Вы находитесь на странице: 1из 27

- 64 -

5. ГЫСАГАПАНМАЛАР, ЕЛЕКТРИК АПАРАТЛАРЫ

5.1.Гысагапанма жяряйанларынын щесабланмасы


Цмуми мялуматлар
Електрик тяжщизат системляринин лайищяляндирилмяси заманы
електрик гурьуларынын йалныз нормал, узунмцддятли реъимляри дейил,
щямчинин онларын гяза реъимляри дя нязяря алыныр. Гяза
реъимляриндян бири гысагапанмадыр.
Електрик гурьуларынын мцхтялиф нюгтяляринин юз араларында вя йа
йерля нормал иш реъиминдя нязярдя тутулмайан електрики бирляшмясиня
гысагапанма (ГГ) дейилир. ГГ заманы електрик гурьусунун
голларындакы жяряйанлар кяскин шякилдя йцксялир, узунмцддятли
реъимин ян бюйцк бурахылабилян жяряйанындан хейли бюйцк гиймят
алыр.
Цчфазалы дяйишян жяряйан системиндя цч фаза арасында гапанма
– цчфазалы ГГ, ики фаза арасында гапанма – икифазалы ГГ ола биляр
(шякил 5.1, а, б). Електроенерэетика системинин нейтралы йерля
бирляшдирилярся, о заман бирфазалы ГГ да мцмкцндцр (шякил 5.1,ж).
Бирфазалы ГГ-ларын йаранмасынын нисби ещтималы (цмуми ГГ-лар
сайынын 60-92%-и) цчфазалы ГГ-ларын йаранмасынын нисби
ещтималындан (1-7%) хейли бюйцк олур.

Шякил 5.1. Гысагапанмаларын нювляри


- 65 -

Нейтралы изоля олунмуш вя йа резонанс-торпагланмыш електрик


гурьуларынын електрики ялагяси олан мцхтялиф щиссяляриндя икигат йерля
гапанма олмасы да мцмкцндцр (шякил 1,ч).
ГГ-лар електрик дювряляриндя изолйасийанын позулмасы нятижясиндя
баш верир. Изолйасийанын кющняляряк дешилмяси, нагиллярин гырылараг
йеря дцшмяси, кабел хятляринин изолйасийасынын механики
зядялянмяси, електрик верилиш хяттиня илдырым вурмасы вя с. буна аид
ола биляр.
ГГ заманы гысагапанмыш дюврянин жяряйаны кяскин шякилдя артыр,
системин айры-айры нюгтяляриндяки эярэинлик ися ашаьы дцшцр. ГГ
йериндя йаранан гювс апаратларын, машын вя диэяр гурьуларын
гисмян вя йа тамамиля даьылмасына эятирир. ГГ жяряйанлары
жяряйанкечирижи щиссяляря вя изолйаторлара, електрик машынларынын
долагларына бюйцк механики гцввялярля тя сир едир, щямчинин онларын
гызмасына эятирир. Бу ися йаньын тящлцкяси йарадыр вя гязанын
сонракы инкишафына сябяб олур.
Эярэинлийин ашаьы дцшмяси механизмлярин нормал ишини позур.
Эярэинлик мцщярриклярин номинал эярэинлийинин 70%-индян ашаьы
дцшдцкдя онлар тормозланыр, механизмлярин иши кясилир. Эярэинлийин
азалмасы енерэетика системинин дя ишиня мянфи тясир эюстярир, беля
ки, айры-айры эенераторларын вя стансийаларын синхрон паралел иш шярти
позула билир.
ГГ жяряйаны мянбяйин эцжцндян, гысагапанма дюврясинин
эярэинлик вя мцгавимятиндян асылы олур. Эцжлц енерэетика
системляриндя онун гиймяти он килоамперлярля юлчцлцр.
ГГ-ларын тясирини азалтмаг цчцн зядялянмиш щисся кифайят гядяр
тез ачылмалыдыр. Бу ися тез ишляйян ачар вя реле мцщафизясинин
тятбиги иля ялдя олунур. Бцтцн електрик апаратлары вя жяряйанкечирижи
щиссяляр еля сечилмялидир ки, ГГ заманы онларын даьылма тящлцкяси
арадан эютцрцлсцн. Бунлар ися ГГ жяряйанларынын щесабланмасыны
тяляб едир.
Цчфазалы ГГ симметрик, диэяр нюв ГГ-лар ися гейри-симметрик
ГГ-лар адланыр.

Гысагапанма жяряйанларынын щесабланмасы .


Електрик тяжщизат системляриндя ГГ жяряйанларынын щесабы бир
сыра садяляшдирмяляр апармагла йериня йетирилир.
Цчфазлы систем симметрик гябул олунур; елементлярин магнит
доймасы нязярдян атылыр, щесаб олунур ки, ГГ просесиндя онларын
- 66 -

