Вы находитесь на странице: 1из 130

ЛЕКСИЯ - Иктисодиёти чахон PDF

Показать полное название

Загружено: Kamol

 83% (6) · 9K просмотровПоиск


· 78 страниц
Сведения о документе 

Оригинальное название
Скачать сейчас (1).pdf
ЛЕКСИЯ_-_Иктисодиёти_чахон 
Авторское право
© © All Rights Reserved

Доступные форматы
PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

Поделиться этим документом

Facebook Twitter


Эл. почта

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал? Пожаловаться на этот документ

 
:
 

Тасдиќ менамоям 
 мудири кафедраи «Иќтисодиёти љањон
ва тиљорати байналмилалї» 
 н.и.и._____Давлатшоева З. « ___»  _____2016  

МАВЗУИ 1. ИКТИСОДИЁТИ ЧАХОН ХАМЧУН СИСТЕМА  


1.  Мазмунва мохияти иктисодиёти чахон.  
2.  Таърихи ташаккулёби ва мархилахои тараккиёти иктисодиёти чахони.  
3.  Конуниятхои тараккиёти иктисодиёти чахони.  
4.  Нишонидахандахои асосии ташаккул ва тараккиёти иктисодиёти чахони.
Системаи счетхои милли ва байналхалки. 
5.  Гурухбандии мамлакатхо аз руи нишондихандахои иктисоди.  
АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА :
1.  Авдокушин Е.Ф. «Междунардные экономические отношения»: Учебник.-М.:Юристъ,
1999-368 с. 
2.  Мировая экономика/ под ред.А.С. Булатова.М.: Юристъ.2000.-670с. 
3.  Киреев А.П. Международная экономика. В 2-х ч.- Ч.1. учебное пособие для вузов.-М.:
Междунардные отношения ,2000-416 с. 
4.  Спиридонов И.А. Мировая экономика: учебное пособие. -М.:ИНФРА-М, 2000.-256с. 
5.  Хавелинская Е.Д., Крозе И. Мировая экономика. Учебник.-М.:Юристъ, 1999-304 с. 
6. Мировая экономика: Учебник / Под ред. проф. А.С. Булатова. –  М.: Юристъ,
2002 г. –  734 с. 
7. Мировая экономика: Учебник для вузов. / Под ред. Ломакина В.К. –  М.:
ЮНИТИ, 2000 г. –  727 с. 
8. Спиридонов И.А. Мировая экономика. Учебное пособие.  
9. www.economics.ru
1. Мазмун ва мохияти иктисодиёти чахон.  
Мафхумхои «иктисодиѐти чахони», «хочагии чахони», «хочагии умумичахони»
мафхумхои хаммаъно мебошанд. Иктисодчиѐни гуногун ин мафхумро бо ду маъно шарх
медиханд: бо маънои мушаххас ва маънои васеъ. Бо маънои васеъ иктисодиѐти чахони
ин мачмуи хочагихои ба хам вобаста ва ба хам алокаманди давлатхои чахон мебошад, ки
аз руи конуниятхои объективии иктисодиѐти бозори таракки мекунанд. Бо маънои
мушаххас иктисодиѐти чахони ин мачмуи сохахои алохидаи иктисодиѐти миллии
давлатхои чахон, ки дар муносибатхои иктисодии байни давлатхо иштирок менамоянд,
мебошад. Предмети омузиши фанни иктисодиѐти чахони аз як тараф иктисодиѐти
давлатхои тараккикарда, ру ба таракки ва дар давраи гузариш буда, аз тарафи дигар
бошад муносибатхои тарафайни иктисодии байни ин давлатхо баамалоянда мебошад. 
Иктисодиѐти чахонро иктисодчиѐн хамчун система тавсиф медиханд, зеро ягон
давлати чахон дар алохидаги мавчуд буда наметавонад ва ба воситаи муносибатхои
иктисодии тарафайни хоричи тамоми талаботи худро дар молу хизматхои зарури конеъ
мегардонад. Хамин тарик, давлатхо дар иктисодиѐти чахон ба воситаи харакати
байналхалкии омилхои истехсолот ба хамдигар алокаманд гардида дар ин асос шаклхои
зерини муносибатхои байналхалкии иктисоди ба вучуд меоянд: 
-тичорати байналхалкии мол ва хизмат; 
-харакати байналхалкии сармоя; 
-харакати байналхалкии кувваи кори; 
-мубодилаи байналхалкии технология; 
-муносибатхои хисобию асъори. 
Заминахои асосии пайдоиш ва ташаккули иктисодиѐти чахон инхоянд:  
1. Таксимоти байналхалкии мехнат, ки асоси моддии иктисодиѐти чахонро ташкил
медихад. 

