กรุณาส่ง

ถนนพระราม 6 ราชเทวี กทม. 10400

คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี
ศูนย์พษิ วิทยา ชัน้ 1 อาคารวิจยั และสวัสดิการ

   January-March 2008 Vol.16, No.1

 
 ⌫   ⌫⌫  ⌫ 
   ⌫ 

พิษจากตะขาบ....................................................................... 3

ยาทีใ่ ช้ในการล่วงละเมิดทางเพศ........................................ 5

ToxCase Conference............................................................ 8

พิษจากสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อน

12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
 
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
(Ramathibodi Poison Center)
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
   
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
⌫
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
      
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
     
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567

12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
 
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
 
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
 
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567     ⌫    ⌫
 
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
กิจกรรมของศูนย์ฯ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
  ⌫
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
( เปิดบริการ 24 ชัว่ โมง)
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
1. ให้ บ ริ ก ารทางการแพทย์ เ กี ่ ย วกั บ ข้ อ มู ล ทาง
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ชือ่ ....................................................................................................
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ด้านพิษวิทยาและเภสัชวิทยาคลินกิ วิธวี นิ จิ ฉัย รักษา
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ผู้ป่วยที่มีภาวะเป็นพิษจากยาและสารเคมี แก่แพทย์
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ทีอ่ ยู.่ ................................................................................................
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
บุคลากรทางการแพทย์และประชาชนทั่วไป ทั้งทาง
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
โทรศัพท์ โทรสาร จดหมาย และ Internet
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 โทรศัพท์..............................................................................................
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
2. ให้บริการค้นข้อมูลเกี่ยวกับยา สารเคมีที่ใช้ใน
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
โรงงานอุตสาหกรรม สิง่ แวดล้อม และในบ้านเรือน จาก
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ตำแหน่ง/หน้าทีร่ บั ผิดชอบ........................................................
ฐานข้อมูลทีม่ อี ยู่ สำหรับรายละเอียดของฐานข้อมูลทีม่ ี
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ติดต่อได้กับเจ้าหน้าที่ของศูนย์ฯ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 ตัง้ แต่ฉบับที.่ .......................................ปีท.่ี ....................................
3. ใหคำแนะนำตรวจวิ เ คราะห์ ท างห้ อ งปฏิ บ ั ต ิ ก าร
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ตรวจหาสารพิษ โลหะหนัก รวมทั้งการวัดระดับยา
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ในเลือด
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
เป็นเวลา:
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
4. ให้การรักษาและรับโอนย้ายผู้ป่วยภาวะเป็นพิษ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ที่มีอาการหนัก หรือมีปัญหาซับซ้อน หรือต้องได้รับ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
{ 1 ปี 100 บาท
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ยาต้านพิษ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
5. จัดทำจุลสารพิษวิทยา (Poison and Drug
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
{ 2 ปี 150 บาท
Information Bulletin) เพื่อเผยแพร่ข้อมูลทางด้าน
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
พิษวิทยาและเภสัชวิทยาทุก 3 เดือน ท่านทีส่ นใจสมัคร
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 { 3 ปี 250 บาท
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
สมาชิก ติดต่อได้ทศ่ี นู ย์ฯ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
บรรณาธิการ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
จ่ายโดย โอนเข้าบัญชีออมทรัพย์ นพ. สมิง เก่าเจริญ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ศาสตราจารย์นายแพทย์สมิง เก่าเจริญ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 ั ชี 026-4-01398-4
เลขทีบ่ ญ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
กองบรรณาธิการ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
รองศาสตราจารย์นายแพทย์วนิ ยั วนานุกลู
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขารามาธิบดี
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์นายแพทย์สชุ ยั สุเทพารักษ์
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
จารุวรรณ ศรีอาภา
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 เป็นเงิน................ บาท
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
จินตนา ศิรวิ ราศัย
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
อัจฉรา ทองภู
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567 (กรุณาส่งสำเนาการโอนแนบมาด้วย)
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
สุนันท์ วงศ์วิศวะกร
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
ภาณี ฤทธิเลิศ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
นิตยา กล่อมจิต
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
โสพิน อามาตรทัศน์
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567

page 2 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890

พิษจากตะขาบ
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
นายแพทย์ทศั นวุฒิ เธียรปัญญา *
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
รองศาสตราจารย์นายแพทย์วนิ ยั วนานุกลู
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
* แพทย์ประจำบ้านสาขาเวชศาสตร์ฉกุ เฉิน โรงพยาบาลนพรัตน์ราชธานี
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890

(mouth parts) อยูส่ ามคูเ่ รียงกัน และทีป่ ลายหัวมีหนวดทีเ่ ป็นข้อๆ

อยูห่ นึง่ คู่ ทีป่ ล้องหลังสุดจะมีขาคูท่ ต่ี า่ งจากคูอ่ น่ื เป็นขาพิเศษ (ultimate
หรือ anal legs) ใช้ปอ้ งกันตัวและช่วยในการสืบพันธุจ์ งึ มีลกั ษณะ
แตกต่างกันในตะขาบต่างเพศ ส่วนอวัยวะสืบพันธุ์ก็จะพบอยู่ที่
ส่วนปลายสุดนีด้ ว้ ยเช่นกัน