индуктив мцгавимяти дяйишмир; щесаб олунур ки, бцтцн мянбялярин


ЕЩГ-ляри фазажа цст-цстя дцшцр.
ГГ жяряйанларынын щесабланмасы цчцн щесабат схеми – електрик
гурьуларынын садяляшдирилмиш бирхятли схеми тяртиб олунур. Схемдя
бцтцн гида мянбяляри (синхрон компенсаторлар, енерэетика
системляри, эенераторлар) трансформаторлар, щава вя кабел хятляри,
реакторлар нязяря алыныр.
Жяряйанкечирижи щисся вя апаратларын сечилмяси цчцн ГГ
жяряйанлары електрик гурьусунун нормал иш реъиминя эюря щесабланыр
(бцтцн мянбялярин паралел гошулмасы, хятт вя трансформаторларын
паралел вя йа айрылыгда иши).
Щесабат схеминя ясасян явяз схеми тяртиб олунур. Схемдя
бцтцн елементлярин мцгавимяти вя ГГ жяряйанларынын щесабландыьы
нюгтяляр гейд олунур. Эенераторлар, бюйцк эцжлц трансформаторлар,
щава хятляри, реакторлар явяз схеминдя анжаг индуктив мцгавимят
иля эюстярилир. Беля ки, актив мцгавимят индуктив мцгавимятдян
хейли кичик олур. 6-10 кВ-луг кабел хятляри вя эцжц 1600 кВА-йа
гядяр олан трансформаторлар явяз схеминдя актив вя индуктив
мцгавимятлярля эюстярилир.
Бцтцн мцгавимятляр адлы (Ом) вя йа нисби ващидлярдя
щесаблана биляр. Мцгавимятлярин щесабат цсулу ГГ жяряйанларынын
щесабат нятижяляриня тя сир эюстярмир. Анжаг нисби ващидляр ясасында
щесабатын апарылма гайдасыны юйряняк.
Мцгавимятлярин щесабы цчцн базис Сб эцжц сечилир. Щесабат
заманы орта эярэинликляр шкаласындан истифадя олунур. Орта номинал
эярэинликляр (Уор) шкаласы белядир: 230; 115; 37; 10,5; 6,3; 3,15;
0,69; 0,525; 0,4; 0,23 кВ.
Щесабламалар ялверишли алынсын дейя, базис эцжц ихтийари олараг
100 вя йа 1000 МВА гябул едилир.
Мцгавимятляри щесабламаг цчцн схемин елементляринин илк
параметрляри мя лум олмалыдыр. Каталога вя йа сорьу ядябиййатына
эюря тяйин едилян бу параметрляр ашаьыдакылардыр:
х ыыд*(nom), Сном, жос ном– эенераторларын али кечид индуктив
мцгавимятинин номинал шяраитдяки нисби гиймяти, номинал там эцжц
вя эцж ямсалы; Ск , Iач,ном, х *(nom), Сном – енерэетика системинин
шинляриндя цчфазлы гысагапанма эцжц, щямин шинляря бирляшдирилян
ачарларын номинал ачма жяряйаны, енерэетика системинин индуктив
мцгавимятинин номинал шяраитдяки нисби гиймяти вя номинал эцжц;
Пк , у к %, Сном -–трансформаторларын гысагапанма эцж иткиси,
гысагапанма эярэинлийи вя номинал эцжц; х р –реакторларын номинал
- 67 -

мцгавимяти; х 0 ,р0 ,  - електрик верилиш хятляринин хцсуси индуктив,


актив мцгавимятляри вя узунлуьудур.
Гида мянбяляри явяз схеминя али кечид ЕЩГ (Е ыы) иля дахил
едилир. Онун номинал шяраитдяки нисби гиймяти эенераторлар цчцн
беля щесабланыр:

E*//( nom) (1 xd//*( nom) sin nom )2 ( xd//*( nom) cos nom ) 2
Бир сыра гида мянбяляринин номинал шяраитдяки нисби ЕЩГ-ляри
жядвял 5.1.-дя эюстярилмишдир.

Жядвял 5.1. Мянбялярин ЕЩГ-синин гиймятляри

Мянбяляр Е// *(ном)


Турбоэенераторлар:
100 МВт-а гядяр 1,08
100-1000 МВт 1,13
Сакитляшдирижи долаьа малик
щидроэенератор 1,13
Сакитляшдирижи долаьы олмайан
щидроэенератор 1,18
Синхрон компенсатор 1,2
Синхрон електрик мцщяррики 1,1
Асинхрон електрик мцзяррики 0,9
Енерэетика системи 1

Ашаьыда схемин елементляринин мцгавимятляринин нисби


ващидлярдя щесабланмасы цчцн ифадяляр тясвир олунмушдур.
Ифадялярдяки эцжляр МВА, эярэинликляр кВ, жяряйанлар кА,
мцгавимятляр ися Ом-ла нязяря алыныр.
Эенераторларын мцгавимяти:
Sb
x xd//*( nom) .
S nom
Енерэетика системинин мцгавимяти:
- 68 -

Sb
x , вя йа
3I ac, nom U or

Sb
x , вя йа
Sk
Sb
x x*( nom) .
S nom
Икидолаглы трансформаторларын мцгавимяти:
uk % Sb
x ,
100 S nom
актив мцгавимят нязяря алындыгда
Pk Sb
r 2
;
S nom

uk % 2 Pk 2 Sb
x ( ) ( ) .
100 S nom Snom
Цчдолаглы трансформатор вя автотрансформаторларын йцксяк,
орта вя алчаг эярэинлик долагларынын мцгавимятляри:

ukY % Sb
xY ;
100 S nom

uk 0 % Sb
x0 ;
100 S nom

ukA % Sb
xA ;
100 S nom
- 69 -

uKY % 0,5(uKY 0 % uKY A % uK 0 A %) ;


uK 0 % 0,5(uKY 0 % uK 0 A % uKY A %) ;
uKA % 0,5(uKY A % uK 0 A % uKY A %) ;

Сорьу ядябиййатларында мцхтялиф эярэинлик долаглары арасындакы


гысагапанма эярэинликляри(у КЙ-0 %;уКЙ-А%; уКО-А%) верилмиш олур.
Реакторларын мцгавимяти:

Sb
x xr
U or2
бурада Уор – реакторун орта номинал эярэинлийидир.
Електрик верилиш хятляринин мцгавимяти:

Sb
x xo  ;
U or2

Sb
r ro 
U or2

ЕВХ-лярин хцсуси индуктив мцгавимяти беля гябул олунур:


Бирлювщяли щава хятти цчцн – 0,4 Ом/км
Цчдамарлы кабел цчцн:
6 – 10 кВ - 0,08 Ом/км;
35 кВ - 0,12 Ом/км;
Бирдамарлы йаь долдурулмуш
110 – 220 кВ-луг кабел цчцн - 0,16 Ом/км;
Щава вя кабел ЕВХ-лярин хцсуси актив мцгавимяти ися жядвял 5.2-
йя ясасян тяйин едилир .
- 70 -

Жядвял 5.2. ЕВХ-лярин +20 0 Ж-дяки хцсуси актив мцгавимятляри,


Ом/км.

Полад-
Ен кясийи, мм 2 Мис Алцминиум алцминиум
10 1,79 - 2,695
16 1,13 1,8 1,722
25 0,72 1,14 1,146
35 0,515 0,83 0,773
50 0,361 0,576 0,592
70 0,267 0,412 0,42
95 0,191 0,308 0,299
120 0,154 0,246 0,245
150 0,122 0,194 0,194
185 0,099 0,157 0,159
240 0,077 0,12 0,122
300 0,063 0,1 0,098
400 0,046 0,074 0,073
500 - 0,058 0,06

Явяз схеминин гурулмасындан вя онун параметрляринин


щесабланмасындан сонра садяляшдирмя апарылыр, явяз схеми
гысагапанма нюгтясиня нязярян йекун мцгавимят шяклиня эятирилир.
Бу заман ашаьыдакы чевирмялярдян истифадя олунур:
Ики вя даща чох мцгавимятин ардыжыл бирляшдирилмяси

xekv x1 x2 ...... xn ;
ики мцгавимятин паралел бирляшдирилмяси

x1 x2
xekv ;
x1 x2
цч вя даща чох мцгавимятин паралел бирляшдирилмяси

1
xekv
1 1 1 1
......
x1 x2 x3 xn
- 71 -

x1
х 1 =х 2 =х 3 =...=х н оларса, о заман xekv ;
n
ЕЩГ-ляри Е1 ,Е2 вя мцгавимятляри х 1 , х 2 олан мянбялярин паралел
бирляшмяси

E1 x2 E2 x1
Eekv .
x1 x2

Схемин садяляшдирилмяси гида мянбяляриндян гысагапанма


нюгтясиня доьру истигамятдя апарылыр. Бу заман паралел бирляшдирилян
ейни гида мянбяляри еквивалент мянбялярля явяз олунур.
ГГ жяряйанынын периодик топлананларынын башланьыж гиймяти беля
щесабланыр.

