïn- a) ,
-ï lar (-i lär) . lar. (ïd- ), kürü umajuq teg
-ïp (-ip) . -p . (kör- körü uma-
-ïpan (-ipän) . -pan. ); sïjuq ¬ (Sï-
-ïq (-ikj . -q. +ïq (+ik) . +q. +ïq- (+ik-) . ).
+q-. -ïq- (-ik-) . -q-. -ïr- (-ir-) . -ur-. -juq erti (~ erdi)
+ïrqa- (+irkä-; +urqa-) . ., . .
: tsujurqa- (~ sujurqa-) - : alqu qïl u-
’ [< . , dzi luq išlärin alqjuq erdi ]
+ -urqa], alpïrqan- (alpïrqa-n-) ,
(alp ). (alq- )
+ïš (+iš) . + š. -jur (-jür) . -ur .
-ïš (-is) . -š.
-ïš- (-is-) . -š-. -k . -q. +k . +q. + k- . +q-. -k- -q-. +kä
-ït- (-it-) . -t-. . +qa . -kä . aj. -kä . -qa . -käj
-ïz (-iz) . -z . . aj. +käk . aq. - . aq. -kali
. alï. -kälir . alïr.
-ja (-jä) . . -u . -kän . an ., an ., -maz an
-jan (-jän) . -jïn . .
-jaq (-jäk; -ajaq) ., : tutjaq +kär . aru.
~ tutajaq , (tut- ), +kär- . ar-.
jörgäjäk (jörgä- ). +kärü . aru.
-jïn (-jin) (< ?-j-ï-n) ., +ki . +qï.
. : atï kü i -kil . ïl.
joq bolmazun tejin türk bodun ü ün tün -kin . ïn.
udïmadïm -kin ä . ïn a.
, (~ ), +kir- . +qïr-.
(te- ). -kli . lï.
: bolmajin 2
) +kü . u.
. -jïn bolma- -kü . u ., u .
, . -jïn . -kü . -qï .
-jïn (-jin; -jn; -jan, -jän; -ajïn, -äjin; -ajn, äjn; -kü i . ï.
-ajan, -äjän) . . . -külük . uluq.
7 . .: ajajïn (aja- -kün . ïn.
 696

+kür- . +qïr-.
-kür- . ur-. (adï , to uz ), tä rili jer-
lidä (tä ri , jer
+l (+il) ., : jašïl ), el tutda ï beg erkä süli ašlï kertgün -
(jaš ; ), qï¬zïl li ü ägü ten ker-gäk ,
(< ? *qïz, . qïzar-). ,
-l ., : tükäl (tükä- [ ]– ,
, ), ïnal ( . )
( ); . . (ïnan- (sü , aš , kertgün ),
). bilgä bilig edgüli ajïtlï nomlarï ïn a-rïp
+l- (+al-) . ., : tu- adïrtlap ajïtï qodup edgüg alar ü ün -
sul- (tusu ), o al-
(o ). ,
-l- (-ï1-, -il-; -ul-; -al-, -äl-) .
. 1) ( (edgü , ajït
. .), 2) ( . ), ögli qa lï ulatï kiši o ul
.), 3) ( , , (ög ,
. .): a ar jarmaq berildi qa ).
(B r- ), oq atïldï +lï (+lig; +lu , +lüg; +la , +läg) . 1)
(at- ), jï ,
bï ïldï (bï - , , 2) .
), türk bodun qanïn bolmajïn tabua da ; :
adïrïltï qanlantï , (?) aqlï , (a aq
, , ), ülüglüg (ülüg ),
(adïr- ), evkä kirildi qujaslï er -–
( . ) (q u j a s ),
(kir- ), emgäktin tïnïldï ja ïšlï orun
(tïn- , ). (ja ïš , ), sanla ~
+la (+lä) ., ., : körklä sanlï ...,
(körk ), tünlä (tün ... (SAn ), evlig (ev ), tïn-
), ïnla ( ïn , lï (tin ), qullï
). (qul ).
+la- (+iä-) . ., .: qïšla- , -lïm (-lim; -alïm, -älim; -alam, äläm) .
(qïš ), qušla- . 7 . .: sözlälim (sö-
(quš ), jüklä- zlä- ), bolmalïra (bol-
(jük ), sözlä- ma- ), ötün-älim
(S z ). (ötün- , ), unftalam
+la (+läg) . . +lï . (unï ).
+lar (+lär) .: ïšlar (ïš ), beglär +lïq (+lik; +luq, +lük) . .
, (beg ¬ , ), ( . .), .,
. -1 . ( . .); . .
-lar (-lär) 1) . . : qïlur-lar 1) ( ),
(qïlur ~ 2) (
), bol ajlar (bol aj ), : lïq
– ), 2) . ( ), arï lïq (arï
. -rjlar, -sunlar, -tilar. ), biligsizlik (biligslz
+larï (+läri) +i ), u uzluq (u uz
( . +i) . 3 . .: artu larï ), adašlïq (adaš ),
(artu ), tanuqluq (tanuq
iniläri (ini ), äklik , ( äk
), – ), jemišlik (jemiš
(inilär ). , ), a ïlïq ,
+lï (+li) . (a ï ), ta-
: varluq (tavar , ),
adï lï tonuzlï art üzä soqušmïš ermiš künlük , iki künlük
 697