ตะขาบ (centipedes) เป็นสิง่ มีชวี ติ ทีอ่ ยูใ่ น kingdom: Animalia,
phylum: Arthropoda, subphylum: Myriapoda, class: Chilopoda
แบ่งออกได้เป็นหลาย genus ลำตัวยาวเป็นข้อปล้อง มีขาหนึง่ คูต่ อ่ หนึง่
ช่วงลำตัว โดยมีระยางค์คู่หน้าสุดที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นขาพิษหรือ
forcipules ทำให้ตะขาบจัดเป็นสัตว์นกั ล่าจำพวกหนึง่ โดยทัว่ ไปลำตัว
ของตะขาบจะมีสีน้ำตาลแดง แต่ตะขาบบางพวกเช่น Scolopen
dromorphs มีสสี นั สดใส หรือบางจำพวกลำตัวไม่มสี กี ไ็ ด้ ความยาว
พบได้ตง้ั แต่ยาวไม่กม่ี ลิ ลิเมตร เช่น พวก Lithobiomorphs และ
Geophilomorphs จนถึงยาวทีส่ ดุ ทีเ่ คยพบประมาณ 26 เซ็นติเมตร
ในพวก Scolopendromorphs ซึง่ นับเป็น genus ทีอ่ นั ตรายทีส่ ดุ ด้วย
ประมาณการว่ามีตะขาบอยู่ในโลกประมาณ 8,000 สายพันธุ์
(species) มีการค้นพบและบรรยายไว้แล้วประมาณ 3,000 สายพันธุ์
โดยพบได้ตง้ั แต่ในป่าดิบชืน้ เขตร้อนจนถึงภูมปิ ระเทศทีเ่ ป็นทะเลทราย
และพบได้ทบ่ี ริเวณเหนือเส้นวงอาร์ตกิ (arctic circle) ตะขาบมีการ
สูญเสียน้ำอย่างรวดเร็วจึงอาศัยอยูใ่ นบริเวณทีช่ น้ื พบได้ตามพืน้ ดิน
กองใบไม้ใต้กอ้ นหินหรือไม้ผแุ ละภายในท่อนไม้ นอกจากนัน้ ตะขาบ
ยังเป็นหนึง่ ในกลุม่ สัตว์ผลู้ า่ ทีไ่ ม่มกี ระดูกสันหลัง (invertebrate) บน
พืน้ ดินทีใ่ หญ่ทส่ี ดุ และพบได้เป็นจำนวนมากในระบบนิเวศน์อกี ด้วย
ตะขาบมีตวั แบนและยาว โดยประกอบไปด้วยข้อปล้องมาต่อกัน
แบ่งเป็นส่วนหัว (head) และลำตัว (trunk) แต่ละข้อปล้องมีขาหนึง่ คู่
มีแผ่นหลัง (dorsal plate or tergite) และแผ่นท้อง (ventral plate or
sternite) ขาแต่ละคูแ่ บ่งออกเป็นส่วน ๆ จากส่วนใกล้ตวั ถึงปลายขาคือ
coxa, trochanter, prefemur, femur, tibia, tarsus, และ claw
ตามลำดับ ทีห่ วั จะมีแผ่นหัว (cephalic plate) ทีแ่ ตกต่างไปจากแผ่นหลัง
บางชนิดไม่มตี า บางชนิดมีตาหนึง่ คู่ และบางชนิดมีหลายคู่ ทีด่ า้ นท้อง
จะมีกรงเล็บพิษคู่ (poison claw หรือ forcipules) และมีสว่ นของปาก
พยาธิสรีรวิทยา
อวัยวะปล่อยพิษอยูท่ ข่ี าคูห่ น้าสุด ทีเ่ ปลีย่ นแปลงต่างไปจากขาคูอ่ น่ื
เรียกว่า forcipules โดยมีตอ่ มสร้างพิษอยูท่ ฐ่ี านของ forcipules และ
มีทอ่ ส่งพิษเข้าสูเ่ นือ้ เยือ่ ของเหยือ่ ทีถ่ กู กัด ปัจจุบนั ยังไม่เป็นทีท่ ราบ
แน่ชัดว่าพิษของตะขาบประกอบด้วยสารใดบ้าง แต่พบว่ามีพิษของ
ตะขาบบางชนิดประกอบด้วยสาร 5-hydroxytryptamine, hemolytic
phospholipase A, cardiotoxic protein และ cytolysin เป็นต้น
คาดว่ายังมีองค์ประกอบอืน่ ทีต่ อ้ งศึกษาต่อไป นอกจากพิษแล้วใน
ตะขาบบางจำพวกยังสามารถหลั่งสารเพื่อป้องกันตัวออกจากต่อม
ทีอ่ ยูด่ า้ นข้างของร่างกาย แต่ไม่พบว่าสารดังกล่าวเป็นอันตรายต่อมนุษย์
แต่อย่างใด
ลักษณะทางคลินกิ ของพิษจากตะขาบ
ตะขาบสายพันธุส์ ว่ นใหญ่ไม่เป็นอันตราย แต่เคยมีรายงานการ
เสียชีวิตของเด็กหญิงอายุ 7 ปีชาวฟิลิปปินส์ที่ถูกตะขาบสายพันธุ์
Slolopendra subspinipes ซึง่ ขนาดตัวยาวได้ถงึ 26 เซนติเมตร
กัดทีศ่ รี ษะ และมีรายงานชายอายุ 60 ปีถกู ตะขาบยาว 12 เซนติเมตร
กัดที่ประเทศตุรกีพบการเปลี่ยนแปลงของคลื่นไฟฟ้าหัวใจเป็นแบบ
ischemia ร่วมกับการเพิม่ ขึน้ ของ serum CK-MB, myoglobin,
Troponin I และ Troponin T และยังพบผูป้ ว่ ยชายอายุ 20 ปีท่ี
ประเทศตุรกีอกี เช่นกัน มาทีห่ อ้ งฉุกเฉินด้วยอาการแน่นหน้าอกประมาณ
24 ชัว่ โมงหลังถูกตะขาบกัด ตรวจพบ inferior ST segment elevation
ร่วมกับการเพิม่ ขึน้ ของ serum CK-MB และ Troponin T แต่ผล
echocardiogram ปกติ และอาการดีขน้ึ โดยไม่ได้รบั การรักษาด้วย
thrombolysis หรือ angioplasty แต่อย่างใด รวมทัง้ ผลการตรวจ
coronary angiography ก็ปกติ คาดว่าอาการอาจเกิดจากภาวะ coronary
vasospasm หรือการอักเสบ หรือหลายสาเหตุรว่ มกัน นอกจากนัน้ ยังพบ
ผูป้ ว่ ยทีเ่ กิด rhabdomyolysis และเกิด compartment syndrome
ตามมาได้ รวมถึงมีผู้ป่วยที่ประสบภาวะไตวายเฉียบพลันต้องได้รับ
การล้างไต (hemodialysis) อีกด้วย อาจพบภาวะ proteinuria เพียง
page 3
อย่างเดียวโดยไม่มหี ลักฐานทีแ่ สดงถึงการทำงานบกพร่องของไตอย่างอืน่ การดูแลผูป้ ว่ ยแบบผูป้ ว่ ยนอก
ร่วมด้วยได้ เฝ้าสังเกตการติดเชื้อและการตายของเนื้อเยื่อ (necrosis)
การซักประวัติ โดยดู แ ลรั ก ษาการตายของเนื ้ อ เยื ่ อ ที ่ เ ป็ น บริ เ วณจำกั ด ด้ ว ยวิ ธ ี
conservative wound care
โดยทัว่ ไปมักซักได้ประวัตทิ ช่ี ดั เจนว่าเห็นตัวตะขาบทีก่ ดั และอาจ
พบอาการต่าง ๆ ดังนี้ เจ็บ ปวด บวม แดง หรือคันทีบ่ ริเวณทีถ่ กู กัด การป้องกัน
ต่อมน้ำเหลืองโต และปวดศีรษะ ใจสัน่ คลืน่ ไส้ อาเจียน วิตกกังวล 1. ไม่จับต้องตัวตะขาบ
การตรวจร่างกาย 2. ระมัดระวังเวลาทำสวน ขุดดินหรือพลิกก้อนหิน การสวมถุงมือ
มีรอยเขีย้ ว บวม แดง ต่อมน้ำเหลืองอักเสบและ/หรือโต อาจพบ ช่วยป้องกันการถูกกัดได้เป็นอย่างดี
การตายของเนือ้ เยือ่ บริเวณทีถ่ กู กัด ผูป้ ว่ ยอาจดูกระสับกระส่าย หรือ
กระวนกระวายจนสังเกตได้ ภาวะแทรกซ้อน
การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ ารและตรวจอืน่ ๆ 1. การติดเชือ้ ซ้ำซ้อน (secondary infection)
ตรวจปัสสาวะหาภาวะ proteinuria หรือตรวจภาวะ myo- 2. การตายของเนือ้ เยือ่ (necrosis, uncommon) ซึง่ พบได้นอ้ ย
globinuria ทีเ่ กิดจาก rhabdomyolysis หากสงสัยว่ามีภาวะดังกล่าว 3. ภาวะ rhabdomyolysis, myoglobinuria และ acute renal
ควรตรวจ electrolytes, CPK, และค่าการทำงานของไตเพิม่ เติม failure
ตรวจคลืน่ ไฟฟ้าหัวใจในผูป้ ว่ ยทีม่ ปี ระวัตโิ รคหัวใจ หรือมีอาการ 4. ภาวะ coronary vasospasm อาจพบได้
แน่นหน้าอก หรือมีหลักฐานบ่งถึงภาวะ hemodynamic instability
หลังถูกตะขาบกัด การพยากรณ์โรค
หากบริเวณแขนหรือขาที่ถูกกัดบวมมาก ควรตรวจหา intra- มีการพยากรณ์โรคทีด่ เี ยีย่ มในผูป้ ว่ ยส่วนใหญ่
compartmental pressure ในรายทีส่ งสัย compartment syndrome
และเมื่อวินิจฉัยว่าเป็นแล้วควรยกบริเวณนั้นให้สูงและวางแผนทำ ข้อควรระวังทางการแพทย์/กฎหมาย
fasciotomy ต่อไป อาจให้ mannitol ทางหลอดเลือดดำเพือ่ ลด 1. ไม่ได้สอบถามประวัตกิ ารรับวัคซีนบาดทะยัก
ความดันก่อนทำการผ่าตัด 2. ไม่ได้ให้ขอ้ มูลเกีย่ วกับการดูแลแผลอย่างเหมาะสม
3. ไม่ได้นดั ผูป้ ว่ ยมาดูอาการ ในกรณีการติดเชือ้ ซ้ำซ้อน
การดูแลรักษา 4. ไม่ได้วนิ จิ ฉัย rhabdomyolysis หรือ compartment syndrome
การดูแลก่อนถึงโรงพยาบาล 5. ไม่ได้ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจในรายที่มีอาการแน่นหน้าอก
ไม่มกี ารปฐมพยาบาลเพือ่ ดูแลรักษาโดยเฉพาะ หากอาการปวด หรือการไหลเวียนโลหิตไม่ปกติ (hemodynamic instability)
ยังไม่ลดน้อยลง หรือมีอาการทางระบบต่อร่างกายควรพบบุคลากรทาง
การแพทย์ เพือ่ ให้การดูแลอาจประคบเย็นหรือร้อนเพือ่ บรรเทาอาการ เอกสารประกอบการเรียบเรียง
ปวดได้บ้าง 1. Balit CR, Harvey MS, Waldock JM, Isbister GK.Prospective
การดูแลทีห่ อ้ งฉุกเฉิน study of centipede bites in Australia.J Toxicol Clin Toxicol
การดูแลตะขาบกัดเป็นการดูแลรักษาตามอาการ บรรเทาอาการ 2004;42(1):41-8.
เจ็บปวดโดย systemic analgesics เช่นยา paracetamol หรือกลุม่ 2. Bush SP, King BO, Norris RL, Stockwell SA.Centipede
NSAIDS ในรายทีไ่ ม่สามารถระงับอาการปวดได้ดว้ ยยาแก้ปวดเหล่านี้ envenomation.Wilderness Environ Med 2001;12(2):93-9.
อาจต้องพิจารณาฉีดยา local anesthetics หรือทำ regional nerve 3. Foddai D, Minelli A. Phylogeny of geophilomorph centipedes:
block ไม่จำเป็นต้องให้ยาปฏิชวี นะเพือ่ ป้องกันการติดเชือ้ แต่หากมีการ old wisdom and new insight from morphology. Fragm.
ติดเชื้อเกิดขึ้นควรมีการเพาะเชื้อและให้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม Faun2000;43::61-71.
(ครอบคลุมเชือ้ แบคทีเรียกลุม่ กรัมบวก) 4. Giribet G, Edgecombe GD.Conflict between datasets and
ควรสังเกตอาการผูป้ ว่ ยอย่างน้อย 4 ชัว่ โมงว่าเกิดพิษในทางระบบ phylogeny of centipedes: an analysis based on seven genes
ต่อร่างกายหรือไม่ สอบถามประวัตกิ ารรับวัคซีนบาดทะยัก and morphology. Proc Biol Sci Mar 2006;273 (1586): 531-538.
การดูแลผูป้ ว่ ยในโรงพยาบาล 5. Hare T.Poisonous Dwellers of the Desert. Arizona:Southwest
ถ้ามีการบวมของเนือ้ เยือ่ อย่างมาก หรือสงสัย rhabdomyolysis Parks & Monuments;1995.
ควรรับผูป้ ว่ ยไว้ดแู ลและสังเกตอาการ compartment syndrome ใน (มีตอ่ หน้า 7)
โรงพยาบาลและดูแลรักษาภาวะ myoglobinuria ตามสมควร
page 4 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901

