МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ

РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ
ТОМСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ

Русско-англо-монгольский
справочник геологических
терминов и понятий
Russian-English-Mongolian
reference book of geological
terms and concepts
Геологийн нэр томьёо
ойлголтуудын Орос-Англи-
Монгол лавлах толь

Томск 2014
1
 Составитель: проф. Парначёев В.П. – доктор геолого-минералогических наук,
зав. кафедрой динамической геологии Томского госуниверситета

Перевод английский Парначёва Л.Н. – инженер кафедры динамической

геологии Томского госуниверситета

Перевод монгольский Otgonbayar Demberel – доцент кафедры географии

Ховдского госуниверситета (г. Ховд, Монголия)

Парначев Валерий Петрович

Парначев Валерий Петрович

Русско-англо-монгольский справочник геологических терминов и понятий

Верстка и оригинал-макет Н.В. Архиповой

Русско-англо-монгольский справочник геологических терминов и понятий

Издание подготовлено в авторской редакции.

Отпечатано на оборудовании
Верстка и оригинал-макет Н.В. Архиповой
Издательского Дома Томского государственного университета,
634050, г. Томск, пр. Ленина, 36, тел. (3822) 531-528, 529-849.
E-mail: rio.tsu@mail.ru
Тираж 100 экз. Заказ 300.

2
А

Абляция ablation Мөстлөгийн элэгдэл,

абляци
Абразия abrasion Абрази, далай
тэнгисийн эвдлэл
Авлакоген avlakogene Шугаман суналтай
хотгор
Автохтон autochthone Анхдагч хэлбэрээ
хадгалсан гадарга
Агенты выветривания weathering agents Өгөршлийн
бүтээгдэхүүн
Агенты денудации denudation agents Элэгдлийн хүчин зүйл
Агрегат почвенный soil aggregate Хөрсний төлөв
Аккреция континентов continental accretion Эх газрын тэлэлт
Аккумуляция Accumulation Хуримтлал
Акрон acron Акрон (геохронолгийн
нэгж)
Акротема acrotheme Стратиграфийн нэгж
Актуализм actualism Жинхэнэ, үнэн бодит
Аласы alas Хөндийлж, цэвдгээс
үүсэх томоохон хотгор
Алеврит aleurite Жижиг мөхлөгт, хөвсгөр
тунамал чулуулаг
Алевролит aleurolite Алевролит, барьцалдсан
тунамал чулуулаг
Аллохтон allochthone Анхны байршлаа
өөрчлөн тогтсон уулын
чулуулаг, нүүгүүл
Аллювий alluvium Гол болон байнгын
урсацаар үүссэн хурдас,
хагшмал хурдас
Аллювий инстративный instrative alluvium Хучаас хагшмал хурдас
(выстилающий)
Аллювий констративный constrative alluvium Дэвсгэр хагшмал хурдас
(настилающий)
Аллювий перстративный perstrative alluvium Тэгширсэн шал хагшмал
(перестилающий) хурдас
Аллювий пойменный floodplain alluvium Татмын хагшмал хурдас
Аллювий русловой watercourse alluvium Голдиролын хагшмал
хурдас
Аллювий старичный oxbow alluvium Нуур намгийн хагшмал
хурдас
Альбедо albedo Цацраг ойлглх чадвар
Анатексис anatexis Хэт хувирлын үйлявц
Андезит andesite Андезит
3
 Анортозит anorthosite Анортозит
Антеклиза anteclise Томоохонплатформын
өргөгдөл
Антиклиналь anticline Гүдэн (атираа)
Антиклинорий anticlinorium Гүдэн атирааны
Антрацит anthracite Антрацит
Антропоген anthropogene Антропоген, 4-дөгч
галав
Антропогенез anthropogenesis Хүний үйл
ажиллагаагаар
геологийн орчин
өөрчлөгдөх
Апвеллинг upwelling Дээш чиглэсэн урсгал
Апофиза apophysis Апофиза, хажуугийн
салбарлалт
Аргиллит argillite Аргиллит
Ареал elemental soil area Хөрсний элементийн
почвенный элементарный тархалт
Архей Archean Архей
Ассимиляция assimilation Ассимиляци
Асимметрия склонов slope asymmetry Хажуугийн тэгш хэмт
бус байдал
Ассоциация офиолитовая ophiolite association Офиолитийн эвшил
Ассоциация почвенная soil association Хөрсний эвшил
Астенолит asthenolith Магмын биет
Астеносфера asthenosphere Астеносфер
Астероиды Asteroid Жижиг гаригууд
Астроблема astrobleme Солирын гаралтай тогоо
Атмосфера atmosphere Агаар мандал
Атолл atoll Шүрэн арал
Афтершок aftershock Газар хөдлөлийн
долгионы тогтворжилт
Ахондриты achondrite Чулуун солир

Базальт Basalt Хүрэм

Базис аккумуляции accumulation base Хуримтлалын суурь
Базис денудации denudation base Тэгшрэлийн суурь
Базис эрозии base level of erosion Элэгдлийн суурь
Бар bar 1.Даралт хэмжүүр
2. эргийн даланцар
Бараний лоб sheepback, ice-smoothed Хонин дух, бул чулуу
rock
Барранкосы Barranco Садрага
Бархан Barchans Манхан
4
Бассейн артезианский artesian basin Артезийн сав газар
Бассейн водосборный catchment basin Ус цуглуулах ай сав
Бассейн лимнический limnic basin Нуурын ай савын хурдас
хуримтлал
Бассейн паралический paralic basin Эх газрын ба далайн
холимог хэлбэрийн
хурдас хуримтлал
Бассейн фирновый firn basin Гөлчир мөсний ай сав
Батолит batholith Батолит
Бедленд badland Сархиаг, явар, сархиа
Бентос benthos Ёроолынхон
Бенч bench Эвдлэлийн дэнж
Биогеохимия biogeochemistry Биогеохими
Биогеоценоз biogeocoenosis Биогеоценоз
Биосфера biosphere Шим мандал
Биоценоз biocoenosis Биоценоз
Бифуркация bifurcation Хоёр салаалах, салах
Бич (бич-рок) beachrock Эргийн чулуулаг, эрэг
Блок-диаграмма block-diagram Жишиг гулдмай
Блок оползневой slip block Гулгадсын цулдам
Блоковая структура block structure Цулдамбүтэц
Блюдца (западины) minor depression Цөөрөм, тойром, хонхор
Бойцы Хурц үзүүртэй чулуу,
хад цохио (Уральболон
Сибирьт байдаг)
Бом steep rocky wall Уулс хоорондын нарийн
хавцал хөндийд байх эгц
хадан хана (Алтай,
Тяньшаньд )
Брахискладка brachyfold Богино атираа
Брекчия breccia Хиурмэг, ирмэгт хөр
Брекчия вулканическая volcanic breccia Галт уулын ирмэгт хөр
Брекчия тектоническая tectonic breccia Тогтол зүйн ирмэгт хөр
Бровка brow Гэц, ирмэг, хөмөг
Бугры пучения hydrolaccolith Бөөрөг, овойсон довцог
(гидролакколиты)
Булгунняхи large hydrolaccolith Бөөрөг
Буферность почвы soil buffer value Хөрсний PH-ийг
өөрчлөхөд эсэргүүцэх
чадвар

Вади wadi Сайр

Валуны эрратические erratic boulder Бул чулуу, үхэр хад
Варв varve Хосолсон үе давхрага
5
 Варвохронология varvochronology Үнэмлэхүй наыг тогтоох
геохронолгийн арга
Век геологический geological age Геологийн нас, он
тоолол
Венд (вендский Vendian Вендийн ижбүрдэл
комплекс)
Верховодка temporary water Үндэсний ус, шанд
Ветрогранники windcanter Олонталт хэмхдэс
чулуулаг(салхиар
үүссэн)
Взброс reverse fault Огшоос
Вид почв soil species Хөрсний зүйл
Виргация virgation Салбарлалт
Включения в почве inclusions in soil Өөр гаралүүслийн биет
хөрсөн шингэж орших
Влагоёмкость moisture capacity Чийгийн багтаамж
Водный баланс Земли hydrologic balance of the Дэлхийн усны тэнцэл
Earth
Водоносность реки river water content Голын усжилт
Водоотдача water yield Ус түгээх
Водопад waterfall Хүрхэрээ
Водопроницаемость water permeability Ус үл нэвтрүүлшилт
Водораздел Watershed Ус хагалбар
Водоупор water-resistant rock Ус тогтоогуур
Воды подземные underground water Газрын доорх ус
Воды подземные vadose underground water Агаар мандлын гаралтай
вадозные газрын доорх ус
Воды подземные ground underground water Ул хөрсний ус
грунтовые
Воды подземные infiltration underground Нэвчилт, шүүрэлтийн
инфильтрационные water газрын доорх ус
Воды подземные cavern underground water Хөндийлжийн газрын
карстовые доорх ус
Воды подземные subpermafrost Цэвдэг орчмын газар
подмерзлотные underground water доорх ус
Воды подземные juvenile underground Магмаасялгарах газар
ювенильные water доорх ус
Воздух почвенный soil air Хөрсний агаар
Воздухоёмкость почвы soil air capacity Хөрсний агаарын
багтаамж
Воздухопроницаемость soil air permeability Хөрсний агаар
почвы нэвтрүүлэлт
Возраст геологический geological age Геологийн нас
Возраст Земли age of the Earth Дэлхийн нас
Возраст рельефа absolute age of relief Гадаргын үнэмлэхүй нас
абсолютный
6
Возраст рельефа geological age of relief Гадаргын геологийн нас
геологический
Волновод waveguide Долгион удирдагч
Волны сейсмические seismic wave Чичирхийллийн долгион
Время геологическое geologic age, time Геологийн он цаг, нас
Вулканизм volcanism Галт уулшил
Вулканы volcano Галт уул
Вулканы грязевые mud volcano Шавран галт уул
Вулканы моногенные monogene volcano Нэг гарлын галтуул
Вулканы parasitic volcano Бугламал галтуул
паразитические
Вулканы полигенные polygene volcano Олон гаралт галт уул
Вулканы трещинного fissure-type volcano Ан цавын галт уул
типа
Вулканы центрального central-type volcano Төвийн хэв шинжийн
типа галт уул
Выветривание Weathering Өгөршил
Выветривание biochemical weathering Биохимийн өгөршил
биохимическое (органик)
(органическое)
Выветривание морозное frost weathering Хүйтний өгөршил
Выветривание physical weathering Физик (механик)
физическое өгөршил
(механическое)
Выветривание chemical weathering Химийн өгөршил
химическое
Выклинивание pinch-out Шувтрага, шувтрах
Вымораживание freezing out Зарцах
Выщелачивание почвы soil leaching Шүлтгүйрэх
Вюрм Wurmian Вюрмийн галав

Габбро Gabbro Габбро

Габитус кристаллов crystal habit Эрдсүүдийн гадаад
хэлбэр
Гавайский тип Hawaiian-type eruption Гавайн хэвшинжийн
извержения дэлбэрэлт (галт уулын)
Газы природные natural gas Байгалийн хий
Гайот guyot Усан доорх хавтгай
оройт уул
Галек культура oldueysky culture Эртний археологийн үе
шат
Галерея gallery Хөндийлжийн элемент
Галечник gravel, pebble, shingle Хайрга, хайр чулуу
Галогенез halogenesis Давс үүсэх, давсжих
7
 Галокарст saline karst Давсны хөндийлж
Гальмиролиз halmyrolysis Далай тэгисийн
өгөршлийн үйл явц
Гаммады hammada Борзой цөл
Гарполит harpolith Бялхмал биет
Гейзер geyser Буцалмал булаг, халун
усан боргио
Гейзерит geyserite Цагаан, сааралд өнгийн
опал
Генезис почв soil genesis Хөрсний гаралзүй
Геоантиклиналь geoanticline Геоанитклиналь
Географическая geographic shell of the Дэлхийн газарзүйн
оболочка Земли Earth бүрхэвч
География почв geography of soils Хөрсний газарзүй
Геоид geoid Геоид
Геосинклиналь geosyncline Үелзүүр
Геосферы geosphere Геобүрхэвч
Геотермическая ступень geothermal step Газрын дулааны шатлал
Геотермический geothermal gradient Газрын удлааны шатлал
градиент
Геохронология geochronology Геохронологи
Гиалокластит hyaloclastite Галт уулын
шилнээсүссэн чулуулаг
Гидратация hydration Усжих
Гидрогеология hydrogeology Гидрогеологи
Гидролакколит hydrolaccolith Усан довцог
Гидросфера hydrosphere Усан мандал
Гималайский тип Himalaya-type glacier Гималайн хэв шинжийн
ледников мөстөл
Гипергенез hypergenesis Хэт гүний гарал үүсэл
Гипотеза Вегенера Wegener hypothesis Вегенерийн таамаглал
Гипотеза изостазии hypothesis of isostasy Изостазын таамаглал
Гипотеза contraction hypothesis Агшилтын таамаглал
контракционная
Гипотеза пульсационная pulsation hypothesis Пульсацын таамаглал
Гипотеза radiomigrational Цацраг
радиомиграционная hypothesis идэвхишилжилтийн
таамаглал
Гипоцентр earthquate hypocenter Газар хөдлөлийн гадаад
землетрясения төв
Гиттия gyttja Ургамал амьтны
үлдэгдэлбүхий лаг
шавар (органик лаг)
Глетчер gletcher Гөлчир мөс
Глетчер каменный block glacier Чулуун гөлчөр мөс
Глина clay Шавар
8
Глина валунная boulder clay Бул чулууны наанги
Глины ленточные ribbon clay Үелэг лаг, шавар
Гляциал Glacial Мөстөлийн
Гляциодислокации dislocation by a glacier Мөстөлөөр үүссэн
тасралт
Гляциоизостазия glacio-isostasy Мөстөлийн изостази
Гляциология glaciology Мөстөл судлал
Гляциосфера glaciosphere Мөсөн бүрхэвч
Гляциоэры glacial era Мөстөлийн эрин
Гнейс gneiss Гнейс
Гололедица ice-crusted ground Мөсөн зуд
Голоцен Holocene Голоцен (галав)
Гольцы bald mountain Сарьдаг
Горизонт horizon Давхрага, давхраа
Горизонт водоносный water-bearing horizon Уст давхраа
Горизонт гумусовый humus horizon Ялзмагт давхраа
Горизонт иллювиальный illuvial horizon Иллювийн үе
Горизонт элювиальный eluvial horizon Элювийн давхрага
Горизонты почвы genetic soil horizon Хөрснийүе давхрага
генетические
Горст horst Горст (гүвдэл, өргөгдөл)
Грабен graben Грабен (ховдол)
Гравелит (конгломерат gravel conglomerate Шаварлаг когломерат
гравийный)
Гравий gravel Сайр, бүдүүн элс
Гравиметрия gravimetry Гравиметр
Гравитационная gravity anomaly Хүндийн хүчний гажилт
аномалия
Градиент напорный pressure gradient Даралтын шатлуур
Гранит granite Боржин
Гранитизация granitization Боржинжилт
Граница Гутенберга Gutenberg boundary Гутенбергийн хил , зааг
Граница Конрада Konrad boundary Конрадын хил, зааг
Граница Мохоровичича Mohorovicic boundary Мохоровичийн хил, зааг
(Г. Мохо)
Граувакки greywacke Хар өнгийн эрдэс ихээр
агуулсан элс, элсэнцэр
Грейзен greisen Грейзен
Гумификация humification Ялзмагшилт
Гумус humus Ялзмаг
Гюнц (гюнцская Gunz Гюнц (мөстөлийн үе)
ледниковая эпоха)

