ДЭЛХИЙН УРАН ЗОХИОЛЫН

ШИЛДЭГ 85 БёТЭЭЛ

Эмхэтгэсэн: Г. Аюурзана
 ЭРТНИЙ ГЕРЕГ, РОМЫН УРАН ЗОХИОЛ

1. Хомер «Илионы тђђх»

2. Хомер «Одиссейн ђлгэр»
3. Эсхил «Орестын тђђх»
4. Софокл «Эдип хаан»
5. Эврипид «Медея»
6. Аристофан «ёђлс»
7. Родосын Аполлоний «Аргонавтуудын тђђх»
8. Овидий «Хувирлууд»
9. Сенека «Фиест»

ЭРТ БА ДУНДАД ёЕИЙН ХЯТАД ТУУРИУД

10. Шэнь Цзицзи «Шидэт дэр»

11. Ли Фуянь «Зайгуул эр, шидтэн хоѐр»
12. ЛэШи «Тђм хагас зоос»
13. Нэр нь ђл мэдэгдэх зохиогч

«Эр нєхрєє сэхээрђђлэхийн тулд нохойг алсан íь»

СОНГОДОГ ЗУУНУУДЫН ТЕАТР

14. Шекспир «Арван хоѐр дахь шєнє»

15. Кальдерон «Амьдрал бол зђђд»
16. Мольер «Дон Жуан, буюу Чулуун гийчии»
17. Мольер «Хууран мэхлэгч Тартюф»
18. Расин «Федра»
19. Бомарше «Фигаро гэрлэсэн нь»

XIX ЗУУНЫ УРАН ЗОХИОЛ

20. Гѐте «Фауст»

21. По «Мари Рожейн нууц»
22. Мелвилл «Цагаан халам Моби Дик»
23. Уайльд «Дориан Грейн хєрєг»
24. Теккереé «Амьдралын хоосон арилжаа»
25. Стендаль «Пармын хийд»
26. Сю «Парисын нууцууд»
27. Ибсен «Хий ђзэгдлђђд»
28. Хамсун «Виктория»
29. Метерлинк «Сохрууд»
30. Метерлинк «Хєх шувуу>>
31. Достоевский «Ах дђђ Карамазовынхан»

XX ЗУУНЫ УТГА ЗОХИОЛ

АНГЛИ ХЭЛТНИЙ УРАН ЗОХИОЛ

32. Фицжеральд «Уудам сэтгэлт Гэтсби»

33. Фолкнер «Шуугиан, цухалдаан»
34. Набоков «Лолита»
35. Набоков «Ада буюу Гал халуун хђсэл»
36. Сэлинжер «Хєх тариан талбай дунд»
37. Воннегут «Тав дахь нядалгааны цэг, буюу

Балчир жаалуудын загалмайтны аян»

38. Честертон «Пђрэв байсан хђн»

39. Хаксли «Контрапункт»[/color]
40. Оруэлл «1984»
41. Жойс «Улисс»
42. Бэшет «Годог хђлээхђй»

ГЕРМАН ХЭЛТНИЙ УРАН ЗОХИОЛ

43. Музиль «Дђр тєрхгђй хђн»

44. Кафка «Хувирал»
45. Кафка «Шђђх»
46. Кафка «Цайз»
47. Мани « Иосиф ба тђђний ах нар»
48. Хессе «Шилэн эрихний наадаан»
49. Бѐлль «9.30-ийн бильярд»
50. Грасс «Тугалган бємбєр»

ФРАНЦЫН УРАН ЗОХИОЛ

57. Роллам «Жан-Кристоф»

52. Жид «Хуурамч зоос цутгагчид»
53-59. Пруст «Алдагдсан цагийн эрэлд»
60. Моруа «Дурлалын элдэв ааш»
61. Сартр «Огиудас»
62. Вовуар «Хєєрхєн зураг»
63. Ионеско «Сандлууд»
64. Ионеско «Хирснђђд»
65. Камю «Хєндлєнгийн хђн»
66. Камю «Тахал»
67. Саган «Сайн байна уу, гуниг минь»
68. Роб-Грийе «Тєєрдєг хонгилд»
69. Дюрас «Нууц амраг»

ЛАТИН ХЭЛТНИЙ УРАН ЗОХИОЛ

70. Астуриас «Ноѐн Ерєнхийлєгч»

71. Борхес «Зохиомол цадиг»-аас
72. Кортасар «Анги дэвших тоглоом>>
73. Амаду «Дона Флор, тђђний хоѐр эр нєхєр»
74. Маркес «Мартагдсан хурандаа»
75. Делибес «Мариотой хђђрнэсэн таван цаг»
76. Бущати «Татаарын цєл»
77. Эко «Фукогийн дђђжинт цаг»

ЯПОНЫ УРАН ЗОХИОЛ

78. Танизаки «Сюнкиний намтар

79. Мишима «Алтан сђм»
8О. Абэ «Элсний эмэгтэй»

ОРОСЫН УРАН ЗОХИОЛ

81. Белый «Петербург»

82. Пастернак «Живаго эмч»
83. Платонов «Чевенгурын коммун»
84. Газданов «Александр Вольфын сђнс сђђдэр»
85. Соколов «Тэнэгђђдийн сургууль»
 ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН УРАН ЗОХИОЛ

Хомер , ИЛИАДА

Газар дэлхий хђчирхэг баатруудыг даахгђй болохын ђед бурхад тэднийг цєєлєхийн тулд
хамгийн аугаа их тулааныг єдєєсєн нь Троя хотын дайн ажээ. "Илионы хананы ѐроолд эрэлхэг
баатрууд хядагдаж Зевсийн хђсэл биеллээ." Илион ба Троя гэдэг нь бага азийн хойгт, Дарданеллийн
эрэг орчимд оршиж байсан нэгэн хђчирхэг хот улсын хоѐр нэр билээ. Троягийн дайн арван жил
ђргэлжилсэн юм. Герегийн хэдэн арван хаад, голлох жанжаид мянга мянган цэрэг удирдан зуу зуун
хєдєг онгоц хєдєлгєн Трояг дайлаар морддог. Цэргийн гол жанжин нь хамгийн хђчирхэг хаан
болох Аргос хотын захирагч Агамемнон болно. Тђђний дђђ Менелей , дийлдэшгђй Аякс, овжин
Диомед, арга сђйхээт Одиссей, мэргэн ухаант Нестор гээд Грекийн урдаа барьдаг баатрууд уг дйанд
оролцох бєгєєд тэдэн дундаас хамгийн эрэлхэг дайчин нь тэнгисийн охин тэнгэр Фетида бурханаас
тєрсєн Ахилл хэмээх залуу баатар бєлгєє.Ахиллыг дотны анд Патрокл нь дагалджээ. Троячуудыг
болохоор буурал хаан Приам захирч байсан бєгєєд цэргийн жанжин нь тђђний хђђ зоригт Гектор
бєлгєє. Гекторын дэргэд дђђ Парис нь, тэдний талд Азийн олон овог аймаг байлаа. Бђр бурхад
хђртэл уг дайнд оролцсон бєгєєд троячуудад Аполлон бурхан тусалж, грекђђдийг хатан хаан Гера,
охин тэнгэр Афина хоѐр тэтгэж байв. Хамгийн дээд бурхан аянга эзэгнэгч Зевс Олимп уулын
оройгоос тулалдааныг анхааран ажиглаж байжээ.

Дайн юунаас болж эхэлсэн гээч? Пелей хэмээх баатар эр тэнгисийн охин тэнгэр Фетидатай
хуримлаж байж л дээ. Энэ бол бурхад хийгээд хђмђђс хоорондоо ураг барилдсан хамгийн сђђлчийн
тохиолдол бєгєєд чухам энэ гэрлэлтээс л Ахилл тєрсєн юм. Хэрђђлийн охин тэнгэр уг найран дээр
хамгийн ђзэсгэлэн гоо бђсгђйд оногдох алтан алимыг хаясан байна. Мєнєєх алимнаас болж Гера,
Афина, хайр дурлалын бурхан Афродита гурав эвдрэлцжээ. Зевс уг маргааныг тасла гэж Троягийн
хунтайж Парист тушаасан аж. Охин тэнгэрђђд алимыг авахын тулд єєр єєрийнхєєрєє ам гарч, Гера
Парисйг бђх дэлхийн хаан болгоно гэж, Афина хамгийн эрэлхэг, хамгийн мэргэн ухаантйа болгоно
гэж, Афродита хамгийн сайхан бђсгђйн эр нєхєр болгоно гэж амлажээ. Парис алимыг Афродитад
єгсєн байна. ёђнээс хойш Гера Афина хоѐр Троягийн мєнхийн дйаснуудболж, Афродита ч газрын
эмэгтэйгээс тєрсєн Зевсийн охин болох Менелайн эхнэо, хосгђй ђзэсгэлэнт Еленаг урхидан Троядаа
аваачихад нь Парист тусалжээ. нэгэн цагт энэ гоо бђсгђйд бђх Грекийн хамгийн шилдэг баатрууд
сэтгэл алдаж явсан бєгєєд тэд єєр хооорондоо тулалдахгђйн тулд Елена єєрийн эр нєхрєє сонгож
аваг, харин сонгосон хђнээс нь бђсгђйг хэн нэгэн булаах юм бол баатрууд тђђнд дайн зарлана гэж
тогтсон юм санж. Хђн бђр л єєрийгєє сонгогдоно гэдэгт итгэлтэй байсан тул уг тохиролцоо
бђгдийн санаанд нийцжээ. Тэгтэл Елена Менелийг сонгож, харин Менелайгаас Парис эхнэрийг нь
булаачихжээ. Ингээд бђсгђйд хєл алдаж байсан баатрууд дайраар мордов. Тэднээс хамгийн залуу
ганцхан л баатар Еленад сђй тавиагђй бєгєєд ийм тохиролцоонд оролцсоныхоо улмаас биш ердєє л
алдар гавкяа байгуулж нэрээ дуурсгая гэж дайнд явсан байна. Тэр бол Ахилл юм. Дайн 9 жил
ђргэлжилсний эцэст арав дахь онд хамгийн шилдэг хоѐр жанжин хэрэлджээ. Ахилл Агамемнонд
айхтар уурласан байна.

Уурласны учир нь олз хуваахаас ђђдэлтэй. Дайны олз гэдэг цэрэг эрийн цэрэг эрийн хувьд нэр
тєрийн хэрэг юм. Хамгийн шилдэг дайчин хамгийн чухал олзыг хђртдэг бєгєєд тђђнд хувь оноохгђй
байна гэдэг доромжилж буй явдал юм. Энэ удаагийн чухал олз бол Хрисейда Брисейда хэмээх хоѐр
бђсгђй байлаа. Хрисейдаг Агамемнонд, Брисейдаг Ахиллд єгєхєєр тогтоод байж. Гэтэл Хрисейда
нь Аполлон бурханы тайлгаччийн охин байв. Ингээд Аполлон бурхан грекийн цэрэгт далайн євчин
илгээж грекђђд арга буюу Хрисейдаг буцаан єгєхєд хђрсэн байна. Агамемнон єєрийгєє
доромжлогдлоо гэж ђзэн хэрэв Хрисейдаг буцаан авч байгаа бол Ахиллаас Брисейдаг авч єгєхийг
шаарджээ. ёђнд эгдђђцсэн Ахилл "Бид чиний л тєлєє байлдаж байна, олзны хамаг єнгєтэйг чи
авдаг, гэтэл одоо бидний хувийг булаах болов уу, Брисейдаг авбал ава, харин нэг зђйлийг мэдэгтђн,
би дайнд оролцохгђй, хђсвэл чи єєрєє л байлд гэжээ" Ахилл тэнгисийн хєвєєнєє очиж охин тэнгэр
Фетидагаа дуудан "Бурхад надаас урт нас авах уу алдар нэр авах уу гэж асуухад би сђђлийнхийг нь
сонгосонь гэвч Агамемнон намайг доромжилж байна. Ээж минь Кевсийг гуйгаад грекђђдийг
Троячуудад ялагдуулаад єгєєч, тэд надгђйгээр хэн болохоо ойлгог " гэв. Эх нь хђђгийнхээ гуйлтыг
дамжуулахад Зевс зєвшєєрєн толгой дохиход бурханы ђс намирч сђрлэг Олимп бєхєлзжээ.

Ингээд найраглалын гол хэсэг эхлэх бєгєєд 4 єдрийн 4 их тулаан болно. Зевс Агамемноныг хуурч
маш гайхамшигтай ялалтыг зђђдлђђлнэ. Зђђдэндээ итгэсэн Агамемнон тулалдаанд нэн зоримог орох
боловч тухай бђрт ялагдал хђлээн ухрах ажээ.

Тэрээр єєрийнхнийгєє туршин хор шарыг буцалгахаар *Ялагдлаа хђлээгээд буцах уу* гэж асуувал
цаадуул нь харин ч баяртайгаар хєлєг онгоцондоо ухасхийн сууцгааж даруй буцахаар завдах нь тэр.

Олон жилийн дайнд бђгд ядарч залхсан ажээ. Сэргэлэн Одиссей л тэднийг аргадаж, заримыг нь
айлгаж, заримыг нь бђр зодож занчиж байж сая нэг юм тогтоов.

Охин тэнгэр Афина туслахаар ирж, газар дэлхий ширђђн тулалдааны галд хуйхлагдан орь дуу тавьж
байлаа.

Эхний байлдаан халз тулаанаар эхлэж, халз тулаанаар єндєрлєнє.

Грекђђд тройчууд тулалдах зуур, дайны буруутан Парис доромжлогдсон Менелтай халз ђзэлцээд
хэн дийлсэн нь Еленаг аваад дайнаа зогсоохыг санал болгов.

Аль аль талын цэргђђд баярлалдаж, жанжид тэрхђђ тулалдаанд хєндлєнгєєс оролцохгђй гэж
тангараглацгаалаа.

Халз тулааныг ђзэхээр Елена єєрєє хотын хананы оройд гарч ирэв. Тройгийн хєгшчђђл ђнэхээр л
ђзэсгэлэн гоо юм. Ийм олон дайчин эр энэ олон жил тђђний тєлєє цусаа урсгаж байгаа нь гайхалтай
хэрэг огт биш байна гэлцэх аж.

Тулалдаанд Менел Парисыг шархдуулах бєгєєд сэлэм нь хугарахад Паристай нђцгэн гараараа
барилцахаар завдав. Тэгтэл Парисыг хамгаалагч охин тэнгэр Афродита тђђнийг бараан ђђлээр
хулдан нууж, тулалдааны талбараас авч оджээ.

ёђгээр дайны хувь заяа шийдэгдэнт дуусгавар болж болох л байлаа. Харин хонзогногч Гера, Афина
хоѐрт энэ н. бага санагджээ. Тэд Тройг бђрмєсєн устгахыг хђсч байв. Афинагийн явуулгаар
Тройгийн харваач Пандарын тавьсан сум Менелийг шархдуулав.

Ингэснээр эвлэрлийн тухай ярих ямар ч бололцоогђй болж, дахиад л аймшигтай цуст байлдаан
єрнєжээ.

Энэ тулалдааны анхны єдрийн од нь Аргосын хђлэг баатар Диомед байв. Тђђнийг Афина бурхан
єєрєє сумнаас хаацайлж байсан тул тэрээр тройчуудыг хэдэн арваар нь хиар цавчиж орхижээ.
Тђђний єєдєєс Афродита бурхнаас тєрсєн хђђ Эней сєрєн тосоход, Диомед асар том чулуугаар
дэлсчихэв. Хђђгээ бэртчих вий гэж айсан Афродитаг нисэн очиход *Ховын хутгууш минь,
эрчђђлийн дунд тулалдах нь чиний хэрэг биш*гээд бурхны єєрийнх нь гарыг шархдуулчихжээ.
ёђнийг харсан дайны бурхан Арес єєрєє Диомед руу зэрлэгээр уулгалан довтлов. Гэвч Афинагийн
дэмжлэг авсан Диомед Аресийг ч шархдуулчихна. ѓвдсєн бурхан хђрхрэн орилоод тэнгэр рђђгээ
хар бараан ђђл болон хєєрєхєд, нэгэн зэрэг тђмэн цэрэг чарлах шиг болжээ. Троячуудын жанжин
Гектор грекђђдийн хђч Афина бурхны дэмжлэгт байгааг мэдрээд хот руугаа бцаж Троягийн
бђсгђйчђђдээр охин тэнгэрээс хилэнгээ эргђђлэн авч єршєєхийг гђйлгажээ. Тэгээд тулалдааны
талбар руу буцаж явахад нь хаалганы дэргэд эхнэр Андромаха нь хђђгээ тэврэн хђрч ирээд "Битгий
тийшээ яв, чамайг алчихна, чамайг алдсанаас єєрєє ђхэх нь надад амар. Эцгийг минь Ахилл
алчихсан, одоо чи л мини йэцэг эх, эр нєхєр бђх зђйл минь шђђ дээ" гэхэд Гектор "Мэдэж байна аа,
гэхдээ тулаанаас зугтана гэдэг ичгэвтэр хэрэг, мах цусанд тєрсєн хэн ч гэлээ хувь тавилангаас
зугтахгђй шђђ дээ гэж хариулна. Бас

Ариун Троя ч нуран унах биз ээ

Тђђнтэй хамт Приам єєрєє

Агуу их Приамын

Тђмэн иргэл ч эрсдэнэ биз ээ хэмээдэг"

Тђмэн иргэд ч эрсдэнэ биз ээ хэмээдэг

Гектор тулалдааны талбарт илааршсан Парисын хамт буцан ирнэ. Тэр єдрийн байлдааныг мєн л
халз тулаанаар дуусгахаар хоѐр тал тогтох бєгєєд троячуудаас хамгийн хучирхэг нь болох Гектор,
грекуудээс Ахилл байхгђй тул Аякс гарах болдог. Тэд хэи хэндээ тэнцсэн баатрууд тул нар шингэтэл
ђзэлцээд нэг нь нєгєєгєє дийлсэнгуй. Харанхуй болоход тэд хэн хэнийгээ хундэтгэж буйн тэмдэг
болгож бэлэг солилцоод зэр зэвсгээ хураан тарж одов.

Дараагийн єдєр нь, Зевс Фетидад амласнаа хэрэгжђђлж эхэлнэ. Тэрээр бурхадыг уг дайнд
оролдохыг хориглож, дайсагнагч талуудын хувъ тавиланг єєрєє дэнсэлж узлээ. Троячуудын таваг
тэнгэр єєд хєєрч, феакуудийнх ђхэгсдийн хаанчлал руу унажээ. Грекууд шируун цохилт амсан
ухарч, бђр хєлєг онгоцнууд нь зогсож буй далайн эрэг дэх хуарандаа эргэн очжээ. Троячууд
хуарангаас нь холгђйхэн, гал асаан заналхийлж хонов.

Шєнє нь Агамемнон цэргийн зєвлєлєє дууджээ. Тэр сэтгэл санаагаар унаж, бэхлэлтээ орхиод
тэнгис гатлан буцахад ч бэлэн болсон байв. Мэргэн Нестор туунд Ахиллтай эвлэрэхийг зєвлєжээ.
Ингээд тђђн рђђ гурван элч илгээхээр тогтсон нь Одиссей, Аякс, Ахиллын хђмђђжђђлэгч євгєн
Феникс нар байлаа. Ахилл єєрийн анд Патроклын хамт асартаа сууж, лир хєгжим тоглох аж. Тђђнд
Брисеидаг эргђђлэн огч, гомдоосныхоо хариуд асар их хэмжээний тєлєєс тєл ж, Герегт буцаж очсон
хойноо Агамемноны охиныг эхнэр болгон єгч, инжинд нь долоон хот дагуулна хэмээн амлажээ. Энэ
бђхнийг Одиссей уран цэцнээр, Аякс эрс цєлх маягаар, Феникс эртний явдлуудаар жишээ татан нэн
сунжруу єгђђлнэ. Гэвч Ахилл сонсохыг ер хуссэнгђй: «Агамемнон намайг нэгэнт хуурч
доромжилсон, тђђнд ахин итгэж чадахгуй!» гээд гэдийчихэв. Элч тєлєєлєгчид ямар ч амжилтгуй
буцжээ.

Гурав дахь єдєр, шийдвэрлэх гурав дахь тулалдаан. Бурхадаас хэн нэгэн уг тулаанд
оролцчихвий гэсэндээ Зевс єєрєє уулын оргилоос харуулдана. Троягийн тэргђђнд Гектор, Зевсийн
газарт тєрђђлсэн хамгийн суулчийн хђђ болох Сарпедон нар довтолно. Грекђђд хэрхэн зугтаж,
троячууд бђр хуаранд нь тулж ирээд хєлєг онгоцуудыг галдаж байгааг Ахилл асраасаа хђйтнээр
ажиглаж байлаа. Грекђђдийн ялагдлыг хараад Гера тэсч ядан, Зевсийн анхаарлыг сарниулахын тулд
дур хуслийг бадраагч Афродитагийн шидэт бђсийг зђђн ємнє нь хђрч очжээ. Зевсийн хђсэл тачаал
оргилж, тэд ђђлэн борооны ажилд умбав. Тэднийг алтан ђђл халхалж, газар дэлхий цэцэг жимсний
анхилам ђнэрт автлаа. Дурлалд алжаасан Зевсийг гун нойронд автах зуур грекђђд жаал сэхээ авч
Троячуудыг зогсоож чадлаа. Зевс сэрээд Герад: «Тэвчээртэй бай. Бух зђйл чинийхээр болж, грекђђд
ялна. Гэхдээ Ахилл уурлахаа больж, ахин тулалдаанд орсон цагг л тэр шђђ дээ. Би Фетидад тэгээд
амлачихсан юм» гэлээ.

Гэвч Ахиллын уур хилэн намдсангђй. Харин нєхдийнхєє хђнд байдалд орж буйг удаан харж
тэсээгђй Патрокл тђђний оронд тулааны талбар дээр гарч ирлээ. Ахилл тђђнд цэргђђдээ,
троячуудыг айлгадаг хуяг дуулгаа, шидэт морьд хєллєсєн дугуйт тэргээ єгчээ. «Троячуудыг
хуарангаас хєєгєєд гаргачих, хєлєг онгоцуудыг аварчих, тэгээд л болно шђђ! Битгий єєртєє гай
тариарай! Грекђђд бђгд алуулсан ч, чи бид хоѐр л Трояг эзлээд авчих юм чинь!» гэж Ахилл захина
Ахиллын хуяг дууягын барааг харуут троячууд ум хумгђй сарнин зуггжээ. Тэгэхэд нь Патрокл
тэсэлгђй араас нь мєшгин хєєв. Тђђнийг амдан Сарпедон гарч ирэхэд Зевс хђђгээ аврах уу хэмээн
тээнэгэлзэхэд, хоржоонтой Гера: «ёгђй шђђ, хувь тавилангаараа л болог» гэнэ. Сарпедон уулын
нарс шиг намсхийн унахад, эргэн тойронд нь цуст тулаан буцалж, Патрокл улам цаашлан Троя
хотын хаалга тийш тэмцэв. «Буцаач! Трояг чи ч, бђр Ахилл ч авах ѐсгђй юм» гэж Аполлон
хашгирлаа. Патрокл сонссонгђй, тэгэхээр нь Аполлон ђђл бєєгнђђлэн базаад мєр рђђ нь цохиход
тђђний ухаан балартан бамбай, дуулга, жадаа хєсєр унагачихав. Гектор тђђнийг гђйцээн дэлсэхэд,
Патрокл амьсгал хураахын ємнє «Чи Ахиллын гарт ухнэ дээ!» гэжээ.

Патрокл амь ђрэгдсэн, харин єєрийнх нь хуяг дуулгыг Гектор емсч яваа тухай хэл Ахиллд иржээ.
ёрэгдсэи баатрын цогцсыг нєхєд нь арайхийж тулалдааны талбараас авч гарсан бєгєєд троячууд
баяр хєєртэй уухайлан тэднийг мэшгиж байлаа. Ахилл тулалдмаар байвч, зэр зэвсэг алга. Арга
барахдаа хашгирах нь маш аймшигтай байсан тул троячууд зоггусан буцацгаажээ. Шєнє болов.
Ахилл шєнєжин анд нєхрийнхєє араас гашуудан уйлаад, троячуудаас єшєєг нь маш
аймшигтайгаар авахаа тангараглажээ. Энэ ђед тђђний эх Фетидагийн гуйснаар тємрийн дархан,
доголон бурхан Гефест Ахиллд зориулан шинэ зэр зэвсэг хийж суув. Энэ бол євч бђрэн хєє хуяг,
дуулга сэлт бєгєєд бамбай дээр нар, одод, газар, далай, энх амгалан хийгээд дайтаж буй хотууд гээд
бђхий л орчлон хорвоог дђрсэлсэн аж. Тайван хотод нь шђђх хурал хийгээд хурим найр, дайнтай
хотод нь тулаан хийгээд бэхлэлт дђрслэгджээ. Энэ бђхний голд лир хєгжим барьсан дуучин
зурагдсан байна.

ѓглєє нь Ахилл доголон бурханы урласан дуулгаа ємсч, грекђђдийг цуглуулав. Уур хилэн
ньунтарсангђй, гэхдээ тэр одоо Агамемнонд биш, харин дотнын андыг нь хєнєєсєн троячуудад,
Гекторт хилэгнэж байлаа. Агамемнонтой эвлэрье гэхэд цаадхи иь энэ ђгийг нэр тєртэйгээр хђлээн
авч: «Зевс бурхан, хувь заяа хоѐр нђдийг минь сохложээ. Би гэмтэн биш шђђ» гэснээр Брисеида
Ахиллд буцан очиж, асарт нь эрдэнэс баялаг овооров. Харин тзр юуг ч анхаарсангђй, зєвхєн
тулалдахыг, єшєє авахыг л хђсч байлаа.

Дєрєв дэхтулалдаан эхлэв. Зевс хоригоо цуцалж, бурхад аль хђссэн талдаа оролцож болно гэжээ.
Тэнгэрлиг Афина дайны бурхан Арестай, эрхэмсэг Гера гэрэл цацруулсан Артемидатай тулалдах аж
Тэнгис захирагч Посейдон Аполлонтой халз ђзэлцэх ѐстой болтол цаадхи нь гунигтайгаар:
ёхэх ђйлтэй адгийн дорой тєрєлтний тєлєє

Эгнэшгђй бурхад чи бидэнтулалдах гэж ђђ?

ѓнєєдєр тэд цэцэглэвч, маргааш хагдарч ђхнэ

Иймхэн амьтсын дайсагнал єєрсдєд нь л таарах бус уу? гэж хэлсэнд, тэд даруй гараа хумхицгаав.

Ахилл унэхээр аймшигтай байлаа. Тэр Энейг хумхин авсанд бурхад тђђнийг арайхийж салгаж авав.
Учир нь Эней Ахиллын гарт ђхэх учиргђй юм. Тэрээр Ахиллаас ч, Троягаас ч илђђ ихийг ђзэж
туулах ѐстой байсан хэрэг. ђђнд цухалдсан Ахилл троячуудыг тоо томшгуй хядаж, овоолсон хђђр нь
голын урсгалыг боосон тул ус мєрний бурхан Скамандр тђђн руу оволзон дайрав. Харин галын
бурхан Гефест Скамандрыг номхруулжээ.

Амьд улдсэн троячууд хот руугаа зугтацгаав. Харин Ахиллын хуучин хєє хуягийг ємссєн Гектор л
ганцаараа ийн ухрахыг нь зогсоох гэж оролдоно. Ахилл тђђн руу довтлон ирэхэд л Гектор сая
зугтжээ. Гэхдээ энэ нь айснаас гадна бас Ахиллыг бусдаас холдуулах гэсэн давхар арга байлаа. Тэд
хєєцєлдсєєр хотыг гурвантаа гойров. Бурхад тэднийг дээрээс харж байлаа. Зевс «Энэ баатрыг
аварвал яасан юм бэ?» хэмээн тээнэгэлзэхэд Афина: «Хувь заяа нь шийднэ гээгђй бил ђђ!» хэмээн
сануулжээ. Зевс хувь заяаны дэнсэн дээр Гектор, Ахилл хоѐрын заяа тєєргийг дэнслэхэд, энэ удаа
Ахиллынх єєдєє дэгдэж, Гекторынх доош унажээ. Тэгмэгц Зевс Аноллонд Гекторыг орхи, Афинад
Ахиллд тусла хэмээн дохив. Афина Гекторыг барин зогсоосноор тэд халз тулалдах боллоо. «Ахилл,
хэрэв би чамайг албал, хуяг дуулгыг чинь авна, биед чинь гар хђрэхгђй гэдгээ амлая! Чи надад бас
тэгж амлаач» гэж Гекторыг хэлэхэд, Ахилл: «Амлалт єгдєг цаг биш. Патроклын тєлєє би чамайг
хэдэн хэсэг урж тасдан, цусыг чинь уух болно!» гэж хашгирав. Гекторын жад Гефестийн хийсэн
бамбайг оносон ч ђр дђнгђй єнгєрчээ. Харин Ахиллын жад Гекторын хоолойг сђлбэв. Тэр ђхэдхийн
унахдаа: «Бурхадын хонзонгоос айж яв, чи миний араас ирнэ дээ!» гэсэнд, «Мэдэж байна, гэхдээ
урьдаар чи!" гэж Ахилл хариуллаа. Тэрээр дайсныхаа хђђрийг тэрэгнээсээ чирч Трояг тойрон
давхихад, хотын ханан дээр ђрэгдсэн баатрын эцэг хєгшин Приам, бэлэвсэн Андромаха, нийт
троячууд Гекторын араас халаглан уйлалдаж байв.

Патроклын єшєє авагдлаа. Ахилл андынхаа цогцсын дээр троячуудаас олзлогдсон арван хоѐр
хђнийг алж тахилга єргєв. Ингээд ч уур хилэн нь намдсангђй.

Тэрээр Гекторын хђђрийг чирсээр Патроклын булшийг єдєрт гурван удаа тойрч байлаа. Хђђр
салмарч урагдахаар болсон ч, Аполлон бурхан харж хандаж байж л дээ. Эцэст нь энэ хэрэгт Зевс
оролцож, тэпгисийн охин тэнгэр Фетидагаар дамжуулан Ахиллд: «Сэтгэл зђрхээ буу хорсго! Чамд ч
цєєн хоног ђлдсэн. Хђнлэг бай: тєлєєсс аваад, Гекторын биеийг оршуулуулахаар єг» гэж хэлђђлжээ.
Ахилл ч гэмээ хђлээсэн байна.

Шєнє нь Ахиллын асар руу єтєлж євгєрсєн хаан Приам хђрч иржээ. Тєлєєс болгох эд агуурсаар
дђђрэн ачаа хєсєг авчирсан аж. ѓвгєн Ахиллын хєлд хєсєр унаж: «Ахилл, чи єєрийнхєє эцэг
Пелейг санаач! Тэр ч бас хєгшин настай, магадгђй, дайснууд нь тђђнийг дээрэлхэж байгаа ч юм бил
ђђ? Гэхдээ чамайг амьд мэнд, эргэж ирнэ гэдгийг мэдэж буй болохоор туунд хавьгуй амар байгаа.
Би бол орь ганцаар хђн: миний хєвгђђдээс цорын ганц найдвар минь Гектор байлаа. одоо тэр нэгэнт
алга. Эцгийгээ бодоод намайг єрєвдєєч, Ахилл, миний хђђхдђђдийг хєнєєсєн гарыг чинь би ђнсье»
хэмээв.
Ахилл єєрийн эрхгђй уйлан хайлж, тэд хоѐул чангаар орь дуу тавьжээ. Приам Ахиллын холийн
тушаа зоригт Гектор хђђгээ санаж, Ахилл хайрт эцгээ, анд Патроклоо бодож уйлсан нь тэр.

Эн тэнцуу уй гашуу дайснуудыг эвлэрђђлдэг. Ахиллын зђрхэнд ассан хэмжээлшгђй их уур хилэн сая
л нэг намжжээ. Тэр тєлєєсийг авч. Приамд Гекторын цогцсыг єгєєд, хайртай баатраа бунхалж
гђйцтэл нь Трояг тђйвээж тђгшээхгђй гэдгээ амлав. ёђр хаяарахаас ємнєхєн Приам хђђгийнхээ
шарилыг аваад хот руугаа буцлаа. Троя Гектортой салах ѐс гђйцэтгэж эхэллээ. Хєгшин эх нь,
бэлэвсэн гэргий Андромаха нь, энэ дайныг єдєєсєн Елена уйлж байна. Чандарласан тђђдгийн ђнс
нурмыг булшны нђхэнд хийцгээх аж. «Дайчин Гектороо, хєвгђђдээ Троя тийн бунхлав» гэсэн
мєрєєр «Илионы тђђх» тєгсдєг.

Троягийн дайн дуусахад одоо бас ч цєєнгђй ђйл явдал ђлдсээн. Троя хотынхон Гектороо алдсанаас
хойш хэрэмнээсээ цухуйж ч зђрхэлдэггђй юм. Гэвч тэдэн руу Бага Азийн, ђлгэрийн амазонкуудын,
бђр алс Эфиопийн орноос янз бђрийн овог аймгууд туслахаар ирдэг. Тэднээс хамгийн аймшигтай нь
эфиопуудын удирдагч, хар мангас Мемнон. Ахилл тђђнтэй тулалдаж ялан, жинхэнэ алдар суугаа
мандуулна. Улмаар Ахилл Троя хотыг буулган авахаар улайран дайрч байгаад Парисын суманд
єртєн амиа алддаг. Парист Аполлон бурхан тусалдаг бєгєєд сум баатар эрийн амин газар болох
єсгийд ньтусчээ. Энэ домгоос л Ахиллын єсгий хэмээх хэлц ђг ђђдсэн юм. Ахиллыг эрсэдснээс хойш
грекђђд Трояг хђчээр эзлэх аргагђйг ойлгодог. Ингээд сђйхээтэй Одиссей асар том модон морь
сэдэж,тђђн дотор хамгийн дайчин эрс орж нуугдаад, Герегийн гол хђчин нутаг буцсан мэт сэтгэгдэл
тєрђђлэн далайд хєвж оддог.

Энх цаг ирсэнд баярласан троячууд дайсны орхин одсон модон морийг ялалтын бэлгэдэл болгон
залахаар олзуурхаж, хэрмийн хаалгаар багтахгђй болохоор нь ханаа нураан байж хотдоо оруулна.
Энэ бол Троя хотыг газрын хєрснєєс ђђрд арчигдахад хђргэсэн алхам байлаа. Шєнє нь грекђђд
гарч, их цэрэг нь ч буцан ирж баяраа тэмдэглэж буй троячуудыг хяддаг. Энэ талаар Вергелийн
«Энейн дуулал»-д дараа нарийвчлан єгђђлнэ.

ОДИССЕЙ

Троягийн дайныг бурхад єдєєсєн бєгєєд гол зорилго нь газар дэлхий дээр хђчирхэг баатруудын
эрин ђеийг дуусгаж, єнєєгийн дорд хђмђђсийн цаг ђеийг бий болгоход оршиж басныг нэгэнт
дурдсан билээ. Тийм ч учраас Троя хотын хананы дэргэд амиа алдаагђй баатрууд буцах замдаа ђхэх
ѐстой байв.

Герегийн жанждаас амьд ђлдэгсдийн ихэнх нь Троя руу ирсэн тэр л замаараа буюу Эгейн тэнгисээр
бєєндєє буцжээ. Тэднийг замынхаа яг дунд хђрэх ђес Тэнгисийн бурхан Посейдон хђчит хар шуурга
тавьж, хєлєг онгоцууд бут ђсрэхэд живэх нь живж, хад мєргєн ђхэх нь ђхэцгээсэн байна. Онцгой
тавилантай хђмђђс л тэндээс амь гарсан бєгєєд амьд ђлдээд ч мєн л амаргђй зам туулцгаасан юм.
Гагцхђђ хєгшин Нестор л Пилос хот дахь єєрийн хаанчлалд амар мэнд хђрч чадсан гэдэг. Дээдийн
хаан Агамемнон аймшигт шуурганаас эсэн мэнд гарсан биш, тєрєлх Аргосдоо бђр ч илђђ аймшип
ђхлээр, єєрийн эхнэр, тђђний нууц амраг хоѐрын хорлолоор хорвоог орхижээ. Энэ тухай хожим нь
яруу найрагч Эсхил эмгэнэлт жђжит бичсэн билээ. Эцсийн эцэст Еленагаа буцаан авсан Менелай
шуурганд хєєгдєн холын Египетэд хаягдсан бєгєєд тєрєлх Спартдаа очих гэж мєн ч урт удаан
замыг туулжээ. Гэхдээ л овжин ђйхээт Одиссей гэртээ харих гэж арван жил (дахиад нэг Троягийн
дайн ђргэлжилсэнтэй тэнцэх хугацаа) зарцуулсан нь хэн бђхнийхтэй харьцуулшгђй урт, бас бэрх
адал явдлаар дђђрэн байлаа. Тђђний хувь заяаны тухай Хомер хоѐр дахь аугаа туульсаа хайлсан юм.
«Илионы тђђх» бол баатарлаг туульс агаад ђйл явдал нь Дайны талбарт єрнєдєг. Харин «Одиссейн
ђлгэр» ахуйн шинжтэй, ђлгэрийи маягтай. Нэг талаас ђлэмж биетэн, мангас чєтгєрийн эзэмшил
шидэт хязгаар єгђђлэгдэж, нєгєє талд Одиссейн эргэн ирэхийг хђлээж суугаа эхнэр Пенелопа, хђђ
Телемах нарын нь амьдран буй Итака арал дээрх бяцхан хаант улс нь гардаг. «Илионы тђђх»-ийн
єгђђлэмжийн тєвд «Ахилл хилэгнэсэн нь»хэмээн нэрлэж болох ганц л хэсгийг гол болгон авсан
байдагчлан, «Одиссейн улгэр»-т мєн тђђний урт удаан аяллын тєгсгєл хэсэг, сђђлчийн хоѐр адал
явдлыг туулан Итакадаа эргэн харьж буй тухай л єгђђлдэг. ѓмнєхх бусад явдлуудын тухай Одиссей
найраглалын дунд хэсэгт найран дээр тун товчхон (Нийт 300 орчим хуудаснаас 50-д нь багтаан)
дурдаж ярьдаг юм.

Троягийн дайнд Одиссейн ђђрэг маш єндєр байв. Ялангуяа хђч чадал биш, ухаан хэрэгтэй болох ђед
грекђђд тђђний л амыг харж байсан. Еленагийн сонгосон нєхрийг хэн ч гомдоолоо гэсэн, бусад
харчуул тэрхђђ гомдоогчийн эсрэг нэгдэх санааг Одиссей л анх гаргасап юм. Тэгээгђй бол их цэрэг
ийм аян дайнд хэзээ ч мордохгђй билзэ. Тэр л залуу Ахиллыг аян дайнд уриалан уруу татсан,
тэгээгђй бол грекђђд ялах тухай саналтгђй байв. «Илионы тђђх»-ийн бђр эхэнд грекийн цэрэг
Троягийн хажуунаас буцах дээр тулаад байхад Одиссей л тэднийг ятгаж ђлдээсэн. Ахиллыг
Агамемнонтой эвдрэлцэхэд ч Одиссей л тулалдаанд эргэн орохыг ухуулж байсан. Ахилл амь
ђрэгдсэний дараа хєє хуягийг нь хамгийн шилдэг дайчинд єгєх болоход бурхадын урласан тэр
ємсгєл хђчирхэг Аякст биш, чухзм Одиссейд оногдсоныг ч бодох хэрэгтэй. Трояг бђслэн шивээлээд
ч буулган авч чадахгђй нь тодорхой болсны дараа Одиссей л аварга том модон морь хийж, дотор нь
хамгийн дайчин баатрууд орж нуугдах аргыг сэдсэн, єєрєє ч тийн нуугдаад анх нэвтрэгсдийн дунд
байсан билээ. Грекђђдийг тэтгэж байсан охин тэнгэр Афина Одиссейг бусдаас нь илђђ хайрлаж,
тђђний алхам тутамд ивгээлээ ђзђђлдэг байсан юм, Харин Посейдон бурхан тђђнийт ђзэн ядаж,
тэнгисийн хђчит шуургаар арван жил ийш тийш нь тууж зовоосон. ёђний учрыг та бид мєдхєн
мэдэх бєлгєє. Одиссей аян дайнд мордон гэрээс гарснаас хойш хорь дахь жилийнхээ нђђрийг ђзэж
байх тэр ђеийн тухай «Одиссейн ђлгэр» эхлэн єгђђлдэг.

Найраглал эгээ л «Илионы тђђх» шиг Зевсийн хђсэл зоригийн тухай єгђђлж эхэлнэ. Афина Зевсэд
хандаи Одиссейд дэмжлэг ђзђђлэхийг гуйна. Энэ ђед баатар эр маань єєрт нь дурласан лусын дагина
Калипсод олзлогдоод их далайн тэхий дунд байх нэгэн арал дээр хоригдож байжээ. Эх нутаг Итакад
нь Одиссейг нэгэнт амь ђрэгдсэнд тооцож, нутгийн сурвалжит харчууд хатан хаан Пенелопагаас
єєрсдийнх нь дундаас эр нєхєр авч арлыг шинэ хаантай болгохыг шаардаж байв. Тэд Одиссейн
ордонд амьдарч, малаас нь нядалж идэн, тэдний зоориноос дарс ууж, Одиссейн зарц бђсгђйчђђлтэй
садарлан байх аж. Пенелопа тэднийг тђр ч болов аргалахын тулд Одиссейн хэзээ мєдгђй амьсгаа
хураах гэж буй хєгшин эцэг Лаэртад ємсгєх оршуулгын нємрєгийг нэхэж дуусуут сонголтоо хийнэ
хэмээн амлажээ. Тэрєдєр нь олны нђдэн дээр нємрєгийг нэхэн суух авч шєнє нь сэм буцаан хєвдєг
аж, Шивэгчин бђсгђйчђђл нь авхайнхаа энэ залийг мэдээд цааш ховлосон тул хаан суудалд
санаархагчдыг хуурах нь Пенелопад улам ч бэрх болжээ. Одиссейг аян дайнд явахад дєнгєж тєрєєд
байсан Телемах хђђ арай л балчирдаад байв.

Нэгэн єдєр Телемахтай ђл таних євгєн уулзаж, єєрийгєє Одиссейн эртний анд гзэд, «Хєлєг
онгоцныхоо дарвуулыг єргєєд эргэн тойрны арлуудаар яв, Одиссейгоос сураг ажиг байна уу, тэнд.
Хэрэв тђђнийг амьд яваа гэж дуулбал, энэ харчуулд ахин нэг жил хђлээ гэж хэл. Хэрвээ ђхсэн гэж
сонсох юм бол, хойлго ђйлдэж эхийгээ нєхєрт гар хэмээн ятга» гэж зєвлєдєг. Ингэж хэлчихээд л
алга болжээ. Тэр нь євгєний дђрээр заларсан Афина бурхан байж л дээ. Телемах ч хэлснээр нь
болов. Сђй тавьсан харчуул хориглож эсэргђђцсэн ч, ханхђђ хєлєг онгоцонд сэм сууж чаджзэ. Чадах
ч юу байх вэ, Афина л тусласан нь тэр.

Телемах эх газар руу хєвж хђрэв. Эхлээд Пилост очиж буурал Нестортой, дараа нь Спартад дєнгєж
буцан ирээд байсан Менелей, Елена хоѐртой уулзжээ. Олон ђгтэй Нестор герегийн баатрууд хэрхэн
Троягийн дэргэдээс хєдєлсєн, хар шуургатай тааралдсан тухай, мєн Аргост Агамемнон яаж ђхсэн,
дараа нь тђђний хђђ Орест эцгийнхээ єшєєг хэрхэн авсан тухай ярьсан ч, Одиссейн хувь заяаны
талаар юу ч мэдэхгђй байв. Найрсаг зочломтгой Менелай Египетийн эрэг дээр тохиолдсон адал
явдлынхаа тухай ярьж, тэндээс Одиссей лусын дагина Калипсогийн арал дээр амьд мэнд хоригдож
суугаа тухай сонссоноо хэлжээ. Энэ мэдээнд баярласан Телемах Итака руугаа буцахаар завдах ђед
ХомерТелемахын тухай яриагаа завсарлаж, Одиссейн хувь заяа руу очдог юм.

Афинагийн гуйсан ѐсоор Зевс Калипсо руу бурхадын хэлмэрч Хермесийг явуулж Одиссейг суллан
явуулах цаг болсныг хэлђђлдэг. Лусын дагина гашуудаж «Ингэх л гэж би тђђнийг живж ђхэхээс
аварсан бил ђђ? Тђђнд мєнх нас єгєхєєс ч буцахгђй

байсан минь ђђний л тулд юм гэж ђђ?» хэмээн уйлсан хэдий ч, бурханы зарлигийг хэрэгсэхгђй байж
зђрхэлсэнгђй. Одиссейд хєлєг онгоц байгаагђй тул тэр дєрвєн єдрийн турш сђх барин мод цавчиж
тавдахь єдєр нь сал зангидаж дуусав. Ингээд дарвуул єргєн арван долоон єдєр одоор баримжаалан
хєвсний эцэст арван найм дахь єдєр нь хар шуургатай таарчээ. Гараас нь мултран одсон баатар
далайд чєлєєтэй явааг ђзсэн Посейдон дєрвєн тєрлийн аймшигт салхийг эргэлдђђлэн ђлээхэд салны
дђнзнђђд сђрэл євс мэт бутран одов. Цєхєрсєн Одиссей «Ээ, би Троягийн шороонд ђхэхгуй яав
даа!» хэмээн хашгирчээ. Энэ удаа бурхад тђђний аминд оржээ. Сайхан сэтгэлт лусын дагина тђђнд
живэхээс авардаг шидэт бђтээлгээ хаян єгч, итгэлт Афина гурван тєрлийн салхийг нь тогтоон барьж
дєрєв дэхийг нь ойролцоох эргийн зђг чиглђђлж єгчээ. Хоѐр єдєр хоѐр шєнє цурам хийлгђй сэлсэн
тђђнийг гурав дахь єдєр нь давалгаа хуурай газарт гарган хаяв.

Энэ бол сайхан сэтгэлт хаан Алкинойн эзэмшил, шударгуу феакуудын нутаг байв. Зэсэн хана, алтан
хаалгатай єндєр ордонд суудаг мєнєєх хааны цэцэрлэг мєнхийн зунаараа байдаг ажгуу. Алкиной
хаан Навсикая хэмээх залуухан охинтой бєгєєд Афина мєнєєхєн гђнжийн зђђдэнд ороод «Мєдхєн
чи нєхєрт гарна. Гэтэл наад хувцаснуудаа угаалгђй уджээ. Шивэгчин хђђхнђђдээ дагуулан, морин
тэрэг аваад,тэнгис руу явж даашинзуудаа угаа» хэмээн хэлж л дээ.

Бђсгђйчђђд єдєржин юм угаагаад, дараа нь дэлгэн хатаах зуур бємбєг тоглож гарав. Бємбєг нь
тэнгис руу орчихсонд хђђхнђђд чангаар хашгиралдан, энэ дуунд нь Одиссей сэрнэ. Бутан дундаас
гэнэт далайн замаг хєвд биедээ наасан аймшигтай амътан босч ирэв. Тэгээд «Чи лусын дагина уу,
хђний ђр ђђ, аль нь ч байсан, надад туслаач. Биеэ халхлах хувцас, хђмђђст очих зам зааж єгєєч.
ёђний чинь хариуд бурхан чамд сайн эр нєхєр заяаг» гэж гуйжээ. Тэгээд далайн усанд биеэ угааж,
хувцаслах зуур нь Навсикая тђђнийг ажиглаад «Ай, бурхан надад ийм эр нєхєр заяадаг ч болоосой»
хэмээн бодно. Одиссей хаан Алкинойтой уулзаад учирсан зовлон зђдгђђрийнхээ тухай ярив. Харин
єєрийгее хэн болохыг л хэлсэнгђй. ѓрєвч сэтгэл нь хєдєлсєн Алкиной. феакийн хєлєг онгоцууд
тђђнийг хђссэн газарт нь хђргэж єгєх болно хэмээн амладаг.

Одиссей Алкинойн найр дээр сууж байна. Сохор дууч Демодок найрлагсдыг зугаацуулна.
«Троягийн дайны тухай дуулаач» хэмээн Одиссейг хђссэнд, Демодок зочиндоо зориулж єєрийнх нь
хийсэн модон морины тухай, Трояг хэрхэн эзэлсэн тухай дуулав. Зайгуул эрийн нђдээр нулимс
дђђрээд иржээ. «Чи юунд уйлаав? Бурхад баатруудад ђхэл илгээдгийн учир нь ђр хойч ньтэдний
алдрыг л дуулж байхын тулд тэр биш ђђ? Чиний ойр дотнынхноос Троягийн дэргэд ђрэгдсэн юм уу?
гэж Алкиной асуув. Тэгэхэд л Одиссей ђнэнээ хэлж, «Би жижигхэн, бартаа чулуу ихтэй боловч
зђрхэнд дотно Итакагийн хаан Одиссей байна» хэмээгээд єєрийн адармаат аяллын тухай ярьж
эхлэв. Энэ ярианд есєн адал явдлын гухай єгђђлнэ.

Анхны адал явдал. Хар шуурга Одиссейн хєлєг онгоцуудыг Троягийн дэргэдээс анхилуун
лянхуагаараа алдартай алс ємнє зђг хєєн аваачжээ. Тэндхийн лянхуаг ђнэрлэсэн хђн бђхнийг
умартаж, єнєєх цэцгээс єер хђсэх юмгђй болдог ажээ. Тэр нутгийнхан Одиссейн нєхдийг лянхуагаар
дайлж, тэд цєм тєрєлх Итакагаа мартан цааш явахаас татгалзсан байна. Одиссей тэднийг хђчээр
хєлєг онгоцонд суулгаж замд гарахад нєхєд нь уйлалдаж байжээ.

Хоѐр дахь адал явдал циклопуудын дунд тохиолджээ. Энэ бол духныхаа голд ганц нђдтзй аварга
биет мангасууд бєгєєд хонь ямаа маллаж амьдардаг, дарсыг ер ђл мэднэ. Тэдний удирдагч
ньтэнгисийн бурхан Посейдоны хђђ Полифем бєлгєє. Одиссей арван хоѐр нєхрийн хамт тђђний
хоосон агуй руу орчихож л дээ. Орой нь уул шиг том биетэй Полифем малаа туун орж ирээд агуйн
амыг хаан зогсож «Та нар чинь хэн гээч вэ?» хэмээн асуув. «Зайгуул тэнђђлчид байна аа, Зевс
биднийг хамгаалдаг юм. Бидэнд тус хђргэхгђй юу» гэсэнд циклоп «Би Зевсээс айдаггђй» гээд тэдний
хоѐрыг шђђрэн авч хана руу саваад ясыг нь шажигнуулан зажилж идчихээд хурхиран унтаж гарчээ.
ѓглєє нь тэр малаа туун гарахдаа агуйн ђђдийг том хар чулуугаар таглаж орхино. Эцэстээ Одиссей
нэгэн арга бодож олов. Тэр нєхєдтэйгєє хамжин циклопын аварга том бороохойг авч нэг ђзђђрийг
нь хурцалж ђзђђрлээд галд улайтган нууж орхив. Мангас ирээд єєрийг нь согтоохын тулд дарс
дєхђђлж єгсєн хоѐр нєхрийг нь идэж орхив. Дарс мангаст таалагджээ. «Чамайг хэн гэдэг вэ?» хэмээн
асуухад Одиссей «Хэн ч биш» хэмээн хариулжээ. «За, Хэн ч биш ээ, ийм сайхан зђйлээр дайлсны
чинь хариуд би чамайг хамгийн сђђлд иднэ» гэж хэлээд согтуу циклон хурхирч гарав. Тэгмэгц
Одиссей нєхдийнхєє хамт єнєєх бороохойг аваад ђзђђрлэсэн хэсгээр нь ђлэмж биетийн цорын ганц
нђдийг хатгаж орхив. Сохорсон махчин орь дуу тавин бархирахад бусад циклоп гђйлдэн ирж, «Хэн
чамайг гомдоогоо вэ?» гэсэнд Полифем «Хэн ч биш» гэв. «Хэн ч биш юм бол, юундаа ингэж
бархираад байгаа юм бэ?» гэлцээд циклопууд тарж одов. ѓглєє нь сохор мангас хонь бђрээ тэмтэрч
ђзээд гадагш гаргаж. Агуйгаас гарахын тулд Одиссей нєхдийгее циклопын хонины гэдсэнд уясан
тул тэд Полифемд анзаарагдалгђй амь гарчээ. Далайд нэгэнт гарчихсан хойноо Одиссей тэсч
чадалгђй, «Хєєе, зочдоо гомдоосныхоо шанг хђртэв ђђ? Энэ шанг чамд Итакагийн Одиссей
хђртээлээ, мэдэв ђђ?» хэмээн хашгирчээ. Циклоп уурлаж хорссондоо єєрийн эцэг Посейдонд «Тэр
Одиссейг Итакад нь битгий хђргээрэй. Хэрэв тэр нутагтаа хєл тавих хувьтай юм бол, асар удаж
байж, орь ганцаараа, бусдын хєлєг онгоцонд дайгдаж л очиг!» хэмээн гуйжээ. Бурхан тђђний
эалбирлыг сонссон байна.

Гурав дахь адал явдал салхины бурхан Эолын арал дээр єнгєрчээ. Эол тђђнд зам дагуух салхийг л
єгч. Тэгээд бусад салхийг ширэн тулманд хийж амыг нь боогоод Одиссейд «Гэртээ хариут суллаж
тавиарай» гэсэн юмсанж. Итакагийн бараа харагдахад ядарсан Одиссей унтаж орхижээ. Нєхєд нь
тђђний тулманд юу байгааг ђзэхээр амыг нь нээтэл, ертєнцєд байхгђй хгчит шуурга дэгдэж,
буцаагаад л Эолынд аваачжээ. «Тэгэхээр бурхад чиний эсрэг байгаа хэрэг» гэж Эол ууртайгаар
хэлээд, ахин туслахаас татгалзсан байна.

Дєрєв дэх адал явдлыг лестригонууд хэмээх хђн идэгч ђлэмж биетнууд єдєєсєн бєгєєд тэд эрэг
дээрээс аварга том ђхэр чулууд шидсэнд, Одиссейн арван хоѐр хєлєг онгоцны арван нэг нь оногдон
хэмхэрчээ. Сђђлчийн ганц онгоцон дээрээ Одиссей цєєн нєхдийн xамт гараад зугтаж, амь мултран
ђлдсэн аж.

Тав дахь адал явдал єєрийнхее нутагт ирсэн бђхнийт адгуус амьтан болгон хувиргадаг єрнє зђгийн
хатан хаан ид шидэт Киркагийнд болно. Одиссейн илгээсэн элч нарыг тэр хорт идээ ундаагаар
дайлж гахай болгон хувиргаад малын хашаа руу хєєн оруулжээ. Нэг нь золоор зуггаж гараад энз
тухай Одиссейд халаглан ярина. Баатар эр нум сумаа авч нєхдєє хайн явах уед, бурхадын хэлмэрч
Хермес тђђнд хар ђндэс бђхий цагаан цэцэг єгсєн нь бурханы ургамал байжээ. ёђнийг идсэн
Одиссейд ид шидийн ундаа ер ђйлчилсэнгђй. Баатар маань шидэт хатан хааныг сэлмээр сђлбэнэ
хэмээн заналхийлж байж, нєхдєє эргђђлэн хун тєрхєд нь оруулна. Тэгээд «Биднийг эргђђлээд
Итакад аваач'.» хэмээн шаарддаг. Илбэч эм «Зєнч мэргэн Тиресийгээс асуу» гэнэ. Тиресий аль
хэдийнэ ђхчихсэн боловч, ђхсэн хђнтэй яаж уулзахыг Кирка зааж єгнє.

Зургаа дахь адал явдал ђхэгсдийн хаанчлал дотор єрнєх тул хамгийн аймшигтай нь. Ертєнцийн
хязгаарт, мєнхийн шєнє байдаг оронд тийшээ орох ђђд хаалга бий. ёхэгсдийн сђнс мэдрэмжгђй,
эргэцђђлэн бодох чадваргђй боловч цусан ундааг уумагцаа ярьж эхлэх аж. Тамын орны ђђдэн дээр
Одиссей хар хуц, мєн хар зђсмийн эм хониор тахилга єргєж, цусны ђнэрээр шавах сђнснђђдийг
сэлмээрээ ђргээсээр явж зєнч мэргэн Тиресийтэй уулздаг. Зєнч цус уугаад: «Чиний бђх зовлон
Посейдоныг хилэгнђђлснээс болжээ. Одоо ахиад Гелиос-Нарыг хилэгнђђлчихгђй бол аврагдана.
Хэрвээ хилэгнђђлчихвэл, чи Итака руутаа гав ганцаар, бусдын хєлєг онгоцоор, гэхдээ их удаж байж
очих болно. Гэр орныг чинь Пенелопад санаархсан харчуул бусниулж байна. Гэхдээ чи тэднийг
залхааж, удтал энх тунх хаанчилж, тааваараа єтлєх болно» хэмээв. ёђний дараа Одиссей бусад
сђнсийг цусанд хђргэжээ. Ээжийнх нь сђнс тђђнд єєрийг нь санасаар л энэлж ђхсэн тухайгаа яриад,
хђђгээ тэврэх гэсэн авч хий самрах аж. Агамемнон эхнэртээ хэрхэн алуулснаа яриад: «Одиссей,
болгоомжтой байгаарай, эхнэрђђдэд итгэж болохгђй юм байна шђђ» гэв. Ахилл тђђнд: «Энэ
ђхэгсдийн дунд хаан байснаас, амьд мэнд зарц барлаг явах нь дээр юм» гэж ярина. Харин Ахиллын
ємсгєл єєрт нъ оногдоогђйд єнєє хэр гомдсоор яваа Аякс л тђђнтэй юу ч ярьсангђй. Одиссей тамын
єєр олон аймшигт зовлонтнуудыг ђзсэн боловч гэнэтхэн учиргђй айн зэвђђцэж бушуухан цагаан
гэгээ руу буцжээ.

Долоо дахь адал явдал бол сиренууд байсан юм. Далайгаар аялагсдыг уран тансаг дуугаараа уяраан
татаж єєрсдийн арал дээр буулгаад барьж иддэг махчингууд л даа. Одиссей тэдний аралд дєхєн
ирмэгцээ нєхдийнхєє чихэнд лааны тос цутгаж, єєрийгєє гол шурагт хђлђђлээд юу ч болж байсан
энэ арлын бараа тасартал намайг суллаж болохгђй шђђ хэмээн чанд захижээ. Ийнхђђ тэд нэгэн
аймшгийг ямар ч гарзгђй туулсан бєгєєд Одиссей хорвоогийи хамгийн уянгалаг яруу дууг сонсч
ђзсэн цорын ганц азтан болжээ.

Скилла, Харибда хэмээх аймшигт хоѐр мангасын хоорон дахь хоолойгоор гарсан нь найм дахь адал
явдал байлаа Скилла нь зургаан толгойтой, толгой бђр нь гурван эгнээ шђдтэй, арван хоѐр гартай
бол Харибда нь ганцхан том тєвєнх байдаг. Гэхдээ тэр ганц амаараа бђтэн хєлєг онгоцыг залгиж
чаддаг гэнэ.

Одиссей Харибдагаасаа Скилла нь арай гайгђй гэж ђзжээ. Тэр нь ч зєвдєж. Мангас зургаан амаараа
зургаан нєхрийг нь зууж аваад хоцорч, гэхдзэ хєлєг онгоц нь бђтэн гарсан гэнэ.

Ес дэх адал явдал Гелиос-Нарны арал дээр болжээ. Уг арал дээр бурханы ариун сђрэг болох долоон
хэсэг улаан бух, долоон хэсэг цагаан хонь бэлчиж байдаг аж. Зєнч мэргэний сануулсан ѐсоор
Одиссей нєхдєєсєє ариун сђрэгт гар хђрэхгђй гэсэн ам тангаргийг авч. Гэтэл гай газар дороос
гэгчээр яг єєдєєс салхилаад онгоц нь цааш явах аргагђй болчихов. Ингээд єлсгєлєнд автсан нєхєд
нь нэгэн удаа Одиссейг унтсан хойгуур бухын сђргээс сорчлон аваад эд бад хийчихжээ. Нядалгааг
харсан Гелиос-Нар хилэгнэн Зевс тэнгэрт хандаж: «Увайгђй зандалчдыг гэсгээн цээрлђђлэхгуй бол,
би харанхуйн оронд шургаж ђхэгсдийг гэрэлтђђллээ" хэмээн голлоллосон байна. Зевс ч аадар
шуурга дэгдээж, аянга цахилгааи нижигнђђлсэнд, далайн тохойд байсан нєхєд нь эрчит давалгаанд
залгиулан ор сураггђй болов. Одиссей ганцаар дђнзний бєєрєн дээр тэгнэн тэнгисийн давалгаанд
есен єдєр балбуулсны эцэст сая Калипсогийн аралд хђрсэн аж.

ёђгээр Одиссейн яриа єндєрлєнє.

Хаан Алкиной ч амласандаа хђрч, феакийн хєлєг онгоц тђђнийг нутагт нь хђргэнэ. Харин Одиссей
хєлгийн тавцан дээр гаруутаа бєх гэгч унтчихжээ. Итакагийн эрэг дээр ивээгч Афина нь тђђнийг
тослоо. «Сђйхээ самбаа чинь одоо л хэрэг болно доо. Зђсээ буруулан нуугдаад, хђђ Телемахаа
хђлэз!» гэж охин тэнгэр хэлээд тђђнд гараа хђргэтэл, манай баатар танигдахын аргагђй єтєл
хєгшин, гуйлгын ђђргэвч мєрлєсєн халзан євгєн болон хувирав. Энэ тєрхєєрєє арлын гђн руу явж,
сайхан сэтгэлт гахайчин євгєн Евмейнд очин хоноглох газар гуйжээ. Евмейд тэр Критээс яваа,
Трояд байлдаж байсан, Одиссейг таньдаг хэмээн ярьсанд гахайчин тђђнийг овоохойдоо урин
оруулж, чадал чинээгээрээ дайлж цайлан, сураггуй алга болсон хааныхаа хойноос халаглан
гашуудаж, хатан Пенелопа, ханхђђ Телемах хоѐрыг нь єрєвдєн, сђй тавиад буй хомхой харчуулыг
зђхэх аж. Дараа єдєр нь аяллаасаа эргэн ирсэн Телемах єєрєє тђђгээр хђрч ирэв. Мэдээж, бас л
Афинагийн явуулга шуу дээ. Тђђний нђдэн дээр Афина Одиссейг жинхэнэ тєрхєнд нь оруулахад,
эрхэмсэг, бардам дђрд нь биширсэн Телемах «Ингэхэд чи бурхан биш биз?» хэмээжээ. «ёгђй ээ, би
чиний эцэг байна» гэж Одиссей хариулах бєгєєд тэд тэврэлдэж цурхиран уйллаа.

Одоо тєгсгєл ойртож байна. Телемах хот руу явж, араас нь Евмей, ахиад л гуйлгачны дђрд хувилсан
Одиссей хоѐр дагана. Ордны босгоны дэргэд Одиссейн хєгшин нохой хорин жилийн турш сонсоогђй
эзнийхээ дууг таниад чихээ єргєн гђйж ирээд хєлийг нь налаад ђхэв. Одиссей ордондоо орж, сђйт
харчуулын шоолох, жанчихыг тэсвэрлэн явж тэднээс єглєг гуйна. Харчуул тђђнийг залуухан,
биерхзз гуйлгачинтай тулалдуулж зугаацах гэсэнд, Одиссей бзгдийн гайхлыг тєрђђлэн ганцхан
цохилтоор нам унагаж орхив.

Пенелопа євгєнийг сэм дуудан Одиссейн тухай сураг ажиг дуулаагуй биз хэмээн лавлахад «Сонссон,
тэр холгђй яваа, удахгђй ирнэ гэсэн» хэмээлээ. Пенелопа энэ ђгэнд итгээгђй ч, зочинд ђнэн
сэтгэлээсээ талархжээ. Хатан хаан хєгшин зарцдаа зочдын тоостой хєлийг унтахын нь ємнє угааж
єгєхийг тушаагаад, маргаашийн найран дээр байлцахыг урив. Зарц эмгэн тђмпэн авчирч, зочны
хєлииг угаахдаа шилбэн дээрх сорвийг нь анзаарчээ. Одиссей залуудаа зэрлэг гахайн анд явж
байгаад ийм шарх авсан сан. Эмгэний гар чичирч, "Чи Одиссей шив!" гэхэд наадхи нь, «Тийм ээ, би
байна, гэхдээ ђг дуугарч болохгђй шђђ. Тэгэх юм бол бђхнийг баллаж орхино» гэв.

Сђђлчийн єдєр боллоо. Пенелопа сђй тавигсдын найрын ширээ зассан танхимд уриад: «Энэ бол
миний амь ђрэгдсэн эр нєхєр Одиссейн нум. Хэн ђђнийг татаж, эгнђђлэн тавьсан арван хоѐр алман
сђхний цагариган нђхээр сумыг гарган харвана, тэр хђн миний эр нєхєр болно!» гэж зарлажээ. Зуун
хорин эр ээлж дараалан нум руу очсон боловч, ядаж ганц нь ч хєвчийг татаж хђчирсэнгђй ээ-
Харчуул энэ сорилтыг маргааш болтол хойшлуулъя гэлцэхэд, Одиссей мєнєєх гуйлгачныхаа
дђрээрєндийн босч: «Би нэг оролдоод ђзвэл болох уу? Надад ч бас хђч чадалтай явсан ђе бий шђђ»
гэв. Харчуул тээнэгэлзэхэд, Телемах зочныг ємгєєлж, «Би энэ нумыг євєлж авсан эзэн нь. Хэн
хђссэндээ єгєх эрхтэй. Харин ээж та, бидний энэ ажилд бђђ оролц» гэсэнд, Пенелопа ч явжээ.

Одиссей нумыг авч, хєнгєхнєєр татан тавихад сумны гичир жингэнэж арван хоѐр цагариг сђвлэн
гарч цаад хананд зоогдлоо. Зевс байшингийн дээгђђр аянга нижигнђђлэхэд, Одиссей нуруугаа
цэхлэн ханхайн бослоо. Тђђний дэргэд Телемах илд, жад хоѐр барин зогсчээ. «Би харвахаа
мартаагђй л байгаа юм байна. Одоо єєр нэг бай оноотохоѐ доо» гэнгђђтээ харчуулын хамгийн
увайгђй, тђрэмгий нэгнийг нэвт сђлбэв. «Та нар Одиссейг ђхсэн гэж бодсон уу? ёгђй шђђ, тэр
амьдаас амьд байна». Сђйт харчуул илдээ шђђрцгээсэн авч, Одиссей сумаа дуустал захаас нь хєєн
алаад, дараа нь ђнэнч Евмейн авчирч єгсєн жадаар шорлож гарав. Харчуул ордноор нэг таран
зуггахад Афина тэдний ухааныг балартуулж, Одиссей руу ирэх цохилтыг оновчгђй болгож байлаа.
Байшингийн голд хђђр овоорч, эзнээ харсан ђнэнч зарц нар баяр хєєр болцгооно.

Пенелопа харин юу ч сонссонгђй: Афина тђђнийг гђн нойронд автуулжээ. Хєгшин 'зарц нь тђђн рђђ
баяртай мэдээ дуулгахаар гђйн орж ирэв:

-Одиссей буцаж ирсэн, сђйт харчуулыг цээрлђђлсэн... Пенелопа иттэсэнгђй:

-Яалаа гэж дээ, єчигдрийн гуйлгачин хорин жилийн ємнєх Одиссейтэй огтхон ч тєсгђй байсан.
Харчуулыг бол яахав дээ, хилэгнэсэн бурхад л цээрлђђлээ бич.

«За яахав, хатан хаан тэгж муу санаалж байгаа юм бол, надад ганцааранд минь ор засчих даа» гэж
Одиссей єгђђлэв. Тэгэхэд Одиссейг таньсан гуравдахьтохиолдол болно. «Тэгье ээ, хааны унтлагын
єрєєний орыг зочны єрєєнд авчраад засаад єг дєє» гэж Пенелопа зарцдаа тушаахад, Одиссей
«Бђсгђй минь, чи юу ярина вэ? Тэр орыг байрнаас нь хєдєлгєж болохгђй. Хєлний оронд тослог
модны хєєс ивсэн шђђ дээ, би нэгэн цагт єєрийн гараар тэгж тогтоосон» гэж дуу алдлаа. Пенелопа
баярлан уйлж эр нєхрийнхєє тэвэрт ухасхийн очжээ. Энэ бол зєвхєн тэдний л мэдэх нууц байсан
хэрэг.

Алагдсан харчуулын тєрєл тєрєгсєд єшєєгєє авахаар зэвсэг хєдєлгєжээ. Одиссей, Телемах нар
зарим албатын хамт єєдєєс нь очиж цавчилдаж эхлээд байтал, Зевсийн хђчирхэг аянга цахилгаан
тэдний дунд нђргэлэн бууж, тэнгэрээс охин тэнгэр Афина: «Дэмий цус буу асгаруул, хорон санаа,
дайсагналаа орхи! хэмээн цангинуулав. Айн сђрдсэн хонзогногчид ч даруйхаи буцжээ.

Аянга эзэгнэгчийн ђр сад, охин тэнгэр Афина Паллада

Ард олныг хааны хђсэлтэй гагнаж єглєє гэсэн мєруудээр «Одиссейн ђлгэр» єндєрлєнє.

ОРЕСТИЙН ТҮҮХ

Эртний баатруудын эрин ђед хамтийн хђчирхэг хаан бол Аргосын захирагч Агамемнон байсан юм.
«Илионы тђђх»-д єгђђлснээр, Трояг бусниулан сђйтгэсэн их дайнд грекийн цэргийн ерєнхий
жанжин нь Агамемнон байсныг уншигч та мэдсэн билээ. Гэвч энэ баатар эрийн хувь заяа эмгэнэлтэй
бєгєєд хђђ Орестынх нь тђђх бђр ч аймшигтай. Тэд бол гэмт хэрэг ђйлдэж, амьдрал нь єєрийн
болоод бусдын ђйлдсэн нђглийн тєлєєс болсон хђмђђс.

Агамемноны эцэг Атрей эрх мэдлийн тєлєє тєрсєн ах Фиесттэйгээ тэмцэлдсэн аж. Фиест нь
дђђгийнхээ эхнэрийг єєртєє татсанд хорссон Атрей ахынхаа хоѐр бяцхан хђђхдийг алчихсан байна.
Тэгээд хђђхдђђдийн махаар хоол хийж огтхон ч сэжиг аваагђй эцгийг нь дайлсан гэдэг (Энэ аймшигт
зоогийн тухай Сенекагийи бичсэн «Фиест» хэмээх эмгэнэлт жђжиг байдагтай бид хойно танилцах
болно). Ийм жигшђђрт хэрэг сэдсэн тул Атрейн хэдэн ђед хараал хђрчээ. Фиестийн гурав дахь хђђ
Эгисф амьд гарч, харийн газар єсч бойжсон бєгєєд тђђний ганц хђсэл нь эцгийнхээ єшєєг авах
явдал байв.

Атрейн хоѐр хђђ Агамемнон, Менелай хоѐрыг бид «Илионы тђђх»-ээс нэгэнт мэдэх болсон шђђ дээ.
Ах дђђс Клитемнестра, Елена хэмээх эгч дђђ хоѐртой гэрлэсэн аж. Еленагаас болж Троягийн дайн
дэгдэхэд Агамемнон Герегийн их цэргийг авч хєдєлжээ. Гэтэл асар хђчтэй шуурга хєлєг онгоцуудыг
нь хорьчихсон байна. Мэргэч ђђний учрыг тайлахдаа Артемида бурхан амьд хђнээр, бђр
тодруулбал, Агамемноны охин Ифигениягаар тахилга єргєхийг шаардаж байна хэмээн тайлбарлаж
л дээ. Агамемнон эцэг хђний сэтгэлээс илђђтэй эр цэргийн жанжны ђђргээ єндєрт тавьж, охиноо
золигт гаргаад аяныхаа

мєрийг хєєсєн байна. Харин Аргост ђлдсэн эхнэр Клитемнестра нь охиныхоо єшєєг эцгээс нь
авахаар хатуу шийджээ.

Трояд дайн болж байх зуур єш хонзондоо буцалсан хоѐр хэн хэнээ олж, Фиестийн амьд ђлдсэн ганц
хђђ Эгисф, Клитемнестра хоѐр нууц амраг болцгоожээ. Ялсан Агамемноныг буцаж ирэхэд сайхь
хуйвалдагчид бђтээлгээр хучиж дараад сђхдэн алсан байна. Ингээд мань хоѐр Аргост хууль есны
хаан, хатан хоѐр шиг засаглан суух болж. Харин Агамемнон, Клитемнестра хоѐрын дундаас тєрсєн
бяцхан хђђ Орест амьд ђлдсэн бєгєєд эх нь Эгисфийн хонзонгоос айсандаа алс нутагт явуулсан
байна. Холын оронд Орест мєн л эцгийн єшєєг хэрхэн авахаа бодож єсчээ. Эцгийнхээ єшєєг
авахын тулд тєрсєн эхээ хєнєєнє гэдэг тђђнд аймшиггай байсан ч, Аполлон бурхан: «Энэ бол чиний
ђђрэг!» гэж хатуу сануулах ажаам.

Орест том бодоод єшєєгєє авахаар ирнэ. Балчир нялхаасаа нєхєрлєсєн анд Пилад нь тђђнтэй цуг
явах аж. Ингээд Орест хаан хатан хоѐр дээр очиж, аймшигт ђђргээ биелђђлдэг. Эхлээд, хойд эцгээ..
дараа нь тєрсєн эхээ алжээ.

Одоо энэ ђе дамжсан цусан єшєєний хэлхээг хэн ђргэлжлђђлэх билээ? Эгисф, Клитемнестра хоѐрт ђр
хуухэд байсангуй. Тэгтэл ч ес хонзонгийн бурхад Орестыг тарчлааж эхэлдэг. Орест ухаан солиорч
бђх Герег орноор хэрэн тонуучилж явсаар эцэст нь Аполлон бурханд очиж «Чи л намайг єшєєгєє ав
хэмээн ятгасан билээ. Одоо намайг энэ хонзонгийн нэхлээс аварч аль» хэмээн гуйдаг. Ингээд
бурхадын хооронд зєрчилдєєн ђђснэ. Бурхадын маргааныг хэн таслах билээ? Хђмђђс! Энэ нь угтаа
урьдын баримталж байсан эхийн тєрєл чухал гэдэг ђзэл зєв ђђ, шинээр баримтлах болсон эцгийн
тєрєл чухал гэсэн ђзэл зєв ђђ гэдгийг эцэслэн шийдэх явдал байв. Афины тєв талбайд ард олон
цуглаж эцгийн эрхт ѐсны ђзэл баримтлалыг сайшаан ђзсэнээр Орест сая хараалаас ангижирдаг.
Арай ДЭЛГЭРёёЛБЭЛ:

Эхний хэсэг болох <Агамемнон»-ы эхлэл тун євєрмєц. Аргос дахь хааны ордны оройд нэгэн харуул
сууж байна. Тэр боол арван жил ийн сууж буй аж. Троя эзлэгдсэн бол хажуугийн ууланд грекђђд
тђђдэг асаах ѐстой бегеед тэндээс харагдах хоѐр ууланд дараагийн тђђдэг асна. Энэчлэн галаар тђгэх
мэдээ уул дамжин явсаар Аргост ирэх ѐстой юм. Холын уулын оройд гал улалзахыг харсан боол
ухасхийн босч хатан хаан руу очоод, Троя эзлэгдсэнийг, Агамемнон айсуй явааг дуулгана.
Энэ мэдээ хотоор нэн тђргэн тђгж, Аргосчууд дайны гамшгийн тухай, Парисын увайгђй зангийн
тухай, Еленагийн хормой султайн тухай, золигт гаргасан Ифигениягийн тухай, одоо нэгэнт ялсан
хойно бђх зуйл сайн сайхан болох тухай дуулалдана. Найрал дууг зогсоход Клитемнестра ордноос
гарч ирээд: «Ариун шударга бђхэн ялдаг юм!» гэж зарлав. Цаад санаа нь бол: Троя эзлэгдлээ,
баатрууд айсуй, ариун явдалт бђхэнд аз тохионо, нђгэлтнђђд нђглийнхээ горыг амсана гэсэн ђг.

Ахин найрал дуу ђргэлжлэх зуур Агамемноны элч ирж, далайн хар шуурга болж, ялсан грекђђдийн
хђђр тэнгисээр нэг буцалж байсан тухай, гэсэн хэдий ч хаан эсэн мэнд эх нутагтаа ирж яваа тухай
дуулгана.

Удаан ургэлжилсэн найрал дууны эцэст Агамемнон олзлогдогсдын хамт хђрч ирнэ. Клитемнестра
тђђнд час улаан хивс дэвсч єгєхєд, Агамемнон «Би хђн шђђ дээ, улаан хивсээр зєвхєн бурхадыг л
хђндэтгэх ѐстой» гэнэ. Гэвч хатан тђђнийг ятган ђгэндээ оруулаад, улаан хивсэн дээгђђр алхах хааны
араас ордонд орохдоо: «Ай, хамгаас хђчит Зевс, залбирч гуйсан бђхнийг минь биелђђлж аль!»
хэмээн ац утгатай залбирал уншиж явна. Найрал дуу аюул гамшгийг ѐрлоно.

Гэнэтхэн чангаар хашгирах дуун гарсан нь Агамемноны олзолж ирсэн Троягийн гђнж Кассандра
аж, Нэгэн цагт Аполлон бурхан тђђнд сэтгэл алдаж, ид шид бэлэглэсэн юм. Харин Кассандра
бурханы хайр дурлалыг тђлхсэн тул мєнєєх ид шидэнд нь хэн ч итгэдэггђй авай. Тэрээр Аргосын
хааны гэр бђлийн єнгєрсєн, ирээдђйн аймшигт явдлуудыг харж байлаа. Цуст аллага, идђђлсэн нялх
жаалуудыг, цус болсон сђхийг, єєрийнхєє ђхлийг, эхийгээ цаазалж буй хђђг тэр харжээ. Яг тэр
агшинд тайзны араас Агамемноны орь дуу тавих сонсогдож: «Ай, юутай аймшиг билээ? ѓєрийнхее
гэрт сђхдђђлэх гэж ђђ? Ээ, чааваас! Ахиад сђх... Амь минь тасарлаа» гэх бархираан дуулдана.

Ордны голд Агамемнон, Кассандра хоѐрын хђђр хэвтэнэ. Тэдний дээрээс єнгийсєн Клитемнестра:
«Би худлаа ярьж, хуурсан юм. Одоо ђнэнийг хэлье. Энэ бол алагдсан охиныхоо тєлєє, олзолж
авчирсан татвар эмийн чинь тєлєє єшєєгєє авч байгаа минь!» гэж хашгирна. Найрал дуу тђђнийг
жигшинэ.

Клитемнестрагайн хажуунаас Эгисф босч ирээд: «Миний чадал, миний ђнэн мен, Фиест болон
тђђний хђђхдийн тєлєє авч буй миний єшєє хонзон!» гэж хэлэхэд, найрал дуун дундаас хотын єтгєс
сэлэм сугалан гарч ирээд Эгисф рђђ довтолно. Клитемнестра тэднийг салгаж: «Хђчин мехес амьтад
хуцацгааж л байг, бђђ хэрэгс. Бидний тавилан бол хаанчлах». хэмээснээр эхний жђжиг тєгсдєг.

«Гашуудлын тахилга» хэмээх хоѐр дахь жђжгийн ђйл явдал найман жилийн дараа єрнєж байна.
Орест єсч том болоод анд Пиладын хамт єшєєгєє авахаар ирнэ. Тэрээр Агамемноны шарилын
ємнє хђндэтгэл ђзђђлж, эцэгтээ ђнэнчээ илэрхийлж туг ђсээ тайрч тавина. Найрал дуу ойртох
чимээнээр тэд нуугдана.

Найрал дуу нь талийгаачийн шарил дээр ус, дарс, зєгийн балаар тахилга єргєхєєр ирэхйиг хэлэх
ажээ. Хэдий ђхсэн ч Агамемноноос Клитемнестра єнєє хэр айсаар явдаг, шєнє бђр хар дарж
зђђдэлдэг тул Орестын эгч Электра хийгээд шивэгчин талийгаачийн сђнсийг аргадуулахаар нааш
илгээсэн хэрэг. Бђсгђйчђђл Агамемнонд хайртай, Клитемнестра, Эгисф хоѐрыг ђзэн яддаг бєгєєд
Орестын ирэхийг тэсч ядан хђлээдэг аж «Орест л ирж эцгийн минь єшєєг аваасай!» гэж Электра
залбираад, шарил дээр тавьсан туг ђсийг олж харна. Арай ирчихсзн юм биш байгаа? Булшны
хажууд буй шинэхэн мєрийг гишгэж ђзвэл Электрагийнхтай яг таарч байлаа. Электра бусад
тахилчийн хамт гайхан алмайрна. Яг энз ђед Орест гарч ирнэ.
Анхандаа Электра дђђгээ мєн гэдэгт итгэжчадахгђй байсан ч, Орест: «Энд тавьсан ђсийг чи миний
толгойд бариад ђз хаанаас хайчилж авсан нь харагдах вий. Миний энэ нємрєгийг хар, чи єєрєє
намайг жаахан байхад нэхэж єгєє биз дээ?» хэмээнэ. Эгч дђђ хоѐр тэврэлдэж: «Одоо бид хамт байна,
бидэнтэй ёнэн шударга хамт байгаа, бас бидний дээр Зевс бий!» хэмээн зоригоо чангалж, бурхадаас
тусламж хђсэв. Энэ ђед Клитемнестрад єєрєє эр, эм хоѐр могой тєрђђлж, могойнууд цээжийг нь
хатгаж байна гэж зђђдлэгдсэнд «Тэнгэр минь, энэ ердєє л зђђд байгаасай» гэж залбирна.

Орест, Пилад хоѐр явуулын хуний маягаар хувцаслаад ордны ђђдийг тогшино. Тэдэн рђђ
Клитемнестра гарч ирнэ. «Би Фокидаар дайрч ирсэн хун л дээ. Орест ђхсэн, хэрэв хђсвэл ирж
чандрыг нь аваарай гэж надаар хэлђђлсэн юм» гэж Орест тђђнд хэлэхэд Клитемнестра дуу алдана.
Тэр хђђгийнхээ араас гашуудах бєгєєд Эгисфээс аврах гэсэн ч, ђхлээс хаацайлж чадсангђйдээ
халаглана. Хэн болохоо таниулаагђй Орест Пиладын хамтаар ордонд орно. Орестыг асарч байсан
хєгшин хэрхэн угжиж, єлгийдєж бђђвэйлдэг байснаа ярин уйлахад, єєр нэг эмгэн «Наад нулимсаа
арч, ђхээгђй ч байж мэднэ» хэмээн зандарна. Энэ ђед найрал дуучид Зевсэд хандан тусламж хђсч,
Орестод: «Хатуу чанд бай, хэрэв эх чинь «хђђ минь!» гэх юм бол, єєдєєс нь «эцэг минь!» гэж
хариулаарай» гэцгээнэ.

Эгисф гарч ирээд баярт мэдээнд итгэх эсэхээ мэдэхгђй холхиж байгаад ордон руу орно. Гэнэт
ордноос ноцолдох, орилж хашгирах чимээ гарна. Клитемнестрагийн араас Орест, Пилад нар илд
барин гарч ирнэ. Хатан хаан цээжээ ярж «Энэ хєхєєр би чамайг тэжээж байсан, эндээ чамайг
тэврээд бђђвэйлдэг байсан. єрєвдєєч!» гэв. Орест тээнэгэлзэж, «Пилад, би яах ѐстой вэ?» гэсэнд, энэ
мєчийг хуртэл нэг ч ђг дуугараагђй Пилад «Аполлоны зарлиг, чиний тангараг яах билээ?» гэнэ.
«Хувь тавилан намайг нєхрєє алахад хђргэсэн юм!» гэж Клитемнестра хашгирна. «Намайг ч бас
хувь тавилан л чамайг алахад хђргэж байна» гэж Орест хариулна. «Хђђ минь, чи тєрђђлсэн эхийгээ
алах гэж ђђ?» - «Чи єєрєє єєрийгєє л алсан» - «Эхийн чинь цус чамайг єршєєхгђй дээ!» - «Эцгийн
цус бђр ч аймшигтай байх юм». Орест эхийгээ цаазлахаар ордон руу авч орно.

Ордны дотоод байдал. Клитемнестра, Эгисф хоѐрын цогцос дээгђђр Орест Агамемноны цус нэвчсэн
бђтээлгийг хаяна. Одоо тэрээр єєр руу нь єш хонюнгийн бурхад айсуйг мэдрэх аж. Орест:
«Эцгийнхээ єшєєг авч эхээ алахыг Аполлон надад тушаасан. Аполлон намайг энэ цуст нђглээс
ариулна гэж амалсан. Би тђђний зђг явлаа. Та бђхэн миний уй гашууны гэрч болоорой» хэмээгээд
явна. ёђгээр хоер дахь эмгэнэлт жђжиг тєгсєнє.

«Орестын тђђх»-ийн гурав дахь хэсэгт Аполлон Орестод туслахаа амлаад Афина бурхан руу
зугтахыг зєвлєдєг. Орест ч тийшээ зугтана.

Клитемнестрагийн сђнс гарч ирээд, єш хонзонгийн охин тэнгэрђђдийг дуудаж, «Миний шарх энэ
байна, миний цус энэ урсч байна, тэгэхэд та нар унтаж байх юм. Хаа байна, та нарын нєгєє єшєє
хонзон чинь?» хэмээн чарлана. єшєє хонзонгийн бурхад Аполлоныг зђхэж «Чи нђгэлт алуурчныг
ємгєєлж, мєнхийн ђнэнийг гажуудуулж байна» гэхэд Аполлон тэдэнтэй маргалдана. «Тэр эхийгээ
алсан!» - «Тэр чинь эр нєхрєє алсан - «Эр нєхєр, эхнэр хоѐр ямар хђйн холбоотой биш дээ. Эхийгээ
ална гэдэг эр нєхрєє алахаас аймшигтай гэмт хэрэг» - «Нєхєр бол эхнэрийнхээ хууль ѐсны хамаатан
садан, хђђ бол эхдээ жам ѐсны хамаатан садан. Хууль бол хаа ч нэг л байдаг. Байгалийн жам бол гэр
бђл, нийгэм доторхиос илђђ нандин шђтээн биш. Зевс Гератай гэрлэхдээ тэгж номлосон юм» - «За
яахав, чи залуу бурхадын ззлийг баримтал, бид бол хуучин бурхадаа дагана аа». Ингээд тэд Афин
руу явцгаав. єш хонзонгийн бурхад Орестыг хєнєєхєєр, Аполлон туунийг аврахаар явсан хэрэг.
Орест Афины сђмийн ємнє Афинагийн баримлыг тэврээд сууж байна. ѓш хонзонгийн бурхад тђђнд:
«Чи тєрсєн эхийнхээ цусыг урсгасан. Тиймээс чамайг хаа ч явсан бид дагаж, цусыг чинь урсгаж явах
болно. Тамд очсон ч бид чамд амар заяа ђзђђлэхгђй» гэлцэнэ. Тэгэхэд Афина сђмээсээ гарч ирээд:
«Би та нарыг шђђхгђй. Хэнийг нь буруутгана, тэр ард олны дайсан болно. ёђнийг би хђсэхгђй
байна. Афин хотын хамгийн ухаалаг иргэд л ђђнийг хийдэг» гэхэд найрал дуучид тђгшђђртэйгээр:

-Бурхад биш, хђмђђс шийдэх гэж ђђ? хэмээнэ. Шђђгчид болох Афин хотын ахмадын зєвлєл гарч
ирнэ. Тэднийг Афина бурхан дагажээ. Тэдний ємнє єш хонзонгийн бурхад, нєгєє талд нь Орест,
Аполлон бурхны хамт суужээ. Ийнхђђ хоѐр дахь, гол маргаан дэгдэнэ. «Чи эхийгээ алсан» -«Харин
тэр эр нєхрєє алсан юм» - «Нєхєр эхнэртээ тєрсєн ах дђђ нь биш шђђ дээ» - «Тийм эхийн хувьд би
бас л тєрсєн хђђ нь биш» - «Тэр бђрэлдсэн савнаасаа татгалзаж байна». Энэ маргаанд Аполлон
хєндлєнгєєс оролцож, «Тђђний зєв шђђ дээ. Эцэг хђн хђђдээ эхээс илђђ ойрын тєрєл. Эцэг л ђрийг
боловсруулдаг-, эх бол ердєє л тээж тєрђђлдэг. Эцэг хђн эхгђйгээр хђђхдээ тєрђђлж болно, худлаа
гэвэл та нарын ємнє эхийн оролцоогђйгээр Зевсийн толгойноос тєрсєн Афина бурхан зогсч байна!»
хэмээнэ. Афин хотын ахмадууд хоѐр аяганд чулуу хийж саналаа хураав. , Хар цагаан чулуудын тоо
яг тэнцжээ. «Тэгвэл би саналаа єгье. Би Орестыг зєвтгєхийн талд байна. Эцгийн тєрєл эхийнхээс
дээгђђр гэдэг тал дээр гэсэн ђг шђђ дээ» гэж охин тэнгэр Афина єгђђлэв.

Аполлон ялж, Орест талархаж тайзыг орхино. Афина бурханы ємнє єш хонзонгийн бурхад ђлдэв.
Тэд яах болж байна аа? Эртний ѐс заншлыт огоорсон Афин хотынхонд єлсгєлєн, тахал, ђхэл
нђђрлђђлэх ђђ? Цэцзн цэлмэг Афина ђђний хариуд:

Хэрэггђй, єршєєл гэдэг хонзогнолоос хавьгђй дээгуур юм Афины газар нутагт ђржил шим, гэр бђлд
олон хђђхэд, тєр улсад бат бэх байдал соѐрх. Цусан єшєє хонзонгийн шнжин хэлхээ улс орныг
самууруулж гаднын дайснаас 6иеэ хамгаалах чадваргуй дорой болгож баЙна.-Афинчуудад
нигђђлсэигуй ханд, тэд та нарыг єршєєлт ариун бурхад хэмээн нэрлэх болно» гэж хэлснээр дуусна,

ЭДИП ХААН

Энэ бол ђйлийн ђр хийгээд эрх чєлєєний тухай, хђний эрх чєлєє гэдэг юу хђссэнээ хийхэд
бус, харин хђсээгђй зђйлийнхээ тєлєє хариуцлага хђлээхэд оршдог гэдгийг харуулсан эмгэнэлт
зохиол юм.

Фивийн хот улсад Иокаста нэрт хатан хаантай Лаий нэрт хаан засаглан сууж байлаа. Дельфид суугч
нэгэн мэргэн хђн тђђнд *Хэрэв хатнаас чинь хђђ тєрвєл, чи тђђний гарт амь ђрэгдэнэ. гэсэн аймшигт
ѐрыг зєгнєн хэлсэн юм байж л дээ.

Тиймээс Лаий хђђгээ тєрмєгц эхээс нь салгаж буйд нутгийн малчинд аваачиж єгєєд уулын зэрлэг
араатны идэш болгохыг тушаажээ.

ѓнєєх малчинд хђђ єрєвдєм хайран санагдсанд уулархаг нутагт очсоноо хєрш Коринфийн хаант
улсын албат єєр нэгэн малчинд жаалхђђг бэлэглэчихэв. Тэгэхдээ хааны хђђ гэдгийг нь ер
дурссангђй. Нєгєє малчин ч жаалхђђг эзэн хаандаа хђргђђлсэн байна. Коринфийн хаан угаас ђр
хђђхэдгђй юмсанж. Тэгээд хђђг ђрчилж аваад угсаа залгамжлах ханхђђ мэтээр л хђмђђжђђлжээ.
Тђђнд Эдип гэдэг нэр єгсєн байна.

Эдип хђчирхэг, ухаалаг хархђђ болжээ. Тэр єєрийгєє Коринфийн хааны хђђ л гэж боддог байв. Гэвч
тђђнийг єргємєл гэлцдэг хов нэг л єдєр чихэнд нь хђрэлгђй яахав.
Эдип хавь орчиндоо гайхагдсан Дельфийн мэргэч дээр очиж єєрийгєє хэний хђђ болох талаар
асуужээ. Хариуд нь Дельфийн мэргэн хђн *Чи хэний ч хђђ байлаа гэсэн тєрсєн эцгээ алж, тєрсєн
эхтэйгээ гэрлэх тавилантай юм байна хэмээжээ. Эдип золтой л ухаан алдчихсангђй.

Тэгээд Коринф руу буцаж очихгђй, харсан зђгрђђгээ тэнђђчилье гэж шийдэв.

Олон замын бэлчирт сђйх тэргэнд тухалсан цєєвтєр бараа бологсод бђхий ихэмсэг євгєнтэй
таарчээ. Эдип зам тавьж єгєєгђй тул євгєн тђђнийг бэрээдээд авч.

Хариуд нь Эдип барьж явсан таягаараа цохитол євгєн ђхэдхийн унажээ. Бараа бологсод нь Эдип
рђђ дайрч бага зэрэг зодоон болсны эцэст нэг нь амь зулбан, бусад зарц нь нам цохиулсан байна.
Хээрийн замд иймэрхђђ явдал элбэг тохиолдох тул Эдип ч цааш замаа хєєжээ. Тэр явсаар Фивийн
хотод хђрэв.

Уг хотод аюул нђђрлээд байлаа. Хотын дэргэдэх уулан дээр арслангийн биетэй эмэгчин Сфинкс
ђђрэлж, замаар єнгєрсєн хђн бђрээр оньсого таалгаж чадахгђй бол тасчин иддэг байжээ. Хаан Лаий
нь мэргэн хђнээс тусламж гуйхаар яваад замдаа ђл таних хђний гарт алагдсан гэнэ. Сфинкс Эдипээр
єглєє 4 хєлтэй, єдєр 2 хєлтэй, орой 3 хєлтэй. тэр юу вэ? гэсэн оньсого таалгах бєгєєд Эдип *Энэ
бол хђн. Нялхдаа мєлхдєг, дараа нь 2 хєлєєрєє алхдаг, хєгшрєхєєрєє таяг тулдаг* гэж хариулна.
Дийлдсэн Сфинкс хадны оройгоос хавцал руу унаж ђхсэнээр Фив хот энх амгалан болжээ. Ард олон
баяр хєєрт умбаж, Лаийн бэлбэсэн гэргий Иокастаг тђђнд хатан болгон єгч, Иокастагийн дђђ
Креонт тђшмэл нь болов. Олон жил єнгєрсєн хойно Фивд бурхны цээрлэл ирж, аймшигт тахал
дэгдэн мал амьтан нь хиарч тариа нь ганд цохиулжээ. Ард олон Эдипт хандан *Чи мэргэн ухаантай
сан биш билђђ? Нэгэн цагт биднийг аварсан шигээ одоо дахин аварч аль хэмээв.

Софоклын эмгэнэлт жђжгийн ђйл явдал ард олон ийн гуйж байгаагаар эхэлдэг бєгєєд Эдип хаан
цугласан олны ємнє гарч ирнэ.

*Би Креонтыг Дельфийн зєнч мэргэнээс зєвлєгєє авахуулахаар илгээсэн гэнэ. Зєнч мэргэн *Энэ бол
хаан Лаийг алсаных нь тєлєєх бурхны гэсгээл. алуурчныг олоод цээрлђђл гэж хэлсэн аж. Ингэхэд
яагаад єнєєг хђртэл хааныг алсан хђнийг хайгаагђй байдаг билээ? гэвэл хђмђђс *Тэр ђед цєм
Сфинксийн тухайд л шаналж байсан юм хэмээжээ.

За тэгвэл одоо энэ хэргийг би биечлэн шийдэх болно гэж Эдип хаан мэдэгдлээ.

Ингээд Лаийг алсан хђнийг олоод алив бђхнээс тусгаарлаж, холын хязгаарт цєлєн бурхадын хараал
идђђлэх тухай хааны зарлиг гарчээ. Чухамдаа єєрийнхєє эсрэг ийн зарлигдаж буйгаа тэр яахин
мэдэх билээ?

Фивд сохор Тиресий гэгч ђзмэрч аж тєрдєг байжээ. Эдип хаан тђђнээс алуурчны тухай асуухад

Тиресий: *Надаас бђђ ђђнийг асуу. Тэглээ гээд сайн юм болохгђй гэв.

Эдип ђђнд нь байж ядан уурлаж

*Тэгвэл чи єєрєє энэ аллагад оролцсон байх нь ээ? гэвэл

Тиресий дђрсхийн ёгђй шђђ. Тиймдээ тулах юм бол алуурчин нь чи. ѓєрийгєє л цаазал, гэжээ.
Эдип: Ингэхэд арай Креонт хаан ширээнд санаархаад чамаар ингэж хэлђђлж байгаа юм биш биз?
гэвэл Тиресий: Би Креонтод ч, чамд ч ђйлчилдэггђй, ариун бурханд л зђтгэдэг. Би сохор. чи
хараатай. Гэхдээ л чи ямархан нђгэл дунд хутгалдсанаа хэн чиний эцэг эх болохыг олж харахгђй л
явна гэв.

Эдип: Энэ чинь юу гэсэн ђг вэ?

Тиресий: ѓєрєє таал даа.Чи далд битђђ оньсого таахдаа гарамгай сан.

Ингээд Тиресий яваад єгчээ.

Хђмђђс хэн алуурчин нь юм бол... Эдип гэж ђђ дээ. ёгђй дээ. итгэхийн аргагђй юм гэлцэнэ. Эдип
єєрийг нь урвагч хэмээн сэжиглэж буйг сонсоод ихэд бухимдсан Креонт ордонд орж ирнэ.

Креонт: Чиний хаан ширээ надад ямар хэрэгтэй юм бэ? Хаан бол эрх мэдлийнхээ боол шђђ дээ.
Харин над шиг хааны шадар туслах байх нь хавьгђй дээр

Эдип тэр 2 хорон ђг чулуудалцана. Тэдний их дуугаар Эдипийн хатан Иокаста гарч ирэхэд

Энэ намайг хуурмаг зєнчдийн ђгийг ашиглан хєєн зайлуулах гэж байна хэмээн Эдип хэлнэ.

Хариуд нь Иокаста: Бђђ итгэ.Зєн билгэ, мэргэ тєлєг бђгд худал байдаг юм. Лаийг тєрсєн
хђђгийнхээ гарт ђхнэ гэж зєгнєсєн. Гэвч бидний хђђ нялхдаа ууланд араатны идэш болсон юм.

Харин Лаийг их замын бэлчирт ђл таних тэнэмэл хђн алсан гэж ярив.

Эдип: Их замын бэлчирт гэнэ ээ? Хэзээ хаана? Лаий ямар тєрхтэй хђн байсан бэ?

Иокаста: Дельфи хђрэх замын бэлчирт, чамайг манай хотод ирэхээс ємнєхєн. Гадаад тєрхєєрєє бол
Лаий буурал цэх нуруутай. ер нь чамтай маш адил байсан шђђ.

Эдип: Яасан аймаар юм бэ? Надтай яг адил явдал тохиолдсон шђђ дээ. Арай би тэр тэнэмэл эр нь
юм биш байгаа. Гэрч ђлдсэн ђђ?

Иокаста: Ганц гэрч л бий. Тэрхђђ гэрч болох хєгшин малчны араас элч зарсан гэх нь тэр.

Эдип догдолсондоо байж ядна.

Тэгтэл жђжгийн ђйл явдалд эргэлт гарна.

Тайзан дээр нэг ђл таних эр гарч ирсэн нь хєрш Коринф улсаас ирсэн элч ажээ.

Хаан нь нас барсан тул коринфчууд Эдипийг хаан ширээ залгамжлуулахаар дуудсан хэрэг. Эдип
хємсєг зангидан* ёнэхээр л зєн билгэ гэдэг худал ажээ. Намайг тєрсєн эцгээ ална гэсэн, хаан аав
минь гэтэл єєрийн ђхлээр єєд болжээ. Гэхдээ намайг эхтэйгээ гэрлэнэ гэсэн юм байна шђђ. Хатан
ижийгээ амьд дээр нь би Коринф руу буцаж болохгђй нь гэж єгђђлэв. Коринфын элч:

Хэрэв ђђнээс болоод явахгђй гээд байгаа бол тайвшир. Чи тэдний тєрсєн хђђ биш. ѓргємєл шђђ
дээ. Би єєрєє чамайг нялхад чинь хааныдаа аваачиж єгсєн юм.
Эдип: Хєєе эхнээр. Арай тэр нєгєє Лаийн дэргэд байсан малчин чинь биш байгаа? Шалавлаач?
Ингэхэд би хэний хђђ болж байна аа гэж дуу алдлаа.

Харин Иокаста бђхнийг таамаглажээ. Тэгээд Эдипт мэдэх гэсний хэрэггђй. Чамд л муу юм болно
гэж хэлээд хатан хаан ордон руугаа явав.

Найрал дуучид: -Магадгђй Эдип лусын дагины ч юм уу ууланд нярайлсан бурханы хђђ байж болно
шђђ дээ. гэж дуулалдана.

Гэвч ђгђй ажээ. Хєгшин малчныг авчрахад Коринфын элч тђђнд

-Чиний надад єгсєн нялх жаал чинь энэ шђђ дээ гэж Эдипийг заан хэлэв.

Тэгэхэд нь єнєєх малчин Миний нђдэндээр Лаийг алсан хђн энэ мєн байна гэж дотроо боджээ.Тэр
энэ тухайгаа хэлэхийг хђсээгђй боловч Эдип мэдэхээр зђтгэнэ.

Эдип: Тэгээд хэний хђђ байсан юм бэ?

Малчин хариуд нь Лаий хааны хђђ байсан юм. Хэрэв энэ бђхэн ђнэн бол чиний тєрсєн чинь нђгэл
байж, бидний чамайг аварсан ч бас нђгэл байж дээ гэж євгєн малчин хариуллаа.

Одоо л Эдип бђхнийг ойлгожээ. Хђн болж тєрснєє би харааж байна. Гэрлэснээ бас харааж байна
гэж чарлаад ордон руугаа гђйв.

Найрал дуу:

Хђний єндєр хэргэм зэрэг гэж хоосон ажээ. Хорвоо дээр аз жаргалтай хђн алга. Эдип мэргэн, Эдип
хђчирхэг хаан байлаа.Одоо тэгтэл хэн болж таарав? Эцгийнхээ алуурчин. Эхийнхээ амраг гэх
аж.Ордноос хиа гђйн гарч ирэв. Муу мэдээ:

Эдипийн эх, хатан Иокаста єєрийгєє боомилж ђхжээ.Байж ядсандаа Эдип хатныхаа алтан тээгийг
аваад єєрийн нђгэлт муу ђйлийг харахгђйн тулд нђд рђђгээ хатгасан байна.

Ордны хаалга дэлгэгдэхэд Эдип цус бялдсан нђђртэй гарч ирнэ.Эдип: Би биш хувь заяа ингэж
шийдлээ. Би єєрийгєє яллалаа. Лаийг алсан алуурчныг хєєж цєлсђгэй. эхийгээ эзэгнэсэн
шившигтний нђдийг сохолсугай гэж тэр хашхирав.

ёнэнч Креонт урьдын гомдлоо мартанЭдипийг ордондоо ђлдэхийг гуйж, Дотно хђнийхээ зовлонг
дотно хђмђђс л харах эрхтэй байдаг хэмээлээ.

Гэвч Эдип єєрийг нь цєллєгєд явуулахыг гуйж, хђђхдђђдтэйгээ салах ѐс хийлээ.

Би та нарыг харахгђй байна. гэвч та нарыгаа юутай их єрєвдєнє вэ? гэж Эдип цурхиран уйлдаг.
Эдипийн цус холилдсон гутамшигт гэрлэлтээс 2 хђђ, 2 охин тєрсєн аж.

Гэвч тэдний тухай энд єгђђлдэггђй. Харин Эдипийн нэг охин Антигонагийн тухай Софокл бас нэгэн
эмгэнэлт жђжиг бичсэн юм.

Эдип хаан жђжгийн тєгсгєлийн ђгсийг найрал дуу ийн дуулна.

Эх орон нэгт Фиванчуудаа.

Эдип хааныг харцгаа л даа.

Бэрх хэцђђ оньсгыг таагч, хђчирхэг хаан

Бид бђгдээрээ л тђђнийг атаархан харж байсан биш ђђ?

Амьдралынх нь тєгсгєл ирээгђй байгаа хђнийг, тэгэхээр

Аз жаргалтай хэмээн дђгнэж болохгђй нь байна шђђ.

МЕДЕЯ
ЭМГЭНЭЛТ ЖҮЖИГ Х.Т.Ө 431
Эртний Герегийн домог ђлгэруудийг Аргонавтуудын, Фивийн, Троягийн, Одиссейн цуврал ђлгэрђђд
гэж хуваадаг. «Илионы тђђх» нь Троягийн, «Эдип хаан» нь Фивийн ђлгэрээс сэдэвлэсэн болно. Бид
аргонавтуудын тухай Аполлонийн зохиолоос хойно мэдээд авчих тул, мєнхђђ цуврал ђлгэр доторхи
хамгийн эмгэнэлтэй нэгэн тђђхээр Эврипид ямар жђжиг бичсэнтэй танилцъя.

Колхида нутгийг Нарны хђђ хђчирхэг хаан захиран суудаг байжээ. Тђђний охин Медея хосгђй ид
шидтэн боловч эцгийнх нь эрдэнэ болсон алтан нэхийнд санаархаж ирсэн аргонавтуудын удирдагч
Ясонд сэтгэл алдахгђй байж чадсангђй. Дурлалдаа хєтлєгдсєн Медея галаар тургигч бухыг
буулганд оруулан тариа тарьж, алтан нэхийг сахигч аймшигт дууг номхотгоход нь Ясонд ид
шидээрэз туслана. Ингээд нэхийг авсных нь дараа Медея Ясоны хамт зугтаж, араас нь хєєсєн
нэхђђлђђдийг саатуулахын тулд тєрсєн дђђгийнхээ амийг хєнєєн цогцсыг эрэг дагуу тасчин хаядаг.
Колхидынхон ханхђђгээ оршуулахаар ђлдээд тэднээс хоцрох аж.

Ясоны хууль ѐсны эээмшил нутаг Иолк-д холын хамаатап Пелий нь хаанчилж байж. Пелий эр
нєхєрт нь муу юм хийх вий гэсэндээ Медея Пелийн охидыг мэхэлж «даруйхан сэхээн амь оруулж ид
шидээ харуулна» хэмээгээд эцгийг нь хєнєєлгєнє. Гэвч Пелийг алагдсаны дараа тђђнийг сэхээхээс
татгалзаж, тєрсєн эцгийнхээ амийг бђрэлгэсэн охид цєлєгдєнє. Ингэлээ гээд ч Ясон хууль ѐсны
эрхээ эдэлж хаан ширээнд сууж чадсангђй. Иолкынхон харийн шидтэн эмд дургђйцэн босч, Ясон,
Медея нар хоѐр бяцхан хђђхдийн хамт Коринф руу зугтжээ. Коринфын хаан єндєр настайн дээр
угсаа залгамжлах хђђгђй тул Ясоныг охинтойгоо гэрлђђлэхийг хђсчээ. Инжинд нь хаант улсаа єгєх
бєгєєд мэдээж хэрэг, шидтэн эхнэрээ орхисон нєхцєлд энэ санал баталгаажих аж. Ясон уг саналыг
хђлээн авсан нь тэр єєрєє ч Медеягаас эмээх болсных биз ээ. Ясон хоѐр дахиа хуримлаж, Коринфын
хаан Медеяг газар нутгаасаа хєєжээ. Медея луу хєллєсєн сђйх тэргээр Афин руу дђрвэхдээ
хђђхдђђддээ «Хойт эхдээ энэ нємрєг, толгойн алтан нэхээст алчуур хоѐрыг хуримын бэлэг болгож
миний ємнєєс гардуулаарай» гэсэн ѐсоор Ясоны хђђхдђђд Коринфын гђнжид бэлгийг єргєн.
Тэдгээрт галт хор шингээсэн байсан тул залуу гђнж болон євгєн хаан ордонтойгоо тђймэрт єртєж,
хђђхдђђд сђмд орогнохоар гђйлддэг. Бухимдаж цухалдсан коринфчууд хђђхдђђд руу чулуу
нђђлгэсээр алжээ. Харин Ясонд чухам юу тохиолдсоныг хэн ч ђл мэднэ.

Уг домог ийм юм. Эл домгийн улмаас коринфчуудыг нялх хђђхэд алагсад гэцгээдэг байв. Тэд энэ
жигшђђрт нэрээс ангижруулж єгєхийг, Ясоны хђђхдђђдийг коринфынхон биш, харин Медея єєрєє
алсан гэж жђжигт ђзђђлэхийг Афины яруу найрагч Эврипидээс хђсч л дээ. Итгэмээргђй аймшигт
тђђх зохиох хэрэг гарсан нь лавтай. Гэвч Эприпидийн авьяас билиг коринфчуудыг ђђрд цагаатгасан
юм.
«Ясоны сууж явсан тэр хєлєг онгодыг зангидсан нарс модод хэзээ ч огтлогдоогуй сон бол доо...»
гэж Медеягийн асрагч эх ђглэж байгаагаар эмгэнэлт жђжит эхэлдэг. Ясон хааны гђнжтэй гэрлэхээр
болсон тухай дєнгєж сая сонссон Медея тайзны ард орь дуу тавин, Ясоныг, єєрийгее, хђђхдђђдээ
хараан зђхэж байна. Тђгшђђртэй найрал дуу зогсоход, Медея гарч ирнэ.

«Эр нєхєр минь миний хувьд бђх юм байсан. Одоо надад юу ч алга. Ай хєєрхий эм хђний гашуун
хувь заяа гэж! Эмэгтэй хђнийг харийн газарт цєлж, сђй бэлгээр арилжиж, эзэн ноѐныг нь тђђнд
онооно. Хђђхэд тєрђђлэх гэж бид, эрчђђл дайн тулаанд шархаддагаас дутуугуй євдєж зовно, энэ
зовлонгоосоо зугтах юм бол насан ђђрд шившиглэгдэнэ... Та нар цєм орон нутагтаа, олуулаа байна.
Харин би орь ганцаар» гэж тэрээр коринфын найрал дуучдад хэлнэ. Тэгтэл ч Коринфын євгєн хаан
гарч ирж, даруйхаи газар нутгийг нь орхин явахыг шаардана. Медея хаашаа явахаа мэдэхгђй байгаа
тул, шийдвэр гаргах ганц хоногийн хугацаа олгохыг гуйна. Хаан зєвшєєрєєд явж одно. «Тархи нь
ширгэсэн амьтан!» гэж Медея араас нь єгђђлээд, «Хаачихаа би мэдэхгђй байгаа нь ђнэн ч, та нарыг
яавч амьд ђлдээхгђйгээ сайн мэдэж байна» гэлээ.

Ясон гарч ирж, маргаан дэгдэнэ.

«Бухын эвэрт шордогдохоос, лууны аманд єртєхєєс, бас Пелийгээс би л чамайг аварсан биз дээ?
ёђрд хэн хэндээ ђнэнч явна гэсэн ам тангараг чинь хаа байна? Одоо би хаачих юм бэ? Колхидад
дђђгийн минь чандар, Иолк-д Пелийн чандар бий. Чиний эндхийн нєхєд миний дайснууд. Ээ, Зевс
тэнгэр минь, хуурамч алтыг бид ялгаж таньдаг мєртлєє хуурамч хђнийг яагаад таньж болдоггђй юм
бэ?» гэх Медеягийн угэнд Ясон: «Намайг чи биш, чамайг тийм алхмууд хийхэд хєтєлсєн хайр
дурлал аварсан юм. Тиймээс би чамд ямар ч єргђй. Тэгээд ч чи зэрлэг будуулэг Колхиддаа биш,
бидний хэн хэнийг маань алдаршууулан дуулж чадах Герегт байна. Чамаас тєрсєн хђђхдђђдийнхээ
тєлєє л би ахин гэрлзж байна. Одоо бол тэд хэн ч биш байгаа, миний шинэ ордонд харин аз
жаргалтай єсєцгєєх болно» гэж хариулна. «Эхийнхээ ийм их зовлонгийн ђнээр тэд жаргаж яах юм
бэ?» «Ээ чааваас, эм хђний оролцоогђйгээр хђмђђс тєрдєг байсан ч болоосой. Тэгсэн бол энэ хорвоо
дээр муу муухай юм хавьгђй цєєн байхсан!».

Найрал дуу хайр дурлалын бђхий л сайн, муу ђр дагаврын тухай дуулна.

Медея аймшигт ђйл хэргээ гђйцэлдђђлснийхээ дараа хаачих вэ хэмээн эргэлзэж суух ђеэр афины
хаан Эгей мэргэн хђнд очиж, яагаад ђр хђђхэдтай болохгђй байгаагийнхаа учрыг асуугаад буцаж
явжээ. Мэргэн хђн тоймтой хариу хэлсэнгђй аж. Харин Медея тђђнд: «Хэрэв намайг Афиндаа
орогнуулах юм бол, чи ђр хђђхэдтэй болно» гэж андгайлна. Эгей хђђтэй болно, хђђ ньТесей нэрт
баатар эр байх болно, мєнєєх хђђ нь Медеяг хожим Афинаас хєєнє гэдгийг, тэр ч байтугай Тесейг
ђхлээ гэсэн хуурмаг мэдээ сонсоод Эгей тэнгис руу ђсрэн амиа хорлох тавилантайг ч Медея нэгд
нэгэнгђй мэдэж байжээ. Энэ тухай гэхдээ ер ам ангайхгђй бєгєєд Эгей «Чамайг Афинаас хєєх юм
бол, би єєрєє ђхэмз!» хэмээн тангараглана. Энэ амлалт л Медеяд хэрэгтэй байжээ. Эгей хђђтэй
болно, харин Ясон аль ч эхнэрээсээ ямар ч хђђхэдгђй хоцорно. «Би Ясоны ђр ундсийг тасална!» гэж
Медея андгайлна.

Одоо ажлаа бодох цаг. Юуны ємнє эр нєхєртэйгєє тооцоо хийе. Медея Ясоныг дуудуулж,
хђђхдђђдтэй нь уулзуулна. «Яая гэхэв, бђсгђй хђний заяа ийм л хойно. Миний євєг дээдэс Нарны єв
хєрєнгє болох нємрег, ороолт хоѐр надад байдаг юм. Тэднийг одоо эхнэрт чинь бэлэг болгон
хђргђђлэхийг зєвшеерееч» гэж Медея хэлнэ. «Бололгђй яахав. Эдгээр зђйлсийг миний эхнэр
нандигнан хадгалах болтугай» гэж баярласан Ясон єгђђлэв.
Дараагийн ээлжинд Медея хђђхдђђдийн асуудлыг шийдэх болов. Тэд аавынхаа шинэ эхнэрт бэлгийг
хургэж єгєєд буцан ирлээ. Тэднийг ээж нь сђђлчийн удаа тзвэрч уйлан хайлна: «Би та нарыг
тєрђђлсэн, хєхђђлж єсгєсєн, одоо та хоѐрынхоо инээхийг сђђлчийн удаа харж байна гэж ђђ дээ? Энэ
хєєрхєн уруул ам, энэ єхєєрдєм гар, єндєр дээд сурвалжит царай тєрх, ийм хєєрхєн амьтдыг би
єршєєж уучлахгђй гэж ђђ? Та хоѐрын аз жаргалыг эцэг чинь хулгайллаа, эцэг чинь л та нарыг эхгђй
болголоо. Та хоѐрыгоо би ђнэн голоосоо єрєвдєж байна. Дайснууд минь тохуурхан инээлдэж
байна. Арай ч дээ! Би дэндђђ бардам хђн, уур хилэн минь сэтгэл зђрхнээс минь хђчтэй. Боллоо,
гђйцээ, шийдлээ!».

Найрал дуу: «Ээ, ээ, ђр хђђхэд тєрђђлээгђй, гэр орон босгоогђй бол дээр байж ээ. Эмэгтэй хђн эр
хђнээс ухаан мєхєс байдаг гэж ђђ?» хэмээн халаглан дуулна.

Эр нєхєр минь миний хувьд бђх юм байсан. ,,, Эхийнхээ ийм их зовлонгийн ђнээр тэд жаргаж яах
юм бэ

Би дэндђђ бардам хђн, уур хилэн минь сэтгэл зђрхнээс минь хђчтэй. Боллоо, гђйцээ, шийдлээ

Гурав дахь асуудал бол тђђнийг эр нєхрєєс нь хагацаасан тэр бђсгђй байлаа. Зарлага гђйн ирж:
«Амиа бод Медея! Гђнж ч, хаан ч чиний хоронд амь ђрэгдсэн. Одоо бушуухан зугт» гэхэд Медея:
«Яг юу болсныг нэгд нэгэнгђй ярь. Хичнээн тодорхой ярина, тєчнєєн амттай байх болно» хэмээнэ.
Хђђхдђђд ордонд очиж, найрлагсад бђгд тэднийг єхєєрдєн энхрийлж, гђнж гоѐл зђђсгэлд сэтгэл
баясчээ. Ясон шинэ эхнэрээ хђђхдђђдэд нь сайн ээж байхыг хђсч, гђнж ч тэдэнд єєрийн ђр шиг
хандахаа амлаад бэлгийг ємсч толины ємнє очив. Тэгтэл гэнэт гђнжийн царай зэвхийрч, амнаас нь
цагаан хєєс сахарчээ. Хормын дараа ђсэнд нь гал авалцан, агшин зуур бђх бие нь хуйхлагдан
шатжээ. Хєгшин эцэг нь чарлан тђђн руу ђсэрч очиход, хуйхлагдсан цощос хааныг зуурч авлаа.
Хаан зайлах гэж оролдоод яаж ч чадалгђй, хоѐул ђхэдхийн унацгаажээ. Тийм ээ, бидний амьдрал
гэж ердєє л сђђдэр тєдий юм даа ёђрдийн жаргал гэж угаасаа байдаггђй юм байна. Аз тохиох
хийгээд азгђйтэх л гэж байдаг аж гэсэн дггнэлтэд зарлага хгрнэ.

Одоо буцах зам ђгђй. Хэрэв Медея єєрєє хђђхдђђдээ алахгђй бол, хђмђђс тэднийг хороох нь
гарцаагђй. «Зђрх минь, бђђ алгуурла, зєвхєн хулчгар хђн л эргэлздэг юм. Дурсамжууд минь, дуугђй
бай: єнєєдєр би тэдний эх биш, маргааш л уйлъя» гээд далд орно. Найрал дуу: «Гэгээн нар минь,
Зевс тэнгэр минь!

-тђђний гарыг бариач. Аллага дээр аллага бђђ нэмђђлээч!» гэх зуур, хоѐр хђђгийн эхэр татах дуун
сонсогдоод нам жим болно.

Ясон гарч ирэн: «Хаана байна, тэр? Хаа ч байлаа гэсэн, тђђнийг олж тасчин хаявал тасчин хаяцгааг.
Хђђхдђђдээ л аврах минь!* гэтэл «Хожимджээ, Ясон» гэж найрал дуучид дуулнэ. Ордны дђр зураг
гарахад, нарны сђйх тэргэн дээр суусан Медея гартаа ђхсэн хђђхдђђдийн цогцсыг барин ордны
оройгоор нисч ђзэгдэнэ. <:*Чи эх хђн биш, єлєгчин араатан байна! ёзэшгђй муухай буг чєтгєр
байна!» гэж Ясон чарлана. «Юу л гэж нэрлэнэ, дураараа бол. Би чиний зђрхийг шархлуулж чадлаа»
гэж Медея хашгирна. «Чи єєийгее ч бас алчихлаа» - «Чиний зовж шаналахыг хараад, харин ч миний
сэтгэл онгойчихлоо» - «Чиний бузар гар хђђхдђђдийг минь хєнєєчихлєє!»> - «Тђђнээс ч урьд чиний
нђгэл хилэнц тэднийг алчихсан юм аа» - «Чамайг бурхад гэсхээн цээрлннлэх вий!» - «Бурхад
тангаргаасаа няцагсдын ђгийг сонсдоггуй юм.
Ийнхђђ Медея далд орж, Ясон Зевс тэнгэрийг дуудан орь дуу тавина.

«Санасан бђхэн ѐсоор болдоггђй,

Санаандгђй тохиолдлоор амьдрал дђђрэн.

ёзэж туулсан бђхэн маань

ёђнийг нотолно бус уу?

хэмээсэн найрал дуугаар жђжиг тєгсєнє. '

АРИСТОФАН

ҮҮЛС

ЭртниЙ Герегийн хошин жђжгайн эцэг гэвэл Аристофаныг л нэрлэж таарна. Хђн тєрєлхтєний
сэтгэлгээний тђђхэнд онцгойгоор яригддаг бие хђн Сократын тухай єгђђлсний учир хэдэн мянганы
дараа ч ђнэ цэнээ ђл алдах бђтээл юм.

Платон багшийнхаа тухай бичсэн зохиолдоо уг жђжгийн нэрийг дурдсан байдаг бєгєєд хэдийгээр
шоголсон ч гэсэн, Аристофан бол Сократтай биечлэн уулзаж ђг сольж явсан хђн болохыг баталсан
байна.

ѓєрийн ђедээ Афинд хамгийн алдартай философич бол Сократ байлаа. Тђђнийг философичийн нь
хувьд анхандаа дооглон тохуурхдаг байсны жишээ бол энэ жђжиг юм. Тђђний хэзээ ч ярьж
байгаагђйг ярьсан болгож, бђр эсэргђђцэж явсан ђзэл бодлыг нь хђртэл тђђнийх мэтээр шогчилсон
тохиолдол цєєнгђй.

Хошин жђжиг маань чухам яагаад «ёђлс» гэж нэрлэгдэх болсны учрыг эхлээд єгђђлье. Эд юмс
чухам юунаас бий болсон тухай эртний философичид ихэд эргэцђђлэн боддог байж л дээ. Эртний
Герегийн зарим сэтгэгч бђх юм уснаас буй болсон гэж, нєгєє хэсэг нь хий агаараас, ђлдсэн хэсэг нь
галаас ђђссэн гэж ђзэж байв. Энэ мэт тодорхойгђй зђйлсийг бђхний эх гэлцэж байсан юм чинь,
тухайлбал, ертєнц ђђлнээс ђђссэн байж яагаад болохгђй билээ? Ингээд Аристофан шинэ
философичдын бурхан бол ёђлс гэж шогчилжээ. Мэдээж хэрэг, ертєнцийн ђђслээс илђђтэй, хђний
мєн чанарыг голчлон сонирхож байсан Сократад энэ нь ямар ч хамаагђй юм л даа. Гэхдээ л шог
зохиол бол шог зохиол юм чинь.

Хђний мєн чанар гэдэг ч амаргђй л ойлголт. Эцэг дээдсийн ђеэс юу сайн сайхан, юу муу муухай вэ
гэдэг хєдєлшгђй ђзэл баримтлал тогтчихсон л байсан. Гэвч шинээр сэтгэгчид тэдгээр сайн сайхан нь
тийм ч сайхан эђйл биш, муу муухай гэж ђзэж заншсан юмс ч туйлын муухай биш болохыг нотлох
болсон нь афинчуудыг гайхашралд оруулж, Аристофан ч энэ талаар хошин жђжиг бичсэн хэрэг.

Стрепсиад гэгч ханагар сайхан эр Афинд суудаг байж. Зугаа цэнгэл хєєсєн, гангамсаг нэг хђђтэй
гэиэ. Морины уралдаанд бооцоо тавимхай хђђ нь байсхийгээд л эцгийгээ єрєнд унагааж орхино.
Стрепсиад єр нэхэгсдийн тухай бодох бђртээ унтаж ч чадахаа больчихдог байв, Гэнэтхэн тэрээр
Афинд шинээр сэтгэгчид бий болсон, тэд худал хуурмагийг ђнэн мєн, ђнэн мєнийг худал хоосон
болгон хувиргаж чаддаг тухай сонсчээ. ТэдниЙ сургаалыг сонсох юм бол єр ширээ ч хђчингђй
болгочих юм бил ђђ? Ингээд євгєн Стрепсиад сэтгэгчийг зорив оо.
ёзэгчдэд Сократын байшин харагдах бєгєєд дээр нь «Бясалгалын єргєє» гэсэн хаяг хаджээ.
Сократын шавь Стрепсиадад энд ямар нарийн ширийн зђйлсийг сэтгэн боддог тухай тайлбарлана.
Жишээ нь, тэр багштайгаа нохой бєєсний талаар ярилцаж л лээ, Нохой бєєс шавийг нь, хазчихаад
ђсрэн очиж Сократыг хазсан байна. Хэр хол ђсэрсэн хэрэг вэ? Хђний хэр хол харайсныг хэмжихийн
тулд алхаагаар баримжаална, харин нохой бєєсний харайлтыг тодорхойлохын тулд нохой бєєсний
алхааг хэмжих ѐстой. Тиймээс нохой бєєсийг барьж аваад лааны тосон дээгђђр гђйлгэж хєлийнх нь
мєрийг буулгаж, энэ мєрєєр харайлтыг нь хэмжвэл зохистой. Эсвэл єєр нэг жишээ авъя: шумуул
тєвєнхєєрєє дуугардаг уу, бєгсєєрєє дуугардаг уу? Тђђний бђх бие хєндий тул нисэх ђед агаар
амаар нь ороод араар нь гардаг. Тиймээс шумуул бєгсєєрєє дуугардаг болж таарч байна. Ийм л
нарийн юмсыг «Бясалгалын єргєє»-нд ярилцдаг аж.

Энэ ярианы ђед Сократ єєрєє дээвэрт зоосон дђђжин орон дээр хэвтэнэ. Яах гэжтэр юм бол?
Ертєнцийн бђтцийг ойлгохын тулд одонд ойрхон байх хэрэгтэй. Стрепсиад сэтгэгч руу ха дан:

- «Сократ, бурхан чамайг ивээх болтутай, єр ширнээс мултрах ђг зааж єгєєч» гэв.

- «Ямар бурханы тухай яриад байна? Одоо бид шинэ бурхантай болсон. Тэр бол ёђлс»

- «Тэгээд Зевс яах болж байна?» - «Зевсээр яах юм бэ? Энэ ђђлсэд аянга ч бий, цахилгаан ч бий,
Зевсийн оронд одоо тэднийг салхи шуурга хєдєлгєх болно»

- «Аянга бий гадэг чинь юу гэсэн ђг вэ?»

- «Чиний наад гэдсээр чинь дђђрэн хий байгаатай нэгэн адил ђђлсийн дотор ч хий бургилж байгаа.
Тэр чинь л аянга байхгђй юу» - «Тэгээд одоо нђгэлтнђђдийг хэн цээрлђђлэх болж байна?»

-«Хэ-хэ, Зевс тэднийг цээрлђђлдэг гэж уу? Хэрэв тэр нђгэлтнђђдийг цээрлђђлдэг байсан сан бол,
одоо тђђнийг хар, бас тэр хэнийг хар, цємєєрєє л амьд мэнд явцгааж байна шђђ дээ!»

- «Тэднийг тэгэзд яах болж байна?»

- «Наад хэл чинь яагаа вэ? Сайн хэрэлдэж мохоож сур, энэ л тэдэнд шийтгэл болно. Салхи шуурга,
ёђлс, Хэл ђг эд бол бидний чухаг дээд гурван эрдэнэ шђђ дээ!»

За, тэгэхээр єр нэхэгчдээс яаж ангижрах билээ? «ёђн шит амархан юм гэж байхгђй. Цаадуул чинь
чамайг шђђхэд єгнє, харин шђђх дээр очоод тэднээс юу ч аваагђй гээд Зевсийн нэрээр
тангараглачих. Нэгэнт л Зевс гэж байхгђй болчихсон юм чинь, хуурамч тангарагласны тєлєє чамд
ирэх гай гэж ђгђй» - Тэгээд ђнэн яах болж байна? - «За, тэгвэл харж бай!»

Тайзнаа ёнэн, Худал хоѐрыг дотор нь суулгасан том сагснууд авчирч тавина.

«Энэ хорвоогийн хаана чи ђнэнийг харсан бэ?»

- «Дээд бурхадын оронд!»

- «Аа, нєгєє, Зевс тєрсєн эцгээ нухчин дарж гинжинд цовдолсон тэр газар уу?»

- «Тђђнээс гадна эгэл даруу аж тєрж, эцэг євгєдєє хђндэлж. дайснаа дарж, эрдэмтдийнхээ ђгийг
сонсч ирсэн элэнц дээдсийнхээ дэргэд бас ђнэнийг харсан»
- «Элэнц дээдэст юу л эс байлаа, єнєє цагт бол номхон даруу яваад юу ч олж долоохгђй, эрээ
цээргђй аашилсан нь л хожно! Хђний зарим чанар байгалиас эаяагддаг, зарим нь ђг сургаалаар бий
болдог. Байгалиас заяасан юм хэзээд дээгђђр хђчтэй ђлддэг! Тиймээс ууж ид, цэнгэн зугаац, тєрєлх
зєн, хђсэл зоргио дага! Чамайг бусдын эхнэртэй байхыг барьчих юм бол, би яг Зевс шиг хэн
хђссэнтэйгээ л унтаж байна гэж хэл!»

-ёг бол ђг, єєд єєдєєс нь сєргђђлээд ђз, ёнэн Худлаас хавьгђй сул дорой байгааг хараа биз дээ?

Стрепсиад хззгийн хамт байдгаараа баярлана.

Стрепсиад хђђгийн хамт байдгаараа баярлана.

Уучлаарай сканердаад хєрвђђлж байгаа болохоор зарим нь алдаатай орчихоод байна

ѓр нэхэгч хђрч ирнэ: «єрєє тєл!» гэхэд Стрепсиад: «Зевс бурхан харж байна, би чамаас сохор зоос ч
аваагђй шђђ» гэж тангараглана. «Зевс гэсгээн цээрлђђлнэ дээ, чамайг!» - «ёђлс хамгаалах юм чинь!».
Хоѐр дахь зээлдђђлэгч ирнэ: «Зээлийнхээ хђђг тєл!» - «Бас юун зээлийн хђђ яриад байна аа?» - «ѓр
чинь сар сараар л єсєєд байгаа шђђ. Хђђтэй нь хамт тєлєєрэй» -«Тэнгист гол мєрєн цутгаад л
байна, цутгаад л байна, тэглээ гээд тэнгис ихэсдэг бил ђђ?» - «ёгђй ээ, хаанаас ихсэх билээ?» -
«Тэгвэл мєнгє яахаараа сар сараар єсдєг юм бэ? Надаас чи ганц ч зоос авахгђй гэж мэдээрэй!»
Авлагатай хђмђђс хараал тавьсаар буцна. Стрепсиад бєє баяр хєєр ђлдэнэ. Харин ђђлсийн
хэлбэрээр зогссон найрал дуучид: «Болгоомжтой л байгаарай, ђђнийхээ тєлєєсийг амсана шђђ» гэж
сануулна.

Тєлєєс нь тун санаанд оромгђй байдлаар буулаа. Стрепсиад

Эврипидийн шђлгээс болж хђђтэйгээ марган муудалцжээ. Хђђ нь удаан бодсон ч ђгђй, саваа мод
аваад эцгийгээ байлгаж орхив. Балмагдсан эцэг: «Эцгийгээ зодно гэдэг чинь юу гэсэн ђг вэ?» гэхэд,
хђђ нь: «Би хђссэнээ л хийж байна. Элдвийн ђг сургаалаар бол эцгэз зодож болохгђй л юм байгаа
биз. Байгалийн хуулиар бол яагаад болохгђй гэж?» хэмээн хээвнэг хариулна.

Тэгэхэд л євгєн ямар эвгђй юм хийснээ ойлгожээ. Тэрээр тэнгэрт хєвєх ђђлсийн зђ гхандаж: «Та нар
намайг хааш хєтєлчих нь энэ вэ?» гэж хашгирна. Найрал дуучид ђђлсийн ємнєєс: «Зовлон
шаналангаасаа суралцаж бай гэсэн Эсхилийн ђгийг санаж байна уу?» гэнэ. Цухалдсан Стрепсиад
бамбар шђђрч аваад Сократын байшин «Бясалгалын єргєє>-г шатаахаар ухасхийн одно. Хђмђђс
хашгиралдах, тђймэр гарах, утаа манарах ђзэгдэн хошин жђжиг тєгсєнє.

РОДОСЫН АПОЛЛОНИЙ

НИЙТИЙН ТООЛЛЫН ӨМНӨХ 295-215 ОНЫ ҮЕ

Элиний ђеийн туульсын найраглалуудаас бђрэн бђтнээрээ хадгалагдан ђлдсэн цорын ганц бђтээл
бол Александрыи номын сангийн захирал асан Родос нутгийн бичгийн их хђн Аполлонийн эл
туурвил болно. «Аргонавтуудын тђђх» нийтдээ 5835 шад шђлгээс бђрдэх, дєрвєн бђлэгт туульс
бєгєєд энэ зохиолыг, ђгђйдээ л ђйл явдлыг нь мэдэхгђйгээр утга зохиолын боловсролын тухай
ярилтгђй юм.
Алоллонийн ђед томоохон хэмжээний туульсын шилдэг бђтээл бичих ямар ч бололцоогђй гэж
тооцогдож байж л дээ. Харин «Аргонавтуудын тђђх»-ийг зохиогч ард нийтээрээ мэддэг ђлгэр
домгоос сэдэвлэн гайхалтай бичгийн дурсгал цогцлоож чадсан аж.

Энэ найраглал Хомерын буй болгосон, нэг ђйл явдлыг тойруулан бђхий л домгийг зангиддаг
уламжлалаас эрс ондоон хэв маягаар бичигдсэн юм. «Арго» хєлєг онгоцны аяллын замыг газарзђйн
нарийн зураглалаар дђрсэлж, Ясон, Медея хоѐрын хайр дурлалыг тухайн уедээ хамгийн шинэлэг
маягаар ђзђђлсэн

«Аргонавтуудын тђђх» бичигдсэнээсээ хойш хэдэн зууны турш туульсын яруу найргийн эх загвар
болсоор ирсэн билээ.

Аргонавтуудын тђђх

баатарлаг найраглал

Герегт баатруудын оролцсон дайн тулааны тухай ђлгэр домог асар олон бєгєєд тэдгээрийн дєрєвт
нь л тус орлы єнцєг булан бђрээс ид хавт баатрууд цугларсан гэж єгђђлдэг. Тэр дєрвєн онцгой ђйл
явдлын сђђлчийнх нь бидний сайн мэдэх Троя хотын аян дайн байсан бєгєєд анхных нь алс Кавказ
тийш алтан хонины нэхий олж авчрахаар «Арго» хэмээх хєлєг онгоцоор Ясон хэмээх баатраар
удирдуулан аялсан тухай тђђх юм. «Аргонавтууд» гэдэг бол «Арго хєлгєєр зорчигчид» гэсэн
утгатай ђг л дээ.

Герегийн нэгэн хааны хатан нас барж, охин хђђ хоѐртойгоо ђлдэж л дээ. Шинээр хатан автал, хорон
санаат хойт эх хђђхдђђдийг ад ззэн, элдвийн заль зохиосоор жаалуудаар бурхдад єргєл єргєх
болжээ. ёђнд эгдђђцсэн бурхад хєєрхий жаалуудад аварга том алтан ирэг илгээж л дээ. Ингээд
мєнєєх ирэгний нуруун дээр сууж эгч дђђс гурван тэнгисийг гэтэлжээ. Эгч нь замдаа унаж живсэн
тул тэр хоолойг тђђний нэрээр Дарданелл гэх болсон аж. Фрикс нэрт дђђ нь Колхидад хђрч,
тэндхийн хааны эцэг Наранд иргээрээ тайлга єргєж, тэр цагаас хойш алтан нэхийг нь ариун
цэцэрлэгийн нэгэн модонд єлгєн аймшигт луугаар сахиулах болсон домогтой.

Герегийн хойд хэсэгт Иолк хэмээх хот-улс байлаа. Тэндхийн хаан ширээний тєлєє ах дђђс
тэмцэлдэж, хорон санаат єєдгђй нь шударга зєв сэтгэлтнээ дийлжээ. Ялагдсан хаан нь хђђ Ясоноо
цэцэн ухаант кентавр (хђн цээжит, морин биет) Хиронд єгч баатрын ѐсоор хђмђђжђђлжээ. Бидний
сайн мэдэх Ахилл ч сайхь Хироны шавь байсан юм. Хорон санаат хааны тухайд бол єрєєсєн хєлдєє
гуталтай хђн ирж эрх засгийг нь булаана гэсэн бурхадын тєєрєг буусан байж. Ясон єсч торниод
тєрєлх хотдоо ирэх замд нэгэн ядарсан эмгэн таарч гол гатлахад нь туслахыг гуйж л дээ. Эмгэнийг
тэвэрч гол гарах зуураа баатар эр гутлаа усанд унагачихжээ. Тэр эмгэн бол шударга ђнэний талд
зогссон Гера бурхан єєрєє байсан хэрэг. Ясон хотдоо очиж, хууль бус хааныг суудлаа албан ѐсны
залтамжлагчид нь єгєхийг шаардав. «Болно оо. Гэхдээ чи хааны суудалд тэнцэхээр хђн гэдгээ
урьдаар нотол. Алтан ирэг унаад Колхида руу дђрвэсэн Фрикс бол манай холын садангийн хђн шђђ
дээ Чи Колхидагаас алтан нэхийг авчирч, энэ хотдоо тахь. Тэгээд л хаанчил!» гзжбачит хаан хэлжээ.
Ясон энэ ђгийг хђлээн авчээ. Арго гээч гарамгай дархан тавин сэлђђрт аварга хєлєг онгоц урлан,
Ясон ч бђх Герег даяар зар тђгээж холын аянд зам нийлэх баатруудыг дууджээ.

Зђг зђгээс цугларсан баатрууд бараг л бугд бурхадын ђр ач нар байлаа. Авралын тэнгэр болсон
Геракл, ихэр хоѐр Диоскур буюу морьтон Кастор, нударган зодоонч Полидевк нар Зевсийн хђђ
байхад, голын урсгал зогсч, уулс ангайтал дуулдаг цээл хоолойт Орфей Аполлоны хђђ, Бореад
хэмээх ихэр баатрууд нь Умрын салхины хєвгђђд байв. Ахиллын эцэг Пелей баатар, Аяксын эцэг
Теламах хоѐр Зевсийн ач нар байсан юм. Тэнгис гэтлэгч Аркейн эцэг хђђгээ энэ аянд явуулахгђй
гэсэндээ хєє хуягийг нь нуучихсанд мань баатар баавгайн арьс нємрєєд далайд гарчээ. Энэ мэт
олон баатар эр цугларсан бєгєєд хувь чадлаар бусдаасаа хол тасархай Гераклыг ахалж яв гэсэнд тэр
татшалэаж: «Ясон бидлийг цуглуулсан, тэр л удирдаж яваг» хэмээн эрс эсэргђђцжээ. Орфей тэнгэр
газар, нар одод, бурхад архадын магтууг дуулж, «Арго» догшин ширззн гурван тэнгисийг гатлах
Уртын замдаа гарахад бурхад уулсын орой дээрээс ширтэж, буурал Хиронтой зэрэгцэн зогсоод
кентаврууд ђдэж гаргацгаав. Нялх Ахилл эхийнхээ гар дээр сарвалзан ђлджээ.

Анхных нь Эгейн тэнгис байлаа. Тэнд Лемнос хэмээх галт арал буй. Тэндхийн оршин суугчид
бурхадыг хилэгнђђлсэн тул цєм солиорсон аж. Эрчђђл нь бђгд эхнэрээ орхин татвар эмс авсанд,
эхнэрђђд нь тэднийг толгой дараалан хєнєєж, амазонкуудын маягаар эмэгтэйчђђдийн хаанчлал
тогтоосон юм санж. "ёл таних аварга том хєлєг онгоцыг ђзээд тэд айн тђгшиж, эр нєхрђђдийнхээ
хуяг дуулгыг ємсєн тулалдахаар зэхэх ђед ухаалаг Хатан хаан нь: «Далайчдыг баяр хєєртэйгєєр
хђлээж авцгаая. Бид тэднийг амрааж цэнгђђлье, тэд бидэнд ђр хђђхэд ђлдээг» гэжээ.

Арлынхны солиорол ч эцэс болж, эмэгтэйчууд баатруудыг гэр орондоо аваачив. Ясоныг хатан хаан
нь єєрєє хђлээж авч, аргонавтууд тэнд олон хоног саатаж жаргал эдэлжээ. Ажил хэрэгч Геракл
«Явах цаг боллоо» гэж бђгдийг босгон замд нь шуудруулаагђй бол тэд илђђудах ч байсан юм билђђ.

Хоѐр дахь нь эрэг дагуудаа онгон зэрлэг ой хєвч бђхий Гантиг тэнгис юм. Аргонавтууд энэ замд
гурвантаа саатжээ. Эхлээд саатахдаа тэд Гераклыг алдчихав. Тђђний залуу нєхєр Гилас ус авахаар
яваад ирээгђй юм санж. Гол горхины дагинас ус руу тонгойх залуу эрийн гоо ђзэсгэлэнд дурлаад,
хђзђђгээр нь тэврэн татаад авчихсан хэрэг. Геракл тђђнийг хайхаар яваад эргэж ирсэнгђй. Шєнєжин
хђлээсний эцэст аргонавтуудын удирдагч цааш замаа хєєхийг тушаав. ёђнд Теламон эгдђђцэж
«Ясон чи Гераклын нэр сђрэнд єєрийнхийгєє дарагдах вий гэж айсандаа тђђнээс салахыг хичээж
байна» гэжээ. Баатруудын хооронд хэрђђл маргаан дэгдэх ђед гэнэт далайгаас Тэнгисийн євгєний
толгой цухуйж, «Та нар цааш замдаа шуудрах ѐстой. Геракл харин буцаж хариад єєр хэн ч байгуулж
чадахгђй тийм аугаа гавьяануудын эзэн болох болно» хэмээдэг.

Дараагийнудаа саатсан нь тэнгисийн Посейдоны хђђ, зэрлэг аймгуудын хаан тэдний замд
хєндєлссєнєєс болжээ. Тэр баатруудыг нударган зодоонд дууджээ. ѓєдєєс нь босох зђрхтэн
байсангђй. Ингээд аргонавтуудыг Диоскур Полидевк тєлєєлєн ђзэлцжээ. Зэрлэг аймгийн хаан асар
их хђчтэй ч, эллин эр овсгоотой байлаа. Ширђђнээр тулалдсаны эцэст хаан ђхэдхийн унаж,
аргонавтууд удтал байлдаж байж цэргђђдийг нь ђлдэн хєєжээ.

Гурав дахиа саатсаны учир нь ядарсан нэгэнд тусалсантай холбоотой. Финей гээч хаанд хараал
хђрч, ђђний улмаас ѐрын хэсэг шувууд хаа яваа газар нь дагаж идэх гэсэн хоолыг нь далавчаараа
цохиж асгасаар олон жил болж буй аж. Салхины хєвгђђд болох жигђђрт Бореадууд мєнєєх
шувуудыг тэнгэрээр мєшгиж орчлонгийн хязгаар хђртэл хєєжээ. Талархсан євгєн аргонавтуудад
тохиолдох аюулыг хэрхэн давах талаар ђнэтэй зєвлємжђђд єгнє.

Гурав дахь нь Хар тэнгис. Тийш нэвтрэхийн тулд хєдєлгєєнт хадан хясаануудын хоорондуур тарах
учиртай. Хоорондоо тђс хийтэл мєргєлдєєд хоѐр тийш салдаг тэдгээр хясаануудын дундуур амьд
амьтан гарсан тђђхгђй аж. Финей аргонавтуудад: «Та нар шууд битгий ороорой, эхлээд шувуу
нисгээд ђз. Хэрэв
тэр шувуу чинь эсэн мэнд гарчихвал араас нь бушуухан зђтгээд ђзэх хэрэгтэй. Шувуу амьд гарахгђй
бол буцсан чинь дээр» гэж хэлсэн аж. Аймшигт хясаанууд шувууны сђђлний хэдэн єдийг л хяргаад
авч. Аргонавтуудад бодох хугацаа ч байсангђй, шууд л сэлђђрдэцгээв. Хадан хананууд ч ахин
уулзахаар айсуй ђзэгдэж. Тэр ђес Афина бурхан ђл узэгдэх гараар «Арго»-г хђчтэй тђлхсэнд,
баатрууд Хар тэнгист ороод явчихав. Хясаанууд ч тэндээ ђђрд хєдєлгєєнгђй зогсож, Босфорын
хоолойн эргђђд болжээ.

Энд дайчид ахин нэг нєхрєєсєє хагацав. Залуурч Тифий ђхэж, баавгайн арьсан хэвнэгт Анкей
хєлгийг жолоодох боллоо. Анкей хєлгийг ямархуу аймшигт замаар оруулсныг товчхон зураглаж
хэлье. «Арго» хєлєг эр хђнгђй дайчин амазонкуудын нутгийн дэргэдђђр гарав. Тэдгээр хђђхнђђд нум
сум харвахад эвтэйг бодож баруун хєхєє огтлон хаядагаж. Мєн Ичгђђргђйн эргийн дагуу хєвжээ.
Ийн нэрлэгдэх болсны учир нь тэндхийн хђмђђс гэр орондоо шєнєєр бус, гэгээн цагаан єдрєєр
олны нђдэн дээр хурьцал ђйлддэг гэнэ. Бас зэсэн шувуудын арлыг дайрч гарчээ. Тэнд бамбайгаа
толгой дээрээ барихгђй л бол шувуудын унагасан зэсэн од толгой цоо хатгадаг байна. Тєдєлгђй
аргонавтуудын ємнє Кавказын уулс ђзэгдэв. Тэнд цовдлогдсон Прометейн дуу алдах нь цууриатан
сонсогдож байлаа. Мєн хєлєг онгоцноос ч том бургэдийн далавчнаас тђгсэн салхи дарвуулыг
холбилзуулах нь Колхида нутагт ирсний дохио ажээ.

Аян зам шувтарлаа. Хамгийн гол сорилго л улдэв. Баатрууд Афродита бурханд хандан хђђ
Эротоороо колхидын хааны гђнж, шидэт Медеяд нєлєєлђђлж, Ясонд дурлуулахыг гуйжээ. Тэгвэл
гђнж дурлалт хархђђдээ туслах болно гэжтооцоолсон хэрэг. Дђрсгђй жаал Эрот ч Колхидад нисэн
хђрч, хаан аргонавтуудыг хђлээн авах ђеэр Медеягийн яг зђрхэнд дурлалын сумаар харважээ. Медея
ч Ясоныг харангуутаа хєл алдан тэмђђлнэ.

Ясон хаанаас алтан нэхийг нь грекђђдэд эргђђлэн олгохыг хђсч,ђђний нь хариуд дайсны чинь эсрэг
тэмцэн дарж єгье гэжээ.

«Дайснуудтайгаа би учраа олчихно. Харин чамайг сорьж болж байна. Надад галаар тургидаг, зэсэн
эвэртэй, зэс хоолойт хоѐр бух бий. Бас дайны бурхан Арест зориулсан тариалангийн талбай бий. Бас
лууны соѐон ђр бий. Тэдгээрээс зэс дуулгатай цэргђђд тариа будаа мэт ђржин ургадаг юм. ёђрийн
гэгээнээр би бухнуудаа анжсанд хєллєж, єглєєд нь газар хагалж шидэт ђрээ цацаад, ђдэш нь
ургацаа хураадаг билээ. Чи ч мєн тийн ђйлдэгтђн, нэхийг дараа нь авсугай» гэж Нарны хђђ жишим
ч ђгђй хариу барив. Энэ бол ђхэл руу илгээж буй хэрэг гэдгийг ойлгож байсан ч, Ясон зєвшєєрчээ,
Ухаан сийрэг Арг: «Медея руу оч, тђђнд нууц увидас бђхий євс ногоо бий. Хэрэв тэр л чамайг
аврахгђй бол, єєр хэн ч тусалж чадахгђй» гэж тђђнийг ятгалаа.

Аргонавтуудын элчийг очиход Медея ямар байдалд орсныг уншигч та мздээж тєсєєлж чадна.
Эцгээсээ урвах аймшигтай ч, дур хђслийг нь булаагч эрийг мэдсээр байж хєнєєлгєх бур аймшигтай
байжээ. Шидэт євсийг єгнє гэснээ тєдхєн єгєхгђй гэнэ, єнєхгђй гэснээ тєдєхнєє єгнє гэнэ, ямар
боловч хойшид амьд явахгђй гзж єєртэйгєє тэрсэлдэн хямрах аж.

Медея Ясонтой ид шидийн сђмд уулзжаэ. Мєнєєх шидэт євс нь Прометейн цус дуссан тэр газар
ургадаг тул "Прометейн ђндэс" гэж нэрлэнэ. Мєнєєх ђндэснээс гђнж євєрмєц тос гарганавсан
байна. «ђђнийг бђх биендзэ тђрх. Тэгвэл чамд зэсэн бухнуудын гал аюул учруулахгђй. Харин лууны
соѐоноос зэс цэргђђд тодрон гарч эхлэх ђед томоохон бул чулуу аваад дунд нь хаячих Зэс цэргђђд
єєр хоорондоо чулууг булаалдан тэмцэлдээд биесээ хєнєєхх болно. Тэр зуур чи алтан нэхийг аваад
бушуухан зугт. Харин хєєрхий Медеяг дурсаж яваарай» гэж бђсгђй уйлжээ. Ясон тђђнд: «Баярлалаа,
чамд, тэнгэрлэг дагина минь. Гэхдээ би эндээс ганцаараа буцахгђй ээ, чамайг амаад явна. Миний

эхнэр болооч гэв.

Ясон Медеягийн хэлсэн ѐсоор бђхнийг аюул осолгђй давж, дєрвєн хђн дамжилж даахгђй том бул
чулууг дунд нь шидчихээд зэс цэргђђд єєр хоорондоо алалцахыг ажиглаж, амь мултарсныг нь єєрєє
цавчиж байлаа. Аргонавтууд аугаа их ялалт байгуулав. Ясон ч зохих шагналаа аваад явна
гэжтооцоолж суужээ. Харин хаан эрдэнийн шђтээнээ харьд єгч алдсанаас хэлсэн ђгнээсээ няцахыг
илђђд ђзнэ гэдгийг Медея дотроо мэдэрчээ.

Шєнє нь тэр аргонавтуудын хєлєг дээр ирж, Ясоноос бусдыг нь дагуулалгуй алтан нэхий байгаа
газар руу явав. Ариун ойд том царсны дээр алтан нэхий гэрэлтэн, нђд цавчихыг ђл мэдэгч луу
мурилзан могой мэт мєлхєж, исгэрэх дуу нь алсын уулсанд цууриатах ажгуу. Медея шившлэг хэлж,
арцны ишээр луугийн нђдэнд хђрэхэд аймшигт амьтан зовхио алгуур буулгаж, хєсєр уналаа. Ясон ч
модноос нэхийг салгаж аваад, аргамжаатай байсан хєлєг онгоц руугаа яаравчлав. Ийнхђђ дайчид
Хар тэнгисийн хойд биеийг барин зугтжээ.