  1
:
 

2. Байналмиллалигардонии хаѐти хочагидори бо рохи истифодаи шаклхои васеи МИБ. 


Хусусиятхои асосии хочагии чахони муосир инхоянд:  
-инкишофи харакати байналхалкии омилхои истехсолот, пеш аз хама дар шакли содирот-
воридоти сармоя, кувваи кори, технология; 
-дар асоси ин рушди шаклхои байналхалкии истехсолот дар корхонахое, кидар якчанд
мамлакатхо чойгиранд, пеш аз хама дар худуди корпорацияхои фаромиллали; 
-сиѐсати иктисодии давлатхо, ки дастгирии харакати байналхалкии молхо ва омилхои
истехсолотро дар асоси муносибатхои дутарафа ва бисѐртарафа пешбини мекунад; 
-бавучудоии иктисодиѐти типи кушода дар чахорчубаи давлатхо ва иттиходияхои
байнидавлати. 
2. Таърихи ташаккулёби ва мархилахои тараккиёти иктисодиёти чахони.
Мувофики акидахои мутахассисон ташаккулѐбии иктисодиѐти чахони хануз
хазоросолахо пеш аз мубодилаи байни давлатхои кадимтарин –   Мисру Рим, Кавказу Руси
Кадим бо натичахои мехнати онхо огоз ѐфтааст. Хануз дар даврахои кадим кабилахои ин
давлатхо бо махсулоти мисин ва чубу тахтагини худ мубодила мекарданд. Хамин тарик,
тадкикотчиѐн дар натичаи кофтуковхои археологи аз Уралу Кавказ махсулоти мисини мисри
ва аз Мисру Рим махсулоти давлатхои Русу Кавказро дарѐфт намуданд. Маконе ки аваллин
бор давлатхои кадим бо якдигар тичоратро огоз намуданд, минтакаи Бахри Миѐназамин
мебошад. Мамлакатхои сохили он махз ба воситаи ин бахр бо якдигар тичорат мекарданд.
Бинобар ин олимон минтакаи бахри Миѐназаминро ядрои хочагии чахони меноманд.
Мунтазам ба ин минтака давлатхои минтакахои хамсоя хамрох мешуданд: аввал Осиѐи
 Чануби, баъд Осиѐи Чанубу Шарки, Сибиру Урал, Америкаи Шимоли, баъд Америкаи Чануби
ва Австралия ва окибат минтакахои дурдасти Африкаи тропики.
Ба ташаккулѐбии хочагии чахони васеъ гардидани муносибатхои тичоратии давлатхо ва
экспидитсияхои бузурги географи бо сардории Магелану Чеймс Кук, Колумбу Васко да Гамма
муоидат намуданд, ки дар натичаи онхо давлатхои дуньѐ боз хам бештар оиди дигар давлатхои
чахон маълумот пайдо намуда бо онхо муносибатхои берунитичоратиро ба рох  мемонданд. Ба
инкишофи иктисодиѐти чахони, инчунин инкилоби илми -техники, ба вучуд омадани
воситахои муосири наклиѐту алока ва муносибатхои нави молияви суръат бахшиданд. Хамин
тарик, то охири асри IX хочагии чахони пурра ташаккул ѐфт. 
Мархилахои ташаккули иктисодиѐти чахони инхоянд: 
Мархилаи якум- асрхои 15-17- ро дар бар мегирад, ки онро мархилаи хукмронии
сармояи тичорати меноманд. Хусусиятхои ин мархила чунинанд:  
-васеъшавии масохати тичорати байналхалки; 
-зиѐдгардии номгуи махсулоти тичорати; 
-кушодашавии аввалин биржахои моли дар чахон; 
- аввалин бор болоравии нарх ва бекурбшавии пул. 
Мархилаи дуюм-асрхои 18-19- ро дар бар мегирад, ки мархилаи хукмронии сармояи
саноати мебошад. Хусусиятхои ин мархила чунинанд: 
-зиѐдшавии истехсолоти саноати дар чахон; 
-ба вучуд омадани аввалин бухронхои иктисоди дар чахон (соли 1825 аввалин бухрони
чахони); 
Мархилаи сеюм асрхои 20- 21- ро дар бар мегирад ва онро мархилаи хукмронии
сармояи молияви меноманд. Ин мархила дорои хусусиятхои зерин аст:  