E
I p,o J bk
z

Sb
J bk ; E E*//( nom) ;
3U or , k
бурада Jбк , Уорк – ГГ-нын щесабландыьы пиллянин базис жяряйаны вя
орта номинал эярэинлийидир.
ГГ жяряйанынын апериодик топлананларынын т= анындакы
гиймятляри ашаьыдакы кими щесабланыр:

Ta
i a, 2 I p ,o e
.
ГГ жяряйанларынын щесабландыьы т= мцддяти беля тяйин едилир:
t x ,ac t m ,min
бурада тх,аж – ГГ зонасында гурашдырылмасы нязярдя тутулан ачарын
хцсуси ачма вахты; тм,мин – реле мцщафизясинин минимал ишлямя
мцддятидир, тх,ач каталогдан эютцрцлцр, тм,мин ися 0,01-я бярабяр гябул
олунур.
ГГ зярбя жяряйанлары ися беля щесабланыр
- 72 -

iz 2 k z I p ,o

ГГ жяряйанларынын апериодик топлананларынын сюнмя заман


сабитли Та вя зярбя ямсалы к з жорьу ядябиййатындан эютцрцлцр.
Мясяля 5.1. Шякил 5.2,а-да эюстярилян схем цзря БАЙ, ПМ вя
ТЙ1, ТЙ2 сех йарымстансийаларынын 6,3 кВ-луг шинляриндя
гысагапанма жяряйанларыны щесабламалы. БАЙ-да гурашдырылан
трансформаторларын эцжц вя гысагапанма эярэинлийи Сном= 16 МВА,
u к = 10,5% - дир. 110 кВ-луг гидаландырыжы хяттин эиришиндя
гурашдырылан ачарын ачма жяряйаны Ыач.ном.= 20 кА-дир. БАЙ вя ПМ-
ин 6,3 кВ-луг сексийаларарасы ачарлары нормал щалда ачылыдыр.
Кабел хятляринин маркалары шякилдя эюстярилдийи кимидир.
Щялли. Явяз схемини гураг (шякил 5.2,б) вя бцтцн елементлярин
параметрлярини щесаблайаг.
Сб = 1000 МВА гявул едяк
Системин мцгавимяти:
Sb 1000
x1 0,251 .
3I ac, nom U or 1,73 20 115

Трансформаторларын мцгавимяти:
uk % Sb 10,5 1000
x2 x3 6,563 .
100 S nom 100 16

Кабел хятляринин актив вя индуктив мцгавимятляри:

Sb 1000
x4 x0 2
0,08 0,8 1,612 ;
U or 6,32

Sb 1000
r5 r0 2
0,12 0,8 1,814 ;
U or 6,32

Sb 1000
x6 x0 2
0,08 0,6 1,209 ;
U or 6,32
- 73 -

Шякил 5.2. Системин щесабат вя явяз схемляри


- 74 -

Sb 1000
r7 r0 2
0,157 0,6 2,373 ;
U or 6,32

Sb 1000
x82
x0
0,08 0,8 1,612 ;
U or 6,32
S 1000
r9 r0 b 2 0,246 0,8 4,953 .
U or 6,32
К1 нюгтясиня нязярян йекун мцгавимят:
x 1 x1 x3 0,251 6,563 6,814 ;
К1 нюгтясиня ахан ГГ жяряйаны:
Електрик системинин ЕЩГ-сини ЕС=1 гябул едирик.
ES 1
I k1 J bk1 91,75 13,5 кА;
x 1 6,814

Sb 1000
J bk1 J bk 2 J bk 3 J bk 4 91,75 кА;
3U or.k1 1,73 6,3

Аналоъи олараг щесабаты башга нюгтяляр цчцн дя апараг.


К2 нюгтяси цчцн:

x 2 x1 x3 x4 0,251 6,563 1,612 8,426 ;

r 2 r5 1,814 ;

z 2 x2 2 r2 2 8,426 2 1,814 2 8,619 ;

Es 1
J bk 2Ik 2 91,75 10,6 кА.
Z 2 8,619
К3 нюгтяси цчцн:
- 75 -

x 3 x1 x3 x4 x6 0,251 6,563 1,612 1,209 9,635 ;

r 3 r5 r7 1,814 2,373 4,187 ;

z 3 x2 3 r2 3 9,6352 4,187 2 10,505 ;

ES 1
Ik3
J bk 3 91,75 8,7 кА
Z 3 10,505
К4 нюгтяси цчцн:

x 4 x1 x3 x4 x6 x8
0,251 6,563 1,612 1,209 1,612 11,247;

r 4 r5 r7 r9 1,814 2,373 4,958 9,145 ;

z 4 x2 4 r2 4 11,247 2 9,1452 14,496 ;

ES 1
Ik 4 J bk 4 91,75 6,3 кА
Z 4 14,496

Гысагапанма жяряйанларынын апериодик топлананларыны вя зярбя


жяряйанларыны щесаблайаркян К 1 нюгтяси цчцн Та=0,045 сан, к з=1,8;
диэяр нюгтяляр цчцн ися Та=0,01 сан, к з=1,369;
эютцрмяк олар.
- 76 -

5.2.Жяряйанкечирижи щисся вя коммутасийа апаратларынын сечилмяси


Узунмцддятли иш реъиминин щесабланма шяраити
Електрик гурьуларынын узунмцддятли иш реъими – бу еля бир
реъимдир ки, онун даваметмя мцддятиндя сойудужу мцщитин
температуру дяйишмяз оларкян жяряйанкечирижи щиссялярин
температуру гярарлашмыш щяддя чата билмир. Нормал, тя мир вя
гязадан сонракы реъимляр узунмцддятли иш реъиминя аид едилир.
Нормал реъим – бу електрик гурьуларынын еля бир реъимдир ки, бу
реъимдя онун параметрляринин гиймяти верилмиш истисмар шяраитиндя
бурахылабилян щяддян кянара чыхмыр. Нормал реъимдя мяжбури
ачылма вя ифрат йцклянмя олмадан верилмиш електрик гурьусунун
бцтцн елементляри фяалиййят эюстярир. Бу реъимдя жяряйан йцк
графикиндян асылы олараг дяйишя биляр. Апарат вя жяряйанкечирижиляри
сечмяк цчцн нормал реъимин ян бюйцк И норм жяряйаны гябул едилир.
Тя мир реъими – бу планлы профилактика вя ясаслы тямир реъимидир.
Тя мир реъиминдя електрик гурьуларынын бир гисми ишдян ачылыр. Она
эюря дя ишдя галан елементя дцшян йцк артыр.
Гязадан сонракы реъим – гяза ачылмалары нятижясиндя електрик
гурьусунун елементляринин бир щиссясинин сырадан чыхмасы вя йа
тя мир едилмяси реъимидир. Бу реъимдя дя ишдя галан елементлярин
йцкц артыр.
Сонунжу ики щалдан ян аьырына эюря верилмиш елементдян кечян
максимал Iмах жяряйаны сечилир.
Беляликля узунмцддятли иш реъиминин щесабат жяряйанлары
бунлардыр: Iнорм – нормал реъимин ян бюйцк жяряйаны; Iмах – тя мир
вя йа гязадан сонракы реъимин ян бюйцк жяряйаныдыр.
Щесаби жяряйанын тя йин едилмясинин мцхтялиф щалларына бахаг.

Эенератор дювряси:
Pnom
I norm I nom, g :
3U nom cos nom

Pnom
I max ,
3U nom 0,95 cos nom
- 77 -

бурада Пном, Уном, жос ном – эенераторун номинал актив эцжц,


эярэинлийи вя эцж ямсалыдыр.
Електрик стансийаларындакы икидолаглы трансформаторларын дювряси:
S nom
I nom I nom,t ;
3U nom

I max (1,3 1,4) I nom, t ,


бурада Уном, Сном – трансформаторун номинал там эцжц вя
эярэинлийидир.
Йарымстансийалардакы икидолаглы трансформаторларын дювряси (2
ядяд трансформатор олдугда):

I norm (0,65 0,7) I nom, t ;

I max (1,3 1,4) I nom, t ;

Snom
I nom,t .
3U nom

Бир трансформатор олан щалда Iнорм=Iном,t гябул едилир.


Паралел гошулмуш хятлярин дювряси:

Sj
I norm ;
3nU nom
Sj
I max ,
3 ( n 1)U nom
бурада Sj , Uном, n – хяттин там йцкц, номинал эярэинлийи вя
дювряляр сайыдыр.
Реакторларын дювряси:

I norm I nom,r ;

I max 1,2 I nom, r ,


- 78 -

бурада Inom,r – реакторун номинал жяряйаныдыр.

Жяряйанкечирижи щиссяляр
Електрик стансийа вя йарымстансийаларынын ясас електрик
аваданлыглары (эенераторлар, трансформаторлар) вя онларын
дювряляриндяки електрик апаратлары (ачарлар, айырыжылар вя с.) юз
араларында мцхтялиф типли нагиллярля бирляшдирилир, електрик гурьуларынын
жяряйанкечирижи щиссялярини ямяля эятирир. Бунлара мисал олараг бярк
вя йумшаг шинляри, кабел вя изоля олунмамыш нагилляри мисал
эюстярмяк олар.
Бярк шинлярин ен кясийи дцзбужаглы, гуту вя йа бору
формасында олур, алцминиум вя йа мисдян щазырланыр. Йумшаг
шинляр вя изоля олунмамыш нагилляр АЖ маркалы нагиллярля йериня
йетирилир. Мис баща олдуьуна эюря електрик тяжщизат системляриндя
ясасян алцминиум шинляр тятбиг олунур.
Електрик гурьуларынын гурулуш гайдаларына (ЕГГГ) эюря ПГ-
лярдя ишлядилян шинляр бурахылабилян гызма шяртиня эюря сечилир,
термики вя електродинамики дайаныглыьа эюря йохланылыр:
I max I bb,

s min s,

hes bb
бурада Iмах - шиндян кечян жяряйан; Ibb – сечилмиш шинин бурахыла
билян гызма шяртиня эюря жяряйаны (ен кясийиня ясасян мя лумат
китабындан эютцрцлцр); с – сечилмиш шинин ен кясийи; с min – термики
дайаныглыьа эюря шинин минимал ен кясийи; щес – сечилмиш шинин
материалындакы механики эярэинлик; бб – шин материалынын бурахыла
билян механики эярэинлийидир.
Термики дайаныглыьа эюря сечилян шинин минимал ен кясийи беля
щесабланыр:
Bk
s min
C
2
бурада Bk I p, o (taс Ta ) - гысагапанма жяряйанынын истилик
импулсу; Iп,o – гысагапанма жяряйаны; Та – гысагапанма
- 79 -

жяряйанынын апериодик топлананынын сюнмя заман сабити;


t ас t m t a - гысагапанманын ачылма мцддяти; тм – реле
мцщафизясинин ишлямя мцддяти; та – ачарын там ачма мцддяти; Ж –
шинин материалы вя бурахыла билян температурундан асылы олан
ямсалдыр. Ж-нин гиймяти алцминиум шинляр цчцн 88, мис шинляр цчцн
171, алцминиум дамарлы каьыз изолйасийалы кабелляр цчцн 85,
полиетилен изолйасийалы кабелляр цчцн 65 гябул едилир. Эцжц 60 МВт-
дан чох олан эенератор дювряляри цчцн тач=4 сан гябул едилир. Галан
щалларда ися йухарыдакы кими щесабланыр.