Нэхэн хєєгсдийг Медеягийн дђђ, угсаа залгамжлагч ханхђђ удирдаж явлаа. Тэрээр аргонавтуудыг
хєєж гђйцээд -замыг нь хэрж, «Нэхийг та нар авцгаа, гђнжийг л буцааж єг!» хэмээн шаардав.
Тэгэхэд нь Медея дђђгээ хэлэлцээрт дуудлаа. Ханхђђ ганцаар хђрч ирээд Ясоны гарт амиа алджээ.
Удирдагчгђй болсон колхидынхныг грекђђд бут ниргэжээ. Итгэл эвдэж ийм аллага ђйлдсэний нь
тєлєє бурхад хилэгнэж, далайн аюумшигт хар шуурга дэгдэн, аргонавтууд Одиссейн хэрэн
тэнђђчилсэнтэй адил замаар тєєрч будилна.

Тэдэнд мєн л Одиссейтой тохиолдсон тэр олон адал явдал учирсан байна. Таны сайн мэдэх Скилла,
Харибда хэмээх хоѐр мангасын амнаас аргонавтуудыг Пелейн эхнэр, Ахилл баатрын эх, тэнгисийн
охин тэнгэр Фетида асар єндєр давалгаан дээр онгоцыг нь єргєн хаацайлж аварчээ. Уран хоолойт
махчдын арлын хажуугаар єнгєрєхдєє Орфей хєгжмєє авч тэдний дууг дарагдтал сайхнаар дуулсан
гэдэг.

Тєдєлгђй амар амгалан феакийн оронд ирээд байхад нь колхидын хоѐр дахь нэхђђлђђд гђйцэн ирэв.
«Медеяг бидэнд буцааж єг» гэж тэд шаарджээ. Феакийн ухаалаг хаан: «Хэрэв Медея Эет хааны
оргодол охин юм бол, та нарын мэдэлд очих ѐстой. Хэрэв Медея Ясоны хууль ѐсны эхнэр юм бол,
зєвхєн эр нєхєртєє л харьяалагдах болно» гэж тэдэнд мэдэгдсэн байна. Тэр дорхноо Ясон, Медея
нар нууцаар хуримлажээ. Феакийн ариун агуйд, алтан нэхийн дээр тэд ураг барилдсаи гэдэг.
Аргонавтууд дараа нь замаа хєєж, нэхђђђлђђд хоосон буцлаа.

Эх нутаг нь ойртсонд сэтгэл тэнийсэн аргонавтуудын ємнє бас нэг, гэхдээ хамгийн хђнд бэрх сорилт
хђлээж байлаа. Есєн хоног зогсоо чєлєєгђй хар шуурга тавьж, «Арго» Африкийн их цєлийн эрэг
хавьд ямар ч гарцгђй буланд орчихов. Туршлагатай залуурч Анкей ч ямар замаар тэндээс гарахаа
мэдэхгђй байж. Аз болж, бурхад тэдэнд чиг заасан нь ямар зам байсан гээ? Давалгаан дундаас
далайн морь ухасхийн гарч ирээд алтан дэлээ хийсгэн их талын дундуур давхисаар ђл ђзэгдэх эргийн
зђг довтолгон одох нь тэр. Тђђний мєрєєр аргонавтууд хєлєг онгоцоо мєрєн дээрээ дамнаад ангаж
сульдталаа алхжээ. Хорин єдєр шєнє ийн гуйвж дайван зђтгэх замд єлсєж цангаснаас, мєн
нђђдэлчидтэй байсхийгээд л тулалдсанаас, элсэн цєлийн хорт могойн хатгуурт єртсєнєєс, наранд
цохиулснаас, мєн хєлєг онгоцны хђндийг тэсвэрлээгђйгээс ихэнх баатар амь эрстсзн байна.
Элсэн цєлийг арайхийн барсны эцэст цэнгэг нуур, цэцэрлэг бђхий диваажин мэт сайхан нутаг
таарчээ. Лусын дагинас бєєгнєрєн суугаад аварга том могойн хђђрэн дээр уйлалдах аж. Учрыг
асуувал: «Арслангийн арьс нємєрсє нэгэн баатар эр хђрч ирээд, манай могойг алчихаад,
цэцэрлэгийн бђх алимыг булааж, хадаар хашсан булгийг минь тэнгис хђртэл урсгахаар хашлагыг нь
хэмхлээд хаячихлаа» гэлцжээ. Аргонавтууд учиргђй баярлалдав. Анд нєхєр Геракл нь тэднийг
орхисон хойноо ч ангаж ђхэхийн аюулаас аварч, далай хђрэх замыг заасан болохыг ойлгоод тэр.
Горхийг даган явсаар тэд задгай тэнгист хђрчээ.

Хамгийн сђђлчийн тотгор Крит арал дээр тохиолдоно. Тэндхийн ђлэмж биетэн болох хђрэл мангас
дєхєн ирсэн хєлєг онгоцуудыт аварга том чулуудаар хэмх хэмх цохидог юм санж.

Гэвч Медея хєлгийн тавцан дээр гарч зогсоод ђлэмж биетэн руу ховсдогч харцаар ширтсэнд, цаадхи
нь зэсэн євдгєєрєє хаданд тээглэн тэнгисийн гђн руу ђхэдхийн унав. Аргонавтууд ч Крит арал
дээрээс цэвэр ус, хунсний нєєцєє базааж аваад тєрєлх

нутгийн зђг хєдєлсєн байна.

Хєдєєгийн бяцхан хотын талбай. Мухлагийн хђђхэн мууртай эмэгтэйн араас зэвђђцэн исгэрнэ.
Гэрийн эзэгтэй дэлгђђр руу явав. Жан, Беранже хоѐр бараг нэгэн зэрэг гарч ирнэ. Гэвч Жан
найзыгаа хожимдлоо гэж зэмлэнэ. Тэд задгай кафены нэгэн ширээнд сууцгаана. Беранже тун муухан
харагдах ба хєл дээрээ арайхийн зогсож, байн байн эвшээлгэх бєгєєд ђрчийсэн цамц нь хиртэй,
бохир гуталтай байх аж. Энэ бђхнийг Жан нэг бђрчлэн тоочиж зэмлэх бєгєєд найзынхаа ийм
байдалтай яваад ичих аж, Гэнэтхэн хђнд биетэй нэгэн амьтны давхих чимээ гарч, хђрхрэх чимээ
дуулдана. ёйлчлэгч бђсгђй айж чичирсэн хоолойгоор: «Бурхан минь, энэ чинь хирс байна шђђ дээ!»
гэж чангаар хашгирав. Айж сандарсан Гэрийн эзэгтэй муураа тэвэрсээр гђйн гарч ирнэ. Ганган
хувцасласан Хижээл ноѐнтон мухлагийн эзнийг бђдђђлгээр тђлхчихээд лангуун доор нь нуугдана.
Жђжгийн нэг баатар болох ганган бђрхтэй Логик байшингийн хананд наалдана. Хирсний хєлийн
чимээ, хђрхрэх ДУУ намдахад хђмђђс сая тайвширцгаав. Логик: «Эрђђл ухаантай хђн айдаст автах
ѐсгђй» гэж мэдэгдэнэ. Мухлагийн эзэн Гэрийн

эзэгтэйг тайтгаруулж, єєрийнхєє барааг магтана. «Зэрлэг амьтан хотын гудамжинд явж байна гэдэг
бол ер дуулдаагђй хэрэг» гэж Жан хачирхаиа. Гагцхђђ Беранже л нойрмог, хайнга суух мєртлєє
цайвар шаргал ђстэй залуухан бусгђй Дэзиг харуутаа ухасхийн

ууж байсан шилэн аягатай зђйлээ Жаны ємд руу тэр ђед Логик Хижээл ноѐнтонд силлогизмын уг
учрыг ийн тайлбарлана: «Бђх муур ђхнэ, Сократ ђхнэ, тэгэхээр

Сократ бол муур». Хижээл ноѐнтои маш их гайхлаа. Тђђний муурыг яг Сократ гэдэг аж.

Жан зєв амьдрах хэв маягийн мєн чанарыг Беранжед

тайлбарлана. Зєв амьдарна гэдэг бол аливаад тэвчээртэй ухаалаг хандаж, архи ђл уун, єдєр бђр
сахлаа хусч, гутлаа тосолж цэвэрхэн цамц, ђрчлээгђй костюмтай явахыг хэлдэг гзнэ. Хариуд: нь
Беранже єнєєдрийнхєє тєлєвлєгєєг ярина. Тэр хотын музей сонирхоод, орой театрт очиж хђн
бђрийн ярианы сэдэв болоод буй Ионескогийн жђжгийг ђззх аж. Энэ санааг нь Жан дэмжинэ
Гэнэтхэн аймшигтай хђрхрэх дуун гарахад, тайзан дээр байгсад цєм «Хђђе, хирс!» гэж
хашгирцгаана. Беранже ганцаараа «Хђђе, Дэзи!» гэчихэв. Тэгтэл муур аймшигтай чангаар гийнаад,
удалгђй гэрийн эзэгтэй ђхсэн муураа тэвэрсээр гарч ирнэ. Бђгд л тал талаас нь «Хєєрхий муужгай!»
гэлцэв. Дараа тэд хичнээн хирс байсан талаар маргалдацгаана Жан: «Нэг хоѐр эвэртэй азийн хирс,
нєгєє нь ганц эвэртэй африкийн хирс байсан» гэхэд, Беранже найзынхаа ђгийг эсэргђђцэж «Сђрэг
хирсний манарсан тоос эврийг нь тоолох ямар ч бололцоо олгоогђй» хэмээнэ. ёђнээс болж тэд
хэрэлдэнэ. Жан Бера архичин хэмээгээд, ахин найзлахаа болилоо гэв. Мухлагийн эзэн «Хоѐр
эвэртэй нь азийнх биш, африкийн хирс байдаг юм» гэж маргаан дээр тос нэмнэ. Логик «Нэг л
амьтан нэгэн зэрэг єє газар тєрєх боломжгђй» гэж нотолно. Беранже болчимгђйдэн найзаа
гомдоосондоо єєрийгєє хараан зђхэж ђйлчлэгч дуудан хоѐр хундага шарз захиалаад, музей руу
явахаа болихоор шийднэ.

Хуулийн зєвлєгєє єгєх контор. Дугаарлан суугсад сђђлийн уеийн шинэ сонин зђйлсийг хэлэлцэнэ.
Дэзи хирсийг єєрийн нђдээр ђзсэн гэж зђтгэхэд, Дюдар энэ тухай сониноос уншсанаа ярина. Харин
Ботар "Ийм хоосон зохиомол зђйлийг тан шиг аятайхан бђсгђй давтан ярьж байгаа нь гутамшигтай
явдал. Би эрђђл саруул хђний хувьд сонины зохиомол дуулианд ер итгэдэггђй. Сониныхон бол
арьсны ђзэл, бђдђђлэг харанхуй байдлын тухай авч хэлэлцдэггђй мєртлєє энд тэнд дайруулж ђхсэн
муурны талаар сђр дуулиан болгож бичдэг улс» гэнэ. Тэрээр Дюдарыг олон нийтийг тђгшээх
зорилгоор элдвийн зђйл зохиолоо гэж зэмлэнэ. Беранже ажилдаа ирнэ. Хожимдож байгаз нь илт.
Конорын дарга ажилтнуудаа бђртгэхэд, хэн нэг нь хагагтай Беф алга байгааг хэлнэ.

Гэтэл сандарсан Беф гђйн орж ирээд, нєхєр нь євдсєн тухай, гэрээсээ гараад нааш ирэх хђртэл араас
нь нэг хирс хєєсєн тухай ярина. Хирсний хђнд биеийг даалгђй модон шат

нужигнах дуулдана. Бђгд байшингийн дээвэр єєд зугтан гараад бєєгнєрєн зогсч хирсийг ажиглана.
Ботар: «Энэ бол тєр засгийг л балиар явуулга» гэж мэдэгдэх бєгєєд хатагтай Беф гэнэт аймшигтай
чарлав. Аймшигт хирс ђнэндээ єєрийнх нь нєхєр болохыг тэр таньжээ. Хирс ємнєєс нь зєєлнєєр
хђрхэрнэ. Хатагтай Бефийг нуруун дээр нь ђсрэн буухад, хирс гэр рђђгээ пижигнэн алга боллоо.

Дэзи гал сєнєєгчдийг дуудтал, тэднээс завтай хђн алга байжээ. Хотод албан ѐсны мэдээгээр арван
долоон, цуу ђгээр бол гучин хоѐр хирс байгаа аж. Гал сєнєєгчид ирж, айсандаа дээвэр руу тун
шалмаг гарчихсан атал одоо бууж чадахгђй байгаа

конторынхныг аврах шатаар буулгана. Беранже найзыгаа гомдоосондоо гэмшиж гэр рђђ нь явна.

Жаны гэр. Тэр орон дээрээ хэвтэж байна. Беранже хаалгыг

тогштол хариу чимээ ч ђгђй. Хєрш євгєн нь Жаныг єчигдєр нэг л хачин байсан тухай ярина. Гэтзл
Жан ђђдээ нээж єгнє. Беранже єчигдрийн явдалд уучлал гуйна. Жаны хоолой сєєж, хачин хђндээр
амьсгалах аж. Бефийн хирс болон хувирсан тухай сонсоод тэр ухасхийн босч угаалгын єрєє рђђгээ
орно. Тэндээс гарч ирснийхээ дараа Беранжегийн нђдэн дээр хачирхалтайгаар хувирна. Жаны арьс
ногоорч духан дээр нь эвэр хэлбэртэй

булдруу ђђсэв. Ахин угаалгын єрєє руу гуйн орсныхоо дараа хђрхрэн дуугарчээ. Эргэлзээгђй, хирс.
Беранже аймшигт амьтныг арайхийн цоожлоод гарч хєршийг нь дуудав. Хєршийн оронд бас нэгэн
хирс гарч иржээ. Угаалгын єрєєний хаалгыг нурхийтэл

мєргєх дуулдана. Беранже: «Хирснђђд!»гэж хашгираад ум хумгђй зугтана.

Беранжегийн гэр. Тэр толгойгоо битђђ ороочихоод орон дээрээ хэвтэнэ. Хаалга тогшив. Дюдар
эргэхээр ирж буй нь тэр. Тэднийг ярилцан суух ђед хоолой нь сєєнгє болж, духан дээр нь булдруу
ђђсч байх шиг санагдаад Беранже дав дув хийнэ. Дюдар тђђнийг тайвшруулж: «Хирс болоод
хувирсан ч яадаг юм бэ? Тэр тийм ч муухай амьтан биш. Тэд бол байгалиасаа л энгђђхэн амьтад. Ёс
журамтай олон хђн хирс болон хувирахаасаа ер татгалзахгђй...» гэхчлэн ярина. Ухаан санаа нь
самуурчихаагђй ђлдсэн хђмђђс бас байгаад Беранже баярлана. «Хэрэв зээ энд Логик байсан сан бол,
энэ бђх солиотой явдлын учрыг тайлбарлаж чадах сан» - «Логик бас хирс болчихсон шђђ дээ.

Тђђнийг эвэрт нь єлгєєстэй яваа бђрх малгайгаар таньсан байна лээ». Беранже бђр алмайрч гђйцэв:
«Яасан хачин юм бэ? Эхлээд Жан, зєв амьдрах хэв маягийн мєн. чанарыг нэвтэрхий мэддэг тийм
хђн хирс болчихсон. Гэтэл одоо Логик. Яагаад энэ вэ?

Гэтэл Дэзи орж ирээд Ботар єєрийн хђслээр хирс болсон тухай дуулгана. Тэр цаг ђеэсээ хоцрохгђйн
тулд ийм шийдвэр гаргасан гэнэ. Беранже ингэтлээ газар авч буй хирсжилттэй тэмцэх хэрэгтэй,
тэднийг тусгай хашаанд хорьѐ гэхэд, Дэзи найрсгаар эсэргђђцэж, ан амьтдыг хамгаалах нийгэмлэг
ђђнийг зєвшєєрєхгђй, тэгээд ч хирснђђдийн дунд бидний ах дђђс, Найз нєхєд зєндєєн бий гэнэ.
Бђсгђй Беранжед талтай байгаад бухимдсан Дюдар гэнэтхэн хирс болохоор шийднэ. Беранже ятгаж
сэнхрђђлэх гэж оролдоод ч бђтсэнгђи. Дюдарын араас цонхоор харж зогссон Дэзи: .«Сђрэгтэй
нийлчихлээ» гэж хэлдэг. Бђсгђйн хайр Дюдарыг аварч болох байсныг Беранже ухамсарлана. Одоо
тэд хоѐулахнаа ђлдсэн тул хэн хэнийгээ хамгаалах ѐстой. Дэзи юм бђхнээс айна, харилцуураас ч,
радиогоор ч хирс хђрхэрч, хирсний хєлийн чимээнд шал хотолзох ажээ. Аажмаар тэдгээр хђрхрэлт
хэмнэлтэй, аялгуутай болж эхлэхэд, Дэзи: «Хирс ч бас ухаалаг амьтан юм аа. Хєгжилтэй, хђчирхэг,
харахад ч гасэн аятайхан» гэж ярих болно. Беранже сђђлдээ тэвчээр барагдан бђсгђйг алгадаж
орхив. Гомдсон Дэзи хєгжим мэдэрдэг хєєрхєн хирснђђд рђђгээ явж одно.

Беранже толинд харна. Хђний нђђр царай тђђнд тун муухай санагдах аж Эвэртэй, бараавтар ногоон
арьстай, хђрхэрч чаддаг болчихвол сайхан ч юм шиг. Ийм бодол тєрсєнд айсан тэрээр єєртэйгєє
тэмцэнэ. Тэр бол сђђлчийн хђн. Тиймээс єєрийгєє хамгаалах хэрэгтэй. Беранже бууж єгєхгђйн тулд
буу хайлаа.

ХУВИРЛУУД

ПУБЛИЙ ОВИДИЙ НАЗОН

Нийтийн тооллын ємнєх 43- нийтийн тооллын 17 он

Уг зохиол газар дэлхий бђтэж бђрэлдэхээс эхэлдэг. Хаос (эмх замбараагђй, эх адаггђй бђхэн)
Тэнгэр, Газар хоѐрт хуваагдсан нь орчлон дээрх анхны хувирал байлаа. Овидийг тєрєхийн урьд жил
Ромд Юлий Цезарь алагдсан бєгєєд тэгэхэд тэнгэрт асар том сђђлт од ђзэгдсэн талаарх баримтаар
уг зохиол єндєрлєж буй нь Цезарийн сђнс бурханд хувилсан тухай мєн л хувирах ђйл явцын жишээ
юм.

ёйл явдал нэн эртнийх байх тусмаа цар хђрээ ихтэй, сансар хорвоог хамарч єгђђлэгдэнэ. Ертєнцийг
хамарсан ђерийг Овидий хђмђђсийн ђйлдсэн нђглийн анхны томоохон тєлєєс гэжээ. Бђхий л хуурай
газар усанд автаж, цєєхєн уулсын зулай л арал болж ђлдээд, загаснууд модны мєчир сђлжин хєвж,
хђмђђс ђй олноороо амь ђрэгдэж байв. Энэ гамшиг дундаас хоѐрхон л хђн амьд гарсан нь
Девкалион,тууний эхпэр Пирра нар. Ус татарч, газар дэлхий эргэн саруулшихад хђний мєрєєсєл
болсон тэд бурхдад хандаж уйлан хайлан мєргєєд: «Эхийнхэз яснуудыг мєрєє давуулан шидэцгээ!»
гэсэн хариу сонсчээ. Удтал толгойгоо гашилгасны эцэст Газар дэлхий бол туйлын дээд эх гэдгийг
ухаарч, тђђний яс хэмээх нь чулуу болохоос зайлбаргђйг ойлгожээ. Ингээд чулуу авч мєрєє
давуулан арагш шидэв. Девкалионы шидсэн чулуудаас эрчууд, Пиррагийн цаанаас эмэгтэйчђђд
урган гарчээ. Ийнхђђ газар дэлхийд хђн тєрєлхтєнн шинээр буй боллоо.

Балар эртний нєгєє нэг аугаа ђйл явдал болох ертєнцийн тђймэр харин бурхдын хђсэл зоргоор биш,
эрхийн тэнэг жаалын болчимгђй алхмаас ђђдсэн юм. Нарны хђђ Фаэтон эцэгтээ: «Намайг таны хђђ
гэдэгг хђмђђс итгэхгђй байна. Алтан тэргээ ганц удаа єгєєч, би нэг єдрийн нарыг мандуулж хђмђђст
харагдъя л даа» гэж гуйжээ.

«Чинийхээр болъе оо, хђђ минь. Гэхдээ чи болгоомжтой яваарай. Дээш хєєрч ч, доошоо намсаж ч
болохгуй, яг голыг нь барьж явдаг юм шђђ. Тэгэхгђй бол аюул нђђрлэнэ!» гэж Наран эцэг нь хэлжээ.
ѓндєрт гарсан хєвгђђний толгой эргэж, гар нь чичирсэнд морьд замаасаа гажин тэнгэрт Мэлхий
болон Матрын одны ордууд хуйхлагдаж, газар дэлхий дээрх бђх л хєвч тђймэрт автан, рейнээс
эхлээд Ганга хђртэлх гол мєрдийн ус буцлан, тэнгис далай ширгэж, хааяагђй Аидын харанхуй
хаанчлал нємєрчээ. Буурал дэлхий єєрєє тэргђђн бєхийлгєн байж Зевсэд хандан: «Хђсч байвал
бђгдийг шатаа л даа. Гэхдээ гаэар дэлхийг єршєєгєєч, ахиж Хаос буй болохгђй шђђ!» хэмээв. Зевс
аянга буулгаж, галт сђйхийг хэмх ниргэжээ. Фаэтоны чандар дээр «Хэрээсзэ хэтэрсэн их зђйлд
санаархаад амь ђрэгдсэн Фаэтон энд булшлагдав» гэж бичлээ.

Дараа нь баатруудын эрин ђе эхэлж, бурхад хђмђђс хоорондоо нєхцєж, нэг зиндаатай мэт холилдон
уулзалдах болов. Арахна нэрт нэхмэлч бђсгђй нэхэх урлагийг ђђсгэсэн Афина бурхантай ур
чадвараараа єрсєлдєхєєр оджээ. Афинагийн нэхмэл дээр олимпийн бурхадыг дђрсэлсэн байх агаад
Посейдон хђмђђст зориулан морь бђтэзж, Афина єєрєє чидун жимс буй болгон суух аж. Нэхмэлийн
хєвєєгєєр бурхадтай эн зэрэгцэхийг санаархагчид элдэв зђйлсэд хувиран шийтгђђлж байгааг
ђзђђлжээ. Харин Арахна бђсгђйн нэхсэн бєс дээр Зевс нэгэн гоо бђсгђйг хупгайлахын тулд бух
болон хувирч, єєр нэг бђсгђйг эзэмдэхийн тулд алтан бороонд хувилж, гурав дахьтай нь уулзахын
тулд могой, дєрєв дэхийг авахын тулд хун шувуу болж буйг ђзђђлжээ. Тэрчлэн Посейдон хуц, морь,
дельфинд, Аполлон малчинд, Дионис усан ђзэм тариалагчид хувилж буйг дђрсэлжээ. Арахнагийн
урласан даавуу Афинагийнхаас ер дутахгђй байв. Шаралхсан Афина бђсгђйг илбэ хэрэглэсэн хэмээн
яллаж, аалз болгон хувиргачихав. Аалзыг грекээр «арахна» гэх аж

Зевсийн хђђ усан ђзэм тариалагч Дионис хорвоо дэлхийгээр хэрэн явж, хђмђђст дарс тђгээдэг
бєлгєє. Тийн аялах зуураа дДайснуудаа цээрлђђлэх аж. Нэгэнтээ тђђнийг тэнгис гатлуулж єгсєн
усан онгоцныхон єв тэгш бие бялдарт нь шохоорхож боол болгон худалдвал ахиухан ђнэ хђрнэ дээ
гэж санаархана. ёђнийх нь хариу ирж тэдний хєлєг онгоц гэнэт зогсож, ѐроол нь ђндэслээд, шураг
нь ороонго ургамалд баригдаж, далайчид єєрсдєє дельфин болцгоодог. Сайн санаат нєхдєє
Дионис хђссэн бђхнээр нь хангах авч найзууд нь тэр бђр ухаалаг зђйл хђсдэггђй билээ. Мидас гэгч
шунахай хаан: «Миний гар хђрсэн юм бђхэн алт болон хувирч байг!» гэж хђсчээ. Тэгээд алтан талх
маханд шђдээ гэмтээж, алтан ус хоолойд нь хайлсан тємєрлєг болон цэлэлзжээ. Арга буюу «Энэ
єглєгєє буцаан аваач!» гэж гуйсанд Дионис «Пактол голын усанд гараа угаа» гэж зєвлєсєн байна.
Ид шид усанд шингэн хойшид мєнєєх гол ямагт алтан элсээр урсах болсон гэдэг.

Бусад бурхан ч хђмђђсийи дунд явдаг байж. Зевс бурхан єєрєє ХермесиЙн хамт айлуудаар явтал
муухай ааштай эзэд нь ээлж дараалан хєєжээ. Харин нэгэн ядуу овоохойтой эмгэн, євгєн хоѐр л
тэднийг юу байгаагаараа дайлж цайлав. Гэнзтхзн аягалсан бђхэн нь ер хорж, дундрахгуй байгааг
гэрийн эзэд анзаарчээ. Тэгээд яавч эгэл биш хђмђђс тэднийд ирснийг ойлгоод: «Ийм тааруухан
зђйлээр зочилж байгаад єршєєгєєрзй, бурхад минь!» гэж мєргєцгєєв. Хариуд нь тэдний муу
овоохой гантиг шалтай, алтан ханатай ордон болон хувирч, Зевс: «Юу хђссэнээ л хэлэгтђн!» гэсэнд,
євгєн эмгэн хоѐр; «Таны бђтээсэн энэ алтан сђмийг бид сахин сууж, хамтдаа ђхмээр байна» гэжээ.
Тэр ѐсоор ч болж, хоногийнх нь тоо гђйцэхэд, тэд зэрэгцэн ургасан хоѐр мод болон хувирдаг.

Энэ зуур баатруудын эрин зуун ђргэлжилсээр л, ђй тђмэн хувирал явагдсаар байлаа. Харсан бђхнээ
чулуу болгон хувиргадаг Горгонаг баатар эр Дерсей устгаж, огглогдсон 'толгойг нь тавьсан навчис
шђр болон хувирчээ. Ясон Колхида нутгаас Медеяг дагуулан ирж, шидэт гђнж тђђний єтєл буурай
эцгийг залуу эр болгон хувиргадаг. Геракл эхнэрийнхээ тєлєє гол мєрдийн бурхан Ахелейтой
тулалдаж, цаадхи нь янз бђрийн амьтанд хувилах авч эцэстээ ялагддаг. Тесей баатар критийн
тєєрдєг хонгилд орж Минотавр мангасыг хєнєєнє. Уг тєєрдєг хонгилоос гарахад нь хааны гђнж
Ариаднагийн єгсєн утас тусладаг юм. Тэрээр утсыг мєрєє дагуулан хєвсєєр хонгил руу орох ба
дараа нь тђђнийгээ даган тєєрєлгђй гарч ирдэг. Мєнєєхх Ариадна гђнжийг Тесей баатраас Дионис
бурхан булаан авч эхнэрээ болгоод, харин гђнжийн титмийг тэнгэрт хадсан нь Умрын титэм хэмээх
бђлэг од болжээ.

Дээр хэлсэн критийн тєєрдєг хонгилыг байгуулсан хђн нь Афины уран Дедал байжээ. Дедал
Минотаврын эцэг догшин Минос хаанд олзлогдсон аж. Тэр нэгэн арал дээр хоригдсон бєгєєд бђхий
л тэнгис Миносын мэдэлд байсан тул оргож чадахгђй байж. Тиймззс Дедал оргож болох цорын ганц
зам агаарыг ашиглахаар шийдэж, асар том далавч хийхийн тулд шувуУдын єд цуглуулна. Бяцхан
хуу Икар нь тђђний дэргэд суугаад лааны тосоор мєнєєх єдийг зђйн наадаг байлаа. Том жижиг хоѐр
далавч бэлэн болсон хойно Дедал хђђдээ: «Яг миний араас дагаарай! Жаахан доошлох юм бол
тэнгисийн ус ђсчээд далавчийг хђндрђђлчихнэ, байх ѐстой хэмжээнзэс илђђ дээш хєєрчих юм бол
нарны халуунд лааны тос хайлчихна» гэж хичэзнгђйлэн захисан хэдий ч Фаэтоны хувь заяа
давтагджээ. Икар агаарт гаруутаа хєєрєн баясч хэт дээшилснээс лааны тос хайлж бђх єд бутраад
жаалхђђ тэнгист унаж ђхжээ. Тэр цагаас хойш уг тэнгисийг Икарын тэнгис гэх болсон юм.

Крит арал дээр Дедал гэж уран гартан байсан бол Кипрт Пигмалион нэрт бас нэг уран хђн сууна.
Дедалын бђтээсэн бђхэн хєдєлж алхдаг гэлцдэг бол Пигмалионы бђтээл амилсан удаатай. Тэрээр
чулуугаар залуухан гоо бђсгђйг урлаж Галатея хэмээн нэрлэжээ. Тэр нь хосгђй сайхан болсон тул
Пигмалион єєрєє ухаан алдан дурлачихжээ. Тэгээд чулуун бђсгђйгээ тэврэн байж: «Надад яг ийм
эхнэр хайрлаач!» гэж бурхдад хандан гуйсан байна. Хайрын бурхан Афродита энэ гуйлтыг нь
сонсож, баримлыг амилуулжээ. Нэгэнтээ Пигмалион хђђхний уруулыг ђнстэл Галатея нђдээ нээж,
нарт хорвоог харсан гэдэг. Пигмалион юутай их аз жаргалтай болсныг тєсєєлєхийн ч аргагђй.
Харин тэдний ђр удамд золгђй хувь заяа нђђрлэсэн юм. Пигмалион, Галатея хоѐрын дундаас нэгэн
хђђ тєрж, Кинир нэртэй тэр хђђ нь Мирра хэмээх охинтой болжээ. Харин Мирра тєрсєн эцэгтээ
жолоогђй дурласан тул, бурхад айдаст автсандаа бђсгђйг мод болгон хувиргав. Тэр цагаас хойш
модны нулимс давирхайг єрнє дахинд мирра гэх болсон гэнэ. Мод болсон бђсгђй жирэмсэн байжээ.
Модны завсраас Адонис гэгч ђзэсгэлэнт хєвгђђн тєрсєнд Афродита бурхан єєрєє сэтгэл алдаж,
нууц амрагаа болгосон байна. ёђнд хорсож хардсан дайны бурхан Арес Адонисыг зэрлэг бодонгийн
авд илгээж, амийг нь бђрэлгэжээ. Залуу хєвгђђний цуснаас яргуй хэмээх богино настай цэцэг ургах
болов.

Пигмалионд бас жич охин байжээ. Бас л ђзэсгэлэн гоо тул тэнгисийн бурхан Посейдон тђђнд
дурлав. Бурхан тђђнтэй энгэр зєрђђлсиийхээ дараа: «Юу дуртайгаа л надаас хђс!» гэсэнд, бђсгђй:
«Хэн ч намайг ахиж чам шиг доромжилж чадахгђй байгаасай гэсэндээ, би эр хђн болмоор байна!»
гэжээ. Энэ ђгийг эм хђний шингэн дуугаар эхлээд, эршђђд бђдђђн дуугаар тєгсгєсєн байна. Ийм
євєрмєц хђсэл хэлсэнд нь бахадсан бурхан мєнєєх хархђђг шархаддаггђй биетэй болгож єгчээ. Яг
энэ ђед нэгэн хаан хуримлаж байв. Хуриманд нь хажуу уулын кентаврууд уригдсал байж. Даре ууж
заншаагђй кентаврууд согтож, тэндхийн эмэггэйчђђдийг хђчирхийлзхээр дайрчээ. ёђний улмаас
зодоон болно. Герегийн уран барималчид хђмђђс ба кентавруудын хоорондын уг тулааныг олонтаа
дђрсэлсэн нь бий. Тэр тулааны ђеэр Кеней (Посейдоноос онцгой чадвар авсан, мєнєєх эр хђн болдог
бђсгђйн нэр) шагшигдав. Харвасан сум, шидсэн чулуу аль нь ч тђђнийг онохгђй байжээ. Кентаврууд
«Шархаддаггђй юм бол, єєр арга хэрэглэе!» гэлцээд бђдђђн дђнз модоор тђђнийг дарж гарав. Уулын
дайтай овоо бий болж газар хєдлєх шиг оволзож байснаа нам жим болжээ. Тулалдаан дууссаны
дараа моддыг авч ђзвээс, ђхсэн бђсгђй хэвтэж байсан аж.

Хђмђђс ба кентавруудын тулалдааны тухай Троя хотын дэргэдэх хуаранд хєгшин Нестор хуучилж
суудаг, Энэхђђ Троягийн дайн ч элдэв хувиралгђйгээр єнгєрсєнгђй: Ахилл алагдсаны дараа
Гефестийн дархалсан хєє хуяг хэнд очих талаар маргалддаг. Аякс; «Би Ахиллаас хойш грекђђдийн
тэргђђн баатар! Халз тулаанд би хамгаас хђчтэй, Одиссей бол заль мэхээс єєр юу ч ђгђй хђн» гэж л
дээ. Одиссей: «Тэгвэл грекуудийг би энэ дайнд цуглуулсан. Би л Ахиллыг нааш нь уруу татаж
дагуулсан. Бђх цэрэг буцахын даваан дээр би л тогтоож ђлдээсэн. Ухаан гэдэг хђч чадлаас эрхэм
байдаг л юм бол, би хєє хуягийг авах ѐстой!» гэснээр грекђђд суут баатрын ємсгєлийг Одиссейд
оноожээ. Доромжлогдсон Аякс єєрийгее бђлж ђхсэнд, цуснаас нь хэлгий цэцэг ургасан гэдэг.
Хэлгий цэцтэн дээр «А» ђсгийн хэлбэртэй толбонууд байдаг нь Аяксын нэрийн эхний ђсэг юм.

Троя ялагдахад, Эней баатар троягийн ариун шђтээнђђдийг аваад єрнє зђгт явдаг. Зам зуур тэр
саатах бђртээ элдэв сонин хувирлуудыи тухай яриа сонсдог. Найраглалд онцолсноор бол, Ромын
ђлгэр домог Герегийнхээс ч дутуугђй хувирлуудтай аж. Ромул Ром хотыг ђндэслээд тэнгэрт гарч
бурхан болон хувирдаг. Тђђнээс долоон зуун жилийн хойно Юлий Цезарь Ромын эзэнт гђрнийг
иргэний дайнаас авраад мєн л сђђлт од болон нисч бурханд хувилдаг. Ромулын залгамжлагч, эртний
Ромын хамгийн ухаалаг захирагчийн нэг Нума Помпилий Герегийн хамгийн ухаалаг философич
Пифагорын ђгийг сонсдог байж. Пифагор энэ урт найраглалд чухалчлан єгђђлэгдэх болсон хувирал
гээч нь ямар учиртай ђйл явц болохыг хаанд тайлбарлаж єгдєг.

-Сђнс сэтгэлээс єєр мєнхийн юм гэж ђгђй. Тэр хэзээд амьд,

хђн, шинэ биеийг олмогцоо хуучнаа мартдаг гэж Пифагор ярьж байна. Пифагорын єєрийнх нь сђнс
Троягийн баатар Эвфорбын биед байсныг философич єєрєє сайн санадаг. Харин хђмђђс иймэрхђђ
зђйлийг тэр бђрий санадаггђй аж. Хђний сђнс амьтан, шувуудын биеийг дамжаад эргээд хђн тєлєвд
ирдэг гэнэ. Тийм ч учраас сайхь гђн ухаантан махан хоол иддэггђй байсан гэлцдэг. «Эгээ л хайлсан
лааны тос шиг, элдвийн хэлбэр олох авч, уг сђнс сэтгэл нэг л хэвээрээ ђлддэг!» гэж Пифагор айлдсан
тухай Овидий тэмдэглэжээ.

. Алив бие махбод, аливаа бодис хувирамтгай юм. Бђх юм хувирч єєрчлєгдєж, цаг хугацаа он
жилђђд урсч, хђний нас ч элсээр байдаг. Шороо усанд автаж, ус агаарт ууршиж, агаар гал болж,
галаас ђђлс хуралдаж, ђђлсээс бороо орж, борооноос газар амилдаг. ёђлс нэгэн цагт тэнгис байсан,
тэндээс далайн хясаанууд олддогийн учир тэр. Тэнгис нэгэн цагт хєндий талыг дђђрэн цэлэлзэж
байснаа, дараа нь хатаж ширгэсэн мєрєн гол мєрд ч буй болж, тасарч алга болсоор иржээ. Арал
єргєжсєєр эх газар болж, эх газар элсээр арал болно. Троя аугаа хђчирхэг гђрэн байв, одоо ђнс
нурманд булагджээ. Ром одоохондоо самуунтай дорой буурай байвч нэгэн цагт бђхнийг захирах
болно. Учир нь «энэ хорвоо дээр байнгын хєдєгєєнгђй юм гэж ђгђй. Бђгд мєнхєд шинэчлэгдэн
хувирч байна!»

Эдгээр єнє мєнхийн хувирлуудын тухай биднийг тойрсон ђлгэр домог бэлээхэн єгђђлнэ бус уу? Ийм
л санаа «Хувирал»-ийг буй болгосон хэрэг ээ.

Платоны онол зєв гэж бодож байна, буддын сургаалд ер нь аль ч шашин яагаад ђхсэний дараах
амьдрал, там диваажингийн тухай сургаад байдгийн учир нь бие ђхсэн ч сэтгэл санаа /сђнс/ ямар
нэгэн байдлаар ђргэлжилж амьдардаг байх гэж ,,,

ЛУЦИЙ АННЕЙ СЕНЕКА

НИЙТИЙН ТООЛЛЫН ОМНОХ 4-НИЙТИЙН ТООЛЛЫН 65 ОН

Ромын тєрийн нєлєє бђхий зђтгэлтэн, гђн ухаантан, зохиолч Сенекагийн

«Фиест» жђжгийн гол баатрууд нь Аргос хотын хаад болох Атрей, Фиест хоѐр юм. Троягийн дайны
жанжин Агамемнон (Орестын эцэг) бол Атрейн хђђ билээ. Тэднийхний дээд євєг болох Бага Азийн
хђчирхэг хаан Танталын ордонд бурхад зочилж л дээ. Хаан тэгэхэд ђнэхээр бурхад мєн эсэхийг
шалгахаар тєрсєн хђђгээ алж махыг нь зочиддоо тавьж єгчээ. Эгдђђцсэн бурхад хђђг ньамилуулаад,
харин Танталыг тамд хаясан гэдэг. Ингээд нђгэлт хаан тамд байнга єлсч суух болсон аж. Танталын
дээрээс єтгєн жимстэй саглагар мод бєхийх авч яг авч идэх гэхээр цаашаа холдчихдог, цэнгэг булаг
дэргэдђђр нь урсавч яг уух гэтэл ширгэчихдэг юм гэнэ.

Хараал шђгэлсэн энэ удмынхны нэг, Танталын ач хђђ Атрей ямар нђгэл тарьсан тухайд Сенекагийн
бичсэн жђжигтэй одоо танилцъя. Уг эмгэнэлт жђжгээр хийсэн нэг бус уран сайхны кино байдаг.
Барууны театрууд орчин ђеийн маягг оруулан хамгийн олон удаа тавьсан эртний жђжгђђдийн
жагсаалтыг ч «Фиест» тэргђђлсээр байгаа билээ.

Ах дђђ хоѐр Атрей, ФиесТ нар хэн нь Аргосыг захирахаа эцэслэн шийдэх болжээ. Эцэг нь Атрейд
хаан ширээгээ гэрээслэсэн боловч, Фиест Атрейн эхнэрийн сэтгэлийг єєртєє татаж, улсын эрх
мэдлийн бэлгэдэл болсон алтан ноост хонийг нь хулгайлчихсан юмсанж. Атрей дђђгээ ялж, харийн
газар хєєдєг. Хэдийгээр тэр хаан ширээнд суусан ч, эхнэрээ Фиестэд ашиглуулсандаа єш санасаар
байж. Тэгээд гэнэт вввг эцэг Танталынхаа аймшигт найрыг санаад, дђђгийнхээ хђђхдђђдийг алж,
махаар нь эцгийг нь дайлах хорон санааг сэднэ. Бурхад хилэгнэж, ийм жигшђђрт тявдлыг харж
чадахгђйдээ Нар тэнгэрээс холбирон, ертєнц даяараа аймшигт автана. Жђжгийн ђйп явдал гэвэл
ердєє л энэ.

Жђжгийн эхэнд Танталын сђнс сђђдрийг єш хонзонгийн бурхад хєєж: «Чи тєрсєн хђђгээ бурхдад
зоог болгож тавьсан. Одоо чи ач хђђгээрээ єєр нэг ачийнхаа хђђхдђђдийг хєнєєлгєж, эцэгт нь хоол
болгон бариул!» гэж шахах аж. «Больѐ доо, ђр удмаа тамлаж зовоосноос єєрєє тамын эовлонгоо
эдлэх нь дээр» -«Тамынхаа ђйлст хђчин зђтгэ. Газар дээр ч бас тамаас дутуугђй зовлон байдгийг
тамын амьтад мэдэж баярлалдаг!»

ёђний дараа Атрейн толгойд гэнэт: «єшєєгєє авахйг алгуурлана гэдэг єчђђхний шинж. Яагаад би
зориглохгђй байна вэ? Бид бие биеэ ђзэн яддаг, Хэн тђрђђлж гар далайсан нь л хожно» гэсэн бодол
тєржээ. Дэргэдийн зєвлєх нь: «Фиестийг алчихаач» гэнэ. «ёгђй ээ, ђхэл гэдэг бол єршєєл,
нигђђлсэл. Би илђђ аймшигтай цээрлэл бодож олсон» - «Чи тэгзэд Фиестийг хэрхэн тарчилгаж
зовоох гээв?» - «Фиестээр єєрєєр нь» - «Чи тђђнийг нааш нь яаж авчрах юм бэ?» - «Хаант улсын
талыг амлая, эрх мэдлийн сургаар тэд ирэхгђй хаачих вэ»> - «Ийм хууран мэхлэлт бурхадыг
хилэгнђђлэхгђй байгаа?» - «Хэрэв дђђг минь дарж алж байвал, эцгийн энэ ордон нурж намайг
хамтад нь дарсан ч яахав». Найрал дуучид:

-Баян хийгзэд хђчирхэг нь хаан байдаг юм биш ээ. Хђсэл тачаал, хонзон, айдсаас ангид, сэтгэл
санаатар тайван дєлгєєн нь л жинхэнэ хаан буюу гэж дуулна.

Фиест харин харь газар зовж зђдэрч явахдаа жинхэнэ хааны араншинд суралцжзэ. Тэрээр: «Хаан
биш хэрнээ єєртєє сэтгэд хангалуун байхаас илђђ хаанчлал гэж ђгђй ээ! Тансаг ордонд л муу муухай
бђхэн нуугдахаас, урц овоохойд бусармаг явдал ђђрлэдэггђй" гэнэ. Гэвч сэтгэлийнх нь нђнд айдас
хургана. «Та юунаас айгаа вэ?» гэж хђђ нь асуухад «Юм бђхнээс» гэх боловч, Атрейтай уулзахаар
явна. Атрей тђђнийг угтан ирнэ: «Газар дээрх ганц дђђгээ харах чинь яасан сайхан юм бэ? Дђђ минь,
чи надтай цугтаа хаанчлаач!», Фиест: «Хэрэггђй дээ, намайг эиэ янзаар минь л орхи» гэж хариулна.
«Чи аз жаргалаас татгалзаж байгаа хэрэг ђђ?» - «Тийм ээ, жаргал гэдэг тђр зуурын хуурмаг зђйл
гэдгийг мэдэх болохоороо тзр» - «Эрх мэдлээ хуваалцсан гэдэг эрхэм нэр хђртэх боломжоос минь
намайг битгий хагацаа л даа. Эрх засгиий хђртэнэ гэдэг тохиолдол юм, эрх мэдлээ бусдад єгнє гэдэг
гавьяат ђйлс юм». Фиест энэ ђгэнд автаж, саналыг нь хулээн авна.

Найрал дуунд цоглог аяс эгшиглэвч, жаргал гэдэг тђр зуурын, хуурмаг байдгийг мєн сануулна.
Хорон санаа хэрхэн биелэлээ олж буй тухайд хєтлєгч єгђђлдэг. Хааны цэцэрлэгт Атрей эгээ л
тахилгад єргєж буй мал шиг Фиестийн хђђхдђђдийн бодийг хєтєлнє. Нэгийнх нь толгойг тасдаж,
нєгєєгийнх нь хоолойг хэрчиж, гурав дахийнх нь зђрхийг сугална. Газар дэлхий чичирч, ордон нь
ганхаж, тэнгэрээс тас хар одод унана. «Юутай аймшиг вэ!» гэж найрал дуу эхэр татна. ёгђй ээ,
жинхэнэ аймшиг ємнє байна. Хаан хђђхдђђдийн цогцсыг мєчилж, махыг тогоонд ђйгээд чанахад,
гал асахаас дургђйцэж, байшинг хар утаа нємрєнє. Зоогийн ђеэр ахынхаа єєдєєс харж суусан Фиест
тансаг хоол яагаад ч юм бэ хоолой давахгђй байгааг, тосолсон ђс нь єєрийн эрхгђй єрвийн босоод
байгаад хачирхана. Найрал дуучид нар бђђдийн гудайсан тэнгэр єєд харж таг дуугђй зогсоно.

Атрей баяр хєєртэйгєєр: «Энэ тђнэр харанхуй болоод бурхад миний хийснийг олж хардаггђй нь
юутай харамсалтай! Гэхдээ энэ бђхнийг Фиест харж байгаа нь л надад хангалттай. За, тэр
хђђхдђђдийнхээ цустай хольсон сђђлчийн аяга дарсыг ууж гђйцлээ Хэлэх цаг болж!». Ширээн дээр
Фиестийн хђђхдђђдийн толгойнуудыг авчирч тавина.

«Хєвгђђдээ таньж байна уу?» -«Тєрсєн ахыгаа одоо л таньж байна! Ээ, тэнгэр минь, илд минь хаана
байна? Одоохон би єєрийгєє сђлбэх минь!» - «Сђлбэ, єєрийнхєє дотор оршуулагдчихаад байгаа
хђђхдђђдээ ч бас сђлбэх болох нь дээ» - «Миний хєвгђђд юугаараа буруутай юм бэ?» -«Чи тэдний
эцэг болохоор тэр» - «Ай, энэ хорон муу санаанд хэмжээ хязгаар гэж байна уу?» - «Гэмт хэрэгт
хэмжээ гэж бий, єш хонзонд бол харин хэмжээ байдаггђй!» - «Бурхан тэнгэр минь, аянгаа буулгаач.
Алив, би хєвгђђдээ чандарлах тђђдэг болъѐ!» -«Чи л миний эхнэрийг єєртєє татсан. Хэрэв би
єрсєєгђй бол, чи мииий хђђхдђђдийг хєнєєх байсан биз!» - «ѓш хонзонгийн бурхад минь, Атрейг
залхаан цээрлђђлээч!» - «Харин тєрђђлсэн хђђхдђђдээ идсэн чамд мєнхийн залхаалт ирэх вий!».

Найрал дуучид нам жим зогссоор л тєгсєнє.

 ЭРТ БА ДУНДАД ҮЕИЙН ХЯТАД ТУУРИУД

Тан улсын уеийн гайхамшигт яруу найрагчидболох Да Бай, Дђ Фђ, Ван Вэй нарын шђлгђђд монгол
хэлнээ олонтаа орчуулагдаж Юань гђрний ђед Баян жанжин, Агай сэцэн хатан нар хятад хэлээр
шђлэг зохиож байлаа. Хувилай хааны ордонд Гань Бао-гийн «Сђнс хайх судрыг» монгол хэлнээ
хєрвђђлж байсан гэлцдэг. Тэр л судрыг утгын хувьд ђргэлжлђђлсэн, ид шидийн гайхамшигт сонин
ђзэгдлђђдийн тухай цуврал тууриудыг зохиосон Пђ Сун-лии (1640-| 1715) монгол гаралтай хђн
байсан тухай эх сурвалж ч бий.

Дорно дахины утга зохиол дахь євєрмєц сэтгэлгээний нэгэн хєшђђрэг болсон зэн-буддизм чухамхђђ
Юань гђрнмй ђед хєгжлийнхее дээд тђвшинд хђрсэн билээ. Харин Монголын эзэнт гђрэн Бээжинд
нийслэллэж асан тэр ђеийн хятад эх бичмэлђђд сайтар хадгалагдсан хэрнээ монгол бичгийн дурсгал
бараг ђлдээгђй нь манай соѐлын євийг хятадууд бодлоготойгоор устгаж байсны ђр дагавар юм.

Шэнь Цзи-цзи

VIII зуун

Шидэт дэр

Тан улсын ђеийн хуурнэл зохиолоос 7-10р зуун

Эрт дээр цагт бумбын шашны (дао) лам Люй хэмээгч, мєнхрєхийн нууцыг таньсан нэгэн
єтгєс байжээ. Дэн буудлын газар тэрээр Лу гэгч залуу хархђђтэй тааралдаж, хэсэг зуур ђг сольж л
дээ.

Залуу эр єєрийнхєє заяа муутайд гомдоллож, єчнєєн жил номын мєр хєєж уйгагуй суралцсан ч,
тђђнээс гарах ђр дђнгђй єнгєрч байгаа тухай ярив. Тэгэхэд нь євгєн ногоон хаш сђвлэн ороож
хийсэн, хоѐр хажуу талаараа задгай нђхтэй дэрээ єгч, залуу хархђђг унтуулжээ. Дэрэн дээр толгой
тавив уу, ђгђйй юу, гэрэл цацарч, дэрний онгорхой хэсэг улам тэлэн томорно. Тђђгээр дотогш орж
ђзвэл залуу хархђђ гэрийнхээ хажууд ирчихсэн байлаа.

Тєдєлгђй тэр гэрлэж, ажил ђйлс нь ч урагштай байх болж, баяжаад, мєн удалгђй тђшмэлийн зэрэгт
дэвшжээ, Эзэн хаан єєрєє тђђнийг анхааран тэтгэх болов. Шэнь мужийг захиран байхдаа Лу
нутгийнтариачдад усжуулах суваг татуулж єгч ихээхэн нэр хђнд оллоо. Хожим нь нийслэлийн нэгэн
тойргийн амбан захирагч болсонд хэн ч ђл гайхжээ.

Тэр цагт улс оронд дайн самууи нђђрлэв. Гэвч Луд дайны талбар дээр ч бас аз дайрч, дайсан
этгээдийг бут цохижээ. Эзэн хаан тђђнд хамгийн дээд хэргэм зэргийг гар таталгуй шагналаа. Харин
атаачид нэгээхэн хором ч амсхийсэнгђй. Эзний сонорт Лугийн талаар урвалт самуун сэдэж байна
гэсэн гђттэлэг хов хђрч,

хаантны зарлигаар тђђнийг гянданд хорькээ. Гяндангийн хђйьэн хананы дунд хэвтэж байхдаа Лу
бага залуу явахдаа эзний албанд зђтгэх гэж тэглээ санааширч явсандаа туйлгђй ихээр харамсан
халагладаг.

Гэвч тэрээр туг ч барих.тугал ч хариулах заяатай байж. Дараа нь тэр ахин єндєр зэрэг зиндаанд
хђрнэ. Албанаас чєлєєлж єгєхийг єєрєє хђссэн ч, хаан тђђнийг чєлєєнд гаргадаггђй. Ингэсээр Лу
нас баржээ.
...Яг тэр мєч ид залуу эр мєнєєхєн шидэт дэрэн дээрээ сэржээ. Ийнхђђ тэрээр єєрийнхєє мєрєєдєж
явсан эд баялаг, эрх мэдэл, алдаа оноо бђхэн ђргђй хоосныг ойлгов. Залуу хархђђ євгєн ламд
талархан мэхийгээд аян замаа хєєж гэнээ.

ЛИ ФУ-ЯНЬ

9-р зуун

ЗАЙГУУЛ ЭР, ИД ШИДТЭН ХОЁР

Тан улсын ђеийн хђђрнэл зохиолоос 7-10р зуун

Ду Цзы-чунь хэмээх наргианч, урэлгэн нэгэн залуу гэр бђлээ хєсєр хаяад найр цэнгээнд толгой
мэдђђлжээ. ѓвлєсєн хєрєнгєє цємийг ђрэн таран хийгээд дуусахад, хамаатан саднаас нь хэн ч
тђђнийг харж ђзсэнгђй. Ингэзд хоосон ходоодныхоо хонгинохыг чагнаад, єєрийгєє хараан, хотоор
сэлгђђцэж явлаа.

Гэнэтхэн ємнє нь ђл таних євгєн гарч ирээд, сэтгэл амар элбэг дэлбэг амьдрахад хэдий хэрийн
мєнгє хђрэлцээтэй вэ, тђђнийг нь єгье гэжээ. Балмагдаж зовсон Ду Цзы-чунь ойр эуурын хэрэгцээ
болчихоор цєєвтє тоо хэлэв. Гэвч євгєн тђђнд гурван саяыг єгчихєєд алга боллоо. Энэ их зоос
тђђнд хоѐр жил зугаалж наргихад л хђрэлцжээ. Дараа нь Ду ахиад л юу ч ђгђй хоосон болов.

Ахиад л нєгєє євгєн тђђнтэй тааралдаж, дахиад л мєнгє єгнє. Энэ удаа бђр арван саяыг єгсєн
байна. Амьдралаа шинээр эхлэх, хуучин хэв зуршлаа єєрчлєх санаа нь салхинд хийсэх мэт оргђй
болж, Ду наргианч амьдралдаа буцан оров. Ингээд хоѐр жил єнгєрєхєд ер мєнгє барьж ђзээгђй мэт
хувхайрч хоцорчээ.

Гурав дахь удаад савсаг эр маань мєнєєх євгєндєє ахиж хэзээ ч мєнгєє дэмий ђрэхгђй гэж
тангараглаж байгаад, хорин сая зоос авлаа. ѓглєгийн эзэн яг нэг жилийн дараа уулзах болзоо
товложээ. Ду ч амалсан ѐсоороо ихэд хичээж, нурж сђйрсэн аж ахуйгаа єєд татан, ядуу садангууддаа
тусалж, эрэгтэй дђђ нараа охин дђђ нартаа инж бэлдэн хадамд гаргадаг. Энэ хооронд нэг жил ч
єнгєрч.

Ду нєгєє євгєнтэй уулзлаа. Тэд хамтдаа мах цусанд тєрсєн эгэл хђнийх байж яавч таарахгуй тансаг
харшийг зђглэв. Аварга том тогоонд ђхэшгуй мєнхийн ђрэл бэлтгэгдэн байх аж. ѓвгєн нємрєгєє
тайлтал дотуураа ламын шар жанчтай байх юм. Тэгснээ цагаан чулуун ђрэл гурван ширхгийг авч,
дарсанд хийж уусгаад Ду Цзы-чуньд єгч уулгана. Тэгээд барын арьсан олбог дээр суулгаад, нђдэнд
нь ямар ч ђзэшгђй муухай, аймшигт дђр зураг харагдлаа гэсэн ганц ч ђг дуугарч болохгђй шђђ, энэ
бђхэн бол ердєє л хий ђзэгдэл, самуурал тєдий юм гэж хатуу анхааруулдаг.

ѓвгєнийг дєнгєж алга болов уу, ђгђй юу, Цзы-чунь руу жад барьсан олон морьт цэрэг давхилдан
ирж, ална хэмээн заналхийлээд, хутга мэс гялалзуулан байж нэрийг нь асуужээ. Аймшигтай байсан
ч, Цзы-чунь дуугарсангђй.

Тєдєлгђй архирч тђрхэрсан арслан барс, нђд нь гялалзсан хорт могойнууд, зэвђђцмээр хилэнцэт
аалзууд тђђнийг тойрон шавж урж тасдан идэхийг, хатгахыг завджээ. Гэвч Цзы-чунь ам нээсэнгђй.
Дараа нь хђчтэй аадар цутгаж, аянга цахилгаан нижигнэв. Тэнгэр нураад толгой дээр нь уначих шиг
л болжээ, харин Цзы-чунь жишим ч ђгђй суусаар л байлаа. Тэгтэл тамын амьтад болох ђзэшгђй
муухай чєтгєр шулмууд гарч ирж єєрийг нь чанахаар тогоонд ус буцалгажээ. Эхнэр нь Цзы чунийг
єршєєхийг гуйсанд чєтгєрђђд эмэгтэйг барьж авлаа.

Эхнэрийг нь мєчлєн огтчиж байхад ч Ду Цзы-чунь ган хийсэнгђй. Амаа хамхисаар л суулаа.
Тэгмэгц єєрийг нь тамлаж алжээ.

Тђђнийг нєгєє ертєнцєд аваачаад эрђђ шђђлт тулган яргалах юм болов. Гэсэн ч, даогийн ламын
ђгийг санаад Цзы-чунь нэг удаа ч ѐолсонгђй. Эрлэг номын хаан тђђнийг ахин тєрђђлэхээр илгээв.
Энэ удаад тэр эр биш, эм хђн болон тєржээ.

Бяцхан охин Цзы-чунь хосгђй узэсгэлэн гоо хђђхэн болж єсєв. Гэвч нэг ч ђг дуугардаггђй байж. Нас
бие гђйцээд нєхєрт гарч, хђђ тєрђђлэв. Эр нєхєр нь тђђнийг хэлгђй гэдэгт ер итгэдэггђй байлаа.
Дуугаргах гэж хђчээр албадна. Гэвч бђсгђй дуугђй л байна. Тэгтэл нєхєр нь байж ядсандаа
багтартлаауурлаж нялх хђђгээ шђђрч аваад толгойгоор нь том чулуу руу савчихжээ. Хориглосон
ђгийг ор тас мартсан эх хђн цєхрєнгє дуугаар орь дуу тавьчихлаа.

Хашгирах дуу замхраагђй байтал, Цзы-чунь эргээд л нєгєє барын арьсан олбог дээр сууж байх нь
тэр. ѓмнє нь євгєнн лам зогсоно. Сонгосон хђн нь хайрлах сэтгэлээс бусад энэ ертєнцийн бђх
зђйлийг тэсч гарчээ. ,,,

ЛЭ ШИ

ТҮМ ХАГАС ЗООС

Сђн улсын ђе х-хш зууны туурь

Эрт дээрээс л хђмђђс «ёйл болзоогђй» гэлцсээр ирсэн нь єчђђхэн ганц алхмаас ч санаандгђй
хачинђр дагавар тєрдгийг хэлээ бизээ. Нийслэл хотноо ирж хааны сорилгыг давсан нэгэн эрдэмтэй
хђн бђх зђйл санаснаар болсон тухай эхнэртээ захиа бичихдээ, тоглоом наргианаар, хол газар
ганцаардаж уйдахдаа татвар эм маягаар шивэгчин бђсгђй авсан гээд биччихжээ. Эхнэр нь ч хариуд
нь мєн л тоглоомоор ганцаардаж уйдсандза хђнтэй суучихсан гэж бичиж. Тэдний захиа
хєндлєнгийн этгээдийн гарт орж, хамаг «садар явдал» нь даанч илэрхий болсон тул, энэ мэдээ эзэн
хааны сонорт хђрч л дээ. Эрдэмтэй хђн маань ч шинээр тохоогдсон єндєр албанаасаа шууд
халагдсан гэдэг. Тоглоом тоотой нь дээр гэж энэ дээ!

Гэхдээ бидний єгђђлэх тђђх нэлээд єєр юм.

Лю гэгч эрд хувь заяа тєдий л ээлтэй хандсангђй. ѓдєр єнгєрєх тусам ажил тєрєл нь нурж, улам л
хоосорсоор байж Анхны эхнэр Ван авхайгаас нь ђр хђђхэд тєрсєнгђй. Бђх ажил сђйрч самуурахаас
ємнєхєн тэр бага эхнэр авсан юмсанж. Тэд гурвуулаа их эв найртай, ядуухан боловч сайн цаг ирнэ
хэмээн найдсаар муугђй л амьдарч байж.

Нэгэнтээ хадам эцгийнхээ тєрсєн єдрийн баяр дээр гэр бђлийнхээ хђнд хэцђђ байдлын тухай
ярилцацгаажээ. Анхны эхнэрийнх нь эцэг л дээ. Хадам хђргэндээ арилжаа наймаа хийхэд нь
зориулж бђтэн хагас тђмэн зоос єгєєд, охиноо эр нєхрийнх нь ажил эмхэртэл тєрсєн гэртээ
ђлдээхээр болжээ. Лю ч мєнгийг аваад гэр рђђгээ явж гэнэ.

Зам зуураа тэр найзындаа орж, энэ мєнгийг хэрхэн арвижуулбал зохилтойг зєвлєлдєн удтал ярьж
суужээ. Ингэхдээ эд согттолоо уусан байна. Гэртээ согтуу ороход, бага эхнэр
нь зэмлэсэид, тэрээр:

-Чамайг нэг хђнд худалдчихсан. Мєнгє нь энэ байна. тиймээс ђглзж яншихаа больж ђз гэж нєгєє
зоосуудаа ђзђђлчихээд унтжээ. Эхнэр нь нэгэнт худалдагдсан юм бол, эцэг эх дээрээ очиж шинэ
нєхрєє хђлээе хэмээн явахаар шийдэв. Гэвч шєнє орой болсон тул, ганцаар явахаас айж, хєрш
євгєнийд хоноод, єглєє нь замд гарсан байна.

Тэр шєнє согтуу Люгийн гав ганцаараа унтаж байгаа гэр рђђ мєрийтэй тоглоомд юу ч ђгђй болтлоо
хожигдсон нэгэн завхуул эр шагайж л дээ. Олигтойхон юм хулгайлчих санаатай нэгжтэл, боодолтой
бєєн зоос олдох нь тэр. Яг энэ ђед Лю сэрээд хашгирахаар завдсан тул хулгайч сђх аваад золгђй
эрийг алчихжээ.

Цогцсыг маргааш нь олцгоосон байна. Бага эхнэр сэрдэгдэж эцэг эхийнх рђђгээ явж байх замд нъ
тђђнийг барьж авчээ. Гай болоход, бђсгђйтэй санаандгђй зам нийлсэн торгоны наймаачинд яг нэг
тђм илуу зоос байж. Шђђгч ч нарийн нягталж ђзсэнгђй, сэжигтнђђдийг буруутгах хангалттай
нотолгоо байсан юм чинь. Тэгээд хоѐуланг нь цаазлажээ.

Анхны эхнэр нэг жил гашуудлын нємрєг ємсч, дараа нь тєрхємдєє буцахаар шийдэв. Харьж явах
замдаа бђлэг дээрэмчний гарт орж, хђчирхийлэл доромжлол амсахгђйн тулд толгойлогчийнх нь
эхнэр болохыг зєвшєєрчээ. Тэд хаа очиж жаргалтай сайхан амьдарч байв. Эхнэр нь нєхрєє муу
ажлаа орхи, арилжаа наймаа хий гэж ятгасанд цаадхи нь ч зєвшєєрчээ. Нэг удаа тэрээр сэтгэлийг нь
зовоож явдаг нђгэлт тохиолдлыг эхнэртээ ярьжээ. Энэ ярианаас тђђний анхны нєхрийг алсан хун
чухамдаа хэн болохыг эхнэр нь ойлгосон аж. Эмэгтэй хот руу яаравчлан очиж, шђђгчид бђх явдлын
ђнэн мєнийг тоочив. Дээрэмчнийг баривчилж, тэр бђх хэргээ хђлээсэн байна. Сђђлчийн нєхрийнх
ньтолгой мєрнєєсєє цавчигдан унав. Бэлэвсэн эхнэр тэр толгойг анхны нєхєр, тђђний бага эхнэр,
замын хђн гурвын шарил дээр тайлга болгон єргєжээ.

ЭР НӨХРӨӨ СЭХЭЭРVVЛЭХИЙН ТУЛД НОХОЙГ

АЛСАН НЬ

Монголын Юань улсын vе XIII -XIV зууны сонгодог туурь.

Худалдаачин Сvн Жун тєрсєн єдєртєє зєвхєн Лю Лунцин, Ху Цзычжуант гэгч дотны хоѐр
андаа л урьжээ. Тэдгээр нь хоѐулаа єєдгvй зальхай амьтас байж.

Найрын ширээ засах зуураа эхнэр нь нєхрєє дvvгээ урьж дуудсангvй гэж зэмлэж байлаа. Мєнєєх
хоѐр зальхай найзынхаа хатгаасаар худалдаачин эр тєрсєн дvvгээ гэрээсээ хєєчихсєн юм санж. Дvvд
нь мєнгє авах мєнгє байсангvй. Гэвч ахынхаа тєрсєн єдєр болж байхад баяр хvргэхгvй байж
чадсангvй. Ах нь ядуу дvvгээ гар хоосон ирлээ гэж загнаад, улмаар зодож гарчээ.

Маргааш нь ханш нээх єдєр таарсан тул, Сvнийхэн гэр бvлээрээ эцэг эхийнхээ оршуулгын газар
очив. Хоѐр найз нь аанай л цуг явцгааж. Сvн Жун дvvгээ хvлээлгvй єргєл тахилаа єргєчихсєнд,
тєрсєн дvvгээсээ хар элгийн хvмvvсийг илvvд vзсэн нєхєртєє эхнэр нь юу ч хэлж чадсангvй. Дараа
нь дvvгээ ирэхэд хоэимдлоо хэмээн загнаж мєн л жанчжээ. Найзууд нь тvvнийг улам л дэвэргэх
бєлгєє.
Дараа нь Сvн Жун найзуудтайгаа нийлээд дээдсийнхээ газар архидаж гарав. Тэд ер нь ийн архидах
нь олон. Олхиогvй найзууд нь «Дvv чинь чамд хараал хийлгэж явсан гэнэ лээ шvv» гэж худал хов
дуулгана.

Маргааш нь шар тайлах нэрийдлээр мєнєєх гурав нэгэн мухлагт орж ахин архиджээ. Сvн мал
болтлоо согтоод унахад, найзууд нь тvvнийг чирч явахаасаа тєвєгшєєгєєд гудамжинд шавар
шавхайн дунд хаячихав. Шєнє цасан шамарга тавьж эхлэхэд, тэд сая архидахаа больж, Сvний євєрт
байсан таван мєнгєн ембvvг аваад гэр гэрийн зvг одсон юмсанж л дээ.

Мєнєєх хоѐрын жинхэнэ чанарыг сайн мэдэх эхнэр нь итгэлтэй найзуудаасаа тусламж хvсэхийг
зєвлєсєн байна. Нєгєє сайн найзууд нь харин энэ тухай дуулуут айсандаа гэрээсээ ч цухуйхыг
хvссэнгvй. Харин дvv нь хэдийгээр байнга нvд vзvvрлэгддэгч, ахыгаа эвгvй байдлаас гарахад нь
тусалж, vхдэлийг vхдэлийг чирэн хол аваачин булжээ. Ах нь дvvдээ vнэн голоосоо баярласан байна.

Сvн Жун дvvгээ єєрийнхєє мухлагт ажиллуулж, амьдрал ахуйд нь тус болохоор шийдэв. Харин
одоо урьдынх шигээ найзалж нєхєрлєх аргагvй болсныг ойлгосон мєнєєх хоѐр олхиогvй эр Сvн
Жунд хvн амины хэрэг vйлдсэнийг нь сануулан, ам нээхгvй байгаагийнхаа тєлєє байнга мєнгє
нэхэж дарамтлах болжээ. Худалдаачин тэдний vгээр шаардсан бvхнийг нь єгєх гэсэнд, дvv нь
ахыгаа эрс буруушааж, «Та гэр бvлээ бод. Аж ахуйгаа танаас єєр авч явах хvн алга. Би ямар тан шиг
их мєнгє олж чадах биш. Энэ хэргийг би хvлээе» гээд шvvхийн ємнє очжээ.

Шvvгчид ховын хутгуушуудын vгэнд дуртайяа итгэцгээв. Энэ бvхний эцэст эхнэр нь бvх учрыг ярьж,
цогцос булсан гэх газрыг ахин малтуулж, vхсэн нохойг гарган олон тvмэнд харуулжээ. Увайгvй
гvтгэгчид булайгаа тарих нь тэр. Тэдэнд тус бvр ерэн удаа саваагаар цанчих шийтгэл оноолоо. Сvн
Жун ч ухаантай эхнэрийнхээ ачаар дvvгээ хvнд бэрх нєхцєлд байлгаж дарамталж байсныхаа тєлєє
хvлээх хариуцлагаас мєн мултарчээ. Шударга явдалт дvv нь тvшмэдийн албанд тохоогдсон тул ахин
хэн ч дээрэлхэж чадахаа больсон аж.

СОНГОДОГ ЗУУНУУДЫН ТЕАТР

Уильям Шекспир

1564-1616

Шекспиргђйгээр сонгодог зуунуудын театрын тухай ярих аргагђй юм. Сэргэн мандлын ђе
байтугай, орчин ђеийн театрыг ч тђђний ђлдээсэн євгђйгээр тєсєєєлшгђй.

Аз болоход, манай уншигчид энэ суут жужгийн зохиолчтой эх хэлээрээ нэгэнт танилцжээ. Тђђний
хамгийн гол гэгддэг таван эмгэнэлт жђжгийн орчуулга тусдаа ном болон гарсан нь ч бий.

Харин «Зуны шєнийи зђђд»-ийг саявтархан нэдээд орчин ђеийн маягаар найруулан тавьснаас
бусдаар бол манай уншигчид Шекспирийн инээдмийн жђжгђђдтэй танил бус. Тиймээс энэ номд
английн суут яруу найрагчийн хамгийн євєрмєц инээдмийн жђжгийн товч агуулгыг оруулж байна.

«Арван хоѐр дахь шєнє буюу Юу ч гэж болно» хэмээх этгээд нэртэй энэ жђжигээ Шекспир нэр
оноолгђй, ђзэгчид єєр єєрсдийнхєєрєє юу ч гэж нэрлэж, юу ч гэж хђлээн авч болно гэсэн санаагаа
ийн зарлажээ. Энэ бол тђђний уран бђтээлийн эрчимтэй єсєлтийн эхлэл болсонтуурвил бєгєєд яг
ђђн дээр ажиллаж байхдаа л тэр хойшид хєнгєн зугаатай жђжиг нэгийг ч бичихгђй гэж шийдсэн
гэлцдэг.

ёнэхээр ч «Арван хоѐр дахь шєнє»-ийн дараа л «Хамлет», Лир ван, «Макбет» гэсэн бђх ђеийн
жђжгийн зохиолын оргил болсои гурван эмгэнэлт жђжиг нь бичигдсэн билээ.

АРВАН ХОЁР ДАХЬ ШӨНӨ

Инээдмийн жђжиг 1600 (1623 онд хэвлэгдсэн)

Жђжгийн ђйл явдал Шекспирийн ђеийн англичуудын хувьд ђлгэрийн орон болох Иллирт
болж байна.

Гђнгийн охин Оливияд Иллирийн бэйл Орсино дурлажээ. Гэвч Оливия ахыгаа нас барснаас хойш
эмгэнэлийн байдалд буй тул бэйлийн илгээсэн бђхнийг ђл хђлээж авна. Галзууртлаа дурласан
Орсино єєрийн ђнэнч албат Цезарио нэрт царайлаг залууг Оливия руу зууч болгон илгээнэ. ёнэн
хэрэгтээ энэ Цезарио нь Виола гэгч бђсгђй юм. Виола ихэр бєгєєд ахынхаа хамт далайд аялж явтал
хєлєг онгоц нь сђйрч, азаар Иллирийн эрэг дээр эсэн мэнд гарсан аж. Тэрээр ахыгаа хайх зорилгоор
зђсээ хувилган, эндхийн эзний албанд зђтгэх зуураа Орсинод дурлачихсан юм санж. Бэйлээс
даалгавар авсныхаа дараа тэр тайзан дээр ганцаар ђлдээд: «Чамд эхнэр авч єгєх нь надад хичнээн
хэцђђг мэддэг ч болоосой. Би єєрєє чиний эхнэр болмоор байна шђђ дээ» гэж санааширна.

Оливия бђсгђй ингэтлээ удаан хугацаагаар эмгэнэл зарлаж буй явдал авга ах сэр Тобид нь ђл
таашаагдана. Тоби бол архи дарс, зугаа наргианд дуртай нэгэн л дээ. Тэр архины найз сэр Эндрюд
зээ охиноо эхнэр болгон авч єгнє гэж амлаад, мєнгєєр нь архиддаг юм байж л дээ. Оливия тђђнд нь
ч мєн нђђр єгдєггђй тул, бачимдсан Эндрю явахаар шийднэ. Гэвч хууран мэхлэхдээ гарамгай Тоби
тђђнийг ахин нэг сар ђлдээхээр ятгадаг.

Виола чамгђй чирэгдэл болж байж залуу авхайтай уулзана. Оливия: «Бэйл ноѐнтон залуухан,
хђмђђжил сайтай, баян, олонд хђндтэй, єгєємєр, єндєр боловсролтой хђн гэдгийг би мэднэ л дээ.
Гэхдээ би тђђнд хайргђй» гэж хэлдэг. Энэ уулзалтын эцэст итгэмжит зууч маань зорьж ирснээсээ эрс
єєр ђр дђнд хђрнэ. Учир нь гђн авхай маань Цезарио (Виола)-д сайн болж, ђнэтэй бєгжєє
бэлэглэхийг хђсчээ.

Виолагийн ах Себастьяны амийг Антонио хэмээх ахмад аварч тэд хамтдаа Иллирт ирнэ. Себастьян
дђђ охиноо амь ђрэгдээ болов уу гэж ихэд гунихрах аж. Тэрээр бэйлийн ордонд ђлдэхэд,
Антониогийн хувьд энд, олны нђдэнд єртєх нь аюултай байхуйц шалтгаан бий тул явахаар болжээ.
Гэвч залуу хєвгђђний тєлєє ђнэн голоосоо санаа зовних тул нууцаар Себастьяныг дагаж сэм
хамгаалахаар шийддэг.

Оливиягийн гэртТоби, Эндрю нар алиалагч Фестийн хамт дарс ууж, дууд дуулж сууна Бђсгђйн
гэрийн ђйлчлэгч Мария тэдэнд тал засна. Гэтэл ордны хаалгач Мальволио хђрч ирэн шуугилдахыг
ньболиулах гэж дэмий л оролдов. Хаалгачийг явсны дараа Мария «єєрийгєє их юманд бодсон энэ
хаалагчийг олны доог тохуу болгохоо» андгайлна. Тэрээр Оливия хатагтайнхаа ємнєєс хаалгачид
хайрын захидал бичиж, санаанд багтамгђй горьдлого тєрђђлээд олны ємнє шившиглэхээр шийджээ.

Тоби болон тђђний хамсаатнуудад Мариягийн энэ санаа маш их таалагдана. Хєєрхий Мальволио
хатагтайтай гэрлэх тухайгаа, гэрийн эзэн болсон хойноо сэр Тобийг хэрхэн хашраах тухайгаа
ганцаар ярихыг тэд сэм чагнан бахаа хангана. Яг л Мариягийн тєлєвлєснєєр хаалгач маш
хєєрхийлєлтэй байдалд орсон тул тэд хєєрч, Тоби «Ийм овжин ухаалаг чєтгєрийн араас дагаад
тамд очсон ч бэлэн байна» гэж Марияг бахдана.

Оливия, Виола хоер цэцэрлэгт уулзана. Гђн авхай «залуу хархђђд» ђнэн голоос с тгэл алдарч буйг
ажигласан Эндрю байж ядан уурлана. Тђђний дэргэд гђн авхай жирийн зарлагатай сээтэгнэнэ гэдэг
тайж хђний хувьд тэвчишгђй доромжлол гэж Тоби Эндрюгийн хорыг малтаад, ичгђђргђй залууг
халз тулаанд дуудахыг ятгана. Гэвч тэр дотроо хэн хэнийг нь халз тулалдах зђрхгђй амьтад гэж сэм
шоолно.

Антонио хотын гудамжинд Себастьянтай тааралдаж, нэг удаа далайд бэйлийн талынхантай
тулалдаж ялсан тухайгаа яриад, ийн нуугдаж байгаагаа «Хэрэв тэд намайг таньчихвал шууд
баривчилж хорино» гэж тайлбарлана. Себастьян хотоор жаахан зугаалж байгаад, цагийн дараа
ахмадтай зочид буудалд уулзахаар болзоод салав. Явахдаа Антонио «Чамд мєнгєний хэрэг гарч
мэднэ» гээд тђрийвчээ єгчээ.

Мулгуу инээмсэглэж, зохимжгђй хувцасласан хаалгач Мальволио Оливиягийнх гэж бодож байгаа
захидлаас ишлэн хатагтайтайгаа маасганана. Оливия тђђнийг солиорчихож гэж эргэлтгђй бодох
тул, Тобид хаалгачийг анхаарахыг даалгана Цаадхи нь мэдээж бђхнийг єєрийнхєєрєє л хийх
бєгєєд баярласандаа толгой нь эргэсэн хаалгачийг эхлээд баахан тохуурхаж аваад, дараа нь
амбаарт єшиглєн оруулаад тђгжчихлээ

ёђнийхээ дараа тэр Эндрю, «Цезарио» нарын хэрэгт хошуу дђрнэ. Хэн хэнд нь єрсєлдєгчийг нь
сэлэм зєрђђлэхдээ гарамгай зан авирын хувьд хэрцгий гэж яриад, гэвч халз тулаанаас зайлах арга
ђгђй гэж ойлгуулдаг. Эцэстээ айсандаа хувхай цайсан халз тулаанчид сэлмээ хуйнаас нь сугална. Яг
энэ ђед хажуугаар єнгєрч явсан Антонио Виолаг Себастьянтай андууран ємнђђр нь орж, хамаг
тєлєвлєгєє нь нурсанд хилэгнэсэн Тобитой цавчилдаж гарлаа. Гэтэл журам сахиулагчид ирж,
бэйлийн зарлигийг ђзђђлэн Антониог баривчлав. Тэрээр шоронд суух нь гарцаагђй болсон тул,
мєнгєний хэрэг гарах нь гээд Виолагаас тђрийвчээ эргђђлэн авахыг хђснэ. Себастьян єєрийг нь
аварсанд талархах мєртлєє мєнгєний тухай ер ярихгђй, тэр ч бђђ хэл огт танихгђй дђр ђзђђлээд
байгаад нь Антонио эгдђђцнэ. Ахмадыг авч явсны дараа л Виола єєрийг нь Себастьянтай
андуурсныг ойлгоод, ахынхаа амьд байгааг мэдэж баярлана.

Эндрю гудамжинд єрсєлдєгчтэйгее тааралдуут, саяхан айн хулчийж байсныг нь санаад ђсрэн очиж
алгадав. Гэвч тэр нь дорой Виола биш, шазруун зоримог Себастьян тул золгђй тайж хєх няц
болтлоо нђдђђлнэ. Тоби найзыгаа ємгєєлхєєр хажуунаас нь оролцтол Себастьян сэлмээ сугална.
Тэр ђед гарч ирсэн Оливия зодооныг зогсоож, авга ахыгаа хєєн явуулна. «Цезарио, та битгий
ингэтлээ уурлаач, би гуйж байна» гэж бђсгђй Себастьянд хэлээд гэр рђђгээ дагуулан орж, сђй
тавихыг санал болгодог. Себастьян гайхаж алмайрах боловч гоо хатагтайг харангуутаа л сэтгэлийн
жолоо алдсан байжээ. Энэ тухай тэрээр Антониотой зєвлєлдєх гэсэн авч, цаадхи нь ор сураггђй
алга болчихжээ. Зочид буудалдаа ч байсангђй.

Алиалагч энэ ђед харанхуй пинд хоригдон суугаа хаалгачийг шоолж байснаа єрєвдєн цаас, ђзэг
авчирч єгнє.

Оливиягийн байшингийн ємнє Орсино, Виола хоѐр гђн авхайг хђлээн зогсоцгоож байтал журам
сахиулагчид Антониог авчирлаа. Тђђнийг Виола «аврагч», Орсино «далайн дээрэмчин» гэж
нэрлэнэ. Антонио Виолаг талархах сэтгэлгђй, зальтай, хуурамч хэмээн буруушаана. Байшингаас
Оливия гарч ирнэ. Виола тђђнд ноѐныхоо хайр сэтгэлийг хамгийн уран гоѐ ђгээр илэрхийлэх боловч
тђђнд хэн ч ђл итгэнэ. Хатагтай бэйлийн саналыг хђлээж авахгђйгээ мэдэгдээд, «Цезариог» урвагч
гэж зэвђђцнэ. Тђђний ингэж уурлах нь зєв, учир нь хоѐрхон цагийн ємнє гђн авхай бэйлийн
зарлагатай сђй тавьсан гэж тэнд ирсэн лам батладаг. Орсино балмагдаж гђйцнэ. Энэ ђед цэцэрлэгээс
салам зодуулсан Эндрю, Тоби хоѐр гарч ирж, бэйлд Цезариогийн талаар гомдол мэдђђлнэ. Араас нь
Себастьян эрчђђлээс єршєєл гуйхаар гарч ирнэ. Тэрээр Антониог харуутаа ухасхийн тэвэрч авлаа.
Бэйл ч, ахмад ч усны дусал шиг ижилхэн хоѐрыг хараад алмайрч гђйцэв.

Ихэр ах дђђс баярлан уулзалдана. Бэйл, итгэлт албат нь ђнэн хэрэг дээрээ єєрт нь дурласан залуу
бђсгђй болохыг мэдээд, Оливияг алдсандаа тэгтлээ харамсахаа болино. Тэрээр Виолаг эмэгтэй
хђний хувцастайгаар бушуухан харахыг хђсч, жинхэнэ тєрхєєр нь олж ђзђђтээ: -Сэтгэл зђрхний
минь хатан хаан тодорлоо! хэмээн дуу алддаг.

Алиалагч хаалгачийн захиаг барьсаар ирнэ. Хаалгачийнхаа хачин аашны учрыг Оливия сая л
ойлгов. Гэвч ийм хорон тохуурхлынхаа тєлєєМария шийтгэл амссангђй. Учир нь тэр одоо гэрийн
зарц биш, хатагтай болсон байв. Овжин сэргэлэнг нь биширсэн Тоби Мариятай гэрлэхээр шийдсэн
аж. Цорын ганц уруу царайтай хђн тайзнаас буудаг нь хєєрхий Мальволио. Доромжлогдсон тэрээр
олон жил зђтгэсэн эзнийхээ гэрийг орхин одов оо.

Жђжиг Фестийн хошин дуугаар тєгсдєг. Ер нь «Арван хоѐр дахь шєнє» бол бђхэлдээ маш
хєгжимлєг уянгын жђжиг хэмээн тооцогддог юм.

Педро Кальдероп де ла Барка

Энао де ла Баррера-и-Рианьо

1600-1681

Сэргэн мандлын ђеийн театрын хегжидд Испанийн театр онцгой ђђрэг гђйцэтгэсэн билээ.

Тэр уед Испанийн язгууртнуудын философи сэтгэлгзэ маш єндєр тђвшинд хђрчихсэн байжээ. ёђний
тусгалыг «Амьдрал бол зђђд»-ээс олж харж болно.

Энэ бол гђн ухааны, тэр дундаа буддын гђн ухааны сэдэвтэй жђжиг. Цамхагт хоригдсон ханхђђ ахуй
хоосон болохыг, жинхэнэ эрх чєлєє гэдэг бол чухамхђђ оюун санааных л болохыг таньж байгаа нь
Буддагийн євєрмєц бэлгэдэлт дђр болж байна. Мен философид олонтаа хєндєгддєг зђђд ба бодит
амьдрал хоорондын ялгааны тухай ээдрээтэй асуудал ч тодоор тавигдсан юм.

Нєгєє талаас, Кальдероны энэ зохиолыг XVII зуунд Европын театруудад тавигдаж байсан жђжгийн
сэдвийн зохион байгуулалтын нийтлэг хэв шинжийг илэрхийлэгч, бароккогийн

ђеийн гол бђтээл гэж ђзсээр иржээ. «Ертєнц бол тэр чигээрээ театр юм» хэмээх ђзлээр єгђђлэмжээ
зангиддаг нь сонгодог зуунуудын уран сайхны сэтгэлгээний нэн чухал баримтлал байлаа.
 Амьдрал бол зђђд

жђжиг 1636

Польшийн зэлђђд уулархаг нутагт эр хђн болж хувцасласан сурвалжит хатагтай Росаура, зарц
Кларнетын хамт аялж яваад чигээ алдан тєєрчээ. Шєнє болохын ђед нэгэн цайзын бараа олж харах
бєгєєд тэндээс зовж шаналсан хђний цєхрєнги ђглээн цуурайтах аж. Гинжинд тэлђђлсэн ханхђђ
Сехизмундо хђн болж тєрсєн заяагаа харааж буй ньтэр. Сехизмундог тєрєхєєс ємнє эурхайч хувь
заяаг нь зурж ђзээд эхийгээ алж, эцгийнхээ улсыг сђйтгэх тєєрєгтэй хђђ байна гэж мэргэлжээ. Хатан
нь хђђгээ тєрђђлэхдээ нас барсан тул, Польшийн хаан мэргэ тєєрєгт аргагђй итгэж угсаа
залгамжлагч ханхђђг ийн эзгђй цайзад хорин цагдуулах болсон хэрэг.

Цайзын ђђд тђгжээгђй байсан тул, Росаура зарцын хамт дотогш орж, дуу гарах зђгээр баримжаалан
явсаар Сехизмундотой уулзжээ. Ханхђђ насан туршаа єєрийн харгалзагч Клотальдогоос єєр хђн
хараагђй тул маш их гайхсан байна. Тэдний ярилцах дуунаар Клотальдо сэрж, харуулуудыг дуудав.
Харуулууд нђђрээ халхалсан баггай байх бєгєєд урилгагђй зочдыг хєнєєхєєр завдтал, ханхђђ
«Хэрэв тэдэнд гар хђрэх л юм бол амиа хорлоно» гэсний хђчинд амьд ђлдээжэз. Клотальдо аянчдын
зэвсгийг хураалгаад ђзтэл Росаурагийн сэлэм мань євгєнийг балмагдуулж орхив. Росаурад энэ
сэлмийг єгсєн хђн хэлэхдээ Польшид очиж, нэр нєлєєтэй хђмђђст уг сэлмийг ђзђђлсэн цагт тэдний
дэмжлэгийг авах болно гэсэн юм санж Тэгээд л Польшид ирсэн тухайгаа Клотальдод ярьжээ.

ѓвгєн ганцаар ђлдээд залуу насаа дурсав. Тэрээр хайрлаж явсан бђсгђйдээ уг сэлмийг єгч, «ёђнийг
буцаан авчрах хђнийг ямагт тусалж дэмжих болно» хэмээн андгайлж байжээ. Тэгэхээр ђл таних
залуу эр (Росаураг эр хђн л гэж бодно) тђђний хђђ болжтаарах нь. Тэгээд Клотальдо энэ тухай
хаандаа мэдэгдэхээр шийднэ.

Польшийн хаан Басилио хууль ѐсны ганц хђђгээ зурхайчийн ђгэнд итгэн харанхуй цайзанд хорьсноо
хэнд ч хэлээгђй тул, хоѐр зээ нь тђђний титэмд санаархана. Нэг зээ нь Басилиогийн дђђгээс тєрсєн
Москвагийн ханхђђ Астольфо, нєгєє нь Басилиогийн эгчийн охин Эстрелья аж. Тэд нагац ахдаа
хандаж хэнд нь улсаа євлђђлэхийг асуухад, Басилио сая хђђгийнхээ тухай аймшигт нууцыг задална.
Тђђгээр ч зогсохгђй, хђђдээ хаан суух эрхээ сэргээх боломж олгохоор шийдсэнээ зарладаг. Хэрэв
ханхђђ зєв сэтгэлтэй байх юм бол, угсаа залгамжилж, Эстрелья болон Астольфо нар тђђнд
захирагдаг гэж Басилио шийджээ.

Яг энэ ђед Клотальдо хаандаа Росаураг танилцуулна. Хааны элэгсэг байдалд уярсан бђсгђй
єєрийгєє чухамдаа хэн болохыг хэлж, дурлалт хархђђ Астольфогоо хайж Польшид ирсэнээ
єгђђлдэг. Ингээд Росаура ч хааны ордонд ђлдэнэ.

Клотальдо Басилиогийн зарлигаар Сехизмундод нойрсуулагч тун уулгаж, ордонд авчирна. Сэрээд
тэр єєрийгєє эзэн хаан гэдгийг мэдуут, эгээ л торноос мултарсан араатан мэт дур зоргоороо
аашилж гарлаа. Хааныг ч доромжилж, ђгнэзс нь зєрж зурхэлсэн зарцыг тагтнаас тэнгис рђђ шидэж,
Клотальдог алах гэж оролдоно. Басилиогийн тэвчээр барагдаж, Сехизмундог буцаагаад гянданд
хорихоор шийднэ. «Урьд нь сэрђђн байсан тэр газраа чи сэрэх болно» гэж Польшийн хаан
зарлигджээ. Ханхђђг ахиад л нойрсуулагчаар номхотгоод цайзанд аваачив. Гинжлээстэй сэрсэн
Сехизмундод Клотальдо харсан бђхэн нь, бђхий л амъдрал шиг нь, ердєє л зђђд байсан гэж
тайлбарладаг. Тийн ярихдаа «Гэхдээ зђђдэнд ч гэсэн, сайн ђйлс сайн ђйлсээрээ л ђлддэг» гэж онцлон
хэлжээ. Энэ ђг ханхђђд хђчтэй сэтгэгдэл тєрђђлж, тэрээр орчлонг яг ийм ђзлээр харах болно.
Басилио хаан ширээгээ Астольфод шилжђђлэхээр шийднэ. Астольфо багадаа дурласан охины
зургийг хђзђђнээсээ зђђж явдаг хэдий ч, Эстрельяд дурлаж, тђђнтэй гэрлэн харьяат улсуудаа
нэгтгэхийг хђсэх аж. Эстрельятай эгч дђђс мэт болсон Росаура ханхђђгээс єєрийнхєє зургийг
хулгайлан авах бєгєєд Астольфо єєрийг нь таних боловч Росаура сђйт бђсгђй нь гэдгээ эрс ияцаана.
Гэвч дотроо маш их шаналж, Астольфогийн xуурамчийг зђхнэ.

Басилио Польшийн хаан ширээг Москвагийн ханхђђд шилжђђлэхээр шийдсэнийг сонсоод, ард
тђмэн бослого гаргаж, Сехизмундог чєлєєллєє. Сехизмундогийн удирдсан босогчид Басилиогийн
цэргийг ялна. Сехизмундо маш их єєрчлєгджээ. тђђний дотоод сайн чанар нь харгис араншингаа
дийлжээ. Тэрээр єєрєє Басилиогийн хєлд ђнэнч, дуулгавартай хђђгийн ѐсоор сєхєрсєн байна.

Басхђђ Росаурад ђнэн зђрхнзэсээ дурлаж тэмђђлэх боловч, Астольфог гзсэн сэтгэлийг хђндэтгэн
єєрийнхєє дурлалаас татгалздаг. Москвагийн ханхђђ бђсгђйг дорд гаралтай хэмээн эргэлзэхэд
сурвалжит тайж Клотальдо энэ хэрэгт оролцон Росаураг єєрийнхєє тєрсєн охин болохыг ээжтд нь
дурсгасан сэлмээр таньснаа єгђђлнэ. Нэгэнт зиндаа нь адилхан болсон тул тэдний гэрлэлтэд ямар ч
саад ђгђй болж, Астольфо Росаураг эхнэрээ хэмээн зарладаг.

Эстреллагийн гар Сехизмундод оногдлоо. Сехизмундо хђн бђртэй элэгсэг шударга харьцах болсон
бєгєєд єєрийн ийн єєрчлєгдсєний учрыг ахин харанхуй гянданд сэрэхээс айж байна, эђђд мэт энэ аз
жаргалыг амсч хђртэж явмаар байна хэмээн тайлбарлах аж.

Жан-Батист Мольер

1622-1673

Сонгодог театрын тђђхэнд Мольерын жђжгђђд онцгой ђзэгдлийн нэг болсон юм. Расин, Корнель
нарын язгууртны философи ханхалсан эмгэнэлт жђжгђђдийг жирийн ардаас гаралтай, сонирхогчийн
хэмжээний жђжигчдийг удирдсан ядуухан нэгэн эр бђдђђлэгдђђ, хошин жђжгђђдээрээ зад цохисон
явдлыг онцгой гэхээс ч єєр аргагђй.

Уламжлалт баг наадам, алиа марзан яриан дээр ђндэслэсэн Мольерын жђжгђђд зан суртахууны асар
єргєнн далайцыг Францын театрт оруулж ирсэн байна.

Театрын хэлийг анх удаа энгийн ярианы хэлээр сэлбэсэн тђђний жђжгђђд язгууртнуудыг ч байлдан
дагуулж, урлагт элэгтэй XIV Людовик хаан Мольерыг єєрийн ивээлд авч байсан гэдэг. Хэдий тийм
боловч «Тартюф»-ыг нь хаан тусгай зарлигаар хориглож байснаас ђзэхђл, Мольер тухайн цагийн ѐс
зђй хийгээд утга зохиолын классицизмын аргад хашигдаагђй, шинэчлэгч байсан ньтодорхой.

Тђђний хамгийн алдартай, утга зохиолын тђђхэнд хосгђй хэмээгддэг хоѐр жђжгийн тухайд хойно
єгђђлэв.

Дон Жуан, буюу Чулуун гийчин

хошин жђжиг 1665

Залуу эхнэр донна Эльвирагаа хаяад Дон Жуан хђсэл сэтгэлийг нь соронзодсон ээлжит бђсгђйнхээ
араас хєєцєлдєлєє. Мєнєєх бђсгђйн мєрєєр мєшигсєєр нэгэн хотод ирэх бєгєєд яг энд жилийн
ємнє Дон Жуан нэгэн цэргийн даргыг хєнєєчихсєн тул, Сгаранель нэрт зарцынх нь сэтгэл ихэд
тђгшинэ. Шударга тулалдаанд ялсан юм чинь айх юмгђй гэж хђђхэмсэг эр тайвшруулахад, зарц нь
«Хђний хуулинд тийм байлаа ч, бурханы ємнє нђгэл тарьсан шђђ дээ» хэмээнэ. Харин Дон Жуан ер
ђл тооно.

Сгаранель эзнээ шђтлэггђй, нђгэлтэй хђн гэдгээс нь айсандаа л хаа сайгђй дагаж ђйлчилж явдаг аж.
Дотроо бол тђђнийг мал гахай мэт явдалтан гэж ђзнэ. ёнэхээр ч эзэн нь зєвхєн эмэгтэйчђђлтэй
хэрхэн харьцдаг талаараа л хамгийн дээд цээрлэл амсахад хангалттай нэгэн байлаа. Донна Эльвираг
Дон Жуан сђм хийдээс хулгайлан оргуулж, гэлэнмаагийн сахилыг нь алдагдуулчихаад эцэстээ
шившигт хутгаад хаячихлаа. Хэдийгээр тэр бђсгђй эхнэр нь гэгдэж явсан ч, Дон Жуаны хувьд энэ
юу ч биш бєгєєд бараг л сар тутамд гэрлэж ариун шђтээнийгтохуурхдаг аж.

Яваандаа Сгаранель эзэндээ тэнгэр бурхадыг дамшиглаж болохгђй хэмээн сануулж, ийм зохисгђй
амьдралыг нь ил шууд зэмлэхээсээ ч айдаггђй болжээ. Дон Жуан хариуд нь гоо сайхны олон янз
хэлбэрийн тухай ярьж, хђн нэг л дђрс ђззгдэлтэй насан ђђрд баглагдах ѐсгђй, сэтгэлд бий болсон
хђсэл зорилгодоо заавал хђрэхийг чармайх учиртай гэхчлэн номлоно. Зарцаа сэнхрђђлж чадахгђй
болоод ирэхээрээ зђгээр л зодож жанчина хэмээн сђрдђђлдэг ажээ.

Донна Эльвира ѐс журамгђй нєхрєє сайн мэддэггђй байсан тул, араас нь дагаж, олж уулзах бђртээ
«Ийн энэрэлгђй хаях болсноо тайлбарлаач» хэмээн шаарддаг байв. Цаадхи нь юу тайлбарласангђй,
харин сђмдээ буцаж очихыг л зєвлєх бєлгєє. Донна Эльвира Дон Жуаныг ер харааж загнасангђй,
харин хагацан салахдаа хэзээ нэгэн цагт зайлшгђй амсах гэсхээлийн тухай л сануулжээ.

Энэ удаад эрхэндээ оруулахаар хєєцєлдєж байгаа гоо бђсгђйгээ Дон Жуан тэнгисээр зугаалах ђед
нь хулгайлахаар тєлєвлєсєн байна. Гэвч гэнэтийн хђчтэй хуй салхи завийг нь хємєрчихєв. Эзэн,
зарц хоѐрыг эргээр явсан тариачид уснаас татаж гаргажэз,

Золтой л ђхчихээгђйгээ Дон Жуан юман чинээнд санасангђй. Ерєєс тэр хорвоогийн юм бђхэнд
хєнгєн хялбар хандана. Хувцсаа хатааж гђйцэв ђђ, ђгђй юу, тариачны охиныг эргђђлж эхэлжээ.
Дараа нь тђђний нудэнд амийг нь аварсан Пьеро гэгч залуугийн найз бђсгђй єртжээ. Тэрээр элдвийн
тэнэг магтаал урсгаж, єєрийгее ђнэн сэтгэлээсээ ярьж байна хэмээгээд тђђнтэй даруйхан гзрлэх
тухай яриад явчихав. Ингээд бђсгђйчђђлийн хэн хэнийг урхидаж, цаадуул нь ч хоѐулаа сэтгэл дђђрэн
ђлджээ. Сгаранель эзнийхээ тухай бђх ђнэнийг єнєєх гэнэн шувуухайнуудад ойлгуулахыг оролдсон
ч, ђнэн тэдэнд тийм ч чухал биш бололтой байлаа.

Цагийг ийн нєгцєєх зуур манай баатартай танил дээрэмчин нь тааралдаж, ойр орчинд арван хоѐр
морьтон єєрийг нь хайж яваа сураг дуулгажээ. Даанч хђч тэнцвэргђй байсан тул Дон Жуан заль
хэрэглэхээр шийдэв. Сгаранельд тэр хувцсаа сольж ємсєх санал тавьсанд хєєрхий зарц бєєн баяр
болжээ.

Ингээд тэд хувцсаа солилоо. Гэхдээ эзнийх нь эхэлж тавьсан саналын дагуу арай л биш. Дон Жуан
єєрєє тариачин маягаар, зарц нь эмчийн маягаар хувцаслажээ. Эмчийн хувцсандаа найдсан зарц
сђсэг бишрэлийн тухай яриа єдєхєд, Дон Жуан ђгийг нь тасалж, хоѐр хоѐрын дєрєв! хоѐр дєрвийн
найм гэдэгт л итгэж болно хэмээн амыг нь таглав.

Ойд нэгэн гуйлгачин тааралдаад, хэрэв єєрт нь ганц зэс зоос єгєх юм бол насан туршаа тэдний
ємнєє Бурханд залбирах болно гэж амласанд, Дон Жуан тђђнд алтан зоос ђзђђлээд хэрэв тэр бђх
тогтсон журмыг гажиж, бурханыг хууран мэхлэх юм бол гэжээ. Гуйлгачин татгалзлаа гэсэн хэдий ч
Дон Жуан тђђнд зоосоо єгчихєєд, гурван дээрэмчинд баригдчихаад байгаа ђл таних хђнд туслахаар
сэлмээ сугалан гуйв.

Дээрэмчидтэй тэр хоер дорхноо учраа ололцчихов. Ингэзд аврагдсан эртэй ярилцан суутал тэр нь
донна Эльвирагийн тєрсєн ах дон Карлос болж таарав. Ойд тэрээр єєрийн ах дон Алонсогоос
тєєрчихєєд яваа нь энз бєгєєд тэд Дон Жуанаас охин дђђгийнхээ гутаагдсан нэр тєрийн єшєєг
авахаар яваа аж. Дон Карлос Дон Жуаныг зђс танихгђй бєгєєд Дон Алонсо л тђђнтэй тааралдаж
явсан байна. Тєдєлгђй Дон Алонсо бяцхан багаа дагуулан ирээд, Дон Жуаныг шууд сђлбэх гэсэн
боловч дон Карлос дээрэмчдээс

аварсных нь талархал болгож єшєє авалтаа жаахан хойшлуулахыг ахаасаа гуйжээ.

Ой дундуур цааш явах зуураа эзэн зарц хоѐр тансаг сайхан гантиган байшин олж харав. Хажууханд
нь Дон Жуаны гарт амиа алдсан цэргийн даргийн булш байх болгоо. Булшин дээр уран хийцэт
хєшєє ђзэгдэнэ, Док Жуан зарцдаа «Талийгаачийн хєшєєнєєс єнєє орой манайд зоог барихгђй юу?
гзэд асуучих» гэж шоолонгуй хэлэв. Зари нь зориглон байж чулуун хєшєєнєєс мєнєєхийг асуусанд,
хєшєє толгой дохижээ. Дон Жуан ер знэ мэт гайхамшигт итгэдэггђй ч, єєрєє мєнєєх асуултыг
давтан асуувал чулуун хєшєє ахин толгой дохилоо.

Энэ єдрийн оройг Дон Жуан эдлэндээ єнгєрєєв. Сагаренелийн толгойноос чулуун хєшєєний тухай
бодол салахгђй байсанд энэ лав ямар нэгэн юмны дохио байх шђђ гэж эзэндээ сануулахыг оролдтол,
Дон Жуан зарцдаа амаа хамхихыг тушаажээ.

Оройжингоо тэднийд эгээ л тайван хооллуулахгђй гэж хэлэлцсэн юм шиг янз бђрийн зочид ирцгээв.
Эхлээд худалдаачин єрєє нэхэж ирэхэд, Дон Жуан толгойг нь эргэтэл худлаа ярьсаар, эцэстээ єнєєх
эр ийм эрхэм ноѐн єєрийг нь найз нєхєр шигээ хђлээн авсанд сэтгэл хангалуун буцлаа.

Дараагийн зочин бол Дон Жуаны эцэг болох, хђђгийнхээ замбараагђй явдалд цєхєрч шаналсан
євгєн Луис байв. Тэр ђргэлж л ярьдаг, євгєдийнхээ алдар гавьяаг ђр хойч нь хэрхэн толботуулж
байгаа тухай эцэс тєгсгєлгђй ђглэлээ урсгасанд залхсан Дон Жуан энэ эцгђђд насан туршаа
хђђхдђђддээ зааварлах гэж улиглаж байхаар эртхэн ђхэж амраасай гэж бодож суужээ.

Дон Луис дєнгєж хаалга хаав уу, ђгђй юу, гивлђђрээр нђђрээ халхалсан хатагтай уулзахаар ирлээ
гэж зарц нь мэдэгдэв. Тэр нь донна Эльвира байлаа. Бђсгђй хорвоогийн амьдралаас ангижран
суухаар хатуу шийдсэн бєгєєд нэгэнт єєрт нь Дон Жуаны бђх л хилэнцэт ђйл тодорхой байгаа тул,
магадгђй тђђнд нђгэлээ наманчлан залбирах ганцхан єдрийн хугацаа ђлдсэн ч юм билђђ,
амьдралынхаа хэв маягийг єєрчилж, аймшигт шийтгэлэзс єєрийгєє авраач гэж эцсийн удаа гуйхаар
ирсэн ажээ. Дон Эльвирагийн ђгийг сонсоод Сгаранелъ эхэр татан уйлав.

Энэ бђхний эцэст Дон Жуан, Сгаранелъ хоѐр арайхийн ширээний ард суутал, мєнєєх цорын ганц
уригдсан гийчин, чулуун баримал хђрч ирлээ. Эзэн ер эмээж жийрхсэнгђй, гийчний хамт суугаад
тайвнаар гђнцэглэжээ. Явахдаа гийчин Дон Жуаныг маргааш хариу айлчлахыг урив. Гэрийн эзэн ч
урилгыг хђлээн авлаа.

Дараагийн єдєр нь Дон Луис баярлаж ђзээгђйгээр баярлажзэ. Эхлээд тђђнд хђђ нь єнгєрсєн олиггђй
явдлуудаа нэгмєсєн цэглэж, засрахаар шийдсэн тухай мэдээ иржээ. Ингээд Дон Жуантай биечлэн
уулзвал, тэр энэ бђхнийг ђнэн гээд шинэ амьдрал эхэлнэ гэж амална.
Эзнийх нь ђг Сгаранелийн сэтгалд гэгээ тусгах шиг л болов! Харин євгєнийг бєєн баяр хєєр болон
босго давмагц, Дон Жуан зарцдаа гэмээ наманчилна, засарна гэдэг бол зђгээр л заль мэх гэж
тайлбарлах нь тэр. Хууран мэхлэнэ гэдэг єнєє цагт ч нђгэлгђй сайн хђн болж харагдах тун шинэ
сэргэг арга гэв ээ.

ёнэхээр ч заль мэх амьдралд ашигтай зђйл гэдэгт Сгаранель тун удалгђй итгэжээ. Дон Карлос Дон
Жуанаас дђђг нь єєрийн эхнэр гэж олны ємнє зарлах уу хэмээн тулган асууж л дээ. Дон Жуан
«Надад нээгдсэн ђнэний зам мєр дээр зогсоод тэнгэрийн эрх хђсэлд таацуулан, Эльвирагийн болоод
єєрийнхое сђнсийг амаржуулахын тулд гэрлэх ѐслол ђйлдээд байх шаардлагагђй» гэж мэдэгдсэнд,
Карлос энэ асуудлын ђнэн мєнийг халз тулаанаар шийднэ хэмээгээд тђђнийг орхин одов.

Гэвч Дон Жуанд энэ мэтээр санаа амар цадиггђй авирлах хугацаа бага ђлдсэн байжээ. Тэнгэр
ђнэхээр тђђнд дохио єгч, гивлђђртэй эмэгтэйн дђрээр хандан нђглээ наманчлах гандхан єдрийн
хугацаа ђлдсэнийг сануулсан байв. Энэ удаа мєнєєх хий ђзэгдэл тэнгэрийн єргєл болоход бђр
ганцхан хормын хугацаа ђлдлээ гэв. Дон Жуан ер тоосонгђй, тиймэрхђђ зђйл хийж заншаагђй
хэмээн зђтгэлээ. Тэгмэгц хий ђзэгдэл гартаа гэзгээ барьсан Цаг хугацааны дђрд биежээд ђзэгдэхгђй
болжээ.

Дон Жуаны ємнє мєнєєх чулуун баримал гарч ирээд гар сунгахад тэр єєдєєс нь зоримгоор хариу
сарвайв. Чулуун бахь гарыг нь хавчиж, хєшєє баримал тэнгэрийн єршєєлийг ђл хэрэгссэн хђнийг
хђлээж байдаг аймшигт ђхлийн тухай ярихыг сонсоод Дон Жуан бђхий л биеийг нь нђдэнд ђл єртєх
гал хуйхлан буйг мэдэрчээ. Тђђний зогсож байгаад алга болсон газраас галын дєл єрвєлзлєє.

Дон Жуаны ђхлийг маш олон хђн гарцаагђй зђйл хэмээн тоомсоргђй хђлээн авчээ. Харин Сгаранель
л гонсгор ђлдэнэ. Аргагђй шђђ дээ, тђђнд одоо хэн цалин харамж єгєх билээ?

Дон Жуан (Дон Хуан)-ы болоод єшєєгєє авахын тулд амилсан чулуун баримлын тухай тђђх бол
утга зохиолд хамгийн тђгээмэл сэдвђђдийн нэг билээ. Мольероос ємнє гэхэд л эртний болон дундад
зууны ђлгэр домгуудад олонтаа дурдагдсан байдаг бєгєєд, хамгийн алдартай нь 1619 онд Тирсо дє
Молины бичсэн «Севилийн самуунч буюу Чулуун гийчин» хэмээх жђжиг юм.

Энэ сэдвийн гол зангилаа ньамьдралд хандах эсрэгтэсрэг ђзлийн бэлгэдэл болсон ноѐн, зарц хоѐрын
дђр юм. Нэг талаас биеэ тоосон, зальхай бардам, шударга ариун ѐсыг огоорогч Дон Жуан, нєгєє
талаас бурханаас эмээгч, сайхан сэтгэлт, хђлцэнгђй Сгаранель. Энэ хоѐр дђр бол хђний оршин байх
ахуйг бий болгон, утга зохиолд зєрчлийг ђђсгэгч гол хђчин зђйлс билээ.

Тђђнээс гадна Дон Жуаныг гагцхђђ хилэнц нђглийи илэрхийлэл хэмээн ђзвэл учир дутагдалтай
болно. Тэр бол зарим талаар сэтгэлгээний эрх чєлєєний бэлгэдэл, ѐсон бус уйлдэл хоѐрын нэгдэл
байна. Харин зарц Сгаранель нь эрђђл зєв ухаан хийгээд хязгаарлагдмал, тогтсон ойлголт бђхнийг
аялдан дагах сэтгэлгээний бэлгэдэл болдог. Дон Жуан шинэ сэргэгийг олж харах, тђђнд тэмђђлэх
чадвараар онцгой бол, Сгаранель ургуулан хийсвэрлэх чадвараас ангид нэгэн юм.

Ийм эсрэг чанарууд нь тэдний хувь заяаг ч эрс єєрєєр замнуулж байна. Дон Жуан єєрийнхєє
ђгђйсгэсээр байгаа хђчнийхээ эрхшээлд автан ђхэж байхад, Сгаранель нєгєє л гэрэл, сђђдэр нь
ялгарахгђй бђрхэг амьдралдаа юунд ч єртєлгђй, хамгийн жирийн байдлаар ђлдэж байна.

Энэчлэн задалж хєєхєд хэзээ ч ђзђђр нь ђл гђйцэгдэнэ. ёђнийг л утга зохиолын ђнэт чанар гэх
бєлгєє.
 Xууран мэхлэгч Тартюф

хошин жђжиг 1664-1669

Эрхэм Органы заллагаар Тартюф хэмээх ноѐнтон тэднийд саатах болжээ. Гэрийн эзэн мєнєєх
Тартюфыг шударгуу, сэцний туйл хэмээн гойд хђндлэн ђзэж, ђг сургаал бђрийг нь даган, зочныхоо
ариун шђтлэгтэйд бишрэх аж

Харин Органы энэ бишрэлийг тђђний эх хатагтай Пернелиэс бусад нь ђл хуваалцана. Оргоны эхнэр,
нас биед хђрсэн хђђхдђђд, хадам дђђу Клеант, тэр ч бђђ хэл зарц нар нь хђртэл Тартюф гээч маань
ђнэн хэрэгтээ тансаг сайхан хоол унд хђртэн, тухтай зєєлєн оронд унтаж, сэтгэл амар аж тєрєх
газар хайж яваа зальхай нэгэн болохыг ажиглачихна.

Гэвч зальхай эрийн тухай нэг л таагђй ђг дуулдвал, хатагтай Пернель бєєн хэрђђл ђђсгэх бєгєєд
Орган тиймэрхђђ яриаг сонсохыг ч ђл хђсэх ажээ. Тэрээр эхнэрийнх нь бие тавгђйтэхэд ер ђл
ойшоох атлаа, Тартюфыг хэтэртлээ идсэн, ђд хђртэл унтсан, босуутаа л дарс уун хєлчђђрэх болсон
тухай зарцаасаа сонсуут хєєрхий хэмээн єрєвдєн халаглана.

Оргоны охин Мариана нь Валер хэмээх тєлєв тєвшин залууд сэтгэлтэй бєгєєд, хђђ Дамис нь
болохоор мєнхђђ Валерын дђђ охинд дурладаг, Орган охиноо Валертай суухыг зєвшєєрсєн ч
хуримыг нь хойшлуулаад л байж. Эгчийнх нь хуримын дараа л хђђгийн хурим болох учиртай тул
ийн алгуурлах болсонд санаа зовсон Дамис нагац ахаараа учрыг тандуулна.

Оргон охиныхоо хуримаас ийн хойш суугаад байсны учир Тартюфтай холбоотой нь удалгђй
мэдэгдэнэ. Тэр Тартюфын тєгс шударгуу сэтгэлиин харамж болгож охинтойгоо гэрлђђлэхээр
шийджээ. Мариана сэтгэлээр унах авч, эцгийнхээ ђгийг зєрж ђл зђрхэлнэ.

Энэ ђед сэтгэлт залуу Валер нь бђсгђйгээс энэхђђ бэрхшээлд хэрхэн хандаж буйг асууна. Мариана
мэдэхгђй гэж хариулдаг. Бухимдсан Валер хэлсэн ђгэндээ ђнэнч єєр бђсгђй олно хэмээж сэтгэлт хос
хариугђй ђђрд салдгийн даваан дээр охиныг Тартюфтай гэрлђђлж хот даяар шившиг болохгђй
байхыг Органаас гуйгаад амжилт олоогђй зарц эмэгтэй Дорина тус болно. Дорина залуусыг аз
жаргалынхаа тєлєє тэмцэж, Оргоныг сэнхрђђлэхийг ятгана.

Дамис Тартюфыг сђрдђђлэхийг завдавч, зарц эмэгтэй илђђ зал ьжин арга бодож олно. Зальхай эр
Органы эхгэр Эльмирад хандтайг анзаарсан Дорина хатагтайд охиныхоо хуримын талаар
Тартюфтай ярилцахыг санал болгоно. Эльмира бол Мариана, Дамис хоѐрын хойт эх бєгєєд нас
залуу, ђзэсгэлэнт эмэгтэй бєлгєє. Эзэгтэй єєртэй нь хоеулхнаа уулзахаар хђссэнийг сонсоод «ариун
явдалтан» маань бєєн баяр хєєр болно. Тэрээр Эльмираг зулгуй хоосон магтаалын ђгээр сэхээгђй
булж, эцэстээ Марианатай гэрлэх тухайд ямар бодолтой байгааг нь асуухад, Тартюф: «Сэтгэл зђрх
минь даанч єєр эмэгтэйд татагджээ. Тэр бол та» хэмээнэ.

«Ариун сђсэгт хђн хђсэл тачаалд автдаг гэж ђђ?» хэмээн эзэгтэйг асуухад, Тартюф «Тийм ээ, би
бурхан тэнгэрт ђнэнч. Гэвч би эр хђн, зђрх минь чулуу биш шђђ дээ...» хэмээн учирлаж, Эльмиратай
эр эмийн ажил хийх санал тавина. Тєлєвлєсєн бђхэн ѐсоор болсон тул Эльмира энэ талаар эр
нєхєртєє дуулгана хэмээхэд, Тартюф занганд орсноо мэдээд ухаангђй айж, нєхєртєє дуулгахгђй
байхыг гуйна. Хариуд нь Эльмира: «За, яахав, Оргон энэ тухай юу ч мэдэхгђй єнгєрнє. Харин
Тартюф та Марианаг Валертай аль болохуйц тђргэхэн гэрлђђлэх талаар єєриин зђгээс чармайлт
тавих юм бол шђђ!» гэж тулгана.
Гэвч энэ яриаг сэм чагаасан Дамис хамаг ажлыг баллаж орхидог. Тэр зочныхоо увайгђйд
бачимдсандаа эцэгтээ энэ бђхнийг хэлчихэв. Оргон хђђдээ биш, єєрийгєє гђтгђђлэн доромжлууллаа
хэмээн наманчлах зальхай эрд итгэж, Дамисыг гэрээсээ хєєн, єнєєдрийн дотор Тартюфыг
Марианатай гэрлђђлнэ гэсэн шийд гаргадаг. Тђђгаэр ч зогсохгђй, Оргон бђх хєрєнгєє инж болгон
Тартюфт єгчээ.

Клеант сђђлчийн удаа Тартюфтай хђн ѐсоор ярилцахыг оролдоно. Шударга явдалт Христос шђтлэгт
хђний ѐсоор эцэг хђђгийн хоорондын хэрђђл маргааныг баяжиж хєрєнгєжихдєє ашиглахгђй
байхыг, гэм зэмгђй залуу бђсгђйг насан туршийн зовлонд унагахгђй байхыг хђснэ. Гэвч хэлэмгий
доломгой Тартюф єєрийгєє зєвтгєх ђгийг олж хэлээд бђх найдварыг тасалчихдаг.

Мариана «Яахав, инж хєрєнгийг тэр аваг, намайг л эхнэр бђђ болгооч. Тэгснээс сђмд сууж сахил
хђртсэн нь гэж эцгийгээ гуйгаад ч нэмэр болсонгђй.

Арга барагдахад Элъмира эцсийн мэхээ хэрэглэв. Ингээд ариун сурталт номлогчийн цэвэр
шударгууд огтхон ч эргэлзэхээ байсан нєхєр нь ширээн доогуур нуугдаж Эльмира, Тартюф хоѐрын
юу хэлэлцэхийг чагнахаар зєвшєєрчээ.

Царайлаг эзэгтэйн єєрт нь нууцхан сэтгэлтэй гэдэг ђгэнд Тартюф шууд л автав. Ингээд Марианатай
гэрлэхээсээ татгалзахын тулд юуны ємнє тђђний залуухан сайхан хойт эхтэй янаг амрагийн холбоо
тогтоож, дурлалыг амталсныхаа дараа энхрийллийнх нь хариуг тєлнє гэж мэдэгдэв. Ариун суртал,
сахил санваараа яах билээ хэмээсэн Эльмирагийн асуултад Тартюф «Иймэрхђђ явдал болсны эцэст
тэнгэр бурхадтай ђгээ ололцох олон арга бий» гээд хђђхний хормойг сєхєхєєр яарна.

Нэгэнт ширээн доор сууж сонссон бђхэн нь Тартюфын бузар булайг олж харахад хангалттай байсан
тул Оргон ч ил гарч ирэв. Тэрээр Тартюфын єєрийгєє зєвтгєх гэсэн явуургђй оролдлогыг ђл
сонсон, даруйхан гэрээс нь зайлахыг хђсчээ? Тэгмэгц цаадхи нь дууныхаа єнгийг эрс єєрчилж, далд
орохын ємнє Оргонтой хатуу тооцоо бодно хэмээн заналхийллээ.

Тартюфын сђрдђђлэг хоосон зђйл байсангђй. Учир нь, Оргон єєрийн байшин, эдлэн газрыг хууран
мэхлэгчийн нэр дээр шилжђђлэхээр бичиг баримтыг ђйлдчихсэн байлаа. Тђђнээс гадна тэрээр улс
тєрийн шалтгаанаар эх орноосоо оргон гарсан ахынхаа баримт бичиг бђхий хайрцгийг Тартюфт
хадгалуулсан юмсанж.

Тиймээс ямар нэгэн яаралтай арга сђвэгчлэх нь чухал болов. Дамис Тартюфыг сђлбэж алах санал
хэлдэг ч, Клеант ухаанаар илђђ ђр дђнд хђрч болно гээд залуу хархђђг хоригложээ. Ийнхђђ ямар ч
шийдвэр гаргаж чадахгђй сууцгааж байтал, шђђхийн шийдвэр гђйцэтгэгч ирж, маргаашийн дотор
ноѐн Тартюфын байгшинг чєлєєлєхийг шаардсан мэдэгдэх хуудас авчирлаа.

Луйварчин эр дєнгєж саяхан єєрийг нь ивээн тэтгэж байсан хђнээ нэг мєсєн хоосруулах боломжийг
ашиглахаа алгуурласангђй ажээ. Тђђгээр ч зогсохгђй хаан эзэнд ,мєнєєх бичиг баримт бђхий
хайрцгийг гардуулсан тухай мэдээг Валер авчрав. Одоо Оргон тєрийн эсрэг гэмт хэрэг ђйлдсэн
ахыгаа нуун далдасныхаа тєлєє баривчлагдаж ял хђртэх болжээ. Тєєрєлдсєн євгєн даруй зугтахаар
шийдсэн ч, нэгэнт хожимдсон байв. ѓєдєєс нь орж ирсэн офицер тђђнд баривчлагдсаныг нь
дуулгана. Хааны офицерын хамт тэднийд Тартюф єєрєє хђрч ирэв. Тэнд байгсад нэгэн дуугаар
хууран мэхлэгчийн хамаг нђгэл булхайг тоочиж гарна.

Энэ бђхнээс залхсан Тартюф офицер руу

гэж, ичгђђргђй гђтгэлэг доромжлолоос хамгаалахыг хђснэ. хариуд нь хэний ч санаанд ороогђй
гэнэтийн явдал болж. Тартюфын баривчлагдсаныг зарлав.

Хааны цэргийн дарга Оргоныг барих гэж биш, чухамдаа хууран мэхлэгч хэрхэн ичгђђр сонжуургђй
аашлахыг нудээр харах гэж л наашаа ирсэн болж таарчээ. Худал хуурмагийг жигшин зэвђђцдэг
ухаалаг хаан хов хђргэгчийг єєрийг нь сэрдэж, Тартюф нэрийн дор асар олон луйвар хийсэн гэмт
хэрэгтнийг илрђђлэх ђђргийг офицертоо єгсєн юм санж. Хааны зарлигаар байшинг ємчлђђлэх
тухай баримтыг хђчингђй болгож, Органы тєрсєн ахаа хаацайлсан хэргийг ч єршєєн хэлтрђђлжээ.

Ингээд Тартюф шившигтэйгээр гянданд хђргэгдэв. Оргоны хувьд хааны ухаалаг, уудам сэтгэлийг
магтан талархаж, даруйхан Валер, Мариана хоѐрыг гэрлђђлэхээс єєр хийх юм толгойд нь орж
ирсэнгђй ээ.

ЖАН РАСИН

1639-1699

Францын жђжгийн зохиолч Жан Расин домог тђђхийн сэдвээр «Британик», «Андромаха»,
«Береника», «Ифигетения" «Афолия» зэрэг гайхалтай тансаг зохиолууд туурвисан хђн. Тэдгээр нь
цєм бђсгђй хђний дотоод сэтг дэх нарийн тэмцэл, сэтгэхђйн адармаат ђелзлэлийг дђрсэлснээрээ
ђзэгч, уншигчдыг бишрђђлсээр иржээ.

Одоо єгђђлэх «Федра» бол Расины нэрийг ђеийы ђед мєнхєлсєн, дээр дурдсан жђжгђђдийн дотроос
хамгийн алдартай нь юм. Классицизмын ђеийн хамгийн чухаг бђтээлд тооцогддог эл жђжгийн сэдэв
Эврипидийн «Ипполит», Сенекагийн «Федра»-гаас улбаатай ч, єєрчилж шинэчлэн зохиосон
єгђђлэмж нэлээдбий. Анх Парисын Бургундхэмээх зочид буудалд «Федра, Ипполит хоѐр» нэрээр
1677 онд тавигдсан гэдэг.

Тђђнээс хойш 300 гаруй жилийн туршид «Федра»-г хамгийн шилдэг найруулагчид дэлхийн шилдэг
театруудад тавьж, гол дђрд хамгийн онцгой жђжигчид авьяасаа сорьсоор ирсэн нь учиртай.
Хилэнцэт шунал тачаалынхаа нђгэлд урхилагдсан Федрагийн дотоод ертєнц дэх зєрчилдєєн аз
жаргалтай байх гасэн цаглашгђй их хђсэлтэй нь сђлэлдээд эмэгтэй хђний нэн гайхамшигт дђрђђдийн
нэгийг буй болгосон юм.

Расины «Федра» нь XX чууны яруу найргийн их тэсрэлтуу-

дэд сэдвийн хупьд хамгийн их дурдагдсан тансаг енге торх болж

байсан билээ.

Федра

эмгэнэлт жђжиг-1676

Афины хаан Тесейн амазонка бђсгђйгээс тєрсєн хђђ Ипполит алсын аянд мордоод хагас жил гаруй
болсон эцгзэ хзйхаар мордоно. Тесейн шинэ эхнэр Федра тђђнийг ђзэн яддаг тул Ипполит Афинаас
бђрмєсєн явахаар шийдэж л дээ. Федра учир нь ђл олдох євчин туссан ч тэр тухайгаа хэнд ч
хэлэлгђй, хэзээ мєдгђй ђхэхээр шийдсэн аж.
Асрагч эх Энона нь Федраг ухаан самуурчээ гэж ђзэх боловч, хатан хаан єєрєє юу ярьж байгаагаа
мэддэг. Шадарлагсад нь тђђний амиа хорлох бодлыг буруушаан, угсаа залгах хђђгээ бодохыг зєвлєх
авч Федра: «Энэ нђгэлт амьдрал харин ч санаснаас илђђ урт ђргэлжилж байна. Миний нђгэл хилэнц
ил ђйлдэлд бус, єр зђрхний гђнд байгаа юм» гэж хариулна. Гэвч юун нђгэл болох тухай ярихыг ђл
хђснэ.

Эцэст нь Федрагийн тэсвэр алдарч, Энонад ђнэнээ хэлдэг. Тэр дагавар хђђ Ипполитдоо сэтгэл алдан
дурласан ажээ!

Федра Тесейн эхнэр болж ирђђтээ л Ипполитыг хараад хайр ДУрлалд «сђлбђђлсэн» байна. Тэрээр
дурлалын бурхан Афродита-гаас хайрын тђймрээр хамаг биеийг нь хуйхлахаа болиоч хэмээн гуйж,
тђђнд зориулан сђм бариулж, єргєл єргєєд ч нэмэр болсонгђй. Тэгээд Федра арга буюу Ипполитоос
дєлж хатуу харгис хойт эхийн дђр эсгэх болжээ. Ингэсээр эцгийн гэрийг орхихоос єєр аргагђй
байдалд оруулсан ч, зђрхний нЬ шарх илааршсангђй.

Гэнэтхэн Федрагийн эр нєхєр Тесей нас барсан тухай хэл иржээ. Афин даяараа хаан ширээнд хэн
суух талаар догдлон ярилцах болов. Федрагийн хђђ юу? Эсвэл олзлогдсон амазонкаас тєрсєн
Ипполит уу? «Ийм чухал ђед амиа хорлож болохгђй: Хэрэв ђхчих юм бол, хђђг чинь ч бас хєнєєх
болно» гэж Энона хатныг

ятгана.

Тесей афины хааны угсаатай Арикия нэрт гђнжийг Трезен хотод цагдан хорьсон юмсанж. Ипполит
тэрхђђ гђнжид нууцхан сэтгэлтэй байж. Тесей ђхснээр Ипполит мєнхђђ хотын захирагч болж,
Аракияг суллажээ. Ингэснээр Афины хаан ширээнд суух сурвалжит эрхтэй хђн гурав болов:
Ипполит, Арикия, Федрагийн хђђ. Гэвч эртний ѐс заншлаа дагах юм бол, Ипполит эллин
эмэгтэйгээс тєрєєгђй тул афины хаан ширээг ємчлєх эрхгђй ажээ. «Харин Арикия эртний афины
угсаат язгууртай тул засгийн эрхийг авах бђрэн эрхтэй. Федрагийн хђђ Критийн хаан болог» гэж
Ипполит шийдэж, єєрєє Трезенээ л захиран сууя гэжээ. Ингээд Арикиягийн хаан ширээнд суух
эрхийг батламжлуулахын тулд Афин руу явахаар болно. Арикия дайсных нь хђђ туунд хаанчлах эрх
олгож байгаад итгэж чадахгђй байна. Хариуд нь Ипполит: «Би урьд нь хайр сэтгэл гэж юу болохыг
мэддэггђй байлаа. Харин чамайг харуутаа л бђхнийг уучилж єршєєж, хђнийг хайрлахын учрыг
ойлгосон юм даа» гэж хэлнэ. ёнэхээр ч тэр цаг ђргэлжид гђнжийн тухай санагалзах болсон юм
санж.

Федра Ипполиттой уулзахаасаа айна. Учир нь Афинаас хєєн явуулсны єшєєг авч, бэлэвсэн хатан
хаан, хђђ хоѐрыг хєнєєх биз хэмээн боджээ. ёђнд нь Ипполит эмзэглэх бєгєєд тийм дорд алхам
хэзээ ч хийхгђй хун гэдгээ хэлнэ. Тђђнээс гадна Тесей нас барсан тухай мэдээ худлаа байж магадгђй
гэсэн яриа тђгсэн байна. Дурлалдаа хєтлєгдсєн Федра биеэ барьж чадалгђй Ипполит хэрэв насаар
ахмад байсан бол мєн л эцэг шигээ баатарлаг ђйлсийг бђтээх байсан, тђђнд нь Федра тєєрдєг
хонгилоос гаргах гэж Тесейд утас єгч аварсан Ариадна шиг ђнэн сэтгэлээсээ туслах байсан гэхчлзн
ярина. Ипполит тђђнийг дэмийрдэг євчиндєє болоод єєрийг нъ эцэгтэй нь андуурч байна гэж ђзнэ.
Харин Федра хєгшин Тесейд бус, залуу Ипполитод хайртайгаа илчилж, биеэ барьж чадалгђй ийм
зђйл ярьж баигаадаа єєрийгєє буруутгахгђй гэж хэлнэ. «Бурхад надад хилэгнэсэндээ л миний дотор
ийм дурлал тєрђђлж шийтгэж байгаа юм. Тиймээс чи илдээ сугалаад зђрхийг минь урж идэж
гђйцсэн энэ гайтай хђсэл тачаалын тєлєє залхаан цээрлђђлээд єгєєч» гэж гуйна. Ипполит айсандаа
бушуухан зугтана. Ийм аймшигт нууцыг хэн ч мэдэх ѐсгђй, бђр дотнын зєвлєгч болсон багш
Терамен нь ч мэдэх ѐсгђй гэж дотроо андгайлна.

Афинаас Федрад хаанчлах эрхийн батламж гардуулах элч ирнэ. Гэвч хатан хаан захиран засаглахыг
хђссэнгђй. Тэр єєрийнхєє сэтгэл зђрхийг захирч дийлэхгђй байгаа юм чинь, хаант улсыг яаж
жолоодох билээ дээ? Нэгэнт тэр Ипполитод хайраа илчилсэн тул, одоо зєвхєн хариу дурлал
горилон суух найдвараас єєр юу ч байсангуй. Энона хажуунаас нь «Ипполитын эх нь скиф шђђ дээ.
Тђђний цусанд адгуусны араншин бий. Тэр эм хђнийг жигшиж, тђђнтэй орооцолдохыг ђл хђсдэг»
хэмээн ятгана. Гэвч Федра бєглђђ ширэнгэ мэт Ипполитын сэтгэлд хайр энхрийлэл тєрђђлэхийг
мєрєєднє. Ингээд Энонад хандан: «Ипполитод очиж, хаан ширээнд суух эрх мэдэл, бас бђхий л бие
сэтгэлээ тушаахад бэлэн байгааг минь хэлж алъ» хэмээн илгээнэ.

Энона аймшигт мэдээтэй буцаж ирэв. Тесей амьд мэнд, мєдхєн ордондоо ирэх ажээ. Ипполит
эцэгтээ аймшигт нууцыг задалж, Тесейд сэтгэл зђрхээрээ ђнэнч байгаагђйг, хаан ширээг
шившиглэхээр завдсаныг нь хэлчих вий гэхээс Федра айдаст автана. Ганц аврал ђхэл л байна гэж
сэтгэвч, хђђгийнхээ хувь заяанд сэтгэл зовно.

Энона Федраг шившиглэгдэхээс аварч, Ипполитыг эцгийнх нь ємнє гђтгэх санаа сэднэ. Тэгээд
эзэгтэйгээ аврахын тулд бђхнийг маш цэвэрхэн хийж гђйцэтгэнэ, Ипполит єєрєє л хойт эхтэйгээ эр
эм бололцохыг хђссэн гэж Тесейд ойлгуулъя гэж амладаг.

Федра Тесейтэй уулзахдаа, «Чиний уудам сэтгэл доромжлогдсон. Би чиний хайрыг хђртэх эрхгђй
болсон» гэж хэлнэ. Гайхсан Тессй хђђгээ дуудаж учрыг асуухад, Ипполит: «Энэ нууцыг гагцхђђ таны
эхнэр л тайлж хэлэх биз ээ» хэмээгээд, эцгийнхээ адил баатарлаг гавьяа байгуулахаар алсын аянд
мордохоор зэхдэг. Хачирхаж, хилэгнэсэн Тесей гэртээ хариад, бђгдийг дуудаж учрыг олохоор
шийднэ.

Энона тєлєвлєсєн ѐсоороо Ишголитыг гђтгэж, Тесей хђђгээ єєртэй нь ярилцахдаа ямархуу царай
тєрхтэй байсныг санаад баттай итгэнэ. Тэр хђђгээ хєєн явуулж, анхны хђслийг нь биелђђлэхээ
амалсан Посейдон бурханд хандан Ипполитыг залхаахыг гуйна. Федра ийн увайгђй гђтгэсэнд
гайхширч балмагдсан Ипполит юу гэхээ ч мэдсэнгђй, зєвхєн Арикияд хайртай хэмээн нотлох авч,
эцэг нь ер ђл итгэнэ.

Федрагийн санаа зовниж, Тесейг хђђдээ муу юм хийхгђй байхыг ятгахаар оролдоно. Яг тэр ђед
Ипполит Арикияд хайртайгаа хэлсэн тул Федра єєрийнх нь гал халуун дурлал ямар ч найдваргђйг
мэдэж, гутарна. Тэрээр Ипполитыг єєр хђђхэнд дурлана чинээ санаагђй явсан тул, єєрийгєє
доромжлогдсонд тооцож, ђхэхээр шийднз. Тэгээд Энонаг Ипполитыг гђтгэлэгт унагасны тєлєє
хараан зђхнэ.

Энэ зуур Ипполит, Арикия хоѐр хамтдаа улс орноосоо оргон гарахаар шийднэ.

Тесей Арикияд Ипполит бол худалч, хоѐр нђђртэн, тђђний ђгийг сонсох хэрэггђй гэж ятгахыг
оролдоно. Арикия хариуд нь «Хаантан, та олон мангасын толгойг тас цавчсан билээ нэг мангасыг
догшин Тесейн гараас хувь заяа аварлаа» гэж Федрагийн Ипполитод хђслийн жолоо алдсаныг
ѐгтлон єгђђлнэ. Тесей энэ ђгний утгыг ухаараагђй ч, бђх юмны учрыг олоогђй юм биш байгаа? гэж
эргэлзэнэ. Тэр Энонаг ахин байцаахаар шийдэвч, эзэгтэйдээ хєєгдсєн эмэгтэй тэнгист унаж ђхжээ.
Федра єєрєє ухаан самуурсан байна. Тесей хђђгээ авчрахыг тушаагаад, Посейдон бурханд хандан
мєнєєх хђслийг нь биелђђлэхээ болихыг хђснэ.

Гэвч хожимдсон байжээ. Терамен аймшигт мэдээтэй ирнэ. Ипполит ђхжээ. Тэнгисийн эргээр явж
байтал нь гэнэт далайгаас урьд хожид ђзэгдээгђй, бухан толгойтой, духан дээрээ эвэртэй, євч бие нь
шаргал хайрсаар хучигдсан, аймшигт аварга амьтан гарч ирсэн гэнэ. Ипполит жадаа шидэж,
хайрсыг нь зулга татаж. Аймшигт луу морьдынх нь хєл дор хєсєр ойчиход, ђргэсэн хєлєг нь туйлан
зуларчээ. Ипполит морьдоо тогтоож амжсангђй, хєллєсєн тэрэг нь ямар ч замгђй уулын асга хадан
дундуур пижигнэв. Гэтэл тэрэгний гол хугарч, ханхђђ жолооноосоо зуурсан чигээрээ омголон
морьдод чирэгдэн, хамаг бие нь урагдаж тасчигдсан амьтан Терамены гар дээр амьсгал хураасан
байна. ёхэхийнхээ ємнє Ипполит эцэг нь тђђнийг хилсээр буруутгасан гэж хэлж амжжээ.

Тесей уй гашууд автаж, хђђгийнхээ ђхэлд Федраг буруутгав. Хатан хаан ч Ипполит огтоос гэм
зэмгђй байсныг нотлоод, «энэ явдал дээд хђчний эрхшээлээр л боллоо» гээд Энона тђђний нэр
тєрийг аврах гэж худлаа хов зохиосны учрыг єгђђллээ. Ингээд Федра хор ууж газрын зовлонгоосоо
ђђрд ангижирна.

Пьер Огюстин Карон дє Бомарше

1732-1799

Фигаро бол Бомаршегийн цуврал гурван жђжгийн баатар боловч тус бурт нь онд ондоон зан
араншин бђхий дђр болж гардаг. Гурвалын эхнийх нь «Севилийн ђсчин буюу Хоосон
болгоомжлол», хоѐр дахь нь «Солиотой єдєр буюу Фигаро гэрлэсэн нь», сђђлчийнх нь «Гэмт эх
буюу бас нэгэн Тартюф» юм. Эдгээрээс илђђ тєгс гэгддэгийг нь энд сонгон авч байна.

Бомаршегийн баатруудаас ємнє хошин урлагт ийм этгээд содон, зугаатай мєртлєє нарийн ухаантай
дђр ер байгаагђй гэж театрын тђђхэнд бичсэн байдаг. «Фигаро гэрлэсэн нь»-ийг анх уншчихаад XVI
Людовик албан ѐсоор хориглож,

-Энэ бол тоглохын аргагђй жђжиг юм. Хэрэв зээ тайзанд тоглогдох юм бол Бастилийг нураахаас
єєрцгђйд хђрнэ... гэж мэдэгдэж байсан гэдэг. Хамгийн сонирхолтой нь уг жђжиг 1784 онд тавигдсан
бєгєєд 1789 онд Бастили ђнэхээр унасан юм. Хожим чухам энэ утгаар нь л Наполеон "хамгийн
хувьсгалт жђжиг" хэмээн ђнэлсэн биз.

Гэвч Бомарше єєрєє чинээлэг баян хђн байсан тул хувьсгал хђссэн нь юу л бол? Тэгээд ч сурвалжит
язгууртнууд «Фигаро гэрлэсэн нь»-ийг огтоос жийрхэлгђйгээр хамгийн зугаатай жђжиг гэж
дуртайяа ђздэг байсан юм гэнэ билээ.

Уг хошин жђжиг Парист тавигдаад шуугиан тарьсны Дараахан Моцарт «Фигарогийн хурим»
хэмээх дуурь бичсэн нь єдгєє хамгийн алдартай дуурийн нэг болжэз.

Фигаро гэрлэсэн нь

хошин жђжиг 1784

Энэ бђх толгой эргђђлэм ђйл явдал нэгэн солиотой єдрийн дотор л, 1711 Альмавивын шилтгээнд
болж єнгєрєв Бђхий л ђйл явдлын цємд гђнгийн гэрийн даамал Фигаро байх бєлгєє. Тэр бол ер
бусын сэргэлэн, ухаалаг хђн бєгєєд гђнгийн дотно туслах, зєвлєх хэдий ч, эзэн ньтђђнд одоо баахан
таагђй болчихоод буй аж. Альмавивын ийм янзтай ааш гаргах болсны учир нь гђнгийн хатны
ђйлчлэгч хєєрхєн бђсгђй Сюзаннатай Фигаро гзрлэхээр шийдсэнтэй холбоотой. Хурим яг энэ одор
болохоор товлогдсон бєгєєд Сюзанна эвгђй мэдээ дуулгах хђртэл бђх зђйл номоороо сайхан явж
байжээ.

Сюзанна юу дуулгасан гээч? Гђнтэн эзэн ноѐны хувьд анхны шєнийн эрхийг шаардаж сђйт бђсгђйн
онгоныг хєндєхєєр шийджэа. Эс зєвшєєрвєл хуримыг болиулж, инж хєрєнгє гарган єгєхгђй гэсэн
байна. Энэ зорилгоо аягтаи тавтай хэрэгжђђлэхийн тулд Фигарог гэрийн даамлаар томилонгуутаа
Лондон дахь злчин сайдын яам руу зарлагаар илгээх болсныг дуулгахад Фигаро цухилдана.
Сюзаннагаа ч буртаглуулалгђй, инж хєрєнгєє ч алдалгђйгээр шунаг савсаг эзнээ хєєрхєн дєнгєхєє
тэр тангараглана. Сђйт бђсгђйнх нь тодорхойлсноор, ов мэх, мєнгє хоѐр бол Фигарод байгалиас
заяасан авъяас билиг ажээ

Фигарогийн хуримд садаа бологч єєр дайснууд ч бий. Нэг нь ввгвн эмч Бартоло. Овжии
Фигарогийн тусламжгайгаар нэгзн цагт гђн тэрхђђ Бартологийн суух гэж байсан бђсгђйг
булаачихсан юм санж. Эмч тэднээс хариугаа авахын тулд гэрийн даамал Марселинаг ашиглах
бєгєєд тэр эмэгтэй Фигарог шђђхэд єгч нэг бол зээлсзн мєнгєє эргђђлэн тєлєхийг, ђгђй бол
єєртэйгєє гэрлэхийг шаардаж буй аж. Гэвч ђнэн хзрэгтээ МарселинатаЙ гэрлэх нь Бартоло эмчийн
л ђђрэг байсан юм. Тэднийг гэрлэхээс

аргагђй байдалд оруулж байсан хђђхдийг нь тэнэмэл цыганууд хулгайлчихсан юм санжээ.

Гђнгийн хувьд бол нэгэн ђе эхнэртээ унан тусан дурлаж байсан ч, гэрлэснээс хойш гурван жил
єнгєрђђт сэтгэл хєрч, хайрлахын оронд хардаж сэрдэн, хажуугаар нь нђдэндээ єртсєн аятайхан
бђсгђйчђђлийг эргђђлж заншсан нэгэн юм. Гђнгийн хатан ч бас ђнсэнд хаягдсан шалз болчихсонгђй.
ѓєрийгее том залуу болсон гээд бодчихсон, жижигхэн дђрсгђй хиа хєвгђђн Керубино хэмээгч єєрт
нь загалмай зђђлгэсэн хатагтайдаа унаж гђйцэх бєлгєє. Гэвч энэхђђ дурлалаа тас нууж, харагдсан
эмэгтэй хђн бђрийн араас хєєцєлдєнє. ёђнийг нь анзаарсан гђн жаалхђђд зэвђђцэж, эцэг эх руу нь
буцаахыг завдана. Аргагђйдсэн хєвгђђн хувь заяандаа гутарч Сюзаннад энэ тухай гомдоллодог.

Гэвч ийн ђглэж байхад нь Сюзаннагийн єрєєнд гђн ороод ирэх тул, Керубино айсандаа буйдан
сандлын араар нуугдана. Гђн бђсгђйг хуримаасаа ємнє євєрт нь орохыг ятгаж, бђр мєнгє амлана.
Гэтэл гђнгийн ордны зууч, хєгжимчин Базилийн дуу ђђдэн дээр дуулдахад, Сюзаннагийн єрєєнд
байж байгаад бусдад харагдахаасаа эмээсэн Альмавив Керубиногийн суугаа буйдан сандлын араар
шургана. Хєвгђђн ухасхийн гарч ирээд буйдан дээр атийн хэвтсэнд, Сюзанна дээгђђр нь нємрєг
хаяад ємнђђр нь зогсоно.

Базиль гђнг хайн нааш орж ирсэн бєгєєд завшааныг ашиглан Сюзаннад эзнийхээ хђслийг
уламжилна. Эмэгтэй хђн тохиолдлыг ашиглахгђй дэмий єнгєрєєх нь мунхаг явдал болохыг ярих
зуураа олон хатагтай, тэр тусмаа гђн авхай єєрєє ч Керубилод талтай байдгийг жишээ болгон
хэлнэ. Хардсандаа галзууртлаа уурласан гђн буйдангийн араас ухасхийн босч ирээд, бђтээлэг доор
салганан чичрэх хєвгђђнийг даруйхан хєєж явуулахыг тушаана. Тэгээд нємрєгийг хуулж бяцхан
хиаг олж ђзэв. Сюзанна, Керубинотой сэм уулзаж байсанд гђн эргэлзсэнгђй. Тђђгээр зогсохгђй
Сюзаннад шалиг ђг хэлснийг нь хєвгђђн сонссонд хилэгнэж, бђсгђйг Фигаротой гэрлэхийг хатуу
хоригложээ.
Энэ ђед гоѐлын хувцсаа ємсч, Фигарог дагасан суурингийнхан гарч ирнэ. Овжин эр гђнгийн харьяат
тушмэдийг дагуулж ирсзн нь энэ бєгєєд тэд єєрийн ноѐныг сђйт бђсгђйн онгоныг хєндєх эрхээсээ
татгалзсанд ѐслол тєгєлдєр баяр хђргэцгээв. Цугласан хђмђђс мєн л гђнгийн ариун журамтайг
шагших тул,

гђн Фигарогиин залийг дотроо хараан байж, ийн шийдсэнээ олны ємнє батлахаас єєр аргагђй
болжээ. Бас тђђнээс Керубино, єршєєхийг гуйцгаасан тул, гђн хєвгђђнийг даруйхан

Каталонид алба хаалгахаар илгээх болзолтойгоор хорооны офицер болгов. Хєвгђђн загалмайлсан
эхээсээ хагацна гэхээс гутралд автахад, Фигаро тђђнд явж буй дур ђзђђлчихээд сэмхэн буцаад
ирэхийг зєвлєнє. Сюзаннаг эрхэндээ оруулж чадаагђйдээ хорссон гђн шђђх дээр Марселинагаар
Фигарогиин хуримыг тасалдуулахаар шийднэ.

Гэтэл Фигаро бђр ч зальтай, хорон тєлєвлєгєє боловсруулж ђђндээ эзэгтэйгээ оролцуулжээ.
Базилиар дамжуулан гђн нэгэн дурласан эр бђжигт наадмын ђеэр хатантай нь уулзахаар болзсон
тухай нэргђй зурвас хђлээн авна. Гђнгийн хатан журамтай эмэгтэй хђний нэр тєрєєр тоглох гэлээ
хэмээн эвгђйцсэн ч, Фигаро ятгаж дєнгєнє. Гђнтэнг байдгаар уурлуулах л чухал, тэгвэл тэр тэдний
гарт єєрєє ороод ирнэ

Хєєрхий гђнтэн бусдын эхнэртэй цагийг зугаатай єнгєрєєхийн оронд єєрийнхєє эхнэрийг
мєрдєхєд хђрнэ, хатныхаа дэргэд байвал гђн хуримд нь саад хийж чадахгђй гэж Фигаро тооцож л
дээ. Болгоомжлох хђн гагцхђђ Марселина л байсан тул, Фигаро Сюзаннад гђнтэй ђдэш цэцэрлэгт
уулзахаар болз гэж хэлжээ. Бђсгђйн оронд харин Керубино хувцсыг нь ємсєєд тийш очих аж.
Ингээд гђнтэнг анд явсан хойгуур Сюзанна хатагтайтай хувцсаа сольж, Керубиногийн ђсийг янзлан,
дараа нь Фигаро

хєвгђђнийг нуухаар болж, Керубино ирээд хувцсаа солих зуур гђнгийн хатан тэр хоѐр хэн хэндзэ
талтайгаа сэм мэдэлцэнэ. Сюзаннаг сђлбээр зђђ авчрахаар явсан хойгуур гђн ердийнхєєсєє хавьгђй
эрт ангаас буцан ирж, ђђд балбана. Фигарогиин зохиосон

зурвасыг авсан нь илт бєгєєд маш их уурлажээ. Бараг нђцгэн шахам Керубиног хэрэв тэр харах юм
бол, шууд буудчих нь гарцаагђй. Хєвгђђн угаалгын єрєєнд нуугдаж, хатагтай хаалга

тайлахаар гђйнэ. Гђн эхнэрийнхээ сандарсан байдлыг харж,угаалгын єрєєнд чимээ гарахыг сонсоод
хаалгыг эвдэхээр завдана.

Тэнд Сюзанна хувцсаа сольж байгаа гэж учирлаад ч

нэмэр болсонгђй. Тэгззд гђн эхнэрээ дагуулан, багаж авчрахаар явна.Тэгмэгц Сюзанна орж ирээд
айсандаа амь тавьчихаа шахсан Керубиног гаргаж, оронд нь угаалгын єрєєнд ороод тђгжинэ.
Хєвгђђн ч цонхоор ђсрэн гарна, Гђн буцан ирж, аргагђйдсэн хатагтай хєєрхий хиагийн тухай ярьж
жаалхђђг єршєєхийг гуйна. Ингээд хаалгыг нээтэл, єєдєєс нь Сюзанна гарч ирнэ. Тэгмэгц Сюзанна
тайлбарлахдаа тэд гђнтэнг туршихаар шийдэж, Фигаро хуурамч захидал зохионсон хэмээн ярив.
Хатагтай ч нєхрийнхєє ор ђндэсгђй харддагийг зэмлэнэ. Балмагдсан гун эхнэрээсээ ђнэн голоосоо
єргєєл гуйна. Фигаро ирж ђђнийг батална. Цэцэрлэгч цонхоор хђн гарсныг хэлэхэд, Фигаро
хуурамч захидал бичин ноѐныхоо анг тасалдуулсандаа айж цонхоор ђсэрсэн гэж мэдђђлдэг. Шђђх
хурал эхэлнэ. Гђнгийн хувьд Фигарогийн хуримыг тасалдуулах гол зэвсэг нь Марселина тул, их ч
хичээнэ. Харин Фигаро Марселинатай гэрлэхээс татгалзаж, єєрийгєє тайж угсаатай хђн гэж
мэдђђлнэ. Харин тђђнийг цыганууд эцэг эхээс нь хулгайлсан тул, чухам хэний хђђхэд болохоо
мэдэхгђй гээд удам угсаа сайтайг нь гэрчлэх гар дээрх нууц тэмдгээ ђзђђлнэ. Энэ ђгийг сонсуут
Марселина Фигарог тэврэн авч, Барчтоло эмч тэр хоѐрын алдагдсан хђђ мєн болохыг батална.
Ийихђђ хамгийн гол саад єєрєє ђгђй болж, дайсан нь тђђний хайртай эх болон хувирав.

Гђнгийн хатан тэр ђед хартай мєртлєє ђнэнч биш нєхрєє хашраахаар шийдэж, єєрєє тђђн руу
болзоонд очихоор шийднэ.

Тэрээр Сюзаннад хэлж єгєєд захиа бичђђлж, цэцэрлэгийн сэхээвчинд уулзах болзоо тавиулна.
Ингэснээр гђн авааль эхнэрээ эргђђлж, Сюзанна амласан инжээ авах ѐстой аж. Фигаро уг болзооны
тухай сэм тандаж мэдээд, нарийн учрыг нь ололгђйгээр хардан, золгђй хувь заяагаа зђхнэ.