, (kün ), qa (bar- ),
ajlïq (aj ), amranmaq nizvani olarda arï ï bultuqmaz
aruqluq
aruq ), tu aqlïq jï (amran- ).
(tu aq -maq ï (-mäk i)< -maq+ ï . -maq, + ï. -ma-
). qlï (-mäklig) . -maq, -lï . -maqsïz (-mäk-
+iu (+lüg) . +lï . +luq (+iük) . +lïq. siz) . -maq, -sïz. -mas (-mäs) . -maz.
-m (-ïm, -im; -um, -um) . , -maš (-mäš) . -mïš. -matï (-mäti) . -madï.
, : ištäm -matïn (-matin) . -madï. - -maz (+mäz) .
(istä- , ), ölüm (öl- +mïz.
), alïm (al- ), talïm -maz (-mäz; -mas, -mäs) ( .
(tali- ), kedim -ma- . -ur)
(ked- ), oqtam . ., .
(oqta- ), jarïm .,
(jar- ). . -ur; : bilmäz kiši
+m (+ïm, +im; +um, +üm) . 7 . .: , jïlan kendü egrisin
jïlqïm (jïlqï ), ïšïm bilmäs
(ïš ), o lum (o ul (bil- , ), olar barmazlar (~ bar-
, ), kö lüm (kö ül maslar) , biz barmaz biz (~
, ). barmasmïz) ~
-ma (-mä) 1) . . (bar- ), suv bermäskä süt ber
, 2) . , , (ber-
: ).
tizmä (tiz- ), tügmä -maz erti . . . -
(tüg- ), barma : bilinmäz ertilär
jïl (bar- ), bï ma (bilin- , ).
jorïn qa (bï - ). -maz an (-mäzgän; -mazqan, -mäzkän)
-ma (-mä) : .
qïlma- (qïl- ), ölürmä- . . ;
(ölür- ). .,
-madï (-mädI; -madïn, -mädin; -matï, , : tamu
-mätI; -matïn, -matin; -ma ïp, -mä ip) erkligi ögümin körjülümin sa maz an tamu-
. daqï ört jalïn taqï önmäzkän örtlüg jalïnlarta
. : taqï a anmaz an ökünälim ,
biltizmädin tujuzmadïn tïnlï -larqa asï tusu
qïlu jorïjur ertilär ,
, (biltiz- tu-
juz- . ), u a umatïn olurur (sa - , ön- ,
, (u a u- , n- ),
), sabïn almatïn jer saju bardï qara üpgük jïl jarumazqan tedi ödmä körmä
[ ], ürkitti , ,
(al- ), bor :« ,
bolma ïp sirkä bolma , , »
(bor bol- ). (jaru- ).
-madïn (-mädin) . -madï. -mazqan (-mäzkän) . -maz an.
-ma ïp (-mä ip) . -madï. men .
-maq (-mäk) . : uqmaq 1 . .
, (uq- ), .
ölmäk , (öl- ), a - . (
maq , (a ), suvsa- . ): cam arïm qïlmaz
maq (suvsa- , ), men (cam arïm qïl-
anïg kelmäki jaqtï ), berm din kežürsär men
(kel- ), ol er bu o ur- , (ke ür- ).
da bar-maqqa išlgländi -mïr (-mur) ., : al-mïr
[ ] [ ] (al- ), ] (ja -
 698

). –
-mïs (-mis) . -miš. (ï ï n-
-mïš (-miš; -muš, -müš; -maš, -mäš) . , ); -miš ermiš .
. .; , . . .
, . : adï lï to uzlï art üzä so-
; . qušmïš ermiš adï ïn qarnï jarïlmïš to uzu
. . azl l sïn-mïš
; . . . , [ ]
. ,
(Soquš- ); -miš
; ; kergäk (~ keräk) . .
: sïnamïš
bütülmiš . :
kišig tut qatï , bilmiš kergäk (bil- ).
(sïna- +mïz (+miz; +muz, +müz; +ïmïz, +imiz; +umnz,
, bütül- ), bititmiš -ümüz; +maz, +mäz; +ïmaz ~ <amaz~umaz)
bitig , (bi- . 1 . .: törümüz
tit- ); ol evkä barmïš ol (törü , ), özümüz
(bar- ), (öz ), qagamaz
tüšümänlärkä bitig ïdmïš siz (qag ), sa ïmaz (S
(ïd- ), qop ).
qanqa bul anmïš arï sïzqa ürgänmišin körüp -msïn- (-msin-; -ïmsïn-, -imsin; -umsïn-,
, -ümsin-) . . . u-
(bul an- , : iš bilimsindi ,
ürgän- ), jer tä ri törümištä (bil- ), ol tariu
baj jemä bar joq aj jemä bar tarïmsïndï ,
, , (tarï- ), jazuqïn
(törü- ), kertgün kü ke rüm-sindi ,
bar bolmïš ü ün tört türiüg šïmnularqa al- (ke ür- ).
sïqmaz baštïqmaz -muš (-mils) . -mis.
, [ ] -maš (-müs) . -mis.
+muz (+müz) . +mïz.
(bar bol- , ), bermiš seni bil
: – (b r- ); ög- -n (-in, -in; -an, -än) . ,
miš (ög- ), jemiš (je- . .,
, ). . .; : jï ïn
-miš bol- . , (jï - ), terin ,
. : abam birö k bu (ter- ), tügün (tüg-
etüzümin tits r men ötrü ülgüsüz sansïz mün ), bulun ,
qadl larl qar-tÏ bezig jiri ig qanï igig a rï (bul- , ), kišän
qor-qïn ajman bar anï titmiš ïdalamïš (kišä- ); aqïn (aq-
bolur men ), jalïn ~ jalan (jal- ,
, , , ).
, , +n (+ïn, +in; +un, +ün) . (
, . .),
(tit- ïdala- . , ); ( .): jazïn
-miš erdi (~ erti) . . . (jaz ), küzün (küz ),
(~ ) tünün künün (tün ,
. - . : taštin il- kün ), terkin (terk ),
in ükä önmiš erdim edgün (edgü ), erk-
(ön- ), ögkä qa qa se- sizin (erksiz ),
vitmiš erdi qadaš-a , , gülügün (e dülüg
(sevit- ); ), . +n .
-mïž ergäj . . . +n (+ïn, +ïn; +un, +ün; +an, +än) .
: azu bizi amraq ögükümüz . 1) , 2) , 3)
ki igi ma a satvï ï ïnmïš ergäj-mu biz , 4) , 5) :
 699

jašïl kök bezädi tümän julduzïn (mu ad- ), . , +sï .