ยาทีใ่ ช้ในการล่วงละเมิดทางเพศ
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
นายแพทย์รอ้ ยโท พลศร ตริยาวธัญญา*
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
รองศาสตราจารย์นายแพทย์ วินยั วนานุกลู
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
*แพทย์ประจำบ้าน ภาควิชาเวชศาสตร์เวชศาสตร์ฉกุ เฉิน โรงพยาบาลพระมงกุฏเกล้า
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901

การล่วงละเมิดทางเพศ หมายถึง พฤติกรรมทางเพศอันไม่พึง
ประสงค์ทฝ่ี า่ ยหนึง่ กระทำละเมิดต่ออีกฝ่ายหนึง่ มีความหมายทีก่ ว้างกว่า
“การข่มขืน” ในปัจจุบันนี้พบว่ามีแนวโน้มของการใช้สารเพื่อ
การล่วงละเมิดทางเพศมากขึ้นตามลำดับ แพทย์จึงต้องมีความรู้
เบือ้ งต้นว่าสารเหล่านีเ้ ป็นสารชนิดใด เพือ่ ทีจ่ ะให้การดูแลผูป้ ว่ ยรวมทัง้
การเลือกส่งตรวจทางห้องปฏิบตั กิ ารได้ถกู ต้องมากขึน้
สารในกลุม่ นีม้ กั ก่อให้เกิดอาการทีค่ ล้ายกันคือ ทำให้เกิดอาการ
มึนงง สับสน หลงลืม (anterograde amnesia) ลดความสามารถ
ในการบังคับตัวเอง (reduce inhibition) หรือหมดสติในทีส่ ดุ เนือ่ งจาก
อาการทีค่ ล้ายคลึงกันนี้ หากพอทราบว่าเป็นสารกลุม่ ใดก็จะสามารถ
เลือกการตรวจทางห้องปฏิบตั กิ ารได้ถกู ต้องและเหมาะสมมากขึน้
ในปัจจุบนั สารทีม่ กี ารใช้เพือ่ วัตถุประสงค์นบ้ี อ่ ยทีส่ ดุ คือ สุรา หรือ
ethanol นอกจากนัน้ ยังมีการใช้สารกลุม่ ต่างๆ ดังรายละเอียดต่อไปนี้
ETHANOL
Clinical effects
ภาวะเป็นพิษจาก ethanol ขึน้ กับปริมาณ (dose) และเวลา (time
dependent) สุราส่วนใหญ่มี ethanol ประมาณ 40-50% การดืม่ สุรา
อย่างรวดเร็ว 6-7 ชอต (30มล./shot) อาจทำให้มรี ะดับ ethanol ประมาณ
200 mg/dl โดยทั่วไปปริมาณสุราที่น้อยกว่านี้สามารถก่อให้เกิด
ภาวะพิษได้ ตัวอย่างเช่น ผูป้ ว่ ยน้ำหนัก 70 กก ดืม่ สุราเพียง 100 มล.
อาจมีระดับ ethanol สูงถึง 200 mg/dl ได้
ขบวนการ metabolism ของ ethanol ผ่านเอ็นไซม์ alcohol
dehydrogenase เป็นหลัก ซึง่ เป็นจลนศาสตร์แบบอิม่ ตัว (zero-order
kinetic) การทำงานของ ethanol ซึง่ คำนวณมาเป็นค่า clearance
ได้ประมาณ 15 ml/dl/hr อย่างไรก็ตามขบวนการ metabolism นี้
มีความแตกต่างในแต่ละคนเนื่องจากเอ็นไซม์นี้เป็น “inducible
enzyme” ผูท้ ด่ี ม่ื สุราเป็นประจำจะมีความสามารถในการ metabolize
ได้มากกว่าผูท้ ไ่ี ม่ดม่ื สุรา จึงทำให้ระดับ ethanol และภาวะเป็นพิษต่ำกว่า
ผูไ้ ม่ดม่ื สุราเมือ่ ได้ ethanol ในขนาดเท่ากัน
อาการของภาวะพิษจาก ethanol มีทง้ั impaired judgement,
incoordination, behavioral changes, ataxia, cognitive slowing,
memory impairment, nausea, vomiting, diplopia และ lethargy
เนือ่ งจากภาวะ tolerance ในแต่ละคนไม่เท่ากัน อาการกดการหายใจ
(respiratory depression), coma และเสียชีวติ อาจเกิดทีร่ ะดับ ethanol
ในเลือด 300 ถึง 400 mg/dl และทีส่ ำคัญคือ ethanol เพียงเล็กน้อย
ทำให้ถูกล่วงละเมิดทางเพศได้ง่ายขึ้น ถ้าเหยื่อได้รับสารที่มีฤทธิ์
sedative หรือ psychotropic effects ร่วมด้วย
การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ าร (Laboratory monitoring)
สามารถตรวจพบระดับ ethanol ในเลือดได้ (whole blood ไม่ใช่
พลาสม่า)
CHLORAL HYDRATE
Chloral hydrate จัดอยูใ่ นกลุม่ nonbarbiturate hypnotic
เป็นวัสดุโปร่งใส ละลายได้ดใี นเครือ่ งดืม่ ออกฤทธิไ์ ด้เร็วใน 30 นาที
มี ผ ลข้ า งเคี ย งน้ อ ยและใช้ ไ ด้ ด ี ใ นผู ้ ป ่ ว ยที ่ ม ี อ าการนอนไม่ ห ลั บ
จากการเจ็บปวด หรือมีภาวะนอนไม่หลับ (insomnia) ในระยะเวลาสัน้ ๆ
Clinical effects
การวินจิ ฉัยภาวะเป็นพิษจาก chloral hydrate แยกได้ยากจาก
ภาวะเป็นพิษจาก ethanol, benzodiazepines และ barbiturate
เพราะมีลกั ษณะทางคลินกิ คล้ายกัน แม้วา่ กลไกการออกฤทธิข์ อง chloral
hydrate ยังไม่ทราบแน่ชดั ยาชนิดนีส้ ามารถกดประสาทส่วนกลาง
(CNS) โดยมีฤทธิ์ sedative ร่วมกับ analgesic เล็กน้อย ทีข่ นาดยา
ระดับต่ำๆ (<20 mg/kg) จะมีอาการ relaxation, dizziness, slurred
speech, confusion, disorientation, euphoria, irritability และ
hypersensitivity rash ยาทีร่ ะดับสูง (>50 mg/kg) ทำให้เกิดอาการ
รุนแรงได้แก่ hypotension, hypothermia, hypoventilation,
tachydysrhythmia, nausea, vomiting, diarrhea, headache และ
amnesia ได้
ค่าครึง่ ชีวติ (elimination half-life, t1/2) ของ chloral hydrate
ประมาณ 4 ถึง 12 ชัว่ โมง เมือ่ ได้รบั ร่วมกับ ethanol กระบวนการ
metabolism ของ chloral hydrate จะถูกรบกวนเพราะทัง้ ethanol
และ chloral hydrate ถูกเปลีย่ นแปลงโดย CYP2E1 และ alcohol
dehydrogenase เหมือนกัน การได้รบั สารสองชนิดร่วมกันไม่เพียงแต่
page 5
ทำให้อาการรุนแรงขึน้ เท่านัน้ แต่ทำให้ระยะเวลาการออกฤทธิย์ าวนาน การวินจิ ฉัย flunitrazepine จากอาการจะแยกได้ยากจากพิษ
มากขึน้ ด้วย ทีเ่ กิดจาก ethanol
การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ าร (Laboratory monitoring) การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ าร (Laboratory monitoring)
การตรวจหา chloral hydrate และ metabolites ของมัน คือ ผูป้ ว่ ยทีแ่ จ้งว่าถูกล่วงละเมิดทางเพศและมีอาการเหมือนกับได้รบั
trichloroethanol (TCE), TCE-glucuronide และ trichloroacetic สารพิษหรือมี anterograde amnesia ให้สงสัยไว้กอ่ นว่าได้รบั ยากลุม่
acid สามารถถูกตรวจพบได้โดยใช้ HPLC-MS/MS และ capillary benzodiazepines การตรวจหายาในเลือดหรือปัสสาวะด้วยวิธที ว่ั ไป
gas chromatography ร่วมกับ electron-capture detection (GC/ สามารถตรวจพบยากลุม่ benzodiazepines เกือบหมดยกเว้นบางตัว
ECD) เช่น flunitrazepam ในกรณีถกู ข่มขืนควรเก็บปัสสาวะ หรือเส้นผมเพือ่
ตรวจหายากลุม่ benzodizepines และ metabolites โดยใช้ GC-MS
หรือ HPLC-MS/MS ในปัสสาวะสามารถตรวจพบ metabolite ของ
1 BENZODIAZEPINES flunitrazepam ได้นานถึง 60 ชม.หลังได้รบั โดยใช้ immunoassay
system (EMIT II) ส่วนในเส้นผมช่วงระหว่าง 7 วันแรก ถ้าตรวจด้วย
Benzodiazepines เป็นยากลุ่มใหญ่ที่ออกฤทธิ์โดยไปจับกับ HPLC-MS/MS ก็พบ metabolite ของ flunitrazepam ได้เช่นเดียวกัน
gamma aminobutyric acid (GABA) receptor ในสมอง เชือ่ ว่า
