UCS 1001C:2022

ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭДЭД

ХҮРТЭЭМЖТЭЙ ДЭД БҮТЭЦ

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд

хүртээмжтэй дэд бүтцийн зураг төсөл

1
ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭДЭД
ХҮРТЭЭМЖТЭЙ ДЭД БҮТЭЦ
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд
хүртээмжтэй дэд бүтцийн зураг төсөл

Улаанбаатар хот
2022 он

2
 ГАРЧИГ
1. ХАМРАХ ХҮРЭЭ ........................................................................................................ 7
2. НОРМАТИВ ЭШЛЭЛ ................................................................................................. 7
3. НЭР ТОМЬЁОНЫ ТОДОРХОЙЛОЛТ ....................................................................... 7
4. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНИЙ ЭРГОНОМИК, АНТРОПОМЕТР .......... 8
ТЭРГЭНЦРИЙН ЭЗЛЭХ ОРОН ЗАЙ ........................................................................ 8
ТЭРГЭНЦРИЙН СТАНДАРТ ХЭМЖЭЭ ................................................................... 9
ТЭРГЭНЦЭРТЭЙ ХҮНИЙ ЕРӨНХИЙ ХЭМЖЭЭ, ЭРГОНОМИК ........................... 10
ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ АНТРОПОМЕТР ....................................... 12
ТАЯГТАЙ ХҮНИЙ АНТРОПОМЕТР........................................................................ 14
5. ХОТ СУУРИН ГАЗРЫН ОРОН ЗАЙД ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД
ЗОРИУЛСАН ТӨЛӨВЛӨЛТ......................................................................................... 15
ЯВГАН ХҮНИЙ ГАРЦ, ЗАМ ТАЛБАЙ ..................................................................... 15
ЯВГАН ХҮНИЙ ЗАМ ................................................................................................ 16
АВТО МАШИНЫ ЗОГСООЛ ................................................................................... 17
6. НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ЗОГСООЛ ......................................................................... 18
ГАЛТ ТЭРЭГ ............................................................................................................ 22
7. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ЗАМ ........................................................... 24
8. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ОРОН ЗАЙ................................................ 24
9. БАРИЛГЫН ГАДНА ОРОН ЗАЙ, ОРЦ, ГАРЦ ........................................................ 27
10. ОЛОН НИЙТ БОЛОН ОРОН СУУЦНЫ БАРИЛГЫН ОРОН ЗАЙД ХӨГЖЛИЙН
БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД ЗОРИУЛСАН ТӨЛӨВЛӨЛТ ........................................... 28
БАРИЛГЫН ОРЦ ГАРЦ ........................................................................................... 28
ТЭРГЭНЦРИЙН НАЛУУ ЗАМ / ДОТОР БОЛОН ГАДНА / ..................................... 30
11. ХАРААГҮЙ ХҮНИЙ ХӨТӨЧ ХАВТАН ЗАМ........................................................... 34
ХӨТӨЧ ХАВТАН ЗАМЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ............................................... 35
12. ХОНГИЛ БОЛОН ХОЛБОГЧ ӨРӨӨ ..................................................................... 36
13. ХААЛГА /ГАДНА, ДОТОР/ .................................................................................... 37
14. ГИШГҮҮР ШАТ ...................................................................................................... 39
15. ХАНА БОЛОН ШАТНЫ БАРИУЛУУД ................................................................... 40
16. ЦАХИЛГААН ШАТ ................................................................................................. 41
17. УРСДАГ ШАТ......................................................................................................... 43
18. ШҮРШҮҮР, ДУШ .................................................................................................... 44
19. ХУВЦАС СОЛИХ ӨРӨӨНИЙ ОРОН ЗАЙ ............................................................ 46
20. УСАНД ОРОХ ОНГОЦНЫ ОРОН ЗАЙ ................................................................. 47
21. НИЙТИЙН БИЕ ЗАСАХ ГАЗАР ............................................................................ 48
22. ХАЛУУН УСНЫ ГАЗАР ......................................................................................... 49
3
23. АРИУН ЦЭВРИЙН ӨРӨ........................................................................................ 50
24. АРИУН ЦЭВРИЙН ӨРӨӨНИЙ ТОНОГЛОЛ ........................................................ 51
25. УГААЛТУУР БОЛОН ТОЛЬ .................................................................................. 53
26. УНДНЫ УСНЫ ЦОРГО БА УС ХӨРГӨГЧ ............................................................ 54
27. ЭМНЭЛГИЙН БАРИЛГЫН ӨРӨӨ ТАСАЛГААНЫ ОРОН ЗАЙ ........................... 54
ЭДЭЛБЭР ГАЗАРТ ТАВИХ ШААРДЛАГА .............................................................. 55
ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ДАСГАЛД ЗОРИУЛСАН ОРОН ЗАЙН БАЙРЛАЛ ..................... 57
ХҮЛЭЭЛГИЙН ТАНХИМ, ХҮЛЭЭН АВАХ ............................................................... 61
28. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД ЗОРИУЛСАН ТАВИЛГА, ТОНОГ
ТӨХӨӨРӨМЖҮҮДИЙН БАЙРШЛЫН ХЭВИЙН ХЭМЖЭЭ ........................................ 62
ЛАНГУУ, ТАВИУР, ТАВЦАН, ШҮҮГЭЭ ................................................................... 62
ШИРЭЭ, ТАВИУР .................................................................................................... 62
ШИРЭЭ, ТЭРГЭНЦРИЙН ЭЗЛЭХ ОРОН ЗАЙ....................................................... 63
ЦАХИЛГААН ХЭРЭГСЛИЙН БОЛОН ГЭРЛИЙН УНТРААГУУР, ЗАЛГУУР ......... 63
29. ДОХИОЛЛЫН СИСТЕМ, ТАНИХ ТЭМДЭГ .......................................................... 64
30. БАРИЛГЫН ГАДНА ОРЦ ГАРЦЫН ДОХИОЛЛЫН ТОНОГЛОЛ ......................... 65
31. ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГАД ТӨЛӨВЛӨХ ХАРИЛЦУУР УТАС ........................ 67
ГУДАМЖИНД БАЙРШУУЛАХ ХАРИЛЦУУР УТАС ................................................ 67
ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНИЙ ХАРАХ БҮС ......................................... 68
32. ИЛ ЦУХУЙСАН МӨРГӨЦГҮҮД ............................................................................. 68
33. ТЭРГЭНЦЭРТЭЙ ХҮНИЙ СУУДАЛ / ҮЗВЭРИЙН ТАНХИМ / .............................. 69
СОНСГОЛЫН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНД ЗОРИУЛСАН СУУДАЛ ............................. 70
34. ТАНИХ ТЭМДГҮҮД, СТАНДАРТ ХЭМЖЭЭ ......................................................... 70
35. ОЛОН УЛСЫН СТАНДАРТ ТЭМДЭГ ................................................................... 71