  2
:
 
:
 

-ахамияти зиѐд пайдо кардани содироти сармоя нисбат ба содироти мол, яъне кушодани
корхонахо дар хорича; 
-ба рох мондани фаъолияти васеи ширкатхои фаромиллали- ширкатхое, ки аз руи
сармоя ба як мамлакат тааллук дошта аз руи фаъолият байналхалки мебошанд; 
- таъсисѐби ва фаъолияти ташкилотхои байналхалкии иктисоди. 
3. Конуниятхои тараккиёти иктисодиёти чахони.  
Конуниятхои тараккиѐти хочагии чахони новобаста ба сохтори давлат ва сатхи инкишофи
он барои хамаи давлатхои чахон умуми ва ягона мебошанд. Ба назар нагирифтани чунин
конуниятхо давлатхоро ба бухронхои иктисоди дучор менамояд. Умуман чунин конуниятхои
тараккиѐти хочагии чахони амал мекунанд: 
1.  Афзудани характери кушоди иктисодиѐти давлатхои алохида, яъне аз чихати робитахои
иктисодии хоричи кушода шудани иктисодиѐти давлат. 
Иктисодиѐти кушод гуфта чунин хочагии миллиеро мефахманд, ки барои фаъолияти
субъектхои хочагидори хоричи ба сохахои гуногуни иктисодиѐти худ рох кушода робитахои
иктисодии хоричиро бо дигар давлатхои чахон васеъ ба рох мемонад. Дар чунин хочаги
таносуби гардиши тичорати беруна ва робитахои иктисодии хоричи ба даромади милли омили
асосии рушди иктисоди баромад мекунад. Иктисодиѐти кушод чунин нишондихандахоро
дорад: 

C k  10 0
Квотаи содироти:  MM 
 Д  :

 B
Квотаи воридоти:  Bk  100  
 MM 
 Д 

C   B
TX  x 10 0%
Квотаи берунитичорати:  MM 
 Д   

2. Байналмиллалишавии тараккиѐти илму техника.Тараккиѐти хар як давлат аз истифодаи


васеи комѐбихои илми техники вобаста мебошад. Бинобар ин давлатхо шаклхои гуногуни
мубодилаи технологиро ба таври васеъ истифода мебаранд: ташкил ва иштирок дар
конференсияхо, семинар ва симпозиумхои байналхалкии ва мубодилаи ахборот ва китобу
мачаллахои технологи дар онхо; воридоти мошинаю тачхизот; хичрати кувваи кории
баландихтисос; тичорати ихтироот, патентхо ва лицензияхо; бастани созишномахои
байнидавлати оид ба хамкории тадкикотию технологи. 
3. Таъсири самараи нишондихандаги (демонстрационный эффект), яъне аз тарафи
давлатхо истифода  намудани бартарихои моделхои муайяни истехсолот , истеъмолот,
идоракунии иктисоди ва танзим. 
4. Нишонидахандахои асосии ташаккул ва тараккиёти иктисодиёти чахони.
Системаи счетхои милли ва байналхалки. 
Робитахои асосии байни сохахои фаъолияти иктисодиро ба воситаи системаи счѐтхои
милли, ки аз тарафи ташкилотхои байналхалќи кор карда баромада шудааст ифода менамоянд.
Системаи счѐтхои милли ин мачмуи коидахои кабулшудаи байналхалкии бахисобгирии
фаъолияти иктисоди, ки хамаи робитахои макроиктисодии асосиро, аз чумла таъсири
тарафайни иктисодиѐти милли ва иктисодиѐти чахониро дар мачмуъ тачассум менамояд,
мебошад. ССМ барои хамаи мамлакатхои чахон новобаста аз сатхи такаракиѐти иктисоди -
ичтимоии ягона буда хангоми тахлили вазъияти иктисоди ва коркарди барномаи инкишофи
иктисоди нихоят мухим мебошад. Нишондихандахои ССМ вазъият ва сатхи тараккиѐти

  3
:
 