benzodiazepines เพิม่ GABA-mediated chloride conduction ที่
postsynaptic neuron ทำให้กระบวนการ hyperpolarization KETAMINE
ของเซลล์ยาวนานขึ้นและลด synaptic transmission ดังนั้นจึง
มีคุณสมบัติ sedative ยาในกลุ่มนี้มีความหลากหลายตามความ Ketamine hydrochloride เป็น analgesic และ general
สามารถจับกับ receptor (affinity) และประสิทธิภาพ (efficacy) ของ anesthetic ซึง่ ออกฤทธิร์ วดเร็ว ketamine เป็นยาทีผ่ ดิ กฎหมาย
แต่ละตัว ความหลากหลายเหล่านีท้ ำให้อาการทางคลินกิ ระยะเวลา ในสหราชอาณาจักรและจัดอยูใ่ นยาเสพย์ตดิ ประเภท 1 ในประเทศ
เริม่ ออกฤทธิ์ อัตราของ metabolism แตกต่างกัน แคนาดามีทง้ั รูปแบบเม็ดและยาฉีด ketamine ทีถ่ กู ลักลอบขาย
Flunitrazepam เป็นยาในกลุม่ benzodiazepines ทีม่ รี ายงาน มีทง้ั ในรูปแบบของเหลวทีไ่ ม่มสี ี ไม่มกี ลิน่ หรือผงสีขาว รูปแบบ
บ่อยทีส่ ดุ ว่าใช้ในการข่มขืนหรือล่วงละเมิดทางเพศ อาจจะเป็นเพราะว่า ของเหลวสามารถฉีดเข้ากล้ามเนื้อได้อย่างรวดเร็ว แต่ทั้งรูปแบบผง
ละลายได้งา่ ยในเครือ่ งดืม่ ไม่มกี ลิน่ ไม่มรี ส ยาในกลุม่ benzodiaze- และของเหลวสามารถปลอมปนอยู่ในเครื่องดื่มของเหยื่อโดยที่เหยื่อ
pines ตัวอืน่ ทีถ่ กู ใช้คอื diazepam, triazolam, temazepam, tetraze- สังเกตพบได้ยาก นอกจากนี้ ketamine ชนิดผงสามารถยัดไส้กญ ั ชา
pam และ clonazepam โดย flunitrazepam เป็น sedative hypnotic หรือบุหรีเ่ พือ่ สูบได้
ทีอ่ อกฤทธิเ์ ร็ว เป็นยาทีไ่ ด้รบั อนุญาตในยุโรป เอเชียและละตินอเมริกา Clinical effects
เพือ่ ใช้สำหรับ sedation และรักษา insomnia ดังนัน้ ผูท้ ห่ี วังใช้ในการ ระยะเวลาทีเ่ ริม่ ออกฤทธิข์ น้ึ กับวิธกี ารบริหารยาเป็นหลัก กล่าวคือ
ล่วงละเมิดทางเพศสามารถหามาใช้ได้ผา่ นการซือ้ ขายทีผ่ ดิ กฎหมาย ถ้าฉีดเข้ากล้ามเนือ้ ใช้เวลาแค่ 20 ถึง 30 วินาที ส่วนทางการกินใช้เวลา
Clinical effects ประมาณ 30 นาที และทาง nasal insufflation ใช้เวลาประมาณ
Flunitrazepam เมือ่ รับประทานยา ยาจะถูกดูดซึมและกระจายเข้า 10 นาที ค่าครึง่ ชีวติ ของ ketamine คือ 2 ถึง 3 ชัว่ โมง ระยะเวลาของ
สู่เนื้อเยื่ออย่างรวดเร็ว ระยะเวลาเริ่มออกฤทธิ์สำหรับ sedative, anesthetic effects ขึน้ กับขนาดของยา โดยทัว่ ไปนานเพียงไม่กน่ี าที
amnesic, hypnotic และ disinhibitory effects สามารถเกิดขึน้ ภายใน เท่านัน้ แต่ทม่ี ผี ลต่อ senses, judgement และ coordination จะมี
20 ถึง 30 นาที แม้วา่ ยา flunitrazepam ออกฤทธิไ์ ด้อย่างรวดเร็วขณะ ผลยาวนาน 6–24 ชัว่ โมง ketamine สามารถทำให้เกิด delirium,
ที่ใช้เพียงตัวเดียว แต่เมื่อถูกใช้ร่วมกับแอลกอฮอลล์จะทำให้ผล amnesia, dissociative anesthesia hallucinations, hyper-
ของยารุนแรงมากขึน้ อาการเริม่ แรกอาจประกอบไปด้วย dizziness, salivation, nystagmus, impaired motor function, hypertension
disorientation, lack of coordination และ slurred speech และมีปญ ั หาต่อการหายใจ ในรายทีร่ นุ แรงมีผลต่อความดันโลหิตและ
ทำให้สับสนกับพิษที่เกิดจาก ethanol อาการเฉพาะอย่างอื่นคือ กดการหายใจ หากใช้รว่ มกับ ethanol จะเสริมฤทธิก์ นั ทำให้มคี วาม
anterograde amnesia เกิดระยะ 15 นาทีหลังรับประทานยา ขนาดยา รุนแรงมากขึ้น
ปริมาณมากกว่า 2 กรัมทำให้มีอาการสำลัก (aspiration)ได้ด้วย
page 6 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008
การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ าร (Laboratory monitoring)
ไม่มี immunoassays แบบใดทีส่ ามารถตรวจพบ ketamine
ได้ ในขณะนี้ ketamine และ metabolites ของมัน คือ norketamine
และ dehydronorketamine สามารถตรวจพบได้จากปัสสาวะโดยใช้
GC-MS หรือ LC-MS แปลผลโดยตรวจพบได้ท่ี 1 ng/ml
OPIOIDS
มียากลุม่ opioids 2-3 ชนิดทีถ่ กู ใช้ในการล่วงละเมิดทางเพศ
แม้ว ่ายาเหล่านี้ถูกควบคุมอย่างเข้มงวดหรือใช้ได้เฉพาะเมื่อมี
ใบสัง่ แพทย์ แต่การลักลอบใช้ยงั พบได้ทว่ั ไป ยาเหล่านีส้ กัดจาก poppy
plant (Papaver somniferum) heroin เป็น opiate ตัวเดียวทีถ่ กู
กำหนดให้อยู่ในยาเสพย์ติดประเภทที่ 1 เนื่องจากออกฤทธิ์ได้เร็ว
กลุ่ม opioids ยังรวมไปถึงสารกึ่งสังเคราะห์เช่น hydrocodone,
hydromorphone, oxycodone และ fentanyl ยาเหล่านีม้ ฤี ทธิ์
analgesic และ sedative ที ่ ด ี แต่ ม ี เ ภสั ช จลนศาสตร์
(pharmacokinetic) ทีต่ า่ งกัน รูปแบบมีทง้ั เป็นผงหรือเม็ด มีรสขม
เล็กน้อย ทัง้ สองรูปแบบสามารถแอบแฝงมาในเครือ่ งดืม่ การสูบหรือ
สูดดม ยาเหล่านีใ้ ช้ได้อย่างง่ายในการลดการขัดขืนของเหยือ่ ทีถ่ กู ล่วง
ละเมิดทางเพศ
Clinical effects
ลักษณะทางคลินิกของยากลุ่ม opioids ได้แก่ analgesia,
sedation, pinpoint pupils (miosis), euphoria และ respiratory
depression เนื่องจาก pinpoint pupils ไม่ได้พบทุกราย
จึงไม่ควรใช้เป็นอาการแสดงหลักในการวินจิ ฉัย ระยะเวลาเริม่ แสดง
อาการของยาจะแตกต่างไปตามชนิดยาและวิธใี ช้ opioids รูปแบบ
รับประทานจะเริม่ ออกฤทธิต์ า่ งกันตามชนิด แต่สว่ นใหญ่จะภายใน
30-60 นาที รูปแบบสูดดมและแบบฉีดจะเร็วกว่าคือภายใน 5 นาที
ระยะเวลาที่แสดงอาการจะขึ้นอยู่กับลักษณะเฉพาะของยาแต่ละชนิด
การใช ้ naloxone แก้ฤทธ ์ิ sedation จะเป็นหลักในการดูแลของทีมรักษา
ในผูป้ ว่ ยทีม่ าด้วยอาการของพิษจาก opioids
การตรวจทางห้องปฏิบตั กิ าร (Laboratory monitoring)
ในโรงพยาบาลส่วนใหญ่ immunoassays ถูกออกแบบให้ตรวจ
หา natural opiates (morphine และ codeine) แต่การตรวจได้ดว้ ย
วิธี GC-MS สามารถยืนยันแยก natural, synthetic และ
semisynthetic ของสารประกอบ opioids จากปัสสาวะได้
สรุป
ผู้ป่วยที่ถูกมอมยาเพื่อล่วงละเมิดทางเพศ (drug-facilitated
sexual assault, DFSA) เป็นกรณีทซ่ี บั ซ้อน ในประเทศไทยพบว่ามี
กรณีดงั กล่าวมากขึน้ เรือ่ ยๆ ดังนัน้ แพทย์ทป่ี ฏิบตั งิ านในแผนกฉุกเฉิน
ควรคำนึงถึงกรณีนด้ี ว้ ย ในกรณีผปู้ ว่ ยมีประวัตถิ กู ล่วงละเมิดทางเพศ
ทีม่ าด้วยอาการง่วงซึม นอกจาก ethanol แล้ว อาจจะต้องคำนึงถึง
ยาอื่นด้วย และควรพิจารณาเก็บตัวอย่างเลือดหรือปัสสาวะเพื่อการ
ตรวจทางห้องปฏิบตั กิ ารทีเ่ หมาะสมต่อไป
เอกสารประกอบการเรียบเรียง
1.Bechtel LK, Holstege CP. Criminal Poisoning: Drug-
Facilitated Sexual Assault. Emerg Med Clin N Am 2007;
25:499-525.

