‫فهرست مطالب‬

‫پیش‌گفتار���������������������������������������������������������������������������������‪۴‬‬
‫فصل‪ :۱‬توصيه‏هاي عمومي���������������������������������������������������������������������‪8‬‬
‫توصيه‏هاي عمومي به صفراوي‏ها (طبايع گرم و خشك)������������������������������������������������������‪10‬‬
‫توصيه‏هاي عمومي به دموي‏ها (طبايع گرم و تر)��������������������������������������������������������������������‪10‬‬
‫توصيه‏هاي عمومي به بلغمي‏ها (طبايع سرد و تر)�������������������������������������������������������������������‪11‬‬
‫توصیه‏های عمومی به سودایی‏ها (طبایع سرد وخشک)���������������������������������������������������������‪12‬‬
‫فصل‪ :۲‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع���������������������������������������‪13‬‬
‫سرماخوردگی���������������������������������������������‪ 13‬پروستاتيت(خوش‏خیم)����������������������������‪32‬‬
‫آنفلوانزا��������������������������������������������������������‪ 15‬چربی خون�������������������������������������������������‪34‬‬
‫سینوزیت�����������������������������������������������������‪ 16‬کم‏‏خونی�����������������������������������������������������‪35‬‬
‫سرفه�����������������������������������������������������������‪ 17‬کمبودکلسیم���������������������������������������������‪36‬‬
‫گوش‏درد����������������������������������������������������‪ 18‬بوی عرق بدن�������������������������������������������‪37‬‬
‫دندان‏درد�����������������������������������������������������‪ 20‬جوش صورت��������������������������������������������‪40‬‬
‫سوزش زبان�����������������������������������������������‪ 20‬چین و چروک پوست�������������������������������‪41‬‬
‫سوزش ســر دل (درد معده‪ ،‬ترش‌کردن) زخم‏ها یا خراش‏‏های پوستی������������������‪42‬‬
‫����������������������������������������������������������������‪ 21‬ریزش مو����������������������������������������������������‪43‬‬
‫مسمومیتگوارشی�����������������������������������‪ 22‬زگیل�����������������������������������������������������������‪45‬‬
‫بیماری‏‏هایکبدی������������������������������������‪ 23‬سوختگی����������������������������������������������������‪46‬‬
‫سکسکه�����������������������������������������������������‪ 24‬شوره سر�����������������������������������������������������‪47‬‬
‫یبوست��������������������������������������������������������‪ 25‬کهیر و اگزما�����������������������������������������������‪47‬‬
‫شقاق�����������������������������������������������������������‪ 26‬گزش حشرات�������������������������������������������‪49‬‬
‫گرفتگیعضالت‏��������������������������������������‪ 27‬میخچه�������������������������������������������������������‪49‬‬
‫کمردرد مزمن��������������������������������������������‪ 27‬اضطراب�����������������������������������������������������‪50‬‬
‫پادرد������������������������������������������������������������‪ 29‬خستگی (و یا خواب زیاد)������������������������‪50‬‬
‫زانودرد���������������������������������������������������������‪ 30‬تپش قلب���������������������������������������������������‪52‬‬
‫ضرب‏دیدگی����������������������������������������������‪ 31‬واریس رگ‏های پا������������������������������������‪53‬‬
‫نقرس����������������������������������������������������������‪ 31‬سردرد���������������������������������������������������������‪54‬‬
‫عفونت ادراری بانوان��������������������������������‪ 32‬سنگکلیه ������������������������������������������������‪55‬‬
‫ضمائم�������������������������������������������������������������������������������������������������‪56‬‬
‫ضمیمه‪ :1‬فهرست طبایع میوه‏ها و غذاها ضمیمه‪ :10‬رساله ذهبیه امام رضا(ع) ���‪72‬‬
‫���������������������������������������������������������������������‪ 56‬ضمیمه‪ :11‬پیشــنهادهای غذایی برای‬
‫ضمیمه‪ :2‬طرز تهیه آش‏‏های طبی��������‪ 57‬مزاج‏های گرم و تر������������������������������������‪78‬‬
‫ضمیمه‪ :3‬رژیم پاکسازی�������������������������‪ 59‬ضمیمه‪ :12‬پیشــنهادهای غذایی برای‬
‫ضمیمه‪ :4‬دستور تنفس طبی������������������‪ 61‬مزاج‏های گرم و خشک���������������������������‪80‬‬
‫ضمیمه‪ :5‬داروی سیر و لیموترش����������‪ 61‬ضمیمه‪ :13‬پیشــنهادهای غذایی برای‬
‫ضمیمه‪ :6‬انواع چای‏‏های سنتی ایرانی��‪ 62‬مزاج‏های سرد و خشک���������������������������‪84‬‬
‫ضمیمه‪ :7‬روش تهیه چای سنتی ایرانی‪ 66‬ضمیمه‪ :14‬پیشــنهادهای غذایی برای‬
‫ضمیمه‪ :8‬دستور تهیه ماءالشعیر طبی����‪ 67‬مزاج‏های سرد و تر�����������������������������������‪86‬‬
‫ضمیمه‪ :9‬گزیده‏ای از ارکان و مزاج‏ها���‪ 68‬ضمیمه‪ :15‬توصيه‏هاي حاملگي�����������‪88‬‬
‫واژه‏نامه������������������������������������������������������������������������������������‪91‬‬
‫منابع�����������������������������������������������������������������������������������������‪93‬‬
‫نمايه�����������������������������������������������������������������������������������������‪94‬‬
 ‫‪4‬‬

‫پيش‏گفتار‬

‫این نوشتار را با حدیثی زیبا از پیامبر عزیزمان آغاز می‏كنم‪:‬‬

‫«خــود را مداوا (درمان) کنید‪ ،‬زیرا خداونــد هیچ دردی را نیافریده‪،‬‬
‫مگر آنکه همراهش درمان نیز فرستاده است‪ ،‬به‏جز مرگ که درمانی‬
‫‪1‬‬
‫ندارد»‪.‬‬

‫مدت‏هــا بود کــه می‏خواســتم چــا ‏ره‏ای بیندیشــم تا از‬

‫مراجعــه بیماران به مراکــز درمانی و ســرگردانی آنها تا حد‬
‫ممکــن و معقول بکاهــم‪ ،‬البته به‏قدر وســع و توانــم‪ .‬زیرا‬
‫بــاو ِر من پس از ‪ 12‬ســال کار طبابت آن اســت که اکثریت‬
‫مردم به پزشــک نیــاز ندارند و خود می‏توانند آســتین همت‬
‫بــاال بزننــد و گلیم ســامت خــود را از گــرداب بیماری‏ها‬
‫بیرون کشند‪.‬‬
‫ابتدا از بروشــور‏های کوچک در فضا‏های آموزشــی و مطب‬
‫آغاز کردم اما تقاضای زیاد مراجعان‪ ،‬مرا برای توسعه بیشتر کار‬
‫تشویق کرد‪.‬‬
‫البته علتی دیگر نیز من را به این حرکت سوق داد که در زير‬
‫اشار‏ه‏ای کوتاه به آن دارم‪:‬‬
‫می‏دانیم در کشور‏های دیگر بیماران ابتدا به پزشک خانواده‬
‫(که یک پزشک عمومی است) مراجعه می‏کنند و درصورتی‌که‬
‫او صالح بداند آنها را بــه متخصص ارجاع می‏دهد‪ .‬در همین‬
‫فاصله زمانی شروع بیماری و مراجعه به متخصص‪ ،‬بسیاری از‬
‫الل َدا ًء إِ َّل أَنْ َز َل َم َع ُه َد َوا ًء إِ َّل َّ‬
‫السا َم‪،‬‬ ‫َال ال َّنب ُِّی صلی اهلل علیه وآله ‪ :‬تَ َدا َو ْوا‪ ،‬ف ََما أَنْ َز َل َّ ُ‬
‫‪ .1‬ق َ‬
‫َفإِنَّ ُه َ ل َد َوا َء لَ ُه (بحاراألنوار ج ‪ ،59‬ص ‪ ،66‬باب ‪)50‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫راتفگ‏شيپ‬

‫بیماران بهبود می‏یابند و نیازی به درمان‏‏های سنگین و عجیب‬

‫و غریب پیدا نمی‏کنند‪ .‬‬
‫اما صد افسوس که در کشورمان بارها فرد بیماری را دیده‏ایم‬
‫که با مختصر ســرگیجه‪ ،‬راهی ‪ MRI‬شــده و با تشــخیص‬
‫احتم ًالی ‪ MS‬تحت فشــار روانی (و نه درمانــی) قرار گرفته‬
‫است‪ .‬بگذریم که درد زیاد است و مجال عمر کوتاه!‬
‫شرح این هجران و این سوز جگر‬
‫این زمان بگذار تا وقت دگر‬ ‫ ‬
‫نکته تعجب‏آور آن اســت که اگر (بــه هر علتی) از غربی‏ها‬
‫طب جدید را گرفته‏ایم‪ ،‬چرا بی یال و دم و ا ِشکم‪1‬؟‬
‫پیش از مطالعۀ کتاب‪ ،‬توجه شما خواننده گرامی را به نکات‬
‫زیر معطوف می‏دارم‪:‬‬
‫‪ .1‬هدف از نوشــتن این کتاب‪ ،‬آن اســت که تنها در موارد‬
‫ضروری به پزشک مراجعه کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬این کتاب بسیار خالصه نگاشته شده تا مخاطبان در عصر‬
‫انفجار اطالعات فرصت مطالعۀ آن را داشته باشند‪ .‬‬
‫‪ .3‬در جمع‏آوری این مجموعه‪ ،‬از مطالعات و تحصیالت خود (از‬
‫دانشکده پزشکی شهید بهشتی و دوره‏‏های طب سنتی دانشگاه‬
‫تهران تا مطالعۀ آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم‏الســام)‬
‫بــه همراه تجارب شــخصی بهره برده‏ام‪ .‬البتــه از کتاب‏ها و‬
‫مقاالت موجــود در این زمینه نیز کمک گرفته‏ام‪ .‬نام مراجع را‬
‫در انتهای کتاب آورده‏ام‪ .‬‬
‫‪ .4‬بــا توجه به اینکه در درمان‏هایــم از طب جدید و دیگر‬
‫‪2‬‬

‫درمان‏‏های مکمل‪( 3‬البته بیشــتر طبیعی درمانی‪ 4‬و نه ســنتی‬

‫کمک گرفتن‬
‫ِ‬ ‫ایرانی) بهره گرفته‏ام‪ ،‬رویکردم در این کتاب نیز‬
‫بیشتر از طبیعت است‪ ،‬نه داروها (چه شیمیایی و چه گیاهی)‬
‫‪ .5‬همه ما می‏دانیم پیشــگیری‪ ،‬مهم‏تــر و ارزان‏تر از درمان‬
‫است‪ ،‬اما از آنجا که‪:‬‬
‫‪ .1‬به این‏گونه توصیه‏های پیشگیرانه عمل نمی‏کنیم!‬

‫‪ .1‬اشاره دارد به شعر ‪ :‬شیر بی یال و دم اشکم که دید؟ این‏چنین شیری خدا کی آفرید؟‬
‫‪2. Allopathic or classic medicine‬‬
‫‪3. Complementary medicine‬‬
‫‪4. Naturopathy‬‬
‫‪ 400‬درمانخانگی‪ 40‬بیماریشایعبارویکردطبیعیدرمانی‬ ‫‪6‬‬

‫فرض عمل هم‪ ،‬گاه به عللی بیمار می‏شویم‬ ‫‪ .2‬بر ِ‬

‫‪ .3‬پس از بیمار شدن‪ ،‬نمی‏دانیم چه کنیم!‬
‫مطالعه این نوشتار را به شما توصیه می‏كنم‪ .‬‬
‫‪ .6‬هرچند هنگام بیماری (و همه مشــکالت) در درجه اول باید‬
‫به‏دنبال مبارزه با علت باشیم‪ ،‬اما نباید مبارزه با معلول (عالئم بیماری)‬
‫را فراموش کنیم‪ .‬لذا بیشــت ِر هدف من در قســمت «توصیه‏های‬
‫عمومی»‪ ،‬رفع علت‏هاســت و در دیگر بخش‏‏های کتاب به دنبال‬
‫شفای دردها و عوارض بیماری‏ها (رفع معلول‏ها) هستم‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای همه مردم‪ ،‬با این طیف گســترده در ژنتیک و شــیوه‬
‫زندگی‪ ،1‬نمی‏توان نســخه درمانی یکســان پیچید‪ .‬اما می‏توانیم‬
‫آموزشی بدهیم که بیشت ِر مردم‪ ،‬بیشترین فایده را ببرند و ان‏شاءاهلل ‬
‫نیازی به مراجعه غیرضروری به پزشک وجود نداشته باشد‪ .‬‬
‫‪ .8‬هر کس باید طبع ذاتی (ژنتیک) و مزاج اکتسابی (تغییرات‬
‫ایجاد شده) خود را (تا حدی‪ )2‬پیدا کند و از توصیه‏های هر مورد‬
‫به‏طور جداگانه بهره ببرد‪ .‬‬
‫‪ .9‬در این کتاب بر آن نیســتم که راه‏های تشخیص بیماری‬
‫(یا تشــخیص افتراقی) را بیان کنم‪ .‬فرض را بر آن گذاشته‏ام‬
‫که شــما (با مشورت یک پزشــک) از بیماری خود تشخیص‬
‫صحیحی دارید و حــاال (قبل از مصرف داروی شــیمیایی یا‬
‫مکرر به پزشکان یا حکیمان) می‏خواهید‬ ‫گیاهی‪ ،‬قبل از مراجعه ّ‬
‫درمان خانگی انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .10‬درصورتی‌که در تشخیص یا درمان خانگی دچار تردید‬
‫شدید‪ ،‬حتماً با پزشک خانوادگی‏تان مشورت کنید‪.‬‬
‫‪ .11‬همیشــه در مطبم (برای آنکه زمــان ویزیتم از ‪ 30‬و گاه‬
‫‪ 45‬دقیقه تجاوز نکنــد) برگه‏هایی را بــرای مطالعه به بیمارانم‬
‫می‏دادم‪ .‬برای ســاده‏تر شدن کار مراجعان‪ ،‬آن توصیه‏ها را نیز در‬
‫این تالیف آورده‏ام‪ .‬‬
‫‪ .12‬موارد تکراری را که در همه بیماری‏ها توصیه می‏شود (تا‬
‫ح ّدی) به صورت متمرکز در ذیل عنوان «توصیه‏های عمومی»‬
‫آورده‏ام‪ .‬‬

‫‪1. Lifestyle‬‬
‫‪ .2‬در گذشته شناخت طبایع نیز جزء آموزش‏های اطفال‪ ،‬بود‪ .‬اما امروزه برای این‬
‫کار باید از افراد خبره کمک گرفت‪ .‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫راتفگ‏شيپ‬

‫‪ .13‬هر جا از چای‏‏های سنتی (مثل نعناع یا زنجبیل) سخنی‬

‫آورده‏ام‪ ،‬منظورم ترکیب چای ســیاه با نعناع یا ســایر گیاهان‬
‫ال یک قاشق‬ ‫نیســت‪ ،‬بلکه منظور دم‏کرده آن گیاه اســت‪ .‬مث ً‬
‫مرباخوری از خود گیاه نعناع را در یک لیوان آبجوش بریزید و‬
‫پس از ‪ 15‬دقیقه حرارت غیرمســتقیم‪ ،‬همراه با عسل یا نبات‬
‫آن را میل کنید‪ .‬‬
‫‏شناســی موفقیت بر «تغییر»‬
‫‪1‬‬
‫ِ‬ ‫‪ .14‬امــروزه در مباحث روان‬
‫به‌سمت خوبی‏ها بسیار تأکید می‏کنند‪ .‬امام صادق علیه‏السالم‬
‫نیز فرموده‏اند‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫«هر کس دو روزش مانند هم باشد ضرر کرده است‪».‬‬
‫پس در امور مربوط به سالمت نیز باید به دستور یادشده توجه کرد‪ .‬‬
‫‪« .15‬ترک عادت موجب مرض است»‪ .‬من هم این را قبول‬
‫دارم‪ .‬اما به هر حــال باید آرام آرام (و نه ناگهانی) عادات غلط‬
‫را ترک کرد و به‌سمت الگوی درست در زندگی‪ 3‬قدم برداشت‪ .‬‬
‫مثال اگر روزانه مقدار زیادی نوشابه می‏خورید نباید ناگهانی آن‬‫ًً‬
‫را ترک کنید‪ .‬‬
‫«آب دریا را اگر نتوان کشید‬
‫هم به قدر تشنگی باید چشید»‬ ‫ ‬
‫‪ .16‬در انتها از همه کســانی که در طــول عمرم مرا یاری‬
‫کردند تا امروز بتوانم چنین اثری را به چاپ برســانم‪ ،‬بی‏نهایت‬
‫سپاسگزارم‪ ،‬به‏خصوص معلمان‪ ،‬پدر‪ ،‬مادر و همسرم‪.‬‬

‫خوانندگان محترم‪ ،‬لطف ًا نظرات خــود را به آدرس الکترونیک ‬

‫زیر ارسال بفرمایید‪:‬‬
‫‪Agharebparast.m@gmail.com‬‬
‫دكتر محمد‏محسن اقارب‏پرست‬

‫‪1. N.L.P‬‬
‫ان َ ی ْو ُم ُه الَّذِی ُه َو فِی ِه خَ ْیراً م ِْن أَ ْمسِ ِه الَّذِی‬ ‫ون َو َم ْن َ‬
‫ ك َ‬ ‫ى ی ْو َما ُه ف َُه َو َمغ ُْب ٌ‬
‫‪َ .2‬م ِن ْاس َت َو َ‬
‫وط مستدرك‏الوسائل ج ‪ ،12‬ص ‪ ،148‬باب ‪ : 94‬أنه یجب على ‬ ‫ْارت ََح َل َع ْن ُه ف َُه َو َمغ ُْب ٌ‬
‫اإلنسان أن ‪ .)..‬‬
‫‪3. Lifestyle‬‬
‫‪۱‬‬ ‫توصيه‏هاي عمومي‬

‫‪ .1‬بایــد طبع و مزاج خود و مزاج بیماری‏تان را بشناســید تا‬

‫درمان خانگی مؤثرتر واقع شود‪ .‬‬
‫‪ .2‬توصیه‏های هر طبع را به‌طور جداگانه آورده‏ام‪ .‬‬
‫‪ .3‬تا حــد ممکن از نوشــیدنی‏ها و خوراکی‏های غیرضرور‬
‫(مثل چای‪ ،‬شیرینی‏جات قنادی‏ها‪ ،‬غذا‏های فریزشده‪ ،‬غذا‏های‬
‫زودپزشده‪ ،‬کنسرو‪ ،‬سوسیس‪ ،‬کالباس‪ ،‬پیتزا‪ ،‬رب گوجه‏فرنگی‪،‬‬
‫تنقالت مصنوعی‪ ،‬شکالت‪ ،‬چیپس‪ ،‬پفک‪ ،‬بیسکویت‪ ،‬نوشابه‏‪،‬‬
‫سس‏‪ ،‬موادرنگ‏دار‪ ،‬فست‏فود‪ ،‬ترشی‏ و شور) پرهیز کنید‪.‬‬
‫‪ .4‬غذاها را سرخ نکنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬خوراکی‏‏های خیلی داغ یا خیلی یخ را نخورید‪ .‬‬
‫‪ .6‬مواد متنوع و زیاد (حتی مواد طبیعی) را در یک وعده میل‬
‫نکنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬از نمک زیاد و قند و شــکر سفید پرهیز کنید (فقط کمی‬
‫نمک دریا را در اول و آخر غذا میل کنید)‪ .‬‬
‫‪ .8‬روغن‏های کارخانه‏ای مصرف نکنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬برای تهیه مرغ از ســامت جیره غذایی و محل پرورش‬
‫آن اطمینان حاصل کنید‪ .‬‬
‫ً‬
‫‪ .10‬غذا را خوب بجوید (حدودا هر لقمه ‪ 30‬بار)‪ .‬‬
‫‪ .11‬بین غذا و تا دو ساعت بعد از آن‪ ،‬آب و مایعات دیگر ننوشید‬
‫(حداکثر نیم لیوان برای بچه‏ها و کسانی که طبع گرم دارند)‪ .‬‬
‫‪ .12‬با تمرکز غذا بخورید و از گوش دادن به موسیقی و نگاه‬
‫کردن تلویزیون موقع غذا اجتناب کنید‪ .‬‬
‫‪ .13‬از مایکروفر و سرخ کن استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬نه‏تنها سیگار نکشید بلکه به چیزی معتاد نشوید‪ ،‬حتی چای‪ .1‬‬

‫‪ .1‬برای آنکه پرهیزها از ذهن نرود همیشه در کالس‏هایم برای دانش‏آموزان مثالی‬
‫می‏زنم‪ .‬می‏گویم مانند باتری‏های شارژی که تعداد دفعات شارژ آنها مشخص و‬
‫محدود است‪ ،‬شما هم به مقدار محدودی می‏توانید از مواد مضر استفاده کنید‪ .‬‬
‫بنابراین اگر هم نمی‏توانید این مواد را به‌طور کامل ترک کنید‪ ،‬پس الاقل هر چه‬
‫کمتر‪ ،‬بهتر‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫توصیه‌های عمومی‬

‫‪ .15‬ســعی کنید مثانه خود را (به‏ویژه قبل از خواب) تخلیه‬

‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .16‬از هیچ سفره‏ای سیر برنخیزید‪ .‬‬
‫‪ .17‬غذا را در گرســنگی (و با اشــتها) میل کنید‪ ،‬نه طبق‬
‫ساعت یا عادت (البته برای تغذیه‏ نظم زمانی داشته باشید)‪ .‬‬
‫‪ .18‬در بیماری‏ها این توصیه را درنظر داشته باشید‪« :‬پرهیز‪،‬‬
‫برخیز!»‬
‫‪ .19‬روزانه به مدت ‪ 30‬دقیقه پیاده‏روی تند (مالک‪ ،‬افزایش‬
‫ضربان قلب و تنفس است) داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .20‬شــب‏ها زود بخوابید و صبح‏ها زود برخیزید و نزدیک ‬
‫ظهر‪ ،‬زمان کوتاهی را به استراحت اختصاص دهید‪ .‬‬
‫‪ .21‬هرچند حجامت برای همه و در هر زمانی تجویز نمی‏شود‪،‬‬
‫اما برای اکثر مردم (به شــرط انجام صحیح آن و رعایت طبع و‬
‫مزاج) مفید اســت و شما را از درمان‏‏های غیرضرور در امان نگه‬
‫می‏دارد‪ .‬‬
‫‪ .22‬برای افراد سالم‪ ،‬یک بار در سال آزمایش خون (چکاپ‬
‫عمومی) توصیه می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .23‬به اندازه کافی استراحت داشته باشید‪ .‬‬
‫یبیوتیک‏ها بایــد در عفونت‏های باکتریال‬ ‫‪ .24‬مصــرف آنت ‏‬
‫(شــدید‪ ،‬عودکننده یا مقاوم) زیر نظر پزشک باشد‪ .‬شما باید در‬
‫مدت معینی (معمو ًال‪ 10‬تا ‪ 14‬روز) داروها را مصرف کنید‪ .‬حتی‬
‫با مشاهده عالئم بهبود‪ ،‬نباید درمان را متوقف کرد‪ .‬‬
‫‪ .25‬زیــاد صدقه بدهید‪ ،‬به‏خصوص هنگام بیماری‪ .‬البته هر‬
‫کار نیکی صدقه محسوب می‏شود (مخصوص ًا کمک به دیگران‬
‫مثل پدر یا مادر)‪ .‬مهم آن اســت که نیت شــما کسب رضایت‬
‫خداوند باشد و این کار را از طرف صاحب امر حضرت ولی‏عصر‬
‫(عج‏اهلل تعالی فرجه) انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .26‬به درگاه خداوند زیاد اســتغفار کنید‪ ،‬به‏خصوص هنگام‬
‫بیماری و توبه‏تان توبه واقعی باشــد‪ .‬هرچند سالمت دلیل بر‬
‫بی‏گناه بودن نیســت اما علت معنوی بیماری‏‏های خودمان (نه‬
‫دیگران) را باید از خطاهایمان بدانیم‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :1‬توصیه‌های عمومی‬ ‫‪10‬‬

‫توصيه‏هاي عمومي به صفراوي‏ها (طبايع گرم و خشك)‬

‫‪ .1‬اجــازه دهید در منزل یا محل کارتان هوای تازه و خنک ‬

‫جریان داشته باشد‪.‬‬
‫‪ .2‬در رژیم غذایی خود از میوه و سبزی‏ بیشتر بهره ببرید‪ .‬‬
‫‪ .3‬نوشــیدن آب و مایعات را افزایش دهید (مالک‪ ،‬کم‏رنگ‬
‫بودن ادرار صبحگاهی است)‪ .‬‬
‫‪ 6-7 .4‬ساعت خواب شــبانه کافی است‪ .‬البته در تابستان‬
‫یک ساعت خواب نیمروزی هم توصیه می‏شود‪.‬‬
‫‪ .5‬هنگام فشار‏های عصبی‪ ،‬دستور تنفس طبی و تمرینات‬
‫‪1‬‬

‫ذهنی آرامبخش را انجام دهید‪ .‬‬

‫‪ .6‬فعالیت جســمی و ورزشی را در هوای خنک صبح زود یا‬
‫شامگاه انجام دهید‪.‬‬
‫‪ .7‬هر ‪ 12‬ســاعت‪ ،‬بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین‬
‫طبیعی مرطوب کنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬در معرض هــوا‪ ،‬محیط‪ ،‬فعالیت‏ یا حالــت روانی‏ای که‬
‫موجب افزایش گرمی و خشکی می‏شود‪ ،‬پرهیز کنید‪.‬‬
‫‪ .9‬از مصرف بیش از حد چای و قهوه پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬فعالیت زیاد و ورزش شدید انجام ندهید‪ .‬‬
‫‪ .11‬از بی‏خوابی و کم‏خوابی (کمتر از ‪ 5‬ســاعت) و دیروقت‬
‫به رختخواب رفتن خودداری کنید‪ .‬‬
‫‪ .12‬عصبانیــت‪ ،‬هیجانات روانــی و زیاد حرف زدن را ترک‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .13‬از مصــرف زیاد غذا‏های گرم و خشــک به‏خصوص در‬
‫هوای گرم خودداری کنید‪ .‬در صورت نیاز‪ ،‬حتم ًا مصلحات‪ 2‬آنها‬
‫را نیز میل کنید‪ .‬‬
‫توصيه‏هاي عمومي به دموي‏ها (طبايع گرم و تر)‬

‫‪ .1‬میوه‏ها و سبزی‏ها و گوشت‏ها را تقریب ًا به‌طور مساوی مصرف‬

‫کنید‪ .‬‬
‫طبی‬
‫‪ .1‬مراجعه کنید به قسمت دستور تنفّس ّ‬
‫‪ .2‬مراجعه کنید به قسمت مصلحات غذایی‬
 ‫‪11‬‬ ‫توصيه‏هاي عمومي به بلغمي‏ها‬

‫‪ .2‬حدود ‪ 15‬تا ‪ 30‬دقیقه پیاده‏روی یا دویدن صبحگاهی را ترک‬

‫نکنید‪ .‬‬
‫‪ 6-7 .3‬ساعت خواب شبانه کافی است (کمتر از ‪ 3‬و بیشتر‬
‫از ‪ 8‬ساعت نخوابید)‪ .‬‬
‫‪ .4‬در تابستان نیم‏ساعت استراحت بعد از غذا مفید است‪ .‬‬
‫‪ .5‬غذا‏های پرفیبر مصرف کنید تا اجابت مزاجتان بهتر شود‪ .‬‬
‫‪ .6‬از حجامت یا فصد‪ 1‬در فصول معتدل و سالی ‪ 3-4‬بار غافل‬
‫نشوید‪ .‬‬
‫‪ .7‬از مصرف زیاد مواد گرم و تر پرهیز کنید‪ .‬در صورت نیاز‪،‬‬
‫حتم ًا مصلحات‪ 2‬آنها را نیز میل کنید‪ .‬‬
‫توصيه‏هاي عمومي به بلغمي‏ها (طبايع سرد و تر)‬

‫‪ .1‬چون توانایی دســتگاه گوارش شما کم است‪ ،‬روزانه فقط‬

‫دوبار غذا میل کنید (هر ‪ 10‬تا ‪ 12‬ساعت)‪.‬‬
‫‪ .2‬گرسنگی میان‏وعدۀ خود را با میوه و ساالد گرم یا معتدل‬
‫برطرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬نوشیدن آب را (به‏خصوص همراه با غذا) محدود کنید‪ .‬‬
‫منظم خــود بیش از دیگران اهمیت‬ ‫ِ‬ ‫‪ .4‬بــه ورزش روزانه و‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .5‬بعد از شام حدود ‪ 15‬دقیقه راه بروید‪ .‬‬
‫‪ .6‬از استراحت بیش از اندازه (حداکثر ‪ 8‬ساعت) در شبانه‏روز‬
‫پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬حمام گرم و طوالنی (مثل ســونای بخار) برایتان مناسب‬
‫است‪ .‬‬
‫‪ .8‬حتما از خواب روز (به‏خصوص) هنگام غروب پرهیز کنید‪ .‬‬‫ً‬
‫‪ .9‬حتم ًا آزمایش تیروئید را انجام دهید‪.‬‬
‫‪ .10‬از مصرف زیاد غذا‏های سرد و تر پرهیز کنید‪ .‬در صورت‬
‫نیاز‪ ،‬حتم ًا مصلحات‪ 3‬آنها را نیز میل کنید‪ .‬‬

‫‪ .1‬خون‏گيري از سياهرگ‬
‫‪ .2‬مراجعه کنید به قسمت مصلحات غذایی‬
‫‪ .3‬رجوع کنید به قسمت مصلحات غذایی‬
 ‫فصل ‪ :1‬توصیه‌های عمومی‬ ‫‪12‬‬

‫توصیه‏های عمومی به سودایی‏ها (طبایع سرد وخشک)‬

‫‪ .1‬پوست خود را در هوای سرد یا خشک با روغن زیتون چرب‬

‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬حدود ‪ 15‬دقیقه بعد از شام راه بروید‪ .‬‬
‫‪ .3‬به اندازه کافی مایعات (به‏خصوص آب سیب و آب هویج)‬
‫مصرف کنید‪ .‬‬
‫شیرین‬
‫ِ‬ ‫‪ .4‬هر ‪ 12‬ســاعت‪ ،‬بینی خود را با کمی روغن بادام‬
‫طبیعی مرطوب کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬پیاده‏روی برایتان مناسب است‪ .‬‬
‫‪ .6‬صبح زود و عصر دستور تنفس طبی را انجام دهید‪ .‬‬
‫‪1‬‬

‫‪ .7‬حدود ساعت ‪ 10‬شب به رختخواب بروید‪ .‬‬

‫‪ .8‬حدود ‪ 6-7‬ساعت خواب برایتان مفید است‪ .‬‬
‫‪ .9‬از انجام کار‏های خیلی دقیق‪ ،‬غم و تنهایی‏ دوری کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬از پیگیری حوادث تلخ خودداری کنید‪.‬‬
‫‪ .11‬از مصرف زیاد غذا‏های ســرد و خشــک به‏خصوص در‬
‫‪2‬‬
‫هوای ســرد خودداری کنید‪ .‬در صورت نیــاز‪ ،‬حتم ًا مصلحات‬
‫آنها را نیز میل کنید‪ .‬‬

‫طبی‬
‫‪ .1‬مراجعه کنید به قسمت دستور تنفّس ّ‬
‫‪ .2‬مراجعه کنید به قسمت مصلحات غذایی‬
 ‫درمان‌های خانگی‬
‫بیماری‌های شایع‬
‫‪2‬‬
‫سرماخوردگی‬

‫‪ ‬عالئم سرماخوردگی‪:‬‬
‫‪ )1‬آبریزش بینی و چشم‬
‫‪ )2‬سوزش یا خستگی گلو‬
‫‪ )3‬سرفه و عطسه‬
‫‪ )4‬تب‬
‫‪ )5‬مدت بیماری (‪ 5-8‬روز)‪.‬‬

‫‪ ‬درمان‏‏های خانگی‪:‬‬
‫‪ .1‬شربت عسل میل کنید (‪2‬قاشق عسل ‪ +‬نصف لیموترش‬
‫تازه در یک لیوان آب گرم‪ ،‬هر ‪ 4‬تا ‪ 6‬ساعت)‪ .‬‬
‫‪ .2‬شلغم و عسل بخورید‪ .‬‬
‫‪ .3‬صبحانه‪ :‬سیب قرمز را با پوست رنده و مقداری گالب به‬
‫آن اضافه کنید‪ .‬‬
‫‪ .4‬ناهار یا شام‪ :‬ســوپ جوی ساده (بدون ادویه و گوشت)‪،‬‬
‫ســبزی آن گشنیز و جعفری باشــد و پیاز فراوان در آن ریخته‬
‫شود‪ .‬‬
‫‪ .5‬برای رفع گلودرد‪ ،‬چای (یا آویشن و آب) و کمی نمک غرغره‬
‫شود‪ .‬‬
‫‪ .6‬برای تب‪ ،‬پاشویه با جوشانده‏ گل ختمی انجام شود‪ .‬‬
‫‪ .7‬استراحت زیاد داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .8‬برای افزایش قدرت سیستم ایمنی و دوباره مبتالنشدن به‬
‫بیماری بادکش قاعده‏ ریه انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .9‬در زمســتان بوییدن گل نرگــس را به تأخیر نیندازید که‬
‫استشمام آن زکام را برطرف می‏کند (طب‏الرضا علیه‏السالم)‪ .‬‬
‫‪ .10‬سیاه‌دانه رفع‏کننده زکام است (طب‏الرضا علیه‏السالم)‪ .‬‬
‫‪ .11‬انــوع نوشــیدنی‏ها ‪1‬را میل کنید‪( :‬متناســب با عالئم‬
‫بیماری)‪.‬‬
‫‪ .1‬شیوه دم کردن انواع گیاهان طب سنتی در ضمیمه ‪ 7‬آمده است‪.‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪14‬‬

‫چای به‏لیمو و زیرفون‪ :‬ضد سرماخوردگی‬

‫چای بابونه‪ :‬ضد تب‬
‫چای گل میوه‏ نســترن‪ :‬ضد ســرماخوردگی و سرشــار از‬
‫ویتامین ‪ .C‬‬
‫چای آویشن‪ :‬ضد زکام و سرفه‬
‫چای اکلیل کوهی‪ :‬ضد زکام‪ ،‬آسم و سیاه سرفه‬
‫چای مرزنجوش‪ :‬ضد سرماخوردگی‪ ،‬تب‏بر‬
‫چای اسطوخودوس‪ :‬ضد زکام‪ ،‬آسم و برونشیت‪ ،‬مسکّن و ضد اگزما‬
‫چای زنجبیل‪ :‬ضد زکام و گلودرد‬
‫در ‪ ۲‬لیوان آبجوش‪ ،‬یک قاشق مرباخوری چای بابونه‪ ،‬یک ‬
‫عدد دارچین‪ ۳ ،‬عدد میخک و کمی پوست لیمو یا پرتقال اضافه کنید‬
‫و بگذارید به مدت‪ ۵‬دقیقه دم بکشد‪ .‬این دم‏کرده را با کمی عسل‬
‫میل کنید‪.‬‬
‫در ‪ ۳‬لیوان آب‪3 ،‬حبه سیر اضافه کنید و بگذارید آب‪ ،‬جوش‬
‫بیایــد‪ .‬مخلوط را از روی حرارت بردارید و به آن نصف لیوان آب‬
‫لیمو و نصف لیوان عســل اضافه کنید‪ .‬این مخلوط را به صورت‬
‫ولرم روزی ‪ ۳‬بار نصف لیوان میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .12‬برای سرفه‏ای که از ‪ 5‬روز بیشتر طول کشیده و خشک ‬
‫(بدون خلط) مانده است‪ ،‬به قسمت سرفه مراجعه شود‪ .‬‬
‫‪ .13‬از مصــرف خودســرانه آنتی‏بیوتیــک و دارو‏هــای‬
‫ضدحساسیت پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬حتم ًا سیر مصرف کنید‪ .‬‬

‫‪ ‬در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید‪:‬‬

‫‪ .1‬ســرماخوردگی بیش از ‪14‬روز طول بکشد یا به‏تدریج بدتر‬
‫شود‪ .‬‬
‫‪ .2‬سردرد شدید داشته باشید‪  .‬‬
‫‪ .3‬ورم صورت یا تغییرات چشمی ظاهر شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬درد صورت بیش از ‪ 4‬روز باقی بماند‪  .‬‬
‫‪ .5‬تب باالی ‪ 38‬درجه‪ ،‬بیشتر از ‪ 3‬روز ادامه یابد‪  .‬‬
‫‪ .6‬ترشــحات بینی پس از گذشــت ‪ 5‬تا ‪ 7‬روز از شــروع‬
‫سرماخوردگی‪ ،‬زرد یا سبزرنگ شود‪  .‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ازناولفنآ‬

‫‪ .7‬ترشحات‪ ،‬از ابتدای سرماخوردگی زرد یا سبزرنگ باشد و‬

‫بیش از ‪ 7‬تا ‪ 10‬روز ادامه یابد‪  .‬‬
‫‪ 10 .8‬تا ‪14‬روز پس از برطرف شــدن ســایر عالئم‪ ،‬سرفه‬
‫همچنان باقی بماند؛ به‏خصوص اگر خلط‏دار باشد‪  .‬‬
‫‪ .9‬گوش‏درد (به‌خصوص یک‏طرفه) که بیش از یک روز باقی‬
‫باشد‪  .‬‬

‫آنفلوانزا‬
‫در اینجا نیز به همه توصیه‏هایی که در مورد سرماخوردگی آمد‪،‬‬
‫عمل کنید‪ .‬البته بعضی نکات مهم را تکرار می‏كنم‪ .‬‬
‫‪ .1‬نوشــیدن مایعات؛ آنفلوانزا می‏تواند باعث از دست رفتن‬
‫آب بدن شود‪ ،‬به‏خصوص اگر با تب و اسهال یا استفراغ همراه‬
‫باشد‪ ،‬بنابراین مایعات (به‏خصوص آبمیوه) مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬از مصرف نوشیدنی‏های کافئین‏دار بپرهیزید‪ ،‬زیرا کافئین‬
‫ماده‏ای مدر به حساب می‏آید‪ .‬‬
‫‪ .3‬درصورتی‌کــه حالت تهــوع دارید‪ ،‬مایعــات را به‏تدریج‬
‫بنوشید‪ ،‬قورت دادن حجم زیاد مایع می‏تواند باعث ایجاد حالت‬
‫تهوع شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬اگــر می‏خواهید مطمئن شــوید مایعــات کافی به بدن‬
‫می‏رسد‪ ،‬به رنگ ادرار که باید کم‏رنگ و زرد باشد‪ ،‬توجه کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬استراحت کافی داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .6‬تنفس هوای مرطوب (چه ســرد و چه گرم) در تســکین‬
‫گرفتگی بینی و گلودرد مؤثر است‪ .‬یک راه مؤثر گرفتن دوش‬
‫آب داغ اســت یا این‏که پس از اتمام دوش گرفتن‪ ،‬برای چند‬
‫دقیقه در حمام بنشینید و بخار آب را استنشاق کنید‪ .‬روش دیگر‬
‫نیز استفاده از دســتگاه مرطوب‏کننده است‪ .‬توجه داشته باشید‬
‫که مرطوب‏کننده باید به‌طور منظم تمیز شود و عاری از کپک ‬
‫یا هر نوع آلودگی دیگر باشد‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای بازشــدن راه تنفسی بخور دهید‪ ،‬به مدت ‪ ۳۰‬ثانیه از‬
‫بینی تنفس کنید‪ .‬متخصصــان‪ ،‬افزودن قطره‏ای روغن نعناع یا‬
‫اکالیپتوس را توصیه می‏کنند‪ .‬این روش باید روزی چندبار تکرار‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪16‬‬

‫شود‪ .‬بیماران مبتال به آسم نباید از این روش استفاده کنند‪ .‬‬
‫‪ .8‬برای برطرف کردن ســردرد و درد سینوزیت‪ ،‬کمپرس یا‬
‫دستمال گرم روی بینی و پیشانی بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .9‬غرغره کردن آب نمک رقیق‪ ،‬خلط گلو را از بین می‏برد و‬
‫عالوه بر آن گرفتگی گوش را نیز برطرف می‏کند‪ .‬‬
‫سینوزیت‬

‫‪ .1‬مایعات‪ ،‬زیاد بنوشید‪ .‬‬

‫‪ .2‬به اندازه کافی استراحت کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬آرام فین کنید‪ .‬‬
‫‪ .4‬بعد از بیدار شدن از خواب‪ ،‬یک لیوان آب یا آبمیوه بنوشید‪ .‬‬
‫‪ .5‬هوای مرطوب تنفس کنید (بــرای این کار می‏توانید در‬
‫اتاق از دستگاه بخور‪ ،‬بخار حاصل از دوش داغ‪ ،‬سینک یا حتی‬
‫ماهی‏تابه پر از آب داغ استفاده کنید)‪ .‬‬
‫‪ .6‬محصوالت حاوی آنتی‏هیستامین (ضدحساسیت) را مصرف‬
‫نکنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬بدون نســخه پزشک از اســپری‏های بینی موجود روی‬
‫پیشخوان ‪ 1‬داروخانه‏ها استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬اگر سردرد شدید دارید‪ ،‬استامینوفن‪ ،‬ایبوپروفن یا آسپیرین‬
‫را امتحان کنید (اما هرگز آسپیرین را به کودکان یا نوجوانان زیر‬
‫‪ 20‬سال ندهید)‪.‬‬
‫‪ .9‬با گذاشــتن بالش اضافی موقع خواب‪ ،‬سرتان را باالتر قرار‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .10‬موکوس و باکتری‏ها را با اســتفاده از ســرم شستشو یا‬
‫محلول دست‏ساز ساخته شده با مخلوط نصف قاشق چای‏خوری‬
‫نمک با یک فنجان آب گرم (درجه حرارت بدن) از بینی خارج‬
‫کنید‪ .‬با اســتفاده از ســرنگ حبابی‪ ،‬محلول را به آرامی داخل‬
‫بینی بپاشــید یا آن را از کف دســت‏تان به داخل بینی بکشید‪ .‬‬
‫هر بار با یک ســوراخ بینی این کار را انجــام دهید و تا‪ 4‬بار‬
‫(و حداکثر ساعتی یک بار) در روز تکرار کنید‪ .‬‬
‫‪1 O.T.C‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫هفرس‬

‫‪ .11‬روزی ‪ 3‬تا ‪ 4‬بار از کمپرس گرم روی نواحی سینوس استفاده‬

‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .12‬مایعــات فراوان (و نــه کافئین‏دار) بنوشــید‪ .‬این کار‬
‫ترشحات مخاطی را رقیق‏تر و تخلیه آنها را آسان‏تر می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .13‬در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید‪:‬‬
‫عالئم خفیف بیش از ‪ 10‬تا ‪ 14‬روز طول بکشــد یا در طول‬
‫زمان بدتر شود‪ .‬‬
‫درد نوسان داشته باشد و با درمان خانگی بیش از ‪ 2‬تا ‪ 4‬روز‬
‫طول بکشد‪.‬‬
‫درد خیلی شدید باشد‪.‬‬
‫صورت‏تان ورم کند یا چشمانتان تار ببیند‪.‬‬
‫عالئــم عفونــت باکتریایی دارید؛ نظیر ترشــح بینی زرد یا‬
‫خاکستری همراه با تب باال‬
‫پــس از مصرف یــک دوره کامل آنتی‏بیوتیــک (گیاهی یا‬
‫شیمیایی) عالئم برطرف نشود‪ .‬‬
‫سرفه‬

‫‪ .1‬از دم‏کــرده خانگی آویشــن (روزی ‪ 3‬فنجان بزرگ) یا‬

‫شربت‏ها یا قطره آویشن (موجود در داروخانه‏ها) استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬چای زعفران بنوشید (ضد سرفه‪ ،‬ضدحساسیت)‪ .‬‬
‫‪ .3‬چای نعناع بنوشید‪.‬‬
‫‪ .4‬چای پونه بنوشید‪.‬‬
‫‪ .5‬پیاز در درمان ســرفه بسیار مؤثر است‪ .‬به یک تا ‪ 2‬قاشق‬
‫چای‏خوری آب پیاز‪ ،‬یک یا ‪ 2‬قاشــق چای‏خوری عسل اضافه‬
‫کنید و بگذارید ‪۶‬ساعت بماند‪ .‬روزی ‪ ۲‬بار یک قاشق چای‏خوری‬
‫از آن را به بیمار بدهید‪ ،‬یا این که ‪ ۲‬قاشق چای‏خوری آب پیاز را‬
‫با ‪ ۲‬قاشق چای‏خوری آب لیمو مخلوط کنید‪ ،‬سپس کمی آب به‬
‫آن بیفزایید و بگذارید کمی بجوشد‪ ،‬سپس ‪ ۲‬قاشق چای‏خوری‬
‫عسل به آن اضافه کنید و بگذارید ‪ ۶‬ساعت بماند‪ .‬حداقل روزی‬
‫‪ ۲‬بار یک قاشق چای‏خوری از آن را به بیمار بدهید‪ .‬‬
‫‪ .6‬نصف قاشق غذاخوری زنجبیل را به نصف قاشق غذاخوری‬
‫پودر فلفل اضافه کنید‪ ،‬سپس یک قاشق غذاخوری سرکه‪ ،‬یک ‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪18‬‬

‫قاشق غذاخوری عسل و ‪ ۳‬قاشق غذاخوری آب به آن بیفزایید و‬

‫کنار بگذارید‪ .‬برای تســکین سرفه‪ ،‬روزی ‪ 2-3‬بار از آن استفاده‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای تهیه چای گیاهی جهت رفع سرفه و گرفتگی سینه‪،‬‬
‫یک تکه زنجبیل کوچک را همراه ‪ ۲‬حبه سیر و کمی آب لیمو‬
‫به مدت ‪ ۲۰‬دقیقه در آب بجوشانید و پس از صاف کردن‪ ،‬کنار‬
‫بگذارید و هنگام مصرف کمی عسل به آن اضافه کنید‪ .‬‬
‫‪ 2-3 .8‬دانه فلفل ســیاه را به یک لیوان شیر اضافه و میل‬
‫کنید یا ‪ 2-3‬دانه فلفــل را به تنهایی یا با کمی زیره به آرامی‬
‫بجوید‪ .‬‬
‫‪ .9‬در صورتی‏که ســرفه بیش از ‪ 3‬هفته طول کشید یا هیچ‬
‫تغییری به‌سمت بهبود نداشت‪ ،‬به پزشک مراجعه کنید‪.‬‬
‫گوش‏درد‬

‫‪ ‬نکته‪:‬‬
‫برای اینکه بفهمید به اوتیت خارجی (التهاب گوش خارجی‪ ،‬نظیر‬
‫آنچه شناگران به آن دچار می‏شوند) یا اوتیت میانی (التهاب گوش‬
‫میانی) مبتال هستید‪ ،‬گوش خارجی را محکم بگیرید و تکان دهید‪ .‬‬
‫اگر با تکان دادن آن‪ ،‬دردی احساس نکردید‪ ،‬احتم ًا ًال مشکل مربوط‬
‫به گوش میانی است‪ .‬در غیر این صورت عفونت مربوط به مجرای‬
‫گوش بیرونی است‪ .‬‬
‫‪ .1‬چند دقیقه نشســتن‪ ،‬باعث کاهش التهاب و شروع مجدد‬
‫تهویه در مجاری شیپور استاش می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .2‬عمل بلع به تخفیف درد کمک می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .3‬در صورت امکان ســر را تــکان دهید و آن را در حالت قائم‬
‫نگه‏دارید‪ .‬با این کار تهویه هوای شیپور استاش با سهولت بیشتری‬
‫انجام می‏گیرد‪ .‬‬
‫‪ .4‬بــرای گرما دادن به گوش می‏توانید سشــوار را با درجه‬
‫حرارت کم در فاصله ‪ 50‬سانتی‏متری از نقطه درد مقابل گوش‬
‫گرفته‪ ،‬به آن حرارت دهید‪ .‬‬
‫‪ .5‬یک شیشــه عرق دارچین یا روغن گیاهی را به دمای بدن‬
 ‫‪19‬‬ ‫درد‏شوگ‬

‫برســانید‪ .‬چکاندن یک یا دو قطره از آن به داخل گوشی که درد‬

‫می‏کند موجب تسکین آن می‏شود (هشدار‪ :‬درصورتی‌که احتم ًال‬
‫می‏دهید پرده صماخ سوراخ یا پاره شده است‪ ،‬جداً از انجام این کار‬
‫خودداری کنید)‪ .‬‬
‫‪ .6‬بیشتر مردم می‏دانند جویدن آدامس در هواپیما به بازشدن‬
‫گرفتگــی گوش کمک می‏کند‪ ،‬اما از اثر آن در درمان درد‏های‬
‫شبانه گوش بی‏خبرند‪ .‬جویدن آدامس باعث کشیدگی عضالت‬
‫و در نتیجه باز شدن شیپور استاش می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .7‬خمیــازه حتی بیش از جویدن آدامــس یا مکیدن قرص‬
‫نعناع در بهبود درد مؤثر است‪.‬‬
‫‪ .8‬اگر پرواز در ارتفاع ‪ 32000‬پایی موجب شروع درد گوش‬
‫شــود‪ ،‬می‏توان با انجام برخی کارها به رفــع آن کمک کرد‪ .‬‬
‫ســوراخ‏‏های بینی را محکم بگیرید‪ ،‬دهان را باز و آن را از هوا‬
‫پر کنید و به کمک عضالت گونه‏ها وحلق‪ ،‬هوا را به طرف باال‬
‫هدایت و آن را با فشار از بینی به بیرون برانید‪ .‬با شنیدن صدای‬
‫تق‪ ،‬می‏توانید مطمئن شوید که بین فشار هوای درون و بیرون‬
‫گوش‪ ،‬تعادل برقرار شده است‪ .‬‬
‫‪ .9‬هنگام فرود هواپیما نخوابید‪ .‬اگر می‏خواهید در طول پرواز‬
‫چرت بزنید فقط در شروع پرواز بخوابید و از خوابیدن در پایان‬
‫پرواز خودداری کنید‪ .‬‬
‫‪.10‬قبل از ایجاد مشکل‪ ،‬از دارو‏های ضد احتقان مجاز بدون نسخه‬
‫ال اگر پروازی در پیش دارید و‬ ‫(‪ )O. T. C‬اســتفاده کنید‪ .‬مث ً‬
‫می‏دانید احتم ًا ًال برگشــت ترشحات سینوس‏ها به عقب موجب‬
‫گرفتگی گوش‏هایتان خواهد شــد‪ ،‬یک ساعت قبل از فرود از‬
‫دارو‏های ضد احتقان یا قطره‏‏های بینی استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .11‬برای شناگران غیرحرفه‏ای‪ ،‬در سطح آب شنا کردن بهتر‬
‫از شــنای زیرآبی است‪ .‬بهتر اســت به منظور وارد شدن فشار‬
‫کمتر به پرده صماخ شــناگران از شیرجه‏زدن در عمق بیش از‬
‫‪ 90‬سانتی‏متری بپرهیزند‪ .‬‬
‫‪ .12‬تا زمان رســیدن به پزشــک مصرف مسکن‏ها (نظیر‬
‫استامینوفن یا ایبوپروفن) در تخفیف درد بیمار مؤثر است‪.‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪20‬‬

‫دندان‏درد‬

‫‪ .1‬دهان را با آب ولرم یا آب‏نمک بشویید‪ .‬‬

‫‪ .2‬نخ دندان بکشید‪ .‬‬
‫‪ .3‬سیر خام را له کنید و از تسکین‏بخشی آن لذت ببرید (تا وقتی‬
‫آن را نبلعیده‏اید‪ ،‬نگران استشمام بوی سیر از بازدمتان نباشید)‪.‬‬
‫‪ .4‬روی دندان روغن میخک بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .5‬گاهی با مکیدن یخ‪ ،‬درد دندان ساکت می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .6‬مقداری خمیردندان روی محل درد بگذارید و با مسواک‪،‬‬
‫دندان را ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .7‬فقط موقع درد (که بیشــتر در شــب‏ها اتفاق می‏افتد) به‬
‫فکر رفتن به دندانپزشکی نباشــید‪ .‬در اولین فرصت به مطب‬
‫دندانپزشکی مراجعه کنید‪ .‬‬
‫سوزش زبان‬

‫‪ .1‬مکیدن یخ به میزان زیادی این ناراحتی را برطرف خواهد‬

‫کرد‪ .‬‬
‫‪ .2‬آب بیشتری بنوشید‪ .‬‬
‫‪ .3‬روی زبان ماست بگذارید و در دهان نگه‏دارید‪ .‬‬
‫‪ .4‬از خوردن موادی مثل بادمجان‪ ،‬انواع ادویه‏ها و گردو پرهیز‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬مصرف غذاهای غنی از ویتامین مانند سیب‏زمینی‪ ،‬بوقلمون‬
‫و مخمرهای با ارزش غذایی باال مانند ماءالشعیر خانگی را افزایش‬
‫دهید‪  .‬‬
‫‪ .6‬روی زبان کمی گلیســیرین بمالید تا با ایجاد احســاس‬
‫خنکی‪ ،‬درد و سوزش را برطرف کند‪ .‬‬
‫‪ .7‬مصرف شیر و عسل با افزایش جریان خون‪ ،‬سوزش زبان‬
‫را بهبود می بخشد‪ .‬‬
‫‪ .8‬غذاهای ساده همراه با سبزی‏های آب‏پز بخورید‪.‬‬
‫‪ .9‬قبل از خواب کمی روغن اسطوخودوس به زبان بمالید و‬
‫بگذارید تا صبح بماند‪ .‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫)ندرک شرت ‪،‬هدعم درد( لد رس شزوس‬

‫‪ .10‬غذاهای غنــی از آهن مانند کلــم بروکلی‪ ،‬جعفری و‬

‫اسفناج را به برنامه غذایی خود اضافه کنید‪ .‬‬
‫‪ .11‬آبمیوه و سبزی تازه با رساندن ماده مغذی الزم به بدن‬
‫حالت سوزش را تسکین می‏دهد‪ .‬‬
‫سوزش سر دل (درد معده‪ ،‬ترش کردن)‬

‫‪ .1‬قبل از خواب و صبح ناشــتا‪ ،‬یک قاشــق عسل خالص‬

‫میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬از نوشــیدن مایعات با غذا (از نیم‏ساعت قبل تا ‪ 2‬ساعت‬
‫بعد از غذا) پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬قبل از سیر شدن دست از غذا خوردن بکشید‪.‬‬
‫‪ .4‬به‌جای شــکالت و شــیرینی مصنوعی از شیرینی‏های‬
‫طبیعی استفاده کنید (مانند خرما‪ ،‬توت‪ ،‬مویز و شکر قهوه‏ای)‪.‬‬
‫‪ .5‬آرام غذا بخورید و آن را خوب بجوید‪ .‬‬
‫‪ .6‬فشار کمربندتان نباید زیاد باشد‪ .‬‬
‫‪ .7‬پودر سنجد آسیاب شده میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬مخلوط ماست و عسل (یا شکر) درد را تسکین می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .9‬نوشــیدن دم‏کرد‏ه یک قاشق بارهنگ در یک لیوان عرق‬
‫نعناع پس از غذا مفید است‪.‬‬
‫‪ .10‬از مصرف نوشــیدنی‏‏های گازدار و حاوی کافئین پرهیز‬
‫کنید و به‏جای آن چای گیاهی بنوشید‪.‬‬
‫‪ .11‬آب هندوانه مفید است‪ .‬‬
‫‪ .12‬حتم ًا آخرین وعده غذایی را ‪ 2-3‬ســاعت قبل از رفتن‬
‫به رختخواب میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .13‬همواره وعده‏های غذایی کوچک‪ ،‬منظم و سروقت داشته‬
‫باشید‪ .‬‬
‫‪ .14‬از مصرف موادی مثل ادویه‪ ،‬ترشی‏ و خیارشور خودداری کنید‪ .‬‬
‫‪ .15‬فاصله‏‏هــای طوالنی‏مدت بین هر وعــده غذایی یکی‬
‫دیگر از عوامل افزایش اسید معده است‪ .‬‬
‫‪ .16‬مقداری برگ نعناع را بجوشانید و بعد از هر وعده غذایی‬
‫یک لیوان از آن را میل کنید‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪22‬‬

‫‪ .17‬مکیدن مقداری میخک یک راهکار مؤثر است‪ .‬‬

‫‪ .18‬لیموشــيرين و بادام هم اسید معده را کاهش و سوزش‬
‫سردل را تسکین می‏دهند‪ .‬‬
‫‪ .19‬سیگار اسید معده را افزایش می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .20‬جویدن کوتاه‏مدت آدامس (فقــط بعد از غذا)‪ ،‬به دلیل‬
‫تولید بزاق و کمک به حرکت غذا در مجاری گوارشــی‪ ،‬عالئم‬
‫سوزش سردل را کاهش می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .21‬زنجبیل‪ ،‬چه به صورت پودر و چه به صورت کپسول به‬
‫هضم غذا کمک می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .22‬نوشیدن یک لیوان شربت آب لیمو و عسل یک ساعت‬
‫قبل از ناهار‪ ،‬عالئم این مشکل را کاهش می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .23‬مصرف سبزی‏هایی مثل کلم‪ ،‬کدو حلوایی‪ ،‬لوبیا‪ ،‬هویج‬
‫و پیاز بهاری نیز در کاهش عالئم ترش کردن معده مؤثر است‪ .‬‬
‫‪ 30 .24‬دقیقه پس از غذا میوه به یا ُرب ‏به میل شــود (یک ‬
‫قاشق غذاخوری)‪.‬‬
‫مسمومیت گوارشی‬

‫‪( ‬معموال ً به صورت استفراغ یا اسهال آشکار می‏شود)‬

‫‪ .1‬قبل از غذا خوردن دست‏ها را بشویید‪ .‬‬
‫‪ .2‬شیر‪ ،‬میوه و سبزی‏های تازه نخورید‪ .‬‬
‫‪ .3‬عرق نعناع خالص همراه با عسل بخورید (روزی ‪ 3‬بار و هر‬
‫بار نصف لیوان)‪.‬‬
‫‪ .4‬روزانه یک قاشق مرباخوری اسفند تمیز (بدون جویدن و‬
‫همراه با آب) بخورید‪ .‬‬
‫‪ .5‬در صورت دل‏درد شــدید‪ ،‬قرص هیوسین (حداکثر روزی‬
‫‪ 3‬عدد) میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .6‬روزی دو لیوان دم‏کرده زنجبیل بخورید‪ .‬‬
‫‪ .7‬حجم غذایتان کم باشــد و ترجیح ًا غذاهای مایع (سوپ‬
‫و آش) بخورید‪ .‬‬
‫‪ .8‬با غذاها سماق مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬ماست چکیده (یا دوغ) محلی همراه با سبزی‏های خشک ‬
 ‫‪23‬‬ ‫یدبک یاه‏‏یرامیب‬

‫(مثل نعناع و پونه و نمک) میل کنید‪ .‬‬

‫‪ .10‬ســرم‏درمانی فقط زمانی الزم اســت که شما هیچ نوع‬
‫ماده‏ای (حتی مایعات با حجم کم) را هم نتوانید میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .11‬میل کردن دم‏کرده چوب نعناع نیز بسیار مناسب است‪ .‬‬
‫‪ .۱۲‬ریحان تازه یا دم‏کرده برای رفع ناراحتی گوارشی مؤثر‬
‫خواهد بود‪ .‬‬
‫‪ .۱۳‬ســیب پوســت کنده را رنده کنید و به مدت ‪ ۲۰‬دقیقه‬
‫در هوای آزاد قرار دهید تا قهوه‏ای شــود‪ ،‬سپس آن را بخورید‪ .‬‬
‫پکتین موجود در سیب از اسهال پیشگیری می‏کند و التهاب را‬
‫کاهش می‏دهد‪ .‬‬
‫بیماری‏‏های کبدی‬

‫‪( ‬کبــد چــرب‪ ،‬بــاال بــودن آنزیم‏هــا‪ ،‬هپاتیت‏ها و‬

‫سیروز)‬
‫‪ .1‬مخلوط عرق کاسنی و شاتره (نصف لیوان صبح و نصف‬
‫لیوان عصر) را با عسل میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬خورشت آلو‪ ،‬اسفناج‪ ،‬سیرابی‪ ،‬انار‪ ،‬پاچه گوسفند‪ ،‬زرشك‬
‫و عناب برای شما مفید است‪ .‬‬
‫‪ .3‬غذاها را سرخ نكنید‪ .‬‬
‫‪ .4‬از مصــرف روغن‏های صنعتی (چــه مایع‪ ،‬چه جامد‪ ،‬چه‬
‫گیاهی و چه حیوانی) خودداری کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬برای پایین آوردن آنزیم‏های کبدی‪ ،‬انار بخورید‪ .‬‬
‫‪ .6‬شاتوت بهترین دارو برای درمان انواع هپاتیت است‪ .‬‬
‫‪ .7‬تركیبی از آب لیموشــیرین‪ ،‬آب لیموترش‪ ،‬آب نارنج‪ ،‬آب‬
‫پرتقال و آب سیب مناسب است‪ .‬‬
‫‪ .8‬یك لیوان آب ســیب یا آب همراه یك عدد لیموترش تازه‬
‫بنوشید‪.‬‬
‫‪ .9‬هویج و روغن زیتون زیاد مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬كدو حلوایی و هویج را بخارپز و ســپس رنده كنید و با‬
‫اضافه کردن لیموترش تازه و عسل‪ ،‬آن را میل کنید‪ .‬ضمن ًا این‬
‫غذا برای بچه‏هایی كه ناآرام و عصبی هستند نیز مفید است‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪24‬‬

‫‪ .11‬گاهی به‌جای غذا از ساالد (كاهو‪ ،‬خیار‪ ،‬هویج و جوانه‏ها)‬

‫استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .12‬مصــرف ترشــی‏های طبیعی (مثل لیموتــرش تازه یا‬
‫‪2‬قاشــق بزرگ سرکه ســیب خانگی یا آبغوره) همراه با غذاها‬
‫ضروری است‪ .‬‬
‫‪ .13‬هفته‏‏ای ‪ 3‬بار ســوپ جو به همراه آلو بخارا و آبغوره میل‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬صبحِ ناشتا شربت خاكشیر و عسل بنوشید‪.‬‬
‫‪ .15‬قبل از غذا یک لیوان آب سیب همراه با یک قاشق خاکشیر‬
‫بنوشید‪.‬‬
‫‪ .16‬برخی غذاهای مضر برای كبد عبارتند از‪:‬‬
‫غذاهای فریز شده‪ ،‬زودپز شده‪ ،‬ترشی‏های مصنوعی حتی اگر‬
‫خانگی باشند‪ ،‬گوجه و ُرب آن‪ ،‬سس‪ ،‬نمك زیاد‪ ،‬چای پررنگ‪،‬‬
‫ادویه‏های تند‪ ،‬غذاهای آماده‪ ،1‬شــیرینی‏های مصنوعی‪ ،2‬پیتزا‪،‬‬
‫غذاهای غیرارزشــمند (پفك‪ ،‬چیپس‪ ،‬شــكالت و بیسكویت)‪،‬‬
‫مصرف گوشت و تخم‏مرغ ماشینی (غیررسمی) به میزان زیاد‪،‬‬
‫انواع سرخ‏‏كردنی‏ها‪ ،‬غذاهای چرب و نوشابه‏های گازدار‪.‬‬
‫‪ .17‬ماءالشعیر طبی میل بفرمایید‪.3‬‬
‫سکسکه‬

‫‪ .1‬مصرف شکر بسیار مؤثر است (از یک قاشق کوچک تا بزرگ)‪ .‬‬
‫‪ .2‬در حالت خمیده به جلو یک لیوان آب بنوشید‪ .‬‬
‫‪ .3‬یک تکه نان خشک بجوید و ببلعید‪ .‬‬
‫‪ .4‬نفس را حبس کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬اگر به‏رغم انجام دســتورات فوق بهتر نشدید به قسمت‬
‫بیماری‏های معده رجوع کنید‪.‬‬

‫‪1 Fast Food‬‬

‫‪   2‬شیرینی مصنوعی مثل شکالت‪ ،‬کیک‪ ،‬قند و شکر تصفیه شده‪ .‬شیرینی‏های‬
‫مغازه شیرینی‏فروشی و ‪...‬‬
‫‪ 3‬رجوع شود به قسمت ماءالشعیر‬
 ‫‪25‬‬ ‫تسوبی‬

‫یبوست‬

‫‪ ‬تعریف‬
‫اگر به تعــداد دفعاتی که غذایی می‏خوریــد‪ ،‬تخلیه ندارید‪،‬‬
‫یا اگر اجابت مزاج دشــوار دارید‪ ،‬دچار یبوست هستید (حداقل‬
‫یک‏بار در روز باید اجابت مزاج داشته باشید)‪.‬‬
‫‪ .1‬رژیم غذایی بر پایه کربوهیدرات به همراه انواع سبزی و‬
‫میوه‪ ،‬مطمئن‏ترین درمان یبوست است‪ .‬‬
‫‪ .2‬مصرف آلــو (‪ 150‬گرم در روز) با افزایــش تغییرات در‬
‫فعالیت قسمت‏های پایینی روده به رفع یبوست کمک می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .3‬مصرف ســبوس به مقدار ‪ 0/5-1/5‬فنجان در روز مفید‬
‫است‪ .‬‬
‫‪ .4‬مصرف حبوبات (حاوی انواع فیبرها به‏خصوص فیبرهای‬
‫جاذب آب‪ ،‬یعنی سلولز و همی‏سلولز) می‏تواند مفید باشد‪ .‬‬
‫‪ .5‬نوشــیدن روزانه آب به‏خصوص در افراد با مزاج خشــک ‬
‫(سوداوی و صفراوی)‪ ،‬در هنگام تشنگی ضروری است‪ .‬‬
‫‪ .6‬تحرک بیشتر و خواب کمتری داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .7‬مصرف برنج‪ ،‬ماست‪ ،‬ســیب‏زمینی‪ ،‬نان ساندویچی‪ ،‬نان‬
‫بربری و میوه‏های نارس را كاهش دهید‪ .‬‬
‫‪ .8‬استنشــاق رایحه گیاهانی نظیر ریحان‪ ،‬بابونه‪ ،‬گشــنیز‪،‬‬
‫زنجبیل‪ ،‬اسطوخودوس‪ ،‬لیمو‪ ،‬پرتقال‪ ،‬رز و رزماری می‏تواند در‬
‫درمان یبوست بسیار مؤثر باشد‪ .‬‬
‫‪ .9‬تخلیه را به هیچ وجه به تأخیر نیندازید‪ .‬‬
‫‪ .10‬مدت طوالنی در دستشویی ننشینید‪ .‬‬
‫‪ .11‬غذا را زیاد بجوید‪ .‬‬
‫‪ .12‬فقط نان سبوس‏دار بخورید‪ .‬‬
‫‪ .13‬خوراکی‏های ملین مثل زیتون و انجیر زیاد میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬میوه زیاد میل کنید‪ .‬مثل گالبی‪ ،‬سیب زرد‪ ،‬لیموشیرین‪،‬‬
‫گیالس‪ ،‬انجیر‪ ،‬انگور‪ ،‬هلو‪ ،‬شفتالو و خربزه‪.‬‬
‫‪ .15‬نوشابه نخورید‪ .‬‬
‫‪ .16‬درصورتی‌که پس از رعایت موارد فوق بهبود حاصل نشد‪،‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪26‬‬

‫از دارو‏های زیر به‌طور موقت (مث ً‬

‫ال یک هفته) استفاده کنید‪ .‬اگر‬
‫باز هم دچار عود بیماری شدید حتم ًا به پزشک مراجعه کنید‪:‬‬
‫بارهنگ (حتی برای شــیرخواران و كودكان)‪ :‬یك قاشــق‬
‫چای‏خوری بارهنگ را در یك اســتكان آب بجوشــانید و آن را با‬
‫كمی شــكر شــیرین کنید‪ ،‬صبح و ظهر و شب مقداری از آن را به‬
‫كودك بدهید (شیرخوار‪ ،‬نصف قاشق چای‏خوری و كودكان بزرگ‏تر‬
‫‪ 2‬قاشق چای‏خوری)‬
‫ترنجبین (اطفال و افراد بالغ)‪ :‬برای افراد بالغ‪140‬ـ ‪ 35‬گرم‬
‫و برای كودكان و شــیرخواران ‪2‬ـ‪ 1‬قاشق مرباخوری در آبجوش‬
‫بریزید و حل كنید‪ .‬پس از گذراندن از صافی هر روز صبح ناشــتا‬
‫از آن میل کنید‪.‬‬
‫بنفشه معطر (مسهل اطفال)‪10 :‬ـ ‪ 6‬گرم دانه بنفشه را در‬
‫یك اســتكان آب برای چند ساعت بخیسانید و به كودك بدهید‪ .‬‬
‫برای افراد بالغ ‪15‬ـ‪ 12‬گرم مصرف شود‪ .‬‬
‫روغن زیتون‪ :‬افراد بالغ ‪2‬ـ‪ 1‬قاشــق غذاخوری و كودكان‬
‫‪2‬ـ‪ 1‬قاشق چای‏خوری‪ ،‬روزانه سه نوبت‬
‫عناب (درمان یبوست مزمن)‪ :‬مقداری عناب را در یك لیوان‬
‫آب بجوشــانید تا نرم شود‪ ،‬سپس هســته‏های آن را جدا و صبح‬
‫ناشتا میل کنید‪.‬‬
‫فلــوس‪ 60 :‬ـ‪ 30‬گرم مغــز فلوس را در یــك لیوان آب‬
‫بجوشانید و صبح ناشتا میل کنید‪ .‬‬
‫تخم كتان‪ 2/5-5 :‬گرم بذر كتان را در یك لیوان آبجوش‬
‫دم كرده روزانه ‪ 3‬نوبت و هر نوبت یك استكان میل کنید‪ .‬‬
‫تره‪ :‬بعد از هر غذا ‪3‬ـ‪ 2‬قاشق چای‏خوری پودر بذر تره میل‬
‫کنید (بعد از هر غذا)‬
‫آلوئــه ورا‪ :‬آب این گیاه ماده‏ای دارد که با تحریک روده‏ها‪،‬‬
‫از یبوست جلوگیری می‏کند‪ .‬‬

‫شقاق‬

‫‪ .1‬حتم ًا و حتم ًا باید یبوست شما درمان شود (رجوع کنید به‬
‫قسمت یبوست)‪.‬‬
‫‪ .2‬حجامت ناحیه ساکرال انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .3‬حتی اسهال هم برای شما خطرناک است‪ ،‬مراقب باشید‪ .‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫ت‬
‫گرفتگی عضال ‏‬

‫‪ .4‬اضافه وزنتان را کاهش دهید‪ .‬‬

‫‪ .5‬غذاهای آبکی بیشتر بخورید‪ .‬‬
‫‪ .6‬از مصرف انواع ادویه و مواد مشابه آنها پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای نشستن از بالش‏های مناسب استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬برای خشــک کردن خودتان از دستمال‏های غیرمعطر و‬
‫نرم و سفید استفاده کنید‪.‬‬
‫‪ .9‬مدت طوالنی در دستشویی ننشینید‪.‬‬
‫‪ .10‬هرگز اجابت مزاج را به تأخیر نیندازید‪ .‬‬
‫‪ .11‬مصرف عسل را افزایش دهید‪.‬‬
‫گرفتگی عضالت‏‬

‫‪ .1‬در ‪ 72‬ساعت اولیه‏ شروع گرفتگی عضالت‪،‬‏ فوراً چند قطعه‬

‫یخ یا سبزی‏های یخ‏زده را در کیسه بپیچید و آن را در پارچه‏هايی‬
‫بگذارید و حداکثر ‪20‬دقیقه روی موضع دردناک قرار دهید‪ .‬این‬
‫کار را چند بار در طول روز تکرار کنید‪ .‬البته حواستان باشد که‬
‫کمپرس سرد طوالنی (بیش از ‪ 20‬دقیقه به‌طور مداوم) در ناحیه‬
‫مورد نظر می‏تواند باعث انقباض بیش از حد عضالت و افزایش‬
‫درد شود‪ .‬‬
‫‪ .2‬پس از گذشــت ‪ 3‬روز از آغاز گرفتگی عضالت‪ ،‬می‏توانید‬
‫کمپرس گرم را شــروع کنید‪ .‬این کار حتم ًا باید ‪ 72‬ساعت پس‬
‫از گرفتگی عضالنی انجام شود تا التهاب فروکش کند‪ .‬استفاده‬
‫از گرمای مرطوب‪ ،‬بهتر از گرمای خشــک است؛ زیرا میزان از‬
‫دست‏ دادن آب بدن را کاهش می‏دهد‪ .‬برای این کار می‏توانید از‬
‫کیسه‏‏های آب‏گرم مخصوص کمپرس‪ ،‬حمام آب‏گرم یا جکوزی‬
‫استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬بهترین درمان برای شما‪ ،‬ماساژ و حرکات کششی است که‬
‫باید هر دو مورد را تحت نظر پزشک متخصص و انجام دهید‪.‬‬
‫کمردرد مزمن‬

‫(منظــور کمردرد قدیمی یا ادامه یافتن کمردرد بیش از ‪ 5‬روز‬

‫است)‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪28‬‬

‫‪ ‬سعی در حركت دادن اجسام سنگین اولین عامل‬

‫كمردرد و مشكالت آن محسوب می‏شود‪.‬‬
‫‪ .1‬به مدت ‪ 2‬هفته (نه بیشتر) کمرتان را با کمربند طبی ببندید‪ .‬‬
‫‪ .2‬اضافه وزنتان را کم کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬حتم ًا باید به تعداد دفعات غذایی‏تان اجابت مزاج داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .4‬حجامت کمر انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .5‬از پزشک‪ ،‬ماساژ و بادکش کمر را یاد بگیرید و آن را انجام‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .6‬کمک گرفتن از کمپرس سرد (در روز‏های اول) و کمپرس‬
‫گرم (در روز‏های بعد) مناسب است‪ .‬‬
‫‪ .7‬اســتراحت کنید و راه نروید‪ .‬البتــه فقط در چند روز اول‬
‫(‪ 2‬تا ‪3‬روز) نه بیشتر (طبق مقاالت جدید)‪.‬‬
‫‪ .8‬در استخر راه بروید‪ .‬‬
‫‪ .9‬شنا کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬از دوچرخۀ ثابت استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ .11‬حتم ًا ورزش‏های مخصوص کمردرد را بیاموزید و کم‏کم‬
‫آنها را انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .12‬در انجــام هریك از این ورزش‏ها یا حركات نباید از حد‬
‫معقــول و معمول تجاوز كرد‪ .‬اگــر یك ورزش باعث ضعف یا‬
‫تشدید درد شد‪ ،‬دیگر آن را انجام ندهید‪ .‬‬
‫‪ .13‬در انتخاب بالش دقت کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬به روی شکم نخوابید‪ .‬‬
‫‪ .15‬موقع خوابیدن‪ ،‬زیر زانوها یك بالش کوچک قرار دهید‪ .‬‬
‫‪ .16‬اگر به پهلو می‏خوابید میان زانوها یک بالش کوچک قرار‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .17‬مصرف کلســیم طبیعی را افزایش دهید (رجوع کنید به‬
‫قسمت کلسیم)‪.‬‬
‫‪ .18‬در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید‪:‬‬
‫ كمردردی كه بدون علت و ناگهانی ایجاد می‏شود‪ .‬‬
‫ كمردردی كه با تب‪ ،‬درد قفســه ســینه‪ ،‬تنگی نفس و درد‬
‫شكم همراه باشد‪ .‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫درداپ‬

‫ كمردرد مزمنی كه بیــش از دو هفته (بدون کاهش درد) ادامه‬

‫می‏یابد‪.‬‬

‫ورزش‏هاي مخصوص كمردرد‬

‫پادرد‬

‫‪ .1‬پاهایتان را با کمی روغن زیتون ماساژ دهید‪ .‬‬

‫‪ .2‬باال بردن پاها و ورزش انگشــتان پا به منظور رســیدن‬
‫مجدد خون به آنها مفید است‪ .‬‬
‫‪ .3‬پاهــا را در آب غوطه‏ور كنیــد یا آنها را در آب گرمی كه‬
‫حاوی ‪ 2‬قاشق غذاخوری نمك طعام است‪ ،‬فروبرید‪ .‬سپس آنها‬
‫را با آب سرد آب بکشید‪ ،‬با یك حوله خشک كنید و با یك ژل‬
‫یا كرم مرطوب كننده ماساژ دهید‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪30‬‬

‫‪ .4‬چای بابونه دم‏کنید و پاهایتان را در آن قرار دهید‪ .‬‬

‫‪ .5‬اگر به‏تازگی کفش خریده‏اید‪ ،‬در پوشــیدن آن تجدیدنظر‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .6‬مصرف کلســیم طبیعی را افزایش دهید (رجوع کنید به‬
‫قسمت کلسیم)‪.‬‬
‫‪ .7‬در موارد زیر به پزشك مراجعه كنيد‪:‬‬
‫ادامه و تشدید در ِد پا بیش از ‪ 3‬روز‬
‫زمانی كه نمی‏توانید كفش‏هایتان را بپوشید‪.‬‬

‫زانودرد‬

‫‪ .1‬روی سطح صاف پیاده‏روی کنید‪ .‬‬

‫‪ .2‬وزنتان را کاهش دهید (حتی به‏اندازه ‪ 3‬کیلوگرم)‪.‬‬
‫‪ .3‬از زانوبند‏های اســتاندارد (به‏خصوص با کشــکک آزاد)‬
‫استفاده کنید‪ .‬البته فقط در هنگام فعالیت و به مدت کوتاه‪ ،‬زیرا‬
‫عضالتتان ضعیف می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬نرمش‏‏های مخصوص زانودرد‪:‬‬
‫روی زمین بنشــینید و پاها را دراز کنید‪ .‬سپس بدون حرکت‬
‫دادن زانو‪ ،‬عضالت ران را منقبض کنید‪ .‬این انقباض را حداقل ‪( 5‬در‬
‫روز‏های اول) تا ‪ 20‬ثانیه (بعد از ‪2‬هفته از شــروع تمرین‏ها) ادامه‬
‫دهید و بعد پاها را شل کنید‪ .‬‬
‫این نرمش‏ها را سه بار در روز (هر بار ‪ 5‬دقیقه) انجام دهید‪ .‬‬
‫در روز‏های اول کمی افزایش درد‪ ،‬طبیعی است‪ .‬‬
‫اگر درد زیاد باشد باید نرمش را کم یا متوقف کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬روزی ‪ 2‬بار زانو را با مخلوطی از روغن‏های گیاهان گرم‬
‫(مثل زیتون و بادام و کنجد و سیاه‏دانه) ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .6‬از پماد‏های مسکن طبیعی (مثل پماد‏های زنجبیل‏دار) استفاده‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬اســتفاده از توالت فرنگی یا نماز خوانــدن روی صندلی از‬
‫توصیه‏های تاریخ گذشته است‪ .‬عضالت زانو را به انقباض و انبساط‬
‫کامــل محدود نکنید‪ .‬البته اگر در مدت طوالنی زانوهایتان را خم‬
‫نکرده‏اید‪ ،‬نباید به‏طور ناگهانی آنها را خم کنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬باال و پایین رفتن از پله را به حداقل ممکن برسانید و آن‬
 ‫‪31‬‬ ‫ضرب‏دیدگی‬

‫را هم به‏آهستگی و یک پله‪ ،‬یک پله انجام دهید‪ .‬‬

‫‪ .9‬مصرف کلســیم طبیعی را زیاد کنید (رجوع کنید به قسمت‬
‫کلسیم)‪.‬‬
‫‪ .10‬روزانه به مدت ‪ 15‬دقیقه قسمتی از بدنتان را در مقابل‬
‫آفتاب مستقیم قرار دهید‪.‬‬
‫ضرب‏دیدگی‬

‫‪ .1‬اگر ضربه به استخوان آسیب وارد کرده (که معمو ًال با سیاه‬
‫شدن یا تورم همراه است)‪ ،‬حتم ًا باید با پزشک مشورت کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬در ساعات اولیه‏‪،‬‏ فوراً چند قطعه یخ یا سبزی‏ یخ‏زده را در‬
‫کیسه بپیچید و آن را در پارچه‏هايی بگذارید و حداکثر ‪ 10‬دقیقه‬
‫روی موضع دردناک قرار دهید‪ .‬این کار را چند بار تکرار کنید‪ .‬‬
‫البته حواستان باشد که کمپرس سرد طوالنی (بیش از‪ 20‬دقیقه‬
‫به‌طــور مداوم) در ناحیه مورد نظر می‏تواند باعث انقباض بیش‬
‫از حد عضالت و افزایش درد شود‪ .‬‬
‫‪ .3‬روزی چند نوبت یک دستمال پارچه‏ای را به سرکه سیب‬
‫آغشــته کنید و به مدت ‪ ۱۰‬تا ‪ ۲۰‬دقیقه روی قســمت متورم‬
‫بمالید (برای رفع کبودی هم مناسب است)‪.‬‬
‫‪ .4‬روزی دو بار خمیری از سرکه سیب و سفیده تخم‏‏مرغ را‬
‫به مدت یک ساعت روی بخش ضرب‏دیده بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .5‬همچنیــن می‏توانید پیاز رنده شــده را با کمی نمک‪ ،‬به‬
‫مدت ‪10‬دقیقه روی محل آسيب ديده قرار دهید‪ .‬‬
‫نقرس‬

‫‪ .1‬چهــار عدد انجیر را در آب خیس کنید و پس از له کردن‬

‫به‏طور مستقیم روی قسمت مورد نظر بمالید و با پارچه تمیز به‬
‫مدت یک ساعت بپوشانید‪ .‬‬
‫‪ .2‬مفصل درگیر را به حالت استراحت درآورید و تا ‪ 24‬ساعت‬
‫بعد از حمله دردناک نقرس‪ ،‬آن را تکان ندهید‪ .‬‬
‫‪ .3‬مفصل دردناک را باال نگه‏دارید‪ .‬‬
‫‪ .4‬برای کاهش التهاب از دارو‏های ضد التهاب غیراستروئیدی‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪32‬‬

‫(مانند ایندومتاسین) استفاده کنید‪ .‬آسپیرین نخورید‪ ،‬زیرا ممکن‬

‫است به‌طور ناگهانی سطح اســید اوریک را تغییر دهد و عالئم‬
‫بدتر شود‪ .‬‬
‫‪ .5‬وزن خود را کنترل کنید‪ ،‬اما از رژیم‏‏هایی که کاهش وزن‬
‫ســریع می‏دهد اجتناب کنید‪ .‬زیرا رژیم‏‏های کم‌کالری شــدید‬
‫باعث افزایش تولید اسید اوریک در بدن می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .6‬مصرف آب‏جو (ماءالشعیر) را کمتر کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬مصرف گوشت و غذا‏های دریایی را محدود کنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬در مورد داروهایی که مصرف می‏کنید‪ ،‬با پزشک مشورت‬
‫کنیــد‪ .‬بعضی از داروهایی که مصرف می‏کنید مانع آزاد شــدن‬
‫اسید اوریک کلیه‏ها می‏شــود‪ .‬این داروها معمو ًال دارو‏های مدر‬
‫یا ادرارآور است‪ .‬‬
‫‪ .9‬مصرف بیش از اندازه ویتامین ‪ C‬نداشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .10‬غذا‏های سالم و بی‏خطر برای افراد مبتال به نقرس عبارتند از‪:‬‬
‫انواع میوه‏ها و سبزی‏ها‬
‫تخم‏مرغ‪ ،‬آجیل‪ ،‬دانه‏‏های گیاهی‪ ،‬تخمه آفتابگردان‬
‫نوشیدن مقدار کافی از مایعات و آب‬
‫مصرف لبنیات‬

‫عفونت ادراری بانوان‬

‫‪ .1‬نشستن در لگن با مواد زیر و به صورت یک روز در میان‪:‬‬

‫پنج لیوان آب با یک لیوان سرکه‬
‫پنج لیوان آب با یک قاشق غذاخوری جوش‏شیرین‬
‫‪ .2‬روزی یک لیوان آب که با یک‏چهارم قاشــق چای‏خوری‬
‫جوش‏شیرین مخلوط شده است‪ ،‬میل کنید‪ .‬‬
‫پروستاتيت (خوش‏خیم)‬

‫‪ .1‬افــراد دچار چنین اختاللی می‏توانند روزی ســه نوبت و در‬

‫هر نوبت بین ‪ 10‬تا ‪ 15‬عدد دانه‏های بدون پوســت كدوی طبی‬
‫(كدوی بذر برهنه) را به صورت خام یا فرآوری شده (روغن حاصل‬
 ‫‪33‬‬ ‫)میخ‏شوخ( تيتاتسورپ‬

‫از دانه‏ها) مصرف کنند یا در صورت در اختیار داشــتن روغن آن‪،‬‬

‫روزی سه نوبت و در هر نوبت ‪ 15‬تا ‪ 20‬قطره از روغن را میل کنند‪ .‬‬
‫‪ .2‬نخل اره‏ای ایرانی‪ :‬از میوه‏های رسیده سیاه مایل به آبی‬
‫این گیاه پس از خشك شدن‪ ،‬استفاده می‏شود‪ .‬این میوه معمو ًال‬
‫به‏صورت‏های زیر اســتفاده می‏شــود‪ :‬میوه خام خشك‪ ،‬چای‪،‬‬
‫پودر میوه خشك‏شده‪ ،‬قرص میوه خشك‏شده و تنتورهای مایع‪.‬‬
‫‪ .3‬شــیرین‏بیان‪ :‬گرچه كاربــرد اصلی این گیــاه‪ ،‬درمان‬
‫اختالالت مربوط به سیســتم گوارش نظیــر زخم معده‪ ،‬زخم‬
‫روده‪ ،‬زخم اثنی‏عشــر‪ ،‬ورم معده و روده است‪ ،‬اما برای درمان‬
‫تورم پروســتاتيت نیز مفید اســت‪ .‬مصرف روزانه سه نوبت دم‬
‫كرده پودر ریشه شیرین‏بیان و هر نوبت یك قاشق چای‏خوری‬
‫در یك لیوان آبجوش بســیار مفید است‪ .‬درصورت در دسترس‬
‫نبودن پودر‪ ،‬می‏توان از جوشــانده ریشه‏های خرد شده استفاده‬
‫کرد‪ .‬‬
‫‪ .4‬روغن كتان‪ :‬روزانه ســه نوبت و هر نوبت یك قاشــق‬
‫مرباخوری از پودر كتان یا یك قاشق چای‏خوری روغن دانه‏ها‬
‫را مصرف کنید‪.‬‬
‫‪ .5‬دم اســب‪ :‬مصرف روزانه دو گرم از پودر گیاه خشــك‬
‫شده مناسب است (مصرف بیشــتر آن عوارضی نظیر افزایش‬
‫فشارخون را به دنبال خواهد داشت)‪ .‬‬
‫‪ .6‬از دارو‏هــای زیر نیز می‏توانیــد روزانه ‪ 3‬نوبت دم‏ و میل‬
‫کنید‪:‬‬
‫چای ســبز (البته کسانی که طبع سرد دارند‪ ،‬حداکثر یک‏بار‬
‫در روز مصرف کنند)‪.‬‬
‫شبدر قرمز‬
‫گزنه (انجره)‬
‫‪ .7‬از مخلوط سیاه‌دانه آسیاب شده در عسل هم استفاده کنید‬
‫(روزانه ‪ 3‬قاشق چای‏خوری)‪.‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪34‬‬

‫چربی خون‬

‫‪ .1‬مصــرف روغن‏‏های صنعتی (چه مایــع و چه جامد) را از‬

‫همین امروز برای همیشه قطع کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬حتم ًا توصیه‏های عمومی را دوباره بخوانید‪ .‬‬
‫‪ .3‬ماءالشعیر خانگی بنوشید‪ .‬‬
‫‪ .4‬ایــن مواد چربــی خون را کاهش می‏دهند‪ :‬ســیب‪ ،‬جو‪،‬‬
‫هویج‪ ،‬سیر‪ ،‬گریپ‏فروت‪ ،‬سبوس‪ ،‬لوبیای سویا‪ ،‬گردو و بادام‪ .‬‬
‫‪ .5‬ســاالد غنی شده با پودر زیره سیاه و سرکه سیب‪ ،‬روزی‬
‫‪ 2‬کاسه متوسط‪.‬‬
‫‪ .6‬مخلوطی از عرق گیاهان‪« :‬شوید‪ ،‬کاسنی‪ ،‬آویشن‪ ،‬مرزه‪،‬‬
‫زیره» را به نسبت مساوی با مقداری آب درست کنید و روزی‬
‫‪ 2-3‬لیوان میل كنيد‪ .‬‬
‫‪ .7‬با ناهار و شــام یک قاشــق غذاخوری سرکه سیب میل‬
‫شود‪ .‬‬
‫‪ .8‬با غذا سماق مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬یک قاشــق مرباخوری چای سبز را با تکه‏ای زنجبیل به‬
‫مــدت ‪10‬دقیقه دم‏ کنید و روزی ‪ 3‬فنجان از آن را با عســل‬
‫بنوشید‪.‬‬
‫‪ 50 .10‬گرم عناب‪ 50+‬گرم زرشــک سیاه (زرشک کوهی)‬
‫‪ 25 +‬گرم زنجبیل (نســاییده) ‪ 25 +‬گرم ســماق را یک‏بار با‬
‫آب بشــویید و با هم خرد و له کنید و داخل پارچ آب بریزید و‬
‫آب تمیز به آن اضافه کنید‪ .‬این مخلوط را تا ‪ 12‬ســاعت داخل‬
‫یخچال نگهداری و روزی ‪ 2‬لیوان از آن را میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .11‬موادی مانند گوشت قرمز‪ ،‬سوسیس‪ ،‬کالباس‪ ،‬همبرگر‪،‬‬
‫قلوه‪ ،‬مغز‪ ،‬زبان‪ ،‬کره صنعتی‪ ،‬پنیر صنعتی‪ ،‬بســتنی‪ ،‬شکالت‪،‬‬
‫نارگیل‪ ،‬کلوچه‪ ،‬پیراشکی و شیر صنعتی‪ ،‬چربی خون را افزایش‬
‫می‏دهند‪ .‬حاال خودتان در مورد مصرف آنها تصمیم بگیرید!‬
‫‪ .12‬در وعــده غذایی روزانه خود حداقل چهار پنج نوع میوه‬
‫یا سبزی تازه بگنجانید (البته با فاصله نیم ساعت قبل از غذا یا‬
‫‪ 2‬ساعت پس از غذا)‪.‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫ینوخ‏‏مک‬

‫‪ .13‬مصرف مغزها (گردو‪ ،‬آجیل) و روغن زیتون می‏تواند باعث‬

‫کاهش ‪( LDL‬چربی با تراکم پایین) شود‪ .‬البته باید توجه داشته‬
‫باشــید که مصرف خیلی زیاد و بی‏رویــه این مواد می‏تواند باعث‬
‫چاقی شود‪ .‬‬
‫‪ .14‬آش بدون گوشت و گندم را به عنوان یک غذای اصلی‬
‫(حداقل هفته‏ای ‪ 5‬بار) مصرف کنید‪.‬‬
‫‪ .15‬تعداد وعده‏های غذایی شما باید حداکثر ‪ 5‬بار در ‪ 2‬روز باشد‪.‬‬
‫‪ .16‬می‏توانید یک روز در هفته را فقط میوه و نوشیدنی میل‬
‫کنید (مث ً‬
‫ال دوشنبه‏ها در هر هفته) به‏طور ثابت‪.‬‬
‫کم‏‏خونی‬

‫‪ .1‬رژیم غذایی متعادل (حاوی غله‪ ،‬برنج‪ ،‬فرآورده‏های لبنی‪،‬‬

‫تخم‏مرغ‪ ،‬ســبزی‪ ،‬میوه‪ ،‬گوشت قرمز‪ ،‬طیور‪ ،‬ماهی و دانه‏های‬
‫مغزدار) داشته باشید‪.‬‬
‫‪ .2‬غذاهای سرشــار از آهــن مصرف کنیــد (مانند‪ :‬جگر‪،‬‬
‫ســبزی‏های برگ‏سبز‪ ،‬لبو‪ ،‬میوه‏های خشک‪ ،‬کشمش‪ ،‬آلو‪ ،‬نان‬
‫سبوس‏دار)‪.‬‬
‫‪ .3‬مصرف آب آهن‏دار (در فروشــگاه‏های طب طبیعی وجود‬
‫دارد)‪ .‬‬
‫‪ .4‬قــرار دادن قطعه‏ای آهن تمیز در غذا‏های پختنی‪ ،‬از ابتدای‬
‫پخت‪ .‬‬
‫‪ .5‬بادکش استخوان‏های دراز در اطفال و نوجوانان (یک روز‬
‫در میان تا ‪ 40‬روز)‪.‬‬
‫‪ .6‬بادکش اســتخوان جناغ و لگن و مهره‏ها در بزرگساالن‬
‫(یک روز در میان تا ‪ 40‬روز)‪.‬‬
‫‪ .7‬مصرف قرص گیاهی آلگومد‪ .‬‬
‫‪ .8‬استفاده از ظروف آهنی برای پخت غذا‪ .‬‬
‫‪ .9‬مصرف روزی ‪ 2-3‬سیب در روز‪ .‬‬
‫‪ .10‬مصرف بیشتر مرکبات (مانند پرتقال و لیمو)‪.‬‬
‫‪ .11‬ویتامین ‪ B12‬موجود در پروتئین‏های حیوانی مانند جگر‬
‫و قلوه نقش بسیار مهمی در درمان کم‏خونی دارد‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪36‬‬

‫‪ .12‬مصرف لبو‪ ،‬بــه صورت پخته یا خام یا آب آن‪ ،‬یکی از‬

‫بهترین درمان‏های خانگی است‪ .‬‬
‫‪ .13‬بــرای افزایش تولید گلبول‏هــای قرمز‪ ،‬قرار گرفتن در‬
‫معرض نور خورشید به این نوع بیماران توصیه می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .14‬روزی ‪ ۲‬بار یک یا نصف قاشق مرباخوری عصاره برگ‬
‫یا ریشه قاصدک مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .15‬مصرف یک موز له و مخلوط شــده با یک قاشق عسل‬
‫نیز برای درمان این اختالل مفید است‪ .‬‬
‫‪ ۷ .16‬بادام را به مدت ‪ ۲۴‬ســاعت خیس و آب آن را خالی‬
‫کنید‪ .‬بادام را پوســت بکنید و بــه صورت خمیر دربیاورید و به‬
‫مدت ‪ ۳‬ماه هر روز بخورید‪.‬‬
‫‪ .17‬مصرف چای سیاه را بسیار محدود کنید‪.‬‬
‫‪ .18‬از ظروف غذایی آلومینیومی استفاده نکنید‪.‬‬
‫کمبود کلسیم‬

‫‪ .1‬پودر ســنجد آسیاب‏شــده میل کنید (روزی ‪ 3‬قاشــق‬

‫مرباخوری)‪ .‬‬
‫‪ .2‬یک عدد تخم‏مرغ ســالم را بشویید و داخل یک فنجان‬
‫آبلیمــوی تازه یا خانگی بیندازید‪ .‬پس از ‪6‬ســاعت آبلیمو را با‬
‫وعده‏های غذایی میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬پوست یک عدد تخم‏مرغ را بشویید‪ ،‬با دست خرد کرده و‬
‫با یک قاشق آبلیموی طبیعی مخلوط کنید و بگذارید از صبح تا‬
‫شــب بماند‪ .‬این مخلوط را پس از صاف کردن با شربت عسل‬
‫میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .4‬مقدار مساوی عسل و پوست تخم‏مرغ ساییده را مخلوط‬
‫و روزی یک قاشق مرباخوری از آن میل کنید‪ .‬‬
‫پوست تخم‏مر ِغ آسیاب کرده را با‬
‫ِ‬ ‫‪ .5‬یک قاشــق مرباخوری‬
‫ساالد میل کنید‪ .‬‬
‫‪ ‬توجه‪:‬‬
‫اگر تخم‏مرغ محلی (رسمی) باشد بهتر است‪ .‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫ندب قرع یوب‬

‫‪ .6‬مقدار مســاوی کنجد و عســل را مخلوط کرده و روزانه‬

‫‪ 3‬قاشق مرباخوری میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬حتمــ ًا مرتــب مدت ‪ 30‬دقیقــه ورزش ســبک روزانه‬
‫(پیاده‏روی تند) داشته باشید‪ .‬‬
‫‪ .8‬در غذاهایــی که حرارت می‏دهید (پختنی‏ها)‪ ،‬بیشــتر از‬
‫روغن كنجد طبيعي استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬روزانــه خود را به مــدت ‪ 10-15‬دقیقــه در مقابل نور‬
‫مستقیم آفتاب قرار دهید‪.‬‬
‫بوی عرق بدن‬

‫بوی عرق بدن‪ ،‬بیماری محســوب نمی‏شود‪ .‬بعضی اوقات‬

‫کســانی که مشکل تعریق دارند ممکن است متوجه نباشند که‬
‫بوی بــدن آنها دیگران را اذیت می‏کند‪ .‬بــه غیراز باکتری‏ها‪،‬‬
‫دالیل مختلف دیگری نیز در این امر دخیل هستند‪:‬‬
‫‪ .1‬رعایت کردن نظافت شخصی‪ ،‬استحمام روزانه و تعویض‬
‫روزانه لباس‏ها‪ .‬‬
‫‪ .2‬اســتفاده از لباس‏‏های طبیعی (به‏خصوص لباس زیر نخی)‪ .‬‬
‫چون این لباس‏ها معمو ًال به‏سرعت عرق و بوی بد را جذب می‏کنند‪ .‬‬
‫‪ .3‬دقت در نوع تغذیه به کاهش میزان بوی بدن کمک می‏کند‪ .‬‬

‫‪ ‬الف‪ .‬چیزهایی که نباید بخورید‪:‬‬

‫بعضی از غذا‏های تند با ادویه‏هایی مانند کاری‪ .‬‬
‫قهوه‪ ،‬نوشابه‪ ،‬شکالت و دیگر مواد غذایی کافئین‏دار‪ .‬‬
‫گوشــت و مرغ می‏توانند باعث ایجاد مشــکل بوی بد بدن‬
‫شوند‪.‬‬
‫رژیم غذایی خود را عوض کنید‪ .‬مصرف گوشــت و مرغ را‬
‫کاهش و خود را به خوردن سبزی عادت دهید‪.‬‬

‫‪ ‬ب‏‪ .‬چیزهایی که می‏توانید بخورید‪:‬‬

‫میزان کافی آب و مایعات (مثل چای‏‏های سنتی)‪ .‬‬
‫هر روز ناشتا و قبل از صبحانه ‪ ۵۰۰‬میلی‏گرم پودر جوانه‏گندم‬
‫را در آب حل كرده و بنوشید‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪38‬‬

‫‪ .4‬استفاده از اسپری و دئودرانت فقط بوی بد را می‏پوشاند و‬

‫گاهی سبب افزایش بوی بد بدن می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .5‬عفونت‏ها (مثل عفونت‏‏های ریوی یا عفونت‏‏های پوستی)‬
‫را درمان کنید‪.‬‬
‫‪ .6‬اســتحمام کنید‪ .‬سپس آب شلغم را بگیرید (شلغم را رنده‬
‫کنید و داخل یک پارچه درشت‏بافت بریزید و فشار دهید) و آن‬
‫را با یک قاشق چای‏خوری زیر بغل‏هایتان بمالید و ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای رفع بــوی نامطبوع بدن‪ ،‬آب چنــد عدد تربچه را‬
‫بگیرید و پس از دوش گرفتن و خشــک کردن بدن‪ ،‬زیر بغل‬
‫و پا بمالید‪ .‬تربچه خاصیت ضد باکتریایی و ضدقارچی دارد‪.‬‬
‫‪ .8‬جوش‏شــیرین بوی بد زیر بغل و پا‏های شــما را کاهش‬
‫می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .9‬چند عدد لیموترش را در دســت خود کم‏کم فشار دهید تا‬
‫نرم شــود‪ .‬آنها را از وسط نصف کنید و زیر بغل‏هایتان بمالید تا‬
‫هسته‏‏هایشــان خارج شود‪ .‬سپس حمام کنید‪ .‬اگر زیر بغل شما‬
‫مو‏هــای زائد دارد‪ ،‬یک روز قبل از این کار موها را از بین ببرید‬
‫تا اسید لیموها بوی بدن شما را از بین ببرد‪ .‬‬
‫‪ .10‬هر روز حمام بروید و بعد از آن به زیر بغل‏هایتان پودر بزنید‪ .‬‬
‫این کار عالوه بر اینکه بوی بدن را می‏گیرد‪ ،‬پوستتان را نیز سفید‬
‫می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .11‬از موادی مثــل روغن زیتون‪ ،‬آب پرتقــال‪ ،‬آب‏لیمو و‬
‫گریپ‏فروت هم می‏توانید استفاده موضعی(خارجی) کنید‪ .‬برای‬
‫این‏کار او ًال توجه داشــته باشــید که افشره آنها باید تازه باشد‪ .‬‬
‫ثانی ًا زیر بازوهایتان (یا هرقسمتی از بدن که الزم است) را پودر‬
‫بزنید‪ .‬ثالث ًا جوش‏شــیرین را به افشره اضافه کنید و به زیر بغل‬
‫خود بمالید‪ .‬در انتها آن را با روغن زیتون پاک کنید‪ .‬بوی بدن‬
‫شما از بین خواهد رفت‪ .‬‬
‫‪ .12‬اگر کشمکش‏‏های عصبی باعث می‏شود تعریق بدنتان‬
‫و در نتیجه بوی بدنتان زیاد شود‪ ،‬چای سبز بنوشید‪ .‬یک قاشق‬
‫چای‏خوری چای ســبز خشــک را در یک فنجان آب بریزید و‬
‫بگذارید به مدت ‪۱۰‬دقیقــه خیس بخورد و در طول روز آن را‬
 ‫‪39‬‬ ‫ندب قرع یوب‬

‫کم‏کم بنوشید‪ .‬این چای به شما کمک می‏کند آرامش پیدا کنید‬
‫و دیگر عرق نکنید (چای سبز طبع سرد دارد)‪.‬‬
‫‪ .13‬برخی از بو‏های زننده بدن می‏تواند ناشــی از بیماری‏ها‬
‫یا مشکالت جسمی باشد (مانند دیابت یا بیماری‏‏های کبدی)‪.‬‬
‫‪ .14‬پا‏های خود را بشویید‪ .‬پا به‏ویژه کف آن‪ ،‬مستعد تعریق‬
‫و ایجاد بوی نامطبوع اســت‪ .‬به همین دلیل بالفاصله پس از‬
‫مراجعــت به منزل پاهایتان را بشــویید و جوراب‏ها را تعویض‬
‫کنید (به‏خصوص پس از ورزش یا پیاده‏روی)‪.‬‬
‫‪ .15‬اگر با شستشــوی معمولی‪ ،‬بوی بد پاهــا از بین نرفت‪،‬‬
‫می‏توانید از مخلوط آب و نمک یا آب گرم و صابون استفاده کنید‪ .‬‬
‫درصورتی که بوی پاها بسیار آزاردهنده است و با به‏کارگیری این‬
‫شیوه‏ها هم از بین نرفت‪ ،‬حتم ًا به پزشک مراجعه کنید‪.‬‬
‫‪ .16‬در فصل تابســتان حداقل هر دو هفته یک‏بار ملحفه‏ها‬
‫را تعویض کنید‪.‬‬
‫‪ .17‬زمانی که احساس می‏کنید عرق کرده‏اید به‏هیچ وجه از‬
‫عطر‪ ،‬ادکلن‪ ،‬مام یا هر نوع خوشبوکننده دیگر استفاده نکنید‪.‬‬
‫‪ .18‬تعریق انگشتان پا و پشت الله‏‏ گوش‏ها‪ ،‬این نقاط را مستعد‬
‫رویش قارچ‏‏های پوستی می‏کند‪ .‬به نظافت این قسمت‏ها توجه کنید‪.‬‬
‫‪ .19‬بــرای رفع بوی بد پا‪ ،‬از ســنگ‏پا اســتفاده کنید‪ ،‬اما‬
‫فراموش نكنید پس از اســتحمام‪ ،‬حتم ًا کــف پاها را با روغن‬
‫بنفشه مرطوب كنید و بالفاصله جوراب بپوشید‪ .‬‬
‫‪ .20‬در فصل تابســتان‪ ،‬هفته‏ای یک‏بــار و در فصول دیگر‬
‫هر دو هفتــه یکبار کفش‏هایتان را بشــویید‪ .‬این نکته درباره‬
‫کفش‏‏های ورزشی بسیار حائز اهمیت است‪ .‬‬
‫‪ .21‬از صابون‏ها (مثل صابون برگردان) و شامپو‏های طبیعی‬
‫و ترجیحاً سازگار با پوست بدن استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .22‬برای رفع بوی پاها‪ ،‬روزانــه ‪ 5‬تا ‪ 10‬دقیقه پاهایتان را در‬
‫محلولی حاوی یک لیتر آب گرم و دو قاشــق چای‏خوری نمک ‬
‫قرار دهید‪ .‬‬
‫‪ .23‬استفاده موضعی از عرق گیاه م ُورد نیز بوی بد پاها را از بین‬
‫می‏برد‪.‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪40‬‬

‫جوش صورت‬

‫‪ .1‬حتمــ ًا باید تغذیه اصالح شــود (پرهیز از خوردن بیش از‬

‫حد گرمی‏‏ها)‪.‬‬
‫‪ .2‬از آفتاب و استرس دوری کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬حتم ًا از ســامت غدد و هورمون‏هــای بدنتان اطمینان‬
‫حاصل کنید (به‏خصوص بانوان)‪.‬‬
‫‪ .4‬از محصوالت آرایشی استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬خمیری از فلفل سیاه و پودر جوز هندی آماده کنید و روی‬
‫جوش‏ها بمالید‪ .‬‬
‫‪ .6‬ده گرم آب پیاز سفید را با ‪ ۵‬گرم عسل و یک گرم نمک ‬
‫سنگ مخلوط کنید و روی جوش‏ها بمالید و پس از چند دقیقه‬
‫بشویید‪ .‬‬
‫‪ .7‬روزانه حداقل ‪ ۳‬بار صورت خود را بشــویید و لوســیون‬
‫کاالمیــن‪ ،‬نوعی محلول برای التیام ســوختگی پوســتی‪ ،‬به‬
‫جوش‏ها بزنید‪ .‬‬
‫‪ .8‬خمیری از برگ نعناع آماده کنید و بگذارید یک شب روی‬
‫صورت بماند‪ .‬این خمیر نه‏تنها جــوش را از بین می‏برد‪ ،‬بلکه‬
‫لکه‏ها را نیز کاهش می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .9‬برای رفع آکنه و دانه‏‏های صورت‪ ،‬از عسل و دارچین استفاده‬
‫کنید‪ ۴ .‬قاشــق غذاخوری عسل را با ‪ ۳‬قاشق مرباخوری دارچین‬
‫آسیاب‏شــده مخلوط کنید و قبل از خواب به صورت خود بمالید و‬
‫روز بعد بشویید‪ .‬‬
‫‪ .10‬پودری را از مخلوط دانه خشــخاش‪ ،‬بادام و آرد برنج با‬
‫ماســت تهیه کنید و به مدت ‪ ۱۰‬دقیقه روی صورت قرار دهید‬
‫و بشــویید‪ .‬این روش نه‏تنها جوش‏ها را کاهش می‏دهد‪ ،‬بلکه‬
‫باعث شادابی پوست نیز می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .11‬بــرای جلوگیری از جوش زدن‪ ،‬ماســت را به آرد نخود‬
‫اضافه کنید و قبل از این‏که خشــک شــود آن را روی صورت‬
‫بمالید‪ .‬این کار را به‏مدت ‪ ۲‬روز ادامه دهید‪ .‬‬
‫‪ .12‬همیشه از صابونی که پزشک تجویز كرده است استفاده کنید‪ .‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫چین و چروک پوست‬

‫‪ .13‬هرگز جوش‏ها را فشار ندهید تا از باقی ماندن لکه‏‏های‬

‫دائم که صورت را کدر می‏کند‪ ،‬جلوگیری شود‪ .‬‬
‫‪ .14‬شــما می‏توانیــد بــرای از بین بردن جــای جوش‏‏های‬
‫صورت‏تان‪ ،‬روزی ‪ 10‬تا ‪ 15‬دقیقه یک قطعه لیموترش تازه روی‬
‫پوســت‏تان بگذارید و بعد از ‪ 12‬هفته از داشــتن پوستی صاف و‬
‫شفاف لذت ببرید‪ .‬اسید موجود در آب لیموترش باعث از بین رفتن‬
‫جای جوش‏ها می‏شــود‪ ،‬ولی اگر پوست‏ خشکی دارید‪ ،‬بهتر است‬
‫این روش را به کار نبرید‪.‬‬
‫چین و چروک پوست‬

‫‪ .1‬صورت‏تان را با آب ولرم بشویید‪ ،‬با یک حوله زبر خشک ‬

‫کنید و شب‏ها ترکیبی از شیر و چند قطره لیمو روی آن بمالید‬
‫ال جذب پوســت شود‪ .‬بعد از نیم ساعت آن را بشویید‪ .‬با‬ ‫تا کام ً‬
‫‪ 15-20‬روز اســتفاده منظم‪ ،‬خواهید دید که بسیاری از چین و‬
‫چروک‏ها برطرف شــده و لکه‏‏های تیره روی پوســت‏تان هم‬
‫کمتر می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .2‬پوست صورت‏تان را به آرامی با روغن زیتون ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .3‬آب سرد در جلوگیری از چین و چروک مؤثر است‪ .‬پوست‬
‫صورت‏تان را بالفاصله بعد از شســتن خشک نکنید‪ .‬درعوض‬
‫با دست‏تان روی آن بمالید تا کمی از آب جذب پوست شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬برای دو هفته روزی یک لیوان آب هویج بخورید‪ .‬‬
‫‪ .5‬یک تکه پاپایا (انبه هندی) برداشــته و روی پوســت‏تان‬
‫بمالید‪ .‬بعد صورت‏تان را بشــویید‪ .‬اســتفاده روزانه از این میوه‬
‫روی پوست‪ ،‬چین و چروک را از بین برده و پوست صورت‏تان‬
‫را روشــن‏تر می‏کند‪ .‬این میوه را روی گردنتان هم بمالید و آن‬
‫را ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .6‬یک تکه خیار در اطراف چشم‏ها و پیشانی قرار داده و دراز‬
‫بکشید‪ .‬دو هفته این کار را انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .7‬روی صورت‏تان آب‏لیموی تازه بمالید‪ .‬پوست لیمو را روی‬
‫صورت‏تان بکشید‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪42‬‬

‫‪ .8‬پوست‏تان را برخالف جهت چین و چروک‏ها ماساژ دهید‪ .‬‬

‫پیشــانی را از پایین به باال و به‌سمت کناره‏‏های صورت ماساژ‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .9‬در رژیم غذایی‏تان به میزان زیاد از سبزی‏ها و میوه‏ها استفاده‬
‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬از استرس و فشار‏های روحی دوری کنید‪ .‬‬
‫زخم‏ها یا خراش‏‏های پوستی‬

‫‪ .1‬به کمک فشار مستقیم روی زخم‪ ،‬خون‌ریزی را متوقف کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬برای بند آمدن خون در دست یا پا‪ ،‬باالی آن را نبندید‪ .‬‬
‫‪ .3‬زخم را تمیز کنید (اگر ســرم شستشو نداشتید‪ ،‬از آب گرم‬
‫نیز می‏توانید کمک بگیرید)‪.‬‬
‫‪ .4‬مقداری عسل طبیعی را روی زخم بمالید و پانسمان کنید‬
‫(در روز هر ‪ 4‬ساعت تعویض پانسمان انجام شود)‪ .‬‬
‫‪ .5‬نــوک یک برگ آلوئه‌ورا را بــرش دهید و ژل آن را هر‬
‫‪ 2-3‬ساعت یک‏بار روی زخم بمالید‪ .‬‬
‫‪ .6‬در هر شــبانه‏روز برای مدت کوتاهی زخم را باز و بدون‬
‫پانسمان بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .7‬در موارد زیر با پزشک مشورت کنید‪:‬‬
‫اگر خون روشن و جهنده در زخم وجود دارد‪.‬‬
‫اگر خون بند نمی‏آید‪ .‬‬
‫اگر در ‪ 5‬سال گذشته واکسن کزاز نزده‏اید‪ .‬‬
‫اگر اندازه زخم به نحوی اســت که بخیه می‏خواهد (معمو ًال‬
‫بیشتر از ‪ 0/5‬سانتی‏متر)‪.‬‬
‫‪ .8‬اگر به هر علت نتوانســتید برای بخیه یا پانسمان به مراکز‬
‫درمانی مراجعه کنید‪ ،‬زخم را به نحوی پانسمان کنید که دو الیه‬
‫پوســت در کنار هم به‏صورت ثابت قرار بگیرد تا بهبود سریع‏تر‬
‫حاصل شود‪ .‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫وم شزیر‬

‫ریزش مو‬

‫‪ .1‬هر روز با برس فلزی سرتان را شانه کنید و ماساژ بدهید‪ .‬‬
‫‪ .2‬از شــامپوی طبیعی استفاده کنید (شامپو را از مراکز طب‬
‫طبیعی خریداری کنید)‪.‬‬
‫‪ .3‬شستشو‪ ،‬سشوار و خشــک کردن باید با آرامش و نرمی‬
‫انجام شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬شامپو‏های صنعتی‪ ،‬نرم‏کننده‏ها‪ ،‬ژل‏های سر و رنگ‏های‬
‫مو حاوی ‪ 10-20‬نوع ماده شیمیایی مصنوعی هستند که اغلب‬
‫به بافت مو آســیب می‏زنند و باعث ریزش آن می‏شوند‪ .‬بر این‬
‫اســاس‪ ،‬الزم است تا حد ممکن از این قبیل محصوالت کمتر‬
‫استفاده کنید و انواع ساده و بی‏رنگ آنها را انتخاب نمایید‪.‬‬
‫‪ .5‬ترکیبات ژل مانند آلوئه‌ورا پس از قرار گرفتن روی پوست‬
‫سر‪ ،‬آرام‏بخش است و از آن در برابر عوامل زیان‏آور محافظت‬
‫می‏کند‪.‬‬
‫‪ .6‬مقــداری تخم شــنبلیله را در آب بریزید و بگذارید خیس‬
‫بخورد‪ .‬ســرتان را با آن ماســاژ دهید و به مدت ‪ 3‬ساعت روی‬
‫سرتان حوله یا پارچه‏ای بگذارید‪ .‬سپس سرتان را بشویید (روزی‬
‫یک‏بار‪ ،‬تا یک ماه)‪ .‬‬
‫‪ .7‬قبل از خواب‪ ،‬روغن کرچک را به ریشه موهایتان بزنید و‬
‫ماساژ دهید‪ ،‬سپس نایلونی روی موها بکشید و حوله‏ای بر سر‬
‫بگذارید و صبح روز بعد ســرتان را بشویید (هفته‏ای یک بار)‪ .‬‬
‫این کار را می‏توانید با روغن زیتون نیز انجام دهید‪ .‬‬
‫‪ .8‬روش فوق را با «مورد سبز» نیز می‏توانید انجام دهید‪ ،‬با‬
‫این تفاوت که قبل از اســتفاده باید خرد شده‏ این گیاه را یک ‬
‫روز در آب بخیسانید و سپس مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬برگ‏های رزماری را با کمی آب بجوشانید و پس از سرد‬
‫شدن‪ ،‬از آن برای شستشوی سر استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬ماساژ سر با آب گشنیز هم خوب است‪ .‬‬
‫‪ .11‬یک قاشــق بزرگ زیره ســبز را با نصف فنجان روغن‬
‫زیتون مخلوط کنید و بگذارید نیم‏ساعت روی سر بماند‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪44‬‬

‫‪ .12‬پودر گیاه گزنه خشک شده را با آب بجوشانید و پس از‬

‫سرد شدن برای شستشوی سر استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .13‬تمامی کار‏ها روی مو‪ ،‬اعم از شستشــوی داخل حمام تا‬
‫شانه زدن باید نشسته انجام شود‪ .‬‬
‫‪ .14‬مصرف روزانه چای رزماری باعث تحریک رشــد مو و‬
‫مانع ریزش آن می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .15‬ماســاژ دادن روزانه آب پیاز روی پوســت ســر باعث‬
‫تحریک ترشــح فولیکول مو می‏شــود و به رشد موها سرعت‬
‫می‏بخشد‪ .‬‬
‫‪ .16‬افزودن کمی حنا به شــامپو مو را تقویت و از شکنندگی‬
‫آن پیشگیری می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .17‬فلفل قرمز حاوی ترکیباتی است که میزان گردش خون‬
‫پوست را افزایش می‏دهد و نه‏تنها رشد مو را افزایش می‏دهد‪،‬‬
‫بلکه تأثیر زیادی در ترمیم مو‏های از دست رفته دارد‪ .‬‬
‫‪ .18‬چای ســبز و چای گل «مریم‏گلی» نیز از نوشیدنی‏هایی‬
‫است که باعث ترمیم فولیکول مو می‏شود و رشد موها را تسریع‬
‫می‏بخشد‪ .‬‬
‫‪ .19‬گزنه‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬اسطوخودوس‪ ،‬گلرنگ‪ ،‬آویشن‪ ،‬علف‏لیمو‪،‬‬
‫گیاه باباآدم‪ ،‬گیاه دم‏اســب و پنج انگشت نیز از گیاهان دارویی‬
‫هستند که عالوه بر ترمیم فولیکول‏‏های مو باعث تحریک رشد‬
‫موها می‪‎‬شوند و از ریزش آن پیشگیری می‏کنند‪ .‬‬
‫‪ .20‬هفته‏اي يك شب آب‏ليموترش تازه طبيعي را به سطح‬
‫سر ماليده‪ ،‬ماساژ دهيد و صبح حمام كنيد‪.‬‬
‫‪ .21‬موها را با سركه خانگي در حمام شستشو دهید‪.‬‬
‫‪ .22‬هفته‏اي دو روز ناهار كته با كره حيواني ميل كنيد (برنج‬
‫آبكش فاقد ويتامين‏ب است)‪.‬‬
‫‪ .23‬روزي ‪ 3‬فنجان جوشيده شلتوک برنج با روزي ‪ 3‬قاشق‬
‫مرباخوري از ســبوس برنج استفاده كنيد‪ .‬شلتوك و سبوس هر‬
‫دو منبع ويتامين‏ب اســت و ايــن ویتامین وقتي در پياز مو به‬
‫حد كافي موجود باشــد سبب جلوگيري از سفيد شدن و ريزش‬
‫آن مي‏شود‪.‬‬
 ‫‪45‬‬ ‫لیگز‬

‫‪ .24‬عوامل ريــزش مو عبارتند از‪ :‬‏يبوســت مزاج‏‪ ،‬اختالل‬

‫در سيســتم اعصاب‏‪ ،‬تغيير آب و هوا‏‪ ،‬تغيير صابون و شــامپو‏‪،‬‬
‫مصرف مواد شــيميايي برای‏ نگه‏داشتن حالت موي سر‪ ،‬خوب‬
‫كار نكردن كبد و آخرين آن سوءتغذيه است‪.‬‬
‫‪ .25‬جلوگيــري از ريزش و ســفيدي موي ســر به عهده‬
‫خوراكي‏هاي زير است‪:‬‬
‫جگر‪،‬‏ ســبوس‪ ،‬چلتوك برنج‪ ،‬كته‏‪ ،‬مخمر آب‏جو‪ ،‬باقال‪،‬‏ نان‬
‫جــو‪،‬‏ جوانه گندم‪ ،‬ماســت‏‪ ،‬جوانه انواع حبوبات‪ ،‬ســمنو‏‪ ،‬دانه‬
‫كنجد خام‪ ،‬پوست مار و ماليدن روغن آن‏‪ ،‬مغز گردو و ماليدن‬
‫جوشانده تمام اجزای اين درخت‏‪ ،‬فندق‏‪ ،‬سير‪ ،‬پياز‪ ،‬نعناع‪ ،‬هويج‪،‬‬
‫گل‏كلم‪ ،‬مويز‏‪ ،‬زرده تخم‏مرغ‪ ،‬انجير‪ ،‬زردآلو‪ ،‬نارنگي‪ ،‬تمشــك‪ ،‬‬
‫انواع كدو‏‪ ،‬انواع فلفل سبز‪ ،‬آلو‏ ‏ و دال عدس‪.‬‬
‫‪ .27‬موي شفاف را چگونه به‏دســت آوريم؟ هفته‏اي دو بار‬
‫حمام كنيد‪ .‬يك‏بار بــا كتيرا و زرده تخم‏مرغ و بار ديگر با گل‬
‫سر شــوي بشوييد (در زمان مصرف كتيرا حوصله كافي داشته‬
‫باشيد)‪.‬‬
‫‪ .28‬چه روغني براي موي سر مفيد است؟ بادام تلخ و شيرين‪،‬‬
‫كرچك‪ ،‬ذرت‪ ،‬نارگيل‪ ،‬آفتابگردان‪ ،‬زيتون‪ ،‬كنجد‪ ،‬روغن نخود‬
‫سياه و دانه مورد‪ .‬مواد نفتي به پياز مو لطمه شديد وارد مي‏كند‪ .‬‬
‫چه آقايان و چه بانوان از استعمال پارافين اكيداً خودداري كنند‪ .‬‬
‫روغن مار برای پرپشــت شدن و جلوگيري از ريزش مو بدون‬
‫رقيب است‪.‬‬
‫زگیل‬

‫‪ .1‬باید مطمئن شوید که تشخیص‏تان درست است‪ .‬‬

‫‪ .2‬روزانه ‪ 2/5‬ساعت پس از غذا ‪3‬حبه سیر خام میل كنيد‪ .‬‬
‫‪ .3‬روزی ‪ 3‬قاشق چای‏خوری سیاه‌دانه بخورید‪ .‬‬
‫‪ .4‬ورق‏هایی از لیموترش در سرکه سیب خانگی نمک‏دار به‬
‫مدت ‪ 2‬هفته بخوابانید و سپس روی ضایعه بمالید‪ .‬‬
‫‪ .5‬یک قطعه گچ یا ســیب‏زمینی خام یا سطح داخل پوست‬
‫موز را روی ضایعه بمالید‪ .‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪46‬‬

‫‪ .6‬اگــر دیابت ندارید‪ ،‬می‏توانید از چســب‏ها یا محلول‏های‬

‫ضدمیخچه داروخانه‏ها نیز استفاده کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬از درمان‏های میخچه نیز می‏توانید کمک بگیرید‪.‬‬
‫سوختگی‬

‫‪ .1‬برای درمان فوری ســوختگی سطحی می‏توانید به مدت‬

‫چند دقیقه قطعه‏ای یخ روی محل سوختگی بگذارید‪.‬‬
‫‪ .2‬مالیدن عســل روی محل سوختگی برای کاهش درد و‬
‫بهبود آن مفید است‪ .‬‬
‫‪ .3‬برگ‏هــای تــازه ژل آلوئه‌ورا را روی محل ســوختگی‬
‫بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .4‬تا حد امکان محل سوختگی را پانسمان نکنید‪ .‬اما آلوئه‌ورا‬
‫یا عسل را مرتب روی آن بمالید و نگذارید خشک شود‪ .‬‬
‫‪ .5‬مقدار زیادی ماســت روی محل ســوختگی قرار دهید و‬
‫پس از ‪20‬دقیقه آن را آرام شستشــو دهید‪ .‬ماســت عالوه بر‬
‫خنک‌کردن‪ ،‬درد را تسکین می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .6‬برای تسکین درد و التیام آن‪ ،‬محل سوختگی را به مدت‬
‫چند دقیقه در شیر پرچرب فرو کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬سفیده تخم‏مرغ نیز برای درمان سوختگی مؤثر است‪ .‬‬
‫‪ .8‬برای سوختگی‏های شدید‪ ،‬روی زخم روغن اسطوخودوس‬
‫بمالید‪ .‬‬
‫‪ .9‬پس از بهبود‪ ،‬محتویات کپسول ویتامین ‪ E‬را روی محل‬
‫سوختگی بریزید تا لکه‏ای برجا نماند‪.‬‬
‫‪ .10‬جالب اســت بدانید که با مالیدن کمی مایع ظرفشویی‬
‫درد سوختگی کاهش می‏یابد‪ .‬‬
‫‪ .11‬یکــی دیگــر از راه‏ها‪ ،‬اســتفاده از آب ولــرم به مدت‬
‫‪10-15‬دقیقه در محل سوختگی است‬
‫‪ .12‬توجه‪ :‬در استفاده از مواد خانگی برای درمان سوختگی‬
‫موارد زیادی از افزایش آســیب‏دیدگی بافتی و بروز عفونت در‬
‫سوختگی‏ها مشاهده می‏شود‪.‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫شوره سر‬

‫شوره سر‬

‫‪ ‬علــت شــوره ســر بیشــتر عفونت‏‏های‬

‫قارچی است‪.‬‬
‫‪ .1‬روغن نارگیل حاوی اسیدی است که خاصیت ضدویروسی‬
‫و ضدقارچی دارد‪ .‬کافی اســت هفته‏ای چند بار ســر خود را با‬
‫روغن نارگیل ماساژ دهید و سپس آن را بشویید‪.‬‬
‫‪ .2‬روزانه ‪ 15-30‬دقیقه در مقابل نور مستقیم آفتاب بنشینید‪.‬‬
‫‪ .3‬تا حد امکان از شامپوی ضد شوره استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ 4 .4‬قاشــق چای‏خوری‪ ،‬آویشــن را در ‪ 2‬لیوان آب به مدت‬
‫‪10‬دقیقه بجوشــانید و به مدت ‪ 10‬دقیقه نیمی از آن را روی سر‬
‫بگذارید (به نحوی که به پوست برسد)‪ .‬بقیه آن را برای مصرف‬
‫بعدی نگه دارید‪ .‬‬
‫‪ .5‬به مواردی که در ریزش مو گفتیم‪ ،‬عمل کنید‪ .‬‬
‫‪ .6‬شستشوی ســر را با آرامش به تعداد ‪ 2‬بار و کامل انجام‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .7‬روی سر به مدت ‪ 3‬تا ‪ 5‬دقیقه سرکه سیب بگذارید و سپس‬
‫بشویید‪ .‬‬
‫‪ .8‬اگــر شــامپوی جدیدی را مصرف می‏کنیــد‪ ،‬تا یک ماه‬
‫مصرف آن را ادامه دهد و اگر تأثیری نداشت آن را عوض کنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬رفع شــوره‪ :‬‏تفاله غوره يا تفاله ليموترش را به سر بماليد و‬
‫چند ساعت بعد حمام كنيد‪ .‬‏هفته‏اي سه بار سر خود را با قره‏قورت‬
‫بشوييد‪.‬‬
‫کهیر و اگزما‬

‫‪ .1‬کمپرس و دوش آب ســرد برای درمان کهیر و اگزما مؤثر‬

‫است‪ .‬‬
‫‪ .2‬روزی ‪ ۲‬بار روی ضایعه ویتامین ‪ E‬بمالید‪ .‬‬
‫‪ .3‬قبل از وعده‏های غذایی یک لیوان آب‏سیب همراه با یک ‬
‫قاشق خاکشیر میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .4‬وان حمــام را تا نیمه بــا آب ولرم پر کرده و نصف لیوان‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪48‬‬

‫نشاســته ذرت و جوش‏شیرین به آن اضافه کنید‪ .‬سپس مدتی‬

‫در آب بنشینید‪ .‬‬
‫‪ .5‬مصرف چای نعناع‪ ،‬بابونه و سنبل‏الطیب می‏تواند در رفع‬
‫این اختالل مؤثر باشد‪ .‬‬
‫‪ .6‬آلوئه‌ورای له‏شده یا ژل برگ این گیاه را روی قسمت‏‏های‬
‫موردنظر بمالید‪ .‬‬
‫‪ .7‬نوشیدن چای گزنه مخلوط با کمی عسل یا آب‏لیمو‪ ،‬برای‬
‫مزه‏دار کردن آن‪ .‬گزنه خاصیت درمانی دارد‪ .‬‬
‫‪ .8‬مصــرف غذا‏های غنی از ویتامین ‪ E ،C‬و روی(‪ )Zn‬را‬
‫افزایش دهید‪ .‬‬
‫‪ ۲ .9‬لیوان بلغور جو را با ‪ ۳‬قاشــق مرباخوری نشاسته ذرت‬
‫مخلوط کنید و روی قســمت‏‏های کهیــرزده بمالید و پس از‬
‫نیم‏ساعت بشویید‪ .‬‬
‫‪ .10‬شنا کردن در آب کلردار برای درمان این اختالل پوستی‬
‫مفید است‪ .‬‬
‫‪ .11‬مرهم مخلوطی از یک قاشق مرباخوری روغن زیتون یا‬
‫روغــن نباتی و چند قطره از عصاره دانه گریپ‏فروت عالوه به‬
‫درمان کهیر‪ ،‬خارش آن را نیز تسکین می‏دهد‪ .‬‬
‫‪ .12‬کمی شربت منگنز روی قســمت‏‏های زخمی بمالید تا‬
‫ناراحتی و خارش برطرف شود (‪ 3‬بار در روز)‪.‬‬
‫‪ .13‬باال رفتن دمای بدن باعث گشــاد شدن رگ‏های خون‬
‫و شدت بیماری می‏شــود‪ .‬بنابراین در حد ممکن از این حالت‬
‫جلوگیری کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬در یک لیوان آبجوش یک قاشــق غذاخوری بلغور جو‬
‫بریزید و بگذارید برای مدت نیم‏ساعت دم بکشد‪ .‬پس از صاف‬
‫کردن‪ ،‬با استفاده از پنبه روی ضایعه بمالید‪ .‬‬
‫‪ .15‬روزی چند نوبت یک قاشق چای‏خوری روغن زیتون را‬
‫روی هر ‪2/5‬سانتی‏متر از پوست مبتال بمالید و اگر بیماری‏تان‬
‫شــدید و پیشرفته است‪ ،‬منطقه چرب شــده را با یک پوشش‬
‫پالستیکی هم بپوشانید‪ .‬‬
‫‪ .16‬روغــن نارگیــل مخلوط با پــودر زردچوبــه را روی‬
 ‫‪49‬‬ ‫گزش حشرات‬

‫قسمت‏‏های بدن که اگزما دارد بمالید و روزی ‪ ۳‬بار و هر دفعه‬

‫به مدت ‪ ۵‬دقیقه بگذارید بماند‪ .‬‬
‫گزش حشرات‬

‫‪ .1‬در لحظات اولیه از ماسک گوجه‏فرنگی یا ماست استفاده‬

‫کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬می‏توان یک قرص آســپیرین خیس‏شــده (برای افراد‬
‫‪12‬سال به باال) روی محل گزیدگی گذاشت‪ .‬‬
‫‪ .3‬پماد کاالمین ‪ D‬روی محل بمالید‪ .‬‬
‫‪ .4‬کمــی نمک را با آب خمیر کنید و روی زخم بمالید‪ .‬‬
‫‪ .5‬پارچه آغشــته بــه محلول جوش‏شــیرین را به مدت‬
‫‪ 15‬دقیقه روی محل بگذارید‪ .‬‬
‫‪ .6‬به هنگام گزش زنبور‪ ،‬ســیر له‏شده را در پارچه بپیچید‬
‫و روی گزیدگی بمالید‪ .‬‬
‫‪ .7‬کیسه یخ روی آن بگذارید‪ .‬‬
‫میخچه‬

‫‪ .1‬روزی دو ســاعت آن را در دم‏کرده بابونه قرار دهید‪ .‬این‬

‫دم‏کرده گیاهی‪ ،‬بهترین ماده برای نرم کردن پوست سفت‏شده‬
‫اســت‪ .‬در ضمن اگر پوســت‏تان بعد از قرار گرفتن در دم‏کرده‬
‫بابونــه رنگ گرفت‪ ،‬اصال نگران نشــوید‪ .‬مقداری آب ولرم و‬
‫صابون مالیم می‏تواند مشکل شما را خیلی سریع حل کند‪ .‬‬
‫‪ .2‬ابتدا دور میخچه را با چسب پانسمان پوشش دهید‪ .‬سپس‬
‫مقداری سیر له‏شده را روی میخچه بگذارید و آن را پانسمان کنید‪ .‬‬
‫این دارو را روزانه‪ 2‬مرتبه تعویض کنید و تا ‪ 3‬روز ادامه دهید‪ .‬‬
‫ال تخلیه می‏شــود‪ .‬سپس‬ ‫پس از این مدت معمو ًال میخچه کام ً‬
‫به مدت چند روز با عسل پانســمان کنید تا زخم کام ً‬
‫ال بهبود‬
‫یابد‪.‬‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪50‬‬

‫اضطراب‬

‫توجه‬ ‫‪‬‬
‫درمان‏هایی که در اینجا آمده‪ ،‬فقط جسمی است‪ .‬‬
‫‪ .1‬شربت آب و عسل و لیموترش میل کنید یا آب یک عدد‬
‫لیموترش و چند عدد لیموشیرین را بگیرید و بنوشید‪.‬‬
‫‪ .2‬یک سیب خنک (یخچالی) را رنده و داخل این پالوده یک ‬
‫قاشق چای‏خوری بادرنجبویه (یا فرنجمشک) اضافه کنید‪ .‬یک ‬
‫استکان عرق بهارنارنج و یک استکان عرق بیدمشک نیز به آن‬
‫بیفزایید و به همراه کمی عسل بگذارید یک ساعت بماند‪ .‬یک ‬
‫قاشق صبح یا ظهر و شب قبل از خواب میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬مخلوط یک قاشــق مرباخوری فرنجمشک و یک لیوان‬
‫عرق بهارنارنج را پس از یک ســاعت ماندن‪ ،‬با کمی عســل‬
‫میل کنید‪ .‬‬
‫خستگی (و یا خواب زیاد)‬

‫‪ .1‬ارتقای کیفیت خواب‪ :‬برای داشــتن خوابی راحت نباید با‬

‫معده ُپر به رختخواب بروید‪ .‬‬
‫‪ .2‬نظم خواب می‏تواند اهمیتی برابر مدت آن داشته باشد‪ .‬‬
‫‪ .3‬استراحت در میان کار‪ :‬با بستن چشم‏هایتان و احساس آرامش‪،‬‬
‫می‏توانید سرحال شوید‪ .‬این بستن چشم‏ها اگر به چرت زدن‪ ،‬در حد‬
‫‪ 10‬تا ‪ 15‬دقیقه منجر شود‪ ،‬اصال مانعی ندارد اما نباید بیشتر باشد‪ .‬‬
‫‪ .4‬نفس عمیق کشیدن‪ :‬جالب است بدانید که نفس عمیق و‬
‫آرام می‏تواند خیلی سریع انرژی شما را افزایش دهد‪ .‬توصیه ما‬
‫این است که تا ‪ 4‬بشمارید و آرام و عمیق نفس بکشید‪ ،‬بعد مجدداً‬
‫استراحت کنید‪ .‬دوباره تا ‪ 4‬بشمارید و عمیق نفس بکشید‪ .‬بعد تا‬
‫‪ 6‬بشمارید و نفس‏تان را آرام بیرون بدهید‪ .‬این کار را ‪ 4‬مرتبه‬
‫تکرار کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬کشــش عضالت‪ :‬طی روز‪ ،‬بدن خود را در وضعیت‏‏های‬
‫مختلفــی حرکت دهیــد (یعنی فقط در یک حالت نشســته یا‬
‫ایستاده برای مدت طوالنی قرار نگیرید) تا گردش خون بهبود‬
 ‫‪51‬‬ ‫)دایز باوخ ای و( یگتسخ‬

‫یابد و خســتگی عضالت‏تان کم شود‪ .‬بدنتان را کش و قوس‬

‫دهید‪ .‬کشــش عضالت منقبض‏شده از بهترین نرمش‏ها برای‬
‫رفع خســتگی اســت‪ .‬با این توجیه می‏توانید عضالت ساق پا‪،‬‬
‫ران‪ ،‬شکم و کمر‪ ،‬ســینه‏ها‪ ،‬دست‏ها‪ ،‬گردن و حتی صورت را‬
‫چند ثانیه منقبض کنید و سپس بکشید‪ .‬‬
‫‪ .6‬ماساژ عضالت صورت و چشم‪ :‬برای رفع خستگی چشم‪،‬‬
‫هر نیم‏ساعت یک‏بار یا در طول استراحت‏تان‪ ،‬خستگی چشم را‬
‫با نگاه به چیزی که از شــما دور است یا ماساژ صورت و چشم‬
‫(با دست تمیز و با آرامش) از بین ببرید‪ .‬‬
‫‪ .7‬ماساژ سایر عضالت‪ :‬ماســاژ محکم تمام بدن به مدت‬
‫‪ 10‬دقیقه باعث بازگشــت قوا به بدن می‏شود‪ .‬البته دست‏تان‬
‫بــه همه جای بدن نمی‏رســد‪ ،‬ولی تا هر جــا را که می‏توانید‬
‫ماســاژ دهید‪ .‬این کار را می‏توانید با روغــن گیاهی یا روغن‬
‫ماســاژ انجام دهید و با نوازش‪ ،‬ضربه زدن و لرزاندن اندام‏ها‪،‬‬
‫بدن خســته خود را ماســاژ دهید تا عضالت از حالت انقباض‬
‫خارج شــوند‪ .‬مث ً‬
‫ال چنــد ثانیه گوش‏هایتــان را بمالید و بعد با‬
‫کف دســت آنها را به عقب هل دهید‪ ،‬برای ماســاژ عضالت‬
‫پشــت‪ ،‬دو طرف حوله یا وسیله‏ای شــبیه به آن را با دو دست‬
‫محکم بگیرید و دســت‏ها را از باال یا پایین به پشــت ببرید و‬
‫به شکل منحنی بر ستون فقرات و پهلوها بکشید‪ .‬این حرکت‬
‫خستگی عضالت را در ابعاد وسیعی برطرف می‏کند‪ .‬‬
‫‪ .8‬نوع تغذیه‪ :‬کسانی که جز قند طبیعی‪ ،‬قند دیگری مصرف‬
‫نمی‏کنند و غذاهای سرشــار از پروتئین و ویتامین می‏خورند و‬
‫نان سبوس‏دار مصرف می‏کنند‪ ،‬کمتر دچار کسالت و خستگی‬
‫می‏شوند‪ .‬‬
‫‪ .9‬میزان تغذیه‪ :‬از پرخوری بپرهیزید‪ .‬معمو ًال افراد پرخور بدون‬
‫اینکه بدانند‪ ،‬انرژی زیادی را برای هضم غذا از دست می‏دهند‪ .‬‬
‫هر قــدر کمتر و مفیدتر بخورید‪ ،‬انرژی بیشــتری به دســت‬
‫می‏آورید‪ ،‬معده شــما ســبک‏تر است و مغز شــما سبکبال‏تر‬
‫خواهد بود‪ .‬‬
‫‪ .10‬ورزش کردن‪ :‬حتی ‪ 10‬دقیقه پیاده‏روی ســاده می‏تواند‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪52‬‬

‫سبب افزایش جریان خون و بازگشت انرژی به بدن شما شود‪.‬‬

‫‪ .11‬صحیح نشستن‪ :‬راست و صحیح بنشینید‪ .‬اگر فقط برای‬
‫‪15‬دقیقه در وضعیت نادرســتی مطالعه یا تایپ کنید‪ ،‬عضالت‬
‫گردن‪ ،‬شانه و پشت شما خسته خواهند شد‪ .‬‬
‫‪ .12‬نوشــیدن آب‪ :‬معمو ًال وقتی افراد خســته‏اند‪ ،‬قهوه یا‬
‫چای می‏نوشند‪ ،‬اما بهترین نوشیدنی آرامش‏بخش و رفع‏کننده‬
‫خستگی آب یا شربت‏‏های طبیعی و دم‏کرده‏‏های گیاهی است‪ .‬‬
‫‪ .13‬استراحت کنید‪ :‬روی زمین دراز بکشید‪ ،‬پاها را باالتر از‬
‫بدن روی یک صندلی بگذارید و دســت‏ها را در دو طرف بدن‬
‫دراز کنید و ســرتان را روی بالــش بگذارید‪ .‬بعد روی اعضای‬
‫مختلف بدنتان تمرکز و خستگی را از آنها خارج کنید‪ .‬‬
‫‪ .14‬نظم و ســکوت در محیط‪ :‬سعی کنید محل زندگی خود‬
‫را تمیز و مرتب نگه دارید‪ ،‬زیرا وارد شــدن به یک خانه درهم‬
‫و بی‏نظم باعث می‏شود خستگی شما نه‏تنها کاهش نیابد‪ ،‬بلکه‬
‫تشدید می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .15‬درگیری فکری‪ :‬حالت‏‏های روحی و روانی تا میزان بسیار‬
‫زیادی در ایجاد حس خستگی مؤثرند‪ .‬معمو ًال افراد مضطرب‪،‬‬
‫افسرده و منزوی به خواب بیشتری نیاز دارند‪.‬‬
‫تپش قلب‬

‫‪ .1‬سعی کنید نفخ روده و یبوست نداشته باشید‪ .‬اگر دچار این‬
‫مشکالت هستید‪ ،‬ابتدا آنها را درمان کنید‪ .‬‬
‫‪ .2‬برای تســکین این عارضه‪ ،‬هــر روز یک لیوان آب‏انگور‬
‫بخورید‪ .‬‬
‫‪ .3‬قبل از خواب‪ ،‬مخلوطی از یک قاشــق غذاخوری عسل و‬
‫نصف لیوان آبلیمو در یک لیوان آب بنوشــید تا عالوه بر تپش‬
‫قلب حالت اضطراب نیز برطرف شود‪ .‬‬
‫‪ .4‬ورزش‏هایــی مانند شــنا و دوچرخه‏ســواری را که برای‬
‫سالمت قلب مفید است‪ ،‬در برنامه روزانه خود بگنجانید‪ .‬توجه‬
‫داشته باشــید ورزش‏هایی که انجام می‏دهید‪ ،‬نباید روی قلب‬
‫فشار وارد کنند‪.‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫اپ یاه‏گر سیراو‬

‫‪ .5‬هربار که با این عارضه روبه‏رو شدید‪ ،‬آرام‏آرام یک قاشق‬

‫چای‏خوری عسل بخورید‪ .‬‬
‫‪ .6‬ســبزی و میوه‏های تازه‪ ،‬غالت ســبوس‏دار‪ ،‬تخمه‪ ،‬میوه‬
‫مغزدار‪ ،‬جوانه‏های ســبزی‪ ،‬جعفری و کرفس را در رژیم غذایی‬
‫روزانه خود بگنجانید‪ .‬‬
‫‪ .7‬به‌جای پخت بیش از حد سبزی‪ ،‬آنها را نیم‏پز کنید تا مواد‬
‫مغذی‏شان حفظ شود‪ .‬‬
‫واریس رگ‏های پا‬

‫‪ .1‬ثابت نایستید و مرتب ًا راه بروید (به‏خصوص در مشاغلی که‬

‫نیاز به ایستادن دارد)‪ .‬‬
‫‪ .2‬یبوست را درمان کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬به تخت‏خوابتان شــیب بدهید‪ ،‬به‌طوری‌که پاهایتان باالتر‬
‫قرار بگیرد (البته به‏جز کسانی که سابقه مشکل قلبی یا تنفسی‬
‫دارند)‪ .‬‬
‫‪ .4‬اضافه‏وزنتان را کم کنید‪ .‬‬
‫‪ .5‬بیشتر از روزهای دیگر پیاده‏روی کنید‪.‬‬
‫‪ .6‬برای انجام حجامت پاها یا کمک گرفتن از زالودرمانی‪ ،‬با‬
‫درمانگران آگاه مشورت کنید‪ .‬‬
‫‪ .7‬برای مدت کوتاهی جوراب واریس بپوشید‪ .‬‬
‫‪ .8‬لباس‏های تنگ نپوشید و کمربند‏های محکم نبندید‪.‬‬
‫‪ .9‬از خوردن مواد سودازا پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬هر شــب به مدت ‪ 5‬دقیقه‪ ،‬با روغن زیتون به آهستگی‬
‫محل واریس را به‌سمت قلب ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .11‬در موارد زیر حتم ًا به پزشک مراجعه کنید‪:‬‬
‫الف‪ .‬وجــود لخته در رگ (به صــورت برآمدگی قرمزرنگ‬
‫دردناک که در هیچ حالتی کوچک نمی‏شود)‪ .‬‬
‫ب‏‪ .‬پارگی سیاهرگ‏ها‪ ،‬به‏خصوص در ناحیه مچ پا‬
 ‫فصل ‪ :2‬درمان‌های خانگی بیماری‌های شایع‬ ‫‪54‬‬

‫سردرد‬

‫تذکر مهم‬ ‫‪‬‬

‫یکی از مهم‏ترین نکات در اینجا (مثل اکثر بیماری‏ها) بحث‬
‫تشخیص علت سردرد است‪ .‬اول تشخیص و بعد درمان‪ .‬ضمن ًا حتی‬
‫اگر سردرد قدیمی با تشخیص خاصی دارید ولی اخیراً حالت آن‬
‫عوض شده‪ ،‬حتم ًا به پزشک مراجعه کنید‪ .‬درمان‪:‬‬
‫‪ .1‬تجربه شــخصی هر کس در درمان سردرد بسیار اهمیت‬
‫دارد‪ .‬‬
‫‪ .2‬بیماری‏های با منشــأ سینوزیت‪ ،‬چشم‪ ،‬گوارش‪ ،‬دندان و‬
‫اعصاب را بررسی کنید و از سالمت آنها مطمئن شوید‪ .‬‬
‫‪ .3‬عضالت صورت را ورزش دهید‪ .‬‬
‫برای این کار از انقباض چشــم‏ها تا حرکات ابروها و لب‏ها‪،‬‬
‫همه را انجام دهید‪ .‬‬
‫همچنین باز و بسته کردن دهان و شکلک درآوردن نیز مؤثر‬
‫است‪ .‬‬
‫‪ .4‬عضالت صورت‏تان را ماساژ دهید (می‏توانید برای این‬
‫کار از دیگران کمک بگیرید)‪ .‬‬
‫ماساژ به مدت ‪ 5‬دقیقه مداوم باشد و اگر بهبود حاصل نشد‪،‬‬
‫‪10‬دقیقه دیگر تکرار شود‪ .‬‬
‫ماساژ با روغن بنفشه یا زیتون باشد‪ .‬‬
‫حتم ًا شقیقه‏ها را خوب ماساژ دهید‪ .‬‬
‫‪ .5‬عضالت ناحیه ســر (میان موها) و گردن را حتم ًا ماســاژ‬
‫دهید‪ .‬‬
‫‪ .6‬در برخی ســردردها کمک گرفتن از گرمای سشوار کمی‬
‫تسکین‏بخش است‪ .‬‬
‫‪ .7‬سرتان را با دستمال یا هدبند (با جنس طبیعی) ببندید‪ .‬‬
‫‪ .8‬از عطر یا ادکلن‏‏های تند استفاده نکنید‪ .‬‬
‫‪ .9‬از کاکائو و کافئین و چای پررنگ پرهیز کنید‪ .‬‬
‫‪ .10‬استفاده بسیار کم از مسکن‏های دارویی‪ ،‬در سردردهای‬
‫شــدید‪ ،‬آخرین راه اســت (اگر ناراحتی معده دارید از بروفن‪،‬‬
‫دیکلوفناک‪ ،‬ایندومتاسین و ژلوفن استفاده نکنید)‪.‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫هیلک گنس‬

‫سنگ کلیه‬

‫حتم ًا قبل از شــروع درمان‪ ،‬سونوگرافی انجام دهید و تحت‬

‫نظر پزشــک باشــید؛ اما موارد زیر ازجمله درمان‏های خانگی‬
‫اســت‪ .‬الزم به ذکر اســت که موارد زیر برای کودکان و زنان‬
‫باردار توصیه نمی‏شود‪.‬‬
‫‪ -1‬یک استکان عرق خارشتر با عسل (صبح‪ ،‬ظهر و شب)‪.‬‬
‫‪ -2‬دم‏کرده یک قاشق بزرگ بومادران در یک لیوان آبجوش‬
‫با عسل (صبح‪ ،‬ظهر و شب)‪.‬‬
‫‪ -3‬عرق نسترن نصف لیوان با عسل (یک بار در روز)‪.‬‬
‫‪ 5-6 -4‬گرم پودر خشک‏شــده خربزه در یک لیوان شربت‬
‫عسل‪.‬‬
‫‪ -5‬مقداری جعفری در یک لیوان آبجوش ‪ 7 +‬قطره روغن‬
‫سیاه‌دانه‪ .‬صبح و شب یک فنجان‪.‬‬
‫‪ -6‬شاهی با غذاها‬
‫‪ -7‬یک استکان ســیاه‌دانه را در یک لیتر آب جوشانده و تا‬
‫یک هفته صبح‏ها با عسل میل کنید‪.‬‬
‫‪ -8‬تعــدادی عناب بدون چروک خیس‏خورده را در آبجوش‬
‫فشرده و روزانه آب آن را میل کنید‪.‬‬
 ‫ضمائم‬

‫ضمیمه‪ :1‬فهرست طبایع میوه‏ها و غذاها‬

‫گرم‪:‬‬
‫‪ .1‬گالب‪ .2 ،‬قهوه‪ .3 ،‬کدو‏حلوایی‪ .4 ،‬روغن‏حیوانی‪ .5 ،‬سیاه‌دانه‪،‬‬
‫‪ .6‬اکائو ‪ .7‬شکالت‪ .8 ،‬نبات‪ .9 ،‬حلیم‪ .10 ،‬بریانی‪ .11 ،‬گالبی‪،‬‬
‫‪ .12‬گل‏سرخ‪ .13،‬فالوده‪ .14 ،‬فسنجان‪ .15 ،‬مربا‪ .16 ،‬خامه‪ .17 ،‬سرشیر‪،‬‬
‫‪ .18‬خورش قیمه ‪ .19‬کنگر‪ .20 ،‬دنبه‪ .21 ،‬فالفل‪ .22 ،‬بستنی‪ .23 ،‬خاگینه‪،‬‬
‫‪ .24‬نان (سنگک‪ ،‬بربری)‪ .25 ،‬سمنو‪ .26 ،‬خاکشیر‪ .27 ،‬بادام‪ .28 ،‬سیب‪،‬‬
‫‪ .29‬کرفس‪ .30 ،‬کوکوسبزی‪ .31 ،‬روغن بنفشه‪ .32 ،‬کره‬
‫گرم و تر‪:‬‬
‫‪ .1‬ترب‪ .2 ،‬زردک‪ .3 ،‬شلغم‪ .4 ،‬هویج‪ .5 ،‬توت‪ .6 ،‬قدومه‪ .7 ،‬خربزه‪،‬‬
‫‪ .8‬طالبی‪ .9 ،‬گرمک‪ .10 ،‬تربچه‪ .11 ،‬گندم‪ .12 ،‬لوبیا (انواع آن به‏جز سبز)‪،‬‬
‫‪ .13‬آناناس‪ .14 ،‬انجیر‪ .15 ،‬انگور‪ .16 ،‬خرما‪ .17 ،‬قیسی‪ .18 ،‬گالبی‪،‬‬
‫‪ .19‬موز‪ .20 ،‬مویز‪ .21 ،‬بوقلمون‪ .22 ،‬گوسفند‪ .23 ،‬پاچه‪ .24 ،‬زبان‪،‬‬
‫‪ .25‬مرغ محلی‪ .26 ،‬تخم‏مرغ‪ .27 ،‬میگو‪ .28 ،‬گل‏گاوزبان‪ .29 ،‬بادام‪،‬‬
‫‪ .30‬بادام زمینی‪ .31 ،‬تخم خربزه‪ .32 ،‬کنجد‪ .33 ،‬ارده‪ .34 ،‬روغن کنجد‪،‬‬
‫‪ .35‬شیره‏ انگور‪ .36 ،‬عسل‬
‫گرم و خشک‪:‬‬
‫‪ .1‬پیاز‪ .2 ،‬سیر‪ .3 ،‬موسیر‪ .4 ،‬فرنجمشک‪ .5 ،‬فلفل سبز‪ .6 ،‬پونه‪،‬‬
‫‪ .7‬ترخون‪ .8 ،‬تره‪ .9 ،‬شاهی‪ .10 ،‬جعفری‪ .11 ،‬رازیانه‪ .12 ،‬ریحان‪،‬‬
‫‪ .13‬شاهتره‪ .14 ،‬شنبلیله‪ .15 ،‬شوید‪ .16 ،‬کلم (اقسام آن)‪ .17 ،‬کنگر‪،‬‬
‫‪ .18‬مرزه‪ .19 ،‬نعناع‪ .20 ،‬والک‪ .21 ،‬لپه‪ .22 ،‬نخود‪ .23 ،‬انبه‪ .24 ،‬به‪،‬‬
‫‪ .25‬زیتون‪ .26،‬نارگیل‪ .27،‬بلدرچین‪ .28،‬شتر‪ .29،‬شترمرغ‪ .30،‬گنجشک‪،‬‬
‫‪ .31‬کبوتر‪ .32 ،‬کباب‪ .33 ،‬ادویه‏ها‪ .34 ،‬پسته‪ .35 ،‬تخم آفتابگردان‪،‬‬
‫‪ .36‬فندق‪ .37 ،‬گردو‪ .38 ،‬روغن زیتون‪ .39 ،‬شکر سرخ و سفید‪،‬‬
‫‪ .40‬شیره‏ خرما‬
‫سرد‪:‬‬
‫‪ .1‬مرغ‪ .2 ،‬شاه‏توت‪ .3 ،‬چغندر‪ .4 ،‬ماست‪ .5 ،‬ساالدها‪ .6 ،‬پنیر‪ .7 ،‬شیر‪،‬‬
‫‪ .8‬کشک‪ .9 ،‬بادمجان‪ .10 ،‬آبغوره‪ .11 ،‬آبلیمو‪ .12 ،‬سماق‪ .13 ،‬سیب ترش‪،‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫همیمضضه‏‏شآ هیهت زرط‪2:‬همیمض‬

‫‪ .14‬ماکارونی‪ .15 ،‬قورمه‏سبزی‪ .16 ،‬املت‪ .17 ،‬دوغ‪ .18 ،‬دل‪،‬‬
‫‪ .19‬الویه‪ .20 ،‬جگر‪ .21 ،‬ریواس‪ .22 ،‬قره‏قروت‪ .23 ،‬لوبیاپلو‪ .24 ،‬کوبیده‪،‬‬
‫‪ .25‬سوسیس‪ .26 ،‬کالباس‪ .27 ،‬پیتزا‪ .28 ،‬ساندویچ‏ها‪ .29 ،‬روغن نباتی‪،‬‬
‫‪ .30‬ژله‪ .31،‬نوشابه‪ .32 ،‬کلم قرمز‪ .33 ،‬مغز‪ .34 ،‬چشم‪ .35 ،‬آش رشته‪،‬‬
‫‪ .36‬نان تافتون‪ .37 ،‬نان تست بدون سبوس‬

‫سرد و خشک‪:‬‬
‫‪ .1‬بارهنگ‪ .2 ،‬ریواس‪ .3 ،‬گشنیز‪ .4 ،‬باقالی خشک‪ .5 ،‬برنج‪ .6 ،‬جو‪،‬‬
‫‪ .7‬ذرت‪ .8 ،‬عدس‪ .9 ،‬ماش‪ .10 ،‬آلبالو‪ .11 ،‬انار‪ .12 ،‬بالنگ‪ .13 ،‬تمرهندی‪،‬‬
‫‪ .14‬زرشک‪ .15 ،‬سنجد‪ .16 ،‬غوره‪ .17 ،‬گریپ‏فروت‪ .18 ،‬لیموعمانی‪،‬‬
‫‪ .19‬گیالس‪ .20 ،‬گاو‪ .21 ،‬قلوه‪ .22 ،‬سیرابی‪ .23 ،‬نشاسته‪ .24 ،‬سرکه‬

‫سرد و تر‪:‬‬
‫‪ .1‬سیب‏زمینی‪ .2 ،‬اسفرزه‪ .3 ،‬توت‏فرنگی‪ .4 ،‬خیار‪ .5 ،‬کدوسبز‪،‬‬
‫‪ .6‬گوجه‏فرنگی‪ .7 ،‬هندوانه‪ .8 ،‬اسفناج‪ .9 ،‬بامیه‪ .10 ،‬قارچ‪ .11 ،‬کاسنی‪،‬‬
‫‪ .12‬کاهو‪ .13 ،‬لوبی سبز‪ .14 ،‬باقال تازه‪ .15 ،‬نخود سبز‪ .16 ،‬آلو‪،‬‬
‫‪ .17‬پرتقال‪ .18 ،‬زردآلو‪ .19 ،‬شلیل‪ .20 ،‬کیوی‪ .21 ،‬هلو‪ .22 ،‬ماهی‪،‬‬
‫‪ .23‬مرکبات‪ .24 ،‬تخم کدو‪ .25 ،‬تخم هندوانه‪ .26 ،‬خشخاش‪،‬‬
‫‪ .27‬ماءالشعیر‬

‫ضمیمه‪ :2‬طرز تهیه آش‏‏های طبی‬

‫روش تهیه آش آبغوره‬

‫ال گیاهی است (باقوام‪،‬‬ ‫‪ -1‬تعریف‪ :‬آش آبغوره‪ ،‬یک غذای کام ً‬
‫کمی آبکی و قدری ترش‏مزه) که خوردن آن برای پیشگیری و‬
‫درمان برخی بیماری‏ها به مدت ‪ 3‬هفته توصیه می‏شود‪.‬‬
‫‪ -2‬مواد الزم‪ :‬انواع سبزی آش‪ ،‬جو‪ ،‬حبوبات‪.‬‬
‫‪ -3‬مواد ممنوع‪ :‬انواع گوشــت‏ها‪ ،‬گندم یا رشته‪ ،‬روغن‏های‬
‫صنعتی‪ ،‬سرخ‏شده‏ها و عدس سیاه‪.‬‬
‫‪ -4‬به علت نفخ یا مشــکالتی که نخود ایجاد می‏کند شیوه‬
‫پخت آن را به روش زیر انجام دهید‪:‬‬
‫الف‪ .‬از شب تا صبح (آهسته و با حرارت کم) آن را به‏تنهایی بپزید‪.‬‬
‫ب‪ .‬الزم نیست نخود را بخیسانید‪ -5.‬در موقع میل کردن‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪58‬‬

‫حتم ًا به نکات زیر توجه داشته باشید‪:‬‬

‫الف‪ .‬آبغوره (طبیعی) و روغن زیتون (محلی) و زنجبیل اضافه‬
‫کنید (آبلیموی محلی و سرکه و رب انار هم بالمانع است)‪.‬‬
‫ب‪ .‬همراه با آش (و حداقل تا یک ساعت پس از آن) آب‬
‫و نان میل نکنید‪.‬‬
‫‪ -6‬میزان مصرف در هفته اول (در صورتی‏که پزشک دستور‬
‫خاصی ندهد)‪:‬‬
‫الف‪ .‬حدود ‪ 7‬روز غذا یا میان‏وعده‏ای به‏جز آش میل نکنید‪.‬‬
‫ب‪ .‬در این روزها آش هر چه بیشــتر در وعده‏های غذایی‬
‫گنجانده شود‪.‬‬
‫‪ -7‬میزان مصرف در هفته دوم و سوم‪:‬‬
‫الف‪ .‬همچنان هر روز یکی دوبار آش میل کنید‪.‬‬
‫ب‪ .‬روزانــه‪ ،‬با فاصلــه از آش می‏توانید چند وعده میوه و‬
‫یک وعده غذای سبک و نرم بخورید‪.‬‬
‫ج‪ .‬مصرف مایعات مثل آبجوش کمی سرد شده با عسل‪،‬‬
‫خاکشیر و آب و عسل بالمانع است‪.‬‬
‫‪ -8‬مشکالت احتم ًالی در هفته اول‪:‬‬
‫الــف‪ .‬ضعف‪ :‬درصورت ضعف شــدید و بی‏حالی کارهای‬
‫زیر توصیه می‏شود‪:‬‬
‫‪ .1‬کمی عسل بخورید‪.‬‬
‫‪ .2‬شربت عسل و آب میل کنید‪ .‬‬
‫‪ .3‬شربت گالب و بیدمشک و عسل و آب میل کنید‪.‬‬
‫‪ .4‬شربت خاکشیر و عسل و آب میل کنید‪.‬‬
‫‪ .5‬خوردن یکی دو خرمای زاهدی‬
‫ب‪ .‬یبوست یا اسهال‪ :‬در این مدت نیازی به درمان نیست‪.‬‬
‫ج‪ .‬سایر موارد را با پزشک در میان بگذارید‪.‬‬
‫آش انار‬
‫طرز تهیه آن مثل آش ساده است‪ ،‬به غیر از اینکه نیم‏ساعت‬
‫پیش از برداشتن آش ‪ 3-4‬استکان آب انار یا نصف استکان رب‬
‫انار به آن اضافه کنید‪ .‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫همیمضضپ میژر ‪3:‬همیمض‬

‫آش تمرهندی‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار اســت‪ ،‬ولی چاشــنی آن نصف‬
‫استکان شیره تمرهندی است‪ .‬‬
‫آش زرشک‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار اســت ولی چاشــنی آن شــیره‬
‫زرشک است (برای تهیه شــیره زرشک‪ ،‬نیم کیلو زرشک آبی‬
‫را در ‪ 7‬لیوان آب روی شــعله قرار دهید تا ‏جوش آید‪ ،‬ســپس‬
‫حرارت را کم کنید و به مدت نیم‏ســاعت در حرارت مالیم آن‬
‫را بجوشــانید‪ .‬شعله را خاموش کنید و پس از اینکه مختصری‬
‫خنک شد‪ ،‬محتویات ظرف را در کیسه یا دستمالی بریزید و آب‬
‫آن را بگیرید‪ .‬آب زرشک به‏دســت آمده را بجوشانید تا غلیظ‬
‫شود و قوام شیره پیدا کند‪ .‬‬
‫آش سماق‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار اســت‪ ،‬ولی چاشــنی آن نصف‬
‫استکان شیره سماق اســت‪ .‬طرز تهیه شیره سماق مثل شیره‬
‫زرشک است‪ .‬‬
‫آش آلو‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار است‪ ،‬ولی چاشنی آن آلوست‪ .‬‬
‫آش آبغوره‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار بوده‪ ،‬ولی چاشنی آن آبغوره است‪ .‬‬
‫آش سکنجبین‬
‫طرز تهیه آن مثل آش انار بوده‪ ،‬ولی چاشــنی آن سکنجبین‬
‫است‪ .‬‬
‫ضمیمه‪ :3‬رژیم پاکسازی‬

‫این رژیم برای پاکسازی بدن از مواد زائد است و اعضای اصلی‬
‫بدن مخصوص ًا معده و کبد را از فضوالت و مواد سمی پاک می‏کند‪ .‬‬
‫طی این‪ 15‬روز الزم است از غذا‏های دیگر و گوشت پرهیز شود‪ .‬‬
‫درصورتی‌که ضعف بر بدن غالب شــد‪ ،‬می‏توانید یک قاشــق‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪60‬‬

‫غذاخوری عسل را در یک لیوان آب حل و جرعه‏جرعه در مدت‬

‫یک ربع میل کنید‪ .‬همچنین درصــورت ضعف زیاد می‏توانید‬
‫یک عدد زرده تخم‏مرغ عسلی را همراه کمی پلو میل کنید‪ .‬‬
‫طی ایــن دوره ممکن اســت ادرار‪ ،‬عرق‪ ،‬مدفوع و ســایر‬
‫ترشحات بدنی بدبو و بدرنگ شوند که به‏علت دفع مواد زائد و‬
‫نشانه دستیابی به سالمت کامل است‪ .‬‬
‫روز اول‪ :‬آش آبغوره‬
‫روز دوم‪ :‬آش انار‬
‫روز سوم‪ :‬آش سماق‬
‫روز چهارم‪ :‬آش سکنجبین‬
‫روز پنجم‪:‬‬
‫‪ )1‬آش تمرهندی ‪ 20 )2‬گرم گل ســرخ کاشان را پاک‬
‫کنید و با ‪ 2‬لیوان دوغ و کمی نمک بعد از ناهار بنوشید‪ .‬‬
‫این مســهل موجب می‏شود شــکم چند بار کار کند و‬
‫فضوالت دستگاه گوارش دفع شود‪ .‬‬
‫روز ششم‪ :‬آش آبغوره‬
‫روز هفتم‪ :‬آش انار‬
‫روز هشتم‪ :‬آش سماق‬
‫روز نهم‪ :‬آش سکنجبین‬
‫روز دهم‪:‬‬
‫‪ )1‬آش تمرهندی ‪ 20 )2‬گرم برگ ســنا را با ‪ 10‬گرم‬
‫گل سرخ در ‪ 2‬لیوان آب بجوشانید تا فقط به اندازه یک ‬
‫لیوان بماند‪ .‬این محلول را صاف و بعد از ناهار میل کنید‪ .‬‬
‫روز یازدهم‪ :‬آش آبغوره‬
‫روز دوازدهم‪ :‬آش انار‬
‫روز سیزدهم‪ :‬آش سماق‬
‫روز چهاردهم‪ :‬آش سکنجبین‬
‫روز پانزدهم‪:‬‬
‫‪ )1‬آش تمرهنــدی ‪ 30 )2‬گرم ریونــد چینی را با یک ‬
‫استکان آب برگ بید بعد از ناهار میل کنید‪ .‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫ضمیمه‪ :4‬دستور تنفس طبی‬

‫ضمیمه‪ :4‬دستور تنفس طبی‬

‫در حالت نیمه دراز کشیده نفس عمیق بکشید‪ .‬به مدت ‪ 5‬ثانیه‬
‫نفس را حبس و ســپس حدود ‪ 10‬ثانیه به آرامی نفس را خارج‬
‫کنید‪ ،‬یک ثانیه مکث و ‪ 10‬بار این کار را تکرار کنید‪ .‬‬
‫ضمیمه‪ :5‬داروی سیر و لیموترش‬

‫با سیر و لیموترش‪ ،‬رسوبات رگ‏ها برطرف می‏شود‪.‬‬

‫اگر رگ‏های قلب یا مغز به علت رســوبات (چربی یا امالح)‬
‫تنگ شده باشند‪ ،‬با نوشیدن روزانه یک لیوان کوچک از محلولی‬
‫که با تقریب ًا ‪ 30‬حبه سیر پوست‏کنده شده و ‪ 5‬لیموترش زرد با‬
‫پوست تهیه می‏شود‪ ،‬رسوبات رگ‏ها حل و تنگی آنها برطرف‬
‫می‏شود‪ .‬‬
‫لیمــو و ســیر را به‌طور کامل با مخلوط‏کن خــرد کنید و با‬
‫اضافه کــردن یک لیتر آب‪ ،‬برای پختن روی اجاق قرار دهید‪ .‬‬
‫بــه محض جوش آمدن (به اصطالح بــا اولین قل) محلول را‬
‫از روی اجــاق بردارید‪ .‬پس از عبور محلــول از صافی (صاف‬
‫کــردن) آن را در بطری شیشــه‏ای دربســته و در جای خنک ‬
‫نگهداری کنید‪ .‬نوشــیدن روزانه یک لیوان کوچک (به اندازه‬
‫تقریب ًا ‪ 50‬ســانتی‏متر مکعب) از این محلول‪ ،‬نیم‏ساعت قبل یا‬
‫‪ 2/5‬ساعت بعد از غذا رسوبات رگ‏ها را از بین می‏برد‪.‬‬

‫توجه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .1‬این اندازه از محلول‪ ،‬برای یک دوره سه هفته‏ای و برای یک ‬
‫نفر کفایت می‏کند‪ .‬پس از این مدت‪ ،‬آثار تجدید نیروی حیات در‬
‫تمام بدن احساس می‏شود و رسوب و گرفتگی رگ‏ها و آثار جانبی‬
‫آن‪ ،‬از قبیل اختالل در بینایی و شنوایی‪ ،‬رفع خواهند شد‪.‬‬
‫‪ .2‬پس از این سه هفته و بعد از یک وقفه یک هفته‏ای‪ ،‬این مداوا‬
‫باید مانند آنچه در باال آمد‪ ،‬یک دوره سه هفته‏ای دیگر تکرار شود‪.‬‬
‫‪ .3‬این مداوا‪ ،‬سالی یک‏بار باید انجام شود‪ .‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪62‬‬

‫‪ .4‬بوی نامطبوع سیر در این روش‪ ،‬به اندازه‏ای کم می‏شود که‬

‫دیگران را نمی‏آزارد‪ .‬‬
‫‪ .5‬با قرار دادن سیر در آبجوش‪ ،‬پوست آن به‏راحتی کنده می‏شود‪  .‬‬

‫ضمیمه‪ :6‬انواع چای‏‏های سنتی ایرانی‬

‫‪ .1‬چای گل‏ گاوزبان و سنبل‏الطیب‪ 4 :‬قاشق مرباخوری گل‬

‫گاوزبان به‏اضافه یک قاشق مرباخوری سنبل‏الطیب و یک عدد‬
‫لیموعمانی در ‪ 2‬لیوان آب سرد و مقداری نبات‪.‬‬
‫خواص‪ :‬گل گاوزبان «طبیعت گرم و تر»‪ ،‬آرام‏بخش اعصاب‪،‬‬
‫خواب‏آور‪ ،‬تسکین‏دهنده سردرد‏‏های عصبی‪ ،‬تسکین‏دهنده درد‏‏های‬
‫کلیوی‪ ،‬ضد سودا و صفرا‪ .‬‬
‫سنبل‏الطیب «طبیعت گرم»‪ ،‬ضد قولنج و اسپاسم‪ ،‬ضد تشنج‬
‫و صرع‪ ،‬تقویت قوه باء‪ .‬‬
‫‪ .2‬چای به‏لیمو زیرفون‪ :‬یک قاشــق مرباخــوری به‏لیمو به‬
‫اضافه یک قاشق غذاخوری زیرفون (‪ 2‬لیوان آب سرد) به همراه‬
‫مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪ :‬طبیعت گرم‪ ،‬ضد سرماخوردگی‪ ،‬ضد ناراحتی عصبی‪،‬‬
‫ضد تشنج‪ ،‬ضد نقرس‪ ،‬ضد سیاتیک‪ ،‬ضد غلظت خون‪ ،‬ضد‬
‫رماتیسم‪ ،‬خواب‏آور شب‪ ،‬ضد میگرن‪ ،‬آرام‏بخش‪ ،‬ضد تپش قلب‪،‬‬
‫ضد سردرد‪ ،‬تقویت حافظه‪ ،‬تقویت معده‪ ،‬ضد آسم‪ ،‬پایین‏آورنده‬
‫فشار خون‪ ،‬ضد اسهال‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪ .‬‬
‫‪ .3‬چــای بادرنجبویه زیرفــون‪ :‬بادرنجبویه یک قاشــق‬
‫مرباخوری به‏اضافه یک قاشــق غذاخوری زیرفون با ‪ 2‬لیوان‬
‫آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪ :‬طبیعت خیلی گرم‪ ،‬در بعضی مزاج‏ها باالبرنده‬
‫قوی فشار خون‪ ،‬مقوی قلب و اعصاب‪ ،‬خون‏ساز‪ ،‬تقویت‏کننده‬
‫سلول‏های مغزی‪ ،‬فوق‏العاده آرام‏بخش‪ ،‬مقوی مغز‪ ،‬ضد صدای‬
‫گوش‪ ،‬خواب‏آور‪ ،‬نشاط‏آور‪ ،‬ضد بیماری‏‏های کلیه‪ ،‬ضد خواب‏های‬
‫وحشتناک‪ ،‬ضد بوی بد دهان‪.‬‬
‫‪ .4‬چای بابونه‪ :‬یک قاشــق غذاخوری بابونه با ‪ 2‬لیوان آب‬
‫سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫همیمضض یتنس یاه‏‏یاچ عاونا ‪6:‬همیمض‬

‫خواص‪ :‬طبیعت معتدل و دیم آن گرم و خشک‪ ،‬آرام‏بخش‬

‫اعصاب‪ ،‬معده‪ ،‬روده و تقویت آنها‪ ،‬ضد تب‪ ،‬ضد انگل‪ ،‬ضد‏یبوست‪،‬‬
‫مقوی اعصاب و مغز‪ ،‬اشتهاآور‪ ،‬ضد بلغم و صفرا‪ ،‬شستشودهنده‬
‫بسیار قوی کلیه‏ها‪.‬‬
‫‪ .5‬چای به‏لیمو‪ :‬یک قاشــق غذاخوری به‏لیمو با ‪ 2‬لیوان آب‬
‫سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪ :‬طبیعت گرم‪ ،‬خواب‏آور شب‪ ،‬آرام‏بخش‪ ،‬ضدمیگرن‪،‬‬
‫ضد سردرد‪ ،‬ضد تپش قلب‪ ،‬تقویت حافظه‪ ،‬ضد نفخ‪ ،‬تقویت‬
‫معده‪ ،‬ضد آسم‪.‬‬
‫‪ .6‬چای دارچین‪ :‬چند دارچین آسیاب‏نشده با ‪ 2‬لیوان آب سرد‬
‫به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪« :‬طبیعت گرم و خشک»‪ ،‬محرک اعصاب‪،‬‬
‫شستشودهنده کلیه‪ ،‬دفع رطوبت اخالط رطوبتی‪ ،‬مفرح‪ ،‬تقویت‬
‫قوه باء‪ ،‬پادرد‏‏های رطوبتی‪ ،‬اشتهاآور‪ ،‬ضد دلهره‪ ،‬ضد بوی بد‬
‫دهان‪ ،‬تقویت کبد و معده «تأثیر آن تا ‪ 15‬سال در بدن می ماند»‪.‬‬
‫‪ .7‬چای زنجبیل‪ :‬یک قاشــق مرباخوری زنجبیل کوبیده با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬باالبرنده فوری فشار خون‪،‬‬
‫ضد ضعف اعصاب‪ ،‬تقویت حافظه‪ ،‬تنظیم ادرار‪ ،‬ضد رطوبت‬
‫مزاج‪ ،‬ضد بلغم و صفرا‪ ،‬خون‏ساز‪ ،‬ضد درد مفاصل‪ ،‬تقویت قوه‬
‫باء‪ ،‬مقوی جهاز‏هاضمه‪ ،‬ضد سم غذایی‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬مسکن‪،‬‬
‫مقوی قوای رئیسه بدن‪ .‬‬
‫‪ .8‬چای میوه گل نســترن‪ 15 :‬عدد گل با ‪ 2‬لیوان آب سرد‬
‫به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪ :‬طبیعت معتدل و خشک‪ ،‬پایین‏آورنده فشار خون‪،‬‬
‫ضد قند خون‪ ،‬ضد ورم و درد کلیه‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪ ،‬سرشار‬
‫از ویتامین ث‪ ،‬ضد سرماخوردگی‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬ضد اسهال‪.‬‬
‫‪ .9‬چای زیرفون‪ :‬یک قاشــق غذاخوری زیرفون با ‪ 2‬لیوان‬
‫آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم)‪ ،‬پایین‏آورنده فشار خون‪ ،‬ضد ناراحتی‏‏های‬
‫عصبـی و تشنـج‏هـا‪ ،‬ضد میگرن‏‏هـای مزمــن‪ ،‬ضـد بی‏خوابـی‪،‬‬
‫ضد سردرد‪ ،‬بیماری‏‏های ریوی‪ ،‬زکام‪ ،‬ضد غلظت خون‪ ،‬ضد‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪64‬‬

‫استفراغ‪ ،‬ضد رماتیسم‪ ،‬آرتروز‪ ،‬نقرس و سیاتیک‪( ،‬برای خانم‏های‬

‫باردار ممنوع است)‪ .‬‬
‫‪ .10‬چای آویشــن‪ :‬یک قاشق غذاخوری آویشن با ‪ 2‬لیوان‬
‫آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت معتدل)‪ ،‬باالبرنده فشار خون‪ ،‬تقویت اعصاب‪ ،‬رفع‬
‫کولیت‏های مزمن‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪ ،‬ضد صفرا‪ ،‬ضد زکام‪ ،‬آسم‪،‬‬
‫سرفه‪ ،‬اشتهاآور‪ ،‬ضد غلظت خون‪ ،‬مقوی جهاز‏هاضمه‪ ،‬تقویت بینایی‪ .‬‬
‫‪ .11‬چای اکلیل کوهی‪ :‬یک قاشق غذاخوری اکلیل کوهی با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت معتدل گرم)‪( ،‬گیاه معجزه‏گر)‪ ،‬مقوی اعصاب‪،‬‬
‫شستشودهنده کلیه‪ ،‬ضد صفرا‪ ،‬ضد دلهره و اضطراب‪ ،‬تقویت‬
‫بدن‪ ،‬زکام‪ ،‬آسم‪ ،‬سیاه‏سرفه‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬ضد درد رماتیسمی و‬
‫استخوانی و کمر‪ ،‬ضد سنگ کیسه صفرا‬
‫‪ .12‬چای گزنه‪ :‬یک قاشق غذاخوری گزنه با ‪ 2‬لیوان آب سرد‬
‫به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬ضد قند‪ ،‬ضد غلظت خون‪،‬‬
‫ضد چربی‪ ،‬ضد صفرا و سنگ کیسه صفرا‪ ،‬ضد سرطان‪ ،‬ضد‬
‫امراض کلیه‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪ ،‬ضد خون‌ریزی‪ ،‬افزایش‏دهنده‬
‫شیر مادر‪ ،‬برطرف‏کننده خستگی‪ ،‬ضد ریزش مو‪.‬‬
‫‪ .13‬چای مرزنجوش‪ :‬یک قاشــق غذاخوری مرزنجوش با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم)‪ ،‬آرام‏بخش اعصاب‪ ،‬بهترین داروی میگرن‬
‫کهنه و درد شقیقه و سردردهای دیگر‪ ،‬ضد نفخ معده‪ ،‬ضد ورم معده‪،‬‬
‫ضد اخالط مضره‪ ،‬ضد سرماخوردگی‪ ،‬ضد اسهال‪ ،‬خلط‏آور‪ ،‬تب‏بر‪،‬‬
‫خواب‏آور اشتهاآور‪.‬‬
‫‪ .14‬چای اســطوخودوس‪ :‬یک قاشق غذاخوری با ‪ 2‬لیوان‬
‫آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص (طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬آرام‏بخش اعصاب‪ ،‬تقویت‏کننده‬
‫سلول‏های مغز‪ ،‬ضد میگرن‪ ،‬ضد زکام‪ ،‬آسم و برونشیت‪ ،‬مسکن‪،‬‬
‫درمان رماتیسم‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪ ،‬ضد اگزما‪( ،‬در اکثر بیماری‏ها‬
‫کاربرد دارد)‪ .‬‬
 ‫‪65‬‬ ‫همیمضض یتنس یاه‏‏یاچ عاونا ‪6:‬همیمض‬

‫‪ .15‬چای فلوس‪ :‬یک قاشق غذاخوری مغز فلوس با ‪ 2‬لیوان‬

‫آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت معتدل) پایین‏آورنده فشار خون‪ ،‬برفک دهان‪،‬‬
‫ملین‪ ،‬مسهل قوی‪ ،‬ضد صفرا‪ ،‬ضد یبوست‏های شدید و مزمن‪،‬‬
‫ضد تورم امعا و احشا‪.‬‬
‫‪ .16‬چای زعفران‪ :‬یک قاشــق مرباخوری کوبیده زعفران با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬مفرح‪ ،‬مقوی قلب‪ ،‬محرک قوای‬
‫مغزی‪ ،‬نشاط‏آور‪ ،‬خنده‏آور‪ ،‬ضد کرم‏خوردگی دندان‪ ،‬شستشودهنده‬
‫کلیه‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬ضد سرفه‪ ،‬ضدحساسیت‪ ،‬خلط‏آور‪.‬‬
‫‪ .17‬چای نعناع‪ :‬یک قاشــق غذاخوری نعناع با ‪ 2‬لیوان آب‬
‫سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت معتدل و اندکی گرم)‪ ،‬ضد اسهال و استفراغ‪،‬‬
‫ضد نفخ معده‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬خوشبوکننده دهان‪ ،‬آرام‏کننده روده‏ها‪،‬‬
‫رفع خستگی‪ ،‬رفع ناراحتی‏‏های کیسه صفرا‪ ،‬رفع ناراحتی‏‏های ریوی‪،‬‬
‫تنگی نفس و آسم‪ ،‬ضد سرفه‪ .‬‬
‫‪ .18‬چای پونه‪ :‬یک قاشــق غذاخوری چای پونه با ‪ 2‬لیوان‬
‫آب سرد به‏همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت معتدل و اندکی گرم)‪ ،‬ضد اسهال و استفراغ‪،‬‬
‫ضد نفخ معده‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬خوشبوکننده دهان‪ ،‬آرام‏کننده روده‏ها‪،‬‬
‫رفع ناراحتی‏‏های ریوی و آسم‪ ،‬تنگی نفس‪ ،‬ضد سرفه‪ ،‬ضد‬
‫ناراحتی‏‏های کیسه صفرا‪ ،‬رفع خستگی‪ .‬‬
‫‪ .19‬چای شلتوک برنج‪ :‬یک قاشق غذاخوری شلتوک برنج با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به‏همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم)‪ ،‬سرشار از ویتامین‪ ،‬جلوگیری از سفید شدن‬
‫و ریزش موی سر‪ ،‬ضد یبوست مزمن‪ ،‬برای خانم‏ها ممنوع است‪ .‬‬
‫‪ .20‬چای گلپر‪ :‬یک قاشــق غذاخــوری گلپر با ‪ 2‬لیوان آب‬
‫سرد به‏همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬تقویت‏کننده عالی حافظه‪،‬‬
‫ضد صرع قوی‪ ،‬ضد فراموشی‪ ،‬ضد انواع اسهال‪ ،‬تقویت قوه باء‪،‬‬
‫ضد تنبلی معده‪ ،‬ضد جوش و دمل‪ ،‬اشتهاآور‪ ،‬کمک به هضم غذا‪ .‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪66‬‬

‫‪ .21‬چای زیره ســیاه‪ :‬یک قاشــق غذاخوری زیره سیاه با‬

‫‪ 2‬لیوان آب سرد به همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت بسیار گرم)‪ ،‬باالبرنده فشار خون‪ ،‬سوزاندن‬
‫چربی اضافی‪ ،‬تصفیه خون‪ ،‬مقوی قلب و عروق‪ ،‬شستشودهنده کلیه‪،‬‬
‫ضد چاقی‪ ،‬ضد زردی پوست‪ ،‬افزایش‏دهنده شیر مادر‪ ،‬ضد نفخ‬
‫معده‪ ،‬مقوی معده‪ ،‬رفع ناراحتی‏های روده‪ .‬‬
‫‪ .22‬چای بادرنجبویه‪ :‬یک قاشــق غذاخوری بادرنجویه با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به‏همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪ :‬طبیعـت خیلی گرم‪ ،‬در بعضی مزاج‏ها باالبرنده قوی فشار‬
‫خون‪ ،‬مقوی قلب و اعصاب‪ ،‬خون‏ساز‪ ،‬تقویت‏کننده سلول‏های مغزی‪،‬‬
‫فوق العاده آرام‏بخش‪ ،‬مقوی مغز‪ ،‬ضد صدای گوش‪ ،‬خواب‏آور‪ ،‬نشاط‏آور‪،‬‬
‫ضد بیماری‏‏های کلیه‪ ،‬ضد خواب‏های وحشتناک‪ ،‬ضد بوی بد دهان‪.‬‬
‫‪ .23‬چای بهارنارنج‪ :‬یک قاشــق غذاخــوری بهارنارنج با‬
‫‪ 2‬لیوان آب سرد به‏همراه مقداری نبات‪ .‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم)‪ ،‬آرام‏بخش‪ ،‬تقویت‏کننده قلب و اعصاب‪،‬‬
‫مفرح و نشاط‏آور‪ ،‬تسکین‏دهنده سردرد‏‏های عصبی‪ ،‬اشتهاآور‪.‬‬
‫‪ .24‬چای هوفاریقون‪ :‬یک قاشــق غذاخوری با ‪ 2‬لیوان آب‬
‫سرد به‏همراه مقداری نبات‪.‬‬
‫خواص‪( :‬طبیعت گرم و خشک)‪ ،‬مقوی اعصاب‪ ،‬مقوی قلب‪،‬‬
‫دافع اخالط فاسده‪.‬‬

‫ضمیمه‪ :7‬روش تهیه چای سنتی ایرانی‬

‫روش اول‪:‬‬
‫مواد را بعــد از مخلوط کردن‪ ،‬روی حرارت کم قرار دهید تا‬
‫به نقطه جوش برسد‪ ،‬سپس قوری را روی حرارت غیرمستقیم‬
‫(کتری یا ســماور) قرار دهید و بگذارید ‪ 15‬دقیقه دم بکشــد‪ .‬‬
‫مخلوط را صاف و بعد مصرف کنید‪ .‬‬
‫‪ .1‬هر چه بیشتر دم بکشد‪ ،‬بهتر است‪ .‬‬
‫‪ .2‬بعد از دم کشیدن به مدت طوالنی (چند روز) قابل مصرف است‪.‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫همیمضضعشلاءام هیهت روتسد ‪8:‬همیمض‬

‫روش دوم‪:‬‬
‫می‏توانید مانند چای سیاه‪ ،‬ابتدا آب را جوشانده و سپس گیاه‬
‫را در آن بریزیــد و مدت ‪ 15‬دقیقه روی حرارت غیرمســتقیم‬
‫قرار دهید‪.‬‬
‫ضمیمه‪ :8‬دستور تهیه ماءالشعیر طبی‬

‫از دیدگاه طب ســنتی‪ ،‬ماءالشــعیر طبی عالوه بر داشــتن‬

‫خواص طبی و درمانی مفید و کم‏نظیر‪ ،‬دارای ارزش‏های غذایی‬
‫زیادی هم هست که در صورت تهیه درست و مصرف مناسب‬
‫و با تجویز پزشــک‪ ،‬برای حفظ ســامت و درمان بسیاری از‬
‫بیماری‏ها (به‏خصوص در افراد با مزاج خشک) مؤثر است‪.‬‬
‫طرز تهیه‪:‬‬
‫یک لیوان بزرگ جوی پوســت‏کنده را با‪ 20‬لیوان آبجوش‬
‫ال شکفته شود‪ .‬‬ ‫به مدت یک ســاعت آرام بجوشانید تا جو کام ً‬
‫سپس جوی پخته‏شــده را جدا کرده و برای تهیه سوپ جو از‬
‫آن استفاده کنید‪ .‬مایع باقیمانده را در یک پارچ شیشه‏ای شفاف‬
‫بریزید و بگذارید یک ســاعت بماند‪ .‬سپس ته‏نشین آن را جدا‬
‫کرده و به ســوپ جو اضافه كنيد‪ .‬این کار را تکرار کنید تا مایع‬
‫ال شفاف و زالل شود‪ .‬ماءالشعیر طبی آماده‬ ‫به‏دســت آمده کام ً‬
‫مصرف است‪ .‬آن را در یخچال نگهداری و طبق دستور پزشک ‬
‫مصرف کنید‪ .‬برای بهبود طعم آن می‏توانید موقع مصرف کمی‬
‫عسل یا شکر و یا کمی آبلیمو به آن اضافه كنيد‪.‬‬

‫‪ ‬تذکر‪:‬‬
‫ماءالشعیر را می‏توان تا یک هفته در یخچال نگهداری کرد و در‬
‫صورت مشاهده هر گونه تغییر رنگ و مزه‪ ،‬ماءالشعیر تازه تهیه كنيد‪.‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪68‬‬

‫ضمیمه‪ :9‬گزیده‏ای از ارکان و مزاج‏ها‬

‫‪ .1 ‬عناصر (اركان)‪.‬‬
‫دانشــمندان در گذشــته همــه موجــودات را در ‪ 4‬حالت‬
‫تقسيم‏بندي مي‏كردند‪:‬‬
‫‪ .2‬مايعات (آب)‪.‬‬ ‫ ‬‫‪ .1‬جامدات (خاك)‬
‫‪ .4‬انرژي (آتش)‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪ .3‬گازها (هوا)‬
‫اين تقسيم‏بندي تا حدود زيادي هنوز هم قابل استفاده است‪ .‬‬
‫ابتدا به‌خصوصيات اركان اشاره مختصر مي‏كنيم‪.‬‬

‫‪ .2 ‬خصوصيات اركان اربعه (عناصر چهارگانه)‪.‬‬

‫گرمي و سردي‬
‫گرمي همان سطح انرژي يك ماده است‪ .‬اين انرژي هم به‏صورت‬
‫جنبشــي و هم به‏صورت پتانسيل در يك ماده ذخيره مي‏شود‪ .‬‬
‫بنابراين گرمي اركان به ترتيب (از بيشــتر به كمتر) عبارتند از‪:‬‬
‫آتش> هوا> آب> خاك‬
‫خشكي و تري‬
‫ميزان انعطاف‏پذيري يا ســيال بودن يك ماده (ويسكوزيته)‬
‫نشان‏دهنده خشكي يا تري آن است‪ .‬بنابراين هر چه يك ماده‬
‫خشك‏تر باشــد انعطاف‏پذيري (شكل ظرف را به خود گرفتن)‬
‫آن كمتر مي‏شود‪.‬‬
‫لذا خشكي اركان به ترتيب (از بيشتر به كمتر) ‏عبارتند از‪:‬‬
‫خاك> آتش> آب> هوا‬
‫سبكي و سنگيني‬
‫منظور جرم حجمي اركان و مواد اســت‪ .‬يعني هر چه جرم‬
‫حجمي ماده‏ای بيشــتر باشد‪ ،‬آن ماده سنگين‏تر است‪ .‬بنابراين‬
‫ترتيب اركان از لحاظ سنگینی عبارتند از‪:‬‬
‫خاك> آب> هوا> آتش‬
 ‫‪69‬‬ ‫همیمضضم و ناکرا زا یا‏هدیزگ ‪9:‬همیمض‬

‫خالصه خصوصيات اركان اربعه‬

‫اخالط معادل‬
‫سنگيني‬
‫اركان در‬ ‫گرمي سردي خشكي تري‬
‫نسبي‬
‫بدن انسان‬

‫صفرا‬ ‫سبك‏ترين‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫آتش‬

‫دم‬ ‫بين آتش‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫هوا‬
‫و آب‬
‫بلغم‬ ‫بين هوا‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫آب‬
‫و خاك‬
‫سودا‬ ‫سنگين‏ترين‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫خاك‬

‫‪ .3 ‬خلط چيست؟‬
‫غذا پس از جذب روده‏اي (در اثني‏عشــر) توســط عروق به‬
‫كبد آورده مي‏شــود و در آنجا تحت تجزيه و تركيب‏هايي قرار‬
‫مي‏گيرد و ســپس به موادي تبديل مي‏شــود كه آن مواد را در‬
‫طب‏ قديم‏ اخالط مي‏گفتند‪.‬‬
‫انواع خلط‬
‫چهــار نوع خلط صفرا‪ ،‬دم‏‪ ،‬بلغم و ســودا وجود دارد‪ .‬به‌طور‬
‫طبيعي همه اين اخالط در كبد بايد توليد شــوند و اگر در دیگر‬
‫قسمت‏هاي بدن توليد شوند‏ بيماري ايجاد مي‏كنند‪ .‬اما ذخيره‬
‫يا تغليظ اين اخالط در ارگان‏هاي زیر است‪:‬‬
‫ كيسه صفرا‬ ‫• صفرا‬
‫ در عروق خوني‬ ‫• دم‬
‫• بلغم معده‏ عروق خوني تيم لنفاوي‬
‫طحال‬ ‫• سودا‬

‫‪.4 ‬طبع و مزاج چيست؟‬

‫تعريف‬
‫هر انســاني هنگام تولد صفــات ژنتيكي مخصوص به خود‬
‫را دارد كه حاصل تركيب اخالط یادشــده اســت‪ .‬برآيند اين‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪70‬‬

‫تركيبات‏ طبع هر انسان را تشــكيل مي‏دهد‪ .‬بنابراين در همه‬

‫انســان‏ها‏ همه اخالط چهارگانه وجــود دارد ‪ .‬اما مث ً‬
‫ال اگر در‬
‫فردي صفرا بيشتر باشــد‏ او را صفراوي مي‏گوييم‪ .‬البته انسان‬
‫در طــول زندگي‏اش تحت تأثير محيط‪ ،‬تغييراتي در طبعش به‬
‫وجود مي‏آيد كه گاهي بدون مشــكل و گاهي همراه با بيماري‬
‫است‪ .‬این تغییرات را برخی مزاج نامیده‏اند (که اکتسابی است)‪ .‬‬
‫بنابراين به‏طور خالصه می گوییم‪:‬‬
‫مــزاج هر فرد =‪( %60‬حدوداً) از طبــع هنگام تولد ‪%40 +‬‬
‫(حدوداً) از مزاج تحت تأثير محيط‬
‫انواع مزاج‏ها‬
‫‪ .1‬صفراوي (گرم و خشك) ‪ .2‬دموي (گرم و تر)‪.‬‬
‫‪ .4‬سودايي (سرد و خشك)‪.‬‬ ‫‪ .3‬بلغمي (سرد و تر)‬
‫‪ .6‬سرد‬ ‫ ‬ ‫‪ .5‬گرم‬
‫‪ .8‬تر‬ ‫‪ .6‬خشك ‬
‫‪ .10‬مختلط‬ ‫‪ .9‬معتدل ‬
‫مزاج انسان امروزي‬
‫با توجه به نوع زندگي انســان در قرن معاصر‏ مزاج بيشــتر‬
‫مردم حالت تركيبي و مختلط (نوع آخر) را دارد و كمتر كســي‬
‫است كه حالت‏هاي خاص ‪9‬‏گانه فوق را داشته باشد‪.‬‬
‫اين مسئله به علل زيادي به وجود مي‏آيد‪ ،‬از جمله‪:‬‬
‫• ‏تغييرات زياد در محل سكونت‏ ‬
‫• مسافرت‏ ‬
‫• مهاجرت‏ ‬
‫• تغذيه از مواد غذايي متنوع‬
‫ال ميوه‏هاي گرمسير را افراد‬‫• تغذيه از مواد غذايي خارجي (مث ً‬
‫منطقه سردسير مي‏خورند)‪.‬‬
‫نسبیت در مزاج‏ها‬
‫• از لحــاظ آماري آقايان‏ گرم‏مزاج‏تر از بانوان‏ هســتند (البته‬
‫استثنا وجود دارد)‪.‬‬
‫• بيشــتر افراد از كودكي تا جواني طبــع گرمي دارند و در‬
 ‫‪71‬‬ ‫همیمضضم و ناکرا زا یا‏هدیزگ ‪9:‬همیمض‬

‫سالمندي طبع‏شان سردتر مي‏شود‪.‬‬

‫• بيشتر افراد در فصول گرم سال‏ طبع گرم‏تري دارند‪.‬‬
‫• بيشتر افراد هنگام فعاليت در روز‏‪ ،‬طبع گرم‏تري دارند‪.‬‬
‫جدول زیر را براي خودتان عالمت بزنيد و به‌طور حدودی طبع و‬
‫مزاج خود را حدس بزنید‪ .‬اگر از عالئم به‌طور مخلوط داشتيد‏ بايد به‬
‫متخصص طب سنتي مراجعه کنید‪.‬‬
‫‪ .5 ‬جدول تعيين مزاج گرم و سرد‬
‫برخي از عالئم گرم‏مزاجان (گاهي در بيماري و گاهي در‬
‫سالمت)‪.‬‬

‫‪ .3‬اندام‏ها‬ ‫‪ .2‬عطش فراوان‬ ‫‪ .1‬آكنه‏هاي‬

‫(دست و پا) گرم‬ ‫متعدد در پوست‬
‫‪ .6‬موهاي ضخيم‬ ‫‪ .5‬پرفعاليت‬ ‫‪ .4‬روحيه خون‬
‫و پرپشت‬ ‫و پرجنب و جوش‬ ‫گرم‬
‫‪ .9‬عالقه به‬ ‫‪ .8‬گلودرد متعدد‬ ‫‪ .7‬مستعد‬
‫سردي‏جات و‬ ‫آفت‏هاي دهانی‬
‫ترشي‏جات‬
‫‪ .12‬مستعد بيماري‬ ‫‪ .11‬رنگ پوست‬ ‫‪ .10‬استخوان‏بندي‬
‫فشار خون‬ ‫يا قرمز يا زرد‬ ‫درشت‬
‫‪ .15‬مستعدغلظت‬ ‫‪ .14‬تمايل به هواي‬ ‫‪ .13‬خشكي‬
‫خون‬ ‫خنك يا سرد‬ ‫دهان‬

‫برخي از عالئم سردمزاجان (گاهي در بيماري و گاهي در سالمت)‪.‬‬

‫‪ .2‬بي‏حالي و سستي فراوان‬ ‫‪ .1‬آبريزش از دهان هنگام خواب‬

‫‪ .4‬وسواس‬ ‫‪ .3‬افسردگي‬
‫‪ .6‬سردي اندام‏ها (دست و پا)‬ ‫‪ .5‬عطش نداشتن‬
‫‪ .8‬دقت زياد‬ ‫‪ .7‬كندي در فعاليت‏ها‬
‫‪ .10‬عالقه به هواي گرم‬ ‫‪ .9‬عالقه به چیزهای شيرين‏‬
‫‪ .12‬رنگ پوست سفيد يا تيره‬ ‫‪ .11‬موهاي نازك و كم‏پشت‬
‫‪ .14‬نفخ زياد روده‏ها‬ ‫‪ .13‬يبوست فراوان‬
‫‪ .15‬مستعد كم‏كاري تيروئيد‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪72‬‬

‫‪ ‬تذكر‪:‬‬
‫عالئم یادشده گاهي حالت بيماري به خود مي‏گيرند كه نشان‏دهنده‬
‫خروج خلط از شكل یا مقدار طبيعي‏اش است‪.‬‬

‫ضمیمه‪ :10‬رساله ذهبیه امام رضا(ع)‬

‫(با اندکی تلخیص و تغییر و به صورت جدول)‪.‬‬

‫برای اولین بار خالصه بخشی از حدیث مشهوری از امام رضا(ع)‬
‫را که شامل توصیه‏های بهداشتی بر اساس ماه‏های مختلف سال‬
‫است (در قالب جدول و خالصه) به دوستداران امام مهربان‪ ،‬علی‏بن‬
‫موسی‏الرضا(ع) تقدیم می‏کنیم‪.‬‬

‫بایدها‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬

‫توصیفات‬
‫و نبایدها‬ ‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫خوردن غذا‏های‬ ‫فصل بهار‬
‫سبک و لطیف‬ ‫روح زمان‏هاست‬
‫مصرف گوشت‬
‫و تخم‏مرغ‬ ‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫‪ 24‬اسفند تا ‪ 24‬فروردین‬

‫نیم‏برشت‬
‫(‪ .)1‬ماه آذار‬

‫شب و روز پاکیزه‬

‫نوشیدن مسهل‬
‫است‪ .‬‬
‫تا اندازه‏ای پرهیز از‬
‫زمین نرم و لطیف‬
‫خوردنسیر‪ ،‬پیاز‬
‫می‏شود‪.‬‬
‫و ترشی‬
‫غلبه بلغم از بین‬
‫انجام فصد و‬
‫می‏رود و خون (دم)‬
‫حجامت‬
‫به هیجان می‏آید‪.‬‬
‫‪73‬‬ ‫همیمضمضماما هیبهذ هلاسر ‪10:‬همیمض‬

‫بایدها و‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬

‫توصیفات‬
‫نبایدها‬ ‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫خوردن کباب‪،‬‬
‫گوشتی که با‬ ‫نیسان ‪ 30‬روز‬
‫سرکه به عمل بیاید‬ ‫است‪.‬‬

‫‪ 25‬فروردین تا‪ 23‬اردیبهشت‬

‫وگوشت شکار‬
‫مالیدن (ماساژ)‬

‫(‪ .)2‬ماه نیسان‬

‫روزها بلند‬
‫بدن در حمام با‬
‫می‏شود‪.‬‬
‫روغن‬
‫استشمام بو‬ ‫خون به جنبش‬
‫و عطرخوشبو‬ ‫می‏آید‪.‬‬
‫باد‏های شرقی‬
‫به وزش‬
‫درمی‏آید‪ .‬‬

‫بایدها و‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬

‫توصیفات‬
‫نبایدها‬ ‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫خوردن غذا‏های‬
‫شور‪ ،‬گوشت‏‏های‬
‫‪ 24‬اردیبهشت تا ‪ 23‬خرداد‬

‫سنگین (مانند کله‬

‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫حیوانات وگوشت‬
‫(‪ .)3‬ماه ایار‬

‫گاو) و شیر نهی‬

‫شده است‪.‬‬

‫ورزش سنگین‬ ‫بادها صاف‬

‫می‏شود و ماه آخر قبل از غذا پسندیده‬
‫فصل بهار است‪ .‬نیست‪.‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪74‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫در این ماه نیز رنج و زحمت‬ ‫حزیران‬
‫‪ 30‬روز است‪ .‬بسیار نهی شده است‪.‬‬
‫در این ماه‪،‬‬
‫غلبه بلغم و دم از خوردن گوشت‏‏های‬
‫از بین می‏رود چرب و زیاده‏روی در‬
‫و دوره غلبه مصرف گوشت پرهیز شود‪.‬‬
‫صفر است‪ .‬‬
‫بوییدن مشک و عنبر‬
‫‪ 24‬خرداد تا ‪ 22‬تیر‬

‫منع شده است‪.‬‬

‫(‪ .)4‬ماه حزیران‬

‫خوردن سبزی‏‏های سرد‬

‫مانند کاسنی‪ ،‬خرفه‪ ،‬خیار‪،‬‬
‫خیار چنبر‪ ،‬شیرخشت‪،‬‬
‫میوه‏‏های مرطوب و‬
‫ترشی‏ها بسیار نافع است‪.‬‬
‫خوردن گوشت بره‬
‫شش‏ماهه و هفت ماهه‬
‫تا یک‏ساله‪ ،‬گوشت بز‬
‫یک‏ساله‪ ،‬مرغ‏‏های خانگی‪،‬‬
‫تیهو‪ ،‬د ّراج‪ ،‬شیر و ماهی‬
‫تازه بسیار نافع است‪.‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫آب بدن کم می‏شود؛ ناشتا‬ ‫تموز ‪ 31‬روز‬
‫آب سرد نوشیده شود‪.‬‬ ‫است‪.‬‬
‫در این ماه هوا‬
‫‪ 23‬تیر تا ‪ 22‬مرداد‬

‫مواد سرد و تر خورده شود‪.‬‬ ‫به‏شدت گرم‬

‫(‪ .)5‬ماه تموز‬

‫می‏شود‪.‬‬
‫غذا‏های لطیف‬
‫سریع‏الهضم خورده شود‪.‬‬
‫از گل‏ها و شکوفه‏‏های‬
‫خنک‪ ،‬مرطوب و خوشبو‬
‫استفاده شود‪.‬‬
‫‪75‬‬ ‫همیمضمضماما هیبهذ هلاسر ‪10:‬همیمض‬

‫بایدها و‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬

‫توصیفات‬
‫نبایدها‬ ‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫خوردن شیر‬
‫بسته‏شده (ماست)‬ ‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫نافع است‪.‬‬
‫باد‏‏های گرم در این از خوردن مسهل‬

‫‪ 23‬مرداد تا ‪ 22‬شهریور‬
‫ماه شدید می‏شود‪ .‬پرهیز شود‪.‬‬

‫شب هنگام‪ ،‬زکام ورزش را باید کم‬

‫(‪ .)6‬ماه آب‬

‫به‏حرکت درمی‏آید‪ .‬کرد‪.‬‬
‫باید گل‏های(با طبع)‬
‫باد شمال می‏وزد‪ .‬خنک را استشمام‬
‫کرد‪.‬‬
‫مزاج‪ ،‬با سردی‬
‫و رطوبت اصالح‬
‫می‏شود‪.‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫خوردن مسهل‪ ،‬اصالح‏کننده‬
‫‪ 30‬روز است‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫خوردن شیرینی‏ها‬
‫در این ماه هوا وگوشت‏‏های معتدل مانند‬
‫پاکیزه می‏شود‪ .‬گوشت گوسفند یک‏ساله و‬
‫‪ 23‬شهریور تا ‪ 21‬مهر‬

‫بز نر سودمند است‪.‬‬

‫(‪ .)7‬ماه ایلول‬

‫از خوردن گوشت گاو‪،‬‬

‫غلبه سودا زیاده‏روی در خوردن کباب‬
‫زیاد می‏شود‪ .‬و افراط در حمام رفتن باید‬
‫پرهیز کرد‪.‬‬
‫از بو‏های خوش با مزاج‬
‫معتدل استفاده شود‪.‬‬
‫باید از خوردن خیار چنبر و‬
‫خربزه اجتناب کرد‪.‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪76‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫پرهیز از فصد و مصرف‬
‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫داروها‬
‫خوردن گوشت پروار‬ ‫در این ماه‬

‫(‪ .)8‬ماه تشرین اول‬

‫‪ 22‬مهر تا ‪ 22‬آبان‬
‫باد‏‏های مختلف سنگین چرب و انار ترش‬
‫و شیرین ( َملَس)‬ ‫می‏وزد‪.‬‬
‫باد صبا می‏وزد‪ .‬مصرف میوه بعد از غذا‬
‫مصرف گوشت با حبوبات‬
‫نوشیدنآب کم شود‬
‫ورزش مفید است‪.‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫شب هنگام نوشیدنآب‬
‫‪ 30‬روز است‪.‬‬
‫نهی شده است‪.‬‬
‫باران درشت قطره‪،‬‬
‫(‪ )9‬ماه تشرین آخر‬
‫‪ 23‬آبان تا ‪ 22‬آذر‬

‫حمام باید کم شود‪.‬‬

‫کم می‏شود‪.‬‬
‫نوشیدن جرعه‏ای از آب‬
‫گرم صبح زود‬
‫از خوردن سبزی‏هایی‬
‫مانند کرفس‪ ،‬نعناع و تره‬
‫تیزک باید اجتناب کرد‪.‬‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫هر چه در ماه تشرین‬
‫کانون اول‬
‫آخر ذکر شد‪ ،‬در این‬
‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫(‪ .)10‬ماه کانون اول‬

‫ماه نیز مفید است‪.‬‬

‫‪ 23‬آذر تا ‪ 23‬دی‬

‫در آن ماه طوفان پرهیز از خوردن‬

‫شدید می‏شود‪ .‬غذا‏های سرد‬
‫پرهیز از حجامت‬ ‫سرمای هوا‬
‫و فصد‬ ‫زیاد می‏شود‪.‬‬
‫خوردن غذا‏های گرم‬
‫‪77‬‬ ‫همیمضمضماما هیبهذ هلاسر ‪10:‬همیمض‬

‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬
‫بایدها و نبایدها‬ ‫توصیفات‬
‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫ناشتا نوشیدن جرعه جرعه‬ ‫کانون آخر‬
‫آب گرم‬ ‫‪ 31‬روز است‪.‬‬
‫مصرف سبزی‏‏های گرم‬
‫مانند کرفس‪ ،‬تره تیزک و‬

‫(‪ .)11‬ماه کانون آخر‬

‫‪ 24‬دی تا ‪ 24‬بهمن‬
‫غلبه بلغم‬
‫تره برای احشا و اعضای‬
‫درون شکم مفید است‪.‬‬
‫حمام رفتن اول روز و‬
‫ماساژ بدن با روغن گل‬
‫شب‏بو و شبیه آن‬
‫از خوردن شیرینی‪ ،‬ماهی‬
‫تازه و شیر دوری شود‪.‬‬

‫بایدها و‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬

‫توصیفات‬
‫نبایدها‬ ‫شمسی‬ ‫رومی‬
‫مصرف‬
‫سیر‪ ،‬گوشت‬
‫پرندگان‪،‬گوشت‬ ‫‪ 28‬روز است‪.‬‬
‫شکار و میوه‏‏های‬
‫خشک شده‬
‫‪ 25‬بهمن تا ‪ 23‬اسفند‬

‫خوردن شیرینی‏ها‬ ‫بادها در آن مختلف‬

‫(‪ .)12‬ماه شباط‬

‫کم شود‪.‬‬ ‫می‏شود‪.‬‬

‫در این ماه تحرک‬
‫باران زیاد می‏بارد‪.‬‬
‫و ورزش نیکوست‪.‬‬
‫گیاه و علف سر از‬
‫زمین بیرون می‏آورد‪.‬‬
‫آب در شاخه‏‏های‬
‫درختان جاری‬
‫می‏شود‪.‬‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪78‬‬

‫ضمیمه‪ :11‬پیشنهادهای غذایی برای مزاج‏های گرم و تر‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫عسل‪ ،‬گالب‬ ‫شیر تازه گوسفند‬
‫عسل‪ ،‬شکر سرخ‪ ،‬ادویه قابضه‬ ‫کره‬
‫مغزگردو‪ ،‬آویشن‪ ،‬عسل‪ ،‬نعناع خشک‪ ،‬سبزی‏های‬ ‫ماست چکیده‬
‫معطر‬
‫نمک‪ ،‬عسل‪ ،‬زیره خیسانده شده در سرکه‬ ‫انواع ترب‬
‫انیسون‪ ،‬ادویه گرم‬ ‫زردک‬
‫دارچین‪ ،‬عسل‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬سرکه و خردل‪،‬‬ ‫سیب‏زمینی ترشی‬
‫میخک‬
‫فلفل‪ ،‬زیره‪ ،‬گلنگبین‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬شکر سرخ‪ ،‬خردل‪،‬‬ ‫شلغم‬
‫سرکه‬
‫انیسون‪ ،‬ادویه گرم‬ ‫هویج‬
‫سکنجبین ترش‪ ،‬گوارش کمونی ( زیره‏ای)‬ ‫اقسام توت‬
‫کتیرا‪ ،‬عسل‬ ‫خاکشیر‬
‫خربزه‪ ،‬طالبی‪ ،‬گرمک آب انار ترش‪ ،‬سرکه‬
‫مصطکی‪ ،‬انیسون‬ ‫خیار چنبر‬
‫نمک‪ ،‬عسل‪ ،‬زیره خیسانده شده در سرکه‬ ‫تربچه‬
‫سرکه کهنه‪ ،‬شیرینی‏های طبیعی‬ ‫گندم‬
‫دارچین‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬خردل‪ ،‬زیره‪ ،‬نمک‪ ،‬روغن‬ ‫اقسام لوبیا‬
‫زیتون‪ ،‬آویشن‪ ،‬فلفل‪ ،‬پختن با گوشت حیوان‬
‫جوان‬
‫آب انار‪ ،‬آب لیمو‪ ،‬عسل‬ ‫آناناس‬
‫سکنجبین‪ ،‬شربت ریواس‪ ،‬شربت بالنگ‬ ‫انجیر تازه‬
‫گردو‪ ،‬آویشن‪ ،‬انیسون‪ ،‬بادام‬ ‫انجیر خشک‬
‫تخم کرفس‪ ،‬غذاهای ترش‪ ،‬سکنجبین‬ ‫انگور‬
‫آب انار‪ ،‬بادام‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬خشخاش‪ ،‬گالب‪ ،‬سرکه‪،‬‬ ‫خرما‬
‫کاهو‬
‫‪79‬‬ ‫همیمضمضگ یاه‏جازم یارب ییاذغ یاهداهنشیپ ‪11:‬همیمض‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫عسل‪ ،‬انیسون‪ ،‬زنیان‪ ،‬مصطکی‪ ،‬زیره‪ ،‬روغن‬ ‫زردآلوی رسیده‬
‫زیتون‬
‫دارچین‪ ،‬گلنگبین‪ ،‬غذاهای لطیف‬ ‫سیب‬
‫عسل‪ ،‬انیسون‪ ،‬زنیان‪ ،‬مصطکی‪ ،‬زیره‬ ‫قیسی‬
‫عسل‪ ،‬دارچین‪ ،‬هل‪ ،‬رازیانه‪ ،‬مبای زنجبیل‪ ،‬کندر‪،‬‬ ‫گالبی شیرین‬
‫زیره‬
‫مسهل هل و ملین‏ها‬ ‫گیالس‬
‫نمک‪ ،‬مربای زنجبیل‪ ،‬عسل‪ ،‬سکنجبین بزوری‬ ‫موز‬
‫معتدل‬
‫سکنجبین‪ ،‬خشخاش‪ ،‬عناب‪ ،‬آب میوه‏های ترش‬ ‫مویز‬
‫گشنیز‪ ،‬سماق‬ ‫بوقلمون‬
‫گشنیز‪ ،‬سماق‪ ،‬مرزه‬ ‫گوساله‬
‫گشنیز‪ ،‬سماق‪ ،‬مرزه‬ ‫گوسفند‬
‫گلپر‪ ،‬سرکه‪ ،‬مرزه‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬دارچین‬ ‫پاچه‬
‫شاه زیره‪ ،‬خیساندن در سرکه و سپس کباب‬ ‫جگر سفید‬
‫کردن‪ ،‬دارچین‬
‫ادویه گرم‪ ،‬نمک‪ ،‬دارچین‪ ،‬گشنیز‪ ،‬شاه زیره‪،‬‬ ‫جگر سیاه‬
‫سرکه‪ ،‬کباب نمودن‬
‫طبخ با سرکه و یا گشنیز خشک‪ ،‬زیره‪ ،‬خولنجان‪،‬‬ ‫زبان‬
‫مرزه‬
‫نمک‪ ،‬آویشن‪ ،‬دارچین‪ ،‬زیره‪ ،‬ترشی‏های طبیعی‬ ‫مغز‬
‫آب انار‪ ،‬زیره‪ ،‬دارچین‪ ،‬فلفل‪ ،‬زنجبیل‬ ‫غاز‬
‫آب انار‪ ،‬آبغوره‪ ،‬سکنجبین ترش مزه‪ ،‬دارچین‪،‬‬ ‫سار‬
‫هل‬
‫ادویه گرم‪ ،‬سکنجبین‬ ‫مرغ محلی‬
‫سرکه‪ ،‬شربت انار‪ ،‬شاه زیره‪ ،‬نعناع‬ ‫میگو‬
‫صندل سفید‬ ‫گل گاوزبان‬
‫بادام درختی شیرین مصطکی‪ ،‬عسل‪ ،‬ربوب ترش‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪80‬‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫بنفشه‪ ،‬عسل‬ ‫تخم خربزه‬
‫بنفشه‪ ،‬عسل‬ ‫تخم طالبی‬
‫عسل‬ ‫کنجد‬
‫مصطکی‪ ،‬عسل‬ ‫بادام زمینی‬
‫سرکه‪ ،‬عسل‬ ‫ارده‬
‫عسل‬ ‫روغن بادام تلخ‬
‫عسل‬ ‫روغن کنجد‬
‫تخم ریحان‪ ،‬خشخاش‬ ‫شیره انگور‬

‫ضمیمه‪ :12‬پیشنهادهای غذایی برای مزاج‏های گرم و خشک‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫مغز گردو‪ ،‬آویشن‪ ،‬عسل‪ ،‬نعناع خشک‪ ،‬سبزی‏های‬ ‫پنیر کهنه‬
‫معطر‬
‫شستن آن با آب و نمک‪ ،‬سرکه‪ ،‬آب انار‪ ،‬کاسنی‬ ‫پیاز‬
‫خردل‪ ،‬آبغوره‪ ،‬پختن با عدس‪ ،‬شربت بالنگ‪ ،‬سرکه‬ ‫چغندر‬
‫پختن در آب و نمک‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬کره‪ ،‬گشنیز‪،‬‬ ‫سیر‬
‫سکنجبین‪ ،‬انار ترش‬
‫آویشن‪ ،‬پونه‪ ،‬انیسون‪ ،‬دارچین‬ ‫کلم قمری‬
‫پختن آن در آب و نمک‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬کره‪،‬‬ ‫موسیر‬
‫سکنجبین‬
‫مرزنجوش‬ ‫تخم ریحان‬
‫بنفشه‪ ،‬سکنجبین‬ ‫فرنجمشک‬
‫پختن با گوشت بره‪ ،‬روغن گاوی تازه‪ ،‬سرکه‪ ،‬زیره‪،‬‬ ‫بادمجان‬
‫گلپر‪ ،‬انار و دانه انار‬
‫صمغ عربی‪ ،‬صندل‪ ،‬گالب‬ ‫فلفل سبز‬
‫خردل‪ ،‬آبغوره‪ ،‬پختن با عدس‪ ،‬شربت بالنگ‬ ‫برگ چغندر‬
‫آرد بلوط‪ ،‬رب مورد‪ ،‬سرکه‬ ‫پونه‬
‫‪81‬‬ ‫همیمضمضرگ یاه‏جازم یارب ییاذغ یاهداهنشیپ ‪12:‬همیمض‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫شستن آن با آب و نمک‪ ،‬سرکه‪ ،‬آب انار‪ ،‬کاسنی‬ ‫پیازچه‬
‫عسل‪ ،‬کرفس‬ ‫ترخون‬
‫گشنیز‪ ،‬کاسنی تازه‬ ‫تره‬
‫کاسنی‪ ،‬خرفه‪ ،‬سرکه‬ ‫تره تیزک(‬
‫شاهی)‬
‫سویق‪ ،‬بادرنجبویه‪ ،‬ترشی‏های طبیعی‪ ،‬کاسنی‬ ‫جعفری‬
‫صندل‪ ،‬سکنجبین‬ ‫رازیانه‬
‫نیلوفر‬ ‫ریحان‬
‫کتیرا‬ ‫سی سنبر‬
‫(سرسم)‬
‫کاسنی‪ ،‬هلیله زرد‬ ‫شاهتره‬
‫کاسنی‬ ‫شبدر‬
‫سکنجبین‪ ،‬انیسون‪ ،‬کاسنی‪ ،‬برگ اسفناج‪ ،‬برگ‬ ‫شنبلیله‬
‫خرفه‬
‫آبلیمو‪ ،‬آبغوره‪ ،‬ترشی‏های طبیعی‪ ،‬سکنجبین ساده‬ ‫شوید ( شبت)‬
‫انیسون‬ ‫کرفس‬
‫سکنجبین‪ ،‬پختن با گوشت حیوان‪ ،‬روغن بادام‪،‬‬ ‫اقسام کلم‬
‫خردل‬ ‫بستانی‬
‫عناب‬ ‫کنگر آبی‬
‫ادویه گرم‪ ،‬سرکه‪ ،‬روغن زیتون‬ ‫کنگر فرنگی‬
‫سرکه‪ ،‬ترشی‬ ‫کنگر وحشی‬
‫آب میوه‏های سرد‪ ،‬زعفران‬ ‫گزنه‬
‫عسل‪ ،‬سرکه‪ ،‬سکنجبین‬ ‫مارچوبه‬
‫سرکه‬ ‫مرزه‬
‫کرفس‬ ‫نعناع‬
‫گشنیز‪ ،‬کاسنی تازه‬ ‫والک‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪82‬‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫کتیرا‬ ‫جوی دوسر‬
‫(چاودار)‬
‫کتیرا‬ ‫لپه‬
‫خشخاش‪ ،‬زیره‪ ،‬شوید‪ ،‬سکنجبین ساده‬ ‫نخود‬
‫زنجبیل‪ ،‬نمک‪ ،‬مویز‪ ،‬شربت زرشک‪ ،‬روغن زیتون‬ ‫انبه‬
‫عسل‪ ،‬انیسون‪ ،‬مربا نمودن آن با عسل‬ ‫به‬
‫مغز گردو‪ ،‬مغز بادام‪ ،‬سرکه‪ ،‬عسل‪ ،‬شیرینی‏های‬ ‫زیتون‬
‫طبیعی‬
‫عسل‪ ،‬میوه‏های ترش‪ ،‬لیمو‪ ،‬هندوانه‬ ‫نارگیل‬
‫سماق‪ ،‬گشنیز‪ ،‬مرزه‪ ،‬پختن با روغن بادام یا کنجد‪،‬‬ ‫آهو‬
‫سکنجبین‬
‫پختن با سرکه‪ ،‬کرفس‪ ،‬پونه‪ ،‬نخود‪ ،‬شوید‪ ،‬تره‪،‬‬ ‫اردک‬
‫دارچین‪ ،‬سکنجبین‬
‫روغن کنجد‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬آب انار‪ ،‬روغن زیتون‬ ‫بلدرچین‬
‫دارچین‪ ،‬فلفل‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬پیاز‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬گلپر‪ ،‬سیر‪،‬‬ ‫گاو‬
‫تره‏تیزک‪ ،‬زیره‬
‫سرکه‪ ،‬آبغوره‪ ،‬روغن‏های گیاهی‬ ‫گوزن‬
‫آویشن‪ ،‬زیره‪ ،‬فلفل‪ ،‬گلپر‬ ‫دل‬
‫جوشاندن با روغن زیتون‪ ،‬پختن با نمک و شوید‪،‬‬ ‫شتر‬
‫فلفل‪ ،‬سرکه‪ ،‬زیره‬
‫سرکه‪ ،‬روغن‬ ‫شتر مرغ‬
‫سکنجبین‬ ‫قرقاول‬
‫آب انار‪ ،‬آبغوره‪ ،‬سکنجبین ترش‪ ،‬دارچین‪ ،‬هل‬ ‫گنجشک‬
‫پختن با آبغوره و سرکه‪ ،‬کاسنی‪ ،‬کرفس‪ ،‬سماق‪،‬‬ ‫کبوتر‬
‫شوید‪ ،‬تره‪ ،‬نخود‬
‫ترشی‏های طبیعی‪ ،‬سکنجبین‬ ‫کبک‬
‫سرکه‪ ،‬آبغوره‪ ،‬روغن‏های گیاهی‪ ،‬ادویه گرم‪،‬‬ ‫خروس‬
‫سکنجبین‬
‫‪83‬‬ ‫همیمضمضرگ یاه‏جازم یارب ییاذغ یاهداهنشیپ ‪12:‬همیمض‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫زنجبیل‪ ،‬سکنجبین‬ ‫تخم ماهی‬
‫سماق‪ ،‬گشنیز‪ ،‬فلفل‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬اطریفل‬ ‫کباب‬
‫سرکه انگور‬ ‫آویشن‬
‫زعفران‪ ،‬کتیرا‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬صمغ عربی‬ ‫افتیمون‬
‫رازیانه‪ ،‬سکنجبین‬ ‫انیسون‬
‫میوه‏های ترش‪ ،‬سکنجبین‬ ‫اسپند‬
‫سکنجبین‬ ‫اسطوخودوس‬
‫صمغ عربی‪ ،‬کندر‬ ‫بادرنجبویه‬
‫کتیرا‬ ‫برگ بو‬
‫کتیرا‬ ‫پونه‬
‫انیسون‪ ،‬شیرینی‏های طبیعی‬ ‫تخم کافشه‬
‫شیر بز‪ ،‬بادیان خطایی‪ ،‬مشک‪ ،‬دارچین‪ ،‬زنجبیل‬ ‫چای سبز و‬
‫سیاه‬
‫روغن بادام‪ ،‬کاسنی‪ ،‬سرکه‬ ‫خردل‬
‫کتیرا‪ ،‬مصطکی‬ ‫دارچین‬
‫صندل‪ ،‬سکنجبین‬ ‫رازیانه‬
‫سکنجبین‬ ‫رزماری‬
‫آب لیمو‪ ،‬آب بالنگ‬ ‫زرد چوبه‬
‫انیسون‪ ،‬سکنجبین‬ ‫زعفران‬
‫عسل‪ ،‬روغن بادام‬ ‫زنجبیل‬
‫گشنیز‪ ،‬باقال‬ ‫زنیان‬
‫عسل‪ ،‬کتیرا‬ ‫زیره‬
‫در سرکه خیساندن‪ ،‬کتیرا‬ ‫سیاه‌دانه‬
‫روغن گیاهی سرد‪ ،‬عسل‬ ‫فلفل‬
‫زعفران‪ ،‬روغن پسته‪ ،‬گالب‬ ‫کاکائو‬
‫خیساندن در سرکه‪ ،‬بوئیدن کافور و یا گالب‪ ،‬رازیانه‪،‬‬ ‫گلپر‬
‫تخم خیارین‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪84‬‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫صمغ عربی‬ ‫میخک‬
‫روغن بادام‪ ،‬آویشن‪ ،‬گوشت حیوان جوان فربه‬ ‫نمک‬
‫زعفران‪ ،‬روغن پسته‪ ،‬گالب‬ ‫وانیل‬
‫کتیرا‬ ‫هل‬
‫گشنیز‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬عسل‬ ‫اقسام بزرک‬
‫مصطکی‪ ،‬عسل‪ ،‬ربوب ترش‬ ‫بادام هندی‬
‫عسل‪ ،‬خشخاش‪ ،‬بادام شیرین‬ ‫بادام درختی‬
‫تلخ‬
‫مصطکی‪ ،‬عسل‬ ‫بادام کوهی‬
‫گالب‪ ،‬رب ریواس‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬ربوب ترش‬ ‫بنه( پسته‬
‫کوهی)‬
‫زردآلو‪ ،‬انار ترش‪ ،‬سرکه‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬آلو‬ ‫پسته‬
‫تخم آفتابگردان آبغوره‪ ،‬آب انار‪ ،‬سرکه‬
‫آب عسل‪ ،‬شکر سرخ‪ ،‬شربت به‪ ،‬سکنجبین‬ ‫فندق‬
‫انار ترش‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬خشخاش‪ ،‬ترشی‏های طبیعی‬ ‫گردو‬
‫مغزگردو‪ ،‬مغز بادام‪ ،‬سرکه‪ ،‬عسل‪ ،‬شیرینی‏های‬ ‫روغن زیتون‬
‫طبیعی‬
‫کاهو‪ ،‬به‪ ،‬بادام‪ ،‬شیر تازه دوشیده شده‪ ،‬ترشی‏های‬ ‫شکر سرخ یا‬
‫طبیعی‬ ‫سفید‬
‫سرکه‪ ،‬بادام درختی‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬ترشی‏های طبیعی‬ ‫شیره خرما‬
‫آب انار ترش‪ ،‬آب لیمو‪ ،‬آب بالنگ‪ ،‬گشنیز‬ ‫عسل‬

‫ضمیمه‪ :13‬پیشنهادهای غذایی برای مزاج‏های سرد و خشک‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫انواع فلفل‪ ،‬زیره‪ ،‬سیاه‌دانه‬ ‫قره‏قروت‬
‫گلنگبین‪ ،‬سیر‪ ،‬نعناع خشک‪ ،‬پونه کوهی‬ ‫کشک‬
‫عسل‪ ،‬مصطکی‬ ‫بارهنگ‬
‫‪85‬‬ ‫همیمضمضرس یاه‏جازم یارب ییاذغ یاهداهنشیپ ‪13:‬همیمض‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫عسل‬ ‫تمشک‬
‫عسل‪ ،‬آب انار‪ ،‬انار‪ ،‬اطریفل صغیر‬ ‫شاه‌توت‬
‫شربت‏ها‪ ،‬رازیانه‪ ،‬شکر سرخ‬ ‫ترشک‬
‫ریباس (ریواس) شربت عود‪ ،‬انیسون‪ ،‬عسل‬
‫سکنجبین‪ ،‬زرده تخم‏مرغ با فلفل و نمک‪ ،‬آب مرغ‪،‬‬ ‫گشنیز‬
‫دارچین‬
‫عسل‬ ‫ارزن‬
‫عسل‪ ،‬پوست کندن‪ ،‬جوشاندن در آب و ریختن آب آن‬ ‫باقال خشک‬
‫پس از پختن‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬پونه‪ ،‬مرزه‪ ،‬فلفل‪ ،‬دارچین‪،‬‬
‫آویشن‪ ،‬زیره‪ ،‬گلپر‬
‫خیساندن در آب و نمک‪ ،‬زعفران‪ ،‬زیره سیاه‪ ،‬شوید‬ ‫برنج‬
‫رازیانه‪ ،‬شیرینی‏های طبیعی‪ ،‬انسیون‪ ،‬روغن‏های‬ ‫جو‬
‫گیاهی‬
‫شیرینی‏های طبیعی‪ ،‬روغن‏های گیاهی‬ ‫ذرت‬
‫مرزه‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬سرکه‪ ،‬گلپر‪ ،‬پختن با گوشت حیوان‬ ‫عدس‬
‫جوان‪ ،‬تازه‪ ،‬پونه‪ ،‬زعفران‪ ،‬روغن گاو‬
‫خشخاش‪ ،‬زیره‪ ،‬شوید‪ ،‬سکنجبین ساده‪ ،‬گلنگبین‬ ‫ماش‬
‫عسل‬ ‫آلبالو‬
‫انسیون‪ ،‬عسل‪ ،‬عود هندی‬ ‫ازگیل‬
‫عسل‬ ‫انار ترش‬
‫عسل‪ ،‬بنفشه‪ ،‬شربت انجیر‪ ،‬شربت خشخاش‬ ‫بالنگ‬
‫کتیرا‪ ،‬خشخاش‪ ،‬عناب‪ ،‬بنفشه‪ ،‬لعاب به دانه‬ ‫تمر هندی‬
‫انیسون‪ ،‬عسل‪ ،‬عود هندی‬ ‫زالزالک‬
‫میخک‪ ،‬شکر سرخ و شیرینی‏های طبیعی‬ ‫زرشک‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫زغال اخته‬
‫عسل‪ ،‬شکر سرخ‬ ‫سنجد‬
‫گلنگبین‪ ،‬شربت خشخاش‪ ،‬انیسون‬ ‫غوره‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪86‬‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫سکنجبین‪ ،‬گلنگبین‪ ،‬مصطکی‬ ‫ُکنار‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫گریپ فروت‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫لیمو عمانی‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫نارنج‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫ولیک‬
‫نمک‪ ،‬فلفل‪ ،‬پیاز‪ ،‬دارچین‪ ،‬زیره‪ ،‬میخک‪ ،‬بادام‪ ،‬نارگیل‪،‬‬ ‫بز‬
‫خرما‬
‫کباب با روغن زیتون‪ ،‬نمک‪ ،‬فلفل‪ ،‬دارچین‪ ،‬مصطکی‪،‬‬ ‫قلوه‬
‫شاه‏زیره‬
‫گلپر‪ ،‬سرکه‪ ،‬مرزه‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬دارچین‬ ‫سیرابی‬
‫انیسون‪ ،‬مصطکی‪ ،‬طبخ با بادمجان‬ ‫سماق‬
‫زعفران‪ ،‬گالب‪ ،‬روغن پسته‪ ،‬زنجبیل‬ ‫قهوه‬
‫کرفس‪ ،‬میخک‪ ،‬شیرینی‏های طبیعی‬ ‫نشاسته‬
‫سکنجبین‪ ،‬عسل‬ ‫بلوط خوراکی‬
‫سکنجبین‪ ،‬عسل‬ ‫شاه بلوط‬
‫کتیرا‪ ،‬زرشک‬ ‫شاه دانه‬
‫شیرینی‏های طبیعی‪ ،‬روغن بادام شیرین‬ ‫سرکه‬

‫ضمیمه‪ :14‬پیشنهادهای غذایی برای مزاج‏های سرد و تر‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫مغز گردو‪ ،‬آویشن‪ ،‬عسل‪ ،‬نعناع خشک‪ ،‬سبزی‏های‬ ‫پنیر تازه‬
‫معطر‬
‫عسل‬ ‫خامه‬
‫زنیان‪ ،‬نعناع‪ ،‬آویشن‪ ،‬سیر‪ ،‬کاکوتی‪ ،‬زیتون‪ ،‬سیاه‌دانه‪،‬‬ ‫دوغ و ماست‬
‫پونه‬
‫عسل‬ ‫سرشیر‬
‫شیر پاستوریزه عسل‪ ،‬گالب‬
‫‪87‬‬ ‫همیمضمضس یاه‏جازم یارب ییاذغ یاهداهنشیپ ‪14:‬همیمض‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫دارچین‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬آویشن شیرازی‬ ‫سیب زمینی‬
‫عسل‪ ،‬سکنجبین عنصلی‬ ‫اسفرزه‬
‫عسل‬ ‫توت‏فرنگی‬
‫نمک‪ ،‬رازیانه‪ ،‬زنیان‪ ،‬مویز‪ ،‬عسل‪ ،‬زیره‪ ،‬پوست کندن‬ ‫خیار بوته‏ای‬
‫آب عسل‪ ،‬میخک‪ ،‬زیره‪ ،‬نعناع‪ ،‬نمک‪ ،‬روغن زیتون‪،‬‬ ‫اقسام کدو‬
‫فلفل‪ ،‬خردل‪ ،‬آبغوره‬
‫روغن زیتون‬ ‫گوجه فرنگی‬
‫پوست هندوانه‪ ،‬عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫هندوانه‬
‫پختن با روغن بادام‪ ،‬روغن گاوی تازه‪ ،‬دارچین‪ ،‬فلفل‬ ‫اسفناج‬
‫ادویه‏های گرم‬ ‫بامیه‬
‫کرفس‪ ،‬نعناع‪ ،‬مصطکی‬ ‫خُ رفه‬
‫خردل‪ ،‬پختن با نمک و شوید‪ ،‬و زیتون‪ ،‬پونه‪ ،‬آویشن‪،‬‬ ‫قارچ خوراکی‬
‫فلفل‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬زیره‬
‫شکر سرخ‪ ،‬شربت بنفشه‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬دارچین‪ ،‬هل‬ ‫کاسنی‬
‫نعناع‪ ،‬کرفس‪ ،‬زیره‪ ،‬مصطکی‪ ،‬سکنجبین‪ ،‬هلیله‬ ‫کاهو‬
‫دارچین‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬خردل‪ ،‬زیره‪ ،‬نمک‪ ،‬روغن زیتون‪،‬‬ ‫لوبیا سبز‬
‫آویشن‪ ،‬فلفل‪ ،‬طبخ با گوشت حیوان جوان‬
‫عسل‪ ،‬پوست کندن‪ ،‬جوشاندن در آب و ریختن آب‬ ‫باقال تازه‬
‫آن پس از پختن‪ ،‬روغن بادام‪ ،‬پونه‪ ،‬مرزه‪ ،‬فلفل‪،‬‬
‫دارچین‪ ،‬آویشن‪ ،‬زیره‪ ،‬گلپر‬
‫آویشن‪ ،‬دارچین‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬فلفل سیاه‬ ‫نخود سبز‬
‫عناب‪ ،‬گلنگبین‪ ،‬کندر‪ ،‬عسل‪ ،‬زنیان‪ ،‬زیره‪ ،‬روغن‬ ‫آلو و آلوچه‬
‫زیتون‬
‫زنجبیل پرورده‪ ،‬انار ترش‬ ‫انار شیرین‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫پرتقال‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫دارابی‬
‫عسل‪ ،‬مربای زنجبیل‬ ‫شفتالو‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪88‬‬

‫مصلح‬ ‫نوع غذا‬

‫عسل‪ ،‬گلنگبین‪ ،‬انیسون‪ ،‬زنیان‪ ،‬مصطکی‪ ،‬روغن‬ ‫شلیل‬
‫زیتون‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫کیوی‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫لیمو شیرین‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫نارنگی‬
‫عسل‪ ،‬مربای زنجبیل‬ ‫هلو‬
‫پختن با دنبه یا کنجد‪ ،‬زنجبیل‪ ،‬آویشن‪ ،‬عسل‪،‬‬ ‫انواع ماهی‬
‫گلنگبین‪ ،‬ادویه گرم‬
‫رازیانه‪ ،‬عسل‬ ‫به‏دانه‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫تخم کدو‬
‫عسل‪ ،‬گلنگبین‬ ‫تخم هندوانه‬
‫عسل‪ ،‬مصطکی‬ ‫خشخاش‬

‫ضمیمه ‪ :15‬توصيه‏هاي حاملگي‬

‫در زیر توجه شــما را به مواردی کــه رعایت آن در دوران‬

‫بارداری مفید است جلب می‏کنیم‪.‬‬

‫‪ ‬الف‪ :‬چه بخوریم؟‬

‫‪ -1‬انار حداقــل روزی یک عدد انار میــل کنید (انار فواید‬
‫متعــددی دارد و خوردن آن در دوران بارداری بچه را تیزهوش‬
‫می‏کنــد)‪ .‬حتی خوردن انار از صرف ناهار و شــام هم مهم‏تر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -2‬کشــک به صورت قالبی یا جوشــیده (کم‏نمک) برای‬
‫درمان کمبود کلسیم مناسب است‪.‬‬
‫‪ -3‬برای صبحانه عدسی (دال) خوب است‪.‬‬
‫‪ -4‬یک نوع صبحانه‪ :‬جوی پرک‪ ،‬گل ســرخ‪ ،‬آب‪ ،‬عســل‪،‬‬
‫پسته‪ ،‬بادام پوست کنده خردشده (باهم یک جوش بخورند)‪.‬‬
‫‪ -5‬تخم‏مرغ هفته‏ای ‪ 3‬تا ‪ 5‬عدد توصیه می‏شود‪.‬‬
‫‪ -6‬شیره بادام یک لیوان صبح و یک لیوان شب میل کنید‪.‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫ همیمضمضاه‏هيصوت ‪ 15:‬همیمض‬

‫طرز تهیه‪ 50 :‬عدد بادام را شــب خیس کنید و صبح پوست‬

‫بکنید و با ‪ 2‬لیوان آب و عسل آســیاب کنید (فواید بادام‪ :‬برای‬
‫کمبود کلسیم‪ ،‬کاهش استرس و افزایش شیر مادر بعد از زایمان‬
‫مفید است‪ .‬ضمن ًا نگران یبوســت نباشید‪ ،‬زیرا بادام پوست‏کنده‬
‫یبوست نمی‏آورد)‪.‬‬
‫‪ -7‬جوانه‏هــای تازه (ماش‪ ،‬عدس و گنــدم) را در غذاهای‬
‫روزانه خود بگنجانید‪.‬‬
‫‪ -8‬بــه و رب به به‏خصوص برای مشــکالت معده و تهوع‬
‫حاملگی بسیار مفید است‪.‬‬
‫‪ -9‬سیب زیاد میل کنید‪.‬‬
‫‪ -10‬مویز را هم در برنامه غذایی خود بگنجانید‪.‬‬
‫‪ -11‬از خوردن انگور (در فصلش) و شیره آن (در همه فصول)‬
‫غافل نشوید‪.‬‬
‫‪ -12‬انجیر‪ ،‬آلو‪ ،‬روغن زیتون‪ ،‬خاکشیر (یک قاشق چای‏خوری‬
‫خاکشیر را در یک لیوان آب جوشیده ولرم ریخته با کمی عسل‬
‫روزی یکی دوبار میل کنید) برای پیشــگیری از یبوســت مفید‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -13‬در صورتی‏که تمایل به خوردن برنج دارید و وزنتان متعادل‬
‫است‪ ،‬فقط برنج قهوه‏ای (که سبوس دارد) با ماش یا عدس (دال)‬
‫میل کنید‪ .‬یعنی اگر برنج یک پیمانه است با ‪2‬پیمانه ماش پخته‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ ‬ب‪ :‬چه نخوریم؟‬

‫‪ -14‬کاهــش مصرف برنج و نان زیرا که هر چه اضافه وزن‬
‫مادر کمتر باشد بچه سالم‏تر است‪.‬‬
‫‪ -15‬سیر‪ ،‬زعفران‪ ،‬کنجد‪ ،‬زرشک‪ ،‬نخود‪ ،‬گلرنگ‬
‫‪ -16‬شیرینی‏ای که شکر دارد‪.‬‬
‫‪ -17‬مواد تند (مانند فلفل)‪.‬‬
‫‪ -18‬سرخ‏کرده‏ها‬
‫‪ -19‬شیر‪ ،‬دوغ‪ ،‬ماست‬
‫‪ -20‬کاهش مصرف قهوه و کاکائو‬
 ‫ضمائم‬ ‫‪90‬‬

‫‪ ‬ج‪ :‬دستورات کلی‬

‫‪ -21‬خــواب‪ :‬در ماه نهم ســاعت ‪ 10‬بخوابید‪ .‬اگر خوابتان‬
‫نمی‏برد‪ ،‬دراز بکشــید تا خواب کم‏کم به سراغتان بیاید (برای‬
‫آرامش بچه پس از زایمان)‪.‬‬
‫‪ -22‬برای کاهش خطوط روی شــکم بعد از زایمان‪ ،‬ماساژ‬
‫بسیار سطحی و نرم شــکم با روغن زیتون در دوران بارداری‬
‫توصیه می‏شود‪.‬‬
‫‪ -23‬برای پیشــگیری از کمردرد و نیز بــرای زایمان‏های‬
‫طبیعی ورزش‏های مخصوص را انجام دهید‪.‬‬
‫‪ -24‬جویدن و تعداد دفعات غذا را بیشتر‪ ،‬اما حجم غذا را کم‬
‫کنید (به‏خصوص به خانم‏هایی که مشکالت معده یا ویار دارند‬
‫بیشتر توصیه می‏شود)‪.‬‬
‫‪ -25‬پرهیــز از غم و اندوه یا شــادی زیــاد در تمام دوران‬
‫بارداری‪.‬‬
‫‪ -26‬برای تســهيل در زايمان نیز يك هفته مانده به زايمان‬
‫بايد روغن کنجد و خــود کنجد را زیاد میل کنید و دم‏کرده گل‏ ‬
‫گاوزبان و آویشن نیز زیاد بنوشید‪ .‬از مصرف زیاد آویشن در دوران‬
‫بارداری خودداری شــود‪ .‬مصرف آن تنها در هفته آخر بارداری‬
‫مجاز است‪.‬‬
 ‫واژه‏نامه‬

‫‪ .1‬انيسون‪ :‬با نام علمی «‪ ،»Pimpinellaanisum‬گیاهی با‬

‫دانه‏های بســیار معطر است که به آن بادیان رومی نیز می‏گویند و‬
‫بسیار شبیه به رازیانه است‪ .‬انیسون از تیره چتریان است و با دانه‏هایی‬
‫سبزرنگ‪ ،‬گالبی‏شکل و کوچک که قسمت فوقانی آن نوک‏تیز بوده‬
‫ال مشهود است‪ .‬انیسون‬ ‫و پنچ خط برجسته (ده شیار) روی آن کام ً‬
‫غالب ًا با دانه‏های هشت‏شیاری رازیانه اشتباه گرفته می‏شود‪ .‬انیسون‬
‫گیاهی است چندساله و بلند با برگ‏هایی که دارای بریدگی‏های زیاد‬
‫اســت‪ .‬این گیاه بومی مناطق مدیترانه است‪ .‬میوه آن از دو بخش‬
‫(فندقه) گالبی‏شکل تشکیل شده که هر بخش آن دارای قسمت‬
‫بیرونی سبز و قسمت داخلی کمی تیره‏ است و بویی تند و معطر دارد‪.‬‬
‫‪ .2‬بلغمي(مزاج)‪ :‬معمو ًال به کسانی می‏گویند که در بدن آنها خلط‬
‫بلغم بیشتر است‪ .‬خصوصیات این افراد در متن کتاب آمده است‪.‬‬
‫‪ .3‬حجامت‪ :‬یک روش پیشــگیری‪ ،‬تشخیصی و درمانی طب‬
‫سنتی و اسالمی است که طی آن ابتدا روی پوست ایجاد حجم و‬
‫سپس آن را بادکش می‏کنند‪ .‬این عمل می‏تواند همراه با تیغ زدن‬
‫و خونگیری‪ ،‬یا بدون آن انجام شود‪.‬‬
‫‪ .4‬خلط‪ :‬در طب ســتتی به ماده‏ به دست آمده از واکنش‏های‬
‫کبد روی مولکول‏های غذا (که از روده جذب شده و به‌سمت کبد‬
‫می‏رود) خلط می‏گویند‪.‬‬
‫‪ .5‬خولنجان‪ :‬ریشه گیاهی است از تیره زنجبیل و ریشه درختی‬
‫به نام پان که بیشتر در سرزمین هندوستان و بنگالدش می‏روید‪ .‬‬
‫همچنین طبیعت این گیاه گرم است‪.‬‬
‫‪ .6‬دموي(مزاج)‪ :‬معمو ًال به کســانی می‏گویند که در بدن آنها‬
‫خلط دم (خون) بیشــتر است‪ .‬خصوصیات این افراد در متن کتاب‬
‫آمده است‪.‬‬
‫‪ .7‬زنيان‪ :‬گیاهی اســت علفی‪ ،‬یک‏ساله و بی‏کرک به ارتفاع‬
‫‪ ۳۰‬تا ‪ ۹۰‬سانتی‏متر و پرشاخ و برگ که به حالت خودرو در نواحی‬
‫شرقی هند‪ ،‬ایران و مصر می‏روید‪.‬‬
‫‪ .8‬زيرفون‪ :‬نمدار یا زیرفون نام جنســی از درخت‏هاست‪ .‬این‬
‫درخــت به‏صورت پراکنده در جنگل‏های شــمال ایران می‏روید‪ .‬‬
‫‪ 400‬درمانخانگی‪ 40‬بیماریشایعبارویکردطبیعیدرمانی‬ ‫‪92‬‬

‫چوبی نرم و سبک دارد‪ ،‬قابل ورق شدن است‪ ،‬وزن مخصوص آن‬
‫‪ 0/52‬است‪ ،‬نقش و نگار مشخصی ندارد‪ ،‬به رنگ صورتی روشن‬
‫یا کدر و بافت آن ریز است‪.‬‬
‫‪ .9‬سودايي(مزاج)‪ :‬معمو ًال به کسانی می‏گویند که در بدن آنها‬
‫خلط سودا بیشتر است‪ .‬خصوصیات این افراد در متن کتاب آمده است‪.‬‬
‫‪ .10‬صفراوي(مزاج)‪ :‬معمو ًال به کسانی می‏گویند که در بدن‬
‫آنها خلط صفرا بیشــتر است‪ .‬خصوصیات این افراد در متن کتاب‬
‫آمده است‪.‬‬
‫نجمشــک (‪)scutellarialateriflora‬‬ ‫‪ .11‬فرنجمشك‪َ :‬ف َر ُ‬
‫گیاهی پایا از تیره نعناعیان و یکی از گیاهان دارویی است‪ .‬به آن‬
‫فرنجمسک‪ ،‬فرنجموشک‪ ،‬افرنجمشک‪ ،‬ریحان قرنفلی‪ ،‬پلنگمشک ‬
‫و برنجمشک نیز گفته‏اند‪ .‬البته در برخی کتاب‏ها به بادرنجبویه هم‬
‫فرنجمشک گفته‏ شده است‪ .‬هرچند این دو گیاه با هم متفاوتند‪ ،‬اما‬
‫خواص بسیار نزدیکی به هم دارند‪.‬‬
‫‪ .12‬فلوس‪( :‬فلوس یا خیار شنبر یا خرنوب هندی (نام علمی‬
‫«‪ :»Cassia fistula‬درخت برگ‏ریز و بلندی اســت که جهت‬
‫ســاخت دارو و الوار چوبی کاشته می‏شــود‪ .‬طول این درخت آن‬
‫حدود ‪۱۲‬متر است‪ .‬فلوس گل ملی کشور تایلند است‪ .‬فلوس دارای‬
‫طبیعت ســرد و تر اســت‪ .‬در اکثر امراض گرم‏مزاج و یا صفراوی‬
‫می‏توان از این مسهل استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ .13‬قوه باء‪ :‬غریزه جنسی‬
‫‪ .14‬گلنگبين‪ :‬معجونی که از گل سرخ و انگبین (عسل) یا قند‬
‫تهیه کنند و در طب قدیم جهت تقویت تجویز می‏شد‪.‬‬
‫‪ .15‬گیاه صندل‪َ :‬صن َدل (‪ )Santalum‬گیاهی از صندلیان با‬
‫حدود ده گونه اســت که معروف‏ترین آنها همان صندل واقعی یا‬
‫صندل سفید با چوب معطر اســت؛ گونه‏های این رده در سراسر‬
‫جنوب شرقی آسیا و جزایر جنوبی اقیانوس آرام پراکنده‏ است‪.‬‬
‫‪ .16‬مرزنجوش یا مرزنگوش‪ :‬گیاهی چندساله و حساس به‬
‫سرماست که عطری شیرین و طعمی شبیه به لیمو دارد و در برخی‬
‫از کشورهای خاورمیانه به‏جای پونه کوهی استفاده می‏شود‪ .‬‬
‫‪ .17‬ناحيه ســاكرال‪ :‬به قسمت پایین ستون فقرات (زیر کمر)‬
‫می‏گویند‪.‬‬
 ‫منابع‬

‫‪1. The Doctors Book of Home Remedies:‬‬

‫‪Thousands of Tips and Techniques Anyone‬‬
‫‪Can Use to Heal Everyday Health Problems‬‬
‫‪ .2‬دهکده سالمتی؛ دکتر محسن ناصری‬
‫‪ .3‬مستدرک‏الوسائل‪ ،‬ج‪ ،16‬ص‪ ،455‬رساله ذهبیه امام رضا(ع)‪.‬‬
‫‪ .4‬ذخيره خوارزمشاهي‪ ،‬حکیم سيداسماعيل مرجاني‬
‫‪ .5‬خالصه‏الحكمه در كليات طب‪ ،‬حکیم ميرحســين عقيلي‬
‫علوي خراساني‬
‫‪ .6‬قرابادين كبير‪ ،‬حکیم ميرحسين عقيلي علوي خراساني‬
‫‪ .7‬مجربات فرنگي‪ ،‬هستين صاحب‬
‫‪ .8‬قانون در طب‪ ،‬شيخ‏الرئيس ابوعلي سينا‬
‫‪ .9‬خفي عالئي‪ ،‬حکیم سيداسماعيل جرجاني‬
‫‪ .10‬نجات از مرگ مصنوعي‪ ،‬حکیم علي‏اكبر سقاباشي‬
‫‪ .11‬قانونچه طب‪ ،‬حکیم محمود بن محمد بن چغميني‬
‫‪ .12‬نسخه الشفا‪ ،‬دکتر صفدر صانعي‬
‫‪ .13‬مفاهيم مزاج‏ها‪ ،‬دكتر ميرزاآقايي‬
‫‪ .14‬نوشتارهایی از دکتر عزیزخانی‬
‫‪ .15‬نوشتارهایی از دکتر مجاهدی‬
‫‪ .16‬وب‏سایت‏های مناسب و مورد استفاده‪:‬‬
‫‪www. pezeshkan.org‬‬
‫‪www. webmd.com‬‬
‫‪www. herbal-home-remedies.org‬‬
‫‪www. parsiteb.com‬‬
‫‪www. coolhealth tips.com‬‬
‫‪www. home remedy haven.com‬‬
‫‪www. natural-treatment-guide.com‬‬
‫‪www. natural-home remedies.com‬‬
‫‪www. my natural remedies.org‬‬
‫‪www. natural remedies and treatment.com‬‬
‫‪www.home-remedies-for-you.com‬‬
‫‪www.easy home remedy.com‬‬
‫‪www.wikipedia.org‬‬
 ‫نمایه‬

‫; ;پ‬ ‫; ;آ‪ ،‬الف‬

‫‪33‬‬ ‫ت‬‫پروستا ‬ ‫‪16 ,15 ,11 ,10 ,8‬‬ ‫ب‬
‫آ‬
‫ت ‪42 ,41 ,40 ,39 ,38 ,12‬‬ ‫پوس ‬ ‫‪41 ,39 ,37 ,32 ,29 ,25 ,24 ,20‬‬
‫‪71 ,66 ,49 ,48‬‬ ‫‪80 ,77 ,76 ,68 ,52 ,49 ,47 ,42‬‬
‫پون ه ‪83 ,82 ,80 ,65 ,56 ,23 ,17‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ی‬
‫آبریزش بین ‬
‫‪87 ,86 ,85 ,84‬‬ ‫آبغور ه ‪81 ,80 ,79 ,60 ,59 ,56 ,24‬‬
‫ی ‪39 ,37 ,30 ,12 ,11 ,9‬‬ ‫پیاده‏رو ‬ ‫‪87 ,84 ,82‬‬
‫پیاز ‪56 ,44 ,40 ,31 ,22 ,17 ,13‬‬ ‫‪35 ,32‬‬ ‫ل‬‫آجی ‬
‫‪86 ,82 ,80 ,72‬‬ ‫‪60 ,59 ,57 ,35 ,22‬‬ ‫ش‬
‫آ ‬
‫; ;ت‬ ‫‪26‬‬ ‫آلوئه ورا‬
‫‪24‬‬ ‫آلو بخارا‬
‫‪64 ,28 ,17 ,15 ,14 ,13‬‬ ‫ب‬
‫ت ‬ ‫ن ‪47 ,44 ,34 ,17 ,14 ,13‬‬ ‫آویش ‬
‫‪26‬‬ ‫ن‬
‫تخم كتا ‬ ‫‪87 ,85 ,84 ,83 ,80 ,79 ,78 ,64‬‬
‫تخم مر غ ‪45 ,36 ,35 ,32 ,31 ,24‬‬ ‫‪75 ,73 ,20 ,13‬‬ ‫استشما م‬
‫‪85 ,72 ,60 ,56 ,46‬‬ ‫س ‪83 ,46 ,25 ,20 ,14‬‬ ‫اسطوخدو ‬
‫‪81 ,74 ,72 ,24 ,21 ,8‬‬ ‫ی‬
‫ترش ‬ ‫‪87 ,81 ,57 ,23 ,21‬‬ ‫اسفنا ج‬
‫ی ‪84 ,82 ,81 ,79‬‬‫ترشی‌های طبیع ‬ ‫‪22‬‬ ‫اسفن د‬
‫‪10‬‬ ‫ی‬
‫تنفس طب ‬ ‫‪64 ,14‬‬ ‫ی‬
‫اکلیل کوه ‬
‫; ;ج‬ ‫‪64 ,49 ,47 ,14‬‬ ‫اگزما‬
‫انا ر ‪78 ,76 ,60 ,59 ,58 ,57 ,23‬‬
‫‪81 ,56 ,53 ,21 ,13‬‬ ‫ی‬
‫جعفر ‬ ‫‪87 ,85 ,84 ,82 ,80‬‬
‫‪38‬‬ ‫ن‬
‫جوش‏شیری ‬ ‫‪85 ,78 ,56 ,31 ,25‬‬ ‫انجی ر‬
‫; ;چ‬ ‫‪83 ,80 ,78 ,56 ,52 ,25‬‬ ‫انگور‬
‫چای سب ز ‪83 ,44 ,39 ,38 ,34 ,33‬‬ ‫; ;ب‬
‫‪7‬‬ ‫ی‬
‫چای‏‏های سنت ‬ ‫‪62 ,49 ,48 ,30 ,25 ,14‬‬ ‫بابون ه‬
‫; ;ح‬ ‫بادرنجبوی ه ‪83 ,81 ,66 ,62 ,50‬‬
‫‪28‬‬ ‫ش‬
‫بادک ‬
‫‪76 ,25‬‬ ‫ت‬
‫حبوبا ‬
‫‪21‬‬ ‫گ‬
‫بارهن ‬
‫‪76 ,72 ,53 ,28 ,26 ,9‬‬ ‫ت‬
‫حجام ‬
‫‪15‬‬ ‫بخور‬
‫; ;خ‬ ‫‪25‬‬ ‫ج‬
‫برن ‬
‫‪78 ,56 ,47 ,24‬‬ ‫خاکشی ر‬ ‫‪72‬‬ ‫بلغ م‬
‫‪80 ,78 ,75 ,56 ,25‬‬ ‫خربز ه‬ ‫‪48‬‬ ‫بلغور ج و‬
‫‪26‬‬ ‫بنفش ه‬
‫; ;د‬ ‫‪50‬‬ ‫ج‬
‫بهارنارن ‬
‫ن ‪79 ,78 ,63 ,40 ,18 ,14‬‬‫دارچی ‬ ‫‪14‬‬ ‫به لیم و‬
‫‪87 ,86 ,85 ,83 ,82 ,80‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ک‬
‫بیدمش ‬
‫‪44 ,33‬‬ ‫ب‬
‫دم اس ‬
 ‫‪95‬‬ ‫نمایه‬

‫‪67 ,24 ,13‬‬ ‫سوپ ج و‬ ‫; ;ر‬

‫‪56 ,30 ,13‬‬ ‫سیاه‌دان ه‬
‫‪83 ,44 ,25‬‬ ‫ی‬
‫رزمار ‬
‫ب ‪47 ,35 ,34 ,25 ,24 ,23 ,12‬‬ ‫سی ‬
‫‪86 ,10‬‬ ‫ن‬
‫روغن بادام شیری ‬
‫‪79 ,56 ,50‬‬
‫ن ‪35 ,29 ,26 ,23 ,12‬‬ ‫روغن زیتو ‬
‫‪87 ,78 ,57‬‬ ‫ی‬
‫سیب‌زمین ‬
‫‪82 ,79 ,56 ,53 ,48 ,43 ,41 ,38‬‬
‫‪13‬‬ ‫سیب قرم ز‬
‫‪87 ,86 ,84‬‬
‫سی ر ‪56 ,49 ,45 ,34 ,20 ,18 ,14‬‬
‫‪33‬‬ ‫ن‬
‫روغن كتا ‬
‫‪86 ,84 ,82 ,80 ,72 ,62 ,61‬‬
‫‪15‬‬ ‫روغن نعنا ع‬
‫‪54 ,16‬‬ ‫ت‬
‫سینوزی ‬
‫‪8‬‬ ‫ی‬
‫روغن‏های کارخانه‏ا ‬
‫; ;ش‬ ‫‪81 ,80 ,56 ,25 ,23‬‬ ‫ن‬
‫ریحا ‬
‫‪23‬‬ ‫ت‬
‫شاتو ‬ ‫‪65 ,47 ,43‬‬ ‫ریزش م و‬
‫‪47 ,45 ,44 ,43 ,39‬‬ ‫شامپ و‬ ‫; ;ز‬
‫‪87 ,25‬‬ ‫شفتال و‬
‫‪49 ,48 ,46 ,42‬‬ ‫زخ م‬
‫‪26‬‬ ‫ق‬
‫شقا ‬
‫‪33‬‬ ‫زخم اثنی‏عش ر‬
‫شک ر ‪84 ,78 ,67 ,56 ,24 ,21 ,8‬‬
‫‪33‬‬ ‫زخم معد ه‬
‫‪87 ,85‬‬
‫‪23‬‬ ‫ك‬
‫زرش ‬
‫‪78 ,56 ,38 ,13‬‬ ‫شلغ م‬
‫‪86 ,82 ,59 ,57 ,34‬‬ ‫ک‬
‫زرش ‬
‫‪47‬‬ ‫شوره س ر‬
‫ن ‪86 ,85 ,83 ,81 ,65 ,17‬‬ ‫زعفرا ‬
‫‪87 ,85 ,82 ,81 ,56 ,34‬‬ ‫شوی د‬
‫‪75 ,64 ,13‬‬ ‫زکا م‬
‫‪33‬‬ ‫ن‬
‫شیرین بیا ‬
‫‪45‬‬ ‫ل‬
‫زگی ‬
‫‪21‬‬ ‫ی‬
‫شیرینی‏های طبیع ‬
‫ل ‪30 ,25 ,22 ,17 ,14 ,7‬‬ ‫زنجبی ‬
‫; ;ط‬ ‫‪86 ,83 ,82 ,79 ,78 ,63 ,44 ,34‬‬
‫‪87‬‬
‫‪13‬‬ ‫طب الرضّ ا‬
‫ّ‬
‫طب ع ‪75 ,70 ,69 ,39 ,33 ,9 ,8 ,6‬‬
‫‪63 ,62 ,14‬‬ ‫ن‬
‫زیرفو ‬
‫زیر ه ‪80 ,79 ,78 ,66 ,43 ,34 ,18‬‬
‫‪5‬‬ ‫ی‬
‫طبیعی درمان ‬
‫‪87 ,86 ,84 ,82‬‬
‫; ;ع‬
‫; ;س‬
‫ل ‪22 ,21 ,20 ,17 ,14 ,13 ,7‬‬ ‫عس ‬
‫‪37 ,36 ,34 ,33 ,27 ,24 ,23‬‬
‫‪57 ,44 ,34 ,25‬‬ ‫س‬
‫سبو ‬
‫‪56 ,53 ,50 ,49 ,48 ,46 ,42 ,40‬‬
‫‪64 ,54 ,16‬‬ ‫سردر د‬
‫سرف ه ‪65 ,64 ,18 ,17 ,15 ,14 ,13‬‬
‫‪83 ,82 ,81 ,80 ,79 ,78 ,67 ,60‬‬
‫سرک ه ‪81 ,80 ,78 ,73 ,57 ,32 ,17‬‬
‫‪87 ,86 ,85 ,84‬‬
‫‪86 ,85 ,84 ,83 ,82‬‬
‫‪13‬‬ ‫عطس ه‬
‫ب ‪47 ,45 ,34 ,31 ,24‬‬ ‫سرکه سی ‬
‫ب ‪87 ,85 ,81 ,79 ,34 ,26 ,23‬‬ ‫عنا ‬
‫ن ‪84 ,83 ,81 ,80 ,78 ,59‬‬
‫سکنجبی ‬
‫; ;ف‬ ‫‪87 ,86 ,85‬‬
‫‪80 ,56 ,50‬‬ ‫ک‬
‫فرنجمش ‬ ‫‪59 ,34 ,22‬‬ ‫ق‬
‫سما ‬
‫ل ‪78 ,56 ,45 ,44 ,40 ,18 ,17‬‬
‫فلف ‬ ‫‪62 ,48‬‬ ‫ب‬
‫سنبل‏الطی ‬
‫‪87 ,86 ,85 ,83 ,82 ,80 ,79‬‬ ‫‪85 ,57 ,36 ,21‬‬ ‫سنج د‬
‫‪ 400‬درمانخانگی‪ 40‬بیماریشایعبارویکردطبیعیدرمانی‬ ‫‪96‬‬

‫; ;م‬ ‫‪65‬‬ ‫س‬

‫فلو ‬
‫ماءالشعی ر ‪67 ,57 ,34 ,32 ,24 ,20‬‬ ‫; ;ق‬
‫ماسا ژ ‪42 ,41 ,38 ,30 ,29 ,27 ,20‬‬
‫‪51 ,8‬‬ ‫قن د‬
‫‪77 ,73 ,54 ,53 ,51 ,47 ,44 ,43‬‬
‫ت ‪40 ,25 ,22 ,21 ,20 ,14‬‬ ‫ماس ‬ ‫; ;ک‬
‫‪86 ,80 ,78 ,75 ,64 ,56 ,49 ,46‬‬ ‫ی ‪81 ,80 ,74 ,57 ,34 ,23‬‬ ‫کاسن ‬
‫‪80 ,64 ,14‬‬ ‫ش‬
‫مرزنجو ‬ ‫‪87 ,83 ,82‬‬
‫ج ‪67 ,63 ,28 ,27 ,25 ,9 ,8 ,6‬‬ ‫مزا ‬ ‫‪54 ,37 ,21 ,17 ,15‬‬ ‫ن‬
‫کافئی ‬
‫‪88 ,86 ,84 ,80 ,78 ,75 ,71 ,69‬‬ ‫‪83 ,54‬‬ ‫کاکائ و‬
‫‪5‬‬ ‫ل‬
‫مکم ‬ ‫‪22‬‬ ‫ی‬
‫کدو حلوای ‬
‫ک ‪86 ,84 ,78 ,22 ,20 ,14‬‬ ‫میخ ‬ ‫‪35‬‬ ‫ش‬
‫کشم ‬
‫‪87‬‬ ‫‪36 ,31 ,30 ,28‬‬ ‫کلسی م‬
‫‪22‬‬ ‫میوه ب ه‬ ‫‪21‬‬ ‫ی‬
‫کلم بروکل ‬
‫; ;ن‬ ‫‪88 ,82 ,80 ,56 ,37 ,30‬‬ ‫کنج د‬
‫‪86 ,23‬‬ ‫ج‬
‫نارن ‬ ‫; ;گ‬
‫‪63 ,14‬‬ ‫ن‬
‫نستر ‬ ‫‪15‬‬ ‫ی‬
‫گرفتگی بین ‬
‫نعنا ع ‪40 ,23 ,21 ,19 ,17 ,15 ,7‬‬ ‫‪19 ,16‬‬ ‫ش‬
‫گرفتگی گو ‬
‫‪81 ,80 ,79 ,78 ,76 ,65 ,56 ,48‬‬ ‫‪81 ,64 ,48 ,44 ,33‬‬ ‫گزن ه‬
‫‪86 ,84‬‬ ‫گشنی ز ‪80 ,79 ,57 ,43 ,25 ,13‬‬
‫‪64 ,62 ,32 ,31‬‬ ‫س‬
‫نقر ‬ ‫‪85 ,84 ,83 ,82 ,81‬‬
‫‪31 ,23 ,20 ,16 ,13 ,8‬‬ ‫ک‬
‫نم ‬ ‫‪79 ,56 ,25‬‬ ‫ی‬
‫گالب ‬
‫‪80 ,79 ,78 ,60 ,49 ,45 ,40 ,39‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ی‬
‫گل ختم ‬
‫‪87 ,86 ,85 ,84 ,82‬‬ ‫‪13‬‬ ‫س‬
‫گل نرگ ‬
‫‪57 ,37 ,25 ,7‬‬ ‫نوشاب ه‬ ‫‪71 ,14 ,13‬‬ ‫گلو در د‬
‫; ;و‬ ‫‪15‬‬ ‫گلودر د‬
‫‪15‬‬ ‫گوش‏در د‬
‫‪53‬‬ ‫س‬
‫واری ‬
‫‪40‬‬ ‫گیاه مور د‬
‫‪64 ,33‬‬ ‫ورم معد ه‬
‫‪79 ,57 ,25‬‬ ‫س‬
‫گیال ‬
‫; ;ه‬
‫; ;ل‬
‫‪88 ,57 ,25‬‬ ‫هل و‬
‫ش ‪45 ,41 ,38 ,24 ,23 ,13‬‬
‫لیموتر ‬
‫ج ‪56 ,41 ,34 ,24 ,23 ,22 ,12‬‬
‫هوی ‬
‫‪61 ,50‬‬
‫‪78‬‬