Эярэинлийи 1 кВ-а гядяр олан коммутасийа апаратлары


а) Гейри-автоматик ачарлар.
Гейри – автоматик ачарлар айры-айры жяряйансыз щиссялярин
эярэинликдян айрылмасы вя йа нормал реъимлярдя жяряйан ачарын
номинал жяряйанындан чох олмадыгда електрик дювряляринин ял иля
гошулмасы вя ачылмасы цчцндцр. Онлара кясижи типли гейри –
автоматик ачарлар (рубилникляр), щямчинин баьлы ачар вя чевирижиляр
аиддир.
Чевиркяж електрик дюврялярини дяйишдирян контактлы коммутасийа
апаратыдыр.
1 кВ-а гядяр пайлайыжы гурьуларда вя зяиф жяряйанлы автоматика
дювряляриндя баьлы чевиркяжляр вя ачарлар эениш тятбиг олунур. Баьлы
ачарлар дюврядя эюрцнян гырылма йаратмыр. Она эюря бя зи
дюврялярдя рубилникляр гурашдырылыр.
Рубилник дяйишян вя сабит жяряйан дювряляринин ял иля гошулмасы
вя ачылмасы цчцндцр.
Рубилникляр ашаьыдакы шяртляря эюря сечилир:
Гурьунун эярэинлийиня эюря U gur U nom ;
Йцк жяряйанына эюря I norm I nom , I max I nom ;
Електродинамики дайаныглыьа эюря i z idin ;
2
Термики дайаныглыьа эюря Bk I ter t ter
Номинал жяряйан Iном, електродинамики дайаныглыг жяряйаны и дин ,
термики дайаныглыг жяряйаны вя мцддяти (It , tt ) сорьу китабларында
верилмиш олур.
- 80 -

б) Горуйужулар

Горуйужу ели бир коммутасийа апаратыдыр ки, ондан кечян


жяряйан мцяййян гиймятдян чох олдугда хцсуси мягсядля нязярдя
тутулан жяряйанкечирижи щисся даьылараг дювряни ачмыш олур.
Горуйужуларын яксяриййятиндя дюврянин ачылмасы мцщафизя
олунан дюврянин жяряйаны иля металлик щиссянин яримяси нятижясиндя
баш верир. Дюврянин ачылмасындан сонра йанмыш щисся йениси иля
явяз олунур.
Горуйужу мцщафизя дюврясиня ардыжыл гошулур, эюрцнян гырылма
йаратмаг цчцн гейри-автоматик ачардан (рубилник) истифадя олунур.
Горуйужулар ашаьыдакы кими сечилир:
Эярэинлийя эюря U gur U nom ;
Горуйужунун юз жяряйанына эюря I norm I nom ; I max I nom ;
Ярийян щиссянин номинал жяряйанына эюря;
Ачма жяряйанына эюря I p , 0 I ac .

c) Автоматик ачарлар

Автоматик ачарлар електрик дювряляринин гяза реъимляриндя


ачылмасы, щямчинин оператив олараг гошулмасы вя ачылмасы цчцндцр.
Онлар щям сабит, щям дя дяйишян жяряйан дювряляриндя тятбиг
олунур.
Автоматик ачарын бирбаша тя сир едян релеси олуб, айырыжы адланыр
вя о, ифрат йцклянмялярдя, гысагапанмаларда, эярэинлийин
азалмасында дюврянин ачылмасыны тя мин едир. Ачылма щям ани, щям
дя эюзлямя иля щяйата кечириля биляр.
Автоматик ачарлар (автоматлар) ашаьыдакы кими сечилир:
Гурьунун эярэинлийиня эюря U gur U nom ;
Жяряйанын нювц вя гиймятиня эюря
I norm I nom ; I max I nom
ачма жяряйанына эюря I p , 0 I aс ;
Гошулма жяряйанына эюря iz I gos, max ;
- 81 -

Гысагапанма жяряйанынын апериодик топлананынын сюнмя заман


сабитиня эюря Ta Ta , nom
Iп,0 , Та вя из параметрляри гысагапанма жяряйанларынын щесабаты
нятижясиндя тяйин едилир, Иаж, Игош,мах , Та,ном параметрляри ися сорьу
китабындан эютцрцлцр.

ч ) Контакторлар вя ишябурахыжылар

Контактор илкин вязиййятиня юзц гайыда билян ики позисийалы


коммутасийа апараты олуб ифрат йцклянмяйя гядяр олан
жяряйанларын тез – тез коммутасийа едилмяси цчцндцр. Контакторлар
интигалын тясири иля щярякятя эятирилир.
Електрик гурьуларында електромагнит контакторлар эениш тятбиг
олунур. Онларда контакт системинин гошулмасы електромагнитля
щяйата кечирилир.
Контакторларын ифрат йцклянмяляри вя гысагапанмалары гейд едян
гурьулары олмур. Бу функсийалары горуйужулар вя автоматик ачарлар
йериня йетирир.
Автоматик ачарлардан фяргли олараг контакторларын контактларыны
гошулу вязиййятдя сахлайан механики гурьулары олмур. Онлар
електромагнитин кюмяйи иля гошулу вязиййятдя сахланылыр.
Контакторларын идаря дювряляри илкин дюврядян дя гидаландырыла
билир. Бу принсип ясасында ишябурахыжы йарадылыр.
Ишябурахыжы електрик мцщяррикляринин ишя бурахылмасы,
дайандырылмасы вя мцщафизясини щяйата кечирян коммутасийа
апаратыдыр.
Магнит ишябурахыжылары електромагнит контактордан, истилик
релеляриндян вя кюмякчи контакторлардан ибарят олур.
Контакторлар вя магнит ишябурахыжылары ашаьыдакы кими сечилир.
Гурьунун эярэинлийиня эюря U gur U nom
Жяряйанынын нювц вя гиймятиня эюря
I norm I nom ; I max I nom
гошулан електрик мцщяррикляринин эцжцня эюря Pgos Pbb
бурада Пгош – гошулан електрик мцщяррикляринин эцжц; Пбб –
контактор дювряси цзря бурахыла билян эцждцр ( сорьу китабындан
эютцрцлцр).
- 82 -