เอกสารประกอบการเรียบเรียง
“พิษจากตะขาบ” ต่อจากหน้า 5
6. Hasan S, Hassan K. Proteinuria associated with centipede bite.Pediatr Nephrol Apr 2005;20(4):550-1.
7. J.G.E. Lewis.The biology of centipedes.Cambridge: Cambridge University Press;1981.
8. Logan JL, Ogden DA.Rhabdomyolysis and acute renal failure following the bite of the giant desert centipede Scolopendra
heros. West J Med 1985;142(4):549-50.
9. McFee RB, Caraccio TR, Mofenson HC, McGuigan MA. Envenomation by the Vietnamese centipede in a Long Island
pet store. J Toxicol Clin Toxicol 2002;40(5):573-4.
10. Ozsarac M, Karcioglu O, Ayrik C, Somuncu F, Gumrukcu S. Acute coronary ischemia following centipede envenomation:
case report and review of the literature. Wilderness Environ Med 2004;15(2):109-12.
11. Peters W. A Colour Atlas of Arthropods in Clinical Medicine. London:Wolfe;1992.
12. Yildiz A, Biceroglu S, Yakut N, Akdemir R, Akilli A. Acute myocardial infarction in a young man caused by centipede
sting. Emerg Med J 2006;23(4):30.

page 7
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901

ToxCase Conference
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
พิษจากสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อน
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
นายแพทย์ชยั พฤกษ์ ศรีประพันธ์ *
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
รองศาสตราจารย์นายแพทย์วนิ ยั วนานุกลู
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
* แพทย์ประจำบ้าน ภาควิชาเวชศาสตร์ฉกุ เฉิน โรงพยาบาลสงขลานครินทร์
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901