Тэр хэний ђр сад болохоо ч мэдэлгђй, дээрэмчдийн дунд єсч торниод, тэдний ѐсоор хђмђђжсэн ч, нэг
л єдєр луйварчин цыгануудад ой гутаж, шударга зам хєєхєєр шийджээ. Тэгээд байгалийн шинжлэл,
эм зђй, анагаах ухаан судалж, мал эмчилж, зохиол бичиж ђзсэн ч, эцсийн дђндээ явуулын ђсчин
болж, дорд ђзэгдсэн мухардмал амьдрал туулсан байна. Нэгэн едер Севильд Альмавив гђн ирж,
тђђнийг олжээ. Фигаро тђђнд эхнэр авч єгч, харин шагналд нь єнєєдєр Альмавив тђђний дурлалт
бђсгђйг булаан эзэгнэх гэж байна. ѓєдгђй хуйвалдаанаас болоод Фигаро золтой л тєрсєн эхтэйгээ
гэрлэчихсэнгђй. Гэтэл одоо ђнэн голоосоо хайрлаж итгэж явсан Сюзанна нь инжний тєлєє мэхлэх
гэж байдаг!

Гђн, «Сюзанна» хоѐрын болзсон газар руу Фигаро яаравчлав.

Солиотой єдрийн тєгсєглийн ђзэгдэл хоѐр сэхээвч бђхий цэцэрлэгийн харанхуй буланд єрнєнє.
Тэнд єшєє хорсолдоо буцлах шахсан Фигаро, ђнэхээр зугаатай зђйл харах жинхэнэ Сюзанна хоѐр
нуугджээ.

Гђн, гђнгийн хатан хоѐр ярилцаж байна. Гђн: «Би эхнэртээ

маш их хайртай. Гэвч ђргэлж нэг тєрлийн хоол идэх уйтгартай байдаг тэр л шалтгаан намайг чам
руу хєтєллєє, Сюзанна, эр нєхєр нь л хайртай байвал боллоо гэж эхнэрђђд боддог, Тэд хэзээд
дуулгавартай, огтхон ч єєрчлєгдєж хувирдаггђй, урьдын зугаатай сайхан цаг ђеийг ч буцаан авчрах
тухай бодохоо больчихсон байдаг. Эмэгтэйчууд хђнтэй суугаад л, эр нєхрийнхєє хђслийг татах
тухай бодохоо ч больчихдог. Байгалийн хуулиар бол эр хђн эмэгтэйчђђдийг єєртєє дурлуулж
чаддаг, эмэгтэй хђн эр хђнийг тогтоон барьж чаддаг байх ѐстой...» гэхчлэн ярьдаг.

Ярилцагч хоѐрыг хайж яваад Фигаро гђнгийн хатны хувцсыг ємссен Сюзаннатай мєргєлдчихнє.
Хэдийгээр тэр Сюзаннагаа таньж байвч, гђнг чадах гэсэндээ зориуд жђжиглэж анхаарал татна.
Тэдний яриаг сонссон гђн бачимдаж бђх зарц нарыг босгон, хуурамч эхнэрээ олны шившиг
болгохоор шийднэ. Бамбар баригсад гђйлдэн ирцгээж, гђнгийн хатныг хэн нэгэн эр хђнтэй хамт
байхыг барих гэтэл Сюзанна, Фигаро хоѐр инээлдэн зогсох ажээ. Харин Сюзаннагийн даашинзыг
ємссєн гђн авхай сэхээвчнээс гарч ирлээ. Алмайрч гђйцсэн гђнтэн энэ єдрийн хувьд хоѐр дахь
удаагаа эхнэрээсээ єршєєл эрж, залуу хос ч сэтгэлд нийцсэн инж авахаар болжээ.
 XIX ЗУУНЫ УРАН ЗОХИОЛ

Иоханн Вольфганг Гѐте

1749-1832

«Фауст» бол дэлхийн уран зохиолын хамгийн аугаа их туурвил, Германы суут яруу найрагч
Гѐтегийн хђн тєрєлхтєний хегжлийн замнал хийгээд хђний амьдралын утга учрын тухай
эргэцђђллђђдийн философи болоод уран сайхны ђр дђн болсон бђтээл юм. Тун товчхноор
тодорхойлоход, цаг хугацаанаас ангид орших ертєнцийн загвар ђгээр илэрхийлэгдсэн нь энэ.

Уул зохиолынхоо санааг Гете 1770-аад оны эхээр олоод насан туршаа бичсэн гэдэг. Бичиж эхэлснээс
хэвлэлд єгч эхлэх хђртэл 60 орчим жил шаардагдсан гээд та тєсєєл дев.

Фауст гэгч нь тђђхэн бодит хђн юм. XVI зууны эхээр амьдарч асан, хар домын судрыг эзэмшигч,
докгор Фаустын тухай этгээд хачин баримт бишгђй л бий.

Фауст

эмгэнэлт жђжиг 1808-1832

Жђжгийн эхэнд тун євєрмєц оршил бий. Театрын захирал, Яруу найрагч, Хошин жђжигчин
гурав «Урлаг нийт ард тђмнийг цэнгђђлэхэд ђйлчлэх ѐстой юу, эсвэл хамгийн дээд зорилгод ђнэнч
байх учиртай юу? Жинхэнэ яруу найраг, амжилт хоѐрыг хэрхэн нэгтгэж болох вэ?» гэхчлэн уран
бђтээлийн тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэж байна. Тэдний ярианд мєн харвасан сум шиг цахилах
цаг хугацааны тухай, онгод билигт автсан залуу нас эргэн хэзээ ч олдохгђйгээр ђђрд гээгддэг тухай ч
хєндєгдєнє. Захирал энэ бђхнээ ажил хэрэг болгохыг зєвлєєд, театр нь Яруу найрагч, Жђжигчин
хоѐрын бђрэн мэдэлд байгааг мэдэгдэнэ. «Энд та бђхэн тэнгэрээс бууж, газрыг нэвтлээд, там руу
шагайж,нэг угээр хэлбэл бђхий орчлонг цогцлоож болно» хэмээсэн тђђний ђг зохиолын цаашдын
явдал хаана єрнєхийг заадаг.

Романтизмын ђеийн онцгой туурвил гэдгийг нь Гѐтег амьдад нь Дэлхий дахинаараа хђлээн
зєвшєєрсєн бєгєєд «Фауст»-ыг хђн тєрєлхтєний яруу найраг, философийн сэтгэлгээнд ђзђђлсэн
нєлєє єнєє хэр цаглашгђй ђлэмж хэвээр байна.

Тэнгэрийн оронд Бурхад, архад, Мефистофель нар байна. Мефистофелийг орж ирэхэд, Бурхны
магтуу дуулж суусан архад чимээгђй болцгооно. Тэдний ярианд анх удаа Фаустын нэр дурдагдана.
Бурхан Фаустыг єєрийн ђнэнч, чин сђжигт боол хэмээн магтана. Мефистофель бурхны ђгийг
дэмжих боловч, «Хэрђђл тэмцэлд эвдэрсэн, хэт том зђйлд санаархсан, єєртєє шагнал болгож
тэнгэрийн оддыг эсвэл газрын зугаа цэнгэлийг авахыг хђсдэг» гэхчлэн, эрдэмтний бђхий л
зєрчилтэй хоѐрдмол зан араншинг тодорхойлно. Тэгмэгц Бурхан Фаустыг аль л хорхой хєдлєм
зђйлсээр мэхэлж, хамгийн ѐроолгђй хар нђхэнд урхидаж сорихыг зєвшєєрнє. Яалаа ч гэсэн Фауст
адгийн муу нђгэлд автахгђй гэж бат итгэснээс тэр. ёгђйсгэлийн амин сунс болсон Мефистофель
бурхантай маргаж, Фауст муу муухайд бђрэн автаж, гутлынхаа улны шороог долоон, буг чєтгєрийн
ємнє мэхэлзэх болно гэж андгайлна. Ингээд сайн муу хоѐрын, аугаа их єчђђхэн дорд хоѐрын,
гайхамшиг гутамшиг хоѐрын нєр их тэмцэл тэнгэрт єрнєх нь тэр ээ.
Дээрх маргааны шалтгаан болсон мєнєєх эр харин энэ шєнийг давчуу умгар єрнєєдєє єнгєрєєж
байна. Ажлын энэ л єрєєндєє он удаан суусны эцэст Фауст хђний таньж мэдэж болох бђхний
оргилд хђрчээ. Тэгээд хамгийн учир битђђлэг ђзэгдлђђдийн нууцыг тайлахаар шийдэж, ид шид
болон алхими сонирхох болов. Гэвч энэ бђхний ђр дђнд нас тогтсон хойноо таашаал жаргаланг бус,
ердєє сэтгэлийн хоосрол, ђргђй дэмийн чармайлтаас ђђдсэн зовлон шаналлыг л мэдэрчээ. "Шашин
шђтлэгийг ч судаллаа, гђн ухаан ч сонирхлоо, хууль цаазыг ч эмхэллээ, анагаах ухаанд ч суралцлаа.
Тэгээд ч нэмэргђй тэнэг хэвээрээ л ђлдлээ" гэсэн ђгсээр тђђний анхны монолог эхэлдэг.

Фаустын ер бусын хђчирхэг, гђнзгий оюун ухаан ђнэний ємнє айн ширвээдэж явсангђй. Тэрээр
хуурамч єнгєц бђхэнд автаж яваагђй тул, ертєнцийн бђхий л нууцыг шинжлэх ухааны хђчээр таних
боломжгђйн учир хђний мэдлэг ч хязлаарлагдмал болохыг яг ђнэнээр нь олж хардаг. Туслах Вагнер
нь тђђнийг магтан шагшихад Фаустын инээд л хђрнэ. Энэ Вагнер Фаустыг зовоогч цаад нарийн
асуудлуудыг огтхон ч бодож ђзэлгђйгээр, ердєє л шинжлэх ухааны ололт амжилт бђхнийг сохроор
шђтэн хђртэхэд бэлэн нэгэн аж. «ёзэж харсан бђхний минь хамаг гоо сайхныг энэ уйтгартай, мулгуу
амьтан сарниаж орхих юм!» гэж эрдэмтэн дотроо Вагнерыг зэмлэнэ. «ѓнєєгийн хђн хорвоогийн
оньсого бђхнийг тайлж мэдэх хэмжээнд хђрчээ» гэж Вагнер цэцэрхэхийг оролдоход цухалдсан
Фауст ђгийг нь тасална.

Ганцаараа ђлдээд, эрдэмтэн аанай л гђн бодолд дарагдана. Амьдрал нь энэ л номын тавиур, элдвийн
шил сав, ђр дђнгђй оролдлого туршилтын дунд шал дэмий єнгєрсєн мэт санагдсанд Фауст газрын
энэ балай амьдралыг орхин бђхий л ертєнцтэй нэгдэхийн тулд хор уухаар шийднэ. Ингээд хортой
ундаа хийсэн аягыг яг амандаа хђргэх агшинд сумийн хонх жингэнэж, найрал дуу огцом нђргэлнэ.
Улаан єндєгний баярын шєнє ажээ. Шашны ариун дуулал Фаустыг амиа хорлохоос аварлаа. «Газар
дэлхийдээ би буцан ирлээ. ёђний чинь тєлєє талархая, ариун дуулал минь!»

ѓглєє нь Вагнер тэр хоѐр баяр ѐслолын цуваанд нэгдэнэ. Хотын оршин суугчид цєм Фаустыг
хђндлэх аж. Тђђний эцэг ч, тэр єєрєє ч оршин суугчдыг аймшигт тахлаас эмчилж анагаасан
юмсанж. Тэр ямар ч халдварт євчнєєс айлгђй ђхлийн аюул нђђрлэсэн айлууд руу ордог байжээ.

Тиймээс хотынхон болоод тариачид Фаустад мэхийн зам тавицгаана. Гэвч ђнэн ийм хђндэтгэл
манай баатрыг ер баярлуулсангђй. Тэр тийм ч их гавьяатай гэж ђзэхгђй байж. Ийн салхилж явах
зуур тђђн рђђ хар зђсмийн пудель нохой гђйн ирэхэд Фауст тђђнийг гэр рђђгээ дагуулж харина.
Сэтгэлийн гутралаа мартахын тулд баатар маань Шинэ Гэрээсийг орчуулахаар суув. Хамгийн эхний
єгђђлбэр дэх герегийн «логос»хэмээх ђгийг Фауст хэвшсэн ѐсоор «ђг» гэхийн оронд «ђйл хэрэг>>
гэж буулгана. «Эхлээд ёг байсан» гэдэг нь тђђний орчуулгад «Эхлээд ёйл хэрэг байсан» хэмээн
орчуулагджээ. Гэвч нохой тђђнийг энэ ажлаас нь хєндийрђђлэв. Мєнєєх хар пудель эхэндээ тэнэмэл
оюутны дђрд, сђђлдээ Мефистофельд хувирна.

Хачирхсан гэрийн эээн нэрийг нь асуухад, гийчин «Бђх хђнд мууг хђсэхдээ эцэс тєгсгєлгђй сайныг
бђтээгч тэр хђчний нэгээхэн хэсэг» гэж хариулдаг. Шинэ ярилцагч нь унжгар Вагнерыг бодвол
ухаанаараа ч, уншиж мэдсэнээрээ ч Фаусттай эн тэнцэхђйц нэгэн байв. Зочин нь хђмђђний
єрєвдєлтэй сул доройн тухай тохуурхан ярихад Фаустын зђрх хєндђђрлэнэ. Эрдэмтнийг сэм
илбэдэж орхиод, ђђрэглэх зуур нь Мефистофель алга болчихдог.

Дараагийн удаад тэр маш гоѐмсог ганган хувцастай ирээд, Фаустад шууд л уйтгараа сэргээхийг
санал болгоно. Зожиг євгєнд маш хурц єнгийн нєсрєг єгч, «ална салбадайн энэ хувцсыг ємсєхєєр
амъдрал тэгш дђђрэн санагддаг юм» гэж ятгана. Хэрэв Фауст тђђний санал болгож буй зугаа
цэнгэлд автаж энэ цаг хугацааг зогсоогоод єгєєч гэж гуйтал тийм их таашаал эдлэх юм бол,
Мефистофелийн ђђрдийн олз, боол болох учиртай аж. Тэд цусаараа тангараглаж сђнс наймаалах
хэлэлцээгээ баталгаажуулаад, Мефистофелийн єргєн цуван дээр суун агаарт хєєрчээ...

Энэ жђжгийн тайз засал бол тэнгэр, гаэар, там гэж дээр хэлсзн. Тиймээс ђйл явдлыг залуурдагчид
Бурхан, Буг хоѐр байх нь гарцаагђй. Тэдний туслагчид гэвэл олон янзын сђнс сђђдэр. чагаа тэнгэр,
чєтгєр шулам, гэрэл сђђдрийн эсэи бусын харшилдаан болно. Энэ бђх замбараагђй дђр зургийг
дэглэгч Мефистофель маань алтан хантааз, азарган тахианы єд хатгасан бђрх малгайтай, хєлдєє
цэмбээр ороосон адууны туурай ємссєн тул бага зэрэг доголсхийх аж. Харин тђђний дагуул Фауст
одоо урьдын эрдэмтэн євгєн биш, залуу, сайхан эр харагдана. Эм шулмын чанасан ногооны хандыг
ууснаас хойш тђђний цус судсандаа буцлах болжээ. Тэр амьдралын бђхий л нууцад хђрэхээр дээд
зэргийн цэнгэл жаргал эдлэхээр эргэлтгђй шийдсэн ажээ.

ѓєр дээрээ юуг ч туршихад бэлэн яваа тђђнд доголон анд

нь ямар зугаа бэлдээ бол?

Анхных нь бђсгђй хђн байлаа. Нэрийг нь Маргарита гэх бєгєєд арван тавхан настай, юу ч ђзээгђй,
цэвэр ариухан охин ажээ. Тэрээр худгийн дэргэд ховч эхнэрђђд цуглаад хорвоогийн юм бђхнийг
хаман ярьцгааж суудаг тийм нэгэн ядуухан сууринд тєрж єсчээ. Эхийнхээ хамтаар тэр саяхан эцгээ
оршуулсан бєгєєд Маргаритагийн асардаг байсан бяцхан дђђ нь ч мєн ойрмогхон нас баржээ. Ганц
ах нь цэргийн алба хаадаг гэнэ. Гэрт нь зарц ђйлчлэгч ђгђй тул. хамаг ажил жаал охины мєрєн дээр
дараастай. Идсэн бђхэн нь гойдын амттай, нђдээ нэг аньсан л бол бєхєєс бєх унтдаг, ийм нэгэн
хиргђй тунгалаг сэтгэлийг мэргэн ухаант Фауст буртаглах тавилантай баиж л дээ. Охиныг
гудамжинд олж харуутаа л тэр ухаангђй хусэл тачаалд автав. Буг чєтгєрийн хђчин чармайлтын ђр
дђнд охин ч тєдхєнєє Фаустад хєл алдан дурлана. Фауст, Маргарита хоѐр цэцэрлэгт уулзлаа. Охин
дурлалт хђнийхээ зєвлєснєєр хатуу чанд ээждээ нойрны эм уулгаж унтуулчихаад иржээ. Ээж нь
сэрчихвэл тэдэнд саад болох нь гарцаагђй шђђ дээ.

Ийм эгэл дорд, гэнэн цагаан, юу ч мэдэхгђй амьтан яагаад Фаустын сэтгэлийг тэгтлээ их татав аа?
Магадгђй, тэрээр урьд нь тэмђђлсээр ирсэн ертєнцийн гоо сайхаи, ђнэн шударгууг охиноос олж
харсан юм болов уу? Хэдийгээр амьдрал ђзээгђй, туршлагагђй боловч Маргарита тун ажигч,
ђнэнийг таних нђдтэй охин байв. Тэрээр Мефистофелийг муу зђгийн элч болохыг мэдэрч, хажууд нь
байхад тавгђйтдэг. «Ай даа, ариун сахиусны хурц мэлмийг ээ!» гэж Фауст єєрийн эрхгђй дуу алдана.

Хайр дурлал тэдэнд ухаан самуурам сайхан баяр цэнгэлийг авчрах бєгєєтлєє ар араасаа хєвєрсєн
гай зовлонг дуудна. Маргаритагийн ах Валентин санаандгђй дђђгийнхээ єрєєний цонхоор шагайж
хоѐр сэжигтэй эрийг олж харуут давшин орно. Мефистофель жишим ч ђгђй сэлмээ сугалав.
Чєтгєрийн хатгаасаар Фауст ч мєн тулаанд оролцож, дурлалт бђсгђйнхээ ахыг сђлбэж орхидог.
Валентин ђхэхдээ дђђ охиноо нийтийн шившиг болоосой гэж хараана. Хђний амь бђрэлгэсэндээ
айгаад Мефистофелийг даган хойноос зугтсан Фауст дараа нь юу болсныг нэг хэсэгтээ мэдсэнгђй.
Тэр шєнє Маргаритагийн єгсєн нойрны эмийг уугаад унтсан ээж нь сэрсэнгђй. Хєл хђнд болсон
Маргарита дараахан нь охин тєрђђлж олны хэл амнаас айхдаа хђђхдээ голд живђђлээд алчихна.

Гзвч гэсхээлээс мултарсангђй, завхуул бас алуурчин бђсгђйг гянданд хорьж, тєдєлгђйй цаазлан
хороохоор болдог.
Маргарита гянданд ийн зовж хэвтэхэд, хайрт хђн нь хол оччихсон байлаа. ЮутаЙ ч атугай, Фауст
жаал бђсгђйтэй цаг хугацааг зогсоохыг хђссэнгђй. Салшгђй Мефистофелийнхоо хамт тэрээр
Вальпургийм шєнє зохиогдох эм шуламсын цэнгђђнд оролцохоор явжээ. Эргэн тойронд нь ємхий
ханхалж, ђзэшгђй бузар булай юмс хєглєрч. эсэн бусын чєтгєр, шуламс албингууд шаагилдана.
Ичгђђргђйй нђцгэн зэрэмдэг амътсаас Фауст ер айж жийрхсэнгђй. Тэр бол хђний сэтгэлийг ховсдох
буг чєтгєрийн сђнс шингэсэн наадам болой. Фауст бусдаасаа арай залуу эм шулмыг сонгон авч
бђжиж наадав. Шулмын амнаас ягаан хулгана гарч гђйхэд л тэр тђђнээс холджээ. «Хђхэр дарь биш,
хулгана байсан нь яамай; Иймэрхђђ юманд сэтгэлээ зовоох хэрэггђй" гэж Мефистофель тђђнийг
аргадна. Гэвч Фауст тайвширсангђй. Сђг сђђдрђђдийн дотор Маргарита байхыг гэнэт олж харна.
Бђсгђй хђйтэн гяндан дотор хђзђђн дзэрээ цус хурсан аймшигт сорвитой, хєрч дагжин ђзэгдэх аж.
Фауст Мефистофельд хандан бђсгђйг аврахыг гуйна. Цаадхи нь ер хэрэгссэнгђй, «Чи єєрєє л
тђђнийг ашиглан зугаагаа гаргаж, эцэст нь ђхлийн зааг руу тђлхсэн биш ђђ гэнэ. Фауст алгуурлахыг
хђссэнгђй. Эцэст нь Мефистофель харуулуудыг унтуулж, тђђнийг гянданруу оруулахаар болно.
Ингээд тэд хот руу мордов. Цаазлагдагсдыг зовоолгђй хурдан ђхђђлдэг шулмууд тэднийг дагалдана.

Фауст, Маргарита хоѐрын сђђлчийн уулзалт болдэлхийн яруу найрагт дђрслэгдсэн хамгийн
эмгэнэлтзй, сэтгэл хєндђђрлэм хуудсуудын нэг билээ.

Санаанд багтамгђй их доромжлол амсч ђйлдсэн нђглийнхээ тєлєє бђх нийтийн зђгээс
шившиглэгдсэн Маргарита ухаан солиорсон байв. ёс нь сэгсийсэн, хєл нђцгэн тэрэзр хђђхдийн дуу
эв дђйгђй аялан суух бєгєєд єчђђхэн тєдий чимээ гармагц л давхийн цочно. Фаустыг ороход тэр
танихгђй, ханзан дээрээ атийн нугдайлаа. Бђсгђйн учир утгагђй, солиотой ђгсийг Фауст арга
барагдан чагнана. Маргарита алагдсан нялх хђђхдийн тухаЙ юуг ч юм бэ бувтнаж, єєрийг нь
бушуухан сђхэн доор аваачихыг гуйх аж. Фауст бђсгђйн ємнє сєхрєн суугаад, нэрээр нь дуудан гав
гинжийг мултална

Маргарита арайхийн ухаан орж, урьдаа байгаа хђнийг таниад: «Би хий юм харж, хоосон авиа
сонсож байна аа даа? Чихэндээ итгэхгђй байна, тэр минь хаана байгаа бол? Бушуухан хђзђђгээр нъ
тэврэх юм сан! Бушуухан тђђнийхээ цээжинд наалдах юм сан! Энэ гяндангийн тђнэр харанхуйг
нэвтлээд, тамын аймшигт тђймрийг зђсч гараад, єлсгєлєн чононуудын улиан дундуур туучаад ч
хамаагђй, тђђндээ очих юм сан!.-» гэхчлэн ђглэнэ.

Бђсгђй хайртай хђнээ ахин харж байгаадаа, мєн аврагдсандаа итгэхгђй байлаа. Фауст тђђнийг
бушуухан эндээс зугтая хэмээн ятгана. Харин Маргарита алгуурлаж, тђђнийг ђнсэж таалахыг
шаардан, «Чи надад дургђй болчихож, яаж ђнсэлцдэгээ мартчихаж» хэмээн гомдоллоно. Фауст
бђсгђйг ахин татаж чангаан, яаравчлахыг гуйна. Тэгтэл бусгуй гэнэтхэн ђйлдсэн нђгэл хилэнцээ
эргэн санаад нэг бђрчлэн ярьж эхэлнэ. Хэтэрхий хатуу шулуун ярих тул Фауст айсандаа хувхай цайж
дагжин чичирнэ. «Би ээжийнхээ нойрны тунг ихдђђлээд бђрмєсєн унтуулчихсан. Тєрђђлсэн охиноо
цєєрємд живђђлж алсан. Бурхан тэр охиныг бидэнд хайрлахдаа жаргаах гэсэн биз, гэтэл хєєрхий
нялх ђрд минь гай зовлон л оногджээ» гэхчлэн ярина.

Фаустын учирлахыг ђл ойшоон, бђсгђй эцсийн гэрээслэлээ хэлнэ: «Хайрт минь, чи зазвал амьд ђлдэх
ѐстой. Ээжийг минь, ахыг минь, бас намайг оршуулах булшны гурван нђх малтахын тулд чи амьд
ђлдэх ѐстой шђђ. Минийхийг жаахан зайдуу ухаад хђђхдийг миний цээжинд наалдуулан тавиад
булаарай!». Тєдєлгђй Маргаритаг єєрєєс нь болж амиа алдагсдын сђнс сђђдэр мєшгиж ирнэ.
Живђђ лжалсан нялх хђђхэд нь, ханзан дээр унтаж буй ээж нь харагдана... Тэрээр Фаустад
«Сэтгэлдээ гэм нђгэл тээж амьд явахаас илђђ муу юм гэж ђгђй» гээд, гянданг орхин гарахаас
татгалзана. Фауст хамт ђлдэх гэхэд, бђсгђй тђђнийг хєєнє. ёђдэн тушаа гарч ирсэн Мефистофель
Фаустыг яаруулна. Ингээд тэд Маргаритаг ганцааранг нь орхин шоронгоос гарч одно. Явахынхаа
ємнє Мефистофель Маргаритаг нђглийнхээ тєлєєсєнд зовох ѐстой гэж шившихэд, дээрээс нь
«Аврагдлаа» гэх дуун ђгийг нь дарна. Ял шийтгэлээс зайлсхийх арга байсаар атал, тарчилж ђхэх
зам, Бурхны шђђхийг сонгосноороо бђсгђй сђнсээ аварчээ. Буг чєтгєрийн ивээлээс татгалзсан
учраас тэр.

Хоѐр дахь хэсгийн эхэнд Фауст ногоон нугын дунд унтаж байна. Тєдєлгђй сэрээд нар мандахыг
ажиглана. Тђђний хэлэх ђгс нуд гялбуулам хурц тунгалаг наранд зориулагдах ба «ѓєрийнхєє чадал
бололцоонд тохироогђй зорилгод тэмђђлэх нь , хђнийг баллаж мэднэ. Энэ нь эгээ л нарыг эгцлэн
ширтэхийн адил юм даа» гэж єєртєє хэлнэ. Тђђнд долоон єнгєний хувирал нэгэн дор тогтвортой
нэгдэж ђзэгдэх солонгыг харах нь нарыг харахаас илђђ тааламжтай сэтгэгдэл тєрђђлэх аж.
Байгалийн гоо сайханд шимтсэнээр тэр шинэ эрч хђчийг олж, аливааг эцэслэн таних єгсђђр замдаа
шуударна.

Энэ удаад Мефистофель Фаустыг нэгэн хааны ордонд аваачжээ. Тэдний очсон гђрэн улсад мєнгєн
сан хомсдсоны улмаас эмх замбараагђй байдал ноѐлсон байлаа. ѓєрийгєє алиа салбадай хэмээн
ойлгуулсан Мефистофелиэс єєр хэн ч энэ байдлаас хэрхэн гарахыг мэдэхгђй байж. Тэрээр мєнгєний
нєєцийг зузаатгах тєлєвлєгєє боловсруулав. Ингээд газрын гђн дэх эрдэнэс баялгийг барьцаа
болгон ђнэт цаасыг эргэлтэнд оруулжээ.

Мефистофель газрын гђнд асар их алт бий тул тэдгээрийг олдворлосны дараа ђнэт цаасны ханш их
хэмжээгээр єснє гэж сурталчилж байлаа. Хууртсан ард олон хувьцаануудыг дуртайяа худалдан авч,
бэлэн мєнгє хэтэвчнээс гарч дарсны худалдаа, махны лангуу руу цутгах болов. Нэг хэсэг нь найрлан
цэнгэж, нєгєє хэсэг нь оѐдолчинд шинэ ганган хувцас захиалж гарчэз. Нэгэн цагт бђх юм сђйрч,
хђмђђс молиго ђмхсэнээ ойлгох нь гарцаагђй. Гэвч одоохондоо ордныхон ђдэшлэг цэнгђђн зохиож,
Фауст ч чєтгєрийн дђйвээнд онцгой хђндэт зочин болж байв.

Мефистофель тђђнд домгийн бурхад ба баатруудын ертєнцєд нэвтрэх шидэт тђлхђђр гардуулна.
Фауст ђђнийг ашиглан эзэн хааны цэнгђђн дээр эр эм хђмђђний гоо ђзэсгэлэнгийн туйл болсон
Парис, Елена хоѐрыг дагуулж ирнэ. Еленаг танхимд орж ирэхэд, цугласан хатагтай нарын зарим нь:
«Гоолиг, юм аа. Гэхдээ толгой нь биедээ жижигдчихэж... Хєлєє яасан хєшђђн, чирч явдаг юм бэ
дээ» гэхчлэн шђђмжилцгээнэ. Гэхдээ Фауст тђђнийг хараад л ямар ч єє согоггђй, гоо ђзэсгэлэн
оргил, насан туршийнх нь хђслэн болсон хатагтай ємнє нь зогсож буйг мэдэрнэ. Еленагийн нђд
гялбам гоо ђзэсгэлэнг гагцхђђ нарны цацрагтай л жишмээр. «Энэ хорвоо чинь юутай сайхан юм бэ!»
Гэвч Еленаг єєрийн цаг ђед ђлдээх гэсэн нер их тэмђђлэл нь бђтсэнгђй. Гоо хатагтайн дђр замхран
сарнихад, Фауст орь дуу тавиад, хєсєр унажээ.

Ингээд манай баатар сайхан Еленаг хайж олох хђсэлдээ Тђђнийг эрин зуунуудыг єртєєлсєн уртаас
урт аян зам угтжээ. Тэр аян Мефистофелътэй анх нђђр учирсан ажлын єрєєг нь дамжин гардаг.
Тэнд багшийнхаа буцан ирэхийг цєхрєлтгђй хђлээн суугаа Вагнерыг бид олж харах болно. Мань
Вагнер хђђхэд тєрђђлдэг байсан урьдын болхи арга одоо нэгэнт архивт орох болжээ!» хэмээн
ярингаа, хуруун шилэнд хиймэл хђн бий болгох туршилт явуулж байна. Зэвђђнээр инээмсэглэх
Мефисто-фелийн харцан дор мєнєєх хуруун шилнээс нь тєрєлхийн зохиомол шинж чанартаа зовж
шаналсан Гомункул терне.

Тууштай Фауст сайхан Еленаг эцэстээ олж ханилан, тэдний дундаас суу билигт ђзэсгэлэн тєгєлдєр
хђђ тєрлєє. Эвфорион нэрт тэр хђђгийн дђрд Гѐте яруу найрагч Байроны дђр тєрхийг шингээсэн
гэдэг. Эрэмдэг зэрэмдэг Гомункул, ђзэсгэлэн тєгєлдєр Эвфорион хоѐр хар хђчний болоод амьд хайр
дурлалын ђр сад болохынхоо хувьд ђнэхээр эсрэг тэсрэг дђрђђд юм. Фауст, Елена хоѐрын хђђг
мєнхийн тэмцэл дуудан авч оддог. «Би далдын хар хђчийг хєндлєнгєєс ажиглаад сууж тэвчихгђй,
газар дэлхийн их тулаануудад оролцоно!» гож тэр эцэг эхдээ мэдэгдээд, нисэн арилна. Елена
Фаустыг тэврэзд: «Аз жаргал, гоо ђзэсгэлэн хоѐр хамтдаа байдаггђй гэсэн эртний сургаал над дээр
биеллээ олжээ...*> гэж хэлээд мєн л замхарпа. Фаустын гарт ердєє хувцас нь л ђлджээ. Хђђхний бие
цогцос ийн алга болсон нь гоо ђзэмж гэдэг цаг зуурын юм гэсэн бэлгэдэлт санаа болно.

Мефистофель Фаустад шидэт гутал ємсгєєд Эртний ертєнцєєс тєрєлх Дундад зуунд нь авчирна.
Тэгээд баатарт маань нэр алдарт хђрэх янз бђрийн арга санал болгодог. Гэвч Фауст тэр бђхнээс
татгалзаж, єєрийнхєє тєлєвлєгєєг ярина. Далайн тђрэлтэд жил бђхэн єртдєгийн улмаас ямар ч
ђржил шимгђй болсон хэсэгхэн хуурай газрыг тэр тэнгэрээс олж харжээ. Мєнєєх газрыг хєвєєлєн
далан байгуулах замаар тэр хэсгийг амьдрахад таатай орчин болгох санаа Фаустад тєрсєн юм санж
Мефистофель энэ санааг ђгђйсгэж, харин мєнєєх ђнэт цаасны ов мэхэд хууртагдсаныхаа дараа
бђрмєсєн сђйрч, одоо хаан ширээгээ алдах шахаад буй танил хаандаа туслая гэнэ. Фауст,
Мефистофель нар цэргийн ажиллагаа зохион байгуулж мєнєєх эзэн хааны дайснуудыг хиар цохиж
гайхалтай ялалт байгуулдаг.

Одоо Фауст туйлын мєрєєдлєє хэрэгжђђлэхээр зориг шулуудав. Гэтэл ирээдђйн далан барих газарт
нь Филемон, Бавкида хэмээх ядуу євгєн, эмгэн хоѐрын євсєн овоохой байдаг

Фауст тэдэнд єєр аятайхан сууц санал болгосон ч хєгшид нуухийг хђссэнгђй. Фауст цухалдсандаа
чєтгєрт хандан эдгээр зєрђђд амьтадтай учраа ололцоход нь туслахыг гуйна. Мефистофель
хамсаатнуудыихаа хамтаар овоохойд очиж, тэр ђед тэднийд ирээд байсан золгђй гийчнийг алж
орхидог. Аймшигтай цочирдсон хєгшид тэр дороо амьсгал хурааж, євсєн овоохой нь санаандгуй
ђсчсэн очноос болоод шатжээ. Ахиад л засч залруулшгђй алдаа хийснээ мэдээд Фауст: «Би ђгсэж
тохиролцохыг хђссэнээс биш, хђчирхийлэл залхаалтыг хђсээгђй билээ. ёгийг минь ийн
гуйвуулсныхаа тєлєє хараал идэг, та нарыг хараал идэг!» гэж хашгирна.

Энэ бђхний эцэст тэр ядарч сульджээ. Тэр эргээд л єтєл хєгшин болж, амьдралынх нь нар ахиад л
хэвийснийг мэдрэв. Одоо тђђний бђхий л хђсэл санаа далан байгуулахад чиглэгджээ. Хувь тавилан
тђђнд ахин нэг цохилт бэлдсэн байж. Фауст сохров. Тђђнийг мєнхєд шєнийн харанхуй нємрєх
боллоо. Харанхуйн гђнээс тђђнд хђрз жоотууны чимээ дуулдаж, хђмђђсийн яриа сонсогдоход Фауст
ђђнийг далан байгуулцгааж байна гэж ойлгоод туйлгђй ихээр баярлана. «Ай даа, ажиллаад бай!
Миний зааж тэмдэглэсэн газарт л босгох юм шђђ. Давалгааг хаах газрыг яг л зурагт тэмдэглэсний
дагуу хийгээрэй!» гэж сохор эрдэмтэн хєєрнє.

Уг чимээ ердєє л Мефистофелийн ээлжит шоглоом байсныг хараагђй Фауст хэрхэн мэдэх сэн билээ
дээ? Эрдэмтний эргэн тойронд барилгачид бус, муу зђгийн сђнс сђђдрђђд цуглаад булшны нь нђхийг
малтаж байсан хэрэг. Харин баатар маань зђйрлэшгђй их баярлаж байв. Ийн суух зуураа Фауст
хђний амьдралын утга учрыг ухаарна. Эрх мэдэл ч, хєрєнгє баялаг нэр алдар ч, газар дэлхий дээрх
хамгийн ђзэсгэлэнт эмэгтэйг эзэмдэх ч хђний оршин байхуйн дээд утга учрыг бидэнд єгдєггђй аж.
Гагцхђђ хђн бђхэнд хэрэгтэй, хђн бђрт ойлгогдсон их ажил ђйлс л амьдралыг жинхэнэ утгаар нь
дђђргэж тєвшитгєдгийг тэр сая ойлгодог.

Ингээд Фауст Мефистофелътэй уулзахаасаа ч ємнє бодож олсон «Хамгийн эхлээд ажил ђйлс
байсан!» гэдэг гаргалгаандаа буцаж очжээ. «Амьдралын тєлєє тэмцэж тарчилж сђйдсэн тэр хђн л
амьдрал, эрх чєлєєг амсах эрхтэй!» гэж тэр ухаардаг. Улмаар Фауст эрх чєлєєт дэлхий ертєнц дээрх
эрх чєлєєтэй ард тђмэн гэдэг бол хамгийн аугаа их дђр эураг болохыг тунхаглаад, яг ухаарч сэтгэн
буй мєчђђдээ л хђн болж тєрснийхєє оргил агшин хэмээн зарлаж, тэдгээр хормуудыг л зогсоохыг
хђсч байгаагаа хэлнэ.

Тђђний амьдрал алгуурхан бєхєж, Фауст гуйвлан унана. Энэ агшинг удтал хђлээсэн Мефистофель
эрх ѐсоороо тђђний сђнсийг авахаар завдана. Гэтэл эцсийн мєчид чагаа тэнгэрђђд Фаустын сђнсийг
чєтгєрийн яг хамар дороос нь шђђрэн авч оддог. Мефистофель анх удаа биеэ барьж чадалгђй
цухалдаи тэчьядаж, єєрийгєє хараан зђхнэ.

Фаустын сђнс аврагджээ. Энэ бол тђђний амьдрал эцсийн дђндээ зєвтгєгдсєн гэсэн ђг. Газар
дэлхийн хязгаарыг гэтлђђт Фаустын сђнс нєгєє ертєнцєд тђђнийг замчлах учиртай Маргаритагийн
сђнстэй учирна.

ёхэхийнхээ ємнєхєн Гѐте энэ зохиолоо бичиж дуусгасан юм. Эиэ тухайгаа тэрээр:

-<«Фауст»-ын санаа эгээ л ђђл мэт хэсэг хэсгээрээ хуралдаж, бђхий л насан туршид минь намайг
дагасан билээ гэж тэмдэглэсэн байдаг.

Эдгар Аллан Ро

1809-1849

Эдгар Погийн яруу найргийн гайхамшигт бђтээлђђдийг ч адал сонин єгђђллэгђђдийг ч манайхан
сайн мэддэг.

Энд нэгийг нь дурдан буй мєрдєгч Дюпены тухай гурамсан туурийг онцгойлох шалтгаан бий.
«Морг гудамжинд гарсан хђн амины хэрэг» тэргђђтэн эдгээр єгђђллэгийг утга зохиолын тђђхэнд
(гурав дахь нь «Хулгайлагдсан захидал»]

Сонгодог-Детектив зохиолын эх ђђсвэрийг тавьсан гэж тэмдэглэдэг.

Ерєнхийдєє асар єргєн мэдлэгтэй, гайхалтай ажигч, логик шинжилгээ хийхдээ чадварлаг мєрдєгч,
тђђний найз єгђђлэгч «би» хоѐр л эдгээр туурийг бий болгож байна. Зохиол нь Дюпены ђйлдлийг
тайлбарлахад чиглэдэг.

Хожмын детектив утга зохиолын од болсон Л.Конан Дойль Ж.Сименон, А Кристи нарын зохиолууд
дахь гэмт хэргийн ээдрээг тайлж буй єгђђлэмж чухамдаа Эдгар Погийн бодож олсон хэлбэр л
байсан юм шђђ дээ. Шерлок Холмс, комиссар Мэгрэ, Эрю Пуаро нарын эх дђр бол яах аргагђй
Огюст Дюпен л байдаг.
ѓгђђлэгч «би» баатар нь хийсвэр маягийн дуђр болон зохиолын байгууламж тђђнгђйгээр уншигчдад
ойлгомжтой наалдацтай буухгђй нь тодорхой. Энэхђђ «би» баатрын ђђргийг хожуу ђеийн детектив
зохиолын мастерууд доктор Ватсон, Гастингс гэх мэтийн дђрээр гђйцэтгђђлжээ.

Мари Рожейн нууц

туурь 1843

Морг гудамжинд хђн дђрст мичний єдђђлсэн, оньсого мэт адармаатай, хђн амины аймшигт хэргийг
илрђђлсний нь дараа Дюпенээс Парисын цагдаагийн газрынхан онцгой ђед туслалцаа хђсдэг
болжээ. Энэ удаад Мари Роже нэрт залуухан бђсгђйн амийг бђрэлгэсэн хэрэг гарсан байв.

Царайлаг бђсгђй Мари гоо сайхны барааны мухлагт ажилладаг байлаа. Гэтэл долоо хоногоор ор
сураггђй алга болчихож. Гурван жилийн ємнє нэгэнтээ ийн алга болсон бєгєєд ээж нь бараг л
галзуурахаа шахжээ. Гэвч Мари буцаж ирээд (тэгэхдээ нэлээд гунигтай байж), тосгонд садангийнхаа
эмэгтэйнд эочилсон гэж тайлбарласан байна.

Энэ удаад Мари авга эгчийнх рђђгээ явсан бєгєєд орой нь тђђний сђйт хархђђ тосч авах байж. Мари
авга эгчийндээ ерєєсєє очоогђй нь тодорхой болмогц, бђгд эрж эхэлсэн бєгєєд дєрєв хоногийн
дараа л Сена мєрнєєс олжээ. Бђсгђйг хєх няц болтол нђдсэн байх агаад эмнэлгийн шинжилгээгээр
онц хэрцгийгээр хђчирхийлсэн болох нь тогтоогдов. Хохирогчийн банзлын доод хэсгэзс урж авсан
бєсєєр хоолойг нь далайчдын зангилаагаар боосон аж.

Сонин хэвлэлээр эсрэг тэсрэг цуурхлууд хэвлэгдэв. Нэг нь олдсон цогцос ерєєсєє Марийнх биш гэж
бичиж, нєгєє нь уг аллагад бђлэг дээрэмчин оролцсон гэх жишээтэй. Энэ зуур шинэ гэрч, баримт
болчихлоор ул мєр оддов. Буурчийн газрын эзэгтэй Делюк хатагтай яг тэр єдєр гадаад байдлаараа
Маритай тєстэй бђсгђй тэднийд ирсэн, наранд борлосон царайтай залуу эр тђђнтэй цуг явсан гэж
мэдђђлжээ. Тэнд нэлээд байзнаад залуу хос ойн зђгт явцгаасан гэнэ. ёдэш нь Делюк хатагтай
эмэгтэй хђн Хашгирахыг сонссон аж. Цогцост ђлдсэн даашинзаар нь тэр хатагтай мєнєєх бђсгђйг
мєн гэж таньсан байна. Хэд дараа Делюк хатагтай ойгоос хђзђђний ороолт, «Мари гэсэн хатгамал
бђхий алчуур олжээ.

ѓгђђлэгч уг хэрэгтэй холбогдолтой бђх мэдээллийг Дюпены хђсэлтээр цуглуулж єгєєд, найзынхаа
таамгийг сонсов. Хэргийн гол ээдрээ нь хэтэрхий энгийндээ байна гэж Дюпен ђзжээ:
«Цагдаагийнхан олон зђйлийг хайхарсангђй. Жишээ нь Маритай хамт буурчийн газар орж ирсэн
бор царайтай залуугийн тухай, бђсгђйн ємнєх болоод энэ удаагийн алга болсонд ямар нэгэн уялдаа
холбоо бий эсэх талаар хэн ч сураг ажиг тавьсангђй. Анхны удаа оргохдоо бђсгђй болзоот эртэйгээ
муудалцчихаад л буцаж ирсэн байж болно шђђ дээ. Хоѐр дахиа оргоно гэдэг бол зальхай эр ахиад л
тђђний толгойг эргђђлсэн хэрэг. Гэтэл энэ хоѐрын дунд яагаад тийм урт удаан хугацааны завсарлага
болдог билээ? ёнэндээ бол, бђсгђйн хоѐр удаа гэнэтхэн алга болсны хооронд єнгєрсєнн тэр урт
єдрђђд бол алсын чиглэлийн хєлєг онгоцны хувьд ганцхан л аялалын хугацаа шђђ дээ.

Марийн алагдсан газар бол голын тохойн бяцхан ой. Хохирогчийн эд юмс хэтэрхий ил тод
цацагдсан гэдгийг ч цагдаагийнхан мэдээлсэн. Тийм хєл ихтэй газар тэдгээр зђйлс хэний ч
анхаарлыг таталгђй тийм олон хонох уу даа? Тэгэхээр бур сђђлд авчирч хаяж гэсэн сэтгэгдэл тєрєєд
байна.
Аллага болсны маргааш, цогцос хараахан олдоогђй байхад Сенаг уруудан хєвж ирсэн сэлђђргђй
завинд бас хэн ч анхаарал хандуулсангђй. Сэлђђргђйг ђзвэл, зогсоолоос тђђнийг хэн нэгэн хђн
нууцаар хулгайлсан биз. Хђђхнийг живђђлэхийн тулд биед нь уясан чулуу ђгђйгээс цогцос хєвж гарч
ирснийг ђзвэл, бђсгђйг ус руу тђлхэх ђед завин дээр нь ямар нэг хђнд юм байгаагђй гэсэн ђг. Энэ бол
алуурчны алдаа л даа. Алуурчин, хохирогч хоѐрын хооронд яг юу болсныг цэгнэхэд хэцђђ. Гэхдээ
Мари яавч хялбархан олз байсангђй. Тиймээс тэр эр єєдгђй санаагаа эцэст нь хђргэхийн тулд хђч
хэрэглэсэн байна»

Дюпены цуглуулсан баримтуудыг цагдаа нар хэрхэн ашигласан тухайд зохиолч юу ч бичсэнгђй.
Харин зохиолын тєгсгєлд алуурчин тєдхєн баривчлагдсан, бђх зђйл найзынх нь хэлсэн ѐсоор
болсон байсныг єгђђлдэг.

Херман Мелвилл

1819-1891

Америкийн зохиолч Х.Мелвиллийн 1840-1850-иад оны заагаар бичсон «Цагаан халим Моби Дик»
роман XIX зууны утга зохиолд онцгой ђйл явдал болсон юм. Энэ бол халим агнуурын аяллын тухай
зђгээр нэг адал явдлын урт ђлгэр биш, маш олон тєрєл хэлбзрийг нэгэн дор нэгтгэн єгђђлсэн утга
зохиолын цоо шинэ эрэлхийлэл билээ. Халимны талаархи нэг ѐсны нэвтэрхий толь ч гэж дђгнэгддэг,
асар гђнэгий драмуудыг агуулсан эмгэнэлт туульс ч гэж яригддаг энэ агуу их туурвил эцсийн дђндээ
хђний оршихуйг экзистенциалист маягаар харуулдаг орчин ђеийн домог зђйн утга зохиолын ђндэс
болжээ.

«Цагаан халим Моби Дик» хэмээх 135 бђлэг, хэдэн арван баатар бђхий эл нђсэр романы гол
баатруудын нэрнээс эхлээд ђйл явдал бђр нь цаанаа бэлэгдлийн гђнзгий утгатай. Тэр бђх уйгагђй
анрийн дђрслэл халим агнуурын «Пекод» хєлгийн ахмад єрєєсєн хєлт Ахав, ђхэшгђй домогт цагаан
халим Моби Дик хоѐрын тэмцлийг олон талтайгаар тайлбарлах орон зайг бђрдђђлдэг. Халимны
ясаар хийсэн хиймэл хєлтэй ахмад єєрийг нь зэрэмдэглэсэн аварга цагаан халимыг агнаж єшєєгєє
авахаар улайрч, «Пекод» хєлєг сђйрч байгаа нь байгалийн сђр хђчийг сєрсєн хђний тэмцэл эцэстээ
хђн тєрєлхтєнд л гай зовлон авчирдгийн бэлгэдэлт єгђђлэмж болж байна.

Уг романаар хийсэн Холливудын хэд хэдэн кино бий.

Цагаан халим Моби Дик

роман 1851

Измаил гэгч америк залуу эх газраас залхсан хийгээд мєнгєний гачаалд орсны учир, халим
агнуурын аянд оролцохоор шийдээд Нантакетад ирнэ. Нантакет бол Америкийн халим агнуурын
хамгийн нэртэй боомт байжээ. Роман дахь бэлгэдлийн утга Измаилын нэрээс л эхэлж байгааг та
анзаарав уу? Библийн сударт Авраамын хуу Измаилын тухай: «Хђмђђсийн дунд тэр эмнэг илжиг
шиг л байна, тђђний гар бђгдэд хђрч, бђгдийн гар тђђнд хђрч байх болно» гэж бичсэн байдаг.

Измаил Нантакетын зђсэн зђйлийн хђн хєлхсєн бохир гудамжин дахь буудалд зэрлэг омгийн нэгэн
эртэй танилцана. Тэр нь халимны анд гаршсан, жад шидэгч Квикег гэгч аж. Тэд дотносон нєхєрлєж
хамтдаа аяны замд гарахаар болдог.
Гурван жилийн хугацаагаар дэлхийг тойрон аялах гэж байсан «Пекод» хєлєгт тэд хєлсний
ажилчнаар орно. Тус хєлгийн ахмад Ахав (мєн л библийн сударт гардаг, зєнч мэргэдийг мєрдєн
мєшгигч Израилын харгис хааны нэр) ђђний ємнє халимтай тулах ђедээ єрєєсєн хєлєє тасдуулж,
тэр явдлаас хойш хачин этгээд ааштай, дђнсгэр зожиг нэгэн болсон тухай Измаил хєлгийн
багийнхнаас сонсоно. Зогсоол дээр нэгэн ђл таних хђн тђђнд «Пекод» хєлгийн багийнхан энэ
аяллынхаа эцэст бђгд ђхэж ђрэгдэх тавилантай гэж сануулахад Измаил сайхь эрийг солиотой, эсвэл
бусдыг хуурч хэдэн зоос салгадаг луйварчин гэж ђзнэ. Мєн аянд гарахынурьд шєнє хєлєг єєд
сђђдэр мэт хђмђђс бєртєлзєн авирахыг ђзэхдээ єєрийгєє хий юм харлаа гэж боддог

Нантакетаас хєдлєєд нэлээд хэд хоносны дараа ахмад Ахав бђхээгнээсээ сая л нэг гарч ирнэ.
Измаил тђђний эмгэг євчниЙ шинж бђхий дђнсгэр царайг хараад цочих шиг болжээ. Ахмад єрєєсєн
євдєгнєєсєє доош тайруулсан хиймэл хєлтэй аж. Хиймэл хєлийг нь махчин халимын эрђђний ясаар
урлажээ. Тэрээр шургийн орой дээр байрласан харуулуудад цагаан халимны барааг алдалгђй
харахыг чанд тушаана. Ер нь тэр тун ойлгомжгђй зан авир гаргах бєгєєд туслахууд нь ч заримдаа
ахмадынхаа юу сэдээд буйг ойлгож яддаг байна.

Анх удаа далайд аялж яваа Измаил хєлєг онгоцны ажлуудыг ихэд сонирхоно. Уг романы туршид
халим агнуурын дђрэм журам, ангийн зэвсэг багаж, цаашлаад халимны тєрєл зђйл тус бђрийн тухай
маш дэлгэрэнгђй єгђђлдэг. Халимны хамраас цацрах усан оргилуур, сђђлний хэлбэрийн тухай гэхэд
л хэд хэдэн бђлэг бий. Тэр ч байтугай, хђрлээр цутгасан, чулуугаар урласан халимны тухай, халим
хэлбэрт одны ордын талаар ч орхилгђй єгђђлсэн байдаг.

Нэг удаа Ахавыи тушаалаар «Пекод»-ын баг бђрэлдэхђђн цуглав. Ахмад шурагт том алтан зоос
хадаж тогтоогоод, «Далайчдын Моби Дик хэмээн нэрлэдэг аварга том цагаан халимыг хамгийн
тђрђђнд олж харсан хђнийг энэ зоосоор шагнана» хэмээн зарлажээ. Энэ махчин халимыг бђгд
андахгђй аж. Цасан цагаан єнгє, ер бусын том бие, догшин араншингаараа зартай энэ халимны
биед олон тооны жад зоолттой явдаг бєгєєд хђнтэй нђђр тулсан тулалдаан бђртээ ялсаар иржээ.

Цагаан халиманд ширвэгдсэн анчид тђђнтэй ђзэлцэхээс айдаг болсон байлаа. Чухамдаа Моби Дик
руу л нэхђђлийн завиараа дєхєж очоод Ахав аварга халим руу гартаа ганц том балиустай дайрч
єрєєсєн холоо тасар татуулсан хэрэг. Ахав: «Хђмђђс ээ, манай аяллын зорилго бол Моби Дик!
Цагаан халимыг бид тэнгис далай бђхнийг туулан хєєх болно. Тђђний оргилуураар хар цус
олгойдож, далайн мандалд аварга цагаан бие хєсєр хєвєхийг ђзэхээс нааш бид харихгђй!» гэж
мэдэгдэнэ.

Ахмадын нэгдђгээр туслах Старбек «Сэтгэн бодох чадваргђй, сохор зєнгєєрєє л хђмђђст гай
учруулсан амьтнаас єшєє авах гэж улайрна гэдэг мунхаг бєгєєд бурхан 'тэнгэрт тэрсэлсэн явдал»
гэж ахмадынхаа ђгийг эсэргђђцэх боловч Ахав бодлоосоо ђл няцна. Ингэсээр цэргђђд ч ахмадынхаа
нєлєєгєєр аймшигт Цагаан халимыг ђзэн ядаж эхэлнэ. Гурван гол жадчин гарпун жадныхаа
ђзђђрийг дарсаар мялааж, цагаан халимын ђхлийн тєлєє ууцгаана. Дагалдан суралцагч бяцхан негр
хђђ Пип л энэ хђмђђсийг аварч єршєєхийг Бурхан тэнгэрээс гуйн залбирдаг.

«Пекод» хєлєг анхны сђрэг халимтай учрах ђед усан цэргђђдийн дунд бараан царайтай ђл таних
таван эр гэнэт гарч ирдэг.
Эд бол Ахавын єєрийнх нь нэхђђлийн баг бєгєєд ємнєд Азийн арлуудын нэгнэзс гаралтай анчид
аж. Онгоцны эзэд гаднын хђмђђсийг хєлєг дээр гаргадаггуй тул Ахав тэдиийг сэм суулгаж, єєрийн
бђхээгт єдий болтол нуусан ньтэр. Азынхныг Федалла гэгч зэвђђн эр толгойлох бєлгєє.

Моби Дикийг хайх зуураа Ахав зам зуур таарах олз омгоос ч татгалзсангђй. хєлєг онгоц Сайн
Итгэлтийн хошууг ороож Энэтхэгийн далай руу орох ђед хамаг торх сав нь ангийн олзоор дђђрчээ.
Ахмад бусад онгоцтой тааралдах бђртээ нэн тђрђђнд цагаан халим харагдсан эсэхийг л асууж
сураглана. Харин ийм асуултын хариуд «Пекод»-ынхон ђргэлж Моби Дик хэн нэгнийг нєгєє ертєнц
руу илгээсэн тухай л сонсдог байлаа. Далайд ч тэдний цаашдын хувь заяаны тухай ѐрын зђйл
сонсогдоно. Тахалд нэрвэгдсэн хєлєг онгоцны ухаан солиорсон нэгэн усан цэрэг «Моби Дик бол
Бурхны эрх сђр, Бурхныг хилэгнђђлэх юм бол сайнаа ђзэхгђй шђђ»> гэж тэдэнд анхааруулдаг.
«Пекод» ийн явсаар, Моби Дикийг агнах гэж оролдоод ахмад нь єрєєсєн гараа тасдуулсан английн
халим агнуурын хєлєгтэй тааралдана. Ахав єєртэй нь адилхан хувь заяатай сайхь

ахмадтай ярилцав. Англи эр цагаан халимаас єшєє авах ямар ч бодолгђй байх бєгєєд Моби
Дикийн явсан зђгийг зааж єгдєг.

Старбек ахин ахмадаа хориглох гэж оролдоод, аанай л ђр дђнгђй

єнгєрнє. Ахавын захиалгаар хєлгийн дархан онцгой сайн гангаар жад хийжээ. Ингээд «Пекод»
Номхон далайд орлоо.

Измаилын анд жадчин Свикег чийг бамаар євчлєнгђђтээ мужаанд авс захиалан, єєрийг нь далайд
хєвђђлэн оршуулахыг гэрээслэнэ. Гэвч тэрээр гэнэт илааршсан тул, бэлэн болсон авсыг аврах
хєвђђр болгон ашиглахаар шийдэцгээнэ. «Пекод»-ын хошуун дээр бэхлээтэй эл хачин аврах
хєвђђрийг ђзээд замд тааралдсан бусад онгоцныхон гайхацгаах аж. .

Халимын ангуучид Моби Диктэй учрах цаг болсныг бђгд мэдэрнэ. Цагаан халимд зориулсан жадыг
ширээж байсан тэр шєнє Ахав хєлгийг гарцаагђй сђйрэл руу жолоодои явааг мэдэрсэн Старбек буу
барин ахмадын єрєєний ђђдэнд очно. Гэвч єрєєсєн хєлт єшєє авагчийг хєнєєчихєж арай л
зђрхэлсэнгђй бђхнийг хувь заяанд нь даатгаад орхино. Хар шуурга нємєрч хєлєг зђг чигээ алдав.
Харуулын усан цэрэг шургийн оройгоос хийсч далай руу уналаа. Яг энэ ђед Моби Дикийг ємнєхєн
хєєж явсан «Рахиль» хэмээх хєлєгтэй «Пекод» таарна.

Рахиллийн ахмад єєрийнх нь арван хоѐр настай хђђг тээгээд сураггђй болсон завийг хайлцаач
хэмээн Ахаваас гуйдаг. Ахав эрс татгалзана. Тэгээд єєрєє шураг єєд авирч, цагаан халимыг
харуулдана. Тэнгисийн харцага тђђний бђрх малгайг далавчаараа цохин далайд унагав. Ахиад нэг
хєлєгтэй тааралдахад уг онгоцныхон цагаан халиманд гуядуулсан нєхдєє оршуулж байв. Алтан
зоос эзэндээ ђнэнч ажээ. Яг ахмадын нђдэн дээр аварга том цагаан сэрвээ уснаас цухуйдаг юм.
Гурван єдєр халимтай хєєцєлдєх бєгєєд, агнуурын завь Моби Дикт гурвантаа дєхєж очно. Гурав
дахь удаад аварга халим Ахавын завийг хоѐр хувааж хаяад, живэх шахсан ахмад руу нєгєє хоѐр
завийг очуулалгђй хєшилдєн хаадаг. «Пекод» хєлєг єєрєє халимыг шахаж байж, Ахавыг аварсан
байна. Харанхуй ч болж, цагаан халимын бараа тасарлаа. Агнуурын хєлєг шєнєжин хайсаар, ђђр
цайх ђед л бусад халимныхтай харьцуулшгђй єндєрт цацрах Моби Дикийн оргилуурыг олж ђзнэ.
Гэвч бие руу нь шунган орсон жаднуудыг ч ђл тоон, хоѐр завийг хооронд нь мєргєлдђђлж орхиод,
Ахавын завийг ѐроолоос нь мєргєнн хємєрч хаячихаад Моби Дик цааш одно. Халимын
довтолгоонд єртєгсдийг аврах ђед Федалла ор сураггђй болсон байв. Тэр цагаан халимтай
тулгарахаас ємнєхєн єєрийнхєє болоод Ахавын ђхлийг зєгнєж хэлсэн нь ийи ѐсоор болж эхэлсэнд
ахмад хулчийх боловч, «Бурхан бђхнийг урьдаас шийдчихсэн байгаа» хэмээн бусдыгаа
зоригжуулна. Федалла: «Чамд авс ч, шарилын тавиур ч хэрэггђй. Гэхдээ чи ђхэхээсээ ємнє хђђр
тавьсан хоѐр тавцанг харах болно. Нэг нь хђний гараар бђтээгђй бєгєєд нєгєє нь Америкт ургасан
модоор хийгдсэн тавиур байх болно. Чамайг тэгээд далайн хєєс залгина» гэсэн юмсанж, Гурав дахь
єдєр тэнгисийн харцага хєлгийн дарцгийг шђђрч одох бєгєєд бђтэн ђлдсэн ахмадын завинд Измаил
сэлђђрчнээр сууна. Моби Дик уснаас цухуйн эргэхэд аварга халимыг ороосон 6угуйлдаа
орооцолдон хђлэгдсэн Федаллагийн эрэмдэглэгдсэн Цогцос ђзэгджээ. Ахавын харах учиртай
хђђрийн тавцангуудын нэг тэр. Моби Дик Ахавтай тулалдахаас зайлсхийх боловч, агнуурын завь ер
хоцорсонгђй. Тэгмэгц єєрийг нь мєшгин хєєх хђч хаана байгааг ухаарсан халим «Пекод» руу огцом
эргэн дайрч

огцом мєргєнє. Агнуурын хєлєг аажмаар живж эхлэхэд л нђдний нь ємнє хоѐр дахь оршуулга болж
байгааг Ахав ойлгов. Одоо ямар ч авралгђй болжээ. Ахмад сђђлчийн жадат сумаа халим руу
шидлээ. Шархдаж улангассан халимны хђрхрэлтээс сахарсан хєєс Ахавыг хаман авлаа. Пекодын
байсан тэр хавьд болсон эрчилсэн усан юђлђђр руу агнуурын завь бђхийл сэлђђрчдийн хамт
сорогдон оржээ. Шургийн орой дээрх харуулын цэрэг хамгийн сђђлдд гараа єргєж ђзэгдсэн бєгєєд
живэх зуураа хєлгийн далбааг засах аж. Ингээд усан дээр юу ч ђгђй боллоо.

Эрчилсэн усан юђлђђр Измаилыг ч бас доош соров. Живж явах зуур гэнэт єєдєєс нь нэгэн цагт
Квикегт зориулан хийсэн авс хєєрєн иржээ. Тэр л авсыг тэвэрч дээр нь хэвтсэн Измаил аварга
загаснуудад мєлжђђлчихэлгђй бђтэн хоног задгай далайд хєвж явж, єєр нэгэн хєлєг онгоцтой
таарчээ. Тэр бол далайд сураггђй бологсдоо хайж явсан уйгагђй «Рахиль» байсан бєгєєд мєнєєх
хєлєг єєрийнхєє хђђхдђђдийг олсонгђй, харин єєр нэгэн єнчин амьтны амийг л аварсан хэрэг.

Измаил л ганцаараа ийн амь гарсан нь, лав, энэ бђхнийг яриулахын тулд гаргасан Бурханы шийдвэр
биз ээ.

Оскар Уайльд

1854-1900

Английн утга зохиолд ђнэлж баршгђй хувь нэмэр оруулсан суут ирландчуудын анхных нь Оскар
Уайльд байлаа. Тђђний яруу найраг, жђжгийн зохиолууд ихэд алдартай ч, урлагийн мєн чанарын
талаар євєрмєц асуудал дэвшђђлсэн «Дориан Грейн хєрєг» роман нь нэн онцгойд тооцогдоно.

Зохиогч романыхаа оршилд: «Уран бђтээлч гэдэг бол гоо сайхныг бђтээгч... Ёс суртахуунлиг ч гэх
юм уу, ѐс суртахуунгђй ном гэж байдаггђй. Харин сайн бичигдсэн, эсвэл муу ном л гэж бий... Уран
бђтээлч хђн бол номлогч биш... Урлагийн мєн чанар шагайсан хђнийг тусгаж байдаг толь мэт шинж
чанарт нь байдаг болохоос, урлаг єєрєє амьдралын хуулбар биш юм...» гэж бичсэн байдаг нь
Уайльдын гоо зђйн онолын ђндэс юм. Гэхдээ мєнхђђ зохиолд эдгээр санаа тийм ч цэгцтэй тусаагђйг
хэлэх хэрэгтэй.

«Дориан Грейн хєрєг» бол яаж ч тайлбарлаж болохуйц зохиол. Олон ч янзаар задласан байдаг.
Гэхдээ зохиогчийн дэвшђђлсэн гол санаа тодорхой. «Амьдралын тухай хамгийн бодитой ђнэнийг
гагцхуу урлаг л єгђђлж чадна. Амьдрал зуурдынх, Урлаг бол мєнхийн гоо сайхан юм. Гэхдээ хун
амьдралаа урлагийн бђтээлтэй адилхан болгохыг чармайх юм бол, сэтгэл зђрхний оролцоогђй энэ
чармайлт нь сђйрэлд л хєтєлнє» гэсэн чухал санаа эл романд зангилагдаж байна.

Владимир Набоков

1899-1977

Барууныхны хэлийг хугалчих шахсан хэцЮЮ нэртэй орос зохиолчийн англиар бичсэн «Лолита»
хэмээх роман 1955 онд Парист хэвлэгдэн гарсны дараа уг номыг тойрсон хэрђђл 1960-аад он хуртэл
ђргэлжилжээ. Хойт эцэг нь насанд хђрээгђй дагавар охиндоо янаг тачаангуй дурлаж байгаа явдлыг
ђзђђлсэн уг зохиолыг Г. Грин «хамгийн агуу» гэж, Д.Гордон «хамгийн балиар» гэж дђгнэж байлаа.
Энэ бђхний эцэст хэний ч танил бус Оросын цагаач дэлхий даяар алдар нь тђгсэн, маш баян (Зєвхєн
уг зохиолоор кино хийх эрхийг нэгэн компани 150 мянган доллараар худалдан авч байсан нь 1962
оны ханшаар бол асар их мєнгє) зохиолч болсон юм.

XX зууны хамгийн дуулиантай романы нэг «Лолита»-г туурвисан нь Владимир Владимирович

Набоковын хувьд санамсаргђй тохиолдол байгаагђйг бас дахин харуулсан, тодорхой хђрээнд
тђђнээс ч дутуугуй шуугиан тарьсан єєр нэг зохиол бол "Ада" («Ада, буюу Гал халуун хђсэл. Гэр
бђлийн тђђх»).

Набоковын зохиолуудыг Оросын, Америкийн гэж хоѐр хуваан ђечилдэг бєгєєд манайхны нэлээд
мэддэг «Машенька», "Авьяас", «Гавьяа» зэрэ громанууд орос євд нь хамрагддаг. Англи хэл дэзр
бичигдсэн «америк» зохиолуудад «Себастьян Найтын 6одит амьдрал», «Bend sinister», «Пнин» зэрэг
(мєн энд єгђђлэх "Ада", «Лолита») багтана.

ЛОЛИТА

роман 1955

«Лолита»-гаар хийсэн дуурь, мюзиклууд чамгђй амжилт олсон бєгєєд хоѐр ч янзын кино байдаг.
1997 онд Холливудад хийсэн Лайны киног бид нэлээд сайн мэднэ. Жереми Аяронсын дэлгэцнээ
бђтээсэн хамгийн шилдэг дђрийн нэгийг тэндээс харж болох бєгєєд Лолитад мат авьяаслаг, маш
зоримог тоглосон Суэйн охин тухайн ђедээ хамгийн «секси» (дур булаам) охидын жагсаалтыг
тэргђђлж байлаа. Гэхдээ аль ч хувилбар нь Набоковын романы уран сайхны тђвшинд хђрдэггђй.

1954 онд бичигдэж дууссан ч АНУ-д хэвлэхээс татгалзсан тул, Францад анх хэвлэгдсэн уг роман
дэлхий даяар шуугиан тарьсаныхаа дараа 1958 онд л Америкт ном болж гарчээ. Зохиогчийн ихэнх
бђтээлийг хђђ Дмитрий нь орос хэл руу хєрвђђлсэн байдаг бол, "Лолита"-г Набоков єєрєє 1965 онд
тєрєлх хэлнээ буулган бичсэн аж. Тухайн ђеийн ЗХУ-д нууцаар тарж байсан бєгєєд Испани,
Австрали, ємнєд Африк зэрэг олон оронд хориотой ном байлаа.

Эдгар Гумберт Гумберт бол гучин долоон настай, францын утга зохиолын багш хђн. Тэрээр есєєс
арван дєрвєн насны охидод гђн дуртай нэгэн. Бђр хђђхэд байхдаа нас тогтсон эмэгтэйчђђдээс
жигшчихсэн нь ђђнд нєлєєлсєн ч байж мэднэ. Уг роман Гумберт Гумберт бђхий л єнгєрсєн явдлыг
1947 онд, шоронд дурсаж буй маягаар бичигджээ. ёђнээс арван жилийн ємнє тэр Парист сууж
байсан бєгєєд эхнэр нь Оросын цагаач хурандааг дагаад тђђнээс зугтчихжээ. Ингээд Америкт ирсэн
аж. Шарлотта Гейз хэмзэх хатагтайнд Гумберт байр хєлслєн суух бєгєєд тэдний арван хоѐр настай
охин Долоресыг харангуутаа л дурлачихдаг. Охиныг тэр Ло, Лолита гэж нэрлэнэ.
Охинд тэмђђлэх сэтгэлийнхэз хамаг нууцьг тэр єдрийн тэмдэглэлдээ биччихэж Харин Шарлотта
Гейз байр хєлслєгдєє дурлачих бєгєєд энэ тухайгаа Гумберт Гумбертэд зурвас бичиж, хэрэв тэр
сэтгэлийг нь хуваалцаж чадахгђй бол хєлсєлж буй єрєєгєє даруйхан сулалж єгєхийг шаарджээ.
Гумберт Лолитатай ойр байхын тулд эхтэй нь гэрлэнэ. Гэтэл хуримын дараа шинэхэн амрагтайгаа
дураараа цэнгэхийн тулд Шарлотта охиноо Бердслей дэх дотуур байртай сургуульд єгєхєєр
шийдсэнийг Гумберт олж мэднэ. Тэр ђед дагавар охин нь зусланд явчихсан байв. Гумберт нууранд
сэлэх ђеэр эхнэрээ живђђлж алахыг оролдох боловч, тэднийг хєрш нь ажиглаж байсан тул
чадсангђй.

Дараа нь хатагтай Гумберт нєхрийнхєє тэмдэглэлийг ђзээд, бђх учрыг ойлгоно. Уйлсан
хилэгнэсэндээ ухаан самуурсан эмэгтэй зам хєндлєн гђйгээд машин доогуур орчихжээ.

Эхнэрээ оршуулсныхаа дараа Гумберт Лолитагийн араас явав. Тђђнд хэд хэдэн хувцас авч, мєн
нойрсуулагч эм хангалттай хэмжээгээр бэлтгээд, охинд:

-Ээж чинь эмнэлэгт хђнд байгаа гэж хэлнэ. Ийнхђђ охиныг зуслангаас нь аваад хєдєєгийн жижигхэн
хотууд, хямдхан зочид буудлуудаар авч явахаар шийдсэн байлаа. Эхний шєнє охинд нойрны эм єгч,
эзэмдэхээр тєлєвлєжээ. Харин эм огтхон ч ђйлчилсэнгђй. Гумберт Лолитад гар хђрч чадахгђй,
шєнєжин шаналж тарчилжээ. Харин охин єглєє нь сэрђђтээ хойт эцгийнхээ дур хђслийг хангав.
Лолита онгон байсангђйд Гумберт маш их балмагдав. Тэгэхнээ охин хэдхэн хоногийн ємнє энэ
ажлыг зуслангийн даргын хђђтэй хийгээд ђзчихсэн байж.

Нэгэнт бђх юм цаашид хэрхэн ђргэлжлэх нь тодорхой болсон тул, Гумберт охинд эхийнх ђь ђхсэн
тухай дуулгана. Ингээд, 1947 оны наймдугаар сараас эхлэн АНУ-ын нутаг дэвсгэрээр хєндлєн гулд
аялж, дэн буудал, хєлсний байруудаар хоног тєєрђђлэх болов. Гумберт охиныг цагдаад
хандуулахгђйн тулд элдэв амттанаар аргадаж, зарим ђед сђрдђђлнэ. Бђх зђйл хђслийнх нь дагуу
єрнєж байсан ч, Гумберт бђр зовж тарчилж гђйцэв. Тэрээр Мексикт нуугдаж бђгэхийн оронд буцаад
л Америкийи нутгийг хєндлєн туулж, охиныг ээжийнх нь оруулах гэж байсан Бердслейн гимназид
єгєхєєр шийддэг.

1949 оны шинэ жилээр Лолита арван дєрєв хђрчээ. Тэрээр сэтгэл татам бяцхан гђнж байхаа больж,
ђг хэл нь гђйцэгдэхгђй садар охин болж хувирав. Тэрээр энгэр зєрђђлснийхээ тєлєє мєнгє нэхдэг
болж, авсан мєнгєє нуудаг болжээ. Гимназид ороод Лолита театрт шимтэх бол нэгэн жђжигт
сургуулилж байхдаа зохиогчид нь дурлана. Куильти хэмээгч тэр зохиолч нэлээн нэртэй, бас тун ч
царайлаг эр байжээ. Ямар нэгэн таагђй явдал болох вий гэсэндээ, Гумберт жђжгийн нээлт болохоос
ємнєхєн Бердслейгээс Лолитаг аваад явдаг. Тэр зун Америк орноор хэрсэн адал явдалт аяллынх нь
сђђлч болжээ. Охин Гумбертыг араар нь тавиад буй мэт санагдах болсонд Гумберт Лолитаг
єрєєндєє ганцааранг нь ђлдээхээс айж шургуулганд хадгалдаг гар буугаа байнга шалгаж ђзнэ. Нэг
удаа бђр тэдний араас интоорын єнгєт кадиллак дагахыг анзаарна. Хэн нэг нь тэднийг
мєрдђђлэхээр хђн хєлслєв ђђ? Бас нэг удаа Лолита ђл таних халзан эртэй тђргэн зуур ђг солиод
авчээ. Учрыг лавлахад, охин юу ч дуугарсангђй. Тђђнээс гадна тэдний дайрч гарсан хотуудад ямар
нэгэн Куильти, Дамор-Блок гэх зэрэг зохиолчдын жђжиг тавигдаж байхыг яана! Мєрдєн дагагч нь
байсхийгээд л машинаа солих бєгєєд мєнєєх интоорын єнгєт кадиллакт голдуухан жђжигчид
явцгаана. Лолита Гумбертыг мэхэлж, шинэ нууц амрагийнхаа хуйвалдагчидтай нийлж толгойг нь
эргђђлэн, ђйлийг нь ђзнэ.
Нэгэн хотод Лолита маш хђчтэй халуурч эмнэлэгт хђргэгджээ. Хоѐр жилийи туршид Гумберт анх
удаа нялх амрагаасаа хагацаж буй хэрэг. Дараа нь тэр єєрєє ч євчилж халуурсан байна.
Эдгэрмэгцээ Лолитаг авахаар эмнэлэгт очвол, дєнгєж ирэхийн нь ємнєхєн охин авга ахынхаа хамт
явсан гэсэн хариуг сонсдогГумберт Лолитаг гурван жил гаруй хайжээ. Анхандаа аялж ирсэн замаа
буцаж хєєсєєр, удаан хугацааны дараа Бердслей хђрэв. Тэгээд євєлжин сувилалд эмчлђђлжээ.
Тђђнийг галзуугийн эмнэлэгт хорихын даваан дээр гучин настай, гэнэн тэнэг бђсгђй Рита гэгч аминд
нь орсон байна. Дараа нь тэр Кантрипын их сургуульд, улмаар Ныо-Йоркт багшлах болов. 1952
оны намар Лолитагаас захидал авчээ. Лолита нєхєрт гарсан бєгєєд, жирэмсэн, мєнгєний их
гачаалд орчихоод байгаа гэнэ. Нєхєр нь Аляскт очиж ажиллахаар шийдсэн тул явахын тулд єр
ширээ дарах ѐстой болж л дээ.

Гумберт дугтуй дээрх тамгаар хаягийг нь тогтоож, гар буугаа аваад шууд л замд гардаг. Лолита
бєглђђ мужийн нэгэн тосгоны зах дахь овоохойд байх бєгєєд дайнд бэртээд бараг л таг
дђлийрчихсэн тахир татуу хђнтэй гэрлэсэн аж. Сая л Гумберт дурлалт охиныг нь булаасан хђний
нэрийг тодруулж чадлаа. Нэр алдартай жђжгийн зохиолч, єсвєр насны охидод учиргђй дуртай Клэр
Куильти л Лолитаг тђђнээс тєєрђђлсэн байж. ѓдий олон жил єнгєрсєн тул, Гумберт тђђний талаар
муу юм бодохоо больсон гэж Лолита тооцсон нь лавтай. Куильти охиныг хулгайлмагцаа намар
болмогц Холливудын жђжигчин болгоно гэж амлаад, эдлэн газартаа аваачсан байна. Гэвч тэнд нь
Лолитаг архидалт, хар тамxи, гаж зуршил, бђлэглэн завхайрдаг садар сзмуун явдлууд л хђлээж
байжээ. Олон эрд зэрэг эзэмдђђлэхээс татгалзсаныхаа тєлєє охин гудамжинд хєєгдєн гарчээ.
Ингээд маш хэцђђ зам туулж, элдвийн юм ђзсэний эцэст одоогийн нєхєртэйгєє учирсан гэнэ...

Гумберт Лолитаг нєхрєєсєє салаад, єєртэй нь хамт явахыг гуйвч, охин татгалзана. Охин тђђнд
хэзээ ч хайртай байгаагђй аж Гумберт Гумберт тђђнд талийгаач эхийнх нь байшинг зарсан мєнгє
болох дєрвєн мянган долларыг єгєєд, жђжгийн зохиолч Куйльтийн авд морддог.

Эхлээд тэр Лолитагийн ємнє нђглээ наманчлах гэх мэ тажлууд хийнэ. Бђхий л ємч хєрєнгєє
Лолитагийн нэр дээр болгочихоод, Куильтийн хаягийг олж авна. Эртиий єшєєт дайсан нь
Паркингтон дахь нэгэи шилтгээнд суудаг байв. Тэрээр яавч эрђђл хђнийх гэмээргђй яриаг жђжгийн
зохиолчтой єдєєж, гар буугаар алдаг оног буудан хєєдєг. Энэ хэсэг нь бараг л хошин гэмээр
бичигдсэн бєгєєд кинон дээр ч тун инээдтэй ђзђђлсэн байна билээ. Куильти зугтаад л, нэхэн хєєгч
нь буудаад л... Зохиолчийн зугаа наргиан хєєцєлдєгч зочид Гулбертийн ђгэнд ер ђнэмшихгђй, дээд
давхартаа талийгаач болчихсон хэвтээ гэрийн эзний архи дарсыг ууцгаана. Гумберт ч тэндээс гарч
явна.

Уг зохиолыг Гумберт Гумберт сэтгэц мэдрэлийн эмнэлэгт бичиж эхлэх бєгєєд яриад байгаа зђйлс нь
ђнэн болохыг мэдмэгцээ тђђнийг шилжђђлсэн шоронд дуусгадаг. Шђђх хурал болохоос ємнєхєн
тэрээр шоронгийн єрєєндєє зђрхнийшигдээсээр нас барна. Гумбертыг ђхснээс хойш, удсан ч ђгђй,
1952 оны зул сараар Лолита амьгђй охин тєрђђлчихээд нас баржээ.

Ада, буюу Гал халуун хђсэл:

роман 1969

«Ада» бол хђђрнэл зохиолын бђхий л тєрєл зђйлийг хамарсан нєр их далайцтай бђтээл юм. Лев
Толстойн романуудын бичлэг ч, Марсель Прустын цуврал мєчлєгђђд ч, Курт Воннегутын маягийн
уран зєгнєл ч эндээс мэдрэгдэнэ. Уг зохиолыг англи франц, орос хэлт уран зохиолын онцгой дархан
цаазат туурвил гэж дђгнэсэн нь бий. «Лолита»-гаас ялгарах гол онцлог бол энэ нь маш єндєр
тђвшинд бэлтгэгдсэн уншигчдад зориулагдсанд оршино.

Хэдийгээр «Ада» 1970-аад оны эхээр барууны номын ертєнцєд бэстсэллер болж байсан ч, XX зууны
хамгийн онцгой туурвилуудын нэгэнд зђй ѐсоор тоологддог ч, постмодерн чиглэлийн уг ном єнєє
хэр уншигддаггђй шинжээрээ «Улисс»>, «Алдагдсан цагийн эрэлд», «Дайн ба энх»-ийн дараа орж
байна. «Уншигддаггђй» хэмээх энэ ѐозгђй ђгийг бараг л магтаал гэж ойлгож болно. Набоков
єєрийгєє Жойс, Пруст, Толстойтой сєргєлдђђлэн тавьсны эцсийн ђр дђн энэ роман дээр илэрчээ
гэсэн ђг.

Зарим судлаачид уг зохиолыг бђр «орчуулагдашгђй» ч гэсэн байдаг. Романы ђйл явдал 1380 оны
Куликовын талын тулалдаан татаар-монголчуудын шалтаар тєгссєн нєхцєл байдлын улмаас ђђсч
буй болсон тђђхэнд байгаагђй улс оронд єрнєдєг, Монголчуудад бут цохигдсон оросууд Умард
Америк руу зугтан гарцгаах бєгєєд Амеорос оронд аж тєрдєг тэдний ђр удам XIX зууны дунд ђед
хђрч байгаатай бид танилцах болно. харин Орос орны суурин дээр Татаарын нууцлаг гђрэн оршин
тогтносон аж. Энэ бђх ђйл явдал дэлхий дээр биш, харин Антитерра хэмээх гариг дээр болдог.
Тђђнтэй яг ижилхэн нєхцєл байдал бђхий Гайхамшигт Терра хэмээх гариг бас бий боловч
Антитеррынхан ийм гариг бодитой оршдогт итгэдэггђй (зєвхєн галзуу солиотнууд л итгэдэг) аж.
Антитеррын газрын зураг дээрх Амеорос нь бидний ойлголтоор бол Америк, Орос хоѐрын
тодорхой хэсгђђдийг хамарсан маягтай байна. XIX зуун гэхэд Антитерра дээр телефон автомашин,
нисэх онгоц аль хэдийнэ бий болж, элдэв шоу зохиогдон, радио нэвтрђђлэг явагдаж, кино гарч,
,Пруст зэрэг зохиолчид тєрчихсєн байх аж. Манай дэлхийн XX зуунтай ђндсэндээ адилхан
нєхцєлтэй тул, зохиол бидэнд тун ойлгомжтой. Хамгийн гол нь, энэ бђхэн «хорвоо ертєнц бол угтаа
хђний ой ухаапд л ђлдсэн ђйл явдлууд юм» хэмээн ђздэг Ван Вин гэгчийн дурсамжийн хэлбэрээр
єгђђлэгдэнэ. Тэрээр 1957 онд наян долоон настай байхаасаа дурдатгалаа бичиж эхэлсэн бєгєєд 1967
онд дуусчээ. Ваны ой ухаан ђнэхээр хачирхалтай. Тэр зђђд амьдрал хоѐрыг хольж хутган, он цагийн
баримжаан дээр тєєрч, газарзђйн мэдлэг нь аль эрт дээр ђеийн ойлголтоор хэмжигдэнэ. Ваныг нас
барсны дараа гар бичмэлђђдийг нь Рональд Оринжер гэгч авч цэгцлэнэ. Тэрээр ойлгоход амаргђй
бичвэрђђдэд тайлбар, цохолт хийжээ. Номын эхэнд Виний гэр бђлийн угийн бичгийг мєчирлђђлэн
дурдсан агаад зохиогч «Энэ номонд нэрлэгдсзн хђмђђс цємєєрєє нас барсан» гэж тэмдэглэсэн
байдаг.

ТЭРГёёН ХЭСЭГ «Анна Каренина» роман эхэлдэг алдарт єгђђлбэрийн маягаар эхэлнэ:
«Жаргалтай гэр бђлђђд єєр єєрийнхєєрєє жаргалтай байдаг, харин зовлонтой айлууд ерєнхийдєє
адилхан». (Гэхдээ энд Л.Толстойнхоос арай єєр, урвуу эргэлт буйг та анзаарав уу? Набоков нэгэн
англи орчуулгад ийн буусан байдаг хэмээн дурдаад, энэ баримтыг зохиолдоо ашигтайгаар эшилсэн
нь тэр) ёнэхээр ч «Ада»-д єгђђлэгдэж буй гэр бђлийн аз жаргал нэлээд євєрмєц.

1844 онд генерал Дурмановынд ихэр охид Аква, Марина нар тєржээ. ёзэсгэлэн гоо Марина
жђжигчин болов. Гэхдээ тийм ч сайн жђжигчин байгаагђйг хэлэх хэрэгтэй. 1868 онд тэрээр Татьяна
Ларинад тоглодог бєгєєд жђжгийн чєлєєнд бђсгђйг Манхэттэний нэгэн банкны захирал, гучин
настай царайлаг залуу Демон Вин эргђђлдэнэ. Уг нь Маринагийн євєє, Демоны эмээ хоѐр тєрсєн ах
дђђс байжээ. Тэдний гал халуун дурлал Маринагийн хєнгємсєг урвалтаас болж тєгсєнє. Демон
арай царай муутай, бђтэлгђй дурлалаас болж сэтгэцийн гажигтай болсон Акватай гэрлэдэг. 1870
оны євєл эгч дуус Швейцарт нэгэн дор амаржицгаах бєгєєд Аква амьгђй хђђхэд тєрђђлжээ. Марина
бутач хђђ тєрђђлээд Ван (Иван) гэдэг нэр єгч, тђђнийгээ Демон, Аква хоѐрын хђђхэд хэмээн
бђртгђђлсэн байна. Жилийн дараа Марина Демоны ђеэл Дэн Винтэй гэрлэв. 1872 онд тэднийд Ада
(Аделаида) тєрсєн бєгєєд жинхэнэ эцэг нь Демон байжээ. 1876 онд Адагийн дђђ охин Люссет
(Люсинда) тєрєв. Харин Люссет нь Маринагийн авааль нєхрийн охин бололтой.

Гэр бђлийн энэ нарийн нууцыг Ада; Ван хоѐр 1884 онд Ардис эдлэнгийн дээврийн хонгилд хуучин
гэрэл зургууд ђзэж байгаад таамаглан мэднэ. ѓєрєєр хэлбэл тэд Марина, Демон хэмээх нэг эх
зцгийн хђђхдђђд болохоо мэддэг гэсэн ђг.

Золгђй Аквагийн бђхий л амьдрал эмнэлэгт єнгєрчээ. Тэрээр ђхсэнийхээ дараа Сайхан Терра дээр
очно хэмээн мєрєєднє. 1883 онд энхрий хайрт хђђ Ван, «хєєрхий» Демон, хоѐртоо зурвас бичиж
ђлдээгаэд эм ууж, амиа хорлодог...

Ингээд єнчирсен Ван 1884 онд Ардисд «наган эгч» Марина дээрээ айлчлан ирсэн хэрэг. Ардисынхан
оросын помещикууд шиг л аж тєрцгєєнє. Тэд орос, францаар ярьж, орой босч, маш тансаг
хооллоцгооно, Наснаасаа эрт боловсорсон Ада арван хоѐр насандаа шавьж, ургамлын талаар
гаргуун мздлэгтэй охин болжээ. Адагийн тєрсєн єдрєєр жижигхэн баяр зохиоход Ван ганц чаддаг
юмаа, гар дээрээ явж ђзђђлэв. Энэ бол хожим зохиол бичиж амьдрахын нь ѐгт зєгнєл байлаа. Харин
Ада эгээ л Наташа Ростова шиг орос бђжиг бђжиглэсэнтэй эгнэх хђн гарсангђй.

Мухлагийн бђсгђйд нэг доллар єгч байгаад энгэр зєрђђлээд ђзчихсэн уеэл нь тђђнд дотроо сэтгэл
татагдаад явааг эр эм хђмђђсийн хооронд яг юу болдгийг гђйцэд ухаараагђй Ада нэг хэсэгтээ
мэдэрсэнгђй, Эцсийн эцэст тђймэр гарсан нэгэн шєнє сониуч жаалууд номын сангийн буйдан дээр
анх тэр ажлыг хийнэ. Хожим нь, 1960 онд зун ерэн настай Ван наян наймтай Ада нар энэ тухай
дурсан ярилццаг.

Ардисын номын сан 14841 боть номтой ажээ. Адагийн унших номуудыг хатуу хянадаг байв. Жишээ
нь, тђђний есєн настайд ах дђђ хоѐрын дурлалын тухай єгђђлдэг Шатобрианы

«Ренэ»-г уншуулдаггђй байсан юм. Ван харин ямар ч номыг чєлєєтэй авдаг байлаа. Дурлалын
«тоглоом» хийгээд номын амтанд орсон жаалууд тєдхєн садар самуун зохиолуудаас залхаж, Рабле,
Казановад шимтэх болов. Энэ ђед дєнгєж найм хђрч байсан Люссет хожим нь Ванд дурладгийг
цухас боловч дурдах хэрэгтэй байх.

Намрын налгар єдєр Ван Ардисаас сургууль руугаа явна. Тђђнийг явахын ємнєхєн Ада
сургуулийнх нь нэгэн охин єєрт нь дурладаг тухай нууц хэлнэ. Хожим нь Демоны зєвлєснєєр Ван
тэрхђђ лесби охин Кордулатай танилцдаг.

1885 онд Ван Англи руу их сургуульд явна. Тэнд очоод хєзєр тоглож, эмсийн хђрээлэнгээр зугаалж
сурчээ. Гурван жилийн дараа тэр гар дээрээ явдаг ђзђђлбэрээрээ циркд амжилт олж, хажуугаар нь
«Солиорол хийгээд Мєнх амьдралын тухай» хэмээх философи-сэтгэл зђйн эсээ бичиж шагнал
хђртсэн байна. Дараа нь ахин Ардист ирнэ. Тэнд олон зђйл єєрчлєгджээ.

Ада биологич болж чадахгђйгээ ойлгоод, оросын жђжгийн зохиол сонирхох болжээ. Харин гэрийн
ђйлчлэгч франц эмэгтэй "хуучин цэцэрлэгт элдвийн хачин зђйлстэй учирдаг нууцлаг жаалуудын
тухай" роман зохиосон байх ньтэр. Маринагийн нууц амраг байсан найруулагч Вронский «ѓєдгђй
хђђхдђђд» романаар кино хийж, тђђндээ эх охин хоѐрыг тоглуулахаар болжээ. Адагийн ярианаас
Ван тђђнийг єєрєєс нь хойш лав л гурван хђнтэй унтсныг мэджээ. Гэсэн ч энэ нь тэдний дотно
харилцаанд саад болсонгђй. Адатай энгэр зєрђђлэхдээ Ван бђхнийг ор тас мартах ажээ. «Миний ой
дурсамжийн нэг гол хэлбэр дђрс нь Ада байсан, хойшид ч тийм л байх болно» гэж тэр хожим
бичдэг.

Энэ ђеэр Ардист ирсэн Демон хђђдээ нэг юм хэлэх гээд арай л зђрхлэлгуй буцна.

Адаг арван зургаа хђрсэн єдєр Ван хардсандаа болоод залуу гђн де Прег салам зоддог. Дараа нь тэр
хєгжмийн багш Рак бас Адаг эзэмддэгийг мэднэ. Ада уйлан хайлан байж энэ бђхнийг хђлээн
зєвшєєрнє. Байж ядсан Ван Ардисаас явна. Тђђний хувьд бђх зђйл дууссан мэт санагджээ.

Хувь заяандаа гутарсан Ван халз тулаан хийж, шархадсаныхаа дараа эмнэлэгт цуг хэвтэж байсаи
Ракыг алахаар оролдох боловч, цаадхи нь тааруухан євчнєєр єєд болно. Тєдєлгђй де Пре гђн
Татаарын нутагт, Ялт хавьд амь ђрэгдэнэ. Ван дээр нэгтээ дурдагдсан Кордулатай янаг амрагийн
холбоотой болдог. Тђђнээс салсныхаа дараа Манхэттэнийг орхиж, анхны номоо бичжээ,

ДЭД ХЭСЭГ эхнийхээс хоѐр дахин богинохон. Ада Ваныг захидлаар бємбєгдєж, тђђнд хязгааргђй
хайртайгаа илэрхийлэн, Рак, де Пре хоѐртой холбогдсон явдлаа цагаатгахыг оролдоно. Гэвч Ван
тэвчжээ.

Тэрээр солиотой хђмђђсийн дунд байхдаа олж авсан мэдлэгтээ тулгуурлан хєрш гаригийн тухай
«Террагаас ирсэн захидал» хэмээх роман бичнэ. Уг зохиолын єгђђлэмж ХХ зууны тђђхтэй тун
ойролцоо. Татаарын их гђрний оронд СССР гээч улс бий болж, Герман нийт Терра даяар цэрэг
зэвсгийн заналхийлэл учруулж... гэх мэт. 1891 онд роман нь хэвлэгдэн гарч, Англид хоѐр ширхэг,
Америкт дєрвєн ширхэг зарагджээ.

Ваныг Манхэттэнд бутаж ирээд байхад, Люссет эгчийнхээ захидлыг авчирч єгнє. Люссет тђђнд биеэ
эзэмдђђлэх хђсэлтэй байсан ч, Ван Адагийн захидлыг задлахаа илђђд ђзнэ. Ада Аризона мужийн
газрын эзэн нэгэн оростой гзрлэхээр шийдсэн тул Ваны эцсийн ђгсийг сонсъѐ гэжээ. Ван хариу
бичив. Уг хариуг аваад Ада шууд л Манхэттэнд хђрч иржээ. Ван тђђнийг ахин єєр хђмђђстэй
холбоотой байсныг мэдэх боловч, тэд хамтдаа ђлддэг. Нэг удаа Манхэтгэний шилдэг зоогийн газар
орсныхоо дараа Ада ђеэл ах, дђђ хоѐртоо гурвуул секс хийхийг санал болгоно. Онгон байсан Люссет
дур тачаалдаа дэлбэрэх шахсан хоѐрын єдєєсєн явдлын дараа галзуурах дєхєж, тэднээс зугтан Ван,
Ада хоѐр єгђђлшгђй жаргалд умбана.

1895 онд Дэн Вин нас барахад, ђеэлийнхээ ажил явдалд оролцохоор ирсэн Демон хђђгийнхээ гэрт
сиймгэр дотоожтой Адаг олж хараад ухаан алдахаа шахна. Тэд хэрхэн тєрсєн тухай нууцыг
дэлгэхэзс єєр арга Демонд байсангђй. Гэвч нууц амрагууд ђђнийг аль эртнээс мэдэж байжээ. Тэдэнд
цусан тєрлийн хэлхээ нь ер хамаагђй байлаа. Гэвч арай эрђђл ухаантай Ван эцэстээ аавынхаа ђгэнд
орж, гал халуун амрагууд хоѐр тийш болно.

ГУТГААР ХЭСЭГ ємнєхєєсєє яг хоѐр дахин богино. Ван одоо Маринаг ээж хэмээх болжээ.
Марина Демоны бэлэглэсэн тансаг шилтгээнд суух бєгєєд 1890 онд хорт хавдраар

нас барав. Тђђний цогцсыг єєрийнх нь хзссэн ѐсоор чандарласан байна. Адаг нєхєртэйгєє хамт
байгааг харахгђйн тулд Ван эхийнхээ оршуулган дээр очсонгђй. 1901 оны зун Ван эрдмийн ажлаар
Англи руу «Адмирал хєлєг онгоцонд сууж явжээ. Тђђнд дурласан Люссет уг онгоцонд нууцаар
суусан байв. Тэрээр Адагийн хурим ђнэн алдартны шашны ѐс жаягаар болж єнгєрсєн тухай ярьж,
Ваныг єєртєє татахыг оролдоно. Гэвч Адагийн гол дђрд нь тоглосон «Дон Жуаны сђђлчийн
дурлал» хэмээх киног хамтдаа ђзээд Ван єєрт нь хэзээ ч дурлахгђйг ойлгодог. Хєєрхий Люссет
хђчтэй эмийг архиар даруулж уугаад, тђнэр шєнєєр далайн эргђђлэг руу ђсэрчээ. «Бид тђђнийг
ђхтэл нь цаашлуулчихсан юм даа» гэж Ада хожим хэлдэг.

1905 оны гуравдугаар сарын нэгэн єглєє саяхан их сургуулийнхаа философийн тэнхмийн эрхлэгч
болсои Ван Вин нуцгэн гоо бђсгђйчђђдээр биеэ хђрээлђђлэн хивсэн дээр сууж байв. Тђђний
амрагласан хђђхнђђдийн тоо хоѐр зуу хђрч, Байроныг давах дєхжээ. ѓмнєх сонин дээрээсээ тэр эцэг
Демон нь нисэх онгоцны сђйрэлд амь ђрэгдснийголж мэднэ. Тэгэхээр, Маринаг гал, Люссетыг ус,
Демоныг агаар залгичихлаа гэсэн ђг. Тєдєлгђй Адагийн нєхєр уушгины ђрэвсэл тусч, дараагийн
арван долоон жилийг эмнэлэгт єнгєрєєжээ.

ДѓТГѓѓР ХЭСЭГ гурав дахиасаа мєн л хоѐр дахин богинохоп. Ван 1922 онд чєлєєнд гараад
Швейцарт суурьшиж, «Цаг хугацааны нэхээс» хэмээх бодрол бичнэ. «ѓнгєрсєн цаг гэдэг бол юуг ч
гарган авч болох ђй тђмэн дђрђђдийн бужигнаан. Одоо цаг гээч нь єнгєрснийг байнга эрэмбэлэхийн
нэр. Ирээдђй гэж байдаггђй...» гэхчлэн эргэцђђлж, Ван бичгийн машинаа точигнуулан бороотой
шєнєєр сууж байна. Тэрээр хоѐр сарын ємнє нєхрєє оршуулсан Адаг хђлээж суугаа ажээ. Ван тавин
настай Адаг арван хоѐртой охинтой харьцуулаад «Тэр єчђђхэн ч єєрчлєгдсєнгђй» гэж дђгнэдэг.

«Бидний хэн маань ч Цаг хугацааг таних чадалгђй юм даа. Ьидний мэдрэмж тђђнд хђрэлцэхгђй. Тэр
бол юу ч гэмээр юм бэ дээ...» гэж Ада ярина.

Юу ч гэмээр юм бэ дээ? Уншигч л гђйцээж бодох эрхтэй ђлдэж байна.

ТАВДУГААР ХЭСЭГ урьдахаасаа бас хоѐр дахин богино, тэргђђн хэсгээс бол 16 дахин бага болно.
Ван ерэн долоон нас хђрчээ. 1922 оноос хойш Ада тэр хоѐр хамтдаа амьдарч байна. Тэрээр далаи
таван настайдаа Адатай сђђлчийн удаа жинхэнэ ѐсоор энгэр зєрђђлсэн бєгєєд наян долоо насандаа
бэлгийн чадвар нь бђрмєсєн зогсчээ. Тэр ђед тэднийд арван долоон настай, ялдамхан англи бђсгђй
нарийн бичгийн даргаар ажиллахаар ирсэн байлаа. Хэрэв хорин жилийн ємнє энэ энхрийхэн амьтан
Ван, Ада хоѐр дээр ирсэн бол ч... Тэр бђсгђй л Ван Вины дурдатгалыг хэвлђђлсэн Рональд
Оринжертой гэрлэсэн хэрэг. 1940 онд «Террагаас ирсэн захидал»-аар кино хийснээр, Ван гариг
даяар алдаршжээ. Мянга мянган хун Терра, Антитерра хоѐрын адилхан зђй тогтолд итгэцгээв.
Ийнхђђ Ваны бодит ба хийсвэр хоѐр ертєнц нэгджээ.

Английн уран зохиолд ђнэлж баршгђй хувь нэмэр оруулсан суут ирландчуудын анхных нь Оскар
Уайльд байлаа. "Уран бђтээлч гэдэг бол гоо сайхныг бђтээгч ,,, Ёс суртанхуунлиг ч гэх юм уу ѐс
суртахуунгђй гом гэж байдаггђй. Харин сайн бичигдсэн эсвэл муу ном л гэж бий,,, Уран бђтээлч хђн
бол номлогч биш,,, Урлагийн мєн чанар шагайсан хђнийг тусгаж байдаг толь мэт шинж чанарт нь
байдаг болохоос урлаг єєрєє амьдралын хуулбар биш юм,,," гэсэн. ѓєр олон юм энэ хђний тухай
хэлэх нь илђђ байх аа...

Дориан Грейн хєрєг (Оскар Уайльд)

роман 1890

Зуны нарлаг сайхан єдєр авьяаслаг зураач Бэзил Холлуордын урланд эртний анд лорд Хенри
Уоттон нь зочилио. Тэд уран бђтээлийн тухай хєхђђн яриа єрнђђлж суутал, зураачаар хєргєє
зуруулж буй залуу орж ирнэ. Залуу хархђђг Дориан Грей гэх бєгєєд хорин настай, маш царайлаг
нэгэн. Лордын хажууд Бэзил хєргийг зурж дуусгав. ёнэхээр тєгс хєрєг болжээ. ѓєрийнхєє хєргийг
хараад шагшсан Дориан баярлаж: «Хэрвээ зураг л єєрчлєгдєєд, 6и єєрєє ђђрд хєрєг шигээ ђлддэг
сэн бол мєн гоѐ оо!» гэж мєрєєдємтгийгєєр дуу алдлаа. Тђђний баярлаж буйг харсан Бэзил залуу
хархђђд хєргийг бэлэглэчихжээ.

Хэдийгээр Бэзил дурамжхан байсан ч, лорд Хенри залуу Дорианыг дээдсийн хђрээнд татан оруулж,
нэр хђндтэй зоогуудад урьж, дуурийн театраар дагуулж явах болов. Тэр зуураа Хенри хамаатныхаа
нэгзн язгууртнаас Дорианы гарал ђђслийн талаар олж сонсоно. Залуу эр баян асрамжлагчтай
бєгєєд гэр бђлийнхээ уламжлалаас гажиж явган цэргийн офицертой амьдралаа холбосон эх нь цэл
залуухнаараа єєд болсон гэнэ. Хадам эцгийнхээ явуулгаар дорд гаралтай мєнєєх офицер ч халз
тулаанд алагдсан аж.

Дээдсийн ђдэшлэгээр гђйдэлтэй болсон Дориан залуу жђжигчин Сибила Вэйнд дурлана. Арван
долоон настай, цэврђђ шиг булбарай, грек маягийн долгиотсон хар ђстэй, хђсэл гэрэлтсэн гђн
цэнхэр нђдтэй, сарнайн цоморлиг шиг уруултаЙ энэ гоо бђсгђй Ист-Инд дђђрэг дэх ядуусын театрт
Шекспирийн жђжгђђдийн хамгийн шилдэг дђрђђдэд тоглодог байлаа. Ээж болон усан цэрэг болж
Австрали руу явахыг мєрєєдєгч арван зургаан настай дђђ Жеймс хоѐрын хамт тарчигхан амь зуудаг
Сибилад Дориан хурмаст тэнгэрээс бууж ирсзн ханхђђ мэт л санагджээ. Тђђнээс гадна дурлалт
хархђђ нь бђсгђйтэй ойролцоо заяанд тєрсєнд олзуурхана. Сибила ч, Жеймс ч бутач хђђхдђђд
бєгєєд єдгєє гандаж гундаж яваа эх нь залуудаа мєн л театрын тайзны ард зиндаа нийлэхгђй хђнээс
тэднийг олсон аж.

Сибилаг гоо ђзэсгэлэн, авьяас билгийн туйл хэмээн биширсэн дэврђђн Дориан зураач Бэзил, лорд
Хенри хоѐрт сђй тавихаар шийдснээ дуулгана. Халамжлан хђмђђжђђлэгчдийн аль аль нь дотроо
тђгшицгээх боловч, тэр орой Сибилагийн Жультеттад тоглох ѐстой жђжгийг очиж ђзэхийг дуртайяа
зєвшєєрнє. Харин тэр ђед хайртай хђнтэйгээ цугтаа туулах бодит амьдрал ємнє нь хђлээж буйд
найдсан Сибилагиин хувьд театр гэдэг хиймэл хоосон, танихгђй хэн нэгний дђрд жђжиглэнэ гэдэг
уучилшгђй хуурмаг санагдах болсон байлаа. Тэр орой бђсгђй театрынхаа тайч заслын єрєвдмєєр
доройг, хамтран тоглогсдынхоо єнгєц маяглахаас цаашгђйг анх удаа олж харсан тул ер сэтгэл
гаргасангђй. Лорд Хенри шоолон инээж, зураач Бэзил Дорианыг єрєвдєнгђй ширтсэнд байж ядсан
Дорианы сэтгэл хоосроод явчихав. «Та миний хайр дурлалыг балалчихлаа шђђ дээ!» гэж тэр Сибила
руу цєхрєн хашгирдаг.

Дориан -зэлђђд хоосон шєнийн Лондонгоор удтал ганцаар тэнђђчлэв. Огторгуйд хєєрч явсан
гоѐмсог мєрєєдлєєсєє нэгмєсєн сэрж, єглєє болоход Сибилатай эвлэрэхийн тулд захидал бичихээр
шийдлээ. Гэвч хєєрхий бђсгђй тийм харгис ђнэнийг тэвчиж чадсангђй. Тэр ђдшээ л амиа хорлосон
байжээ. Нєхєд нь Дорианыг єєр єєрсдийнхєєрєє л тайтгаруулав. Бэзил сэтгэл ээ барихыг зєвлєсєн
бол, Хенри «тиймэрхђђ бђсгђйн араас хайран нулимсаа урсгаж яана?» гэжээ. Лорд залуу хархђђг
хєгжєєхийн тулд дђр булаам хатагтай Гвендолентой танилцуулна хэмээн амалж, театрт очих санал
тавив. Дориан урилгыг хђлээн авсанд Бэзил маш их хачирхана. Энэ єдєр санаандгђй ажиглатал,
зураачийн бэлэглэсэн хєрєг дээрх хархђђгийн нђђрэнд хачин тод ђрчлээс гараад ирсэн байсанд
эвгђйрхсэн Дориан хєргийг нђднээс далд газар нуучихлаа. Тавгђйтсэн сэтгэлийг засагч
Мефистофель болсон лорд Хенри анд нь тђђнд францын шинэ маягийн -зохиолчийн номыг
уншихыг зєвлєжээ. Тэр нь хђний амьдралд тохиолдож болох хамгийн адал этгээд явдлуудыг амсч
ђзэх ѐстой гэсэн сургаалыг баримталсан сэтгэл зђйн зохиол байв. Хуудас бђрт нь шингэсэн тамхины
утаа манаран хєвєрч тархийг нь мансууруулах уг номонд автсан Дориан «єєрийнхєє гоо ђзэсгэлэнд
амтшиж, сэтгэл санааныхаа эвдрэл хувирлыг гойд шимтэн ажигласаар» Яах ийхийн завдалгђй
хорин жилийг ђдчихжээ. Тэрээр тансаг гажууд зан ђйлийн ѐслол, хєгжим найр, эртний ђнэт эд
зђйлсийн цуглуулга, мансууруулах ђйлчилгээтэй євс ургамлаас л тайвшралыг хайна. Эмэгтэйчђђдэд
дараалан дурлах авч хэнтэй нь ч жинхэнэ ѐсоор амраглаж ханилсангђй, нэг бђсгђйтэй удаан
ђерхэхээс ямагт зайлсхийнэ. Дээдсийн хђрээнд тђђнийг залуусын толгойг эргђђлэн тєєрєлдђђлэгч
гэлцэх болжээ.

Тђђнзэс болж замаа алдсан хђмђђсийг хараад Бэзил Дорианыг сэнхрђђлэхийг хичээх авч, єєрєєс нь
холбоогоо таслаад удаж буй наргианч эр маань гагцхђђ Парис явлаа гэдгээ дуулгах гэж л нэг удаа
тэднийхээр шагайжээ. Шударга зэмлэлийн хариуд тэр шоолон тохуурхаж, харанхуй буланд олон
жил хэвтэж байгаа зотон дээрх урьдын шђтээнийхээ жинхэнэ дђр тєрхийг харвал яасан юм бэ
хэмээнэ. Хєргийг гарган иртэл ичгђђр сонжуургђй царайтай адгийн шинжийн євгєний зураг гарч
ирсэнд Бэзил мэл гайхав- Дориан ђђнийг бђр чЗураач л єєрийг нь доромжлох гэсэндээ ийн
засварлаж гэж бодсон тэрээр хилэгнэсэндээ залуу цагийнхаа андын хђзђђ руу чичлђђр хутга дђрж
орхилоо. Тэгээд єєрийнхєє ужид цэнгђђний хамтрагч найз, химич Алан Кэмпбелийг дуудан, зєвхєн
тэр хоѐр л мэддэг нэгэн таагђй явдлаар нь далайлгаж байгаад зураачийн биеийг азотын хђчилд
уусган, гэмт хэргийн ул мєрийг ђгђй хийхийг тулгажээ.

Дориан гаднаас нь харахад мєнх настай юм шиг залуу халуунаараа явна, харин єтєлж ужсэн
сэтгэлийнх нь ђрчлээс атираа бђхэн мєнєєх хєрєг дээр л тодрон гарч ирсээр байжээ. Сэтгэлээр
унасан Дориан ямагт хар тамхинд мансуурч явах болов. Лондонгийн хамгийн бєглђђ бохир
газруудын нэгэнд тђђнийг нэгэн согтуу усан цэрэг таниад золтой л цааш харуулчихсангђй. Тэр бол
Сибилагийн золгђй ђхлийн тухай даанч хожуу сонссон, эгчийг нь ђхэл руу тђлхсэн хђнээс єшєєгєє
авна гэж тангарагласан Жеймс Вэйн байжээ.

Гэсэн ч, хувь тавилан тђђнийг ђхлээс, тэр байтугай хєгшрєлєєс ч хаацайлсаар. Мєнєєх хєрєг дээрх
нђд л хамаг булхайг нь олж хараад буй болохоос.

«Тэр хєрєг бол хђн чанар юм байна. Тийм ээ, эрээ цээр юм байна. Тђђнийг л ђгђй хийх хэрэгтэй!»
гэсэн дђгнэлтэд хђрээд Дориан хєрєг буй газар руу явжээ. Тэр одоо хорвоогийн амъдралд
тохиолдож болох хамаг л адал бусармаг явдлыг нэг бђрчлэн амссан урьдынхаасаа ч илђђ хоосон
ганцаардмал нэгэн болжээ. Тэрээр тосгоны жаал охины цэвэр ариуханд атаархана, амиа хорлох
эориг гаргаж чадсан єєрийн хамсаатан Алан Кэмпбелд атаархана: мєн юунд ч сэтгэл зовдоггђй
хэрнээ «ямарваа гэмт хэрэг бол ичгђђргђй шившигт явдал» гэж ярьдаг найз лорд Хенригийнхээ
язгууртны хђмђђжилд атаархана.

Тђнэр харанхуй нэг шєнєєр Дориан Грей Лондонгийн гоѐмсог харшуудын нэгний хананд єлгєєтэй
байх єєрийнхєє хєргийг ор мєргђй урж тасчихаар хутга бариад бархиран дайрчээ. Чимээнээр нь
сэрж боссон зарц нар фрак ємссєн євгєн ђхсэн хэвтээг олж харцгаав. Харин ханан дахь хєрєг цаг
хугацааны эрхшээлд ер автсангђй, нєгєє л цоглог сайхан ђђрдийн залуу тєрхєєрєє гэрэлтэж
байжээ.

«Нђгэлт зугаа цэнгэлийг амьдралын гоо сайхан гэж хатуу итгэн тєєрєлдєж явсан* хђний тухай
Оскар Уайльдын роман ийнхђђ єндєрлєнє.
Уильям Мэйкпис Теккерей

1811-1863

Английн зохиолч Уильям Теккерейн 1849 онд анх хэвлђђлсэн энэ романы нэрийг яг зєв орчуулж
буулгахад хэцђђ. Vanity Fair гэдэг ђг давхар давхар олон санааг агуулж байгаа юм. Орос хэлнээ
«Ярмарка тщеславия (Ихэмсэглэлийн зах зээл)» хэмээн буулгасан байдаг ч, энэ нь тийм ч оновчтой
орчуулга биш.

Vanity гэдэг ђгний ђндсэн утга ахуй амьдралын дэмий хоосон сатаарлыг илтгэдэг. Ийн санавал,
«Амьдралын аахар шаахар дэмий хоосон арилжаа» гэж ойлговол зохиолд дэвшђђлсэн санаатай илђђ
дєхєм болж мэднэ. Тђђнээс гадна Vanity Fair нэртэй хувцас загварын ертєнцийн томоохон сэтгђђл
байдаг. Энэ нь ганган, гоѐмсог гэсэн утга илтгэж байна. Сэтглийн нэрийг Теккерейн зохиолоор
шууд оноосон нь зайлшгуй. Тиймээс романы нэрийг «Чамин тансгийн зах зээл» гэчихсэн ч хол
зєрєхгђй, магадгђй, єнєєгийн уншигчдад ойлгомжтой бууна.

Ямар боловч, ђгний ихэмсэг бардам зан, нэр алдар, чамин гоѐмсогт тэмђђлэх хђсэл аль аль нь
эцсийн дђндээ зуурдын дэмий хоосон зђйл шђђ дээ. Ийм хоосон зђйлсийн тєлєє наймаалцана гэдэг
мєн чанартаа амин зуултын тун ядмагхан арга юм. Гђн ухааны энэ санаа хийгээд амьдралын
жирийн ђйл явдлууд дээр єгђђлэмжээ суурилуулж Теккерей XIX зууны утга зохиолын нэгэн
гайхамшгийг буй болгожээ.

Амьдралын хоосон арилжаа

роман 1847-1848

XIX зууны эхэн ђеийн Англи орон. Европ даяараа Наполеонтой дайтаж байна. Гэвч энэ дайн ихэнх
хђний хувьд амин эуулгын арилжаанаас илђђ гойд зђйл биш байлаа. Хђмђђс дор бђртээ хєрєнгє
мєнгє, хэргэм зэрэг, эрх тушаал хєєцєлдєєд юуг ч анзаарах сєгєєгђй...

Залуухан хоѐр бђсгђй хатагтай Пинкертоны дотуур байртай сургуулийг орхино. Эмилия Седли бол
чинээлиг санхђђчийн, царайлаг, зан ааль сайтай охин. Гэвч тэрээр хэдий сайхан сэтгэлтэй ч, тєдий л
ухаалаг биш. Ребекка Шарпын хувьд бол єєр єє. Бђтэлгђй эураач, балетын бђжигчин франц бђсгђй
хоѐрын дундаас тєрсєн энэ турь муутай, цонхигор охин ямар ч эр хђнийг ганцхан ширтээд л
эрхэндээ оруулчихдаг «авьяастай» нэгэн байлаа. Хєгжђђн, ядуу орчинд єссєн Бекки (Ребекка)
ухаалаг, сэргэлэн, (байр суурь олж авахын тулд ямар ч заль гаргаж чадахуйц хђђхзн болжээ. Нэгэнт
халамжтай эцэг эх ђгђй, єв хєрєнгє, хэргэм зэрэг ч ђгђй хойно, єєрєєсєє илђђ азтай найз охидынхоо
дэмээр л болдог байж. Беккиг ђнэн голоосоо биширдэг Эмилия найз охиноо гэртээ

урьжээ. Залины бяцхан ђђр маань тэднийхэнд таалагдаж, Эмилиягийн ах Жозеф Седлийг урхидана.
Жозеф сээхэлзђђр охины тєлєє юу ч хийхээс буцахгђй болж, хариугђй гэрлэхийн

даваан дээр Эмилиягийн сђйт хархђђ Жорж Осборн уг явдалд оролцсноор Ребеккагийн тєлєвлєгєє
нурдаг. Тєдєлгђй Ребекка сурвалжит хєгшин барон Питт Кроулийн ордонд хђмђђжђђлэгч багшаар
ажиллах болж, мєн л тэднийхэнд таашаагдаж, євгєн ноѐны том хђђ ч эрхгђй тђђнд татагдана.

Кроулийнд эзний дђђ болох найр наргианд дуртай хижээл хатагтай жил бђр айлчилдаг юм санж.
Тэр авхай євгєн Кроули болоод том хђђд дургђй, харин хааны гвардийн офицер, гар буудалцааны
мастер бага хђђ Родоныг нь гойд ђнэлдэг байна Тэгтэл ч авхайд Ребекка онцгой сэтгэгдэл
тєрђђлээтхэв, ингээд хатагтай Кроули бђсгђйг Лондон дахь гэртээ ђйлчлэгч хийлгэхээр аваачина.
Тэнд Ребекка хуучин эзнийхээ бага хђђ Родонтой янаг амрагийн холбоотой болж, нууцаар гэрлэдэг.
Гэтэл євгєн ноѐн Кроули эхнэрээ нас бармагц Ребеккаг дуудан сурвалжит авхай болох санал тавина.
Гэтэл Бекки архичин, тоглоомчин хђђтэй нь гэрэлчихсэн байдаг. Бђсгђй амьдраллаа анх удаа
єєртєє гутарч уйлжээ. «Адгаж яарснаараа амьдралд ганц л тохиох аз завшаанаа тђлхчихсэн байж
шђђ дээ!» Гэр бђлийн бђх гишђђн нууцаар гэрлэсэн залуу хосыг харааж зђхэв. Родон ухаант
эхнэрээрээ янз бђрийн уран ђг заалгаад ч авга эгчийнхээ сэтгэлийг наашлуулж чадсангђй.
Ардчилсан узэлтэй, романтик дурлалыг таашаагч язгууртан авгай зээ дђђгийнхээ энэ явдлыг л
єршєєсєнгђй. Залуухан бђсгђй тэвэрнэ хэмээн эхнэрээ ђхэхийг хоног тоолон хђлээсэн євгєн Питт
бухимдаж хорссондоо ухаан самуурч, тэр євчнєєс нь салгах цорын ганц эмчилгээ болох ђхлийг л
хђлээхэд хђрчээ. 'Манай азгђй хоѐр гвардийн офицериин цалингаас єєр амиа аргалах юу ч олж
авсангђй. Гэвч халаасандаа сохор зоосгђй ч илђђ сайхан амьдралд хђрэх найдвараа хэзээ ч гээдэггђй
Ребекка тур зуурын ийм байдлаа тэсвэрлэж, эхнэртээ шунан дурласаар л яваа Родон ч сэтгэл
хангалуун байв.

Энэ ђед Наполеон Бонапартын цэрэг Каннд шилжин байрласан явдал хєрєнгийн бирж дээрх
байдлыг эрс эргђђлж, Эмилиягийн эцэг Жон Седли бђрэн хоосорчээ. Ийн хоосроход нь тђђний
тэтгэж дэмжиж явсан Жон Осборн хамгийн их ђђрэг гђйцэтгэсэн байна. Гэр бђл нь ядуурч буйд
Эмилия сэттэлээр их унах аж. Тђђнээс гадна єєрийн сђйт хархђђ болох зальхай, хоосон Жорж
Осборныг хорвоо дээрх хамгийн сайхан, хамгийн ухаалаг эр хђн хэмээн ђнэн сэтгэлээсээ хайрласаар
байлаа. Харин Жорж нь Эмилиягаар єєрийгєє бђрэн халамжлуулаад, цаагуураа гоонь эрийн
зугаатай амьдрал хєєж явдаг байжээ.

Жон Седлийг хоосорсны дараа Жоржийн эцэг Жон Осборн хђђгээ Эмилиятай гэрлэхийг хориглов.
Седли ч єєдгђй новшийн хђђтэй охиноо суулгахыг хђсэхгђй байлаа. Цаадхидаа ђнэхээр хайртай тул
Эмилия аргаа барж гђйцэнэ. Харин тэгтэл Эмилияг дотроо хайрлаж хђндэлж явдаг, Жоржийн
дотнын найз ахмад Доббин энэ хэрэгт оролцож "эцгийнхээ ђгнээс зєрж эмилиятай гэрлэ" гэж
андыгаа ятгаж дєнгєжээ. Ийм тђђх намтартай хоѐр гэр бђл Брюссельд уулзалдсанаар эохиол цааш
ђргэлжилнэ. Жорж, Доббин хоѐрын алба хаадаг хороог удирдахаар томилогдсон генерал
Тафтогийн туслах нь Родон Кроули байсан хэрэг. Хорооныхон Эмилияг найрсгаар хђлээн авсан ч,
Ребекка гэнд байнгын тойрон хурээлэгчидтэй байх аж. Тђђнийг бишрэгчдийн тоонд Жорж Осборн ч
орно. Жорж бђр Ребеккаг хамтдаа оргоѐ гэж гуйсан захиаг сэм гардуулсан ч удаатай. Айхтар
ухаалаг Бекки юу гэж Жорж мэтхэнд хєл алдах билээ дээ? Хєєрхий Жорж удсан ч ђгђй
Ватерлоогийн дэргэдэх тулалдаанд амь ђрэгддэг.

Бекки, Родон хоѐр Ватерлоогоос хойш Парист гурван жил суув. Францчууд англичууд шиг хянуур
биш болохоор, Ребекка толгой эргэм амжилтад хђрч, хамгийн дээд зиндаанд хђрч чадна. Гэвч
тэрээр насан туршаа Францад ђлдэхийг хђссэнгђй. Энэ хугацаанд тэд хђђтэй болсон бєгєєд
гурвуулаа Лондонд буцан очив. Авга эгч нь нас барахдаа хамаг хєрєнгєє сурвалжит айлын охинтой
гэрлэсэн ууган зээдээ гэрээслэн ђлдээсэн байна. Тєдєлгђй євгєн барон нас барахад, угсаа
залгамжилсан шинэ барон дђђгийнхээ ємнє буруутай (хэрэв дђђ нь ђйлчлэгч бђсгђйтэй гэрлээгђй
бол, авга эгчийн бђх хєрєнгє Родонд євлєгдєх нь гарцаагђй) тул гэр бђлээ нэгтгэхийг єєрийн ђђрэг
гэж ђзжээ. Ингээд Ребекка ахин Кроулийн ордопд ирж, ахиад л хђн бђхнийг єєртєє татаж чадав.
ёђний тулд багагђй чармайсныг хэлэх хэрэгтэй. ёгђйдээ л, ер ойшоодоггђй хђђдээ чин зђрхнээсээ
хайртай юм шиг харагдахын тулд юу эсийг бодож олсон гэх билээ!
Барон ах нь байнга л бђсгђйн гэрт зочлох болж, дуусашгђй их хєрєнгєтэй лорд Стайн бараг л
Ребеккагийн хиа болжээ. Чухам ямар аргаар бђсгђй ингэж чаддагийг хэн ч тайлбарлаж ђл чадна, юу
гэвэл лорд Стайн бђсгђйд байсхийгээд алмааз эрдэнэс бэлэглэж, бђр удам угсааныхаа оршуулгын
газарт бунхан захиалах эрх єгсєн байна. Тєдєлгђй Ребекка хааны ордонд зочилдог хатагтай нартай
нэг эгнээнд очив. Гэвч эцэстээ ийм єндєрт гарсны бахдал арилахад, тђђнд энэ бђхэн уйтгартай
болжээ. Эр нєхєр нь орой бђр болдог дээдсийн хђлээн авалтуудаас залхаж, яваандаа хђђдээ илђђ
анхаарал тавих болно. Ребеккагийн алдар хђндийн агуу их арилжаа таагђй тєгсч Родон лорд
Стайныг халз тулаанд дуудахыг оролдоно. Тэгсээр мєнєєх л Стайны хєєцєлдсєний дагуу Ковентри
арлын амбан захирагчаар томилогдон, Англиас явдаг. Ребекка сураггђй алга болж, хђђг нь авга ах
Питт Кроули эхнэрийн хамт асрамжлан єсгєнє. Эмилияд юу тохиолдсон бол? Эр нєхрийнх нь ђхэл
тђђнийг эгээтэй л амиа хорлоход тђлхсэнгђй. Хэрэв яг тэр ђед хђђ тєрєєгђй бол Эмилия яаж ч
мэдэхээр байлаа. Тэр хђђгээ, талийгаач нєхрєє бурханчилсан хэвээр, эцэг эхийнхээ ядуу гэрт удаан
суужээ. Гэвч хєгшин Жон Осборн ачийнхаа талийгаач хђђтэй нь ђйлийн ђргђй адилханд уярч,
жаалхђђг авч тансаг хангалуун єсгєжээ. Яг энэ ђед азын тэнгэр Ребеккагаас нђђр буруулж, Эмилия
руу харах нь тэр. Энэтхэгээс хошууч Доббин ах Жозефыг нь дагуулан ирэв. Ах нь тэнд баяжиж
хєрєнгєжсєн аж. Доббин хатагтай Осборныг єдий болтол хђнтэй суугаагђй байгаад маш их
баярлаж, гэрлэх хђслээ илэрхийлдэг ч Эмилия нааштай хариу єгсєнгђй. Тєдєлгђй єєрийнх нь эцэг ч,
хадам нь ч нас барж, Жон Осборн хєрєнгєє ач хђђдээ гэрээслэн, хайрт хђђгийнхээ бэлэвсэн
эхнэрийн асрамжлагчийн эрхийг хуульчилсан байна. Энэ бђхэн, мэдээж Доббины л ач тусаар
бђтсэнийг Эмилия анзаарсан ч, ђђний хариуд ердєє талархах сэтгэл л гаргажээ.

Рейн мєрний эрэг дээрх жижигхэн гђнлигт Ребекка, Эмилия хоѐр дахин уулзав. Эмилия хђђ, ах,
Доббин нарын хамт гадаад орноор аялж байсан хэрэг. Ребекка сђђлийн жилђђдийг Европын
мєрийтэй тоглоомын газруудаар хэсч л єнгєрєєсєн бєгєєд дээдсийн хђрээний урьдын нєхєд нь
тђђнээс тахалтай амьтан ђзсэн мэт бушуухан зугтдаг болсон аж. Энэ удаад Жозеф Седлийг харуут
тђђнд бага сага найдвар тєржээ. Ребекка сурсан зангаараа ах дђђ хоѐрын толгойг элбэгхэн эргђђлж
дєнгєв. Тэд єдий наслахдаа юу ч сураагђй, єчђђхэн тєдий ч ухаан суугаагђй байж дээ. Беккид ямагт
таагђй ханддаг Доббин амьдралдаа анх удаа Эмилиятай муудалцаж, «бодож байгаагаас нь хавьгђй
илђђ ариун сэтгэлийг» ђнэлж цэгнэх чадваргђй гэж хэлдэг. Эмилиягаас ђђрд хагацахаар шийднэ
Гэтэл Доббиныг алмайруулсан санаандгђй явдал болж, Бекки амьдралдаа цорын ганц ашиг хонжоо
хараагђй алхмаа хийнэ. Тэрзэр Жоржийн эхнэртээ ђнэнч байгаагђйг гэрчлэх захидлыг Эмилияд
ђзђђлчихжээШђтээн нь нуран унав. Эмилия сэтгэл зђрхээрээ чєлєєтэй болж, хайр сэтгэлд хариулж
болохоор болжээ.

Доббин, Эмилия хоѐр єєрийн тохилог байшинд нам жимхэн аж тєрж, Кроулийн ордны эзэдтэй
дотно харьцаатай байлаа. Жозеф насан туршаа Ребеккагайи хєєрхийлєлтэй боол явсаар,
єрєвдєнгђй байдлаар нас барна. Родин Кроули халуун орны шар чичрэгээр нас баржээ. Тђђний хгг
авга ахынхаа хэргэм цол, эдлэн газрыг євлєн авав. Тэрээр эхтэйгээ уулзахыг хђсдэггђй боловч
байнга єгєємєр тэтгэлэг илгээдэг аж. Ребекка ч тђђнтэй тђђнгђй хангалуун чинээлэг амьдардаг
билээ. Тэрээр урьдын адил олон найз нєхєдтэй, тэдгээр нь Беккиг «шударга бусаар хэлмэгдсэн хђн»
гэлцдэг. Буяны ђйлсэд гар татдаггђй болохоор нь тђђнд ихэнх хђн ам сайтай байдаг аж.

ѓгђђлэх тђђх маань ингээд гђйцлээ. Ач жаргалын л тєлєє хийсэн баймаар амьдралын эдгээр
арилжаа наймаанаас ямар ђр дђн гарсан бол? Ребекка аз жаргалтай хђн ђђ? Эмилия, Доббин хоѐр аз
жаргалтай юу? ёђнийг харин хэлж чадахгђй нь. Ер нь энэ хорвоо дээр бидний хэн маань
жинхэнээсээ аз жаргалтай билээ дээ
 Стендаль

1783-1842

Францын нэрт зохиолч Стендаль (жинхэнэ нэр нь Анри Мари Бейль) XIX зууны техник-
технологийн хєгжил хђний сэтгэл санаанд хэрхэн нєлєєлснийг єєрийн бий болгосон дурлалын
философиор дамжуулан томьѐолж чадсан хђн. Тђђний боловсруулсан дурлалын хуулиудыг сэтгэл
зђйн онцгой онол хэмээн оюуны хђрээнд ђнэлдэг. «Орчин ђеийн хђн ђнэн зђрхнээсээ хайрлах
чадваргђй» хэмээх, єнєє цагт моод болоод буй ђгийг бђтэн хагас зууны ємнє Стендаль хэлсэн юм.

Зохиолч тухайн ђеийнхээ уран зохиолын хєгжилд хєшђђрэг болсон маш чухал асуудал дэвшђђлсэн
нь:

-Баатруудынхаа ємссєн хувцас, гадаад байдал, нђђр тєрхєд нь бичих тааруулж ђђ? Эсвэл тэдний
сэтгэлийг догдлуулж байгаа янз бђрийн мэдрэмж, хђсэл тачаалыг дђрсэлсэн нь дээр ђђ? гэсэн ђгсээр
илэрчээ. Ахуйн єнгєц дђрслэл дээр дулдуйдсан гэнэн зохиолоос ђеийнхээ уран бђтээлчдийг
сэрэмжлђђлсэн хэрэг л дээ

«Пармын хийд» бол Францын утга зохиолын нэрийн хуудас болсон чухаг туурвил бєгєєд Италийн
алдарт найруулагч Б.Бертолуччи уг зохиолоор 1964 онд кино хийсэн байдаг.

ПАРМЫН ХИЙД

роман 1839

Маркиз Бальсерра дель Донго гэгчийн отгон хђђ Фабрицио удам дамжсан шилтгээндээ хђђхэд насаа
енгереежээ. Тэрэзр хоѐр эгч, нэг ахтай. Эцэг нь баян хэдий ч маш харамч хатуу тул тэд бараг ядуу
зђдђђ байдалд аж тєрнє. Хахир маркизын эгч Жина Итали орон даяар ховорхон гэгддэг сайхан
хђђхэн бєгєєд эцгийнхээ ђгнээс зєрж ядуурсан тайж гђн Пьетранертай гэрлэсэн юмсанж. Пьетранер
Наполеоны аян дайнд оролцож яваад халз тулаанд алагдсаны дараа гђн авхай тєрсєн ахындаа ирсэн
аж. Тэрхђђ авга эгч нь Фабрициогийн хамгийн ойр дотнын хђн байв. Арван долоо хђрэхдээ
Фабрицио дель Донго тун сайхан залуу болжээ. Хар багаасаа Наполеоныг шђтэн биширдэг тэрээр
эзэн хааны цэрэгт элсэхийн тулд нууцаар Францыг зорино.

Францын захын хотод хђрмэгц гадаад тєрх, ярианы нь аялгаар сэжиглэн тђђнийг баривчилдаг.
Тэгээд Ватерлоогийн тулаан болохоос ємнєхєн хуягийн эхнзрийн тусламжтайгаар шоронгоос
оргоно. Явсаар дайны талбарт очдог ч чухам юу болоод байгааг ойлгосонгђй. Наполеоны цэрэг энэ
удаад ялагдсаныг сонсоод Фабрицио харихаар шийднэ. Женевт тђђнийг Жинагийн зарц хђлээж
байх бєгєєд тєрсєн ганц ах нь Фабрициогийн тухай Цагдаад мэдђђлсэн тул хархђђг тєрийн эсрэг
гэмт хэрэгтэн хэмээн эрэн сурвалжилж буйг дуулгана.

Ээж авга эгч хоѐр нь Фабрициог Миланд хђргээд, ємгєєлж хамгаалах хђн хайх гэтэл цагдаагийн зар
хаа сайгђй тарсан байсан учир хандсан зђгтээ дђрвэхээс єєр аргагђй болов.

Жина Миланы дуурийн театрт Пармын нэрт хунтайж IV Эрнестийн шадар сайд гђн Моска делла
Роверетай танилцана. тэр бол хижээлдђђ, гэвч царайлаг, ухаалаг хђн бєгєєд ђзэсгэлэнт бђсгђййд
ухаан жолоогуй дурлана. Тууний эрх мэдэл Жинад хэрэг болох байсан тул бђсгђй ч хариу барьжээ.
Моска гэр бђлтэй Жинагийн тєлєє эхиэрээ ч, ажлаа ч орхиход бэлэн байв. Гэвч тэд єєр нэгэн овжин
тєлєвлєгєє боловсруулаад учраа ололцжээ; ѓвгєн бэйл Сансеверина гэгч нэгэн одон авахыг насаар
мєрєєдсєн юм санж. Моска тђђнд одон шагнуулахаар амлаж Жинаг насны туйлд хђрсэн зєнєг
бэйлтэй ѐс тєдий гэрлђђлжээ. Ингээд бђсгђй Пармд аж тєрєх болов.

Удсан ч ђгђй Сансеверина бэйлийн сайхан хатан Пармын ордныхныг гоо Юзэсгэлэн, найрсаг зан,
цэцэн ухаанаараа шалшуулах болжээ.

Шинэ амьдрал нь таалагдаж, гђн ч сэтгэлд нь яв цав нийцэж байвч, Фабрициогийн цаашдын хувь
заяанд ямагт сэтгэл зовно. Наполеоны цэрэгт байлдаж явсан залуугийн хувьд алба хаагаад тушаал
ахих боломжгђй гэж гђнтэн ђзэж байлаа. Харин Фабрицио шашны боловсрол эзэмших юм бол,
Пармын хамба лам болгож єгье гэж амалжзэ. Бэйлийн хатан Фабрициог зєвшєєрђђлж аваад
Неаполийн шашны дээд сургуульд оруулав.

Неапольд Фабрицио сахил санваараа нэг их эрхэмлэсэнгђй, нэлээд хєнгємсєг амьдрал хєєцєлдєнє.
Тэр царайлаг, сайхан залуу болохыг бид мэднэ. Эмэгтэйчђђдийи дунд маш их амжилт олдог байсан
атал, тђђний амьдралд нэг ч бђсгђй ямар нэг ђђрэг гђйцэтгэсэнгђй.

Гурван жилийн дараа Фабрицио шалгалтуудаа амжиж єгч, «монсиньор» гэж дуудуулах эрхтэй
болоод, Пармыг зорилоо

Ингээд нэлээд хугацааны турш Сансевераныордонд амьдарчээ. Авга эгч нь Фабрициод садан
тєрлийн хђний хайраас арай л єєрєєр хандаад байгааг мэдэрч, єєрєє ч тђђний гоо ђзэсгэлэнг
дотроо шагших боловч, ђђнийг гђнзгийрђђлчихвэл анд нєхєр ѐсоор ханддаг цорын ганц хђнээ
алдчих болов уу гэж болгоомжилно. Ийм эргэлзээнд шаналж явахдаа нэгэн удаа театрт очоод тун
хєєрхєн жђжигчин бђсгђйг хардаг. Нэрийг нь Мариетта Вальсерра гэх аж.(Манай баатрын овгийг ч
бас Вальсерра гэдэг шђђ дээ!) Хђђхэн Фабрициод дурлах боловч, цаанаа Жилетти гэдэг жђжигчний
ивээлд байдаг юм санж. Жилетти нь Наполеоны армид тулалдаж явсан, зоригтой эр тул
монсиньорыг ална хэмээн заналхийлнэ. Нэгэнтээ хотын захад Фабрициотой санамсаргђй
тааралдуут Жилетти тђђн руу сэлмээ сугалан дайрчээ. Арга буюу биеэ хамгаалахаар илд зєрђђлсэн
Фабрицио хартай эрийг сђлбээд алчихаж. Пармд буцаж очих аргагђй боллоо. ѓєр хотуудаар зђс
буруулан явах зуураа Мариеттатай учирч зовнил тђгшђђрээ мартацгаана.

Харин тэр хооронд Пармд ноцтой асуудал дэгдээд байжээ. Пармын ордонд єєр хоорондоо
дайсагнагч хоѐр нам байдаг аж. Нэгийг нь гђн Моска толгойлдог ба сєрєг хђчний удирдагч нь баян
маркиза Раверси юм. Пармын хунтайж шєнийн харанхуйгаас хђртэл айдаг дорой хулчгар хђн
бєгєєд гђн Моска дипломат арга залийнхаа хђчээр энэ сул талыг нь нууж чаддаг тул хаан суудалд
эалрагчид ђлэмж нєлєєтэй байдаг хэрэг. Жђжигчин алагдсан явдал Москагийн байр суурийг
ганхуулах уу гэдэг яриа сэм тђгжээ.

Хунтайж єєрт нь захирагддаггђй бэйлийн хатанг дорд ђзэж байгаагаа харуулахын тулд
Фабрициогийн эсрэг шђђх ажиллагаа явуулахыг сєрєг намын тєлєєний тђшмэлд даалгана. Энэ
хэргийг шђђн хэлэлцэх л юм бол, цаазлуулах, эсвэл цєлєгдєх ял ђђрэх байлаа.

Энэ тухай сонсуут, бэйлийн хатан єєрєє хуитайжид бараалхана. Хунтайж тэр бардам хатагтайг
ємнєє сєгдєн нулимс дуслуулна гэж тооцжээ. Харин бэйлийн хатан ер хэнэггђй байх бєгєєд салах
ѐс гђйцэтгэх гэж, энэ таван жилийн хугацаанд єєрт нь гаргаж байсан єгєємєр сэтгэлд талархах гэж
ирсэн хэмээнэ. Хунтайж балмагдаж сандарчээ, Энэ ухаалаг айхтар эмэгтэйг Пармаас явуулчихвал,
єєрийнх нь аймхай доройг хаа сайгђй зарлах вий гэхээс тэр тђгшиж, хатагтайг зогсоохоор шийднэ.
Улмаар Фабрициогийн эсрэг хэрэг ђђсгэхгђй хэмээн амаллаа. Гэвч хунтайж доромжлогдсоноо
мэдэрч байсан тул, маргааш єглєє нь Фабрицио дель Донгог эзэмшил нутагтаа ђзэгдэх л юм бол
даруй баривчлах зарлиг гаргажээ.

Сєрєг хђчний гол ивээн тэтгэгч болох маркиза Раверси бэйлийн хатны ємнєєс монсиньорт Пармын
ойролцоо уулзах хуурамч хэл єгђђлнэ. Фабрицио Пармын вант улсын хил руу алхаа ч ђгђй байхдаа
л баривчлагдан, цайзад хоригдов. Раверси хатагтайн бђлэгт харьяалагддаг генерал Фабио Конти
цайзын захирагч юм байж.

Шоронд хђргэгдэх замдаа Фабрицио цайзын хашаан дотор генералын охин Клелияг олж харна.
Охины гоо ђзэсгэлэнд автсан залуу ямагт тђђнийг л бодох болжээ.

Фабрициогийн хоригдож буй єрєє генералын байшингийн єєдєєс харсан цамхагт байна. Фабрицио
цонхоороо ойролцоохь шувууны торнуудыг олж харах бєгєєд єдєр бђр Клелия ийш ирж шувуудаа
хооллох аж. Залуу хђмђђсийн харц тулгарах бєлгєє. Клелия хосгђй ђзэсгэлэнтэй ч, аймхай бђрэг,
тун хђмђђжилтэй бђсгђй байв. Фабрицио алган дээрээ нђђрсээр ђсэг бичиж харуулах маягаар тэд
харилцана. Мен хайр дурлалаа илчилсэн захидлууд бичиж харанхуй болмогц доош оосорлон
буулгадаг байжээ. Гурван сар хоригдохдоо Фабрицио турж эцэн, цонхийсон ч, маш их аз жаргалтай
байв.

Хунтайж бэйлийн хатанг Пармаас хєєж чадахгђй ч, тђђнийг харах бђртээ тэвчишгђй доромжлолыг
мэдэрдэг байв. Тиймээс Фабрициог ђхэх ѐстой хэмээн доодчууддаа мэдэгджээ. Хунтайжийг бэйлийн
хатан юутай их ђзэн ядаж байсныг хэлэх ч юм биш. Хаант засгийг туйлбартай эсэргђђцэгч,
шоовдорлогдмол яруу найрагч Ферранте Палла хатагтайд нууцхан дурласан байсан бєгєєд хатаний
хђслийг биелђђлэхэд хэзээд бэлэн нэгэн. Бас тђђнд эзэн хаантай тооцох єєр тооцоо ч байсан
бололтой.

Фабрициод ямар хувь заяа нђђрлэснийг гђн Москагаас олж мэдсэн бэйлийн хатан зээ дђђгээ
оргуулахаар бэлтгэнэ. Цайзын зохион байгуулалтыг мэдэж, олс татлага зэхнэ. Гэвч хоригдол маань
єєрєє эрх чєлєєтэй болохыг ер хђсэхгђй байгааг, Клелиягђйгээр амьд байна гэдэг тђђний хувьд
тэсвэрлэшгђй зовлон гэдгийг Жина яахин мэдэх билээ.

Энэ зуур шоронгийн лам Фабрициог єдєр тутам хашаан дотуур салхилуулах зєвшєєрєл авч єгчээ.
Дурлалт хос сэм уулзалдах боловч, Клелия хайр дурлалын тухай юу ч ђл єгђђлж, Фабрициог
бушуухан оргохыг л тушаана. «Энд єнгєрєєх хором бђр чиний амины ђнэтэй» гэж сануулнаКлелия
эх дагины ємнє сєхрєн суугаад «Фабрициог л амьд ђлдээж аварч хайрла. Тэгэх юм бол би тђђний
барааг ахиж хэзээ ч харахгђй, эцгийнхээ сонгон оноосон хђнтэй л сууна» гэж ам гарна.

Орголт амжилттай болдог. ѓндрєєс ђсэрсэн Фабрицио цайзны ѐроолд ухаан алдчихна. Бэйлийн
хатан тђђнийг Швейцарт аваачина. Гэвч Фабрицио урьдын зугаатай, хєхђђн зээ нь биш болжээ.
Байнга гуниглан шаналж, ђђнийх нь учир Клелиягаас хагацсанаас болжээ гэдгийг бэйлийи хатан
ойлгоно. Мєн тэр Фабрициог урьдынх шигээ хайрлахаа больсноо мэдэж эмзэглэдэг.

Удалгђй гђн Москагийн зарц Швейцарт ирж, хунтайж гэнэтхэн нас барсан, Пармд Ферранте
Паллагаар удирдуулсан бослого гарсан тухай хэл дуулгав.
Гђн бослогыг дарж, хаан ширээнд талийгаач хунтайжийн хђђ балчир V Эрнест суудаг. Одоо
дђрвэгсэд буцаад Пармд очих бололцоотой болов.

Гэвч шђђх ажиллагааг хэрэгсэхгђй болгоогђй байж. Албан ѐсны зарлиг гарахыг хђлээлгђй,
Фабрицио сайн дураараа цайз руу очиж, хоригдож байсан єрєєндєє буцан оржээ. Шоронгийн
сараалжны цаана Фабрициогийн царай харагдсанд Клелия хичнээн айсныг дђрсэлж бичих аргагђй.
Тђђний эцэг Фабрициогийн оргосныг єєрийг нь доромжилсон явдал гэж ђзэж байгаа тул энэ удаа
яавч амьд гаргахгђй хэмээн занажээ. Энэ бодлоо охиноосоо нуусангђй. Ингээд хоригдогчийн ђдийн
хоолыг хордуулсныг мэдсэн бђсгђй харгалзагчийг тђлхэн Фабрициогийн єреенд ђсрэн орж дотроос
нь тђгжээд, ширээн дээр тавиастай хоолыг асгадаг. Яг энэ агшинд Клелия ђнэхээр сайхан харагдсан
тул, залуу эр биеэ барьж чадсангђй. Бђсгђй ч эсэргђђцсэнгђй.

Цагаатгагдсаныхаа дараа Фабрицио Пармын хамба ламын тэргђђн туслахаар томилогдож, таалал
тєгссєний нь дараа, хамбын зэрэгт дэвшжээ. Тђђний номлолууд маш онцгой бєгєєд олон нийтийн
дунд ихэд алдаршив. Гэвч ямар ч жаргал байсангђй. Клелия эх дагинад єгсєн амлалтаа дагажээ.
Эцэг нь тђђнийг Пармын хамгийн баян хђн болох маркиз Крешенцитэй гэрлђђлсэн ч, бђсгђй
Фабрициог хайрласан хэвээр л байлаа.

Фабрицио цєхєрч гђйцжээ. Хэт турснаас нђд нь улам том харагдана. Клелия тђђнийг нууцаар єєр
дээр нь ирж байхыг зєвшєєрєвч, бђсгђй єєрєє хархђђг харах ѐсгђй гэсэн болзол тавьжээ. Тиймээс
тэдний болзоо тас харанхуйн дунд болдог байв. Ийм янзаар гурван жил єнгєрлєє. Энэ зуур Клелия
хђђ тєрђђлжээ. Фабрицио бяцхан Сандринод маш их хайртай бєгєєд хђђгээ авахыг мєрєєднє. Гэвч
хууль ѐсны эцэг нь Крешенци гэж тооцогддо болохоор яах билээ. Тиймээс хђђг хулгайлаад, дараа нь
ђхсэн гэсэн цуурхал тараачихъя хэмээн тєлєвлєжээ. Тєлєвлєгєє ч ѐсоор болж, харамсалтай нь хђђ
тєдєлгђй ђнэхээр нас барсан байна. Клелия энэ уй гашууг тэсвэрлэсэнгђй араас нь явчихжээ.
Фабрицио амиа хорлохын даваанд хђрнэ. Тэрээр тэргђђн хамбын мяндгаас татгалзаж, Пармын
хийдэд ажин тђжин суув.

Бэйлийн хатан Сансеверина гђн Москатай гэрлэж Пармыг ђђрд орхино. Гаднаас нь харахад энэ
хатагтайн бђх юм сайн сайхан л байв. Гэвч тђђний ђнэн сэтгэлээсээ хайрладаг Фабрицио нь буйдхан
хийдэд очоод нэг жил болсны дараа нас барсныг сонсоод, энэ мэдээг л удаан тэсвэрлэж чадсангђй
ээ.

Эжен Сю

1804-1857

XIX зууны Францын утга зохиол хђн тєрєлхтєний уран сайхны сэтгэлгээний тђђхэнд онцгой байр
эзэлнэ. Оноре де Бальзак, Виктор Хюго, Александр Дюма, Проспер Мериме, Жорж Санд, Постав
Флобер, Эмиль Золя, Жюль Берн, Альфонс Доде, Гиде Мопассан нарын романуудтай манай
уншигчид аль хэдийн танилцсан. «Парисын нууцууд» хэмээх романаараа дэлхий нийтэд алдаршсан
Эжен Сю бол эдний алинаас нь ч дутуугђй нэртэй зохиолч билээ.

Бальзак, Дюматай танилцсан хэрнээ яагаад єдий болтол «Парисын нууцууд»-тай танилцаагђйн
тухайд бол, гадаадын уран зохиолтой танилцах цор ганц суваг маань асан Зєвлєлтийн хэвлэлийн
газрууд уг романыг хэвлэдэггђй байсантай холбоотой К. Маркс, Ф. Энгельс хоѐр нийгмийн доод
ангиудыг хђмђђжђђлэх тухай зохиогчийн санааг шоолон тохуурхсан нь социалист орнуудад энэ
зохиол тђгэх эсэхэд нєлєєлсєн хэрэг. Эжен Сюгийн гол гавьяа бол сайхь бђтээлээрээ утга зохиолд
анх удаа нийгмийн доод давхаргын амьдралыг єргєн хђрээтэй, бодитойгоор дэлгэн харуулсанд
оршино.

«Парисын нууцууд»-ыг Ф.Достоевский єндрєєр ђнэлдэг байжээ. 1980-аад оны дундуур Францын
телевиз ийм нэртэй олон ангит кино хийсэн нь маш их амжилт олсон тухай хэвлэлд бичсэн байв.

Парисын нууцууд

роман 1842-1843

1830-аад оны дунд ђе. Алуурчид дээрэмчид хар хэргээ єдєєж, жирийн ядуус амь зуухын тєлєєх
хатуу ширђђн тэмцэлд нухлагдсан Парисын борчуулын дђђрэг. «Шударга сайныг дэмжин, муу
муухайг цээрлђђлж, ариун сэтгэлтнийг сђйрлээс аврах» зорилгоор Герольштейний хунтайж Родольф
Парист ирнэ. Тэр бол гучин долоон настай, нударган зодооны арга мэх хийгээд хулгайч нарын
этгээд хэлийг гаргуун эзэмшсэн нэгэн байлаа.

Тэрээр залуу халуун явахдаа дурлалт бђсгђй Сара нь хєл хђнд болсныг мэдђђт, нууцаар гэрлэчихсэн
юмсанж. ѓвгєн бэйл эцэг нь энэхђђ гэрлэлтийг хђлээн зєвшєєрєєгђй тул, Родольф эцгийнхээ єєдєєс
сэлэм зєрђђлж зђрхэлжээ. Уг гэрлэлтийг ѐслуулсан, Родольфын хђмђђжђђлэгч овжин Полидори
уурласан эцгийг нь: «Ёс тєр гђйцэтгэсэн лам нь жинхэнэ хувраг биш байсан юм. Тиймээс гэрлэлт нь
хђчин тєгєлдєр бус» хэмээн

тайвшруулах бєгєєд залуу хунтайжид Сарагийн ахдаа бичсэн захидлыг ђзђђлдэг. Уг захидлаас Сара
єєрт нь огтоос хайртай биш, ердєє л дээгђђр зиндаанд орохын тулд тђђнтэй орооцолдсоныг
Родольф ойлгоно. Тђђнээс хойш хунтайж эцгийнхээ ємнє ђйлдсэн гэмээ цайруулахыг ямагт хичээх
болжээ. Родольфын амьдралыг бараантуулсан єєр нэг зђйл бол Сара тєрђђлсэн охиноо тђђнд
єгєхєєс татгалзаж, тєдєлгђй «Хђђхэд чинь нас

барсан гэж хэлсэн явдал юм...

Гэмт хэрэгтэн нєхєртєє хђђгээ хулгайлуулсан золгђй хатагтай Жоржид туслахаар Родольф зђс
буруулан Парисын ѐроол руу бууна. Тэнд нэгэн тђрђђчийг алсан хэргээр ял эдэлж буй Балиус хочит
залуутай танилцаиа. Балиус ямар ч хђнд хэцђђ байдалд орсон ер хулгай хийж яваагђй нэгэн аж.

Гэхдээ нядалгааны газар ажиллаж байхдаа цус харж дассан бєгєєд цэргийн алба хааж байхдаа
дээрэлхэж дарамталсан тђрђђчийг уурандаа хутгалчихсан гэнэ. Алагдсан тђрђђчийн сђнс болтол
тђђнд амар заяа ђзђђлэхгђй байгаа аж Родольфын зодоонд гарамгайг биширч, мєн єєрийг нь «Чи
зориггой, шударга хђний зан гаргажээ...» гэж ђнэлсэпд баярласан Балиус хунтайжийн ђнэнч дагуул
болно.