4
 ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ
Зураг 1. Явган хүний замын налуу, замын гарц (Жишээ зураг) .................................... 15

Зураг 2. Явган хүний замын налуу (Жишээ зураг) ......................................................... 16

Зураг 3. Явган хүний замын зай, хэмжээ (Жишээ зураг) ............................................... 16

Зураг 4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний авто зогсоолын загвар (Жишээ зураг) ........ 17

Зураг 5. 1-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ ............................................................ 18

Зураг 6. 2-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ ............................................................ 18

Зураг 7. 3-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ ............................................................ 19

Зураг 8. Автобусны буудлын харагдах байдал /жишээ/ ................................................ 19

Зураг 9. Автобусны буудлын төлөвлөлт /жишээ/ ........................................................... 19

Зураг 10. Автобусны буудлын харагдах байдал /жишээ/ .............................................. 20

Зураг 11. Автобусан дахь тэргэнцрийн зай болон буух дохио ...................................... 22

Зураг 12. Зорчигч буулгаж суулгах тусгай хэрэгцээний тавцан .................................... 22

Зураг 13. Зорчигч буулгаж суулгах тусгай хэрэгцээний тавцан .................................... 23

Зураг 14. Барилгын гадна орц, гарц, налуу зам ............................................................. 27

Зураг 15. Авто зогсоол ..................................................................................................... 28

Зураг 16. Налуу замын харагдах байдал №1 ................................................................. 31

Зураг 17. Налуу замын харагдах байдал №2 ................................................................. 31

Зураг 18. Налуу замын харагдах байдал №3 ................................................................. 32

Зураг 19. Нэг урсгалтай урт налуу зам / дээрээс, хажуугаас харсан байдал / ............. 32

Зураг 20. Нэг урсгалтай урт налуу замын харагдах байдал.......................................... 32

Зураг 21. Налуу замын харагдах байдал........................................................................ 33

Зураг 22. Барилга доторх ба гаднах пандусын хамгийн бага хэмжээ .......................... 33

Зураг 23. Налуу хэсгийн хамгаалалт .............................................................................. 33

Зураг 24. Пандусын амрах хэсгийн хамгийн бага хэмжээ, харагдах байдал ............... 34

Зураг 25. Шулуун явах хэсгийн хавтан ........................................................................... 34

Зураг 26. Уулзварын хэсгийн хавтан .............................................................................. 35

5
Зураг 27. Хараа муутай хүмүүст зориулсан хөтөч явган замын уулзварын зохион
байгуулалт ........................................................................................................................ 35

Зураг 28. Уулзварын хавтангийн төрлүүд ...................................................................... 35

Зураг 29.Цахилгаан шат, товчлуурын өмнөх хөтөч Зураг 30. Шатны өмнөх хөтөч
........................................................................................................................................... 36

Зураг 31. Автомат хаалганы өмнөх хөтөч хавтан .......................................................... 36

Зураг 32. Өргөгч тавцангийн загвар ба хэмжээ .............................................................. 43

Зураг 33. 915х915 хэмжээтэй шүршүүр .......................................................................... 45

Зураг 34. 915х1220 хэмжээтэй шүршүүр ........................................................................ 45

Зураг 35. Ариун цэврийн өрөөний хэвийн хэмжээ ......................................................... 51

Зураг 36. Ширээ болон усны цоргын өндөр, гүн............................................................. 54

Зураг 37. Ширээ болон усны цоргоны өндөр, гүн Зураг 38. Ус
хөргөгч .............................................................................................................................. 54

Зураг 39. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнд зориулсан дасгалын өрөө ............................... 57

Зураг 40. Шүршүүртэй дасгалын өрөө ............................................................................ 58