иктисодии хочагии миллиро инъикос менамоянд, ки ин имконияти мукоиса намудани


мамлакатхоро дар хочагии чахони фарохам меорад. Нишондихандахои асосии ССМ ин МММ,
ММД, ДМ ва гайра мебошанд. 
 ММД   ин арзиши нихоии тамоми махсулот ва хизмате, ки дар худуди иктисодиѐти милли
дар давоми вакти муайян истехсол шудааст мебошад. 
 МММ   ин арзиши нихоии тамоми молу хадамот, ки аз тарафи шахрвандони мамлакат
новобаста аз макони чойгиршавии онхо дар давоми вакти муайян истехсол шудааст, мебошад.  
Дигар нишондихандаи мухими ССМ даромади милли мебошад. ДМ ин суммаи даромадхои
ибтидоии резидентхои мамлакат, яъне музди мехнат, фоида, даромад аз моликият, андоз ба
истехсолот ва воридот мебошанд.
Барои мукоисахои байни мамлакатхо нишондихандаи хос –   даромад ба сари ахоли , ки бо
доллар хисоб карда мешавад, нихоят кулай мебошад. Аз руи ин нишондиханда мавкеи
пешбарандаро мамлакатхои тараккикардаи иктисоди ишгол мекунанд. Мисол, даромади
солона ба сари ахоли соли 1995 дар мамлакатхои зерин чунин буд (бо долл):   Швейцария
40630 Мозамбик 80 Япония 39640 Эфиопия 100 Норвегия 31250 Танзания
120. Дар Россия ин нишондиханда соли 1995 2240 долл. буд.  Менгибаева Зулфия

5. Гурухбандии мамлакатхо аз руи нишондихандахои иктисоди.  


Гуногунии мачмуи нишондихандахои тараккиѐти иктисодии мамлакатхои чахон
имконияти бахо додани сатхи тараккиѐти иктисодии онхоро аз якчанд нуктаи назар фарохам
меорад. Барои ин якчанд нишондихандахои асосиро истифода мебаранд, ба монанди :  
-МММ-и мутлак ва нисби (ММД), 
-ДМ ва даромад ба сар ахоли,
-сохтори сохавии иктисодиѐти милли,
-сохтори содирот ва воридоти мамлакат,
-сатх ва сифати зиндагии ахоли ва гайра 
 Якчанд тарзи муайян намудани мавкеи мамлакатхо дар хочагии чахони вучуд дорад. Яке
аз тарзхои одди- чудо намудани мамлакатхо ба гуруххо аз руи сатхи даромад ба сари ахоли
мебошад. Ин тарз аз тарафи СММ, МВФ, МБРР истифода бурда шуда нишондихандаи
даромад ба сари ахоли хар сол  хисоб карда мешавад. Масалан, МБРР аз руи даромад ба сар
ахоли се гурухи мамлакатхоро чудо мекунад: 
-мамлакатхо бо даромади паст ба сари ахоли –  аз 9386 долл зиѐд ( 26 мамлакат), 
-мамлакатхо бо даромади миѐна ба сари ахоли- аз 766 долл. то 9385 ( 58 мамлакат), 
-мамлакатхо бо даромади паст ба сари ахоли –  на зиѐда аз 765 долл (49 мамлакат). 
Аз руи дарачаи тараккиѐти иктисоди, ки дарачаи тараккиѐти сохаи саноат, хачми умумии
истехсолот, хиссаи махсулоти саноати дар содироти умуми ва хачми ММД ба сари ахолиро
нишон медихад, мамлакатхоро ба се гурух чудо мекунанд: 
Мамлакатхои тараккикардаи саноати, ки 25- то буда 1,2 млрд. ахоли ( 23% ахолии чахон)
доранд ва 70%-и ММД-и чахони ва 70-75% истехсолоти чахонии саноатиро ташкил медиханд.
ММД ба сари ахоли дар ин гурухи мамлакатхо аз 10 то 25 хаз. долларро ташкил дода ба онхо
кариб 70%-и гардиши берунитичоратии чахони рост меояд. 
Мамлакатхои ру ба таракки, ки 120-то буда кисми зиѐди мамлакатхои Осиѐ, Африка ва
Америкаи Лотиниро дар бар мегиранд. Ба ин гурухи мамлакатхо 40% -и ММД-и чахони ва 26%-
и содироти чахони рост меояд. Онхо бо сатхи миѐна ва пасти даромад фарк мекунанд  
Мамлакатхои нави саноати, ки баъди солхои 60-уми асри 20 дар арсаи чахони бо суръати
баланди рушди иктисоди, хачми рузафзуни содирот, хиссаи баланди истехсолоти саноати худро
намоѐн карданд. Ба ин маммлакатхо пеш аз хама мамлакатхои Осиѐи Чанубу Шарки, Осиѐи

