Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
269–288
ISSN 2619-0877
DOI 10.31168/2619-0877.2018.1.14
270 Анна Романовна Лагно
4
The Memory Studies Association. URL: https://www.memorystudiesassociation.
org (дата обращения: 31.05.2018).
5
Малинова 2017: 8.
272 Анна Романовна Лагно
Цели
Стратегии основных Позиция по
мнемонических отношению к
акторов другим игрокам
17
Бухарин 2010: 484; Носкова (ред.) 2012: 891; Волобуев 2018: 263–264.
18
Понятие, придуманное Я. Качиньским (см. его интервью в книге: Sadecki J.
Trzynastu: premierzy wolnej Polski. Kraków: TAiWPN Universitas Kraków, 2009. S. 314).
19
Program PiS 2014. S. 26–28. URL: http://pis.org.pl/dokumenty (дата обращения:
16.05.2018).
20
См., например, его интервью в книге: Sadecki J. Trzynastu. S. 312.
21
Под «педагогикой стыда» подразумеваются попытки рефлексии над недостой-
ными страницами истории Польши и принятие ответственности за ошибки, допущен-
ные в прошлом.
22
Sygnały Dnia 3 lutego 2018 roku, rozmowa z Jarosławem Kaczyńskim // Polskie
Radio S. A. URL: https://www.polskieradio.pl/7/129/Artykul/2014721 (дата обращения:
16. 05. 2018).
23
Синицина, Чудакова 2008: 127.
276 Анна Романовна Лагно
При этом любопытно отметить, что всего за это время нижняя палата
парламента собиралась 48 раз.
Таким образом, ПиС полагает, что полякам, надо «напомнить»
их историю, вернуть им героев. Хотят ли этого сами поляки? Согла-
сно данным Центра исследования общественного мнения (Centrum
Badania Opinii Społecznej, далее — CBOS), в 2016 г. наблюдался гора-
здо больший интерес к истории, нежели это было в 1987 г.24. Доста-
точно большой процент опрошенных также полагал, что история им
может пригодиться в жизни (см. табл. 2).
ГП, которая была образована тоже в 2001 г., называет себя кон-
сервативно-либеральной партией и в области мировоззрения стара-
ется уравновесить либеральные и консервативные ценности. Как го-
ворил польский историк и политик Владислав Бартошевский: «ГП
является партией благоразумия, умеренности, центра, а не безумств
и крайностей»25. ГП, в отличие от ПиС, не стремится создать какую-
то новую Польшу. Среди главных ее ценностей выделены две: служба
и солидарность. Первая подразумевает, что «государство должно слу-
жить гражданину, а не гражданин государству», а вторая, что благо-
состояние общества основано на солидарности26. ГП принципиально
не разрабатывает какую-либо идеологию, подчеркивая, что является
«партией для всех»27. Внимание этой партии к прошлому выстраива-
лось в зависимости от ситуации28, чаще всего как ответ на действия
ПиС и по большей части как критика этих действий.
24
CBOS. Komunikat z badań nr 68/2016. Świadomość historyczna Polaków.
Warszawa, 2016. S. 15. URL: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_068_16.
PDF (дата обращения: 17.05.2018). Сравнивается с 1987 г. потому, что именно тог-
да в последний раз проводился опрос общественного мнения на подобную тематику:
Komunikat CBOS «Przeszłość jako przedmiot zainteresowań i dyskusji we współczesnym
społeczeństwie polskim», lipiec 1988.
25
Bartoszewski: PO partią umiaru i rozsądku // Wprost. 06.10.2007. URL: https://
www.wprost.pl/kraj/115393/Bartoszewski-PO-partia-umiaru-i-rozsadku.html (дата обра-
щения: 16.05.2018).
26
Platforma Obywatelska. URL: http://www.platforma.org/o-nas (дата обращения:
16.05.2018).
27
Носкова (ред.) 2012: 885.
28
Здесь можно вспомнить вызвавшее много шума интервью Гжегожа Схетыны,
исполнявшего в 2014–2015 гг. обязанности министра иностранных дел Польши, о том,
что «украинцы освобождали концлагерь в Освенциме»: «Это был Первый украинский
фронт, и украинцы освобождали концлагерь в Освенциме. Там были украинские сол-
даты в тот январский день, они открывали ворота лагеря, и они освобождали лагерь».