Зураг 41. Шүршүүртэй дасгалын өрөө ............................................................................ 59

Зураг 42. Иллэгийн өрөө Зураг 43. Боолтны өрөө

59

Зураг 44. Усан иллэгийн өрөө ......................................................................................... 60

Зураг 45. Усан эмчилгээний өрөө Зураг 46. Гэрлэн

эмчилгээний өрөө............................................................................................................. 60

Зураг 47. Лангуу, тавиур, тавцан..................................................................................... 62

Зураг 48. Тавиур, шүүгээний өндрийн хэвийн хэмжээ ................................................... 62

Зураг 49. Хоолны ширээний өргөн, өндөр, гүн ............................................................... 62

Зураг 50. Утасны тавцангийн өргөн, өндөр, гүн ............................................................. 67

Зураг 51. Тэргэнцэртэй иргэн байрлах хэсгийн харагдах байдал /Жишээ зураг/ ....... 69

6
 ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭДЭД ДЭД БҮТЦИЙН ХҮРТЭЭМЖ

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн дэд бүтцийн техникийн зураг төсөл

1. ХАМРАХ ХҮРЭЭ
Энэхүү баримт бичиг нь орон сууц болон олон нийтийн барилгын гадна орчин,
дотоод орон зайд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан төлөвлөлтөд нийслэлд
хэрэгжүүлэх хот байгуулалт, хот нийтийн аж ахуйн бүтээн байгуулалт, тохижилт,
засвар үйлчилгээний ажил, үйлчилгээг төлөвлөх, удирдан зохион байгуулах, гүйцэтгэх,
хяналт тавих үйл ажиллагаанд ашиглана.
Сэтгэцийн өвчтэй, тусгай газар байх шаардлагатай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст
тавигдах шаардлага нь энэхүү баримт бичигт хамаарахгүй.
2. НОРМАТИВ ЭШЛЭЛ
Энэхүү стандарт нь эш татсан дараах барилгын норм ба дүрэм, стандартын
шаардлагыг бүрэн хангах бөгөөд өөрчлөлт орсон тохиолдолд хамгийн сүүлийн эх
материалыг үндэслэл болгоно.
- БНбД 31-101-04 Тахир дутуу иргэдэд зориулсан барилгын төлөвлөлтийн
нормаль 2004 он;
- БД 31-112-11 Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн амьдрах орчны шаардлагад
нийцсэн зураг төсөл зохиох дүрэм 2011 он;
- БНбД 31-01-01 Орон сууцны барилгын зураг төсөл төлөвлөх норм ба дүрэм;
- БНбД 31-03-03*/11 Олон нийт, иргэний барилга;
- MNS 6055:2009 Иргэний барилгын төлөвлөлтөд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний
шаардлагыг тооцсон орон зай, орчин;
- MNS 6808:2019 Явган хүний зам, талбайн төлөвлөлт, техникийн шаардлага;
- MNS 5611:2006 Орон сууцны барилгад тавигдах үндсэн шаардлага;
- Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулсан акт (Americans with Disabilities Act
/Access Guide: Survey Checklist/) 2010 он.
3. НЭР ТОМЬЁОНЫ ТОДОРХОЙЛОЛТ
Эргономик – гэж хүний хөдөлгөөн, орон зайнаас хамааруулан ажиллаж амьдрах, ая
тухтай орчин бүрдүүлэх нөхцөлийг судлах агуулгаар архитектурт хэрэглэгддэг нэр
томьёо;
Антопометр– гэж хүний бие, түүний хэсгүүдийн өөрчлөлтийн системийг заасан гол
хэмжээ;
Налуу зам– гэж босоо чиглэлд барилгын гадна дотно хэсгийг холбосон налуу хавтгай;
Тактильный– гэж хараагүй хүнд овгор, товгор байдлаар мэдрэгдэх тэмдэглэгээ;
Бүсчлэл орон зай – гэж хэмжигдэхүүний тоон утга (урт, өргөн өндөр) орон зай болон
байгуулалт дээр ямар нэг юмны хоорондох хязгаарлалтыг заасан хэмжээ. Жишээлбэл:
7
хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эзлэх орон зайн өргөн, урт, тэргэнцрийн эргэх радиус,
хүрч болох өндрийн хэмжээ;
Хөндлөн налуу – гэж явган хүний замын хөндлөн хэвгий;
Замын хашлага – гэж явган хүний зам, ногоон байгууламжийг автомашины замаас
тусгаарласан явган хүний зорчих чөлөөний хэсэг.
4. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНИЙ ЭРГОНОМИК, АНТРОПОМЕТР
ТЭРГЭНЦРИЙН ЭЗЛЭХ ОРОН ЗАЙ

4.1. Хөдөлгөөний тоноглол хэрэглэдэг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст хүрэлцэхүйц

орон зай хуваарилагдсан байна. Жишээ нь: /тэргэнцэр, суга таяг хэрэглэх буюу
бусдын тусламжтайгаар явж чадах хүмүүс гэх мэт/;
4.2. Тэргэнцэртэй хүний гарын даяллыг /урагшаа, хажуу тийш, дээш, доош г.м/ болон
тэргэнцрийн эргэх орон зайн хэмжээг тооцно;

