Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
CONSTITUCIONATAKI
AMTHAPIWI
2
UTJIRINAKA
I. Qalltawi�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4
VII. Mayiwinaktuxita��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������21
3
I. QALLTAWI
A
ka Machaxa Constitu- Constituyente utt’ayata taqi
cionataki Amthapiwi, kunsa luraña uka sarayañapa
Secrtaraía Administrati- ukhamanaka qilqatarakiwa; taqi
vatuxita, jach’a kamachirjama kunasa phuqhasiñapa kama-
phuqhañataki taqi kuna wakita chinaka aka taxpacha markpa-
yanapt’añataki, irnaxasa, qulqi- chataki suma qhana sarayasa;
tuxitsa kunay wakitachi suma ukhamaraki taqi kunay wakitachi
utt’ayañataki aka Machaxa ukhamarjamaraki. Aka qilqata
Constitución Amthapiwi, aka lurañatakisti Ministerio Secre-
qilqata utt’ayaraki khistinakataki taria General de la Presidencia
Constituyente utt’ayataki yanaparaki, uka Unidad de
jupanakana suma sarayaña Secretaria Administrativa de la
yanapt’añaparakiwa. Convención Constitucional ukha-
maraki Servicio de Impuestos
Machaxa Constitucionataki suma Internos uksatuxitsa.
yanapt’añataki qilqatapiniwa;
wakita yatiyawini kunamasa
4
II. CONSTITUCIONAL
AMTHAPIWITUXITA
5
1. Kunamas aka Constitucional
Amthapiwi qalltawayi
3. Jupanaka qayqhanipxisa
6
4. Kunamasa Convencional
Constitucional wakt’ayataraki
5. Kunamanisa
7
III. CONVENCIONALANAKATA
CONSTITUYENTENAKATA
8
1. Convencionales Constituyentes chhijllatanaka
yaqha machaxa irpiritaki chhijllayasispati
Janiw markapana irpiri chhijllatakaspati niya mä mara aka convencional tukusini uka
pachakama janipiw chhijllatakaspati.
9
3. Sapa phaxsi ukhamaraki 4. Régimen Tributarioru
yanapirinakaparu ukhamaraki Régimen
pajaña Previsional
Sapa phaxsi pajaña Régimen triburariotuxita
Kunamati amtataki 134ni wakhuni articulona Kunamati qulqi tributarioru uchaña, Conven-
qhip qhipa qilqatana uka Constitución Política cionales Constituyentes Impuesto de Segunda
de la República kamachina siya, khistinajati Categoría ukaru churañaparaki, kunamati
Convención Constitucional ukankirinaka sapa artículo 42ni wakhunina N° 1iri ukhamaraki 43ni
phaxsi 50 UTM katuqapxarakini. N° wakhuna 1iri Kamachi Ley de Impuestos a la
Renta utt’ayataki ukarjamarakiya.
10
IV. SECRETARÍA
ADMINISTRATIVATUXITA
11
Qallta Utt’ayata Amtawi
Uka Unidad de Secretaría Admi- Ukasti Subsecretaría utt’ayata Aka qutusti suma yanapañapa
nistrativa uksatuxitsti, Kamachi uka Secretaría General de la yatiñtuxinakata, apnaqañtuxi-
Decreto Supremo N° 4 wakhuni Presidencia uksatuxita. nakata qulqituxitsa ukhamarak
niya 11ni febrero phaxsina, suma sarayañapa, taqi kuna
Secretario/a Ejecutivo/a
2021 marana, Ministerio Secre- wakitachi Convención Constitu-
jupanakay Convencionales
taría General de la Presidencia cional utt’asiñapataki saranta-
Constituyentes jupanakanti
uksatuxita, aka amtampi ñapataki qilqatawa.
aruskipani taqi kunsa suma
phuqhañataki, artículo 133ni
amtapxarakini.
wakhuna Constitución Política
de la Republica utt’ayi, aka
marka apnaxiri Ejecutivo jupa-
nakay yatiñtuxitsa, apnaxañtu-
xitsa ukhamaraki qulqituxitsa
yanapañapaxa, taqi kunay
wakitachi suma Convención
Constitucional taqi amta
phuqhañpataya.
AMTAÑATAKI
Uka Secretaría Administrativa
uksankirinakasti janiw “Secretaría
Técnica” ukanti pantatañapakiti ukasti
Convención Constitucional utt’ayañaparaki,
jupanakasti wali suma yatita yatintata
jaqinakapiniñaparakiya.
12
V. KUNAMASA SUMA ARUSIÑA
SARAYAÑA TAQINITAKIPINI
UKHAMARAKI QHANA
AMTAMPIPINI
13
1. Chiqapa thakhi
14
2.1. Taqinisa Declaración de 2.3. Kamachanisa jani
Intereses ukhamaraki qhananchkani taqi
Patrimonio (DIP) qilqatanaka pacha
lurañparakiya, kunamati wakitaru uñstaykani
pachasa taqi kunas ukjaxa
Kamachina qilqataki
ukarjamraki. Kunapachi jan lurawipampi
phuqhaspa ukhamaraki kunamas
juchanchatañapa:
• Kunapachati makhati ukat niya 30
urunakaru phuqhañparakiya. Kunamati artículo 134ni uka Constitución Política
de la República Jach’a Kamachi ukasti Kamachi
• Kunapachati 30 urunakkama tukuyxi
Ley de Probidad apayarakiya, ukata Convención
ukjar phuqhañparaki
Constitucional ukasti kunamasa uka kamachi
• Sapa marapiniy akampi phuqhañpa niya ukarjampiniy phuqañaparaki.