Эярэинлийи 1 кВ-дан чох олан коммутасийа


апаратлары .
а) Йцксяк эярэинликли ачарлар.
Ачар коммутасийа апараты олуб жяряйанын гошулмасы вя
ачылмасы цчцндцр.
Ачар истянилян реъимдя дюврянин ачылмасы вя гошулмасыны щяйата
кечирян ясас апаратдыр. Узунмцддятли йцк, ифрат йцклянмя,
гысагапанма, йцксцз ишлямя, гейри-синхрон реъимляри буна аид
едилир. Ян аьыр вя мясул ямялиййат гысагапанма жяряйанларынын
ачылмасы вя мювжуд гысагапанмайа гошулмалардыр.
Конструктив хцсусиййятляриня вя гювсц сюндцрмя цсулуна эюря
ачарлар йаь, щава, елегаз, електромагнит, автогаз вя вакуум
ачарларына бюлцнцр. Йцк ачарлары ися хцсуси група аид едилир, онлар
нормал реъимин жяряйанларыны ачмаьа щесабланыр.
Гурашдырылма цсулуна эюря дахили вя харижи гурьу ачарлары,
щямчинин комплект пайлашдырыжы гурьу ачарлары олур. Електрик
тяжщизат системляриндя азйаьлы ачарлар эениш тятбиг олунур.
Електрик тяжщизат системляринин тядрис лайищяляндирилмяси
просесиндя ачарларын сечмя шяртляриндян ашаьыдакылары нязяря алмаг
кифайятдир:
1) гурьунун эярэинлийиня эюря U gur U nom ;
2) узунмцддятли жяряйана эюря I norm I nom ; I max I nom ;
3) ачма габилиййятиня эюря I p , 0 I aс ,nom ;
4) електродинамики дайаныглыьа эюря i z idin ;
2
5) термики дайаныглыьа эюря Bk I ter t ter .
Гейд етдийимиз кими, йцксяк эярэинликли дюврялярдя йцк
ачарлары да тятбиг олунур. Онлар гысагапанма жяряйаныны ачмаьа
щесабланмыр. Бир чох щалларда онларын дювряляриндя йцксяк
эярэинликли горуйужу гурашдырылыр. Беля горуйужулар йухарыда
эюстярилян биринжи цч шярт ясасында сечилир.
- 83 -

б) Айырыжылар, гысагапайыжылар, аралайыжылар.


Айырыжы контактлы коммутасийа апараты олуб жяряйансыз вя йа
азжяряйанлы електрик дювряляринин ачылмасы вя гошулмасы цчцндцр.
Тящлцкясизлийи тя мин етмяк цчцн ачылы вязиййятдя онун контактлары
арасында изолйасийа аралыьы олур.
Тя мир ишляри заманы айырыжылар эярэинлик алтында галан щиссяляр
вя тямиря чыхарылан апаратлар арасында эюрцнян гырылма йарадыр.
Айырыжылар васитясиля йцк жяряйанларыны ачмаг олмаз. Чцнки
онларын гювссюндцрцжц гурьулары олмур. Она эюря дя айырыжыларла
ямялиййат апармаздан яввял мцтляг ачар ачылмалыдыр. Бир чох
щалларда айырыжыларын иши блоклашдырылыр, йяни ачар ачылмамыш айырыжы
иля ямялиййат апармаг мцмкцн олмур. Бу ися сящв ямялиййатларын
апарылмасынын гаршысыны алыр.
Айырыжыларын гурашдырылма йерляриндян асылы олараг бир вя йа ики
торпаглайыжы бычаглары олур. Йя ни онун ачылмасы заманы бир вя йа
ики тяряфи торпагланмыш олур, щяр щансы бир жяряйандашыйыжы щиссянин
потенсиалыны йох едир вя тящлцкясиз иш шяраити йарадыр.
Гысагапайыжы електрик дюврясиндя сцн и гысагапанма йарадан
коммутасийа апаратыдыр. Онлар садяляшмиш схемли
йарымстансийаларда тятбиг олунур вя зядяли трансформаторун
ачылмасыны тя мин етмяк цчцн гысагапанма йаратдыгдан сонра
гидаландырыжы хяттин реле мцщафизясини ишя салыр.
Аралайыжылар айырыжыларын хцсуси бир нювц олуб конструктив
гурулуша эюря онлардан аз фярглянир. Аралайыжылар ясасян жяряйансыз
дюврялярин автоматики олараг ачылмасыны щяйата кечирир. Гошулма
просеси щям ял иля, щям дя автоматики йериня йетирилир.
Айырыжы вя аралайыжылар гурьунун эярэинлийиня, жяряйана,
електродинамики вя термики дайаныглыьа, щямчинин конструксийасына
вя гурашдырылма нювцня эюря сечилир:

U gur U nom ;
I norm I nom ; I max I nom
iz idin ; I p ,0 I din
2
Bk I ter t ter
Гысагапайыжылар да бу шяртляря эюря сечилир, анжаг йцк
жяряйанына эюря йохлама апарылмыр.
- 84 -

5.3.Жяряйанмящдудлашдырыжы реакторлар.

Реакторлар електрик гурьуларында гысагапанма жяряйанларыны


мящдудлашдырмаг цчцндцр. Онлар, юзляриндян сонра зядялянмя
олдугда гошулдуьу нюгтядяки эярэинлийи мйяййян сявиййядя
сахлайа билир.
Реакторун долаьы онун ясас щиссяси олуб чохдамарлы алцминиум
нагиллярдян ибарятдир. О, хцсуси эювдяйя сарыныр вя цстц бетонла
юртцлцр. Бетон реакторлар бирфазалы шякилдя щазырланыр. Щям харижи,
щям дя дахили гурьуларда истифадя олунан реакторлар олур.
Реакторун индуктив мцгавимяти х п долагдакы сарьылар сайындан
вя онларын щяндяси йерляшмясиндян асылыдыр.
xp L 2 fL
бурада ф – жяряйанын тезлийи; Л – индуктивликдир.
Реакторлар магнит нцвяйя малик олмадыьындан Х п мцгавимяти
жяряйандан асылы олмур. Щям нормал реъимдя, щям дя гысагапанма
жяряйаны ахаркян сабит галыр.
Жяряйанмящдудлашдырыжы реакторлар 6-10 кВ-луг хятлярин вя йа
трансформаторун дюврясиндя гурашдырылыр. Онлар гысагапанма
жяряйанларыны еля гиймятя гядяр мящдудлашдырыр ки, нисбятян йцнэцл
апаратлар (ачарлар, айырыжылар) тятбиг олунсун вя шябякядяки
кабеллярин ен кясийи чох олмасын.
6-10 кВ-луг шябякядя гойулан ачарларын ачма габилиййяти
гысагапанма жяряйанындан аз олдугда (И ач,ном Ип,о ) реактор
гурашдырылыр.
Реакторлары эярэинлийя, жяряйана вя мцгавимятя эюря сечирляр:
U gur U nom, r
I max I nom, r
xr , hes xr , nom
бурада х р,щес вя Хр,ном – реакторун щесаби вя номинал
мцгавимятляридир. Реакторун щесаби мцгавимятини ашаьыдакы ифадя
ясасында тапырлар:
U or 1 1
xr , hes ( ),
3 I ac, nom I r ,0

бурада Уоп – реакторун орта эярэинлийидир.