ผูป้ ว่ ยรายที่ 1 ผูป้ ว่ ยชายไทย อายุ 49 ปี ภูมลิ ำเนาจังหวัดอุทยั ธานี

อาการสำคัญ: กินน้ำยาล้างห้องน้ำเป็ด® ขวดสีมว่ ง 5 ฝาขวด 1 ชัว่ โมงก่อนมาโรงพยาบาล
ประวัตปิ จั จุบนั : 1 ชัว่ โมงก่อนมาโรงพยาบาล หลังจากผูป้ ว่ ยทะเลาะกับญาติกนิ น้ำยาล้างห้องน้ำเป็ด®ขวดสีมว่ งไป 5 ฝาขวด
หลังกินผูป้ ว่ ยเจ็บปากและคอ ปวดท้อง กลืนน้ำลายลำบาก มีอาการซึมเศร้า
ประวัตอิ ดีต: เป็น old CVA มีแขนขาซีกขวาอ่อนแรง
ตรวจร่างกาย: Depressive mood
BP 140/90 mmHg, HR 100/min, RR 20/min
Erythema in oral mucosa
No stridor
Lung: clear
Abdomen: normal
Diagnosis: Caustic ingestion

จากฐานข้อมูลของศูนย์พษิ วิทยารามาธิบดี ระบุวา่ น้ำยาล้างห้องน้ำชนิดนีป้ ระกอบด้วยกรด hydrochloric (HCl) 15% w/w

ฉะนัน้ ผูป้ ว่ ยรายนีจ้ งึ มีภาวะ gastrointestinal injury จากการกินกรด

ผูป้ ว่ ยรายที่ 2 ผูป้ ว่ ยชายไทย อายุ 28 ปี ภูมลิ ำเนาจังหวัดตรัง

อาการสำคัญ: ญาตินำผูป้ ว่ ยส่งทีโ่ รงพยาบาลด้วยปัญหากินโซดาไฟไม่ทราบปริมาณและเวลาแน่ชดั
ประวัตปิ จั จุบนั : ญาติไปพบผูป้ ว่ ยนอนอยูท่ บ่ี า้ น ไม่ยอมพูดคุย บอกแต่วา่ กินโซดาไฟทีใ่ ช้สำหรับรดฆ่าตอต้นยางพารา
หลังกินมีอาการเจ็บปากและคอ ญาติจงึ รีบนำส่งทีโ่ รงพยาบาล
ตรวจร่างกาย: Depressive mood with dyspnea
BP 90/60 mmHg, HR 100/min, RR 24/min
Erythema in oral cavity
Inspiratory stridor
Lung: clear
Abdomen: soft, not tender
Diagnosis: 1. Caustic ingestion
2. Upper airway obstruction

เนือ่ งจากญาติระบุวา่ สารทีผ่ ปู้ ว่ ยกินเป็นโซดาไฟ ซึง่ หมายถึง sodium hydroxide (NaOH) ผูป้ ว่ ยรายนีจ้ งึ มีภาวะ gastrointestinal
และ upper airway injury จากการกินด่าง

page 8 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008

 ผูป้ ว่ ยทัง้ 2 รายมีอาการคล้ายกันคือ เจ็บปาก เจ็บคอ คลืน่ ไส้
อาเจียนและปวดท้อง ตรวจร่างกายพบว่ามี mucosa ในปากแดง โดย
ทีผ่ ปู้ ว่ ยรายแรกเกิดจากการกินกรด ส่วนผูป้ ว่ ยรายที่ 2 เกิดจากการ
กินด่าง จะเห็นว่าไม่วา่ จะเป็นการกินกรดหรือด่างอาการและอาการแสดง
ของผูป้ ว่ ยคล้ายกัน ในทางคลินกิ จึงเรียกภาวะนีว้ า่ “caustic ingestion”
โดยไม่ได้แบ่งว่าเป็นกรดหรือด่าง เนือ่ งจากคำว่า ”caustic agent”
หรือ“สารกัดกร่อน”มีความหมายที่กว้างขึ้นกล่าวคือ สารกัดกร่อน
(caustic) หมายถึงสารทีม่ ฤี ทธิท์ ำลายเนือ้ เยือ่ (tissue) ต่างๆ เช่น
เยือ่ บุ (mucosa) และผิวหนังโดยปฏิกริ ยิ าทางเคมี สารนัน้ อาจจะมี
คุณสมบัตเิ ป็นกรด ด่าง หรือไม่ใช่ทง้ั กรดและด่างก็ได้ เช่น phenol,
formaldehyde, zinc chloride เป็นต้น ตัวอย่างสารและการใช้งาน
ของสารเหล่านีไ้ ด้ระบุในตารางที่ 1
จากข้อมูลของศูนย์พษิ วิทยา โรงพยาบาลรามาธิบดีพบว่า ภาวะการ
สัมผัสสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนพบได้บอ่ ยจากการได้รบั ผลิตภัณฑ์ทใ่ี ช้ใน
บ้านเรือน ซึง่ เป็นสาเหตุการได้รบั พิษอันดับ 2 หรือ 3 รองมาจาก
สารป้องกันกำจัดศัตรูพชื และยา ส่วนใหญ่มกั จะสัมผัสโดยการกิน
ทั้งโดยอุบัติเหตุและเป็นการตั้งใจทำร้ายตัวเอง สารที่เป็นสาเหตุ
ส่วนใหญ่เป็นพวกกรด hydrochloric ซึง่ ผสมในน้ำยาทำความสะอาด
ห้องน้ำ นอกจากนี้ ก็ยงั มีสารจำพวกกรดเช่น sulfuric หรือด่าง เช่น
sodium hydroxide ตารางที่ 2 เป็นตัวอย่างผลิตภัณฑ์ทำความ
สะอาดที่ใช้ในบ้านเรือนที่มีสารออกฤทธิ์เป็นกรดหรือด่างจะเห็นว่า
ชือ่ ผลิตภัณฑ์เดียวกันแต่ตา่ งสูตรกัน ก็จะมีสารออกฤทธิแ์ ละความเข้ม-
ตารางที่ 1 สารกัดกร่อนทีพ่ บบ่อยและการใช้งาน
รายชือ่
Alkali Sodium hydroxide
Potassium hydroxide
Calcium hydroxide
Aluminium hydroxide
Lithium hydroside
Sodium tripolyphosphate
Sodium hypochrorite
Acid Sulfuric acid
Acetic acid
Hydrochloric acid
Hydrofluoric acid
Formic acid
Chromic acid
Nitric acid
Phosphoric acid
ข้นของสารออกฤทธิแ์ ตกต่างกันไป
ในภาคใต้ของประเทศไทยปัญหาการอักเสบและตีบตันของ
หลอดอาหารพบได้สงู กว่าภาคอืน่ ๆ ส่วนใหญ่เกิดจากกรดกัดยางพารา
ซึง่ มีสว่ นผสมของ acetic acid, formic acid หรือ sulfuric acid
การดูแลรักษาทีถ่ กู ต้องและรวดเร็วมีความสำคัญเพือ่ ทีจ่ ะช่วยลดความ
รุนแรงและผลแทรกซ้อนทีจ่ ะเกิดตามมาภายหลังให้นอ้ ยทีส่ ดุ เท่าทีจ่ ะทำได้
สำหรับกรดบางชนิดซึ่งจะมีการดูแลรักษาที่ต่างออกไปนั้น ได้แก่
กรดกัดแก้วหรือกรดกัดลายกระจกคือ hydrofluoric acid (HF)
มีกล่าวไว้ในจุลสารพิษวิทยาเดือนตุลาคม-ธันวาคม พ.ศ. 2549 ปีท่ี 14
ฉบับที่ 4 หน้า 44-48
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
หลักการดูแลรักษา
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
การรักษาเมือ่ ผูป้ ว่ ยรับประทานสารกัดกร่อน
หลักการทัว่ ไปในการรักษาผูป้ ว่ ยทีก่ ลืนกรดหรือด่าง ในระยะแรก
ต้องคำนึงถึงสภาพทั่วไปของผู้ป่วยเป็นหลัก ควรรับผู้ป่วยไว้ใน
โรงพยาบาลและตรวจโดยละเอียด แพทย์ควรพยายามถามผู้ป่วย
หรือผู้ใกล้ชิดถึงสารที่กลืนเข้าไปให้แน่ชัด ผู้ที่มีอาการหนัก เช่น
มีความดันโลหิตต่ำ ควรได้รบั การรักษาอย่างเต็มทีใ่ ส่ central line
ให้สารน้ำอย่างเพียงพอเพือ่ แก้ไขภาวะ hypovolemia ต้อง monitor
ทุกอย่างเช่นเดียวกับผู้ป่วยอาการหนักอื่นๆ ในระหว่างนี้ควรสังเกต
การใช้งาน
Industrial chemical, drain cleaner
Drain cleaner, batteries
Cement
Hair straighteners, skin peels, toilets cleaners
Photographic developer, batteries
Detergents
Bleach
Automobile batteries, drain cleaners
Printing and photography, disinfectant
Cleaning agent, toilets cleaners, metal cleaning
Rust remover, ethching acid, petroleum industry
Model glue, leather and textile manufacturing
Metal plating, photography
Fertilizer, electroplating
Rustproofing, metal cleaner
page 9
การหายใจของผู้ป่วยเนื่องจากอาจมีการบวมของกล่องเสียงและ
หลอดลมซึง่ มักเกิดใน 24 ชัว่ โมงแรกเช่นในผูป้ ว่ ยรายที่ 2
กรณีทม่ี กี ารอุดตันทางเดินหายใจจากเหตุดงั กล่าว อาจจำเป็นต้อง
ใส่ทอ่ ช่วยหายใจหรือทำการเจาะคอและควรคาท่อเจาะคอไว้จนกว่าจะมี
การตรวจจนแน่ใจว่าไม่มีการอุดตันของทางเดินหายใจส่วนบน
จากแผลเป็น ซึ่งถ้าเป็นเช่นนั้นจำเป็นต้องแก้ไขให้เรียบร้อยก่อน
ผู้ป่วยควรงดน้ำงดอาหารไว้ก่อนจนกว่าจะแน่ใจว่าไม่มีการทะลุของ
หลอดอาหารหรือกระเพาะอาหาร
ผูป้ ว่ ยรายแรก
ผูป้ ว่ ยมีอาการเจ็บปากและคอ กลืนน้ำลายลำบาก และปวดท้อง
หลังจากได้รบั การรักษาเบือ้ งต้นด้วยการให้ IV fluid และ NPO
ได้รบั การส่งต่อไปยังโรงพยาบาลศูนย์และได้รบั การทำ gastroscopy
พบว่าที่ esophagus มี mucosal necrotizing และ bleeding
ส่ ว นอื ่ น ไม่ ส ามารถตรวจต่ อ ได้ ให้ ก ารวิ น ิ จ ฉั ย ว่ า เป็ น
esophageal injury grade 3

ตารางที่ 2 ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ทใ่ี ช้ในบ้านเรือนทีม่ สี ารออกฤทธิเ์ ป็นกรดหรือด่าง

ชือ่ ผลิตภัณฑ์ ลักษณะสาร สารออกฤทธิ์

ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดห้องน้ำ/ฆ่าเชือ้
เป็ด ซีเมนต์ ของเหลว Hydrochloric acid 15.3 % w/w
เป็ด ซีเมนต์ 2 ของเหลว Hydrochloric acid 12 % w/w
เป็ดสีชมพู สูตรขจัดคราบทัว่ ไป กลิน่ พิง้ ฃ์ฟลอรัล ของเหลว Hydrochloric acid 8.5 % w/w
เป็ดสูตรขจัดคราบ ของเหลว Hydrochloric acid 8.5 % w/w
เป็ดโปร ของเหลว Hydrochloric acid 15 % w/w
มาจิคลีน เพาเวอร์ ของเหลว Citric acid 3.5% w/w
มาจิคลีน เพาเวอร์ สตรอง ของเหลว Hydrochloric acid 15 % w/w
วิกซอล ของเหลว Hydrochloric acid 20 - 22% w/w
วิกซอล ไลท์ ของเหลว Hydrochloric acid 8 % w/w
วิกซอล พลัส ของเหลว Hydrochloric acid 8 % w/w
วิกซอล บลู ของเหลว Hydrochloric acid 15 % w/w
วิกซอล พิง้ ค์ ของเหลว Hydrochloric acid 15 - 22 % w/w
วิม เพาเวอร์ ของเหลว Hydrochloric acid 13 % w/w
อีซ่ี อ๊อฟ แบง ของเหลว Phosphonic acid 3.75% w/w และ
Amidosulfonic acid 5 % w/w
ผลิตภัณฑ์แก้ไขท่อน้ำอุดตันทีม่ ดี า่ งเป็นส่วนประกอบ
ดราโนคริสตัล เกล็ด Sodium hydroxide 54.2% w/w
ดราโน น้ำ ของเหลว Sodium hydroxide 24.66% w/w

มาจิคลีน เพาเวอร์ มาจิคลีน เพาเวอร์ สตรอง เป็ดสูตรขจัดคราบ เป็ดโปร

page 10 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008

 ผูป้ ว่ ยรายที่ 2 เนือ่ งจากต้องให้เกือบทันทีหลังการกลืนกรดด่าง มิฉะนัน้ เนือ้ เยือ่ จะถูก
ที ่ ห ้ อ งฉุ ก เฉิ น ผู ้ ป ่ ว ยหอบมากขึ ้ น ได้ ร ั บ การ intubate ทำลายหมดและยังเป็นการกระตุน้ ให้ผปู้ ว่ ยอาเจียน ซึง่ จะทำให้อาการ
endotracheal tube และใส่ เ ครื ่ อ งช่ ว ยหายใจ ต่ อ มา เลวลงได้ นอกจากนัน้ การทำให้เป็นกลางจะก่อให้เกิดความร้อนขึน้
ความดันโลหิตของผูป้ ว่ ยตกลงและซึมมาก แพทย์ได้ทำการตรวจ ซึง่ ความร้อนนีจ้ ะเป็นอันตรายต่อเยือ่ บุเพิม่ ขึน้ ได้
gastroscopy ไม่สามารถมองเห็นอะไรได้ชัดเจนเนื่องจาก
ทางเดิ น อาหารเปื ่ อ ยหมด ความดั น โลหิ ต ตกลงเรื ่ อ ยๆ Endoscopy
แม้ให้สารน้ำและยา inotropic ผูป้ ว่ ย cardiac arrest ในเวลาต่อมา การส่องกล้องในทางเดินอาหาร เป็นเครือ่ งมือสำคัญในการประเมิน
ความรุนแรงของการบาดเจ็บในทางเดินอาหาร หลังจากการกลืนสารทีม่ ี
ฤทธิก์ ดั กร่อนเข้าไป แนะนำว่าควรทำในผูป้ ว่ ยทีม่ อี าการและอาการแสดง
หลักการรักษาผูป้ ว่ ยทีก่ นิ สาร caustic ทีส่ งสัยว่าจะมีการบาดเจ็บของทางเดินอาหาร
GI decontamination Zargar และคณะได้ทำการแบ่งความรุนแรงของโรคจากการ
-การให ้ activated charcoal ไม่มคี วามจำเป็นเนือ่ งจาก activated ส่องกล้องดังตารางที่ 3 ซึง่ ผูป้ ว่ ยทีม่ คี วามรุนแรงตัง้ แต่ grade 2b
charcoal ไม่สามารถจับสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนได้ อีกทัง้ ยังขัดขวางการ ขึน้ ไป มีโอกาสทีจ่ ะเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้สงู ส่วนเวลาในการ
มองเห็นขณะทำการส่องกล้องในทางเดินอาหารอีกด้วย ส่องกล้องควรจะทำทันทีเมือ่ ผูป้ ว่ ย stable เพียงพอและภายใน 48 ชัว่ โมง
-ไม่ควรกระตุน้ ให้อาเจียน เพราะจะทำให้เนือ้ เยือ่ ในทางเดินอาหาร หลังกินสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อน เนือ่ งจากช่วงเวลานีภ้ าวะแทรกซ้อนของ
และในระบบทางเดินหายใจสัมผัสกับสารที่มีฤทธิ์กัดกร่อนมากขึ้น หลอดอาหาร หรือกระเพาะอาหารทะลุจากการส่องกล้องทางเดินอาหาร
ทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนทีร่ นุ แรงตามมาได้ เช่น กระเพาะอาหารทะลุ ได้นอ้ ยกว่าช่วงอืน่
หลอดอาหารทะลุ เป็นต้น
ยากลุม่ สเตียรอยด์ (Corticosteroid)
-ไม่ควรใส่ NG tube ในรายทีก่ นิ สารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนโดยเฉพาะ
จำพวกด่าง เนือ่ งจากมีความเสีย่ งสูงทีจ่ ะเกิดการทะลุของหลอดอาหาร การให้สเตียรอยด์ยงั เป็นทีถ่ กเถียงกันอยูว่ า่ จะมีประโยชน์แก่ผปู้ ว่ ย
หรือไม่ ในทางทฤษฎีสเตียรอยด์จะไปช่วยยับยัง้ กระบวนการอักเสบ
ส่วนในรายทีก่ ลืนสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนจำพวกกรดทีม่ คี วามเข้มข้นสูง
และได้รบั ในปริมาณมาก แนะนำให้ใส่ NG tube อย่างระมัดระวังและ และเชือ่ ว่าอาจจะช่วยลดการเกิดการตีบตันของหลอดอาหารได้ดว้ ย แต่
ในอีกแง่หนึ่งเชื่อว่าสเตียรอยด์จะเพิ่มโอกาสการเกิดการติดเชื้อจาก
ดูดเอาสารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนออกมาให้ได้ในปริมาณมากทีส่ ดุ ควรทำใน
รายทีไ่ ด้รบั สารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนมาในเวลาไม่เกิน 60 นาที การทะลุของผนังทางเดินอาหารและการมีเลือดออกในทางเดินอาหาร
มากขึน้ การให้สเตียรอยด์จงึ ไม่มขี อ้ สรุปทีแ่ น่ชดั มักไม่แนะนำให้ใน
Neutralization and Dilution ผู้ป่วยที่กลืนกรดเนื่องจากโอกาสการเกิดหลอดอาหารตีบตันนั้นมีต่ำ
การให้สารบางชนิดเพือ่ ช่วยเจือจาง (dilution) หรือทำให้สารกรด กว่าสารจำพวกด่าง อย่างไรก็ดี สเตียรอยด์อาจมีประโยชน์ในผูป้ ว่ ย
หรือด่างเป็นกลาง (neutralization) ไม่ควรทำเพราะไม่ให้ประโยชน์ ที่ได้รับการส่องกล้องในทางเดินอาหารแล้วพบว่ามี endoscopic

