АНТЕННА ПАРАМЕТРЛАРИ

Антенналарнинг асосий электр параметрлари.

Антеннанинг ўтказиш полосаси – узатилаѐтган (қабул
қилинаѐтган)сигнал частотасининг барча спектрини белгиланган оралиқда
бузилишларсиз етказиб берилишини таъминловчи частота полосаси.
Антеннанинг ўтказиш полосаси асосан унинг кириш қаршилигини
частотага боғлиқлиги билан ифодаланади. Бу боғлиқлик сигнал
спектрларининг турли частоталарда нурлатилѐтган майдон кучланганлиги
амплитудаси ва фазаси қийматларининг ўзгаришига, натижада киришдаги
сигналнинг бузилишига олиб келади.
Антенналар фидер орқали озиқланиши жараѐнида кириш қаршилигининг
ўзгариши номуттаносибликни келтириб чиқаради. Яъни, фидернинг фаза
характеристикасидаги ночизиқлиликка ва узатилаѐтган ѐки қабул
қилинаѐтган сигнал шаклининг бузилишига сабачи бўлган турғун тўлқин
юзага келади. Айниқса, кенгполосали сигналларнинг бузилиш
(телевидение, кўпканалли радиорелей телефон алоқаси) ҳавфи ортади.
 Ўтказиш йўли – бу сигнал шаклини сезиларли даражада
бузмасдан узатилишини таъминлаш учун амплитуда-частота
xарактеристикаси бир текис бўлган частота диапазони.
Бу антенна самарали ишлайдиган частота диапазони,
одатда марказ (резонанс) частотаси минтакаси. Антеннанинг
турига, унинг геометриясига боғлик.
Ўтказиш йўлининг кенглиги одатда АЧХ бўлимининг
юкори ва пастки чегара частоталари ўртасидаги фарк сифатида
аникланади, бунда тебранишларнинг амплитудаси максимал
даражадан илдиз ости икки марта тушади ёки кувват 2 баравар
камаяди. Ушбу даража таxминан -3 дБ га тўғри келади. Полоса
кенглиги частота бирлигида ифодаланади (масалан, герцда).
 Антеннанинг йўналганлик хусусиятларининг частотага боғлиқлиги,
узатилаѐтган сигналнинг турли частота спектрларида қабул нуқтасидаги
майдон кучланганлигининг қийматига ҳам таъсир кўрсатиши ва натижада
сигнални бузиши мумкин. Аммо шуни ҳам назарда тутиш керак-ки,
белгиланган ўтказиш полосаси оралиғида антеннанинг йўналганлик
хусусиятлари жуда кам ўзгаради.
Антеннанинг ишчи диапазони деб, антеннанинг белгиланган техник
талабларни қаноатлантирувчи оралиқдаги частота диапазонига айтилади.
Антенналар ўтказгичлардан ва ўтказувчанликка эга
бўлган метал сиртлардан ясалади. Шунинг учун антеннага узатилган
қувватнинг барчаси нурлатишга сарф қилинмайди, унинг бир қисми
иссиқлик кўринишида ажралиб чиқади.
 Антенна параметрлари

Антеннанинг фойдали иш коэффициенти деб,

нурлатувчи (PΣ) қувватнинг антеннага узатилувчи (PO) қувватга
бўлган нисбатига айтилади ɳ =PΣ/PO
Келтирилган қувват нурлатилган ва йўқотилган
қувватларнинг йиғиндисига тенг

бунда, I0 – антенна манбаси нуқталаридаги амплитуда токи;

RΣ –манба нуқталаридаги тока узатилган нурлатиш қаршилиги;
Rйўқот – манба нуқталаридаги тока узатилган йўқотишларнинг
қаршилиги.
 Қабул қилувчи антенна қисқичларида, фойдали
сигналнинг ЭЮК билан биргаликда, турли халақитларнинг
манбаларидан қўзғатилган ЭЮК ҳам юзага келади. Ушбу
ЭЮК нинг сатҳи Та шовқин ҳарорати, деб аталувчи
катталик билан Келвин градусида ўлчанади. Халақитли
ЭЮК ларнинг юзага келтирувчи манбалар икки гуруҳга
бўлинади:
• 1) ички манбалар, антенна ўтказгичларидаги электрон газ
зичлигининг флуктацияси ва унинг (электрон газнинг)
фидер линиясидаги иссиқлик ҳаракати натижасида ҳосил
бўлади, уларни шовқинлар манбаи деб ҳам аташ мумкин.
• 2) нурланишнинг ташқи манбалари, антенна яқинида
ҳосил бўлувчи ҳалақитларнинг электромагнит майдони,
уларни халақитлар манбаи деб ҳам аташ мумкин.
 Антеннанинг нурлатиш қаршилиги RΣ – нурлатиш
қуввати PΣ ни антеннанинг бирор бир кесимидан оқиб
ўтаѐтган IA токка боғлиқлигини кўрсатувчи параметр.

RΣ антеннанинг ўлчами ва тўлқин узунлиги орасидаги

муносабатга, антенна шаклига ва бошқа факторларга боғлиқ.
 Антеннанинг тўлқин қаршилиги W униг муҳим
параметрларидан бири ҳисобланади. Тўлқин қаршилик узун
линиялар назарияси усули асосида кўриб чиқилади. Идеал
узун линиянинг тўлқин қаршилиги қуйидагига тенг:

бунда, Lпог – погон индуктивлик, Г/м; Спог - погон сиғим, Ф/м.

Бу катталиклар муҳитнинг диэлектрик ε ҳамда магнит μ
сингдирувчанликлари билан ўзаро боғлиқликга эга

агар ўтказгич ҳавода жойлашган бўлса

 Генератордан антеннага узатилган қувватнинг фақат
бир қисмигина нурлатилади. Қолган қисми эса, тебратгичнинг
ўзида (ўтказгичларнинг қизиши ҳисобига), изоляторларда ва
ўраб турувчи элементларда йўқолади. Антеннадан нурлатилган
қувват нурлатишнинг актив қаршилигига мос келади.
Нурлатилган қувватдан ташқари, антенна атрофида ҳосил
бўлган ЭММ билан боғлиқ бўлган реактив қувват ҳам мавжуд.
Шунинг учун антеннага уланган генератор антеннанинг
кириш қаршилиги деб номланган комплекс қаршилик билан
юкланган.
Zкир =U0/I0 = Rкир+ jXкир
Идеал холатда антеннанинг кириш қаршилиги тоза актив
бўлиши ва фидернинг тўлқин қаршилигига тенг бўлиши керак.
Йўқотиш қаршилигининг қиймати қуйидагича аниқланади
• Rй = Rқ + Rи + Rер
 Антеннанинг ишчи диапазони бу муайян теxник
талабларга жавоб берадиган частота диапазони. Ишлаш
оралиғининг кенглиги, шунингдек, ундаги антеннага
кўйиладиган талаблар хар xил бўлиши мумкин. Масалан,
узун тўлкинли ва ўрта тўлкинли антенналарда уларнинг
ишлаш диапазонидаги фойдали иш коэффициенти маълум
бир кийматдан паст бўлмаслиги керак, ва бир
диапазоннинг турли xил ишчи тўлкинларида берилган
кувватни узатиш имконияти бўлиши керак таъминланиши
керак.
Киска тўлкинли антенналар бўлганда, ишчи
диапазон бўйича йўналганлик xусусиятлари макбул бўлиб
колиши керак, кириш қаршилиги белгиланган
чегараларда ўзгариши керак, шунда битта ишчи
тўлкинидан бошкасига антеннани созламасдан ўтиш
мумкин бўлади.