Тэргэнцрийн эзлэх орон Тэргэнцрийн эргэлт хамгийн 900 эргэхэд шаардагдах

зай бага талбай хамгийн бага талбай

2 дугуйн төв дээр 1800 эргэхэд Шулуун өнцгөөр эргэхэд Нэг дугуй төв дээр 1800
шаардагдах хамгийн бага шаардагдах хамгийн бага эргэхэд шаардагдах
талбай муруй талбай хамгийн бага талбай
8
Нэг дугуйн төв дээр 3600 эргэхэд шаардагдах Тэргэнцрийн U хэлбэрээр
хамгийн бага талбай эргэх орон зай

ТЭРГЭНЦРИЙН СТАНДАРТ ХЭМЖЭЭ

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хүртээмжтэй дэд бүтцийн зураг төсөл гүйцэтгэхдээ

тэргэнцрийн хэмжээг доорх зурагт үзүүлсэн хэмжээсийг ашиглаж тооцно.

9
 Гар жолоодлоготой тэргэнцэр

Автомат удирдлагатай тэргэнцэр

ТЭРГЭНЦЭРТЭЙ ХҮНИЙ ЕРӨНХИЙ ХЭМЖЭЭ, ЭРГОНОМИК

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хүртээмжтэй дэд бүтцийн зураг төсөл гүйцэтгэхдээ

тэргэнцэртэй хүний эргономик хэмжээг доорх зурагт үзүүлсэн хэмжээсийг ашиглаж
тооцно.

Тэргэнцэртэй хүний орон зайн гол хэмжээ

Тэргэнцэртэй хүний үйл хөдлөл хийх боломжтой хэмжээ

10
 Тэргэнцэртэй хүний Хажуу саадад
Тэргэнцэртэй хүний энгийн зөрөх орон зай
эзлэх цэвэр зай дөхөх цэвэр зай

Урдах саадад тэргэнцэр Х<610мм-ийн үе дэх цэвэр Х<610мм-ийн үед эргэх

дөхөх цэвэр зай зай нэмэлт зай 150мм

Х>380мм-ээс их үед
Х<380мм-ийн үе дэх цэвэр зай тэргэнцэр эргэх нэмэлт зай Тэргэнцэртэй хүний эзлэх цэвэр
305мм өргөн

11
Тэргэнцэр эргэх хамгийн бага Тэргэнцрийн 1800 эргэлт Тэргэнцэртэй 2 хүн
диаметр “Т” хэлбэрийн зай зөрөх хамгийн бага зай

Тэргэнцэртэй хүнд зориулсан үндсэн бүсчлэл

ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ АНТРОПОМЕТР

Суугаа байдлаар урагшаа гар сунгах үеийн өндрийн хэмжээ

12
 Саадтай хэсэг гар сунгах хамгийн их утга Хажуу сааданд зэрэгцэн ойртох зай

Хажуу сааданд гараа өргөх, Саад дээгүүр гараа сунгах

Тэргэнцрийн зорчих өргөн
тонгойх зай хамгийн ир зай

Тэргэнцэр ба хүний Тэргэнцэр ба явган хүний 2 тэргэнцрийн зэрэгцээ

хажуугийн өргөн урдах өргөн өргөн

13
 Хос таягтай хүний явах өргөн Таягтай хүний хажуугийн өргөн

Хос таягтай хүний урдах өргөн Харагүйн таягтай хүний урдах өргөн

ТАЯГТАЙ ХҮНИЙ АНТРОПОМЕТР

Энгийн ба таягтай хүний антропометр

Таягны төрлүүд

14
 Хараагүй хүний таягтай явах орон зай

5. ХОТ СУУРИН ГАЗРЫН ОРОН ЗАЙД ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД

ЗОРИУЛСАН ТӨЛӨВЛӨЛТ
ЯВГАН ХҮНИЙ ГАРЦ, ЗАМ ТАЛБАЙ

1.1. Тэргэнцэртэй болон өндөр настай иргэнд зориулсан явган хүний замын налуу
уртаашаа 5%, хөндлөн чиглэлд 1%-аас илүүгүй налуутай байна.

Зураг 1. Явган хүний замын налуу, замын гарц (Жишээ зураг)

1.2. Явган хүний зам болон авто тээврийн хэрэгсэл зорчих замын огтлолцлын
өндрийн зөрүү 4см-ээс ихгүй, 2см-ээс багагүй байна.
1.3. Авто тээврийн хэрэгсэл зорчих зам дахь зурвас газрыг дайран өнгөрөх явган
хүний замын өргөн 3м, урт нь 2м-ээс багагүй байна.
1.4. Орон сууцны бичил хороололд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулан явган
хүний замын дагуу 300м тутамд сандал төлөвлөнө.

15
 ЯВГАН ХҮНИЙ ЗАМ

1.5. Явган хүний зам, налуу зам /пандус/-ын гадаргууг хэт товгор, гүдгэр материалаар
хийхийг хориглоно. Харин бетон хавтангаар хийх бол гадаргуу нь тэгш,
хавтангийн хоорондын зай 1.5м-ээс ихгүй байна.

Зураг 2. Явган хүний замын налуу (Жишээ зураг)

1.6. Явган хүний зам дээр тавигдсан сараалжин тагийг хөгжлийн бэрхшээлтэй
иргэний хөдөлгөөний чиглэлд эгц байрлалтай, сараалжийн хоорондын зай 1.3см-
ээс ихгүй байна.