2022ni marzo mayampi wakitañapa.
Jani aka kamachimpi phuqkani suma
qhananchasa kunapachati wakitaki jan
uka jan phuqhata qhananchkaspa ukja,
juchanchatarakiniya artículo 11ni ukhamaraki
15
3. Lurayasa ukhamaraki phuqhasa Kamachi Ley del
Lobby ukampipini
16
4. Suma sarayasa ukhamaraki phuqhasa
Transparencia kamachimpi.
Taqi kunxay lurapxchini uka yatisiñaparakiya jan ukasti ina khistis yatiñ munakirakchi taqiniwa
uka Convención Constitucional jupanakana yatiñaparaki (transparencia pasiva sutini).
luratanakapa, niya yaqha jaqinakana mayitapasa
17
4.2. Taqituxiru mantañatakis tirichuni (taqikuna wakitañapa) uka
Convención Constitucional ukhamaraki taqi kunas wakitañapa
18
VI. WAKITA
WAKICHATANAKA
Artículo 135ni wakhunina Constitución Política de la Republica taqi kunay lurasiñapachi uksti sumapiniy
qilqataru ucharaki, amayasiñatakipini:
20
VII. MAYIWINAKTUXITA
21
Tukuyañataki artículo 136ni wakhuni Constitución Política de la Republica uksatuxina utjarakiya kunamasa
jan wali luratanaka yatiyaña, apnaxaña sarayaña Convención Constitucional uka phuqhayasa, ukata-
piniy qalltarakini taqi kunay wakitachi uka phuqhasiñapataki.
Akhamarakiy sarayatañapa:
a) Akhama jan wali lurasiti sipansa jay siri e) Kunamay katuxatachini ukarjamay uñjatani
phisqa ministros Corte Suprema, jupanakasti ukasti chaqayasa chaqtayarakispaya.
uka Corte pachparakiw utt’ayarakini
f) Niya jay satañaparakiya niya tunka uru
kunapachay wakischini ukhampini.
saraqataru, kunapachay yatischi ukjata
b) UKhama aytayasiñataki niya chikatan urunaka wakht’asina.
chikatapay qilqapxañaparaki uka
g) Janirakiy jay satakaniti Corte Suprema
Convención Constitucional uksatuxita, ukasti
ukaru juchanchan munapkani ukjasti.
Corte Suprema uksaruy mayitani, jupanakay
jay sañapa, niya phisqa uruna kunapachay h) Janiw khistis yatkarakispati, kunamay
yatischi ukhata urunaka jakht’asarakiya. luraschi uka yatipxaspawa, kunay jan wali
satachi Constitución uksatuxita Convención
c) Ukham ist’ayasiñataki kunaya jan walichiti
Constitucional, yaqha luwarinaka jani
uka yatiyañapa, uka wakitapiniñapaya,
artículo 136ni Constitución ukan utjki
kunxay jan walt’aychiti uka yatiyasa.
ukarjama qhananchataniya.
d) Kunamasa sarañapa yatiñataki ukhamaraki
i) Janirakiwa yaqha jan wakita amtanaka
amta apsuñataki ukasti amtatarakiya
mayipkaspati kunamati artículo 135ni
Auto Acordado Sobre Tramitación de la
wakhuna qilqataki Constitución uksa-
Reclamación uka Procedimientos Convención
tuxita, akax ukhamapiniya, Republica del
Constitucional uksatuxita qilqatarakiya
Estado de Chile ukax janiw mayjt’ayañakiti,
Artículo 136ni wakhuna uka Constitución
ukhama taqinina apnaxaña, kunamasa judi-
Política de la Republica uksatuxina, ukasti
ciales ukasti ukhama phuqhayiri ukhamraki
Actana N° 75-2021ni wakhuna Corte Supremo
yaqha markanakampi amta Chilen jaysata
uksatuxina qilqatarakiya.
jichhakama sarayata, janiw mayjt’kara-
kispati.
22
VIII. TAQINIPINI
CHHIJLLAÑAPA
23
1. Jawsthapiña
Jiliri ipiri Presidente de la Republica jupar
yatiyasa kunamas Convención Constitucional
qilqsuraki, ukata mä plescitoru jawsthapirakini
aka taxpacha markana qamasirinakaru ukata
jay sasina suma chhijllañapa. Aka chhijllawiru
taqinipini munkas jan munkasa sarañaparakiwa,
khistinakati Chile markana qamapki taqi
jupanakatakiya.
24
MACHAXA
CONSTITUCIONATAKI
AMTHAPIWI
Jaqukipiri Elías Ticona Mamani
25