1 https://ysu.am/files/book_Anna_Margaryan.

pdf

Шнейдер Л.Б. Девиантное поведение детей и подростков

Змановская Е.В. Девиантология. Психология отклоняющегося поведения. М.: Академия, 2004. 288
с.

https://author.nbpublish.com/psp/article_11391.html

Гилинский Я. И. Глобализация и девиантность. – СПб.: Юридический Центр Пресс, 2006.

https://library.khpg.org/files/docs/1361798872.pdf

Долгова А.И. Социально-психологические аспекты преступности несовершеннолетних. М., 1998.

https://bspu.ru/tpl/sveden/files/education/RPD/FOS/metod_mat10_44.05.01_pipdp_fgos3+.pdf

Башкатов И.П. Психология асоциально-криминальных групп подростков и молодежи. - М.:МПСИ,

2002. - 415 с.

Белинская Е.П. Человек в информационном мире // Социальная психология в современном

мире / под ред. Г.М.Андреевой, А.И.Донцова. – М.: Аспект Пресс, 2002. – С.203-220.

Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. - СПб.: Питер, 2008. - 400с.

Вихристюк О.В. Что нужно знать родителям о подростковых суицидах? / под ред. Вихристюк О.В., –
М.: МГППУ, 2013 – 67 с.

Дольто Ф. На стороне подростка. - Екатеринбург, Рама Паблишинг, 2010.- 720 с.

Дубовская Е.М. Социализация в изменяющемся мире // Социальная психология в современном

мире / под ред. Г.М.Андреевой, А.И.Донцова. – М.: Аспект Пресс, 2002. – С.148-162.

Личко А.Е. Психопатии и акцентуации характера у подростков. – СПб.,: Речь, 2009. - 256 с.

Мандель Б.Р. Психология зависимостей (аддиктология). Учебное пособие. – М.: Инфра-М, 2015. –
320 с.

Менделевич В.Д. Психология девиантного поведения. – СПБ.: Речь, 2008. Обухова Л.Ф. Возрастная
психология. - М.: Издательство Юрайт, 2017. — 460 с.

Прокофьева А. А. Стигматизация школьников подросткового возраста как фактор девиантного

поведения // Молодой ученый. — 2015. — №20. — С. 419-423. - URL
https://moluch.ru/archive/100/22593/ (дата обращения: 19.03.2019).

Психология подростка: полное руководство / под общ. ред. А.А. Реана. - СПб.: АСТ, 2008. - 512 с.

Социальная психология развития в отрочестве и ранней юности // Социальная психология

развития / под ред. Н.Н. Толстых. - М.: Издательство Юрайт, 2014. - 603 с.

Старшенбаум Г.В. Аддиктология. Учебное пособие. – СПб.: Питер, 2017. – 320 с.

Толстых Н.Н. , Прихожан А.М. Психология подросткового возраста. - М.: Издательство Юрайт, 2016.
- 406 с.

1
Усова Е.Б. Психология девиантного поведения. - Минск: Изд-во МИУ, 2010. - 180 с.

Фельдштейн Д.И. Приоритетные направления психолого-педагогических исследований в условиях

значимых изменений ребенка и ситуации его развития // Мир психологии. – 2010. №2. – С.206 –
216.

Сорокин П.А. 2006. Социальная и культурная динамика. 2006. М., Астрель: 1176 с.

. Inglehart R. 1997. Postmodemity: Changing Values and Changing Societies.Polis. Political Studies, 4: p.
9. (in Russian)

17.Фукуяма Ф. 2004. Великий разрыв. М., Издательство ACT, ЗАО НПП «Ермак»: 474 с.

18.Фукуяма Ф. 2004. Наше постчеловеческое будущее. Последствия биотехнологической

революции. М., АСТ: 352 с.

https://cyberleninka.ru/article/n/anomiya-osnovnye-podhody

Tiryakian E.A. 1981. Sexual Anomie, Social Structure, Societal Change. Social Forces, Vol.
59, 4: 1025-1053.

Кравченко С.А. 2014. Нормальная аномия: контуры концепции. Социологические

исследования, 8: 3-10.

Хабермас Ю. 2000. Моральное сознание и коммуникативное действие. М.: Наука. 380

с.