Мєн тор ђдшээ Родольф Дуучин хочтой царайлаг бђсгђйтэй танилцана. Бђсгђй эцэг эхээ мэдэхгђй.
ѓєрийг нь олж єсгєсєн Ууль хочит авгай тђђнийг хулгай луйвар хийлгэхээр албаддаг байж. Дуучин
нялхаараа шоронд сууж, арван зургаатайдаа тэндээс гарчээ. Хийх ажил олдохгђй тул, амь зуухын
эрхэнд биеэ ђнэлэгчдийг зуучлагчийн ивээлд орсон байна.

Бђсгђй энэ байдалдаа ихэд шаналж явдгийг олж харсан Родольф тђђнийг эзнээс нь худалдан авч,
тосгон дахь ферм руу аваачин хатагтай Жоржийн халамжинд єгнє.
Сара охиноо олж, хэрэв ђхчихсэн бол нас нь тохирох єєр бђсгђй олж Родольфын сэтгэлийг
уяраагаад єєртэйгєє гэрлђђлэхийн тулд Ууль авгай болоод тђђний хамсаатан Бичиг мэдэгч хочит
алуурчин дээр очно. Балиусын тусламжгайгаар Родольф ђђнийг олж мэдээд Сарагийн тєлєвлєгєєг
тасалдуулж, дээрэмчдэд харуул манаагђй нэгэн баяны байшинг тонох санал тавина. Энэ нь
Родольфын єєрийнх нь Парис дахь байшингуудын нэг бєгєєд хунтайжийн хђмђђс тэднийг тэнд
отож байжээ. Ууль, Бичиг мэдэгч нар Родольфд итгэлгђй, зооринд тђгжчихээд заасан байшинг
ухахаар явна. Харин Балиусын ђнэнч зан, овсгоо самбаа Родольфыг тєдийгђй, тђђний анд Вальтер
Мэрфийг Бичиг мэдэгчийн гарт амь ђрэгдэхээс авардаг.

Шђђх ажиллагааг Родольф єєрєє гђйцэтгэнэ. Бичиг мэдэгч бол хатагтай Жоржийн хуучин нєхєр
байжээ. Тэрээр шударга журамтай эхнэрээсээ єшєє авахын тулд хђђгээ хулгайлж, луйварчин
болгохоор шийдсэн аж. Харин тэдний хђђ Франсуа Жермен оргож чадсан бєгєєд Бичиг мэдэгчийн
олж мэдсэнээр бол одоо Тампль гудамжинд суугаа гэнэ. Родольфын тушааснаар хар арьст эмч
Давид Бичиг мэдэгчийн нђдийг сохолно. Дараа нь хунтайж золгђй хулгайчийн гарт хэтэвч
атгуулаад, хандсан зђгт нь явуулчихдаг.

Хунтайж шагнал болгож Балиуст мах худалдаалах мухлаг єгнє. Гэвч улаан мах хєєрхий залууд
тђрђђчийг алсан тухай аймшигт дурсамжийг нь сэрээх тул мань эр бзлгээс татгалзана. Тэгэхээр нь
Родольф Алжир дахь фермээ санал болгоход, цаадхи нь баяр хєєр болж аяны дєрєє жийнэ.

ёђргийн худалдаачны дђрээр Родольф Тампль гудамжин дахь байшинд очдог. Гуталчны эхнэр
тђђнд мєнєєх байшинд амьдардаг хђмђђсийн тухай мэддэг бђхнээ тоочно. Дээврийн хонгилд
зрдэнийн чулуу засварлагч Морель маш ядуу зђдђђ байдалд аж тєрдєг байна. Эхнэр нь галзуурсан
бєгєєд охин Луизагаас бусад таван хђђхэд нь цєм нялх балчир ажээ. Нас биед хђрч буй Луиза охин
нь нотариатч Жак Ферраны гэрийн ђйлчлэгчээр ажилладаг, Ферран Луизаг хђчирхийлсээр цаадхи
нь амьгђй хђђхэд тєрђђлсэн гэнэ. Ферран бђсгђйгээс холдохын тулд хђђхдээ алсан хэмээн цагдаад
мэдђђлж, хєєрхий Луиза одоо шоронд сууж буй аж. Морель єр тавьсаар зээлийн хђђд боомилуулсан
тул мєн л єнєє маргаашгђй єрийн шоронд суухад тулжээ. Родольф Морелийн єрийг барагдуулаад,
Луизагийн хувь заяанд санаа тавихаа эцэгт нь амална. Мєн л Ферраныд ажилладаг Франсуа
Жермен хєєрхий бђсгђйд туслахын тулд нотариатчийн касснаас хэдэн зоос авчихаад, маргааш нь
єєрєєсєє буцаагаад хийчихнэ гэж найдна. Тэдгээр зоосны хэрэг ч гарсангђй. Маргааш єглєє нь
авсан мєнгєє буцаан єгєхєд, нотариатч Жерменийг асар их мєнгє хулгайлсан хэмээн гђтгэж
шоронд суулгана.

Жермений тухай Родольф Инээд муут хочит аятайхан бђсгђйгээс олж мэдэх бєгєєд Жермен бђсгђйд
захиа бичиж, ђнэн хэрэгтээ юу 6олсныг дурдаад, єєрийнх ньталаар муу юм бодохгђй байхыг хђссэн
байж. Хархђђд талтай явдаг бђсгђй сэтгзл санаагаар унахад Родольф Жермений хэрэгт тусална гэж
амалдаг.

Родольфыг Дуучинтай хардсан Сарагийн явуулгаар сохор Бичиг мэдэгч, Ууль хоѐр бђсгђйг
хулгайлж авчраад хорино. Ингээд Сара охиныг нь єрийн барьцаа болгож авсан Ферран дээр очиж,
нотариатчийг охиныг зориудаар алсан хэрэгт буруутгана. Айсан Ферран охиныг алаагђй, харин
Ууль хочит эмд єгснєє хђлээлээ. Сара Уультай уулзаж, гэртээ дагуулан очоод бяцхан Лилия-
Мариягийн зургийг ђзђђлнэ. Гэтэл Дуучин гэгч нь тђђний тєрсєн охин Лилия-Мария болж таардаг.
Энэ яриаг сонсоод эргэх зуур Ууль Сараг цохиж унагаад ђнэт эдлэлийг нь авч одно.
Гэвч Уулийн хоногийн тоо гђйцжээ. Хулгайлсан хатуу эдлэлээ нуух газар хайн луйварчдын зоорь
руу орох ђед нь сохор Бичиг мэдэгч тэнд гинжлђђлчихсэн сууж байна. Ууль сурсан зангаараа сохор
дээрэмчнийг доромжилж тохуурхахад уурласан Бичиг мэдэгч увайгђй эмгэнийг шђђрэн авч бараг л
хэдэн хэсэг тасчин хаяна. Энэ ђед Лилия-Марияг суллуулахаар нотариатч єєрийн ђнэнч зарц
эмгэнийг илгээнэ. Тэр змгэн л охиныг багад нь Уулъд єгсєн бєгєєд одоо бђсгђйг хатагтай
ЖоржиЙн фермд хђргэнэ хэмээн хууран дагуулж гол руу аваачаад нотариатчийн хєлсєлсєн
дээрэмчдэд єгч живђђлэхээр яваа аж. Харин эзэн нь эмгэнийг ч бас цуг живђђлж ал хэмээснийг зарц
єєрєє мэдэхгђй байлаа.

Нотариатчийн тєлєвлєгєєний яг тэн хагас нь биелжээ. Лилия-Мариятай цуг хоригдож байх зуураа
шударга амьдрахын сайхныг сонсож мэдсэн ѓлєгчин чоно хочит эмэгтэй живж байгаа бђсгђйг
аварна. Лилия-Мария ядуусын эмнэлэгт хђргэгдэнэ.

Родольф Ферраныг нђгэлт хуял тачаалынх нь урхинд орооцолдуулж, єєдгђй явдлуудыг нь цэглэхээр
шийднэ. ёђндээ эмч Давидын завхуул эхнэр Сесилийг ашиглах бєгєєед Сесилийг шоронгоос
оргуулж, зарц бђсгђйн дђрээр нотариатчийнд очуулна. Мунаг эрийн хурьцлыг тасалдуулан зальт эм
хамаг бичиг баримт бђхий тђрийвчийг нь хулгайлаад зугтчихдаг. Хђслээ хангаж чадаагђйнхээ
улмаас Ферраны архаг солиорол нь хєдєлж, аймшигтай татвалзан шаналсаар ђхдэг. Хунтайжийн
найз маркиз ДАрвилийн эхнэр Клеманс гэр бђлийнхээ нэгэн нууцыг Родольфд задална. Нєхєр нь
удам дамжсан оѐг євчтэй байснаа гэрлэхээсээ ємнє хэлээгђй юмсанж. Одоо сайхь хатагтайн амьдрал
тэсвэрлэшгђй там болон хувирчээ. Родольф хатагтайг сэтгэлээ тайвшруулахын тулд буяны ажил
ђйлсэд оролцохыг, гэхдээ тђђнтэй хамтран «шударга сайныг дэмжин, муу муухайг цээрлђђлж, ариун
сэтгэлтнийг сђйрлээс аврах»-ыг зєвлєнє.

Эхнэрээ хардсан ДАрвиль тэдний яриаг нууцаар чагнаад, Клеманс хардаж сэрдэх юм хийгээгђй ч,
єєрийг нь хуримаасаа ємнє євчнийхее тухай хэлээгђйг уучилж чадахгђй байгааг мэднэ. Ингээд
эхнэртээ єршєєгдєхийн тулд найзуудаа гэрчээр дуудаад, амиа хорлох аймшигт шийд гаргана. Энэ
явдлыг нєхєд нь цэвэр золгђй явдал гэж зарлана.

Нєхрийнхєє ийм алхам хийсэнд цочирдсон Клеманс єєрийгєє буянт ђйлсэд зориулна. Тэрээр
эмэгтэйчђђдийн шоронд очиж Луиза Морелийг ивээлдээ авч, эмнэлэгт Дуучинтай танилцан
ярилцаад, энэ бол Родольфын хайгаад байгаа, ферм дээрээс алга болсон бђсгђй болохыг ойлгодог.
Франсуа Жермен нийтийн хорих тасалгаанд алуурчин талаачдын дунд сууж байна. Дээрэмчид залуу
хархђђгийн шударга журамтайд эгдђђцэн алахаар завдацгаана. Тэртэй тэргђй ихэнх нь цаазлуулах
ял сонссон тул ямар ч алдах юмгђй улс аж. Жерменыг Инээд муут байнга эргэж тойрно. Залуу
хђмђђђс бие биедээ хайр сэтгэлтэй болсноо мэдэрнэ. Жермен ђђндээ туйлаас аз жаргалтай байлаа.
Гэвч тђђний эсрэг хуйвалдаан нэгэнт зохион байгуулагдчихаад байв. Хэрэв Балиус залуу хархђђг
хамгаалаагђй бол тђђний хувь заяа эмгзнэлтэйгээр тєгсєх байжээ. Балиусын хувьд гэвэл тэрээр
Марсель хђрсэн хойноо гэнэтхэн Родольфыг ингээд орхичихож болохгђй гэж шийджээ. Парист
буцан ирэхэд нь хунтайж тђђнд шоронд орж, Жерменийг хамгаалах даалгавар єгсєн байна. ёхэж
байхдаа Сара Родольфыг дуудуулж, тэдний охин ямар

байгааг, тэр нь хэн болохыг хэлдэг. Родольф охиноо нэгэнт ђхсэн гэж бодож байсан тул, тєрсєн ђрээ
шившиглэл, гуйланчлалын ангал руу хаясан Сараг жигшин хараана. Охиныг нь нийгмийн ѐроолд
хаясан гол буруутан бол нотариагч Ферран байсныг тэр таамаглана. Шаналж гутарсан Родольф
Парисаас бђрмєсєн явахаар шийджээ. Энд байхыг тђр ч гэсэн хойшид тэмвэрлэхгђй болжээ.
Хэдийгээр єєрийнх нь чармайлтаар Франсуа Жерменийг цагаатгаж шоронгоос сулалсан ч, тэр
хатагтай Жоржийн хђђ, Инээд мууг хоѐрын хуриманд очихоос татгалздаг. Хунтайж залуу хосод маш
ђнэтэй бэлэг явуулжээ.

Родольф бас Клемансыг ч харахыг хђсэхгђй байв. Охииыхоо ђхэлд тэр єєрийгєє туйлгђй буруутгаж,
сэтгэлийнхээ энэ зовлонг ганцаараа л эдлэхээр шийджээ.

Гэнэтхон ажлын єрєє рђђ нь хатагтай ДАрвиль орж ирнэ. Тэрээр одоо эдгэж илааршсан Дуучныг
авчирчэо. Сайхь бђсгђйг хунтайжийн тєрсєн охин гэдгийг сонсуут Клеманс євдєг сєгдєн Бурханд
хандаж, чухамхђђ тэр єєрєє Родольфд охиных нь амьд гэдгийг мэдђђлэх хувь таарсанд талархав.

Клеманс Лилия-Марияг єрєєнд оруулахад Родольф бђсгђйд эцгийг нь олсноо дуулгана. Харин
бђсгђй тийм ч их баярласангђй. «Нэгэнт би эцгээ танихгђй, тэр хђн єнгєрђђлсэн амьдралд минь
хэрхэн хандахыг мэдэхгђй байгаа болохоор юунд нь баярлах билээ? Харин ноѐн Родольф та миний
тєлєє маш их зђйл хийсэн, ямар дорд байдалд орсныг минь сонсоод ер цээрлэлгђй тус дэм болсон.
Тиймээс би ганцхан таныг л ђнэн сэтгэлээсээ хайрлаж явах болно гэж Лилия Мария хэлжээ. ёђнийг
сонсоод Родольф тэсч чадалгђй, нулимс унаган байж «Тэгвэл би чиний тєрсєн эцэг байна!» гэж дуу
алдана. Гэнэтийн аз жаргалдаа багтарч Лилия-Мария ухаан алдан унажээ.

Родольф охин нь амьд байгааг Сарад дуулгана. Охиныхоо тєлєє тэр Саратай хууль ѐсоор гэрлэлтээ
батлуулахад ч бэлэн байлаа. Гэртээ дуудуулсан санваартан ѐслол ђйлдэж, Лилия-Мариягийн хууль
ѐсоор мэндэлсэн болохыг батламжлав. Гэмээ наманчлаад Сара охиноо ч харж амжилгђй амьсгал
хураажээ. Багт наадмын єдєр Родольф охиныхоо хамт Парисаас явлаа. Замд нь дээрэмчдийн бђлэг
тэднийг бђслэн зогсоов. Бужигнасан зодоон боллоо. Нэг дээрэмчин хунтайж руу хутга барин
дайрчээ. Гэвч урдуур нь орсон Балиусын цээжинд мэс орно. Шударга чигч тэрээр хђндэт эзнээ энэ
удаад ч орхиогђй аж. Гэхдээ сђђлчийн удаа хамгаалах ньтэр. ёђнээс хойш Родольф охинтойгоо
Парист ахиж ирсэнгђй.

Эхийнхээ дурсгал болгож Родольф охиныхоо нэрийг Амелия хэмээн солив. Хунтайж болоод урьд
маркизын хатан ДАрвиль байсан тђђний эхнэр хоѐр бђсгђйн ємнєх амьдралыг

мартуулахын тулд бђхнийг хийжээ. Амелия гђнж гуйлгачин-ядуусыг энэрдгээрээ олны талархлыг
хђлээсэн байна. Тђђнд сэтгэл алдан дурласан хунтайж Хенрих гарыг нь гуйжээ.

Хэдийгээр гђнж хархђђд сэтгэлтэй хэдий ч, урьдын амьдралаа мартаж чадахгђй байсан тул,
єєрийгєє гэр бђлийн эзэгтэй болоход тэнцэхгђй хэмээн мєнєєх саналаас татгалзан, сђмд суун сахил
хђртсэн байна. Тэнд тєдєлгђй ширээт гэлэнмаа болжээ. Гэвч Амелия євчин тусч, зуурдаар нас
бардаг. Родольф, Клеманс хоѐр шарил дээр нь эхэр татан уйлцгааж буйгаар зохиол єндєрлєнє.

Хенрик Ибсен

1828-1906

Орчин ђеийн театр бий болоход хамгийн хђчтэй нєлєє ђзђђлсэн хђн бол Норвегийн жђжгийн
зохиолч Ибсен билээ. Драмын сэтгэлгээний тђђхийг «Аристотель- Сэргэн мандал. XVI» зуун. "XIX
зуун. Ибсен. Орчин уеийн театр" гэж ђечилдгээс харахад л тђђний гђйцэтгэсэн ђђрэг баримжаа
харагдана.
«Хђђхэлдэйн байшин», «Хий ђзэгдлђђд», «Гедда Габлер», «Зэрлэг нугас» гэсэн дєрвєн жђжгийг
Ибсений уран бђтээлийн оргил гэж тооцдог. Эдгээрт ђйлдвэржсэн, хотожсон нийгмийн хђн туйлын
эрх чєлєєг нийгмийн байгууламжаас бус, хамгийн ойр дотно хђмђђсийнхээ харилцаанаас л хайх
ѐстой, ђђний тулд гэр бђл оршин тогтнож ирсэн ойлголтуудыг цоо шинээр авч ђзэхээс єєр аргагђй
гэсэн санаа гол чухал нь. Энэ бол зохиогчийн амьдарч асан цаг ђеийн зонхилогч ђзэл санаа юм. Гэр
бђлийг Ибсен нийгмийн бичил загвар болгон авч ђзсэнээр, тэнд илэрч буй баатруудын зєрчил хувь
хђний зан чанараар биш, нийгмийн хђчин зђйлсээр л тайлбарлагдах болдог.

Нєгєєтэйгђђр Ибсен баатруудаа єєрєєр байх ямар ч аргагђй, хэн ч байсан єєр алхам хийхээргђй,
бид ч мєнєєх баатруудын л адил шийдвэр гаргах байсан даа гэж єєрийн эрхгђй бодогдом тийм
нєхцєлд оруулчихдаг. Ганцхан жђжигт тєдийгђй, нийт утга зохиолд онцгой чухал тулгуур болсон
энэхђђ баримтлал нь уран зохиол бол хэн нэгний зохиодог зђйл биш, дђрђђдээр илэрдэг
сэтгэлгээний амьд-урлаг гэдгийг нотлон харуулж байна.

Хий ђзэгдлђђд

гэр бђлийн драм 1881

ёйл явдал Ибсений ђеийн Норвеги оронд фру (хатагтай) Альвингийн гэрт болж байна. Шиврээ
бороо орно. Байшинд мужаан Энгстранд орж ирнэ. Зарц бђсгђй Регина тђђнд чимээ гаргахгђй
байхыг тушаана. Учир нь дээд давхарт фру Альвингийн, дєнгєж сая Парисаас ирсэн хђђ Освальд
унтаж байгаа аж.

Мужаан барьсан сђм нь маргааш нээхэд бэлэн болсныг дуулгахаар ирж. Уг сђмийг фру Альвингийн
талийгаач нєхєр тайж Альвингийн дурсгалд зориулан босгосон бєгєєд мєн тђђний хєшєєг бас
маргааш залах ѐстой ажээ. Энгстранд барилгын ажлаар тун давгђй мєнгє олдог бєгєєд хотод
єєрийн гэсэн буурчийн газартай болохоор шийдсэн байна. Далайчдад зориулсан тэр буурчийн
газартаа Регина охиноо ажиллуулах санаатай байгаагаа хэлэхэд, єнєєх нь ширэв татаж: «Юуны
чинь охин?» хэмээн эгдђђцнэ. Энгстранд бђсгђ йн хойт эцэг юм санж. Регинад энэ айлынхан бђгд
сайн байдаг,тэгээд ч бага зэрэг франц хэл сурч байгаа тул зарц бђсгђй эднийхээс явахыг хђсэхгђй
байв.

Мужаан явна. Зочны єрєєнд Мандерс лам орж ирнэ. Тэрээр шинээр боссон сђмийг даатгуулах
тухай фру Альвингийн саналыг болиулахаар ятгаж, бурхны орон байр хзврэг байж болох талаар
эргэлзэж байгаагаа нийтэд ийм ил зарлаж болохгђй хэмээнэ. Мєн яагаад фру Альвинг Регинаг хот
руу, эцэг эх руу нь явуулахьгг хђсэхгђй байгааг асуудаг. Тєдєлгђй Освальд орж ирнэ. Тэрээр нэлээд
чєлєєт ђзэл баримтлалтай хђн бєгєєд номлогч Мандерстай маргалдана. «Ёс суртахуун гэж юу юм
бэ? Зураачид, жђжигчдийн дунд бол ѐс суртахуун гэдэг бол ер тэгтлээ анхаарал тавих зђйл биш.
Бусад давхаргынхан ч ђнэндээ яг адилхан. Ямар ч єндєр ѐс суртахуунтаЙ тђшмэд байлаа гэсэн
Парисын чєлєєт ђзэлтнђђдийн дунд орохоороо хэрхэн єєрчлєгдєуж юу ярьцгаадгийг нь номлогч та
хэрэв сонссонсон бол доо!» гэхчлэн шоолно. Фру Альвинг хђђгийнхээ талд ороход, ламтан
хатагтайг чєлєєт сэтгэлгээний номууд хэтэрхий их уншснаас болов гэж зэмлэхээс єєр арга
олсонгђй.

Освальд салхилахаар гарна. Номлогч бачимдаж эвгђйцнэ. «ёгђй ер, амьдрал фру Альвингд юу ч
ухааруулсангђй гэж ђђ?» Хурим хийснийхээ дараа ердєє ганц жил болов уу, ђгђй юу, тэрээр эр
нєхрєєсєє зугтаж, Мандерсын гэрт ирчихээд, буцаж харихаас татгалзаж байсан аж. Тэр ђед ламтан
яаж ийгээд байдлыг зєєлрђђлж, хатагтайг гэрт нь буцаан, хууль ѐсны нєхєрт нь хђргэж єгчээ. Тайж
Альвинг сэтгэлийн тэнцвэр алдсан эхнэртээ харин ч эр хђн шиг хандсан биш билђђ? Тайжтан гэр
бђлийнхээ хєрєнгє зоорийг арвижуулж, нийгэмд ашигтай ажил ђйлс эрхэлж байсан. Гагцхђђ тэр л
эхнэрэз ажил хэргийнхээ нэр хђндтэй туслах болгосон шђђ дээ. Тђђгээр ч зогсохгђй ээ. Тайж хэзээ ч
єнєєдрийн Освальдын ярьж байгаа шиг балай зђйлд толгойгоо самууруулахааргђй хђн байсан.
Освальд ийм болсонд эх нь л буруутай. Хђђгээ гэрээсээ хол, алс оронд сургах гээд зђтгээл байсан нь
фру Альвингийн л санаа шђђ дээ. Ламтан энэ бђхнийг ярьж хатагтайг зэмлэхэд, фру Альвинг: «За,
яахав. Тэгвэл одоо ђнэн голоосоо ярилцацгаая л даа» гээд єєрийнхєє гэр бђлийн жинхэнэ амьдрал
чухамдаа ямар байсныг Мандерсд тодорхой єгђђлнэ. Талийгаач нєхєртєє бђсгђй ерєєсєє хайртай
байгаагђйг ламтан сайн мэднэ л дээ. Тайж Альвинг бђсгђйг эцэг эхээс нь зђгээр л худалдаад
авчихаж. Царай зђс, бие хаа сайтай, нийтэч зантай тэрээр хуримынхаа дараа ч архидаж, хђђхэн
эргђђлдэг зангаа ер орхисонгђй. Эхнэр нь тђђнээс зугтсанд гайхаад байх зђйл огт ђгђй юм. Хђђхэн
тэр ђед єєрийгєє лам Мандерст таалагддаг гэж боддог, єєрєє ч ламтанд дурлачихаад байж. Тайж
Альвингийг засарч хђмђђжсэн гэж бодсноороо ламтан эндђђрч явжээ. Тайж Альвинг ямар байсан,
тэр л чигээрээ дуусчээ. Тэр гэр орондоо хђртэл тєлєв тєвшин байж чадаагђй гэнэ. Нэгэн удаа фру
Альвинг эр нєхрєє тагтан дээр ђйлчлэгч хђђхэн Йоханнатай цуг байхад нь барьжээ. Гэлээ ч эр
нєхєр нь санасандаа хђрч байж л энэ бђхнийг цэглэсэн юм.

«Ингэхэд, ламтан та манай зарц Регина бол тайжийн нуудгай охин гэдгийг мэдэхгђй бил ђђ?» гэж
фру Альвинг асууна. Нэлээд их мєнгє амалсны хђчинд л мужаан Энгстранд Йоханнагийн нђглийг
хаацайлан гэрлэхийг зєвшєєрсєн аж. Гэхдээ мужаан энэ бђх ђнэнийг нэг бђрчлэн мэддэггђй бєгєєд
дагавар охиноо тохиолдлоор Иоханнаг хђчиндчихсэн ђл таних америк эрийн хђђхэд гэж боддог
байна. Йоханна л тэр америкийн тђђхийг зохиосон хэрэг.

Хђђгийнхээ тухайд бол, фру Альвинг аль болохуйц хол явуулахаас єєр аргагђйд хђрч. Долоон нас
хђрснээсээ хойш хђђ нь дэндђђ их юм асууж шалгаах болж л дээ. ёйлчлэгч бђсгђйтэй орооцолдсноос
нь хойш гэр бђлийнхээ бђхий л ажил хэргийг фру Альвинг гартаа авчээ. Нєхєр нь биш, эхнэр нь л
аж ахуйгаа эрхэлж, мєнгє олж байсан хэрэг. Харин эр нєхрийнхєє ђнэн байдлыг нийтээс нуухын
тулд бђхий л чадлаа шавхжээ.

Энэ бђхнийг тодорхой ярьж гђйцээд, фру Альвинг ламтан Мандерсыг ђђд хђртзл ђдэн гарна.
Хоолны єрєєний ђђдээр єнгєрєх зуураа, тэд хоѐулаа Освальдын тэврэлтээс мултрах гэж оролдож
буй Регинагийн аальгђйтэн хашгирахыг сонсчихлоо. «Хий ђзэгдлђђд!» гэж фру Альвинг дуу алдана.
Тэрээр ахиад л єнгєрсєн цаг руу орж, тагтан дээр тэврэлдэн зогсоо тайж, ђйлчлэгч бђсгђй хоѐрыг
олж харах шиг сэтгэгдэлд автжээ.,

Хий ђзэгдлђђд гэдэг нь фру Альвингийн хувьд зєвхєн «нєгєє ертєнцєєс босч ирэгсэд» бус (норвеги
хэлнээс уг ђгийг орчуулахад ийм утга гардаг хэдий ч) юм. Энэ нь хатагтайн тодорхойлж байгаагаар
бол, ерєєсєє «аливаа хуучирч ђхширсэн мєртєє амь бєхтэй оршсоор байгаа уээл баримтлал бухэн
хий узэгдлууд» ажээ. Ийм л хий узэгдлууд тууний амьдрал хувь заяа, ламтан Мандерсын зан
араншин, тэр ч бђђ хэл, Освальдын нууцлаг євчний шалтгаан болсоор ирсэн гэж тэр ђздэг. Парисын
эмчийн оношилсноор бол, Освальдын євчин удам дамжсан шинжтой аж. Гэвч эцгийгээ бараг
мэддэггђй, тиймээс тђђнийг бурханчлан шђтдэг Освальд эмчид итгэлгђй, євчнийхєє шалтгааныг
Парист анхлан суралцахаар очсон ђедээ нэлээд хєнгєн савсаг маягийн амьдрал хєєж явсных хэмээн
ђздэг байна, Тђђнээс гадна Освальдыг тайлагдашгђй нэгэн айдас 6айнга шаналгана.
Тэр ээжийнхээ хамт ђдшийн бђрэнхийд зочны єрєєнд сууцгаана. Тасалгаа руу дэнлђђ авчирч, фру
Альвинг хђђгийнхээ сэтгэл дэх зовлон шаналгааг нимгэлэхийн тулд, эцгийнх нь тухай болон
Освальд хєнгєдєєд аль хэдийнээ Парис руу дагуулж явна хэмээн амалчихсан Регина бђсгђйн тухай
бђх ђнэнииг ярихаар шийднэ. Тэдний яриаг гэнэт орж ирсэн лам, Регинагийн чанга хашгирах дуун
хоѐр тасалдуулна. Байшингаас холгђйхэн тђймэр гарчээ. Шинээр барьж босгосон «Тайж
Альвингийн нэрэмжит сђм шатсан нь тэр байлаа.

ѓглєє болж байна. Мєнєєх л зочны єрєє. Ширээн дээр дэнлђђ урьдын адил гэрэлтэнэ. Овсгоотой
мужаан Энгстранд лам Мандерсыг тэвцан дээрээс тавиуртай лаануудыг зориудаар татаж тђймэр
гаргахыг харсан хэмээн дарамтална. «Гэхдээ ламтан та ђђнд санаа зовохгђй байж болно. Би хэнд ч
ам ангайхгђй. Харин та хотод далайчдад зориулсан буурчийн газар нээх зєвшєєрєл олж авахад
минь тус дэм ђзђђлээрэй» гэж хђснэ. Номлогч энэ ђгийг нь зєвшєєрєн дагана.

Лам, мужаан хоѐрыг явсны дараа зочдын єрєєнд фру Альвинг, тђймэр унтраах гэж яваад ямар ч ђр
дђнгђй буцаж ирсэн Освальд нар орж ирнэ. Тасалдсан яриаг цааш ђргэлжлђђлнэ. Энэ богинохон
шєнийн туршид Освальдын эх олон зђйлийг эргэцђђлэн боджээ. Тэдгээрийн дотроос хђђгийнх нь
ярьсан: «Тэнд ажил хєдєлмєрийг хараал мэтээр, ђйлдсэн нђглийн тєлєєх гэсхээл шийтгэл мэтээр
ђзэхэд, харин амьдралыг аль болохуйц тђргэхэн хагацан салбал таарах мунхаг явдал мэтээр
ойлгоход хђмђђсийг сургадаг юм»> хэмээх ђгс гойд балмагдуулжээ. Тиймээс одоо эр нєхрийнхєє
тухай хђђдээ ярихдаа урьд тєлєвлєж байсан шигээ тийм ч хатуу байр суурь барилталсангђй. Харин
«Эцэг чинь амьдралын гђнд єєрийгєє олж чадаагђй хђчирхэг, авьяаслаг хђн байсан юм. Тэр бђхий л
мэдрэмжээ цаг зуурын зугаа цэнгэлд ђрчихсэн юм» гэхчлэн ярьдаг. Чухам юунд хђч чадал, мэдрэмж
авьяасаа ђрснийг нь Освальд ч ойлгоно. Мен хажууд нь зогсож байгаа Регина бол чин ђнэндээ
тђђний дђђ охин гэдгийг мэднэ.

ёђнийг сонсуутаа Регина тэдэнтэй яаран салах ѐс гђйцэттэж, энэ гэрийг орхихоор шийднэ.
Освальдыг хђнд євчтэй гэдгийг сонсох ђедээ Регина бђх юмаа жин тан бэлдчихсэн байв. Харин
Освальд ээжээсээ: «Би таныг миний тєлєє юу ч хийхэд бэлэн ђђ гэж ємнє нь асууж байсан даа?» гэж
онцлон тодруулна. Энэхђђ «Юунд ч бэлэн ђђ?» гэдэг асуултын цаад учир нь Регина. Освальдад
хамгаас хэрэгтэй хђн бол гагцхђђ Регина байж л дээ. Освальд цааш нь ярьж чадалгђй, євчиндєє
автаад ухаан самуурна. Тђђний байдал тэсвэрлэшгђй харагдах тул хурдхан шиг Морфий єгєєд
зовлонгоос нь салгах хђсэл Регинад єєрийн эрхгђй тєрєх аж.

Ухаан алдаж унадаг євчин нь єнгєрч хђђгээ сэргэсний дараа Фру Альвинг Освальдыг тайвшруулна:
«Одоо миний хђђ гэртээ, ээжийнхээ дэргэд байна, одоо чи эдгэнэ ээ. Одоо чи яг л бага байхынх
шигээ юу хђссэн бђхнээ авах болно. Ахиж чамайг эндээс хол явуулахгђй, ээж нь чиний тєлєє
бђхнийг хийнэ» хэмээн тэр хэлдэг. Освальд «Нар єгєєч, надад нар єгєєч!» гэж ухаан солиорон
хашгирч эхэлнэ. Фру Альвинг дэнлђђг унтрааж, цонх руу очин нар ургаж байгааг заан харуулна.
Освальд "Нар, нар" хэмээн цонх руу харан ђглэх авч, нарыг ерєєсєє олж ђзэхгђй байх ажээ.

Ээж нь ухаангђй байгаа хђђ рђђгээ арга барагдахгуй харангаа, гартаа лонхтой морфийг чанга базна.
 Кнут Хамсун

1859-1952

Норвегийн уран зохиолд Ибсенэзс гадна дэлхий нийтэд нэр алдар нь тђгсэн бас нэгэн хђђрнэл
зохиолч бий, 1920 оны Нобелийн утга зохиолын шагналыг хђртсэн Кнут Хамсун.

Тэрээр уран зохиолд амжилт ололгђй удтал хєдєлмєрлєсний эцэст АНУ-руу гарч явжээ, Атлантын
далайн цаана хар бор ажил хийж явсаар буцан ирээд Копенгагены нэгэн хэвлэлийн газар
«ѓлсгєлєн» хэмээх намтарчилсан романаа хэвлђђлсэн нь Скандинавын утга зохиолын тђђхэнд
онцгой дуулиан тарьсан юм. Дараагаар нь «Пан», «Мистерий», «Виктория» романууд нь гарч
тђђний хосгђй авьяасыг уншигчдад мэдрђђлсэн байна.

1930-аад оноос Хамсун тухайн цаг ђеийн нийгмийн талаар гутранги ђзэл бодолтой болж, тђђнийхээ
улмаас Дэлхийн хоѐрдугаар дайныђед Норвегийг тђрэмгийлсэн Гитлерийн фашистуудыг талархан
дэмжиж байжээ. Дайны дараагаас эх орон нэгтнђђд нь фашизмд талтай зохиолчийг ђзэн ядах болж,
насан єндєр болсон Хамсун ч сэтгэц мэдрэлийн эмнэлэг бараадсан гэдэг. 1947 онд фашист гэмт
хэрэгтнђђдтэй сђлбэлдсэн хэргээр ял сонссон ч, эрђђл мэнд доройтсон учир шоронд хоригдоогђй
бєгєєд бђрэн мартагдмал, дорд ђзэгдсэн, ганцаардмал байдалд нас нєгчсєн аж.

Тууний «Виктория» ромаиыг Б.Пастернак «Ромео, Жульетта Хоѐр»-той эн дуйдэхуйц дурлалын

туух гэж унэлсэн байдаг.

Виктория

роман 1898

Жирийн ард олны дунд Шилтгээн хэмээгддэг аятайхан эдлэн газрын эзний хоѐр хђђхэд болох
Виктория, Дитлеф нар хєрш тээрэмчний хђђ Юханнестай хамтдаа тоглодог байжээ. Жаалхђђ ч
тэдэнтэй дуртайяа тоглох авч, газрын эзний хђђхдђђд тђђнд ямагт дээрэнгђй ихэмсэг ханддагт нь
эмзэглэнэ. Газрын эзнийд байсхийгээд л зочилдог баян тайжийн хђђ Отто Юханнесыг бђр ч их
дээрэлхэнэ. Гагцхђђ Виктория охин л тђђнд найрсаг байж, жаалхђђгийн єєрєє зохиосон одой
болоод ђлэмж биетнђђдийн тухай зугаатай ђлгэрђђдийг шимтэн сонсдог аж. Арван настай жаал
охин єєрєєсєє дєрєв ах уран зєгнєлчийг «Том болоод гђнжтэй битгий суугаарай, хэн ч чамайг над
шиг хайрлахгђй шђђ» хэмээн ятгадаг байв. Юханнес хот руу явж суралцаад, хорин нас хђрсэн
хойноо тєрєлх нутагтаа буцан ирнэ. Зогсоол дээр тэр єєртэй нь нэг хєлєг онгоцоор ирсэн
Дитлерийг угтаж буй шилтгээний эздийг, мєн Викторияг хардаг. Маш ђзэсгэлэнтэй, сайхан бђсгђй
болсон байх бєгєєд багадаа цуг тоглодог байсан найзаа ер танихгђй байна.

Юханнес Викториятай уулзах арга зам хайсаар, тэд ойд тааралдана. Хэн хэн нь биеэ барин сандарч,
яриа нь эвэлж єгсєнгђй. Тђђнээс гадна бђсгђй "Та" хэмээн харьцаж, ихэмсэг, хєндий хђйтзн байх
шиг санагдана. Энэ зуур Юханнес гагцхђђ Викторияг бодож л єчнєєн олон шђлэг бичсэн байлаа,
Нэгэнтээ Юханнес, Дитлеф хоѐр завиар арал руу явах гэж байтал, гатлага онгоцны тавцан дээрээс
жаал охин ус руу унажээ. Юханнес живсэн охиныг аварч, тэр єдрийн баатар болов. Энэ явдлыг
Виктория харсанд тэр сэтгэл дђђрэн байх авч, хђђхэн урьдын адил ихэмсэг байх аж. Залуу эр ч мєн
бардам зантай тул тэдний харилцаа нэг л эвлэхгђй байлаа. Залуу хархђђ хот руу буцаж, бичсэн
шђлгээсээ энд тэнд
хэвлђђлэх болов. Улмаар тђђний шђлгийн ном гарч, яруу найрагчийн хувьд нэлээд нэр хђндтэй
болжээ. Тђђний уран бђтээлийг Викторияд єгсєн хайр дурлал нь л асааж байв. Тэрээр бђсгђйг хотод
байгаа сураг дуулсан ч, хэн хэний нь хђрээ тус тусдаа тул олж уулзаж чадахгђй л байв. Гэтэл
Виктория єєрєє тђђнийг олж иржээ. Хуруунд нь бєгж байхыг ђзээд, Юханнес тђђнийг сђй тавьжээ
гэж бодоод сэтгэлээр унана. Юханнесын уснаас аварсан охин одоо єсч торниод сайхан хђђхэн
болсныг Виктория харжээ. Камилла Сейер гэгч тэр охин яруу найрагчийнхаар ирдэг тухай сонсоод,
тэднийг сђй тавьсан гэж бђсгђй бодсон аж, Тэд уулзалддаг, гэхдээ ямар ч хайр дурлал энд байхгђй
гэдгийг Юханнес хэлэв. Тайжийнд ирээд байгаа Викторияг хђргэж єгєх замдаа залуу эр сэтгэлээ
илчлэв. Тэд цэцэрлэгээр удтал зугаалж, бђсгђй ч мєн тђђнд муугђйг мэджээ. Юханнес хэмжээлшгђй
аз жаргалтай болж, Викториятай цаг ђргэлж уулзахыг хичээнэ. Гэвч тђђний сђйлсэн хархђђ Отто
ямагт дэргэдээс нь салахгђй аж. Юханнес тайжийн гэрийн ойролцоо харуулдсаар байж, эцэст нь
хоѐр хоногийн дараа Виктория тђђний болзоонд хђрч ирэв. «Би чамд хайртай гэж хэлсэн минь ђнэн.
Гэвч бид хамтдаа байх боломжгђй. Биднийг дэндђђ олон зђйл зааглаж байна» гэж хђђхэн хэлжээ.
Мэдээж хэрэг, эцэг нь тэдний гэрлэлтийг хэзээ ч зєвшєєрєхгђй. Тийм болохоор Юханнесын хувьд
єєрийнх нь араас хєєцєлдєхєє боливол дээр гэжээ.

Юханнес балмагдаж гђйцэв. Дараахан нь Сейерийн гэр бђлийн зохиох ђдэшлэгт уригдаад, мєнєєх
цэнгђђнд Виктория бас очихыг мэдђђт урилгаас эелдгзэр татгалзжээ. Ахиж бђсгђйг хэзээ ч харахгђй
гэж шийдсэнээс тэр. Ингээд намаржин, євєлжин гэртээ бђгж, томоохон номон дээр суужээ.
Дуусмагцаа хэвлэлийн газар аваачиж єгєєд, гадаад руу явсан байна. Дараагийн намар нь тђђний
харь оронд бичсэн ном хэвлэгдэн гарлаа. Юханнесын нэрийг хђн бђхэн андахнђй болж, нэр алдрын
оргилд гарчээ.

Нэгэн єдєр тээрэмчнийд Виктория ороод ирэв. Бђсгђй Юханнесаас сураг чимээ байгаа эсэхийг
асуухаар єєрєє ирсэн. Гэвч зохиолч маань гэр рђђгээ захиа бичдэггђй тул, эцэг нь юу ч мэдэхгђй
байжээ. Хэд хоногийн дараа Юханнесаас сарын дараа очно гэсэн хэл ирсэнд, тээрэмчин яарч
сандран шилтгээн руу очиж уг мэдээг дуулгана. Викториа ђђнийг сонсоод ер ойшоохгђй байх тул,
эзний охин хђђд нь сэтгэлтэй юм гэсэн эхнэрийнхээ дэмий ђгэнд итгэсэндээ тээрэмчин єєрийгєє
зђхнэ.

Юханнес ахиад л нутагтаа ирж, бага насныхаа дурсгалт газруудаар явна. Ойд Викториятай
тааралдана. Бђсгђй зочид ирсэн тул гэрээ гоѐх цэцэг тђђж явсан аж. Залуус бие биедээ тэмђђлэх
боловч, хэн хэн нь єєртэйгєє тэмцэлдэн, эл мэдрэмжээ нууцлана.

Шилтгээний эзэд Юханнесыг ђдшийн зоогт урьжээ. Тэрээр анх удаа Шилтгээний босгыг алхаж ђзнэ.
Тэр одоо нэртэй зохиолч тул бђгд найрсаг дулаанаар угтах аж. ѓмнє нь гэнэтийн сонин зђйл
харуулна гэж амалсан ѐсоороо Виктория тђђн рђђ Камиллаг дагуулж ирнэ. Арван долоон настай энэ
царайлаг охиныг Виктория зориуд энэ ђдэш урьсан аж. Энэ ђдшийн зоог ч учиртай байж. Зочдын
ярианаас Шилтгээний эзэн хоосрохын даваан дээр очоод байгаа, ганц аврал нь баян хђргэн болж
буйг, ийм нэгэн харилцан ашигтай наймаа явагдаж байгааг Юханнес ойлгоно. Виктория ч сэтгэлтэй
хђндээ ийм байдалд орсноо мэдэгдсэндээ эвгђйцэнэ. Юханнесын хувьд Камиллад хань болж л тэнд
саатахад хђрчээ. Виктория иэг л биш болоод явчихыг анзаарсан сђйт хархђђ Отто багынхаа
дээрэнгђй зангаар Юханнесыг анзаараагђй царайлан нђђрийг нь дэлсчихнэ. Зохиолч ч тэр дороо
тэднийхээс гарч одов.
Камилла араас нь тээрэм руу ирж, тэд ойгоор зугаална Юханнес ийм хямралт байдлаас гарах зам
хайсандаа Камиллагаас гэрлэе гэж гуйна. Охин ч тђђнийг хар багаасаа хайрлаж явснаа хэлнэ.
Маргааш нь Юханнес зогсоол дээр Камиллаг ђдэхээр очоод, тђђнээс Отто ђхсэн тухай сонсоно.
Ёслолын дараа тэр хєрш газрын эзэнтэй анд яваад тэнэсэн суманд єртсєн ажээ. Юханнес Викторияд
эмгэнэл илэрхийлэхээр очоод, гомдлын ђгс сонсоно. Тэрээр анхнаасаа л Оттотой гэрлэх хђсэлгђй
байсан бєгєєд гэр бђлээ хоосролоос аврахын тулд амь насаа даатгуулаад усанд живж ђхэхээр
шийдсэн байжээ. Гарцаагђй гэрлэх дээр тулуут хугацааг гурван жилээр хойшлуулсан юм санж.
Маргааш нь Виктория эхийнхээ хамт хот явж, эдлэнд эцэг нь ганцаар ђлдэх болжээ. Бђсгђй
Юханнесаас хайрын уг сонсоно гэж найдах боловч, цаадхи нь нэгэнт сђйт бђсгђйтэй гэж хэлнэ.
ѓглєє нь тээрэмчин Виктория болон тђђний эхийн хђсэлтээр Отгогийн цогцсыг гатлага онгоцонд
ачилцчихаад эдлэн рђђ буцна. Тэнд тэрээр газырн эзэн зориуд тђймэр тавиад, амиа хорлосон явдлын
гэрч болжээ. Хєршђђд цуглараад ч нэмэр болсонгђй, Шилтгээнээс ђнс нурам л ђлджээ.

Камилла, тђђн рђђ нэгэнтээ хђрч ирэх ђед, Юханнес ээлжит номон дээрээ ажиллаж суулаа. Бђсгђй
саяхан очсон нэгэн ђдэшлэгийнхээ тухай ярьж, Ричмонд хэмээх англи залуутай танилцсан тухайгаа
хєєрнє. Камиллагийн эцэг эх хоѐр тєдєлгђй ђдэшлэг зохиох гэж буй бєгєєд тэнд Виктория
зэжтэйгээ уригдсан байна. Юханнес тђђнтэй уулзалдалгђй бараг жил болсноо санана. Хєєрхий
бђсгђй турж эцэн цонхийсон тухай Камилла ярина. Юханнес «ёгђй ээ, ђгђй, би тэр ђдэшлэгт
очихгђй, тђђнтэй уулзахгђй. Уулзахыг хђсэхгђй байна» гэж єєртєє тулгана. Дараагийн удаа ирэхдээ
Камилла: «Виктория оройжингоо бђжиглэсэн. Дараа нь тђђний бие муудаж, гэрт нь хђргэж
аваачсан» тухай ярив. Гэхдээ Камиллагийн ярианы гол сэдэв бол тђђний шинэ танил Ричмонд
байлаа. Тђђнд єєрийг нь эргђђлэх боломж олгож байгаадаа санаа зовж, сђйт хархђђгээ хуурсан
болох вий гэж шаналах авч, тђђнийхээ тухай ярихгђй байж ер чадахгђй, нэг ђгээр хэлбэл, яахаа ч
мэдэхгђй байдалд орчихоод байгаа ажээ. Жаал бђсгђйн дотор урьдынхаас нь хавьгђй илђђ, жинхэнэ
мэдрэмж тєржээ гэдгийг Юханнес ойлгоно. Тиймээс бђсгђйг єєр хђнтэй хамт илђђ жаргалтай
байхад нь саад учруулахгђйн тулд холбоогоо тасалдаг. Гэвч сэтгэл нь хоосон, хђйтэн болсонд
гуниглана.

Виктория нас барсан, уушигны сђрьеэтэй байсан тухай Юханнес сонсоно. Нас барахынхаа ємнєхєн
бичсэн захидлыг нь тђђнд авчирч єгчээ. Юханнес хайрлаж явсан бђсгђйнхээ бђтээгђй дурлал, азгђй
амьдралдаа халагласан харамсал, гуниг, хайр энхрийллээр дђђрэн захидлыг уйлан байж уншина.

Морис Метерлинк

1862-1949

Бельгийн зохиолч, эсээч, философия Морис Метерлинкд 1911 онд Нобелийн утга зохиолын шагнал
олгохдоо «баялаг тєсєєлєл хийгээд яруу найргийн уран мэдрэмжээр онцгойрон ялгарагч жђжгђђд
туурвисны тєлєє» гэж тэмдэглэсэн байдаг.

«ёхэл нђђрлэсэн нь», «Сохрууд», «Тэнд, дотор нь», «Монна Ванна» зэрэг жђжгђђдээр биеллээ олсон
символист театрын оргил «Хєх шувуу» жђжгээр илрэн гарсан юм. Символизм бол натурализм,
реализм хоѐрыг сєрєн гарч ирсэн чиглэл.

«Хєх шувуу»-г анх 1908 оны намар Москвагийн Уран сайхны театрт нээж байжээ. Энэ нь тухайн
ђеийн Орос оронд Метерлинкийн шђтэн бишрэгчид Бельги, Франц, єєр аль ч оронтой
харьцуульшгђй олон байсантай холбоотой.
Эхэн ђеийн жђжгђђдийнх нь баатрууд идэвхгђй, ямар нэгэн ђйл явдлыг хђлээсэн, єєрсдийгєє далдын
их хђчний тоглоом хэмээн тєсєєлдєг дђрђђд байдгийн жишээг та хойно «Сохрууд» жђжгээр
баримжаалж болио. Энэ нь XIX зууны тєгсгєл ђеийн уран зохиолын гол шинжђђдийн нэг.

Тэгвэл «Хєх шувуу» нь шинэ зууны єнгє аясыг агуулсан, хђний амьдралд аз жаргал ђнэхээр байдаг
гэдэгг итгэх найдвар тєрђђлэхийг чармайснаараа нэн онцлог. Ийм єгђђлэмжид хамгийн саихан
тохирдог нь ђлгэрийн сэдэв билээ. Тийм ч учраас бђхий л XX зууны туршид «Хєх шувуу» аз
жаргалын эрэл хайгуулын бэлгэдэл гэгдсээр ирсэн юм.

Метерлинкийн шђлгђђд, богино єгђђллэгђђдээс гадна «Зєгийн амьдрал», «Цэцэгсийн оюун ухаан»
хэмээх бараг судалгааны гэмээр хоѐр бђтээлийг нь постмодернистууд бђх ђеийн утга зохиолын
хосгђй содтуурвил хэмээн ђнэлдэг.

Сохрууд

жђжиг 1890

Одот тэнгэрийн доорхи ой. Том царс модыг тђшин суусан лам тэр чигээрээ хєшжээ. Туранхай гараа
євдгєн дээрээ тавьсан байна.

Тђђний баруунтай зургаан сохор євгєн, харин зђђнтэй нь євгєдийн єєдєєс хараад зургаан сохор
эмэгтэй сууна. Эмэгтэйчђђдийн гурав нь зогсоо зайгђй залбирч, маань уншина. Дєрєв дэх нь эрђђ
євдєг нийлсэн эмгэн байх бєгєєд тав дахь эмэгтэй євєр дээрээ унтаж буй нялх жаалыг тэвэрчээ.
Харин зургаа дахь нъ ђсээ задгай тавьсан, цэл залуухан бђсгђй байна. Сохрууд цєм нэг маягийн,
бђдђђн бааз хувцастай аж.

Оршуулгын газрын хєгшин моддын доор суугаад тэд ярилцана. Тэднийг замчлагч лам нэгэн тийш
явсан гэж бодоцгоох тул яагаад ингэтлээ удаж байгаад нь цєм сэтгэл тђгших аж. Сђђлийн ђед лам
нэг л єєр байх болсон тухай эмгэд ярилцана. Сђмийн эмчийг нас барснаас хойш ламтан юм бђхнээс
айх болсон бєгєєд, тэр ч байтугай айсуй євлийг хђртэл маш их хђйтэн болох нь ч гэж эмээж байсан
гэнэ. Залуухан бђсгђй: «Ламтан явахынхаа ємнє миний гарыг удаан атгасан. Тэгэхэд бђх бие нь
чичирч байсан шђђ» гэж ярина. Ламтан бђсгђйг ђнсчихээд л яваад єгсєн аж. Мєн нэг нь, ламтан
явахдаа «Сайхан амраарай!» гэж хэлсэн гэж дурсана. Ийн ярилцангаа сохрууд тэнгисийн
давалгааны чимээг чагнаж сууна. Тэдний ярианаас ђзвэл, ламтан тэдэнд сђмийнхээ байрладаг арлыг
«ђзђђлэх» гэсэн юмсанж. Тиймээс тэнгисийн хєвєєнд ирсэн хэрэг. Сохрууд тэнгисийн чимээнд
сђрдэж жихууцнэ. ѓдєр, шєнийн алин болохыг хэн ч ђл ялгана. Зарим нь сарны гэрэл, оддын зурааг
мэдэрч байна гэхэд, сар ямар байдгийг мэдэхгђй тєрєлхийн сохор нэгэн: «Бидний амьсгаа л тод
дуулдаж байна. Урьд нь би амьсгалах чимээгээ ер сонсож байгаагђй» хэмээнэ. Тэд сђм рђђгээ
буцахыг хђсэх авч ямар ч арга ђгђй. Тэртээд сђмийн хонх арван хоѐр удаа цохих дуулдана ёдийн
арван хоѐр уу, шєнийн арван хоѐр уу, хэн нь ч ђл мэднэ

Хэрэв лам ирэхгђй бол, голын чимээгээр баримжаалаад сђм руугаа буцья гэсэн санаа ч гарна. Гэвч
ихэнх нь, ламыг хђлээсэн нь дээр гэлцэв. Сохрууд бие биендээ дурдатгалаа ярина. Залуу бђсгђй бага
насандаа харсан нар, уулс, гайхалтай гоѐ цэцэгсийн тухай хђђрнэнэ. Харин тєрєлхийн сохор нь:
«Надад ерєєсєє дурсамж байхгђй!» гэдэг.

Салхи гарч, навчис хийснэ. Сохруудын биед хэн нэг нь гар хђрэх шиг болж дор бђрнээ л эвгђйцнэ.
Нэг нь хийсч байгаа навчсаас ганц хоѐрыг барьж авч чаддаг. Залуу бђсгђй тэдгээр навчсыг ђсэндээ
хатгана. Тэнгисийн чимээн дундуур гэнэт тэдэн руу ойртон айсуй нэгний чимээ сонсдов. Тэр нь
сђмийн нохой ажээ. Нохой ђхсэн ламын цогцос тийш нэгэн сохрыг аваачив. Ингээд сохрууд тэдний
дунд ђхсэн хђн байгааг ойлгох боловч, чухам хэн нас барсныг ђл мэднэ. Нохой цогцсын хажуунаас
хєдєлсєнгђй. Сохрууд уйлалдаж, залбирч, гар гараасаа барилцана. Салхи хђђгнэ.

Залуу бђсгђй тэгтэл холоос айсуй яваа хэн нэгний алхааг ялгаж сонслоо. Том том цас хаялна.
Хєлийн чимээ ойртоно. Нялх хђђхэд уйлж эхэлнз. Бђсгђй ирж яваа хђн хэн болохыг харуулахын
тулд хђђхдийг авч єргєнє. Айсуй яваа хђний хєлєєр навчис шужигнан, хувцасны нь чимээ дуулдана.
Тэрхђђ алхаа яг бђсгђйн дэргэд ирээд эогсоно. «Та хэн бэ?» гэж залуу бђсгђй асууна. Хариу
дуугарсангђй. «Ай,биднийг єрєвдєж энэрээч дээ!»гэж эмгэн дуу алдана. Нам жмм. Тєдєлгђй жаал
хђђ арга барсан цєхрєнги дуугаар часхийн уйлах сонсогдлоо.

Хєх шувуу

феери 1908

Метерлинк уг жђжгээ «феери» гэж тодорхойлсон нь ерєнхийдєє уран зєгнєлт агуулгатай,

найруулгын олон талт арга хэлбэрийн зохиомж дээр ђндэслэсэн тайзны бђтээлийн тєрєл зђйлийн
нэр юм. Нєгєє талаар, ђлгэрийн, ид шидийн гэмээр онцгой этгээд ђзэгдлийг бас ийн нэрлэдэг байна.

Тэгэхээр «Хєх шувуу» бол ђлгэрийн аястай, тавилтын єргєн боломжтой, тєрєл зђйлийн хувьд
тодорхой зааггђй жђжиг гэж ойлгож болно. Тђђнээс гадна тєсєєлєгдєшгђй, хийсвэр ойлголтууд уг
жђжгийн дђрђђд болж гардаг.

Зул сарын баярын ємнєхєн. Тђлээчний хђђхдђђд болох Тильтиль хђђ, Митиль охин хоѐр шєнє дунд
гэнэт сэрнэ. Хєгжмийн аялгуу сонсогдох эсрэг талын баян айлын зђг тэд цонхоороо сониучирхан
харж тийм аз жаргалтай баяр ѐслолд оролцох юм сан гэж ярилцан байтал, гэнэт хаалгыг нь тогшив.
Бєгтєр, доголон, єрєєсєн нђдтэй, муруй хамартай, таяг тулсан эмгэн орж ирнэ. Тэрээр хђђхдђђдэд
Хєх шувууг хайж олохыг эєвлєнє. Хђђхдђђд ђгийг нь ойлгосонгђйд эмгэн унтууцаж, Тильтильд
доржпалам шигтгээтэй ногоон малгай єгдєг. Шигтгээ чулууг эргђђлэхэд бђхий л зђйлсийн туйлын
мєн чанар-сђнс нђдэнд харагддаг хэмээн эмгэн тайлбарлана. Тильтиль малгайг ємсєєд
доржпаламыг эргђђлэхэд хєгшин илбэчин ђлгэрийн Дагина болон харагджээ. Тэрчлэн Цагны сђнс,
Талхны сђнс ємнє нь гарч ирэх бєгєєд Галын сђнс л гзхэд улаан хувцастай шаламгай эр байх аж.
Нохой, Муур хоѐр нь хђний дђрд биелэв. Гэхдээ тэд нохой, муурын баг зђђсэн байна. Гоожуурын
цоргоноос усан оргилуур ђђсч, тєдєлгђйй нойтон нємрєгтэй ђсээ задгайлсан бђсгђй тодроод галтай
маргалдаж эхэлэн нь усны сђнс ажээ. Ширээн дээрээс домбо унаж, асгарсан сђђнээс цагаан дђрс
тодрох нь Сђђний сђнс юм. Энэчлэн Ёотонгийн сђнс, Гэрлийн сђнс гарч ирнэ. Гэнэт ђђдийг нь чанга
тогших дуу гарсанд Тилътиль айсандаа шигтгээг бушуухан эргђђлбэл овоохойн доторх урьдын адил
нам жим болжээ. Дагина ч эмгэн болон хувирч гагцхђђ талх, ѐотон, сђђ, гал, усны сђнснђђд хэв
янзандаа орж арай л амжсангђй. Тэгмэгц эмгэн тэднийг цонхоор сэм гаргаж Хєх шувууг хайх аян
замд нь хђђхдђђдэд хань бараа болохыг даалгаад, хариуд нь тэдэнд гоѐмсог хувцас бэлтгэж єгнє гэж
амална. Энэ зуур ђђдээр шагайсан эцэг эх хоѐр нам унтаж байгаа хђђхдђђдээ л харжээ.

Дагина ордонд ирсэн хойноо ганган хувцасласан сђнснђђд хђђхдђђдийн эсрэг хуйвалдахаар
санаархана. Хуйвалдааныг Муур толгойлдог. Муур: «Хђний эрхшээлд орохоосоо ємнє бид
бђгдээрээ эрх чєлєєтэй байсан. Хэрэв тэд Хєх шувууг олоод барьчих юм бол, хђмђђс эд зђйлсийн
сђнсийг ч мєн ємчлєх аюултай. Тэгэх юм бол, аливаа юмсын мєн чанар ч тэдэнд боолчлогдоход
хђрнэ» хэмээн ятгаж, Нохой ђђнийг нь эсэргђђцнэ. Дагина ба хђђхдђђд Гэрлийн сђнстэй хамт орж
ирэхэд тэд чимээгђй болцгооно. Хђђхдђђдийг холын замд гарахын нь ємнє Талх єєрєєсєє хоѐр том
зђсэм гарган бэлэглэж, Ёотон хуруунаасаа тайрч єгнє. Тђђний гар дорхноо тєлжин ургадаг ямагт
цэвэрхэн байдаг аж. Тильтиль, Митиль хоѐр эхлээд Дурдатгалын оронд очих ѐстой гэнэ. Тэнд очоод
хђђхдђђд талийгаач євєє, эмээгийндээ зочилж, нас барсан ах эгч нар нь тэднийд байхыг олж харна.
Нас барагсад мєнхийн нойронд автан байх бєгєєд єєрсдийг нь дурсахын цагт л сэрдэг ажээ.
Тильталь, Митиль хоѐр тэдэнтэй хамт хооллочихоод Гэрлийн сђнстэй уулзахаар яаравчлан хєдєлнє.
ѓвєє, эмээ хоѐр нь нэгэн шувуу бэлэглэх бєгєєд тэр нь анхандаа хєх єнгєтэй харагддаг ч,
Дурсамжийн орныг орхих ђед хар болчихдог.

Шєнийн ордонд Муур тђрђђлэн очиж, Тильтиль, Митиль хоѐр айсуй яваа аюулын тухай
сэрэмжлђђлнэ. Гэвч Шєнє хђнээс нууцаа харамлах ямар ч арга бодож олж чадсангђй. Тиймээс
Муур, Шєнє хоѐр хђђхдђђд жинхэнэ Хєх шувууг барьж чадахгђй биз хэмээн найдаж л суув.
Хђђхдђђд Нохой, Талх, Ёотонгийн хамт хђрч ирнэ. Шєнє Тильтильд ордныхоо хаалгануудыг нээх
тђлхђђрийг єгєхгђйн тулд эхлээд хуурч мэхлэхийг, дараа нь айлган сђрдђђлэхийг оролдоно, Гэвч
Тильтиль хаалгануудыг ээлж дараалан нээсээр л байв, Зарим хаалган цаанаас аймшигийн ђзэгдэл,
нь цаанаас ханиад томуу, заримынх нь араас бђр дайн ч ирэх аж. Дараа дараагийн хаалганууд Одод,
анхилуун ђнэр, гэрэлтэгч очис, шђђдэр, гургалдайн дууг агуулагч танхимууд тийш хєтєлнє. Эцэст
нь Шєнє нэгэн том хаалгыг нээхгђй байхыг зєвлєєд, тэнд нэрлэж хэлэхийн аргагђй аймшигт зђйлс
бий хэмээв. Нохойноос бусад нь цєм сђрдэж нуугдсан тул Тильтиль, Нохой хоѐр хаалгыг онгойлгож
орно. Тэр нь мєрєєдлийн цэцэрлэг бєгєєд од эрхсийн чєлєєнд шидэт хєх шувууд нисэлдэн байх аж.
Тильтиль хамт явагсдаа дуудаж, цємєєрєє хэд хэдэн хєх шувуу барьж аваад гайхамшигт
цэцэрлэгээс гарна. Гэвч барьсан шувууд тєдєлгђй цєм ђхсэн нь хђђхдђђд єдрийн гэрлийг тэсвэрлэж
чаддаг цорын ганц Хєх шувууг л олоогђй хэрэг байжээ. Ой. Муур гарч ирээд, мододтой ярилцаж,
хђђхдђђдийн эсрэг ятгана. Мэдээж, тђлээчний хђђхдђђдэд дургђйцэх шалтгаан моддод байлгђй
яахав. Моддын зарц Ороонго євс Нохойг боомилон авч, Тильтиль мєчирт даруулан унана. Хэрвээ
Гэрлийн сђнс ирж, малгай дээрх шигтгээг эргђђлэхийг зєвлєєгђй бол бђх юм муугаар тєгсєх байлаа.
Шидэт чулууны ђйлчлэлээр модод нам жим болов. Муур ч энэ ђймээнийг тарьснаа нууж дєнгєнє.

Хђђхдђђд Хєх шувууг хайж оршуулгын газар ирнэ. Шєнє дунд Тильтиль айж эвгђйрхсээр
доржпалам шигтгээг эргђђлэхэд, булшнууд нээгдэн гайхалтай гоѐмсог цагаан цэцэгс дэлгэрч
ђзэгдэв. Шувууд Нарны тухай, Амьдралын тухай дуулан жиргэнэ. Тильтиль, Митиль хоер: «ёгђй,
тэгээд ђхэгсэд нь хаана байна аа?» гэлцэнэ.

Хєх шувууг хайсаар яваад тэд Жаргал Цэнгэлийн Цэцэрлэгт ирнэ. Жаргал цэнгэл Тильтиль болон
тђђний нєхдийн толгойг эргђђлэхийн даваан дээр жаалхђђ доржпаламаа эргђђлж, зугаа наргианы
ђргђй хоосныг олж хардаг. Мєн тэнд Тильтиль урьд нь ерєєсєє байдаггђй л гэж бодож явсан гэрийн
Жаргал Цэнгэлђђд хђрч ирнэ. Эд бол Эрђђл Байхын Жаргалан, Эцэг Эхээ Хайрлахын Жаргалан,
Цэлмэг Тэнгэрийн Жаргалан, Нарлаг єдрђђдийн Жаргалан, Од Тђгэхийг ёзэхийн Жаргалан нар
бђлгээ. Тэд хђђхдђђдийн тухай Аугаа Их Баяр Баясгалангуудад хэл хђргђђлэхээр хамгийн хурдан
Шђђдэр Дундуур Хєл Нђцгэн Гђйхийн Жаргаланг илгээв.

Тєдий л удсан ч угуй, гялалзсан гоѐмсог хувцастай бурханлиг тєрхтэй хђмђђс гарч ирнэ. Тэдэн дунд
Шударга Байхын Их Баяр Баясгалан, ѓгєємєр Байхын Баяр Баясгалан, Ойлгохын Баяр Баясгалан,
Эхийн хайрын ариун Баяр Баясгалан нар байх бєгєєд сђђлчийнх нь дђр тєрхєєрєє хђђхдђђдэд
ээжийг нь санагдуулна. Харин илђђ гоо ђзэсгэлэнтэй ажээ. Эхийн Хайр тэдэнд: «Танай ээж ч бас над
шиг л сайхан шђђ дээ. Харин аниатай нђдэнд л сайхныг олж харах боломж ђгђй юм» гэдэг.
Хђђхдђђдийг нааш замчилж ирсэн Гэрлийн сђнсэнд Баяр Баясгалангууд талархаж нємєрсєн
бђтээлгэн дор нь буй ёнэн, Ариун хоѐрыг нээн харуулахыг хђснэ. Гэвч Гэрлийн сђнс цаг нь
болоогђй гэнэ. Тэр Аугаа Их Баясгалан бђртэй тэврэлдэн салах ѐс хийнэ.

Тильтилъ, Митиль хоѐр Гэрлийн сђнсний хамтаар Ирээдђйн хаанчлалд ирнэ. Тэдэн руу хожмын
єдєр ертєнцєд мэндлэх хђђхдђђд гђйлдэн ирцгээв. Газар дэлхийд ирэхдээ тэд гар хоосон байхгђйн
тулд єєр єєрсдийн бђтээлийг зэхэцгээх аж. Тэдгээрийн дотор Аз жаргалын машин, хђний насыг
уртасгах гучин гурван арга, хоѐр гэмт хэрэг, агаараар нисдэг хєлєг байна. Нэг жаал аварга том усан
ђзэм ургуулах гайхалтай цэцэрлэгч байхад, нєгєє нь Есєн Гаригийн Хаан, гурав дахь нь аливаа
шударга бус явдлыг ђгђй хийх заяатан ажээ. Хоѐр жаал тэврэлдэн зогсоо нь дурлалт хос юм. Тэд
байнга ђнсэлцэх агаад газар дэлхийд тєрєх хђртлээ хэдэн зуун жилээр хагацах ѐстой аж. Тильтиль,
Митиль хоѐр энд мєд тєрєх дђђтэйгээ уулздаг. ёђрийн Гэгээ айсуй. Хђђхдђђд хорвоод мэндлэх цаг.
Гартаа элсэн цаг барьсан, сахалтай євгєн гарч ирсэн нь Цаг хугацаа байв. Тэрээр хорвоод мэндлэх
цаг нь болсон жаалуудыг авч хєлєг онгоцонд суулгав. Хєлєг онгоц Дэлхийн зуг хєвєн одох бєгєєд
алсад уянгалаг сайхан дуу сонсогдох нь мєнєєхєн жаалуудын ээжуђђдийн аялсан буувэй аж Цаг
хугацаа Тильтиль, Митиль, Гэрлийн сђнс гурвыг олж харуутаа учиргђй бухимдан хилэгнэв. Харин
жаалхђђ амжиж доржпалмаа эргђђлжээ. Гэрлийн сђнс нємрєг дороо Хєх шувууг нууж гарчээ.

Гэрийнхээ хажууд хђђхдђђд нєхдєєсєє сална. Талх Тильтилд Хєх шувуунд зориулан зэхсэн хоосон
торыг єгнє. «Хєх шувуу ерєєсєє байдаггђй бололтой, эсвэл торонд хийнгђђт єнгє нь хувирчихдаг
юм болов уу...» гэж Гэрлийн сђнс ярина. Эд юмсын болон Амьтдын сђнс хђђхдђђдтэй тэврэлдэн
салах ѐс хийв. Гал тэднийг золтой л хуйхалчихсангђй, Ус хоржигнон «баяртай» гэхђйд, Ёотон
нялуун гоѐ ђгс урсгалаа. Нохой хайрт эзэдтэйгээ ахиад ийн ярилцаж чадахгђй гэхээс гунигтай байна.
Хђђхдђђд Гэрлийн сђнсийг ђлдээч гэж гуйх боловч, энэ нь боломжгђй зђйл баилаа. Гэвч сар мандах,
ђђрийн гэгээ тусах болгонд, мєн дэнлђђгээ асаах бђрд чинь цацран уулзаж байна гэж хэлжээ.
Тђпээчний ядуухан овоохой нэг л єєр, шинэ, баясгалантай болжээ. Гэгээ тусахад Тильтиль, Митиль
хоѐр єєр єєрийнхєє орон дээр таатайхан унтаж байна. Ээж нь ирж сэрээв. Хђђхдђђд аялан явах
зуураа юу юу харснаа ярина. Тэдний яриа эцэг эхийнх нь сэтгэлийг тђгшээв. Тэгээд аавыг нь эмч рђђ
явуулжээ. Тэр ђед хєрш эмэгтэй Берленго орж ирэх бєгєєд ђлгэрийн дагинатай маш адилхан аж.
Тильтиль тђђнд Хєх шувууг олж чадсангђй хэмээн ярина. Хєрш эмэгтэй хђђхдђђдэд сонин зђђд
зђђдлэгджээ гэж таамаглаад, магадђгй, энэ нь сарны гэрэл тэдэн дээр туссаных биз гэнэ. Тэр эмэгтэй
зээ охиныхоо тухай ярина. Зээг нь эмч ђзээд мэдрэлийн євчин туссан гэж хэлсэн аж...

Тэр охин шувуутай болохыг маш их хђсдэг тул ээж нь Тильтилийг бяцхан бєднєє охинд єгчих
хэмээн ятгана. Хђђ бєднє рђђгээ хартал тэр нь мєнєєх Хєх шувуу мєн юм шиг санагдав. Тильтиль
тортой шувуугаа хєрш эмэгтэйд єгнє. Хђђхдђђд гэр дэх юм бђхнээ одоо шинээр харах болжээ. Талх,
ѐотон, гал, нохой муур нь тэдэнд ер бусын санагдах аж.

Хаалга тогших нь дуулдаж, хєрш эмэгтэй шаргал ђстэй маш хєєрхєн охины хамт орж ирнэ. Охин
Тильтилийн бєднє шувууг цээжиндээ наан тэвэрчээ. Тильтиль, Митиль хоѐрт хєршийнх нь зээ охин
Гэрлийн сђнстэй адилхан санагдана. Бєднєє яаж хооллодог тухай Тильтиль тайлбарлаж байтал,
охин шувуугаа алдаж, єнєєх нь ч тэр даруй нисэн одов. Охин харамсан уйлахад, Тильтиль єєр гоѐ
шувуу барьж єгнє гэж амалдаг. Дараа нь Жаалхђђ ђзэгчид тийш хандан: «Хэрэв та бђхний хэн нэг
нь тэр шувууг олох юм бол, бидэнд авчирч єгєєрэй гэж хичээнгђйлэн гуйж байна. Бид ирээдђйд аз
жаргалтай байх гэсэн юм. ёђнд маань Хєх шувуу их чухал юм шђђ» гэж хэлдэг.
 Федор Михайлович Достоевский

1821-1881

XIX зууны Оросын утга зохиол хђн тєрєлхтєний тђђхэнд ђнэхээр гоц ђзэгдэл байлаа. Л.Н,Толстой,
Ф.М.Достоевский, И.С.Тургенев, А.П.Чехов нар нэгэн цаг ђед, нэг дор уран бђтээлээ туурвиж явсан
гээд бодоход итгэмээргђй мэт санагдана. Толстойн «Дайн ба энх», «Анна Каренина», «Сэхээрэлт»
романууд, Тургеневийн «Эцэг. хђђхэд», «Ангуучны тэмдэглэл», «Хаврын цасны ус», Чеховын
жђжгђђд, «Тђђвэр зохиол» зэрэг тухайн зохиолчдын гол гэгдэхђйц бђтээлђђд монгол хэлнээ
хєрвђђлэгджээ.

Тэдэн дотроос Достоевский орчин цагийн дэлхийн уран зохиолын хєгжилд оруулсан хувь нэмрийн
хувьд хамгийн онцгойлж ђзђђштэй нь билээ. XX зууны дэвшилтэт утга зохиолын ђндсэн тулгуур
ђзэл баримтлал тђђний романууд дотор л боловсорсон байна. М.Пруст, А.Жид, А.Мальро, А.Камю,
Ф.Мориак, Ф.Кафка, Х.Хессе, Т.Манн» Х.Бѐлль, Ж.Оруэлл, О.Хаксли, В.Вульф, В.Набоков,
У.Фолкнер, ШАндерсон, К.Оэ, Ю.Мишима, К.Хамсун, А.Белый, Г.Газданов, А.Солженицын нарын
уран бђтээлийг Достоевскийн нєлєєгђйгээр тєсєєлшгђй юм.

«Тоглоомч» (1866), «Гэм, зэм» (1866), «Солиот» (1868), «Албингууд» (1873), «Хєвгђђн» (1875), «Ах
дђђ Карамазовынхан» (1880) романууд бол нийгмийн мєн чанар хийгээд хђний сэтгэл зђйн нарийн
ээдрээг онцгой дээд тђвшинд харуулсан зохиолууд билээ.

бил Амьдралыг ђзэх Достоевскийн ђзэл орчин цагийн философид ч гђнзгий ул мєрєє ђлдээсэн юм.
Ницше, Шненглер, Камю, Фройд нар тђђнийг л єєрсдийн дэвшђђлсэн гђн ухааны эцэг гэж ђзсэн
байдаг.

Ялангуяа «Ах дђђ Каромазовынхан» бол Достоевскийн бђхий л туурвилыг 'зцэслэн зангидсал гол
бђтээл нь. Дараа ђеийн олон сэтгэгч чухамхђђ энэ романыг л онцгойлон ђзсээр ирсэн (Жишээ нь,
бид хойно танилцах Фолкнер эю номыг л насан туршдаа дэргэдээ тавьж сєхєн уншдаг байжээ)
бєгєєд зохиолчийнх нь сэтгэлгээний уран чадварт Шекспир л дєхєж магадгђй хэмээсэн байдаг. Энэ
утгаараа бол єнєє хэр бичигдээд байгаа бђхий л романаас хамгийн шилдэг нь, магадгђуй, хойшид ч
бичигдэхээргђй тийм онцгой туурвил болно.

Романы дотор нэлээд онцгой байр суурийг «Их цээрлђђлэгч» хэмээх найраглал эзлэх ба
Достоевскийн философи-уран сайхны сэтгэлгээний оргил нь тэр юм. В.Розанов С.Булгаков,
Н.Бердяев, С.Франк зэрэг философичид уг найраглалын сэдвээр гђн ухааны томоохон бђтээлђђд
туурвисан байдаг.

Достоевскийн «Ядуу хђмђђс», «Цагаан шєнє», «Дорд ђзэгдэгсэд», «Гэм, зэм» зохиолууд монгол
хэлнээ орчуулагджээ. Эдгээрээс сђђлчийнхийг нь гойд анхаарч уншвал зохино. Энэ бол
Достоевскийн уран бђтээлийн шинэ ђе шатны эхлэл тул ємнєх зохиолуудыг нь сэтгэлгээний хувьд
тєдийлєн онцгойлж ђзэхээр биш гэж хэлж бараг болох агаад хожмын шилдэг романууд нь «Гэм,
зэмгђйгээр тєрєн гарах ямар ч ђндэсгђй байлаа.
 Ах дђђ Карамазовынхан (Братья Карамазовы)

роман 1879-1880

Зохиолын ђйл явдал хєдєєгийн жижигхэн хотод єрнєдєг. Зосима гэгч нэр хђндтэй хуврагийн хийдэд
Карамазовынхан ємч хєрєнгийнхєє асуудлаар уулзалдана. Эцэг Федор Павлович, ууган хђђ
Дмитрий, дунд хђђ Иван, тус хийдэд шавилан суудаг отгон хђђ Алеша, Карамазовынхны садан
болох баян помещик Миусов нарын зэрэг хђмђђс тэнд байлцана Гол нь Дмитрий єв хєрєнгийн
талаар эцэгтэйгээ маргалджээ. Тэрээр эцгээсээ ихээхэн хэмжээний мєнгє авах учиртай гэж ђзэж буй
аж. Эцэг Федор Павлович нь тун ч олиггђй нэгэн бєгєєд анхны эхнэрээс нь тєрсєн хђђ болох
Дмитрийдээ юу ч хялайлгах бодолгђй байв. Уулзалтад зђгээр л сониучирхаж иржээ. Дмитрий
ганцхан мєнгє хєрєнгєнєєс тєдийгђй, Грушенька хэмээх бђсгђйгээс болоод эцэгтэйгээ харьцаа
муудсан байна. Эцэг хђђ аль аль нь сайхь бђсгђйд сэтгэл алдсан бєгєєд шар сэмжилсэн євгєн
хђђхэнтэй бђр гэрлэхээр санаархаж, нэлээд мєнгє цааш хийснийг Дмитрий мэддэг аж. Уг уулзалг
зохиолын гол баатруудыг уншигчдад ђндсэндээ танилцуулчихна. Дмитрий хєнгєн хуумгай, Иван
нэлээд ухаалаг, Федор Павлович бђдђђлэг, увайгђй, харин залуу Алеша цэвэр ариухан сэтгэлтэй
нэгэн байна. Иван Бурхан бий эсэхэд, хђний сђнс сэтгэл мєнх эсэхэд хамаг анхаарлаа хандуулан
шаналах бєгєєд энэ нь уг романд дэвшђђлсэн гол асуудал болдог.

Уулзалт ямар ч олигтой ђр дђн єгєєгђйгээр ђл барам, баатруудын хоорондын зєрчлийг улам
ихэсгэжээ. Алсын хараатай хувраг Зосима л хђн бђрийг таньж ойлгодог. Тэрээр Дмигрийг нэрмэх
зовлон шаналлыг мэдэрсэн мэт тђђний ємнє євдєг сєгдєн мэхийж, Иваныг зовоох асуултад:

-Наад асуултын чинь хариу чиний зђрх сэтгэлд шийдэгдээгђй байна. Гэхдээ сайн талаар
шийдэгдэхгђй юм аа гэхэд, муу тал руугаа эргэчихгђй хэмээн тайвшруулна. Федор Павловичийн
учир утгагђй марзаганалыг тайлбарлахдаа мань хђн єєрєєсєє ичиж

явдгийнх хэмээнэ. Сђмд хоол идэх ђеэр Федор Павлович

баргийн хђн тэвчмээргђй балай тэиэг ђгс урсгахад, бђгд ум хумгђй таран одоцгоодог.

Тэднийг тарсны дараа Зосима лам Алеша Карамазовт хандан ах нарынхаа дэргэд байхыг зєвлєнє.
Тэр ѐсоор Алеша ч эцгийнх рђђгээ явж байгаад, євгєний мєнгєнд татагдаад болзоонд ирж магадгђй
Грушенькаг харуулдан ойролцоохь цэцэрлэгт нуугдан зогсоо Дмитрийтэй тааралддаг. Ах дђђ хоѐр
хуучин сэхээвчинд суун ярилцана. Дмитрий зугаа цэнгэлд дуртай, шунаг тачаангуй хђн бєгєєд «Гоо
сайхан бол аймшигтай зђйл. Буг чєтгєр бурхантай тэмцэлдэж байх бєгєєд тулааны талбар нь
хђмђђсийн зђрх сэтгэл юм» гэхчлэн Алешад онолдоод, єєрийнхєє байдлын талаар ярина. Тэрээр
Катерина Ивановна гэх шударга журамтай бђсгђйд нэг удаа мєнгє єгч, эцгийг нь ичгђђрээс аврахад
тусалсан юмсанж. Улмаар тэд сђй тавьсан ч харин Дмитрий Грушенькад татагдаж, мєнєєх
Катерина Ивановнагийн Москвад суудаг эгчдээ явуулсан гурван мянган рублийг Грушенькад
зориулан, дэн буудалд баахан наргичихсан аж. Энэ явдлаа шившиг боллоо гэж ђзээд, даруйхан
мєнгийг нь олж єгч нэрээ цэвэрлэнэ гэж бодож буй гэнэ. Хэрэв Грушенька євгєнийд ирэх юм бол,
Дмитрий тэдэнд шууд садаа болох бєгєєд эцэг нь тэр хђђхнээс хол байхгђй бол алахад ч бэлэн
гэдгээ Алешад ярииа. Харин Алеша ахаасаа Катерина Ивановна дээр очоод бђх ђнэнээ хђлээхийг
гуйна.
Алешаг гэрт ороход Федор Павлович, ах Иван хоѐр нь шарз уун, зарц Смердяковын яриаг сонсон
инээлдэж суудаг. Тэр зарц бол Лизавета гэгч орон гэргђй эмэгтэйгээс тєрсєн бєгєє Федор
Павловичийн нуудгай хђђ юм. Тєдєлгђй Грушенькаг тэнд байна гэж хардсан Дмитрий гэнэтхэн
ороод ирдэг. Энэ бодолдоо бат итгэлтэй байсан тэрээр уурандаа эцгийгээ зодож, дараа нь
андуурснаа мэдђђт зугтан гарна. Алеша Дмитрийн гуйсан ѐсоор Катерина Ивановнагийнд очтол,
Грушенька тэнд сууж байна. Анхандаа бђсгђйчуул тун найрсаг байх авч, тєдєлгђй Грушенька
Катеринаг доромжилж загначихаад гарч оддог. Сђмдээ очиж хоносон Алеша маргааш нь эцэг
дээрээ очно. Энэ удаад Федор Павлович тђђнд бусад хєвгђђдийнхээ талаар гомдоллож, єєрт нь ч
амин зуулгын мєнгє хэрэгтэй байгаа тухай

ярина. ѓвгєн Грушенькаг яасан ч Дмитрийд найр тавихгђйгээ хэлж, мєн дунд хђђ Иваныхаа тухай
хђртэл хов хэлээд амжжээ. Тђђнийхээр бол, Иван єєрєє Катерина Ивановнад дурлачихсан
болохоороо Дмитрийг сђйт бђсгђйгээс нь холдуулах арга сэдэж гэнэ.

Тэндээс гарч яваад Алеша баахан хђђхэд нэгэн жаал руу чулуу нђђлгэж байхыг харав. Алеша
дээрэлхђђлэгч жаал руу очтол цаадхи нь эхлээд тђђний єєдєєс чулуу шидэж, дараа нь гараас нь
чанга хаздаг. Тэр бол штабс-ахмад Снегировын хђђ аж. Эцгийг нь саяхан Дмитрий нэгэн уушны
газраас чирч гаргаад Федор Павловичтой мєнгє санганы холбоотой байсан хэмээн навс нђдсэн
байлаа.

Алеша дараа нь Хохлакова хэмээх танил хатагтайнхаа гэрт Иван, Катерина Ивановна хоѐртой
тааралдаж, бас нэгэн бђтэлгђй явдлын гэрч болно. Катерина Ивановна Дмитрийд ђђрд ђнэнч байж,
тђђнийг жаргаах болно гэж яриад, энэ талаар Алеша юу бодож буйг сонирхдог. Харин Алеша:

-Та Дмитрийд ерєєсєє хайр сэтгэлгђй. Ердєєе л єєрийгєє тђђнд хайртай хэмээн итгђђлсэн байна
гэж хэлнэ. Азгђй дурлалдаа шаналсан Иван ийм нєхцєлд энд байж чадахгђй хэмээгээд, удаан
хугацаагаар хол явахаар шийдсэнээ дуулгана.

Дмитрийд зодуулаад бэртсэн штабс-ахмад Снегиревт хохирлыи тєлєєс болгож, Катерина Ивановна
хоѐр зуун рубль єгђђлэх бєгєєд Алеша тђђнийг нь аваад ахмадынх руу явна. Ахмад олон хђђхэдтэй,
маш ядуу амьдардаг аж. ѓгђђлсэн мєнгє ямар боловч амин зуулганд нь тђр зууртаа нэмэр болох нь
лавтай.

Дараа нь Алеша Хохлаковагийнд эргэн очиж, єєрт нь дурлачихаад буй сул биетэй охин Лизатай нь
удтал сэтгэлээ нээн ярилцана. Ярианы явцад Лиза нэлээд этгээд ђзэл бодолтой охин болох нь
тодрох бєгєєд тэр Алешаг єєртэй нь гэрлэснийхээ дараа хаяасай гэж хђсдгээ хэлдэг. Бас хђђхэд
тєрђђлээд тђђнээ загалмайд цовдолж буйгаар тєсєєлєн элдвийг боддог аж. Энэ бђхнээ ярьчихаад
юу ч болоогђй мэтээр єєдєєс нь ширтэж суугаад хан боргоцойн компот идэж гарна. Иван
Карамазов тђђнийг «Жижигхэн албин чєтгєр» гэж нэрлэдэг нь аргагђй ч юм шиг.

Алеша Иван ахынхаа сууж буй уушны газарт очно. Уушны газар тэд хорвоо дэлхийн єнє мєнхийн
асуудлуудыг хэлэлцэх нь уг романы маш чухал єгђђлэмжийн нэг юм. Бурхан хийгээд мєнхрєлийн
талаар Иван санаа бодлоо илэрхийлнэ. Иван бол амьдралыг учир шалтгааных нь ђђднээс бус, харин
ч эсрэгээр нь хайрлаж ойлгодог хђн. Тђђний хувьд хаврын нялх нахиа юу юунаас илђђ эрхэм. Тэрээр
хорвоо ертєнцийн зђй зохицлын угт хђний зовлон шаналал оршдогтой эвлэрэхээс татгалздаг аж.
Балчир жаалуудын нулимсан дээр тогтож буй ертєнцийи харгис бурангуйн талаар Иван дурдаж,
Алешад “Аугаа их цээрлђђлэгч» хэмээх найраглалынхаа агуулгыг ярьж єгнє. Найраглалын ђйл
явдал XVI зуунд Испанийн Севиль хотод єрнєх агаад ерэн настай ширээт хамба лам газар дэлхийд
хоѐр дахиа мэндэлсэн Христийг шоронд хорьжээ. Шєнийн цагаар тэр Христ дээр орж, хђн
тєрєлхтєний жинхэнэ мєн чанар Бурханы хєвгђђний бодсноос тэс єєр, хђн гэдэг бол ђнэндээ эрх
чєлєєг хђртэх гавьяагђй адгийн амьтан гэхчлэн ярина. Буян, нђгэл. хоѐроос сонголт хийнэ гэдэг
хђний хувьд зовлон болж байна. Тиймээс мань аугаа их цээрлђђлэгч хамтран зђтгэгчдийнхэз
хамтаар Христийн ђйл хэргийн алдааг засч залруулж, хђн тєрєлхтєнийг дуулгавартай сђрэг
болгосноор л сая хђмђђст жинхэнэ аз жаргалыг амсуулж болно гэж ђзжээ. Ингээд хђний амьдралыг
зохицуулах эрхийг єєртєє авахыг эрмэлзэж, Христийн саналыг сонсохыг хђсчээ. Христ хариуд нь
юу ч дуугаралгђй, гарыг нь ђнссэн байна. Найраглалын утга нь иймэрхђђ л юм.

Иван тэндээсээ гараад харих замдаа Смердяковтой тааралдана. Смердяков тђђнд єєр тосгон руу
явахыг зєвлєдєг нь хэдий сайн санааны ђг байгаагђй ч, Иван хђлээн авдаг. Гэхдээ єєр тосгон руу
биш, Москва руу явжээ. Эпэ зуур Зосима ламтан нас барна. Тђђнийг ариун хутагт гэж ђзэцгээдэг
тул, цєм л онцгой гайхалтай явдал болохыг хђлээжээ. Гэтэл ямар ч онцгой явдал болсонгђй, шарил
нь ердийн л хђмђђсийн адил ђжиж бээжээ. ёђнд Алеша ч сэтгэл эвгђйцсэн байна. Тэрээр хийдээсээ
явж, шашингђй ђзэлтэн, ђл бђтэх этгээд Ракитины хамтаар сээхэлзђђр Грушенькагийнд ирнэ.
Хђђхэн анхандаа Алешатай аальгђйтэх боловч ламыг нас барсан тухай сонсуут эрс єєр болчихдог.
Алешагийн хђнлэг дулаан ђгэнд уярсан бђсгђй сђђлдээ єєрийг нь урьд мэхэлж хаясан хђнээс хэл
сураг хђлээж байгаагаа ярина. Олон жилийн турш єєрийг нь хуурч ашигласан тэр эрээс єшєє авах
тухай бодсон ч, одоо энэ бодлоо орхижээ. Удсан ч ђгђй нєгєє эр нь хєрш тосгонд ирчихсэн

тухайгаа хэлђђлж, Грушенька ч тийшээ яаравчилна. Сэтгэл нь тайвширсан Алеша хийддээ буцан
очиж, євгєн ламтны шарилын дэргэд зогсоод, ариун номлол сонсов.

Евангелийг чагнангаа тђр зуур зђђрмэглэчих бєгєєд зђђдэнд нь Зосима ламтан ђзэгдэж, тђђнийг
Грушенькад найрсаг энэрэлтэй хандсаны нь тєлєє сайшаажээ. Алешагийн зђрх сэтгэл баяр баяслаар
дђђрэв. Сэрмэгцээ тэр гадагш гарч, тэнгэрт гялалзах одод, сђмийн алтан ганжрыг ширтэн, гадаад
ертєнцєд бђхий

л оюун бодлоороо автаж, дорогш сунан хэвтээд газар шороог ђнсдэг. Одоо тђђнд бђхнийг єршєєх,
бђхнээс єршєєл эрэх хђсэл тєржээ. Зђрхэнд нь хєдєлшгђй хатуу ђзэл бодол суучих шиг болно. Тэр
ђед Грушенькагаас болоод эцгийгээ ђзэн ядсаар л яваа Дмитрий Карамазов мєнгєний эрэлд хатна.
Грушенькаг єєрийн болгох, Катерина Ивановнад єрєє буцаан тєлєхєд нь мєнгє л чухал байв.
Иванд Смердяковын зєвлєєд байсан тосгон дахь эдлэн газрыг эцэг нь зарж буй аж. Дмитрий тэр
газраас єєрт оногдох ѐстой гэсэн эрхээ барьцаалж мєнгє зээлэхийг оролдовч, бђтэлгђйтнэ. Эцэст нь
Хохлаковагийнд ирж мєнгє зээлэхийг гуйжээ. Энэ бђх бђтэлгђй оролдлогын эцэст эцгийнхээ гэрт
Грушенькаг хайж ирнэ. Хашаа давж байх ђед нь Федор Павловичийн зарц Григорий тђђнтэй
зууралдана. Дмитрий Грушенькагийн гэрээс хулгайлсан нђдђђрээрээ Григорийг цохичихоод, цус
бялдсан толгойг нь хамрынхаа алчуураар арчиж єгдєг.

Тэгээд Грушенькагийн гэрт ахин очиж, гэрийн ђйлчлэгчээс нь бђх ђнэн байдлыг олж сонсоно.
Санаандгђй зуун рубльтэй болж аваад, хэд хоногийн ємнє арван рублийн барьцаанд тавьчихсан гар
буугаа авахаар тђшмэл Перхотиныд очно. Цус шсэрсэн хувцас, хачин сандруу тєрх иь Перхотинд
сэжиг тєрђђлнэ. Тэндээсээ сђйх тэрэг хєлслєєд, Грушенькагийн байгаа тосгон руу явжээ.
Дэн буудлын газар Грушенька хоѐр польш эр, Калганов гэгч тун царайлаг хархђђ, мєн газрын эзэн,
алиа марзан Максимов нарын хамт байна. Грушенька Дмитрийг хараад эхэндээ айх боловч,
тєдхєнєє тайвширна. Яриа нэг л эвлэж єгєхгђй, сђђлдээ цугларагсад хєзєрдєхєєр болно. Дмитрий
хожигдож, муу тоглох боловч, польшууд улайраад эхлэхийг мэдђђтээ Грушенькагийн урьдын
амрагт мєнгє амалж, хђђхнээс хол байхыг ятгана. Удалгђй польшууд хєзєр сольж, булхайцаж
байсан нь илэрсэн тул, эрчђђд тэднийг мухрын єрєєнд тђгжиж аваад, дуу хуур, найр бђжиг
болцгоов. Чамгђй халамцсан Грушенька гэнэтхэн л Дмитрийгээс єєр хэнд ч хайргђйгээ ухаарч, ђђрд
тђђнтэй хамт байхаар шийддэг.

Гэтэл мєрдєгч, хууль сахиулагчид ирцгээнэ. Дмитрийг хђн амины хэрэгтбуруутгажээ. Дмитрий
гайхаж, хувцсан дээрх цус Григорийнх, тэрхђђ зарц одоо амьд мэнд байгаа гэж мэдђђлнэ. Харин
Катерина Ивановнагийн мєнгийг тэр бђгдийг нь ђрсэн биш болж таарав. Нэлээд хэсгийг нь уутанд
хийж оѐод биедээ авч явсан аж. ёђнээ хђлээх л тђђний хувьд ичгэвтэр хэрэг байлаа. Харин мєрдєгч
энэ бђхнийг ойлгох чадваргђй нэгэн байсан тул, Дмитрийд хэрэг ђђсгэнэ. Ямар ялт хэрэг єдђђлсэн
болоод шоронд суухад хђрч байгаагаа Дмитрий ер ђл ойлгоно.

Шєнє нь Дмитрий манан дунд хђђхдээ тэвэрч яваа эмэгтэйг зђђдлэнэ. Хђђхэд уйлавч, эх нь хєхєє
єгєхгђй байгаад тэр хачирхав, Зђђдэн дотор нь нђцгэн зэлђђд тал ђзэгдэж, ямар ч дуу авиа
сонсогдохгђй аж. Тэрээр жинхэнэ ѐсоор амьдрахыг хђсч, хаа нэгтээх гэрэлт ертєнц руу тэмђђлэн
байгаагаа мэдрэв.

Тєдсєн ч ђгђй, Федор Павловичийг бутач зарц Смердяков алсан нь тодорхой болжээ. Яг Григорийг
ухаан алдчихсан хэвтэх ђед тэрээр байшинд ороод, євгєний толгой руу хэдэнтээ дэлсчихээд, мєнєєх
эдлэн газар худалдсан мєнгє болох гурван мянгыг хулуулсан байна. Мєнгє хаана нуусныг ганцхан
Смердяков л мэдэж байж л дээ. Энэ талаар Смердяков єєрєє Иван Карамазовт ярьдаг. Явж явж
Иваны ђзэл бодол тђђнд илэрхий нєлєєлснєєс л тэр шударга бус явдлыг єєрийнхєєрєє зохицуулах
гэж аллага ђйлдсэн хэрэг. Аллагад дам утгаараа буруутайгаа мэдээж Иван хђлээн зєвшєєрсєнгђй,
гэхдээ хђнлэг чанар нь тђђнийг ихэд зовоох аж. Тђђний сэтгэлд буг чєтгєр тун ганган хувцасласан,
орос сэхээтний дђрээр ђзэгдэж, Бурхан гэж бий эсэх тухай Иваны єєрийнх нь санаануудыг
шоолонгуйгаар давтан єгђђлнэ. Дараа нь Иван Смердяковтой уулзаж, бђх зђйлийн эцсийн тооцоог
боддог шђђх бий хэмээн ярихад, Иваны урьдын ђзэл бодол ийм тууштай бишид гутарсан зарц
мєнгєє тђђнд єгчихєєд, дараа нь боомилж ђхжээ.

Катерина Ивановна, Иван Федорович хоѐр Дмитрийг Америк руу зугтаалгах тєлєвлєгєє зохионо.
Тэр хооронд Грушенька, Катерина нар сэм сєргєлдсєєр л байна. Дмитрий Алешад хандаж, шийтгэл
зэм хђлээхэд, тийн зовж шаналсныхаа ђрээр ариусахад бэлэн гэдгээ ярьдаг. Шђђх ажиллагаа гэрч
нарын мэдђђлгээрэхэлнэ. Гэрчлэл ерєнхийдєє зєрчилдєвч, Дмитрийд ашигтай тал руугаа эргэдэг.
Хамгийн гайхалтай нь, Иван Федоровичийн мэдђђлэг болох бєгєєд тэрээр эпгийг нь алсан хђн
Смердяков болохыг хэлээд, баримт болгож боодолтой мєнгийг ђзђђлнэ. «Алсан хђн нь Смердяков,
аллагад тђлхсэн хђн

нь би» гэж тэр ярьжээТэрээр бараг л солиорч, эргэн тойрны юм бђхнийг энэ хэрэгт буруутгах тул,
сђђлдээ тђђнийг хђчээр танхимаас гаргаж, ђђнд цочирдсон Катерина Ивановна сэхээ самбаагаа
алдан, Дмитрийн нэгэн захидлыг дэлгэнэ. Захидал аллагын ємнєхєн бичигдсэн бєгєєд тэнд
эцгийгээ алж, мєнгийг нь авахаар тєлєвлєж байгаа тухай бичигджээ. Энэ баримт шийдвэрлэх ђђрэг
гђйцэтгэх бєгєєд Катерина Ивановна Иваныг аврахын тулд, Дмитрийг баллаж орхих нь тэр.
Дараа нь яллагч, ємгєєлєгч хоѐр маш хурц, урнаар илтгэцгээж, тэдний ярианаас Оросын нийгмийн
хэв шинж, гэмт хэргийн учир шалтгааныг нийгмийн болон сэтгэл зђйн талаас нь задалсан
шинжлэлийг нарийвчлан уншиж болно. Тэд єєдгђй эцэг нь гэмт этгээдээс долоон дор амьтан
болохыг ч єгђђлдэг. Хэн хэн нь Дмитрий алуурчин боловч, єєр гарцгђй болсон хђн гэсэн дђгнэлтэд
хђрчээ. Гэвч тангарагийн шђђгчид Дмитрийг гарцаагђй баримтаар буруутгаж яллана.

Шђђхийн дараа Дмитрий сэтгэл мэдрэлийн євчнєєр євчилжээ. Тђђн дээр ирсэн Катерина Ивановна
хойшид ч зђрхэндээ ямагт єргєстэй явах болно гэдгээ уйлан хайлаи єчдєг. Хэдийгээр тэд дор дороо
єєр єєр хђмђђст хайр сэтгэлтэй ч, бђсгђй тђђнийг ђђрд хайрлаж явах болно хэмээдэг. Грушенька,
Катерина хоер ийнхђђу эвлэршгђй дайснууд хэвээр ђлджээ. Уг нь Катерина Ивановна тђђнээс
єршєєл хђлцэл бишгђй л эрсэн аж.

Роман ахмадын хєвгђђн, жаалхђђ Илья Снегиревийн

оршуулгаар єндєрлєдєг. Алеша Карамазов жаалхђђг євчтэй^

байхад эргэж тойрч байсан хєвгђђдийг дуудаж, «Ямагт хђнлэг шударга явцгааж, бие биеэ хэзээ ч бђђ
мартаарай. Амьдралдаа битгий айж сђрдээрэй. Сайн сайхан зђйлийг хийж бђтээж явах юм бол,
амьдрал гэдэг хамгийн сайхан зђйл шђђ» хэмээи захиж хэлнэ.

ХХ ЗУУН

АНГЛИ ХЭЛТНИЙ УРАН ЗОХИОЛ

Фрэнсис Скотт Фицжеральд

1896-1940

XX зууны хђђрнэл зохиолд Америкийн утга зохиол онцгой хђчирхэг байр суурь эзэлнэ. Бидний
мэдэх О.Хенри, Теодор Драйзер, Жек Лондон, Эрнест Хемингуэй, Марио Пьюзогоос эхлээд
жђжгийп зохиолч Южин О'Нэйл, Теннеси Уильямс, Артур Миллер, романч Жон Дос Пассос, Томас
Вулф, Жон Стейнбек, Сол Беллоу, Рэй Брэдбери, Жек Керуак, Жон Андайк гээд манайд иєдий л
сайн мэдэхгђй «аваргууд» бишгђйдээ бий.

Ф. Скотг Фицжеральдын «Уудам сэтгэлт Гэтсби» нь тухайн ђедээ орчин цагийн хамгийн тєгс
тєгєлдєр америк роман гэгдэж байжээ. Зохиолч энэ бђтээлээрээ орчин ђеийн амьдралын эмгэнэлт
мєн чанарын тухайд ахуйн гэмт ђйлдлђђдийн дэвсгэр дээр гђнзгий философи санаа дэвшђђлсэн юм.
Мєнхђђ романыг бичихэд «Ах дђђ Карамазовынхан» гол тулгуур болсныг Фицжеральд єєрєє
зєвшєєрсєн байдаг. XX зууны утга зохиолд олонтаа хєндєгдсєн «америк мєрєєдлийн» сэдвийг
«америкийн эмгэнэл» дээр суурилан ђзђђлсэн ђндэсний домог бђтээх анхны оролдлогуудын нэг бол
яах аргагђй «Уудам сэтгэлт Гэтсби» билээ.

Уудам сэтгэлт Гэтсби роман

1925

Америкийн баруун мужийн багашаархан хотын, боломжийн амьдралтай гэр бђлээс гаралтай Ник
Каррауэй их сургуулъ тєгсч, Европт дайнд оролцсоныхоо дараа тєрєлх нутгаа орхин Нью-Йорк
орчимд суурьшина. Тэднийхээс холгђй хаяал эгч Дэзи нь нєхєр Томын хамг суудаг байв. Том баян
хђн бєгєєд Никтэй хамт Йелийн их сургуульд сурч байхын л тэд хоорондоо таагђй харьцаатай
байжээ. Том бал сараа дуусгаа ч ђгђй байхаасаа л эхнэрээ араар нь тавьж эхэлжээ. Дэзи нєхрийнхєє
энэ занг мэддэг тул ихэд зовж шаналдаг байлаа.

Зун, долоо хоног бђрийн эцсээр Никийн хєршийн эдлэнд хєгжим дуу хангинаж, хєршийнх нь
“роллс-ройс” Нью-Йоркийг зорьдог шугамын автобус болон хувирдаг бєгєєд даваа гариг бђрт зарц
нар нь зочдын ул мєрийг єдєржин цэвэрлэдэг байв. Хєршийнх нь нэр Гэтсби,

Тєдєлгђй ноѐн Гэтсби эдгээр найр наргиандаа Никийг урих болжээ. Тэдний найранд уригдагсад
цєєхєн, ихэнх нь зђгээр л хђрээд ирцгээдэг юмсанж. Зочдын ихэнх нь зочломтгой, нууцлаг гэрийн
эзнийг таньдаггђй байхыг яана. Гэтсбийн тухайд зочид янз янзаар л ярьцгаана. Зарим нь тђђнийг
хђун алсан гэнэ билээ хэмээхэд, зарим нь дэлхийн хоѐрдугаар дайны ђед Германы тагнуул явсан юм
гэх аж. ёлдсэн хэсэг нь бђр фон Гинденбургийн зээ гэж мэдэмхийрнэ. Нэгнийх нь нотолж буйгаар
бол Оксфордод сурч байсан бололтой. Халамцуу, хєєрсєн, наргианч зочдынхоо дунд гэрийн эзэн
ямагт ганцаардуу, эрђђл, биеэ барингуй байна. Ийм сонин ноѐнтонтой Ник бараг санамсаргђй
танилцана, нэгэн эртэй ђг солих зуураа тэд нэг хороонд байлдаж явснаа мэдэлцээд, гэрийн эзнийг
танихгђйдээ жаахан санаа зовж буйгаа

хэлбэл, єєдєєс нь «Тэр Гэтсби чинь би байхгђй юу» гэх нь тэр.

Хэд хэд уулзсаныхаа дараа Гэтсби Никээс нэг зђйл хђсчээ. Тэрээр удтал дђлэгнэж, дайны ђед авсан
медалиа ђзђђлж, Оксфордын дипломоо харуулж байснаа «Удахгђй Жордан Бейкер хэмээх эмэгтэй
миний танаас хђсч буй гуйлтыг дамжуулж хэлнэ» гэж хђђхэд шиг ичингђйрэн єгђђлэв. Жордан гэгч
тэр хђђхэн Никийн эгч Дэзитэй найзалдаг байсан юм. Хђссэн зђйл нь тун энгийн. Ник Дэзийг цай уу
хэмээн гэртээ урьж, тэр ђед нь хєршийн хувьд Гэтсби тэднийхээр орж ирээд хаяал эгчтэй нь
тааралдах явдал байлаа. 1917 оны намар залуу дэслэгч Гэтсби, Дэзи нар танилцаж дурлалцсан
тђђхийг Жордан ярьжээ. Тєдєлгђй залуу офицер Европ руу дайчлагдаж, жил гаруйн хойно Дэзи
Том Бьюкенентэй гэрлэж. Гэхдээ яг хуримынхаа ємнє Дэзи шал согтуу, сђйт хархђђгийнх нь бэлэг
болох гурван зуун тавин мянган долларын ђнэтэй сувдан сондорыг хогийн сав руу шидчихээд, нэг
гартаа ђнгэгдсэн захидал, нєгєє гартаа бђтэн лонх виски барьчихсан, найз бђсгђйгээ нєхєр болох
хђндээ татгалзсан хариу хэлээд єгєєч хэмээн гуйж байсан гэнэ. Гэвч Жордан тђђнийг хђйтэн
шђршђђрт оруулаад, сувдан сондрыг нь эргђђлэн зђђж, нашатырь ђнэртђђлэн сэргээгээд
хуримлуулсан байна.

Тэд уулзалдлаа. Гол нь Гэтсби Дэзид байшингаа харуулахыг чухалчилжээ. Ингээд мєнєєх ойгђй их
баяр цэнгђђн єндєрлєж, Гэтсби зарц нараа «амаа хамхиж чаддаг» хђмђђсээр солив. Дэзи
байсхийгээд л тэднийд ирдэг болжээ. Гэтсби мєн Томтой ч танилцав. Цаадхи нь тђђний орлогын эх
ђђсвэрийг сонирхож, буруу замаар мєнгє олдог биз хэмээн сэжиглэнэ.

Нэг удаа Томынд ђдшийн зоог барьсаны дараа Ник, Жордан, Гэтсби гурав гэрийн эздийн хамт
Нью-Йорк руу зугаацахаар явна. Том, Гэтсби хоѐр Дэзигийн тєлєє далдуур тэмцэлдэн сєргєлдєж
буй нь бђгдэд тодорхой байв. Тэгэхээс тэгэх гэсэн мэт Том, Ник, Жордан гурав Гэтсбийн «роллс-
ройс»-д, Гэтсби, Дэзи нар Томын хєх «форд»-д суужээ. Замдаа Том Уилсон гэгчийн шатахуун
тђгээвэрт очиж, тђгээврийн газрын эзэн эхнэрийнхээ тухайд сэжиг таамагтай болсон тул эндээс бђр
мєсен явахаар болсныг дуулна. Гэтэл Том мань эрийн эхнэртэй нууц амраг юм санж. Даанч хэргийн
эзэн нь Том гэдгийг хєєрхий Уилсон мэддэггђй бололтой. Эхнэрээ ч, нууц амрагаа ч зэрэг алдах нь
гэж айсан Том Ныо-Йоркт очуут хэл ам ђђсгэв. Гэтсби тђђнд “Дэзи чамд хайргђй" хэзээ ч хайртай
байгаагђй. Би ядуу байсан, тэр хђлээж цєхєрсєн болоод л чамтай гэрлэсэн хэрэг» гэж хэлнэ. Хариуд
нь Том Гэтсбийг эргэлзээтэй замаар мєнгє олдог тул мєдхєн сђйрнэ, бђх баталгаа нь бий гэнэ. Энэ
ђгэнд нь итгэсэн Дэзи балмагдаж, Томтой хамт ђлдэхээр шийднэ. Эхнэрээ алдах аюулгђй боллоо
гэж бђрэн итгэсэн Том харих замдаа Дэзийг Гэтсбитэй хамт явуулж, нєгєє гурвын араас нь «форд»-
оороо дагажээ. Шатахуун тђгээх газрын эзний эхнэр «роллс-ройс»-д Том сууж явааг цонхоороо
харсан аж. Жорданыг тэр Дэзи хэмээн бодож л дээ. Харин тэр ђед нєхєр нь тђђнийг цоожилчихсон
байсан аж. Машин буцан ирж буйг харуут бђсгђй амдан гђйжээ. Бђх юм эгшин зуур л болж єнгєрєв.
Машин, тоормозлож ч амжсангђй, бђсгђйг нам дайрчихжээ. Жолооны ард Дэзи сууж явсан байна.

Гэтсби шєнєжингєє тэдний цонхон доор эргэлдэв. Том, Дэзи хоѐр хуйвалдагчид аятай зэрэгцэн
суусаар ђђр цайлгахыг Ник цонхоор харжээ. Чухам энэ єглєє л Гэтсби Никд залуу насныхаа
дурлалын тђђхийг ярьж єгдєг.

Тђђний жинхэнэ нэрийг Жеймс Гетц гэдэг аж. Эцэг эх нь жирийн л малчид байж. Тэрээр арван
долоон настай байхдаа Дэн Кодийн дарвуулт онгоцыг харжээ. Тэгээд удахгђй болох гэж буй
шуурганы тухай Дэнд сэрэмжлђђлсэн аж. Энэ ђедээ л нэрээ сольж, Жэй Гэтсби болсон байна, Тэр
хар багаасаа эмэгтэйчђђдийг мэддэг болсон тул тэднийг дорд ђзэж сурчээ. Невадагийн мєнгє,
Монтанагийн нефтиэр баяжсан Дэн Коди тђђнийг дарвуулт онгоцондоо ажилд авснаас хойш Гэтсби
ахмадын туслах, ахмад, нарийн бичгийн дарга болж, таван жилийн турш дэлхийг тойрон хєвжээ.
Эцэст нь Дэн нас барсан байна. Дэн тђђнд хорин таван мянган доллар євлђђлэхээр заасан боловч,
хуулийнхны учир нь олдохгђй залиас болоод Гэтсби ганц цент ч олж авч чадсангђй. Энэ бђхний
эцэст тэр хуримтлуулсан туршлагатайгаа л далайгаас «газарджээ».

Олны дунд ороод учирсан анхны эмэгтэй нь Дэзи байв. Тэрээр бђсгђйд ухаан жолоогђй дурлаж.
Тэдний гоѐмсог байшинд ђђрд суух эрхгђйгээ тэр сайн ойлгож байв. Хэдийгээр офицерын дђрэмт
хувцас нь тђђнийг халхалж байгаа ч, тайлаад л хаячихвал удам угсаа ч ђгђй, сохор зоос ч ђгђй залуу
хархђђ хоцорно. Иймээс тэр олдсон боломжийг алдахгђйн тулд, авч болох бђхнийг амжиж авахыг
хичээлээ. Тэд бараг л эхнэр, нєхєр болцгоов. Гэвч хайран залуу нас нь эд баялгийн харгалзаан дор,
олзонд єнгєрч буйг Гэтсби мэдрээд байж... Цэргийн алба тђђнд ээлтэй байлаа. Дайны дараа тэр
хошууч болов, Ялсан армийн офицер хђсэх л юм бол Европын аль ч их сургуульд ђнэ тєлбєргђй
суралцдаг байсан ђе. Ингээд тэр Оксфордод ђлдэв. Дэзи уйтгарлаж, бачимдаж байлаа. Залуу
бђсгђйтэй амьдралаа эхлэхийн тулд зєвхєн хайр дурлал ч биш, басхђђ мєнгє хєрєнгє, тогтмол сайн
орлого чухал санагдана. Гэтэл яг энэ бђхэнд нь тохирох хђн гарч ирсэн нь Том аж. Энэ тухай бичсэн
захидлыг Гэтсби Оксфордод хђлээн авчээ.ёђнийг ярьсны дараа Ник Гэтсбитэй салах ѐс гђйцэтгээд
явахдаа: «ѓєдгђй занг єєдгђй зангаар л хариулбал таарна.Тэд хэн юм бэ? Та ганцаараа тэднийг
цємийг нь нийлђђлснээс хавьгђй илђђ шђђ дээ» хэмээн хашгирчээ. Ингэж хэлсэндээ тэр дараа нь
маш их баярлана.

Галзууртлаа уурласан Уилсон хуулийн байгууллагад найдалгђй, Томынд ирдэг. Тэгээд Томоос «Тэр
бол Гэтсбийн машин» гэсэн хариу сонсуут, Гэтсбийг алж, дараа нь амиа хорлоно. Оршуулган дээр
гуравхан хђн ирэв, Ник, Гэтсбийн эцэг ноѐн Гетц ђдшийн цэнгђђнђђдийн нэг зочии. Уг нь Ник
тэднийд цугладаг байсан бђх зочинд хэл хђргэсэн юм санж. Дэзид хэлэхээр утасдвал, Том тэр хоѐр
нђђчихсэн, хаягаа ђлдээгээгђй байлаа.
Том, Дэзи хоѐр иймэрхђђ л хђмђђс байлаа. Тэд эд зђйлсииг ч, хђмђђсийг ч сђйтгэж бусниулчихаад
єєрсдийнхєє мєнгєний цаана нуугдчихдаг байж. Тэдний хэлхээ холбоо ч гэсэн хожмын хђмђђс
араас нь явж цэвэрлэхђйц тийм зђйлс дээр л тогтож байсан билээ.

Уильям Фолкнер

1897-1962

Нобелийн шагналт У.Фолкнерын «Баавгай» туужийг Та «Эзлэгдсэн байшин буюу Орчин ђеийн
дэлхийн шилдэг зохиолын чуулган» ботиос бђрнээр нь унагаж болно.

XX зууны утга зохиолын нэгэн онцгой туурвилд зђй ѐсоор тооцогддог «Шуугиан, цухалдаан» роман
нь мєн л «Баавгай» туужид єгђђлдэгчлэн Америкийн ємнєд нутгийн язгууртнуудын сђйрлийн тухай
сэдэвтэй. Фолкнер уг романаа Компсоны гэр бђлийн угийн бичиг маягаар бичиж, XVIII зууны
эцсээс XX зууны дунд ђе хђртэлх тђђхийг нь хавсаргасан байдаг. Зохиолын нэр Шекспирийн
«Макбет» дахь «Амьдрал гэдэг бол хэн нэгэн єєдгђй амьтны ярьсан, шуугиан цухалдаанаар дђђрэн,
тэгсэн мєртлєє утга учиргђй тђђх юм» гэсэн євєрмєц мєрђђдээс тєрєн гарсан гэдэг.

Уг романыг модернист уран зохиолын нэгэн чухал тєлєв хэмээн ђздэг тєдийгђй Жойсын яруу
сайхны сэтгэлгээний америк хувилбар, «Улисс»-д єгсєн америк маягийн хариу ч гэсэн байдаг.
Хэлбэрийн хувьд тетраптих (дєрємсєн) бєгєєд бђлэг тус бђр нь «ухамсрын урсгал» хэмээн
томьѐологддог дотоод монологоос бђрдэнэ. Хэсэг бђр нь Компсоны гэр бђлийн амьдралын
тодорхой дєрвєн єдєртэй холбогдсон байна. Нэг л ђйл явдлыг єєр єєр єнцгєєс харсан нь, тэрчлэн
ухаан дутуу жаалын єгђђлэмж (эхний бђлэг) орсон нь бђр ч этгээд гайхалтай бичлэг болсон юм.

Романы ђйл явдлууд бђхэлдээ библийн домог зђй, далд бэлгэдлђђдтэй салшгђй холбоотой. Тђђнээс
гадна «Шуугиан, цухалдаан»-д хєндєгдсєн зарим ђйл явдал хожмынх нь «Авесса¬лом, Авессалом!»,
«Тосгон. Хот. Харш» романуудад нь ђргэлжлэн гђнзгийрсэн байдаг.

Шуугиан, цухалдаан

Роман 1929

Компсоныхон Жефферсон болон тђђний харьяа тойрогт хамгийн нэр нєлєєтэй, эртний гэр бђл
байлаа. Жейсон Компсон, тђђний эхнэр Кэролайн нар дєрвєн хђђхэдтэй, Квентин, Кэдди, Жейсон,
Бэнжи. Отгон хђђ Бэнжи нь тєрєлхєєс ухаан дутуу ажээ.

Хђђхдђђдийн амьдралд ђлдсэн хамгийн анхны дурдатгал бол эмэг эхийнх нь нас барсан єдєр
тэднийг горхи руу тоглуулахаар явуулсан явдал байв. Тэд эмээгээ нас барсныг мэдээгђй, ерєєсєє ч
ђхэл гэж юу болохыг ойлгохооргђй балчир байж. Горхин дээр Квентин, Кэдди хоѐр усаар
шђршилцээд, Кэдди даашинзаа норгож ємдєє бохиртуулчихна. Жейсон ђђнийг ль аав ээжид ховлон
хэмээи сђрдђђлэхэд, ухаан дутуу Бэнжи єєрт нь дотно сайн байдаг цорын ганц хђн Кэддид муу юм
болох нь хэмээн уйлна. Хђђхдђђдийг гэртээ ирэхэд зочны єрєє руу оруулаагђй тул, тэд хђн ирж
хэмээн боддог. Кэдди зочны єрєє руу шагайхаар мод руу авирч, дђђ нар нь негр жаалуудын хамт
тђђний бохиртсон ємдийг дороос нь ажиглацгаана.

Бэнжи негр хђђхдђђдийн дунд, єєрєєр хэлбэл Компсоны гэр бђлийн ээлжгђй зарц хар арьст авгай
Дилсигийн ач нартай цуг байх бєгєєд тђђнийг ђнэн голоосоо хайрлаж, уйлахад нь аргадаж чаддаг
ганц хђн бол Кэдди л байв. Кэдди єсч том боллоо. Бэнжи улам уйлхай болжээ. Хайрт эгч нь сђрчиг
хэрэглээд, єєр ђнэртэй болсонд тэр ђнэхээр их дургђйцэх аж. Нэг удаа Кэдди дђђжин орон дээр
залуу хархђђтэй тэврэлдэн хэвтэхийг ђзээд тэр байдгаараа уйлдаг.

Дђђ охин нь эрт бие гђйцээд, элдэв залуустай орооцолдох болсонд Квентин сэтгэл тђгшинэ. Гэвч
дђђгээ сургамжлах гээд ер нэмэр болсонгђй. Кэдди хэзээд єєрийнхєєрєє зђтгэдэг байлаа. Нэлээд
хугацааны дараа Кэдди Долтон Эймс гэгч залуутай маш

гђнзгий дотносч, жирэмсэн болчихдог. Тэгээд шалавхан нєхєр олж авах хэрэгтэй болов. Ингээд
банкны залуухан царайлаг хархђђ Херберт Хэдийг дэгээджээ. Квентинд дђђгийн нь сђйт хархђђ ер
таалагдсангђй. Тђђнээс гадна Харвардад суралцаж байхдаа мань эрийг мєрийтэй тоглоомын
хэргээр оюутны клубээс хєєгдєж байсныг олж мэднэ. Тиймээс Кэддийг хєнгєн савсаг амьтантай
битгий суу хэмээн ятгахад, цаадхи нь «Хэнтэй ч хамаагђй гэрлэхгђй л бол болохгђй» гэжээ.

Хуримын дараа бђх учрыг мэдђђтээ Херберт Кэддигээс татгалзаж, бђсгђй ч гэрээсээ зугтсан байна.
Эх хатаггай Компсон єєрийгєє болоод гэр бђлээ доромжлогдсонд тооцов. Харин бага Жейсон л
Кэддигээс болж Хербертийн тђђнд амалсан банкны ажил ђгђй болсонд бухимдан эгчийгээ хараана.
Бодолд автан суух, гаж этгээд зђйлс сэтгэж олох, виски шимэх дуртай эцэг ноѐн Компсон л ууган
хђђтэйгээ ярилцаж суухдаа: «Эмэгтэй хђний бђтэн нэр тєр гэдэг эрчђђдийн бодож олсон зохиомол
хоосон зђйл» гээд ер тоосонгђй. Гэлээ ч Квентин тайвширсангђй. Ингэж дђђгийнхээ замхрахыг
ђзсэнээс, єєрєє цус холилдсон гэрлэлт зохиосон нь дээр гэж бухимдаж байлаа. Долтон Эймсд уур
хђрч, ална гэж заналхийлтэл цаадхи нь Квентинд жишим ч ђгђй гар буугаа сарвайжээ. Яг энэ ђед
Квентин Харвардын их сургуулийн анхны жилээ дђђргэсэн байна. Компсоныхон гольфын клубт
худалдсан газрынхаа мєнгєєр тђђнийг суралцуулсан хэрэг. 1910 оны зургадугаар сарыг хоѐрны
єглєє (Романы дєрвєн бђлгийн нэгийг ийм єдрєєр тэмдэглэсэн байдаг) тэр сэхђђт сахлаа хусч,
хамгийн гоѐ костюмаа ємсєєд, замаараа хоѐр индђђ худалдан авч, трамвайны буудал руу очно.
Тэгээд хотын захад байх гол руу явж буй трамвайнд суудаг. Зам зуур тааралдсан жижигхэн итали
охинд тэр зєєлєн талх єгтєл, ах нь Квентинийг хђђхэд хулгайлах гэсэн хэмээн баривчлуулдаг. Гэвч
тєдхєн суллагдаад, зугаалж явсан оюутнуудтай нийлнэ. Тэдний нэг нь охидын толгойг хэрхэн
эргђђлсэи тухайгаа бахархан ярихад нь Квентин тђђнтэй зодолдоно. Ингээд цус болсон хувцсаа
солихоор харьж, эргээд гол руугаа очиж амиа хорложээ.

Ууган хђђгээ амиа хорлосны дараа эцэг Компсон нас барав, харин тэр хатагтай Компсоны
ђглэдэгчлэн, вискинээс болж ђхсэнгђй. Ер нь вискинээс болж хэн л ђхэж байлаа? Хђн

амьдралаас болж л ђхдэг биш ђђ?

Кэддигээс тєрсєн охиныг эмээ нь єсгєх бєгєєд зээ охиндоо шившигт эхийнх нь нэрийг ч
сонсгоогђй аж. Ухаан солиотой Бэнжи том болсон хойноо дунд сургуулийн сурагч охин руу дайрсан
тул, ах Жейсон нь тђђнийг галзуугийн эмнэлэгт хэвтђђлэхээр ярьж тохиров. Хатагтай Компсон
дотроо ђђнд нь дургђйцэх боловч, Бэнжигээс бас л залхаж гђйцээд байжээ.

Эх нь Жейсондоо л найдлага тавьдаг байв. Тэр эр л ганцаараа галзуу солиотой Компсоныхныг

дууриагаагуй, хариы єєриинх нь эцэг Бэскомынхныг євчсєн гэж санагдана. Жейсон багаасаа л аж
ахуйч, цаасан шувуу хийж зараад хэдэн зоос олчихдог хђђхэд байж. Тэр дэлгђђрт ажилладаг боловч,
орлогын гол эх ђђсвэр нь тђђнээс л болж банкинд ажиллах боломжоо алдсан хэмээн ђзэн яддаг зээ
дђђ нь байсан юм. Кэдди хатагтай Компсоноос нуугдан байж, Квентина охиноо харахын тулд
Жейсонд мєнгє тєлдєг ажээ. Цаадхи нь эгчдээ тун харгис зан гаргана. Мєнгє авсан мєртлєє эхэд нь
охиныг сђйх тэрэгний цонхоор л агшин зуур харуулаад давхин єнгєрєх бђлгээ. Яваандаа Кэдди
охиндоо захиа бичиж, сар тутам хоѐр зуун доллар илгээх болов. Жейсон мєнгийг авч єєрєє
халааслаад, хуурамч чек авчирч эхийнхээ нђдэн дээр урж шатаадаг байв. Хатагтай Компсон ч
шившигт охиноосоо сохор зоос ч авахгђй байгаадаа сэтгэл хангалуун ђлдэнэ.

Ингээд 1928 оны дєрєвдђгээр сарын зургаанд єєр нэг бђлэг эхлэх бєгєєд Кэддигээс захидал,
мєнгєний баримт хоѐр иржээ. Захиаг Жейсон урж хаяад, Квентинад арван доллар єгєв. Тэгээд л аар
саар ажлаа хєєцєлдєж явтал хажуугаар нь сђрхийн єнгєрсєн «форд» дотор саяхан тус хотод ирсэн
циркчин залуутай цуг Квентина сууж явахыг харчих нь тэр. Жейсон араас нь хєєсєєр хосыг ой руу
оруулаад алдчихжээ. Дараа єдєр нь Бэнжи гучин гурав хђрчээ. Ухаан санаа нь таван настай
хђђхдийнх шиг тул тђђнд зориулан лаа хатгасан бялуу засав. ѓмнєхєн нь тђђнийг хуучин
Компсоныхны бэлчээр байсан гольфын талбайгаар зугаалуулсан бєгєєд Бэнжи уйлан Кэдди хэмээн
хашгирсаар явжээ. Тийн хашгираад цэцэрлэгт байсан Квентина, циркчин залуу хоѐрыг цочоочихно.
Бэнжигийн тухай зугаатай явдлыг романд бишгђй л єгђђлсэн нь бий.

Хотын тєв талбайгаар явах ђедээ тђђнийг ямагт хєшєєний зђђн талаар гаргадаг байж л дээ. Нэг
удаа хєгшин негр зарц нєгєє талаар нь сђйх тэргээ залснаас болж Бэнжи талбай дђђрэн орь дуу
тавьдаг.

Квентина єєрийн мєнгє гэж ђзэж байсан Жейсоны гурван мянган долларыг аваад нэгэн шєнє
мєнєєх циркчинтэйгээ зугтчихна. ёнэхээр ч Жейсон тђђнийг эхэд нь харуулах маягаар бизнес хийж
дээрх мєнгийг хуримтлуулсан юм чинь тэгж ђзэх ђндэс бий. Цагдаагийн дарга Жейсон, тђђний эх
хоѐрыг зээ охиноо зугтахад хђргэсэн хэмээн буруутгах тєдийгђй, ямар замаар олдсон тийм их мєнгє
байсныг шалгаан сэжиглээд бђр

баллах дєхжээ. Жейсон циркийнхнийг мєшгєєд ч зугтсан хосыг олсонгђй.

«Шуугиан цухалдаанаар дђђрэн, тэгсэн мєртлєє утга учиргђй тђђх» ђндсэндээ ийм л юм. Романы
дєрвєн бђлгийн эхнийх нь Бэнжигийн зђгээс, хоѐрдахыг нь Квентаний, гуравдахь бђлэг Жейсоны
ємнєєс єгђђлэгддэг. Харин дєрєв дэх хэсэг зохиогчийн зђгээс яригдаж байна. Хоѐр дахь хэсгээс
бусад нь нэг л цаг ђеийн єгђђлэмжђђд бєгєєд Квентиний амиа хорлохоос ємнє ђеийн тэр монолог
уншигчдийг даруй 10 жилийн ємнєх орчин байдалд аваачина. Бђгдийг нэг бђрчлэн уншихад
Компсоныхны аж амьдралын нэгээхэн дђр зураг уншигчдад сая цогцоороо ойлгогдож ирдэг.

Ийм нийлмэл бђтэцтэй роман орчин ђеийн хђђрнэл зохиолд тђгээмэл байдаг ч, хамгийн анхны,
магадгђй, хамгийн шилдэг нь «Шуугиан, цухалдаан» билээ. Тиймээс ч Фолкнерыг посмодернизмын
ємнєх ђеийн тєлєєлєгчид тоолдог.

Жером Дэйвид Сэлинжер

1919

Орчин цагийн хђђрнэл зохиолын аугаа их мастерууд дотроос Сэлинжер шиг нууцлаг, этгээд хђн
ђгђй. Тэрээр єєрийнхєє тухай мэдээллийг тђгээдэггђй, ямар ч сонин сэтгђђлд ярилцлага єгдєггђй.
ѓнєє хэр Нью-Хэмпширт амьд сэрђђн суугаа энэ зохиолч хамгийн сђђлд 2002 оны арваннэгдугээр
сард бичсэн зђйлээсээ нийтлђђлсэн байна билээ. Сэлинжер зэн-буддист бєгєєд, аль болохуйц хот
орноос холд даяанчлан суухыг илђђд ђздэг аж Ямар сайндаа л улсын сургууль хортой нєлєє ђзђђлж
байна гээд хђђхдђђдээ сургуулиас нь гаргаж, гэрээрээ боловсрол олгож байх вэ дээ.

2000 онд АНУ-д Сэлинжерийн тухай хоѐр ном гарсан нь маш и хшуугиан тарьжээ. Нэгий нь тђђний
тєрсєн охин, нєгєєг нь зохиолчийн нууц амраг явсан гэх эмэгтэй бичжээ. Эдгээр номууд амжилт
олсны учир нь олон нийтэд ер дэлгэгдээгђй Сэлинжерийн нууцлаг хувийн амьдрал, зан
араншингийн талаар маш илэн далангђй єгђђлсэнд байв.

«Хєх тариан талбай дунд» роман 60-аад оны залуучуудын шинэ соѐлын гол тђлхэц болсон зохиол
юм. Гинзбергийн яруу найраг, Жек Керуак, Кен Кизийн хђђрнэл зохиол («Хєхєєний ђђрэн дээгђђрх
нислэг»), Жим Моррисоны рок хєгжмийн тєлєвшилд чухамхђђ эл роман онцгой нєлєєлсєн гэдэг.
Гэхдээ америкчуудын нэлээд хэсэг нь уг зохиолыг хђђхэд залуучуудад уншуулахыг илэрхий
эсэргђђцэж байжээ. ѓнєє хэр цахим хувилбарыг нь интернетээс авч хаяхыг щаардагчид бий.

ёгчлэх юм бол “Хєх тарианы талбай дахь Кэтчер” (бэйсболд шидсэн бємбєгийг шђђрэн барих ѐстой
тоглогчийг кэтчер гэдэг)

гэж орчуулж болох энэ романаас гадна Сэлинжерийн «Есєн єгђђллэг” хэмээх єєрийнх нь 1953 онд
сонгож эмхэтгэсэн, богино хэмжээний гайхамшигт зохиолууд хуучин социалист орнуудад
орчуулагдан хэвлэгдсэн байдаг.

Хєх тариан талбай дунд

роман 1951

Арван долоон настай Холден Колфилд сувиллын газарт эмчлђђлэх зуураа єнгєрсєн Зул сарын
баярын ђеэр тохиолдсон «тэр нэгэн солиотой тђђхийг» эргэн дурсаж байна.Тђђний дурсамж
Пенсильвани муж дахь хаалттай дунд сургуулиас явснаар эхэлж байна. Уг сургуулиас тэр єєрийн
дураар гарсан юм биш, хичээлд хангалтгшй дђн ђзђђлснээс хасагдсан хэрэг. Хамгийн ярвиггай нь,
энэ бол тђђний орхисон анхны сургууль биш аж. Урьдах сургуулиа тэр «худал хуурмагаар
дђђрчихсэн газар» болохоор нь хаясан байна. Ер нь бђхий л романы туршид эргэн тойронд нь худал
хуурмаг зђйлс эргэлдэж байх шиг сэтгэгдэл Колфилдоос салдаггђй. Томчууд ч, ђе тэнгийнхэн нь ч
тђђнд таалагдахгђй, гэсэн хэдий ч ганцаараа байхыг тэвчдэггђй бђлгээ.

Сургуульд єнгєрєєсєн сђђлчийн єдє нь мєн л зєрчлєєр дђђрэн байжээ. Тэрээр туялзуур сэлмийн
тэмцээнд багийн ахлагчаар оролцох байсан боловч Ныо-Йоркоос буцах замдаа метрон дотор
спортын хэрэгслђђдээ мартчихжээ. ёђнээс болоод тэмцээн зохиогдсонгђй. Дотуур байранд цуг
амьдардаг хєрш Стрэдлейтер нъ тђђнээс зохион бичлэг хийж єгєхийг хђснэ. Уг нь байшингийн
тухай бичих байсан ч, юм бђхнийг єєрийнхєєрєє хийх дуртай Колфилд талийгаач ахынхаа
бэйсболын бээлийний тухай шђлэглэн бичиж тэмцээний ђеэр унпгжээ. Тэс єєр сэдвээр бичсэнд нь
уурласан Стрэдлейтер тђђнийг гахай хэмээн доромжилно. ѓєрт нь таалагддаг охинтой уулзахаар
болзсон Стрэдлейтерт дотроо цухалдаж явсан Колфилд ч мєн мєчєєгєє єгсєнгђй. Ингээд зодоон
болж, Колфилд хамраа чихђђлснээр дуусчээ.

Нью-Йоркт ирђђтээ тэр сургуулиас хєєгдсєнєє эцэг эхдээ

хэлж зђрхлэхгђйн улмаас харьсангђй. Такси бариад зочид буудал зђглэв. Замшаа тэр єєрийг нь
байнга зовоодог «Цєєрєм хєлдєхєєр тєв паркын нугаснууд хаачдаг юм бол?» хэмээх асуултыг
таксийн жолоочид тавина. Жолооч эгдђђцэж, єєрийг нь дооглоод байна

уу гэж асууна. Уг нь Колфилд ер дооглож тохуурхах санаагђй байсан хэрэг шђђ дээ.

Энэ мэтээр тэр хђмђђстэй ойлголцож нэг л чаддаггђй. Тэдний дунд байх хэцђђ ч, тэдэнгђй байх ямар
ч аргагђй. Залуу хђђ зочид буудлын шєнийн клубт орж зугаацахыг оролдоход, ђйлчлэгч тђђнийг
насанд хђрээгђй гээд дарс єгєхєєс татгалзжээ. Тэгэхээр нь Холливудынханд зохиол бичин єгч маш
их шагнал авдаг ууган ахынхаа орох дуртай Гринич-Виллиж дэх баар руу явав. Замдаа жолоочоос
нєгєє л нугасны тухай асуултаа асуугаад, мєн л олигтой хариулт авсангђй. Бааранд тэр ахынх нь
танил бђсгђй нэгэн усан цэрэгтэй хамт байгаатай тааралдав. Бђсгђй тђђнд тун ч тааламжгђй
сэтгэгдэл тєрђђлсэн тул тэндээс явахын тђђс болжээ. Зочид буудал руугаа явган буцсан байна.

Буудлын цахилгаан шатны ђйлчлэгч тђђнээс охин хэрэгтэй юу гэж асуув. Цагаар бол таван доллар,
шєнийн турш бол арван тав гэнэ. Колфилд цагаар авахаар тохиролцоно. Гэвч хђђхнийг єрєєнд нь
орж ирэхэд тэр хђђхэд наснаасаа тийм ч амархан хагацахыг хђссэнгђй. Тэгээд зђгээр л дэмий ярьж
сууя гэтэл, хђђхэн хийх ажилгђй болсондоо унтууцан арван доллар нэхжээ. Таваар тохиролцсноо
хэлтэл, хђђхэн гарч яваад цахилгаан шатны ђйлчлэгчийг дагуулан буцаж ирэв. Энэ удаагийн
маргаан мєн л магай баатрын хэлмэгдлээр тєгсчээ.

ѓглєє нь тэр Салли Хейстэй уулзахаар болзоод, тавгђй бђдђђлэг зочид буудлыг орхиж, чемоданаа
тээш хадгалах газар єгчихєєд гудамжаар тэнэлээ. Малгайгаа буруу харуулан ємсчихєєд их хотын
хђйтэн гудамжаар бишгђй л хэсэв. Эцэст нь Саллитай уулзаж, театрт очжээ. Жђжиг болохоор тэнэг,
жђжигчдийг шагшин бишрэх ђзэгчид нь тђђнд аймшигтай санагджээ. Цуг яваа охин нь ч тђђний
уурыг барж гђйцэв. Дараа нь тэд тэшђђрээр гулгана. ёдэш бааранд ороод л Холдеи дотроо байсан
бђхнийг гаргана: «ёзэн ядаж байна... Бурхан минь, би энэ бђхнийг ямар их ђзэн ядна вэ? Ганцхан
сургуулийг ч биш, цємийг нь ђзэн ядаж байна. Таксиг, кондуктор нь хойгуур буу гэж хашгичих
автобусыг, тэр тэнэг жђжигчдийг шђтэн орилолдох ђзэгчдийг, цахилгааи шатыг, ер юм бђхнийг ђзэн
ядаж байна...» Салли сургуулийн талаархи ђзэл бодлых нь талаар хуваалцаагђйд тэр бас бухимдана.
Машин тђрээсэлж аваад, нэг хоѐр долоо хоног шинэ сонин газруудаар явъя гэсэн саналыг нь охин
няцааж; «Бид чинь хђђхдђђд шђђ дээ» гэсэнд, Холден уурлаж доромжилсон ђгсээр утав. Салли ч
нулимс дуслуулан явж оджээ.

Шинэ хђмђђстзй танилцсан нь шинэ гутрал л авчрав. Карл Льюис хэмээх оюутантай сэтгэлээ
хуваалцах гэсэн нь талаар боллоо. Ингээд Холден ганцаар ђлдээд архи ууж, Салли руу утасдан
уучлал гуйжээ. Дараа нь Тєв парк руу очиж, мєнєєх нугаснуудаа ажиглаж байгаад, дђђ охип
Фибидээ бэлэг болгон худалдаж авсан пянзаа газар унагаж орхив.

Арга буюу гэртээ харихад, эцэг эх нь айл руу явчихсан, Фиби л ганцаараа байж таарна. Тэр дђђдээ
хагархай пяизыг єгєв. Харин Фиби ер уурласангђй. Хэдийгээр тэр насаар жаахан боловч, ахынхаа
байдлыг тун сайн ойлгодог аж. Яагаад хугацаанаасаа ємнє эргэн ирснийг ч гадарлаж байв.
Фибитэй ярилцах зуураа Холден мєрєєдлєє ярина: «Олон жаал ђдшийн цагаар хєх тариан талбай
дунд тоглож байгаагаар би тєсєєлдєг. Цєм жижигхэн хђђхдђђд, надаас єєр нэг ч том хђн байхгђй...
Хажууханд нь нэг ангал байна. Би тэднийг ангал руу унагачихгђйн тулд барьж авч байна...»
Холден аав ээжтэйгээ уулзахад бэлэн биш байсан тул, дђђнийхээ цуглуулсан мєнгийг зээлж аваад,
хуучии багш ноѐн Антолини руу яивна. Орой болчихсон ч гэсэн, багш нь тђђнийг гэртээ оруулж
хонуулжээ. ѓвгєн тђђнд бусадтай хэрхэн зєв харьцах талаар олон ђнэтэй зєвлємж єгєх боловч
Холден сонсч ойлгохооргђй их ядарсан байлаа. Шєнє сэртэл ноѐн Антолини орны нь дэргэд
суучихсан, духыг нь илбэж байжээ. Тэгэхээр нь тђђнийг муу юм сэдсэн биз гэж хардсандаа, Холден
бушуухан босч гадагш гараад Тєв вокзал руу очжээ. Багшийнхаа талаар ямар ч ђндэслэлгђй дэмий
юм бодсоноо тєдхєн ойлгож ихэд санаа зовнино. Цаашид яаж амьдрахаа эргэцђђлэх зуураа Холден
Баруун нутагт очнж, эртний америк заншлаар бђхнийг шинээр эхлэхээр шийджээ. Тэрээр Фибид
захидал бичиж энэ тухайгаа мэдэгдэнэ. Охин чемодан барьсаар хђрч ирээд, ахтайгаа хамт Баруун
зђг явна гэжээ. Сургуульд ахиж явахгђй, ийм амьдралаас бђр залхаж гђйцлээ хэмээн ярих дђђгээсээ
Холден єєрийнхєє дђрийг гэнэт олж харна. Агшин зуур тэр бђхнийг ђгђйсгэдэг зангаа ђђрд орхиж
юмыг эрђђл саруулаар харж эхэлжээ. Тэгээд хариуцлагаа ухамсарлаж, дђђ охиноо энэ санаанаасаа
татгалзахыг ятган, єєрєє ерєєсєє хаашаа ч явах гээгђй гэж итгђђлдэг. Тэр Фибийг дагуулан амьтны
хђрээлэнд очиж, тэнд дђђ нь эргэлддэг тоглоом дээр хэрхэн баяр хєєртэйгєєр наадахыг сэтгэл
тэнђђн ажиглана. Амьдрал бодсон шиг нь тийм ч хэцђђ биш ажээ.

Курт Воннегут

1922

Америкийн хђђрнэл зохиол 1945 оноос хойш цоо шинэ шатанд гарсан юм. Голчлон реализмыг
баримталсан, хажуугаар нь асар олон шинэ туршиц оролдлогоор дђђрсэн энэ ђеийн оргил нь 1960-
1970-аад он байлаа. Энэ ђед єдгєє Америкийн ахмад зохиолчид болцгоосон амьд сонгодгууд тєрєн
гарцгаасны дотор Артур Миллер, Норман Мэйлер, Жон Апдайк, Нобелийн утга зохиолын шагналт
Сол Беллоу, Тони Моррисон, тэгээд мэдээж хэрэг, Курт Воннегут багтана.

«Тав дахь нядалгааны цэг буюу Балчир жаалуудын загалмайтны аян» бол Воннегутыи тєдийгђй,
1970-аад оны Америкийн шилдэг романуудын нэг юм. Этгээд хачин хэлбэрийн зохиомж болоод
баримтат єгђђллийн зааг дээр єєрийн хэв маягийг олсон энэ зохиолын талаар уран зохиол мєн ђђ,
биш ђђ гэлцэхэд тулсан их маргаан єрнєж байсан ђе бий. Гэвч єнєєгийн єндєрлєгєєс харахад энэ
зохиолчийн ђзэгнээс тєрсєн «Муурын єлгий» (Гадилын бђгд найрамдах улс хэмээх шог нэр томьѐо
тђђний энэ романд гардаг), «Тав дахь нядалгааны цэг буюу Балчир жаалуудын загалмайтны аян»
зэрэг романууд XX зууны утга зохиолын сонгодог туурвил гэдэг нь маргаангђй болжээ.

Тав дахь нядалгааны цэг, буюу Балчир жаалуудын загалмайтны аян

роман 1969

«Энэ бђхэн бараг л жинхэнээсээ болсон юм» гэсэн зохиогчийи ђгээр уг этгээд роман эхэлдэг. Гол
баатар Билли Пилигрим цаг хугацааны гадна гарчих тул тђђнтэй эсэн бусын адал явдал
тохиолдоно.

Билли бэлэвсэн хижээл эр чигээрээ орондоо ороод, яг хуримынхаа єглєє сэрэх аж. ѓєрєєр хэлбэл,
1955 оны ђђдээр ороод, 1941 онд гарч ирдэг. Дараа нь мєн л тэр хаалга руугаа буцаж ороод, 1961
онд оччихно. Тэр єєрийгєє хэрхэн тєрєхийг, мєн ђхэж байгаагаа нђдээр ђзэх бєгєєд амьдралд нь
тохиолдсон ђй олон явдал энд тэндээ орцгооно.
Билли Пилигрим Илиум хэмээх зохиомол хотод уг романыг зохиогчийн мэндэлсэн жил тєржээ. Мен
л зохиогчийн нэгэн адил Европт байлдаж, германчуудад олзлогдож, 135 000 гаруй энгийн оршин
суугчид єртсєн (Хирошима, Нагасакийн эмгэнэлт явдлаас ч олон хђний амь хохирсон гэсэн ђг)
Дрездений бємбєгдєлтийг нђдээр ђзсэн аж. Америкт эргэн ирђђтээ чинээлэг бизнесмэний охинтой
сђй тавина. Дараа нь тэр мэдрэлийн євчин тусах авч, тєдхєн эмчлђђлж эдгэрнэ. 1968 онд олон улсын
хуралд оролцохоор нисч яваад, осолд єртєж, суйрсэн онгоцноос ганцаархнаа амьд гардаг.
Эмнэлгээс гаруут тєрєлх Илиумдаа очно. 1967 онд тэрээр Тральфамадор хэмээх гариг дээр очсон
тухайгаа мэдэгдэл хийх бєгєєд тийш нь тђђнийг нисдэг таваг авч явсан аж Харь гаригийнхан
тђђнийг нђцгэлэн амьтны хђрээлэнд хорьж байсан гэнэ. Тєдєлгђй мєн л нисдэг тавганд олзлогдсон,
Холливудын кино жђжигчин бђсгђй Монтана Уайлдбектэй хослон хђрээлэнгийн ђзмэр маягаар байх
болжээ.

Тэр гаригийнхан дэлхий дээрх бђхий л амьтан ургамлыг машин гэж ђзнэ. ѓєрсдєє ч яг л машин шиг
сэтгэлийн хєдєлгєєнгђй хђмђђс гэнэ. Ертєнцийн зђй тогтлыг тэд огт сонирхдоггђй, аливааг буй
байгаагаар нь л хђлээж авдаг. «Яагаад» гэж Виллийг асуух бђрт тральфамадорчууд «Энэ агшны
бђтэц ийм л байгаа хэрэг» гэж хариулах аж.

Тэндхийнхэн шинжлэх ухааны оргилд хђрч, хорвоогийн бђх оньсогыг тайлчихсан бєлгєє. Тэд хэзээ,
хэрхэн ђхэхээ ч цємєєрєє мэдэж байдаг. Гэхдээ муу зђйлийн тухай бодож сэтгэлээ зовоодоггђй,
єнєєдрєєрєє л тайван амьдардаг аж.

Вилли ч гэсэн 'Тральфамадорын дђрмээр амьдарч сурчээ. Хђђ Робертынхоо байлдаж яваа Вьетамын
байдлыг ер сонирхохгђй. Харин сэтгэлийг нь байнга зовоодог ганц л юм байдаг нь Дрездений
сђйрэл. Харь гариг дээр очсоноосоо хойш тэр Дэлхий, Тральфамадор хоѐрын хооронд байнга
зорчих болжээ. Тђђнээс гадна эхнэрийнхээ дэргэд унтаж байснаа цэргийн олзлогдогсдын хуаранд
оччих ч юм уу, 1944 оны Германаас 1967 оны Америк руу эгшин зуур ирчихнэ. Дєнгєж саяхан
ђндэсний гвардийн танкууд нутгийн оршин суугчдыг дайрч байсан тэр газраас гэв гэнэтхэн тансаг
кадиллак уначихсан хар арьстнуудын хороололд ирчихсэн явж байх жишээтэй. Арслан клубт ђдийн
зоог барихаар очтол, амнаасаа хєєс сахруулсан хошууч ус гуйн хэвтэхтэй тааралдана. Вьетнамд
оччихсон хэрэг.

Хэдийгээр тђђний эл этгээд аялалууд хамаа замбараагђй мэт боловч, тодорхой логиктой. 1945 оны
Дрезден, Тральфамадор. 1960-аад оны сђђл ђеийн АНУ. Ийм тус тусдаа гурвалжин орон зай
зэрэгцэн орших бєгєєд тэрхђђ орон зайд хђн улам бђр машин техник мэт болсоор байх аж.

Дрездений хэсэгт германы нђсэр том хотын сђйрэл хийгээд нэгэн олзлогдсон америк цэргийн ђхэл
хоѐр давхацдаг. Дрезден хот, зэвсэг техник л бђхнийг шийдэж байгаа ажиллагааны золиос болж
байгаа бол, дайны ємнє их сургуульд орчин ђеийн иргэншлийн асуудлаар лекц уншдаг байсан,
олзны америк цэрэг Эдгар Дарби зааврын дагуу алагдаж байна. Холбоотны нисэх хђчин довтолсны
дараа нуранги малтаж байгаад Эдгар нэг данх авчихаж л дээ. ёђнийг нь мэдчихсэн герман
харгалзагч нар

хулгайн хэрэгт буруутгасан тушаал уншаад буудан алдаг.

Хоѐронтоо заавар уншигдаж, хоѐронтоо аллага ђйлдэгджээ. Цар хэмжээний хувьд єєр єєр энэ
явдлууд хэрэглээний машинжсан сэтгэлгээний ђр дђн юм. Энд хђн ѐс бус, хђний ємнєєс ердєє л
тушаал заавар бђхнийг шийдэж байна.
Романы ђйл явдал дотор ямагт зохиолчийн байр суурь ямагт илэрхийлэгдэж явдаг. Тухайлбал,
дайны эсрэг сэдэвтэй зохиол бичих бодолтой байгааг нь олж мэдсэн нэг баатар нь: «Ингэхэд та
яахаараа мєстлєгийн эсрэг ном бичдэггђй билээ?» хэмээн эсэргђђцдэг. Зохиогч єєдєєс нь юм
хэлэхгђй л байх боловч, «дайныг зогсоох нь мєстлєгийг зогсоох шиг тийм амархан шђђ дээ»,
гагцхђђ хђн бђр оногдсон ђђргээ л биелђђлэх ѐстой гэж бодож байна. Зохиогчийн ђђргийг уг романы
єєр нэг баатар Килгор Траут ђђрдэг. Траутын бичсэн зохиолууд романы туршид дурдагдсаар л байх
бєгєєд тухайлбал, нэг єгђђллэгт нь роботууд бух амьд биетийг шатаах зориулалттай хийг
онгоцноос цацаж байгаа тухай єгђђлдэг. Тэдгээр роботуудын нэг нь гадаад байдлаараа хђнээс ямар
ч ялгаахуй бєгєєд ярьж, бђжиглэж, бђр жинхзнэ юм шиг секс хийж чаддаг тул хэн ч тђђнийг хорт
хий цацдаг гэж сэжиглэхгђй. Гагцхђђ амнаас нь эвгђй ђнэр ханхалдагт л зэвђђцэх тул сђйхээтэй
робот энэ дутагдлаа арилгачихна. Тэгмэгц хђмђђс тђђнийг баяртайгаар хђлээн авах ажээ.

Энэ єгђђлэмж ч хђний уг мєн чанар ђгђй болж, бид иргэншлийнхээ золиос болж буйг давхар
сануулж байна. Бємбєгдєлтєд єртсєнєєс Дрезден Биллигийн дурсамжид сєнєсєн гаригийн єнгє
тєрхєєр зурагджээ: «Тэнгэр тэр аяараа хар утаанд халхлагдав. Уурласан нар эгээ л хадаасны тав
шиг ђзэгдэнэ. Дрезден Сар мэт чулуун нурам болжээ. Эргэн тойрон гагцхђђ ђхэл. Ийм л явдал
болсон юм даа».

Нядалгааны цэг №5 гэдэг нь ертєнцєд болсон тав дахь цуст ђйл явдал гэсэн утгатай юм биш. Харин
олзлогдсон америк цэргђђдийн амьдарч байсан, бємбєгдєлтєєс хоргодох байрны дугаар аж. Балчир
жаалуудын загалмайтны аян хэмээх хоѐр дахь нэрийн тухайд бол нэгэн тђђхэн явдалтай холбоотой
хэмээн зохиолын дотор єгђђлдэг. 1213 онд хоѐр увайгђй лам жаахан хђђхдђђдийг боол болгон
худалдаж ашиг олохын тулд нэгэн заль зохиожээ. Тэд Ромын Папаас дэмжлэг авч, Палестин руу
загалмайтан жаалуудын аян дайн гээчийг зохион явуулсан байна.