Зураг 3. Явган хүний замын зай, хэмжээ (Жишээ зураг)

Замын хавтан хоорондын зай 10мм-ээс

Гарцын налуу замын загвар
ихгүй байна.

16
 АВТО МАШИНЫ ЗОГСООЛ

1.7. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулсан авто зогсоолыг орон сууц, олон нийтийн
барилга байгууламж, ажлын байр хүртэлх 50м-ээс ихгүй зайд төлөвлөнө.
1.8. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хувийн авто тээврийн хэрэгсэл зогсох зогсоолын
талбайг тусгайлан тэмдэглэж таних тэмдгээр заасан байна. Зогсоолын өргөн
3.5м-ээс багагүй байна.

Зураг 4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний авто зогсоолын загвар (Жишээ зураг)

Зогсоолын хэмжээ Зогсоолын таних тэмдэг

17
2. НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ЗОГСООЛ
2.1. Явган хүний зам дээр хараа муутай хүмүүст зориулсан 2 эгнээ хөтөч хавтанцар
замыг буудлын саравчны баганаас 300мм-ээс багагүй зайд бэлтгэж тавина.
2.2. Буудлын саравчны багана харанхуй болоход тодорхой харагдахуйц байх.
2.3. Автобусны буудал нь /зогсоол/ суух вандан, саравчаар тоноглогдсон, автобусны
явах чиглэлийн тэмдэглэгээ бүхий шон байрлуулсан байна.

Зураг 5. 1-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ (Жишээ зураг)

Зураг 6. 2-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ (Жишээ зураг)

18
Зураг 7. 3-р зэрэглэлийн зогсоолын зай хэмжээ (Жишээ зураг)

Зураг 8. Автобусны буудлын харагдах байдал (Жишээ зураг)

Зураг 9. Автобусны буудлын төлөвлөлт (Жишээ зураг)

19
Зураг 10. Автобусны буудлын харагдах байдал (Жишээ зураг)

20
НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ДОТООД ОРОН ЗАЙ, ТОНОГЛОЛ

21
 Зураг 11. Автобусан дахь тэргэнцрийн зай болон буух дохио (Жишээ зураг)

Зураг 12. Зорчигч буулгаж суулгах тусгай хэрэгцээний тавцан (Жишээ зураг)

ГАЛТ ТЭРЭГ

Метро, галт тэрэг

• Галт тэрэгний хаалга тэргэнцэр орох хүрэлцэхүйц зайтай байх.
• Галт тэрэгний хаалга тавцангийн хоорондох заадас хамгийн доод /бага/
хэмжээнд байх ёстой.
Эгнээ хоорондын зай
• Эгнээ хоорондуур тэргэнцэртэй хүн чөлөөтэй явах өргөнтэй байх
Тэргэнцрийн зай
• Энэ зай нь хаалга талд чөлөөтэй байх.
• Зайг галт тэрэгний гадна дотор талд байрлуулсан /бүх нийтээр хүлээн
зөвшөөрөгдсөн/ таних тэмдгээр заана.
• Тэргэнцэртэй хүмүүсийн барих бариул, бүс оосор болон бусад хэрэгслийг
суурилуулсан байна.
Суудал
22
 • Хаалганы ойр хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн, өндөр настай хүнд зориулсан
тусгай суудлыг төлөвлөх.
Мэдээллийн тэмдэг болон зардал
• Галт тэрэгний чиглэлийг заасан схем зургийг байрлуулсан байх.
• Чиглэлийн дагуух зогсоолуудыг чанга яригчаар зарлах ба буудлуудын
нэрийг бичсэн үзүүлэн харагдахуйц зайнд байх.

Зураг 13. Зорчигч буулгаж суулгах тусгай хэрэгцээний тавцан (Жишээ зураг)

23
3. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ЗАМ

Тэргэнцэртэй 2 хүн зөрөх хамгийн бага зай

Тэргэнцэртэй хүний энгийн зөрөх орон зай

Сараалжийн хоорондын зай Тэргэнцрийн явах чигт 900-ын чиглэлээр торыг тавина
13мм-ээс ихгүй

Борооны ус зайлуулах сараалж

4. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ОРОН ЗАЙ

24
 Ширээ, суудлын хэсгийн хамгийн бага орон зай

Тэргэнцэртэй 2 хүн зэрэгцэн зорчих орон зайн хамгийн бага хэмжээ

900-ын налуу эргэлтийн доод хэмжээ Хаалтыг тойрох зайн хэмжээ

25
Супермаркетын гарцын зорчих өргөн Супермаркетын коридорын зорчих өргөн

Худалдааны төвийн коридорын зорчих Тасалбар таслах коридорын зорчих өргөн

өргөн

Хаалтын өргөн Тэргэнцэртэй 2 хүн зөрөх

26
5. БАРИЛГЫН ГАДНА ОРОН ЗАЙ, ОРЦ, ГАРЦ

Зураг 14. Барилгын гадна орц, гарц, налуу зам (Жишээ зураг)

27
 Зураг 15. Авто зогсоол (Жишээ зураг)

6. ОЛОН НИЙТ БОЛОН ОРОН СУУЦНЫ БАРИЛГЫН ОРОН ЗАЙД ХӨГЖЛИЙН

БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД ЗОРИУЛСАН ТӨЛӨВЛӨЛТ
БАРИЛГЫН ОРЦ ГАРЦ

6.1. Тухайн барилгын орцын шийдэл, орц хаалганы байрлал, орчны тодорхой
байдлаас хамааруулж тэргэнцэртэй хүний эргэлтийн хөдөлгөөн хийхэд
зориулсан хувилбарыг сонгоно. Өгөгдсөн талбайн ерөнхий хэмжээ нь зөвхөн
орцын хаалганы төрөл ба түүний онгойх чиглэлээс бус хаалга руу дөхөх үндсэн
чиглэлээс хамаарч тодорхойлно.

