-

- ()

(XXI)





-

,
. . .


,

INTAS,





(-)

, -


,
-



,

,

I
2008

C
1994
:
, , :
:
- :
:

. . .
. []. . . . .
. . . ( ). . 2, ., . . .: -XXI, 2008. .

ISBN 978-5-91022-074-8

. .
. -, 2008
, 2008
-I, 2008

11

13

19



29

45
. .

. II.
I.

50
II. 61
III.
72
IV.

85
V.
99
VI.

111
VII.
121
VIII.
132
IX
144
X
155
XI
166
XII

176

186

198
I. , 200
II.
202
III.
204
IV.
207
V. ()
210
IV.
213

VII.

216

220

239
. .

240

240
I
243
II
248
III
264
IV
264
V
274
VI
275
VII , ,
282
VIII

287
IX ,

291
X
298
XI , ,

307
XII
312
XIII
319
XIV

324
XV
330
XVI
337
XVII
343
XVIII
348
XIX
355
XX
361
XXI

366

XXII : ,
-
371
XXIII :

377
XXIV
385
XXV ,

391
XXVI
398
XXVII
403
XXVIII

409
XXIX ,

414
XXX :

420
XXXI :

425
XXXII
430
XXXIII ,

438
XXXIV 450
XXXV , , ,

469
XXXVI
475
XXXVII
480
XXXVIII
486
XXXIX
491
XL ,
498

. ..
528

()

.
. .

..

528
542
801


: ,
, .
,
.
, .
, .
, , ,
,
, ,
, . ,
, .
, -
,
.
, ,
.
,
.


,
,
;
,
, ,
,
, ,
.
.
, 20-
,

,
.
, ...
,
.
2008 120- , 70-
20- .
50 . . ,
,
, .
,
.
.
1977
,
,
. . .
. . , . . 20
30- ,
. , ,
.
, ,
,
.


.
,
, .
.
. ,
, , ,
,
.
,
,
-
1937 , . ,
,
. ,

10

, ,
, ,
. ,
, .
1937 ,
: : , ,
.
. .
. ,
,
,
,

, ,
.
. 1984 ,
, ,
,
. , , , ,
, , . ,
, , 1937 .
, 1918 ,

2030- , ,
, : ,
. .
, , ,
,
.
.
.
1988
,

( ,
, ,
).
. . . , ,
!
,

11

,

. ,
, .
. .
,
1917 1937 ,
(), ,
, ,

.., ,
,
, ,
.

,
,
,
,
- ,

.
. .

,
, , ,

,

.
. . ,
, ,

19902000, 20032007




15 1938 .
, , !

, : ,
,
, , ,
. . .
, , .
. , ,
.
. , ,
, , .
. . ,
. ,
, ,

. ,
: . ,
, , ,
.
, , , , ,
, .
, ,
, .
, , . ,
. , , :
, .
, ,

,
.

, , .
, .
:
) 310 . (
)
) ;
) .
, .
( ,
, ;
).
, ,
:
, ,
, .
( . ),
.
: , .
(
, ),
,
.
.
, - .

.
.
, . .
P.S. .
. , . .
, , .
.
1992 13

13



1992 .

,
,
54 . ,
,
.
.
, ,
,
.
, . .
. ,
,
, .
,

, :
.
, -
1937 ( ,
), . . . .
,
. . .
. :
, ? , , ?
.
, , ,
.
. . .
, , , , . .
, .

,
. . . .
,
,
.
, . . .
1935 . .
. , ,
:
, , ,
, , .
.

,
. . , . .
. . . 1935
. .
. . . .

, 1928- 1929- .
. . ,
, .
,
. :
. , ,
. . . ,
,
, ,
. . .:
, , ?
, ,
. ,
.
,
, , . . .

. : .
!
. - ,
. . ?

15

16

. ., ,
. :

?
, , ,
? ,
, , .
,
,
. . . . . ,
(,
), ,
: , ,
. . , ,

.
( ), ,
, ,
, , . ,
:
. .
.
. .,
, : ()
, , , .
,
. . .
.
,
,
.
,
, .
, .
. . ,
22 1936 .:
,
,
,
, .

: ,
. , , ,
.
. . : ,
, . .
: , .
, . , 1935
.
,
. . . , .

. 1935 , ,
, 1929 : VII

.
, ,
.
1923 ., XII
, .
XVIII () 1934 ,
- ,

,
. , . .
3 1936
, :
,
,

,

.
, , ,
, .
, -
? , . , . ,
, . . .

. , . ,
.

17

18

,
.
: ,
. , ,
, .
:
,
.
. , . .
,
. , ,
,
,
. , 20- .
. . ,
( ) ,
. . .
,
(
). , . . 1214
, .
, ,
. . .
.
. ,
, , , . ,
, -,
, , .
,
, 1941 .
1988
. , .
. ,
, ,

, . ,

.

, , .
,
. . - ,
.
:
. , ,
.
, , ,
,

.
, , ,
, , ,
,
.
.
. .
1991 .
: ,
,
. .
.
. .
! ,
, , 28-
,
. ,
, ,
, . .
. . . 1934 ,
, . . .
75- . . :

, 16 1937 ,
: . .
1936 . ,
.

19

20

,
. ., : . .
. ,
, ,
. :
, , . . ,
, ,
, . : 28
1936 . ,
, .
. . .
. :
, :
, , , ,
, , ,
, , .
, ,
, .
: ,
, . ,
, ,
,
, -. ,
.

. . -
1992 13

.
. ,
,
1937 ., (1).
, ,
. , ,

,
,

, ,

.
;
, ;
.

(2). ,


?
, , -

1941 ., 1950- ,
, , , 1991 .,
( ,
) (3).

.
,

(
) 1 . (

, ).

22

, ,
.
, -, ,
,
.

( 1928 . ,
-
),

1930- .
1938 . ,
,
.

,
, 1988 ., , ,
).
,
,
, ,
.
27 1937 .,
,
,
.
, 49-
,
,
: ,
13- .
, ,
.
,
,
(5), ,
, ,
,
, ,
:

, ,

.

( ) ,
.
,

, ,
, (
) (6).
1992 ., , .

1994 . .
,
, , .
: ,
, ,
,
1973 . (7), ,
,
, 1975 .
, ,
, , - (8), 1988 .
. .
.
,
,
.
,
.
, ,

. , 1991 .
, -
,
.
,
.
1992 . ,
,

23

24

. ,

,
,

,
, .
, -
, .
,
, ,
, ,
,
.
.
, ,
.
1992 ., ,

, .

, , ,

.

, ,

(9). , ,
.
, , ,
, ,
, .

, 1936 .,
. ,
,
: ,
, .
,
,
. , ,

,
, ,
, .
, ,
,
, , , .
,
, ,
(10).
,

, , ,
.
; , ,
,
.

. ,
,
, , ,
,
. ,
,
, ,
(11).
, .
, 1938 .

.
,
- (12),
. -
,

, ,
,
(13).
,
, .

25

26

,

(14),
(,
), . ( ,
,


! (15)).
,
1938 ., , 54
, , ,
. ,
.
, , .

,
,
.
, , ,
, ,
. ,
, ,
, ,
, -
(16).
, ,
,
,
, .
. ,
, ,
,
. , 1993 .


, (17).
, ,

,

(18).
,
20 ,
19881990 . 1991 .,
(19).
, , : , -,
, , ,

,
. ,
, ,
,
?
, ,
,
, ,

.

,
(20).


( ); ,
,
,
, , 30
; , ,
, .

, ,
, . , ,
, ,
, .

,

- ,
.

27

28

1. .
(Vitaly Shentalinsky. Arrested Voices. New York, 1996. Chap.7),
1996 .
2. , p. 285.
3. , , ,
, . .:
Roy and Zhores Medvedev. The Unknown Stalin. New York, 2004. Chap. 3). ,
,
( ) , , ,
, 1957 . ,
XXII 1961 . , , .
, . .: :
. . 2. ., 2003. . 541670; . 3. ., 2004. . 142151.
4. .: . :
(18881938). , 1988, 910.
, ep (afterlife), , .
Rethinking the Soviet Experience: Politics and History Since 1917 (New York, 1985),
,
- : This I Cannot Forget (New York, 1993), .1133
, How It All Began (New York,
1998), p. vii xxviii.
5. , 29 1937 .
c . ,
: .3. .24. .301. .129133
.427. .122 .
6. 1934 ., ,
: .
. . 2/1/34. . : . 1992. 89. .71.
7. Cohen Stephen F. Bukharin and the Bolshevik Revolution: A Political Biography, 1988
1938. New York, 1973. ,
,
1980 ., (.
4).
8. ., .: Berger Joseph. Nothing But the Truth. New York, 1971. .110.
, ,
, .
,
50- 60- . ,
. , , ,
,
, ,
, .
9. , , . . . . , .
. . , ,
, ,
.


10. . . . , 7 1988 .
, ,
.
11.

10 1937 ., , 1993, 0. . 2325. .:
. // . 1994. 5. .149164.
12. , ,
, . . :
// . 1995. 1. .6170.
: . . .24. .393401.
13. - ,
, .
, . ,

, 60- .
30- , , , .
, ,
, .
14. ,
, , ,
, , .
.
, ,
, .: .
. ., 1992. .184. ,
. , ,
;
. , .
, , 1990- .
15. ( I. ., 1991)
. . , 1938 .,
. 30-
,
1938 ., .
,
1960-, 10
. .: . . La Jolla, CA, 2001. C. 298.
16. ,
, . ,
1937 . ,
20 , .
.: - . . ., 1989.
, , 1949 .
.: . 4. . ... ., 2007.
. 190296. , , ,
1937 ., 1940 . .: .
// . 1988. 23 .
17. .: //. 1993. 1 .
1993, 6,
. . .
, . .,

29

30

.
, , ,
(1997, 1-8 ).
18. .
. . . . (., 1992).
19. . , . 2.
20. :
,
,
. . . . . ., 1989. .315.

1937

,

,
,

.
.

.
.

,


, ,
. ,
,
(
) , , 1994 ,

,
, ,
.
, , ,
, ,
.
, , . .
, .

, ,

, ,

34

, .
last but not least, . .,

,
,

.

, . . () (1),
. ,
, .
( ),
, ,
, ,
. , ,

, .
1922

.
4 1923 ., :
?
. -

,
, ,
, -
, , ,
,

(2).
.
. . , .
, . . ,
. , , ,
,
,
.
(

) 1923 . . .

, ,
, ( )
:
, . .
, ; ,
, ,
,
, .
,
, ; :
,

(3). 1924 .,
:
, ,
.

,

- ,
,

,
(4).
,
(
),

.
,

,

-
,

(
).

35

36

1929 ,
, ,
, , ,
, ,
,
:
status quo,
.
,
,

.
193436 , ,
.

XVII () ( 1934 .) .
, , :
, ,
(5), ,
, ,
,
,
(6)
. ,
, , ,
(7),
,
, :
, ,
, (8).



.
XVII ,



.
.

. . ,
,
,

( ).
,

.
,
,
. 12 1934
;
(9).


(), ,
.

*. ,
, , ,
(
, ,
). (10), ,
,
,
, .
( 2125 1935
35 )
, , ,
,
,
.

1937 .
,
, , ,
,

*
, ,
, .

37

38

,
.
19341935 (


(11) - . .
(12)) ,

3 1936
.

( ,
,
). ,
, ,
,
( ,
(13),
).
,

(
,
, ,
, )
,

. , ,
, .
, ,
, ,
, .

,
, ,

.

. . -
(14),
.

,
, ,

. . . () (15),
. .
,
.
, ,

, ,
. , ,
, ,
,
. ,
,
,
, . ,
, . . -
,
,
.
,
, ,
, .

1936 .
,
,
-
, , . ,
,

.
.
, ,
,

. ,

.

39

40

, .
.

, ,
, , , ,
. .,
,

. :
, ,
.
. - ,
,
.
,
, . ,
(16).
,
, (
,
, ). ,
, , ,
.
?
,
, ,

,
.
, .
, ,
, , ,
. ,
, ,
, , ,
.
, ,
,

.

,
,
- ,

(
, ),

,
.
(
. .
;
,
, ,
, ,
, , ,
, , ).

, ,
,
,
. 238
20 ,
. 23
, ,
. ,
,
, :
-
, ,
.

:
,
,

. ,
. ( ,

, 1929
, ,
,
,
).

41

42

,
,
. ,
, ,
, : ,
,
.

,
, :

.

.

, ,
.
, ,

, .
, ,
, , ,
(

1930-
),
,
, ,
, . . .

, 1925 .

(1918 .) .

(
,
(17)) .
(

), 1918 ,
, ,

, ;
,
, ,
,
,
, ,
(18). ,

(19). ,
, ,

, ,
.
(, 1935)

. -

,
,
.

( , ),
,
,
, ,

, ,
, . ,
,

.
,

.
,
, , , ,

43

44

, , ,
,
,
.
,
, 30- ,
,
, ,

, ,

1936 ) ,
.
,
.

. ,
( ,

) ,
,
, ,
,
, ,

.
, ,

,
, ,
,
- ,
,
,
. , ,
.

. .
(1992- )

, ,
,
(20);
, ,

.
, 1) ,
, 2) ,
3) ,
( -
, 1819 .) (21).
-
.
, ;
,

.
,
, , ,
. , ,
, :

.
(22).

,
-, ,
, ,
.
,

(, , ),
( ).
30-

,
. ( ,
,
, .

45

46

(23)). , , 1918

, ,
: 1936 .
.
, , (24).
(. . , , ,
, 1946 ).
,
,
:
, ,
, . . ,
(
)
.
,
.
(
) (25), : =
+ + .

:
liberte, egalite, fraternite;
,
.
. . - ,
(26); ,
, ( )
. ,
( ,
(27)). ,
,
, .

: , , ,
, :
, , ,
. .

,
, .
, ,
, . . ,
,
,
,
- , , ,

. , 1923 ,
12 ,
. . ,

(28). ,
,
, . 14 , ,

; ,

.
,
,
.
,
,

, . . ,
,
, , ,

,
(),
, .
, ,
, ( 17 1936
!,
,
, .
1937 ,
) (29). , .

47

48

, (): ,
, , .
. . ,
, . (30).
.
,
.
,
(
).
, , , ,
.
,
. . , ,
: ,
,
- ,

. ,
(31).
1936 ,
,
(
, , ,
,
:
!).
,
.
,
. ( ,
5080-
,
193436 ,
,
. .).

:
(32).

,
.
, ,
-
, ,
-
(33),
,
, , ,
, , (34).
, ,
, , ,
,
, .
,
, ,
.
,
,
.
1933
: ,
, ,
-.
,
,
. , ,
,
(35). , ,
, : . ,
,
,
, ,
, ,
,
(36).
, ,

, , ,
,

49

50

. ,
,
,
,
,
, ,

.
,
, ,
, ,
.
, ,
, , 1937-,
, .
60-
( ,
).
, , ,

.
20- . ,
, - ,
,
.
. . , ,
, ,
.
,
, , , ,
. ;

.

.
, ,
.
, (37).
,
, .

, ,


, . , ,
(38)
.

.
,
.
, ,
. ,
, (39).
. ,
,

, ,
. ?

. .

1. .
2. . . ,
. . ., 1993. .3536.
3. . . ., 1991. .146147.
4. . , ., 1924. .212213.
5. XVII //. . ., 1934. .13.
6. . .14.
7. . .125.
8. . .129.
9. . i, , 14 1934.
10. .: . ,1935.// .
24. , 1998. .175.
11. , 1934, 6, 18, 30
12. , 1935, 8,10
13. . , , 3 . .2. ., 2005. .201.
14. - . . . . 3 1936
//: , , . .,1990. .162174.
15. .
16. . . ., 1993. .288307.
17. . .120.
18. . . . .4. Paris, 1990. .426, 517, 552, 556.
19. , 1935, 8 .

51

52

.
20. . ., 1992. .325.
21. . .680
22. . . .556
23. . .538.
24. . .2. ., 1994. .282.
25. . . . .4. .539.
26. . . .173.
27. . . .417.
26. . . .44.
29. . . ., 1990. .139140.
30. . .90. . .79
32. , 1935, 10 .
33. . . .328.
34. . .480
35. . . .... 1916 1967. ,
.. ., 2006. .5354.
36. , 1934, 18 .
37. . . .495.
38. . .280281.
39. . ,
( ).

, II.
,
. .
1937 .

(1). ,
,
;
. I- , . .
,

I-, II- . ,
IV ,
.
, XXIV
,
, . .,
, (2).
27 1937 .,
- (),
,

21- :
!

, , ,
, , ,
.
, ,
(1-, 2-, 3-, 4- . ., 11- 12-)
. ? ,
, , . .
, , ,
, .

54

, ,
, .
,
,
, :
26 31 , 4 7 1937 .
, ,
;

. 26 ,
, : ,
. , (3). 7 1937 .
,
: ,

, ;
, 4 () ( ).
, . .
?
, ,
.
,
,
26 , .
4-

.
,
, . (
4-
21 1937 .,
;
).


: , ?.

? - :

-, ,

, ( )
, .

. ,

, 6
1934 ., ,
(1919) (1920 .),
,
, - (
).

26 3 1936 .
1935 . ,
: 11 .

(
).
: (- 1932 .),
,
, , I
( 1935 .),
( 1936 .), ,
. .
,
(4).

. VII
( 1935 .),
( 1928 .),
,
.
, VII
(5).
,

1923 . (
) (6).
. . . 3

55

56

1936 .
(7).
,
,

.

:
(6, 18, 30 1934 .),
(1 1935 .), (1 1935 .),
(8 10 1935 .).
,
. . . VI
:
, ,
.

. .
. ,
, ,
,
.
,

,
(, . 236).
.

(
) ,
, ,
, ,
. ,
, .
:
,
; :
,
. , ,
, ,

57

, ,
,
; . ,
,
,
, . ,

, 1919 .
I .
. .
.
, .
, XII-, ,
.
. .
,
.

(IV-),
. . . (8).


-, . .
,
,
, ,
. ,
. .
, .
.
,
, . , , , , ;
, , ,
:
) .
citta dolente.
b) .
c) ? ?
.

58

d) ?
e)
f)
.)
.
. . II.
,
,
. , ,
: . .
.3. .24. .428: 9- (126/1).
( ).
; ,

;
.

. .
. . .

. . -

1. A. M. 15.1.1938. .
1992 . 1, 3. X.
2. , ,
. 1993. 6. .6070.
3. ( ). .3. .24. .428. .160.
4. . . 19321939 .
., 1980. .139, 146148. 1932 .
, . . .
.
5. .: . . : . .: -XX, 1993. .31101.
6. . . . XII () .:
(). 7. ,
1923. .208, 209.
7. .: - . . . . 3 1936 .
//: , , . ., 1990. .162174.
1936 . - . . , . . 1988 .
: . . -
( 5. .92110) . .
( 4). : . . .:
. , 1993, 288307.


8. .: .
. ., 1992. . . . . .

59

. .


. II.
I

,

;

, .
quasi-, ,
, - ,
, ,
,

.
,
.
. .
,
,
, ,

. ,

,
,
,
.
, , ,
,

-
.

,
(aurea prima sata est aetas )
.
, , . .,
,
.
, ,
, , , ,
, ,
, ,
, , .
,
, ,
. ,

. .
. . .
, . .
, ,

,
-
,

.
,
,
,

-,

61

62

,

, , civitas Dei, . ,
,
,
( ), ,
, , ,

.


.

.

- , , ,
. .

, ,


. ,
,
.
-.

,
. .

,
,
. ,
,
, ,

, .

,

. .
: ,
, III ,
,
-
. :
.
. , ,
.

,
. ,
. ,
, ,
, , ,
,

, ,
.

.
, . ,
, ,
,
. , ,
,
, .
,
(1). ,
,
.
- ,
,
, ,
, ,
.
, ,
.

63

64

, ,
- ,
.


. , :
! .
.

. mutatis mutandis (2)
, :
,


. ,
, , , . . -.
, ,
,
, ,
,
.
, ,
,

, , .

,
, .
,
.

,
, , ,
- .
, ,
, ,
(. . ). :
,
.
, . . (

, ),
, , .
.
, . :
.
,
.


, ,

. ,
, . ,

? :

,
.
,
.

,
. ,
,
, , ,
,
,
. , ,
.

. , , ,
.
, . .
,
,
. .
,
. .
, .
, : ,

65

66

,
. , ,
,
.

,
,

. ,
, .

.
( , ,
), ,
, ,
(3).
, ...(4),

.
.
, , ,

, , .
- ,
, , . .?
,
, :
. ,
, ,
.

,
. ,
, , ,

.
.
.
, : ,
, , . .

:
.
, ,
. ,
?
.
- ,
.
,
. . -
-
:
. , ,
, ,
, (
-) . ,

, ( ) ,
.
, ,

. ,

, . ,
, .
.
.

, .
-
,

:
,

. . , ,
.
, ,

, ;
:
-

67

68

;
. ,
?
, ?
:

, .
,

. . .

:
, . ,
: ,
, .
.
, . .
: ,
,
.

. -
, ,
,

, , ,
:

. ,
, ,
; -
,
,
; ,
, , ,
,

(
);

,
,
- . . .
- ,


.
(
), ,
, .

, ,
,
-
.
,

,
,
,
.
.
-

-
.

(
).

(5) ,
,
.
.
.
,
,
,
,
. . .

69

70

? ?

. , ,
. , .
, ,
,
. (6) ,

- , ,
. ,
, .
,
,
. .
. , ,
,

.
, , ,
, ,
,
, .

,
,
,
. , ,

,
. , ,
, . ,
, , ,
, , .
,
.
,
, ,

, ,
, ,
,
,
. , ,

. ,
,
, .
- ,
.
, , ,
. .
. ,

. . .

, . . .

, :

.
,
. ,
,
. ,
, , .
,
,

-
, .
, . . ,
.
, - , ,
,
, ,

71

72

. ,
,
, ,
.
.
, , ,
(
) . ,
, ,
, . .,

.
. ,
.
,
.

,
.


, ,
.

,
,
, ,
.

.

.

,
,
.
,
. ,

(

73

),

,
.
, ,
, , . ,
(
), , ,
. ,
,
. ,
, ,
.

, . ,
,
.

,

, - .

II

primum agens (7)

.

, , ,
.
-, ,
, .
.

74

,
,
. -,
. ,
, , ,
, , ;

,
(, ,
, ).
, , ,
.

.
, ,
,
.

, , ,
( )
.

.
,
, .



.

,
.

,
.

- ,

(
) .
, .
,

.

. , ,
, ,
.
.
,
. .
, ,
,

; . . .
,
;

; . .
. .,
,
,
.
- ,
,

. (, -
, , , ,
)
.

,
( , , ,
. .)
.
. ,

75

76

.
,

, ,

( ),

,
.