9
 Д

Дайка dike Дайка

Дацит dacite Дацит
Движение воды laminar movement of the Усны ламиннар
ламинарное water хөдөлгөөн
Движение воды turbulent movement of the Усны турбулент
турбулентное water хөдөлгөөн
Двойник twin Ихэрлэлт
Дегидратация dehydration Усгүйжилт
Деградация degradation Ухралт
Деградация оледенения glatiation degradation Мөстөлийн ухралт
Делювий diluvium Делюви
Дельты delta Голын садраа, адаг
Дельты сухие dry delta Хуурайсадраа
Денудация denudation Нүцгэрэх элэгдэхүй
Денудация селективная selective denudation
Депрессия depression Буурц хотойлт
Дернина vegetable soil Тагтаршсан хөрс
Десерпция creep Гулсалт
Десквамация desquamation Ховхрох, хуурах,
гуужих
Дефлюкция Дефлюкция Дефлюкци
Дефляция deflation Мөхлөх, арилах
Диагенез diagenesis Диагенез
Диапир (диапировая diaper Цондон, цондон атираа
складка)
Диапиризм diapirism Цондон атираа үүсэх
Диастема diastem Хурдас хуримтлалтүр
хугацаанд тасалдах
Диатрема diatreme Дэлбэрэлтийн хоолой
Диафторез diaphthoresis Нам даралт температурт
магмын ба тунамал
чулуулаг хувирах
үйлявц
Дилювий dilluvium Хагдмал
Динамометаморфизм dynamo-metamorphism Хүчин хувиршил
Диорит diorite Диорит
Дислокации dislocation Шилжээс
Дифференциация магмы differentiation of magma Магмын ялгарал
Докембрий Precambrian Кембрийн өмнөх
Долина висячая hanging valley Өлгүү хөндий
Долина сквозная cross valley Сэст, нэвт хөндий
(прорыва)
Долины антецедентные antecedent valley Нэвт хөндий
Долины ледниковые glacial valley Мөстөлийн хөндий
10
Доломит dolomite Үүлэн цагаан, бадмаар
Дресва gruss Хөвсгөр тунамал
чулуулаг
Друмлины drumlin Гэдрэг ухаа
Дунит dunite Дунит
Дурные земли badland Явар, сархиаг газар
Дюны dune Сэвхүүл
Дюны параболические parabolic dune Хуувилсан сэвхүүл

Еврейский камень graphic granite Еврейн чулуу

Елань glade Ойгүй налуу хажуу газар
(Сибирь Донид
хэрэглэгддэг
ороннутгийн нэр томьёо)
Ёмкость обмена capacity of cation Катионы солилцооны
катионов exchange багтаамж

Желоб глубоководный trench Гүн ховдол, хотос

Жерло вулкана volcanic funnel Галт уулын хоолой
"Жертвенные котлы" "Sacrificial coppers" Орисанги (усанд
(орисанги) уусамтгай силикатуудад
борооны усаар үүсэн
тогтсон 1м диаметр хэдэн
арван см гүнтэй нүх)
Жила vein Судал

Загар пустынный desert varnish Цөлийн гандаас

Залегание горных пород rock occurrence, bedding Чулуулгийн байрлал
Залегание вторичное discordant bedding Хоёрдогч байрлал
Залегание несогласное original bedding Үл зохицох оршил
Залегание первичное concordant bedding Андагч байршил
Залегание согласное curve of fold Зохицох байршил
Замок складки frontal apron Атирааны түгжээ
Зандры soil salinization Элсэн довцог, саараг
Засоление почвы eolian soil salinization Хөрс давсжих
Засоление почвы residual soil salinization Салхин гарлын элс
эоловое давсжих
Засолённость почвы relict soil salinization Үлдмэл хөрсний
остаточная давсжилт

11
 Засолённость почвы groundwater table Реликт хөрс давсжих
реликтовая
Зеркало грунтовых вод abyssal zone Гүний усны толин
гадаргуу, мандал
Зона абиссальная aeration zone Далайн гүн ёроолын бүс
Зона аэрации bathyal zone Аэрацийн бүс
Зона батиальная zone of capillary uplift Гүний бүс
Зона капиллярного bionomic zone of the sea Аэрацийн бүсийн доод
поднятия хэсэг
Зоны (области) моря desert varnish Далай тэнгисийн
биономические биономын бүс

Игнимбрит ignimbrite Галт уулын хүчиллэг

чулуулаг
Известкование soil lime treatment Хөрс сайжруулалтын
арга
Изоморфизм isomorphism Адил хэлбэршил
Изосейсты isoseist Ижил чичирхийллийн
шугам
Ил глобигериновый globigerine ooze Бөөмт лаг шавар
Ил диатомовый diatom ooze Хигдэрийн лаг шавар
Ил птероподовый pteropod ooze Жигүүр хөлтний лаг
Ил радиоляриевый radiolarian ooze Цацрагтын лаг
Ил фораминиферовый foraminifera ooze Фораминиферийн лаг
шавар
Инверсия inversion of geotectonic Геотектоникийн
геотектонического regime дэглэмийн тонгоруу
режима
Ингрессия ingreesion Түрлэг
Инсоляция ibsolation Ээвэр, ээвэрлэлт
Интрузия intrusion Шургамал, гүний галт
уулшил
Инфильтрация infiltration Нэвчих, нэвчмэл
Ископаемые index gossil Ургамал амьтны
руководящие үлдэгдэл
Источник (ключ, spring Эх булаг, булаг
родник)
Источник восходящий ascension spring Өгсүүр, оргио булаг
Источник нисходящий gravity spring Уруудах булаг

Кайнозой Cenosoic Шинэ төрмөлийн эрин

Кальдера caldera Өрх

12
Камы hill-island Дов толгод
Каньон canyon Гүн хавцал
Кар corrier Хунх
Карры Carrhae Зураа
Карст karst Хөндийлж
Карст гипсовый gypsum karst Шохойн чулуун
хөндийлж
Карст карбонатный carbonate karst Карбонат чулуулгийн
хөндийлж
Карст соляной saline karst Давс, хужирын
хөндийлж
Карта геологическая the geological map Геологийн зураг
Катагенез catagenesis Нам даралт температурт
хими-физикийн хувирал
явагдах үйлявц
Катаклазиты cataclasite Динамометаморфизмоор
үүссэн чулуулаг
Каустобиолиты caustobiolith Шатах чулуулаг, ноцох
чулуулаг
Кимберлит kimberlite Кимберлит, галт уулын
брекчи
Кислотность почв soil acidity Хөрс хүчилжих,
хүчиллэг болох
Кларк элемента clarke Элементийн кларк
агууламж
Климат аридный arid climate Хуурай, гандуууур
амьсгал
Климат гумидный humid climate Чийглэг уур амьсгал
Клиф cliff Хадан хясаа, эгцхад
Кокколитофориды coccolithophorida Нэг эст далайн бичил
биетүүд
Колебания eustatic fluctuation Эвстатик хэлбэлзэл
эвстатические
Коллювий colluvium Гуу жалгын ёроолд
үүссэн сул материал
Кольматаж colmatage Хөрссайжруулах
үйлажиллагаа
Комбинация почвенная soil combination Хөрсний хослол
Кометы comet Огторгуйн биет
Конгломерат conglomerate Конгломерат
Конус выноса fan Хошуу туугдас
Кора выветривания crust of weathering Өгөршлийн хурдас
Кора выветривания recent crust of weathering Орчин үеийн өгөршлийн
современная хурдас
Кора выветривания ancient crust of Эртний өгөршлийн
древная weathering хурдас
13
 Кора выветривания lateritic crust of Латеритийн өгөршлийн
латеритная weathering хурдас
Кора земная crust of the Earth Дэлхийн зарцдас
Кора земная continental crust of the Эх газрын зарцдас
континентальная Earth
Кора земная oceanic crust of the Earth Далайн зарцдас
океаническая
Кориолисова сила Coriolis force Кориолсийн хүч
Корразия Салхины элэгдэл
Коррозия Corrosion Зэврэлт
Коса spit Харгиа
Космогония cosmogony Орчлон ертөнцийн үүсэл
Котёл эврозионный evorsion pothole
Кратер crater,vent Галт уулын өрх
Кратоны craton Кратон
Кривая hypsographic curve Өндөршилзүйн муруй
гипсографическая
Кривая paleogeographic curve Эртний газарзүйн муруй
палеогеографическая
Криолитозона cryolithozone Цэвдэгийн бүс
Криотурбация cryoturbation Уулын чулуулгийн
текстур
Криптозой (эра "скрытой Cryptozoic Криптозойн эрин (далд
жизни") амьдралын эрин)
Крыло разрывного fault wall Тасралтат эвдрэлийн
нарушения жигүүр
Крыло складки limb of fold Атирааны жигүүр
Ксенолиты xenolith Ксенолит
Купола гнейсовые gneissic dome Гнейсийн бүнхэр
Курум stone stream Хүрэм, чулуун урсгал
Курчавые скалы ice-smoothed rock Буржгар хад, цохио

Лабрадорит labrodorite Лабрадорит

Лава lava Бялхмаг
Лагуна lagoon 1.Шүрэн арлын нуурмаг
2.Гүехэн булан тохой
3.Рашаан нуур
Лакколит laccolithe Цондог чулуу, ургаа
бана
Лапилли lapilli Бөөрөнхий болон өнцөгт
хэлбэрийн маш жижиг
хэмжээний галт уулын
бүтээгдэхүүн
Лёд глетчерный glacial ice Гөлчир мөс
14
Лёд жильный cavern-lode ice Судлын мөс
Лёд повторно-жильный repeated cavern-lode ice Газрын ан цавын мөс
Лёд сингенетический syngenetic ice Хам гарлын мөс
Лёд эпигенетический epigenetic ice Хоёрдогч гарлын мөс
Ледник glacier Мөсөн гол
Ледник висячий hanging glacier Өлгүү мөсөн гол
Ледник возрожденный regenerated glacier Сэргэсэн мөсөн гол
Ледник выводной outlet glacier Эх мөс
Ледник горный valley glacier Уулын (хөндийн) мөсөн
(долинный) гол
Ледник дендритовый dendritic glacier Мөчирлөг мөсөн гол
Ледник каровый corrie glacier Хунхын мөсөн гол
Ледник Маляспина Malaspina glacier Маяспины мөсөн гол
Ледник материковый continental glacier Эх газрын мөстөл
(покровный) (бүрхүүл)
Ледник переметный transaction glacier Салаалсан мөсөн гол
Ледники горные mountain glacier Уулын мөстөл
Лёсс loess Алтан хэмэрлэг
Лессиваж illimerization Лессиваж
Ликвация liquation Ангилан ялгах
Лиман liman Гол мөрний адгийн
булан
Линия снеговая верхняя upper snow line Цасны дээд шугам
Линия снеговая нижняя lower snow line Цасны доод шугам
Липарит liparite Эффузив хүчиллэг
чулуулаг
Литификация lithification Чулуужих
Литогенез lithogenesis Тунамал чулуулгийн
үүсэлбахувьслын үйл
явц
Литораль littoral Далай тэнгисийн эргийн
бүс
Литосфера lithosphere Чулуун мандал
Ложе океана floor of ocean Далайн ёроол
Лополит lopolith Лополит

Маары maar Хавтгай ёроолтой,

сэвсгэр хурдсаас тогтох
намхан довцогуудаар
хүрээлэгдсэн тогоо
Магма magma Халуун хайлмал
Магматизм magmatism Хайлмагшил
Магнитосфера Земли magnetosphere of the Earth Дэлхийн соронзон
мандал
15
 Магнитуда earthquake magnitude Газар хөдлөлийн хүч
землетрясений (М)
Мантия mantle Цаваг, Жанч мандал
Мантия верхняя upper mantle Дээд манти
Мантия нижняя lower mantle Доод манти
Меандры meander Тахирлалт
Мегантиклинорий megaanticlinorium Атирааны нийлмэл
Межень low water Хэв хэм, татаал
Мезозой Mesozoic Дунд төрмөлийн эрин
Мелиорация почв soil reclamation Хөрс сайжруулалт
Мелкозём fine soil Нунтаг шороо
Мергель marl Тунамал чулуулаг
Мерзлота вечная permafrost Мөнх цэвдэг
Мерзлотоведение geocryology Цэвдэг судлал
(геокриология)
Метаморфизм metamophism Хувирал
Метаморфизм dislocation metamophism Шилжээсийн хувирал
дислокационный
Метаморфизм contact metamophism Хил заагийн хувирал
контактовый
Метаморфизм metasomatism Метасоматизм
метасоматический
(метасоматоз)
Метаморфизм regionial metamophism Бүс нутгийн хувирал
региональный
(динамотермальный)
Метеориты meteorite Солир
Метод gravimetric method Гравиметрийн арга
гравиметрический
Методы geochronological method Геохронлогийн арга
геохронологические
Мигматит migmatite Мигматит
Микроморфология почв micromorphology of soil Хөрсний микробүтцийн
тоон шинж чанарыг
тодорхойлох
Милонит Milonite Милонит
Миндель Mindel Миндель
Миогеосинклиналь miogeosyncline Дундад газар хотон
атираа
Мобилизм Мобилизм
Моласса molasses Бэлийн хурдас
Моноклиналь monocline Ганцналуут (атираа)
Морены Moraine Мөстөлийн хурдас
Морфология почв morphology of soil Хөрсний бүтэц
Моря окраинные marginal sea Захын тэнгис
Мофеты mofettes Нүүрс хүчилт утаангар
16
Мохоровичича Mohorovicic boundary Мохоровичийн гадарга
поверхность
Мощность thickness 1.Зузаан 2. Хүч чадал
Мощность истинная true thickness Жинхэнэ зузаан
Мощность видимая apparent thickness Тодорхой зузаан
Мощность вертикальная vertical thickness Босоо шугамын дагуух
зузаан
Мощность почвы thickness of soil Хөрсний зузаан
Мульда (чаша) basin, trough Тэсшинцэг

Надвиг thrust Тохоос

Наклонение магнитное magnetic inclination Соронзны хазайлт
Наледь icing Ул хөрсний халиа
Наносы влекомые drawn drift Хагшаас
Нарушения disjunctive dislocation Тасралтат эвдрал
дизъюнктивные
(разрывные)
Нарушения plicative dislocation Атираат эвдрэл
пликативные
(складчатые)
Нектон nekton Сэлэгчид
Некк neck Хүзүү хад, чулуу,
галтуулын цорго
Неомобилизм neomobilism Неомобилизм
Несогласие discordance Үл нийцлэг , зөв биш
Несогласие disconformity Зэрэгцээ үл зохицол
параллельное
Несогласие угловое angular discordance Өнцөглөсөн үл зохицол
Ниша волноприбойная wave-cut notch Долгиоцохилтын ором
(тэсэлгээний)
Новообразования в New growths in the soil Хөрсөнд шинэ
почве бүрэлдэхүүн бий болох
Ноосфера noosphere Ноосфер, хүний
нөлөөнд
идэвхитэйавтсан мандал
Нунатаки nunatak Хяцаан, ургаа хад

Обдукция obduction Далайн зарцдас эх

газрын зарцдас дээр
тохогдох
Области isoseismic region Чичирхийллийн ижил
изосейсмические хүчтэй муж

17
 Область абиссальная abyssal area Хөлгүй далайн, гүний
муж
Область батиальная bathial area Далайн гүний муж
Область дренирования area of drainage Шүүрлийн муж
Область неритовая neritic area Гүехэн далайн муж
Область питания region of alimination Тэжээлийн муж
Область pleistoseismic region Их чичирхийлэлт муж
плейстосейстовая
Область сейсмическая seismic region Чичирхийллийн муж
Область стока area of runoff Урсацын муж
Образования bottom of periodically Олон өнцөгт үүсэл
полигональные ephemeral lake
Обсидиан Obsidian Галт уулын шил, шилган
Озеро lake Нуур
Озеро вулканическое explosion lake Галтуулын нуур
Озеро карстовое karst lake Хөндийлжийн нуур
Озеро ледниковое glacial lake Мөстөн голын нуур
Озеро пойменное и flood plain lake and delta Татмын болон голын
дельтовое lake садраа адгийн нуур
Озеро тектоническое tectonic lake Тектоник гарлын нуур
Озы osar Гүвээ
Окаменелости fossils Гуранзжих, чуулуужих
Окраины active continental margin Эхгазрын захын
континентальные идэвхитэй хэсэг
активные
Окраины passive continental Эх газрын захын
континентальные margin идэвхигүй хэсэг
пассивные
Оледенение glaciation Мөстлөг
Оледенение горно- mountain-sheet glaciation Уулын-бүрхүүл мөстлөг
покровное
Оледенения Precenozoic glaciation Шинэ төрмөлийн
докайнозойские эриний өмнөх мөстлөг
Оползень landslip Гулгадас, хуурай
гулгарал
Оползни деляпсивные earth slide Хөрсний гулсалт
(соскальзывающие)
Оползни детрузивные detrusion slide Даралтын улмаас үүсэх
(сталкивающие) гулгадас
Организмы stenohaline organism Давсжилтын
стеногалинные өөрчлөлтийг
тэсвэрлэжчаддагүйамьд
биетүүд
Организмы euryhaline organism Давсжилтын хэлбэлзэлд
эвригалинные тэсвэртэй амьд биетүүд

18
Организмы эвритермные eurythermal organism Дулааны өөрчлөлтийг
тэсвэрлэдэг чадвартай
амьд биетүүд
Ороген orogen Уул тогтол
Орогенез orogeny Уул тогтнол, уул гарал
Ортогнейсы orthogneiss Хувиралд орсон гнейс
Осадки морские marine sediments, Тэнгисийн ёроолын
(полигенные) polygene хурдас
Осадки морские marine sediments, Амьтан ургамлын
биогенные biogenic гаралтай тэнгисийн
(органогенные) хурдас
Осадки морские marine sediments, Тив гарлын тэнгисийн
терригенные terrigene хурдас
Отдел division Хэлтэс
Отложения водно- fluvioglacial deposits Мөстөл-Усны гаралтай
ледниковые хурдас
Отложения fluvioglacial deposits Усны үйл ажиллагаагаар
флювиогляциальные үүссэн хурдас
Отторженцы erratic mass Үлдэц бүрхүүл,
үлдэцхад чулуу
Офиолиты ophiolite Офиолит

Паводок freshnet Үер сайрам

Палеозой Paleozoic Эртний төрмөл
Палингенез palingenesis Палингенез, хэт
хувирлын үйл явц
Парагенез paragenesis Хам оршил
Парасланцы parashist Хувирмал занар
Пачка bench, band Үе давхрага, зурвас
Пегматит pegmatite 1.негт судал, нягтас
2.Еврейчулуу 3.
Магнатас
Пелиты pelite Тоосонцор
Перехват речной river capture Голын хамрал
Периклиналь pericline Периклиналь
Период геологический geological period Геологийн цаг хугацаа
Период ледниковый glacial period Мөстлөгийн үе
Пески эоловые eolian sand Салхин гарлын элс
Песок sand Элс
Песчаник sandstone Элсэн чулуу
Пиллоу-лава pillow lava Долгиолог лав
Пирамиды земляные earth pillar Газрын суварган
Пироксенит pyroxenite Пироксенит
Планктон plankton Хөвмөл
19
 Пласт stratum, bed, layer Давхрага
Платформа platform Сууь, тавцан
Платформа древняя encient platform Эртний тавцан
Плита платформы plate of platform Тавцангийн хавтан
Плодородие почвы fertility of soil Хөрсний үржил шим
Плоскость осевая axial plain of fold Тэнхлэгийн хавтгай
(складки) (атирааны)
Плотность сложения density of soil structure Хөрсний нягтшил
почвы
Плутонизм plutonism Плутонизм
Поверхность Конрада Konrad boundary Конрадын гадарга
Поверхность Mohorovicic boundary Мохоровичийн гадарга
Мохоровичича
Подзолы (подзолистые podzol Чандар, чандруулаг хөрс
почвы)
Подтип почв subtype of soil Хөрсний дэд хэв шинж
Пойма floodplain Татам
Покровы nappe Бүрхэвч
(тектонические) (тектоническийн)
Половодье high flood Үер, үерлэлт
Полье polje Хөндийлжийн томоохон
хаалттай хотгор
Полигоны каменные stone polygon Чулуун хүрээ
Полиморфизм polymorphism Полиморфизм
Поноры swallow hole Хөндийлжийн ёроолын
нүх
Пористость porosity Нүх сүвэрхэг
Пористость почвы porosity of soil Хөрсний нүх
сүвэрхэгбайдал
Породы горные rocks Чулуулаг, уулын
чулуулаг
Породы горные water permeable rocks Усүл
водопроницаемые нэвтрүүлэгччулуулаг
Породы горные igneous rocks Магмын чулуулаг
магматические
Породы горные metamorphic rocks Хувирмал чулуулаг
метаморфические
Породы горные sedimentary rocks Тунамал чулуулаг
осадочные
Породы parent, source rocks, Хөрс үүсгэгч эх
почвообразующие soil-formation rocks чулуулаг
Поток водоснежный Stream water snow Уруйн урсац, шар усны
урсац
Поток грязекаменный mud-and-stone stream Чулуун гол
Поток мутьевой turbid stream Булингартай урсгал
Почва Soil Хөрс
20
Почвы засолённые saline soil Давсжсан хөрс
Пояса орогенные epigeosynclinal orogenic Эпигеосинклиналь
эпигеосинклинальные belt ороген бүс
Пояса орогенные epiplatform orogenic belt Эпиплатформын ороген
эпиплатформенные бүс
Продукты pyroclastic product Галтуулын
пирокластические дэлбэрэлтийн
бүтээгдэхүүнүүд
Пролювий proluvium Хормойн хурдас
Пропласток intercalation Үенцэр
Протерозой Proterozoic Протерозойн эрин
Профиль почвы soil profile Хөрсний зүсэлт
Профиль равновесия profile of equilibrium in Голын тэнцлийн зүсэлт
реки river
Процесс soil-formation process Хөрс үүсвэрийн үйл явц
почвообразовательный
Процессы hydrothermal process Гидротермаль үйл явц
гидротермальные
Процессы экзогенные exogenetic process Гадаад гарлын үйлявц
Процессы эндогенные endogenic process Дотоод гарлын үйл явц
Процессы эоловые eolian process Салхин гарлын үйлявц
Псаммиты psammite
Псевдоморфоза pseudomorph Далд хэлбэршил
Псефиты psephyte Элсэрхэг, элсивээлт
Пустыни каменистые rocky desert, hammada Чулуурхаг цөл
(гаммады)
Пустыни лёссовые loess desert Хэмэрлэгт цөл

Равнина абиссальная abbyssal plain Хөлгүй далайн ёроолын

тал
Разновидность почвы variety of soils Хөрсний олон янз
байдал
Разлом трансформный transform fault Хэвтээ хуваагдлын
хагарал
Разломы глубинные deep-seated fault Гүний хагарал
Разрез геологический geological section Геологийн зүсэлт
Разрез почвенный soil section Хөрсний зүсэлт
Рапа brine Шорвог нуур, ув
Раствор почвенный soil solution Хөрсний уусмал
Реголит regolith
Регрессия моря regression of sea Далайтэнгисийн ухралт
Ригель rock bar, riegel Хадан босго
Риф барьерный barrier reef Хөөцөн дэвээ, хашлаган
дэвээ
21
 Рифт rift Дэвээт
Рисс (рисская ледниковая Rissian Рисс (мөстлөгийн үе)
эпоха)
Род почв soil genus Хөрсний төрөл

Сапропель Sapropel Шавар ялзмаг

Сапропелит sapropelite Нуурын шавар (органик
бодисоор ханасан)
Сброс fault Зөрөг
Седиментация sedimentation Тунарц, тунах
Сейсмограмма seismogram Чичирхийллийн бичээс
Сейсмограф seismograph Чичирхийлэл бүртгэх
багаж
Сейсмология seismology Чичирхийллийг судлах
шинжлэх ухаан
Сель short-lived mudflow Уруй
Сель гляциальная glacial mudflow Мөстөлийн уруй
Серия осадков regressive deposit series Ухралтын тундасны
регрессивная давхарагадас
Серия осадков transgressive deposit Түрэлтийн тундасны
трансгрессивная series давхрагадас
Сиенит syenite Сиенит
Сила Кориолиса Cariolis force Кориолисын хүч
Силл sill Силл
Сингенез syngenesis Хам гарал
Синеклиза syneclise Платформын мужид
орших томоохон хотос
Синклиналь syncline Хотос, хотон атираа
Синклинорий synclinirium Хотон атираанууд
Система System Систем
Скарн skarn Өнгөр, судлын хаг
Складка fold Атираа
Складка антиклинальная anticlinal fold Овон атираа
Складка диапировая diapiric fold Цондон атираа
Складка изоклинальная isoclinal fold Ижил налуут атираа
Складка косая diagonal fold Жишүү, ташуу атираа
Складка лежачая horizontal fold Хэвтээ атираа
(горизонтальная)
Складка ныряющая plunging fold Гүний атираа
Складка опрокинутая inverted fold Тонгоруу атираа
(наклонная)
Складка параллельная concentric fold Зэрэгцээ атираа
(концентрическая)
Складка подобная similar fold Төсөөт атираа
22
Складка прямая normal fold Шулуун атираа (тэгш
(симметричная) хэмт)
Складка синклинальная synclinal fold Хотон атираа
Складки брахиформные brachyaxial fold Оготор атираа
Складки линейные linear fold Шугаман атираа
Складчатость disharmonic folding Уялдалгүй атираашил
дисгармоничная
Складчатость полная complete folding Нийлмэл атираа
Складчатость interrupted folding Тасархай атираа
прерывистая
Склон материковый continental slope Эх газрын хажуу
Склонение магнитное magnetic inclination Соронзон хазайлт
Слоистость bedding, layering, Давхарагашил, үешил
lamination
Слоистость gradational bedding Элэгдлийн үелэл
градационная
Слой базальтовый basaltic layer Хүрмэн
Слой Голицина Golizin layer Гадаргаас 400-900 км-н
генд орших сейсмийн
долгион эрчимтэй
нэмэгддэг үе
Слой гранитный granitic layer Боржингийн үе
Слой деятельный active layer Идэвхит үе давхраа
Слой термоклинальный thermocline layer Термоклиналь үе
Слойчатость bedding, layering, Үелэл, үешил
lamination
Сместитель surface of fracture Ан цавын(хагарлын)
гадарга
Солифлюкция Solifluction Нойтон гулгарал
Сольфатары Solfatara Сольфатар
Сомма Somma Сомма
Спиллвей Spillway Ус юүлүүр
Спрединг Spreading Хавтангууд салж хөдлөх
Стадия выветривания clastic stage of weathering Өгөшрлийн хэмхдэслэг
обломочная үе
Сталагмит Stalagmite Ургуу, босоо бана
Сталактит Stalactite Унжуу бана
Старица oxbow, mortlake Тогтмол харус
Сток годовой annual runoff Жилийн урсац
Стратиграфическая stratigraphic column Давхрагазүйн багана
колонка
Стратиграфия stratigraphy Давхрагазүй
Стратовулканы Stratovolcano Төвийн хэв шинжийн
галт уул
Стрежень main stream Нолын урсацын хамгийн
их хурдтай хэсэг
23
 Структура почвы soil structure Хөрсний бүтэц
Структурообразователи struktor Хөрсний бүтцийг
почвы үүсгэгч
Субдукция Subduction Субдукц
Сублимация Sublimation Мөсрөх
Сублитораль sublittoral zone Эрэгдүү бүс
Суффозия Suffusion Уруйн хуйлраа
Сфероид вращения Sptheroid Эргэлтийн зууван
бөмбөрцөг

Такыр bottom of periodically Шаварт шал, шал газар

ephemeral lake
Талассократон Thalassocraton Далайн ёроолын
тектоникийн тогтвортой
муж
Талик Talic Гэсгүүн хөрс
Тектиты Tektite Тектит
Тектоника Tectonics Тогтолзүй
Тектоника плит new global tectonics, Шинэ тектоникийн
(тектоника новая plate tectonics хавтан
глобальная)
Тектониты Tectonite Тектонит
Тектоносфера Tectonosphere Тогтолзүйн мандал
Термокарст Thermokarst Дулааны хөндийлж
(термический карст)
Термоклин (слой скачка) Thermocline Термоклин
Терра-росса terra rossa Улаан шороо
Терраса Terrace Дэнж
Терраса абразионная wave-cut rock bench Далайн эргийн дэнж
(волноприбойная)
Терраса аккумулятивная aggradatuon terrace Хуримтлалын дэнж
Терраса погребённая subsurface terrace Газар доорхдэнж
Терраса цокольная rock-defended terrace Хаяавч дэнж
Терраса эрозионная erosion terrace Элэгдэл, идэгдлийн
дэнж
Террасы гольцовые terrace of bald mountains Довцог дэнж
Тефра Tephra Галт уулын үнс, тоос
Течение воды laminar water flow Усны журман хөдөлгөөн
ламинарное
Течение воды turbulent water flow Эмх
турбулентное замбраагүйусныурсгал
Тиллиты Tillite Эртний мөстлөгийн
хурдас, эртний морен
Тип почв soil type Хөрсний хэв шинж
24
Торф Peat Хүлэр
Торфообразование peat formation Хүлэр үүсэл
Травертин Travertine Шохойн чулуун туф
Трансгрессия Transgression Далай тэгисийн ус
давшлага
Траппы Trap Хар хүрэм (чулуу)
Трог Trough Тэвшин хөндий
Турбидит Turbidite Усны булингаршил
Туф Tuff Бөсөл чулуу
Туффит Tuffite Галтуулын тунамал
чулуулаг

Угли лимнические limnic coal Нуурын орчинд үүссэн

нүүрс
Угли паралические paralic coal Далай тэнгисийн эрэг
орчимд үүссэн нүүрс
Ультраметаморфизм Ultrametamorphism Хэт хувиралын үйл явц
Ундуляции Undulation Ундуляци
Уровень piezemetric level Пьезометрийн түвшин
пьезометрический

Факолит Phacolite Факолит, төмөрлөг

оолит
Факторы factor of soil formation Харс үүсвэрийн хүчин
почвообразования зүйл
Фанерозой Phanerozoic Фанерозой
Фация facies Төрхдөс
Фации магматические igneous facies Хайлмал чулуулгийн
төхдөс
Фации metamorphic facies Хувирмал чулуулгийн
метаморфические төрхдөс
Фации осадочных facies of sedimentary Тунамал хурдсын
отложений deposits төрхдөс
Фиксизм Фиксизм, эх газруудыг
тогтвортойгэжүздэг үзэл
Филлит Phyllite Занарлаг хувирмал
чулуулаг
Фитопланктон phytoplankton Хөвөгч ургамал
Флексура Flexure Нугалаа атираа
Флиш Flysch Зөв дараалалт зузаалаг
Формация geological formation Давхарагадас, эвшил
(геологическая)

25
 Формы рельефа diluvial-accumulative Хагдмал- хуримтлалын
дилювиально- relief forms гадаргын хэлбэр
аккумулятивные
Форшоки Foreshock Газар хөдлөлтийн сул
чичиргээ
Фумаролы Fumarole Утаангир
Фундамент Basement Суурь, үндсэн гол

Хионосфера hionosphere Цасан мандал, цасан

бүрхүүл
Хондриты Chondrite Чулуун солир
Хондры Chondri Хондр, 1мм орчим
хэмжээтэй бөмбөлөг
хэлбэрийн агергат

Центриклиналь Centrocline Центроклиналь

Цикл тектогенеза Alpine cycle of Альпын атираашлын
альпийский tectogenesis мөчлөг
Цикл тектогенеза Baikalian cycle of Байгалийн атираашлын
байкальский tectogenesis мөчлөг
Цикл тектогенеза Hercynian cycle of Герциний атираашлын
герцинский tectogenesis мөчлөг
Цикл тектогенеза Caledonian cycle of Каледоныатираашлын
каледонский tectogenesis мөчлөг
Цикл тектогенеза Kimmerian cycle of Киммерийн атираашлын
киммерийский tectogenesis мөчлөг
Цикл эрозии erosion cycle Элэгдлийн мөчлөг
Цирк cirque Хунх
Цирк ледниковый glacial cirque Мөсөн голын хунх
Цирк оползневый landslide cirque Нойтон гулгарлын хунх
Цунами tsunami Далайтэнгисийн
хөнөөлөг

Частицы почвенные elemental soil particle Хөрсний эгэл хэсгүүд

(элементарные)
Чехол cover Бүрхүүл, бүрхэвч

Шарнир складки fold bend Атирааны нугас

Шарьяж overthrust Шарьяж, давхрага
26
Шельф Shelf Шельф, тан
Шкала geochronological scale Геохронологийн шатлал
геохронологическая
Шкала stratigraphical scale Стратиграфийн шатлал
стратиграфическая
Шор (солончак) shor Хужир марз
Шрамы ледниковые drift scratch Мөстлөгийн зураа
Шток stock Шток
Штриховка ледниковая glacial striation Мөсөн голын зураасан
тэмдэг

Щит shield Бамбай

Эвгеосинклиналь Eugeosyncline Эвгеосинклиналь

Эвтектика eutectic Эвтетик
Экзарация exaration Мөстөлгийн элэгдэл
Экзоконтакт exocontact Экзоконтакт
Эклогиты eclogite Талст чулуулаг
Элементы петрогенные petrogenic elements Чулуулаг үүсгэгчголлох
элементүүд
Элювий eluvium Байран хурдас
Эндоконтакт endocontact Эндоконтакт
Эон eon Их эрин
Эонотема eonothem Давхрагазүйн нэгж
Эпейрогенез epeirogenesis Эпейрогенез
Эпигенез epigenesis Хожуу гарал
Эпицентр epicenter Гадаад төв, ил голомт
Эпоха геологическая geological epoch Геологийн эрин
Эпоха ледниковая glacial epoch Мөстөлийн эрин
Эра Era Эрин
Эра кайнозойская Cenozoic era Шинэ төрмөлийн эрин
Эра мезозойская Mesozoic era Дунд төрмөлийн эрин
Эра палеозойская Peleozoic era Палеозойн эрин
Эратема erathem
Эры ледниковые glacial era Мөстөлгийн эрин
Эрозия erosion Идэгдэл
Эрозия боковая lateral erosion Хажуугийн идэгдэл
(горизонтальная)
Эрозия донная retrogressive erosion Ёроолын идэгдэл
(пятящаяся,
регрессивная)
Эрозия почв soil erosion Хөрсний элэгдэл

27
 Эрозия регрессивная retrogressive erosion Ухрах идэгдэл
Эстуарий estuary Голын далд адаг
Эффузия effusion Нэвчилт

Ядро Земли core of the Earth Дэлхийн цөм

Ядро складки core of fold Атирааны цөм
Ярус геологический geological stage Геологийн үелэл
Ярус структурный structural stage Бүтцийн үелэл

28
 ТЕМАТИЧЕСКИЙ УКАЗАТЕЛЬ ТЕРМИНОВ

1. Общие сведения 1. General information 1. утгатай байх

1.1. Земля в мировом пространстве
1.2. Строение и состав Земли
1.3. Геохронология
2. Экзогенные геодинамические
процессы
2.1. Выветривание
2.2. Геологическая деятельность
ветра
2.3. Геологическая деятельность
текучих вод
2.4. Геологическая деятельность
подземных вод
2.5. Геологическая деятельность
ледников
2.6. Геологические процессы в зоне
вечной мерзлоты
2.7. Гравитационные процессы на
склонах
2.8. Геологическая деятельность
озер и болот
2.9. Геологическая деятельность
моря
2.10. Породообразование
2.11. Почвоведение
3. Эндогенные геодинамические
процессы
1.1. The earth in world space
1.2. Structure and Earth structure
1.3. Geochronology
2 . Exogenous geodynamic processes
2.1. Aeration
2.2. Geological activity of a wind
2.3. Geological activity of fluid waters
2.4. Geological activity of underground
waters
2.5. Geological activity of glaciers
2.6. Geological processes in a
permafrost zone
2.7. Gravitational processes on slopes
2.8. Geological activity of lakes and
bogs
2.9. Geological activity of the sea
2.10. Porodoobrazovaniye
2.11. Soil science
3. Endogenous geodynamic processes
1.1. Ертөнцийн орон зай дахь дэлхий
1.2. Дэлхийн бүтэц, тогтоц
1.3. Геохронологи
2. Гадаад гарлын геодинамикийн
үйлявцууд
2.1 Өгөршил
2.2. Салхины геологийн үйл
ажиллагаа
2.3. Урсгал усны геологийн үйл
ажиллагаа
2.4. Газар доорх усны геологийн үйл
ажиллагаа
2.5. Мөсөн голын геологийн үйл
ажиллагаа
2.6. цэвдэгт бүсийн геологийн үйл
явцууд
2.7. Хажуугийн хүндийн хүчний үйл
явцууд
2.8. Нуур ба намгийн геологийн
үйлявцууд
2.9. Далай тэнгисийн геологийн
үйлявцууд
2.10. Хурдас чулуулаг бүрэлдэх
2.11. Хөрс судлал
3. Дотоодгарлын геодинамикийн
үйлявцууд

29
30
3.1. Магматизм (интрузивный и
эффузивный)
3.2. Метаморфизм
3.3. Землетрясения
3.4. Колебательные движения
земной коры
3.5. Тектонические нарушения
(пликативные и разрывные)
3.6. Структурные элементы
тектоносферы
3.1. Magmatism (intrusive and 3.1. Магматизм (бялхмал ба
effusive) шургамал)
3.2. Metamorphism 3.2. Хувиралын үйл явц
3.3. Earthquakes 3.3. Газар хөдлөл
3.4. Oscillating motions of crust 3.4. Газрын зарцдасны хэлбэлзэх
хөдөлгөөн
3.5. Tectonic violations (plikativny and 3.5. Тектоник эвдрэл
explosive) 3.6. Тектоник бүрхэвчийн бүтцийн
3.6. Structural elements tektonosfer элементүүд

1. Общие сведения 1. General information 1. Утгатай байх

Актуализм actualism Жинхэнэ, үнэн бодит
Антропогенез anthropogenesis Хүний үйл ажиллагаагаар геологийн
орчин өөрчлөгдөх
Водный баланс Земли hydrologic balance of the Earth Дэлхийн усны тэнцэл
Габитус кристаллов crystal habit Гидрогеологи
Гидрогеология hydrogeology Гидрогеологи
Гляциология glaciology Мөстлөг судлал
Инсоляция ibsolation Ээвэр, ээвэрлэлт
Ископаемые руководящие index gossil Ургамал амьтны үлдэгдэл
Карта геологическая the geological map Геологийн зураг
Кларк элемента clarke Элементүүдийн кларк агууламж
Сила Кориолиса Cariolis force Кориолисын хүч
1.1.Земля в мировом пространстве 1.1. The earth in world space 1.1. Ертөнцийн орон зай дахь дэлхий
Астероиды Asteroid Жижиг гаригууд
Астроблема astrobleme Солирын гаралтай тогоо
Ахондриты achondrite Чулуун солир
Кометы comet Огторгуйн биет
Космогония cosmogony Орчлон ертөнцийн үүсэл
 Метеориты meteorite Солир
Реголит regolith Реголит
Сфероид вращения Sptheroid Эргэлтийн зууван бөмбөрцөг
Тектиты Tektite Тектит
Хондриты Chondrite Чулуун солир
Хондры Chondri Хондр, 1мм орчим хэмжээтэй
бөмбөлөг хэлбэрийн агергат
1.2.Строение и состав Земли 1.2. Structure and Earth structure 1.2. Дэлхийн бүтэц, тогтоц
Астенолит asthenolith Магмын биет
Астеносфера asthenosphere Астеносфер
Атмосфера atmosphere Агаар мандал
Биосфера biosphere Шим мандал
Биоценоз biocoenosis Биоценоз
Бифуркация bifurcation Хоёр салаалах, салах
Брекчия breccia Хиурмэг, ирмэгт хөр
Волновод waveguide Долгион удирдагч
Вулканы грязевые mud volcano Шавран галт уул
Выклинивание pinch-out Шувтрага, шувтрах
Газы природные natural gas Байгалийн хий
Географическая оболочка Земли geographic shell of the Earth Дэлхийн газарзүйн бүрхэвч
Геоид geoid Геоид
Геосферы geosphere Геобүрхэвч
Геотермическая ступень geothermal step Газрын дулааны шатлал
Геотермический градиент geothermal gradient Газрын удлааны шатлал
Гидратация hydration Усжих
Гидросфера hydrosphere Усан мандал
Горизонт horizon Давхрага, давхраа
Гравиметрия gravimetry Гравиметр
Гравитационная аномалия gravity anomaly Хүндийн хүчний гажилт

31
32
Граница Гутенберга Gutenberg boundary Гутенбергийн хил , зааг
Граница Конрада Konrad boundary Конрадын хил, зааг
Граница Мохоровичича (Г. Мохо) Mohorovicic boundary Мохоровичийн хил, зааг
Деградация degradation Ухралт
Диастема diastem Хурдас хуримтлалтүр хугацаанд
тасалдах
Залегание горных пород rock occurrence, bedding Чулуулгийн байрлал
Залегание вторичное discordant bedding Хоёрдогч байрлал
Залегание несогласное original bedding Үл зохицох оршил
Залегание первичное concordant bedding Андагч байршил
Залегание согласное curve of fold Зохицох байршил
Изоморфизм isomorphism Адил хэлбэршил
Кора земная crust of the Earth Дэлхийн зарцдас
Кора земная континентальная continental crust of the Earth Эх газрын зарцдас
Кора земная океаническая oceanic crust of the Earth Далайн зарцдас
Кривая гипсографическая hypsographic curve Өндөршилзүйн муруй
Кривая палеогеографическая paleogeographic curve Эртний газарзүйн муруй
Литосфера lithosphere Чулуун мандал
Магнитосфера Земли magnetosphere of the Earth Дэлхийн соронзон мандал
Мантия mantle Цаваг, Жанч мандал
Мантия Земли верхняя upper mantle Дээд манти
Мантия Земли нижняя lower mantle Доод манти
Метод гравиметрический gravimetric method Гравиметрийн арга
Мобилизм Мобилизм
Моласса molasses Бэлийн хурдас
Моря окраинные marginal sea Захын тэнгис
Мощность thickness 1.Зузаан 2. Хүч чадал
Мощность истинная true thickness Жинхэнэ зузаан
Мощность видимая apparent thickness Тодорхой зузаан
 Мощность вертикальная vertical thickness Босоо шугамын дагуух зузаан
Наклонение магнитное magnetic inclination Соронзны хазайлт
Нектон nekton Сэлэгчид
Ноосфера noosphere Ноосфер, хүний нөлөөнд
идэвхитэйавтсан мандал
Область батиальная bathial area Далайн гүний муж
Область неритовая neritic area Гүехэн далайн муж
Область питания region of alimination Тэжээлийн муж
Организмы стеногалинныее stenohaline organism Давсжилтын өөрчлөлтийг
тэсвэрлэжчаддагүйамьд биетүүд
Организмы эвригалинные euryhaline organism Давсжилтын хэлбэлзэлд тэсвэртэй
амьд биетүүд
Организмы эвритермные eurythermal organism Дулааны өөрчлөлтийг тэсвэрлэдэг
чадвартай амьд биетүүд
Офиолиты ophiolite Офиолит
Парагенез paragenesis Хам оршил
Пачка bench, band Үе давхрага, зурвас
Пелиты pelite Тоосонцор
Пласт stratum, bed, layer Давхрага
Платформа platform Сууь, тавцан
Платформа древняя encient platform Эртний тавцан
Плита платформы plate of platform Тавцангийн хавтан
Поверхность Конрада Konrad boundary Конрадын гадарга
Поверхность Мохоровичича Mohorovicic boundary Мохоровичийн гадарга
Полиморфизм polymorphism Полиморфизм
Пористость porosity Нүх сүвэрхэг
Породы горные rocks Чулуулаг, уулын чулуулаг
Породы горные магматические igneous rocks Магмын чулуулаг
Породы горные метаморфические metamorphic rocks Хувирмал чулуулаг

33
34
Породы горные осадочные sedimentary rocks Тунамал чулуулаг
Пропласток intercalation Үенцэр
Псаммиты psammite Псаммит
Псевдоморфоза pseudomorph Далд хэлбэршил
Псефиты psephyte Элсэрхэг, элсивээлт
Разрез геологический geological section Геологийн зүсэлт
Рапа brine Шорвог нуур, ув
Склонение магнитное magnetic inclination Соронзон хазайлт
Слоистость bedding, layering, lamination Давхарагашил, үешил
Слоистость градационная gradational bedding Элэгдлийн үелэл
Слой базальтовый basaltic layer Хүрмэн
Слой Голицина Golizin layer Гадаргаас 400-900 км-н генд орших
сейсмийн долгион эрчимтэй нэмэгддэг
үе
Слой гранитный granitic layer Боржингийн үе
Сублимация Sublimation Мөсрөх
Тектониты Tectonite Тектонит
Тектоносфера Tectonosphere Тогтолзүйн мандал
Фация facies Төрхдөс
Фиксизм Фиксизм, эх газруудыг
тогтвортойгэжүздэг үзэл
Флиш Flysch Зөв дараалалт зузаалаг
Формация (геологическая) geological formation Давхарагадас, эвшил
Фундамент Basement Суурь, үндсэн гол
Цирк cirque Хунх
Чехол cover Бүрхүүл, бүрхэвч
Щит shield Бамбай
Ядро Земли core of the Earth Дэлхийн цөм
Ярус структурный structural stage Бүтцийн үелэл
 1.3. Геохронология 1.3. Geochronology 1.3. Геохронологи
Акрон acron Акрон (геохронолгийн нэгж)
Акротема acrotheme Стратиграфийн нэгж
Антропоген anthropogene Антропоген, 4-дөгч галав
Архей Archean Архей
Варвохронология varvochronology Үнэмлэхүй наыг тогтоох
геохронолгийн арга
Век геологический geological age Геологийн нас, он тоолол
Венд Vendian Вендийн ижбүрдэл
Возраст геологический geological age Геологийн нас
Возраст Земли age of the Earth Дэлхийн нас
Возраст рельефа абсолютный absolute age of relief Гадаргын үнэмлэхүй нас
Возраст рельефа геологический geological age of relief Гадаргын геологийн нас
Время геологическое geologic age, time Геологийн он цаг, нас
Галек культура oldueysky culture Эртний археологийн үе шат
Геохронология geochronology Геохронологи
Голоцен Holocene Голоцен (галав)
Докембрий Precambrian Кембрийн өмнөх
Ископаемые руководящие index gossil Ургамал амьтны үлдэгдэл
Кайнозой Cenosoic Шинэ төрмөлийн эрин
Криптозой (эра "скрытой жизни") Cryptozoic Криптозойн эрин (далд амьдралын
эрин)
Мезозой Mesozoic Дунд төрмөлийн эрин
Методы геохронологические geochronological method Геохронлогийн арга
Методы определения абсолютного Methods of definition of absolute age Геохронлогийн арга
возраста
Методы определения относительного Methods of definition of relative age Геохронлогийн арга
возраста
Окаменелости fossils Гуранзжих, чуулуужих

35
36
Отдел division Хэлтэс
Палеозой Paleozoic Эртний төрмөл
Период геологический geological period Геологийн цаг хугацаа
Период ледниковый glacial period Мөстлөгийн үе
Протерозой Proterozoic Протерозойн эрин
Система System Систем
Стратиграфическая колонка stratigraphic column Давхрагазүйн багана
Стратиграфия stratigraphy Давхрагазүй
Фанерозой Phanerozoic Фанеро зой
Шкала геохронологическая geochronological scale Геохронологийн шатлал
Шкала стратиграфическая stratigraphical scale Стратиграфийн шатлал
Эон eon Их эрин
Эонотема eonothem Давхрагазүйн нэгж
Эпоха геологическая geological epoch Геологийн эрин
Эра Era Эрин
Эра кайнозойская Cenozoic era Шинэ төрмөлийн эрин
Эра мезозойская Mesozoic era Дунд төрмөлийн эрин
Эра палеозойская Peleozoic era Палеозойн эрин
Эратема erathem
Ярус геологический geological stage Геологийн үелэл
2. Экзогенные геодинамические 2. Exogenous geodynamic processes 2. Гадаад гарлын геодинамикийн
процессы үйлявцууд
Агенты денудации denudation agents Элэгдлийн хүчин зүйл
Аккумуляция Accumulation Хуримтлал
Денудация denudation Нүцгэрэх элэгдэхүй
Денудация селективная selective denudation
Климат аридный arid climate Хуурай, гандуууур амьсгал
Климат гумидный humid climate Чийглэг уур амьсгал
Процессы экзогенные exogenetic process Гадаад гарлын үйлявц
 Седиментация sedimentation Тунарц, тунах
Слойчатость bedding, layering, lamination Үелэл, үешил
Фации осадочных отложений facies of sedimentary deposits Тунамал хурдсын төрхдөс
2.1. Выветривание 2.1. Aeration 2.1. Өгөршил
Агенты выветривания weathering agents Өгөршлийн бүтээгдэхүүн
Выветривание Weathering Өгөршил
Выветривание биохимическое biochemical weathering Биохимийн өгөршил (органик)
Выветривание морозное frost weathering Хүйтний өгөршил
Выветривание физическое physical weathering Физик (механик) өгөршил
Выветривание химическое chemical weathering Химийн өгөршил
Десквамация desquamation Ховхрох, хуурах, гуужих
Загар пустынный desert varnish Цөлийн гандаас
Кора выветривания crust of weathering Өгөршлийн хурдас
Кора выветривания современная recent crust of weathering Орчин үеийн өгөршлийн хурдас
Кора выветривания древная ancient crust of weathering Эртний өгөршлийн хурдас
Кора выветривания латеритная lateritic crust of weathering Латеритийн өгөршлийн хурдас
Коррозия Corrosion Зэврэлт
Пролювий proluvium Хормойн хурдас
Стадия выветривания обломочная clastic stage of weathering Өгөшрлийн хэмхдэслэг үе
Терра-росса terra rossa Улаан шороо
Элювий eluvium Байран хурдас
2.2. Геологическая деятельность 2.2. Geological activity of a wind 2.2. Салхины геологийн үйл
ветра ажиллагаа
Барханы Barchans Манхан
Ветрогранники windcanter Олонталт хэмхдэс чулуулаг(салхиар
үүссэн)
Гаммады hammada Борзой цөл
Дефляция deflation Мөхлөх, арилах
Дюны dune Сэвхүүл

37
38
Дюны параболические parabolic dune Хуувилсан сэвхүүл
Загар пустынный desert varnish Цөлийн гандаас
Корразия process of grinding Салхины элэгдэл
Образования полигональные bottom of periodically ephemeral lake Олон өнцөгт үүсэл
Пески эоловые eolian sand Салхин гарлын элс
Процессы эоловые eolian process Салхин гарлын үйлявц
Пустыни каменистые rocky desert, hammada Чулуурхаг цөл
Пустыни лёссовые loess desert Хэмэрлэгт цөл
Такыр bottom of periodically ephemeral lake Шаварт шал, шал газар
Шор (солончак) shor Хужир марз
2.3. Геологическая деятельность 2.3. Geological activity of fluid waters 2.3. Урсгал усны геологийн үйл
текучих вод ажиллагаа
Аллювий alluvium Гол болон байнгын урсацаар үүссэн
хурдас, хагшмал хурдас
Аллювий инстративный instrative alluvium Хучаас хагшмал хурдас
(выстилающий)
Аллювий констративный constrative alluvium Дэвсгэр хагшмал хурдас
(настилающий)
Аллювий перстративный perstrative alluvium Тэгширсэн шал хагшмал хурдас
(перестилающий)
Аллювий пойменный floodplain alluvium Татмын хагшмал хурдас
Аллювий русловой watercourse alluvium Голдиролын хагшмал хурдас
Аллювий старичный oxbow alluvium Нуур намгийн хагшмал хурдас
Асимметрия склонов slope asymmetry Хажуугийн тэгш хэмт бус байдал
Базис аккумуляции accumulation base Хуримтлалын суурь
Базис денудации denudation base Тэгшрэлийн суурь
Базис эрозии base level of erosion Элэгдлийн суурь
Барранкосы Barranco Садрага
Бассейн водосборный catchment basin Ус цуглуулах ай сав
 Бедленд badland Сархиаг, явар, сархиа
Бом steep rocky wall Уулс хоорондын нарийн хавцал
хөндийд байх эгц хадан хана (Алтай,
Тяньшаньд )
Бровка brow Гэц, ирмэг, хөмөг
Вади wadi Сайр
Водоносность реки river water content Голын усжилт
Водопад waterfall Хүрхэрээ
Водораздел Watershed Ус хагалбар
Движение воды ламинарное laminar movement of the water Усны ламиннар хөдөлгөөн
Движение воды турбулентное turbulent movement of the water Усны турбулент хөдөлгөөн
Дельты delta Голын садраа, адаг
Дельты сухие dry delta Хуурайсадраа
Долина сквозная cross valley Сэст, нэвт хөндий
Долины антецедентные antecedent valley Нэвт хөндий
Дурные земли badland Явар, сархиаг газар
"Жертвенные котлы" (орисанги) "Sacrificial coppers" Орисанги (усанд уусамтгай
силикатуудад борооны усаар үүсэн
тогтсон 1м диаметр хэдэн арван см
гүнтэй нүх)
Каньон canyon Гүн хавцал
Конус выноса fan Хошуу туугдас
Коса spit Харгиа
Котёл эврозионный evorsion pothole
Меандры meander Тахирлалт
Межень low water Хэв хэм, татаал
Наносы влекомые drawn drift Хагшаас
Паводок freshnet Үер сайрам
Перехват речной river capture Голын хамрал

39
40
Пойма floodplain Татам
Половодье high flood Үер, үерлэлт
Поток грязекаменный mud-and-stone stream Чулуун гол
Пролювий proluvium Хормойн хурдас
Профиль равновесия реки profile of equilibrium in river Голын тэнцлийн зүсэлт
Сель short-lived mudflow Уруй
Старица oxbow, mortlake Тогтмол харус
Сток годовой annual runoff Жилийн урсац
Стрежень main stream Нолын урсацын хамгийн их хурдтай
хэсэг
Терраса Terrace Дэнж
Терраса аккумулятивная aggradatuon terrace Хуримтлалын дэнж
Терраса погребённая subsurface terrace Газар доорхдэнж
Терраса цокольнаяя rock-defended terrace Хаяавч дэнж
Терраса эрозионная erosion terrace Элэгдэл, идэгдлийн дэнж
Течение воды ламинарное laminar water flow Усны журман хөдөлгөөн
Течение воды турбулентное turbulent water flow Эмх замбраагүйусныурсгал
Цикл эрозии erosion cycle Элэгдлийн мөчлөг
Эрозия erosion Идэгдэл
Эрозия боковая lateral erosion Хажуугийн идэгдэл
Эрозия донная retrogressive erosion Ёроолын идэгдэл
Эрозия регрессивная retrogressive erosion Ухрах идэгдэл
2.4. Геологическая деятельность 2.4. Geological activity of underground 2.4. Газар доорх усны геологийн үйл
подземных вод waters ажиллагаа
Бассейн артезианский artesian basin Артезийн сав газар
Блюдца minor depression Цөөрөм, тойром, хонхор
Верховодка temporary water Үндэсний ус, шанд
Влагоемкость moisture capacity Чийгийн багтаамж
Водоотдача water yield Ус түгээх
 Водопроницаемость water permeability Ус үл нэвтрүүлшилт
Водоупор water-resistant rock Ус тогтоогуур
Воды подземные underground water Газрын доорх ус
Воды подземные вадозные vadose underground water Агаар мандлын гаралтай газрын доорх
ус
Воды подземные грунтовые ground underground water Ул хөрсний ус
Воды подземные инфильтрационные infiltration underground water Нэвчилт, шүүрэлтийн газрын доорх ус
Воды подземные карстовые cavern underground water Хөндийлжийн газрын доорх ус
Воды подземные ювенильные subpermafrost underground water Цэвдэг орчмын газар доорх ус
Галерея gallery Хөндийлжийн элемент
Галокарст saline karst Давсны хөндийлж
Гейзер geyser Буцалмал булаг, халун усан боргио
Гейзерит geyserite Цагаан, сааралд өнгийн опал
Горизонт водоносный water-bearing horizon Уст давхраа
Горизонт иллювиальный illuvial horizon Иллювийн үе
Градиент напорный pressure gradient Даралтын шатлуур
Движение воды ламинарное laminar movement of the water Усны ламиннар хөдөлгөөн
Зеркало грунтовых вод abyssal zone Гүний усны толин гадаргуу, мандал
Зона аэрации bathyal zone Аэрацийн бүс
Зона капиллярного поднятия bionomic zone of the sea Аэрацийн бүсийн доод хэсэг
Инфильтрация infiltration Нэвчих, нэвчмэл
Источник (ключ, родник) spring Эх булаг, булаг
Источник восходящий ascension spring Өгсүүр, оргио булаг
Источник нисходящий gravity spring Уруудах булаг
Карры Carrhae Зураа
Карст karst Хөндийлж
Карст гипсовый gypsum karst Шохойн чулуун хөндийлж
Карст карбонатный carbonate karst Карбонат чулуулгийн хөндийлж
Карст соляной saline karst Давс, хужирын хөндийлж

41
42
Область дренирования area of drainage Шүүрлийн муж
Полье polje Хөндийлжийн томоохон хаалттай
хотгор
Поноры swallow hole Хөндийлжийн ёроолын нүх
Породы горные водопроницаемые water permeable rocks Усүл нэвтрүүлэгччулуулаг
Сталагмит Stalagmite Ургуу, босоо бана
Сталактит Stalactite Унжуу бана
Суффозия Suffusion Уруйн хуйлраа
Травертин Travertine Шохойн чулуун туф
Уровень пьезометрический piezemetric level Пьезометрийн түвшин
2.5. Геологическая деятельность 2.5. Geological activity of glaciers 2.5. Мөсөн голын геологийн үйл
ледников ажиллагаа
Абляция ablation Мөстлөгийн элэгдэл, абляци
Аласы alas Хөндийлж, цэвдгээс үүсэх томоохон
хотгор
Альбедо albedo Цацраг ойлглх чадвар
Бараний лоб sheepback, ice-smoothed rock Хонин дух, бул чулуу
Бассейн фирновый firn basin Гөлчир мөсний ай сав
Бойцы Хурц үзүүртэй чулуу, хад цохио
(Уральболон Сибирьт байдаг)
Валуны эрратические erratic boulder Бул чулуу, үхэр хад
Вюрм Wurmian Вюрмийн галав
Гималайский тип ледников Himalaya-type glacier Гималайн хэв шинжийн мөстөл
Глетчер gletcher Гөлчир мөс
Глетчер каменный block glacier Чулуун гөлчөр мөс
Гляциал Glacial Мөстөлийн
Гляциодислокации dislocation by a glacier Мөстөлөөр үүссэн тасралт
Гляциоизостазия glacio-isostasy Мөстөлийн изостази
Гляциология glaciology Мөстөл судлал
 Гляциосфера glaciosphere Мөсөн бүрхэвч
Гляциоэры glacial era Мөстөлийн эрин
Гололедица gneiss Гнейс
Гольцы bald mountain Сарьдаг
Гюнц Gunz Гюнц (мөстөлийн үе)
Деградация оледенения glatiation degradation Мөстөлийн ухралт
Дилювий diluvium Хагдмал
Долина висячая hanging valley Өлгүү хөндий
Долина сквозная cross valley Сэст, нэвт хөндий
Долины ледниковые glacial valley Мөстөлийн хөндий
Друмлины drumlin Гэдрэг ухаа
Елань glade Ойгүй налуу хажуу газар (Сибирь
Донид хэрэглэгддэг ороннутгийн нэр
томьёо)
Зандры soil salinization Элсэн довцог, саараг
Камы hill-island Дов толгод
Кар corrier Хунх
Курчавые скалы ice-smoothed rock Буржгар хад, цохио
Лёд глетчерный glacial ice Гөлчир мөс
Лёд сингенетический syngenetic ice Хам гарлын мөс
Ледник glacier Мөсөн гол
Ледник висячий hanging glacier Өлгүү мөсөн гол
Ледник возрожденный regenerated glacier Сэргэсэн мөсөн гол
Ледник выводной outlet glacier Эх мөс
Ледник горный valley glacier Уулын (хөндийн) мөсөн гол
Ледник дендритовый dendritic glacier Мөчирлөг мөсөн гол
Ледник каровый corrie glacier Хунхын мөсөн гол
Ледник Маляспина Malaspina glacier Маяспины мөсөн гол
Ледник материковый continental glacier Эх газрын мөстөл (бүрхүүл)

43
44
Ледник переметный transaction glacier Салаалсан мөсөн гол
Ледники горные mountain glacier Уулын мөстөл
Линия снеговая верхняя upper snow line Цасны дээд шугам
Линия снеговая нижняя lower snow line Цасны доод шугам
Миндель Mindel Миндель
Морены Moraine Мөстөлийн хурдас
Наледь icing Ул хөрсний халиа
Нунатаки nunatak Хяцаан, ургаа хад
Область стока area of runoff Урсацын муж
Озы osar Гүвээ
Оледенение glaciation Мөстлөг
Оледенение горно-покровное mountain-sheet glaciation Уулын-бүрхүүл мөстлөг
Оледенения докайнозойские Precenozoic glaciation Шинэ төрмөлийн эриний өмнөх
мөстлөг
Отложения водно-ледниковые luvioglacial deposits Мөстөл-Усны гаралтай хурдас
Отложения флювиогляциальные fluvioglacial deposits Усны үйл ажиллагаагаар үүссэн хурдас
Отторженцы erratic mass Үлдэц бүрхүүл, үлдэцхад чулуу
Пирамиды земляные earth pillar Газрын суварган
Поток водоснежный Stream water snow Уруйн урсац, шар усны урсац
Ригель rock bar, riegel Хадан босго
Рисс Rissian Рисс (мөстлөгийн үе)
Сель гляциальная glacial mudflow Мөстөлийн уруй
Спиллвей Spillway Ус юүлүүр
Террасы гольцовые terrace of bald mountains Довцог дэнж
Тиллиты Tillite Эртний мөстлөгийн хурдас, эртний
морен
Трог Trough Тэвшин хөндий
Формы рельефа дилювиально- diluvial-accumulative relief forms Хагдмал- хуримтлалын гадаргын
аккумулятивные хэлбэр
 Хионосфера hionosphere Цасан мандал, цасан бүрхүүл
Цирк cirque Хунх
Цирк ледниковый glacial cirque Мөсөн голын хунх
Шрамы ледниковые drift scratch Мөстлөгийн зураа
Штриховка ледниковая glacial striation Мөсөн голын зураасан тэмдэг
Экзарация exaration Мөстөлгийн элэгдэл
Эпоха ледниковая glacial epoch Мөстөлийн эрин
Эры ледниковые glacial era Мөстөлгийн эрин
2.6. Геологические процессы в зоне 2.6. Geological processes in a 2.6. цэвдэгт бүсийн геологийн үйл
вечной мерзлоты permafrost zone явцууд
Бугры пучения hydrolaccolith Бөөрөг, овойсон довцог
Булгунняхи large hydrolaccolith Бөөрөг
Воды подземные подмерзлотные subpermafrost underground water Цэвдэг орчмын газар доорх ус
Вымораживание freezing out Зарцах
Гидролакколит hydrolaccolith Усан довцог
Криолитозона cryolithozone Цэвдэгийн бүс
Криотурбация cryoturbation Уулын чулуулгийн текстур
Лёд жильный cavern-lode ice Судлын мөс
Лёд повторно-жильный repeated cavern-lode ice Газрын ан цавын мөс
Лёд эпигенетическийй epigenetic ice Хоёрдогч гарлын мөс
Мерзлота вечная permafrost Мөнх цэвдэг
Мерзлотоведение geocryology Цэвдэг судлал
Наледь icing Ул хөрсний халиа
Полигоны каменные stone polygon Чулуун хүрээ
Слой деятельный active layer Идэвхит үе давхраа
Слой термоклинальный thermocline layer Термоклиналь үе
Солифлюкция Solifluction Нойтон гулгарал
Талик Talic Гэсгүүн хөрс
Термокарст Thermokarst Дулааны хөндийлж

45
46
Термоклин Thermocline Термоклин
2.7. Гравитационные процессы на 2.7. Gravitational processes on slopes 2.7. Хажуугийн хүндийн хүчний үйл
склонах явцууд
Блок оползневой slip block Гулгадсын цулдам
Делювий diluvium Делюви
Десерпция creep Гулсалт
Дефлюкция Deflyuktion Дефлюкци
Коллювий colluvium Гуу жалгын ёроолд үүссэн сул
материал
Курум stone stream Хүрэм, чулуун урсгал
Оползень landslip Гулгадас, хуурай гулгарал
Оползни деляпсивные earth slide Хөрсний гулсалт
Оползни детрузивные detrusion slide Даралтын улмаас үүсэх гулгадас
Цирк оползневый landslide cirque Нойтон гулгарлын хунх
2.8. Геологическая деятельность озер 2.8. Geological activity of lakes and bogs 2.8. Нуур ба намгийн геологийн
и болот үйлявцууд
Бассейн лимнический limnic basin Нуурын ай савын хурдас хуримтлал
Варв varve Хосолсон үе давхрага
Гиттия gyttja Ургамал амьтны үлдэгдэлбүхий лаг
шавар (органик лаг)
Глины ленточные ribbon clay Үелэг лаг, шавар
Озеро lake Нуур
Озеро вулканическое explosion lake Галтуулын нуур
Озеро карстовое karst lake Хөндийлжийн нуур
Озеро ледниковое glacial lake Мөстөн голын нуур
Озеро пойменное и дельтовое flood plain lake and delta lake Татмын болон голын садраа адгийн
нуур
Озеро тектоническое tectonic lake Тектоник гарлын нуур
Рапа brine Шорвог нуур, ув
 Сапропель Sapropel Шавар ялзмаг
Сапропелит sapropelite Нуурын шавар (органик бодисоор
ханасан)
Торф Peat Хүлэр
Торфообразование peat formation Хүлэр үүсэл
Угли лимнические limnic coal Нуурын орчинд үүссэн нүүрс
Угли паралические paralic coal Далай тэнгисийн эрэг орчимд
үүссэн нүүрс
2.9. Геологическая деятельность 2.9. Geological activity of the sea 2.9. Далай тэнгисийн геологийн
моря үйлявцууд
Абразия abrasion Абрази, далай тэнгисийн эвдлэл
Апвеллинг upwelling Дээш чиглэсэн урсгал
Атолл atoll Шүрэн арал
Бар bar 1.Даралт хэмжүүр 2. эргийн даланцар
Бассейн паралический paralic basin Эх газрын ба далайн холимог
хэлбэрийн хурдас хуримтлал
Бентос benthos Ёроолынхон
Бенч bench Эвдлэлийн дэнж
Бич beachrock Эргийн чулуулаг, эрэг
Гайот guyot Усан доорх хавтгай оройт уул
Гальмиролиз halmyrolysis Далай тэгисийн өгөршлийн үйл явц
Зона абиссальная aeration zone Далайн гүн ёроолын бүс
Зона батиальная zone of capillary uplift Гүний бүс
Зоны (области) моря биономические desert varnish Далай тэнгисийн биономын бүс
Ил глобигериновый globigerine ooze Бөөмт лаг шавар
Ил диатомовый diatom ooze Хигдэрийн лаг шавар
Ил птероподовый pteropod ooze Жигүүр хөлтний лаг
Ил радиоляриевый radiolarian ooze Цацрагтын лаг
Ил фораминиферовый foraminifera ooze Фораминиферийн лаг шавар

47
48
Ингрессия ingreesion Түрлэг
Клиф cliff Хадан хясаа, эгцхад
Кокколитофориды coccolithophorida Нэг эст далайн бичил биетүүд
Колебания эвстатические eustatic fluctuation Эвстатик хэлбэлзэл
Лагуна lagoon 1.Шүрэн арлын нуурмаг
2.Гүехэн булан тохой
3.Рашаан нуур
Лиман liman Гол мөрний адгийн булан
Литораль littoral Далай тэнгисийн эргийн бүс
Ложе океана floor of ocean Далайн ёроол
Ниша волноприбойная wave-cut notch Долгиоцохилтын ором (тэсэлгээний)
Область абиссальная abyssal area Хөлгүй далайн, гүний муж
Осадки морские (полигенные) marine sediments, polygene Тэнгисийн ёроолын хурдас
Осадки морские биогенные marine sediments, biogenic Амьтан ургамлын гаралтай тэнгисийн
хурдас
Осадки морские терригенные marine sediments, terrigene Тив гарлын тэнгисийн хурдас
Планктон plankton Хөвмөл
Поток мутьевой turbid stream Булингартай урсгал
Равнина абиссальная abbyssal plain Хөлгүй далайн ёроолын тал
Регрессия моря regression of sea Далайтэнгисийн ухралт
Риф барьерный barrier reef Хөөцөн дэвээ, хашлаган дэвээ
Серия осадков регрессивная regressive deposit series Ухралтын тундасны давхарагадас
Серия осадков трансгрессивная transgressive deposit series Түрэлтийн тундасны давхрагадас
Склон материковый continental slope Эх газрын хажуу
Сублитораль sublittoral zone Эрэгдүү бүс
Терраса абразионная (волноприбойная) wave-cut rock bench Далайн эргийн дэнж
Трансгрессия Transgression Далай тэгисийн ус давшлага
Турбидит Turbidite Усны булингаршил
Фитопланктон phytoplankton Хөвөгч ургамал
 Цунами tsunami Далайтэнгисийн хөнөөлөг
Шельф Shelf Шельф, тан
Эстуарий estuary Голын далд адаг
2.10. Породообразование 2.10. Porodoobrazovaniye 2.10. Хурдас чулуулаг бүрэлдэх
Алеврит aleurite Жижиг мөхлөгт, хөвсгөр тунамал
чулуулаг
Алевролит aleurolite Алевролит, барьцалдсан тунамал
чулуулаг
Антрацит anthracite Антрацит
Аргиллит argillite Аргиллит
Галечник gravel, pebble, shingle Хайрга, хайр чулуу
Галогенез halogenesis Давс үүсэх, давсжих
Гипергенез hypergenesis Хэт гүний гарал үүсэл
Глина clay Шавар
Глина валунная boulder clay Бул чулууны наанги
Гравелит gravel conglomerate Шаварлаг когломерат
Гравий gravel Сайр, бүдүүн элс
Граувакки greywacke Хар өнгийн эрдэс ихээр агуулсан элс,
элсэнцэр
Диагенез diagenesis Диагенез
Доломит dolomite Үүлэн цагаан, бадмаар
Дресва gruss Хөвсгөр тунамал чулуулаг
Катагенез catagenesis Нам даралт температурт хими-
физикийн хувирал явагдах үйлявц
Каустобиолиты caustobiolith Шатах чулуулаг, ноцох чулуулаг
Конгломерат conglomerate Конгломерат
Лёсс loess Алтан хэмэрлэг
Литификация lithification Чулуужих

49
50
Литогенез lithogenesis Тунамал чулуулгийн үүсэлбахувьслын
үйл явц
Мергель marl Тунамал чулуулаг
Песок sand Элс
Песчаник sandstone Элсэн чулуу
Сингенез syngenesis Хам гарал
Эпигенез epigenesis Хожуу гарал
2.11. Почвоведение 2.11. Soil science 2.11. Хөрс судлал
Агрегат почвенный soil aggregate Хөрсний төлөв
Ареал почвенный элементарный elemental soil area Хөрсний элементийн тархалт
Ассоциация почвенная soil association Хөрсний эвшил
Биогеохимия biogeochemistry Биогеохими
Биогеоценоз biogeocoenosis Биогеоценоз
Буферность почвы soil buffer value Хөрсний PH-ийг өөрчлөхөд эсэргүүцэх
чадвар
Вид почв soil species Хөрсний зүйл
Включения в почве inclusions in soil Өөр гаралүүслийн биет хөрсөн шингэж
орших
Воздух почвенный soil air Хөрсний агаар
Воздухоёмкость почвы soil air capacity Хөрсний агаарын багтаамж
Воздухопроницаемость почвы soil air permeability Хөрсний агаар нэвтрүүлэлт
Выщелачивание почвы soil leaching Шүлтгүйрэх
Генезис почв soil genesis Хөрсний гаралзүй
География почв geography of soils Хөрсний газарзүй
Горизонт гумусовый humus horizon Ялзмагт давхраа
Горизонт иллювиальный illuvial horizon Иллювийн үе
Горизонт элювиальный eluvial horizon Элювийн давхрага
Горизонты почвы генетические genetic soil horizon Хөрснийүе давхрага
Гумификация humification Ялзмагшилт
 Гумус humus Ялзмаг
Деградация degradation Ухралт
Дернина vegetable soil Тагтаршсан хөрс
Ёмкость обмена катионов capacity of cation exchange Катионы солилцооны багтаамж
Засоление почвы eolian soil salinization Хөрс давсжих
Засоление почвы эоловое residual soil salinization Салхин гарлын элс давсжих
Засолённость почвы остаточная relict soil salinization Үлдмэл хөрсний давсжилт
Засолённость почвы реликтовая groundwater table Реликт хөрс давсжих
Известкование soil lime treatment Хөрс сайжруулалтын арга
Кислотность почв soil acidity Хөрс хүчилжих, хүчиллэг болох
Кольматаж colmatage Хөрссайжруулах үйлажиллагаа
Комбинация почвенная soil combination Хөрсний хослол
Лессиваж illimerization Лессиваж
Мелиорация почв soil reclamation Хөрс сайжруулалт
Мелкозём fine soil Нунтаг шороо
Микроморфология почв micromorphology of soil Хөрсний микробүтцийн тоон шинж
чанарыг тодорхойлох
Морфология почв morphology of soil Хөрсний бүтэц
Мощность почвы thickness of soil Хөрсний зузаан
Новообразования в почве New growths in the soil Хөрсөнд шинэ бүрэлдэхүүн бий болох
Плодородие почвы fertility of soil Хөрсний үржил шим
Плотность сложения почвы density of soil structure Хөрсний нягтшил
Подзолы podzol Чандар, чандруулаг хөрс
Подтип почв subtype of soil Хөрсний дэд хэв шинж
Пористость почвы porosity of soil Хөрсний нүх сүвэрхэгбайдал
Породы почвообразующие parent, source rocks, soil-formation rocks Хөрс үүсгэгч эх чулуулаг
Почва Soil Хөрс
Почвы засолённые saline soil Давсжсан хөрс
Профиль почвы soil profile Хөрсний зүсэлт

51
52
Процесс почвообразовательный soil-formation process Хөрс үүсвэрийн үйл явц
Разновидность почвы variety of soils Хөрсний олон янз байдал
Разрез почвенный soil section Хөрсний зүсэлт
Раствор почвенный soil solution Хөрсний уусмал
Род почв soil genus Хөрсний төрөл
Структура почвы soil structure Хөрсний бүтэц
Структурообразователи почвы struktor Хөрсний бүтцийг үүсгэгч
Тип почв soil type Хөрсний хэв шинж
Торфообразование peat formation Хүлэр үүсэл
Факторы почвообразования factor of soil formation Харс үүсвэрийн хүчин зүйл
Частицы почвенные(элементарные) elemental soil particle Хөрсний эгэл хэсгүүд
Эрозия почв soil erosion Хөрсний элэгдэл
3. Эндогенные геодинамические 3. Endogenous geodynamic processes 3. Дотоодгарлын геодинамикийн
процессы үйлявцууд
Процессы эндогенные endogenic process Дотоод гарлын үйл явц
3.1. Магматизм (интрузивный и 3.1. Magmatism (intrusive and effusive) 3.1. Магматизм (бялхмал ба
эффузивный) шургамал)
Андезит andesite Андезит
Анортозит anorthosite Анортозит
Апофиза apophysis Апофиза, хажуугийн салбарлалт
Ассимиляция assimilation Ассимиляци
Базальт Basalt Хүрэм
Батолит batholith Батолит
Брекчия вулканическая volcanic breccia Галт уулын ирмэгт хөр
Вулканизм volcanism Галт уулшил
Вулканы volcano Галт уул
Вулканы грязевые mud volcano Шавран галт уул
Вулканы моногенные monogene volcano Нэг гарлын галтуул
Вулканы паразитические parasitic volcano Бугламал галтуул
 Вулканы полигенные polygene volcano Олон гаралт галт уул
Вулканы трещинного типа fissure-type volcano Ан цавын галт уул
Вулканы центрального типа central-type volcano Төвийн хэв шинжийн галт уул
Габбро Gabbro Габбро
Гавайский тип извержения Hawaiian-type eruption Гавайн хэвшинжийн дэлбэрэлт (галт
уулын)
Гайот guyot Усан доорх хавтгай оройт уул
Гарполит harpolith Бялхмал биет
Гиалокластит hyaloclastite Галт уулын шилнээсүссэн чулуулаг
Гранит granite Боржин
Грейзен greisen Грейзен
Дайка dike Дайка
Дацит dacite Дацит
Диатрема diatreme Дэлбэрэлтийн хоолой
Диорит diorite Диорит
Дифференциация магмы differentiation of magma Магмын ялгарал
Дунит dunite Дунит
Еврейский камень graphic granite Еврейн чулуу
Жерло вулкана volcanic funnel Галт уулын хоолой
Жила vein Судал
Игнимбрит ignimbrite Галт уулын хүчиллэг чулуулаг
Интрузия intrusion Шургамал, гүний галт уулшил
Кальдера caldera Өрх
Кимберлит kimberlite Кимберлит, галт уулын брекчи
Коррозия Corrosion Зэврэлт
Кратер crater,vent Галт уулын өрх
Ксенолиты xenolith Ксенолит
Лабрадорит labrodorite Лабрадорит
Лава lava Бялхмаг

53
54
Лакколит laccolithe Цондог чулуу, ургаа бана
Лапилли lapilli Бөөрөнхий болон өнцөгт хэлбэрийн
маш жижиг хэмжээний галт уулын
бүтээгдэхүүн
Ликвация liquation Ангилан ялгах
Липарит liparite Эффузив хүчиллэг чулуулаг
Лополит lopolith Лополит
Маары maar Хавтгай ёроолтой, сэвсгэр хурдсаас
тогтох намхан довцогуудаар
хүрээлэгдсэн тогоо
Магма magma Халуун хайлмал
Магматизм magmatism Хайлмагшил
Мофеты mofettes Нүүрс хүчилт утаангар
Некк neck Хүзүү хад, чулуу, галтуулын цорго
Обсидиан Obsidian Галт уулын шил, шилган
Пегматит pegmatite 1.негт судал, нягтас 2.Еврейчулуу 3.
Магнатас
Пиллоу-лава pillow lava Долгиолог лав
Пироксенит pyroxenite Пироксенит
Плутонизм plutonism Плутонизм
Продукты пирокластические pyroclastic product Галтуулын дэлбэрэлтийн
бүтээгдэхүүнүүд
Сиенит syenite Сиенит
Силл sill Силл
Сольфатары Solfatara Сольфатар
Сомма Somma Сомма
Стратовулканы Stratovolcano Төвийн хэв шинжийн галт уул
Тефра Tephra Галт уулын үнс, тоос
Травертин Travertine Шохойн чулуун туф
 Траппы Trap Хар хүрэм (чулуу)
Туф Tuff Бөсөл чулуу
Туффит Tuffite Галтуулын тунамал чулуулаг
Факолит Phacolite Факолит, төмөрлөг оолит
Фации магматические igneous facies Хайлмал чулуулгийн төхдөс
Фумаролы Fumarole Утаангир
Шток stock Шток
Эвтектика eutectic Эвтетик
Экзоконтакт exocontact Экзоконтакт
Элементы петрогенные petrogenic elements Чулуулаг үүсгэгчголлох элементүүд
Эндоконтакт endocontact Эндоконтакт
Эффузия effusion Нэвчилт
3.2. Метаморфизм 3.2. Metamorphism 3.2. Хувиралын үйл явц
Анатексис anatexis Хэт хувирлын үйлявц
Гнейс gneiss Гнейс
Гранитизация granitization Боржинжилт
Диафторез diaphthoresis Нам даралт температурт магмын ба
тунамал чулуулаг хувирах үйлявц
Динамометаморфизм dynamo-metamorphism Хүчин хувиршил
Катаклазиты cataclasite Динамометаморфизмоор үүссэн
чулуулаг
Купола гнейсовые gneissic dome Гнейсийн бүнхэр
Метаморфизм metamophism Хувирал
Метаморфизм дислокационный dislocation metamophism Шилжээсийн хувирал
Метаморфизм контактовый contact metamophism Хил заагийн хувирал
Метаморфизм метасоматический metasomatism Метасоматизм
(метасоматоз)
Метаморфизм региональный regionial metamophism Бүс нутгийн хувирал
(динамотермальный)

55
56
Мигматит migmatite Мигматит
Милонит Milonite Милонит
Ортогнейсы orthogneiss Хувиралд орсон гнейс
Палингенез palingenesis Палингенез, хэт хувирлын үйл явц
Парасланцы parashist Хувирмал занар
Процессы гидротермальные hydrothermal process Гидротермаль үйл явц
Скарн skarn Өнгөр, судлын хаг
Ультраметаморфизм Ultrametamorphism Хэт хувиралын үйл явц
Фации метаморфические metamorphic facies Хувирмал чулуулгийн төрхдөс
Филлит Phyllite Занарлаг хувирмал чулуулаг
Эклогиты eclogite Талст чулуулаг
3.3. Землетрясения 3.3. Earthquakes 3.3. Газар хөдлөл
Афтершок aftershock Газар хөдлөлийн долгионы
тогтворжилт
Волны сейсмические seismic wave чичирхийллийн долгион
Гипоцентр землетрясения earthquate hypocenter Дотоод төв, голомт. Газар хөдлөлийн
гадаад төв
Изосейсты isoseist Ижил чичирхийллийн шугам
Магнитуда землетрясений (М) earthquake magnitude Газар хөдлөлийн хүч, магнитуд
Области изосейсмические isoseismic region Чичирхийллийн ижил хүчтэй муж
Область плейстосейстовая pleistoseismic region Их чичирхийлэлт муж
Область сейсмическая seismic region чичирхийллийн муж
Сейсмограмма seismogram Чичирхийллийн бичээс
Сейсмограф seismograph Чичирхийлэл бүртгэх багаж
Сейсмология seismology Чичирхийллийг судлах шинжлэх ухаан
Форшоки Foreshock Газар хөдлөлтийн сул чичиргээ
Цунами tsunami Далайтэнгисийн хөнөөлөг
Эпицентр epicenter Гадаад төв, ил голомт
 3.4. Ʉɨɥɟɛɚɬɟɥɶɧɵɟ ɞɜɢɠɟɧɢɹ ɡɟɦɧɨɣ 3.4. oscillating motions of crust 3.4. Ƚɚɡɪɵɧ ɡɚɪɰɞɚɫɧɵ ɯɷɥɛɷɥɡɷɯ
ɤɨɪɵ ɯԧɞԧɥɝԧԧɧ
Ⱦɨɥɢɧɵ ɚɧɬɟɰɟɞɟɧɬɧɵɟ antecedent valley ɇɷɜɬ ɯԧɧɞɢɣ
ɂɧɝɪɟɫɫɢɹ ingreesion Ɍԛɪɥɷɝ
Ɋɟɝɪɟɫɫɢɹ ɦɨɪɹ regression of sea Ⱦɚɥɚɣɬɷɧɝɢɫɢɣɧ ɭɯɪɚɥɬ
Ɍɪɚɧɫɝɪɟɫɫɢɹ Transgression Ⱦɚɥɚɣ ɬɷɝɢɫɢɣɧ ɭɫ ɞɚɜɲɥɚɝɚ
ɗɩɟɣɪɨɝɟɧɟɡ epeirogenesis ɗɩɟɣɪɨɝɟɧɟɡ
3.5. Ɍɟɤɬɨɧɢɱɟɫɤɢɟ ɧɚɪɭɲɟɧɢɹ 3.5. tectonic violations (plikativny and 3.5. Ɍɟɤɬɨɧɢɤ ɷɜɞɪɷɥ
(ɩɥɢɤɚɬɢɜɧɵɟ ɢ ɪɚɡɪɵɜɧɵɟ) explosive)
Ⱥɧɬɟɤɥɢɡɚ anteclise Ɍɨɦɨɨɯɨɧɩɥɚɬɮɨɪɦɵɧ ԧɪɝԧɝɞԧɥ
Ⱥɧɬɢɤɥɢɧɚɥɶ anticline Ƚԛɞɷɧ (ɚɬɢɪɚɚ)
Ⱥɧɬɢɤɥɢɧɨɪɢɣ anticlinorium Ƚԛɞɷɧ ɚɬɢɪɚɚɧɵ
Ȼɥɨɤ-ɞɢɚɝɪɚɦɦɚ block-diagram ɀɢɲɢɝ ɝɭɥɞɦɚɣ
Ȼɥɨɤɨɜɚɹ ɫɬɪɭɤɬɭɪɚ block structure ɐɭɥɞɚɦɛԛɬɷɰ
Ȼɪɚɯɢɫɤɥɚɞɤɚ brachyfold Ȼɨɝɢɧɨ ɚɬɢɪɚɚ
Ȼɪɟɤɱɢɹ ɬɟɤɬɨɧɢɱɟɫɤɚɹ breccia ɏɢɭɪɦɷɝ, ɢɪɦɷɝɬ ɯԧɪ
ȼɡɛɪɨɫ reverse fault Ɉɝɲɨɨɫ
ȼɢɪɝɚɰɢɹ virgation ɋɚɥɛɚɪɥɚɥɬ
Ƚɟɨɚɧɬɢɤɥɢɧɚɥɶ geoanticline Ƚɟɨɚɧɢɬɤɥɢɧɚɥɶ
Ƚɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ geosyncline Ԛɟɥɡԛԛɪ
Ƚɨɪɫɬ horst Ƚɨɪɫɬ (ɝԛɜɞɷɥ, ԧɪɝԧɝɞԧɥ)
Ƚɪɚɛɟɧ graben Ƚɪɚɛɟɧ (ɯɨɜɞɨɥ)
Ⱦɟɩɪɟɫɫɢɹ depression Ȼɭɭɪɰ ɯɨɬɨɣɥɬ
Ⱦɢɚɩɢɪ diaper ɐɨɧɞɨɧ, ɰɨɧɞɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
Ⱦɢɚɩɢɪɢɡɦ diapirism ɐɨɧɞɨɧ ɚɬɢɪɚɚ ԛԛɫɷɯ
Ⱦɢɫɥɨɤɚɰɢɢ dislocation ɒɢɥɠɷɷɫ
Ɂɚɥɟɝɚɧɢɟ ɧɟɫɨɝɥɚɫɧɨɟ original bedding Ԛɥ ɡɨɯɢɰɨɯ ɨɪɲɢɥ
Ɂɚɦɨɤ ɫɤɥɚɞɤɢ frontal apron Ⱥɬɢɪɚɚɧɵ ɬԛɝɠɷɷ
Ʉɪɵɥɨ ɪɚɡɪɵɜɧɨɝɨ ɧɚɪɭɲɟɧɢɹ fault wall Ɍɚɫɪɚɥɬɚɬ ɷɜɞɪɷɥɢɣɧ ɠɢɝԛԛɪ
Ʉɪɵɥɨ ɫɤɥɚɞɤɢ limb of fold Ⱥɬɢɪɚɚɧɵ ɠɢɝԛԛɪ

57
Ɇɟɝɚɧɬɢɤɥɢɧɨɪɢɣ megaanticlinorium Ⱥɬɢɪɚɚɧɵ ɧɢɣɥɦɷɥ
 Ɇɨɧɨɤɥɢɧɚɥɶ monocline Ƚɚɧɰɧɚɥɭɭɬ (ɚɬɢɪɚɚ)

58
Ɇɭɥɶɞɚ basin, trough Ɍɷɫɲɢɧɰɷɝ
ɇɚɞɜɢɝ thrust Ɍɨɯɨɨɫ
ɇɚɪɭɲɟɧɢɹ ɞɢɡɴɸɧɤɬɢɜɧɵɟ disjunctive dislocation Ɍɚɫɪɚɥɬɚɬ ɷɜɞɪɚɥ
(ɪɚɡɪɵɜɧɵɟ)
ɇɚɪɭɲɟɧɢɹ ɩɥɢɤɚɬɢɜɧɵɟ (ɫɤɥɚɞɱɚɬɵɟ) plicative dislocation Ⱥɬɢɪɚɚɬ ɷɜɞɪɷɥ
ɇɟɫɨɝɥɚɫɢɟ discordance Ԛɥ ɧɢɣɰɥɷɝ , ɡԧɜ ɛɢɲ
ɇɟɫɨɝɥɚɫɢɟ ɩɚɪɚɥɥɟɥɶɧɨɟ disconformity Ɂɷɪɷɝɰɷɷ ԛɥ ɡɨɯɢɰɨɥ
ɇɟɫɨɝɥɚɫɢɟ ɭɝɥɨɜɨɟ angular discordance Ԧɧɰԧɝɥԧɫԧɧ ԛɥ ɡɨɯɢɰɨɥ
ɉɟɪɢɤɥɢɧɚɥɶ pericline ɉɟɪɢɤɥɢɧɚɥɶ
ɉɥɨɫɤɨɫɬɶ ɨɫɟɜɚɹ (ɫɤɥɚɞɤɢ) axial plain of fold Ɍɷɧɯɥɷɝɢɣɧ ɯɚɜɬɝɚɣ (ɚɬɢɪɚɚɧɵ)
ɉɨɤɪɨɜɵ (ɬɟɤɬɨɧɢɱɟɫɤɢɟ) nappe Ȼԛɪɯɷɜɱ (ɬɟɤɬɨɧɢɱɟɫɤɢɣɧ)
Ɋɚɡɥɨɦɵ ɝɥɭɛɢɧɧɵɟ deep-seated fault Ƚԛɧɢɣ ɯɚɝɚɪɚɥ
Ɋɢɮɬ rift Ⱦɷɜɷɷɬ
ɋɛɪɨɫ fault Ɂԧɪԧɝ
ɋɢɧɟɤɥɢɡɚ syneclise ɉɥɚɬɮɨɪɦɵɧ ɦɭɠɢɞ ɨɪɲɢɯ ɬɨɦɨɨɯɨɧ ɯɨɬɨɫ
ɋɢɧɤɥɢɧɚɥɶ syncline ɏɨɬɨɫ, ɯɨɬɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɢɧɤɥɢɧɨɪɢɣ synclinirium ɏɨɬɨɧ ɚɬɢɪɚɚɧɭɭɞ
ɋɤɥɚɞɤɚ fold Ⱥɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɚɧɬɢɤɥɢɧɚɥɶɧɚɹ anticlinal fold Ɉɜɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɞɢɚɩɢɪɨɜɚɹ diapiric fold ɐɨɧɞɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɢɡɨɤɥɢɧɚɥɶɧɚɹ isoclinal fold ɂɠɢɥ ɧɚɥɭɭɬ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɤɨɫɚɹ diagonal fold ɀɢɲԛԛ, ɬɚɲɭɭ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɥɟɠɚɱɚɹ (ɝɨɪɢɡɨɧɬɚɥɶɧɚɹ) horizontal fold ɏɷɜɬɷɷ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɧɵɪɹɸɳɚɹ plunging fold Ƚԛɧɢɣ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɨɩɪɨɤɢɧɭɬɚɹ (ɧɚɤɥɨɧɧɚɹ) inverted fold Ɍɨɧɝɨɪɭɭ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɩɚɪɚɥɥɟɥɶɧɚɹ concentric fold Ɂɷɪɷɝɰɷɷ ɚɬɢɪɚɚ
(ɤɨɧɰɟɧɬɪɢɱɟɫɤɚɹ)
ɋɤɥɚɞɤɚ ɩɨɞɨɛɧɚɹ similar fold Ɍԧɫԧԧɬ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɚ ɩɪɹɦɚɹ (ɫɢɦɦɟɬɪɢɱɧɚɹ) normal fold ɒɭɥɭɭɧ ɚɬɢɪɚɚ (ɬɷɝɲ ɯɷɦɬ)
ɋɤɥɚɞɤɚ ɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶɧɚɹ synclinal fold ɏɨɬɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
 ɋɤɥɚɞɤɢ ɛɪɚɯɢɮɨɪɦɧɵɟ brachyaxial fold Ɉɝɨɬɨɪ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɤɢ ɥɢɧɟɣɧɵɟ linear fold ɒɭɝɚɦɚɧ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɱɚɬɨɫɬɶ ɞɢɫɝɚɪɦɨɧɢɱɧɚɹ disharmonic folding ɍɹɥɞɚɥɝԛɣ ɚɬɢɪɚɚɲɢɥ
ɋɤɥɚɞɱɚɬɨɫɬɶ ɩɨɥɧɚɹ complete folding ɇɢɣɥɦɷɥ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɤɥɚɞɱɚɬɨɫɬɶ ɩɪɟɪɵɜɢɫɬɚɹ interrupted folding Ɍɚɫɚɪɯɚɣ ɚɬɢɪɚɚ
ɋɦɟɫɬɢɬɟɥɶ surface of fracture Ⱥɧ ɰɚɜɵɧ(ɯɚɝɚɪɥɵɧ) ɝɚɞɚɪɝɚ
Ɍɟɤɬɨɧɢɤɚ Tectonics Ɍɨɝɬɨɥɡԛɣ
ɍɧɞɭɥɹɰɢɢ Undulation ɍɧɞɭɥɹɰɢ
Ɏɥɟɤɫɭɪɚ Flexure ɇɭɝɚɥɚɚ ɚɬɢɪɚɚ
ɐɟɧɬɪɢɤɥɢɧɚɥɶ Centrocline ɐɟɧɬɪɨɤɥɢɧɚɥɶ
ɒɚɪɧɢɪ ɫɤɥɚɞɤɢ fold bend Ⱥɬɢɪɚɚɧɵ ɧɭɝɚɫ
ɒɟɥɶɮ Shelf ɒɟɥɶɮ, ɬɚɧ
əɞɪɨ ɫɤɥɚɞɤɢ core of fold Ⱥɬɢɪɚɚɧɵ ɰԧɦ
3.6. ɋɬɪɭɤɬɭɪɧɵɟ ɷɥɟɦɟɧɬɵ 3.6. structural elements tektonosfer 3.6. Ɍɟɤɬɨɧɢɤ ɛԛɪɯɷɜɱɢɣɧ ɛԛɬɰɢɣɧ
ɬɟɤɬɨɧɨɫɮɟɪɵ ɷɥɟɦɟɧɬԛԛɞ
Ⱥɜɥɚɤɨɝɟɧ avlakogene ɒɭɝɚɦɚɧ ɫɭɧɚɥɬɚɣ ɯɨɬɝɨɪ
Ⱥɜɬɨɯɬɨɧ autochthone Ⱥɧɯɞɚɝɱ ɯɷɥɛɷɪɷɷ ɯɚɞɝɚɥɫɚɧ ɝɚɞɚɪɝɚ
Ⱥɤɤɪɟɰɢɹ ɤɨɧɬɢɧɟɧɬɨɜ continental accretion ɗɯ ɝɚɡɪɵɧ ɬɷɥɷɥɬ
Ⱥɥɥɨɯɬɨɧ allochthone Ⱥɧɯɧɵ ɛɚɣɪɲɥɚɚ ԧԧɪɱɥԧɧ ɬɨɝɬɫɨɧ
ɭɭɥɵɧ ɱɭɥɭɭɥɚɝ, ɧԛԛɝԛԛɥ
Ⱥɫɫɨɰɢɚɰɢɹ ɨɮɢɨɥɢɬɨɜɚɹ ophiolite association Ɉɮɢɨɥɢɬɢɣɧ ɷɜɲɢɥ
Ƚɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ geosyncline Ԛɟɥɡԛԛɪ
Ƚɢɩɨɬɟɡɚ ȼɟɝɟɧɟɪɚ Wegener hypothesis ȼɟɝɟɧɟɪɢɣɧ ɬɚɚɦɚɝɥɚɥ
Ƚɢɩɨɬɟɡɚ ɢɡɨɫɬɚɡɢɢ hypothesis of isostasy ɂɡɨɫɬɚɡɵɧ ɬɚɚɦɚɝɥɚɥ
Ƚɢɩɨɬɟɡɚ ɤɨɧɬɪɚɤɰɢɨɧɧɚɹ contraction hypothesis Ⱥɝɲɢɥɬɵɧ ɬɚɚɦɚɝɥɚɥ
Ƚɢɩɨɬɟɡɚ ɩɭɥɶɫɚɰɢɨɧɧɚɹ pulsation hypothesis ɉɭɥɶɫɚɰɵɧ ɬɚɚɦɚɝɥɚɥ
Ƚɢɩɨɬɟɡɚ ɪɚɞɢɨɦɢɝɪɚɰɢɨɧɧɚɹ radiomigrational hypothesis ɐɚɰɪɚɝ ɢɞɷɜɯɢɲɢɥɠɢɥɬɢɣɧ ɬɚɚɦɚɝɥɚɥ
ɀɟɥɨɛ ɝɥɭɛɨɤɨɜɨɞɧɵɣ trench Ƚԛɧ ɯɨɜɞɨɥ, ɯɨɬɨɫ
ɂɧɜɟɪɫɢɹ ɝɟɨɬɟɤɬɨɧɢɱɟɫɤɨɝɨ ɪɟɠɢɦɚ inversion of geotectonic regime Ƚɟɨɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɞɷɝɥɷɦɢɣɧ ɬɨɧɝɨɪɭɭ
Ʉɪɚɬɨɧɵ craton Ʉɪɚɬɨɧ

59
60
Ɇɢɨɝɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ miogeosyncline Ⱦɭɧɞɚɞ ɝɚɡɚɪ ɯɨɬɨɧ ɚɬɢɪɚɚ
ɇɟɨɦɨɛɢɥɢɡɦ neomobilism ɇɟɨɦɨɛɢɥɢɡɦ
Ɉɛɞɭɤɰɢɹ obduction Ⱦɚɥɚɣɧ ɡɚɪɰɞɚɫ ɷɯ ɝɚɡɪɵɧ ɡɚɪɰɞɚɫ ɞɷɷɪ
ɬɨɯɨɝɞɨɯ
Ɉɤɪɚɢɧɵ ɤɨɧɬɢɧɟɧɬɚɥɶɧɵɟ ɚɤɬɢɜɧɵɟ active continental margin ɗɯɝɚɡɪɵɧ ɡɚɯɵɧ ɢɞɷɜɯɢɬɷɣ ɯɷɫɷɝ
Ɉɤɪɚɢɧɵ ɤɨɧɬɢɧɟɧɬɚɥɶɧɵɟ ɩɚɫɫɢɜɧɵɟ passive continental margin ɗɯ ɝɚɡɪɵɧ ɡɚɯɵɧ ɢɞɷɜɯɢɝԛɣ ɯɷɫɷɝ
Ɉɪɨɝɟɧ orogen ɍɭɥ ɬɨɝɬɨɥ
Ɉɪɨɝɟɧɟɡ orogeny ɍɭɥ ɬɨɝɬɧɨɥ, ɭɭɥ ɝɚɪɚɥ
ɉɥɚɬɮɨɪɦɚ platform ɋɭɭɶ, ɬɚɜɰɚɧ
ɉɥɢɬɚ ɩɥɚɬɮɨɪɦɵ plate of platform Ɍɚɜɰɚɧɝɢɣɧ ɯɚɜɬɚɧ
ɉɨɹɫɚ ɨɪɨɝɟɧɧɵɟ epigeosynclinal orogenic belt ɗɩɢɝɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ ɨɪɨɝɟɧ ɛԛɫ
ɷɩɢɝɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶɧɵɟ
ɉɨɹɫɚ ɨɪɨɝɟɧɧɵɟ ɷɩɢɩɥɚɬɮɨɪɦɟɧɧɵɟ epiplatform orogenic belt ɗɩɢɩɥɚɬɮɨɪɦɵɧ ɨɪɨɝɟɧ ɛԛɫ
Ɋɚɡɥɨɦ ɬɪɚɧɫɮɨɪɦɧɵɣ transform fault ɏɷɜɬɷɷ ɯɭɜɚɚɝɞɥɵɧ ɯɚɝɚɪɚɥ
Ɋɚɡɥɨɦɵ ɝɥɭɛɢɧɧɵɟ deep-seated fault Ƚԛɧɢɣ ɯɚɝɚɪɚɥ
ɋɩɪɟɞɢɧɝ Spreading ɏɚɜɬɚɧɝɭɭɞ ɫɚɥɠ ɯԧɞɥԧɯ
ɋɭɛɞɭɤɰɢɹ Subduction ɋɭɛɞɭɤɰ
Ɍɚɥɚɫɫɨɤɪɚɬɨɧ Thalassocraton Ⱦɚɥɚɣɧ ɺɪɨɨɥɵɧ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ
ɬɨɝɬɜɨɪɬɨɣ ɦɭɠ
Ɍɟɤɬɨɧɢɤɚ ɩɥɢɬ (ɬɟɤɬɨɧɢɤɚ ɧɨɜɚɹ new global tectonics, plate tectonics ɒɢɧɷ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɯɚɜɬɚɧ
ɝɥɨɛɚɥɶɧɚɹ)
Ɏɭɧɞɚɦɟɧɬ Basement 1. ɋɭɭɪɶ 2.ԛɧɞɫɷɧ ɝɨɥ
ɐɢɤɥ ɬɟɤɬɨɝɟɧɟɡɚ ɚɥɶɩɢɣɫɤɢɣ Alpine cycle of tectogenesis Ⱥɥɶɩɢɣɧ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɦԧɱɥԧɝ
ɐɢɤɥ ɬɟɤɬɨɝɟɧɟɡɚ ɛɚɣɤɚɥɶɫɤɢɣ Baikalian cycle of tectogenesis Ȼɚɣɝɚɥɢɣɧ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɦԧɱɥԧɝ
ɐɢɤɥ ɬɟɤɬɨɝɟɧɟɡɚ ɝɟɪɰɢɧɫɤɢɣ Hercynian cycle of tectogenesis Ƚɟɪɰɢɧɢɣ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɦԧɱɥԧɝ
ɐɢɤɥ ɬɟɤɬɨɝɟɧɟɡɚ ɤɚɥɟɞɨɧɫɤɢɣ Caledonian cycle of tectogenesis Ʉɚɥɟɞɨɧɵ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɦԧɱɥԧɝ
ɐɢɤɥ ɬɟɤɬɨɝɟɧɟɡɚ ɤɢɦɦɟɪɢɣɫɤɢɣ Kimmerian cycle of tectogenesis Ʉɢɦɦɟɪɢɣɧ ɬɟɤɬɨɧɢɤɢɣɧ ɦԧɱɥԧɝ
ɓɢɬ shield Ȼɚɦɛɚɣ
ɗɜɝɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ Eugeosyncline ɗɜɝɟɨɫɢɧɤɥɢɧɚɥɶ