ตารางที่ 3 Endoscopic grading in GI caustic injury

Endoscopic grading Finding

Grade 0 Normal
Grade 1 Edema and hyperemia of mucosa
Grade 2a Friability, hemorrhages, erosions, blisters, whitish membrane,
exudates and superficial ulceration
Grade 2b Grade 2a plus deep discrete or circumferencial ulceration
Grade 3a Small scatter necrosis
Grade 3b Entensive necrosis

page 11
grade 2b ขึน้ ไป เนือ่ งจากมีโอกาสเกิดหลอดอาหารตีบตันได้สงู กว่า
ควรให้สเตียรอยด์โดยเร็วในผูป้ ว่ ยทีม่ ขี อ้ บ่งชีข้ า้ งต้นภายใน 6 ชัว่ โมงแรก ผูป้ ว่ ยรายที่ 1
โดยให้ในขนาดเทียบเท่ากับ prednisolone 2 mg/kg/day เป็นเวลา ได้รบั การรักษาด้วย conservative treatment และ total
3 สัปดาห์และค่อยๆลดขนาดลง parenteral nutrition เป็นเวลา 4 สัปดาห์ ระหว่างนัน้ มี GI
bleeding บ้าง หลังจากสัปดาห์ท่ี 5 ภาวะผูป้ ว่ ยทัว่ ไปดีขน้ึ แต่ยงั ไม่
ยาปฏิชวี นะ (Antibiotic) สามารถกินได้เพราะจะอาเจียนออกหมด ตรวจ upper GI series
การทีผ่ นังเยือ่ บุทางเดินอาหารถูกทำลายโดยสารกลุม่ นี้ หรือการใช้ พบว่ามี stricture ของ esophagus จึงได้รบั การทำ jejunostomy
ยาสเตียรอยด์ทำให้มโี อกาสติดเชือ้ มากกว่าปกติ จึงมักมีผแู้ นะนำให้ยา เพือ่ ให้อาหารต่อไป
ปฏิชวี นะตัง้ แต่เนิน่ ๆในผูป้ ว่ ยกลุม่ นี้ แต่ยงั ไม่มกี ารศึกษาใดยืนยันจึง
ไม่แนะนำให้ยาปฏิชีวนะตั้งแต่แรก ในผู้ป่วยที่อาการไม่รุนแรงควร
พิจารณาให้เมือ่ มีอาการหรืออาการแสดงบ่งชีว้ า่ มีภาวะการติดเชือ้ เท่านัน้ เอกสารประกอบการเรียบเรียง
1. G. Richard Bruno, Wallace A. Carter. Caustics. In: Tintinalli
JE, Kelen GD, Stapezynski JS, editors. Emergency medicine:
การรักษาผูป้ ว่ ยทีไ่ ด้สมั ผัสสารกัดกร่อนทางตา (Ocular exposure) A comprehensive study guide . 6th ed. New York: McGrew-
Hill;2004. p.1130-1134.
สารทีม่ ฤี ทธิก์ ดั กร่อนจำพวกด่างมีความรุนแรงกว่ากรด เมือ่ สัมผัส 2. ธนพล ไหมแพง. Caustic injury of the esophagus. ใน: นพดล
โดนตาโดยจะเข้าไปทำลายเนือ้ เยือ่ ทีอ่ ยูล่ กึ ข้างใน จะต่างกับกรดซึง่ มัก วรอุไร, สุมติ วงศ์เกียรติขจร, วิชยั วาสนสิร,ิ สุทธจิต ลีนานนท์, วัฒนา
จะทำลายเพียงเนือ้ เยือ่ ภายนอก การดูแลรักษาควรรีบล้างตาด้วยน้ำ สุพรหมจักร, บรรณาธิการ. ศัลยศาสตร์วิวัฒน์ 25. กรุงเทพฯ:
สะอาดทันทีอย่างน้อย 2 ลิตร และควรประเมินความเป็นกรดด่าง โดยใช้ ยูนติ พ้ี บั ลิเคชัน่ ; 2532. หน้า 95-131.
กระดาษลิตมัสจนกว่าจะได้คา่ pH ทีเ่ หมาะสมคือ ประมาณ 7.5-8 3. Acids, Corrosives -Alkaline [Toxicology Information on CD-
ควรจะรอประมาณ 10 นาทีหลังล้างตาแล้วจึงทดสอบเพือ่ ทีจ่ ะ ให้แน่ใจว่า ROM]. POISINDEX® system. Micromedex Healthcare series.
pH ทีไ่ ด้ไม่ได้มาจากสารละลายทีใ่ ช้ลา้ งตา หลังจากนัน้ ผูป้ ว่ ยควรได้รบั Volume 135, 2008.
การตรวจตาอย่างละเอียดโดยจักษุแพทย์

การรักษาผู้ป่วยที่ได้สัมผัสสารกัดกร่อนทางผิวหนัง (Dermal
exposure)

การดูแลรักษาการสัมผัสสารที่มีฤทธิ์กัดกร่อนทางผิวหนัง
ควรถอดเสือ้ ผ้า เครือ่ งประดับออก ล้างบริเวณผิวหนังทีส่ มั ผัสสาร
ด้วยน้ำสะอาดในปริมาณมาก และถ้ามีเนื้อตายก็ต้องทำการตัดออก
และควรปรึกษาศัลยแพทย์ตกแต่งทุกราย

page 12 P&D Information Bulletin / Vol. 16, No. 1, 2008