.
, ,
, ,
,
.
.
, ,
.
, ,
,
, , ,
,
. ,

. .
, , , ,
,
, , ,
. ,
,
, , , ,

. , ,
,
, .
,
,
.

, . .
(
) ,

(. . ),
,
, . .
.
,
, ,

. .
-
,
.
.

, ,
,
.
. ,
, ,
. ,
. ,
.
, ( )
.
(., , . )
, , ,
,
.
, ,
,
? ,
. .
, :

77

78

,

. (.
. . .).
.(.

. .)
, ,
, , .
,
,

. ?
,
,
( )
, ,
.

,
.
:

( ,
)
, ,
.
,
,
.

.
-,
. , ,
, , ,
,
- .

.
, , ,
. ,

.
:
. , ,
.
,
, , ,
, , ,
-, , ,

. ,
. ,

,
.
, .
-. , . .
? ?
,
.
: (
), ,
( , ,
), . .
-
(, - ),
.
:
, .

, ,
,
, ,
. .
, ,
.
,
, , ,
.
-.
? , ,

79

80

:
, , , , , ,
. ?
? .

.
, .
-.
, , ?
? .

, .

.
, ,
,

.

,

.
,

, ,
. , .


.
,
.
( ,
, , ,
, ,
,
. .) : 1) , 2)
, 3)
.

, , ,
,
.

.

.
.
.

.
:
.
, :

. ,

. .
, ,
. . .


.

, , . .
, ,
: ( ),
, . .
,

.
, .
, , .
(abolition) ,
, ,
.
,

.

81

82

,
, ,
, ,
, .
.
,
.
1913 . .
() , .
, ,

, -
,
.
, ,
.
, ,
.
-
- , . . .
: ,
. ,
,

,
,
. ,

.
, (
)
. , ,
, . .
. , ,
, ,
.

- ( ,
)
( , ).
, ,

,
, .
, (alias )
:

, ;
, , ,
() ,
, , ,
, . , ,
,
, ,
, ,
.

.
, ,
, ,

. (8),
- ,
,

.

,
,
, .

, , .,
.
:
,
,
, ,
,
,
.
,
, ,

83

84

,
, , -
(9).
,
,

,
(taedium vitae).
, , .
, , -
:
-, ?
, .
, .
, ,
. .
,
, ,
, , .
, , , .
, (
) - .

. . :
, ,
, ,
(sic! . .)
,
, ,
,
, , ,
,
(10).
,

- ,
. ,
( ,
) ,

85

-,
. ,
,
.

. ,
,
. ,
( ) .
a la
, , .

.
, .
, ,
.

.

, ,
. (
, )
.
.
, ,
,
,
,
, ,
,
,
(11).
,
, . (

, , ,
) .
(
) ,
. -

86

-
? .

. : 1) -, - ,
. . ; 2) ,
, , ,
, , ;
3) .

.
, , , ,
, . . ,
;
;
,
. . , ,
, ,

, . ,
-
. , , ,
, ,
,

,
,
.
? , :
.
,
,

, .
( ),
(
, . ., ),

,

.
.

.

,
,
. ,
, , ,
.
,
. ,
, -
. , ,
,
; ,

; ,

, ;
, ;
;
-
; ,
, ,
.

,
, ( ,
);
;
;
;
;
,
, ;
.

87

88

, , .

89

III

, ,
.
(vergesellschafteter
Mensch). , ,
,
, -
, ,
. , ,
: ,
,
, , , ,
;
, :
, ,
, ,
;
, ;
,
, ,
(, ,
) ;

: ,
, ,
.
:

,

; - ,
,
, , ,
, ,
.

90

(, , . .),
, .

,
.
, ,
, ,

, .
, , ,
.

,
:

, ,
. .;
, ,
; ,

, ,

.
,
. (. :
).
, ,
(. . )

, ,
, . ., ,
,
-- .
:
, ,
,
( )
.

,

.
. ,
.
, ,
:
, ,
. , , ,
, - .

. ,
,
. ( )
- ,
:
, ,
, - ,
- ,

, -
. .; ,
, ;
, ,
,

,
. .,

. .
,
.
,
, .
,
, , .
, , ,
, ,
, , .
, . ,
, ,

91

92

, (
,

,
) (,

-
,

, , ,
). ,
(
),

,
, , ,
, . .
.
,

, ,
.
()
: , ,
;
; ,
( ) ,
( ) .

, ,
, ,
( , , ). (12)
, ,
.
. ,
,
. ,
( , , n )
,
, . . . ,
- : -

, ,
. :
,
. :
, ,
.
,
, - ,
,
, ,
,
, ,
. . ,
,
( ).
. , . ,

, , .
. . , ,
-: 1; 1111; 1111111 . .,
.
,
,
, , ,

- , . ,
,
.
,

, .
, ,

-

.
.
,
.

93

94

,

: ,
, , , , ,
, , , . . . .
(enormous) , , ,
,
; ,
:
(. . )
: , ,
, , ,
, , - ,
, , , ,
,
. . . . . , ,
, , ,
, .
, ,
, ,
, ,
, -
.
?

, ,
- .
, , .
A. L. Houet 1920 .
: , ,
, ,
, , ,
,
.

,
. .
, , .
.

. , , (),

( , ).
. ,
, , ,
,

.
, , ,
?
: , ,
;
; - .
: -, ,
. . .
,
,
, , , ,
.
, , .
, ,
, , ,
.
, ,
, , , , ,
, , . ,
, .
,
, , , ,
. , ,
.
, , , .
, ,
, , .

.
. -
,
, ,

95

96

,

. ,
, .
-
, ,
. ,
, . . im Werden,
, , .
,
, , ,
.
, , . : -
( )
;
( ,
, . .).
,

.

, ,
: ,
, , .

- (13),

. , .

:
, , ,
. .,
. , ,
,
, .
. ,
. , ,
.
( ,

), , , ,
.
.
,
, ,
, , , ,

; ,
, , ,
. . . .
, ,
,
.
:
. ,

.
, -
,
. : -,
, ,
; , ,
, , ,
, , ,
. .; -,

, ,
. , ,
, , ;
;
;
,
(, , , ; ;
; . .);
,
, .

,
,
,

97

98

,
,
: , , , ,
.
-: , ,
.
.
. .
. ,
- ?

,
?

. ,
, ,
. , ,
. . , ,
.

,
;
, ,
, ,
, .

-, .
. ,
, ,
, .
, . . ,

. , ,
, , ,
, .

,
.

, ,
.
.
(
) ,
,
.

:
1) , , ,
2) ,
-.
, ,
.
. , ,
,
;
,
-
,

- ( )
. ,
, , , ,
, ,
, ,
, ,
.
,
. , ,
,
? ?
? ?
,
, -
,
, , ,
, ,
.
, .
, .
,

99

100

.
,
, ,
. .

.
, .
, ,
.

, ,
,
. , ,
, ,
,
, ,
.
, ,
,
.
,
, , , ,
, ,
, ,
, ,
, .
,
, -,
( ),
,
.
, :

.
,
:
1) ,

2)
,
3)
;
4) , ;
5) ;
6) ;
7)
.
. ,

. , ,
,
.
,

. ,
, ,
.
,

. .,

.
,

,
. . , , ,
.

, , ,
, , , vanitas vanitatum et
omnia vanitas ( ),
,
,

. ,
() .
:
, ,
, (

101

102

. .),
. ,
,
.
.
,
, , ,
: , , ,
, , ;
,
,
, , ,
,
? ,
. ,
,

.
-

,
.
. , .
,
,
( ,
, ).
, , .
,
.
? ,
.

, , ,
,
. -:
,

,
,
? , , :

.
,
.
?

?
,

. ,

.

, ,
. ,
.
,
( )
(
),
( ).

, , (Gemeinschaft);
, , ; ,
, , , , .
, ,
, ,
.

(Seele u Geist);

(), ( ).
,
,
,

, , ,
, .

103

104

.
, ,
. - . .
:
, ,
(
, , )?
,
,
, , ,
, , ,
, , ,
, ? ,

(dedaigneux), ,
, .
,
, ,
.

. :
, , , , ,
. .,
. .

105

IV

, ,
,
.
, -
,
, , .
,
,
, .
, , . ,
, ,
() .
,

-
, -
, ,
,
,
, ,

.
,
, ,
, , , ;

, , ,
-
,

106

, , ,
-,
,
, ,
,
. !
.
.
. .
,
, ,
.


,
, .


: ,
, ,
. .
?
,
(., ,
);

(, , ):
; , ,
: ,
( , , );

);

,
,

. . ,
,

.

,
;
( -)

, .

, (
).
, ,
(Vorstellungsweise),
, ,
.

, . . .

, , ,
, , , ,
, . . . .

.
.
, :
,
, , -
, ;
, ;
, , ;
-
(, ) . .

,
. , ,
,
, ,
,
,
.
.
,
,
, , (
; ;
- ).

107

108

.
: ,
, ,

;
( ,
; ; ;
,
:
. .). ,
. .; .
, - ,
, , , ,
, ,
, , ,
, ,
(,
, , , , ).
,
(
, ,
. );
, , ,
, . .
,
, ,
.

:
;
, . -
.
.


. :
, .


. ,

;
;
;
, , 900-

.
, ,
, ( )
. , - (),
,
.
, ,
-, ,
,
, ,
-
. , ,
.
. ,
,
, (., ,
versus ). , ,
,
(
, , , . .)

. , ,

, ,
,
, . ,
,

(, , , ,
. .),
, -
,
. ,

109

110

, (
!) ,
( !).
, ,

(
):
, , ,
, . ,
, ,
,

,
,

.
,
, ,
.
, .
,
.
,
:
.
5 : (,
, ), ,
, .
,
. 20

!
, . , ,
,
: ,
.
,
?! .
, ,
.
.

, . . , . . .
,
.
,
. ,
, , , ,
, , ,
; ,
.

.
.
,
,
, , ,
, .
.
,
. ,

, ,
, . . . .
, ;
;
,
, , ,
, ,
.
(, , . .)
(1936 .) ,
(.
, . ,
; . )
,
, , , . . . .,

? ,
, .

111

112

, ,
, , .
,
,

( ,
, , , . .),
.
, ,
. . , ,
.
,
(, , ,
)
.
, ,
, .

,
. , ,
).

,
,
.
,
. . . ,
, . .
,
, , , ,
. .
, (
) , ,
.
- . ,
, ( ), ,
,
.
.

, ,
.
.
, , , ,
.

.
,
( , )

. , ,
.
. ,

,
. , , ,
,
, ,

.

. , , . .
, ,
.
.
, , , .
- ,
.
, (
) ( ) ,
, ,
, .
, ,
.

,
,
, ,
. , ,

113

114

(16), , ,
, ,
, , , .
, ,
, , ,

, , ,
.
,
, ,
(, -),
( )
.
. , ,
.
,
, -
.
-
,
(
, ). ,

. , , .
-
, ,
. ,
(, . , .
.) ,
. ,
,
.
,
,


,
Oriente lux (17) .
.

?
:
-,
. , , ,
, .
-, ,
,
- .
-,
par exceience (, ).
-, , ,

,
,
.
,

, ,
, . .
, , , ,
.
, .
( ) -
- .
,
,
, ,
,
.
.

,
, , ,
, , , ,
.
,
, .
-
,
,
. ,

115

116

(. . . ),
,
. . :
,
, ,

, . ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
, ,
.
, ,
.
,
, (18).
,
.
,
,
. -
(, ). .

,
, ;
.

. , ,
, ,

. ,
, ,
.
, ,
,

,
( )

().
, ,
.
- . ,
.
. . . .
, , , ,
: -, ,

,
, ( )
: -,
,
, , ,
.
,
. , ,
, ,
, , ,
.

?
, ,
,
-
, .
. ,
,
, , , , . . . .
,
- ,
.
,
( , . .,
) ,
? , ,
,
,
, .

117

118

; ,
,
( , , . .
, ), , ,

-
. ,
( , , ,
,

,
). ,
. ,
.
orbis terrarum (19).
, , ,
. , ( )
,
. , , , , ,
. . . .; , .
( !)
. (20) (21),
. ?

(22)?

?
,

? ?
? ? ,
, ,
. ?
: ,
,
. ,

,
(., ,
).
- ,
, ,
, . . . , ,
,

, , ,
.
, ,
.

.

.
.

,
.
. , .

. ,
,
,
,
.
(. . )
. ,
,

,

(-)

, .
.
(23) ,
, ,
.
:
1) , , ,
2)
,
3) ,
4) ,
5) ,
6) ,

119

120

7) ,
8) ,
9) ,
, ,

,
, , , .

.
, .
: Ubi bene ibi patria (24).
,

, ,
, ,
.
, ,
.
???
1937 .

 1477


3
.
..

.
3

: , . , .
: .
. .
. . :
// //

122

,
, ,

.
,
, , ,
.

, ,
, ,
,

.
,

. ,

.

,
,
,

,
:
.
,
; ,
; , ,
,
. . . .

,

, .
.
: : ,
- .
,
, , .
,
, ,
, ,


,
( ), . .

(. .

,
) . .

. ,
,

, ,


.
, , ,
. :
, ,
,
, .
-
,

: ( )
, ,
,

123

124

, -
, .


,
,
,

.
, ,
.


:
, ,

,
,
,
.

. ,

(
) ,
. ,
. ,
, .
, ,
,

,
, .
,

: ,
, .
,
pax romana
,
( ), .
; .

, . .
, ,
,
, .

.
, . . ,
.
, :
,

.
(,
) ,

.
,
, ,
, , ,
. ,
, , ,
.
. . ,
:
1) :
, ,
;
2)

;
3)
;
4)
.
, . . ,
.
, ,
-

125

126

,
.
: ,

, ? ,
,
?

, - ?
,
-, , .
, ,

,
; ,
, ;
;
.
.
,
, , ,
,
,
.
,
, , ,
. .

,
.
,
: ,
-

, -
,

.

, , :
, ,

, .
, ,
, , ,
,
.
:
, ,
. (und zwar),
,
.
, . ,
, , . ,
, ,
.
, ,
, point d'honneur, ,
, .
,

.
,
. , ,
,
.
,
.
,
, .
-
.
, ,
. .
, , ,
, . . .
,
,
, ,

.

127

128

.

.

,

, , ,
, , . .

, , ,
.

, , .
. . , ,

,


.
, ,
.
, , ,
,
.
,
, , ,
.
.

;

. -
.
,

, .
,
.
,

, , , ,
,
,
, ( religare
). contradictio in adjecto,
, ( ) .
, , ,
, ,
,
, , ,
.
,
,
. .
, - . ,
, ,
, ,
, ,
.
, (
. .) ,
,
, , ,

.

,

,
.

. , ,

,
.
. ,
, ,
, ,

129

130

, -
, ,
, ,
, bellum omnium contraomnes (25)
?
.
:
,
, ,
, ,
,
,
, (,
, );
,
, ,
;

, , , , ,
,
,
.

, ,

,
XVI . ,

. , ,
,
,
, , .
, .
,
, ,
( )
(26).
, , ,
, .
,
.
.

131

,

,
.
, , ,
. . . ,
:
,
- ;
;
,
.
,

.
,
, , ,
.
,
() :
, , , , ,

. , ,
, , ,
, , ,
, , , ,
,
,
,
. ,
.
,
,

,
,
. ,

132

( ),
. ,
. ,
, . -
, ,
.
. , ,
. . ,
, ,
. , , .
, , ,
, ,
.

, :
1) , ,
;
2) 5/6 ,
) , )
(), )
( ) ) (,
. , , ).
. ,
,
(. . . ).
- (
) ,
. . . :
, , .
. , :

, .
, .
,
, .
,
; ,
.
,
, .

:
, , ,
. ,

(. .

)
.
,
, , .
(time bs monry) (27).
. (
) ,
.


.

,
.
,
.
,
, .

.
( , , )
. , ,
.
.
. .
: ,
,
, .
( ), ,

-- .

.
, ,
.
.

133

134

.
(., ),
(,
, . .
, . ),
, ,
, ; ,
,
.
( ) .
, ,

.

( ),
.
.
, ,
, . .
quantite negligeable (28), , .
, ,
. , ,
,
,
- ,
.
-
,

.

,
.

,
,
.

, , , (
) . . ,
, ,
. ,

.
,
,

, . ,
, .
.
, ,
,
?
, ,


, . ,
,
,
,
,

.

, ,
, ,
. . ,
: ,
, ,

(), : ;
, (yunmin)
(-); ,

,

. , ,
, , ,
.
.
, . 400-

135

136

.
, .
,

.
,
,
(, ),
60 ,
(samsara) (karman)
,
,
,

.
-
. ,
, , -
-
, ,
, (, , , )
(, , , )
,
-, ,
( , , ,
!). ,
,
.
: . ,
III, :
:
, ,
.
, .
, ,
, .
.
. , ,

, ,
,
, .

.

-
1905 , ,
!
, , . :
, -
- ,
,

,
(29).

!

-! ,
!

137

138

VI

in abstracto (30),
, , ,
, ,
, , . .
.
,
.
,
, ,
,
. ,
?
, ,
; ,
, ,
, ;
,
, ;
, ,
, , ,
; , ,

;
,
;
;
(. : ).
. . . .
.
. ,

, , (!)
!
,
.
, ,
,
fleurs du mal (31) .

, ,
, , . .
.
, , .
, ,
, .
,
,
,
.
()
, ,
, orbis terrarum
.

, ,


.
,
,
, . ,

-
, (
) .
,
, ,
. ,
, ,

: ,

139

140

, locus standi (32),

,
( :
, , ,
, ,
).
. ,
, , , ,
. .
( )
.
.
. , , ,
, ,
, -,
,
, , -,
. ., . , :

, , ? .
- ? ,
, ,

.
,
,
,
. .,

( ,
).
,
.
.
- ,

,
, ,
. . ,
,

(,
,

,
, . .).
, ,
, . .
, .
( , ,
, ,

).

,
. ,
, ,
, , -
, ,
,
. (33),

-
,

-,

. ,
,
. . .

,
.
.
,
, ,
,
-
, :
(34). , ,
. . ,
- ,
-
. ,
.

141

142

,

, . ,
,

, , . .
.

,
, . , .
,
. ,
, :

. ,
.
! ,
,
? ,
,
,
, ,
? , a mathematical poem , a dialectical poem

.
,

. ,

,
,
, ,
, ,

,
,
.

,
.

, , , ,
amies (35).
,
.
,
,
.
, ,
,
.
,
,
, ,
, , , ;
,
.

.
,
.
( , )

.
. :

: - - .
,
, ,
,

.
,
, , , ,
, ,
.
( , , , )

.
,

143

144

.
.
. ,
,
, ,
,

( , ,
, -
. . . .).
.
,
. . .
, , ,

.
.
? ,
. ,
, , , ,
, - .
, , , ,
. -
,
, . ,
,
,


. ,
.

,
, ,
, . .
, .
,
: ,
,

.
,
, ,
. ,
.
, :
, o
, ,
; ,
. ,
, , ;
,
(!), ;
, zwov politikov . . . .,
.

. - ,
,
,
.
,
,
() ,
,
,
() .
, ,
,
, . ,

, ,
. , ,
- ,

, ?
?
, ?
, , ?

?

145

146

,
.

, . . ,
.
.
. ,
; , , ,
. .
, - ,
,

.
.
, , .
.
, , .
,
,

, , , .
,
. ,
.
. :
,
, , .
, .
.
,
,
, -
.
,

, Gemeinschaft (36). , ,
, . . ,
,
. ,
.

(
,
)

,
. .

, ,
. , , ,
.
, , ,
,
.
,
.
. ??? ,
, :
, ,
, . .
, , , .,
.
.
, , ,
, (
!)
, .

,

. ,
.

. ,
, .
,

.
.

.
.

, , . .

147

148

, , . . ,
, ,
, , , .
- ,

.
,
,
, , ,
.
,
Gemeinschaft Gemeinschaft;
,
Gemeinschaft, ,
.

 .... ....
31 1937 .
1550

3
.
.
.,

IV

9-

, . :
.
. .
. . :
//

150

VII

,
- ,
.
,
, , ( )
,
, - .
,
,
,

, ,
,
.
, , , ,
? ?
? , , ,
, .
- ,
, : ,
, . , ,
, ,
, , . ,
,
: ,
, , .
XVIII ,
,
.-. , ,
,
. ,
,
.

151

, ,
,
. ,

.
,
.
,
. , , ,
, , ,
(37).

.
. , .,
.
, , , ,
? ? ,
: ,
, , ,
. ,

,
,
, ,
, . ,
,
: , ,
, , . mutatis mutandis ,
mutatis mutandis,

. ,
, , ,
.
instrumentum vocale, , ,
, jus utendi et abutendi,
. . , .
, ,
. . .
. .

152

, ,

, ,
, . . ,
.
. ,
,
.
.
,
(, ,
, ),
.
, .
? :

, . . ,
,
, , ,
.
, .

. ,
: ,
, ,
.
:
, , :
-
,

.
:
- , .

, , , ; , .
??? : , ,
- .
: , , , , !
, , .
, , , ,
, !
(38).

,
, .
,
-
, : 1)
, 2)
, ,
.
( ,
)
,
().
,
, ,
. ,
, ,
.


.
. ,
, ,
, , .

.

,
,
.
, ,
,
( ,
).
,
,
.
:
1) , ,

153

154

2) , ,
, ,
3) ,
( , , , ).
,
( ).
.
. bellum omnium contra omnes, .
.
.
.

. ,
, , . . .

, , , . .
, ,
, ,

. ,

, ,
,
.
, ,

,
.
: ,
, , ,
; , ,

,
, .
, ,
- ,
,
.

,
, ,
. ,
,
, , ,
, ,
.
; ;
, ,
,
(
, ,
, ).
, ;
;
. -.
-, , . .
,
: ,
,
. .
. -,
: ,
, ,
. . , .
,
.
.
,
- :
, ,
, ,
.

. ,
, ,
: , , , ,
. .
!
, ,
. !

155

156

( )
( , :
).
, ,
.
:
, -
.

, . . ,
.
, .
, .

,
: lose
Organisationen, . . ( ,
. .), (),
, , , , , last but not
least (39) . ,
. .
, , ,
, . .
.
,
, , ,
, .
, , ,
,
. (,
, , ) ,
, , ,
,
,
. . ,
, ,
,
.
.

,
.
, , ,
,
, -, -, -
; ,
, . .
. ( )

, . . .

.
.
. ,
. . ,
. ,
,
, .
( , .,
, )
, , , .
.
, , , ,
.
,

, , .

. , ,
, ,
, , ,
, . . .

, ,
,
.

, ,
. .
,

157

158

,
.

. , ,
.
.
, ,
: -,

( ), -,


.


, , , , , .
,
,
,
,
. tutti quanti (40),
,
.
? ,
,

,
,
, , ,
.
, -, ( ).
-, , ,
, ,
-, , - :
.
. ,
. ., , , .
-,
, , ,
. ;

- ,
.
,
,
.
,
-,
. , , ,

, . .
. ,
: ,
, , ,
, .
,
.
, , ,
, . .
, .
,
.
.