  4
:
 
:
 

Шарки ва Америкаи Лотини ба монанди, Гонконг, Сингапур, Малайзия, Турция, Хиндустон,


Бразилия, Аргентина ва дигархо дохил мешаванд. 
Дигар  нишондиханда ин сохти иктисоди-ичтимоии давлат мебошад, ки мувофики он
давлатхоро ба чунин гуруххо чудо менамоянд: 
-давлатхои сохти иктисоди бозори 
-давлатхои иктисодиѐташон дар давраи гузариш, ки мамлакатхои Аврупои Шарки ва собик
мамлакатхои ИЧШС- ро дар бар мегирад. Хиссаи ин мамлакатхо дар истехсолоти чахонии
саноати аз ибтидои солхои 90-ум зиѐда аз 10%- ро ташкил медихад. 
-давлатхои сотсиалисти (Куба, Вьетнам, Кореяи Шимоли).

  5
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
верт лее 1 лл плзвтеле

Попробуйте Scribd БЕСПЛАТНО в течение 30 дней, чтобы получить доступ к более


чем 125 миллионам заголовков без рекламы и сбоев!

Попробуйте бесплатно
Отменить можно в любой момент.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
верт лее 1 лл плзвтеле

Попробуйте Scribd БЕСПЛАТНО в течение 30 дней, чтобы получить доступ к более


чем 125 миллионам заголовков без рекламы и сбоев!

Попробуйте бесплатно
Отменить можно в любой момент.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
верт лее 1 лл плзвтеле

Попробуйте Scribd БЕСПЛАТНО в течение 30 дней, чтобы получить доступ к более


чем 125 миллионам заголовков без рекламы и сбоев!

Попробуйте бесплатно
Отменить можно в любой момент.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Поделиться этим документом
    

Вам также может понравиться

Документ 178 страниц

REI RUS CARTE 2 B


NATALIA ANTOCI
Оценок пока нет
:
Документ 14 страниц

Tema.12
MihaiMunteanu
Оценок пока нет

Документ 4 страницы

УСР
Шапокляк
Оценок пока нет

Журналы Подкасты

Нотное издание

Документ 291 страница

i-tisodijoti-a-on.pdf
Kamol
100% (1)
:
Документ 47 страниц

Шпаргалка по
международным…
rejey123
экономическим
Оценок пока нет
отношениям

Документ 15 страниц

Лекция №2.
Интернационализаци…
Темур Маткаримов
мировой экономики и
Оценок пока нет
ТНК

экономики Business

Документ 256 страниц

Николаева И.П. -
Мировая экономика 3-…
Tukhtaboy
изд., 2006.pdf
Оценок пока нет

Документ 195 страниц

экономика ответы
Lina Velichko
Оценок пока нет
:
Документ 119 страниц

Шобанов А.В., Аникеева-


Науменко Л.О.…
Irma Nosadse
Международный бизнес
Оценок
учебноепока нет
пособие.pdf

Документ 30 страниц

kursovaya 2
Aida Taalaibekova
Оценок пока нет

Документ 101 страница

5741 Диплом
Глобализация…
Аля Боярова - сущность и
экономики
Оценок
этапы пока нет

Документ 9 страниц

prichiny-i-suschnost-
integratsionnyh-…
lena balahovtseva
protsessov-na-
Оценок пока нет
evropeyskom-i-
aziatskom-kontinentah-v-
kontse-xx-veka

Показать еще
:
Сведения Поддержка

О Scribd Справка / Вопросы и ответы

Печатные издания Доступность

Наш блог Помощь при покупке

Присоединяйтесь к нашей команде! AdChoices

Свяжитесь с нами Издатели

Пригласить друзей
Социальные сети
Подарки

Scribd для предприятия Instagram

Twitter
Юридическая информация Facebook

Условия Pinterest

Конфиденциальность

Авторское право

Настройки файлов cookie

Не продавать и не передавать мою


личную информацию

Получите наши бесплатные приложения

Книги • Аудиокниги • Журналы • Подкасты • Нотное издание •


Документы • Snapshots

Язык: Русский

Авторское право © 2023 Scribd Inc.


:
:

Вам также может понравиться