(julduz ), -n u (-n ü) (< n - u) . u .
biligsiz sözin öz bašïn jejür +ndi . . +nti . .
(Söz , ), adï (-ndi) «-n -dï) . (~ )
taqïan ulaju qaltï urdun baš an qïš ac kim ; : süpründi ,
kentü ulu temirän etilmiš ol , (süpür- ).
, +nï (+ni) : ajalarnï (ajalar tüzüni
(?) (temir ), (tüzü ), fcp. + , , +ïn
tilin emgämiš er negü ter ešit , . . +nïn (+ni ) . . . +nti
, (til (+ndi) . . . iki
), bu er ol öpkän ürülgän : ikinti I – ikindi , . +n . +nun
(öpkä ), ökün ün sï (+nü ) . .
birlä jï lap ökün , (+ï , +in; +u , +ün; +a , +än; +u , +g)
(ökün ), süsi otun . . ; bögdä , (bög-
oruldï dä ), atï (at ),
(ot ), ulu türlüg törün to un a ïr aja temirä (temir ),
tapï udu qïltïlar bu (bun ), edgüg
(edgü ). +n (+ï ,
+in; +u , +ü ; +a , +ä ; +nï , +ni ; +nu ,
(törü to u . , ), . +nün; +na , +nä ) . ., ;
+n . -n- (-ïn, -in-; -un-, -ün-) . ,
. . : , ;
er suv ke ündi , ;
(ke - - : o lanï atï
, ), ol qarïn to urundï (o lan ), jana kišinä qanïn kentü
, ( . sorar (kiši
(to ur- ); ), ešittim men m astvinï tsujurqa-
ol at suv arundï , ju sözlämiš ïn savïn
(suv ar- ), . - . , ,
-n- (-»In-; -in-; -un-, -un-; -an-, -än-) . (ma astvi . .), anï
. 1) ( joruqï netäg (anï
. .), 2) ( ’< 1 , joruq +ï ), beni
. .), 3) bodunum anta erür
( (ben +i , bodun -um), bizi ev
. .): bitig bitindi (biz ), meni eltä qaz an ïm
(biti- ), bitig oqïndï sizig ermäz-mü
(oqï- ); balï a rïndï (siz ),
(a rï- ), ulu luq meni sïz alïnma – ,
er arïndï (arï- [ ] (men bu
), ol sa ïn tarandï nišan men ara temürni ol – ,
(tara- ), ol özi ä (ara temür – . .), olarnï
jemiš terindi (ter- arasïnta (olar ).
), er ïšïn bilindi -n (-ï , -in; -un, -u ; a , -än) . .
(bil- , ), ol özin . 1) .2 . ., 2) .
ögündi (ög- ), . 2 . . : jemä (je-
-n- . -n ( < -n - ) . . mä- ), senlär baru
+n (+in ; +un , +ün ) . : altïn (bar- ), sözläg burjuq-a ,
(altï ), sekizin (sözlä- ), . - ïz, - lar.
(sekiz ), onun (on a ( ä) . . +qa.
), törtün (tört ), aru ( ärü) . . aru.
. +ntï. az ( äz) . ïz.
-n (-n ig) (<-n- -isï ) .: qorqïn ïz ( Iz; +ï ïz, +i iz; +u ïz, u iz; +u uz,
, (qorq- +ü üz; + ïz, +giz; + az, + äz; +a az, +ä äz)
), küsän ig (küsä- . . .: ünü üz (ün
), mu adïn ), jarlïqï ïz (jarlïq
 700

), törü üz (törü , . : etin bar a jep

). qodtï (je- );
ïz ( Iz; -ï ïz; -i iz) . . tur- . .
. 2 . .: avlap meni qojma ïz : küzätip tur-
, (qoj- ), ajïq (küzat- ), tegmä evät
ajïp qajma ïz , ïšqa körüp tur ï
(qaj- ), . , - lar. , (kör- );
lar ( lär; -ï lar, -i lär; -u lar, -u lär; -a lar, tükä- . .
-ä lär) . . . . : bitilip tük di (bit-
2. . .: qatï lanï lar (qa- il- ).
tï lan- ), barï lar ikigü . . .
), . - , - ïz. ( ); .
: me gä köp altun jumšap sen
ol . - baluqnï jaqšï saqlap sen
3 . . ,
: bilgä tojuquq ajï ol (jumša- , saqla- ).
– (ajï , ), bu :
nišan bizni ol – (biz
+ni ). : muz
ta larda köp so uq boluptïn
-p ., : tolp , , . .
(tol- ).
an (-pän; -ïpan, -ipän; -upan, -üpän) .
(-ïp, -ip; -up, -üp; - , -äp) .
.
.
;
;
,
: özläk at ö jerdä o up turu qalmïš
, ;
tä ri kü a ta üzä jul sub körüpän jïš üzä jaš
: bašlap (bašla- ), barïp (bar-
ot körüpän jorïju barïpan sub i ipan jaš jepän
), öntürüp (öntür- « »),
ölümdä ozmïš
qatlap (qatïl- ), . -pan, -p
, , ,
.
-p al- . .
,
.
, , ,
: ï uz tijig kiš alïr sen terip
– (kör- , jorï-
ju bar - ,i - , je- ), bun a
(ter- ); - bar- .
bodun kelipän sï tamïš jo tamïš
.
,
: bir tekä
(kel- ), . -p
bir qo qar beš qozï birlä turu ïnta ölüp bartï
.
... ,
(öl- ), o ulanï jitlinip
-q (-k; -ïq, -ik; -nq, -ük; -aq, -äk) . .:
barïp [ ]
buzuq (buz- ), jaruq
(jitlin- ), qarïp jašap barmïš
, , (jaru- ), jazuq
ün (~
(jaz- , ), qïlïq
(qarï- jaša- . );
(qïl- ), be ük
bütür- . .
(be ü- ), a uq ( -
: uqup bütürdüm
), tezük (tez- ),
(uq- ); kel- .
. .
. .
+q (+k; +ïq, +ik; +uq, +ük) .
: süt aqïp kelti
: ögük ; (ög
] (aq-
), . +aq.
), jer tebrämäki üzä beli läp o unup kelti
+q- (+k-; +ïq-, +ik-; +uq-, +ük-) . .:
,
uq- (aïu ), ta ïq-
(odun- );
(ta ), kirik-
qoj- (~ qod-) .
 701

(kir ), u uq- (u +qï (+kI; + ï, +gi) . ., : qïšqï

), tarïq- (tar ), a ïq- (qïš ), ajqï (aj
( ). ), jaj ï (jaj ), i räki
-q- (-k-; -ïq-, -ik-; -uq-, -ük-) . , (i rä
. 1) ( . ), suv üzäki
.), 2) (Suv üzä ), . +taqï.
. ( . . +qï .: ataqï (ata ), anaqï
.): bašïq- (baš- (ana ).
), san ïq- , -qï (-ki ; -qu , -kü ; - , -gü ) .
(SAn - ), bölük- . : a qï (a -
(bol- ), ök- ), qlsqï (qïs- ),
( - ), konük- jul (jul- , ), .
(kön- ), turuq- -qa .
(tur- , ). -qïl . ïl.
+qa (+kä; + , +gä) . . -qïn a (-kin ä) . ïn a.
, , , * +qïr- (-ikir-; +qur-, +kür-; + ïr-, +gir-;
, , , nr-, +gür-) . .: ajqïr- ,
(aj .), qï-qïr-
; : (*qï .).
sü ügk böz kergäk bolup -qlï (-kli) . lï.
[ ] -qu (-kü) . u ., - u .
(sü üg +qu (+kü) . u.
), turïqa bitig berür men -qu (-kü ) . -qï .
Type (turï . .), bir ton tütünkä berdi -qu ï (-kü i) . ï.
(tütün ), -quluq (-külük) . uluq.
qalanqa el ikä bermišim -qun (-kün) . ïn.
(qalan -quq (-kük) . uq.
), kedin jerkä sï ïsï +qur- (+kür-) . +qïr-.
,
(jer , ), ü ün aj iki R( )+
otuzqa :
(iki otuz [ ), R bol- -
saranu qa tic qata ajïtïp . .: böz kergäk bo-
[ ] (sara lup (kergäk
. .), qapï qa tegi (qapï , ; - ).
), begkä utru R qïl- -
(beg ), . . . .: bu jörügüg bel-
+qa- (+kä-; + -, +gä-) ., .: erin kä- gülüg qïl alï
, (erin , (belgülüg ).
), jarlï qa- , +r . .: belgür- ,
(jarlï , (belgü ; ),
), qïz an- (< qïz a-n-) eskir- (eski [
(qïz ). ]), qarar- (qara ,
-qa (-kä) . aj. ), qad ur- , (qa-
-qa (-kä ; - , -gä ) . . u , ), qam- ïr-
: a qa ( - (qam ï ).
), qïšqa (qïs- ), -r . -ur .
jon (jon- ), . -qï . +ra (+rä) .
-qaj (-käj) . aj. ; : közrä
-qaïï (-kali) . alï. (köz ), tüprä (tüb
-qan (-kän) . an . ., -maz an. ~ tüp , , ), ol anï bašra
-qaq (-käk) . aq. qaqturdï
+qar- . a*>. (baš ), tašra (taš
+qar . aru. , ), i rä , (i
qaru (+kärü) . aru. ).
 702

+raq (+räk) ( ) atalï qul er äm sa a

( ) ,
. .: artuqraq [ (er- ), . -sa erdI, -tï ersär.
(artuq , ), jegräk aba ... -sa .
(jeg ), siz kišidä . 1) , 2)
adruq bekräk er közünür siz ;
,
(bek – berk ), :
edgü qïlïn üküšräk qïlmadïm aba sen barsa sen
(üküš (bar- ), aba qolsam u u barïp /
). tutar erdim süsin ta-rïp
+rar (+rär) . . , , / ,
+rqa- (+rkä-) . -ïrqa. (qol- , );
birök ... -sa .
-s . -maz. : birök bizni ölürsär sen
+sa- (+sä-) . . . . jemä ne seni balïqtaqï ig to a ketgüsi joq
; : suvsa- ,
, (suv ), etsä- (ölür- ), .
(et ), . sa-, -sa-. -sa ( 1- ); aba ... -sa (~ -sa
-sa- (-sä-) . . . : bol-) . .
ta qa a sadï : jïparlï biligli te i bir ja ï / tut-
- ), qapu a sadï up kizläsä bolmaz özdä ö I
( - ), sözüg uqsadï :/ , ,
(uq- ), suv (kizlä- ); -sa erdi .
sädi ¬ (i - ), ol ( ) .
meni ögsädi . : qïlu ber ä erdi meni
(ög- ), . +sa-, - sa-. išlärim / körü barsa erdi i im tašlarïm
-sa (-sä; -sar, -sär) . . 1) , /
, 2)
, 3) , 4) [ (qïlu ber-
( , körü bar- ),
. -sa ( 3- ).
ne ä – ne ük . .); . +saq (+säk) (+sa-q) ., : tavarsaq
, . . , (tavar
; ), ba ïrsaq
(ba ïr ), er äk
( 7- , 2- 4- ( (er ), .
), +sa-, -q.
( 3- ); -saz (+säz) . +siz.
: jara bulsa opraq jalï nï sen .
bütür -– 2 . .
(bul- ), kelsä .
leIšï atma a ar örtär külä [ . (
] , . ): meni qa anum
(kel- ), bašï masa özdä sen – , sen atlar bola sen
ki igkä külä , (atlar bol-
[ ] ).
(bašï - ), özindä ulu qa siz .
tapu qïlsa öz / özindä ki igkä sü ig tutsa 2 . . ( ) .
söz .
[ ], /
( . ) ,[ ] . ( .
( . (tapu qïl- ): tüšümänlärkä bitig ïd-
, söz tut- , mïš siz ]
), ne ä-me opraq ke ük er ä ja mur- (ïd- -mïš), birök
qa jarar , sözlämäsär siz [ ] (sö-
, sen ke ür ne ä-me
 703

zlä- -mä-sär). (to - ;

sizlär . ), kün batsï ~kün batsïqï
2 . . ( . (bat- ;
. ), üläsik ,
, (ülä- ).
( . ): bilig- -sïq- (-sik-; -suq-, -sük-)
siz tïnlï ar sizlär . 1) , 2) ;
(tïnliu + lar), : er arsïqtï
negülüg ölürür sizlär ( r- ), qa ïn er jetsik-
(ölür- -ür), adï larnï emgäkin körsär di (jet- ),
sizlär (kör- saqïnmasa utsuqar -–
-sär). ( . (ut- ,
+sï (+; si +su, +sü) .3 . . .: atasï ), tavarïn alsïqtï
(~ ) (ata ), tä ri tä risi ( .
, ü ün üšük (ü ün ü (al- ; ).
), a usu ~ a usï (a u -sïr- (-sir-) . . . -
– -a u , ? ), . +i. ; : külsirdi
+sï- (+si-) . .; : suvsï- , (kül-
(Suv ), a sï- ).
(a ). +sïra- (+sirä) . . .
-sï- (-si-) . .; : emsi- ;
(em- ). : qa ansïra- ,
-sï (+sig; + , + ig) . : o lansÏ elsirä-
(o lan , ), (el , ), ögsirä-
qulsÏ , (qul ), tïnsïra- . ,
adïnsï ~ adïn , (adïn (ög , tin ), .
, ), qorqïn iu , +sïz.
(qorqïn ), küsän ig +sïz (+siz; +suz, -süz; +saz, +säz) .
(küsän ). ; : a ïsïz
-sï (-sig) . -sïq. (a ï ), jazuqsuz
+sïn (+sin) . 3 . (jazuq ), igsäz
: anasï a (< ana + sïn + qa) (~ ( . (ig ); ögsüz
, ) ( .) (ana ), . +ïn (ög ).
., +sï ., +sïn – +ïn . +sïzïn (+sizin) . +sïz, +n .
+sïn (+sin) . . 3 .: süsin (~ , +su (+sü) . +sï. -su (-sü) . -sun. +sun (+sün)
) ( . (sü ), jašin . +sïn.
(~ , ) ( . (ja ), . +sïn -sun (-sün; -sïn, -sin; -zun, -zün; -su, -sü; -sunï,
., +ïn ., +ïn . ., -süni; - un) . . . 1)
+nï, + . .- .3 . . ., 2) -
+sïn- (+sin-) . ., .; ., 2 . . (
: ersin- (er- ), . . -l r . ïl .:
evsin- : bu evni evsindi bolsun- – bolzun – – bol un ,
(ev ). (bol- , ), kelürsünlär
-sïn (-sin) . -sun. (kelür- ), kelsün
-sïndan (+sindän) . +sï (~+sïn), +tan. -– (kel- ), bulsïn
+sï a (+si ä) . +sï (~+sïn), +qa. (bul- ),
-sïq (-sik; -snq, -sük; -siu, -sig; -su , -süg) sevüg bolsu (sevüg
(< *sï-q ~ ) . . . bol- , ), kirsüni
. . ; ; (kir- ), kök börü
( . . .): bolsun ïl uran «
alqansïq törü , » (uran bol- ), aj ulu
(alqan- , elig beg bušanu jarlïqamazun
), išlämäsik iš , , (buša-
(išlä-mä- ), nu jarlïqa- ),
kün to su ~ kün to suqï ( . bizni umu suz ïna sïz qïlïp elig beg barmazun
 704

, , , ti- ), sevit- ~ sevüt-

( . ) (sev- ), qurï - (qur-
(bar-ma- ). ), oqšat- (oqša-
-sunï (-süni) . -sun. , ).
-su (-süg) . -sïq. +ta (+tä; +da, +dä; + a, + ä) , . 1)
+suq (+šük?) .; : ba ar- , 2) (
suq (ba -ir ), . ), 3) ;
ta suq , (tan : atta
). (at ), olurmïšta (olurmïš
-suq (-šük) . -sïq. . olur- ), bu ödtä
-suq- (-šük-) . -sïq-. (öd ), tïlda ïqar ( .
+suš (?<+su-š) ., : suvsuš ) (tïl ), bašda ašnu
(suv ), . +šu-, -š. (baš ).
+suz (+süz) . +sïz. +ta- (+tä-; +da-, +dä-) . .: ištä- ~
+suzun (+süzün) . +sïz, +n . izdä- ; (iz ), al-
+š (+ïš, +iš) .; : bögüš ta- (al , ,
(bögü ), ba Iš ( ) ), üntä-~ündä- (ün ).
(ba ), terkiš (terk -ta ï (-tä I; -da ï, -dä i) . 1)
). . . . . , 2) .
-š (-ïš, -iš; -uš, -üš) . : .; , ;
toquš (toqu-~toqï- ), baqIš . -
(baq- , ), iliš ;
( ) (il- ), uruš ;
; (ur- , ), küsüš .: qu ïm bar ü ün ülügim bar ü ün öltä i
( küsä- ). bodunï tirigrü igidtim
-š- (-ïš-, -iš-; -uš-, -üš-; -as-, -äš-) . ,
. 1) , 2) , ol jergärü bar-
: ol -ni birlä suv ke iš- sar türk bodun öltä i sen ,
ti , ,
(ke - ), ol ma a jemiš teriš- (öl- , ), ol
di (ter- ikï kiši bar ersär seni tabua ölür i
¬ ), ol meni birlä öpüšdi ,
(öp- ), erän alpl , [ ] (ölür-
oquštilar ; qIrjïr közin baqïš-tïlar ), qolda ïqa mi ja aq
,/ ( . . ( . ) (qol-
) (oqu- , baq- ).
). -ta ï bol aj . . .
. . : qïlta ï
-t ( -r bol aj men , (qïl-
-r) . : urunt , ), biznitä adïn kim bol aj mu a jara lï
(urun- , ), bert aš i gü belgürtdä i , ,
, (ber- ), ölüt
(ölür- ), boš ut (belgürt- ); -ta ï ertï .
(boŠ ur- , ), bütüt . . ,
(bütür- , ), :
adïrt , (adïr- tirigi kü bolta ï erti ölügi jurtda julta jatu qal-
, ). ta ï ertigiz ,
+t ., : teorit – tegit-lär
(tegin ), . - ut, +a ut. (kü bol- , jatu qal-
-t- (-ït-, -it-; -ut-, -üt-) . ), kül teg in joq ersär qop öltä i erti-
. 1) ( . giz ,
.), 2) ( . ., (öl- ).
), 3) ( +taki . +taqï.
. .): oqït- +tam (+täm) . +dam.
(oqï- ), bitit- (bi- +tan (+tän; +dan, +dän) ucx. 1)
 705

, 2) : -tïmïz (-timiz; -dïmiz, -dimiz; -dumïz, -dümiz;

dan önüp (ï -tamaz, tämäz; -damaz, -dä-mäz) .
), baštan asaqa tegü
(baš ), qalï dan qodï entim . . 1 . .: a tïmïz
(qali ), . +tïn. - ), keldimiz ~ keltämäz
+taqï (+täki; +taki; +daqï, +däki) (<+ta+qï) (kel- ), bardïmïz
. : (bar- ), ögdümüz
evdäki (ev ), (ög- ), . -tï, +mïz.
balïqïmtaqï +tïn (+tin; +tun, +tün; +dïn, +din, +dun,
(balïqïm ), ü öd äki +dün) . . .:
( . . , tašdïn (taš ),
(öd ), . +qï. dün küntün bulurjda (ö
+taš (+täš) . +das. , kün ).
+tï (+ti; -i-dï, +di) ., : edgüti +tïn (+tin; +dïn, +din; +dun, +dün) ,
(edgü ), qatï dï , . 1) .2)
(qatï , ). ; : orundun
-tï (-ti; -tu, -tu; -dï, -di; -du, -dü) (< t+ï ) . (orun ), emgäktin (emgäk ),
adatïn (ada ), burqantïn ö i
. .3 .; ; (burqan ), .
: ölti – öldi ~ +tan.
(öl- ), bajudï ~ +tïnqï (+tinkï; -tiunqï, +tünkI; +d inqï, + din-
(baju- , kI; -tdunqï, +dünki) . .:
). kündünki (kün ), baštïnqï
-tï ergäj . . . , , (baš ,
. . : jeklär tegirmiläjü ), . +tïn ., +qï.
avlap eltilär ergäj , -tï (-ti ; -tu , -tü ; -dï , -di ; -du , -dü ; -tï ,
, , (elt- ); -tï -tig; -dïu, -du ) . . 1)
ersär . . .2
. .; . ., 2) . . .
: alqïšïmïz 2 .: ke ti
ötügümüz tä rikä arï ïn tegmädi ersär (ke , ),
, keldi (kel- ),
tapïndu (tapïn- ),
(teg- ), evkä barqqa badïmïz ödmä körmä ürkitti [ ]
ersär , , [ ], [ ],
[ ] , [ (ürkit- ,
( . (b - ); ).
-tï erti (~erdi) . . . -tï ïz (-ti iz; -tu uz, -tü üz; -dï ïz, -di-
; iz ...) .
: üküš telim tïnlï lar . . 2 . : bardï ïz
bultï erti (bar- ),
(bul- , ). boltu uz (bol- ); . -tï, + ïz.
-tïl (-tilär; -dïlar, -dilär) . -tï ïzlar (-ti izlär; -tu uzlar, -tü üzlär;
. . -dï ïzlar, -di izlär; -tu uzlar, -dü üz-
3 . .; lär) .
: ötüntilär (ötün- . . 2 . .:
, ), beklädilär ötüntü üzlär
(beklä- , ), . -tï, +lar. (ötün- ), qa-
-tïm (-tim; -turn, -tüm; -dim, -dim; -dum, düm; z andï ïzlar (qaz an-
-tarn, -täm; -dam, -däm) . ), . -tï, + ïz, -lar.
. .1 -tïz- (-tiz-; -tuz-, -tüz-; -dïz-, -diz-; -duz-, -düz-)
. .: tuttïm (tut- ), kel- . . 1)
tim~ keldüm (kel- ), ( . .), 2) (
iktülädim (iktülä- – ig-dülä- . .): bulduzdï ne ni
[ ]) , . -tï, +m. [ ] (bul- ), ol ma a iš
 706

bildüzdi ~
(bil- , ), ol ta- (ölü jitü . ’
var alduzdï (al- . ), etin jejü qanïn i ip
, ). ba arsuqlarïn etüzläri ä jörgäjürlär erdi
-tu (-tü) . -tï. ,[ ]
-tum (-tüm) . -tïm. (je-
+tunqï (+tünki) . +tïnqï. ,i - ), a ar körü bili
-tu (-tü ) . -tï . ( ) (kör-
-tu uz (-tü üz) . -tï ïz. , bil- ), jaruq biligläri jaltrïju
-tu uzlar (-tü üzlär) . -tï ïzlar. jarlïqan ï könülläri üklijü jazïn sïzïn ermäk
-tuq (-tük; -duq, -dük) . šapati küzätdi ,
. .; , , ,
; (jaltrï-
. , . , ükli- ), adïrtlaju uq-
. .: barduq jerdä , (adïrtla- ), ölü jitü
(bar- ), bulmaduq (öl- ), turu ölü ,
nen ( . , ¬ , artaju joqad-
(bul- ), men ja qurduq (arta- ); ulatï
(qur- (ulat- ), ötkürü
), sa a keldükim (ötkür- ), jana (jan-
(kel- ), men iglätükdä ), . . .
(iglä- ), anï kördüktä -u alq- .
(kör- , ). . : qïlu alq- (qïl-
-tur- (-tür-; -dur-, -dür-) . ); -u b r- . .
. 1) ( .
. .), 2) ( . : ilgärü kün to sïqda bökli qa anqa
.): adïna uqa biltürmädin uqturma- tegi süläjü bermiš qurï aru temir qapï qa tegi
dïn [ ] süläjü bermiš
(bil- , uq- ), aš i kü a ï ,
barïm bertürürlär (sülä-
, , , ), qa anïm ben özüm
(ber- ), küsüšümin qanturu jarlïqazun tojuquq ötüntük ötün ümin ešidü berti
],
(qan- ). , , ,
-tuz- (-tüz-) . -tïz-. [ (ešid- ),
-u (-ü; -ï, -i; -a, -ä) ., ., ., olurïpan türk bodunï elin törüsin tuta bermiš
: körši (körüš- ), ötnü eti bermiš [ ],
(ötün- ), jazï
(jaz- , ), uva (tut- et- . ,
(uv- , ); ); -u bil- . .
tolu (tol- , . : aqï er biligni
), tüzü (tüz- jetä bildi
), tükäti (jet- ), qalï sözläjü bilmäsä
(tükät- , ), jana , til sözüg
(jan- ), tegi (teg- (sözlä- ); -u bol- .
), tapa ... (tap- . . : qïlu
), . -u . bol- (qïl-), örü bol-
-u (-ü; -ï, -i; -a, -ä; -ju,-jü) . maz (ör- );
. ; -u ïd- . .
: türk bodun ellädük
( elin ï ïnu ïdmïš qa anladuq qa anïn jitürü
); ; ïdmïš
; - ( . ) ,
,
, , : inim kül te- , [ ]
gin bir1ä eki sad birlä ölü jitü qazfantïm (ï ïn- , jitür- ); jara-
. . .
 707

, : ïdu jara aj ), ört jalïn jalïnu saqïnmïš kergäk

erti (ïd- [ ]
); -u jarlïqa- . (jalïn- , );
. . -u tegin- . .
: tükäl bilgä tä ri . 1) -
tä risi bur an nirvanqa kirü jarlïqadï ersär (~ ), 2)

: on mi balïqlar künkä köjüp

(kir- ), ü türlüg közün in ertüdin una-qïnja ölgäli turu tegi-nürlär
jumqï alï jarlïqadï ] , , [
(al- ] (ölgäli tur-
), aj ulu elig beg bušanu jarlïqamazun ), jazuqqa tüšä teginmägäj
, ( . ertimiz [ ]
) [ (jazuqa tüš-
(bušan- ); -u kör- , ), e ki igi ma asatvi
. . . teginuig?] taqï apïšu teginmäz tiläjü teginürlär
: , ,
bu adïp qa an jelü kör temiš ;
[ ], :« (tapis- ,
(jel- , ), tilä- ), bir ödün tapïnu udunu ataju te-
baqa körgil emdi uqa sïnaju , ginsär
,
(baq- , ); -u olur- (tapïn- udun- .
. - , ata- ), qïlu te-
: kelmäz ersär tïlï abï alï olur ginür men
, (al- (qïl- ); -u tur- .
), ötükän jïš olursar b gü el tuta . ,
olurta ï sen türk bodun , : ïraqtan közünü turur
, , (kozün- ), uq
(~ )[ ] aj o ul / ölümüg unï ma öjü tur odul ,
(tut- , ); , / ,
-u qal- . . [ ], (ö- ), külsä
: özlük at ö jerdä arïp onup kök tä ri külä turur ï lasa kök tä ri ï laja turur
turu qalmïš – [ ]
, , (tur- , – [ ]
), usin buntatu jurtda jatu (kül- , ït 1 - ); -u
qalur erti [ ] tükät- . .
(jat- , : men tükäl oqïju tükättim
); -u qan- . (oqï- ), sizni
, . alfalï ïdï tükätmiš ol [ ],
: körü qanmaz [ ] (ïd- ,
(kör- ); -u qa- ); -u u- . .
tï lan- (~ qata lan-) . . . , :
. ja ï bolup etinü jaratunu umaduq jana i ikmiš
[ ],
: tïda qatï lan- -
(tïd- , ), [ (etin- jaratun- .
bodïsvt atïn ataju tapïnu udunu qata lan- ), jïlqï kötürü umatï
sar [ (kötür- ), asï
tusu qïlu usar men
(ata- , tapïn- [ (qïl- , ).
udun- . , ); -u saqïn- +u (+ü ) . .
. . . -ug (-üg) . .
: bu beš ulu +u .+ .
jaruq jašuq bolu saqïnmïšta kin -u lï (-ügli) . lï.
[ ] -u ma (-ügmä) . ma.
(bol- , -u sa (-ügsä) . sa.
 708

-ul- (-ill-) . -l-. (aj- ), jaruq julduz to ar-

-um (-üm) . -m. da o nu kelip baqar men
+um (+üm) . +m. , [
-umaz (-ümäz) < -u umaz . -u . ] (to - , baq- ), qaltï
-umsïn- (-ümsin-) . -msïn-. ï ja ï jerdän temin örtürür ä
+umuz (+ümüz) . +mïz.
+un (+ün) . +ïn ., +n ., +n . (örtür- ), tarïqsar qam aq
-un- (-ün-) . -n- ., -n- . barïr teg edi ketdi [ ]–
-un (-ün ) -n- ) . . ( . ),
-un (+ün ) . +n . ( . ) u- (bar-
-un u (-ün ü) < -n- ) . u. ), küsüš tözlüg ol tep temäki ersär
-undï (-ündi) . -ïndï. küsüšüg umun tur urur ü ün
+u (+ü ) . . [ ]
-u (-ü ) . . , ,
ïz (+ü iz) . ïz.
-u lar (-ü iär) . lar. (tur ur- , ).
+u uz (+ü üz) . ïz. -ur bol- . .
--uq (-ük) . -q. .
+uq (+ük) . +q. : atlar bola sen
-uq- (-ük-) . -q-. (atla-
-ur- (-ür-; -ïr-, -ir-; -ar-, -är-) . ), tapu larqa
. .- ( men jürür bola men (~ )
. .): jašur- , (jaš- (jür- , ); -ur
), ölür- , , erti (~erdi) .
(öl- , ), kelür- – ke- . . : oz urur ertim '
lir- , (kel- , ' (oz ur- ' '), ol ju1tuz jemä olarnï
, ), ketär- , birlä barïr erdi '
(ket- , ). ' (bar- ' , ').
-ur (-ür; -jur, -jür; - ; -ar, -är; ïr, -ir) - . +urqa- . +ïrqa-.
., . .; -us (-üš) . -š.
, , -uš- (-üš-) . -š-
; . -uz- (-üz-) . .
( . .) ( . .): ba-
; . . jatqa tutuzdum seni men ' ( ,
. . , ) ' (tut-' ,
'), biltizmädin tujuzmad n tínlíy-
;
larqa asif tusu qilu jorljur ertilär '[ ]
; : qïlur ,
(qïl- ), bilür (bil- ), nomla- ' (bil- tuj- .' ,
jur (nomla- ), tejür – ter
').
(te- ), uqar (uq- ), kes-
är (kes- ), qalïr (qal- ),
-z . -maz, -z .
kelir (kel- ), a ïp kelir so ïq suv
tarïlïp janturu jorï ï -z (-iz, -iz) ., ., : uz
[ ] ( - ' (u- ' , ').
), meni kim tutar -zun (-zün; -zunlar, -züniär) . -sun.
(tut- ), sa ajur men
 ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ СЛОВАРЬ

Утверждено к печати
Институтом языкознания АН СССР

Редакторы издательства Н.А. Никитина и Н.П. Рычкова

Художник М.И. Разулевич
Технический редактор О.А. Мокеева

Сдано в набор 13/V 1968 г. Подписано к печати 14/XII 1968 г. РИСО АН СССР
№32-140В. Формат бумаги 70х108 1/16. Бум. л. 22 3/8. Печ. л. 44 3/4=62.65 усл. печ. л.
Уч.-изд. л. 93.16. Изд. № 3461. Тип. зак. № 868. Тираж 6000. Бумага № 1.
Цена 5 р.
Ленинградское отделение издательства «Наука». Ленинград, В-164,
Менделеевская лин., д. 1

1-я тип. издательства «Наука». Ленинград, В-34, 9 линия, д. 12

 Подписано в печать 05.05.2016. Бумага офсетная.
Усл.печ.л. 47,5. Формат 70х108 1/16. Тираж 1000 экз.
___________________________________________________________

«Ғылым баспасы» ТОО

Республика Казахстан, 010000, г. Астана, ул. Мостовая, 6.
тел. +7 (7172) 57-49-83, 24-37-79
___________________________________________________________
Отпечатано в типографии ТОО «Полиграфкомбинат»
Республика Казахстан, 050002, г. Алматы, ул. Макатаева, 41