28
29
 ТЭРГЭНЦРИЙН НАЛУУ ЗАМ / ДОТОР БОЛОН ГАДНА /

6.2. Явган хүний зам, талбайн түвшин барилга байгууламжийн шалны хоорондох
уналтын зөрүү 4см-ээс их бол налуу зам эсвэл шат төлөвлөнө.

Хамгаалалтын хашлагийн хөндлөн огтлол Бариулын загвар ба онцлог

Налуу замтай хаалганы орон зай

30
Нэг урсгалтай налуу зам Хоёр урсгалтай налуу зам

Зураг 16. Налуу замын харагдах байдал №1 (Жишээ зураг)

Зураг 17. Налуу замын харагдах байдал №2 (Жишээ зураг)

31
 Зураг 18. Налуу замын харагдах байдал №3 (Жишээ зураг)

Зураг 19. Нэг урсгалтай урт налуу зам / дээрээс, хажуугаас харсан байдал/ (Жишээ зураг)

Зураг 20. Нэг урсгалтай урт налуу замын харагдах байдал (Жишээ зураг)

32
 Зураг 21. Налуу замын харагдах байдал (Жишээ зураг)

Зураг 22. Барилга доторх ба гаднах пандусын хамгийн бага хэмжээ (Жишээ зураг)

Зураг 23. Налуу хэсгийн хамгаалалт (Жишээ зураг)

33
 Зураг 24. Пандусын амрах хэсгийн хамгийн бага хэмжээ, харагдах байдал (Жишээ зураг)

7. ХАРААГҮЙ ХҮНИЙ ХӨТӨЧ ХАВТАН ЗАМ

7.1. Явган хүний зам, тохижилтын ажлын зураглалт хараагүй хүний хөтөвч хавтанг
дараах байршлуудад заавал зураглаж өгнө.

Зураг 25. Шулуун явах хэсгийн хавтан (Жишээ зураг)

34
 Зураг 26. Уулзварын хэсгийн хавтан (Жишээ зураг)

ХӨТӨЧ ХАВТАН ЗАМЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

Зураг 27. Хараа муутай хүмүүст зориулсан хөтөч явган замын уулзварын зохион
байгуулалт (Жишээ зураг)

Зураг 28. Уулзварын хавтангийн төрлүүд

(Жишээ зураг)

35
 Зураг 29.Цахилгаан шат, товчлуурын өмнөх хөтөч Зураг 30. Шатны өмнөх хөтөч
(Жишээ зураг) (Жишээ зураг)

Зураг 31. Автомат хаалганы өмнөх хөтөч хавтан (Жишээ зураг)

8. ХОНГИЛ БОЛОН ХОЛБОГЧ ӨРӨӨ

Тэргэнцэр 1800 эргэх үед Хаалганы өмнө тэргэнцэр эргэхэд зориулж 140см гүн
байна

36
9. ХААЛГА /ГАДНА, ДОТОР/

Урагш дөхөж хаалга дэлгэх орон зай Хажуугаас дөхөж хаалга дэлгэх орон зай

Түгжээний талаас дөхөх орон зай Түгжээний талаас дөхөж хаалга дэлгэх орон зай

37
Гулсдаг хаалганд эгц чиглэлд дөхөх орон
Гулсах талаас дөхөх орон зай
зай

Хаалга түгжээ болон хаагчтай

Хаалга түгжигчтэй бол Хаалга хаагчтай бол
бол Ү=1220мм-ээс багагүй
Х=300мм байна Ү=1220мм байна
байна

Давхар хаалганы дэлгэгдэх орон зай

38
 Хаалганы хамгийн бага хэмжээ

10. ГИШГҮҮР ШАТ

Гишгүүрийн загвар Бариултай шатны хөндлөн огтлол

39
 Үргэлжилсэн бариултай болон хэсэгчилсэн бариултай шат

11. ХАНА БОЛОН ШАТНЫ БАРИУЛУУД

Шатны хана
Хонгил болон шатны бариулууд
талын
бариул

40
12. ЦАХИЛГААН ШАТ

Лифтний тэмдэглэгээ ба Лифтний хаалга болон Лифтний товчлуурын загвар

хэмжээ бүхээгийн хэмжээ хэмжээ

41
 Цахилгаан тэргэнцрийн
Тэргэнцрийн ухарч орох, 1800 градус эргэх
эргэх загвар ба бүхээг
гарах загвар боломжтой бүхээг