- 85 -

Сечилян реакторлар електродинамики вя термики дайаныглыьа эюря


йохланыр:
iz idin ,
2
Bk I t ter .
ter
Бу йохламаны апараркян реактордан сонра гысагапанма
жяряйаныны щесабламаг лазымдыр. Беля гысагапанма заманы
шинлярдяки галыг эярэинлийи:
3I n2, 0
U gal % x p 100
U nom
бурада Iп,0 – реактордан сонра гысагапанма жяряйаны; х п –
реакторун мцгавимятидир,Ом.
Ишлядижилярин ишлямя шяртиня эюря У гал 65%-дян аз олмамалыдыр.

5.4. Юлчц трансформаторлары


а) Жяряйан трансформаторлары.
Жяряйан трансформатору биринжи тяряф жяряйанынын стандарт
гиймятя (5 вя йа 1А) гядяр азалдылмасы вя айры-айры юлчц вя
мцщафизя дювряляринин йцксяк эярэинликли биринжи тяряфдян айрылмасы
цчцндцр.
Юлчц трансформатору номинал трансформасийа ямсалы иля
характеризя олунур:
kI I1nom / I 2 nom ,
бурада I1ном, I2ном – номинал биринжи вя икинжи тяряф жяряйанларыдыр.
Трансформаторда иткиляр олдуьуна эюря щягиги трансформасий а
ямсалы номиналдан фярглянир вя жяряйанын юлчцлмясиндя хята
йарадыр:
k I I 2 I1
I% 100.
I1
Биринжи вя икинжи тяряф жяряйанларынын векторлары арасындакы
бужаг 180 0 -дян фяргляндийиня эюря жяряйан хятасындан башга бужаг
хятасы да олур. Хяталарын гиймятиня эюря жяряйан трансформаторлары
дягиглик синифляриня бюлцнцр: 0,2; 0,5; 1,0; П. 0,2 синфи дягиг
лабораторийа жящазлары цчцн, 0,5 – сайьажлар цчцн, 1,0 – техники
гейдиййат жищазлары цчцн, П – реле мцщафизяси цчцн тятбиг едилир.
- 86 -

Жяряйан трансформаторлары анжаг нормал йцк шяраити заманы юз


дягиглик синфиндя ишляйир, йцкцн чохалмасы иля хята йцксялир.
Юлчц жищазларынын вя релелярин жяряйан дювряляринин мцгавимяти
аз олур, она эюря нормал реъимдя жяряйан трансформаторлары
гысагапанма реъиминя йахын реъимдя ишляйир. Икинжи тяряф долаьы
ачыг оларса, нцвядяки магнит сели кяскин шякилдя артыр. Беля ки,
нормал реъимдя икинжи тяряф жяряйаны магнитсизляшдирижи сел йарадыр.
Онун олмамасы нятижясиндя нцвядя йаранан сел там биринжи тяряф
жяряйаны иля тяйин едилир. Бу реъимдя нцвя кяскин шякилдя гыза билир,
онун икинжи тяряф долаьында ися бя зи щалларда бир нечя кВ-а бярабяр
йцксяк эярэинлик йараныр. Бу сябябя эюря жяряйан
трансформаторунун икинжи тяряф долаьынын ачыг сахланылмасына ижазя
верилмир. Юлчц жищазларыны вя релеляри дяйишмяк лазым эялдикдя
яввялжядян жяряйан трансформаторунун икинжи тяряф долаьыны гыса
гапайырлар. Икинжи тяряф дювряляриндя тящлцкясиз иши тямин етмяк
цчцн икинжи тяряф чыхышларындан бирини торпаглайырлар.
Електрик тяжщизат системляриндя щям дахили, щям дя харижи гурьу
трансформаторлары тятбиг олунур.
Жяряйан трансформаторлары эярэинлийя, жяряйана, електродинамики
вя термики дайаныглыьа, щямчинин икинжи тяряф йцкцня эюря
ашаьыдакы шяртляр ясасында сечилир:

U gur U nom ;
I norm I 1nom ; I max I 1nom ;
iz idin вя йа iz k d 2k din I1nom ;
2
Bk I ter t ter вя йа Bk (k ter I 1nom ) 2 t ter ;
r2 r2 nom
бурада к дин , к тер – електродинамики вя термики дайаныглыьы эюря
дяфяликляр; р2ном – жяряйан трансформаторунун бурахылабилян номинал
йцкц ( к дин , к тер, вя р2ном сорьу ядябиййатындан эютцрцлцр); р 2 –
икинжи тяряф йцкдцр;
r2 rc rn rk ,
бурада рж – гошулан жищазлрын мцгавимяти, rc S c / I 22nom ; рк –
контактлы бирляшмялярин мцгавимяти, ики-цч жищаз оларкян 0,05 Ом,
чох жищаз олдугда ися 0,1 Ом эютцрцлцр; р н – бирляшдирижи нагиллярин
мцгавимятидир.
- 87 -

r2 r2 nom шяртинин юдянмяси цчцн нагиллярин мцгавимяти беля


олмалыдыр:
rn r2 nom rc rk ,
о заман нагиллярин ен кясик сащяси
 hes
S
rn
бурада - нагилин материалынын хцсуси мугавимяти ( мис цчцн
=0,0175, алцминиум цчцн =0,0283); жяряйан трансформаторлары
там улдуз бирляшдирилдикдя  hes  ; натамам улдуз
бирляшдирилдикдя ися  hes 3 ;  - жяряйан трансформаторуну вя
жищазы бир тяряфдян бирляшдирян нагилин узунлуьудур,м.

б) Эярэинлик трансформато рлары


Эярэинлик трансформатору йцксяк эярэинлийин стандарт гиймятя
гядяр азалдылмасы (100 вя йа 100/ 3 Б), щямчинин юлчц вя реле
мцщафизяси дювряляринин йцксяк эярэинликли биринжи тяряф дюврясиндян
айырмаг цчцндцр.
Номинал трансформасийа ямсалы
U 1nom
Ku ,
U 2 nom
Бурада У1ном, У2ном – номинал биринжи вя икинжи тяряф
эярэинликляридир.
Магнит селинин сяпялянмяси вя нцвядяки иткиляр эярэинлийин
юлчцлмясиндя хята йарадыр:

K uU 2 U 1
U% 100%
U1
Жяряйан трансформаторларында олдуьу кими эярэинлик
трансформаторунун дя бужаг хятасы олур вя ейни жцр дягиглик синфи
иля тятбиг едилир. Онларын йцкц номиналдан чох олдугда хяталар
артыр.
Конструксийасына эюря цчфазлы вя бирфазлы эярэинлик
трансформаторлары вардыр.
- 88 -

Эярэинлик трансформаторлары эярэинлийя вя икинжи тяряф йцкцня


эюря сечилир:

U gur U 1nom ,

S2 S 2 nom .
Бурада С2ном – трансформаторун номинал эцжц; С2 – бцтцн юлчц
жищазларынын вя релелярин йцкцдцр.