 Карпова А.Ю. 2017. Информационная аномия в политической коммуникации:

диссертация ... доктора социологических наук: 22.00.05. Москва, 445 с.

Cohen A.K. 1955. Delinquent Boys: The Culture of the Gang. Glencoe, N.Y.: The Free
Press: 202 р.

Cloward R.A., Ohlin L.E. 2003. Delinquency and Opportunity. In: Criminological Theory:
Past to Present, edited by Cullen F.T. and Agnew R. CA: Roxbury Publishing Company:
278-283.

Adler F. 1975. Sisters in crime: The rise of the new female criminal. New York, McGraw-Hill:
287 р.

Baumer E.P., Gustafson R. 2007. Social Organization and Instrumental Crime: Assessing
the Empirical Validity of Classical and Contemporary Anomie Theories. Criminology, 45:
617-663.

Messner S., Thome H., Rosenfeld R. 2008. Clarifying and Elaborating Institutional Anomie
Theory. International Journal of Conflict and Violence, 2: 163-181.

15.Frankl V. 1990. Chelovek v poiskakh smysla [Man's Search for Meaning]. M., Progress:
368 p. (in Russian)

2
16.Fromm E. 2004. Anatomiia chelovecheskoi destruktivnosti [The Anatomy of Human
Destructiveness]. M., AST: 635 p. (in Russian)

Srole L. 1956. Social integration and certain corollaries: an exploratory study. American
Sociological Review, 21: 709-716.

30. Jilek W.G. 1974. Salish Indian Mental Health and Culture Change: Psychohygienic and
Therapeutic Aspects of the Guardian Spirit Ceremonial. Toronto: Holt, Rinehart & Winston:
131 р.

McCloskey H., Schaar J.H. 1965. Psychological Dimensions of Anomy.American

Sociological Review, Vol. 30, № 1: 14-40.

Agnew R. 1992. Foundation for a general strain theory of crime and delinquency.
Criminology, Vol. 30, 1: 47-87.

Drucker P.F., D'Antonio W.V., Ehrlich H.J. 1961.Power and democracy in America. Notre
Dame: University of Notre Dame Press: 181 р.

3
Բ․ Գ․

John Deigh in Robert Audi (ed), The Cambridge Dictionary of Philosophy, 1995.

Профессиональная этика: Курс лекций. Екатеринбург: Изд-во Урал. юрид. ин-таМВД России, 2001. С.32

Братусь Б. С. Нравственное сознание личности. — Москва: Знание, 1985.

Ольшевская Э. Н. Психологическое содержание когнитивного и эмоционального компонентов

морального сознания личности студента // Ярославский педагогический вестник : журнал. — 2009.
— № 3. — С. 148-151.

Якобсон С. Г. Становление психологических механизмов этической регуляции поведения. —

Психология формирования и развития личности. — Москва: Наука, 1981.

Молчанов С. В. Мораль справедливости и мораль заботы: зарубежные и отечественные подходы к

моральному развитию // Вестник Московского университета. — 2011. — № 2. — С. с. 59-72.

АНТИЛОГОВА Л. Н. Нравственное сознание личности и его структура. ОМСК, ОМГПУ,

1999.

Годфруа. Ж. Что такое психология. - М.,1992.

Рахимов А.З. Роль нравственного воспитания в формировании личности //

Классный руководитель. 2001. – №6.

Gilligan C. Beyond morality: Psychoanalytic Reflections on Shame, Guilt and Love // Moral development and
Behavior / Edited by T. Liskona. N. Y. : Holt, 1976 ; Idem. In a different voice: Women's conceptions of self and
morality // Harvard Educational Review. 1977. Vol. 47. P. 481 — 517

Rest J. R. Background: Theory and research. P. 1—26 ; Idem. Moral development. Advances in research and theory

 Eisenberg N. The Relation of Altruism and Other Moral Behaviors to Moral Cognition: Methodological and Conceptual
Issues. N. Y., 1982