День памяти «про́клятых солдат» 277
органов местного самоуправления от ПиС. См.: Senat Rzeczypospolitej Polskiej. URL: http://
www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/agent.xsp?symbol=SKLADZESP&Zesp=127 (дата обращения:
26.05.2018). Торжественное основание музея состоялось 2 октября 2017 г., открытие пла-
нируется в 2018 г., зато музей уже вполне функционирует в виртуальном пространстве,
см.: Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce. URL: http://muzeumzolnierzywykletych.pl/
(дата обращения: 26.05.2018).
34
Najważniejszym celem Żołnierzy Wyklętych była obrona niepodległości wobec
sowietyzacji Polski po 1944 r. // wPolityce.pl. 01.03.2018. URL: https://wpolityce.pl/
historia/383857-najwazniejszym-celem-zolnierzy-wykletych-byla-obrona-niepodleglosci-
wobec-sowietyzacji-polski-po-1944-r (дата обращения: 04.06.2018).
35
Żebrowski: Pojęcie «Żołnierze Wyklęci» nie jest sztuczne. Pochodzi z listu do
żony zamordowanego // RMF FM. 01.03.2016. URL: http://www.rmf24.pl/tylko-w-
rmf24/danie-do-myslenia/news-zebrowski-pojecie-zolnierze-wykleci-nie-jest-sztuczne-
pochod,nId,2154397#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome
(дата обращения: 04.06.2018).
36
Żołnierze Wyklęci // IPN. URL: https://wykleci.ipn.gov.pl/zw/historia (дата об-
ращения: 04.06.2018).
День памяти «про́клятых солдат» 279
37
Носкова (ред.) 2012: 491; см. также: Wnuk (red.) 2007.
38
Wnuk 2016.
39
Столя 2012: 109.
280 Анна Романовна Лагно
49
Stan śledztwa IPN dotyczącego Stefana Michnika // IPN. URL: https://ipn.gov.pl/
pl/aktualnosci/38697,Stan-sledztwa-IPN-dotyczacego-Stefana-Michnika.html (дата обра-
щения: 14.06.2018).
50
Albin М. Stefan Michnik, czyli «bezwiedne narzędzie terroru». Kim jest brat Adama
Michnika, o którym lubi przypominać prawica? // Na Temat.pl. 28.10.2016. URL: http://
natemat.pl/193331,stefan-michnik-czyli-bezwiedne-narzedzie-terroru-kim-jest-brat-
adama-michnika-o-ktorym-lubi-przypominac-prawica (дата обращения: 14.06.2018).
51
Polska przyszłości. Program Platformy Obywatelskiej RP 2015. S. 38.
52
Pamięć do odzyskania // Instytut Obywatelski. URL: http://www.instytutobywa-
telski.pl/26170/komentarze/polityka-komentarze/pamiec-do-odzyskania (дата обраще-
ния: 22.06.2018).
День памяти «про́клятых солдат» 283
53
Ibidem.
54
Schetyna do Sierakowskiego: celem PO jest odsunięcie PiS od władzy // Kry-
tyka Polityczna. 14. 06. 2017. URL: http://krytykapolityczna.pl/kraj/schetyna-do-
sierakowskiego-celem-po-jest-odsuniecie-pis-od-wladzy/ (дата обращения: 22.06.2018).
55
Wiadomości TVP1. 01. 05. 2017. URL: http://wiadomosci.tvp.pl (дата обращения:
02.05.2017).
284 Анна Романовна Лагно
Список сокращений
АК — Армия Крайова
ВиН — «Вольность и независимость»
ГП — партия «Гражданская платформа»
ИНП — Институт национальной памяти
ПиС — партия «Право и справедливость»
ПНР — Польская Народная Республика
РП — Речь Посполитая
IPN — Instytut Pamięci Narodowej
TVP1 — Program Pierwszy Telewizji Polskiej
Литература
Бергер 2012 — Бергер Ш. Историческая политика и национал-социалисти-
ческое прошлое Германии, 1949–1982 гг. // Историческая политика
в XXI веке / под ред. А. Миллера, М. Липман. М.: Новое литературное
обозрение, 2012. С. 43–48.
Бухарин 2010 — Бухарин Н. И. Польша: отстаивая права // Вишеградская
Европа: Откуда и куда? Два десятилетия по пути реформ в Венгрии,
День памяти «про́клятых солдат» 285
References
Albin, М., 2016. Stefan Michnik, czyli «bezwiedne narzędzie terroru». Kim
jest brat Adama Michnika, o którym lubi przypominać prawica? Na Te-
mat.pl. 28.10.2016. URL: http://natemat.pl/193331,stefan-michnik-czyli-
bezwiedne-narzedzie-terroru-kim-jest-brat-adama-michnika-o-ktorym-lubi-
przypominac-prawica (accessed: 14.06.2018).
Berger, Sh., 2012. Istoricheskaya politika i nacional-socialisticheskoe proshloe
Germanii, 1949–1982 gg. [Historical policy and National-Socialist Past of
Germany, 1949–1982] In: Miller, A., Lipman, M., eds., 2012. Istoricheskaya
politika v XXI veke [Historical policy in the twenty-first century]. Moscow:
Novoe literaturnoe obozrenie, pp. 43–48.
Buharin, N. I., 2010. Pol’sha: otstaivaya prava [Poland: defending the rights].
In: Sishelina, L. N., ed., 2010. Vishegradskaya Evropa: Otkuda i kuda? Dva
desyatiletiya po puti reform v Vengrii, Pol’she, Slovakii i Chekhii [Visegrad
Europe: From where and where? Two decades along the path of reforms
in Hungary, Poland, Slovakia and the Czech Republic]. Moscow: Ves’ mir,
pp. 479–506.
Habermas, Yu., 2005. Istoricheskoe soznanie i posttradicionnaya identichnost‘.
Zapadnaya orientaciya FRG [Historical consciousness and posttraditional
identity. Western orientation of FRG]. In: Habermas, Yu., 2005. Politicheskie
raboty [Political work]. Moscow: Praksis, pp. 114–136.
Korzeniewski, B., 2010. Transformacja pamięci: przewartościowania w pamięci
przeszłosci a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszło-
sci w Polsce po 1989 roku. Poznan: Wyd-wo Poznańskiego Towarzystwa Przy-
jaciół Nauk (PTPN), 246 p.
Malinova, O.Yu., 2017. Kommemoraciya istoricheskih sobytij kak instrument si-
mvolicheskoj politiki: vozmozhnosti sravnitel'nogo analiza [Commemoration
День памяти «про́клятых солдат» 287
Anna R. Lagno
PhD, Senior Research Fellow at the Department of History of
Eastern Europe after the Second World War, Institute of Slavic
Studies, Russian Academy of Science; Senior Lecturer at the De-
partment of International Organisations and Global Governance,
Faculty of Public Administration, Moscow Lomonosov State Uni-
versity, Moscow, Russia. E-mail: Lagno@spa.msu.ru
Abstract. Since 1 March 2011 Poland has marked the National Day of Remem-
brance of the „Cursed Soldiers” (Narodowy Dzień Pamięci “Żołnierzy Wyklętych”)
— members of the anti-Communist underground in the 1940s and 1950s who tried
to prevent Poland’s sovietisation and subordination to the USSR. The idea of es-
tablishing such a state memorial day was expressed in 2010 by Lech Kaczyński,
the then President of Poland and one of the leaders of the Law and Justice Party
(L&J). During the debates on the Bill of the National Day of Remembrance in the
Sejm, the deputies of the two main opposing parties voted in favour almost unani-
mously and the Senate approved it without making any changes. After President
Bronisław Komorowski signed it on 1 March 2011, Poland acquired an additional
state holiday. In 2015, after the Law and Justice Party won both the presidential
and parliamentary elections, the issue of the „cursed soldiers” turned into one of
the key questions in historical policy. The „Civic Platform” party, forced to move
over to the opposition benches in parliament, sounded the alarm, accusing the L&J
party of rewriting history and primitivising the image of the anti-Communist un-
derground. Thus, the memory of the “cursed soldiers” transformed from an issue
that united political opponents to a topic for arguments and political struggle. The
article attempts to show how the L&J party used the preservation of the memory
of the “cursed soldiers” for its own political purposes, including its fight against
the opposition.
Keywords: „Law and Justice” party, „Civic Platform” party, „cursed soldiers”,
Armia Krajowa, historical policy, commemoration, Institute of National Remem-
brance in Poland, Witold Pilecki