Гучин мянган хђђхдийг уг аянд хамруулснаас тэн хагас нь хєлєг онгоцны сђйрэлд єртєж, нэлээд нь
боолын наймаачдад арилжигдсаны дараа цєєхєн жаал энгийн хєлєг онгоц руу андуурагдаад
хђргэгдчихдэг. Тэр хєлгийнхєн эл шившигт явдлын нууцыг олонд хђргэжээ. Иймэрхђђ балмад явдал
орчин цагийн ертєнцєд мєн л давтагдсаар буйг зохиолч ѐгтлон хэлсэн хэрэг.

Энэ ертєнцєд хэн хэн хђчтэй вэ, тэдний л зугаанд хђмђђс єртєх болжээ. Олзны цэргђђдийн нэг «ѓш
хонзонгоос илђђ амттай зђйл ђгђй» хэмээн номлож суухад, Билли хожим, 1976 онд тэрхуу чалчаа эр
єєрт нь буудуулан ђхнэ гэдгийг мэдэж л байдаг. Энэ бђхэнд хэн буруутайг зохиогч нэрлэсэнгђй,
уншигчийн ємнє зђгээр л бодож эргэцђђлэхэд нь зориулан баримтууд дэлгэсэн байна:

«Миний бђтэн жил амьдарч байгаа байшингаас наймхан бээрийн зайд Роберт Кеннедийн зуслан
байдаг. Тэр уржигдар шархадлаа. ѓчигдєр орой нас барлаа. Ийм л байна даа. Мартин Лютер
Кингийг ч мєн сарын ємнє буудсан. Ийм л байна даа. Вьетнамд явуулж буй цэргийн шинжлэх
ухааны ялгуусан туршилтуудын ђр дђнд хичнээн хђђр бутээгдэж байгаа тухай тоо баримтыг надад
АНУ-ын засгийн газар єдєр тутам мэдээлдэг. Ийм л байх шив дээ» Дэлхийн хоѐрдугаар дайн
дуусчээ. Европт хавар болж, шувууд жиргэж байна. Нэг жюкигхэн шувуу Билли Пилигримээс:
«Жив-жив... жив-жив?» хэмээн юуг ч юм асууна. Шувууны хэлээр асуусан энэ асуултаар роман
тєгсдєг.

Гилберт Кийт Честертон

1874-1936
Английн утга зохиолын XX зууны тђђх В.Скотг, Ж.Остин, Ж.Байрон, П.Шелли, У.Теккерей,
Ч.Диккенс, Ш.Бронте, Р.Стивенсон зэрэг аугаа нэрсэор дђђрсэн ємнєх зууныхаасаа дутуугђй баян
билээ. Нобелийн угга зохиолын шагналыг л гэхэд Р.Киплинг, Б.Шоу, Ж.Голсуорси, Т.С.Элиот,
Б.Рассел, У,Черчилль, У.Голдинг нар хђртсэн бєгєєд Ж.Конрад, В.Вулф, С.Моэм, А.Кристи, И.Во,
Г.Грин, Ж.Фаулз гээд дэлхий дахинаа алдаршсан зохиолчдыг тоочоод байвал барагдахгђй.

Ийм єргєн цартай утга зохиолын орчин цагийн тєлєєллийг Честертоны «Пђрэв байсан хђн.
Аймшигт зђђд» романаар эхэлж байна. Уг роман бичигдэхэд тухайн ђеийн Европын улс тєрийн
нєхцєл байдал ихээхэн тђлхэц єгчээ. Ертєнцєд ѐс суртахууны дэг алдагдаж, анархи ђзэл ноѐлох
болсны эсрэг уг зохиолын баатрууд тэмцдэг.

1926 онд Честертон уг романаараа «Аймшигт зђђд» хэмээх жђжиг бичсэн нь єнєєдєр дэлхийн
хамгийн шилдэг театруудын урын сайд багтдаг байнгын зохиол болжээ.

Тэр мєн «Ноттиш-Хиллийн Наполеон», «Дон Кихот эргэж ирсэн нь» зэрэг романууд бичсэн юм.
С.Льюис Честертоныг Кафкатай эн зэрэгцђђлэн ђнэлж байсан бол, Х.Борхес манай эрин ђеийн Э.По
хэмээн єргємжилсєн удаатай.

Пђрэв байсан хђн

роман 1908

Лондоны нэгэн цэцэрлэгт хурээлэнд чагаа тэнгэр, сармагчин хоѐрын хольц болсон этгээд царайтай
анархист яруу найрагч Люциан Грегори, єєр нэгэн яруу найрагч Габриэль Сайм нар уулзалджээ.
«Уран бђтээл бол жинхэнэ анархи ђзэл, харин анархи ђзэл гэдэг нь жинхэнэ уран бђтээл юм» гэж
Грегори номлоно. «Би бол хђний хэм хэмжээ, дэг журмын хђрээн дэх єєр яруу найргийг л мэднэ.
Таны номлоод байгаа зђйл бол ердєє л уран сайхны хэтрђђлэг» гэж Сайм хариулна.

-Тийм бий? Тэгвэл та намайг цагдаагийн газарт ховлохгђй гэж ам єг л дєє, би таныг миний ђгэнд
бђрэн итгэхээс єєрцгђй байдалд дагуулж аваачъя.

-Тэгье л дээ. Би цагдаагийн газарт хандахгђй гэж амлая.

Грегори Саймыг дагуулан нэгэн багахан кафед очих бєгєєд тэдний суусан ширээ нууц оньсны
хђчээр эргэн газар доогуур орчихно. ѓєрєєр хэлбэл тэд ханаар нь тэсрэх бємбєг, гар буу, винтов
зайгђй єлгєсєн єрєєнд орчих аж. Удахгђй тэнд хамгийн хурц анархист, террористуудын цуглаан
болох ѐстой байлаа. Европын Анархийн Зєвлєл хэмээх удирдах дээд байгууллага нь долоон
гишђђнтэй бєгєєд гишђђн бђр долоон хоногийн нэг єдрийн нэрээр нэрлэгддэг байна. Ням хэмээх
нууц нэрийг зуугч эрхэм зєвлєлийг толгойлдог аж. Дєрєв дэх єдрийн нэрийг зђђх ѐстой гишђђний
суудал эзгђй байгаа бєгєєд єнєєдрийн цуглаанаар хэн Пђрэв болохыг шийдэн сонгох учиртай аж.
Уг суудалд Грегори сонгогдох ѐстой байжээ. «Грегори, та надад итгэж, нууцаа нээсэнд би их
баярлаж байна. Хариуд нь би ч нууцаа нээе. Тэгвэл та мєн л над шиг мэдсэн бђхнээ чанд хадгална
гэж амлах уу?» - «Би танд амлая» - «Маш сайн байна. Би бол цагдаагийн газрын анархистуудтай
тэмцэх хэлтсийн тєлєєлєгч - «Ээ, хараал идмэр!»

Ингээд зєвлєгєєн дээр Сайм єєрийгєє Нямын бие тєлєєлєгч гэж мэдэгдээд, Грегорийн нэрийг
татуулж, оронд нь єєрийгєє дэвшђђлдэг. Грегори хий дэмий л шђдээ хавиран, ђр дђнгђй цухалдаж
суув. Эцэст нь Сайм Пђрэв болжээ.
Тэрээр дэг журамгђй, анархи байдлыг идэвхтэй эсэргђђцэгч тул ємнєхєн нь цагдаагийн нууц
тєлєєлєгч болсон байна. Нууц албаны дарга нь єєрєє Саймыг элсђђлжээ. Тэр дарга философич-
мєрдєгчдийн бђрэлдэхђђнтэй онцгой хэлтсийг зохион байгуулан удирддаг бєгєєд албаныхнаас нь
нэг ч хђн тђђний зђсийг ђзээгђй, ажилтнуудтайгаа зєвхєн тас харанхуйд уулздаг байв. Саймыг ч мєн
харанхуй єрєєнд суулган ђйл ажиллагааны чиглэл єгчээ.

Ийнхђђ Саймд ер бусын аз таарч, Парист болох дээд хэмжээний айлчлалын ђеэр Францын
ерєнхийлєгч, Оросын эзэн хаан хоѐрын амь насанд халдах асуудлыг хэлэлцсэн анархист Зєвлєлийн
хуралдаанд оролцоно. Зєвлєлийн гишђђд цєм этгээд хачин бєгєєд хамгийн аймшигтай дђр тєрхтэй
нь Ням байв. Тэр бол маш аварга биетэй, ямар ч том хђнийг тђђнтэй харьцуулшгђй ажээ. Тђђний
санаачилгаар хуралдаан олон хђний хєл ђймсэн гудамжин дахь тансаг зоогийн газрын тагтан дээр
болдог. Ням тансаг хоолыг мангас мэт дээр дээрээс нь гулгуулах зуураа ђйл ажиллагааныхаа
тєлєвлєгєєг хэлэлцэхээс татгалзаж, «Яагаад гэвэл бидний дунд цагдаагийн тагнуул шургалсан
байна» гэж мэдэгдэнэ. Сайм хэрхэх учраа мэдэхгђй балмагдан суутал, Ням Мягмарыг заав. Польш
гаралтай, Гоголь хэмээх овогтой, цагаандаа гарсан алан хядагч, зэрлэг балмад Мягмарын хиймэл
ђсийг хуулан хаяцгааж, аймшигтайгаар зђхэн ховж явуулцгаана.

Тэндээс гараад Сайм єєрийг нь мєрдєж байгааг мэднэ. Дагуул нь Баасан буюу урт сахалтай євгєн
профессор де Вормс байлаа. Хєгшин хэдий ч шалмаг хђн тул зугтах арга байсангђй. Пурэв арайхийн
мєрєє буруулж, нэгэн кафед орсон ч, Баасан удалгђй ширээнд нь ирж сууна. «Та єєрийгєє Мягмар
шиг, бас яг над шиг цагдаагийн нууц тагнуул гэдгээ хђлээгтђн» гээд євгєн халааснаасаа
Анархистуудтай тэмцэх хэлтсийн цэнхэр ђнэмлэхийг гаргаж ирнэ. Сайм ч тайвширч єєрийнхийгєє
ђзђђлнэ. Тэд Бямбынд очив. Энэ бол байнга хар нђдний шил зђђдэг, зэвђђн царайтай доктор Булл
гэгч билээ. Гэвч Бямба шилээ автал, аятайхан тєрхтэй залуу эр гарч ирэх нь тэр. Мягмар Пђрэв хоѐр
ч єєрийнхєє хђнийг таньж, цэнхэр ђнэмлэхээ гаргацгаав. Ийнхђђ анархизмыг эсэргђђцэгч гурав
маань Лхагвыг мєшгєлє. Тэр бол маркиз Сент-Эсташ юм. Чухамдаа тђђнд, Парист болох гэмт
ажиллагааг хариуцуулсан юмсанж. Францийн эрэг хавийн нэг нутагт Сайм тђђнийг гђйцэж очоод
халз тулалдаанд дуудна. Гэтэл тун санаандгђй юм болж, маркиз маань, зђсээ хувилгасан, Лондоны
цагдаагийн газрын байцаагч гэдэг нь тодорхой болов. Мєн л цэнхэр ђнэмлэхээ гаргаад ирж. Одоо
тэд дєрвђђлээ болоод авлаа. Гэвч мань хэдийг Зєвлєлийн нарийн бичгийн дарга Даваагаар
удирдуулсан бђлэг анархист мєрдєж байгаа нь тодорхой болно.

Мєрдєн мєшгигчдийн эгнээ улам тэлж, эцэстээ зђсээ хувиргасан мань цагдаа нарт тусалж байсан
тариачин євгєн франц эмч, тосгоны цагдаа ч анархистуудын талд оржээ. Зальхай Нямын гар хаана
ч хђрдэг урт болохыг тэд сая л ойлгов. Бђхнийг тэр худалдан авч, завхруулж, бђх зђйл муу муухайн
талд орчихсон байв. Эцэстээ буудалцаан, хєєцєлдєєн дуусгавар болж, гэрлийн шон руу мєргєсєн
зугтагчдын машин руу Даваа хђрч ирээд: «Та нар баривчлагдлаа» хэмээн цэнхэр ђнэмлэх ђзђђлжээ.
Тэднийг улайрсан анархистууд гэж бодоод мєрдєєд байж л дээ.

Лондонд буцаж ирђђтээ мєнєєх «зургаан гараг» маань (тэдэнтэй Мягмар нийлжээ) хамтдаа
аймшигт Нямын учрыг олохоор болно. Тэднийг гэрт нь очиход Ням: «Та нєхєд намайг хэн бэ
гэдгийг ядахнаа таамагласан ч ђгђй гэж ђђ? Та бђхнийг харанхуй єрєєнд суулгаад мєрдєгч болгон
элсђђлж авсан тэр хђн чинь би шђђ дээ!»гэжээ. Тэгээд аварга эр тагтнаас хєнгєхєн ђсэрч, морин
тэрэг руу буув. Мєрдєгчид араас нь гурван сђйх тэргээр хєєлєє.
Тэгтэл Ням морин тэрэгнээсээ ђсрэн гал тђймрийн машин РУУ муур шиг шаламгай авиран гарч,
улмаар Лондоны амьтны хђрээлэнд орж заан унан давхиулжээ. Эцэст нь агаарын бємбєлєгт суугаад
хєєрєн одож бараа тасрав.

Мань зургаа агаарын бємбєлєг хаана буухыг хайн явсаар бђр сульдаж гђйцжээ. Хђн бђр Нямын
тухайд дор бђрдээ єєрєєр бодно. Гэтэл нэгэн зарц зам тосон ирж, ноѐн Нямын эдлэнд зочлохыг
найр тавин урив. Мєрдєгчид тун сайхан байшинд амарчээ. Тэдэнд багт наадмын, гоѐмсог хувцас
ємсгєєд гайхамшигт ђлгэрийн цэцэрлэгт зассан тансаг ширээнд суулгалаа. Ширээнд суусан хойно
Ням эрхэмсэг, тайван морилж ирнэ. Тэрээр: «Ням гараг бол Бурхнаас соѐрхсон амралт зугаа.

Энэ бол долоо дахь єдєр, ажлаа дуусгасны ѐслол. Тэрээр ажлын єдођђдэд ђђссэн эмх замбараагђйн
дунд эмх цэгцийг бий болгодог. Харин та нар бол энгийн, ажлын єдрђђд. Та нар ямагт яаран адгаж
хєдєлмєрлєєд, ђр дђнд нь амралт таашаалыг хђртдэг» гэдг'ийг ойлгуулан ярина. Энэ зуур тэдний
ємнє уймээнч, анархист Грегори гэнэт гарч ирнэ. Харин аугаа их Ням улам томрон єргєссєєр
Бурхны ертєнцийн цогц хязгайргђйд уусан нэгдэнэ.

Хамгийн хачирхалтай нь, энэ бђх ђйл явдал яруу найрагч Габриэль Саймд цэцэрлэгт хђрээлэн
дотуур єєрийн анд Грегоритой элдвийг хєєрєлдєн зугаалж явахад нь зђђд мэт зурсхийн ђзэгджээ.
Гэвч цухас зууд хэтэрхий тод байсны ачаар тэр гэнэтхэн, сараана цэцэг тђђж яваа улбар шаргал
ђстэй бђсгђйг олж харав.

Олдос Хаксли

1894-1963

«Оюунлиг сэхээтний роман» хэмээх нэр томьѐог хамгийн цогц утгаар нь илэрхийлж чадах зохиол
бол «Контрапункт» гэж дђгнэдэг. Тиймээс зохиогчийг нь ийм романы эцэг хэмээн ђзэх бђрэн
ђндэстэй. Гэхдээ Хаксли єєрєє «санааны роман» гэвэл илђђ оновчтой хэмээдэг байжээ. Ийм
зохиолын онцлог нь баатар бђр єєрийн гэсэн тодорхой ђзэл санааг дэвшђђлж байдагт оршино.

Нєгєєтээгђђр, заавал ямар нэгэн санааг дэвшђђлэгч дђрђђдийг л хамруулдаг нь ийм чиглэлийн
романы гол дутагдал мэт. ёнэндээ 100 хђнээс ганц нь л шинэлэг ђзэл санаатай байдаг шђђ дээ.
Жинхэнэ романчид ийм хэлбэр, зохиомжийг бараг л барьж авдаггђй. Маш дээгђђр тђвшний
уншигчдад зориулагдсан хэдий ч, уг роман Хакслийг дэлхий дахинаа алдаршуулж чадсан билээ.

Баатруудаа янз бурийн нєхцєлд оруулан мєн чанарыг нь харуулах, аливаад олон ургальч байр
сууринаас хандах, ђйл явдлын нэг л ђзђђрийг ђл хєєх зэрэг нь «санааны роман»-ы зарчим юм.
Хакслийн буй болгосон єгђђлэмжийн иймэрхђђ санааг 1970-1980 онд постмодернистууд олзуурхан
шђђрснийг энд тэмдэглэх нь зђйтэй.

Эцэст хэлэхэд, «Контрапункт» бол уран зохиол дахь туршилт биш, XX зууны эхэн ђеийн ђзэл санаа
ба ѐс зђйн нэвтэрхий топь болсон сонгодог туурвил гэдгийг огоорч болохгђй.
 Контрапункт

роман 1928

Лондоны сэхээтний дээд хђрээнийхний амьдралын хэдэн сар. Хђлээн авалтууд, цуглаанууд, айлчлал
жуулчлалууд... Нєхєрсєг яриа, зарчмын маргаан, дээдсийн хов жив, гэр бђлийн болоод янаг
амрагийн явдлууд... Ийм л сэдэвтэй уг зохиолын мєн чанарыг ойлгохын тулд эхлээд нэрийг нь
тайлбарлая. «Контрапункт» гэдэг бол хєгжмийн нэр томъѐо. Бие даасан, тус тусдаа єнгє аялгуу
(хоолой) нэгэн зэрэг хоршил ђђсгэж дуугарах хэлбэрийг ийн нэрлэдэг. Хакслийн романд ч уг зарчим
мєрдєгдєнє. Энд гол баатар гэж байхгђй, ђйл явдлын нэгдсэн шугам ч ђгђй. Дђр бђрийн тухай
тусдаа єгђђллэгђђд байхаас гадна, баатруудын бусадтай харилцах ярианаас агуулга нь бђрдэж
тодордог.

Ихэнх баатар Тэнтемаунт-Хаус хэмээх байранд ирцгээж уншигчидтай танилцана. Тэндхийн эзэгтэй
Хильда хєгжимт ђдэшлэг зохион байгуулдаг юм. Тэр бол эвлэршгђй дайснуудыг ойртуулахдаа
гарамгай, дээдсийн хђрээний хатагтай. Хильда лорд Эдвард Тэнтемаунтгай эд хєрєнгє, нийгмийн
байр сууринд нь л болж гэрлэсэн бєгєєд нєхєр нь амьдралын нарийн ширийнийг мэддэггђй, хижээл
эрийн дђр тєрхийн цаана нуугдсан балчир жаал байлаа. Хильда нєхрєєсєє авч чаддаггђй бђхнээ
нууц амраг, зураач Жон Бидлэйкээсээ авдаг байж. Харин одоо бол тэд нууц амраг байхаа больсон ч,
сайн нєхєд хэвээр ђлджээ.

Жон Бидлэйк бол инээж наргиж ч, идэж ууж ч, ажиллаж, чаддаг уруу татаж ч чаддаг хђн байв.
Тууний хамгийн сайн зургууд нь хђсэл тачаалын сэдэвтэй. Одоо бол ердийн л нэгэн

эмгэг хуучтай євгєн, наргиж цэнгэх чадвараа ч гээжзэ. Тђђний хђђ Уолтер хэдэн жилийн ємнє
Маржори Карлинг гэгч эмэгтэйд дурлаж гэгч эмэгтэйд дурлаж, нєхрєєс нь салган цуг амьдрах
болсон тђђнээсээ салахын тђђс болоод буй аж. Учир нь тэр Тэнтемаунын охин болох хорин наймам
настай, саяхан бэлэвсэрсэн Люсид сэтгэл алдчихаад яваа юм. Люси наргин зугаацах дуртай ч, алив
баяр цэнгэлийг маш хурц, олон янзаар л хийхгђй бол амархан уйдаадаг гэдгийг ойлгосон хђђхэн
байлаа.

Тэнтемаунтын удэшлэгт «Чєлєєт британичуудын холбоо хэмээх ђндсэрхэг байгууллагыг ђђсгэгч

буюу удирдагч Уэблигээс эхлээд, Уэблийг «тоглоомын Муссолини» гэж доромжлон хочлогч
баячуудыг ђзэн ядагч коммунист Иллиж, Уолтерын ажилладаг «Утга зохиолын ертєнц» сэтгуулийн
эрхлэгч Барлеп зэрэг есєн Жорын хђмђђс ирнэ.

Хєгжимт ђдэшлэгийн дараа Люси Уолтерыг дагуулан найзуудынхаа суугаа зоогийн газарт очдог.
Уг нь Уолтер бђсгђйтэй хоѐулхнаа энэ ђдшийг єнгєрєєх хђсэлтэй байсан ч ђђнээ хэлж зђрхэлсэнгђй.

Зоогийн газар тэднийг Марк Рэмпион, тууний эхнэр Мэри, мєн Спэндрелл гэгч хђлээж байлаа.
Марк, Мэри хоѐр бол тун ховорхон хос. Нєхєр нь ядуу дорд гаралтай, эхнэр нь чинээлэг
хєрєнгєтний охин гэнэ. Тэд хђђхэд байхдаа танилцаад, Мэри жинхэнэ хайр сэтгэлд нийгмийн
байдал хамаагђй гэдгийг нотлох гэж маш их хђч заржээ. Он жил єнгєрч, Марк зохиолч, зураач,
харин Мэри сайн эхнэр тєдийгуй ђнэнч найз нь болсон байна.

Спэндрелл бол амьдралд гутарсан залуу эр юм. Уг нь ч хђђхэд нас нь тун сайхан єнгєрчээ. Ээж нь
тђђнд, тэр ээждээ маш их хайртай байлаа. Гэвч ээжийгээ генерал Нойльтой гэрлэснийг л єршєєж
чадсангђй, энэ зовиур тђђнийг насан туршид нь шаналгах болсон юм.
Энэ ђед Лондонд Филип Куорлзынхон Энэтхэгээс буцаж ирнэ, Филип бол зохиогчийн єєрийнх нь
дур бєгєєд ухаалаг, ажигч, гэхдээ нэлээд хђйтэн нэгэн болж дђрслэгддэг. Тэрээр оюунлаг сэхээтний
орчинд гайхалтай сайхан зохицож чаддаг атлаа єдєр тутмын жирийн амьдралд бол єєрийгєє харь
хђн гэж ђзэх бєлгєє.

Тђђний эхнэр Элинор нь Жон Бидлэйкийн охин юм. Энэ эмэгтэй эцгийнхээ бусдыг ойлгож чаддаг
занг нь євлєн авчээ. Эр нєхєр нь гагцхђђ сэхээтний орчин хђрээг л хђлээн зєвшєєрдєгт дотроо
дурамжхан байдаг хэдий ч, тэрээр Филиптээ ђнэхээр хайртай тул байнга сэтгэлийг нь хуваалцана.

Англид ирээд Элинор єєрт нь эртнээс хєл алддаг байсан Уэблитэй тааралдана. Мань эр тђђнд нэг
их таалагддаггђй ч, эмэгтэйчђђдийг ђзэн яддаг «эм хђн бол эр хђнээс хамгийн чухал эрч хђчийг нь
сорон авахаас єєр юу ч хийдэггђй» гэж ярьдаг дурлал ямар байхыг сонирхохоосоо буцдаггђй юм.
Эхнэр нь Филиппид «Уэбли надад дурлачихаад байна» гэж хэлэх боловч, шинээр бичиж буй
номондоо хамаг анхаарлаа зориулсан нєхєр нь «Тэртзй тэргђй Элинор Уэблийг тоохгђй» гэдэгт
итгэлтэй байсан тул энэ тухай тэгсхийгээд мартаж орхино. Харин Элинор Уэблид горьдлого
тєрђђлсээр л, болзож уулзсаар л байжээ.

Уэбли нэг удаа тэднийхээр оройн хоолны ємнєхєн ирэх ѐстой байв. Гэтэл Элинор Гэттингенд
байгаа хђђ Фил нь хђнд євчилсєн тухай цахилгаан авчээ. Тэгээд бђсгђй санаандгђй єєрт нь орж
ирсэн Спэндреллээс, болзоо хойшлогдсныг Уэблид дуулган гэрийн тђлхђђрийг нєхєртєє хђргэж
єгєхийг гуйчихаад замд гардаг. Харин амьдралаас уйдсан Спэндреллийн толгойд бут чєтгєрийн
санаа тєрнє.

Ээжийгээ хђнтэй сууснаас хойш Спэндрелл аливааг ямагт муу талаас нь боддог болжээ. Энэ удаад ч
єєдгђй юм хийхээр шийдэв. Ингээд Уэблийг ђзэн яддаг Иллижтэй хамсан Куорлзын гэрт Уэблийг
отож байгаад алж орхино. Ийнхђђ Иллижийн дургђй чєлєєт британичууд удирдагчгђй ђлдэх нь тэр.
Гэмт ђйлдлийнхээ цочролоос гарахын тулд Иллиж тосгонд суудаг эх рђђгээ явна. Спэндрелл єглєє
бур Уэблийг алсан оньсого мэт явдлын тухай єгђђллийг сониноос шимтэн уншина. Гэлээ ч тэр
амьдралаас хайсан зугаагаа ололгђй л ђлджээ. Тэрээр: «Хђнд тохиолддог юм бђхэн єєртэй нь л
адилхан байх юм. Угаадсан дунд амьдрах л надад зохих юм байна. Юу ч хийсэн, хаашаа ч явах гэж
оролдсон, би дандаа л бохир балиар угаадсан дунд орчихдог» гэж Филип Куорлзд ярьдаг.

Спэндрелл «Чєлєєт британичуудын холбоо» руу захидал бичиж, оройн таван цагт Уэблийг алсан
алуурчин энд байх болно гээд єєрийнхєє хаягийг хавсаргачихна. Яг тэр цагтаа Спэндрелл
Рэмпионы гэр бђлийг ирж Бетховений хєгжим сонсохыг урьдаг. Тђрхэн зуурын амьдрал, єнє
мєнхийн амгалан тайван хэмээх эвлэршгђй хоѐр зђйлийг нэгтгэсэи гайхамшигт хєгжим эгшиглэж
байхад хаалга тогших чимээ дуулдана. Спэндрелл ђђдийг нээнгђђтээ хий бууддаг. Харин нєгєєдђђл
нь тђђнийг алчихна. Уолтер Бидлэйк арайхийж нэг юм Люситай амрагийн холбоо тогтооно.

Гэвч тэдний янаглал удсангђй. Люси Парис явж, тэнд шинэ амрагтай болсон тухайгаа Уолтерт
захидал бичиж явуулна. Энэ хооронд шашинд гђнзгий автаж, бусдын гэмийг єршєєх нигђђлсэнгђй
сэтгэлийг олж авсан Маржоридоо Уолтер буцаж очлоо.

Бяцхан Фил Куорлз мэнингитээр нас барж, Филип, Элинор хоѐр гадаад явахаар болно. «Та бол нэг
газар удаан суулгђй хорвоо дэлхийгээр тэнэж, аливааг ђзэж харж явах заяатай хђн» гэж нас
барахынхаа ємнєхєн Спэндрелл Филип Куорлзд хэлсэн билээ
Дээр яригдсан сэтгђђлийн эрхлэгч Барлеп єєрийнхєє байрны эзэгтэй Беатристай сэтгэл нийлж
байгаагаар роман тєгсдєг. Тэр талийгаач эхнэрийнхээ найз эмэгтэй, єєрийн нарийн бичгийн дарга
Этелиэс ийнхђђ салж санаа амарсандаа туйлаас баяртай байна. Гэхдээ тђђнийг ажлаас халах болсон
тухайгаа эвтэйхэн ойлгуулах санаатай бичсэн захидлыг нь уншаад Этель хариуд нь арван хоѐр
хуудас доромжилсон ђгс биччихээд, шалан дээрээ хэвтээд хийн зуухаа нээсэн тухай олж мэддэг.

Жорж Оруэлл

1903-1950

Английн зохиолч Оруэллийн 1945 онд хэвлђђлсэн «Амьтны ферм» романыг манайхан хоѐр ч янзаар
орчуулан гаргасан байдаг. Орос оронд гарсан большевик хувьсгал, ЗХУ дахь Сталины дэглэм,
хуарангийн нийгмийн хђнд суртлын тухай ђлгэрчлэн ђзђђлсэн энэ гайхамшигт зохиолтой нэгэн адил
антиутопи хэмээх ангилалд багтдаг бас нэг чухал бђтээл нь «1984».

Энэ зохиол Оруэллд бурангуй нийгмийн мєн чанарыг яллагч, ирээдђйг зєгнєн харагч хэмээх алдрыг
авчирсны зэрэгцээ «1984 онд тоталитар дэглэм ялна» гэсэн суртал явууллаа гэсэн хорон шђђмжлэлд
ч єртђђлсэн байна. 1984 онд маш олон оронд уг романы зєгнєл хэр биелсэн талаар маргаан єрнђђлж
ч байжээ.

ѓнєєдєр «1984»-ийг сэрэмжлђђлэх уран зохиолын гол жишээ болсон бђтээл гэж ђздэг юм. Оруэлл
ийм зохиол бичихэд хђрсэн тухайгаа, хђний язгуур чанарт угаасаа тоталитар дэглэмийг аялдан
дагах араншин агуулагдаж байдаг хэмээн тайлбарласан аж.

ѓрнєдийн нэгэн сэтгэгчээс «Октябрийн хувьсгалын гол ач холбогдол юу вэ?» гэж асуухад,

-Хэрэв тийм хувьсгал ялаагђй бол, «1984» бичигдэхгђй байх байсан. Тэгсэн бол мєн ч хайран аа даа!
гэж хариулсан байж билээ. Ингээд бодохоор XX зууны хосгђй романуудын нэг гэдэг нь эргэлзээгђй
биш ђђ?

1984

роман 1949

1984 оны Океанийн щйслэл Лондонд энэ бђх ђйл болж (болох юм) байна.

Гучин есєн настай Уинстон Смит хуучин эд зђйлсийн мухлагаас худалдан авсан эртний зузаан
дэвтэртээ єдрийн тэмдэглэл хєтєлж эхэлдэг.Хэрэв уг тэмдэглэлийг нь хђмђђс олоод уншчихвал,
Уинстон цаазлуулдаггђй юм аа гэхэд лав хорин таван жил хорих лагерьт цєлєгдєх болно. Тђђний
єрєєний хананд бђхий л айл болон албан газруудад байдаг шиг телевизийн дэлгэц суурилуулсан
буй. Эдгээр тєхєєрємж хорин дєрвєн цагаар зогсолтгђй ажиллаж мэдээлэл дамжуулах аж. Бодол
санааг цагдан хянах газар иргэдийн ђг бђрийг чагнаж, хєдєлгєєн болгоныг ажиглаж байдаг юм.
ѓтгєн хар сахал, нэвт шувт ширтсэн нђд бђхий хђний том хєрєг зураг хаа сайгђй хадаастай байх
агаад доор нь «Ах чамайг харж байна" гэсэн бичиг ђзэгдэнэ.

Уинстон намын сургаалийн ђнэн зєвд эргэлзэж байгаагаа тэмдэглэлдээ бичихийг хђсчээ. Тэр орчин
тойрныхоо ядуухан амьдралаас намын тэмђђлж буй туйлын сайн сайхныг олж харахгђй байв.
Уинстен Ах гэгчийг ђзэн ядаж, «ДАЙН БОЛ ЭНХ ТАЙВАН ЭРХ ЧѓЛѓѓ БОЛ БООЛЧЛОЛ ЮМ.
АЛИВААГ МЭДЭХГёЙ БАЙХ НЬ Л ЖИНХЭНЭ ХёЧ ЧАДАЛ» гэх мэт намын лоозонгуудтай
санал нийлдэггђй аж. Нам зєвхєн намд л итгэхийг шаардана, харин «єєрийнхєє ђзсэн, дуулсанд
итгэхийг ђл зєвшєєрнє. Уинстон тэмдэглэлийн дэвтэртээ: «Эрх чєлєє гэдэг бол хоѐр хоѐрын дєрєв
гэж хэлэх бололцоо" гэж бичдэг, Ингэснээрээ бодол санааны гэмт хэрэг ђйлдэж байгаагаа
ухамсарлана. Бодол санаандаа гэм тарьсан хђнийг нэг бол баривчилж устгадаг, эсвэл дахин
боловсруулдаг. Гэр бђл бол бодол санааг цагдан сэрпйлэх газрын нэгэн туслах хђч бєгєєд
хђђхдђђдийг эцэг эхээ хэрхэн чагнаж мэдээлэхэд сургадаг. Энэ оронд хєршђђд, хамт амьдрагсад бие
биенийхээ тухай мэдээлдэг.

Уинстон мэдээлэл, боловсрол, чєлєєт цаг, урлагийг хариуцсан ђнэн мєний яаман дахь баримт
бичгийн хэлтэст ажилладаг. Тэнд хэвлэгдсэн номуудыг устгах, солих, дахин боловсруулахад ялгаж,
хэрэв тэдгээрийн дотор эргэлзээтэй тоо баримт байвал єнєєдрийнхтэй тулгадаг байлаа. Тђђхийг
ємхийрсєн сарьс хэмээн устгаж, шинээр бичнэ. Шинэчлэх шаардлага гарах л юм бол шинээр ахин
дахин бичээд л байна .Тэгээд цэвэрлэж янзалсан тухайгаа ор тас мартан хааснаар худал юм ђнэн
болдог.

Яаманд єдєр бђр хоѐр минутын ђзэн ядалтын арга хэмжээ зохиогдоно. Хэнийг ђзэн ядах вэ гэдэг нь
ч тодорхой: Голдстейн. Тэр бол намын удирдагчдын нэг байгаад дараа нь хувьсгалын эсрэг бослого
гаргаж, цаазлуулах ял сонссон хђн. Голдстейн хаашаа ч юм бэ зугтсан бєгєєд улс оронд гарч буй
бђх гэмт хэргийг тэр ђйлддэг гэнэ. Цємєєрєє тђђнийг ђзэн ядаад, номлосон сургаалыг нь дооглож
шоолоод байхад Голдстейны хђч ер буурна гэж ђгђй. ѓдєр бђр л тђђнийг дэмжигчдийг баривчилдаг
байна. Тэрээр Ахан дђђс хэмээх, намын эсрэг нууц армийг удирддаг гэх бєгєєд тэдний этгээд буруу
суртал бђхий ном байдаг гэлцэнэ. Тэнд маш аймшигтай юм бичсзн тул нэрийг нь дурдахаас ч
цээрлэж, зђгээр л «ном» гэх ажээ.

Хоѐр минугын ђзэн ядалт дээр дээд тушаалын тђшмэл ОБрайен ирнэ. Хђнд жингийн боксчин
маягийн лагс эр. Тђђнийг улс тєрийн талаар тийм ч ђнэнч хђн биш гэдэгт Уинстон эргэлздэггђй тул
уулзаж ярилцахыг маш их хђсдэг. Лагс эрийг ђг дуугђй ажиглаж зогсохдоо єєрийг нь ойлгон
дэмжээд байгааг мэдрэх шиг болов. Нэг удаа бђр О'Брайен тђђнд «Бид харанхуй гэж байхгђй газарт
уулзах болно» гэж хэлж байна гэж зђђдэлжээ. Узэн ядалт дээр уран зохиолын хэлтсийн хар ђстэй
бђсгђй єєр рђђ нь ширтээд байхыг Уинстон анзаарна. Бђсгђй Голдстейнийг жигшин ђздэгээ бђхнээс
чанга хашгирах аж. Уинстон тђђнийг бодол санааг цагдан сэргийлэх газартай холбоотой байх гэж
бодно.

Эхэнд яригдсан зузаан дэвтрийг тђђнд зарсан мухлагийн євгєн Чаррингтон Уинстонд дээд
давхрынхаа, ханандаа зураг єлгєсєн, хуучин тавилгатай, телевизийн дэлгэцгђй єрєєг ђзђђлнэ.
Тэднийхээс гарч яваад Уинстон нєгєє бђсгђйтэй тааралддаг. ѓєрийг нь мєрдєж буйд ер
эргэлзсэнгђй. Гэтэл бђсгђй тђђнд дурлалаа илчилсэн зурвас єгнє. Тэд гуанзанд суун хэдэн ђг солиод,
ойд уулзахаар болзоно. Жулия бол хорин настай, царайлаг, бие галбир сайтай, олон нийтийн ажилд
идэвхтэй оролцдог, Залуучуудын сексийн эсрэг холбооны гишђђн бђсгђй. Хэдий тийм холбооны
идэвхтэн боловч ор хєнжлиин ажилд маш их туршлагатай. Бђсгђй намыг ђзэн яддаг ч тђђнээ маш
сайн нууж чаддаг аж. «Хууль зєрчдєг мєртлєє амьд ђлдэж чаддаг бол л жинхэнэ ухаантай хђн» гэж
ђзнэ. Секс хийснээрээ Жулия нєхєрт гараагђй бђсгђй онгон байх учиртай хэмээн пуритан ѐсыг
номлодог намдаа цохилт єгч байгаа хэрэг гэнэ. «Тэдний янаг халуун дурлал бол тулалдаан, дур
ханаж байгаа нь ялалт байлаа. Ерєєсєє энэ бђхэн улс тєрийн хэрэг байв»
ѓвгєн Чаррингтон тэдэнд дээд давхрынхаа єрєєг дуртайяа хєлслђђлнз. Ингээд залуу хос байнга
намд дохилт єгдєг боллоо. Жулия хар захаас худалдаж авсан жиихэнэ талх, чихэр, сђђ, кофе
авчирна. Мєн энэ єрєєндєє тэр 2 намаас хатуу хориглодог оо энгэсэг, сђрчгийг хэрэглэнэ. Бяцхан
єрєє нь тэдэнд єнгєрсєн тђђхээс ђлдэж хоцорсон диваажин шиг л санагдана. Хэзээ нэгэн цагт
баригдаж, эрђђ шђђлт амсана гэдгээ хэн хэн нь мэдрэвч,

буруугаа хђлээх нь урвалт биш, харин бие биедээ хайргђй болвол л тэр жинхэнэ урвалт болно шђђ
гэж нэг нэгэндээ анхааруулна. Жулия тийм урвалт хэзээ ч гарахгђй гэдэгт итгэлтэй байна. Нэгэнтээ
Жулия уг єрєєнд харх байхыг хараад, нђх рђђ нь хєєж оруулжээ. Уинстон байдгаараа айж
балмагдана. Тэгээд хайртай бђсгђйдээ «Би энэ хорвоо дээр ганцхан хархнаас л ђнхэлцгээ хагартал
айдаг» гэж хэлдэг.

Тэгж тэгж Уинстон удтал хђлээсэн зђйлтэйгээ учирна. О'Брайен тђђнд улсын шинэ хэлний толь
бичгийн арав дахь хэвлэлийг ђзђђлэхээр гэртээ урьдаг. Уинстон Жулияг дагуулж очно. Тэд намын
дайснууд болохоо хэлж, нууц байгууллагад элсэх хђсэлтээ хэлнэ. О'Брайен ђнэхээр Ахан дђђс гэдэг
байгууллага, Голдстейн гэдэг удирдагч байдаг тухай яриад, «Та хоѐр энэ тэмцэлд оролцохын тулд
хэдэн зуун гэм зэмгђй хђнийг баллахуйц тийм гэмт хэрэг хийхэд ч бэлэн ђђ?» гэж асууна.
Зєвшєєрсєн хариу аваад, О'Брайен тэднийг нууц байгууллагад элсђђлэн. Уинстонд «ном»
дамжуулан єгєхєє амалдаг.

Ээлжит уулзалтынхаа ђеэр Уинстон Жулияд Голдстейнии номыг чангаар уншиж єгєв. Гэнэт хананы
цаанаас хахир дуу сонсдов. ѓлгєєтэй зураг унаж, цаанаас нь телевизийн дэлгэц гарч ирнэ. Цагдаа
нар гђйлдэн орж ирцгээв. Жулияг хђчтэй цохисонд бђсгђй ухаан алджээ. ѓвгєн Чаррингтон гэдэг нь
зђсээ хувиргасан залуухан эр байсан аж.

Уинстоныг шоронд хорьж, гэрлийг нь хэзээ ч унтраадаггђй .тасалгаанд оруулав. Харанхуй гзж
байдаггђй газар нь тэр аж. Тэгээд О'Брайен орж ирнэ. Уинстон цочсондоо: «Та тэдний талд орчихоо
юу» хэмээн хашгирахад, хариуд нь: «Би угаасаа л тэдний л тал шђђ дээ» гэжээ. Харгалзагч
Уинстоныг толгой тђрђђгуй бороохойдов. Байцаалт бђр дээр цохиж, єшигчиж, бороохойдох тул тэр
бђх нђглээ хђлээж, хийсэн хийгээгђй тђмэн хэрэг ђђрчээ. Уинстон намын хянагчдын шаардсан бђхэн
дэзр гарын ђсэг зурна.

Дараа нь ОБрайен тђђнийг аймшигтай тарчилгагч тєхєєрємж дээр хђлээд, сургаал цээжлђђлнэ.
ёђнийгээ эмчилгээ гэж нэрлэх аж. Тэрээр Уинстонд жиихэнэ бодит зђйл намын ухамсарт л байдаг,
нам юу ђнэн гэж ђззж байна, тэр ђнэн хэмээн ярина. Уинстон бодит ђнэнийг єєрийнхєє нђдээр биш,
намын нђдээр харж сурах ѐстой ажзэ. ѓєрєєр хэлбэл, тэдний л нэг болох ѐстой байж. Сургалт хоѐр
дахь шатандаа ороход О'Брайен тђђнд намын эрх мэдэл мєнх гэж ойлгуулна». Эрх мэдлийн зорилго
бол хђмђђсийг захирч засаглах явдал. Засаглал нь євтгєж доромжилж байж л сая засаглал болдог
гэнэ. Тийм ч учраас нам айж, урваж. дарлагдан доромжлогдож байгаа ертєнцийг буй болгож байгаа
юм. Тиймээс ертєнц дэзр айдсаас єєр мэдрзмж ђгђй. Намаас єєр зђйлд ђнэнч байх аргагђй, Ахаас
бусдыг хайрлах хайр ђгђй болох ѐстой ажээ.

Уинстон эрс татгалзана Тэр айдас дээр тогтсон нийгэм сђйрнэ гэдэгт эргэлзэхгђй бєгєєд ѐс
суртахууны хувьд єєрийгєє О'Брайенаас хавьгђй дээгђђр гэж ђзэж буйгаа хэлнэ. Тэгмэгц О'Брайен
ямар ч гэмт хэрэг ђйлдэхэд бэлэн гэж гарын ђсэг зурсан бичгийг нь харуулдаг. Тэгээд хувцсыг
ньтайчин толинд харуулав. Уинстонд арай ядан дђђжигнэж -зогсоо бохир заваан, шђдгђй,
хєєрхийлєлтэй амьтан ђзэгджэз: «Хэрэв чи хђн юм бол, хђн тєрєлхтєн гэдэг чам шиг л ийм зђйл
шђђ дээ>> гэж О'Брайен хэлнэ «Ямар ч байсан би Жулиягаасаа урваагђй" гэж Уинстон ђгийг нь
сєргєдєг.

Тэгмэгц Уинстон руу маш том олон хархнууд бужигналдсан торыг зєєн авчирч нђђрэнд нь тулган
татжээ. Том хулганууд зэвђђнээр час часхийн дуугарч, нђд руу нь ойртох аж. Хархны балиар ђнэр
хамрыг нь цоргино. Гэвч ямар ч аргагђй, тђђнийг сандалд хєдєлгєєнгђй багласан байлаа. Уинстон
тэсвэрлэж чадсангђй. Мєдхєн биен дээгђђр нь энэ аймшигт амьтад гђйлдэн, энд тэндээс нь зулгаана
гэжтєсєєлєхєєс сђнсээ зайлтал айж байж ядах ђедээ, ђђнийг зайлуулах зам болсон ганцхан л хђн
бий гэдгийг ухаарчээ. Тэгээд байдаг чадлаараа: «Жулияг! тэдэнд єгєєч ээ! Намайг битгий єгєєч!»
хэмээн бархирлаа.

Уинстон єдєр бђр нэгэн кафед ирж телевизийн дэлгэц ширтэн, жийн сархад уудаг. Амьдрал тђђнийг
нэгэнт орхин одсон бєгєєд гагцхђђ архи л тогтоон барих аж. Жулиятай нэг удаа тааралджээ. Хэн
хэн нь нєгєєгєєсєє урваснаа мэдэж байлаа Тиймээс хэн хэндээ зэвђђцэхээс єєр ямар ч мэдрэмж
тєрсєнгђй

Гадаа ялалтын уухай дуурсана: Океани Евразийг ялжээ! Уухай! Ахын дђр бђхий зурагт самбар руу
ширтэхдээ Уинстон тђђний царайд хђчирхэг тайван байдал шингээстэй буйг, -хар сахал дор нь
инээмсэглэл нуугдан буйг анзаарав. О'Брайены эмчилгээ ђр дђнгээ єгчээ. Уинстон Ахыг хайрлаж
байна.

Жеймс Жойс

1882-1941

Ирландийн уран зохиол англи хэлтний оюуны ертєнцєд маш гђнзгий нєлєє ђзђђлсэн юм. Нобелийн
шагналт У.Б.Йейтс, С.Бэккет, Ш.Хини нарыг барууиы ертвнц андахгуй. Гэхдээ XX зууны угийн
урлагийн твлввшилд хосгђй ђђрэг гуйцэтгэсэн Ирландын сонгодог зохиолч гэвэл гарцаагђй Жойс
юм.

Тђђний хамгийн дуулиант бђтээл «Улисс» (Энэ бол Одиссейн нэрний латин дуудлага)-ыг
модернизмын библийн судар гэж нэрлэдэг нь ч аргагђй. Энэ ном гарснаар Х|Х зууны романууд дээр
тєвлєрч зангилагдсан уран зохиолын нэгдмэл уламжлал сђйрэн унасан хэрэг.

Романы агуулга ердєє Дублин хотын ганц єдрийн амьдрал, нарийвчилбал уг зохиолын нэгэн гол
баатар Леопольд Блум 1904 оны зургадугаар сарын 16 -ны єдрийг хэрхэн єнгєрєєсєн тухай л юм.
Мань Блуд нь орчин цагийн Одиссей л доо.

Энэ бол ерєнхийдєє Хомерын «Одиссейн ђлгэр»-тэй эсрэгцэх маягаар барьцалдуулан бђтээсзн,
хђђрнэл зохиолын хэлбэрээр бичигдсэн хошин туульс бєгєєд бичлэгийн ђндсэн арга нь «ухамсрын
урсгал» болно. Зохиомж нь асар олон шугамтай, Маш нарийн нийлмэл бэлгэдлђђд бђхий
єгђђлэмжтэй, зохиогчийн хэл юугаар ч хязгаарлагдаагђйгээрээ онцлог. Английн утга зохиол
судлаачид: «Шекспирийн ђеэс хойш хэлний ийм гоц гойд мэдрэмж манай уран зохиолд байгаагђй...»
гэж дђгнэсэн байдаг юм билээ.
 Улисс

1922

18 бђлэг 3 хэсэг бђхий уг роман тайлбаруудтайгаа нийлээд маш том ном болдог. Гэвч ђйл явдал нь
цомхон. Гучин найман настай Дублины еврей Леопольд Блум, хорин хоѐр настай Стивен Дедалус
хоѐрын л нэг єдрийн амьдрал.

Дедалустай хамт Мартеллын цамхагт байр хєлслєн суудаг Булл Маллиган єглєєний найман цагт
найзыгаа сэрээнэ. Тэдний гурав дахь хєрш Хейнис шєнє нь хар дарж зђђдлээд унтаагаараа ямар
нэгэн хар ирвэс рђђ буудлаа хэмээн хашгирч бєєн дуу шуу дэгдээсэн юм санж. Зђрх муутай
гомдомхой Дедалус ђђнд нь тун ч таагђй хандана. Саявтархан тђђний ээж элэгний хорт хавдраар нас
барсанд ихэд шаналж байсны дээр хорон ђгтэй Маллиган єєрийг нь хочилж тохуурхсанд
гомдоллоно. Тэдний яриа эцгээ эрж хайсан хђђгийн сэдвийг тойрон эргэлдэх бєгєєд Хамлет, Есђс
Христ, Одессейн хђђ Телемахыг жишээ болгон дурдацгаах ажээ.

Стивен дунд сургуульд тђђхийн хичээл заадаг. Ажилдаа очоод мєн эл сэдвийг хєндан ярина.
Сургуулийн захирал шђлхий євчний тухай бичсэн тэмдэглэлээ тђђнд єгч, сонины газарт хђргэж
єгєхийг гуйх ба тэдний ярианд ч эл сэдэв хєндєгддєг. Хичээлийн дараа Стивен єєрийгєє тэнгисийн
хєвєєгєєр зугаалж яваагаар тєсєєлнє.

Энэ єглєє зар сурталчилгааны тєлєєлєгч Леопольд Блум эртлэн босоод Длугачийн махны
мухлагаас худалдаж авсан гахайн бєєрєє идэж єглєєний унд ууснаас энэ романы хамгийн урт 12
бђлэг бђхий гол хэсэг ђргэлжилнэ. Мухлагаас буцан иртэл 2 захидал хђлээж байв. нэг нь
Моллингарт гэрэл зурагчны туслахаар ажилладаг ажилладаг, єчигдєр арван таван нас хђрсэн охин
Мерионоос нь иржээ. Хоѐ дахь захидал тђђний эхнэр Моллид хаяглагдсан бєгєєд менежер Хью
Бойлан нь єдрийн 4 цагт очих тухайгаа мэдэгдсэн байлаа. Цайлсныхаа дараа Блум хэвлэл ялгах
газарт очив. Арван нэгэн цагт тэр дунд сургуулийн найзынхаа оршуулганд оролцох ѐстой байжээ.
Наана нь аахар шаахар ажил хєєцєлдєхєєр нэг цагийн ємнє гэрээсээ гарсан хэрэг. Тэгээд
шуудангийн хайрцгаа шалгаж бас нэгэн захидал авна. Тэрээр нууц амраг олж авах зорилгоор
нарийн бичгийн дарга ажилд авна гэсэн зарлал сонинд єгсєн юмсанж. Уг зарлалын дагуу Марта
Клиффорд гэгч хђсэлтээ ирђђлсэнд Блум хариуд нь нууц зорилгоо бичсэн юм санж. Тэгээд л Марта
єєртэй нь уулзахыг хђсч буйгаа энэ удаагийн захидлаараа илэрхийлсэн байлаа. Блум мєд учрах
танихгђй бђсгђйтэй хэрхэн янаглах тухайгаа ургуулан бодно. Гэвч оршуулгын газар руу явах цаг нь
болчихсон байв.

Оршуулгын цуваанд Стивений эцэг Саймон Дедалус явах аж. Тэд хоорондоо Блумын эхнэрийн хийх
гэж буй айлчлан тоглолтын тухай, мєн Блумын амиа хорлосон эцгийн тухай ярилцацгаана.

Ёслолын дараа Блум сурталчилгааны материал олж єгдєг сониныхоо газар очно. Блум орж гаран
байх бєгєєд нэг гарсан хойгуур нь Стивен Дедалус захирлынхаа бичсэн тэмдэглэлийг авчирна.
Сониныхон бђгд архидахаар гарч явцгаахад ганцаараа ђлдсэн эрхлэгч яг тэр ђед эргэн орж ирсэн
Блумд хамаг уураа гаргана.

Бачимдсан Блум ганцаараа гудамж хэрэн баахан тэнэсээр, єлсч гђйцжээ. Тэгээд нэгэн уушны газар
ордог. Тэндхийн байнгын ђйлчлуулэгчдийн нэг нь Блумын тухай бєєгийн этгээд шђтлэгтэй хђн гэж
уушны газрын эзэнд сонирхуулан ярьдаг.
Энэ ђед Стивен Дедалус Дублины тєв номын санд, сэхээтнђђдийн дунд єєрийнхєє бодож олсон
Шекспирийн хувийн амьдралын талаар ярьж, Шекспирийг єєрийг нь Хамлетын эцгийн сђнс гэж
ђздэг тухайгаа єгђђлнэ. Бас цугларагсдад єєрийнхєє шђлэг зохиолоос ойлгуулахыг оролдоно. Гэвч
тђђнийг хэн ч ойшоосонгђй. Ер нь тђђний шђлгийг залуу яруу найрагчдын эмхэтгэлд огтоос
хэвлэдэггђй, басхђђ нэг ч ђдэшлэгт урьдаггђй аж. Тэгсэн мєртлєє одоо бас энд байгаа тђђний найз
Маллиганыг урихыг нь яана. Ингээд гутарсан Стивен номын сангаас гарч одно. Тийшээ санаандгђй
шагайсан Блум тђђнтэй ам мєлтєс л зєржээ. ёд дунд. Хотынхон цєм дор дороо ажилтай, завгђй.
Блумийн найзууд цуглараад эхнэрийнх нь хєєрхнийг магтацгаана. Леопольд Блум харин бэлгийн
гаж донтнуудын тухай ном гђйлгэн харж зогслоо. Хью Бойлан ђйлчилгээний ажилтанд хаяг єгч хаа
нэг тийш дарс, жимс хђргђђлж байв. Харин Стивен гудамжинд дђђ охинтойгоо тааралдана.

Хью Бойлан эхнэртэй нь дєрвєн цагт уулзахаар тохирсныг Блум єглєєний захидлаас мэдсэн байв.
Тэднийг нууц амрагын холбоотой байх гаж Блум сэрддэг ч ђнэн хэрэгтээ тийм явдал єнєє хђртэл
ерєєсєє болоогђй байлаа. Бойланыг харуутаа Блум

сэм араас нь дагасаар голын эрэг дээрх «Ормонд» хэмээх зоогийн газар очно. Тэнд танилуудтайгаа
таарч, хоол идэн, хєгжим сонсч суугаад нэг хартал Бойлан явчихсан байв. Хардаж, бас далдханаа
эхнэрээ нууц амрагтай болчихсон байгаасай гэж єєрєє ч мэдэлгђй хђссэндээ тэр таашаал авчээ.
ѓєрийг нь эзгђйд тђђний гэрт юу болж байгааг ургуулан бодох зуураа Мартад хариу захидал бичнэ.
Гэхдээ ойрын хугацаанд уулзахаас татгалзсан тухайгаа бичжээ.

Таван цагг Барни Кирнаны бааранд ирландын эх орончид цуглаад, хувь хувийнхаа болоод
англичууд, еврей нарт эзлэгдэж гђйцсэн улс орныхоо асуудлыг хэлэлцэцгээнэ. ѓнєє єглєє
оршуулсан багын андынхаа даатгалын ажлаар Блум тийшээ орно. Согтсон эх орончид еврей
Блумыг доромжилж єднє. Зцэст нь Блум сђйх тэргэнд суун зугтаж, араас нь согтуучууд хоосон лааз
шидэцгээв.

Найман цаг болж байх ђед Блум тэнгисийн эргийн элсэн дээр хэвтчихээд, ойролцоох гурван бђсгђйн
нэгийг ажиглангаа гар хангалга хийж байлаа. Герта Макдауэлл бђсгђй єєрийг нь шимтэн ажиглаж
буйг мэдчихээд зориуд дотоожоо янзлах дђр ђзђђлэн, нууц газруудаа санаандгђй мэт ил гаргах аж.
Дараа нь бђсгђй элсэн дээрээс босоод найзуудынхаа хамт явна. Тэгэхэд л Гертагийн доголон
болохыг Блум олж мэднэ. Ингээд бугуйн цагаа хартал зђђ нь дєрєв хагас дээр зогсчихсон байжээ.
Бойлан эхнэрийг нь тэгээд хэзээ «яасан» болж таарч байна аа? гэж тэр эргэлзэн бодно.

Одоо Блумд эхнэртэйгээ уулзах хђсэл ђгђй болжээ. Оройн арван цагийн ђед тэр эх баригч эмч
Хорнынд очив. Тэнд хэдэн залуу архи ууж суусны дотор Стивен Дедалус байна. Леопольд ч
тэдэнтэй сууж уужээ. («Улисс» бол уншихад ч, утгыг нь ярихад ч амаргђй

ухамсрын урсгалаар бичигдсэн роман, зохиолд ђйл явдлаас илђђтэй, баатруудын бодол мэдрэмж гол
байрыг эзэлнэ. Энэ хэсэгт зохиогч эртний болоод орчин ђеийн уран зохиолын янз бурийи хэлбэрийг
ашигласан байдаг.

Залуусын дунд Маллиган ч байна. Хажуугийн нь тасалгаанд нэгэн эмэгтэй тєрж чадахгђй гурав
хонож буйг тэд цєм мэдэж байв. Шєнє болох ђед сувилагч бђсгђй ороод гарахдаа нєгєє эмэгтэй
амаржсаныг дуулгадаг. Хєгжилтэй залуус ђђнийг тэмдэглэн ахин уухаар гадагш гарцгааж, харин
Стивен єєр нэг найзынхаа хамт янхны газар очихын тулд нуугдаж улдэнэ. Яагаад ч юм бэ, Стивен
тун дажгђй эалуу санагдсан тул Блум тэр хоѐрын араас дагадаг.
Шєнє дунд болоход тэр Дублины хамгийн бохир зугаа наргиан дунд шал соггуу хэвтэж байлаа.
Тђђний нђдэнд аав, ээж, хђђхдђђд нь ђзэгдэнэ. Тэдгээр хий ђзэгдлђђд єєрийг нь зэмлээд байх шиг
санагдана. Тэгсээр сэхээ ороод Зоя эмээх биеэ ђнэлэгч бђсгђйтэй хамт байгаагаа мэднэ. Янхны газар
ажээ. Тэнд Стивен, тђђний найз хоѐр ч байгаа. Согтуу Блумд элдвийн гаж бодол тєрж, эхнэрээ
Бойлантай энгэр зєрђђлж байгаагаар хий ђзэж, тђђнээсээ таашаал авна.

Энэ ђед нэгэн бђсгђйтэй ойртож байсан Стивен яг дур ханахын даваан дээр шарилаас босч ирсэн
ээжийнхээ цонхигор царайг олж харжээ. Тэр таягаар гэрлийн бђрхђђлийг хага цохичихоод, гудамж
руу гђйн гарав. Тзгээд гудамжинд хєлхєлдєж байсан согтуу цэргђђдтэй яагаад ч юм бэ зодолдож
гарчээ. Тђђний араас гарч ирсэн Блум яаж ийгээд зодооныг зогсоож, тоос шороокд хутгалдан хэвтээ
залуу хархђђгийн дээрээс єнгийхдєє арван нэгэн жилийн ємнє нас барсан Руди хђђгээ олж харна.

Блум, Стивен хоѐр нэгэн цайны газар орцгоов. Блум эхнэрийнхээ гэрэл эургийг хархђђд ђзђђлж,
танилцуулна хэмээн амлаж гэртээ урина. Эхнэрийнх нь нууц амраг Бойлан байснаас, энэ хархђђ
байвал дээр, ядахнаа дуурийн ари дуулах итали хэлний дуудлагаа сайжруулахад нь тусалж чадна
гэж тооцжээ. Дараа нь согтуу хђмђђсийн хувьд маш чухал олон зђйлийг хєєрєлдсєєр хоѐр цаг болж
байхад Блумынд очдог. Арайхийж хаалга онгойлгон галым єрєєнд орж какао уунгаа мєн л «чухал»
зђйлс олныг хэлэлцээд, цэцэрлэг руу гарч морь харцгаана. Хэрэв согтуу улсын яриаг ђг гэж ђзэх юм
бол, маргаашнас Стивен тэдний нэг єрєєнд суух болжээ. Тэгээд хоѐр тийш салан одоцгоов.
Хажуугаар нь орж хэвтэхдээ Блум эхнэрийнхээ хормой султайн тухай эргэцђђлж, нууц амрагуудыг
нь таамгаар тєсєєлєн бодсоор нам унтчихна.

Харин согтуу нєхрийнхєє чимээнээр сэрсэн хатагтай Молли Блум єєрийг нь эргђђлэгч харчуулыг,
тэр дундаа єнєєдєр анх удаа энгэр зєрђђлсэн эв хавгђй Бойланыг болон єдєржин алга болчихоод
ийм байдалтай ирж буй нєхрийнхєє тухай бодож хэвтэх зуураа сарын тэмдэг нь ирж байгааг
мздэрнэ. Энэ нь тђђнийг сэрэл хєдлєм зђйлс бодоход ер саад болохгђй бєгєєд харин ч цусны нь ђнэр
охин насаа ђргээсэн єдрийг санагдуулдаг. «...тэр надаас хђсч байна уу гэж асуухад, би, Тийм ээ,
тђђнийг тас зууран тэвэрч єєр рђђгээ татсан, Тийм ээ, тэр миний хєхийг мэдэрч, ђнэрт нь согтож,
Тийм ээ, зђрх нь галзуурсан мэт чанга цохилж, би: Тийм ээ, би хђсч байна, Тийм гэж хэлсэн» гэсэн
Моллийн тачаангуй дурсамжийн ђгсээр эл нђсэр роман тєгсєнє.

Леопольд: «ѓглєєний ундаа би орон дотроо ууна шуу!» гэж омогдсноос Моллийн нойр ийн хулжсан
аж. Бодолдоо хєтлєгдсєн хатагтай нєхрийнхєє оройтож ирснийг уучлах бєгєєд гол баатар маань
єглєєнийхєє цайг, магад, орондоо уух биз ээ...

Сэмюэл Бэккет

1906-1989

Ирландын жђжгийн зохиолч, 1969 оны Нобелийн утга зохиолын шагналт Бэккетийн євийг францын
утга зохиолын санд хамруулах нь ч бий. ёнэндээ ч хамгийн дуулиантай жђжиг болох «Годог
хђлээхђй» нь франц хэл дээр бичигдэж, Францын тайзнаа л анх тоглогдсон юм.

Гэхдээ цорын ганц багш бєгєєд шђтээн иь Жойс байсан (Жойсын шђтдэг зохиолч нь Ибсен
байснаас Бэккет жђжиг бичих болсон ч гэх нь бий) гэдэг.

1953 онд «Годог хђлээхђй»-г абсурд театрын аугаа их эђтгэлтэн Антонем Арто анх найруулан
тавьжээ. Ер нь XX зууны утга зохиолын хосгђй гайхалтай ђзэгдэл болсон абсурд театрын хамгийн
алдартай тєлєєлєгчид бол Ионеско, Арго, Бэккет гурав билээ. Энэ жђжиг гарснаар Бэккет XX
зууны сонгодог хэмээн нэрлэгдэх болсон юм.

Тэр яг л Метерлинк шиг гадаад ђйл явдал, драмын зангилаа, халил, тайлал гэх мэтийг ер
чухалчилдаггђй. Бэккет сэтгэлийн гђн дэх цєхрєл, єєрчлєлтђђдийг л ђзэгчдэд алгуур хђргэдэг
онцлогтой. Тиймээс абсурд театрыг уг жђжгийн нэрээр «Хђлээхђйн театр» ч гэж нэрлэсэн удаатай.

Мєнхђђ жђжгийг хђн тєрєлхтєний эмгэнэлт зохиолуудын оргил гэж дђгнэсэн нь ч хоосон ђг биш.
Тђђнд гардуулсан Нобелийн шагналын гэрчилгээнд: «Бэккетийн гутранги ђзэл бол хђнийг хайрлах
хайрыг... цєхрєл хязгааргђй, зовлон ѐроолгђй мэт санагдах нєхцєлд улам гђнзгийрдэг тийм хайрыг
агуулсан билээ» гэж тэмдэглэсэн байдаг.

Годог хђлээхђй

Жђжиг 1953

Эхний ђзэгдэл. Эстрагон довцог дээр суугаад шаахайгаа тайлах гэж дэмий л оролдоно.

Владимир гарч ирээд, тђђнийг эргэн ирсэнд баярлаж байгаагаа хэлнэ. Тэр Эстрагоныг бђрмєсєн
алга болчихлоо гэж боджээ. Эстрагон шуудуун дотор хоносон бєгєєд ђл таних хђнд зодуулсан
байна. Владимир ийм маягийн амьдралыг ганцаараа давж гарах хичнээн хэцђђг эргэцђђлнэ. Уг нь
энэ тухай эртхэн бодсон бол бђр ерээд онд л (1890-ээд) Эйфелийн цамхагийн орой дээрээс
толгойгоороо ђсэрч, тэндээс унасан анхны амиа хорлогчдын дунд багтах байсан юм, одоо бол
тэднийг тийш нь гаргахгђй гэхчлэн ярина.

Гуталтайгаа ноцолдох Эстрагоныг хараад, сугарахгђй байгаагийп учир нь хєлєнд чинь байна гэж
хэлдэг.

Эстрагон явъя гэх боловч, Владимир явж болохгђй гэнэ. Учир нь тэд Годог хђлээж байгаа аж. Хэрэв
Годо єнєєдєр ирэхгђй бол, маргааш заавал ирж таарна. Уг нь Годо бямба гаригт ирнэ гэж л дээ.
Харин Эстрагон, Владимир хоѐр єнєєдєр бямба гариг мєн эсэхийг, ерєєсєє тэд єчигдєр энд ирж
Годог хђлээсэн эсэхээ ч санахгђй байна.

Эстрагон зђђрмэглэхэд Владимар ганцаардан эвгђйцэх тул найзыгаа сэрээнэ. Тэгээд хоѐулаа
дђђжилж ђхэхээр шийдэх боловч хэн нь эхэлж дђђжлђђлэхээ тогтож чадсангђй. Эцэстээ зђгээр л сууж
байх нь аюулгђй юм гэсэн гаргалгаанд хђрдэг. Тэд Годог хђлээгээд, ђгийг нь сонсох болно. Гэвч
Годогоор яах гээд байгаагаа ч санахгђй аж. Ямар боловч Годо тэдний нэг хђсэлтийг биелђђлэхээр
амласан шиг санагдана. Годо гэрийнхэнтэйгээ зєвлєлдчиєхєєд, банкин дахь мєнгєє шалгаж
тооцоолж ђзчихээд хариу хэлье гэсэн аж.

Гэнэт хачин улих дуу гарна. Владимир, Эстрагон хоѐр айсандаа нам болж, бие биедээ наалдана.
Лаки чемодан, эвхдэг сандал, хђнсний зђйл хийсэн сагс, гадуур нємрєг сэлтийг ђђрсээр гарч ирнэ.
Хђзђђг нь урт олсоор оосорлож ђзђђрээс нь Поццо барьжээ. Поццо ташуураар Лакиг ороолгож,
хорвоогийн аль муу ђгээр хараан зђхнэ. Эстрагон Поццогоос «Та Годо биш биз?» гэж эмээнгђй
асуухад, цаадхи нь ямар ч Годог мэдэхгђйгээ хэлдэг. Поццо бол аялан жуулчилж явдаг хђн аж. Тэр
чухал шаардлагатай эд хогшилгђйгээр ер байж чаддаггђй гэнэ. Суухаар шийдэх ђед нь Лаки тђђнд
эвхдэг сандал тэнийлгэж єгнє. Сандал тавьж єгчихєєд газар тавьсан чемодан, сагс хоѐроо ахиад л
гартаа барин зогсоно. Поццо «Сандлыг бђр ойрхон тавих ѐстой» гэж бухимдана. Лаки ачаагаа газар
тавьж сандлыг ойртуулж єгєєд байрандаа очиж ачаагаа авна. Тэр яагаад жаахан ч гэсэн амсхийхгђй
байгаад Эстрагон, Владимир хоѐр гайхна.

Дараа нь Поццо дэгдээхэйн мах гаргуулж идээд ясыг нь Лакид шидэж єгнє. Гэвч цаадхи нь идэхгђй
гэсэн тул Эстрагон ясыг гуйж аваад мєлжинє. Владимир найзынхаа дорд занд ичиж, мєн Поццо
хђнтэй ийм бђдђђлэг харьцаж буйд эвгђйцнэ. Гэвч Поццо тђђний ђгийг даан ч ђл тоох аж. Манай
хоѐр явмаар л байвч, Годог хђлээж буй тул Поццогийн авирыг тэвчин гансны нь утааг ђнэрлэж
зогсохоос єєр арга байсангђй.

Поццо ђнэнч зарцаа муулж, юу ч хийж чаддаггђй тул тђђнээс ангижирч санаагаа амрахахыг л хђсч
буй тухайгаа, одоо зах дээр аваачин хямдавтар ђнээр зардаг юм уу гэж бодож байгаагаа ярина.
Тэгэхдээ ингэж ажил удаж байснаас Лакиг алчихсан нь амар гэж ђзэх аж. ёђнийг сонсоод Лаки
уйлна. ѓрєвдсєн Эстрагон нулимсыг нь арчиж єгєх гэтэл Лаки хамаг хђчээрээ хєл рђђ нь
єшиглєхчихєв. ѓвдсєндєє Эстрагон уйлна. Тђђнийг уйлмагц Лаки уйлахаа болихыг ђзээд Поццо
инээж: «Энэ хорвоо дээрх нулимсны хэмжээ ерєєсєє єєрчлєгдєхгђй юм аа» гэнэ.

Поццо, Лаки хоѐр жаран жил ингэж яваа гэнэ. Тэгээд зарцдаа малгайгаа авахыг тушаахад, Лаки цал
буурал ђстэй аж. Поццо єєрєє малгайгаа автал мэл халзан байв. Поццо Лакийг цаашид тэвчиж
чадахгђй нь, тђђнтэй хамт цаашаа явна гэхээс яс хавталзаж байна гэж уйлна. Владимир ийм сайн
эзнээ зовоож байгаагийнх нь тєлєє Лакиг зэмлэнэ. Дараа нь баахан уйтгартай ярьцгаасны дараа
(дунд нь Лаки эзнийхээ тушаалаар бђжиглэж тэднийг зугаатгуулахыг оролдсоны) эцэст Поццо,
Лаки хоѐр явна. Эстрагон ч бас явах гэхэд, Владимар хориглон зогсооно. Яагаад гэвэл тэд Годог
хђлээж байгаа шђђ дээ.

Гэнэт нэгзн жаал гарч ирээд, Голо єнєєдєр амжсангђй маргааш л яг ирье гэж байна хэмээн
хэлђђлснийг дуулгана Шєнє болно. Эстрагон шаахайгаа ахиж ємсєхгђй, таарах хђн байвал олж
авна биз гэж шийдээд тондээ хаяна. Тэгээд Христос шиг хол нђцгэн явахаар болдог. Тэд танилцаад
хичнээн жил болж байгаагаа тооцно. Владимир тавин жил гэж хэлнэ. Эстрагон дээр ђеийн
дурсамжаа ярихыг оролдовч, Владимир єнгєрснийг ухаж тєнхєхийг хђсдэггђй. Тэд яахаа мэдэхгђй
байв. «За, тэгээд яах уу?» гэж Эстрагон хэлнэ. Владимир «Явцгаая» гэх боловч, хэн хэн нь
байрнаасаа ђл хєдєлнє.

Хєшиг хаагдана.

Хоѐр дахь ђзэгдэл буюу дараагийн єдєр. Нєгєє л газар гэхдээ урьд єдєр нь нђцгэн байсан мод хэдэн
навчтай болчихож. Владимир гарч ирээд, Эстрагоны тайлж хаясан шаахайг харна. Удалгђй хєл
нђцгэн Эстрагон гарч ирнэ. Тэд тэврэлдэнэ. Урьд шєнє Эстрагоныг ахиад л зоджээ. Владимир
тђђнийг маш их єрєвдєнє. Ер нь тэд єдєр бђр энд уулзахаараа л сая жаргалтай болдог ажээ. «Одоо
яах билээ?» гэж Эстрагон асууна. «Годог хђлээе» гэж Владимир хариулна. Эстрагон єчигдєр энд
байснаа санах боловч, Лаки, Поццо хоѐрыг ђл санана. Тэнд байгаа шаахайг Эстрагон «Энэ минийх
биш ээ, шал єєр єнгєтэй юм. Тэгэхээр ерєєсєє чи бид хоѐр єчигдєр энд ирээгђй байх» гэнэ.
Эстрагон энэ ойлгомжгђй байдлаас залхаад явах гэхэд, Владимир, хориглон Годог хђлээх ѐстойг
сануулна.

Гэнэтхэн тэд Лакигийн орхисон бђрхийг олж харцгаана. Тэгээд мань хоѐр єєрсдийнхєє малгайг
ээлжлэн сольж гурван малгайг эргђђлж тойруулан ємсєнє. Тэгээд Поццо, Лаки болж тоглохоор
шийдэх ђед Эстрагон хђн ирж явааг анзаарна. Владимир «Энэ лав Годо байх» гэж найдах боловч,
єєр зђгээс бас л айсуй нэгний чимээ дуулдана. Тэд єєрсдийгєє бђслэгдсэн байна гэж сандралдан,
нуугдахаар завдана. Гэвч хэн ч ирсэнгђй,

Тэгтэл Поццо, Лаки хоѐр гарч ирнэ. Поццо сохорчээ. Лаки ачаагаа ђђрсээр л явах агаад харин
тђђний уяа богиноссон байна. Энэ бол сохор эзэн нь тђђнийг дагаж явахад амар байлгах ђђднээс
богиносгосон хэрэг. Лаки ачаандаа тђђртэн унахад Поццо тђђнд тээглэж дээрээс нь дарж ойчно.
Лаки тэр дороо нам унтаж, Поццо босох гээд чадахгђй тусламж гуйна. Поццо єєрийг нь босгосон
хђнд эхлээд зуу, дараа нь хоѐр зуун франк єгнє гэж амална. Владимир тђђнд туслах гээд єєрєє мєн
ойчоод бас л босч чадсангђй. Эстрагон найздаа туслах гэсэн биш, мєн унаад бас л босож чадахгђйд
хђрнэ. Поццо хажуу тийшээ мєлхєнє.

Эстрагон тђђнийг амандаа орсон янз бђрийн нэрээр "Авель" "Каин" гэж дуудна

Поццо тусламж гуйн бархирна. «Ганцхан хђний дотор л бђх хђн тєрєлхтєн орших юм аа» гэж
Эстрагон хачирхана.

Эстрагон, Владимир хоѐр арайхийн босоод явахаар завдана. Гэвч Владимир Годог хђлээж байгаагаа
Эстрагонд сануулна. тэгээд нар руу хараад, одоо єглєє болж байна уу, орой болж байна уу хэмээн
маргалдана,

Поццо Лакиг сэрээхийг гуйна. Эстрагон Лакиг балбаж байж сэрээнэ. Лаки босоод ачаагаа ђђрэхэд
Поццо тэр хоѐр явахаар болно. Чемоданд нь юу байгааг, хаашаа явж байгааг нь Владимир
сонирхоход Поццо: «Чемодан дотор элс байгаа. Бид их хол явж байна» гэж хариулна. Аянд
гарахаасаа ємнє Лаки жаахан унтаж амрахгђй юу гэхэд Поццо: «Лаки дђлий юм» гэнэ. «Пєєх,
хэзээнээс тэр вэ?» гэж Владимирыг гайхахад Поццогийн тэвчээр барагдаж, «Удаж байна аа, маш их
удаж байна... Ер нь энэ цаг хугацааны тухай асуух хэрэг юу байна аа? Бусадтайгаа адилхан нэг
сайхан єдєр бђх юм болоод єнгєрдєг. Нэгэн мєчид тєрж, тєрсєн тэр мєчдєє л бид ђхэцгээдэг биш
ђђ?» гэчихээд явж одно.

Владимир зђђдэлж байна уу,сэрђђн байна уу, гайхаж гђйцнэ. Хэрэв тэр маргааш сэрж гэмээнэ
єнєєдєр шєнє болтол Годог ийн хђлээснээ санах болов уу?

Гэнэтхэн нєгєє жаал гарч ирнэ. Владимирт єчигдєр ирсэн жаал мєн шиг санагдавч, тэр нь; «Би тан
дээр анх удаагаа л ирж байна, ноѐнтоон» гэх аж. Годо єнєєдєр очиж амжихгђй, маргааш л заавал...
гэж хэлђђлжээ.

Эстрагон, Владимир хоѐр модноос дђђжилж ђхэхийг хђснэ. Гэвч бєхєєхєн олс байсангђй. Тэд
маргааш олс авчраад, хэрэв Годо ирэхгђй бол боомилж ђхэцгээе гэж шийднэ. Ингээд єглєє нь ахиад
л уулзахын тулд салж явцгаах болов. «Явъя» гэж Владимир хэлнэ. «Тэгье, явцгаая» гэж Эстрагон
дэмжинэ. Хэн хэн нь байрнаасаа ер хєдєлсєнгђй,,,

ГЕРМАН ХЭЛТНИЙ УРАН ЗОХИОЛ

Роберт Музиль

1880-1942
Австрийн зохиолчдын бђтээлээс манайд Стефан Цвейгийн цєєн зарим єгђђллэг л орчуулагдсан
билээ. Артур Шницлер, Райнер Мария Рильке, Франц Кафка гээд орчин цагийн утга зохиолын суут
мастерууд Моцартын эх орноос тєржээ.

-XX зууны хамгийн аугаа зохиолч хэн бэ? гэсэн асуултад И.Бродский: -Музиль... гэж хариулсан
байдаг. «Дђр тєрхгђй хђн» хэмээх дуусаагђй романаараа утга зохиолд арилшгђй мєрєє ђлдээсэн
тэрхђђ Музиль гэгч пь мєн л австри хђн юм.

Уг романыхаа тэргђђн дэвтрийт 1934 онд Хамбургт хэвлђђлчихээд, гђйцээж амжилгђй нас барсан
тђђнийг орчин ђеийн хђђрнэл зохиолд романтик уламжлал, реализм хоѐрыг нэгтгэж чадсан зохиолч
хэмээн ђнэлдэг. Зохиолчийн бэлэвсэн эхнэр хэсэг бусаг бђлгђђдийг нь цэгцлэн 1943 онд Швейцарт
хэвлђђлсэн бєгєєд 1952 онд л анх удаа эрин ђеэр яригдах болсон энэ лут бђтээлийн мэдэгдэж буй
хувилбарыг бђрнээр нь олны хђртээл болгожээ.

Романд дэвшђђлсэн философи санаа нь хђний сэтгэлд бђх зуйл цогцоороо багтах бололцоогђй, юм
бђхэн хэсэг бусгаараа л тєсєєлєгддєг, хайр дурлал, эрх чєлєє ч гэсэн тђр зуурын юм болохоос
мєнхийн ђнэт зђйлс биш гэдэг дээр зангидагджээ. Роман дуусаагђй, дутуу байгаа нь ч энэ
санааныхаа л далд бэлгэдэл мэт санагддаг юм.

Дђр тєрхгђй хђн

дуусаагђй роман 1930-1943

Эхлэл хэсэг

Романы ђйл явдал 1913 оны Венад єрнєж байна. Гол баатар

болох гучин хоѐр настай, математикч Ульрих бол єєрєєсєє ч, хорвоо ертєнцєєс ч уйдсан, нэлээд
замбараагђй амъдралтай эр. Эцэг нь овсгоотой хђн байсан тул тайж хэргэм зђђж, дориухан хєрєнгє
хуримтлуулжээ. Тиймээс амин зуулгын хувьд санаа зовох зђйл тђђнд байсангђй. Ингээд л дэл сул
явж байсан тђђнийг эцэг нь Штальбург гђн руу илгээнэ. Энд бас нарийн учир бий. Эцгийнх нь
мэдээлснээр бол, 1918 онд Германд эзэн хаан II Вильгельмийн хаанчлалын гучин жилийн ойг ѐслон
тэмдэглэх гэжбуйтай холбогдуулан Австрийн эзэн хаан Франц Иосиф хаан ширээнд суусныхаа
далан жилийн ойг мєн тэмдэглэхээр зэхэж буй аж.

- Дэд хэсэг.

Ульрих эцгийнхээ оролцоотойгоор гђн Лейнсдорф, эзэн хааны шадар тђшмэл Туцци нартай
танилцана. Туццийн эхнэр нь Ульрихын ђеэл бєгєєд ямар нэгэн аугаа их ђйлсэд оролцохын
мєрєєдєл болсон эмэгтэй ажээ. Тэр аугаа ђйлс нь чухам юу байвал зохилтойг хэн ч шийдээгђй хэдий
ч, юутай ч гђн Лейнсдорф уг ажлыг нь удирдахаар тогтчихсон аж, Ульрих Лейнсдорфын бичиг
хэргийн туслах болжээ. Ингээд янз бђрийн санаа дэвшђђлсэн хђмђђс Туццийн гэрт цугларах болов.
Хамгийн идэвхтэй гишђђд нь ђйлдвэрийн баян эзэн Арнхейм, гэрийн эзэгтэй хоер. Тэдний харилщаа
нууц амрагууд болтлоо гђнзгийрчээ.

Ульрих хэдийгээр энэ бђх утгагђй хоосон санааг шоолон эгдђђцэх боловч, арга буюу цуглаанд нь
оролцоно. Эзэн хааны ойг тэмдэглэх жилийг "Ницшегийн, австрийн жил" болгоѐ гэсэн санал
гаргасан Ульрихын залуу цагийн найз, Ницшег шђтэгч Кларисса уг цуглаануудад ирдэг бєгєєд тэр
бђсгђй нєхрєєсєє биш, харин Ульрихаас хђђхэд олох хђсэлтэй бєлгєє. Кларисса тђђнийг «дђр
тєрхгђй хђн» гэж нэрлэнэ. Юу хђсээд байгаагаа нђђрэн дэрээ ер илчилж харуулдаггђй болохоор нь
ийн нэрийдсэн хэрэг.

ёђний эсрэг талд мєн герман залуусын цуглаан зохиогддог аж. Ульрихын хуучин танил Ллойд,
банкны зохион байгуулагч Лео Фишелийн охин Герда нар германчуудын цуглаанд очдогийг манай
баатар олж мэднэ. Ульрих тэдгээр герман залуусын удирдагч Ханс Зепптэй уулзана. ёђний цаад
шалтгаан нь ердєє л цэвэр ариухан гоо охин Герда байжээ. Нэг удаа Герда эцгээсээ сонссон чухал
мэдээллийг Ульрихд дуулгахаар ирнэ. Уг мэдээлэл нь Арнхейм мєнєєх ѐслолын бэлтгэл ажлуудад
оролцож байгаа явдал бол Галицийн нефтийн ђйлдвэрлэлийг хяналтандаа авах далд явуулгаа
халхавчилсан ажил болохыг илчлэх аж. Ульрих дайчин зоримог охиныг хђчирхийлнэ. Тэгэхдээ єєрт
нь охиныг эзэмдэх хђсэл ер тєрєхгђй байгааг анзаарч гайхдаг.

Тэр юуг ч ер тоохгђй, юунд ч сэтгэл нь хєдлєхгђй байгаагаа ойлгож ядна. Яг энэ ђед хот даяараа нэг
л зђйлийг ам дамжуулаи ярьцгааж байсан нь эмэгтэйчђђдийг алдаг, сэтгэцийн євчтэй тэнэмэл эр
Моосбругерын тухай ажээ. Алуурчин баривчлагдсаныхаа дараа «Би хэлбэр дђрсгђй, хар бараан
зђйлээс айсандаа л аллага ђйлдсэн» гэж мэдђђлснийг уншаад, Ульрих тэнэмэл галзуу эрийн байдлыг
зђрхэндээ ойр хђлээж авдаг.

Тєдєлгђй германы болон австрийн талыг баримтлагч хоѐр бђлэглэл бие биенийхээ эсрэг улайм цайм
тэмцэлдэхэд, Ульрих тэднийг жигшин ђзнэ. Тэрээр хойшид иймэрхђђ явдалд оролцож чадахгђйгээ
ухамсарлавч, бас амьдралын ийм хэв маягийн эсрэг сєрєн зогсох чадваргђй гэдгээ ойлгоно.
Тэрбумтан Арнхейм тђђнийг туслахаа болгохоор санал тавина. Хэн ч баярлан хулээж авахуйц
онцгой санал хэдий ч, Ульрих эдийн засаг, улс тєрєєс хол явахаар шийддэг. Тэгтэл ч гэнэтхэн «ёхэх
цаг минь болсныг чамд дуулгая» гэсэн ђгтэй цахилгаан эцгээс нь ирнэ. Ульрих ч Венаг орхин явжээ.

ГУТГААР ХЭСЭг

Гэртээ хариад тэр дђђ Агататайгаа л тун сайн ойлголцоно. Тэдний харьцаа дурлал болчих вий гэж
дотроо ихэд тђгшдэг. Агата хоѐр дахь нєхєртэйгєє цуг амьдардаг бєгєєд гэрлэлтээ мєд цуцлуулах
гэж буй ажээ. Ульрих дђђтэйгээ єдєржин хоѐулханаа сууж, єєрт нь тєрсєн бђхий л этгээд бодлуудыг
итгэн ярина. Тђђнийг ийм сайн ойлгож сонсдог хђн урьд нь хэзээ ч тааралдаж байсангђй. Ульрих
ямар ч мэдрэмж, ямар ч ђйлдэл хариу хайр талархлыг амсдаг «Мянган жилийн хаант улс»-ыг
мєрєєднє. Яваандаа ах дђђ хоѐрын харилцаа самууран тєєрєлдєєд бур мухардалд орж гацна.

Энэ ђед мєнєєх ой тэмдэглзх ѐслолыг бэлтгэх ђйл ажиллагаа ч бас мухардалд ороод байлаа.
Арнхейм нууц амрагаасаа холджээ. Туццийн эхнэр аугаа их ђйлс бђтээх ђзлээ хєсєр орхиж, ор
хєнжлийн цэнгэлээс дээдийн сайхныг хайх болов.

Ульрих, Агата хоерын хувьд гэвэл бусадтай уулзалдахаа болж гэртээ бђгэн суужээ. Тэд хоѐулханаа
зугаалж, харилцан ярилцаж, хэн хэндээ сэтгэл алдацгаана. Ийм хайр дурлал нь тэдний сэтгэлд бие
махбодын жаргалаас ч илђђ нийцэх ажээ...
 Франц Кафка

1883-1924

Кафка уг нь Прагад тєрсєн, чехийн еврей ђндэстэн боловч Австри-Унгарын эзэнт гђрний харьяат
тђшмэл байжээ. Амьдрал нь бђтэмжгђй, єєрийн гэсэн гэр бђлгђй, хурааж хуримтлуулсан хєрєнгє
мєнгєгђй тэрээр 41 насандаа сђрьеэгээр нас барах хђртлээ орой ђдшийн зав чєлєєтэй цагаа уран
зохиолд зориулсан юм. Ийнхђђ тђђний аж тєрєх хэв маяг болсон ганцаардал нь хђн тєрєлхтєнд
оюуны хосгђй єв ђлдээсэн байна.

Уг нь Кафка дотнын анд Макс Броддоо бичсэн бђхнийг нь шатаахыг гэрээслэсэн юм гэнэ билээ.
Азаар Брод андынхаа сђђлчийн хђсэлтийг биелђђлсэнгђй.

Кафкагийн «Америк», «Шђђх», «Цайз» романуудгђйгээр XX зууны утга зохиолыг ч, философи

сэтгэлгээг ч, модернист гоо зђйг ч тєсєєлєхийн аргагђй. Зохиолч эдгээр романаа Ертєнцєєс аврал
хайсан орчин ђеийн хђний ганцаардлын тухай нэг л сэдвээр бичсэн бєгєєд гурвууланг нь дуусгаагђй
аж. Богино хэмжээний хђђрнэл зохиолын тђђхэнд тђђний олон єгђђллэгийг онцгойд тооцдог ба
«ѓдрийн тэмдэглэл» -ийг нь баримтат зохиолын хосгђй єв гэж ђздэг билээ.

XX зууны гђн ухааны гол чиглэлђђдийн нэгэн болох экзистенциализм буюу оршихуйн философийн
шинж чанарууд чухамдаа Достоевский, Кафка хоерын романууд дотор л бђрэлдсэн юмаа.

Кафкагийн хамгийн алдартай романууд болох «Шђђх», «Цайз» хоѐрыг болон нэн онцгойд
тооцогддог нэгэн туужийн нь утгыг эмхэтгэн байна.

Хувирал

Тууж 1915

Энэ туужийн хэв маяг бидний мэдэх «Метаморфозууд»-тай ђндэс нэгтэй. Кафка энэ зохиолоо 1912
оны эцсээр бичсэн бєгєєд 1915 онд анх Лайпцигт хэвлэгдсэн байна. Зохиолчийн хожмын агуу их
туурвилуудын эх болсон уг зохиолын сэдвээр 1991 онд Холливудын нэрт найруулагч Стивен
Содерберг «Кафка» хэмээх кино бђтээсэн юм.

«Нэгэн єглєє, маш эвгђй зђђднээсээ сэртэл Грегор Замза аймшигт муухай шавьж болон хувирчихсан
орондоо хэвтэж байх нь тэр. .» гэсэн эхний єгђђлбэрт л зохиолын бђхий л явдал багтсан байдаг. Эл
хачирхалтай хувирлын дараа єєр онцгой сонин явдал бараг єрнєдєггђй.

Грегор Замза бол айлын ганц хђђ, гэр бђлийнхээ тєлєє махран зђтгэдэг, ердийн л нэг залуу байлаа.
Эцгийнх нь ажил хэрэг дампуурснаас хойш тэднийх єрєнд баригджээ. Эх нь ажил хийх чадваргђй.
Грегор дђђ охин Гретадаа маш их хайртай. Грета хийл муухан тоглочихдог тул эцгийнхээ єрийг
барагдуулчихаад тэрээр дђђгээ хєгжмийн сургуульд оруулах бодолтой байв. Залуу хархђђ ђђргийн
наймаа эрхэлдэг, хэдий ашиг нь гавьдаггђй ч гэлээ, тэдний гэр бђл байр хєлслєн амьдрахад
хђрэлцдэг байна. Харин Грегор тусдаа єрєєнд суух бєлгєє.

Гэтэл ингээд нэг л єглєє ђзэшгђй муухай жаран хєлт болоод хувирчихдаг...
Ээж нь ђђд тогшиж, ажлаасаа хожимдож байгааг сануулав. Хариу хэлэх гэтэл Грегор хачин эвгђй,
шђгэлдэх мэт авиа гаргах нь тэр. Санаа зовнисон аав, дђђ хоѐр нь мєн хаалганы цаанаас тђђний
биеийг асууна. Тэгтэл ч ажилдаа ирээгђйн учрыг асуухаар

дарга нь єєрєє тэднийд орж ирдэг. Грегор босч зогсох гээд чадалгђй лђсхийн унахад энэ чимээ
ђђдний єрєєнд ч дуулджээ Тэрээр хаалган завсраар ажлаас халахгђй байхыг гуйх боловч яриаг нь
хэн ч ойлгосонгђй.

Даргынх нь «Энэ лав хђний дуу биш байна» гэж хэлэх сонсдох ђед Грегор арайхийн тђлхђђрээ
эргђђлж хаалгаар эрђђгээ цухуйлгахад, ээж нь ухаан алдаж унав. Эцэг нь тђђн руу нударга зангидан
занаж, дарга нь эргэн эргэн харсаар бушуухан гарч оддог. Грегор олон хєлєє жирэлзђђлэн байж
шатаар уруудан гђйх даргынхаа араас ухасхийв. Гэтэл эцэг нь зам хєндєлсєн зогсоод хђђгээ
таягаараа балбаж гарлаа. Тал биеэ хаалганд дэлсђђлэн гэмтээснийхээ дараа Грегор арайхийн єрєє
рђђгээ буцаж шургав.

ёђнээс хойш тэр гарах гэж оролдсонгђй. Тэрээр муухай голигор урт бие, олон тэмтруул хєлєндєє
дасч, бђр хана адраар явдаг боллоо. Бђр тэндээс удтал дђђжлэгдэн байх дуртай ч болж ирэв. Тийн
хоригдох зуураа гэрийнхнийхээ амь зуулгад байнга санаа зовних аж. Хамгийн дотно хђмђђс нь
єєрийнх нь тухай ой гутсан маягаар жигшин ярилцахыг сонсох маш хэцђђ байлаа. Эцэг эх хоѐр нь
тђђний єрєє руу шагайхыг ч ђл хђснэ. Гагцхђђ охин дђђ нь л идэх юмтай тємпєн тавих гэж, эсвэл
хоосорсон савыг авах гэж бушуухан орж ирээд гарах бђлгээ. Дђђ охиныхоо айсан цонхигор царайг
хараад тэр орж ирэх бђрт нь дэвсгэр даавуун доогуураа шургаж нуугддаг болов. Яваандаа Грегорд
хђний иддэг хоол тохирохоо больж, хэдийгээр єлсєж ђхэх дєхєвч тємпєнд хошуу дђрэлгђй буцаах
болжээ.

Нэг єдєр ээж, дђђ хоѐр нь тђђний єрєєний тавилгыг зєєж гаргах болов. ѓєрт нь мєлхєх ахиухан зай
гаргахын тулд сэдсэн Гретагийн санаа байж л дээ. Тэгэхэд л эх нь анх удаа хђђгийнхээ єрєєнд айж
дагжин байж хол тавив. Тђђний нарийн ширийн зђйлсээ хадгалдаг авдрыг, хувцсаа хийдэг шђђгээг,
багадаа сууж хичээлээ давтдаг байсан ширээг нь зєєж гаргажээ. Грегор сђђлдээ тэсч чадалгђй,
сэтгђђлээс хайчлан авч жаазлаад ханандаа єлгєсєн эмэгтэйн зургийг ядахнаа авч ђлдэхээр шийдлээ.
Эмэгтэйчђђдийг эргэн орж ирэхэд тэр хана єєд авирч, зургийг хєлєєрєє зуурсан байв. ёђнийг олж
харсан ээж нь муужран унажээ.Дђђ нь зђрхний дусаалга авчрахаар гђйх зуур Грегор уучлал гуйх гэж
араас нь гарав. Энэ ђед эцэг нь жимс хийсэн ваарыг аваад жаран хєлтийн зђг алим шидэлж гарчээ.
Нэг алим яг нуруун дээр нь хђчтэй онож, нялцгай биеийг нь яз цохисон байна.

Ийн шархадсны улмаас бие нь ихзд муудав. Дђђ охин нь идэх юм шагайлгаж хаяхаа ч больж, єрєє
нь аалзны шђлс, наалдамхай нялцгай зђйлсээр дђђрлээ. Грегор євчиндєє зовиурлаж єлссєндєє
нойргђй хєрвєєх зуур урьдын амьдралаа дурсана. Харин гэрийнхэн нь хаалыг нь сайтар хаачихаад
зочны єрєєнд цай ууцгаах аж.

Нэгэн ђдэш тэр дђђгээ хийл тоглохыг сонсчээ. Тэднийх мєнгєгђйдсэн тул нэг єрєєгєє гурван эрд
тђрээслђђлсэн байв. Тэгээд л єрєє хєлслєгчдєд Грета хєгжим тоглож єгч байсан юмсанж.
Хєгжмийн дуунд сэтгэл нь хєдєлсєн Грегор олон хоног цэвэрлээгђй єрєєнєєсєє новш ноохой, тоос
шороонд дарагдаж ноохирсон амьтан мєлхєж гарав. Бєєн хэрђђл шуугиан ђђсэх нь тэр. ѓрєє
хєлслєгчид ђзэшгђй муухай хорхойноос сэжиглэсэндээ мєнгєє буцааж нэхжээ. Хайртай дђђ охин нь:
«Хойшид ингэж амьдрах арга алга» хэмээхэд эцэг нь энэ ђгийг дэмжив. Грегор арай хийж мєлхсєєр
єрєє рђђгээ оржээ. Тэр их хђч гаргаснаас амьсгал нь бачуурах аж. Тоосонд дарагдсан єрєєндєє
тухалсан хойноо л хєдлєх ч тэнхэлгђй болсноо ойлгоно. ѓвчнєє мэдрэхээ больсон хойноо ч тэр гэр
бђлийнхнийхээ тухай энхрий халуунаар хайрлан бодсоор байдаг.

ѓглєє эрт зарц эмэгтэй Грегорыг ђзэж «Хараач, нєгєєх чинь бђрмєсєн ђхжээ» гэж баяр хєєртэй
мэдэгдэнэ. Грегорын цогцос хуурай, бохир, сэвсгэр болчихсон байж. Зарц эмэгтэй тђђнээс ђлдсэн
зђйлийг хаман авч, хог руу хаяв. Бђгд санаа амарчээ. Энэ бђхний сђђлд эцэг, эх, Грета гурав сая л
нэг салхинд гарахаар явцгаалаа. Трамвайн дотор тэд бђх юм сайн сайхан болно хэмээн ярилцана.
Аав ээж хоѐр нь охиноо тун ч царайлаг бђсгђй болж буйд баяртай байх ажээ.

-"Хувирал" туужийг олон судлаач задлан шинжилсэн нь бий. Гэлээ ч Грегор Замза чухам ямар
шавьж болон хувирсан тухайд эцэслэн нэг мєр шийдэж чадаагђй л байна. Нэрт зохиолч В,Набоков:

-Ихэнх хђмђђс жоом болон хувирсан мэтээр ойлгодог нь буруу юм... Цђдгэр том, судалтсан гэдэс,
хатуу гђдгэр нурууны тухай бичснээс ђзвэл цох хорхойд хувирсан бололтой. Энд маш нарийн далд
бэлгэдэл байх шиг санагдана. Цохны нуруун дор

тунгалаг сиймгэр далавч байдаг. Тђђнээ дэлгээд цох олон километр нисч чаддаг. Грегор харин энэ
далавчаа анзаарсангђй...

ѓндийж байгаад хаалгыг онгойлгож буйгаас ургуулан бодвол тэрээр нэг метр хэрийн урттай,
нохойн чинээ биетэй цох болжээ... гэж бичсэн байдаг нь сонирхолтой.

Грегорт ђл ђзэгдэх далавч (тэнгэрлиг гэгээн шинж тєрх) буй нь зохиолд нэг бус удаа анзаарагддаг.
ёђнийг Та гэрийнхэндээ хандаж буй дулаан сэтгэлээс нь ойлгоо биз ээ. Ер нь энэ мэт нарийн
бэлгэдэлт єгђђлэмж «Хувирал»-д маш олон бий.

Тђђний ђхсэн байгаа хэсгийг тун анхааралтай унших хэрэгтэй. Эндээс Грегор бол хорхой шавьжийн
тєрхєд хувилсан хђн, харин тђђний тєрєл тєрєгсєд хђн тєрхтэй хорхойнууд юм гэсэн санаа
харагдаж байна.

«Хувирал» доторхи бас нэг сонирхолтой учир зуй бол гурвын тоо юм. Тууж гурван хэсэгтэй.
Грегорын єрєє гурван хаалгатай (Зохиолын туршид хаалга нээгдэх болон хаагдах ђйлдэл маш тод
єгђђлэмж байсаар байдаг). Тэднийхэн гурвуулаа ђлддэг. Зохиолд нийтдээ гурван зарц бђсгђй
дурдагддаг. ѓрєєг хєлслєгчид гурван хђн байдаг. Мєн баатрууд нь залуу, дунд, єтєл гурван
насныхан байх жишээтэй. Энд ч магадгђй Кафкагийн сэтгэлгээний тайлагдашгђй нэгэн оньсого
нуугдаж байж мэднэ. Эл утгаараа «Хувирал» бол хђн тєрєлхтєний гурван цагийн гурамсан дур
тєрхийн илэрхийлэл, хђний мєн чанарын тухай гурвалжин єгђђлэмж юм.

Шђђх

роман 1925

ёндсэндээ 1914 онд бичигдсэн ч Кафка уг зохиолоо 1918 он хђртэл ђргэлжлђђлэн зассаар дуусгалгђй
орхижээ. Гэхдээ зарим судлаач ђђнийг бђрэн гђйцэд бичигдсэн зохиол гэж дђгнэдэг. Анх 1925 онд,
зохиолчийг нас барсан хойно хэвлэгдэн гарчээ.
А.Камюгийн алдарт эсээ «ёймээнч хђн»-д дэвшђђлэгдсэн санаа энэ роман дотор анх хєндєгдсєн
юм.

Энэ зохиолын ерєнхий утга <'Хувирал»-ын нэгэн адил эхний єгђђлбэртээ зангидагджээ. Гучин нас
хђрсэн єдрийнхєє єглєє сэрээд Йозеф К баривчлагдсанаа ойлгоно. ѓглєєний ундыг нь барьсаар
орж ирдэг ђйлчлэгч бђсгђйн оронд хар хувцастай ђл таних эр ороод ирэх нь тэр. Тэгээд гайхсан
Йозефд: «Танд хэрэг ђђсгэчихсэн, хэсэг хугацааны дараа бђх юм тодорхой болно» гэжээ. Хажуугийн
нь єрєєнд гаднын хђмђђс хєлхєлдєнє. Йозеф ямар ч гэмт ђйлдэл хийгээгђй тул гэр оронд нь ийн
гаднын хђмђђс байгаад эвгђйцнэ. Эд чухам юун хђмђђс болох, ямар байгууллагад харьяалагддаг,
єєрийг нь баривчлах зєвшєєрєл бий эсэхийг бухимдан шалгаасан ч олигтой хариулт олж
сонссонгђй.

Харгалзагчид нь тђђнд «Одоохондоо чиний хэрэг урьдчилсан мєрдлєгийн шатандаа яваа тул
ажилдаа очиж болно» гэлээ. Иозеф К. банканд алба хашдаг. Тэр анхандаа єєрийг нь баривчлахаар
ирэгсдийн дунд хамт ажилладаг гурван хђн нь байгааг анзаарсангђй. Таксинд суухад нь тэд ђг
дуугђй даган сууцгаажээ.

ѓнєєг хђртэл К амьдралдаа сэтгэл хангалуун явсан хђн. Томоохон банкинд хариуцлагатай ажил
эрхэлдэг, тусдаа єрєєнд суудаг, тђђнийг ажилтнууд нь хђндэлдэг аж, Орой нь хариад тэр ийм
хачирхалтай явдал болсныг єєрт нь гойд сайн ханддаг хатагтай Грубахд сэм хэлнэ. Хатагтай ђђнийг
мэдэж байсанд учиргђй гайхав. Грубах авгай К-д нэг их санаа зовохгђй байхыг зєвлєєд, тђђнийг
баривчилсны цаана «шинжлэх ухааны нарийн учир байх шиг» 1эжээ.

К. нэг л хачин байдалд орсон тул хєрш амьдардаг, залуухан бђсгђйн єрєєнд дайран орж, шууд
барьж аваад шунамхайран ђнсчээ Урьд нь бол тэр хэзээ ч ингэж зђрхлэхгђй сэн.

Хэд хоног єнгєрєв. К.банк руугаа явсаар л байв. Эртээдийн явдлыг бараг мартах шахжээ. Гэтэл
гэнэт, ирэх ням гаригт тђђний хэргийг шђђх хурал товлогдсоныг утсаар дуулгана. Энэ мэдээлэл ч
мєн ойлгомжгђй, бђрхэг байлаа. Тђђнд хэлэхдээ, нэг талаас бђх хђн энэ шђђх ажиллагааг бушуухан
дуусгах сонирхолтой байгаа гэх боловч, нєгєє талаас энэ бол маш ярвигтай хэрэг гэх аж. Гайхсан К.
харилцуураа барингаа бодлогоширч зогстол тђђнд дургђй орлогч захирал ийн дэмий зогсоог нь
олоод харчихна.

Ням гаригийн єглєє Йозеф К. эртлэн босч, нямбайлаи хувцаслаад, заасан хаягийн дагуу очно.
Ажилчдын хорооллын эмх замбараагђй гудамжаар удтал будилж тєєрсєєр, нэгэн ядуухан байранд
оржээ. Дотуур хувцас угааж зогссон эмэгтэй тђђнийг дагуулан явсаар хђн пиг дђђрсэн танхимд
оруулав. Бђгд зђс танихгђй улс аж. Индэр дээр зогссон хђн бђтэн цаг таван минутаар хожигдож
ирлээ хэмээн К-г зэмлэхэд, манай баатар: "Гэхдээ л ирлээ шђђ дээ" гэж бувтнааад, єєрийг нь
чирэгдђђлж байгаа энэ бђхнийг эцэслэхээр хатуу шийддэг. Тэрээр мєрдлєг хэмээн нэрийдэж байгаа
энэ балай ажлыг нь шђђмжилж, нотлох баримт гээд байгаа навсархай дэвтрђђдийг нь элэглэн
шоолно. Тђђний уг цэгцтэй, ухаалаг байсан тул танхимд цугларагсад тун найрсгаар хђлээн авч, бђр
алга ташицгаана. Ууртайгаар хэлсэн ђгээ дуусмагц К. бђрх малгайгаа авч ємсєєд ђђд зђглэв.
Тђђнийг хэн ч хориглож зогсоох гэж оролдсонгђй. Харин яг гарахын ђед ђђдэн дээр тааралдсан
танил мєрдєгч «Байцаалтаас зугтвал танд л муу юм болно шђђ» гэж анхааруулжээ. Хариуд нь К.
зэвђђнээр инээчихээд замаа хєєв.
Ахин нэг долоо хоног єнгєрчээ. Ням гариг болуут К дуудахыг нь ч хђлээлгђй єєрєє нєгєє газар
очлоо. Нєгєє эмэгтэй ђђд нээж єгєхдєє, єнєєдєр шђђх хурал болохгђй гэв. Тэд ярилцах зуур, энэ
эмэгтэй ч бас К-гийн хэргийг мэдэж байгааг таамаглана. Тэр бол шђђийн тђшмэлийн эхнэр ажээ.
Гэнэтхэн эмэгтэйг тэсвэрлэшгђй ихээр хђсэв. Гэвч яг тэр ђед гэрт нь ирсэн оюутан хархђђтэй нєгєє
эмэгтэй унтлагынхаа єрєє рђђ орчихно, Тєдсєн ч ђгђй эхнэрийнхээ хормой султайд цухалдаж явдаг
гэрийн эзэн орж ирнэ. Мєнєєхєн ажиллагааны гол хђмђђсийн нэг болохын хувьд тэрээр К-д
зєвлєгєє єгдєг. К.-г тэр сэжигтэн гэж нэрийдэх бєгєєд яараагђй бол хавтаст хэрэгтэйгээ
танилцахыг санал болгоно. Ингээд тэд шатаар єгсєн урт харанхуй хонгилоор явсаар торон цаана
суугаа тђшмэд, энгийн хувцастай хэдээ хђнийг олж ђзэв. Тэд цєм нуруугаа цэхлэлгђй, ѐс мэт
бєгтийж, євдгєє нугаласхийн зогсоцгоох нь К.-гийн адил ямар нэгэн хэрэгт холбогдогчид аж.

Энэ ѐрын газраас бушуухан гарахын тђђс болсон К. шатаар уруудах зуураа гэнэт муужирна. Урьдын
чєлєєтэй байдал нь тђђнийг орхин одож, бие эрхтэнд нь шинэ хачин байдал ђђссэн шиг тђђнд
санагджээ.

ёнэндээ гагцхђђ бие нь ч бус тђђний сэтгэлзђй, амъдралын хзв маяг хђртэл єєрчлєгдчихєєд байв.
Эдгээр єєрчлєлт тєдийлєн анзаарагдахгђй мэт боловч, К. єєрийн хђсэл эоргоор амьдрахаа нэгэнт
больж, бђхий л алхам нь яг одоо бол Шђђх ажиллагаа гэгдэж буй юу нь ђл мэдэгдэх тэр л зђйлээс
шалтгаалж байлаа. Тзрхђђ шђђх ажиллагаа нь манай баатарт ойлгогдомгђй ђйл явц, учир
шалтгаантай аж. Яваандаа К. энэхђђ ажиллагааны талаар жаахан тєсєєлєлтэй болж ирдэг.
Тухайлбал, К єєрєє энэ явдлын талаар хэнд ч ам ангайгаагђй атал ойр тойрны нь бђх хђмђђс, тэр ч
байтугай санамсаргђй тааралдсан хђмђђс ч сайн мэдэцгээж байв. ёђнээс болоод К. єєртєє итгэх
итгэлээ алдаж эхэлнэ. Мєн Шђђх ажиллагаанд нь тун санаанд оромгђй хђмђђс оролцоод байх тул
мань эр тохиолдсон хђн бђрийг хардаж сэрдэнэ.

Ер бусын гэмээр явдлууд ч тохиолддог. Нэг удаа К. ажил дээрээ нэлээд орой болтол сууж байгаад
зоориноос хачин дуу авиа гарахыг сонсжээ. Хаалгыг нь нээгээд шагайвал, гурван эрэгтэй хђн
бєгтийн зогсож байлаа Нэг нь цээрлђђлэгч, нєгєє хоѐр нь цээрлђђлэгчид байв. Гэсхээгдэгсэд эхэр
татангаа К. шђђх хурал дзэр ђг хэлэхдээ тэднийг буруутгаснаас болоод ийн шийтгђђлж байна
гэлцэнэ. Эвгђйцсэн К.-гийн нђдэн дээр

нь золгђй эрсийг ахиад л жанчиж гарчээ. Учир битђђлэг шђђх, мєрдлєгийг явуулж буй хђн бђхэн
эелдэг сайхан харьцахын дээр хђн болгон дор бђрнээ зовлонг ярина. Харин тэднээр шђђх
ажиллагааг хєтлђђлээд байгаа дээд удирдлага л К -д ер мэдэгддэггђђй ажээ Хэн тђђний эсрэг энэ
бђхнийг зохион байгуулж байгаа нь ч тодорхойгђй. К. єєрєє дотор нь багтаж буй асар том
системийн зсрэг ямар ч ђр дђнгђй тэмцэл явуулна

Ийнхђђ эргэлдэх шђђх ажиллагааны ђйл явц дунд биеэ хамгаалах гэсэн ороллдого бђр тђђнд гай
тарих аж. Нэг єдєр К-ийн ажил дээр тосгонд амьмардаг авга ах нь ирдэг. Ах нь

бас шђђхийн талаар дуулаад санаа нь зовчихсон яваа хэрэг. Ингээд К.-г дагуулан танил
ємгєєлєгчийнд очив. ѓмгєєлєгч євчтэй байж таарчээ. Хэвтэрт байгаа ємгєєлєгч ч К.-гийн хэргийн
талаар сонссон байдаг. Авгыгаа тђђнтэй ярилцах зуур К. єрєєнєєс гарч євчтєний асрагч бђсгђй
Ленийг дагуулан ємгєєлєгчийн ажлын єрєєний хивсэн дээр энгэр зєрђђлдэг, ёђнийг мэдэх ямар ч
боломжгђй байсап атал авга нь хэдийнэ мэдчихээд зээ дђђгээ зэмлэсэнд, К. бђр яах ч учраа олохоо
болино. Тэр явдлаас хойш К. ємгєєлєгчийнд ирж Ленитэй ђђлэн борооны ажил хийдэг болов.
Хэдийгээр Лени тђђнд энхрийлэл хайраа харамгђй зориулах боловч, манай баатар бђсгђйд нэг л
дотносдоггђй.

К. сэтгэл санаагаар хямарч, ядарч цуцан, эцэст нь хатгаа тусчээ. Ажилдаа ч идзвхгђй болов. Нэгэн
удаа тэр банкных нь тђнш итали эрийг дагалдан явах ђђрэг авна. Итали эртэй уулзах ѐстой сђмийн
дэргэд иртэл хэн ч байсангђй. Бороо орж байсан тул К. сђм рђђ орно. Сђмийн адраас тђђнийг нэрээр
нь дуудах сонсогдож, єєрийг нь шђђх ђйл явц ахицгђй байгаа тухай мэдээлнэ. Энэ ђед хажууд нь
зогсоо лам тђђнд Дээд хуулийн тухай сургаал ђлгэр ярина. К. ламын ђгийг эсэргђђцэхэд адраас
дуурсах хоолой: «Аливаа зђйлийн зайлшгђйг л зєвхєн ухамсарлах хэрэгтэй» гэж лђндзгнэнэ.

Роман эхэлсэн тэр єдрєєс хойш бђтэн жил єнгєрчээ. Дараагийн тєрсєн єдрийнх нь урьд ђдэш, есєн
цагийн орчимд тэднийд хар хувцастай хоѐр ноѐнтон орж ирлээ. К. ч тэднийг хђлээж байсан мэт
хаалганы хажуугийн сандал дээр бээлийгээ бариад сууж байв. Ямар нэгэн эсэргђђцэл ђзђђлээд
нэмэргђйг ойлгож байжээ.

Тэд ђг дуугђйхэн гарцгааж, бђхий л хотыг нэвт шувт сђлжээд, аль эрт орхигдсон чулуу бутлуурын
газарт ирцгээв. К.-гээс хђрэм. цамцыг нь тайлан аваад, чулуу дэрлђђлэн хэвтђђллээ. Энэ бђхнийг
гђйцэтгэхдээ хар хувцастнууд маш нямбай байх аж. Тэгээд нэг нь хурц хутга гаргаж иржээ. Манай
баатрын ухаан санаанд «Энэ хутгыг нь би єєрєє шђђрч аваад, гэдэс рђђгээ дђрэх ѐстой» гэсэн бодол
тєрсєн ч, чадал нь хђрсэнгђй. Тђђний хамгийн сђђлчийн санаа мєнєєх, хэзээ ч олж ђзээгђй тэр
шђђхийн тухайд чиглэсэн байлаа: «Тэр хаана байна аа? Дээд шђђх гэгч хаана байна. Арай намайг
амьд ђлдээх ђндэслэл бђхий баримт ямар нэгэн єєр элдэв бичгийн хавтсанд мартагдаад
орхигдчихсон юм биш байгаа...

Гэвч энэ ђед хоолойд нь нэг ноѐны гар хђрч, нєгєєдєх нь залуугийн зђрхэнд хутгаа шаламгай
зоогоод хоѐр удаа эргђђлжээ. Тэр хоѐр хацраа нийлђђлэн зогсоод, єєрийг нь ажиглаж байгааг К.
унтарч буй нђдээрээ сайн харав. Тэгээд «Хн, яг л нохой шиг» гэж єєрийг нь туучлан гарч буй энэ
шившиг гутамшгийг зђхэж амжлаа.

Цайз

дуусаагђй роман 1926

Энэ романы анхны хувилбарыг 1914 оноос бичиж эхэлсэн бєгєєд зохиолч уг ажлаа 1920-иод оны
эхэн хђртэл ђргэлжлђђлжэз. ёйл явдал нь Австри-Унгарт, 1918 оны Арваннэгдђгээр сарын
хувьсгалын ємнєхєн єрнєж байгаагаар дђрслэгджээ. Зохиолчийн анд нєхєр М.Брод анх хэвлђђлсэн
байна.

«Цайз» бусад романуудынх нь нэгэн адил ђлгэрийн хэлбэрээр бичигдсэн юм. Зохиолын ђнэт чанар
нь айсуй тоталитар дэглэмђђдийн эрин ђеийг зєгнєн, шинж тєрхийг нь тодорхойлсонд оршино.

ѓвлийн ђдэш нэгэн залуу эр Тосгонд ирж буурчийи газар хоноглоно. Уг тосгон болоод хажуугийн
уулан дахь Цайз хоѐр нэгэн гђнгийн мэдэлд байх бєгєєд залуу эр гђнгийн дуудсан ѐсоор газар
хэмжигчийн ажил эрхлэхээр ирсэн аж. (Тђђнийг К. гэдэг ч ємнє давтагдсан ђсгээр таныг дахин
самууруулахгђйн тулд хойшид газар хэмжигч гэе)

ѓглєє нь тэрээр уулан дахь Цайз руу явна. Зам нь маш урт бєгєєд яв явсаар арайхийн Цайзад
дєхтєл эргээд л холдчихно. Тэр хичнээн ч оролдоод Цайз руу очих замыг олсонгђй.
Ингээд газар хэмжигч маань буурчийн газартаа эргэн иртэл, туслахууд нь гэгдэх хоѐр танихгђй
залуу тђђнийг хђлээж байв, Тэд газар хэмжих тухайд юу ч мэдэхгђй атлаа єєрсдийгєє «Бид таны
хуучин туслахууд байна» хэмээн танилцуулна. Цайзнаас томилсон ажиглагч байх нь гэж газар
хэмжигч таамаглана. Тэр туслахуудтайгаа Цайз руу чаргаар явах санал гаргатал цаадуул нь
«Зєвшєєрєлгђйгээр гаднын хђнийг тийш нэвтрђђлдэггђй гэлцжээ. Тэгэхээр нь газар хэмжигч мань
хоѐрыг Цайз руу утасдуулав.

Тэд татгалзсан хариу авна. Тэгмэгц газар хэмжигч туслахынхаа нэрээр тийш утасдвал єєрийг нь
хэзээ ч Цайз руу оруулж болохгђй гэж хатуу тушаадаг.

Энэ зуур зарлага Варнава тђђнд цайзаас ирсэн захидал авчирна. Захиргааны дарга тђђнийг албанд
авсан тухайгаа мэдэгдээд, ђђнээс хойш Тосгоны ахлагчийн удирдлагад ажиллах ѐстойг нь сануулсаи
байх аж. Тэгсэн атлаа Тосгонд ердийн оршин суугч маягаар байж болохгђй гэж хатуу анхааруулжээ.

Газар хэмжигч маань Варнава, тђђний эгч Ольга хоѐроор дамжуулан Тосгонд ажлаар ирсэн Цайзын
ноѐдод ђйлчилдэг зочид буудалд байрлах болов. Гэхдээ тђђнд буфетийн нэг булан л оногдоно. Энэ
удаа Тосгоны оршин суугчдын андахгђй сайн мэддэг эрхэм тђшмэл Кламм уг буудалд хоноглож
байв.

Ноѐдод шар айраг зєєж єгдєг буфетийн эмэгтэй Фрида уг зочид буудалд нэлээд чухал хђн аж.
Тууний харцнаас л газар хэмжигч єєрт нь маш олон асуудал тулгараад буйг ойлгоно.

Фридагийн санал болгосны дагуу газар хэмжигч маань буфеттэй нь залгаа єрєєнд буй Кламмыг
нууц шагайвраар харна. Хацар нь унжсан бђдђђн энэ ноѐнтны нууц амраг тул Фрида уг Тосгонд
маш нєлєєтэй байдаг ажээ. Бђсгђй жирийн малчин байснаа буфетчин болсон гэнэ. Газар хэмжигч
Фридагийн овсгоотойг биширч, Кламмыг хаяад єєрийнх нь нууц амраг болохыг гуйна. Фрида
зєвшєєрсєн тул, тэд буфетийн лангуун дор шєнєжин янаглан жаргажээ. ѓглєє болохын алдад
хананы цаанаас Кламмын захирангуй хоолой гарч, Фридаг хоѐр дахиж дуудахад бусгуй хоѐуланд
нь: «Газар хэмжигч бид хоѐр завгђй" байна» гэж хариулна..

Дараагийн шєнийг тэр бђсгђйн хамт буурчийн газрын орон дээр єнгєрєєв. Туслахууд дэргэдээс нь
алхам ч ђл холдох тул бараг л дєрвђђлээ цуг унтжээ. Одоо газар хэмжигч Фридатай гэрлэхийг хђсэх
бєгєєд тђђгээр дамжуулан Кламмтай ярилцахыг бодно. Танилууд нь «Энэ ямар ч боломжгђй.
Кламм бол Цайзын тђшмэл, харин чи бол ядахнаа Тосгоны оршин суугч ч биш, ерєєсєє хэн ч биш.
Тиймээс Кламм чамтай нэг ч ђг солихгђй» гэлцэнэ. Буурчийн газрын эзэгтэй болохоор бђргэдийг
орхиод, сохор номинтай холбогдсон Фридаг єрєвдєн халаглах аж.

Эзэгтэйг Кламм хорин хэдэн жилийн ємнє гурван удаа дуудан хамтдаа хоносон юмсанж. Харин
дєрєв дэхээ дуудсангђй. Нэгэн цагт Кламмын бэлэглэсэн алчуур, анх єєрийг нь тђђн руу дагуулан
аваачсан зарлагын гэрэл зураг хоѐрыг нандин шђтээн мэт хадгалдаг гэнэ. Эрд гарахдаа ч тэр
Кламмын зааврыг дагасан бєгєєд нєхєртэйгєє шєнєжин тђђний тухай ярилцдаг байжээ. Эндхийнх
шиг алба, амины амьдрал нь ингэтлээ орооцолдсон газрыг газар хэмжигч єєр хаана ч ђзсэнгђй.
Газар хэмжигч ирэх тухай сураг олон жилийн ємнєєс гарсан гэж Тосгоны ахлагч хэлэв. Тосгонд
газар хэмжигч хэрэггђй гэсэ» мэдээллийг ахлагч тэр дорхноо л Цайз руу явуулжээ. Мэдээлэл буруу
хэлтэст оччихсон ч юм уу, залруулаагђй єнгєрч. Ер нь иймэрхђђ алдаа захиргаан дээр их гардаг
гэнэ. Хяналтын албаныхан алдаа гарсныг илрђђлсэн ч, тэр ђед нэг тђшмэл євдчихсєн байж.
Ингэсээр газар хэмжигчийг ирэхийн ємнєхєн л олон жилийн ємнєх шийдвэрийг цуцалжээ. Гэтэл
газар хэмжигч томилогдоод ирсэн нь тэр бђх ажлын ђр дђнг ђгђй хийж орхисон байна. Одоо бол
яагаад газар хэмжигч шаардлагатай болсон тухай нэг ч баримт ђлдээгђй байлаа.

Тэгэхээр нь тэр Фридатай зєвлєлдєєд газар хэмжигчийн ажилд биш, сургуулийн манаачийн ажилд
авахыг Тосгоны ахлагчаас хђсэв. Хэдийгээр сургуульд манаачийн хэрэг байгаагђй ч, Фрида аль
нэгэн сул ангид гал голомтоо бадраах арга сђвэгчилсэн нь тэр,

Газар хэмжигч зочид буудалд очиж Кламмтай уулзахыг оролдсон ч, цаадхи нь хэдийнээ Цайз руугаа
буцчихсан байв. Кламмын нарийн бичгийн дарга тђђнээс байцаалт шиг урт зђйл асуун тэмдэглэж
авна. Гэпч Кламм нь энэ тэмдэглэлийг хэзээ ч уншихгђйг ойлгоод газар хэмжигч тэндээс зугтан
гардаг.

Замдаа тэр зарлага Варнаватай тааралдана. Кламм тђђнийг газар хэмжих ажилд амжилт ахиц
гаргаж буйг нь сайшаасан захидал ирђђлсэн байлаа. Андуурал гарч гэдэгт эргэлзээгђй манай баатар
Варнавагаас тайлбар шаардсан ч, цаадхид нь хэлэх ђг байсангђй. Газар хэмжигч маань сургуулийн
биеийн тамирын танхимд Фрида болон туслахуудтайгаа унтлаа. ѓглєє нь багш эмэгтэй Гиза
тэднийг босоогђй байхад орж ирээд, ширээн дээрээс оройн хоолны ђлдэгдлийг авч цацан
сурагчдынхаа ємнє шуугиан тарив.

Энэ маягаар дєрєв хоносны эцэст Фридагийн царай зђс гайхалтай єєрчлєгдєв. Кламмд эзэмдђђлэх
нь тђђнд эрч хђч єгдєг байсан бол одоо газар хэмжигчийн гарт гундаж ноомойж эхэлжээ. Газар
хэмжигчийм хамаг бодол санаа Кламмтай уулзахад л чиглэснийг, хэрэв цаадхи нь шаардах л юм бол
шинэхэн амраг нь тђђнийг ер харамсалгђй Кламмд єгчихнє гэдгийг бђсгђй олж харлаа. Бас тэр нууц
амрагаа Варнавагийн эгч Ольгатай хардаж байлаа.

Ольга бол ухаалаг, зоригтой бђсгђй. Дђђ охин Амалия нь ч ялгаагуй. Гурван жилийн ємнє тосгоны
баяр дээр тђшмэл Сортини Амалиягаас харц салгаж чадахгђй гєлєрч л дээ. Маргааш єглєє нь
зарлага ирж, Амалияд зочид буудал руу ирж Сортиниг зугаацуулахыг шаардсан захидал єгчээ.
Эвгђйцсэн охин захидлыг урж зарлагын нђђр руу шидсэн байна. Зочид буудал руу нь ч очсонгђй.
Урьд нь тосгоны нэг ч бђсгђй тђшмэдийн ђгнээс зєрж байсангђй. Ингээд тэднийхэн бусдад
гадуурхагдах болов. Тосгоны хамгийн шилдэг гуталчин эцэгт нь захиалга ирэхээ больж, хєєрхий
євгєн ирсэн тђшмэдээс єршєєл гуйвч ђгийг нь сонсох хђн олдсонгђй. Цєхєрсєн эцэг, эх хоѐр нь
тєдхєнєє хэвтэрт оржээ. Эл гунигт тђђхийг Ольга газар хэмжигчид ярина. Тосгоныхон цєм
Цайзныхнаас айдаг аж. Харьцангуй бага гэмтэй Варнаваг л ажилд авсан ч энэ нь ямар хэмжээний
ажил болохыг хэн ч мэддэггђй. Варнава захиргаанд ордог нь ђнэн, гэхдээ захиргаа бђр єєр
захиргааныхаа нэг хэсэг байдаг аж. Тиймээс Варнава хєвгђђн єєрєє ч Цайзын ажилтан мєн эсэхээ
мэддэггђй. Гэр бђлийнхний нь ирээдђй Цайзаас дђђгийнх нь ажлаас ихээхэн хамааралтайг мэдэх тул
Ольга ямар нэгэн мэдээлэл олж сонсохын тулд тђшмэдийн зарц нартай жђчээн дотор унтдаг байна.

Газар хэмжигчийг хардсаар цєхєрч гђйцсэн Фрида эргээд буфетдээ очихоор шийднэ. Тэгэхдээ
туслахуудын нэг Иеремийг дагуулан явдаг. Энэ ђед Кламмын нарийн бичгийн даргын дуудсанаар
зочид буудал руу ирсэн газар хэмжигч Фридатай тааралдана. Ингээд Иеремийгээс хђђхнийг
харамлан, буцаахыг оролдоход, Фрида: «Чи шившиглэгдсэн айлын охинтой унтсан» хэмээн
буруутгаад, явж одно.

Кламмын нарийн бичгийн дарга Эрлангер: "Кламм зєвхєн Фридагийн гараас шар айраг авч
заншсан тул сэтгэл дундуур байна" гэжээ. Газар хэмжигч ч хэрэв энэ хђний итгэлийг олчих юм бол,
цаашдын ажилд нь тустай гэдэгт эргэлзэхгђй байсан тул Фридаг хуучии ажилд нь буцааж
ирђђлэхээр амалдаг.

Зочид буудлын эзэн манай баатрыг нохой мэт хєєх боловч, Цайзаас ирсэн ноѐн Эрлангер зориуд
тђђнийг дуудан уулзсаныг мэдээд шар айрагны танхимд хонохыг зєвшєєрнє.

Газар хэмжигч зочид буудлын эзэгтэйтэй ойр зуурыг ярилцахдаа мэдрэмж сайтай, хувцас загварын
талаар мэдлэгтэй гэдгээ харуулсан тул эзэгтэй тђђнийг єєрийнхєє гадаад байдлыг хариуцсан
зєвлєгч болгох санал хэлнэ. Тэгэхэд нь «Танд хувцас ирэх бђрт намайг дуудаж байгаарай л даа»
гэдэг.

Адуучин Герстекер газар хэмжигчид жђчээнд ажиллахыг санал болгоно. Эрлангертай гайгђй
харьцаа тогтоосныг нь гадарлачихаад, ђђгээр дамжуулан ямар нэгэн том юм олж авах гэж ингэж
байгааг манай баатар ч таамаглана. Герстекер тђђнийг дагуулан гэртээ аваачиж хонуулна. Лааны
гэрэлд ном уншиж суусан Герстекерийн эх газар хэмжигч руу чичигнэсэн гараа сунгаж мэндлээд,
хажуудаа суулгадаг...

Харамсалтай нь, «Цайз» роман ђђнээс цааш бичигдээгђй юм. Хэрэв гђйцэд бичигдсэн сэн бол
ямархан сонирхолтой ђйл явдлууд биднийг угтах байсан бол?

Хэдий бђрэн гђйцэд бичигдээгђй ч, бид уг романаас тоталитар дэглэмийн бђхий л бурангуй єнгє
тєрхийг бђрнээ олж харж байна. ёђгээрээ «Цайз» XX зууны гол романуудын нэгд багтсан билээ.

Томас Манн

1875-1955

Германы нэрт зохиолч, Нобелийн шагналт Томас Манны зохиолуудаас Монголд ер орчуулагдаж
байгаагђй. Харин тђђний тєрсєн дђђ Хайнрих Манны «Боол» хэмээх роман 1974 онд орчуулагдан
хэвлэгдсэн байдаг.

Томас Манн «Будденброкийнхон», «Шидэт уул», «Иосиф ба тђђний ах нар», «Доктор Фаустус"
романуудаас гадна «Тристан», «Тонио Крѐгер», «Венеция нас барсан нь» зэрэг богино хэлбэрийн
сод бђтээлђђд туурвижээ.

Тђђний романууд тус бђртээ онцлогтой. Анхны роман нь хамгийн их амжилт олсон бол (Нобелийн
шагналыг чухамдаа «Будденброк»-д олгосон), удаахь нь («Шидэт уул» хэмээх энэ зохиолыг утга
зохиол дахь философи сэтгэлгээний нэг оргил гэж ђздэг) сэхээтний романы ђндсийг тавьсан,
сђђлчийнх нь урлагийн мєн чанарын нэг ѐсны тунхаг болсон бђтээл (Бђтэн нэр нь «Доктор Фаустус:
германы хєгжмийн зохиолч Адриан Леверкю-ны амьдрал. Дотно нєхрийнх нь ярьснаар») билээ.

Эдгээрийн алиныг ч энд онцгойлж ђзэхэд нуршсан болохгђй. Гэвч бид сэдэв зђйн хувьд манай
уншигчдад нэгэн євєрмєц чухаг домгийг танилцуулах ђђднэзс, бас Томас Манны хамгийн том
хэмжээний зохиол болохын нь хувьд «Иосиф ба тђђний ах нар» хэмээх дєрємсєн романыг сонгон
авлаа. Энэ бол хђний ухамсар дахь муу муухайг ариун сайн ђйлс ямагт ялан дийлдэг гэсэн
бэлгэдлийн санааг библийн зохиомж дээр ђзђђлсэн бђтээл юм.
 Иосиф ба тђђний ах нар

дєрємсєн роман 1933-1943 .

Зохиолын ђндэс нь Израилын уг удмын тухай библийн домог болно. Исаак, Ребекка нар Исав,
Иаков хэмээх ихэр хєвгђђдтэй байжээ. ёсэрхэг Исав эхэлж тєрсєн аж. Харин Иаков тєрєхдєє
ширхэг ч ђсгђй байсан бєгєєд тђђнийг дђђ нь гэж ђздэг билээ. Эх нь тђђнийг Исаваас илђђ
хайрладаг байлаа. Тэдний эцэг Исаак хєгшрєєд сохорчээ. ёхэхийн ємнє євгєн ууган хђђгзэ дуудаж
адислахаар болоход, Ребекка Иаковын биеийн ил хэсэгт ишигний арьс наагаад аав руу нь аваачжээ.
Ийнхђђ тэр эцгийнхээ адис ерєєлийг Исавын ємнєєсс хђртсэн байна.

ёђнийх нь тєлєє Исав хилэгнэсэн тул Иаков зугтжээ. Араас нь нэхсэн Исакын хђђ Елифаз авга
ахынхаа амийг єршєєдєг ч, авч явсан бђх хєрєнгє хогшлыг нь булаажээ. Нємрєг ч ђгђй ђлдсэн
Иаков хээр даарч хонохдоо бурхныг олж ђзсэн аж. Иаков арван долоон хоногийн урт зам туулж
Харранд хђрээд, нагац ах Лавиныд суух болов. Тэр нагацынхаа отгон охин

Рахильд сэтгэл алдана. Гэвч Лаван залуу хархђђг єєрт нь долоон жил алба хаахаас ємнє Рахильтай
гэрлђђлэхгђй гэсэн гэрээг бичгээр ђйлддэг. Иаков тђђнд долоон жил ђнэнчээр зђтгэв. Тэр сайн
малчин тєдийгђй, Лаваны цєл нутагт ус олж булаг оргилуулсныхаа ачаар сайхан цэцэрлэг бий
болгожээ. Гэвч Лаван урьдаар эгчийг нь нєхєрт гаргана гээд Рахилийн эгч Лияг ав гэдэг. Иаков
царай муутай Лиягаас эрс татгалзана.

Арга буюу Лаван хуримыг нь зохион байгуулав. Гэхлээ Рахилийн гивлђђрийг Лияд ємсгєєд
Иаковтой нэг оронд оруулсан байна. ѓглєє нь мэхлэгдснээ мэдсэн Иаков байдгаараа уурласанд
Лаван ахиад долоон жил тэднийд ђлдвэл отгон охиноо ч бас эхнэр болгон єгнє гэжээ.Тэгэхэд нь
Иаков єєрийнхєє болзлыг тавьж, тэгсэн нєхцєлд малаа хувааж авна гэв.

Тийнхђђ он жил єнгєрсєєр, Лия жил дараалан хђђ тєрђђлж, Рахиль ер жирэмслэхгђй л байв. Иаков
Рахилийн шивэгчин Валлаг татвар эм болгосонд тђђнээс хоѐр хђђ тєрсєн ч, Рахильд л ђр заяасангђй.
Дараа нь Лия хђђхэд тєрђђлэхээ больж, нєхєртєє шивэгчнээ хэрэглђђлэх болов. Зелфа хэмээх тэр
шивэгчин мєн хоѐр хђђ тєрђђлжээ. Гэрлээд арван гурван жил єнгєрсєн хойно Рахиль сая нэг хєл
хђнд болж, маш их зовж байж хайртай хђђ Иосифыг тєрђђлсэн байна.

Эхнэрђђдийнх нь ах дђђ нар єтгєн сђрэгт нь атаархаж ђгсэж хороохоор завдаж буйг Иаков олж
сонсоод, гэр бђлээрээ малаа туун алсын нутгийг зорихоор шийджээ. Рахиль эцгийнхээ шавар
бурхныг нууцаар авчихаж.

Лаван бурхнаа ђгђйлэн тэднийг гђйцэн очиж бђгдийг нэгжтэл юу ч олсонгђй. Зальжин Рахилы
шђтээнийг сђрлэн дотор нуугаад тђђн дээрээ, бие євдлєє хэмээн хэвтчихсэн юмсанж. Лаван
Иаковоос охид болоод зээ нарыг нь хэзээ ч гомдоохгђй гэсэн ам єчиг аваад буцжээ.

Ийн цааш нђђдэллэж яваад тэр ђсэрхэг Исав дєрвєн зуун морьт цэрэг удирдан явж буйтай
тааралдав. Ах дђђс найрсгаар уулзалдсан ч, ахынхаа хамтдаа аж тєрєх саналыг Иаков хђлээж
авсангђй. Исав дђђгийнхээ бэлэглэсэн малыг туугаад харьж, дђђ нь замаа хєєжээ.

Явсаар Шекем хотын орчим нутгийг тђрээслэн суув. Тэнд дєрвєн жил амьдраад байтал нэгэн одер
Йаковын ганц охин, арван гурван настай Динаг хааны хђђ Сихем олж харжээ. ѓвгєн хаан ураг
барилдахаар ирэхэд, Иаков нас биед хђрсэн арван хєвгђђнээ дуудан зєвлєлдєв. Тэд ханхђђгээс
эрхтнээ хозлохыг шаарджээ. Долоо хоногийн дараа Сихем ирж хозлуулснаа мэдэгдэхэд, залуус
тђђнийг ѐс жаягийн дагуу хийсэнгђй гэж шалтаглав. Бухимдсан Сихем дєрєв хоногийн дараа Динаг
хулгайлчихжээ. Тєдєлгђй Сихемийн хђмђђс Иаковынд ирж, охиных нь тєлєє асар их мєнгє тєлье
гэсэн санал тавив. ёђний хариуд ах нар нь тэдний товлосон єдєр хотын бђх эрчђђ хозлох ѐслол
ђйлдэхийг шаардлаа. Ингээд хотын эрчђђд шаардсан ѐсоор гђйцэтгээд гэртээ зовиурлан хэвтэж байх
ђеэр ах нар нь Шекем руу довтолж Динаг чєлєєлсєн байна.

Иаков хђђхдђђдийнхээ болчимгђй алхамд уурлаж, бушуухан нђђхээр болов. Дина бие давхар болсон
байжээ. Зам зуураа эрчђђд хђђхдийг нь дєнгєж тєрмєгц хээр хаячихаж. Тэгэхэд мєн хол хђнд байсан
Рахиль урт аян замд нярайлж, хђђгээ дєнгєж хараад л амьсгал хураажээ. Эх нь тђђнийг Бенона буюу
ёхлийн хђђ гэж нэрлэхийг гэрээслзсэнд, эцэг нь арай эерђђлэн Вениамин гэдэг нэр єгєв. Ийн явж
байх зуур Лиягаас тєрсєн хђђ Рувим эцгийнхээ татвар эм Валлатай нђгэл ђйлдчихжээ. Энэ тухай
Иосифоос сонссон Иаков ууган хђђгээ хараав. Тђђнээс хойш Рувим дђђ Иосифоо ђзэн ядах боллоо.

Арван долоо хђрэхдээ Иосиф бусдаасаа илђђ царайлаг ухаалаг болжээ. Ах нар нь тђђнд дургђй тул
тэр бага дђђ Бениаминтайгаа л дотно байв. Иаков Иосифд эхийнх нь хуримын нємрєгийг
бэлэглэсэн аж. Иосиф тђђгэзр ах нартаа гайхуулж, уурыг нь хђргэдэг байлаа. Нэг удаа тариан
талбай дээр ажиллаж байхдаа ах нартаа зђђдээ ярьжэо. Тђђний боосон тариа голд нь, харин ах
нарынх нь боосон тариа тойроод мэхийж байна гэж зђђдэлсэн юмсанж. Хэдэн єдрийн дараа єєрт нь
нар, сар, арван нэгэн од ѐсолж байна гэж зђђдэлнэ. Ах нар нь ђђнд байдгаараа уурлаж, Иаков
Иосифыг шийтгэхэд хђрчээ. Гэлээ ч ахмад хєвгђђд мал сђргээ аваад Шекемийн хєндий рђђ явахаар
шийджээ.

Дараахан нь Иаков хєвгђђдтэйгээ эвлэрэхээр шийдэж. Иосифыг тэдэн руу илгээв. Цаадхи нь
эцгээсээ нуун байж Рахилийн нємрєгийг авч гараад тэдэн дээр ганган амьтан очиж л дээ. ѓнєєдђђл
нь Иосифыг эгээтэй л алчихсангђй. Нђдэж нђдчихээд ширгэсэн худгийн ѐроолд хђлээд хаячихжээ.

Гурав хоногийн дараа тђђгээр єнгєрч явсан жинчид Иосифыг гаргаж авсан байна. Ах нар нь
жинчидтэй тааралдаад Иосифыг єєрсдийн боол, буруу хэрэг тарьсны учир худагт хаяулж
шийтгђђлсэн юм гэжээ. Тэгээд хямдавтар ђнээр авъя гэхэд нь зарж орхив. Ингээд тэр эцэгтээ
Рахилийн нємрєгийг хонины цусаар будан явуулж, хайртай хђђтэйгээ уулзахгђй болсныг нь
мэдэгджээ.

Иосиф торгоны цуваанд явах зуур уран ђгээр олонтаа баясгасан тул эзэн нь тђђнийг Египетэд очоод
хиа болгоно гэж амласандаа хђрнэ. Иосиф бага багаар зэрэг ахисаар долоон жилийн дараа хааны
шадар сайдын гэрийн даамал болжээ.

Сайдын хатан Иосифт сэтгэл алдан гурван жилийн турш элдвээр оролдож, хєнжилдєє оруулахыг
чармайдаг. Иосиф ђђнд нь автсангђй. Нэгэн удаа Тут-эм-энет гэгч тэр эм гэрийнхнийгээ хот руу
баярт явчихсан хойгуур Иосифыг унтлагынхаа єрєєнд дуудаж, биеэ эзэмдђђлэхийг хђсчээ. ёгэнд нь
ороогђйд хорссон эм єєрийг нь хђчирхийлэх гэсэн мэтээр Иосифыг нєхєртєє мэдђђлэв. Эсэргђђцэх
ђед эзэгтэйн даашинзнаас урагдсан бєсний єєдєс гарт нь байсан нь Иосифыг буруутгах ђндэслэл
болжээ.

Иосиф эзэндээ ђнэн учрыг тайлбарласангђй, фараоны гянданд гурван жил хоригдов. Гяндангийн
дарга тђђнийг шударга тєлєв хђн болохыг анзаарч харгалзагч болголоо. Нэг удаа шоронд дээд
зиндааны хоѐр эрхэм хоригджээ. Нэг нь фараоны гол дарсчин, нєгєє нь фараоны гарын талхчин аж.
Эднийг тєрд тэрсэлсэн хэрэгт буруутгасан ч ялын тогтоол гараагђй байлаа. Иосиф тэднийг
харгалзав. Шийдвэр гарахаас тав хоногийн ємнє тэд Иосифт зђђдээ ярьжээ. Иосиф зђђдийг
тайлахдаа талхчин мєд цаазлуулна, дарсчин харин єршєєгдєж ивгээл хђртэнэ гэсэн нь яг ѐсоор
боллоо. Суллагдахад нь Иосиф єєрийнхєє тухай фараонд дуулгаарай гэж дарсчнаас хђсчээ.
Дарсчин ам єгсєн ч гарангуутаа л мартчихав. Тєдєлгђй фараон нас нєгчиж, залуу Аменхотен
ширээнд суулаа. Нэг удаа залуу фараон долоон тарган, долоон туранхай ђнээ зђђдэлжээ. Дараа нь
долоон бђтэн, долоон хоосон тариан тђрђђ зђђдэлсэн байна. Ерєнхий дарсчин хуучин харгалзагчаа
санаах хђртэл ордныхон энэ зђђдний учрыг олох гэж бишгђй л цэцэрхэцгээжээ.

Иосиф фараоны зђђдийг Египетэд долоон жил ургац арвин, дараа нь долоон жил єлсгєлєн болох
нь, тиймээс улс орон даяар ђр тариагаа нєєцлєх хэрэгтэй гэж тайлна. Иосифын єєртєє иттэлтэй,
ухаалаг байдал фараонд таашаагдаж, тэр шууд л газар тариалан, хђнсний асуудал эрхэлсэн шадар
сайдаар томилогджээ. Иосиф шинэ албан тушаалдаа амжилт гаргаж, газар тариаланд ахицтай
шинэчлэл хийв. Дараа нь египет бђсгђйтэй гэрлэж, Манассия, Ефрем хэмээх хоѐр хђђтэй боллоо.
Тэрээр тансаг ордонд, олон зарцтай амьдрах бєгєєд шоронгийн дарга, хуучин андаа гэрийн даамал
болгожээ.

Хэдэн жил Египетед урьд ђзэгдээгђй арвин ургац ургаж, дараа нь ган болжээ. Гэвч асар их будаа
нєєцєлсєн Иосифын ачаар Египет хавь орчны улс орнуудыг тэжээгч цорын ганц гђрэн болж, улсын
сан хємрєг маш их баяжив.

Иосифын зарлигаар улс оронд ирж буй хђн бђхнииг эцэг євгийнх нь нэртэй хамт бђртгэдэг журам
тогтоолоо. Бђртгэлээс Иосиф ах наранхаа нэрийг л хайгаад байж. Их гангийн хоѐр дахь тэд
Египетэд иржээ. Цєм гэрлэцгээсэн тул єдгєє Израилийн овгийнхон дал гаруй болцгоожээ. Энэ олон
хђнийг тэжээхийн эрхэнд Иаков єєрєє тэднийг ганц баян орон руу илгээсэн хэрэг. Харин
Иосифоосоо хойш гойд эрхэмлэх болсон Бениаминаа л дэргэдээ ђлдээжээ. Иаковын арван хђђ
Египетийн дээд сайдын ємнє ирэхэд тэр хэн болохоо нууж байгаад тэднийг тагнуулын хэрэгт
сэрдсэн байдал ђзђђлэн хатуу байцаав. Тзнгэрийн дор ђйлдсэн нђгэл бий бол тђђнээ хђлээхийг
шаардаж, эцэстээ нэгийг нь барьцаалан ђлдээгзэд бусдыг нь буцаж нугагтаа очоод Бениаминтай
хамт эргэж ирэхийг даалгалаа. Иаков аргагђйдэн Бениаминийг тэдэнтэй цуг явуулна.

Иосиф ах нараа гэртээ урьж баян тансгаар дайлжээ Бениаминийг хажуудаа суулгаад, элдвийг
асуунгаа тар хоѐроос єєр хэн ч мэдэхгђй зђйлсийн тухай ярив. Дђђ нь алга болсон ахыгаа биш
байгаа хэмээн сэрдхийвч, Иосиф єєрийгєє таниулсангђй.

Иосифын зарлигаар тэдний бараанд тєлсєн мєнгийг сэм сольчихсон байж л дээ. ёђнд гайхсан
боловч тэд дээр ђед ђйлдсэн нђглийнх нь тєлєєс ингэж бууж байна хэмээн бодоцгоожзэ. Ингээд
хууран мэхлэх гэлэз хэмээн хилэгнэсэн Иосиф Бениаминийг барьцаанд ђлдээ гэхэд, дєрєв дэх ах
Иуда нь сєхрєн байж, олон жилийн ємнє тэд дђђ Иосифоо ђхтэл нь нђдээд, боол болгон худалдаж
нђгэл ђйлдснээ хђлээжээ. Уг наймаанд оролцоогђй Рувим, Вениамин хоѐр хирдхийн цочицгоов.

Тэгэхэд л Иосиф єєрийгєє таниулж, ах нараа ээлжлэн тэвэрч єршєєснєє мэдэгдлээ. Израилынхныг
Египетийн хязгаар нутгийн ђржил шимт бэлчээрт суурьшуулахаар болов. Андынхаа баяр хєєртэй
байгааг ђзээд фараон ч сэтгэл тэнийжээ.
ѓвгєн Иаков энэ баярт мэдээг дуулж, хайрт хђђтэйгээ нђђр учирч амжсан байна. Харин ђхэхийн
ємнє Иосифын хоѐр хђђг адислахдаа хэн нь ахмад болохыг мэдэхгђйдээ андуурч будилдаг аж.
Иосифын ах нараас ахмад хђђгийн эрх Иудад оногджээ.

Херман Хессе

1877-1962

1946 оны Нобелийн шагналыг утга зохиолын салбарт хђртсэн, Герман-Швейцарын нэрт зохиолч,
яруу найрагч Херман Хессед дэлхий дахинаа алдаршсан хоѐр роман бий.

«Талын чоно» романаа тэрээр психоаналитики Юнгийн хђний ухамсарт ба ухамсаргђй ђйлдлђђдийг
нэгтэгч сэтгэцийн архетилуудын тухай онол дээр тулгуурлан бичсэн гэдэг (Шинэ шинэ ђеийн номын
сан цувралын нэгэн боть болох «Орчин цагийн аугаа их сэтгэгчид» номоос ђзэж бодно). Хессе тєгс
хувь хђний тухай ойлголтыг утга зохиолын хэлээр томьѐолсон нь тэр.

«Шилэн эрихний наадаан» бол тђђний хоѐр дахь чухал, магадгђй, хамгийн гол туурвил нь. ѓнгєц
харахад, алс ирээдђйн явдлыг єгђђлэх гэж оролдсон зєгнєлт маягийн бђтээл боловч, ђйл явдал нь
1930-1940 оны сэттэлгээиий хэв загварыг тольдсон, содон сэргэг ђзэл санаа дэвшђђлсэн, философийн
хђђрнэл зохиол юм. Уг роман хэвлэгдэн гарсан он бол Европ тєдийгђй дэлхийн тђђхэнд хђнд бэрх
цаг ђе байлаа. Гэлээ ч дэлхийн хоѐрдугаар Дайны гал ид дђрэлзэж байхад лангуунд тавигдсан энэ
ном зохиогчоо XX зууны хамгийн том зохиолчийн нэг болохыг эргэлтгђй зарласан байна.

Хессе нийтийн соѐлыг ђйлдвэрлэгч иргэншил, жинхэнэ урлаг хоѐрыг хэрхэн нэгтгэх арга замыг
хайж, урлагийг хђмђђст ойр хђртээмжтэй болгохоор зорьжээ. Тэр урлаг амьдралаас тасран гагцхђђ
урлагийнхаа тєлєє л ђйлчлэх ѐсгђй гэсэн ђзэл романдаа тунхаглажээ. Энэ ђзэл нь хожим
постмодернизмын тђгээмэл зарчмуудын нэг болсон юм.

Шилэн эрихний наадаан

роман 1943

Зохиолын ђйл явдал холхи ирээдђйд болно. Бђхий л байдлаараа тєгс тєгєлдєрт хђрсэн Касталийн
орны баатар эр Иозеф Кнехт эрдэм мэдлэгийн оройд хђрчихсэндээ залхаж, амьдралд тэмђђлэх
сонирхол нь буурснаас Касталиас явж, жирийн хђмђђсийн тєлєє хђчин эђтгэхээр алсын хатуу
ширђђн ертєннцийг зорино. Уг нь тэр Касталийн ђнэнийг сахигч нийгэмлэгийн гишђђн юм. Эл
нийгэмлэгийн гишђђд єєрсдийн нууцлаг «шилэн эрихний наадаан»-д амин хувийн явцуу
сонирхлоороо нєлєєлєхгђйн тулд гэр бђл, эд хєрєнгє, улс тєрийн эрх тушаалаас татгалздаг байжээ.
Энэхђђ «соѐлын бђхий л утга учир, ђнэт чанараар наадах» гээч нь ђнэн мєний илэрхийлэл байлаа.
Нийгэмлэгийн гишђђд цаг хугацааны зрхшзэлээс ангид Кастали хэмээх гайхалтай оронд аж тєрдєг.

Роман ирээдђйн Касталийн тђђхчийн нэрийн ємнєєс бичигдсэн бєгєєд харилцан адилгђй гурван
хэсэгтэй, Эхний хэсэг Касталийн тђђх ба шилэн эрихний наадааны тухай, дэд хэсэг гол баатрын
амьдралын тухай, сђђлчийн хэсэг Клехтийн єєрийнх нь шђлэг зохиолоос бђрддэг.

Касталийн урьдын тђђхэнд XX зууны нийгэм, соѐлын байдлыг хурцаар шђђмжилжээ. Манай зууны
соѐлыг касталичууд фельетонч соѐл хэмээсэн байна («фельетон» хэмээх герман ђг
нь ямар нэг гђнзгий утга санаагђй, сонины, зугаатай хєнгєн єгђђлэл гэсэн утгатай). Тэдний
тэмдэглэснээр бол, XX зууны соѐл нь гђн гунзгий утгыг биш, олон нийтийн эрэлт хэрэгцээнд
ђйлчлэх аахар шаахар зђйлстэй л хєєцєлддєг байж. Тэдгээр фельетонуудын сэдэв хэдийчинээ тэнэг
байна, тэр хэрээр амжилт олдог байжээ (Касталичуудын хувьд єнгєрсєн цаг шђђ дээ).

Гэгээрээгђй ихэнх уншигч эдгээр балай бичвэрђђдийг ђнэн гэж ойлгодог. Зарим нь хайран ђнэт
цагаа ђгийн сђлжээ бєглєхєд зарцуулж суудаг. Ийнхђђ фельетон уншиж, ђгийн сђлжээ бєглєсєєр
хђмђђс эргэн тойрондоо юу болж байгааг ч анзаархааргђй болтлоо ховсдуулдаг. Ингээд юуг ч
сэтгэх чадваргђй болж, ердєє л ирээдђйд итгэн суухаас єєрцгђйд хђрнэ.

«Эрт дээр ђеийн» XX зууны соѐлын хэв маягийг ийн тодорхойлоод Касталийн тђђхч ийм иргэншил
мєхєл сђйрлийн ирмэг дээр очихоос єєр замгђй болсон гэж дђгнэнэ.

Тийм байдалд орсноо ойлгосон сэтгэгчид, оюуны дээд тђвшний сэхээтнђђд соѐлын жинхэнэ ђнэ
цэнийг хадгалах зорилгоор байгуулсан улс нь Кастали билээ. Тэр бол нийтийн дорд оюун санааны
технократ нийгэмтэй зєвшилдєж зэрэгцэн оршдог бясалгал оюун санааны уурхай болсон орон юм.
Шилэн эрихний наадааны дђнг радиогоор орон даяар нэвтрђђлдэг бєгєєд Касталийн байгалийн
байдал ємнєд Германыг санагдуулна. Цаг хугацаа тэнд урсдаггђй, зогсопги. Тэндхийн хђмђђс морь
унадаг аж. Улс орны гол ажил бол хэрэглээний сэтгэхђйгээс ангижирсан оюунлаг сэхээтнђђдийг
хђмђђжђђлж боловсруулах явдал байв. Кастали бол гђн ухаантан хийгзэд сэтгэгчид нь тєр барьдаг
Платоны мєрєєдлийн улс биш гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Касталид эрдэмтэд, философичид харин ч сул
чєлєєтэй, алив тєр засгаас хараат бус байдаг. Гэхдээ тэнд эдийн засгийн ултай ђндэс суурь ђгђй тул,
улс орны хувь заяа засгийн бодит эрхийг барьж буй генералуудаас ихээхэн хамааралтай.

Касталичууд Нийгэмлэгтээ харьяалагдах бєгєєд ердийн амьдралаас бђрэн тасарсан хђмђђс.

Касталичуудын эгнээг єргєтгєх ђђднээс улс орон даяар авьяаслаг хђђхдђђдийг эрэн сурвалжилж
нээн илрђђлэх аж. Тэдний хєгжмийн, гђн ухааны, математикийн авьяасыг хєгжђђлж, их сургууль
тєгссєний дараа шинжлэх ухаан, урлаг, сурган хђмђђжђђлэх ђйлст хђчин зђтгђђлнэ. Мєн онцгой
хэмжээнд хђрэгсэд шилэн эрихний наадаанд оролцоно. Шилэн эрихний наадаан гэдэг нь шашин,
гђн ухаан, урлагийн нэг ѐсны цогц нэгдэл болсон оюуны тэмцээн юм. Нэгэн цагт Кальва хотын
Перро гэгч нєхєр хєгжмийн хичээл дээрээ єєрийн зохиосон, хэлхээ шилээр хийсэн зэмсгийг
хэрэглэдэг байж л дээ. ёђнд нь ђндэслэсэн дээрх наадаан яваандаа эрихнђђдийн янз бђрийн
байрлалаар тєрєл бђрийн утга илэрхийлдэг тэмцээн болон хувирчээ.

2200 оны орчимд Иозеф Кнехт нийгэмлэгийн бђрэлдэхђђнд орсон байна. Тэрээр шилэн эрихний
байрлал, гаадаан ђнэндээ ямар ч барьцтай ђр дђнгђйг, Касталийн хязгаарлагдмал оюун санаа
амьдралд нзмэргђйг олж харна. Ингээд тэр єєр улс орныг зорив. Тэднийг дэмий тоглоомоороо
наадаж суух зуур оюуны хувьд доогуур тђвшнийх гэгдэж байсан орнууд маш их хєгжиж, Касталийг
ямар ч ашиггђй гоѐл чимэг тєдийд ђзэх болсныг Кнехт жинхэнэ амьдрал дунд ороод олж мэднэ.
Залуусыг номын сангийн дєрвєн ханан дунд хаших бус, харин амьдрал дунд хђмђђжђђлэх ѐстойг тэр
ухаардаг. Тэрээр Касталийг орхиж єєрийн анд Дезишюрийн хђђгийн багш болно. Тэгээд хђђгийн
хамт уулын нууранд шумбаж байгаад, хђйтэн уснаас хатгаа авч нас баржээ гэж Касталийн тђђхч
єгђђлж байна. Кнехт амжилтад хђрсэн эсэх нь тодорхойгђй, харин амьдралаас нуугдан, зєвхєн
номын ертєнц руу шургаж болохгђй гэдэг нь л бусдад тодорхой болжээ.

Дээд оюун санаа гээчийг амьдралаас зааглавал тэр ђнэгђй болдгийг Иозеф Кнехт хђмђђст
ойлгуулжээ. Харин ийн ойлгуулахын тулд амь насаа зориулсан байна.
Хессегийи романд дэвшђђлсэн гол санаа, ђйл явдлын ерєнхий баримжаа энэ болно.

Хайнрих Бѐлль

1917-1985

Германы зохиолч Бѐлльд 1972 оны Нобелийн шагналыг "герман хэлт уран зохиолын сэргэн мандалд
оруулсан их хувь нэмрийг нь ђнэлж" олгожээ.

Дэлхийн хоѐрдугаар дайны туршид жирийн цэрэг явж, Дорнод, ѓрнєд фронтын шугамд байлдсан
тэрээр дайны тєгсгєлд английн цэрэгт олзлогдсон байна. 1946 онд суллагдангуутаа л уран зохиолын
ажилд шимтжээ.

Маш олон роман, тууж, єгђђлэг, эсээ бичсэнээс «9.30-ийн бильярд», «Алиалагчийн нђдээр», «Хђмђђс
болоод хатагтайн хєрєг» гурав нъ их алдартай.

Бѐлль 1971-1974 онд Олон улсын ПЕН-клубын ерєнхийлєгчєєр ажиллаж байв.

Тэрээр XX зууны сђђл ђеийн контемпорари урлагиин сод мастер Йозеф Бойзтой хамтран Олон
улсын урлагиин чєлєєт коллежийг байгуулсан удаатай.

«9.30-ийн бильярд» бол XX зууны эхний хагасын Германы тђђхийг уран сайхны дђрђђдээр
дамжуулж харуулсан зохиол. Германы сэхээтнђђдийн нэлээд хэсэг нь (жишээ нь, Т.Манн) бђх
германчууд буруутай гэж ђзэж байв. Бѐлль ђђнтэй санал нийлэлгђй, Нюрнбергийн шђђхээс хойш
дэгдсэн эл маргаанд зохиол бђтээлээрээ эрчимтэй оролцсон бєгєєд энэ «9 30-ийн бильярд» нь
Германы ард тђмнийг тєийнх нь хэргээс зааглаж, хђн тєрєлхтний ємнє цагаатгасан баримг юм.
Гитлерийн ђед германчууд ђндсэндээ хоѐр хэсэгт хуваагдсан, ард тђмний дунд алуурчид байсан нь
ђнэн ч,тђђнээс олон хђн нацизмын золиос болсон гэдгийг уг романд ђзђђлжээ.

9.30-ийн бильярд

роман 1959

1958 оны есдђгээр сарын 6.

Уран барилгач Хайнрих Фемель наян нас хђрч байна. Тэр єнгєрђђлсэн амьдралаа цэгнэн бодов.
Тавь гаруй жилийн ємнє тэр энэ хотод ирж, Гэгээн Антонийн хийдийн барилгын загварын
уралдаанд оролцож, хэний ч ђл мэдэх цагаач бусад єрсєлдєгчєє ялж билээ. Танихгђй хотод дєнгєж
хол тавиад байхдаа л Хайнрих ирээдђйн амьдралаа сайхнаар тєсєєлж байлаа. Нэр хђндтэй айлын
охинтой гэрлэнэ, тав, зургаа, бђр долоон хђђхэдтэй болно, маш олон ачтай болно гээд л. ѓєрийгєє
єнєр єтгєн єрх удмын тэргђђнээр тєсєєлж, ђй олон тєрсєн єдєр, хурим, загалмай зђђлгэх ѐслолыг
сэтгэлдээ хардаг байжээ... Гэвч Хайнрих Фемелийн энэ бђх найдварыг амьдрал баллаж орхив. Одоо
наян насны нь ойгоор цуглагсад гарын таван хуруунд тоологдохоор цєєхєн байна, ѓвгєний хђђ
Роберт, ач нар нь болох Иозеф, Руг хоѐр, тэгээд Хайнрихын урьсан нарийн бичиг бђсгђй Роберта
Леонора, ингзэд л гђйцээ.

Хоѐр дахь хђђ Отто нь хар нялхаасаа л гэр бђлээсээ хєндийрч, нацистуудыг даган дэлхийг байлдан
эзлэхээр яваад амь ђрэгджээ. Хайнрихын эхнэр болохоор сэтгэц-мэдрэлийн эмнэлэгт бий. Иоханна
ухаан солиорч, єнєєдрийн ертєнцєд тэр бђр дуулгамгђй эвгђй ђгс ярьдаг тул цоожтой хаалган
цаана суулгахаас єєрцгђй болжээ.

Харин Роберт гимназийн сурагч байхдаа л нацизмыг хђлээж авахгђй гэж тангарагласнаасаа ер
ухраагђй аж. ѓсвєр насандаа тэр ђе тэнгийнхний хамт фашизмын эсрэг тэмцэж явжээ. Гимназид
байх ђед тђђний хувьд фашизмын биелэл нь биеийн тамирын багш Бэн Уэкс байсан бєгєєд тђђнтэй
маргалдаад нэг найз нь амиараа тєлєєс тєлсєн юм.Фашизмыг эсэргђђцсэнийхээ тєлєє
Робертхэрцгий залхаалтад єртєж, сђђлдэз эх орноо орхин дђрвэж байлаа. Хэдэн жилийн дараа
тэрээр Германд, эцэг эхдээ, Иозефа охиныг нь тєрђђлсэн эхнэр Эдитдээ буцан иржээ. Ингээд цэрэгт
алба хаав. Гэвч энэ алба нь тђђний хувьд амь ђрзгдсэн найзуудынхаа єшєєг авах ажил болон
хувирчээ. Тэслэх бємбєгийн мэргэжилтэн Роберт тђђх соѐлын дурсгалт барилгуудыг хайр найргЮй
дзлбэлж, эцгийнх нь босгосон Гэгээн Антонийн сЮм ч дайн дуусахаас гуравхан хоногийн ємнє
тђђний булсан динамитад єртжээ. Энэ тухай сонсоод Хайнрих Фемель: «Эдитийг, Оттог, эсвэл тэр
танихгђй жаалхђђг эргђђлэн авчрахын тулд би хоѐр зуун тийм сђмийг ч золиослож чадах сан...» гэж
хђђдээ хэлдэг. Робертын эхнэр Эдит нэгэн бємбєгдєлтєд єртєн амь ђрэгдсэн юмсанж.

Дайны дараа Роберт тоо бђртгэлийн конторт ажиллах болов. Тђђний удирдлагад гурван архитектор
ажиллах бєгєєд захиалгыг тэдэнд Леонора аваачиж єгнє. Роберт нарийн бичгийн даргадаа улаан
карт єгчихєєд єглєє бђр ес хагасаас арван нэгэн цаг хђртэл «Ханхђђ Хайнрих» хэмээх зочид
буудлын танхимд тэндхийн ђйлчлэгч жаал Гуготой бильярд тоглодог аж. Улаан карт нь: «Ээж, аав,
охин, хђђ, бас ноѐн Шреллаг харахдаа ђргэлж баярлах болно. Харин єєр хэнийг ч хђлээн авахгђй»
гэсэн утгыг илэрхийлдэг аж. Гуго бол талийгаач эхнэр Эдит шиг нь фашизмаас болж єнчирсєн
нэгэн байжээ.

Шрелла гэдэг нь Гугогийн ах бєгєєд Роберт Фемелийн бас нэгэн найз юм. Тэр мєн л цаазлуулах ял
сонсоод Германаас зугтан гарсан байна. Харин саяхан найз Роберт болон дђђтэйгээ уулзахаар эргэж
ирээд буй аж.

1958 оны есдђгээр сарын 6.

Хайнрих Фемелийн ч, тђђний хђђгийн ч амьдралд эргэлт гарна. Хайнрих єдєр бђр очиж суудаг
кафедаа очихоо болихоор шийдэв. Энэ нь махны худалдаачин, урьдын фашист Грецийн єгсєн
бэлгээс татгалзаж буй хэрэг юм. Тэгээд кафегаас ирђђлсэн Гэгээн Антонийн сђмийн хэлбэртэй
бялууг хутаар сийчиж хаядаг. Роберт Фемель энэ єдєр цуг алба хааж байсан фашист ђзэлтэй
Неттлингерт єнгєрсєн явдал мартагдаагђй, єршєєгдєєгђй гэдгийг ђзђђлдэг. Мєн Гугог ђрчлэи авч,
тђђний талаархи бђх хариуцлагыг єєртєє авдаг. Робертын хђђ залуу архитектор Иозеф євєєгийнхєє
босгосон сђмийг сэргээх тун ашигтай захиалга аваад байснаа сђмийн туурины ханан дээрх багаас
танил бичгийг ђзээд, Антонийг эцэг нь дэлбэлсэн болохыг мэдэж цочролд орно. Эцэст нь тэр нэр
хђндтэй, ашигтай гэрээнээсээ татгалзана

Гэр бђлийн баярыг тохиолдуулан эмнэлгээсээ тђр чєлєє авсан Иоханна Фемель мєн шийдвэрлэх
алхам хийнэ. Тэр эртнээс зэхсэн гар буугаараа сайд М-ийг бууддаг. Тэр бол зђсээ нуусан фашист, ач
хђђгийнх нь ирээдђйг хєнєєж мэдэх алуурчин байснаас тэр.

ѓнгєрсєн амьдралыг цэгнэж гђйцлээ. ѓвгєн архитекторын урланд цугласан хђмђђсийн хувьд (Тэнд
гэрийн эзнээс гадна Роберт шинээр ђрчилж авсан хђђ Гуготойгоо, мєн Шрелла Иозеф найз
бђсгђйтэйгээ, Рут, бас Леонора байжээ) шинэ єдєр есдђгээр сарын 7 эхэлж байна.
 Гюнтер Грасс

1927

Германы орчин цагийн хђђрнэл зохиолын нэрт мастерууд гэвэл Гюнтер де Бройн, Зигфрид Лени,
Криста Вольф, Улърих Пленшюр нарыг нэрлэж болно. Тэдний дунд онцгойд тавигддаг зохиолч
Гюнтер Грасс 1972 онд анх Нобелийн шагналд нэр дэвшээд сђђлдээ

«Мвнхийн нэр дэвшигч» хэмээх хоч зђђж, тун саяхан 1999 онд л мєнєєх хђндэтгэлийг гардсан хђн.
Тђђнд алдар нэр авчирсан анхны чухал роман бол Хессегийн «9.30-ийн 6ильярд»-тай нэгэн зэрэг
уншигчдын хђртээл болсон «Тугалган бємбєр» билээ.

Грасс 1998 онд «Миний зуун» хэмээх єнєє цагийн баримтат хђђрнэл зохиолын сор болсон бђтээлээ
хэвлђђлсэн бєгєєд 2002 онд гарсан «Хавчны мєр» ном нь єнєє цагт хамгийн их гђйлгзэтэй буй
гэгддэг Харри Поттерын тухай зохиолуудаас ч хол давуу борлогдож байна.

«Тугалган бємбєр» роман гарсан даруйдаа л шуугиан тарьжээ. Герман хэл дээр бичдэг зохиолч XX
зууны Германы тђђхийг (тэр тусмаа дайнд ялагдсан сэтгэл зђйн ул мєр арилаагђй байхад) ийм
шулуухан, ийм онцгой маягаар, ђндэсний ђзлийн эсрэг байр сууринаас бичнэ гэж хэн ч хђлээгээгђй
ажээ.

Романы ђйл явдал 1899 оноос эхлээд 1950-иад он хђртэл Германы тєрийн дэвсгэр болсон Кайзерын
эзэнт , Веймарын бђгд найрамдах улс, Гуравдугаар рейх, барууны бђс, Холбооны Бугд Найрамдах
Герман Улс зэрэг бђхий л тогтолцооны нђђрэн дээр нэгэн гэр бђлийн амьдрал хэрхэн хувирч
єєрчлєгдєн буйг харуулсан эл зохиолыг нэг хэсэг сайшаан дэмжиж утга зохиолын хамгийн нэр
хђндтэй шагналуудад дэвшђђлж байхад, нєгєє хэсэг нь хараан зђхэж, бђр 1965 онд Дюссельдорфд
нацистууд уг номыг шатааж байв.

Тугалган бємбєр

роман 1959

ёйл явлал XX зуунд, Данциг хавьд болно. ѓгђђлэгч нь тусгай эмнэлгийн євчтєн Оскар Мацерат
хэмээх одой эр юм. Тэр бяцхан тугалган бємбєр биеэсээ салгадаггђй бєгєєд харсан бђхнээ
бємбєрєндєє итгэн ярьдаг аж. Асрагч Вруно Мюнстерберг тђђнд боодол цаас авчирч єгснєєр одой
эр єєрийнхєє болоод гэр бђлийнхээ тђђхийг бичнэ.

Тђђний ээжийн талын эмэг эх, тариачин эмэгтэй Анна Бронски 1899 онд Оскарын євєє болох Иозеф
Коляйчекийг олон давхар єргєн банзал дороо нууж амийг нь аварчээ. Тэгээд тэр л дурсгалтай єдєр
олон давхар банзал дор єгђђлэгчийн эх Агнес олдсон аж. Шєнє нь Анна, Йозеф хоѐр гэрлэж,
хђђхнийах Винцент тэднийг хот руу хђргэж єгсєн гэдэг. Коляйчек хэдэн сарын ємнє усанд живж
ђхсэн Йозеф Вранкийн нэрээр 1913 он хђртэл цагдаагийн нђдэнд єртєгђй амьдарчээ. Нэг удаа
Йозеф Киевээс сал татах ѐстой болжээ. Тэгээд тийшээ усан онгоцоор явж байтал урьд нь
Коляйчектай хамт мод хийж байсан Дюкерхоф тааралдан таньж, цагдаад мэдэгджээ. Коляйчек ус
руу усрэн зугтсан боловч замд нь асар урт сал таарч, тэрээр уг салан дор амиа алдсан байна. Гэхдээ
цогцос нь олдоогуй тул Коляйчекийг яг тэр ђед замд гарсан «Колумб» хєлєг онгоцонд сууж
Америкт очоод, модны наймаагаар баяжиж, улмаар чђдэнзний ђйлдвэрлэл, гал тђймрийн даатгал
эрхэлж саятан болсон гэж цуурхдаг байлаа.
Эмээ нь жилийн дараа талийгаач нєхрийнхєє ах Грегортой гэрлэжээ. Нєхєр нь олсон хэдээ цємийг
нь уучихдаг тул эмээ нь бяцхан ухлаг нээсэн байна.1917 онд Грегор томуугаар нас барчээ. Ингээд
тђђний єрєєнд эмээгийн нь єх Винцентийн хђђ Ян Вронски суух болов. Ян Данцигийн шууданд
ажилд орсон юм.

Агнесс тэр ђеэлтэйгэо дотно харьцаатай байсан боловч, 1923 онд Альфред Мацераттай гэрлэжээ.
Агнесс цэргийн эмнэлэгт сувилагч хийж байх ђедээ шархадсан Альфредтай танилцсан аж. Гэлээ ч
Ян, Агнесс хоѐрын янаг дурлалын тђђх зогссонгђй. Мацератаас илђђ Яныг эцгээ гэж ђздэг тухайгаа
Оскар нэг бус удаа бичсэн байдаг.

Тєдєлгђй Ян гэрлэж, Стефан хэмээх хђђ, Марга хэмээх охинтой болжээ. Энхийн гэрээний дараа
Чєлєєт хот Данциг тєвтэй Висла мєрний адаг хавийн мужийг тунхаглаж, ђр дђнд нь Польш улс
далайн гарц олж авсан тул Ян польшийн шууданд алба хаах болж, улмаар Польшийн харьяат
болов. Мацератын гэр бђл худалдаа эрхлэх болсон байна.

Энэ ђед Оскар тєржээ. Эцэг нь: «Манай мухлаг яваандаа тђђнийх болно», эх нь: «Бяцхан Оскарыг
гурав хђрэхэд нь тугалган бємбєр бэлэглэнэ ээ» гэж хэлдэг байсныг ер бусын мэдрэмжтэй нялх жаал
ойлгодог байлаа. Тђђнд хамгийн анх сэтгэгдэл тєрђђлсэн дурсамж бол асаатай дэнлђђ руу нисэн
ирэх удган эрвээхэй байсан бєгєєд манай баатар тђђнийг «Оскарын багц» гэж нэрлэнэ.

Мухлагийн тухай ярианд тэр дургђй, харин бємбєртэй болох сураг л дђрсгђй жаалыг дуулгавартай
болгодог байжээ. Мацерат том болохоор нь мухлагаа євлђђлнэ гэж улиг болтол ярих тул Оскар
эхлээд єсч торнихоо болив. Бяцхан жаал хаалгђй орхисон зоорины шат руу уначихаж л дээ. Тэр
єдєр л Оскар шил хагартал чанга хашгирдаг болохоо харуулжээ. Хожим нь бємбєрєє авч ђлдэх
цорын ганц арга нь айхтар чанга чарлах явдал болсон юм. Мацерат нэг удаа урагдсан бємбєрийг нь
авах гэтэл хђђ ширээний цагны нђђрний шилийг хагартал хашгирчээ. 1928 онд дєрєв хђрсэн єдрєє,
бємбєрийнх нь оронд єєр тоглоом єгєх гэхэд чийдэнгийн шилийг хагалж орхисон гэдэг.

Зургаан настайдаа Оскар хэлд ч орсонгђй, хєгжлєєр сул дорой хђђхэд байсан ч, ээж нь сургуульд
оруулжээ. Анхандаа тэр багш эмэггэйн заасан дууг маш аятайхан бємбєрдєж, сургуулийнханд
таалагдсан байна. Гэвч бємбєрийг нь аваад шђђгээнд хийх гэтэл чарлаж гарчээ. Эхлээд багшийнхаа
нудний шилэид цав суутал ^ч, дараа нь улам чанга бархираад бђх цонхны шилийг нядаав. Багш хђђг
саваагаар цохитол тђђний дуунд нђдний шил нь бут ђсэрч, нђђр нь зђсэгдэн цус шђђрчээ. Оскарын
сургууль иймэрхђђ маягтай л тєгссєн байна. Томчуул эрэмдэг амьтанд эрдэм ном ямар хэрэгтэй юм
бэ гээд ер тоосонгђй. Харин ээжийнх нь найз, хђђхэдгђй эмэгтэй Гретхен Шефлер л хђђд бичиг ђсэг
заахыг зєвшєєрсєн аж.Тэднийд олон ном байсангђй. Тиймээс Гѐтегийн нэг боть, «Распутин ба
эмэгтэйчђђд» хэмээх хоѐр номоор л хичээллэдэг байв. Оскар амархан уншиж сурсан боловч энэ
амжилтаа томчуулаас нуух ѐстой болжээ. Ийм маягаар гурав дєрвєн жил єнгєрєв. Тэрээр «Хорвоо
дээр Распутин бђрийн эсрэг нэг Гѐте зогсож байдаг» гэсэн ойлголттой болов. Мєн Распутины тухай
номоос уншихыг нь сонсоод ээж, Гретхен хоѐрын нђд ер бусаар гэрэлтэн хацар нь улайдаг явдал
Оскарт их таалагддаг байлаа.

Анхандаа тэр хђђхдђђдийг ажиглан удтал суудаг байсан ч нэг удаа жаалууд Оскарыг нунтагласан
тоосго, амьд мэлхий, шээс бђхий шєлєєр дайлснаас хойш ээжтэйгээ хєтлєлцєн аль болохуйц хол
явахыг боддог болов. Пђрэв гариг бђрт ээж нь тђђнийг дагуулан Сигизмунд Маркусын тоглоомын
дэлгђђрээс ээлжит бємбєрийг нь авч єгєхєєр хот руу явна. Дараа нь жаалхђђгийн ээж хђђгэз
Маркусын дэргэд ђлдээчихээд Ян Бронскигийн єєртэй нь уулзахын тулд хєлсєлдєг хямдхан
тавилгатай єрєє рђђ явдаг байжээ. Нэг удаа Оскар хоолойныхоо чадлыг Хотын театр дээр сорьж
ђзэхээр яваад эргэн иртэл Маркус ээжийнх нь ємнє сєхрєєд суучихсан, хамтдаа Лондон руу
зугтахыг гуйж байв. Ээж нь Бронскийг бодоод татгалзжээ. Маркус засгийн эрхэнд фашистууд
гарсан тухай баахан юм яриад хэрээслэн залбирч байлаа. Залбираад ч тус болсонгђй, хожим нь
нэгэтн хядлагын ђеэр Маркус тэдний гарт єртєхгђйн тулд амиа хорлосон юм.

1934 онд жаалхђђ циркт очихдоо Бебра нэртэй одой хђнтэй тааралджээ. Бебра индрийн ємнђђр
жагсаж яваа парадыг харангаа: «Ямагт индэр дээрх хђмђђсийн дунд суухыг хичээ, хэзэз ч тэдний
ємнє босч бђђ зогс... Бидэн шиг жижигхэн хђмђђст зайгђй чихэлдсэн танзан дээр ч зай олддог юм.
Хэрэв дээр нь гарах бололцоо олдохгђй байвал, доогуур нь шургаж болно. Харин яасан ч индрийн
ємнє гарч болохгђй» хэмээн ярина. Оскар энэ ђгийг ђђрд тогтоож авсан бєгєєд 1935 оны
наймдугаар сард нацист намын гишђђн болсон Мацератыг нэгэн тунхаглалд оролцохоор явахад
Оскар индрийн дор нуугдаад, бємбєрєє нђдэн найрал хєгжмийн дууг будлиулж, бђх вальс бђжгийнх
нь аяыг баллаж орхижээ.

1936/37 оны євєл Оскар маш ђнэтэй тансаг шилэн ханыг чанга дуугаараа хага нураагаад, хажуугаар
єнгєрсєн хђмђђст дуртай зђйлээ авах боломж олгожэо. Тэндээс Ян Бронски бадмаарган зђђлт авч
хайрт Агнессдаа авчирч єгсєн аж.

Бємбєрєєрєє Оскар бурхан гэж ђнэхээр байдаг эсэхийг шалгаж ђзэхээр шийдэв. Жаалхђђ сђмд
ороод Христийн баримал дђрсийн гарт бємбєрийнхее цохиурыг бариулаад тоглож эхлэхийг нь
удтал хђлээсэн ч,тийм гайхамшигт явдал болсонгђй. Хэрэв ламтан Рашцейя орж ирээгђй бол тэр
хуурмаг дђрс залсан сђмийн цонхыг хагалах байлаа.

ёђний дараахан Мацератынхан Яны хамтаар тзнгисийн эрэгт очив. Нэгэн эрэгтэй хђн морин
толгойн чинээ мєрєг загас барихыг тэд харцгаажээ. Оскарын ээжид энэ явдал маш хурцаар
нєлєєлж, загас маш ихээр идэх боллоо. Эцэстээ ээжид нь шар євчин ба загасны махны хордлого
хавсарч хотын эмнэлэгт нас барсан байна. Оршуулган дээр нь талийгаачтай салах ѐс гђйцэтгэхэор
еврей Маркус хђрч ирэхэд хєгжимчин Мейн тђђнийг бђдђђлгээр хєєн явуулжээ. Оршуулгын газрын
ђђдэнд галзуу Лео эмгэнэлийн тэмдзг болгон Маркустай гар барьсан атлаа хєгжимчин эрийн гарыг
атгахаас татгалзсан тул бачимдсан Мейн дєрвєн муураа алчихжээ. Тђђнийг амьтанд харгис хандсан
хэмээн торгууль ногдуулж, саяхан элсээд байсан СА-гаас хєєсєн байна, Нђглээ цайруулахын тулд
Мейн еврейн сђмийг шатааж, худалдаачин еврейчђђдийн мухлагийг талсан аж. Энэ бђхний ђр дђнд
тоглоомын дэлгђђрийн эзэн амиа хорлосон билээ.

Галзуу Лео хєгжимчинтэй гар барихаас татгалзсан тэр єдєр Оскарын найз Херберт Тручинскийг
бас оршуулсан юм. Тэр музейн харуул байжээ. Оскар тђђний хувьд бараг л сахиус нь байсан бєгєєд
нэг удаа Оскарыг музейд оруулаагђй єдєр Херберт учир нь олдошгђй аймшигт ђхлээр ђхсэн байв.
ёђнийг дурсан санамагц Оскар бємбєрєє маш хђчтэй нђдэхэд, эмнэлгийн асрагч Бруно тђђнээс
арай аяархан тоглохыг гуйна...
 ФРАНЦЫН УРАН ЗОХИОЛ

Ромен Роллан

1866-1944

Францын зохиолч, Нобелийн шагналт Ромен Роллан «Жан -Кристоф» хэмээх 10 боть туульсын
романдаа амьдралынхаа 20 жилийг зарцуулсан гэдэг. Тђђнээс 10 шахам жилд нь «Зєвхєн хоол идэх
гэж л ширээнээсээ хєндийрдєг байсан» тухайгаа хожим дурсан бичсэн билээ.

«Жан-Кристоф» роман жинхэнэ дуулиан тарьжээ. Хайр сэтгэл хийгээд урлаг, ђхлийн тухай Ролланы
дэвшђђлсэн ђзэл санаа залуусыг илбэдэн татаж байлаа. Энэ бол Францын утга зохиолын тђђхэн дэх
хамгийн том хэмжээний, хамгийн олон хувиар хэвлэгдсэн зохиол юм. Уг романыг «Дэлхийн ном»-
нд «бђх хэлэнд орчуулагдсан» хэмээн тэмдэглэсэн байна билээ (Харамсалтай нь, монгол хэлнээ
орчуулагдаагђй).

Романы гол баатар болох суут хєгжмийн зохиолч Жан-Кристоф нь уг номыг зохиогчийн хайртай
хєгжмийн зохиолч Бетховены тєлєєлєл дђр ажээ.

Роллан бђх ард тђмнийг нэгтгэх ѐстой гэж ђздэг байв. Тђђнийхэзр бол Нэгдсэн Еврази хэмээх
хђчирхэг гэр бђл оршиж тэнд нь ард тђмэн бђр ђндэсний онцлогоо хадгалж байх учиртай аж. Хђн
тєрєлхтнийг ийн нэгтгэж оюун санааг нь ойртуулахад хєгжим гол ђђрэг гђйцэтгэнэ гэж Роллан
ђзсэн бєгєєд энэ санаа нь «Жан-Кристоф»-т гђнзгий тусчээ. Тиймээс ч уг зохиолыг симфони-роман
гэж нэрлэсэн удаатай.

Жан-Кристоф

туульсын роман 1904-1912

Рейн мєрний эрэг дээрх Германы жижигхэн хотод хєгжимчин Крафтын гэр бђлд нэгэн хђђ тєрснийг
Кристоф хэмээн нэрийджээ. Хар нялхаас нъ тђђний эргэн тойронд мянга мянган ая эгшиг, хаврын
борооны чимээ, хонхны дуу, шувуудын жиргээ найрсан сонсогддог байв. Бяцхан жаал жинхэнэ
хєгжимчин хђний хувьд «оршин буй бђхий л зђйлсэд хєгжим байдаг, гагцхђђ тђђнийг олж сонсох л
хэрэгтэй» гэдгийг маш эрт ойлгосон байна. Яваандаа хђђ єєрєє шив шинэхэн аялгуу нээж, хєгжим
зохиодог болоход євєє нь ноотлон тэмдэглэж, засч єгдєг байжээ. Нэлзэд хугацааны дараа євгєн
тэдгээрийг цэгцэлж «Хђђхэд насны зугаа» хэмээх цомог болгоод эрхэмсэг бэйлд зориулан илгээв.
Ийнхђђ бяцхан Кристоф долоон настайдаа ордны хєгжимчин болж, концерт тоглон анхны цалингаа
авдаг.

Хђђгийн амьдрал тийм ч амар хялбар байсангђй. Эцэг нь гэр бђлийнхээ хамаг мєнгєєр архидчихдаг
байж. Тиймээс ээж нь амин зуулгаа залгуулахын тулд баячуудын гал тогоог барина. Кристоф гурван
хђђхэдтэй айлын ууган нь юм санж. Тэднийх ядуу айл болохыг, баячууд тэднийг харанхуй бђдђђлэг
хэмээн шоолон тохуурхадгийг, хђмђђсийн харилцаа тийм ч шударга биш гэдгийг тэр эрт ухаарчээ.
Арван нэгэн настайдаа жаалхђђ гэрийнхэндээ тус нэмэр болохын тулд, аав євєє хоѐрынхоо
ажилладаг найрал хєгжимд хоѐрдугаар хийл тоглох болжээ. Тђђнд хамгаас дотно ханддаг хђмђђс
бол ээжийг нь эргэхээр хаа нэг тэднийд ирдэг нагац ах худалдаачин Готфрид болон євєє нь байв.
ѓвєє нь тђђнд авьяас билгийг нь анх нээж єгсєн бєгєєд «Хєгжим бол ђнэн бєгєєд даруу байж,
хэзээд жинхэнэ мэдрэмжийг илэрхийлэх ѐстой» хэмээн зааж сургасан хђн юм. Гэвч євгєн нас барж,
нагац ах нь тэднийхээр бараг ирэхээ болино. Багаасаа зожиг єссєн Кристоф улам ганцаардмал,
бардам хђйтэн хархђђ болов.

Гэр бђл нь хоосорлын ирмэгт тулжээ. Эцэг нь олсон бђхнээ уучих тул Кристоф арга буюу бэйлээс
аавынхаа цалинг єєрт єгч байхыг гуйв. Гэвч гуларсан эцэг нь тоглолт дээр ч биеэ авч явж чадахаа
больсон тул ажлаасаа халагдана. Ингээд Кристоф ордны баяр найрт зориулж захиалгаар хєгжим
бичих боллоо. Ийм дэмий ажлаас болж урам зориг нь унтрах шахна. Гэвч тэр сэтгэлийнхээ гђнд
ирээдђйн их ялалтдаа найдсаар л явлаа.

Отто Динер хэмээх залуутай танилцаад Кристоф жинхэнэ найз нєхрєє оллоо гэж бодно. Гэвч
Оттогийн хэт хђмђђжилтэй болгоомжлонгуй зан чєлєєт сэтгэлгээтэй Кристофд харь байсан тул, тэд
хєндийрцгєєнє. Анхны хайр нь ч Кристофд жаргал авчирсангђй. Тэрээр нэр нєлєєтэй айлын охинд
дурлах бєгєєд ђђнийг нь мэдсэн хђмђђс тэдний нийгэмд эзлэх байр суурийн хэт ялгааны тухай ярьж
хђслийг нь боогдуулдаг. Тєдєлгђй эцэг нь нас барж, тэднийх бђр ч ядуу муу оромжинд суух болов.
Шинэ хороололд ирзэд тэр жижиг барааны мухлагийн эзэгтэй, залуухан бђсгђй Сабинатай
танилцаж янаг амрагийн харьцаатай болно. Гэвч бђсгђй гэнэтхэн нас барчихдаг. Дараа нь нэгэн
оѐдолчин бђсгђйтэй сайн болдог ч, Ада хэмээх тэр эмэгтэй Кристофыг хуурч дђђтэй нь унтах
болжэз.

Кристофын хувьд Готфрид нагацынх нь «Хамгийн гол нь хђсэхээ больж болохгђй» гэдэг ђг их тус
болдог. Залуу эрийн зђрхэнд шинэ эрч хђч тєрж, тэрээр амьдралын олз бус, харин эзэн нь байхаар
хатуу шийднэ. Тэр дэмий єнгєрђђлсэн єчигдєр уржигдартаа сэтгэл дундуур байснаар ђл барам
хєгжмийн зохиолуудаас ч хуурамч єнгє авиаг олж сонсох болжээ. Германчуудын дуртай олон дуу
тђђнд олиггђй хуурмаг, арга ядсан єрєвдмєєр зђйлс санагдах аж. Кристоф энэ бодлоо хэнээс ч ђл
нуух бєгєєд ил тод мэдэгдэнэ. Тэрээр цоо шинэ хєгжим бичиж, амьд дђр, амьд халуун хђсэл
тэмђђлэл, жинхэнэ мэдрэмж шингээхийг зорив. Гэвч амжилт олсонгђй. Хђмђђс шинэ хєгжмийг
хђлээн авахад бэлэн биш байжээ. Кристоф орон нутгийн сэтгђђлд хєгжмийн тухай єгђђллђђд бичиж,
хєгжмийн зохиолчид, хєгжимчдийг цємийг шђђмжлэх боллоо. Ингэснээрээ єєртєє асар олон
дайсантай болж, ивээгч бэйл нь хђртэл тђђнийг ажлаас хєєхєд хђрчээ. Тђђгээр хичээл заалгадаг
байсан баячууд хђђхдђђдээ хордуулахыг хђсээгђйн улмаас цаашид багшлуулахаас татгалзав.

Кристоф хєдєєгийн харанхуй бєглђђ хотын уур амьсгалд бђгчимдэж гђйцжээ. Энэ ђедээ нэгэн
франц бђсгђйтэй танилцав. Бђжигчин бђсгђйн амьд сэргэг араншин, хєгжмийг хђртэх, хошин
шогийн нарийн мэдрэмж Кристофт Франц руу, явах санааг тєрђђлнэ. Тосгоны баяр дээр тэр
цэргђђдтэй хэрэлдэж, ђђний улмаас нийтийг хамарсан зодоон дэгдэн, гурван цэрэг шархаджээ.
Ингээд эрђђгийн хэрэг ђђссэн тул Кристоф германаас зугтан гарахаас єєр ямар ч аргагђй болов.

Парис тђђнийг тааламжтай угтсангђй. Энэ бол эмх цэгцтэй германы хотуудтай адилгђй, бохир
заваан газар байлаа. Германд байх ђеийн нь танилууд бђгд тђђнээс нђђр буруулжээ. Кристоф
хувиараа хичээл заах, нэртэй хєгжмийн зохиолчдын эохиолуудыг концертод зориулан боловсруулах
мэтийн ажлаар амь зогоох болов. Яваандаа Францын нийгэм Германыхаас юугаараа ч дээрдэх
юмгђйг ойлгодог. Улс тєр нь ердєє л овжин, эрээ цээргђй луйварчдын наймааны тохироо
болчихсон, намын удирдагчид амин хувийн єчђђхэн сонирхлоо том том ђгээр хаацайлагчид байх
аж. Хэвлэл нь худалч хэрнээ худалдагдсан байна. Урлагийн бђтээл нэг ч тєрєхгђй, харин цатгалан
хєрєнгєтний таашаалд нийцђђлсэн бђтээгдэхђђн л олноор ђйлдвэрлэгдэх жишээтэй. Жинхэнэ урлаг
нь ард тђмний жинхэнэ амьдралаас тасарчихаад аажмаар сєнєж байлаа.
Энэ бђхнийг ч Жан-Кристоф зђгээр л ажиглаад суусангђй. Бђхий л хуурмаглал, авьяасгђйдлийг
шђђмжилсээр явав. Тэр єлсєж, гуйланчилж, хђндээр євчилж байсан ч бууж єгсєнгђй. Зохиосон
хєгжмийг нь сонсох эсэхийг ер хайхралгђй шаргуу ажиллаж, библийн сэдвээр «Давид» хэмээх
симфони зураглал зохиов. Гэвч ђзэгчид мєн л хђлээж авсангђй, танхим дђђрэн шђгэлдэцгээжээ.

Дараа нь Кристоф єєрийг нь шђтэн биширдэг залуу яруу найрагч Оливье Жанентай тааралдана.
Тэд дотно нєхєрлєж, хамтдаа байр хєлслєн суудаг. Залуус хэн хэнийхээ онгодыг хєглєж,
Кристофын хєгжимд амьдралд дурлах хайр, мєнхийн єєдрєг тэмђђлэл улам хђчтэй сонсогдох
болов.

Оливьегийн хђчин чармайлт Кристофт алдар хђнд авчирчээ. Хэвлэлийнхэн тђђний тухай шагшин
бичиж, удалгђй хамгийн Моодны хєгжмийн зохиолч болоход ихэс дээдсийн ордон ємнє Нь хаалгаа
нээв. Тансаг зоогт байнга уригддаг боллоо. Нэгэн удаагийн тийм зоог дээр тђђний анд Оливье нь
Жаклин хэмээх охинд сэтгэл алдана. Хэдийгээр найз нь эхнэр авах юм бол тђђний тєлєє гђйх хђн
ђгђй болно гэдгийг сайн ойлгож байсан ч Кристоф дурлалт хосын тєлєє Жаклины эцэгтэй бишгђй л
ярмлцдаг.

ёнэхээр ч гэр бђлийн аз жаргалд умбасан Оливьед Кристофын хэрэг байсангђй. Залуу хос хєдєє
нутагт сууж, Оливье коллежид багшилах болжээ. Дараа ньЖаклин ихээхэн єв хєрєнгє залгамжилж,
тэд Парист буцан ирэв. Тэднийх хђђтэй боллоо. Гэвч одоо Жаклин мєнгийг баруун зђђнгђй цацсан,
дээдсийн хурээний хоосон хатагтай болон хувирсан тул, найз нєхдийн урьдын хэлхээ ђгђй болжээ.
Дараа нь Жаклин нууц амраггай болж, нєхєр, хђђ хоѐроо орхив. Оливье хђђгээ Кристофын танил
эмэгтэйд асрамжлуулахаар єгєєд єєрєє хђђ, Кристоф хоѐрт ойр байхаар єрєє хєлслєн сууна.

Кристоф хувьсгалч ажилчидтай танилцана. Тэдэнтэй ярилцан сууж, маргалдах нь сонирхолтой

санагддаг байжээ. Гэвч маргааны явцад Кристоф тэднээс ч илђђ хурц хувьсгалч ђзэлтэй болох нь
тодорхой болно. Тэр аливаа шударга бус явдлыг ђнэн голоосоо ђзэн яддаг байв. Тавдугаар сарын
нэгний єдєр тэр хђндээр євчлєєд сайн тэнхрээгђй байгаа Оливьег дагуулан шинэ андуудынхаа хамт
жагсана. Гэвч ђймсэн олны дунд найзууд бие биенээсээ тєєрчихжээ. Кристоф ажилчид, цагдаа
нарын хооронд дэгдсэн зодоонд оролцож, нэг цагдааг сэлмээрээ сђлбэж орхино. Тэр хувьсгалч
дуунуудыг чадлаараа хашгаран дуулж явжээ. Харин Оливье нь ђймсэн олны хєлд гишгэчђђлэн амиа
алдана.

Кристоф Швейцар руу дайжихаас єєр аргагђй болов. Тэр Оливьег хђлээж байгаад найзынхаа амь
ђрэгдсэн тухай захидлыг авна. Газар дээрх цорын ганц найзаа алдсан тэр шархадсан араатан мэт
ганиран гашуудаж, єєрийг нь шђтэн бишрэгч Браун эмчийнд очоод, Оливьетой хамт
оршуулагдахыг хђсч байгаагаа хэлнэ. Хєгжмийн тухай тэр бодож ч тэсвэрлэхгђйд хђрчээ.

Удтал ђргэлжилсэн сэтгэлийн хђнд цохилтоос Кристоф аажмаар гарна. Тэгээд тєгєлдєр хуурын ард
хаа нэг суух болж хєгжмєє бичиж эхэлжээ. Тэрээр Браун эмчийн єєрт нь гаргаж єгсєн єрєєнд л
бђгсээр байгаа хэрэг шђђ дээ. Браун тђђнд шавь нар олж єгснєєр удалгђй хичээл зааж мєнгє олох
болов. Энэ зуур эмчийн эхнэр Аннатай сэтгэлийн холбоотой болчихно. Кристоф ч, маш их
шђтлэгтэй Анна ч ийм явдал болж буйд сэтгэл хямарна.

Гэвч хэн хэнтэйгээ уулзахгђй байж чадахгђй болсон тул нууц амрагууд амиа егђђтгэцгээхээр
шийддэг. Гэвч бђтэлгђй оролдлогын улмаас Анна хђндээр євчилж, харин Кристоф хотоос зугтана.
Тэрээр уулан дахь фермд очиж суулаа.
Сэтгэлийн гђнзгий хямралыг Кристоф ялж гардаг. Тэрээр ер бусын тєгс -зохицолтой, толгой эргэм
хђчирхэг аккордуудтай шинэ зохиолууд туурвина. Тђђнд алдар нэр авчирсан ємнєх ђеийн
бђтээлђђдийг бодвол эдгээр нь тун цєєхєн хђнд л хђртэгдэж ойлгогдохоор ажээ. Бичсэн хєгжмийг
нь хђмђђс ойлгохгђй байгаа явдал Кристофыг улам ч ганцаардмал нєхцєлд аваачна.

Удалгђй нэгэн цагт єєрєєр нь хєгжим заалгаж байсан Грация хэмээх бђсгђйтзй тэр учирна. Тэд
дотносон. гэрлэж хуримлахыг мєрєєдєцгєєнє. Гэвч Грациягийн хђђ ээжийгэз хєгжимчинтэй
хардаж уулзаж учрахад нь ямагт саад болдог байв. Эцэстээ гєжђђд жаал ханиадны эм хэтэрсэн
тунгаар ууж, зориудаар євчлєєд, улмаар нас барна. Хђђгийнхээ ђхэлд єєрийгєє буруутган
шаналсан Грация ч тєдєлгђй єєд болжээ.

Хайртай бђсгђйгээ алдсанаар Кристофыг амьдралтай, холбож байсан нарийхан утас тасарчээ. Энэ
ђедээ тэрээр хамгийн гђнзгий утга аяс бђхий зохиолоо бичнэ. Нас барж байхдаа Кристоф єрєєнд нь
амьдралын сђлд дууллыг нђргэлђђлэх ђл ђзэгдэгч найрал хєгжим байгаагаар тєсєєлнє. Нэгэнт
явчихсан анд нєхдєє, хайрлаж явсан бђсгђйчђђлээ, ээжийгээ дурсан санаж, тэдэнтэй нэгдэн
нийлэхэд бэлтгэнэ. «Хаалга нээгдэж байна... єє, миний хайгаад явсан нєгєє аккорд чинь энэ байна
шђђ дээ!.. Байз, энэ чинь тэгээд тєгсгєл юм гэж уу? ѓмнєх энэ зам яасан уужимхан... Маргааш
ђргэлжлђђлцгээе»

Хєгжмийн зохиолчид хань болж байсан сђђлчийн дотно хђн нь Оливьегийн хђђ байлаа. Кристоф
тђђнийг дурлалт бђсгђйтэй нь гэрлђђлэхээр яарах бєгєєд залуу хосын хуримын єдрийг гугаахгђй
гэсэндээ биеэ маш муу байгааг хэлээгђй аж.

Андре Жид

1869-1951

1947 оны Нобелийн утга зохиолын шагналт, Францын зохиолч Андре Жид насан туршаа
Достоевскийг уншсан хђн юм гэдэг. ёнэхээр ч тђђний гол бђтээл бодох «Хуурамч зоос цутгагчид»-д
«Албингууд» романы нєлєє илэрхий ажиглагддаг.

1909 онд дэлхийн утга зохиолын тэргђђлэгч сэтгђђл болох «Нувель ревю франсез»-ийг ђђсгэн
санаачилсан нь Жидийн нэр хђндийг онцгой єргєсєн байна. Тэрээр хэд хэдэн бэсрэг роман бичсэн ч
1920-иод оныг хђртэл тєдийлєнн амжилт олоогђйгээр ђл барам нийгмийн тодорхой давхаргад
гадуурхагдах янзтай амьдарсаар иржээ. Энэ нь тђђний хувийн, бђр тодруулбал бэлгийн амьдралтай
шууд холбоотой.

Залуудаа Алжирт жуулчилж яваад гомосексуализмд татагдсан Жид эхнэрээсээ салж, «Коридон»
хэмээх романдаа ижил хђйстнђђдийг илэрхий хамгаалсан нь бєєн шуугиан тарьж, залуучуудыг
бусармаг явдалд уруу татсан хэрэгт буруутгагджээ. Энэ бђх дуулиан «Хуурамч зоос цутгагчид»
роман гарснаар сая намжсан гэдэг.

Судлаач шђђмжлэгчид энэ зохиолыг «Жидийн цорын ганц «жинхэнэ» роман» гэж тодорхойлсон
бєгєєд маш хэцђђ бђтэцтэй, єєр хоорондоо бараг авцалдаагђй ђйл явдлын шугамуудтай уг туурвил
сонгодог романы уламжлал, XX зууны хђђрнэл зохиолын шинэ хандлага хоѐрыг гайхалтай уран
сђлснээрээ онцлог юм.
 Хуурамч зоос цутгагчид

роман 1926

Романы ђйл явдал Парис хот болон швейцарын бяцхан тосгон Саас-Фед єрнєнє. ѓгђђлэмж
ерєнхийдєє Профитандье, Молинье, Азаис- Ведель хэмээх гурван гэр бђлийг хамардаг. Мєн
хєгжмийн багш євгєн Лаперуз, тэс єєр зохиолчид болох гђн Робер дв Пассаван, Эдуард нар
тэдэнтэй нарийн уялдаа холбоотой. Эдуард єдрийн тэмдэглэл хєтєлж, зохиолын зарим ђйл явдлыг
тодотгож єгєх бєгєєд тђђний бичих гэж буй романы нэр «Хуурамч зоос цутгагчид» аж.

Арван долоон настай Бернар Профитандье хууль бус хђђхэд болохоо мэдмэгц гэрээсээ явдаг. ёђний
тулд тэр эцгээ гэж бодож явсан хђнээ єєрийг нь ђзэн яддаг гэж сэтгэлдээ итгђђлэхийг хичээнэ. ёнэн
хэрэгтээ шђђхийн мєрдєгч Профитандье тђђнд тєрсєн хђђхдђђдээсээ илђђ хайртай ажээ. ѓєрийн нъ
хєвгђђд болох ємгєєлєгч Шарль, дунд сургуулийн сурагч Калу хоѐрын хэнд нь ч Бернарынх шиг
хђчирхэг зан араншин ђгђйг тэр мэддэг байжээ.

Бернар дотнын ганц найз Оливье Молиньегийндээ очиж хононо. Найз нь тђђнд Англиас ирэх ѐстой
нагац ах Эдуардынхаа тухай ярина. Учир нь тэдний гэр бђлийнхэн дотор сэтгэлээ нээчихэж болмоор
цорын ганц хђн байдаг нь Эдуард гэнэ. Мен саяхны нэгэн шєнє цонхон дор нь танихгђй эмэггэй
эхэр татан уйлж байхыг санаандгђй харсан бєгєєд тэр бђсгђй лав ах Винцентийнх нь нууц амраг
байх гэж Оливье хуучилна.

Лаура Дувье гэгч тэр бђсгђйтэй Винцент сђрьеэгийн сувилалд, хэн хэн нь мєдхєн ђхнэ гэсэн
бодолтой байх ђедээ танилцжээ. Лаура жирэмсэн болчихсон тул, нєхєр рђђгээ буцаж очихыг
хђссэнгђй. Тэгтэл Винцент мєнгєє єсгєх гэж хєзєр тоглоод байсан бђхнзэ алдчихсан тул бђсгђйд
тусалж чадахгђй болжээ. Хєзрийн тоглоомд тђђнийг зохиолч Робер де Пассаван гђн уруу татсан аж.
Тэр Винцентийг єєрийн нууц амраг Гриффитстэй танилцуулна. Баян язгууртан хатагтайтай
холбогдсондоо сэтгэл дђђрэн явах болсон Винцент Лаураг мартав. Винцентэд иймэрхђђ "тус"
хђргэснийхээ хариуд Робер гђн тђђнээс дђђ Оливьетойгоо танилцуулахыг хђсдэг.

Саяхан гарсан Пассаваны номыг галт тэргэнд уншсан Эдуард «Яг л зохиогч шигээ гял цал, хуурамч
зђйл» хэмээн жигшинэ. Винцентэд хаягдсан Лаура багын найзаасаа тусламж хђсч захидал бичсэний
дагуу Эдуард Парист ирж буй нь энэ ажээ. Оливье хэрхэн нагац ахаа тосохыг сэм ажиглаж байсан
Бернар Эдуардын гээсэн ачааны тасалбарыг олно. Тэгээд тээш хадгалах газраас чемоданыг нь авч
зохиолчийн єдрийн тэмдэглэлийг уншдаг. Тэр л тэмдэглэлээс романы бусад баатруудын тухай олон
сонирхолтой баримт тодордог юм. Нэг жилийн ємнє Эдуард Оливьегийн дђђ Жоржийг хулгай хийж
байхад нь барьсан тухайгаа тэнд бичжээ. Мєн хєгжмийн багш Лаперуз євгєний тухай ч дурдахаа
мартаагђй байдаг. Хђђ нь тђђний шавь авьяаслаг орос бђсгђйтэй нууц амраг бололцсоныг Лаперуз
уучлаагђй юмсанж. Ингээд хђђ нь тэр бђсгђйн хамт Польш яваад тэндээ нас баржээ. Тэдний дундаас
Борис хэмээх хђђ тєрсєн бєгєєд євгєний амин шђтээн болсон тэр жаал євєєгийнхєє тухай юу ч
мэддэггђй аж.

Энэ мэт олон зђйлийн талаар уншиж суухдаа Бернар, Винцентийн цонхон дор уйлж байсан эмэгтэй
гэдэг нь Лаура болохыг таамаглана. Дэвтрийн завсар хавчуулсан захидлаас зочид буудалд байгаа
бђсгђйд хаягийг мэдсэн Бернар даруй тийш явна. Харин бусдын эд зђйлд зєвшєєрєлгђй халдсан
хєвгђђн Лаурад ч, Эдуардад ч тааламжтай сэтгэгдэл тєрђђлсэн тул, Бернар Эдуардын нарийн
бичгийн дарга болжээ. Тэд Лаурагийн хамтаар Саас-Фе руу явдаг. Лаперуз тэнд ач хђђгээ амарч буй
гэж Эдуардад хэлсэн байдаг.

Энэ зуур Оливье Пассавантай танилцаж, цаадхи нь залуу хєвгђђнд «Аргонавтууд» хэмээх
сэтгђђлийн эрхлэгч болох санал тавьжээ. Швейцараас Оливьед бичсэн захидалдаа Бернар нагац
ахтай нь танилцсан тухайгаа, мєн Лаурад сэтгэлтэй болсноо, басхђђ Саас-Фед ирэх болсны учир нь
нэгэн жаалхђђтэй холбоотой тухай мэдэгдэнэ. Эдуардад хэрэгтэй болсон мєнєєх Борис хђђ нь
сэтгэцийн євчтэй бєгєєд нэгэн польш эмчийн асрамжинд байж, эмчийн охин Бронятай ђерхэх аж.
Бернарын захидлыг уншаад Оливье тђђнийг нагац ахтай нь дотноссонд атаархана.

Эдуард нэгэн орой найзууддаа бичих гэж буй "Хуурамч зоос цутгагчид" романыхаа тухай ярина.
Бернар тэндхийн мухлагт хэн нэгний єгч орхисон хуурамч зоосыг тђђнд ђзђђлээд ђђнээс номоо
эхлэхийг зєвлєнє. Польш эмч хатагтай Софроницка тэдэнд Борисын нууц сахиусыг ђзђђлнэ. Энэ нь
"Хий. Телефон утас. Зуун мянган рубль" гэсэн бичиг бђхий ђнгэгдсэн цаас байв. Жаалхђђд ђђнийг
сургуулийн нєхєд нь ид шидтэй гэж ойлгуулсан

тухай ярихад нь, Эдуард Борисыг єєрийн єссєн Азаисын дотуур байртай сургуульд єгвєл дээр гэж
шийднэ. Лаура бол Азаисын охин бєгєєд тэд багаасаа бие биедээ сайн байсан ч, Эдуард тђђнд аз
жаргал єгч чадахгђй учир Лаура нэгэн багштай гэрлэсэн аж.

Энэ хооронд Оливье Пассаваны хамт Италиар аялсан тухайгаа Бернарт сайрхан бичнэ. Пассаваныг
сайн мэдэх Эдуард зээ дђђгийнхээ тєлєє ихэд санаа зовно. Парист буцаж ирээд Эдуард Борисыг
євєєтэй нь такилцуулна. Эцэг Молинье Эдуардад єєрт тохиолдсон эвгђй явдлын нууцыг дэлгэнэ.
Тэрээр нууц амрагтай болжээ. Гэтэл нууц амрагийнх нь захидал алга болчихсон тул эхнэр нь энэ
бђхнийг мздчихэж хэмээн айх аж.

Эдуард Бернарыг Азаисын сургуулийн дотуур байрны хђмђђжђђлэгчийн ажилд оруулна. ѓвгєн
Лаперуз ч ач хђђдээ ойр байхын тулд тийшээ нђђж очно. Тус сургуулийн хамгийн болдоггђй сурагч
Гери жаалхђђг анхнаасаа л ад ђздэг. Энэ Герийн нагац ах Виктор Струвилу гэгч багадаа тус
сургуулиас хєєгдєж байсан бєгєєд одоо хуурамч зоос хийдэг аж. Гери єєрийн бђлэгт Жорж
Молинье нарын зэрэг хэд хэдэн сурагчийг элсђђлсэн байна. Эдгээр жаалууд эхлээд янхан
бђсгђйчђђлтзй холбогдсон хэрэг єдђђлснээ, одоо хуурамч мєнгєєр арилжаа хийж байгааг
Профитандье мєрдєж байв.

Оливье дотнын анд Бернар, нагац ах Эдуард хоѐроос хєндийрсєндєє гэмшиж, "Аргонавтууд"
сэтгуулийн нээлтийн цайллага дээр согтоод хэрђђл маргаан дэгдээн, єглєє нь амиа хорлохыг
оролдоно. Эдуард тђђнийг аварч, тэдний харилцаа хэвдээ ордог. Пассаван ч Оливьег хэтрђђлэн
ђнэлж байж хэмээгээд, луйварчин Струвилуг сзтгђђлийн эрхлэгчээр томилно.

Шђђхийн мєрдєгч Профитандье Эдуард руу гэнэтхэн ирж, садангийн хђний хувьд прокурор
Молиньед бага хђђгийнх нь холбогдоод буй хзргийн талаар мэдэгдэхийг хђсдэг. Гэвч ийн ирэх
болсон гол шалтгаан нь хђђ Бернарынхаа сэтгэлийг эргђђлэхэд Эдуардаас тусламж гуйхад оршиж
байжээ. Энэ ђед бакалаврын шалгалтаа амжилттай єгсєн Бернар баяр хєєрєє аавтайгаа
хуваалцахыг маш их хђснэ. Этгээд сонин зђђд ђзээд сэрсний нь дараа Эдуард тђђнд аавынх нь ярьсан
бђхнийг дамжуулна.
Азаисын сургууль дээр аймшигт явдал болно. Хђђхдђђд харуул Лаперузад нойрны эм єгч унтуулаад
гар бууг нь хулгайлжээ. ёђний ємнєхєн Софроницка хатагтай тђђгээр ирж охин Вронягаа нас
барсан тухай дуулгасан тул Борис хђђд юм бђхэн хуурмаг хоосон санагдах болжээ. Энэ ђед
Струвилу тэндхийн сурагчдыг гартаа нэгмєсєн атгаж, хуурамч мєнгєє тэднээр гђйлгээнд
оруулуулдаг болоод байв. Жорж Молинье аавынхаа нууц амрагийн захидлыг бђлэгтээ ђнэнчийн
баталгаа болгож Герид єгсєн нь мєн тђђний гарт оржээ. Струвилугийн зєвлєсєн ѐсоор Гери
жаалхђђд "Хий. Телефон утас. Зуун мянган рубль" гэсэн бичигтэй зурвасыг дамжуулна. Ид шидийи
тухай мартчихсан байсан жаалхђђ ахин сэтгэцийн хямралд орж, єєрийг нь хђчирхэг хђн мєн эсэхийг
шалгах хєвгђђдийи сорилгод оролцохоор зєвшєєрчээ. Ингээд хичээл дээр, євєєгийнхєє нђдэн дээр
гар бууг цохондоо тулгаад бууддаг. Лаперуз нэг удаа амиа хорлохоор шийдээд байхдаа цэнэглэсэн
юм санж. Дараа нь Эдуардтай ярилцаад уг шийдвэрээсээ ухарсан ч, ганц ахаас нь ђлдсэн єв тул бууг
Эдуардад єгєєгђй юм. Гар буу цэнэгтэй гэдгийг Гери мэдэж байжээ. Энэ явдлын улмаас Азаисын
сургууль бђрмєсєн дампуурч, Жорж Герийн ђнэн тєрхийг сая л таниад элдвийн явдалд
орооцолдохоо болино.

Бернар аав дээрээ эргэн очиж, шђђхийн мєрдєгч Профитандье Молиньегийн гэр бђлийг Эдуардын
хамт ђдийн хоолонд урьдаг. Эдуард бяцхан Калутай дотно танилцахыг бодож байна. Винцент
Африк руу хатагтай Гриффитссийн хамт аялахаар яваад сђђлдээ галзуурч ђхдэг бєгєєд Лаурагийн
нєхєр єєр хђнээс хђђхэд олсныг нь єршєєжээ.

Марсель Пруст

1871-1922

XX зууны утга зохиолын онцгой туурвил болох «Алдагдсан цагийн эрэлд» хэмээх цуврал
романуудад Пруст амьдралынхаа сђђлчийн 16 жилийг зориулжээ. Зохиолч багтраа євчинд шаналан,
бђгчимхэн єрєєнєєс хаашаа ч гаралгђй сууж бичсэн ч гэлцдэг. Ямар ч атугай зохиолд єєрийнх нь
амьдрал гђнзгий туссан бололтой.

Хойно роман тус бђрийн анх хэвлэгдсэн оныг дурдлаа. Эхний дєрвєн боть зохиолчийн амьд
сэрђђнд, сђђлчийн гурван боть нас барсан хойно нь хэвлэгдсэн байна. 1919 онд Пруст эхний хоѐр
ботийнхоо тєлєє Гонкурын шагнал авчээ.

«Алдагдсан цагийн эрэлд» гарсан зохиолчийн хувьд оршихуйн цорын ганц бодтой хэлбэр нь
дурсамж байв. ёнэр, амт,єнгєєр єдєєгдєж тђмэн дурдатгал амилдаг бєгєєд «Энэ бол элдвийн
хуурмаг дђр тєрх олоогђй, цэврээрээ байгаа цаг хугацаа» аж. Энэхђђ цэвэр цаг хугацаа 3000 гаруй
хуудас цааснаа буухдаа Прустийн єєрийнх нь болоод XX зууны эхний Францын амьдрал, тђђхэн
ђйл явдлуудыг хєндсєн байна.

Францын утга зохиолд ямагт чухал сэдэв байсаар ирсэн нийгмийн ѐс суртахууныг амилуулагч
механизм-мєнгєний хаанчлал Прустийн баатруудын эзлэх байр суурийг тодорхойлж буй явдал уг
импрессионист, натуралист маягийн зохиолыг аймшигтай реалист (Бальзакист) харагдуулдаг. Учир
нь романд тусгалаа олсон ертєнц нь хєдєлгєєнгђй зураг биш, харин уншигч хђртэл дотор нь хєвж
яваа амьдрал єєрєє юм.

Дотоод сэтгэлийн хђчирхэг монологууд, дурсамжийн их урсгалууд єнгєрсєн одоо хоѐрын заагийг
арчаад хаячих шиг сэтгэгдэл тєрђђлдэг энэ романыг хђђрнэл яруу найраг хэмээсэн нь ч учиртай.
Зохиолыг уншиж суухад ђргэлжилсэн их ђгсэд биш, харин яруу найрагчийн сэтгэлээс л тђрэх бодрол
бясалгалд автах шиг болдог.

Алдагдсан цагийн эрэлд

цуврал роман 1918-1927

1. Сваны зђг руу

1918

Цаг хугацаа унтаа, сэрђђн хоѐрын завсар дахь зурвасхан агшин руу хальтирчээ. Хэдэн хормын
тєдийд єгђђлэгч Марсельд ємнєхєн нь уншсан тэр зђйлдээ єєрєє хувирчих шиг санагдав. Унтлагын
єрєє чухам хаана оршиж буйг оюун ухаан ньтодорхойлохоор чармайна. Энэ чинь Комбре дахь
євєєгийнх нь байшин гэж ђђ? Ээж нь ирж салах ѐс хийхийг хђлээж тэсэлгђй Марсель унтчихсан юм
гэж ђђ? Эсвэл энэ нь Тансонвиль дахь хатагтай де Сен-Лугийн эдлэн ђђ? Тэгэхээр Марсель их удаан
унтжээ дээ? Арван нэгэн цаг, цєм оройн хоолоо идэцгээчихэж... Ийн эргэцђђлэх зуур ой ухаан нь
бђрэн сэржээ. Энэ шєнє Марсель унтаж чадахгђй нь. Тэр Комбре,-Бальбек, Парис, Донсьер, бас
Венецийг дурсах болно.

Комбред бяцхан Марселийг хоолны нь дараа шууд л унтуулдаг байлаа. Ээж нь тђђнийг ђнсэх гэж л
тђр орж ирнэ. Хэрвээ зочид байх юм бол, ээж нь гарч ирдэг ч ђгђй сэн.

Тэднийд ихэвчлэн євєєгийнх нь найзын хђђ Шарль Сван зочлон ирнэ. Тђђний эцэг ердєє л биржийн
маклер байсан тул Сван дээгђђр зиндааныхан дунд сђрхий танил талтай гэдгийг нь Марселийн эцэг
эх огт мэддэггђй байжээ. Тэр ђед хотын иргэд ђзэл бодлоороо энэтхэг хђнээс нэг их ялгарахааргђй
байсан юм: Бђгд єєрийнхєє л хђрээнд эргэлдэнэ, дээгђђр зиндааныхан дунд орохыг ѐсон бус явдал
гэж ђздэг байв. Марселийн эмээ л сувиллын газар танилцсан маркизын хатан де Вильпаризигаас
Сваны дээдсийн хђрээн дэх танилуудын талаар санаандгђй олж мэднэ.

Нэр муутай эмэгтэйтэй бђтэлгђйхэн гэрлэснээсээ хойш Сван Комбред бђр ч цєєхєн ирдэг болсон ч,
ирэх болгонд нь ээждээ ђнсђђлэхийг хђссэн жаалхђђ жигтэйхэн бухимддаг байлаа. Бяцхан жаалыг
ердийнхєєс нь хавьгђй эрт унтуулахаар явуулсан нэгэн ђдэш Марселийн амьдралд гайхалтай явдал
тохиолдсон юм. Тэрээр тогооч Франсуазагаар дамжуулан зурвас єгч, ээжийгээ дуудах гэж оролдоод
бђтэлгђйтэхэд, Сваныг явтал унтлагын цамцтайгаа шатан дээр суужээ. Урьд нь хэзээ ч ийм явдал
гарч байгаагђй тул эцэг нь гэнэт хђђгээ ойлгох шиг болсон байна. Ингээд ээж нь эхэр татан мэгших
Марселийн дэргэд шєнєжин сууж, жаалхђђг тайтгарсан хойно Жорж Сандын романыг уншиж
єгчээ.

Бђр хожим болтол Марсель шєнє дунд сэрээд, єгсєхєєс дургђй хђрмээр урт шатыг, ээжийнх нь орж
ирдэг хонгилоос гэрэл тусах шилэн хаалгатай унтлагын єрєєгєє дурсдаг байлаа. Комбрегоос єєр
юу ч санагддаггђй, дурсан санах гэж оролдох бђрийд ой ухаанд нь баригдаж єгдєггђй байв. Харин
нэг тєрлийн бялууг амтлах бђрт Сваны цэцэрлэг дэх долоогонын цэцэгс, Комбрегийн сайхан зантай
оршин суугчид, Хутагт Иларийн сђмийн хонхнууд сэтгэлд ђзэгддэг сэн.

Тийм бялуугаар Марселийг авга эгч Леония нь дайлдаг байжээ. Авга эгч єєрийгєє эдгэршгђй
євчтэй гэх бєгєєд нєхрєє нас барснаас хойш цонхны дэргэдэх орноосоо єндийгєєгђй юм. Хийдэг
гол ажил нь гадуур єнгєрєх хђмђђсийг ажиглах, бас тогооч Франсуазатай тэндхийнхний аж
амьдралын тухай яриа дэлгэх. Франсуаза бол маш сайхан сэтгэлтэй, тэгсэн мєртлєє дэгдээхэйн
хђзђђг ер тоолгђй мушгиж чаддаг эмэгтэй билээ.

Марсель зуны Комбрегоор зугаалах дуртай байжээ. Тэдний гэрийнхний хувьд салхинд гардаг хоѐр л
зђг байсан юм. Эхнийх нь «Сваны зђг» (зам Сваны эдлэнгийн хажуугаар гардаг байснаас ийн
нэрлэжээ), хоѐр дахь нь «Германтын зђг». Багын дурсамж

сэтгэлд ђђрд ул мєрєє ђлдээдэг хойно доо. Сваны зђгт явахад голт борын цэцэг, долоогоно,
хонгорзул тааралддаг бол, Германтын зђгт нэгэн гол байх бєгєєд, эргээр нь удвал цэцэг, холтсон
цэцэг ургасан байдаг сан.

Марселийн цаашдын бђх амьдрал Комбред ђзсэн харсантай нь холбогджээ. Инженер Легранденаас
жаалхђђ ихэмсэг зан гэж юу болохыг олж таньсан билээ. Тэрээр тун аятайхан ааштай хђн боловч
дээдсийн хђрээнд харьяалагддаг учраас Марселийн эцэг эхтэй олны дунд мэндэлдэггђй байсан юм.
Хєгжмийн багш Вентейль хєнгємсєг эмэгтэйтэй гэрлэсэнд нь дургђйцдэг Свантай тааралдахгђйн
тулд тэднийхээр ирэхээ больжээ.. Вентейлийн ганц охин хэтэрхий эршђђд зантай бђсгђй байсан
бєгєєд тђђний найз хђђхэн Комбред айлчлан ирснээс хойш тэдний жигтэй хачин харилцааны талаар
хђн бђхэн л ярих болсон юм даг. Олны тэр цуу ђгэнд змзэглэсэндээ хєєрхий Вентейль цагаасаа эрт
авсанд орж билээ. Авга эгч Леонияг нас барсан жилийн намар Марсель нэгэн ой гутмаар зђйлийн
гэрч болсон юм. Эршђђд хатагтай Вентейлийн найз хђђхэн талийгаач хєгжмийн багшийн зураг руу
нулимж байхыг тэр харсан бєлгєє.

Сургуулийнхаа найзуудаас Марсель гагцхђђ Блокд ихэд талтай ханддаг байсан юм. Гэрийнхэн нь ч
тэр жаалыг ирэхэд баярлацгаах бєгєєд євєє нь л ач хђђгийнхээ еврейчђђдэд талтайг шоолдог
байжээ. Блокын зєвлєсний дагуу Марсель Берготын. номуудаас уншаад, шђтэн бахдаж, тэр
зохиолчтой уулзахыг насны ганц мєрєєдлєє болгожээ. Гэтэл Сваны охин тэрхђђ-Берготтой
найзалдаг тухай сонсоод Марселийн зђрх зогсчихоо шахав. Тийм азтай охин лав ер бусын л хђђхэд
байж таарна. Дараахан нь тэрхђђ Жилбертатай анх уулзалдахад, охин Марселийг тоож ч харахгђй
байв. Жаалхђђгийн эцэг эх хоѐр хатагтай Сваныг нєхрийнхєє эзгђйд барон де Шарлюг
ичгђђргђйгээр гэртээ байлгадаг тухай л ярилцах аж.

Комбрегоос явснаас хойш олон жилийн дараа Марсель Сваны хайр дурлалын тђђхийг олж сонссон
юм. Язгууртан хатагтай Вердюрений салонд ирдэг итгэмжлэгдсэн зочдын дунд Одетта дє Креси л
цорын ганц бђсгђй байжээ. Сван тэр ђед хатагтай нарын зђрх сэтгэлийг байлдан дагуулахдаа
гаргуун эр явсан ч, Одетта тђђнд ер таалагддаггђй байв. Гэхдээ бђсгђйг єєрт нь дурласан гэж
тєсєєлєхєд сайхан байжээ. Нэг удаа санаандгђй бђсгђйг ширтээд Боттичеллийн зурагтай тун
адилхан болохыг олж харсан аж Энэ ђед Вентейль тєгєлдєр хуур дээр сонат тоглож байсан нь бђр ч
их нєлєєлєє биз. Тэрээр бђсгђйн цээживчин дэх цахирмаа цэцгийг засч єгсний дараахан тэд анх
ойртжээ. Тђђнээс хойш тэдний ярианд «цахирмаадах» хэмээх хэллэг бий боллоо.

Тєдєлгђй Сван Одеттаг галзууртлаа хардах болов. Одеттад дурласан гђн дє Форшвилиэс болж
хатагтай Вердюренийд очих аргагђй болсон Сван бђсгђйг эр хђн бђртэй хардаж, гагцхђђ барон де
Шарлютай цуг байхад нь л тайван суудаг аж. Вентейлийн сонатыг хожим ахин нэгэнтээ сонсохдоо
Сван зђрх нь хэрхэн євдєхийг мэдэрчээ. Одеттагийн єєрт нь ухаангђй дурлаж явсан тэр сайхан
цагийг одоо эргђђлэн авчрах ямар ч арга ђгђй. Бђр сђђлд нь Сван маркиз де Говожогийн хатны
сайхан царайг хараад урьдын гайхамшигт Комбрег дурсан санах, тэгээд гэнэтхэн л Одеттагийн
жинхэнээрээ байгаа тєрхийг олж ђзэх нь тэр. Одетта БотшчеллиЙн зурагтай огтхон ч тєсгђй
байжээ. Ингэхэд тэр єєрт нь огт таалагддаггђй эмэгтэйн тєлєє єдий олон жилийг урж яаж чадав аа?

Сваныг Марсель нэг л онцгойлон ђздэг байсан юм. Хэрэв Сван л тэндхийн перс маягийн сђмђђдийг
магтаж яриагђй бол, тэр хэзээ ч Бальбек руу явахгђй байсан сан. Парист очсоны дараагаас Сван
жаалхђђгийн хувьд «Жильбертагийн эцэг» болжээ. Зарц эмэгтэй Франсуаза жаалхђђг хєтлєн
Елисейн тал руу очиж, Жильберта тэргђђтэй охид хэрхэн тоглож буйг харуулдаг байсан юм. Тэд
Марселийг тоглоомдоо оролцуулдаг тул, жаалхђђ Жильбертад улам хђчтэй дурлах болов. Бас
хатагтай Сваны гоо ђзэсгэлэн хєвгђђнийг бишрђђлдэг, тэр эмэгтэйн тухай цуу яриа сониуч занг нь
хєдєлгєдєг байлаа. Энэ хатагтайг нэгэн цагт Одетта дє Креси гэдэг байжээ.

«Сваны зђг рђђ» хэмээх эл романаас зєвхєн Сваны Одеттад дурласан, эцэст нь тэр дурлал хэрхэн
ђгђй болсныг нарийвчлан хђђрнэсэн хэсгийг онцгойлон авч «Сваны дурлал» хэмээх бие даасан
бэсрэг роман болгон хэвлэсэн нь бий. Ганц энэ жишээ л «Алдагдсан цагийн эрэлд» бол ердєє цуврал
долоон роман тєдийгєєр хязгаарлагдахгђй, єгђђлэмжийн асар их багтаамжтай, томоохон
хэмжээний туурвил гэдгийн нотолгоо болно.

2. Охидын нємєрт цэцгэн дунд

1918

Маркиз да Норпуа тэднийд ђдийн хоол идсэн єдрийг Марсель удтал мартсангђй. Энэ эрхэм
сурвалжит баян эр л эцэг эхийг нь ятгаж байж жаалхђђг театрт очуулжзэ. Маркиз хєвгђђний уран
зохиолд єєрийгєє зориулахаар шийдсэнийг сайшаасан ч, бичсэн бђхнийг нь шђђмжилж, шђтээн
болсон Берготыг нь гоѐчлохын дон туссан «лимбэчин» гэж нэрлэв. Театрт очоод Марселийн урам
хугарчээ. Алдарт жђжигчин Берма «Федра »-д тоглохдоо єєрийнхєє зђгээс юуг ч нэмж
харуулсангђй санагдсан аж.

Маркиз де Норпуагийн яринаас Марсель одоогийн Сван урьдынхаасаа эрс єєр болохыг ойлгоно.
Урьд нь тэр дээгђђр зиндаанд холбоо сђлбээтэйгаэ эвтэйхнээр нууж явдаг байсан бол одоо ердєє л
«Одеттагийн нєхєр» болон хувирч, хаа сайгђй л эхнэрээ магтаж явах ажээ. Тэр эгээ л нэгэн цагт дээд
зиндаанаас хасагдсан эхнэрийнхээ тєлєє Сен-Жермений ялгууртнуудыг байлдан дагуулахаар
оролдож буй мэт харагдах аж. Гэвч ђнэндээ Сваны чин хђсэл бол эхнэр, охин хоѐроо Германтын
бэйлийн хатны салонд оруулах явдал байжээ.

Сваныд Марсель Берготыг харав. Хђђхэд насны шђтээн нь хавч хэлбэрийн хамартай намхан хђн
байлаа. Марсель ийм хђн байх юм гэж тєсєєлєє ч ђгђй тул, бараг л номуудад нь дургђй болох
шахжээ. Гагцхђђ тодорхой хугацаа єнгєрсний дараа л жинхэнэ авьяасыг таних хичнээн хэцђђ
болохыг, ђђнд олон нийтийн санал маш чухал ђђрэг гђйцэтгэдгийг ойлгосон байна. Бергот хђђгийнх
нь авьяасыг магтахад, урьд нь маркиз дє Норпуагийн ђгийг шууд хђлээн зєвшєєрдєг байсан эцэг эх
хоѐр нь євгєн зохиолчид тун хђндэтгэлтэй хандах болжээ.

Жильбертад дурласан нь Марселийг бэрх зовлонд унагав, Охин тђђнээс илтэд залхаад байгаа нь
анзаарагдах тул, тэр Жильберта гэртээ эзгђй ђед л Сваныд очдог боллоо. Одетта тђђнд Вентейлийн
сонатыг тоглож єгєх бєгєєд тэрхђђ бурханлиг аялгуу азгђй хайр сэтгэлийн нууцыг хадгалж буйг
залуу хђђ мэдэрдэг. ийм байдлаар удаан явж тэсээгђй Марсель нэг удаа Жильбертатай уулзахаар
шийдтэл, охин «нэгэн хархђђтэй» зугаалж явах нь тэр (ёнэндээ тэр бол хархђђ биш, хђђхэн байсныг
бђђр сђђлд нь мэддэг). Хардаж ђхэхээ шахсан Марсель охинд дурлахаа больсон гэж єєртєє
итгђђлнэ. ѓєрийг нь янхны газар дагуулж аваачсан Блокын ачаар тэр эмэгтэйчђђдтэй харьцах
турщлагатай болсон байв. Биеэ ђнэлэгчдийн нэг нь еврей тєрхтэй тул эзэгтэй нь тђђнийг Рахиль гэж
нэрлэсэн юм байж. Ер бусын дуулгавартай, хђний зєнгєєр амьтан тул Марсель тђђнд «ђнэнч
шивэгчин Рахиль» гэдэг хоч єгчээ.

Хоѐр жилийн дараа Марсель эмээгийнхээ хамт Бальбек руу явав. Жильбертаг тэр бодохоо больсон
бєгєєд яг л хђндээр євдєєд эдгэсэн мэт санагдана. Тэндхийн сђмд ямар ч перс маягийн шинж
ажиглагдсангђй. Харин Гранд-отельд тђђнийг олон сонин явдал хђлээж байжээ. Нормантын эрэг
бол язгууртнуудын амрах дуртай газар байсан юм. Эмээ нь тэнд маркизын хатан де Вильпаризитай
тааралдана. Тэгээд дээгђђр зиндааныханд таагђй ханддаг зангаараа удтал эргэлзсэний эцэст сая нэг
юм хатантанд ач хђђгээ танилцууллаа. Ийнхђђ Марсель дээдсийн хђрээ рђђ нэвтэрч, маркизын
хатны зээ хђђ Робер дє Сен-Лутай танилцав. Анх харахад ихэмсэг хђйтэн тэр залуу офицер
дотносоод ирэхээр цайлган, итгэмхий нэгэн байв. Анхны сэтгэгдэл хуурамч байдагт Марсель бас
дахин ђээмшсэн нь тэр. Хэдийгээр Робер дээд язгуурт Германтын ургийн хђн боловч ер ихэрхэг
зангђй нэгэн байж. Тэд насан туршдаа нєхєд явахаар тангараглацгаадаг. Робер Парист байдаг
жђжигчин амрагаа ихэд санан уйтгарлах аж. Гэхдээ эндхийн хђђхнђђдийн дунд ч зэгсэн амжилт олох
бєгєєд Марсельд «Энэ тал дээр бол би нагац ах барон дє Шарлюгийн чинээнд хђртэл хол байна»
гэнэ. Дараахан нь Марсель баронтой танилцах бєгєєд дє Шарлю хєвгђђнд ихээхэн анхаарал тавих
бєлгєє.

Бальбект байхдаа Марсель эмээдээ урьд урьдынхаасаа энхрий дотно хандах болов. Ганцхан л удаа
эмээ нь тђђний уурыг хђргэжээ. Робер дурсгалын гэрэл зураг татуулъя гэхэд эмгэн гоѐ гарах гэж
илэрхий хичээсэн нь тђђнийг ичээсэн хэрэг. Эмээ нь ђхэл айсуйг мэдэрч байсныг олон жилийн дараа
л тэр ухаардаг. Хђн ер нь хамгийн дотнын хђмђђсээ ч гђйцэд таньдаггђй шђђ дээ.

Наран шарлагын талбай дээр Марсель сђрэг цахлай мэт нђд гялбам залуу охидыг хардаг Эхэндээ
Марсель тэднийг єєр хооронд нь бараг ялгасангђй, цємєєрєє л хєєрхєн, зоримог айхтар охид шиг
санагджээ. Охид уралдан гђйлдэх ђед нэг нь наранд биеэ шараад хэвтэж байсан євгєний дээгђђр
харайн гарч хєєрхий хєгшний ђнхэлцгийг хагартал айлгадаг. Унадаг дугуйны малгай хємсєг рђђгээ
дарж ємссєн булцгар хацартай охин тђђн руу гэнэт хулгай нудээр харжээ. Байдал тєрхийг нь ажвал,
нэлээд задгай явдалтай охид шиг санагдсанд аль нэгэнтэй нь дотно харьцаа ђђсгэх найдлага тєрсєн
ч харин хэнийг нь вэ гэдгээ сонгож ядан байв. Гранд-отельд Марсель нэг охиных нь нэрийг сонсоод
цочих шиг болов. Альбертина Симоне. Жилъбертагийн найз охидын нэг нь тийм нэртэй байсан шиг
билээ.

Дараа нь тэр мєнєєх охидыг дээгђђр зиндааны, хангалуун чинээлэг айлын хђђхдђђд болохыг олж
мэднэ. Энэ мэдээ тђђнийг гутраасан ч, эцсийн дунд Альбертинатай танилцжээ. Ёсорхог хээнцэр
залуу авхайг мєнєєхєн дугуйчны малгай ємссєн булцгар хацарт охин мєн болохыг тэр арайхийж л
таньжээ. Ичимхий, зєєлєн зантай Андре охин тђђнийг бђр ч алмайруулав. ѓвгєний дээгђђр
харайсан тђђнийг «цахлайн сђргийн» хамгийн хђмђђжилгђй нь хэмээн залуу хђђ бодсон юмсанж.

Охид хоѐулаа л Марсельд таалагджээ- Тэр чухам хэнд нь талтай байгаагаа мэдэхгђй, нэлээн
эргэлздэг. Гэтэл нэг удаа Альбертина тђђн руу хайраа илчилсэн зурвас шидэн эргэлзээг нь нэгмєсєн
арилгаж орхижээ. Тэрээр єєртэй нь унтахыг зєвшєєрч байна гэж ойлгоод, анхны болзоон дээрээ л
шившгээ тарив. Альбертина ууртайгаар хонхны оосроос угзчихад л толгой нь эргэсэн Марсель сая
сэхээ оржээ. Айж балмагдсан охин сђђлд нь «Миний таньдаг хєвгђђдээс хэн нь ч ийм юм хийх гэж
оролдож зђрхлээгђй» гэж хэлсэн байна.

Зун дуусч, хагацан салах гунигтай цаг ирлээ. Альбертина хамгийн тђрђђнд буцсан юм. Харин
тэнгисийн эргийн элсэн дээрх «сђрэг» охидын дђр зураг Марселийн ой тойнд ђђрд хадгалагдан
хоцорчээ.

3. Германтынд

1921

Марселийнх Германтынхны харшийн нэгэн жигђђурт нђђн ирж суурьшив. Багынх нь мєрєєдєл
амилсан мэт санагдавч, залуу хєвгђђнд Сен-Жермений язгууртны хђрээ болон бусад ертєнцийн
хоорондох хил хязгаар хэзээ ч ийм нэвтэршгђй санагдаж байсангђй. Хар нялхаасаа бэйлийн хатныг
шђтэн биширдэг байсан Марсель хатагтайн нђдэнд єртєхийг хичээн, гарч ирэхийг нь харуулдана.
Парист ирснээр тэр «Дээгђђр санаа бол хђний язгуур тєрхийн салшгђй хэсэг, бид ямагт єєрєєсєє
илђђ хђмђђстэй дотносон шадарлахыг хђсдэг, заримдаа энэ тэмђђлэл нь бђр дон болон хувирдаг юм
байна» гэсэн гаргалгаанд хђрчээ.

Гэнэт маркизын хатан де Вильпаризи ахайтнаас урилга авснаар Марселийн мєрєєдєл биелж,
Германтынхны ид шидэт хђрээнд нэвтрэх сэжђђр гарах нь тэр. Энэ чухал ђйл явдлыг хђлээх зуураа
Марсель алба хаадаг хороо нь Донсьерт байрлаж буй Робер Сен-Луг эргэж очив. Сен-Лу нєгєє л
жђжигчиндээ гал халуун дурласаар аж. Харин тэр жђжигчин бђсгђйтэй нь танилцахдаа Марсель
амьдралдаа хамгийн ихээр балмагджээ. Учир нь мєнєєх жђжигчин гэдэг нь Рахиль, хђний чинээнд
тоож байгаагђй хєєрхий «ђнэнч шивэгчин Рахиль» байх нь тэр. Янхны газар тэр хорьхон франк
тєлєхєд л юу тушаасныг биелђђлдэг байсан сан. Гэтэл одоо Сен-Лу тђђнд мэхлђђлж араараа
тавиулж байхын тулд мянга мянгаар нь цацаж байна. Яг л Сван шиг, Сен-Лу Рахилийн жинхэнэ мєн
чанарыг ойлгох чадваргђй байжээ. Ингээд л єєрєєс нь ухаанаар ч, нийгэмд эзлэх байр сууриар ч
хавьгђй доогуур эмэгтэйгээс болоод байж ядан тарчилж байв. Маркизын хатан до Вильпаризийнд
болсон хђлээн авалтаас эргэн ирэхэд нь Марселийн эмээгийн бие мууджээ. Эмгэн маш удаан зовж
шаналж, євчиндєє болоод цонхоор ђсрэх гэж оролдсон ч удаатай. Хайрт эмээгийнхээ тєлєє юу ч
хийж чадахгђйдээ Марсель шаналж баив. Харин энэ хооронд амьдрал ђргэлжилсээр, эцэг эх нь цаг
агаар ямар байх тухай ярилцаж, Франсуаза урьдчилан гашуудлын хувцасны хэмжээ авч байлаа.
Сен-Лу яг энэ мєчид Рахильд тун ууртай захидал бичихээр яваад єгчээ. Гагцхђђ, єєрєє ч мєн
ноцтой євчин тусчихаад байсан Бергот л тэднийд удтал сууж, Марселийг тайтгаруулахыг оролдсон
юм. Нас барсан эмээгийнх нь нђђр яг л залуу бђсгђйнх шиг болчихсон байхыг хараад эмгэнэн
гашуудаж суусан Марсель туйлын их хачирхжээ.

Германтын бэйл ирж Марселийн эцэг эхэд эмгэнэл илэрхийлэв. Нэлээд хугацааны дараа залуу хђђ
удтал хђсэн хђлээсэн ѐсоороо шђтээнђђдийнхээ гэрт очлоо. Тэр ђед Робер де Сен-Лу Рахильтай
бђрмєсєн хэлхээгээ тасалж, найзтайгаа эвлэрсэн байжээ. Урьдынхаасаа маш их єєрчлєгдєж, том
болсон Алъбертина энэ ђед ахиад л Марселийн амьдралд орж ирэв. Харин одоо бол бие махбодын
хувьд ойртоно хэмээн найдаж болохоор байлаа. Алъбертинатай ийн дурлалцахын амт Марсельд
илэрхийлэхийн аргагђй таашаал тєрђђлсэн тул тэр бђхий л тђгшђђр шаналалаасаа нэг мєр
ангижирчих шиг болжээ.
Германтынхныг Марсель илђђ ойроос харж цэгнэх бололцоотой болсон тул, тэд ђнэхээр л этгээд
євєрмєц маягийн хђмђђс гэдгийг танив. Бэйл эхнэрээ байнга хуурч мэхэлнэ. Тэр бол эмэгтэй хђний
туйлын гоо сайхны ђзђђргђй эрэлд мордчихсон хђн байлаа. Бэйлийн хатан маш хурц ухаан, дээгђђр
зан байдлаараа бђхнээс ялгарна. Гэхдээ хамгийн оньсого таавар мэт хђн бол бэйлийн дђђ, барон дє
Шарлю байсан юм. Хатагтай де Вильпаризийнд барон Марселийг гэртээ урьсан ч, гэрийн эзэгтэй
тэдний ярианд хєндлєнгєєс оролцож эрс эсэргђђцсэн аж. Дараа нь Сен-Лугийн гуйсан ѐсоор
Марсель бароныд очсон ч, Дє Шарлю єєрєє хєвгђђн руу бђдђђлэг єєдгђйгээр нь дайрч
доромжилжээ. Цочирдож зэвђђцсэн Марсель ахмад хђний єєдєєс гар далайж зђрхлэхгђй тул сандал
дээр хэвтсэн бортгон бђрхийг нь авч дэвслэн, байдгаараа уурлаж буйгаа илэрхийлэв. Тэгтэл ч дє
Шарлю гэнэтхэн тайвширчээ.

Хоѐр сарын дараа Марсель Германтын бэйлийнд хђндээр євчилсєн бололтой, гундуухан яваа
Свантай тааралдана. Бэйл тђђнийг Итали руу хамт явъя хэмээн урихад цаадхи нь «Зун хђртэл амьд
байхгђй биз дээ» гэж хариулав. Багт наадамд явах гэж байсан бэйл энэ ђгэнд унтууцлаа. Тђђ ний
хувьд хатан нь хар даашинзныхаа доор улаан туфли ємссєнд л юу юунаас илђђ санаа зовж байжээ.

4. Содом ба Гоморра

1922

Барон дє Шарлю хантааз оѐдог Жюпьенийг харуутаа эрхэмсэг язгууртны дђрээсээ гарч бєгсєє
хєдєлгєн нђдээ эргэлдђђлэхэд, цаадхи нь ч цэх намбалаг алхсаар бароны зђг дєхєхийг Марсель
санамсаргђй харчихжээ. Хэдийгээр урьд нь огт уулзалдаж байгаагђй ч, тэд агшин зуур бие биеэ олж
таньсан хэрэг. Бароны этгээд хачин байдлын бђхий л нууц тодорхой болов. Тэр Содомын иргэн
(гомосексуалист) аж. Энэ бол Германт-Баварын гђнжийн хђлээн авалт дээр болсон явдал л даа.
Барон де Шарлю эмэгтэйчђђдийг эргђђлэхийн сацуу бђх л аятайхан залуусд сэм сэмхэн харц
унагахыг Марсель сонирхон ажиглаж байлаа. Еврей нарыг ялгаварлан ђздэггђйгээрээ нэрд гарсан
Германтын хунтайж тэр ђед Сваны хамтаар цэцэрлэг руу гарч одов. Дээдсийн хђрээний хатагтай
нарын аймхай хулчгар байдал Марселийг маш их гайхашруулжээ. Германтын бэйлийн хатан л гэхэд
«хонгорхон Шарль» гэдэг мєртлєє тђђнтэй мэндлэхээсээ ч айх аж. Сваныг эргэн орж ирэхэд,
Марсель тђђнийг мєд ђхэх нь гэдгийг таамаглана.

Альбертина тэр хоѐрын харьцаа шинэ шатандаа орлоо. Бђсгђйд єєрєєс нь нуусан, хоѐрдогч маягийн
амьдрал бий ч юм шиг Марсельд санагдах болов. Тиймээс тэр сорих арга хэрэглэхээр шийдэж,
Альбертинагаас хэсэгтээ л холдож хєндийрєхєєр шийджээ. Ингээд Бальбскийн ойролцоох
шилтгээнд очихдоо нэгэн удаа гутлаа ђдэхээр бєхийтєл, дотор нь бачимдан эвгђйрхэж, бараг
мартагдчихаад байсан эмээгийн нь дђр гэнэт тодрон ђзэгдсэн байна. Эмээ нь л тђђний авран
хамгаалагч, тђшиг тулгуур байсан юм чинь. Тђђний сэтгэл ємєрч, хайртай хђмђђсээ л эргђђлэн олж
авахын тулд энэ хорвоо дээр байгаа юм бђхнээ єгєхєд бэлэн хђн болохоо ухаарчээ. ѓтєлж буй ээж
нь тђђний хойноос Бальбект ирэхэд Марсель эхийгээ эмээтэй нь улам адилхан болж буйг, бђр
уншдаг номууд нь хђртэл эмээгийн нь л дуртай зохиолууд байгааг анзаараад маш их гуниглажээ.
Альбертина Бальбект ирэв. Марсель анхандаа тђђнээс зугтаад л байлаа. Тэр Вердюренийд очиж,
Вентейлийн хєгжим сонсоно. ѓвгєн тєгєлдєр хуурч нас барж, оронд нь Шарль Морель гэгч сайхан
эр хийл тоглох болжээ. Тэрхђђ Морельд дурлачихсан барон дв Шарлю эднийхээр ирэх болтлоо
зэрэг буурсан бєгєєд нийгэмд маш єндєр байр суурьтайг нь мэдээгђй тул эндхийнхэн анхандаа
тђђнд ихэмсэг ханддаг байсан юм. Тєдєлгђй Марсель ахиад л Альбертинатай уулздаг болов Хардах
нь ч улам ихэсчээ. Бђсгђй Морельтой ч, Сен-Лутай ч сээтэгнээд байх шиг санагдана. Харин
Альбертина, Андре хоѐр хєхєє нийлђђлээд тэврэлдэн бђжиглэж байхыг харахаас ємнє Гоморрагийн
(Арай лесби юм биш байгаа?) тухай бодол ер толгойд нь орсонгђй. Мэдээж, Альбертина ийм
тєрлийн холбоо сђлбээ байхгђй гэж эрс ђгђйсгэсэн ч, багын найз Блокынх нь ђеэл эгч нэгэн
жђжигчин бђсгђйтэй хамт амьдардаг байсныг санаад Бальбект иймэрхђђ уур амьсгал эртнээс
бђрэлдсэнийг Марсель мэдэрчээ.Эцэстээ тэр дурлалт бђсгђйгээсээ бђрмєсєн салахаар шийдлээ. Ээж
нь тэдний холбоог таашаадаггђй, зарц Франсуаза болохоор Альбертинаг ядуу гэж дорд ђзэн, «Энэ
хђђхэнтэй цуг байх юм бол залуу эзэнд гай л нђђрлэнэ» гэж баталж нотолдог байсан юм. Тиймээс
Марсель шалтаг гарахыг л хђлээж байв. Гэтэл тун санамсаргђй юм болох нь тэр. Нэгэнтээ
Вентейлийн сђђлчийн бђтээлђђдээс сонсох хђсэлтэй байгаагаа хэлтэл, Альбертина хєгжмийн
зохиолчийн охиныг ч (эршђђд хђђхнийг та санажбайна уу?), тђђний найз бђсгђйг ч сайн таньдаг,
тэднээс маш олон зђйлийг сурсан болохоор эгч нараасаа ялгаагђй дотночлон ђздэг тухайгаа ярьжээ.
Марсель аль эрт мартагдсан, мєнєєх хєрєг руу нулимж байсан бђсгђйг ахин харах шиг болов. Энэ
бол эмээгээ аврахын тулд юу ч хийгээгђйнх нь тєлєє ирж буй шийтгэл шиг санагджээ.

Энэ мєчєєс хойш Альбертинагийн дур тђђнд тэнгисийн давалгааг бус, харин Вентейлийн хєрєг руу
ђсэрсэн шђлсийг л санагдуулах болов. Тэрээр дурлалт бђсгђйгээ лесби эмсийн тэвэрт байгаагаар
тєсєєлмєгцєє байж ааан нулимсаа урсгаж, айж тђгшсэн ээждээ Альбертинатай заавал гэрлэх ѐстой
гэдгзэ дуулгалаа. Бђсгђй тэдний гэрт амьдрахыг зєвшєєрєхєд, Марсель тђђнийг эгээ л Комбред
ээжийгээ ђнсдэг байсан шигээ тийм ариухнаар ђнсчээ.

5. Хоригдсон бђсгђй

1924

Хђсэл тачаал, хардалт хоѐртоо шатсан Марсель Альбертинаг гэртээ хорих болжээ. Хардах сэтгэл нь
намжихын ђес тэрээр найз бђсгђйдээ нэгэнт хайргђй болсноо ойлгов. Тђђний нђдэн дээр єнєєх нь
царай зђс алдаж, сэтгэл татах шинэ сонирхолтой зђйлгђй болсоор байлаа. Урьд нь Марсель
Бальбект л Гоморра оршоод байна гэж бодож байсан бол, одоо Парист ирсэн хойноо Гоморра бђх
дэлхийгээр хэрэн тархсаныг мэджээ. Альбертина нэг удаа нойрон дундаа Андрегийн нэрийг тун
энхрийгээр дуудахад, Марселийн мєнєєх сэжиг таавар амилан сэргэв. Гэхдээ унтаж буй бђсгђй
тђђнд сэтгэл догдлом сайхан харагдсаныг хэлэх хэрэгтэй.

Бие махбодын цэнгэл нь таашаал авчрахаа больж, Марсель хђђхний сэтгэлийг бђрэн хянаж байхыг л
оролдох болов. Тђђнээс гадна тэр бђсгђйг байнга хянан харгалзаж суухад хђрснээс, Венеци руу
аялах гэсэн эртний мєрєєдлєє ч хэрэгжђђлж чадсангђй. Хэн нэгнийг ийн цагдаж хорих нь єєрт ч
тун их дарамттай аж. Альбертинагийн ђнсэлт ердєє л Комбред ээж нь тђђнийг ђнсдэг байсан шиг
сэтгэгдэл тєрђђлэхээс хэтрэхгђй болжээ. Бђсгђй єєрт нь ямагт худал хэлдэг, заримдаа бђр
шалтгаангђйгээр худлаа ярьдаг гэдэгт Марсель эргэлзсэнгђй. Жишээ нь, Альбертина Берготыг нас
барсан яг тэр єдєр зохиолчтой уулзсан гэж ярьсан юм. Гэтэл євгєн Бергот удаан хугацаагаар євчтэй
хэвтсэн бєгєєд гагцхђђ хамгийн дотно найзуудаа л хђлээн авдаг Нэгэнтээ Верлюерийн «Дельфтийн
байдал» гэдэг зураг дээрх шар толбоны тухай єгђђллийг Бергот сониноос уншиж л дээ. Тэр
Вермеерийг биширдэг, сайн мэддэг байсан ч, тийм шар толбыг бодоод бодоод санасангђй. Тэгэхээр
нь ђзэсгэлэн руу очив. Гэтэл ђнэхээр шар толбо байх нь тэр. Энэ ђед л тархинд цус харваж, євгєн
шалан дээр унаад нас барсан аж. Германтынхны харшид Марсель барон до Шарлю, Морель хоѐрын
хамтдаа байхыг олонтаа харах болов. Хийлч маань хантаазчин Жюпьений зээ охинд дурлачихсан
юм санж. Барон энэ байдлыг дэмжиж байв. Хэрэв Морель гэрлэчихвэл мєнгєний хэрэгцээ нь єсч,
єгєємєр бароноос улам л хараат болно шђђ дээ. Морелийг дээдсийн хђрээнд оруулахын тулд дє
Шарлю хђлээн авалт зохиолоо. Хийлч тэнд саяхан шинээр олдсон Вентейлийн нэгэн зохиолыг
тоглох ѐстой байлаа. Марсель хђлээн авалтад очиж, олдсон євийг сонсжээ. Тэгээд гайхашигт
аялгуун дор далдын ертєнцийг єєртєє нээх шиг болов. Гагцхђђ урлаг л ийм гайхалтай гэгээрэлд
хєтєлдгийг тэр ухаарч авсан байна.

Хђлээн авалт хатагтай Вердюренийд зохиогдсон бєгєєд энэ удаа тун гэнэтийн хачин явдал болжээ.
Морель ивээн тэтгэгчээ єєрийг нь бусармаг явдалд уруу татахыг оролдсон хэмээн олны нђдэн дээр
зарлаж орхих нь тэр. Дє Шарлю ч гайхаж балмагдсандаа хєшчихєв. Харин Неаполийн ван авхай
Германтуудын нэгнийг гутаан доромжлох гэж оролдсон уг явдлыг зохицуулжээ. Марсель тэндээс
Альбертинад бухимдсаар гарчээ. Бђсгђй тђђнийг Вердюренийд очуулах гээд байдгийн цаад учир нь
хэнд ч сэжиг тєрђђлэхгђйгээр эршђђдхэн Вентейль, тђђний найз бђсгђй хоѐртой уулзаж байх гэснийх
аж. Гэртээ хариад хэрђђл ђђсгэсний улмаас Альбертина тђђнийг гурван шєнє ђнсэхээс татгалзжээ.
Тэгснээ дараа нь гэнэтхэн зєєлєрч, дурлалт хархђђдээ нялууран эрхэлсэн аж. Марселийн сэтгэл
амарч, тун сайхан унтсан бєгєєд маргааш л Венеци руу яваад Альбертинагаас бђрмєсєн холдоѐ гэж
шийдэв. ѓглєє нь зарц Франсуаза ер бусын баяртайгаар, бђсгђй чемоданаа аваад яваад єгсєн тухай
эзэндээ дуулгажээ.

Дайжсан бђсгђй

1925

Хђн єєрийгєє ерєєсєє мэддэггђй шђђ дээ. Франсуазагийн энэ ђг Марселийн сэтгэлийг шимшрђђлж
тэр ямар ч хамаагђй аргаар Арьбертинаг єєр рђђгээ эргђђлэхээр шийджээ. Бђсгђй Тургенид авга
эгчийндээ амьдарч байгааг олж сонсов. Тэгээд Альбертинад болсон явдлыг ер тоохгђй байгаа
маягийн хуурмаг захидал илгээж, тђђнийхээ зэрэгцээ Сен лугаас бђсгђйн хамаатан садангуудад
нєлєєлєхийг хђсчээ. Ингээд харилцан захидал бичицгээх болов. Марсель тђрђђлж тэвчээр алдан
бушуухан ирэхийг гуйсан захидал явуулжээ. Тэр дор нь хариу цахилгаан ирсэн бєгєєд энэ удаад
авга эгч нь Альбертина мориноос унахдаа мод мєргєж нас барсан тухай мэдэгдсэн байлаа.
Марселийн зовлон шанал ђђгээр барагдсангђй. Альбертина амиа алдахдаа басхђђ тђђний зђрхэн
доторхийг бэртээж гэмтээжээ. тэр тусмаа Марселийн хувьд ганцхан бђсгђй хђнийг биш хэд хэдэн
Альбертинаг мартах хэрэгтэй болсон юм. Учир нь тэрээр Бальбек руу явж, буудлын жижђђр Эмегээс
бђсгђй авга эгчийндээ хэрхэн биеэ авч явж байсан тухай мэдээллийг авахыг хђсчээ. Жижђђрийн
ђгээр бол Альбертина лесби хђђхнђђдтэй хэд хэдэн удаа холбогдсон аж. Тэгэхээр нь Марсель Андре
руу очиж шалгаажээ. Андре анхандаа тђђний сэжгийг ђгђйсгэн огт халгаахгђй байсан ч сђђлдээ
Альбертина Марселийг хуурч Морельтой хавьтсан тєдийгђй єєртэй нь ч унтдаг байсныг хђлээлээ.
Дараагийн удаад Андретэй уулзахдаа Марсель сэтгэлийн их хямрал нь илааршиж эхэлж буйг
баяртайгаар мэдэрчээ. Яваандаа Альбертинагийн тухай дурсамж хэсэг хэсгээрээ сарнин замхарч,
тђђнийг санахад сэтгэл нь хєндђђрлэхээ болив. Марселийн анхны єгђђлэл "Фигаро" сэтгђђлд
хэвлэгджээ. Дараахан нь тэр Германтынд Жильберта Свантай тааралдав. Одоо тэр мадемаузель дє
Форшвиль гэгдэх болсон байна. Нєхрєє нас барсны дараа Одетта єєрийнхєє хуучны шђтэн
бишрэгчтэй гэрлэжээ. Жильберта ийнхђђ еврей овог хийгээд аавынхаа еврей найз нараас ангижирч
хойт зцгээрээ овоглон Сен Жермений хђрээнд хамгийн баян єв залгамжлач хатагтай нарын нзг
болон хувирсан байна.
Вепецид ээжтэйгээ хамт очоод Марсель бђрэн эдгэрчээ. Энэ хотын сайхан байдал тђђнд Комбрег
санагдуулах бєгєєд Венеци илђђ хурц, илђђ олон єнгєтэй аж. Мартагдсан дурлалыг нь санагдуулсан
нэг явдал тэгэхэд болсон нь Альбертина мєд болох хуримынхаа тухай мэдэгдсэн цахилгаан явуулсан
байв. Тэр гайхалтай тохиолдлоор амьд мэнд ђлдсэн байлаа ч, тђђнийг ахиж ер хђсэхгђй байна гэж
Марсель єєртєє албадан итгђђллээ. Харин тэндээс явахын ємнєхєн л уг цахилгааныг Жильберта
бичсэн болох нь тодорхой болжээ. «Жи» ђсгийг угалзруулан бичсэнээс «А» шиг харагдаж л дээ.
Жильберта Робер дє Сен-Лутай сууж байгаа гэнэ. Харин Роберын тухай хђмђђс мєн л нагац
ахынхаа гаж зуршлыг євлєж авсан гэж шуугиж эхлээд байлаа. Робер хийлч Морельтой амраглах
болсон бєгєєд Жильбертагийн баян инжинд болоод л гэрлэхээр шийдсэн аж. Хэн хэнийх нь нэр
тєрд хэрэгтэй алхам л даа. Тђђнээс биш Робер Содомд, Жильберта Гоморрад харьяалагддаг билээ.
Залуу хос Сваны хуучин эдлэн Тансонвильд суурьшжээ, Багын дурсгалт энэ газар Марсель золгђй
Жильбертаг тайвшруулах гэж л ирсэн байна. Робер яг л нагац барон шигээ жинхэнэ сонирхлоо
нуухын тулд янз бђрийн хђђхэнтэй нэр холбогддог болжээ. Комбред бђх юм єєрчлєгдсєн байлаа.
Инженер Легранден гђн хэргэм зђђсэн аж. Урьд зугаалдаг байсан, тэнђђн сайхан цэцэрлэг нь одоо
Марселъд давчуухан, онцгђй санагдав. Жильберта тђђнд хар багаасаа л дурладаг байснаа ярьжээ.
Харин Марселийн ширђђн харц тђђнийг айлгадаг байсан гэнэ. Жинхэнэ Жильберта, жинхэнэ
Альбертина аль аль нь тђђнд анхны уулзалтаараа л эзэмдђђлэхэд бэлэн байсныг Марсель сая л
ухаарав. Тэр л єєрєє бђхнийг суйтгэж, тэднийг ойлгож чадаагђйнхээ улмаас хоѐуланг нь алдсан
байна. Тэгээд хэтэрхий ихийг шаардаад ђргээчихсэн ажээ.

7. Олдсон цаг

1927

Марсель ахиад л Тансонвильд зочилж, хатагтай дє Сен-Лутай удтал зугаалж салхилах болов. Дараа
нь оройн хоолны ємнєхєн дугхийгээд авдаг байлаа. Нэг удаа ийн унтах ђед нь аль эрт нас барсан
Альбертина тђђний хажууд хэвтэж байх шиг санагджээ. Хайр дурлал ђђрд сарнин алга болсон ч, бие
махбодийн гђн дэх ой ухаан илђђ амь бєхтэй ажээ.

Марсель ах дђђ Гонкурын єдрийн тэмдэглэлийг уншиж байтал, Вердюренийд болсон ђдэшлэгийн
тухай бичигдсэн байх нь тэр. Гонкурууд тэр єчђђхэн жижиг хєрєнгєтнђђдийг тун аятайхан хђмђђс
мэтээр, Сваны амьдралыг баллаж хаясан эмч Котар, зураач Биш хоѐрыг авьяаслаг сэхээтнђђд
мэтээр бичжээ. Марсель тэднийг ах дђђ Гонкураас илђђ сайн мэднэ л дээ. Гэхдээ ђнэхээр Марсель
дутуу ажигласан юм биш байгаа? Тђђнээс гадна яг энэ ђед тэр єєрийнхєє уран зохиолын авьяас
билигт эргэлзэн шаналж байсан юм. Багтраа євчин нь хђндэрснээс Марсель олны дунд байхаа
больжээ. Тэр сувиллын газар эмчлђђлж байгаад, 1916 онд дайны ид дундуур Парист ирнэ. Хатагтай
Вердюрений зэрэг зиндаа илт дээшилжээ. Хараа муутай учраас цэрэгт татагдаагђй Блок ђндэсний
ђзэлтнђђдийн хурц тєлєєлєгч болсон байв. Харин эх оронч ђзлийг хэрэгсдэггђй Робер Сен-Лу
дайны эхний сард амь ђрэгджээ. Барон дє Шарлю Германы талыг илэрхий баримталж, эх орончдын
зэвђђцлийг хђргэжээ. Тђђний эх Баварын бэйлийн охин байсаи болохоор арга ч ђгђй биз ээ. Барон
хантаазчин Жюпьений нэр дээр худалдаж авсан зочи дбуудлаа жинхэнэ садар самууны ђђр болгон
хувиргасныг Марсель єєрийн нђдээр ђзэв. Германчуудын бємбєгдєлтєд Парис хот галт уулын
хормой дахь Помпейн хувь заяаг давтах болно гэж дє Шарлю баясах аж. Харин Марсель дотроо
библийн сударт єгђђлсэн Содом, Гоморра хоѐр хотын сђйрлийн тухай бодож байлаа.
Марсель ахин сувилалд явж, дайн дууссан хойно иржээ. Дээдсийн хђрээлэн тђђнийг мартсангђй,
хоѐр урилга хђлээн авсны нэг нь Германтын гђнжээс, нєгєє нь жђжигчин Бермагаас иржээ. Парисын
язгууртнуудын адилаар тэр гђнжийн салоныг сонголоо. Харимал жђжигчин Берма одоо олны
сонирхлыг татахаа больсон бєгєєд тђђний авьяасгђй боловч азтай єрсєлдєгч Рахиль ид мандаж
байв. Гђнжийнд Марсель євгєрч доройтсон барон дє Шарлютай тааралдав. Хантаазчин Жюпьен
тђђнийг жаахан хђђхэд шиг л бєєцийлєх аж. Цаг хугацаа ч аугаа их эвдэн сђйтгэгч юм даа гэж
Марсель боджээ.

Германтын гђнжийн титэм одоо хатагтай Вердюренд харьяалагдаж байна. Тэр бэлэвсрэнгђђтээ
хунтайжийн ђеэл дђђтзй суусан юм санж Тэгээд тђђнийгээ мєн л нас барсны дараа єндєр хэргэмнээс
єєр юу ч ђгђй болсон бэлэвсэн хунтайжтай єєртэй нь гэрлэсэн хэрэг. Марсель єєрєє ч их
єєрчлєгдсєнєє мэдэрнэ. Залуус тђђнд хђндэтгэнгђй мэхийх бєгєєд Германтын бэйлийн хатан
«хуучин анд» хэмээн нэрлэх аж. Сен-Жермений хђрээ юутай ч их єєрчлєгдєєв дээ! Манай баатарт
эгээ л багт наадам дээр ороод ирсэн мэт санагдав. Германтын бэйл наян гурван настай хэдий ч
эмэгтэйчђђдтэй маасганасан хэвээрээ явна. Тђђний сђђлчийн нууц амраг нь Одетта болсон бєгєєд
энэ хатагтай охиноосоо ч залуу жавхаатай харагдах аж. Нэг бђдђђн авгай Марсельтай танимхайран
мэндлэхэд, тђђнийг Жильберта болохыг арайхийн таньжээ.

Уран зохиолд ямар нэгэн агуу ихийг бђтээх гэсэн Марселийн найдвар нэгэнт унтарсан байлаа.
Тђђнийг амьдралын ордны, яг л энэ Германтын харшийнх шиг, харилцан адилгђй зђймэл бђхий
шалан дээгђђр алхах зуур, санаж хђсэх, тђгшиж шаналах бђх юм ул мєргђй алга болжээ. Венеци дэх
Гэгээн Маркийн сђмийн шал мєн ийм, єєр хоорондоо адилгђй зђйдэлтэйсэн. Комбре, Венеци хоѐрт
л аз жаргалыг мэдэрч амсч болдог ч, нэгэнт ђгђй болсон цаг хугацааг хайж одоо тийшээ явах нь
утгагђй болсон байна. ёхмэл єнгєрсєн цаг тэгтэл бяцхан мадемуазель дє Сен-Луг харахад л амилж
ирэв. Робер, Жильберта хоѐрын дундаас тєрсєн энэ охиноос євєєгийнх нь ч, эцгийнх нь ч тєрх
тодрох аж. Тэдгээр далд тєрх Комбрег, Бальбекийг дурсахад хєтєлнє Бальбекийн тухайд бол, хэрэв
зээ Сван тэндхийн сђмийн перс хэв маягийн тухай яриагђй сэн бол, Марсель хэзээ ч тийшээ явахгђй
байлаа. Тэгсэн бол тэр Сен-Лутай ч танилцахгђй, Сен-Жермений хђрээнд орохгђй 6айх сан. Харин
Альбертина... Альбертинатай..? Чухамдаа Сван л Марселийг Вентейлийн хєгжимд дуртай болгосон
шђђ дээ. Хэрэв Марсель Альбертинатай ярилцахдаа хєгжмийн зохиолчийн нэрийг дурдаагђй бол.
Вентеилийн лесби охинтой єєрийнх нь найз бђсгђй найзалдаг байсныг олж мэдэхгђй л єнгєрєх сєн.
Тэгсэн бол, дурлалт бђсгђй нь тђђнээс дайжиж зугтахгђй, бас золгђй тохиолдлоор нас барахгђй
байлаа. Энэ бђхнийг эргэцђђлээд Марсель «Ингэхэд надад хэр хангалттай цаг хугацаа ђлдсэн
билээ?» гэж санаашрав. Хэдийгээр Елисейн тал руу зугаалахаар гарах бђртээ яг л эмээд нь
тохиолдсон шиг энэ сђђлчийн удаа ч байж магадгђй гэж боддог боловч, одоо тэр єєрийг нь нэрвэсэн
євчинд талархаж байлаа. Энэ хорвоо дээрх дэмий хоосон амьдралд; хэчнээн ч их хђч цаг зарцуулсан
юм бэ дээ!

ёнэндээ бђхий л зђйл ээж нь тђђнийг аргадаж хоносон тэр шєнє шийдэгдчихсэн ажээ. Тэгэхэд л
жаалхђђгийн дотор сул дорой, хатуу чанд биш араншин суучихаж. ѓдгєє Марсель Германтын
хунтайжийн харш дотор зочноо ђдэн гаргаж буй эцэг эхийнхээ хєлийн чимээг, Сван ђђдээр гарсныг
илтгэн хаалганд уясан хонх хэрхэн жин жин дуугарахыг сонсож зогслоо. Одоохон ээж нь шатаар
єгсєн гарч ирнэ. Энэ бол эцэс хязгааргђй Цаг хугацааг тооцоолон баримжаалж болох цорын ганц
цэг бєлгєє,,.
 Андре Моруа

1885-1967

XX зууны Францын хђђрнэл зохиолд бђтээл нь манайд орчуулагдаагђй олон аугаа их мастер бий.
Нобелийн утга зохиолын шагналт Анатоль Франс, Анри Бергсон, Роже Мартен дю Гар, Франсуа
Мориак, Клод Симон нараас гадна Жан Кокто, Андре Мальро, Маргерит Юрсенар, Жан Ануй,
Эрпс Базси, Ромен Гари, Мишель Бютор гээд олон нэр дурдаж болно.

Францын утга зохиолын эл ђеэс манайд Анатоль Франсын «Ундаассан бурхад» (1969), Анри
Барбюсын "Гал" (1973), Антуан Сент-Экзюперийн «Бяцхан хуктайж» (1985), Жорж Сименоны адал
явдлын зохиолууд орчуулагдсан байдаг.

Аугаа их Сартр, Камютаас ємнєх ђеийн алдарт зохиолчдын тєлєєлєл болгож бид энэ ботид Лидре
Моруаг сонголоо. Моруа 1930-аад оны утга зохиолд євєрмєц ђзэгдэл гэгдэж байсан романчилсан
намтруудаараа ихэд алдаршсан бєгєєд Шелля, Байроны амьдралын тухай уран сайхны аргаар
єгђђлж байжээ.

Энд утгыг нь толилуулж буй "Дурлалын элдэв ааш" романаас францын сонгодог романы уламжлал,
орчин ђеийн хђђрнэл зохиолын єгђђлэмжийн онцлогийг нэгэн дор харж болох онцлог буйг сонголт
хийхдээ харгалзсан болно. Мєн XX зууны Франции утга зохиолд Прустийн нєлєє ђлэмжхэн
туссаныг эл романаас та анзаарах буй за.

Дурлалын элдэв ааш

роман 1928

Романы тэргђђн бђлэг «Одилия» нэртэй бєгєєд Филипп Марсенны зђгээс Изабелла дє Шавернид
хаяглагдан бичигдсэн аж. Филипп тэрхђђ змэгтэйд урьдын бђхий л амьдралаа чин ђнэнээр нь
єгђђлэхийг хђсчээ.

Филипп 1886 онд тєрсєн, Гандюмас нутгийн цаасны ђйлдвэрийн эзний хђђ. Тэр хђђхэд байхаасаа л
єєрийгєє хайр дурлалын тєлєє золиослохыг мєрєєддєг байжээ. Жаалхђђгийн анхны гэнэн
дурлалын эзэн болсон Дениза Обри хэмээгч бђсгђй нууц амрагтайгаа болзож байхыг тэр
санамсаргђй сонссоноосоо хойш романтик зангаа орхиж, эмэгтэй хђнтэй харьцах євєрмєц арга
боловсруулжээ. Тэр нь ч амжилт олж, Дениза хєвгђђнд дурлалын амтыг мэдрђђлнэ. Гэвч удалгђй
Филипп нууц амрагаасаа уйсаж, харин Дениза єєрийнх нь хойноос улам шаргуу хєєцєлдєх болжээ.
Залуу хархђђ ч нагац эгч, барон дє Шуэний хатан Корагийнд тааралддаг хђђхнђђдийг ээлж
дараалан сольдог болсон аж.

1909 онд Филиппийн гуурсан хоолой євчилж, эмчийн заавраар Италид очиж эмчлђђлжээ.
Флоренцид ирсэн анхны єдрєє маш ђзэсгэлэнтэй бђсгђйг олж хардаг. Тэр нь Одилия Мале хэмээх
франц эмэгтэй бєгєєд ээжийнхээ хамт жуулчилж явсан аж. Залуус бие биедээ сэтгэлтэй болж,
Марсенны гэр бђлд дутагддаг амьдралын баяр баясгаланд тэмђђлэмтгий зангаараа Одилия
Филиппийн бахдалыг тєрђђлдэг. Парист буцаж ирмэгцээ тэд гэрлэжээ. Англид єнгєрєєсєн бал
сарыпхаа ђеэр хэн хэн нь аз жаргалтай байсан ч, Парист буцан ирж Филипп ђйлдвэрийнхээ ажил
тєрєлд дарагдсан ђеэс эхлэн залуу хос ђл ойлголцох болов. Филипп ажлынхаа дараа эхнэртэйгээ
хоѐулхнаа байхыг хђсдэг бол, Одилия театр, кабаре, зах зээлээр явахыг илђђд ђзнэ.
Одилияд нєхрийнх нь буурь суурьтай зан таалагдахгђй байхад, Филипп эхнэрээ танил эрчђђлтэй нь
хардана. ёђнийг нь Одилиягийн найз бђсгђй Миза, Филиппийн ђеэл дђђ Ренэ хоѐр л гадарладаг.
Дараа нь Миэа нєхєрт гарч, Одилия нєгєє найзуудтайгаа улам дотно байх болжээ. Филиппийн
хардах сэтгэлд хязгаар байсангђй. Жишээлбэл, эхнэрээ орой ирмэгц нь хоѐроос гурван цагийн
хооронд яг хаана байсан, юу хийсэн бэ гэхчлэн шалгаана «Санахгђй байна», эсвэл «Энэ нэг их чухал
биш» гэх маягийн хариуг нь худлаа ярьж байна л гэж бодно. Ингэж байцаах нь Одилияд доромжлол
шиг санагдаж буйг тэр огг ойлгодоггђй байлаа. Нэг удаа Одилия толгой євдлєє хэмээгээд хэдэн
єдрєєр тосгон руу явжээ. Филипп урьдчилан дуулгалгђй араас нь очихдоо єєрийнхєє сэжиг
тааврыг батлагдана гэдэгг итгэлтэй байв. Гэвч эндђђрчээ. Одилия ђнэхээр л ганцаараа байхыг
хђссэн аж. Франсуа дє Крозантай танилцахаасаа ємнє Одилия тђђнийг нэг ч удаа мэхлээгђйг
Филипп хожим нь мэддэг.

Франсуатай тэд нагац эгч дє Шуэнийд танилцсан байна. Эхнэр нь єдєр єнгєрєх тусам шинэ
танилдаа татагдсаар буйг Филипп сэтгэл эмзэглэн ажиглаж байлаа. Одилия сувилуулахаар далайн
эрэг руу явснаас хойш долоо хоногийн дараа Филипп Мизатай тааралдав. Тэд нууц амрагууд
болцгоож, Миза тђђнд Франсуа, Одилия хоѐр далайн эрэгт цуг амарч байгаа тухай дуулгажээ.
Эхнэрээ буцаж ирэхэд тэр энэ бђхнийг хэлэхэд, Одилия бђхнийг ђгђйсгэж, найз бђсгђйгээсээ холбоо
таслав.

Филипп эхнэртээ дэндђђ их хайртай тул алдаж буйгаа мэдрэх маш хэцђђ байлаа. Салах тухай яриаг
Одилия эхэлж гаргав. Эхнэрээсээ салмагцаа Филипп урьдын савсаг амьдралдаа эргэн орж, харин
Одилия Франсуатай гэрлэсэн байна. Гэвч тэдний гэр бђлийн амьдрал ч жаргалтай байсангђй.
Тєдєлгђй Одилия амиа хорлосон тухай мэдээ дуулдав. Филипп сэтгэцийн гђн хямралд орж,
эдгэснийхээ дараа ажил тєрлєє гаргуунд нь хаяад уйтгарлан суух болжээ. Энэ байдал дэлхийн
нэгдђгээр дайн хђртэл ђргэлжилсэн байна. Романы дэд хэсэг «Изабелла» нь Филиппийг нас барсны
дараа Изабеллагийн ємнєєс бичигджээ. Филипп єєрт нь бичсэн захидалдаа Одиллияг хайрлах
сэтгэлээ уудалсан шиг тэр Филиппид хайртай байсан тухайгаа бичиж ђлдээхээр шийдэж л дээ.

Изабеллаг эцэг нь бараг хайхардаггђй байсап бол, ээж нь маш хатуу гараар єсєгжээ. Тэр бђрэг
зожиг, єєртєє итгэлгђй охин байлаа. 1914 онд дайн эхэлмэгц Изабелла сувилагч болжээ.Тђђний
ажилладаг эмнэлэгт Ренэ Марсени ажилладаг байж, бђсгђйчђђд дотно найзууд болцгоов.
Шархадсан цзрэг Жан дє Шаверни Изабеллын нєхєр болсон ч тэдний гэрлэлт ердєє дєрєвхєн л
хоног л ђргэлжилсэн юм. Жан эмнэлгээс фронт руу буцаад тєдєлгђй алагджээ. Дайны дараа ч Ренэ,
Изабелла хоѐр цуг ажилладаг байлаа. Ренэ тђђнд ђеэлийнхээ тухай байнга ярих тул Изабелла
Филиппийг эчнэз сайн мэддэг байжээ. Танилцаад удалгђй тэдний харьцаа гђнзгийрч, Филипп
Изабеллатай гэрлэхээр шийдээд байхдаа, романы эхний хэсэг болох мєнєєх захидлыг бичсэн хэрэг.
Изабелла ч Филипп Одилияг ямар байлгахыг хђссэн бэ, яг тийм эхнэр байхыг хичээжээ.

Анхандаа Ичабелла маш жаргалтай байв. Гэич Филипп тєдхєнєє тайван, амарлингуй эхнэрээсээ
уйджзэ. Яг л урьдын Одилия шиг Филипп гадуур зугаалахыг илђђд ђээх болж, Избелла эгээ л
урьдын Филипп шиг эсрэг хђйсийн танилуудтай нь нєхрєє хардах ажээ. Тэд зул сарын баярыг Сен-
Моринд хоѐулхнаа єнгєрєєхєєр шийдсэн ч, эцсийн мєчид Филипп Вильегийн гэр бђлийг хамт явъя
хэмээн урьжээ.

Бильегийн эхнэр Соланж амьдралын эрч хђчээр буцалж байдаг, адал явдалд дуртай эмэгтэй бєгєєд
энэ аяллын ђеэр (Филипп тђђнд сэтгэл татагдана. Нєхєр нь нууц амрагтай болсныг мэдээд Изабелла
шаналахаас єєр юу ч хийж чадахгђй сууна. Дараа нь Соланж Марокко дахь эдлэн рђђгээ, Филипп
ажлаар Америк руу явжээ (Изабелла жирэмсэн тул цуг явж чадсангђй). Эргэж ирснээсээ хойш
Филипп байнга эхнэртэйгээ хамт байх болов. Изабелла жаргалтай байсан ч, Соланж Парист эзгуђй
болоод л тэр гэж бодохоос гутарна. Филипп хартай тул эрчђђлтэй аальгђйтэж хардуулах юм бол
тђђний сэтгэлийг эргђђлж болмоор санагдавч, Изабелла энэ бодлоосоо татгалзана. Тэр эр нєхєр хђђ
Ален хоѐроо л жаргалтай байлгахаас єєрийг ђл санах аж. Соланж шинэ нууц амрагтай болсон тул,
Филиппийг хаяжээ. Филипп маш их сэтгэлээр унаж, Соланжгай энд тэнд

тааралдахгђйн тулд зхнэр, хђђ хоѐртойгоо Гандюмаст очив. Нутагтаа ирзэд тэр тайтгарч, Изабеллад
эргэн дурлах шиг болжээ. Эхнэр нєхєр хоѐр одоо л жинхэнэ ѐсоор жаргах цаг

ирсэнд итгэв. Гэвч энэ аз жаргал ч бас тђр зуурынх байжээ. Нэг удаа салхинд цохиулаад, Филшшийн
гуурсан хоолой ђрэвсэж хэвтэв. Изабелла нєхрєє чадах ядахаараа л тойллоо. Гэвч євчин нь
наашилсангђй. Тэрээр сђђлчийн мєчєє хђртэл Филиппийн гарыг барьж суужээ. «Хэрэв чинийхээ
амийг аварч чадсан сан бол, би чамайг яаж жаргаах аргаа олчихоод байсан юм сан. Даанч бидний
хувь заяа бидний хђсэл эрмэлзэлтэй ер нийцэхгђй юм даа» гэж Изабелла тєгсгєлд нь бичнэ.

Жан-Поль Сартр

1905-1980

XX эууны суут сэтгэгч, их зохиолч, 1964 оны Нобелийн утга зохиолын шагналт Сартр философийн
жђжгђђд хэмээх шинэлэг тєрлийг театрт оруулж ирсэн бєгєєд далд, гђн утга бђхий «Ялаанууд»,
«Завхай эм ђнэд орсон нь», «Буг чєтгєр, Бурхан тзнгэр хоѐр>> зэрэг жђжгђђдийг нь энд дурдаж
болно.

Анхны томоохон хэмжээний бђтээл болох «Огиудас» романдаа Сартр философид дэвшђђлсэн гол
санаануудаа илэрхийлсэн юм. Зохиолийг баатрынх нь дотоод ертєнцийн дарамт ачааллаас илђђтэй,
оршихуй ахуйн асуудал, хђний мєн чанарын тухай шинэ ђзэл санаа энэ зохиол руу соронздон
татжээ.

Романд барьцтай, тод томруун ђйл явдал гардаггђй. ёйл явдал нь ердєє л гол дђрийн ухамсар дотор
хийсвэрээр явагддаг. Угаасаа оршихуйн уг чанар нь хоосон, юу ч биш болохыг уран сайхны дђрээр
дамжуулан илэрхийлэхэд Сартрын зорилго оршиж байсан хэрэг. Биет байдлаар оршин байх нь
ухамсрыг чухалчлагч гол баатрын хувьд жигшмээр, ой гутмаар зђйл шиг тєсєєлєгдєх тул энэ
мэдрэмжээр нь романыг нэрлэжээ.

Романд эрх чєлєєний тухай ђзэл баримтлал гол шугам болдог. Гэхдээ Сартр «Эрх чєлєє гэдэг нь
ганцаардмал, бусдаас ангид байхын л бэлгэ тэмдэг юм. Тиймээс энэ утгагђй хоосон ахуйн огиудас
хђрэм дэмий байдлаас гагцхђђ урлаг л хђнийг татан гаргах боломжтой» гэсэн санааг тууштай
баримталсан байна.
 Огиудас

роман 1938

Гол баатар Антуан Рокантен Тєв Европ, Хойд Африк, Алс дорнодыг хэрэн тойрсон хђн бєгєєд
тђђний єдрийн тэмдэглэл маягаар уг роман бичигджээ. Тэрээр єдгєє XVIII зууны ђед амьдарч
байсан маркиз дє Рольбоны тухай тђђхэн баримт эмхэлж байгаа юм.

1932 оны нэгдђгээр сарын эхээр Антуан Рокантен гэнэт єєрийгєє єєрчлєгдєєд буйг мэдэрнэ. Тэр
галзуурах гэж байгаа ч юм шиг болох аж. Анх тэнгисийн эрэгт зогсоод ус руу чулуу шидэх гэтэл ийм
мэдрэмж тєрсєн байна. Чулуу тђђнд чулуу биш юм шиг, ямар нэгэн амьд амьтан шиг санагджээ,
Манай баатрын тогтож ажигласан эд юм бђхэн амьд, цаанаа аюул заналыг агуулсан мэт санагдах
болов. Ийм мэдрэмж Рокантенд тђђхэн баримт цэгцлэхэд нь садаа болох аж. Тэрхђђ маркиз де
Рольбоне гэгч нь хатан хаан Мария Антуанеттагийн ђед ордны нєлєє бђхий эрхэм байсан, Орос
оронд байх ђедээ I Павлын амь насанд халдахад оролцсон бололтой хђн билээ.

Арван жилийн ємнє Рокантен анх маркизын тухай сонсоод, бахдан биширсэн бєгєєд дэвэн
дэлхийгээр хэрсэн урт удаан аяллынхаа эцэст буюу гурван жилийн ємнєєс Бувильд суурьшиж,
тэндхийн номын санд буй маркизын захидлууд, тэмдэглэлийн хэсэг, бас бус баримтуудыг судлах
болжээ. Гэвч саяхнаас энэ ажлаасаа залхаад буй юм. Нєгєєтэйгђђр єєрийнх нь энэ утга учиргђй
амьдралыг зєвтгєх цорын ганц зђйл бол маркиз дє Рольбон юм шиг ч санагдана. Мєнєєх шинэ
хачин байдал тђђнд байсхийгээд л мэдрэгдэх болж, тђђнийг Рокантен «огиудас» гэж нэрлэжээ.
Хачин мэдрэмж тєрєх ђед дотор нь муухайрдаг болоод тэр. Байнга ордог кафедаа сууж байх ђед
огиудас хђрсэн тул, тэр ђйлчлэгч бђсгђйгээс єєрийн дуртай «Some of these days» хэмээх дуутай
пянзыг тавихыг хђсдэг. Хєгжим танхимаар нэг цууриатаад эхлэхийн ђес огиудас намджэз. Рокантен
сэтгэл єєдрєг болно. Хэрэв бђх амьдрал нь хєгжмийн аялгуу болоод хувирчихдаг сан бол, ямар
єндєрлєгт хђрэх байсан тухайгаа тэр эргэцђђлэн боддог.

Рокантен зургаан жилийн ємнє хагацсан дурлалт бђсгђй Аннигаа ђргэлж дурсаиа. Хэдэн жил хэл
сураггђй байсны эцэст Анни гэнэт захиа ирђђлдэг бєгєєд бђсгђй хэд хоногийн дараа Парист тђр
ирэх тул уулзахыг хђссэн байв. Захидалд «хайрт Антуан... хонгор минь» гэх зэрэг энхрий ђгс алга
байлаа. Анни ямагт тєгс агшнуудыг буй болгохыг эрмэлздэг хђн. Туйлын сайхан агшныг мэдрэн
суух ђед нь Рокантен злдвийг асуугаад саад хийчих бєгєєд ийм ђед Анни тђђнд ихэд зэвђђцдэг
байжээ. Тэд хамтдаа байсан гурван жилийнхээ туршид, жаргалтай ч бай, зовлонтой ч бай ялгаагђй,
нэг ч агшныг тэднээс холдон одож буй єнгєрсєн цагт хувиргалгђй тогтоон барьж байв. Эцэстээ
єєрсдийн дотор хадгалсан тэр олон агшин хормууд хэтэрхий хђнд ачаа болчихсон тул, хоѐр
талаасаа ярилцан зєвшилцєєд салцгаасан аж.

ѓдрийн ихэнхийг Антуан Рокантен Бувилийн номын санд єнгєрєєнє. 1930 онд тэрээр Ожье гэгчтэй
номын санд танилцав. Тэр нь бђхий л зав чєлєєгєє номын санд єнгєрєєж, тэндэх номуудыг цагаан
толгойн дарааллаар авч судалдаг тул Бие даагч гэж хочлуулах бєлгєє. Бие даагч Рокантенд нэг
чухал юм хэлэх гэсэн бололтой, хамтдаа хоол идэхийг урьдаг. Номын сан хаахын ємнєхєн ахиад л
Рокантены огиудас хђрнэ. Цэвэр агаарт гарвал дотор нь онгойх байх гэж найдсандаа тэр гадагш
гарах бєгєєд хотын дээгђђр далдын аюул хєшилдєн буй мэт санагджээ. Заналхийлж буй аюулын
ємнє ямар ч хаалт бэхлэлт хэврэг санагдах аж. Энэ хорвоо ганцхан шєнийн дотор л танигдахгуй
болтлоо єєрчлєгдчихєж чадах мэт, гагцхђђ тийн хувирах нь залхуутай учраас л энэ хэвээрээ байгаа
юм шиг тђђнд санагдана. Ямар боловч хорвоо єєрєє єєрчлєгдєхийг хђсээд байгааг Рокантен
бєєлжис нь цутгахын завсар мэдэрчээ. Тэгэх юм бол юу ч болж магадгђй. Тухайлбал хђхдийн хацар
дээрх бяцхан батга хагараад дотроос нь гурав дахь нђд гараад ирж ч болно, эсвэл аман дотроо хэл
нь олон хєлтэй хорхой болон хувирч мэднэ. Рокантенд аймшигтай байлаа. Энэ айдас тђђнийг хаа ч
дагах аж.

Рокантен алдартай хђмђђсийн хєрєг єлгєєтэй буй музей рђђ, очно. Тэнд ороод єєрийнхєє хђчин
мєхсийг, амьд яваа нь ямар ч ђндэслэлгђй хоосон болохыг ойлгоод, Рольбоны тухай бичиж
чадахгђй болсноо мэддэг. Ерєєсєє ахин юу ч чадахгђй болжээ. «Одоо тэгээд энэ амьдралаа яах
билээ?» гэсэн асуулт тђђний ємнє урган гарч ирлээ. Маркиз дє Рольбоц-єєрийнх нь хамсаатаи
байсан, тђђний оршин амьдрахад Рокантен хэрэгтэй. Тђђнчлэн Рокантены хувьд амьд яваагаа
мэдрэхгђй байхад нь Рольбон хэрэгтэй байсан юм. Одоо тэр єєрийнхєє оршин буйг ч мэдрэхээ
больжээ. Гагцхђђ маркизын дђрээр л байж байгаа хэрэг. Харин дотрыг нь эвгђйтгэгч Огиудас л
оршихуй нь болон хувирсан бєгєєд тђђнээс ангижрах аргагђй ажээ.

Лхагва гарагт Рокантен дотор муухайрахаа болих болов уу гэсэндээ Бие даагчийн хамт кафед очно.
Бие даагч амьдралын тухай ђзэл бодлоо тђђнд ярьж, амьд явахад ямар ч утга учир ђгђй гэж хэлсэн
Рокантентай маргана. Бие даагч єєрийгєє хђнлэг энэрэнгђй ђзэлтэн гээд, амьдралын утга учир бол
хђмђђсийг хайрлахуй гэж нотолно. Цэрэгт байхдаа тэр дайсанд олзлогдоод, бєгс эргэх зайгђй
шорон руу туугдан орохдоо тэнд буй эрчђђлийг хайрлан, хђн бђрийг тэвэрмээр санагдсан тухайгаа
ярина. Дараа нь мєнєєх тасалгаа руу орох бђртээ хђнгђй, хоосон байсан ч ер бусын баяр хєєрийг
мэдэрдэг байснаа дурсах аж. Тэрээр ижил хђйстэндээ татагдах сонирхлоо хђнлэг ђзэлтой хутгаж
андуурах тул Рокантены огиудас ахиад л хђрчээ. Тђђний байдал Бие даагчийг ч, кафед суугаа бусад
хђмђђсийг ч айлгана. Тэр бушуухан гадагш гарлаа.

Удалгђй номын санд хэрђђл дэгдэв. Бие даагчийг зртнээс ажиглах болсон нэгэн ажилтан мань эрийг
хоѐр жаалын дэргэд суучихсан, нэгийнх нь гарыг илж байхыг харчихжээ. Тэгээд Бие даагчийг
балчир хђђхдђђдийг бусармаг явдалд уруу татахыг завдсан хэмээн буруутгаж, хамрыг нь чихэж
єгєєд номын сангаас шившигтэйгээр хєєн гаргадаг.

Бямба гарагт Рокантен Парист ирж Аннитай уулзана. Зургаан жипийн хугацаанд Анни маш их
таргалж, ядруу царайтаЙ болжээ. Тђђний ертєнц ч мєн єєрчлєгдсєн аж. Тэрээр тєгс, агшнуудыг
шђтэхээ больж, тэдгээр агшны гоо сайхныг гутааж хаях хэн нэгэн ямагт олддогийг ухаарсан байв.
Урьд ньтэр Хайр сэтгэл, ёзэн ядалт, ёхэл гэх мэт нь тогс агшныг бий болгодог хђчин зђйлс гэж
ђздэг байсан бол одоо эдгээр мэдрэмж ердєє л

єєрийнх нь дотор байдгийг ойлгожээ. Бђсгђй єєрийгєє єнєєгийнхєє амьдралаар аж тєрж яваа хђн
биш, амьд бие цогцос тєдий л юм гэж ђзэх болсон байна. Рокантен бђсгђйтэй энгэр зєрђђлэхийг
санаархсан боловч бђтсэнгђй. Анни Лондон руу єєрийг нь ивээн тэтгэдэг нэгэн эртэй хамт яваа
гэнэ. Энэ зуур Рокантен Парист бђрмєсєн суурьшихаар шийднэ. Гэвч єєрийнх нь оршин байгаад
ямар ч утга байхгђй, тэр "илђђдэл" хђн гэсэн сэтгэгдэл нь арилсангђй.

Бувильд буцан очоод эд зђйлээ эмхэлж, зочид буудлынхаа тооцоог барагдуулав. Тэгээд нєгєє
кафедаа оржээ. Дуртай дуугаа сђђлчийн удаа сонсох .зуураа зохиосон хђнийх нь тухай, дуулж буй
дуучин бђсгђйн тухай боддог. Рокантен тэдэнд гђн хђндэтгэлтэй хандаж буйгаа мэдрэв. Тэггэл мань
эр гэнэтхэн сэхээ орох шиг, єєртэйгєє, амьд яваатайгаа эвлэрэх аргыг олж харах шиг болжээ.
Ингээд зохиол бичихээр шийднэ. Энэ аугаа уудам ертєнц дээр хэн нэгэн хђн бичсэн зђйлийг нь олж
уншаад, яг л єєр шиг нь зохиогчийнх нь тухай тђр зуур ч гэсэн бодох юм бол, Антуан Рокантен аз
жаргалтай байх болно.

Симона де Бовуар

1908-1986

Экзистенциалист уран зохиолын нэг гол тєлєєлєгч Симона Бовуарыг Сартрын эхнэр, хамтран
зђтгэгч гэдгээр нь дэлхий дахинаа андахгђй. Тэрээр амьдралд хандах єєрийнхєє ђзлийг уран сайхны
аргаар тђгээхийи тулд хувийнхаа амьдралын нарийн ширийнд уншигчдын анхаарлыг хандуулсан
намтрын гурамсан зохиол бичсэн нь ихэд алдаршсан юм.

ѓнєєгийн иргэншил доторхи эмэгтэй хђний сэтгэл зђйг харуулсан «Хоѐрдогч хђйс» хэмээх тэр
номынх нь ђндсэн дээр феминизм xэмээx оюун санааны хєдєлгєєн ђђсчээ.

«Хєєрхєн зураг» роман бол хатагтай дє Бовуарын уран бђтээлийн хоѐр дахь шатанд хамрагдах
зохиол. Зохиолч нэг талаас чинээлэг сэхээтнђђдийн сэтгэл зђйг, нєгєє талаас энэ хђрээний хђний
ухамсрын хямралыг жинхэнэ амьдрал дээр гарган харуулахыг зорьжээ. Зохиолд Бид юуны тулд
амьдарч байна вэ? Яагаад бидэнтэй зэрэгцэн амьдарч буй хђмђђс єлсгєлєнгєєр ђхэж байгаа билээ?
Бусад хђн зовж байхад бид тайван аж тєрж болох уу? гэсэн асуудал гол зангилаа нь болдог.

ѓнєєгийн нийгэмд амъдралыг гялгар ганган зураг мэтээр ойлгуулахыг чухалчилдгаас хђђхдђђд
жинхэнэ ђнэнтэй нђђр тулахгђй юм шиг єсдєг. Гэтэл ђнэн оршсоор байна. ёђнээс л болж романы
баатар эмэгтэй, охинтойгоо хамт сэтгэл зђйн хямралд орж байна. Уг нь гол баатар єєрєє ч
«хєєрхєн зураг» бђтээгчдийн нэг (реклам сурталчилгааны шилдэг мэргэжилтэн) билээ.

Хєєрхєн зураг

роман 1966

Царайлаг залуу бђсгђй Лорансыг хэн ч аз жаргалтай хђн л гэж хэлнэ. Хайртай нєхєр, хоѐр хєєрхєн
охин, сонирхолтой ажил, хангалттай цалин, эцэг эх, найз нєхєд гээд юм бђхэн тђђнд бий. Гэвч
Лоранс єєрийгєє жаргалтай гэж боддоггђй. Эргэн тойрныхоо бђхий л зђйлсийг хуурамч хоосон
болохыг тэр мэдэрнэ. Ээжийнхээ зохиосон ђдэшлэгт очтол урьд нь энэ бђхнийг ђзсэн юм шиг,
бђгдийг нь сонссон юм шиг тђђнд санагдана. Бђсгђйн ээж Доминика албан тушаал ахих тухай ер
боддоггђй болохоор нь Лорансын эцгээс салж, азтай баян эр Жильбер Дюпрекыг барааджээ. Бђгд
тэднийг эвсэг, сайхан хос гэлцэнэ. Энэ бол ердєє л хоосон зураг шђђ дээ. Лорансыг ч бас «хєєрхєн
зураг» болгож л хђмђђжђђлсэн: ѐстой сайн хђђхэд, зєв хђмђђжилтэй охин, бђх талаараа єєлєхийн
аргагђй бђсгђй. Лоранс аятайхан инээж чаддаг, хђмђђсийн дунд эвгђй байдалд ордоггђй. Таван
жилийн ємнє сэтгзлийн уналтад орсон ч, эмч нар залуу бђсгђйчђђлд тохиолддог л зђйл гэж
тайвшруулжээ. Гэпч ойрноос ахиад л гутранги явах болов.

Тђђний ууган охин, арван настай Катрин «Яагаад хђмђђс бђгдээрээ жаргалтай биш байдаг юм бэ?
ѓлсгєлєн ядуу хђђхдђђдэд туслахын тулд юу хийх хэрэггэй вэ?» гэх мэт «хђђхдэд хамаагђй» зђйлсэд
шаналж орой орондоо ороод л уйлдаг болжээ. Хђђхэддээ юу гэж хэлэхээ мэдэхгђй тул Лоранс ч мєн
шаналж гђйцэв. Лоранс рекламны агентлагт ажилладаг. Реклам сурталчилгаа гэдэг бол мєн л
хєєрхєн зураг. Бђсгђй итгэмтгий хђмђђсийн анхаарлыг хэрхэн ашиглах талаар гаргуун мэдлэгтэй
ажилтан билээ. Нууц амраг Люсьен нь сђђлийн ђед тђђнийг ихэд хардах болжээ. ёђнээс болоод
бђсгђй нууц амрагаасаа залхчихаад байгаа бєгєєд урьдын хђсэл тачаалаас нь юу ч ђлдсэнгђй.
Тиймээс нууц амрагтайгаа байнга болзон уулзаж байх нь тун ч яршигтай санагдана. Одоо бол
Люсьен авааль нєхєр Жан-Шарлиас нь юугаараа ч илђђгђй амьтан санагдах болжээ. Жан-
Шарльтай болохоор тђђнийг гэр орон, ђр хђђхэд нь л холбож байгаа. Ганцхан аавтайгаа уулзаж
ярилцах нь л Лорансд сайхан байдаг. Эцэг нь жинхэнээсээ хайрлаж дурлаж, аливааг бодитой ђнэлж
цэгнэж чаддаг, мєнгє хєрєнгийг ч ер хэрэгсдэггђй хђн, Тэр эцэгтэйгээ охиныхоо талаар зєвлєлдєв.
Эцэг нь Катрины шинэ найзуудтай танилцаж, тэднийг ажиглахыг зєвлєдєг. Жан-Шарль охиноо
сайхан ђлгэрээр бђђвэйлэн унтуулж, эсэн бусыг бодох чєлєє єгєхгђй байхыг чухалчилна. Лоранс
хђђхдийг хуурч болохгђй гэж бодох боловч, яахаа ч мэдэхгђй байна.Ээжийнх нь амраг Жильбер
гэнэтхэн Лоранстай уулзахыг хђсчээ. Яавч жирийн хэрэг биш гэдэг нь тодорхой тул бђсгђй тђгшинэ.
Жильбер шуудхан л залуу хђђхэнд дурласнаа мэдэгдээд, Доминикагаас салах бодолтойгоо дуулгана.
Жильбер хуучин эхнэрээсээ албан ѐсоор салалгђйгээр ээжтэй нь цуг амьдарч байсан бєгєє одоо
эхнэр нь гэрлэлтээ цуцлуулахыг зєвшєєрсєн тул, шинэ залуу амрагтайгаа суухаар шийдсэн гэнэ.
Жильбер энэ тухай маргааш Доминикад хэлэх тул хђнд хэцђђ ђед ойр дотнынх нь хђн дэргэд нь
байвал зђгээр гэсэндээ Лоранстай уулзсан хэрэг аж. Долоон жил хамт амьдарсан эмэгтэйнхээ ємнє
Жильбер єєрийгєє буруутай гэж ер бодохгђй байлаа. Тэрээр тавин нэгэн настай эмэгтэй хђн тавин
зургаатай эр хђнээс хавьгђй эгчмэд гэж ђзэж, арван естэй Патрицияг єєрт нь ђнэн голоосоо хайртай
гэдэгт итгэл дђђрэн байв. Лоранс ээжийгээ бардам, тайван байх биз хэмээн найдна. Маргааш нь ээж
дээрээ очтол Доминика Жильберийг ямар ч аргаар хамаагђй буцаах тухай л бодож суудаг. Лоранс
ээжийгээ гутраахгђй гэсэндээ залуу бђсгђйн тухай юу ч хэлсэнгђй.

Гэртээ харихад нь Катрин шинэ найз охин Брижитээ танилцуулна. Брижит охиноос нь насаар
жаахан эгчмэд бєгєєд эх нь нас барсан гэнэ. Хувцас муутай тэрээр банзлынхаа уранхайг сђлбээр
зђђгээр хаацайлжээ. Лоранс тэр ђед гэнэт ээж нь тђђнийг муу охидын нєлєєнд автчихна гээд
хђђхдђђдтэй найзлуулдаггђй байсныг дурсан санав. Лоранс Брижитаэс охинтой нь гунигтаЙ
зђйлсийн тухай аль болохуйц бага ярьж байхыг гуйдаг.