5.5. Електрик системляриндя реле мцщафизяси.

Електрик системинин бцтцн елементляринин вязиййятиня нязарят


едян, зядялянмяляри вя системдя йаранан гейри-нормал реъимляри
гейдя алан хцсуси гурьуларын топлусуна реле мцщафизяси дейилир.
Зядялянмяляр заманы реле мцщафизяси коммутасийа
апаратларына тя сир едяряк зядялянмиш щиссяни ачыр. Системин
елементляриня биляваситя тящлцкя тюрятмяйян гейри-нормал реъимлярдя
ися реле мцщафизяси сигнала ишляйир. Эюстярилян функсийалары йериня
йетиряряк о, електрик системинин е тибарлыьыны тя мин едян ясас
автоматика ролуну ойнайыр.

Шякил 5.3. Шябякянин зядяли щиссясинин селектив ачылмасы


- 89 -

Реле мцщафизясиня гаршы гойулан тялябляря бахаг.


Селективлик. Селективлик вя йа сечижилик мцщафизянин
гысагапанма заманы ансаг зядялянмиш щиссянин ачма габилиййятини
эюстярир. Шякил 5.3.-дя шябякядя селектив ачылмаларын йериня
йетирилмясинин бир нцмуняси эюстярилмишдир. Беля ки, К 1 нюгтясиндя
гысагапанма олдугда зядя йериня йахын олан ЫЫЫ хяттинин ачары
ачылмалыдыр, галан бцтцн ишлядижиляр ися ишдя галмалыдыр. Ы хяттиндя
гысагапанма олдугда о, анжаг юзцнцн Г1 вя Г2 ачарлары иля
ачылмалыдыр. Бу заман електрик тяжщизаты ЫЫ хятти васитяси иля щайата
кечирилир. К3 вя К4 ногтяляриндя гысагапанма олдугда Г3 ачары, К 5 -
дя гысагапанма олдугда ися анжаг М2 мцщяррикинин ачары ачылыр.
Бу заман М1 вя М3 мцщяррикинин ачары ачылмамалыдыр. Беляликля
мцщафизянин селектив иши ишлядижилярин електрик тяжщизатынын е тибарлы
ишини тя мин едир.
Мцщафизянин йейинлийи (тез ишлямяс и). Зядялянмяляр кифайят
гядяр чох тез бир заманда ачылмалыдыр. Беля олдугда
аваданлыглардан ахан гяза жяряйанлары азалдылыр, електрик
стансийаларынын вя системлярин паралел ишинин дайаныглыьы йцксялир.
Гысагапанма заманы галыг эярэинлийи 0,6 У ном-дан аз олдугда,
дайаныглыьын сахланмасы цчцн зядялянмя тез бир заманда
ачылмалыдыр. Мцщафизянин там ачма вахты тач мцщафизянин ишлямя тм
вя ачарын ачма та вахтларынын жями кими тапылыр, йяни таж=тм+та.
Електрик системиндя тятбиг олунан ачарларын тясир мцддяти 0,15-
0,06 сан олур. Мцасир енерэетика системляриндя сох кичик ачма
мцддяти тяляб олунур:
300-500 кВ-луг ЕВХ-ляр цчн – 0,1-0,2 сан;
110-220 кВ-луг шябякяляр цчцн –0,15-0,3 сан;
6-10 кВ-луг пайлайыжы шябякяляр цчцн – 1-3 сан.
Садяляшдирмя мягсяди иля бя зи щалларда зядялянмя селектив
олмадан тез бир заманда ачылмалы, сонра ися автоматика гурьулары
васитяси иля елеткрик тяжщизаты тез бир заманда бярпа олунмалыдыр.
Селектив тез тя сиредян мцщафизялярин йарадылмасы чох мцщцм
вя олдугжа чятин мясялядир. Щазырда контактсыз коммутасийа
апаратларынын електрон мцщафизяляри иля цзлашмасы нятижясиндя
миллисанийя областында ишляйян реле мцщафизяляри ишлянмишдир.
Щяссаслыг. Щяссаслыг мцщафизя зонасында зядялянмя олдугда
йаранан ян кичик зядялянмя жяряйанында беля мцщафизянин
зядялянмяни гейдя алмаг габилиййятини зарактеризя едир. Беля ки, Ы
ачарынын мцщафизяси (шякил 5.4.) А йарымстансийасынын шининдян Б-
йя гядяр олан Ы зонадакы вя Б йарымстансийасынын шининдян Ж-йя
- 90 -

гядяря ЫЫ зонадакы зядялянмяляри ачмалы, ЫЫ ачарынын мцщафизясиня


эюря ещтийат мцщафизя олмалыдыр. Ы ачарынын мцщафизяси ЫЫЫ зонадакы
зядялянмяляри гейдя алмамалыдыр. Чцнки Ы вя ЫЫ ачарларындан
биринин ишлямя ещтималы аздыр.

Шякил 5.4. Мцщафизянин тя сир зонасы

Ещтийатланма мцщафизя схемляринин гурулмасында мцщцм рол


ойнайыр. Щяр бир мцщафизя щям металлик, щям дя гювсля йаранан
гапанмалары гейдя алмалыдыр.
Гысагапанма жяряйанынын минимал гиймятинин мцщафизясинин
ишлямя жяряйанына олан нисбяти щяссаслыг ямсалы иля характе ризя
олунур.

Кщ = Ык.мин /Ым.и

Е тибарлыг. Е тибарлыг мцщафизянин еля бир габилиййятини


характеризя едир ки, о, мцщафизя зонасында гысагапанма олдугда
ишдян имтина етмир, нязярдя тутулмайан щалларда ися ишлямир.
Щазырда ещтимал нязяриййясиндян истифадя етмякля реле
мцщафизясинин ишинин гиймятляндирилмяси сащясиндя ишляр апарылыр.

Вам также может понравиться