, :
, , ,
, ,
, ,
.
, , ,
,
, , , ,
, , , ,
,
. ,

.
, ,
. , ,
- . , ,
, ,

159

160

.
, , -
. , , ,
, ,
: -,
,
.
.

.
.

- . ,
, -, .
,
. ,
:
. , ,
.
,
, ,
. (,

, , , ,
:
, , .
,
, , ,

. .


. ,
.
,
,

, , - .
, ,
,
.
, ,
() , , .
,
, , , ,
Bildung und Besitz (41).
, , (, , ,
) . , , ,
, ; ,
, (!).

. ,
:
. ,
, ,
, ,
.

,
,
. . ,
, ,
. ,
, ,
, ,
. (
) , ,
, ,
, (
; ).
, ,
, ,
, . . , :
(. . )
, -

161

162

; , , ,
,
,
, , .
, , ,
.
, , ,
(,
,
).
, , ,
, ,
,
.
, ,
, , , ,
, , , ,
, ,
.
.
:
1) ;
2)
;
3) -
, ,
,
, ,
, .

,
, ,
-
.
, ,
,

( ).
: ,
, , ,

163

,
, ,
,
,
.
, , . ,
, ,
.
, , .
.
, . :
( ..)
. ,
,
,
,
.
. ,
, ,
. , ,
,

. ;
;

, , .
( ,LXXIX).

. ,
.
.
,
, ,
, ,
.
,
.

164

VIII

,
. .
. ( )
,
, . , ,
,
, , ,
, , ,
, ,
, . -,
, :
, ,
,
, ,
,
. .
, ,
, ,
,
, ,
, .
,
. , ,
,
. ,
,
,
,
,
( ,
. .).
,
, . .
, -

, ,
, . .

,
,
. (-)


( , : .
: , ,
?).

, (liberte, egalite, fraternite),
1789
93 .
, ,
- . ,
, . .

,
. .

,
. . .
-
, ,
. ,
,
(, ,

).
, ,
,
, :
, ,
.

,

- .
,
.
, -
,
.

165

166

,

,
,
,
, ( ,
. .). (

)

. ,
, , , :
,
, , ,
.

.
. , ,
, . ,
, .
,
,
. ,

,
, ,
; ,
, .
,
,
; , ,
, ,

, .

. ,
, (42).
.

, , ,

,
. . .

,
, ;
,

. ,

(43). ,
, , . . ;
, , . . , ,
.

. ,
,
.
.
, . .
.
( , ,
, )
( ,
;
).
. ,
.
- , ,
,
. ,
.


,
,
.

,
; ,

167

168

, (44).
,

, . .
.
(. . , ,
. .), .
, , ,

,
,
.
,
--
.
?
, , ,
,
,
. , ,
,
, , ,
.
(, , )


.

.
.
,

.
, :
1) ,

:
,
;
2)
;

169

3)
, ;
4) ,
; 5)
. .
,
,
; , ,
,

.

.

,
,
. ,
, ,
:
, , ,
, . . ,


,
,
,
,
,
(45).
, ,
. ,

; (
) . ,
,
.
,
() .

170

,
,
, , .
, ,
, .
,
.
, ,
, ,
,
- .
, ( ) .
, ,
, . , ,
,
.
.
,
,
. ,
- ,
:
, ,
( -
).
.
, .
? ,
. ,
.
, .
? ,
, .
? , .
, , ,
, , . . . .
(
).

, . . ,

. , ,
, ,
, ,
,

- .
, ,

, .
,

.
, ,
.
, ,
,
(
), . .
.

, ( )
, :
,

. , ,
, ,

- .

,
,
, ,
, , . .,
.
,
.
, .
,

171

172

, ,
, , . .
,

. ,
.

,
.
, , ,
.
, .
,

, , .

, , .
. .
. ,

.
, ,
, .
,

.

, ,
,
,
, ,
, , ,

.
, -,
, . , ,
,
,

, ,
, ,
,
, ,
, ,
. ,
. - ,
, ,
, ,
, - ,
, :

- , ,
.

.
.
, .
.

. ,
,
. , ,
. .? , ,
, ?
, .
,
. , ,
, .
, ,
( )

.
,
, , ,
.
,
. ,
,
,

173

174

-
:
, ,
, , ;
, , ,
. ,
(
, ), :
. ,
,
: .
,

, ,
;

(,
)
.
,
:
, - , .
, ,
. ,
- ,
, ,
,
,
,
: ,
, , , .
. ,
,
. ,

, , ,
.

,
. ,
, , , ,
.
, , , ,
, . .
.
.
,
.
, ,
.
, ,
. (. .
) ,
,

,
. ,
,
.
, ,
, , ,
,
: .

.

,
- ,
, ,
;
, ,
. . ;
,
- ,
, .

175

176

- ( , -)
,
.
,
.
. ,
.
, , , .
, ,
. ,
. -,
, ,
, , ,
, .
- ,
. ,
, .
, ,
, .
,
.

IX

. ,
, , ,
, , , ,
,
. ,
,

. ,
. ,
,

, , , ,
,
, ,
, .

, ,
Habeas Corpus acte (46).
(, , . .)

177

 .... ....
4 1937 .
1629

3
.

. ., 9- , .
IV .
: .
. .
. . :
//

179

, ,
.
. . , ,
.,
, ,
.
.
,
, ,
.
, ,
, :
1) ? , ?
2) , , , , ,
. .? ( ).
3) , ?
( ).
4) , - ?
5)

?
(-,
- ).
, , ,
,
, ,
. ,
. ,
,
, ,
; ,
,
(). .

: , ,
. ,

:
,
, ;
, ,
, , ,

180

, ;

. . . .
(),
. , , ,
, :
, , ,
,
.
-,
, ,
, ,
(, :

).

, ,
, :
,
.
, , : , ;
;
, . .
; ;
, .
, ,
, , ,
,
. . . .

,
; , ,
,
, -
.
, , - ,

,
: ,
:
,

,
. - , , ,
, ,
. :
1) ,
, , 2)
, .
, ,
,
, . .
,
,
,
;
,
,
( ,
, , ).
,
III .
, .
,
. ., . .
. :
1) ,
2) ,
3) .
, ,
.
.
,
:
, ,
,
, ,
.

.
,
, . ,

181

182

,
. ,
.
1) . .
. , ,
, , ,
, ,
. .
( , ):
) , ,
( ),
( );
,
,
;

,
, , ,
, , . . . .;
) ,
, ,
, ;
) ,
, .
,
,
(
),
.
, , :
,
, , ,
, .
,
,
, ,
, .
2) . -
. .
.

,
. ,
, , . .

(rsp. ).
:
) ,
) ,
) ,
) (
).
3)

() .
,
(
),
(, ).

(rsp. ), :
) ,
) ,
) . .

- ,
, , , ,
.
, ,

, .
, , ,
. , ,
, ,
:
,
.
,
, ( )
( , ).
. , , , ,

183

184

. ,

,
.
.
- ,
,
(, , ).
,
,
.
, - ,
, .
,
, ,
.
,
, :
,
, , , ,
, ;
.
,
, ,
; ,

, , ,

,
.

, ,

,

, ,
.

, , ,
.

( ,
, ),

.

(, ) , . . ,
, . .
, , , , (Profitmacherei). ,
, .
,
,
.

, ,
. , ,

,
. , ,
, ,
,
,
- , (
,
,
).

Soviet Communism (
)
, , ,

-,

.

,
, ,
.

,
, , . .
. ,
, . ,
,
, , .

185

186

,
, ,
, ,
, ,
,

. , ,
. , ,
, ,
.
-
: ,
,
:
.
,
, . -,
- (, ),

. ,
, ,
, ,
,
.

?
(, , ),
?
, ,
, , ,
, .
( ) ,
, , . . .
, ,
. ,
7-- ,
, . . ,
, :
. : , ,
, .

,
( ):
, , ,
, .
()
( ),
,
:
, , , ,
.
,
, . .
.
, .
- .
:
( ),
, , ,
.

,

,
, ,
:

, .

, ,
,
,
.
, ,
.

, , , . . ,

,
, ,

187

188

( , ,
).
,
.
,
.
,
. , -
:

189

, , ,
, ,
.
,
;
, ; ,
, , ,
,

,

. -

.

.
, ,
,
, ,
, , ,
, ,
. . . .
( )
, , , .
: ,
,
, .
,
,
, , , ,
, ,
.
,
, ,
, ,
, , .
, , , ,
, .

, , ,

190

. ,
,
;

; ,
; -
. .
; ;
;
, ;
;

; , ,
; , , ,
; ;
;
.
,
. , ,
, , ,
, , ,
, ,
:
, ;
, . . .

,
,
,
, ,
.
, ,
, , ,
.
,
(--, . .
). ,
,

-
.

. Max Scheler (47)

,
index librorum prohibitorum,

: , ,
,
, , ,
,

.
,
, .
: , ,
.
, ,
.
.


,
;
,

, .
,
, , , ,
,
. ,
.
, ,
(, , ), (
, ).
, . , ,
. . .
,
, ,
. ,

.

,
.

191

192

, ,
.
,
, , . ,
:
.
,
.

.
, ,
, ,
,
.
, ,
.
,
. , ,
- ,
. ,

, .
, .

,
,
,
, :
,
: , ,
, ,
, .
, ,

, .
Fortschrittslehre (49), ,
.
,
,
,
:
, , ,
, .

:
, , , ,
, , ,
, , ,
. ,

.
, ,
. ( )
,
; , ,
; ,
, , ,
, (
, ,
!); ,
,
,
,
, .
, .

, .
:
1) ,
2) ,
3) .
, ( )
,
, ,

193

194

, ,
, ,
, ,
, , . .,

( ,
)
. .
, ,
,
, , . ,
, ,
? ?
, , , der
Widerspruch ist das Fortleitende, ,

, , , ,
,
?
:
;
;
, ,
. .;
,
, . ., .

( );

;
. .
, ,
, .
,
, ( ,
), .

,
. ,

195

, . .
.

.

, .
, , ,
, ,
,

.
, (50).


,
, , ,
.
,

, ,
(
).
, ,
.
.
,
. ,
, ,
, ,
. ,
,
.
:
, ,
. , ,
,
, ,
.

. , ,

196

,
,
. ,
.
.
,
, .
.
: -,
(, , . .),
; -,
(, , , . .),
,

-
; -,
,
.
,
,
.
,
,

; , ,
, .
. . , ,
, , .
, , , ,
, ,
, .
, , ,
. ?
,
,
, ,
, ,
. .
, ,
,

,
.

( ,
, , ).

, .
, ,
- . :
-, ,
;

,

; ,
,
, ,
;
-, , ,
,
; ,
,

, ; amor Dei intellectualis
;
,
, ,
;
,
,
, ;
-,

- ,
;
,
,

197

198

, . . ,

.
-: , ,
, ,
, , ,
, ,
;
,
. ,

:
,
, ,
- .
,

, , .


,
, :

, ,
,
;
,
:
,
.
,
,
, ,
.
,
,
,
.
, ,

.
:
.
, , ;

.
(51)
.
,
, , , , ,
, , , , ,
- . .
.
,
.
,
,
, , , :
, . .
. ,
. ,
, . . -
, ,
. ,
. ,
,
, ,
.
, . .
, .

, . . .
,
:
.
,
:
, ;

199

200

.
,
, , . ,
.
,
, , , ,
, . ,

? , , ,
:
, , ,

( ,
, , ,
) . . ,
,
. ,

, , . .
, , ,
- , ,
.
,
. 60- . .
:

.
;
, ,
, ,
,
.
. ?

?(52).
, ,

, ,

,
.
,
, .
, .
,
. ,

.
, .


.
.
,
.
,
.
,
, ,
,
.
,
.
.
,
( )
.
,
,
(
)

;
.
, ,
. . ?
, ,
( -) .
, , .
, ,

201

202

, ,
. .
. , ,
.
: , ,
. ,
,
, ,
. -, -,
,
.
, .

,

,
. . ,
,
,
, .
,

.
, ,
, ?
, , ? ? ,
, ? ,
,
, ,
.
. ,
. ,
.
. ,

. ,
.
,
. , .
, , , , . ,
, , , . ( :

, ) .
(. . , , ) ,
(, , ), , .
, .
-
, ,
. . ,
.
, - .
, ?
.
, ,
.
, ,

.
. ,
, ,
,
.
,
, , ,

.
. ,
,
,
, ,
.
,
, .
, , .
,
, . .
,
.
, ,
. -
,
,

203

204

.
,
. , ,
, ,
- (
)
.
,
.
.
, ,
,


, .
, ,
, , ,
, , , ,

.

 13

. . 4 .
.
. . . /
//
7/IV.1937 .

206

XI

, ,
, ,

, .
,
(Produktionsweise u Vorstellungsweise), . . ,
, , ,
. , ,

, ,
; ,
,
. , ,
,
.
. ,
, .

, .
,
,
, .
. .
:
,
XIV,

,

, ,

?
.
. . , ,
. ,

,
.
, , .
,

( ,
,
).
. ,
, , ,
.
,
. , ,
, :

,
(Lehns geber), .
(ebenso sehr)
,
() .

, .
,
.
.
, ,
, .
. .
( ).
(,
). ,
, , (
). , . ,
:

207

208

XIII .
,
, .
,
. , ,
. ,
.
.
, . .
: -
. .
, ;
, ,
, ,
, ;
, ; ,
, , ,
; ,
,
. . .

. ,
,
.
, .
. ,
, .

. ,
,
,
, ,
. - ,
, . . ,
,
(,
, , ,

, ,
. . . .).
, ,


,
:
: ;
, . .,
, . .
,
;
, ,
- . . , :

,
,
, -
(, managers) - (, foremen, overlookers, contramaotres),
(., I .) (53).
, ,
,
.
,
,
, ,
- ,
, , ,
.
.


.

, ,
, . . , .

, , .

209

210

,
, , ,


.
,
,
,

, ,
,
.

,
, , . .
,
,
.
()
.
,
. (Marx: Theorien ber den Mehrwert.
.II.I, S.292).

, ,
,
,
.

, , ,
,
,
. ,
, ,

. ,

- (),

, .

, ,
,
,
,
, ,

.
,

,
,
,

.

,
,
, :
1)
,
2)
( , ,
),
3)

,
4) .

,
, ,
,
,

, , ,
. ,

. ,

,

(. . , ).

211

212

, , ,
.
,
- .
,
,
. , ,
.
, ,
, , ,
, ,
, . ,
, .

.
,
, , , ,
, .
, , ,
. ,
, , (
, ), , ,
,
,

.
, ,
.
.
,
, , .
: , ,
, , ,
,
, ,
, ,
.

,

: ,

, ,
, ,
,

.

.
.
, ,
, ,
.
I XX ,
, ,
, . .
, ,
,
(,
, , . .).
,
, , - .

: ,

, ,
,
:
.

.
,
,

.

, .
, , . .
,

213

214

:
;
, , ;
, , ,
, , , ,
,
, .
:
, , ()
. ,
, , . ,

,
.
.
,
, , , ,
, .

,
.
,
.
, :
,

. ,

:
().
, . . , ,

(
, , , , , ,
, ).
,
, ,

,

.

,

,
.

,
, ,
.
, ,
,
.
, ,
,
(. . - ).
(
), ,
, ,
,
,
. ,
in nuce .
, , ,
.
, , ;
.
-
,

. , ,
, - ,
,
. . .
. .

.
.
, , ,
,
(,
. .), -

215

216

( , , , . .).

.
, . ,
.
,

, .

.
,
,
,
,
. , ,
.
, , . .
, , .
.
, ,
. .
, ,
, .
,
,

. , ,
: .
, :
, .
,

, ,
, , , ,
, .
.

.
,
,

217

.
, ,
. .
:
( . .)
, ,
, ,
, ,
, ,

, (!), ,
, . ,
, ,
,
, , ,
,
(54).
,
;
,
laissez faire. ,
, .

.
, ,
,
.

. , , , ,

,
.
,
.
,
,
- .
,

218

, ?,
, ,
. ,
,
,
. ,
,
, .
: ,
, ,
.
, ,
:
, ,
, , ,
,
,
. ,
, ,
, ,
(. . .). ,
,
,
. .
, , ,
.
,
. :
, ,
?
, , (.,
), .
,
.
(, , );
.
. ,
,
, . ,
.
, :

219

,
, ,
.

:

.
,

, .
, , ,
, .

XII

, last but not least

,
.
,
,
.


: ,
, , ,
, . .
. . , , ,
,
,
. ,
.

220

,
,
- ,

- ,
.
,
. ,
, ,
, ,

,
,
, , ,
,
,
,
.

,
, ,
.
, -
. ,
, , ,
.
,
,
, ,
, .

,
,

. ., ,
,
,
.
, , ,
, . .
? ?
,
:
, . .,
, ,

.
, . .
, ,
, , ,
, , . , ,
,
, , ;
;
,
. , ,
- - .
, , ,
,
,
,
, .
, :
, , . .,
(), ( ).
, ,
, ,
, ;
, , , ,
. .
.
.
,
, ( ),
.
.
,
, , .
? ?
, ? .
,

,
,
, ,

221

222

, ,
.
,
(- ),
,
,
.
,

, ;
, 1918
, , ,
, :

,
,
,
. . .
.
, 1918 .
. 1918 .
, , , ,
.
, , ,
, ,
.

. .
.
, ,
.

. ,

. ,
,
,
, .
, , ,
, , ,

, , .

,
, ,
. .
, , . ,
:
,
, . .
,
, . ,
, , ,
.
, ,
, ,
.
: , ,
.
, , ,
, , , ,
,
. . . . ,
, ,
,
.
,
,
. , ,
.
, , . .,
.
,

, , , .


.

, ,
, ,
.

223

224

.

,
,

-,

.
.
, ,
, , ,
. ,

,
.
, ,
.
- ,
.
.
, ,
,
. ,
. ,
, :
() ,
; ,
.

.
,
,
. ,
, , ,
, ;
,
; ,
, ,
;
, ,
;

, imponderabulia (55); ,

.
, ,
. , , ,
, ,
,
.
,
.
, ,
.
.
,
, ,
.
.
, ,
. ,

,

. , (
)
, ,
, .

,
. ,
, , . .

.
.

,
.
, , ,
, ,
.

225

226

.
, , ,
,
, ,
, , ,
,
. , ,
,
: ,
.
,
, .
,
. ,
,
. ,
,
().
.
, ,
.
, , .

.
. ,
, .

,
. ,
, .
.
, ,
.
, , ,

. , ,
.
.
?
, ?

,
,
, , , . .
.
, , , , , ,
, , ,
. . . . .

, .
. , ()
,
? , ,
,
, .
, , . -
( ,

) ?
, ,
. ,
,
.
,
, , ,

.
,
,
, .

, .
:
,
, ;
: ,
, , , . .,

.
;
:
, , ,

227

228

, , ;
, . ,
( ) ,
,
.
, ,
, ,
,
,
.

: ,
,
.

. ,
,
, , ,
.

. , ,
, ,

, , , , . .
, (
), ,
, , , ,
, , , . .

. ,
.

.
,
,
,
.


. ,

(. .

, , ,
)

, , , . .


,
.

.
, ,
,
,
, .
,
, ,
( )
,
.

.
,
. ,
,
, , ,
,
: ,
.

,
, ,
, , ,

.

.

. ,
, , ,

229

230

,
.

.
.
,
, , .

: .
, ,
.

,

,
. , ,
,
, , .

,
,
, . ,
.
, .
,
, , ,
, .
, ,
,
.


. ,
,
.

( ), ,
, . ,
,
. ,
,

, ,
, ,
,
, . .
, ,

; ,
, , , , , ,
. , ,
.
, , ,
,
,

,

, ,
, ,
.
. , ,
, ,
,
.
, , :
,
, ;
;

;
;
;

. . . . ,
, ,
.

.

231

232

.
,
,
, ,

: , , , , ,
.
,
.
,

, -
.
: , , , .
.
,
, .
, ,

-
,
,
.

,
.
, ;
, ;
; ; , ,
, ;
, ,
, , , , ,
;
, ; , ,
; , ,
; :
? ,
.

.
,
, , ,
, .
, .

;
, - ,

.

,
,

. . . .
, , :
, , , ,
.

. , .
,
.

,
,
, , ,
, .
, , ,
. ,

, , ,
.
, , , ,
,
.
, ,
. . , ,
,
.

233

234

,
. , ,
,

.
? (56). ?
. ?
. ? .
? ?
, . . .

, , : ,
.
. , .

: ,
,
, ,
, ,
; ,
;
, ,
;
;
, .
, :
, ,
.
,
,
. , ,
,

, . Perpetuum mobile (57) ,
, , ,
. ,
. ,
, , ,
, , -,
. ,

.
: .

, :
, ,
;
, ,
,

;
;
, , ,
;
, ,
:

.
. .

,
.

, : ,
,
. ,

, ,
: ,
, ,

.
, ,
,
,
, ,
,
. ,
, , .
,
,
.

. .
.

235

236

,
, .
, ,
,
, ,
.
, , ,
,
.
, . . ,
, ,
. 1914
, ,
.
. ,
,
, ,
, , .

, .

- ,
.
.
,
- , ,

,
. ,
. Ho
,
. , ,
, ,
-

.
, ,
,
,
. , ,
, ,

.
, .
,
.
,
.
, , .
.
, , :
, , ,
.
, , ,
.
,
, ,
.
,
, , ;
,

,
, . . ;

. ,
,

. ?
?
? . - !
.

,
.

. ,
, ,
,
-,
, .
, , ,

237

238

,
, .
, ,
, , ,
,
, ,

.

1. ( . voluntas ), . 1883 : 1) , , 2) , , . .51.

2. Mutatis mutandis (.) . .51.
3. . .53.
4. (. Standarte) , . .56.
5. (. demiurgos , ) .
6. ( . pacificus ), ,
. .57.
7. Primum agens (. , ). .61.
8. ( . -, , ),
, ,
. ., (, )
( . .). .71.
9. . . :
,
,
; , ,
, ,
.
, , ,
,
,
. .71.
10. . ., . . . ., 1922.
1922 . . .72.
11. . . . . . . 2. ., 1932. .43. .73.
12. ( . causalis , , ). .79.
13. . .
. . . ., . .: . .
, 1935. 82.
14. 40- .
19 . .99.
15. , ,
, .
. (1516). .99.


16.
. 19 .;
. .99.
17. Ex Oriente lux (. ). .100.
18. . . II. .145. . .101.
19. Orbis terrarum (, , . . , ). .103.
20. ( , . . ), . .103.
21. , .
, 87 . . . .103.
22. . (28 . . .).
23. , .
.105.
24. Ubi bene ibi patria (. , ). .105.
25. Bellum omnium contraomnes (. ).
- . (15881679),
(, 1668, .18). .114.
26. . . :

, ,
, ,
, ,
, .
, ,
.
, , , , ,
, , ,
, , .
, ,

, XVI .
, , ,
. ,
,
,
, , . ,
. ;
, ,
. .115.
27. Time is money (. ). .117.
28. Quantite negligeale (. ). .118.
29. . ( ) , 1905. .121.
30. In abstracto (. , , ). .122.
31. Fleurs du mal . (1857 .) .123.
32. Locus standi (. , ). .123.
33. - . 1557 .
, 1774 . . .125.
34. (1884 .), . .125.
35. Amies (. , ). .126.
36. Gemeinschaft (. , ). .130.
37. . . . 1217 1875 . .
. :
,
. ,

239

240

. , , , ,
, . .135.
38. . . 1839 . .136.
39. Last but not least (. , ; ,
, ). .140.
40. Tutti quanti (. ). .142.
41. Bildung und Besitz (. ). .144.
42. . . :
.
,
, ,
;
, ,
,
, ;
, ,

.

. , ,
. .149.
43. . . :
-
,
, ;
,
.
. ,
. .150.
44. . . :

,
, ,

.

, , ;
, ,

. .150.
45. . . :

.
, ,
,
, .
, , ,

, , , , ,
. . , .
,
,
, ,


, ,
. .152.
46. Habeas Corpus acte (. ,
1679). .161.
47 Max Scheler . .172
49. Fortschrittslehre (. ). .174.
50. (. ) . 176.
51. . (1839 .). .180.
52. . . 1863 . .182.
53. . . :

-,
, ,
(, managers) -
(, foremen, overlookers, contre-maitres),
. .190.
54. . 2. , X. .303304.
.198.
55. Imponderabulla (. , ). .205.
56. (. Landsknecht), 1517 . 213.
57. Perpetuum mobile (. , ). .214.

() (354430), ,
. , 387
. 395 . .49.
( 27 . . ), (63 . . 14 . .) 27
. . .212.
(356323 . .), 336. .98, 107, 175.
(18771966),
2040- . .123.
() (384322 . .), . , . .75, 94, 204, 211.
(.445-.385 . . .), . -. .88.
() ,
. .143.
(18001844), . .179.
(Bauer) (18821938), -
2- . 2,5- (19211923)
(19231940) . .203.
, (18111848), ,
, -, -. .115, 116.
(Bohme) (15751624), -. .103, 214.
(Bergson) (18591941), ,
. .53.
(18741948) ,
. 1922 . . 1924 . ,
- (, 19251940 .). .53, 141, 142.
(Beethoven) (17701827) . .54, 182, 193.
(18801921), . .99, 128, 129.

241

242

(Baudelaire) (18211867), . .123.
(18731924), .
. .145.
(18711944), ,
. 2- (1907) . 1918
. 1923 . . .62.
(Bacon) () (15611626), ,
. 16181621
. .144, 146, 172, 179.
(Wagner) (18351917), . .129.
(Wagner) (18131883), , . .194.
(Webb) (18591947), (18581943), ( 1892),
, , - . .
. .
(1924, 19291931). .64, 69, 80, 98, 168, 169.
(Weber) (18681958), .
. . .69.
(Weber) (18641920), , . G. 120, 187.
(Veblen) () (18571929), . .118.
(Wundt) (18321920), , ,
. .162.
(247 246183 . . .), . .183.
(Hegel) (17701831), ,
. .72, 87, 88, 126, 166, 167, 172, 175, 197, 198, 199.
(Heine) (17971856), . .53, 71, 145.
(18691925),
. .72, 141.
(Goethe) (17491832), ,
. .54, 89, 143, 181, 182, 193.
(Hitler) ( ) -(18891945). .175.
(18091852), .
. .136.
(
) (18681936), , . .82.
(Huyismans) (18481907), .
(1884). .125.
(David) (18631930), -.
. . . .62.
. .184.
(De Maistre) (17531821), . .123.
(Domitianus) (5196), 81. . .170.
(Dumas) (-) (18021870), . .130.
(Durer) (14711528), . .114.
(Gide) (18691951), . .65, 137, 139.
(17831852), .
. .130.
(Simmel) (18581918), .
. .120, 157, 188.
(Sombart) (18631941), , , -. .
.161.
, . .184.


(18821954), ,
. 1922 . . .10.
(18521897), . .89.
(Caligula) (1241), 37 . -.
.170.
(Kant) (17241804), ,
. .56, 79, 109, 172.
(18821952), . 1922 . . .188, 1819.
(Descartes) ( -) (15961650),
, . .172.
II (? 530 . .), ( 558 . .) .
.98, 107.
(Clausewits) (17801831), . .206.
I (? 465 . .), 486 . . .. 480479 .
. . , . .170.
(18231900), , ,
, 60- . .135.
(Lamprecht) (18561915), . .187.
(Lafargue) (18421911),
, 1- . .130.
. (, () )
(18931938), , . .116.
() (18701924). .52, 100, 119, 130, 145, 155, 201, 204,
206, 207.
(Leonardo da Vinci) (14521519), ,
, , . 114, 182.
(18311891), ,
, . .53, 99, 123, 126.
(Lessing) (18721933), .
. .80, 81.
( )
IV . . . .71.
(Machiavelli) (14691527), ,
. .114.
(Malthus) (17661834), ,
. .61, 144.
(Marx) (18181883). .50, 53, 61, 62, 74, 75, 82, 87, 92, 111, 122, 151, 156,
159, 162, 163, 174, 176, 187, 188, 189, 191,201, 204,209.
(18341907), . .54.
. ( : )-(18551937),
. .121.
(Michels) (18761936), , . .65, 66.
I ( ) (17691821), 18041814
- 1815, . .143.
(Nietzche) (18441900), ,
, . .123.
( ) (43 . . . 18 . .), . .49.
(18491936), , ,
. .118.
(Pareto) (18481923), .
() , . .64.

243

244

(.490429 . .), ), 444/443429
( 430) . .181.
(18401868), ,
- , . .170, 181, 182.
(427347 . .), . ,
. .70, 89, 111, 144, 160, 167, 170, 194.
(18561918),
- , , . .116.
(17991837), ,
, . .54, 89, 90, 97, 130, 179, 181, 182.
(Racine) (16391699), , .
90.
(14521485), , . .121.
(Rosenberg) (18931946), -
. .123.
(Rousseau) (17121778), ,
18 . .134.
12 . .97, 104.
(18701952), .
1917 . .98.
(18821945), 32- ( 1933 .)
(4 ). .118.
(Seneca) (. 5 . . 65 . .), ,
. .71.
- (Saint Simon) (17601825), ,
, , -. .158.
(.470399 . .), . . .72, 172, 178, 198.
(Spinoza) () (16321677), -,
.
(18791953). .51, 61, 64, 92, 100, 104, 119, 203, 204,
206, 207.
() (13361405), . . .98, 107.
(Toynbee) (18891975), . .95,
96.
(18681920), ,
. .98, 101.
(18901938), , (
1917), , . .52.
(Wales) (18661946), . . .175.
(Feuerbach) (18041872), -
. .113.
(Fichte) (17621814),
. .172.
(Thomas Aquinas) (1226 12261274)
, ,
; ( 1244). 1567 . .188,
214.
(18771950), . .100.
(Fuller) (. 1895). . .86.
(Fourier) (17721837),
. .88, 126, 158.


(17941856), . .69, 70.
(18881939), -,
. -
. .62.
(. 11551227), , (1206). .94.
(18141861), , ,
-,
. .97.
(Shakespeare) (15641616), .
. .121.
(Schiller) (17591805), ,
, .
.76, 181.
(Scheler) (18741928), -,
,
. .172, 187.
(Schelling) (17751854), ,
. .166.
(Spann) (18781950), -,
; - ,
, . .153.
(Spengler) (18801936), -,
. .89, 187.
(Stirner) (; , ) 18061856),
-, . .142.
-(18201895). .113, 114, 115, 126, 135, 149, 162, 165, 183, 195.
(Erasmus Roterodamus) (14691536), ),
( ), , . .115.

245

, . .
3 1936 . (1)
-
. ,
,

.
. .

,
, -
; , ,
. ,

. ,

.
,
, ,
. ,
, ,
?
,
, ,
? ,
?
,
,
. , , ,
,
,

, . ,
( ), , ,
. ,
:

.
,
, , , ,
. ,
, ,
, ,
. ,
.

. ,
, ,
. ,
,
,
,
,
.

? ,
?
,
. .


, .
,
.

,
;
, ;

;
laisser faire

247

248

;

.
,

,
,
?
,
;
.
.
, ,

,
,

, . .
,

, ?

,

;

;
,
, (
. ) ;

,
, , -;
, . .;

, , , . .;

, ,
. .


?

,
, ,
, .
, ,

,

, , ,
.
,
,
.

I. ,


:
, , .
,
-
: , ,
,
, , ,
.
?

,
.

;
().
,
.
(. . , ), (des Badens)
.

, ,
.

249

250

, ,
(Volksgenossen). ,

,
.
,
,

. ,

.

, ().


. , .
, .

, ,
,
, ,

(Daseinstecht)
(, ).

, : ,
, ,
, . ,
. ,
,
, .
,
, ,
; -
, ,
.
,
,
.
.
, .

,
, . ,
, ,
, ,
.
,
.
; , , ,
,
,
.

II.

.


, ();
,
;
, .
, :
,
,
. ,
,

,
, ,

,
, , ,
. ;
,

.

.
,

251

252

,
- ( ), ()
-, ,
, , ,
.
,
,
. ,
,
, ,
,

.
?
.
,
. .,
.
,
; ,

.
.
,
, ,
. ,
. , , ,
.
.
,
, ,

.
,
.

.
,
; ,

. ,

.
;
, ,
.

.

III.
,
.
,
.
: ,
, , ,

,
. ,
,
,
, ,
,
.
,

. , ,
,
.
:
, ,
,
, . .

. :
,
, .

, ,
, ,

253

254

. ,

, ,
,
. , ,
,
. ,
(Die Wissensformen und die
Gesellschaft)

. , ,

.
,
,
,
. , ,
, , ,
, .
, .
,
,
,
: ,

; ;
,
;
.
,
.
. , ,
:
,
,
,
. , ,
. , ,
???, ,
;

;
. ,
, ,
.
.

?
,
.
, ?
;
; ,
.
: .
, ,
, ,
; , (Volksgemeinschaft) , .
( , ,
, , )
,
.
,
.

,
. ,
, , ,
.
, ,
,
.
,
. ,
, ,
(Troeitsh),
, (die Romantik zu brutalisieren und den Zynismus zu romantisieren).

255

256

. ,
.
,
;
, ,
.

, , , , ,
.

, .

,
,
; , ,
- .
.

.
.

, ,
, , ,
- .

.
() ,
, , logos ,

.

.
,

,
,
.

,

;

: ,
, ,
, ;

, , ,
, ,
. ,
, ,
.
,
, : ,
,

.
- .

, , ,
, ,
.
,

.
,
.

IV.

.
, . .
.
,
(homo sapiens). , ,
,
, .
,

257

258

, .
,
(, , ,
, , ,
, ,
, . .). ,

,

,
,
, . ,
, ,
, ,
, .
, .
, , ,
, ,
, ,
, ,
, .
. , ,

,

.
. , ,
. ,
,
,
; ,
, ,
; , last but
not least :
,
: , ,

.

,
, . . ,

, .
, ,
. - , -
. ,

, .
?

. ,
(
). ,
,
,
. .
,
( )

.
.
, (
),
( , ,
. .), ,

.

. ,
:
,
,
.
.
,

.

:
, ,
.

259

260

a priori,
, . ,



.
,
(, ,
,
),
.
, ,
(des Herrenvolks),
.

. .

, ,
:

, .
,
.

,
.
,
,
.

, , .

V. ()
,
.
, , ,

.
, ,
.
,
, , ,
.
, ,
( , -
,
).
. .
.
. ,
, , , ,
, ,
, ,
,
,
,

,
,
, , ,
, .

.
,
,
. ,

.
,
, (Oberfuhrer).

. Dottrina
,
, .
- ,
, , , .
,
.

261

262

,
, ,
, , , . ., ,
.
:
, .

(Dottrina), .
,
.

? ,
, , (,
. .),
.
, . , ,
, XVIII .,
, , ,

. -
,
.
,
, , .
, zoon politikon,
. . . , ,
,
, ,
, , ,
, .
,

,
, . , ,

.
, , ,
, ,
.
, ,

, ;

.
. ,
. ,
,
, .

,
, ,
. .
.
, ,
, ,
, .
,
, . ,
, ,
, , ,
,
-.
, .
,
, (
) . (
,
!)
. :
,
, .
(beisammen),
(2).
, ,
( ),

, ,
.
.

263

264

, ,
,
. ,


. , ,
.
,
,
.

. ,

.
,
, , ,
, . . ,
,
.
.

. ,
- , -
,
.
.
, ,
.
.

.
,
, ,
. . , ,
.
, , ,
,
, , , .


. ,

IV.
,
, ,
.
.
,

,
.
,
, , , ,
, : (
) ;
;
, . .
, .


,
, .
.

.
( ) ,
.

, ,

.
,
. .
.
, ,
,

,

265

266

, , ,
, . .
. .
.

.
,
,
.
.

, .

( )
,
; ,
, .
,
.
. ,
( , ) ,

.
:

.

, ,
,
,
. ,
.

,
.

; .

,
,

. , (
); , (
:
); (

).
, , ,
,
.
,
,
, ,
, .
. (
), , ,

, .
, : ,
, , , ,
, , , , .

.
,
,
,
. , ,
, ,
.
.

,
. .
3-
:
, ,

, ,

267

268

, ,
.
, ,
, , ,
, .
.
, ,
, ,

(3).
,
,
,
.

VII.
, ,
,

?

.
.
, (
) : ,
,
. .
,
: ,
.
,
:
, , .
,
, , , ,

.

,
. ,
,
, .
, ,
,
.
,
. ,

.
.
.

,
, ,
, .
,
.

? ?
- ?
, , .

, ,
.

.
,

, ,
, .

,
,
. ,
;

269

270

, ,
,
, ,
, .
:
, ,

.
.
, .
.
, ,
,
.

1. : . 1988. 5. .92111;
. .
. . :
. 1988. 4. C.1031.
2. : . //.
.., 1932. .158.
3. ., . . .25. . II. .386387.

1937


..
,

, ,
.
, ,
,
,

.
: 78.XI.37, 20-
. .
, ,
8 1938 .: , ,
, , ,
(1). 20 . .
. ,
, .
,
, ,
- () (1937)
. . . . (2).
, -
. , . , ,
.
:
,


.

274

, .
,
, .
,
.
.
. .
, , , ,
: .
, :
, ,
. , ,
,
: ,
.
(3).
. ,
, , (4).
, ,
, , , 13
. . . ,
,
(5).
,
.
50 .
. ,

,
. ,
,
, .
, XX ,

. . .
,
1992 ., . . ,
, , ,
. . , ,
.

,
.
? ,
,
,
?
,
. , ,
,
?
, ,
.

,
,
,
,
.
,
? , ,

, , ,
? ?! ,
,
, ,
.
,
,
, .
, -
(6).

,

, ,
,
,
,
. ,
,
XX . . , ,

275

276

,


: ? ? ?
? ?
,
, .
, ,

. . .
,

,

,
(, .,
., . .).
,

,
:
, , ,
,
50-
(. . , . . , . . );
,
,

,
, . .
;
,
,
, ,
. ( 6070- );

,
,
,
. . ,

, ,
, ,
;
,
,
,
, , ,
,
;

, ,
, ;
, ,
.

, ,
, , ,
, ,
, .

,

, ,
,
,
.
,
,
, , .

.
,
.
, . ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
,

277

278

,
,
, , . ,
,
, ,
5060- ! ,
,
,
()
. ,
,
60- . ,
, ,
, ,
,
.
,
. 1938
,
,
.
. 50-
.

, 1928 1929 .,

. ,
, ,
.
,
(),
,
, .
. , ,

, ,
, XVII (),
,
,
, , , ,
.

279

19361937 .,
,
, , , ,
, , ,
60 - ,
. . ,
. , . . .
, ,
,
, :
, ,
.
- , ?
, ,
,

? ,
? ,
,
, ,
, ?

, . . . ( -, )
, . , ,
.
, , .
. , , :
, ,
, , ,
,
,
(7).
,
, (8).
. ,
,
,
. -

280

.
,

(9).
. . :
,
. , ,
(10).
. . ,
(11). ,
, ,
, .

- . . ,
,
. -
,
,
. ,

XX , - ,
, ,

.

. 1920 .
:
,
, ,
,
(12).

,
. , ,
,
, , .
. .
(13),
,

281

,
. . 1921 . X
()
.
,
(,
,
).

,
. , 28 1926 .
,
:
,
, ,
-
,. .
,
, ,

(14).
:

,
(15). ,
: , (16).
, -
,
,

(17).
,

. , ,
, ,

,
.
.

. ,

282

,
- (18)
.
, ,
: ,
, . . ,
. . , .
, ,
:
,
, .

,
-

-
.
30-
,

.

, 1936 . (19)
.

(20), ,
, , ,
,
: (21).
,
,
,
,
,
.

, :
, ,
, ,
,

283

;
,
; ;
; , ,
; , ,
; , ,
; ,
. . ,
.

.
, ,
, ,

.
,
.
,
,

,
. . ,
,
, ,
, ,

( ,

-
)

. 30-
, ,
,
,
, ,
.
. 30-
, .
,
. ,
, ,

284

, ,
, ,
, ,

. ,

(22).
:
, .
, ,
.

,
, ,
, , ,
. ., ,

(23).
XVII
, , , ,
, , , ,
. ,
,
.
(, ,
,
(., , //, 15 1936).
,
. :

. ,
,
.
(24).
, ,
.

, ,
, ,

, , ,
.
?
, , ,
,
? ,
: ? :
!

. , ,
, ,
. , ,

, , ,
..,
.

.
,
, . ,
,
,
. ,
. , ,
,
(25).

, ,
.
.

. ,
, .
, ,
,
,
.
.
. ,
, , ,

285

286

, ,
, ,

.

,
,
. , ,

, .
( , , )
, .
,
. I
( 1934)
,
,
.
,

30- ,
,
,
.
,
,
1930 .
, ,
,
, (
, .) (26).


. ,

,
. 16-

:
, ,

,
, ,
, .
, ,
.
,
,
,
,
,
.

.
,
,
-
.
1- ,

. , ,

,
.
,
.

. ,

.
,
. ,
,

, , , ,
. ,

, . , ,
, ,
, .

. -

287

288

, ,
, ,
.
, .
,
, .
,
,
, ,
. ,
, , ,
,
, .

,
, ,
. , .
. . (22).
.
, ,
. ,
, , -
,
,
,

.

,
, .
7 1938 .,

.
. ,

?
? , .
. ,
.
. ?

. .
. .
. , .
. .
. , .
. , , ?
. , ,
, .
. (29).
?
, . ,
, , ,
, ,
,
.

.
, , ,
, .
, ,
. - .


,
. ., ,
. ,
,
.
(, ,
, .),
:
, , .
:
,
,
, ,
. ,
,
.
,

289

290

,
,
:
, ,
, ,

(30).
,
.
:
,
, ,
.
,
.
(31).

, ,
. 1- ,
: ! .
. , ,
. , , .

, , ,
.

, , .
,
, ,
.
,

,
.
, .
. : , ,
.
, salto vitale ()

.
:
,
.
,
,
.
. ,
.
.
, ,
, (32). ,
,
.
(),
. . ,
, ,
.
,
.
, , .
,
. ,
,
, ,
. , ,
, ,
, . , ,
, -

.
.
70 ,
,
(33).

. XX
, ,
.
,

291

292

-
, .
, -
.
,
, , , ,
, ,
,
,
, , ,
.
-

,
,

, ,
-
, , .

.
, ,
,
, .
,
. ,
, .
, ,
.
1917 .
, . , ,
,
. :
,
, ,
, .
. , ,
(15 1938 .) ,
.
?. ,
, ,
,
,

. ,
, .
, .,
, .., .. , . . ,
. . , . (34). -
, ,
,
,
.
, ,

,
,
.
- ( ,
),
.

1. . ., 1938. .
: . . . ., 1992. .463.
2. .: , 1992. 23, 45. .337.
3. . . , 1973. .138 -140.
4. . . . ., 1988. .326.
5. - . . ., 1989. .356367.
6. . . .
. 1931. 1. .724; - //
, 1931, 1. .1324;
- . ., 1932.
7. . . ., 1991. .180.
8. - . . . .291.
9. . . . .261.
10. . . . , 1969. .128;
11. . . . , 1988. 4. .8.
12. . .

.
.1.

. ., 1920. .146.
13. . 1921. 1. .251.
14. ., . . . .., 1926. .75.
15. . . XXIII
(). .., 1928. .1255.
16. - . . . .350.

293

294

.
17. . . (
) //. 19 1930.
18. . 1930. 2. .14.
19. . . . .
. . . , 1988. 4. .1031.
20. , 1 1936.
21. , 1988. 4. , 2122.
22. -. ., 1935. .145153.
. . 7 1935,
//. 1936. 1 ; .
1 1936; . //. 1936. 6 .
23. , 1988 4. .20. .: : //.
1935. 1 ; //. 1936. 15 .
24. . . . .389. , .
(. --, 1983. .462) ,
( . 1929. 12. .1516),
( . . . .348). ,
1936 .
(. .310). . .
: - ,
, , , - ,
, , , .
. 1991. 6. .63).
25. . 1 XX . M.: Ad marginem, 1992. .209,
26. . ., . . .., 1929; .,
. : . . .,
1930; . . . ., 1930;
. .1. .., 1931; . .
. ., 1934., .
, 1937. . . () . .,
1970 .
27. . : . .
//. 1988. 12. .69.
28. . . . .
//. 7 1934.
29. . .: . . .440.
30. . .382383.
31. . .461 -462.
32. . . .2: . -, 1983. .466.
33. . , ,

, .
, , ? !..
( . //. ,
1993. 12. 6, 5).
.
34. . 9.3.1938 .:
, :
,
( . ., 1991. .140).
(1938, 65, . .4) : ,


. ,
, ,
, ?.. ,
, , , , , ,
; , ;
, .
. .
: ? ,
. ,
, ( . 1991. 2.
.240). :
(.241). 19 1938 .:
, , (.244). 21
1938 .: .
, . (.244). 7 1938 .:
12 1938 .:
, ( . 1991. 3. .242, 252).
. . : ,
. ,
. .
,
. , ,
, . ,
, , .
( . ., 1990. .160). . . :
- ,
, ,
. , ,
, - ( . ., 1990. .140).
( )
.

295

,
.
,
. . , 40 ,
, , .
. ,

.
,
.

.
,
. :

, , , ,
, .
. .
,
.
. ,
.

, , , ,
, . ,

,
.

. .

,

(1).
, (
, ),
, (2) .
.
.
,
.

, .
.
(3) .
.
-.
. .
, , , ;
, .
,
, ?
, ,

298

,
? , , :

, , -
.
: , (4),
(5). , !
, !
(, ),
! ! !
, , , ,
, , , , ,
!

, ,
, , ,
* , ,
, ,
, **.

(6): , ?
. ,
.
, , .
. .
, ,
, ***,
a posteriori (7).
,
.
:
, . :
,
,
*

K. Marx: Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie. Einleitung. K. Marx/F. Engels Werke
(Berlin 1956 ff.) (im folgenden MEW.) Bd. 1. S. 378.; K. Marx/F. Engels Gesamtausgabe (MEGA2
Berlin 1975 ff.) (im folgenden MEGA2), I. Abt. Bd 2. S. 170.
**
K. Marx: Das Kapital I. MEW. Bd. 23. S. 788.; MEGA2, II./10. S. 682.
***
Dsseldorfer Heine-Ausgabe. Band 10. S. 322. <Prosanotizen><II.(Mai 1831 bis 1848)>.
Vollstndig lautet das Zitat: Der Hund dem man einen Maulkorb anlegte, bellt mit dem Hintern
Das Denken auf Umwegen uert sich noch miduftiger, perfidie des Ausdrucks.

299

, , , ,
? . ,
: ,
, . ,
, ,
. ,
, ,
, .
. ,
! ,
, .
.
- .
.

, (8)
, ,
: , *.
.
,
.
:
:

.
: ,


(9)**.
, . ,
,
.
. , ,
.
, , ,
, , ,
*
Und wahrscheinlich wrde er von diesen Herren das sagen, was Heine von seinen Nachahmern sagte: Ich habe Drachen gest und Flhe geerntet. F. Engels an Paul Lafargue am 27. 8. 1890.
MEW. Bd. 37. S. 450.; Wie richtig hat Heine seine Nachklffer beurteilt: Ich habe Drachenzhne
geset und Flhe geerntet. K. Marx/F. Engels: Die deutsche Ideologie. MEW. Bd. 3. S. 498.
**
K.Marx/F.Engels: Die heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik. MEW. Bd. 2. S. 126
(praktische Gewalt N.B.).

300

. - -
:
, , .
, , , ,
, ,
(10)*.
,
.
(11)
,

,
.
.
, ,

. -
:
, ,
, ,
(12).
.
. ,

- .
! !
.

.
,
, , ,
. , . , ,
ignorantia non est argumentam (13)**

(14), (15), (16), (17) ! . .

*
Friedrich Hlderlin: Hyperion oder der Eremit in Griechenland. In: Hlderlin. Smtliche
Werke. Historisch-kritische Ausgabe. Begonnen durch Norbert v Hellingrath, fortgefhrt durch
Friedrich Seebass und Ludwig v. Pigenot. Berlin 1943. Bd. 2. S. 283.
**
<>* ,
, .

301

,
, (18),
, .
, ,
.

, ,
,
,
, ,
. ,
, , ,
-, ,
.
, , , - (19),
, , solus
Ipse (20) , , , , ,
.
, ,
, ,
, , !
,
. , ,
!
! , ,
, ,
,

, ,
.
! ! ,
!..

302

.
, .
, , , ,
,
: ? , ,
?
?
, , :
, , , !
! , ,
. ,
? .
: Odi profanum vulgus et cereco .
, ,

, . ,
, , ,
. ,
? ?
, . .
, ,
. ? !
? ? ?
, , ! , ,
? . , , .
, , , ,
. , , .
. ?*
, , ?
? ,
. ! ! -!.
,
-

. .
.
, ( )
*
, ,
. . . 196 22.

, ? .
. . .
. .
. : ,
, , .
. .
, transensus'a (21) , .
,
, ,
. (22), . ,
, . , ,
, - , sapient, sat.
.
,
, . . , -
,
, salto vitale (23),
. , ,
(24):
, !

(25),
(26),
(27)!
, transensus'om, (28)
, , (29),
(30) (31)
! !
, ,
, (32) :
! ,
*.
?
. salto vitale
, salto vitale, salto mortale (33), , ,
** .
!
, .
!
*

. . In: Iwan Krylow. Fabeln. Leipzig 1976. S. 16 f.

Bucharins Wortspiel Letalnyj, a ne prosto letatelnyj ischod lt sich nicht bersetzen.

**

303

304

.
. .
,
, . ,
!
: . ?
, , -, .
, , , . .
,
. , .
, . ?
, , , .
. , , ,
; - , . . ,
,
. *. . ,
, . Mutatis mutandis (34)
-.
, , ? ,
?
? -?
, .
.
. (Erlebnisse) . ,
, , , .
.
.
. ( )
, . ., ,
, , , - :
, , , ,
. ,
, , ,
, ,
,
. , ,
, , , , .
*
Ernst Mach: Die Analyse der Empfindungen und das Verhltnis des Physischen zum Psychischen. 2. vermehrte Auflage der Beitrge zur Analyse der Empfindungen. Jena 1900. Russische bersetzung von G. Kotljar mit einem einleitenden Artikel von A. Bogdanow. Moskau 1907.

, ( )
. ,
, ,
, , ,
,

,
. , ,
c
.
--

-,
, , ?
Der langen Rede kurzer Sinn (35): ,
. ,
. , .
.
, ab ovo,
ab ovo (36) ,
. , .
.

. , , ,
, ,
.
(37), *, . ,
,

, . ! -!
! , ! ,
.
, ,
, , -
!
:
;
( ,
!).
.
,
, , ,
*

Vgl. F. Engels: Dialektik der Natur. MEW. Bd. 20. S. 345 f.; MEGA2, I./26. S. 162 f.

305

306

,
.
, ,
. .
, ,
, .
, .
(38) , ,
solus ipse.
, ,
. . , ,
. ,
,
. ,
(, , ) ,
, .
.
, , Mitmenschen,
. ,

, . .
, , .
. , ,
, , , .
,
,
. , ,
, , .
, ,
.

.
, . . , ,
,
.

, , , ,
:
, , ,
,

.
! .
. , .
, , .

, , ,
. ,
?
, , .
, .
.
(
). ,
,
.
, , ,
(, , volens-nolens (39)
).
. , , ,
!
salto vitale, salto mortale
, , !
,

, -
tatti quanto (40). -
, ()
. , , ,
. , salto.
. ,
, ,

, , . .
, . ,

, , .
, . ,
,
, .
, !

307

308

II

, ,
. ,
, ,
(41),
*, ,
, . .
, .

,
,
.
. ? .
.
, .
,
, , ,
. ? ?

: .
? , , ,
. ,
?.. (42) .
.
. ? .
? ? ?
? , ,
,
(43). , ,
-,
*

: . , . 9. M., 1932. .
.. 1. . 313; . , . 10. M. 1932. . . 2,. .
454; . , . 11. M. 1935. . .. 3, . 527 S.
. . .. .

,
, , , . .:
,
? ,
? , , ,
, , , . . . .
! onus probandi (44) !
, , .
(, , , ,
. .) ,
( ) ,
solus ipse. ,
, , ,
, . , ,
salto. ,
? , ?
!
(quasi (45) ),

. - (
-, ,
, , . ,
, ,
, .
. ? ,
, ?
, , ?
, , , ,
, , , ,
?
solus ipse. : ?
? (46)?
: ! ! ! ?
(--!) , , ,
(
, . ). ,
, .

309

310

( ), , ,
, . ,
. . . -
! , , ,
, ,
.
, ,
.
, ,
,
,
*. Se non e vera e ben trovato (47).
.
, , ,
, , .
? ?
,
? . ,
? - ,
. ?
, ,
, ,

.
, ,
!
, ?

- (48),
, .

, , ,
, ,
. , ,
*
:
Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie: Weil er nun behauptete, die Realitt der
sinnlichen Dinge habe keine Wahrheit, so erzhlt man z.B., da er im Gehen keinem Gegenstande,
keinem Pferde oder Wagen, das auf ihn zurannte, aus dem Wege gegangen, oder auch auf eine Wand
geradezu losmarschirt sey, in dem gnzlichen Unglauben an die Gewiheit sinnlicher Empfindung
und dergleichen; und da nur seine Freunde, die ihn umgaben, ihn immer vor solchen Gefahren
weggezogen und gerettet htten. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie
II. A.a.O. Bd. 18. S. 545.

, :
, .
: ut desint vires, tamen est laudanda voluntas (49).
, ,
-. , ,
, ,
. ,
,
.
- brahma-nirvana nibbana

,
. .

,
.
,
,
, ,
, . . .
,
, , , . . , , , ,
, . .? , ,
:
, ,
, ,
, , als Ob (50) ; ,
, , .
,
, (,
, !)
,
. .
,
; ,
- , ,
, , ,
, , . , ,
, .
! (51) , ,

311

312

. , ,

(52)
.

, ,
,
. ,
, , ,

, ,
.
,
, , .
.
! :
, , ,
, , ,
(pardon!) .
, , ,
.
! .
.

, , ,
.
.
, , , ,
, ,
.
, . , , .
.
, , ,
, .
. (
) , .
.
,
.

,
,
,
, .
(.
. 1, **, )***
, ,
,
, .

(53)
(
,

. .),
,
(, , ) prius (54),
-
. ,
,
, . .

(55)
,

.
(56), ,
,
(57). (58)
( )
(59)

,
.
,
*, , (60)
, en passant (61)
.
1
K. Marx: Randglossen zu Adolph Wagners Lehrbuch der politischen konomie. MEW. Bd.
19. S. 355-83.
**
K. Marx: Thesen ber Feuerbach. MEW. Bd. 3. S. 5 ff.
***
K. Marx/F. Engels: Die deutsche Ideologie. MEW. Bd. 3.; K. Marx/F. Engels/Joseph Weydemeyer. Die deutsche Ideologie. Artikel, Druckvorlagen, Entwrfe, Reinschriftfragmente und Notizen zu
I. Feuerbach und II. Sankt Bruno. Text. Bearbeitet von Inge Taubert und Hans Pelger. Unter
Mitwirkung von Margret Dietzen, Gerald Hubmann und Claudia Reichel. Marx-Engels-Jahrbuch 2003.
Hrsg. von der Internationalen Marx-Engels-Stiftung Amsterdam. Berlin 2004.
*
G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Stuttgart 1927. Bd. 2. S. 158 ff.

313

314

,
. ,
(62) :
,
. ,
, , , ,
. ,
,
,
, (
)**.
( ,
- ) , ,
(

).

,
, , ,
, ,
, .
,
,
.

.
, ,
( . .),
,
,

,
(63)*.

,
, ,
.


, , ,
**

Ebenda, S. 160.
G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 538 f.
( N.B.).
*

315

.
,,
; ,
. .,
,
. .

.

,
,

( )
(64)**.
, ,
, . .
,
,
. *** ,
, . ., , ,
( ).
, ,
( ) (65)
,
, ()
, :
)

,
. .
,
,
;
)
, , ,
.
, , (
,
) , ,

, ,
, ,
,
,
, ,

.
**

G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 165 f. ( N.B.).

Ebenda, S. 167.

***

316

:
, , ,
.
,
.
.
, (
) , , ,
,
. ,
, , ,
, ,
, , ,
, ,
, .
,
,
, , ,
, ,
, .
- ,
, ,
, ,
,
(Plat. De republica) (66)*.
, ,
- ;
, , , ,
, ,
.
( )**.
, ,
,
, .
.
*

. Platon. Werke. Bd. 3. In der bersetzung von Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher. Berlin
1987, S. 235 f. In abweichender bersetzung bei G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der
Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 196 f.
**
1892 . . 2,
3,
.

. , ,

, , ,
, -, , ,
, ( ),
, ,
, ,
, ***. ,
,
. . , , ,
, .
. ,
,
,
, , ,
****. , :
, , ,
.
.
.
:
; ,
, , : ,
, ,
.
,
( , (
)? , ,
, ,
, . , , , , . .
, ,
. ? ,
***
Ueber eine in unsern Zeiten grassirende Metaphysik, nach welcher wir die Dinge darum nicht
erkennen, weil sie absolut fest gegen uns sind, knnte man sich ausdrcken, da die Thiere nicht einmal
so dumm sind, als diese Metaphysiker; denn sie gehen auf die Dinge zu, greifen, erfassen, verzehren
sie. G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. Die Naturphilosophie. Mit einem Vorwort von Karl
Ludwig Michelet. A.a.O. Stuttgart 1942. Bd. 9. S. 42 ( 46, Zusatz).
****

: Es ist bekannt, wie Diogenes von Sinope, der Cyniker, solche Beweise vom Widerspruch der
Bewegung ganz einfach widerlegte; stillschweigend stand er auf, und ging hin und her, er widerlegte sie durch die That. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie I. A.a.O.
Stuttgart 1940. Bd. 17. S. 330.

317

318

? (abdenken (67), )
? (, , ),
?
? , , ,
, .
, , , ; ,
; , ;
, , - ? ,
, , , (68)
. !
!
.
- :

,

*

.
: .
, , ( ).
, :
1) (, . .); 2) , . ?
? ?
: . : . : .
: . : ; ignoramus et ignorabimus (69). Ax, -!
(70) , ,
, ,
, ,
.
, :
(, )
, ,

, ,
,
,


- , .
. ,

*

G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 558.

319

. (
. .II) (71)*.
, -
. , (
) , .
, ,

, - . , ,
. .

. , ,

.
(72) ,
, ,
,
. . .
, ,
.
, :
1) ,
2) , . .
.
. ,
, ,
, , .
, ,
. :
-, ,
(!) ,
,
,
, , ,
; -, ,
( ) ,
(, , )

Ebenda, S. 559.

320

, (
, , )*.
,
. .
, . . .
:
( ,
, , ,
);
, : ,
,
,
.
. , :
,
(73)2*, . ., ,
.
, ,
, , ***.

, , ( Deanima) ,
, . ,
, ,
, .
, . : (
) ,
: *.
Ergo (74): -
, ,
, .
,
*
.
. MEW. Bd. 20. S. 506.; MEGA2, I./26. S. 376.
2*
G.W.F. Hegel: Wissenschaft der Logik I. Die objektive Logik. Mit einem Vorwort von
Leopold von Henning. A.a.O. Stuttgart 1936. Bd. 4. S. 598. ( N.B.).
.: . . T.5. M., 1937. .
T.1. . . . . . .. . 715 . (23.03.1937 ). .
. T.6. M., 1939. . T. 2. 434 .
***
G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 377.
( N.B.). Aristoteles: ber die Seele. bersetzt von Willy Theiler. Darmstadt 1983. S. 35: denn das
Wahrnehmbare mu da sein.
*
... so erzeugen also die Lichtstrahlen, indem sie auf die Netzhaut fallen, die Empfindungen
der Farbe. W.I. Lenin: Materialismus und Empiriokritizismus. LW. Bd. 14. S. 46.

321

, ,
**. ,
,
, (
)
,
. realiter (75) ,
, , ,
, - .
. :
,
-, ,
. , , ,
***.
, , :
-, ; -,
, . .
, .
. . ,
, . . ,
, , . . ,
, , caput mortuum (76)
, ****. , ,
, ,
? ? , ,
. . , , leere Abstraktion
(wahrheitslose leere Abstraktion (77), ).
, , .. - ,

(78)

**

W.I. Lenin: Konspekt zu Hegels Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 83.
G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 564.
****
Indem das Absolute als Wesen bestimmt wird, wird aber die Negativitt hufig nur in dem
Sinne einer Abstraktion von allen bestimmten Prdikaten genommen. Dieses negative Thun, das Abstrahiren, fllt dann auerhalb des Wesens, und das Wesen selbst ist so nur als ein Resultat ohne
diese seine Prmisse, das caput mortuum der Abstraktion. G.W.F. Hegel: System der Philosophie I.
Die Logik. Mit einem Vorwort von Leopold von Henning. A.a.O. Stuttgart 1940. Bd. 8. S. 261 (
112).
***

322

*.
, ,
: ,
, - -, ,
, . . , ,

. .

:
, , , ,
, , , , ,
, ,
, , .
. , ,
, . . ,
,
, .
,
.
(abdenken) ,
, .
(79)**,
,
.
:

,
, ,
, . ,
,
, ,
, , ,
. (, ,
, ,
. .) ,
, ,
,
:
, ,
! ? ,
,
*
Wie Luft, Feuer usf. also anderwrts erscheinen, bestimmt in der jetzigen Sphre nichts.
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 199 ( 286, Zusatz).
**
- (sorites) : -
, ? ( . II. 108).

323

. ,
- .
, ,
.
, , , ,
,
, , , ,
, . .
.
.
, . ., . :
1)
, ;
2) .
, ,
, ,

,
. , , ,
, , ,
. ,
, ,
: . ,
. ?
, .
:
;
, . ,
,
:
-
.
, : ,
,
, , ; ,
, , ,
,

*
Die ewigen Naturgesetze verwandeln sich auch immer mehr in historische. F. Engels: Dialektik der Natur. A.a.O. S. 505.; MEGA2, I./26. S. 383.

324

. ,
. .
, ? , ,

.
, ;
, , ,
: , Unding (80),
, .
.
,
(. . ),
. :
, , , -
-. . ,
. : , : ,
, .
.
. , . , ,
.
, . ,
( )
,
.
,
.
,
; ;
,
.
,
, , ,
*.
, , ,
.
, .
, ,
( ).

: . : 1)
*

G.W.F. Hegel: System der Philosophie I. A.a.O. Bd. 8. S. 136. 46.

325

; 2)
.
,
. ? ,
. ,
. ,
, .
, .
,
?
, ?
? ? ? . .?
. . ,
,

. .

. , , :
,
, .
,
( , ,
). ,
,
,

.
,
, :
.


[],
;
, , , ,
. ( )
(81)*.
, ,

**.
*

G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 103.

Ebenda, S. 105.

**

326

,
. ,
.
, ,
,
, , ,
,
, . . , ,
***.
, ,
, :
. ,
-, -
. :
, - :
, ,
: , .
,
.

,
, - ; ,
( ) , ,
, .
.
X Y, Y
. , Y ,
Y ,
, , . .
, Y ,
Y, ,
.
,
, ,
. .
(
) . (Selbstbewusstsein). ,

***
Das Auersichseyn zerfllt sogleich in zwei Formen, einmal als positiv, der Raum, dann als
negativ, die Zeit. Das erste Conkrete, die Einheit und Negation dieser abstracten Momente, ist die
Materie; ... G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 70 ( 253).

, ,
*. ,
, ,
,

. , ,
, , .
(geistige Reproduktion ).
,
( ).
, . . ,
, , ,
. . ,
, , ,

.
,
, ,
,
, , -
, .
, , ,
.
, ,
,

, ,
,
.
, :
a) ,
: , , , ,
. .
b) -
,

:
,
,
-
(, , , ,
, , . . . .;

,
,
;
; - :
*

G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 139.

327

328

, ,
. .
c)
(, . . . .)
(,
).
, ,
,
.

, ,
, ,
, (
!),
. , . . ,
- ;
; . , ,
, ,
, . .
.
( )
,
,
,

, ,
. .). -: lgnorabimus (82)* ;
: Impavidi progrediamur (83)!

III

, , . . (
,
) .
, , . .
.
*
(1882)
(, ).

329

, . (
, . ,
*,
, ,
.
X, ,
, ** (84) ,
.
,
.

IV

. . ,
, , ,
.
,
,

(Materialismus militans (85))***.
, ,
. , ,
. **** :
, -
, (86), , . . ,
, ,
; ,
,

G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 576.
, , : Afrika, das
gediegene Metall, das Lunarische, starr vor Hitze ..., wo der Mensch in sich selbst verdumpft. Vgl.
Anm. S. 239 im 27. Kapitel.
***
G.W. Plechanow: Materialismus militans. Antwort an Herrn Bogdanow. In: G. Plechanow.
Eine Kritik unserer Kritiker. Schriften aus den Jahren 1898 bis 1911. Berlin 1982. S. 285.
****
. : . .. I-III. /-, 19051907.; .
: . . , 1908, . 371.
**

330

. ,
.
, ,
.
,
, , , ,
,
. , ,
,
. ,
,
: -
. , ,

.

.

. , ,
, ,
.

. ,
.
, .
.
,
, .

,
. .
, ,

. ,

, .
, ,
. ,

. :

). :

U :

331

332

U=x, , z, t,
=, =, z=, t=. U (
)
, , ,
.

U=f (x, , z, t).

, ,
, , ,
: . ,
, () . .
:
;
,
, ; , ,
, .
,
, U f ;
,
. , , (87) ,
, , , ,
, , , pars pro toto.

:
--,
, 3.
,
--; ,

.
(88)**
,
.
, , ,
, ; . . --.
, , ? :
3

, . 71 ( 254).
, . 72 ( 254, ).

**

333

1. , ,
(89)*.
2. ,
;
.

(90)**.
,
? ,
.
, , ,
, , , ,
.
, , .
,
, ,
. , ,
; .

(91), .
,

, .
, ,
,
. ,
, ,
, .

,
.
,
. , ,
, .
,
.
,
, ;
*

, . 72 ( 254, ).
, . 73 ( 254, ).

**

334

, , .
.
-, (. Phys., IV,
13)*: ? ,
.
-, **,
; (
(92) , ,
. (.) , , ; ,
, 4**.
( )
, ,
.
.
, :
a) ,
;
b) , ,
,
.
:
,
, ,
,

(93)**** ,
.
, , , ,
. :
, , ,
*****, ,
. , ,
*
Aristoteles: Physik IV. 1-5. Zit. n. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der
Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 352 ( N.B.).
**
Ebenda, S. 353 ( N.B.).
4**
Ebenda. ( N.B.).
****
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 80 ( 258).
*****
: Die Zeit
ist nicht gleichsam ein Behlter, worin Alles wie in einen Strom gestellt ist, der fliet, und von dem
es fortgerissen ... wird. Die Zeit ist nur diese Abstraction des Verzehrens. Weil die Dinge endlich
sind, darum sind sie in der Zeit: ... die Dinge selbst sind das Zeitliche, so zu seyn ist ihre objective
Bestimmung. Der Proce der wirklichen Dinge selbst macht also die Zeit; ... Ebenda, S. 80 f. (
258, Zusatz).

. , ,
,
, ,
,
, , ,
- ,

. , ,
,

, .

.
, , , ,
. , ,
; , ,
. ,
.
:

,
,


, ,
, ,
( ;
,
. .)

. .

.
,
,
.
(),
, .
,
, .

335

336

.
, ,
.
,
.
(94). , : ,
; ,
. , *.
,
, .


, . ,
, , , ,
. .,
,
.
,
. .
, , ,
.
. ,
,
,
, ,

U = f (x, , z, t)
, ,
,
,

,
.
, ,
, ,
- ,

. , , , ;
*

Die Wahrheit des Raumes ist die Zeit, so wird der Raum zur Zeit; wir gehen nicht so subjectiv zur Zeit ber, sondern der Raum selbst geht ber. In der Vorstellung ist Raum und Zeit weit auseinander, da haben wir Raum und dann auch Zeit; dieses Auch bekmpft die Philosophie. G.W.F.
Hegel: System der Philosophie II. Bd. 9. S. 79 ( 257, Zusatz).

337

, , . . , ,
1 . -;
(
) ,
. ,
, .
, ;
, ,
? ,
.

, .
, , ( , , ,
Erkenntnis (95)*, ,
.)?
Umformung (96) ,
. Nihil est in intellectu quod non fuerit in sensu (97).
. ,
, ,
. Umformung, ,
, , .
!

:
. ,
,
,
, , ,
. .
. , ,
, . . ,

(98)**.
,
;

,
*
Erkenntnis. An International Journal of Analytic Philosophy. Founding Editors: Hans Reichenbach (18911953) and Rudolf Carnap (18911971).
.
**
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 38 ( 246, Zusatz) ( N.B.).

338

.
: videre, , ,
wissen, , , , idea, schauen, Anschauung, ,
; concipere, conceptio; greifen, begreifen, Begriff; ,
, . . .
,
,
,
. : ?
,
?
?
,
, Umformung,
? , ,
, , , ,
. ,
. ,
, . In
intellectu , ,
.

, prius ,
, ,
, ,
,
,
. ,
, (
, ,
), ,
(
, , ) ;
,
. .
, * (

; ,
). , Umarbeitung
*
F. Engels: Dialektik der Natur. MEW. Bd. 20. S. 476. Bei Bucharin steht: intuitive Esel;
MEGA2, I./26. S. 347.

339

**

bersetzung ( I . ) ,
,
.
,
.
, ,
, ,
( )
(, ,
, )5.
, , , ,
. ,
,
**. ,
, , ,
, ,
,
, - -,
, .
(), (
), ( ; .
)*** . . ,
, ,
,

: , , ,
, , ,
**
2- 1 : Fr Hegel ist der
Denkproce, den er sogar unter dem Namen Idee in ein selbstndiges Subjekt verwandelt, der Demiurg des Wirklichen, das nur seine uere Erscheinung bildet. Bei mir ist umgekehrt das Ideelle
nichts andres als das im Menschenkopf umgesetzte und bersetzte Materielle. MEW. Bd. 23. S.
27.; MEGA2, II./10. S. 17.
5
K. Marx: Das Kapital I. MEW. Bd. 23. S. 510.; MEGA2, II./10. S. 438.
**
.
100- . . . .
. . .-., 1932, . 158. Es handelt sich um das folgende Zitat aus
Goethes Brief an Schiller vom 21. und 25. 2. 1798 (Weimar): Die Natur ist deswegen unergrndlich, weil sie nicht Ein Mensch begreifen kann, obgleich die ganze Menschheit sie wohl begreifen knnte. Weil aber die liebe Menschheit niemals beisammen ist so hat die Natur gut Spiel sich
vor unseren Augen zu verstecken. J.W. v. Goethe. Smtliche Werke, Briefe, Tagebcher und
Gesprche in vierzig Bnden. Frankfurt/M. 1998. II. Abt. Bd. 4. S. 508.
***
, .
G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 563.

340

, ,
,
(
, ) ,
, , , , ,
!
,
( )
.
,
(, , ),
, , . .,

,
.
,

, , .
, .

, a das
umgearbeitete umgesetzte, . . (.
):

. , ,
, , ,
, etc, ,
etc. (, =
) , ,

. , : ;
1)
2) = (
) 3) ,
, ,
etc. ( .
.). = =
, , ,
, , , ,
. . . . (99)*.

W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 172 ( N.B.).

,
. .

; , , ,
. , ,
,
**
.
, , , ,
. ,
.
:
, , , caput mortuum , wahrheitslose leere Abstraktion,
.
,
,
,
-.
, (
), ,

, ,
.
,
, , ,
.

, (100), (101)
. .
()
,
, .
, .
:

, ,

. , ,
**

XVIII .

341

342

, ,
- , ,

.
, *.
-, ,
,
, , , .
,
. . ,
, (102)
. .
.
.
,
, , ,
.
, ,
, , , . .
?
? :
, . .
(103) , ,
, ,
, , ,
, , , .
,
?
? ,
. , ,
( )
(104),

, . ,

, ,
(105) ()
, , .

,
*

. . 1, . 23.

.
,

. ,
-
,

.
, , ,
,
.
.
,
.
.

343

344

: nihil est in intellectu, quod non fuerit in sensu ( ,

) . ,
(, , )
, , ,
, (107)
,
, . ,
- ,

, ,
,
.


,
,
, !
(108)*.
,
,
.
, , ,
( . ):
,
,
, ,
(109)6*.
. , ,
?
?..
*
Ludwig Feuerbach: Vorlesungen ber das Wesen der Religion. Mit Zustzen und Anmerkungen. In: Ludwig Feuerbach. Gesammelte Werke. Hrsg. von Werner Schuffenhauer. Bd. 6, Berlin
1967, S. 198.
6*
Ebenda, S. 145.

345

, ,
.
,
,
(
) (110),

.

VI

? !
,
, , ,
. -
! , ,
, , !
,
- ?* ,

, , ?
,
, ,
? ,
, !
, :
1. ( Systme de la Nature ):
, ,
, , , ,
, ,
,
,

.

, ,
.
, , ,
*

K. Marx/F. Engels: Die heilige Familie. MEW. Bd. 2. S. 135.

346

. , ,
, ,
, , ,
, , ,
D
( ichtungund Wahrheit) (111)*.
, , , (112), (113) .
, !
.
2. :
,
, ;

,
. .
,
,
,
( )
(114)**.
,
, ,
,
, ,
? ?
-, ,
,
, .
( ),
- (115).
,
,
, ,
, - , ,
, .
,
, ,
.
*
J. W. von Goethe: Aus meinem Leben. Dichtung und Wahrheit. J. W. v. Goethe. Smtliche
Werke ... 40 Bnde. Frankfurt/M. 1986. I. Abt. Bd. 14. S. 535 f. ( N.B.).
**
G.W.F. Hegel: System der Natur II. A.a.O. Bd. 9. S. 38 f. (246, Zusatz).

-, ,
,
, , ,
,
. ,
,
, . .

.
, ,
,

(116). , .
, , , ? - , . ,
, .
,

,
,
, .
,
, - ,
.
,
, .
? ? ?
,
, ? ,
.
,
, , .
,
, , , ,
,
, , , .
,
, ;
; ;
, . .
. ( )
( ) ,
, , ,

347

348

. , .
, ,
.
. ,
,

.
( ,
) . , ,
(II ). :
, ,
; .
,
:

,
, ;
;
; ;
.
: ,
.
, , , ,
( ).
. .
,
, .
.

.
- ,

.

,
,
.

,
.
, , in nuce, in potentia (117) .

, .

. ,
. ,
- *
, .
:
(118) ,
. , ,
, .
,
( ). -
.
,
, .
, , ,

: .

, , , ,
, :
, (119)
, .
(120) (121)
, universalia sunt nomina
( , ),
: universalia sunt realia
( ).
,
,
( ,
!), ,

. ,
**.
, . .
,
*
Grau, teurer Freund, ist alle Theorie, und grn des Lebens goldner Baum. J.W. v. Goethe.
Faust I. Studierzimmer (2). J.W.v. Goethe. Smtliche Werke ... 40 Bnde. Frankfurt/M. 1986. I. Abt.
Bd. 7/1. S. 87.
**
Ebenda, S. 60 ff.

349

350

***

!

,
,
.

.
( ):
: (, )

( )
, , , ? ,
; (), ,
; , , ,
. ()

(
)(122)*.

, .
: , , nomen.
nomen , , ,
, . nomen ,
(123) (
. . , nomen -
). , ,
. , ,
, ? ? ? ,
. ,
, ? (
, , ,
- , ,
).
, , . .
, . ,
, .
, .
, , , .
***

K. Marx/F. Engels: Die heilige Familie. MEW. Bd. 2. S. 135.

.
.. . LW. Bd. 38. S. 352.
*

351

,
:
, ,
. , .
( ). (
) .
.
. . . .
(, , )
(124)7.
.
? ,
, !
,
, , :
, ,
. . ,
!
.
,
Abbreviatur. ,
, , ,
. :
,
, . , ,
, !..
, .
:

,
,
. ,
.
,
,
,
sic!)
( (125),
.
sic!)
(
, , , ,
,
7

W.I. Lenin: Zur Frage der Dialektik. LW. Bd. 38. S. 340.

352

. ,
.
,

,
;

,
(. . .)
(126).
, , ,
( ).
(. . . , II .). , ,
, , .
, , ,
, homo sapiens, ,
, ?
? , , ? ,
, : (
) ,

,
, , ,
, ,
sui generis (127), ,
,
. .
,
(, ,
), . ,
,
, . ,
, ,
, .
,
. ,
, , , , ,
.

.
, .
( ,
, ,
)
, ,

353

() ,
( ,
. .).
, ,
, ,
, ,
, .
.
, ,
. ,
,
. causa
siu (128), natura naturans natura naturata ,
. .
, , ,
,
, ,

, . .
( !)
!

VII
, ,

:
, ?
:
, .
,

, 300. 000
,
(129)*.
, , ,
, -
-, ,
. .
, ,
. . , , , .
,
*

W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 220 ( N.B.).

354

.
,
,
- ,
,
.
.
.
,
.
, () , ,
; , ,
, , ,
.;
,

,
, , .

. ?
(De anima):
, , ;
- , ,
; , ,
,
(130)8.


, .
, , . .
.
, .
, .
(
), .
(
)
8
Aristoteles: De anima. Zit. n.: G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 389. Aristoteles. ber die Seele. bersetzt von Willy Theiler. Darmstadt
1983. S. 63: Und deswegen kann niemand ohne Wahrnehmung etwas lernen oder verstehen, und
wenn man etwas erfat, mu man es zugleich mit einem Vorstellungsbild erfassen. Denn die
Vorstellungsbilder sind gleichsam Wahrnehmungsbilder, nur ohne Materie.

: , , .

: , ,
, ^
: , ,
;
, , , .
,
.
, . .
300 000 .
, .
, ()
,
.

300 000 . .
,
.
,
. , ;
. -
-
, . ,
,
(, , )
. (,
) , ,
, .
. ,
,
.
,
. ,
.
, , , ,
. ., ;
;
;
-
; . . .

355

356

? , ;
, , .
.
. ,
, , ,
:
, , 15
; ;
. . ,
! ,
,
: , , .
. ,
?
, ,
,
.
. .
. (. .
, , . .) .
( ). ,
-, , ,
. ?

, - ?

?
,
, ?
?
- ? ,
, , : ,
, , , , ,
, . ? ,
!
: .
.
, ,
. . , :
, ,
, ,

. ,
. , , . .
,

(. .,

)
. ,
, ,
.
, . ,
, , :
, -
. ,
, ,
, .
. .
, . . ,
, . . ? ,
, , :
, ,
. ., .
t 1000, t, n , -
,
, ,
, n . ,
. , .
, , :
( ,
, ,
.
,
.
, .

. ,

, , . ,
, -,
. :
, , .

357

358

, :

, . . , , ,
, .
,
, .


. - :
,
. . ,
, .
;
(,
, etc) :
, , , , ,
, . .,

, ab ovo. ,
, . .
- *.
:
.
, , , ,
,
. , ,
, ,

( )
(, , . .
*
L. Feuerbach: Wider den Dualismus von Leib und Seele, Fleisch und Geist. In: Gesammelte
Werke, hrsg. v. Schuffenhauer, Band 10, S. 150. Genau heit es dort: Die Vernunft ist ein Schlu,
aber ebensowohl die Prmissen als die Konklusionen dieses Schlusses sind sinnlichen Wesens; die
Sache der Vernunft ist nur, sie zu vermitteln, Wesen zu kopulieren, aber nicht, Wesen zu erzeugen.
'Mit den Sinnen lesen wir das Buch der Natur, aber wir verstehen es nicht durch die Sinne.' Ganz
richtig, aber wir tragen durch den Verstand keinen Sinn erst in die Natur hinein; wir bersetzen und
interpretieren nur das Buch der Natur; die Worte, die wir mit den Sinnen darin lesen, sind keine
leeren, willkrlichen Zeichen, sondern bestimmte, sachgeme, charakteristische Ausdrcke. [...]
Alles sagen die Sinne, aber um ihre Aussagen zu verstehen, mu man sie verbinden. Die Evangelien
der Sinne im Zusammenhang lesen heit denken.
*
Voltaire: Der weie Stier. Smtliche Romane und Erzhlungen in zwei Bnden. Eingeleitet
von V. Klemperer. Leipzig. [1948] Bd. 2. S. 327366.

359

) .
, , ,
, , ,
:
, , .
,
, , , (
, ) ,
,
.
,
,
,
,
. , ,

, ,
, ,
.

VIII

, , , ,
, , ,

( ,
),
, , . .
-- (,
, ).
(131) :
1. . ,
,
, .

360

2. . .
. .
3.
( , , . .)
.
4. ,
(
, , , , .)
( )
(
) .
5.
. .,
.
6. , , , ,
, ,
,

7. ,
( , ,
)
, ,
, , ,
,
-
.
: ,
.

- ,
. ,
, ,
, , *.
: -,

,
*
Die Frage nach der Ewigkeit der Welt (diese verwechselt man mit der Natur, da sie doch eine
Collection des Geistigen und Natrlichen ist) hat erstens den Sinn der Zeitvorstellung, einer
Ewigkeit, wie man es heit, einer unendlich langen Zeit, so da sie keinen Anfang in der Zeit
gehabt. G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 51 ( 247, Zusatz).

; -
,
. . , ,
, :
, , ,
, . ,
.
, -
.
, .
, ?
;
; ; logosa,
. . ? ,
. ,
, , . . . , ,
, ,
, , ,
.
,
. ,
- ,
, ,
.
, , ,
, * abstrus (132)
, Michelet (133) ,
. . ,
.
, ,
- ( !) - **
.
, . .
-, .
*
, , 351, ,
. F. Engels: Anti-Dhring. MEW. Bd. 20. S. 73 f.;
MEGA2, I./27. S. 281.
**
Vgl. I. Kant: Allgemeine Naturgeschichte des Himmels, oder Versuch von der Verfassung
und dem mechanischen Ursprunge des ganzen Weltgebudes nach Newtonschen Grundstzen abgehandelt (1755). Kants gesammelte Schriften. Hrsg. von der Kniglich Preuischen Akademie der
Wissenschaften Bd. 1. Berlin 1910. S. 35168.

361

362

, -
. . , (134) .
,
, , , , ;
, , ,
.
, , .
, , , ,
:
, ,
,
,
.
,
. .
,
. ( ) (135)*. ,
. ., , ,

.
;
, ( !)
;
, (
-
. . ), ,
?
,
, , , -
, ,
, , ,
.
, , (136) ,
, .
, , ,
(, , , )?
,
*

G.W.F. Hegel: Das System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 482 ( 341, Zusatz) ( N.B.).

, ?
, , ,
, ? , , ,
, ,
? ,

.
,
.
: ,
.
, ,
, 9.
, , ,
;
- ,
,
; ,
.
, , ,
, .
,
,
. , , , , ,
corpus sanum (137),
mens sana (138). ,
.

. :
, - .
,
(-, )
(,
, - ,
, , ,
). -
, ; ; -*; , ; ,
9
*

Ebenda, S. 634 ( 361, Zusatz).

.

363

364

; -, . .

, -
.
.

;
, ( )
,
,
. , ,
-

.
, ,
.
, . . -
, , ,
, . .
- - . ,
(, !)

? :
, ;
,
(, !
!).
.
, , . .
,
strictu sensu , , ,
, ,
, ,
. ,
.

IX
,

quasi
: ,

-;

(139),
,
, ,
- ,
(140)
, .
,
. ,
, ,
, , , ,
. . ,
,

. ,
: , ,
. , ,
. .
, , .
: , !
. ,
, .

. .
,
, , , ,
,
, ,
, . , , ,
, , , , , , ,
,

365

366

,
.
? :
, - ?
, ,
, , ,
,
, ? ,
,

,
, *. ,
, ,
( ,
), ,
, :
,

,
. ( )
(141)**.
. ,
, ;
, , . ,
,
;
,
: ,
- . (142),
,
, .
,
, con amore (143) :
,
, ?
,
, . (144)*
*

() (423)
. . .
**
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 44. ( 246, Zusatz).

,
. .
.
, . ,
,
. ,
. ,

.
, ,
, ,
.
,
-!
, . **,
,
( ! (145))
, , , :
, , , , ,
-!
,
.
: , ,
, , , .
,
, - ,
, . ,
.
,
.
, ,
, , . ,
*
Ebenda, S. 45. In Goethes Faust (Studierzimmer II) haben die von Hegel zitierten Verszeilen
eine andere Anordnung:
Wer will was Lebendigs erkennen und beschreiben,
Sucht erst den Geist herauszutreiben,
Dann hat er die Teile in seiner Hand,
Fehlt, leider! nur das geistige Band.
Encheiresin naturae nennt`s die Chemie,
Spottet ihrer selbst und wei nicht wie.
J.W. Goethe. A.a.O. S. 84.
**
- 1832 .
.. . M., 1936. .1. . 74 .

367

368

: .
, :
:
. ?
, , , ,
, , ,
, , ,
. . , ,
, , ,
,
(
). , ,
, .
;
, , ,
, , ,
. .
. .
. ( ,
). . .
.
, . . ,
, , , .
,
. . ,

,
, . ,

.
, .
? (146) ?
-,
? a limine (147)
, ,
; ,
, ,

.

369

,
.
:
,

, ,
, (
)
(148)*.
:
,
, ,
( ..),
,

(149)10*.
, . ,
,
,
. , , , ,
, ,
, , , ,
, : ,
,
. en passant, .

-- .

,
. :
- ,
,
,
, , ; , . . ,
.
-
, .
*

G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. Bd. 9. S. 38. ( 246).

. . 41 . . 50 (Natur als gefrorne Intelligenz bei Schelling). ( N.B.).

10*

370

, , Totalitt.

, , ,
, ,
, ,
:
, ,
,
, , *
.
, ,
, , ,
, ,
,
,
.
,
.
,
; , ,
,
.
, , ,
, , , , , .
(Geist) (Seele),
, ,
, ,

, ,

. ,
. ,
.
,
. (150)

*
Was Physik genannt wird, hie vormals Naturphilosophie, und ist gleichfalls theoretische,
und zwar denkende Betrachtung der Natur, welche ... auf die Erkenntni des Allgemeinen
derselben ... gerichtet ist, der Krfte, Gesetze, Gattungen; welcher Inhalt ferner auch nicht bloes
Aggregat seyn, sondern in Ordnungen, Klassen gestellt sich als eine Organisation ausnehmen mu.
Ebenda, S. 37 ( 246).

. ,
:
, - ,
,
- (151).
,
.
. . ,
,
,
, scientia (152) potentia
humana (153) ,
,
. ,
,
, , , , .

Glaubensund
Gefhlsphilosophie (154), , , ,
schnen Seele, . ,
- ,
.
Kraft-Mensch (155), Kraft-Weib (156).
, , ,
.
, ,
(157)? schnen Seele,
,
? ,
- *,
, , ,
. ,

, , , ;
; - ( !)
, .
, ! , ,
*
.
(. XXVI).

371

372

, , , , .
,
. ,
, ,
, - ;
.
,
,
, , ,
,
.
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
.
- (158) .
, ,

, , 11.
, ,
.
(159). (
!
,
, ,
11
Wenn die Menschen alle ihre Angelegenheiten nach bestimmtem Plan zu fhren imstande
wren oder wenn das Glck sich ihnen jeder Zeit gnstig erwiese, so stnden sie nicht im Banne des
Aberglaubens. Weil sie aber oft in solche Verlegenheiten geraten, da sie sich gar keinen Rat wissen, und weil sie meistens bei ihrem malosen Streben nach ungewissen Glcksgtern klglich zwischen Furcht und Hoffnung schwanken, ist ihr Sinn in der Regel sehr dazu geneigt, alles Beliebige zu
glauben. Denn sobald er einmal in Zweifel befangen ist, gengt ein leichter Ansto, ihn dahin oder
dorthin zu treiben, und das um so leichter, wenn er zwischen Furcht und Hoffnung schwankt,
whrend er sonst nur allzu zuversichtlich, prahlerisch und aufgeblasen ist ...
Jeder, der unter Menschen gelebt hat, wei aus Erfahrung, da die meisten von ihnen in glcklichen Umstnden ... Weisheit im berflu haben, ... im Unglck aber wissen sie nicht aus noch ein,
flehen jeden um einen Rat an und befolgen ihn, mag er noch so ungeeignet, ja unsinnig und abenteuerlich sein. Baruch de Spinoza: Theologisch-politischer Traktat. Hamburg 1984. S. 3.

:
, .
, ,
,

, ,
, .
. *.
,
, .
, , ;
,
, .
,

,
, . , ,
:
() (160)**.
, ( )***. ,
, . ,

. ,

,
..
-
. V :
, ,
(161)****.
(162) , , ,
,
, , , ,
.
*
K. Marx: Brief an P. W. Annenkow vom 28. Dezember 1846. MEW. Bd. 4. S. 548.; MEGA2,
III./2. S. 71. Rien de plus facile, que dinventer des causes mystiques, c--d. des phrases, o le sens
commun fait dfaut.
**
K. Marx: Das Kapital II. MEW. Bd. 24. S. 219.
***
W.I. Lenin: Was tun? LW. Bd. 5. S.529 f.; W.I. Lenin: Rede auf dem XI. Parteitag der
KPR(B.), 1922. LW. Bd. 33. S. 304.
****
W. Shakespeare: Knig Heinrich V. (1. Aufzug. 1. Szene). W. Shakespeare. Smtliche
Werke. Berlin/Weimar 1964. Bd. 3. S. 392.

373

374

, ,
, (163)
, .
,
,
,
.
,
, ,
, , , ,
, , ,
, .
Hoc signo vincis! (164)

.

. , ,
, ,
,
,
.
, ,
-
. ,
; , .
, am Anfang war die Tat*,
--:
**, . . , . . ,
. :
*
J.W. v. Goethe: Faust I. In: J.W. Goethe. Smtliche Werke. Vierzig Bnde I. Abt. Bd. 7/1.
Frankfurt/M. 1994. S. 61.
**
. . 1, . 1.

375

***

. ,
- *,
12* , ,
,
.
, ,
(, ),
,
. ,
, - ,
,
, , , ;
,
, ,
( )
, ,
- .
. -
, ,
, ,
,
.
, . . (Lebensphilosophie),
, -
, ,

. ! ,

,
,

!
-

!..
, , ,
, (der kollossale alte Kerl)***,
, ,
,
***
K. Marx: (Randglossen zu Adolph Wagners Lehrbuch der politischen konomie). MEW.
Bd. 19. S. 355-383.
*
Ebenda, S. 358.
12*
Ebenda, S. 362 f.
***
Ich bin natrlich kein Hegelianer mehr, habe aber doch immer noch eine groe Piett und
Anhnglichkeit an den alten kolossalen Kerl. F. Engels an F. A. Lange vom 29. Mrz 1865. MEW.
Bd. 31. S. 486.; MEGA2, III./13. S. 364.

376

, , . ,

.

, , ,
, ,
;
: ,
(. :
. .)13, . . ,
, . . ,
, .
, , ,
, ,
, . .
,
.
, ,
- .
.
, ,
,
, ,
.
,
( ).
, . . ,
, ,
.
.



,
,
,
, , .
( )
(165)**.
13
F. Engels: Der Ursprung der Familie, des Privateigentums und des Staats. MEW. Bd. 21. S.
27 f.; MEGA2, I./29, S. 11.
**
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. Bd. 9. S. 35 f. ( 245, Zusatz).

377

, .
.
: (.
. )***, , , .
:
, ,
. ,
.

,

(166)
*.
, , ,
, ,
, , ,

, ( )
.
,
, ,
, .
? ,
, ,
, ,
, , .
.

? ,
,
. ,
, ( , ),
,
,
? ,
, , , , ,
, , !
***

Morphologische
Gesetzmigkeiten
der
Evolution
( ) 1931 .,
1939 . .
. . . . . .
. . ., 1988. . 109.
*
G.W.F. Hegel: Wissenschaft der Logik II. Die subjektive Logik oder die Lehre vom Begriff.
A.a.O. Bd. 5. S. 226. ( N.B.).

378

, !
:
,
, , , ,
, ,
, . . , . . ,
. . , .
! ,
, , in actu (167),
,
;
, . ,
(
, )
, , ,
.

.

, : , ,
.
(168). ,
, , , . , ,
, . , . .
- ,
, . . - ,

. , ,
. . ,

,
. :
(Diesseitigkeit)*,
, ,
, , ,

.
,
. : ,
, transensus'a ,
, , ,
, , ,
, , ,
*

K. Marx: Thesen ber Feuerbach. MEW. Bd. 3. S. 5.

379

,
. ,

.
.
, ,
, ,
, :
.
, , .
. ( :
, , )*,
, .
(169) . .
, , , .
,
, -,
- .
, ,
. ,
,
, (
!). ,
,
**:
, , ,
, ,
.
. :

- ( )
(170)***.
*

: Alles, was Ich Bestimmtes hat, hat es durch mein Setzen: Ich mache einen Rock, Stiefel selbst,
indem Ich sie anlege. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie III. Hrsg.
von Gerd Irrlitz. Leipzig 1971. S. 565.
**
,
Merkmale aufsucht, nicht in der Meinung, da sie die wesentlichen objectiven Bestimmungen der Dinge seyen, sondern nur zu unserer Bequemlichkeit dienen, um uns die Dinge daran zu
merken. Wenns weiter nichts wre, so knnte man z. B. als Merkmal des Menschen das Ohrlppchen angeben, welches sonst kein Thier hat; da fhlt man aber sogleich, da eine solche Bestimmung nicht hinreicht, das Wesentliche am Menschen zu erkennen. G.W.F. Hegel: System der
Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 43. ( 246, ).
***
W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 210.

380

,
(, !),
()

,
,
.
, , . .
. : , ,
,
,
, . .
, .

, . . ,
.
, , ,
, :
,
. , ,
,
. , .
.
, ;
prius; prius,
, ;
. ,
Prolegomena, ,
, *. ,
, , ,
, . , ,
: ,
. , ,
( : , , ), 14*. : , . ,
?

,

*
I. Kant: Prolegomena zu einer jeden knftigen Metaphysik, die als Wissenschaft wird auftreten
knnen. ( 30) Kants gesammelte Schriften. Hrsg. von der Kniglich Preuischen Akademie der
Wissenschaften. Bd. 4. Berlin 1911. S. 312.
14*
Ebenda, S. 302. ( 21).

,
,

, ,
,

, , .

. .
, , . ,
? , ,
, , ,
(171)
.
, ,
,
, , .
,
. ,
, ,
,
, , , volens-nolens
,
,
.
;

;
;
;
,
,
? , .
,
, .
. . . . ,
, . , ?
, .
, ? ?
, .
,

381

382

,
.
, , (
, ), ,
(. ) (172)*;
,
, ,
:
. Business man
, , ,
, , money, time is money,
,
15.
.

( , ,
), ,
. , .
, . ,
, ,
: , ;
, , ,
, , .


sit venia verbo (173) .
, . . , ,
( ),
;
( ); ,
, ; , ,
(174) ( ). ,
- . , ,
, ,
.
! :
!
? ,
*
William James: Mnogoobrasie Religiosnogo Opyta. (bers. aus d. Engl.: W.G. MalachiewoiMirowitsch u. M.W. Schik. Red. Lurie). M. 1910. 518 S.
15
. . (1933).
. . . ., 1988. . 150.

, (
, )
: ,
, , .
.
, :
, ,
; ,
, .
, , . .
,
(
),
.
,
,
*
. , ,
, .
! ,
, : ,
,
; ,
; ,
,
, . , .
; .
; .
.
,
( ,
, , .).
, , , '
, :

'; ''''; ''''''' . .

*
. . ,
(1934) . . . ., 1988. . 264.

383

384

; ,

: ,
,

.
, ,
, :
,
, , ,
;
, , ,
.
,
, , :
,
(, , , ,
)
; ,
, ,
,
(, , . .).
, ,

.
,
.

( ). ,
, ,
,
: , ,
.
,
, . ,
, -
, ,
. ,
:

.
,
. Savoir c'est prevoir
. ,
. , ,
, ,
; - ,
,
.

385

386

XI
, ,

(, , im Werden (175)
).
, , ,
, ,
(
, ,
potentia, , ,
(176)*.

, ( ) :
1. .
.
homo sapiens , .

XVIII ,
: .
, ,
, .
: ,
; ( ,
); .
, , . . .
.
,
( , . . ).
2. .
, ,
, (homo faber)!
.
*

.
, . -
.
,
, , .
, ,
, ,
, ,
,
, ,

, , ,
. .
,
(177) , . .
, .

, O. Spann'a (178) ,
. !..
,
, ,
.
- ,
, ,
*.
: aufgehoben.
:
, , -.
.
,
.
,
, , ,
.
, , ,
, .
,
, *

. . 1, . 23.

387

388

. .
.
. ,
. .
. ,
, : , ,
- . ,
,
, ,
. ,
, , ,
. ,
: , (
), ; ,
. .
. . .
- .
, .
, , ,
. , , .
.
, ,
,
,
. ,
,
. , , ,

,
.
:
, ;
, , , :
.
, . .
: ,
,
,
, ,

. ,
, . ,
.
:
, , ,

( , , , ,
, . .). ,
, ,
,
-,
. , ,
-
, (Herrschafts- und Knechtschaftsverhltnis (179) ).

. ,
(180), ,
, . , ,
, ,
, stricto sensu (181).
, , -
, . , ,
, , !
,
, , ,
, , *.
,
, .

-
,

, ,
, , , ,
. . , ,
*
:
Ja, es scheint mir auch ntig, da man bei ihm nicht selten unterscheide, wo der Gedanke aufhrt
und die Poesie anfngt ... Fichte ist nur Philosoph und seine Macht besteht in Dialektik und seine
Strke besteht im Demonstrieren. Dieses aber ist die schwache Seite des Herrn Schelling, er lebt
mehr in Anschauungen, er fhlt sich nicht heimisch in den kalten Hhen der Logik, er schnappt gern
ber die Blumentler der Symbolik, und seine philosophische Strke besteht im Konstruieren. H.
Heine. Werke in 5 Bnden. Bd. 5. Berlin/Weimar 1981. S. 132 f.

389

390

, . ,
, ,
, : , ,

. , ,
,
-
( ).
:
,


.
,
,

, , ,
,
.
(, , )
, ,
, , .

,
, ,
; , ,
, : , ,

, . . ;
,
-
( (182) (183), ).

: , , , :
, ,
,
, , . . ,
, .

( , . . )
( , , . .).

, ,

. ,
, . .
, ; ,

,
, .

. ,
:
(
),
(, , , ,
. .), ,
( ,
, ) ; ,
, , ,
- ;
,
, ( , ). . .

, .
, ,
, , ,
. . .
;

: , ,
, ,

.

,
. , , .
.
,
-. ,

.

391

392

. .
, , , ,
, .
:
, ,
, ;
, . .,
.

.
,
, .
() ,
( ,
, )

,
, ,
, ,
.
,
:
, ,

, , , ,
;

,
( , . .) ,
.;
,
, -
, . . .

. , ,
, ,
.

393

XII

.
? .
?
, (
, , ),
? ,

?

,
, . . ?
, ( ),
?
, -
.
, :
, .
: . . , .
?
. ? ,
, ,
? , , ?
, , ,
.
, .
, , .
, . . , ,
. : Cogito ergo sum
(, ). cogitandi, ,
*.
,
(. . ,
) , , , (
*

Vgl. R. Descartes: Abhandlung ber die Methode. Leipzig 1948.

394

- ) ?
, , ,
, ,
. .
. , , ,
.
?
. ?
.
, . , , .
, ,
. ,
,
. , ,
;
; -
, .
: ,
,
, ,
. ,
. , , ,
: , , ,
:
; ,
; , . . ;
, ,
, , materialiter
.
! ,
!
,
, , ;
,

: !
,
: , ; ;
, (
, , , ); , natu-

ra naturans, . ; ,
!
.
(184) , -,
,
, . ,
, ?
.
, (
, ),
,
, . .

,
, ()
. :
.
?
1)
. : Cogito, ergo sum ,
, .
.
2) ;
.
3) 999/1000 .
4) , (185)
, . .
prius. .
5) ,
, ,
.
6) 1) , 2)
homo sapiens, , 3)
. . .
7) . .
, , ,

.
, ,
. (186)

395

396

,
?
.
,
(
. ,
!)* ,

, ,
.
( ),
-, ,
,
,
, 16.
,
.
( !)
: ,
,
, -
.
,
,
! ,
.
.
! ,

, ad majorem Dei gloriam (187)
.

,
, ,
*
Vgl. L. Feuerbach: Ablard und Hloise oder der Schriftsteller und der Mensch. In: Ludwig
Feuerbach. Gesammelte Werke. Hrsg. von Werner Schuffenhauer. Bd. 1. Berlin 1981. S. 533 f.
16
: Die wirkliche Einheit der Welt besteht in
ihrer Materialitt, und diese ist bewiesen nicht durch ein paar Taschenspielerphrasen, sondern durch
eine lange und langwierige Entwicklung der Philosophie und der Naturwissenschaft.
F. Engels: Herrn Eugen Dhrings Umwlzung der Wissenschaft (Anti-Dhring). MEW. Bd. 20, S.
41.; MEGA2, I./27. S. 250.

,
.
:
, ( ,
); , ;
, generatio aequivoca,
. . ,
, ,
, . . ,
, . . ( , ,
), , ,
. ,
, , ,
, . .
, ,
,
.

, .
, .
,
. , .
, .
, .
,
. . , . ,
,
. .? ! , (188),
,
, ,
*. ,
.
, . .,
, , ,
(, , . .). ,
,
*

Bucharin zitiert sinngem:

15. Der Teleolog.
Welche Verehrung verdient der Weltenschpfer, der gndig,
Als er den Korkbaum schuf, gleich auch die Stpsel erfand!
In: Goethes Werke. Hrsg. im Auftrage der Groherzogin Sophie von Sachsen. Weimarer Ausgabe, fotomechanischer Nachdruck der Ausgabe Weimar 1887-1919. Mnchen Bd. 5: Abteilung 1,
Goethes Werke; Bd. 5. Abteilung 1. Weimar 1893-1987, S. 207.

397

398

.
. .
, , .
?
?
:

,
,
,

, .. ,
(189)**.
,
,
.
,
. :
, , ,
,
, ! ,
(. . ) .
? , ,
, ? ,
,
, , ,
; ,
, , .
., , ,
, ,
! , !

,
, ,
, . ,
,
.
:
, , ,
,
.
, ,
**

K. Marx: Die heilige Familie. MEW. Bd. 2. S. 204.

399

,
(190)*.
,

(191), , ,
, ,
, ,
, **. , ,
? , ,
.
:
! !
, :
: -, , ; -,
, . .

,
, . . ,
, ,
.
, , , ,
,
, .
, ,
- .
(192):

, , . ,
,
, berschwengliche

(Dietzgen) (193)
(, ) , ,
, , ,
*
(
)
.
*
Moliere: Die gelehrten Frauen. [Vierter Aufzug, 2 Auftritt] In: Moliere. Werke. bertragen
von Arthur Luther, Rudolf Alexander Schrder und Ludwig Wolde. Mit einem Essay von Werner
Krauss. Leipzig 1968, S. 989.
**
F.W.J. Schelling: Die allgemeine Deduktion des dynamischen Prozesses. Schellings Werke.
Nach der Originalausgabe in neuer Ordnung hrsg. von M. Schrter. Zweiter Hauptband. Schriften
zur Naturphilosophie 1799-1801. Mnchen 1927 ff. S. 711.
*
W.I. Lenin: Zur Frage der Dialektik. LW. Bd. 38. S. 344. Bucharin gibt im Manuskript irrtmlicherweise Lenins Konspekt zur 'Metaphysik' des Aristoteles als Quelle an.

400

,
,
;
- .
,
,
, ,
, ,
.
, , , 17*.
? . .
?
, .
,
,
(, , ;
,
,
);
: ,
.

(
) ,
. , ,
, .
, .
,
? ,
?..

XIII

, , ,
. ,

17*

. . 1, 23.

401

. ,
,
:
, , . .
, . ,
, , ,
, , ,
. ,
: , ,
- (194), ,
, .
,
-.
,
,
, .
, , ,
, , ,
, (,
. .); ;
; , ; ,
- , , ,
, ;
.

(195)) ,
. . (. ) (196):
, .
- (,
), , ,
,
,

. ,
. , , ,
- ,
. , ,
, ,
,
. . , ..

402

.,

(197)*.
,
.
, , ,
- , , .
, ,
, , , , ,
18*.
, .
(198)
, - .
, ,
. . ;
, ,
. , ,

: , ;
, ,
.
:
, ,

,
. ( ?)
(199)*.
: ,
. .19*
, :
, ,
, , .
, ,

, , ,
, .
, *
J.B. de Lamarck: Zoologische Philosophie. Teil 3. Kap. III (ber die physische Empfindsamkeit und den Mechanismus der Empfindungen). Leipzig 1991. S. 57.
18*
Raoul Franc: Das Sinnesleben der Pflanzen (1905).
*
W.I. Lenin: Konspekt zu Hegels Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie. LW. Bd.
38. S. 271.
19*
Ebenda.

.
:

-
.
: . , ,
, , ; ,
, .
, . . ,
.
,
, , ,
, :
, , -
,
.
,
, , ,
.
.
,
.
.
, ,
.
, ,
(, -)
.
,
, , ,
, , .

. , (
, !),
.
,
.
- ,
,
,
, .

403

404

, .
,
, :
,
, ,
. ,
, :
, ,
, . . .
:
, .
, ,
, : , , , . .
(!)

? , ,
, , . ( ,
, : ,
,
, ! !
, , !).
rvenons nos moutons (200),
. : , ,
, , . , ,
. . (!),

. . ,
,
.
,
( , )
. ,
- -;
, , (201) (202).
,
, , ,
.
,
.
.

, ,
,
. , ,
.

, .

,
,

, ,
. ,
,
.
,
:

.


, ,
;
: ,
; , ,
, ;
, ,
, , .
. ,
,
, , ,
, ,
, . .
. -
,
, .


. , ,
,
, , : , ,
,
, , ,
?

405

406

, . ,
, :
,

,
, . .
- -. ,
,

.
, , , ,
.
, :
1) ;
2) generatio aequivoca;
3)
;
4) ;
5)
. .;
6) .
, :

:
, , ,
, , , , , .
, . . ,
(203),
, :
, . , , ,
, . ,
, .
, , :
,
. , ,
, ,
. ,
(204),
: - .
.
!!..*
*
.. . .
.. . ., 1917. . 164.

407

. ,
,
. ,
,
, . ,
;
! ? ,
,
universitas rerum et artium (205) ,
-,
, , ? ,
-
, ,
, , . .
?..

XIV

, ,

, .

, , ,
. ,
, *.
,

*
Das eigentliche Aufsteigen und die wahre Wiedergeburt des Geistes (ist) erst in Griechenland
zu suchen. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Philosophie der Geschichte. Mit einem Vorwort
von Eduard Gans und Karl Hegel. A.a.O. Stuttgart 1939. Bd. 11. S. 295.

408

, ,
, . .
,
, der Wunsch ist Vater des Gedankens (206),

-
,
,
,
. , ,
,
, ,
. . . :
:
, -
, ,
, ,
,
, ,
, ,
,
.
,
,


(207)**.
.
. ,

*,
jenseits von Gut und Bse (208)**,
, ,
, ,
**
D.I. Pissarew: Der Idealismus Platons. In: Wilhelm Goerdt. Russische Philosophie. Texte.
Freiburg/Mnchen 1989. S. 452.
*
: Aber
meine Wahrheit ist furchtbar: denn man hie bisher die Lge Wahrheit. Umwertung aller Werte: das
ist meine Formel fr einen Akt hchster Selbstbesinnung der Menschheit, der in mir Fleisch und
Blut geworden ist. F. Nietzsche: Ecce homo. Wie man wird, was man ist. Frankfurt am M./Leipzig
2000. S. 127.
**
(1885).

dolce forniente (209),

,
,
- .

,

,
,
, .
( ) , . .,
: . , , (
)
***.

,
, .
Europa und Asien (210)****
, ,
, .
. :
1. .
(Wissenschaft in der vordersten
Ebene)****.
2. ,
. desqualificatio:
, -
1.
***

(1885).
Vgl. hierzu N. Bucharin ber Hermann Keyserling: Das Reisetagebuch eines Philosophen
und P. Ernst: Der Zusammenbruch des deutschen Idealismus (Leipzig 1918), in: N. Bucharin: Theorie des Historischen Materialismus. Hamburg 1922. S. 213-214.
****
Europa und Asien ( ) , , , : Europa und Asien oder Der
Mensch und das Wandellose. Sechs Bcher wider Geschichte und Zeit. Hannover 1923.; Europa und
Asien. Untergang der Erde am Geist. Fnfte, vllig neu bearbeitete Auflage. Leipzig 1929.
. 1918 1923 .
1
Th. Lessing: Europa und Asien oder Der Mensch und das Wandellose. Hannover 1923. S. 338:
Ich will versuchen, dieses Verhltni deutlich zu machen an einem Beispiel. Ich whle dazu die
Erklrung des Lichts. 1. Die unmittelbare Wahrnehmung erkennt alle Erscheinungen von Licht als
Abwandlung von sieben Grundfarben, welche sich anordnen lassen zu einem Kreise.
****

409

410

3. ,
,
: ,
**.
4. ? .

***.
5. desqualificatio? !
, ,
, ,
, , , (Vorgang
berhaupt)****.
, , , . . *****.
6. . ?
(gltige) .
.
.
. .
. , ,
, , ,
.
. , :
-, ,
,
, . , ,
**
Ebenda, S. 338: 2. Nun aber kommt eine Wissenschaft der zweiten Ebene. ... Hinter Deiner
augenscheinlichen Wirklichkeit (so spricht die Optik) liegt eine zwar minder sinnenfllige aber um
so objektivere zweite Wirklichkeit.
***
Ebenda, S. 339: 3. Bleibt es nun bei dieser Wirklichkeit der zweiten Ebene? ... Ein
berhmtes arabisches Werk des Persers Nasireddin aus Tus trgt den wunderlichen Titel: Tedschrid
ol kelam: Entblung des Wortes, welche Bezeichnung vortrefflich malt die immer weiter anwachsende Kahlheit unsichtiger Verbegrifflichung, welche nicht mehr erlaubt das Wort zu erhalten in der
leuchtenden Sphre des Lebens. ber die Wirklichkeit der zweiten Ebene kommt alsbald eine noch
strengere Wissenschaft. Diese fordert, da auch die zweite Wirklichkeit noch weiter umgedacht
werde in eine noch gltigere, noch gewissere: dritte. Maxwell und Faraday lehren, da hinter den
therschwingungen, welche Newton zugrundelegte dem Licht und den Farben, eigentlich stnden:
elektrische Krfte.
****
Ebenda, S. 339: So beginnt denn die rechnerische Intelligenz umdenkend zu entlaugen: das
Atom, den Raum, die Zeit, zuletzt Bewegung, ja Vorgang berhaupt. Dieses Umdenkungsverfahren
ist auch heute noch nicht abgeschlossen.
*****
Ebenda, S. 340.

!
.
, ,
, . .
-. ,
: , , , (,
, n- ), :
, ,
; , ,

. .

, ,
, ,
,
. .
, :
, .
-. ,

,

. , , ,
. ., , ,
.
, ,
, ,
,
. ,
,

.
, , ,
.
,

:
1. (brahma-vidya )*
*
Avidya / / ,
vidya/ / .

411

412

, , ,

2. ( ) ,
,
.
(hinter die Natur),
(ein Hinter-die-Natur-kommen).

, , .
:
(widersinnig), ,
,
. ! !
! !** . . , ,

***, .
! ( Reisetagebuch eines
Philosophen (211)****). , ,
,

logificatio
() .
.
, ;
. . . . .*****
, .

, , , ,
Entnatrlichung.
, .
: , , , .. .
: 1. Wir erleben nur Gestalt (Indiens brahmavidya, d.h. Gestaltenwandelschau). Dies immerflutende Gestaltenleben vermittelt sich einzig durch
Ahmung. Wir verlieren das Leben in dem Augenblick, wo wir entfremdend und heraustretend objektiv wissen: einerseits von einem Leben, andererseits von einem Erlebtem.
**
: Nie der Etiker! Nie der Logiker! Alle diese Wissenschaften beschftigen sich mit Wirklichkeit. Das heit: sie bewegen sich auf der Linie, welche
ausgeht vom Leben und endet bei Wahrheit. Sie werden immer lebensferner und lebensrmer je
gltiger, bndiger, wahrer sie werden. Ebenda, S. 343 ( ,
, ).
***
XVIII .
****
Hermann Graf Keyserling: Reisetagebuch eine Philosophen. 1919.
*****
Das unmittelbare Weltbild wird fragwrdig. Zuletzt kommt es abhanden. Th. Lessing. A. a.
O. S. 343.

413

? ?
(
)?
.
:
(Machtgefhl) . (Seinsgefhl)
*. ,
.
, . . ?
,
, .
: , , ,
; ,
, .
, . .
,
? ,
.
?
,
.
, . Lebe)
(
,
. . ,
, ,
. , ,
.

(das Gelebte).
.
(Verhalten). , (tuend); ,
(duldend
mich
verhalte).
-

, .
( . .) (wollend).
(schauend)2*. (
.) . .
, .
*

Ebenda, S. 349.
Th. Lessing. A. a. O. S. 342.

2*

414

, ,
, *.
.
:
, , ,
,
,
, , . .
. ,
**,
, , ,
, , ;

, ***.
, ,
,
, :
. , (
) .
? , ,
? , . ,
,
,
. , , ,
, . . ,
,
,
, ,
, (sit venia verbo (212))
(
). ,

: :
*
Ebenda. Ganz anders, wenn ich nicht innerlich gerichtet bin. Wofern ich nicht bin gespannt
(wachend, bewahrend, strebend, denkend, auffassend usw.), sondern blo rhytmisch atmend und ahmend im Anschaun verweile, so ist allein vorhanden (wie fr Pflanze, Tier und Kind) eine augenblickliche gegenwrtige Vision: das durch mich hinflutende Leben unbefangener, unverknstelter
Sinne.
**

. 1929 . .
***
Ebenda, S. 103 u. S. 114: Konfutses scheinbar widersinnige Lehre gebietet zur Verhtung
von Feuersgefahr lieber seinen Eltern Ehrfurcht zu erweisen als einen Wasserturm zu bauen.

, , . .
, ,
. .
.

, , ,
, , . ,

.
-
:
. ,
, ,
, , .
?

.
, , ,
, , , ,
, , ,
, . . .

. , .
. .

. .
, ,
, ,
.
,
,
.
.
-.
,

. :
, .
, ,
.

415

416

. ,

, ,
, .
.
, ,
,
, ,
.
,
,
. .
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, .
.

XV

,

(Identitt). ,
,
,
. , ,
=
: , ,
.
:
.
, ,

417

,
;
=, = ,
. *.
, ,
,
, , . . ,
,
.
. ,
. :
, . ,
**, ,
, . ,
: =, =. , ,
,
, . ,
(Hegels Werke, B.1:
),
, :
, , -, -
-***. , ,
, ,
.
:
, ,
, ,
, , ;
,

; , ,
*
Die Grundlage des Fichteschen Systems ist intellektuelle Anschauung, reines Denken seiner
selbst, reines Selbstbewutseyn Ich=Ich, Ich bin; das Absolute ist Subjekt-Objekt, und Ich ist diese
Identitt des Subjekts und Objekts. G.W.F. Hegel: Differenz des Fichteschen und Schellingschen
Systems der Philosophie (1801). In: G.W.F. Hegel. Aufstze aus dem Kritischen Journal der
Philosophie und andere Schriften aus der Jenenser Zeit. In neuer Anordnung hrsg. von Hermann
Glockner. A.a.O. Stuttgart 1941. Bd. 1. S. 77.
**
Es gibt kein Gesetztsein, das nicht ein Gesetztseyn des Ich fr Ich und durch Ich wre. Mit
dem Selbstsetzen des Ich wre Alles gesetzt, und auer diesem Nichts. Ebenda, S. 80.
***
Das Subjekt=Objekt macht sich daher zu einem subjektiven; und es gelingt ihm nicht, diese
Subjektivitt aufzuheben, und sich objektiv zu setzen. Ebenda, S. 122.

418

;

,

(213)*.
, , ,
**.
, - .
?

(
,

),
. ,
***.
. ,
, , (),
(): ,
****, :
; ,
, ,
, (214)***** (Ueber den wahren Begriff der Naturphilosophie). , -,
,
. -, -
, ,
, , . ,
,
:
, , :
*
G.W.F. Hegel: Glauben und Wissen oder die Reflexionsphilosophie der Subjektivitt in der
Vollstndigkeit ihrer Formen als Kantische, Jakobische und Fichtesche Philosophie. In: Aufstze.
A.a.O. Bd. 1. S. 417 f.
**
... so wie ein leerer Geldbeutel ein Beutel ist, in Beziehung auf welchen das Geld allerdings
schon, aber mit dem Zeichen minus gesetzt ist, und das Geld aus demselben unmittelbar deducirt
werden kann, weil es in seinem Mangel unmittelbar gesetzt ist. Ebenda, S. 399.
***

. Der Inhalt dieser intelligenten Anschauung, was
in ihr Gegenstand wird, ist nun auch das Absolute, Gott, das Anundfrsichseiende, aber als konkret,
sich in sich vermittelnd, als die absolute Einheit des Subjektiven und Objektiven ausgedrckt oder
als die absolute Indifferenz des Subjektiven und Objektiven. G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die
Geschichte der Philosophie III. A.a.O. S. 590.
****
So treibt die Natur sich zum Geist, so der Geist sich zur Natur fort. Ebenda, S. 587.
*****
F.W.J. Schelling: ber den wahren Begriff der Naturphilosophie. Schellings Werke. Nach
der Originalausgabe in neuer Ordnung hrsg. von M. Schrter. Zweiter Hauptband. Schriften zur
Naturphilosophie 17991801. Mnchen 1927 ff. S. 736.

419

, ,
,
,

(215)******.
,
,
. , ,
.

, , ,
. ,
, , ,
, .
,
.
, ,
,
, .
, .

. :
,

*
;
(216).
, :
, ,
.
, ,
, ,
.
,
, ,

.
, ,
(217), .
,
.
, , , ,
, .
,
******
*

F.W.J. Schelling: Die allgemeine Deduktion des dynamischen Prozesses. A.a.O. S. 711.
G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 183. ( N.B.).

420

, : ,

(, , , . .)
: , .
,
,
, . profession de
foi (218), .
der Sinn verliert sich in dem Anschaun,
was mein ich nannte, schwindet.
Ich gebe mich dem Unermeslichen dahin.
Ich bin in ihm, bin Alles, bin nur es.
....
Dem Sinne nhert Phantasie das Ewige,
Vermahlt es mit Gestalt
,
, , ;
,
, , .
,
3(219)
.
:
, .
,
:
, ,
, , ,
, (,
, =!),
(sic! .), ,
, , ,
(220).
, ,
, ,
, , ,
3

G.W.F. Hegel: Eleusis. An Hlderlin. August. 1796. In: Frhe Schriften I. Hrsg. von Friedhelm Nicolin und Gisela Schler. Gesammelte Werke. Bd. 1. Hamburg. 1989. S. 400 (Bucharin zitiert die bei Hegel gestrichene Zeilen des Gedichtes im Original). Hier zitiert nach Bucharins Handschrift.

,
(221)**.
, , ,
. , ,
, ,
, .

. ,
, , ,
;
, post factum
. ,
-- .
, , ,
,
- ,
, , .
, , , :
, , . .
, , ,
:
, .
, ,
.

, , ,
.
, , ,
(222).
,
,
, ,
*.
.
,
;
,
.
**
*

Zit. n.: K. Rosenkranz: G.W.F. Hegels Leben. Darmstadt 1969. S. 94 f. ( N.B.).

G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 550.

421

422

, ,
, , . .
, , , . .
( ) (223),

**, ***,
,
. , .
, *.
,
, 4*. ,
.

.
, , ,
,
,
(
) .
.
,
. , .

,
, , ,
. , ,
. ,

**
,
: Qualitt ist die Beweglichkeit, Quallen (Quellen)
oder Treiben eines Dinges G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie III.
A.a.O. S. 233.
***
, (, ,
, ) .
(, ) ,
, , , .. u.a. : Der
Tierverstand des Menschen ist ein Arkanum aus den Magnalia Gottes, der des Feuers und der Erleuchtung bedarf. Ist ein gutes Erleuchtungsfeuer da, kann es gut brennen... Daraus folgt, da einer
besser als der andere gert, einer mehr als der andere erleuchtet wird. Zit. n.: Paracelsus: Vom
glckseligen Leben. Ausgewhlte Schriften zu Religion, Ethik und Philosophie. Salzburg/Wien
1993. S. 217.
*
G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 529 ( 346a, Zusatz).
4*
Ebenda, S. 67 ( 252).

, ,
,
, ,
.
.
, , ,
,
, :
, ,
, ,
. , ,

, ( ! .),
,
. . . .*
? , ,

. ,
, , , , ,
. : , ,
,
.

.
, . ,
, .
,
. , , ,
, , ,
. ;
.

.
**, ,
,
*
Das Zitat lautet bei Hegel: Es verhlt sich daher in dieser ersten Weise, worin wir es als
reines Bewutseyn betrachten, zu seinem Gegenstande nicht denkend, sondern indem es selbst zwar
an sich reine denkende Einzelheit und sein Gegenstand eben dieses, aber nicht die Beziehung auf
einander selbst reines Denken ist, geht es, so zu sagen, nur an das Denken hin, und ist Andacht. Sein
Denken als solches bleibt das gestaltlose Sausen des Glockengelutes oder eine warme Nebelerfllung, ein musikalisches Denken, das nicht zum Begriffe, der die einzige immanente gegenstndliche
Weise wre, kommt ... Es ist hierdurch die innerliche Bewegung des reinen Gemths vorhanden.
G.W.F. Hegel: Phnomenologie des Geistes. A.a.O. Bd. 2. S. 172.

423

424

,
.

. ,
, (Wissenschaft der Logik, Werke . .)
:
, ,
,
,
.
,
,
. , ,
, , ,
,
. , , , , ,
, ,
,
(224)*.
**
, ,
, ,
, .
, :
, , , .
, -,
, -,
.

: , ,
, ***,
,
.

. ,
**

.
, .
*
G.W.F. Hegel: System der Philosophie I. A.a.O. Bd. 8. S. 361. ( 163, Zusatz 2).
**
, .
***
Vgl. W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 226.

. : ;
:
. ,
, , ,
. ,
; ,
;
.

.
,
,
,
, , .
(225)*.
: 1) ,
; 2)
; 3)
; 4) ,
( ); 5) .
.
, . . ?
: , ,
. , ,
(226) (. VIII: , ,
)**, ,
, .
,
? ,
. , ,
, .
, a limine
?
,
,
*

G.W.F. Hegel: Wissenschaft der Logik I. A.a.O. Bd. 4. S. 73.

..
- 1901 1909 .
, 1933 / . ,
.
**

425

426

, , ,
.
,
, , , Aufhebung (227), conservare, negare, elevare,
:
, (***),
, ,
.

***
W.I. Lenin: Konspekt zu Hegels Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie. LW.
Bd. 38. S. 263.

XVI

.
, , ,
,

(, . . , ), Beitrge zur
Geschichte des Materialismus* (228). ,
, ,
. , ;

, .
, , 2
,
,
,
,
, ,
, **.

XVIII ,

(
!)***. ,

, : , ,
, , , -, ,
. ., :
, etc.
,
. ,
*

G.W. Plechanow: Beitrge zur Geschichte des Materialismus. Stuttgart 1896.

G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 497.
***
Wir haben gut den Franzosen Vorwrfe ber ihre Angriffe der Religion und des Staates zu
machen. Man mu ein Bild von dem horriblen Zustand der Gesellschaft, dem Elend, der
Niedertrchtigkeit in Frankreich haben, um das Verdienst zu erkennen, das sie hatten. G.W.F.
Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie III. A.a.O. S. 444.
**

427

428

, ,
; ,
,
;
;
, .
*:
** ,
()
(. )***. ,
, ,
, , :
Kraft und Stoff**** (229),
, . . ,
,
, ,
(230),
, . .
. . . ,
-*****
, ,
;
( ),
*
F. Engels bezeichnet Bchner in der Alten Vorrede zum Anti-Dhring als Reiseprediger,
der einen vulgren Reiseprediger-Materialismus vertritt. MEW. Bd. 20, S. 331, 332.; MEGA2,
I./26. S. 330, 331. Bucharin greift hier ein Thema auf, das er im Aufsatz Die Lehre von Marx und
seine historische Bedeutung (Versuch einer theoretischen Kennzeichnung) im Abschnitt Marx
philosophische Synthese ausfhrte. Siehe: N. Bucharin: Utschenije Marksa i ego istoritscheskoje
snatschenije. [1933] In: N. Bucharin. Isbrannyje trudy. Leningrad 1988. S. 144.
**
F. Engels: Dialektik der Natur. MEW. Bd. 20. S. 472 u. 476.; MEGA2, I./26. S. 345 u. 346.
Bucharin greift hier ein Thema wieder auf, das er schon im Aufsatz Die Lehre von Marx und ihre
historische Bedeutung (1933), spez. im Abschnitt I: Die philosophische Synthese von Marx, behandelt hatte. N.I. Bucharin. Problemy teorii i praktiki sozialisma. Moskau 1989. S. 331-421.
***
W.I. Lenin: Konspekt zu Hegels Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie. LW. Bd.
38. S. 263.
****
Vorgestern sehe ich ihn Puschkin lesen, fuhr Basarow whrenddessen fort. Mach ihm
doch mal plausibel, da das Zeitvergeudung ist. Er ist doch kein Kind mehr: Diesen Firlefanz sollte
er endlich lassen. Was will er heute absolut noch den Romantiker mimen! Gib ihm lieber etwas
Vernnftiges zu lesen. Und was etwa? fragte Arkadij. Na, vielleicht frs erste Bchners Kraft
und Stoff. Iwan Turgenjew. Vter und Shne. Deutsch von Harry Burck, Berlin/Weimar 1986. S.
51.
*****
Bucharin verweist auf einen Aspekt, den Lenin in Materialismus und Empiriokritizismus,
hier insbesondere den Abschnitt ber zweierlei Kritik an Dhring. LW. Bd. 14, S. 237-242, und
im Konspekt zur Wissenschaft der Logik ausfhrte. W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der
Logik. LW. Bd. 38. S. 169.

.

,
, *.
,
: ,

,
,
, .
-: , ,
. .
, , -.

. , .
(, . .)
.
,
. , ,
.
. , ,
.
, . . .
,
.
( ),
. . .
, .
,
,
. , ,
;
,
.

. ,
*

Anspielung auf den Gedanken Lenins in Materialismus und Empiriokritizismus: Deshalb

unterstrichen Marx und Engels in ihren Werken mehr den dialektischen Materialismus als den dialektischen Materialismus, legten sie mehr Nachdruck auf den historischen Materialismus als den
historischen Materialismus. LW. Bd. 14. S. 333.

429

430

,
.
: ,
,
, .
,
.
, , ,
, , ,
, .
,
, . .,
. , ,
, , ,
.
( !) ,
, .
,
, ,
, .
, ,
,
( ): Lhomme machine (231)*
.
, ,
. . , . . ,
, ,
;
.
, , Totalitt,
, ,

. ,
,
, . ,
, . ,
,
, ,
(
). , ,
*

J.O. de Lammetrie: Der Mensch als Maschine. 1747.

. ,
, ,
, . ,

.
, ,
,
. .

: , ,
, ,
residuum (232), , ,
, vis vitalis, . .;

, . . .
.
,
; ;
.
. ,
, residuuma .
, ,
:
, , .
,
,
: ,
, ,
.

: , . ,
, , ,
(,
),
,
. , ,
,
, , -
(
,

431

432

, !),
( !),
.
XVIII ,
,
,
,

(loi naturelle).
, , , (
) ,

.
, -, . .
,
. . ,

,
, ,
.

XIX XVIII .
,
,

, ,
, . . ,
.
,

, ,
, - .
,
, .
();
, , , ,

.
.
, . . ,
, ,
;
, , ,

, , ,
- ,
, , .
,

,
, .
, ,
,
.

.
,
.
, .
, .
, .
(
, ,
. .) , .
,
.
, .
.
.

,
, ,
,
(gewinnbringende Sympathie (233), )
.

,
. Historismus (234)
, .
(. . . .)
, . . , ,

(Erlebniswirklichkeit) ,

(reflexionsmige)

433

434

,
(Zusammensetzungen), ,
(vermittelnde) ,
,
*. ,
. ?..

XVII

, :
,
(235)
,
. ?
,

,
, ,
,
etc, etc. (236)**.

: , , ***.
, , :
.
?
?
?
.
,
,
.

. , ,
*

Ernst Troeltsch: Gesammelte Schriften. Dritter Band. Der Historismus und seine Probleme. I.
Buch: Das logische Problem der Geschichtsphilosophie. Aalen 1961. S. 325. Neudruck der im Verlag J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) 1922 erschienenen Ausgabe.
**
W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 153.
***
I. Kant: Kritik der reinen Vernunft. Kants gesammelte Schriften. Hrsg. von der Kniglich
Preuischen Akademie der Wissenschaften Bd. 4. Berlin 1911. S. 66.

435

. ,
.
? , XX
(237) - ,
- . ,
.
-
,
?
, ,
, , .
; . :
? :
, ,
,
, ,
,
, (
)(238)*.
, .
: ,
, ,
.

5*.
. , ,
,
. , ,
? . ,
, ,
. , ,
, , ,
. ,
, . , ,
(239)
*

G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 603.

Zunchst stellt die Wechselwirkung sich dar als eine gegenseitige Kausalitt von vorausgesetzten, sich bedingenden Substanzen; jede ist gegen die andere zugleich aktive und zugleich passive
Substanz (...) Die Wechselwirkung ist daher nur die Kausalitt selbst; die Ursache hat nicht nur eine
Wirkung, sondern in der Wirkung steht sie als Ursache mit sich selbst in Beziehung. G.W.F. Hegel:
Wissenschaft der Logik I. A.a.O. Bd. 4. S. 718 f.
5*

436

***

(. ,
. ,
, , ,
:
( ),
, .
, ,
. ,
.
, (
, ); ,

, . . . ,
, . ,
, ,
,
. , ,
,
. , ,

, -
, ,
,
. , ,
. , ,
.
, , ,
, ( )
( ).
, ,
, , , .
, ,
? , , , .
:
.
.
, .
. ,
***
Zur Psychologie der primitiven Kunst. Naturwissenschaftliche Wochenschrift. Neue Folge, Bd. VI, Jena 1907. . N.
Bucharin: Theorie des Historischen Materialismus. Hamburg 1922. S. 226.

,
,
.
,
, ,
: ;
, ,
-
, ,
. - ,
- ,
,
.
* - 6* ,
,
. : -
- - .
, .
,
, , .
,
( ,
, ), ,
, a limine ;
,
, ,
, . ,
: ,
, , ,
, . . ,
, ,
.
:
, , . .
, ,
- .
,
*

.
(, , .)
, , , ,

.
6*

437

438

: ,
. . , ( )
(
).
- , -
,
; , ,
,
. . .
,
, .
, .
, ,
; ,
,
,
.
. , .
. . -
,
, ,
*.
,
.
,
.
.
,
7*.
? ,
, ,
, . . . .
? . ? .
? . ?
, , , , ,
sui generis (240), .
.
,
*

F. Engels: Anti-Dhring. MEW. Bd. 20. S. 131 f.; MEGA2, I./27. S. 336.
W.I. Lenin: Konspekt zur Wissenschaft der Logik. LW. Bd. 38. S. 170.

7*

,
, , ,
. . , ,
, , ,
.

, ,
.
: , !
, ! ,
. ,

. (241) (. :
) (242)*.
, , ,
,
** .
!.
, , ! , !..
? , :
-, ;
, , ,
. ,
, .
( )
. , ,
,
, , .
,
, .
, ,
, , ,
, , , ,
.
. .
. ,
:
*

G. Plechanow: Zur Frage der Entwicklung der monistischen Geschichtsauffassung. Petersburg

1895.

**

439

440

! !
, , , ,
! ,
, ?
.
:
-, , ,
(, cum grano salis (243)),
(eine Art des Spinozismus)***? ,
.
-, :
. ,
, , ,
; ,
. . .
-,
. , , ,

,
,
( !) prius.
, , , ,
, , . .,
, ,
. ,
.
,
.
,
. ,
:
.
, .
, ,
,
, .

***
G. Plechanow hat diesen Gedanken in verschiedenen Schriften geuert, ausfhrlicher entwickelt in: Bernstein und der Materialismus (1898). G.W. Plechanow. Eine Kritik unserer Kritiker.
Berlin 1982. S. 5-20.

441

XVIII

,
, ,
, ,
, , ,
.

, ,
,
, , ,

.
, . , ,
, ;
, ,
.
, , -
, , , ,
, , ;
(sic!),
, ,


(244)*.
,
. . , ,
, : ,
**.

:
,
8**.
:

- -
*

Aristoteles: Metaphysik. bersetzung von F. Bassenge. Berlin 1990. S. 312. ( N.B.).

Ebenda, S. 315.
8**
. . 1, 23.
**

442

. ,
.
. .
,
- ,
. ,
.
? ,
- -
, , ,
. ?
, .
.
, ,
.
,
, , , .
(),
, ()
. (),
,
. ,
.
( ) ,
, . . , , .
.
. , 9. ,
, .
, , . ,
, : (causae finales,
) 2) (causae efficientes,
**). ,
, ,
, .
, , ,
.

G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S. 327 f.
Ebenda, S. 341 f.

**

443

,
, , . .
( ,
). ,
, .
:

, , ,
. , ,
, ,
( ) , , ,
, ,
; ,
,
; ,
. ,
causae finales, causae efficientes.

, , ,
, .


(, ,
:
,
-
).

, ,
:

, , ,
,
, , ,
.
,
.
sic!!( )

444

,

(245)*.
(,
, . . : ,
, ,
10*
)
. , , ,
.
;
.
? , ,
, ,
, ?
: ,
, ,
, ,

(
,

, . .);
,
; ,
, ,
.
.

,
, .
, .
: , , ,
, , ;
, ,
, .
,
,
, , ,
, ,
? , ,
*

G.W.F. Hegel: System der Philosophie II. A.a.O. Bd. 9. S. 36 f. ( 245, ).

( N.B.).
10*
Ebenda, S. 36. ( 245, ).

445

, , ,
,
, ,
.

,
, , ,
,
, ,

, ,


(246)*.
,
, ,
; , , , ,
(247).
?
, ,
?
, ,
. ,
!
(Hervorgehen),
,
,
! ,
, , ,
,
. petitio principii (248).
?
, ,
,
,
*
,
.
, , ,
, ,
(sic!)
, ,
(249).

*
G.W.F. Hegel: Vorlesungen ber die Geschichte der Philosophie II. A.a.O. Bd. 18. S.343 f.
( N.B.).
*
Ebenda, S. 345. ( N.B.).

446

. ,
!11* , . .
? ,
, ,
, .
, ,
: (250)

:

;
, ,. .

;
, , ,
, , ,
,
(!)
,

,
.
, ***.

( ,<