Доминика тэр ђед Жильберийг урьд нууц амраг нь байсан эмэгтэйнхээ охинтой гэрлэх гэж буйг олж
мэднэ. Жилъбер маш баян хђн тул тђђнээс сална гэдэг тансаг амьдралаасаа хагацна гэсэн ђг. ёђнийг
тэр яасан ч тэвчихгђй тул, Патрицияд захидал бичиж Жильберийн тухай бђх ђнэнийг тоочно. Бђсгђй
ђђнийг уншаад Жильберээс холдоно гэж тооцсон юмсанж. Гэтэл Патриция захидлыг Жильберт
ђзђђлж, цаадхи нь Доминикад алганы амт ђзђђлнэ. Лоранс нєхєртэйгєє Катрины талаар ярилцав.
Охиных нь сурлага эрс муудсан байлаа. Нєхєр нь охиноо Брижиттэй найзлах болсонд дургђй байх
бєгєєд ђђнийхээ шалтгааныг «Катринээс эгчмэд, бас еврей» гэж тайлбарлажээ. Лорансыг гайхахад
«Еврей охид эрт єсч гђйцдэгээс гадна, хэтэрхий их сэттэлийн хєдєлгєєнтэй байдаг тул охиныг буруу
замд оруулж магадгђй гэдэг утгаар л хэлсэн юм» гээд, охиноо сэтгэл зђйчид ђзђђлэх санал гаргалаа.
Хэдийгээр Лоранс охиныхоо дотоод хэрэгт оролцохыг таашаадаггђй, Катриныг Жан-Шарль шиг
бусдын зовлонг ойшоодоггђй хђн болгохыг хђсэхгђй байсан ч, уг саналыг зєвшєєрнє. Шинэ жилээр
тэднийхэн Лорансын эгч Мартагийнд очицгоов. Марта их шђтлэгтэй хђн тул Катриныг сђмд
очуулахгђй байна гэж Лорансыг зэмлээд, сђмд очиж байвал сэтгэл нь тђвширнэ гэдэг. Охидынхоо
урилгаар энд ирсэн Доминика хђђхдђђдийнхээ эцэгтэй сђђлийн хэдэн жилд анх удаа эвтэйхэн
ярилцжээ. Энэ орой Лоранс эцэг нь ч мєн бусдаас онцгойроод байх юмгђй нэгэн болохыг гэнэт
анзаарна. Аавынх нь єнгєрсєн юм бђхэнд эвлэрэнгшђй ханддаг зан нєхрийнх нь ирээдђйн тухай
тєсєєлєл шиг амьдралаас зугтах гэсэн оролдлого болохыг мэдэрнэ.
Парист буцаж ирээд Лоранс гэр орон нь тђђнд харийн газраас илђђ дотно санагдахгђй байгаад
хачирхжээ. Эргэн тойрны нь юм бђхэн нэг л хєндий, Катринаас бусад нь тђђнээс хол санагдана.
Брижит Улаан єндєгний баярын амралтыг тосгонд очиж хамтдаа єнгєрєєе гэж Катриныг урьжээ.
Лоранс явуулахыг бодсон ч, Жан-Шарль зєвшєєрсєнгђй. Тэр Катриныг аваад цємєєр Ром руу явья,
ирээд охиндоо Брижиттэй уулзаж байх цаг бололцоо олгохгђйн тулд морин спортоор хичээллђђлье
гэжээ. Сэтгэл зђйч догдломттой Катриныг тайван байлгахыг зєвлєсєн аж. Кэтрин гонсойсон
боловч, эцгийнхээ ђгэнд орно. Лоранс л ч учраа олохгђй байв. Доминика эргээд охидынхоо эцэгтэй
хамт амьдрах болсноо дуулгана. Удаан хугацаагаар салж сарнисан эхнэр нєхрђђд єтєл насаа
хамтдаа элээхийн тулд намбатай сайхан харагдаж байх ѐстой гэхчлэн тэр ярьжээ. Эцгээ хђндлэх
сэтгэл нь ђђрд алга болчихыг Лоранс мах цусандаа шингэтэл ухаардаг. Тэр євчилжээ. ѓвчний эхний
шинж тэмдэг бєєлжис нь цутгаж илрэв. Тђђнд єєрийнх нь амьдрал бєєлжис цутгам санагдаж
байлаа. Бас тэр єєртєє ч ой гутаж байв. Орчны бђх зђйл хоосон харанхуй оргих аж. Тэрээр
Катриныг бусад хђн охиныг нь ямар болгохыг хђсээд байгаа шиг тийм хђн болгохыг хђлээн
зєвшєєрч огт чадахгђй байв. Тэр охиноо єєртэй нь адилхан, хайрлаж ч, уйлж ч чаддаггђй эмэгтэй
болгохыг хђсэхгђй байлаа. Тиймээс Лоранс Катриныг амралтаар нь Брижитийн тосгон руу
явуулдаг.

Эжен Ионеско

1909 (1912 ?)-1994

Парисын театрууд бол Францын хувьд Лувр, Эйфелийн цамхаг. «Мулен Руж»-тай нь эн тэнцЮЮ
хэмжээний гайхамшиг, бахархлын нэг. Эл бахархлыг XX зуунд онцгойлон єргєгсдийн нэг нь румын
гаралтай жђжгийн зохиолч, антитеатрыг ђндэслэгч Ионеско билээ. Парисын «Ля Юшетт» хэмээх
бяцхан театрт ганцхан тђђний жђжгђђд л тоглогддог бєгєєд 1956 оноос хойш энэ хєтєлбєр ер
єєрчлєгдєєгђй ажээ. «Сандлууд» жђжиг анхандаа олны анхаарлыг таталгђй єнгєрчээ. 1956 онд нэрт
найруулагч Жак Моклер ахин найруулж тавьсны дараа л хђмђђс сая анзаарсан бєгєєд абсурд
театрыг єнєєдєр энэ жђжиггђйгээр

тєсєєлшгђй болж. Ионеско ертєнц абсурд шинжтэй, тђђнийг гагцхђђ эмгэнэл, инээдэм хоѐрын
дундах урлагийн хэлбэрээр л илэрхийлж болно гэдэг санааг дэвшђђлсэн нь энэ билээ. Тђђний
зохиолуудад хђний амьдрал эгээ л хар дарсан зђђд мэтээр, эд юмс эгээ л нууцлаг бэлгэ тэмдэг мэтээр
дђрслэгдэж, амьд ђхмэл хоѐр, энгийн хэцђђ хоѐр нягт сђлэлдсэн байдаг. «Хирснђђд» бол XX зууны
соѐлын тђђхэнд гоц ђзэгдэл болсон бђтээл. Анх Ионеско ийм нэртэй туурь бичсэн бєгєєд дараа нь
тайзны хэлбэрт оруулжээ. Жђжиг тавигдсанаас хойш Европын олон оронд тоталитар сэтгэлгээг
ѐгтлохдоо «хирсжих» хэмээх шинэ ђгийг ашигладаг болсон ганц жишээг татахад л энэ зохиолын ач
холбогдол цараа мэдэгдэнэ. Хђний хђсэл зоригийг нугаршгђй, ялагдашгђйн бэлгэдэл болгосон уг
бђтээлийг постмодернистууд ђнэт чанарын хувьд "Эдип хаан"-тай эн зэрэгцэх туурвил гэж дђгнэсэн
байдаг.
 Сандлууд

эмгэнэлт-инээдмийн жђжиг 1952

Жђжигт харагдаж ђзэгддэггђй олон дђрээс гадна, гурван бодитой дђр бий: ѓвгєн 95 настай, Эмгэн
94-тэй, Илтгэгч 45-50 орчим насны хђн байна. Тайзны урд ирмэгт (авансценд) хоѐр сандал тавиатай,
тђђний хоѐр талд тус бур гурван хаалга, нэг нэг цонх байна. Байшингийн цонхон доогуур ус
цалгилах бєгєєд євгєн цонхоор шагайн завьтай хђмђђсииг ажиглаж, харин Эмгэн муухай ђнэр орж
ирлээ, ялаа шавчихлаа хэмээн гомдоллох аж. Зочид хђлээх зуураа хєгшид «Урьдын цагт хорвоо
дэлхий саруулхан гэрэлтэй байсан, одоо эргэн тойрон нэлэнхђйдээ бђрэнхий болчихож. Нэгэн цагт
Парис хэмээх хот байсан, гэвч дєрвєн мянган жилийн тэртээ ђгђй болж, одоо зєвхєн тэр хотын
тухай дуу л ђлдэж дээ» гэхчлэн ярилцана. Эмгэн євгєнєє авьяаслаг, чадвартай хђн хэмээн магтаж,
«Хэрэв чи минь нэр тєрд дуртай сан бол, єдийд ерєнхий эзэн хаан, ерєнхий эрхлэгч, ерєнхий эмч,
ерєнхий маршал ч байж болох байсан» хэмээн харамсангђй єгђђлнэ. Гэхдээ л євгєн довжоон шатны
ерєнхий маршал болжээ. ѓєрєєр хэлбэл, тэр ђђдний жижђђр, хаалгач юм л даа. Эмгэн хайран
авьяасаа дэмий ђрсэн тухайд нь ахиад л халаглаад эхлэнгђђт євгєн ээжийгээ дуудан уйлж, Эмгэн
тђђнд аугаа их ђйлсийнх ньтухай сануулж байж арайхийн тайвшруулна. ѓвгєн єнєєдєр хђн
тєрєлхтєнд чухал мэдээ дуулгах ѐстой аж. Тэгээд л зочид урьжээ. Баян эзэд, гар урчууд, цэргђђд,
санваартнууд, ерєнхийлєгчид, хєгжимчид, тєлєєлєгчид, наймаачид, ђгээгђйчђђд, нарийн бичгийн
дарга нар, сэхээтнђђд, сэтгэцийн эмч нар, тэдний ђйлчлђђлэгчид тэр ч бђђ хэл мод чулуун хєшєє
барималд хувирагсад хуртэл уригдсан байна. Хорвоо дэлхий чухаг мэдээг хђлээж, Эмгэн ђђгээр
бахархана. Эцэст нь євгєн Европ болоод бусад тивђђдтэЙ ярилцахаар болов.

Ус цалгих дуулдаж эхний зочин ирлээ. Хєгшид ђл ђзэгдэх зочныг оруулж, авансцен руу зална. Яриаг
нь сонсвол эрхэмсэг нэгэн хатагтай байгаа бололтой. (Дурдсан гурваас бусад дђр огт ђл ђзэгдэнэ)
Эмгэн тђђний язгууртан шинж тєрхийг бахдана. Дахин ус цалгисны дараа хаалганы хонх дуугарав.
ёђдэн дээрээ очсон євгєн ђл ђзэгдэгч Хурандаагийн ємнє єсгий хавсран номхон зогсоно. Эмгэн
бушуухан гђйж ахин хоѐр сандал авчирна. ёл ђзэгдэх зочид хоорондоо тун нарийн яриа ђђсгэж,
гэрийн эзэд сђђлдээ эрхэмсэг хатагтайн нєхєртэй болохыг Хурандаад сануулахад хђрчзэ. Хонх ахин
дуугарч євгєний багын найз эмэгтэй нєхєртэйгве иржээ. ёл ђзэгдэгч ноѐнтон бэлэг болгон зураг
авчирсан байх бєгєєд эмгэн тђђнтэй эгээ л янхан шиг аальгђйтэн, банзлынхаа хормойг сєхєн, чанга
чанга хєхєрч, нђдээ эргэлдђђлнэ. Тэгснээ гэнэтхэн баахан дурсамж ярина. ѓєдгђй хђђ нь хэрхэн
хаяад явсан тухай ђглэхэд, євгєн хђђхэдгђй буй нь харин ч сайн, учир нь тэр єєрєє ч муу хђђ явсан,
ээжийгээ ђхлђђт байхад нь хашааны ѐроолд хаячихаад зугтсан гэж ярина. ёђдний хонх ар араасаа
дуугарч, ђйл явдлын єрнєл хурдасна. ѓвгєн зочдыг угтан авч, Эмгэн амьсгаадан гђйж шинээр
сандал зєєн оруулж тавьсаар л байна. ёл ђзэгдэх зочдын дундуур явах ч зайгђй болно. Эцэстээ хонх
нэг юм намжиж, тайзаар дђђрэн сандал эгнэнэ. Сђђлдэж ирсэн зочдод євгєн хана налаад зогсохыг
санал болгоно. ѓвгєн зђђн талын цонхон дэзр, Эмгэн баруун цонхон дээр очоод жђжиг дуусан
дуустал тэндээ л байдаг. Тэд зочидтойгоо эелдэг яриа єрнђђлнэ. Гэнэтхэн торон хєшигний араас
олон хєлийн чимээ гарч, бђрээ бишгђђр хангинав. Эзэн хаан морилон ирж буй хэрэг. ѓвгєн
байдгаараа хєєрч, зочдоосоо босч хђндэтгэл ђзђђлэхийг шаардана, Гэвч хааны албатууд
хєндєлсєєд байсан тул тэр єєрєє ч эзэнтэнд дєхєн очиж чадахгђй. ѓвгєн єєрєє аятайхан ярьж
чадахгђй тул, Уран илтгэгч дуудсан, тэр нь мєдхєн ирж чухал мэдээг зарлана гэв.Тав дахь хаалга
яршигтай удаанаар нээгдэж, Илтгэгч орж ирнэ. Тэр бодит баатар байх бєгєєд єргєн хђрээтзй бђрх
малгай, цув ємссєн, XIX зууны зураач, яруу найрагчдын нийтлэг тєрхтэй нэгэн аж. Бусад зочдыг ер
ђл анзааран, индэр руу алхаж очоод зам зуураа ђл ђзэгдэх зочдод гарын ђсэг тараана. ѓвгєн бђгдтэй
нь салах ѐс гђйцэтгэж, Эмгэн эхэр татан мэгшинэ. Тэд хђн тєрєлхтєний дэвшил, сайн сайхны тусын
тулд удтал хєдєлмєрлєсний эцэст одоо ђнэнч ханийнхаа хамт хорвоогоос буцах гэж буй нь тэр.
Дараа нь Эзэн хаан мандутгай гэж чангаар хашгираад, тус тусынхаа цонхоор ђсэрцгээнэ. Дуу алдах
сонсдоод, дараа нь ус цђлхийн дуугарна.

Амиа хорлогсдыг тайвнаар ажиглаж зогссон Илтгэгч дђлэгнэн мєєрч, гараараа дохиж зангана. Энэ
байдлыг ць ажиглавал, тэр хэлгђй дђлий аж. Гэнэт тђђний царай гэрэлтэн гартаа шохой бариад, хар
самбар дээр томоор ДРР...ЩЩЛЫМ ПРДРБР... гэсэн ђсгђђд бичнэ. Тэгснээ ђл ђзэгдэгч хђмђђсийн
зђг сэтгэл хангалуун инээмсэглэж, алга ташин шагшихыг хђлээв Дараа нь уруу царайлж, огцомхон
ѐсолчихоод, тайзны гђн дэх хаалтаар гарч одно. Эрийтэл нь сандал орсон хоосон тайзан дээр
жђжгийн туршид анх удаа хђмђђсийн ярилцах, хєхрєлдєх, ханиалгах чимээ гарч, шуугилдах нь
мєнєєхєн ђл ђзэгдэгч хђмђђс тарж байгаа хэрэг ажээ.

Альбер Камю

1913-1960

1957 оны НобелиЙн утга зохиолын шагналт, Францын зохиолч Камюгийн энд утгыг толилуулан
буй хоѐр зохиол нь уран зохиолд хийсэн тђђний гол туурвилууд болно.

«Хєндлєнгийн хђн» романыг экзистенциалист утга зохиолын хамгийн шилдэг бђтээл гэж судлаачид
дђгнэдэг. Философийн ђлгэрийн хэлбэрээр бичигдсэн энэ бэсрэг роман маш олон давхар
єгђђлэмжтэй. Гол баатар Мерсогийн нэр нь Меур (ђхэл)-саулт (нар) гэсэн утгатай. Тэр ђхэл бол
зайлшгђй, зђй ѐсны; харин амьдрал тохиолдлын, абсурд зђйл гэсэн ђзлийг бэлгэдсэн дђр юм. Мерсо
єєрийнхєє тєдийгђй нийт хђн тєрєлхтєний хувь тавиланг єргєн утгаар нь ухаарч таньж байна. 2001
онд Францын хэд хэдэн нєлєє бђхий байгуулагаас уншигчдын дунд асуулга зарлаж дђгнэхэд, XX
зууны ТОП-50 номын жагсаалтыг «Хєндлєнгийн хђн» тэргђђлсэн байв.«Тахал» бол ємнєх роман
шигээ анархи ђймээнч байр сууринаас бус, хђн тєрєлхтєний ђнэ цэнтэй бђхнийг хамгаалах ђзэл
санаагаар бичигдсэн зохиол. Камюгийн єєрийнх нь тодорхойлсноор бол, уг романы гол агуулга
фашизмыг эсэргђђцсэн Европын ард тђмнђђдийн тэмцэл юм. Тахал нь асар олон утгыг илтгэж буй,
бэлгэдлийн шинжтэй. Энэ нь зєвхєн ђхэл, гамшиг, хђчирхийлэл, харгислал ч биш, харин муу муухай
зђйл хорвоогийн зайлшгђй нэгэн хђчин зђйл болохыг илтгэж буй хэрэг. Сонголт хийх эрх чєлєєг
хђний муу муухайн эсрэг тэмцэх нэр тєрийн хэрэг болгож ђзђђлсний нь учир уг романыг «XX зууны
евангали» хэмээсэн нь ч бий.

Хєндлєнгийн хђн

роман

1942

Алжирт амьдардаг, францын албан хаагч Мерсод ээж нь нас барсан тухай хэл ирэв. Цалин нь хоѐр
хђнд хђрэлцдэггђй тул тэр гурван жилийн ємнє ээжийгээ асрамжийн газар хђргэж єгчээ. Ингээд
Мерсо хоѐр долоо хоногийн чєлєє аваад оршуулганд оролцохоор явна.

Асрамжийн газрын захиралтай ойр зуурыг ярилцаад Мерсо ээжийнхээ шарилын дэргэд хонохоор
болов. Гэвч тэр талийгаачийн царайг харахаас татгалзаж, тэндхийн манаачтай ярилцангаа кофе
ууж, тамхи татаад унтжээ. Сэрэхэд, ээжийнх нь найз болох асрамжийн газрын хэдэн хєгшин
цугласан байв. Хєгшид тђђнийг шђђхээр цугласан мэт санагдана. Дараагийн єдєр нь нуд гялбам
хурц наран дор тэр ээжийгээ оршуулаад, Алжир руугаа буцжээ.Жаахан унтсаныхаа дараа Мерсо
далай руу очлоо. Эргийн элсэн дээр тэр тэдний конторт бичээчээр ажиллаж байсан бђсгђйтэй
тааралдана. Энэ л орой Мари Кардона тђђний амраг болжээ. Маргааш нь єдєржингєє цонхны
дэргэд зогсохдоо, Мерсо амьдралд нь юу ч єєрчлєгдєєгђйг мэдэрнэ.

Дараагийн одор ажлаасаа харьж яваад єєрийн хєрш, янхан зуучлагч гэгддэг Раймон Смитестэй
тааралдана. Раймон єєрєєс нь урвасан араб бђсгђйг хашраахаар шийдсэн аж Тэгээд Мерсог хђђхэнд
зориулан уран ђгтэй захидал бичиж єгєхийг гуйна. Захидалд хууртан эргэж ирсэн бђсгђйг Раймон
аймшигтай зодож, ђђнд нь цагдаагийнхан оролцож байж салгажээ. Дарга нь Мерсод Парист
ажиллах томилолтыг санал болгоход тэр татгалзана. Хаана ч байсан амьдрал єєрчлєгдєхгђй шђђ
дээ. Орой нь Мари тђђнийг єєртэй нь гэрлэх ђђ? гэж асуудаг. Мерсод энэ огтоос чухал биш бєгєєд
хэрэв хђђхэн єєрєє хђсч

байвал гэрлэсэн ч болно гэв. Ням гарагт тэр Мари, зуучлагч хоѐрын хамт Раймоны найз

дээр зочилно. Автобусны буудал дээр тђђнтэй хоѐр араб эр тааралдах бєгєєд нэг нь Раймонд
зодуулсан бђсгђйн тєрсєн ах аж. Мерсо, Раймон хоѐр арабуудыг ямар нэгэн юм сэдсэн болов уу гэж
хардана.

Усанд сэлж, сайхан хооллосныхоо дараа тэд далайн эргээр зугаалав. Наран шарлагын талбайн захад
мєнєєх хоѐр араб мєн л сууж байх аж. Арабууд тэднийг мєрдєєд байгаа мэт санагджээ. Тэд
хэрэлдэн зодолдож, нэг араб нь Раймоныг хутгалж шархдуулна. ёђнийхээ дараа мєнєєх хоѐр
зугтчихжээ. Жаахаи азнаж байгаад Мерсо найзуудын хамт ахин эргийн элсэн дээр ирэхдээ хадан
цохионы ард нєгєє арабууд байхыг ажигладаг. Хэдийгээр хэрэлдзх шалтаг байгаагђй ч, Раймон
Мерсод гар буу єгнє. Удалгђй найзууд нь Мерсог ганцааранг орхиод тђр явцгаана. Наранд
цохиулсаи Мерсогийн толгой манаран, нђд нь эрээлжлэх аж. Тэгээд горхи руу очихдоо Раймоныг
хутгалсан араб хадны цаанаас цухалзахыг анзаардаг. Халуунд бђгчимдэж цухалдсан Мерсо тђђнийг
буудчихав. Мерсог баривчилж, хэд хэдэн удаа байцаав. Тэр єєрийнхєє хэргийг тун энгийн гэх
боловч мєрдєн байцаагч, ємгєєлєгч хоѐр нь тийм биш гэж ђзэх ажээ. Мєрдєн байцаагч нь дажгђй
ухаалаг залуу боловч ийм хэрэг ђйлдзх болсон шалтгааныг нь яагаад ч ойлгохгђй байлаа. Тэрээр
Мерсотой бурхны тухай ярих гэж оролдсон ч, манай баатар шђтлэггђйгээ хэлнэ. Хийсэн хэрэгтээ ч
тэр гутарч байлаа. Мєрдєн байцаалт арван нэгэн сар ђргэлжилжээ. Шоронгийн єрєє Мерсогийн
гэр болж, амьдрал нь зогсчихоод буйг тэр мэдэрнэ. Хоригдон суухдаа тэр єнгєрсєн бђхнийг
эргэцђђлэн бодоод, хђн ганцхан хоног амьдарсан байлаа ч гэсэн шоронд зуун жил суухад хангалттай
их дурсамжийг хуримтлуулдаг юм байна гэдгийг ойлгожээ. Яваандаа Мерсо цаг хугацааны тухай
тєсєєллєє алддаг. Мерсогийн хэргийг тангаргийн шђђгчдийн эцсийн хуралдаан дээр сонсох болов.
Давчуухан танхимд маш олон хђн цуглажээ. Гэвч Мерсо нэг ч хђний царайг ялгаж таньсангђй. Тэр
энд илђђдэл, урилгагђй зочин юм шиг сэтгэгдэл тєрєх аж. Асрамжийн газрын захирал, манаач,
Раймон, Массой, Мари нарыг гэрчээр татаж байцаасны эцэст прокурор маш ууртай дђгнэлт
уншжээ. Мерсо тєрсєн эхийнхээ оршуулган дээр дусал ч нулимс унагаагђй, талийгаачийн царайг
суулчийн удаа харахыг хђсээгђй, оршуулгын маргааш л хђђхэн эргђђлж эр эмийн ажил хийсэн,
мэргэжлийн янхан зуучлагчтай нєхєрлєдєг, хэрђђл тєдий шалтгаанаар л гэмгђй хђний амийг
бђрэлгэсэн гэж дурдаад, эдгээр нь тђђнийг сэтгэл зђрх, хђн ѐсны мэдрэмж, зан суртахууиы зарчим
ђгђйг илэрхий нотолж байгаа юм гэжээ. Ингээд гэмт хэрэгтэнд цаазлан хороох ял оноохыг
шаарджээ. Мерсогийн ємгєєлєгч болохоор тђђнийг хамгаалсан илтгэлдээ нэр тєртэй ажилтан,
єєрийнхєє бололцоог барагдах хђртэл ээжийгээ халамжлан асарч байсан сайн хђђ гэж магтаад. гэмт
хэрэг ђйлдсэний учир нь эгшин зуурын сэтгэцийн хямралын нєлєє гэж дђгнэдэг.

Хуралдаан эапсарласны дараа шђђх хурлыг даргалагч Францын ард тђмний нэрийн ємнєєс
хэрэгтний толгойг нийтийн ємнє хотын талбай дээр цавчин цааэлах ялын тогтоол уншив. Мари л
ганцаараа орь дуу тавин уйлахсонсогджээ. Мерсо ийм явдал болох нь зайлшгђй байсан гэдэгтэй
эвлэрч чадахгђй байв, Гэвч тєдєлгђй ђхлийн тухай тайвнаар эргэцђђлж, амьдрал бол ђлдэх гэж
зууралдаад байхаар ђнэтзй зђйл биш, нэгэнт л ђхэх нь гарцаагђй юм чинь чухам хэзээ вэ гэдэгг ач
холбогдол єгєєд байх хэрэггђй юм гэж санаа амран боджээ. Цаазлахын нь ємнє Мерсогийн єрєєнд
лам орж ирэв. Гэвч тђђнийг Бурханд хандуулан наманчлуулж чадсангђй. Мерсогийн хувьд хойд
насны мєнх амьдрал ямар ч утгагђ зђйл бєгєєд ђлдэж буй ахархан цагаа Бурханыг бодож дэмий
ђрэхийг хђсэхгђй байлаа. Яг ђхлийн босгон дээр тэр ирээдђйн хоосон орон зайнаас єєр руу нь айсуй
тђнэр харанхуйн амьсгалыг мэдэрнэ. Тђђнд оногдсон цорын ганц хувь заяа л тэр. Мерсо бђхнийг
ахиад эхнээс нь туулж амсахад бэлэн байх бєгєєд энэ хорвоогийн юуг ч ђл тоомсорлох хайнга
араншингийн ємнє сэтгэл зђрхээ нээлээ.

Тахал

ђлгэр-роман 1947

1940-єед оны ђед Алжирын эрэгт орших францын Оран хэмээх хотод дэгдсэн тахлын гамшгийг
биеэр ђзсэн хђний дурсамж маягаар уг роман бичигдсэн юм. ѓгђђлэгч болох Бернар Риэ эмч нь
халдвар тархсан хотод тахлын эсрэг арга хэмжээг удирдаж байсан хђн ажээ. ѓвс ургамал, шувуудын
жиргээнээс тєсєєрсєн энз хотод гэнэтхэн л тахал нђђрлэчихжээ. Гудамжнаас, байшингуудаас ђхсэн
харх олдох болсноор бђх зђйл эхэлсэн байна. Яваандаа тэдгээр хархны сэгийг єдєр бђр хэдэн
мянгаар нь цуглуулахад хђрчээ. Энэ ђед заналхийлж буй аюулын талаар ер сэжиг аваагђй Риэ эмч ђл
мэдэгдэх євчинд шаналаад удаж буй эхнэрээ сувилалд илгээж, гэр орныхоо ажилд туслуулахаар
ээжийгээ авчирна. Хамгийн тђрђђнд эмчийн гэрийн хаалгач тахлаар нас баржээ. Гэвч хотод гараад
буй євчин нь тахал болохыг хэн ч мэдээгђй байлаа. ѓвчлєгсдийн тоо єдєр ирэх тусам олширно. Риэ
эмч євчтнђђдэд тус болох ийлдсийг Парис руу захисан боловч тєдхєн ийлдсийн нєєц шавхагджээ.
Хєл хорихоос єєр аргагђй болов. Оран ийнхђђ хаалттай хот боллоо. Нэгэн орой хотын захиргааны
албан хаагч Гран хэмээх эр эмчийг дуудуулжээ. Тэдний хєрш Коттар амиа хорлохыг оролдсон
байлаа. Энэ явдлаас хойш хєрш нь нэг л хачин болчихсныг Гран эмчид дуулгана. Коттар урьд нь
хажиг хђн байсан ч гэнэтхэн ер бусын эелдэг нэгэн болон хувирсан гэнэ. Гран бол хижээл насны,
туранхай, аймхайдуу хђн бєгєєд ээрч ярьдаг аж. Хожим нь тђђнийг ажлын бус цагаараа зохиол
бичдэг, жинхэнэ сод бђтээл туурвихыг мєрєєддєг болохыг олж мэднэ. Олон жилийн туршид тэрээр
гол зохиолынхоо хамгийн анхны, цорын ганц єгђђлбэрийг л дахин дахин засч нягталж буй аж.

Тахал дєнгєж дэгдээд байх ђед Риэ эмч Францанс ирсэн сэтгђђлч Раймон Рамбер болоод Жан Тарру
хэмээгч залуустай танилцжээ. Тарру хотод ирсэн цагаасаа эхлэн болж буй явдлын талаар тэмдэглэл
хєтєлж, тђђндээ Оран хотынхны аж байдал, тахлын тархах явцын тухай мат тодорхой бичдэг байв.
Хожим нь тэрээр эмчийн дотнын анд, хамтран зђтгэгч болж, тахалтай тэмцэх сайн дурынхны
ариутгалын багийг зохион байгуулдаг билээ.

Хєл хорио тогтоосон мєчєєс эхлэн хотынхон єєрсдийгєє шоронд хоригдсон мэтээр тєсєєлєх
болов. Захидал бичих, тэнгисийн усанд орох, зэвсэглэсэн харуул хамгаалалт бђхий хотоос гадагш
гарахыг хориглосон байлаа. Улмаар хђнсний хомсдол ђђсч, Коттар мэтийн хђмђђс ђђнийг ашиглан
дамын наймаа эрхлэн баяжих болов. Ораны оршин суугчдын дотор аж тарах хэв маягийн ялгаа
ђлэмж єсчээ. Ядуус єлсгєлєнд автаж, баячууд нь хђссэн бђхнээ гурав нугалсан ђнээр хар захаас
худалдан аваад, тансаг зоогийн газруудад тухалж, наргиан цэнгђђн хєєцєлдєх аж. Энэ аймшиг хэр
удаан ђргэлжлэхийг хэн ч ђл мэднэ. Хђмђђс зєвхєн єнєєдрєєрєє л амьдарч байлаа. Рамбер Оранд
ганцаардаж, Парис руу эхнэр рђђгээ буцахыг оролдов. Албан ѐсоор зєвшєєрєл хайгаад биелээгђй
тул, Коттар болон дамын наймаачдын тусламжтайгаар хотоос гарах гэж оролджээ. Энэ зуур Риэ
эмч хђргэгдэн ирсэн євчтєнђђдийг асран, хоногт хорин цагаар ажиллаж байлаа. Эцсийн эцэст
Рамберт хотоос явах бололцоо олддог ч, тэрээр эмч, Жан Тарру хоѐрын амь насаа ђл хайхран
зђтгэхийг хараад зугтах шийдвэрээсээ татгалзаж, сайн дурын багт нэгдэнэ.

Тахлын улмаас маш олон хђний амь ђрэгдэж, гамшиг нъ дээд цэгтээ тулахад ђђнд сэтгэл хангалуун
байсан цорын ганц хђн бол Коттар. Зовлонг ашиглан хєлжиж байгаа тэрээр цагдаагийн газраас ч
айх явдалгђй болж, шђђх засаглалыг ч ђл хэрэгсэх нєхцєл ийн єєрєє бђрдчихсэнд баярлана. Ойр
дотнын хђмђђсээ тахалд алдсан хђмђђс эрђђл саруулаар сэтгэн бодож ч чадахгђйд хђрч, аймшигт
євчнийг зогсоохын тулд орон гэрээ тђймэрдээд гудамжинд хоног тєєрђђлцгээж байжээ. Ашиг
завшаан хайгсад тэр ђед эздийнх нь нђдэн дээр шатаж буй байшин руу гђйлдэн орцгоож, хэрэг
болох юмсыг ђђрэн гарч ирдэг байв.

Оршуулах ѐслол анхандаа бђхий л дэг жаягийн дагуу хийгддэг байжээ. Гэвч тахлын тархац
нэмэгдэхийн хэрээр ђхэгсдийн цогцсыг зђгээр л гуу ганганд булах болов. Оршуулгын газар ямар ч
зайгђй болсон байлаа. Сђђлдээ хђђр булах ч газаргђйдэж, хотын захад аваачин овоолоод шатаадаг
болсон байна. Хавар нь тахал бђр ч газар авчээ. Булчирхайн хэлбэрийн тахал яваандаа уушгины
хэлбэрт орж, амьсгалын замаар тархах боллоо. ѓєр ямар ч аргагђй болсон тул, эмч нар хотод
тархсан тахлын вирусээс эргэлзээтэй орчин нєхцєлд гаргаж авсан ийлдсээ турших болов. Мєрдєн
байцаагч Отоны нялх хђђ дээр ийлдсээ туршжээ. Риэ эмч нєхдийнхєє хамт нялх хђђхдийн байдлыг
хэдэн цагийн турш ажиглав. Нэмэр болсонгђй. Тэрхђђ, ямар ч нђгэл хилэнцгђй нялх амьтны ђхэл
тэдэнд сэтгэлийн хђнд цохилт болдог. Ийн ямар ч аргагђй байдалд орчихоод байтал євєл болохын
ђес зарим євчтєнђђд, тэдний дотор Гран эдгэрнэ. Ийлдэс тун аажмаар нєлєєлж, тахлын эрч суларч
эхэлсэн нь тэр аж. Аймшигт євчнийг дарж авах найдвар бий боллоо.

Хотынхон энэ явдлыг маш зєрчилтэйгєєр хђлээн авчээ. Хэт баярласандаа бђгд гутралд автацгаав.
Тэд аврагдсандаа итгэж чадахгђй байлаа. Коттар энэ ђед Риэ эмч, Тарру хоѐртой байнга уулзах
болжээ. Цаад хоѐр нь тђђнд тахлын ђе дуусахад хђмђђс Коттараас нђђр буруулах болно гэдгийг ил
шуудхан хэлдэг байв. Гэнэтхэн Тарру євчилжээ. Тэрээр тахлын хоѐр хэлбэрийн хоѐулангаар нь
халдварласан тул Риэ найзыгаа аварч чадсангђй.

Хоѐрдугаар сарын нэгэн єглєє хорио цээрийг цуцалж, аймшигт ђе єнгєрснийг хот даяараа баярлан
тэмдэглэжээ. Харин тэгэхэд л олон хђн хэзээ ч урьдынх шигээ байж чадахгђйгээ мэдэрчээ. Тахал
тэдний ааш араншинд янз бђрээр л нєлєєлж зарим зангаас нь ч ангижруулжээ. Нэг удаа Риэ эмч
Граныд очиж яваад ухаан нь самуурсан Коттар гудамжаар єнгєрч буй хђмђђс руу цонхоороо
буудаж байхыг хардаг. Цагдаагийнхан багагђй хђч зарж байж тђђнийг аюулгђй болгожээ. Гран
тахлын ђеэр шатаачихсан номынхоо гар бичмэлийг сэргээхээр шийдсэн байна.Тэднийхээс хариад
Риэ эмч эхнэр нь нас барсан тухай мэдэгдсэн цахилгаан авав. Тэрээр ђнэн голоосоо маш их
гашуудна. Энэ уй гашуу нь тђђнийг дараагийн хэдэн сарын туршид орхисонгђй. Гадаа гудамжнаас
дуулдах баяр хєєртэй орилоон хашгирааныг чагнах зуураа ямарваа баяр жаргал гэдэг хэзээ ямагт
аюул заналын дор байдгийг эргэцђђлнэ. Тахлын нян хэзээ ч ђхдэггђй, хэдэн арван жилийн туршид
идэвхгђй унтаа байдалтайгаар оршоод, дараа нь нэг л єдєр харх хулгануудыг сэрээж аз жаргал
бялхсан хотын гудамжууд тийш илгээдгийг Бернар Риэ эмч сайн мэдэх юм хойно доо.

Франсуаза Саган

1935

Сорбонны их сургуулийи шалгалтад унасыыхаа дараа арван найман настай бђсгђй Франсуаза
Куарез утга зохиолд хђчээ сорихоор шийджээ. Ингээд Прустийн зохиолд гардаг нэгэн эмэгтэйн
овгийг нууц нэрээ болгон сонгоод «Сайн байна уу, гуниг минь» хэмээх роман бичиж хэвлђђлсэн
байна. Уг роман гарсан цагаасаа хойш бэстсэллерђђдийн жагсаалтыг тэргђђлж, их сургуульд
тэнцээгђй бђсгђй уран зохиолын од болжээ. 1954 оноос хойш мєнхђђ роман Францад нийтдээ
гурван сая хол илђђ хувиар хэвлэгдсэн гэдэг. 1960-аад онд Саганы нэр театр, киноны оддоос ч илђђ
алдартай байв. Зохиолч эмэгтэй дараа нь «Та Брамсд хайртай юу?», «Хђйтэн усан доторхи бяцхан
нар» зэрэг хайр дурлалын сэдэвтэй сэтгэл зђйн романууд туурвиж, «Валентинагийн ягаан даашинз»
зэрэг жђжгээрээ дахин алдаршсан юм. ѓнєє ђе хђртэл Францын уран зохиолын чухал туурвил
гэгддэг Сайн байна уу, гуниг минь романыг бичихэд Сартр, дє Бовуар нарын бђтээлђђд илэрхий
нєлєєлсєн гэж зохиогч єєрєє ярьдаг Судлаачид бидний мэдэх Фитцжеральдын бинлэгийн аястай
ойролцоо гэж ђзжээ. Роман залуу охидыг цэвэр ариун, сайн бэлгэдэл болгон ђзђђлдэг байсан
уламжлалт бичигдээгђй хуулийг эвдсэн юм. Хуучинсаг ђзэлтнђђд уг зохиолоос ихэд цочирдсон
бєгєєд Саганыг тэр ђеийн бђх л сонин ѐс зђйгђй зохиол бичлээ хэмээн дайрч давшилж байжээ.

Сайн байна уу, гуниг минь

роман 1954

Зохиолын ђйл явдал 1950-иод оны Францад болж байна. Гол баатар Сесиль чинээлэг хєрєнгєтний
охин бєгєєд католик пансионд дунд боловсрол олжээ. Эх нь нас барсан тул эцэг Реймоны хамт
Парист амьдардаг аж. Дєчин настай, бэлэвсэн эцэг нь байсхийгээд л сольдог амраг бђсгђйчђђдээ
охиноосоо ер ђл нууна. Тэр зун Сесиль арван долоон нас хђрч, эцэг нь охиноо ээлжит найз бђсгђй
болох залуухан, сээтэгнђђр Эльзагийн хамт аваад Номин эрэг руу амрахаар явжээ. Реймон бас
талийгаач эхнэрийнхээ найз Анна Ларсеныг урьсан байлаа. Реймон, Эльза хоѐр єєрийг нь угтахаар
галт тэрэгний буудал руу явсан хойгуур Анна хђрээд ирнэ. Энэ ухаалаг, дэгжин, сайхан эмэгтэй
єєрийнхєє машинаар яваад ирсэн юмсанж. Анна тэдний байшингийн нэг єрєєнд суув. Сесиль
далайн эрэг дээр Сирил хэмээх оюутан залуутай танилцаад, тђђнтэй уулзаж хамтдаа усанд сэлж,
наранд шарж, далбаат завиар зугаалдаг болов. Энэ ђед гэрт нь Анна, Эльза хоѐрын дунд чимээгуй
єрсєлдєєн эхлээд байлаа. Газрын дундад тэнгисийн халуун нар Эльзад муугаар нєлєєлж арьс нь
улайж ђрэвсэх болжээ. Харин Аннад тэндхийн нар салхи зохиж улам ч гоолиг сайхан харагдах
болов. Эльза мунхаг хђђхэн тул сђђлдээ Реймоныг залхааж гђйцжээ. Анна хэдийгээр Эльзаг дор нь л
байвал зохих газар руу нь илгээчихэж чадах боловч, залуу бђсгђйн тэнэг яриаг тайвнаар сонсдог
байв. Нэгэн ђдэш Реймон охиноо Эльзагийн хамт казинод зугаацуулахаар ђлдээгээд Аннатай хамт
харьжээ. Маргааш нь тэд Сесильд гэрлэхээр шийдсэнээ дуулгана. Хђђхнђђдийг байнга сольдог,
зугаа наргианд дуртай эцэг нь гэв гэнэтхэн дєлгєєн, ухаалаг, журамтай эмэгтэйтэй гэрлэхээр
шийдсэнд Сесиль маш гайхжээ.Тђђнээс гадна эцэг нь Аннатай гэрлэчих юм бол тђђний амьдрал

ямаршуу дэг журамд орохыг эргэцђђлэн бодов. Сесиль уг нь Аннад сайн байдаг. Гэлээ ч ийм
намбалаг зарчимч хђн тэдний гэр бђлийн гишђђн болно гэхээс айжээ. Эцэг нь Аниатай гэрлэчихвэл
Парист тэдний дураараа дургидаг хєг єнгєрнє гэсэн ђг.Тэрхэн ђедээ зуны сайхап єдрђђд
тђгшђђрийг мартагнуулж байв. Сесиль Сирилтэй уулзсаар л. Бђсгђй тђђнд биеэ єгєхєд бэлэн
болчихоод байлаа. Нэгэн удаа тэднийг далайн зэлђђд эрэгт нђцгэн шахам хэвтэж байхыг харсан
Анна залуу хархђђг хатуу зэмэлж, Сесилийг намар нь давтан єгєх ѐстой философийн шалгалтдаа
бэлд хэмээн ном бариулан суулгажээ. Сесиль Аннагийн зєв гэдгийг мэдэж байсан ч, ийнхђђ
загнасанд нь дђргђйцэн хорон тєлєвлєгєє бодож олдог. Тэгээд эд зђйлсээ авахаар ирсэн Эльзад;
«Аав ђнэндээ чамд л хайртай. Ийм зан гаргах болсон нь зальтай, туршлагатай Аннагаас л болж
байгаа юм, Одоо аавтай гэрлэхийн тулд юу ч хийхэд бэлэн болоод байгаа Аннагаас тђђнийг аврах
хэрэгтэй» гэхчлэн ятгажээ. ёђнд итгэсэн Сесил хэд хоног ђлдэхээр болов. Тэдний тєлєвлєгєє ѐсоор
бол, Эльза, Сирил хоѐр Реймоны нђдэнд байсхийгээд л нууц амраг болж харагдах ѐстой аж. ѓєрийг
нь ийм хурдан мартсанд шаралхсан бардам Реймон хђђхнийг бупааж єєртєє татахаар эрмэлзэнэ гэж
охин тооцжээ. Ингээд л залуу бђсгђйтэй ахин орооцолдохыг нь Анна тэвчиж чадалгђй явах болно
гзж Сесиль Эльза, Сирил хоѐрт ойлгуулна. Тєлєвлєгєє нь хэрзгжинэ гэхээс сэтгэл дђђрэн байсан ч,
Аннад ингэж хандах нь буруу гэдгийг тэр ойлгож байв. Анна эцэгт нь хайртай, эцэг нь ч Аннагийн
тєлєє амьдралаа єєрчлєхєд бэлэн байсан хэрэг. Сесиль ийм явуулга зохион байдуулснаар
хђмђђсийн учрыг хэр олдгоо, тэдний сул талыг аль зэрэг мэдэрдгээ сорьж ђзэх гэсэн ажээ. Эцэстээ
бђх зђйл санаснаар нь болж, Эльзаг эцэг нь болзоонд урив. Дараахан нь Сесиль байж ядсан Аннаг
гараж руу гђйн орохыг харжээ. Реймон, Эльза хоѐрын цугтаа байхыг хараад Анна агшин зуур
эргэлтгђй шийдвэр гаргаж, явахаар болсон нь тэр. Сесиль тђђний араас гђйн очиж, явахгђй байхыг
гуйж, бђх учрыг тайлбарлах гэтэл Анна юу ч сонсохыг хђссэнгђй.Орой нь Реймон охинтойгоо
xоѐулxнаа хооллов. Хэн хэн нь Аннаг буцаан авчрах ѐстойгоо мэдрэх аж. Тэд хамтдаа суугаад чин
сэтгэлээсээ єршєєл эрсэн, хайр харамсал дђђрэн захидал бичиж эхэллээ. Яг энэ ђед утас дуугарчээ.
Тэдэнд Анна зам зуураа

осолд орсныг дуулгасан байна. Машин ньтавин метрийн єндрєєсунажээ. Уй гашуудаа галзуурах
шахсан тэд ослын газарт очив Тэндээс буцаж явахдаа Сесиль уг явдлыг амиа хорлолт биш харин
золгђй тохиолдол мэт харагдуулахаар бодсон Аннад сэтгэлийнхээ гђнд талархаж байжээ. Дараагийн
єдєр Сесиль эцгийн хамт буцахдаа машины цонхоор Эльза, Сирил хоѐрыг тэврэлдэн явахыг харжээ.
Тэр мєчид л Сесиль мєнєєх залууд ерєєсєє хайртай байгаагђйгээ ойлгодог. Аннаг оршуулсны
дараа Реймон, Сесиль хоѐр бђтэн сарын турш бэлэвсэрсэн нєхєр, єнчирсєн охин шиг хаашаа ч
гаралгђй таг чиг сууцгаажээ. Яваандаа тэд Аннад ђнэхээр л золгђй явдал тохиолдсон гэдэгт
єєрсдийгєє итгђђлцгээв. Ингээд урьдын хялбар, зугаа цэнгэл хєєсєн амьдралдаа орцгоолоо. Эцэг
охин хоѐр уулзах бђртээ єєрсдийнхєє дурлалын адал явдлыг инээд наргиан болгон хэн хэндээ
хуучилцгаана.Тэд ахиад л аз жаргалтай болчихсон юм шиг байх ажээ. Гэвч зарим єглєє Сесиль
орондоо хэвтээд Парисын гудамжин дахь машинуудын чимээг чагнахдаа єнгєрсєн зуныг гэнэтхэн
дурсаж, єєрийг нь ямагт мєшгисєєр байх нэг л этгээд хачин мэдрэмжид автдаг байв. Тэр бол гуниг,
гунигийн мэдрэмж бєлгєє.

Ален Роб-Грийе

1922

Аливаа шинэчлэл жам ѐсныхоо дагуу, улам эрчимжигч хєгжил дэвшлийг дагасан цаг ђеийн
шаардлагаар л гарч ирдэг. ёђний тодорхой жишээ болсон XX зууны утга зохиолын авангард
чиглэлийг францчуудгуйгээр тєсєєлшгђй билээ. Раймон Русселъ, Антонен Арто, Жорж Батай,
Морис Бланшо, Жюльен Грак зэрэг нэрсийн дунд Ален Роб-Грийе нэн чухал байр эзэлнэ. XIX зууны
сонгодог роман бичлэгийн ноѐрхлыг тђлхэн унагаах хамгийн сђђлийн ђеийн оролдлого болсон
«шинэ роман» хэмээх тєрєл зђйлийн гол тунхагч, «эшлэлийн уран зохиолыг» ђндэслэгч тђђний
«ёзэгч», «Хархнуудын тђђх», «Баллуур» зэрэг романуудыг постмодернизмын онцгой туурвилд
тооцдог юм. Роб-Грийе бас кино зохиолч-найруулагч бєгєєд ђзэгчдэд хэвшил болсон тодорхой
єгђђлэмжээс зайлсхийсэн дэлгэцийн бђтээлђђдийг нь мэргэжилтнђђд «ямар ч єє сэвгђй» гзж ђнэлсэн
байдаг. Тэдгээрээс хамгийн алдартай нь «Ноднин, Маринабадад», "Мєнх настай эмэгтэй",
«Болзооны байшин» болно. Дэлхий дахинаа хамгийн их алдаршсаи зохиол нь «Тєєрдєг

хонгилд». Уг романыг сонгодог зохиол уншиж хэвшсэн маягаар уншиж болдоггђй. Энд єгђђлэгдэж
буй бђхэн байгаа ч юм шиг, огт байхгђй ч юм шиг санагдана. Тєєрђђлэгч орон зайд зєвхєн
зохиолын баатар ч биш, уншигч єєрєє будилж гђйцдэг. Гарч буй бусад дђрђђд нь эгээ л
харандаагаар зурсан таталбар шиг гэнэт гарч ирснээ, эгээ л баллуурдчих шиг гэнэт алга болчихдог.
Энэ бђхэн нь зохиолчийн цэцэн санааны хоосон ертєнц яг цаасаи дээр бичигдсэн цагт сая жинхэнэ
зохиол бий болох ѐстой гэсэн «шинэ Роман>>-ы зарчимд ђ йлчилжбайна.

Тєєрдєг хонгилд

роман 1959

. . ёйл явдал нэгэн бяцхан хотод, тэндхийг дайсны тал эзлэн авахаас ємнєхєн єрнєдєг Даарч
бзэрсэн ыэгэц цэрэг цасан шамарган дор гудамжны дэнлђђ бухий шонгийн хажууд зогсоод хэн
нэгнийг хђлээнэ. Гартаа хайрцагтай зђйл барьжээ. Уг зђйлийг хђлээж байгаа хђндээ єгєх ѐстой аж.
Гэвч тэр уулзах хђнийхээ нэр хаягийг ч, чухам хаана уулзах ѐстойгоо ч мэдэхгђй байлаа. Хђлээж
цєхєрсєндєє єєр гудамжиид очиж, мєн л тийм дэнлђђний дор зогсоно. Дараа нь ахин єєр
гудамжинд очно. Ийнхђђ цааш нааш явсаар тєєрдєг хонгилд орчихсон юм шиг бђр будилж гђйцээд,
сђђлдээ яах гэж энд байгаа, хэр удаан ийн зогссоноо ч мартчихсаи байлаа. Мань цэрэг аяга дарс
уухаар нэгэн кафед ордог. Бас нэгэн хар ђстэй эмэгтэй, тђђний нєхєр тахир дутуу хђн хоѐр цэргийг
гэртээ оруулж нэг єрєєндєє амруулдаг. Мєн манай баатар цэргийн хуучин агуулах руу шагайдаг
бєгєєд тус газрыг эмнэлэг болгон ашиглах болсон тул тэнд шархадсан цэргђђд хэвтэцгээнэ. Эдгээр
зураглал романы туршид ємнє хойноо орон солигдоод л байдаг. Аль ђйл явдал нь эхлээд болж буй,
аль нь сђђлд єрнєж байгааг ялгах аргагђй. Учир нь уг романд ерєєсєє єнгєрсєн, одоо, ирээдђйн
ойлголт ђгђй юм.

Цэрэг нэг тийшээ очихоор яваад огт єєр газар гарч ирэх жишээтэй. Энэ бђх толгой эргђђлсэн
єєрчлєлтийн зэрэгцээ 10 орчим насны жаахан хђђ цэрэгтэй байнга тааралдана. Тэр жаалхђђ тђђн
руу дєхєн ирээд яриа ђђсгэнэ, заримдаа эргэн зугтана, зарим ђед зђгээр л гэнэт алга болчих аж. Нэг
бђлэгт нь тэр жаалхђђ цэргийг кафе руу дагуулан орно. Тэнд суугсад ерєєсєє чимээ гаргахгђй
байна. Цэрэг ђйлчлэгч бђсгђйгээс нэрийг нь саиахгуй байгаа єнгєє гудамжаа асууна. ѓєр бђлэгт
цэрэг жаалхђђг дагасаар яваад олон хаалга бђхий урт харанхуй хонгилд орчихно. Нэг хаалга
нээгдэж, хар даашинзтай, хар ђстэй эмэгтэй гарч ирнэ. Эмэгтэй цэргийг урин оруулж, хулдаасан
бђтээлэгтэй ширээнд суулгаад аяга дарс, булан талхаар дайлдаг. Дараа нь тђђний нєхєр болох тахир
дутуу эр цэргийн хайж яваа гудамжны тухай удтал яриа ђђсгээд, тэр бол Бувар гудамж байна гэсэн
гаргалгаанд хђрнэ. Гэхдээ ийн дђгнэх ямар ч ђндэслэл байсангђй.

Жаалхђђ цэргийг замчлан Бувар гудамж руу явдаг. Тэгээд нэгэн байшин руу очсон нь шархадсан
цэргђђдэд.эмнэлгийн тусламж ђзђђлэх байр байв. Цэрэгт ямар ч бичиг баримт байгаагђй хэдий ч,
дотогш нэвтрђђлнэ. Олон ор эгнђђлэн байрлуулсаны дээр євчтєнђђд хэвтэнэ. Мань цэрэг ч нэг орон
дээр гарч аваад, нэвт норчихсон шинелиэ ч тайлалгђй, бђхлээрээ унтав. Нєгєє хайрцгаа хулгайд
алдчихгђйн тулд дэрлэнэ. Шєнє нь тђђний ам цангахад угаагуурын цоргоноос ус уух сан гэж бодох
боловч, тийшээ очих чадал байсангђй. Тэр шєнєжингєє хар дарж зђђдлэнэ. ѓглєє нь бага эмч
тђђнийг маш их халуурч байна гээд, эм єгч, шинелийг нь сольж єгєв. Хуурай шинель ємеч аваад
бусдын нђдийг хариулан тэндээс гарна. Замд нь єчигдрийн тахир дутуу хђн тааралдаж, хайрцаг
дотор юу байгааг сонирхон асууна. Гудамжинд нєгєє жаалхђђ зогсч байх бєгєєд шинелийн
халаасанд байсан шилэн бємбєгийг цэрэг тђђнд єгнє. Тэгээд мєнєєх чимээ аниргђй кафедаа орж
дарс уудаг. Дараа нь нэгэн нэхий дээлтэй хђнтэй тааралдахад, хайж яваа хђнээ гэж бодсондоо тђђнд
єєрийгєє танилцуулна. Гэвч тђђний хайж яваа хђн биш байлаа.

Дараа нь ахиад л жаалхђђ гарч ирнэ. Гэнэтхэн мотоциклийн дуу хђржигнэсэнд жаалхђђ, цэрэг хоѐр
байшингийн буланд нуугдана. Дайсны цэргђђд хотод орж ирж буй нь тэр. Айсан жаал гэр рђђгээ
гђйхэд, цэрэг араас нь гђйжээ. Мотоциклчид тэднийг анзаараад буцан ирж, автоматаар галлана.
Тэдний суманд цэрэг шархаджээ. Арайхийж нэгэн хаалгыг татан орж, байшинд нуугдана. Хєєн
ирэгсэд хаалгыг гаднаас нь онгойлгож чадалгуй буцацгаана. Шархандаа болоод цэрэг ухаан алддаг.
Тэр хар ђстэй эмэгтэйн єрєєнд ухаан орно. Эмэгтэй, мєнєєх нэхий дээлтэй эрийн хамтаар тђђнийг
нааш авчирчээ. Нэхий дээлтэй ноѐнтон эмч аж. Эмч євчин намдаах тариа хийнэ. Цэрэг
хайрцагныхаа тухай эмэгтэйд ярина. Мєнєєхєн хайрцаг бол тђђний амь ђрэгдсэн найзынх бєгєєд
нас барахынхаа ємнє ђђнийг эцэгтээ дамжуулан єгєхийг гуйсан юмсанж. Хайрцаг дотор
талийгаачийн зарим эд зђйлс, сђйт бђсгђйдээ бичсэн захидал буй гэнэ. Гэвч тэр уулзах газраа
андуурсан ч юм уу, эсвэл хожимдсон тул найзынхаа эцэгтэй ер тааралдсангђй.

Цэрэг нас барав. Эмэгтэй одоо хайрцгийг яах тухайгаа эргэцђђлэн гайхширч байна.

Маргерит Дюрас

1914-1995

Дюрас бол Францын утга зохиолын шинэ ђед хамрагдах зохиолч. Нэрт романч Робер Мерль, Клод.
Симон, Ромен Гари, Морис Дрюон, Борис Виан, Мишель Бютор, мєн бидний ємнє танилцсан Ален
Роб-Грийе, Франсуаза Саган нар энэ ђед баггана. Хэдийгээр шинэ хэмээж байгаа ч, эд бол XX
зууны эхний хагаст тєрсєн хђмђђс билээ. Эднийг залган гарч ирсэн, єнєєдєр Францын хђђрнэл
зохиолд онцгойгоор яригдаж буй Мишель Уэльбек (1958 онд тєрсєн), Жан-Филипп Туссен (1957 онд
тєрсєн), Фредерик Бегбедер (1965 онд тєрсєн), Филипп Делерм (1950 онд тєрсєн) нарыг нэн шинэ
ђеийн зохиолчид гэж ђзэж байна.

Зохиолч эмэгтэй Дюрасын «Нууц амраг» бол 1980-аад оны дундуур чамгуй дуулиан тарьсан,
зохиогчоо саятан болгосон, мэргэжлийн дээд тђвшинд ч єндрєєр ђнэлэгдэж Гонкурын шагнал
хђртсэн бђтээл. Романы гол баатар охин бол зохиогч єєрєє бєгєєд шилжилтийн насандаа Вьетнамд
ђзэжтуулсан бђхнээ ний нуугђй бичсэн аж. ѓєрийн намтраар зохиол бичих чиглэлийг єрнєдийн утга
зохиолд тод оруулж ирсэн зохиолч бол Дюрас билээ. Тэрээр: -Амьдралаа зохиол болгож бичихийн
тулд 40 нас хђрэхээ тэсч ядан хђлээсэн... гэж ярьсан байдаг. Дюрас мен гитлерчђђдийн
тђрэмгийллийн ђед єнгєрђђлсэн залуу насныхаа тухай «ѓвчин» хэмээх баримтат хђђрнэл зохиол
бичсэнээ 1985 онд хэвлђђлж, мєн л олны анхаарлыг татсан юм.
 Нууц амраг

роман

1984

1932-1934 онд Сайгонд єнгєрєєсєн орь залуу насныхаа тухай єгђђлэгч эмэгтэй дурсан ярьж байна.
Арван таван настай франц охин Сайгон дахь охидын лицейд сурдаг. Ээж нь тђђнийг багш
болгохоор шийдсэн аж. Охин хоѐр ахтай. Том ах нь эцэг эхээсээ мєнгє хулгайлдаг, дђђ нараа зоддог,
танхай балмад нэгэн. Тэдний эцэг Энэтхэг-Хятадын хойгт алба хааж байгаад євчний улмаас нас
баржээ. Гурван хђђхдээ єсгєж хђмђђжђђлэх бэрх ажил ганцхан ээжийн нь нуруун дээр буусан
байлаа. Амралтаа гэртээ єнгєрђђлээд тэр Сайгон руу сургуульдаа буцаж явлаа. Замдаа Меконг
мєрнийг бирваазаар гаталдаг аж. Гатлага дэзр тэр автобуснаасаа буугаад ус руу харж зогсов. Охин
хуучивтар торгон даашинзан дээр суран бђс бђсэлж, єндєр єсгийтэй туфль ємссєн байлаа. Эрэгтэй
хђний єргєн хђрээтэй эсгий бђрх малгай нь тун содон харагдуулна. Хэдийгээр охин дєнгєж арван
таван настай ч будаг шунх хэрэглэдэг аж. Уруулаа хђрэн єнгєєр будсан байв.Бирвааз дээр
автобустай зэрэгцээд том хар лимузин зогсоно. Дотор нь Сайгоны банкны эздийн ємсдєг шиг
хєнгєн цайвар костюмтай, ганган хятад залуу суух аж. Тэр охин руу тун сђрхий харжээ. Ер нь
эрчђђл тђђнийг ингэж харсаар бђр дєжрєєчихєж л дээ. Хятад залуу тђђн руу дєхєн ирж, яриа єдєєд,
сургуулийнх нь дотуур байр руу лимузнээрээ хђргэж єгье гэжээ. Охин ч зєвшєєрєв. ёђнээс хойш
хэзээ ч ахин автобусаар явахгђй гэж хатуу шийдлээ. Одоо тэр жаахан хђђхэд биш, юмны учрыг
олдог хђн. Тэр єєрийгєє царайлаг биш гэдгийг мэддэг байлаа. Тђђнээс гадна эмэгтэй хђн царайлаг
байснаараа, ганган хувцасласнаараа бусдын хђслийг татдаггђйг ойлгодог байв. Эмэгтэй хђн нэг бол
хђсэл татам, нэг бол огт тийм биш байдаг. Тэр нь харахад л илт, тодорхой байдаг шђђ дээ.

Машин дотор тэд охины ээжийн тухай ярилцав. Шадекийн эмэгтэйчђђдийн сургуулийн захирал
ээжийг нь мєнєєх хятад залуу таньдаг аж. Охин ээждээ маш их хайртай ч, ядуу амьдралдаа сэтгэл
дундуур явдаг байжээ. Ээж нь ядуу байдлаасаа гарах гэж маш их хђч зардаг. Магадгђй, тийм болоод
ч охиндоо бяцхан янхан шиг хувцаслахыг зєвшєєрдєг байсан биз. Охин олон зђйлийг мэддэг, єєр
рђђ нь хандсан бусдын анхаарлыг ашиглаж чаддаг байлаа. Ээж нь ч ђђнийг мэднэ. Охин нь мєнгє
олохыг хђслээ гэхэд, эх хђн тђђнд нь саад болох хэрэггђй. Хђђхэд насныхаа тухай цэгнэхдээ єгђђлэгч
маань ээжийгээ хайрлахын зэрэгцээ ђзэн ядаж байдаг. Тэдний гэр бђлийн ђнэн тђђх манай баатарт
олон жилийн хойно ч ойлгогдоогђй хэвээр л байжээ.

Хятад хархђђ єєртэй нь ярилцаж эхлээгђй байхад л, мєнєєх эр хђн єєрєєс нь айж байгааг охин
мэдэрчээ. Уг сольж эхлэх ђедээ хархђђ охины бђрэн эрхшээлд орсон байв. Хэзээ нэгэн цагт зайлшгђй
хийж л таарах тэр зђйлийг хийх цаг ирж буйг охин сэтгэлдээ мэдэрч байсан юм. Харин энэ тухай ээж
нь, ах нар нь мэдэх албагђй. Хар лимузиний хаалга тасхийн хаагдахдаа охиныг гэр бђлээс нь
бђрмєсєн салгажээ.Энэ уулзалтаас хойш, нэг их удалгђй хархђђ дотуур байраар нь ирэв. Тэд
хамтдаа Энэтхэг-Хятадын хойгийн хятад нийслэл Шолон руу явжээ. Ганц бие эр хђний гэрт оруутаа
л охин байх ѐстой газраа ирснээ ойлгодог. Хархђђ тђђнд галзууртлаа дурлачихаад байгаагаа хэлнэ.
Хариуд нь охин: «Намайг хайрлахгђй байвал дээрсэн. Надтай чи бусад эмэгтэй нартай харьцдаг
шигээ л харьцвал зђгээр» гэж хэлдэг. Энэ ђгс хархђђгийн сэтгэлийг эмзэглђђлж буйг тэр анзаарна.
Залуу хархђђ тун зєєлхєн арьстай аж. Бие нь туранхай, ямар ч булчингђй хархђђ тэвчиж
тэсвэрлэхийн аргагђй дурлалаа амтлахдаа дуу алдаж, эхэр татаж байлаа. Энэ бђхэн охинд юутай ч
харьцуулшгђй таашаал эдлђђлж байв. «Яагаад чи намайг дагаж наашаа ирсэн юм бэ?» гэж хархђђ
асууна. Охин: «Тэгэх хэрэгтэй байсан юм» гэнэ. Охин тђђнд гэр бђлийнхээ талаар, ядуу хоосон
амьдралынхаа талаар ярьжээ. Тэр залуу эрийг мєнгєнийх нь хамтаар хђсч байлаа. Хархђђ тђђнийг
аваад хаа нэг тийш явахыг хђсчээ. Гэвч охин ээжийгээ орхиж явахыг хђссэнгђй. Тђђнийг зугтчихвал
ээж нь маш их зовж

шаналах болпо. Хархђђ тђђнд мєнгє єгнє гэж амалдаг. ёдэш болохын хэрд залуу эр: «Чи энэ
єдрийг насан туршдаа санах болно. Намайг чи мартсан хойно ч, миний царай зђс, нэрийг санахаа
болъсон хойно ч, дурдатгал арилж ђгђй болоогђй л байна» гэж хэлдэг.

Тэд гадагш гарав. Охин илэрхий хєгширснєє мэдэрчээ. Тэд томоохон хятад ресторанд орлоо... Тэд
юу ч ярилаа гэсэн єєрсдийнхєє тухай хэзээ ч ярилцаж байсангђй. Ийнхђђ тэд єдєр єнжихгђй
уулзсаар жил гаруй болжээ. Залуугийн эцэг болох Шолоны хамгийн баян хятад ганд хђђгээ
Жадскийн цагаан арьстан, жижигхэн янхантай гэрлэхийг хэзээ ч зєвшєєрєхгђй хђн байлаа. Хђђ нь ч
эцгийнхээ ђгийг хэзээд сєрж зђрхлэхгђй нэгэн байсан юм. Охин нууц амрагаа гэрийнхэнтэйгээ
танилцууллаа. Тэд тансаг зоогийн газруудад уулзацгаах бєгєєд хоѐр ах нь дайлж буй хђндээ хандаж
нэг ч ђг хэлэлгђй, ємнєх тавагтайгаа л ухаан сэхээгђй сэрээдэж ђмхэлдэг байв. Хархђђ охиныг шєнє
болсон хойно лимузинээрээ дотуур байранд нь хђргэж єгнє. Заримдаа охин дотуур байрандаа ч
очиж хонодоггђй байлаа. Энэ талаар ээжид нь дуулгасанд, тэр эмэгтэй дотуур байрны захирлаас
охиныг дураар ньбайлгахыг хђссэн аж. Дараахан нь охины ядам хуруунд доржпалам шигтгээ бђхий,
асар ђнэтэй бєгж гэрэлтэх болсноос хойш харгалзагч авгайчуул тђђнд юу ч хэлэхээ больжээ. Нэгэн
удаа нууц амраг нь хђндээр євчилсєн эцэг дээрээ очив. Цагаан арьст охинтой гэрлэх сђђлчийн
найдвар нь тэгэхэд л ђгђй болжээ. Эцэг нь хђђгээ франц охинтой гэрлђђлснээс ђхсэн байхыг нь
харахаа илђђд ђзсэн аж. Тэгээд охиныг даруйхан тэндээс явуулахыг шаарджээ. Хархђђ ч дурлалт
бђсгђйгээсээ нэгэн цагт хагацан сална гэдгээ зєгнєж байв. Охин бол хэнд ч, хэзээ ч ђнэнч байж
чадахааргђй хђн билээ. Тєдєлгђй охин гэрийнхнийхээ хамт Франц руу явах хєлєг онгоцонд суужээ.
Тэрээр хєлгийн хашлага тђшин зогсоод эрэг дээр зогсоо хархђђг, тђђний хар лимузинийг далд орон
ортол нь ширтсээр байлаа. Хэдийгээр уйлмаар байсан ч, хятад хђнд хайртай болсноо гэрийнхэндээ
харуулахыг хђссэнгђй.

Францад ирђђтээ ээж нь ойн захын хэсэгхэн газар, байшин худалдаж авчээ. Харин том ах нь энэ
бђхнийг ганцхан шєнийн дотор л мєрийтэй тоглоомд алдчихав. Дайны ђеэр тэр дђђ охиныхоо
сђђлчийн мєнгийг шавхан хоосолжээ. Тэрээр нэгэн бђрхэг, муухай єдєр нас барсан аж. Бага ах нь
тђђнэзс ч эрт, 1942 онд Сайгонд євчнєєр нас барсан байна.

Нууц амраг нь эцгийнхээ хђслээр хятад бђсгђйтэй гэрлэснийг охин мэдээгђй ажээ. Он жилђђд урсан
одож, дайн дуусч, тэр хђђхэд тєрђђлж, дараа нь нєхрєєсєє салж, ном бичих боллоо. Гэтэл єчнєєн
олон жилийн хойно мєнєєх хятад хархђђ эхнэрийнхээ хамт Парист ирээд, тђђн рђђ утастсан байна.
Хоолой нь чичирхийлэх аж. Тэрээр ээжтэй нь Сайгонд тааралдсан бєгєєд тђђнийг зохиол бичдэг
болсныг дуулсан байв. Тэгээд харилцуурын цаанаас: «Би чамайг яг л урьдынх шигээ хайрласаар
яваа шђђ. Би ганцхан чамд л хайртай байсан, ђхэн ђхтлээ ганцхан чамд л хайртай хэвээрээ байх
болно» гэж хэлжээ.
 ЛАТИН ХЭЛТНИЙ УРАНЗОХИОЛ

Мигель Анхел Астуриас

1899-1974

Энэ бђлэгт испани, португали, итали хэл дээр бичигдсэн XX зууны алдартай зохиолуудыг
хамруулав.

1967 оны Нобелийн утга зохиолын шагналыг Гватемалийн зохиолч Астуриасд олгохдоо «Латин
уламжлал дээр тулгуурласан уран бђтээлийн гоц амжилтуудын тєлєє» гэж тэмдэглэжээ. ёнэхээр ч
тђђний зохиолуудад Майя нарын амьдрал, домог зђй, индианы эртний соѐл барууны иргэншилд
хэрхэн шахагдаж устсан талаархи сэдэв нэн гђнзгий туссан байдаг.

Насан туршаа дарангуйлагч дэглэмийн эсрэг тэмцэж явсан энэ зохиолч цэршийнхний ноѐрхлын ђед
эх орноосоо хєєгдєн цагаачилж, Франц, Чили, Аргентин, Италид орогнож,ардчилсан засаглалын
ђед дипломат алба хашин Мексик, Сальвадор, Аргентин, Францад сууж байжээ. Амьдралынхаа
сђђлчийн жилђђдэд Испанид суурьшин уран бђтээлээ туурвисаар нас барсан байна. «Ноѐн
Еренхийлєгч» роман 1933 онд дарангуйлагч дэглэмийн ђед бичигдсэн бєгєєд 1946 онд л сая
хэвлэгдсэн гэдэг. Уг романы нєлєєгєєр Латин Америкийн зохиолчид бурангуй засаглалын тухай
маш олон зохиол бичсэн аж. Нэрт зохиолч Маркесын «ѓтгєсийн намар» роман ђђний тод жишээ
болно.

Ноѐн Ерєнхийлєгч

роман 1946

ёдэш болмогц ѐслолын их гулдан хаалганы нємєрт хоног тєєрђђлэхээр цуглардаг тэнэмэл ядуусын
нђдэн дээр мэдрэл муутай, хэлгђй Пелеле гэгч эр єєрийг нь тохуурхаж оролдсон нэгэн хђнийг
алчихжээ. Алагдсан хђн нь хурандаа Хосе Парралес Соприенте байсан тул єглєє нь тэнэмэлђђдийг
бђгдийг цагдаагийн газар аваачин саатуулж, улс тєрийн ноцтой хэрэг ђђсгэжээ. Гэрчђђд болсон
явдлыг яг ђнэнээр нь ам нэгтэй мэдђђлсэн ч, цагдаагийн газарт єєр хариулт хэрэгтэй байв.
Баривчлагдсан хђмђђсийг зодож эрђђдэж тамлаж байгаад хђн амины хэргийг генерал Эусебио
Каналес ђйлдсэн гэсэн мэдђђлэг авчээ. Ганцхан л тэнэмэл гэмгђй хђмђђсийг Пелелегийн хэрэгт
холбогдуулах гэснийг эсэргђђцсээр аймшигтай тамлуулж ђхжээ. Харин жинхэнэ алуурчин нь уг
хэрэг болсны дараа айсандаа зугтчихсан аж.

Хурандаа алагдсан тухай мэдээ Ноѐн Ерєнхийлєгчийн сонорт хђрнэ. Тэр бол хатуу ширђђн
араншинтай, гэнэтийн огцом шийдвэр гаргадаг хђн билээ. Тђђнээс бђгд айдаг, сэтгэлд нь нийцээгђй
хђн сайнаа ђздэггђй аж. Ерєнхийлєгчид хязгааргђй итгэмжлэгдсэн ганцхан хђн байдаг нь Мигель
Кара де Анхел хэмээх чєтгєр шиг айхтар зальжин ч, нђд дђђрэн сайхан эр бєлгєє. Тэрээр
Ерєнхийлєгчийг ямагт хђнд байдлаас аварч, овжин аргаараа бђхнийг зохицуулдаг аж. Энэ удаад
Ерєнхийлєгч итгэлт албатдаа тун сонин даалганар єгнє. Эусебио Каналесыг баривчлах шийдвэр
гаргачихаад байсан хэдий ч, генералыг шоронд хорих нь тун зохисгђй санагдаж л дээ. Тиймээс
цагдаагийнханд мэдэгдэлгђйгээр євгєн генералд энэ тухай мэдэгдэж, єнєє шєнийн дотор оргож
зайлахыг зєвлєхєєр шийдсэн байна. Уг даалгаврыг хэрхэн гуйцэтгэхээ бодон Кара де Анхел
генералын гэрийн хажууханд байх бааранд шар айраг ууж суув. Гэтэл яг тэдний орцноос нэгэн
бђсгђй гарч ирэхэд, тэр араас нь гђйцэн очиж нэрийн хуудсаа єгєєд, генералын амь насанд аюул
учраад буй тул єєртэй нь яаралтай холбоо барихыг хђссэнийг дамжуулж єгєєч хэмээн гуйна. Тэр
бђсгђй нь генералын охин Камилла байж таарчээ. Бааранд буцаж ороод Кара де Анхел тэндхийн
эзэгтэй, тђђний нууц амраг Луис Васкес хоѐрт генерал охиноо єєртэй нь суулгахаас татгалзаад
байгаа тул єнєє шєнє охиныг нь хулгайлах санаатай байгаа хэмээн ярьж, Васкесыг ђђндээ туслахыг
гуйна. Тэр Васкес нь ђнэндээ цагдаагийн газрын нууц туршуул байж л дээ.

Дажгђй хєлс амласанд нь хєєрсє Васкес тэндээс гараад єєрийн найз Хенаро Родасд цагдаагийнхны
эрэн сурвалжилж буй Пелелегийн тухай, бас генералын охины тухай бурж орхидог. Родасын эхнэр
Камиллатай найзалдаг бєгєєд Камилла тэдний хђђгийн загалмайлсан эх болох ѐстой байсан тул энэ
ярианд ихэд тђгшинэ. Гэтэл золгђй Пелеле яг тэдний замд тааралдахад Васкес тђђнийг шууд л
буудан алахад Родас бђр ч их айжээ.

Энэ хооронд Ерєнхийлєгчийн элчтэй уулзсан генерал охиндоо Кара де Анхелын боловсруулсан
тєлєвлєгєєний дагуу заавар єгнє. Шєнє нь Кара де Анхелын хєлсєлсєн хђмђђс байшингийн дээвэр
єєд авирч, уг чимээг сонссон Камилла тђгшђђр зарлуулж, цагдаагийн туршуулуудын анхаарлыг
татжээ; Ийн бужигнаан болох зуур генерал нуугдаж амжина. Эсрэг талын баарнаас энэ бђхнийг
ажиглаж суусан Кара де Анхел гэнэт Ерєнхийлєгч тус болох гэсэндээ ийм явуулга сэдсэн хэрэг бус,
харин генералыг гэрээсээ гармагц нь буудан алах ѐстой байсныг ойлгоно. Баян айлыг тонох боломж
гарсанд хууль сахиулагчдын шунал хєдлєєд генералд илђђ хол явчих бололцоо гарах болов уу л гэж
найдахаас єєр зам байсангђй. Тђђнээс гадна Камиллаг ђхлийн ирмэг дээр ганцааранг нь орхиж
зђрхлээгђй тул, хєлсєлсєн багийнхаа тусламжтайгаар Кара де Анхел ухаан алдсан бђсгђйг авчран
бааранд нуужээ.

ѓглєє нь Родасын эхнэр Камиллад юу тохиолдоод буйг мэдэх санаатай очтол тонуулж хоосорсон
эзгђй єрєєнђђд л угтжээ. Цагдаа нар тђђнийг орголтыг зохион байгуулсаН хамсаатан хэмээн
баривчилж, генерал хаачсаныг дахин дахин асууна. Тэрээр энэ бђхнийг нєхрєєсєє сонссон, нєхєрт
нь харин Васкес ярьсан гэдгийг л мэдђђлнэ. Бђсгђйг тэнд хорьж, хєхђђл хђђхэд нь харангадаж ђхнэ.

Кара де Анхел дђрвэсэн генералын дђђ Хуан Каналесынд очиж, зээ дђђгээ халамжлахыг хђсэхэд,
цаадхи нь єєдгђй хулчгар зан гаргаж, єєрийнхєє ажил амьдралыг бодож байна хэмээн Камиллаг
гэртээ байлгахаас эрс татгалзана. Генералын бусад хамаатан саднууд ч мєн адил хариу хэлжээ.
Анхандаа Камилла энэ бђхэнд итгэхгђй, Кара де Анхелыг ичгђђргђйгээр худлаа ярьж байна хэмээн
боддог. Учир нь баарны эзэгтэй тђђнийг ямар тєлєвлєгєєтэй байсан тухай ам алдсан юмсанж. Гэвч
бђсгђй удалгђй хђн бђхэн єєрєєс нь нђђр буруулж буйг ойлгоод, сэтгэлээр унаж, тђђнийхээ улмаас
хђндээр євчилнє. Цэргийн прокурор генералыг зугтахын ємнєхєн Кара де Анхел тђђнтэй уулзсан
болохыг олж мэдээд Ноѐн Ерєнхийлєгчид дуулгана. Гэвч Ерєнхийлєгч бђх бурууг генералыг
зугтахаар завдаж байх ђед нь шууд устгахын оронд дээрэм тонуул хийхээ чухалчилсан
цагдаагийнханд хамаг бурууг тохож, хайртай албатаа хамгаалдаг. Цагдаа нар Родасыг, мєн чалчаа
Васкесыг баривчилна. Тэр амнаасаа болж нэлээд хатуу шан хђртжээ. Кара де Анхел тэр шєнє
генералын охиныг хулгайлан, буудалд аваачиж хђчиндсэн тухай цуу яриа хотоор нэг тарсан байлаа.
Камиллатай ѐс журамтай харьцаж байгаа Кара де Анхел ђђнд маш их эмзэглэнэ. Тэрээр олон хђнийг
ђхлийн замд тђлхсэн хэдий ч, одоо гђтгэлэгт єртєєд байсан архичин хошууч Фарфаны амийг
авардаг.

Генерал Каналес арайхийж хил давжээ. Тэрээр улс орондоо олон жил ђнэнч шударгаар хђчин
зђтгэсэн хђн. Одоо л тђђний нђд нээгдэх шиг болж, бђхнийг эрђђл саруулаар харах болов. Ингээд
шударга ђйлсийн тєлєє тэмцэж ялна хэмээн єєртєє хатуу тангараглажээ. Шђђх хураалдаан дээр
арван дєрвєн гэрч генерал Каналес золгђй хурандаа Парралесыг хєнєєхийг нђдээр ђзсэн хэмээн
мэдђђлнэ. Шђђгдэгчид буудан алах ял эчнээ оноов. Камилла ђхлийн ирмэг дээр байх бєгєєд Кара де
Анхел дэргэдээс нь ђл холдоно. Яваандаа тэр бђсгђйд ђнэн голоосоо сэтгэлтэй болжээ. Тэрээр лам
дуудаж, ђхэж байгаа бђсгђйтэй гэрлђђлж єгєхийг хђснэ. Тэр ђед Ерєнхийлєгч тђђнийг дуудуулав.
Тєрийн тэргђђн согтуу байх бєгєєд шадар туслахынхаа дурласан сэтгэлийг бђдђђлгээр дооглож
тохуурхах аж. Хэдийгээр Кара де Алхел эзэн рђђгээ дайрч очоод багалзуурдчихмаар байсан ч,
идђђрэн дэх хоолондоо сэггэл єег буй дуулгавартай нохойн тєрх ђзђђлж зогслоо. Бах нь ханасан
Ерєнхийлєгч маргаашийн сонинууд дээр итгэмжит албатынхаа гэрлэлтийн тухай мэдээг нийтлђђлж,
хуриманд єєрєє оролцсон мэтээр бичђђлжээ. уг сониныг олж ђзсэн генерал Каналес тэвчиж
чадсангђй, харь оронд зђрх нь дэлбэрч ђхдэг. Камилла эдгэрч, эргэн тойрны юм бђхэнд хайнга
хандах боловч, аажмаар Кара де Анхелд дурлана. Таагђй явдал дунд л учраагђй бол бид ђнэхээр аз
жаргалтай байх байсан даа гэж эхнэр нєхєр хоѐр бодох аж. Гэвч тэдний энэ аз жаргалд ч аюул
заналхийлж байжээ. Урьдын адил Ерєнхийлєгчийн ивээлд багтсаар л яваа Кара де Анхел чухал
тєлєєлєгчлийн хамт Вашингтонд айлчлахаар явна. Эргэн ирэхэд нь тђђнийг боомт дээр
баривчилжээ. Баривчилсан багийг хошууч Фарфан удирдаж байв. Энэ бяцхан эндђђрэл биз гээд
Кара де Анхел нэг их сандраагђй ч, єєрт нь амь насаараа єртэй хошууч Фарфан тун ч дээрэнгђй,
бђдђђлэг хандаж байгаа нь хачирхал тєрђђлнэ. Тэр ч бђђ хэл, нэг удаа хошууч тђђнийг галзуу юм
шиг харгислан зодож нђджээ. Камилла эр нєхрєєсєє сураг чимээ хђлээсээр л. Хэн ч тђђнд юу ч
дуулгасангђй. Тэрээр хђђ тєрђђлж, нялх хђђхэдтэйгээ хоѐулхнаа гэрээс ч гаралгђй нєхрєє хђлээнэ.
Газар нђхэнд удаан хоригдсон нєхєр нь харин єдєр сарын баримжаа ч алдаж, бараг л ухаан
солиорсон байлаа. Нууц цагдаагийи газрын дарга Ноѐн Ерєнхийлєгчид бичсэн ээлжит илтгэлдээ:
«Хорин долоодугаар єрєєний хоригдолд хєрш орууллаа» гэсэн байв. Тэр хєршєєсєє Кара де Анхел
хувь заяаны эргђђлэгт гаргуунд нь хаячихаад алга болсон нєхєртєє єширхєєд Камилла Ноѐн
Ерєнхийлєгчийн нууц амраг болсон тухай хуурамч яриаг сонсчээ. Энэ мэдээг сонссоныхоо дараахан
хоригдол ђхсэн байна.

Хорхе Луис Борхес

1899-1986

Тус цувралын «Эзлэгдсэн байшин буюу Орчин ђеийн дэлхийн шилдэг зохиолын чуулган» ботид
Борхесын «Бурханы бичээс», «Талийгаач», «Медаль», «Хагацаагч эмэгчин» хэмээх дєрвєн єгђђллэг
орсон бий.

Аргентины зохиолч Борхес бол XX зууны Латин Америкийн шинэ утга зохиолын тэргђђн зэргийн
тєлєєлєгч билээ. Тэрээр нэг ч роман бичээгђй боловч олон тооны єгђђллэг, эсээгээрээ єєрийн
ђеийн ямар ч томоохон романчаас илђђ алдаршжээ. Борхесын єгђђллэгийн эмхэтгэл бђр нь утга
санааны хувьд нэгэн цул, ерєнхий єгђђлэмжээрээ тодорхой нэг шугам дээр зангилагдсан байдаг тул
тэдгээр тђђврийг бие даасан метароманууд хэмээн ђздэг.

«Алеф», «Дэлхийн бурангуй тђђх», «Зохиомол цадиг», «Цогцлоогч», «Балгасны хђрээнд», «Долоон
ђдэш» зэрэг олон ном бичсэнээс гадна «Борхесын хувийн номын сан» хэмээн алдаршсан, єєрєє
сонгож, ємнєтгєлл бичиж хэвлђђлсэн утга зохиолын цувралыг эмхэлжээ. Уг цувралдаа Борхес гђн
ухааны эссэнђђдээсээ гадна энд бидний толилуулан буй (Метерлинк, Честертон, Буцпати) олон
зохиогчийн бђтээлђђдээс онцгойлон ђзэж оруулсан байдаг. ОХУ-ын Санкт-Петербург хотын
«Амфора» хэвлэлийн газраас «Борхесын хувийн номын сан»-г бђрэн орчуулж гаргасан нь 2000 оны
шилдэг цувралаар шалгарсан юм. Энэ удаад «Зохиомол цадиг» метароманы доорхи нэгэн
єгђђллэгийн утгыг ярихаар сонгон авлаа.

Зохиомол цадиг

ѓгђђллэгийн туувэр 1944

ѓмнєд нутаг

Буэнос-Айрес, 1939 он. Хуан Дальманн бол Кордовый гудамжин дахь хотын захиргааны номын
сангийн нарийн бичгийн дарга хђн. Хоѐрдугаар сарын эцсээр тђђнд нэг санамсаргђй явдал
тохиолджээ. Тэр єдєр Вайлийн орчуулсан «Мянга нэгэн шєнийн ђлгэр»-ийн маш ховор хэвлэл
тђђнд олдсон байна. Авсан номоо бушуухан ђзэхээр яарсандаа тэр лифт ч хђлээлгђй, шатаар
гђйчихэж. Харанхуйд шувуу ч юмуу, сарьсан багваахай ч юм уу, духыг нь шђргэж л дээ. Дальманид
хаалга онгойлгож єгсєн эмэгтэй айсандаа хашгирахад л тэр духаа илж ђзээд, цус гарчихсан байхыг
мэджээ.

Маргааш нь ђђрээр тэр маш их халууцаад сэртэл «Мянга нэгэн шєнийн ђлгэр»-ийн чимэг зураг
аймшигтай зђйлс болон харагджээ. Орчин тойрны юм бђхэн тамын зђйлс шиг санагдсан найм хоног
Дальманны хувьд найман зуун шиг л урт удаан ђргэлжлэв. Ингээд тђђнийг эмнэлэгт хорьжээ.
Эмнэлэг руу очих замдаа Дальманн тэнд л нэг сэтгэл амар унтана гэж найдсан сан. Авчрангуутаа
тђђний хувцсыг тайчиж, толгойны нь ђсийг хусаад, амны хаалттай хђн гар руу нь тариа хийлээ.
Сэрэхдээ дотор нь муухай оргихыг мэдэрч, єнєє хэр нь тамын ђђдэнд байсаар байгаагаа ухаарав.
Дальманн євчнєє хатуу чанд тэсвэрлэж байсан боловч, цусанд нь халдвар орсны улмаас золтой л
ђхчихээгђйгээ мэдђђт єєрийгєє єрєвдєн уйлжээ. Хэд хоногийн дараа мэс засалч эмч тђђнийг ємнєд
нутаг дахь эдлэн рђђгээ явж болно гэжээ. ѓмнєд нутагт эцэг євгєдєєс нь євлєгдсєн эртний ягаан
байшин байдаг том л даа. Эмнэлгээс гарангуутаа Дальманн вокзал руу очив. Сэтгэл нь хєнгєрч,
галт тэрэг хђлээх зуураа тэр гуанзанд орж, том хар муурыг илбэнгээ кофе оочилж суулаа. Эмнэлэгт
кофе хориотой байсан аж.Дальманн бараг хоосон вагонд орж, гар тээшээ тавиур дээр тавиад,
«Мянга нэгэн шєнийн ђлгэр»-ээ уншихаар суув. Гэвч уншиж болсонгђй, энэ єглєє, энэ аян тђђнд
Шахеразадагийн ђлгэрђђдээс дутуугђй гайхалтай санагджээ. «Маргааш єглєє би эдлэнгийнхээ
байшинд сэрнэ» гэж бодохоос жаргалтай. Орой болж байлаа. Дальманн зєвхєн ѓмнєд нутаг руу
явж байгаа тєдийгђй, бас єнгєрсєн ђе рђђ аялж байгаа юм шиг хачин сэтгэгдэл тєрнє. Энэ
сэтгэгдлээс нь тэгтэл тийз шалгагч ангижруулах бєгєєд тэрээр галт тэрэг Дальманны эдлэнгийн
хажуугийн єртєєн дээр зогсохгђй гэж мэдэгдэнэ. Тэхэхээр Дальманн урьд нь ерєєсєє бууж ђзээгђй
наад єртєєн дээр л буух болж байна.

Эзгђй хоосон талын дунд тэр галт тэрэгнээс буулаа. Ямар ч морин тэрэг олдсонгђй. ѓртєєний дарга
тємєр замаас нэг километр хэрийн зайтай байдаг мухлагаас морин тэрэг хєлсєлж болно гэв.
Дальманнд цэвэр салхи сєрєн явган алхах сайхан байлаа. Мухлагийн эзэн тђђнд цагт хэмнэлттэй
тул олон морьд хєллєсєн сђйх тэрэг гаргаж єгье гэжээ. Ухасхийгээд л гэртээ буучих учир Дальманн
эндээ оройн хоолоо идчихье гэж шийдэв.

Нэг ширээнд хэдэн залуу суугаад маш их дуу шуутайгаар хооллоцгоох аж. Буланд пончо нємрєгтэй
наранд борлосон нђђртэй євгєн суух нь ѓмнєд нутгийн амьд биелэл шиг Дальманнд харагджээ.
Дальманн хоол идэж, улаан дарс уулаа. Гэнэт нэг зєєлхєн зђйл хацрыг нь онов. Талхны ђйрмэг
чимхэж бєєрєнхийлсєн нь тэр аж. Дальманн юу ч болоогђй мэт царайлав. Гэвч тєдєлгђй бас нэгэн
бєєрєнхий талх нисэн ирж, залуус нирхийтэл хєхрєлджээ. Дальманн явахаар бослоо. Тэр гђйцэд
тэнхрээгђй байгаа тул зодоонд оролцохгђйг боджээ. Мухлагийн эзэн тђђнийг «ноѐн Дальманн» гэж
нэрээр нь дуудан тайвшруулна. Энэ нь байдлыг бђр ч муугаар эргђђлж орхив. Зђггђй залуус
санаандгђй хэн нэгнийг єдєж болно л доо, гэтэл єєрийг нь энд нэр усаар нь мэдзж байгаа явдал
зориуд тђђнд хандан доог тохуу хийж байгаагийн нотолгоо боллоо. Дальманн залуус руу эргэж,
тэдэнд юу хэрэгтэй байгааг Тэдний нэг нь хараал зђхэл болж, хутга барин босч ирээд ђзэлцье гэжээ.
Мухлагийн эзэн Дальманныг зэвсэггђй байна гэхэд, буланд суугаа євгєн-гаучо' хєл дор нь чинжаал
хутга чулуудлаа Дальманн гар зєрђђлэх ѐстой гэдгийг ѓмнєд нутаг єєрєє шийдээд єгєх шиг
болжээ. Чинжаалыг авахаар бєхийхдээ тђђний барьж ђзээ ч ђгђй энэ зэвсэг єєрийг нь хамгаалах
биш харин алуурчныг ньзєвтгех хэрэгсэл болно гэдгийг ойлгож байв. «ѓмнєд нутагт биеэ
тэнхрђђлэхийг зєвлєхдєє эмнэлгийнхэн надад иймэрхђђ зђйл тохиолдоно гэж тєсєєлєє ч ђгђй байх
даа» гэж тэр мєнєєх залуугийн араас хашаа руу гарахдаа бодлоо. Яг босго алхах зуураа Дальманн
эмнэлэгт єнгєрєєсєн эхний шєнєє дурсаж, тэр ђед задгай тэнгэрийн доор хутгаар тулалдаад амиа
алдах нь тђђний хувьд аз жаргал шиг санагдах байсныг мэдэрчээ. Тэгэхэд тђђнд сонгон авах боломж
байсан бол, чухам ийм л ђхлийг сонгох байсан билээ. Тэгмэгцээ хутгаа чанга атгаад тулаанд
дуудсан залуугийн араас шийдэмгийхэн алхав.

Хулио Кортасар

1914-1984

Аргентин улс XX зууны Латин Амерекийн утга зохиолд хоѐр том сонгодгийг тєрђђлсэн юм: Борхес,
Кортасар. Эхнийх нь хоѐр дахийнхаа багш байжээ. Кортасарын хамгийн содон гойд бђтээл болох
«Эзлэгдсэн байшин», «Цоожтой хаалга» хоѐрыг «Шинэ ђеийн номын сан» цувралын орчин цагийн
дэлхийн хђђрнэл зохиолуудын орчуулгын ботиос уншиж болно. Кортасар нас барахынхаа ємнєхєн
єгсєн ярилцлагадаа -Би «Анги дэвшихтоглоом» роман, хэдэн сайн єгђђллэг бичсэндээ сэтгэл дђђрэн
байна... гэж хэлсэн байдаг.

«Анги дэвших тоглоом» бол ђнэхзэр XX зууны хоѐрдугаар хагасын онцгой туурвил юм. Романы
нэрийг орчуулахад тийм ч амаргђй. Испани хэлний «рэуэлла>> хэмээх ђг зураас, онцлог шинж гэсэн
утгатай бєгєєд зураас тоглоно гэдэг нь олон орны хђђхдийн дунд єргєнєєр тархсан чартаадах
(черта буюу зураас гэсэн орос ђгнээс улбаатай) тоглоомыг зааж байна. ёђнийг хђђхдђђд
чартаадахыг бас анги дэвших хэмээн тул, романы нэрийг тийн буулгалаа. Романы бђлэг бђрийг
дарааллаар нь уншиж болохоос гадна Кортасарын тусгайлан зохиосон хђснэгтийн дагуу
солбицуулан уншиж ч болдог. Энэ нь эгээ л дєрвєлжлєн зурсан нђднђђдийг догонцон гатлахтай
ойролцоо зарчим юм. Романд Испани, франц яриа зонхилохоос гадна англи, итали, герман ђг
хэллэг бишгђй тааралдана. Мєн Достоевский, Тургенев, Гончаров, Набоков, Шолохов зэрэг орос
зохиолчдоос ч эш татсан нь цєєнгђй. Олон хэлний ийм хольц ч чартаадах тоглоомын адармааг
санагдуулна.
 Анги дэвших тоглоом

роман 1963

Зохиолын ђйл явдал 1950-иад оныг тусгажээ.Тодорхой эрхэлсэн ажилгђй, дєчин настай аргентин эр
Орасио Оливейра хааяа нэг Буэнос-Айресаас баян эцэг эхийнхээ ирђђлдэг мєнгийг хямгаданбайж
Парист тун ядуухан аж тєрдєг байлаа. Хийдэг ажил нь хотоор тэнэх, ђђндээ ч их дуртай. Эх орон
нэгтнђђд нь Парис руу олноороо цагаачилсан тэр ђед Орасио нааш ирээд чамгђй олон жилийг
ђджээ. Тэрээр маш дотогшоо зантай, бодол санаа, алхам бђрээ нэг бђрчлэн цэгнэж эргэцђђлдэг,
єєрийгєє бусдаас ондоон гэдэгт бат итгэлтэй, тиймээс ч орчин тойронтойгоо эвтэйхэн зохицож
чаддаггђй хђн аж. Жинхэнэ бодит ахуйг тэр єдєр тутмын энэ бђх амьдралаас гадуур л оршдог
хэмээн ђздэг, тийм болохоор єєрийнх нь дотоод асуудлуудыг хаа нэгтээгэзс ирэх далдын хђч л
шийдэх мэтээр найдан хђлээдэг байв. Орасиод «оршин байж, идэвхтэй амьдралд оролцохоос
аливааг эргэнцђђлэн бодох нь хавьгђй амархан» санагдана. Нэг ђгээр хэлбэл, Орасио амьдралд
єєрийгєє олоогђй, хаана ч очлоо гэсэн ямагт ганцаардаж явдаг хђн байлаа.

Тэр бас эмэгтэйчђђдийн эвийг ч сайн олдоггђй аж. Эхлээд Пола гэгч франц бђсгђйтэй байсан ч,
тђђнийг хєхний хорт хавдар туссаныг мэдэнгђђтээ уулзахаа больчихжээ. Ийм маягаар тэр Пола,
уругвай бђсгђй Мага хоѐроос сонголт хийж, Магатай амьдрахаар болно. Мага дуучин болох
хђсэлтэй, хєгжмийн хичээлд уншдаг байв. Бђсгђй Рока.мадур' хэмээх бяцхан хђђтэй. Тђђнээ тосгонд
асрагч эхэд нь орхичихоод иржээ. «Бид бие биендээ хайртай байгаагђй, зугээр л, эр эмийн ажлаас
тєсєєрчихгђйн ђђднээс хєндийхєн дурлалцдаг байсан юм» гэж энэ хэлхээ холбооныхоо тухай
Орасио дурсдаг. Зарим ђед тэр Магагийн боловсрол муутай, юм уншаагђйд зэвђђцэж, тђђнээс олж
харахыг хђссэн зђйлээ олж ђздэггђйдээ гутардаг байлаа. Гэвч Мага бол жинхэнэ эмэгтэй хђн бєгєєд
бђхнийг ойлгож хђлээн авч чаддаг бђсгђй байжээ. Орасиод хэд хэдэн найз бий. Этьен, Перико нар
зураач, Вонг, Ги Моно, Осип Грегоровиус нар зохиолч, Рональд хєгжимчин, Бэнс шигтгэмэл урлаач
байв. Тэд єєрсдийгєє Могойн Клуб гэж нэрлэсэн бєгєєд Латин дђђрэг дэх Рональд, Бэпс хоѐрын
байрны дээврийн хонгилд цуглан, лааны гэрэлд хуучин пянз тавин жааз хєгжим сонсонгоо дарс ууж,
тамхи татацгаана. Уран зураг, утга зохиол, гђн ухааны тухай тэд хэдэн цагаар яриа дэлгэх бєгєєд
тэднийг хєндлєнгєєс харахад ярилцаж суугаа найз нєхєд биш, мэдлэгээ сорин уралдацгааж буй
илттэгчдийг санагдуулна. ѓнєє маргаашаа хђлээж буй євгєн зохиолч Мореллийн хуучин бичиг
хэрэг, нэгэн цагт бодож олоод эмхэлж бичээгђй зохиолын хэсэг бусаг тэмдэглэлђђдийг судалсан
явдал орчин цагийн авангард уран зохиолын тухай яриа маргааных нь тун сайхан сэдэв болжээ.
Иймэрхуу ярианы ђеэр Мага єєрийгєє тун их голж, сэтгэл зовнидог байлаа. Харин Орасио ийм
сэхээтнђђдийн хђрээнд байхдаа ч дотроо уйтгарлаж, цаг хугацаа, орон зайн солбицолд тохиолдлоор
л холбогдчихсон тэдгээр залуустайгаа сэтгэл зђрхээрээ ойртон дотносож чадахгђй байв. Рокамадур
євдєхєд Мага тђђнийг єєр дээрээ авч асарч тойлох боллоо. Орасио ђђнд бухимдаж, цухалдаж
байгаагаа нууж ч чадсангђй. Жаалхђђг нас барахад ч тэр нэг их єрєвдєж халагласангђй. Нэг
ѐсондоо зан суртахууны шђђх хурал хийсэн найзууд нь ч Магагийн хувьд маш хэцђђ бэрх ђед нь
ингэж хандсан Орасиог єршєєж чадахгђй байжээ. Гомдож цєхєрсєн Мага явчихна. Хожим нь
тосгонд очоод нас барсан дуулджээ. Харин тђђнийг явсны дараа л Орасио энэ бђсгђйд ђнэн
голоосоо хайртай байснаа ухаарч, тђђнийг алдсанаараа амьдралын чиг баримжаа ч ђгђй болдог.
Улмаар тэр нєгєє найзуудаасаа холбоо тасалж жинхэнээсээ ганцаардан, улмаар орон гэргђй
тэнэмэлђђдийн дундаас хань нєхєр хайна. ёђнээсээ болоод цагдаагийн газар хђргэгдэж, Орасиог
тус орноос албадан гаргах шийдвэр гарчээ.
Ийнхђђ олон жилийн дараа Орасио эргээд Буэнос-Айрест ирив. Тэрээр зочид буудалд єрєє
хєлсєлж, залуу цагийнхаа найзууд болох циркэд ажилладаг Тревелер, тђђний эхнэр Талита нартай
дотно харилцаатай байна. Тэдэнтэй хамт байхад Орасиод сайхан байдаг бєгєєд Талита юугаараа ч
юм бо Магаг санагдуулах тул манай баатар єєрийн эрхгђй найзынхаа эхнэрт татагдах аж Тревелер
ђђнийг нь анзаараад эвгђйцэх боловч яриа хєєрєє нийлдэг ухаалаг найзаа алдахгђйг хичээдэг.
Циркийн эзэн Феррагуто сэтгэц мэдрэлийн эмнэлгийг худалдан авч, мань гурав тэнд нь ажилд орно.
Урьд дасал болоогђй шинэ нєхцєл Орасиогийн сэтгэцэд нєлєєлж, тэрэзр цаг ђргэлж Мага єєрийнх
нь буруугаас болж л ђхсэн гэж шаналдаг болжээ. Сђђлдээ Тревелер эхнэртайгээ хардсандаа болоод
єєртэй нь тооцоо бодох гэж байна хэмээн ургуулан бодож, цонхоор ђсэрч амиа хорлоно хэмээн
тэднийг сђрдђђлнэ. Гэвч тєдєлгђй Тревелерт итгэх болж, єєрийнхєє байдлыг удтал эргэцђђлэн
боддог. Нэг удаа єрєєгєє дотроос нь тђгжиж аваад цонхоо нээж, ђхэх тухай бодоод шагайтал доор
нь тђђнд санаа зовнисон, тђђнийг хайрладаг Тревелер, Талита хоѐр зогсож байдаг. Романы тєгсгєл
нээлттэй ђлдэнэ. Орасио эцсийн алхмаа хийх ђђ, эсвэл мєнєєх бодлоосоо буцах уу гэдгийг уншигч
єєрєє шийдэх ѐстой ажээ. Амиа хорлохоор шийдсэнийхээ дараа Орасио эргэн гэртээ очдог л доо.
Гэхдээ л хђмђђсийн харьцааны жинхэнэ тєрхийг олж харах бђрт нь тђђний толгойд амьдралтай данс
дугуйлах бодол байсхийгээд л орж ирнэ.

Жоржи Амаду

1912-2001

Латин Америкийн зохиолчдыг ђндсэндээ хоѐр ангилалд хувааж заншжээ. Эхний ангилалд Борхес,
Кортасар, Марксе гурав багтдаг. Эдэнгђйгээр XX зууны дэлхийн уран зохиолыг тєсєєлшгђй юм.
Дэд ангилалд Астуриасаас гадна энэ бђс нутгийн шинэ утга зохиолыг тэдэнгђйгээр баримжаалшгђй
Пабло Неруда (Чили), Алехо Карпентьер (Куба), Марио Варгас Льоса (Перу), Карлос Фуэнтес,
Хуан Рульфо (Мексик), Адольфо Бьой Касарес (Аргентин) нарыг нэрлэж болно. Эдгээр нэрсийн
эхэнд Бразилийн зохиолч Амаду гарцаагђй бичигдэнэ. Бразилийи Баия мужийн какаоны тариалан
дунд єсч єндийсєн энэ зохиолч бурангуй дэглэмийн эсрэг тэмцэж, хувьсгалд оролцож явсан,
зогсолтгђй бђтээж туурвисаар энэ л тєрєлх нутагтаа нас барсан хђн. Баия бол Бразиль дахь
Португалийи анхны колони юм. Коммунист ђзэл баримтлалтайн хувьд уран бђтээлийнхээ нэлээд
хэсгийг колонийн ард тђмний чєлєєлєх тэмцэлд зориулсан. тиймээс ч 1951 онд Олон улсын
Лениний шагнал хђртсэн ажээ.

Гэвч уран бђтээлийнхээ дараагийн шинэ шатанд ардын домог ђлгэрийн єгђђлэмжийг бодот
амьдралтай нарийн сђлэлдђђлж, онцгой ђнэ цэнэтэй зохиолууд туурвиж эхэлсний оргил нь «Дона
Флор, тђђний хоѐр эр нєхєр» роман болно.

Португали хэл дээр бичигдсэн хамгийн шилдэг ромапуудын нэгд тооцогддог уг зохиолд нийт 304
дђр гардгаас 137 нь зохиолчийн танил дотнын хђмђђс бєгєєд яг єєрсдийнхєє жинхэнэ нэр устай
гардаг аж. ёђнийгээ Амаду:

-Уншигчид явцуу, ирээдђйгђй, гуниг цєхрєл ноѐлсон зохиолуудаас залхчихаад байна шђђ дээ. Би
амьдралтай, ђнэн, эрч хђчтзй зохиол бичих гэж бодсон минь энэ гэж тайлбарлажээ.
 Дона Флор, тђђний хоѐр эр нєхєр

роман

Баия мужийн Сальвадор хэмээх багашаархан хотын оршин суугч, «Амт ба урлаг» хэмээх тогооч
бэлтгэх сургуулийн эзэгтэй дона Флор бэлэвсрэв. Тђђний нєхєр Зайгуул хочит, архи, хєзєр, хђђхэн,
найрын донтой Валдомиро ид залуу насандаа багт наадам дээр зђрх нь дэлбэрч ђхжээ. ѓнгєрсєн
долоон жилд дона Флор эр нєхрийнхєє урвалт мэхлэлтээс болоод бишгђйдээ л зовж тарчилсан ч,
Зайгуулаас єєр хэн ч тђђнд тийм их хайр амсуулж, хђсэл тачаалыг нь тэгтэл их оргилуулж
байсангђй. ёђний нь тєлєє тэр нєхрийнхєє бђх гэмийг уучилдаг байв. Нєхрийнхєє араас гашуудан
уйлж суухдаа дона Флор єєрийнхєє амьдрал, хайр дурлалыг дурсан санана. Тђђний эх дона Розилда
маш зєрђђд, хэний ч тэвчээрийг барж гђйцдэг адайр муухай ааштай эмэгтэй байсан бєгєєд нєхрєє
нас барахад хоѐр охин, нэг хђђгийнхээ хамт ямар ч хєрєнгєгђй хоцорчээ. Ажилсаг, царайлаг, даруу
тєлєв охид Розалия, Флор нарынхаа тусламжтайгаар нэр тєрд дуртай Розилда амьдралаа єєд
татаж, нийгэмд байр суурь эзэлчихнэ гэж найдаж байв. Гэтэл Розалия нь сайхан хунтайжтай биш,
жирийн нэг механикчтай гэрлэж, цэвэр ичимхий Флор нь єдий тєдий баян харчуулын гуйлтыг ђл
хэрэгссэн мєртлєє очиж очиж Зайгуулд сэтгэл алдчихсан аж.

Валдомиро ирээдђйн хадам эхдээ ирээдђйтэй алба хашдаг, хотын хамгийн нєлєєтэй хђмђђстэй
найзалдаг хэмээн итгђђлжээ. Гэвч яваандаа Зайгуул єєрийг нь мэхэлсэн болохыг, тэр нь хєзєрчин,
янхны газрын байнгын ђйлчлђђлэгч гэдгийг олж мэдђђтээ охиндоо тђђний тухай бодохыг ч
хориглов.Гэвч Флор нэгэнт ухаангуй дурлачихаад байсан тул, Зайгуулын ядуу хоосныг нь ђрэлгэн
занг ч ер тоосонгђй. Ээж нь хичнээн занаж зђхээд, тэр ч байтугай зодож нудээд ч бђсгђй Зайгуултай
сэм уулзсаар, тђђнд охин биеэ єгснийхєє дараа гэрээсээ оргож, эхнэр нь болжээ. Хоол хийх тухай
хичээл зааж олдог мєнгє нь ямар ч байсан бусдын хэмжээнд амь зуухад, тэр ч бђђ хэл наргианч
нєхрийнхєє єр ширийг дарахад ч хђрэлцдэг, тэгээд ч ђр хђђхэд тєрєєгђй болохоор бђсгђй мєнгєє
хойш хийж хадгалах тухай ер санаж байсангђй.Флорын хувьд єдєржин ажилд дарагдаж, шєнєжин
нєхрєє ирэх болов уу, ђгђй болов уу гэж хђлээсээр л энэ он жилђђдийг баржээ. Зайгуул ихэнхдээ
гэртээ харихаасаа зам зуур тааралдсан хђђхнийг тэврэхээ илђђд ђзнэ. Гэвч нєхрєє гэртээ єнжих ђед
бђхий л гомдлоо мартчихдаг сан. Яагаад гэвэл нєхєр нь тђђнд маш их хайртай гэдгийг мэдэрдэг
байсан юм.Нэгэнт л тэр архи дарс, хєзєр, аальгђй хђђхнђђдгђйгээр амьдарч чадахааргђй зантай юм
чинь. єєр яах билээ? Флор хардсандаа нулимсаа урсгаж суухдаа ч, Зайгуул л дэргэд нь байвал энэ
хорвоогийн хамгийн жаргалтай эмэгтэй гэдгээ ойлгоно. Харин хђргэнээ ђнэн голоос ђзэн яддаг
дона Розилда єєр хотод хђђгийндээ амьдардаг байжээ. Зайгуул нас барсныг дуулаад хол нь газар
хђрэхгђй баярласан Розилда одоо л ухаан мєхєс охин нь аятайхан нєхєр олж авах болов уу гзж
найдан Сальвадорт ирлээ. Гэвч нутгийн баячуул, дээгђђр зиндааныхантай сђй тавих гэсэн ээжийнхээ
оролдлого бђрийг дона Флор няцаав. Тэрээр юу ч болоогђй юм шиг хоол хийх тухай хичээлээ
заагаад л, хэнтэй ч сээтгэнэлгђй урд замаа л ширтэн явдаг тул, бэлэвсэн залуу хатагтай шєнєжин
орондоо нууцхан хђсэлдээ шатчих шахан хєрвєєн тарчилж хонодог гэж хэн ч сэжиглэдэггђй байжээ.
Бие, сэтгэл хоѐрын энэ зовлонт тэмцэл мєнхєд ђргэлжлзх аргагђй тул сђђлдээ Флор найз
хђђхнђђдийнхээ ятгалгаар гашуудлын хар нємрєгєє тайлж, зрчђђл єєрийг нь эргђђлэхэд
дургђйцэхээ больжээ. Тђђний сэтгэлд єєрт нь эртнээс дурлачихаад байсан, дєчин настай гоонь эр,
эмийн санч Теодоро Мадурейра бусдаас илђђ нийцэв. Эмийн санч гэрлэх санал тавьж, Зайгуулыг
нас барснаас хойш гурван жил єнгєрєхєд бђсгђй Теодорогийн эхнэр боллоо.Флорын хоѐр дахь
нєхєр анхны нєхрийнх нь яг эсрэг шинжийн хђн байв. Ажил хэрэгч, ѐс журамтай, сайхан сэтгэлтэй
тэрээр «Юм бђхэн єєрийн байх газартай, єєрийн хийгдэх цаг хугацаатай» хэмээх зарчим
баримталдаг бєгєєд эр нєхрийнхєє ђђргийг нямбай, хайр халамжтайгаар гђйцэтгэх боловч
Зайгуулын ичгђђргђй, тђрэмгий знхрийлэлд дасчихсан Флорт эмийн санчийн дурлал хэтэрхий
цэвэрхэн, сулхан санагдана Эцсийн эцэст бђсгђй дотроо дђрэлзэж буй гал халуун тачаалыг намжааж
чаджээ. Нєхрєє ђнэхээр хайрлаж хђндэлдэг хэдий ч сэтгэлийнх нь гђнд Зайгуултай хамт єнгєрєєсєн
халуун янаг шєнђђд дурсагдаж, тодорхойгђй нђгэлт мєрєєдєл алхам бђрийг нь мєрдєж гэр бђлийн
цэлмэг сайхан амьдралыг нь яльгђй бђђдийлгэх аж. Гэлээ ч Флор аз жаргалтай л байлаа. Нэг удаа,
гэр бђлийн баярын дараа Флор унтлагынхаа єрєєнд Зайгуулыг олж харав. Тэр орон дотор нь
чармай нђцгэн хэвтэж байх нь тэр. Тђђнийг байнга боддог тул Флор ер гайхаж хачирхсангђй.
Зайгуул: «Флор, би ганцхан чамд л ђзэгдэнэ. Тийм болохоор надтай цуг байж байгаад бусдад
харагдчих вий гэж санаа зовсны хэрэггђй» гэнгђђтээ шуудхан л хуучин эхнэрээ барьж аваад
оролдож гарчээ. Флор олон єдєр олон шєнє эхнэр хђний нэр тєрєє хамгаалан тэмцэв. Харин
Зайгуул хуучин эхнэрээ єєрт нь зєвшєєрєхгђй болохоор хотын казинод очиж, хуучин андууддаа
хожлын тоо шивнзн томоохон мєрий авахад нь туслан зугаацаж байлаа. Эцэстээ Флор урьд
Зайгуулын нууц амраг байсан. єєрийн загалмайлсан эх Дионизияд талийгаач нєхєр нь ђхсэн хойноо
ч тђђнийг амраахгђй байгаа тухай ярьжээ. Дионизия тђђнд тусалж, бєє нарт хандахаа амална. Флор
нэгэнт Дионизияд бђх байдлыг ярьчихсан тул, дотроо багтаж ядах хђсэл тачаалаа зоргонд нь тавьж,
Зайгуулын галзуу энхрийлэлд бие цогцсоо тавьж єгчээ. Дурлалын амтанд согтуурсан тэрээр
Дионизиягаас тусламж хђссэнээ таг мартчихсхан байв Хђсэл тачаал нь ид ивлэн оргилж байтал гэв
гэнэтхэн Зайгуул нђдний нь ємнє хайлан сарних нь тэр ээ. Ид шид л ийм зђйл хийж чадна гэдгийг
ухааруутаа Дионизияг санажээ. Зайгуул хувь заяаны эрхэнд автаж, хайртай бђсгђйнхээ тєлєє
иаашаа гарч ирсэн тэр газар руутаа буцахаар завдан, Флортой салах ѐс хийлээ. Гэвч тђђний
тэврэлтэд ахин хђсэл нь бадарсан бђсгђйй ид шидийн шившлэгтэй тулалдан байж ялжээ Флороос
єєр хэнд ч ђл ђзэгдэх Зайгуул ийнхђђ энэ ертєнцєд ђлдэж, бђсгђйн амьдралыг зугаа цэнгэл,
дурлалын амтаар дђђргэх болов. Харин ажил хэрэгч Теодоро эхнэрээ хэрэгцээтэй эд зђйлс юугаар ч
ђл дутаах аж. Бђсгђйн хоорондоо даанч адилгђй хоѐр эр нєхєр бие биеэ ингэж нєхдєгийн ачаар л аз
жаргалаар дђђрэн яваа гэдгийг єчђђхэн тєдий ч сэжиглээгђй Сальвадор хотынхон дона Флорыг
шагшин бахдаж байлаа.

Габриэл Гарсиа Маркес

1928

1967 онд Колумбийн зохиолч Гарсиа Маркес дэлхий даяар шуугиан тарьсан роман, XX зуунд
бичигдсэн хамгийн гайхамшигтай номуудын нэг «Зуун жилийн ганцаардал»-аа хэвлђђлжээ. Уг
романыхаа санааг бараг гучин жил бодож, гурван жилийн турш толгой єєд таталгђй сууж бичсэн
гэдэг. Макондо хэмээх зохиомол суурин болон тђђнийг ђндэслэгч Буэндиагийн гэр бђлийн тђђхийг
єгђђлдэг энэ романыг утга зохиол шђђмжлэгчид «Дон Кихот»-оос хойш испаии хэл дээр бичигдсэн
хамгийн агуу туурвил хэмээн ђнэлж, Маркесыг У.Фолкнер, Ф.Рабле нартай эн зэрэгцэх зохиолч
гэсэн удаатай. «Зуун жилийн ганцаардал» роман монгол хэл дээр Г.Акимын орчуулгаар бий.

1982 онд Маркес Нобелийн шагналыг утга зохиолын салбарт хђртсэн бєгєєд 1996 онд «Дурлал
хийгээд бусад чєтгєрийн тухай» хэмээх ээлжит бэстсэллер болсон романаа хэвлђђлсний дараа уран
зохиолыг орхин, сэтгђђл зђйн нийтлэл руу эргэлтгђй орж буйгаа зарласан юм. Сђђлийн уед цусны
ємєн ђђгээр євчилж, эрђђл мэндээр барагтайхан байх болсон Маркес 2002 онд гурван боть
дурсамжийн номынхоо эхний дэвтрийг хэвлђђллээ.
Иигээд таны ємнє «Зуун жилийн ганцаардал» романы гол баатар хурандаа Аурелиано Буэндиа ч
байж мэдэх Маркесын нэгэн баатрын амьдралын сђђлчийн єдрђђдийн тђђхийг дэлгэе.

Мартагдсан хурандаа

роман 1968

ёйл явдал нь 1956 онд Колумбид, тус оронд улс тєрийн хђчнђђдийн хооронд ширђђн мєргєлдєєн
гарсны дараахь хђнд хэцђђ нєхцєл дунд єрнєж байна. Хєдєєгийн буйдхан хотын захад євгєн
хурандаагийнх тун ядуу аж тєрєх аж. Хурандаа одоо далан таван настай. Хэзээ ч тђђний бие
аравдугаар сарын энэ бороотой єглєєнийх шиг ийм муу байсангђй. Толгой нь дђйнгэтэж, бие нь
сулбайн, ходоодонд нь зэрлэг амьтад орчихсон юм шиг євдєх аж. Бас урьд шєнє эхнэрийнх нь
баттраа євчин хєдєлж хоножээ. Сђмийн хонхон дуу хотод єнєєдєр оршуулга болж буйг зарлана.
Тэдний хђђ Агустинтэй нас чацуу ядуу хєгжимчнийг оршуулж байгаа юм. Хурандаа хуримнаасаа
хойш зєвхєн онцгой тохиолдолд л ємссєєр ирсэн хар одончуу даавуун костюмаа, бђтэн ђлдсэн
цорын ганц гутал болох маажиндсан шаахайгаа ємслєє. "ёгђй ер, гойд явдал болчихсон юм шиг
юун ч их гангалах билээ дээ" гэж эмгэн нь ђглэнэ. «Гойд явдал байлгђй яахав. Энэ хэдэн жилд
єєрийнхєє ђхлээр ђхэж байгаа анхны хђн шђђ» гэж хурандаа ђгийг нь сєргєв. Талийгаачийн
гэрийнхэнд эмгэнэл илэрхийлэхээр хурандаа тэднийх руу алхжээ. Тэндээсээ бусад хђмђђсийн
хамтаар шарилтай авсыг оршуулгын газар руу ђдэн гаргалаа. Нас барсан хђђд нь загалмай
зђђлгэсэн эцэг Дон Сабас хурандааг дуудаж "Шђхрийнхээ доор борооноос хоргод" гэжээ. Дон Сабас
бол тђђний тђђний залуу цагийн хамтран зђтгэгчдийн нэг, улс тєрийн мєрдлєгєєс нуугдан энэ
бяцхан хотод бђгж суугаа, тэдний намын амьд ђлдсэн ганц удирдагч билээ.Хотын захиргааны
тагтан дээр хагас нђцгэн эр гарч ирснээ оршуулгын цувааг єєр гудамжаар явахыг шаардав. Тэдний
чиглэн яваа цэргийн хуаран хориглолтын байдалд шилжсэн гэнэ.

Оршуулгын газраас буцаж ирээд хурандаа євчнєє мартагнахын тулд азарган тахианы зодоонд
дуртай хђђгээсээ ђлдсэн ганц тахиаг арчлав. Есєн сарын ємнє тахиа зодолдуулж байх ђед нь
Агустиныг ухуулах хуудас тараасан гэж пулемѐтоор шђршчихсэн юмсанж. Одоо єєрсдєє ч хэлэн
дээрээ тавих юмгђй байж энэ тахиаг юугаар хооллоно доо гэж євгєн толгойгоо гашилгана. Уг нь
яаж ийгээд нэгдђгээр сар хђртэл тэсчихвэл, тахианы зодоон эхэлнэ дээ. Энэ азарган тахиа бол амь
ђрэгдсэн хђђгийнх нь дурсгал ч тєдийхєн биш, бас боломжийн бооцоо хожих найдвар нь байлаа.
Ваасан гарагт хурандаа заншил ѐсоороо боомт руу очиж, шуудангийн онгоц тосдог. Арван таван
жилийн турш тэр ийн шуудан тосч байна. Ахиад л тђђнд ямар ч захиа занаа алга. Шуудангаа авсан
эмч тђђнд сонины шинэ дугаар єгсєн боловч, цэнзђђрт арчигдалгђй ђлдсэн мєрђђдийн завсраас
ямар нэгэн юм олж унших аргагђй байлаа. Ахиад л хонх дђнгэнэв. Харин энэ удаагийнх бол кино
хянагдаж гђйцсэнийг зарласан цэнзђђрийнхний дохио аж. Ламтан Анхелийн дэлдсэн хонхны
дуугаар кинотеатрт гарч буй кинонуудын ѐс зђйн тђвшинг зарладаг бєгєєд ламтан дараа нь онцгой
дохиогоор тэмдэглэгдсэн киног хэн хэн ђзэж байна вэ гэдгийг тагнадаг байв.

Хєгшчђђлийн биеийг ђзэх зуураа эмч сђђлийн ђеийн байдлыг мэдээлсэн албан бус тойм бђхий
хуудсуудыг хурандаад сэм єгчээ. Хурандаа хђђгийнхээ найз нарт хуудсуудыг дамжуулан єгєхийн
тулд ажиллаж байсан оѐдлын газар руу нь зђглэлээ. Энэ бол тђђний хувьд цорын ганц хоргодох
газар нь. Намын нєхєд нь алагдаж, гадагшаа дђрвэцгээснээс хойш тэр байнга л ганцаардах болжээ.
Нойр хђрэхгђй олон шєнђђдэд тђђнийг залуу насыг нь авч одсон, тавин зургаан жилийн ємнє
дууссан иргэний дайны тухай дурсамжууд хђрээлдэг аж. Гэрт нь идэх юм байсангђй. Хђђгээ
алагдсаны дараа хєгшчђђл оѐдлын машинаа зарж хэсэг амьдарчээ. Харин эвдэрхий ханын цаг,
жаазтай зураг хоѐрыг авах хђн олдоогђй тул хоол хийх юу ч ђгђй суугаагаа хєршђђддээ
мэдэгдэхгђйн тулд эмгэн нь тогоондоо чулуу буцалгадаг байлаа. Хамгийн хэцђђ нь тахиа л байна.
Азарган тахианы зодоонд бооцоо болгон тавих гэж мєнгє хуримтлуулж байгаа Агустины
найзуудыг гонсойлгож яасан ч болохгђй. Дараагийн баасан гарагт ахиад л хурандаад юу ч алга.
Эмчийн єгсєн сонинг уншихаас ч уур нь хђрчээ. Цэнзђђрдэх болсноос хойш эд зєвхєн Европын
тухай л бичих болж, єєрийн оронд юу болж буйг мэдэх ямар ч арга байсангђй.

Хурандаа маш муухай мэхлэгдсэнээ гэнэт мэдрэв. Арван есєн жилийн ємнє конгресс ахмад дайчдад
тэтгэвэр олгох тухай хууль баталжээ. Тэгэхэд иргэний дайнд оролцож явсаны хувьд энэ хууль єєрт
нь хамаарах ѐстой гэж тэр нотлох гэж найман жил хєєцєлджээ. Дараа нь хурандааг ахмад дайчдын
нэрсийн жагсаалтад бичихийн тулд ахиад зургаан жил шаардагдсан байна. Энэ тухай тђђний
хамгийн сђђлд авсан захидалд дурдсан байлаа. Тђђнээс хойш ингээд л ямар ч сураг байдаггђй. Эхнэр
нь тђђнийг ємгєєлєгчєє соль гэнэ. Индианчуудыг ђхчхээр авсанд нь эд зђйлс дагуулдаг шиг ђхсэн
хойно нь л тэтгэврийн асуудал шийдэгдэх юм бол ямар хэрэг байх билээ? ѓмгєєлєгч найдвар бий
гэх боловч, хђнд суртал хэдэн жилээр сунжрах аж. Энэ зуур долоон ерєнхийлєгч солигдож, нэг нь л
гэхэд дор хаяж арван удаа сайд нарын танхимаа єєрчиллєє. Сайд бђр доод тђшмэлђђдээ зуугаас
доошгђй удаа солилоо. Харин ч тђђнд аз таарсан гэхэд болно, тэр хорин настайдаа цол авчээ.
Тэгэхэд тђђний дайчин нєхєд шийдвэр гарахыг хђлээж амжилгђй нєгєє ертєнцєд очицгоосон юм
даг. Гэвч хурандаа итгэж найдсаар л байна. Тэр ахиад зуун жил хђлээх хэрэг гарсан ч хамаагђй,
єргєдєл маягтуудыг ахин нэг удаа бєглєж бђрдђђлээд ђзэхээр шийднэ. Хуучин бичиг цаасан
дотроос хоѐр жилийн ємнє сониноос хайчилж авсан ахмад дайчдад тэтгэлэг олгоход зуучлах
конторын хаягийг олоод тийш нь захидал илшээв. Ямар ч байсан хариу нь байшингийн тђрээсийн
хугацаа дуусахаас ємнє ирвэл боллоо. Тэр хђртэл одоо хоѐр жилийн зай байна.

Арваннэгдђгээр сар хєгшчђђлд хђнд туслаа. ѓвчин нь даамжирчээ. Харин хурандаад хэзээ мєдгђй л
захиа ирэх юм шиг горьдлого тєрнє. Эхнэр нь ядахнаа тахианаасаа салахыг шаардах боловч, євгєн
зодоон эхэлтэл тэснэ гэсэн байр суурин дээрээ зогсов. Хђђгийнх нь найзууд тахиаг тэжээхэд тусалж
буй Эмгэн заримдаа єєртєє болоод нєхєртєє жаахан ч болохноо кааш чанах гэж тахианыхаа эрдэнэ
шишээс сэм чимхэнэ. Аанай л нэгэн баасан гарагт хурандаа шуудангийн завь хђлээнгээ Дон
Сабасын конторт орж борооноос хоргодов. Сабас тђђнд тахиагаа зарахыг зєвлєєд, ямар ч байсан
есєн зуун песо хђрнэ гэжээ. Ахиад гурван жил амь зууж хђрэхђйц мєнгєний тухай бодол
хурандаагаас єдєржин салсангђй. Хуримын бєгжєє барьцаалаад ламтан Анхелиас мєнгє зээлэх гэж
оролдоод бђтээгђй буцаж ирсэн эмгэн нь ђђнийг сонсох юм бол уухайн тас л зєвшєєрнє дєє.
Хурандаа хэдэн єдрийн турш Дон Сабастай юу гэж ярилцахаа дотроо тєлєвлєжээ. Тахиагаа зарах
нь хђђгийнхээ дурсгалыг арилжихтай л адил бусармаг явдал хэдий ч одоо яая гэхэв, олон хоног
тээнэгэлзсэний эцэст Дон Сабас руу очив. Одоо харин наймаа нь ердєє л дєрвєн зуун песоны
хэмжээнд яригдах нь тэр. «Дон Сабас бусдыг сорон мєлждєг хђн, захиргааныханд одоогийн
дэглэмийг эсэргђђцэгчдийн тухай хов хђргээд, дараа нь цєлєгдсєн намын нєхдйинхєє эд зђйлсийг
бараг ђнэгђй шахам худалдан авч цааш нь дамладаг» гэж эмч ярина. Энэ ђгийг сонсоод хурандаа
тахиагаа яасан ч зарахгђй гэж шийджээ.

Бильярдын танхимд ороод хурандаа тоглогсдыг ажиглаж зогсов. Гэтэл цагдаагайн офицер орж ирэх
бєгєєд халааснаас нь Агустины найзуудаас хурааж авсан хуудсууд цухуйх аж. Хурандаа хђђг нь
алсан хђнтэй анх удаа улаан нуурээрээ тулгарч байгаа нь энэ. Гэвч биеэ барьж, тэдний дундаас гарч
явлаа. Арван хоѐрдугаар сарын турш хурандаа шєнє бђр дайчин залуу насаа дурсаж л бђлээцэж
байв. Тэрээр удахгђй єєрт нь захидал ирнэ гэж найдсаар л. Бас тахиан зодооны бэлтгэл аль хэдийнэ
эхэлчихсэн, дасгалжуулалт дээр єєрийнх нь тахиатай эгнэх тахиа ђгђй байгаа нь тђђнийг
зоригжуулж байлаа. Цєхєрч гђйцсэн эмгэнээ хурандаа: «Одоо дєчин тавхан хоног л тэсэх ђлдлээ.
Гайгђй шђђ дээ» гэж аргадна. Эмгэн нь: «Дєчин тав хоног тэсэхийн тулд тэгээд юугаа идэх болж
байна аа?» гэж асуухад, хурандаа: «Баасаа л иднэ дээ» гэж шийдэмгий дуугарчээ.,,

Мигель Делибес

1920

XX зууны Испанийн утга зохиолын анхны томоохон тєлєєлєгч бол их сэтгэгч Мигель де Унамуно
байлаа. Тэгээд нэрт жђжгийн зохиолч Федерико Гарсиа Лорка, 1989 оны Нобелийн утга зохиолын
шагналт Камило Хосе Села гэх мэт.эдгээр зохиолчдын хэнийх нь ч бђтээлийг онцгой гэж авч ђзэж
болно. Унамунотийн «Авель Санчес» роман, «Хутагт Мануэль, зовлонтон» туурь, «Дон Кихот,
Санчо хоѐрын амьдрал» зэрэг олон эсээ, Лоркагийи «Цуст хурим» жђжиг (1993 онд УЖАТ-т
тоглогдсон), Селагийн «Зєгийн ђђр», «Талийгаачдад зориулан тоглох мазурка», «Асар»
романуудаас орчин цагийн испанийн хђђрнэл зохиолын тєрх тодорхой харагддаг. Тђђнээс гадна
«Орчин цагийн аугаа их сэтгэгчид» ботид эшлэн єгђђлсэн, Хосе Ортега-и-Гассетын «Тђмний
тђрэлт»-ийг ч XX зууны утга зохиол дахь философи сэтгэлгээний чухаг бђтээлд тооцдог билээ.

Энэ номд бид Испанийн утга зохиолыг тєлєєлђђлэн зориуд євєрмєц маягийн зохиолчийг сонгож
авч байна. «Мариотой хђђрнэсэн таван цаг» романыг зохиогч XX зууны сонгодог гэгдэж дэлхий
нийтээр алдар нь тђгсэн зохиолч хараахан биш. Гэвч мэргэжлийн утга зохиолын хђрээнд нэгэнт
єєрийн байр суурьтай Делибесийн эл романаас л єнєє цагийн дэлхийн хђђрнэл зохиол дахь сэтгэл
зђйн нарийн мэдрэмж, амьдралыг хирдхийм нарийн ажигласнаа гайхалтай дђрсэлсэн єгђђлэмж нэвт
xанxалдаг юм.

Мариотой хђђрнэсэн

таван цаг

роман 1966

Марио Кальядо дєчин есєн настайдаа зђрхний шигдээсээр гэнэт нас барж, эхнэр Кармен нь таван
хђђхэдтэй ђлджээ. Эмгэнэл илэрхийлэхээр ирэгсдийг явуулсныхаа дараа Кармен нєхрийнхєє
шарилын дэргэд шєнєжин нойргђй сууж, чимээгђйхэн ярилцана. Тђђний энэ эцэс тєгсгєлгђй дотоод
монологоос Марио, Кармен хоѐрын танилцсан хийгээд хамтын амьдралын намтар, тэдний эрс тэс
зан араншин, олон жил нэг дээвэр дор аж тєрсєн хэдий ч, ямагт бие биендээ ойлгомжгђй, холын
байсан хоѐр хђний тухай тђђх тодрон гарна.

Кармен хангалуун тансаг амьдралтай, хэд хэдэн зарцтай, чинээлэг хєрєнгєтний гэр бђлд єсчээ. Эцэг
нь хуучныг баримтлагч томоохон соиины зураг чимэглэлийн хэлтэст ажилладаг, эх нь гэрийнхээ аж
ахуйг эрхэлдэг байлаа. Марио, Кармен хоѐр дайн дууссаны дараахан танилцжээ. Танилцаж байсан
ђеийн нь дурсамж одоо ч яг шинэхнээрээ байна. Мариогийн хоѐр ах бђгд найрамдахчуудын талд
байлдан амь ђрэгдсэн бол, Кармены гэрийнхэн Франкогийн талыг илэрхий дэмжигчид байлаа. Ураг
барилдагчдынх нь улс тєрийн ђзэл баримтлал Кармены эцэг эхийг багагђй тђгшээж байсан ч,
Мариогийн авьяас билгийг дэнчин болгож, тђђнийг их сургуулийн гялалзсан профессор болно гэж
найдсандаа охиноо тђђнтэй гэрлђђлэхээр шийднэ. Марио харин тэдний хђсч байсанчлан албан
тушаалын шатаар єгсєхийг ер хђссэнгђй. Тэрээр жирийн багшийн ажилдаа дуртай бєгєєд «Эль
коррео» хэмээх сонин эрхлэн гаргах боломжтой байгаадаа л сэтгэл ханачихжээ. Зав чєлєє гармагц
єєр шигээ мєрєєдємтгий найзуудтайтаа хорвоо ертєнцийг шударга ѐсны ђђднээс єєрчлєх тухай
яриа маргаан єрнђђлж, «Элсэн дээрх шилтгээн» хэмээх гђн ухааны роман бичих бєлгєє. Уг ном нь
Кармен болоод тђђний эцэгт огт ойлгомжгђй, хадмынх нь бодлоор бол ямар ч мєнгєний ашиг олох
найдваргђй зђйл байлаа. Марио ахуй амьдралаа єєд нь татахыг ђл хайхарна. Тэрээр унадаг
дугуйгаар ажилдаа явах бєгєєд Карменаас ялгаатай нь машингђй гэдгээсээ ер ђл ичнэ. Хэнтэй ч
хамаагђй танилцаж дотносох хэрнээ єєртєє хэрэг болох хђмђђсийг ер олж харахгђй, хувцас
хунартаа огтхон ч санаа тавьдаггђй, тааруухан суралцдаг баян эцэг эхчђђд шалгалтын ємнє бэлэг
єгєхєд авдаггђй, тэр ч байтугай орон нутгийн засаг захиргаанд депутатаар сонгогдох боломж
гарахад эрс татгалзсан аж. ёђнийгээ Марио «Би тэдний байр суурийг дэмжих албагђй» гэж
тайлбарлажээ.

Кармен бол нєхрийнхєє эсрэг хун байлаа. Тэр нєхцєл байдалдаа ямагт боолчлогдоно. Жишээлбэл,
гэрт нь мєнгєн халбага сэрээ байхгђй болохоор зочдынхоо ємнє шившгээ дэлгэхгђйн тулд гагцхђђ
хђйтэн зууш л бэлддэг байв. Хђмђђсийн биеэ авч яваа байдал, аятайхан зангидсан зангиа, эвийг нь
олж хэлсэн ђг, нєхцєл байдалд тохируулан ам нээхгђй байх гэх мэт гадаад байдлыг л онцгойлон
ђзнэ. Албан тушаал эрчимтэй ахиж яваа хђмђђсийг тэр бахдан шагших бєгєєд ямар замаар ийм
амжилтад хђрч байгаа нь тђђнд ер хамаагђй. Марио єєрийнх нь шаардлагад огтхон ч нийцэхгђй хђн
тул эхнэр нь тђђнийг шоолон єрєвддєгбайлаа. Кармен нєхрийнхєє ил шулуухан зан, хэтэрхий
шударга араншин, амьдралд овсгоогђйг хачирхаж, яагаад ч ойлгож чаддаггђй байсан юм.
Эдгээрийг тэр маш том дутагдал гэж ђздэг. ѓнєє шєнє тэрээр нєхрийнхєє цогцосны хажууд
суугаад, талийгаач амьдралдаа зэрэг тушаал ахих боломжийг хичнээн удаа алдаж, чухал хђмђђстэй
аятайхан харьцаагђйг нь тоолон, хуурамч баримтад гарын ђсэг зурахаас татгалзсаныхаа тєлєє
єєртєє дайснууд бий болгож, ђђнийхээ улмаас байр ч ђгђй ђлдсэнийг нь зэмлэж байв. Бас Кармен
талийгаачийгаа єєрийнх нь санааг ер хуваалцаж байгаагђйг, ядуу хђмђђсийн эрхийн тєлєє дэндђђ
их санаа тавин зђтгэж байсных нь тєлєє зэмлэв. Марио ядуучуудыг шоколадаар хуурах хэрэггђй,
харин тэдэнд хууль эрхийнх нь хувьд оногдох ѐстой тэр зђйлсийг л єгєх хэрэгтэй гэж ярьдаг бєгєєд
єєрийнх нь эрхлэн гаргадаг, Кармены тэвчиж ч чаддаггђй «Эль коррео» сонин ямагт энэ тухай л
бичдэг байжээ.

Ерєєсєє Карменд Мариогийн сонин ч, номууд ч, найз нєхєд нь ч хэзээд ойр дотно хђртээмжтэй
байсангђй. Тиймээс ч тэр нєхрийнх нь уран бђтээл зогсонги уналтын байдалд орсны шалтгааныг
ойлгоогђй бєгєєд тђђнээс болж гутарч сэтгэл хямрахад нь эмчийн зєвлєгєєнєєс харин ч эсрэг байр
суурь баримталж, дотроо энэ байдалд баярлаж байлаа. «Би мащ их ганцаардаж байна» гэж байнга
ђглэхэд нь Кармен нєхєртєє юу гэж хэлэхээ мэддэггђй сэн. Дотроо энэ ђгнийх нь тєлєє тђђнийг
буруушааж, Мариогийн євчин шаналлыг єєр дээрээ л тусган авч гомддаг байв. Шарилын хажууд
ганцаараа ярьж суухдаа Кармен нєхєртєє гомдоллож, хэрэв зээ амьд сэрђђн байсан сан бол хэзээ ч
гаргаж хэлэхгђй тийм зђйлсийг сєхєн хђђрнэнэ. Тэдний тєрєн гарсан гэр бђлђђд, нийгмийн орчин
хђрээ хэтэрхий их ялгаатай байсан тул, цугтаа єнгєрєєсєн он жилђђд ч эдгээр ялгааг багасгаж
чадсангђй. Кармены хувьд туйлын дээд хђн гэвэл урьдын адил эцэг нь л тєсєєлєгдєх бєгєєд
хэдийгээр эцэг нь ердийн дундаж сэтгђђлч байсан ч, тђђнийг агуу их зохиолч гэж ђзэх аж. Улиг
домог болсон зђйлсийг зогсоо чєлєєгђй яншигч эхийгээ тэр ахуй амьдралын нарийн ухаанд
нэвтэрхий эмэгтэй гэж тооцно. Харин нєхрийнхєє тєрєл тєрєгсєд, найз нєхдєд Кармен тун ч
янзгђй. Тэднийхэн уламжлалт, эртний Испанийн хэв маягийг хадгалсан гэр бђл бол, Мариогийнхан
бђгд найрамдахчуудыг хђндлэн дагана. ёђнээс нь Кармен маш их ичих бєлгєє. Нєхрийнх нь эгч
Чаро ч, амь ђрэгдсэн хоѐр ахынх нь нэгний эхнэр Энкарна бэргэн ч тђђний хувьд тэвчишгђй
санагдана. Энкарна Мариогийн саа євчин тусаад хэвтэрт орсон эцгийг байдгаараа асарч
бєєцийлєхийг хараад хуурмаг дђр л ђзђђлж байна гэж бодохоос, яг одоо єєрєє Мариогийн араас
ђнэн сэтгэлээсээ гашуудан уйлж байгаа шиг нь тийм ђнэн сэтгэлээсээ ханддаг гэдгийг ер олж ђл
харна. Тэрчлэн эхийнхээ оршуулган дээр Марио ер бусын тайван тєрхтэй байхыг хараад аливаа
зђйлээс гадаад байдлыг нь илђђ ђнэлдэг Кармен их л хачирхсан аж. Тэр яагаад ч ойлгож чадахгђй
байжээ. Харилцан адилгђй Кармен, Марио хоѐр хђђхдђђдийнхээ хђмђђжилд ч єєр єєрийнхєєрєє
хандана. Эхнэрт нь чухал санагдах зђйл нєхрийнх нь санааг ер зовоохгђй. Охин Менчу нь хичээлдээ
тааруухан байгаад Марио маш их санаа зовж байхад, эмэгтэй хђний хувьд азтай гэрлэлт л гол зђйл,
бусад дэмий юманд илђђ анхаарал тавих хэрэггђй гэж ђздэг Кармен ђђнийг байдаг л зђйл гэж бодно.
Эцгийнх нь нэрээр нэрлэсэн ууган хђђгийнхээ хичээлдээ махруу шаргуу занг Кармен ђл сайшаана.
Бага Марио яг л эцэг шигээ тђђнд ойлгомжгђй хђн байв. Тухайлбал, одоо хђђ нь эцгийнхээ
шарилын дэргэд хар костюмтай биш, цэнхэр ноосон цамцтай зогсож байгаад тэр эмзэглэх аж.
Хђђгийнхээр нь бол «Оршуулган дээр ямар хувцас ємсєх нь нэг их гол зђйл биш» гэнэ. Гэвч яг энэ
мєчид Кармен «Одоо энэ гэрийг нэгэнт л би захиран ђлдэж байгаа учир, энд амьдарч буй бђх хђн
миний л саналыг дагах болно» гэж хатуу шийдэв. Хђђхдийн доторхи хувь хђнд халдахгђй байхад
санаа тавьдаг нєхрийнх нь ђзэл одоо тийм ч том асуудал биш болжээ.

Ийм дурдатгал, эргэцђђллийн дунд Кармен нєхрийнхєє шарилын дэргэд нэгэн шєнийг єнгєрђђлэв.
Нђдний нь ємнђђр тэдний бђх амьдрал, єєр хоорондоо маш их ялгаатай, хамтдаа єнгєрђђлсэн урт
удаан хугацаа нь ч тэднийг ойртуулж дєнгєлгђй харь хєндий хоѐр хђний амьдрал жирэлзэн єнгєрнє.
ѓглєє болоход хђђ Марио нь орж ирээд, ээжийгээ хђнд бодлоос ангижруулан тайвшруулахыг
оролдов. Гэвч ээж нь яг л эцгийг нь ойлгодоггђй байсан шигээ хђђгээ ойлгосонгђй. «Чи унтав уу?»
гэж Кармен хђђгээсээ асуугаад: «ёгђй ээ, унтаж чадсангђй. Унтах гэхээр л гудсан дотроо живчих
гээд байгаа юм шиг санагдаад...» гэсэн хариулт сонсоно. Сэтгэлийн хямралд орж эхлэх ђедээ нєхєр
нь яг ингэж хэлдэг байсныг тэр гэнэтхэн саналаа. Тђђнд нэг л аймшигтай санагдана. Гэвч
оршуулганд оролцохоор ирэгсдийн дуу гарч энэ айдсыг ђргээжээ. Нєхєртэйгєє салах ѐс гђйцэтгэх
сђђлчийн мєчђђдэд Кармен сђлжмэл хар цамц биеийг нь хэтэрхий бариад тђђний галбирыг нь
тодруулж, бусдад эвгђй сэтгэгдэл тєрђђлж байгаа болов уу л гэдэгт санаа зовниж байв.

Дино Буццати

1906-1972

ѓнєє цагийн Италийн утга зохиолыг Нобелийн шагналт Луижи Пиранделло, нэрт зохиолч
Альберто Моравиа, Итало Кальвино нараас ч илђђгээр тєлєєлж чадахуйц хоѐр эохиолчийг энд
танилцуулж байна. Эхэнд нь танилцуулж буй Буццати бол орчин цагийн хђђрнэл зохиолд ђнэхээр
євєрмєц, гайхалтай мастер. Тэрээр Итали-Австрийн хилийн ойролцоох эртний Беллуно хотод тєрж,
сонин сэтгђђлийн ажил эрхэлж явсаар, 1933 оноос утга зохиолд эргэлтгђй орж иржээ. Зохиолууд нь
тэсвэрлэшгђй гуниг, ид шид нэвт шингэснээрээ онцлог. Буццатиг XX зууны Эдгар По ч голцдэг, бас
Кафкатай ч жишдэг. Ерєнхийдєє аль алиныг нь залгамжлагч гэж ђзэхэд ер буруудахгђй. Тђђний
онцгой туурвил «Татаарын цєл» романы тухай аугаа их Борхес:

-Зохиолын бђх ђг єгђђлбэрээс удтал хђлээсэн, асар том тулалдааны аюул заналхийлэл ђнэртдэг.
Дино Буццати энэ романаа уран зохиолын эртний уг сурвалж болсон туульс руу хєтєлжээ. Цєл бол
энд бодтой ч, бэлгэдлийн ч шинжийг агуулж байна. Тэр цєл хязгаар хярхаггђй тул, гол баатар
тэндээс элсний ширхэг мэт тоо томшгђй цэрэг айсуйг сэтгэлдээ харж байна гэхчлэн бичсэн байдаг.

«Татаарын цєл»-єєр Италийн найруулагч Валерио Зурлини кино хийсэн нь амжилттай болж,
ихээхэн дуулиан тарьсан юм.

Татаарын цєл

роман 1940

ёйл явдал аль ђед болж буй нь тодорхойгђй, ямар улсад вэ гэдэг нь заагдаагђй боловч XX зууны
эхэн хагас болов уу гэмээр, газар орон нь Италитай нэлээд тєстэй. Энэ бол амьдралыг идэж
дуусгагч цаг хугацааны тухай роман юм. Цаг хугацааны зогсолтгђй чанар нь хђнд заяагдсан ђйлийн
ђр бєгєєд хђний оршихуйн эмгэнэлийн дээд цэг илрэх ђе бол шєнє байдаг гэсэн яруу санаанд
зохиол зангилагджээ.Ирээдђйдээ итгэл тєгс, залуу дэслэгч Жованни Дрого дайсан этгээдийн нутаг
гэгдэх Татаарын их цєлийн наад захад байрладаг Бастианийн цайз руу томилогдоно. Офицер удтал
тєєрч будилсны эцэст Цайз хђрэх замыг олдог. Цайзын цулгуй шаргал ханыг хараад л, анх
томилолт авч байхдаа хєєрч догдолсон сэтгэл нь ђгђй болно. Залуу офицерын сэтгэлээр унасныг
мэдсэн хощууч Матти хђсвэл єєр газар руу шилжђђлэх тухай дээш нь мэдэгдэж єгье гэжээ. Гэвч
санаа нь зовсон Дрого ямар боловч энэ цайзад дєрвєн сарын хугацаагаар ђлдэхээр шийднэ.

Дэслэгч Морель тђђнийг хэрмийн хана руу дагуулан гарахад, хад байцаар хђрээлэгдсэн тэгш
єндєрлєг ђзэгдэв. Тэдгээр байц хаддын цаана умрын нууцлаг орон Татаарын цєл орших аж. Тэнд
битђђ нђцгэн чулуун сайр байдаг гэлцэнэ. Хэдийгээр тэр зђгт мєнхийн манан харанхуйлж байдаг ч,
хааяа нэг цэлмэг єдєр цагаан цамхгууд, утаа оргилох галт уулс, юу нь ђл танигдах нэлийсэн хар
толбо ђзэгддэг мэтээр баталцгаах нь ч бий... Хананых нь цаана ус цалгилах чимээ сонсогдоод Дрого
тэр шєнєжин цурам хийж чадсангђй. Удалгђй Дрого анх удаа ээлжинд гарна. Цайзад хорин хоѐр
жил алба хааж буй тђрђђч Тронк харуул солилцуулах аж. Тронк Цайзын нђх сђв бђрийг андахгђй
мэдэх бєгєєд амралтынхаа ђеэр ч тэр эндээс явдаггђй байжээ.

Шєнє нь Дрого ээждээ Цайзын дарамттай уур амьсгалын тухай нэгд нэгэнгђй бичихээр суух авч,
эцсийн дђндээ бђх зђйл сайн сайхан байгаа тухай ердийн л захидал явуулна. Ханзан дээр хэвтээд тэр
цагийн манаач нар бие биеэ дуудах бєглђђ дууг чагналаа. «... Энэ шєнєєс эхлээд л тэр цаг хугацааг
хуруу даран тооцож эхэлжээ». ѓєрийнхєє ачаанд байгаагаас арай энгийн бор бааз шинель олж
авахын тулд, Дрого энд арван таван жилийг єнгєрєєсє одоо хэзээ мєдгђй явахаар зэхэж буй
оѐдолчин Просдочимотой танилцав. Яваандаа Дрого цайзад аж тєрдєг олои офицер умрын цєлєєс
хэзээ нэгэн цагт ер бусын адал явдал дэгдэхийг олон жилийн турш, ђнэн голоосоо хђлээж суугааг
олж мэднэ. «Амьд явахад ганц л удаа тохиолдож болох тийм ер бусын адал явдлыг!». Тэгээд ч Цайз
ђл мэдэгдэх бђхний хил хязгаарт байгаа. ёл мэдэгдэх зђйлс гэдэг зєвхєн айдсыг ч биш, бас
найдварыг агуулдаг шђђ дээ. Гэхдээ хугацаагаа шалавхан дуусгаад, Цайзыг орхин зайлах бодолтой
гђн Макс Лагорио шиг хђмђђс ч бий. Харин хамтдаа хоѐр жилийг энд єнгєрєєсєн тђђний найз,
дэслэгч Ангустина яагаад ч юм бэ, эндээс явахыг хђсдэггђй гэнэ.ѓвєл болж, Дрого явахаар зэхэж
байлаа. Одоо зєвхєн эмнэлгийн ђзлэгт ороод, ууланд алба хаахад тохирохгђй гэсэн магадлагаа
аваад л гђйцээ. Гэвч Цайзын бєглђђ ертєнцєд олж авсан зуршилдаа автаад Дрого єєрєє ч єєрийгєє
сайн ойлголгђй гэнэтхэн ђлдэх шийд гаргадаг. «ѓмнє минь хангалттай их цаг хугацаа байна» гэж
тэр бодох аж. Дрого Цайзаас явганаар дєчин минут алхах зайд оршдог яг Татаарын цєлийн дээрээс
єнгийх уулын оргил дээрх бяцхан бэхлэлт рђђ ээлжинд гарлаа. Гэнэтхэн цєлийн зђгээс цагаан морь
давхин гарч ирэхийг ђзэв. Хђн бђр л татаарын морьд цасан цагаан зђстэй гэлцдэг билээ! Гэвч ер
бусын явдал болсонгђй. Мєнєєх нь цэрэг Лаццарийн алдчихсан морь байв. Лаццари бэхлэлтийн
хананы цаад тал руу бууж морио барихаар явжээ. Цэргийг морио бариад буцан ирэхэд Цайзынхан
нууц ђгээ сольчихсон байж. Лаццари шинэ нууц ђгийг мэдэхгђй ч, нєхєд нь тђђнийг нэвтрђђлнэ
хэмээн найджээ. Гэтэл журам ѐсоор, Троикийн хатуу тушаалын дагуу хєєрхий цэргийг буудан
алдаг. Дараахан н.ь Татаарын цєлийн тэртээ хаяанд бєєн хђн бараантан ђзэгдэж, бђх гарнизон
сандран ђймэв. Гэвч энэ нь умар зђгийн улс хилийн шугамынхаа тэмдэглэгээг шинэчилж байсан
хэрэг болохыг тєдєлгђй мэдэцгээжээ. Хилийн шугам аль эртнээс тодорхой бєгєєд тэмдэглэлд
хамрагдаагђй ганцхан уул л ђлдсэн аж. Хэдийгээр мєнєєх уул стратегийн ямар ч ач холбогдолгђй
боловч, умрын нутгаас ганц хоѐр алхам газрыг єєрийн нутагт нэмђђлэхээр хурандаа тийш нь ахмад
Монти, дэслэгч Ангустина нараар удирдуулсан баг цэрэг илгээв. Ямагт ганган хувцасладаг
Ангустина ууланд аялж огт ђзээгђй хун байсан бєгєєд гоѐмсог ємсгєл нь хойд зђгийн хђйтэн
жаврыг халхалж чадаагђйн улмаас салхинд цохиулж нас баржээ. Тђђнийг баатрын ѐсоор оршуулна.
Нэлээд хэдэн жил єнгєрсний хойно Дрого амралтаараа хот руу явлаа. Гэвч тэнд мань эр харийн хђн
болжээ. Найз нєхєд нь ажил хэрэгтээ тђђртээд завгђй, дурлалт бђсгђй нь єєр хђнтой болж, ээж нь
хэдийгээр тђђнийг Цайзаасаа шилжин ирэхийг хђсэх боловч хђђгийнхээ эзгђй байгаад нэгэнт
дасчихсан нь харваас илт. Дрого генералтай уулзаж, шилжђђлэхийг хђсэв. Гэтэл генерал: «Цайзын
гарнизоныг цомхотгох гэж байгаа. Тиймээс эхний ээлжинд он удаан сууж, гавьяа байгуулсан ахмад
офицеруудыг шилжђђлнэ» гээд хђсэлтийг нь хђлээж авсангђй. Дрого уйтгартайгаар Бастиани руугаа
буцав. Очтол цэрэг офицерууд цайзыг орхин гарцгааж, бєєн ђймээн болж байна. Уйдсан Дрогог
дэслэгч Симеони дуудаж дурангаа єгєв. Татаарын цєлийн хаяанд баахан гал улалзах бєгєєд нэгэн
ђе тодорч, нэгэн ђе алга болж байх аж. Симеони дайснууд зам тавьж байна гэж ђзнэ. Урьд нь хэн ч
ийм зђйл олж ђзээгђй нь ђнэн ч, ємнє нь бас л хэдэн зууны туршид тэнд тосгон ч юм уу, сђм оршиж
байсныг ђгђйсгэх аргагђй юм. Учир нь Симеонид байгаа шиг ийм хђчтэй дуран хэнд ч байгаагђй
ажээ. Тэр даруй тушаал гарч, дђрэмд зааснаас єєр тєрлийн дуран ашиглахыг хориглолоо. Симеони
ч хђчирхэг дурангаа хураалгасан байна. ѓвєл нь Дрого цаг хугацааны сђйтгэн бусниулагч хђчин
чадлыг улам гђнзгий мэдэрчээ. Хавар болоход тэрээр єдєржин алсыг харуулдаж, яндан дурангийн
шилэнд ђзэгдэхтэй ђгђйтэй дєл бђртэлзэхийг арайхийн ажигладаг байлаа. Тєдєлгђй цєлийн гђнд
хар цэгђђд бєртгєнєхийг энгийн нђдээр ч олж харж болохуйц болжээ. Нэгэн єдєр хэн нэгний амнаас
болзошгђй дайны тухай яриа гарч, Цайзын ханан дотор ахиад л мєнєєх биелшгђй найдварын сураг
дуулдах болов. Цайзаас нэг бээрийн зайд том багана босч, харийнхан тийш нь зам тавьцгаалаа. Энэ
нђсэр ажил арван таван жил оволзож байж сая дуусчээ. «Ууланд бол арван таван жил гэдэг юу ч
биш тэдгээр он цаг Цайзын ирмэг дээр єчђђхэн тєдий ч ул мєр ђлдээсэнгђй. Харин хђмђђсийн хувьд
цаг хэрхэн єнгєрч буй нь бараг анзаарагдаагђй ч, энэ зам маш урт удаан байсан юм». Цайз эль хуль
оргиж, гарнизоныг ахин цомхотгов. Уулан дахь энэ бэхлэлтэд жанжин штаб ямар ч ач холбогдол
єгєхєєбольжээ. Умрынхны тавьсан зам генералуудад ямар ч хђртээлгђй байв. Тиймээс бэхлэлтийн
амьдрал улам нэг хэмийн, хаягдмал болсон байна. Есдђгээр сарын нэгэн єглєє, одоо ахмад цолтой
болсон Дрого Цайзын орой руу авирч явлаа. Тэр сарын чєлєє авсан боловч, амралтынхаа хагасыг ч
хотод єнгєрєєж тэсэлгђй, буцаад ирсэн нь энэ. Тэр хотод амьдарч хэзээ ч чадахгђй болжээ. Он
жилђђд улирсаар байвч, Дрого ер бусын ђйл явдал єрнєхийг улам шимтэн хђлээх болов. Хэдийгээр
жил єнгєрєх тусам найдвар нь суларсаар байгаа ч, тэр хђлээсээр л.

Эцсийн эцэст дайсны цэрэг ТДайзын ѐроолд ђнэхээр хђрч иржээ. Харин Дрого тэр ђед єтєлж
хєгшрєєд, євчин эмгэгт баригдсан тул, єрєєг нь байлдааны чадвартай залуу офицеруудад сулалж
єгєхийн тулд гэрт нь буцаав. Зам зуураа Дрого нас барлаа. ёхэл ирж байгааг мэдрэхдээ тэр
амьдралынх нь хамгийн чухал ђйл явдал ердєє л энэ байсныг ухаарна. Тэрээр шєнийн тэнгэр руу
цоо ширтээд амьсгал хураажээ.

Умберто Эко

1932

Италийн зохиолч, дундад зууны утга зохиол тђђхч Эко бол постмодернизмын хамгийн онцгой
нєлєє ђзђђлсэн хђн юм. Тђђний «Сарнайн нэр» (1980) романыг анхны постмодерн роман гэж
тооцдог бєгєєд уг зохиолоороо дамжуулж XX зууны сђђл ђеийн шинэ гоо зђйн талаархи ђзэл
баримтлалаа цэгцэлжээ.

Авангард, модернизмоос ялгарах постмодернизмын гол зарчмыг хамгийн товчоор тодорхойлъѐ

гэвэл:єнгєрсєн ђеийг устгах боломжийг хђлээн зєвшєєч, тђђнийг шинэ утгаар эргэж харах явдал
болно. Тийм ч учраас постмодерн утга зохиолд реализмыг ирреализмтай, формализмыг «агуулгыг
шђтэх ђзэлтэй» нэг дор авч ђзэх, урлагийг зугаа цэнгэлээс зааглаж буй ханыг ђгђй хийх оролдлого
давамгайлдаг.

Эдгээр зарчмыг уран сайхны зохиомж (детектив ђйл явдал) дээр харуулсанд «Сарнайн нэр»-ийн гол
ђнэ цэнэ оршиíо.

«Фукогийн дђђжинт цаг» дээрхээс ч дутуугђй алдартай бђтээл бєгєєд science fiction гэгдэж буй
тєрєл зђйлийн хамгийн гол зохиол. Утга зохиол дахь туршиц болсон энэ тєрлийг шинжлэх ухааны
уран, зохиол, сэхээтний тђвшний уран бђтээл, урлаг дахь ѐс зђйн хариуцлагын цогц нэгдэл гэж
ойлгож болно. Эко єєрєє уг романыхаа тухайд:

-Дундад зууны ђеэс єнєєдрийг хђртэл олон нийтийн

ухамсарт хортойгоор нєлєєлсєєр буй айдас, сэрдэлт, хуйвалдаан,

далд дайсагнал зэрэг сэтгэцийн аливаа дарамтуудыг би уран

сайхны задлан шинжилгээгээр ялан давахыг хичээсэн юм. Энэ

оролдлого бол яг л айсан хђђхдђђд єрєєнд гэрэл асааж

тайтгардагтай адилхан... гэж ярьсан ажээ.

Фукогийн дђђжинт цаг

роман 1988

1970-аад оны Италид залуучуудын ђймээн маш их гарч байжээ. Харин уг романы баатар Миланы их
сургуулийн оюутан Казобоны хувьд тэр ђймээн самуунд оролцох явдал нь хэлний шинжлэлээр
дамжин илэрдэг. Залуу судлаач маань «Гарамон» хэмээх хэвлэлийн газрын шинжлэх ухаан
хариуцсан редактор Бельбо, ажилтан Диоталлеви нартай потносон нєхєрлєнє. Хђний оюун ухааны
нууц болоод Дундад зууныг сонирхдог зэрэг нь тэднийг ийн ойртуулжээ. Казобон дундад зууны
рыцариудын нийгэмлэгийн тухай эрдмийн зэрэг горилсон ажил бичиж, эдгээр баг нийгэмлэгийн
зохион байгуулалт, загалмайтны аян дайнуудад оролцох хэлбэр, ђйл ажиллагааг судална.Казобон
нєхдийнхєє хамт Сђмийн рыцариудын нийгэмлэгийн сђйрэл мєхлийн нууцыг тайлах гэж оролдов.
Яг тэр ђед хэвлэлийн газраар нэгэн чєлєєнд гарсан хурандаа ирдэг бєгєєд тэрээр эртний
рыцариудын нууц тєлєвлєгєєг тайлж уншсан тухайгаа ярьдаг. Тђђний єгђђлснээр бол, рыцариудын
єш хонзон хэдэн зууны дараа ч нэхэгдэхээр тєлєвлєгдсєн юм байж. Гэвч дараагийн єдєр нь
хурандаа ул мєргђй алга болчихно. Лавтай алагдсан бололтой тул Казобон энэ явдлаас ђђдсэн
таагђй сэтгэгдлийнхээ улмаас найзуудаасаа холдоно. Тэрээр их сургуулиа тєгсєж, диплом
хамгаалаад Бразили руу итали хэлний багшаар явжээ.Залуу эр тэнд очоод Ампаро гэгч хєєрхєн
эрлийз бђсгђйд дурлав. Казобон тус орны оньсого мэт нууцлаг уур амьсгалд автан ахиад л эртний
зан заншил, хуучны сургаал номлолыг судлахаар оролдоно. Тђђний сонирхлыг бас хар домын шид
ђзђђлэгчдийн нутаг болох Байя соронздон татжээ. Нууцлагдмал бђхний гђнд нэвтрэх гэсэн хђсэл нь
тђђнийг Ампарогийн хамт ид шидийн ѐслолд оролцоход хєтлєдєг. Гэвч бђсгђй тэнд ховсдуулаад
ухаан алдах бєгєєд сэргэснийхээ дараа ийм хачин явдалд оруулсныг нь хэзээ ч єршєєхгђй гэжээ.
Бразилид ахин нэг жил болоод Казобон нутаг буцлаа.Миланд тэр ахин Бельботой тааралдаж,
тђђгээр дамжуулан «Гарамон» хэвлэлийн газарт ажиллахаар уригдав. Анхандаа тємєрлєг эд
зђйлсийн тухай танин мэдэхђйн нэвтэрхий толь хэвлэлд бэлтгэх ажилд орсон боловч, сђђлдээ судалж
сонирхох

хђрээ нь єргєссєєр аанай л нууцлаг, ер бусын зђйлсэд татагдлаа. Ерєєсєє ид шидийн ертєнцийг
шинжлэх ухааны ертєнцєєс зааглаж ойлгох нь улам бђр л хэцђђ болсоор буйг тэр ойлгоно. Хђн
тєрєлхтєний мухар сђсэгт автсан оюун ухаанд математик, физикийн гэрлийг тусгасан суут хђмђђс ч
аугаа нээлтђђдээ хийхдээ нэг талаас судалгаа шиижилгээнд тулгуурлаж, нєгєє талаас ид шидийн
тусламжтайгаар амжилт олсон байдаг. Энэ бђх жишээн дээр тулгуурласан «Хермес» гэдэг тєслийг
тус хэвлэлийн

газрын эзэн ноѐн Гарамон сэдэж, гђйцэтгэлд нь Казобон, Бельбо, Диоталлеви нарыгоролцуулах
болов. Тєслийн гол гогцоо нь ид шид, дом шившлэгийн сэдвээр цуврал гаргаж буурьтай зохиогчдыг
ч, єєрийнхєє бичсэн зђйлийг хэвлђђлэхийн тулд мєнгє тєлєхєд бэлэн галзуу солиотой амьтдыг ч
хамруулан татахад оршино. Мєнєєхєн нэр тєргђй, хэнээтнђђдийн зохиолыг «Мануцио» хэмээх
хэвлэлийн газар хариуцах бєгєєд уг газар номоо гаргах сонирхолтой бђхний тђрийвчийг сэгсрэхэд л
зориулагдсан аж. Гэхдээ «Мануцио» нь «Гарамон»-той хђйн холбоотой гэдгийг ор тас нууцлах
ѐстой байлаа. Ийм замаар «Гарамон» сђнс хий судлал, дом шидийн салбарт дориухан ашиг олно гэж
тооцжээ. «Гарамон»-д хэвлэх номуудад тодорхой шаардлага тавих бєгєєд Казобоны саналаар
тђђний Бразилийн танил ноѐн Аглиэг тус цувралын шинжлэх ухааны зєвлєхєєр урив. Тэр бол мащ
баян, ухаалаг, ид шид, элдэв домын ухаанд гђнзгий мэдлэгтэй, илбэ жатгын эртний ѐслолуудын
талаар эгээ л єєрєє оролцож явсан юм шиг тодорхой ярьдаг хђн аж. Мєн элдвийн заль мэх, луйвард
маш дургђй, аливаад бодит байдлаас л ханддаг нэгэн мэт санагдана. Нэгэн удаа сайхь этгээд
алхимич маань Казобоныг урьж, шид домын тухай ярилцах зуураа:

-Би ид шидийп туршилтад цус, ус, Санчрын сђнс, сармис, Улаан нђдэн гаргийн гђргэм, тємрийн
хайлмаг, гангийн шаар,хар тугалга юу эсийг ашиглаж ђзээгђй гэх вэ. Бђгд шал дэмий юм билээ. Би
мєнгєнєєс тос, ус гаргаж авах гэж оролдсон юм. Тэгээд мєнгєє тусгай жороор гаргаж авсан давстай
ч, давсгђйгээр ч шатааж ђзсэн. Тэр ч битгий хэл, архинд хайлуулаад, эцэстээ бага зэрэг эхђђн тос л
гаргасан юм. Би сђђ, дарс, ходоодны шђђс, газарт унасан солир, ђрийн шингэнийг ч элдвийн
туршилтад ашиглаж ђзсэн. Би тємєрлєгђђдийг мєнгєн устай холин талст гарган авч байлаа. Бђр ђнс
нурамнаас ч бишгђй л зђйл хайсан... Тэгээд эцэст нь... . -Тэгээд эцэст нь яасан бэ?
-Энэ хорвоо дээр ђнэнээс єєр юунд ч тэгтлээ болгоомжтой хандах хэрэггђйг ойлгосон. ёнэнийг олж
харна гэдэг шууд зђрхнээс цус гаргахтай л ижил юм...

ёнэн бол хорвоог орвонгоор нь эргђђлж, эсвэл устган сєнєєж ч чадна. Тђђнээс булзах арга ђгђй.
Гэвч єнєєг хђртэл ђнэнийг хэн ч олж таниагђй. Тэгэхээр юунаас ч болгоомжлох хэрэггђй, бђхнийг
ахиад л туршиж хайж ђзэх хэрэгтэй. Онох, алдах нь ер хамаагђй. Алдаа бђхэнд агшин зуурьш
тєдийд ч боловч ђнэний шинж тєрх шингэсэн байдаг гэж Аглиэ ярина.Чухамхђђ энэ л алдаатай ђнэн
хийгээд ђнэнийт агуулсан алдаануудын эргђђлэг манай нєхдийг ахиад л мєнєєх рыцариудын
нийгэмлэгийн тєлєвлєгєєний эрэлд хєтєлжээ. Сураггђй алга болсон хурандаагаас ђлдсэн нууцлаг
баримт бичгийг ахин ултай судалцгааж, хэсэг зурлага бђхнээс нь тђђхэн ђндэслэл, тђђхт хђмђђсийн
гар хђрсэн байж болох тэмдэглэгээг хайлаа. Хэрэв зээ рыцариудын тєлєвлєгєє гэж ђнэхээр байдаг л
юм бол, тэнд бђх зђйлийн тайлбар байж таарна. Тэр дагуу л дэлхийн тђђх бичигддэг биз. Яваандаа
тэдэнд дэлхийн хєдєлгєєний тєлєвлєгєєг олчих ч шиг, тэдний тєлєвлєгєєний дагуу л орчлон
ертєнц эргэж байх шиг санагдах болов.

Зун дууслаа. Амралтаас буцаж ирэхдээ Диоталлеви хђнд євчилсєн байсан бол, Бельбо мєнєєх
тєлєвлєгєєндєє улам гђнзгий автжээ. Харин Казобон эцэг болох гэж байв. Тђђний шинэ найз
бђсгђй Лия хєл хђнд ажээ. Энэ л ђед мань гурав эцсийн гаргалгаанд хђрдэг. Тєлєвлєгєєнд
оролцогчдын хамгийн сђђлд уулзсан газар бол Фукогийн дђђжинт цаг байдаг, Сен-Мартен-де-
Шаны хийд буюу одоогийн Парисын нэг музей байж таарна. Нєхцєл бђрдэхэд Ертєнцийи Эзний
эзэмшилд нэвтрэн орох ђђдийг уг дђђжинт цаг газрын зураг дээр заах болно гэж тэд тогтлоо.
Яваандаа тэд нєхцєл бђрдэх єдєр цагийг олсон гэж єєрсдийгєє итгђђлдэг тул, одоо гагцхђђ газрын
зургийг олох л ђлдэнэ. Гэтэл Диоталлевийн бие маш муудан эмнэлэгт хэвтсэн тул Казобои Лия, нялх
хђђхэд хоѐрынхоо хамт ууланд очиж суулаа. Ингээд Бельбо тєлєвлєгєєний тухай мэдлэгээ Аглиэтэй
хуваалцахаар шийдэв. Тэгэхдээ газрын зураг ерєєсєє байхгђй гэдгийг тђђнд дуулгаагђй ажээ. Энэ
ђед Лия Казобонд тэдний тєлєвлєгєєний хєтєлбєр гэж ђзсэн хэсэг бусаг тэмдэглэл нь ердєє XIX
зууны ђеийн нэгэн цэцэг худалдагчийн тооцоо байсныг нотлон харуулна. Харин Диоталлеви хорт
хавдар туссан нь илэрхий болж ђхлээ хђлээж хэвтлээ. Бельбо Аглиэ болон тђђний хамсаатнуудын
гарт баригджээ. Тэд тђђнийг дарамтлан сђрдђђлэх замаар газрын зургийн талаар олж мэдэхийг
эрмэлзэж байв. Казобон Бельбог хайсаар бђх юм дууссан хойно л олдог. Аглиэгийн удирдсан хар
дом, сђг сђнс, илбэ жатгын донтнууд Парист ирж нєгєє музейд нь цуглараад, тамлуулж тарчилсан
Бельбогоос газрын зураг хаана байгааг олж мэдэж чадаагђйдээ хорсож, одоо єєрийгєє Сен-Жермен
гђн хэмээн нэрийдэх болсон Аглиэ тђђнийг Фукогийн дђђжинт цагнаас дђђжлэн алсан аж.

Хэдийгээр уг аллагын ул мєр музейд ер ђлдээгђй ч, Казобон дараагийн ээлж єєр дээр нь ирнэ гэдэгт
эргэлзсэнгђй. Тэр тусмаа Парисаас буцахынхаа ємнєхєн Диоталлеви ђхсэнийг сонссоныг ч хэлэх ђђ.
Хайртай бђсгђй, нялх хђђ хоѐртоо гай тарихыг хђсээгђй Казобон Бельбогийн гэрт ирж ђђдийг нь
бєхлєн тђгжээд, єєрийг нь хороохоор ирэх ѐстой хђмђђсийг хђлээнгээ ширээн дээр хєглєрєх бичиг
цаасыг нэг бђрчлэн ђзэж суулаа...
 ЯПОНЫ УРАН ЗОХИОЛ

Танизаки Жюнитиро

1886-1965

Азийн утга зохиолыг XX зуунд дэлхий дахинаа хамгийн єргєн хђрээнд мэдђђлсэн хђмђђс бол
япончууд билээ. Наран улсын бичтийн их хђмђђс Нацумэ Соосэки (1867-1916), Акутагава Рюноскэ
(1892-1927) нарыг залгасан орчин цагийи алдарт зохиолчдоос Кавабата Ясунари (1899-1972) 1968
онд, Оэ Кэнзабуро (1935 онд тєрсєн) 1994 онд тус тус Нобелийн утга зохиолын шагнал хђртэцгээсэн
байна. Акутагавагийн «Рашѐмоны хаалга», «Тамын зовлон» «Аалзны шђлс», «Шугуйд», «Адууны
хєл», «Нанжины Христос» зэрэг алдартай тууриуд манайд орчуулагдсан. Тэрчлэн «Орчин ђеийн
Японы зохиолчдып єгђђллэгђђд» хэмээх тусгай тђђвэр (1985)-ээс гадна Оэгийн «Хожимдсон залуус»
роман, Кавабатагийн «Изугийн бђжигч бђсгђй» тууж, Нацумэгийн «Муур миний єчил» роман
монгол хэл дээр хэвлэгдсэн бий. Энэхђђ цувралын «Эзлэгдсэн байшин буюу Орчин ђеийн дэлхийн
шилдэг зохиолын чуулган» ботиос Кавабатагийн «Шєнє хаясан шоо», «Юмиура>> єгђђллэгђђдийг
уншиж болно.

Бид знэ ботид хамгийн алдар хђндтэйг нь бус, хамгийн євєрмєц онцлог бђхий зохиолчдыг Японы
хђђрнэл зохиолын тєлєєлєл болгон орууллаа. Танизаки бол Акутагавагийн багш гэгддэг XX зууны
сонгодог зохиолч бєгєєд «Хялмаа цас» роман, олон єгђђллэг туужаараа дорно дахины хђђрнэл
зохиолын єнгє аясыг Дэлхийн утга зохиолд шигтгэсэн уран сэтгэлгээний их мастер билээ.

Сюнкиний намтар

тууж 1933

Сюнкиний уг нэр Кото Мозуяа бєгєєд 1828 онд Осакад эмийн санчийн гэр бђлд тєржээ Эмийн
санчийн хђђхдђђд дотроос тэр л хамгийн хєєрхєн, хамгийн авьяаслаг, бас их хєгжилтэй, зан сайтай
нь. Гэвч найман настайд нь золгђй явдал болж, охин сохорчээ. Тэр ђеэс л бђжиглэхээ больж,
єєрийгєє хєгжимд зориулсан байна. Багш нь кото болон шямисэнь хєгжмийн мастер Сюнеѐ байжээ.
Сюнкин маш авьяаслаг тєдийгђй тун хичээнгђй охин. Хэдийгээр тэр баян айлын хђђхэд, хєгжмийг
зєвхєн зугаацаж сатаарахын тулд л сурч байгаа нь ђнэн хэдий ч, багш нь тђђнийг ђргэлж ђлгэр
жишээ болгон бусад сурагчдад ярих ажээ.

Сюнкинийг эмийн санчийн зарц хђђ Сасукэ хєтєлж хичээлд нь аваачдаг байв. Эцэг эх нь жаалхђђг
яг Сюнкиний сохорсон тэр жил эмийн санчийнд суралцуулахаар єгсєн аж. Хєвгђђн охиныг
хараатай байхад нь уулзаагђйдээ ихэд баярлапа. Учир нь тэрээр охиныг тєгс гоо ђзэсгэлэнтэй
хэмээн биширдэг тул, хэрэв єєрийг нь харсан бол лавтайяа голох байсан биз гэж бодно. Тэр
охиноос дєрєв ах бєгєєд аяыг нь ямагт дагах учир, Сюнкин зєвхєн жаалхђђгээр л хичээлдээ
хђргђђлэхийг хђсдэг байлаа.

Сохорсноосоо хойш охин хачин цочир ууртай, ааш муутай болжээ. Сасукэ ђргэлжид тђђний эвийг
олохыг хичээж, єєрт нь ямар ч муухай зан гаргасан ђл гомдох бєгєєд энэ бђхэн бол харин ч охины
дээгђђр онцгой байдлынх нь шинж гэж ђзэх аж. Хєвгђђн нууцаар шямисэнь худалдан авч, шєнє
дђлээр бђгдийг унтсан хойно тђђн дээрээ тоглох гэж оролдоно. Гэвч нэг удаа энэ нууц нь илэрч,
Сюнкин єєрєє хєвгђђнд хєгжим заах болов. Хєвгђђн охиныг «хатагтай багш» гэж дуудах бєгєєд
маш хичээнгђйлэн суралцах атал цаадхи нь тђђний эргђђ мулгууг гайхан, загнаж зандран, тэр ч
байтугай савааддаг байжээ. Ер нь тэр цагт багш нар сурагчдаа их зоддог байсан юм. Хааяа Сасукэ
уйлах

боловч нулимс нь гомдсоных биш, баярлаж талархсаных авай Охин тђђнтэй хичээллэхээсээ
залхахгђй байна шђђ дээ! Эцэг эх нь охиноо шавьтайгаа дэндђђ хатуу харьцлаа гэж нэг удаа
зэмлэтэл, Сюнкин хєвгђђн рђђ: «Усан нудэт минь, чамаас болж би бусдад зэмлђђлж байна шђђ»
хэмээн уурлажээ. Тђђнээс хойш Сасукэ юу ч болж байсан уйлахаа больжээ. Сюнкиний зан авир улам
л тэвчишгђй болсоор. Тђђний эцэг эх хоѐр багшилснаас болж ааш нь эвдрээд байна гэж ђзээд
Сасукэг Сюнеѐ багштай хичээллђђлэх болжээ. Тэгээд ч Сюнкиний эцэг Сасукэгийн эцэгт хђђг нь
сайн хєгжимчин болгоно гэж амласан юмсанж. Тэд бас сохор охиндоо санаа зовниж, ядуу ч гэсэн
халамжтай, сайн хєвгђђн тул Сасукэтэй гэрлђђлье гэж тогтжээ. Гэвч арван таван нас хђрч байсан
Сюнкин нєхєрт гарах тухай сонсохыг ч хђссэнгђй.

Гэвч тєдєлгђй охин жирэмсэн болсныг эх нь анзаарлаа. Сюнкин хђђхдийн эцэг хэн болох тухай юу ч
хэлсэнгђй. Эцэст нь Сасукэг байцааж байж ђнэнийг олж мэдэцгээв. Хэргийн эзэн тэр ажээ. Гэлээ ч
Сюнкин ђђнийг ђгђйсгэж, Сасукэтэй гэрлэхээс эрс татгалзлаа. Хђђхдийг тєрмєгц асрагч хєлслєн
харуулах болов. Сюнкин, Сасукэ хоѐрын хувьд бусдаас нууцлах зђйл ђгђй болсон ч, гэрлэлтийг
хууль ѐсоор баталгаажуулах тухай яриа гармагц л хэн хэн нь: «Бидний хооронд юу ч байхгђй»
хэмээн нэгэн дуугаар зђтгэцгээдэг байлаа.

Сюнкин арван есєн нас хђрэхэд, Сюнсѐ багш нас барлаа. Тэрээр хайртай шавьдаа багшлах эрхээ
гэрээслэн ђлдээв. Ингээд л Кото Музуяа маань багшлах нэрээ болгож Сюнкин буюу Хаврын пийпаа
хэмээх нэрийг сонгон авсан хэрэг. Сюнкин эцэг эхээсээ тусдаа суух болж, ђнэнч Сасукэ сургуулийи
байранд дагаж очив. Хэдийгээр хамтдаа унтдаг хэдий ч, «хатагтай багш» гэж дуудсан хэвээрээ.
Сюнкин авьяасгђй хђмђђстэй хэтэрхий эвгђй, хатуу чанга харьцдаг учраас олон дайсантай болжээ.
ѓєрєє авьяастай ч гэсэн ааш муутай тул ямагт ганцаардана. Сюнкин цєєхєн шавьтай байсан юм.
Багшийнхаа хараал, шийтгэлийг тэсэлгђй ихэнх нь явцгаачихжээ.

Гучин зургаан настайд нь Сюнкинд бас нэгэн таагђй явдал тохиолдов. Нэг шєнє нђђр рђђ нь хэн нь
ч юм бэ данхтай буцалсан ус цацчихаж. Хэн, яагаад ингэсэн нь тодорхойгђй ђлдсэн юм. Магадгђй,
урьд єдєр нь Сюнкинд шийтгђђлсэн бђдђђлэг зантай хєвгђђн Ритаро ч байж мэднэ. Эсвэл хичээл
дээр Сюнкинд цохиулаад нђђрэндээ сорвитой болчихсон охины эцэг ч байж болох юм. Зарим хђн
Сюнкиний єрсєлдєгч хєгжмийн багш нарын хийсэн хэрэг ч гэлцдэг л байсан. Юутай ч энэ хорон
явуулга Сюнкиний ч, Сасукэгийи ч эсрэг хандсан нь тодорхой. Хэрвээ тэр агуу санаат хђн ганцхан
бђсгђйг хорлох гэсэн бол єєр арга сэдэж болох байлаа. Хожим Сасукэ євгєн болсон хойноо хэлж
бичђђлсэн «Сюнкиний намтарт» єгђђлснээр бол, тэр шєнє унтлагынх нь єрєєнд дээрэмчин орж
ирээд, хархђђг сэрэхийг мэдђђтээ юу ч авалгђй, ердєє л сохор хђђхэн рђђ данхтай ус цацчихаад
зугтсан аж. Хэдхэн дусал буцламгай ус л Сюнкиний толигор цагаан арьсанд хђрчээ. Тђлэгдсэн шарх
бараг анзаарагдахааргђй байсан хэдий ч, Сюнкин тђђнээс хойш хђмђђст нђђрээ харуулахаас ичиж,
нас барах хђртлээ торгон гивлђђр дор нуугдах болсон юм. Мєнхђђ «Намтарт» єгђђлснээр бол, тун
хачирхалтай тохиолдлоор, хэдэн долоо хоногийн хойно Сасукэгийн нђд євчилж, удалгђй бђрмєсєн
сохорчээ. Сюнкин сайхан царайгаа эрэмдэглэгдсэний дараа хэнд ч нђђрээ харуулахыг хђсээгђй
хэрэг. Тиймээс Сасукэ єдрийн цагаар дэргэд нь очихдоо нђдээ тас аньдаг байж. Шарх эдгэрч,
боолтыг нь авах болоход бђсгђй тђђний нђђрэн дээрх сорвийг хайртай хђн нь харна гэхээс шаналж,
байдгаараа уйлжээ. Тэгмэгц л хайртынхаа шархалсан нђђрийг харахыг мєн л хђсээгђй Сасукэ хоѐр
нђдээ сох хатгачихжээ. Бие махбодоороо нэгдэн нийлэх ђед нь ч хосыг орхидоггђй, тэнцвэргђй
байдлын мэдрэмж ийнхђђ арилж зђрх сэтгэлээрээ тэд нэгэн цул болж нэгдсэн нь тэр.

Тэд урьд нь хэзээ ч мэдэрч ђзээгђй тийм их аз жаргалыг амсах болжээ. Сасукэгийн сэтгэлд Сюнкин
ђђрд залуу, гоо сайхнаараа ђлдэв. Сохорсон ч гэсэн тэр эхнэрээ асрамжилж бєєцийлсєєр л явлаа.
Тэд ђйлчлэгч хєлслєн авч, тэр охин гэрийнх нь ажилд туслахын зэрэгцээ Сасукэгээр хєгжим
заалгадаг байсан юм.

Мэйжийн арав дахь жил буюу 1877 онд Сюнкин хђндээр євчлєв. ёђнээс хэдэн єдрийн ємнє хосууд
зугаалахаар гарсан бєгєє Сюнкин хайртай болжмороо торноос нь суллан тавьжээ. Болжмор
тэднийг тойрон эргэлдэн жиргэж байснаа ђђлэн зђг нисэн одов. Тэд шувуугаа хђлээж удтал гадаа
зогсчээ. Тђђнээс хойш Сюнкин ямагт уйтгарлаж, гуниглан суух болсон байна. Ингээд л євдєж, хэдэн
сарын дараа нас баржээ.

Сасукэ ђргэлж тђђний тухай бодлогошрон сууна. Тэрээр сђђлийн хэдэн жилд хайртай эмэгтэйгээ
зєвхєн мєрєєдєл дотроо л олж хардаг байсан болохоор, тђђний хувьд амьдрал, ђхэл хоѐрын зааг
ялгаа гэж ер байгаагђй ч байж мэднэ. Сасукэ Сюнкинийг удтал ђгђйлэн санаж, албан ѐсоор мастер
гэгдэж, «Киндай багш» хэмээн єргємжлєгдсєн хойноо ч багш хатагтайгаа єєрєєсєє хавьгђй
дээгђђрт тооцсоор л байсан юм.

Сасукэгийн булш Сюгкиний булшны зђђн талд байх бєгєєд євгєний нэрийг бичсэн чулуун хавтан
нєгєєдєхийнхєєсєє хоѐр дахин бага хэмжээтэй. Булшнуудыг дал орчим насны эмгэн байнга эргэж
тойрох нь талийгаач эздэдээ єнєє хэр ђнэнч ђлдсэн, мєнєєх гэрийн ђйлчлэгч, сурагч охин аж...

«Сюнкиний намтар»-ыг урьд нь уншсан зохиолч тэр эмгэнтэй ярилцаж л эл тђђхийг бодит байдлаар
нь сонссон аж. ѓєрєє нђдээ сохолсон тухай нь дуулаад, зохиолч Сасукэг «Зэнгийн замыг олж чадсан
хђн ажээ» хэмээн биширдэг. Чухам Зэнгийн тусламжтайгаар л хђн ганцхан агшны тєдийд хамаг
амьдралаа єєрчилж, муу муухайг гоо сайхан болгон хувиргах тєгс алхмыг хийж чадах билээ. Тийм
алхмыг гэгээрэл тийшхи алхам гэвээс зохилтой хэмээн зохиолч уг зохиолын тєгсгєлд бахдан
тэмдэглэнэ.

Мишима Юкио

1925-1970

1970 оны арваннэгдђгээр сарын 25-нд Японы нэрт зохиолч Мишима дундад зууны самуурай нарын
ѐсоор сэппуку хийж (гэдсээ хутгаар хђђлж) амиа хорлосон мм.

Тэрээр богинохон амьдралдаа санаанд багтамгђй ихийг бђтээж амжсан хђн. «Алтай сђм», «Багны
наманчлал» зэрэг хэд хэдэн роман, «Эх оронч ђзэл» (Д.Дашмєнх монгол хэлнээ орчуулсан), «Зуны
дунд сарын ђхэл», «Ариун хуврагийн дурлал», «Тэнгист шингэсэи наран» зэрэг маш олон тууж,
єгђђллэг, «Миний анд Гитлер», «Маркизын хатан де Сад» зэрэг алдарт жђжгђђд, нэлээд тооны эсээг
уран зохиолын єв болгож ђлдээжээ.; Мишима бас театр, киноны найруулагч, жђжигчнээр ажиллаж
байв. Мен карата болон кэндо, хђнд атлетикаар хичээллэж, єєрийнхєє хєрєнгєєр цэрэгжсэн нууц
бђлгэм байгуулан удирдаж явсан юм.
«Ми-ши-ма» гэдэг нь тђђний утга зохиолын нууц нэр бєгєєд ёхэлд дурласан чєтгєр гэсэн утгатай
аж. ёхэлд дурласан чєтгєр маань хойноосоо Японы угайн урлагийн бас нэгэн том мастерыг
дагуулжээ. Тђђнийг амиа хорлосноос болоод сэтгэл санааны уналтад орсон багш нь хийн зуухаа
зориуд нээн хорвоог орхисон юм. Мишимагийн багш бєгєєд дотнын нєхєр тэр эрхэм бол Кавабата
бєлгєє.

«Алтан сђм» роман XX зууны аугаа их туурвилуудын нэг яах аргагђй мєн бєгєєд уг зохиолынхоо
тєлєє Мишима Нобелийн шагналд гурван удаа пэр дэвшиж байсан юм. Дэлхийн хэмжээгзэр
хамгийн их уншигддаг япон зохиолуудын жагсаалтыг чухамхђђ энэ роман л тэргђђлдэг юм билээ.

Алтан сђм

роман 1956

Мизогути бол хєдєєгийн нэгэн ядуу ламын хђђ. Тђђнийг бђр бага балчирт л эцэг нь Японы хуучин
нийслэл Киотод байдаг Алтан Сђмийн тухай ярьдаг байжээ. Эцгийнх нь ђгээр бол, энэ хорвоод
мєнєєх Алтай Сђмээс илђђ харууштай сайхан зђйл ђгђй гэнэ. Ингээд Мизогути уг сђмийн тухай
байнга бодох болж, мєрєєдєл сэтгэлд нь сђмийн дђр эгнэгт хадагджээ. Тэр сул дорой зантайгаас
гадна байнга євддєг, басхђђ ээрђђ жаал байсан нь ђе тэнгийнхнээсээ хєндийрч, зожиг зантай
болоход тђлхжээ. Гэвч тэр дотроо нэг бол хђчирхэг эзэн ноѐн, эсвэл аугаа их зураач мэтээр
єєрийгєє тєсєєлдєг байлаа.

Мизогутийн амьдардаг Нариу хошууны сууринд сургууль байгаагђй тул, жаалхђђ авга ахындаа суух
болжээ. Тэдний хєрш Уико хэмээх сайхап хђђхэн байх. Нэгэн удаа Мизогути бђсгђйг харуулдаж
байгаад єнєєх нь унадаг дугуйтайгаа ирж явахыг харжээ. Тэгмэгц босон харайж, зам дээр ђсрэн
гарчээ. Гэвч догдолсондоо болоод юу ч хэлж чадсангђй Бђсгђйн ээж охиныг нь ийн цочоосон тухай
Мизогутийн авгад хэлчихэв. Авга ах нь уурлан, хєвгђђнийг хайр найргђй зђхжээ. ёђнд нь гомдсон
Мизогути Уиког ђхээсэй хэмээн хараав.Хэдэн сарын дараа сууринд эмгэнэлт явдал боллоо.
Уикогийн дурлалт хархђђ цэргээс оргон ирээд, ууланд бђгж байсан юмсанж. Нэгэн удаа бђсгђй
хархђђдээ хоол аваачихаар явж байтал, цагдаа нар тђђнийг отон., баривчлаад, оргодол цэргийн
нуугдсан газрыг зааж єгєхийг шаарджээ. Уико тэднийг уулан дахь сђм рђђ дагуулан очтол, дурлалт
залуу нь бђсгђйг буудчихаад, дараа нь єєрийгєє хороожээ. Мизогутийн хараал ингэж биелсэн
аж.Жилийн дараа эцэг нь тђђнийг Киото руу хэд хоногоор аваачиж, Мизогути Алтан Сђмийг ђзэв.
Гэвч бодож тєсєєлсєн шиг нь онцгой сэтгэгдэл тєрсєнгђй. Алтан Сђм гээч нь хуучирч муудсан,
ердийн л нэгэн гурван давхар байшин шиг санагджээ. Тэгээд «Арай, энэ сђм надаас жинхэнэ тєрхєє
нуугаад байгаа юм биш байгаа? Гоо сайхан гэдэг єєрийгєє хамгаалахын тулд жинхэнэ дђр тєрхєє
хђнд харуулдаггђй ч байж болно шђђ дээ» гэж боджээ.

Сђмийн ширээт лам Досэн эцгийнх нь эртний анд байв. Нэгэн цагт тэд зэнгийн хийдэд гурван
жилийн турш зэрэгцэн сууж шавилсан аж. Уушигны сђрьеэ туссан эцэг нь мєд ђхэх болсон тул
Досэнд хђђгээ даатган ђлдээж буйгаа хэлсэн байна. Досэн ч багын анддаа ам єгєв. Киотогоос
буцсаны дараа Мизогути ахиад л Алтан Сђмийн тухай бодох болов. Удалгђй эцэг нь нас барж,
жаалхђђ Киото руу очин, Алтан Сђмд амьдрах боллоо. Ширээт лам тђђнийг шавиа болгожээ.
Мизогути гимназиа орхин Рипайгийн шашны сургуульд элслээ. Ингээд мєнєєх гайхамшигт
барилгад ойрхон амьдрах болсноор єдєр бђр Алтан Сумийг очиж хардаг боллоо. Сђмээс тэр єєрийг
нь хайрлахыг, єєрт нь нууцаа нээхийг хђсэн залбирдаг байв.Мизогути тэнд єєр шигээ нэгэн шавь
жаалтай найзлах болжээ. Тђђнийг нь Цурукава гэнэ. Цурукава Алтан Сђмийг єєр шиг нь
хайрладаггђйг Мизогути дотроо мэдрэх тул, Сђмд ийн бишрэлтэй ханддагаа єєрийнхєє сул дорой
зангаас болж байгаа юм болов уу гэж ч бодно. Цурукава тђђний ээрђђг ер анзаарч хайхарч
байсангђй, учрыг асуувал цаадхи нь: «Би иймэрхђђ зђйлсийг ерєєсєє анхаардаггђй юм» гэжээ.
Мизогутид урьд нь єєрийнх нь ээрђђг хайхрахгђй байгаа хђн ерєєсєє тђђний оршин буйг олж
харахгђй байгаа мэт санагддагсан. Мизогутийг хђђхдђђд шоолж доромжлоход тэр гомддогч,
єрєвдђђлэхийг бђр илђђ ђзэн яддаг байв. Гэтэл одоо цоо шинэ зђйл, єрєвч сайхан сэтгэлийг олж
мэдэрчээ. Тђђнээс гадна Цурукава Мизогутийн ђйлдэл алхмаас ч, санаа бодлоос ч ямагт сайн
сайхныг олж харахыг хичээдэг сэн. Иймээс тэр зарим ђед манай баатрыг бђрэн ойлгож чаддаггђй
байж. Энэ бол дєчин дєрвєн он л доо.

Тэр ђед Токиогийн дараа Киотог бємбєгдєж эхэлнэ гэж цєм л тђгшицгээдэг байсан юм. Хэрэв
тэгвэл Алтан Сђм дайны галд сђйдэх болно гэдгийг Мизогути гэнэт ухаарчээ. Урьд нь бол Алтан
Сђм єнє мєнхийн, жаалхђђ єєрєє мєнх бусын ертєнцєд хамаатай санагддаг байсан сан. Харин одоо
бол шђтээн болсон Сђм нь ганц л амьдралтай бєгєєд бусад бђх эд зђйлийн нэгэн адил нурж сђйдэж,
шатаж болох зђйл гэдгийг олж харав. Ингэж бодсоныхоо дараа Мизогути тун ч жаргалтай
болчихсон бєгєєд хот хэрхэн тђймэрт автахыг мєрєєдєлдєє ђзэх болжээ.

Дайн дуусахаас ємнєхєн Мизогути, Цурукава хоѐр Нанзэнзийн сђм руу явжээ. Сђмийн зарим єрєєг
цайны ѐслолд зориулан тђрээслђђлдэг байж л дээ. Хєвгђђд тэнд нэгэн залуу сайхан бђсгђй єєр шигээ
насны офицерт цай барьж байхыг тун санаандгђй ђзчихжээ. Гэнэтхэн бђсгђй кимоногоо ярж, нђцгэн
цээжээ гаргаж ирээд, хєхєє саатал сђђ годгодон офицерын аягатай цай руу орох нь тэр. Бђсгђйг
энгэрээ хумьсны дараа офицер мєнєєх хачин цайг уучихсан байна. Хєвгђђд мэл гайхсан бєгєєд
мєнєєх бђсгђй Мизогутид амилсан Уико шиг санагджээ.

Дайн дуусч, Киотод заналхийлэх аюул ђгђй болоход, Мизогутийг сђмтэй холбож байсан бђхэн
оргђй болов: «Бђх юм урьдынх шигээ л ђлдэх болно. Би энд, харин туйлын сайхан зђйл хаа нэгэн
газар». Алтан Сђмд хєл хєдєлгєєн ихэслээ. Ялсан армийнхан орж ирэхэд Мизогути цэргђђдийг
дагуулан хийдээр явж тайлбарлан ђзђђлдэг байв. Сђмд амьдрагсдаас тэр англи хэлдээ хамгийн сайн
нь байсан учраас тэр.

Нэг єглєє согтуу америк цэрэг янхан бђсгђйн хамт орж ирээд, єєр хоорондоо хэрэлдтэл хђђхэн нь
цэргийг алгадчихжээ. Цэрэг уурласандаа хђђхнийг барьж авч газар унагаад, Мизогутийг дээрээс нь
дэвс гэлээ. Мизогути ч ђгийг нь дагав. Эмэгтэй хђний дээрээс гишгэж дэвслэх тђђнд сайхан байлаа.
Машиндаа суухдаа цэрэг тђђнд хоѐр хайрцаг янжуур єгсєнд жаалхђђ ширээт ламд бэлэглэчихжээ.
Ламтан янжуурт маш их баярлах бєгєєд ийм замаар сайхь хувраг Мизогутийн тарьсан нђгэлд
хамтрагч болов. Жаалхђђ сайн суралцдаг байсан тул, тєгсєхєєр нь Отанийн их сургуульд оруулна
гэж ширээт лам тэгэхэд хэлжээ. Энэ бол маш том завшаан тул, єєрийнхєє мєнгєєр Отанид
суралцахаар болоод байсан Цурукава найзынхаа ємнєєс ихэд баярладаг. Долоо хоногийн дараа
янхан хђђхэн сђмд хђрч ирээд, ширээт ламтай уулзаж, шавь нарынх нь нэг тђђнийг газар унаган
дэвссэнээс болж хђђхдээ зулбасан тухай дуулгажээ. Ширээт лам янханд шаардсан мєнгийг нь
тєлєєд, нэгэнт гэрч байгаагђй тул Мизогутид юу ч хэлэлгђй єнгєрчээ. Энэ талаар Мизогути
санаандгђй олж сонсчээ. Харин найзыгаа ийм харгис зан гаргана гэж бодоогђй Цурукава маш их
балмагдсан байна. Мизогути найзыгаа тайвшруулахын тулд ер тийм явдал болоогђй гэж итгђђлээд,
ђйлдсэн нђглийнхээ тєлєє ямар ч шийтгэлгђй єнгєрсєндєє дотроо баярлана Дєчин долоон оны
намар залуу хєвгђђн их сургуулийн
бэлтгэл ангид элсэв. Ширээт лам янхан бђсгђйтэй ярилцсаныхаа дараа юу ч хэлээгђй тул тэр
бђхнийг мартжээ. Тэр ђед ширээтийг хэн залгамжлах пь тодорхойгђй байсан юм. Мизогути багш
ламынхаа суудлыг дотроо мєрєєдєх бєгєєд хєвгђђний ээж ч ийм бодол євєрлєх аж.Их суруульд
оруут тэр Касивагитай танилшв. Касиваги майга тул, ээрђђ Мизогути тђђнийг єєртєє жинхэнэ
тохирох анд гэж ђзжээ. Касивагийн хувьд майга байгаа нь тђђний амьдралын гол учир утга гэнэ.
Тэрээр Мизогутийн нђдэн дээр баян айлын царайлаг охинтой танилцаж, тђђнтэй янаг амрагийн
холбоотой болов. Цурукавад найзынх нь шинэ танил таалагдаагђй тул, нєхєртєє сэрэмжлђђлсэн ч,
Мизогути Касивагийн хорон харцнаас мултрахгђй байлаа.Нэгэн бђрхэг салхитай єдєр Касиваги,
найз бђсгђйнхээ хамт Мизогутиг болон хажуу айлынхаа хђђхнийг гэртээ урьжээ. Тэгэхэд
Касивагийн хєрш хђђхэн танил хєгжмийн багш эмэггэйнхээ тухай ярьжээ. Дайны ђед тэр багш нэгэн
офицероос хђђхэд тєрђђлсэн юм санж. Гэтэл хђђхэд нь тєрєнгђђтээ нас барсан гэнэ. Офицер фронт
руу явахдаа єєрийг нь ђдэх ѐслолын ђеэр хайртай хђђхнээсээ хєхнийх нь сђђг ууя гэж гуйжээ.
Эмэгтэй шууд аяга руу хєхєє саасан байна. Сарын дараа офицер алагдаж, тэр цагаас хойш эмэгтэй
ганцаараа л амьдарч байгаа аж.

Энэ яриаг сонсуутаа Мизогуги Цурукавагийн хамтаар сђмд харсан цайны ѐслолыг
санажээ.Касиваги єєрийпх нь майга хєл хђђхнђђдэд маш их таалагддаг хэмээн сайрхаж, найз бђсгђй
нь тђђний хєлийг ђнсэн таалж байв. Дараа нь тэд явахад, Мизогути хєрш хђђхэнтэй нь ђнсэлцжээ.
Гэвч хђђхний хормой доогуур гараа шургуулмагц л, нђдний нь ємнє Алтан Сђм тодрон ђзэгдэх нь
тэр. Сђмийн дђрс тђђнд агшин зуурын зугаа цэнгэл гэдэг мєнхийн зђйлстэй харьцуулахад ђр дђнгђй
хоосон зђйл гэж хэлэх шиг болжээ. Мизогути хђђхнийг орхиод бослоо.

Яг тэр ђдэш ширээт ламд Цурукава нас барсан тухай цахилгаан иржээ. Цурукава аав ээжтэйгээ
уулзахаар Токио явсан юмсанж. Эцгийгээ нас барахад нэг ч дусал нулимс унагаагђй Мизогуги орь
дуу тавин уйлав. ёђнээс хойш тэр бђтэн жилийн турш Цурукавагийн хойноос гашуудсан байна. Энэ
зуур бараг хэнтэй ч уг солиогђй боловч жилийн дараа ахиад л Касивагитай нєхєрлєх болжээ.
Цаадхи нь тђђнийг шинэ нууц амрагтайгаа танилцуултал мєнєєх хєгжмийн багш эмэгтэй байх нь
тэр.

Касиваги эмэгтэйгэос уйдчихаад байгаа тул ихэд бђдђђлэг, дээрэнгђй харьцана. Хєндлєнгийи хђний
нђдэн дээр нууц амрагтаа доромжлуулсаи эмэгтэй Касивагийн гэрээс уйлан гђйж одоход, Мизогути
араас нь гарчээ. Тэгээд тђђнд хайртай хђнтэйгээ хэрхэн салах ѐс гђйцэтгэж байхыг нь олон жилийн
ємнє харснаа ярив. Эмэгтэй хєвгђђнд биеэ єгєхєд бэлэн байсан ч, дурлалын ажил эхлэхийн даваан
дээр Мизогутийн нђдэнд Алтан Сум ахин тодорч ђзэгджээ...

Тэндээс гарч Алтан Сђм руу очоод тэр: «Чи миний эрхэнд орохдоо л нэг орно доо. Би чамайг
єєрийнхєє хђсэлд захируулж, чи хойшид надад гай тарихаа болино!» гэж хашгирчээ.Дєчин есєн
оны эхээр Мизогути зугаалж яваад ширээт ламыг нэгэн гэйшатай байхыг санаандгђй харжээ.
Тааралдахгђйн тулд бушуухан єєр тийш эргэсэн ч удалгђй яг улаан халз тулчихав. Сандарсан
хєвгђђн хий л амандаа бувтнав. Харин ширээт лам тђђнийг туршуул хийхээ боль хэмээн уурлахад,
эхний удаад єєрийг нь мєн л олж харсныг ойлгоно. Ингээд хатуу зэмлэл сонсох вий гэж хђлээх
боловч ширээт юу ч хэлсэнгђй. ёђнд нь залуу хђђ улам ч тђгшиж зовнижээ. Тэгээд Мизогути ширээт
ламын хамт байсан гэйшагийн хєрєг бђхий ил захидал худалдаж аваад, сонины завсар хавчуулан
Досэний єрєєнд аваачиж тавьлаа. Маргааш нь мєнєєх ил захидал єєрийнх нь ширээний нђдэнд
байхыг олж ђзжээ.
ёђнээс хойш, ширээт лам єєрт нь муу болжээ гэдэгт нэгэпт итгэлтэй болсон Мизогути хичээлдээ
муудав. Байн байн хичээл таслаж, Сђмд тђђний талаар гомдол ирэх болжээ. Ширээт лам нэг удаа
тђђнд тун хђйтнээр: «Чамайг би уг нь залгамжлагчаараа томилно гэж боддог байсан юм.
Харамсалтай нь, одоо нэгэнт тэгж бодохоо больсон» гэжээ. Мизогутид тђр зуур ч болохноо аль нэг
тийшээ явчихмаар санагджээ.

Ингээд Касивагигаас хђђтэйгээр мєнгє зээлж аваад, мэргэ тєлгийн хђснэгт ємнєє тавин сууж,
хаашаа явахаа эргэцђђлэв. Хђснэгтэд тђђнийг баруун хойд зђгт явж болохгђй гэсэн байлаа. Тэгэхээр
нь яг л баруун хойд зђгт аян замд гарчээ.

Тийн явсаар тэнгисийн эрэгт хђрђђт тђђнд гэнэт нэгэн этгээд хачин бодол тєрєх нь тэр. Энэ бодол
тђђнд тєрсєн юм биш, тэр єєрєє мєнєєх хачин бодолд автсан гэвэл илђђ оновчтой болно. Тэр
Алтан Сђмийг шагаахаар шийджээ.

Мизогутийн буусан зочид буудлын эзэгтэй хєвгђђнийг тэнд хэтэрхий удах тєлєвлєгєєтэй байсанд
нь сэжиглэн цагдаа дууджээ. ѓнєєх цагдаа залуу хєвгђђнд эцэг хђний сургаал айлдаж, буцаагаад
Киотод хђргэж єгєв.

1950 оны гуравдугаар сард Мизогути Отанийн их сургуулийи бэлтгэл ангийг дђђргэлээ. Одоо тэр
хорин нэгэн нас хђрчээ. Касивагигаас зээлсэн мєнгєє буцааж єгєєгђй тул, цаадхи нь ширээт лам
дээр очиж єрийн дансаа ђзђђлсэн байна. Ламтан єрийг нь тєлєєд, хойшид ийм байдал гаргах юм
бол Сђмээс хєєхийг Мизогутид сануулна. Касиваги тђђний этгээд хачин зђйл сэдсэнийг гадарлавч,
юу болохыг нь мэдэхгђй байлаа. Ингээд тэр Мизогутид нас барахынхаа ємнє бичсэн Цурукавагийн
захидлыг ђзђђлнэ (Цурукава чухам яагаад Касивагид захидал ђлдээснийт Мизогути ойлгосонгђй).
Дотнын ганц найз нь нэг бђсгђйд дурласан аж. Харин эцэг эх нь уг бђсгђйтэй гэрлэхийг
зєвшєєрєєгђйн улмаас амиа хорложээ. Уг захиаг ђзђђлснээр Мизогутийг эвдэн бусниулах санаанаас
нь буцаана гэж Касиваги найдсан ч, тђђний санаагаар болсонгђй.

Хэдийгээр Мизогути муу сурч байсан ч, ширээт лам эхний хагас жилийн тєлбєрийг нь єгчээ.
Мєнгийг аваад Мизогути янхны газар руу явлаа. Тэрээр єєрийнхєє юу хђсээд байгааг ч мэдэхгђй
байв. Алтан Сђмийг шатаахад гар нь чичрэхгђй байхын тулд эмэгтэй хђнтэй унтаж ђзэх гэсэн юм уу,
эсвэл эмэгтэйчђђдтэй сэтгэл зовохгђй ойртож байх гэсэндээ сђмийг шатаахаар шийдээ юу гэдгээ ер
ђл ойлгоно. Юутай ч энэ удаа биеэ ђнэлэгч бђсгђйтэй шєнийг єнгєрєєхєд нь Алтан Сђм тђђнд саад
учруулсангђй.

Зургадугаар сарын 29-ний єдєр тайлбарлагч Алтан Сђмд гал тђймрийи дохио ажиллахгђй байгаа
тухай хэлнэ. ёђнийг Мизогути тэнгэр бурханаас илгээсэн дохио гэж ойлгов. Зургадугаар сарып 30-
нд дохиоллыг засч амжсангђй, долдугаар сарын 1-нд засварчин ирсэнгђй. Мизогути эд юмсаа
цєєрєм руу хаячихаад сђмд оржээ. Тэрээр Алтан Сђмийн дотор зогсоод салах ѐс гђйцэтгэлээ. Сђм
ђнэхээр хорвоо дээрх бђхий л зђйлсээс гойд илђђ сайхан байжээ. Тэрээр нэгэн судрын ђгийг санав.
Тэнд: «Буддатай тааралдах юм бол, чи Буддаг хєнєє. Хаантай тааралдах юм бол, чи хааныг хєнєє.
Гэгээнтэнтэй учирваас гэгээнтнийг хєнєє. Эцэг эхтэйгээ тохиовол эцэг эхээ хєнєє! Тэгсэн цагт л чи
гэгээрлийг олж, ахуйн балчгаас ангижрах болно» гэж бичсэн байжээ.

Тэрээр авчирсан сђрлђђдээ асаахдаа єєрт нь хутга, хђнцэл (хор) байгааг ч санана. Гэвч хор уухаасаа
сђмтэй хамт шатахыг илђђд ђзжээ. Тэгээд багана даган цоролзсон галанд оройгоосоо эхлэн шатаж
буй сђмийн дээд хэсэг руу гарах гэтэл давхрын хаалга бат бєх хаалттай, тэр яагаад ч хђрч чадсангђй
ээ. Туйлын гоо сайхан єєрийг нь хђлээн авахаас татгалзаж байна даа гэж тэр бодлоо. Тэгээд харсан
зђг рђђгээ ум хумгђй харайлгав.

Нэг мэдэхнээ тэр холгђй байх уулан дээр гђйж явав. Эргэн харвал Алтан Сђм алга, гагцхђђ галын
улаан дєл л цоролзоно. Халаасандаа гараа шургуултал хутга, боодолтой хђнцэл. Авч газар хаяв.
ёхэх хђсэл одоо алга болжээ. Нэг л их чухал ђйлс бђтээчихсэн юм шиг, сэтгэл зђрх нь эгнэгт
тайвширсан байлаа.

Абэ Кобо

1924-1993

Абэ бол орчин цагийн гойд євєрмєц зохиолч. Тђђний «Хана, буюу Ноѐн Карумын ђйлдсэн хэрэг»
(Энэ туужаараа Японы утга зохиолын дээд єргємжлєл Акутагавагийн шагналыг хђртжээ), «Бусдын
царай», «Шатаасан хєзєр», «Хђн-хайрцаг» романуудад гардаг єєрийнхєє нђђр царайг гээчихсэн
баатар, нэрийн хуудас ч юм уу, ердийн л хайрцганд хувилчихсан хђн бол орчин ђеийн нийгэм хђний
мєн чанарт хэрхэн нєлєєлж буйг бэлгэдлийн нарийн утгатай харуулсан мєчлєг зохиолууд юм.
ѓнєєгийн иргэншил дунд хђн єєрєє єєрєєсєє ч Хана хэрмээр тусгаарлагдчихаад байгааг Абэгийн
зохиолууд харуулдаг.

Энэ утгаараа Кафкагийн философи-уран сайхны сэтгэл-гээний, бђдђђвчилбэл экзистенциалист уран

зохиолын хэв маягийг ихээхэн санагдуулна.«Элсний эмэгтэй» романд мєнєєх Хана маань элсний
хэлбэрээр илэрхийлэгдэж байна. XX зууны олон онцгой романы нэгэн адил энд нийтийн
нууцлагдмал дарангуйллын хэв шинж гол єгђђлэмж болжээ.

Абэгийн иймэрхђђ зохиолуудад ђндэспий хурц шинж тєрх ђзэгддэггђй. Тэнд япон хђн энэ зохиолыг
бичжээ ч гэхээр єнгє аяс ажиглагддаггђй. Тэр ч байтутай (япон хэл дээр л бичигдсэнийг эс тооцвол)
энэ євєрмєц ахуй нєхцєл бђхий арльш утга зохиолын уламжлал ђнэртдэг ч ђгђй юм. Абэ єнєє цагт
хэнд ч тохиолдож болох цєхрєл, ганцаардал, аргагђйдлийг л уншигчдад мэдрђђлэхийг хичээдэг.
Тэрээр хђн тєрєлхтєний хэмжээнд сэтгэдэг зохиолч билээ.

«Элсний эмэггэй» маш олон хэлнээ орчуулагдсан бєгєєд тђђгээр япончууд кино хийсэн нь ч бий. Ер
нь Абэ єєрєє ч тайз дэлгэцийн уран зохиольш томоохон мастер, жђжгийн нэртэй зохиолч байв.

Элсний эмэгтэй

ђлгэр-роман 1963

Наймдугаар сарын дулаахан єдєр нэгэн хђн элсэн дунд байдаг ховор тєрлийн хорхой шавьжаар
цуглуулгаа баяжуулахаар гурван єдрийн чєлєє аваад аян замд гарчээ. Тэрээр галт тэргээр 8 хэмээх
єртєєнд хђрч, дараа нь автобусанд суугаад эцсийн буудал дээр буув. Цаашаа явган алхаж тосгоны
хажуугаар єнгєрєєд элсэрхэг зам даган тэнгисийн зђг явав. Зам улам л бђдгэрч баларсаар, яваандаа
эргэн тойронд нь элснээс єєр юу ч ђзэгдэхээ болилоо.Тэрээр элсний тухай олон талаас нь
эргэцђђлэн бодож, тэнд байдаг хорхой шавьжнуудын талаар баримт цуглуулж, ном зохиол уншсаар
элс гэдэг нь маш сонирхолтой ђзэгдэл болохыг олж мэдсэн хђн ажээ. Манай баатар замаа хєєсєєр
яваад гэнэт нэгэн нђхний аман дээр ирж, доош шагайгаад ѐроолд нь овоохой байхыг олж ђзэв.
Овоохойгоос нэг євгєн гарч ирэхэд тэрээр энэ хавьд хоноглочих газар бий эсэхийг асуулаа. ѓвгєн
тђђнийг газрын албаны байцаагч биш, гадны хђн гэдгийг нь сайтар тодруулсны эцэст єєр нэг нђх
рђђ дагуулж очсонд манай баатар ч олсон шатаар доош буув.Тђђнийг нђхний эзэгтэй, залуухан
эмэгтэй найрсгаар угтан авлаа. Эмэгтэй зочиндоо хоол хийж єгч, дайлж цайлаад гар нђђрээ угааж
болох эсэхийг сонирхоход нь «Нєгєєдєр л ус ирнэ» гэж хариуллаа. Манай баатар ч нєгєєдєр хђртэл
энд байхгђй гэдэгтээ итгэлтэй байсан тул ђђнийгээ хэлтэл «Тийм гэж ђђ?» хэмээн бђсгђй маш их
гайхав.Нђхэн доторхи овоохой элсэнд булагдсан агаад элсний ширхэг адраас нь дусаал мэт гоожих
аж. Зочноо хооллож байх зуур эмэгтэй таваг руу нь элс оруулчихгђйн тулд тђђний толгой дээр
маажиндсан шђхэр дэлгэж барьсан ч, шђдний нь завсар элс шажигнаж, сђђлдээ ходоодонд нь ч
шороо бэржигнэж байлаа.

ѓнгєрсєн жил болсон хар шуурганы ђеэр нєхєр, охин хоѐр нь элсэнд дарагдан сураггђй болсон тул
гав ганцаар амьдардаг тухайгаа эмэгтэй ярьжээ. Шєнє нь элсэнд дарагдчихгђн тулд нуран орж ирэх
элсийг савладаг аж. Тэднийд эр хђн ирснийг мэдэж байгаа тул дээрээс хђрз, сав хоѐр буулгаж єгчээ.
Харин манай баатар ђђний учрыг ойлгосонгђй...

Эмэгтэй элсийг савлаж хажуу тийш тавихад ђђнийг нь дээрээс уяагаар татан авна. Элсийг шєнийн
цагт гадагш гаргах илђђ амархан байдаг гэнэ. Учир нь чийгтэй байх тул єдрийнх шигээ хийсч тєвєг
уддаггђй ажээ. Мань эр ч эмэгтэйн ажилд туслалцлаа. Эмэгтэй тђђнд: «Элс єєрєє амсхийдэггђй,
тиймээс бидэнд ч амсхийх чєлєє гардаггђй юм» гэж тайлбарлана. Энэ хавийн оршин суугчид ердєє
элсийг зєєж асгахын тулд л амьдардаг гээд бодохоор манай баатарт аймшигтай санагдана.
Тђђнийхээр бол ингэж амьдарна гэдэг ямар ч утга учиргђй мэт. Тэрээр элсний тухай бодон, эмэгтэй
хэрхэн элс хамахыг сонссоор удтал унтаж чадсангђй. Сэртэл мєнєєх эмэгтэй зуухныхаа хажууд,
элснээс халхлан нђђрэн дээрээ алчуур тавьчихаад чармай нђцгэн унтаж байлаа.

Манай баатар сэмээрхэн гараад явчихъя гэтэл олсон шат алга байв. Шєнє ирж элс авсан хђмђђс
хураачихсан бололтой. Тэр єєрийгєє занганд орсон мэтээр тєсєєлжээ.

Тэгээд элс малтаж гарав. Малтах тусам элс дээрээс нь нуран бууж ирэх аж. Сђђлдээ тэр нурангинд
дарагдан ухаан алдлаа. Элсэнд дарагдсандаа ч биш, хурц наран дор удаан ажиллаад наранд
цохиулсан бололтой. Эмэгтэйгээр асруулж сувилуулан, нђхний ѐроолд лавтайяа долоо хоногийг
єнгєрєєв. Одоо тђђнийг мэдээж эрж сураглаж байгаа. Ажлынхан нь хаачсан гэж бодож байгаа бол?
Тђђнээс гадна энэ элснийхэн єєрєєс нь залхаж гадагш нь гаргаж хаях болов уу гэж найдна. Тэрээр
євчтэй хэвтэх зуураа эмэгтэйтэй ойр зуур ђг сольжээ. Ярилцаад ярилцаад эмэгтэйн амьдралын утга
учрыг ер ойлгосонгђй. «Зугаалах мєн ч сайхан даа» гэж тэрээр нђхний ѐроолд хэвтэж залхсандаа
санаа алдвал, эмэгтэй: «Ямар ч хийх юмгђй сэлгђђцнэ гэдэг дэмий хоосон ядрахаас єєр юун тус байх
билээ» гэжээ.

Мань эр нђхнээс гарах оролдлого ч бас хийж ђзэв. Нэг удаа хувинтай элс авах ђеэр тэр олсноос
зуурч, «Хэрэв та нар энэ эмэгтэйд л туслая гэж байгаа бол, намайг эндээс гарга. Би энд ердєє л
дарамт болж байна>> гэж хашгирчээ. Тђђний ђгийг сонссон бололтой, нђхний дунд хэрд хђртэл
татсанаа гэнэтхэн тавьчихлаа. Ингээд тэр нђхний ѐроолд айхтар чанга унаж, дээр байсан хђмђђс
олсыг татаж аваад яваад єгчээ.

Маргааш нь нђх рђђ гурван хайрцаг янжуур, нэг лонх архи буулгав. Энэ бол суллагдахын ємнєх
барьцаа биз гэж манай баатар найдна. Харин эмэгтэй: «Бђх эрчђђдэд долоо хоногт нэг удаа тамхи,
архи єгдєг юм» гэж тайлбарлалаа. «Над шиг тєєрч будилаад танай энд ирчихсэн хђн байдаг уу?»
гэвэл, эмэгтэй: «Тийм хђмђђс бий. Нэг нь удалгђй нас барсан, нєгєє нь одоо болтол нђхэнд амьдарч
байгаа. Оргож зугтсан хђн ерєєсєє гараагђй» гэжээ. «Тэгвэл би анхны оргодол болох юм байна л
даа» гэж манай баатар шазруун єгђђлэв Савыг ђзвэл ус дуусчээ. Эсэргђђцээд байгаа болохоор нь
хашраах гэсэндээ ус єгсєнгђй ээ гэдгийг тэр ойлголоо. Эмэгтэй хђний цангаж тарчлах бол яахав,
хэнд ч хамаагђй шђђ дээ.

Тэрээр эмэгтэйг хђлж байгаад єєрийнх нь зєвшєєрєлгђйгээр гартаа хђрз барихгђй гэсэн ам єчиг авч
байж сая суллав. Тэгээд єєрєє хђрз барьж ханыг нураан тђђгээр дамжин гарах гарц бий болгох гэж
оролдлоо. Эмэгтэй «Ингээд нэмэргђй ээ. Элс модыг илжрђђлчихдэг юм» гэж хэлсэн нь ђнэн аж.
Ялзарсан модон хана салмаран унав. Орон гэрээ булш болохоос айсан эмэгтэй гараас нь
дђђжлэгдэж, хђрзийг булаацалджээ. Хђрзний тєлєєх тэмцэл яваандаа эр эмийп ажил болон
хувирлаа. Эмэгтэйн нђцгэн биеийг тэврэн хэвтэж байх зуураа тэр тђђнтэй тэмцэлдээд нэмэргђйг,
зєвхєн эвийг пь олж байж л ямар нэгэн арга сђвэгчилж болохыг сайн ойлгов.

Тэрээр эмэгтэйгээс ус авчирдаг хђмђђст хандан уух юм гуйхыг хђслээ. Хариуд нь эмэгтэй: «Хэрэв
бид ажиллаад эхлэх л юм бол, дээр энэ тухай мэдээд ус авчирч єгнє. Харуулын цамхагаас нђх
бђхнийг дурангаар ажиглаж байдаг юм» гэжээ. Манай баатар ч хђрз шђђрээд ажилдаа оров.Нђхний
амсар дээр танил євгєн ђзэгдэж хувинтай ус

буулгахад, «Надтай цуг ажилладаг хђмђђс эрэл сурал болж, энд хђчээр хоригдож байгааг минь
мэдэх юм бол, та нарт л муу юм болно доо» гэж сђрдђђллээ. Хариуд нь євгєн: «Арав хоноход
олоогђй юм чинь, одоо энд олоод хђрээд ирнэ гэдэг юу л бол?»

гэжээ. Тэгэхээр нь манай баатар арай зєєлєрч, «Би нєлєє бђхий хђмђђсийг танина. Эндхийн оршин
суугчдын ахуй амьдралыг сайжруулах талаар хєєцєлдєн тусалж чадна шђђ. Тэр ч байтугай, сонин
хэвлэлд ч дуулиантай нийтлэлђђд бичђђлж болно» гэж

ярихад, энэ ђг гаднах хђмђђс ямар ч сэтгэгдэл тєрђђлсэнгђй бололтой, євгєн гђйцэд ч сонсолгђй явж
одов.

Элс малтахын завсар чєлєєнд манай баатар нууцаар дээс томж гарлаа. Бэлэн болмогц нэг ђзђђрт нь
дэгээний оронд хайч бэхлээд, хувинтай ус буулгахад худгийн хђрдпий оронд ашигладаг нђхний
амсар дахь шуудайтай элс рђђ дээсээ шидэв. Энэ ђед эмэгтэй шєнийн ажлынхаа ємнє тђр зуур
дугхийж байсан юм. Хайч шуудайнд тээглэж, манай баатар дээшээ авиран гарч чаджээ. Нђхэнд
хоригдсоноос хойш дєчин зургаан хоног єнгєрсєн байлаа. Харуулын цамхагийнханд ђзэгдэхгђйн
тулд тэндээ нам хэвтээд, ђдэш болохыг хђлээв. Элс авахаар хђмђђс ирэхээс ємнє амжиж тосгоны
хажуугаар єнгєрєх л чухал байлаа. Нар шингэснээс хойш нэлээд хол явж амжсан ч, тєєрчихжээ.
Явж явж хартал ємнє нь нєгєє л тосгон байх нь тэр.

Тэр айсандаа тосгон дундуур хар хурдаараа гђйв. Араас нь ноход боргон хуцалдсанд тэднийг
ђргээхийн тулд ђзђђрт нь хайч уясан дээсээ толгой дээгђђрээ эргђђлэн гђйж байлаа. Энэ нь замд
санаандгђй таарсан хђђхдђђдийг нэгэнд хђргэчихжээ.

Тосгоны оршин суугчид араас нь хєєв. Гэнэтхэн тђђний хєл хђндэрч, тавхай нь элсэн хунгарт
шигдэж эхэллээ. Сђђлдээ элсэн намаг гуяыг нь хђртэл сорон авсан тул, тэрээр мєрдєн хєєгчдєєсєє
тусламж гуйн орилжээ. Гутлынхаа уланд нимгэн банз бэхэлсэн гурван эрэгтэй хђн хђрч ирээд, эргэн
тойрны нь элсийг малтан тђђнийг гаргаж авав. Дараа нь эмэгтэйн нђхэн оромжинд буцаан
аваачжээ. Урьд ємнє нь тђђнд тохиолдсон бђхэн одоо эрт дээр ђеийн явдал мэт бђдэг бадагхан
санагдана.
Аравдугаар сар гарлаа. Эмэгтэй сондор хэлхэж, радио хђлээн авагч захин авчруулах мєнгє
хуримтлуулна. Манай баатар харин унтаж байх ђед дээрээс элс гоожихоос сэргийлэхийн тулд гялгар
уутан хєшиг хийж, халуун элсэнд загас чанахад зориулсан багаж зохион бђтээжээ. Нђх рђђ авчирч
шиддэг сонинуудыг тэр гарчиглахаа больж, тєдєлгђй ерєєсєє хэвлэл гэж байдгийг ч мартав.
Тосгоны оршин суугчид тэднээс авсан элсээ барилгачдад хямд ђнээр зардаг тухай эмэгтэй ярьжээ.
Манай баатар элсний наймаачдаас «Гадагш гаргаж жаахан салхилуулаач» гэж гуйхад, хариуд нь
«Бидний нђдэн дээр наад эмэгтэйтэйгээ энгэр зєрђђл. Тэгвэл нђхнээс чинь гаргаж зугаалуулъя»
гэжээ. Эмэгтэй хєндлєнгиин хђмђђсийн нђдэн дээр эр эмийн ажил хийхээс эрс татгалзсан тул манай
баатар тђђнийг хђчиндэхээр дайрав. Гадагш гарах хђсэл хичнээн их байсан ч, эмэгтэйг ер
хђчирсэнгђй. Нђхний мухар руу тийрђђлэн унажээ.

Хђний дотоод сэтгэлд ч нэвчин орж чаддаг элсний аймшигт чанарын тухай эргэцђђлсээр л тэр бђтэн
євлийг барав.

Хатуу ширђђн євєл дуусч, хавар боллоо. Тэдний гэрт хђлээн авагч бий болжээ. Гуравдугаар сарын
эцсээр эмэгтэй жирэмсэн болсноо мэднэ. Гэвч ахин хоѐр сар єнгєрєхєд зулбачихжээ. Эмэгтэйг
татаж гаргаад эмнэлэгг аваачлаа. Тђђнийг татан авсан олс нђхний амнаас дђђжлээстэй ђлдсэн
байна. Манай баатар тђђнээс зулгаан дээш гарч, эмэгтэйг авч одсон машины араас удтал
ажиглалаа. Дараа нь доош хартал тђђний хийсэн ус нєєцлех торхны нэг банз уначихсан харагджээ.
Тэрээр эвдрэлийг засахаар бушуухан доошоо буув. Нэгэнт тэр оргож зугтах гэж яарахгђй болсон
тул, олсон шатыг тђђний бђрэн мэдэлд ђлдээсэн хэрэг.

Манай баатрыг алга болсноос хойш долоон жилийп дараа тђђнийг эрэн сурвалжилж байгаа тухай
зарлал энэ нутагт хђрч ирэв. Зарлалын дагуу хэн ч сураг чимээ дуулгаагђй тул, ахин хагас жил
єнгєрєхєд шђђхийн тоггоол гарч, тђђнийг нас барсанд тооцжээ.

ОРОСЫН УРАН ЗОХИОЛ

Андрей Белый

1880-1934

Оросын ђгийн урлагийн ихэнх гарамгай тєлєєлєгч XX зуунд коммунизмын балгаар хяхагдан
хавчигдаж байсан ч, манай эриний олон сод зохиол оросоор бичигдэн мєнхєрсєн юм.

Энэ ђеэс Александр Куприн, Иван Бунин, Леонид Андреев, Михаил Пришвин, Иван Шмелев,
Евгений Замятин, Михаил Булгаков, Константин Паустовский, Исаак Бабель, Юрий Олеша,
Михаил Шолохов, Виктор Астафьев, Юрий Казаков, Чингис Айтматов, Фазиль Искандер, Андрей
Битов, Валентин Распутин, Руслан Киреев гээд маш олон нэр дурдаж болох бєгєєд нэлээд нь
манайд орчуулагдсан. ѓнгєрсєн зууны яруу найргийн Блок, Ахматова, Мандельштам, Цветаева,
Есенин, Маяковский зэрэг онцгой тєлєєлєгчдийн бђтээлђђд монгол хэлнээ тодорхой хэмжээгээр
бий.

Мєнгєн зууны нэрт яруу найрагч Андрей Белый (жинхэнэ нэр нь Борис Николаевич Бугаев) Оросын
уран зохиолын хамгийн агуу романы нэгийг туурвисан ч, тухайн цагт нь тєдийлєн ойлгож
ђнэлээгђй єнгєрсєн юм.
Саяхан Чеховын «Интоорын цэцэрлэг», Булгаковын «Мастер, Маргарита хоѐр», Замятины «Бид»,
Бабелийн «Морьт арми», Платоновын «Чевенгур», Набоковын «Авьяас», Горькийн «Эх»,
Зошенкогийн «Сентименталь туужис», Фадеевын «Ниргэлт» зэргийг XX зуунд орос хэл дээр
бичигдсэн онцгой тђвшний 10 зохиол хэмээн нэрлэснээс «Петербург»-ийг утга зохиол шинэчлэлийн
хамгийн хосгђй бђтээл гэсэн байна билээ.

Петербург

роман 1913

Хђндэт сенатч Аполлон Аполлонович Аблеуховын элэнц эцэг бол хиргис-хасаг удмын сурвалжтан
Аб-Лай гэгч байсан бєгєєд, хатан. хаан Анна Иоанновнагийн тєр барьж байх ђед оросын албанаа
орж, Андрей хэмээх загалмайлсан нэр зђђжээ. Тђђнийг Ухов гэж хочилдог байсан тул Аблеухов
хэмээх овогтон болчихож.

Аполлон Аполлонович бђх Орос даяар томилон илгээдэг цэргийн зааварлагчдыг удирддаг байлаа.
Тэрээр хариуцлагатай ажлын зав чєлєєгєєр нас барсан хойно нь хэвлэгдэж таарах «єдрийн
тэмдэглэл»-дээ толгойд орж ирсэн ђгсийг бичнэ. ѓнєє єглєє ээлжит тэмдэглэлээ тэрлэснийхээ дараа
хђђ Николай Аполлонович юу хийж буйг зарцаасаа асуугаад, босоогђй байгааг нь дуулмагцаа
ђрчийв. Ер нь тэр єглєє бђр хђђгийнхээ талаар асуусныхаа дараа ђрчийдэг аж. Ингээд бичиг хэргээ
цэгцэлж, эхнэр Анна Петровнагийнхаа Испаниас явуулсан захидлыг задалж ч ђзэлгђй хойш тавив.
Тэд хоѐр жил гаруйн ємнє салсан бєгєєд Анна Петровна итали дуучин даган одсон юм.

Хар бортгон бђрх, саарал пальтотой Аполлон Аполлонович сђйх тэргэнд суун Невийн єргєн
чєлєєгєєр явлаа. Сђйхний цонхоор харагдах дєрвєлжин дєрвєлжин байшингууд тђђнд таалагдана.
Еєєсєє мань эр уудам орон зайд дургђй, эгц дєрвєлжин бус хэлбэр дђрсийг таашаадаггђй ажээ.
Геометрийн хувьд зєв шоо дєрвєлжин, пирамид, Петербургийн тэгш шугамдсан мэт єргєн чєлєєнд
л дуртай. Манан дотроос гэнэт шовх ђзђђр мэт тодрох арлуудаас тэр айдаг. Арлынхан бол
ђйлдвэрийн ажилчид, эмх замбараагђй хђмђђс, Петербургт заналхийлж буй аюул гэж сенатч ђзнэ.

Васильевын арлын арвам долдугаар шугам дахь аварга том саарал байшингаас хар живэр сахалтай,
ђл таних хђн хар шат даган уруудсаар гарч ирэв. Тэрээр нэгэн боодолтой зђйлийг тун нямбайхан
барьж явна. Ингээл Николаевын гђђрээр гарч, сайхь. ђл таних эрийн сђђдэр саарал єглєєний
бђђдгэр манан дунд, олон тђмэн хєлхєлдєх Петербургийн гђнд уусан алга болжээ. Ийм л
Петербургийг Аполлон Аполлонович ђзэн ядах болоод удаж байна.

Сђйх тэрэг замын уулзварт тђр зогсов... Гэнэтхэн... Аполлон Аполлонович бээлийтэй гараа
сапдрангуй єргєж, сђйхний мухарт шигдэхэд, бортгон бђрх нь хана шђргђђтээ холбирон унаж,
дэлдэн чихтэй халзан толгойг пь ил гаргалаа. Сђйхний цонхоор тђђн руу єрємдєх мэт цоргисон
харц цоо ширтэж байх нь тэр.

Сђйх цааш хєдєлж, зэвђђн харцтай танихгђй эр ч хђн зоны дунд бараа тасарчээ.

Невийн єргєн чєлєєгєєр ганц нэгээрээ ђгс хийсэлдэж, мєнєєх салангид ђгс аажмаар єгђђлбэрт
хувилж, «Тэгэх нь ээ...», «Шидэх юм байх...», «Хэн рђђ тэр вэ?», «Яагаав, Абл...» гэх мэт хов жив
дэгдэж эхэллээ. Невийн чєлєєгєєр нисэлдэх тэр ђгсийн учир ђл таних эрд буй бололтой. Тђђний ар
талд «Хараач, ямар зоригтой юм бэ? Баригдашгђй!» гэлцэхийг ђл таних эр сонсчээ. ёл таних эр
намрын жихђђн салхи татуулсаар нэгэн зоогийи газарт орлоо. Аполлон Аполлонович энэ єдєр нэг л
гойд ажигч болчихжээ. Уураг тархинд нь янз бђрийн бодал сэрхийн орж ирнэ. Тєсєєлєл нь тийм
бодтой мэт байснаас мєнєєх ђл таних эр бодлоос нь биежин, жинхэнээсээ тэдний гэрт ороод
ирчихсэн харагджээ. ёл таних эр зоогийн газрын ђђдээр гарахаар хаалга онгойх тэрђђхэн чєлєєнд
нэг нь єндєр, биерхђђ, бђдђђн, нєгєє нь нђђрээрээ битђђ сахалтай давжаа жижигхэн хоѐр хђн
ђзэгдлээ. Тэд хоорондоо «Сенатч Аблеуховт заавар єгєх...», «Баригдашгђй л гђйцэтгэнэ...»,
«Николай Аполлонович ч бас...», «Ажил хэрэг яг л цагийн механизм шиг хийгдсэн...», «Шан харамж
гэж єгєх байлгђй дээ» гэхчлэн хэлэлцэх салангид ђгс нисэлдэн орж ирэв.

Яг ђђдэнд хачин тарган хђн тааралдахад, ђл таних эр гарахаа больж эргээд орчихлоо. Цаадхи нь
тђђн рђђ муурын арьсан малгайгаа нэн найрсгаар дохин мэндлэх аж: «Александр Иванович...»,
«Липпанченко». Тарган эр ширээний ард суув. Тэгээд ширээн дээрх сониныг тохойлдох гэхэд нь, ђл
таних эр: «Болгоомжтой» гэж анхаарууллаа. Сонины доор нєгєє боодолтой зђйл байгаа хэрэг.
Липпанченкогийн уруул чичирнэ. Энэ

аюултай боодлыг тэр Николай Апполлонович Аблеуховт хадгалуулахаар хђргэн єгч, бас захидал
дамжуулахыг хђслээ. Николай Аполлонович ђд дундаас ємнє босдоггђй тул, сђђлийн хоѐр жил
гаруйн хугацаанд эцэгтэйгээ єглєєний цайн дээр ер тааралдаж байсангђй. Ер нь тэр бол Кантыг
уншиж, элдвийн эргэцђђлэлд л умбаж явдаг хђн. ѓнєєдєр оѐдолчноос багт наадмын улаан торгон
нємрєг хђлээн авсан бєгєєд тђђн дээрээ хђрмээ хэдрээд гадагш гарав. Сэтгэлд нь бђтэлгђй
дурлалын дурсамж зангирч, мєнєєх дурлалдаа болоод золтой л гђђрэн дээрээс ђсэрчихээгђй тэр
нэгэн манантай шєнє бодогдоно.

Явсаар Мойка гудамжин дахь нэгэн байшин руу оров. ёђд нээсэн зарц эмэгтэй цочсондоо чарлалаа.
Харанхуй орцонд хаалганаас туссан зурвас гэрэлд тас хар багтай, час улаан нємрєг аймшигтай
зэвђђн ђзэгдэж л дээ. ѓєдєєс нь цусан улаан ханцуйгаа сунгахад, эмэгтэй хаалгаа огцом хаав Дараа
нь тэдний ђђдэнд нэрийн хуудас орхисныг эзэгтэй нь анзаарсан бєгєєд тайж язгууртны сђлдний
оронд хохимой толгой чємєгний яс зурж, «Тэдний єдєр, тэндхийн багт наадам дээр хђлээж байя.
Улаан чєтгєр» гэсэн ђгсийг уран гоѐмсгоор таталжээ.

Мойка гудамжны эл байшинд бага дарга Сергей Сергеевич Лихутин эхнэр Софья Петровнагийн
хамт суудаг аж. Николай Аполлонович тэдний хуримын гэрч болж байжээ. Эднийд Николай
Аполлонович, хєхєл (украинчуудыг ийн хочилдог) Липпанченко, мєн Аблеуховт нууцхан дурласан
Варвара Евграфовна нар байсхийгээд л зочилдог байж. Анхандаа Софья Петровна Николай
Аполлоновичд талтай байсан ч, яваандаа тєлєв тєвшин тєрхний нь цаана ямар нэгэн мэлхийрхђђ
шинж нуугдсан мэт санагдснаас жигших болжээ. Ингээд уулзахаас зайлсхийх болов. Уурандаа
тђђнийг нэг удаа хєєж, «Улаан чєтгєр» гэчихсэн удаатай.

Бидний мэдэх нєгєє живэр сахалт маргааш нь Николай Аполлонович дээр ирж, боодолтой зђйлээ
хадгалуулахаар єгчээ. Нойргђйдэх євчин тусч, маш их ганцаардаж буйгаа илэн далангђй ярьж удаан
суусан энэ эрийг Орос орон даяараа Баригдашгђй гэдэг нэрээр нь андахгђй. Тэрээр Васильевын арал
дээрх байрнаасаа хамраа ч цухуйлгадаггђй нэгэн. Якутын цєллєгєєс буцаж ирснээсээ хойш тэр нэг
эмэгтэйтэй учиртай болсон бєгєєд

одоо гагцхђђ тђђнийхээ аяыг л дагадаг аж. ѓдєр нь Аполлон Аполлонович харьж ирээд єчигдєр
гудамжинд тааралдсан эвгђй харцтыг харлаа. Хђђ нь тђђнийг их сургуулийн оюутан Александр
Иванович Дудкин гэж танилцуулна.
Петербург даяар ямар нэгэн цуглааны тухай хов цуурхал таржээ. Уг цуурхлыг дуулгахаар, бас
Цукатовынд болох багт наадам дээр Николай Аполлоновичид захиа дамжуулж єгєхийг гуйхаар
Софья Петровнагийид ирсэн Варвара Евграфовна бол элдвийн цуглаануудад бусдыг уруу татан
дагуулж ирдэг зантай хђн л дээ. ёђнийг андахгђй мэдэх Николай Аполлонович улаан нємрєг дээрээ
хђрмээ ємсєєд Петербургийн ђдшийн бђрэнхийд уусав. Цуглаан дээр илтгэгчид юуг ч юм бэ
уриалцгааж, энд тэндгђй «Ажил хаялт! Ажил хаялт!» хэмээн хашгиралдана. Танхимд маш их бђгчим
байсан тул Софья Петровна харихын тђђс болжээ. Гђђрэн дээр халз єєдєєс нь хар багтай, улаан
нємрєг айсуй явав. Гэвч Софья Петровнагаас яг хоѐр алхмын зайд хальтран унахад нємрєг дороос
нь тод ногоон ємд цухалзаж эзнээ баригдууллаа. Цочсон эмэгтэй уурандаа «Тэнэг, марзан мэлхий,
улаан чєтгєр» гэж дуу алдаад, сайтар єгчилгєж орхив. Гэртээ ирээд энэ явдлыг нєхєртєє ярьсанд
Сергей Сергеевич учиргђй цухалдаж, Цукатовынд болох багт наадамд очихыг нь хоригложээ.
Нєхєртєє болон Аблеуховд уурласандаа Софья Петровна Варвара Евграфовнагийн дамжуулж
єгсєн захидлыг задлан уншина. Тэгээд хариугаа авахаар шийджээ.

Ингээд Софья Петровна нєхрийнхєє ђгнээс зєрєн ђдэшлэгт очно. Тэгээд улаан нємрєг бђхий
Николай Аполлоновичид захидлыг гардуулжээ. Хатагтай Помпадурын багийг ємссєн Софья
Петровнаг Аблеухов танъсангђй. Тэрээр єєр єрєєнд ороод захидлыг уншихаар багаа сєхєхєд нь
ганц нэг хђн харчихаж. Тэгээд ђдэшлэг дээр байсан Аполлон Аполоновичид энэ тухай дуулгав.
ѓндєр албаны тђшмэлийн хђђ ингэж марзаганаж явна гэдэг шившигтэй хэрэг л дээ.

Николай Аполлонович тэндээс гарч, гудамжны дэнлђђний гэрэлд захидлыг дахин уншлаа. Нђдэндээ
ч итгэж чадахгђй байжээ. Тђђнээс амласандаа хђрч, гэрт нь боодолтой зђйл байдлаар хадгалагдан
буй цагийн механизм бђхий бємбєгєєр тєрсєн эцгийгээ дэлбэлэхийг шаардсан аж. Гэнэтхэн нэг
намхан хђн гарч ирэх бєгєєд анхандаа єєрийгєє Аполлон Аполлоновичийн нуудгай хђђ гэх боловч
тєдхєнєє хамгаалах хэлтсийн тєлєєлєгч Павел Яковлевич Морковин гэж танилцуулах бєгєєд хэрэв
захидалд дурдсан шаардлагыг биелђђлэхээс татгалзвал Николай Аполлоновичийг баривчилна гэж
сђрдђђлэв.

Хориглосоор байтал эхнэр нь ђдэшлэгт явсны дараа Лихутин амиа хорлохоор шийднэ. Сахлаа хусч,
олсонд саван нялж дђђжлђђр зэхээд, чийдэнгийн бђрхђђлээс уяж, сандал дээр гарч зогсон хђзђђндээ
углаж ђзжээ. Яг энэ ђед хонх дуугарахад тэр санаандгђй ухасхийгээд сандлаасаа холбирон уналаа.
Юуных нь амиа хорлох байх вэ дээ. Софья Петровна тђђнийг ийм арчаагђй, єрєвдєлтэй байдалтай
хэвтэхэд нь олж уйлав.

Алоллон Аполлонович хуучин эхнэр Анна Петровна нь гэнэт ирэх болсон тухай сонсуут хђђдээ
уурлахын оронд энэ мэдээг энгђђн маягаар дуулгалаа. Болж буй бђх толгой эргэм явдлыг эцэгтээ
дуулгахаар Николай Аполлонович хєлд нь сєхрєн суугаад ярьж эхэлтэл, цочир ууртай Аполлон
Аполлонович тђђнийг гэрээсээ хєєж, «Хойшид чи миний хђђ биш» гэж зандчина.

Николай Аполлонович єрєєндєє орж, мєнєєх аймшигт хайрцгийг ђзэв. Тђђнийг Нева мєрєн рђђ л
шидэж орхиѐ гэж шийдэхийн зэрэгцээ гайтай явдлыг бушуухан дуусгахын тулд цагийн механизмын
тђлхђђрийг хэд хэд эргђђлчихжээ.

Маргааш нь Александр Иванович Дудкин тђђнтэй тааралдаад, захидлын талаар сонсуут ямар нэгэн
эндђђрэл самуурал болсныг ойлгоод, хайрцгийг бушуухан голд хаяхыг ятгана. Сђђлийи хэдэн єдєр
Дудкины толгойд «енфраншиш>> хэмээх нэгэн хачин ђг орж ирээд болсонгђй. Тэрээр Зоя
Захаровна Флэйш гэгч танил бђсгђйнхээ зуслангийн байшинд очоод Шишнарфиев гэгч перс хђн
тэднийд ирснийг мэддэг. Тэнд мєн Липпанченко, єєр нэг франц хђн байх аж. Тђђний бђх ђйлдэл
бђрэн хамаараад байдаг нєгєє эмэгтэй бол Зоя Захаровна юм л даа. ёђндээ Дудкин шаналж гђйцэв.
Орой харьтал гэрийнх нь ђђдэн дээр хачин сђђдэр тусч ђзэгдэх бєгєєд єєрийг нь мєнєєх перс эр
хђлээж суув. Зочин нь Петербург бол намаг дээр баригдсан хот учраас ђхэгсдийн хаант улс юм,
тиймээс ч єнєєдє Христос шђтлэгийн оронд буг чєтгєрийн суртал дэлгэрч байна гэхчлэн ярив.
«Енфраншиш!» гэж Дудкин дуу алдав. «Чи намайг дуудлаа. Тэгээд л би ирсэн хэрэг» гэх дуун
гармагц перс эр замхран сарнихад л, Дудкин энэ бђх нууцлаг хђчний биелэл бол ђнэндээ
Липпаченко байсныг ойлгоно. Гадаа гудамжинд тачигнасан чимээ гарч, єрєєнд нь Зэс морьтой хђн
(Петербургт байх I Петр хааны морьтой хєшєє) орж ирээд, мєрєн дээр нь гараа тавин: «Зђгээр. ёх,
тэвчиж гар» хэмээн хэлээд судсан дотуур нь хайлмал тємєрлєг болон нэвчжээ. ѓглєє нь Дудкин
дэлгђђрт очиж хайч худалдан авав.

Николай Аполлонович гудамжинд Лихутинтай таарлаа. Сахлаа мєлчийтєл хусч, энгийн хувцас
ємссєн тэрээр Николай Аполлоновичийг гэртээ дагуулан ирээд, мухрын єрєєнд тђлхэн оруулав.
Сергей Сергеевич одоохон Аблеуховыг зодох нь уу гэлтэй нааш цааш холхино. Николай
Аполлонович хєєрхийлєлтэйгєєр тайлбар тавина...

Аполлон Аполлонович гэр орноо сайтар шалгаж, хђђгийнхээ єрєєнд ороод, бичгийн ширээний
шургуулганд байсан ойлгомжгђй хачин зђйлийг аваад гарчээ. Ингээд ажлын єрєєндєє оруулж
тавиад таг мартчихаж Николай Аполлонович энэ ђед Лихутины гараас мултрах гэж дэмий л
оролдсоор. «Би таныг алах гээгђй ээ» гэж Сергей Сергеевич хэлэв. Тђђнийг нааш авчирсны учир
гэвэл, Софья Петровна нєхєртєє захидлын талаар ярьчихсанд оршино. Лихутин Аблеуховыг гэртээ
тђгжээд, гэр руу нь очиж бємбєгийг олоод Невад хаяхаар шийдсэн юм санж. Тєрсєн эцгийгээ
алчихаар хђн гэж бодоцгоосонд нь Николай Аполлонович маш их эмзэглэнэ.

Зоя Захаровнагийн зуслангийн байшингийн цонхнууд тэнгис руу хандсан бєгєєд цонхон доогуур нь
єтгєн бут ургажээ. Липпанченког эзэгтэйтэй цайлан суух ђес тэдгээр бутан дунд хэн нэгэн хђн
нуугдах шиг болжээ... Дараа нь гадаа чимээ гарахад Липпанченко лаа барин байшинг тойрч ђзсэн
боловч юу ч байсангђй. Харин барьсан лаанаас нь элдвийн жигтэй сђђдэр л ханан дээр тусах аж.
Липпанченко хаалгаа тђгжээд бєх унтав. Нєгєє хачин сђђдэр ханан дээрээс наашилж тђђн руу
дєхлєє. Липпанченко ухасхийн босч хаалга руу огло харайх зуураа, нуруу руу нь час халуун усаар
шалзлах шит болохыг мэдрэв. Дараа нь буцламгай ус гэдэс руу нь ђсчлээ... ѓглєє нь тэнд
Липпанченко

байсангђй. ёхсэн цогцос дээр нь хувхай цагааи царайндаа инээмсэглэл тодруулсан эрэгтэй хђн
мордон суух бєгєєд гартаа хайч барьжээ.

Аполлон Аполлонович Анна Петровнагийн буусан зочид буудал руу очоод, дараа нь тђђнийг
дагуулан гэртээ ирэв. Николай Аполлонович тэсрэх бємбєгєє хайж гэрээ буулгахаа шахжээ. Хаана
ч алга. Зарц нь Анна Петровна ирснийг дуулган, зочны єрєєд орохыг хђслээ. Ийнхђђ хоѐр жил
гаруйн дараа Аблеуховынхан ахиад л халуун ам бђлээрээ хооллоцгоов. Эзгђйд нь бємбєгийг
Лихутин авчихаж гэж бодоод Николай Алоллонович ч тайвширчээ. Ээжийгээ зочид буудалд хђргэж
єгчихєє, буцахдаа Лихутиныд очвол, тэд гэртээ байсангђй. Шєнє нь тђђний нойр хулжжээ. Тэгээд
хонгилоор шал чахруулан удтал холхисны эпэст сая нэг зђђрмэглэж. Гэнэтхэн

нурхийсэн их чимээ гарлаа. Николай Аполлонович чимээ гарсан зђг руу гђйв. Эцгийнх нь
ажлын єрєєний хаалга алга болчихож. Том нђх л харлана. Унтлагынхаа єрєєний орон дээр
Аполлон Аполлонович євдгєє тэврэн чичирч суух агаад хђђгээ хармагц ухасхийн босч, хонгилоор
зугтсаар жорлонд ороод тђгжчих нь тэр. Энэ явдлаас хойш Аполлон Аполлоиович чєлєєнд гарч,
тосгонд амьдрахаар явжээ. Анна Петровна тђђнтэй цуг байх болов, євгєн дурсамжийн номоо
бичсэн нь яг тђђнийг нас барсан жил хэвлэгдсэн байна.

Мєрдєн байцаалтын туршид солиорлын байдалтай байсан Николай Аполлонович эцэст нь

гадаадад, Египет руу гарчээ. Эцгийгээ нас барсны дараа л тэр Орост буцаж ирсэн юм.

Борис Леонидович Пастернак

1890-1960

1958 оны Нобелийн утга зохиолын шагналыг яруу найрагч Б.Пастернак «Оросын аугаа их хђђрнэл
зохиолын уламжлалт хєрсєн дээр орчин ђеийн уянгын яруу найрагт бђтээсэн ололтуудынхаа тєлєє»
хђртсэн ч, тухайн ђеийн Зєвлєлтийн Зохиолчдын эвлэл, эрх баригч коммунист намын хавчилга,
хђйтэн дайны ђзэл сурталжсан уур амьсгалын улмаас нэр хђндтэй шагналаасаа арга буюу
татгалзжээ. Ингэхээс єєр замгђй байдалд ороход «Живаго эмч» хэмээх дуулиант романаа барууны
ертєнцєд хэвлђђлсэн явдал хамгийн их нєлєєлсєн гэдэг. Пастернак шагналаас татгалзсан хэдий ч,
тєр засагт нђд ђзђђрлэгдэн гоочлогдож явсаар нас барсан юм. Социалист систем оюун сэтгэлгээний
аливаа эрх чєлєєг хэрхэн боомилон хаадаг байсныг бид ч зах зухаас нь мэднэ.

1955 онд бичигдсэн энэ роман анх 1957 онд итали хэлээр, дараа нь 1958 онд Миланд оросоор
хэвлэгдсэн байна. Шинэчилж сайжруулсан хэвлэл нь 1978 онд мєн л баруунд гарсан бєгєєд, Орос эх
оронд нь 1988 онд л сая хорио цээрээс гарч уншигчдад хђрчээ.

Пастернак бол Мєнгєн зууны шилдэг яруу найрагч тєдийгђй авьяаслаг орчуулагч билээ. Тэрээр
«Живаго эмч»-ийг бичихээсээ ємнєхєн Гѐтегийн «Фауст»-ыг орчуулсан нь уг зохиолын гђн утга
агуулга бђрэлдэхэд илэрхий нєлєєлсєн гэдэг. Романыг гол баатар нь болох эмч Юрий Живагогийп
бичсэн шђлгђђдгђйгээр тєсєєлшгђй бєгєєд эдгээр 25 шђлэг 1954 онд «Знамя» сэтгђђлд тусдаа
мєчлєг маягаар хэвлэгдсэн юм.

«Живаго эмч»-ийн талаар 1980-аад оныг хђртэл баруунд 1500 гаруй єгђђлэл нийтлэгдсэи гэсэн
тооцоо бий. Философи-яруу найргийн чиглэлийн энэ романыг бэлгэдлийнх нь ђђднээс судлаад
«Библийн Ахуйн номын євєрмєц хувилбар» ч гэж тайлбарласан байдаг.

Живаго эмч (Доктор Живаго)

роман 1955

Юрагийн авга ах Николай Николаевичийг Петербург руу шилжсэний дараа, арван настайдаа
єнчирсєн хђђг Громекогийнхон асрамжлах болжээ. Энэхђђ, их сургуулийн профессорын гэрт олон
сонирхолтой хђн цугладаг байсан нь жаалхђђгийн авьяас хєгжихєд их тус болсон юм. Александр
Александрович, Анна Ивановна нарын охин Тоня Громеко, гимназийн нэг ангийн анд Миша
Гордон нарын ачаар Юра ганцаардахын зовлон ђзсэнгђй. Нэг удаа Александр Александровичийн
сайн танил эмэгтэй Амалия Карловна Гишар амиа хорлох гэж оролдож л дээ. Профессорыг тэднийх
руу явахад Юра, Миша хоѐр гуйсаар байгаад дагаж очжээ. Хєвгђђд ђђдний хонгилд зогсоцгоон,
мадам Гишар яагаад ийм алхам хийхэд хђрсэн тухайгаа тайлбарлахыг сэм чагнацгаах зуур
хажуугийн єрєєнєєс дунд насны эрэгтэй хђн гарч ирээд, буйдан дээр унтаж байсан бђсгђйг сэрээв
Жаал бђсгђй тђђн рђђ нђд ирмэх нь тэдний хооронд ямар нэгэн нууц байгаа шинжтэй. Яагаад ч юм
бэ, тэрхђђ жаал бђсгђй мєнєєх эрийн гарын аясаар байдаг хђђхэлдэй мэт сэтгэгдэл тєрнє. Юра
ђђнийг мэдрђђтээ сэтгэл нь євджээ. Гарсан хойноо тэр Мишад энэ эрэгтэйг хэдэн жилийн ємнє
аавтайгаа хамт галт тэргээр явж байхдаа харснаа ярив. Мань эрэгтэй аавд нь архи уулгасан бєгєєд
дараахан нь Юрагийн эцэг галт тэрэгнээс ђсэрчихсэн аж. Тэдний харсан бђсгђй бол мадам Гишарын
охин, гимназийн сурагч Лара байлаа. Хэдий арван зургаан настай ч нас биед хђрсэн мэт харагддаг,
ихэнх найз охидынхоо нэгэн адил єєртэй нь хђђхэд шиг харьцдагт дургђйцдэг байв. Тэдний гэр
бђлийн анд Виктор Ипполитович Комаронский охиныг эргђђлдэг нь энэ мэдрэмжийг бђр ч
ихэсгэнэ. Нэг л мэдэхэд охин тэр хђнээс айх болж, улмаар нэгмєсєн эрхшээлд нь орчихжээ. Хэдэн
жилийн дараа, анагаахын сургуулийн оюутан болсон хойноо Юрий Живаго тун сонин тохиолдлоор
Ларатай ахин учирдаг. Тоня тэр хоѐр Зул сарын ємнєхєн зугаалж явлаа. Удтал хђндээр євдсєн Анна
Ивановна саяхан тэдэнд ђргэлж цугтаа байгаарай гэж гараас нь барьж байгаад захисан юмсанж.
Тоня ч ђнэхээр хамгийн дотно найз нь, тђђнийг хамгаас сайн ойлгодог цорын ганц хђн байжээ.
Нэгэн байшингийн цонхон дээр харанхуйд лаа асаахыг ђзээд Юрий «Ширээн дээр лаа аслаа, лаа
аслаа...» хэмээн анхныхаа шђлгийн мєрђђдийг дотроо бодно.

Харин яг тэр цонхны цаана Лара Гишар єєрт нь хар багаасаа хайртай гэж хэлдэг байсан Паша
Актиповтой гэрлэхээр зєвшєєрч байсныг тэр яаж ч мэдэх билээ. Энэ ярианыхаа дараа Лара гадагш
гарч, Комаровскийн хєзєр тоглож суугаа уушны газар руу явжээ. Харин тэнд Юра, Тоня нар байсан
юм. Шєнийн хоѐр цагийн ђед, цэнгээний газар гэнэтхэн буу тас хийх дуулдав. Комаровский руу
Лара буудсан нь тэр. Харин алдаж буудснаас сум Москва хотын шђђхийн прокурорыг
шархдуулчихжээ. Лараг баривчлаад танхим дотуур авч явахад, Юра хєшиж орхив. Нєгєє охин
байна шђђ дээ! Бас нєгєє, эцгийнх нь ђхэлтэй нууцлаг байдлаар холбоотой буурал ђст! Юра, Тоня
хоѐр тэндээс гараад харьтал Анна Ивановна амьсгал хураасан байлаа.

Комаровский хєєцєлдєж байж Лараг суллуулжээ. Гэвч бђсгђй нэлээд удаан євчилж хэвтэв. ѓдий
хђртэл бђсгђй сэтгэл санааны хђнд нєхцєлд аж тєрж ирсэн бєгєєд улсын мєнгєєр мєрийтэй тоглоод
алдчихсан ах нь амиа хорлох гэхэд хђнээс мєнгє зээлж, энэ бђхнийхээ эцэст арга буюу
Комаровскийн гарыг л хардаг байв. Бђсгђй тђђний дарамтанд байсан тул ахаасаа авсан бууг
хэрэглэхэд хђрсэн хэрэг.

Лараг хэвийн байдалдаа орох ђед Паша тэр хоѐр гэрлэж, Урал руу явлаа. Хуримынхаа дараа бђсгђй
нєхєртєє бђх ђнэнийг ярьжээ. Шинэ газар суурьшаад Лариса гимназид багшилж, гурван настай
охин Катя болон бђх гэр бђлийнхээ тєлєє махран зђтгэхдээ аз жаргалтай байв. Паша латин хэл,
эртний тђђх заадаг байжээ.

Тэр ђед Юра ч Тонятайгаа гэрлэж, тєдєлгђй Дэлхийн I дайн эхэлсэн байна. Юрий Андреевич мєд
тєрєх хђђгээ ч харж амжилгђй фронтод явлаа.

Павел Павлович Антипов эхнэрээ єєрт нь хайртай гэдэгт огт итгэдэггђй байв. Тиймээс ч гэр бђлийп
энэ хуурмаг уур амьсгалаас зугтсандаа офицерийн дамжаа тєгсєєд, сайн дураараа дайнд явж, нэгэн
тулалдааны ђеэр олзлогджээ. Лариса Федоровна сувилагч болж, эр нєхрєє хайн фронт руу явна.
Пашаг багаас нь мэдэх бага дарга Галиулин тааралдаж, Антиповын амь ђрэгдэхийг харсан гэж
батлан ярина.

Энэ зуур хувьсгал гарав. Живаго арми дахь эмх замбараагђй, бусармаг явдлуудыг нђдээр ђзээд,
Москвад эргэн ирмэгцээ бђр ч эх адгаа алдсан байдлыг харжээ. Тиймээс хувьсгалын талаар єєрийн
гэсэн ђзэл бодолтой болсон байна. Тэднийх хєл ђймээнээс дайжиж, Урал дахь Анна Петровнагийн
эцэг євгийн эдлэн руу очив. Зам зуур нь зэвсэгт дээрэмчид, бослого самуун олноороо таарах бєгєєд
одоо хурандаа болсон Галиулины удирдаж буй цагаантны хђчийг шахаж буй Стрельников гэгчийн
тухай хђмђђс айдас хђйдэстэйгээр ярьцгаах аж.

Юрятии хотын ойролцоох Варикяно эдлэнд Живагогийнх байшингаа сэргээн янзалж, ногооныхоо
талбайд тємс, байцаа тариалан, хааяа євчтєн ђзэх ч болов. Аж ахуйгаа цэгцлэхэд нь гэнэт гараад
ирсэн эцэг нэгтэй дђђ нь гэх Евграф тусалсан байна. Тоня ахиад хєл хђнд болжээ.

Юрий Андреевич сђђлдээ Юрятины номын санд суух бололцоотой болж, тэнд Лариса Федоронна
Антиповатай тааралдана. Лариса тђђнд Стрельников бол єєрийнх нь нєхєр Павел Антипов
болохыг хэлнэ. Антипов хотыг аймшигтайгаар бємбєгдєн эзэлж авах бєгєєд энэ ђедээ эхнэр
хђђхдийнхээ талаар ер ђл асууж сонирхох аж.

Юрий, Лариса хоѐр нууц амрагууд болжээ. Гэвч тєдєлгђй Живаго бђх ђнэнийг эхнэртээ хэлж, ахин
Ларисатай уулзахгђй гэж хэлэхээр шийдэж байна. Яг ингэж шийдээд Варыкино руугаа явж байтал,
зам дээр гэнэт зэвсэглэсэн гурван эр гарч ирээд, улаан армид дайчлан татаж байна гэж мэдэгдэнэ.
Шархдагсад маш их, элдвийн халдварт євчин тасрахгђй тул хђзђђгээр татсан их ажилтай боллоо.
Живаго Октябрийн хувьсгалыг талархан ђздэггђйгээ отрядынхаа даргаас нуусангђй. Гэвч эмч
дайны цагт чухал хђн байсан тул энэ ђзэл нь гай тарьсангђй. Хоѐр жил ингэж явсны эцэст цэргээс
оргожээ.

Хотоос цагаантнууд явж, улаантнууд эзлэн авсан яг тэр ђед эмч Юрятинд ирэв. Лариса Федоровна
тђђнийг асарч тэнхрђђлж, улмаар тэд мужийн байгуулагад алба хаших боллоо. Юрий Москва руу
буцах тухай ер бодсонгђй. Гэвч Живагог улс тєрийн хувьд єєр ђзэлтэй хђн хэмээн чекистууд ад ђзэж
эхэлжээ. Стрельниковын байр суурь ч улааныхан дотроо ганхаж эхэлсэн байлаа.

Энэ ђед Тонягаас захидал ирэв. Тэд Москад буй гэнэ. Гэвч профессор Громеко, тђђний хамтаар гэр
бђлийнхэн нь гадаадад дђрвэхээс єєр аргагђй байдалд орж буй ажээ. Одоо Живагогийнх хђђ, охин
хоѐртой болсон хэрэг шђђ дээ. Тоня нєхрєє урьдын адил хайрласаар л; харин Юрий ђгђй.

Гэнэтхэн л Комаровский гараад ирлээ. Тэр Алс Дорнодын Бђгд Найрамдах Улсын засгийн газарт
ажиллахаар болсон, тэднийг ивээлдээ авч явахад бэлэн гэжээ. Лариса, Юрий хэн хэнд нь ђхэх аюул
тулгараад байсан цаг. Юрий Андреевич шууд л татгалзав. Ларагийн амьдрал, хувь заяанд энэ хђн
ямар ђђрэг гђйцэтгэснийг, эцгийнх нь амиа хорлоход чухам хэн тђлхэц єгснийг сайн мэдэх хойно.
Ингээд тэд хђнгђй зэлђђд газар болон хувирсан Варыкинод бђгэхээр шийдэв. Тђђнээс гадна Лариса
бие давхар болсон байж. Тэдэн дээр Комаровский ахин ирээд, Стрельниковыг цаазаар аваачих
болсон тул Лара єєрийгєє биш гэхэд Катя охиноо бодох хэрэгтэй гэж ятгав. Ингээд Живаго
Ларисад Комаровскийтай цуг явахыг зєвлєжээ.

Чононоос єєр эзэнгђй болсон, цасанд дарагдсан, ойн сууринд Юрий Андреевич аажмаар ухаан
самуурчээ. Тэр архи ууж, Ларад зориулан шђлэг бичиж єдрийг єнгєрєєнє. Хайртай бђсгђйгээ
санагалзсан эмзэглэл нь яваандаа тђђх, хувьсгал, хђний мєн чанарын тухай эргэцђђлэл болон
хувирсаар.

Нэгэн ђдэш цас нужигнан, ђђдээр нь эрэгтэй хђн орж ирлээ. Стрельниковыг Юрий Андреевич шууд
л танив. Гэтэл, Комаровский Лараг дагуулж явахын тулд л тэднийг хуурч мэхэлсэн байх нь тэр!
Хоѐр эр шєнєжингєє хувьсгалын тухай, Ларагийн тухай, Москвагийн гудамжипд єнгєрєєсєн бага
насныхаа тухай ярилцжээ. ѓглєє нь Юрий Андреевич сэрээд ус авахаар гартал ярилцагч нь
єєрийгєє буудчихсан байлаа.

...Шинэ эргэлтийн бодлогын эхэн ђед Живаго Москвад очив. Ихэнх замаа тэр явган туулж иржээ.
Ингээд дараахь найм есєн жилд эмчийн ажлаа ч, шђлэг зохиолоо ч бараг л мартчихав. Гэхдээ цаас
ђзэг барьж бага сага юм бичдэг нь хэвээрээ. Сонирхогчийн тђвшинд бол овоо ч ђнэлэгджээ.Гэр
орны ажилд нь урьд тэдний манаач байсан хђний охин Марина тусална. Тэр шуудан холбооны
газарт ажилладаг. Яваандаа бђсгђй эмчийн эхнэр болж, хоѐр охин тєрђђлжээ. Гэвч зуны нэгэн єдєр
Юрий Андреевич гэнэт алга болчихов. Марина дараахан нь нэг захидал авсан бєгєєд Юрий
Андреевич тђр зуур ганцаараа байхыг хђссэн тул эрж хайхын хэрэггђй гэж бичсэн байлаа. Суралгђй
алга болсон дђђ Евграф нь мєн л урьдынх шигээ гэнэт гарч ирээд байр хєлсєлж, мєнгє тєгрєгєєр
тэтгэсэн тухай харин юу ч бичсэнгђй.

Тєдий л удалгђй, наймдугаар сарын нэгэн бђгчим халуун єдєр Юрий Андреевич зђрхний
шигдээсээр нас барав. Санаанд оромгђй олон хђн оршуулганд нь иржээ. Тэдний дунд Лариса
Федоровна ч байв. Тэрээр санаандгђй, хуучин зуршлаараа л ийшээ ороод ирсэн нь уг явдал дээр
таарчихаж Энэ бол тђђний анхны нєхєр Павел Антиповын сууж байсан байр л даа. Оршуулгын
дараа Лариса гэнэт алга болчихсон юм. Бодвол, баривчлагдаа биз ээ. Бђр хожим, дєчин нэгэн онд,
фронт дээр хошууч генерал Евграф Андреевич Живаго аж ахуйн албаны Таня Безочсредова гэгч
бђсгђйтэй ярилцах зуураа тђђнийг Лариса, Юра ах хоѐрынх нь дундаас тєрсєн охин болохыг
мэджээ. Приморийн хязгаарыг улаан арми эзлэх ђед Комаровсхийн хамтаар Монгол руу дђрвэсэн
Лариса нялх охиноо тємєр замын єртєєний сахиул Марфа эмгэнд орхижээ. Мєнєєх эмгэн сђђлд нь
галзуугийн эмнэлэгт насаа элээсэн гэнэ. Энэ мэт олон ђйл явдал ширэлдэж орооцолджээ.

Евграф Андреевич зєвхєн Татьянаг асарч халамжлаад зогссонгђй, ахынхаа бичсэн бђхнийг эмхэлж
хэвлђђлсэн юм. Тэдгээрийн дунд:

Шинэ цас газар дэлхийг хучлаа,

Хаяа хярхаггуй хучлаа.

Ширээн дээр лаа аслаа,

Лаа аслаа...

гэсэн мєрђђд бђхий «євлийн шєнє» хэмээх шђлэг нь ч байсан билээ.

Андрей Платонопич Платонов

1899-1951

XX зууны ђгийн урлагийн сод мастер Платонов (жинхэнэ нэр нь Климентов)-ыг 1980-аад оны сђђлч
хђртэл эх оронд нь зохиолч гэж бараг л мэддэггђй байлаа. Коммунист намд элсэж, Иргэний болон
Эх орны дайнуудад оролцож явсан энэ зохиолч маш олои шилдэг бђтээл туурвиснаас «Чевенгур»
онцгой.

Чевенгур гэдэг нь Платоновын тєдийгђй 1920-иод оны Оросын утга зохиолын хамгийн том,
хамгийн євєрмєц романы гол ђйл явдал єрнєдєг хотын нэр юм. Харин бид хотын нэр ђндсэн
утгаараа юуг зааж буйг уишигчдад тодруулж єгєх ђђднээс яльгђй єєрчлєн «Чевенгђђрийн коммун»
гэж буулгалаа. Зохиолч энэ романаа 1926-1929 онд, Орос орон социалист хувьсгалын ђзэл санаагаар
ид євчилж байх ђеэр бичжээ. Харин амьддаа хэвлђђлэх гэж хэдэнтээ оролдоод санасандаа хђрээгђй
юм. Хоѐрхон сэтгђђл л гэм халгђйхэн хэсгээс нь жаахан жаахныг авч нийтэлсэн байна. Анх 1972 онд
Парист бђрнээрээ хэвлэгдсэн бєгєєд энэ хувилбар Орос оронд хэвлэгдэх гэсээр байтал 1988 он
болчихсон тђђхтэй. «Чевенгђђрийн коммун» бол Платоновын бичлэгийн давтагдашгђй сюрреалист
єнгє аясыг хамгийн хурцаар тусгасан бђтээл. Зохиолд Х1Х-ХХ зууны зааг ђеийн Оросын философи
сэтгэлгээний нєлєє гђнзгий нэвчсэн тєдийгђй «Тэнгэрлиг туульс», «Хамлет», «Наран хот» дахь
онцлог санаанууд, домог зђй ч ажиглагдлаг.

Эцсийн дђнд Чевенгђђрийн коммун тєдийлєн шалихгђй зэвсэгт отрядын хєлд сђйрэи баларч буй нь
утга учиргђй, буух эзэнгђй утопи нийгмийг ямар ирээдђй хђлээж буйг зєгнєєд зогсохгђй, энэ бђхэн
эмгэнэлт тєєрєгдєл болохыг ѐгтлон хэлсэн хэрэг. Чухам ийм санаа цухалзсан дээрээс л
социализмын ђзэл сурталчид ђгийн урлагийн эиэ аугаа туурвилыг бђтэн жарны турш ард тђмнээс
нуун дарагдуулж байлаа.

Чевенгђђрийн коммун (Чевенгур)

роман 1929

«Ил цагаан сэтгэлээр аялахуй» хэмээх давхар нэртэй уг романы ђйл явдал 1920-иод онд Орос оронд
нђђрлэсэн их єлсгєлєнгийн жилђђдэд єрнєж байна. Дєрвєн жилийн их єлсгєлєнгийн дараа мєн л
ургац авах найдваргђй тав дахь он залгахад, оршин суугчдын нэг хэсэг хот руу, нєгєє хэсэг нь ой
руу дђрвэцгээж, Захар Павлович тосгондоо ганцаар ђлджээ. Тэрээр гарын дуйтэй, чадварлаг хђн
боловч эхнэр хђђхэд ч ђгђй, орон гэр ч ђгђй нэгэн. Эцэстээ тэрээр эзгђйрсэн тосгоноо арга буюу
орхин хотод ирж, усан боомтод ажиллах болов.

...Двановын гэр бђлд арван зургаан хђђхэд тєрсєн ч, долоо нь л амьд мэнд ђлджээ. Найм дахь нь
єргємєл бєгєєд загасчны хђђ Саша байлаа. Эцэг нь ђхлийн дараа юу учирдгийг ђзэх гэж зориуд
усанд живээд хђђгээ єнчрђђлсэн аж. Дванонын хђђ Прошкатай насаар Саша чацуу юмсанж. Ингээд
єлсгєлєн нэрвэсэн жил тэднийд ахиад ихэр жаалууд тєрсєн тул, Прохор Абрамович Дванов
єргємєл хђђдээ гуйлгын уут оѐулж єгєє тосгоноос явуулж орхижээ. Буцаж ирээд Прохор
Абрамович эхнэр, хђђхдђђддээ «Бид цємєєрєє л хђн чанаргђй, адгийн амътад хойно!» гэж хэлэв.
Хєєрхий Саша зам зуураа оршуулгын газраар дайрч эцэгтэйгээ салах ѐс хийлээ. Тэгээд цђнхээ
талхаар дђђргэх эхний боломж гармагц л энд, эцгийнхээ булшны хажууд газар гэр ухаж аваад амь
зууна гэж шийддэг.

Захар Павлович энэ ђед Прошка Двановт нэг рубль єгєєд, Сашаг хайлгажээ. Тэгээд ђрчлэн авсан
байна. Захар Павловичийг єтєл насныхаа бђхий л хайр энэрлийг Сашад зориулж, жаалхђђ алсдаа
слесарь болох бодолтойгоор усан боомтыг дагалдан сурах болжээ. Арван долоон нас хђрч байсан
хєвгђђн оройн цагаар ном уншиж, сэтгэгдлээ тэмдэглэн бичдэг, тэр ч байтугай дууны ђг хэлхэх гэж
махран оролддог байв. Харин Захар Павлович: «Саш, дэмий дээ, ийм сулбагар байж ингэж биеэ
зовоогоод яана...» гэж зєвлєнє.

Тєдєлгђй дайн эхэлж, хувьсгал гарлаа. Нэгэн шєнє, хотод гарч буй буудалцааны чимээг чагнангаа
Захар Павлович: «Тэнд ч тэнэгђђд л засгийн эрхэнд гарцгаана вий, гэхдээ амьдрал арай дээрдэх
байгаа?» хэмээн Сашад хэлж билээ. Маргааш нь тэд хот руу явж, хамгийн буурь суурьтай намд
элсэхээр шийдэв. Намууд нэг л байшинд контоорлоцгоох тул, Захар Павлович єрєє єрєєний ђђд
татан нэлээд явжээ. Хамгийн мухрын хаалган цаана гав ганцаархнаа сууж буй хђнээс тэр: «Энэ
бђхэн мєд дуусах уу?» гэж асуулаа. «Социализмыг асууж байна уу? Жилийн дараа бђх юм номондоо
орно. ѓнєєдєр бол дєнгєж байгуулж эхэлж л байна» гэсэн хариултыг сонсуут баярласан Захар
Павлович: «За, тэгвэл биднийг бђртгээд авчих» гэж яаран єгђђлэв. Харьсан хойноо тэр хђђдээ:
«Большевик хђнд хамгийн чухал зђйл бол бђхнийг багтааж шингээчих зайтай, болж єгвєл хоосон
зђрх юм...» хэмээн большевизмын тухайд юу ойлгосноо тайлбарлажээ.

Хагас жилийн дараа Саша тємєр замын дамжаанд орж, дараа нь техникумд элсэв. Гэвч иргэний
дайны фронт руу намаас томилсон тул, Новохопѐрск хэмээх талын хот руу явав. Захар Павлович
єргємєл хђђгээ ђдэн гаргаж ирээд, сэтгэлээ хуурахын тулд ямар ч ойлгомжгђй алгебрийп сурах
бичиг баахан уншжээ.

Александр Дванов (мань Саша) талын хотод хувьсгалыг бадраахын тєлєє бишгђй л зђтгэж. Гэвч
мужаас тђђнийг эргђђлэн татжээ. Буцах замдаа оргосон машинчийн оронд галт тэргийг жолоодов.
Гэтэл ганц замтай хэсэгт єєдєєс нь єєр цуваа гарч ирээд мєргєлдчихєж. Саша сохор азаар л амьд
гарчээ.

Мєрдєгдєж байцаагдсаар арай л гэж гэртээ харив. Дараа нь хижгээр євдєн, найман сар хэвтжээ.
Захар Павлович уй гашууд автан, хђђдээ зориулан авс хђртэл бэлдсэн ч Саша зун тийшээ хєл дээрээ
босов. Тэднийхээр хєршийн охин Соня орж гарах болсонд, Захар Павлович мєнєєх авсаараа
хђђхдийн ор урлахаар шийднэ. Хэдийгээр Соня жаахан охин ч, «том болоод манай Сашагийн
хђђхдийг тєрђђлж магадгђй» гэж тооцоолж л дээ.

Мужийн намын хороо Двановыг тосгон гацаануудаар явуулж, коммунизмын тухай ухуулга хийлгэх
болжээ. Ингэж явахдаа Саша анархистуудын гарт орсон ч, Степан Копенкины удирдсан баг цэрэг
тђђнийг чєлєєлдєг. Энэ Копенкин бол Роза Люксембургт дурласныхаа тєлєє л хувьсгалд оролцож
яваа хђн аж. Тэд хамтдаа нэгэн сууринд иртэл, тэндхнйн багш сургуульд Соня багшилж байдаг.
Ковенкины хамт энд тэндгђй аялж яваад Дванов Чевенгђђр хэмээх хєдєєгийн хотын хувьсгалт
хорооны дарга Чепурный гэгчтэй танилцана. Чевенгђђр гэдэг ђг тђђнд ямар байх нь тодорхойгђй,
ирээдђйн сонин амьдрал єрнєсєн коммунизмын орон шиг сэтгэгдэл тєрђђлжээ. Чепурный ч
єєрийнхєє хотыг ђнэн мєн цогцолсон газар гэж сурталчилна. Уг нь Дванов буцаж хариад
техникумдаа суралцмаар байвч, Чевенгђђрийи социализмын тухай уг ярианд татагдана. Копенкин ч:
«Алив, Чевенгђђр руу явцгаая! Нђдээрээ харцгаая!» гэж уухайлаад єєрєє тђрђђлэн хотод очлоо.
Чевенгђђр ер бусын цаанай, налгар газар аж. Хотын гудамжаар холхох ер бусыи цонхигор царайт
хђмђђсийг хараад: «Тэд юу хийцгээдэг юм бэ?» гэж Чепурныйгээс асуув. Цаадхи нь: «Хђний сэтгэл
бол манай хот дахь ђндсэн мэргэжил юм. Уг мэргэжлэзс гарах ђр дђн гэвэл нєхєр журмын ѐс» гэж
хариулдаг. Копенким: «Хэтэрхий сайхан байх ч тусгђй биш ђђ? Коммунизм яльгђй ч атугай гашуун
байх ѐстой. Тэгэхээр Чевенгђђрт жаахан гай зовлон єдєєвєл яасан юм бэ?>> хэмээнэ. Ингээд тэд
хувьсгалаар сђйрч хэлмэгдээгђй баячуудын нэрсийн жагсаалт гаргаж, чекистђђд тэднийг нь бууджээ.
«Одоо л манай ажил журмандаа орлоо!» гэж Чепурный олзуурхаж, чекистђђд алагдсан баячуудын
эхнэрђђдэд «Уйлж гашуудацгаа!» хэмээн зєвлєєд, ядарсандаа харьж унтахаар явцгаав. Энэ ажлын
дараа ч Копенкин коммунизмын бђрэн шинжийг Чевнгђђрээс олж харсангђй. Тиймээс чекистђђд
нутгийн чинээлэг иргэдийг ангуучлан, тэднийг олноор нь цуглуулаад хотоос гадагшаа туун одов.
Пролетаричууд энэ ђед тэдний хђнсийг цєлмєж бђх тахиаг нь нядлаад, сђђлдээ гагцхђђ ургамлын
гаралтай зђйлсээр л хооллоцгооход хђрчээ.
Дванов Чевенгђђрт ирлээ. Гэвч тэр хђн бђрийн дотоод сэтгэлд нуугдчихсан коммунизмыг олж харж
чадсангђй. Тэрээр нарны гэрлийг цахилгаан эрчим хђчинд хувиргагч багаж зохиог бђтээхийн тулд,
хотын бђх толийг цуглуулжээ. Гэлээ ч мєнєєх багаж нь ажилласангђй. Дараа нь коммунизмд
хђрэхийг хђсэгчдэд зам заах зорилгоор хотын хамгийн єндєр цамхаг дээр бамбар асаав. Харин хэн ч
тђђгээр нь баримжаалж замаа олсонгђй. Москвагаас шалгалтаар ирсэн байцаагч Сербинов
ажлынхаа тайланд: «Чевенгђђрт гоѐмсог зђйл олон ч, хэрэгтэй зђйл алга» гэж бичжээ. Коммуны
амьдралыг ђргэлжлђђлэхийп тулд Чевенгђђрт эмэгтэйчђђдийг авчрах болов. Намрын жихђђн
салхинд жиндсэн залуус тэдний илчинд дулаацах аж. Сербинов Москвад Софья Александровнатай
тааралдсанаа Двановт ярина. Нєгєє Соня тэр шђђ дээ. Бђсгђй Сашаг бахдан ярьдаг гэнэ. Харин
Сонятай хайр дурлалын холбоотой гэдгээ Сербинов ярьсангђй.

Тєдєлгђй цагаан казакуудын морьт баг Чевенгђђр руу айсуй гэлцэв. Ингээд тулалдаан боллоо. Бие
давхар ђлдсэн Софьягийн тухай бодсоор Сербинов амь эрсдэнэ. Чепурный ч, ер нь большевикууд
цємєєрєє амь ђрэгдэж, хотыг казакууд эзэлжээ. ёхлђђт шархдсан Копенкиныг сахиад Дванов талд
ђлдэнэ. Андыгаа ђхсний дараа морийг нь унан их талын хаяа руу явжээ. Удаан ч явж, эцэст нь
тєрєлх тосгондоо хђрэв. Тэгээд эцгийнхээ живж ђхсэн нуур руу очлоо. Тэнд багадаа мартчихсан
загасны уурга нь хэвтэж байх аж. Тэрээр морио давирсаар нуурын тэхий голд очоод, эмээл дээрээсээ
ђсэрчээ. Нэгэн цагт сониуч зандаа хєтлєгдєн орсон эцгийнхээ тэр л замаар хђђ нь явж одох нь тэр...'
Захар Павлович Сашаг хайн Чевенгђђрт ирнэ. Хотод хђн амьтан ер ђгђй. Тоосгон байшингийн
нємєрт Прошка л суугаад уйлж байв. «Хєєе, би чамд ахиад нэг рубль єгье. Чи Сашаг олоод ирэхгђй
юу?!» гэж Захар Павлович гуйсанд, «Тэрэн шит амархан юм хаа байна?» гээд Прошка ђсрэн
бослоо....

Гайто Газданов

1903-1971

Орос оронд 1917 онд дэгдсэн Октябрийн хувьсгалын дараа сэхээтнђђдийн дийлэнх хэсэг эх
нутгаасаа дђрвэн гарч эхэлсэн юм. Дђрвэгсдийн анхны давалгаа 1918-1920-иод оны иргэний дайны
ђед хамрагдана.

Осетины ард тђмнээс тєрсєн авьяаслаг зохиолч Георгий Иванович Газданов хувьсгалын ђеэр
цагаантны генерал Врангелийн армийн офицер явсан тул Крымд ялагдсан армийнхаа хамтаар
Константинополь руу цагаачлахаас єєр замгђй болжээ. Туркд суралцаж, улмаар Фраицад
суурьшиж, Сорбоннын их сургуулийн боловсрол олсон ч, эх оронгђй хђний хувь заяатай эвлэрэн,
хар бор ажил хийж, хатуу хєтђђ амьдрал туулсан хђн. ѓєрийнхєє болои цагаач оросуудын харьд
єнгєрєєж буй єдєр хоногуудыг харуулсан «Клэрийнд єнгєрђђлсэн ђдэш», шєнийн таксины
жолоочийн тухай «Шєнийн замууд» зэрэг намтарчилсан романуудаар уран бђтээлийнхээ замыг
эхэлсэн юм. Эдгээр нь тэр дорхноо л 1930-аад оны Оросын цагаачдын дунд єндрєєр ђнэлэгдсэн
байна.

1935 онд Газданов М.Горькийд захидал бичиж, Орос оронд эргэн очих хђсэлт гаргасан байдаг. Учир
нь Владикавказд орь ганцаар ђлдсэн ээжийнх нь бие тун дор орсон хэрэг л дээ. Асуудал хэлэлцэгдэж
байх зуур ээж нь нас баржээ. Хэрэв Газданов ЗХУ-д ирсэн бол большевикуудыг эсэргђђцэн ђздэг тул
мєдхєн цаазлагдах байсан нь лавтай.
Газданов 1953 оноос хойш нас бартлаа Мюнхенд сууж, америкийн «Эрх чєлєє» радиостанцид
ажилласан юм.

Зохиолч 37 єгђђллэг, 9 роман, маш олон шђђмж, эсээ хэвлђђлснээс «Александр Вольфын сђнс
сђђдэр» бол Оросын цагаачдын хамгийн авьяаслаг зохиолч гэгддэг энэ эрийн онцгой євєрмєц
туурвил бєгєєд XX зууны ђгийн урлагт хэв шинж болтлоо тєлєвшсєн ухамсрын урсгалын нэгэн
парадокс ђзэгдэл хэмээн тооцогддог.

Александр Вольфын

сђнс сђђдэр

роман 1947-48

Роман «Би» баатрын байр сууринаас бичигдсэн тул, Парист суугаа Оросын цагаач, нэр усгђй залуу
сэтгђђлчийг хойшид зђгээр л баатар гэе.

Баатар маань иргэний дайны уеэр Орос орны ємнєд нутагт зуны халуунд ђђргэлэн явж байжээ.
Цєлийн замд морь нь эцээд гэнэтхэн л годройтон унасан тул явгарчихаж. Гэтэл маш єндєр цагаан
морь унасаи хђн тђђн руу айсуй гэнэ. Мєрєндєє винтоовтой юм. Манай баатарт зєвхєн гар буу л
байсан тул шинэ хатуу хуйнаас нь тђђнээ арай ядан сугалаад буудаж орхиж. Морьтой хђн ч єнхрєєд
ойчив. Дєхєн ђзвэл 22-23 насны, цайвар ђстэй залуу байх бєгєєд амнаас нь цустай хєєс сахрахыг
ђзвэл ђхэж буй нь илт. Тэрээр нђдээ нээж нэг харчихаад дахин аньжээ. Алсад морьдын тєвєргєєн
сонсогдсон тул, баатар маань мєнєєх цагаан азаргыг унаад давхичихав. Хэд хоногийн дараа сайхь
азаргаа зарж, гар буугаа тэнгис руу шидэж орхиод, Орос орноос ђђрд явсан байна. Харин энэ аллага
єнєє хэр сэтгэлд нь маш тод хоцорсон аж.

Парист ирсэн хойноо тэрээр Александр Вольф хэмээх англи зохиолчийн номноос «Тал дахь адал
явдал» єгђђллэгийг уншаад бђр гайхширч гђйцэв. Тэнд эхлээд цагаан азарганыхаа тухай шагшин
бичсэн байх бєгєєд цааш нь яг л нєгєє, єєртэй нь тохиолдсон явдлыг цаад талаас нь харж бичсэн
байлаа. «Би нђдээ нээгээд ђхлийг хартал, тэр ердєє л арван тав орчим насны ядарч цуцсан, нойрмог
нђдтэй жаалхђђ байсан юм. Дараа нь жаалхђђ явж, би олон хоногийн дараа эмнэлэгг сая ухаан орж
билээ» гэж бичсэн мєнєєх зохиолчийг манай баатар єєрт нь буудуулсан тэр хђн байна гэдгийг
ойлгоно.

Харин яахаараа англи зохиолч болчихдог билээ гэдгийн учрыг л ер олсонгђй. Тэрээр єгђђллэгийн
зохиогчтой уулзахын тулд Лондонд очно. Харин номыг хэвлэсэн хэвлэлийн газрын захирал
Вольфыг Англид байхгђй гэжээ.Парист манай баатар боксын дэлхийн аварга шалгаруулах
тэмцээний сурвалжлага хийж яваад, нэгэн залуу бђсгђйтэй танилцана. Бђсгђй орос хђн байж таарав.
Тђђнийг Елена Николаевна гэх бєгєєд саяхан бэлэвсэрчээ. Нєхєр нь америк хђн байсан, єєрєє
Лондонд хэсэг хугацаагаар амьдарч асан гэнэ. Тэд янаг амрагууд болж, манай баатрын хувьд
хорвоо ертєнц борооны дараахь ой мэт тийм саруул харагдах болов. Елена Лондонд байхдаа нэг
хђнтэй нууц амрагийн холбоотой байсаи тухайгаа ярина. Ухаантай, боловсролтой тэр хђнд автаад
бђсгђй юунд ч догдлохоо больжээ. Улмаар нєгєє хђнийхээ нєлєєгєєр xар тамхи ч татаж ђзсэн
байна. Азаар нэг их орчихсонгђй. Сђђлдээ бђхий л орчлон утга учиргђй санагдах болсон тул Елена
нууц амрагаасаа холдохыи тулд Парис руу зугтсан гэнэ. Явахынх нь ємнє тэр эр Еленад «Чи хэзээ ч
урьдынх шигээ болохгђй. Чи хэвийн хђний нђдээр амьдралыг харахаасаа єнгєрсєн» гэж хэлсэн
байна. Тэр ђг нь ђнэн байсныг Елена мэдрээд одоо ахиад л гутрах болжээ.

Энэ ярианы дараахан, манай баатрыг Владимир Петрович Вознесенский хэмээх танил нь нэгэн орос
зоогийн газарт Александр Вольфтой танилцуулна. Тэд дараа нь ахин уулзалдаж, баатар маань ч
нєгєє тђђхээ ярьжээ. Вольф Парист сэтгэл зђйн нэг хэцђђ асуудал шийдэхээр ирсэн гэж ярина.
Манай баатар тђђнийг ђхэл рђђгээ яваа ч юм уу, ђхлийн уур амьсгал тээж явааг мэдэрнэ.

Ингээд Парисын нэгэн гэмт хэрэгтний ђхлийн талаар єгђђлэл бичиж сонинд єгчихєєд, Еленатай
уулзахаар явлаа. Тэдний уулзахаар тохиролцсон цаг уг нь арай болоогђй байсан юм санж. Дотроос
нь чанга чанга хашгиралдах дуу гарсан тул, єєрийнхєє тђлхђђрээр хаалгыг онгойлгон оров. «Хэзээ
ч ђгђй, дуулж байна уу, хэзээ ч!» гэж Елена аймшигтайгаар чарласны дараа шил хагарах, буу
дуугарах чимээ гарчээ. Манай баатар гар буугаа зэхэж ђсрэн ороод Елена руу буу чиглђђлэн зогсох
эрийг хараалсан ч ђгђй буудчихлаа. Цагаан даашинз цус болсон байх агаад бђсгђй зђђн мєрєндєє
шарх авсан байв. Дараа нь хєсєр хэвтээ хђн рђђ тонгойтол Александр Вольфын ђхмэл нђд ђзэгджээ.

Саша Соколов

1943

Хойд хєршийн маань сђђлийн ђед нэрд гарсан зохиолчдоос нэлээд нь АНУ болон барууны орнуудад
социализмын яльгђй дулаарлын ђеэр цагаачилсан байдаг. Нобелийн шагналт Александр
Солженицын, Иосиф Бродскийгээс эхлээд Абрам Терц, Василий Аксенов, Владимир Войнович,
Сергей Довлатов, Эдуард Лимонов гээд олон ч нэр бий. Тэд бараг бђгдээрээ дэлхийн уран зохиолын
томоохон нэвтэрхий толиудад бичигдсэн байгаа.

Оросын цагаачдын гурав дахь давалгаанд хамрагдах зохиолч Саша Соколов Канадын нийслэл
Оттавад тєржээ. Эцэг нь ЗХУ-аас тэнд суугаа ЭСЯ-нд цэргийн атгашегийн туслахаар ажилладаг
байж.Москвагийн Их сургуулийн сэтгђђл зђйн анги тєгсєєд сонин хэвлэлд ажиллаж байгаад, дараа
нь энэ ажлаа орхиж Ижил мєрний дархан газарт мэргэжлийн анчин болсон гэнэ. Чухам тэр ђедээ
бичсэн «Тэнэгђђдийн сургууль» романыг нь В.Набоков ихэд ђнэлж, АНУ-д анх хэвлђђлжээ. Соколов
1975 онд ЗХУ-г орхин гарч, Австри, Грек, Франц, Герман, АНУ гээд л бишгђй хэрэн тэнэж, эцэст нь
Канадын иргэн болсон аж. Галч, манаач, шарил хадгалах газрын лаборантаар хђртэл ажиллаж амиа
зогоодог байсан гэлцдэг. «Тэнэгђђдийн сургууль», «Чоно, нохойн хооронд» бэсрэг

романууд нь хэд хэдэн хэл дээр орчуулагдсэн бєгєєд зохиолч маань Германы Урлагийн академиас
А.С.Пушкины нэрэмжит шагнал хђртсэн юм. ѓдгєє Соколов АНУ-д, Вермонтод аж тєрдєг

Тэнэгђђдийн сургууль (Школа для дураков)

роман 1976

Зохиолын гол баатар оюун ухааны хомсдолтой хђђхдђђдийн тусгай сургуульд сурдаг аж. Гэвч
тђђний євчин ангийнхаа бусад хђђхдђђдийг бодвол нэлээд єєр, тэр хэзээ ч нєгєєдђђл шигээ
тђймрийн шатнаас муур дђђжилдэггђй, завсарлагаанаар хэний ч нђђр рђђ нулимдаггђй, бусдын
халаас руу шээдэггђй, зэрлэг мулгуу авир гаргадаггђй аж. Уран зохиолын багшийн ђгээр бол, тэр
єєртєє ер бусын сэтгэгдэл тєрђђлсэн зђйлийг л цээжилдэг, бусдын хђслийг дагаж бус, бђхнийг
єєрийнхєє хђссэнээр л хийдэг жаал байв. Тэр аливааг бодтойгоор нь хардаггђй, бодит байдал гэдэг
нь хаашаа ч холбирч мэдэх юм шиг санагдана. ѓєрийнхєє энэ євчнийг тэрээр талийгаач эмээгээс нь
євлєгдсєн, удам дамжсан эмгэг гэж ђзнэ. Эмээ нь ямар нэгэн гоѐ сайхан юм харахаараа ой ухаан нь
самуурчихдаг байж л дээ, Манай баатар эцэг эхийнхээ хамтаар зуслангийн байшинд суудаг тул
байгалийн сайханд автамхай. Хєвгђђнийг ђздэг эмч Заузе євчнийг нь хђндрђђлчихгђйн тулд хотод
аваачиж яасан ч болохгђй гэж байнга зєвлєнє. Тэрээр байгалийн сайхныг харахгђйгээр байж
тэсэхгђй сэтгэлтэй нэгэн хэмээнэ.

ѓвчнийх нь хамгийн хђнд илрэл бол єєрєєсєє гадуур бас нэг єєрийгєє олж хардаг явдал байлаа.
Тђђнээс гадна цаг хугацааны мэдрэмжээ алдаж, «єчигдєр», «єнєєдєр». «маргааш»-ийг ялгаж
мэддэггђй байв. Заримдаа тэр єєрийгєє ч хђрээлэн буй орчноосоо тусдаа биш юм шигээр, бђхий л
орчиндоо уусчихсан мэтээр ђзэх бєгєє Заузе эмч ђђнийг нь ч мєн л євчний илрэл гэж тайлбарладаг
юм. Тусгай сургуулийн захирал Перилло улавчны систем гээч доромж аргачлал нэвтрђђлсэп байлаа.
Сурагч бђр оюуны хомсдолтой хђђхдђђдийн сургуульд суралцдаг болохыг нь том ђсгээр бичсэн
уутанд мєнєєх улавчаа хийж авчрах ѐстой. Харин тэдний зуслангийн байшингаас холгђйхэн
амьдардаг, манай баатрын хайртай багш Павел Петрович Норвегов улавч мулавчийг ер ойшоохгђй,
зуслан дотуураа ямагт хєл нђцгэн явна. Ерєєсєє Норвеговт албан ѐсны, буурьтай хувцас биеийг нь
бариад байх шиг эвгђ й санагддагаж. Заримдаа тэр цахилгаан галт тэрэгний буудал дээр хєл нђцгэн
зогсч байх нь ч энђђхэнд.

Гол баатар маань яг л Норвегов шиг єєрийнх нь хэлдгээр Савл (Павел гэхийг л ингэж дуудсан
бололтой) шиг байхыг хђснэ. Норвегов хєвгђђнийг залуу нєхєр гэж нэрлэх бєгєєд прокурор
эцгийнх нь єгсєн зєвлєлтийн сонгодог зохиолчийн номыг элэглэн шоолдог байв. «Оронд нь ђђнийг
унш» гэж єгсєн номноос нь манай баатар: «Бидний гэрэл гэгээ болсон Христийн тусын тулд зовж
шанална гэдэг бидний хувьд дээдийн хайр юм» гэсэн ђгийг шууд л цээжилчихжээ. Норвегов бол юм
бђхэнд, ардын гашуун ѐгт ђгэнд ч айдас хђйдэсд ч, уран яруу ђгсэд ч, дайн хийгээд энх тайванд ч,
ичгђђр хийгээд зовлонд ч, гэрэл ба харанхуйд ч, ђзэн ядалт болоод єрєвдєхђйд ч, амьдралд хийгээд
тђђнээс гадна ч, бага боловч ямар нэгэн утга учир бий гэж ярьдаг хђн. Хєвгђђний эцэг прокурор
ийм суртал нэвтрђђлгийн тухай сонсоод дэлбэртлээ уурласан удаатай.

Манай баатар ургамал судлалын багш, гучин настай Вета Акатовад дурладаг байлаа. Бђсгђйн эцэг
академич Акатов биологийн салбарт этгээд ђзэл баримтлал дэвшђђлснийхээ тєлєє баривчлагдан
хоригджээ. Удтал эрђђдђђлсний эцэст суллагдсан, одоо мєн л зуслангийн дђђрэгт суудаг юм.
Хєвгђђн бушуухан сургуулиа тєгсєєд, инженер болж, Ветатай гэрлэхийг мєрєєдєх боловч, энэ
мєрєєдлийнхєє бђтэшгђйг ухамсарлана. Ер нь Вета эмэгтэй хђнийхээ хувьд оньсого мэт нууцлаг
хэвээрээ л ђлджээ. Харин Норвегов «анд» нь эмэгтэй хђнтэй харьцана гэдэг сургуулийн бие засах
газрын ханан дээрх балиар бичээсђђдээс хавьгђй єєр зђйл гэж хэлдэг.

Хичээлийи эрхлэгч Шейна Трахтенберг-Тинберген авгай ховон хошуу єргєсний улмаас захирал
Норвеговыг сурагчдад буруу нєлєє ђзђђлдэг хэмээгээд ажлаас нь халав. Манай баатар ђђнийг
эсэргђђцэх гэж оролдох боловч Перилло сэтгэцийн эмнэлэгт хђргђђлнэ хэмээн заналхийлжээ.
Хамгийн сђђлчийн удаа хичээллэж, сурагчидтайгаа салах ѐс гђйцэтгэх ђедээ Норвегов халагдахаас
айхгђй байгаагаа, гагцхђђ шударга ѐсны их бђтээн байгуулалтьш эзэд болох учиртай сайхь хєвгђђд,
охидоос хагацах л хэцђђ байна хэмээнэ. Ингээд тэдэнд цєлд хаягдсан мужааны тухай тђђхийг ярьж
єглєє
Тэр мужаан байшин, завь, эргэлддэг тоглоом, дђђжин хийхийг маш их хђсч байжээ. Гэвч цєлд ганц
банз ч, ширхэг хадаас ч байсангђй. Тэгтэл хэсэг хђн хђрч ирээд шийтгэгдсэн нэгний гарыг загалмай
модонд хадахад туслах юм бол, хэрэгтэй бђхнээр хангая гэж л дээ. Мужаан удтал бодсоны эцэст,
дуртай ажлаа хийхийн тулд, дэмий суухгђйн тулд зєвшєєрчээ. Дараа нь хэрэгтэй бђхнээ ч авч.
Цовдлогдсон хђн ђхэхийнхээ ємнєхєн тђђнийг дуудаад, «Би ч бас мужаан байсан. Бас л чамтай адил
бусдын гарыг хадахыг зєвшєєрсєн... Ингэхэд чи бидний хооронд огг ялгаа байхгђйг ойлгохгђй
байна гэж ђђ? Би бол чи, чи бол би. Чиний гарын урыг шаардсан модонд єєрийг чинь цовдолж
байна. Чи єєрийнхєє гарыг хадаж байна гэдгээ ойлгохгђй байна уу?» гэж хэлсэн байна.

Тєд удалгђй Норвегив нас баржээ. Агуулахаас авсан эвгђй, буурьтай хувцсыг хєрсєн цогцост нь
ємсгєєд авсанд хийцгээв.

Манай баатар сургуулиа тєгсч, ђй олон ухаант хђмђђн эрх мэдэл, эхнэр хђђхэн, машин тэрэг,
инженерийн дипломын тєлєє тэмцэлдэж буй их эргђђлэгт хєл тавьлаа. Анхандаа эцгийнхээ дэргэд
прокурорын газар харандаа ђзђђрлэж, дараа нь Аюулаас хамгаалах яамны хашааг цэвэрлэж, хожим
нь Миланы цайзанд Леонардогийн урланд суралцаж ч ђзэв. Леонардо тђђнээс хєрєг дээр эмэгтэй
хђний царай ямар байх ѐстой вэ гэж асуужээ. Манай баатар «Вета Акатовагийн царай шиг л байх
ѐстой» гэж хариулсан гэдэг. Дараа нь тасалбар шалгагч, багаж угсрагч, голын бярвааз дээр
гатлагачин ч хийсэн байна... Хаана ч тэр єєрийгєє Савлын залгамжлагч, ђнэнийг эрэлхийлэгч
хэмээн мэдэрч явлаа.

Энэ хђртэл бичээд л зохиогчийн цаас барагдчихжээ. «ѓєр хоорондоо зугаатай юм ярилцаад л,
халаасан дахь задгай мєнгєє дахин дахин тоолоод л, бие биенийхээ мєрийг алгадаад л, тэнэг дуу
исгэрээд л, бид тђмэн хєлийн амьтан ђймсэи гудамж руу гарч, гайхалтай тохиолдлоор ердийн л
зєрж єнгєрєн одогчид болон хувирцгаах юм даа» гэсэн ђгээр эл бэсрэг роман єндєрлєнє..

Тєгсєв.