Лифтний дотор талын Хэвтээ чиглэлийн өргөгч Босоо чиглэлийн өргөгч

бариул, товчлуурын хэмжээ тавцан тавцан

42
 Зураг 32. Өргөгч тавцангийн загвар ба хэмжээ

13. УРСДАГ ШАТ

43
14. ШҮРШҮҮР, ДУШ
14.1. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулсан шүршүүрийн бүхээгийн төлөвлөлт нь
шүршүүрт орох, шүршүүрийн суудалд суух зэрэгт саадгүй байна.
14.2. Шүршүүр нь тэргэнцэртэй хүн амархан дамжиж сууж болохуйц хялбарчилсан
өндөр, өргөнтэй байх.
14.3. Мөн тэргэнцэртэй хүн төвөггүй барьж болох бариултай /байрлал, өндөр нь
тохирсон/ байх хэрэгтэй.
14.4. Аюул ослын үед төвөггүй хүрч болох дуудлагын товчлуур буюу дохиоллын
тусгай төхөөрөмжөөр тоноглосон байх.
14.5. Тэргэнцэртэй хүн шилжих хөдөлгөөн хийх /суух, буух/ хангалттай орон зайг
шүршүүрийн онгоцны хажууд гаргах.
14.6. Шүршүүрийн өрөөний хаалга нь гулсдаг эсвэл гадагшаа онгойдог байхаар
төлөвлөнө.
14.7. Эдгээр зөвлөмж нь бага орлоготой айл өрхөд зориулсан нийтийн халуун усны
орон зайг тоноглоход хамаатай.

44
Зураг 33. 915х915 хэмжээтэй шүршүүр (Жишээ зураг)

Зураг 34. 915х1220 хэмжээтэй шүршүүр (Жишээ зураг)

45
15. ХУВЦАС СОЛИХ ӨРӨӨНИЙ ОРОН ЗАЙ

46
16. УСАНД ОРОХ ОНГОЦНЫ ОРОН ЗАЙ

47
17. НИЙТИЙН БИЕ ЗАСАХ ГАЗАР

48
18. ХАЛУУН УСНЫ ГАЗАР
18.1. Нийтийн халуун усны газарт тэргэнцэртэй иргэнд зориулж нэг өрөөг төлөвлөнө.
Шүршүүрийн бүхээгийн хэмжээ 1.2х0.9м-ээс багагүй байна. Бүхээгийн өмнөх
зайг тэргэнцэртэй иргэн орохоор тооцно.

49
19. АРИУН ЦЭВРИЙН ӨРӨӨ

50
 Зураг 35. Ариун цэврийн өрөөний хэвийн хэмжээ (Жишээ зураг)

20. АРИУН ЦЭВРИЙН ӨРӨӨНИЙ ТОНОГЛОЛ

51
52
 Ус татах хөл товч хэлбэр Ус татах гар товчны таних тэмдэг

21. УГААЛТУУР БОЛОН ТОЛЬ

21.1. Угаалтуурыг тэргэнцэртэй хүн ашиглаж болох өндөрт байршуулсан, хөдөлгөөн
хийхэд саадгүй зайд суурилуулах.
21.2. Толь тэргэнцэртэй хүн харж болохуйц байх.

53
22. УНДНЫ УСНЫ ЦОРГО БА УС ХӨРГӨГЧ

Зураг 36. Ширээ болон усны цоргын өндөр, гүн (Жишээ зураг)

Зураг 37. Ширээ болон усны цоргоны өндөр, гүн Зураг 38. Ус хөргөгч
(Жишээ зураг) (Жишээ зураг)
23. ЭМНЭЛГИЙН БАРИЛГЫН ӨРӨӨ ТАСАЛГААНЫ ОРОН ЗАЙ
Хүснэгт 1. Эзэлхүүн төлөвлөлт

Хүн
Үйлчлэх Үйлчилгээ- Барилга Эмчлэх
амын Эмч нарын
хүмүүсийн ний хүрээ байгууламжийн танхимын нэр,
нягтрал мэргэжил, тоо
тоо /м/ төрөл тоо
хүн/га

180 Жижиг нэгдсэн Ерөнхий эмч-1 Дотрын-1

1500~1700 300
хүртэлх эмнэлэг, явуут Шүдний эмч-1 Шүдний-1

54
 эмчилгээний Дотрын эмч-2~3 Дотрын-2
эмнэлэг Хүүхдйин эмч- Хүүхдийн-1
/амбултори/ 1~1.5 Шүдний-1
Шүдний эмч-2 Эмэгтэйчүүдийн-
4000~6000 300 180~300 Эмэгтэйчүүдийн 1
эмч-0.5
Сэтгэл
мэдрэлийн эмч-
0.5
Дотрын эмч-5 Дотрын-5
Хүүхдйин эмч- Хүүхдийн-2~2.5
2~2.5 Шүдний-5~6
Шүдний эмч- Эмэгтэйчүүдийн-
5~6 1
8000~10000 300 300-аас -
Эмэгтэйчүүдийн Сэтгэл
эмч-1 мэдрэлийн-1
Сэтгэл
мэдрэлийн эмч-
1

ЭДЭЛБЭР ГАЗАРТ ТАВИХ ШААРДЛАГА

Эмчийн өрөө

55
Эмэгтэйчүүдийн үзлэгийн өрөө Шүдний эмчийн өрөө

Ахлах сувилагчийн өрөө Боолтын өрөө

56
 Утлагын өрөө

ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ДАСГАЛД ЗОРИУЛСАН ОРОН ЗАЙН БАЙРЛАЛ

Зураг 39. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнд зориулсан дасгалын өрөө (Жишээ зураг)