Eisenberg N. The relation between empathy and altruism // Academic Psychological Bulletin. 1983. Vol. 5. P. 195—
207 ; Eisenbeig N.. Miller P. A. The relation of empathy to prosocial and related behaviors // Psychological Bulletin.
1987. Vol. 101. № 1. P. 91—119 : Hoffman M. L. Empathy, its limitations, and its role in a comprehensive moral theory
// Morality, Moral behavior and moral development / Edited by W. M. Kurtines, J. L. Gerqitz. N. Y.: John Wiley & Sons,
Inc., 1984. P. 283-302

Eisenberg N. The Relation of Altruism and Other Moral Behaviors to Moral Cognition: Methodological and Conceptual
Issues : Hoffman M. L. Empathy and moral development: Implications for caring and justice. Cambridge : Cambridge
University Press, 2000

Пиаже Жан теория, эксперименты, дискуссии/ Ж. Пиаже [Текст]// Сб. статей / сост. и общ.ред.
Л.Ф.Обуховой, Г.В. Бурменской. М.: Гардарики, 2001.

4
Анцыферова Л. И. Связь морального сознания с нравственным поведением человека (по
материалам исследований Лоуренса Колберга и его школы) // Психологический журнал. 1999. Т.
20. No3. С.5-17.

Николаева О. П. Правовая и моральная зрелость личности // Субъект и социальная

компетентность личности. — М., 1995. С. 109—137.

Психологические основы юриспруденции: учебное пособие / О. А. Гулевич — М.: НОУ ВПО

Московский психолого-социальный институт, 2009. — 512 с.

5
Առաջադրված հարցերի պատասխանները կրիմինալոգիական գիտության մեջ միանշանակ
չեն և հանգեցրել են երկու հակադիր տեսակետների ձևավորման. հեղինակների մի խումբը
գտնում է, որ անչափահասների կողմից հանցավոր վարքագծի դրսևորումը պայմանավորված
է նրանց կենսաբանական, հոգեբանական կամ էլ սոցիալիզացիայի արդյունքում ձևավորված
առանձնահատկություններով, որոնցով էլ նրանք տարբերվում են օրինապահ
քաղաքացիներից42, մինչդեռ դրան հակադիր մոտեցման կողմնակիցները ժխտում են
անչափահաս հանցավորի անձի, որպես ինքնուրույն սոցիալական տիպի, առանձնացման
հնարավորությունը: Այս տեսակետի կողմնակիցների կարծիքով հասարակության
յուրաքանչյուր անդամ սոցիալական միջավայրի որոշակի պայմանների առկայության
դեպքում կարող է հանցանք կատարել: 42 Տե´ս Долгова А.И. Социально-психологические
аспекты преступности несовершеннолетних. М., 1998. էջ 23-45; Михайловская И.Б., Вершинина
Г.В. Трудные ступени: профилактика антиобщественного поведения. М., 1990. էջ 19-37; Макогон
И.В., Косарева Л.В. Проблема личности несовершеннолетнего преступника. Современные
тенденции развития науки и технологий. 2016. № 1-7. էջ 69-71; Зайко Т.М., Петухов Е.Н. К вопросу
об изучении личности несовершеннолетнего преступника: социолого-правовой аспект.
Историческая и социально-образовательная мысль. 2016. Т. 8. № 6-1. էջ 137-141:

Ներկայումս կան բազմաթիվ վարկածներ, հասկացություններ, որոնք ձգտում են

փիլիսոփայական, հոգեբանական և մանկավարժական հիմնավորում տալ այնպիսի
երեւույթի, ինչպիսին է «շեղված» վարքագիծը։ Հայտնի են շեղված, շեղված վարքի բազմաթիվ
հասկացություններ՝ բիոգենետիկից մինչև մշակութային և պատմական։

Բիոգենետիկ հասկացությունների հեղինակները (Զ. Ֆրեյդից մինչև Է. Թորդնայիկ, Կ. Բյուլեր,

Է. Մայեր, Ա. Ջեքսոն և Ա. Մասլոու)՝ մարդու անձնական զարգացման առաջատար դերը
վերագրելով նրա բնական կենսաբանական սկզբունքին, կարծում են. որ հակասոցիալական
վարքագծի բոլոր պատճառները, վարքագծի շեղումները պետք է փնտրել մարդու
կենսաբանության մեջ, հանցագործության հատուկ գենետիկական կառուցվածքներում:

Կենսաբանական և մարդաբանական ուղղության զարգացման մեջ կարևոր դեր է խաղացել,

այսպես կոչված, քրեական իրավունքի մարդաբանական դպրոցը, որը հիմնադրել է իտալացի
հոգեբույժ Չեզարե Լոմբրոզոն (1835-1909): Նրա տեսության փիլիսոփայական հիմքը

6
պոզիտիվիզմն էր՝ համակցված սոցիալական դարվինիստական գաղափարների հետ։
Հանցագործությունը, ըստ Լոմբրոզոյի, նույնքան բնական և անհրաժեշտ երևույթ է, որքան
մարդու ծնունդն ու մահը, ինչպես բեղմնավորումն ու հիվանդությունը, մասնավորապես՝
հոգեկանը։ (Հետո Լոմբրոզոն խոստովանեց, որ հանցագործությունն այս կամ այն չափով
կապված է նաև սոցիալական միջավայրի հետ)։ Կ. Լոմբրոզոն և նրա հետևորդը՝ գերմանացի
հոգեբույժ Էռնստ Կրետշմերը, եկան մարդու ֆիզիկական կազմվածքի, հոգեկան կազմվածքի և
վարքի տեսակի միջև կապի գաղափարը: Նրանք մարդկանց բաժանել են ըստ այդ
հատկանիշների երեք տեսակի (էնդոմորֆ, մեզոմորֆ, էկտոմորֆ)։ Միևնույն ժամանակ նրանք
պնդում էին, որ սպորտային առումով բարդ մարդիկ (մեսոմորֆները) կարող են հակված լինել
լուրջ բռնի հանցագործությունների: Ք.Լոմբրոզոն կարծում էր, որ ըստ դեմքի և գանգի
մարդաչափական չափումների՝ մահացու ձևավորվում է հանցագործ անձի տեսակը (Пятунин
В.А. Психолого-педагогические особенности девиантного поведения: Учеб. пособие. Ч.II. Факторы
формирования девиантного поведения. – Магнитогорск: МГПИ, 1999. – 142 с., էջ 20):

Մեթոդիկա file:///C:/Users/user/Downloads/deviantnoe-povedenie-podrostkov-kak-proyavlenie-
individualnoy-anomii-sotsialnyy-i-gendernyy-aspekty-problemy.pdf

Аномия: основные подходы Кузьменков В.А. https://cyberleninka.ru/article/n/anomiya-osnovnye-

podhody

https://infourok.ru/test-na-vyyavlenie-deviantnogo-povedeniya-uchashihsya-5011807.html
դեվիանտ վարքի

https://bspu.ru/files/76010

7
ամփոփում

հոգեբանների բարոյական զարգացման խնդրի վերաբերյալ տեսակետները

հիմնված են այն մտքի վրա, որ դա մեկուսացված գործընթաց չէ , այլ օրգանապես
ներառված է անհատի ամբողջական մտավոր և սոցիալական զարգացման մեջ:
Միևնույն ժամանակ, յուրաքանչյուր տարիքային փուլում առանձնահատուկ
նշանակություն ունեն այն մեխանիզմները, որոնք թույլ են տալիս լուծել անձի
զարգացման արդի խնդիրները։ Յուրաքանչյուր տարիքային փուլում բարոյական
զարգացման առանձնահատկությունների և բարոյական զարգացման
մակարդակների առանձնահատկությունների իմացությունը և հաշվի առնելը
թույլ կտա կազմակերպել նպատակային ազդեցության համակարգ, որը
կապահովի բարոյական զարգացման բարձր մակարդակի ձեռքբերում:

անհատականություն, որը հատկապես կարևոր է հասարակության զարգացման

ճգնաժամային շրջանում։ Բարոյական գիտակցության կառուցվածքի
ուսումնասիրության արդիականությունը պայմանավորված է փիլիսոփայության ,
հոգեբանության և գիտելիքի այլ ոլորտների խորը հետաքրքրությամբ բարոյական
խնդիրների նկատմամբ: Անձի բարոյական ձևավորումը անհատական
զարգացման բարդ և բազմակողմանի երևույթ է: Ահա թե ինչու բարոյական
գիտակցության խնդիրը հիմնականում գտնվում է անձի հոգեբանության
հետազոտության ոլորտում: