Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Мювзу 7.
ЧОХДЯЙИШЯНЛИ ФУНКСИЙАЛАР
ВЯ ЧОХЮЛЧЦЛЦ ФЯЗАЛАР
153
вектор-йыьымындан ибарятдир. Бу дястин щяр бир компоненти
асылы олмайан дяйишян вя йахуд аргумент адланыр.
Мисал 2. а) мцяссися н нюв мящсул истещсал едир вя
бу мящсуллары p1 ,..., pn гиймятиня сатыр. Сатышын щяъми
x1 ,..., xn олдугда эялир w = p1 x1 + ... + p n xn олур;
б) 2 юлчцлц квадрат матрисин детерминанты бу
матрисин бцтцн дюрд елементиндян асылы олан функсийадыр;
тутаг ки, A = ⎛⎜⎜ a11 a12 ⎞⎟⎟ онда Δ( A) = a11a22 − a12 a21 ;
⎝ a 21 a 22 ⎠
ъ) Мянзил щаггы йашайыш сащясинин вя йахуд бцтцн
сащянин юлчцсундян, йашайанларын сайындан, електрик, газ,
сойуг вя исти судан, йашайанларын имтийазларынын
олмасындан асылыдыр. Яэяр ики мянзил цчцн бцтцн бу
эюстяриъиляр ейни оларса, онда мянзил щаггы да ейни олар.
Демяли мянзил щаггы бу эюстяриъилярин функсийасыдыр;
ч) Фирманын юдяйяъяйи верэи хцсуси методика иля
щесабланыр, лакин яэяр ики фирманын эюстяриъиляри ейнидирся
верэиляри дя ейни олар; демяли верэинин мигдары бу
эюстяриъилярин функсийасыдыр.
2. Чохдяйишянли функсийаларын верилмя цсуллары.
Бирдяйишянли функсийада олдуьу кими чохдяйишянли функси-
йалары да аналитик шякилдя, ъядвяллярин кюмяйи иля, графикин
кюмяйи иля, щяр щансы алгоритмин кюмяйи иля (мясялян ком-
пцтер програмлары васитясиля, бах мисал 6) вермяк олар.
Аналитик цсулла верилдикдя функсийанын гиймятляри аргумен-
тдян асылы олараг дцстурла тяйин олунур. Чохдяйишянли функси-
йанын ъядвялин эюмяйи иля верилмяси чох тез-тез тятбиг
олунур. Мясялян, ЕЩМ (електрон щесаблама машынлары)
васитясиля мцряккяб щесабламалар апарылдыгда ъядвялдян
истифадя етмяк зярури олур. Лакин чохлары аьлына да
эятирмирляр ки, айаггабы вя йа автомобил емалатханаларында
олан прейскурант, тямирин гиймятинин эюрцлян ишлярин асылы,
154
ъядвял цсулу иля верилмиш функсийасыдыр. Бу ишляри сийащысы –
тяйин областы, гиймятляри ися– функсийанын гиймятляр
областыдыр.
Мисал 3. Автомобил емалатханасында эюрцляъяк ишля-
рин гиймятинин ъядвяли асылмышдыр:
Шинлярин чыхарылмасы 6000 рубл
Камерин йохланмасы 1000 рубл
Камерин долдурулмасы 5000 рубл
Шинлярин эейдирилмяси 8000 рубл
Шинлярин балансировкасы 12000 рубл
Ub
Ua
156
x1
Ua
Функсийанын компцтер цсулу иля верилмясини ашаьыдакы
мисалла эюстяряк.
Мисал 6. Оптимал планлашдырманын хятти мясялясиня
бахаг: истещсалын еля X планыны тапын ки, мцмкцн олсун вя
мцмкцн планлар ичярисиндя ян чох мянфяяти тямин етсин:
CX → max, AX ≤ B, X ≥ 0 .
157
азалмайандыр, йяни U ( x ) ≤ U ( x ) , x1 ≤ x2 яэяр оларса ики
1 2
158