57
Зураг 40. Шүршүүртэй дасгалын өрөө (Жишээ зураг)

58
 Зураг 41. Шүршүүртэй дасгалын өрөө (Жишээ зураг)

Зураг 42. Иллэгийн өрөө Зураг 43. Боолтны өрөө

(Жишээ зураг) (Жишээ зураг)

59
 Зураг 44. Усан иллэгийн өрөө (Жишээ зураг)

Зураг 45. Усан эмчилгээний өрөө Зураг 46. Гэрлэн эмчилгээний өрөө
(Жишээ зураг) (Жишээ зураг)

60
ХҮЛЭЭЛГИЙН ТАНХИМ, ХҮЛЭЭН АВАХ

61
24. ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНД ЗОРИУЛСАН ТАВИЛГА, ТОНОГ
ТӨХӨӨРӨМЖҮҮДИЙН БАЙРШЛЫН ХЭВИЙН ХЭМЖЭЭ
ЛАНГУУ, ТАВИУР, ТАВЦАН, ШҮҮГЭЭ

Зураг 47. Лангуу, тавиур, тавцан (Жишээ зураг)

Зураг 48. Тавиур, шүүгээний өндрийн хэвийн хэмжээ (Жишээ зураг)

ШИРЭЭ, ТАВИУР

Зураг 49. Хоолны ширээний өргөн, өндөр, гүн (Жишээ зураг)

62
 ШИРЭЭ, ТЭРГЭНЦРИЙН ЭЗЛЭХ ОРОН ЗАЙ

ЦАХИЛГААН ХЭРЭГСЛИЙН БОЛОН ГЭРЛИЙН УНТРААГУУР, ЗАЛГУУР

24.1. Унтраагуур ба цахилгааны залгуурууд нь тэргэнцэртэй хүн төвөггүй хүрэх

хэмжээнд бэхлэгдсэн байна.

63
25. ДОХИОЛЛЫН СИСТЕМ, ТАНИХ ТЭМДЭГ

64
26. БАРИЛГЫН ГАДНА ОРЦ ГАРЦЫН ДОХИОЛЛЫН ТОНОГЛОЛ

65
66
27. ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГАД ТӨЛӨВЛӨХ ХАРИЛЦУУР УТАС

Зураг 50. Утасны тавцангийн өргөн, өндөр, гүн (Жишээ зураг)

ГУДАМЖИНД БАЙРШУУЛАХ ХАРИЛЦУУР УТАС

67
ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭНИЙ ХАРАХ БҮС

28. ИЛ ЦУХУЙСАН МӨРГӨЦГҮҮД

28.1. Ил гарсан мөргөцгүүд болохыг заах тэмдгүүд, модны мөчрүүд, цахилгаан утас,
татлага олс, харилцуур утасны бүхээг, вандан, тавцан болон чимэглэлийн
элементүүдийг хараа муутай хүмүүсийн таягийн хөдөлгөөний даялалд
тохируулан суурилуулах хэрэгтэй.
28.2. Хараа муутай хүмүүст сэрэмжлүүлэх саадыг шат болон цахилгаан шатны доор
хийнэ.
28.3. Явган зам, танхим, хонгил, нэвтрэх зам, эгнээ хоорондын зай болон бусад
эргэлт бүхий газруудын ослын эрсдэлийг багасгах үүднээс гол зай нь чөлөөтэй,
цэвэр байх ёстой.

68
29. ТЭРГЭНЦЭРТЭЙ ХҮНИЙ СУУДАЛ / ҮЗВЭРИЙН ТАНХИМ /
29.1. Хурал цуглааны зориулалттай танхим, үзвэрийн зориулалттай бусад
үйлчилгээний барилгуудад тэргэнцрийн зай гаргана.
29.2. Бие мах бодийн эмгэгтэй хүмүүст зориулсан хялбар суудлуудыг янз бүрийн
байрлалаар бэлтгэх.

Зураг 51. Тэргэнцэртэй иргэн байрлах хэсгийн харагдах байдал (Жишээ зураг)
69
СОНСГОЛЫН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНД ЗОРИУЛСАН СУУДАЛ

30. ТАНИХ ТЭМДГҮҮД, СТАНДАРТ ХЭМЖЭЭ

30.1. Таних тэмдгүүд нь өнгөөр ялгагдсан байхаас гадна хараа муутай хүмүүс тэмтэрч
ойлгож болохуйц хотгор гүдгэр гадаргуутай байх.
30.2. Нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн жирийн тэмдэг, өнгөний ялгаа нь:
• Ногоон өнгө – аюулаас хамгаалах болон явахыг
• Шар өнгө – эрсдэл байж болох болгоомжлолыг
• Улаан өнгө – аюул ослыг заана
30.3. Барилгын дагуу тэмдэг дохионы ойлгомжтой систем хэрэглэх. Зүг чигийн
өөрчлөлт бүр дээр дохио тэмдгүүд нь нэгэн хэвийн, ижил түвшинд байрлалтай
байна.
30.4. Тэмдэг дохиог байршуулах өндрийн хэмжээг “Ил цухуйсан мөргөцгийн заавар”,
“Таних тэмдэг байршуулах хэвийн хэмжээ”-ний дагуу тогтооно.

70
31. ОЛОН УЛСЫН СТАНДАРТ ТЭМДЭГ

71